Robinson Peter W czas posuchy

Peter

Robinson W czas posuchy Z angielskiego przełożyła Sylwia Twardo

Tytuł oryginału: „In a Dry Season” Ilustracja na okładce: CORBIS/FREE Projekt okładki: Jerzy Dobrucki Redakcja: Elżbieta Skrzyńska Copyright © 1999 by Peter Robinson For the Polish edition: Copyright © 2004 by POL-NORDICA Publishing Sp. z o.o. ISBN 83-7264-265-6 Druk: FINIDR, Czechy Adres wydawcy: POL-NORDICA Publishing Sp. z o.o. 05-400 Otwock, ul. Powstańców Warszawy 3 tel. 0 22 719-50-80 e-mail: [email protected] http://www.polnordica.com.pl Wydawca jest członkiem Polskiej Izby Książki, Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Wydawców oraz Izby Wydawców Prasy

Tacie i Averil, Elaine i Mickowi oraz Adamowi i Nicoli

Przeszłość to obca kraina, wszystkie jej wydarzenia mają inne wymiary L. P. Hartley, Posłaniec (tłum. R. Grzybowska), PIW 1992, str.7.

Spis treści: PROLOG ................................................................................................................... 6 1................................................................................................................................. 9 2 .............................................................................................................................. 23 3 .............................................................................................................................. 47 4 .............................................................................................................................. 67 5 .............................................................................................................................. 92 6 ............................................................................................................................. 117 7 ............................................................................................................................ 130 8 ............................................................................................................................ 150 9 ............................................................................................................................. 173 10 .......................................................................................................................... 201 11 ........................................................................................................................... 218 12 .......................................................................................................................... 248 13 .......................................................................................................................... 272 14 .......................................................................................................................... 284 15........................................................................................................................... 301 16 .......................................................................................................................... 333 17 ........................................................................................................................... 347 18 .......................................................................................................................... 361 Epilog.................................................................................................................... 382

PROLOG SIERPIEŃ 1967

Trwało Lato Miłości , a ja, pochowawszy męża, pojechałam po raz pierwszy zobaczyć zalew, którym zatopiono wioskę mojego dzieciństwa. Wybrałam się w drogę kilka miesięcy po tym, jak wróciliśmy z Ronaldem z jednego z naszych częstych, dłuższych pobytów zagranicą. Pobytów, które bardzo mi odpowiadały od wielu lat. Ronald także bardzo mi odpowiadał. Był przyzwoitym człowiekiem i dobrym mężem i z łatwością pogodził się z tym, że nasze małżeństwo było nim tylko na papierze. Myślę, że traktował mnie po trosze, jako atut w swej karierze dyplomaty, chociaż to wcale nie moja oszałamiająca uroda czy też błyskotliwy umysł go urzekły. Jednak wyglądałam przyzwoicie i dysponowałam inteligencją, a co więcej, potrafiłam doskonale tańczyć. Bez względu na powody wkrótce nauczyłam się bezbłędnie odgrywać rolę żony pomniejszego dyplomaty. W pewien sposób stanowiłam dla Ronalda paszport do sukcesu i awansu, ale też - choć mu tego nigdy nie powiedziałam - on dał mi możliwość ucieczki i schronienie. Poślubiłam go, gdyż wiedziałam, że spędzimy życie z dala od Anglii, a ja chciałam znaleźć się tak daleko od Anglii, jak tylko możliwe. W tej chwili, po ponad dziesięciu latach za granicą, nie wydawało się to już takie ważne. Chętnie dożyję do końca moich dni w mieszkaniu przy Belsize Park. Ronald, który zawsze potrafił dobrze lokować pieniądze, zostawił mi też całkiem niezłą sumkę. Z pewnością wystarczy na utrzymanie przez ładnych parę lat i na nowego triumpha. Czerwonego. Z radiem. I tak właśnie, podśpiewując do wtóru „All You Need is Love”, „Itchycoo Park” i „See Emily Play” oraz słuchając od czasu do czasu wiadomości o zamordowaniu Joe Ortona i zamknięciu pirackich radiowych stacji na zakotwiczonych na morzu statkach, wracałam do Hobb’s End po raz pierwszy od ponad dwudziestu lat. Z jakiegoś powodu, którego nigdy nie potrafiłam wyjaśnić, polubiłam szorstką, naiwną i kapryśną

muzykę,

której

słuchała

młodzież,

chociaż

sama

przekroczyłam

W 1967 r. w dzielnicy Haight-Ashbury w San Francisco miało miejsce słynne „Lato Miłości”, w czasie którego królowały narkotyki, wolny seks i muzyka kontestacji (przyp.tłum.).

czterdziestkę. Sprawiała, że tęskniłam za młodością: bez komplikacji, których zaznałam, bez wojny, bez złamanych serc, bez strachu i krwi. Nie sądzę, żebym widziała jakiś inny samochód, od kiedy zjechałam za Skipton z głównej drogi. Był to jeden z tych pięknych letnich dni, gdy powietrze przepajają wonie świeżo ściętej trawy i dzikich kwiatów. Wydawało mi się nawet, że czuję ciepły zapach nagrzanych kamiennych murków, wyznaczających granice pól. Jagody jarzębin świeciły niczym szklane paciorki. Czajki szybowały wysoko i znienacka spadały w dół nad łąki, a z odległych pastwisk w dolinach pośród wzgórz dobiegało żałosne pobekiwanie owiec. Kolory miały niezwykłą intensywność... zieleń była zieleńsza niż zwykle, a bezchmurne niebo porażało błękitem. Zaraz za Grassington zgubiłam drogę. Zatrzymałam się, by spytać o nią dwóch mężczyzn, naprawiających kamienny murek. Dawno już nie słyszałam owego specyficznego akcentu z okolic Dales i w pierwszej chwili zabrzmiał on dla mnie obco. W końcu jednak ich zrozumiałam, podziękowałam i odjechałam, zostawiając ich, drapiących się ze zdziwieniem po głowach na widok dziwacznej kobiety w średnim wieku, noszącej okulary przeciwsłoneczne, słuchającej muzyki młodzieżowej i poruszającej się modnym, czerwonym, sportowym samochodem. Stara droga zakończyła się na skraju lasu, musiałam, więc wysiąść i ruszyć dalej pieszo nierówną ścieżką. Chmury komarów zawodziły mi nad głową, strzyżyki polatywały z krzaka na krzak, a sikorki skakały po gałązkach. W końcu wydostałam się z lasu i dotarłam do brzegu zalewu. Serce zabiło mi tak mocno, że musiałam oprzeć się o jedno z drzew. Pod ręką poczułam jego szorstką korę. Przez chwilę stałam bez ruchu, czując mrowienie w palcach i mając wrażenie, że zemdleję. Ale zaraz mi to minęło. Dawno temu także były tu drzewa, ale nie aż tyle, a większość z nich znajdowała się w Lesie Jarzębinowym, położonym na północ od wioski. Kiedy mieszkałam w Hobb's End, była to wioska w dolinie. Teraz przed moimi oczami rozciągało się jezioro otoczone gęstym lasem. W nieruchomej tafli wody odbijały się drzewa i od czasu do czasu cień przelatującej nad nią mewy albo jaskółki. Po prawej stronie znajdowała się niewielka tama w miejscu, gdzie dawniej rzeka zwężała się, wpływając do Harksmere. Zmieszana i niepewna własnych uczuć, usiadłam na brzegu, by się temu wszystkiemu dokładnie przyjrzeć. Siedziałam w miejscu, gdzie niegdyś przebiegało odgałęzienie starej linii

kolejowej. Tędy przejeżdżał pociąg, którym tyle razy podróżowałam w dzieciństwie. Pojedynczy tor prowadził do Harrogate, a podczas wojny kolej stanowiła nasze jedyne połączenie ze światem. Doktor Beeching w ramach swojej reformy zamknął tę linię trzy albo cztery lata temu i, oczywiście, już w tej chwili tor porastały chwasty. Zarząd gminy posadził wierzby płaczące w miejscu, gdzie kiedyś znajdowała się stacja, na której tyle razy kupowałam od pani Shipley bilety i z rosnącą niecierpliwością wyczekiwałam, aż usłyszę z oddali gwizd i sapanie starej lokomotywy parowej. Siedziałam, wspominając, a czas mijał. Wybrałam się w podróż stosunkowo późno, a z Londynu było tu dosyć daleko. Wkrótce w lasach dookoła mnie zaczął gromadzić się mrok, wypełniając miejsca między gałęziami i ciszę, pozostawioną przez ptasie śpiewy. Powiał lekki wiaterek. Woda zafalowała, odbijając światło zachodzącego słońca w taki sposób, iż wydawało się, że ktoś rozsypał na niej łososiowo-różowy proszek. Powoli i ona pociemniała, nabierając atramentowoczarnej barwy. Na niebie pojawił się księżyc w pełni, rozsnuwając blade światło, wydobywające, jak mi się zdawało, zarysy zatopionej wioski niczym obraz zachowany pod szklaną taflą. Tam właśnie była, rozciągając się w dole, migocząc i drgając pod prawie niedostrzegalnie falującą wodą. Gdy tak patrzyłam, zaczęło mi się wydawać, że wystarczy wyciągnąć rękę, a mogłabym jej dotknąć. Wieś przypominała świat po drugiej stronie lustra, taki jak w „Orfeuszu” Cocteau. Kiedy dotykasz szkła, zamienia się ono w wodę i możesz zanurkować w nią i znaleźć się w podziemnej krainie. Zobaczyłam tam wieś taką, jaką znałam, mieszkając w niej. Nad dachami z łupku z kominów spiralnie unosił się dym, po stronie zachodniej rysowały się czarne kształty przędzalni lnu na wzgórzu, na południu krępa wieża kościoła, a główna ulica wiła się obok wąskiej rzeki. Im dłużej patrzyłam, tym bardziej wydawało mi się, że dostrzegam ludzi krzątających się wokół swoich spraw: robiących zakupy, noszących dostawy, zajętych plotkami. Widziałam też nasz mały sklepik, w którym spotkałam ją po raz pierwszy owego wietrznego, wiosennego dnia w 1941 roku. Dnia, kiedy się wszystko zaczęło.

1 Adam Kelly uwielbiał bawić się w opuszczonych domach, kochał zatęchłe wonie starych pokoi, skrzypienie podłóg, kiedy po nich chodził, sposób, w jaki promienie słońca ukosem wpadały przez szpary między deskami, rzucając pręgowane cienie na ściany. Z upodobaniem przeskakiwał miejsca, gdzie na schodach brakowało stopni, mając przy tym serce w gardle, i wędrował po belkach na strychu, wzbijając kurz i obserwując, jak jego drobiny tańczą w przefiltrowanym świetle. Tego popołudnia Adam miał dla siebie całą wioskę. Zatrzymał się na skraju cienistej doliny, przyglądając się ruinom, rozciągającym się w dole, i ciesząc się na nadchodzące przygody. Na taki właśnie dzień czekał od dawna. Może jest to szansa, która trafia się raz w życiu. Wszystko się może tu zdarzyć. Przyszłość wszechświata zależy dzisiaj od Adama; wioska stanowi test, jedno z zadań, które musi wykonać, zanim zostanie awansowany na poziom siódmy. Jedynymi istotami ludzkimi w okolicy byli mężczyzna w dżinsach i czerwonym podkoszulku i kobieta ubrana wyłącznie na biało, którzy znajdowali się w pobliżu starej przędzalni lnu. Udawali turystów, celując to tu, to tam kamerą wideo, ale Adam przypuszczał, że szukają tego, co i on. Nie raz bawił się tą grą na swoim komputerze i wiedział, że wszędzie czai się podstęp i zdrada, rzadko, kiedy rzeczy są tym, na co wyglądają. Niech Bóg ma nas w swojej opiece, jeżeli oni pierwsi się do tego dostaną. Trochę zbiegł, a trochę ześlizgnął się po gołym brzegu, hamując na piętach, kiedy dotarł do czerwonej, wysuszonej na kamień ziemi stanowiącej dno. Tu i ówdzie znajdowały się błotniste kałuże; cała woda zalewu nie mogła przecież wyparować w zaledwie kilka tygodni. Adam zatrzymał się i nadsłuchiwał przez chwilę. Nawet ptaki tutaj milczały. Słońce paliło. Poczuł, że poci się za uszami, na karku i między pośladkami. Okulary co chwila zjeżdżały mu z nosa. Ciemne, zrujnowane domki falowały w gorącym powietrzu jak mur za rozpalonym żelaznym piecykiem, przy którym grzeją się zimą robotnicy. Wszystko może się teraz wydarzyć. Talizman znajduje się gdzieś tutaj, a zadaniem Adama jest go odnaleźć. Ale, od czego ma zacząć? Chłopiec nie miał pojęcia,

jak może on wyglądać; wiedział tylko, że go rozpozna, gdy na niego natrafi, i że muszą się tu znajdować jakieś wskazówki. Przedostał się przez stary, kamienny mostek i wszedł do jednego z na pół zawalonych domków, czując, jak ogarnia go wilgotna, chłodna ciemność. Pachniało brudnym wychodkiem, albo jakby jakaś ogromna istota z innego świata skonała w tym gorącym, cuchnącym bagnie. Światło słoneczne wpadało ukosem przez otwór, zakryty niegdyś dachem, oświetlając ścianę w głębi. Ciemne kamienie sprawiały wrażenie śliskich i lepkich, jakby oblano je ropą naftową; miejscami ciężkie płyty stanowiące niegdyś podłogę przechyliły się i popękały, a między nimi połyskiwały soczewki błota. Niektóre z kamieni kiwały się niepokojąco, gdy Adam na nich stawał. Wydało mu się, że znalazł się na skraju ruchomych piasków, które mogą go wciągnąć do środka ziemi, jeżeli wykona niewłaściwy ruch. W tym domu nie ma nic. Pora iść dalej. Na zewnątrz nadal nie było nikogo. Para turystów chyba już sobie poszła, o ile nie ukrywali się, czyhając na niego za zaminowaną przędzalnią. Adam zauważył obok mostu niewielki budyneczek; prawdopodobnie komórkę, w której trzymano węgiel albo przechowywano pożywienie. Słyszał przecież, że niegdyś nie znano piecyków elektrycznych i lodówek. Mogła to być też wygódka. Trudno w to uwierzyć, ale kiedyś podobno ludzie musieli wychodzić do ubikacji na dwór nawet w zimie. Cokolwiek to miało być, Niszczyciele zostawili to coś w spokoju. Ukośny, kamienny, nietknięty dach wysokiej na siedem stóp komórki wydawał się wzywać Adama, by go zdobył. Oto budowla, na którą można wspiąć się, by się dobrze rozejrzeć dookoła. Jeżeli pseudoturyści kryją się gdzieś w pobliżu, stąd ich z pewnością zobaczy. Adam obszedł chałupkę i z zadowoleniem przekonał się, że z jednej strony kilka kamieni wysunęło się, tworząc jakby stopnie. Ostrożnie wypróbował pierwszy z nich. Kamień był śliski, ale tkwił nieruchomo. Chłopiec zaczął się wspinać. Kolejne stopnie okazały się także stabilne i wkrótce znalazł się na górze. Wciągnął się na dach. Nie był on bardzo stromy, więc można było po nim chodzić bez trudu. Adam zatrzymał się na skraju, przysłonił sobie oczy daszkiem z dłoni i rozejrzał na wszystkie strony. Na zachodzie, przy przędzalni, ani śladu obcych. Na północ i na południe

rozciągały się lasy, a przez gęste listowie nie widać było nic. Na wschód leżał zalew Harksmere, mający kształt łzy. Na stromym brzegu zwanym Skarpą, która ciągnęła się od południowej strony Harksmere, połyskiwały w słońcu szyby kilku samochodów. Panował kompletny bezruch, nie drgnął nawet liść. Upewniwszy się, że nikt go nie obserwuje, Adam zrobił kilka kroków. Dach miał zaledwie cztery lub pięć stóp szerokości, ale gdy chłopiec znalazł się na środku, poczuł leciutkie drżenie i zanim zdążył przeskoczyć na drugą stronę, grube płyty kamienne zarwały się pod nim. Przez chwilę trwał zawieszony w powietrzu, jakby miał tak pozostać na zawsze. Zamachał rękami, ale nic mu to nie pomogło. Krzyknął i spadł w ciemność. Wylądował na plecach na poduszce z błota; lewym nadgarstkiem uderzył się o kamienną płytę, a prawa ręka, którą chciał złagodzić upadek, zagłębiła się po łokieć w miękkim mule. Leżąc bez tchu, spojrzał na kwadrat błękitnego nieba nad sobą i przekonał się, że dwie następne kamienne płyty dachowe przechylają się i zaraz zlecą. Każda z nich miała powierzchnię około trzech stóp kwadratowych i grubość sześciu cali, więc jeśli któraś trafi go, rozgniecie go na miazgę. Ale nie mógł nawet drgnąć, sparaliżowany widokiem osuwających się płyt. Wydawało się, że poruszają się powoli, jak liście spadające jesienią w bezwietrzny dzień. Adam miał pustkę w głowie. Nie czuł paniki ani strachu, raczej pogodzenie, jakby w jego krótkim życiu nadszedł punkt zwrotny i wszystko znalazło się poza jego wolą. Nie potrafiłby w żaden sposób tego wyjaśnić, ale przez chwilę, leżąc na swym łożu z ciepłego błota i obserwując na tle błękitnego nieba ciemne kamienne płyty osuwające się powoli ku niemu, chociaż przecież miał tak niewiele lat, wiedział, że nie może uczynić nic, by uniknąć tego, co niesie mu los. Bez względu na to, czym się to okaże, mógł się tylko z tym pogodzić. To musi być poziom siódmy, pomyślał, wstrzymując oddech, czekając na uderzenie, czekając, aż poczuje, jak ze zgrzytem pękają mu kości. Jedna płyta wylądowała po jego lewej stronie, zagłębiła się w błocie i oparła ukośnie o ścianę jak stary nagrobek. Druga spadła z prawej strony i pękła, uderzywszy w kamień podłogi. Jedna z połówek przechyliła się w stronę Adama, muskając tę część jego ręki, która nie zagłębiła się w błocie, i wytoczyła kilka kropli krwi. Adam wziął głęboki wdech i popatrzył przez dziurę w dachu na niebo. Następne płyty nie zsuwały się. A więc został oszczędzony; będzie żył. Przez chwilę

czul zawrót głowy. Zaraz jednak, ostrożnie poruszając kończynami, przekonał się, że nie doznał żadnych poważniejszych uszkodzeń. Lewy nadgarstek bolał go jak diabli i z pewnością go sobie nieźle stłukł, ale nie wydawało się, żeby cokolwiek w nim złamał. Prawa ręka wciąż była zagłębiona w błocie, a kamień nieprzyjemnie ocierał skaleczony łokieć. Chłopiec spróbował poruszyć palcami, by się przekonać, czy ma w nich czucie, i wtedy jego palce musnęły coś twardego. Przypominało to garść gładkich, twardych, wrzecionowatych kamyków albo krótkich prętów. Zaciekawiony, zagłębił mocniej rękę w błoto i zacisnął na nich palce, tak samo jak kiedyś zaciskał rękę na dłoni matki, gdy był jeszcze bardzo mały i bał się tłumów; potem odchylił się całym ciężarem na lewo, przygryzając wargi, gdy ból przeszył mu uszkodzony nadgarstek, i pociągnął. Cal po calu uwalniał rękę, mocno trzymając swój łup. Błoto mlaskało. Wreszcie wydobył znalezisko na powierzchnię. Położył je na kamiennej płycie i cofnął się trochę, by mu się przyjrzeć. W półmroku wydawało się, że na krawędzi płyty zaciskają się palce, jakby coś próbowało wydobyć się z grobu. Były to, bowiem kości ludzkiej ręki, oblepione wilgotnym, ciemnym mułem.

Banks cofnął się o krok, by lepiej przyjrzeć się swemu dziełu. Pogwizdywał przy tym w takt habanery z „Carmen”, którą puścił sobie głośno na stereo: Maria Callas w czasach, kiedy jej świetność minęła, ale ciągle jeszcze na całkiem niezgorszym poziomie. Nieźle jak na amatora, pomyślał, wkładając pędzel do miseczki z terpentyną, i wygląda znacznie lepiej niż nadpleśniałe tapety, które wczoraj zdarł ze ścian swego nowego domu. Szczególnie podobał mu się kolor. Sprzedawca w sklepie z materiałami budowlanymi w Eastvale powiedział, że działa on uspokajająco, a po doświadczeniach ostatniego roku Banks wiedział, że przyda mu się wszystko, co pomoże mu się wyciszyć. Odcień niebieskiego, który sobie wybrał, miał przywodzić na myśl orientalne gobeliny, ale kiedy już znalazł się na ścianie, bardziej przypominał grecką wyspę Santorin, którą Banks odwiedził z żoną Sandrą w zeszłym roku podczas ostatnich wspólnych wakacji. Obecnie już się nie widywali. Nie spodziewał się takiego skojarzenia, ale mógł z nim żyć. Zadowolony z siebie Banks wydobył z górnej kieszeni koszuli paczkę

papierosów Silk Cut. Najpierw przeliczył jej zawartość, stwierdzając, że od rana wypalił tylko trzy. Nieźle. Usiłował ograniczyć się do dziesięciu lub mniej dziennie i jak na razie mu się to udawało. Przeszedł do kuchni i nastawił wodę na herbatę. Zadzwonił telefon. Banks wyłączył muzykę i podniósł słuchawkę. - Tata? - Brian, to ty? Próbowałem się do ciebie dodzwonić. - No, wiesz... byłem w podróży. Nie przypuszczałem, że jesteś w domu. Dlaczego nie poszedłeś do pracy? - Skoro nie spodziewałeś się mnie zastać, to czemu dzwonisz? Cisza. - Brian? Gdzie jesteś? Coś się stało? - Nie, nic. Mieszkam u Andrew. - Gdzie? - W Wimbledonie. Posłuchaj, tato... - Czy przypadkiem nie powinni już ogłosić wyników egzaminów? Znowu cisza. Chryste, pomyślał Banks, wydusić z Briana więcej niż parę słów naraz jest równie trudno, jak wydobyć prawdę od polityka. - Brian? - No, właśnie dlatego dzwonię. Wiesz... myślałem, że nagram się na sekretarkę automatyczną. - Aha. - Banks zrozumiał już, o co chodzi. Daremnie rozglądał się za popielniczką i w końcu strzepnął popiół do kominka. - No i... - zaczął. - No te wyniki... - Nie poszło ci? Co dostałeś? - Wiesz, no... to znaczy... nie będziesz zadowolony. - Ale zdałeś? - Oczywiście. - No to jak? - Nie poszło mi tak dobrze, jak myślałem. Było bardzo ciężko, tato. Wszyscy tak uważają. - Co dostałeś? - Tróję - wyszeptał Brian. - Tróję? To chyba trochę mało. Moim zdaniem stać cię było na znacznie więcej. - Ty nawet tego nie osiągnąłeś.

Banks nabrał tchu. - Wszystko jedno, co mnie się udało czy też nie udało. Mówimy o tobie. O twojej przyszłości. Nigdy nie znajdziesz sobie przyzwoitej pracy, mając tróję na dyplomie. - A jeśli ja wcale nie chcę znaleźć sobie przyzwoitej pracy? - To kim ty chcesz w takim razie zostać? Dołączyć do czarnej statystyki? Być jeszcze jednym nieudacznikiem? Chcesz spędzić życie na zasiłku dla bezrobotnych? - Wielkie dzięki, tato. Cieszę się, że tak we mnie wierzysz. Wcale nie zamierzam starać się o zasiłek. Chcemy spróbować, może się nam powiedzie. Mnie i naszej grupie. - Komu? - Chcemy sprawdzić, czy nam się przypadkiem nie uda. Andrew zna gościa, który prowadzi niezależne studio nagrań. Jest całkiem niezależny i powiedział, że może zrobić demo z kilku moich piosenek. Możesz mi nie wierzyć, ale podobamy się ludziom. Jesteśmy po prostu rozrywani. - Czy ty masz pojęcie, jak trudno jest zrobić karierę w tej branży? - Spice Girls się udało, a sam widzisz, ile mają talentu. - Tak samo i Tiny Tim, ale nie o to chodzi. Talent nie ma z tym nic wspólnego. Na jedną grupę, która osiągnie sukces, przypadają tysiące tych, którym się nie powiedzie. - Robimy niezłą kasę. - Kasa to nie wszystko. A co będzie potem? A jeśli osiągniesz szczyt swoich możliwości w wieku lat dwudziestu pięciu i nic sobie nie zdołasz zaoszczędzić? - Od kiedy to jesteś takim specem od spraw muzyki? - To dlatego dostałeś taki marny stopień na koniec studiów? Bo marnowałeś czas na próby i występy? - Architektura okazała się okropnie nudna. Banks wrzucił niedopałek do kominka, aż iskry poleciały na czarnych kamieniach. - Rozmawiałeś o tym z matką? - No, wiesz, myślałem, że... no, może... ty byś mógł... A to ci dopiero, pomyślał Banks. On ma rozmawiać z Sandrą? Ostatnio kłócili się, nawet kiedy rozmawiali o pogodzie. - Sądzę, że lepiej, żebyś sam do niej zadzwonił - powiedział. - Albo jeszcze

lepiej, idź do niej. Mieszka w Camden Town. - Ale ona się wścieknie! - Należy ci się. Trzeba było o tym wcześniej pomyśleć. Dało się słyszeć gwizdanie czajnika. - No, dzięki, tato. - W głosie Briana zabrzmiało rozgoryczenie. - Myślałem, że mnie zrozumiesz. Wydawało mi się, że mogę na tobie polegać. Sądziłem, że lubisz muzykę. Ale ty jesteś taki jak wszyscy inni. Idź, wyłącz ten twój cholerny czajnik! - Brian... Ale Brian odłożył słuchawkę. A może raczej nią rzucił.

Niebieski kolor ścian pokoju dziennego w najmniejszym stopniu nie poprawił Banksowi nastroju. To żałosne, pomyślał, szukać terapii w majsterkowaniu, odnawiać dom, by odsunąć od siebie przygnębienie. Przez chwilę siedział, patrząc na tkwiący w puszce farby pędzel na gzymsie kominka, a potem rzucił się do kuchni i wyłączył czajnik. Całkiem mu się odechciało robić sobie herbatę. „Kasa to nie wszystko. A co będzie potem?” Banks nie mógł uwierzyć, że to są jego własne słowa. Nie dlatego, że uważał, że w życiu pieniądze liczą się najbardziej, ale dlatego, że dokładnie ko samo powiedzieli jego rodzice, kiedy poinformował ich, że chce podczas weekendów pracować w supermarkecie, aby sobie dorobić. Przeraziło go, że instynktownie zareagował na wieści Briana tak, jakby ktoś inny - jego rodzice wypowiedzieli te słowa, a on sam był jakąś kukłą brzuchomówcy. Podobno z wiekiem upodabniamy się coraz bardziej do naszych rodziców. Banks powoli zaczynał zastanawiać się, czy przypadkiem nie ma w tym racji. Jeżeli tak, to byłoby to przerażające. „Pieniądze to nie wszystko” - powiedział jego ojciec, chociaż w pewien sposób znaczyły one dla niego bardzo wiele, gdyż nigdy ich nie miał. „A co potem?” - spytała matka, sugerując w ten sposób, że lepiej, żeby siedział w domu i uczył się do egzaminów, zamiast marnować czas na Zarabianie pieniędzy, które wyda na bilard i kręgle. Chcieli, żeby znalazł sobie spokojną, szacowną, pewną pracę, na przykład w bankowości albo ubezpieczeniach, tak jak to zrobił jego starszy brat, Roy. Mając przyzwoity wynik na dyplomie, twierdzili, możesz podnieść swój poziom, co oznaczało, że jemu może powieść się lepiej niż im. W latach sześćdziesiątych tego właśnie oczekiwano od zdolnych dzieciaków wywodzących się z klas pracujących. A on był zdolny.

Zanim Banks zdążył pomyśleć coś więcej, zadzwonił telefon. W nadziei, że to Brian, który chce go przeprosić, rzucił się do pokoju dziennego i podniósł słuchawkę. Był to jednakże komisarz okręgu Jeremiah „Jimmy” Riddle. Mam chyba dzisiaj pecha, pomyślał Banks. Nie dość że to nie Brian, to jeszcze nie może nawet zadzwonić pod 1471 i ustalić, skąd w Wimbledonie dzwonił jego syn, bo przecież nie zapytał go o numer telefonu. Pod 1471 można się było dowiedzieć tylko o numer ostatniego rozmówcy. Zaklął i sięgnął po papierosy. W tym tempie nigdy nie zdoła rzucić palenia. A do diabła z tym. Niezwykłe okoliczności wymagają niezwykłych środków. Zapalił. - Znowu się zerwałeś z pracy, Banks? - Mam urlop - odparł Banks. - Najzupełniej oficjalny. Może pan sprawdzić. - Wszystko jedno. Mam dla ciebie zadanie. - Będę jutro rano. - Dzisiaj. Ciekawe, co to za sprawa, dla której Jimmy Riddle wzywa go z urlopu. Od kiedy Riddle musiał niechętnie przywrócić go na stanowisko po tym, jak nieopatrznie zawiesił go w obowiązkach zeszłego roku, Banks znalazł się na zawodowej Syberii, zajmując się wyłącznie pisaniem sprawozdań, tworzeniem statystyk, a potem znowu sprawozdań. Powinno się jeszcze wysłać go do szkół, na pogadanki o bezpieczeństwie na drogach. Ani jednego własnego śledztwa przez dziewięć miesięcy. Tak bardzo wyszedł z obiegu, że mógłby równie dobrze znaleźć się na planecie Pluton; porzucili go nawet nieliczni informatorzy, których kultywował od swego przybycia do Eastvale. To chyba niemożliwe, żeby sytuacja zmieniła się z taką łatwością. Coś musi się za tym kryć; Riddle nigdy nie czynił żadnych posunięć bez jakiegoś ukrytego celu. - Właśnie dostaliśmy meldunek z Harkside - ciągnął Riddle. - Jakiś chłopiec znalazł kości na dnie zalewu Thornfield. To jeden z tych, które wyschły tego lata. Z tego co wiem, była tam kiedyś wioska. W Harkside jest tylko posterunek rejonowy i dysponują jedynie sierżantem. Masz tam pojechać jako wyższy rangą oficer śledczy. - Stare kości? Nie mogą poczekać? - Pewnie tak. Ale wolałbym, żebyś zaczął od razu. Jakieś problemy? - A Harrogate albo Ripon? - Nie mają czasu. Nie bądź niewdzięcznikiem, Banks. Wreszcie masz okazję, żeby poprawić sobie sytuację zawodową. Jasne, pomyślał Banks, gdyby ciocia miała wąsy... To nie on pogorszył swoją sytuację; został w nią wmanewrowany, a o ile znał Jimmy Riddle'a, teraz

prawdopodobnie chodziło o to, żeby stała się jeszcze gorsza. - Ludzkie kości? - Jeszcze nie wiadomo. Prawdę mówiąc, nic jeszcze nie wiemy. Dlatego chcę, żebyś tam pojechał i sprawdził. - Do Harkside? - Nie. Nad cholerny zalew Thornfield. Znajdziesz tam miejscowego sierżanta. Nazywa się Cabbot. Banks musiał się zastanowić. Co się tu, u diabła, dzieje? Riddle nie miał zwyczaju robić mu grzeczności; może zmęczył się trzymaniem go na posterunku i wymyślił jakiś nowy, fascynujący sposób dręczenia go. Szkielet w dnie wysuszonego zalewu? Nadinspektorzy nie bywają w normalnych warunkach wysyłani na odległe krańce hrabstwa tylko po to, żeby obejrzeć parę starych kości. Co więcej, szefowie okręgu nigdy nie przydzielali spraw detektywom policji. To zadanie należało do superintendentów albo głównych superintendentów. Banks wiedział z doświadczenia, że szefowie okręgu ograniczali zazwyczaj swoje czynności do występów w telewizji, otwierania wystaw oraz udziału w jury konkursów orkiestr dętych. Oczywiście, poza cholernym Jimmym Riddle, Panu Zrób To Sam, który nigdy nie zaniedba okazji, by wetrzeć sól w rany Banksa. Nawet, jeśli Harrogate i Ripon są rzeczywiście zajęci, z pewnością mają kogoś, kto jest wystarczająco kompetentny, by zająć się tą sprawą. Riddle z pewnością uznał, że okaże się ona nudna albo nieprzyjemna, lub jedno i drugie, i że z pewnością zakończy się porażką i kompromitacją, bo w przeciwnym wypadku nie przydzieliłby jej Banksowi. A ten sierżant Cabbot z pewnością jest głupi jak but, gdyż inaczej sam potrafiłby sobie dać z tym radę. Poza tym dlaczego miałby sierżant policji tkwić na prowincjonalnym posterunku w Harkside? To przecież nie jest stolica zbrodni północy. - I jeszcze jedno, Banks. - Słucham? - Nie zapomnij kaloszy. Banks mógłby przysiąc, że usłyszał złośliwy chichot Riddle'a. Wygrzebał mapę Yorkshire Dales i sprawdził układ terenu. Thornfied był najdalej położonym z trzech połączonych zalewów zbudowanych na rzece Rowan, która biegła mniej więcej na wschód od swych źródeł w Peninach, po czym skręcała na południe i w pobliżu Otley łączyła się z rzeką Wharfe. Chociaż Thornfield znajdował

się około dwudziestu pięciu mil w linii prostej, nie istniała tam żadna droga szybkiego ruchu, wyłącznie boczne drogi. Banks przeciągnął palcem po trasie. Najlepiej chyba skierować się na południe przez wrzosowiska, doliną Langstrothdale Chase do Grassington, a potem skręcić na wschód na Peteley Bridge. Ale nawet i wtedy jazda zabierze ponad godzinę. Banks wziął prysznic, sięgnął po marynarkę, klepiąc się z nawyku po kieszeniach, żeby upewnić się, czy ma kluczyki do samochodu i portfel, a potem wyszedł na popołudniowe słońce. Zatrzymał się na chwilę, opierając ręce o nagrzany, kamienny murek i patrząc w dół na gołe skały, gdzie powinny znajdować się wodospady Gratly. Przypomniał mu się fragment wiersza T. S. Eliota, który czytał wczoraj wieczorem: „Myśli suchego mózgu w czas posuchy” . Bardzo adekwatne. Posucha trwała długo, wszystko tego lata było wysuszone, w tym także myśli Banksa. Wciąż nękało go wspomnienie rozmowy z Brianem; żałował, że skończyła się ona w taki sposób. Chociaż Banks zdawał sobie sprawę, że bardziej niepokoi się o swoją córkę, Tracy, która w chwili obecnej zwiedzała Francję, podróżując minibusem z kilkoma przyjaciółkami, nie oznaczało to jednak, że nie martwi się o Briana. Podczas swych zajęć służbowych Banks widział już tyle dzieciaków, które straciły busolę, że nie potrafił tego lekceważyć. Narkotyki. Chuligaństwo. Napady. Włamania. Przestępstwa z użyciem przemocy. Banks zawsze powtarzał sobie, że Brian jest zbyt rozsądny, żeby mieszać się w coś podobnego; miał przecież dostęp do wszystkich przywilejów wynikających z przynależności do klasy średniej. Otrzymał znacznie więcej niż Banks. I może właśnie dlatego bardziej niż cokolwiek innego raniły Banksa uwagi syna. Do domku zbliżała się para turystów z ciężkimi plecakami. Muskularne nogi tych ludzi okrywały szorty, a stopy zabezpieczały solidne buty wycieczkowe. Na szyjach mieli mapy w specjalnych plastikowych opakowaniach na wypadek, gdyby zaczęło padać. Optymiści. Banks pozdrowił ich, wymienił z nimi uwagi na temat pogody, po czym wsiadł do swego chevroleta cavalier. Siedzenie było tak nagrzane, że niewiele brakowało, a wyskoczyłby natychmiast. Cóż, pomyślał, grzebiąc w kasetach magnetofonowych, Brian jest na tyle dorosły, by samodzielnie podejmować decyzje. Jeżeli chce rzucić wszystko i szukać sławy i majątku, to chyba jego problem. T. S. Eliot, Gerontion, w: Wybór poezji (tłum. Cz. Miłosz),Ossolineum, 1990, str. 64.

Teraz przynajmniej Banks ma coś do roboty. Tym razem Jimmy Riddle popełnił błąd. Bez wątpienia był przekonany, że zleca Banksowi brudną robotę, która nie da mu szans na osiągnięcie sukcesu, ale za to z dużym prawdopodobieństwem, że ją schrzani; niewątpliwie sądził, że śledztwo z góry skazane jest na klęskę; ale wszystko było lepsze od siedzenia w biurze. Riddle zapomniał o tym, że nawet w najgorszych chwilach zasadniczą cechą Banksa jest nieodparta ciekawość. Czując się przez chwilę jak pilot, któremu po dłuższym zakazie pozwolono latać, Banks wsunął „Forever Changes” Love'a do magnetofonu i ruszył z odrzutem.

Wieczór autorski zaczął się o wpół do siódmej, ale Vivian Elmsley zapowiedziała uprzednio swojej agentce, Wendi, że chciałaby pojawić się wcześniej, zapoznać z miejscem i personelem. Piętnaście po zebrał się już spory tłumek. Cóż, można się było tego spodziewać. Całkiem znienacka, wydawszy dwadzieścia powieści w ciągu tyluż lat, Vivian Elmsley stała się sławna. Chociaż jej reputacja i nakłady rosły stopniowo przez te lata, ostatnio jej składająca się z piętnastu tomów seria, której głównym bohaterem jest podkomisarz Niven, trafiła na małe ekrany, z przystojnym aktorem w roli głównej, dobrym poziomem wykonawstwa i wysokim budżetem. Pokazano już trzy pierwsze części, które zostały bardzo dobrze przyjęte przez krytykę - zwłaszcza, jeśli weźmie się pod uwagę to, jak bardzo krytycy telewizyjni zostali ostatnio zanudzeni serialami policyjnymi - i w rezultacie w ciągu miesiąca Vivian stała się bardzo znaną osobą jak na pisarkę. Jej zdjęcie pojawiło się na okładce magazynu „Night and Day”, Melvyn Bragg zrobił z nią wywiad w „South Bank Show”, a w „Woman's Own” opublikowano na jej temat obszerny artykuł. Nie da się ukryć, że „błyskawiczny sukces” osiągnięty po siedemdziesiątce to coś, co może obudzić zainteresowanie mediów. Od czasu do czasu rozpoznawano ją nawet na ulicy. Adrian, jeden z organizatorów, poczęstował Vivian kieliszkiem czerwonego wina, podczas gdy Thalia układała książki na niskim stoliku, ustawionym przed niedużą kanapką. Punktualnie o wpół do siódmej Adrian przedstawił przybyłym gościa, stwierdzając, iż nie potrzeba go przedstawiać, po czym przy akompaniamencie lekkich oklasków Vivian sięgnęła po egzemplarz najnowszej powieści z serii inspektora Nivena, zatytułowanej „Ślady grzechu”, i zaczęła czytać. Pięć minut wystarczy, uznała. Gdyby czytała krócej, wyglądałoby na to, że nie

chce się wysilać, zaś dłuższa lektura mogłaby zmęczyć słuchaczy. Kanapa była przesadnie miękka i Vivian miała wrażenie, iż zapadła się w nią tak bardzo, że nigdy nie zdoła się już wydostać. W końcu nie jest młodą, zręczną panienką. Po lekturze ludzie ustawili się grzecznie w kolejkę, a Vivian podpisywała książki, zamieniając z każdym kilka słów, pytając, jakiego rodzaju wpis chcieliby dostać, i upewniając się co do pisowni imion. Ktoś powie, że nazywa się John, ale skąd można wiedzieć, czy aby nie pisze się „Jon”? Bywały też bardziej skomplikowane przypadki: „Donna” czy „Dawna”? „Janice” czy „Janis”? Pisząc, Vivian spojrzała na swoją rękę. Palce przypominają szpony, pomyślała, chude jak szkielet, upstrzone brązowymi plamami, skóra pomarszczona i napięta na stawach, a obrączka ślubna tak bardzo wbiła się w ciało, że nie można było jej nigdy zdjąć. Dłonie przedstawiały się najgorzej. Reszta trzymała się doskonale. Vivian wciąż była wysoka i smukła. Nie skurczyła się ani nie utyła, jak wiele starszych kobiet, ani też nie przekształciła się w łykowatą matronę. Stalowoszare włosy miała gładko sczesane do tyłu, a ich linia nad jej mocną, szczupłą twarzą tworzyła pośrodku szpic, ciemnoniebieskie oczy, otoczone siateczką zmarszczek, były lekko skośne, prawie jak u Chinki, nos miał lekki garbek, zaś usta były cienkie. Ludzie odnosili wrażenie, że na tej twarzy nieczęsto pojawia się uśmiech. I mieli rację, chociaż kiedyś nie było to prawdą. „Stalowe, nieustraszone spojrzenie w głąb otchłani zła”, tak napisano w jednej z recenzji. Czy to nie Graham Greene powiedział coś o odłamku lodu w sercu pisarza? Nie mylił się, choć ów odłamek nie zawsze się tam znajdował. - Mieszkała pani kiedyś na północy, prawda? Vivian podniosła ze zdziwieniem wzrok. Pytający musiał mieć około sześćdziesiątki. Przeraźliwie chudy, o bladej, mizernej twarzy i cienkich, jasnych włosach, nosił wypłowiałe dżinsy i kolorową koszulę z krótkimi rękawami, jakie zazwyczaj ogląda się podczas wakacji nad morzem. Kiedy podsunął jej książkę do podpisu, zauważyła, że jego dłonie są nienaturalnie małe. Coś w nich zaniepokoiło ją. Kiwnęła głową. - Wiele lat temu. - Potem spojrzała na książkę. - Dla kogo ma być dedykacja? - Jak się nazywała miejscowość, w której pani mieszkała? - To było bardzo dawno. - Używała pani wtedy tego samego nazwiska?

- Proszę pana... - Najmocniej przepraszam... - Adrian uprzejmie poprosił natręta, by ustąpił miejsca następnej osobie. Ten zaś uczynił, to, czego od niego żądano, rzucając ostatnie spojrzenie na Vivian. Cisnął książkę na stosik powieści Johna Harveya i wyszedł. Vivian podpisywała dalej. Adrian przyniósł jej jeszcze jeden kieliszek wina, ludzie mówili, jak bardzo podobają się im jej książki, a ona wkrótce zapomniała o dziwacznym mężczyźnie i jego wścibskich pytaniach. Kiedy wieczór się skończył, Adrian wraz z personelem zaproponowali wspólną kolację, ale Vivian była zmęczona; kolejne świadectwo podeszłego wieku. Chciała już znaleźć się w domu, wziąć gorącą kąpiel, napić się dżinu z tonikiem i zagłębić w „Szkole uczuć” Flauberta. Przedtem chciała jednak poruszać się trochę i zaczerpnąć świeżego powietrza. Bez towarzystwa. - Odwiozę panią do domu - zaproponowała Wendi. Vivian położyła jej dłoń na przedramieniu. - Dziękuję, moja droga - powiedziała. - Jednak jeżeli nie masz nic przeciwko temu, przejdę się trochę, a potem pojadę metrem. - Ależ to żaden kłopot, przecież na tym polega moja rola. - Dam sobie radę. Nie jestem jeszcze całkiem zgrzybiała. Wendi zaczerwieniła się. Prawdopodobnie powiedziano jej, że Vivian jest przewrażliwiona. Zawsze ktoś wcześniej ostrzegał personel. - Przepraszam. Nie chciałam sugerować nic podobnego. To jeden z moich obowiązków. - Ładna, młoda dziewczyna taka jak pani ma z pewnością ciekawsze zajęcia niż odwożenie do domu starszej pani, i to w londyńskich korkach. Powinna pani iść ze swoim chłopakiem do kina albo na tańce. Wendi uśmiechnęła się i spojrzała na zegarek. - Powiedziałam Timowi, że mam dzisiaj czas dopiero późnym wieczorem. Ale gdybym teraz do niego zadzwoniła, żeby stanął w kolejce do kasy ze zniżkowymi biletami, może udałoby mu się dostać miejsca na jakieś przedstawienie teatralne. Ale pod warunkiem, że rzeczywiście jest pani pewna. - Ależ tak, moja droga. Dobranoc. Vivian ruszyła Bedford Street w ciepły, jesienny wieczór. Londyn. Wciąż jeszcze od czasu do czasu nie mogła uwierzyć, że naprawdę

mieszka w Londynie. Pamiętała swoją pierwszą wizytę... miasto wydawało jej się wtedy ogromne, majestatyczne i przytłaczające. Podziwiała miejsca, o których przedtem mogła tylko słuchać, czytać lub też oglądała je w kinie: Piccadilly Circus, Big Bena, katedrę Świętego Pawła, pałac Buckingham, Trafalgar Square. Oczywiście, było to wiele lat temu, ale nawet i dziś czuła takie samo oczarowanie, gdy wymieniała te nazwy lub spacerowała po słynnych ulicach. Na Charing Cross pełno było ludzi wracających z opóźnieniem z pracy i tych, którzy, przyjechawszy wcześniej do kina albo teatru, udawali się na drinka z przyjaciółmi. Zanim Vivian skierowała się do metra, ostrożnie przeszła na drugą stronę ulicy, wyczekawszy na zielone światło dla pieszych, na krótki spacer po Leicester Square. Przed Burger Kingiem niewielki chórek śpiewał „Men of Harlech”. Jak to się wszystko zmieniło: bary szybkiej obsługi, sklepy, nawet kina. Niedaleko stąd, na Haymarket, znajdowało się kiedyś kino o nazwie Carlton, pierwsze, w którym była w Londynie. Co wtedy obejrzała? „Komu bije dzwon”? Ależ tak, oczywiście. Wracając na stację metra, Vivian przypomniała sobie dziwaka z księgarni. Nie lubiła myśleć o przeszłości, ale on wprawił ją w nastrój do wspomnień, tak samo jak najnowsze zdjęcia w gazetach, przedstawiające wyschnięty zalew Thornfield. Ruiny Hobb's End ukazały się w świetle dziennym po raz pierwszy od ponad czterdziestu lat, a wspomnienia życia, jakie tam wiodła, napłynęły szeroką falą. Vivian zadrżała, zstępując po schodach w podziemia.

2 Banks zatrzymał się, żeby uspokoić oddech po marszu przez las. Z miejsca, w którym stal nad brzegiem zalewu Thornfield, miał doskonały widok na owalny zarys ruin wioski, która sprawiała wrażenie, jakby trzymała ją jakaś olbrzymia dłoń o szerokości około ćwierć mili i długości pól mili. Nie znał jeszcze całej historii, ale wiedział, że okolica ta znajdowała się pod wodą przez wiele lat. Teraz zaś pojawiła się na powierzchni po raz pierwszy niczym odkopywana przez archeologów starożytna osada albo coś w rodzaju nowożytnego Brigadoon. Na przeciwległym brzegu widać było wystające z ziemi, skłębione korzenie. Różnice barw gleby pokazywały, dokąd jeszcze niedawno sięgała woda. Dalej ciągnął się ku północy Las Jarzębinowy. Największe wrażenie robiło jednak to, co znajdowało się poniżej: ruiny zatopionej wioski. Ograniczona od zachodu zrujnowaną przędzalnią na wzgórzu, a od wschodu wąskim mostkiem na jednego konia, całość przypominała szkielet tułowia jakiegoś olbrzyma. Most stanowił jakby kość miednicy, a przędzalnia czaszkę, odrąbaną i przesuniętą nieco na lewo od ciała. Rzeka i główna ulica tworzyły lekko skrzywiony kręgosłup, od którego odchodziły żebra - ulice. Nie zachowała się nawierzchnia, ale można było z łatwością prześledzić trasę głównej ulicy. Rozwidlała się ona przy moście, przy czym jedna z dróg kierowała się do Lasu Jarzębinowego, gdzie wkrótce zmieniała się w wąską ścieżkę, a druga przechodziła przez most i opuszczała wioskę, podążając brzegiem Harksmere, prawdopodobnie do samego Harkside. Szczególnie dziwne wydało się Banksowi to, że most, znajdujący się przez tyle lat pod wodą, nie uległ najmniejszemu zniszczeniu. W dole grupka ludzi stała po drugiej stronie mostu, w tym jedna z osób w mundurze. Banks zbiegł wąską ścieżką. Wieczór był ciepły, więc kiedy dotarł na miejsce, zdążył się spocić. Zanim się zbliżył do oczekujących, wyjął z kieszeni chusteczkę i wytarł sobie czoło i kark. Nic nie mógł zrobić w kwestii mokrej pod pachami koszuli. Nie był otyły ani nawet szczególnie niesprawny. Palił, marnie się żywił i pił za dużo, ale dzięki dobrej przemianie materii zawsze wyglądał szczupło. Nie przepadał za

męczącymi ćwiczeniami gimnastycznymi, ale od czasu odejścia Sandry co weekend wybierał się na długiej piesze wędrówki i raz albo dwa razy w tygodniu przepływał pół mili w miejskim basenie w Eastvale. To przez te cholerne upały czuje się taki słaby. Dno zalewu nie było aż tak mokre, jak się wydawało. Większość czerwonobrązowej ziemi słońce wysuszyło na kamień. To tu, to tam zostały jednak porośnięte trzciną wilgotniejsze obszary i niekiedy Banks musiał przeskakiwać przez całkiem spore kałuże. Kiedy przeszedł na drugą stronę mostku, zbliżyła się do niego kobieta i zatrzymała go w pół drogi. - Przepraszam pana - powiedziała, unosząc dłoń. - To miejsce przestępstwa. Przykro mi, ale dalej wstępu nie ma. Banks uśmiechnął się. Wiedział, że nie wygląda jak nadinspektor policji. Marynarkę zostawił w samochodzie i miał na sobie błękitną, dżinsową koszulę bez krawata, rozpiętą przy szyi, beżowe spodnie i czarne gumiaki. - To dlaczego nie oznakowano tego miejsca? - zapytał. Kobieta popatrzyła na niego, marszcząc brwi. Wyglądała na dwadzieścia parę albo

niewiele

ponad

trzydzieści

lat,

była

długonoga,

wysoka

i

smukła...

prawdopodobnie liczyła sobie zaledwie cal mniej wzrostu niż dziewięć stóp i pięć cali Banksa. Nosiła dżinsy i białą bluzkę z jakiegoś jedwabistego materiału oraz żakiet w jodełkę, który podkreślał zarys jej talii i łagodny łuk bioder. Kasztanowate włosy z przedziałkiem na środku opadały falami na ramiona. Miała owalną twarz o gładkiej, opalonej cerze, pełne wargi i nieduży pieprzyk po prawej stronie ust. Kiedy zdjęła okulary przeciwsłoneczne, jej poważne, migdałowe oczy wydawały się szacować Banksa, jakby należał do nieznanego dotychczas gatunku. Nie była klasyczną pięknością. Jej twarz nie pasowała do wizerunków prezentowanych na stronach kolorowych magazynów, ale wyrażała charakter i inteligencję. A czerwone kalosze doskonale to podkreślały. Banks uśmiechnął się. - Czy muszę zrzucić panią z mostu, zanim przez niego przejdę, tak jak Robin Hood uczynił z Małym Johnem? - Obawiam się, że było wręcz przeciwnie, ale proszę spróbować - odparła. Jeszcze przez chwilę przyglądali się sobie z uwagą, a potem ona zmrużyła oczy i powiedziała: - Pan jest nadinspektorem Banksem, prawda? Nie wyglądała na speszoną ani zażenowaną tym, że wzięła go za ciekawego

turystę; w jej głosie nie słychać było ani skruchy, ani szacunku. Banks nie był pewien, czy mu się to podoba. - Mam zatem do czynienia z sierżant Cabbot? - Tak, sir. - Uśmiechnęła się. Nie było to więcej niż drgnięcie kącika ust i krótki błysk oczu. Banks pomyślał, że wiele osób musi uważać, iż miło jest, kiedy sierżant Cabbot się do nich uśmiecha. Uznał więc, że przyczyny, dla których Jimmy Riddle wysłał go tutaj, muszą być tym bardziej podejrzane. - A tamci ludzie? - Banks wskazał na mężczyznę i kobietę, którzy rozmawiali z policjantem w mundurze. Mężczyzna celował z kamery wideo w nieduży budynek gospodarczy. - To Colleen Harris i James O'Grady, sir. Szukali plenerów do programu telewizyjnego i zauważyli, jak chłopiec wpada przez dach. Pobiegli mu na pomoc. Jak się wydaje, mieli też kamerę w pogotowiu. Z pewnością przygotują z tego atrakcyjny kawałek na wieczorne wiadomości. - Potarła nos. - Taśma do oznakowywania miejsca przestępstwa skończyła się. Na posterunku. Prawdę mówiąc, nie jestem pewna, czy kiedykolwiek tam się znajdowała. - Mówiąc, bawiła się okularami, ale Banks nie sądził, iż jest to wynik zdenerwowania. Miała lekki akcent charakterystyczny dla południowo-zachodniej Anglii, nieznaczny, ale na tyle wyraźny, by go zauważyć. - Teraz już nic się z tymi dwojgiem nie da zrobić - powiedział Banks. - A może nawet się nam przydadzą. Proszę mi opowiedzieć, co się stało. Wiem tylko, że jakiś chłopiec odkrył tu stare kości. Sierżant Cabbot kiwnęła głową. - Nazywa się Adam Kelly. Ma trzynaście lat. - Gdzie teraz jest? - Posłałam go do domu. To w Harkside. Był trochę roztrzęsiony i uszkodził sobie przegub i łokieć. Nic poważnego. Ale chciał wracać do mamy, więc poleciłam posterunkowemu Cameronowi odwieźć go do domu i wracać tutaj. Biedny dzieciak, będzie mu się to śniło po nocach. - Co się stało? - Adam chodził po dachu, który się pod nim zapadł. Na szczęście chłopak nie złamał sobie kręgosłupa ani nie został przygnieciony. - Wskazała na budyneczek. Belki, na których opierały się płyty kamienne, musiały zgnić po tylu latach pod wodą. Wystarczyło niewielkie obciążenie. Wydawałoby się, że ten budyneczek powinien był zostać zwalony przed zalaniem, ale pewnie tamtego dnia robotnicy wcześniej zrobili

sobie wolne. Banks rozejrzał się dookoła. - Wygląda na to, że nie tylko tutaj. - A czemu mieliby się przepracowywać? Pewnie myśleli, że to miejsce nigdy więcej nie ujrzy światła dziennego. Nikt przecież by ich nie sprawdził po tym, jak wszystko znalazło się pod wodą. Wracając do tematu: błoto złagodziło upadek, ale chłopiec wbił w nie rękę, a potem wyciągnął szczątki dłoni. - Ludzkiej? - Nie wiem, sir. Wygląda na ludzką, ale na pewno stwierdzi to tylko biegły. Czytałam, że można z łatwością pomylić ludzką dłoń z łapą niedźwiedzia. - Łapą niedźwiedzia? Od kiedy to w tych okolicach biegają niedźwiedzie? - Widziano tu jednego z nich nie dalej niż tydzień temu, sir. Banks umilkł na chwilę, dostrzegł błysk w oku pani sierżant i uśmiechnął się. Ta kobieta miała w sobie coś intrygującego. Większość niższych stopniem funkcjonariuszy policji, pytanych przez zwierzchnika o swoje działania, albo mówiła sobie w duchu: „Czy dobrze zrobiłem, sir?” albo zaczynała się tłumaczyć. Susan Gay, jego dawna posterunkowa, tak właśnie się zachowywała. Tymczasem sierżant Cabbot była zupełnie inna. Przedstawiała wydarzenia i swoje czynności w taki sposób, że sprawiała

wrażenie

całkowicie

pewnej

siebie,

ale

nie

aroganckiej

czy

niesubordynowanej. Banks uznał to za niepokojące. - Dobrze - powiedział. - Popatrzmy. Sierżant Cabbot złożyła okulary, wsunęła je do torby i ruszyła pierwsza. Banks poszedł za nią. Poruszała się ze swobodnym wdziękiem, tak jak koty poza porą karmienia. Po drodze zatrzymał się na chwilę, by porozmawiać z ludźmi z telewizji. Nie mieli wiele do powiedzenia poza tym, że oglądali okolicę i nagle zobaczyli, że pod chłopcem zapada się dach. Pobiegli tam, a kiedy znaleźli się na miejscu, przekonali się, co wyciągnął z błota. Nie wydawał się szczególnie wdzięczny za ich zainteresowanie, twierdzili, ani nawet zadowolony z ich widoku, ale przekonali się ku swojej uldze, że nie doznał poważniejszych obrażeń. Jak przystało na zawodowców, zapytali Banksa, czy nie zechciałby nagrać dla nich krótkiego komentarza. Odmówił grzecznie, tłumacząc się, że nic jeszcze nie ma do powiedzenia. Ledwo się zdążył odwrócić, kobieta łączyła się już przez telefon komórkowy z miejscową stacją telewizyjną. Nie wyglądało też na to, by odbywało się to po raz pierwszy.

Budyneczek, który można by nazwać komórką, miał około sześciu albo siedmiu metrów kwadratowych. Banks zatrzymał się w wejściu i przyjrzał się zagłębieniu w błocie, gdzie wylądował chłopiec, a potem dwóm ciężkim kamiennym płytom po obu stronach. Sierżant Cabbot nie pomyliła się, Adam Kelly miał wiele szczęścia. Na ziemi leżało więcej kamiennych płyt, niektóre z nich popękane, a inne ledwo wystawały z błota. Chłopak mógł z łatwością wylądować na jednej z nich i złamać sobie kręgosłup. No, ale w tym wieku każdy uważa, że jest nieśmiertelny. Banks i jego koledzy też tak sądzili nawet po tym, jak Phil Simpkins obwiązał pień drzewa liną, zeskoczył z najwyższej gałęzi i spadł prosto na zaostrzone szpikulce metalowego ogrodzenia. Banks otrząsnął się z tego wspomnienia i skupił się na widoku przed sobą. Słońce oświetlało górną część przeciwległej ściany; wilgotne, oślizgłe kamienie pobłyskiwały w jego promieniach. Czuć było tu zapach morza, chociaż na wiele mil dookoła nie uświadczyłoby się morskiej wody, a także zdechłej ryby, co prawdopodobnie było znacznie bliższe prawdy. - Rozumie pan, o co mi chodziło, sir? - powiedziała sierżant Cabbot. - Dach chronił przed słońcem i dlatego zachowało się tutaj błoto. - Odgarnęła luźne kosmyki włosów z policzka niedbałym gestem dłoni. - Prawdopodobnie uratowało życie temu dzieciakowi. Banks przeniósł wzrok na szczątki dłoni, zaczepione o krawędź pękniętej płyty kamiennej. Wyglądało to tak, jakby jakaś istota z horroru próbowała wygrzebać się z mogiły. Kości były pociemniałe i pokryte mułem, ale zdaniem Banksa sprawiały wrażenie ludzkich. - Trzeba przysłać specjalistów, żeby to rozkopali - powiedział. - Potem przydałby się antropolog sądowy. A teraz chętnie poszedłbym coś przegryźć, bo chyba już pora na kolację. Jest gdzieś tu w pobliżu jakieś dobre miejsce? - „Pod Czarnym Łabędziem” w Harkside najlepiej się nada. Nie chce pan adresu Adama Kelly? - Jadła już pani? - Nie, ale... - Może pójdziemy razem, to uzupełni pani informacje podczas posiłku. Z młodym Adamem porozmawiam jutro rano, kiedy już się trochę pozbiera. Posterunkowy Cameron zostanie tutaj pilnować twierdzę. Sierżant Cabbot rzuciła okiem na dłoń kościotrupa. - Niechże się pani da namówić - powiedział Banks. - Nic więcej nie da się tu

teraz zrobić. Ten biedak prawdopodobnie zginął wcześniej, niż my oboje przyszliśmy na świat.

Vivian Elmsley była kompletnie wykończona, kiedy wreszcie dotarła do domu po wieczorze autorskim. Postawiła teczkę w hallu i przeszła do pokoju dziennego. Pomieszczenie to, urządzone w nowoczesnym stylu, lśniące szkłem i chromem, mogłoby zdziwić w domu osoby tak wiekowej jak Vivian, ale jej podobało się to znacznie bardziej niż te wszystkie okropnie przesłodzone antyki, bibeloty i odnawiane stare meble, które zapychały większość mieszkań ludzi w jej wieku... przynajmniej tych, które zdarzyło się jej odwiedzać. Jedyny obraz, który ozdabiał gładkie białe ściany, wisiał nad wąskim, szklanym gzymsem kominka; była to oprawiona w ramy reprodukcja kwiatu Georgii O'Keefe, porażającego swą żółtą barwą i przytłaczającego symetrią. Vivian najpierw otworzyła okna, żeby wpuścić trochę świeżego powietrza, potem nalała sobie dżinu z tonikiem i usiadła w ulubionym fotelu. Wsparty na chromowanych rurkach, pokryty czarną skórą, miał oparcie odchylone pod takim kątem, że czytanie, picie drinków lub też oglądanie telewizji było w nim nieprzyzwoicie wygodne. Rzuciła okiem na zegar, którego lśniące miedziane i srebrne kółka i trybiki widać było pod szklaną kopułą. Dochodzi dziewiąta. Najpierw obejrzy wiadomości. Potem weźmie kąpiel i poczyta Flauberta. Sięgnęła po pilota. Przez większość życia pisała ręcznie, a rozrywki dostarczało jej stare radio pokryte orzechowym fornirem, ale pięć lat temu rzuciła się w objęcia techniki. Pewnego pięknego dnia, otrzymawszy sutą zaliczkę od swego nowego amerykańskiego wydawcy, kupiła za jednym zamachem telewizor, magnetowid, wieżę stereo i komputer, na którym od tamtej pory tworzyła swoje książki. Oparła nogi na podnóżku i użyła pilota. Wiadomości jak zwykle nie zawierały nic godnego uwagi. Głównie polityka, trochę zbrodni, głód w Afryce, nieudane usiłowanie zamachu na Bliskim Wschodzie. Nie bardzo wiedziała, po co w ogóle to ogląda. Na samym końcu pokazano jeden z tych kawałków, którymi zazwyczaj wypełnia się program, kiedy zrobi się za dużo czasu. Tymczasem to właśnie on sprawił, że Vivian zaczęła słuchać uważniej. Kamera przesuwała się po znajomych ruinach, a głos spikera wyjaśniał, że w wyniku suszy zatopiona wioska Hobb's End, położona w Dales, wyłoniła się na światło

dzienne po raz pierwszy od czasu, gdy zalano ją oficjalnie w roku 1953. Vivian wiedziała już o tym - był to ten sam fragment filmu, jaki pokazywano w telewizji, kiedy rzecz stała się przedmiotem zainteresowania mniej więcej miesiąc temu - ale nagle kąt zmienił się, ukazując grupkę ludzi, stojących obok mostu, a jednym z nich był umundurowany policjant. - Dzisiaj - ciągnął głos - bawiący się tu chłopiec odkrył coś, czego się wcale nie spodziewał. Głos narratora, beztroski i swobodny, przypominał Vivian liczne powieści kryminalne, którymi pogardzała, gdyż zbyt lekko traktowały kwestię pozbawiania bliźnich życia. - Jest to tajemnica godna panny Marple - mówił głos - szkielet odkryty nie w szafie, moi drodzy, ale w błocie zalegającym podłogę starej komórki. Jak mógł się tam dostać? Czy podejrzewa się zabójstwo? Vivian zacisnęła ręce na chłodnych, chromowanych rurkach po bokach swego fotela, skupiona, zapominając o dżinie z tonikiem, stojącym na szklanym stoliku obok niej. Kamera najechała na komórkę i Vivian zobaczyła mężczyznę i kobietę, stojących na progu. Narrator mówił o tym, że na miejscu pojawili się przedstawiciele policji, którzy odmówili jednak komentarza ze względu na to, że dopiero co rozpoczęto śledztwo, a potem zakończył, oświadczając, że ich stacja będzie relacjonować dalszy rozwój wydarzeń. Dopiero w połowie prognozy pogody Vivian zdołała wrócić do siebie. Przekonała się wtedy, że tak mocno zacisnęła dłonie na chromowanych poręczach, że nawet brązowe, wątrobiane plamy zrobiły się białe. Rozluźniła mięśnie, opadła na fotel i wzięła głęboki wdech. Drżącą ręką sięgnęła po drinka i zdołała się napić, nie rozlewając go. To jej trochę pomogło. Kiedy się już nieco uspokoiła, przeszła do gabinetu i jęła przekopywać szafę w poszukiwaniu manuskryptu, który wyszedł spod jej ręki we wczesnych latach siedemdziesiątych, trzy lata po ostatniej wizycie nad zalewem Thornfield. Znalazła plik kartek i zaniosła go do pokoju dziennego. Nigdy nie zamierzała tego publikować. Pod wieloma względami traktowała ten tekst jako ćwiczenie, które napisała, kiedy zainteresowała się powieściopisarstwem po śmierci męża. Stworzyła go, kiedy sądziła, że stare powiedzenie „Pisz o tym, co dobrze znasz”, oznacza; „Pisz o swoim życiu i własnych doświadczeniach”. Dopiero po kilku

latach przekonała się, że wcale nie o to chodzi. Nadal pisała o tym, co znała - poczuciu winy, żalu, bólu, szaleństwie - tylko że teraz wypełniała tym życiorysy swoich bohaterów. Kiedy zaczęła czytać, stwierdziła, że nie wie dokładnie, czym jest ten tekst. Pamiętnikiem? Opowiadaniem? Oczywiście, zawierała się w nim pewna doza prawdy; pisząc to starała się opierać na faktach, a nawet korzystała z notatek w starych kalendarzach dla większej dokładności. Jednak ponieważ napisała to w tej części swego życia, kiedy nie rozumiała jeszcze, że granica dzieląca autobiografię od literatury jest bardzo nieostra, nie była pewna, które jest które. Czy teraz stanie się to dla niej jaśniejsze? Był tylko jeden sposób, żeby się o tym przekonać.

Banks nigdy przedtem nie odwiedzał Harkside. Sierżant Cabbot ruszyła jako pierwsza swoim oplem astra koloru czerwień metalic, a on podążył za nią krętymi, jednokierunkowymi uliczkami, zabudowanymi typowymi dla tych okolic domkami z wapienia

i

gruboziarnistego

piaskowca

z

małymi,

kolorowymi

ogródkami,

chronionymi niskimi murkami. Parapety okien zdobiły skrzynki z czerwonymi i złocistymi kwiatami, które umieszczano także w zawieszonych wyżej koszyczkach. Zaparkowali przy wiejskim skwerze, gdzie kilka rozrzuconych drzew ocieniało ławki. Siedzieli na nich starzy ludzie, którzy w letnim zmroku, opierając swe pomarszczone ręce na sękatych laskach, patrzyli, jak wydłużają się cienie. Rozmawiali albo po prostu przyglądali się toczącemu się dookoła życiu. W centrum skweru stał niewielki pomnik w kształcie obelisku, na którym wypisano nazwiska mieszkańców Harkside, którzy zginęli podczas dwóch kolejnych wojen światowych. Najważniejsze instytucje ulokowano wokół skweru: supermarket Kwik-Save, którego dziwnie ozdobna fasada sugerowała, że mógł być kiedyś kinem, bank, kiosk, sklep mięsny, sklep z owocami i warzywami, zakład bukmachera, sklep z alkoholami „Oddbins Wines”, kościół z piętnastego wieku i trzy puby, z których jeden nazywał się „Pod Czarnym Łabędziem”. Chociaż populacja Harkside sięgała dwóch do trzech tysięcy, miejscowość ta była największym skupiskiem ludzkim w okolicy i dla wielu mieszkańców położonych na uboczu wiosek i osad stanowiła synonim wielkiego miasta, siedliska pokus i grzechu. Chociaż w zasadzie była to po prostu duża wieś, większość miejscowych mówiła o niej „miasto”. - Gdzie jest tutejszy posterunek? - zapytał Banks. Sierżant Cabbot wskazała boczną uliczkę.

- To coś, co przypomina ceglany garaż? Z płaskim dachem? - Dokładnie. Najbrzydszy budynek w mieście. - Mieszka pani tutaj? - Tak. To kara za moje grzechy. Banks wiedział, że jest to tylko utarte powiedzenie, ale zaciekawiło go, jakie mogły być owe „grzechy”. Sama myśl o nich wywołała w nim miły dreszczyk. Poszli do „Czarnego Łabędzia” o czarno-białej fasadzie z pruskiego muru z oknami facjatek w zapadniętym, krytym łupkiem dachu. Wewnątrz panował półmrok, ale i tak było za gorąco, chociaż okna i drzwi otwarto na oścież. Kilku zwiedzających i turystów siedziało jeszcze nad ostatnimi drinkami przy kulawych, drewnianych stołach, chociaż była to już pora, kiedy powinni dawno iść spać. Banks i sierżant Cabbot skierowali się do baru, gdzie policjantka zapytała barmanki, czy mogą jeszcze dostać coś do jedzenia. - To zależy, na co macie ochotę - powiedziała kobieta, wskazując spis na tablicy. Banks westchnął. Czeka go zgadywanka, w którą niejeden już raz musiał się bawić. Wchodzisz pięć minut po otwarciu, prosisz o coś, co jest na karcie dań, i dowiadujesz się, że „już się skończyło”. Po kolejnych czterech czy pięciu nieudanych próbach trafiasz wreszcie na coś, co być może jest. Jeśli masz szczęście. Tym razem Banks przetestował kurczaka po indyjsku z frytkami, medaliony cielęce w czerwonym winie z frytkami i fettucino Alfredo z frytkami, aż wreszcie udało mu się: mógł nabyć zapiekankę z wołowiny z serem Stilton. Z frytkami. W ostatnich latach unikał tego rodzaju mięsa, ale niedawno przestał się przejmować chorobą wściekłych krów. Jeżeli jego mózg ma się zamienić w breję, to na tym etapie nie zdoła już temu przeciwdziałać. Czasami miał wrażenie, że już się nią stał. Sierżant Cabbot zamówiła kanapkę z sałatą, bez frytek. - Jest pani na diecie? - zapytał Banks, przypominając sobie Susan Gay, która miała zwyczaj bez przerwy skubać zieleniny. - Nie. Po prostu nie jadam mięsa. A frytki są smażone w tłuszczu zwierzęcym. Nie ma tu wiele do wyboru. - Aha. Napije się pani czegoś? - Z przyjemnością. - Zaśmiała się. - Mam ochotę na duży kufel ciemnego piwa Łabędzi Puch. Bardzo je polecam. Produkują je tu, na miejscu. Banks skorzystał z jej rady i nie zawiódł się. Jeszcze nigdy nie spotkał

wegetarianki lubiącej piwo i znającej się na nim. - Przyniosę wam zamówienia, kiedy już będą gotowe - powiedziała kobieta. Banks i sierżant Cabbot przenieśli się ze swoim piwem do stołu przy otwartym oknie. Wychodziło ono na mroczniejący skwer. Sytuacja zmieniła się: starców zastąpiła grupka nastolatków. Opierali się o pnie drzew, palili papierosy, pili piwo z puszek, popychali się, opowiadali dowcipy, śmiali się, starając się sprawiać wrażenie twardzieli. Banks znowu pomyślał o Brianie. Czy to rzeczywiście takie złe, że zaniedbał studia dla kariery muzycznej? Przecież wcale nie musi znaleźć się w martwym punkcie. A co do narkotyków, to Brianowi prawdopodobnie już wcześniej trafiło się wiele okazji, by ich spróbować. W jego wieku Banks miał już za sobą takie doświadczenie. Najbardziej niepokoiło go to, że zdał sobie sprawę, iż przestał dobrze znać własnego syna. Brian stał się dorosły podczas tych kilku lat, kiedy nie mieszkał w domu, a Banks widywał go sporadycznie. Prawdę mówiąc, o wiele więcej czasu i energii poświęcał Tracy. Ponadto miał swoje własne problemy, tak w pracy, jak w domu. Być może teraz kłopoty nękały go coraz mniej, ale trudno było powiedzieć, że całkiem przestały istnieć. Sierżant Cabbot nie okazywała, by przeszkadzała jej ponura zaduma Banksa, jeżeli nawet coś podobnego odczuwała. Wygrzebał z kieszeni papierosy. Nadal nie jest tak źle; dzisiaj wypalił dopiero około pięciu, i to pomimo kłótni z Brianem i telefonu Jimmy Riddle'a. Rezygnacja z palenia w samochodzie okazała się dobrym pomysłem. - Mogę? - zapytał. Kiwnęła głową. - Na pewno? - Jeżeli chce pan wiedzieć, czy sprawi mi to cierpienie, to tak, ale zazwyczaj potrafię zapanować nad moimi pragnieniami. - Przestała pani palić? - Od roku. - Przykro mi. - Nie trzeba. Ja nie żałuję. Banks zapalił. - Sam chciałbym przestać. - Powodzenia. - Sierżant Cabbot uniosła kufel, upiła łyk i cmoknęła. - Umm, jakie dobre. Mogę pana o coś zapytać?

- Proszę bardzo. Pochyliła się do przodu i musnęła jego włosy w pobliżu prawej skroni. - Co to jest? - Które? Blizna? - Nie, to coś niebieskiego. Nie wiedziałam, że nadinspektorzy zaczęli się farbować. Banks poczuł, że się czerwieni. Dotknął wskazanego przez nią miejsca. - To chyba farba. Malowałem pokój dzienny, kiedy zadzwonił Jimmy Riddle. Wydawało mi się, że zmyłem wszystko. Uśmiechnęła się. - Nieważne. Wygląda nawet całkiem ciekawie. - Może powinienem założyć sobie jeszcze kolczyk? - Lepiej nie posuwać się za daleko... Banks wskazał za okno. - Dużo sprawiają kłopotów? - zapytał. - Ci chłopcy? E, nie. Trochę wąchają klej, trochę się chuliganią. Głównie z nudów. Nie wiedzą, jak wyładować energię. Banks kiwnął głową. Brian przynajmniej nie nudził się i nie wałęsał. Miał cel, do którego dążył z całym przekonaniem. Czy cel ten jest słuszny, to inna sprawa. Banks spróbował skupić się na swoim zadaniu. - Jadąc tu, zadzwoniłem do mojego sierżanta - powiedział. - Zorganizuje ekipę techników, którzy jutro rano wykopią resztę kości. Pokieruje nimi facet nazwiskiem John Webb. Studiował archeologię. W czasie wakacji jeździ na wykopaliska, więc powinien wiedzieć, jak się do tego zabrać. Skontaktowałem się też z naszym stomatologiem, Geoffem Turnerem, i poprosiłem go, żeby spojrzał na zęby, kiedy już będzie można. Chciałbym, żeby pani podzwoniła rano po uniwersytetach; może znajdzie się jakiś zaprzyjaźniony antropolog sądowy. Zazwyczaj ci ludzie są bardzo chętni do współpracy, więc nie sądzę, żeby miała pani trudności. Tymczasem ciągnął, a spirale dymu z jego papierosa wypływały majestatycznie za okno - proszę mi opowiedzieć o zalewie Thornfield. Sierżant Cabbot rozsiadła się wygodniej, skrzyżowała nogi w kostkach, stawiając sobie kufel z piwem na płaskim brzuchu. Zmieniła była swoje czerwone kalosze na parę białych sandałów, a dżinsy podsunęły się jej nieco do góry, ukazując parę zgrabnych kostek, z których lewa ozdobiona była złotym łańcuszkiem. Banks nie znał dotąd osoby, która potrafiłaby tak jak Annie sprawiać wrażenie, że jest jej

wygodnie na twardym pubowym krześle. Znowu zaciekawiło go, co jego rozmówczyni mogła takiego zrobić, że trafiła na taki zapomniany przez Boga i ludzi posterunek jak Harkside. Czy jest jedną z kolejnych ofiar Jimmy Riddle'a? - To najnowszy z trzech zalewów zbudowanych na rzece Rowan - zaczęła. Linwood i Harksmere stworzono pod koniec dziewiętnastego wieku w celu zapewnienia dodatkowych dostaw wody do Leeds. Przepływa ona rurami z zalewów do wielkich zakładów wodociągowych położonych pod miastem, po czym jest oczyszczana i pompowana do mieszkań. - Ale Harksmere i Thornfield są w północnym Yorkshire, a nie zachodnim. W tamtych czasach obszar ten nazywał się chyba West Riding. Dlaczego stamtąd pobiera się wodę dla Leeds? - Nie wiem dokładnie, jak to się stało, ale musiała zostać zawarta jakaś ugoda między północnym Yorkshire i radą miejską Leeds co do użytkowania gruntów. Dlatego właśnie nie należymy do parku. - Jak to? - Rowandale i Nidderdale także. Nie jesteśmy częścią parku narodowego Yorkshire Dales, chociaż powinniśmy ze względu na położenie geograficzne i piękno krajobrazu. Ale chodzi o wodę. Nikt nie chciał mieć do czynienia z przepisami i rozporządzeniami komitetu do spraw parków narodowych; łatwiej było nas po prostu wyłączyć. Tak samo jak Eastvale, pomyślał Banks. Ponieważ znajdowało się tuż poza granicą parku, nie obowiązywały tu surowe ograniczenia budowlane, funkcjonujące wewnątrz narodowego parku Yorkshire Dales. W rezultacie powstawały tu potworki w rodzaju East Side Estate z jej ohydnymi blokami i apartamentowcami oraz nowego osiedla kwaterunkowego, właśnie wykańczanego przy Gallows View; w ich komisariacie nazywano je „Polami Szubienic”. Przyniesiono zamówione przez nich potrawy. Banks zgasił papierosa. - A Thornfield? - zapytał, kiedy przełknął już pierwszy kęs. - Zapiekanka była smaczna, mięso miękkie, a ser w odpowiedniej proporcji. - Jak długo istnieje? I co się stało z wioską? - Zalew Thornfield powstał na początku lat pięćdziesiątych, mniej więcej w tym samym czasie, kiedy zakładano parki narodowe, ale wieś opustoszała kilka lat wcześniej. Myślę, że po zakończeniu wojny. Przedtem mieszkało tam trzysta do czterystu osób. Nie nazywała się też Thornfield, tylko Hobb's End.

- Dlaczego? - Nie mam pojęcia. O ile wiadomo, nie słyszano nigdy o żadnym Hobbie i nie był to koniec niczego... może poza cywilizacją, jaką znamy. - Jak długo istniała ta wieś? - Trudno powiedzieć. Pewnie od czasów średniowiecza, tak jak pozostałe w okolicy. - Dlaczego opustoszała? Co sprawiło, że ludność wyjechała? - Nic ich stamtąd nie wypędziło. Po prostu wieś utraciła żywotność, tak samo jak czasami ludzie. Zauważył pan ten duży budynek w głębi po stronie zachodniej? - Tak. - To była przędzalnia lnu, powód, dla którego wioska przetrwała dziewiętnasty wiek. Właściciel przędzalni, lord Clifford, był także właścicielem ziemi i domków. Szalenie feudalne stosunki. - Wygląda na to, że jest pani ekspertem, chociaż akcent sugeruje, że nie pochodzi pani z tych okolic. - Nie. Ale poczytałam sobie trochę na ich temat, kiedy mnie tu skierowano. Tutejsza historia jest dosyć interesująca. Wracając do tematu: przędzalnia zaczęła przynosić straty - konkurencja większych przedsiębiorstw i zagranicy okazała się bardzo silna - a potem stary lord Clifford zmarł, a jego syn wcale nie chciał się zakładem zajmować. To było zaraz po drugiej wojnie światowej. Turystyka w Dales jeszcze się wtedy nie rozwinęła i nie nastała moda na kupowanie sobie wiejskich domków na wakacje. Kiedy ktoś się wyprowadził, a nikt inny nie zajął domku, to stał on pusty i szybko popadał w ruinę. Ludzie przenosili się do miast albo innych dolin. W końcu nowy lord Clifford sprzedał ziemię Wodociągom Miejskim w Leeds. Oni zaś zapewnili dach nad głową pozostałym mieszkańcom i na tym się skończyło. W ciągu następnych kilku lat terenem zajęli się inżynierowie, którzy przygotowali okolicę, a potem utworzyli zalew. - Dlaczego właśnie tam? Jest chyba wiele innych miejsc, gdzie można tworzyć zalewy? - Niekoniecznie. Przede wszystkim dwa wcześniejsze zalewy znajdują się niedaleko i inżynierom łatwiej jest dodać do nich następny. W ten sposób mogą lepiej kontrolować poziom wód. Ale, jak sądzę, chodzi też o poziom wód gruntowych, rodzaje skał macierzystych i temu podobne. W Dales jest dużo wapienia, a podobno nie można zakładać zalewów na takim podłożu, bo jest przepuszczalne. Dno doliny

rzeki Rowan składa się z czegoś twardszego. Poza tym wchodzą w grę uskoki i ekstruzje. Niestety, obawiam się, że zapomniałam większość z tego, czego uczono mnie w szkole o geologii. - Ja też. Kiedy to miało nastąpić? - W czasach od końca drugiej wojny światowej po wczesne lata pięćdziesiąte. Mogę sprawdzić dokładne daty na posterunku. - Bardzo proszę. - Banks umilkł i posmakował swojego piwa. - A zatem nasze ciało, o ile rzeczywiście chodzi o ludzkie szczątki, musiało znajdować się tam od wczesnych lat pięćdziesiątych? - Chyba że ktoś umieścił je tam tego lata. - Nie jestem ekspertem, ale z tego co zdążyłem zobaczyć, kości wyglądają na stosunkowo stare. - Mogli je zabrać z jakiegoś innego miejsca. Może kiedy zalew wysechł, ktoś wymyślił sobie, że będzie on znacznie lepszym miejscem na ukrycie ciała niż to, w którym znajdowało się wcześniej. - To też możliwe. - Bez względu na to, co się wydarzyło, wątpię, żeby ten, kto pogrzebał zwłoki, zakładał kombinezon nurka i pogrążył się w wodnych głębinach. - Pogrzebał? - A tak. Sądzę, że ciało zostało pogrzebane, a pan? Banks dokończył zapiekankę i odsunął resztkę frytek na bok. - Proszę mówić dalej. - Chodzi mi o te kamienne płyty. To możliwe, że szczątki zostały zakryte dwoma albo trzema stopami mułu bez niczyjej pomocy. Możliwe, bo nie wiemy, jakie zmiany mogły zachodzić w dnie przez ostatnie czterdzieści lat. Nie wiemy też, czy ofiara nosiła cementowe kalosze. Ale nie rozumiem, jak ciało mogłoby dostać się pod te wszystkie kamienne płyty, będące podłogą komórki, bez czyjejś pomocy.

Pojawiła się w naszym sklepie pewnego wietrznego popołudnia w kwietniu 1941 roku. Nawet w stroju Pomocniczej Służby Kobiet: zielonej kamizelce w serek, beżowej bluzce, zielonym krawacie i brązowych sztruksowych pumpach wyglądała jak gwiazda filmowa. Nie była wysoka: liczyła sobie około pięciu stóp i dwóch albo trzech cali, a mimo niezgrabnego ubioru widać było, że posiada figurę, na widok której mężczyźni

gwiżdżą z podziwem na ulicy. Miała bladą twarz w kształcie serca, idealnie proporcjonalne nos i usta i największe, najprzepastniejsze i najbłękitniejsze oczy, jakie zdarzyło mi się kiedykolwiek widzieć. Jej jasne włosy opadały falami spod brązowego, filcowego kapelusza, który nosiła pod zawadiackim kątem i, wchodząc z ulicy, przytrzymywała ręką. Natychmiast przypomniałam sobie powieść Hardy'ego, „Para błękitnych oczu”, którą czytałam kilka tygodni wcześniej. Tak samo jak Elfryda Swancourt, „ta dziewczyna wyrażała się cała w oczach”. Miały one „barwę przymglonego błękitu, bez początku albo powierzchni... w które, raczej niż na które, się patrzyło”. Oczy te potrafiły też sprawić, że kiedy się do nas zwracała, miało się wrażenie, iż jesteśmy jedyną istniejącą na świecie osobą. - Paskudna pogoda, prawda? Nie ma pani przypadkiem pięciu papierosów Woodbine, co? - spytała. Pokręciłam głową. - Przykro mi - odparłam. - W ogóle nie sprzedajemy papierosów. - Trwał najgorszy jak dotychczas okres wojny: Luftwaffe obracała nasze miasta w perzynę, Ubooty przerażają co skutecznie zatapiały konwoje na Atlantyku, a tygodniowe racje mięsa zostały właśnie zmniejszone do ilości, którą można było nabyć za jednego funta i dziesięć pensów. A ona tu sobie przychodzi i z całą bezczelnością domaga się papierosów! Skłamałam, oczywiście. Mieliśmy je, ale bardzo niewiele, i trzymaliśmy je pod ladą dla naszych stałych klientów. Nie dla obcych dziewczyn ze służby pomocniczej, o oczach jak z powieści Thomasa Hardy'ego. Właśnie chciałam jej powiedzieć, żeby wypróbowała swoje uroki na którymś z lotników, kręcących się po naszej wiosce - trzymanie języka za zębami nie należało do moich mocnych stron - ale ona rozbroiła mnie całkowicie serią swoich reakcji. Najpierw załomotała małą piąstką w kontuar i zaklęła. Zaraz potem leciutko przygryzła sobie kącik dolnej wargi, a potem posłała mi promienny uśmiech. - Tak właśnie sądziłam - powiedziała. - Ale co szkodzi zapytać. Wczoraj mi się skończyły i już naprawdę nie mogę wytrzymać. No cóż, trudno. - To pani jest tą nową dziewczyną ze służby pomocniczej, zatrudnioną w Farmie na Wzgórzu? - zapytałam, teraz już zaciekawiona i coraz bardziej zawstydzona moim kłamstwem. Uśmiechnęła się znowu.

- Wieści rozchodzą się tu szybko, co? - To mała wioska. - Owszem. Ale, tak, rzeczywiście, to ja. Nazywam się Gloria Stringer powiedziała, wyciągając rękę. Uznałam to za dosyć dziwny gest jak na kobietę, a zwłaszcza w naszych stronach, ale wymieniłam z nią uścisk dłoni. Jej ręka była miękka i lekko wilgotna jak liść po deszczu latem. W porównaniu moja własna wydała się szorstka i masywna. We wczesnej młodości byłam raczej niezgrabna, ale nigdy nie czułam się tak bardzo niezręczna jak wtedy, kiedy poznałam Glorię. - Gwen Shackleton - wymamrotałam. - Miło mi panią poznać. Gloria położyła płasko dłoń na kontuarze, wysunęła lekko biodra do przodu i rozejrzała się dookoła. - Niezbyt wiele się tutaj dzieje, prawda? - stwierdziła. Uśmiechnęłam się. - Raczej nie. Wiedziałam, co ma na myśli, ale mimo to jej uwaga wydała mi się dosyć dziwna, a nawet nietaktowna. Każdego ranka wstawałam o szóstej, żeby stanąć za kontuarem, a ponadto jedną noc w tygodniu spędzałam, pomagając służbom pożarniczym... co traktowano w naszej okolicy jako niezły dowcip, dopóki w lutym jakaś zabłąkana bomba zapalająca nie trafiła w zajazd Spinnera, paląc go i zabijając dwie osoby. Udzielałam się też w miejscowej Ochotniczej Służbie Kobiet. Po wiadomościach wieczornych, które rozpoczynały się o dziewiątej, byłam tak wyczerpana, że zasypiałam natychmiast, jak tylko moja głowa dotknęła poduszki. Wiedziałam oczywiście, że praca kobiet ze służb pomocniczych jest bardzo ciężka, ale wygląd Glorii Stringer, a zwłaszcza jej delikatne dłonie, kazał sądzić, że dziewczyna ta nie spędziła nawet jednego dnia przy pracy fizycznej. Moja pierwsza myśl była bardzo nieżyczliwa. Ponieważ znałam farmera Kilnseya, przyszło mi do głowy, że może kiedy jego żona znika z widoku, uczy on Glorię nowych sposobów zaorywania bruzdy. Chociaż, mając wtedy szesnaście lat, nie wiedziałam dokładnie, co to oznacza, zauważyłam ten zwrot u kilku farmerów, którzy używali go, kiedy sądzili, że ich nie słyszę. Tymczasem wrażenie to, tak samo zresztą jak i moje pozostałe pierwsze osądy Glorii, było najzupełniej mylne. Świeżość jej wyglądu stanowiła po prostu jedną z jej niezwykłych cech. Dziewczyna ta mogła spędzić cały dzień, kosząc trawę, młócąc, wyrywając groch, dojąc krowy czy też okopując rzepę, a i tak zawsze sprawiała

wrażenie świeżej i ożywionej, pełnej energii, jakby w odróżnieniu od nas, zwykłych śmiertelników, miała jakąś niewidzialną tarczę, której nie mogła przebić całodniowa ciężka praca. W pierwszej chwili, muszę to wyznać, Gloria Stringer nie spodobała mi się. Uznałam ją za istotę próżną, pospolitą, płytką i egoistyczną. No i oczywiście piękną. To zwłaszcza mnie zabolało. A potem, nie do wiary, ale w samym środku naszej rozmowy do sklepu musiał wkroczyć nie kto inny, jak Michael Stanhope. Człowiek ten, łagodnie mówiąc, stanowił pewnego rodzaju curiosum w naszej wsi. Był stosunkowo znanym artystą, i mając, jak sądzę, około pięćdziesiątki, przybierał zawadiacką pozę i jak się wydawało, celowo starał się obrażać ludzi. Tego dnia nosił pognieciony, biały, płócienny garnitur oraz lila koszulę i przekrzywioną, żółtą muszkę. Na głowie miał nieśmiertelny kapelusz z szerokim rondem, a w ręku trzymał laskę z rączką w kształcie głowy węża. Jak zwykle sprawiał wrażenie, że dopiero co wrócił z jakiejś hulanki. Oczy miał przekrwione, a jego twarz pokrywał trzydniowy zarost. Emanowała z niego woń starego dymu papierosowego i przetrawionego alkoholu. Wiele osób nie przepadało za Michaelem Stanhope, gdyż nie obawiał się on mówić, co myśli, i wypowiadał się przeciwko wojnie. Ja zaś nawet go lubiłam, chociaż nie zgadzałam się z jego poglądami. Znaczna część jego wypowiedzi miała na celu wyłącznie zirytowanie ludzi, na przykład kiedy uskarżał się, że nie może dostać płócien do malowania obrazów, bo wszystko idzie na potrzeby wojska. A wcale nie była to prawda. Ale tym razem nie ucieszyłam się na jego widok. - Witaj, aniołeczku - powiedział jak zawsze, chociaż ja nie czułam się wcale anielsko. - Mam nadzieję, że masz dla mnie to, co zwykle. - P-przykro mi, panie Stanhope - wyjąkałam. - Wszystko sprzedane. - Wszystko? No, no, moja mała, to niemożliwe. - Uśmiechnął się i spojrzał psotnie na Glorię. Potem puścił do niej perskie oko. - Założę się, że jeśli sprawdzisz w zwykłym miejscu - powiedział, pochylając się i stukając laską w kontuar - to je znajdziesz. Wiedziałam, że nie warto się dłużej opierać. Upokorzona, czerwona ze wstydu, sięgnęłam pod ladę i wydobyłam dwie paczki Piccadilly, które dla niego odłożyłam, tak jak zawsze, kiedy mieliśmy szczęście parę ich dostać. - Jeden szyling osiem pensów - powiedziałam.

- Zgroza - poskarżył się pan Stanhope, wygrzebując pieniądze - jak ten rząd ograbia nas podatkami na wojnę. Prawda, aniołeczku? Wymamrotałam coś niezobowiązującego. Tymczasem Gloria z fascynacją obserwowała tę krótką scenkę. Kiedy podając panu Stanhope papierosy zerknęłam na nią z zażenowaniem, uśmiechnęła się do mnie i wzruszyła ramionami. Pan Stanhope najwyraźniej to zauważył. Zawsze z łatwością wyłapywał wszelkie, nawet najdrobniejsze niuanse ludzkich zachowań. Uwielbiał to. - Ach, rozumiem - powiedział, spoglądając z nieukrywanym podziwem na postać Glorii. - Czy słusznie przypuszczam, że przed chwilą pytała pani o papierosy, moja droga? Gloria kiwnęła głową. - Prawdę mówiąc, to tak. - Hm. - Pan Stanhope w zadumie oparł podbródek na wężowej główce swej laski. - Wiesz co? Ponieważ bardzo popieram palenie u kobiet, może uda nam się osiągnąć jakieś porozumienie. Mam tylko jeden warunek. - Tak? - spytała Gloria, zakładając ramiona na piersiach i mrużąc oczy. - A jakiż to? - Że od czasu do czasu zapalisz sobie na ulicy. Przez chwilę Gloria wpatrywała się w niego, a potem wybuchnęła śmiechem. - To żaden problem - stwierdziła. - Może się pan nie obawiać. A wtedy on podał jej jedną z paczek. Zadziwił mnie. W każdej paczce znajdowało się dziesięć papierosów, wcale nie tanich ani też łatwych do zdobycia. Zamiast udawać, że nie może ich przyjąć, ale równocześnie dziękować mu za jego hojność, tak jak to ja bym uczyniła, Gloria najzwyczajniej w świecie sięgnęła po paczkę i powiedziała: - Ależ bardzo panu dziękuję, panie...? Malarz rozpromienił się. - Stanhope. Nazywam się Michael Stanhope. Do usług. I cała przyjemność po mojej stronie. Proszę mi wierzyć, moja droga, że w tych okolicach rzadko spotyka się równie urocze kobiety jak ty. - Zbliżył się do niej o krok i obejrzał ją dokładnie od stóp do głów, całkiem niegrzecznie, moim zdaniem, niczym farmer konia, którego może zechce nabyć.

Gloria nawet nie drgnęła. Kiedy pan Stanhope skończył, odwrócił się do wyjścia, ale zanim zamknął za sobą drzwi, rzucił przez ramię jeszcze jedno spojrzenie na Glorię. - Powinnaś koniecznie odwiedzić mnie w moim studiu, moja droga. Mam bardzo piękne sztychy. - To mówiąc, wyszedł wreszcie, chichocząc pod nosem. W nastałej przez chwilę ciszy Gloria i ja patrzyłyśmy na siebie, a potem obie wybuchnęłyśmy śmiechem. Kiedy wreszcie zdołałyśmy się opanować, zaczęłam ją przepraszać ją za moje oszustwo w kwestii papierosów, ale ona nie dała mi skończyć. - Musicie dbać o waszych stałych klientów - powiedziała. - A czasy mamy ciężkie. - Powinnam też przeprosić za pana Stanhope - ciągnęłam. - Obawiam się, że potrafi być dosyć grubiański. - Nonsens - odparła, uśmiechając się psotnie. - Wydaje mi się całkiem sympatyczny. No i dał mi to. Otworzyła paczkę i poczęstowała mnie. Pokręciłam głową; jeszcze wtedy nie paliłam. Umieściła sobie papierosa w kąciku ust i zapaliła maleńką, srebrną zapalniczką, którą wydobyła z kieszeni munduru. - Może to i lepiej - powiedziała. - Widzę, że muszą mi starczyć na długo. - Mogę czasem coś dla pani odłożyć - zaproponowałam. - To znaczy, spróbuję. Wszystko zależy od tego, ile dostaniemy. - Naprawdę? Och, tak, bardzo proszę! Byłoby świetnie. A tymczasem, czy mogłabym spojrzeć na ten egzemplarz „Kinomana” z portretem Vivien Leigh na okładce? Uwielbiam Vivien Leigh, a pani? Jest taka piękna. Widziała pani „Przeminęło z wiatrem”? Oglądałam je na West Endzie, zanim pojechałam na szkolenie. Koniecznie... Zanim jednak zdążyłam podać jej magazyn albo powiedzieć, że „Przeminęło z wiatrem” nie dotarło jeszcze na północ, do sklepiku wpadł Matthew. Usłyszawszy dźwięk dzwonka nad drzwiami, Gloria odwróciła się, unosząc z zaciekawieniem brwi. Kiedy mój brat ją zobaczył, zatrzymał się jak wryty i spojrzał jej w oczy tak głęboko, że wydawało się, iż słychać pluskanie.

Pierwszą rzeczą, jaką zrobił Banks, kiedy wrócił wieczorem do domu, było przesłuchanie sekretarki automatycznej. Nic. Cholera. Chciał naprawić swoją żałosną kłótnię z synem, ale wciąż nie miał wimbledońskiego numeru Briana. Nie wiedział

nawet, jak Andrew ma na nazwisko. Mógłby sprawdzić - bądź co bądź jest przecież detektywem - ale wymagało to czasu i należało się tym zająć w godzinach urzędowania. Sandra prawdopodobnie znała numer Briana ale rozmowa z nią była ostatnią rzeczą, jakiej pragnął. Banks nalał sobie whisky, zgasił jasno świecący żyrandol i włączył lampę, stojącą obok fotela. Sięgnął po książkę, którą czytał już od tygodnia, antologię poezji dwudziestowiecznej, ale nie mógł się skupić. Niebieskie ściany rozpraszały go, a zapach farby i tak charakterystyczna dla wsi cisza wywołały w nim poczucie osamotnienia i zniecierpliwienia. Włączył radio. Grano pierwsze takty koncertu skrzypcowego Czajkowskiego. Banks rozejrzał się dookoła. Ściany wyglądały nieźle: dobrze pasowały do sufitu, który pomalował na kolor dojrzałego sera brie. Te barwy są trochę zbyt chłodne, pomyślał, chociaż przy obecnej pogodzie przydawało się nawet złudzenie chłodu. Zawsze może przemalować ściany na pomarańczowo albo czerwono na zimę, kiedy nadejdą śniegi i lód: to da dla odmiany wrażenie ciepła. Zapalił ostatniego na ten dzień papierosa, zabrał drinka i wyszedł na zewnątrz. Domek stał przy wąskiej, bitej drodze o jakieś pięćdziesiąt jardów na zachód od Gratly. Naprzeciwko frontowych drzwi Banksa znajdowało się coś w rodzaju wybrzuszenia w niskim murze, który oddzielał drogę od strumienia Gratly. W ciągu dnia stanowiło ono dogodne miejsce dla turystów, gdyż mogli stąd podziwiać wodospad, ale wieczorem nikt się tu nie pojawiał. Droga kończyła się opodal, więc Banks miał dosyć miejsca na parkowanie. Za domkiem droga zwężała się, przechodząc w szlak turystyczny, wiodący między lasem a brzegiem strumienia Gratly. Banks przyzwyczaił się traktować to miejsce jako swoją prywatną werandę i wieczorami, kiedy nastawał spokój, chętnie stawał tu albo przesiadywał na niskim murku, bimbając nogami. Dobrze się mu tutaj myślało i rozwiązywało problemy. Dzisiejszego wieczora kamienie były wciąż ciepłe, a dym z papierosa smakował słodko jak świeżo skoszona trawa. Z dalekiej doliny dobiegło beczenie owcy, a wodospady rysowały się jako mroczna sylwetka, o ton ciemniejsza niż noc. Ostre światło gwiazd, wspomagane przez latarnie odległej farmy, rozdzierało atłasowe niebo; bliski pełni księżyc wisiał nad Helmthorpe, nad samym dnem doliny, a kwadratowa wieża kościelna ze starym kurkiem na dachu tkwiła masywnie w gęstym mroku. Tak chyba musiało wyglądać podczas zaciemnienia, pomyślał Banks,

przypominając sobie opowiadania matki o tym, jak żyło się w Londynie podczas niemieckich bombardowań w czasie drugiej wojny. Siedząc przy wyschniętym wodospadzie, Banks rozmyślał nad tym, w jak dziwny sposób został właścicielem tego samotnego, zbudowanego z wapienia domku. Był to „domek ze snów” na więcej niż jeden sposób: chociaż Banks nigdy o tym nie mówił, kupił go właśnie ze względu na pewien sen. Podczas ostatnich kilku miesięcy, kiedy mieszkał sam w bliźniaku w Eastvale, Banks zaniedbał się do tego stopnia, że nie sprzątał od czasu Bożego Narodzenia. Po co? Wieczory spędzał albo w którymś z pubów, albo samotnie jeżdżąc samochodem po okolicy, zasypiał na pół pijany na sofie, słuchając Mozarta albo Boba Dylana, pośród porozrzucanych opakowań po rybie z frytkami i innych daniach na wynos, których stosy piętrzyły się coraz wyżej i wyżej. W kwietniu znalazł się, jak się wydaje, w stanie najgorszego upadku. Tracy, która odwiedziła matkę w Londynie w wielkanocny weekend, wygadała się przez telefon, że w życiu Sandry pojawił się nowy mężczyzna, fotograf-dziennikarz imieniem Sean, i że sprawa wygląda poważnie. On sprawia wrażenie młodego, stwierdziła Tracy. Takie słowa w ustach dziewiętnastolatki to wielki komplement. Banks natychmiast zaczął się zastanawiać, czy związek ten nie rozpoczął się jeszcze przed ich separacją, która miała miejsce w listopadzie. Zapytał o to Tracy, ale ona nic nie wiedziała. Co więcej, supozycja Banksa trochę ją zdenerwowała, więc się z niej natychmiast wycofał. W rezultacie tego wieczora Banks czuł silniejszy niż zwykle gniew i bardziej się nad sobą litował. Ilekroć przypomniał sobie o istnieniu Seana, co następowało znacznie częściej, niż mógłby sobie życzyć, miał wielką ochotę go zamordować. Przez jakiś czas rozważał nawet, czy nie zadzwonić do któregoś z dawnych kolegów z londyńskiej policji z pytaniem, czy nie mogliby drania za coś zapuszkować. Wielu z nich z przyjemnością skorzystałoby z okazji, żeby wsadzić do paki kogoś o imieniu Sean. Ale chociaż od czasu do czasu Banksowi zdarzało się naginać przepisy, nigdy dotąd nie wykorzystał swojego stanowiska dla załatwiania własnych porachunków i nawet w chwili najgłębszego upadku duchowego nie zamierzał tego uczynić. Wiedział, że jego nienawiść jest bezsensowna, ale od kiedy uczucie to związane jest ze zdrowym rozsądkiem? Przecież nawet nie widział tego Seana na oczy. Poza tym, jeżeli Sandra zapragnęła znaleźć sobie chłopczyka do zabawy i zawlec go do łóżka, nie jest to przecież wina owego młodzieńca. Należałoby raczej obwiniać ją.

Jednak rozsądek wcale nie pomógł Banksowi w opanowaniu chęci usunięcia tego bydlaka ze świata żyjących. Tamtej nocy, wypiwszy o kilka whisky za dużo, zasnął jak zwykle na sofie przy akompaniamencie Dylana śpiewającego z odtwarzacza kompaktowego „Blood on the Tracks”. Na długo po tym, jak muzyka umilkła, Banks obudził się ze snu dziwnego tylko ze względu na intensywność wywołanych przezeń uczuć. Siedział sam przy sosnowym stole w jakiejś kuchni, a promienie słońca wpadały falą przez odsunięte zasłony, kąpiąc wszystko w ciepłym, miodowym blasku. Ściany miały kolor zbliżony do białego. Nad zlewem i blatem ciągnął się pas czerwonych kafelków. Tej samej barwy puszki na kawę, herbatę i cukier stały na białym blacie, a miedziane garnki i patelnie wisiały na drewnianym wieszaku obok zestawu noży kuchennych. Wszystkie szczegóły widoczne były niezwykle wyraźnie: każdy sęk i włókno w drewnie, każdy błysk światła na stali lub miedzi lśnił z nadnaturalną jaskrawością. Banks czuł nawet zapach ciepłego, sosnowego drewna stołu i szafek kuchennych, a nawet oliwy, którą posmarowano zawiasy. I to wszystko. Nic się nie wydarzyło w tym pełnym światła śnie. Intensywnie dobre samopoczucie, które wywołał w nim ten sen, równie ciepłe i jasne jak słońce, trwało nawet, gdy się obudził, stwierdzając z rozczarowaniem, że jest jak przedtem samotny, a w dodatku skacowany i leży na sofie w bliźniaku w Eastvale. Kiedy kilka tygodni później Sandra zdecydowała, że mają się rozstać na stałe, a przynajmniej że nie ma co liczyć na rychłe pogodzenie, sprzedali bliźniak. Sandra wzięła telewizor i wideo, Banks zaś przejął wieżę i większość kolekcji płyt kompaktowych. Tak było sprawiedliwie, bo to przecież on je zbierał. Podzielili się sprzętami kuchennymi i z jakiegoś niezrozumiałego powodu Sandra zabrała otwieracz do puszek. Książki i ubrania nie sprawiły większego kłopotu. Większość mebli sprzedali. Ogólnie rzecz biorąc, w ciągu dwudziestu lat małżeństwa nie zdołali zgromadzić nic godnego uwagi. Zaraz po sprzedaży Banks nie dbał o to, gdzie mieszka i jak żyje, ale po kilku tygodniach spędzonych w tanim pensjonacie, wziętym jakby wprost z felietonów Billa Brysona, zmienił zdanie. Zaczął szukać samotności. W pierwszej chwili domek nie wzbudził jego zachwytu. Chociaż widok na dolinę był niezwykle piękny, a lasy, strumień i jesionowy zagajnik między domkiem a Gratly zapewniały izolację, jednak sam budyneczek był niski, brzydki i widać było, że wymaga kapitalnego remontu. Zbudowany z typowej dla Dales mieszaniny wapienia, gruboziarnistego

piaskowca i płyt z nieokreślonego kamienia, służył niegdyś jako mieszkanie rodzinie robotników rolnych. Na płycie z piaskowca nad drzwiami widniała data „1768” i litery ,J. H.”, prawdopodobnie data budowy i inicjały pierwszego właściciela. Banks zaciekawił się, kim był ten J. H. i co się z nim stało. Obecna właścicielka, pani Perkins, straciła dwóch synów i męża i zamierzała przenieść się do siostry, zamieszkałej w Tadcaster. Wnętrze nie sprawiało w pierwszej chwili lepszego wrażenia; pachniało tu kamforą i stęchlizną, a meble i inne wyposażenie było ciemne i ponure. Na parterze znajdował się pokój dzienny z kamiennym kominkiem w jednym końcu; na górze tylko dwie niewielkie sypialnie. Rury łazienki i ubikacji zostały podłączone do instalacji znajdującej się na tyłach kuchni, tak jak to zazwyczaj robiono w podobnie starych domach. W 1768 urządzenia sanitarne bywały stosunkowo prymitywne. Banks nigdy nie wierzył w wizje i przeczucia, ale byłby idiotą, gdyby usiłował twierdzić, że gdy wchodził tamtego dnia do kuchni, nie wróciło do niego owo dobre samopoczucie i wyciszenie, których doznał we śnie. Kuchnia wyglądała, oczywiście, inaczej, ale on wiedział, że jest to to samo miejsce. Nie miał pojęcia, co mogłoby to oznaczać, poza tym że musi kupić ten domek. Nie przypuszczał, że będzie go na to stać, gdyż ceny nieruchomości w Dales osiągały zawrotne wysokości. Jednak tym razem los i ludzka fantazja znalazły się po jego stronie. Pani Perkins nie należała do zwolenniczek nabywania sobie wakacyjnych rezydencji ani też nie była szczególnie chciwa na pieniądze. Chciała, żeby nabywcą został ktoś, kto zamieszka w jej domku na stałe. Kiedy przekonała się, że Banks ma taki właśnie zamiar, a w dodatku jego nazwisko brzmi tak samo, jak jej nazwisko panieńskie, rzecz była przesądzona. Jedyną wadę Banksa w jej oczach stanowiło to, że nie urodził się w Yorkshire, ale i tak go zaakceptowała, przekonana, iż są spokrewnieni, i nawet flirtowała z nim w sposób typowy dla niektórych starszych pań. Kiedy sprzedała Banksowi całość za pięćdziesiąt tysięcy funtów - stanowiło to prawdopodobnie połowę tego, co mogłaby uzyskać - twierdząc, że suma ta i tak wystarczy jej do końca życia, Dimmoch, pośrednik nieruchomości, kręcił z niedowierzaniem głową. Potem Banks uznał, że prawdopodobnie agent sądził, że on, Banks, wywarł jakąś presję na panią Perkins. Domek stał się długoterminowym zajęciem Banksa... jego terapią, ucieczką i, jak miał nadzieję, ratunkiem. Nie wiadomo dlaczego wydawało mu się, że kiedy pracuje przy nim, to tak jakby pracował nad samym sobą. I on, i dom wymagali

odnowy, której nie dało się osiągnąć za jednym zamachem. Wszystko dla Banksa było tu nowe: nigdy nawet w najmniejszym stopniu nie interesował się ani majsterkowaniem, ani ogrodnictwem, tak samo zresztą jak nie ciekawiła go autoanaliza i introspekcja. Jednak w ciągu minionego roku zagubił się i musiał odnaleźć dla siebie nową drogę, której był ciekaw. Jak dotychczas zainstalował w kuchni sosnowe szafki, podobne do tych ze snu, zastąpił wiktoriańską wannę na czterech łapach kabiną prysznicową i odmalował pokój dzienny. Czynności te nie usunęły całkowicie jego depresji, ale sprawiły, że zaczął sobie z nią radzić, a przynajmniej zawsze był w stanie zwlec się rano z łóżka, nawet jeśli perspektywa nadchodzącego dnia nie budziła w nim większego entuzjazmu. W oddali odezwał się nocny ptak... złamanym, niesamowitym krzykiem, jakby jakiś drapieżnik zagrażał jego gniazdu. Banks zgasił papierosa i wrócił do środka. Kiedy szykował się do snu, rozmyślał o kościach dłoni, prawdopodobnie ludzkiej, o sierżant Cabbot, jak najbardziej należącej do Homo sapiens, o Hobb's End, zaginionej, zrujnowanej wiosce, która nagle wyłoniła się z odmętów razem ze swymi tajemnicami, a gdzieś w głębinach jego umysłu, w otchłaniach poza zasięgiem logiki i rozumu, usłyszał jakby echo, magiczny dźwięk, jak gdyby coś nieuchwytnego połączyło minione czasy z teraźniejszością.

3 Następnego ranka, stojąc na skraju lasu, Banks obserwował, jak ekipa techników

policyjnych

pod

bezpośrednim

nadzorem

Johna

Webba

powoli

wydobywała szkielet z błotnistego grobu. Najpierw musieli rozebrać ścianę, przy której pochowano zwłoki, potem otworzyli wykop, a potem schodzili warstwa po warstwie, aż mniej więcej trzy stopy pod powierzchnią ukazały się szczątki. Wtedy wsunęli cienką metalową płytę pod kości, a gdy znalazła się na miejscu, mogli ją podnieść. Kości wyłoniły się na metalowej płycie, oblepione mułem, a czterech techników policyjnych przeniosło całość na brzeg, gdzie położyli ją na trawie u stóp Banksa niczym ofiarę. Była dokładnie jedenasta, ale sierżant Cabbot jeszcze się nie pojawiła. Banks zdążył już porozmawiać z Adamem Kelly, który nie potrafił dodać nic nowego do swoich poprzednich zeznań. Chłopiec wciąż był wstrząśnięty, ale Banks wyczuł w nim odporność podobną to tej, którą sam posiadał jako nastolatek. Banks również uwielbiał bawić się w opuszczonych domach, których wiele znajdowało się w powojennym Peterborough. Najgorsze, co mu się kiedykolwiek przydarzyło, to podrapane kolano, ale jedną z uczennic przygniotła spadająca belka, więc wiedział, jak bardzo niebezpieczne mogą być takie zabawy. Władze miejskie zawsze polecały zabijać deskami otwory owych domów. Adam nie ucierpiał poważnie w wyniku swojej przygody i długo jeszcze będzie miał o czym opowiadać. Z pewnością przez pewien czas będzie mógł się napawać podziwem kolegów. Banks spojrzał na ubłocony, poskręcany kształt u swych stóp. Niezbyt to przypominało człowieka. Kości nabrały burego koloru błota, w którym spoczywały przez tak długi czas, były też oblepione ciemnym, kleistym szlamem. Przywierał on do żeber, lepki jak dobrze sporządzony sos, i gromadził się dookoła stawów, zapełniając szczeliny i zagłębienia. Pełno go też było w czaszce... błoto w ustach, w nosie, w oczodołach... a niektóre kości długie wyglądały jak zardzewiałe żelazne rury, które leżały pod ziemią od wielu lat. Widok ten sprawił, że Banks odczuł mdłości. Zdarzało mu się oglądać gorsze widoki i nie wymiotować - tym razem przynajmniej nie było krwawych ran,

wyprutych wnętrzności, odciętych nóg, skóry podsuniętej do góry w miejscu przecięcia jak ciasna spódnica - ale też nie widział nic równie brzydkiego. Technicy obfotografowali już wcześniej szkielet, a teraz, gdy go przenieśli na górę, zeszli z powrotem i zaczęli szczegółowo przeszukiwać okolicę, kopiąc głębiej i dalej, a John Webb został, żeby jeszcze coś zeskrobywać i sprawdzać. Webb grzebał też w błocie w poszukiwaniu wszelkich przedmiotów, jakie mogły znaleźć się tam w tym samym czasie: guzików, biżuterii i tym podobnych. Banks oparł się o pień drzewa, jakby stał na warcie, opanował mdłości i obserwował pracę Webba. Odczuwał zmęczenie, gdyż nie spał dobrze po swych wieczornych rozważaniach. Przez większą część nocy przewracał się z boku na bok, od czasu do czasu budzony koszmarem sennym, który, kiedy Banks się budził, uciekał w ciemny kąt jak karaluchy po włączeniu światła. Poranny upał spowodował, że był senny. Ulegając nastrojowi chwili, przymknął oczy i oparł głowę o drzewo. Poczuł szorstkość kory, a słońce zarysowało mu barwne wzory pod powiekami. Był już na krawędzi snu, kiedy usłyszał szelest, a potem głos: - Dzień dobry, sir. Nie wyspał się pan? - Coś w tym rodzaju - odparł Banks, odsuwając się od drzewa. Sierżant Cabbot wpatrywała się w kości. - A więc to w końcu po nas zostaje? - Nie wydawała się zbytnio przejęta, nie bardziej niż swoim późnym zjawieniem się. - I jak? - zapytał Banks. - To właśnie mi zajęło tyle czasu. Rok akademicki jeszcze się nie zaczął i wielu profesorów nie wróciło z urlopu albo z ekspedycji za granicę. Ale udało mi się dotrzeć do doktora Ioana Williamsa z uniwersytetu w Leeds. To antropolog fizyczny i ma niezłe doświadczenie w pracach dla policji. Wyglądało, że bardzo się zainteresował naszym znaleziskiem. Pewnie nudził się przez całe łato. - Jak szybko może się tym zająć? - Powiedział, że jeśli natychmiast prześlemy szczątki do laboratorium uniwersyteckiego, jego asystenci oczyszczą je, a on zdąży jeszcze na nie spojrzeć wczesnym wieczorem. Ale to tylko badanie wstępne. - Bardzo dobrze - stwierdził Banks. - Im prędzej dowiemy się, z czym mamy do czynienia, tym lepiej. Jeżeli szkielet leżał tu przez setki lat albo dłużej, nie warto prowadzić szczególnie energicznego śledztwa, gdyż trudno sobie byłoby wyobrazić, że znajdą

żyjącego sprawcę. Z drugiej strony, jeśli okaże się, iż jest to ofiara morderstwa i jeśli została ona pogrzebana tu podczas albo po wojnie, istniała szansa, że jakiś człowiek wciąż jeszcze będący przy życiu może coś pamiętać. Co więcej, morderca też mógł nadal chodzić po tym świecie. - Chcesz, żebym nadzorował przewożenie? - zapytał Webb. Banks kiwnął głową. - Jeżeli byłbyś tak dobry, John. Potrzebujesz karetki? Webb spojrzał w górę, przysłaniając sobie ręką oczy od słońca. W jego blasku zasrebrzyły się nieliczne siwe włosy w brodzie eksperta. - Mój stary range rover wystarczy w zupełności. Jeden z chłopców poprowadzi, a ja usiądę z tyłu i będę pilnować, żeby nasz przyjaciel nie rozleciał się na kawałki. Popatrzył na zegarek. - Jak dobrze pójdzie, będziemy przed pierwszą w laboratorium. Sierżant Cabbot opierała się swobodnie o drzewo, założywszy ramiona na piersiach. Dzisiaj założyła do dżinsów czerwony podkoszulek i białe adidasy, a okulary przeciwsłoneczne podsunęła sobie na czoło. Najwidoczniej w Harkside niezbyt zwracano uwagę na stroje pracowników, ale kim był Banks, by mieć o to pretensję? Sam zawsze nienawidził garniturów i krawatów, nawet w czasach, kiedy studiował ekonomię na London Polytechnic. Spędził tam trzy lata na studiach przemiennych: sześć miesięcy w college'u i sześć w pracy... a studenckie życie szybko podważyło jego zainteresowanie światem biznesu. Na uczelni wszyscy nawiązywali do stylu lat sześćdziesiątych, chociaż nastały już wczesne lata siedemdziesiąte; noszono wschodnie kaftany, spodnie-dzwony i kożuchy, barwnie haftowane hinduskie koszule z gazy i temu podobne. Banks nigdy do końca nie utożsamiał się z panującym stylem ani w swej filozofii, ani stroju, ale zapuścił włosy tak, że sięgały do kołnierzyka, i raz został odesłany z pracy do domu za to, że założył sandały i kwiecisty krawat. - Muszę wiedzieć o wiele więcej na temat tej wsi - zwrócił się do sierżant Cabbot. - Przydałoby się nieco nazwisk. Proszę sprawdzić spisy uprawnionych do glosowania i w urzędzie ziemskim. - Wskazał na ruiny budynku położonego najbliżej mostu. - Komórka musiała należeć do tego domku, więc chciałbym dowiedzieć się, kto tam mieszkał i kim byli sąsiedzi. Wydaje mi się, że istnieją trzy możliwości. Albo mamy do czynienia z kimś, kto wykorzystał opustoszałą wieś jako miejsce do pozostawienia zwłok w czasie, kiedy nikt tu już nie mieszkał... - Między majem 1946 a sierpniem 1953. Sprawdziłam dziś rano. - Właśnie. Albo wtedy, albo ciało zostało pochowane w czasie, gdy wieś była

jeszcze zamieszkała, przed majem 1946, i w takim wypadku można założyć, że ofiara nie pochodziła z daleka. Lub też zwłoki umieszczono tu tego lata, jak pani wcześniej sugerowała. Jest jeszcze za wcześnie na wnioski, ale musimy wiedzieć, kto zajmował ten domek, zanim wieś się wyludniła, i czy zgłoszono zaginięcie kogokolwiek z jej mieszkańców. - Tak jest. - Co stało się z kościołem? Zakładam, że takowy istniał. - Kościół i kaplica Świętego Bartłomieja zostały zsekularyzowane, a potem rozebrane. - A gdzie są teraz księgi kościelne? - Nie wiem. Jak dotąd nie miałam powodu, żeby ich szukać. Przypuszczam, że przeniesiono je do kościoła Świętego Judy w Harkside razem ze wszystkimi grobami z cmentarza. - Może warto byłoby na nie popatrzeć, jeżeli nigdzie indziej nic pani nie znajdzie. W starych zapiskach kościelnych i gazetkach parafialnych można natrafić na wiele ciekawych informacji. Jest też miejscowa gazeta. Jak się nazywa? - „Harkside Chronicle”. - Właśnie. Należałoby też i ją poczytać, jeżeli nasz ekspert ustali coś konkretnego jeszcze dziś wieczorem. I jeszcze jedno, sierżancie. - Słucham. - Nie mogę zwracać się do pani „sierżancie Cabbot”. Jak pani na imię? Uśmiechnęła się. - Annie, sir. Annie Cabbot. - A zatem, Annie Cabbot, czy nie wie pani przypadkiem, ilu było lekarzy albo dentystów w Hobb's End? - Chyba niewielu. Prawdopodobnie większość pacjentów jeździła do Harkside. Lekarzy i dentystów musiało być więcej, kiedy wszyscy okoliczni mieszkańcy pracowali w przędzalni lnu. Dawniej właściciele zakładów przemysłowych bywali bardzo altruistyczni i troszczyli się o dobro swoich pracowników. - Raczej chyba dbali o to, żeby ludzie byli w stanie wytrzymać szesnastogodzinne zmiany, nie padając trupem - stwierdził Banks. Annie zaśmiała się. - Bolszewik. - Gorzej już mnie nazywano. Ale proszę sprawdzić. Może nic z tego nie wyjdzie,

ale jeśli znaleźlibyśmy jakąś kartotekę dentystyczną pasującą do szczątków, mielibyśmy wiele szczęścia. - Zajmę się tym, sir. Coś jeszcze? - Urzędy ziemskie, rejestry podatkowe. To też trzeba przejrzeć. - A co mam robić w przyszłym roku? Banks uśmiechnął się. - Jestem pewien, że może pani wziąć sobie do pomocy któregoś ze swoich posterunkowych. Jeżeli czegoś nie wykryjemy od razu, spróbuję postarać się o dodatkowych ludzi, chociaż wątpię, żeby ta sprawa miała się okazać priorytetowa. - Dziękuję, sir. - Na razie proszę skupić się na ustaleniu tożsamości ofiary. To jest najważniejsze. - Dobrze. - Jeszcze coś przyszło mi teraz do głowy: może wie pani przypadkiem, czy w Harkside nie mieszka ktoś, kto dawniej zamieszkiwał Hobb's End? To nie jest całkiem nieprawdopodobne. - Zapytam inspektora Harmonda. On się wychował w tej okolicy. - Doskonale. Proszę się tym zająć i razem z Johnem odwieźć te kości do Leeds. - Mam też przyjechać tam wieczorem? - Jeśli pani chce. Spotkajmy się w laboratorium o szóstej. Gdzie to jest? Annie wyjaśniła mu. - I jeszcze jedno - powiedział Banks. - To numer mojej komórki. Proszę do mnie zadzwonić, jeżeli coś pani znajdzie. - Tak jest. - Wydawało się, że Annie tylko musnęła swoje okulary słoneczne, które bezbłędnie zsunęły się jej na właściwe miejsce na nosie, po czym odwróciła się i znikła w lesie.

