schemat programu zdrowotnego dr pasek

www.parasoldlazycia.org

Schemat programu zdrowotnego Wskazówki ogólne 

niniejszy schemat odpowiada idealnemu projektowi programu zdrowotnego, jednak jego podstawowym celem jest wskazanie logicznej budowy projektu programu zdrowotnego, ze zwróceniem uwagi na wewnętrzne powiązania jego poszczególnych elementów;



przedstawienie projektu programu w rozbiciu na punkty główne 1 – 7 jest obligatoryjne;



podpunkty wskazują, jaka treść powinna być zawarta w każdym z punktów głównych. Zalecane jest rozwinięcie punktów głównych w podpunkty wg poniższego schematu, co należy wykorzystać adekwatnie do cech planowanego programu, rozważając starannie, czy opisane w nich kwestie odnoszą się do danego projektu;



wszystkie informacje powinny być podawane w sposób syntetyczny; projekt powinien zawierać wyłącznie informacje wiążące się bezpośrednio z zakresem programu (duża objętość projektu nie jest jednoznaczna z jego wysoką jakością). W przypadku rozbudowanego projektu zaleca się umieszczenie na początku zwięzłego streszczenia;



dobrze zaprojektowany program zdrowotny powołuje się na konkretne, zmierzone lub oszacowane na podstawie dostępnych publikacji dane. Informacje, np. dotyczące problemu zdrowotnego, epidemiologii czy oszacowań skuteczności planowanych działań, należy cytować z podaniem danych bibliograficznych pozwalających dotrzeć do cytowanego źródła (artykuł, książka, wiarygodna strona internetowa, ekspert).

Wskazówki szczegółowe 1. Opis problemu zdrowotnego a. Problem zdrowotny - krótkie przedstawienie problemu zdrowotnego, będącego zagrożeniem dla stanu zdrowotnego lub jakości życia obywateli, który powinien być na tyle sprecyzowany, aby możliwe było oszacowanie jego nasilenia np. liczba chorych na chorobę, której możemy zapobiegać lub którą chcemy leczyć. Problem zdrowotny powinien być dobrany tak, aby można było mu zapobiegać lub go modyfikować (np. ograniczać ryzyko cukrzycy poprzez zapobieganie otyłości) u członków wybranej grupy docelowej; b. Epidemiologia – krótkie przedstawienie następstw choroby lub stanu zdrowia, którego dotyczy program i jego znaczenia dla zdrowia obywateli w tym informacja, czy leczenie choroby jest uznawane za priorytet zdrowotny. Wskaźniki zapadalności, chorobowości lub śmiertelności powinny być określone na podstawie aktualnej wiedzy medycznej ze szczególnym uwzględnieniem danych regionalnych; c. Populacja podlegająca jednostce samorządu terytorialnego (powiatowi, gminie; jeśli program powiatowy ma być realizowany tylko w niektórych gminach) – należy tu oszacować populację włączonych gmin. Jeśli program ma dotyczyć na przykład tylko dzieci do lat 18 lub tylko kobiet lub tylko osób 65+, należy oszacować liczebność tej grupy na obszarze, na którym program będzie realizowany oraz oszacować populację, która ze względu na Projekt „Nowe kwalifikacje dla pielęgniarek Dolnego Śląska, Łódzkiego, Mazowsza, Małopolski, Śląska i Wielkopolski” nr WND-POWR.05.04.00-00-0009/15 współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego

problemy zdrowotne kwalifikuje się do objęcia danym programem, chodzi tu o populację, która byłaby objęta idealnym programem, gdyby nie było ograniczeń finansowych ani organizacyjnych. W przypadku programów przesiewowych chodzi o populację w której poziom ryzyka uzasadnia prowadzenie badań przesiewowych; d. Dostępne, finansowane ze środków publicznych świadczenia opieki zdrowotnej – w zakresie problemu zdrowotnego objętego programem wraz ze wskazaniem, czy działania programu mają uzupełniać dostępne świadczenia na przykład zwiększać częstość badań, oferować je dodatkowej populacji, czy zaspokajać potrzebę świadczeń niedostępnych; e. Uzasadnienie potrzeby wdrożenia programu (wynikające z danych przedstawionych w powyższych punktach 1a – 1d) – na przykład rozległością problemu zdrowotnego, niedostępnością / ograniczoną dostępnością świadczeń, względami społecznymi, w tym wynikami przeprowadzonych konsultacji społecznych. W takim przypadku należy podać z jakimi grupami społecznymi i w jaki sposób konsultowano wprowadzenie programu. 2. Cele programu Cele programu powinny odpowiadać rozległości problemu zdrowotnego z jednej strony a możliwościom programu z drugiej, np. jeśli problem zdrowotny dotyczy 10 000 osób na obszarze jednostki samorządu terytorialnego, a w ramach programu planuje się świadczenia dla 100 osób, to istotne zmniejszenie nasilenia problemu zdrowotnego w populacji jest celem nierealnym. a. Cel główny – realistyczny, zgodny z planowanymi działaniami programu, jest to często cel długoterminowy na przykład zwiększenie dostępności konkretnych świadczeń, zwiększenie wiedzy rodziców z niższym wykształceniem na temat prawidłowej opieki zdrowotnej na dzieckiem; b. Cele szczegółowe – kilka sprecyzowanych efektów możliwych do osiągnięcia w wyniku działań programu; c. Oczekiwane efekty – które powinny być zbieżne z wymienionymi wyżej celami i odzwierciedlać realne możliwości realizatorów programu; d. Mierniki efektywności – odpowiadające celom programu (vide 6 – Monitorowanie i ewaluacja). 3. Adresaci programu (populacja programu) Celem ustalenia adresatów programu należy oszacować populację, której włączenie do programu jest możliwe na przykład ze względu na posiadane środki finansowe lub zasoby lub możliwości dotarcia z uwzględnieniem ograniczeń w stosunku do populacji oszacowanej w pkt. 1c. Jeśli do programu włączeni mają być nie wszyscy potencjalni odbiorcy, należy podać ogólne kryteria kwalifikacji, chorych dla których nie wystarczy miejsc w programie, należy też rozważyć, czy przy kwalifikacji chorych zostanie zachowana zasada równości dostępu do świadczeń programu osób spełniających kryteria kwalifikacji.Należy określić sposoby unikania nadużywania świadczeń, czyli jak zapobiegać sytuacji, gdy do programu, który ma być uzupełnieniem oferty NFZ przeznaczonym dla osób dotychczas nie korzystających ze świadczeń, zgłaszać się będą ludzie przewrażliwieni na punkcie własnego zdrowia, a niekoniecznie wymagający świadczeń z uwagi na rzeczywiste problemy zdrowotne. 4. Organizacja programu a. Części składowe, etapy i działania organizacyjne – jeśli dotyczy, opisać części składowe programu, na przykład rekrutacja i działania edukacyjne czyli wykłady, zabawy, konkursy w programie edukacyjnym przeciwdziałania otyłości u dzieci oraz etapy programu, na przykład etap wstępnej diagnostyki w wykonaniu lekarza ogólnego, etap pogłębionej diagnostyki w wykonaniu lekarza specjalisty i zajęcia rehabilitacyjne w programie przesiewowego wykrywania i leczenia wad postawy u dzieci, albo badanie ogólne przez lekarza pierwszego kontaktu, badania laboratoryjne, podanie szczepionki, cykl szkoleń na wybrany temat. W tej części należy w szczególności rozważyć, jakiego typu działania są adekwatne do radzenia Projekt „Nowe kwalifikacje dla pielęgniarek Dolnego Śląska, Łódzkiego, Mazowsza, Małopolski, Śląska i Wielkopolski” nr WND-POWR.05.04.00-00-0009/15 współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego

b.

c.

d.

e.

f.

g.

h.

i.