Banks jest dziwny, pomyślała Annie, wracając do Harkside. Oczywiście, zanim się spotkali, słyszała o nim nieco plotek. Wiedziała na przykład, że komisarz okręgu Riddle go nienawidzi, że Banks znalazł się w niełasce, a może nawet w sytuacji beznadziejnej, chociaż nie wiedziała dlaczego. Ktoś nawet sugerował, że się raz pobili. Bez względu na przyczynę, kariera Banksa znalazła się w martwym punkcie i nie był on najwłaściwszym koniem, na którego należałoby stawiać. Sama Annie też niezbyt przepadała za Jimmym Riddle. Podczas jednej czy

dwóch okazji, kiedy go widziała, stwierdziła, że zachowuje się arogancko i protekcjonalnie. Annie stanowiła jeden z projektów Millie: zastępczyni komisarza okręgu Millicent Cummings, nowej dyrektor działu zasobów ludzkich, której pasją było wprowadzenie większej ilości kobiet do policji oraz pilnowanie, by je dobrze traktowano, a konflikt między Millie i Riddle'em, który sprzeciwiał się nominacji Annie od samego początku, był dobrze znany. Nie oznaczało to, że Riddle był w jakiś sposób za złym traktowaniem kobiet; po prostu wolał unikać problemu i dbał, aby w szeregach policji znajdowało się tylko absolutne minimum istot płci żeńskiej. Annie słyszała też, że nie tak dawno żona Banksa porzuciła go i znalazła sobie kogoś innego. Co więcej, krążyły pogłoski, iż przez dłuższy czas miał on jakąś kobietę w Leeds, i to nawet przed rozstaniem z żoną. Przedstawiano go jako samotnika, obiboka i bolszewickiego łajdaka. Mówiono, że był znakomitym detektywem, ale podupadł, od czasu kiedy opuściła go żona, że się wypalił i stal się cieniem dawnego siebie. Pierwsze wrażenie nie pozwoliło Annie podjąć żadnej decyzji. Banks wydał się jej sympatyczny. Był też atrakcyjny i nie wyglądał na wiele więcej niż trzydzieści parę lat mimo cienia siwizny widocznej na skroniach w krótko przyciętych czarnych włosach. Co do wypalenia, to rzeczywiście sprawiał wrażenie zmęczonego i przytłoczonego ciężarem smutku, ale dawny ogień wciąż tlił się w jego przenikliwych, niebieskich oczach. Osłabiony, ale jeszcze przy życiu. Z drugiej zaś strony, może rzeczywiście się skończył i tylko udawał, że coś robi, gotów przerzucać papiery do samej emerytury. Może ogień, którego istnienie w nim wyczuwała, to tylko tlące się zgliszcza, jeszcze nieugaszone do końca, które za chwilę same zapadną się pod własnym ciężarem. Jeżeli Annie zdołała się czegoś nauczyć w ostatnich latach, to tego, że nie należy nigdy wyciągać pochopnych wniosków: odważni często sprawiają wrażenie słabych, mądrzy wydają się głupi. Bądź co bądź wiele osób uważało i ją za dziwną i nietrudno byłoby udowodnić, że ona także ostatnio tylko udaje, że coś robi. Ciekawe, czy krążą po okolicy plotki na jej temat. Gdyby rzeczywiście tak było, to mogłaby się założyć, że wie, co o niej mówią: lesba. Zaparkowała na pasie asfaltu przy brzydkim, ceglanym budynku, zajmowanym przez posterunek, i weszła do środka. Tylko ich czworo: inspektor Harmond, Annie oraz posterunkowi Cameron i Gould, miało tu swoją kwaterę. Poza Samanthą, ich sekretarką, Annie była jedyną kobietą. Nie przeszkadzało jej to, gdyż mężczyźni, jak na przedstawicieli swojej płci, okazali się całkiem w porządku. Żaden z nich nie

stanowił zagrożenia. Posterunkowy Cameron miał żonę i dwoje dzieci, które uwielbiał. Gould reprezentował ten rzadki typ, który nie wydaje się mieć jakąkolwiek płeć, zadowalał się mieszkaniem z matką, bawił się modelami kolejek elektrycznych i zbierał znaczki. Annie wiedziała, że w książkach tacy mężczyźni okazują się najgroźniejszymi przestępcami, seryjnymi zabójcami i zboczeńcami, ale Gould był całkowicie nieszkodliwy. Nawet jeżeli w zaciszu domowym lubił nosić damską bieliznę, Annie to nie przeszkadzało. Inspektor Harmond, był... hm... dobrotliwy. Lubił myśleć, że jest podobny do sierżanta Blaketona z serialu „Heartbeat”, ale zdaniem Annie nie dorastał mu do pięt. Posterunek policji w Harkside z zewnątrz prezentował się ohydnie, ale przynajmniej w środku zawierał duże, niezatłoczone pomieszczenie biurowe, w głębi którego wydzielono pokój dla inspektora Harmonda, dzięki czemu pracownicy mieli dużo miejsca, żeby się rozkładać ze swoimi papierami. Annie bardzo to odpowiadało. Na jej biurku, mającym kształt litery L, panował największy nieład, ale zawsze wiedziała, gdzie co jest, i potrafiła to znaleźć tak szybko, że nawet inspektor Harmond przestał podśmiewać się z jej bałaganu. Biurko Annie zajmowało cały narożnik, przy czym w jednej ze ścian znajdowało się okno. Niewiele się przez nie dawało zobaczyć: brukowaną boczną uliczkę i tylną ścianę „Trzech Piór”, ale przynajmniej dzięki temu Annie znajdowała się blisko źródła światła i powietrza. Poza tym lepiej widzieć cokolwiek ze świata zewnętrznego niż nic. Chociaż ostatnio powietrza nie mącił najmniejszy nawet powiew wiatru, fale ciepła wpadające przez okno sprawiały jej przyjemność i podnosiły na duchu. Annie odkryła, że częstokroć drobiazgi znaczą bardzo wiele. Popróbowała już brać się za wielkie rzeczy i dążyć do szybkiego awansu, co było bardzo ekscytujące, ale dla niej skończyło się nie najlepiej. Teraz pomału odkrywała na nowo, co w jej życiu jest najważniejsze. Mieszkańcy Harkside żyli spokojnie i zgodnie z prawem, więc sierżant policji nie zyskiwał tu wielkiego pola do popisu. Annie miała dużo roboty papierkowej, co dawało poczucie, że nie bierze pieniędzy za darmo, ale trudno było nazwać jej pracę wyczerpującą, a często zdarzały się okresy, kiedy nie miała nic do roboty. To też jej odpowiadało. Czasem dobrze jest nic nie robić. Czy powinna uskarżać się, że tak niewiele osób zostało obrabowanych, zamordowanych lub pobitych? W tej chwili pracowała nad dwoma sprawami dotyczącymi przemocy w rodzinie oraz serią przypadków wandalizmu. No i teraz ten szkielet. Cóż, reszta będzie musiała poczekać. Inspektor Harmond zwiększył patrole w okolicy, gdzie najczęściej

grasowali wandale, którzy prawdopodobnie zostaną wkrótce złapani na gorącym uczynku, zaś agresywni mężowie wyrażali skruchę i załatwiali sobie pomoc psychologa. Annie najpierw podeszła do ekspresu na kawę i nalała jej sobie do kubka z napisem „Ta, Której Należy Usłuchać”, a potem zapukała do drzwi inspektora Harmonda. Poprosił ją do środka. - Sir? Siedzący przy biurku Harmond podniósł na nią wzrok. - Annie? Co się stało? - Ma pan trochę czasu? - Tak. Siadaj. Annie usiadła. Pokój Harmonda był skromnie wyposażony, tylko na ścianie wisiały dyplomy, jakie otrzymał za zasługi, a na biurku stały oprawione w ramki fotografie jego żony i dzieci. Osiągnąwszy pięćdziesiątkę, inspektor wydawał się całkowicie usatysfakcjonowany swoim stanowiskiem, które chętnie obejmowałby do emerytury. Jego głowa sprawiała wrażenie zbyt wielkiej i ciężkiej jak na chude ciało i Annie zawsze obawiała się, że może mu odpaść, jeżeli ją zanadto przechyli. Jak dotąd nie nastąpiło to jeszcze. Miał przyjemną, okrągłą, szczerą twarz o nieco grubych rysach. Z niekształtnego, kartoflastego nosa wyrastało mu kilka czarnych włosków, ale mimo to twarz ta budziła zaufanie. I jeśli oczy rzeczywiście są zwierciadłem duszy, to inspektor Harmond był niezłym człowiekiem. - Chodzi o ten szkielet - powiedziała, zakładając nogę na nogę i opierając sobie kubek o kolano. - I co takiego? - No właśnie, sir. Jak na razie nie wiemy nic. Nadinspektor Banks chciałby się dowiedzieć, ilu lekarzy i dentystów było w Hobb's End i czy ktoś stamtąd mieszka teraz tutaj. Harmond podrapał się po głowie. - Na to drugie pytanie mogę odpowiedzieć z łatwością - powiedział. - Pamiętasz panią Kettering, tę, której uciekła papużka, kiedy wnoszono jej nową kanapę i fotele? - Jak mogłabym zapomnieć? - Była to jedna z pierwszych spraw Annie w Harkside. Inspektor uśmiechnął się. - Mieszkała w Hobb's End. Nie wiem dokładnie, jak długo i kiedy, ale na pewno

tam zamieszkiwała. Teraz musi dobiegać dziewięćdziesiątki. - A oprócz niej? - Nikt mi nie przychodzi do głowy. A przynajmniej tak od razu. Daj mi trochę czasu, popytam. Pamiętasz, gdzie mieszka? - Na Skarpie. W narożnym domu z dużym ogrodem? Skarpą miejscowi nazywali pięćdziesięciostopowy, wysoki, stromy brzeg, ciągnący się wzdłuż południowej części zalewu Harksmere, po którym biegła droga, niegdyś prowadząca przez jednokonny most do Hobb's End. Naprawdę nazywała się Harksmere View i obecnie wiodła donikąd. Znajdował się tam tylko jeden rząd domków, wychodzących na wodę, oddzielonych od reszty wsi Harkside pustym terenem o szerokości około pół mili. - A lekarze i dentyści? - spytała Annie. - To trochę trudniejsze - powiedział Harmond. - Z pewnością przewinęło się tam ich kilku, ale Bóg wie, co się z nimi stało. Sądząc po tym, jak wioska opustoszała zaraz po wojnie, teraz już pewnie nie żyją. Nie zapominaj, że nie jestem aż taki stary. W tamtych czasach byłem jeszcze chłopcem. O ile pamiętam, nie mieli tam własnego policjanta. Wioska należała do posterunku w Harkside. - Były tam jakieś szkoły? Harmond podrapał się po głowie. - Chyba tylko przedszkole i podstawówka. Szkoła średnia znajdowała się tutaj, w Harkside. - Ma pan może pojęcie, gdzie przechowywana jest stara dokumentacja? - Najprawdopodobniej w siedzibie miejscowych władz oświatowych, o ile nie zostały przypadkiem zniszczone. Mnóstwo dokumentów zniszczono zaraz po wojnie. Coś jeszcze? Annie upiła łyk kawy i wstała. - Nie w tej chwili, sir. - Powiadamiaj mnie o wszystkim. - Tak jest. - I jeszcze jedno. - Tak, sir? Inspektor podrapał się tym razem po nosie. - Ten nadinspektor Banks. Nie miałem okazji go poznać, ale trochę o nim słyszeliśmy. Jaki on jest?

Annie zatrzymała się w drzwiach i zmarszczyła brwi. - Wie pan, sir - powiedziała wreszcie - że nie mam pojęcia? - Zagadkowy człowiek? - Tak - przyznała. - Zagadkowy. Tak by go można określić. - To lepiej uważaj na siebie - usłyszała, znalazłszy się już za drzwiami.

Zanim opowiem, co wydarzyło się dalej, chciałabym się przedstawić i opisać moją wioskę. Nazywam się, jak już wiecie, Gwen Shackleton, co jest zdrobnieniem od Gwynneth, nie Gwendolyn. Wiem, że imię to sprawia wrażenie walijskiego, ale moja rodzina zamieszkiwała Hobb's End w Yorkshire od co najmniej dwóch pokoleń. Mój ojciec, niech Bóg ma go w swojej opiece, umarł na raka trzy lata przed rozpoczęciem wojny, a w 1940 moja matka była już kompletnie porażona reumatyzmem. Czasami czuła się na tyle dobrze, żeby udzielać się w sklepie, ale bardzo rzadko, i dlatego większa część pracy spadała na moje barki. Matthew pomagał mi jak mógł, jednak przez pięć dni tygodnia miał zajęcia na uniwersytecie, a w weekendy brał udział w zajęciach obrony cywilnej. Skończył dwadzieścia jeden lat, lecz chociaż powinien zostać powołany do wojska, komisja zaleciła mu, by skończył studia inżynieryjne na uniwersytecie w Leeds. Uważali, jak sądzę, że jego wykształcenie może się przydać w armii. Nasz sklepik, oferujący klientom prasę i wiele innych przydatnych towarów, znajdował się mniej więcej w połowie High Street, w pobliżu rzeźnika i zieleniaka, a my mieszkaliśmy na pięterku. Nie prowadziliśmy żywności, lecz takie rzeczy, jak gazety i czasopisma, słodycze, papierosy, materiały piśmienne, dżem i inne drobiazgi, herbatę, puszki... w zależności oczywiście od tego, co w danym momencie można było dostać. Moją szczególną dumą była niewielka wypożyczalnia książek, którą sama założyłam. Występowały braki papieru i książek drukowano niewiele, więc pożyczałam je za dwa pensy na tydzień. Miałam niezły wybór klasyki, a zwłaszcza dzieła Anthony Trollope'a, Jane Austen i Charlesa Dickensa. Dysponowałam też bardziej sensacyjnymi powieściami: kryminałami Agathy Christie i romansami Mills i Boon, gdyż takie właśnie dzieła najbardziej - niestety - ceniła sobie większość moich klientów! Chociaż nieomal prawie wszyscy sprawni mężczyźni z wioski zaciągnęli się do wojska, przyodziewając mundury najrozmaitszych jednostek, ruch wcale się nie zmniejszył. Stara przędzalnia lnu pracowała znowu na pełnych obrotach i większość

zamężnych kobiet znalazła w niej zatrudnienie. Przed wojną zakład ten prawie nie działał, ale teraz wojsko potrzebowało lnu, z którego wykonywano uprzęże do spadochronów i inne części wyposażenia, do jakich niezbędne były mocne włókna, na przykład plandeki do dział i węże strażackie. Powstała też wielka baza RAF-u o jakąś milę od wioski w linii prostej przez las Jarzębinowy i High Street często zapełniały jeepy i ciężarówki, które z głośnym trąbieniem próbowały wymijać się na wąskiej jezdni. Lotnicy czasami pojawiali się w naszych pubach: „Pod Ćwiartką Barana” na High Street i „Pod Księciem Wellingtonem” po drugiej stronie rzeki, o ile oczywiście nie udali się do Harkside, które oferowało znacznie więcej rozrywek. Na przykład w Hobb's End nie było ani jednego kina, a w Harkside działały aż trzy. Pomijając to wszystko, nie jest jednakże łatwo powiedzieć, jaki wpływ wywarła wojna na mieszkańców Hobb's End. Moim zdaniem z początku nie odgrywała ona większej roli. Życie tych, którzy tu pozostali, wyglądało w dużym stopniu tak jak zawsze. Pierwsza fala ewakuowanych napłynęła we wrześniu 1939 roku, ale kiedy przez dłuższy czas nic się nie zdarzyło, przybysze zaczęli stopniowo wracać do domu i nikt nowy się nie pojawił, dopóki w sierpniu następnego roku nie rozpoczęły się bombardowania. Mimo racjonowania żywności nasza dieta nie zmieniła się tak drastycznie jak w miastach, gdyż zawsze jadaliśmy mnóstwo warzyw, a na wsi nigdy nie brakuje jajek, masła i mleka. Nasz sąsiad, pan Halliwell, rzeźnik, stał się chyba najbardziej popularnym człowiekiem w okolicy, więc od czasu do czasu mogliśmy zamienić u niego herbatę albo cukier, który udało nam się zaoszczędzić, na dodatkowy kawałek baraniny albo wieprzowiny. Poza poczuciem oczekiwania, wrażeniem, że normalne życie zostało zawieszone, dopóki się wszystko nie skończy, rzeczą, do której najtrudniej było się przyzwyczaić, było zaciemnienie. Ale nawet i w tym mieliśmy więcej szczęścia niż inni, gdyż Hobb's End nie posiadało latarni ulicznych i w okolicy również przed wojną panowały ciemności. Mimo to częstokroć owo samotne, małe światełko na odległym wzgórzu stanowiło jedyny drogowskaz pomagający dotrzeć do domu. Dla potrzeb zaciemnienia musieliśmy nakleić na oknach pasy papieru, żeby zapobiec szkodom, jakie mogłoby wyrządzić potłuczone szkło, i zawiesić grube, gęste zasłony. Co wieczór matka wysyłała mnie na dwór, żebym sprawdziła, czy nie przebija choćby promyk światła, gdyż nasz miejscowy szef cywilnej obrony przeciwlotniczej

czepiał się o byle co. Pamiętam, jak cała wioska zaśmiewała się, kiedy usłyszeliśmy, jak odwiedził on panią Damley, kiedy zaciemniła swój dom tylko od frontu, nie tykając tylnych okien. - Nie ma co się łudzić - powiedziała mu. - Jeżeli Niemcy zechcą zbombardować Hobb's End, młodzieńcze, to nadlecą ze wschodu, nie od Grassington. To chyba oczywiste. Kiedy świecił księżyc, a zwłaszcza podczas pełni, rezultat był widowiskowy: wzgórza wyglądały jak posypane srebrzystym pyłem, gwiazdy lśniły niczym diamenty na czarnym aksamicie, a cały krajobraz przypominał te czarno-białe ryciny lub drzeworyty, które spotyka się w starych książkach. Jednakże jeżeli noc była pochmurna lub bezksiężycowa, co nie wiadomo dlaczego zdarzało się częściej, ludzie z przerażającą regularnością wpadali na rowerach na drzewa albo nawet wjeżdżali do rzeki. Można było używać latarki, tylko trzeba ją było owinąć kilkoma warstwami bibułki, brakowało jednak baterii. Światła samochodów i rowerów należało maskować, używając do tego najrozmaitszych zasłon, które przepuszczały światło przez wąskie szpary, szybko zalepiane przez błoto. W rezultacie wypadki samochodowe wydarzały się dosyć często, ale w końcu zaczęły się braki benzyny i wszyscy przestali jeździć, no, chyba że w interesach. Kilka wydarzeń sprawiło, że wojna zaczęła dotyczyć nas osobiście, na przykład pożar w zajeździe Spinnera albo śmierć chłopca Jowettów pod Dunkierką, ale w przeddzień przyjazdu Glorii Stringer stało się coś, co dotknęło nas jeszcze bardziej: Matthew otrzymał powołanie do wojska. Miał zgłosić się na badania lekarskie do Leeds w ciągu najbliższych dwóch tygodni.

Jimmy Riddle oskarżył kiedyś Banksa o to, że w czasie pracy pojechał do Leeds, żeby zabawiać się z kochanką i robić zakupy w sklepie płytowym. Wtedy się mylił, ale gdyby zobaczył Banksa, wychodzącego późnym popołudniem z centrum handlowego Merrion, z nowym nagraniem „Hymnus Paradisi” Herberta Howella w spoconej dłoni, z pewnością uznałby, że jego opinia wreszcie znalazła potwierdzenie przynajmniej pod jednym względem. Co prawda Banksowi było to równo obojętne. Nie pofatygował się nawet, żeby się przemykać ukradkiem, kiedy minął supermarket Morrisos i skierował się na Woodhouse Lane. Było już po wpół do szóstej. Sklepy zamykały swe podwoje, a urzędnicy biurowi wybierali się do domów. Banks pojechał do Leeds za range roverem Johna Webba i

zaczekał z nim, póki szkielet nie zostanie przeniesiony i zabezpieczony w laboratorium doktora Williamsa, które znajdowało się na pierwszym piętrze wielkiego budynku z czerwonej cegły, położonego w pobliżu głównego campusu. Będąc na miejscu zadzwonił do stomatologa sądowego, Geoffa Turnera, i przekonał go - za cenę co najmniej jednego kufla piwa - żeby wpadł tam następnego ranka i zbadał zęby szkieletu. Potem Banks przyglądał się, jak laboranci zaczynają czyścić kości, aż w końcu wyszedł, żeby coś szybko przekąsić w kawiarni przy Woodhouse Lane, zahaczając po drodze o sklep z płytami. Zajęło mu to mniej więcej półtorej godziny. Sierżant Cabbot właśnie parkowała swojego opla astrę, kiedy Banks pojawił się znowu w laboratorium. Nie zauważyła go. Obserwował, jak wysiada, ogląda fronton budynku, sprawdza coś na kartce papieru, którą trzyma w ręku, i marszczy brwi. Banks podszedł do niej. - To tutaj. Odwróciła się. - Ach, to pan. Oczekiwałam, że będzie to bardziej... no, trudno mi powiedzieć. Ale nie coś takiego. - Bardziej podobne do laboratorium? Uśmiechnęła się. - Tak, chyba tak. Bez względu na to, co może to oznaczać. Bardziej nowocześnie. A ten budynek przypomina miejsce, w którym studiowałam. Banks skinął w stronę laboratorium. - Uniwersytet zakupił wiele z tych starych domów, kiedy właściciele nie byli już w stanie ich utrzymać. Zaskoczyłoby panią, ile najdziwniejszych instytutów się w nich kryje. Wejdźmy. Banks wszedł za nią po schodkach. Tego wieczora Annie miała na sobie czarne rajstopy i buty na obcasie, średniej długości czarną spódnicę i żakiet oraz białą bluzkę. W ręku trzymała czarną, skórzaną teczkę. Wyglądała na kobietę interesu. Poczuł lekki zapach jaśminu. Przypomniał mu on herbatę jaśminową, którą Jem, jego przyjaciel i sąsiad z Notting Hill, gdzie wynajmowali pokoje, nalewał niegdyś z taką precyzją, jakby brał udział w japońskiej ceremonii. Banks nacisnął odpowiedni guzik domofonu i zaraz zostali wpuszczeni. Laboratorium znajdowało się na pierwszym piętrze, gdzie należało się wspiąć po gołych, skrzypiących schodach. Echo kroków odbijało się od wysokiego sufitu.

Doktor Ioan Williams czekał na podeście. Był to wysoki, chudy facet o długich, tłustych, jasnych włosach. Druciane okulary powiększały jego szare oczy, a szyja z wystającym jabłkiem Adama wyglądała, jakby w gardle utkwił mu twardy cukierek. Doktor Williams był znacznie młodszy, niż Banks się spodziewał. Ubrany w podarte dżinsy i czarny podkoszulek reklamujący Guinnessa nie zakrywał tego stroju białym, laboratoryjnym fartuchem. Miał mocny uścisk dłoni i sądząc po tym, jak przyjrzał się sierżant Cabbot, jego zainteresowania nie ograniczały się do kwestii naukowych. Chyba że chodziło mu o biologię. - Proszę do środka - powiedział, prowadząc ich korytarzem do właściwych drzwi. - Obawiam się, że nic ciekawego nie odkryliśmy. - Mimo swego nazwiska Williams nie mówił z walijskim akcentem, a raczej jak mieszkaniec okolic Londynu albo Oksfordu lub Cambridge. Matka Banksa określiłaby jego wymowę jako afektowaną. Laboratorium składało się z dwóch połączonych pokoi. Poza długim, ulokowanym pośrodku stołem, na którym rozłożono szkielet, nie znajdowało się tu nic szczególnego. Jedną ścianę zapełniały półki z książkami, zaś przy drugiej stał stół laboratoryjny. Na nim leżały rozmaite narzędzia pomiarowe, a także fragmenty kości z takimi samymi etykietami, jak towary na wystawie sklepowej. No, ale czego więcej potrzeba Williamsowi? pomyślał Banks. Przecież on ogląda same kości. Żadnych rozmazanych wątpi. Jedyne narzędzia, jakich używa, to piły, dłuta i miarka do czaszek. I, Bogu dzięki, nie musieli przejmować się zapachami, chociaż czuć tu było wyraźnie iłem i zastałym błotem. Na ścianach wisiało kilka plakatów, z których jeden przedstawiał Pamelę Anderson w kostiumie ze „Słonecznego Patrolu”, a drugi ludzki szkielet. Może to zestawienie oznacza coś dla doktora Williamsa? zastanawiał się Banks. Refleksja na temat śmiertelności? A może po prostu doktorowi podobają się zarówno damskie biusty, jak i szkielety. Po zabiegach asystentów Williamsa kości na stole wyglądały inaczej niż w chwili znalezienia. Większość osadu została, zwłaszcza w trudno dostępnych szczelinach, ale czaszka, żebra i kości długie były znacznie łatwiejsze do zbadania. Wciąż jeszcze nie przypominały bielutkiego szkoleniowego szkieletu, gdyż zachowały swą brudnożółtą barwę, taką jaką miewają plamy nikotynowe, ale przynajmniej całość zaczęła być podobna do ludzkich szczątków. Na tyle głowy zostało nawet trochę matowych, rudych włosów. Banks spotkał się już wcześniej z czymś takim, więc

wiedział, że nie znaczy to, iż taki właśnie był kolor włosów ofiary; włosy stają się rude, gdy zniknie z nich pierwotny pigment, i nawet wiele ciał „ludzi z bagien” z epoki żelaza, zachowanych w torfowiskach, miało rude włosy. - Jest też nieco drobiazgów, które moi chłopcy znaleźli podczas czyszczenia powiedział Williams. - Leżą na stole pod ścianą. Banks przyjrzał się kolekcji brudnych przedmiotów. Trudno było stwierdzić, czym są, może fragmentami przerdzewiałego metalu. Może jest wśród nich pierścionek? Strzępy ubrania? - Czy dałoby się je oczyścić i wysłać do mnie? - zapytał. - Nie ma sprawy. Ale weźmy się do pracy. Annie wyjęła notatnik i założyła nogę na nogę. - Przede wszystkim - zaczął Williams - chciałbym dla formalności potwierdzić, że mamy do czynienia z ludzkimi szczątkami, prawdopodobnie typu kaukaskiego. Jutro sprawdzę jeszcze parę szczegółów pod mikroskopem, dokonam pomiarów czaszki dla większej pewności, ale już w tej chwili można mi wierzyć na słowo. - A co z analizą DNA? - zapytał Banks. Williams chrząknął. - Ludzie myślą, że analiza kodu genetycznego to jakieś cudowne rozwiązanie. A to nieprawda. Mogę udzielić znacznie więcej odpowiedzi niż jakakolwiek podobna analiza. Proszę mi wierzyć, mam sporo doświadczenia w tej dziedzinie. Czy mogę mówić dalej? - Proszę bardzo. Ale wolałbym, żeby DNA zostało zbadane. Może się przydać do ustalenia tożsamości albo żyjących potomków. Doktor kiwnął głową. - Dobrze. - A datowanie metodą radiowęglową? - Nadinspektorze, proszę zostawić naukę naukowcom. Datowanie za pomocą izotopu 14C obciążone byłoby zbyt wielkim marginesem błędu. Przydaje się w przypadku znalezisk archeologicznych, a moim zdaniem nasz przyjaciel pochodzi z nieco późniejszych czasów. Czy to już wszystko...? - Popatrzył na szkielet. - W przypadku tego osobnika łatwo było ustalić wzrost; wystarczyło dokonać prostych pomiarów, kiedy już kości zostały ułożone na właściwych miejscach. Wynosił on półtora metra... między sto pięćdziesiąt cztery a sto pięćdziesiąt pięć centymetrów. - A ile to w stopach i calach? - zapytał Banks.

- Pięć stóp i dwa cale. - Williams rozejrzał się i uśmiechnął do sierżant Cabbot. - Nie mogę jednak ręczyć za błękitne oczy. Annie popatrzyła na niego chłodno. Banks zauważył, że wywróciła oczami i obciągnęła sobie spódnicę, kiedy doktor odwrócił się. - Ponadto - ciągnął Williams - mamy do czynienia ze szczątkami młodej kobiety. - Urwał dla efektu. Annie rzuciła mu krótkie spojrzenie, a potem przeniosła wzrok na swój notatnik. - Proszę mówić dalej - odezwał się Banks. - Słuchamy. - Generalnie - wyjaśniał Williams - szkielet mężczyzny jest większy, kości grubsze, ale podstawowe różnice występują w czaszce i okolicach miednicy. Czaszka mężczyzny jest mocniej zbudowana. - Doktor zaśmiał się. - W tym przypadku miednica jest nieuszkodzona, a właśnie miednica jest najbardziej miarodajna dla fachowca. - Williams położył rękę między kośćmi udowymi. - Miednica u kobiety jest szersza i niższa niż u mężczyzny, żeby ułatwić poród. - Banks obserwował, jak Williams przesuwa dłoń po kości. - Łuk łonowy jest charakterystyczny dla kobiety, a tutaj widzimy wcięcie kulszowe. - Dotknął go palcem wskazującym. - Również niewątpliwie typowe dla kobiety. Znacznie szersze niż u mężczyzny. - Zahaczył palec o wcięcie kulszowe, a potem znowu spojrzał na sierżant Cabbot, gładząc miednicę szkieletu. Annie nie podniosła głowy. Williams odwrócił się do Banksa. - Okolica spojeniowa, o tutaj, jest prostokątna. U mężczyzn jest trójkątna. Mógłbym powiedzieć więcej, ale chyba już wiecie, o co mi chodzi. - Płeć żeńska ponad wszelką wątpliwość - powiedział Banks. - Tak. I jeszcze jedno. - Sięgnął na boczny stół po małe szkło powiększające i podał je Banksowi. - Proszę spojrzeć na to. - Williams wskazał miejsce, w którym dwie kości miedniczne łączyły się z przodu. Banks pochylił się i popatrzył przez szkło. Na powierzchni kości dało się z trudnością, ale jednak, zobaczyć niewielki rowek albo dołek długości około pól cala. - To krawędź grzbietowa powierzchni stawowej kości łonowej - rzekł Williams. - Widzi pan coś, co nazywa się blizna porodowa. Powstaje w wyniku napięć, wytwarzanych przez przymocowane do kości ścięgna. - A więc musiała urodzić przynajmniej jedno dziecko. Doktor uśmiechnął się.

- Ach, więc zna się pan na tym? - Trochę. Proszę kontynuować. Annie popatrzyła na Banksa, unosząc brwi, a potem pochyliła się nad notatkami, zanim Williams mógł przygwoździć ją lubieżnym spojrzeniem. - A zatem - ciągnął doktor - po każdej stronie kości łonowej jest tylko jeden dołek, co poważnie wskazuje na to, iż rodziła tylko raz w życiu. Zazwyczaj im więcej razy kobieta rodzi, tym wyraźniejsze stają się blizny porodowe. - Ile miała lat, gdy umarła? - Muszę przeprowadzić kilka bardziej skomplikowanych testów, żeby to dokładnie ustalić. Prześwietlenie ośrodków kostnienia - miejsc, w których, mówiąc w uproszczeniu, wytwarza się wapń i inne minerały, które budują kość - pozwoli dokonać w miarę dokładnych ustaleń. Możemy też przeprowadzić analizę spektrograficzną cząstek kostnych. To jednak wymaga czasu i pieniędzy. Sądzę, że chcielibyście dostać wstępną ocenę jak najprędzej. - Tak - powiedział Banks. - Czy ma pan już coś w tej chwili? - Owszem, mogę zacząć od zrostu nasadowego. Zaraz to wyjaśnię. - Popatrzył na Annie niczym profesor rozpoczynający wykład. Udała, że tego nie widzi, on zaś wcale się tym nie przejął. Może tego rodzaju zaczepki są u niego tylko nawykiem, pomyślał Banks, i nawet tego nie zauważa. - Tutaj - ciągnął doktor - na końcach kości długich tak rąk, jak i nóg nasady są w pełni zrośnięte z trzonami, co zazwyczaj nie następuje przed osiągnięciem dwudziestu lub dwudziestu jeden lat. Ale proszę spojrzeć tu. - Wskazał na obojczyk. Nasada i koniec mostkowy obojczyka, które zrastają się dopiero przed trzydziestką, nie są jeszcze połączone. - A więc jaki może być wiek? W przybliżeniu? Williams podrapał się po brodzie. - Powiedziałbym, że mieści się w granicach od dwudziestu dwóch do dwudziestu ośmiu lat. Biorąc też pod uwagę szwy na czaszce, to widzi pan, że szew strzałkowy wykazuje pewne oznaki zamknięcia wewnątrzczaszkowego, ale szwy węgłowy i potyliczny pozostały otwarte. To też wskazuje na ten sam wiek. - Z jaką pewnością? - Z dużym prawdopodobieństwem. To znaczy, na pewno nie jest to szkielet czterdziestolatki ani czternastolatki. Proszę też wziąć pod uwagę, że osoba musiała cieszyć się dosyć dobrym zdrowiem. Nie ma śladów starych, zrośniętych złamań ani

żadnych anomalii czy zniekształceń szkieletu. Banks popatrzył na kości, próbując wyobrazić sobie młodą kobietę, do której kiedyś należały, otaczające je żywe ciało. Ale mu się to nie powiodło. - Czy może pan powiedzieć coś na temat tego, jak długo szczątki przebywały pod ziemią? - Ach, jej. Czekałem, kiedy pan o to zapyta. - Williams założył ręce na piersiach i przytknął sobie palec wskazujący do ust. - Niełatwo jest na to udzielić odpowiedzi. Prawdę mówiąc, bardzo trudno. Dla laika szkielet, który leżał pod ziemią przez dziesięć lat, może się wcale nie różnić od kości pogrzebanych, powiedzmy, tysiąc lat temu. - Ale pan nie sądzi, żeby te szczątki spoczywały w ziemi przez tysiąc lat? - O nie. Powiedziałem, dla laika. Nie, istnieją pewne wskazówki, sugerujące, że mamy do czynienia ze stosunkowo krótkim okresem w porównaniu do znalezisk archeologicznych. - To znaczy? - Co najbardziej rzuca się panu w oczy w tych kościach? - Ich kolor - odparł Banks. - Właśnie. I co on panu mówi? Banks nie był przekonany, czy metoda sokratyczna jest najwłaściwsza w takiej sytuacji, ale z doświadczenia wiedział, że zazwyczaj lepiej jest spełniać zachcianki naukowców. - Że są przebarwione albo rozkładają się. - Bardzo dobrze. W istocie przebarwienie wskazuje, że przejęły kolor od otaczającej gleby. I jest jeszcze to. Zauważył pan? - Wskazał kilka miejsc, gdzie powierzchnia łuszczyła się jak stara farba. - Myślałem, że to muł - powiedział Banks. - Nie. To oznaka, że powierzchnia kości rozwarstwia się. Jeżeli weźmiemy to pod uwagę, a także kompletny brak tkanek miękkich i ścięgien, to można przypuszczać, że ten szkielet leżał tam przez kilkadziesiąt lat. Z pewnością dłużej niż przez dziesięć, a jak już wiemy, trudno przypuszczać, żeby została pochowana po roku 1953. Cofnąłbym się o dziesięć lat od tej daty. - 1943? - Momencik. To tylko przypuszczenia. Bardzo trudno przewidzieć tempo rozkładu kości. Z pewnością stomatolog powie panu trochę więcej, zawęzi ten okres.

- Czy jest jeszcze coś, co pozwoliłoby panu dokładniej ustalić termin zgonu? - Postaram się, oczywiście, ale na to potrzeba trochę czasu. Mogę przebadać te kości na wiele sposobów, używanych do stosunkowo współczesnych znalezisk, w odróżnieniu

od

archeologicznych.

Jest

test

węglanowy,

test

fluorescencji

ultrafioletowej, rozpoznawanie histologiczne i reakcja Uhlenhuta. Ale nawet i te metody nie są stuprocentowo pewne dla ram czasowych tego przypadku. Powiedzą nam, że kości mają albo mniej, albo więcej niż pięćdziesiąt lat, ale pan chciałby poznać rok, miesiąc i dzień. Zaś w praktyce dowie się pan, że wiek szkieletu mieści się w granicach od trzydziestu do pięćdziesięciu lat albo od pięćdziesięciu do stu. Nie chciałbym, żeby wyglądało na to, że pana pouczam, ale prawdopodobnie najlepszym sposobem wykrycia, kim ona była i kiedy została zabita, jest sprawdzić w starych zgłoszeniach o zaginięciu. - Dzięki i za to - powiedział Banks. - I tak potrzebuję więcej informacji na temat gleby, jej składników mineralnych, zawartych w niej bakterii, zmian temperatury i różnych innych czynników. Pogrzebano ją pod podłogą komórki, a potem całość została zalana, tak? - Dokładnie. - Jutro rano pojadę na miejsce i pobiorę próbki, a potem wezmę się za testy. Zerknął na Annie. - Może sierżant Cabbot ma ochotę wskazać mi drogę? - Przykro mi - odparła Annie. - Mam masę pracy. Przez chwilę wpatrywał się w nią. - Szkoda. - To żaden problem - stwierdził Banks. - Przyślę po pana samochód i zawiadomię ekipę techników o pańskiej wizycie. I jeszcze jedno. Miejsce i sposób pogrzebania ciała wydają się nam podejrzane. Rozumiem, że jak na razie ma pan bardzo mało danych, ale czy nie mógłby nam pan powiedzieć czegoś na temat przyczyny zgonu? - Chyba tak, chociaż w gruncie rzeczy nie leży to w granicach moich kompetencji, a wy powinniście koniecznie uzyskać potwierdzenie od waszego patologa. - Oczywiście. Poprosimy doktora Glendenninga, żeby zbadał te szczątki, jak tylko będzie mógł. Obawiam się jednak, że nie znajdą się one u niego na pierwszym miejscu. Co pan takiego znalazł? - Widzi pan te znaki tutaj? - Doktor Williams wskazał na okolice żeber i

miednicy. Banks przyjrzał się dokładniej i zauważył liczne trójkątne nacięcia. Nie były zbyt widoczne ze względu na łuszczenie się kości, ale kiedy je dostrzegł, wiedział, że już nieraz widywał coś takiego. - Rany kłute - mruknął. - Właśnie. - Są przyczyną śmierci? - Banks pochylił się, by popatrzeć dokładniej. - Tak bym powiedział. Widzi pan te małe płatki kości, tutaj, przypominające wiórki? - Tak. - Wciąż są połączone z resztą, a to zdarza się tylko w przypadku kości osobnika żywego. Co więcej, nie ma żadnych śladów gojenia. Gdyby przeżyła te obrażenia, kości zaczęłyby się zrastać, zaczynając w dziesięć dni od uszkodzenia. Tak więc teoretycznie mogła zostać zraniona od jednego do dziesięciu dni przed śmiercią z zupełnie innej przyczyny. Ale, jak już mówiłem, to mało prawdopodobne, zwłaszcza że miejsce niektórych z tych ran sugeruje, iż ostrze musiało przeszyć niezbędne do życia organy. Powiedziałbym, że została brutalnie zaatakowana, i to nie jeden raz, co prawie na pewno spowodowało zgon. Ale proszę się na to nie powoływać. Banks przeniósł wzrok na Annie Cabbot. - W takim razie to jest morderstwo - powiedziała. - Trudno sobie wyobrazić, żeby ta nieszczęsna kobieta zrobiła to sama - zgodził się Williams. - Tak, o ile się nie mylę, wygląda na to, że macie do czynienia z ofiarą morderstwa.

4 Następnego ranka Annie wybrała się na ulicę Long Hill, żeby porozmawiać z panią Ruby Kettering. Znowu będzie upał, pomyślała, szerzej otwierając okno w samochodzie. Ignorując zasady dobrego tonu, zdecydowała, że dzisiaj nie założy rajstop. W tym piekle będą cholernie niewygodne. Żaden mężczyzna nigdy by się tak idiotycznie nie ubrał. Long Hill zaczynała się od wiejskiego skweru i łączyła Harkside z brzegiem zalewu Harksmere. Na ulicy tej, położonej w pobliżu centrum wsi, znajdowały się liczne sklepy, puby i większość miejscowych instytucji, w tym urząd gminy, biblioteka, siedziba organizacji kobiecej i Instytut Mechaniki. Było jeszcze za wcześnie na pojawienie się turystów, ale sklepy już pootwierano, a tutejsze kobiety wybrały się po zakupy i to tu, to tam zatrzymywały się na chodnikach na ploteczki, z wielkimi torbami przewieszonymi przez przedramię. Jezdnia była wąska, a po obu jej stronach ciągnęły się żółte linie zakazu parkowania. Dalej budynków robiło się coraz mniej, zaś ostatnie pół mili przed skrzyżowaniem ze Skarpą stanowiły tereny niezabudowane. Annie zaparkowała na trawiastym poboczu w pobliżu skrzyżowania. W oddali widniały ruiny Hobb's End. Kilka maleńkich postaci zgromadziło się dookoła komórki, w której znaleziono szkielet, i Annie domyśliła się, że są to technicy nadal przeszukujący okolicę. Ciekawe, czy doktor Williams, obmacywacz szkieletów, też tam jest. Przeszła na drugą stronę jezdni i otworzyła furtkę. Pani Kettering kucała w ogródku, spryskując dalie. Podniosła wzrok, a Annie przedstawiła się. - Wiem, kim pani jest - powiedziała starsza kobieta, opierając dłonie na udach, żeby łatwiej się wyprostować. - Pani jest tą miłą policjantką, która znalazła mojego Joey. Annie przyjęła komplement kiwnięciem głowy. Prawdę mówiąc, wcale go nie znalazła osobiście. Papużka siedziała na wiejskim skwerze, najspokojniej w świecie dziobiąc okruszki, które rzucał jej jakiś starszy mężczyzna, błogo nieświadoma, że obserwuje ją grupka wróbli i rudy kot, kryjący się za krzakiem nie dalej niż o dziesięć jardów. Jedno z miejscowych dzieci zauważyło tę scenę i, pamiętając ogłoszenie

oferujące pięć funtów nagrody za zaginionego ptaka, ostrożnie złapało go i zaniosło na policję. Rola Annie ograniczyła się do bezpiecznego przekazania Joey w ręce pani Kettering. Kolejne fascynujące zadanie, które przypadło jej w udziale od czasu przybycia do Harkside. Jednak właśnie podczas jego wypełniania Annie doznała pierwszych obrażeń na posterunku zawodowym. Joey dziobnął ją do krwi w nasadę kciuka, ale inspektor Harmond nie przyjął jej podania o odszkodowanie za uszkodzenie ciała podczas wykonywania obowiązków służbowych. Pani Kettering nosiła czerwoną czapkę z daszkiem, luźny, żółty fartuch i obwisłe, białe szorty sięgające jej do kolan. W widocznej części jej nogi były białe jak połeć słoniny, z czerwonymi plamami i rzeźbione siatką żylaków. Stopy kobiety chroniły czarne tenisówki bez sznurowadeł. Chociaż garbiła się nieco, wydawało się, że jest dosyć silna i sprawna jak na swój wiek. - Ojej - powiedziała, wycierając sobie przedramieniem pot i ślady ziemi z czoła. - Mam nadzieję, że nie przyszła mnie pani aresztować. Czy ktoś na mnie doniósł? - Doniósł? Ale co? - spytała Annie. Pani Kettering łypnęła okiem na zwinięty wąż ogrodniczy, leżący obok drzwi frontowych. - Wiem, że mamy braki wody, ale nie mogę pozwolić, że by wszystkie moje rośliny pousychały. A w taką pogodę trzeba je solidnie podlewać. Nie mam samochodu, więc nie zużywam wody na mycie go, i pomyślałam sobie, że jeżeli wykorzystam ją do innych celów... Annie uśmiechnęła się. Nie myła samochodu od wielu tygodni, ale wcale nie z powodu niedoborów wody. - Proszę się nie obawiać, pani Kettering - powiedziała, puszczając do niej oko. Nie doniosę na panią do wodociągów miejskich. Pani Kettering westchnęła i przyłożyła pokręconą, żylastą rękę do serca. - Och, dziękuję pani - rzekła. - Wie pani, w moim wieku nie dałoby się chyba wytrzymać pobytu w więzieniu. Słyszałam, że dają tam paskudne jedzenie. A z moim żołądkiem... Ale proszę mówić mi Ruby. Jak mogę pomóc? - Chodzi o Hobb's End. - Hobb's End? - Tak, podobno pani tam kiedyś mieszkała. Pani Kettering kiwnęła głową. - Reg i ja spędziliśmy tam siedem lat. Od roku 1933 do 1940. Tam mieliśmy

nasz pierwszy wspólny dom zaraz po ślubie. - Nie zostaliście w Hobb's End do końca wojny? - O nie. Mój Reg poszedł walczyć - był w marynarce - a ja pracowałam w fabryce amunicji pod Sheffield. Zamieszkałam na ten czas u mojej siostry w Mexborough. Kiedy Reg wrócił w 1945 roku, zostaliśmy u niej przez jakiś czas, a potem znalazł pracę na farmie w pobliżu Harkside, więc przenieśliśmy się tutaj. Zawsze lubiliśmy wieś. Posłuchaj, kochana, nie masz ochoty napić się czegoś zimnego? Może lemoniady? - Chętnie. - Obawiam się, że trochę tu mało cienia - powiedziała pani Kettering. - Ale możemy usiąść tam. Wskazała tę część ogródka, która przylegała do ulicy. Krótka ścieżka prowadziła do wyłożonego płytami kamiennymi patio, gdzie stały dwa leżaki w czerwone i białe pasy, w połowie na słońcu, a w połowie w cieniu. Najróżniejsze pnącza wspinały się po drewnianych kratkach, umocowanych do ściany, dając nieco chłodu. - Tu będzie świetnie - stwierdziła Annie, przechodząc tam i zdejmując okulary. Pani Kettering znikła w głębi domu. Annie usiadła na jednym z leżaków, wyciągnęła przed siebie nogi i odprężyła się. Czuła ciepło słońca na gołych goleniach, zmysłowe, jak pieszczota kochanka. Doznanie to przypomniało jej plażę w Saint Ives, gdzie dorastała i spędziła niejeden letni dzień z ojcem, którego praca polegała na wynajmowaniu leżaków wczasowiczom. Wspomnienie tych wakacji przywołało również postać Roba: kiedy miał wolny dzień, chodzili razem na długie spacery po klifach, żeglowali dookoła cypla jego niewielką żaglówką i kochali się w ustronnych zatoczkach, podczas gdy horyzont zasnuwały barwy zachodzącego słońca, a fale głośno uderzały o brzeg. Jakież to było romantyczne i jakie się jej teraz wydaje odległe. Annie zaczerpnęła tchu, wciągając w płuca zapach kwiatów. Dookoła niej brzęczały pszczoły, zbierające pyłki. Otworzyła oczy i zobaczyła krążące nad Harksmere mewy. - Proszę, kochana - powiedziała pani Kettering, podchodząc z tacą. Najpierw podała wysoką szklankę Annie, a potem sięgnęła po drugą dla siebie, odstawiła tacę i usiadła. Leżaki stały pod takim kątem, że kobiety mogły patrzeć na siebie, nie wykręcając szyi.

- Hobb's End - zaczęła pani Kettering. - Dawne czasy. Prawdę mówiąc, niezbyt często wspominałam ostatnimi laty tę miejscowość, chociaż z końca ogrodu mogę ją zobaczyć. Co chce pani wiedzieć? - Co tylko się da - odparła Annie. Potem opowiedziała pani Kettering o szkielecie. - Tak, podawano o nim wiadomość w telewizji. Zaciekawiło mnie, czemu kręci się tam tyle ludzi. - Pani Kettering zastanawiała się przez chwilę. Annie przyglądała się jej, popijając lemoniadę. Na trawniku usiadł rudzik, przez chwilę je obserwował, zrobił kupkę i odfrunął. - Młoda kobieta o wzroście pięć stóp i dwa cale i z małym dzieckiem? powtórzyła pani Kettering, marszcząc w skupieniu brwi. - No tak, była ta dziewczyna McSorleyów, ale to wtedy, kiedy tam zamieszkałam. Jak wyjeżdżałam, miała już ponad trzydziestkę i troje dzieci. Nie, kochana, nikogo takiego sobie nie przypominam. Domek na samym końcu, koło mostu elfów? - Jak to? - Tak go nazywaliśmy. Był taki mały, że tylko elfy mogły z niego korzystać. - Aha. Właśnie. Z komórką. Pani Kettering skrzywiła się. - Reg i ja mieszkaliśmy po przeciwnym końcu, tuż obok przędzalni. Oczywiście, przechodziłam tamtędy setki razy. Przykro mi, skarbie, ale nic z tego. Nie pamiętam, żeby mieszkała tam jakaś młoda kobieta. - Nie szkodzi - powiedziała Annie. - A co może mi pani powiedzieć o samej wsi? - Hm, na początek należałoby zaznaczyć, że chociaż było stamtąd bardzo blisko do Harkside, to jednak miała swój odrębny charakter. Mieszkańcy Harkness patrzyli z góry na ludzi z Hobb's End, bo wszyscy od nas pracowali w przędzalni. Uważali się za coś lepszego. - Wzruszyła ramionami. - No, ale pewnie każdy musi znaleźć sobie kogoś, nad kogo może się wywyższać, prawda? - A czy przypomina sobie pani lekarzy i dentystów, którzy tam praktykowali? - O tak. Doktor Granville był naszym dentystą. Okropny człowiek. Pił. I dokładnie pamiętam, że było dwóch lekarzy. Nasz nazywał się Nuttal. Był bardzo delikatny. - A co się stało z jego praktyką? Domyślam się, że on sam już nie żyje? - O, pewnie od dawna. A Granville z pewnością także dobiegał sześćdziesiątki, kiedy zaczęła się wojna. Chciałaby pani dotrzeć do ich kartotek?

- Tak. - Wątpię, żeby się pani udało, skarbie, po tylu latach. - Pewnie nie. Jacy inni ludzie mieszkali we wsi? - Najrozmaitsi. Niech no się zastanowię: mieliśmy sklepikarzy, mleczarzy, właścicieli pubów - były trzy puby, robotników rolnych, specjalistów od budowania murów bez zaprawy, kierowców pick-upów, różnego rodzaju komiwojażerów, parę osób na emeryturze, pułkowników i temu podobnych. Nauczycieli. Mieliśmy nawet własnego słynnego malarza. Nie równał się, oczywiście, Constable'owi albo Turnerowi i obecnie nie jest zbyt modny. Pozwól no ze mną na chwilę. Wydostała się z objęć leżaka i Annie ruszyła w jej ślady do domu. Wewnątrz było gorąco i pani sierżant poczuła, że pot spływa jej za uszami. Swędziało. Jak to dobrze, że nie założyła rajstop. Nagły kontrast między jaskrawym światłem dnia a przyćmionym wnętrzem spowodował, że w pierwszej chwili nie mogłaby wiele powiedzieć na temat znajdujących się tam mebli poza tym, że wydały się jej staroświeckie: fotel bujany, stojący zegar, oszklona szafka pełna kryształów. Pokój, do którego zaprowadziła ją pani Kettering, pachniał cytrynowym środkiem do czyszczenia mebli. Zatrzymały się przed ciemnym gzymsem kominka, a pani Kettering wskazała wiszącą nad nim dużą akwarelę. - To jego - powiedziała. - Dał mi jako pożegnalny prezent. Nie pytaj mnie, dlaczego, ale chyba się we mnie podkochiwał. Może dlatego, że nie byłam kiedyś taka brzydka. Po prawdzie, Michael Stanhope miał w sobie coś z szaławiły. Tak jak większość artystów. Proszę się przyjrzeć. Wzrok Annie przyzwyczaił się do półmroku i mogła już obejrzeć obrazek pana Stanhope. Po ojcu odziedziczyła zamiłowanie do malarstwa. Uśmiechnęła się do siebie, słysząc uwagę pani Kettering. „Szaławiła”. Tak, to określenie pasowałoby też do jej ojca. Annie w chwilach wolnych zajmowała się jako hobby malowaniem, więc z ciekawością podniosła wzrok na dzieło zapoznanego geniusza z Hobb's End. - Czy to Hobb's End przed wojną? - Tak - powiedziała pani Kettering. - A właściwie z czasów tuż po jej początku. Namalował wieś z mostu elfów, patrząc w stronę przędzalni. Annie cofnęła się nieco i dokładnie przestudiowała obrazek. Pierwszą rzeczą, jaka jej się rzuciła w oczy, było nietypowe użycie koloru. Akwarela przedstawiała krajobraz jesienny i wydawało się, że malarz wybrał odcienie i barwy ukryte głęboko

w kamieniach, zboczach wzgórz i wodzie, zmusił je, by wyszły na powierzchnię, tworząc wzór fioletów, błękitów, brązów i zieleni nigdy nie spotykany w prawdziwej wiosce w Yorkshire. Jednak w jakiś sposób miało to sens. Nic nie wydawało się mieć swego właściwego koloru, a mimo to wszystko było odpowiednie. Dało to dosyć niezwykły, prawie surrealistyczny rezultat. Następnie

Annie

dostrzegła

lekkie

zniekształcenie

perspektywy,

prawdopodobnie wynik wpływu kubistów. Przędzalnia znajdowała się na swoim miejscu, na wzgórku w głębi po lewej, i chociaż wydawałoby się, że powinna dominować nad całością, dzięki jakiemuś zabiegowi dokonanemu na perspektywie albo wielkości tak się nie działo. Przędzalnia istniała i tyle. Kościół, położony na prawo od rzeki, zyskiwał znacznie większe znaczenie dzięki ciemnej i groźnej, kwadratowej wieży i krążącym wokół niej wronom i krukom. Reszta kompozycji sprawiała wrażenie stosunkowo prostej i realistycznej: prezentowała główną ulicę w stylu, który Annie przypominał Breugehl’a. Było tam wiele szczegółów; nauczyciel rysunku powiedziałby pewnie, że za dużo się tam dzieje. Mieszkańcy zajmowali się swymi zwykłymi sprawami: robili zakupy, plotkowali, spacerowali z dziećmi w wózeczkach. Ktoś malował frontowe drzwi; jakiś mężczyzna w koszuli z podwiniętymi rękawami, siedząc okrakiem na dachu, naprawiał komin; wysoka dziewczyna układała gazety na stojaku przed sklepikiem, chłopiec od rzeźnika jechał na rowerze z koszykiem pełnym zawiniętego w papier pakowy mięsa, a jego zakrwawiony fartuch łopotał na wietrze. Rzędy domów po obu stronach różniły się rozmiarami i wyglądem. Niektóre z nich były bliźniakami albo szeregowcami, których drzwi frontowe wychodziły bezpośrednio na chodnik, zaś inne, większe wille, stały bardziej w głębi, oddzielone kamiennymi murkami chroniącymi zadbane ogródki. Na głównej ulicy to tu, to tam szeregi domów poprzedzielane były sklepami. Był też pub „Pod Ćwiartką Barana”, a jego szyld sprawiał wrażenie przekrzywionego, jakby się kołysał na wietrze. Normalne życie, a jednak scena ta miała w sobie coś groźnego. Efekt ów częściowo zawdzięczała wyrazom twarzy obecnych w niej mężczyzn i kobiet. Annie dostrzegła kołtuńskie, wyniosłe uśmiechy moralnej wyższości oraz złośliwe, sadystyczne grymasy na twarzach wielu osób. A Stanhope zamieścił tyle szczegółów, że musiało to być wynikiem celowego działania. Jakże musiał nienawidzić tych ludzi. Po dłuższym czasie mogłoby się wydawać, że mężczyzna na dachu ma zamiar zrzucić kamienną płytę na któregoś z przechodniów, a pomocnik rzeźnika trzyma

topór w taki sposób, jakby chciał komuś odrąbać głowę. Jedynymi istotami, które sprawiały w miarę przyjemne wrażenie, były dzieci. Płynąc przez wieś, rzeka Rowan nie była ani zbytnio szeroka, ani głęboka. Dzieci bawiły się na mieliznach, opryskiwały się, brodziły w wodzie: dziewczęta wysoko podciągały spódniczki, a chłopcy mieli na sobie krótkie spodenki. Niektóre z dzieci sprawiały wrażenie istot zgoła anielskich, a wszystkie wyglądały niewinnie. Im dłużej Annie patrzyła, tym bardziej dostrzegała coś religijnego, ekstatycznego w wyrazie twarzy dzieci, coś, co w połączeniu z wodą przywodziło na myśl chrzest. Ten religijny symbolizm przypomniał jej Stanleya Spencera, choć tutaj nie narzucał się aż tak bardzo. Nad całą sceną górował ponury kościół, niosący poczucie zagrożenia i zła. Przędzalnia stanowiła tylko pustą skorupę. Annie odwróciła wzrok. Kiedy znowu spojrzała na obraz, scena wydała się jej normalniejsza i znowu najbardziej rzuciły się jej w oczy niezwykłe kolory. Ten obraz miał w sobie coś. Dlaczego nigdy dotąd nie usłyszała o Stanhope'em? W prawym rogu na dole, tuż nad podpisem artysty, stała komórka, w której znaleziono szkielet, sąsiadująca z niedużym bliźniakiem. Obok drzwi wisiała tabliczka z nazwą: Domek przy Moście. - I jak? - spytała pani Kettering. - Zauważyła pani, jak wszyscy wyglądają? Jakby... - Jakby byli albo obłudnikami, albo sadystami? Tak. To wizja Stanhope'a. Muszę powiedzieć, że ja wcale tak nie widziałam Hobb's End. Mieliśmy parę niemiłych osób, jak wszędzie, ale trudno powiedzieć, żeby nadawali ton. Michael Stanhope cierpiał na pewne zaburzenia. Może się przeniesiemy do ogrodu? Annie raz jeszcze spojrzała na obraz, nic w nim jednak nie dostrzegając nowego, a potem podążyła za panią Kettering. Słońce oślepiło ją. Przysłaniała sobie oczy dłonią, dopóki nie znalazła się znowu na leżaku. Na dnie jej szklanki zostało jeszcze trochę lemoniady. Wypiła ją jednym łykiem. Ciepła i słodka. Z jakiegoś powodu oglądany przed chwilą obrazek wprawił ją w niepokój, podobnie jak czasami działo się to w przypadku co bardziej szalonych obrazów jej ojca; zapragnęła dowiedzieć się czegoś więcej o autorze i o tym, jak widział on Hobb's End. - Ile miał wtedy lat? - Kiedy go znałam, dobiegał pięćdziesiątki. - I co się z nim dalej stało?

- Myślę, że mieszkał w wiosce do samego końca; słyszałam, że miał potem niewielkie atelier w Londynie. Ale mało co robił. A raczej, niewiele osiągnął. Raz czy dwa przeczytałam jego nazwisko w gazecie, lecz moim zdaniem czuł się jak ryba bez wody, kiedy wyjechał z Hobb's End. Pewnie nie potrafił znaleźć sobie miejsca w artystycznym świecie wielkiego miasta. Słyszałam, że w latach pięćdziesiątych od czasu do czasu przebywał w zakładach psychiatrycznych, a w 1968 pojawił się jego nekrolog. Biedak umarł na raka płuc. Zawsze widywało się go z papierosem w kąciku ust. Przez to kiedy malował, cały czas mrużył oczy przed dymem. Moim zdaniem wpłynęło to na to, jak widział perspektywę. - Prawdopodobnie - powiedziała Annie. - Co stało się z jego obrazami? - Nie mam pojęcia, kochana. Są pewnie wszędzie. U

prywatnych

kolekcjonerów. W małych galeriach sztuki. Annie zastanawiała się nad tym wszystkim przez chwilę. - Domek przy Moście - rzekła w końcu. - Tam znaleźliśmy szkielet. Na obrazie domek sprawia wrażenie zaniedbanego. - Ja też to zauważyłam - stwierdziła pani Kettering. - I dzięki temu coś sobie przypomniałam. Nie mogę być całkiem pewna, ale wydaje mi się, że mieszkała w nim jakaś starsza pani. Mało się udzielała. - Starsza kobieta? - Tak mi się wydaje. Chociaż nic więcej nie mogę o niej powiedzieć. Patrząc na obraz, przypomniałam sobie, iż niektóre dzieci myślały, że jest czarownicą. Miała długi, zakrzywiony nos. Czasami straszyła je, żeby sobie poszły. Tak, to chyba ona. Przykro mi, że nie mogę nic więcej pomóc. Annie pochyliła się i poklepała panią Kettering po ręku. - Bardzo mi pani pomogła. Proszę mi wierzyć. - Czy jest jeszcze coś, co chciałaby pani wiedzieć? Annie wstała. - W tej chwili nic już mi nie przychodzi do głowy. - Proszę mnie znowu odwiedzić, jeżeli coś się pani przypomni. Lubię gości. Annie uśmiechnęła się. - Dobrze. Dziękuję pani. Wsiadłszy do samochodu, Annie przez chwilę bębniła palcami o kierownicę i obserwowała, jak sylwetki mew odbijają się w wodzie. Dowiedziała się, że główny budynek nazywał się Domek przy Moście i że jesienią 1939 roku mogła go

zamieszkiwać starsza kobieta. Oczywiście, wciąż nie miała pojęcia, jak długo ciało spoczywało pod podłogą komórki, więc nie mogła stwierdzić, czy nowe informacje okażą się w jakiś sposób przydatne. Ważniejsze jednak było to, że dzięki obrazowi Stanhope'a wreszcie zyskała jakieś wyobrażenie o Hobb's End i w przyszłości może to się do czegoś przyda. Annie zawsze uważała, że należy wyrobić sobie odczucie na temat każdej sprawy, chociaż nigdy nie przedstawiała tego poglądu swoim kolegom. Dlaczego „kobieca intuicja” brzmiała dla niej równie obraźliwie jak „histeria” i „okres”? Zawróciła i pojechała z powrotem na posterunek, a resztę tego dnia miała spędzić na licznych rozmowach przez telefon.

Kiedy Matthew ujrzał Glorię po raz pierwszy, wiedziałam, że natychmiast poczuli do siebie pociąg, gdyż powietrze stało się naelektryzowane jak przed burzą, kiedy to zupełnie bez powodu robimy się przewrażliwieni i poirytowani. Przestraszyłam się; dotąd nie wiem dlaczego. Coś się w Glorii zmieniało, kiedy pojawiał się jakiś mężczyzna. Wyglądało to tak, jakby nagle ożywiała się, tak jak ja wtedy, kiedy podczas przedstawienia teatrzyku amatorskiego kurtyna szła w górę i mieliśmy przed sobą prawdziwą widownię. Wcale nie twierdzę, iż Gloria czyniła to celowo, po prostu zmieniała się i zaczynała mówić i poruszać się w nieco inny sposób, gdy obok był przedstawiciel płci męskiej. Zauważyłam to nawet w przypadku Michaela Stanhope. On chyba to także wyczuł, bo inaczej nie dałby jej papierosów. Jednak w wypadku Matthew nic nie udawała. Od czasu ich pierwszego, kwietniowego spotkania, sprawy między nimi rozwijały się bardzo szybko. Jeszcze tego samego popołudnia Matthew oprowadzał ją po wsi, pokazując wszystko, co było do obejrzenia. Kilka dni później poszli do kina w Harkside, a potem pierwszego maja na tańce do tamtejszego Instytutu Mechaniki. Ja pomagałam przy podawaniu napojów i przekąsek. Wcale się nie zdziwiłam, kiedy Matthew oznajmił, że zaprosił w najbliższą niedzielę Glorię na herbatę. Wypadało to jedenastego maja, a mamusia źle się wtedy czuła, więc sama musiałam wszystko przygotować. Jestem pewna, że wystarczyłby jeden talerz z kanapkami, ale byłam dobrą kucharką, a co więcej, umiałam doskonale wykorzystać to, co akurat mieliśmy i, jak sądzę, chciałam się też trochę popisać. Przez cały dzień w radio podawali niepokojące wieści o okropnym nalocie na

Londyn. Niektórzy twierdzili, że Izba Gmin i Opactwo Westminsterskie zostały całkowicie zniszczone i że zginęły tysiące ludzi. Nauczyłam się już wtedy przyjmować te wiadomości z dużą dozą rezerwy. Bądź co bądź pierwszą ofiarą wojny jest prawda, żeby posłużyć się słowami Hirama Johnsona. Dusiłam potrawkę z królika, słuchając programu rozrywkowego. Joad i Huxley spierali się właśnie, dlaczego można łaskotać innych ludzi, ale nie samych siebie, kiedy w drzwiach pojawiła się Gloria, a tuż za nią Matthew. Przyszli trochę za wcześnie i mamusia jeszcze szykowała się w swojej sypialni. Złociste włosy Glorii, rozdzielone przedziałkiem po lewej stronie, opadały, zwinięte w anglezy, na ramiona. Makijaż miała bardzo delikatny, tylko odrobinę pudru i cień szminki. Ubrała się w niebieską bluzkę z poduszkami na ramionach i bufiastymi rękawami i prostą, czarną spódniczkę ze srebrnymi guzikami na boku. Muszę przyznać, że jej powściągliwość zaskoczyła mnie; spodziewałam się po niej czegoś bardziej krzykliwego. Mimo to poczułam się nieelegancko w mojej starej, skromnej sukience. - Popatrz, co nam Gloria przyniosła - powiedział Matthew, unosząc kwaterkę mleka i pół tuzina jajek. Odebrałam od niego prezent i podziękowałam ofiarodawczyni. Wiedziałam, że mamusi zaświecą się oczy, kiedy zobaczy jajka. Włoży je do szkła wodnego, jak zawsze. Zawieszone w przezroczystym żelu, przechowają się przez wiele miesięcy. Ich widok zawsze mnie niepokoił; wyglądały niesamowicie, jakby unosiły się w powietrzu, mając za chwilę dać życie, ale nigdy do tego niezdolne, uwięzione zastygły na zawsze w niemożności stania się. Niesamowite czy nie, szkło wodne sprawiało, że zawsze mieliśmy świeże jajka, a nie tylko w proszku, które nadawały się wyłącznie do robienia jajecznicy. - Cześć, Gwen - rzuciła Gloria. - Powinnam była się domyślić, że słuchasz tej audycji. Kogo lubisz najbardziej? Joada czy Campbella? Bo chyba nie Huxleya? - Joada. - Dlaczego? - Jest najinteligentniejszy, najbardziej oczytany i wymowny. - Hmm. Pewnie tak - stwierdziła Gloria, siadając na sofie i starannie układając spódnicę, kiedy już założyła nogę na nogę. Matthew zajął miejsce obok niej, patrząc na mnie, jakby dopiero co został właścicielem... no, właścicielem czegoś. - Ja sama lubię Campbella - powiedziała. - Moim zdaniem jest znacznie zabawniejszy. - Nie przypuszczałabym, że w ogóle słuchasz czegoś podobnego - odparłam,

żałując swoich słów, ledwo je zdążyłam wypowiedzieć. Bądź co bądź tę właśnie kobietę uwielbiał mój własny brat. Gloria wzruszyła ramionami. - Raz czy dwa. - Potem oczy jej zabłysły w ten charakterystyczny dla niej sposób. - Ale masz rację. Gdybym miała radio, przez cały dzień słuchałabym muzyki. - A nie masz? - Nie mogłam w to uwierzyć. Owszem, odczuwaliśmy braki żywności, ale chyba każdy mógł sobie pozwolić na radioodbiornik. - Pan Kilnsey się nie zgadza. Jest gorliwym metodystą. Uważa, że radio to narzędzie szatana. Zachichotałam, zakrywając sobie usta ręką, a potem zarumieniłam się. - Ojej. Przepraszam. - Ale to jest rzeczywiście śmieszne. No i ja się wcale tym tak bardzo nie przejmuję. Tylko tam pracuję i śpię. Ale żal mi pani Kilnsey. Z pewnością chętnie posłuchałaby od czasu do czasu muzyki, żeby sobie poprawić nastrój, no ale skoro radio jest narzędziem szatana, to muzyka jest jego najbardziej uwodzicielskim głosem.

- Na litość boską - zaprotestował Matthew, kręcąc głową. Gloria trąciła go łokciem. - Ależ to prawda! On rzeczywiście tak mówi. - Muszę wracać do kuchni - stwierdziłam. Najpierw nastawiłam czajnik, potem obrałam kartofle i przygotowałam marchew i pietruszkę. Nie da się ukryć, że udało mi się przygotować pyszny posiłek tamtej niedzieli. Matthew złapał królika w Lesie Jarzębinowym podczas którychś weekendowych ćwiczeń straży obywatelskiej, więc mięsa było pod dostatkiem. Mieliśmy też cebulę, wyhodowaną w ogródku, i trochę rabarbaru do ciasta. Rządowe hasło „Kopcie dla Zwycięstwa” dawało efekty! Woda zagotowała się. Zrobiłam herbatę i zaniosłam gościom, razem z talerzem kruchych ciasteczek. Racjonowanie żywności powodowało, że należało być oszczędnym, więc esencja była o wiele słabsza niż dawniej. Przydział cukru wynosił jeden funt na dwa tygodnie, a większość zużyłam do ciasta, więc cała nasza trójka przestała słodzić herbatę. Nie wiedziałam, czy Gloria także nie słodzi, więc podałam i cukier. - Nie używam - powiedziała. - Prawdę mówiąc, mam lepsze zastosowanie dla

tego, co dostaję. - Tak? - Owszem. - Potrząsnęła lokami. - Jeżeli rozpuścisz go w ciepłej wodzie, uzyskujesz płyn utrwalający fryzurę. Coś podobnego nigdy mi nie przyszło do głowy, zwłaszcza że w owym czasie czesałam moje cienkie, ciemnoblond włosy na pazia. - Ale chyba masz wrażenie, że głowa robi ci się lepka - zaprotestowałam. Zaśmiała się. - Fakt, czasami trudno mi jest zdjąć kapelusz. Ale kiedy wieje wiatr, okazuje się to nawet przydatne. Ten właśnie moment wybrała sobie mamusia na swoje wejście. Reumatyzm zmuszał ją, by poruszała się bardzo powoli, a jej laska stukała o gołe deski, więc usłyszeliśmy ją o wiele wcześniej, niż zobaczyliśmy. Założyła jedną ze swoich starych sukni w kwiaty i zakręciła włosy, chociaż wątpię, żeby użyła do nich cukru i ciepłej wody. Nigdy nie robiła sobie makijażu. Była drobna i krucha, trochę przygarbiona i miała okrągłą, czerstwą, miłą twarz. Malowała się na niej dobroć, bo mamusia była poczciwą kobietą. Jednak tak samo jak ja czasami nie potrafiła pohamować ostrego języka. Reumatyzm, który ją zaatakował, zostawił w spokoju tę jej część. Spodziewałam się spięcia podczas jej pierwszego spotkania z Glorią, ale pomyliłam się, tak jak zdarzało mi się wtedy w wielu innych sprawach. - Cóż to za urocza bluzeczka - powiedziała mamusia, kiedy już zostały sobie przedstawione. - Czy sama ją szyłaś? Niewiele brakowało, żebym się udławiła. - Tak - odparła Gloria. - Udało mi się zdobyć jedwab ze spadochronu i ufarbowałam go. Cieszę się, że się pani podoba. Mogę też uszyć podobną dla pani, bo zostało mi jeszcze trochę materiału. Mamusia przyłożyła sobie dłoń do serca. - Wielkie nieba, moja droga, nie chcesz chyba marnować czasu na szycie strojów dla starej, schorowanej kobiety! Nie, to, co mam, wystarczy mi do końca życia. - Jak zwykle zabrzmiało to tak, jakby ów koniec miał nastąpić za parę minut. Program radiowy skończył się i zaczął następny, poświęcony muzyce Jerome Kerna. Glorii podobał się on bardziej, gdyż prezentował piosenki z jej ukochanych hollywoodzkich musicali. Razem z radiem nuciła „A Fine Romance”, „You Couldn't Be Cuter” i „The Way You Look Tonight”.

O mało nie padłam, kiedy mamusia i Gloria zaczęły rozmawiać o tym, jak bardzo podobają im się Fred Astaire i Ginger Rogers w „Lekkoduchu”. Należało podać jedzenie, a mnie się zrobiło naprawdę niedobrze. Jerome Kern skończył się, więc na czas posiłku wyłączyliśmy radio. - A teraz, moja droga - powiedziała mamusia, kiedy podałam potrawkę z królika. - Opowiedz nam trochę o sobie. - Nie ma tego wiele - odparła Gloria. - Ależ daj spokój. Skąd pochodzisz? - Z Londynu. - Ach, biedactwo! Co z twoimi rodzicami? - Oboje zginęli podczas bombardowań. - Ojej, tak mi przykro. - Wiele ludzi zginęło. - Kiedy to było? - W zeszłym roku. We wrześniu. Zostałam sama na świecie. - Ależ skąd, moja droga - zaprotestowała mamusia. - Masz teraz nas. Omal nie udławiłam się potrawką. - Przecież jej chyba nie adoptujemy, mamo - wydusiłam. - Nie bądź niegrzeczna, Gwen. Chyba zauważyłaś, że mamy wojnę. Ludzie muszą się trzymać razem. - Tak czy owak - włączył się Matthew - Gloria jest już teraz bezpieczna, prawda, kochanie? Popatrzyła na niego tymi swoimi wielkimi, pięknymi oczami, które ociekały uwielbieniem jak melasą. - Tak - powiedziała. - Jestem. I bez względu na to, co się stanie, nigdy tam nie wrócę. - Nikt nie został? - Nie. Kiedy zaczął się nalot, byłam u koleżanki, mieszkającej o parę ulic dalej. Nie dali żadnego ostrzeżenia. Oni mieli tam schron Andersona w ogródku, więc się schowaliśmy. Wcale się nie martwiłam. Myślałam, że moja rodzina pójdzie do metra albo do kościoła na rogu, tak jak zawsze podczas nalotów, ale nie zdążyli. Nasz dom został całkowicie zniszczony i wszystkie inne po obu stronach ulicy. Dziadkowie mieszkali obok nas, więc i oni także zginęli. Milczeliśmy przez kilka chwil, przetrawiając grozę, którą tak beznamiętnie

przedstawiła Gloria. Nasze problemy z racjonowaniem żywności wydały się nam nagle dosyć nieważne. - Dlaczego zdecydowałaś się przyjechać do takiej zapadłej dziury jak Hobb's End? - zapytała w końcu mamusia. - To nie był mój wybór. Po prostu zostałam tu wysłana przez służby pomocnicze. Przeszłam przeszkolenie w Askham Bryam, położonym niedaleko stąd. Pan Kilnsey potrzebował rąk do pracy, gdyż jego syn zaciągnął się do wojska, a w dodatku starzeje się. A ja chciałam się przenieść na wieś. Wolę to, niż dostać zatrudnienie w brudnej, cuchnącej fabryce amunicji. - A jednak - powiedziała mamusia - na farmie trzeba ciężko pracować. Gloria zaśmiała się. - No i co z tego. Też jest brudno i brzydko pachnie. Ale jakoś sobie radzę. Ciężka praca mi nie przeszkadza, a nawet, powiedziałabym, całkiem to lubię. Spojrzała na mnie z ukosa. - Ta potrawka jest wyśmienita, Gwen. Naprawdę. To najsmaczniejszy posiłek, jaki zdarzyło mi się jeść od wielu dni Dziękuję ci. Poczułam absurdalne zadowolenie i usiłowałam ukryć, że się czerwienię, no ale przecież się nie da, tak samo jak nie można się samemu połaskotać. Oblałam się więc rumieńcem. - Nie ma za co - odparłam. Po cieście, które Gloria również zechciała pochwalić, Matthew zrobił następną herbatę i włączyliśmy radio, żeby posłuchać programu rozrywkowego „Happidrome”. Zdążyliśmy jeszcze na końcówkę wiadomości, potwierdzającą, że Opactwo Westminsterskie, British Museum i parlament zbombardowano, ale uległy tylko uszkodzeniom, a nie zostały zmiecione z powierzchni ziemi. Mimo to nie można było z całą pewnością wierzyć wiadomościom, chociaż teraz spikerzy musieli podawać swoje nazwiska przed każdym komunikatem, żebyśmy mieli pewność, że Niemcy nie opanowali BBC. Bądź co bądź oni też mogli słuchać transmisji i nie powinni uważać, że doznaliśmy poważnych szkód albo nastąpił upadek morale. Lord Hau-Hau robił to za nas. Nie dalej niż tydzień temu powiedział, że Niemcy zbombardowali przędzalnię lnu w Hobb's End, co nieomal przyprawiło naszego komendanta cywilnej obrony przeciwlotniczej o apopleksję. Przy herbacie Matthew i Gloria zapalili. Wiedziałam, że mamusia nie lubi, Przydomek Amerykanina z brytyjskim paszportem, który pozostając na usługach hitlerowskiej propagandy w audycjach nadawanych z Niemiec starał się zastraszyć mieszkańców Wysp (przyp.red.).

kiedy kobiety palą, ale nic nie powiedziała. Potem Matthew odchrząknął i rzekł: - Mamo, zaprosiłem tu dzisiaj Glorię nie bez powodu, albowiem mamy ci coś do powiedzenia. Mamusia uniosła brwi, a mnie serce zaczęło walić jak młotem. - Chcemy się pobrać. Gapiłam się na Matthew z otwartymi ustami: był taki wysoki i przystojny, ciemne pasmo włosów zawsze opadało mu na oko; kiedy się uśmiechał, na jego twarzy pojawiały się urocze dołeczki; miał też czyste oczy i mocno zarysowaną szczękę. A potem przeniosłam wzrok na Glorię i zobaczyłam, że promienieje. Nienawidziłam jej wtedy. - Ach - powiedziała mamusia, popijając dla uspokojenia łyk herbaty. Naprawdę? - Tak. - A ty, młoda damo? - Bardzo bym chciała - odparła Gloria, pochylając się i ujmując dłoń Matthew. Wiem, że nie znamy się długo, ale jest wojna i... Mamusia machnęła ręką. - Tak, moja droga, ja to wszystko wiem. Ale czy pomyśleliście, że Matthew wkrótce może być zmuszony wyjechać? - Owszem, mamo - powiedział. - Chociaż przeszedłem badania lekarskie, muszę jeszcze odbyć szkolenie wojskowe po skończeniu studiów i jest nadzieja, że aż do Gwiazdki, a nawet i potem, będę mógł wracać do domu na weekendy. - A przez resztę tygodnia? - Będę nadal pracowała na farmie - rzekła Gloria. - Do czerwca Matt jeszcze studiuje w Leeds, a potem pojedzie gdzieś na szkolenie. Wiem, że rozwiązanie to ma wiele wad. Nie marzymy o niczym innym, jak tylko być razem przez cały czas. Trzymali się za ręce, a ona wpatrywała się w niego. - Ale wiemy, że to niemożliwe. A przynajmniej nie teraz. To nie do wiary, ona go nazwała „Matt”. Jak może? Mamusia i ja zawsze zwracałyśmy się do niego „Matthew”. - A twoje studia? - spytała go mamusia. - Będę się starał jak dotychczas. - Hm. Wiele par czeka - mruknęła - dopóki nie nastaną lepsze czasy. - Ale też są i takie, które biorą ślub - upierał się Matthew - i korzystają z życia,

póki się da. Tak, wiem, że czasy są złe. Ale jeśli coś mi się stanie podczas walki, umrę szczęśliwszy, jeżeli przedtem poślubię Glorię. Nawet gdyby nasze małżeństwo miało trwać jeden dzień. - Nie mów tak, Matthew - powiedziała mamusia, znowu przykładając sobie rękę do serca. Potem spojrzała na mnie. - Co o tym wszystkim sądzisz, Gwen? - Ja? No, jeżeli oni rzeczywiście tego chcą, to przecież nic, co byśmy powiedziały, nie zdoła ich powstrzymać. - Poczciwa Gwen - mruknął Matthew. - Wiedziałem, że mogę na ciebie liczyć. - Gdzie zamierzacie zamieszkać? - spytała mamusia. - Zastanawialiście się nad tym? Nie w tym rzecz, że nie chcę was gościć pod moim dachem, ale sami widzicie, że nie starczy miejsca, o ile w ogóle jesteście spragnieni towarzystwa Gwen i mojego. Nie ma tu nawet gdzie przyjąć ewakuowanych. No i przecież nie możecie zamieszkać na farmie. - Owszem - odparł Matthew. - Pomyśleliśmy i o tym. Dlatego chcemy się pobrać jak najprędzej. Mamusia zmarszczyła brwi. - Tak? - Chcemy zająć Domek przy Moście. - Co? Tę ruderę przy moście elfów? - Właśnie. Dla nas wystarczy tam miejsca. I będziemy go mieli dla siebie. Oczywiście będziemy go wynajmować, ale mama domyśla się chyba, o co mi chodzi. Jak mama wie, od czasu kiedy umarła stara panna Croft, zajmowali go ewakuowani. Rozmawiałem z agentem lorda Clifforda w Leeds i powiedział on, że ci, którzy tam teraz mieszkają, wyprowadzają się w przyszłym tygodniu. To kobieta z dwójką dzieci, a ewakuowano ich z Birmingham. Podobno tęsknią za domem i wracają do siebie. Wiem, że trzeba będzie zrobić tam spory remont, ale dam sobie z tym doskonale radę. A czynsz wynosi tylko pięć szylingów za tydzień. - A jeśli pojawią się dzieci? Czy o tym też pomyśleliście? - Nie jestem w ciąży, pani Shackleton, jeżeli o to chodzi - włączyła się Gloria. - Oczywiście, moja droga. Wcale nie to miałam na myśli. Nawet by mi to przez głowę nie przeszło. Ale jeżeli dziecko pojawi się po ślubie, jego ojciec będzie najprawdopodobniej daleko stąd i jak ty sobie wtedy poradzisz? Na twarzy Glorii pojawił się smutek, niczym czarna chmura przesłaniająca słońce.

- Nie planujemy dzieci - powiedziała dziewczyna. - A przynajmniej nie teraz. Nie chciałabym sprowadzać na świat dziecka w obecnej sytuacji, nie po tym, co przeżyłam. - Chmura przesunęła się i na twarzy Glorii znowu pojawił się uśmiech. Kiedy wojna się skończy, to zobaczymy. Wszystko wtedy będzie inaczej. Mamusia milczała przez chwilę, a potem przez twarz jej przemknął grymas jakby bólu, zresztą pewnie szczerego, i powiedziała: - Pomyśleliście o wszystkim, prawda? Matthew rozpromienił się. - Tak, mamo. Chcemy dać na zapowiedzi w najbliższą niedzielę. Powiedz, że ofiarujesz nam swoje błogosławieństwo! Proszę. Mamusia wysunęła filiżankę, a ja dolałam jej herbaty. Dłoń drżała jej, a filiżanka klekotała na spodeczku. - Jesteś sierotą, moja droga, prawda? - zwróciła się do Glorii. - Nie masz żadnych żyjących krewnych? - Nie. Ale przecież powiedziała pani, że mam was. Mamusia uśmiechnęła się. Tylko troszeczkę. W tamtych czasach nie pozwalała sobie na więcej. - To prawda. - Och, pani Shackleton, proszę dać nam swoje błogosławieństwo. - Wygląda na to, że nie mam wielkiego wyboru, prawda? No dobrze, zgadzam się. - Potem westchnęła i popatrzyła na mnie. - Powinnyśmy chyba zacząć oszczędzać nasze talony odzieżowe, Gwen.

W niektóre dni, zwłaszcza jeśli pogoda dopisała, Vivian Elmsley lubiła iść na spacer przez Rosslyn Hill do High Street, usiąść przy stoliku przed jedną z licznych kafejek i tam wypić poranną kawę. Chodziła powoli, gdyż ostatnimi czasy łatwo traciła oddech. Niekiedy przechodnie rozpoznawali ją dzięki występom w telewizji albo obecności na okładkach kolorowych magazynów, ale mieszkańcy Hampstead przywykli do kontaktów ze znanymi osobistościami, zwłaszcza ze świata literatury, więc nikt nie domagał się od niej autografu ani też nie „musiał koniecznie” powiedzieć jej, jak bardzo podobała mu się, albo też nie podobała, jej ostatnia powieść. Bez trudu znalazła wolny stolik, kupiła kawę i rozłożyła „Timesa”. Nie zawsze robiła to samo. Czasami, idąc, rozmyślała nad swoją następną książką, prawie nie zauważając innych ludzi na ulicy, zapominając nawet, jaka w danej chwili jest pora

roku. W takie dni, dotarłszy do kawiarni, wyjmowała notes i popijając kawę, zapisywała nowe pomysły. Dzisiaj jednakże wcale nie miała głowy do książki. Otworzyła gazetę. Krótka notatka, której szukała, znalazła się na jednej z wewnętrznych stron, gdzie zazwyczaj zamieszczano informacje z prowincji:

PODEJRZENIE MORDERSTWA W SPRAWIE SZKIELETU Z ZALEWU THORNFIELD

W

nieoczekiwanym

oświadczeniu

przekazanym

wczoraj

wieczorem

miejscowym reporterom Komenda Policji Północnego Yorkshire poinformowała, że szczątki szkieletowe znalezione na dnie zalewu Thornfield należą do młodej kobiety, która została zamordowana. Prowadzący sprawę nadinspektor Alan Banks powiedział, że chociaż nie ustalono jeszcze tożsamości ofiary, wiadomo już, iż są to szczątki kobiety w wieku dwudziestu kilku lat. Wszystko wskazuje na to, że została zakłuta nożem. Nadinspektor Banks dodał, że chociaż trudno określić, jak długo ciało spoczywało na miejscu, wstępne ustalenia wskazują na to, że zbrodnia musiała wydarzyć się w dwudziestym wieku. Zalew Thornfield zatopił miejsce, w którym znajdowała się niegdyś wioska Hobb's End, a obecnie jej ruiny zostały odsłonięte po raz pierwszy od roku 1953. Szkielet został odkryty pod podłogą komórki przez trzynastolatka, Adama Kelly, który bawił się w tamtej okolicy. Każdy, kto posiada informacje w tej sprawie, proszony jest o niezwłoczne skontaktowanie się z Komendą Policji Północnego Yorkshire.

A więc już tyle wiedzieli. Vivian drżącą ręką odłożyła gazetę i upiła odrobinę pianki, która zgromadziła się na powierzchni jej kawy. Nie zdoła już skupić uwagi na pozostałych wiadomościach ani rozwiązywać krzyżówki. Ta krótka notka całkiem zepsuła jej dzień. Zabawne, pomyślała, jakie figle może nam spłatać los. Przez długi czas potrafiła dystansować się od przeszłości: przez lata spędzone z Ronaldem w Afryce, Hongkongu, południowej Ameryce i Malezji, a także wtedy, gdy przebijała się jako początkująca pisarka, znosiła upokorzenia, gdy odrzucano jej rękopisy, a potem cieszyła się, kiedy wreszcie któryś z nich opublikowano, powoli osiągała sukces, którego zwieńczeniem był serial telewizyjny. Zanim poznała Ronalda, sądziła, że los

dawno skazał ją już tylko na życiowe niepowodzenia. Jednakże w miarę upływu czasu zaczęła odkrywać, iż jego wyroki nie są aż takie surowe, i to dało jej tak silne poczucie spełnienia, o jakim nie śmiała wcześniej nawet marzyć. Czas niczego nie uleczył, ale niektóre sprawy po prostu zamierają i stają się nieistotne. Oczywiście po śmierci Ronalda nie znalazła sobie innego mężczyzny. (Można by nawet powiedzieć, że jej związek i z nim nie był typowy). Jednak zawsze trzeba zapłacić jakąś cenę, nawet stosunkowo niewielką, znacznie mniejszą niż koszmary senne i nieustanne, nękające poczucie winy, które, dając pożywkę jej wyobraźni, okaleczało ją na wszelkie możliwe sposoby i sprowadzało ponure nastroje i bezsenne noce, których końca nie potrafiła przewidzieć. No a teraz to. Obserwowała niewinnych ludzi, przechodzących chodnikiem obok niej: młodą kobietę w eleganckim szarym kostiumiku, rozmawiającą przez telefon komórkowy, jasnowłosą parę z plecakami, chyba Skandynawów, trzymającą się za ręce, mężczyznę z siwą brodą, ubranego w poplamiony farbami fartuch; dwie dziewczyny o zielonych i pomarańczowych włosach, z kolczykami w nosie. Vivian westchnęła. Ulice Hampstead. „Tutaj się żyje”, jak kiedyś reklamowały się „Wiadomości ze świata”. Cóż, może nie jest to całe życie, a przynajmniej nie w Hampstead, ale z pewnością ta jego

część, która dotyczy klas bardziej

uprzywilejowanych. Czy oni wszyscy są rzeczywiście bez winy? Chyba nie. Na pewno pośród przewijających się przez Hampstead ludzi znajduje się jeden albo dwóch morderców. Vivian zadrżała lekko. Przypomniała sobie, że przez ostatnich kilka tygodni od czasu do czasu miewała wrażenie, iż ktoś ją śledzi. Przypisała to swej nadpobudliwej wyobraźni. Bądź co bądź utrzymuje się z pisania o zbrodni i te same ponure zainteresowania, dzięki którym osiągnęła sukces, niekiedy wywoływały w niej ataki paniki albo depresji. To jakby dwie strony tej samej monety: zarabiała na swoich lękach, ale też musiała z nimi żyć. Więc może jednak to tylko wytwór imaginacji. Komu chciałoby się ją śledzić? Policji? Z pewnością nie. Gdyby uznali za stosowne z nią rozmawiać, zgłosiliby się do niej wprost. Rzuciła znowu okiem na gazetę, otwartą na wiadomości o Hobb's End, i westchnęła. Cóż, chyba nie będą potrzebowali dużo czasu. A wtedy, co zostanie ze spokoju, na który z takim trudem pracowała?

Banks zaczął od sekretariatu na uczelni Briana i po dziesięciu minutach i kilku

niewinnych kłamstwach na temat wielkiego znaczenia informacji, które mu są potrzebne, zdołał przekonać sekretarkę, żeby „złamała zasadę ochrony prywatności”. Teraz miał w notesie londyński numer telefoniczny niejakiego Andrew Jonesa. Nie zadzwonił od razu, gdyż nie był pewien, co powiedzieć Brianowi, jeżeli go zastanie. Wiedział tylko, że muszą wyjść poza kłótnię, znaleźć sposób, żeby porozumiewać się jak obdarzone rozumem istoty ludzkie. Poza tym i on, i Brian należeli do osób, które łatwo wybaczają. Ilekroć w przeszłości kłócili się, po kilku chwilach któryś z nich wyciągał rękę na zgodę i wszystko kończyło się dobrze. Sandra miała tendencję do chowania urazy, czasami dopiero po tygodniu demonstracyjnej obojętności i nadętego milczenia gotowa była wyjaśnić, co ją dotknęło. Banks nie miał pewności, czy tym razem zdoła doprowadzić do pojednania, nie wchodząc w rolę rozgniewanego ojca. Po pierwsze, miał powód, żeby się zirytować. Brian zmarnował trzy lata studiów, które dla Banksa i Sandry stanowiły poważne obciążenie finansowe, a potem przez długie tygodnie o niczym nikogo nie zawiadomił, nie dając nawet znaku życia. Jak się okazało, Banks niepotrzebnie się martwił. Kiedy wykręcił numer, nikt nie podniósł słuchawki ani też nie odezwała się sekretarka automatyczna. Zadzwonił więc do Annie, która była zafascynowana obrazem Hobb's End, dziełem malarza o nazwisku Michael Stanhope. Banks nie potrafił podzielić jej entuzjazmu, chociaż z zadowoleniem przekonał się, że poznała już nazwę domku, do którego należała komórka. Czekając, aż pojawi się John Webb ze spisem przedmiotów znalezionych na miejscu

przestępstwa,

przejrzał

zawartość

swojej

poczty.

Na

konferencji

Stowarzyszenia Starszych Oficerów Policji przyjęto projekty nowych mundurów. To doprawdy fascynujące. Czy oni nie mają już nic lepszego do roboty? Czym, do diabła, są siły policyjne dla tych na górze: rewią mody? Niedługo zechcą, żeby posterunkowi i posterunkowe wdzięczyli się na wybiegach w przejrzystych mundurach, machając boa z piór. Następne było najnowsze sprawozdanie pani zastępczyni komisarza okręgu Millicent Cummings, czyli dyrektor Działu Zasobów Ludzkich, bo tak brzmiał jej prawdziwy tytuł. Północne Yorkshire znalazło się ostatnio pod obstrzałem z powodu zbyt dużej liczby oskarżeń o prześladowanie seksualne: o zastraszanie, molestowanie seksualne, dyskryminację i dziwaczne ceremonie inicjacji, a Millie została zatrudniona, by to wszystko oczyścić. I jeździ na miotle, jak twierdzili niektórzy z

kolegów. Banks jednak lubił Millie, była to inteligentna i sprawiedliwa kobieta, która musiała wykonywać niewdzięczną i trudną pracę. Jeśli zaś chodziło o niego, to im więcej łobuzów wyleci wreszcie z roboty, tym lepiej dla wszystkich. Banks zajął się teraz sprawozdaniem na temat ograniczania sprzedaży alkoholu. Zawierał on opis zdarzenia, w którym dziesięcioletni chłopiec, znajdując się pod wpływem niskoprocentowego alkoholu, wjechał rowerem w wystawę sklepu z butami. Skończyło się to drobnymi skaleczeniami i siniakami. Szczeniak miał szczęście. Nie można tego było powiedzieć o nieszczęsnym sprzedawcy w tym sklepie, który w tamtej chwili pochylał się nad stopami klienta. Musiał natychmiast zostać poddany operacji. Banks złożył parafki na sprawozdaniach i okólnikach... także i na tym, który zawiadamiał go, że nazwa „Wydział Dochodzeń Kryminalnych” została zmieniona na „Zarządzanie Przestępczością”, a potem przez jakiś czas pracował nad swoim artykułem o działalności policji w latach dziewięćdziesiątych. Jedną z zalet tego, że został przykuty do biurka, było to, iż zdołał napisać dwa podobne dzieła w ciągu ostatnich kilku miesięcy i że przekonał się, iż zajęcie to całkiem mu się podoba. Wygłosił też był kilka pogadanek i wykładów, odkrywając, że i z tym sobie całkiem nieźle radzi. Kiedyś wydawało mu się, że powinien spróbować działalności dydaktycznej związanej z pracą w policji, ale nie miał szans ze względu na swoje wykształcenie... a raczej jego brak. Nie zdołał przecież zdobyć stopnia naukowego, co Brian wypomniał mu dosyć brutalnie. Skończył swoją London Polytechnic z dyplomem ukończenia szkoły wyższej. Miało to być ekwiwalentem najniższej oceny na dyplomie licencjackim, ale tylko ekwiwalentem. I tak też funkcjonowało to ćwierć wieku temu. O ile wiedział, podobne świadectwa nie były wydawane od dawna. Przyszły pracodawca wybuchnąłby prawdopodobnie śmiechem na widok takiego dokumentu, a myśl ta sprawiała, że Banks rumienił się z gniewu i wstydu. Brian przynajmniej ma dyplom z oceną dostateczną, co było lepsze niż samo zdanie egzaminu lub jego ekwiwalent. Chryste, to brzmi jak licytacja w pokerze. Czyżby znienacka zaczął rywalizować z własnym synem? Na szczęście telefon zadzwonił, zanim Banks zdążył znaleźć odpowiedź na to pytanie. W słuchawce odezwał się John Webb. - Właśnie zebrałem wszystko, co wygrzebaliśmy ze szkieletem z Hobb's End powiedział. - Chłopcy doktora Williamsa pięknie go oporządzili. - I co znaleźliście? Chyba niewiele po tylu latach?

- Zdziwiłbyś się, co się w rzeczywistości zachowało. Naprawdę trudno cokolwiek przewidzieć. Znalazłem kilka guzików i metalowych haczyków, które mogą pochodzić z biustonosza albo paska do pończoch. Poza tym były tam też skórzane buty małego rozmiaru, prawdopodobnie należące do zwłok. - To znaczy, że pochowali ją w ubraniu? - Na to wygląda. - Coś jeszcze? - Tak, strzępy grubej, czarnej tkaniny. Z pewnością nie z ubrania. - A co? - Może zasłony? - A czy znalazłeś obrączkę ślubną albo coś, co mogłoby ją przypominać? zapytał Banks. - Chyba tak. Z początku nie byłem pewien ze względu na korozję, ale wygląda na to, że jest coś takiego. - Nie śmiałbym przypuszczać, że da się wewnątrz odczytać nazwisko i datę, co? Webb zaśmiał się. - Nawet jeśli coś było, nic z tego nie pozostało. Następny telefon ostatecznie wydobył Banksa z ponurego rozpamiętywania. Tym razem dzwonił Geoff Turner, stomatolog sądowy. To przypomniało Banksowi, że sam jest zapisany do dentysty, a od czasów szkolnych nienawidził podobnych wizyt. Jeśli ta sprawa rozkręci się, będzie mógł odwołać owo spotkanie. - Alan? - Geoff. Szybki jesteś. Masz coś? - Nic szczególnego. Jeszcze na to za wcześnie. Ale chciałem zacząć jak najprędzej. Szkielety zawsze mnie fascynowały. Banks przypomniał sobie doktora Williamsa gładzącego kości miednicy. - Zwyrodnialec. Turner zaśmiał się. - Jako naukowca, oczywiście. - Mów dalej. - Dzwonię z laboratorium. Przede wszystkim chciałbym potwierdzić ustalenia doktora Williamsa dotyczące wieku i pory zgonu. Ma rację. Ostatnie zęby trzonowe dla was, laików, zęby mądrości - są wyrośnięte, ale wierzchołki nie są zamknięte do końca, podobnie jak przyśrodkowe części szwów przysiecznych. Zęby mądrości wyrzynają się po ukończeniu dwudziestu lat i to jest nasza pierwsza wskazówka.

Wierzchołki zamykają się w wieku lat dwudziestu pięciu, a części przyśrodkowe trzydziestu. Tak więc wiek należy ustalić na dwadzieścia pięć lat plus minus dwa. - Dzięki, Geoff. Masz jakieś pomysły co do tego, jak długo leżała pod ziemią? - Zaraz, zaraz. Mówiłem ci, że jak na razie dokonałem tylko pobieżnego badania. Nieliczne wypełnienia wyglądają na stosunkowo niedawne, jeśli cię to interesuje. Ale przez „niedawne” mam na myśli dwudziesty wiek. - A nie da się tego powiedzieć dokładniej? - Sądząc po materiale i metodach, prawdopodobnie nie nowsze niż z lat pięćdziesiątych. - Jesteś pewien, że nie późniejsze? A co byś powiedział na lata dziewięćdziesiąte? - Nic z tego. Siedząc w fotelu dentystycznym, możesz w to nie wierzyć, ale w ciągu ostatnich trzydziestu lat dokonały się w tej dziedzinie wielkie zmiany, a w tych zębach nie ma po nich ani śladu. Żadnych współczesnych technik i materiałów. Poza tym jest kilka ubytków. - Czy mogło się to zdarzyć po śmierci? - Pytasz, czy morderca wyrywał jej zęby? - A mógł? - To jest możliwe, ale mało prawdopodobne. Wyglądają na stosunkowo czyste i profesjonalne ekstrakcje. - To niemożliwe, żeby pogrzebano ją między rokiem 1953 i obecnym latem. - W takim razie powiedziałbym, że zdecydowanie przed 1953. - Jesteś pewien, że nie jest to ktoś, kto po prostu nie dbał o zęby? - To nie jest kwestia zaniedbania, Alan, i zaraz do tego wrócę. Tu chodzi o materiały i sposób postępowania. - To znaczy? - W tej chwili niewiele mam jeszcze do powiedzenia. To tylko kilka luźnych pomysłów. - Gdzie byśmy byli w naszym zawodzie, gdyby nie luźne pomysły? Turner zaśmiał się. - Nigdy nie mów czegoś takiego naukowcowi. To herezja. Tak czy owak nie zyskam pewności, dopóki nie zrobię prześwietleń, ale na pewno nie był to najlepszy dentysta ani też wizyty u niego nie odbywały się regularnie. Gdybym miał zgadywać, powiedziałbym, że ta dziewczyna chodziła do dentysty tylko wtedy, kiedy miała

poważny problem. - Co chcesz przez to powiedzieć? - zapytał Banks, który czuł coraz większą sympatię do ofiary. On sam w podobny sposób odnosił się do dentystów. - Wypełnienia mogły się utrzymać jeszcze przez kilka lat, gdyby żyła, ale w jednym przypadku próchnica nie została w pełni usunięta. I temu podobne. Widać w tym niestaranność. Poza tym, jak już mówiłem, dają się zauważyć ślady zaniedbania, co może oznaczać, że mamy do czynienia z kimś niezamożnym, kimś, kto nie mógł pozwolić sobie na dobrego dentystę. Dosyć często zdarzało się, że dziewczyny dawały sobie wyrywać zęby w wieku dwudziestu lat i nosiły sztuczne szczęki przez resztę życia. - Fakt. Dzięki, Geoff. - Banks zawsze sądził, że płacenie za to, żeby zadawano nam ból, stanowi kwintesencję masochizmu. - Inna możliwość to to, że działo się to podczas wojny. - Naprawdę? A to czemu? - Pomyśl tylko. Co lepsi młodzi dentyści i lekarze znaleźli się w wojsku i zostali tylko ci starsi i gorsi. Brakowało też sprzętu i trudno go było naprawiać. Armia miała we wszystkim pierwszeństwo. - Racja. Nie przyszło mi to do głowy. - I jeszcze jedno? - Nie może być. - Bezpłatna opieka zdrowotna pojawiła się w 1948 roku. Przedtem trzeba było płacić za leczenie zębów. Oczywiście, najtrudniej było klasom pracującym. - Jak we wszystkim innym - stwierdził Banks, przypominając sobie, jak jego ojciec wracał do domu milczący i wyczerpany po długich godzinach pracy w stalowni, a matka padała wieczorami z nóg po całym dniu sprzątania domów obcych ludzi. - A więc dopuszczamy czas wojny i brak zamożności? - Dokładnie. - Dzięki, masz u mnie piwo, Geoff. - Z przyjemnością skorzystam. Oczywiście, jeżeli uda ci się znaleźć jej dentystę i jeśli zachowała się kartoteka... - Staramy się - odparł Banks. - Ale to było bardzo dawno temu. Jak długo może dentysta trzymać stare kartoteki, jeżeli w ogóle jeszcze żyje? - Fakt. Powodzenia, Alan. Pogadamy później. - Banks odłożył słuchawkę i opadł na fotel, żeby się zastanowić nad tym, co przed chwilą usłyszał. Tak Ioan

Williams, jak Geoff Turner zgadzali się co do tego, że szkielet nie został umieszczony w ziemi po wyschnięciu zalewu Thornfield tego lata, a doktor Williams ustalił wiek ofiary na najwyżej trzydzieści lat. A zatem szkielet nie liczył sobie setek lat, lecz raczej pięćdziesiąt lub sześćdziesiąt. Znaczyło to, że jeżeli ofiara miała od dwudziestu dwóch do dwudziestu ośmiu lat, kiedy została zabita, to w tej chwili, gdyby żyła, dobiegałaby osiemdziesiątki. Nie tylko ona mogłaby znajdować się pośród żyjących, ale też i morderca, a także świadkowie, a przynajmniej ktoś, kto ją pamiętał. A więc coraz szybciej ta sprawa stawała się całkiem aktualna. To, co wykopano z dna zalewu Thornfield, nie było już tylko kupką brudnych, starych kości; dla Banksa kobieta ta powoli zyskiwała realną postać. Nie miał pojęcia, jak mogła wyglądać, ale wyobrażał ją sobie jako połączenie różnych gwiazd filmowych z okresu wojny: Greer Garson, Deanny Durbin, Merle Oberon. Teraz musi dowiedzieć się, jak się nazywała; to sprawi, że stanie się dla niego jeszcze bardziej rzeczywista. Popatrzył na zegarek. Dochodziła czwarta. Jeśli ruszy od razu, za jakąś godzinę znajdzie się w Harkside. Wystarczy czasu na konferencję z Annie.

5 Ślub Matthew i Glorii był stosunkowo skromny. Przyjechało trochę naszej rodziny z Eastvale i Richmond, jacyś wujowie, ciotki i dalsi krewni, których nie widywałam od lat. Gloria, oczywiście, nie miała nikogo, więc pozostałymi gośćmi byli mieszkańcy wioski. Należeli do nich pan i pani Kilnsey z farmy, chociaż wydawało się, że pan Kilnsey, wchodząc do świątyni kościoła anglikańskiego, tego gniazda bałwochwalstwa, lękał się poważnie o los swej nieśmiertelnej duszy. Gloria uparła się też, żeby zaprosić Michaela Stanhope, gdyż zostali dobrymi przyjaciółmi, a on, znalazłszy się w tak podniosłym otoczeniu, sprawiał wrażenie równie skrępowanego jak pan Kilnsey. Był trzeźwy i zadbał o to, żeby się ogolić, uczesać i założyć całkiem przyzwoity, chociaż nieco wyświecony i wystrzępiony u mankietów garnitur. Nie zapomniał też zdjąć kapelusza na czas mszy. Muszę przyznać, że Gloria wyglądała przepięknie. Twarz anioła i jakże ziemska figura stanowiły jej niewątpliwe atuty. Chociaż potrafiła doskonale szyć, zdecydowała, że suknię ślubną kupi. Znalazła ją na wyprzedaży w sklepie Fostera w Harkside za cenę dwóch funtów i dziesięciu szylingów. Była to prosta, biała sukienka, bez niepotrzebnych buf i trenu, elegancka i gustowna. Jednak welon Gloria zrobiła sama z koronki, której nie reglamentowano. Nie wiem, czy układała włosy za pomocą cieplej wody z cukrem, ale fryzura z lśniących, jasnych anglezów do ramion przewyższała wszystko, co kiedykolwiek widziano. Gloria kupiła suknię ślubną prawie natychmiast po tym, jak mamusia udzieliła swojego błogosławieństwa, więc jej się udało, albowiem, choć może się to wydać nie do wiary, reglamentacja ubrań weszła w życie w niedzielę poprzedzającą ślub. Na szczęście zdążyliśmy się już przyzwyczaić do łatanych i prowizorycznych strojów. Matthew wygrzebał z szafy swój jedyny garnitur, który oddaliśmy do czyszczenia i prasowania. Musiałby zużyć prawie połowę swoich talonów na ubrania, gdyby chciał kupić nowy. Mamusia założyła najlepszą suknię w kwiatki, dodała tylko nowy pasek i trochę koronek, żeby wyglądało, że ma ją od niedawna, i nabyła nowy kapelusz, gdyż one to stanowiły jedyne części stroju, prócz koronek i wstążek, których nie reglamentowano.

Cynthia Garmen i ja byłyśmy druhnami i miałyśmy jednakowe suknie z tafty, pozyskanej ze starych zasłon. By poczuć się odświętniej, przyozdobiłam koronką nasze majteczki. Nie wiem, co sądziła o tym Cynthia - nie powiedziała na ten temat ani słowa - ale koronka sprawiła, że przez całą ceremonię ślubu swędziały mnie uda. Było to siódmego czerwca 1941 roku, w piękny, słoneczny dzień, a małe chmurki płynęły po niebie jak krople rozlanego mleka, rysując arabskie litery. Ślub odbył się bez przeszkód. Wielebny Graham poprowadził ceremonię ze swą zwykłą powagą i swadą. Nikt nie zemdlał, chociaż w kościele było bardzo gorąco. Mamusia uroniła kilka łez. Nie mieliśmy konfetti ze względu na braki papieru i jeszcze jedna rzecz niepokoiła mnie przez cały czas, ale przypomniałam sobie dokładnie, o co chodziło, dopiero później wieczorem. Pozowaliśmy do fotografii przed kościołem. Błony fotograficzne były drogie i trudne do zdobycia, ale przecież nie mogliśmy pozwolić, żeby zabrakło dokumentacji wizualnej ze ślubu Matthew, a jeden z jego przyjaciół z straży obywatelskiej, Jack Cheswick, uważał się za niezłego fotografa. Pan Truewell, który prowadził drogerię, pomógł nam i błona kosztowała nas tylko dwadzieścia papierosów Passing Cloud. Na szczęście zdjęcia wyszły doskonale, chociaż album zaginął później podczas jednej z licznych przeprowadzek. Przyjęcie weselne odbyło się w sali parafialnej. Oczywiście większość poczęstunku przyszykowałam sama, ale mogłam zostawić ostatnie przygotowania moim pomocnicom, Sue i Olive. Musieliśmy złożyć w Leeds podanie o przydział dodatkowych racji, a Sue, która sama wyszła za mąż nie dalej niż kilka miesięcy wcześniej, poradziła mi, żebym podała podwójną liczbę gości. Napisałam więc, że pojawi się sto osób. Mimo to dostaliśmy tylko dwie uncje herbaty, więc musieliśmy dodać trochę z naszych własnych racji, żeby się dało ją pić. Na szczęście pierwsza partia żywności z Ameryki w ramach umowy Lend-Lease właśnie dotarła do sklepu, więc mieliśmy do kanapek Spam wołowy i mielonkę z puszki, która doskonale nadawała się na nadzienie do pasztecików, bo można też było wykorzystać tłuszcz do ciasta. Nie mieliśmy wiele alkoholu, ale udało nam się dostać baryłkę cienkiego piwa z „Pod Ćwiartką Barana” i podaliśmy też słodką sherry, którą przechowywaliśmy na lepsze czasy. Pan Stanhope dostarczył butelkę ginu i nieco wina. Największe rozczarowanie stanowił tort weselny. Już prawie rok wcześniej zakazano używania lukru, więc trzeba było zastąpić go tekturą i krepiną. Ale przynajmniej ładnie wyglądał na fotografiach.

Jasnym punktem przyjęcia okazała się muzyka. Przyjaciel Matthew, Richard Bright, grywał na trąbce w orkiestrze tanecznej Victora Pearsona, więc co najmniej połowa zespołu pojawiła się, by zagrać za kolację. Gloria i Matthew mieli dla siebie pierwszy taniec, a ja, patrząc na nich, poczułam, że dławi mnie w gardle. Potem wszyscy ruszyli na parkiet. Muzyka mogła się podobać, jeżeli ktoś lubi coś podobnego, ale dla mnie była albo zbyt głośna i szalona, albo zbyt ckliwa i sentymentalna. Porozmawiałam trochę z Michaelem Stanhope. Stwierdził on, że jego zdaniem Gloria wygląda przepięknie, a Matthew jest prawdziwym szczęściarzem. Raz wreszcie nie powiedział nic niemiłego na temat wojny. Betty Warden, która w jakiś sposób zdołała zdobyć zaproszenie, siedziała przez większość czasu z nosem w górze, okazując swoją dezaprobatę wszystkiemu i wszystkim, ale muszę powiedzieć, że kiedy tańczyła z Williamem Goodallem, wydawała się zupełnie inną osobą. On zresztą też. Oboje przez chwilę sprawiali wrażenie istot ludzkich. Alice Hill była pogodna i gadatliwa jak zawsze i wydaje mi się, że właśnie tamtego wieczoru nabrała większej sympatii do Eryka Poole. Z pewnością niejeden taniec przetańczyli w czułym uścisku. W pewnej chwili Gloria podeszła do mnie. Zmieniła już strój na długą, rozszerzaną spódnicę i różową bluzkę, energiczny taniec sprawił, że na czole i górnej wardze perlił jej się pot. Oczy jej się świeciły. Pomyślałam, że pewnie wypiła już parę drinków. Położyła mi miękką, delikatną dłoń na przedramieniu. - To najszczęśliwszy dzień mojego życia, Gwen - powiedziała. - Nie zgadłabyś, ale nie dalej niż pół roku temu nie wierzyłam, że będę jeszcze kiedyś mogła się śmiać albo tańczyć. Ale dzięki tobie, twojej mamie i, oczywiście, kochanemu Mattowi... Dziękuję ci, Gwen. - Potem wychyliła się szybko do przodu, przytuliła mnie do piersi i pocałowała lekko w policzek. Była znacznie niższa ode mnie, więc wyszło to trochę niezręcznie, gdyż musiałam się schylić. Poczułam, że oddech jej pachnie ginem. Jestem pewna, że się zarumieniłam, ale ona nic nie powiedziała. - Nie zauważyłam, żebyś tańczyła - stwierdziła. Pokręciłam głową. - Nie tańczę. To znaczy, nie umiem. - Nauczę cię - powiedziała. - Nie w tej chwili, oczywiście... ale nauczę. Mogę? Kiwnęłam tępo głową.

- Tak. Jak chcesz. - Przynajmniej to mogę dla ciebie zrobić. Potem przeprosiła mnie i podeszła do mamusi i Cynthii, uśmiechając się do każdej mijanej osoby tymi swoimi oczami z powieści Hardy'ego. Robiłam, co do mnie należało, przechodząc od stołu do stołu, uprzejmie gawędząc z dalekimi krewnymi i usuwając rękę wuja Geralda z mojego kolana bez zwracania uwagi na fakt, że się tam znalazła. Miejscowi zaczęli wymykać się do domu tuż przed zachodem słońca, żeby sprawdzić, czy okna w ich domach są szczelnie zasłonięte. Nasi krewni zatrzymali się u przyjaciół w Harkside, więc również zbierali się do odejścia, zanim zrobi się za ciemno, żeby, idąc przez pola, widzieć drogę. Matthew i Gloria poszli do Domku przy Moście, żeby spędzić tam swoją pierwszą wspólną noc jako mąż i żona. Nie mam pojęcia, czy przedtem spędzali razem jakieś noce. Trudno w to uwierzyć teraz, kiedy wszyscy tyle wiedzą o seksie, ale ja w owych czasach miałam o nim bardzo niewielkie pojęcie. Nie orientowałam się nawet, co rzeczywiście robią ze sobą mężczyzna i kobieta, żeby mieć dzieci. Następnego dnia jechali do Scarborough na trzydniowy miesiąc miodowy. Matthew zarezerwował już pokój w hoteliku w St. Mary's, w pobliżu zamku. Potem Matthew wracał na uczelnię, gdzie wkrótce miał przystąpić do egzaminów końcowych, a Gloria na Farmę na Wzgórzu, chociaż zamierzała mieszkać w Domku przy Moście i chodzić albo jeździć rowerem do pracy. Mamusia, stojąc w drzwiach, gawędziła z Sue i Olive, a ja mogłam się wreszcie wymówić zmęczeniem i samotnie powędrować do domu. To był długi, ciężki dzień. Chociaż zrobiło się późno, niebo na zachodzie za ciemną sylwetką przędzalni wciąż lśniło purpurą i fioletem. Na ulicach panował spokój, ale z sali parafialnej dobiegały słabe dźwięki muzyki. W domu sprawdziłam zasłony zaciemniające, a potem, zmęczona jak pies, poszłam spać. I dopiero kiedy znalazłam się na krawędzi snu i usłyszałam dudnienie i wycie bombowców, startujących z bazy RAF w Lesie Jarzębinowym, przypomniałam sobie, co tak zaniepokoiło mnie, kiedy staliśmy przed kościołem tuż po ślubie. Nie tylko nie było konfetti, nie usłyszeliśmy też dzwonów. Wszystkie milczały od 1940 roku i miały odezwać się wyłącznie na wypadek inwazji. Rzecz w tym, że w pierwszej chwili nie zwróciłam na to uwagi, tak bardzo przywykłam do ciszy. Pomyślałam, że to bardzo smutne, i dopiero płacz ukołysał mnie do snu tamtej

nocy.

Annie zamarła, trzymając w ręku zakurzoną teczkę na dokumenty, kiedy usłyszała kroki na schodach. Miała nadzieję, że to posterunkowy Gould z filiżanką herbaty dla niej, więc nieco się zdziwiła, gdy zamiast niego ujrzała nadinspektora Banksa. - Inspektor Harmond powiedział mi, że mogę tu panią znaleźć - odezwał się Banks. Annie uniosła głowę i wskazała pachnące stęchlizną, źle oświetlone pomieszczenie piwniczne. - Witamy w Centralnej Kartotece - odrzekła. - Teraz pan widzi, jak często się tutaj zagląda do historycznych zapisków. - Odwagi. Pewnego dnia wszystko to będzie w komputerze. - Obawiam się, że tego nie dożyję. Banks uśmiechnął się i, pochyliwszy się pod wiszącą pod sufitem rurą, podszedł do Annie. - I jak? - Prawdę mówiąc, to całkiem dużo. Prawie przez cały dzień prowadziłam rozmowy telefoniczne, a teraz sprawdzam notatki o zaginionych osobach. - I? - W tamtym okresie panowało trochę bałaganu. Zaraz po wojnie. Dużo zmian, jedni przyjeżdżali, drudzy wyjeżdżali. Ale większość z zaginionych w końcu się gdzieś odnajdywała, żywych albo martwych, czasami aż w koloniach. Jest jednak kilka młodych kobiet, odpowiadających ogólnemu rysopisowi, których losy są wciąż nieznane. Zajmę się nimi. - Ma pani ochotę na piwo? „Pod Czarnym Łabędziem”? Annie uśmiechnęła się. - Wyjął mi to pan z ust. - Co za ulga. Miała nadzieję na filiżankę kawy, ale znacznie bardziej odpowiadał jej kufelek Łabędziego Puchu. Spędziła w tej dusznej piwnicy większą część popołudnia i czuła niemiłą suchość w ustach, a szkła kontaktowe zaczynały ją uwierać. I bądź co bądź był już piątek, a piąta godzina minęła jakiś czas temu. Kilka minut później, siedząc wygodnie na miękkiej ławce, wyciągnąwszy przed siebie skrzyżowane w kostkach nogi i wypiwszy prawie połowę kufelka, Annie oblizała wargi. Gdyby była kotem, zaczęłaby mruczeć.

- Najpierw sprawdziłam listy wyborcze - zaczęła - ale w urzędzie gminy powiedziano mi, że zostały zamrożone na początku wojny. Ostatnią osobą, jaką mieli zarejestrowaną z Domku przy Moście, była niejaka panna Violet Croft. Lepiej powiodło mi się w urzędzie ziemskim. Violet Croft wynajmowała ten domek, a należał on

do

majątku

lorda

Clifforda,

którego

zarządzający

prowadził

wzorową

dokumentację. Mieszkała tam od czternastego września 1919 do trzeciego lipca 1940 roku, więc to chyba ona jest tą starszą panią, którą zapamiętała Ruby Kettering, tą, którą wiejskie dzieci uważały za czarownicę. Domek stał pusty do lipca 1941 roku, kiedy to zamieszkali w nim pan i pani Shackleton. W okresie przejściowym musiał zostać zarekwirowany dla ewakuowanej ludności albo personelu wojskowego, ale nic o tym nie napisano i nie ma sposobu, żeby to sprawdzić. - Wątpię, żeby wiele mieszkań stało pustką podczas wojny - stwierdził Banks. Może zakwaterowano tam jakichś żołnierzy, którzy zabili miejscową prostytutkę podczas pijackiej orgii, a potem postarali się zatrzeć po sobie ślady? - To możliwe. - Annie leciutko zadrżała. - Wtedy trwała wojna - ciągnął Banks. - Obozy wojskowe i bazy lotnicze pojawiały się z dnia na dzień jak grzyby po deszczu. Ludność ewakuowana przenosiła się z miejsca na miejsce. Łatwo było zniknąć, zmienić tożsamość, przemknąć niepostrzeżenie. - Ale ludzie mieli karty tożsamości i książeczki przydziałowe. Tak powiedział mi urzędnik w urzędzie miejskim. Poinformował mnie, że na samym początku wojny odbył się spis powszechny i wszyscy dostali dowody tożsamości. - Przypuszczam, że łatwo je było podrobić. Kto wie, może mamy do czynienia z hitlerowskim szpiegiem, zabitym przez nasz kontrwywiad? Annie zaśmiała się. - Mata Hari? - Może. Ale co stało się z panną Violet Croft? Annie przerzuciła notatnik. - Wpadłam później do Świętego Judy, a wikary okazał się bardzo pomocny. Przechowują w tamtejszej zakrystii wszystkie rejestry i kartoteki parafialne ze Świętego Bartłomieja. Całe pudla. Violet Croft, jedyna stara panna w parafii, umarła w lipcu 1940 roku na zapalenie płuc. Miała siedemdziesiąt siedem lat. - Można więc ją wykluczyć. A Shackletonowie? - To o wiele ciekawsze. Pobrali się u Świętego Bartłomieja siódmego czerwca

1941 roku. Mąż nazywał się Matthew Stephen Shackleton, a nazwisko panieńskie żony brzmiało Gloria Kathleen Stringer. Świadkami były Gwynneth Shackleton i Cynthia Garmen. - Czy wszyscy oni byli stałymi mieszkańcami Hobb's End? - Matthew Shackleton tak. Jego rodzice mieli dom przy High Street 38. Prowadzili sklepik z gazetami. Panna młoda zapisana jest jako mieszkanka Londynu. Rodzice nie żyją. - Londyn jest wielki - mruknął Banks. - Ile miała lat? - Dziewiętnaście. Urodziła się siedemnastego września 1921 roku. - Ciekawe. To znaczy, że pod koniec wojny znalazłaby się w przedziale wieku określonym przez doktora Williamsa. - Właśnie. - Nic o dzieciach? - Nie. Przejrzałam rejestr chrztów, ale nic nie znalazłam. Sądzi pan, że Williams był pewny? - Na to wygląda. Sama pani widziała to zagłębienie. - Nie odróżniłabym blizny porodowej od dziury w ziemi. A może to uszkodzenie powstało po śmierci? Przypuszczam, że nie da się tego dokładnie ustalić. - Fakt. Porozmawiam z doktorem Glendenningiem, kiedy skończy autopsję. Wie pani co? Zaczyna wyglądać na to, że biuro ewidencji ludności stanie się pani stałym miejscem pobytu. Annie jęknęła. Szukanie metryk urodzenia, aktów ślubów i zgonów stanowiło najnudniejszą część pracy detektywa. Jedyną dobrą stroną było to, że należało pojechać do Londynu, ale niestety wydział niechętnie przyznawał fundusze na hotel. Nie starczy jej czasu, żeby pobiegać po sklepach. - A co udało się znaleźć w kartotekach oświatowych? - zapytał Banks. - Nic. Powiedzieli, że dokumenty z Hobb's End albo zaginęły, albo nie można ich znaleźć. To samo dotyczy lekarzy i dentysty. Ci, którzy praktykowali w Hobb's End, nie żyją, a ich praktyki przestały istnieć, gdy poszli na emeryturę. Kartoteki pewnie też. Sądzę, że ta linia śledztwa to ślepy trop. - Szkoda. A co podpowiada pani instynkt, Annie? Annie wskazała na swoją klatkę piersiową. - Mnie? - Tak, pani. Proszę mi powiedzieć, co pani sądzi o tej sprawie.

Annie zdumiała się. Żaden wyższy oficer nigdy nie pytał jej o jej odczucia, o to, co podpowiada jej kobieca intuicja. Banks rzeczywiście jest inny. - No cóż - powiedziała - przede wszystkim nie sądzę, żeby zabójstwa dokonał ktoś, kogo ofiara nie znała. - Dlaczego? - Chciał pan poznać moje odczucia, nie logiczne argumenty. - W porządku. - Wygląda na zabójstwo w rodzinie. Tak jak ten facet, który zabił swoją żonę i chciał wyjechać do Kanady. - Doktor Crippen? - Dokładnie. Oglądałam w telewizji Donalda Pleasance w jego roli. Skóra cierpnie. - Crippen pochował swoją żonę pod podłogą w piwnicy. - Piwnica, komórka. Co to za różnica. - No dobrze, zgadzam się. Jaki stąd wniosek? - Ofiarą jest Gloria Shackleton. - A zabójcą? - Mąż albo ktoś inny, ale znajomy. - Motyw? - Bóg raczy wiedzieć. Zazdrość, seks, pieniądze. Proszę sobie wybrać. Przecież to wszystko jedno. - Pytała może pani panią Kettering, czy utrzymuje kontakty z kimś, kto mieszkał w Hobb's End? - Przepraszam. Nie wpadłam na to. - To proszę się dowiedzieć. Może zdołamy dotrzeć do ludzi, którzy znali Shackletonów. Kto wie, gdzie oni mogą teraz mieszkać? Może trafi nam się dzięki temu weekend w Paryżu albo Nowym Jorku? Annie zauważyła, że Banks odwrócił wzrok. Czyżby chciał flirtować? - Byłoby znakomicie - odparła, starając się zachować jak najbardziej neutralny ton głosu. - Ale moim zdaniem, chociaż mogę się mylić, zrobił to raczej ktoś, kto mieszkał tam albo obok. To bardzo dobra kryjówka. Nie sądzę, żeby ktoś potrafił przewidzieć powstanie zalewu albo tę suszę. Poza tym i tak mogło się nic nie stać. No bo gdyby Adam Kelly nie poszedł na wagary i nie wlazł na ten dach, nikt by się nie dowiedział. Nie można przewidzieć podobnego zbiegu okoliczności.

- Zasłony zaciemniające! - Adam plasnął dłonią o stół. - Proszę? - Zasłony zaciemniające. To coś, na co zwrócił mi uwagę John Webb. Powiedział, że obok ciała znaleźli resztki grubego, czarnego materiału. Wtedy nie skojarzyłem, ale teraz wszystko rozumiem. Ciało zostało zawinięte w zasłonę zaciemniającą, Annie. A Geoff Turner mówił o technice dentystycznej z czasów wojny. Kiedy skończono zaciemnienie? - Pewnie o świcie. Banks uśmiechnął się. - Sierota. Chodzi mi o to, kiedy przestało być wymagane. - Nie wiem. - Myślę, że da się to łatwo sprawdzić. Albo zostało trochę materiału po zrobieniu zasłon... co, jak sądzę jest mało prawdopodobne, bo pamiętam, jak matka mówiła mi, że podczas wojny nic nie zostawało... albo już nie były potrzebne, co pozwoliłoby nam jeszcze bardziej przybliżyć datę morderstwa. Ale jestem przekonany, że mamy do czynienia ze zbrodnią z czasów wojny, a Gloria Shackleton doskonale pasuje jako ofiara. - Znakomicie, Holmesie. - To chyba oczywiste. A więc zanim zaczniemy działać dalej, należy dowiedzieć się, co tylko się da, o tej kobiecie. Jak brzmiało jej panieńskie nazwisko? - Stringer, sir. Gloria Stringer. - Właśnie. Wiemy, że była w odpowiednim wieku, i mieszkała w Domku przy Moście podczas wojny. Czy znajduje się na liście zaginionych? - Nie w spisach, które oglądałam. A szukałam jej w pierwszej kolejności. - Dobrze. Jeżeli nie natrafi pani na ślad jej istnienia w miejscowych spisach, powiedzmy po 1946 roku, to możemy znowu trochę zawęzić ramy czasowe. - Banks spojrzał na zegarek. - Może byśmy tak coś wrzucili na ruszt? Zrobiłem się głodny. Ale nie chciałbym jeść znowu tutaj. Czy są jakieś przyzwoite restauracje w Harkside? Annie przez chwilę zastanawiała się, przebiegając myślą wszystkie restauracje, gdzie czekał ją wybór między sałatą albo mięsem z ziemniakami i surówką, a potem pozwoliła sobie ulec nagłemu przypływowi szaleństwa i powiedziała: - No cóż, sir, możemy zawsze zjeść u mnie.

Po krótkim miesiącu miodowym Gloria dalej chodziła do pracy na farmę na

ósmą rano i wracała do domu o piątej albo później. W weekendy czekała w Domku przy Moście, świeża i piękna, gotowa na przybycie Matthew. Brat zdobył tytuł inżyniera z najlepszą oceną, tak jak się spodziewałam, i zaczął szkolenie wojskowe w położonym niedaleko od nas Catterick. Jak odkryłam pewnego wieczoru, Gloria zdołała przehandlować swą sztukę władania igłą za dodatkowe pół dnia wolnego na farmie, dzięki czemu miała do swojej dyspozycji cały weekend. Lokalny kontroler o niczym nie wiedział, chyba że donieśliby mu o tym Kilnseyowie. A że dzięki Glorii mieli poreperowane wszystkie ubrania, raczej nie byliby skłonni tego uczynić. W ciągu dnia pracowałam w sklepie. Wieczorem udział w pracach teatru amatorskiego w Harkside nad nową sztuką J. B. Priestleya „Kiedy się pobierzemy”, więc prawie cały czas wolny spędzałam na próbach. Pomimo to kilka razy udało nam się wyrwać razem do kina w Harkside. Gloria po prostu uwielbiała oglądać filmy i czasami nawet nie miała czasu, żeby zmienić swój mundur na coś innego, tylko pedałowała jak wiatr, żeby spotkać się ze mną przed kinem Lyceum albo Lyric. Zawsze jednak potrafiła coś zrobić, żeby się wyróżniać, na przykład nosiła różową wstążeczkę albo żółtą bluzkę zamiast obowiązującej zielonej. Tego roku po raz pierwszy mieliśmy czas letni, co oznaczało, że znacznie dłużej było widno. Jesienią i zimą musiałyśmy wracać do domu w ciemnościach. Chociaż przez pola trasa z Harkside do Hobb's End wynosiła tylko jedną milę, nie było żadnej oznakowanej drogi ani nawet ścieżki, więc w pochmurną bezksiężycową noc można było błąkać się całymi godzinami w kompletnych ciemnościach i wcale nie trafić na miejsce. Jeżeli nie świecił księżyc, musiałyśmy iść pieszo dłuższą drogą: wspiąć się ulicą Long Hill, potem iść wzdłuż Skarpy, uważając przy tym, żeby nie wpaść do zalewu Harksmere. Większe od Hobb's End Harksmere podczas zaciemnienia wyglądało znacznie bardziej niesamowicie. Mieli tam latarnie uliczne, których u nas brakowało, i chociaż nie były zapalone, na każdej z nich wymalowano biały pas, żeby ją można było łatwiej wypatrzyć w ciemnościach; takie same pasy znajdowały się na krawężnikach. Ludzie robili na dzwonkach do drzwi plamki z fosforyzującej farby, których rzędy błyszczały niczym świetliki. Czasami podwozili nas chłopcy z bazy RAF-u w Lesie Jarzębinowym i nawet się całkiem zaprzyjaźniłyśmy z kilkoma kanadyjskimi lotnikami oddelegowanymi do RAF-u: Markiem z Toronto i Stephenem z Winnipeg. Mark był najprzystojniejszy, a ja

mogłabym słuchać jego gładkiej, melodyjnej wymowy przez całą noc. Ze sposobu, w jaki patrzył na Glorię, domyślałam się, iż bardzo mu się podoba. Potrafił też wymyślać sposoby, żeby jej dotknąć: podawał jej rękę, kiedy wsiadała do jeepa, i dotykał pleców, kiedy ją przepuszczał w drzwiach. Glorię wydawało się to bawić. Stephen miał wysoki, piskliwy głos, odstające uszy i włosy, które wyglądały jak u stracha na wróble, ale był dosyć miły. Czasami pozwalałyśmy im się zapraszać do kina, zaś oni zawsze zachowywali się bardzo przyzwoicie. W dwudzieste urodziny Glorii, we wrześniu, zaprosiłam ją do kawiarni Bruntona na Long Hill, gdzie zajadałyśmy się parówkami z grilla z ziemniaczanym puree z proszku i duszoną fasolą jaśkiem; na deser była bułeczka z dżemem i krem. Matthew nie mógł pójść z nami, bo działo się to w środku tygodnia, ale Gloria pokazała mi wisiorek, który już zdążył jej dać w prezencie. Był przepiękny: ciemnozłote serduszko z imionami wypisanymi ozdobnie na wierzchu i fotografią ich dwojga, wyciętą z jednego ze zdjęć ślubnych, w środku. Po herbacie, trzymając się z przejedzenia za brzuchy, poszłyśmy do Lyceum na „Ziegfeld Girl” z Jimmy Stewartem i Laną Turner. Wieczór ten zrobił na mnie tak wielkie wrażenie, że następnego dnia nie mogłam sobie przypomnieć ani jednej piosenki. Wyboru filmu dokonała, oczywiście, Gloria. Niestety, gusta nasze różniły się diametralnie.

Gloria

lubiła

bezmyślne

hollywoodzkie

musicale

i

komedie

romantyczne z pięknymi gwiazdami i przystojnymi gwiazdorami, podczas gdy ja wolałam coś bardziej konkretnego: adaptację klasyki, na przykład. Dlatego też często chętnie zostawałam w domu na słuchowisko radiowe. Bardzo podobały mi się, między innymi, „Cranford” pani Gaskell i „Targowisko próżności” Thackeraya. No, ale wtedy były to urodziny Glorii. Lubiła też najbardziej Lyceum, gdyż miało czerwone, pluszowe siedzenia, a organy wyłaniały się majestatycznie z otworu w podłodze sceny ze słynnym Teddym Marstonem, grającym zazwyczaj „The White Cliffs of Dover”, „Shine On Victory Moon” albo inną, równie patriotyczną melodię. Gloria miała łzy w oczach, słuchając czegoś podobnego. Potem światła gasły, a ciężka czerwona kurtyna rozsuwała się powoli. Alice, Cynthia i Betty niekiedy chodziły do kina razem z nami, a raz poszedł nawet Michael Stanhope. Chociaż bawił nas swymi złośliwie krytycznymi komentarzami w drodze powrotnej, rozczarował mnie, gdyż częściej opowiadał się za filmami lubianymi przez Glorię niż za czymś poważniejszym. A przecież podobno sam był artystą.

Niejednokrotnie zastanawiałam się, o czym rozmawiał z Glorią, kiedy razem chodzili na piwo „Pod Ćwiartkę Barana”. Byłam za młoda, żeby im towarzyszyć, ale i tak nigdy mnie nie zapraszali. Jak przypuszczam, musieli prowadzić długie, zawiłe dysputy na temat głębszego znaczenia hollywoodzkich musicali. Matthew i Gloria starali się wyposażyć Domek przy Moście najlepiej, jak potrafili. Było to, jeszcze zanim rząd zakazał produkcji jakichkolwiek mebli, ale i tak nie dało się kupić nic przyzwoitego: albo ze względu na cenę, albo braki w handlu. Należało wściekle oszczędzać na najprostsze rzeczy, takie jak karnisze do zasłon i wieszaki na ubrania. W niektóre weekendy Matthew i Gloria jeździli na aukcje i tu nabyli stary kredens, tam szafę, jeszcze gdzie indziej toaletkę, tak że stopniowo udało im się umeblować domek gustownie, chociaż może nie do końca wytwornie. Ale Domek przy Moście stał się ich prawdziwym ogniskiem domowym. Największą dumą i radością Glorii było radio z gramofonem, które kupili od państwa Cooperów, kiedy ich syn, John, zginął na zatopionym statku „Prince of Wales” tuż przed samymi świętami. Sprzęt ten był największą dumą i radością Johna, a jego rodzice nie mogli na niego patrzeć po stracie syna. Gloria spełniła swoją obietnicę, że nauczy mnie tańczyć, więc co weekend spędzałam w Domku przy Moście godzinkę albo dwie, podczas gdy Matthew czytał gazetę. Miałam dziwne wrażenie, kiedy czułam na sobie ręce Glorii. Była taka delikatna i pachniała perfumami „Soir de Paris”. Umiała dobrze uczyć, ale ja znacznie przewyższałam ją wzrostem, co z początku sprawiało pewne kłopoty, gdyż ona mnie musiała prowadzić. Wkrótce jednak się do tego przyzwyczaiłam. Okazałam się też pojętną uczennicą. W ciągu kilku tygodni nauczyłam się tańczyć walca, quickstepa i fokstrota. Wypróbowałam moje umiejętności w praktyce podczas zabawy piątego listopada w Instytucie Mechaniki w Harkside. Podczas wojny nie wolno było rozpalać ognisk, ale noc Guya Fawkesa świętowaliśmy. I rzeczywiście, doskonale sobie poradziłam w tańcu, co znakomicie zwiększyło moją pewność siebie. Przed Bożym Narodzeniem Matthew kończył szkolenie wojskowe i zaczynało się przebąkiwać o jego przydziale. Zapytałam go, czy zostanie mianowany oficerem, ale powiedział, że raczej nie. Był już na rozmowie i zirytowało go, że komisja wypytywała go o to, kim są jego rodzice i jak często brał udział w polowaniach. Powiedział, że syn sklepikarza nie ma co marzyć o stopniu oficerskim. W tamte święta, na przyjęciu, które wydali Gloria i Matthew, po raz pierwszy zaczęłam się domyślać, jakiego rodzaju problemy Gloria miewała z mężczyznami.

Annie mieszkała w niskim, wąskim szeregowym domku w samym centrum labiryntu. Banks zaparkował samochód przy skwerze i szedł licznymi, wijącymi się, wąskimi uliczkami i zaułkami, obok podwórek na tyłach domków, gdzie w popołudniowym słońcu na sznurach suszyło się pranie, dzieci bawiły się, a psy szczekały za solidnymi furtkami. W ciągu kilku sekund kompletnie przestał wiedzieć, gdzie jest. - Dlaczego wydaje mi się, że powinienem był przymocować jeden koniec nitki do „Pod Czarnym Łabędziem”? - zapytał, podążając za Annie przesmykiem między płotami tak wąskim, że musieli iść gęsiego. Annie spojrzała na niego przez ramię i uśmiechnęła się. - Tak jak Tezeusz? Mam nadzieję, że nie bierze pan mnie za Minotaura z powodu tego, gdzie mieszkam? Banks niezbyt wiele pamiętał z mitologii, ale kiedy pojechał ze szkołą do British Museum, pewna starożytna waza wywarła na nim wielkie wrażenie. Przedstawiono na niej Ariadnę przed labiryntem, trzymającą jeden koniec nitki, i Tezeusza w środku, zabijającego Minotaura. Widział też, co pozostało z labiryntu w pałacu Knossos na Krecie, gdzie pedantyczny przewodnik, cierpiący na poważną synonimie, wyjaśniał to Sandrze i jemu, a oni starali się opanować śmiech. - A to jest tron króla Minosa, jego królewskie siedzisko, krzesło władzy... A potem ponieśli jego ciało na wzgórze, wzniesienie, pagórek, szczyt. Pamiętał

drzewa

oliwne

o

srebrzysto-zielonych

liściach

i

drzewka

pomarańczowe rosnące przy drodze z Heraklionu. Ale w tej chwili lepiej nie myśleć o Sandrze. Chciał już powiedzieć, że Annie wydaje mu się raczej Ariadną, jako że tylko ona może go stąd wyprowadzić, ale ugryzł się w język. Biorąc pod uwagę to, co wydarzyło się na Naksos między Tezeuszem a Ariadną, nie byłby to najlepszy pomysł. Podążył więc za Annie w głąb labiryntu. Pani sierżant miała już klucze w ręku. - Jesteśmy prawie na miejscu - powiedziała, odwracając się do niego, a potem otworzyła wysoką, drewnianą furtkę w kamiennym murze i poprowadziła go przez niewielkie, wykładane kamiennymi płytami podwórko do tylnych drzwi. - Gdzie pani parkuje? - zapytał Banks. Annie położyła klucze na kuchennym stole i zaśmiała się.

- Bardzo daleko stąd. Owszem, domek jest maleńki, nie ma stąd pięknego widoku i trochę tu ciemnawo. Ale wie pan co? Jest tani i należy do mnie. To znaczy, będzie, jak spłacę kredyt. Był pan chyba kiedyś sierżantem? - A także posterunkowym. - Banks przypomniał sobie swoje początki, oszczędzanie, żeby starczyło do następnej wypłaty, zwłaszcza kiedy Tracy i Brian byli jeszcze mali, a Sandra musiała zrezygnować z pracy na pewien czas. Wtedy nie istniały jeszcze płatne urlopy macierzyńskie. A już na pewno nie dla sekretarek dentystycznych. Nawet teraz, kiedy już jest nadinspektorem, ma trudności ze spłaceniem swojego domku. Umeblowanie kupił też na okolicznych aukcjach i wyprzedażach. W tym roku nie pojedzie do Grecji na wakacje. - Przynajmniej dostaje pani za nadgodziny - powiedział. - Pewnie zarabia pani więcej niż ja. - W Harkside? Wolne żarty. Annie zaprowadziła go do saloniku. Był mały, ale przytulny, utrzymany w kolorach białym, cytrynowym i kremowym ze względu na niedostatek dziennego światła. W rezultacie pokój wydawał się przestronny i wesoły. Wystarczyło w nim miejsca na nieduży biały zestaw sofy i dwóch foteli, przy czym na sofie prawdopodobnie zmieściłyby się tylko dwie bardzo chude osoby, telewizor, miniwieżę i półkę na książki pod oknem. Kilka miniaturowych akwarelek wisiało na ścianach. Przedstawiały głównie okoliczne widoki. Banks rozpoznał Semerwater, wodospad Aysgarth i zamek Richmond. Był też olejny portret młodej kobiety o rozpuszczonych włosach i śmiejących się oczach. - Kto to malował? - zapytał Banks. - Ja. Większość z nich. - Są doskonałe. Annie jakby się trochę speszyła. - Nie sądzę. No, nie. To znaczy są dobre technicznie, ale... - Odgarnęła włosy. Wszystko jedno. Po tym siedzeniu w piwnicy mam wrażenie, że jestem okropnie brudna. Najpierw wezmę prysznic, a potem się zajmę obiadem. Zaraz będę z powrotem. Proszę się rozgościć. Proszę otworzyć okno, jeśli będzie za gorąco. W lodówce jest piwo. Proszę się poczęstować. - Z tymi słowami wyszła z pokoju. Banks usłyszał skrzypienie schodów, gdy wspinała się na górę. Ta kobieta to prawdziwa zagadka, pomyślał. Zaprosiła do domu nadinspektora, swojego zwierzchnika, ale nic w jej zachowaniu nie wskazywało na to, że zamierza okazywać mu przesadny szacunek. Odnosiła się zawsze tak samo do wszystkich, nie

zmieniając swego postępowania zależnie od roli, jaką zdarzało się jej odgrywać. Przypuszczał, że podobnie potraktowałaby Jimmy'ego Riddle. Tyle tylko, że pewnie nie zaprosiłaby tego łobuza do domu, a przynajmniej Banks miał taką nadzieję. Usłyszał szum prysznica. Chociaż domek był mały, nie był zbyt stary - tak jak jego dom - i na górze miał łazienkę i ubikację. Mimo to domyślał się, że Annie sama musiała założyć prysznic, bo z pewnością nie przewidywano go w projekcie. Najpierw zrobił to, co czynił zawsze, kiedy zostawiano go samego w nieznanym pokoju: rozejrzał się. Nie mógł się powstrzymać; ciekawość stanowiła jego drugą naturę. Nie otwierał szuflad ani nie czytał listów, chyba że istniały powody, by sądzić, że ma do czynienia z przestępcą, ale lubił pooglądać książki, kasety i płyty kompaktowe, przekonać się, jakie są zainteresowania mieszkańców. Salonik Annie przedstawiał się dosyć spartańsko. Nie ze względu na to, że nie posiadała książek i kompaktów, ale dlatego, że było ich niewiele. Banks odniósł wrażenie, iż prawdopodobnie w pewnej chwili musiała ograniczyć posiadane przedmioty i zostawić tylko to, co najważniejsze. Nie widział tu nic zbędnego, zupełnie inaczej niż w jego kolekcji, gdzie razem z rezultatami pomyłek leżały prawdziwe klejnoty. Kompakty, których nigdy nie wysłuchał, spoczywały na jednej półce z płytami zdartymi do cna. Przykucnął i przyjrzał się tytułom kompaktów w szafce pod wieżą. Była to dziwaczna kolekcja: chorały gregoriańskie, „Eternal Now” Dona Cherry'ego i kilka „nastrojowych” kawałków Briana Eno. Znajdowały się tu też liczne płyty bluesowe, od Mississippi Johna Hurta do Johna Mayalla. Obok nich stało kilka tytułów popowych i folkowych: „The Wrecking Ball” Emmylou Harris, Kate i Anna McGarrigle, trochę k. d. langa. Książki dotyczyły przede wszystkim filozofii Wschodu: prawdziwy skarb literatury lat sześćdziesiątych, a Annie jest przecież kobietą lat dziewięćdziesiątych. Banks natknął się na nie po raz pierwszy w pokoju Jema w czasach, gdy mieszkał na Notting Hill, i nawet pożyczył kilka z nich i przeczytał: „Bądź tutaj teraz” Baby Ram Dassa, „Spotkania z niezwykłymi ludźmi” Gurdijeffa; Uspenski, Carlos Castaneda, Thomas Merton, Alan Watts i książki Pelikana w miękkich niebieskich okładkach starego typu, dotyczące jogi, Zen i medytacji. Ich widok przypomniał mu mroczny, rozjaśniony tylko blaskiem świec pokój o żółtych ścianach, pachnący jaśminowymi kadzidełkami, gdzie po raz pierwszy palił haszysz, słuchając na stereo „Alice's Restaurant” Arlo Guthriego; całonocne spory na

temat Marksa i Marcuse'a, zmiany systemu, miłości, rewolucji, przy czym Banks zazwyczaj wcielał się w tradycjonalistę, adwokata diabła. Łagodny, dobry Jem, którego szczupła twarz zawsze pozostawała w cieniu, a ciemne włosy opadały na ramiona, niezdolny był zabić nawet myszy, które czasami wędrowały środkiem pokoju, tuż przed nimi. Jego kolekcja płyt zawierała „Rainbow Bridge”, „Bitches Brew”, „Live Dead”, „Joy of a Toy”. Dziwne dni. Dni minione. W tamtej epoce swego życia Banks połowę czasu spędzał na studiowaniu psychologii przemysłowej i kalkulacji kosztów własnych, a drugą słuchając Milesa Davisa, Jimi Hendrixa, Rolanda Kirka i The Soft Machine. Pierwsza z tych dróg prowadziła do zamożności i spełniała pragnienia jego rodziców, druga zaś do niepewności i Bóg wie czego jeszcze. Najprawdopodobniej do biedy i uzależnienia od narkotyków. Trudno w to teraz uwierzyć, ale w pewnym momencie życie Banksa znalazło się na krawędzi i mógł podążyć którąś z tych dwóch dróg. A potem Jem umarł, a Banks przystąpił do policji, wybierając trzecią możliwość, której przedtem nie brał pod uwagę nawet w najbardziej szalonych snach. Prysznic umilkł, a po kilku sekundach dał się słyszeć szum suszarki do włosów. Otrząsając się ze wspomnień, które wydawały się oblepiać mu mózg niczym pajęczyna, Banks przeszedł do kuchni. Tak samo jak salonik utrzymana była w jasnych kolorach, dominowały białe kafelki, przełamane czekoladowymi akcentami w okolicy części do pracy, ot tak, dla kontrastu. Oprócz niewielkiej kuchenki, lodówki, zlewu i blatów był także stół, który mógł, według oceny Banksa, pomieścić wygodnie cztery osoby. Otworzył lodówkę i wyjął butelkę piwa o nazwie Czarna Owca. Znalazł w jednej z szuflad otwieracz, a kufel w szafce. Ostrożnie nalał piwa, żeby nie zrobiło się za dużo piany, upił łyk, a potem wrócił do saloniku. Suszarka do włosów umilkła i słychać było teraz kroki Annie chodzącej na górze. Banks wyjął „Eternal Now” z kieszeni i włożył do odtwarzacza. Dotarły już do niego opinie o Donie Cherrym, trębaczu jazzowym, który grywał z Omette Colemanem, ale go nigdy nie słyszał. Na początku rozległy się dźwięki dziwnie nastrojonych instrumentów strunowych, potem wszedł głęboki, melodyjny instrument zbliżony do fletu. Banks zmniejszył głośność, sięgnął po obwolutę kompaktu, usiadł i, oczekując Annie, zaczął czytać, oddając się bez reszty niesamowitym połączeniom brzmień drewnianych saksofonów, hinduskich harmonium i polinezyjskich gamelanów.

Zanim pierwsza ścieżka dobiegła końca, w pokoju pojawiła się Annie, emanująca świeżością i ciepłem. - Nie przypuszczałam, że jest pan fanem Dona Cherry - powiedziała, uśmiechając się przekornie. - Życie jest pełne niespodzianek. Podoba mi się. - Myślałam, że jest pan miłośnikiem opery. - Wypytywała się pani o mnie? - Ach, to te nasze posterunkowe plotki. Powinnam chyba wziąć się za obiad. Banks uśmiechnął się. - Nie mam nic przeciwko temu. Zniknęła w kuchni. - Może mi pan dotrzymać towarzystwa - zawołała przez ramię. Banks odłożył obwolutę na półkę, ale piwo zabrał ze sobą. Usiadł przy kuchennym stole. Annie, pochylona, wyjmowała z lodówki warzywa. Dżinsy bardzo jej pasowały. - Może być makaron? - spytała, odwracając się. - Świetnie. Od dawna nie jadłem nic domowego. Ostatnio albo żywię się w pubach, albo podgrzewam sobie coś mrożonego od Marksa i Sparksa. - Marks i Spencer, przyjaciel samotnych? Banks zaśmiał się. To zabawne, a równocześnie smutne, że tuż po piątej w każdy dzień tygodnia można zobaczyć tylu młodych ludzi, mężczyzn i kobiet wędrujących w pojedynkę po części spożywczej Marksa i Spencera, sięgających po krewetki w ostrym sosie, zmieniających zdanie i wybierających jednoosobową porcję kurczęcia panierowanego i kartonik mieszanych warzyw. Przyszło mu kiedyś do głowy, że jest to dobre miejsce, żeby poderwać dziewczynę. Annie nalała wody do dużego garnka, dodała trochę soli i oliwy, a potem postawiła na gazie. Bez jednego niepotrzebnego ruchu umyła i drobno pokroiła pieczarki, cebulki, czosnek i małe cukinie. Jej gesty cechował pewien oszczędny wdzięk, który wydał się Banksowi hipnotyzujący; miała w sobie coś, co sprawiało, że poczuł się swobodnie. Podeszła do szafki, wyjęła butelkę czerwonego wina i otworzyła ją. - Może wina? Banks uniósł szklankę z piwem. - Najpierw skończę to.

Annie nalała sobie pełen kieliszek. Wkrótce na patelni rozgrzewała się oliwa, a Annie po trochu wrzucała na nią warzywa. Kiedy się już podsmażyły, dodała filiżankę pomidorów z puszki i garść ziół. Banks uznał, że uczyni gotowanie swoim następnym zajęciem, kiedy już odnowi domek. Pomoże mu to zwalczyć depresję. Lubił jeść, więc skoro został sam, powinien się nauczyć gotować. Mniej więcej wtedy, gdy Banks skończył piwo, Annie oznajmiła, że obiad jest gotowy, i przyniosła dwa parujące talerze na stół. Don Cherry skończył się, więc nastawiła Emmylou Harris, której głos jakby zaczepiał się o jakieś szorstkości w jej gardle, kiedy śpiewała o samotności, stracie i bólu. O wszystkim, co Banks doskonale rozumiał. Posypał makaron pieprzem i parmezanem i zaczął jeść. Po kilku kęsach pochwalił Annie. - Widzi pan - powiedziała. - To nie tylko sałatki i tofu. Będąc wegetarianinem, trzeba nauczyć się pomysłowości w kuchni. - Widzę. - Wina? - Poproszę. Annie przyniosła butelkę bułgarskiego Merlota, kupionego u Sainsbury'ego, i nalała sobie i Banksowi. - Mam więcej - powiedziała. - Wie pan, naprawdę chciałabym się dowiedzieć jeszcze czegoś na temat tego malarza z Hobb's End, Michaela Stanhope. - Dlaczego? Sądzi pani, że ma coś wspólnego z tą sprawą? - To przecież całkiem prawdopodobne. Mieszkał w Hobb's End podczas wojny. Może znał panią Shackleton. Może ją namalował. Dzięki temu dowiedzielibyśmy się więcej na jej temat. - Fakt - przyznał Banks. - Chociaż nie jestem pewien, jak dalece można traktować sztukę jako dowody, nawet gdyby namalował samą scenę morderstwa. Annie uśmiechnęła się. - Na pewno tego nie zrobił. Ale artyści często zniekształcają rzeczywistość, żeby wydobyć prawdę. - Wierzy pani w to? Oczy Annie, o kolorze mlecznej czekolady, zalśniły w gasnącym świetle. - Tak - powiedziała. - Jestem o tym przekonana. Oczywiście, nie w przypadku moich prac. Jak mówiłam, maluję poprawnie, ale brak mi tego, co tworzy wielkiego artystę. Wizji. Namiętności. Pasji. Szaleństwa. Nie wiem. Tego, co większość ludzi

nazywa geniuszem. Ale rzeczywistość przedstawiona przez prawdziwego artystę jest równie realna jak każda inna. A może bardziej pod pewnymi względami, bo artysta wkłada o wiele więcej wysiłku w objaśnienie. - Większa część sztuki nie ma nic wspólnego z objaśnieniem tego, co nas otacza. - Tak, ale często dzieje się tak dlatego, że prawda, której poszukuje artysta, jest na tyle nieuchwytna, iż tylko symbole albo niejasne wizje pozwalają się do niej zbliżyć. Proszę mnie źle nie zrozumieć. Nie twierdzę, że artyści zawsze starają się wyrazić jakieś głębokie przesłanie. Nie są przecież kaznodziejami. Chodzi mi o to, że Stanhope ewidentnie dostrzegł coś niepokojącego w Hobb's End, coś, co działo się pod powierzchnią, co nie pasowało do typowych poglądów na temat życia na wsi. Widział tam jakieś zło i może jakieś odkupienie w dzieciach. - Może to jednak przesada? Może po prostu wyczuwał nadejście wojny? - Nie usiłuję udowodnić, że był wizjonerem. Ale zauważył coś, czego większość ludzi nie spostrzegłaby albo udałaby, że nie widzi. On rzeczywiście patrzył i może zobaczył coś, co mogłoby nam się przydać. O, do licha! - Proszę? - Nic się nie stało, kapnęłam sobie sosem na podkoszulek. - Skrzywiła się i potarła czerwoną plamę na piersi, co tylko pogorszyło sprawę. - Nie umiem ładnie jeść. - Nikomu nie powiem. - Dzięki. Na czym stanęliśmy? - Na wizji artysty. - Właśnie. Nie ma ona nic wspólnego z osobowością. W życiu Stanhope mógł być równie dobrze obleśnym, śliniącym się pijakiem. Proszę mi wierzyć, poznałam wielu artystów i niejeden był dokładnie taki. Niektóre grupy zawodowe starają się dorównać krążącym o nich stereotypom. Banks upił łyk wina. Emmylou Harris śpiewała o tym, żeby ubrać się w coś ładnego i białego. Banks miał wrażenie, że w tle słyszy wysoki głos Neila Younga. - Wygląda na to, że sporo pani wie na ten temat - powiedział. - Skąd się to wzięło? Annie milczała przez chwilę, wpatrując się w pusty talerz i bawiąc widelcem. W końcu odezwała się półgłosem: - Mój ojciec jest malarzem.

- Znanym? - Nie bardzo. Może w niektórych kręgach. - Podniosła wzrok i uśmiechnęła się trochę żałośnie. - Nigdy nie przejdzie do historii jako jeden z wielkich, jeśli o to panu chodzi. - Jeszcze żyje, jak mniemam. - Ray? O, tak. Dopiero skończył pięćdziesiąt dwa lata. Urodziłam się, kiedy miał dwadzieścia. - Czy ma to coś, co tworzy wielkiego artystę? - Do pewnego stopnia. Ale proszę pamiętać, że między kimś takim, jak mój tato, a van Goghem albo Picassem istnieje przepaść. To wszystko jest względne. - A pani matka? Annie znowu zamilkła na chwilę. - Umarła - powiedziała w końcu. - Kiedy miałam sześć lat. Nawet jej dobrze nie pamiętam. Chciałabym, ale nie potrafię jej sobie przypomnieć. - Bardzo mi przykro. Przepraszam. - Wina? - Poproszę. Annie nalała im obojgu. - Ten portret olejny w pokoju dziennym przedstawia pani matkę? Kiwnęła głową. - Malował ojciec? - Tak. - Obraz jest bardzo dobry, a ona była naprawdę piękna. Pani jest do niej bardzo podobna. Na dworze zrobiło się ciemno. Annie nie zapaliła światła, więc Banks nie widział wyrazu jej twarzy. - Gdzie się pani wychowywała? - zapytał. - W Saint Ives. - Ładne miejsce. - Zna je pan? - Byłem tam kilka razy na wakacjach. Wiele lat temu, kiedy pracowałem w Londynie. Stąd trochę za daleko. - Nie jeżdżę tam tak często, jak powinnam. Może pamięta pan, że w latach sześćdziesiątych była to Mekka hippisów. Powstało tam coś w rodzaju kolonii

artystów. - Pamiętam. - Mój ojciec przeniósł się tam jeszcze wcześniej. Przez lata podejmował się najrozmaitszych dorywczych zajęć, żeby zarobić na malowanie. Mógł nawet wypożyczać panu leżak na plaży. Teraz maluje miejscowe krajobrazy i sprzedaje turystom. Robi też ryciny na szkle. Całkiem mu to nieźle idzie. - Więc zarabia na przyzwoite utrzymanie? - Tak. Już nie musi wypożyczać leżaków. - Wychował panią samodzielnie? Annie odgarnęła włosy. - No, niezupełnie. To znaczy, tak, ze względu na to, że moja matka nie żyła, ale mieszkaliśmy w czymś w rodzaju kolonii artystów na starej farmie tuż za miastem, więc zawsze było wielu ludzi dookoła. Można by ich nazwać moją drugą rodziną. Ray jest z Jasmine już od dwudziestu lat. - Trochę to dziwnie wygląda. - Tylko dla kogoś, kto tego nie doświadczył. Mnie wydawało się to najzupełniej normalne. To inne dzieci były dziwne. Te, które miały matki i ojców. - Czy dokuczały pani w szkole? - Dręczyły mnie. Niektórzy okoliczni mieszkańcy byli bardzo nietolerancyjni. Sądzili, że urządzamy orgie, że zażywamy narkotyki, czcimy diabła i tak dalej. Tymczasem, chociaż zawsze znalazłoby się u nas trochę trawy, nie mogli się bardziej mylić. Owszem, od czasu do czasu pojawiał się ktoś nawiedzony - tego rodzaju swobodny, eksperymentalny styl życia zawsze przyciąga osoby nieustabilizowane psychicznie - ale generalnie stanowiło to całkiem niezłe miejsce na dorastanie. Poza tym otrzymałam doskonałe wykształcenie w dziedzinie sztuki... i to nie ze szkoły. - Dlaczego wstąpiła pani do policji? - Wiejski posterunkowy pozbawił mnie dziewictwa. - A na serio? Annie zaśmiała się i dolała im wina. - To prawda. Nazywał się Rob. Przyszedł kiedyś do nas, szukając kogoś, kto przewinął się przez nasze środowisko, jednego z tych niepożądanych osobników. Był przystojny. Ja miałam siedemnaście lat. Zauważył mnie. Uznałam to za właściwy akt buntu. - Przeciwko pani ro... ojcu?

- Przeciwko nim wszystkim. Och, proszę mnie źle nie zrozumieć, wcale ich nie nienawidziłam. Tyle tylko, że miałam już trochę dosyć tego stylu życia. Cały czas jacyś ludzie dookoła i ani chwili wytchnienia. Za dużo gadania, a za mało robienia. Człowiek nie miał własnego miejsca. Dlatego tak bardzo sobie cenię to, co mam. No i ile razy może dorosła osoba wysłuchać „White Rabbit”? Banks zaśmiał się. - Ja powiedziałbym to samo o „Nessun Donna”. - W każdym razie Rob sprawiał wrażenie bardziej solidnego, poważnego i pewnego siebie i swoich poglądów. - I był? - Tak. Chodziliśmy ze sobą, dopóki nie poszłam na uniwersytet w Exeter. Rok czy dwa później pojawił się tam jako posterunkowy. Przedstawił mnie paru swoim kolegom i znowu zaczęliśmy chodzić razem. Podejrzewam, że uważali mnie za lekko nawiedzoną. Bądź co bądź, nie odrzuciłam wszystkiego, co wyniosłam z dzieciństwa. Zachowałam wiele wartości wyznawanych przez ojca i zajmowałam się jogą i medytacjami, nawet wtedy kiedy jeszcze nie było to modne. Tak naprawdę to nie pasowałam nigdzie. Nie wiem dlaczego, ale zajęcie detektywa wydało mi się fascynujące. Inne. Jeżeli się nad tym dokładniej zastanowić, praca w większości zawodów jest cholernie nudna. Myślałam o tym, żeby zostać nauczycielką, ale zmieniłam zdanie i wstąpiłam do policji. Przyznaję, że nastąpiło to w wyniku impulsu. Banks miał ochotę zapytać Annie, dlaczego znalazła się w takim ślepym zaułku jak Harkside, ale wyczuł, że nie jest to najwłaściwsza pora. Ale przynajmniej mógł zadać ogólne pytanie i przekonać się, dokąd go to zaprowadzi. - I jak wyszło? - Nie jest to łatwa praca dla kobiety. Ale każdy jest kowalem swojego losu. Jestem feministką, ale tego rodzaju, która raczej woli działać niż narzekać, że system jest zły. Może mam to po ojcu. On zawsze idzie swoją drogą. Poza tym, sam pan wie, jak to jest i jak bardzo nieatrakcyjna może okazać się ta praca. I jak diabelnie nudna. - Święte słowa. A co dzieje się z Robem? - Zginął podczas wymiany strzałów z handlarzami narkotyków trzy lata później. Biedak, miał pecha. Zacięła mu się broń. - Przykro mi. Annie przyłożyła sobie dłoń do czoła, a potem powachlowała sobie twarz. - Och, jak gorąco. Strasznie się rozgadałam. Od dawna z nikim nie

rozmawiałam na te tematy. - Chętnie bym zapalił. Może wyjdźmy na chwilę na dwór? Tam chyba będzie trochę chłodniej. - Dobrze. Przeszli na podwórko. Noc była ciepła, chociaż powietrze poruszał leciuteńki wiaterek. Annie stanęła obok Banksa. Czuł zapach jej perfum. Zapalił, zaciągnął się i dmuchnął dymem w ciemności. - Przypominało to wyrywanie zębów - powiedział. - Skłonienie pani do rozmowy o pani życiu osobistym. - Nie nawykłam do tego. Pod wieloma względami jestem do pana podobna. - Tak? - A dużo mi pan o sobie powiedział? - Co chciałaby pani wiedzieć? - Nie o to mi chodzi. Po prostu nie przyszłoby panu do głowy mówić o sobie, otwierać się. To nie w pana charakterze. Jest pan samotnikiem, tak samo jak ja. I nie chodzi mi o to, że jest pan... - Że opuściła mnie żona? - Właśnie. Nie dlatego, że jest pan samotny fizycznie albo że mieszka pan sam. Chodzi mi o pański charakter. Nawet kiedy był pan żonaty. Moim zdaniem należy pan do samotników. To wpływa na to, jak widzi pan świat, na poczucie dystansu. Chyba niezbyt dobrze to wyjaśniłam. Ale myślę, że też jestem taka. Mogę czuć się sama w pokoju pełnym ludzi. Założę się, że pan też. Banks palił papierosa i zastanawiał się nad słowami Annie. Sandra mówiła mu coś bardzo podobnego podczas ich ostatniego sporu, a on nie chciał przyznać, że to prawda. Zawsze jakaś jego część znajdowała się osobno, część, której nie mogła dosięgnąć, a on nie mógł zaofiarować. Nie chodziło tylko o jego pracę i jej wymogi, ale coś głębszego: wewnętrzny rdzeń samotności. Był taki nawet w dzieciństwie. Obserwator. Zawsze z zewnątrz, nawet kiedy bawił się z kolegami. Tak jak powiedziała Annie, stanowiło to część jego natury, i nie sądził, żeby potrafił to zmienić, choćby nawet spróbował. - Może ma pani rację - powiedział. - To zabawne, bo ja zawsze myślałem o sobie jako o typowym mężu i ojcu rodziny. - A teraz? - Teraz nie jestem pewien, czy kiedykolwiek nim byłem.

Na sąsiednim podwórku zamiauczał kot. Gdzieś dalej drzwi otworzyły się, a potem zamknęły i ktoś włączył telewizor. Głos Emmylou śpiewającej o tym, jak utraciła swój słodki, miniony świat, dochodził do nich przez otwarte kuchenne okno. Banks rzucił papierosa i zadeptał czerwony żar. Nagły powiew wiatru zaszeleścił liśćmi drzew i przeszedł przez podwórko. Annie zadrżała. Banks objął ją ramieniem i lekko przyciągnął do siebie. Położyła mu głowę na ramieniu. - Ojej - odezwała się Annie. - Nie wiem, czy to dobry pomysł. - Dlaczego? Milczała przez chwilę. Banks przez cienki podkoszulek czuł jej ciepłe ramię i ramiączko stanika. - No, oboje chyba wypiliśmy trochę za dużo. - Jeżeli chodzi o różnicę stanowisk... - Nie. Nie. To nie to. Szczerze mówiąc, guzik mnie obchodzą stanowiska. Jak już mówiłam, praca nie jest dla mnie wszystkim. I nie do końca porzuciłam wartości cygańskiego życia. Nie, chodzi o to... miałam bardzo złe doświadczenia z mężczyznami. Byłam... To znaczy, nie byłam... Cholera, dlaczego to takie trudne? Potarła czoło. Banks milczał. Westchnęła ciężko. - Żyję w celibacie - powiedziała. - Z wyboru. Już prawie od dwóch lat. - Nie chciałbym wywierać presji - powiedział Banks. - Proszę się nie obawiać. Nie pozwoliłabym na to. Sama podejmuję decyzje. - Bez pomocy nie zdołam wydostać się z tego labiryntu. - Wyprowadzę cię - stwierdziła i spojrzała na niego z uśmiechem. - Gdybym rzeczywiście chciała, żebyś poszedł. Ale wątpię, żebyś był w stanie prowadzić samochód. Prawdopodobnie musiałabym cię wtedy aresztować w ramach akcji zapobiegania przestępstwom. - Zamilkła, zmarszczyła brwi, a potem lekko położyła mu dłoń na piersi. Serce zabiło mu mocniej. Ona chyba też musiała to poczuć. - Jest wiele powodów, dla których nie powinniśmy posuwać się dalej - ciągnęła. - Słyszałam, że jesteś nic dobrego. - Nieprawda. - I babiarz. Patrzyli się na siebie przez chwilę. Annie przygryzła wargi, zadrżała znowu i powiedziała: - A do diabła z tym. Banks pożałował, że dopiero co palił. Pochylił się i pocałował ją. Jej wargi

poddały się, a ona przylgnęła do niego. Wtedy całkiem zapomniał o papierosach.

6 Matthew i Gloria zdecydowali zrobić przyjęcie w wigilię Bożego Narodzenia, ale najpierw poszliśmy pojeździć na łyżwach na zamarzniętym zalewie Harksmere. Było tam już sporo ludzi i rozpalono liczne żelazne kosze z koksem ustawione na skraju lodu. Robiło się ciemno i to połączenie lodu i ognia w półmroku działało hipnotycznie - przynajmniej na mnie - więc krążyłam na łyżwach jakby w transie. Kiedy zamykałam oczy, widziałam pod powiekami tańczące płomienie i czułam ich ciepło, gdy przejeżdżałam przy brzegu. Goście zaczęli wracać do Domku przy Moście około siódmej, potem pojawili się dodatkowi, w tym kolejni lotnicy z bazy, niektórzy ze swoimi dziewczynami. Eryk Alicji był już wtedy w Afryce północnej, ale William Betty nie przeszedł badań lekarskich, co wcale mnie nie zdziwiło, i pozwolili mu tylko należeć do obrony cywilnej. Michael Stanhope pojawił się w swoim zwykłym „przebraniu” artysty, które obejmowało także kapelusz i laskę, ale przyniósł dwie butelki dżinu i wino, co sprawiło, że był bardzo mile widziany. Miał chyba pełną piwnicę alkoholu. W tym czasie napoje wyskokowe stały się prawie zupełnie niedostępne, gdyż większość gorzelni zamknięto, a jeśli się już cokolwiek dostało, kosztowało to majątek. Wyobrażałam sobie, jak Michael Stanhope, widząc zbliżające się nadejście wojny, skrzętnie ukrywa swoje prywatne zasoby. Miałam nadzieję, że mu ich nie zabraknie. Matthew i Gloria ozdobili swój miniaturowy salonik najlepiej jak potrafili, balonikami i serpentynami, a na gzymsie kominka ustawili maleńkie świeczuszki. Przy zaciągniętych zasłonach zaciemniających zrobiło się tu ciepło i przytulnie, zwłaszcza kiedy się wspomniało o soplach lodu i zamarzniętych kałużach na dworze. Było też pełno jemioły i sztuczna choinka ozdobiona lampkami i świecidełkami. Jedyne papierosy, jakie mieliśmy na składzie, nazywały się Pasha, a Gloria stwierdziła, że smakują jak zmiotki z fabrycznej podłogi, co pewnie było prawdą. Kanadyjczycy mieli Playersy, więc wkrótce cały pokój wypełnił się dymem. Mark i Stephen przynieśli butelkę whisky Canadian Club. Na nieszczęście Glorii John Cooper gustował przede wszystkim w operze, więc

zbiór płyt, które nabyła razem z radiogramofonem, nie okazał się dla niej szczególnie przydatny. Nie zdążyła jeszcze kupić wielu swoich własnych płyt, więc słuchaliśmy radia. Tego wieczoru nadawano koncert Victora Sylvestra i wkrótce przytulone pary tancerzy zaczęły tłoczyć się w ciasnym saloniku. Jak do tej pory Matthew nie spuszczał Glorii z oka, ale w maleńkim domku robiło się coraz ciaśniej i głośniej, więc trudno im było trzymać się razem. Tańczono i rozmawiano. Cynthia i Johnny Marsden całowali się na sofie. W pewnym momencie zauważyłam, że Johnny wsunął Cynthii rękę pod spódnicę, ale tu już napotkał na opór. Gloria wypiła za dużo whisky, a potem przerzuciła się na gin. Nie zachowywała się przesadnie głośno ani też nie zataczała się, ale miała szklisty wzrok i poruszała się trochę niepewnie. W miarę upływu czasu stawało się to coraz wyraźniejsze, tak samo jak to, że z przekrzywionym papierosem w ustach niedbale kołysała się w takt muzyki. Moją uwagę odwrócił radiooperator RAF-u, który najpierw wciągnął mnie pod jemiołę i pocałował, zostawiając posmak sardynek, a potem przystąpił do wyjaśniania mi sekretów radiolokacji. Powinnam była mu powiedzieć, że jestem niemieckim szpiegiem. Nie zauważył porozwieszanych wszędzie plakatów z napisem: „Ściany mają uszy”? Zbliżała się już chyba dziesiąta, ale przyjęcie trwało w najlepsze. Przypuszczam, że parę osób zdążyło się nieźle upić. Ja trzymałam się bezalkoholowego „piwa” imbirowego - no, spróbowałam maleńką kropelkę whisky - ale ogólne rozbawienie sprawiło, że kręciło mi się w głowie. Podczas wojennych przyjęć, zwłaszcza w tak ważne święta jak Boże Narodzenie, bawiono się głośniej i intensywniej niż w czasie pokoju. Michael Stanhope trzymał do młodego kaprala mowę o tym, że artyści mają obowiązek gardzić propagandą, dążąc do prawdy. - Gdyby rządy słuchały artystów - mówił - nie byłoby wojen. - Kapral z pewnością dawno już zrezygnowałby z towarzystwa swego rozmówcy, gdyby nie to, że pan Stanhope co kilka minut dolewał mu ginu. Zauważyłam, że Matthew, oparty o ścianę, zagłębił się w rozmowie z dwoma mężczyznami w mundurach wojskowych, niewątpliwie próbując dowiedzieć się, jak naprawdę będzie wyglądało jego życie w armii, kiedy już ukończy szkolenie. Zorientowałam się, że od pewnego czasu nie widziałam Glorii, i przyszło mi do głowy, że może poczuła się niedobrze albo coś podobnego. Zdążyła już przecież sporo

wypić. Poza tym musiałam iść do toalety, więc najdelikatniej jak potrafiłam uwolniłam się od wykładu o radiolokacji. Na dworze było zimno i ciemno. Narzuciłam płaszcz na ramiona, sięgnęłam po osłoniętą bibułką latarkę i wyszłam na podwórko. Domek przy Moście miał dwie komórki: jedną z nich była ubikacja, a druga służyła jako magazynek. Idąc podwórkiem, słyszałam, jak wewnątrz domku radio gra „In the Dark”. Znienacka dobiegły mnie jakieś dźwięki. Zatrzymałam się i wtedy usłyszałam je znowu: chrząkanie i jakby stłumiony krzyk jakiejś kobiety. W pierwszej chwili nie wiedziałam, skąd dochodzą, a potem zdałam sobie sprawę, że zza komórki. Zdziwiona, ruszyłam w tamtą stronę i skierowałam latarkę na ścianę. To, co tam zobaczyłam, sprawiło, że skóra na mnie ścierpła. Nawet w słabym świetle owiniętej bibułką latarki rozpoznałam Marka, kanadyjskiego lotnika, przygważdżającego do ściany Glorię. Opierała się plecami o wielką literę „V” narysowaną tam kredą podczas letniej kampanii na rzecz zwycięstwa. Spódnica Glorii podsunięta była na wysokość talii, a białe skrawki jej ud, widoczne nad pończochami, wyraźnie rysowały się w ciemnościach. Pamiętam, jak pomyślałam sobie, że musi jej być diabelnie zimno. Mark wpierał się w nią, jedną ręką zasłaniając jej usta, a drugą gmerając gdzieś w okolicy swojej talii. Gloria stłumionym głosem raz po raz wołała: - Nie, proszę, nie! Próbowała się mu wyrwać, a on obrzucał ją wyzwiskami. Kiedy dostrzegł światło mojej latarki, zaklął szpetnie i uciekł. Z włosami i sukienką w nieładzie, Gloria oparła się plecami o ścianę, szlochając i z trudem chwytając oddech, ale nie podnosiła na mnie wzroku. Po chwili poprawiła ubranie, pochyliła się do przodu, opierając ręce na kolanach, i zwymiotowała prosto na grządki. Pod ciepłymi wymiocinami lód zaczął pękać. Zobaczyłam kredowe „V”, odbite na jej plecach. Nie miałam pojęcia, co robić. Wtedy nic nie wiedziałam o podobnych sprawach i nawet nie rozumiałam dokładnie, czego byłam świadkiem... poza tym, że coś było tu bardzo nie w porządku. Wiedziałam tylko, że Gloria została skrzywdzona, jest obolała i przerażona. Uczyniłam więc pierwszą rzecz, jaka mi przyszła do głowy: wyciągnęłam ręce, a ona wpadła mi w ramiona. Tuliłam ją i gładziłam jej włosy, powtarzając, żeby się nie martwiła, że wszystko będzie dobrze.

O świcie jako pierwsze odezwały się ptaki, potem zaklekotał wózek mleczarza i wkrótce Banks słuchał tysiąca obcych dźwięków na nieznajomej ulicy, wpadających przez na wpół otwarte okno w sypialni Annie. Zakrzyczało głodne niemowlę, ktoś trzasnął drzwiami, rozszczekał się pies, szczęknęła skrzynka na listy, uruchomiono silnik motocykla. Wszystko to brzmiało tym bardziej obco, że Banks zdążył się już przyzwyczaić do ciszy, jaką miał u siebie. Annie leżała obok, oddychając łagodnie: zamierała na chwilę, a potem wydawała delikatny dźwięk, na poły pociągnięcie nosem, a na poły westchnienie. Przez cienką zasłonę wpadało wystarczająco dużo światła, żeby Banks mógł się jej przyglądać. Leżała zwinięta na boku, tyłem do niego, zaciskając przed sobą dłonie tak, że ich nie widział. Białe prześcieradło zsunęło się na wysokość jej talii, odsłaniając ramiona i włosy. Miała niewielki pieprzyk mniej więcej w połowie pleców. Banks dotknął go lekko. Annie drgnęła, ale nie obudziła się. Banks przekręcił się na wznak i zamknął oczy. Jedyną jego obawą zeszłego wieczoru, która powstrzymywała go aż do owej chwili bliskości na podwórku, kiedy jego ręka poruszyła się jakby wiedziona własną wolą, było to, że poczuje się tak samo jak wtedy, gdy spał z Karen. Powinien był wiedzieć lepiej, powinien był się domyślić, że to jest zupełnie co innego. Wiedział o tym. Ale lęk pozostał. Z początku wypróbowywali się ostrożnie, ale to było do przewidzenia. W życiu nie dzieje się tak jak w kinie, gdzie kochankowie eksplodują wspólnym orgazmem wagnerowskich proporcji pod akompaniament fajerwerków, crescendo orkiestry i huku wjeżdżających do tuneli pociągów. To zdarza się w filmach Monthy Pythona. W życiu, zwłaszcza kiedy ludzie nie znają się jeszcze, jest miejsce na rozczarowania, pomyłki, wahanie. Jeżeli kochankowie potrafią się z tego śmiać, tak jak Banks i Annie, to znaleźli się w połowie drogi do sukcesu. Jeśli w dodatku myślą z niecierpliwością o godzinach praktyki, dzięki którym nauczą się sprawiać sobie nawzajem coraz więcej przyjemności, tak jak Banks, to jeszcze lepiej. Potem rozgrzana i lepka od potu Annie oparła mu głowę na ramieniu, a on wiedział, że nie obudzi się z palącym pragnieniem, by znaleźć się sam. Przez krótką chwilę, w przystępie nagłej paranoi, zastanawiał się, czy nie wpada właśnie w pułapkę, zastawioną na niego przez Riddle'a. Nowe podejście: dać mu sznur, na którym sam się powiesi. A może gdzieś w tej sypialni znajdują się ukryte kamery? Może Annie jest kochanką Riddle'a? Może knują spisek, mający na celu ostateczną kompromitację i upadek Banksa? Te myśli przemknęły mu przez głowę jak

cienie chmur na zboczu wzgórza. Potem, równie nagle jak się pojawiła, paranoja zniknęła. Jimmy Riddle nie miał przecież pojęcia, kim jest sierżant Cabbot ani też jak wygląda. Nie wiedział również, jak brzmi imię owego pracownika, bo w przeciwnym wypadku nie wysłałby Banksa na odległość mniejszą niż dwadzieścia mil od niej. Otworzył oczy i spojrzał na wiszącą na ścianie tybetańską mandalę, krąg ognia pełen utrzymanych w jaskrawych barwach, misternie splecionych symboli i postaci mitycznych, niektórych groźnych i uzbrojonych, innych wyraźnie dobrotliwych. Banks przypomniał sobie, że Jem też miał podobny plakat na ścianie. Powiedział, iż jest to mapa etapów, które należy przejść, żeby osiągnąć stan pełni. Dodał też, że zdaniem Junga ludzie, którzy zaczynają stawać się sobie bliscy, widzą mandale we śnie, nie mając nawet pojęcia o istnieniu buddyzmu tantryjskiego. Takie myślenie budziło u Banksa poważne wątpliwości co do całej mody lat sześćdziesiątych: uważał, że jest to wynik działalności umysłów rozmiękczonych nadmiarem marihuany albo LSD. Podczas ich długich dysput na temat zmiany systemu Jem zawsze twierdził, że nie można tego uczynić od wewnątrz; jeżeli się do niego należy, zostaje jego częścią, system nas wchłania i deprawuje. W końcu jakieś jego elementy zaczynają się dla nas liczyć. Może tak właśnie stało się z Banksem, ale nawet i w tamtych czasach nie potrafił przynależeć w pełni, zwłaszcza nie odpowiadała mu fałszywa bliskość w stylu „kochajmy-się-wszyscy-nawzajem”. Annie miała rację, jest samotnikiem. Zawsze zachowywał dystans, nawet wobec Jema. Może gdyby było inaczej, Jem żyłby do dziś. Annie poruszyła się, a Banks powoli przesunął dłonią od jej biodra do ramienia. - Mmm... - mruknęła. - Dzień dobry. - Dzień dobry. - Nie śpisz. - Już od wielu godzin. - Biedaczek. Trzeba było wstać i zrobić sobie herbaty. - Wcale się nie uskarżam. - Banks objął ją i przygarnął do siebie. Pocałował delikatne miejsce między ramieniem a szyją, a potem przesunął rękę, tak by objąć pierś Annie. Minionej nocy odkrył, że ma maleńką czerwoną różyczkę wytatuowaną tuż nad lewą piersią, i stwierdził, że jest to niesłychanie podniecające. Nigdy dotąd nie spał z kobietą, która miała tatuaż. Annie westchnęła i przysunęła się bliżej, ciała ich dopasowały się do siebie, tak by dotykać się jak największą powierzchnią.

Banks nie pamiętał już w tej chwili o Jemie. Łagodnie dotknął ramienia Annie, żeby ją ku sobie obrócić. - Nie - szepnęła. - Tak jest bardzo dobrze. I było.

- Co do wczorajszego wieczora - zaczęła Gloria, kiedy znowu się spotkałyśmy. Na zabawie świątecznej. Muszę ci podziękować. Gdybyś nie nadeszła, nie wiem, co by się stało. Nie chcę, żebyś myślała, że to było coś innego. - Nie sądzę, żebym wiedziała, co to w ogóle było - powiedziałam. Jej słowa wprawiły mnie w zakłopotanie. Zrobiło mi się zimno. Stałyśmy na High Street, a lodowaty wiatr przeszywał moje stare palto, jakby składało się z samych dziur. Co pewnie było prawdą. Postawiłam kołnierz, a goła ręka, w której trzymałam uchwyt torby na zakupy, zmarzła mi na kość. Jak ostatnia idiotka zapomniałam rękawiczek. - Właśnie szlam do ubikacji - ciągnęła Gloria - a on za mną. To znaczy, Mark. Wiem, że troszkę za dużo wypiłam. Wcale się o to nie starałam, ale mogło mu się wydać, że go zachęcam. Powiedział, że go prowokuję, że kokietowałam go przez cały wieczór. A potem wszystko wymknęło mi się spod kontroli, i tyle. - Nic nie rozumiem. - Zaczęłam przestępować z nogi na nogę w nadziei, że ruch mnie rozgrzeje. Wydawało się, że Gloria w ogóle nie odczuwa zimna. Poza tym dziewczyny ze służby pomocniczej dostawały ciepłe płaszcze khaki. - Wcześniej tamtego wieczora - ciągnęła - dopadł mnie pod jemiołą. Wszyscy to robili. Uznałam, że to nic ważnego, ale... Gwen? - Przygryzła wargę. - Co? - Och, nie wiem. Mężczyźni. Czasami... nie wiem, skąd im się to bierze, ale próbujesz być dla nich miła, a oni rozumieją to najzupełniej opacznie. - Jak to? - No, wiesz, ja tylko staram się być miła. Dla wszystkich. Nie robię nic, co mogłoby sprawić, żeby uznali, iż jestem taką dziewczyną. Mężczyźni czasami zupełnie mnie nie rozumieją. Nie mam pojęcia, dlaczego. Wydaje się, że nie mogą się opanować. Są tacy silni. I możesz mi wierzyć, że czasami lepiej jest im ulec. - I to właśnie robiłaś? Ulegałaś mu? - Nie. Broniłam się. Próbowałam wezwać Matta, kogokolwiek, na pomoc, ale Mark zatkał mi usta ręką. Może dawniej uległabym mu. Nie wiem. Ale nie teraz, kiedy

mam Matta. Kocham go, Gwen, i nie chciałam wywołać zamieszania, zdenerwować go, narobić kłopotów. Nienawidzę przemocy. Nie wiem, co by się ze mną stało, gdybyś nie przyszła. Opadałam już z sił. Rozumiesz? - Chyba tak - powiedziałam. Zwątpiłam już w to, czy kiedykolwiek zrobi mi się ciepło. Na szczęście zmarzłam tak, że prawie nic nie czułam. - Czy możesz o tym po prostu zapomnieć? - spytała prosząco Gloria. Kiwnęłam głową. - Tak chyba będzie najlepiej. Uścisnęła mnie. - Świetnie. Nadal jesteśmy przyjaciółkami? - Oczywiście.

Kiedy Banks poszedł, Annie odbyła swe zwykłe dwadzieścia minut medytacji, wykonała kilka ćwiczeń jogi i wzięła prysznic. Kiedy się wycierała, poczuła miły dreszcz i zdała sobie sprawę, że ma znakomite samopoczucie. Wczorajszy wieczór wart był ryzyka. I dzisiejszy poranek. Celibat to wcale nie jest to. Zdecydowanie potrzebowali większej wprawy. Banks był odrobinkę zbyt powściągliwy, trochę za konserwatywny. Ale należało się tego spodziewać, pomyślała Annie, po dwudziestu latach małżeństwa z tą samą kobietą. Przypomniała sobie, jak kochali się z Robem i jak stało się to dla nich naturalne. Nawet kiedy nie widywali się ponad rok, kiedy znów się spotkali w Exeter, wrócili do dawnego rytmu bez najmniejszych kłopotów. Dlaczego tyle osób źle ocenia Banksa? zastanawiała się. Plotki bez wątpienia zniekształcają rzeczywistość, ale żeby aż do tego stopnia? Może Judzie traktowali go jak puste płótno, na którym odmalowywali swoje wyobrażenia? Annie miała tylko nadzieję, że nie należy on do osobników, którzy czują się zobowiązani zakochać się w kobiecie po jednej wspólnej nocy. Prawdę mówiąc, nie wiedziała jeszcze, czego może spodziewać się po ich związku, o ile rzeczywiście takowy miał zaistnieć. Chciała się z Banksem spotykać; owszem, miała też ochotę znowu się z nim przespać, ale co dalej? Mimo to chyba spodobałoby się jej, gdyby się w niej troszeczkę zakochał. Tylko troszeczkę. Wolałaby też, żeby ze względu na nią nie zaczął żałować tego, co zrobili, nie odniósł wrażenia, że wykorzystał jej słabość albo stan lekkiego upojenia alkoholem, i nie powtarzał tych wszystkich męskich bzdur. A jeśli chodzi o kwestie pracy, to chyba

nie wyobrazi sobie, że spała z nim dlatego, że jest jej zwierzchnikiem, albo że sądziła, iż pomoże to jej w karierze? Annie zaśmiała się, naciągając dżinsy. W obecnej sytuacji noc z nadinspektorem Banksem nie przyczyni się do niczyjego awansu. Raczej wręcz przeciwnie. Zaczynał się następny, piękny letni dzień i z zadowoleniem przyjęła myśl, że nie musi dokonywać poważniejszych wyborów niż to, czy powinna zrobić pranie, czy też raczej pojechać po zakupy do Harrogate. Podobało jej się centrum tej miejscowości: było nieduże i dobrze zaplanowane. Poza tym należałoby trochę posprzątać, ale to może zaczekać. Annie nie należała do pedantek; zawsze znajdowała coś ciekawszego do roboty niż porządki. A pranie wrzuci do pralki przed wyjściem, nie ma tego za wiele. Zanim jednak wyszła, podniosła słuchawkę i wykręciła numer, który znała na pamięć. Po sześciu sygnałach odezwał się męski głos. - Ray? - Annie? To ty? - Tak. - Jak ci się wiedzie, kochanie? Coś się stało? Dobrze się bawisz? - Mam wrażenie, że ty chyba tak. - Zrobiliśmy maleńkie przyjęcie dla Julie. Annie słyszała w tle śmiech i dźwięki muzyki. Jakieś stare nagrania rockowe z lat sześćdziesiątych, może Grateful Dead albo Jefferson Airplane. - Ależ jest dopiero dziesiąta rano - zaprotestowała. - Tak? No, wiesz, jak to jest, skarbie. Carpe diem i te rzeczy. - Tato, kiedy ty wreszcie dorośniesz? Masz przecież pięćdziesiąt dwa lata, na litość boską! Nie zauważyłeś, że lata sześćdziesiąte minęły i nastały dziewięćdziesiąte? - Hm, hm. Widzę, że jesteś na mnie zła. Mówisz mi „tato” tylko wtedy, kiedy się na mnie gniewasz. Co ja takiego zrobiłem tym razem? Annie zaśmiała się. - Nic - odparła. - Naprawdę. Jesteś niepoprawny i chyba muszę dać za wygraną. Ale pewnego pięknego dnia policja was wszystkich zamknie. A ja nie wiem, co wtedy zrobię. Jak miałabym to wyjaśnić mojemu szefowi? Mój ojciec jest palącym trawkę, podstarzałym hippisem? - Policja? Oni nie interesują się paroma marnymi skrętami, a przynajmniej nie

powinni. Mają ciekawsze zajęcia. I proszę mi nie wypominać mojego wieku. Jak tam się miewa moja pracowita pani detektyw? Znalazłaś sobie jakiegoś faceta? - Tato! Zostaw ten temat, ja cię proszę. Przecież umówiliśmy się, że nie będziesz się mieszał do mojego życia uczuciowego. - Aha! Czyli masz kogoś! Wyczuwam to w twoim głosie. No, no, powiedz mi, skarbie. Jak się nazywa? Czy jest policjantem? - Tato! - Annie poczuła, że się rumieni. - No dobrze, już dobrze. Usiłowałem tylko okazać ci ojcowską troskę, to wszystko. - Serdecznie dziękuję. - Annie westchnęła. Jakby rozmawiała z małym dzieckiem. - A w ogóle to mam się nieźle - powiedziała. - Co takiego świętuje Julia? Coś, o czym powinnam się dowiedzieć? - A nie wiesz? Znalazła wreszcie wydawcę na tę swoją powieść. Po tylu latach. - Nie do wiary! To wspaniała wiadomość. Powiedz jej, że bardzo się z tego cieszę. A jak tam Ian i Jo? - Pojechali do Ameryki. - Świetnie. A Jasmine? - Jasmine czuje się doskonale. - Annie usłyszała w tle kobiecy głos. - Pozdrawia się - powiedział jej ojciec. - Bardzo miło mi się z tobą rozmawia, ale to do ciebie niepodobne, dzwonić w godzinach, kiedy obowiązuje najwyższa taryfa. Zwłaszcza od czasu, kiedy się przeniosłaś do Yorkshire. Co mogę dla ciebie zrobić? Chcesz, żebym pobił jakichś podejrzanych albo sfałszował czyjeś zeznanie? Przytrzymując sobie ramieniem słuchawkę przy uchu, Annie podwinęła nogi i wygodniej usadowiła się na sofie. - Nie. Ale rzeczywiście - powiedziała - jest coś, w czym mógłbyś mi pomóc. - Strzelaj. - Michael Stanhope. - Stanhope... Stanhope... Brzmi jakby znajomo. Momencik... Tak, już wiem. Malarz. Michael Stanhope. I co z nim? - Co o nim wiesz? - Raczej niewiele. Poczekaj. Nie spełnił pokładanych w nim nadziei. Umarł chyba gdzieś w latach sześćdziesiątych. Pod koniec życia mało co robił. Dlaczego się nim interesujesz? - Widziałam jego obraz w związku ze sprawą, nad którą pracuję.

- I myślisz, że jest to jakiś trop? - Nie wiem. Ale nabrałam ochoty, żeby dowiedzieć się o nim czegoś więcej. - Co to było? Ten obraz? Annie opisała mu go. - Tak, to do niego pasuje. Był znany z wiejskich scen a la Breughel z domieszką Lowry'ego. Na tym właśnie polegał jego problem: za wiele nawiązań i nigdy nie rozwinął swojego własnego, jednolitego stylu. Trochę chaotyczny. Także wpływy Stanleya Spencera. Wysoki symbolizm. Dzisiaj całkiem wyszedł z mody. Ale co może mieć Michael Stanhope wspólnego ze sprawą, nad którą pracujesz? - Może nic. Jak powiedziałam, pobudził moją ciekawość. Nie wiesz, gdzie mogłabym się dowiedzieć czegoś więcej na jego temat? Nikt nic o nim nie pisał? - Nie sądzę. Nie liczył się aż tak. Większość jego prac znajduje się u prywatnych właścicieli, a może trochę w galeriach. Na początek spróbuj w Leeds. Mają tam w miarę przyzwoitą kolekcję, jeżeli jesteś w stanie wytrzymać cholerne Atkinsony Grimshawy. Ale powinni mieć też parę Stanhope'ów, bo przecież mieszkał w okolicy i tak dalej. - To jest myśl - powiedziała Annie, przeklinając własną głupotę. - Tak zrobię. I jeszcze jedno. - Tak? - Uważaj na siebie. - Dobrze. Obiecuję, skarbie. Przyjedź do nas kiedy. Pa. - Pa. Annie zerknęła na zegarek. Trochę po dziesiątej. Za godzinę może już być w Leeds, zrobi zakupy tam zamiast w Harrogate, zje lunch, a potem pójdzie na wystawę malarstwa. Wzięła kluczyki i torbę z kredensu i wyruszyła labiryntem do samochodu, który wciąż stał przed posterunkiem. Ciekawe, czy inspektor Harmond się czegoś domyśli? Chyba nie, o ile nie wie, że wóz Banksa stał przez całą noc przy skwerze. A zresztą nie zamierzała się tym przejmować.

I nadal byłyśmy przyjaciółkami. Spędziłyśmy razem Nowy Rok, trzymając się za ręce, śpiewałyśmy „Auld Lang Syne”. Hongkong poddał się Japończykom w Boże Narodzenie, a w Afryce północnej i Rosji trwały równie zacięte walki jak dotąd. Zimowa pogoda przeniosła się na styczeń, a brytyjskie oddziały wycofały się z Półwyspu Malajskiego do Singapuru.

Chociaż często rozmyślałam nad tym, czego byłam świadkiem, długo jeszcze nie rozumiałam, co odbyło się w tamte święta pod komórką, a nawet i potem nie wiedziałam, w jakim stopniu Gloria była temu winna. Co Mark próbował jej zrobić? Wtedy wydawało mi się, że Gloria starała się bronić, wyrywać, ale kiedy nieco później odkryłam dla siebie akt płciowy, przekonałam się, że moje wrażenie mogło być mylne; wygląda to jak walka i opór, zwłaszcza podczas najnamiętniejszych momentów. Teraz, z dalszej perspektywy, nazwałabym to usiłowaniem gwałtu, ale przecież czas jakże często zniekształca minione wspomnienia. Tak więc starałam, się jak mogłam, żeby wyrzucić z pamięci cały ten epizod. Z pewnością przyznawałam Glorii rację, żeby nie mieszać w to Matthew, gdyż wtedy wynikłaby bójka i dodatkowe konflikty. To, że wkrótce wyjedzie, pogorszyłoby tylko sytuację; i tak martwił się z pewnością tym, że musi żonę zostawić samą. Czasami jednak, leżąc nocą w łóżku i słuchając huku bombowców, przelatujących nad Lasem Jarzębinowym, przypominałam sobie tę scenę: nagie, białe uda Glorii powyżej pończoch i te dziwne, stłumione dźwięki, które wydawała, będące jakby po części okrzykami bólu, a po części przyzwolenia, i czułam w sobie nieznane mi trzepotanie, jakbym była na krawędzi wielkiego odkrycia, które nigdy nie miało nastąpić. Piętnastego stycznia roku 1942 sierżant Matthew Shackleton wyruszył z Anglii. Nie wiedział, dokąd jedzie, ale wszyscy przypuszczaliśmy, że wyślą go do Afryki północnej, do 8 Armii. Można sobie wyobrazić nasze zdumienie, kiedy w trzy tygodnie później Gloria otrzymała od Matthew list wysłany z Capetown w Afryce południowej. Oczywiście nie mogli przecież płynąć przez Morze Śródziemne, ale droga przez Capetown do Afryki północnej wydała się nam przesadnie okrężna. Potem przyszedł list z Colombo na Cejlonie, a następnie z Kalkuty. Ależ byłam niemądra! Na pustyni nie potrzeba mostów i dróg, ale są one niezbędne w dżunglach Dalekiego Wschodu.

Annie dotarła do Leeds niespodziewanie szybko. Zaparkowała na północ od centrum i przeszła New Briggate do The Headrow. Panował tu tłok, na chodnikach aż roiło się od robiących zakupy ludzi: wszyscy w cienkich, luźnych ubraniach, żeby jakoś złagodzić ten piekielny upał, który tutaj jakoś bardziej doskwierał niż w Harkside. Przy Dortmund Square żongler zabawiał dzieci. Odbite w szybach wystawowych słońce oślepiało Annie, przez co nie mogła zobaczyć, co znajduje się w środku. Założyła więc ciemne okulary i ruszyła przez tłum w stronę Cookridge Street.

Krótkie poszukiwania, które przeprowadziła po rozmowie z Rayem, wykazały, że w kolekcji Miejskiej Galerii Sztuki w Leeds znajduje się kilka dzieł Michaela Stanhope, a Annie była ich szalenie ciekawa. Znalazłszy się na miejscu, wzięła w hallu jeden z darmowych przewodników. Obrazy Stanhope'a znajdowały się na drugim piętrze. Było ich cztery. Ruszyła na górę szerokimi, kamiennymi schodami. Annie nigdy nie lubiła muzeów sztuki, ich podniosłej atmosfery, kustoszy w uniformach i przytłaczającej ciszy. Niewątpliwie nastawienie to powstało pod wpływem ojca. Chociaż kochał wielkich artystów, nie znosił wysterylizowanego sposobu, w jaki wystawiano ich dzieła. Sądził, że obrazy powinny pojawiać się, ulegając stałej rotacji, w pubach, biurach, kawiarniach, trattoriach, kościołach i salonach bingo. Podobało mu się, że rzeźby Henry Moore'a stoją na otwartym powietrzu na wrzosowiskach Yorkshire; tak samo cenił sobie faksy, kolaże fotograficzne i projekty operowe Davida Hockneya. Annie wyrosła w atmosferze braku szacunku do oficjalnego świata sztuki, jego drętwych galerii, egzaltowanej wymowy i zawyżonych cen. Z tego powodu czuła się zawsze skrępowana w muzeach, jakby była intruzem. Może to paranoja, ale zawsze wydawało się jej, że kustosze śledzą jej trasę z jednej sali do drugiej, tylko czekając, aż czegoś dotknie i włączy się alarm. Kiedy

dotarła

do

obrazów

Stanhope'a,

w

pierwszej

chwili

poczuła

rozczarowanie. Dwa z nich przedstawiały dosyć nudne krajobrazy, nie z Hobb's End, ale innych miejsc w Dales. Trzeci, nieco ciekawszy, był widokiem z daleka na Hobb's End, ukryte w zagłębieniu terenu, z dymem unoszącym się z kominów i jaskrawymi fioletami i purpurami zachodu rozlanymi po niebie. Niezły efekt, ale obraz nie powiedział Annie nic więcej niż to, co już wiedziała. Czwarte malowidło stanowiło po prostu objawienie. Zatytułowane w katalogu jako „Akt leżący”, przypominało Annie „Maję nagą” Goyi, który to obraz widziała z Rayem, kiedy go przez krótki czas prezentowano w National Gallery w 1990 roku. Bez względu na swoje opinie, Ray nigdy nie marnował okazji, żeby obejrzeć jakieś wielkie dzieło. Kobieta leżała na łóżku w bardzo podobnej pozie jak u Goyi: oparta na poduszce, pośród zmiętej pościeli, z rękoma założonymi nad głową, patrzyła wprost na malarza z namiętnym wyzwaniem w oczach. Tak samo jak u Mai okrągłe piersi rozsunęły się jej, a nogi miała lekko ugięte, trochę niezręcznie, gdyż dolna część ciała

zwrócona była nieco bardziej w stronę widza. Miała też cienką talię i doskonałe w proporcjach biodra, zaś między zaciśniętymi nogami dawało się dostrzec niewielki ciemniejszy trójkąt, połączony z pępkiem ledwie zauważalną linią jasnych włosów. Istniały też pewne różnice. Modelka Stanhope'a miała złociste, a nie czarne włosy, krótszy nos, wielkie, błękitne oczy i pełniejsze, czerwone wargi. Mimo to podobieństwo było zbyt wielkie jak na przypadek, a zwłaszcza niezawoalowany erotyzm spojrzenia kobiety i delikatne wspomnienie niedawnych rozkoszy, sugerowane przez pogniecioną pościel. Stanhope musiał niegdyś znaleźć się pod silnym wpływem oryginału Goyi, więc kiedy natrafił na podobną zmysłowość u swojej modelki, przypomniał go sobie i namalował. Stanhope dodał też coś od siebie. O ile Annie pamiętała, tło w „Mai nagiej” było ciemne i nieprzeniknione; wydawało się, że łóżko unosi się w przestrzeni jako jedyna ważna rzecz w całym wszechświecie. Tutaj tło nie było realistyczne, ale jeżeli się przyjrzeć dokładniej, dało się zauważyć przedstawienia czołgów, samolotów, maszerujących oddziałów, wybuchów i swastyk. Innymi słowy, Stanhope namalował w tle wojnę. Uczynił to bardzo subtelnie: zarysy te nie rzucały się w oczy i nie dominowały obrazu, ale istniały i po dłuższym patrzeniu nie można ich było zignorować: erotyka i broń masowej zagłady. A wy możecie sobie to rozumieć, jak wam się podoba. Annie rzuciła okiem na plakietkę na ścianie obok obrazu, a potem cofnęła się z lekkim okrzykiem, co sprawiło, że jeden z kustoszy podniósł wzrok znad gazety. - Nic się pani nie stało? - zawołał. Annie przycisnęła sobie rękę do serca. - Co? Nie, nic. Przepraszam. Przyjrzał się jej podejrzliwie, a potem wrócił do czytania. Annie popatrzyła znowu. W katalogu nic o tym nie napisano, ale tutaj widziała to wyraźnie, czarno na białym: „Akt leżący” i podtytuł: „Gloria, jesień 1944”.

7 W poniedziałek rano Banks raz jeszcze przyjrzał się pocztówkowej reprodukcji „Aktu leżącego: Gloria, jesień 1944”, którą trzymał na biurku. To niesamowite i niepokojące doświadczenie: zobaczyć wyobrażone przez malarza ciało, które prawdopodobnie kiedyś okrywało ubłocone kości, odnalezione w zeszłym tygodniu, i czuć na jego widok podniecenie. Banks doznał pewnej ekscytacji a zarazem młodzieńczego zażenowania, takiego samego jak wtedy, gdy po raz pierwszy w życiu oglądał zdjęcia nagich kobiet w „Swank” albo „Mayfair”. Annie kupiła w muzeum kilka egzemplarzy tej pocztówki i, podniecona swoim odkryciem, zadzwoniła do niego w sobotę późnym popołudniem. Zjedli razem obiad w hotelu Cockett's w Hawes, mając szczery zamiar następnie rozstać się, gdyż zgodzili się, że nie należy postępować pochopnie i powinni spędzić trochę czasu osobno. Po drugiej butelce wina zamiast odjechać wynajęli pokój i rano obudziły ich kościelne dzwony oznajmiające czyjś ślub. Po niespiesznym śniadaniu odjechali, umawiając się, że ograniczą swoje schadzki do weekendów. Znalazłszy się w domu, Banks przez resztę weekendu próbował skontaktować się z Brianem, ale bez powodzenia. Wiedział, że powinien zadzwonić do Sandry i sprawdzić, co ona ma do powiedzenia na ten temat, ale nie miał ochoty. Może dlatego, że spał z Annie, a może nie, ale nie przypuszczał, że potrafiłby porozumieć się z Sandrą. Do końca dnia czytał więc gazety i wykonywał drobne naprawy w domu. Podszedł do otwartego okna. Wskazówki na błękitnej tarczy zegara kościelnego pokazywały za kwadrans jedenastą. Z ulicy dobiegało wycie klaksonów i zapach świeżego chleba prosto z piekarni, pomieszany z odorem spalin. Rozwścieczony kierowca półciężarówki klął na jakiegoś turystę. Ten odpowiedział mu tym samym i wmieszał się w tłum. Następny autokar zatrzymał się na brukowanym rynku i wypuścił z siebie grupę starszych pań. Z Worthing, stwierdził Banks, odczytawszy napis na boku pojazdu. Worthing. Dlaczego babcie nie mogą zostać tam, skąd pochodzą, podkasać spódnice i pobrodzić w wodzie, powdychać zapach wodorostów? Czemu wszyscy muszą przyjeżdżać do tych cholernych Dales? W ostatecznym rozrachunku Banks obwiniał o wszystko Jamesa Herriota. Gdyby nie zrobili tego

kretyńskiego serialu, świeciłoby tu pustką. Banks zapalił ponadplanowego papierosa i zapytał sam siebie, nie po raz pierwszy w tym roku, dlaczego w ogóle jeszcze tu siedzi. Niejednokrotnie już miał ochotę spakować się i wyjechać. Z początku nie zrobił tego, bo mu się po prostu nie chciało. Jak długo zostawiano go w spokoju, wszystko mu było jedno. Wiedział, że nie pracuje dobrze, zaniedbuje nawet robotę papierkową, ale machnął na to ręką. O wiele łatwiej było przyjść do pracy, pogrzebać w dokumentach albo bawić się grami komputerowymi. Problem polegał na tym, że odejście Sandry bolało go tak bardzo, że wszystko inne straciło sens. Potem, kiedy kupił domek i zaczął wracać do siebie, a przynajmniej gdy zdołał zdystansować się nieco do swego własnego bólu, zaczął na serio rozważać możliwość zmiany zawodu, ale nie przyszło mu do głowy nic, do czego miałby kwalifikacje albo na co miałby ochotę. Nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego, a nie chciał pracować w ochronie ani prywatnej agencji detektywistycznej. Brak dyplomu zamykał mu większość innych dróg zawodowych. Tak więc został tam, gdzie był. Teraz jednak, częściowo ze względu na tę brudną, bezsensowną i beznadziejną sprawę - a przynajmniej tak musiał ją widzieć Jimmy Riddle - Banks w końcu powoli zaczynał na nowo odzyskiwać poczucie, dla którego w ogóle wstąpił do policji. Kiedy coś staje się rutyną, kiedy tylko pozoruje się pracę, trzeba się bardzo postarać, żeby przypomnieć sobie, co tak się nam kiedyś w niej podobało. Co nas do niej przyciągnęło. Albo co nas fascynowało. A potem należało tylko działać zgodnie z tym i do diabła z resztą. Przez ostatnich kilka miesięcy Banks często wracał pamięcią do tamtych pytań. Nie chodziło tylko o to, dlaczego owego dnia wszedł do centrum rekrutacji i poprosił o informacje, a w tydzień później zastosował się do otrzymanych instrukcji. Zrobił to częściowo w wyniku swego rozczarowania cygańskim życiem po śmierci Jema, a częściowo dlatego, że nienawidził ekonomii, którą studiował, a także i po to, żeby wkurzyć rodziców. On i Sandra wiedzieli też już, że interesują się sobą na poważnie; oboje chcieli wziąć ślub i założyć rodzinę, a w tym celu on powinien znaleźć sobie stałą pracę. Banksowi nie chodziło o jakieś abstrakcyjne pojęcie sprawiedliwości, o to, żeby znaleźć się po stronie „dobrych” i wsadzać do więzienia „złych”. Nie był taki naiwny, żeby postrzegać pracę w policji jako coś dobrego albo nawet wszystkich przestępców jako złych. Niektórych ludzi do zbrodni popycha desperacja, inni zaś z jakichś

wewnętrznych przyczyn nie potrafią dokonać właściwego wyboru. W głębi serca Banks sądził, że większość przestępców, którzy używają przemocy, to łobuzy, a on ich od dzieciństwa nie cierpiał. W szkole zawsze bronił słabszych przed silniejszymi łobuzami, chociaż sam nie był szczególnie duży czy silny. Podbite oko albo krew z nosa stanowiły częstą zapłatę za jego starania. W jakiś sposób wszystko ułożyło się w jedną całość w związku z Mickiem Slackiem, łobuzem chodzącym do piątej klasy, starszym o dwa lata i wyższym o sześć cali od Banksa. Pewnego dnia bez najmniejszego powodu Slack zaczął popychać i szarpać na boisku szkolnym chłopca nazwiskiem Graham Marshall. Marshall chodził do klasy Banksa i był cichy, zdolny i nieśmiały. Zaliczał się do tych dzieci, które koledzy przezywają kujonami i mięczakami, ale generalnie zostawiają w spokoju. Kiedy Banks wtrącił się, Slack popchnął go i rozpoczęła się bijatyka. Dzięki szybkości i sprytowi Banks zdołał pozbawić tchu Slacka i przewrócić go na asfalt boiska, zanim nadszedł nauczyciel, by ich rozdzielić. Slack przysiągł zemstę, ale nie miał już po temu okazji. Zginął dwa dni później, gdy jechał motorem na mecz rugby i rozbił się, wpadając na mur. Najdziwniejszą rzeczą z tego wszystkiego był fakt, że jakieś pół roku później Graham Marshall zniknął i nigdy go już nie widziano. Do szkoły przyszli policjanci i rozmawiali z całą klasą, wypytywali, czy ktoś nie widział przypadkiem jakichś obcych kręcących się kolo szkoły albo czy Graham nie opowiadał im o czymś podejrzanym lub o kimś, kto by go napastował. Ale nikt nic nie wiedział. Banksa męczyło, że nie mógł się okazać pomocny, i przypomniał sobie to uczucie wiele lat później, kiedy już jako przesłuchujący obserwował, jak świadkowie plączą się w zeznaniach, usiłując przypomnieć sobie jakieś szczegóły. Zakładano, że Graham został porwany przez pedofila, a jego ciało zakopane w lesie daleko stąd. Była to trzecia śmierć, z jaką Banks miał do czynienia w okresie dorastania, włączając w to Phila Simpkinsa, który spadł na ostre zakończenia żelaznego płotu, ale to właśnie nierozwiązana zagadka zaginięcia Grahama Marshalla najbardziej go niepokoiła do czasu, gdy w kilka lat później zmarł Jem, i w pewnym stopniu to właśnie ciekawość oraz związane z nią poczucie winy kryły się za decyzją Banksa o wstąpieniu do policji. Chociaż praca policjanta obejmowała też nieciekawe, rutynowe zajęcia, obsesją Banksa było złapanie jak największej ilości łobuzów. Kiedy ofiara nie żyła, nie mógł już jej, oczywiście, obronić, ale mógł przynajmniej dowiedzieć się, co się jej wydarzyło,

i oddać sprawcę w ręce wymiaru sprawiedliwości. Nie było to niezawodne i nie zawsze mu się udawało, ale nie miał nic więcej. I do tego powinien wrócić, a w przeciwnym wypadku spakować manatki i przenieść się do Grupy 7 albo jakiegoś innego prywatnego biura ochrony. Wrócił do biurka i usiadł. Kiedy znów patrzył na pozę, Glorii... pięknej, kuszącej, zmysłowej, figlarnej, ale też kpiącej i jakby szyderczej, jakby znała jakąś tajemnicę malarza albo jakby mieli wspólny sekret... poczuł, że ta sprawa jest mu potrzebna jak żadna inna. Był przekonany, że Gloria Shackleton jest ofiarą, którą znaleźli pogrzebaną w Hobb's End, i chciał dowiedzieć się, jaka była, co się z nią stało i dlaczego nikt nie zawiadomił o jej zniknięciu. Czy tamci ludzie myśleli, że się rozpłynęła w powietrzu, została porwana przez ufoludki, czy co? Łobuz, który ją zabił, być może już nie żyje, ale Banksa mało to obchodziło. Musiał poznać prawdę. Telefon od doktora Glendenninga przerwał jego rozmyślania. - Ach, Banks - powiedział doktor. - Cieszę się, że pana złapałem. Ma pan szczęście, że byłem w Leeds. W przeciwnym wypadku poczekałby sobie pan na swoją autopsję. Jest pełno świeżych trupów spragnionych mojej uczonej uwagi. - Nie wątpię w to. Bardzo przepraszam. To się już nigdy nie powtórzy. - Mam nadzieję. - I co pan ma? - Niewiele da się dodać do tego, co stwierdził doktor Williams, niestety. - To znaczy, że została zaatakowana nożem? - O tak. I to w bardzo brutalny sposób. - Ile ciosów? - Czternaście do piętnastu. Nie mogę przysiąc, oczywiście, ze względu na stan szkieletu i czasokres, jaki upłynął od chwili zgonu. - Czy od tego Zginęła? - No i co pan sobie myśli, chłopcze? Że jestem cudotwórcą? Nie można powiedzieć, od czego zginęła, chociaż te ciosy musiały doprowadzić do śmierci. Biorąc pod uwagę kąty nachylenia i miejsca nacięć, ostrze musiało niewątpliwie przeniknąć kilka niezbędnych do życia organów. - Czy znalazł pan ślady innych obrażeń? - Trochę cierpliwości, proszę. Właśnie do tego zmierzam, jeśli zechce mi pan na to pozwolić. To wszystko przez kofeinę. Za dużo kawy. Proszę spróbować jakiejś herbatki ziołowej dla odmiany.

- Tak zrobię. Jutro. Ale proszę odpowiedzieć mi teraz. - Znalazłem prawdopodobne, podkreślam, prawdopodobne ślady duszenia. - Duszenia? - To właśnie powiedziałem. Proszę przestać powtarzać moje słowa. Jak będę potrzebował papugi, to sobie ją kupię. Wnioskuję na podstawie stanu kości gnykowych. Są bardzo kruche i prawie zawsze ulegają złamaniu podczas duszenia, ale powtarzam, jest to tylko prawdopodobne, bo uszkodzenia mogły powstać później z innych przyczyn. Na przykład pod ciężarem ziemi i wody. Muszę jednak powiedzieć, że szkielet zachował się doskonale, biorąc pod uwagę miejsce, w którym znajdował się przez tak długi czas. - Nie dałoby się „prawdopodobnego” zmienić na „możliwe”? - A jaka to różnica? - Kiedy wyeliminujemy niemożliwe, to, co zostaje, choćby nie wiem jak nieprawdopodobne, musi być prawdą. Sir Arthur Conan Doyle. Glendenning westchnął teatralnie. - I pomyśleć, że facet był lekarzem. No dobrze, powiedzmy, że z pewnością nie jest to niemożliwe, a nawet jest całkiem dopuszczalne, że ta nieszczęsna kobieta została uduszona. Czy wyrażam się wystarczająco jasno? - Zanim została zaatakowana nożem. - A skąd mam to wiedzieć? Szczerze mówiąc, Banks, albo ma pan przesadnie pozytywną opinię na temat możliwości wiedzy medycznej, albo chce pan mnożyć trudności. Znając pana, założę się, że chodzi o to drugie. Ale spróbujmy chociażby ten jeden raz posłużyć się logiką. - Ależ oczywiście. Coś pan dzisiaj taki gderliwy, doktorku? - A i owszem. Robię się taki, kiedy mój własny lekarz zabrania mi pić kawy. W dodatku nie raz już prosiłem, żeby nie zwracać się do mnie per „doktorku”. Więcej szacunku. A teraz proszę mnie posłuchać. Tę nieszczęsną kobietę prawie posiekano na drobne kawałki. Wydaje się więc bardzo mało prawdopodobne - ale nie niemożliwe, jeżeli tak pan woli - lecz mało prawdopodobne, żeby morderca odczuwał chęć uduszenia jej po tym, co zrobił. Po ataku furii prawdopodobnie był kompletnie wyczerpany, wyładował też złość i doznał odprężenia prawie takiego, jak po akcie płciowym, co zdarza się mordercom po szczególnie gwałtownej napaści. Dlatego powiedziałbym, że najpierw nastąpiło uduszenie, a potem ciosy nożem, o dowolnej motywacji. Statystycznie tak zdarza się znacznie częściej.

- Więc po co atakował nożem? Żeby się upewnić, czy ofiara nie żyje? - Wątpię. Chociaż to prawda, że po duszeniu mogła zostać przy życiu i tylko stracić przytomność. Jak już mówiłem, mamy tu do czynienia z uczuciami gniewu i wściekłości. To jedyne wyjaśnienie. Używając języka potocznego, ktokolwiek to uczynił, wpadł w szał. Wściekłość dosłownie przysłoniła mu świat. Albo to, albo wiedział dokładnie, co robi, i sprawiało mu to przyjemność. - On? - Statystycznie jest to również bardziej prawdopodobne. Chociaż nie wykluczyłbym silnej kobiety. Ale wie pan tak samo dobrze jak ja, Banks, że takie zbrodnie zazwyczaj wynikają z nieopanowanej żądzy. Albo to, albo mogą też być rezultatem innych silnych uczuć, takich jak zazdrość, zemsta, obsesja, chciwość i temu podobne. Sprawczynią mogłaby w takim razie być żona albo porzucona kobieta, lub chodzi tu o związek lesbijski. Ale statystycznie rzecz biorąc, to mężczyźni popełniają takie zbrodnie. Nie chcę wkraczać w pańskie kompetencje, ale nie sądzę, żeby było to zwykłe, przeciętne przestępstwo. Nie wygląda na morderstwo popełnione przez złapanego na gorącym uczynku włamywacza czy kogoś, kto chce ukryć jakąś tajemnicę. Oczywiście mordercy potrafią być diabelnie sprytni i popełniają zbrodnię, pozorując inne motywy. To wszystko przez te powieści kryminalne, moim zdaniem. - Racja - powiedział Banks, gryzmoląc zawzięcie w notatniku. To właśnie utrudniało pracę z komputerami: nie można na nich pisać, równocześnie rozmawiając przez telefon. - A co z bliznami porodowymi? - Są właśnie tym, czym są. - Czyli nie ma możliwości, żeby powstały w wyniku ciosu nożem albo upływu czasu? - Cóż, zawsze istnieje szansa, że coś innego mogło je spowodować, jakieś zwierzę, nacisk kamyka i temu podobne, chociaż ze względu na miejsce, w którym ją znaleziono, powiedziałbym, że możemy z dużą dozą prawdopodobieństwa wykluczyć działalność padlinożerców. Po tak długim czasie nie można mieć stuprocentowej pewności co do czegokolwiek, jednakże sądząc z charakterystycznego umiejscowienia i wyglądu, powiedziałbym, że są to znaki porodowe. Ta kobieta rodziła, Banks. Oczywiście, nie da się powiedzieć, kiedy. - OK - odparł Banks. - Dzięki, doktorku. Glendenning prychnął gniewnie i odwiesił słuchawkę.

Przez cały luty i marzec roku 1942, dzień po dniu, pilnie śledziłam wiadomości. Były rzecz jasna niepełne, ale przeczytałam o około sześćdziesięciu tysiącach Brytyjczyków wziętych do niewoli w Singapurze i o walkach w okolicy rzeki Sittang, skąd Matthew napisał następny list do Glorii, w którym utrzymywał, że panuje tu spokój i jest całkiem bezpiecznie, i żeby się nie martwiła. Jak widać, nie tylko władze kłamały podczas wojny. Potem, ósmego marca, usłyszeliśmy o upadku Rangunu. Nasze morale też znacznie podupadło. W kwietniu Niemcy przestali udawać, że bombardują tylko cele wojskowe i przemysłowe, i zaczęli atakować z powietrza miasta o wielkiej wartości architektonicznej, takie jak Bath, Norwich i York, co było już dosyć blisko nas. Pamiętam, jak Leeds, położone w odległości około trzydziestu mil, ucierpiało podczas najgorszego jak dotąd nalotu jakiś miesiąc przed przyjazdem Glorii. Następnego dnia pojechaliśmy z Matthew pociągiem, żeby zobaczyć, jak to wygląda. Muzeum Miejskie, ulokowane na rogu Park Row i Bond Street, zostało trafione i wszystkie wypchane lwy i tygrysy, którymi zachwycaliśmy się podczas naszych wizyt w dziecięcych latach, wisiały na przewodach tramwajowych, jakby wyleciały z jakiejś szalonej karuzeli. Chciałam też pojechać do York i zobaczyć, co tam się stało, ale pani Shipley, kierowniczka naszej stacji kolejowej, powiedziała mi, że tamtejszy dworzec został zbombardowany i pociągi nie chodzą. Ale przynajmniej mogła zapewnić mnie, że nie zniszczono katedry. To była smutna wiosna, chociaż kwiecień okazał się najsłoneczniejszy od czterdziestu lat. Wciąż znienacka pojawiały się braki w sklepach. Niektóre towary po prostu znikały z półek na wiele tygodni. W jednym nie można było za skarby świata dostać ryb, a kiedy indziej drobiu. W lutym zmniejszono racje mydła do szesnastu uncji na miesiąc, a w marcu przestano w ogóle sprzedawać benzynę na potrzeby cywilne, co oznaczało, że nie można już było używać samochodów dla przyjemności. My wciąż dostawaliśmy niewielki przydział, bo potrzebowaliśmy półciężarówki do przewożenia towarów z hurtowni. Śledziłam wiadomości ze znacznie większą uwagą niż dawniej, przeglądając wszystkie gazety od „Timesa” i „News Chronicie” do „Daily Mirror” od chwili, gdy je dostarczono pierwszym pociągiem; wycinałam artykuły i wklejałam je do specjalnego zeszytu. Całymi godzinami studiowałam w atlasie biegi rzek i linii brzegowych. Mimo to nie udało mi się zyskać prawdziwego obrazu życia, jakie Matthew tam wiódł. Mogłam je sobie tylko wyobrażać na podstawie lektur Rudyarda Kiplinga i Somerseta

Maughama, i to wszystko. Pisałam do niego codziennie, a zatem chyba częściej niż Gloria. Ona nie miała do tego wielkiego talentu. Matthew nie odpowiadał zbyt często, ale kiedy to czynił, zawsze zapewniał nas, że ma się dobrze. Najczęściej narzekał na monsuny, upał i wilgoć w dżungli, owady i trudny teren. Nigdy nie wspominał o walkach i zabijaniu, więc przez długi czas nie wiedziałyśmy, czy znalazł się pod ogniem. Raz jednak napisał, że nuda jest ich największym wrogiem. „Długie okresy nudy, przerywane niekiedy drobnymi potyczkami”, tak to wyraził. Jakoś wydało mi się, że owe „drobne potyczki” są znacznie niebezpieczniejsze i bardziej przerażające niż nuda. W miarę upływu czasu przyzwyczaiłyśmy się do nieobecności Matthew i czerpałyśmy pociechę z kontaktów korespondencyjnych. Gloria czytała fragmenty z listów do niej (niewątpliwie omijając fragmenty bardziej osobiste), a ja z listów do mnie. Czasami wyczuwałam, że zazdrości mi, gdyż do mnie pisał więcej o ideach, książkach i filozofii, a do niej o sprawach bardziej codziennych, takich jak jedzenie, moskity i obtarcia. We wrześniu pokazano wreszcie w Lyceum „Dumę i uprzedzenie” z Lawrence Olivierem i Greer Garson. Gloria dopiero co wyrwała sobie ząb u starego Granville, odcierpiawszy przez kilka dni straszny ból głowy. Mówiłam jej, że ceny, jakie sobie liczy za swoje marne usługi, są paskarskie, ale ona odparła, że Brenchley w Harkside jest znanym rzeźnikiem, a co więcej znacznie droższym. Jak zwykle Granville zrobił więcej szkody niż pożytku i Glorii krwawiło dziąsło przez cały dzień. W końcu poczuła się trochę lepiej i wtedy przekonałam ją, żeby poszła ze mną do kina. Jak się okazało, film nawet się jej spodobał, chociaż nie powinno mnie to było zbytnio zdziwić. Niezbyt bowiem przypominał on dowcipną i przenikliwą książkę Jane Austen; główny nacisk położono na wątki romansowe. Mimo to stanowił miłą odmianę po głupiutkich komedyjkach i musicalach, na które Gloria ciągnęła mnie ostatnimi czasy. Wciąż jeszcze trwał czas letni, więc z łatwością odnajdywałyśmy drogę przez pola. Był piękny jesienny wieczór, złocisty i zielony. W takie wieczory przed wojną nawet ja wychodziłam, żeby przypatrywać się wypalaniu ściernisk, kiedy pola pachniały słodkim, kwaskowym dymem, a pobłyskujące ognie widać było na całe mile, aż do horyzontu. Niestety teraz nie wolno było tego robić; nie chcieliśmy, żeby Niemcy dowiedzieli się, gdzie mamy nasze puste pola. Ten wieczór był prawie tak samo piękny, nawet bez dymu i płomieni. Widziałam liliowe cienie wrzosowisk na odległych pagórkach od zachodu, słyszałam

krzyki nocnych ptaków, wdychałam czyste, pachnące sianem powietrze i czułam, jak sucha trawa ociera się o moje nogi. Mimo szalejącej wojny i nieobecności Matthew doznałam nieznanego mi dotąd poczucia głębokiego zadowolenia. Jednak kiedy w gęstniejących ciemnościach schodziłyśmy do mostu elfów, znienacka przeszył mnie lodowaty dreszcz niepokoju. Gloria, trzymając mnie pod ramię, paplała bezustannie o tym, jaki przystojny jest Lawrence Oliver, i najwyraźniej nic nie zauważyła, więc i ja nic nie powiedziałam. W miarę upływu czasu usiłowałam ignorować to uczucie, ale wciąż powracało. Powtarzałam sobie, że powinnyśmy się cieszyć: regularnie nadchodziły listy od Matthew, w których zapewniał nas, że ma się dobrze; Armia Czerwona zdobywała przewagę pod Stalingradem, a w Afryce północnej karty zaczynały odwracać się na naszą korzyść. Jednak po listopadowym zwycięstwie pod El Alamein, kiedy leżałam w łóżku i słuchałam dzwonów kościelnych po raz pierwszy od wielu lat, rozpłakałam się, bo na ślubie Matthew musiały one milczeć. - Najpierw niewypały - powiedziała Annie Banksowi, dzwoniąc do niego później tego samego dnia. - Nie znalazłam żadnej urzędowej wzmianki na temat Glorii Shackleton po informacji o ślubie z 1941 roku. W naszej dokumentacji nie ma zawiadomienia o zaginięciu, a nigdzie o śmierci. „Harkside Chronicle” zawiesił swoją działalność między 1942 a 1946 ze względu na braki papieru, więc nie jest wcale przydatny jako źródło. Jest jeszcze oczywiście „Yorkshire Post”, ale nie wiadomo, czy cokolwiek pisali o okolicach Harkside. Wygląda na to, że ta kobieta znikła z powierzchni ziemi. - Sprawdzałaś w urzędzie osiedleńczym? - spytał Banks. - Tak. I nic. - OK. I co dalej? - Udało mi się wygrzebać trochę więcej na temat jej życia w Hobb's End, głównie z gazetki parafialnej. Piszą o niej po raz pierwszy w maju 1941 roku, kiedy to witają w parafii członkinię kobiecych służb pomocniczych, przydzieloną do pracy w czymś, co nazywało się Farma na Wzgórzu, tuż za wsią. - Farma na Wzgórzu? Dowiedziałaś się, kto był jej właścicielem? - Tak. Pan Frederick Kilnsey z żoną Edith. Mieli syna imieniem Joseph, którego zmobilizowano. Dlatego przysłano im Glorię. Nie mogła to być szczególnie wielka farma, kilka krów, drób, owce i parę akrów ziemi. Joseph nie wrócił z wojny.

Zginął pod El Alamein. Wtedy Gloria mieszkała już w Domku przy Moście. - I wciąż pracowała u Kilnseyów? - Tak. Przypuszczam, że odpowiadało to obu stronom. Oni potrzebowali jej pomocy, zwłaszcza kiedy zginął Joseph, a ona mogła mieszkać w Domku przy Moście, blisko rodziny, którą miała w Hobb's End. - I wszystkiego dowiedziałaś się z gazetki parafialnej? - No, może to i owo dodałam od siebie. Ale prawdę mówiąc, znalazłam tam mnóstwo informacji. Drobne wiadomości wyglądają śmiesznie w chwili, gdy się je publikuje, wiesz, na przykład: „Farmer Jones stracił owce w zimowej zawierusze”, ale kiedy się na to patrzy z perspektywy czasu, stanowią istną skarbnicę wiadomości. Niestety także i to przestano wydawać na początku 1942 roku. Brak papieru. - Szkoda. I co jeszcze? - To już wszystko. Gloria poślubiła najstarsze dziecko Shackletonów, imieniem Matthew. Miał wtedy dwadzieścia jeden lat, a ona dziewiętnaście. Jego młodsza siostra nazywała się Gwynneth. Przypuszczam, że to ta sama osoba, która była świadkiem na ślubie. - A co z nią? - O ile wiem, pojawiła się w ostatnim numerze gazetki z marca roku 1942. Napisała krótki tekst o hodowaniu cebuli we własnym ogródku. - Fascynujące. A Matthew? - Wymienia się go ostatni raz, kiedy wyruszał na wojnę. - Dokąd? - Nie powiedzieli. Pewnie wtedy było to tajne. - A gdzie poprzenosili się ludzie, kiedy eksmitowano ich z Hobb's End? - Nie wiem. Ale zadzwoniłam do Ruby Kettering. Zna dwie żyjące osoby, które mieszkały w Hobb's End podczas wojny. Betty Goodall, która teraz zamieszkuje w Edynburgu, i Alice Poole, obecnie ze Scarborough. Myśli, że z radością udzielą nam informacji. - Dobrze. Słuchaj, postanowiłem posłać jutro sierżanta Hatchleya do rejestru ludności w Londynie. Co wolisz: Edynburg czy Scarborough? - Obojętnie. Wszystko jest lepsze niż grzebanie w świadectwach urodzin, zgonów i ślubów. - Rzucimy monetę. Orzeł czy reszka? - Jak mam ci uwierzyć, skoro rozmawiamy przez telefon?

- Zaufaj mi. Orzeł czy reszka? - Wariat. Reszka. Annie czekała przez chwilę, po czym usłyszała brzęknięcie monety o metalowe biurko. Uśmiechnęła się do siebie. Szalony. Potem odezwał się Banks. - Reszka. Wybieraj. - Mówiłam, że mi wszystko jedno. No dobrze, niech ci będzie, wezmę Scarborough. Lubię tamtejsze wybrzeże i nie jest tak daleko. - OK. Jeśli wyruszę wcześnie, to zdążę wrócić z Edynburga przed wieczorem. Będzie jeszcze czas na wymianę informacji. Chciałbym też dać coś do dzisiejszych wiadomości wieczornych. - Co takiego? - Niech podadzą nazwisko Glorii i zobaczymy, czy będzie jakiś odzew. Wiem, że to może być trochę przedwczesne, ale nigdy nic nie wiadomo. Nie mamy pojęcia, co stało się w końcu z Shackletonami, a Gloria może mieć jakąś żyjącą rodzinę w Londynie. Może wiedzą coś o jej losach. Albo, jeśli się kompletnie mylimy, pojawi się osobiście na posterunku i da nam znać, że żyje. Annie zaśmiała się. - Racja. - Zacznę od telewizji lokalnej. Spróbuję skłonić ich, żeby pokazali pocztówkę. - Co? Nagość w wiadomościach lokalnych? - Mogą ją obciąć. - Powiedz mi, kiedy cię będą pokazywali. - Po co? - Nastawię magnetowid. Cześć.

- A więc Jimmy Riddle myśli, że wpuścił cię w maliny dzięki tej sprawie? powiedział sierżant Hatchley, nadgryzając swoje ciastko. - Krótko mówiąc, to tak - przyznał Banks. - Przypuszczam, że był też całkiem pewien, że nie pojawią się w niej kwestie rasowe i że nie dotknie żadnego z jego wpływowych przyjaciół z Loży. - O, co do tego to nie jestem taki pewien - odparł Hatchley. - Podejrzewam, że większość z nich wmieszana jest w błoto. - Pfuj. Siedzieli w „Golden Grill”, naprzeciwko komendy policji w Eastvale. Na

chodniku tłoczyli się turyści z kurtkami przewieszonymi przez ramię i aparatami fotograficznymi na szyi. Jak owce na nieogrodzonej łące rozleźli się na wąską jezdnię. Miejscowe samochody dostawcze musiały przeciskać się cal po calu, trąbiąc rozgłośnie. Większość stolików była już zajęta, ale udało się im znaleźć jeden wolny w głębi sali. Kiedy już usiedli i złożyli zamówienie u zabieganej kelnerki, Banks zaczął opowiadać Hatchleyowi o szkielecie. Kiedy skończył, pojawiły się ich dania. Banks wiedział, że jego sierżant ma reputację leniwego bydlaka i drania. Nie pomagał też mu jego wygląd. Hatchley był wysoki, masywny, poruszał się powoli, przypominając zawodnika rugby zwanego filarem, który zszedł na psy; miał jasne włosy, różową cerę, piegi i prosiaczkowaty nos. Nosił wyświechtane garnitury, krawaty ze śladami jajka i zazwyczaj wyglądał jak psu z gardła. Jednak doświadczenie nauczyło Banksa, że jeśli już Hatchley wbił w coś zęby, stawał się upartym i nieustępliwym gliną. Problem polegał na tym, żeby obudzić w nim motywację. - Wygląda na to, że ustaliliśmy tożsamość ofiary, ale chce my sprawdzić wszystkie możliwości. Dlatego moim zdaniem powinieneś wziąć do pomocy posterunkowego Bridgesa i pojechać z nim jutro do Londynu. Oto lista informacji, jakich potrzebuję. - Banks podał mu kartkę. Hatchley rzucił na nią okiem, a potem podniósł wzrok. - A nie mógłbym dostać posterunkowej Sexton? Banks uśmiechnął się. - Ellie Sexton? Przecież jesteś żonaty. Wstyd mi za ciebie, Jim. Hatchley puścił do niego oko. - Świnia. Banks spojrzał na zegarek. - Zanim wyjedziesz, czy mógłbyś rozesłać do wszystkich komend w kraju prośbę o informacje na temat podobnych zbrodni z tego samego okresu? Trochę to ryzykowne, bo to stara rzecz, a oni nie lubią się śpieszyć. Ale jest szansa, że gdzieś mają akta nierozwiązanej sprawy o podobnym sposobie zbrodni. Dam też kogoś do sprawdzenia naszych miejscowych akt. - Myśli pan, że mamy do czynienia z seryjnym mordercą? - Nie wiem, Jim, ale z tego, co powiedział mi doktor Glendenning na temat sposobu zabójstwa, sądzę, że nie należy pomijać tej możliwości. Poprosiłem też techników, żeby objęli poszukiwaniami cały teren Hobb's End. W związku z tym,

czego dowiedziałem się od doktora, wolałbym się upewnić, czy nie mamy tu przypadkiem do czynienia z następną Cromwell Street 25. - Jestem pewien, że prasa byłaby zachwycona - stwierdził Hatchley. - Mogliby wtedy pisać o Masakrze w Hobb's End. Ładnie brzmi. - Miejmy nadzieję, że do tego nie dojdzie. - Aha. - Hatchley zamilkł, gdyż dokańczał ciastko. - A ten sierżant Cabbot, z którym pracujesz w Harkside - powiedział po chwili. - Chyba go nie znam. Jaki on jest? - Ona nie pracuje tam długo - odparł Banks. - Ale wygląda na to, że jest w porządku. - Ona? - Hatchley uniósł brwi. - W porządku? - Nie wiem, czy jest w twoim typie. A tak w ogóle, jak na męża i ojca, to chyba trochę za bardzo interesujesz się takimi rzeczami. Jak się miewają Carol i April? - Doskonale. - Ząbkuje? - Skończyła dawno temu. Ale miło mi, że pan pyta. Banks dokończył swoje ciastko. - Słuchaj, Jim - powiedział. - Ostatnio trochę się trzymałem z daleka, no, nie okazywałem zainteresowania tobie i twojej rodzinie, ale chodzi o to... no, miałem trochę problemów. Parę spraw uległo zmianie. Musiałem się przyzwyczaić do pewnych rzeczy. - Aha. Cholera, pomyślał Banks. Aha. To słowo może mieć tysiąc różnych znaczeń. Brnął jednak dalej. - Jeśli jednak uważasz, że cię ignorowałem, to przepraszam. Hatchley milczał przez chwilę, przyglądając się wszystkiemu dookoła poza Banksem. W końcu zacisnął swoje wielkie łapska na kraciastej, czerwono-białej serwecie, wciąż nie patrząc mu w oczy. - Chyba najlepiej będzie, jak o tym wszystkim zapomnimy, sir. Czas się zmienia. Każdy z nas ma ostatnio jakiś krzyż, który musi dźwigać, pan pewnie cięższy niż reszta z nas. A jeśli chodzi o krzyże, to chyba pan słyszał, że zmieniają nam nazwę na Zarządzanie Przestępczością? Banks kiwnął głową. - Tak.

Hatchley udawał, że odbiera telefon. - Dzień dobry, tu Dział Zarządzania Przestępczością. Czym mogę pani służyć? Za mało zbrodni w pani okolicach? Ach, jej. No cóż, jestem pewien, że uda się jej trochę sprowadzić z East Side Estate. Zaraz się tym zajmę i jeszcze dziś po południu ją do pani prześlemy. Zawsze do usług. Do widzenia, łaskawa pani. Banks zaśmiał się. - A co więcej - ciągnął Hatchley - jeśli tak dalej potrwa, to wkrótce będzie się pan nazywał Starszym Konsultantem do spraw Zbrodni. Drzwi otworzyły się i pojawiła się w nich posterunkowa Sexton. Hatchley trącił Banksa łokciem. - O jest. Piękność Komendy w Eastvale. - Odwal się, sierżancie - rzuciła, a potem zwróciła się do Banksa. - Sir, mamy pilną wiadomość od sierżant Cabbot z Harkside. Chce, żeby pan tam jak najprędzej przyjechał. Twierdzi, że chłopiec nazwiskiem Adam Kelly ma panu coś do powiedzenia.

Telegram w charakterystycznej, pomarańczowej kopercie przyszedł nie wiadomo dlaczego na adres sklepu. Pamiętam datę: była to Niedziela Palmowa, osiemnasty kwietnia 1943 roku. Mamusia i ja właśnie wróciłyśmy z kościoła. Tego dnia Gloria była w pracy, więc musiałam z ciężkim sercem opuścić zapłakaną matkę i pójść na Farmę na Wzgórzu. Chociaż popołudnie było chłodne, spociłam się jak mysz, biegnąc tam. Gloria właśnie zbierała jajka w kurniku. Trzymała jedno w ręku i uniosła ją, żeby mi je pokazać. - Jeszcze ciepłe - powiedziała. - Dopiero co złożone. Ale co ty tutaj robisz, Gwen? Zasapana, podałam jej telegram. Kiedy go przeczytała, zbladła i osunęła się pod cienką, drewnianą ścianę. Zaskrzypiał gwóźdź, a kury zagdakały. Papier wyleciał jej z ręki i pofrunął na ziemię. Nie płakała jeszcze, ale z jej ust wyrwał się cichy jęk. - Nie - szepnęła. - Nie. - Prawie jakby się tego spodziewała. Potem zaczęła się trząść. Chciałam do niej podejść, ale coś powiedziało mi, że nie powinnam. Jeszcze nie teraz, nie w chwili, kiedy targają nią pierwsze spazmy bólu. Zacisnęła drugą dłoń, rozgniatając jajko. Popłynęło jaskrawe żółtko, plamiąc jej delikatną rękę, a długie gluty białka spłynęły na rozsypaną na podłodze słomę.

Dom Kellych stał w samym środku rzędu szeregowców przy drodze drugiej klasy na wschód od Harkside. Po drugiej stronie znajdowało się przedszkole, a obok niego płatny parking, przeznaczony dla turystów, żeby odciążyć trochę centrum miasta. Za parkingiem łąka pełna jaskrów i koniczyny opadała na wschód ku granicy Zachodniego Yorkshire i brzegom zalewu Linwood. Drzwi otworzyła pani Kelly i poprosiła ich do środka. Banks natychmiast wyczuł napięcie. Była tu awantura; znał tę atmosferę z dzieciństwa, a bury zazwyczaj udzielała mu matka. Chociaż nigdy nie zostało to stwierdzone otwarcie, Banks wiedział, że zdaniem jego ojca utrzymywanie dyscypliny w domu należy do kobiety. Tylko wtedy, gdy Banks zachował się krnąbrnie albo usiłował stawiać opór, ojciec się włączał i rozwiązywał sprawę za pomocą pasa. - Nic nie chce gadać - powiedziała pani Kelly. Była to nieatrakcyjna, znękana kobieta, która właśnie przekroczyła trzydziestkę, przedwcześnie postarzała, z zaniedbanymi włosami i znużoną twarzą. - Zaczęłam go wypytywać, jak wrócił do domu na lunch, a on poleciał na górę do swojego pokoju. Nie poszedł do szkoły i nie schodzi na dół. - A o co chodziło, pani Kelly? - zapytał Banks. - O to, co ukradł. - Ukradł? - Tak, znalazłam to, jakem sprzątała jego pokój. Z tego... tego tam szkieletu. Zostawiłam tam, gdzie leżało. Nie chcę tego dotykać. A tak się starałam go dobrze wychować. Ale nie jest mi łatwo samej. - Proszę się uspokoić, pani Kelly - odezwała się Annie, podchodząc do gospodyni i kładąc jej rękę na ramieniu. - Nikt pani o nic nie obwinia. Ani Adama. Pragniemy tylko rozwikłać tę sprawę. W pokoju było gorąco, a w telewizji kobieta wyjaśniała, jak zrobić doskonały suflet. Zrobiło się już późne popołudnie, a okna wychodziły na wschód, więc panował tu półmrok. Bank czuł, że ogarnia go klaustrofobia. - Czy mogę do niego pójść? - zapytał. - Nic pan z niego teraz nie wydobędzie. Zamknął się w sobie. - Ale mogę spróbować? - Proszę bardzo. Na górze po lewej. Banks rzucił okiem na Annie, która przekonywała właśnie panią Kelly, żeby usiadła w fotelu, a potem ruszył na górę wąskimi, pokrytymi wykładziną dywanową

schodami. Zapukał do drzwi Adama, nie uzyskał odpowiedzi, więc uchylił je nieco i zajrzał do środka. - Adam? - zaczął. - Nazywam się Banks. Pamiętasz mnie? Adam leżał na boku w swoim wąskim łóżku. Odwrócił się powoli, przetarł oczy przedramieniem i zapytał: - Nie przyszedł pan mnie aresztować, prawda? Nie chcę iść do więzienia. - Nikt cię nie zabierze do więzienia, Adamie. - Ja nie chciałem zrobić nic złego, przysięgam. - Proponuję, żebyś się trochę uspokoił, a potem opowiesz mi, co się stało, i zaraz wszystko sobie uporządkujemy. Mogę wejść? Adam usiadł. Był to jasnowłosy chłopiec w okularach o grubych szkłach, miał piegi i odstające uszy. Typowa ofiara docinków, która zazwyczaj szuka ucieczki w świecie wyobraźni. Takich mniej więcej jak on Banks bronił w szkole przed brutalnymi kolegami. Oczy miał zaczerwienione od płaczu. - Chyba tak - powiedział. Banks wszedł do małego pokoiku. Nie było tu krzeseł, więc usiadł w nogach łóżka. Na ścianach wisiały plakaty z muskularnymi bohaterami ze świata fantasy, dzierżącymi potężne miecze. Na biurku stał niewielki komputer, a obok łóżka piętrzył się stosik starych komiksów. Nic więcej się już tu nie mieściło. Banks zostawił drzwi otworem. - Czy możesz mi o tym opowiedzieć? - zapytał. - Myślałem, że tam jest magia - powiedział Adam. - Talizman. Dlatego tam poszedłem. - Poszedłeś? Dokąd? - Do Hobb's End. To magiczne miejsce. Zostało zniszczone w bitwie między dobrem a złem, ale magia pozostała. Myślałem, że mnie uczyni niewidzialnym. - Za dużo czyta tych swoich komiksów - odezwał się oskarżycielski głos. Banks odwrócił się i zobaczył w drzwiach panią Kelly. Annie podeszła do niej. - Ma pstro w głowie - ciągnęła matka Adama. - Dungeons and dragons, Conan Barbarzyńca. Myst. Riven. Stephen King i Clive Barker. No, ale tym razem posunął się już za daleko. Banks odwrócił się. - Pani Kelly - zaczął - proszę pozwolić mi porozmawiać z Adamem bez świadków. Przez chwilę stała w drzwiach z rękoma założonymi na piersiach, potem

prychnęła z niesmakiem i poszła. - Przepraszam - bezgłośnie powiedziała Annie do Banksa i ruszyła za nią. Banks zwrócił się znowu do chłopca. - A więc, Adamie, uważasz się za czarnoksiężnika. Chłopiec popatrzył na niego nieufnie. - Coś tam o tym wiem. - Czy możesz opowiedzieć mi, co się wydarzyło w Hobb's End tego dnia, kiedy spadłeś? - Już przecież mówiłem. - Nie wszystko. Adam przygryzł dolną wargę. - Coś tam znalazłeś, prawda? Adam kiwnął głową. - Pokażesz mi to? Chłopiec zastanawiał się przez chwilę, a potem sięgnął pod poduszkę i wyjął jakiś mały przedmiot. Zawahał się, ale w końcu podał go Banksowi. Był to, na pierwszy rzut oka, metalowy guzik. Zardzewiały, pokryty warstwą zaschłego błota, ale najwyraźniej guzik. - Gdzie go znalazłeś, Adamie? - Sam mi wpadł do ręki, przysięgam. Banks odwrócił się, żeby ukryć uśmiech. Gdyby dostawał pensa, ilekroć słyszał te słowa od oskarżonego o kradzież, byłby już milionerem. - Dobrze - powiedział. - Co robiłeś, kiedy ci wpadł do ręki? - Wyciągałem ją z błota. - Czy był w dłoni szkieletu? - Chyba tak. - Jak gdyby ofiara trzymała go w ręku? - Co? - Nieważne. Dlaczego nie powiedziałeś nam o tym wcześniej? - Myślałem, że to jest ta rzecz, dla której tam poszedłem. Talizman. Niełatwo go zdobyć. Należy przedostać się przez Zasłonę na poziom siódmy. W tym celu trzeba dokonać poświęcenia i przezwyciężyć strach. Banks nie miał pojęcia, o co chłopcu chodzi. W wyobraźni Adama stary guzik najwyraźniej przybrał jakieś cechy magiczne z powodu tego, w jaki sposób wpadł w jego ręce. Ale to było nieważne. Liczyło się, że chłopiec zabrał ten guzik z dłoni Glorii

Shackleton. - Bardzo dobrze zrobiłeś - powiedział Banks. - Ale powinieneś był przekazać mi tę rzecz, kiedy po raz pierwszy do ciebie przyszedłem. To nie jest to, czego szukałeś. Adam wyglądał na rozczarowanego. - Nie? - To nie talizman, tylko stary guzik. - Ale jest ważny? - Jeszcze nie wiem, ale możliwe, że tak. - Kim on był? Wie pan? No, ten szkielet? - Należał do młodej kobiety. Adam przez chwilę przetrawiał tę informację. - Ładnej? - Moim zdaniem tak. - Długo tam leżała? - Od czasów wojny. - Czy to Niemcy ją zabili? - Nie sądzę. Jeszcze nie wiemy, kto. - Położył sobie guzik na otwartej dłoni. Ale to może nam pomóc w odkryciu prawdy. Dzięki tobie. - Ten ktoś z pewnością już teraz nie żyje. - Prawdopodobnie - przyznał Banks. - Mój dziadek zginął podczas wojny. - Bardzo mi przykro, Adamie. - Banks wstał. - Możesz już zejść na dół, jeśli chcesz. Nikt ci nie zrobi nic złego. - Ale mama... - Trochę się pogniewała, to wszystko. - Banks zatrzymał się w drzwiach. - Kiedy byłem chłopcem w twoim wieku, ukradłem kiedyś pierścionek u Woolwortha. Był plastikowy i niewiele wart, ale zostałem złapany. - Banks pamiętał, jakby to było wczoraj: cuchnący papierosami oddech detektywów sklepowych, ich masywne postacie, kiedy stali nad nim w ciasnym, trójkątnym pokoiku wciśniętym pod ruchome schody; brutalność, z jaką go potraktowali, i swój strach, że go pobiją albo będą molestować i że wszyscy pomyślą, iż zasłużył na to, bo jest złodziejem. Wszystko z powodu plastikowego pierścionka. A jemu wcale tak naprawdę na nim nie zależało. Chciał się tylko popisać. - I co dalej? - zapytał Adam.