sobie z wybranym problemem zdrowotnym, to znaczy czy wystarczą działania krótkoterminowe, np. szczepienie, czy do osiągnięcia oczekiwanych efektów niezbędne są działania długoterminowe, wtedy zalecane jest wdrożenie programu wieloletniego; Planowane interwencje - opisać działania pro zdrowotne przewidziane w ramach programu, np. rodzaj badań przesiewowych, szkoleń lub działań profilaktycznych. Jeśli program przewiduje stosowanie konkretnych interwencji, takich jak psychologiczne warsztaty terapeutyczne, należy opisać w porozumieniu ze specjalistą konkretny rodzaj interwencji, na przykład terapia kognitywno – behawioralna. Jeśli program przewiduje stosowanie produktów leczniczych lub odpowiednio, wyrobów medycznych, należy wymienić wszystkie dostępne produkty lecznicze, wyroby medyczne, właściwe do wykorzystania w programie na przykład trzy dostępne szczepionki i zasady wyboru konkretnego preparatu, który zostanie w programie zastosowany; Kryteria i sposoby kwalifikacji uczestników do programu do poszczególnych etapów programu – tu należy podać dokładne kryteria włączania osób do programu, przechodzenia uczestników do kolejnych etapów programu, zakończenia udziału w programie; Zasady udzielania świadczeń w ramach programu – należy rozważyć, czy są wystarczająco dostępne do potrzeb uczestników programu na przykład pod względem czasu i miejsca, gdzie świadczenia są oferowane, czy ułatwiają korzystanie z programu; Sposób powiązania działań programu ze świadczeniami zdrowotnymi finansowanymi ze środków publicznych – należy tu określić czy działania programu wspierają lub uzupełniają świadczenia dostępne w ramach NFZ a jeśli tak, to należy wyjaśnić tę kwestię dokładniej, czy oferują świadczenia niedostępne w systemie opieki zdrowotnej z ewentualnym wskazaniem, czego dotyczą świadczenia finansowane ze środków publicznych w danym problemie zdrowotnym; Sposób zakończenia udziału w programie i możliwości kontynuacji otrzymywania świadczeń zdrowotnych przez uczestników programu, jeśli istnieją wskazania – należy rozważyć, czy z działań programu wynika konieczność powiązania go ze świadczeniami finansowanymi ze środków publicznych i czy są one dostępne na przykład jeśli program polega na badaniach przesiewowych i skierowaniu do specjalisty w ramach NFZ w razie podejrzenia choroby, to jaka jest dostępność specjalistów, czy w szczególności zagwarantowano możliwość wykorzystania zalet wczesnego wykrycia choroby w programie badań przesiewowych; Bezpieczeństwo planowania interwencji - jeśli w programie stosowane będą leki, należy wymienić ich działania niepożądane a także rozważyć wrażliwość podejmowanych działań i związaną z tym potrzebę zachowania poufności danych osobowych ze szczególnym uwzględnieniem możliwości stygmatyzacji określonej grupy osób; Kompetencje / warunki niezbędne do realizacji programu – ewentualnie informacje o koordynatorze, o oczekiwanych kwalifikacjach realizatorów programu na przykład osób prowadzących warsztaty czy szkolenia, o warunkach niezbędnych do realizacji świadczeń programu; Dowody skuteczności planowanych działań - jeśli uzyskano opinie ekspertów klinicznych na temat planowanych w programie działań, należy je przedstawić w tym wskazane przez ekspertów dowody skuteczności z podaniem danych eksperta.

5. Koszty a. Koszty jednostkowe – należy do nich na przykład zestawienie świadczeń oferowanych w programie plus koszty jednostkowe świadczeń albo średnie koszty w przeliczeniu na jednego chorego włączonego do programu albo zakres kosztów świadczeń oferowanych pojedynczemu choremu włączonemu do programu, jeśli świadczenia oferowane poszczególnym chorym w programie są różne; Projekt „Nowe kwalifikacje dla pielęgniarek Dolnego Śląska, Łódzkiego, Mazowsza, Małopolski, Śląska i Wielkopolski” nr WND-POWR.05.04.00-00-0009/15 współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego

b. Planowane koszty całkowite – jest to wysokość samorządowych środków publicznych przeznaczanych na realizację programu; c. Źródła finansowania, partnerstwo – jeśli dotyczy, należy omówić udział w realizacji programu dodatkowego finansowania, pochodzącego ze źródeł innych niż budżet samorządu. Należy też omówić inne rodzaje współpracy na przykład współpracę z jednostką badawczą w zakresie oceny wskaźników efektywności; d. Argumenty przemawiające za tym, że wykorzystanie dostępnych zasobów jest optymalne – należy przedstawić, na czym opierał się samorząd podejmując decyzję o finansowaniu tego a nie innego programu zdrowotnego. 6. Monitorowanie i ewaluacja W tej części należy rozważyć możliwość oceny jakości programu w trzech wymienionych niżej zakresach: a. Ocena zgłaszalności do programu; b. Ocena jakości świadczeń w programie – na przykład ankieta dotycząca zadowolenia świadczeniobiorców lub specjalistyczna ocena ekspercka; c. Ocena efektywności programu - dotyczy porównania stanu końcowego w zakresie danego problemu zdrowotnego ze stanem wyjściowym, zgodna z miernikami efektywności opisanymi w pkt. 2d, na przykład w programie promowania karmienia wyłącznie piersią do 6 mies. życia wskaźnikiem efektywności będzie odsetek dzieci karmionych wyłącznie piersią do 6 mies. życia przed wdrożeniem programu i po jego przeprowadzeniu, z pierwszym porównaniem po roku jego działania, jeśli to program wieloletni. Należy rozważyć możliwość oceny wskaźników w pewnym odstępie czasu po zakończeniu programu na przykład po roku, dla zweryfikowania trwałości osiągniętych efektów na przykład we współpracy z jednostką badawczą. 7. Okres realizacji programu Okres ten powinien być adekwatny do problemu zdrowotnego i celów programu z uwzględnieniem momentu włączania chorych, na przykład jeśli uczestnik powinien mieć zapewnione w ramach programu długotrwałe świadczenia, a program trwa rok, to uczestników należy rekrutować tylko na początku programu, ewentualnie wskazać warunki przedłużenia programu na kolejne okresy.