- Kazali mi podać imię i nazwisko, a moja mama musiała do nich przyjść na rozmowę. Odebrała mi kieszonkowe i nie pozwalała wychodzić z domu przez miesiąc. - Przeszukali go bezceremonialnie, wyciągając zawartość kieszeni: sznurek, scyzoryk, karty ze zdjęciami graczy w krykieta, kawałek ołówka, mordoklejki, drobne na bilet do domu i papierosy. To właśnie dlatego matka zatrzymała mu kieszonkowe: detektywi od Woolwortha powiedzieli jej o papierosach. Które pewnie sami wypalili. Zawsze uważał, że było to niesprawiedliwe, że papierosy nie miały z tym nic wspólnego. Powinni go ukarać za kradzież pierścionka, ale wypadało zostawić mu papierosy. Oczywiście, w dalszych latach życia spotykał się z następnymi przykładami na to, że w życiu nie ma co liczyć na sprawiedliwość, przy czym niektóre stanowiły owoc jego własnych działań. Musiał przyznać, że zdarzało się, iż kiedy kogoś aresztował za wykroczenie drogowe i znalazł kilka gramów koki albo haszyszu, dodawał to do listy zarzutów. - Niemniej jednak - ciągnął - potrzebowałem sporo czasu, żeby zrozumieć, dlaczego tak bardzo gniewała się z powodu czegoś tak mało ważnego, jak plastikowy pierścionek. - Dlaczego? - Bo czuła wstyd. Upokarzało ją to, że musiała tam pójść i wysłuchiwać, jak ci faceci tłumaczą jej, iż jej syn jest złodziejem. Że traktują to tak, jakby to była jej wina, i że powinna dziękować im za to, iż nie wezwali policji. I wcale nie liczyło się to, że nie zrobiłem nic takiego strasznego. Wstydziła się też, że jej syn jest zdolny do takich rzeczy. I martwiła się, że może to dopiero początek, że nauczę się kraść. - Ale został pan gliną, a nie złodziejem. Banks uśmiechnął się. - Tak, jestem gliną. Dlatego zejdź teraz na dół i zobaczymy, co się da zrobić, żeby twoja matka potraktowała cię łagodniej niż moja mnie. Adam zawahał się, ale w końcu zeskoczył z łóżka. Banks odsunął się na bok i puścił chłopca przodem po wąskich schodkach. Matka Adama szykowała w kuchni herbatę, a Annie rozmawiała z nią, opierając się o blat. - Ach, więc zdecydowałeś się do nas przyjść, paskudo - powiedziała pani Kelly. - Przepraszam, mamo. Zmierzwiła mu włosy. - No, niech ci będzie. Tylko nie rób już tego więcej. - Mogę wziąć sobie colę?

- Jest w lodówce. Adam odwrócił się do lodówki, a Banks do niego mrugnął. Chłopiec zaczerwienił się, ale odpowiedział uśmiechem.

8 Tego wieczora Vivian Elmsley zasiadła ze szklaneczką dżinu z tonikiem do oglądania wiadomości telewizyjnych. Zauważyła, że od czasu, kiedy wspomnienia stały się bardziej niepokojące, coraz częściej zdarza się jej popijać. Chociaż stanowiło to jedynie niewielki wyłom w jej żelaznej dyscyplinie i chociaż pozwalała sobie na powrót do przeszłości tylko pod koniec dnia, i tak był to niepokojący znak. Oglądanie wiadomości stało się dla niej czymś w rodzaju ponurego obowiązku spełnianego Z niezdrową fascynacją. To zaś, co ujrzała dzisiaj, wstrząsnęło nią do samej głębi. Pod koniec programu, po wiadomościach ze świata i skandalach rządowych, na ekranie pojawił się znajomy widok. Młoda jasnowłosa kobieta, trzymająca w ręku mikrofon. Stała w Hobb's End, gdzie ekipa techników w białych kombinezonach i kaloszach wciąż przekopywała ruiny. - Dzisiaj - zaczęła reporterka - nastąpił kolejny niezwykły zwrot w śledztwie prowadzonym na północy Anglii. Policjanci badający sprawę ludzkich kości znalezionych przez miejscowego ucznia są prawie pewni, że ustalili tożsamość ofiary. Nie dalej niż godzinę temu nadinspektor Alan Banks, który prowadzi śledztwo, zgłosił się do naszego miejscowego biura. - Na ekranie ponownie pojawiło się studio, a kamera skierowała się na szczupłego, ciemnowłosego mężczyznę o intensywnie niebieskich oczach. - Czy może nam pan powiedzieć, w jaki sposób dokonano odkrycia? - spytała reporterka. - Tak. - Banks spojrzał prosto w kamerę, nie uciekał oczami na boki, jak czynią to zazwyczaj amatorzy, pojawiający się w telewizji. Wyraźnie miał już w tym doświadczenie. - Kiedy ustaliliśmy tożsamość mieszkańców domku z lat drugiej wojny światowej, okazało się, że jedna z takich osób, nazwiskiem Gloria Shackleton, nie pojawiła się w żadnych dokumentach powojennych. - I to obudziło wasze podejrzenia? Policjant uśmiechnął się. - Oczywiście. Rzecz jasna mogło być wiele po temu powodów i wciąż

sprawdzamy inne możliwości, ale musimy brać pod uwagę fakt, że ta kobieta nie pojawiła się nigdzie, gdyż nie żyła. - Jak długo szczątki przebywały pod ziemią? - Trudno to dokładnie ustalić, ale szacujemy, że mniej więcej od połowy lat czterdziestych. - To bardzo długo. - Owszem. - Czy w takim wypadku ślady nie zacierają się? - Ma pani rację. Ale jestem zadowolony z postępów, jakie poczyniliśmy, i jestem przekonany, że śledztwo posunie się naprzód. Szczątki zostały odkryte nie dalej niż w zeszłą środę i można przyjąć, że w ciągu niecałego tygodnia udało się nam ustalić tożsamość ofiary. Powiedziałbym, że to stosunkowo szybko jak na tego rodzaju sprawę. - A jaki będzie następny krok? - Ustalenie tożsamości mordercy. - Chociaż on albo ona mogą już nie żyć? - Dopóki tego nie wiemy, mamy do czynienia ze sprawą o morderstwo. Jak to mówią w Ameryce, w kwestii morderstwa nie ma przedawnienia. - Czy widzowie mogą w jakiś sposób służyć pomocą? - Owszem, tak. - Banks poprawił się w fotelu. W następnej chwili na ekranie pojawiły się głowa i ramiona kobiety. To chyba niemożliwe? A jednak, chociaż nie było to zdjęcie, widać było wyraźnie, kogo przedstawia: Glorię. Vivian wydała okrzyk i chwyciła się za serce. Gloria. Po tylu latach. Wyglądało to na fragment obrazu. Sądząc z dziwnego kąta nachylenia głowy, Vivian uznała, że Gloria musiała leżeć podczas pozowania. Michael Stanhope? Styl do niego pasował. W tle słychać było głos Banksa: - Jeżeli ktokolwiek rozpozna tę kobietę, która, jak sądzimy, mieszkała w Londynie między 1921 i 1941 rokiem, a następnie w Hobb's End, lub też jeżeli żyją jeszcze jacyś jej krewni, którzy wiedzą coś na jej temat, prosimy o skontaktowanie się z policją Północnego Yorkshire. - Podał numer telefonu. - Brak nam jeszcze wielu informacji - ciągnął - a ponieważ wydarzenia miały miejsce bardzo dawno temu, tym

trudniej jest nam pracować. Vivian wyłączyła telewizor. Przed oczami cały czas miała twarz Glorii, a raczej wizję Stanhope'a, to sprytne połączenie naiwności i rozwiązłości, ten prowokujący uśmiech i obietnicę tajemnych rozkoszy, jakie sugerował. Była to, a zarazem nie była Gloria. Potem Vivian pomyślała z dreszczem lęku: jeżeli zdołali trafić na Glorię, to jak długo trzeba czekać, żeby odkryli ją samą? - Pisało tylko „zaginiony” - upierała się Gloria dwa miesiące później, w samym środku lata 1943 roku. Stałyśmy przy jednym z murków na farmie pana Kilnseya, piłyśmy lemoniadę Tizer i patrzyłyśmy na złocistozielone wzgórza rozciągające się na północny zachód. - Widzisz. „Zaginiony podczas ciężkich walk na wschód od rzeki Irrawadda w Birmie”. Gdziekolwiek by to miało być. Kiedy syn pana Kilnseya zginął pod El Alamein, powiedzieli wprost, że nie żyje, a nie, że zaginął. Od czasu zawiadomienia o zniknięciu Matthew najbardziej trzymały nas przy życiu próby zdobycia jak największej ilości informacji na temat tego, co mogło się z nim stać. Najpierw pisałyśmy listy, a potem nawet zadzwoniłyśmy do ministerstwa. Ale oni nie chcieli nic powiedzieć. „Zaginął” i to wszystko, a nikt nie wydawał się wiedzieć nic konkretnego na temat okoliczności jego zniknięcia ani też gdzie może teraz być, jeżeli jeszcze żyje. Nawet jeśli coś wiedzieli, to nie byli skłonni tego ujawnić. Jedyne, co nam się udało wydobyć od mężczyzny, który odebrał telefon, to informacja, że okolice, w których zaginął Matthew, znajdowały się teraz w rękach Japończyków, więc nie ma mowy o poszukiwaniach ciał. Tak, przyznał, że potwierdzono pewną ilość ofiar, ale Matthew nie było pośród nich. I chociaż istnieje prawdopodobieństwo, że został zabity, powiedział na koniec, jest również możliwe, że trafił do niewoli. Nic więcej nie dało się z niego wyciągnąć. Po tej rozmowie Gloria zaczęła rozmyślać nad tym, co robić dalej. - Chyba powinnyśmy tam pojechać - powiedziała, zgniatając list w kulkę. - Gdzie? Do Birmy? - Nie, głuptasie. Do Londynu. Należałoby pojawić się tam osobiście i przyprzeć kogoś do muru. Wydobyć jakieś informacje. - Ależ oni nie zechcą z nami rozmawiać - zaprotestowałam. - Poza tym chyba wcale nie są teraz w Londynie. Wszystkie rządowe instytucje porozmieszczane są w różnych częściach kraju. - Ale ktoś tam na pewno został - sprzeciwiła się Gloria. - To logiczne. Nawet

jeśli jest to tylko minimum personelu. Rząd nie może się tak po prostu spakować i wszystko zostawić. Zwłaszcza ministerstwo wojny. W końcu przecież chodzi o Londyn. Jest wciąż stolicą Anglii. Jeżeli mamy znaleźć jakieś wyjaśnienia, to tylko tam. Nie sposób było z nią dyskutować. - Nie wiem - powiedziałam. - Nie mam najmniejszego pojęcia, od czego zacząć. - Od Whitehall - odparła, kiwając głową. - Tam pójdziemy najpierw. Mówiła z taką pewnością siebie, że nie wiedziałam, co mam jej odpowiedzieć. Przez resztę miesiąca próbowałam przekonać Glorię, żeby nie jechała do Londynu, ale ona była nieugięta. Kiedy już sobie to wbiła do głowy, wiedziałam, że w żaden sposób nie da się jej powstrzymać. Nawet Cynthia, Alice i Michael Stanhope twierdzili, że tylko straci czas. Pan Stanhope nie przepadał za urzędnikami rządowymi i zapewnił nas, że nic nam nie pomogą. Gloria oznajmiła, że jeśli nie chcę jej towarzyszyć, to proszę bardzo, ona pojedzie sama. Wstyd mi było się przyznać, że nigdy nie byłam w Londynie, nawet przed wojną, i że perspektywa podróży wydawała mi się przerażająca. Równie dobrze mogłabym pojechać na księżyc. W końcu ustaliłyśmy termin wyjazdu na wrzesień. Gloria zdecydowała, że najlepiej będzie, jeśli pojedziemy i wrócimy pociągiem nocnym. W ten sposób wystarczy, że przełoży swoje półtora wolnego dnia na środek tygodnia i nie będzie musiała prosić pana Kilnseya o więcej urlopu w tak gorącym okresie. Ku jej zdziwieniu pan Kilnsey powiedział, że może być nieobecna dłużej, jeśli ma na to ochotę. Od czasu kiedy stracił Josepha pod El Alamein, stał się znacznie życzliwszy i rozumiał jej ból. Jednak postanowiłyśmy trzymać się naszego pierwotnego planu, gdyż nie chciałam zostawiać mamusi samej na dłuższy czas. Cynthia Garmen powiedziała, że zajmie się mamusią i sklepem podczas naszej nieobecności. Dodała też, że Norma Prentis jest jej winna jeden dzień pracy w magazynach wojskowych NAAFI w zamian za przypilnowanie dziecka tydzień temu, więc nie jest to żaden problem. Mamusia postanowiła zapłacić za bilety i dała Glorii kilka swoich talonów na ubrania, żeby coś sobie kupiła, jeśli starczy nam czasu na chodzenie po sklepach. Chociaż Gloria przyjęła je z wdzięcznością, tym razem stroje stanowiły ostatnią rzecz, którą się interesowała.

Dochodziła dziesiąta, kiedy Banks znalazł się na szczycie wzgórza i ujrzał

Edynburg, rozciągający się w oddali w całej swej mglistej okazałości: rzędy domów czynszowych na zboczach wzgórz, ciemną, gotycką wieżyczkę pomnika sir Waltera Scotta, przypominającą rakietę kosmiczną cywilizacji pozaziemskiej, garb skały zwanej Siedzeniem Artura, zamek na wysokiej turni, migoczące w tle morze. Poza jedną lub dwoma krótkimi wizytami w sprawach zawodowych, Banks był tu ostatnio wiele lat temu. Wspomnienie to nawiedziło go, kiedy zjeżdżał na jałowym biegu ze wzgórza, słuchając na stereo „Tupelo Honey” Vana Morrisona. Za czasów studenckich często pojawiał się tu na weekendy i wakacje. Miał wtedy dziewczynę, kruczowłosą piękność imieniem Alison, która mieszkała przy St. Stephen Street. Ale, jak to zwykle bywa z takimi miłościami na odległość, powiedzenie „co z oczu, to z serca” okazało się znacznie prawdziwsze niż „rozstania dodają smaku miłości” i podczas jednej z wizyt Banksa dziewczyna najspokojniej w świecie pojawiła się w pubie z kimś innym. Łatwo przyszło, łatwo poszło, Banks bowiem wtedy interesował się już inną kobietą o imieniu Jo. Próbował przypomnieć sobie, czy Jem kiedykolwiek pojechał z nim do Edynburga, ale za nic nie potrafił nawet wyobrazić sobie Jema poza jego pokojem, chociaż przecież musiał on kupować jedzenie, płyty i narkotyki, a także podpisywać się na liście jako bezrobotny, żeby dostać zasiłek. Banks nie widział go nigdy nawet w hallu. Od czasu do czasu natrafiał na jakichś obcych ludzi wchodzących i wychodzących z pokoju Jema, niekiedy o bardzo dziwnych porach, ale Jem nigdy nie mówił, że ma jakichś innych przyjaciół. Banks bywał w Edynburgu w czasach przed powstaniem filmu „Trainspotting”. Teraz miasto nie wyglądało szczególnie romantycznie, kiedy znalazł się już w dole, pośród ulic ciasno zabudowanych domami z ciemnego kamienia, pokonując liczne ronda i skrzyżowania ze światłami, supermarkety i oznakowane pasami przejścia dla pieszych. Przedostał się przez Dalkeith stosunkowo łatwo, ale zaraz potem popełnił jeden drobny błąd i nagle okazało się, że jedzie autostradą na Glasgow, i musiał pokonać około trzech mil, zanim nie znalazł zjazdu. Elizabeth Goodall mieszkała w pobliżu Dalkeith Road, nieopodal centrum miasta. Poprzedniego wieczora udzieliła mu dokładnych wskazówek przez telefon, więc jeszcze kilka razy zmyliwszy drogę, w końcu znalazł wąską uliczkę z wysokimi kamienicami. Pani Goodall mieszkała na parterze. Zadzwoniwszy do drzwi, Banks nie musiał długo czekać, aż nadejdzie. Poprowadziła go do wysokiego pokoju dziennego,

pachnącego lawendą i miętą. Wszystkie okna były szczelnie zamknięte i nawet najlżejszy powiew nie mącił ciepłego, uperfumowanego powietrza. Wpadało tu jednak trochę światła dziennego. Tapeta na ścianach miała wzór z gałązek rozmarynu i tymianku. Pietruszki i szałwii też, zdaniem Banksa. Pani Goodall poprosiła go, by zajął miejsce w solidnym, pokrytym adamaszkiem fotelu. Tak jak wszystkie inne siedziska w tym pokoju, jego oparcie i poręcze osłonięte były białymi, koronkowymi pokrowcami. - Nie miał pan trudności, żeby tu trafić? - spytała. - Nie - skłamał Banks. - Dotarłem bez problemu. - Nie prowadzę - rzekła, a w jej głosie słychać było cień akcentu z Yorkshire. Jeśli chcę gdzieś się udać, muszę korzystać z autobusu albo pociągu, ale obecnie rzadko miewam taką potrzebę. - Zatarła swoje małe, pomarszczone dłonie. - No, ale już pan tu jest. Herbaty? - Bardzo chętnie. Znikła w kuchni, a Banks rozejrzał się dookoła. Pokój był czysty i schludny, ale całkowicie pozbawiony charakteru. Kilka oprawnych w ramki fotografii stało na kredensie, ale żadna z nich nie przedstawiała Hobb's End. Jedna oszklona szafka zawierała kilka ozdobnych drobiazgów, w tym także puchary ze srebra i kryształu. To mogłoby skusić włamywacza, pomyślał Banks: stara kobieta, na parterze, a w dodatku całkiem niezły łup. Nie zauważył śladu alarmów i podobnych zabezpieczeń. Pani Goodall weszła powoli do pokoju, niosąc na srebrnej tacy chińską zastawę do herbaty. Postawiła ją na serwetce, przykrywającej niski stolik przed sofą, a potem usiadła, zsuwając razem kolana, i wygładziła spódnicę. Była niewysoka i krępa i mimo upału ubrała się w szarą tweedową spódnicę, białą bluzkę i granatowy sweter. Jej włosy, niedawno potraktowane trwałą, były prawie białe, a fale uczesania wydawały się zamrożone, ostre jak brzytwa, w stylu Margaret Thatcher. Miała wysokie czoło i szare, wodniste oczy, otoczone różowymi obwódkami. Wąskie usta świętoszki pomalowane były czerwoną szminką. - Niech się parzy przez kilka minut, dobrze? - powiedziała. - Potem nalejemy. - Proszę bardzo - zgodził się Banks, starając się usunąć z myśli obraz ich obojga, trzymających cienką rączkę dzbanka i nalewających razem herbatę. - A zatem - rzekła, kładąc złożone dłonie na kolanach - zaczynajmy. W rozmowie telefonicznej wspomniał pan o Hobb's End, ale nic więcej nie uznał pan za stosowne zdradzić. Co chciałby pan wiedzieć?

Banks pochylił się i oparł przedramiona na udach. Przyszło mu do głowy kilka ogólnych pytań, ale musiał zacząć od czegoś konkretnego, czegoś, co ułatwi tej kobiecie powrót do tamtych czasów. - Pamięta pani Glorię Shackleton? - zapytał. - Mieszkała podczas wojny w Domku przy Moście. Pani Goodall miała taką minę, jakby właśnie napiła się octu. - Oczywiście, że ją pamiętam - powiedziała. - Okropna dziewucha. - Tak? A dlaczego? - Mówiąc bez ogródek, panie komisarzu, można ją określić jako bezczelne ladaco. To było oczywiste. Jej kokieteryjne zachowanie, kąt pochylenia głowy, lubieżny uśmiech. Wiedziałam to od pierwszej chwili. - A gdzie pani spotkała ją po raz pierwszy? - Gdzie? W kościele, oczywiście. Mój ojciec był kościelnym u Świętego Bartłomieja. Chociaż jak taka... wymalowana kokotka ośmieliła się pokazywać w świątyni Pana, jest dla mnie niepojęte. - Zatem poznała ją pani w kościele? - Nie powiedziałam, że ją poznałam, tylko zobaczyłam. Nazywała się jeszcze wtedy Gloria Stringer. - Czy była wierząca? - Żadna prawdziwa chrześcijanka nie obnosiłaby się tak jak ona. - To po co chodziła do kościoła? - Bo mogła tam spotkać Shackletonów, oczywiście. Zagięła na nich parol. - Pochodziła z Londynu? - Tak utrzymywała. - Czy mówiła cokolwiek o swoim pochodzeniu i rodzinie? - Nie mnie, chociaż pamiętam niejasno, że ktoś stwierdził, iż jej rodzice zginęli w nalocie. - Przyjechała do Hobb's End w ramach Pomocniczej Służby Kobiet? - Tak. Należała do niej. Może herbaty? - Poproszę. Pani Goodall wyprostowała się sztywno i nalała. Filiżanki - z talerzykami z kompletu - były maleńkie, cieniutkie, kremowe z różyczkami malowanymi wewnątrz i na zewnątrz, złotą obwódką i uszkami tak małymi, że Banks nie mógłby przesunąć przez nie palca. Nawet jedna kropla nie splamiła nieskazitelnej, białej, koronkowej

serwetki. - Mleka? Cukru? - Nie, dziękuję. Zmarszczyła brwi, jakby obudziło to jej dezaprobatę. Wszelkie inne dodatki poza mlekiem i dwoma kostkami cukru także prawdopodobnie oznaczałyby dla niej brak patriotyzmu. - Oczywiście - podjęła temat - mieliśmy nadzieję, że z czasem spróbuje zmienić się, dostosować swoje zachowanie i wygląd do reguł obowiązujących w społeczności wiejskiej, ale... - Nie usiłowała? - Nie. Ani trochę. - Dobrze ją pani znała? - Panie komisarzu, czy sądzi pan, że mogłabym pragnąć towarzystwa takiej osoby? - Wioska była nieduża, a panie w tym samym wieku. - Byłam o rok starsza. - To przecież nie tak wiele. - Alice... to znaczy, Alice Poole... spędzała z nią sporo czasu. Wbrew moim radom. Jednak Alice zawsze miała niewłaściwe skłonności. - Czyli w ogóle nie miała pani żadnych kontaktów z Glorią? Pani Goodall na chwilę umilkła, jakby zmuszała się do niemiłego wspomnienia. Potem kiwnęła głową. - Owszem, miałam raz. Uznałam za swój obowiązek poinformować ją, że jej zachowanie jest nie do przyjęcia, tak samo jak jej wygląd. - Wygląd? - Tak. Jej stroje, jej kręcenie tyłkiem, fryzura niczym u tandetnej amerykańskiej gwiazdy filmowej. Nie zachowywała się jak dama. Ani trochę. A co gorsza, paliła na ulicy. - Uważała pani to za swój obowiązek? Dlaczego? Czy żywiono wobec niej wrogość we wsi? - Jako członkini kościoła anglikańskiego. - Aha. Czy inne mieszkanki Hobb's End zachowywały się jak damy? Zacisnęła wargi i gniewnym spojrzeniem dała Banksowi do zrozumienia, że dostrzegła arogancję w jego tonie.

- Nie twierdzę, że we wsi nie było elementów niższych, komisarzu. Proszę mnie źle nie rozumieć. Były, oczywiście. Tak jak w każdej wiejskiej społeczności. Jednak nawet niżej urodzeni mogą starać się nabyć choć trochę dobrych manier i zachowywać się przyzwoicie. Czyż nie mam racji? - A jak zareagowała Gloria, kiedy zwróciła jej pani uwagę? Pani Goodall zaczerwieniła się na to wspomnienie. - Wyśmiała mnie. Dałam jej do zrozumienia, że bardzo by jej pomogło, moralnie i co do pozycji towarzyskiej, gdyby została aktywną członkinią Instytutu Kobiecego i Stowarzyszenia Misjonarzy. - I co ona na to? - Nazwała mnie wścibską intrygantką i oznajmiła, że jedyna pozycja, jaka ją interesuje, to „na misjonarza” i nie w kościele. Słyszał pan coś podobnego? I użyła przy tym gorszego języka niż najniższa pracownica w przędzalni. Chociaż starała się, udawać kogoś innego, wtedy pokazała, kim jest naprawdę. - Jak to? - O, miała te swoje miny i pozy. Starała się mówić tak, jak w radio. Nie tak jak teraz, oczywiście, ale tak jak wtedy, kiedy ludzie mówili tam poprawnie. Ale widać było, że to nienaturalne. Z pewnością ćwiczyła się w sztuce imitacji i oszustwa. - Wyszła za Matthew Shackletona? Pani Goodall wciągnęła powietrze z głośnym świstem. - Tak. Byłam na ich ślubie. I muszę powiedzieć, że chociaż Matthew był tylko synem sklepikarza, to popełnił mezalians, wybierając sobie tę dziewczynę. To był wyjątkowy chłopiec. Spodziewałam się, że znajdzie sobie kogoś ciekawszego. - Wie pani coś na temat ich związku? - Wkrótce po ich ślubie wysłano go zagranicę. Zaginął podczas walk, biedak. Zaginiony, prawdopodobnie zabity. Banks zmarszczył brwi. - Kiedy to się stało? - Kiedy zaginął? - Właśnie. - Jakoś tak w 1943 roku. Był na Dalekim Wschodzie. Wpadł w ręce Japończyków. - Zadrżała lekko. - I co się z nim dalej stało? - Nie mam pojęcia. Przypuszczam, że zginął.

- Przestała się pani z nimi kontaktować? Przekręciła sobie obrączkę na palcu. - Tak. Mój mąż, William, brał udział w tajnych pracach na froncie krajowym i na początku 1944 roku posłano go do Szkocji. Pojechałam razem z nim. Moi rodzice przenieśli się do nas i nie mieliśmy nic więcej wspólnego z Hobb's End. Wciąż jeszcze utrzymuję kontakt z Ruby Kettering i Alice Poole, ale tylko z nimi. To było tak dawno temu. My kobiety nie zajmujemy się stale wojną tak jak mężczyźni, którzy po dziś dzień organizują spotkania z kolegami z wojska. - Czy Gloria miała romanse z kimś innym poza Matthew? Pani Goodall pociągnęła nosem. - Bez wątpienia. - Z kim? Urwała na moment, jakby chciała dać mu do zrozumienia, że nie powinna tego zdradzać, a potem wypowiedziała tylko jedno słowo: - Żołnierze. - Jacy żołnierze? - Była wojna, panie nadinspektorze. Wbrew temu, co pan sobie może wyobrażać, nie każdy mężczyzna w siłach zbrojnych walczył na froncie ze Szwabami i Japsami. Niestety. Wszędzie było pełno żołnierzy, a co więcej, nie tylko Brytyjczyków. - A co to byli za żołnierze? Po raz pierwszy podczas ich rozmowy pani Goodall pozwoliła sobie na uśmieszek. Zyskała tym sobie ogromną sympatię Banksa. - Spragnieni seksu, za dobrze opłacani i znaleźli się tutaj. - Amerykanie? - Tak. RAF oddał Las Jarzębinowy amerykańskim siłom powietrznym. - Czy często widywała pani tych Amerykanów? - O, tak. Przychodzili na piwo do naszych pubów albo na tańce w sali parafialnej. Niektórzy nawet pojawiali się w niedzielę na mszy. Mieli swoją własną w bazie, ale kościół Świętego Bartłomieja był stary i bardzo piękny. Wielka szkoda, że został rozebrany. - Czy Gloria przyjaźniła się z tymi Amerykanami? - Z kilkoma. I chyba nie muszę panu mówić, jakie możliwości dawał tak duży obszar jak Las Jarzębinowy. Banks zastanawiał się, czy uznałaby pozytywną odpowiedź za przyznanie się do

osobistych doświadczeń. Zdecydował więc nie ryzykować. - Czy interesowała się kimś szczególnie? - zapytał. - Nie wiem nic z pierwszej ręki. Trzymałam się od nich z dala. Cynthia Garmen twierdziła, że miała ich kilku. Tyle że Cynthia nie była zbyt gadatliwa. I dobrze wiadomo dlaczego. - Tak? - W końcu przecież poślubiła jednego z nich. Wyjechała do Pensylwanii czy gdzieś tam. - A więc Gloria nie miała nikogo na serio? - Och, nie wątpię, że jej związki były tak poważne, jak tylko możliwe dla takiej kobiety jak Gloria Shackleton. Mężatka. - Ale przecież mówiła pani, iż sądziła, że jej mąż nie żyje. - Zaginiony, przypuszczalnie zabity. To niezupełnie to samo. Poza tym, to żadne usprawiedliwienie. - Pani Goodall milczała przez chwilę, a potem spytała: - Czy ja mogłabym się od pana czegoś dowiedzieć, panie nadinspektorze? - Ależ oczywiście. - Dlaczego wypytuje mnie pan o tę dziewczynę po tylu latach? - Nie oglądała pani wiadomości? - Wolę czytać biografie. - A gazety? -

Czasami.

Ale

głównie

nekrologi.

Do

czego

pan

zmierza,

panie

nadinspektorze? Czyżbym o czymś nie wiedziała? Banks opowiedział o wyschnięciu zalewu i odkryciu szczątków, przypuszczalnie należących do Glorii. Pani Goodall pobladła i zacisnęła palce na srebrnym krzyżyku, który miała na szyi. - Nie lubię oczerniać zmarłych - mruknęła. - Powinien mi pan był powiedzieć to wcześniej. - Czy zmieniłaby pani coś w swoich wypowiedziach? Urwała na chwilę, a potem westchnęła i odrzekła: - Prawdopodobnie nie. Zawsze uważałam, że należy trzymać się prawdy. Jedyne, co mogę powiedzieć, to to, że Gloria Shackleton żyła i miała się nieźle, kiedy William i ja opuszczaliśmy Hobb's End w maju 1944 roku. - Dziękuję pani - rzekł Banks. - To nam pozwoli nieco zawęzić czas. Czy wie pani coś na temat jej wrogów?

- Tak naprawdę, to nic. Nie znam nikogo, kto uczyniłby to, co pan przed chwilą opisał. Wiele osób tak jak ja nie aprobowało jej. Ale to coś zupełnie innego. Nie morduje się ludzi za to, że nie chcą przystąpić do Instytutu Kobiecego. Czy mogę coś zasugerować? - Proszę bardzo. - Biorąc pod uwagę płochość Glorii, nie sądzi pan, że mogła to być crime passionell? - Może. - Banks poprawił się i założył nogę na nogę. Pani Goodall dolała mu herbaty. Była letnia. - A co pani powie na temat Michaela Stanhope? - zapytał. Uniosła brwi. - To już drugi. - Drugi? - Zdeprawowany, zwyrodniały, mogłabym mnożyć przymiotniki bez końca. Pasowali do siebie jak ulał, on i Gloria Shackleton. Widział pan któreś z jego tak zwanych dzieł sztuki? Banks kiwnął głową. - Jedno z nich przedstawia Glorię nago. Wiedziała coś pani na ten temat? - Nie da się ukryć, że wcale mnie to nie dziwi, ale nie. Proszę mi wierzyć, jeżeli taki obraz istnieje, to w Hobb's End nic o tym nie wiedzieliśmy. A przynajmniej nie wtedy, gdy ja tam mieszkałam. - Sądzi pani, że Gloria miała romans z Michaelem Stanhope? - Trudno powiedzieć. Biorąc pod uwagę to, że byli do siebie bardzo podobni, nie wykluczałabym tego. Dużo czasu spędzali razem. Pili. Ale jak sobie przypominam, Gloria nie miała aż tak wyrafinowanych zamiłowań, by zainteresować się pokręconym, stale pijanym i zdeprawowanym artystą. - Czy Gloria i Matthew mieli dzieci? - O ile wiem, to nie. - Ale wiedziałaby pani? - Tak sądzę. Trudno coś podobnego ukryć w małej wiosce. Dlaczego pan pyta? - Autopsja wykazała coś takiego, to wszystko. - Banks podrapał maleńką bliznę, którą miał obok prawego oka. - Ale nikt nic nie wie na ten temat. - Mogła mieć dziecko po naszym wyjeździe w 1944 roku. - To możliwe. Albo urodziła przed przyjazdem do Hobb's End i poślubieniem Matthew Shackletona. Bądź co bądź miała dziewiętnaście lat, kiedy przyjechała do

wioski. Może zostawiła dziecko i jego ojca w Londynie. - Ale... ale to znaczy... - Co znaczy, pani Goodall? - Nigdy nie wierzyłam, żeby Matthew był jej pierwszą zdobyczą. Ale dziecko...? To oznaczałoby, że była już mężatką i biorąc ślub z Matthew popełniła bigamię? - Jeszcze jeden grzech - powiedział Banks. - Ale niekoniecznie. Myślę, że i wtedy, w tych dawnych, dobrych czasach, niekiedy zdarzało się, że na świecie pojawiały się dzieci nieślubne. Usta pani Goodall zacisnęły się w wąską, czerwoną linię. Po chwili powiedziała wreszcie: - Nie podoba mi się pańska ironia, nadinspektorze, ani też pańskie prostactwo. Wtedy było lepiej. Prościej. Jaśniej. Panował porządek. A duch patriotyzmu łączył ludzi. Ze wszystkich klas społecznych. Może sobie pan mówić, co chce. - Bardzo mi przykro, pani Goodall, nie chciałem być złośliwy, ale próbuję rozwiązać bardzo niemiłą sprawę morderstwa, a co więcej, nie wiadomo, czy mi się to uda, gdyż zostało ono popełnione bardzo dawno temu. Sądzę, że ofiara zasługuje na uczciwe starania z mojej strony bez względu, co pani o niej myśli. - Ma pan rację. Przepraszam. Gloria Shackleton nie zasłużyła na to, co się z nią stało. Ale bardzo mi przykro, nie mogę panu więcej pomóc. - Czy znała pani siostrę Matthew, Gwynneth? - Gwen? O tak. To była cicha dziewczyna, zawsze z nosem w książkach. Wyobrażałam sobie, że zostanie nauczycielką albo kimś w tym rodzaju. A może nawet profesorem uniwersytetu. Ale przez całą wojnę pracowała w sklepie, równocześnie opiekując się swoją matką, i brała też udział w nocnych dyżurach pożarniczych. Gwen nie należała do dziewczyn, które unikają swoich obowiązków. - Czy wie pani, co się z nią stało? Czy jeszcze żyje? - Niestety straciłyśmy kontakt, kiedy William i ja wyjechaliśmy do Szkocji. Nie przyjaźniłyśmy się zbytnio, chociaż Gwen regularnie chodziła do kościoła i pisywała do gazetki parafialnej. - A czy ona i Gloria lubiły się? - Musiały poniekąd, bo w końcu należały do tej samej rodziny. Ale były jak ogień i woda. Mówiło się też, że Gloria demoralizuje Gwen. Bez przerwy chodziły razem na tańce do Harkside albo do kina. Przed pojawieniem się Glorii Gwen unikała kontaktów towarzyskich; wolała spędzać czas samotnie lub w towarzystwie książek.

Ale też zawsze łatwo ulegała wpływom. Chociaż z początku mogło się wydawać, że wzięła Glorię pod swoje skrzydła, że tak powiem, wkrótce stało się jasne, kto kogo tu zdominował. - Jak przedstawiała się różnica wieku między nimi? - Gwen była dwa albo trzy lata młodsza, ale proszę mi wierzyć, to bardzo duża różnica w tym wieku. - Jak wyglądała? - Gwen? Była raczej przeciętna, jeżeli nie weźmie się pod uwagę oczu. Miała niezwykłe oczy, takie ukośne. I była wysoka. Wysoka i niezręczna. Chuda. - A Matthew? - Pełen fantazji, przystojny. Bardzo dojrzały. Obdarzony rozsądkiem ponad wiek. - Znowu pozwoliła na to, by przez jej twarde rysy przemknął uśmieszek. Gdybym nie poznała mojego Williama i ta Stringer nie pojawiła się na scenie... kto wie? No, ale od razu wpadł w jej pazurki i na tym się skończyło. Banks pozwolił, by cisza przedłużyła się. W tle słychać było tykanie zegara. - Jeżeli pan pozwoli, panie komisarzu - powiedziała wreszcie pani Goodall. Jestem już bardzo zmęczona. Tyle wspomnień. Banks wstał. - Tak, oczywiście. Przepraszam, że zabrałem pani dużo czasu. - Nie ma za co. Obawiam się, że przejechał pan taki szmat drogi na darmo. Banks wzruszył ramionami. - Taka już jest nasza praca. Poza tym bardzo mi pani pomogła. - Jeżeli będzie pan czegoś jeszcze ode mnie potrzebował, proszę zadzwonić. - Dziękuję. - Banks zerknął na zegarek. Zbliżała się pierwsza. Pora zjeść lunch, a potem czeka go długa podróż powrotna.

Pojechałyśmy nocnym pociągiem ze stacji w Leeds, gdzie na peronie tłoczyli się młodzi żołnierze. Pociąg pojawił się zaledwie z godzinnym opóźnieniem, a my, popychane i potrącane przez tłum, czułyśmy się jak korki na rwącej rzece. Bałam się, że wpadniemy między wagony i przejadą nas wielkie, żelazne koła, ale trzymałyśmy się siebie kurczowo pośród napierającego tłumu i w końcu zdołałyśmy się dostać, albo raczej pozwoliłyśmy się wepchnąć na siedzenia ciasnego przedziału, który wkrótce stał się jeszcze bardziej zapchany.

Minęła jeszcze godzina, aż wreszcie lokomotywa jęknęła i ruszyliśmy. Od dziecka uwielbiałam jeździć pociągiem, kochałam jego łagodne kołysanie, monotonne stukanie kół i widoki przesuwające się za oknem jak we śnie. Ale tym razem wszystko było inaczej. Wiele pociągów uległo uszkodzeniom, a większość warsztatów kolejowych przerobiono na fabryki amunicji. W rezultacie używano lokomotyw, które, gdyby nie wojna, nadawałyby się wyłącznie na złom. Ta szarpała nieznośnie i nigdy nie osiągnęliśmy szybkości, podczas której słyszy się ten rytmiczny stukot. Panował taki tłok, że nawet nie dało się spać. A przynajmniej dla mnie było to niemożliwe. Nie mogłam też czytać. Rolety zostały opuszczone i cały przedział oświetlał tylko niesamowity, błękitny punkt światła tak słabego, że z trudem widziało się twarz osoby siedzącej naprzeciwko. Brakowało również wagonu restauracyjnego. Przez jakiś czas rozmawiałyśmy z dwoma młodymi żołnierzami, którzy częstowali nas papierosem za papierosem. Myślę, że wtedy właśnie zaczęłam palić, z najzwyklejszych nudów. Nawet chociaż pierwszych kilka pociągnięć przyprawiło mnie o mdłości i zawrót głowy, paliłam dalej. Było to przynajmniej jakieś zajęcie. Żołnierze współczuli nam i życzyli powodzenia, kiedy Gloria opowiedziała im o Matthew. Potem ludzie zaczęli milknąć; każdy zapadał się w swój własny świat. Dla mnie polegało to na tym, że zacisnęłam zęby i przeczekiwałam tę niekończącą się podróż, stałe, niewyjaśnione opóźnienia, szarpnięcia przy zatrzymaniu się i przy ruszaniu. Glorii udało się po jakimś czasie zapaść w sen i głowa osuwała jej się powoli na bok, aż wreszcie oparła się policzkiem o moje ramię, a ja poczułam ciepły oddech na szyi. Nie mogłam zasnąć. Zostałam sama ze swoimi ponurymi myślami i do towarzystwa miałam tylko ostre chrapanie żołnierzy. W pewnym momencie zatrzymaliśmy się w szczerym polu na prawie dwie godziny. Bez żadnych wyjaśnień. Ze względu na czas letni nie zapalili świateł tak wcześnie jak zazwyczaj, ale mimo to już po sześciu czy siedmiu godzinach podróży mogliśmy odsunąć rolety i wpuścić przygaszone poranne promienie słońca, oświetlające ukosem pola. Ludzie zostawiali najdziwniejsze przedmioty, na przykład stare maglownice albo zepsute samochody, na pustych łąkach jako przeszkody na wypadek, gdyby jakiś nieprzyjacielski samolot próbował tam wylądować. Na

jednym

polu

stały

liczne

drogowskazy,

wbite

w

ziemię

pod

najdziwaczniejszymi kątami. Drogowskazy usunięto na samym początku wojny -

podobnie jak tablice ze stacji kolejowych - żeby zmylić nieprzyjaciela w przypadku inwazji, ale mimo to zdumiało mnie, że niektóre z nich znalazły się w takim miejscu. W sumie podróż trwała dziesięć godzin, a ostatnie dwie z nich zajęło pokonanie ciągnących się w nieskończoność przedmieść Londynu. Tam po raz pierwszy zobaczyłam całe ulice zburzonych domów, potrzaskane latarnie, rozproszkowany tynk, poskręcane belki stropowe i dziury ziejące w ścianach. Na gruzach wyrastały wierzbówka i krostawiec, kiełkując w szczelinach zrujnowanych murów i ścian. Gromadki dzieci biegały po ulicach, bawiąc się w rozwalonych domach. Jedna szczególnie pomysłowa grupka uczepiła linę do latarni, która pochylała się pod niebezpiecznym kątem niczym krzywa wieża w Pizie, i dzieciaki po kolei huśtały się, bawiąc się w Tarzana, człowieka małpę. Niektóre domy były zniszczone tylko w połowie, rozcięte jak nożem. Widać było tapety, oprawne w ramy obrazy i fotografie na ścianach, łóżko na pół wiszące nad poszarpanymi szczątkami podłogi. Tu i tam ludzie wynieśli uszkodzone meble na ulicę: pozbawioną drzwi szafę, pęknięty kredens i wózek dziecinny o pogiętych kółkach. Czułam się, jakbym była wścibskim gapiem, przyglądającym się scenie katastrofy, i chyba jest to najwłaściwsze określenie, ale nie mogłam przestać patrzeć. Nie jestem pewna, czy do tamtej pory potrafiłam ogarnąć rozmiary zniszczeń wojennych, mimo że widziałam Leeds po nalocie. Wydawało się, że na każdej wolnej przestrzeni, niezajętej przez grządki, na których uprawiano warzywa, ustawiono stacje balonów zaporowych, których zadaniem było odstraszać nisko latające samoloty. Pękate srebrzyste balony migotały w słońcu i przypominały wieloryby, próbujące fruwać w powietrzu. Na niektórych trawnikach rzędy dział przeciwlotniczych unosiły się ku niebu niczym stalowe strzały. Oczywiście wiele budynków wciąż stało i niektóre z nich były otoczone workami z piaskiem, czasem na wysokość ponad dziesięciu stóp. Zauważyłam też wiele plakatów, umieszczonych we wszelkich możliwych miejscach, które pouczały, by hodować warzywa i owoce, oszczędzać węgiel, kupować obligacje wojenne, chodzić na piechotę i Bóg raczy wiedzieć co jeszcze. Tak bardzo zafascynowały mnie te widoki, że nie zauważyłam upływu czasu, dopóki nie znaleźliśmy się na stacji King's Cross. Było już po dziesiątej rano, kiedy zajechaliśmy na miejsce, a ja zrobiłam się okropnie głodna. Gloria chciała ruszać prosto do Whitehall, ale uparłam się, żeby coś zjeść, więc znalazłyśmy restaurację Lyonsa, gdzie udało nam się zdobyć kawałek bekonu i jajko.

Po śniadaniu wyszłyśmy na ulicę i wreszcie dotarło do mnie, gdzie się znalazłam. Pierwszym wrażeniem było poczucie, że jestem niezwykle małą, drobną i nieważną istotą, zagubioną w ogromnym, rozległym mieście. Ludzie tłoczyli się dookoła, a wysokie budynki górowały nade mną. Panował też tu brud, nieporządek i atmosfera przygnębienia. Ludzie byli chudzi i bladzi po kilku latach racjonowania żywności, bombardowań i niepewności. Mimo to dla dziewczyny z wioski w Yorkshire wszystko wydawało się jak z innej planety. Nigdy przedtem nie odwiedzałam miasta większego od Leeds i jestem pewna, że nawet w czasie pokoju Londyn by mnie przytłoczył. Zaczęło mżyć, chociaż powietrze było dosyć ciepłe, a wilgotne worki z piaskiem pachniały pleśnią. Dookoła śpieszyli się ludzie, większość z nich w mundurach. Ten niezwykły ruch przyprawił mnie o zawrót głowy i przerażenie. Chwyciłam Glorię za ramię, a ona poprowadziła mnie spokojnie na przystanek autobusowy. Wielu przechodniów uśmiechało się na nasz widok i mówiło „dzień dobry”. Po raz pierwszy zobaczyłam

też

rannych

żołnierzy:

żałośnie

wyglądających

mężczyzn

z

obandażowanymi głowami, bez rąk, z okiem zasłoniętym czarną opaską, niekiedy o kulach albo z ręką na temblaku. To byli prawdziwi szczęściarze: zostali przy życiu. Gloria znalazła się w swoim żywiole. Po krótkiej chwili wahania wszystko do niej wróciło; w odróżnieniu ode mnie rozumiała to miasto. Miała tylko niewielkie wątpliwości, w który wsiąść autobus, ale dwa słowa wymienione z usiłującą wyglądać jak Joan Crawford konduktorką pozwoliły jej natychmiast się ich pozbyć. Weszłyśmy na górę, gdzie wolno było palić, i pojechałyśmy. Podróż ta przyprawiła mnie o zawrót głowy i niejeden raz obawiałam się, że autobus przewróci się na zakręcie. W pewnej chwili wydawało mi się, że w szarym świetle, przez brudną, zalaną deszczem szybę, widzę na wschodzie wielką kopułę katedry Świętego Pawła. Ogrom otaczających mnie budynków przytłaczał. Biały i szary kamień pociemniały od deszczu; łukowate fasady w stylu georgiańskim lub edwardiańskim były wysokie na pięć do sześciu pięter, zdobione wieżyczkami, maszkaronami i szpiczastymi, mansardowymi okienkami. Wielkie jońskie kolumny. Pomyślałam sobie, że to miasto musiało zostać wybudowane przez gigantów. W pewnym momencie serce stanęło mi w gardle. Ujrzałam na chodniku potłuczone szkło i gruz, a pośród nich części ludzkiego ciała: głowę, nogę, korpus. Zaraz jednak spojrzałam dokładniej i widząc, że nie ma krwi, a owe członki wyglądają nienaturalnie twardo i metalicznie, zrozumiałam, że bomba musiała trafić w sklep z

ubraniami i podmuch wyrzucił na ulicę manekiny. Przejechaliśmy obok Trafalgar Square, gdzie stała kolumna Nelsona, o wiele wyższa, niż sobie wyobrażałam. Trudno było dojrzeć biednego lorda Nelsona na jej czubku. Podstawę kolumny pokrywały plakaty nalegające na kupno obligacji pożyczki wojennej. Po drugiej stronie placu, w pobliżu biura ubezpieczeń i budynku kolei kanadyjskich, znajdował się wielki plakat, reklamujący środek przeciwkaszlowy Pamel. Dookoła kręcili się liczni żołnierze. Nie rozpoznawałam czapek i mundurów we wszystkich możliwych kolorach od czarnego po jaskrawoniebieski i wiśniowy. Wtedy też, jadąc autobusem przez Trafalgar Square, zobaczyłam pierwszego w życiu Murzyna. Wiedziałam, oczywiście, że istnieją, czytałam o nich, ale nigdy przedtem nie widziałam czarnego człowieka. Pamiętam, że doznałam pewnego rozczarowania, gdyż poza tym, że był czarny, nie różnił się niczym szczególnym od reszty. Gloria lekko trąciła mnie łokciem i wysiadłyśmy przy szerokiej ulicy, przy której stały kolejne wysokie budowle. Wtedy wreszcie zaczęły się na serio nasze poszukiwania. Czułam się jak małe dziecko, ciągnięte przez matkę za rączkę, kiedy Gloria prowadziła mnie od budynku do budynku. Pytałyśmy policjantów, pukałyśmy do drzwi, szukałyśmy informacji u żołnierzy, przechodniów na ulicy i znowu pukałyśmy do drzwi. W końcu, mokra, zmęczona i skłonna zrezygnować, odczułam wielką ulgę, kiedy Gloria znalazła wreszcie jakiegoś drobnego urzędnika, który się nad nami ulitował. Nie sądzę, żeby wiedział cokolwiek na temat Matthew ani też jego losów, ale wyglądało na to, że ma nieco większe pojęcie o wojnie na Dalekim Wschodzie, niż gotowi byli to przyznać inni. Poza tym Gloria chyba trochę zawróciła mu w głowie. Był to chudy człowieczek w konwencjonalnym garniturze w drobne prążki, o siwych włosach rozdzielonych przedziałkiem pośrodku i starannie przyciętym wąsie. Popatrzył na zegarek, zacisnął wargi i zmarszczył brwi, a potem oznajmił, że może nam poświęcić jakieś dziesięć minut, jeżeli zechcemy towarzyszyć mu do herbaciarni na rogu. Miał wysoki, dosyć piskliwy głos i mówił z pretensjonalnym akcentem osoby wykształconej. Ja zaś w tym momencie gotowa byłam zamordować dla filiżanki herbaty. Weszłyśmy na ostatnich nogach do środka, kupiłyśmy herbatę przy ladzie, a potem Gloria jęła doić z nieszczęśnika informacje, zanim zdążył upić pierwszy łyk. - Jakie są szanse, że Matthew jeszcze żyje? - zapytała. To nie było pytanie, na które człowieczka nazwiskiem, jak nam powiedział,

Arthur Winchester, nauczono odpowiadać. Najpierw trochę pochrząkał i pomamrotał, a potem zaczął odmierzać słowa równie precyzyjnie, jak wyliczono racjonowane kostki cukru w cukierniczce. - Obawiam się, że na to pytanie nie mogę odpowiedzieć - stwierdził. - Jak już mówiłem, nie wiem nic na temat tej konkretnej sprawy, posiadam tylko trochę ogólnej wiedzy o sytuacji na wschodzie. - Dobrze - rzekła Gloria, niezmieszana - proszę mi powiedzieć, co stało się nad Irridaddy, czy gdzie tam. Oczywiście, o ile nie jest to tajne. Arthur Winchester pociągnął nosem i pozwolił sobie na uśmieszek. - Irrawaddy. Miało to miejsce pół roku temu, więc już nie jest sekretem - rzekł. Potem urwał, upił trochę herbaty i potarł swój szczeciniasty wąsik grzbietem dłoni. Za oknem niewyraźne postacie ludzkie pokonywały Victoria Street w ukośnych strugach deszczu. - Jak pewnie wiecie - ciągnął - Birma położona jest między Indiami i Chinami, więc bardzo by nam się przydało, gdyby nasze siły mogły otworzyć na nowo drogę birmańską,

umożliwiającą

dotarcie

do

Chin,

które

stanowiłyby

bazę

do

bezpośredniego ataku na Japonię. To, jak już mówiłem, stanowi wiedzę dostępną wszystkim. - Nie mnie. - Gloria zapaliła Cravena A. - Proszę mówić dalej - dodała, wypuszczając smugę dymu. Arthur Winchester odchrząknął. - Mówiąc krótko, od czasu upadku Birmy próbujemy ją zdobyć na nowo. Jedną z ofensyw prowadzonych w tym celu była operacja Chindit, rozpoczęta w lutym. Ruszyła na wschodnim brzegu Irrawaddy, rzeki w środkowej Birmie. Kiedy nasze wojska się tam znalazły, Japończycy rozpoczęli poważną ofensywę na froncie Arakan i Brytyjczycy musieli się wycofać. Rozumiecie? Obie kiwnęłyśmy głowami. - Bardzo dobrze. - Arthur Winchester dopił herbaty. - Cóż, uczestnicy operacji znaleźli się poza liniami wroga, odcięci, i zaczęli wycofywać się w pewnym nieładzie. Popatrzył na Glorię. - Najprawdopodobniej to właśnie dlatego nikt nie może udzielić pani dokładniejszych informacji o mężu. Mówiła pani, że jest inżynierem? - Tak. - Hmm. - I co dalej?

- Dalej? Cóż, nasi żołnierze znaleźli się w bardzo złej sytuacji. Koszmarnej. Wkrótce potem dostali rozkaz opuszczenia Birmy. - Ale będziemy się starali odzyskać Birmę? - O tak. Ma wielkie znaczenie strategiczne. - To znaczy, że jest jeszcze szansa? - Na co? - Że Matthew się znajdzie. Kiedy Brytyjczycy odzyskają Birmę. Arthur Winchester spojrzał za okno. - Nie radzę żywić co do tego wielkiej nadziei, moja droga. Może jeszcze upłynąć wiele czasu, zanim to nastąpi. - Czy odnieśliśmy poważne straty? - spytałam. Arthur Winchester przez chwilę patrzył na mnie niewidzącym wzrokiem. - Co? Ach, tak. Większe niż się spodziewaliśmy. - Skąd pan to wszystko wie? - odezwała się Gloria. Arthur Winchester skromnie pochylił głowę. - Niestety, moje informacje są bardzo skąpe. Ale przed wojną, zanim podjąłem pracę dla rządu, byłem nauczycielem historii. Daleki Wschód zawsze mnie interesował. - To znaczy, że tak naprawdę nie ma pan nam nic do powiedzenia? - stwierdziła Gloria. - Cóż, każda wymówka jest dobra, jeśli dzięki niej można wypić herbatę w towarzystwie uroczej kobiety, jeśli wolno mi tak powiedzieć. Gloria zerwała się na równe nogi i już chciała z gniewem wybiec z herbaciarni, zostawiając także i mnie, ale Arthur Winchester zaczerwienił się i pokornie dotknął jej rękawa. - Ach, moja droga, najmocniej panią przepraszam. To było w złym guście. Naprawdę nie chciałem pani obrazić. To tylko komplement. Nie zamierzałem sugerować nic zdrożnego. Jeżeli Gloria nie wiedziała, co znaczy „zdrożny”, to nie dała tego po sobie poznać. Usiadła powoli i patrząc podejrzliwie i nieustępliwie, powiedziała: - Czy może pan nam cokolwiek powiedzieć, panie Winchester? - To, co mogę powiedzieć, moja droga - odparł z powagą - to to, że podczas wycofywania się wielu rannych zostało za liniami wroga. Po prostu nie dało się ich przetransportować. Zostawiono im trochę pieniędzy i broń, ale teraz nikt nie wie,

jakie były ich dalsze losy. Gloria pobladła. Ja zaś poczułam, że z całej siły zaciskam palce na tkaninie spódnicy. - Chce pan powiedzieć, że tak właśnie stało się z Matthew? - zapytała półszeptem. - Mówię, co mogło nastąpić, jeżeli podano, że jest zaginiony, przypuszczalnie zabity. - A jeśli tak się właśnie stało? Arthur Winchester umilkł i strzepnął nieistniejący pyłek z klapy marynarki. - Cóż - powiedział. - Japończycy niechętnie biorą rannych jeńców. To zależy, jak ciężkie miał obrażenia, czy mógł pracować, coś w tym rodzaju. - Więc twierdzi pan, że mogli go po prostu zamordować, kiedy leżał bezbronny? - Mówię, że jest to możliwe. Albo... - Albo co? Odwrócił wzrok. - Jak już powiedziałem, rannym zostawiano broń. Potrzebowałyśmy kilku sekund, żeby zrozumieć to, co sugerował. Wydaje mi się, że zareagowałam pierwsza. - To znaczy, że Matthew mógł popełnić samobójstwo? - Jeżeli czekała go niewola, a był poważnie ranny, to tak, istnieje taka możliwość. - Potem powiedział trochę weselej: - Ale rozumiecie, że to tylko czyste domysły. Nie wiem nic na temat konkretnych okoliczności. Może został wzięty do niewoli i jakoś przetrwa resztę wojny względnie bezpiecznie w obozie jenieckim. Same chyba wiecie, jak dobrze traktujemy naszych Niemców i Włochów. Była to prawda. W okresach siewu i zbiorów Włosi w Yorkshire pracowali nawet na farmach. Gloria i ja rozmawiałyśmy z nimi raz czy dwa i sprawili na nas wrażenie stosunkowo zadowolonych jak na jeńców wojennych. Podczas pracy śpiewali arie operowe; niektórzy z nich mieli piękne głosy. - Ale powiedział pan, że Japończycy nie lubią brać jeńców. - To prawda, że gardzą słabymi i pokonanymi. Jeśli jednak schwytają sprawnych mężczyzn, mogą dać ich do pracy przy budowie kolei, mostów i tak dalej. Nie są idiotami. Mówiła pani, że mąż jest inżynierem, więc mógł się dla nich okazać przydatny. - Jeżeli zechciał współpracować.

- Tak. Główny problem polega na tym, że nie wiemy za wiele na temat Japończyków, a nasze linie komunikacyjne są bardzo kiepskie, prawie nie istnieją. Nawet Czerwony Krzyż ma trudności z dostarczaniem paczek i wydobyciem informacji. Japończycy są znani z tego, że trudno jest z nimi cokolwiek załatwić. - A więc może być jeńcem wojennym i nikt nie pofatygował się nikogo powiadomić? Czy to chce nam pan powiedzieć? - Istnieje taka możliwość. Tak. Są prawdopodobnie setki, jeśli nie tysiące, innych w tej samej sytuacji. - Ale powiedział pan, że jest nauczycielem. To chyba wie pan coś o Japończykach? Arthur Winchester zaśmiał się z zakłopotaniem. - Znam trochę ich historię i geografię, ale Japończycy nie lubią obcych. Pewnie dlatego, że mieszkają na wyspie. - My też mieszkamy na wyspie - zauważyłam. - No tak, ale mnie chodzi o to, że odgraniczali się od reszty świata, czynnie opierali się przed nawiązaniem kontaktów z Zachodem. Nie wiedzieliśmy o nich prawie nic do przełomu wieków - nic o ich obyczajach, wierzeniach - a nawet i teraz nasza wiedza jest bardzo skąpa. - A co pan wie? Co może nam pan powiedzieć? - spytała Gloria. Urwał znowu. - Cóż - zaczął - nie chcę pani denerwować, ale domaga się pani szczerości. Powiedziałbym, że najlepiej jest mieć nadzieję, iż nie żyje. - Umilkł. - Jest wojna. Wszystko się zmienia. Proszę zapomnieć o przeszłości. Pani mąż prawdopodobnie zginął. A jeśli nie, to może byłoby lepiej, gdyby tak się stało. Kiedy wojna się skończy, nic już nie będzie takie samo. W tym mieście wszyscy żyją tak, jakby jutro nie istniało. Jak długo tu pani zostanie? Gloria spojrzała na niego podejrzliwie. - Do wieczora. A bo co? - Znam pewne miejsce. Bardzo przyjemne. Bardzo dyskretne. Może mógłbym...? Gloria zerwała się na nogi tak szybko, że pchnęła udami stół i resztki jej herbaty wylały się na kolana Arthura Winchestera. Ale on nie zatrzymał się, aby się wytrzeć. Zamiast tego rzucił się do wyjścia ze słowami: - Wielki Boże, która to już godzina! Muszę pędzić.

Rzekłszy to, wybiegł, zanim Gloria zdążyła chwycić cokolwiek i cisnąć w niego. Patrzyła za nim z furią przez kilka chwil, a potem poprawiła fryzurę i usiadła. Kelnerka posłała nam pełne irytacji spojrzenie, a potem odwróciła się. Pomyślałam, że mamy szczęście, iż nas nie wyrzucono. Powoli dokończyłyśmy herbatę, Gloria uspokajała się, wypaliła jeszcze jednego papierosa, patrząc przez zapocone okno na przesuwające się za nim niewyraźne ludzkie sylwetki. Do herbaciarni wchodzili i wychodzili żołnierze ze swoimi dziewczynami. Ich mundury pachniały deszczem. - O co mu chodziło z tym, że najlepiej byłoby? - spytała Gloria. - Nie wiem - odparłam. - Przypuszczam, że miał na myśli to, iż Japończycy nie traktują swoich więźniów tak dobrze, jak my. - To co robią? Torturują ich? Biją? Głodzą? - Nie mam pojęcia, Glorio - powiedziałam, kładąc jej rękę na dłoni. - Po prostu nie wiem. Zrozumiałam tylko, że lepiej byłoby, gdyby Matthew zginął.

9 Annie zaparkowała na jednej z ulic na pagórkach dookoła Saint Mary's, na tyłach zamku, i poszła szukać domku Alice Poole. Jaskrawo-błękitne niebo przecinały nieliczne białe chmurki powstałe dzięki morskiej bryzie. Szkoda, że jest tu służbowo. Należałoby wziąć ze sobą wiaderko i łopatkę. Jako dziecko spędzała długie godziny, bawiąc się w piasku. Niektóre z nielicznych wspomnień, jakie zachowała o matce, związane były z plażą w Saint Ives: wspólne budowanie zamków, zakopywanie się w piasku, tak że wystawała tylko głowa, a może też głowa i stopy, bieganie pod wielkie fale, które człowieka przewracały. W pamięci Annie matka była osobą pogodną, pełną życia, psotną, niezależną i zawsze roześmianą. Chociaż ojciec z pozoru wydawał się na luzie, wesoły, zabawny i troskliwy, jego sztuka zawierała w sobie obszary mroku, z których Annie czuła się wyłączona; nie wiedziała, skąd się wziął ani też jak ojciec godził go z resztą swojego życia. Czy cierpiał w samotności, a na zewnątrz udawał pogodę nawet wobec swojej własnej córki? W sumie prawie wcale go nie znała. Na podstawie otrzymanych przez telefon instrukcji znalazła domek bez większego trudu. Ulokowany był w położonej wyżej, spokojniejszej części miasta, z dala od pubów i centrów handlowych zatłoczonych urlopowiczami z Leeds i Bradford. Z ogrodu widać było daleki skrawek Morza Północnego za Marine Drive, dzisiaj stalowo-błękitnego, upstrzonego kropkami łódek. Nad ławicą ryb zgromadziły się stada krzyczących mew. Kobieta, która otworzyła jej drzwi, była wysoka i miała cienkie, przypominające watę szklaną włosy. Nosiła długą, luźną fioletową suknię ze złotym haftem wokół szyi, dołu i rękawów i złote kolczyki z połączonych kółek, które sięgały jej prawie do ramion. Przypominały Annie coś, co niegdyś było modne u hippisów. Kobieta miała też okulary w grubej, czarnej oprawie wiszące na łańcuszku na szyi. - Proszę, proszę, skarbie. - Poprowadziła Annie do jasnego, zapchanego pokoju. Pyłki kurzu wirowały w promieniach słońca, które przebijały się przez przedzielone kamiennym słupkiem okno. - Czy mogę panią czymś poczęstować? spytała, usadziwszy gościa w fotelu tak miękkim i głębokim, że Annie zwątpiła, czy kiedykolwiek zdoła się z niego wydostać. - Tyle tylko, że mniej więcej o tej porze

zazwyczaj jadam drugie śniadanie. Kawa i Kit Kat. Kawa instant. Annie uśmiechnęła się. - Bardzo chętnie, pani Poole. - Alice. Proszę mi mówić Alice. Może chce pani przejrzeć to, podczas gdy ja pójdę do kuchni? Pani telefon przypomniał mi dawne czasy i przyszło mi do głowy, że nie wyciągałam go od lat. Podała Annie gruby, oprawny w skórę album z fotografiami i wyszła. Większość czarno-białych zdjęć o karbowanych krawędziach przedstawiała grupy rodzinne, które Annie zinterpretowała jako przedstawienia Alice i jej rodziców, ciotek, braci, sióstr, ale na kilku z nich znajdowały się sceny z wioski: kobiety w chustkach na głowie i z przewieszonymi przez ramię koszykami gawędzące na ulicy, dzieci łowiące ryby na brzegu rzeki. Było tam też kilka fotografii kościoła z przysadzistą, kwadratową wieżą, który był mniejszy i ładniejszy niż to, co Annie wyobraziła sobie na podstawie obrazu Stanhope'a, oraz ciemnej, ponurej przędzalni, przypominającej czaszkę na swoim pagórku. Wróciła Alice Poole niosąca w każdym ręku po kubku z kawą i Kit Kata, wciąż zapakowanego, w zębach. Kiedy uwolniła ręce, wyjęła sobie z ust czekoladowy batonik i położyła na podręcznym stoliku obok swojego krzesła. - To moja mała słabość - powiedziała. - A może pani też chce? Powinnam była zapytać. - Dziękuję - odparła Annie. - Naprawdę, wszystko w porządku. - Przyjęła kawę. Napój zawierał w sobie dużo mleka i cukru, tak jak lubiła. - Co pani sądzi o zdjęciach? - Bardzo ciekawe. - Przyszła pani w sprawie tej biednej Glorii, prawda? - Słyszała pani? - O tak. Pani szef wystąpił wczoraj wieczorem w telewizji. Nie widzę najlepiej, ale uszy mam zupełnie w porządku. Nie oglądam dużo programów, ale zawsze ciekawią mnie wiadomości lokalne. A zwłaszcza takie, jak ta. Coś okropnego. Macie już jakichś podejrzanych? - Raczej nie - powiedziała Annie. - Wciąż próbujemy dowiedzieć się jak najwięcej na temat Glorii. To bardzo trudne ze względu na upływ czasu. - Nie może być. Skończyłam niedawno siedemdziesiąt lat. Czy może w to pani uwierzyć?

- Szczerze mówiąc, pani - przepraszam - Alice, ale nie. Gospodyni rzeczywiście wyglądała młodo jak na swoje lata. Poza nielicznymi plamami wątrobianymi na dłoniach i zmarszczkami na twarzy jedyną wskazówką podeszłego wieku były rzadkie, matowe włosy, które, jak Annie zaczynała przypuszczać, padły ofiarą chemioterapii i jeszcze nie odrosły. - Proszę spojrzeć - powiedziała Alice - to jest Gloria. - Odsłoniła fotografię czterech dziewcząt stojących przed jeepem i wskazała niedużą blondynkę o długich lokach, cienkiej talii i kokieteryjnym uśmiechu. Bez wątpienia była to ta sama dziewczyna co na obrazie Stanhope'a. Pod spodem znajdował się maleńki, biały napis: „czerwiec 1944”. - A to jest Gwen, jej szwagierka. - Gwen była najwyższa z nich. Nie uśmiechała się i odwracała twarz od aparatu, jakby wstydziła się swojego wyglądu. Ta tutaj, to Cynthia Garmen. Nazywano nas Czterema Muszkieterami. No, a to jestem ja. - Sądząc po zdjęciu, Alice była kiedyś smukłą blondynką. Oprócz dziewcząt na fotografii widać było czterech młodych ludzi w mundurach, stojących w jeepie. - A kim są ci chłopcy? - spytała Annie. - To Amerykanie. Ten to Charlie, a ten Brad. Często się spotykaliśmy. Nie pamiętam imion dwóch pozostałych. Znaleźli się wtedy z nami przypadkowo. - Chciałabym zrobić kopię tego zdjęcia, jeżeli pani pozwoli. Odeślemy je pani. - Proszę bardzo. - Alice wyjęła zdjęcie z albumu. - Proszę go tylko nie zniszczyć. - Obiecuję. - Annie schowała fotografię do teczki. - Dobrze pani znała Glorię? spytała. - Całkiem nieźle. Jak pani pewnie wie, poślubiła Matthew Shackletona, a kiedy wyjechał na wojnę, Gloria i Gwen, siostra Matthew, stały się nierozłączne. Ale stosunkowo często cała nasza czwórka robiła coś razem. Nie powiem, że byłyśmy przyjaciółkami od serca, ale znałam ją. I lubiłam. - A jaka ona była? - Gloria? - Alice zsunęła opakowanie z batonika i ugryzła go. Kiedy przełknęła, ciągnęła dalej: - No, powiedziałabym, że była to dobra dziewczyna. Pogodna. Wesoła. Hojna. Gotowa oddać bliźniemu ostatnią koszulę. Albo uszyć. - Proszę? - Miała magiczne palce. Należała do tych utalentowanych osób, które z nędznej szmaty potrafią zrobić piękną suknię balową. No, może trochę przesadzam, ale rozumie pani, o co mi chodzi? A w tamtych czasach podobne umiejętności były bezcenne. W sklepach trudno było cokolwiek dostać, a talony na ubrania nie

starczały. - Pracowała na Farmie na Wzgórzu, prawda? - Tak. U Kilnseya. Stary, lubieżny dziadyga. - Myśli pani, że między nim a Glorią działo się coś niewłaściwego? Alice roześmiała się. - Kilnsey i Gloria? Mógł sobie najwyżej pomarzyć. Nellie, jego żona, wyprułaby mu flaki, gdyby odważył się dwa razy spojrzeć na tę samą kobietę. A Gloria... no, była hojna, ale może niekoniecznie w taki sposób. Stary Kilnsey? Nie. Pomyłka, moja droga. On należał do tych poważnych pobożnisiów, którzy zawsze sprawiają wrażenie zboczonych. Prawdopodobnie potrzebował więcej religii niż reszta z nas, żeby pohamować swoje nienaturalne żądze. Annie zanotowała sobie to nazwisko. Z doświadczenia wiedziała, że ludzie o silnych zahamowaniach mogą łatwiej stracić panowanie nad sobą i zabić. - Co robiłyście razem? - To co wszyscy. Gloria należała do osób impulsywnych. Mogła znienacka zaproponować piknik na brzegu zalewu Harksmere. Albo film w Lyceum w Harkside. Podczas mojej ostatniej wizyty znajdował się tam supermarket Kwik Save, ale w tamtych czasach było to miejsce spotkań. Albo miała ochotę iść na spacer przez pola po nocy, podczas zaciemnienia. Lub też popływać. Świetnie się wtedy bawiłyśmy. To też pomysł Glorii. Była spontaniczna. Nie lubiła wszystkiego dokładnie planować, ale przepadała za tym, żeby mieć przed sobą jakieś atrakcje. - Czy opowiadała pani o swojej przeszłości? - Niechętnie poruszała ten temat. Z tego, co się zdołałam od niej dowiedzieć, musiała przeżyć coś bardzo przykrego, więc uznałam, że jeśli nie chce o tym mówić, to ja nie będę nalegać. Powiedziała tylko, że całą rodzinę straciła wskutek nalotu. Czasami rzeczywiście sprawiała wrażenie przygnębionej. Nachodziły ją ponure nastroje, które pojawiały się całkiem znienacka, w środku pikniku, na tańcach czy gdziekolwiek. Ale niezbyt często. - Czy pasowała do reszty wsi? - Cóż - stwierdziła Alice. - Przypuszczam, że zależy to od punktu widzenia. Z początku rzadko się ją spotykało. Dziewczyny ze służby pomocniczej miały długie godziny pracy. Po ślubie z Matthew, kiedy przeniosła się do Domku przy Moście, widywaliśmy ją znacznie częściej. - Czy miała jakichś wrogów? Kogoś, kto miałby powód, żeby jej nie lubić?

- Istniały osoby, które nie aprobowały jej. Moim zdaniem z zazdrości. Gloria nie przejmowała się tym, co inni o niej pomyślą. Chodziła sama do pubów i paliła na ulicy. Wiem, że teraz to drobiazg, a czasami zdarza się, że zapalić można wyłącznie na ulicy, ale w tamtych czasach oznaczało to... no, niektórzy uważali, że równa się to prawie zostaniu prostytutką. Ludzie mieli wtedy bardzo dziwne poglądy. - Powoli pokręciła głową. - Mówi się o dobrych dawnych czasach, ale ja nie jestem pewna. Było wiele obłudy i nietolerancji. I snobizmu. Dla niektórych Gloria zachowywała się zbyt bezczelnie i płocho. - Myśli pani o jakiejś konkretnej osobie? - Betty Goodall za nią nie przepadała. No, ale ona zawsze była troszkę dewotką i snobką, chociaż poza tym, to trzeba jej przyznać, należała do osób poczciwych z kośćmi. Miała dobre serce. Tylko zdarzało się jej wydawać nieco zbyt pośpieszne oceny moralne. Moim zdaniem miała chrapkę na Matthew Shackletona i chyba niezbyt jej się podobało, że poślubił Glorię. Jak już mówiłam, Gloria należała do istot o naturze wolnej i swobodnej, no i poza tym była olśniewająco piękna, jak to dzisiaj piszą w gazetach. Myślę, że wiele kobiet po prostu jej zazdrościło. Annie uśmiechnęła się. Na podstawie opisu Alice mogła sobie wyobrazić, z czym Banks ma do czynienia w Edynburgu. - Betty Goodall nie było na tym zdjęciu - zauważyła. - Nie. Betty i William wyjechali już wcześniej. On dostał jakieś podrzędne stanowisko w obronie cywilnej i przesyłano go z jednego okręgu do drugiego. Najwidoczniej nie nadawał się do służby wojskowej i nikt nie wiedział, gdzie go upchnąć. - Czy istnieje coś, czym Gloria mogła rzeczywiście zasłużyć sobie na taką niechęć, czy też wynikała ona z jej charakteru, z jej osobowości? - Ojej. Chce pani posłuchać plotek? Annie zaśmiała się. - No, chyba że pani woli ich nie opowiadać. Ale przecież było to tak dawno temu, a nam mogłoby pomóc wykryć mordercę. - No dobrze, już dobrze. - Alice machnęła ręką. - Pójdę tylko po papierosy. Zazwyczaj wypalam jednego po drugim śniadaniu, jednego po lunchu i jednego po kolacji. No i może jednego razem z moim wieczornym drinkiem, przed snem. Ale nigdy więcej niż pięć na dzień. - Wstała i sięgnęła po torebkę, wygrzebała paczkę Dunhilli i zapaliła jednego z nich wąską, złotą zapalniczką. - A więc, skarbie, przy

czym to byłyśmy? - Chciałabym wiedzieć, czy Gloria miewała romanse, czy sypiała z innymi. - Z pewnością nie częściej niż inne dziewczyny w tamtych czasach, dziewczyny uważane ogólnie za „przyzwoite”. Ale ludzie wyobrażali sobie na temat Glorii nie wiadomo co tylko dlatego, że myślała samodzielnie i mówiła, co myśli. Z pewnością lubiła flirtować, temu się nie da zaprzeczyć. Ale przecież to jeszcze o niczym nie przesądza. To tylko zabawa. - To zależy, z kim się flirtuje. - Pewnie tak. Mimo to, chociaż może to wyglądać naiwnie, nie zgadzam się z powiedzeniem „nie ma dymu bez ognia”. Zazwyczaj. - A co sądzi pani o Matthew? - Nie budził mojego zachwytu, prawdę mówiąc. Jak dla mnie był troszkę zbyt przymilny, a równocześnie zarozumiały. Na pierwszy rzut oka wydawał się atrakcyjny, przystojny i czarujący, a co więcej, spotkał go przecież taki straszny los. - Co się stało? - Został zabity przez Japończyków. W Birmie. Ale zawsze lubił przechwalać się. Słyszałam też, że kiedy jeszcze studiował w Leeds, zanim pojawiła się na scenie Gloria, zaznajomił się bardzo dokładnie z kilkoma panienkami. Więc wcale nie był taki święty, ten cały Matthew, chociaż kiedy się go słuchało, można by pomyśleć, że to chodzący ideał. Niektórzy twierdzili, że Gloria wyszła za niego, ponieważ był zdolnym, przystojny chłopcem i czekała go wielka przyszłość... to chyba wystarczające powody, żeby chcieć kogoś poślubić. Jestem pewna, że obiecywał jej Bóg wie co. Opowiadał jej niestworzone rzeczy o tym, jakie to wspaniałe będzie wznosić budowle, jakie to niezwykle i egzotyczne kraje razem zwiedzą i temu podobne głupoty. W głębi ducha Gloria była bardzo romantyczna. Jestem pewna, że zawróciła jej w głowie wizja nowego świata, którą odmalował jej Matthew. Wszystkie te mosty i katedry, które miał wybudować z nią u swego boku. Nie mogła się tego doczekać. - Jak Gloria przyjęła jego śmierć? - Była załamana. Zrozpaczona. Niepokoiłam się o nią i powiedziałam to raz czy dwa Gwen. Ona zaś odparła, że po jakimś czasie Gloria wróci do siebie, ale wtedy sama Gwen nie wyglądała najlepiej. Była bardzo blisko z Matthew. Niemniej jednak, kiedy Gloria znowu zaczęła wychodzić, miała w sobie jakąś taką zuchwałość, wie pani, odnosiło się wrażenie, że wydaje się jej, iż nie ma nic do stracenia. W tamtym czasie wiele osób zachowywało się w podobny sposób. - Urwała, zaciągnęła się, a potem

przez chwilę bawiła się łańcuszkiem od okularów. - To znaczy, że Gloria znowu zaczęła wychodzić na tańce i temu podobne? - Tak, parę miesięcy później. - Kiedy nawiązała przyjaźń z malarzem Michaelem Stanhope? - Och, on zawsze się kręcił w pobliżu. Był na jej ślubie. Gloria spędzała wiele czasu w jego towarzystwie. Piła z nim w „Pod Ćwiartką Barana”. To jeszcze jeden powód, dla którego te dewotki jej nie cierpiały. - Dobrze pani znała Stanhope'a? - Mówiliśmy sobie „dzień dobry”. Michael Stanhope. Dawno go nie wspominałam. Był ekscentrykiem. Zawsze nosił ten swój kapelusz o szerokim rondzie. I laskę. Bardzo afektowany. Każdy widział wyraźnie, że ma do czynienia z artystą, rozumie pani. Niezbyt się nim interesowałam, ale moim zdaniem był raczej nieszkodliwy. Poza tym z pewnością nie miał romansu z Glorią. To było tylko na pokaz. - Jak to? - Był homoseksualistą, skarbie. Normalny jak trzyfuntowy banknot, jak kiedyś mawiano. Jak pani pewnie wie, w tamtych czasach było to zakazane. - Rozumiem. Czy zdziwiłaby się pani, słysząc, że istnieje obraz przedstawiający Glorię namalowany przez Michaela Stanhope? - spytała Annie. - Naprawdę? - Tak. Akt. Wystawia go galeria sztuki w Leeds. Alice zakryła sobie usta dłonią i zaśmiała się. - A to ci dopiero. Naprawdę? Akt? Glorii? No, ale chyba nie powinnam się dziwić. Gloria nigdy nie wstydziła się swojego ciała. Opowiadałam pani o tym, jak poszłyśmy pływać, prawda? Nie przepadam za wizytami w muzeach, ale jak następnym razem znajdę się w Leeds, to będę musiała tam wpaść. - A więc na czym polegała ich znajomość? - Moim zdaniem po prostu się lubili. Byli przyjaciółmi. Oboje różnili się od reszty, mieli własne poglądy. W jakiś dziwny sposób rozumieli się. Poza tym myślę, że Gloria szczerze ceniła go jako artystę. Oczywiście nie była intelektualistką czy czymś takim, ale rozumiała jego obrazy. W jakiś sposób do niej przemawiały. Annie wiedziała, o co może chodzić Alice. Jej ojciec miewał wiele przyjaciółek, które szczerze podziwiały jego sztukę. Z niektórymi z nich sypiał, no ale w końcu Ray nie był homoseksualistą, a poza tym kobiety te przecież mogły szanować go jako

malarza pomimo wszystko. - Czy znalazła sobie kogoś po śmierci męża? - spytała. - Miała krótki romans z Jankesem z Lasu Jarzębinowego; nazywał się Billy Joe, czy coś podobnego. Niezbyt go lubiłam. Nie miałam do niego zaufania i nie podobały mi się jego łóżkowe zapędy. Gloria zaczęła być znana z tego, że kręci się w towarzystwie amerykańskich lotników, znika w lesie późną nocą i temu podobne. Alice puściła perskie oko. - Ale nie jako jedyna. - Czy sądzi pani, że coś w tym było? - Zdziwiłabym się, gdyby nie. Moim zdaniem czuła się samotna. No i była też prześliczna. Spotykałyśmy ich wielu, Betty, Cynthia, Gloria, Gwen i ja. Chodziłyśmy na tańce, przede wszystkim do ich bazy albo do Harkside. Kilka takich imprez odbyło się w Hobb's End, w sali parafialnej, ale tam było raczej przyzwoicie, bo zarządzała Betty Goodall i sądzę, że z łatwością wyobrazi sobie pani, iż w związku z tym było dosyć sztywno. Betty lubiła tańczyć... uwielbiała!... ale tylko te staromodne walczyki i fokstroty. Nic żywszego i żadnych akrobacji. Ale była w swoim żywiole. Po wojnie razem z Billym poważnie zajmowali się tańcem towarzyskim. Zdobywali nawet nagrody. No, ale trochę się zagalopowałam. O czym to mówiłyśmy? - Tańce. Amerykanie. - Ach, tak. Cóż, nie da się ukryć, że większość miejscowych chłopców poszła na wojnę poza tymi, którzy się nie nadawali do służby albo wykonywali jakieś specjalne zawody. Amerykanie byli inni. Mówili inaczej, znali miejsca, o których myśmy mogły tylko marzyć albo oglądać w kinie. Byli niezwykli. Mieli też mnóstwo różnych rzeczy niedostępnych dla nas ze względu na racjonowanie. Wie pani... nylony, papierosy i tym podobne. Przyjaźniłyśmy się z PX; tak nazywano faceta, który odpowiadał za ich magazyny, kwatermistrza, jak sądzę, a on miał dostęp do najrozmaitszych ciekawych przedmiotów. Zwłaszcza Gloria, którą wyróżniał szczególnie. No, ale ją wszyscy wyróżniali. Była jak piękny, egzotyczny motyl, przyciągała do siebie mężczyzn. Miała w sobie coś niezwykłego. Emanowała tym. Bił od niej blask. - A PX posiadał jakieś nazwisko? - Bardzo mi przykro, skarbie, ale nie pamiętam albo może go nigdy nie znałam? Zawsze mówiliśmy o nim PX. - Czy był ktoś jeszcze? - Po Billym Joe Gloria miała słabość do Brada, ale po tym, co stało się z Matthew, nie chciała się z nikim wiązać.

- I co z tym Bradem? Czego on chciał? - To był poczciwy chłopak. I zakochany po uszy. - Pamięta pani jego nazwisko? - Nic z tego, skarbie. - Nie szkodzi - powiedziała Annie. - Jak długo ze sobą chodzili? - No i znowu kłopot. Chyba przez prawie cały rok 1944. Z pewnością byli jeszcze razem, kiedy wyjechałam w święta. - Boże Narodzenie 1944? - Tak. - Alice rozpromieniła się. - Najlepsza Gwiazdka w moim życiu. Mój Eryk został ranny w bitwie o Ardeny, oferma. Nie było to nic poważnego, ale zwolnili go z wojska i przyjechał do domu na święta. Doktor zalecił mu morskie powietrze, więc wybraliśmy się tu, spodobało się nam i w końcu zostaliśmy na stale. Wyjechaliśmy z Hobb's End w pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia 1944. - A gdzie on teraz jest? - Och, to tu, to tam. Co rano chodzi na spacer dla zdrowia na bulwar nad morzem, potem zatrzymuje się w pubie i gra z kolegami w domino. - Czy Gloria kiedykolwiek napomykała, że ma dziecko? Alice zdziwiła się. - Nie mnie. I nigdy nie widziałam u niej żadnych śladów dzieci. Nie jestem nawet pewna, czy je lubiła. Ale, zaraz... - Tak? - Kiedyś zauważyłam coś takiego, przechodząc mostem elfów. Coś dziwnego. Pojawił się ten facet - w mundurze wojskowym - prowadzący za rękę chłopczyka, mniej więcej sześcio- albo siedmioletniego. Nie znałam ich. Przyszli do Glorii, rozmawiali przez jakiś czas, a potem wyszli. Słyszałam podniesione głosy. - Kiedy to było? - Przykro mi, skarbie, ale nie przypomnę sobie. Po śmierci Matthew, to wiem na pewno. - I to wszystko? - Tak. - Słyszała pani, o czym rozmawiali? - Nie. - A wie pani, kto to był? - Przykro mi, skarbie, ale nie mam pojęcia.

- I nigdy pani o nich nie spytała Glorii? - Owszem. Ale ona mnie zbyła. Od czasu do czasu coś takiego się jej zdarzało. Powiedziała tylko, że to jej krewni z południa kraju. Pomyślałam, że to pewnie jej brat i bratanek, albo coś podobnego. Nie myśli pani chyba...? - Nie wiem - odparła Annie. - Czy ten mężczyzna z dzieckiem pojawił się jeszcze kiedyś? - Nic na ten temat nie słyszałam. - A co stało się z Gwen i Glorią po pani wyjeździe? - Nie wiem. Posłałam Glorii widokówkę, tak jakoś w marcu albo kwietniu 1945, z wiadomością, że Eryk czuje się lepiej, że zamierzamy zostać w Scarborough i że czekamy na jej odwiedziny. - I co się stało? - Nic. Nie odpisała. - Nie zdziwiło to pani? - Owszem, ale niewiele mogłam w tej kwestii zrobić. Życie toczy się dalej. Napisałam jeszcze raz po kilku miesiącach i znowu nie otrzymałam odpowiedzi. Potem dałam sobie spokój. Przez całe życie tracimy kontakt z różnymi ludźmi. To samo stało się z Gwen. Nie byłyśmy wielkimi przyjaciółkami - była na to zbyt zamknięta w sobie i zagrzebana w książkach - ale nie raz świetnie się razem bawiłyśmy. Po naszej przeprowadzce nigdy jej nie widziałam ani nic o niej nie słyszałam. - Czy kiedykolwiek odwiedzała pani Hobb's End? - Nie miałam powodu. Po wojnie wszystko jakby zaczęło się na nowo... poza tym, że zostały talony. Żyliśmy dalej i staraliśmy się nie rozpamiętywać przeszłości. Żałuję, że więcej nie spotkałam Glorii - stanowiła powiew świeżości - ale jak mówiłam, kiedy będzie pani w moim wieku, przekona się pani, że ludzie tracą ze sobą kontakt. Annie musiała jej przyznać rację, gdyż sama zdążyła już tego doświadczyć. Koledzy i koleżanki ze szkoły, ze studiów, kochankowie, znajomi z pracy; zdążyła już stracić kontakt z wieloma osobami. Równie dobrze mogliby być martwi. Tak jak Rob. Milczała przez chwilę, a potem poprawiła się w fotelu. - No dobrze - powiedziała. - Myślę, że jak na razie to chyba wszystko. Dopilnuję, żeby to zdjęcie wróciło do pani po kilku dniach. Jeśli coś jeszcze przyjdzie mi do głowy, skontaktuję się. - Zdołała się wydostać z głębokiego, wygodnego fotela, opierając się z całej siły rękoma o poręcze.

- Proszę bardzo. - Alice też wstała. - Było mi bardzo przyjemnie, chociaż obawiam się, że moja gadanina nie na wiele się przyda. - Była pani bardzo pomocna. - To ładnie z pani strony, że tak pani mówi, moja droga. Ale przyznaję, że z przyjemnością sobie pogawędziłam. Od lat nie myślałam już o tych sprawach. O Hobb's End. Glorii. Gwen. Matthew. O wojnie. Mam nadzieję, że wykryjecie, kto jej to zrobił. Nawet jeśli on nie żyje, chętnie usłyszę, że spotkała go powolna i bolesna śmierć, tak jak na to zasłużył.

Wyszłyśmy z kawiarni smutne i oszołomione, a miałyśmy przed sobą jeszcze kilka godzin czekania na pociąg. Prawdę mówiąc, obie chyba straciłyśmy już nadzieję na to, że Matthew żyje. Zapytałam Glorię, czy zechce mnie zabrać do miejsca, w którym mieszkała, ale odmówiła. Stwierdziła, że to byłoby już dla niej za wiele do zniesienia, a ja poczułam się jak okrutnica. Przestało padać i słońce usiłowało przedrzeć się przez skłębione chmury. Ruszyłyśmy przez St. James Park, obok stacji balonów zaporowych i baterii dział przeciwlotniczych w kierunku Oxford Street. Chociaż wcale nie miałyśmy do tego serca, zrobiłyśmy trochę zakupów. Pomogło nam to na krótki czas oderwać myśli od Matthew. Przy Charing Cross Road kupiłam nową książkę Grahama Greene „Ministerstwo strachu” oraz dwie najnowsze pozycje serii Penguin New Writing, ostatni Horyzont i kilka używanych egzemplarzy książek Trollope'a i Dickensa do wypożyczalni. Gloria nabyła w sklepie Johna Lewisa sukienkę w czarno-czerwono-białą krateczkę z domu mody Dorville, która kosztowała trzy funty, piętnaście szylingów i jedenaście talonów. Namówiła mnie, żebym kupiła sobie oszczędnościową suknię projektu Normana Hartnella w pobliskim sklepie zaledwie za trzy funty i dziewięć talonów. Zjadłyśmy rybę z frytkami w British Restaurant i poszłyśmy do kina Cartlon na Haymarket, żeby obejrzeć Gary Coopera i Ingrid Bergman w „Komu bije dzwon”. Był to jeden z pierwszych filmów, jakie oglądałam w Technikolorze, gdyż do Harkside filmy takie jeszcze nie dotarły. Nie czytałam powieści Hemingwaya, więc nie mogłam ocenić wierności wersji kinowej. Robiło się ciemno, kiedy wyszłyśmy na Haymarket i Gloria zaproponowała, żebyśmy pojechały metrem do King's Cross.

Trudno jest opisywać Londyn podczas zaciemnienia, a zwłaszcza taką szeroką, gwarną ulicę jak Haymarket. Nie panuje tu nigdy kompletna cisza ani też całkowite ciemności. Widać ostre krawędzie i gzymsy budynków na tle nocnego nieba o różnych stopniach czerni. Jeśli zza chmur wyłania się półksiężyc, wszystko migocze przez kilka chwil w jego bladym świetle, a potem znika. Najbardziej zwracałam uwagę na dźwięki, tak jak niewidomi, którym wyrabia się lepszy słuch. Odległe krzyki, gwizdki, warkot silników, śmiech i śpiewy z pubu, może szczekanie psa i miauczenie kota w jakimś zaułku; wszystkie te odgłosy niosły się dalej i trwały dłużej w zaciemnionym mieście. Brzmiały też znacznie bardziej niesamowicie. „Nienaturalnie”: to słowo pierwsze przychodzi na myśl. Ale czy jest coś bardziej naturalnego niż ciemności? Może to kwestia szerszego kontekstu. W wielkim mieście, zwłaszcza tak rozległej, ruchliwej metropolii jak Londyn, ciemności są nienaturalne. Na Piccadilly Circus z trudem dostrzegłam posążek Erosa, obłożony workami z piaskiem. Skądś dobiegała muzyka, jak się później przekonałam, była to melodia Glenna Millera „Take the 'A' train”. „Wszędzie kręcili się jacyś żołnierze, wielu z nich pijanych, i kilka razy zdarzyło się, że jacyś mężczyźni zaczepiali nas, proponując pieniądze za usługi seksualne. W pewnej chwili usłyszałam jakieś dźwięki dochodzące ze ślepej uliczki i dostrzegłam sylwetkę mężczyzny, który, postękując, napierał na opartą o ścianę kobietę. To przypomniało mi owo zimne Boże Narodzenie roku 1941, kiedy widziałam Glorię i kanadyjskiego lotnika. Mark znajdował się wtedy dokładnie w takiej samej pozycji. Perony metra, gdzie ludzie chronili się podczas nalotów, były zatłoczone, a mnie wydało się, że czuję zapachy potu, niepranych ubrań i uryny wymieszane z wonią sadzy, typową dla kolei. Wszystko było brudne i zaniedbane. Nasz pociąg pojawił się wkrótce i musiałyśmy stać przez całą drogę. Nikt nie ustąpił nam miejsca. Byłam zadowolona, że odjechaliśmy punktualnie, i chociaż wiedziałam, że wyprawa ta będzie mi się śniła przez wiele nadchodzących tygodni, nie mogę powiedzieć, żebym żałowała, kiedy po nudnej i pozbawionej incydentów podróży trwającej jakieś siedem godzin przesiadłyśmy się do porannego pociągu z Leeds do Harrogate, a stamtąd w następny kursujący na naszej lokalnej linii do Hobb's End.

Kiedy Banks i Annie spotkali się wieczorem, było już po siódmej. Wracając z Edynburga, Banks ugrzązł w popołudniowym korku pod Newcastle, a potem musiał zajrzeć na posterunek, żeby sprawdzić, czy pod jego nieobecność nic się nie wydarzyło. Znalazł około dwudziestu wiadomości na sekretarce, czekających na niego w odpowiedzi na jego poniedziałkowe pojawienie się w wiadomościach telewizyjnych. Spędził około godziny, oddzwaniając, ale dowiedział się tylko, że ktoś jest przekonany, że Shackletonowie przeprowadzili się do Leeds po Dniu Zwycięstwa w Europie, a ktoś inny pamiętał, że pił z Matthew Shackletonem w Hobb's End jakoś tak pod koniec wojny. Większość zainteresowanych miała po prostu ochotę pogadać sobie o dawnych czasach i nie posiadała żadnych użytecznych informacji. Była też informacja od Johna Webba, który zawiadamiał, że oczyścił guzik, który Adam Kelly zabrał z ręki szkieletu. Wykonany z mosiądzu, miał mniej więcej pół cala średnicy i wypukły wzór na wierzchu, przypominający trochę skrzydła. Ekspert, który go oglądał, stwierdził, że może to być przedstawienie jakiegoś ptaka. Dodał też, że biorąc pod uwagę czas wydarzenia, wydaje mu się, że chodzi o siły zbrojne, być może RAF. Kiedy Banks załatwił już wszystkie sprawy na posterunku, zadzwonił do Annie i spytał, czy nie zechciałaby przyjechać do Gratly, bo on przez cały dzień tkwił za kółkiem. Odpowiedziała, że nie ma sprawy. Wrócił więc do domu, gdzie najpierw długo siedział pod prysznicem, a potem trochę posprzątał. To drugie nie zabrało mu wiele czasu. Następnie spróbował dodzwonić się do Wimbledonu i złapać tam Briana. Znowu nic z tego nie wyszło. Co w takim razie ma, u licha, zrobić? Od ich kłótni minął już tydzień. Pewnie mógłby pojechać tam, ale przecież nie przed skończeniem śledztwa. W końcu postanowił, że zadzwoni jutro. Zawahał się, czy nie powinien przyrządzić dla Annie czegoś do zjedzenia, ale nie zdecydował się. Nauka gotowania to może być coś, czym zajmie się po tym, jak wyremontuje już domek, ale to ostatnie zabierze mu jeszcze wiele czasu. Poza tym w lodówce miał tylko kilka puszek piwa, pół pomidora i kawałek nadpleśniałego sera. Lepiej będzie zabrać Annie na kolację do „Pod Psem i Strzelbą” w Helmthorpe, w nadziei, że będą mieli w menu jakieś wegetariańskie potrawy. Gdy

Annie

przyjechała,

pokazała

mu

najpierw

fotografię

Glorii

z

przyjaciółkami i amerykańskimi lotnikami. Potem, po krótkim zwiedzaniu domku, który określiła jako „uroczy”, zgodziła się, że wieczór doskonale nadaje się na spacer.

Zostawili samochody na żwirowej uliczce przed domem Banksa i w przymglonym wieczornym świetle ruszyli do Helmthorpe, wymieniając po drodze informacje, jakie udało się im zdobyć w ciągu dnia. W zagłębieniach w stoku schodzących do wyschniętego strumienia pasły się owce. Niektóre zdołały nawet przedostać się pod płotem na tyłach kościelnego dziedzińca i skubały trawę pośród pokrytych porostami nagrobków. - Zdążyłaś przejść się po promenadzie w Scarborough? - zapytał Banks. - Oczywiście. Przecież musiałam coś zjeść. Ale niestety nie ma tam zbytniego wyboru dla wegetarian. W końcu kupiłam frytki, smażone na oleju roślinnym - a przynajmniej tak utrzymywała sprzedawczyni - i zjadłam je, siedząc na ławce koło portu i obserwując mężczyznę, który malował rybacką łódź. Próbował mnie zagadywać. - Tak? - Niewiele mu z tego przyszło. Przywykłam do zaczepek rybaków i zapewniam cię, że trzeba czegoś więcej niż bohaterskie opowieści na temat odłowu halibuta albo łupacza, żeby mnie zawlec do łóżka. Banks zaśmiał się. - Saint Ives? - Właśnie. Znam na pamięć te wszystkie gadki. Tak czy owak, potem rzuciłam okiem na grób Anny Bronte, a następnie wróciłam na posterunek, żeby spisać rozmowę. - Lubisz książki Anny Bronte? - Wcale ich nie czytałam. Ale zazwyczaj tak się robi, kiedy człowiek znajdzie się w okolicy. Idzie się obejrzeć miejsce, gdzie pogrzebano sławną osobistość. Oglądałam za to „Dzierżawcę Wildfell Hall” w telewizji. Może być, jeśli się lubi takie rzeczy. - Jakie rzeczy? - Guwernantki, staniki, ciasne gorsety i tę tłumioną wiktoriańską seksualność. - A ty nie lubisz? Annie przechyliła głowę. - Wcale tego nie powiedziałam. Był już początek września, więc noc zapadała szybko. Kiedy dotarli do High Street, słońce chyliło się już ku zachodowi; jego wielka czerwona kula płonęła żarem przez gęstniejącą mgiełkę, a cienie wydłużały się. Przez otwarte drzwi pubu dobiegły Tłum. tytułu S. Twardo

ich śmiech i dźwięki muzyki. Turyści, zmęczeni po całym dniu chodzenia i obfitym posiłku, wsiadali do samochodów, by wracać do swoich miast. Annie i Banks przeszli przez zatłoczony bar i w końcu znaleźli sobie wolny stolik w ogródku piwnym na tyłach. Przedzierające się między drzewami resztki światła słonecznego barwiły mielizny na rzece na krwisto-pomarańczowo i purpurowo. Annie usiadła, podczas gdy Banks poszedł kupić dla nich obojga piwo i zamówić jedzenie. Na szczęście Annie nie była bardzo głodna i kanapka z serem i piklami wystarczyła jej w zupełności. Zdążył w ostatniej chwili, bo już kończyli obsługiwać. - Miło tu - powiedziała Annie, kiedy wrócił z kuflami. - Dzięki. - Na zdrowie. - Banks upił łyk. Chociaż na zewnątrz siedziało jeszcze sporo ludzi, wydawało się, że mówią ściszonymi głosami. - No więc w takim razie co mamy? - zapytał. - Skoro już wiemy, że Matthew zginął wcześniej niż Gloria? Annie oparła się wygodniej, rozprostowała swe długie nogi i położyła stopy na trzecim białym plastikowym krzesełku przy ich stole. - A ten chłopak? - podsunęła. - Ten Amerykanin? - Brad? Zabił ją? Dlaczego? - Czemu nie? Albo któryś z jego kumpli. Mogła wywołać między nimi konflikt. Odniosłam wrażenie, że Gloria należała do tych kobiet, które potrafią wywierać przemożny wpływ na mężczyzn. Brad mógł liczyć na więcej, niż dostał. Alice uważa, że jemu bardziej zależało na Glorii, niż odwrotnie. Może chciała się go pozbyć, a on stawiał opór? Las Jarzębinowy był stosunkowo blisko. Mógł z łatwością przekraść się w tę i z powrotem. - Musimy koniecznie dowiedzieć się więcej na temat Amerykanów w Hobb's End - stwierdził Banks. - Ale jak? - Możesz zacząć od ambasady amerykańskiej. Oni chyba potrafią wskazać ci właściwy kierunek poszukiwań. - Zauważyłam, że używasz tylko zaimka „ty”. Czyżbyś ty nie zamierzał spędzić całego dnia przy telefonie? Banks zaśmiał się. - Wysokie stanowiska dają pewne przywileje. Poza tym idzie ci doskonale. Annie skrzywiła się i prysnęła na niego piwem. - Jeśli cię to pocieszy - dodał - ja spróbuję wydobyć więcej informacji na temat

Matthew Shackletona od naszych władz wojskowych. Przyniesiono im zamówione potrawy i oboje przez jakiś czas jedli w milczeniu. W tej chwili rzeka sprawiała wrażenie lepkiej, jakby wylano na nią ropę naftową. Nie było chmur, ale już w ciągu dnia powietrze zrobiło się wilgotniejsze, a chowające się słońce zabarwiło niebo na zachodzie na kolor szkarłatny i fioletowy. Skupienia małych, bzyczących owadów, komarów albo meszek, unosiły się nad nieruchomą, płytką wodą. - A co z Michaelem Stanhope? - podsunął Banks. - Jaki mógł mieć motyw? Byli przyjaciółmi. - Nieodparte pożądanie? Alkohol? Mogą sprawić, że osoba przekracza granicę i być może Stanhope już się poza nią znajdował na samym początku. Jeśli pożądał Glorii, a ona nie chciała mieć z nim nic wspólnego w tych sprawach, to malowanie jej nago mogło go rozpłomienić ponad wszelkie wyobrażenie. Musisz chyba przyznać, że mężczyzna taki jak Stanhope nie mógł nie odczuwać żadnej namiętności przez cały czas, kiedy malował Glorię nago w swoim studio. Annie uniosła brwi. - Doprawdy? Może lepiej powiedz, że ty byś nie mógł. Zdziwiłbyś się, jak bardzo beznamiętni potrafią być artyści. Poza tym Alice Poole wyraziła pewność, że nie byli kochankami, a ja jej wierzę. Odniosłam wrażenie, że wiele osób w wiosce takich jak ta, z którą ty rozmawiałeś - przenosiło swoje negatywne uczucia na Glorię. Myślę, że ona była zasadniczo porządną kobietą i przywiązaną żoną, ale ze względu na swoją urodę i swobodne nastawienie do życia miała rozliczne problemy, zwłaszcza z mężczyznami. W końcu któryś z nich nie wytrzymał. - Mówisz tak, jakbyś wiedziała, o co w tym chodzi. Annie odwróciła się i zapatrzyła na ciemną rzekę. Chociaż Banks rzucił tę uwagę żartem, poczuł, że wkroczył na jakiś zakazany teren, obudził jej irytację. Zdał sobie sprawę, że wciąż muszą zachowywać wobec siebie ostrożność. Dwie namiętne noce i poczucie, że mają ze sobą coś wspólnego jako osoby poza nawiasem, nie wystarczy, żeby z łatwością pokonać dzielące ich emocjonalne pole minowe. Ostrożnie, ostrzegł się w duchu. Po krótkiej przerwie Annie podjęła temat. - Moim zdaniem Gloria była jedną z nielicznych osób w Hobb's End, które rozumiały Michaela Stanhope i traktowały go serio. Poza tym Alice powiedziała, że był gejem.

- Nie mogła tego wiedzieć na pewno. Mógł jeszcze być biseksualny. - Chyba troszeczkę przesadzasz. - Może i masz rację. Ale teoria, że to Stanhope, ma jedną oczywistą wadę. - Tak? Banks odsunął pusty talerz. - Gdzie twoim zdaniem zabito Glorię? - zapytał. - W Domku przy Moście albo w jego pobliżu. Myślałam, że już się co do tego zgodziliśmy ze względu na to, gdzie została pochowana. Aha - Annie zajrzała do notatnika - zapomniałam ci o tym wcześniej powiedzieć, ale zaciemnienie oficjalnie odwołano siedemnastego września 1944 roku. Chociaż to chyba nieważne, skoro wiemy, że Gloria żyła jeszcze w Boże Narodzenie. - Każdy drobiazg może się przydać. - No, ale co chciałeś powiedzieć? - Gloria zazwyczaj odwiedzała Stanhope'a w jego atelier. Tak musiało być, jeżeli malował ją tamtej jesieni. Gdyby coś się między nimi stało, najprawdopodobniej nastąpiłoby to tam, i tyle. To znaczy, tam gdzie znalazła się przed nim nago. Gdyby ją zabił, raczej nie ryzykowałby przenoszenia ciała do Domku przy Moście. Znalazłby jakiś inny sposób na pozbycie się go gdzieś bliżej. - Chyba że mieli romans, tak jak sugerujesz. W takim wypadku mógłby ją odwiedzać w jej domu. - Podjąłby takie ryzyko, mając Gwen w pobliżu? - Może. Z tego co słyszałam, można wywnioskować, że Gloria byłą osobą niekonwencjonalną i nieprzewidywalną. Samo to, że chodziła do atelier Stanhope'a, musiało wywołać skandal ze względu na to, jaką miał opinię we wsi. - Racja. Elizabeth Goodall uparcie traktowała ich znajomość jako skandaliczną. Jeszcze drinka? - Lepiej nie - odparła Annie, zakrywając kufel dłonią. - Kiedy prowadzę, mogę sobie pozwolić tylko na jednego. Banks przez chwilę nie mógł wydobyć głosu. - Nie musisz jechać do domu - powiedział wreszcie, kiedy upewnił się, że panuje nad swoim tonem. Annie uśmiechnęła się i położyła mu rękę na ramieniu. Jej dotyk sprawił, że puls zabił mu żywiej. - Nie, ale myślę, że powinnam, bo jeszcze nie jest weekend i tak dalej. Jutro

czeka mnie ciężki dzień. Poza tym przecież się umówiliśmy, prawda? - Trudno, nie udało się. Ale ja napiję się jeszcze jednego, mogę? Zaśmiała się. - Oczywiście. Banks poszedł do środka. Nie spodziewał się, że Annie przyjmie jego propozycję, ale był rozczarowany, że mu odmówiła. Nie zapomniał ich umowy dotyczącej weekendów, ale czy nie znalazłoby się od czasu do czasu trochę miejsca na odrobinę spontaniczności? Ciekawe, czy kiedykolwiek uda mu się rozszyfrować zasady rządzące takimi związkami. W małżeństwie jest łatwo; przynajmniej nie trzeba umawiać się na spotkanie. Z drugiej jednak strony, on i Sandra czasami prawie się nie widywali, a przecież już ponad dwadzieścia lat minęło od ich ślubu. Może gdyby mieli więcej czasu dla siebie, nadal byliby razem. Goście, którzy tu przyszli na posiłek, pomału zaczynali wychodzić i w pubie zaczęło robić się pustawo: zostali tylko miejscowi grający w barze w domino i strzałki. W kącie siedziała grupka młodzieży; któreś z nich wybrało „Concrete and Clay” w szafie grającej. Chryste Panie, pomyślał Banks. Unit 4 + 2. To nagranie powstało przed ich urodzeniem. Kupił następne piwo i wrócił do ogródka. Teraz widać było tylko sylwetkę Annie - dla niego najpiękniejszą, o wdzięcznym zarysie szyi i mocnym profilu wpatrzonej w rzekę z tą szczególną dla niej mieszaniną luzu i koncentracji. Usiadł i czar prysł. Annie poruszyła się leniwie. Wciąż miała jeszcze połowę swojego drinka, którym zakręciła kilka razy w kuflu, zanim zaczęła pić. - A co z jej rodziną? - zapytał Banks. - Rodziną? Czyją? - Glorii Shackleton. - Jej rodzina zginęła podczas jednego z nalotów. - Wszyscy? - Tak powiedziała Alice. - A co z tym tajemniczym nieznajomym i dzieckiem, którzy przyszli jej szukać? Mówiłaś, że poinformowała Alice, iż są to jej krewni. - Wiem. - Annie powoli pokręciła głową. - Tego właśnie nie rozumiem. Dziwne, prawda? - Jeśli uciekła, zostawiając męża albo kochanka z dzieckiem, to jest to ktoś jeszcze, kto mógłby być na nią wściekły. Może wreszcie ją wytropił i zabił.

- Tak, ale ten ktoś mógł też chcieć tego dziecka. Może je kochał. Poza tym mężczyźni bez przerwy robią takie rzeczy, a kobiety wcale ich nie zabijają. Banks nie zamierzał dać się sprowokować. - Problem polega na tym - zaczął - czy ten konkretny mężczyzna zapragnął odnaleźć żonę czy też kochankę, która urodziła mu dziecko, a potem go opuściła? Kłócili się, zgodnie z tym, co ci powiedziała Alice Pqole. - Gloria została przy życiu, kiedy wyjechał. - Mógł przez jakiś czas gotować się ze złości i wrócić po kilku tygodniach albo nawet miesiącach. - Owszem - przyznała Annie. - Chciałabym też dowiedzieć się, co się stało ze szwagierką, Gwynneth. Mimo twojego apelu w telewizji nikt nie dostarczył żadnych użytecznych informacji. - Może nie żyje? - Może. - Uważasz, że należałoby ją podejrzewać? Annie zmarszczyła brwi. - Na fotografii widać wysoką, silną kobietę. Coś mogło się między nimi wydarzyć. - Może sierżant Hatchley znajdzie coś ciekawego w Londynie. Dowiemy się jutro. Chyba już na dzisiaj wystarczy. Nocny ptak krzyknął po drugiej stronie rzeki, przerywając ciszę. Potem ktoś włączył grupę Oasis w szafie grającej. - Sposób dokonania zabójstwa powinien nam coś wyjaśnić - powiedziała Annie po dłuższej chwili. - Coś takiego, czego jeszcze nie braliśmy pod uwagę? - No, dużo w nim było przemocy i emocji. Ktoś żywił na tyle silne uczucia wobec Glorii Shackleton, by wielokrotnie przebić ją nożem. Po tym, jak ją udusił. - Sama to powiedziałaś: Gloria należała do kobiet, wywołujących u mężczyzn intensywne reakcje, budzących namiętności. Ale jest prawdopodobnie jeszcze wiele rzeczy, których nie wiemy na temat tamtych wydarzeń. - Przepraszam, nie bardzo rozumiem. - To zabójstwo miało miejsce wiele lat temu, Annie. Mamy tylko kości i kilka fragmentów przerdzewiałej biżuterii. Nie wiemy nawet, czy została zgwałcona albo poddana jakimkolwiek czynnościom seksualnym przed zabójstwem. Albo po. Możemy

tylko domniemywać, że była to prawdopodobnie zbrodnia na tle seksualnym. - Technicy nie znaleźli w okolicy żadnych innych ofiar. - Jeszcze nie. Poza tym przy morderstwie na takim tle nie zawsze musi być więcej ofiar. - Zazwyczaj tak. Nie mów mi, że ktoś zgwałcił i zamordował Glorię Shackleton w taki sposób i nigdy potem tego nie powtórzył. - Właśnie. Zastanów się nad tym. Ciało zostało pogrzebane w komórce koło domku Glorii i Matthew. To, że nie znaleziono innych ciał w okolicy, nie znaczy, że nie może ich być gdzieś indziej. Nie znaczy to, że ktoś, kto to zrobił, nie zabił jeszcze w innym miejscu, używając dokładnie tego samego sposobu. - A zatem morderca seryjny? Obcy w tej okolicy? - To możliwe. Sierżant Hatchley złożył już zamówienie na informacje na temat podobnych zabójstw. Trochę to jednak potrwa, jeżeli w ogóle komukolwiek zechce się szukać. Ludzie niechętnie biorą się do takiej pracy, zwłaszcza jeśli nie natrafią na nic w komputerze. Nie ma co się oszukiwać, nie znajdujemy się na niczyjej liście priorytetów. Mimo to jakiś ciekawy albo pilny posterunkowy może trochę pogrzebać w papierach i coś wykryć. Poproszę Jima, żeby wysłał ponaglenie. Annie milczała przez chwilę. - Zdajesz sobie sprawę, że możemy nigdy nie znaleźć tego, kto ją zabił? Banks dopił piwa i kiwnął głową. - Jeśli na tym się skończy, napiszemy raport końcowy na podstawie dowodów, które uda się nam zgromadzić, i wskażemy najbardziej prawdopodobne rozwiązanie. - I jak się będziesz wtedy czuł? - Jak to? - Ta sprawa stała się dla ciebie ważna. Och, nie twierdzę, że mnie ona nic nie obchodzi. Przeciwnie. Ale w twoim przypadku wygląda to trochę inaczej. Mam wrażenie, że popadłeś w obsesję. Banks zapalił papierosa. Czyniąc to, zdał sobie sprawę, że wielokrotnie już krył się za taką dymną zasłoną. - Ktoś musi. - To brzmi melodramatycznie. Poza tym czy to rzeczywiście takie proste? - Nic nigdy nie jest takie proste. - To znaczy? Banks urwał i przez chwilę porządkował myśli.

- Gloria Shackleton. Wiem, jak wyglądała. Mam pewne pojęcie na temat jej charakteru i ambicji, kim byli jej przyjaciele, jakie lubiła rozrywki. - Postukał się w głowę. - Ożyła w mojej wyobraźni. Ktoś jej to wszystko odebrał. Ktoś ją udusił, a potem wymierzył jej piętnaście albo szesnaście ciosów nożem, zawinął w zasłonę zaciemniającą i zakopał w komórce. - Ale to wydarzyło się wiele lat temu. Wojna dawno się już skończyła. Od tego czasu zamordowano wiele osób. Czym różni się tamto morderstwo? Banks pokręcił głową. - Nie wiem. Chyba niczym. Ale może chodzi o wojnę. Jestem starszy od ciebie. Dorastałem w jej cieniu, który towarzyszył mi przez długi czas. Kiedy się urodziłem, dostałem książeczkę z talonami i kartę tożsamości. - Zaśmiał się. - Wiesz, to zabawne, że teraz ludzie bronią się, kiedy próbuje się ich liczyć i rejestrować, ale jako dziecko byłem dumny z tej karty. Ona mi nadawała tożsamość, mówiła, kim jestem. Może już wtedy przygotowywałem się do wystawiania nakazów aresztowania. Poza tym w moim mieście było pełno ruin. Bawiłem się w nich tak samo jak Adam Kelly. A ojciec trzymał kolekcję pamiątek na strychu. Zakradałem się tam, żeby je oglądać: niemiecki bagnet, opaskę na ramię. Były też zdjęcia: fotografie kolaborantów powieszonych na balustradach w Belgii. To były inne czasy, przed moim urodzeniem, ale w pewien sposób także i moje. Bawiliśmy się w komandosów. Nawet kopaliśmy tunele i udawaliśmy, że uciekamy z obozów jenieckich. Kupowałem wszystkie książki na temat myśliwców i bombowców, jakie mi wpadły w ręce. Moje dzieciństwo i wczesna młodość były przesycone wojną. I w jakiś sposób brutalne morderstwo popełnione w tym samym czasie, kiedy na świecie trwała krwawa rzeź, staje się czymś szczególnie ohydnym. - Pewnie. I coś jeszcze? - Tak. O ile wiemy, nikt nie zawiadomił o zaginięciu Glorii; nikt nie zrobił zamieszania. Wygląda na to, że nikogo to nie obeszło. Miałem kiedyś przyjaciela... pewnego dnia ci o nim opowiem. W każdym razie o niego też nikt nie dbał. A ktoś powinien. Wygląda na to, że jest to moje powołanie: nadmiar współczucia. - Banks uśmiechnął się. - Rozumiesz? Annie musnęła go palcami po rękawie. - Mnie też to obchodzi - powiedziała. - Może nie z tych samych powodów, co ciebie, ale jednak. Banks spojrzał jej w oczy. Mówiła szczerze. Kiwnął głową.

- Wiem. Wracamy? Annie wstała. Wyszli na ulicę, o wiele spokojniejszą po zapadnięciu nocy. Bar sprzedający rybę z frytkami wciąż jeszcze był otwarty, a dwaj z chłopców, którzy wcześniej byli w pubie, jedli zapakowane w gazetę porcje, opierając się o ścianę. Annie i Banksa doleciał zapach octu . Na końcu uliczki ciągnącej się wzdłuż cmentarza znajdowała się uchylna furtka, a za nią wąska, brukowana ścieżka, wijąca się po stromych brzegach strumienia Gratly przez mniej więcej pól mili w górę stoku, prowadząca do wioski. Na szczęście pojawił się księżyc, gdyż nie było tam innego oświetlenia. Owce na widok dwojga ludzi rozpraszały się z głośnym beczeniem. Banks znowu przypomniał sobie czasy zaciemnienia. Jego matka opowiadała mu historię swojej przyjaciółki, która trafiała z pracy w fabryce amunicji do domu dzięki temu, że odliczała 176 prętów balustrady nad brzegiem kanału przed zakrętem w lewo, potem pięć słupów latarni. Ale to musiało być na samym początku, pomyślał Banks, zanim lord Beaverbrook nakazał wykorzystać balustrady dla celów wojskowych. Matka opisywała mu też wielką górę ułożonych na boisku do krykieta garnków, które miały zostać przerobione na samoloty. Przedostawszy się przez przełaz na drugim końcu, Banks i Annie skręcili w lewo, obok nowych domów. Chodnik był tu szerszy i Annie ujęła Banksa pod ramię. Ten drobny gest sprawił mu dużą przyjemność. Przeszli kamienny most, kawałek alejką i znaleźli się przed frontowymi drzwiami domku Banksa. - Może wejdziesz na kawę? - zapytał Banks. Annie uśmiechnęła się. - Dziękuję, ale wolałabym coś zimnego, jeśli masz. Bez alkoholu. Zostawił ją we frontowym pokoju, przeszukującą jego kolekcję kompaktów, a sam poszedł do lodówki. To niesamowite, ale w swojej kuchni czuł spokój i miał wrażenie, że znalazł się na właściwym miejscu, nawet w nocy, gdy nie świeciło słońce. Ciekawe, czy kiedykolwiek odważy się powiedzieć to Annie bez obawy, że się ośmieszy w jej oczach. Wyjął karton soku pomarańczowego i nalał do dwóch szklanek. Z pokoju dziennego rozległy się dźwięki starego nagrania Etty Jones. Namiętne funky. Nie puszczał tego od lat. Annie weszła do kuchni, wyraźnie zadowolona z odkrycia. - Masz niesamowitą kolekcję kompaktów - powiedziała. - To nie do wiary, że Do ryby z frytkami podaje się ocet jako przyprawę (przyp.tłum.).

potrafisz zdecydować się, który wybrać. - Tak, czasem mam z tym problem. Ale wszystko zależy od nastroju. - Podał jej szklankę soku i wrócili do pokoju dziennego. Wkrótce Etta wyśpiewywała na cały głos „Jump Into My Fire” i „Shakey Ground”. - Jesteś pewna, że nie masz ochoty na nic mocniejszego? - zapytał Banks, kiedy Annie skończyła swój sok pomarańczowy. - Nie. Mówiłam już, że muszę wrócić do domu. Nie chcę, żeby mnie po drodze zatrzymał jakiś nadgorliwy gliniarz. - Szkoda - powiedział Banks. - Miałem nadzieję, że zmienisz zdanie. - Czuł, że zaschło mu w ustach. Teraz szło „Come to Mama”, a rytmiczna, powolna zmysłowość tej muzyki wywierała na Banksa magiczny wpływ. Musiał sobie powtarzać, że Annie jest sierżantem policji, pracownikiem, razem z którym prowadzi sprawę, i nawet nie powinien tak o niej myśleć. Jednak problem polegał na tym, że Annie Cabbot w niczym nie przypominała sierżantów policji, jakich dotychczas spotykał. I była pierwszą kobietą, oprócz córki, Tracy, która odwiedziła jego nowy dom. - No - uśmiechnęła się Annie. - Nie powiedziałam, że już zaraz wychodzę. Nie musisz mnie upijać, żeby mnie zaciągnąć do łóżka. - Potem wstała, skrzyżowała ramiona i powoli ściągnęła sobie przez głowę T-shirta. Stała, trzymając go i lekko przechylając głowę, a potem wyciągnęła rękę i powiedziała: - Chodź.

W Kalifornii rosną wielkie sekwoje, które, jak mówią, mogą wytworzyć nowe słoje dookoła martwego, spalonego drewna, jeżeli zdarzy się im spłonąć podczas pożaru. Zaginięcie Matthew wypaliło mnie i chociaż z czasem udało mi się pokryć zgliszcza nową, twardszą skórą, jakaś część mnie została na zawsze martwa. I jest nadal, chociaż w miarę upływu lat ta nowa skóra stała się tak gruba, że większość ludzi bierze ją za moją prawdziwą istotę. Sądzę, że rzeczywiście jest w pewnym stopniu prawdziwa, ale nie ta sama, co niegdyś. Życie, oczywiście, toczyło się dalej. Jak zawsze. Po jakimś czasie śmiałyśmy się znowu, zatrzymywałyśmy na moście elfów, żeby porozmawiać o kampanii włoskiej, narzekałyśmy na braki i uskarżałyśmy się na zapiekankę lorda Wooltona i jakość

Oszczędnościowa potrawa „Lord Woolton pie” przyrządzana z marchwi, pietruszki, rzepy i ziemniaków oraz

chleba. Gloria oddała się pracy na farmie, starając się wykazać, że jest tam niezbędna, gdyż władze wywierały coraz większy nacisk na kobiety, żeby podejmowały pracę w fabrykach samolotów i amunicji, a ten pomysł ją przerażał. Chodziły plotki, że szpiedzy z Giełdy Pracy krążą po całym kraju w poszukiwaniu niepracujących kobiet. Jeżeli nawet pojawili się i u nas, to mnie zostawili w spokoju, gdyż miałam dosyć roboty, zajmując się chorą matką i prowadząc sklep. Należałam też do straży przeciwlotniczej i pomagałam w Ochotniczej Służbie Kobiet: przynosiłam zapiekanki i przekąski miejscowym robotnikom rolnym. W październiku Gloria uczesała się na Veronicę Lake: z przedziałkiem na boku i lokami spływającymi na ramiona. Ja ostrzygłam się na krótko w stylu Liberty Cut, bo łatwiej mi było dbać o taką fryzurę, a poza tym moje włosy nie chciały robić tego, co Glorii, nawet jeśli smarowałam je wodą z cukrem. W tamtym miesiącu do Harkside dotarło „Przeminęło z wiatrem” i Gloria razem z panem Stanhope dosłownie mnie na nie zaciągnęli. Jak się okazało, film dosyć mi się spodobał, a stał się jeszcze bardziej poruszający ze względu na śmierć Leslie Howarda, którego samolot został zestrzelony przez Niemców w czerwcu. W drodze powrotnej pan Stanhope, jak zwykle w swoim sfatygowanym kapeluszu, postukując laską o główce węża o ziemię, entuzjazmował się użyciem koloru, a Gloria, jak można to łatwo przewidzieć, zwariowała na punkcie ciemnowłosego Clarka Gable. Naszą dolinę wypełniły jesienne mgły, uniemożliwiające lądowanie i start samolotów niekiedy przez całe dnie. We wrześniu usłyszeliśmy, że lotnisko w Lesie Jarzębinowym zostało zamknięte, a RAF przeniesiono gdzie indziej. Trudno było w owych dniach uzyskać jakieś konkretne odpowiedzi, ale ktoś z personelu naziemnego powiedział mi, że dwusilnikowe bombowce, których używano, były stare i stopniowo je wycofywano. Pasy startowe w Lesie Jarzębinowym przerabiano tak, żeby nadawały się dla bombowców z czterema silnikami. Mój informator nie wiedział, czy jego eskadra tu wróci czy nie; wszystko było niepewne, a ludzie przyjeżdżali i wyjeżdżali bez uprzedzenia. Bez względu na powody, RAF wyprowadził się, a na ich miejsce pojawiła się grupa robotników, głównie Irlandczyków. Przez następnych kilka miesięcy sprowadzili całe tony cementu, żwiru i tłucznia, żeby przerobić pasy startowe. Wybudowali też dodatkowe „baraki Nissena” z blachy falistej. bulki tartej. Polewano ją białym sosem (przyp. tłum.).