Projekt „Nowe kwalifikacje dla pielęgniarek Dolnego Śląska, Łódzkiego, Mazowsza, Małopolski, Śląska i Wielkopolski” nr WND-POWR.05.04.00-00-0009/15 współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego

Schemat Programu Zdrowotnego I Strona tytułowa 1. Nazwa programu; 2. Okres realizacji programu; 3. Autorzy programu;

II Opis problemu zdrowotnego 1. Problem zdrowotny; 2. Epidemiologia; 3. Populacja podlegająca jednostce samorządu terytorialnego i populacja kwalifikująca się do włączenia do programu; 4. Obecne postępowanie w omawianym problemie zdrowotnym ze szczególnym uwzględnieniem gwarantowanych świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; 5. Uzasadnienie potrzeby wdrożenia programu;

III Cele programu 1. 2. 3. 4. 5.

Cel główny; Cele szczegółowe; Oczekiwane efekty; Mierniki efektywności odpowiadające celom programu; Adresat programu (populacja programu); a. oszacowanie populacji, której włączenie do programu jest możliwe; b. tryb zapraszania do programu; 6. Organizacja programu a. części składowe, etapy i działania organizacyjne; b. planowane inwestycje; c. kryteria i sposób kwalifikacji uczestników; d. zasady udzielania świadczeń w ramach programu; e. sposób powiązania działań programu ze świadczeniami zdrowotnymi finansowanymi ze środków publicznych; f. sposób zakończenia udziału w programie i możliwości kontynuacji otrzymywania świadczeń zdrowotnych przez uczestników programu, jeśli istnieją wskazania; g. bezpieczeństwo planowanych inwestycji; h. kompetencje / warunki niezbędne do realizacji programu; i. dowody skuteczności planowanych działań;  opinie ekspertów klinicznych;  zalecenia, wytyczne i standardy dotyczące postępowania w problemie zdrowotnym, którego dotyczy wniosek;  dowody skuteczności ( efektywności klinicznej) oraz efektywności kosztowej; Projekt „Nowe kwalifikacje dla pielęgniarek Dolnego Śląska, Łódzkiego, Mazowsza, Małopolski, Śląska i Wielkopolski” nr WND-POWR.05.04.00-00-0009/15 współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego



informacje nt. podobnych programów zdrowotnych wykonywanych w zgłaszającej program lub w innych jednostkach samorządu terytorialnego (jeżeli są dostępne);

7. Koszty a. koszty jednostkowe; b. planowane koszty całkowite; c. źródła finansowania, partnerstwo; d. argumenty przemawiające za tym, że wykorzystanie dostępnych zasobów jest optymalne; e. monitorowanie i ewolucja; f. ocena zgłaszalności do programu; g. ocena jakości świadczeń w programie; h. oceny efektywności programu.