Oczywiście życie na wsi także uległo pewnej zmianie w tym okresie: zdarzyło się kilka bójek między Irlandczykami a żołnierzami w „Pod Ćwiartką Barana” i przyzwyczailiśmy się do zapachu smoły, dochodzącego z lasu, kiedy wiatr wiał w odpowiednim kierunku. Na początku grudnia robotnicy skończyli prace i tuż przed świętami Las Jarzębinowy stał się nowym domem dla 448 Grupy Bombowej 8 Armii Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych. Ot, tak po prostu. Na scenie pojawili się Jankesi.

Gdy Annie odjechała, Banks nie mógł zasnąć, chociaż kochał się z nią, a przedtem cały dzień spędził za kierownicą. Przez pewien czas leżał w ciemnościach, a myśli kłębiły mu się w głowie, pojawiały się obrazy dawnych dni spędzonych w Edynburgu, Alison, Jo i nie dawały mu spać. I Jem. I Annie. I Sandra. I Brian. Pierwszej nocy, którą Banks spędził w domku, przez otwarte okno wleciał nietoperz i Banks przez pół godziny walczył, żeby go wyprosić. Teraz jego mózg przypominał tamtą sytuację, jakby w środku trzepotała jakaś bezkształtna, czarna szmata. Ogarnął go niepokój nie dotyczący niczego konkretnego, ale tak silny, że poczuł, iż się poci i serce wali mu jak młotem. Założył dżinsy i zszedł na dół, żeby nalać sobie małą whisky. Od czasu kiedy w te czarne miesiące po odejściu Sandry zaczął pić za dużo, nauczył się wydzielać sobie dzienną dawkę, tak samo jak z papierosami. Duży kufel piwa podczas lunchu w Edynburgu, dwa z Annie w „Pod Psem i Strzelbą” i teraz whisky Laphroaig na wysokość jednego palca około północy. Nieźle. Wypalił też tylko siedem papierosów, co stanowiło dla niego szczególny powód do zadowolenia. Wyszedł z drinkiem na zewnątrz i usiadł na murku, zwieszając nogi nad wyschniętym wodospadem. Noc była ciepła, ale lekki wietrzyk szeleścił w liściach i osuszył mu pot na czole. Jakieś małe zwierzątko szurało w poszyciu, pewnie królik albo wiewiórka. Banks popatrzył na ciemny las i przypomniał sobie słowa Roberta Frosta, które niedawno znalazł w jego antologii. „I wiele mil od snu mnie dzieli” . Słowa te, powtarzające się jak refren, wywoływały tajemniczy dreszcz i tym bardziej się je pamiętało. Nie usiłował tego

Frost, Przystając pod lasem w śnieżny wieczór (tłum.anon.)

zrozumieć, a przynajmniej nie potrafiłby wstać na lekcji i powiedzieć, o co chodzi w tym wierszu, ale odnajdywał w nim jakiś ukryty sens. Przypomniał sobie, co kiedyś mówił Annie o dbaniu i że nie mógł jej tego lepiej wyjaśnić ze względu na Jema. Banks osobiście znalazł ciało Jema na gołej, niezamiecionej podłodze w jego pokoju, z igłą tkwiącą w przedramieniu, które miało dziwny kolor w miejscach, gdzie nadgryzły je myszy. Zwymiotował, tak samo jak wtedy, gdy Phil Simpkins spadał powoli i nieodwracalnie na zaostrzony płot. Tyle że ludzie przejęli się wypadkiem Phila; nawet uczczono jego pamięć minutą ciszy na apelu i zwolniono dzieci z zajęć w dniu pogrzebu. Jednak o los Jema nie dbał nikt, tak samo jak nikt nie zwrócił uwagi na zniknięcie Glorii. Z biegiem lat Banks uodpornił się na widok nieboszczyków, tak samo jak każdy policjant, który przeprowadził wiele śledztw w sprawie morderstwa. Wytworzył sobie ochronną skorupę; mógł zażartować, znalazłszy się na miejscu zbrodni, gdzie czyjeś wnętrzności leżały u jego stóp albo drobiny czyjegoś mózgu przywierały mu do podeszew butów. Jednak bez względu na to, jak twardy był ten pancerz, Banks nigdy nie pozostawał obojętny - wszystko jedno, w którym miejscu łańcucha pokarmowego znalazły się szczątki ofiary. Czuł jakiś związek z tym, co kiedyś było żywym człowiekiem. Po śmierci Jema Banks doznawał przymusu, by zdobyć trochę informacji na jego temat: kim był, skąd pochodził i dlaczego nikt nie zainteresował się jego losem. Zdał sobie sprawę, jak mało wiedział, chociaż Jem był jego pierwszym i najbliższym przyjacielem w rym nieznanym i przytłaczającym mieście. Banks w swojej naiwności nie przypuszczał, że Jem był uzależniony od heroiny. Raz czy dwa zdarzyło się, że palili razem haszysz albo trawę, i to wszystko. Policjanci nie zrobili na nim większego wrażenia i nikogo nie zachęciliby do pójścia w ich ślady. Wydobyli od Banksa opis mężczyzny, którego widział wchodzącego do mieszkania Jema poprzedniego wieczora, ale nie wydawali się nim szczególnie zainteresowani. Jeden z nich, posterunkowy Carter, jak Banks zapamiętał, odgrywał rolę zatroskanego rodzica, udając żal z powodu śmierci Jema i robiąc Banksowi wykład na temat szkodliwości narkotyków, podczas gdy drugi, posterunkowy Fallen, o dziobatej twarzy, z cynicznym uśmieszkiem na wąskich, okrutnych wargach, grzebał w szufladach i szafach Banksa, szukając narkotyków. Banks dowiedział się później, że trzech narkomanów umarło owego tygodnia

na Notting Hill z powodu dostawy niezwykle czystej heroiny, która nie została z niczym zmieszana. Nikogo jednak nie aresztowano. Rozczarowany zarówno ekonomią, jak i hippisowskim wpatrywaniem się we własny pępek, Banks wstąpił do policji, żeby ją zmienić od wewnątrz, wbrew radom Jema, a kiedy przekonał się, że tego nie zdoła osiągnąć, zadowolił się podnoszącym poziom adrenaliny śledztwem, pościgiem, odkryciem, dziwną więzią z ofiarą morderstwa, która już nie mogła się bronić. I więź ta istniała także w przypadku spękanych, ubłoconych kości Glorii Shackleton, nie mniej silna niż wtedy, gdy miał do czynienia ze zwłokami tak świeżymi, że na ich policzkach zachował się jeszcze rumieniec. Znużony wspomnieniami, Banks zgasił papierosa, dokończył whisky i wrócił do domu. Jego łóżko wciąż pachniało Annie i czuł wdzięczność chociaż i za to, kiedy, nie mogąc zasnąć, znów przewracał się z boku na bok.

Od kiedy Vivian Elmsley zobaczyła wizerunek Glorii i usłyszała jej nazwisko w telewizji, oczekiwała, że policja wkrótce zapuka do jej drzwi. Wcale nie podejmowała żadnych poważnych kroków, żeby zatrzeć swoje ślady. Nigdy nie próbowała celowo ukryć ani przeszłości, ani tożsamości, chociaż niewątpliwie nie nagłaśniała jej. Ale życie, jakie wiodła, świadczyło o tym, że w pewnym stopniu świadomie próbowała ucieczki. Na każdym etapie musiała siebie na nowo wymyślać: najpierw była wyzutą z egoizmu opiekunką, potem żoną dyplomaty, następnie młodą, modną wdową używającą czerwonego, sportowego samochodu, przebijającą się pisarką, a wreszcie znaną postacią z odrobiną lodu w sercu. Czy to już jej ostatnie wcielenie? Które znalazło się najbliżej prawdy? Nie miała pojęcia. Nie wiedziała już nawet, czy któreś z nich w ogóle było prawdziwe. Chociaż niepokój i lęk nękały ją od czasu obejrzenia wiadomości telewizyjnych, Vivian próbowała dalej prowadzić normalne życie: chodzić co rano do Hampstead, czytać gazetę, zasiadać do pracy w gabinecie bez względu na to, czy napisze coś wartego zachowania czy nie, rozmawiać ze swoim agentem i wydawcą, odpowiadać na listy. Przez cały jednak czas czekała na pukanie do drzwi, zastanawiając się, co powie, jak może przekonać policję, że nic nie wie, albo może powinna wyjawić wszystko i niech się dzieje, co chce. Czy rzeczywiście komuś to zaszkodzi po tylu latach? Po namyśle stwierdziła, że tak.

Kiedy wstrząs nadszedł, przybrał zupełnie nieoczekiwaną formę. Owego wtorkowego wieczora telefon zadzwonił, kiedy już zasypiała. Podniosła słuchawkę i usłyszała w niej ciszę, a przynajmniej o tyle, o ile jest to możliwe w telefonie. - Kto mówi? - spytała, zaciskając palce na słuchawce. - Proszę się odezwać. Cisza. Już miała się rozłączyć, kiedy usłyszała, jak ktoś nabiera tchu. Potem głos, którego nie rozpoznała, odezwał się szeptem: - Gwen? Gwen Shackleton? - Nazywam się Vivian Elmsley. To jakaś pomyłka. - Wcale nie. Dobrze wiem, kim jesteś. A ty wiesz, kim ja jestem? - Nie rozumiem, o co panu chodzi. - Zrozumiesz. I to niedługo. A potem odłożono słuchawkę.

10 Boże Narodzenie 1943. Podczas pierwszej zabawy tanecznej, zorganizowanej przez 448 Grupę Bombową w Lesie Jarzębinowym, wieczór był ponury, zimny i bezksiężycowy. Gloria, Cynthia, Alice i ja szłyśmy tam razem wąską dróżką przez las, a para z naszych oddechów unosiła się w chłodnym powietrzu. Na nogach miałyśmy zimowe buty, a ze sobą niosłyśmy pantofle do tańca, bo były za cienkie, żeby w nich chodzić. Na szczęście nie było zbyt błotniście, bo żadna z nas za nic w świecie nie przyszłaby na tańce w kaloszach, nawet jeśli miałybyśmy iść przez Las Jarzębinowy podczas szalejącej zamieci. - Jak sądzicie, ilu ich tam może być? - spytała Cynthia. - Nie mam pojęcia - odparła Gloria. - To duże lotnisko. Pewnie setki, a może i tysiące. Alice aż zatańczyła z radości. - Och, pomyślcie tylko, tylu Jankesów gotowych wyrzucać pieniądze. Wiecie, im płacą znacznie więcej niż naszym chłopcom. Tak powiedziała mi Ellen Bairstow. Chodziła z amerykańskim żołnierzem, kiedy pracowała w fabryce pod Liverpoolem, i nigdy w życiu nie widziała tyle forsy. - Nie zapomniałaś przypadkiem, że będą chcieli czegoś w zamian, Alice Poole? - spytała Gloria. - I czyżby wyleciał ci już z głowy Eryk, walczący za ojczyznę? Po tym ucichłyśmy na pewien czas. Nie wiem, jak one, ale ja zaczęłam myśleć o Matthew. Nagle przez ścieżkę przemknął lis albo borsuk i przestraszył nas, ale adrenalina pomogła nam przerwać milczenie. Przez resztę drogi chichotałyśmy jak podekscytowane pensjonarki. Większość mieszkańców wsi zetknęła się już z przybyszami, a ja nawet obsługiwałam niektórych z nich w sklepiku, gdzie ze zdumieniem przyglądali się naszej skromnej ofercie, a w dodatku nie znali istniejących u nas nazw produktów. Niektórzy nie aprobowali pojawienia się tych młodzieńców - zwłaszcza Betty Goodall sądząc, że obniżą standardy moralne, ale większość z nas szybko zaakceptowała ich obecność. Pomagałam też Ochotniczej Służbie Kobiet przygotować dla nich komitet powitalny w Harkside. Jak do tej pory z moich ograniczonych doświadczeń wynikało,

że Amerykanie są zawsze przyjacielscy i grzeczni, chociaż nie powiem, żeby szczególnie mi się podobało, kiedy się do mnie zwracali „proszę pani”. Czułam się przez to staro. Niewątpliwie byli swobodniejsi i bardziej pewni siebie niż nasi chłopcy, no i mieli znacznie ładniejsze mundury. Nosili też półbuty, a nie głośno łomoczące buciory, którymi ministerstwo wojny uznało za stosowne uszczęśliwić nasze biedne siły zbrojne. Oczywiście, nasza opinia na temat Amerykanów w znacznym stopniu ukształtowała się na podstawie hollywoodzkich filmów, popularnych magazynów i piosenek. Dla niektórych wszyscy oni byli kowbojami i gangsterami, dla innych mężczyźni przedstawiali się jako przystojni bohaterowie, a kobiety jako piękne, choć nieco wulgarne dziewczyny lekkich obyczajów. Kiedy owego wieczora brnęłyśmy przez las, nie miałyśmy większego pojęcia, czego

się

spodziewać.

Wszystkie

cztery

ostatnie

dni

poświęciłyśmy

na

przygotowania... nawet ja, chociaż zazwyczaj niezbyt przejmowałam się takimi powierzchownymi sprawami, jak własny wygląd. Pod płaszczami, które musiałyśmy założyć z uwagi na zimno, miałyśmy nasze najlepsze stroje. Gloria wyglądała oczywiście wspaniale w czarnej, atłasowej sukni z dekoltem w serek, bufiastymi rękawami i podniesionymi za pomocą poduszek ramionami. Przy szyi miała czerwoną różę z filcu. Ja prezentowałam się nieco skromniej w oszczędnościowej sukience, którą kupiłam w Londynie. Poważny problem stanowiło to, że żadna z nas nie miała już pończoch i albo zabrakło nam kuponów na nowe, albo też nie mogłyśmy nic znaleźć w sklepach. Kiedy Gloria wpadła do mnie tuż po zamknięciu sklepu, od razu poleciła mi wejść na krzesło. - Po co? - spytałam. - Wchodź. Przekonasz się. Mogłam odmówić, ale byłam ciekawa, więc usłuchałam. Natychmiast okazało się, że Gloria unosi mi spódnicę i smaruje mi nogi jakąś lepką substancją. Odsunęłam się. - Co to jest? - Zamknij się i stój spokojnie. To podkład do makijażu. Kosztował mnie dwa szylingi i siedem i pół pensa. Zaprzestałam protestów. Kiedy to coś, co rozmazała mi na nogach, w końcu wyschło, Gloria znowu kazała mi wejść na krzesło i starannie narysowała mi z tyłu

szwy specjalnym ołówkiem. Łaskotała mnie i znowu kazała mi się przestać kręcić. - No. - Przygryzła wargę i cofnęła się, żeby ocenić swe dzieło. Stałam na krześle i, czując się jak idiotka, wciąż trzymałam wysoko uniesioną spódnicę. - Może być. Kiedy ja ją „robiłam”, wcierając podkład w jej miękką, jasną skórę, zaczęła się śmiać. - To wyśmienita rzecz - powiedziała. - Latem zeszłego roku, zanim Matthew... no, wszystko jedno, o mało co nie zwariowałam. Znalazłam się w tak rozpaczliwej sytuacji, że spróbowałam użyć proszku do robienia ciemnych sosów zmieszanego z wodą. - I co z tego wyszło? - Cholerne muchy! Latały dookoła mnie przez całą drogę do Harkside i poszły za mną nawet do sali tańców. Czułam się jak kawałek mięsa na wystawie u rzeźnika. Urwała. - Och, Gwen, pamiętasz to? Te wszystkie rozkoszne rodzaje mięsa na wystawach? - Przestań - powiedziałam. - Tylko nas tym bardziej przygnębisz. Spotkałyśmy pozostałe dziewczęta przy moście elfów. Cynthia Garmen wybrała styl Dorothy Lamour. Miała ciemną fryzurę na pazia i bardzo intensywny makijaż. Pomalowała sobie nawet oczy, co wyglądało bardzo dziwnie, bo wtedy kobiety nie stosowały tyle tuszu do rzęs. Nie był on zresztą najlepszej jakości. Kiedy rozgrzała się tańcem, zaczął się rozpływać i wtedy wydawało się, że płakała. Powiedziała, że kupiła go na czarnym rynku w Leeds, więc nie może go odnieść i zażądać zwrotu pieniędzy. Alice przechodziła wtedy okres Marleny Dietrich: miała cienkie, wysoko uniesione brwi i falujące blond włosy z przedziałkiem pośrodku, opadające do ramion. Nosiła ciemnoczerwoną princeskę z długimi, obcisłymi rękawami i rzędem guzików na przedzie. W talii suknia zwężała się, podkreślając jej szczupłość: rzeczywiście Alice prawie dorównywała Marlenie. Zabawę zorganizowano w kasynie. Muzykę słychać było z daleka. Grali piosenkę,

którą

zapamiętałam

z

Piccadilly

Circus:

„Take

the

'A'

Train”.

Zatrzymałyśmy się przed wejściem, poprawiałyśmy włosy, sprawdzając po raz ostatni nasz wygląd w kieszonkowych lusterkach. Potem zdjęłyśmy płaszcze - nie chciałyśmy wchodzić w niezgrabnych zimowych paltach - pochowałyśmy w kieszeniach nasze buty i założyłyśmy pantofelki. Kiedy już byłyśmy gotowe, ruszyłyśmy, by zrobić wielkie wejście. Muzyka nie umilkła, chociaż mogłabym przysiąc, że na chwilę urwała się, tak

jak na uszkodzonej płycie. Na prowizorycznej scence, umieszczonej po przeciwnej stronie sali niż bar, grał sekstet i wszyscy muzycy mieli na sobie mundury amerykańskiego lotnictwa. Przypuszczam, że jeśli zgromadzi się razem dostatecznie dużą liczbę ludzi, rośnie prawdopodobieństwo, że znajdzie się wśród nich tylu muzyków, żeby utworzyć orkiestrę. Panował tu już spory tłok: lotnicy i miejscowe dziewczyny, głównie z Harkside. Parkiet był zapełniony, a grupka bawiących się stała, śmiejąc się i pijąc przy barze. Inni siedzieli przy chwiejnych stolikach, paląc i rozmawiając. Spodziewałam się, że w wielkim, blaszanym baraku będzie chłodno, ale w kącie stało dziwaczne, pokraczne urządzenie, wydzielające z siebie miłe ciepło, które, jak później odkryłam, nazywało się „kozą” (uznałam, że to bardzo odpowiednia nazwa). Niewątpliwie zostało przywiezione tu aż z Ameryki przez zapobiegliwych lotników, którzy słyszeli o tym, że zimą w Anglii, tak samo zresztą jak latem, jest mokro i chłodno. Tego wieczora piecyk wcale nie był potrzebny, gdyż panujący ścisk i ruch tańczących ciał wystarczająco ogrzewał pomieszczenie. Lotnicy zdążyli już ozdobić ściany wyciętymi z magazynów fotografiami: widokami ogromnych, pokrytych śniegiem łańcuchów górskich, wielkich równin i pszenicznych pól, pustyń usianych potężnymi, pokręconymi kaktusami i ulic miast, wyglądających jak sceny z hollywoodzkich filmów. Kawałków Ameryki, które sprawiały, że czuli się bliżej domu. W kącie stała choinka ze złotymi ozdobami i lampkami, a spod sufitu zwisały papierowe dekoracje. - Czy mogę paniom pomóc przy paltach? - Ależ oczywiście, dziękujemy - odparła Gloria. To właśnie ona przyciągała największą uwagę. Nawet mając konkurencję w postaci Dorothy Lamour i Marleny Dietrich, i tak wyróżniała się najbardziej. Oddałyśmy płaszcze młodemu lotnikowi, który był wysoki, szczupły i opalony. Mówił z leniwym południowym akcentem i poruszał się zręcznie z niespiesznym wdziękiem. Miał brązowe oczy, krótko ostrzyżone czarne włosy i najbielsze zęby, jakie mi się zdarzyło oglądać. - Proszę dalej. - Poprowadził nas w głąb sali, gdzie obok baru wisiały wszystkie płaszcze. - Tu będą bezpieczne, proszę się nic nie martwić. - Kiedy się od nas odwrócił, Gloria spojrzała na mnie i z aprobatą uniosła brwi. Torebki zabrałyśmy jednak ze sobą. Zawsze czułyśmy się z nimi niezręcznie, kiedy przyszło tańczyć. Zazwyczaj zostawiało się je pod stołem, ale Cynthia straciła

swoją w wyniku kradzieży na tańcach w Harkside. - A teraz, proszę pani - powiedział, zwracając się wprost do Glorii - czy mogę prosić panią o pierwszy taniec? Gloria lekko skinęła głową, podała mi swoją torebkę i ruszyła na parkiet. Za chwilę ktoś porwał Cynthię i miałam już trzy torebki. Zaraz jednak dosyć przystojny młody nawigator imieniem Bernard - z akcentem na ostatnią sylabę - poprosił mnie do tańca, zanim jego przyjaciel zdążył odezwać się do Alice. Podałam jej trzy torebki i zostawiłam ją z miną tak głupią, jakiej z pewnością nie zdarzyło się miewać Marlenie Dietrich. W głębi ducha byłam przerażona tak wielką liczbą otaczających mnie zuchowatych i przystojnych młodzieńców, ale żeby pokazać, że jeżeli zechcę, potrafię być całkiem odważna, zanim pozwoliłam się Amerykaninowi poprowadzić, zagadnęłam: - Proszę mi najpierw powiedzieć... Bernard podrapał się po głowie. - Co takiego, panienko? - Co to jest „pociąg 'A' „? - Proszę? - Chodzi mi o melodię, którą grano, kiedy weszłam. „Take the 'A' Train”. Co to „jest pociąg 'A' „? Zawsze mnie to interesowało. Czy jest, na przykład, lepszy od pociągu „B”? Uśmiechnął się. - No, nie, panienko. To po prostu kolej podziemna. - Podziemna? Chodzi panu o metro? - Tak, panienko. W Nowym Jorku. Pociąg „A” to najszybsza linia kolejki podziemnej jadąca do Harlemu. - Ach - powiedziałam, gdyż wreszcie zaczęło mi świtać, o co w tym chodzi. - Nie może być. No dobrze, to może już zatańczmy. Po „Kalamanzoo”, „Sardust” i „April in Paris” zebrałyśmy się przy barze, a wysoki lotnik, który odebrał od nas palta, postawił nam burbona. Zabrałyśmy nasze drinki do stolika. Lotnik nazywał się Billy Joe Farrell. Pochodził z Tennessee i należał do personelu naziemnego. Przedstawił nam swojego przyjaciela, Edgara Koniga, którego wszyscy nazywali PX, bo w bazach amerykańskich PX oznaczało magazyny kwatermistrzowskie, a on był właśnie kwatermistrzem.

PX był chudym Iowańczykiem o długich kończynach, dziecięcej twarzy i włosach wystrzyżonych prawie do skóry. Był wysoki, miał nordyckie kości policzkowe, usta w ciup i niesłychanie długie rzęsy, skrywające oczy o żywej, niebieskiej barwie. Cechował się też ogromną nieśmiałością, tak wielką, że nie odważył się zatańczyć z żadną z nas. Nigdy też nikomu nie potrafił spojrzeć prosto w oczy. Należał do tych osób, które zawsze się kręcą w pobliżu, ale których się nigdy nie zauważa, i moim zdaniem okazał nam taką hojność, gdyż dzięki temu zyskał poczucie, iż jest potrzebny. Kiedy po ponad dwudziestu pięciu latach wspominam tamten wieczór, zwłaszcza biorąc pod uwagę to, co się wydarzyło od tego czasu, wydaje mi się on jednym zawirowaniem tańca, rozmów, picia, które skończyło się, zanim się na dobre zaczęło. Wciąż pamiętam dziwny akcent, nazwy nieznanych miejsc i zwroty, które słyszałyśmy po raz pierwszy; młode twarze; nieoczekiwanie miękkie w dotyku mundury; ostry, a jednak słodki smak burbona; pocałunki; szeptane plany następnego spotkania. Kiedy na niepewnych nogach wracałyśmy przez las, każda Z nas pod rękę ze swym kawalerem, nie miałyśmy pojęcia, że wkrótce będziemy używać na co dzień takich słów, jak „parszywy”, „tyłek” i „popapraniec”, że już nie wspomnę żucia gumy i palenia

papierosów

Lucky

Strike.

Idąc,

śpiewaliśmy

„Shenandoah”,

a

po

pożegnalnych pocałunkach zgodziłyśmy się spotkać ich znowu w Harkside w przyszłym tygodniu.

Banks poszedł na lunch do „Queen's Arms” po raz pierwszy od kilku miesięcy. Bardzo starał się nie pić za dużo w ciągu dnia, częściowo dlatego, że potem trudno mu było przestać, a częściowo ze względu na to, że zbyt przypominało mu dawne życie. Nie chodziło o to, że stale pojawiali się z Sandrą - chociaż wpadali tu często na jedno piwo, wracając z kina albo przedstawienia teatralnego - ale raczej o to, że „Queen's Arms” przywodziło mu na myśl wspomnienia z czasów, kiedy w jego życiu i pracy panowała harmonia: dni przed Jimmym Riddle, dni, w których odbywał długie burze mózgów z Gristhope'em, Hatchleyem, Philem Richmondem i Susan Gay nad wołowiną z nereczkami zapiekanymi w cieście i kuflem ciemnego piwa Theakston's, dni, kiedy Sandra była zadowolona ze swego małżeństwa i pracy w galerii sztuki. A przynajmniej on tak wtedy sądził. Jak wiele innych rzeczy, i to było złudzeniem, które zaistniało tylko dlatego, że on okazał się naiwny. W rzeczywistości wszystko to miało charakter równie nietrwały

i przelotny jak złudzenie optyczne; zależało wyłącznie od punktu widzenia. W wymiarze czasu kalendarzowego być może dni te nie były aż tak odległe, ale w pamięci Banksa czasami wydawały się snem innej osoby z minionego stulecia. Zanim jeszcze kupił swój domek, kiedy wychodził się napić gdzieś na mieście prawie każdego wieczora, omijał „Queen's Arms”. Zamiast tego wybierał nowoczesne, anonimowe puby w nowych dzielnicach mieszkaniowych, gdzie rozrywką stałych klientów były quizy z nagrodami albo karaoke i nikt nie zwracał uwagi na siedzącego w kącie smutnego gościa, który obijał się coraz mocniej o stół za każdym razem, kiedy szedł się wysikać. Raz jeden wdał się w bójkę z brzuchatym pyskaczem, który uznał, że Banks zbyt natrętnie przygląda się jego dziewczynie, żałosnemu pasztetowi o nalanej twarzy i zniszczonych włosach. Chociaż Banks nie miał najmniejszej ochoty walczyć o tę kobietę, jej przyjaciel aż rwał się do bitki. Na szczęście Banks nigdy nie upijał się do tego stopnia, żeby zapomnieć, jakie reguły obowiązują w barowych bójkach: zacznij pierwszy i od razu na ostro. Podczas gdy mężczyzna wciąż jeszcze nakręcał się epitetami, Banks uderzył go w żołądek, a potem uniósł kolano, trafiając go w nos. Krew, smarki i wymiociny obryzgały mu spodnie. Dookoła ucichło i nikt nie próbował przeszkadzać mu wyjść. Banks zawsze miał w sobie pewną gwałtowność; wiedział o tym, nawet kiedy dyskutował z Jemem na temat miłości i pokoju. Był to jeden z powodów, dla których nie mógł w pełni dopasować się do atmosfery lat sześćdziesiątych, tylko pozostawał na uboczu. Muzyka podobała mu się tak samo, jak i palenie trawki, dziewczyny były chętne, ale nie trawił filozofii nadstawiania drugiego policzka. Dziś jednak miał ochotę na wizytę w „Queen's Arms”. Cyril, będący tu gospodarzem, przywitał go jak dawno niewidzianego przyjaciela, ale bez komentarzy na temat jego nieobecności, a Glenys, żona Cyrila, jak zwykle posłała mu nieśmiały uśmiech. Kupił piwo i zamówił Yorkshire pudding - zapiekankę z pieczoną wołowiną i sosem cebulowym. Pub był pełen, a goście, którzy przyszli tu na lunch, stanowili zwykłą mieszaninę: turyści, miejscowi urzędnicy i sklepikarze, ale Banksowi udało się zdobyć mały stolik z miedzianym blatem, stojący w kącie między kominkiem a oknem z bursztynowymi i zielonymi szybkami w kształcie rombów. Miał ze sobą teczkę, którą sierżant Hatchley dopiero co zostawił mu na biurku: zawierała informacje zgromadzone w centralnym rejestrze urodzeń, ślubów i zgonów. Przy odrobinie szczęścia znajdą się tu odpowiedzi na niejedno pytanie. Jeszcze tego

ranka Banks zadzwonił do rejestru wojskowego i zapytał o historię służby Matthew Shackletona. Poinformowano go, że sprawdzą i oddzwonią. Z doświadczenia wiedział, iż wojsko nie lubi, kiedy się wsadza nos w jego sprawy, nawet jeśli robi to przedstawiciel policji, ale nie oczekiwał też większych problemów: bądź co bądź Matthew Shackleton zmarł wiele lat temu. Notatki Hatchleya potwierdziły, że Gloria urodziła się 17 września 1921 roku, tak jak to napisano w rejestrze Świętego Bartłomieja. Jednak zamiast suchego „Londyn” rejestr urzędowy podawał „London Hospital, Mile End”. Chryste, pomyślał Banks, to przecież sam środek East Endu, gdzie w tamtych czasach znajdowało się istne siedlisko przestępców. A więc stąd Gloria miała swój charakterystyczny akcent, którego tak bardzo starała się pozbyć, jeżeli wierzyć Elizabeth Goodall. Jej ojciec nazywał się Jack Stringer, a jego nieczytelny podpis widniał w kolumnie: „podpis, miejsce zamieszkania i opis zgłaszającego” razem z adresem w Mile End. Nazwisko matki brzmiało Patricia McPhee. Jako zawód ojca podano: doker. Formularz nie zawierał miejsca, w którym można by zapisać zawód matki. W następnej kolejności Hatchley sprawdził, czy rzeczywiście rodzice Glorii zginęli w nalocie, i zdobył świadectwa ich zgonu. Miały one datę 15 września 1940 roku, zawierały ten sam adres w Mile End, a jako przyczynę zgonu wymieniono „rany odniesione podczas bombardowania”. Przed oczami Banksa przemknęła seria czarno-białych obrazów: wielkie gruzowiska, gryzący dym, unoszący się w nocnym powietrzu, krzyki dzieci, płomienie liżące poczerniałe ściany, wycie bomb tuż przed ogłuszającą eksplozją, domy na pół zniszczone tak, że można było zobaczyć wnętrza pokojów: żałosne szczątki mebli, przekrzywione oprawne w ramki fotografie na ścianach, odpadające tapety, rodziny kulące się pod kocami na stacjach metra, trzymające u boku swój najcenniejszy dobytek. Obrazy te pochodziły głównie z filmów fabularnych i dokumentalnych, jakie zdarzało mu się oglądać na temat niemieckich bombardowań. Jego rodzice też przez to przeszli, gdyż przeprowadzili się z Hammersmith do Peterborough dopiero po wojnie. Nigdy nie mówili wiele na ten temat, jak większość ludzi, którzy przeżyli to samo, ale matka opowiedziała mu kilka zabawnych historyjek. Niektóre z obrazów zniszczeń wojennych pochodziły z osobistych doświadczeń Banksa, które zdobył jako dziecko, nawet wiele lat po zakończeniu wojny. Jak powiedział Annie, w pewnych okolicach ruiny i na pół zawalone domy przetrwały

przez wiele lat. Pamiętał z dzieciństwa wizytę w Londynie i swoje zdziwienie, kiedy ojciec powiedział mu, że te hektary zrównanych z ziemią ulic na East Endzie to pozostałość bombardowań. Hatchley nie znalazł aktu zgonu Glorii Kathleen Shackleton, ale natrafił na taki dokument dotyczący Matthew, a zawarta w nim informacja spowodowała, że Banks zachłysnął się piwem. Zgodnie z aktem zgonu, wydanym przez szpital miejski w Leeds, Matthew Shackleton zmarł śmiercią samobójczą 15 marca 1950 roku. Jako przyczynę podano: „rana z broni palnej zadana własną ręką”. Miał wtedy trzydzieści jeden lat, nie wykonywał żadnego zawodu i mieszkał w dzielnicy Leeds, Bramley. Jako osobę powiadamiającą o jego śmierci podano Gwynneth Vivian Shackleton, zamieszkującą pod tym samym adresem. Banks przeczytał to jeszcze raz, ale Hatchley się nie pomylił. Zapalił papierosa i zastanawiał się przez chwilę. Matthew Shackleton miał zginąć w Birmie, ale najwyraźniej w świecie tak się nie stało. Z trzech pamiętających czasy Hobb's End osób, z którymi rozmawiali Banks albo Annie, jedna opuściła wioskę w 1940 roku, zanim Gloria w ogóle się tam pojawiła, druga wyjechała w maju 1944 roku, a trzecia w Boże Narodzenie 1944 roku. Ani Elizabeth Goodall, ani Alice Poole nie powiedziały ani słowa o powrocie Matthew Shackletona, więc musiał on pojawić się po ich odjeździe. Co spowodowało, że stał się pierwszym podejrzanym o morderstwo swojej żony. Znowu. Co zastał, wróciwszy do domu? I dlaczego popełnił samobójstwo pięć lat później? Banks przerzucił kartkę i czytał dalej. Istniało świadectwo ślubu Gwynneth Vivian Shackleton i Ronalda Maurice Binghama. Pobrali się w kościele Zbawiciela w Hampstead 21 sierpnia 1954 roku. Zawód pana młodego określony został jako „urzędnik państwowy”. Ronald zmarł na raka wątroby 18 lipca 1967 roku. Aktu zgonu Gwynneth nie znaleziono. Hatchley dogrzebał się głębiej i odkrył, że istniał zapis o narodzeniu dziecka Glorii Kathleen Stringer, pod domowym adresem w Mile End w Londynie, 5 listopada 1937 roku, wkrótce po ukończeniu szesnastu lat przez młodą matkę. Piąty listopada. Noc Guya Fawkesa . Banks wyobraził sobie męczącą się przy Obchodzona 5 listopada dla upamiętnienia udaremnionego w 1605 roku spisku katolików, którzy chcieli wysadzić w powietrze Izbę Lordów. Guy Fawkes został schwytany na gorącym uczynku. Pali się wówczas kukłę

porodzie Glorię, podczas gdy na ulicach strzelają petardy i fajerwerki, ich czerwone iskry zmieniają się na zielone, a potem białe, jak jaskrawe kolory ogni sztucznych rozdzierają ciemności za oknami sypialni. Czy cierpiąc bóle patrzyła przez okno? Czy hałas i feeria barw odrywały ją od tego, przez co musiała przechodzić? Chłopiec został ochrzczony jako Francis Paul Henderson; nazwisko dostał od ojca. Zawód George'a Hendersona, tak samo jak Jacka Stringera, określono jako „doker”. Nie było ani śladu świadectwa ślubu. Tak więc Gloria urodziła więcej niż trzy lata przed swym pojawieniem się w Hobb's End. Jakie były losy dziecka i jego ojca? Czy całkowicie oddała chłopca pod opiekę George'a Hendersona? Na to wyglądało. Z pewnością nie pisnęła żadnej swojej przyjaciółce ani słowa o tym, że ma syna. Czy George Henderson był tym człowiekiem, który pojawił się wraz z małym chłopcem w Domku przy Moście podczas wojny? Tym, z którym kłóciła się Gloria? Glenys przyniosła Banksowi zamówione danie. Pochłaniał wielki Yorkshire pudding, popijając każdy kęs łykiem piwa. Ostateczne poszukiwania Hatchleya wykazały, że George Henderson zmarł na atak serca nie dalej niż pięć miesięcy temu. Nie natrafiono na świadectwo zgonu jego syna, Francisa. Tak więc trzy osoby nie miały świadectw zgonu. Gloria najprawdopodobniej pochowana została w komórce, ale zostali jeszcze Gwynneth Shackleton i Francis Henderson. Dlaczego się nie zgłosili? Istniała możliwość, że oboje nie żyją, ale Gwynneth dopiero skończyła siedemdziesiątkę, a Francis dobiegał sześćdziesiątki, a zatem jak na obecne czasy nie byli tacy starzy. Z drugiej strony, mogli o niczym nie wiedzieć, ale Banksowi wydało się to zbyt nieprawdopodobnym zbiegiem okoliczności. Ale może też mieli coś do ukrycia. Tylko co? Francis nie potrafi wiele wyjaśnić. Wydarzenia w Hobb's End miały miejsce, zanim on osiągnął lat osiem, więc trudno go podejrzewać o zamordowanie Glorii Shackleton. W chwili gdy wioskę zatopiono, tworząc zalew Thornfield, miał lat szesnaście i Banks wątpił, żeby wydarzenie to cokolwiek dla niego znaczyło. Mimo to warto by się dowiedzieć, co się z nim działo. Poza wszystkim DNA Francisa Hendersona może pomóc ustalić ponad wszelką wątpliwość, czy szkielet rzeczywiście należy do Glorii Shackleton. Istniał jeszcze inny problem: Ktoś musi pochować szczątki Glorii, tym razem symbolizującą Guya Fawkesa oraz urządzane są pokazy sztucznych ogni (przyp. tłum).

tak jak należy, na cmentarzu. Dwie z osób jej bliskich prawdopodobnie jeszcze żyły: jej szwagierka, Gwynneth Bingham, i jej syn, Francis Henderson. Powinni się tym zająć, pogrzebać swoją zmarłą. Banks westchnął, schował dokumenty do teczki i ruszył przez zatłoczoną Market Street. Na biurku w recepcji znalazł notatkę z ewidencji wojskowej, informującą, że Matthew Shackleton został uznany za „zaginionego, przypuszczalnie zabitego” w 1943 roku i to jest wszystko, co mają na jego temat. Robi się coraz ciekawiej. Znalazłszy się w swoim pokoju, Banks zadzwonił do podkomisarza Kena Blackstone'a z posterunku Millgarth w Leeds. - Alan - odezwał się Blackstone. - Dawno się nie słyszeliśmy. W jego głosie słychać było dystans i chłód. W ostatnim roku rzadko się ze sobą kontaktowali i teraz Banks zdał sobie sprawę, że prawdopodobnie uraził tym Kena, tak samo jak prawie wszystkich, którzy próbowali okazywać mu przyjaźń w czarnych dniach po rozstaniu z Sandrą. Ken wielokrotnie zostawiał mu wiadomości na sekretarce, proponując, żeby się spotkali i porozmawiali, ale Banks nie odpowiedział na żadną z nich. Nie miał ochoty wyjaśniać, że nie jest w stanie komunikować się z ludźmi, którzy chcą mu zaoferować pomoc i pociechę, okazać współczucie, gdyż sam się nad sobą litował i to mu wystarczyło w zupełności, i że zamiast tego woli zagubić się w anonimowym tłumie. - Wiesz, jak to jest - powiedział. - Jasne. Czym mogę w takim razie służyć? Nie mów mi, że to rozmowa towarzyska. - Niezupełnie. - Tak przypuszczałem. - Nastąpiła krótka przerwa, a potem Blackstone odezwał się trochę łagodniej. - Czy coś się zmieniło między tobą a Sandrą? - Nic. Poza tym, że z kimś się spotyka. - Przykro mi, Alan. - To przecież nic niezwykłego. - Mnie to mówisz. Sam przez to przeszedłem. - W takim razie powinieneś mnie zrozumieć. - Ależ rozumiem. Chcesz o tym porozmawiać? Banks zaśmiał się. - Z przyjemnością. - Świetnie. A co mogę teraz dla ciebie zrobić?

- Jeśli ten pomysł wypali, to możemy się spotkać na małe pijaństwo wcześniej, niż myślisz. Potrzebne mi są szczegóły pewnego samobójstwa. W Leeds. Bramley. Rana z broni palnej. Nazwisko Matthew Shackleton. Zmarł piętnastego marca 1950 roku. Miejscowy posterunek powinien mieć jakieś dane, zwłaszcza że w grę wchodzi broń palna. - I coś ci to wyjaśni? - To długa historia, Ken. Aha, czy słyszałeś jakieś plotki na temat sierżant Cabbot? Annie Cabbot? - Nie powiem, że tak. Ale w ostatnich czasach nie bardzo się tym zajmowałem. Dlaczego cię to interesuje? No dobrze, dobrze, wiem, to długa historia, tak? Wracając do tego samobójstwa, to może trochę potrwać. - Masz na myśli kilka minut, nie sekund? Blackstone zaśmiał się. - Raczej kilka godzin. Poproszę posterunkowego Collinsa, żeby wykonał parę telefonów... jeżeli zdołam oderwać go od czytania gazety. Oddzwonię później. Banks usłyszał w tle chrząknięcie i szelest papieru. - Dzięki, Ken - powiedział. - Naprawdę będę ci wdzięczny. - Postaraj się. Mam u ciebie curry. - W porządku. - I, Alan...? - Co? - Wiem, przez co przechodzisz, ale nie trzymaj nas od siebie z daleka. - Dobrze, już dobrze. Przecież powiedziałem, „w porządku”. Curry, pijaństwo i rozmowy o dziewczynach. Zupełnie jak dwóch nastolatków. Jak tylko dostarczysz mi wiadomości. Blakstone zaśmiał się. - Dobra. Pogadamy później.

Billy Joe i Gloria wkrótce stali się parą. Widziano Billy'ego Joe, jak samotnie wchodzi do Domku przy Moście, co wywołało burzę plotek i komentarzy. Zwłaszcza kiedy ujrzano także PX pojawiającego się tam następnego dnia. Wydawało się, że i on też na swój nieśmiały sposób durzył się w Glorii, zadawalając się rolą jej niewolnika i dostarczając jej wszystkiego, czego zapragnęła. Podsunęłam Glorii, żeby wpuszczała ich przez tylne drzwi, gdyż wtedy nie będą widziani z High Street, ale ona tylko

zaśmiała się lekceważąco. Wizyty te nie miały w sobie tajemniczości. Gloria powiedziała mi, że potrzebuje seksu i że wybrała Billy'ego Joe, żeby jej to zapewnił. Był niezły w tej roli. Wciąż nie rozumiałam, o co w tym wszystkim chodzi. Kiedy ją zapytałam, czy powinnam się zakochać, zanim pozwolę mężczyźnie na większą swobodę, na chwilę zapadła w to swoje tajemnicze milczenie, a potem powiedziała: - Miłość, Gwen, to jedno, a seks to drugie. Nie muszą pojawiać się w tym samym czasie. Zwłaszcza teraz. Nie kiedy mamy wojnę. Spróbuj ich ze sobą nie mieszać. - Potem uśmiechnęła się. - Ale zawsze jest miło, kiedy się człowiek troszeczkę zakocha. - Jej słowa sprawiły, że przestałam cokolwiek rozumieć, ale nie drążyłam tematu. Gloria potrzebowała też papierosów, pończoch, szminki, różu i pachnącego mydła. Piła za dużo, więc niezbędne jej było źródło whisky, a poza tym zaczęła żuć gumę, co czyniła z upodobaniem w kościele tylko po to, żeby zirytować Betty Goodall. I PX dostarczał jej tego wszystkiego na jedno skinienie. Nie mogę z całą pewnością powiedzieć, czy ona odwzajemniała mu się w jakiś sposób, ale nie przypuszczam. Kimkolwiek Gloria była, to z pewnością nie prostytutką, a poza tym nie wyobrażałam sobie, żeby PX potrafił to zrobić z kobietą. Wyglądał na młodszego i bardziej nieśmiałego niż ja. Z jakichś powodów zdrowotnych nie mógł pełnić bardziej aktywnej służby wojskowej - wyglądał na wystarczająco młodego i silnego, żeby walczyć - ale nigdy nikomu nie zdradził, jakie są owe przyczyny. PX robił drobne przysługi nam wszystkim - mnie, Cynthii, Alice, nawet mamusi - zwłaszcza jeśli w grę wchodziły nylony i środki do makijażu. Zaczęło mnie w końcu zastanawiać, dlaczego amerykańskie siły zbrojne, składające się w głównej części z mężczyzn, posiadały magazyny pełne kobiecej bielizny i kosmetyków. Albo chodziło o to, żeby ich wojskowi mogli zdobyć sobie sympatię miejscowych kobiet, albo mieli oni jakieś prywatne zamiłowania, które zdołali ukryć przed resztą świata. Tak czy owak, na nasze szczęście PX chciał i potrafił zdobyć prawie wszystko, czego potrzebowałyśmy. Jeżeli lamentowałyśmy na przykład nad brakami w dostawach przyzwoitego mięsa, w tajemniczy sposób wchodził w posiadanie bekonu, a jeden raz nawet kawałka wołowiny. Pewnego dnia nastąpił cud nad cudami: przyniósł nam pomarańcze! Nie widziałam pomarańczy od lat. Nie sądzę też, żeby jego panowanie ograniczało się do magazynów w Lesie Jarzębinowym. Czasami, kiedy dostawał przepustkę na weekend, znikał na cały czas.

Nigdy nie mówił, dokąd się udawał ani po co, ale przypuszczam, że działał też na czarnym rynku w Leeds. Sądzę, że dosyć mi się podobał, chociaż tak dziecinnie wyglądał, i umówiłabym się z nim, gdyby mnie o to poprosił. Nigdy jednak tego nie zrobił, a ja byłam zbyt nieśmiała, żeby okazać inicjatywę w tej kwestii. Poza tym wiedziałam, że woli Glorię. Billy Joe też się przydawał. Zasadniczo był mechanikiem samolotowym, ale potrafił naprawić wszystko, co się poruszało na kołach. Przydał się więc, kiedy nasz pick-up marki Morris wydał ostatnie tchnienie. Billy Joe przyszedł pewnego wieczora z PX i paroma innymi kolegami, naprawił samochód w okamgnieniu, a potem całą grupą poszliśmy do Glorii i razem udaliśmy się do „Pod Ćwiartkę Barana” na drinka. Wydarzył się wtedy dziwny incydent, który wywarł wpływ na to, jak przez pewien czas patrzyłam na Billy'ego Joe. Nasi towarzysze byli jedynymi Amerykanami w pubie, a my jedynymi kobietami. Oprócz licznych podejrzliwych lub krytycznych spojrzeń, nawet ze strony osób, które znałam od lat i obsługiwałam w sklepiku, wywołało to kilka głośnych, ironicznych uwag. Większość z zastanych tu mężczyzn była albo za stara, żeby iść na wojnę, albo zwolniona z powodów zdrowotnych. Niektórzy wykonywali zawody specjalne. - Pomyśl tylko, Bert - powiedział jeden z miejscowych, kiedy my kupowaliśmy pierwszego drinka. - Nasi chłopcy walczą tam ze Szwabami, a ci cholerni Jankesi kręcą się wokół naszych kobiet jak roznamiętnione kocury. Zignorowaliśmy ich, usiedliśmy przy stoliku w odległym kącie i staraliśmy się nikogo nie prowokować. Kiedy nadeszła pora na następną kolejkę, Billy Joe poszedł do baru. Pił cienkie piwo, a ja doradziłam mu, żeby nie oddawał kufla, bo jest ich mało. Wielu miejscowych przynosiło własne, niektórzy nawet używali słoików po dżemie, ale jeśli przyszło się odpowiednio wcześnie, można było zatrzymać kufel na cały wieczór. Kiedy wracał do stolika, jeden z miejscowych, krzepki parobek, który nie został powołany do wojska - chodziło chyba o alergię na konserwy - zawołał za nim: - Hej, Jankes! Zabrałeś mój kufel. Billy Joe starał się nie zwracać na niego uwagi, ale młodzian imieniem Seth wypił już tyle, że poczuł się odważny. Zakolebał się od baru i stanął tuż za plecami Billy'ego Joe, tyłem do naszego stolika. Zapadła cisza. - Powiedziałem, że masz mój kufel, Jankes.

Billy Joe postawił tacę na stoliku, popatrzył na kufel i wzruszył ramionami. - To ten sam, z którego piję przez cały wieczór, proszę pana - odparł ze swym leniwym, południowym akcentem. - „Ten sam, z którego piję przez cały wieczór, proszę pana” - Seth chciał go przedrzeźnić, ale mu trochę nie wyszło. - Patrzcie go, a ja twierdzę, że to mój. Billy Joe podniósł swój kufel, odwrócił się powoli do Setha i pokręcił głową. - Nie sądzę, proszę pana. Seth wysunął szczękę. - A ja, kurwa, tak. Oddawaj. - Jest pan pewien? - Jasne, Jankes. Billy Joe pokiwał głową, a potem wylał Sethowi piwo na buty i wysunął kufel w jego stronę. - Może pan zabrać kufel - powiedział. - Ale piwo było moje. Zapłaciłem za nie. A poza tym, proszę pana, nie jestem Jankesem. Nawet przyjaciele Setha zaczęli się teraz śmiać. W tej chwili wszystko jakby zawisło w powietrzu, a najmniejszy niewłaściwy ruch mógł spowodować, że całość runie. Czułam, że serce bije mi mocno i szybko. Seth zrobił ten niewłaściwy ruch. Uczynił krok do tyłu i podniósł pięść. Jednak był zbyt powolny. Billy Joe cechował się przesadnie leniwym wdziękiem, ale teraz jego szybkość zdumiała mnie. Zanim ktokolwiek się zorientował, rozległ się brzęk tłuczonego szkła, a Seth klęczał, krzycząc i zasłaniając sobie rękoma twarz. Między palcami ciekła mu krew. - Nie jestem Jankesem, proszę pana - powtórzył Billy Joe, a potem odwrócił się i usiadł. Atmosfera popsuła się, nikt już nie chciał następnych drinków i wszyscy wkrótce potem wyszliśmy z pubu.

Vivian Elmsley wstała około pierwszej, zapaliła lampkę przy łóżku i wzięła tabletkę na sen. Nie lubiła ich, nie podobało jej się, że następnego ranka czuła się otumaniona, ale to wszystko zrobiło się nie do zniesienia. Mówią, że starzy ludzie nie potrzebują dużo snu, ale przewracanie się z boku na bok przez całą noc, wyobrażanie sobie, że ktoś skrobie o szybę okienną albo stuka do drzwi, było strasznie męczące. Prawdopodobnie odgłosy te wywołał wiatr, powiedziała sobie, gasząc światło i opadając na poduszki. Ale przecież nie było wiatru.

Powoli chemiczny Morfeusz przenikał jej organizm. Zrobiła cię ociężała, krew miała wagę ołowiu, przyciskając ją do materaca. Wkrótce Vivian znalazła się na krawędzi między snem a jawą, gdzie myśli stają się podobne do snów i świadomie przywołane obrazy nagle zmieniają się w podświadome improwizacje, podobne do muzycznych wariacji na temat. Najpierw wyobraziła sobie odchyloną głowę Glorii, tak jak to przedstawił ekran telewizyjny; fragment obrazu Stanhope'a. Przypominało to fragment filmu rysunkowego. Potem Gloria z kreskówki zaczęła mówić o pewnym wieczorze w Rio de Janeiro, kiedy Vivian wypiła trochę za dużo - raz jeden - i uległa na cocktail party w wielkim hotelu pewnym awansom, zapamiętała wyszeptany numer pokoju, odczekała, aż Ronald mocno zaśnie, i wymknęła się na korytarz. Monolog rysunkowej Glorii przerywały obrazy z tamtej nocy, które przesuwały się z nierówną prędkością, jak seria kart w starym fotoplastykonie. Vivian zawsze zastanawiała się, jak to może być. Zrobiły to tylko raz. Jej kochanką była delikatna i wrażliwa kobieta z francuskiej ambasady - świadoma, że Vivian debiutuje w tej roli - która w końcu musiała dać za wygraną ze względu na brak reakcji swojej partnerki. A przecież nie wynikało to z braku chęci z mojej strony, pomyślała Vivian. Nie mogła zatracić się w objęciach mężczyzny, więc miała nadzieję, że zdoła ulec pieszczotom kobiety i zaznać rozkoszy, o której pisano w książkach i dla której ludzie ryzykowali wszystko. Ale nic z tego. Nie stało się nic. W końcu założyła szlafrok i wybiegła, upokorzona, do swego pokoju. Ronald wciąż chrapał w najlepsze. Położyła się na swoim łóżku i zapatrzyła w ciemny sufit, z oczami pełnymi łez i tępym bólem w dole brzucha. Kiedy Gloria z kreskówki opowiedziała historię nieudanych usiłowań Vivian, by stać się rozwiązła i niewierna, wyglądało to tak, jakby kamera telewizyjna odsuwała się od niej, pokazując całą postać mówiącej, i wkrótce Vivian przekonała się, że Gloria nie ma na sobie czerwonej sukni, tylko pokryta jest krwią, która sączyła się z głębokich ran. A jednak nadal mówiła. O czymś, co wydarzyło się wiele lat po jej śmierci. Vivian próbowała to zatrzymać, ale miała wrażenie, że jej własna krew jest ciężka jak kotwica, więżąca ją w mroku i potworności. Za ciężka.

Usiłowała się zbudzić i kiedy jej się to wreszcie udało, zadzwonił telefon. Więzy zostały znienacka przecięte, więc zerwała się, dysząc ciężko, jakby przed chwilą tonęła. Bezmyślnie sięgnęła po słuchawkę. Ratunek. Po krótkiej chwili odezwał się monotonny głos: - Gwen. Gwen Shackleton. - Idź sobie - wymamrotała niewyraźnie. Obcy zaśmiał się. - Już niedługo, Gwen - powiedział mężczyzna. - Już nie długo.

11 Banks i Annie pojechali na osiedle z komendy policji w Millgarth. Kiedy Annie zapytała Banksa, dlaczego chce zawsze prowadzić, nie potrafił jej udzielić odpowiedzi. Posiadanie kierowcy było tym z przywilejów związanych z jego stopniem, którego prawie nigdy nie wykorzystywał. Po części zawsze wolał używać własnego samochodu niż brać służbowy, dlatego że nie lubił cudzych petów w popielniczkach, opakowań po czekoladkach, zużytych chusteczek higienicznych i Bóg jeszcze wie czego na podłodze, nie mówiąc o unoszących się w powietrzu bakteriach i zapachach. Głównie jednak lubił mieć poczucie, że panuje nad sytuacją, że to jego stopy opierają się na pedałach, a jego ręce trzymają kierownicę. Chciał też decydować, jaką puścić muzykę. Zawsze irytowało to Sandrę, gdy umieszczał w odtwarzaczu kompakt, którego on chciał słuchać, i włączał program telewizyjny, który miał ochotę oglądać. Twierdziła, że to egoistyczne. Odpowiadał jej, że on zawsze wie, czego chce słuchać czy też co oglądać, a ona nie, a poza tym dlaczego miałby słuchać muzyki albo patrzeć na programy, które mu się nie podobają? Był to ich kolejny pat. Banks zaparkował przed rzędem sklepów cofniętych od głównej drogi w pobliżu Bramley Town End, a potem poszli razem z Annie ulicą prowadzącą w dół wzgórza w stronę alejki, przy której mieszkali Gwen i Matthew Shackleton. Oboje mieli na sobie stroje zupełnie nieurzędowe i żadne nie przypominało oficera policji. W takich dzielnicach każdy przedstawiciel władzy mógł wywołać wrogość. I tak stali mieszkańcy z łatwością wyodrębniali obcych i z natury odnosili się podejrzliwie do osób w garniturach. Nie było to dziwne: jeżeli w takiej okolicy ktoś znajomy pojawiał się w takim stroju, oznaczało to, że ma sprawę sądową, a jeśli był to obcy, to w takim razie jest z policji albo opieki społecznej. Banks dorastał w podobnej dzielnicy w Peterborough. Była bardziej nowoczesna niż ta, ale generalnie stanowiła tę samą mieszaninę ponurych, odrapanych szeregowców oraz nowszych, pokrytych graffiti bloków i wieżowców z czerwonej cegły. W czasach dzieciństwa Banksa ulica była brukowana i co roku w noc Guya Fawkesa mieszkańcy palili ogniska. Pojawiali się wszyscy i razem puszczali

sztuczne ognie i jedli. Na skrajach ognisk pieczono ziemniaki zawinięte w folię aluminiową i częstowano się domowej roboty ciasteczkami i krówkami. Sąsiedzi wykorzystywali okazję, żeby spalić stare meble; matka Banksa uważała to za popisywanie się. Jeżeli pani Green spod szesnastki wrzucała do ognia sfatygowany fotel, oznaczało że chce powiadomić wszystkich, iż stać ją na nowy. W końcu rada miejska pokryła ulicę asfaltem i tak skończyły się te świętowania. Potem musieli robić ognisko na wielkim polu o pół mili dalej, ale wtedy zaczęli się wciskać obcy z innych dzielnic, szukając zaczepki, a starsi ludzie zostawali w ten wieczór w domu i zamykali drzwi na klucz. - Jak się do tego weźmiemy? - spytała Annie. - Coś zaimprowizujemy. Chciałbym najpierw zorientować się, jak to wszystko wygląda. Był kolejny upalny dzień; ludzie siedzieli na progach domów albo powyciągali pasiaste leżaki na trawniki wielkości znaczków pocztowych, żółte i wysuszone z braku deszczu. Banks cały czas czuł towarzyszące im podejrzliwe spojrzenia. Siedzący w jednym z ogródków półnadzy nastoletni chłopcy gwizdnęli na widok Annie i naprężyli mięśnie tatuowanych ramion. Banks spojrzał na nią i zobaczył, że za plecami zrobiła znak wysuniętych dwóch palców. Chłopcy wybuchnęli śmiechem. Minęli dwie dziewczyny, z których żadna nie wyglądała na więcej niż piętnaście lat. Obie jedną ręką popychały przed sobą wózki dziecinne, a w drugiej trzymały papierosa. Krótkie włosy jednej z nich były ufarbowane na różowo i biało. Dziewczyna ta miała też lakierowane na zielono paznokcie, usta pomalowane czarną szminką i kolczyk w nosie; druga miała włosy czarne jak smoła, wielkiego motyla wytatuowanego na ramieniu i czerwoną kropkę na środku czoła. Obie nosiły sandały na wysokich obcasach, obcisłe szorty i odsłaniające brzuchy bluzeczki; ta z czerwoną kropką miała też kolczyk w pępku. - Proszę, proszę - syknęła jedna z nich, gdy Banks i Annie je mijali. Ważniaczka. Co nam tu będzie zadzierać nosa. - Zaczynam odnosić wrażenie, że to chyba nie był taki dobry pomysł powiedziała Annie, kiedy dziewczyny poszły dalej. - Dlaczego? Co się stało? - Łatwo ci mówić. Ciebie jeszcze nikt tu nie obraził. - One ci tylko zazdroszczą.

- Czego? Urody? - Nie. Twoich markowych dżinsów. O, jesteśmy na miejscu. Okazało się, że jest to jedna z węższych bocznych uliczek. Farba na większości drzwi była porysowana i łuszcząca się, a wszystkie domy sprawiały wrażenie bardzo zaniedbanych. Wszystkie okna dawnego mieszkania Shackletonów były otwarte, a ze środka ryczała głośna muzyka. Przed sąsiednim domkiem siedziało dwóch mężczyzn o wielkich brzuchach piwoszy, paląc i popijając Carlsberg Special Brew. Bokiem do nich rozpierała się na maleńkim krzesełku ogromnej tuszy kobieta, a jej uda i biodra wylewały się z siedziska. Wyglądała, jakby mogła być ich matką. Obaj mężczyźni byli nadzy do pasa, a ich skóra mimo słońca bielała jak słonina; kobieta miała na sobie górę od kostiumu bikini i jaskrawo-różowe szorty. Wszyscy troje śledzili Banksa i Annie upartym spojrzeniem wąskich, świńskich oczek, ale żadne się nie odezwało. Banks zastukał do drzwi. Z wnętrza dobiegło warczenie psa. Sąsiedzi zaśmiali się. W końcu drzwi otworzyły się znienacka i wysunęła się przez nie ogolona na łyso głowa skinheada ubranego w czerwony T-shirt i podarte dżinsy. Młodzieniec ów przytrzymywał szczekającego psa za nabijaną ćwiekami obrożę. Zwierzę wyglądało, zdaniem Banksa, na rottweilera. Banks przełknął ślinę i zrobił dwa kroki wstecz. Normalnie nie bal się psów, ale ten miał bardzo groźne kły. Może Annie ma rację. Czego się mogą tutaj dowiedzieć po więcej niż pięćdziesięciu latach? - Kto wy, kurwa, jesteście? Czego chcecie? - zapytał skin. Na szyi wystąpiły mu żyły jak postronki. Nie mógł liczyć sobie więcej niż osiemnaście albo dziewiętnaście lat. Banks odniósł wrażenie, że słyszy z głębi domu płacz dziecka, zagłuszany łoskotem muzyki. - Czy twoi rodzice są w domu? - zapytał Banks. Młodzian zaśmiał się. - A pewnie - powiedział. - Nigdy nie wychodzą. Kłopot w tym, że musielibyście się trochę przejechać. Mieszkają w Nottingham. - To znaczy, że pan tu mieszka. - A jak? Słuchaj pan, nie mam czasu. - Pies wciąż jeszcze się szarpał, z pyska ciekła mu ślina, lecz jakby uspokoił się nieco, warczał tylko, ale nie szczekał i nie kłapał paszczęką. - Potrzebuję informacji - rzekł Banks.

- O czym? - Może wejdziemy do środka? - Chyba se kurwa żartujesz, facet. Jeden krok przez ten próg, a Gazza sprawi, że będziesz pan śpiewał sopranem. Banks popatrzył na Gazzę i uznał, że jest to prawdopodobne. Rozważył, jakie ma możliwości. Wezwać Towarzystwo Przyjaciół Zwierząt? - Dobrze - powiedział. - W takim razie może mi pan powie tutaj to, czego chcielibyśmy się dowiedzieć? - To zależy. - Chodzi o ten dom. Jestem nim zainteresowany. Chłopak zmierzył Annie od stóp do głów, a potem popatrzył na Banksa. - Chcecie go kupić? A myślałbym, że stać nas na coś lepszego niż ten pieprzony slums. - Nie szukamy domu. - Kto tam jest, Kev? - rozległ się z wnętrza kobiecy glos. Kev odwrócił się i wrzasnął: - Odwal się, głupia cipo! Albo będziesz musiała jeść przez słomkę przez najbliższy tydzień! Banks wyczuł, że stojąca obok niego Annie zesztywniała. Dotknął lekko jej przedramienia. Trójka sąsiadów ryknęła śmiechem. Chłopak bardziej wysunął głowę, żeby go zobaczyli, wyszczerzył do nich zęby w uśmiechu, zadowolony z siebie. Podniósł kciuk w geście aprobaty. - Jak długo pan tu mieszka? - zapytał Banks. - Dwa lata. A co to pana obchodzi? - Interesuję się czymś, co wydarzyło się tu pięćdziesiąt lat temu. Chodzi o samobójstwo. - Samobójstwo? Pięćdziesiąt lat temu? I co, ma tutaj straszyć, czy jak? - Znowu wysunął głowę, zwracając się do sąsiadów. - Słyszycie, chłopaki? Ten pieprzony dom jest nawiedzony. Może powinienem pobierać opłaty za wejście jak w tych pieprzonych pałacach. Wszyscy się roześmiali. Banks też. Chłopak wydawał się tak zachwycony reakcją widowni, że powtórzył swój komentarz. Potem puścił psa, który spojrzał bez zainteresowania na Banksa i Annie, a następnie podreptał w głąb domu, niewątpliwie do miski z jedzeniem. Może wcale to

nie był rottweiler. Banks tak samo znał się na psach jak na dzikich kwiatach, konstelacjach i gatunkach drzew. Prawdę mówiąc, mało wiedział na temat przyrody. Jednak pozna ją lepiej teraz, kiedy ma domek na skraju lasu. Nauczył się odróżniać niektóre ptaki: kowaliki, płochacze i sikorki modre... często też słyszał dzięcioła kującego w pień jesionu. - Wie pan, kto mieszkał tu przed panem? - zapytał. - Nie mam pojęcia, koleś. Ale może pan zapytać tych tam dziadków. Mieszkają tu od pieprzonej epoki lodowej. - Wskazał na domek dokładnie naprzeciwko. Lustrzane odbicie. Banks zdążył już zauważyć jakąś postać, wyglądającą zza nadgryzionych przez mole zasłon. - Dzięki - powiedział. Annie ruszyła za nim na drugą stronę ulicy. - Śmierdzi gliną - odezwało się któreś z trójki sąsiadów. Reszta zaśmiała się. Ktoś inny chrząknął i splunął głośno. Kiedy Banks i Annie pokazali przez otwór na listy swoje identyfikatory, rozległ się szczęk zamka i klekot odsuwanego łańcucha. Drzwi otworzył przygarbiony mężczyzna w wieku około siedemdziesiątki. Miał zapadniętą klatkę piersiową, wpadnięte oczy, szczupłą, porytą zmarszczkami twarz i rzadkie czarno-szare włosy ulizane przy użyciu brylantyny. Błysk żałosnej złośliwości, typowy dla tych, którzy za wiele razy dostali od życia w tyłek, nie zagasł jeszcze do końca w jego zaczerwienionych oczach; zostało jeszcze kilka watów oburzenia i urazy. Sprawdziwszy, czy drzwi są dobrze zamknięte, poprowadził ich do środka. Wszystkie okna były pozamykane, a zasłony zaciągnięte. W pokoju dziennym panowała atmosfera jak w nagrzanym i dusznym zakładzie pogrzebowym; czuć było tu zapach dymu z papierosów i brudnych skarpetek. - A więc o co wam chodzi? - Starzec opadł ciężko na wysiedzianą sofę, krytą brązowym sztruksem. - O przeszłość - powiedział Banks. Z kuchni przyszła kobieta. Mniej więcej w tym samym wieku co mężczyzna, sprawiała wrażenie odrobinę lepiej zakonserwowanej. Z pewnością miała więcej ciała na kościach. Mężczyzna sięgnął po papierosy i zapalniczkę, leżące na wytartym oparciu sofy, i rozkaszlał się, kiedy zapalał. Taka jest właśnie przyszłość palacza, pomyślał ponuro Banks, decydując, że nie będzie mu towarzyszył.

- Policja, Elsie - rzekł mężczyzna. - Przyszli, żeby coś zrobić z tymi chuliganami? - spytała. - Nie - odparł mężczyzna, marszcząc czoło. - Powiedzieli, że chodzi im o przeszłość. - Aha, o tym wiemy sporo - stwierdziła. - Chcą państwo herbaty? - Chętnie - powiedział Banks. Annie kiwnęła głową. - Proszę siadać. Jestem pani Patterson. Mogą mi państwo mówić Elsie. A to mój Stanley. Stanley pochylił się do przodu i podał im rękę. - Mówcie mi Stan - oznajmił, mrugając okiem. Elsie poszła zrobić herbatę. - Widziałem, że rozmawialiście z tymi typami naprzeciwko - rzekł Stan z odpowiednim skinieniem głowy. - Owszem - przyznał Banks. - Zagroził swojej żonie pobiciem - odezwała się Annie. - Czy widział pan jakieś tego dowody, panie Patterson? Siniaki, potłuczenia? - Nie, panienko - powiedział Stan. - On tylko lubi sobie pokrzyczeć, ten cały Kev. Colleen zabiłaby go, gdyby odważył się tknąć ją choćby jednym palcem. I wcale nie jest jego żoną. Tyle tylko, że w dzisiejszych czasach nic to nie znaczy. I dzieciak też nie jest jego. - Zaciągnął się papierosem, który, jak zauważył Banks, nie miał filtra, a potem rozkaszlał się na dobre. Kiedy już wrócił do siebie, miał czerwoną twarz i spazmatycznie łapał powietrze. - Przepraszam - powiedział, stukając się po klatce piersiowej. - To przez te wszystkie lata harówki w tej parszywej fabryce. Powinienem wytoczyć im sprawę, cholera. - Jak długo tu państwo mieszkają? - zapytał Banks. - Od zawsze. A przynajmniej się nam tak wydaje - stwierdził Stan. - To osiedle nigdy nie należało do eleganckich, ale kiedy się sprowadzaliśmy, nie było takie najgorsze. Mieliśmy szczęście, że dostaliśmy ten dom. - Zaciągnął się i znowu zakaszlał. Przyszła Elsie z herbatą. Banks pomyślał, że bardziej przydałby się jakiś chłodny napój, ale nie zagląda się w zęby darowanemu koniowi. - Stan właśnie powiedział, że mieszkają tu państwo od dawna - zwrócił się do kobiety.

Nalała herbaty do ciężkich, białych kubków. - Od czasu kiedy się pobraliśmy - powiedziała. - No, przez kilka miesięcy mieszkaliśmy z mamą i tatą Stana w Pontefract, prawda, skarbie, ale to jest nasz pierwszy wspólny dom. - Usiadła obok męża. - I wygląda na to, że ostatni - odparł Stan. - No, a czyja to wina? - Nie moja, kobieto. - Wiedziałeś, że chciałam przenieść się do tego nowego osiedla Raynville, kiedy je budowali, prawda? - Aha - przytaknął. - Kiedy to było? W 1963? I co z niego zostało? Musieli wszystko rozebrać, tak było źle. - Ale były jeszcze inne miejsca, gdzie się mogliśmy przenieść. Poplars. Wythers. - Wythers? Tam jest jeszcze gorzej niż tu. - W którym to było roku? - wtrącił się Banks. - Kiedy państwo się tu sprowadzili? Pattersonowie przez chwilę patrzyli na siebie z gniewem, a potem Elsie pomieszała swoją herbatę. Wyprostowała się, zsunęła równo nogi i zacisnęła palce na trzymanym na kolanach kubku. Banks słyszał z daleka łoskot muzyki dobiegający z domu skinheada: udręczone gitary, ciężkie basy, napompowany testosteronem głos, ziejący pożądaniem i nienawiścią. Chryste, miejmy nadzieję, że grupa Briana jest lepsza niż to. - W 1949 - powiedziała Elsie. - W październiku 1949 roku. Zapamiętałam to sobie, bo byłam wtedy w trzecim miesiącu ciąży z Derekiem. To nasze pierwsze dziecko. Pamiętasz, Stan, ty wtedy dostałeś pracę w odlewni Blakey's. - Aha - przyznał Stan, zwracając się do Banksa. - Miałem wtedy dwadzieścia lat, a Elsie osiemnaście. Banksa jeszcze nie było na świecie w tym czasie. Wojna skończyła się cztery lata wcześniej i w kraju następowały wielkie zmiany: w wyniku sprawozdania Beveridge'a tworzono system opieki społecznej, który dal Banksowi znacznie więcej szans na poprawienie swego losu, niż miały wcześniejsze pokolenia. I ku niesmakowi swoich rodziców został gliną zamiast dyrektorem jakiejś firmy, które to stanowisko stanowiło przedmiot westchnień jego ojca. Teraz jednak, chociaż przez ostatni rok czuł się prawie jak co najmniej kierownik działu, Banks z przyjemnością stwierdził, że wciąż uważa, iż dokonał słusznego wyboru.

Spróbował sobie wyobrazić Pattersonów jako młodych ludzi, pełnych nadziei i mających przed sobą obiecującą przyszłość, przekraczających próg swego pierwszego wspólnego domu. Obraz ten był czarno-biały i miał w tle kominy fabryczne. - Pamiętają państwo coś o sąsiadach z przeciwka? - zapytała Annie. Dokładnie naprzeciwko, tam gdzie teraz mieszka Kev z rodziną. Najpierw odezwała się Elsie. - Czy to nie tam mieszkali ci, no wiesz... jak im tam... Stanley? Trochę zadzierali nosa. Mieli kłopoty. - Samobójstwo - podpowiedział jej Banks. - Aha. Właśnie. Nie pamiętasz, Stanley? On się zastrzelił. Ten wysoki, chudy, młody człowiek, który chodził z laską i nigdy się do nikogo nie odzywał. Jak on miał na nazwisko? - Shackleton. Matthew Shackleton. - Właśnie. Przyjechało pełno policji. Przyszli nawet i tutaj, żeby nas wypytać. O mój ty świecie, ależ to było dawno. Matthew Shackleton. Nie pamiętasz, Stanley? - Aha - przyznał z wahaniem Stanley. - Chyba tak. - Zapalił następnego papierosa i zakaszlał. Potem spojrzał na zegarek. Właśnie otwierano puby. - Czy znali ich państwo? - zapytał Banks. - Raczej nie - stwierdziła Elsie. - Zachowywali się tak, jakby ich sytuacja pogorszyła się, jakby mieli kłopoty finansowe. Pochodzili z jakiejś wioski, a ja dowiedziałam się, że ona jest tylko córką sklepikarza. Proszę nie uważać, że jest w tym coś złego. Nie jestem snobką. Próbowałam okazać jej życzliwość, tak jak należy wobec nowych sąsiadów i temu podobne. Ale nikt się nimi zbytnio nie przejmował. Raz czy dwa zaczęłam z nią rozmowę, ale nie pisnęła ani słówka o tym, skąd pochodzą, tylko stwierdziła, że tutaj jest zupełnie inaczej niż w jej wiosce. Gadaj zdrowa, pomyślałam. Cóż, pomyślał Banks, przenosiny z Hobb's End do tego komunalnego osiedla w Leeds musiały Gwen i Matthew przypominać podróż do czyśćca, chyba że się w nim już znajdowali z własnej przyczyny. - Ile ich tam było? - Tylko ich dwoje - powiedziała Elsie. - Pamiętam, jak mówiła, że kiedyś mieszkała z nimi matka, ale zmarła jakiś rok przed tym, jak się tu sprowadziliśmy. - Aha - włączył się Stan. - Teraz ich sobie przypominam. Mieszkali we dwoje, prawda? On i jego żona. Wysoka, długonoga dziewczyna. - Nie - zaprotestowała Elsie. - Ona nie była jego żoną. On miał nie po kolei w

głowie. - To kto to był w takim razie? - Nie wiem, ale nie żona. - Skąd pani wie? - spytał Banks Elsie. - Nie zachowywali się jak mąż i żona, to było widać. - Kobieto, nie bądź naiwna - rzucił Stan. Potem spojrzał na Banksa i przewrócił oczami. - Była jego żoną. Może mi pan wierzyć. - Jak jej było na imię? - zapytał Banks. - Mam na końcu języka - stwierdziła Elsie. - Blodwyn - powiedział Stan. - A w każdym razie coś walijskiego. - Nie, to było Gwynneth. Gwynneth Shackleton. - Jak wyglądała? - Zupełnie zwyczajnie poza tym, że miała piękne oczy - powiedziała Elsie. - Jak mówił Stanley, była trochę wyższa niż przeciętne dziewczyny i trochę niezgrabna, jak to się zdarza wysokim ludziom. Była prawie taka wysoka jak Matthew. - Ile mogła mieć wtedy lat? - Nie była wcale stara, ale widać było po niej znużenie. Trudno mi to wyjaśnić. Przedwcześnie postarzała. Jakby była wyczerpana życiem. - Pewnie dlatego, że musiała zajmować się mężem. Był inwalidą. Cierpiał na zmęczenie operacyjne. Odniósł też rany na wojnie. - On nie był jej mężem. Stan odwrócił się do żony. - Widziałaś ją kiedykolwiek w towarzystwie jakiegoś młodego mężczyzny? - Prawdę mówiąc, to nie. Nie przypominam sobie niczego podobnego. - No widzisz. - Co widzę? - Można by sądzić, że gdyby nie byli małżeństwem, to ona miałaby jakichś chłopaków, taka młoda dziewczyna, nie? Fakt, że nie należała do wielkich piękności, ale miała niezłą figurę i całkiem miłą buzię. - Czy pojawiali się u nich jacyś goście? - zapytał Banks. - Nie widziałam - odparła Elsie. - Ale ja nie spędzam czasu z nosem przyklejonym do okna. - A może kiedyś była u nich atrakcyjna młoda kobieta z jasnymi włosami? spytała Annie, zwracając się do Stanleya. - Taka jak na tej fotografii. - Podała mu

odbitkę fotografii pożyczonej od Alice Poole i wskazała na Glorię. - Nie - stwierdził Stan. - Nigdy nie widziałem kogoś takiego. A myślę, że bym zapamiętał. - Mrugnął do Annie. - Nie jestem jeszcze taki stary, pani wie. Ale ta druga to właśnie Gwynneth. - Wskazał na kobietę, którą Alice określiła jako Gwen Shackleton. - Prawdę mówiąc, to nie pamiętam, żeby mieli jakichkolwiek gości. - Aha. Masz rację, Stanley - powiedziała Elsie. - Trzymali się z dala od ludzi. - Co nastąpiło po samobójstwie? - spytał Banks. - Wyjechała? - Wiecie dokąd? - Nie. Nie przyszła się z nami pożegnać. Jednego dnia jeszcze była, a drugiego już nie. Ale wie pan co? - Słucham? - zapytał Banks. Na twarzy Elsie pojawił się psotny uśmiech. - Wiem, kim ona jest. - Kto? - Ona. Ta Gwynneth Shackleton. Teraz, oczywiście, już się tak nie nazywa, ale to ona bez najmniejszej wątpliwości. Udało się jej. - Kim jest? - Widziałam ją w telewizji. W programie „Woman's Own”? - Wariatka - włączył się Stanley. - Mówię ci, Stan, to była ona. Te oczy. Wzrost. Głos. Nie zapominam takich rzeczy. Dziwię się, że sam tego nie zauważyłeś. Banks starał się zachować cierpliwość, ale w końcu nie wytrzymał. - Pani Patterson. Elsie - powiedział wreszcie. - Czy może mi pani powiedzieć, kim pani zdaniem jest Gwen Shackleton? - To ta kobieta, która pisze książki, nie? Zawsze ją pokazują w telewizji. I zrobiła film dokumentalny o tym kościółku w Londynie, wie pan, tak samo jak Alan Bennett o Opactwie Westminsterskim. On mieszkał na naszej ulicy, Alan Bennett. Jego ojciec był rzeźnikiem. No i, wracając do tematu, widać było wyraźnie, że to ona, przez ten jej wzrost. I oczy. - Jakie książki? - spytał Banks. - No, te kryminałki. Bez przerwy są w telewizji. Z tym przystojnym jak-mu-tam, grającym nadinspektora. Całkiem niezłe. Pożyczałam jej książki z biblioteki. Czytam dziesięć książek na tydzień. To ona, mówię panu.

- Ona myśli o tej Vivian Elmsley - westchnął Stan. - Była tego pewna od pierwszej chwili, kiedy zobaczyła jej wywiad z tym facetem, który gada przez nos... - Melvynem Braggiem. - Aha, właśnie z nim. Klęła się na wszystkie świętości, że to Gwen Shackleton. - A pan się nie zgadza. - No, sam nie wiem, panienko. Nie mam pamięci do twarzy tak jak moja Elsie. Zawsze mi wmawia, że czyjeś niemowlę przypomina swoją matkę albo ojca, ale niech mnie diabli, jeśli potrafię to dostrzec. Dla mnie wszystkie wyglądają jak Winston Churchill. Albo Edward G. Robinson. Jest pewne podobieństwo, ale... - Pokręcił głową. - Po tylu latach? Ludzie się zmieniają. Poza tym takie rzeczy nie zdarzają się takim jak my, z takich dzielnic jak ta. Ktoś z przeciwka staje się sławny i pisze książki, które potem filmują i takie tam? Nie tu. Nie dla takich jak my. - A Alan Bennett? - zaprotestowała Elsie. - Ona była bardzo oczytana. Nie możesz zaprzeczyć. Nastało krótkie milczenie, podczas którego Banks znowu słyszał muzykę i śmiech dobiegające z przeciwka. - Widzi pan, jak to jest? - powiedział Stan. - Ani chwili spokoju. Cały dzień i całą noc, ryczą bez przerwy. Zamykamy okna i zasuwamy zasłony. Nigdy nie wiadomo, co się stanie za chwilę. W zeszłym tygodniu mieliśmy tu morderstwo. Gość mieszkający parę domów dalej grał w karty z jakimiś śmierdziuchami. Vinnie i Derek, nasi chłopcy, niepokoją się o nas. Chcieliby, żebyśmy przenieśli się do domu opieki. Może tak w końcu zrobimy. W tej chwili zadowoliłbym się trzema posiłkami dziennie i odrobiną spokoju. - Wróćmy do tej kobiety - powiedział Banks, spoglądając na Elsie. - Gwen Shackleton. - Tak? - Ile czasu mieszkała na osiedlu po samobójstwie? - O, dosyć krótko. Powiedziałabym, że na tyle długo, żeby załatwić sprawy pogrzebowe i urzędowe. - Czy policja miała jakieś podejrzenia? - Policja zawsze je ma, nieprawdaż? - włączył się Stan. - To ich praca. - Zaśmiał się, a potem zakasłał. - Pan sam o tym wie najlepiej, co? Banks uśmiechnął się. - Czy Gwen była w domu w chwili samobójstwa? - spytał.

Elsie umilkła i spuściła głowę. - O to właśnie nas wtedy pytali - powiedziała. - Wiele razy myślałam o tamtym dniu, ale wciąż nie jestem pewna. Wydawało mi się, że widziałam ją, jak wraca z zakupami... bo właśnie tam poszła: po zakupy na Town Street... zanim usłyszałam strzał. - Zmarszczyła brwi. - Ale widzi pan, byłam wtedy blisko rozwiązania i czułam się nie najlepiej. Mogłam się pomylić. - I to powiedziała pani policji? - Tak. Ale nic z tego nie wynikło. Bo w przeciwnym wypadku chyba by ją wsadzili do więzienia, prawda? Teraz Banks musiał koniecznie obejrzeć kartotekę Matthew Shackletona. - Chyba już na nas czas - powiedział do Annie, a potem zwrócił się do Stana i Elsie. - Dziękujemy państwu. Bardzo nam państwo pomogli. - Niech mi pan powie jedno - odezwał się Stan. - Wiem, że łatwiej jest wydobyć psu kość z pyska niż informacje od was, ale jestem ciekaw. Ta Gwen, to była jego żona? Banks uśmiechnął się. - Siostra. Tak sądzimy. Elsie szturchnęła męża pod żebro. On zaczął kasłać. - Widzisz, Stanley, mówiłam, ty baranie. Banks oświadczył, że nie trzeba ich odprowadzać do wyjścia, i razem z Annie z ulgą znaleźli się na świeżym powietrzu. Przyjęcie po drugiej stronie ulicy trwało nadal, zasilone przez osobę Keva i jego psa, który biegał jak szalony po karłowatych trawnikach, drapał do drzwi i wyrywał wszystkie rośliny, jakie zdołały przetrwać panującą suszę. Była tam też jeszcze jedna kobieta, jak Banks przypuszczał, Coleen z dzieckiem na ręku: chuda dziewczyna w wieku mniej więcej siedemnastu lat, uśmiechnięta, bez żadnych sińców, ale widać było po niej, że wiele przeżyła i ma dość. Kiedy Banks i Annie dotarli do końca uliczki, po jezdni poleciała za nimi puszka po piwie. - I co myślisz o tej sprawie z Vivian Elmsley? - spytała Annie. - Nie wiem. Dziwię się, że ani Elizabeth, ani Alice o tym nie powiedziały. - Może nie wiedzą? Alice ma bardzo słaby wzrok, a Elizabeth Goodall nie wiedziała nawet, dlaczego ją odwiedzałam, tak mało interesuje się najnowszymi sprawami. - Fakt - przyznał Banks. - A Ruby Kettering wyjechała z Hobb's End w 1940

roku, kiedy Gwen miała około piętnastu lat. Zdecydowanie warto się tym zająć. - Właśnie - powiedziała Annie, siedząc już w samochodzie. - Co teraz? - Odwiedzimy miejscową komendę. Chcę zobaczyć kartotekę Matthew Shackletona. - Tak myślałam. A potem? - Wracamy do Millgarth. - Starczy nam czasu, żeby coś potem przegryźć? - Niestety jestem z kimś umówiony. Stuknęła go lekko pięścią. - Naprawdę? - Owszem. Z inspektorem policji. Płci męskiej. Nazywa się Ken Blackstone. Już go poznałaś. To on podał nam tutejszy adres. - Wiem już, który to. Elegancik. Słodki. Jeżeli Annie nawet poczuła się rozczarowana, to tego nie okazała. Banks wyjaśnił jej, że Ken już się na niego prawie obraził, a on, Banks, postanowił to naprawić. Wszystko zaczynało mu się obracać na lepsze: domek, aktywne śledztwo, Annie... i w końcu zdał sobie sprawę, że zbyt już długo zaniedbywał swoich przyjaciół. - Rozumiem - powiedziała Annie. - Chłopcy się pójdą zabawić? - Chyba tak. Zaśmiała się. - Chętnie bym sobie to pooglądała z ukrycia.

Billy Joe dostał zakaz opuszczania bazy przez kilka tygodni. Powiedziano nam, że zostałby znacznie surowiej ukarany, gdyby nie było świadków, do których zaliczali się nawet koledzy Setha, potwierdzających, że to nie Billy Joe zaczął awanturę. Sethowi zresztą też nic takiego się nie stało. W pierwszej chwili myślałam, że Billy Joe rozbił mu kufel o twarz, ale okazało się, że niedokładnie odstawione naczynie spadło ze stołu, gdy Billy Joe szykował się do obrony. Seth miał tylko rozbity nos i wszyscy stwierdzili zgodnie, że sam sobie na to zasłużył. Gloria nigdy tego nie powiedziała wprost, ale wydaje mi się, że po tym incydencie przestała lubić Billy'ego Joe. Nienawidziła przemocy. Niektóre dziewczęta lubiły, kiedy o nie walczono. Nie zapomnę prymitywnej żądzy krwi, jaka pojawiła się w oczach Cynthii Garmen, kiedy dwaj żołnierze bili się o jej względy na tańcach w Harkside. Nie dbała o to, kto kogo uderzył, pod warunkiem że walka trwała i płynęła krew. Ale Gloria nie była taka. Przemoc wyprowadzała ją z równowagi. Kiedy Billy Joe miał zakaz opuszczania bazy, poznałyśmy Brada i Charliego.

Właśnie wychodziłyśmy z kina Lyceum. Był luty 1944 roku, przygnębiający wieczór: nie padał śnieg, ale panowało przejmujące zimno, zaś z okapu nad kinem zwisały sople lodu. Nie wychodziłyśmy od czterech dni, a Gloria popadła w przygnębienie, gdyż musiała pracować na farmie mimo niemiłego chłodu. Należało ją jakoś pocieszyć. Obejrzałyśmy Bette Davis i Paula Henreida w „Teraz, podróżniczko” i obie nuciłyśmy melodię z tego filmu, zakładając w foyer płaszcze przed wyjściem na lodowate, nocne powietrze. Zanim Gloria zdołała dogrzebać się fajek, podszedł do niej młody człowiek w podszytej kożuchem baranim skórzanej kurtce, włożył sobie do ust dwa papierosy, zapalił je i podał jednego Glorii. Tak samo zrobił jeden z aktorów na filmie. Mało nie pękłyśmy ze śmiechu. - Jestem Brad - powiedział młodzieniec. - Brad Szikorsky. A to mój kolega, Charlie Markelson. Gloria udała, że dyga. - Milo nam was poznać. - Należymy do 448 Grupy? W Lesie Jarzębinowym? - Chociaż były to zdania twierdzące, brzmiały jak pytania. Zauważyłam to już wcześniej zarówno u Amerykanów, jak i Kanadyjczyków. - Nie chciałbym być natrętny - ciągnął Brad - ale czy nie byłyby panie skłonne zaszczycić nas i udać się z nami na drinka? Wymieniłyśmy spojrzenia. Widziałam, że Gloria ma na to ochotę. Brad był wysoki i przystojny, miał błysk w oku i mały wąsik a la Clark Gable. Popatrzyłam na Charliego, którego towarzystwo prawdopodobnie przypadłoby na ten wieczór mnie, i muszę przyznać, że nawet mi się spodobał. W tym samym mniej więcej wieku co Brad, miał inteligentne oczy i bladą, szczupłą twarz, no, może troszeczkę przypominającą małego pieska. Jego nos był odrobinę za długi, miał na środku górkę, ale przecież mój wcale nie był lepszy. Poza tym młodzieniec ów sprawiał wrażenie poważnego i powściągliwego. Ogólnie rzecz biorąc, nadawał się. Przynajmniej do tego, żeby z nim pójść na drinka. Poszliśmy do „Pod Czarnym Łabędziem”. Na skwerze panowały pustki, a lód chrzęścił nam pod stopami. Z gałęzi i gałązek kasztanowców zwisały sople lodu, a korę pokrywał szron. Gdyby nie było tak zimno, wyobrażałabym sobie, że to majowe kwiaty. Za nami zgasł neon kina. Nawet podczas zaciemnienia kina, sklepy i parę Tłum. tytułu S. Twardo.

innych instytucji użyteczności publicznej miało zezwolenie na użycie pewnej ilości światła, chyba że zabrzmiała syrena ogłaszająca alarm bombowy. Przed nami stał częściowo oświetlony kościół Świętego Judy, a tuż obok pub „Pod Czarnym Łabędziem” ze swoją znajomą czarno-białą fasadą z muru pruskiego i zapadniętym dachem. Słyszeliśmy dobiegające ze środka głosy i śmiechy, ale przedzielone słupkami okna szczelnie zakrywały zasłony zaciemniające. W pubie było pełno, ale udało nam się znaleźć wolny stolik. Brad poszedł do baru po drinki, a my zdejmowałyśmy palta. W kominku palił się słaby ogień, ale dzięki panującemu tłokowi i tak było ciepło. Co więcej, w „Pod Czarnym Łabędziem” Brad i Charlie nie byli jedynymi Amerykanami; pub ten wydawał się dosyć lubiany przez chłopców z Lasu Jarzębinowego i było tu też kilku żołnierzy z bazy wojskowej pod Otlely. Zachowywali się głośno i żywo gestykulowali; wydawało się też, że lubią się popychać po przyjacielsku, tak jak małe dzieci. Wrócił Brad, niosąc tacę z sześcioma drinkami. Zastanawiałyśmy się, kto ma się do nas przyłączyć. Gloria i ja piłyśmy dżin, a kiedy Brad i Charlie sięgnęli po kufle z piwem i nalali do nich niewielkie porcje whisky, nasze milczące pytanie znalazło odpowiedź. Nikt. To tylko kolejny amerykański obyczaj. Unieśliśmy nasze drinki gestem toastu i wypiliśmy, a potem Brad powtórzył sztuczkę z papierosami, a Charlie zrobił to samo dla mnie. - Czym się zajmujecie? - spytała Gloria. - Jestem pilotem - odparł Brad. - A Charlie jest moim nawigatorem. - Pilot! To fascynujące. Skąd pochodzicie? - Z Kalifornii. Gloria klasnęła w dłonie. - Z Hollywood! - No, niezupełnie. Z małej miejscowości o nazwie Pasadena. Pewnie o niej nigdy nie słyszałyście. - Ale znacie Hollywood? Brad uśmiechnął się, ukazując proste, bielutkie zęby. W Ameryce muszą mieć wyśmienitych dentystów, pomyślałam, a ludzi stać na to, żeby korzystać z ich usług. - Prawdę mówiąc, to tak - stwierdził. - Latałem trochę jako kaskader, zanim tu mnie przysłano. - To znaczy, że grał pan w filmach? - No, nie da się mnie zobaczyć, ale owszem, tak można powiedzieć. - Podał

kilka tytułów, ale o żadnym z nich nie słyszałyśmy. - Tym właśnie chcę się zajmować, kiedy to wszystko się skończy - ciągnął. - Wrócić do Ameryki i zająć się pracą w filmie. Mój ojciec jest nafciarzem i pragnąłby, żebym z nim pracował. Wiem, że można na tym doskonale zarobić, ale wcale nie mam na to ochoty. Wolałbym najpierw popróbować zajęcia kaskadera. Jeżeli Gloria była rozczarowana, że Brad nie chce zostać milionerem naftowym ani gwiazdorem filmowym, to wcale tego nie okazała. Zagłębili się w rozmowie o filmach i Hollywood, a Charlie i. ja zaczęliśmy niepewnie naszą konwersację. Zmieszane z whisky piwo musiało trochę przełamać jego rezerwę, gdyż zapytał mnie wprost, czym się zajmuję. Patrzył na mnie z powagą, kiedy mu odpowiadałam, nie zmieniając wyrazu twarzy, tylko od czasu do czasu kiwając głową. Potem opowiedział mi, że jego ojciec jest profesorem Harvardu, że on sam tuż przed wojną zrobił licencjat z literatury angielskiej, a kiedy wróci, chciałby studiować prawo. Lubił latanie, ale nie traktował tego jako swego przyszłego zawodu. Im dłużej rozmawialiśmy, tym więcej znajdowaliśmy ze sobą wspólnego... Jane Austen i Thomasa Hardy'ego, na przykład, a także poezję T. S. Eliota. I jeszcze Roberta Frosta i Edwarda Thomasa. Nie słyszał o wielu z naszych młodszych poetów, więc zaproponowałam, że pożyczę mu kilka tomików „Penguin New Writing”, zawierających wiersze MacNeice'a, Audena i Day-Lewisa, a on zaoferował mi w zamian antologię „American Harvest” Tate'a i Bishopa, jeżeli obiecam, że jej nie zniszczę. Odparłam, że za nic nie zrobiłabym książce większej szkody, niż gdyby była to istota ludzka, co sprawiło, iż po raz pierwszy uśmiechnął się. - Ma pani męża? - spytał Brad Glorię. - To znaczy, nie chciałbym... no, wie pani... - Nic nie szkodzi. Miałam. Ale nie żyje. Zginął w Birmie. A przynajmniej mam taką nadzieję. Odwróciłam się od Charliego. To prawda, że próbowałyśmy wmówić sobie, że Matthew nie żyje, ale cały czas istniała jeszcze jakaś słaba nadzieja, przynajmniej dla mnie, więc uznałam, że nie wolno się jej wyzbywać. Powiedziałam to Glorii. Spojrzała na mnie z gniewnym błyskiem w oku. - Sama dobrze wiesz, że mam rację, Gwen. Przecież to właśnie ty czytasz gazety i słuchasz wiadomości. - Owszem. - Hej, naprawdę bardzo mi przykro - włączył się Brad, ale Gloria zignorowała

go, wciąż się we mnie wpatrując. - Więc chyba wiesz, co się mówi o Japończykach i o tym, jak traktują jeńców ciągnęła. Musiałam przyznać, że czytałam jedną lub dwie przygnębiające historie, sugerujące, że Japończycy biją i głodzą więźniów na śmierć, a jak twierdził Anthony Eden, tortury i ścinanie głów stanowiło ich ulubioną rozrywkę w obozach jenieckich. „Daily Mail” nazwał ich „małpami” i sugerował, że są „podludźmi”, i powinni po tym, jak już zostaną pokonani, zostać skazani na banicję do swego „dzikiego kraju”. Nie wiedziałam, w co wierzyć. Jeśli te opowieści były prawdziwe, to powinnam pewnie zgodzić się z Glorią i mieć nadzieję, że Matthew nie żyje. - Mam przyjaciół, którzy walczą na Pacyfiku - powiedział Charlie. - Podobno tam jest okropnie. Wiele z tych historii to sama prawda. - Cóż, tak czy owak, on nie żyje - stwierdziła Gloria. - Nic więc mu nie zaszkodzi. Słuchajcie, to jest za bardzo przygnębiające. Czy możemy dostać jeszcze jednego drinka? Brad i Charlie odwieźli nas swoim jeepem do domu. Charlie wyglądał na nieco zażenowanego, kiedy Brad i Gloria zaczęli się namiętnie całować przy moście elfów, ale zdobył się na odwagę i objął mnie ramieniem. Pocałowaliśmy się jak należało i umówiliśmy się na spotkanie w celu wymiany książek. Brad polecił Charliemu jechać dalej, bo on sam wróci później piechotą do bazy, i ruszył za Glorią do Domku przy Moście.

Hinduska restauracja, którą wybrał Ken Blackstone, była niewielka i bezpretensjonalna. Mieściła się przy Burley Road. Miała czerwone obrusy i oddzielającą kuchnię zasłonę z paciorków. Ilekroć kelner przez nią przechodził, paciorki grzechotały. Z głośników umieszczonych pod sufitem sączyła się grana na sitarach melodia, a powietrze wypełniały wonie kminku i kolendry. - Czy znalazłeś to, czego szukałeś, w tych starych raportach? - zapytał Blackstone, kiedy dzielili się chrupkami pop-padam, pierożkami, somosa z aromatycznym nadzieniem i pakora - warzywami smażonymi w cieście. - Nie chodziło mi o coś konkretnego - odparł Banks. - Elsie Patterson nie była pewna, czy widziała Gwen Shackleton wchodzącą do domu z zakupami przed czy po tym, jak słyszała strzał. Dopuszczała nawet możliwość, że to strzelił gaźnik jakiegoś samochodu. I była jedynym świadkiem. Nikt inny owego dnia nie widział Gwen ani

Matthew. Pozostali sąsiedzi poszli do pracy, a dzieci do szkoły. - A co zeznała Gwen Shackleton? Banks przełknął kawałek pierożka. Jak na razie jedzenie było tak dobre, jak obiecywał Ken, ani za tłuste, ani niepotrzebnie ostre, tak jak się to zdarzało w wielu hinduskich restauracjach, gdzie mylono zasypywanie wszystkiego ostrą papryką i pieprzem cayenne z kreatywnym przyprawianiem potraw. Banks pomyślał, że chętnie nauczyłby się przygotowywać dania hinduskie i zaprosił Annie na wegetariańskie curry. - Stwierdziła po prostu, że kiedy wróciła z zakupów, znalazła Matthew martwego w fotelu. - Czy ktoś miał jakieś wątpliwości? Podejrzewano ją? - Nie sądzę. Matthew Shackleton cierpiał na chorobę umysłową od czasu wojny. Co więcej, był alkoholikiem. Jakoś żył, ale był uzależniony. Zgodnie z raportem próbował się już przedtem zabić; włożył głowę do piekarnika kuchenki gazowej. Ktoś z sąsiadów poczuł gaz i uratował go. W szpitalu zalecono obserwację psychiatryczną, którą przeprowadzono, a potem odesłano go do domu. - Dlaczego wtedy nie użył broni? - Nie mam pojęcia. - Ale była to tylko kwestia czasu? - Na to wygląda. - Nie zgadzasz się. - Skąd. Przypuszczam tylko, że zawsze istniała możliwość, iż ktoś mu dopomógł, że stał się dla siostry nieznośnym ciężarem. Pamiętaj, że Gwen musiała opiekować się i matką, i bratem. To dosyć mało ciekawe życie dla młodej kobiety. Tak czy owak, jeżeli nawet Elsie Patterson rzeczywiście widziała Gwen Shackleton wchodzącą do domu przed wystrzałem, to istnieje możliwość, że Gwen po prostu mu nie przeszkodziła. - To też jest przestępstwo. - Tak, ale wydarzyło się ponad czterdzieści łat temu, Ken. I my nigdy go nie udowodnimy. - Chyba żeby Gwen Shackleton się przyznała. - A czemu miałaby to zrobić? - Po latach wyrzutów sumienia? Może zapragnęłaby wyznać to przed swym ostatecznym spotkaniem ze Stwórcą? Nie wiem. Dlaczego ludzie się przyznają? A

przecież to robią. Nadeszły główne dania: alu gobi - kalafior z ziemniakami, duże krewetki w sosie jogurtowym przyprawionym curry, pilaw - ryż z warzywami, chutney z limonek i chapatis - bułka pieczona na metalowej płycie. Zamówili więcej piwa. Banks przyjrzał się Blackstone'owi. Słodki, jak go określiła Annie. To słowo było ostatnim, jakie przyszłoby Banksowi do głowy. Elegancki, tak, może nawet wytworny. Ale słodki? Bez względu na to, gdzie się znajdował: w klubie studenckim, ukrytym w zaułku pubie, pięciogwiazdkowej restauracji, policyjnym magazynie... zawsze pojawiał się w garniturze od Burtona w drobne prążki albo jodełkę, z chusteczką z monogramem wystającą z górnej kieszonki marynarki, złożoną tak starannie i artystycznie, że mogłoby to być dziełem japońskiego układacza kwiatów. Do tego nieskazitelna biała koszula, perfekcyjnie zawiązany, stonowany krawat. Przerzedzone blond włosy były lekko kędzierzawe, a okulary w drucianej oprawie spoczywały pewnie na jego prostym nosie. - A co stwierdził lekarz sądowy? - zapytał Blackstone. - Jeden strzał w usta. Mózg rozbryznął się na ścianie jak galareta. Żadnych śladów walki. Obok fotela pusta butelka po whisky. Kąt, pod jakim padł strzał, pasował do teorii samobójstwa. - Zostawił list pożegnalny? - Tak. Zdaniem ekspertów, prawdziwy. - Więc o co ci chodzi? Zanim Banks odpowiedział, zjadł trochę curry i popił piwem. Przyjemne ciepło zaczęło już mu się przenosić z ust i żołądka na resztę ciała. Curry było na tyle ostre, żeby go rozgrzać, ale nie wypalić mu kubki smakowe. - Tak naprawdę, to o nic. Ale wolałbym wiedzieć, czy to on zamordował Glorię Shackleton. - Może wykończyło go poczucie winy? - Tak pomyślałem najpierw. - A teraz? - O, to wciąż najbardziej prawdopodobne wyjaśnienie. Jedyną osobą, która może nam coś więcej powiedzieć, jest Gwynneth Shackleton. - A co się z nią dzieje? Jeszcze żyje? - To kolejna ciekawa rzecz. Elsie Patterson przysięga, że to Vivian Elmsley. Blackstone zagwizdał i uniósł swe cienkie, łukowate brwi.

- Ta pisarka? - Właśnie. - A co ty myślisz? - Nie wiem. To chyba możliwe. Pattersonowie twierdzili, że Gwen była oczytana i każdy, kto ją pamięta, utrzymuje, że stale spędzała czas z nosem w książce. Annie się jeszcze rozpyta, ale jest tylko jeden sposób, żeby się upewnić. Musimy z nią porozmawiać. Tak samo jak syn Glorii, o ile żyje, nie chciała się do nas zgłosić, a przecież szukaliśmy informacji po całym kraju. Trudno sobie wyobrazić, że nie wie o tej sprawie. - A to może oznaczać, że jeśli to ona, to ma jakieś powody, żeby nie chcieć, by ją odnaleziono. - Dokładnie. Tajemnicę, której nie chce ujawnić. Wstydliwą tajemnicę. - Czy nie jest to przypadkiem tytuł jednej z jej książek? Banks zaśmiał się. - Naprawdę? Nie czytałem ani jednej z nich. - A ja owszem - stwierdził Blackstone. - Oglądałem też filmy. To bardzo utalentowana pisarka. Nie ma pojęcia, na jakich zasadach pracujemy, ale bądź co bądź żaden z autorów powieści kryminalnych się na tym nie zna. - W przeciwnym wypadku ich książki byłyby potwornie nudne. - Fakt. Blackstone zamówił następne dwa piwa. Potem spojrzał na zegarek. - Może powinniśmy już kończyć i wracać do miasta? - zapytał. - OK. - Jak dzieciaki? - Chyba w porządku. A przynajmniej Tracy. - A Brian? - Głupek schrzanił końcowe egzaminy i dostał tróję. Blackstone, który ukończył historię sztuki, zmarszczył brwi. - Jest jakiś konkretny powód? Chyba się o to nie obwiniasz, co? Rozpad rodziny? Stres? Banks pokręcił głową. - Nie, to nie to. Myślę, że po prostu przestał się interesować studiami i znalazł coś, co jest dla niego ciekawsze. - Muzyka?

- Uhm. Należy do zespołu. Próbują się przebić. - Bardzo dobrze - stwierdził Blackstone. - Sądziłbym, że ci się to spodoba. - I na tym polega cały problem, Ken. Kiedy mnie o tym powiadomił, powiedziałem parę rzeczy, których teraz żałuję. A co gorsza, nie mogę się z nim skontaktować, żeby to wyjaśnić. Są gdzieś w trasie. - Próbuj. Tylko to możesz teraz zrobić. - Zachowałem się dokładnie tak, jak moi rodzice. Przypomniało mi to mnóstwo rzeczy, spraw, o których nie myślałem od wielu lat, na przykład wybory, jakich sam dokonałem w młodości. - I pomogło ci to? Banks uśmiechnął się. - Pytanie proszę przesłać pocztą. - Każda poważna zmiana w życiu zmusza do przemyśleń. To jeden z etapów, przez który musisz przejść. - Czyżbyś ostatnio zaczytywał się w poradnikach dla psychologów amatorów? - To owoc wieloletnich doświadczeń, stary - uśmiechnął się Blackstone. - A ta pani sierżant, o którą mnie pytałeś, ta, z którą byłeś w Millgarth. Jak się nazywa? - Annie. Annie Cabbot. - Niebrzydka kobieta. - Tak sądzę. - Masz z nią romans? Banks milczał przez chwilę. Jeśli powie prawdę Kenowi Blackstone, będzie to jedna osoba za wiele, która o nich wie. Ale dlaczego miałby utrzymywać tę sprawę w sekrecie? Po co kłamać? Ken to przyjaciel. Kiwnął głową. - To poważny związek? - Na litość boską, Ken, znam ją od tygodnia. Blackstone podniósł rękę. - OK, OK. Czy to pierwsza kobieta po Sandrze? - Tak. No, poza jedną krótką pomyłką. A bo co? - Uważaj na siebie. - Proszę? - Wciąż jesteś podatny na zranienie; to mam na myśli. Potrzeba wiele czasu, żeby pogodzić się z rozpadem związku tak długiego i głębokiego jak twój i Sandry. - Nie jestem wcale pewien, czy był on taki głęboki, Ken. Przyszło mi do głowy, że wierzyłem w to, na co miałem ochotę, nie dostrzegając sygnałów z rzeczywistego

świata. - Wszystko jedno. Rzecz w tym, że jeśli ktoś przechodzi to, co ty teraz, albo musi na dłuższy czas znielubić kobiety, albo tęskni za tym, co stracił. Albo jedno i drugie. Jeśli czuje gniew, wtedy bierze je i zaraz porzuca. Ale jeżeli brak mu bliskości drugiej osoby, szuka kogoś w zastępstwie, a jego osąd nie jest wtedy najlepszy. Jeśli jedno i drugie, tworzy nowy związek, który psuje się szybko i rozpada się z hukiem, ku wielkiemu zdziwieniu owego człowieka. Banks odsunął krzesło i wstał. - Dzięki, Ken, za poradę psychologiczną, ale gdybym potrzebował jakiejś zakichanej Claire Rayner... Blackstone chwycił go za rękaw. - Alan. Siadaj. Proszę. Nie domagam się od ciebie niczego poza tym, żebyś dostrzegł pułapki. - Uśmiechnął się. - Jesteś na tyle uparty, że i tak zrobisz, co zechcesz. Chodzi mi tylko o to, żebyś zastanowił się, czego chcesz i z jakiej przyczyny. Żebyś zdawał sobie sprawę z tego, co się dzieje. To cała mądrość, jaką mogę zaoferować. Zawsze miałem wrażenie, że w głębi duszy jesteś romantykiem. Banks zawahał się, chcąc już wyjść, ale równocześnie gotów dać Kenowi w nos. - Jak to? - Jesteś tego rodzaju detektywem, który przejmuje się każdą ofiarą odrobinę za bardzo. I który musi chociaż trochę zakochać się w każdej kobiecie, z którą sypia. Banks zmierzył Blackstone'a spojrzeniem zmrużonych oczu. - Nie sypiam z wieloma kobietami - stwierdził. - A jeśli chodzi o... - Siadaj, Alan. Proszę. Banks odczekał chwilę. Kiedy poczuł, że gniew mu mija, usiadł. - A co ona sądzi na ten temat? Banks sięgnął po papierosa. Czuł się nieprzyjemnie, jakby znajdował się na fotelu dentystycznym, a Blackstone badał szczególnie wrażliwy nerw. Nigdy nie umiał rozmawiać na temat swoich uczuć, nawet z Jenny Fuller, która była zawodowym psychologiem. Podzielał tę cechę z większością swych przyjaciół i dzięki temu czuł też szczególną solidarność z mężczyznami z Yorkshire. Powinien był pamiętać, że Ken Blackstone miał ciągoty artystyczne, czytywał Freuda i temu podobne. - Nie wiem - powiedział. - Nie pytałem jej. Nie rozmawialiśmy jeszcze na ten temat. Blackstone milczał. Banks zapalił papierosa. Będzie musiał chyba przekroczyć

wyznaczoną ich ilość, jeżeli ten wieczór rozwinie się tak, jak zaczął się obawiać. - Alan - ciągnął Blackstone. - Dziesięć miesięcy temu byłeś przekonany, że żyjesz w ustabilizowanym małżeństwie, trwającym ponad dwadzieścia lat, masz dom, dzieci, pełen serwis. Potem, całkiem znienacka, ziemia usunęła ci się spod nóg i nagle przekonałeś się, że nic takiego nie istnieje. Pokłosie uczuciowe po takim doświadczeniu nie mija w ciągu jednego wieczoru, stary, zapewniam cię. I możesz mi wierzyć, mówię z własnego doświadczenia. Potrzeba lat na to, żeby się z tego wykaraskać. Baw się. Ale nie próbuj zrobić z tego czegoś więcej. Nie jesteś gotów, żeby sobie z tym poradzić. Nie mieszaj seksu z miłością. - Uderzył dłonią w stół. - Cholera, rzeczywiście zaczynam mówić jak Claire Rayner. Wcale nie chciałem, żeby do tego doszło. - To po co w ogóle zacząłeś? Blackstone zaśmiał się. - Bóg raczy wiedzieć. Może dlatego, że też przez to przeszedłem? Robię terapię samemu sobie? Prawdę mówiąc, to, co powiedziałem przed chwilą, dotyczy bardziej mnie niż ciebie. A może jestem zazdrosny? Może też chciałbym się przespać z atrakcyjną, młodą panią sierżant. Nie da się ukryć, że minęło już cholernie dużo czasu... Nie zwracaj na mnie uwagi. Banks dopił piwo i powoli odstawił kufel. - Słuchaj, Ken, ja ciebie rozumiem, naprawdę, ale uczciwie mówiąc, to jest pierwszy raz od czasu odejścia Sandry, kiedy czuję się dobrze w towarzystwie kobiety. Nie, „dobrze” to nie jest właściwe słowo. Annie nie należy do kobiet, z którymi koniecznie czujesz się dobrze. Jest trochę dziwna. Niezależna. Nie lubi się afiszować. Do licha, po raz pierwszy poczułem się na tyle swobodnie, żeby rzucić się głową w dół i powiedzieć sobie „niech diabli wezmą konsekwencje”. Blackstone prychnął śmiechem i powoli pokręcił głową. - Wygląda na to, że nieźle wpadłeś. - Spojrzał na zegarek. - Co powiesz na to, żeby podskoczyć do Leeds i urżnąć się w trupa? Banks uśmiechnął się. - To najsensowniejsza rzecz, jaką zdarzyło ci się powiedzieć dzisiejszego wieczora. - A na potem mam w domu niezłą whisky. - Jeszcze lepiej. Prowadź.

Zima powoli zaczęła ustępować wiośnie; w Lesie Jarzębinowym pojawiły się najpierw przebiśniegi, potem niebieskie dzwonki - endymiony, krokusy i żonkile. Brad i Charlie zostali naszymi stałymi „adoratorami” i coraz rzadziej widywałyśmy Billy'ego Joe, który sposępniał, dowiedziawszy się, że stracił Glorię na rzecz pilota. W porównaniu z Anglikami Amerykanie znacznie mniej przejmowali się hierarchią. Przypuszczam, że wynika to stąd, iż my byliśmy od dziecka przyzwyczajani do systemu klasowego, podczas gdy oni zostali wszyscy stworzeni jako równi sobie, a przynajmniej tak utrzymują. Dla nich musiało to być przyjemne, ale nas wprawiałoby to pewnie w zakłopotanie. Ale co innego, jeśli oficerowie i szeregowcy jedzą, piją i mieszkają razem, a co innego, jeśli podporucznik odbierze dziewczynę sierżantowi. Pamiętając o skłonności Billy'ego Joe do stosowania przemocy, niepokoiłam się, że może on wszcząć bójkę, ale szybko znalazł sobie inną dziewczynę i nawet zaczął z nami znowu rozmawiać, kiedy spotykaliśmy się na tańcach i w pubach. Od czasu do czasu nękał Glorię, żeby do niego wróciła albo chociaż przynajmniej się z nim przespała, ale zawsze udawało się jej utrzymać go z dala, nawet kiedy sobie trochę popiła. PX był nadal, oczywiście, niezbędny, więc dbałyśmy o to, żeby zachować z nim dobre stosunki. Ponieważ żadna z nas tak naprawdę z nim nie chodziła, nie miałyśmy powodu, by uważać, że nasza znajomość z Bradem i Charliem mogłaby mieć jakikolwiek wpływ na naszą z nim przyjaźń i tak się rzeczywiście stało. Nie powiem, żeby moja znajomość z Charliem dała początek wielkiej namiętności, ale z czasem staliśmy się mniej skrępowani i został on pierwszym mężczyzną, z którym spałam. Był delikatny, cierpliwy i wrażliwy, a właśnie to było mi najbardziej potrzebne, tak że nauczyłam się czekać z utęsknieniem na chwile, które spędzaliśmy razem w Domku przy Moście dzięki uprzejmości Glorii. Nasza znajomość rozwijała się głównie w sferze intelektualnej: z upodobaniem wymienialiśmy się dziełami Forstera, Prousta, Dostojewskiego. Charlie nie był jednak wcale wyłącznie molem książkowym: uwielbiał tańczyć i był namiętnym wielbicielem Humphreya Bogarta. Poszedł ze mną na „Casablankę” i „Sokoła maltańskiego”, chociaż oglądał już oba te filmy. Znacznie bardziej lubił muzykę klasyczną niż ja, ale czasami chodziliśmy razem na koncerty. Pamiętam, że pojechaliśmy aż do Huddersfield, żeby oglądać Benjamina Brittena dyrygującego swój „Hymn do świętej Cecylii”. W

tym

naszym

całym

podnieceniu

chyba

zgrzeszyłyśmy

brakiem

zainteresowania wobec osób, które okazały nam serce w najgorszych dniach po zniknięciu Matthew, zwłaszcza Michaela Stanhope. Trochę się zrehabilitowałyśmy, kiedy miał wystawę w Leeds. Pojechaliśmy na nią z Charliem na cały weekend, a noc spędziliśmy w hotelu Metropole. Charlie, który znał się na malarstwie znacznie lepiej niż ja, wychwalał wystawę pod niebiosa i sądzę, że zdobył sobie tym sympatię pana Stanhope. Nawet Gloria latem i jesienią odwiedzała pana Stanhope w jego atelier znacznie częściej niż przedtem. Starałam się nie rozmyślać o niebezpieczeństwach związanych z zajęciem Charliego, a on sam nigdy nie sprawiał wrażenia, że chciałby rozmawiać na ten temat. Wojna ginęła gdzieś w tle podczas godzin, które' spędzaliśmy razem, czytając albo kochając się, chociaż przez resztę czasu trudno ją było ignorować. Amerykanie przeprowadzali dzienne naloty na Niemcy, często bez osłony myśliwców, i ponosili przerażające straty. Teraz nie słyszało się buczenia silników startujących po zapadnięciu ciemności, tylko rano. Latające fortece robiły znacznie więcej hałasu niż przedtem samoloty RAF-u. Amerykanie rozgrzewali silniki około piątej, ale ja i tak zawsze budziłam się o tej porze. Leżałam wtedy kilka minut dłużej w cieple, wyobrażając sobie Charliego, jak sprawdza mapy i przygotowuje się do następnego nalotu. Charlie powiedział mi, że mniej więcej na wysokości sześciu tysięcy metrów panuje temperatura między minus 35 a 40 stopni Celsjusza. Nie mogłam sobie wyobrazić takiego zimna. Musiał zakładać długie wełniane kalesony i ogrzewany prądem elektrycznym kombinezon pod skórzaną kurtkę podbitą kożuszkiem. Chciało mi się śmiać, kiedy powiedział mi, że potrzebowałby pół godziny, żeby się rozebrać i pójść ze mną do łóżka. I tak toczyło się życie. Książki. Łóżko. Kino. Tańce. Koncerty. Rozmowy. Czas letni zaczął się tamtego roku drugiego kwietnia, dzięki czemu mogliśmy chodzić w długie wiosenne wieczory na spacery do Lasu Jarzębinowego, zbierać kwiaty, albo nad rzekę. W maju, kiedy zrobiło się cieplej, często przesiadywaliśmy nad brzegiem Harksmere i czytaliśmy sobie na głos Coleridge'a i Wordswortha. Jedliśmy kanapki z wołowiną albo krewetkami z puszki na terasach tuż obok Skarpy. Widziałam, że Charlie spodobał się mojej mamusi, chociaż wiele o tym nie mówiła. Zrobiła się milcząca. Zaginięcie Matthew sprawiło, że straciła ochotę do życia. Ale Charlie przyniósł jej kilka batoników, a ona podziękowała mu i zjadła je wszystkie.

Po podnieceniu, jakie wywołało lądowanie w Normandii, wkrótce wróciliśmy do rzeczywistości: nastąpiło lato bomb latających. U nas w Hobb's End pojawiła się tylko jedna V-l, i to taka, która poważnie zboczyła z kursu. Stałam na moście elfów, rozmawiając z Cynthią Garmen. Był to typowy lipcowy dzień: zrobiło się parno, a na niebie pojawiły się ołowiane chmury, grożące burzą. Rozmawiałyśmy o klęsce Japończyków pod Imphal, żałując, że Matthew tam nie ma i nie może się tym cieszyć, kiedy usłyszałyśmy okropny ryk jakby pozbawionego tłumika motocykla. Umilkł nagle, po czym nastała przerażająca cisza. Teraz już widziałyśmy: ciemny, zaostrzony kształt, opadający w ciszy łukiem na dół. Na szczęście bomba spadła, nie eksplodując, na jedno z pól pomiędzy Hobb's End a Harkside, a kiedy popędziłyśmy tam, żeby zobaczyć, co się dzieje, na miejscu znaleźli się już ludzie z ekipy zabezpieczającej, którzy otoczyli teren kordonem i czekali na przyjazd saperów. Nasze wojska posuwały się naprzód i powoli sprawy zaczęły się polepszać. Zaciemnienie zastąpiono we wrześniu „przytłumieniem”, ale większość z nas zostawiła zasłony na miejscu i nie zdjęła ich aż do następnego roku. Jesienią zaczęliśmy czuć już przedsmak zwycięstwa i mało mieliśmy pojęcia, jak ciężka czeka nas zima.

O dziesiątej tego wieczora Annie poczuła taki niepokój, że nawet duży kieliszek wina nie pomógł jej się wyciszyć. Wiedziała, co stanowi część jej problemu: Banks. Kiedy powiedział jej, że umówił się na piwo z kolegą, była na niego zła. Rozczarowało ją, że woli pić w czyimś innym towarzystwie zamiast być z nią, zwłaszcza w tak wczesnej i delikatnej fazie ich znajomości. To prawda, że sama zaproponowała, żeby ograniczali swoje spotkania do weekendów, ale też to ona złamała tę zasadę wczorajszego wieczora. Dlaczego on nie mógł tego zrobić dzisiaj? Ale przynajmniej nie zmarnowała swojego czasu. Ślad, który rozpoczynał się od środowej rozmowy telefonicznej, zaczął przynosić owoce. Najpierw doszła do przekonania, że łatwiej znaleźć zdjęcie całkowicie ubranej kobiety w „The Sunday Sport” niż otrzymać informację z ambasady amerykańskiej. Wszyscy tam byli uprzejmi nie do zniesienia, ale odsyłano ją od jednego urzędnika do drugiego przez prawie całą godzinę, a jedynym efektem było to, że rozbolała ją głowa, a ona nabrała narastającej awersji do protekcjonalnych

i podejrzliwych mężczyzn narodowości amerykańskiej, którzy zwracali się do niej per „proszę pani”. Pod koniec dnia zdołała odkryć, że w 1943 roku personel w Lesie Jarzębinowym składał się z członków 8 Armii Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych i istniało niewielkie prawdopodobieństwo, że na miejscu znajdzie się jakaś dokumentacja na temat tego, kim byli ci ludzie. Jeden z bardziej sensownych pracowników

zaproponował,

żeby

spróbowała

skontaktować

się

z

bazą

amerykańskich Sił Powietrznych w Ramstein, i podał jej tamtejszy numer telefonu. Kiedy wróciła do domu z komunalnego osiedla w Leeds, chociaż zapadał już wczesny wieczór, zadzwoniła do Ramstein, gdzie dowiedziała się, że dokumentacja na temat personelu sił lotniczych jest przechowywana w Narodowym Centrum Dokumentacji Osobowej w Saint Louis, Missouri. Sprawdziła różnicę czasu i przekonała się, że w Saint Louis było o sześć godzin wcześniej niż w Harkside. Oznaczało to, że teraz jest tam popołudnie. Znowu trochę ją odsyłano i polecano, by „zaczekała przy telefonie”, aż wreszcie połączono ją z kobietą imieniem Mattie, która po prostu „uwielbiała” jej akcent. Porozmawiały przez kilka chwil o różnicach pogody - w Saint Louis lało jak z cebra - i jeszcze paru rzeczach, a potem Annie zebrała się na odwagę i powiedziała, o co jej chodzi. Spodziewając się jakiejś wojskowej zasłony dymnej, mile zdziwiła się, kiedy Mattie stwierdziła, że to żaden problem: dokumentacja jest ogólnie dostępna, a ona sprawdzi, co się da zrobić. Kiedy Annie wymieniła inicjały PX, Mattie zaśmiała się i powiedziała, że to chodzi o kwatermistrza. Zastrzegła się też, że niektóre z dokumentów spaliły się podczas pożaru przed kilku laty, ale jeśli wciąż ma Las Jarzębinowy, to przez noc wyśle jej wszystko faksem. Annie powinna dostać to jutro rano. Annie podziękowała gorąco i wróciła do domu, czując absurdalne zadowolenie z siebie. Nie trwało to jednak długo. Czasami, kiedy czuła taki niepokój i irytację jak tego wieczoru, ruszała samochodem przed siebie i teraz też to uczyniła. Nie zastanawiając się, pojechała drogą wyjazdową prowadzącą z Harkside na zachód, a kiedy dotarła do zjazdu w kierunku zalewu Thornfield, skręciła w prawo. Zdążyła już zrozumieć, że problemem nie jest Banks, tylko ona sama. Była zła na siebie, że pozwoliła, by tyle dla niej znaczył. Zachowuje się jak jakaś głupia,

zadurzona nastolatka. Nadwrażliwa. Urażona. Spójrz prawdzie w oczy, Annie, powiedziała sobie, przez pewien czas wiodłaś proste, uporządkowane życie. Żadnych wzlotów, ale też i żadnych upadków. Zajmowała się wyłącznie sobą. Świat bardzo wygodny, tylko ciasny. Ukryła się przed życiem w zabitym deskami kącie Yorkshire, chroniąc się przed złem, którego doznała „tam”, w świecie. Czasami, kiedy człowiek znowu otworzy się, może okazać się to bolesne i mylące tak samo jak wówczas, gdy oczy porazi jasne światło. Wtedy znacznie łatwiej wyłapuje się wszelkie uczuciowe niuanse, drobne upokorzenia i przykrości. A więc to właśnie dzieje się z nią teraz. Dobrze, że chociaż z tego zdała sobie sprawę. Tyle zostało z twojego dystansu, Annie, i twojego chłodu. Zniekształcony księżyc w pełni wisiał nisko na zachodzie, spęczniały, a równocześnie spłaszczony do kształtu serdelka przez gromadzącą się mgiełkę. Poza tym droga była nieoświetlona, a po obu jej stronach rosły ciemne, wysokie drzewa. Światła samochodu kilka razy wydobyły z mroku przebiegającego królika. Zatrzymała się na parkingu i zgasiła silnik. Cisza. Kiedy wysiadła i przez chwilę stała w ciepłym, nocnym powietrzu, poczuła, że ogarnia ją spokój. Wszystkie problemy przyblakły; wiedziała, że same się jakoś rozwiążą. Annie bardzo lubiła znaleźć się nocą na głębokiej wsi, gdzie słyszy się tylko od czasu do czasu przejeżdżający w oddali samochód, szelesty małych zwierząt, widzi wyłącznie ciemne kształty drzew i wzgórz, może kilka iskierek światła dochodzących z dalekich domów na stokach pagórków. Jeszcze bardziej lubiła morze nocą. Szum fal, nadpływających i cofających się, i światło księżyca, kołyszące się na ruchliwej wodzie. Ale morze znajdowało się o pięćdziesiąt mil stąd. Musi zadowolić się lasem, który działał na najgłębszą, najtajniejszą część jej jestestwa. Ruszyła wąską ścieżką w stronę Hobb's End, ostrożnie stawiając nogi między pokręconymi, przechodzącymi w poprzek korzeniami i kamieniami wystającymi z ziemi. Przez korony drzew prawie wcale nie przedostawało się światło, ale to tu, to tam dostrzegała pomiędzy gałęziami pasemko srebrzysto-czerwonego blasku. Czuła zapach wilgotnych od rosy drzew i krzaków. Delikatny wietrzyk muskał gałęzie na górze. Kiedy Annie dotarła do brzegu, zatrzymała się i popatrzyła na ruiny Hobb's End. Z łatwością dawało się dostrzec ciemny, podobny do szkieletu kształt, kręgosłup i żebra, ale dzisiaj, nie wiadomo dlaczego, lekko zakrzywiona High Street i wyschnięte

dno rzeki oraz ruiny przypominały raczej spróchniałe pieńki zębów w wyszczerzonych w złośliwym uśmiechu ustach. Annie zbiegła po stromym brzegu i przeszła do mostu elfów. Stamtąd popatrzyła na rzekę i zauważyła krwawoczerwone światło księżyca odbite w nielicznych kałużach, które wciąż utrzymały się w błotnistym dnie. Minęła komórkę, w której znaleziono szkielet Glorii, i znajdujące się obok ruiny Domku przy Moście. Cały teren dookoła został przekopany i otoczony dla bezpieczeństwa taśmą. Technicy z komendy głównej użyli własnej taśmy do znakowania. Ruszyła dalej czymś, co kiedyś nazywało się High Street. Idąc, Annie usiłowała wyobrazić sobie scenę z obrazu Michaela Stanhope: śmiejące się i pryskające wodą dzieci na płyciznach rzeki; grupki kobiet plotkujących przed sklepem; pomocnika rzeźnika w zakrwawionym fartuchu pędzącego co sił na rowerze; wysoką, młodą kobietę, która układała gazety na stojaku. Gwynneth Shackleton. To była ona. Czemu wcześniej nie przyszło jej to do głowy? Nie wiadomo dlaczego zrozumienie, że Stanhope umieścił w swojej scence także i Gwen Shackleton, obudziło w niej dreszcz podniecenia. Spojrzała na ruiny po swojej prawej stronie i zobaczyła, gdzie kiedyś znajdował się domek z ogródkiem, a gdzie kilka domków w szeregu, przylegających bezpośrednio do chodnika. Tu był ściek z podwórka garbarza, a tam sklepik Shackletonów, tu rzeźnik, a trochę dalej pub „Pod Ćwiartką Barana”, którego szyld huśtał się i skrzypiał na wietrze. Wszystko to wydało jej się tak rzeczywiste, kiedy szła w stronę przędzalni lnu, że zaczęła sobie wyobrażać, iż słyszy dawno umilkłe głosy, opowiadające różne sekrety. Minęła ulicę, prowadzącą do starego kościoła, i zatrzymała się na zachodnim krańcu wsi, tam gdzie kończyły się domy, a teren wznosił się w stronę przędzalni. Stojąc tak i oddychając głęboko, zrozumiała, jak bardzo chciałaby dowiedzieć się, co się tu wydarzyło, ani trochę nie mniej niż Banks. Chociaż wcale tego nie pragnęła, Hobb's End i jego historia opanowały ją, wtargnęły do jej świadomości i stały się częścią jej życia. Zdarzyło się to w tym samym czasie, kiedy pojawił się Banks. Widziała też, że bez względu na to, co się z nimi stanie, te dwa wydarzenia na zawsze pozostaną złączone w jej pamięci. Kiedy oskarżała go, że popadł na ten temat w obsesję, nie próbowała nawet wyjaśnić swojej własnej. Nie chodziło wcale o wojnę, ale o to, że zaczęła identyfikować się z Glorią. Tamta kobieta walczyła i ośmielała się różnić od innych w czasach, kiedy

nie tolerowano podobnego zachowania. Straciła rodziców, a potem albo porzuciła, albo została porzucona przez ojca swego dziecka, pojechała w obce miejsce, musiała ciężko pracować i znalazła miłość. Potem wojna zabrała jej męża, a przynajmniej tak pewnie sądziła. Gdyby Gloria żyła, kiedy Matthew powrócił, najprawdopodobniej byliby sobie kompletnie obcy. Bez względu na to, co jeszcze się wtedy wydarzyło, ktoś ją udusił, zadał jej prawie dwadzieścia ciosów nożem i pogrzebał ją pod komórką. I nikt nie zainteresował się jej losem. Nagle Annie dostrzegła jakiś ruch i zobaczyła postać ludzką, biegnącą przez most elfów w stronę parkingu. Krew jej zastygła w żyłach. Przez chwilę czuła się jak mała dziewczynka, lękająca się ciemności, przekonana, że czarownice, demony i hobgobliny nawiedzają Hobb's End. Znajdowała się na drugim końcu wsi, więc dostrzegła tylko przemykającą się sylwetkę. Zawołała, kiedy udało się jej odzyskać głos. Bez odpowiedzi. Postać wbiegła na brzeg i znikła w lesie. Annie ruszyła pędem. Z każdym krokiem policjantka zaczynała brać w niej górę nad wystraszoną, zabobonną dziewczynką. Kiedy już wbiegła na górę i wpadła do lasu, usłyszała, że ktoś zapalił silnik samochodu. Były tam dwa małe parkingi przedzielone wysokim żywopłotem i ten ktoś musiał zostawić samochód na tym drugim, gdyż w przeciwnym wypadku Annie by go zobaczyła. Zdobyła się na jeszcze jeden wysiłek, ale kiedy dotarła do drogi, ujrzała tylko znikające tylne światła pojazdu. Nawet w blasku księżyca mogła tylko stwierdzić, że wóz jest ciemnej barwy. Stała, pochylając się, opierając dłonie na kolanach, starając się uspokoić oddech i zastanawiała się, komu, u diabła, tak bardzo zależało, żeby nie zostać wykrytym.

12 - Poprosił mnie o rękę - powtórzyła Gloria. - Nie chce mi się w to wierzyć - stwierdziłam. - Możesz go sama zapytać. To prawda. Rok 1945 dopiero się zaczął, a ja wpadłam wieczorem do Domku przy Moście, żeby zobaczyć, co z Glorią. Na święta poważnie się zaziębiła - nawet nie przyszła na pożegnalne przyjęcie Alice Poole - a doktor powiedział, że niewiele brakowało, by dostała zapalenia płuc. Chociaż osłabiona, blada i nieco wychudła, wyraźnie wracała do siebie. - Powinnaś była widzieć mój nos, kiedy się mi oświadczał. Był cały czerwony. Zaśmiałam się. Jak to dobrze mieć wreszcie jakiś powód do śmiechu. Gwiazdka w tym roku była bardzo ponura, nie tylko ze względu na niesłychane mrozy, ale też i dlatego, że nasze wojska, które tak sobie dotąd dobrze radziły, zatrzymały się w Ardenach. Alice się udało. Jej Eryk został ranny i wrócił do domu. Ale ile jeszcze ma się ciągnąć ta przeklęta wojna? Czy nikt nie widzi, że wszyscy mają już tego dosyć? Czasami miałam wrażenie, że nie pamiętam, jak wygląda życie w czasie pokoju. - Co mu odpowiedziałaś? - spytałam. - Powiedziałam, że się nad tym zastanowię, ale że musi poczekać, aż wojna się skończy i dowiemy się prawdy o losach Matta. - Kochasz go? - W pewnym sensie tak. Nie... No, wiesz, nie sądzę, żebym kiedykolwiek pokochała go w taki sposób jak Matta, ale z Bradem dobrze się rozumiemy w łóżku i poza nim. Lubię go. I jest dla mnie dobry. Kiedy wojna się skończy, chce mnie zabrać ze sobą do Hollywood. - To byłoby dla ciebie nowe życie. - Tak. - A ja mogłabym cię tam odwiedzić. - Oczywiście. - Ale? - Jak to? - Wyczuwam, że jest jakieś „ale”. Powiedziałaś mu tylko, że to przemyślisz.

- Och, nie wiem, Gwen. Przecież nie mogę na serio myśleć o nowym małżeństwie, dopóki nie skończy się wojna. Ale zastanowię się nad tym. Zobacz lepiej, co mi przyniósł PX, kiedy byłam chora. Czyż on nie jest słodki? Była to bombonierka. Cała cholerna bombonierka! Od lat nie widziałam nawet jednej małej czekoladki. Gloria podsunęła mi pudełko. - Proszę, poczęstuj się. Prawdę mówiąc, możesz wziąć wszystkie. Tylko od nich utyję. - A ja? - zapytałam, sięgając po czekoladkę z karmelowym nadzieniem. - Tobie by się przydało trochę więcej ciała. Rzuciłam w nią zwiniętym w kulkę sreberkiem. - Bezczelna. - Ale tak jest. Jak tam Charlie? - Och, wciąż jeszcze jest przygnębiony zaginięciem Glenna Millera. - Nie o to mi chodzi i dobrze o tym wiesz. Czy już ci się oświadczył? Jestem pewna, że się zaczerwieniłam. - Nie - powiedziałam. - Jak na razie nie rozmawialiśmy o małżeństwie. - Wy potraficie tylko gadać o tych książkach. - Ależ skąd. Uśmiechnęła się. - Żartowałam, Gwen. Cieszę się, że jesteś szczęśliwa. Naprawdę. - Ale mimo to nie rozmawialiśmy o małżeństwie. - Pewnie nie macie się z czym śpieszyć. Z pewnością mogłabyś trafić znacznie gorzej. Prawnik! Będzie bogaty, jeszcze się przekonasz. - Pieniądze to nie wszystko. - Ale się bardzo przydają. A ty wtedy też pojechałabyś do Ameryki i zostałabyś żoną bogatego prawnika. Mogłybyśmy się często spotykać. Chodzić razem na lunch. - Glorio, Boston jest bardzo daleko od Los Angeles. - Naprawdę? No ale przynajmniej mieszkałybyśmy w tym samy kraju. I dalej rozmawiałyśmy o miłości i małżeństwie, i o tym, co może nam przynieść przyszłość. Gloria wkrótce wróciła do zdrowia i znowu zaczęły się noce spędzone na tańcach, wieczory w kinie i pubie. Luty przyniósł perspektywę zwycięstwa, a ja uwierzyłam, że to będzie ostatnia wojenna wiosna. Wszystko zmieniło się pewnego szarego, marcowego popołudnia, kiedy wysoki, wychudzony nieznajomy pojawił się na High Street, walcząc z porywistym wiatrem.

Banks musiał sobie rzeczywiście nieźle zabalować, pomyślała Annie, zaciskając wargi i postukując długopisem o udo. Było już po dziewiątej, a on jeszcze nie pojawił się w pracy. Czy został w Leeds? Czy on i jego przyjaciel poderwali sobie jakieś kobiety? Stłumiła bolesne ukłucie zazdrości. Już się zdarzało, że zazdrość i podejrzliwość niszczyły jej związki. Tuż przed tym, jak Rob został zabity, przypuszczała, że spotyka się z kimś innym, i w rezultacie odniosła się do niego nieżyczliwie. Wydawało się jej, że nauczyła się już zwalczać te uczucia, sądziła, że potrafi zachować dystans, ale może tylko ukryła głęboko swoją niepewność razem ze wszystkim innym, kiedy przeniesiono ją do północnego Yorkshire. Myśl ta obudziła w niej lęk. Zanim poznała Banksa, wyobrażała sobie, że panuje nad wszystkim i świetnie sobie radzi. Przypomniała sobie, że ma sprawdzić ewentualne powiązania między Gwen Shackleton a Vivian Elmsley. Najpierw zadzwoniła do Ruby Kettering, która odpowiedziała jej - jak można się było spodziewać - że to takie dawne sprawy i ona nie pamięta ani jak Gwen wyglądała, ani jak brzmiał jej głos. Poza tym Gwen miała piętnaście lat, kiedy widziały się po raz ostatni. Elizabeth Goodall poinformowała Annie, że nie ma pojęcia, kim jest Vivian Elmsley, a Alice Poole stwierdziła, że ze swoim wzrokiem nie potrafiłaby odróżnić królowej Elżbiety od księcia Karola. Następnie Annie połączyła się z Millgarth i poprosiła do telefonu inspektora Blackstone. On zaś poinformował ją, że Banks jest w drodze powrotnej do Eastvale. Mogłaby przysiąc, że w jego głosie dało się słyszeć tłumiony śmiech. Pewnie rozmawiali i o niej, a wizja Banksa relacjonującego po kilku piwach co pikantniejsze szczegóły ich znajomości kumplowi sprawiła, że poczuła, iż piecze ją twarz i coś ją ściska w gardle. Nagle cała przyjemność z tego, że opowie mu o sukcesie, jaki odniosła w archiwach amerykańskich sił lotniczych, kompletnie gdzieś uleciała. Mężczyźni, pomyślała sobie. To tylko cholerne wielkie dzieci, jeżeli się im bliżej przyjrzeć. I to mówiąc delikatnie. Zaszumiał faks. Annie szybko podeszła, żeby sprawdzić, czy to informacje od Mattie z Saint Louis. I rzeczywiście: otrzymała listę członków 448 Grupy Bombowej stacjonującej w bazie amerykańskich sił lotniczych w Lesie Jarzębinowym od 19 grudnia 1943 do 17 maja 1945 roku, kiedy to stamtąd wyjechali. Zawierała ona wiele nazwisk. Aż nazbyt wiele. Przeglądając listę, Annie przypomniała sobie incydent, który wydarzył się

wczoraj w Hobb's End. Wstrząsnął on nią bardziej, niż sądziła z początku, gdyż upłynęło wiele czasu, zanim wreszcie zasnęła. Nie wiedziała, dlaczego wywarł na nią taki wpływ, poza tym że zdeformowany, czerwony księżyc i atmosfera niesamowitości sprawiły, iż wydało się jej, że wśród ruin czają się duchy i hobgobliny oraz inne nocne istoty. Ale ani duchy, ani hobgobliny nie uciekają i nie posługują się samochodami. Teraz, w blasku dnia, najbardziej niepokoiło ją to, że ktoś znalazł powód, by w ogóle się przed nią ukrywać, oraz to, że kiedy go zaczęła gonić, uciekał jak szalony. Oczywiście, może istnieć jakieś proste wyjaśnienie. Ten ktoś mógł jej się znacznie bardziej bać niż ona jego; jakiś psotny dzieciak. Biorąc jednak pod uwagę wszystko, co odkryli od czasu, kiedy Adam Kelly znalazł w Hobb's End ludzki szkielet, Annie odnosiła wrażenie, że jest w tym coś podejrzanego. Nadal nie potrafiła znaleźć odpowiedzi. Na miejscu nic przecież nie zostało, zespół techników wszystko dokładnie przeczesał. Ale może komuś wydawało się, że coś tam jeszcze jest. A poza tym, nawet jeśli coś tam się jeszcze kryło, w jaki sposób mogłoby to obciążyć kogoś żyjącego? Z tego co Annie dostrzegła przez chwilę wczorajszej nocy, ten ktoś nie był na tyle stary, żeby mógł zamordować Glorię Shackleton ponad pięćdziesiąt lat temu. Ludzie po siedemdziesiątce albo i osiemdziesiątce nie potrafią się tak szybko poruszać. A więc pozostało to dla niej tajemnicą. Miała wielką ochotę omówić tę sprawę z Banksem, ale on zachowywał się jak głupi szczeniak, który, urżnąwszy się z koleżkami, przechwala się jej seksualnymi apetytami i swoją umiejętnością ich zaspokojenia. A niechże go gnębi kac wielki jak Chiny. Kameralny koncert Debussy'ego na harfę i instrumenty dęte bezpiecznie przeniósł Banksa do Gratly przez boczne drogi. Przez chwilę Banks rozważał, czy nie powinien się zatrzymać w Harkside i sprawdzić, co u Annie, ale zrezygnował z tego pomysłu. Nie chciał, żeby go widziała, dopóki się przynajmniej nie przebierze. Ubranie, które miał na sobie, ciągle jeszcze śmierdziało dymem papierosowym i zwietrzałym piwem. Bolała go głowa, pomimo że będąc rano u Kena zażył paracetamol, a usta miał jak dno ptasiej klatki. Kiedy się obudził i rozejrzał po pokoju dziennym Kena, aż jęknął na widok pozostałości po wczorajszej głupiej, szalonej nocy: pusta butelka po whisky Glenmorangie na małym stoliku, a obok niej butelka po czerwonym winie i popielniczka, z której wysypywały się pety. Nie wydawało mu się, żeby whisky było pełno w butelce, kiedy się za nią wzięli, ale nawet piętnastolatek miałby więcej

rozumu, żeby nie mieszać piwa, wina i whisky. Mimo to, jak pamiętał, świetnie się bawił podczas ich niezbornej gadaniny o kobietach, małżeństwie, rozwodzie, seksie i samotności. W dodatku słuchali świetnej muzyki. Ken uwielbiał śpiewaczki jazzowe, a na dodatek stare płyty długogrające, co potwierdzały porozrzucane na podłodze okładki: Ella Fitzgerald, June Christy, Dinah Washington, Helen Forrest, Anita O'Day, Keely Smith, Peggy Lee. Ostatnią rzeczą, jaką Banks zapamiętał, była późna Billie Holiday, śpiewająca „Ill Wind”, a jej przydymiony, miodowy głos mieszał się z saksofonem tenorowym Bena Webstera. Potem nastała nicość. Jęknął i potarł szczecinę na twarzy. Przez myśl przebiegły mu frazesy na temat kaca: Jesteś już na to za stary; pora dorosnąć i Nigdy w życiu nie wypiję ani kropli. Była to dobrze mu znana litania wywołana poczuciem winy i obrzydzeniem. Wczorajszy

wieczór

pozostanie

krótką

chwilą

zapomnienia,

poświęceniem

koniecznym dla zachowania przyjaźni. Kiedy Banks opróżniał kieszenie dżinsów przed wrzuceniem ich do kosza na brudy - zauważając przy tym, że jest prawie pełny - znalazł w nich kawałek papieru. Znajdowało się na nim słowo „Maria” i numer telefonu w Leeds. Zaczął się zastanawiać, ale nie potrafił sobie przypomnieć, która z dwóch dziewczyn poznanych w barze Adelphi nazywała się Maria. Czy to ta drobna blondyneczka, czy raczej smukła, piegowata ruda z przerwą między przednimi zębami? Wydawało mu się, że blondynka bardziej interesowała się Kenem i niejasno pamiętał, że rozmawiali o Prerafaelitach. Jeżeli Maria była tą rudą, to sama pasowała do Prerafaelitów. Może właśnie dlatego w ogóle pojawił się ten temat. Nic z tego. Nie przypomni sobie. To był jeden z tych wieczorów. Zwinął papier w kulkę, wycelował nią do kosza na śmieci, ale zawahał się, wygładził ją i schował do górnej szuflady nocnego stolika. Nigdy nic nie wiadomo. Ogoliwszy się i przebrawszy, Banks pojechał do Eastvale i znalazł się w biurze zaraz po dziesiątej. Ledwo zdążył włączyć komputer, kiedy drzwi do pokoju otworzyły się i do wnętrza wkroczył komisarz okręgu, Jeremiah „Jimmy” Riddle we własnej osobie, który uczynił jedną ze swych rzadkich wypraw do Eastvale. Banks zaklął pod nosem. Tylko tego mu trzeba w tym stanie. Podniósł głowę. - Sir? - Banks, okropnie wyglądasz - stwierdził Riddle. - Coś ty wyczyniał, człowieku?

Urżnąłeś się w trupa? - Trochę się przeziębiłem, sir. - Akurat. Wszystko jedno, to twoja sprawa, jeśli chcesz niszczyć sobie wątrobę. - Czym mogę służyć, sir? - Chodzi o sprawę szkieletu, którą ci przydzieliłem. Ostatnio bez przerwy gadają o niej w wiadomościach. Ciągle się o niej słyszy. Mam nadzieję, że jesteś na bieżąco? - Oczywiście, sir. - Dobrze. W takim razie wprowadź mnie w najnowsze szczegóły. Muszę dzisiaj jechać do Londynu na wywiad dla Panoramy. Robią specjalny program na temat śledztw w starych sprawach, jaką różnicę robi DNA i takie tam. - Strzepnął nieistniejący pyłek z klapy munduru i rzucił okiem na zegarek. - Muszę im coś rzucić na pożarcie. I lepiej, żebym to dostał jak najprędzej. Mam pociąg za półtorej godziny. Cóż, Bogu dzięki i za to, pomyślał Banks. - Od czego mam zacząć, sir? - zapytał. - Od samego początku, człowieku, a jak do cholery myślisz? Banks zrelacjonował mu, czego on i Annie dowiedzieli się jak do tej pory od ekipy techników, z rozmów z Elizabeth Goodall i Alice Poole oraz podczas wizyty w Leeds. Kiedy skończył, Riddle przeciągnął dłonią po swej lśniącej łysinie i stwierdził: - Trochę tego mało, nie? Wspomnienia starych bab? - Raczej nie można liczyć na wiele więcej - odparł Banks. - Nie na tym etapie. Za wiele czasu zdążyło, już upłynąć. Przypuszczam, że może pan położyć nacisk na to, jak trudno polegać na ludzkiej pamięci po wielu latach. Riddle kiwnął głową i zanotował to sobie. - Poza tym wciąż jeszcze czekamy na dalsze informacje. Dostaliśmy już raport od doktora Williamsa z badania kości, ale nie mamy jeszcze wyników dalszych jego testów i badań odontologa sądowego. Takie rzeczy wymagają czasu. - I kosztują pieniądze. Lepiej, żeby coś z tego wynikło, Banks. Nie myśl sobie, że nie kontroluję tej sprawy. - Znaleźliśmy też w pobliżu ciała guzik, prawdopodobnie od wojskowego munduru. Mogła go trzymać w ręku, kiedy ją zabijano. Jest jeszcze wiele rzeczy, o których nie wiemy. Riddle potarł podbródek. - Mimo to - stwierdził - informacje, które mi przekazałeś, dają całkiem niezły

materiał. Akt w muzeum. Wioskowe skandale. Kobiety podbawiające się z Jankesami. Tak, to całkiem niezłe. Nada się. I daj mi przed wyjściem raport antropologa sądowego. Chciałbym sprawić wrażenie, że wiem, o czym mówię. Robisz to wiele lat, ale bez większego powodzenia, miał ochotę powiedzieć Banks, ale ugryzł się w język. Zadzwonił do sekretariatu, żeby zrobili kserokopię. Riddle odbierze ją, wychodząc, skoro tak bardzo się śpieszy. - Wzmiankował pan o DNA, sir - zaczął. - Mógłby pan powiedzieć, że sądzimy, iż jej syn jeszcze żyje i że byłoby wielką pomocą, gdyby się z nami skontaktował. Dzięki temu może udałoby się raz a dobrze ustalić tożsamość tych szczątków. Riddle wstał. - Jeśli starczy mi czasu, Banks. Jeśli starczy mi czasu. - Zatrzymał się z ręką na klamce i odwrócił się. - Aha - rzekł. - Sierżant Cabbot. Jak ona pracuje? Ona. A więc wiedział. - Bardzo dobrze - stwierdził Banks. - Jest dobrym detektywem. Marnuje się w takim miejscu jak Harkside. Przez twarz Riddle'a przemknął złośliwy uśmieszek. - A, tak. Rzeczywiście szkoda. O ile wiem, miała jakieś kłopoty w poprzednim miejscu. Ładna dziewczyna, co? - Kłopoty, sir? - Powinieneś to najlepiej wiedzieć, Banks. Niesubordynacja, nieokazywanie szacunku przełożonym. - Okazuję szacunek dla stanowiska, sir - powiedział Banks. - Ale nie zawsze osobie, która je zajmuje. Riddle zesztywniał. - Cóż, mam nadzieję, że mile spędzasz czas, Banks, bo najwyżej na to możesz tutaj liczyć. Z tymi słowy wyszedł, głośno zamykając za sobą drzwi. Banks przez chwilę zastanawiał się nad tym, co właśnie usłyszał. A więc Jimmy Riddle wiedział, kim jest Annie Cabbot, a mimo to przydzielił mu ją do pracy. Dlaczego? Riddle i tak był już wcześniej przekonany, że Banks sypia ze wszystkim, co się rusza, umawia się w Leeds na tajemne schadzki z egzotycznymi Azjatkami w godzinach pracy i generalnie biega za każdą spódniczką. Riddle mówił też coś o kłopotach. O co mogło mu chodzić? A przede wszystkim, dlaczego Riddle sądził, że praca z Annie Cabbot będzie dla

niego, Banksa, piekłem na ziemi? Bo jedno było pewne, właśnie piekło na ziemi chciał mu stworzyć. Idąc po kawę, Banks wpadł na sierżanta Hatchleya i poprosił go, żeby dowiedział się jak najwięcej na temat Francisa Hendersona, nieślubnego syna Glorii. Prawdopodobnie było to beznadziejne zadanie, ale irytowało go, że sprawa jest wciąż niewyjaśniona. Banks nie przyzwyczaił się jeszcze do nowego systemu komputerowej poczty głosowej, używanej na posterunku, i najczęściej zapominał o niej albo kasował wszystko, co na niego czekało, ale tego ranka odebrał wiadomość od Annie z całym bogactwem efektów dźwiękowych. Chłód jej głosu mógłby odmrozić mu ucho. Była też informacja od jakiegoś majora Gargrave z wojska. Banks najpierw zadzwonił do niego, nie mając jeszcze odwagi, by skontaktować się z Annie. - Chodzi o pańskie wczorajsze zapytanie - powiedział major Gargrave. - O Matthew Shackletona. - Tak? - No, trochę głupio wyszło. - Wrócił, prawda? Znaleźliśmy akt zgonu z 1950 roku. Zamierzałem pana o to zapytać. - Wie pan, takie rzeczy się czasami zdarzają. Kiedy mój sekretarz odkładał dokumenty, znalazł jakieś papiery, które utkwiły między dwoma teczkami. Tak więc wszystko przez to, że cała sprawa była załatwiana z pominięciem odpowiednich formalności. - No i z powodu pomyłki w aktach. - Właśnie. - Kiedy wrócił? - zapytał Banks. - Prawdę mówiąc, to jego siostra zawiadomiła o powrocie. W marcu 1945. Do miejscowości zwanej Hobb's End. Rozumie pan coś z tego? - Tak - powiedział Banks. - I co dalej? - Obawiam się, że nie ma wiele więcej do opowiadania. Sierżant Shackleton po prostu wypisał się ze szpitala w Londynie i wrócił do domu. Szpital twierdzi, że został uwolniony z japońskiego obozu jenieckiego na Filipinach i przewieziony do kraju w bardzo kiepskim stanie. Bez znaczka tożsamości. - I to wszystko? - Na to wygląda. Bardzo dziwne.

- OK. - powiedział Banks. - Dzięki za telefon, majorze. - Nie ma za co. Odłożywszy słuchawkę, Banks otworzył okno i wpuścił do pokoju słońce. Pomyślał o papierosie, ale stwierdził, że tak naprawdę to wcale nie ma na niego ochoty. Za dużo wypalił wczorajszego wieczora. Wciąż jeszcze czuł to w gardle i płucach. Podczas rozmowy odniósł wrażenie, że coś mu nie pasuje w słowach majora; chodziło mu to po głowie, ale nie potrafił tego sprecyzować. Na drodze do celu znajdowało się za dużo martwych szarych komórek. Wróciwszy do biurka, zebrał się w sobie i podniósł słuchawkę. Teraz albo nigdy. Annie odezwała się po trzecim sygnale. - A więc już wróciłeś - stwierdziła tylko. - Tak. - Udało się? - Niezgorzej. - Świetnie. Cieszę się. - Wolałbym jednak zapomnieć o dzisiejszym poranku. - Prawdopodobnie na wszystko sobie zasłużyłeś. - Pewnie tak. - Mam informacje o personelu z Lasu Jarzębinowego. - To wspaniale. - Lista jest dosyć długa. Będzie trzeba zrobić sporą selekcją. Magazyn prowadziła więcej niż jedna osoba. Banks wyczuł, że Annie trochę złagodniała. Czy ma jej powiedzieć, że tęsknił za nią wczorajszego wieczora? Czy raczej zapytać, o co jej chodzi? Lepiej chyba zaczekać. Odważył się tylko na: - Czy jest coś jeszcze? Annie opowiedziała mu, co wydarzyło się w Hobb's End. - A co ty tam robiłaś? - zapytał. - Czy to ważne? Może po prostu chciałam zobaczyć, jak to wygląda po ciemku. - I? - Jest niesamowicie. - To na pewno był jakiś dzieciak. - Zastanawiałam się nad tym. On nie wyglądał na dzieciaka. I odjechał samochodem.

- Znałem już dziesięciolatków, którzy to robili. Ale zgadzam się z tobą. Jednak w tej chwili nie da się chyba wiele zrobić. - Chciałam tylko, żebyś o tym wiedział. Dla porządku. Poza tym wydało mi się to ciekawe i tyle. - Na to wygląda. Coś jeszcze? Annie zrelacjonowała mu niepowodzenie swojej próby potwierdzenia tożsamości Vivian Elmsley przy pomocy Ruby, Betty i Alice. - Ale i tak trzeba ją odnaleźć - stwierdził Banks. - Już to zrobiłam. - Jestem pod wrażeniem. - A pewnie, pewnie. Kiedy ty wracałeś do siebie po szkodach, jakie sam sobie wyrządziłeś, ja telefonowałam. - Czy w jej głosie słychać było cień wybaczenia? Wszystko teraz zależy od tego, jak to rozegra: musi zachować równowagę między pokorą i pochwałą, poczuciem winy a komplementami. - I? - Cóż, w jej przypadku nie było to trudne. Znajduje się w londyńskiej książce telefonicznej. - Ale chyba do niej nie zadzwoniłaś? - Na litość boską, miejże do mnie trochę zaufania. Nie jestem taka zupełnie durna. Ale mam jej adres. Co chcesz z tym zrobić? - Powinniśmy z nią porozmawiać jak najprędzej. Jeśli to ona jest osobą, której szukamy, to coś ukrywa. Może też znać potrzebne nam nazwiska. Coś jeszcze niepokoiło mnie kilka minut temu, a teraz właśnie zdałem sobie sprawę, co to jest. - Poza kacem? - Właśnie. - No dobrze. W czym rzecz? Banks zrelacjonował jej rozmowę z majorem Gargrave. - Chodzi o pistolet - powiedział. - Jaki pistolet? - Ten, z którego Matthew Shackleton podobno się zastrzelił. - Nie bardzo rozumiem. Zaraz po wojnie broń spotykało się chyba dosyć często. Przecież dopiero co setki tysięcy mężczyzn uganiały się, uzbrojone po zęby, zabijając się nawzajem. - Tak, ale dlaczego Matthew miał broń?

- Nie ro... zaraz, zaraz, chyba już wiem, o co ci chodzi. - Jeżeli uwolniono go z obozu jenieckiego, to raczej bez pistoletu służbowego. Wyobrażam sobie, że Japończycy konfiskowali broń ludziom, których wzięli w niewolę. - Chyba że dostał ją od wyzwolicieli. - Sądzę, że mogła zaistnieć taka ewentualność. Zwłaszcza jeżeli został wyzwolony przez Amerykanów. Oni czują się nadzy bez broni. - Ale uważasz, że tak raczej nie było? - Moim zdaniem to bardzo mało prawdopodobne - powiedział Banks. - Bo i po co? I dlaczego miałby ją ze sobą mieć, kiedy wrócił ze szpitala do Hobb's End? To tylko drobiazg, prawdopodobnie najzupełniej nieistotny. - Ale jeżeli miał broń, to dlaczego nie użył jej, zabijając Glorię, zamiast ją dusić i dźgać nożem? - Jeżeli to Matthew ją zabił. - Czy podejrzewasz Gwen? - spytała Annie. - Oczywiście. Zgodnie ze wszystkim, co słyszeliśmy, ona i brat byli sobie bardzo bliscy. Jeżeli Gloria robiła mu krzywdę, spotykała się z innymi mężczyznami, Gwen mogła zareagować w jego imieniu. A przynajmniej mogłaby nam powiedzieć więcej na temat stosunków Matthew i Glorii po jego powrocie, jeżeli Gloria jeszcze żyła w tym czasie. Masz ochotę wybrać się jutro do Londynu? - A kto będzie prowadził? - Pojedziemy pociągiem. Tak jest szybciej, a korki w Londynie są po prostu mordercze. O ile mnie pamięć nie myli, mniej więcej za piętnaście dziewiąta odchodzi z Yorku pociąg, który zajeżdża na King's Cross za dwadzieścia jedenasta. Dasz radę? - Jasne. W tym czasie sprawdzę, czy uda mi się zdobyć więcej informacji o lotnikach. Kiedy Annie odłożyła słuchawkę, Banks podszedł do okna i wyjrzał na rynek, na stojący na nim stary krzyż i kościół z kwadratową wieżą, szarozłoty w świetle słońca. Przypomniał sobie Vivian Elmsley. Czy rzeczywiście jest to Gwen Shackleton? Pomysł wydawał się nieprawdopodobny, ale zdarzały się już dziwniejsze rzeczy. Uznał, że nieźle byłoby zajrzeć do paru powieści Vivian Elmsley, zanim z nią porozmawia. Jej książki mogą mu coś powiedzieć na temat jej charakteru. Spróbował raz jeszcze dodzwonić się pod wimbledoński numer Briana. I znowu nic. Ken Blackstone miał jednak rację, w tej chwili może tylko dalej próbować. Jeżeli

planuje jutro pojechać do Londynu, to może zdoła też spotkać się z Brianem, porozmawiać z nim, wyjaśnić wszystko. Nie chciał, żeby Brian trwał w przekonaniu, że jego ojciec jest rozczarowany jego decyzją tak jak ojciec Banksa, który nigdy nie ukrywał, że zawód, jaki wybrał sobie syn, budzi w nim niesmak, nawet teraz, ilekroć się spotykali. Banks wrócił do biurka. Chyba już po raz trzeci od początku tej sprawy rozłożył przed sobą przedmioty, znalezione przy szczątkach Glorii Shackleton. Skromne pozostałości życia albo też detrytus śmierci: zniekształcony i pogięty wisiorek w kształcie serca, zardzewiała obrączka ślubna, haftki od stanika albo paska do pończoch,

para

maleńkich,

zdeformowanych,

skórzanych

bucików,

które

przypominały mu te, które kiedyś widział na probostwie rodziny Bronte; kilka skrawków zasłony zaciemniającej; i guzik od Adama Kelly'ego, zielononiebieski od śniedzi. Superintendent Gristhorpe mógłby mu powiedzieć to i owo o tym guziku. Był on bowiem poniekąd ekspertem od historii wojskowości, zwłaszcza z czasów drugiej wojny światowej. Banks sięgnął po marynarkę i już miał wychodzić, kiedy zadzwonił telefon. - Cześć, Alan. Głos należał do kobiety. - Słucham. - To ja, Jenny. Jenny Fuller. Nie poznałeś mnie? - Jenny. Kopę lat. Gdzie jesteś? - W domu. Wróciłam wczoraj. Posłuchaj... - Chyba trochę za wcześnie, co? - To długa historia. - Cieszę się, że dzwonisz. Muszę się kogoś poradzić. - Jeżeli w sprawach osobistych, to jestem ostatnią osobą, którą o to należy prosić, możesz mi wierzyć. - A zawodowe? - Z tym chyba dam sobie radę. Dzwonię dlatego, że chociaż wiem, iż nie powinnam zawracać ci głowy w pracy i tak dalej, ale jestem w mieście i może miałbyś czas na lunch? Banks zamierzał pojechać do Lyndgarth, żeby złapać Gristhorpe'a, który spędzał swój urlop w domu, ale to mogło poczekać. - Queen's Arms o wpół do pierwszej?

- Świetnie. Do zobaczenia. Banks uśmiechał się, odkładając słuchawkę. Nie widział Jenny Fuller od prawie roku, od kiedy zdecydowała się wziąć roczny urlop z Uniwersytetu w York i pojechać na uczelnię w Kalifornii. Mniej więcej w tym samym czasie on rozstawał się z Sandrą. Dostał od Jenny kilka pocztówek z zapytaniem, jak mu się wiedzie, i to wszystko. Jenny była jedną z dwóch kobiet, z którą, zdaniem kolegów, Banks powinien był spać po odejściu Sandry. Może zrobiłby to, gdyby znalazła się pod ręką. Ale okoliczności okazały się niesprzyjające. Jenny obecnie spędzała większość czasu w Kalifornii, a w grę wchodził także mężczyzna. Druga przyjaciółka, Pamela Jeffries, ze względu na to, że czuła się niespokojna i stłamszona, wyjechała grać w orkiestrze nie gdzie indziej jak w Australii i nie widział jej od wielu miesięcy. I od niej również dostawał od czasu do czasu pocztówki z tak egzotycznych miejsc, jak Sydney, Melbourne, Adelajda i Perth. W rezultacie on też nabrał ochoty na podróże. A teraz za jakąś godzinę zje z Jenny lunch. Akurat starczy mu czasu, żeby przygotować pytania na temat Matthew Shackletona i wpaść do księgarni Waterstone's po kilka książek Vivian Elmsley.

Z jakiegoś powodu stałam na ulicy i przyglądałam się naszej wystawie sklepowej (bardzo zresztą skromnej), kiedy spojrzałam w lewo i zobaczyłam, że przechodzi przez most elfów. Dopiero co słyszałam nadjeżdżający pociąg, więc uznałam, że przyszedł ze stacji. Wiatr wył w kominach, a chmury, tak czarne jak serce nazisty, pokryły niebo niczym brudne plamy. Wokół nie było nikogo. Dlatego zwróciłam na niego uwagę. Dlatego, a także ze względu na to, że miał za luźny, brązowy garnitur i nie miał bagażu. Był wysoki, ale garbił się, jakby cierpiał na jakieś schorzenie kręgosłupa, i wspierał się na mocnej lasce. Posuwał się powoli, niczym jakaś postać ze snu, jakby wiedział, dokąd idzie, ale wcale się tam nie śpieszył. Był tak wychudzony, że sprawiał wrażenie zagłodzonego. Kiedy podszedł bliżej, zauważyłam, że nie jest taki stary, jak wyglądało w pierwszej chwili, chociaż w jego prostych włosach widniały to tu, to tam siwe kosmyki. Wiatr targał mi fryzurę i szarpał ubranie, przeszywając zimnem do szpiku kości, ale coś w tym człowieku kazało mi stać i przyglądać się mu jak w transie. Kiedy znalazł się o kilka stóp od sklepu, ujrzałam jego oczy. Głębokie, puste, nawiedzone oczy, zwrócone do wnętrza, jakby poddawał samego siebie intensywnej, beznamiętnej

analizie. Zauważył mnie jednak i zatrzymał się. Nie wiem, kiedy zaświtała mi prawda; mogło to potrwać parę sekund, ale może też kilka minut. Ale zatrzęsłam się jak liść i nie miało to nic wspólnego z zimnem. Podbiegłam do niego i zarzuciłam mu ramiona na szyję, ale jego ciało było sztywne i obojętne jak pień drzewa. Pogładziłam go po policzku, dostrzegając brzydką białą bliznę, która ciągnęła się łukiem od kącika ust, tworząc niemiłą parodię uśmiechu. Łzy pociekły mi z oczu. - Matthew! - zawołałam. - O mój Boże, Matthew! - Chwyciłam go za ramię i poprowadziłam do domu, do mamusi.

Banks wszedł do Queen's Arms na kilka minut przed wpół do pierwszej, niosąc dwie powieści kryminalne Vivian Elmsley w firmowej torbie sklepu Waterstone's. Zamówił piwo i usiadł przy stoliku obok pustego kominka. Jak pamiętał, Jenny miała zwyczaj się spóźniać; sięgnął więc do torby i zaczął przeglądać książki. Jedna z nich była powieścią z gatunku suspense o tytule „Wstydliwe tajemnice”, bardzo interesującym jak dla Banksa, i miała recenzje w „Sunday Timesie”, „Scotland on Sunday”, „Yorkshire Post” i „Manchester - Evening News”, które zgodnie podnosiły „niezwykłość” i „niepokojący charakter” dzieła pisarki „zaliczającej się do czterech naszych najlepszych autorów powieści kryminalnych, dorównującej P. D. James i Ruth Rendell”. Druga, zatytułowana „Cień śmierci”, przedstawiała kolejną część przygód podkomisarza Nivena. W tym tomie prowadził śledztwo w sprawie morderstwa modnego restauratora z Shepherd's Bush. Banks nawet nie wiedział, że coś takiego istnieje. O ile pamiętał, w Shepherd's Bush nie było modnych restauracji. No, ale przecież dawno już nie odwiedzał tamtych okolic, więc postanowił przyjąć to za dobrą monetę. Powieść chwalono za „przepojone realizmem współczucie w przedstawieniu zwykłych ludzi” i „wiarygodne opisy życia policjantów i procedur policyjnych”. Banks uśmiechnął się. Sprawdzi to. Na okładce widniał przystojny, młody aktor o kamiennej twarzy, który, jak informowała Banksa notka na obwolucie, grał inspektora Nivena w serialu telewizyjnym. I zarabiał na tym znacznie więcej niż prawdziwy policjant. Banks był już na stronie dziesiątej, kiedy wpadła Jenny, zdyszana, a jej potargane rude włosy frunęły na prawo i lewo, kiedy rozglądała się po restauracji. Kiedy ujrzała Banksa, pomachała mu ręką, poklepała się po klatce piersiowej i

pośpieszyła ku niemu. Pochyliła się i lekko musnęła ustami jego policzek. - Przepraszam za spóźnienie. Mój Boże, wyglądasz okropnie. Banks uśmiechnął się i uniósł kufel. - Klin. Jenny sięgnęła po książkę, którą odłożył na stół, i skrzywiła nos. - Nie wiedziałam, że interesujesz się takimi rzeczami. - Służbowo. - Aha. - Uniosła brwi. Kalifornijska opalenizna jej pasuje, pomyślał Banks. Słońce jej nie spiekło, jak zazwyczaj zdarza się rudowłosym kobietom, tylko przyciemniło jej naturalną, kremową karnację, a także dodało jej piegów, zwłaszcza na nosie. Wyglądała równie zgrabnie jak zawsze w obcisłych, czarnych dżinsach i luźnej, jedwabnej górze barwy nefrytu. - Właśnie - powiedział Banks, kiedy Jenny usiadła i odstawiła swoją wielką torbę na ramię na podłodze. - Czy mogę postawić ci drinka? - Poproszę campari z wodą sodową. - A co zjesz? - Krewetki scampi z frytkami. Już od miesiąca marzę o krewetkach z frytkami. - A zatem krewetki z frytkami. - Banks poszedł do baru, kupił drinki i zamówił jedzenie. Były tu także bardziej egzotyczne dania, takie jak meksykańskie fajitas albo smażony makaron po tajsku, ale Banks w końcu zdecydował się na flądrę z frytkami. Nie miał nic przeciw egzotycznym potrawom, ale z doświadczenia nie wierzył w możliwości pubów w tej dziedzinie. Poza tym wciąż jeszcze czuł smak curry, które jadł wczoraj wieczorem w Leeds. Zaniósł drinki do stołu i przekonał się, że Jenny zagłębiła się w „Cieniu śmierci”, jedną ręką odgarniając włosy znad oczu. Kiedy się zbliżył, posłała mu uśmiech i zamknęła książkę. - Mam wrażenie, że oglądałam to tam w telewizji - powiedziała, dotykając okładki. - Na kanale PBS. Potem był wywiad z nią. Z Vivian Elmsley. Jest bardzo popularna w Stanach. To niezwykła kobieta. Banks zrelacjonował jej pokrótce sprawę, nie omijając możliwości, że Vivian Elmsley odgrywała w niej jakąś rolę. Kiedy skończył, przyniesiono jedzenie. - Czy są takie smaczne, jak zapamiętałaś? - zapytał, kiedy zjadła już kilka kęsów. - Nic takie nie bywa - odparła. Dostrzegł w jej oczach smutek i znużenie. - Ale

owszem, są pyszne. - Co tam się wydarzyło? - Gdzie? - Spojrzała na niego, a potem szybko odwróciła wzrok. Zbyt szybko. Zauważył w jej oczach lęk. Przypomniał sobie, jak spotkał ją po raz pierwszy, w biurze Gristhorpe'a, krótko po swoim przyjeździe do Eastvale, jak uderzyła go jej błyskotliwa inteligencja i poczucie humoru, a także jej uroda: płomiennorude włosy, pełne wargi i zielone oczy z kilkoma zmarszczkami od śmiechu. Jenny Fuller miała wtedy trzydzieści jeden lat; teraz osiągnęła już prawie trzydzieści osiem. Zmarszczki zrobiły się nieco wyraźniejsze i niełatwo je było kojarzyć ze śmiechem. W pierwszej chwili jej uroda oszołamiała go. Dzisiaj też tak uważał. Niewiele brakowało, a nawiązaliby romans, ale Banks wycofał się, nie chcąc posuwać się do zdrady. Wtedy był inny, bardziej pewny siebie, uważał, że wie, o co w życiu chodzi, i dokąd zmierza. Ale też życie było dla niego prostsze, a może po prostu podchodził do niego w kategoriach bardziej absolutnych. Wydawało się proste: kochał Sandrę i wierzył, że ona odwzajemnia jego uczucie, dlatego też nie chciał zrobić nic, co by to mogło zepsuć, bez względu na to, jak silna mogłaby się okazać pokusa. Dopiero co sprowadzili się byli z Londynu, gdzie Banks czuł, iż szybko się wypala, w znacznie spokojniejsze okolice, częściowo po to, żeby uratować ich małżeństwo. I udało się to, do pewnego stopnia. Na siedem lat. Pomimo wszystko Banks i Jenny pozostali przyjaciółmi. Jenny zaprzyjaźniła się także z Sandrą, chociaż Banks odniósł wrażenie, że w ostatnich dwóch czy trzech latach trochę się od siebie oddaliły. - No, no - powiedział. - Nie miałaś w planach tego nagłego powrotu. Myślałem, że na dobre zostaniesz kalifornijską plażową pięknością. - Plażową pięknością? - Jenny zaśmiała się. - Obawiam się, że chyba nie zdałam egzaminu. - Jak to? Westchnęła, odwróciła wzrok, spróbowała znaleźć jakieś słowa, westchnęła znowu, a potem zaśmiała się. W oczach miała łzy. Była bardziej niespokojna niż dawniej, cały czas poruszała rękoma. - Wszystko poszło w diabły, Alan. To właśnie chciałam powiedzieć. - Co poszło w diabły? - Wszystko. Praca. Randy. Moje życie. - Przekrzywiła głowę. - Nigdy nie

miałam szczęścia u mężczyzn, prawda? Dawno temu powinnam była ciebie posłuchać. Bezsprzecznie była to prawda. Banks pamiętał kilka niepowodzeń Jenny, po których ją podnosił na duchu. Jenny odsunęła talerz z niedokończonymi krewetkami i frytkami i pociągnęła spory łyk campari z wodą sodową. Jej szklaneczka była już prawie pusta; Banks wciąż jeszcze miał prawie pełen kufel. Nie chciał też więcej pić. - Jeszcze jednego? - zapytał. - Czyżbym stawała się również alkoholiczką? Nie, nie odpowiadaj na to pytanie. Sama się obsłużę. - Zanim ją zdążył powstrzymać, wstała i skierowała się do damskiej toalety. Banks dokończył flądry z frytkami i popatrzył na tylną okładkę „Cienia śmierci” leżącego obok na stole. „Arcydzieło”. „Znakomite”. „Trzeba to koniecznie przeczytać”. Krytycy najwyraźniej uwielbiali Vivian Elmsley. A może te krótkie cytaty zostały sprytnie wycięte z najzupełniej niepochlebnych zdań? „O ile Dostojewski stworzył arcydzieło, o Vivian Elmsley można tylko powiedzieć, że napisała chałę najgorszego gatunku”. Albo: „Gdyby ta książka wykazywała choć trochę talentu autorki albo też twórczej wyobraźni, nie wahałbym się stwierdzić, że trzeba to koniecznie przeczytać i określiłbym jako znakomite, ale skoro nie posiada żadnej z tych cech, muszę powiedzieć, że jest to chała”. Kiedy Jenny wróciła, wszelkie szkody, jakie łzy poczyniły w jej makijażu, zostały usunięte. Kupiła też sobie następne campari z wodą sodową. - Wiesz - powiedziała - wyobrażałam sobie, że siedzę tu z tobą i rozmawiam o tym wszystkim przez cały lot. Widziałam, jak to będzie, ty i ja w Queen's Arms, jak dawniej. Nie wiem, dlaczego tak mi było trudno. Może to przez różnicę czasu. - Nie przejmuj się - odparł Banks. - Po prostu opowiedz mi to, co chcesz. Uśmiechnęła się i poklepała go po przedramieniu. - Dzięki. Jesteś słodki. - Wyciągnęła z paczki papierosa i zapaliła. - Nie paliłaś - stwierdził Banks. - Teraz już tak. - Jenny wydmuchnęła smugę dymu. - Miałam już naprawdę potąd tamtejszych przeciwników palenia. Nie wolno palić nigdzie. I pomyśleć, że w latach sześćdziesiątych Kalifornia była centrum protestu i kontestacji. Teraz przypomina przedszkole, rządzone przez pieprzonych faszystów. Dawniej Jenny nie klęła. To coś nowego. Pali, pije i klnie. Zauważył, że się nie zaciągała i zgasiła wypalonego w połowie papierosa.

- Jak pewnie już spostrzegłeś - ciągnęła - Randy, mój mężczyzna, mój ukochany, moja lepsza połowa, mój powód, żeby tam zostać, przestał już być częścią mojego życia. Bydlak. - Co się stało? - Studentki. Albo, powiedziawszy brutalnie, blond kociaki, których mózgi mieszczą się pomiędzy nogami. - Przykro mi, Jenny. Machnęła ręką. - Powinnam to była przewidzieć. Każdy by to przewidział. Tak czy owak, kiedy przekonałam się, co on wyrabia, nie miałam więcej powodu, żeby tam zostać. Gdy przedstawiłam mu dowody, mój ukochany Randy zadbał, żebym nie dostała przedłużenia kontraktu. - A co teraz zrobisz? - No, na szczęście nie wszyscy są tacy jak on. Wracam do pracy w York. Zaczynam w przyszłym miesiącu. Jeśli to nie wyjdzie, wywieszę mój szyld obok komendy policji i otworzę prywatną praktykę. Jestem całkiem niezłym ekspertem od dewiantów i osobowości przestępców, gdybyś przypadkiem miał na podorędziu jakiegoś seryjnego mordercę. Chodziłam nawet na kurs dla profilerów FBI. - Słyszałem, że to kupa bredni - powiedział Banks. - Ale jestem pod wrażeniem. Niestety, w chwili obecnej nie mamy nic odpowiedniego. - Wiem... proszę do nas nie dzwonić... jak zawsze w moim życiu. - Myślę, że nie będziesz miała żadnych problemów z pracą, Jenny, ale jeśli jest coś, co mógłbym dla ciebie zrobić... - Dzięki. Jesteś dobrym kumplem. - Poklepała go po dłoni. - Chciałem cię poprosić o poradę w pewnej sprawie. - Wal. Skończyłam już z jękami i narzekaniami. I nawet się nie zapytałam, co u ciebie. Nie widzieliśmy się od czasów odejścia Sandry. Jak ci się wiedzie? - Dziękuję, nie najgorzej. - Spotykasz się z kimś? Banks milczał przez chwilę. - Poniekąd. - Na poważnie? - A cóż to za pytanie? - To znaczy, że na poważnie. A co z Sandrą?

- Chcesz wiedzieć, czy ona się z kimś spotyka. Owszem. - Och. - Nic nie szkodzi. U mnie wszystko w porządku. - Jeśli tak twierdzisz. A o co mnie chciałeś zapytać? - Chodzi o Matthew Shackletona. Brata Gwen... a może też Vivian Elmsley. O ile wiadomo, został schwytany przez Japończyków i spędził kilka lat w jednym z ich obozów jenieckich. Najprawdopodobniej cierpiał na poważne zaburzenia psychiczne, kiedy wrócił do domu. W końcu popełnił samobójstwo pięć lat po wojnie. A wszystko, co mam na ten temat, to takie mgliste pojęcia, jak „nerwica wojenna”. - Myślałam, że to wyszło z mody po pierwszej wojnie światowej. - Najwyraźniej nie, zmienili tylko nazwę na „zmęczenie wojną” albo „zmęczenie operacyjne”. Ciekaw jestem, jaką ty postawiłabyś diagnozę w dzisiejszych czasach. - A to ci dopiero, Alan. - Jenny skierowała kciuk ku swojej klatce piersiowej. Prosisz mnie, psychologa, żebym podała ci diagnozę psychiatryczną schorzeń zmarłego człowieka? To mi się naprawdę podoba. To ci się dopiero udało! Banks uśmiechnął się. - Och, nie bądź taka czepialska, Jenny. - Ale zostanie to między nami. - Przysięgam. Jenny przez chwilę bawiła się podstawką pod kieliszek, odrywając kawałki wilgotnej tekturki. - Cóż - powiedziała. - Rozumiesz, że mogę się najwyżej domyślać, ale jeśli twój człowiek był rzeczywiście jeńcem wojennym w takich strasznych okolicznościach, to prawdopodobnie cierpiał na jakiś rodzaj zespołu stresu pourazowego. Banks wyjął z wewnętrznej kieszeni notatnik i zapisał w nim kilka słów. - Nie waż się na mnie powoływać - przestrzegła go Jenny. - Mówiłam, że ma to zostać między nami dwojgiem. - Nie bój się, nie wezwę cię do sądu jako eksperta. Wiem, że to czyste domysły. Poza tym, to się zdarzyło wiele lat temu. Jego stan zdrowia psychicznego wynikałby z jego doświadczeń wojennych i obozowych, tak? - Dokładnie. Generalnie zespoły stresu pourazowego wywoływane są wydarzeniem lub serią wydarzeń poważnie wykraczających poza normalne ludzkie doświadczenia. Może powinniśmy na nowo zdefiniować, co może to dziś oznaczać, biorąc pod uwagę obecny tak zwany normalny świat, ale ogólnie chodzi o jakieś

skrajne doświadczenia. Rzeczy przerastające rozpad rodziny, rozpad związku uczuciowego, zwykłą żałobę, chroniczną chorobę albo bankructwo. Takie rzeczy większość z nas cierpi na co dzień. - Aż tak źle? Jenny kiwnęła głową. - Sprawy takie, jak gwałt, napaść, porwanie, walka zbrojna, powódź, trzęsienie ziemi, pożar, wypadek samochodowy, bombardowanie, tortury, obozy śmierci. Lista boskich i ludzkich okropności ciągnie się w nieskończoność, ale jestem pewna, że wiesz już, o co mi chodzi. - Owszem. Jakie są objawy? - Liczne i zróżnicowane. Najbardziej typowe są powracające koszmary senne. Również poczucie, że wydarzenie to następuje ponownie... takie rzeczy, jak powracające obrazy i halucynacje. Wszystko, co przypomina osobie o danym wydarzeniu, jest również bolesne, na przykład rocznica. Także to, co stanowiło jego część. Jeżeli człowiek przetrzymywany był przez długi czas w małej klatce, to prawdopodobnie w podobnych warunkach będzie doznawał dławiącej klaustrofobii. Powiedzmy, że na przykład w windzie. - A amnezja? - Tak, czasami zdarza się utrata pamięci na tle psychicznym. Ale wierz mi, że większość z ludzi, którzy na to cierpią, wolałaby utratę pamięci od powracających koszmarów sennych. Problem polega na tym, że łączą się z tym silne uczucia oderwania, wyobcowania i wyłączenia. Nie możesz cieszyć się nawet wtedy, kiedy nie przypominasz sobie swojego koszmaru. Ludzie, którzy cierpią na zespół stresu pourazowego, często nie potrafią odczuwać ani też przyjmować miłości, są wyalienowani od społeczeństwa, rodzin, bliskich i mają skrajnie ograniczone poczucie przyszłości. Dodaj do tego bezsenność, trudności z koncentracją, przesadną czujność oraz przypływy depresji i paniki. - To zupełnie tak, jak ja. - O wiele gorzej. Często zdarzają się samobójstwa. Jak się domyślam, jest podejrzany. - Tak. To jest kolejna rzecz, o którą chciałem cię spytać. Czy istnieje prawdopodobieństwo, że mógłby się zachowywać gwałtownie? - Trudno powiedzieć. Przy odpowiednich bodźcach każdemu się może to zdarzyć. Z pewnością miał skłonności do ataków niecierpliwości i nagłych wybuchów

gniewu, ale nie jestem przekonana, że musiało to doprowadzić do morderstwa. - Chodzi mi o to, że mógł zabić żonę, bo się dowiedział, że go zdradza. - No owszem, tak też się mogło zdarzyć - stwierdziła Jenny. - Ale ty tak nie uważasz? - Tego nie powiedziałam. Załóżmy, że mam pewne wątpliwości. Nie zapominaj o tym, że moja wiedza o tym przypadku jest bardzo ograniczona. - Dobrze. Opowiedz mi o swoich wątpliwościach. - Wybuchy gniewu w zespole stresu pourazowego są raczej nieracjonalne. Jeżeli połączysz je z zachowaniem jego żony, traktujesz je jako znacznie bardziej logiczne. Zakładasz istnienie związku przyczynowo-skutkowego. - Tak. - A druga rzecz to to, że jeżeli czuł się wyobcowany i niezdolny do miłości, to gdzie miejsce na nienawiść? Albo zazdrość? - To znaczy mógł, czy nie? - O nie, nie dam ci się tak przyprzeć do muru. Oczywiście, że mógł popełnić morderstwo. Ludzie robią to bez przerwy, często bez żadnych powodów. Tak, mógł dowiedzieć się, że jego żona miała romans z jakimś facetem i w rezultacie mógł, całkiem zrozumiale, ją znienawidzić i zapragnąć się jej pozbyć. Albo mógł też to uczynić w przystępie nieuzasadnionej wściekłości, bez wyraźnego powodu. - Ktokolwiek to uczynił, prawdopodobnie najpierw ją udusił, a przynajmniej pozbawił w ten sposób przytomności, a potem ugodził nożem piętnaście albo szesnaście razy. - Taki silny gniew? Nie wiem, Alan. Na podstawie tego, co opowiedziałeś mi o tym człowieku, i tego, co wiem o zespole stresu pourazowego, powiedziałabym, że jego ból i gniew powinny być skierowane do wewnątrz, nie na świat zewnętrzny. Nie wykluczyłabym tego, ale zastrzegłabym się, że to mało prawdopodobne, żeby zabił ją w taki sposób z podobnego powodu. Trudno jednak wyrokować o kimś, kogo się nie widziało na oczy, nie miało okazji do rozmowy. Poza tym łatwo jest wybrać osobę umysłowo chorą jako najbardziej prawdopodobnego mordercę. Większość z nich jednak nie skrzywdziłaby nawet muchy. Nie twierdzę, że wszyscy... ale zazwyczaj są nieszkodliwi. Żałośni, a czasem nawet budzą lęk, ale nie są niebezpieczni. - Dzięki. Dałaś mi wiele do myślenia. - Cóż, cieszę się, że mogłam się komuś przydać. Siedzieli przez chwilę w milczeniu, dopijając resztki swoich drinków. Banks myślał o tym, ile musiał

wycierpieć Matthew Shackleton, i o tym, co Jenny mówiła o jego możliwej alienacji, wyobcowaniu ze świata normalnych spraw ludzkich. Może to właśnie mogło go uczynić mordercą, a może nie. Jeżeli nie potrafił odczuwać do kogoś miłości, to czemu miałby doznawać nienawiści? Kiedy Banks dowiedział się o Sandrze i Seanie, nienawidził ich obojga, bo wciąż kochał Sandrę. Gdyby było mu to obojętne, jego uczucia nie miałyby takiej intensywności. Teraz zaczynał się od tego oddalać. Wydawało mu się, że chyba już wcale nie kocha Sandry. A przynajmniej usiłował ułożyć sobie życie bez niej, odnajdując się i odtwarzając na nowo. Gdyby teraz przyszła i poprosiła, żeby do niej wrócił, szczerze mówiąc, nie wiedziałby, co zrobić. - Rozkleiłam się - powiedziała znienacka Jenny, wyrywając go z zadumy. - Co? Przez chwilę bawiła się włosami. Na jej twarzy malowały się różne sprzeczne uczucia. W końcu zwyciężył trochę kwaśny uśmieszek. - Miałam załamanie nerwowe. Po tym, co zaszło z Randym. Nagle stwierdziłam, że jestem tam całkiem sama, kompletnie odcięta od wszystkich i wszystkiego, z czym dorastałam, osamotniona w obcym kraju. To jedna z najokropniejszych rzeczy, jakich zdarzyło mi się doświadczyć. No owszem, mówimy tym samym językiem i tak dalej, ale to tylko pogarszało sprawę, była to jakby parodia tego, co się zna. Chyba nie wyrażam się jasno... Miałam wrażenie, że jestem na obcej planecie, wrogiej w dodatku, i nie mogę wrócić do domu. Załamałam się. - Zaśmiała się. - Znasz tę piosenkę? - Słyszałem ją - powiedział Banks, który unikał muzyki country and western jak zarazy. - Cóż, mnie się to przydarzyło. - Powoli pokręciła głową. - Poszłam nawet do psychiatry. - Pomogło? - Trochę. Jedną z rzeczy, jakie dzięki temu zrozumiałam, stanowiło to, że chcę wracać do domu. Bo to wcale nie należało do choroby. Pragnienie było jak najbardziej rzeczywiste i zupełnie uzasadnione. Nie chodziło wcale o Randy'ego albo o to, że nie przedłużono mi kontraktu; gdybym zechciała, mogłabym sobie znaleźć pracę w moim zawodzie gdzieś indziej. Ale za bardzo tęskniłam do domu. Możesz w to uwierzyć? Naprawdę brakowało mi rozgotowanych krewetek scampi z frytkami. I, do diabla z tym, nie dasz wiary, ale tęskniłam nawet za zimą. To nieustanne słońce może naprawdę przygnębić, a jedyną odmianą może być powódź, pożar albo trzęsienie

ziemi. W krótkim czasie zaczęłam odnosić wrażenie, że żyję w jakimś zawieszeniu. A może tak naprawdę to nie żyje się tam wcale, tylko wisi jak w jakiejś otchłani. Powtarzasz sobie, że niedługo spadnie śnieg, ale nigdy to nie następuje. Tak czy owak, gdy tylko zrozumiałam, co chciałabym naprawdę zrobić, zaaplikowałam sobie najlepszą terapię. Wrzuciłam do wychodka środki uspakajające i wsiadłam w najbliższy samolot do domu. No, prawie najbliższy. Musiałam jeszcze zrobić kilka rzeczy... w tym, prawie mi to wstyd przyznać, dokonać aktu dziewczęcej zemsty na Randym. - Co zrobiłaś? Jenny umilkła na chwilę, a potem oblizała wargi i uśmiechnęła się psotnie. - Ukryłam jeden z tych uruchamianych głosem magnetofonów w jego pokoju służbowym i nagrałam jego schadzkę. Potem zabrałam magnetofon, a taśmę wysłałam dziekanowi. - W jego pokoju? - Tak. Na biurku. Nie bądź taki pruderyjny, Alanie. To zdarza się tam bez przerwy. Po co w końcu robi się pokoje służbowe? Och, powinieneś był tego posłuchać: „Daj mi go, przystojniaku. Pieprz mnie. No, jeszcze. Och, tak. Wbij go we mnie. Do końca. Mocniej, mocniej”. Podniosła głos i jedna czy dwie rodziny turystów popatrzyły na nią z niepokojem. - Oops, przepraszam - powiedziała, zakrywając twarz ręką. - Powinnaś sobie wyszorować usta, Jenny Fuller. Tak czy owak, słychać było wyraźnie, czyje to głosy. - I co się stało? - Nie wiem. Wyjechałam, zanim się wszystko zaczęło. A więc, gdybym została zamordowana, wiesz, od czego zaczynać śledztwo. Przypuszczam, że został zawieszony. Może go wyrzucili. Oczywiście, to nie jest dowód, którego można by użyć w sądzie, ale oni robią się całkiem ostrzy w takich sprawach. Spanie ze studentkami jest równie źle widziane jak palenie papierosów w restauracji. - Pochłonęła do końca swój drink i spojrzała na zegarek. - Słuchaj, bardzo mi przykro, ale muszę już iść. Jak do tej pory mój uniwersytet okazuje mi wiele życzliwości, ale zmieni się to, jeżeli się nie przygotuję do zajęć. Miło było cię znowu zobaczyć. Sięgnęła po torbę i umilkła, kładąc ją sobie na kolanach. Potem spojrzała Banksowi w oczy i lekko dotknęła jego dłoni ze słowami: - Może byś kiedy do mnie zadzwonił? Moglibyśmy... no, iść razem na obiad,

albo co? Banks przełknął ślinę. - Dobrze. Byłoby świetnie. A ty musisz kiedyś przyjść obejrzeć mój domek. - Bardzo chętnie. - Poklepała go po dłoni, posłała mu pocałunek i znikła w smudze czerwieni, zieleni i czerni, zostawiając za sobą lekki zapach Miss Dior w zadymionym powietrzu. Banks spojrzał na swoją rękę. Miejsce, w którym go dotknęła, jakby wibrowało. Teraz, kiedy zdobył się na odwagę i chęć, żeby rozpocząć związek z Annie, Jenny stanowiła komplikację, której nie potrzebował. Ale jest przyjacielem; nie może się do niej odwrócić plecami. I nie było też żadnego powodu, dla którego Annie miałaby protestować przeciwko temu, że zje z Jenny obiad. Mimo to, zbierając książki i wychodząc z pubu, czuł w sobie większy zamęt niż pół godziny temu.

13 Potrzeba mi było trochę czasu, ale kiedy pobiegłam na farmę i sprowadziłam Glorię, w końcu udało mi się odtworzyć przebieg wydarzeń. Matthew nie chciał powiedzieć ani słowa. Patrzył na nas, jakby pamiętał, że kiedyś nas znał, jakby sprowadził go do domu jakiś ukryty instynkt, ale zamieszanie, jakie wokół niego wywołałyśmy, nie miało dla niego większego sensu. Gloria i mamusia zajęły się nim, a ja poszłam do telefonu i zaczęłam długą serię rozmów. Ministerstwo okazało się równie pomocne jak dotychczas, Czerwony Krzyż ujawnił nieco szczegółów, ale dopiero lekarz z jednego z wielkich londyńskich szpitali (bo okazało się, że Matthew był chory i sam opuścił szpital) powiedział najwięcej. Z początku nie orientował się, o kim mówię, bo nie znał nazwiska człowieka, który wyszedł wczoraj ze szpitala. Kiedy jednak opisałam Matthew, nabrał pewności, że rozmawiamy o tej samej osobie. Brata znaleziono, razem z kilkoma innymi brytyjskimi i hinduskimi żołnierzami, w obozie jenieckim pod Luzon na Filipinach. Nie miał przy sobie nic, co pozwoliłoby ustalić jego tożsamość, a na podstawie strzępów munduru, które mu pozostały, dało się tylko stwierdzić, że jest Brytyjczykiem. Nie odzywał się do innych więźniów i żaden z nich nie został pojmany w tym samym miejscu albo w tym samym czasie. W rezultacie nikt nie wiedział, skąd pochodzi ani kim jest. Gdy spytałam doktora, dlaczego Matthew nie chciał się odzywać i czemu nie zareagował, kiedy dałyśmy mu kartkę papieru i pióro, żeby coś napisał, doktor milczał przez chwilę, a potem powiedział: - Prawdopodobnie cierpi na jakąś formę zmęczenia operacyjnego. Dlatego nie reaguje na próby kontaktu. Mogą pojawić się jeszcze inne problemy, ale obawiam się, że nic więcej nie mogę powiedzieć. - Czy dlatego nie chce rozmawiać? Znowu milczał, tym razem dłużej, a potem rzekł powoli: - Przykro mi to pani mówić, ale podczas szczegółowego badania okazało się między innymi, że odcięto mu język. Zabrakło mi słów. Stałam bez ruchu, czując, że kręci mi się w głowie, i zaciskając dłoń na słuchawce, jakby była to jedyna rzecz łącząca mnie ze światem.

- Panno Shackleton? Panno Shackleton? Jest pani tam? - Tak... Przepraszam... Proszę mówić dalej. - To ja powinienem przeprosić. Moje słowa musiały zabrzmieć brutalnie. Ale nie wiedziałem, jak można to pani inaczej przekazać. Gdyby pani wiedziała, jak wygląda część z chłopców, których tu mamy... Przepraszam. - Nie szkodzi, doktorze. A więc Matthew jest fizycznie niezdolny do mówienia? - Tak. - Ale gdyby zechciał, mógłby pisać? - Nie ma żadnego powodu, żeby było przeciwnie. Palce jego lewej dłoni są nieco uszkodzone, jakby zostały złamane i źle się zrosły, ale, o ile mogę powiedzieć, jego prawa ręka jest w porządku, a on wygląda na praworęcznego. Nie pomyliłem się? - Tak, Matthew jest praworęczny. - Mogę więc tylko przypuszczać, że po prostu nie chce się porozumiewać. - Co mamy robić? - Jak to? - No, przecież uciekł ze szpitala. Czy powinnyśmy go odesłać? - Nie sądzę, żeby to miało sens - stwierdził lekarz. - I, szczerze mówiąc, nie mamy wcale wolnych łóżek. Nie, jeśli chodzi o jego stan fizyczny, to nie możemy dla niego nic więcej zrobić. Ma trochę zniekształcony kręgosłup, jak gdyby przez długi czas zmuszony był przebywać w bardzo ciasnym pomieszczeniu, takim jak skrzynia czy klatka. Wyraźnie kuleje na lewą nogę ze względu na źle zestawione złamanie. Był też postrzelony w ramię i brzuch. Rany zagoiły się, chociaż, sądząc po bliznach, nie zajmował się nimi dobry chirurg. Przełknęłam ślinę, starając się nie myśleć o tym, przez co musiał przejść biedny Matthew. - A stan umysłowy? - Jak już mówiłem, nie wiemy dokładnie, co jest nie w porządku. Nie chce się komunikować. Ale to dobry znak, że wrócił do domu. Odnalazł drogę i poradził sobie, mając tę skromną ilość pieniędzy, które zabrał. - Zabrał? - A, tak. Ale proszę się tym nie przejmować. Nie daliśmy mu ani pieniędzy, ani ubrania. Wziął garnitur innego pacjenta. - Czy...? - Proszę się nie martwić. Ten drugi pacjent okazał zrozumienie. Orientuje się

trochę, co mógł przejść pani brat. Proszę sobie tym nie zaprzątać głowy. - Ale pieniądze? - Niewiele tego było. Tyle żeby starczyło na bilet kolejowy i może na coś do zjedzenia podczas podróży. - Wygląda, jakby nie jadł od wielu miesięcy. Czy można go wyleczyć? Czy mu się poprawi? - Nie można w tej chwili wyrokować. Są pewne metody. - Jakie sposoby? - Najczęściej stosuje się narkoanalizę. - A co to jest? - Wywołane przez narkotyki odtwarzanie wydarzenia albo wydarzeń traumatycznych. Używa się jej, aby ego zaakceptowało to, co się wydarzyło. - Ale jeśli nie wiadomo, na czym polegało owo traumatyczne wydarzenie? - Istnieją sposoby, żeby się tego dowiedzieć. Ale nie chcę budzić w pani fałszywych nadziei. Problem polega oczywiście na tym, że Matthew nie może się wypowiedzieć ustnie, a to oznacza poważne ograniczenie przydatności narkoanalizy. - Co pan proponuje? - Proszę powiedzieć mi, gdzie pani mieszka, a ja zrobię co w mojej mocy, żeby skontaktować panią z lekarzem, który zna się na tych sprawach. Wyjaśniłam mu, gdzie mieszkam i gdzie to jest. - To może oznaczać wyjazdy do Leeds - stwierdził. - Nie szkodzi. - Obiecuję, że się za to wezmę. Tymczasem proszę tylko o niego zwyczajnie dbać. Nie sądzę, żebym musiał pani tłumaczyć, jak strasznie cierpiał. - Nie. Dziękuję, doktorze. - Odłożyłam słuchawkę i wróciłam na górę. Matthew siedział twarzą do okna, chociaż przez nie nie patrzył, a mamusia i Gloria wyglądały, jakby już nie wiedziały, co mają robić. - Próbowałam do niego mówić, Gwen - szepnęła drżącym głosem Gloria. - On chyba mnie nie poznaje. I chyba nawet nie wie, gdzie jest. Zrelacjonowałam część z tego, co powiedział doktor. - Bądź co bądź wrócił tutaj, prawda? - przypomniałam, żeby ją trochę pocieszyć. - Trafił tu bez niczyjej pomocy. To jedyne miejsce, które zapamiętał. Dom. Nie martw się, wkrótce mu się polepszy, bo znalazł się wśród osób, które go kochają. Gloria kiwnęła głową, ale nie sprawiała wrażenia przekonanej. Trudno mi było

ją winić, gdyż sama niezbyt wierzyłam we własne słowa.

Banks dawno już nie jeździł porytym koleinami podjazdem prowadzącym do położonego na stoku doliny nad Lyndgarth, przysadzistego, kamiennego domu należącego do superintendenta Gristhorpe'a. Jak się spodziewał, zastał Gristhorpe'a na dworze, zajętego budową muru bez zaprawy. Hobby tym superintendent zajmował się już od wielu lat. Było to idealnie bezcelowe zajęcie, gdyż mur prowadził donikąd i nic nie odgradzał. Gristhorpe utrzymywał, że stanowi to dla niego relaks niczym jakaś forma medytacji. Pozwala oczyścić umysł i osiągnąć harmonię ze światem natury. A przynajmniej tak twierdził. Może on i Annie mają ze sobą wiele wspólnego? Gristhorpe ubrany był w brązowe workowate sztruksowe spodnie, trzymające się na wystrzępionych, czerwonych szelkach, i kraciastą koszulę, która kiedyś być może miała białe tło. Trzymał w ręku trójkątny kawałek wapienia i mrużąc oczy, wpatrywał się w swój murek. Gdy nadszedł Banks, odwrócił się. Jego dziobata twarz była bardziej niż zwykle zaczerwieniona z powodu wysiłku i długiego przebywania na słońcu. Poza tym spocił się, a niesforne kosmyki włosów przykleiły mu się do czaszki. Czy to gra świateł i cieni, czy też Gristhorpe się postarzał, zastanawiał się Banks. - Alan - powiedział nadkomisarz. Nie było to powitanie ani też pytanie. Raczej stwierdzenie faktu. Trudno cokolwiek wywnioskować z takiego tonu. - Sir. Gristhorpe gestem wskazał swój murek. - Mówią, że dobry układacz murów nie odkłada kamienia, skoro już wziął go do ręki - rzekł i popatrzył na trzymany przez siebie kawałek skały. - Chciałbym wiedzieć, gdzie mam umieścić tego bydlaka. - Urwał na chwilę, a potem odrzuci/ kamień na stos, otrzepał dłonie z kurzu o spodnie i podszedł do Banksa. - Masz ochotę na kieliszek czegoś? - Czegokolwiek, byle było zimne. - W takim razie mam coca-colę. Z lodówki. Usiądziemy tutaj. - Wskazał dwa składane krzesła, stojące w cieniu przy tylnej ścianie starego, wiejskiego domu. Banks usiadł. Wydawało mu się, że widzi maleńkie figurki wędrujące granią wzgórza Freemlington. Wrócił Gristhorpe z dwoma szklankami coli, podał jedną Banksowi i usiał obok niego. Przez chwilę żaden z nich się nie odzywał.

W końcu superintendent przerwał milczenie. - Słyszałem, że Jimmy Riddle dał ci prawdziwą sprawę. - Tak jakby. Jestem pewien, że jego zdaniem to ślepy zaułek. Gristhorpe uniósł krzaczaste brwi. - A jest nim? - Nie sądzę. - Banks opowiedział mu, co on i Annie Cabbot odkryli do tej pory, i podał mu guzik, który Adam Kelly wyjął z dłoni szkieletu. - Nie można tego stwierdzić na pewno - ciągnął - ale mógł on znajdować się w ręku ofiary. Nie ma wątpliwości, że został pogrzebany razem z nią i sam tam nie poszedł. Być może Gloria oderwała go od munduru napastnika, kiedy ją dusił. Gristhorpe obejrzał guzik i łyknął coli. - Wygląda na guzik sił powietrznych armii amerykańskiej - powiedział. - Mogę się mylić... jest stary i skorodowany, tak że trudno mieć pewność... ale ten wzór przypomina amerykańskiego orzełka. Czegoś takiego niewątpliwie nie nosił jej mąż, nawet gdyby miał na sobie mundur. Nie wynika to z tego, co mi powiedziałeś. Trudno przypuszczać, żeby wrócił w mundurze, jeżeli został uwolniony z japońskiego obozu jenieckiego i repatriowany. - Więc sądzisz, że to był Amerykanin? Gristhorpe zważył guzik w dłoni. - Nie przysiągłbym na to w sądzie - stwierdził. - Żołnierze amerykańskich sił zbrojnych w porównaniu z naszymi ubierali się bardzo swobodnie. Zazwyczaj nosili bluzy typu „Ike jacket” z guzikami schowanymi pod listwą, ale ten mógł być z kołnierza. Zazwyczaj noszono go po prawej stronie. Oficerowie mieli je albo po prawej albo po lewej stronie, a pod spodem oznakę służby. Żołnierze nie przypisani do żadnej konkretnej służby nosili guziki z orzełkami po obu stronach. - Jeżeli ją duszono - stwierdził Banks - to prawdopodobnie próbowała podrapać twarz napastnika i chwycić go za kołnierz. Gloria i jej przyjaciółki spotykały się z grupką amerykańskich lotników z Lasu Jarzębinowego. Gristhorpe oddal mu guzik. - Wygląda mi to na całkiem rozsądną teorię. - Jest jeszcze jedna rzecz, której nie rozumiem. Matthew Shackleton popełnił samobójstwo w roku 1950. Zastrzelił się. Zastanawiam się, skąd wziął broń. - Każdy może zdobyć broń, jeżeli tego bardzo chce. Nawet dzisiaj. - W stanie, w jakim się znajdował, nie mógłby iść i kupić jej sobie na czarnym

rynku, nawet gdyby wiedział, gdzie należy szukać. - A więc zakładasz, że miał ją wcześniej? - Owszem, ale przecież nie posiadał jej w obozie jenieckim. - Mógł ją dostać od kogoś w drodze do domu. Długa podróż, wiele sprzyjających okoliczności. - Pewnie tak. Wiemy tylko, że w 1943 roku uznano go za zaginionego, przypuszczalnie zabitego w Birmie, a w marcu 1945 pojawił się znowu w Hobb's End, a potem popełnił samobójstwo w Leeds w 1950. To długa przerwa. - Co to była za broń? - Automatyczny pistolet Colt 45. - Naprawdę? - Tak. A bo co? - Taką broń otrzymywali w przydziale amerykańscy żołnierze. To tworzy ciekawe możliwości, prawda? Amerykański guzik w ręku żony. Amerykański pistolet w ustach męża. Banks kiwnął głową, chociaż nie miał pojęcia, jakie są owe możliwości. Te dwa wydarzenia dzieliło od siebie mniej więcej pięć lat i nastąpiły one w dwóch różnych miejscach. Upił trochę coli. - Jak tam Sandra? - zapytał Gristhorpe. - O ile wiem, miewa się doskonale. - Przykro mi, że tak to się skończyło, Alan. - Mnie też. Gristhorpe zapatrzył się w jakiś punkt nad granią Freemlington. - Ta Annie Cabbot - powiedział. - Jaka ona jest? Banks poczuł, że się czerwieni. - Jest dobra - powiedział. - Za dobra jak na takie zapomniane przez Boga i ludzi miejsce jak Harksmere? - Tak sądzę. - Więc co ona tam robi? - Nie wiem. - Banks zerknął z ukosa na Gristhorpe'a. - Może kogoś wkurzyła, tak samo jak ja? Gristhorpe zmrużył oczy. - Alan - powiedział. - Nie aprobuję tego, co zrobiłeś rok temu, nie mówiąc nawet „za pozwoleniem”. Wpakowałeś mnie w sam tego środek. Rozumiem, dlaczego

to zrobiłeś. Może nawet sam postąpiłbym podobnie, gdybym znalazł się na twoim miejscu. I chociaż z jednej strony twoje postępowanie rozwiązało pewne sprawy, to w jego wyniku powstały nowe kłopoty. - Jak to? - Jimmy Riddle już wcześniej cię nienawidził. Jest również wściekły, że udowodniłeś mu błąd, już po jego wystąpieniu w prasie. Twoje błyskotliwe działania pomogły wyjaśnić tajemnicę, ale teraz nie cierpi cię jeszcze bardziej. Nie mogę w żaden sposób ci pomóc. Musisz sobie zdawać sprawę, że, mówiąc łagodnie, w Eastvale prawie wcale się nie liczysz. Banks wstał. - Nie proszę o pomoc. - Siadaj, Alan. Wysłuchaj mnie do końca. Banks usiadł i zaczął szukać papierosa. - Prawdopodobnie wystąpiłbym o przeniesienie jakiś czas temu - powiedział. Ale miałem jeszcze parę innych rzeczy na głowie. - Tak, wiem. I wiem, że nigdy nie prosisz o pomoc. To nie w twoim stylu. Ale chyba mam dla ciebie dobrą wiadomość, o ile oczywiście zachowasz ją przy sobie. - Dobra wiadomość? To coś nowego. - Mówiąc między nami, być może Jimmy Riddle już długo z nami nie pobędzie. Banks nie wierzył własnym uszom. - Co? Riddle odchodzi? W jego wieku? - Pewien mały ptaszek wyćwierkał mi, że wabi go polityka. Jak wiesz, nie może w to wejść jako glina, więc sam chyba widzisz, jakie jest logiczne rozwiązanie. - Polityka? - A tak. Poseł konserwatystów z jego okręgu jest już kompletnie zdziecinniały. Co prawda i tak mało kto zauważyłby to w parlamencie. W wyższych sferach chodzą pogłoski, że Riddle odbył już kilka rozmów z komitetem kwalifikacyjnym i że im się spodobał. Ale, jak już mówiłem, Alan, to musi zostać między nami. - Jasne. - Oczywiście, nie ma żadnej gwarancji, że on odejdzie. Albo że zostanie wybrany. Chociaż mandat konserwatystów jest tak pewny w tym okręgu, że mogliby wystawić kandydaturę Saddama Hussejna, a i tak by wygrali. Nawet jeżeli Riddle rzeczywiście odejdzie, zostawi po sobie niemiłą woń i będzie utrzymywał, że to ty. Więc nie twierdzę, że wszystko będzie jak dawniej. Wiele zależy od tego, czy

dostaniemy komisarza okręgu, który potrafi odróżnić woń gówna od perfum. Banksa zaczęło przenikać jakieś miłe ciepło. Ciekawa sprawa. Annie Cabbot. A teraz to. Więc może jednak Bóg istnieje. Może czas posuchy w jego życiu wreszcie się skończy. - Wiesz - powiedział - pewnie należałoby zagłosować na konserwatystów, żeby zwiększyć szanse, że ten bydlak zostanie wybrany?

Charlie zginął dziewiętnastego marca podczas wielkiego rajdu na Berlin. Ich latająca forteca została poważnie uszkodzona przez messerschmitta. Brad zdołał przeprowadzić płonący samolot z powrotem przez Kanał i wylądować na lotnisku w Sussex tylko po to, żeby przekonać się, że Charlie i dwaj inni członkowie załogi nie żyją. Brad wyszedł z tego z kilkoma skaleczeniami i siniakami i po paru dniach pobytu na obserwacji w szpitalu wrócił do Lasu Jarzębinowego. Wiadomość ta, która nadeszła zaraz po powrocie Matthew, okazała się dla mnie prawie nie do zniesienia. Biedny, łagodny Charlie, ze swoją poezją i psimi oczyma. Nie żyje. Kiedy Brad wrócił z Sussex, przyszedł do sklepu z butelką burbona i osobiście przekazał mi tę wiadomość. Chociaż znał Charliego tylko przez kilka lat, stali się w tym czasie bliskimi przyjaciółmi. Próbował wyjaśnić, jakiego rodzaju więź tworzy się między pilotem a nawigatorem. Widziałam, że jest zdruzgotany tym, co się wydarzyło. Obwiniał siebie i czuł wyrzuty sumienia, że przeżył. Gloria zajęła się bez reszty Matthew i powiedziała Bradowi, że nie może się z nim spotykać, gdyż tylko ją to zdenerwuje i nic dobrego im nie przyniesie. Brad był zły i poirytowany tym, że go odrzuciła, ale ze swoimi żalami mógł najwyżej przyjść do mnie. Siedzieliśmy w małym pokoiku nad sklepem, po tym jak Matthew poszedł już spać, piliśmy burbona i paliliśmy Lucky Strikes. Włączyliśmy radio i słuchaliśmy Vivien Leigh czytającej poezje Christiny Rossetti i Elizabeth Barrett Browning. Nie mówiliśmy wiele, gdyż nie było o czym rozmawiać. Charlie zginął i kropka. Poezja wypełniała chwile naszego milczenia. Kilka domów dalej przy High Street Gloria, która uwielbiała Vivien Leigh, co zapamiętałam od naszego pierwszego spotkania, poświęcała swój czas i troskę mężczyźnie, który nie mógł mówić, nie chciał się porozumiewać i prawdopodobnie nawet nie wiedział, kim jest. Karmiła go, kąpała i, jak przypuszczałam, czekało ją to

jeszcze przez długie lata. To właśnie sprowadziła na nas wojna: nieszczęścia i bezradność. Butelka była już pusta, wirowało mi w głowie, a pokoik cuchnął dymem z papierosów. „Jak ja cię kocham? Niech wszystkie sposoby zliczę...” - czytała Vivien Leigh. Jakże Charlie nie cierpiał takiej sentymentalnej poezji. Położyłam głowę na piersi Brada i wreszcie pozwoliłam sobie na płacz.

We czwartek wieczorem Banks wrócił do domu wcześnie. Nie musiał siedzieć w biurze, żeby przygotować listę pytań dla Vivian Elmsley, i o wiele lepiej czuł się przy swoim sosnowym kuchennym stole z kubkiem herbaty i „Stabat Mater” Arvo Parta odtwarzanym w stereo, podczas gdy wieczorne słońce, złote jak liście jesienne, wlewało się przez okno za jego plecami. Kiedy wypisał już sobie najważniejsze rzeczy, których chciał się dowiedzieć, przeszedł do pokoju dziennego i znów wykręcił numer Briana. Po piątym sygnale odezwał się jakiś głos. - Taa? - Brian? - Andy. Kto dzwoni? - Ojciec. Chwila ciszy. - Momencik. Banks słyszał stłumione głosy, a potem usłyszał Briana. - Tato? - Gdzie byłeś? Próbowałem się z tobą skontaktować przez cały tydzień. -

Graliśmy

w

miejscowościach

wczasowych

w

południowej

Walii.

Występowaliśmy też z Dancing Pigs. Słuchaj, tato, mówiłem ci, że jesteśmy po prostu zasypywani propozycjami. Mamy masę roboty. Ale ty tego nie jesteś ciekaw. Banks milczał. Nie chciał zepsuć wszystkiego i tym razem, ale nie miał zamiaru płaszczyć się przed własnym synem. - Nie w tym rzecz - powiedział. - Ojciec ma prawo od czasu do czasu wyrazić zaniepokojenie z powodu nagłej zmiany planów swojego syna. - Wiesz, że należę do tej grupy. Zawsze wiedziałeś, że kocham muzykę. Tato, przecież ty sam kupiłeś mi na szesnaste urodziny moją pierwszą gitarę. Nie pamiętasz? - Jasne, że pamiętam. Ja tylko mówię, że musisz dać mi trochę czasu, żebym

się do tego przyzwyczaił. To był dla mnie wstrząs. Spodziewaliśmy się, że skończysz studia z przyzwoitym wynikiem i znajdziesz sobie pracę w jakiejś porządnej firmie. Muzyka to znakomite hobby, ale niezbyt dobry sposób, żeby zarabiać na życie. - Powtarzasz się. Idzie nam całkiem nieźle. Tak czy owak, sam przyznasz, że nie zawsze robiłeś to, czego oczekiwali po tobie rodzice. Cios poniżej pasa, pomyślał Banks. Prawie nigdy byłoby tu prawdą, ale nie czuł się jeszcze na siłach powiedzieć tego synowi. - Nie zawsze - odparł. - Słuchaj, wcale nie twierdzę, że jesteś za młody, żeby podejmować samodzielne decyzje. Chcę tylko, żebyś się nad tym jeszcze zastanowił. - Już się zastanawiałem. To właśnie chciałbym robić. - Czy rozmawiałeś ze swoją matką? Banks mógłby przysiąc, że milczenie Briana wywołane było zażenowaniem. - Kiedy do niej dzwonię, nigdy jej nie ma w domu - wyjaśnił w końcu. Akurat, pomyślał Banks. - To próbuj dalej - powiedział. - Nadal uważam, że lepiej, żebyś ty to zrobił. - Brian, to twoja decyzja, więc powinieneś czuć się za nią odpowiedzialny. Wierz mi, że moje słowa nie zostaną lepiej przyjęte. - Tak, tak, dobra. Niech będzie. Spróbuję jeszcze raz. - Zrób to. Tak czy owak, dzwonię przede wszystkim po to, żeby ci powiedzieć, że jutro się pojawię w Londynie, i pomyślałem, że może powinniśmy spotkać się i pogadać. Postawię ci piwo. - Nie wiem, tato, jesteśmy bardzo zajęci. - Nie możesz być zajęty przez cały czas. - Mamy próby, no, wiesz... - Pół godziny? Nastąpiła kolejna chwila ciszy. Banks słyszał, że Brian mówi coś do Andrew, ale nie rozróżniał słów. Potem syn odezwał się znowu. - Słuchaj - powiedział. - Jutro i w sobotę będziemy grać w pubie w Bethnal Green. Jeśli chcesz przyjść nas posłuchać, możemy pogadać podczas przerwy. Banks zapisał sobie nazwę pubu i porę, a potem obiecał, że się postara. - Nie przejmuj się - odparł Brian. - Zrozumiem, jeśli coś stanie ci na drodze i nie dasz rady. Nie pierwszy raz. To jedna z przyjemności bycia synem gliniarza. Przyjdę - rzekł Banks. - Cześć.

Zrobiło się już prawie ciemno. Wziął papierosy i małą whisky i wyszedł usiąść na murku. Kilka pasemek purpury i fioletu przecinało niebo na zachodzie, a malejący księżyc lśnił nad doliną jak wypolerowana kość. Zapowiadająca się burza rozeszła się i powietrze znowu było suche i przejrzyste. Cóż, pomyślał Banks, przynajmniej porozmawiałem z Brianem i wkrótce go zobaczę. Bardzo też był ciekaw jego grupy. Słuchał, oczywiście, jak Brian ćwiczy na gitarze, kiedy mieszkał w domu, i był pod wrażeniem, jak szybko opanował tajniki tego instrumentu. Odwrotnie niż Banks. Dawno temu, w czasach Beatlesów, kiedy każdy chłopak próbował nauczyć się grać na gitarze, zdołał opanować trzy marnie wykonywane akordy, zanim zrezygnował. Zazdrościł Brianowi talentu może tak samo, jak zazdrościł mu wolności. W pewnym momencie Banks sam rozważał możliwość prowadzenia cygańskiego życia. Nie wiedział co prawda, co wtedy by konkretnie robił; bądź co bądź ani muzyka, ani pisanie czy też malowanie nie przychodziło mu z łatwością. Pewnie zostałby fanem, „roadie” jeżdżącym w trasy ze swoim ukochanym zespołem, albo po prostu zwyczajnie równym chłopakiem. Wtedy nie wydawało się to mieć większego znaczenia. Jednak śmierć Jema zniszczyła te marzenia i sprawiła, że wstąpił do policji. Wtedy też mieszkał już z Sandrą, zakochany w niej do szaleństwa, i po raz pierwszy w życiu zaczął poważnie myśleć o swojej przyszłości razem z drugą osobą. O dzieciach. Kredycie na domek. I tak dalej. Poza tym w głębi duszy wiedział, że potrzebuje zawodu wymagającego pewnej dyscypliny, albo Bóg raczy wiedzieć, jak skończy. Nie miał ochoty zaciągnąć się do wojska, a obraz nigdy nieodnalezionego Grahama Marshalla sprawił, że wylądował w policji. Tam czekały zagadki kryminalne i łobuzy, których należy ukarać. Pomyślał, że może powinien był posłuchać swego pierwszego impulsu i nie próbować niczego, biorąc pod uwagę wszystko, co się ostatnio zdarzyło. Ale nie. Nie zamierzał wpadać w tę pułapkę. To byłoby za łatwe. Wybrał sobie życie i pracę, która mu się podobała - na dowód tego ma dwoje wspaniałych dzieci i nieco tylko zwichniętą karierę - i nie wyobrażał sobie, że mógłby robić cokolwiek innego. Nikt nigdy mu nie obiecywał, że będzie łatwo. Ponure nastroje i depresja, które opadały go niczym stado czarnych kruków, w końcu miną; poczucie beznadziei, wrażenie, że czarna dziura jego rozpaczy nie ma dna, również z czasem zniknie. Tak jak powiedział Brian, kiedy Banks powiadomił go o separacji z Sandrą: musi po prostu trwać; trwać i starać się cieszyć tym, co ma: domkiem, Annie, interesującą

sprawą. Wystraszony kulik wrzasnął gdzieś na stoku doliny. Pewnie jakiś drapieżnik zagroził jego gniazdu. Banks usłyszał, że znowu dzwoni telefon. Szybko zgasił papierosa i wrócił do środka. - Przepraszam, że przeszkadzam o tak późnej porze, sir - powiedział sierżant Hatchley - ale wiem, że jutro rano wyjeżdża pan do Londynu. - O co chodzi? - Banks zerknął na zegarek. Wpół do dziesiątej. - Chyba już wyszedłeś z pracy, co, Jim? - Owszem. I wcale długo tam nie siedziałem. Rzecz w tym, że poszedłem do „Queen's Arms” na piwo z kilkoma kumplami z klubu rugby i po drodze wpadłem na posterunek, żeby zobaczyć, czy nie przyszły jakieś odpowiedzi na nasze pytania. - I? - Francis Henderson. Jak mówiłem, wiem, że pan jutro tam jedzie, i dlatego dzwonię. Mam jego adres. - Mieszka w Londynie? - W Dulwich. - Hatchley odczytał adres. - Co ciekawsze, informacja przyszła tak szybko, bo on jest notowany. Banks nadstawił uszu. - No, no? - Wywiad Kryminalny twierdzi, że Francis Henderson zaczął pracować dla jednego z gangów na East Endzie w latach sześćdziesiątych. Nie dla samych braci Kray, ale coś podobnego. Przede wszystkim zdobywał dla nich informacje, znajdował ludzi, których poszukiwali, i obserwował tych, którzy ich interesowali. Zaczął brać narkotyki i handlował nimi w latach siedemdziesiątych. Piszą, że od wielu lat już niczym się takim nie zajmuje i jest czysty, przynajmniej z tego, co o nim wiedzą. - Jesteś pewien, że to nasz Francis Henderson? - Tak, sir. - OK. Dzięki za telefon, Jim. Wracaj teraz do domu. - Proszę się nie bać, tak zrobię. - I popchnij jutro sprawę w telewizji ogólnokrajowej, jeżeli znajdziesz czas. - Dobra. Szczęśliwej podróży.

14 Annie spacerowała po peronie na dworcu kolejowym w York, wyglądając bardzo urzędowo w półdługiej granatowej spódniczce i marynarce ze srebrnymi guzikami oraz białej bluzce. Włosy ściągnęła bardzo mocno, co podkreśliło charakterystyczne, ciemne V na jej czole i uniosło do góry brwi. Tym razem jednak Banks uznał, że jest równie elegancki. Miał lekki, bawełniany letni garnitur i czerwono-szary krawat, przy czym zostawił sobie rozpięty górny guzik koszuli. - Wielki Boże - powiedziała Annie z uśmiechem. - Wyglądamy tak, jakbyśmy wymykali się na sekretną schadzkę. Banks zaśmiał się. - Jeśli do dobrze rozegrasz... Na stacji pachniało olejem silnikowym i sadzą pozostałą tu po czasach kolei parowej. Podmuchy sprężonego powietrza wydobywały się spod pociągów z ogłuszającym sykiem, a gołębie trzepotały skrzydłami pod wysokim sufitem. Zapowiedzi o opóźnieniach przyjazdów i odjazdów rozlegały się echem z głośników. Pociąg do Londynu wyruszył ze stacji tylko jedenaście minut po wyznaczonym czasie. Banks i Annie trochę rozmawiali, kołysani rytmicznym stukotem kół, i Banks przekonał się, że jeśli nawet wczoraj Annie miała mu coś za złe, to problem ten stracił na ważności. Udzielono mu wybaczenia. Annie zaczęła czytać „Guardiana”, którego kupiła w kiosku na stacji, a Banks wrócił do „Wstydliwych tajemnic”. Czytając poprzedniego wieczora w łóżku, zrezygnował z dalszej lektury „Cienia śmierci”, kiedy ówczesny inspektor Niven aresztował swego pierwszego podejrzanego ze słowami: „Ma pan prawo zachować milczenie. Jeżeli nie ma pan adwokata, zostanie on panu przydzielony z urzędu”. Tyle co do realistycznego przedstawienia procedur policyjnych. Wziąwszy pod uwagę, że była to jedna z pierwszych książek Vivian Elmsley, i uznawszy, że autorka zasługuje na drugą szansę, wziął się za „Wstydliwe tajemnice”, najnowsze dzieło Vivian, nie należące do serii, i z trudnością się od niego oderwał, żeby choć trochę się wyspać. Zasadnicza intryga obracała się wokół tego, co widywało się już wielokrotnie na ekranach telewizyjnych. Przebywający na wakacjach za granicą bohater opowieści

zostaje uwikłany w zatłoczonym barze w kłótnię z drugim mężczyzną. Próbuje załagodzić sytuację i w końcu wychodzi, ale mężczyzna ów podąża za nim na zewnątrz i atakuje. Ktoś jeszcze, całkiem nieznajomy, przychodzi mu na pomoc i, rozjątrzeni walką, zabijają napastnika. Ukrywają ciało i każdy idzie w swoją stronę, po czym cały incydent okrywa się mgłą zapomnienia. Wróciwszy do Anglii pierwszy z mężczyzn odnosi sukcesy w interesach, aż wreszcie znajduje się u progu bardzo obiecującej kariery politycznej. Dopóki nie pojawi się, jak łatwo przewidzieć, szantażysta. Co wtedy się stanie? Szantażowany zapłaci, czy też raczej zabije? Pomimo wątłości intrygi, „Wstydliwe tajemnice” okazały się fascynującym studium świadomości i charakteru. Z powodu sytuacji, w jakiej się znalazł główny bohater, musi on na nowo przeanalizować swoje dotychczasowe życie w odniesieniu do zbrodni, którą udało mu się ukryć, równocześnie niepokojąc się o to, czy zdoła sobie zapewnić jakąś przyszłość. W dodatku zabijanie nie przychodzi temu człowiekowi łatwo; jest ludzki, a co więcej, cechuje go głęboka wiara chrześcijańska. W pewnej chwili chce już wyznać wszystko i ponieść konsekwencje, co powinien był zrobić wiele lat temu. Ale też podoba mu się życie, jakie prowadzi. Niepozbawiony egoizmu, jest ambitny, lubi władzę i czuje, że mógłby zrobić wiele dobrego, gdyby zdobył odpowiednią pozycję. Musi też brać pod uwagę innych: rodzinę i pracowników, których utrzymanie od niego zależy. W kolejnych rozdziałach ze współczuciem, ale bez najmniejszej litości Vivian Elmsley odsłania duszę tego człowieka, obnaża jego moralne i duchowe dylematy i zacieśnia dookoła niego sieć. W swoim czasie Banks aresztował niejednego człowieka, który zabił, żeby zachować nieuczciwie zdobytą sławę lub majątek, albo jedno i drugie, ale rzadko spotykał osoby tak skomplikowane jak bohater stworzony przez Vivian Elmsley. Może po prostu nigdy się im zbyt dokładnie nie przyglądał. Sala przesłuchań to nie miejsce, gdzie zgłębia się cudze charaktery, a Banksowi bardziej zależało na wydobyciu przyznania się niż nawiązaniu znajomości. W tym właśnie punkcie prawdziwe życie i literatura rozchodzą się, pomyślał, jedno jest nieuporządkowane i niekompletne, a drugie uładzone i zamknięte. Banks skończył książkę tuż przed Peterborough. Annie miała zamknięte oczy i albo drzemała, albo medytowała. Patrzył przez okno na nieciekawy krajobraz swojego dzieciństwa: ceglaną fabrykę, szkołę z takiegoż budulca, połacie nieużytków pełne

chwastów i śmieci. Nawet wieża przepięknej normańskiej katedry wyłaniająca się zza centrum handlowego nie poprawiła mu humoru. Pociąg zatrzymał się z kwikiem hamulców. Oczywiście, w tamtych czasach wszystko to nie wydawało mu się takie beznadziejne; wyobraźnia nasycała każdy żałosny cal tej okolicy magicznymi znaczeniami. Nieużytki były polami bitew, gdzie miejscowi chłopcy odgrywali słynne batalie obu wojen, używając gałęzi drzew albo patyków zamiast strzelb, z zapałem przeszywając nieprzyjaciół zaimprowizowanymi bagnetami. Nawet kiedy Banks bawił się sam albo łowił ryby w rzece Nene, łatwo mu było uwierzyć, że jest rycerzem króla Artura na pełnej przygód wyprawie. Adam Kelly robił to samo w Hobb's End, kiedy świat jego imaginacji nagle stał się realny. Kiedy pociąg ruszył ze stacji, Banks pomyślał o swoich rodzicach, znajdujących się nie dalej niż o milę stąd. Popatrzył na zegarek. Mniej więcej w tej chwili jego matka powinna pić słabą kawę instant z nadmiarem mleka, czytając najnowszy magazyn dla kobiet, a ojciec odbywać poranną drzemkę, pochrapując lekko z nogami opartymi wygodnie o zielony, pokryty welurem puf i rozłożoną na kolanach gazetą. Niezmienny obyczaj. Zawsze tak robili od czasu, kiedy w 1982 roku ojciec został zwolniony ze stalowni, a matka była już za stara i zbyt spracowana, żeby sprzątać cudze mieszkania. Banks pomyślał, że rozczarowanie i rozgoryczenie zwichnęły ich życie, do czego, wraz z panią Margaret Thatcher, sam również się bez wątpienia przyczynił. Jednak ich niezadowolenie przeniosło się też na niego. Bez względu na to, jakie osiągał sukcesy, dla nich okazywały się niewystarczające. Nawet kiedy Banks „poprawił swój los”: miał pracę, stałe dochody i zapewniony awans, rodzice nie zaakceptowali jego wstąpienia do policji. Ojciec zawsze podkreślał, że między klasami pracującymi a siłami policyjnymi istnieje nieustająca sprzeczność. Kiedy podczas strajku w 1984 roku policja strajkowa drażniła górników, machając im przed oczyma zwitkami pięciofuntowych banknotów, otrzymanych za pracę w nadgodzinach, ojciec oskarżył Banksa, że „trzyma z wrogiem”, i próbował namówić go do rezygnacji. Nieważne, że Banks pracował wtedy w oddziale do walki z narkotykami w Londynie i nie miał nic wspólnego z wydarzeniami na północy. Dla ojca policjanci byli wyłącznie psami łańcuchowymi Maggie, wymuszającymi zastosowanie niepopularnej polityki rządowej, gnębicielami robotników. Matka Banksa bardziej interesowała się kwestiami rodzinnymi i opowiadała

historie o rozwodach wśród policjantów, które poznawała z plotek. Bez przerwy powtarzała mu, że zawód policjanta nie jest najlepszy, jeśli chce się założyć rodzinę. Nieważne, że rozstali się z Sandrą aż po dwudziestu latach małżeństwa - przez znaczną część czasu bardzo udanego - matka potraktowała to z wielką satysfakcją, gdyż uznała to za dowód, iż miała rację. I w tym leży główny problem, pomyślał Banks, patrząc, jak miasto zostaje w tyle. Nigdy nie mógł zrobić nic tak, jak należy. Kiedy dzieciom się coś nie powiedzie, rodzice zazwyczaj biorą ich stronę, ale gdy Banksowi przydarzało się coś nie tak, była to jego własna wina. Zawsze tak się działo, poczynając od czasów, kiedy przychodził ze szkoły z siniakami po bijatyce z kolegą: rodzice uznawali wtedy, że to on musiał zacząć, bez względu na stan faktyczny. Dla nich, gdyby zginął na posterunku, także byłoby jego własną winą. W jego rodzinie pod tym względem nie stosowano taryfy ulgowej. Mimo to, pomyślał, pewnie właśnie dlatego osiągnął tyle sukcesów zawodowych. Kiedy zajmował jeszcze niskie stanowisko, nigdy nie obwiniał swoich zwierzchników, jeżeli się coś nie powiodło, a teraz był nadinspektorem, odpowiadał za swoją grupę, wszystko jedno, czy w jej skład wchodzili Hatchely i Susan Gay, czy też Annie Cabbot. Jeżeli grupa zawiodła, było to jego niepowodzenie. Owszem, stanowiło to pewne obciążenie, ale też i dawało mu siłę. Na King's Cross jak zwykle panowało szaleństwo. Banks i Annie przedarli się przez tłum, przedostali przez labirynt wykładanych kafelkami, dudniących echem tuneli do Northern Line, i zdołali się wepchnąć do najbliższego pociągu metra jadącego w stronę Edgeware. W kilka minut później wysiedli na stacji Belsize Park, wspięli się na Rosslyn Hill i skręcili w boczną uliczkę, przy której mieszkała Vivian Elmsley. Banks znał trochę tę okolicę z czasów, kiedy pracował w Londynie, chociaż po Notting Hill on i Sandra mieszkali na południowym brzegu rzeki: w Kennington. Banks przypomniał sobie, że gdzieś tu przemieszkiwał niegdyś Keats; przy jednej z tych uliczek nieszczęśnik zakochał się w swojej sąsiadce, Fanny Brawne. W domofonie odezwał się kobiecy głos. Banks podał swoje stanowisko i sprawę, w której przybywa, po czym nastąpiła dłuższa przerwa, a potem głos powiedział z pewną rezygnacją: - Lepiej niech państwo wejdą. - Zabrzęczał automat odblokowujący zamek i Banks pchnął drzwi frontowe.

Weszli po pokrytych grubą wykładziną schodach na podest pierwszego piętra. Dom sprawiał wrażenie zadbanego: czuło się tu cytrynowy zapach środka czyszczącego, drewniane powierzchnie lśniły, a niedawno malowane ściany zdobiły obrazki przedstawiające martwe natury albo widoki na morze. Prawdopodobnie kosztowało to bajońskie sumy, ale Vivian Elmsley z pewnością mogła sobie na nie pozwolić. Kobieta, która otworzyła im drzwi, była wysoka i szczupła, wyprostowana jak struna, z siwym kokiem. Miała wysokie kości policzkowe, prosty nos z niedużym garbkiem i małe, wąskie usta. Jej niezwykłe, ciemnoniebieskie oczy, skośne prawie jak u Chinki, otaczała siateczka zmarszczek. Banks zrozumiał, co miała na myśli Elsie Patterson: jeżeli ktoś był choć trochę spostrzegawczy, to nigdy nie pomyliłby tych oczu. Kobieta miała na sobie strój do biegania: czarne, workowate spodnie od dresu i biały podkoszulek. Banks pomyślał, że chyba wszystko jedno, jak człowiek się ubiera, jeżeli ma przez cały dzień siedzieć w domu i pisać powieść. Niektórym to dobrze. Sprawiała wrażenie zmęczonej. Miała zapuchnięte oczy, a ich białka poznaczone były czerwonymi punkcikami popękanych naczynek. Wyglądała też na spiętą i podenerwowaną, jakby goniła resztkami sił. Mieszkanie było umeblowane spartańsko i nowocześnie, a chromy i szkło przydawały niedużemu pokojowi dziennemu wrażenia przestrzenności. Oprawiona reprodukcja wielkiego, żółtego kwiatu Georgii O'Keefe wisiała na ścianie nad gzymsem kominka. - Proszę usiąść. - Gestem wskazała Banksowi i Annie dwa jednakowe fotele z chromowanej stali i skóry, sama też usiadła, składając dłonie na kolanach. Wydawały się starsze od jej twarzy, chude i pokryte brązowymi, wątrobianymi plamami. Były też niezwykle duże jak na kobietę. - Muszę przyznać, że jestem dosyć przyzwyczajona do rozmów z policją zaczęła. - Ale zazwyczaj to ja zadaję im pytania. Czym mogę służyć? Banks przypomniał sobie procedurę policyjną w „Cieniu śmierci” i ugryzł się w język. Może kiedy pisała tę książkę, nie znała jeszcze żadnych policjantów. - Przede wszystkim - zapytał - czy jest pani Gwynneth Shackleton? - Byłam, ale zazwyczaj zwracano się do mnie „Gwen”. Vivian to moje drugie imię. Elmsley to pseudonim. Prawdę mówiąc, to nazwisko panieńskie mojej matki. Wszystko zostało załatwione najzupełniej legalnie. - Jestem tego pewien. Czy wychowała się pani w Hobb's End?

- Tak. - Czy zabiła pani Glorię Shackleton? Położyła sobie dłoń na klatce piersiowej. - Czy zabiłam Glorię? Ja? Co za pomysł? Oczywiście, że nie. - Czy Matthew, pani brat, mógł ją zabić? - Nie. Matthew ją kochał. Ona się nim zajmowała. Była mu potrzebna. Obawiam się, że trochę mnie pan przytłoczył, nadinspektorze. - Nie wątpię. - Banks rzucił okiem na Annie, która siedziała z notatnikiem na kolanach, zachowując nieprzenikniony wyraz twarzy. - Czy mogę zapytać, dlaczego nie zgłosiła się pani na nasz apel? - zapytał. Vivian Elmsley odczekała chwilę, zanim mu udzieliła odpowiedzi, jak gdyby chciała starannie ułożyć swe myśli, tak jakby czytała korektę maszynopisu. - Panie inspektorze - rzekła. - Przyznaję, że znam informacje o przebiegu śledztwa zarówno z prasy, jak i z telewizji, ale szczerze mówiąc, sądzę, że nie mam nic godnego uwagi do powiedzenia w tej sprawie. Jest ona dla mnie bardzo bolesna. Dlatego nie zgłosiłam się. - Niechże pani da spokój - odparł Banks. - Nie tylko mieszkała pani w Hobb's End podczas wojny i znała pani dobrze ofiarę, ale też była pani jej szwagierką. Nie może pani oczekiwać, że uwierzymy, iż nic pani nie wie na temat jej losów. - Możecie sobie wierzyć, w co chcecie. - Czy były panie ze sobą blisko? - Nie powiedziałabym. - Lubiła ją pani? - Nie znałam jej na tyle dobrze. - Były panie prawie w tym samym wieku. Musiały panie mieć ze sobą coś więcej wspólnego poza osobą pani brata. - Była ode mnie starsza. W tym wieku to spora różnica. Uważam też, że niewiele nas ze sobą łączyło. Zawsze lubiłam książki, a Gloria preferowała inne rozrywki. Tak jak wielu ekstrawertyków w rzeczywistości nie lubiła zdradzać swoich sekretów i w gruncie rzeczy należała do osób tajemniczych. - Czy często się widywałyście? - Sporo. Ale nie bez przerwy. Domek przy Moście znajdował się niedaleko sklepu. - Ale utrzymuje pani, że jej pani dobrze nie znała?

- Tak. Pan też pewnie ma kuzynów i krewnych, których nie zna dobrze, panie nadinspektorze. - Czy coś panie wspólnie robiły? - Na przykład, co? - Nie wiem. To co inne dziewczyny. Annie rzuciła mu spojrzenie, które poczuł, zanim je zauważył kątem oka. Do diabła, w tamtych czasach były dziewczynami. On był kiedyś chłopcem; zajmował się tym, czym inni chłopcy, i wcale nie zamierzał się tego wypierać. Vivian zacisnęła wargi, a potem wzruszyła ramionami. - To co inne dziewczyny? Pewnie tak. To samo, co wszyscy w tamtych czasach. Chodziłyśmy do kina i na tańce. - Tańce z amerykańskimi lotnikami? - Czasami. - Czy jacyś z nich się wyróżniali? - Sądzę, że zaprzyjaźniłyśmy się z paroma z nich podczas ostatniego roku wojny. - Czy pamięta pani ich nazwiska? - Raczej tak. A czemu pan pyta? - A takie imię jak „Brad”? Kojarzy się pani z kimś? - Brad? Tak, myślę, że on był jednym z nich. - Miał jakieś nazwisko? - Szikorsky. Nazywał się Brad Szikorsky. Banks odnalazł nazwisko na liście personelu Lasu Jarzębinowego, którą miał ze sobą. Bradford J. Szikorsky Jr. To musiał być ten. - A PX? Billy Joe? - Edgar Konig i Billy Joe Farrell. Oni również znajdowali się na jego liście. - Charlie? Vivian Elmsley pobladła i zaczął drgać jej jakiś mięsień na żuchwie. - Markelson - wyszeptała. - Charlie Markelson. Banks sprawdził ze swoją listą. - Charles Christopher Markelson? To on? - Charlie. Zawsze mówiono na niego Charlie. - Wszystko jedno.

- Skąd pan zna te nazwiska? Nie słyszałam ich od wielu lat. - Wszystko jedno, skąd je znamy. Dowiedzieliśmy się również, że Gloria miała romans z Bradem Szikorskym. Czy spotykała się z nim także po powrocie Matthew? Czy właśnie tak się to odbyło? - Nic o tym nie wiem. Nie mam pojęcia, do czego pan zmierza. Źle pana poinformowano, komisarzu. Gloria była żoną Matthew, czy był w kraju, czy nie. Tak, od czasu do czasu chodziłyśmy z tymi chłopcami do kina, może nawet i na tańce, ale to wszystko. Nie ma mowy o jakimkolwiek romansowaniu. - Jest pani pewna? - Oczywiście. - Jak zachowywała się Gloria pod nieobecność męża? - O co panu chodzi? - Kiedy sądziła, że nie żyje. Przecież w takim wypadku wszystko wyglądało inaczej, prawda? Nie można było powiedzieć, że przestała na niego czekać. Mogła mniemać, że go już nigdy nie ujrzy. Po odpowiednim okresie żałoby miała chyba prawo wrócić do życia towarzyskiego? A taka atrakcyjna kobieta jak ona musiała przyciągać mężczyzn. Vivian znowu milczała przez chwilę. - Gloria była bardzo towarzyska. Lubiła przyjęcia, grupowe wycieczki i temu podobne. Żyła powierzchownie. Ale zarazem zachowywała dystans. Poza tym nigdy do końca nie pogodziłyśmy się z tym, że Matthew mógłby nie żyć. Musi pan to zrozumieć, panie nadinspektorze: nigdy nie porzuciłyśmy nadziei do końca. Zawsze istniała możliwość, nadzieja, że wróci. I tak się właśnie stało. - Nie odpowiedziała pani na moje pytanie. Czy Gloria miała romans z Bradem Szikorskym, albo kimś innym? Odwróciła wzrok. - Nic o tym nie wiem. - A więc żyła jak zakonnica, chociaż wierzyła, że mąż zginął? - Tego nie powiedziałam. Nie szpiegowałam jej. To jej sprawa, co robiła za drzwiami swego domu. - A więc coś jednak robiła? - Powiedziałam: nie szpiegowałam jej. Przekręca pan moje słowa. - Jak zareagował Brad, kiedy Matthew wrócił do domu? - Skąd mam to wiedzieć? Dlaczego miałoby to mieć dla niego jakieś znaczenie?

- A jednak istnieje taka możliwość. Gdyby zakochał się w Glorii, a ona go odrzuciła na rzecz męża. Mógłby wpaść wtedy w gniew. - Czy sugeruje pan, że Brad zabił Glorię? - Vivian pociągnęła nosem. - To doprawdy żałosny pomysł. Banks pochylił się do przodu. - Ktoś to zrobił, pani Elmsley, a najbardziej oczywistymi podejrzanymi są Matthew, któryś z Amerykanów, Michael Stanhope i pani. - Bzdura. To musiał być ktoś nieznajomy. Mieliśmy ich wtedy sporo we wsi. - A Michael Stanhope? - Od dawna o nim nie słyszałam. Byli przyjaciółmi. I to wszystko. - Czy zdziwiłoby panią, gdyby się pani dowiedziała, że Gloria pozowała Stanhope'owi nago w roku 1944? - Owszem, i to bardzo. Wiedziałam, że Gloria nie krępowała się zbytnio nagością, chociaż niejedna osoba miała jej to za złe, ale nigdy nie widziałam żadnych dowodów na to, o czym pan mówi. - Następnym razem kiedy pojedzie pani do Leeds, proszę wpaść do galerii malarstwa, żeby zobaczyć ten obraz. Na pewno nigdy pani o nim nie opowiadała? - Zapamiętałabym to. - Czy Gloria miała romans z Michaelem Stanhope? - Nie przypuszczam. Był dla niej za stary. - A w dodatku był homoseksualistą? - Nie miałam o tym pojęcia. Jak już mówiłam, byłam wtedy bardzo młoda. A w tamtych czasach ludzie nie przechwalali się podobnymi rzeczami. - Opowiadała pani o swojej londyńskiej rodzinie? O swoim synu, Francisie? - Owszem, kiedyś mi o nim wspomniała. Ale powiedziała, że zerwała kontakty z jego ojcem, a przez to i z nim. - Mimo to mogli przyjechać, żeby ją ze sobą zabrać. Może broniła się, a wtedy ją zabił? Vivian potrząsnęła głową. - Jestem pewna, że o tym bym wiedziała. - Czy Matthew kiedykolwiek stosował wobec niej przemoc? - Nigdy. Matthew był zawsze bardzo delikatny i nie zmieniły tego nawet jego wojenne doświadczenia. - Głos jej zadrżał. Banks odczekał chwilę i odezwał się trochę łagodniej.

- Jest jedna rzecz, której za nic nie mogę zrozumieć - powiedział. - Chodzi mi o to: jak według pani wyglądały dalsze losy Glorii? Przecież nie myślała pani chyba, że nagle znikła z powierzchni ziemi? - Wtedy nie była to żadna tajemnica. Naprawdę. Wyjechała. Tak zawsze myślałam, dopóki nie znaleźliście szczątków. Jesteście pewni, że chodzi o Glorię? Banksa na chwilę ogarnęło powątpiewanie, ale postarał się tego nie okazywać. Jak dotąd nie udało się jeszcze zidentyfikować szkieletu ponad wszelką wątpliwość. Do tego potrzebny im jest Francis Henderson, żeby można było porównać DNA. - Jesteśmy pewni - powiedział. - Dlaczego miałaby wyjechać? - Bo miała już dosyć opieki nad Matthew w jego ówczesnym stanie. Bądź co bądź zrobiłaby to nie po raz pierwszy. Przecież zerwała wszelkie kontakty ze swoim londyńskim życiem przed wyjazdem do Hobb's End. Nie sądzę, żeby Gloria cechowała się szczególną odpornością psychiczną i wytrwałością. Fakt, pomyślał Banks. Jeżeli osoba potrafiła pożegnać się ze swoim dotychczasowym życiem, powiedział sobie, to mogła to zrobić po raz drugi. Tyle tylko, że Gloria Shackleton wcale tego nie uczyniła, napomniał się; została zamordowana i pogrzebana w Hobb's End. - Kiedy zniknęła? - zapytał. - Zaraz po Dniu Zwycięstwa w Europie. Mniej więcej jakiś tydzień potem. - Chyba pani rozumie, że nasze odkrycie rzuca największy cień na pani brata? Gloria została pochowana w komórce, należącej do Domku przy Moście. Matthew mieszkał tam w owym czasie. - Ale on nie zachowywał się gwałtownie. Nigdy taki nie był. Nigdy. - Wojna może zmienić człowieka. - Mimo to. - Czy często wychodził? - O co panu chodzi? - Po swoim powrocie. Czy często wychodził? Czy Gloria dużo przebywała sama w domu? - Bywał wieczorami w pubie „Pod Ćwiartką Barana”. Tak, od czasu do czasu zostawała sama. - Czy Gloria mówiła coś na temat swego odejścia? - Wspomniała o tym raz czy dwa, ale nie brałam tego na serio. - Dlaczego?

- Z powodu sposobu, w jaki o tym mówiła. Żartobliwie. Wie pan: „Któregoś dnia pojawi się mój książę. Wtedy zostawię wszystko i ucieknę, by żyć w wielkim bogactwie”. Gloria była marzycielką, panie komisarzu. Ja zaś, przeciwnie, zawsze należałam do realistek. - Sądzę, że nie jest to takie pewne - stwierdził Banks. - Biorąc pod uwagę pani zawód. - Może moje marzenia są bardzo realistyczne. - Może. Ale chociaż ona o tym napomykała, nie wierzyła pani, żeby rzeczywiście zamierzała odejść? - Nie. - W jakich okolicznościach się oddaliła? Czy widziała pani jej odjazd? - Nie. To miało miejsce w jednym z tych dni, kiedy pojechałam z Matthew do lekarza w Leeds. Gdy wróciliśmy do domu, jej już nie było. - Pani z nim pojechała? Dlaczego nie Gloria? Przecież wciąż była jego żoną? - A on nadał pozostał moim bratem. Tak czy owak, czasami mnie o to prosiła. To były jej jedyne chwile wytchnienia. Uważałam, że należy się jej trochę czasu dla siebie. - Czy wzięła ze sobą cokolwiek, kiedy odjechała? - Trochę ubrań, rzeczy osobiste. Nie miała wiele. - Ale zabrała ubrania? - Tak trochę. - To ciekawe. W co je spakowała? - W starą tekturową walizkę. Tę samą, z którą przyjechała. - Nie zostawiła kartki? - Nic takiego nie znalazłam. Jeżeli Matthew na coś natrafił, nigdy mi o tym nie napomknął. - A zrobiłby to? - Prawdopodobnie nie. Niechętnie się porozumiewał. Ze względu na jego stan nie można przewidzieć, jak by się zachował. - Zamordował? - Nie. Nie on. Już panu mówiłam, że był bardzo łagodny. Nawet okropne doświadczenia wojenne i choroba tego w nim nie zmieniły, chociaż wpłynęły na całą resztę. - Ale bez wątpienia brakowało niektórych rzeczy Glorii?

- Tak. - A pani była z Matthew w Leeds, kiedy ona wyjechała? - Tak. - A zatem odjechała bez pożegnania? - Czasami tak jest łatwiej. - Owszem. - Banks przypomniał sobie, że kiedy Sandra podjęła już swoją decyzję, zostawiła mu bardzo mało czasu na rozstanie. Umilkł na chwilę. - Pani Elmsley - powiedział - wiedząc to, co pani wie teraz, dlaczego pani sądzi, że nie było jej walizki i rzeczy? Gdzie pani zdaniem się one znalazły? - Nie mam pojęcia. Mówię panu to, co widziałam w owym czasie, co moim zdaniem się wydarzyło. Może ktoś je ukradł? Może spłoszyła włamywacza, a on ją zabił? - Czy to były szczególnie piękne stroje? Futra z norek? Albo jeden czy dwa diademy? - Proszę nie opowiadać nonsensów. - To nie ja opowiadam nonsensy. Widzi pani, rzadko się zdarza, żeby ludzie ginęli z powodu ubrań, zwłaszcza jeśli są one najzupełniej zwyczajne. - Może zabrano je z jakiegoś innego powodu. - Na przykład? - Żeby wydawało się, że wyjechała. - Ach. To rzeczywiście byłoby bardzo sprytne, prawda? Kto pani zdaniem uznałby, że warto zaryzykować stratę czasu na zakopywanie jej ciała w komórce? - Nie wiem. - Na pewno nie przypadkowy włamywacz. - Jak już mówiłam, ktoś mógł chcieć, żeby się wydawało, że wyjechała. - Ale komu to miałoby być potrzebne? A co ważniejsze: po co? - Żeby uniknąć podejrzeń. - Właśnie. I znowu znajdujemy się blisko domu, nieprawdaż? Po co starać się uniknąć podejrzeń, o ile nie ma się powodów, by sądzić, że padną one na nas? - Pańska wymowa mnie przerasta, panie nadinspektorze. - Ależ przecież pisuje pani powieści kryminalne. Czytałem jedną z nich. Proszę się ze mną nie bawić w kotka i myszkę. Wie pani dokładnie, o co mi chodzi. - Pochlebia mi pan, twierdząc, że czyta pan moje książki, ale obawiam się, że pańska opinia na temat moich zdolności umysłowych jest lekko przesadzona.

Banks westchnął. - Jeżeli ktoś bardzo się postarał, żeby wyglądało, że Gloria uciekła, powiedziałbym, że ten ktoś raczej nie był obcy ani też nie jest to przypadkowy włamywacz. Musiał to być ktoś, kto obawiał się, że podejrzenia mogą paść właśnie na niego lub na nią: Matthew, Brad Szikorsky albo pani. - No, ale to nie byłam ja. A Matthew nigdy by na nią nie podniósł ręki. - A zatem zostaje Brad Szikorsky. - Może. Chociaż wątpię. Teraz to już zresztą nieistotne. - Dlaczego? Pozwoliła sobie na lekki uśmieszek. - Bo Brad Szikorsky zginął jako kaskader na pustyni pod Los Angeles w 1952 roku. Ironia losu, prawda? Podczas wojny brał udział w nalotach na Europę i przeżył tylko po to, żeby znaleźć śmierć podczas kręcenia filmu wojennego siedem czy osiem lat później. - A Charles Markelson? - Charlie. On nie miał najmniejszego powodu, żeby skrzywdzić Glorię. Poza tym zginął podczas wojny. - Edgar Konig? Billy Joe Farrell? - Nie wiem, co się z nimi stało, panie komisarzu. To było bardzo dawno temu. Wiem tylko o Bradzie, bo czytałam o tym w gazecie. Przypuszczam, że powinien pan ich sam o to zapytać. To znaczy, jeżeli pan ich znajdzie. - O, zrobię to bez wątpienia, jeżeli żyją. Czy któryś z nich mógł mieć powody, by zabić Glorię? - Nic o tym nie wiem. Po prostu należeli do naszej paczki. Chociaż, o ile sobie przypominam, Billy Joe łatwo wpadał w gniew, a PX durzył się w Glorii. - Czy z nim chodziła? - Nie sądzę. Nie można było... on nie był... to znaczy, on sprawiał wrażenie bardzo młodego i nieśmiałego. - Czy zauważyła pani krew w Domku przy Moście po zniknięciu Glorii? - Nie. W takim wypadku nabrałabym podejrzeń i wezwałabym policję. Ale z drugiej strony, nie mogę powiedzieć, żebym szukała jakichś śladów. - Nawet małej plamki? Nic, co, patrząc wstecz, mogło być krwią? - Nic. Ale dlaczego pan sądzi, że zabito ją w Domku przy Moście? - To logiczny wniosek.

- Mogła zostać zabita na zewnątrz, na podwórku, albo nawet w komórce, w której znaleźliście jej szczątki. - Owszem - musiał przyznać Banks. - Mimo to sprawca o wszystko się dokładnie zatroszczył. Co działo się potem? - Nic. Żyliśmy dalej. Prawdę mówiąc, sami opuściliśmy wioskę w kilka tygodni później, gdyż otrzymaliśmy od kwaterunku przydział na domek w Leeds. - Wiem. Widziałem go. - Nie rozumiem, czemu się pan tak fatygował? - A więc twierdzi pani, że zupełnie nie ma pani pojęcia, co stało się z Glorią? - Absolutnie. Jak powiedziałam, po prostu uznałam, że miała już dość życia z Matthew - w jego ówczesnym stanie - więc uciekła i zaczęła od nowa. - Czy przyszło pani do głowy, że mogła uciec z Bradem Szikorskym, umówić się z nim na spotkanie w Ameryce, albo coś podobnego? W końcu 448 Grupa Bombowa opuściła Anglię mniej więcej w tym samym czasie. - Mogło mi to przemknąć przez myśl. Zawsze wydawało mi się możliwe, że znalazła się w Ameryce. - Czy nie zdziwiło pani, że nigdy nie dała o sobie znać? - Owszem. Ale nic na to nie mogłam poradzić, skoro chciała zniknąć, przecinając wszystkie więzy. Jak już mówiłam, zrobiła coś podobnego i wcześniej. - Czy kiedykolwiek próbowała ją pani odnaleźć? - Nie. - A ktoś inny? - Nic o tym nie wiem. - A Matthew? - Co, Matthew? - Czy pani go zabiła? - Nie. Popełnił samobójstwo. - Dlaczego? - Nie miało to nic wspólnego ze zniknięciem Glorii. Był chory, w depresji, cierpiał. Robiłam, co mogłam, ale w końcu okazało się to bezużyteczne. - Zastrzelił się, prawda? - Tak. - Przy użyciu automatycznego Colta 45? - Naprawdę? Niestety mało wiem na temat broni.

- Skąd wziął pistolet? - Pistolet? Nie rozumiem. - To proste pytanie, pani Elmsley. Skąd Matthew wziął broń, z której się zastrzelił? - Zawsze ją miał. - Zawsze? Od kiedy? - Nie wiem. Chyba od czasu, gdy wrócił z wojny. Nie pamiętam, kiedy widziałam ją po raz pierwszy. - Z japońskiego obozu jenieckiego? - Tak. Banks wstał i pokręcił głową. - Coś nie w porządku, panie nadinspektorze? - spytała Vivian, skubiąc fałdę skóry na szyi. - Wszystko - odparł Banks. - Nic z tego, co pani mówi, nie ma najmniejszego sensu. Proszę to jeszcze raz przemyśleć, dobrze? Twierdzi pani, że była pani przekonana, iż Gloria po prostu zwinęła manatki i odjechała bez pożegnania, zabierając ze sobą trochę ubrań i rzeczy osobistych w tekturowej walizce. Jeśli to prawda, w takim razie ktoś, kto ją zabił, musiał spakować walizkę i albo ją wynieść ze sobą, albo gdzieś zakopać, żeby się wydawało, że jej właścicielka uciekła. Potem, pięć lat później, pani brat, Matthew, zastrzelił się z pistoletu należącego do służbowego wyposażenia wojsk amerykańskich, który tak po prostu przywiózł sobie z japońskiego obozu jenieckiego. Pisuje pani powieści kryminalne. Proszę rozważyć, czy pani bohater, nadinspektor Niven, by w to uwierzył. Proszę też pomyśleć, czy daliby temu wiarę pani czytelnicy. - Sięgnął do kieszeni. - Oto moja wizytówka. Chciałbym, żeby się pani poważnie zastanowiła nad naszą rozmową. Wrócimy. I to niedługo. Proszę się nie fatygować, sami znajdziemy drogę do wyjścia.

Kiedy znaleźli się na rozgrzanej ulicy, Annie odwróciła się do Banksa, gwizdnęła i spytała: - O co w tym wszystkim chodziło? - W czym „wszystkim”? - Kłamała. Chyba to zauważyłeś. - Oczywiście. - Banks spojrzał na zegarek. - Masz ochotę coś zjeść? - Jasne. Umieram z głodu.

Znaleźli niedużą knajpkę i usiedli w ogródku. Annie zamówiła grecką sałatkę, a Banks włoską wędzoną szynkę prosciutto Z wędzonym serem provolone i kanapkę z czerwoną cebulą. - Ale dlaczego kłamała? - spytała Annie, kiedy już zasiedli nad jedzeniem. - Nic z tego nie rozumiem. Banks spędził muchę ze swojej kanapki. - Ochrania siebie. Albo kogoś innego. - Wiemy już, jak wygląda - powiedziała Annie. - Moim zdaniem była wystarczająco wysoka i silna, żeby zabić i pogrzebać Glorię. Przynajmniej pięćdziesiąt lat temu. Zauważyłeś, jakie ma ręce? - Tak. A Gloria Shackleton była drobniutka. - Więc co teraz wiemy? - Nic - odparł Banks. - Zostawimy ją we własnym sosie przez noc i spróbujemy jeszcze raz jutro rano. Odnoszę wrażenie, że ma to i owo na sumieniu. Widać było, że toczy jakąś wewnętrzną walkę. Jeśli się nie mylę, goni resztkami sił. To zadziwiające, jak poczucie winy potrafi nie dać zasnąć aż do białego rana. Ona chce wyznać prawdę, ale ma jeszcze kilka rzeczy, które musi rozważyć, ustalić sama ze sobą; nie jest pewna, jak to rozegrać. Zupełnie jak pewien bohater z jej książki. - Tej, którą czytałeś w pociągu? - „Wstydliwe tajemnice”? Tak. - I co w końcu zrobił? Banks uśmiechnął się i przyłożył palec do ust. - Zdradziłbym tajemnicę. Nie chcę ci psuć lektury. Annie stuknęła go pięścią w ramię. - Świnia. A co zrobimy teraz? - Vivian Elmsley nie ucieknie. Jest na to za stara i zbyt zmęczona. Po za tym, nie miałaby dokąd. Najpierw spróbujemy odnaleźć Francisa Hendersona. - A potem? - Jeżeli nie masz nic przeciw, chciałbym pojechać do Bethnal Green i spotkać się z synem. Gra tam ze swoją grupą. Musimy omówić sobie parę spraw. - Oczywiście, rozumiem. Ja chyba pójdę do kina. Co zrobimy później? - Pamiętasz, że czeka nas tajemna schadzka? Annie kiwnęła głową. - Nie wiem, czy wciąż jesteś tym zainteresowana, ale znam pewien dyskretny

hotelik w okolicy Bloomsbury. Jest piątek. Nawet komisarze policji mają czasami prawo skończyć pracę w ustalonych godzinach. Pozwolimy Vivian Elmsley przespać się z problemem. O ile zdoła. Annie zarumieniła się. - Nie wzięłam szczoteczki do zębów. Banks roześmiał się. - Kupię ci nową. - Ostatni z rozrzutników. - Odwróciła się do niego, a w kąciku jej ust czaił się uśmiech. - Nie mam też koszuli nocnej. - Nie martw się - odparł Banks. - Nie będzie ci potrzebna.

15 Podczas następnych kilku tygodni, kiedy opłakiwałam Charliego, nie zauważyłam poprawy stanu Matthew. Zamieszkał w Domku przy Moście z Glorią. Nie sądzę, żeby cokolwiek to dla niego znaczyło, gdzie jest, jeżeli w ogóle sobie z tego zdawał sprawę, pod warunkiem, że zaspakajano jego podstawowe potrzeby. Każdego dnia przychodziłam, aby z nim trochę posiedzieć, mówić do niego, chociaż nigdy nie odpowiadał i nie zawsze dawał poznać, że cokolwiek słyszy; po prostu patrzył tym swoim intensywnym spojrzeniem do swego wnętrza, jakby oglądał grozę i cierpienia, których my nie potrafiłyśmy sobie wyobrazić w najgorszych koszmarach sennych. Londyński doktor dotrzymał słowa i wkrótce zapisaliśmy Matthew do doktora Jenningsa, psychiatry zatrudnionego na uniwersytecie w Leeds. Miał gabinet w jednym z tych wielkich starych domów przy malej uliczce za campusem, domów, w których przed pierwszą wojną światową mieszkały liczne, bogate rodziny ze służbą. Raz na tydzień albo ja, albo Gloria zabierałyśmy Matthew na wizytę, spędzałyśmy godzinę, wędrując po sklepach, a potem wracałyśmy po niego i wiozłyśmy do domu. Po trzeciej wizycie doktor Jennings przyznał mi w zaufaniu, że zwykłe metody nie przynoszą większego sukcesu i że pomimo istniejących trudności rozważa zastosowanie narkoanalizy. Matthew nie sprawiał żadnego kłopotu, po prostu był nieobecny duchem. Nabrał jednak zwyczaju chodzenia co wieczór „Pod Ćwiartkę Barana” i samotnego popijania w kącie aż do zamknięcia. Przyjaciele i sąsiedzi, którzy go znali, z początku podchodzili do niego i zagadywali, ale wkrótce nawet ci, co go najbardziej lubili, dali mu spokój. Od czasu do czasu miał nagle ataki gniewu i wtedy tłuki kufel albo kopal krzesło. Jednak zdarzały się rzadko i rychło mu przeszły. Gloria dała mi klucz, więc mogłam wpadać do Domku przy Moście, ilekroć miałam wolną chwilę. Zwalniała się z farmy tak często, jak tylko możliwe, oczywiście, ale potrzebowała pieniędzy, a nie sądzę, żeby była w stanie wytrzymać przebywanie z Matthew przez całą dobę na okrągło. Trudno było uwierzyć, że po tak długim czasie wojna się wreszcie kończyła, chociaż czuć już było w powietrzu zwycięstwo. Amerykanie przekroczyli Ren, tak samo jak generał Montgomery. Rosjanie otoczyli Berlin. W kwietniu i maju

zaczęliśmy słyszeć pierwsze pogłoski o obozach koncentracyjnych i zbrodniach wojennych w skali, o której zaledwie napomykano rok wcześniej, mówiąc o Lublinie. Gazety nie bardzo wiedziały, jak opisywać to, co armie wyzwoleńcze odkryły w miejscach takich, jak Bergen-Belsen albo Buchenwald. Poza tym, że czytało się o kanibalizmie Japończyków i potwornych torturach, jakie zadawali więźniom takim jak Matthew, dowiadywaliśmy się też o niemieckich obozach, gdzie setki tysięcy ludzi, a przynajmniej wtedy ograniczano się do takich liczb, było rozstrzeliwanych, głodzonych, bitych i poddawanych eksperymentom medycznym. Razem z naszymi prywatnymi stratami, takimi jak śmierć Charliego i zniszczone zdrowie Matthew, było tego wszystkiego za wiele do ogarnięcia. Nie sądzę, żebyśmy nawet tego próbowali. Odcierpieliśmy pięć lat strachu i wyrzeczeń i niech nas diabli, jeśli mamy zostać pozbawieni naszej wielkiej radości, kiedy się to wszystko skończy.

Banks wszedł do wielkiego, mrocznego jak pieczara wiktoriańskiego pubu, pełnego przydymionego i trawionego szkła, mosiądzu i luster. W jakiś sposób zdołał on przetrwać naloty w czasie wojny w odróżnieniu od reszty wschodniego Londynu. Wieloletni osad dymu papierosowego nadał wysokiemu sufitowi i ścianom barwę brązową. Nie było to daleko od Mile End, gdzie urodziła się Gloria Shackleton. Banks wyobraził sobie, że mogła nawet kiedyś tu bywać, chociaż wydało mu się to mało prawdopodobne. Poza wyjątkowymi sytuacjami lub ważnymi okazjami, ludzie trzymali się wtedy bardzo blisko domu, wypuszczając się najwyżej o kilka ulic dalej. Odwiedzili z Annie Dulwich, żeby zobaczyć się z Francisem Hendersonem, ale okazało się, że nie ma go w domu. Sąsiadka powiedziała im, że jej zdaniem pojechał na wakacje, bo odwołał dostarczycieli mleka i gazet. Banks wsunął swoją wizytówkę z krótką notatką do skrzynki na listy i zaprzestał dalszych prób. Co miałby zrobić więcej? O ile wiedział, Francis Henderson nie popełnił żadnego przestępstwa... a jeśli tak, to nie miało ono nic wspólnego ze sprawą Glorii Shackleton. Chciał spotkać się z Francisem przede wszystkim z ciekawości, żeby przekonać się, jaki jest, i dowiedzieć się, czy cośkolwiek wie, ale nie potrafiłby uzasadnić konieczności zorganizowania obławy. DNA przydałoby się, ale nie było niezbędne. Było wpół do szóstej, a grupa miała zaczynać o szóstej, żeby przyciągnąć ludzi, którzy właśnie wyszli z pracy. Co prawda nikt z obecnych w pubie gości nie wyglądał

zdaniem Banksa na kogoś, kto właśnie opuścił biuro, ale mogli być to studenci albo kurierzy rowerowi. Brian stał na niskiej, drewnianej scence razem z innymi, szykując sprzęt. Może i zarabiali pieniądze, ale jak na razie nie stać ich było na ekipę pomocy technicznej. Ogromne kolumny nieco zaniepokoiły Banksa. Kochał muzykę i zdawał sobie sprawę, że rock czasami zyskuje, kiedy gra się go bardzo głośno, ale lękał się głuchoty nawet bardziej niż utraty wzroku. W czasach kiedy mieszkał na Notting Hill, chodził na koncerty prawie wszystkich ważniejszych grup: The Who, Led Zeppelin, Pink Floyd, Jimi Hendrixa, The Doors... i kilka razy zdarzyło mu się, iż następnego dnia budził się z brzęczeniem w uszach. Brian pomachał do niego. Sprawiał wrażenie lekko stremowanego, ale tego się można było spodziewać; bądź co bądź był ze swoimi kolegami, a tymczasem na ich występie pojawił się jego stary. Z pewnością będą się z niego podśmiewać. Przedstawił Banksa Andy'emu, grającemu na instrumentach klawiszowych, basiście imieniem Jamisse, który pochodził z Mozambiku, i perkusiście, Alemu. Banks nie wiedział, czy Brian poinformował ich, iż ojciec jest detektywem. Przypuszczał, że pewnie nie. Mogli mieć przy sobie trawę, a Brian nie chciałby alienować się od kolegów. - Muszę nastroić instrument - powiedział Brian. - Potem przyjdę do ciebie. OK? - Jasne. Piwo? - Chętnie. Banks kupił dwa piwa w barze i znalazł pusty stolik pośrodku sali. Od czasu do czasu ze wzmacniacza wydobywał się pisk wywołany przez sprzężenie zwrotne, Ali uderzał w mały bęben albo Jamisse szarpnął strunę basu. Za kwadrans szósta Brian, najwyraźniej w końcu zadowolony z jakości dźwięku, odłączył się od kolegów i podszedł do ojca. Banks do tej pory nie zdawał sobie sprawy, jak bardzo się zmienił jego syn. Brian miał na sobie powycierane dżinsy, adidasy i gładki podkoszulek. Zapuścił swoje ciemne, proste włosy, a podbródek pokrywał mu trzy- czy czterodniowy zarost. Był wysoki, liczył sobie kilka cali więcej niż pięć stóp i dziewięć cali Banksa, a jego chudość powodowała, że sprawiał wrażenie jeszcze wyższego. Usiadł i podrapał się w policzek, unikając spojrzenia Banksa. Ten zaś nie chciał od razu wchodzić w sam środek problemu. Ostatnią rzeczą, jakiej pragnął, była kolejna kłótnia. - Bardzo jestem ciekaw - powiedział, wskazując głową na scenę. - Nie słyszałem, jak grasz od czasu, kiedy ćwiczyłeś w domu. Brian zdziwił się.

- To było całe wieki temu, tato. Mam nadzieję, że od tamtego czasu jestem o wiele lepszy. - Ja też. - Banks uśmiechnął się. - Na zdrowie. - Stuknęli się kuflami, a Banks zapalił papierosa. - Wciąż się nie możesz odzwyczaić? - odezwał się Brian. Banks kiwnął głową. - Niestety. Ale bardzo się ograniczam. Jaki rodzaj muzyki gracie? - Musisz poczekać, a sam się przekonasz. Nie potrafię tego opisać. - Bluesa? - To niezupełnie blues, nie. Tak grałem z grupą, do której należałem kilka lat temu. Rozpadliśmy się. Konflikt osobowości. Solista uważał, że jest Robertem Plantem. - Robertem Plantem? Nie przypuszczałbym, że o nim w ogóle słyszałeś. - Jak to? Przecież zawsze puszczałeś „Stairway to Heaven”, o ile nie grałeś tych cholernych oper. W pełnej wersji. - Uśmiechnął się. - Nic takiego sobie nie przypominam - poskarżył się Banks. - Tak czy owak, kto pisze wasze utwory? - Tak naprawdę, to wszyscy razem. Ja robię większość tekstów, a Jamisse większość muzyki. Andy zna nuty, więc robi aranżację i tak dalej. Mamy też kilka przeróbek. - Czy jest wśród nich coś, co mógłby rozpoznać ktoś tak zgrzybiały jak ja? Brian roześmiał się. - Jeszcze się zdziwisz. No, muszę już lecieć. Poczekasz trochę? - Jak długo trwa pierwsza część? - Mniej więcej czterdzieści pięć minut. Banks zerknął na zegarek. Szósta. Ma jeszcze dużo czasu. Do stacji Central Line jest tylko parę kroków i żeby dotrzeć do Leicester Square, potrzeba mu mniej niż godzinę. - Mogę zostać do ósmej - powiedział. - Super. Brian wrócił na scenę, gdzie wszystko wydawało się już gotowe. Pub zapełniał się teraz szybko, a do Banksa dosiadła się para młodych ludzi. Dziewczyna miała kruczoczarne włosy, bardzo jasny makijaż i kolczyk w górnej wardze. Czy ona jest zwolenniczką stylu gotyckiego? zastanawiał się Banks. Ale jej chłopak wyglądał

bardziej na bitnika ze swoim beretem i kozią bródką, a grupa Briana nie grała muzyki gotyckiej. Kiedyś łatwo było dopasować strój do muzyki: kurtki typu parka i skutery łączyły się z The Who i The Kinks; żelowane włosy, skórzane kurtki i motocykle z Eddie Cochranem i Elvisem; fryzury z grzywką i czarne koszulki polo z Beatlesami. A potem farbowane koszulki w koliste wzory i długie włosy z Pink Floydami i The Nice, golone głowy, szelki i martensy z The Specials, podarte ubranie i irokezy z Sex Pistols i The Clash. Teraz jednak wszystkie style wydawały się współistnieć. Banks widywał dzieciaki w koszulkach „tie-dye” równocześnie ostrzyżone na skinheadów, albo w skórzanych kurtkach i z długimi włosami. On sam miał strój niepasujący do reszty, chociaż już dawno temu schował krawat do kieszeni, ale nie zabrał ze sobą innego ubrania. Może po prostu zaczyna się starzeć. Zanim się spostrzegł, zespół zaczął grać. Brian miał rację: trudno było określić, jaki to gatunek muzyki. Miała coś z bluesa, gdyż zawierała w sobie wariacje na temat kanonu dwunastotaktowego z jazzowym rytmem. Wokół tego krążyły upiorne dźwięki instrumentów klawiszowych Andy'ego, a gitara Briana przecinała rytm czysto jak dzwon. Kiedy grał solówkę, co wyszło mu znakomicie, jego dźwięk przypominał Banksowi skrzyżowanie wczesnego Jeny Garcii i Erica Claptona. Nie chodziło o to, że Brian dorównywał techniką któremukolwiek z nich, ale ich echa były obecne w jego dźwięku i frazowaniu i potrafił wydobyć takie same słodkie, udręczone tony ze swojej gitary. W każdym kawałku robił coś nieco innego niż w poprzednim. Sekcja rytmiczna była świetna: oczywiście doskonale trzymali rytm, ale tak Jamisse, jak Ali byli twórczymi muzykami, którzy podgrywali do siebie nawzajem i lubili sprawiać niespodzianki. W muzyce tej istniał też element improwizacji jazzowej, ale przystępnej, popularnej. W kilku melodiach towarzyszył im saksofon sopranowy. Banks uznał, że jego ton jest zbyt szorstki, a styl zbyt staccato, ale dodanie tego instrumentu było dobrym pomysłem, tylko należy znaleźć lepszego muzyka. Zrobili przerwę, a Brian pochylił się do mikrofonu. - Ten kawałek jest dla pewnego starszawego faceta, którego zauważyłem na sali - powiedział, patrząc prosto na ojca. Dziewczyna z kolczykiem w wardze spojrzała na Banksa, marszcząc brwi, a on poczuł, że się czerwieni. Bądź co bądź był jedynym starszawym facetem wśród tej widowni. Dopiero po kilku chwilach Banks rozpoznał melodię, tak bardzo grupa zmieniła

jej rytm i tempo i tak odmiennie od oryginału brzmiał płaczliwy, cienki głos Briana, ale niebawem Banks stwierdził, że jest to przeróbka jednej z jego ulubionych piosenek Dylana: „Love Minus Zero/No Limit”. Tym razem melodia kołysała się do rytmów Afro połączonych z odrobiną reggae. Organy Andy'ego dominowały, a liryczne i delikatne solo gitarowe Briana posyłało delikatne falki od linii melodycznej. Mroczny tekst Dylana w niczym nie przypominał słów piosenek autorstwa Briana, w większości prostych kawałków o cierpieniach młodości, pożądaniu, alienacji i problemach społecznych, ale mimo to przemówił on do Banksa tak samo jak wiele lat temu, gdy słyszał go po raz pierwszy w radio. Zanim melodia skończyła się, Banks czuł, że coś ściska go w gardle, a łzy szczypią w oczy. Zapalił kolejnego papierosa, czwartego w tym dniu. Nie tylko dlatego poddał się fali uczuć, że to jego syn znajdował się na scenie i potrafił coś z siebie dać, ale też i ze względu na to, że piosenka ta przypomniała mu Jema. Po śmierci Jema nikt nie przyszedł do wynajmowanego pokoju po jego rzeczy. Gospodarz, który preferował raczej trochę ludowy styl skiffle z wcześniejszego dziesięciolecia niż rock z lat sześćdziesiątych, pozwolił Banksowi zabrać małe pudełko longplayów. Interesował się raczej Haroldem Robbinsem niż Baba Ram Dassem, więc wyraził też zgodę, by Banks wziął książki. Banks i Jem często słuchali razem „Bringing It All Back Home” i kiedy wyjął tę płytę, żeby zagrać ją ku pamięci Jema, znalazł w okładce list. Był on zaadresowany do Jeremy Hyltona na adres w Cambridge. W pierwszej chwili Banks nie zamierzał go czytać, chcąc uszanować tajemnice przyjaciela, ale jak zwykle ciekawość zwyciężyła. Stempel na kopercie wskazywał, że list napisano pięć lat temu. Banks wiedział, że Jem jest od niego starszy, ale nie miał pojęcia, o ile. List był bardzo krótki.

Drogi Jeremy, Piszę na adres twoich rodziców, bo wiem, że wrócisz do domu na Zielone Świątki, a mnie już tu nie będzie, kiedy się pojawisz z powrotem. Bardzo mi przykro, ale próbowałam ci wiele razy powiedzieć, że nie pasujemy do siebie, lecz ty nigdy nie chciałeś mnie słuchać. Wiem, że to tchórzostwo, i wiem, że cię to zaboli, ale nie chcę tego dziecka, a chodzi o moje ciało i zobowiązanie na całe życie. Znalazłam bardzo dobrego lekarza i nie musisz się o mnie martwić. Mam też pieniądze, więc nic od ciebie nie potrzebuję. Po zabiegu wyjadę na dłużej, dlatego nie próbuj mnie szukać. Bardzo mi przykro, Jeremy, naprawdę, ale między nami wszystko popsuło się już

przed moją ciążą, sam to chyba wiesz. Nie mam pojęcia, jak mogłeś myśleć, że urodzenie dziecka nas ze sobą zbliży. Przepraszam. Clara

Banks pamiętał swoje zdziwienie i niepokój, jaki obudził w nim ten list. Jem nigdy nie wspominał dziewczyny imieniem Clara ani też nie mówił, gdzie mieszkają jego rodzice i co robią. Spojrzał na adres: Crowt Wynde. Wyglądało to dosyć snobistycznie. Nie miał pojęcia, z jakiego środowiska wywodził się Jem; miał neutralny akcent i nigdy nie opowiadał o czasach swojego dorastania. Był bez wątpienia wykształcony, oczytany i otworzył przed Banksem cały świat literatury, od Kerouaca i Ginsberga po Hessego i Sartre'a, ale nigdy nie wspominał, że był na uniwersytecie. W gruncie rzeczy wszyscy wtedy czytali takie książki; nie trzeba było wykładów na wyższej uczelni, żeby przeczytać „W drodze” albo „Skowyt”. Kiedy Banks przetrawił informacje z listu, zapisał sobie adres. Zdecydował, że pojedzie zobaczyć rodziców Jema. Przynajmniej chciał złożyć im kondolencje. W Londynie czuł się bardzo samotny, a byłoby znacznie gorzej, gdyby nie rozmowy z Jemem, wspólnie słuchana muzyka i ciepło maleńkiego pokoiku przyjaciela. Song skończył się, a aplauz widowni wyrwał Banksa z zadumy. - To było niesamowite - powiedział chłopak siedzący obok niego. Czarnowłosa dziewczyna kiwnęła głową i popatrzyła ze zdziwieniem na Banksa. - Nie przypuszczam, żeby sami to napisali. Banks uśmiechnął się do niej. - To Bob Dylan - powiedział. - Ach, tak, rzeczywiście. Wiedziałam. Potem grupa zagrała jedną z piosenek Briana, utrzymany w żywym rytmie utwór rockowy o stosunkach rasowych. To stanowiło koniec pierwszej części, Grupa przyjęła oklaski, a potem Brian przyszedł do Banksa. Ten kupił dla nich obu jeszcze po kuflu piwa. Para przy stole zapytała Banksa, czy mógłby dla nich zatrzymać miejsca, i poszli porozmawiać z jakimiś znajomymi w drugim końcu sali. - To było świetne - powiedział Banks. - Nie wiedziałem, że lubisz Dylana. - Wcale za nim tak naprawdę nie przepadam. Wolę The Wallflowers. Do szalu mnie doprowadzało, kiedy byłem mały, a ty puszczałeś go bez przerwy. Ten jego jęczący głos i ta cholerna harmonijka. Ta akurat piosenka ma bardzo przyjemną budowę, łatwą do dekonstrukcji.

Banks poczuł rozczarowanie, ale nie pokazał tego po sobie. - Twoje też mi się podobały - powiedział. Brian odwrócił oczy. - Dzięki. Nie ma powodu, żeby to dłużej odwlekać, pomyślał Banks, biorąc głęboki wdech. Wkrótce zespół zacznie znowu grać, a nie wiadomo, kiedy trafi mu się następna okazja, żeby porozmawiać z synem. - Słuchaj - powiedział. - Wracając do naszej rozmowy telefonicznej. Jestem rozczarowany, rzecz jasna, że tak, ale to twoje życie. Jeśli myślisz, że powinieneś spróbować tego, to ja z pewnością nie będę się sprzeciwiał. Brian spojrzał Banksowi w oczy, a jemu wydało się, że zobaczył we wzroku syna ulgę. A więc jego aprobata jednak się liczy. Poczuł dziwną radość, a zarazem beztroskę. - Naprawdę? Banks kiwnął głową. - To było po prostu beznadziejne, tato. Masz rację, schrzaniłem sprawę i przepraszam, jeżeli cię to zmartwiło. Ale stało się tak tylko częściowo z powodu zespołu. Nie pracowałem należycie w zeszłym roku, bo wszystko mnie tam okropnie nudziło. Mam szczęście, że w ogóle dostałem tę tróję. Banks czuł dokładnie to samo na swoich studiach ekonomicznych... nudę... więc trudno mu było teraz wygłaszać kazania. Mógłby, ale tym razem udało mu się uciszyć głosy własnych rodziców. - Powiedziałeś już matce? Brian odwrócił oczy i pokręcił głową. - Wiesz, że musisz to zrobić - stwierdził Banks. - Zostawiłem jej wiadomość na sekretarce. Nigdy jej nie ma w domu. - Musi chodzić do pracy. Może po prostu wybierz się kiedyś do niej w odwiedziny. Nie mieszka przecież daleko. Brian milczał przez pewien czas. Pokręcił piwem w kuflu, odgarnął sobie włosy. W pubie panował ruch i gwar. Banks zdołał skupić się i odciąć od brzmiących dookoła głosów i śmiechów. Liczyli się tylko oni dwaj, jakby znaleźli się na oświetlonej reflektorem wysepce, a reszta świata stanowiła tylko daleki szum. - Brian? Coś jest nie tak? - Nie, nic.

- Mów. Brian upił piwa i wzruszył ramionami. - To naprawdę nic ważnego. Chodzi mi o tego Seana. Brian poczuł mrowienie w karku. - Co takiego? - To szuja. Traktuje mnie jak małego chłopca. Ilekroć tam wpadam, nie może się doczekać, aż sobie pójdę. Cały czas klei się do mamy. Tato, dlaczego nie możecie być znowu razem? Dlaczego nie może być tak jak dawniej? - Popatrzył na Banksa, marszcząc brwi, a w oczach błysnęły mu łzy gniewu i cierpienia. To nie był już ten swobodny, utalentowany młodzieniec; na chwilę wrócił mały chłopiec, który stracił rodziców i jedyne bezpieczne miejsce na ziemi. Banks przełknął ślinę i sięgnął po następnego papierosa. - To nie jest takie łatwe - powiedział. - Myślisz, że nie chciałem? - Chciałeś? - Wiele się zmieniło. - Chcesz powiedzieć, że masz nową kobietę? Banks nie potrafił sobie wyobrazić więcej jadu w głosie niż w tym, co usłyszał od Briana. - Nie o to chodzi - powiedział. - Twoja matka wyraziła się dosyć jasno, i to niejeden raz, że nie chce, żebyśmy byli razem. Próbowałem. Z początku miałem nadzieję, ale... Co jeszcze mogę zrobić? - Bardziej się postarać. Banks pokręcił głową. - Nie wiem - rzekł. - Do tego potrzeba dwojga, a ja nie otrzymuję od niej najmniejszej zachęty. Chyba już dałem za wygraną. Przykro mi z powodu Seana. Szkoda, że się nie polubiliście. - To gnida. - Hmm, tak... Słuchaj, kiedy będziesz miał wolną chwilę, wpadłbyś może do Gratly? Mógłbyś mi pomóc przy odnawianiu domku. Nawet go jeszcze nie widziałeś. Moglibyśmy zrobić kilka pieszych wycieczek. Tak jak dawniej. Do Semerwater? Langstrothdale? Hardraw Force? - Nie wiem - powiedział Brian, odgarniając sobie włosy z twarzy. - W najbliższej przyszłości będziemy bardzo zajęci. - Kiedy zechcesz. Nie proszę cię, żebyś podał mi konkretny termin. To taka

luźna propozycja. OK? Brian popatrzył na niego znad swego piwa i uśmiechnął się trochę krzywo, co Banksowi zawsze przypominało jego własnego ojca. - OK - rzekł Brian. - Chętnie. Umowa stoi. Jak tylko trafi mi się kilka dni przerwy, zapukam do twoich drzwi. Jęk gitary basowej i łoskot bębna przedarły się przez panujący zgiełk, stanowiąc jakby echo tego, co powiedział Brian. Chłopiec podniósł głowę. - Muszę już iść, tato - powiedział. - Będziesz później? - Chyba nie - odparł Banks. - Mam coś do zrobienia. Posiedzę jeszcze trochę, ale może będę musiał wyjść, zanim skończycie. Ale cieszę się, że się zobaczyliśmy. I nie zapominaj o mnie. Pamiętaj o mojej propozycji. Wolne łóżko czeka na ciebie, ilekroć mnie zechcesz odwiedzić. - Dzięki, tato. Jak to mówią? „Dom to jest miejsce, gdzie zawsze jesteś u siebie”. Chciałbym wiedzieć, gdzie jest mój. Trzymaj się. Banks wyciągnął rękę, a Brian ujął ją. Potem, czując wyrzuty sumienia, zerknął na zegarek. Posłucha jeszcze kilku kawałków, a potem wymknie się na spotkanie z Annie.

Pewnego dnia Gloria przyszła do mnie i zapytała, czy nie mogłabym zamknąć sklepu o jakąś godzinkę wcześniej i wyjść z nią na spacer. Wyglądała blado i była mniej zadbana niż zwykle. Pamiętam, że był początek maja i wszystko się już prawie skończyło. Hitler nie żył, Rosjanie zajęli Berlin, a niemieckie oddziały we Włoszech poddały się. Do końca brakowało tylko kilku dni. Zamknęłam sklep, tak jak mnie o to prosiła, i poszłyśmy do Lasu Jarzębinowego, zbaczając z drogi i wędrując w zielonym świetle przefiltrowanym przez młode liście. Leśne kwiaty pojawiły się w całej swojej krasie, to tu, to tam kępki dzwonków, dzikie róże, fiołki, pierwiosnki. Śpiewały ptaki, a powietrze pachniało dzikim czosnkiem. Od czasu do czasu z oddali dobiegał głos kukułki. - Nie wiem, co z nim począć, Gwen - powiedziała bliska łez Gloria, załamując ręce. - Wszystko, co bym zrobiła, żeby do niego dotrzeć, nie daje żadnego efektu. - Wiem - stwierdziłam. - Musimy po prostu być cierpliwe. Niech doktor zrobi swoje. Czas go uleczy. - Mówiąc te słowa, sama czułam, że są banalne i nieadekwatne. - Tobie to nie robi różnicy. Ale on jest moim mężem.

- Glorio! To mój brat. Położyła mi dłoń na przedramieniu. - Och, przepraszam cię, Gwen, nie to chciałam powiedzieć. Po prostu sama nie wiem, co mówię. Ale to nie to samo. Przeniósł się na kanapę i śpi tam, kiedy wróci z pubu. - Wy nie... To znaczy, on nie...? - Ani razu, od czasu kiedy wrócił. To niesprawiedliwe, Gwen. Wiem, że to egoizm z mojej strony, ale to nie ten sam człowiek, którego poślubiłam. Mieszkam z kimś obcym. To staje się nie do zniesienia. - Chcesz go zostawić? - Nie wiem, co robić. Brad wciąż nalega, żebym uciekła z nim do Ameryki, jak tylko dostanie rozkaz wyjazdu. Mówi, że najpierw mogą go wysłać na Pacyfik... wojna się tam jeszcze nie skończyła... ale że przyśle po mnie. Pomyśl tylko, Gwen: Hollywood! Nowe życie w słońcu, pod palmami w dalekim, bajkowym świecie. Młody, zdrowy, przystojny i pełen życia mężczyzna, który mnie uwielbia. Niezliczone możliwości zdobycia bogactwa. Mogłabym nawet zostać gwiazdą filmową. Wiesz, że zwykli ludzie, tacy jak ty czy ja, są tam to w stanie osiągnąć. - Ale? Odwróciła się, spuszczając oczy. - To tylko sen. I tyle. Nie mogę pojechać. Głupio, prawda? Kilka, lat temu zrobiłam dokładnie coś takiego. Zostawiłam życie, którego nie chciałam, i trafiłam tutaj. - Przecież wtedy zginęła cała rodzina. Nie miałaś żadnego powodu, żeby zostać. Twoje postępowanie było najzupełniej zrozumiałe. - Czy nie straciłam Matta? - To nie to samo. - Masz rację. Ale prawdę mówiąc, odeszłam, zanim zginęli. - Co? Umilkła i znowu lekko dotknęła mego przedramienia. - Nie wszystko o mnie wiesz, Gwen. Nie byłam dobrą osobą. Postępowałam bardzo źle. Byłam podła. Wyrządziłam innym potworną krzywdę. Ale chciałabym, żebyś wiedziała jedno. To bardzo ważne. - Co? - Matt jest jedynym mężczyzną, którego naprawdę kochałam.

- Nie Brad? - Nie, Brad nie... Nieważne. - Co chciałaś powiedzieć? Gloria urwała i odwróciła wzrok. - Mówiłam już, że bardzo źle postąpiłam. Jeżeli mam ci zdradzić coś więcej, musisz mi obiecać, że nigdy tego nikomu nie wyjawisz. - Obiecuję. Popatrzyła na mnie tymi swoimi niebieskimi oczami. Zdumiałam się, że wcześniej nie dostrzegłam malującej się w nich rozpaczy. - Nie proszę cię, żebyś mi wybaczyła - powiedziała. - Możesz nie być do tego zdolna. Ale przynajmniej wysłuchaj mnie. Kiwnęłam głową. Oparła się o pień drzewa. - Kiedy miałam szesnaście lat - zaczęła - urodziłam dziecko. Nie kochałam jego ojca, nie tak naprawdę. Och, z pewnością byłam w nim zadurzona. George był o kilka lat starszy ode mnie, przystojny i miał powodzenie u dziewcząt. Ja zaś byłam rozwinięta ponad wiek i jego zainteresowanie pochlebiało mi. My... no, wiesz jak to jest. Zrobiliśmy to tylko raz, ale ja wtedy nic nie wiedziałam o... wiesz, o czym... i zaszłam w ciążę. Nasi rodzice chcieli, żebyśmy się pobrali. George zrobiłby to z ochotą... mówił, że mnie kocha... ale... ja w głębi duszy wiedziałam... byłam pewna... że w ten sposób popełniłabym najgorszy błąd mojego życia. Wiedziałam, że gdybym poślubiła George'a, byłabym nieszczęśliwa. Wtedy mnie kochał, ale jak długo miało to potrwać? Pił tak samo jak inni dokerzy i byłam przekonana, że to tylko kwestia czasu, zanim zacznie mnie bić, traktując mnie jak niewolnicę. Znałam to z mojego domu. Nienawidziłam za to swojego ojca. Dlatego tak rozpaczliwie chciałam uciec. Całymi godzinami słuchałam radia, starając się nauczyć mówić tak, jak moim zdaniem mówili prawdziwi ludzie. Ilekroć ojciec mnie na tym przyłapał, albo śmiał się, albo mnie bił, zależnie od tego, ile wypił. Więc uciekłam od tego wszystkiego. - Dokąd poszłaś? - Do domu przyjaciółki. Nawet niedaleko. Nie znałam nikogo spoza East Endu oprócz wuja, mieszkającego w Southend, ale on po prostu odesłałby mnie do domu. - A ty mieszkałaś u tej przyjaciółki, kiedy zginęli twoi rodzice? - Tak. Rozpaczałam z powodu śmierci Joe, mojego młodszego brata, ale jak dla mnie, ojciec mógł iść do diabła. A matka... była, jak sądzę, nieszkodliwa, ale nie robiła nic, żeby go pohamować. W pewnym sensie lepiej się stało, że zginęła. Bo co to było za

życie. Nawet nie pamiętam, żeby choć raz się uśmiechnęła. - A co z dzieckiem? Gloria znowu na chwilę zamilkła, szukając słów. - Podczas ciąży czułam się okropnie. Bez przerwy miałam mdłości. Kiedy urodziłam Francisa, popadłam w przygnębienie i nie... nie czułam się wcale tak, jak mówiono, że czują się normalne matki. Wstyd mi przyznać, ale wcale nie lubiłam go trzymać na rękach. Brzydziłam się, że coś takiego wyszło ze mnie na świat. Nienawidziłam własnego dziecka, Gwen. Dlatego nie mogłabym stać się dla niego prawdziwą matką. Ani też dla jakiegokolwiek innego. Załkała i padła mi w ramiona. Przytulałam ją i pocieszałam jak najlepiej potrafiłam. Nie rozumiałam jej; nie miałam pojęcia, że matka może nie kochać własnego dziecka; w tamtych czasach pojęcie depresji poporodowej było nieznane. Nie jestem więc pewna, czy ktokolwiek miał pojęcie o istnieniu takiej przypadłości. Czułam, że moje serce stało się zbyt wielkie i gorące, żeby pomieścić się w klatce piersiowej. Pociągając nosem i przykładając sobie chusteczkę do oczu, Gloria mówiła dalej: - Francis żyje. Siostra George'a, Ivy, nie może mieć własnych dzieci. Mieszkają w barce na kanale. Jej mąż, John, jest dozorcą śluzy. Wiem, że nie pije, i raz czy dwa spotkałam Ivy. To porządni ludzie, nie tak jak inni. Sami wydostali się stamtąd i poprawili swój los. Powiedzieli, że zaopiekują się Francisem. Wiem, że z nimi mu będzie lepiej. - A co na to George? - Wiedział już wcześniej, że cokolwiek między nami było, skończyło się... chociaż nie zrezygnował z dalszych usiłowań... ale nie rozumiał, dlaczego zgodziłam się oddać Francisa Ivy i Johnowi. George to prosty człowiek. Jest tradycjonalistą. Wierzy w rodzinę. Uważa, że matka powinna kochać swoje dziecko. Tak po prostu. Oczywiście, że się nie sprzeciwił. Przecież sam nie potrafiłby wychować Francisa. Powiedział jednak, że pozostanę matką tego chłopca bez względu na to, co się wydarzy, i że dziecko powinno mieć matkę, którą pokocha. Kiedy zgodziłam się bez protestów i powiedziałam, że mogą zatrzymać chłopca na zawsze, George nie chciał uwierzyć. Zawsze tak robił, kiedy miałam, jak on to nazywał, „dziwne humory”. Nie wierzył mi. On nie jest taki zły, Gwen, wcale tego nie twierdzę. To ja jestem zła. Myślę, że kochał swojego syna bardziej niż ja. Chciał być ojcem, na tyle na ile potrafił. Ale dostał wezwanie do wojska, jak cała reszta. Poza tym zawsze uważał, że w końcu

zmienię zdanie. Jest bardzo uparty, tak jak niektórzy mężczyźni. Raz już tutaj przyjechał z Francisem, żeby się ze mną zobaczyć. Powiedział, że wciąż mnie kocha, i nalegał, żebym do niego wróciła. Poinformowałam go, że wyszłam za mąż, i pokłóciliśmy się. Odjechał. Ale on wróci, Gwen. Nie zrezygnuje tak łatwo. - Boisz się go? - Nie wiem. Może. Trochę. Łatwo wpada w gniew tak jak jego ojciec. Zwłaszcza kiedy wypije. Nie wiedziałam, co mam powiedzieć. - Powiedz, że nie żywisz do mnie nienawiści, Gwen, proszę! Nie zniosłabym tego! Jesteś moją jedyną prawdziwą przyjaciółką. - Oczywiście, że cię nie nienawidzę. Po prostu cię nie rozumiem, to wszystko. - Ja chyba sama siebie nie rozumiem, ale widzisz teraz, że właśnie dlatego nie mogę odjechać bez względu na to, jak wygląda moje życie z Mattem? Z powodu tego, co zrobiłam wcześniej. Och, mogę powiedzieć wiele na swoje usprawiedliwienie: byłam za młoda; popełniłam błąd; nie zakochałam się; myślałam, że jestem stworzona do lepszego życia. Ale to właśnie jest to: wymówki. Bo w ostatecznym rozrachunku liczy się tylko jedno: postąpiłam egoistycznie. Tchórzliwie. Nie zamierzam dalej być tchórzem. To jest moja kara, Gwen. Nie widzisz tego? Matt jest moją pokutą. - Chyba tak - powiedziałam, Uśmiechnęła się przez łzy. - Stara, poczciwa Gwen. Założę się, że mało kto w Hobb's End zechciałby we mnie uwierzyć. Słyszałam już ich gadanie. „Wyjedzie”, mówią - rzekła, imitując miejscowy akcent. - „Razem z którymś z tych Jankesów, nim minie dziesięć minut, zapamiętajcie sobie moje słowa”. Cóż, nie zrobię tego, Gwen. Niech sobie gadają. Ale ja zostanę. - Czy ty i Brad nadal...? - Czasami. Nie złość się. Próbowałam się z nim przestać spotykać zaraz po powrocie Matta, naprawdę, ale kiedy stwierdziłam, że Matt nie może... no... Brad od czasu do czasu poprawia mi nastrój, a dopóki Matt nic nie wie... Szczerze mówiąc, w tej chwili więcej mam z Brada kłopotu niż pożytku. Nie mogę zmusić go, żeby przestał mówić o naszej wspólnej ucieczce. Nie potrafiłabym wziąć na siebie tego ciężaru. Oznajmiłam mu, że jeśli nie przestanie nalegać, ucieknę i zostawię was wszystkich, z nim na czele. Nie powiem, żeby podobało mi się, że Gloria spotyka się z Bradem po powrocie

Matthew, ale nie skomentowałam tego. Chciałam chronić Matthew; nie byłam taką świętoszką jak Betty Goodall. Żyliśmy w niezwykłych czasach, a Gloria była niezwykłą kobietą. Zaśmiała się. - Wiesz, nie mam pojęcia, co bym zrobiła bez PX. To śmieszne, prawda, ale w czasach takich jak te, kiedy wszystko jest przygnębiające, drobiazgi dają nam chwilę wytchnienia. Kawałek wołowiny, nowy odcień szminki, buteleczka whisky, paczka papierosów. Nowe pończochy. On jest nieoceniony. - A co z Billym Joe? Czy sprawia ci jeszcze kłopoty? - Nie, raczej nie. Spotkałam go przedwczoraj. Mam wrażenie, że w głębi duszy jest zadowolony, iż Matt wrócił i zepsuł wszystko mnie i Bradowi. Po jego oczach widzę też, że sądzi, iż ma szansę na to, żeby pójść ze mną do łóżka. Jestem przekonana, że guzik go obchodzi, ile mnie to wszystko kosztuje. - To do niego podobne, prawda? Muszę powiedzieć, że nigdy mu do końca nie ufałam. Wiesz, nie podoba mi się to jego zamiłowanie do przemocy. - Billy Joe? Och, dam sobie z nim radę. Tak naprawdę, to tylko wielki dzieciak. - Znowu oparła się plecami o drzewo. - Ale masz rację, on jest zdolny do przemocy. Nie lubię tego u mężczyzn. - Urwała i odwróciła wzrok. - Słuchaj, Gwen, nie wiem, czy powinnam ci to powiedzieć, ale muszę się komuś zwierzyć. Mam parę problemów z Michaelem. - Michaelem? Wielki Boże. Nie chcesz chyba powiedzieć, że on... - Nie bądź głupia, Gwen. Ten człowiek interesuje się tylko chłopcami. Im młodsi, tym lepiej. Nie. Przypuszczam, że powinnam ci to teraz powiedzieć, ale proszę cię, nie zdradź tego nikomu. - Istny dzień tajemnic. Dobrze, obiecuję. - Podczas zeszłego lata i jesieni, jak chyba zauważyłaś, spędzałam sporo czasu w jego atelier. - Owszem. - I wiesz co? - Namalował cię? - Och. Zgadłaś! - To nie takie trudne. Bądź co bądź, to jego zawód. Ależ to cudowne, Glorio. Mogę zobaczyć ten obraz? Jest gotowy? - Tak. Jest znakomity.

- Więc w czym problem? - To akt. Przełknęłam ślinę. - Pozowałaś nago Michaelowi Stanhope? Zaśmiała się. - A czemu nie? W końcu wiadomo, że nie będzie mnie nagabywał. Rzecz w tym, że odwiedziłam go wczoraj i błagałam go, żeby nie wystawiał obrazu ani nawet nikomu nie sprzeda wał, dopóki Matthew żyje. Wiem, że cały dzień siedzi jak słup, a potem idzie do pubu i pije, aż zaśnie, ale po prostu nie potrafię sobie wyobrazić, jak by to na niego podziałało. Ani też, czy w ogóle by na to zareagował. Problem polega na tym, że nie chcę ryzykować. Wiesz, jaka jest ta wieś. Zdrowie Matthew i tak wisi na włosku. Kto wie, czy widok nagiego aktu żony, namalowanego kiedy on cierpiał w japońskim obozie jenieckim, go nie wykończy? - To wydaje się całkiem rozsądne - przyznałam. - A co powiedział Michael Stanhope? - Och, w końcu się zgodził. Ale wcale nie jest z tego zadowolony. Uważa, że to jedno z jego najlepszych dzieł, itede, itepe, które otwiera dla niego nowe horyzonty. Twierdzi, że jego kariera potrzebuje nowego impulsu, a dzięki temu obrazowi mógłby go zyskać. Ponadto utrzymywał, że Matthew prawdopodobnie nic by nie zrozumiał, nawet gdyby go zobaczył, bo i tak nie rozpozna modelki. Pewnie ma rację. Chyba jestem niemądra. - Ale zgodził się? - Jęczał i wyrzekał, ale owszem, w końcu się zgodził. Lubi odgrywać rozgoryczonego cynika, ale w głębi duszy to przyzwoity człowiek. Ma serce. I na tym skończyła. Wróciłyśmy do Hobb's End, słuchając szumu wiatru w koronach drzew i śpiewu ptaków wysoko na gałęziach. Ponownie ujrzałam Glorię parę dni później, po południu siódmego maja, a wtedy wszyscy już wiedzieli, że Niemcy się poddały. Wojna się skończyła i ludzie zaczęli wywieszać flagi i zamykać sklepy. Rozpoczynało się wielkie świętowanie.

- Jak film? - spytał Banks, spotkawszy się o dziewiątej z Annie pod kinem Odeon

przy

Leicester

Square.

Poszła

obejrzeć

najnowszą

wielomilionową

megaprodukcję ze specjalnymi efektami, nakręconą przez jednego z tych szalenie

promowanych reżyserów, którzy zaczynali od reklam w telewizji. - Tak sobie - odparła Annie. - Ale miał też pewne mocne punkty. - Jakie? - Chociażby napis Koniec. Banks zaśmiał się. Na Leicester Square jak zwykle kłębili się turyści. Ulicznicy, grajkowie, żonglerzy, clowni i połykacze noży ciężko pracowali, żeby wyszarpnąć parę funtów z kieszeni frajerów, podczas gdy kieszonkowcy stosowali bardziej bezpośrednie metody. Ludzie z ruchu Hare Kriszna również nie zawiedli. Banks nie widział ich od wielu lat. - A jak poszło ci z twoim synem? - spytała Annie. - Udało nam się naprawić jeden czy dwa mosty. - A jego grupa? - Są nieźli, chociaż mogę być stronniczy. Pójdziemy ich posłuchać, jeśli przyjadą grać na północy, a wtedy sama sobie wyrobisz opinię. - Umowa stoi. Banks zabrał Annie do znanego sobie z dawniejszych czasów małego bistro położonego przy uliczce obok Shaftesbury Avenue. Było tam dosyć pełno, ale po krótkim oczekiwaniu przy barze udało się im dostać stolik. - Umieram z głodu - powiedziała Annie, wcisnąwszy się na krzesło między stołem a ścianą, kręcąc się i układając na podłodze zakupy. - Ale widzę, że jedzenie w twoim towarzystwie będzie poważnym problemem. - Dlaczego? - W takich miejscach rzadko spotyka się dania dla wegetarian - szepnęła. Popatrz tylko na menu. Banks popatrzył. Miała rację: jagnięcina, wołowina, kurczak, ryby, owoce morza, ale prawie żadnych interesujących potraw dla wegetarian, poza sałatkami. Tyle że dla Banksa wyrażenie „interesująca potrawa dla wegetarian” stanowiło taki sam oksymoron jak „etyka biznesu”. - Przepraszam - powiedział. - Chcesz pójść gdzieś indziej? Położyła mu dłoń na przedramieniu. - Nie, nieważne. Ale następnym razem ja dokonam wyboru. - Mam już przed oczami czarowną wizję tofu i wodorostów. - Idiota. To wcale nie musi być coś takiego. W hinduskich restauracjach miewają doskonałe dania wegetariańskie. Tak samo we włoskich. Chyba nie

narzekałeś na to, czym cię poczęstowałam tydzień temu? - Rzecz była delikatna. Nie chciałem cię urazić, mając zamiar wciągnąć cię do łóżka. Annie zaśmiała się. - Hm, należy przynajmniej docenić twoją szczerość. - Wcale nie byłem szczery. To miał być dowcip. Bardzo mi smakowało. Deser też. - Znowu zaczynasz. - Ale owszem, masz rację. Następnym razem ty wybierzesz restaurację. OK? - OK. - Masz ochotę na wino? Wzięli stosunkowo niedrogie czerwone wino - „stosunkowo” stanowiło tu słowo kluczowe - a Banks wybrał sobie pieczone udo jagnięce z rozmarynem, zaś Annie, z męczeńskim wyrazem twarzy, zdecydowała się na dużą porcję sałaty z chlebem i serem. Kelner, który z pewnością przyjechał tu z Francji razem z wystrojem sali i rodzajami potraw, chrząknął z niesmakiem i zniknął. Jedzenie pojawiło się szybciej, niż Banks przypuszczał, a oni odczekali, aż kelner odejdzie. Jagnięcina była miękka i soczysta, jeszcze różowa w środku; Annie uniosła nos w górę i stwierdziła, że sałata jest OK. W tle słychać było odtwarzaną z taśmy romantyczną, obiadową muzykę, a przez krzątaninę kelnerów, szmer rozmów, szczękanie sztućców i pobrzękiwanie szkła Banks słyszał takty andante cantabile pierwszego kwartetu smyczkowego Czajkowskiego. Po rozmowie z Brianem poczuł, jakby zdjęto mu z serca wielki ciężar. Nie wszystkie problemy zostały rozwiązane... chociażby kwestia Seana... ale Brian musi nauczyć się z tym żyć. Banks musiał przyznać, że ten Sean sprawiał wrażenie prawdziwego skunksa. Nie po raz pierwszy rozważył możliwość pójścia do nich i skopania mu tyłka. To byłoby rozwiązanie doprawdy godne dojrzałego człowieka, napomniał się. I rzeczywiście dużo by z tego wszystkim przyszło. W tej chwili najważniejsze jest to, że on i Brian znowu ze sobą rozmawiają. I z tego, co słyszał, chłopak ma talent; może jednak uda mu się osiągnąć sukces. Banks usiłował wyobrazić sobie, że jest ojcem słynnej gwiazdy rocka. Kiedy będzie już stary i siwy, to Brian kupi mu wtedy pałacyk i mercedesa? Blask świec wydobył na policzki Annie lekki rumieniec i napełnił jej ciemne oczy tajemniczymi cieniami i błyskami. Wciąż miała na sobie ten sam kostiumik co

rano, ale rozwiązała włosy, które spadały jej teraz na ramiona kuszącymi falami. Prawdopodobnie sięgały akurat do tatuażu, który miała na piersi. - O czym myślisz? - spytała, podnosząc wzrok i odgarniając sobie kosmyk za ucho. Może teraz jest właściwa chwila, pomyślał Banks, ośmielony swym nastrojem beztroski, żeby spróbować? - Annie, czy mogę ci zadać osobiste pytanie? Uniosła brwi, a Banks wyczul, jak jakaś jej część cofa się i ukrywa w cieniu. Ale już było za późno. - Oczywiście - odparła. - Ale nie obiecuję, że odpowiem. - Dobrze. Co robisz w Harkside? - Jak to? - Wiesz, co mam na myśli. To martwy punkt, W takie miejsca posyła się niegrzecznych chłopców i niedobre dziewczynki. Jesteś inteligentna. Masz motywację. Jeżeli zechcesz, czeka cię świetna przyszłość, ale nie zdobędziesz potrzebnego ci doświadczenia w takim miejscu jak Harkside. - Moim zdaniem to brzmi trochę obraźliwie wobec inspektora Harmonda i pozostałych, czyż nie? - A dajże spokój. Wiesz równie dobrze jak ja, że oni są tam z własnej woli. Takiego dokonali wyboru. I to żadna obelga, powiedzieć, że ktoś zdecydował się na wygodne życie. - No to może ja też czegoś takiego chciałam. - Tak? - Nie obiecywałam, że odpowiem ci na to pytanie. - Skrzywiła usta w grymasie, którego Banks u niej nie znał, kąciki ich opuściły się; zabębniła palcami po stole. - Fakt - powiedział Banks, pochylając się ku niej. - Ale posłuchaj mnie. Jimmy Riddle mnie nienawidzi. Nie ma najmniejszego zamiaru postawić na mojej drodze czegokolwiek, co mogłoby być dla mnie choćby trochę przyjemne. Zakładając, że wie, kim jesteś, i biorąc pod uwagę, że to, co się między nami wydarzyło, w żadnym stopniu nie odpowiada obrazowi ostatniego kręgu piekieł, do którego chciałby mnie wtrącić, muszę się zastanawiać, dlaczego to zrobił. - Albo czekasz na ostateczny cios? - Co? - Do tego przecież zmierzałeś. Myślisz, że coś jest nie w porządku. Uważasz, że

to jakaś intryga, która ma cię omotać. Sądzisz, że ja biorę w tym udział. - Nic takiego nie powiedziałem - zaprotestował Banks, który ze wstydem przypomniał sobie, iż coś podobnego przemknęło mu kiedyś przez myśl. Annie odwróciła od niego głowę. Jej profil wyglądał surowo. - Annie - zaczął Banks po kilku chwilach milczenia. - Nie twierdzę, że nie miałem podejrzeń. Ale uwierz mi, że pytam cię tylko dlatego, iż zacząłem... Bo obawiam się, że ciebie też wykorzystano. Spojrzała na niego, nie poruszając głową, przez przymrużone oczy. - Jak? - Nie wiem. Ale co innego można powiedzieć? Riddle zetknął nas ze sobą z jakiegoś powodu, ze względu na coś, co jego zdaniem byłoby dla mnie nieprzyjemne. Mam nadzieję, że zgadzasz się, iż wcale tak nie wyszło. Ale chyba nie winisz mnie, że zastanawiam się, co się dzieje? Annie złagodniała lekko. Przechyliła głowę. - Może właśnie o to mu chodziło? - podsunęła. - Tego się spodziewał? - Czego? - Że się do siebie zbliżymy, złamiemy zasady i zostaniemy złapani. Dzięki temu mógłby się pozbyć nas obojga. - Nie, to by nie wystarczyło. Byłoby to zbyt łatwe. To, co robimy, nie jest... no, to jest to samo, co jego zdaniem robiłem od pewnego czasu. On ma w sobie znacznie więcej sadyzmu. I, szczerze mówiąc, nie przypuszczam, żeby był na tyle sprytny. Szpiedzy nazywają to chyba „brać na wabia”. Jimmy Riddle nie czuje potrzeby wabienia mnie, wolałby mnie otruć. - Jimmy Riddle na nic cię nie brał. - OK. Przepraszam. Wiesz, o co mi chodzi. Annie powoli pokręciła głową, a cienie zatańczyły w jej włosach. Przyniesiono deser, ale nie tknęła go, odczekała chwilę i w końcu podjęła decyzję. Sięgnęła po łyżeczkę, popróbowała, a potem spojrzała na Banksa. - Dobrze - rzekła. - Powiem ci, ale pod warunkiem, że ty mnie też coś powiesz.

Pogoda w Yorkshire potrafi płatać figle. Ósmego maja 1945 roku lało przez cały ranek, chociaż był to Dzień Zwycięstwa w Europie. Wczesnym popołudniem deszcz zaczął słabnąć i pozostały tylko chmury oraz przelotne opady. Zamknęłam sklep w porze lunchu, a Gloria przyszła z farmy. Zostawiłyśmy mamusię i Matthew razem i we

dwie pojechałyśmy rowerami do Harkside i obejrzałyśmy „Upiór w operze” w kinie Lyric. W całym miasteczku słyszało się podniecone opowieści na temat zabaw i tańców; ludzie wywieszali na ulicach flagi i różnokolorowe chorągiewki. Grały wszystkie dzwony kościelne. Spotkałyśmy na wiejskim skwerze kilku znajomych, którzy zaproponowali, żebyśmy wróciły wieczorem na tańce w Instytucie Mechaniki, po których miała nastąpić zabawa uliczna. Zapewniono nas, że Amerykanie z Lasu Jarzębinowego też tam będą. Powiedziałyśmy, że spróbujemy przyjść, ale najpierw trochę poświętujemy w Hobb's End. Po herbacie słońce przedzierało się przez czarne, postrzępione chmury, posyłając kolumny światła na Las Jarzębinowy. Zaraz potem obłoki rozwiały się i zrobił się piękny, ciepły wieczór, jaki tylko można sobie wymarzyć, a wilgotna trawa nabrała soczystej barwy. Gloria dała mi parę pończoch, które dostała od PX, i pomogła mi zrobić makijaż. Najpierw spędziłyśmy jakąś godzinkę na zabawie ulicznej w Hobb's End. Mieszkańcy wioski powynosili małe stoliki i ustawili je w rzędzie na całej długości High Street. Było dosyć nudno, gdyż w Hobb's End zostało bardzo mało ludzi i całość raczej sprawiała wrażenie stypy, a nie radosnego święta. Mamusia siedziała przy jednym ze stołów ze swoją przyjaciółką, Joyce Maddingley, i kiedy wymykałyśmy się do Harkside z Cynthią Garmen, poleciła nam tylko zachowywać się przyzwoicie. Matthew w ogóle nie chciał wyjść z domu; nic się nie dało zrobić. Mamusia powiedziała, żebyśmy się nie martwiły, zajrzy do niego od czasu do czasu, żeby przekonać się, czy wszystko w porządku. Wyruszyłyśmy więc we trzy, wybierając dłuższą trasę drogą, żeby sobie nie zamoczyć pantofelków. W Harkside bawiono się o wiele bardziej żywiołowo niż w Hobb's End. Pojawiła się większość żołnierzy z pobliskich baz, więc wszędzie aż roiło się od mężczyzn w mundurach. Gdy tylko znalazłyśmy się przy skwerze, wpadłyśmy w szalony wir. Gloria wkrótce natknęła się na Brada. Billy Joe był ze swoją nową dziewczyną, a PX snuł się za nimi. Poczułam nagły żal z powodu braku Charliego, a potem spróbowałam dać się porwać radości ze zwycięstwa. Najpierw poszłyśmy na tańce. Był tam big-band grający melodie Glenna Millera, Duke Ellingtona i Benny Goodmana, a ludzie rzucali serpentyny przez parkiet.

Między kolejnymi utworami słyszałyśmy, że na ulicach strzelają fajerwerki, a przechodnie wydają okrzyki radości. W pewnym momencie, kiedy tańczyłam walca z Billym Joe i próbowałam mu wyjaśnić, dlaczego musimy poświęcać Matthew tyle czasu, zauważyłam, że Gloria wymyka się z Bradem na dwór. Minęła więcej niż godzina, kiedy ich zobaczyłam znowu, a Gloria miała poprawiony makijaż. Nie mogła jednak ukryć oczek w jednej z pończoch. Postanowiłam tego nie komentować. Od czasu naszej rozmowy sprzed kilku dni wiele myślałam o niej i o tym, z czego rezygnuje dla opieki nad Matthew, i uznałam, że należą się jej drobne przyjemności, pod warunkiem że zachowa dyskrecję. Orkiestra grała jeszcze, kiedy wychodziliśmy na ulicę. Na skwerze rozniecono wielkie ognisko, a ludzie śpiewali, tańczyli i odpalali fajerwerki, tak samo jak w noc Guya Fawkesa. Powietrze przesycone było gryzącym dymem, a niebo co chwila rozbłyskiwało różnokolorowymi ogniami sztucznymi. Ktoś zrobił kukłę Hitlera, którą wrzucono do ogniska. Wszyscy byli pijani. Nie pamiętam, gdzie się podziała Cynthia. Ja znalazłam się w grupce znajomych i widziałam przez płomienie, jak po drugiej stronie ogniska Gloria kłóci się z Bradem. A przynajmniej wyglądało to tak, jakby na siebie krzyczeli, ale słowa ich zagłuszały śpiewy i eksplozje. W pewnym momencie znaleźliśmy się w czyimś domu i piliśmy whisky. Była to szalona zabawa. Tłoczyliśmy się jak sardynki, a kiedy przepychałam się do toalety, czułam na całym ciele czyjeś ręce. Pełno tu było dymu, który szczypał mnie w oczy. Gloria tańczyła, ale nie zauważyłam Brada. Ktoś się przewrócił na schodach. W jakiejś chwili byłam pewna, że widzę Murzyna tańczącego na pianinie. PX upił się i, mrużąc oczy, próbował pocałować jakąś kobietę, która go odepchnęła. Poczerwieniał, a potem wybiegł na dwór. Cynthia pojawiła się w towarzystwie marynarza. Nie wiem, skąd go wzięła, gdyż byliśmy co najmniej pięćdziesiąt mil od wybrzeża. Zrobiła się prawie pierwsza, kiedy znowu znalazłyśmy się na ulicy, a ja powiedziałam Glorii i Cynthii, że pora wracać do domu. Wszystkie trzy byłyśmy trochę podchmielone. Stanowiło to efekt bardziej podniecenia i radości niż alkoholu, jak sądzę. Nawet nie usiłowałyśmy znaleźć kogoś, kto by nas podrzucił, a całą drogę do domu przebyłyśmy, śmiejąc się i tańcząc. W Hobb's End panowała grobowa cisza. W Domku przy Moście nie świeciło się. Weszłam razem z Glorią, żeby sprawdzić, czy wszystko w porządku, i jak tylko otworzyłyśmy drzwi, usłyszałyśmy chrapanie śpiącego na kanapie Matthew. Gloria przyłożyła sobie palec do ust i gestem

zachęciła mnie, żebym weszła do kuchni. Zamknęła drzwi i nalała nam obu po whisky, co prawdopodobnie stanowiło ostatnią rzecz, jakiej nam było trzeba. Gloria chciała położyć torebkę na bufecie, ale wyślizgnęła się jej z rąk i spadła na podłogę. Pochyliłam się, żeby ją podnieść, i zauważyłam, że jest bardzo ciężka. Zaciekawiona, otworzyłam zameczek i o mało nie zemdlałam, kiedy w środku zobaczyłam broń. Gloria odwróciła się z butelką i kieliszkami w ręku. - Wcale nie miałaś tego widzieć - powiedziała. - Ale Glorio, skąd to masz? - Od jednego z Amerykanów na zabawie. Był tak pijany, że nic nie zauważył. - Ale nie od Brada? - Nie, nie od Brada. To ktoś nieznajomy. - Ten ktoś może mieć poważne kłopoty. - Nie sądzę. A poza tym nic mnie to nie obchodzi. Niech ma karę za niedbalstwo. Na dodatek przez cały czas próbował wsunąć mi rękę pod spódnicę. - A po co ci ta broń? Wzruszyła ramionami. - Na pamiątkę wojny. - Gloria! - No dobrze, już dobrze! - szeptała tak głośno, jak tylko można, nie budząc Matthew. - Może będę się trochę lepiej czuła, wiedząc, że ją mam, i tyle. - Przecież Matthew jest nieszkodliwy. Nie zrobi ci krzywdy. Popatrzyła na mnie, jakbym była największą idiotką, jaką zdarzyło się jej spotkać. - A kto mówi o Matthew? - powiedziała, nawet nie starając się szeptać, potem odebrała mi broń i ukryła ją w jednej z szafek kuchennych za skromnymi zapasami herbaty i kakao. - To co, napijesz się, czy nie?

Vivian Elmsley przeżywała trudne chwile. Zbliżała się północ, ona zaś siedziała w swoim skąpo umeblowanym pokoju dziennym, z trzecim ginem z tonikiem w ręku, a w telewizji nadawano jakiś potwornie idiotyczny program. Sen nie chciał nadejść. Jej tajemniczy rozmówca nie dzwonił, ale nadal traktowała telefon jako przedmiot ze świata grozy, gotów w każdej chwili zniszczyć resztkę spokoju ducha, jaka jej pozostała. A może powinna powiedzieć o tym człowieku policji? Tylko co oni mogą zrobić? To wszystko było za mało konkretne. Cały czas wiedziała, że policja wykryje, kim ona jest, i w końcu się do niej

zgłosi... Zdawała sobie z tego sprawę od chwili, kiedy dowiedziała się, że odkopano ciało Glorii, ale nie przygotowała się na to, jaki wpływ wywrze na nią ich wizyta. Wiedzieli, że ona kłamie; rzecz jasna. Nadinspektor Banks nie jest idiotą; domyślał się, że ktoś, kto był tak blisko z ludźmi uwikłanymi w owe wydarzenia jak Vivian, nie mógł wiedzieć tak mało, jak ona utrzymuje. A poza tym ona nie umie dobrze kłamać. Dlaczego im nie powiedziała prawdy? Bała się o własną wygodę? Trochę. Nie chciała iść do więzienia. Nie w jej wieku. Ale czy rzeczywiście oskarżyliby ją po tylu latach, bez względu na to, co twierdzi prawo? Gdyby usłyszeli to, co ma do opowiedzenia, czy naprawdę chcieliby narazić ją na cierpienie i upokorzenie związane z procesem sądowym i karą więzienia? Czy nie istnieje coś takiego, jak okoliczności łagodzące? Nie wiedziała, co oni mogli zrobić, i w tym leżał problem. W gruncie rzeczy najbardziej boimy się niewiadomego. Z drugiej zaś strony, jeśli im nie powie, to nigdy nie odkryją prawdy o tym, co stało się owej nocy. Nikt inny tego nie wiedział. Żywy czy też martwy. Jeśli zachowa ostrożność, ona, Vivian, zabierze swoją tajemnicę do grobu. Jedno jest pewne: policja wróci; widziała to po spojrzeniu nadinspektora. Dziś w nocy należy podjąć decyzję.

- Masz rację co do jednego - zaczęła Annie. - Znalazłam się w Harkside z powodu złego zachowania. - Co się stało? - To zależy od punktu widzenia. Oni nazwali to rytuałem inicjacji. Ja określiłam to jako gwałt zbiorowy. Słuchaj, nie będę ci mówiła, gdzie to było i kto brał w tym udział. Tyle tylko, że działo się to w wielkim mieście i nie w Yorkshire. OK? - OK. Mów dalej. - To nie jest takie łatwe. - Annie nabrała na łyżeczkę trochę musu czekoladowego. - Trudniejsze, niż myślałam. - Możesz przerwać. Uniosła rękę. - Nie. Skoro zabrnęłam już tak daleko. - Obok nich przeszedł kelner, więc zamówili kawę. Nie dał po sobie poznać, żeby coś słyszał, ale kawa pojawiła się prawie natychmiast. Annie odsunęła miseczkę po deserze. Była pusta. Przez chwilę bawiła się

łyżeczką. - To się stało, kiedy dostałam awans na stopień sierżanta - powiedziała. Prawie dwa lata temu. Odpracowałam swoje jako mundurowa i nie byłam pewna, gdzie mnie zamierzają posłać. Ale było mi wszystko jedno. Cieszyłam się, że znowu jestem w Wydziale Dochodzeń Kryminalnych, no wiesz, po... wiesz, o co mi chodzi. - Chodzeniu na patrole? Pracy na zmianę? - Właśnie. Tak czy owak, świętowanie odbyło się w miejscowym pubie odwiedzanym przez policjantów. W „gabinecie” na górze. Pewnie po prostu pęczniałam z dumy. Zawsze chciałam należeć do „swoich”. Oczywiście, zamknęliśmy się. Zostało nas tylko czworo. Jeden z nich zaproponował, żebyśmy poszli do jego domu na jeszcze parę drinków, i wszyscy uznaliśmy, że to świetny pomysł. Mówiła bardzo cicho, tak żeby nikt inny nie słyszał. Zresztą nie byłoby to łatwe. W restauracji zrobiło się pełno i dosyć głośno. Banks musiał wytężać słuch, żeby odróżnić jej słowa, i jakoś tak się stało, że jej opowiadanie było znacznie bardziej przejmujące dzięki temu, że mówiła prawie szeptem. Wypił trochę kawy. W chwilach kiedy gwar cichł trochę, dobiegały go bogate, romantyczne takty melodii „Liebenstraum” Liszta. - Nieźle już sobie popiliśmy - ciągnęła Annie. - A ja byłam jedyną kobietą. Nie znałam ich dobrze. Sprawy zaczęły się trochę wymykać spod kontroli. Przypuszczam, że powinnam była domyślić się, do czego to zmierza, z tego jak rozmawialiśmy w taksówce. Wiesz. Zaczepki. Aluzje. Przypadkowe dotknięcia. Takie rzeczy. Możesz mnie uznać za naiwną. Ci trzej wciąż napomykali o ceremoniach inicjacji i co chwila szturchali się łokciami i mrugali do siebie porozumiewawczo, ale ja też piłam i nie zwracałam większej uwagi, dopiero po jakimś czasie pobytu w tym mieszkaniu i jeszcze paru drinkach. Jeden z nich chwycił mnie za ramię i powiedział, żebyśmy poszli do sypialni, że przez cały wieczór widział, iż mam na to ochotę. Roześmiałam się i odepchnęłam go. Myślałam, że sobie żartuje. Rozzłościł się, stracił panowanie nad sobą. Dwaj pozostali chwycili mnie i przycisnęli do oparcia sofy, a on podsunął mi spódnicę do góry, zdarł ze mnie bieliznę i zgwałcił mnie. Banks zauważył, że Annie z całej siły zaciska palce na trzonku łyżki. Kostki jej dłoni pobielały. Wzięła głęboki wdech i mówiła dalej. - Kiedy skończył, zaczęli zmieniać pozycję i wiedziałam, co mnie czeka. Wyglądało to tak, jak byśmy przestali być ludźmi w pokoju; ich ogarnęło ślepe pożądanie, a ja byłam jego przedmiotem. Wszystko inne straciło znaczenie:

sumienie... przyzwoitość. Trudno to opisać. Byłam przerażona, ale przez kilka ostatnich minut zdążyłam dokładnie wytrzeźwieć. Wkrótce trafiła mi się okazja. Wyślizgnęłam się z ich uchwytu, kopnęłam z całej siły w jaja tego, który mnie zgwałcił, a drugiego uderzyłam łokciem w szczękę. Odbywałam przecież jakieś szkolenia w sztukach walki. Nie wiem, może gdybym nie piła, miałabym szybszy refleks i lepszą koordynację ruchów. W każdym razie zdołałam wyeliminować dwóch z nich na wystarczająco długo, żeby dobiec do drzwi. Trzeci złapał mnie, a wtedy ten, który dostał łokciem, wrócił już do siebie. Byli spoceni, czerwoni na twarzach i wściekli jak sto diabłów. Jeden uderzył mnie w żołądek, a drugi w klatkę piersiową. Upadłam. Chyba zwymiotowałam. Myślałam, że znowu się zacznie, że zrobią to, co zamierzali, ale mieli już dość. Wrócili do rzeczywistości. Nagle znowu stali się jednostkami ludzkimi, zaczęli zastanawiać się, kto zostanie uznany za winnego numer jeden, i zdawali sobie sprawę z tego, co zrobili. Nadeszła pora zewrzeć szeregi. Nazwali mnie dziwką i lesbą, kazali mi się wynosić i że jeśli wiem, co dla mnie dobre, to nie pisnę ani słowa. Wyszłam. - Czy zgłosiłaś to? Na litość boską, Annie, zostałaś zgwałcona. Zaśmiała się szorstko. - Łatwo ci to powiedzieć. Wyrokować o tym, co jakaś osoba powinna zrobić w danej sytuacji. Okazywać łaskawe zrozumienie. - Pokręciła głową. - Wiesz, co zrobiłam? Chodziłam po mieście prawie przez całą noc w stanie kompletnego otępienia. Ludzie musieli myśleć, że jestem wariatką. Nie byłam już pijana, wytrzeźwiałam kompletnie, ale miałam wrażenie, że jestem pozbawiona czucia, martwa, nie doznawałam nic. Pamiętam, że próbowałam zdobyć się na jakąś reakcję. Sądziłam, że powinnam czuć gniew albo ból. Złościłam się na siebie, że nie jestem wściekła. Wiem, że to brzmi nieprawdopodobnie, ale tylko tak to potrafię opisać. Miałam w sobie pustkę. Tylko chłód i odrętwienie. Kiedy wreszcie znalazłam się w moim mieszkaniu, wzięłam długą, gorącą kąpiel. Musiałam leżeć w wannie przez wiele godzin, słuchając przy tym radia. Wiadomości. Pogoda. Przejawy zwykłego życia. To mnie jakoś koiło. I wiesz co? Rozumiem wszystkie ofiary gwałtu, które nigdy nie zgłaszają przestępstwa. Banks dostrzegł łzy, lśniące w kącikach oczu Annie, ale kiedy ona zauważyła, że on na nią patrzy, jakoś je powstrzymała. - I co dalej? - zapytał. -

Rano

odzyskałam

trochę

pewności

siebie.

Poszłam

do

głównego

superintendenta i opowiedziałam mu, co zrobili. I wiesz co? - Co? - Dwaj pozostali znaleźli się tam przede mną i pokrzyżowali moje plany. Zastosowali

uderzenie

zapobiegawcze.

Powiedzieli

superintendentowi,

że

wczorajszego wieczora były pewne kłopoty na imprezie, rytuał inicjacji wymknął się troszkę spod kontroli, nic poważnego, ale należy się spodziewać, że przyjdę się poskarżyć, czyniąc jakieś absurdalne pomówienia. Zgodnie z ich opinią, urżnęłam się w trupa i coś mnie napadło. Twierdzili, że najpierw prowokowałam ich, a potem się wycofałam, kiedy przyszło do rzeczy. - A on im uwierzył? - Ich słowo przeciwko mojemu. Poza tym to wszystko byli kumple. Ludzie na posterunku i tak uważali, że jestem trochę szurnięta. Niektórzy nawet nazywali mnie „gliną-hipiską” za moimi plecami, a przynajmniej wydawało się im, że tego nie zauważam. Wiesz, uprawiałam jogę i medytacje, nie jadłam mięsa i nie oglądałam sportu w telewizji ani też nie rozmawiałam bez przerwy o seksie. To wystarczyło, żeby mnie uznać za trochę dziwną. Co więcej, znana byłam z tego, że nie interesuję się mężczyznami, tylko dlatego, że nie uważałam, iż moi koledzy są szczególnie atrakcyjni. Jestem pewna, że wszyscy uważali mnie za lesbijkę. To działa na niektórych mężczyzn w bardzo nieodpowiedni sposób. Uważają oni, że taka potrzebuje tylko wielkiego, twardego kutasa, żeby wróciła do rozumu. I, oczywiście, to właśnie on nim dysponuje. W rzeczywistości miałam kogoś, nie na poważnie, ale starałam się oddzielić moje prywatne życie od pracy. - Czy powiedziałaś superintendentowi, co się w rzeczywistości zdarzyło? - Tak. Dokładnie wszystko. - I co on na to? - Czuł się zażenowany. - Czy wszczął jakieś dochodzenie? - Jak już mówiłam, ich słowo przeciwko mojemu. A poza parą podartych majtek sama zniszczyłam resztę dowodów, prawda? - Mimo to... w dzisiejszych czasach... - W jakich dzisiejszych czasach? - Annie, przecież istnieją procedury, obowiązujące w takich sprawach. - Procedury? Phi. Powiedz to superintendentowi. On mi osobiście oznajmił, że nikt nie chce dochodzenia wewnętrznego. To wszystkim robi krzywdę, a zwłaszcza

psuje obraz policji. Stwierdził, że biorący w tym udział oficerowie zostaną ukarani za nadmiar energii, ale najlepiej dla wszystkich zainteresowanych, żeby sprawa nie wyszła poza jego biuro. Polecił mi przedłożyć dobro instytucji nad moje egoistyczne problemy. - Zgodziłaś się? - A miałam jakiś wybór? - Powinien wylecieć. - Cieszę się, że się ze mną zgadzasz. - Więc w rezultacie oni dostali burę, a ty zostałaś przeniesiona na tę pustynię? - Niezupełnie. Nie tak od razu. - Annie spojrzała na swoją filiżankę z kawą. Pojawiły się komplikacje. - Co takiego? Owinęła sobie pasmo włosów na palcu wskazującym i przez kilka sekund wpatrywała się w swoją kawę, po czym spojrzała na Banksa. - Pamiętasz, że powiedziałam, iż kopnęłam jednego z nich w jaja? - Tak? I co? - Coś mu się stało. Musieli go operować. Stracił je. Oba. Najgorsze w tym, że był najmłodszy z całej trójki i miał najniższy stopień. Też sierżant i rok po ślubie. Zamierzał mieć dzieci. - Jezu. Wyobrażam sobie, jak bardzo cię po tym kochano na komendzie. - Właśnie. Przez jakiś czas myślałam, żeby w ogóle wystąpić z policji. Ale jestem uparta. Superintendent zaproponował, że może lepiej byłoby dla wszystkich zainteresowanych, gdybym się gdzieś przeniosła. Powiedział, że się rozejrzy, i znalazł Harkside. Millicent Cummings natychmiast się, oczywiście, zgodziła, a jak sądzę, zastępca naszego komisarza okręgu pracował kiedyś z Riddle'em. - Więc Riddle zna tę całą historię? - Poznał ją od strony mojego superintendenta. - A to znaczy, że uważa cię za postać kłopotliwą? Za wyrywającą jaja lesbijkę? Annie zdobyła się na uśmiech. - No cóż. Gorzej mnie już nazywano, ale dzięki za komplement. - Nic dziwnego, że nas ze sobą zetknął. Niezbyt dobrze potrafi oceniać ludzi ten cały Jimmy Riddle. Dziwię się, jak zdołał dotrzeć tak wysoko. Przykro mi z powodu tego, co ci się przydarzyło, Annie. Bardziej niż potrafię to powiedzieć. - Wszystko mija.

- Ale też jestem zdumiony, że w ogóle zechciałaś ze mną pracować, z nadinspektorem. Myślałbym, że to doświadczenie zraziło cię na całe życie do kolegów gliniarzy, zwłaszcza wyższych stopniem z Wydziału Dochodzeń Kryminalnych. - Dajże spokój, Alan. Za kogo się masz? Czy też może myślisz, że jestem kompletnie głupia? Obrażasz i siebie, i mnie. Nigdy, ani przez chwilę, nie widziałam żadnego podobieństwa między tobą a mężczyznami, którzy mnie zaatakowali. I nawet nie wiedziałam, że jesteś nadinspektorem, gdy się spotkaliśmy, no i spodobałeś mi się od samego początku. Problem polega na tym, że myślałam, że uporałam się z tamtym i mogę zająć się innymi sprawami. - Jak to? Wydawało mi się, że świetnie sobie radzisz. - Ukrywałam się. Schroniłam się w Harkside przed światem. Myślałam, że już po wszystkim i że po prostu zdecydowałam się na mniej skomplikowane życie. W celibacie, zajmując się rozmyślaniami i kontemplacją. Dobry żart. Sądziłam, że to mój własny wybór, ale tak naprawdę stanowiło to wynik wydarzeń, a nie tego, że stawiłam im czoło. Ale już przedtem przez wiele lat zajmowałam się jogą i medytacjami, a pochodzę z małego miasteczka nad morzem, więc wydawało mi się to całkiem naturalne, że zapuszczę korzenie w Harkside. - Czujesz się tam szczęśliwa? - A co to jest szczęście? Coś, co się mierzy przez porównanie z nieszczęściem. Jakoś sobie radzę. Wiodę moje przyjemne, skromne, bezpieczne życie w centrum labiryntu, jak sam to błyskotliwie określiłeś. Posiadam trochę rzeczy na własność. Chodzę do pracy, wykonuję zadania, a potem wracam do domu. Nie prowadzę życia towarzyskiego i nie mam przyjaciół. Z pewnością nie rozwodzę się nad tym, co mi się przydarzyło. Nie nękają mnie koszmary senne. Pewnie mam pod tym względem szczęście. I nie czuję winy z powodu tego, co stało się temu sierżantowi. Może brzmi to okrutnie, ale myślałam nad tym dosyć długo i wiem, że tak właśnie jest. Fakt, że został

podjudzony

przez

swoich

zwierzchników

podczas

pijackiej

zabawy.

Przypuszczam, że niektórzy usprawiedliwią go, twierdząc, że po prostu był zbyt słaby, by się opierać, że stracił świadomość tego, co robi. Ale to mnie zgwałcił. I to ja widziałam jego twarz, kiedy to robił. Zasłużył na wszystko, co mu się stało. Jedyna rzecz, której żałuję, to to, że nie miałam okazji zrobić tego samego dwóm pozostałym. - Urwała. - Ale nie ma co ukrywać, że w Harkside nie wykonywałam żadnych poważniejszych zadań. Wiem, że się sprawdzam: jestem szybka, bystra i pracowita... ale przed tą sprawą zajmowałam się tylko włamaniami, wandalizmem i od czasu do

czasu dzieciakami, zwiewającymi z domu. - A teraz? Wzruszyła ramionami. - Teraz nie wiem. Jesteś pierwszą osobą, której to wszystko opowiedziałam. - A ojciec? - Ray? Nie. Współczułby mi, ale nic by nie zrozumiał. W ogóle nie chciał, żebym wstępowała do policji. - Artysta-hipis? To chyba jasne. - Pewnie poprowadziłby marsz protestacyjny pod Nowy Scotland Yard. Umilkła i znowu trochę bawiła się włosami. - Teraz kolej na ciebie. Pamiętasz, że obiecałeś coś mi powiedzieć w zamian? - Tak? - Uhm. - A co chcesz wiedzieć? - Czy rzeczywiście uderzyłeś Jimmy Riddle'a? Banks zgasił papierosa i położył swoją kartę kredytową na zostawionym przez kelnera talerzyku. Została ona porwana prawie natychmiast. O tej porze ludzie zaczynali wychodzić z teatrów i przed restauracją utworzyła się kolejka. - Tak - powiedział. - Zrobiłem to. Roześmiała się. - A niech to diabli. Szkoda, że nie mogłam tego widzieć. Kelner błyskawicznie rozliczył rachunek. Banks podpisał kwitek, Annie zebrała swoje pakunki i wyszli na gwarny wieczór na West Endzie. Ulice były pełne ludzi, pijących przed pubami. Czterech mężczyzn zablokowało chodnik, a wszyscy rozmawiali i śmiali się, każdy do swojej komórki. Banks i Annie okrążyli ich. Po drugiej stronie ulicy Banks dostrzegł pijaną kobietę w kraciastej, plisowanej minispódniczce, czarnych pończochach do pół uda i butach mówiących „pieprz mnie”, która próbowała równocześnie kłócić się ze swoim „chłopakiem” i iść. Nie udało jej się to: zachwiała się na krawężniku i przewróciła się, klnąc na czym świat stoi. W oddali rozległo się wycie syreny. - Nie śmiej się - powiedziała Annie - ale wtedy... wiesz, u mnie na podwórku, kiedy mnie objąłeś ramieniem... - Tak? - No, przewidywałam, że coś podobnego może nastąpić, i nie wiedziałam, czy

jestem już na to gotowa. Miałam ci powiedzieć, że jestem lesbijką. Chciałam cię łagodnie rozczarować, żebyś nie myślał, że to coś osobistego, wiesz, że mi się nie podobasz czy coś podobnego, ale że ja po prostu się nie interesuję mężczyznami. Wszystko sobie przygotowałam. - I czemu zrezygnowałaś? - Kiedy nadeszła pora, nie chciałam. Uwierz mi, byłam równie zdziwiona jak ty tym, co się stało. I tak samo przestraszona. Wiem, że zaprosiłam cię do swojego domu i poczęstowałam alkoholem, ale nie zamierzałam cię uwieść. - Wcale tak nie myślałem. - Chciałam ci zaproponować nocleg na sofie. - A ja przyjąłbym go z wdzięcznością. - Ale kiedy przyszło co do czego, pragnęłam cię. Byłam przerażona. To zdarzyło się po raz pierwszy od tamtej nocy, o której ci opowiedziałam. Ale też chciałam, żeby to się stało. Przypuszczam, że chodziło mi o przezwyciężenie strachu. Czasami to jedyny sposób. Ruszyli Charing Cross Road, mijając zamknięte księgarnie, i przeszli przez Oxford Street. Kiedy skręcali w Great Russell Street, Annie wsunęła rękę pod ramię Banksa. Był to drugi raz, kiedy mieli bliski kontakt fizyczny przy ludziach, i okazało się to bardzo miłe: ciepło, łagodny dotyk. Annie lekko pochyliła głowę, opierając mu ją na piersi, włosy połaskotały go w policzek. Żadne z nich nie było tego dnia w hotelu; Banks po prostu zadzwonił wcześniej i zarezerwował pokój, mówiąc, że przyjdą późno. Hotel okazał się mały. Banks mieszkał w nim już dwukrotnie, w czasie służbowych wyjazdów do Londynu - za każdym razem samotnie - i spodobała mu się czystość i poziom obsługi, nie mówiąc już o niskich cenach. Minęli ciemną, masywną sylwetkę British Museum, oddzielonego od ulicy ogrodzeniem z prętów i dziedzińcem, potem przeszli przez Russell Square. Z pubu za rogiem dobiegały ich rozmowy i śmiechy. Minęła ich jakaś objęta ramionami para. - Jesteśmy na miejscu - powiedział Banks. - Czy kupiłaś szczoteczkę do zębów? - Uhm. - Annie uniosła jedną ze swoich toreb. - I nowe dżinsy, nowe buty, spódnicę i bluzkę, bieliznę. - To rzeczywiście spore zakupy, hm? - Hej, hej. Rzadko mi się zdarza jeździć do wielkiego miasta. Kupiłam też koszulę nocną.

- Mówiłem przecież, że nie jest ci potrzebna. Zaśmiała się i przysunęła bliżej. - Nic się nie martw. To bardzo mała koszulka. Jestem pewna, że ci się spodoba - odparła, gdy po kamiennych stopniach wchodzili do hotelu.

Nie mogłam przestać myśleć o tej broni. Zazwyczaj wyobrażałam sobie, że Gloria najpierw zabija z niej Matthew, a potem siebie. Wizje były tak wyraziste, że widziałam nawet krew tryskającą z ich ran. W końcu postanowiłam, że muszę coś z tym zrobić. Jak już mówiłam, miałam klucz do Domku przy Moście. Nie dlatego, żeby Matthew zamykał się wewnątrz, ale czasami nie chciało mu się wstawać, żeby otworzyć drzwi. Przez większość czasu i tak przebywał w stanie oszołomienia alkoholem. Kiedy nie był w pubie, popijał whisky w domu. Whisky, którą Gloria dostawała od PX. Dlatego kiedy nadeszła kolej Glorii na wyjazd z Matthew do Leeds na wizytę u doktora Jenningsa, poszłam tam. Gdyby nawet ktoś zobaczył, jak wchodzę, nie zdziwiłby się, gdyż bez przerwy pojawiałam się w Domku przy Moście i wszyscy we wsi wiedzieli, w jakim stanie znajduje się Matthew. Znalazłam broń tam, gdzie zostawiła ją Gloria: za puszkami z herbatą i kakao w kuchennej szafce. Schowałam ją do torby na zakupy, którą zabrałam ze sobą w tym celu, uporządkowałam szafkę i wyszłam. Nie wiedziałam, kiedy Gloria odkryje brak broni, ale miałam nadzieję, że do tego czasu zda sobie sprawę, iż nie jest jej wcale potrzebna, i zrozumie, że zrobiłam to tylko dla jej dobra. Miłość sprawia, że wszyscy stajemy się głupcami, czyż nie?

16 Mniej więcej o jedenastej w sobotę rano Banks i Annie pojawili się znowu pod domem Vivian Elmsley. Zanim Banks zdążył nacisnąć brzęczyk domofonu, drzwi otworzyły się i pojawiła się w nich Vivian. - Wybiera się pani dokądś? - zapytał Banks. - Wy? - Przycisnęła dłoń do serca. - Nie myślałam... tak szybko... chciałam tylko... może lepiej wejdźcie. Poszli za nią na górę do jej mieszkania. Miała przy sobie dużą, szarą kopertę, którą odłożyła po drodze do pokoju na stolik w hallu. Banks rzucił okiem i zobaczył na niej swoje nazwisko i adres posterunku w Eastvale. Kiedy weszli do jej pokoju dziennego, odwróciła się do nich twarzą. - Pewnie powinnam wam podziękować za to, że wróciliście - powiedziała. Przynajmniej oszczędziłam na znaczku. - Co chciała mi pani wysłać? - zapytał Banks. - Przyznanie się do winy? - Coś w tym rodzaju. Tak. Myślę, że można to tak nazwać. - A więc wczoraj kłamała pani? - Mój zawód polega na tworzeniu opowieści. Czasami nie potrafię się pohamować - Powinna pani umieć to rozgraniczać. - Co? - Fikcję i rzeczywistość. - Nauczyłam się zostawiać to tym spośród nas, którzy są bardziej pewni swego. Tym, którzy uważają, że wszystko wiedzą najlepiej. - Odwróciła się, przeszła do hallu i sięgnęła po kopertę. - Nieważne - ciągnęła, wręczając ją Banksowi. - Przepraszam za tę uwagę. Ta cała sprawa jest dla mnie bardzo trudna. Kiedy się boję, mam skłonność do ukrywania się w gąszczu słów. Chciałabym, żeby zrobił mi pan uprzejmość, wziął to i przeczytał. Dziś rano zrobiłam sobie kopię. I proszę się nie obawiać, że będę próbowała wymknąć się sprawiedliwości. Nigdzie nie ucieknę, obiecuję. - Dlaczego zmieniła pani zdanie? - Z powodu wyrzutów sumienia, wyobraża pan sobie? Myślałam, że potrafię z

tym żyć, ale nic z tego. W dodatku miałam te telefony. We wczesnych godzinach rannych skończyłam długą walkę i zdecydowałam wyznać prawdę. Co pan zrobi, gdy ją pan pozna, to pańska rzecz. Wolę to załatwić w ten sposób, niż odpowiadać na niezliczone pytania. Myślę, że to panu pomoże zrozumieć. Oczywiście, potem będę pewnie musiała złożyć dodatkowe wyjaśnienia. W przyszłym tygodniu muszę pojechać do Leeds na podpisywanie książek, więc wtedy będzie pan miał okazję. Czy na tyle przynajmniej mogę liczyć? Było to niezwykłe żądanie, a jeśli Banks miałby działać zgodnie z przepisami, to nie powinien zgodzić się na to, żeby podejrzana o morderstwo wręczała mu „zeznanie” na piśmie, a potem zostawić ją w spokoju. Ale musiał podjąć jakąś decyzję. Od samego początku sprawa ta była nietypowa, a on wierzył, że Vivian Elmsley nigdzie nie wyjedzie. Znajdowała się w centrum zainteresowania publicznego i nie sądził, żeby miała dokąd uciec, nawet gdyby przyszła jej na to ochota. Samobójstwo stanowiło drugą możliwość. Wynikało z tego bez wątpienia pewne ryzyko, ale postanowił je podjąć. Jeżeli Vivian Elmsley zechce się zabić, zamiast znosić proces sądowy, który będzie kosztował podatnika tysiące funtów i przyciągnie uwagę mediów jak krew zwabia pijawki, to kim jest on, Banks, żeby ją osądzać? Gdyby Jimmy Riddle się o tym dowiedział, jego kariera, oczywiście, nie warta byłaby funta kłaków, ale od kiedy to pozwalał, by Jimmy Riddle rządził jego poczynaniami? - Mówiła coś pani o telefonach? - powiedział. - O co chodzi? - Dostaję anonimowe telefony. Czasami ten człowiek coś mówi, a czasami po prostu odkłada słuchawkę. - A co on ma takiego do powiedzenia? - W zasadzie nic. Rzuca niejasne groźby. I zwraca się do mnie „Gwen Shackleton”. - Ma pani pojęcie, kto to może być? - Nie. Moje prawdziwe nazwisko jest łatwe do ustalenia, a numer można znaleźć w książce telefonicznej. Ale po co on to robi? - Czy ma jakiś obcy akcent? Może amerykański? - Nie. Ale trudno powiedzieć, jaki naprawdę jest. Głos jest stłumiony, jakby ten ktoś mówił przez chusteczkę do nosa, albo coś w tym rodzaju. Banks zastanawiał się przez chwilę. - W tej sprawie niewiele można zrobić. Ale na pani miejscu nie przejmowałbym się tym zbytnio. W większości przypadków ludzie, którzy stosują groźby przez telefon,

nie stają twarzą w twarz ze swoją ofiarą. Dlatego właśnie dzwonią. Boją się bezpośredniego kontaktu. Vivian pokręciła głową. - Nie wiem. Nie przypominał tych, co dyszą do słuchawki, ani innych nawiedzonych. Wydaje mi się, że dotyczy go to jakoś... osobiście. - Może dlatego, że z racji pani zawodu ma pani jakichś zwariowanych fanów? rzekł Banks. - Takich, którym się wydaje, że podsuwają pani pomysł na opowiadanie albo pomagają pani przekonać się, co to znaczy strach. Naprawdę nie przejmowałbym się tym zbytnio, ale powinna się pani jak najprędzej skontaktować z tutejszym posterunkiem policji. Oni mogą pomóc. Ma pani tam jakieś kontakty? - Tak. Znam superintendenta Davidsona. Pomaga mi w zbieraniu informacji. - To jeszcze lepiej. Niech pani z nim porozmawia. - Banks podniósł kopertę. Zrobimy to, o co pani prosi - powiedział - ale jaką mamy gwarancję, że to prawda, a nie znowu literatura? - Żadnej. Prawdę mówiąc, jest tam trochę tego i tego, ale te części, które was zainteresują, są prawdziwe. Musi mi pan uwierzyć na słowo. Dzień, w którym to się stało, zaczął się całkiem zwyczajnie; o ile jakikolwiek dzień w tamtych czasach można byłoby nazwać zwykłym. Otworzyłam sklep, odbierałam talony, przepraszałam za braki w zaopatrzeniu, naszykowałam lunch i podwieczorek dla mamusi i postanowiłam spędzić resztę dnia na lekturze i słuchaniu radia. Amerykanie organizowali tego wieczora pożegnalne przyjęcie w swojej bazie, gdyż doszły ich słuchy, że w każdej chwili mogą zostać odesłani gdzie indziej. Zapraszali nas, ale ani Gloria, ani ja nie miałyśmy ochoty skorzystać. Tak jakoś się złożyło, że ta część naszego życia została zamknięta. Charlie nie żył, a Gloria wyraźnie powiedziała Bradowi, że ich spotkanie podczas Dnia Zwycięstwa było ostatnie, a teraz zamierza poświęcić się Matthew i lepiej, żeby już się więcej nie widywali. Chciałabym móc powiedzieć, że miałam jakieś przeczucie katastrofy, że coś mnie niepokoiło, ale nic się takiego nie działo. Byłam rozkojarzona i z trudnością koncentrowałam się na „Ostatniej kronice z Barset” Trollope'a, ale w końcu miałam sporo na głowie: śmierć Charliego, chorobę Matthew, problemy Glorii, mamusię. Normalnie nie poszłabym do Domku przy Moście tak późno wieczorem, ale w drodze do Harkside wpadła do mnie Cynthia Garmen i dała mi trochę jedwabiu spadochronowego. Nie widziałam Glorii od dwóch albo trzech dni i pomyślałam, że może ucieszyłaby się z tego skromnego prezentu; od czasu Dnia Zwycięstwa zmizerniała, wyglądała na przygnębioną i wcale o

siebie nie dbała. Nie mogę stwierdzić, że podpowiadał mi to jakiś głos wewnętrzny, ani też nie przypominam sobie, żebym coś przeczuwała, żeby pojawił się u mnie jakiś podświadomy dreszcz lub pieczenie uszu. Nie mogłam się skupić na lekturze, gdyż myślałam o Glorii i to wszystko. Na tym kończy się pamiętnik, ale chociaż przez tyle lat usilnie starałam się wyrzucić dalsze wydarzenia z mojej pamięci, w najmniejszym stopniu mi się to nie udało. Było po dziesiątej, a mamusia poszła już spać. W roztargnieniu odłożyłam książkę i dotknęłam jedwabistej materii. Pomyślałam, że perspektywa uszycia nowej sukienki poprawi Glorii humor. Jak sądzę, czułam się też winna z powodu kradzieży broni, i chciałam dowiedzieć się, czy jej brak został zauważony. Jeżeli tak, to Gloria nic dotychczas mi o tym nie mówiła. Przypuszczałam, że Matthew wciąż będzie w „Pod Ćwiartką Barana”, więc pomyślałam, że najpierw tam zajrzę i może go przekonam, żeby poszedł ze mną do domu. Chociaż nie chciał się porozumiewać, sądzę, że wiedział, kim jestem i że go kocham. Myślę też, że czuł się dobrze w moim towarzystwie. Jak się okazało, troszkę wcześniej został poproszony o opuszczenie lokalu, gdyż miał znowu jeden ze swych ataków złego humoru i stłukł kufel. Ruszyłam dalej w ciemnościach pustą High Street do Domku przy Moście. Zza rzeki dobiegały dźwięki muzyki i śmiech dochodzące z „Pod Księciem Wellingtonem”, gdzie, jak się wydawało, świętowano jeszcze Dzień Zwycięstwa, chociaż zdążył już upłynąć tydzień. Księżyc srebrzył swym blaskiem płynącą wodę, która przypominała jakieś gładkie, skradające się zwierzę. Przez zasłony w Domku przy Moście przebijało światło. Zauważyłam, że są to nowe zasłony, bo nie musieliśmy już przejmować się zaciemnieniem ani nawet „przytłumieniem”. Zapukałam do drzwi, ale nikt się nie odezwał. Zastukałam ponownie. Nie sądziłam, że Gloria gdzieś wyszła; rzadko teraz opuszczała dom wieczorami, najwyżej chodziłyśmy razem do kina. Z pewnością nie zostawiłaby zapalonego światła. Poza tym Matthew powinien tu być. Dokąd miałby pójść, kiedy go wyrzucono z pubu? Zapukałam raz jeszcze. Cisza.

Otworzyłam drzwi własnym kluczem i weszłam, wołając Glorię. Salonik świecił pustkami, ale poczułam silny zapach whisky. Znowu zawołałam Glorię, a potem wydało mi się, że słyszę jakiś ruch w kuchni. Zdziwiona poszłam tam i stojąc w progu, zobaczyłam ją. Gloria leżała na kamiennej posadzce z rękoma i nogami rozrzuconymi pod dziwnym kątem, niczym szmaciana lalka, ciśnięta przez rozkapryszone dziecko. Jedna z jej małych dłoni była zwinięta w pięść, jakby chciała kogoś uderzyć, poza tym że mały palec był odgięty na bok. Nie zauważyłam dużo krwi; pamiętam, że zdziwiłam się, iż jest jej tak mało. Gloria miała na sobie ciemnoniebieską sukienkę z koronkowym kołnierzem, a plamy na materiale wyglądały jak rdza. Były wszędzie: na piersi, brzuchu, żebrach, biodrach. Całą sukienkę pokrywały plamy krwi, ale nie było ich wcale na podłodze. Opodal ciała walały się szczątki potłuczonej butelki z whisky, źródło zapachu, który zauważyłam wcześniej. Burbon. Nieotwarty karton papierosów Lucky Strike leżał na bufecie. Szafka powyżej była otwarta, a herbata i kakao rozsypały się po blacie i na podłogę obok, razem z nożami i widelcami z szuflady na sztućce. Koło ciała, trzymając zakrwawiony nóż kuchenny, klęczał w niedużej kałuży krwi Matthew. Podeszłam do niego, łagodnie wyjęłam mu nóż z ręki i poprowadziłam go na jego fotel. Usłuchał mnie potulnie jak znużony, pokonany żołnierz swego zwycięzcę i opadł na siedzenie niczym człowiek, który nie spał od wielu miesięcy. - Matthew, co się tu stało? - zapytałam. - Co ty zrobiłeś? Musisz mi powiedzieć. Dlaczego to uczyniłeś? Dałam mu ołówek i papier, ale on tylko zapadł się w siebie i widać było, że nic z niego nie wydobędę. Położyłam mu ręce na ramionach i potrząsnęłam nim lekko, ale on jakby cofnął się przede mną i włożył do ust zakrwawiony kciuk. Zauważyłam, że na mankietach białej koszuli też ma krew. Nie wiem, jak długo próbowałam skłonić go, żeby coś mi wyjaśnił, ale w końcu dałam za wygraną i wróciłam do kuchni. Nie potrafiłam jasno rozumować. Przypuszczam, że jeśli w ogóle coś myślałam, to to, iż ktoś powiedział mu o plotkach, jakie krążą na temat tego, co robi jego żona pod jego nieobecność. Wiedziałam już, że awanturował się w „Pod Ćwiartką Barana”, i domyśliłam się, że w jakiś sposób wyzwoliło to wybuch, który narastał tak jak ciśnienie w bojlerze; teraz Gloria nie żyła, a Matthew pozbył się swojej wściekłości. Kiedy patrzyłam na ciało biednej Glorii, wciąż na pół nie wierząc w to, co się stało, zrozumiałam, że muszę coś zrobić. Gdyby ktokolwiek dowiedział się o tym,

Matthew mógłby zostać powieszony albo zamknięty na resztę życia w domu wariatów. Chociaż i teraz jego życie było bardzo trudne, wiedziałam, że tego nie zniósłby; byłoby to dla niego czyśćcem. Albo czymś jeszcze gorszym. Od tej chwili ja muszę się nim zająć. Jeżeli zaś chodzi o Glorię, to serce mi pękało z żalu za nią; pokochałam ją prawie tak mocno jak Matthew. Ale ona już była martwa. Nic dla niej nie mogłam zrobić. Nie miała innej rodziny; tylko ja znałam jej historię; teraz już wszystko jedno, co się z nią stanie. A przynajmniej tak sobie wtedy powiedziałam. Tkwiły wtedy we mnie jeszcze jakieś resztki religijności, chociaż większość znikła w czasie wojny, zwłaszcza po śmierci i zmartwychwstaniu Matthew, co wydawało mi się wyjątkowo okrutną parodią Wielkanocy, ale nieszczególnie przejmowałam się nieśmiertelną duszą Glorii, należytym pochówkiem i temu podobnymi. Na kościół nie było tu miejsca. Nie rozważałam tego, co robię, w kategoriach dobra i zła; ani też tak naprawdę nie zastanawiałam się nad tym, że złamię prawo. Myślałam tylko o tym, jak ochronić Matthew przed natrętnymi pytaniami policji i lekarzy, którzy zaczęliby go dręczyć, gdyby ktokolwiek dowiedział się, co się stało. Czy myślałam, że Matthew jest mordercą? Chyba nie, chociaż niewątpliwe dowody leżały u moich stóp. W jakiś dziwny sposób uznałam, że Gloria chciałaby pomagać mi chronić Matthew przed dalszymi okrucieństwami i cierpieniem. Nie zależałoby jej, żeby trafił do więzienia, powtarzałam sobie; nie pragnęłaby, aby zamknięto go w domu wariatów. Tyle przecież dla niego poświęciła. Od jego powrotu żyła tylko po to, żeby zapewniać mu wygody i spokój; bądź co bądź był jej pokutą i dlatego nie mogła go zostawić, dlatego teraz leżała martwa. Gloria życzyła sobie, żebym to zrobiła. Nie będę się już więcej tłumaczyć. Zasłona zaciemniająca wciąż leżała na swoim miejscu pod oknami saloniku, tam gdzie ją zostawiłyśmy, po tym jak pomogłam Glorii ją zdjąć kilka miesięcy temu. Zaniosłam zasłonę do kuchni i ostrożnie przetoczyłam na nią Glorię, a potem owinęłam ją ciasno jak całunem. Zanim skończyłam, pochyliłam się i pocałowałam ją lekko w czoło i powiedziałam: „Zegnaj, słodka Glorio. Zegnaj, kochana”. Była jeszcze ciepła. Gdzie mogłam ją ukryć? Jedynym miejscem, jakie mi przyszło do głowy, była stara komórka, której nigdy nie używali. Przyświecając sobie starą lampą naftową, zaczęłam kopać dół. Chciałam, żeby był głębszy, ale doszłam do jakichś trzech czy czterech stóp, po czym ogarnęło mnie wyczerpanie. Wróciłam do domu, gdzie

Matthew siedział dokładnie tak samo jak przedtem, i w końcu udało mi się przewlec zwój zasłony zaciemniającej i zepchnąć do dołu. W pobliżu nie było nikogo. Sąsiedni domek był pusty i znikąd nie dobiegało ani światło, ani dźwięk. Nad sobą miałam tylko czarne nocne niebo z obojętnymi gwiazdami. Łzy ciekły mi po policzkach, kiedy zasypywałam dół. Jakieś ciężkie kamienne płyty stały oparte o ścianę, więc podważyłam je i przesunęłam na wierzch prowizorycznego grobu. Na nic więcej nie było mnie stać. Teraz należało zająć się wnętrzem domku. Najpierw zmiotłam potłuczone szkło, rozsypane kakao i herbatę, i pochowałam puszki do szafki. Jak już mówiłam, było bardzo niewiele krwi, więc dosyć łatwo zdołałam ją zmyć z podłogi. Z pewnością zostały maleńkie ślady, ale nikt nie potrafiłby powiedzieć, czym są. Jeżeli wszystko pójdzie zgodnie z planem, to nikt też nie będzie tutaj niczego szukać. Piszę teraz „plan”, ale był to tylko pomysł, który przyszedł mi do głowy, kiedy zakopywałam Glorię. Powinnam wyjaśnić, dlaczego znikła. Kiedy już udało mi się zaprowadzić Matthew na górę, umyć go i rozebrać, położyłam go do łóżka. Zapakowałam jego zakrwawioną koszulę i spodnie do małej walizki i dodałam tyle ulubionych strojów Glorii, ile się tylko dało. Potem zebrałam jej osobiste drobiazgi i też je włożyłam do walizki. Sprawdziwszy dokładnie w kuchni, czy zabrałam wszystko, co było ważne, i czy uprzątnęłam ją najlepiej, jak potrafiłam, napisałam list na tej samej kartce papieru, którą przedtem wyjęłam dla Matthew. Dziecięce pismo Glorii było łatwe do naśladowania. Potem, zabrawszy walizkę, wróciłam do sklepu. Bóg wie, że nie chciałam zostawiać Matthew, ale cóż innego mogłam uczynić? Wszystko musiało wyglądać mniej więcej normalnie. On zaś nie sprawiał wrażenia świadomego przebiegu wydarzeń, a ja nie miałam pojęcia, co stanie się następnego dnia: czy przypomni sobie, co zrobił, poczuje wyrzuty sumienia i skruchę. Czy w ogóle zauważy nieobecność Glorii? Następnego dnia poszłam wczesnym rankiem do Domku przy Moście, przekonałam się, że Matthew wciąż leży w łóżku, „znalazłam” list, a potem opowiadałam wszystkim, że Gloria wczorajszej nocy uciekła, gdyż nie mogła już znieść życia z Matthew. Pisała, że zawsze go będzie kochać, ale nie wie, co może uczynić, gdyby została. Potem pokazywałam list, którego treść mówiła to właśnie. Pod koniec oznajmiała, żeby jej nie szukać, bo nigdy jej nie znajdziemy. Nie było powodu, żeby wzywać policję. Wszyscy łatwo dali wiarę treści listu.

Przecież Gloria nie raz mi mówiła, że ludzie przewidują, iż przy pierwszej okazji ucieknie w siną dal z jakimś Jankesem. Oczywiście nie uczyniła tego, a choć Brad mógłby to z łatwością wyjaśnić, postanowiłam się tym martwić dopiero wtedy, gdy zajdzie taka potrzeba. Oddałam Domek przy Moście, sprzedałam jego zawartość, w tym radio, gramofon i płyty, które Gloria tak bardzo lubiła, i przeniosłam Matthew do naszego mieszkania nad sklepem. Pewnego wieczora, kiedy mamusia poszła w odwiedziny do Joyce Maddingley, wzięłam poplamione krwią ubranie Matthew i suknie Glorii i spaliłam wszystko w kominku. Płakałam, patrząc, jak płoną jej piękne stroje. Czarno-czerwono-biała sukienka od Dorville'a, którą kupiła w Londynie; czarna, aksamitna z dekoltem w serek, bufiastymi rękawami, poduszkami na ramionach i czerwoną, filcową różą, którą założyła na pierwsze tańce z Amerykanami w Lesie Jarzębinowym; jej piękna bielizna. Patrzyłam, jak wszystko to bucha płomieniem i skręca się w ogniu, a potem rozpada na popiół. Pozbyłam się jej błyskotek, kiedy następnym razem pojechałam do Leeds w sprawach związanych ze sklepem. Po prostu poszłam na Leeds Bridge i wrzuciłam je jedna po drugiej do rzeki Aire. Tak jak się spodziewałam, Brad sprawił mi najwięcej kłopotu. W swoim ostatnim dniu w Lesie Jarzębinowym przyszedł do sklepu i zadręczał mnie pytaniami. Nie mógł uwierzyć, że Gloria tak po prostu odeszła. Gdyby chciała, upierał się, to dlaczego nie z nim? Przecież tyle razy jej to proponował. Powiedziałam mu, że moim zdaniem chciała uciec od wszystkich; pragnęła zacząć od nowa. On zaś odparł, że miałaby dokładnie to w Kalifornii. Ja zaś stwierdziłam, że gdyby zamieszkała z nim w Los Angeles, wszystko wydawałoby się jej zbrukane ze względu na okoliczności, w jakich do tego doszło. Przecież nadal byłaby żoną Matthew. To bardzo go zabolało i było mi z tego powodu niezmiernie go żal, ale musiał w końcu pogodzić się z tym, co mu mówiłam. Przecież Gloria sama zapowiedziała mu, że nie chce się z nim widywać po Dniu Zwycięstwa. Nikt absolutnie nie podejrzewał prawdy. 448 Grupa Bombowa opuściła Las Jarzębinowy, a ja nigdy więcej nie otrzymałam żadnych wieści od Brada. Sprawa została zamknięta. Michael Stanhope wyraził żal, że taka piękna istota porzuciła naszą społeczność. Powiedział coś o tym, że Hobb's End rozjaśniło się na krótki czas, a potem znów nastały ciemności. Mógł teraz sprzedać ten swój akt, ale nigdy o nim nie usłyszałam ani go nie widziałam. Widocznie nie był aż taki dobry, jak sądził pan

Stanhope. Matthew nigdy w żaden sposób nie dał do zrozumienia, że coś się zmieniło. Stał się trochę bardziej zamknięty w sobie, ale nadal pił i patrzył przed siebie tak jak dotychczas. Oczywiście, musiałam zaprzestać wizyt u doktora Jenningsa. Kto wie, co mógłby wydobyć z Matthew za pomocą narkoanalizy, gdyby przypadkiem podziałała? Chociaż doktor wyrażał protesty, myślę, że w głębi duszy był zadowolony. Lekarze nie lubią niepowodzeń, a doktor Jennings nie robił żadnych postępów w leczeniu Matthew. Wkrótce rozeszły się pogłoski, że wioska ma zostać sprzedana jako teren pod sztuczny zalew, a kiedy rozejrzałam się dookoła, wcale się nie zdziwiłam. Hobb's End zmieniło się w wioskę duchów. Nie spostrzegłam, jak to się stało, z powodu innych spraw, ale teraz już prawie nikt tu nie mieszkał. Ci, co wrócili z wojny, wybierali inne okolice albo zdobyli nowe zawody, które mogli wykonywać tylko w miastach. Nawet kobiety, które zyskały chyba najwięcej możliwości zatrudnienia, kierowały się do fabryk w Leeds i Bradford. Przędzalnię lnu zamknięto. Budynki podupadały. Starzy ludzie umierali. W końcu nie został nikt. Przed naszą przeprowadzką miało miejsce dziwne zdarzenie, chociaż Gloria na swój sposób je przewidziała. Pewnego dnia mężczyzna w brązowym garniturze, fasowanym przy demobilizacji, przyszedł do sklepu z chłopcem mniej więcej ośmioalbo dziewięcioletnim i chciał się zobaczyć z Glorią. Natychmiast domyśliłam się, kim jest ten mały, chociaż wcale im tego nie powiedziałam. - Jest pan krewnym? - spytałam go. - Nie - odparł. - Nic takiego. Starym przyjacielem, ot i wszystko. Przejeżdżałem tędy, więc pomyślałem sobie, że do niej wpadnę. - Sprawiał wrażenie zasmuconego i zauważyłam, że mówi z akcentem mieszkańca East Endu, tak samo jak Gloria, kiedy się zapomniała. I, oczywiście, nikt nie przejeżdża przez Hobb's End. Zadałam mu jeszcze kilka pytań, żeby okazać uprzejmość i zainteresowanie, ale nic mi się z niego nie udało wydobyć. Przede wszystkim jednak pragnęłam, żeby zadowolił się tym, co mu powiem o zniknięciu Glorii, gdyż nie chciałam, żeby tu wracał i nękał Matthew i mnie. Niepotrzebnie się niepokoiłam. Na odjezdnym powiedział tylko: - Gdyby pani ją kiedyś zobaczyła, proszę ją powiadomić, że był tu George, dobrze? - Popatrzył na chłopca i dodał: - Proszę powiedzieć, że był George i mały

Frankie, którzy przesyłają jej pozdrowienia. Zapewniłam go, że tak zrobię. Chłopiec nie odezwał się ani razu, ale czułam, że przez cały czas wpatruje się we mnie, jakby starał się jak najdokładniej zapamiętać moją twarz. Wiedziona impulsem, dałam mu ćwierć uncji galaretek w cukrze, co stanowiło rarytas, gdyż słodycze nadal racjonowano. Podziękował mi z powagą, a potem odeszli. W następnym tygodniu Matthew, mamusia i ja przeprowadziliśmy się do Leeds, a Hobb's End przestało istnieć. Nasze życie w Leeds nie pozbawione było wydarzeń, ale to już zupełnie inna historia.

- Jeżeli pójdziemy do prokuratury z historią Vivian Elmsley - powiedział Banks Annie - to nas wyśmieją. Była niedziela rano i oboje siedzieli w domku Banksa, pijąc kawę i po raz kolejny czytając rękopis Vivian Elmsley. Annie wcale nie miała ochoty przystać na propozycję Banksa, żeby spędzili resztę weekendu razem. Znalazłszy się przy swoim samochodzie w York, chciała pojechać prosto do domu i spędzić ten czas w samotności i błogim nieróbstwie. Jednak w następny piątek brała dwutygodniowy urlop i zamierzała pojechać do ojca. Więc najlepiej jeszcze trochę pobyć razem, postanowiła. Będzie miała mnóstwo czasu na długie, samotne spacery brzegiem morza, kiedy znajdzie się w Saint Ives. Dlatego też w niedzielę rano leżała na sofie w pokoju dziennym Banksa, boso, w szortach, z nogami przewieszonymi przez oparcie i czytała o wojnie, widzianej oczami Gwen Shackleton. - Dlaczego mieliby się śmiać? - spytała. - W końcu jest to jakiś rodzaj zeznania. Przyznaje się do ukrycia zwłok. To czyni ją współwinną przestępstwa. - Bardzo wątpię, czy jakikolwiek sędzia zaakceptowałby ten maszynopis jako dowód. Wystarczy, że ona powie, iż jest to opowiadanie literackie. Sąd wie o tym bardzo dobrze. To stek bzdur, Annie. Całe szczęście, że ta kobieta para się pisaniem powieści i nie musi rozwiązywać prawdziwych zagadek kryminalnych. - Ale używa prawdziwych nazwisk. - Nieważne. Każdy w miarę sprawny adwokat zetrze na miazgę wszelkie próby traktowania tego tekstu jako przyznania się do udzielenia pomocy w przestępstwie. Popatrz, co mamy. Kobietę po siedemdziesiątce, która dała nam manuskrypt, napisany przez nią prawie trzydzieści lat temu, sugerujący, iż ukryła morderstwo,

popełnione jej zdaniem przez jej brata ponad dwadzieścia lat wcześniej we wsi, która już nie istnieje. Dodaj do tego, że zarabia na życie pisaniem powieści kryminalnych. Potarł sobie głowę dłonią. - Wierz mi, w prokuraturze mają i tak dosyć zaległości. Nie mogą się nawet wyrobić z aktualnymi przestępstwami i wcale nie zechcą zajmować jakiegoś prokuratora starą sprawą, opartą na dowodach tak słabych, że rozwieje je byle podmuch wiatru. - To znaczy, że wszystko skończone? Że ona wykręci się sianem? - Naprawdę chciałabyś, żeby trafiła do więzienia? - Niekoniecznie. Staram się występować jako „adwokat diabla”. Szczerze mówiąc, wygląda na to, że ta nieszczęsna kobieta dostatecznie się wycierpiała. Co za parszywe życie. - No, nie do końca. Miała też i sukcesy. - Czasami nie jest to aż takie ważne, jak sądzą ci, którzy ich nie osiągnęli. - Cóż - ciągnął Banks - zawsze wiedzieliśmy, że sprawa może utknąć w martwym punkcie. Matthew Shackleton nie żyje. Myślę, że Vivian Elmsley chciała pozbyć się ciężaru swojej wiedzy i czynów. Pragnęła, abyśmy wiedzieli. Nie dla naszych potrzeb, żebyśmy mogli rozwiązać zagadkę, ale dla samej siebie, żeby nie musiała już nieść tego balastu samotnie. Odkrycie szkieletu Glorii Shackleton podziałało na nią jak silny katalizator. Popchnęło ją do pewnego rodzaju katharsis, a kiedy dowiedzieliśmy się, kim ona jest, była to już tylko kwestia czasu. Wyobrażam sobie, że teraz chronienie Matthew jest dla niej znacznie mniej ważne niż w tamtych latach. Nie można go powiesić ani zamknąć w domu wariatów na resztę życia. - Ale jednak popełniła przestępstwo. - Tak, lecz nie jest morderczynią. - Chyba że kłamie w tym swoim opowiadaniu. - Nie sądzę. Zrobiła, to co zrobiła, żeby chronić brata, który ucierpiał potwornie już podczas wojny. Utrzymywała to w tajemnicy dla własnego i Matthew bezpieczeństwa. Gdyby wtedy wezwała policję, jestem prawie pewien, że skazano by go za morderstwo Glorii. Chyba że... - Że co? - Chyba że tego nie zrobił. Jest kilka rzeczy w opowiadaniu Gwen, które mnie niepokoją. Popatrz na przebieg wypadków. Gwen wchodzi do domku i widzi Matthew, pochylonego z nożem kuchennym w ręku nad ciałem Glorii. Zgadza się? Annie kiwnęła głową.

- Dostrzega też, że dłoń Glorii jest zaciśnięta w pięść, a mały palec sprawia wrażenie wyłamanego. Racja? - Tak. - A ciało Glorii jest jeszcze ciepłe. - Owszem. - Co oznacza, że zaciśnięcie pięści nie było spowodowane przez stężenie pośmiertne, ale powstało za życia. A jeżeli morderca, prawdziwy morderca próbował wyjąć coś z ręki Glorii, kiedy nadszedł Matthew, wyrzucony z pubu wcześniej niż zwykle z powodu wywołanej przez siebie awantury? Coś, co mogłoby go obciążyć? - Guzik? - To chyba ma sens, prawda? - Wygląda całkiem prawdopodobnie. Banks pokręcił głową. - Mimo to i tak chyba zaaresztowaliby Matthew; zależałoby to od gliny odpowiedzialnego za sprawę. Pamiętaj, że większość młodych, inteligentnych detektywów znajdowała się wtedy na wojnie. Mąż-wariat zostałby zamknięty jako najbardziej oczywisty podejrzany, a obecność guzika, nawet gdyby został znaleziony, mogła zostać jakoś tam wyjaśniona. Z punktu widzenia Vivian, jeżeli Matthew pozostała choć odrobina zdrowia psychicznego, z pewnością straciłby ją do czasu zakończenia sprawy. Więc popełniła przestępstwo. I to bardzo poważne. Jednak nie tylko prokuratura odrzuciłaby tę sprawę; gdyby przypadkiem dotarła do sądu, ława przysięgłych załatwiłaby się z tym krótko. Pomyśl tylko, ile współczucia obudziłaby ta kobieta. Każdy przyzwoity adwokat - a założę się, że Vivian Elmsley stać na najlepszych - doprowadziłby całą salę sądową do łez. - Więc co mamy zrobić? - Możemy złożyć sprawozdanie Jimmy'emu Riddle i zająć się własnym życiem. - Albo? - Albo też zainteresować się tą jedną czy dwiema nielogicznościami, o których mówiłem. Przede wszystkim, jestem przekonany, że... Zadzwonił dzwonek u wejścia. Banks poszedł do drzwi. Annie, zaciekawiona, upuściła rękopis na kolana. - Może to ten twój pracowity Hatchley? - W niedzielę rano? To chyba lekka przesada. Banks otworzył. Annie usłyszała kobiecy głos, potem Banks cofnął się powoli, a

nowo przybyła weszła do środka. Blond włosy, czarne brwi, atrakcyjna, zgrabna figura, spódnica, utrzymana w przyjemnym, pastelowym kolorze i biała bluzka. Kobieta zauważyła Annie kątem oka i odwróciła się. Przez chwilę wydawało się, że odebrało jej mowę, a blade policzki pokrył lekki rumieniec, a potem zrobiła krok naprzód i powiedziała: - Dzień dobry. Chyba nas sobie jeszcze nie przedstawiono. Czując się głupio, Annie zdjęła z kolan manuskrypt i wstała. - Annie Cabbot - rzekła. - Sierżant Cabbot. - Miała przykrą świadomość, że jest boso i w szortach. - Sandra Banks - odparła ta druga. - Miło mi panią poznać. Banks zamknął drzwi i stal z głupią miną. - Sierżant Cabbot i ja omawialiśmy sprawę zalewu Thornfield - powiedział. Może coś czytałaś na ten temat? Sandra popatrzyła na bose stopy Annie, a potem rzuciła Banksowi mordercze spojrzenie. - Oczywiście - powiedziała. - W niedzielę rano. Cóż za pracowitość. - Ruszyła w stronę wyjścia. Annie poczuła, że czerwieni się jak pomidor. - Tak czy owak - zająknął się Banks - naprawdę cieszę się, że cię widzę. Może masz ochotę na kawę, czy coś? Sandra potrząsnęła głową. - Nie. Raczej nie. Przyjechałam do Eastvale, żeby zobaczyć parę rzeczy w domu kultury. Mieszkam u Harriet i Davida. Kiedy znalazłam się w okolicy, pomyślałam, że wpadnę, żebyś podpisał parę dokumentów i żeby porozmawiać o naszym synu, ale zrobię to kiedy indziej. Nie ma pośpiechu. Za nic nie przeszkodziłabym w waszej burzy mózgów. Mówiąc to, chwyciła klamkę i otworzyła drzwi. - Miło mi było panią poznać, pani sierżant - rzuciła przez ramię i wyszła. Przez kilka minut Annie w milczeniu wpatrywała się w Banksa, słysząc tylko szybkie i głośne bicie własnego serca i czując, że płonie jej skóra. - Nie wiedziałam, co mam powiedzieć - stwierdziła wreszcie. - Poczułam się jak idiotka. - A to czemu? - spytał Banks. - Już ci mówiłem, że Sandra i ja żyjemy w separacji od ponad roku.

Ale ty wciąż ją kochasz, pomyślała Annie. Skąd jej to przyszło do głowy? Odsunęła od siebie tę myśl. - Tak, wiem. Ale przeżyłam szok, poznając ją w taki sposób. Banks zaśmiał się nerwowo. - Wcale ci się nie dziwię. Słuchaj, zrobię jeszcze kawy i usiądziemy na dworze, dobrze? Na chwilę odłożymy na bok Vivian Elmsley. Jest piękny dzień, wstyd go marnować, siedząc w domu. Może po południu pójdziemy na długi spacer? Na grań Fremington? - Dobrze. - Annie wyszła za nim na dwór. Usiadła na pasiastym leżaku, czując pod sobą ciepłe płótno, co zawsze przypominało jej Saint Ives. Banks czytał dział recenzji w „Sunday Timesie”, starając się udawać, że wszystko jest w porządku, ale widziała, że on też jest roztrzęsiony. Może nawet bardziej niż ona. W końcu był mężem tej kobiety przez ponad dwadzieścia lat. Annie patrzyła przed siebie, na rozproszony rząd piechurów, wspinających się na Witch Fell, którego masywny zarys, przypominający ścięty kapelusz czarownicy, zajmował znaczną część horyzontu po zachodniej stronie. Wrony krążyły po nieboskłonie. - Jak tam? - spytał Banks, podnosząc wzrok znad gazety. - W porządku - powiedziała, zmuszając się do uśmiechu. - W porządku. Ale tak wcale nie było. Powtarzała sobie, że powinna była wiedzieć, że szczęście trwa krótko; że głupotą jest w ogóle się go spodziewać i że błędem jest pozwalać sobie na zbytnią bliskość z kimkolwiek. Takie zbliżenie musi w rezultacie obudzić znane jej demony: zazdrość, niepewność, wszystko, nad czym, jak jej się zdawało, doskonale panowała. Jedynym pewnym rezultatem jest cierpienie. Cień zakrył jej słońce, tak samo jak Witch Fell zasłaniał niebo; wąż wpełzł do jej raju. Jaką cenę będzie musiała tym razem zapłacić?

17 Rękopis Vivian gnębił Banksa długo po przeczytaniu. Zawierał zbyt wiele niespójności, za dużo bocznych uliczek na drodze do morderstwa Glorii. We środę, gdy wciąż jeszcze nie wpadli na trop syna Glorii, zaczął zastanawiać się nad podróżą, jaką George i Francis Hendersonowie odbyli po wojnie w poszukiwaniu tej kobiety. Gwen w pewien sposób wyrzekła się Glorii, a to przywiodło Banksowi na myśl wizytę u rodziców Jema. Tak dokładnie, jakby to było wczoraj, przypominał sobie owo popołudnie pod koniec maja, kiedy pojechał swym dychawicznym volkswagenem garbusem do Cambridgeshire w poszukiwaniu rodziców Jema. Nie wiedział nawet, po co właściwie wyruszył w tę podróż, i parę razy miał ochotę zawrócić. Co może im powiedzieć? Jakie ma prawo zakłócać im spokój w bolesnych chwilach? Bądź co bądź, prawie wcale nie znał Jema, nic nie wiedział o jego życiu. Z drugiej strony byli przyjaciółmi, a teraz jego przyjaciel nie żył. Powinien przynajmniej złożyć wyrazy współczucia jego rodzicom i powiedzieć, że mogli być dumni ze swego syna, bez względu na to, jak marna spotkała go śmierć. Poza tym drążyła go ciekawość, z jakiego środowiska wywodził się Jem. Dzień był piękny, a Banks, otworzywszy okno, przejechał przez przedmieścia północnego Londynu na tereny wiejskie, czując wiatr we włosach, które w tym czasie sięgały mu prawie do ramion. Skręcił z głównej drogi, nie dojechawszy do Cambridge. Teraz wróciło do niego kilka obrazów z tamtej podróży: Tim Buckley w radio, śpiewający „Dolphins” tuż za Saffron Walden; bielona ścianą pubu; stado krów, które zablokowały drogę i, kołysząc wymionami, przechodziły na drugie pole, poganiane leniwie przez pastucha, nie dbającego o to, że spowodował niewielki korek; powietrze pachnące ciepłą słomą i obornikiem. Banks zatrzymał się przy wiejskim kiosku z gazetami i zapytał, jak dojechać do domu

Hyltonów.

Sprzedawczyni

popatrzyła

na

niego

podejrzliwie,

jakby

przypuszczała, że pytający zamierza dokonać tam włamania, ale udzieliła wyjaśnień. Dom - a raczej dwór - znajdował się na końcu niebrukowanego podjazdu w odległości mniej więcej pół mili od centrum wioski. Wyglądał, jakby zbudowano go w stylu

Tudorów, ale oblepiały go wielowiekowe dodatki, jak pąkle dno statku: tu oranżeria, tam garaż, a ówdzie okno mansardowe. Wydawało się, iż w końcu dom zapadnie się pod własnym ciężarem. Przez jakiś czas Banks siedział w samochodzie i patrzył, z trudem przyjmując do wiadomości, że Jem wychował się w czymś takim. Zgasił papierosa. Panowała tu cisza, przerywana tylko świergotem nielicznych ptaków i czyimś głosem mówiącym przez radio gdzieś w głębi domu. Musieli chyba usłyszeć jego przyjazd? Zwłaszcza biorąc pod uwagę dziwną czkawkę, jaką w ostatnich czasach wydawał z siebie jego garbus. Banks wysiadł i rozejrzał się. Za starannie przystrzyżonym trawnikiem wielkości boiska do krokieta teren opadał, ukazując plamy zielonych i brązowych pól pod kopulą błękitnego nieba tak daleko, jak okiem sięgnąć. Tylko kilka zagajników i kościelna wieżyczka przełamywały monotonię. To była stara Anglia, gdzie panował porządek, gdzie chłop pracował w polu, a pan leniuchował we dworze. Jakże się to różniło od Peterborough i Notting Hill. Banks bywał już wcześniej na wsi, oczywiście, ale nigdy nie odwiedzał równie zamożnego domu, nigdy nie znał kogoś, kto pochodził z takiego miejsca. Dawne poczucie klasowej niższości zaczęło w nim brać górę tak, że gdyby miał ze sobą czapkę, to zapukałby do drzwi, trzymając ją w ręku. Świadomość, z jakim mówi akcentem, prawie sparaliżowała go, zanim jeszcze otworzył usta. Słodko pachnące kapryfolium rosło obok starych, dębowych drzwi, a Banks słyszał pszczoły, brzęczące pośród kwiatów. Zastukał o drewno ciężką kołatką. Dźwięk rozległ się echem po okolicy i wystraszył pobliskie stadko szpaków, które wzniosły się w powietrze z trzepotem skrzydeł. Banks czekał, jak mu się wydawało, przez nieskończenie długi czas, zanim usłyszał, że ktoś zbliża się do drzwi, może było to skrzypienie podłogi, a może szelest spódnicy. Kiedy uchyliły się odrobinę, zobaczył przed sobą ciemnowłosą kobietę o wysokich kościach policzkowych i zapadniętych, brązowych oczach. Wydała mu się wtedy stara, gdyż on sam zaledwie skończył dwadzieścia lat, ale teraz przypuszczał, że musiała mieć najwyżej dopiero co przekroczoną czterdziestkę, a więc była mniej więcej w tym samym wieku, co on. Uniosła brew. - Słucham? O co chodzi? - Pani Hylton? - Tak, to ja. Czym mogę służyć?

- Przyszedłem w sprawie Jema. Zmarszczyła brwi. - Kogo? - Jema. Przepraszam, Jeremy'ego. Pani syna. Za plecami kobiety pojawił się mężczyzna, a ona otworzyła szerzej drzwi. Miał siwe włosy, czerwoną twarz i wodniste, bladoniebieskie oczy. - Co się tu dzieje, kochanie? - zapytał, kładąc kobiecie dłoń na ramieniu i patrząc spod zmarszczonych brwi na Banksa. - Kto to jest? Czego chce? Odwróciła się do męża, zdezorientowana. - Ktoś w sprawie Jeremy'ego. - Nie rozumiem. Nasz syn nie żyje od dawna. Chyba trochę za późno przychodzić z kondolencjami, prawda? - Jem? Jeremy Hylton? Chyba trafiłem do właściwego domu? - Owszem - powiedziała kobieta. - Ale rzecz polega na tym, że nasz Jeremy umarł pięć lat temu. - Ależ... ależ to stało się w zeszłym miesiącu. Znałem go. To ja go znalazłem. Czy naprawdę rozmawiamy o tej samej osobie? A może Jeremy miał brata? - Mieliśmy tylko jednego syna - powiedział mężczyzna. - A on zmarł pięć lat temu. Nie rozumiem, dlaczego nachodzi pan nas i niepokoi moją żonę. Do widzenia panu. Zaczął zamykać drzwi. Banks dokonał ostatniej, rozpaczliwej próby. Wsunął stopę w szczelinę zamykających się drzwi i powiedział: - Proszę pana, chyba pan mnie źle zrozumiał. Jem umarł miesiąc temu. Nie chciałem nikogo niepokoić, ale... Pan Hylton otworzył szerzej drzwi, a Banks zabrał nogę. - Jeżeli natychmiast pan stąd nie odejdzie i nie oddali się z mojej posiadłości, zawołam policję - zagroził. - Jasne? - Tym razem zatrzasnął drzwi, zanim Banks zdążył zareagować. Przez kilka chwil Banks patrzył na stare, dębowe wierzeje, czując, że kręci mu się w głowie. Zobaczył, że firanki w oknie poruszyły się, i uznał, że mieszkańcy tego domu obserwują go, gotowi zadzwonić na policję, więc wsiadł do garbusa i odjechał. Na końcu podjazdu starszawy mężczyzna w płóciennej czapce machnął na niego ręką. Banks zatrzymał się, a ów człowiek pochylił się do otwartego okienka. Miał pięciodniowy zarost, a jego oddech pachniał piwem.

- Czemu pan ich nękał? - zapytał. - Nie miałem takiego zamiaru - odparł Banks. - Chciałem złożyć im wyrazy współczucia z powodu śmierci syna. Mężczyzna podrapał się po policzku. - I co powiedzieli? Banks zrelacjonował mu ich rozmowę, co chwila zerkając do lusterka wstecznego, żeby sprawdzić, czy Hyltonowie nie poszli za nim. - Cóż - powiedział mężczyzna - widzi pan, dla nich Jeremy umarł w dniu, kiedy zrezygnował ze studiów i wyjechał do Londynu, żeby zostać jednym z tych palących narkotyki hippisów. - Przez chwilę mierzył Banksa spojrzeniem, jakby chcąc ustalić, czy i on do nich należy. - Zauważyłem, że jakiś czas temu była u nich policja, i zastanawiałem się, w jakiej sprawie. A więc teraz Jeremy naprawdę nie żyje? - Tak - rzekł Banks, rzucając okiem w lusterko. - Narkotyki? - Na to wygląda. - Przykro mi to słyszeć. Znałem go od niemowlęcia. Był świetnym chłopcem, dopóki wszystko się nie popsuło. Miał zostać lekarzem, jak ojciec. Studiował w Cambridge. Nie znam przyczyn. - Wskazał kciukiem na dom. - Nigdy się nie pozbierali. Nie rozmawiają z nikim. Nie miewają gości. - Powoli pokręcił głową. Biedny, mały Jeremy. Nawet mu nie zrobili pogrzebu. - Ruszył przed siebie, kręcąc głową i coś mamrocząc pod nosem. Banks został sam na skrzyżowaniu podjazdu i drogi, mając za towarzystwo tylko śpiew ptaków i własne ponure myśli o wyobcowaniu i odrzuceniu. Dzięki listowi od Clary dobrze wiedział, dlaczego wszystko popsuło się w życiu Jema, ale wyglądało na to, że oprócz niego nikogo to nie interesuje. Odgłosy klaksonów na Market Street przerwały mu te wspomnienia. Teraz Banks znowu miał do czynienia z odrzuceniem. Rodzice Jema wmówili sobie, że ich syn zmarł pięć lat wcześniej, niż to rzeczywiście nastąpiło, tylko dlatego, że nie spełnił ich oczekiwań. Gwen Shackleton powiedziała George'owi i Francisowi Hendersonom, że Gloria uciekła, chociaż dobrze wiedziała, że nie żyje i leży pogrzebana w komórce. W jakiś sposób oba te wydarzenia wydały się Banksowi lustrzanymi odbiciami tej samej sytuacji. Pukanie do drzwi wyrwało go z zamyślenia. Wszedł sierżant Hatchley. - Może zrobi pan przerwę?

Banks podniósł na niego wzrok i z trudem wrócił do rzeczywistości. - Co? A, chętnie. - Jak pan się czuje, sir? Wygląda pan jakoś blado. - Wszystko w porządku. Po prostu się zamyśliłem. - Myślenie bywa bolesne. Dlatego staram się go unikać. Przeszli na drugą stronę Market Street do restauracji „Golden Grill” na słodkie grzanki z rodzynkami i kawę. Deszcz wreszcie dotarł do Dales i na sali panowała prawie zupełna pustka. Właścicielka imieniem Doris utrzymywała, że są czwartym i piątym klientem, którzy pojawili się w jej zakładzie dzisiejszego dnia. - Czy dzięki temu nie należy nam się specjalna oferta? - zapytał Hatchley. Może dodatkowa kawa? Klepnęła go po przedramieniu i zaśmiała się. - A idźżesz ty! - Trzeba zawsze próbować - zwrócił się Hatchley do Banksa. - Kto nie prosi, ten nie dostaje. Znałem kiedyś kolesia, który twierdził, że proponował każdej poznanej dziewczynie pójście do łóżka. Twierdził, że na dziesięć dostawał w pysk od dziewięciu. Banks roześmiał się, a potem zapytał: - Czy masz coś nowego na temat poszukiwań ogólnokrajowych? - Owszem, coś przyszło dziś rano - odparł Hatchley. - Właśnie o tym chciałem z panem porozmawiać. Dziewczyna nazwiskiem Brenda Hamilton. Trochę dziwka, z tego co wiadomo. Nie profesjonalistka, ale nie miała nic przeciwko rozłożeniu nóg przed każdym, kto wyglądał na to, że ma funta albo dwa na zbyciu. Tak czy owak, została znaleziona martwa w stodole. - Jaki był sposób zabójstwa? - Uduszona i zakłuta nożem. W tej kolejności. - To rzeczywiście wygląda obiecująco. Hatchley pokręcił głową. - Proszę nie liczyć na wiele. Jest parę problemów. - Jakich? - Miejsce i czas popełnienia zbrodni. Wydarzyła się w pobliżu Hadleigh w Suffolk w sierpniu 1952 roku. Mówię o niej tylko dlatego, że zastosowano ten sam sposób zabójstwa. Banks przez chwilę żuł swoją grzankę i myślał. - Byli jacyś podejrzani?

- Oczywiście przyjrzano się dokładnie farmerowi, który był właścicielem stodoły, ale miał niepodważalne alibi. Poprosiłem o więcej szczegółów, ale... no chyba ta sprawa nie jest związana z naszą? Banks wzruszył ramionami. - Nie zaszkodzi zadać im parę pytań. - Pewnie nie. Ale to było siedem lat po tym, jak zamordowano Glorię Shackleton. To duża przerwa jak dla zabójcy, którego szukamy. Co więcej, wydarzyło się to w innej części kraju. - Mogły zaistnieć po temu jakieś powody. - I wątpię, żeby ktoś z personelu Amerykańskich Sił Powietrznych przebywał gdzieś w okolicy. Przecież wojna się już wtedy dawno skończyła. Po Dniu Zwycięstwa w Europie większość z nich posłano na Pacyfik albo skierowano do domu jak najszybciej się dało. - Pewnie masz rację, Jim, ale lepiej być dokładnym. Zgłoś się do East Anglii i niech ci podadzą więcej szczegółów. Ja zaś poproszę sierżant Cabbot, żeby skontaktowała się z ludźmi z Amerykańskich Sił Powietrznych, i może ona coś znajdzie. - Dobrze. Wróciwszy do biura, Banks przełożył na później telefon do będącej w Harkside Annie; zamiast tego zapalił papierosa i zapatrzył się w okno. Ciepły, nieśpieszny deszcz padał na rynek, zaciemniając bruk i prastary krzyż. Nie przyniósł większej ulgi: powietrze wciąż było lepkie i parne. Ale chmury zbierały się z wolna, zwiększając wilgotność. Któregoś dnia w końcu osiągnięty zostanie punkt krytyczny i niebiosa rozewrą się. Na rynku parkowało tylko kilka samochodów, a nieliczni przechodnie, ukryci pod parasolami, bez entuzjazmu przyglądali się wystawom sklepowym. Radio Three nadawało lekką, brytyjską muzykę, a Banks rozpoznał motyw przewodni z „Children's Favourites”. Powodem, dla którego odwlekał telefon do Annie, było to, że niedzielne popołudnie jakoś się im popsuło po wizycie Sandry. I Banks, i Annie stali się drażliwi, rozmowa niezręczna, a w końcu Annie poszła zaraz po lunchu, rezygnując z popołudniowego spaceru, gdyż, jak stwierdziła, ma jeszcze parę rzeczy do zrobienia w Harkside. Od tamtej pory nie rozmawiali ze sobą. Wtedy Banks jej wcale nie zatrzymywał. Pojawienie się Sandry zdenerwowało go bardziej, niż dał to po sobie poznać, i to go dodatkowo zirytowało. Bądź co bądź,

ona ma nowego mężczyznę, Seana. Dlaczego musiała się pojawić właśnie wtedy, kiedy wszystko układało się tak dobrze między nim a Annie? Co dało jej prawo nachodzić go i okazując oburzenie, że on się z kimś spotyka, psuć wszystkim humor? Jak by się jej spodobało, gdyby on przyszedł do niej i Seana, nawet nie zapowiadając się telefonicznie? A przecież on, Banks, chciał z nią porozmawiać, zwłaszcza po swoim spotkaniu z Brianem. Teraz Bóg raczy wiedzieć, kiedy trafi się następna okazja. Zdał sobie także sprawę, że Sandra również odczuła negatywnie to, co zobaczyła. Lodowaty chłód i sarkastyczny ton stanowiły u niej typową reakcję na nieprzyjemne sytuacje. Wciąż jeszcze żywił wobec niej jakieś uczucia. Nie można tak łatwo oddalić się od kogoś, kogo kochało się przez tak długo. Stracona lub odrzucona miłość może w pierwszej chwili zmienić się w nienawiść, ale potrzeba lat, żeby przerodziła się w obojętność. W końcu zebrał się na odwagę i sięgnął po słuchawkę. - Jak tam? - zapytał. - Świetnie. - Sprawiasz wrażenie roztargnionej. - Ależ skąd. Jestem trochę zajęta. Naprawdę. Wszystko w porządku. Banks wziął głęboki wdech. - Słuchaj, chodzi mi o niedzielę. Przepraszam. Nie miałem pojęcia, że Sandra zamierza się u mnie pojawić. Nie przypuszczałem też, że wywrze to na tobie takie wrażenie. - Cóż, czasami nie ma się pojęcia o różnych sprawach, dopóki się nie wydarzą, prawda? Jak mówiłam, u mnie wszystko w porządku. Poza tym że w tej chwili muszę zrobić parę rzeczy. Masz do mnie coś konkretnego? - Niech będzie i tak, skoro chcesz to rozegrać w ten sposób. Zadzwoń do swojej wojskowej informatorki i zobacz, czy można się czegoś dowiedzieć na temat obecności Amerykańskich Sił Powietrznych w Suffolk w 1952 roku. - A dokładniej? - Na początek sprawdź, czy w ogóle zostały tam jeszcze jakieś bazy. A jeśli tak, to która z nich była najbliżej Hadleigh. W przypadku pozytywnej odpowiedzi chciałbym też listę personelu. - Dobrze. - Czy możesz zrobić to dzisiaj? - Spróbuję. Najpóźniej do jutra.

- Annie? - Co? - Czy nie moglibyśmy spotkać się i porozmawiać? - Nie ma o czym. Naprawdę. Słuchaj, wiesz, że za kilka dni wyjeżdżam na wakacje do domu. Przedtem muszę załatwić masę spraw. Może po moim powrocie? OK? W tej chwili spróbuję jak najprędzej zdobyć dla ciebie te informacje. Do widzenia. Czując po tej rozmowie jeszcze większe przygnębienie, Banks spojrzał na stos papierów leżący na jego biurku obok komputera: rezultaty poszukiwań zespołu techników, wyniki sekcji zwłok, informacje od stomatologa sądowego. Żaden z tych dokumentów nie przeczył temu, co wcześniej przypuszczali, ale też i żaden z nich nic nowego nie wnosił. Co by się stało, gdyby Gwen zrobiła to, co powinna, i zgłosiła znalezienie ciała Glorii? Dobry gliniarz popytałby się dookoła, nie przypisując mechanicznie morderstwa Matthew. A może nie. Za późno zadawać takie pytania: wszyscy już nie żyli, poza Vivian. Biedna Gloria. Uważała Matthew za swoją pokutę. Z jakiegoś powodu to właśnie powiedziało o niej Banksowi więcej niż wszystko inne. A jeśli zakończenie Vivian było rzeczywiście prawdziwe? Ostateczna ironia losu. A może to Gwen popełniła to morderstwo?

Był czwartek. Vivian Elmsley odłożyła książkę, gdy pociąg ruszył z Wakefield Westgate. Jeszcze tylko kilka minut, a znajdą się w Leeds i przez resztę trasy będą przejeżdżać przez tereny zabudowane: typowy przemysłowy krajobraz Północy zaniedbane osiedla z czerwonej cegły, niskie budynki biurowe, lśniące nowością centra handlowe, fabryczne dziedzińce zapełnione stertami palet w foliowych opakowaniach, rozebrane do pasa dzieci łowiące ryby w kanale. Jedyną nietypową rzeczą było lepkie światło słoneczne, które wydawało się oblewać wszystko jakby lukrem. Przedstawiciel wydawcy miał oczekiwać na Vivian na dworcu i towarzyszyć jej do hotelu Metropole, gdzie będzie mieszkała do niedzieli. Miała podpisywać książki w Bradford, York i Harrogate, oprócz Leeds, ale nie miało sensu codziennie przenosić się ze wszystkim z jednego hotelu do drugiego. Te miasta znajdowały się stosunkowo blisko siebie. Przedstawiciel wydawcy miał ją wszędzie zawozić. Vivian wcale nie potrzebowała pomocy, żeby trafić do hotelu; znajdował się on

o kilkaset jardów od rynku miejskiego, a ona dobrze wiedziała, gdzie to jest. Nocowała tam z Charliem, kiedy pojechali na wystawę Michaela Stanhope w 1944 roku. Świetnie się wtedy bawili. Po obejrzeniu wystawy poszli na koncert muzyki klasycznej, a potem do Club 21, gdzie tańczyli do późna w noc. Dlatego teraz też poprosiła o ten hotel. Ze względu na wspomnienia. Była podenerwowana. Nie miało to nic wspólnego z dzisiejszym wieczorem autorskim w bibliotece Armley ani też z wywiadem dla radia Leeds, który miał się odbyć jutro po południu, a wszystko z ponowną wizytą komisarza Banksa i jego współpracownicy. Wiedziała, że po przestudiowaniu manuskryptu zechcą ją znowu przesłuchać; nie ulegało wątpliwości, że w jakiś sposób złamała prawo. Ale co miała zrobić? Jest za stara i zbyt zmęczona, żeby uciekać. Przekroczyła też wiek, w którym mogłaby przetrzymać karę więzienia. Jedyny sposób, jaki jej pozostał, to pozwolić na to, by postawiono ją w stan oskarżenia, i mieć nadzieję, że adwokat ją jakoś wybroni. Nikt, jak sądziła, nie jest w stanie sprawić, by prasa w końcu nie wykryła szczegółów, a nie ma wątpliwości, że jeśli nastąpi skandal, dziennikarze zbiegną się tłumnie. Nie była pewna, czy potrafi znieść publiczne upokorzenie. Jeżeli jej nie aresztują, to może znowu wyjechać z kraju, tak jak to wielokrotnie robiła z Ronaldem. I czemu by nie? Może pracować w dowolnym miejscu, a ma dosyć pieniędzy, żeby kupić sobie coś niedużego w jakimś ciepłym miejscu: na Bermudach albo Brytyjskich Wyspach Dziewiczych. Po raz kolejny Vivian wróciła pamięcią do wydarzeń sprzed pięćdziesięciu lat. Czy było coś, co umknęło jej uwagi? Czy coś źle zrozumiała? Może zbyt łatwo obciążyła podejrzeniami Matthew i pominęła możliwość, że ktoś inny jest winien? Pytania Banksa o Michaela Stanhope oraz o PX, Billy'ego Joe, Charliego i Brada w pierwszej chwili zdumiały ją i zaskoczyły. Teraz zaczęła się zastanawiać. Czy któryś z nich mógł być sprawcą? Z pewnością nie Charlie, bo wtedy już nie żył, ale Brad? Pod sam koniec bez przerwy kłócili się z Glorią; słyszała to nawet przez płomienie ogniska podczas zabawy w Dniu Zwycięstwa. Może tego wieczora, kiedy zginęła Gloria, Brad przyszedł, żeby raz jeszcze spróbować ją przekonać, a kiedy odmówiła, wpadł w amok? Vivian próbowała sobie przypomnieć, czy Brad należał do ludzi skłonnych do czegoś takiego, ale w końcu stwierdziła, że każdemu się to może przydarzyć, jeżeli nastąpią sprzyjające okoliczności. Był też PX. Nie da się ukryć, że obsypywał Glorię prezentami z charakterystyczną dla siebie nieśmiałością. Może chciał coś otrzymać w zamian? Coś,

czego mu nie zamierzała ofiarować? Zaś chociaż Billy Joe bez większych oporów znalazł sobie nową dziewczynę, Vivian pamiętała jego rozgoryczenie z powodu tego, że został porzucony dla pilota, i jego ukrytą klasową niechęć, która manifestowała się w postaci docinków i drobnych złośliwości. Mówiło się, że w Ameryce nie istnieją nierówności społeczne, ale Billy Joe niewątpliwie wywodził się z klas pracujących, tak jak robotnicy rolni w Yorkshire; Charlie pochodził ze środowiska prestiżowych uniwersytetów, Ivy League; a Brad reprezentował nowe pieniądze zarobione na ropie naftowej na zachodnim wybrzeżu. Vivian nie uważała, żeby Amerykanie nie posiadali różnic klasowych, chociaż brakowało im tradycji dziedzicznych arystokratycznych tytułów i majątku... i pewnie dlatego tak uwielbiali brytyjską monarchię. Pociąg właśnie dojeżdżał do dworca głównego w Leeds, a koła popiskiwały, pokonując coraz bardziej skomplikowany system sygnałów i rozjazdów. Ta podróż była znacznie krótsza i łatwiejsza niż wtedy, gdy pojechały z Glorią do Londynu wiele lat temu. Pamiętała punkcik błękitnego światła, chrapiących żołnierzy, pierwsze widoki zniszczeń wojennych, ujrzane w bladym świetle poranka. Większość drogi powrotnej do Leeds przespała; trwało to wtedy jakieś sześć czy siedem godzin, a kiedy wróciła do Hobb's End, Londyn robił się w jej wyobraźni miejscem coraz bardziej odległym i magicznym, aż wreszcie stał się dla niej równie realny jak Mars albo starożytny Rzym. Patrząc wstecz, zaczęła się zastanawiać, czy może to wszystko nie jest tylko czyimś opowiadaniem. Lata mijają nieubłaganie, a kiedy umrą wszyscy ludzie, których znamy i kochamy, to czy przeszłość zmienia się wtedy w opowiadanie, twór wyobraźni, zamieszkany przez duchy, sytuacje i obrazy, zawieszone na zawsze w szkle wodnym? Vivian wstała ze znużeniem i sięgnęła po torbę podróżną. Musiała zebrać siły, żeby zrobić coś jeszcze podczas pobytu w Leeds, coś, na co przeznaczyła piątkowy wieczór, po wywiadzie. Przedtem jednak musi pójść do galerii sztuki i zobaczyć obraz Michaela Stanhope.

Kiedy we czwartek rano zadzwonił telefon, Banks porwał słuchawkę z widełek z takim rozmachem, że wyślizgnęła mu się z ręki i upadła na biurko, zanim ją zdołał lepiej uchwycić. - Alan, co się dzieje? O mało nie ogłuchłam.

- Och, przepraszam. - Tu Jenny. - Wiem. Rozpoznałem twój głos. Jak się masz? - Hm, nie wyglądasz na zachwyconego, że do ciebie dzwonię. - Przepraszam, Jenny, naprawdę. Czekam na inny telefon. - Od twojej dziewczyny? - Chodzi o sprawę, nad którą pracuję. - Tę, o której mi opowiadałeś? Z czasów wojny? - To jedyna, jaką mam. Jimmy Riddle zadbał, żebym ich za wiele nie dostawał. - Cóż, w takim razie nie będę zabierać ci czasu. Rzecz w tym, że przyszło mi do głowy, iż podczas naszego spotkania zachowałam się... trochę zbyt emocjonalnie. Chciałabym cię przeprosić, że zwaliłam ci to wszystko na głowę, jak to mówią w Kalifornii. - Od czego są przyjaciele? - W każdym razie - ciągnęła Jenny - żeby uczynić to oficjalnie, zapraszam cię na obiad. Oczywiście, jeżeli sądzisz, że zniesiesz mój styl gotowania. - Z pewnością jesteś w tym lepsza niż ja. Zaśmiała się trochę zbyt szybko i za nerwowo. - Lepiej na to nie licz. Ale pomyślałam, wiesz, że możemy po prostu trochę porozmawiać przy posiłku i butelce wina. Oboje wiele przeżyliśmy w ciągu minionego roku. - A zatem kiedy? - Może jutro, u mnie, jakoś tak o siódmej? - Doskonale. - Jesteś pewien, że nie wynikną z tego żadne problemy? - A niby czemu? - Nie wiem... ja... - Głos jej poweselał. - Świetnie. To co, zobaczymy się jutro o siódmej? - Jasne. Przyniosę wino. Odłożywszy słuchawkę, Banks usiadł wygodniej i zaczął rozważać to zaproszenie. Obiad z Jenny. U niej. To może być ciekawe. Potem pomyślał o Annie i to go trochę zmroziło. Podczas wczorajszej rozmowy przez telefon po prostu go spławiła. Po tak szybko i niespodziewanie osiągniętej bliskości jej chłód stanowił dla niego wstrząs. Dawno już nie zdarzyło się, żeby dziewczyna odepchnęła go po kilku zaledwie

dniach znajomości; przywiodło mu to na myśl bolesne przeżycia z okresu dorastania. Pora znowu posłuchać smutnych piosenek: zapłakać z Leonardem Cohenem i nauczyć się, jak wydobyć to, co najlepsze, z cierpienia. Ale też bardzo chciał dowiedzieć się, co Annie wykryła na temat wątku z East Anglii. W końcu sama stwierdziła, że najpóźniej dzisiaj będzie miała jakieś wyniki. Przez chwilę zastanawiał się, czy do niej nie zadzwonić, ale w końcu nie zdecydował się. Pomimo ich osobistych nieporozumień wiedział, iż jest na tyle dobrą policjantką, że sama go powiadomi, jak tylko zdobędzie informacje, o które prosił. Odezwała się tuż przed jedenastą. - Przepraszam za opóźnienie - zaczęła. - To wszystko przez różnicę czasu i psujące się faksy, sam pewnie wiesz... - Nic nie szkodzi. Mów, czego się dowiedziałaś. - Od ich ostatniej rozmowy Banks zdążył już sam wyciągnąć kilka wniosków i czuł miły dreszczyk, jak zawsze, kiedy fragmenty łamigłówki zaczynają trafiać na swoje miejsca; uczucia tego nie doznawał już przez dłuższy czas. - Po pierwsze - zaczęła Annie - w 1952 roku rzeczywiście istniała baza amerykańska w pobliżu Hadleigh. - A co oni tam robili? - Ich siły zbrojne wycofały się z Anglii zaraz po wojnie, ale duża ich część została w Europie, zwłaszcza w Berlinie i Wiedniu. Wojna nie rozwiązała problemu Rosji. Tak czy owak, Amerykanie zaczęli operować z baz na Wyspach Brytyjskich w roku 1948, podczas blokady Berlina i istnienia mostu powietrznego. Na samym początku rozmieścili bombowce B-29 dalekiego zasięgu w bazach w East Anglii. Wszystko to wiem od mojej informatorki w Ramstein. Jak się wydaje, do 1951 roku powstało tyle baz, że musieli zrobić reorganizację, żeby sobie z tym poradzić. - Jakieś znajome nazwiska? - Tylko jedno. Wiesz, kto prowadził PX? - Edgar Konig. - We własnej osobie. Nie wyglądasz na zaskoczonego. - Raczej nie. Czego się o nim dowiedziałaś? - Wyjechał z Lasu Jarzębinowego w maju 1945 roku razem z całą 448 Grupą i przez jakiś czas przebywał w Europie, po czym wrócił do Ameryki. Został przydzielony do bazy w Hadleigh latem 1952 roku. - I przez cały czas należał do sił powietrznych?

- Na to wygląda. Odnoszę wrażenie, że była to całkiem niezła fucha. Miał mnóstwo możliwości dodatkowego zarobku. Dlaczego się nie dziwisz? Czemu przypuszczałeś, że to nie któryś inny Amerykanin? - Z powodu whisky i papierosów. - Co? - W swoim rękopisie Vivian Elmsley stwierdza, że na podłodze leżała stłuczona butelka whisky i nieotwarty karton papierosów marki Lucky Strike na bufecie kuchennym. Nie jest to dowód bezpośredni na cokolwiek, ale nie sądzę, żeby podczas wojny karton papierosów pozostał długo nienaruszony, prawda? - Mógł je przynieść Brad. - Owszem. Ale to PX miał najłatwiejszy dostęp do magazynów i to on zawsze przynosił prezenty. W manuskrypcie jest też wzmianka o pożegnalnej zabawie, która odbywała się w Lesie Jarzębinowym tamtego wieczora. PX musiał wypić za wiele i w końcu zebrać się na odwagę. Wymknął się z bazy i przyniósł podarunki, czyniąc ostatnią, desperacką próbę kupienia tego, czego od dawna pragnął. Gloria opierała się i... Matthew przyszedł trochę za późno, nieszczęśnik. Masz jakieś informacje co do miejsca pobytu PX między 1945 a 1952 rokiem? - Nie. Ale poproszę Mattie, żeby sprawdziła, jeśli to ważne. Myślisz, że było więcej ofiar? - Być może. Czy wiemy o nim coś jeszcze? - Nie. Mattie powiedziała, że postara się dowiedzieć jak najwięcej... na przykład kiedy i dlaczego zwolniono go z wojska i czy jeszcze żyje, ale niezbyt na to liczy. Oficjalnie nie powinni udzielać takich informacji, ale Mattie uwielbia zagadki kryminalne i wygląda na to, że pobudziłam jej ciekawość. Stała się prawie naszym sojusznikiem. - Dobrze. Zobaczymy, co ci się uda. Trzeba sprawdzić, czy można połączyć go z innymi morderstwami. W jakim byłby teraz wieku, gdyby jeszcze żył? - Zgodnie z tym, co mówiła mi Mattie, miałby siedemdziesiąt pięć lat. - A zatem to całkiem możliwe. - Owszem. Porozmawiamy później. Kiedy Annie odłożyła słuchawkę, Banks poczuł zniecierpliwienie. Czasami czekanie było najtrudniejsze; wtedy palił za dużo i chodził z kąta w kąt: te złe obyczaje zostały mu z pracy w Londynie. Miał jednak kilka spraw, które mógł tymczasem załatwić. Najpierw wykręcił numer Jenny Fuller.

- Alan - powiedziała - nie dzwonisz chyba, żeby odwołać spotkanie? - Nie, nie. Nic takiego. Prawdę mówiąc, potrzebna mi twoja pomoc. - Proszę bardzo. O ile tylko potrafię. - Mówiłaś mi podczas tamtego lunchu, że przechodziłaś szkolenie razem z profilerami FBI. - W Quantico. Tak. A ty stwierdziłeś, że profilowanie to stek bzdur. - Nie o to chodzi. Czy masz tam jakieś znajomości? Kogoś na tyle zaprzyjaźnionego, żeby poprosić o prywatną grzeczność? Jenny milczała przez chwilę. - No, jest taki jeden facet, owszem. A bo co? Banks opowiedział jej o ich najnowszych ustaleniach, a potem rzekł: - Ten Edgar Konig. Chciałbym, żebyś poprosiła swojego przyjaciela, by sprawdził

jego

kartotekę.

Jeżeli

jest

takim

człowiekiem,

jak

myślę,

to

najprawdopodobniej ją ma. Sierżant Cabbot porozumie się z władzami wojskowymi, ale oni mogą nam dostarczyć tylko niektórych informacji. - Jestem pewna, że Bill zechce mi pomóc, jeżeli okaże się to w jego mocy odparła Jenny. - Poczekaj, wezmę ołówek, a potem powiesz mi, o co ci dokładnie chodzi. Kiedy Banks skończył podawać Jenny szczegóły, poprosił sierżanta Hatchleya, żeby zadzwonił do East Anglii i dowiedział się, czy amerykański lotnik nazwiskiem Edgar Konig był przesłuchiwany lub podejrzany w sprawie zabójstwa Brendy Hamilton. Potem usiadł wygodniej i powiedział sobie, że nie ma pośpiechu. Nikt przecież nie zamierza uciec. Nawet jeżeli Edgar Konig okaże się mordercą i jeśli jeszcze żyje, z pewnością się nie dowie, iż po tylu latach policja z Północnego Yorkshire wpadła na jego trop.

18 W piątek przedstawiciel wydawcy odwiózł Vivian do hotelu trochę później, niż oczekiwała. W radio wszystko się znacznie przedłużyło, gdyż w połowie wywiadu technik dźwięku odkrył, iż mikrofon Vivian jest uszkodzony. Musiała zaczynać od początku. Kiedy wysiadała z samochodu, było po czwartej, na niebie zgromadziły się ciężkie, czarne chmury, a w powietrzu czuło się przedburzowe napięcie. Z oddali dobiegały przytłumione odgłosy grzmotów i słabe rozbłyski piorunów. Nawet fasada hotelu Metropole, pieczołowicie przywrócona do swej dawnej ciemno-ceglastej barwy, sprawiała wrażenie równie czarnej jak wtedy, kiedy Vivian i Charlie spędzali tu noc wiele lat temu. Nie miałaby nic przeciwko temu, żeby przez godzinkę albo dwie odpocząć w swoim pokoju, może wziąć kąpiel, ale niedługo powinno się całkiem ściemnić. Pewnie mogła też odłożyć tę wycieczkę i pojechać kiedy indziej. Jutro ma spotkania autorskie w York i Harrogate, ale może zawsze wybrać sobie późniejszy pociąg i odbyć swoją wizytę w niedzielę rano. Ale nie. Nie będzie zwlekać. Jak na ironię losu jako pisarkę najbardziej pociągała ją wizyta w tym miejscu podczas burzy. Wezwała portiera i poprosiła go, żeby zamówił dla niej taksówkę, a potem założyła kalosze i płaszcz przeciwdeszczowy. Samochód czekał, więc z parasolem w ręku wsunęła się na tylne siedzenie i udzieliła kierowcy wskazówek, jak ma jechać. Zaczęły już padać pojedyncze krople deszczu, tworząc wielkie, ciemne plamy na chodniku. Kierowca, młody Pakistańczyk, próbował udoskonalać swój angielski, prowadząc rozmowę na temat pogody, ale wkrótce dał za wygraną i skoncentrował się na prowadzeniu. Na Woodhouse Road było pełno pojazdów, gdyż ludzie wychodzili wcześniej z pracy przed weekendem, a pogarszająca się pogoda sprawiła, że trzeba się było co chwila zatrzymywać. Za granicami miasta jednakże warunki poprawiły się. Wyglądając przez spływające deszczem okno, zahipnotyzowana monotonnym ruchem wycieraczek, Vivian rozmyślała na temat swojej wczorajszej wizyty w miejskiej galerii sztuki. Widok aktu Glorii wywołał w niej tak złożoną reakcję, że do tej pory nie potrafiła do końca rozwikłać jej licznych aspektów.

Nigdy przedtem nie widziała Glorii nagiej i ani razu nie towarzyszyła jej, Alice i innym, kiedy chodziły pływać bez ubrania, z nieśmiałości i dlatego, że wstydziła się swojego ciała, tak że widok gładkiej skóry i miękkich linii, dostrzeżonych okiem eksperta i odtworzonych sprawną dłonią, stał się dla niej objawieniem. Najbardziej zaniepokoił Vivian nagły przypływ pożądania, jakie wywołał w niej obraz. Sądziła, że dawno już sprawy te znalazły się poza nią, jeżeli w ogóle kiedykolwiek czegoś takiego doznawała. Owszem, kochała Glorię, ale nigdy nie przyznała sama przed sobą, ani nawet nie zdała sobie sprawy, że mogłaby kochać ją w taki sposób. Kiedy przypomniała sobie ich zbliżenia: wzajemne malowanie nóg; lekcje tańca, podczas których czuła blisko siebie ciało Glorii i wdychała woń jej perfum; pocałunek w policzek po ślubie Glorii... zaczęła powątpiewać, czy rzeczywiście wszystko to było takie niewinne. Uczucia i popędy, wszystko to istniało najzupełniej realnie, ale Vivian nie rozumiała się wtedy na takich sprawach i stłumiła je. W galerii sztuki poczuła się jak zboczeniec oglądający zdjęcia nagich kobiet; wcale nie dlatego, żeby obraz Stanhope'a miał w sobie coś z pornografii, ale ze względu na myśli i uczucia, jakie w niej obudził. Przypomniała sobie chwilę, kiedy pocałowała wciąż jeszcze ciepłe czoło Glorii, zanim zakryła ją całkowicie zasłoną zaciemniającą. „Zegnaj, słodka Glorio. Zegnaj, kochana”. - Przepraszam? - zapytał kierowca, odwracając głowę. - Co? Ach, nie, to nic takiego. Nic. Vivian opadła na oparcie fotela. Za Otley niewiele już pojawiało się samochodów. Drogi były wąskie i na jakiś czas ugrzęźli za ciężarówką, rozwijającą mniej więcej trzydzieści mil na godzinę. Po piątej kierowca zatrzymał taksówkę na parkingu w pobliżu zalewu Thornfield. Teraz padał już ulewny deszcz, szeleszcząc głośno w liściach. Przynajmniej, pomyślała Vivian, w taką pogodę będę miała to miejsce dla siebie. Powiedziała kierowcy, że nie potrwa to dłużej niż kwadrans, i poprosiła, żeby zaczekał. Sięgnął po gazetę leżącą na sąsiednim siedzeniu. Na drugim parkingu za wysokim żywopłotem zatrzymał się również samochód, ale Vivian szła już przez las i nie zauważyła go. Ścieżka była zdradliwa, jakby spękana od suszy ziemia chciała wykorzystać okazję i wyssać każdą kroplę deszczu, a Vivian musiała bardzo uważać, żeby nie poślizgnąć się, kiedy powoli schodziła stromym brzegiem, wbijając przed sobą parasol i używając go jako swego rodzaju hamulca. Bóg jeden wie, jak zdoła wspiąć się z powrotem.

Zrujnowana wieś rozciągała się przed nią pod ciemnym niebem. Deszcz bił o zwalone kamienie, a co kilka sekund blask błyskawicy oświetlał okolicę, a widok ten za każdym razem przywodził pisarce na myśl obraz Stanhope'a. Vivian zatrzymała się przy moście elfów, żeby odzyskać oddech, rozłożyła parasol, a potem zrobiła kilka kroków naprzód i stanęła w najwyższym punkcie na środku. Położyła wolną rękę na mokrym kamieniu, nie mogąc uwierzyć, że to ten sam most, na którym niejednokrotnie zatrzymywała się, żeby porozmawiać z Glorią, Matthew, Alice, Cynthią, Betty i innymi dawno, dawno temu. Kiedy była tu ostatnio, znajdował się pod wodą. Deszcz znalazł już drogę do dawnego koryta rzeki obok High Street i utworzył w nim nieduży strumyk, kierujący się w stronę Harksmere. Przez nieboskłon przebiegł huk pioruna, a Vivian zadrżała, ruszając w stronę Domku przy Moście. Nic po nim nie zostało poza fundamentami: czarnym, kamiennym zarysem o wysokości jakichś dwóch albo trzech stóp, ale pamiętała, gdzie znajdowały się wszystkie pomieszczenia, zwłaszcza położona od tyłu kuchnia, w której znalazła ciało Glorii. Ziemia wokół i wewnątrz domku została przekopana i wciąż teren ten otaczały policyjne znaki, ostrzegające, iż miejsce to może być niebezpieczne. Vivian przypuszczała, że szukali następnych ciał. Cóż, trudno im się dziwić. Inspektor Niven zrobiłby dokładnie to samo. Stała tam teraz w ulewnym deszczu, który spływał z parasola i kapał jej do butów, i zaczynała się zastanawiać, po co właściwie tu przyjechała. Nic dla niej tu nie było. Kiedy Hobb's End znajdowało się pod wodą, przynajmniej mogła sobie je wyobrażać jako miejsce, które przetrwało, zawieszone w szkle wodnym. Teraz widziała, że to tylko kupa ruin. Brnąc przez błoto, dotarła do dawnej High Street, przeszła obok terenu, gdzie niegdyś znajdował się pub „Pod Ćwiartką Barana”, w którym odbyła się bójka Billy'ego Joe z Sethem i gdzie Matthew spędzał wieczory po powrocie z Luzon; obok sklepu mięsnego Halliwella, u którego wymieniała Capstany na tłuszcz barani i żebrała o dodatkowy kawałek takiejż karkówki; sklepik, nad którym mieszkała razem z mamusią i gdzie sprzedawała różne towary, stworzyła swoją prywatną wypożyczalnię książek i pewnego wietrznego kwietniowego dnia poznała Glorię, kiedy to pojawiła się ona w mundurze Pomocniczej Służby Kobiet i poprosiła o papierosy. Nic jej to nie dało, nie istniało tam nic oprócz wspomnień, a wspomnienia te były w większości bolesne. Nie wiedziała, czego może oczekiwać, chciała po prostu

odbyć swojego rodzaju pielgrzymkę, zyskać sobie jakieś potwierdzenie. Cóż, właśnie to uczyniła. Pora wracać do hotelu, wziąć gorącą kąpiel i zmienić ubranie; w przeciwnym wypadku zaziębi się na śmierć. Zamyślona, nie zauważyła chudego mężczyzny o cienkich włosach, który jechał za jej taksówką od samego Leeds. Kiedy w drodze powrotnej minęła Domek przy Moście, wyłonił się zza komórki i wyciągnął broń, potem zrobił kilka szybkich kroków i chwycił Vivian za gardło, a ona poczuła, że zimny metal wbija jej się w szyję. Parasol wypadł jej z ręki i wylądował na High Street, odwracając się do góry nogami i przypominając wielką czarną filiżankę. Potem przed jej oczyma pojawiła się jego dłoń, trzymająca starą fotografię o pogiętych rogach. Dopiero po kilku chwilach Vivian zdała sobie sprawę, że widzi zdjęcie Glorii. Miała ona wtedy ciemniejsze, prostsze włosy i wydawało się, iż fotografię zrobiono rok albo dwa przed przybyciem dziewczyny do Hobb's End. Deszcz kapał na zdjęcie i czyjąś rękę. Jakaż to mała dłoń, dłoń Glorii, pomyślała Vivian, przypominając sobie ich pierwsze spotkanie, kiedy to wymieniły uścisk dłoni, ona poczuła się wielka i niezgrabna, dotykając tego małego, wilgotnego listka. Co on tutaj robił, z rękami podobnymi do dłoni Glorii? W piątek o szóstej po południu Banks zaczął denerwować się perspektywą wspólnego obiadu z Jenny. Grzmoty, błyskawice i ulewny deszcz, uderzający jego domek, wcale nie pomagały. Zdążył już wziąć prysznic i ogolić się, długo rozważając, czy powinien użyć płynu po goleniu i w końcu nie decydując się na to, gdyż nie chciał pachnieć jak perfumeria. Teraz przeglądał skromne zasoby swojej szafy, próbując ustalić, którą wersję stroju nieobowiązującego należałoby wybrać na dzisiejszy wieczór. Z tym poszło łatwo ze względu na to, że znaczna część zawartości szafy znajdowała się w koszu na brudy: wybrał więc lekkie, bawełniane spodnie od Marksa i Sparksa oraz jasnoniebieską koszulę dżinsową. Wreszcie prawie gotowy, Banks stanął przed lustrem i przeciągnął ręką po krótko obciętych włosach. Nie ma się czym chwalić, pomyślał, ale zrobił, co się dało, z tym, co dostał od matki natury. Nie był próżny, ale dzisiaj szykował się do wyjścia dłużej niż niejedna kobieta. Pamiętał, jak zawsze musiał czekać na Sandrę bez względu na to, ile jej zostawił czasu. Było już tak źle, że jeżeli mieli znaleźć się gdzieś o wpół do ósmej, na wszelki wypadek podawał jej godzinę siódmą. Pomyślał o Annie. Czy powinien dochować jej wierności, czy też nie ma wobec niej zobowiązań po tym, jak go spławiła? Nie wiedział. Na pewno należy się jej

wyjaśnienie całej sprawy za to, że przyczyniła się do jej rozwiązania. Późnym popołudniem Bill Gilchrist z FBI wysłał mu, na prośbę Jenny, sześciostronicowy faks na temat Edgara „PX” Koniga, a jego treść po prostu zwaliła Banksa z nóg. Sierżant Hatchley ustalił też, że Konig był przesłuchiwany w związku z morderstwem Brendy Hamilton. Nie podejrzewano go poważnie, ale tych dwoje dobrze się znało. Racjonowanie obowiązywało do 1954 roku, więc PX wciąż miał wiele do zaoferowania miejscowym kobietom także i w roku 1952. Kiedy zadzwonił na posterunek, Annie nie było. Próbował więc skontaktować się z nią w domu, ale albo już wyjechała do Saint Ives, albo nie chciała podnieść słuchawki. W końcu wystukał numer jej komórki, ale też bez efektu. Może po prostu nie miała ochoty z nim rozmawiać. Zszedł na dół i zapalił papierosa. Włączył „Bitches Brew” Milesa Davisa na stereo, co wywołało następną falę wspomnień o Jemie. W czasach kiedy w londyńskiej policji po raz kolejny usiłowano ukrócić nadużycia i oskarżenia o korupcję latały ze świstem nad głowami wszystkich, Banks znowu spotkał człowieka, którego po raz pierwszy zobaczył na schodach w noc śmierci Jema. Handlarza narkotyków. Nazywał się Malcolm i składał zeznania obciążające niejakiego sierżanta Fallona, oskarżonego o to, że odbierał heroinę dla własnych celów złapanym przez siebie handlarzom, zamiast ich aresztować. Fallon założył sieć dystrybucji, do której należał Malcolm. W oczach Banksa czyniło to Malcolma częściowo odpowiedzialnym za śmierć Jema, a kiedy zobaczył sierżanta Fallona, natychmiast rozpoznał dziobatą twarz i cyniczny uśmieszek policjanta, który przeszukiwał jego pokój po zgłoszeniu śmierci Jema. Nic dziwnego, że nikogo wtedy nie oskarżono. Fallon został aresztowany i skazany. Przebywał nie dłużej niż półtora roku w Wormwood Scrubs, gdy więzień odsiadujący dożywocie rozpoznał go i wbił mu w ucho spiłowany metalowy drut. Karma. Od śmierci Jema upłynęło ponad pięć lat, więc reakcji nie można było nazwać natychmiastową, ale niewątpliwie była to karma. Jemowi z pewnością spodobałaby się symetria tego rozwiązania. Banks zgasił papierosa i właśnie szedł do łazienki, żeby umyć zęby, kiedy zadzwonił telefon. Dźwięk ten zaskoczył go. Miał nadzieję, że to nie Jenny, która chce odwołać ich spotkanie. Skoro Annie potraktowała go tak chłodno, żywił pewne nadzieje co do zbliżającego się obiadu. Jednak kiedy usłyszał w słuchawce głos, wiedział już, że są gorsze rzeczy niż to, iż Jenny zrezygnuje ze spotkania.

- Jak to się dzieje, Banks - warknął komisarz okręgu Riddle - że musisz spieprzyć wszystko, czego się dotkniesz? - Sir? - Słyszałeś, co mówię. - Sir, jest po szóstej i mamy pią... - Guzik mnie to obchodzi, która jest teraz cholerna godzina albo dzień. Dałem ci bardzo prostą sprawę. Nic pilnego. Nie wymagającą wielkiego wysiłku. Zrobiłem to z dobroci serca. I co się dzieje? Wszystkie moje dobre intencje biorą w łeb, ot co. - Sir, nie rozumiem, o czym pan mówi. - Ty może nie, ale wie o tym już cały ten pieprzony kraj. Nie oglądasz wiadomości? - Nie, sir. Szykowałem się do wyjścia. - Więc lepiej to odwołaj. Jestem pewien, że ci wybaczy. Oczywiście wcale mnie nie obchodzi twoje życie płciowe. Wiesz, skąd dzwonię? - Nie, sir. - Dzwonię znad zalewu Thornfield. Skup się, a usłyszysz deszcz. I grzmoty. Zaraz wszystko wyjaśnię. Mniej więcej godzinę temu wzięto jako zakładniczkę kobietę. Przyjechała tutaj taksówką i powiedziała kierowcy, żeby na nią zaczekał, podczas gdy ona się trochę rozejrzy. Kiedy uznał, że czekał już dostatecznie długo, poszedł jej szukać i zobaczył, że stoi z mężczyzną, który najwyraźniej przykładał jej pistolet do głowy. Człowiek ten wystrzelił w powietrze i wykrzyczał swoje żądanie, a taksówkarz pobiegł do samochodu i zadzwonił na policję. Kobieta nazywa się Vivian Elmsley. Mówi ci to coś? Serce Banksowi zamarło. - Vivian Elmsley? Tak, to... - Wiem doskonale, kto to jest, Banks. Ale nie mam pojęcia, dlaczego jakiś wariat przystawia jej pistolet do głowy i domaga się rozmowy z detektywem odpowiedzialnym za śledztwo w sprawie Glorii Shackleton. Bo właśnie tego zażądał od kierowcy. Czy możesz mi to wyjaśnić? - Nie, sir. - „Nie, sir”. Tylko to masz mi do oznajmienia? Banks zwalczył chęć odpowiedzenia: „Tak, sir”. Zamiast tego zapytał: - Jak on się nazywa? - Nie zdradził tego. Ale mamy tu istne Hollywood: tyle zjechało się telewizji, że

nie spłaci się kosztów ich produkcji nawet w przyszłym stuleciu. Słuchasz mnie, Banks? - Tak, sir. - Negocjator rozmawiał z nim na odległość przez krótką chwilę: ów człowiek utrzymuje, iż pragnie tylko, by stała się sprawiedliwość. Nie chce nic więcej powiedzieć, dopóki tam się nie znajdziesz. Na miejscu jest już jednostka sił szybkiego reagowania i zaczynają ich świerzbić palce. Podobno jeden z ich snajperów twierdzi, że może trafić tego człowieka. - Na litość boską... - Masz się tu natychmiast znaleźć! Ruszaj się! Tym razem kalosze ci się rzeczywiście przydadzą. Leje jak z cebra. Kiedy Riddle odłożył słuchawkę, Banks chwycił płaszcz przeciwdeszczowy i wybiegł na dwór. Miał bardzo silne podejrzenia dotyczące tego, kim jest napastnik Vivian Elmsley i dlaczego ją pojmał. Za jego plecami głos żałobnej trąbki Milesa rozlegał się echem w pustym domku.

Annie wyszła wcześniej z posterunku, zanim jeszcze rozpętało się piekło, i o szóstej godzinie zbliżała się do Blackburn trasą M65, co chwila zmieniając pas, żeby wyprzedzić kolejny konwój wielkich tirów, które wydawały się grupować w regularnych odstępach. Była piątkowa godzina szczytu, a z nieba, ciemnego od burzowych chmur, spadały potoki ulewnego deszczu na całą północ. Nad garbami Peninów co rusz pojawiały się rozwidlone języki błyskawic, a z oddali dobiegał huk i trzaski wyładowań elektrycznych, przypominające szaleńcze efekty perkusyjne. Annie liczyła przerwę między błyskawicą a grzmotem, zastanawiając się, czy rzeczywiście jest to miarodajny sposób na określenie odległości, w jakiej znajduje się burza. A jak wiele dzieli teraz ją i Banksa? Czy da się to policzyć tak jak czas, upływający między piorunem a hukiem? Wiedziała, że jej postępowanie jest po prostu ucieczką i aktem tchórzostwa, ale chwila wytchnienia i odległość pomogą jej wytworzyć sobie jaśniejszy obraz i uporządkować uczucia. Robiło się tego trochę za dużo. Najpierw była irytacja, bo Banks poszedł pić z kolegą w Leeds zamiast na obiad z nią; potem to, że pojechał do Bethnal Green, żeby spotkać się z synem, kiedy byli razem w Londynie, i dał jej do zrozumienia, że nie jest mile widziana; a w końcu, jako gwóźdź do trumny, pojawienie się Sandry w jego domku w niedzielę rano. Kobieta ta sprawiła, iż Annie poczuła się ot, taka malutka.

Tymczasem Banks nadal ją kocha, to było widać wyraźnie. Nie jest to jego wina; nie z jego powodu uciekała, ale z własnej przyczyny. Jeżeli każdy drobiazg ma ją tak bardzo dotykać, to kiedy znajdzie choć odrobinę spokoju? Nie mogła mieć Banksowi za złe tego, że chce poświęcać swój czas rodzinie i przyjaciołom, ale też nie zamierza dać się uwikłać w jego życie, w jego przeszłość. Potrzebowała związku prostego i bez zobowiązań, a tu pojawiało się za wiele komplikacji. Jeżeli zostanie z nim, w końcu będzie musiała poznać jego syna i poddać się próbie jako nowa dziewczyna tatusia. Istniała jeszcze córka, a ją jeszcze trudniej będzie do siebie przekonać. Z pewnością też czekałyby ją dalsze spotkania z przerażającą Sandrą. Chociaż w dzisiejszych czasach nie potrzeba było zdrady małżeńskiej jako przyczyny rozwodu, Annie zaczynała odnosić wrażenie, że występuje w takim charakterze. A poza tym odbędzie się jeszcze sprawa rozwodowa, przez co i ona musiałaby przejść. Chyba nie czuje się na siłach, by dać się wciągnąć w ruiny cudzego życia uczuciowego albo żeby czyjeś przeszłe doświadczenia miały wpływ na jej losy. Wystarczy tego, z czym i tak musi sobie poradzić. Nie, powinna ograniczyć straty i wycofać się już w tej chwili; pora jechać do domu, przegrupować siły, odzyskać wigor, a potem wrócić do swego labiryntu, medytacji i jogi. Jak dobrze pójdzie, po paru tygodniach Banks o niej zapomni i znajdzie sobie kogoś innego. Annie miała w swoim samochodzie radio - elektroniczny gadżet, który powodował, że bez względu na to, jakiego programu słuchała, włączała się miejscowa stacja z prognozą pogody i informacjami drogowymi. Annie zupełnie nie orientowała się, na jakiej zasadzie to funkcjonuje - przypuszczała, że w grę wchodził jakiś sygnał elektroniczny - ale czasami wstawka przeciągała się na lokalne wiadomości. Kiedy Annie wyprzedzała grupę tirów, które tak bryzgały wodą spod kół, że prawie nic nie widziała, pojawiła się pogoda, a potem kawałek wiadomości o sytuacji zakładniczki na zalewie Thornfield. Niestety gadżet przerywał informacje w najzupełniej niewłaściwych miejscach, a tym razem uczynił to w połowie wiadomości. Annie dowiedziała się więc, że autorka powieści kryminalnych, Vivian Elmsley, znajduje się w rękach uzbrojonego mężczyzny na terenie zalewu Thornfield. Annie wyłączyła magnetofon i nacisnęła guzik „szukaj”, wywołując szaleńczą aktywność cyfrową ciekłokrystalicznych światełek. Natrafiła na muzykę country and

western, program ogrodniczy i koncert muzyki klasycznej, ale skaner nie mógł znaleźć potrzebnych wiadomości. Zaklęła i szarpnęła kierownicą, aż samochód zakołysał się niebezpiecznie, przełączając na poszukiwanie ręczne. Kiedy wreszcie trafiła na właściwą częstotliwość, usłyszała tylko ostatnie słowa: „... nieoczekiwany rozwój wypadków, wydaje się, że napastnik zażądał rozmowy z detektywem prowadzącym tak zwaną sprawę szkieletu z Hobb's End, którym jest podobno nadinspektor Banks z Wydziału Dochodzeń Kryminalnych w Eastvale. Dalsze szczegóły podawać będziemy w miarę napływu nowych informacji”. Cóż, pomyślała Annie, znalazłszy się właśnie na peryferiach Blackburn, nie pozostaje jej nic innego, jak tylko wracać. Ostrożnie zmieniła pas, skręciła na najbliższy zjazd z autostrady, przedostała się wiaduktem na drugą stronę, a potem ruszyła na wschód. Przy takiej pogodzie droga zabierze jej jakąś godzinę; warunki nie sprzyjały szybkiej jeździe. Miała nadzieję, że zdąży jeszcze dowiedzieć się, co się tam, u diabła, dzieje.

Banks zajechał na parking w Thornfield, naciągnął kalosze i pospieszył przez mały zagajnik na miejsce wydarzenia. Riddle nie pomylił się, porównując sytuację do planu filmowego w Hollywood. Prawdopodobnie kosztowało to tyle samo co produkcja „Wodnego świata”. Chociaż wozy patrolowe, opancerzone pojazdy sił szybkiego reagowania i furgonetki jednostek pomocy technicznej nie mogły dojechać na samą krawędź zalewu ze względu na porastające go drzewa, niektóre z nich przepchnęły się jak najdalej, ciągnąc za sobą całą sieć kabli i przewodów. Ludzie z miejscowego radia i telewizji też tutaj byli. Całe zagłębienie, mieszczące w sobie Hobb's End, zostało zalane blaskiem potężnych reflektorów, a co jakiś czas błyskawice przez ułamki sekund przydawały całości błękitnej poświaty. W centrum tej okrutnej iluminacji znajdowały się dwie żałosne figurki, stojące tuż za mostem elfów. Riddle ulokował

się

obok

lasu

kamer i mikrofonów

telewizyjnych,

umieszczonych w bezpiecznej odległości od taśmy policyjnej. Banks zignorował go i skierował się bezpośrednio do negocjatora. Wydawał się on dosyć młody. Banks domyślił się, że ukończył psychologię i to jest jego pierwsze doświadczenie praktyczne. Oficjalnie za całość odpowiadał miejscowy superintendent, ale z reguły o wszystkim decydował negocjator. Banks nie zauważył policyjnych snajperów, ale wiedział, że są gdzieś w okolicy. - Jestem nadinspektor Banks - powiedział.

- Sierżant Whitkirk - odparł negocjator. Banks wykonał gest w stronę dwóch postaci. - Proszę pozwolić mi pójść tam i porozmawiać z nim. - Nigdzie pan nie idzie - stwierdził Whitkirk. - To niezgodne z przepisami. Proszę mówić przez to. - Podał mu megafon. Banks jednak go nie wziął. Zamiast tego zapalił papierosa i zapatrzył się na niesamowitą scenerię, jakby żywcem wziętą z horroru, może tego samego, który zaczął się od dłoni szkieletu, skrobiącej o krawędź kamiennego nagrobka. Odwrócił się do sierżanta. - Ile masz lat, synku? - A co to... - Widać, że jesteś za młody, żeby zrozumieć, że nie cała mądrość pochodzi z książek. Jak się nazywa podręcznik, z którego korzystałeś? „Kieszonkowy przewodnik negocjacji z porywaczami”? - Słuchaj pan... - Nie. To ty mnie posłuchasz. - Banks wskazał na dwie postaci. - Nie mam pojęcia, ile razy brałeś udział w czymś podobnym, ale ja znam takie sytuacje. Wiem, o co tu chodzi, i myślę, że to mnie prędzej niż tobie, albo komukolwiek innemu, może się powieść zakończenie tej sprawy tak, że nikt nie ucierpi. Whitkirk wysunął żuchwę. Na jej środku pojawiła się jaskrawoczerwona plama. - Nie może pan tego zagwarantować. Proszę to zostawić fachowcom. To najwyraźniej jakiś pieprzony wariat. - Wcale nie jest pieprzonym wariatem. Co wy, fachowcy, zamierzacie uczynić? Zastrzelić go? Whitkirk prychnął gniewnie. - Mogliśmy to zrobić godzinę temu, gdybyśmy zechcieli. Staramy się opanować sytuację. - Brawo. - Skąd pan wie, że to nie wariat? Banks westchnął. - Bo orientuję się, kto to jest i czego chce. - Skąd pan to może wiedzieć? Przecież jeszcze nie przedstawił żadnych żądań. - Tylko żeby ze mną rozmawiać. - Fakt. A pierwsza nasza reguła brzmi: nie ustępujemy. - Przecież jeszcze nic nie zrobił. - Nie.

- A jak sądzisz, dlaczego? - Skąd mam to wiedzieć? Jedyne, co widzę, to to, że jest cholernym maniakiem i nie wiadomo, do czego jest zdolny. Nie możemy mu ulec, a panu nie wolno tam wejść. Proszę na to spojrzeć z tej strony: chciał pana widzieć. Może to właśnie pana zamierza zabić. - Zaryzykuję. - Nic z tego. Ja odpowiadam za tę sytuację, a pan tam nie pójdzie. - To co w takim razie zrobimy? - Postaramy się zyskać na czasie. Banks miał ochotę wybuchnąć śmiechem, ale pohamował się. - A potem co planujesz? - Najpierw zrobimy, co się da, żeby zamienić sytuację nieprecyzyjną na precyzyjną. - Przestań mi tu cytować ten pieprzony podręcznik - stwierdził Banks. - Ile czasu już tutaj jesteście? Godzinę? Półtorej? Jeszcze nie zdążyłeś zamienić sytuacji na precyzyjną? - Nawiązaliśmy porozumienie. Banks popatrzył na megafon. - Tak. Świetnie się te przedmioty nadają do rozmowy. Whitkirk spojrzał na niego z oburzeniem. - Proponowaliśmy mu telefon komórkowy, ale nie chciał go. - Słuchaj - powiedział Banks - życzył sobie mnie. Możemy nie wiedzieć, czego chce, ale chyba ma coś mi do powiedzenia, a obaj wiemy, że jest tylko jeden sposób, żeby się o tym przekonać. Myślę, że zdołam wyperswadować mu wszelkie gwałtowne posunięcia. Czy możesz mi dać pewien margines swobody? Negocjator przygryzł wargę. - Ja odpowiadam za bezpieczeństwo tego miejsca - powiedział w końcu. - Pozwól mi tam iść. - Banks wskazał na komisarza okręgu. - Ten facet da ci medal, jeżeli mnie zastrzelą. Whitkirk uśmiechnął się blado. - Pod jednym warunkiem. - Jakim? - Założy pan kamizelkę kuloodporną. - Oczywiście.

Sierżant posłał kogoś, żeby pożyczył kamizelkę z wozu sił szybkiego reagowania, a potem powiedział przez megafon napastnikowi na dole, co zamierzają zrobić. - Niech przyjdzie - odkrzyknął tamten. Whitkirk ustąpił mu miejsca, a Banks, odziany już w ochronną kamizelkę, rzucił w błoto papierosa i ruszył w dół brzegu zalewu. Po drodze usłyszał, że negocjator szepcze: - Powodzenia. - W połowie drogi poślizgnął się i resztę jej pokonał na siedzeniu. Niezbyt elegancko, chociaż raczej ucierpiała na tym jego duma, a nie ubranie, ale przypomniało mu to, że ma na sobie swoje najlepsze spodnie, które założył na proszony obiad, obiad, który już mu prawdopodobnie przepadł, zwłaszcza że w pośpiechu i podnieceniu zapomniał zabrać komórkę i nie mógł zadzwonić do Jenny, żeby się wytłumaczyć. Kiedy znalazł się na dole skarpy, usłyszał, że ktoś za nim klnie, odwrócił się i zobaczył Annie Cabbot, zjeżdżającą w jego ślady, również na siedzeniu, z nogami w powietrzu. Kiedy już wylądowała, posłała mu beztroski uśmiech. - Przepraszam, ale tylko w ten sposób mogłam się przemknąć. - Przypuszczam, że masz na sobie kamizelkę kuloodporną? - Nie. - Mógłbym zachować się po rycersku i oddać ci moją, ale jesteśmy trochę za blisko. Staraj się stać za mną. Nie chcemy, żeby wpadł w panikę. Podeszli do mostu elfów. Banks powiedział nieznajomemu, kim jest. Ten zaś dał znak, że wszystko w porządku, i polecił im zatrzymać się po ich stronie. Patrzyli na siebie przez most. Vivian Elmsley sprawiała wrażenie wystraszonej, ale poza tym nie widać było, aby doznała jakichś obrażeń. Pistolet wyglądał na kaliber 32 automatic. - To jest sierżant Cabbot - powiedział Banks. - Pracuje nad tą sprawą razem ze mną. Może tu zostać? Mężczyzna popatrzył na Annie i kiwnął głową. - Poznaję - stwierdził. - Widziałem ją w telewizji, kiedy znaleźliście szkielet, a potem tutaj, późnym wieczorem, jakiś tydzień temu. - A więc to pan - rzekła Annie. - Co pan tu robił? Chyba nie usiłował pan tu czegoś znaleźć po tylu latach? - Może właśnie tak. Ale nie czegoś takiego, co pani ma na myśli. Często tu przychodziłem nocą. Myślałem. - Dlaczego pan uciekł?

- Rozpoznałem panią z telewizji. Przeszła pani tuż obok mnie i nic pani nie zauważyła. Ale ja panią spostrzegłem. Nie mogłem ryzykować, że zostanę schwytany i będę się musiał tłumaczyć, zanim nie zrobię tego, co muszę. Banks uznał, że powinien objąć kontrolę nad sytuacją. Uniósł obie ręce i gestem nakazał Annie zrobić to samo. - Nie jesteśmy uzbrojeni, Francis - powiedział. - Nie chcemy ci zrobić krzywdy. Chcemy tylko porozmawiać. Puść panią Elmsley. - A więc wiecie, kim jestem? - Francisem Hendersonem. - Sprytnie. Ale teraz nazywam się Stringer. Frank Stringer. - Oblizał wargi. A więc przyjął panieńskie nazwisko matki. Dziwne. To wyjaśniło Banksowi niektóre

aspekty

sytuacji,

którą

musi

rozwiązać.

Frank

wyglądał

na

podenerwowanego. Ciekawe, czy pił, czy znowu bierze narkotyki, pomyślał Banks. O ile niełatwo jest przekształcić sytuację nieprecyzyjną na precyzyjną, stwierdził w duchu, to jakże trudniej jest uczynić z urojonej sytuacji rzeczywistą. - Tak czy owak - ciągnął Frank - nie jestem gotów kogokolwiek puszczać wolno. Chcę najpierw wszystkiego wysłuchać. Chcę usłyszeć, jak się wam przyznaje, a potem zdecyduję, czy zabić ją, czy nie. Wszystko mi jedno. - Ona nikogo nie zamordowała, Frank. - Co pan opowiada? Kłamie pan. Próbuje pan ją chronić. Szarpnął lekko Vivian. Banks dostrzegł, że kobieta mocniej wciągnęła powietrze, kiedy lufa pistoletu wbiła się jej w ciało poniżej ucha. - Posłuchaj, Frank - powiedział. - To ważne, żebyś mnie wysłuchał. Zażyczyłeś sobie, żebym tu przyszedł. Więc chyba chcesz poznać prawdę? - Ja już ją znam. Chcę to usłyszeć z jej ust. Niech się przyzna w waszej obecności. Niech powie, co zrobiła mojej matce. - To się nie stało tak, jak myślisz, Frank. Nie odbyło się to wcale tak, jak się komukolwiek wydawało. Wszyscy się pomyliliśmy. - Moja matka została zamordowana. - Owszem, zamordowano ją. - A ta... ta dziwka okłamała mojego ojca i mnie, kiedy przyjechaliśmy, żeby się czegoś u niej dowiedzieć. - Nie - stwierdził Banks. - Nie oszukała was. Myślała, że mówi prawdę. Zauważył, że w oczach Vivian na chwilę pojawiło się zdumienie.

- Przez tyle lat - ciągnął Frank, jakby nic nie usłyszał - wiecie, że mój ojciec ją uwielbiał? Chociaż nas zostawiła. Mówił, że była marzycielką, wolnym duchem, pięknym motylem, który musiał rozwinąć skrzydła i odlecieć. Ale ja nienawidziłem jej za to, że nas opuściła. Za to, że pozbawiła nas swojej piękności. Dlaczego nie chciała się nią z nami podzielić? Dlaczego my nie mogliśmy być częścią jej marzeń? Nie byliśmy dla niej dosyć dobrzy. Nienawidziłem jej i kochałem ją. Spędziłem całe życie przytłoczony obrazem matki, której nie znałem. Co waszym zdaniem powiedziałby na to pan Freud? Czyż to nie zabawne? Banks odwrócił wzrok. Nie chciał mówić Frankowi, że w rzeczywistości jego matka odwróciła się od niego w chwili jego urodzin. Przez te wszystkie lata George karmił go złudzeniami. Gloria bez wątpienia pomyliła się co do ojca swojego dziecka; nie okazał się taki zły. - Nie - powiedział. - Wcale nie myślę, że to jest śmieszne, Frank. - Ojciec opowiadał mi, że zawsze chciała zostać jedną z tych hollywoodzkich aktorek. Przez całe godziny przesiadywała przed lustrem, starając się naśladować ich makijaż i sposób, w jaki mówiły. Nawet zanim się urodziłem, ich związek przestał istnieć. Ojciec twierdził, że była za młoda. Popełniła tylko jeden błąd. I to ja nim jestem. Wystarczyło. - Ona rzeczywiście była wtedy bardzo młoda. Kiedy zaszła w ciążę, bardzo się przestraszyła. Nie wiedziała, co ma zrobić. - I dlatego uciekła i zostawiła nas? - Niektórym ludziom wydaje się to jedynym rozwiązaniem. Niewątpliwie chciała, żeby dziecko, ty, zostało przy życiu. Nie usunęła ciąży. Chyba powiedziała twojemu ojcu, dokąd jedzie? Czy kontaktowała się z wami? Pociągnął nosem. - Czasami przysyłała nam pocztówki, pisząc, że wszystko u niej w porządku i żebyśmy się nie martwili. Kiedy ojciec przyjechał któryś raz na urlop, zabrał mnie do niej do Hobb's End. To był jedyny raz, kiedy... jedyne spotkanie z nią, które pamiętam, kiedy ją widziałem i słyszałem jej głos. Powiedziała mi, że jestem ślicznym chłopczykiem. Wtedy ją pokochałem. Wydawała mi się magiczną istotą. Olśniewającą. Jak ktoś ze snu. Sprawiała wrażenie, jakby poruszała się w świetlistej mgle. Taka piękna i czuła. Ale oni pokłócili się. Ojciec nie umiał się powstrzymać, żeby jej nie poprosić, by do nas wróciła, kiedy ją zobaczył. A ona nie chciała. Powiedziała mu, że wyszła za mąż i ma nowe życie, i żebyśmy zostawili ją w spokoju, jeżeli pragniemy jej

szczęścia. - A co wtedy zrobił twój ojciec? - To, o co go poprosiła. Był zdruzgotany. Myślę, że cały czas miał nadzieję, iż pewnego dnia zechce do niego wrócić. Spróbowaliśmy jeszcze raz, kiedy już się wszystko skończyło. - Odwrócił się i mówił teraz prosto do ucha Vivian. - Ale ta kłamliwa suka powiedziała nam, że ona uciekła nie wiadomo dokąd. Przez całe życie wierzyłem w to, wierzyłem, że moja matka uciekła i porzuciła nas na zawsze. Próbowałem ją znaleźć. Umiem znajdować ludzi, ale nic mi z tego nie wyszło. Teraz okazało się, że przez cały czas nie żyła. Leżała tutaj, zamordowana. - Puść ją, Frank! - zawołał Banks, przekrzykując huk grzmotu. - Ona nic nie wiedziała. - Jak to, nie wiedziała? Musiała wiedzieć. - Frank oderwał się od Vivian i spojrzał z wściekłością na Banksa. W jego oczach malowało się szaleństwo, a rzadkie włosy przylepiły mu się do czaszki i deszcz spływał mu po twarzy jak łzy. - Chcę to wszystko usłyszeć. Niech ona się przyzna przed wami. Żądam prawdy. - To wszystko nie było tak, Frank. Vivian nie zabiła Glorii. Posłuchaj mnie. - Nawet jeśli nie zrobiła tego własnymi rękoma, była w to wmieszana. Kogoś kryła. Kogo? - Nikogo. - Za co wy mnie macie? - Vivian nie miała nic wspólnego ze śmiercią twojej matki. - Mówiąc te słowa, Banks zauważył, że pisarka spojrzała na niego z niekłamaną ciekawością, chociaż miała lufę pistoletu przyłożoną do szyi. Annie stała teraz obok Banksa, ale Frank wydawał się tego nie zauważać. Banks wyczuwał, że coś dzieje się na górze, ale nie sądził, aby ktokolwiek zdecydował się wykonać jakiś ruch. Rozległ się huk gromu i zalśniła błyskawica. Płaszcz nieprzemakalny przylepił się mu do pleców, a deszcz zalewał oczy. - Jak to, nic z tym nie miała wspólnego? - zaprotestował Frank. - Powiedziała mojemu ojcu, że matka odjechała, kiedy przez cały czas leżała tu pogrzebana. Okłamała nas. Po co miałaby to robić, jeżeli sama jej nie zabiła albo wiedziała, kto to zrobił? - Z jej punktu widzenia - powiedział Banks - twoja matka odeszła. Mówiła o ucieczce stąd od czasu powrotu Matthew z wojny. Został poważnie poszkodowany przez Japończyków. Nie był tym człowiekiem, którego poślubiła. Zycie stało się dla

niej nie do zniesienia. Dla wszystkich, którzy ją znali, wydawało się oczywiste, że stąd wyjedzie, tak samo, jak porzuciła ciebie i twojego ojca. - Nie! Frank mocniej ścisnął gardło Vivian, która wydala zduszony okrzyk. Banks poczuł, że serce w nim zamarło. Wyciągnął ręce, odwracając je wnętrzem dłoni do Franka. - Spokojnie, Frank - ciągnął. - Uspokój się. Proszę. Uspokój się i posłuchaj mnie. Wszyscy czworo odczekali chwilę w ciszy przerywanej tylko chlupaniem deszczu i resztkami znikającej w oddali burzy oraz od czasu do czasu piskami radia policyjnego na górze. Wreszcie Banks wyczuł, że wszyscy się odprężyli, tak samo jak kiedy odepnie się za ciasny guzik. - Matthew sprawił, że odeszła - ciągnął. - To całkiem naturalne, że Gwen przyjęła taką wersję wydarzeń. Walizka twojej matki zniknęła. Jej rzeczy zniknęły. Frank nie odzywał się przynajmniej przez minutę. Banks obserwował, jak przetwarza informacje, starając się znaleźć kontrargumenty. Burza oddaliła się wreszcie, a deszcz zelżał, zostawiając ich czworo przemokniętych do suchej nitki. - Jeżeli nie ona, to kto? - rzekł wreszcie Frank. - Założę się, że nie możecie mi tego powiedzieć. - Ja mogę, Frank - stwierdziła Annie, robiąc krok naprzód. Frank odwrócił się do niej i zamrugał powiekami, żeby z nich strącić krople deszczu. - Kto? - zapytał. - I proszę nie kłamać. - Nazywał się Edgar Konig - powiedziała Annie. - Prowadził magazyny w bazie Amerykańskich Sił Powietrznych w Lesie Jarzębinowym, odległej o jakąś milę stąd. - PX? - wydusiła Vivian. - Nie wierzę wam - odparł Frank. - To prawda - włączył się Banks. Zdawał sobie sprawę, że Annie jeszcze wszystkiego nie wie. - Konig zabił twoją matkę. W ten sam sposób zamordował również przynajmniej jedną kobietę w East Anglii. Były też inne w Europie i Ameryce. Frank powoli pokręcił głową. - Posłuchaj, Frank. Edgar Konig znał twoją matkę i jej przyjaciółki z zabaw tanecznych, na które chodziły. Od początku mu się spodobała, ale on miał problemy z

kobietami. W ich towarzystwie odczuwał zakłopotanie. Przynosił jej prezenty, ale nawet wtedy nie chciała mu ulec, nie chciała pomóc mu zwalczyć nieśmiałości. Spotykała się z innymi mężczyznami. On zaś obserwował ją i czekał. Przez cały czas rosło w nim napięcie. - Mówicie, że zabił inne kobiety? - Tak. - Skąd wiecie, że to on? - Znaleźliśmy guzik od kołnierza z munduru amerykańskiego lotnika. Uważamy, że twoja matka urwała go podczas walki. Potem natrafiliśmy na nierozwiązaną sprawę morderstwa w Suffolk i przekonaliśmy się, że Koniga w związku z nim przesłuchiwano. Słuchasz, Frank? - Tak. Poluzował trochę uścisk na gardle Vivian, a Banks widział, że również nie zaciska tak mocno palców na broni. - Tamtego wieczora Edgar Konig poszedł do Domku przy Moście, żeby odebrać to, co jego zdaniem twoja matka była mu winna. Jej mąż Matthew był, jak zwykle, w pubie. Grupa bombowca miała wyjechać w ciągu kilku dni i to doprowadziło go do ostateczności. Zrobiło się mało czasu. Dręczył się już od ponad roku. Owego wieczora pił i robił się coraz bardziej podniecony. Pomyślał, że wreszcie zdobędzie się na odwagę, że przezwycięży słabość. Ale coś poszło nie tak. Może go odrzuciła albo wyśmiała, i zanim się spostrzegł, zabił ją w napadzie szału. Rozumiesz, co mówię, Frank? Z nim było coś nie w porządku. - Psychopata? - Nie. Nie formalnie. A przynajmniej nie na początku. Został mordercą na tle seksualnym. Te dwie sprawy... seks i morderstwo... pomieszały mu się. Jedno wymagało drugiego. - Jeżeli tak się właśnie zdarzyło, to dlaczego nikt o tym nie wiedział? Banks powoli wydobył papierosy i poczęstował Franka. - Rzuciłem dawno temu - odparł. - Dziękuję. Banks zapalił. Robił wyraźne postępy. Frank sprawiał wrażenie nieco odprężonego, bardziej gotowego wysłuchać głosu rozsądku. I nie wyglądał ani na pijanego, ani pod wpływem narkotyków. Lepiej teraz wszystkiego nie schrzanić. - Nikt o tym nie wiedział - ciągnął Banks - bo Edgar Konig zdał sobie sprawę z tego, co zrobił. To go błyskawicznie otrzeźwiło. Starannie zatarł za sobą ślady. -

Mówiąc to, Banks zerknął na Vivian Elmsley. Odwróciła oczy. - Uprzątnął wszystko i zakopał ciało w komórce. Potem zapakował trochę jej ubrań i innych rzeczy do walizki, żeby wyglądało, że wyjechała. Nawet podrobił list pożegnalny. Była wojna. Ludzie znikali bez przerwy. Wszyscy we wsi wiedzieli, że Gloria się męczy z Matthew, zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę stan, w jakim się znajdował. Dlaczego mieliby podawać w wątpliwość to, że po prostu zwiała? - Czy to prawda, co on opowiada? - odezwał się Frank do ucha Vivian. Banks nie usłyszał głosu, ale widział, że usta jej wypowiedziały słowo „tak”. - Frank - kontynuował z naciskiem Banks, wykorzystując swoją przewagę. Ten pistolet. Wiem, że nie chcesz nikomu zrobić krzywdy, ale to niebezpieczne. Łatwo zrobić niewłaściwy ruch. Nikomu się nic jeszcze nie stało. Wszystko jest do naprawienia. Frank popatrzył na broń, jakby widział ją po raz pierwszy. Banks wszedł na most elfów i ruszył powoli naprzód, wyciągając rękę. Wiedział, że w tej chwili dwóch albo trzech snajperów celuje w jego stronę, a myśl ta sprawiła, że doznał niemiłego ucisku w żołądku. - Daj mi ten pistolet, Frank. Już po wszystkim. Vivian nie zabiła twojej matki. Nic z tym nie miała wspólnego. Kochała Glorię jak siostrę. Winien jest Edgar Konig. Frank opuścił broń i poluzował uścisk na szyi Vivian Elmsley. Ona zaś zatoczyła się na bok i zsunęła do jednego z wypełnionych błotem dołów, które wykopała ekipa techników w podłodze Domku przy Moście. Annie podbiegła do niej, żeby pomóc jej się wydostać. Frank podał pistolet Banksowi, któremu wydał się on bardzo ciężki. - Co się z nim stało? - zapytał Frank. - Z tym Konigiem. Czy go złapano? - Później ci o tym opowiem, Frank - odparł Banks, biorąc go pod łokieć. - Teraz chyba jesteśmy wszyscy trochę zmęczeni i przemoczeni. OK? Powinniśmy iść stąd wysuszyć się i przebrać w czyste ubrania. Frank zwiesił głowę. Banks położył mu rękę na ramionach. Kiedy to robił, zauważył coś leżącego na ziemi, częściowo pokrytego błotem. Pochylił się i podniósł to. Była to fotografia szesnastoletniej Glorii Shackleton, a jej piękna twarz, na której malował się upór i wyzwanie, patrzyła prosto w obiektyw. Zdjęcie trochę przemokło, ale da się je odratować. Kilku oficerów policji zbiegało już po skarpie. Dwóch pomogło Annie wydobywać Vivian z dołu, a dwóch brutalnie chwyciło Franka i zaczęło zakładać mu

kajdanki. - Nie trzeba go tak szarpać - powiedział Banks. - Proszę to zostawić nam, sir - odparł jeden z oficerów. Banks westchnął i oddał im broń, a potem pokazał Frankowi fotografię Glorii. - Postaram się, żeby ją oczyszczono, jeśli chcesz - powiedział. Frank kiwnął głową. - Bardzo proszę - odparł. - I niech się pan o mnie nie martwi. Nic mi nie będzie. Już kiedyś miałem na sobie kajdanki. - Wiem - stwierdził Banks. Zabrali Franka Stringera, prawie wciągając go po błotnistej skarpie, a Banks odwrócił się i zobaczył, że Annie i dwaj policjanci pomagają Vivian Elmsley przedostać się przez most elfów. Vivian zatrzymała się przed nim, cała umazana błotem, podczas gdy pozostali poszli dalej. - Dziękuję panu - powiedziała. - Uratował mi pan życie. - Skłamałem dla pani - odparł Banks. - I splamiłem Glorię. - Wiem. Doceniam to, co pan zrobił. Przepraszam - szepnęła. - Istniała pewna szansa, wie pani. Może bardzo niewielka, ale jednak. Gdyby zawiadomiła pani o znalezieniu ciała Glorii, gdyby nie zniszczyła pani wszystkich dowodów, gdyby pani poszła na policję... - Banks panował nad gniewem; nie była to ani pora, ani miejsce na okazywanie go. - A, do diabła z tym. Teraz już za późno. Vivian pochyliła głowę. - Proszę wierzyć, że zdaję sobie sprawę z tego, co zrobiłam. Banks odwrócił się, a potem pogramolił samotnie przez błotnistą skarpę. Nie było to łatwe, ale zdołał dotrzeć na górę, nie przewracając się. Kiedy już się znalazł na brzegu, uświadomił sobie, że obok niego stoi Annie. Zanim zdążył cokolwiek powiedzieć, podbiegł do niego Jimmy Riddle i chwycił go za ramię. - Cieszę się, że uratowałeś sytuację, Banks - syknął - ale jesteś cholernie niekompetentny. Nie potrzebuję niekompetentnych oficerów pod moją komendą. Porozmawiamy sobie w poniedziałek z samego rana. - Odwrócił się do Annie. - A pani, sierżant Cabbot, nie usłuchała rozkazu. Nie podoba mi się niesubordynacja u moich oficerów. Z panią też mam do pomówienia. Banks wyrwał mu ramię, odwrócił się na pięcie i ruszył do samochodu. Jedyne czego pragnął, to długiej, gorącej kąpieli, dużej porcji Laphroaig i czystego ubrania.

I Annie. Ona zaś opierała się o swój pojazd, zakładając ręce na piersiach. - Nic ci nie jest? - zapytał Banks. - W porządku. O tyle, o ile to możliwe po półgodzinnym staniu w ulewnym deszczu i zastanawianiu się, czy ktoś nie odstrzeli ci głowy. - Frank Stringer nic złego by nikomu nie zrobił. - Łatwo ci mówić. Ale doceniam to, co zrobiłeś. - Jak to? - Skłamałeś, żeby ochronić uczucia Franka Stringera. Mówiłam ci, że moja matka umarła, kiedy miałam sześć lat. Pamiętam ją jako piękną, olśniewającą istotę, poruszającą się w świetlnej mgle, tak samo jak on wspomina Glorię. I nie chciałabym, żeby ktokolwiek zniszczył moje złudzenie, bez względu na to, jaka jest prawda. - Powiedziałem nieprawdę, żeby wydostać nas stamtąd żywych. Annie uśmiechnęła się. - Nieważne. Odniosło to podwójny skutek. - I co dalej? Annie wyprostowała się i wygięła się do tyłu, podnosząc ręce do nieba. - Ja ruszam do Saint Ives. Wpadnę tylko do domu, żeby się przebrać w coś suchego. Już byłam w drodze, kiedy usłyszałam wiadomości. Nie mogłam tego tak zostawić. - Oczywiście. Dzięki, że przyjechałaś. - A ty? - Wracam do domu, jak sądzę. - Banks przypomniał sobie o obiedzie z Jenny. Teraz już na to za późno, zwłaszcza ze względu na stan, w jakim znalazło się jego ubranie, ale mógł przynajmniej od kogoś pożyczyć komórkę i zadzwonić z przeprosinami. Annie kiwnęła głową. - Słuchaj, wyjeżdżam na dwa tygodnie. W tej chwili sama już nie wiem, co mam o tym wszystkim myśleć. Ale może zadzwoń do mnie, jak wrócę? Może wtedy porozmawiamy? - OK. Uśmiechnęła się trochę żałośnie. - Gdyby nie było tu tylu policjantów, pocałowałabym cię na pożegnanie. - To nie najlepszy pomysł.

- Owszem. No to na razie. Mówiąc to, otworzyła drzwi samochodu i wsiadła. Banks zrezygnował chwilowo z ograniczania się i zapalił następnego papierosa, świadom, że drżą mu dłonie. Nie odwracając się, Annie włączyła silnik. Banks obserwował, jak tylne światła jej wozu znikają na błotnistej drodze.

Epilog Po długiej, deszczowej zimie i spóźnionych naprawach, dokonanych przez Służbę Wodną z Yorkshire, zalew Thornfield zapełnił się na nowo wodą, a Hobb's End po raz wtóry zniknęło pod jej powierzchnią. Dwudziestego siódmego lipca następnego roku po tym, jak morderstwo Glorii Shackleton stało się przedmiotem ogólnego zainteresowania, a potem odeszło w niepamięć, Vivian Elmsley leżała na wielkim łożu w pokoju hotelowym na Florydzie, oparta wygodnie o poduszki, i oglądała wiadomości prezentowane przez lokalny kanał telewizyjny. Vivian znajdowała się w połowie objazdu promocyjnego po siedemnastu miastach i chociaż Gainesville nie należało do trasy, liczyła się dla swego wydawcy na tyle, że zdołała wymóc tę drobną zmianę. I tak by tu przyjechała, bez względu na objazd. Wczoraj była w Baltimore, Bethesda i Waszyngtonie, jutro udaje się do Dallas, ale dziś pojawiła się w Gainesville. Albowiem dzisiejszej nocy Edgar Konig miał spotkanie z krzesłem elektrycznym, a po wszystkim, co przeszła, Vivian rozpaczliwie potrzebowała poczucia, że ta sprawa wreszcie dobiega końca. Noc była parna, a komary po prostu szalały, ale to nie wydawało się zniechęcać tłumu, który zgromadził się przed bramami więzienia Starke, mniej więcej dwadzieścia pięć mil stąd. Jedna czy dwie osoby dyskretnie przechadzały się z plakatami, głoszącymi konieczność skasowania kary śmierci, a znakomita większość krzyczała: „Spalić Koniga! Spalić Koniga!”. Nalepki na samochodach wyrażały tę samą myśl, a ogólnie panowała atmosfera, którą komentator telewizyjny określił „jak na majówce”. Demonstracja nie była na tyle wielka, żeby przyciągnąć którąś z wielkich, ogólnokrajowych sieci telewizyjnych... bądź co bądź egzekucje na Florydzie są równie częste jak napady bandyckie... ale sprawa Koniga wywołała spore zainteresowanie o charakterze lokalnym. Frank Stringer też by przyjechał, a Vivian Elmsley z przyjemnością pokryłaby koszty jego podróży, ale przebywał w więzieniu. Prawo dotyczące posiadania broni jest w Anglii o wiele surowsze niż na Florydzie. Poza tym bez względu na to, że miał liczne powody, żeby zaatakować i przetrzymywać Vivian w Thornfield zeszłego

września,

popełnił

poważne

przestępstwo

i

spowodował

konieczność

przeprowadzenia kosztowej i głośnej operacji policyjnej. Vivian odwiedziła go kilka razy w więzieniu i obiecała, że pomoże mu stanąć na nogi, kiedy wyjdzie na wolność. Tyle przynajmniej mogła zrobić w imię pamięci Glorii. Frank ze swej strony opowiedział jej, jak troskliwie siostra jego ojca, Ivy, i jej mąż, John, opiekowali się nim podczas wojny, i że wierzył, iż są jego rodzicami. Ilekroć jego prawdziwy ojciec przyjechał na urlop z wojska, spędzali czas razem. Podczas jednego z takich pobytów, w roku 1943, wyruszyli w swoją pierwszą podróż na północ, kiedy to poznał matkę. Po wojnie ojciec ożenił się i odebrał go Ivy i Johnowi. Macocha Franka okazała się dziwką i pijaczką, która nie miała ochoty tracić czasu na nieślubnego syna swojego męża. Coraz bardziej osamotniony i zaniedbany, wpadł w towarzystwo przestępców i jedno pociągnęło za sobą drugie. Niezmiennie jednak żywił cześć dla pamięci o swojej prawdziwej matce. Frank opisał też Vivian, jak śmierć ojca, która nastąpiła poprzedniej wiosny, oraz odsłonięcie Hobb's End na zalewie Thornfield obudziło w nim rosnącą obsesję przeszłością. Ojciec jako pierwszy rozpoznał Gwen Shackleton w pokazywanej w telewizji Vivian Elmsley, ale Frank to potwierdził; zapamiętał bowiem jej oczy i głos w dawnych czasach, chociaż miał wtedy tylko osiem lat, tak samo jak wryła mu się na zawsze w pamięć twarz matki. Nie potrafił wyjaśnić, dlaczego postarał się dowiedzieć, jaki jest adres Vivian, i czemu pojawił się na spotkaniu w księgarni; wystarczało mu, że jest ostatnią pozostałą przy życiu osobą, która znała Glorię. Powiedział, że najpierw nie chciał jej robić nic złego, że może w końcu zdobyłby się na odwagę, żeby porozmawiać z nią wprost. Potem odkryto szkielet, a on wiedział, że musiała go wtedy okłamać. Za to ją znienawidził; dzwonił, żeby napędzić jej strachu, żeby cierpiała. Mógł porwać ją w każdej chwili, ale cieszył się chwilami oczekiwania. Bądź co bądź, wtedy wszystko by już się skończyło. Kiedy wsiadła do taksówki przed hotelem, domyślił się, dokąd jedzie, i uznał, że dobrze się stanie, jeżeli wszystko znajdzie swój kres tam, gdzie się zaczęło. Dzisiaj jednak Vivian była w Gainesville sama ze wspomnieniami, telewizorem, butelką ginu, lodem i tonikiem. I egzekucją. Pokazywali już całkiem nowe zdjęcie Edgara Koniga. Vivian nie poznała na nim

chudego, młodego lotnika o dziecięcej twarzy, nieśmiałych oczach i jasnych, obciętych na jeża włosach. Teraz włosy znikły, policzki zapadły się, czoło pokryło zmarszczkami, a oczy stały się głębokimi, czarnymi otchłaniami, w których wiły się oślizgłe potwory. Oglądając program, Vivian wyobraziła sobie urzędników przeprowadzających wstępne kroki do usankcjonowanego przez państwo morderstwa szybko, sprawnie i bezosobowo, podobnie jak to czynią lekarze i dentyści. Najpierw usadowią pacjenta na ciężkim, dębowym krześle i przypną mu ręce i nogi skórzanymi pasami. Potem wetkną mu w zęby knebel i przymocują do ciała elektrody, jakby robili EKG. Zastanawiała się, czy skórzane pasy mają jakąś woń i czy czuć od nich pot i strach wcześniejszych ofiar. Ile rąk i nóg przytrzymywały? Czy też dawano nowe na każdą egzekucję? A samo krzesło? Ile pęcherzy moczowych i jelit wydaliło na nie swoją zawartość? Vivian potrząsnęła głową, żeby pozbyć się tych obrazów. Trochę jej w niej szumiało i zdała sobie sprawę, że jest już lekko pijana. Jeżeli ktokolwiek zasługuje na taki koniec, powiedziała sobie, chociaż nie miała sprecyzowanego zdania na temat kary śmierci, to osobą tą jest prawdopodobnie Edgar Konig. Vivian przeżyła wstrząs, kiedy następnego dnia po aresztowaniu Franka Banks powiedział jej, że morderca Glorii żyje, ale znajduje się w celi śmierci w więzieniu na Florydzie. Czy pamięta teraz o Glorii, zastanawiała się Vivian, w chwili gdy zbliża się koniec? Czy poświęcił chociaż jedną myśl pięknej, młodej kobiecie sprzed wielu łat, z małej wioski, która już nie istniała, żyjącej podczas dawno wygranej wojny? I o innych? Ile ich było? Nawet Banks nie potrafił podać konkretnej liczby. Czy je sobie przypomniał? Jeżeli był taki jak większość podobnych zabójców, o których czytała podczas zbierania informacji do swoich książek, prawdopodobnie litował się tylko nad sobą, a ostatnie chwile życia spędził, przeklinając pech, który spowodował jego schwytanie. To, co Banks opowiedział jej kilka dni po wydarzeniach z Hobb's End, nie rozwiało tego poglądu. Informator Banksa z FBI zeszłego grudnia przeprowadził z Konigiem rozmowę i przesłał sprawozdanie. Konig powiedział, że po raz pierwszy zabił w Anglii podczas wojny. Nie przypominał sobie nazwiska ofiary ani okoliczności, ale wydawało mu się, iż była to blondynka. Pamiętał, że przez ponad rok dawał jej pończochy, gumę do

żucia, papierosy i whisky, ale kiedy przyszedł po to, co mu się należało, nie okazała najmniejszej wdzięczności. Przedtem sobie trochę wypił. Pamiętał, że owej nocy narastał w nim jakiś przymus i w końcu tamy puściły. Nie chciała mieć z nim nic wspólnego, marnym PX. O, nie. Pieprzyła się z pilotem. To wszystko przez alkohol, utrzymywał. Gdyby sobie nie wypił, nie zabiłby żadnej z nich. Ale dzięki piciu po prostu zapominał się, a kiedy wracało opamiętanie, one leżały już martwe u jego stóp. Wtedy ogarniała go wściekłość na nie za to, że nie żyją, i używał noża. To samo zdarzyło się z jego drugą ofiarą w Berlinie w 1946 roku. Kiedy nie złapano go za pierwszym razem, gdy zdał sobie sprawę, że nawet nie będzie śledztwa, pomyślał, że chyba chroni go jakiś czar. To była wyłącznie jej wina. Gdyby nie zatrzymała się, żeby poprawić pończochę, kiedy przejeżdżał obok, i nie podciągnęła spódnicy, ukazując w światłach latarni jego samochodu swoje długie, jasne nogi, nie załatwiłby jej. Gdyby nie alkohol, którego normalnie nie pił, gdy prowadził, gdyby nie znał tej pustej drogi jak własną kieszeń. Gdyby. Gdyby. Gdyby. Całe jego życie to splot okrutnych „gdyby”. Dosyć chętnie poszła z nim w pole. Wcale nie chciał jej zrobić krzywdy; zobaczył, że pokazuje mu nogi na drodze, i nabrał na nią ochoty jak każdy normalny facet. Ale nie okazała ani odrobiny cierpliwości dla niego i jego małego problemu... to mu się czasami zdarzało, kiedy za dużo wypił... i zażądała pieniędzy. To go wkurzyło. Dosłownie, zrobiło mu się czerwono przed oczyma. Nóż? Tak, prawie zawsze miał przy sobie nóż. To przyzwyczajenie z czasów, kiedy mieszkał na farmie w Iowa i strugał kawałki drewna. Trzeciej kobiety, tej z Stateside z 1949 roku, prawie wcale nie pamiętał, a co do swojej następnej ofiary w Anglii, wiedział tylko, że coś zdarzyło się w szopie. Znowu przez alkohol. Ojciec Koniga pił i w pijackim szale nie raz o mało nie zabił biednego Edgara, a jego matka była nigdy nietrzeźwiejącą suką, która gotowa była zrobić to z każdym za jednego centa. Przez całe jego życie alkohol powodował problemy; przez to zrobił te wszystkie złe rzeczy, a w dodatku miał pecha, bo złapano go przy autostradzie w Kalifornii. I tak dalej, i temu podobne. Alkohol. Vivian popatrzyła na szklankę, a potem drżącą ręką nalała sobie następną porcję ginu, sięgnęła do wiaderka na stoliku przy łóżku po kostki lodu i wrzuciła je niedbale do szklanki, tak że trochę ginu wychlupało się na stół. Tego zwyczaju nabrała od Amerykanów; dodawała lodu do alkoholu.

Już prawie pora. Edgar Konig, który dopiero co skończył siedemdziesiąt sześć lat, właśnie otrzymywał to, na co zasłużył. Vivian wciąż czuła lekkie wyrzuty sumienia, kiedy przypominała sobie, że Banks miał rację, iż mogła była pomóc skończyć z morderstwami Koniga wiele lat temu, po tym, jak Gloria stała się jego pierwszą ofiarą. Była częściowo odpowiedzialna za przekonanie Koniga, że jego życie jest zaczarowane i może popełniać zbrodnie bez ponoszenia konsekwencji. Tyle razy próbowała to sobie wytłumaczyć od chwili, kiedy Banks przedstawił jej przebieg wypadków, a potem odwrócił się od niej z pogardą tamtego wieczora, gdy nad Hobb's End rozpętała się burza. Nawet gdyby zgłosiła to, co znalazła, powtarzała sobie, pewnie i tak aresztowano by Matthew. A stan jego zdrowia wykluczał podobne traktowanie. Chociaż Banks odniósł się do niej trochę życzliwiej, kiedy rozmawiali następnego dnia, wciąż czuła jego potępienie, a to bolało. Jednak w jaki sposób miałaby skierować policję na trop Edgara Koniga? Whisky i papierosy na bufecie? To żaden dowód. Gloria mogła je zdobyć gdziekolwiek i mogły tak leżeć przez kilka dni. Obie z Glorią znały wielu oficerów Amerykańskich Sił Powietrznych w okolicy i wcale nie istniały żadne powody, żeby podejrzewać któregoś z nich. Po wielu latach Banksowi łatwo twierdzić, że to ona jest odpowiedzialna za wszystkie te morderstwa, że gdyby postąpiła inaczej, żadne z następnych by się nie wydarzyło, ale uważała, że to niesprawiedliwe. Nietrudno wyrokować wiele lat później. A przecież każdy by chciał, mając taką możliwość, cofnąć się w czasie i coś zmienić. Już pora. Pierwsze uderzenie prądem zagotuje mu mózg i zamieni wszystkie komórki nerwowe w galaretę; drugie albo trzecie zatrzyma akcję serca. Ciało przytrzymywane pasami będzie się szarpać i drgać; mięśnie będą się gwałtownie kurczyć, a kilka mniejszych kości może ulec złamaniu. Najprawdopodobniej paliczki, kości palców, którymi udusił Glorię. Gdyby nie skórzana opaska na oczach, gorąco spowodowałoby eksplozję gałek ocznych. Cala cela śmierci wypełnia się odorem płonących włosów i ciała. Para i dym wydobywa się spod kaptura. Sam kaptur też może się zapalić. Kiedy już jest po wszystkim, należy otworzyć wentylację, żeby pozbyć się ohydnej woni. Potem przyjdzie lekarz, uzna go za zmarłego, a informacja zostanie przekazana ludności. Poza tym, powiedziała sobie Vivian, obserwując ludzi skandujących przed

bramami więzienia, inni też go mogli powstrzymać, gdyby system funkcjonował właściwie. To nie jest wyłącznie jej wina. Jej działania wynikały z najczystszej motywacji: miłości do brata. W ciągu minionych tygodni przeczytała wszystkie artykuły na temat Edgara Koniga i jego nadchodzącej zguby. Było ich bardzo wiele. Konig został wreszcie schwytany pod koniec lat sześćdziesiątych w Kalifornii, w wieku mniej więcej czterdziestu pięciu lat, kiedy zaatakował autostopowiczkę stojącą przy bocznej drodze. Na jej szczęście przejeżdżał tamtędy inny samochód. Co więcej, jego kierowca nie zaliczał się do ludzi, których łatwo przestraszyć, ani takich, którzy nie chcą się w nic mieszać. Należał do byłych wojskowych i miał przy sobie broń. Kiedy zorientował się w sytuacji, zatrzymał się i zdołał rozbroić i unieszkodliwić Koniga, a potem wezwał policję. Dziewczyna zdążyła już stracić przytomność z powodu duszenia. Miała pięć ran kłutych, ale przeżyła. Konig odsiedział dziewięć lat z czternastu, na które opiewał wyrok. Wypuszczono go wcześniej za dobre sprawowanie i z powodu braku miejsc w więzieniach. Wiele osób, które wiedziały, o co chodzi, sprzeciwiało się jego zwolnieniu, uważając, że jest szalenie niebezpieczny, i podejrzewając, ale nie mogąc udowodnić, iż jego dziełem są co najmniej jeszcze cztery morderstwa. Urzędnicy więzienni stwierdzili, że nie mają w tej sprawie nic do powiedzenia i muszą go puścić na wolność. Zwolniony pod koniec lat siedemdziesiątych, Konig był przeganiany z miejsca na miejsce, ilekroć ludzie dowiadywali się, kim jest. Próbował znaleźć pracę jako urzędnik magazynowy, ale zazwyczaj mu się to nie udawało i żył z zasiłku. Kilka lat temu osiedlił się wreszcie w małym miasteczku na Florydzie, gdzie nastąpił ohydny, ale przewidywalny koniec. Jego sąsiedzi zaczynali już protestować, a jedna z miejscowych firm zaoferowała mu nawet pewną sumę pieniędzy, żeby się przeniósł gdzie indziej. Ale Konig został. Wreszcie pewnego dnia para świadków Jehowy przyszła go odwiedzić i przez drzwi z siatki przeciwko komarom zobaczyli go z nożem w ręku, stojącego nad ciałem kobiety, która okazała się miejscową prostytutką. Wezwali przez komórkę policję. Konig był pijany i nie stawiał oporu. Potem nastąpiły obowiązkowe lata oczekiwania na proces, na wyrok, nieprzyjęte odwołania od wyroku, cela śmierci. Teraz już się to wszystko skończyło. Tłumek pod więzieniem wydawał okrzyki: podano wiadomość. Edgar Konig nie żył. Jak to się stało, że Vivian nie czuła ulgi, nie doznawała nic poza przeczuciem,

że zaraz rozboli ją głowa? Zamknęła oczy i przycisnęła sobie powieki palcami. Wszystko skończone. Była bardzo zmęczona. Zeznania, jakie Konig złożył FBI, zawierały tylko niezbędne informacje, bez żadnych ozdóbek, ale nadpobudliwa wyobraźnia pozwalała Vivian uzupełnić wszelkie szczegóły. Zobaczyła, jak Gloria wbiega do kuchni, zaniepokojona dziwnym zachowaniem PX, zachowaniem, którego zarodki ona sama obserwowała podczas świętowania Dnia Zwycięstwa... widziała, jak rozpaczliwie wyrzuca puszki z herbatą i kakao z szafki kuchennej, szukając broni, zdumiona i przerażona, kiedy jej nie znajduje. Czy w ostatniej chwili życia zdała sobie sprawę, że to Gwen ją zabrała? Potem Vivian ujrzała, jak PX chwyta Glorię, zaciska dłonie na jej szyi, czując, że przestaje oddychać. Napastnik sięga po leżący na bufecie nóż; ofiara poczuła ostry ból, potem znowu i znowu, aż wszystko zaczęło się coraz bardziej oddalać. Vivian zacisnęła sobie dłoń na szyi. Pistolet. To ona zabrała go, jedyną rzecz, która mogła uratować życie Glorii, gdyby ta zdołała w porę go dostać w ręce. I życie Brendy Hamilton. I wszystkich innych. Następnie przez te wszystkie straszliwe lata opiekowała się znajdującym się w żałosnym stanie Matthew, wierząc, że był mordercą. Biedny, łagodny Matthew, który nie skrzywdziłby nawet muchy, który nie potrafił zabić samego siebie, tak samo jak jej mąż Ronald pomimo straszliwych bólów. Vivian pomogła im obu: Ronaldowi, dając zwiększoną dawkę morfiny, i Matthew, tyle lat temu... Zanim zaczęła płakać, przypomniała sobie z całą ostrością to popołudnie w Leeds, kiedy wróciła z zakupami i zobaczyła, że Matthew siedzi w fotelu, trzymając w ustach pistolet, który odebrała Glorii, przechowała i przywiozła tu z Hobb's End. Próbował zdobyć się na odwagę, zmusić się do pociągnięcia za spust. Ale nie potrafił tego uczynić. Tak jak wiele razy przedtem. Widać było jego rozpacz i poczucie beznadziei. Błagał ją wzrokiem i tym razem, prawie się nie zastanawiając, podeszła do niego, delikatnie objęła ręką jego dłoń, pocałowała go w czoło i nacisnęła palec, spoczywający na spuście. Przed więzieniem Starke tłum tańczył i śpiewał, potrząsając butelkami i spryskując się piwem. W pokoju hotelowym Vivian Elmsley pozwoliła łzom płynąć swobodnie po raz pierwszy od ponad pięćdziesięciu lat i po raz kolejny sięgnęła po szklaneczkę z ginem.

Niniejsza książka jest dziełem literackim. Imiona, postaci, miejsca i wydarzenia są produktem wyobraźni autora albo występują w charakterze fikcyjnym i nie należy ich traktować jako rzeczywiste. Wszelkie podobieństwa do rzeczywistych wydarzeń, miejsc, instytucji lub osób żyjących czy też nieżyjących są całkowicie przypadkowe.

PODZIĘKOWANIA Przy stworzeniu tej książki pomogło, bezpośrednio i pośrednio, wiele osób. W kwestii samego pisania pragnąłbym przede wszystkim podziękować mojej żonie Sheili Halladay za jej wnikliwą analizę pierwszej wersji i mojemu agentowi Dominickowi Abelowi za zachętę i ciężką pracę. Szczególną wdzięczność winien jestem opiekującej się mną w Avon Books Patricii Lande Grader, za jej wiarę i zmuszanie mnie do ciężkiej pracy, oraz Cynthii Good z Penguin Books za to, że trzymała mnie w ryzach, jak zawsze. Chciałbym też podziękować Robertowi Barnardowi za lekturę i komentarze na temat maszynopisu oraz redaktorkom Mary Adachi i Erice Schmid za wykrycie istotnych szczegółów, niedostrzeżonych przez innych. Nie należy zapominać o tych, którzy pomogli mi odtworzyć przeszłość. Dziękuję mojemu ojcu, Cliffordowi Robinsonowi, za to, że podzielił się ze mną wspomnieniami z wojny, przeżytej w Yorkshire; Jimmy'emu Williamsonowi, za informacje na temat działań wojennych w Birmie; Danowi Harringtonowi, oficerowi historycznemu

Sił

Powietrznych

Stanów

Zjednoczonych,

za

cierpliwość

w

odpowiadaniu na moje e-maile; Jackowi McFaydenowi za wiadomości na temat mundurów i ich guzików oraz doktorowi Aaronowi Elkinsowi za pomoc w dziedzinie antropologii sądowej. Na moje pytania odpowiadało też kilku oficerów policji, ale jeśli coś pokręciłem, to tylko moja wina. Dziękuję, jak zawsze, sierżantowi Keithowi Wrightowi oraz tym, którzy chodzą na drinka do „The Whale”: sierżant Claire Stevens, nadinspektorowi Philowi Gormley i inspektorowi Alanowi Youngowi. Szczególnie jestem wdzięczny Alanowi za umożliwienie mi wizyty na posterunku policji, a następnie piwo w barze policyjnym. Wreszcie pragnąłbym wyrazić wdzięczność Johnowi Halladayowi z Wydziału Prawa na Uniwersytecie Buckingham i Judith Rhodes ze Służby Bibliotecznej w Leeds za ich odpowiedzi na moje liczne pytania.