Projekt „Nowe kwalifikacje dla pielęgniarek Dolnego Śląska, Łódzkiego, Mazowsza, Małopolski, Śląska i Wielkopolski” nr WND-POWR.05.04.00-00-0009/15 współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego

Cechy dobrze zaprojektowanego programu zdrowotnego (za American Public Health Association) 1. Program zdrowotny powinien być skierowany na jeden lub kilka wybranych problemów zdrowotnych dokładnie określonych, możliwych do zmierzenia (oszacowania), którym można zapobiegać lub które można modyfikować na przykład ograniczać ryzyko u członków wybranej grupy docelowej – czynników będących zagrożeniem dla stanu zdrowotnego lub jakości życia obywateli. Z założenia tego wynika, że przed wdrożeniem programu należy się upewnić, że wybrany problem zdrowotny jest w populacji docelowej rzeczywiście obecny i na tyle rozpowszechniony, że projektowane działania są uzasadnione. Należy więc oszacować rozpowszechnienie danego problemu zdrowotnego w stosunku do innych, aby jako cel interwencji wybierać problemy najpowszechniejsze. 2. Program zdrowotny powinien uwzględniać szczególną charakterystykę, potrzeby i preferencje grupy docelowej. W szczególności proponowane świadczenia powinny być łatwo dostępne, tj. oferowane we właściwym miejscu, porze dnia, dostępne finansowo, jeśli wymagają współpłacenia, tak aby były postrzegane jako przygotowane z myślą o końcowym odbiorcy. Należy też rozważyć kwestię ewentualnych koniecznych zmian behawioralnych i koniecznych do osiągnięcia pożądanych efektów. Nie do pominięcia są też kwestie pozytywnego bądź negatywnego nastawienia społeczeństwa do proponowanych działań jak może to mieć miejsce na przykład w przypadku edukacji seksualnej lub kontroli urodzin, co może wpłynąć na liczbę osób, które z programu skorzystają. 3. W ramach programu powinny być podejmowane działania o udowodnionej skuteczności w zakresie danego problemu zdrowotnego w warunkach danej społeczności. Należy rozważyć, jak ograniczenie indywidualnych lub środowiskowych czynników ryzyka wpłynie w przyszłości na zmianę stanu zdrowotnego uczestników programu. Zalecane jest znalezienie dowodów potwierdzających skuteczność proponowanych interwencji. Należy przeanalizować proponowane działania ze zwróceniem uwagi na przewidywane punkty krytyczne, tj. elementy niezbędne dla osiągnięcia zamierzonych rezultatów, których pominięcie może wpłynąć negatywnie na skuteczność programu, niezbędna kolejność albo szczególne warunki przeprowadzenia. W szczególności należy rozważyć, czy program wpisuje się logicznie w inne dostępne działania na przykład w przypadku badań przesiewowych, czy obywatel, u którego wykryje się chorobę, będzie miał zapewnione leczenie, np. w ramach NFZ. 4. Projekt programu powinien uwzględniać optymalne wykorzystanie dostępnych zasobów. W szczególności należy rozważać możliwości organizacyjne, w tym potencjał przewidywanych wykonawców programu, oczekiwane korzyści i inne efekty na przykład zwiększenie zapotrzebowania na określone usługi medyczne), oraz oszacować koszty (pieniężne i nie związanie bezpośrednio z wydatkami, jak na przykład potrzeba zwolnienia się uczestnika programu z pracy), co powinno dać podstawę do zorientowania się, czy należy poszukiwać dodatkowych funduszy na sfinansowanie programu w wersji gwarantującej maksymalną efektywność. Projekt „Nowe kwalifikacje dla pielęgniarek Dolnego Śląska, Łódzkiego, Mazowsza, Małopolski, Śląska i Wielkopolski” nr WND-POWR.05.04.00-00-0009/15 współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego

5. Program zdrowotny należy od samego początku planować, organizować i wdrażać w takiej postaci, żeby można było ocenić jego efektywność. Jeśli to możliwe i adekwatne dla danego problemu zdrowotnego, należy zmierzyć wyjściową chorobowość na przykład liczba chorych na 100 000 populacji i zachorowalność, tj. liczba nowych przypadków na 100 000 populacji albo rozprzestrzenienie czynnika ryzyka, który zamierzamy ograniczyć. W trakcie realizacji programu powinno się zbierać obiektywne dane dotyczące udziału w nim członków grup docelowych i osiąganych efektów zdrowotnych. Jeśli ma to zastosowanie, przydatne jest zidentyfikowanie grupy kontrolnej, tj. osób nie poddawanych i / lub poddanych w mniejszym zakresie działaniom w ramach programu, dla porównania efektów końcowych, przy czym nie chodzi tu o pozbawienie części obywateli świadczeń, ale na przykład porównanie z danymi historycznymi albo z populacją sąsiedniej gminy, gdzie świadczenia nie są oferowane

Projekt „Nowe kwalifikacje dla pielęgniarek Dolnego Śląska, Łódzkiego, Mazowsza, Małopolski, Śląska i Wielkopolski” nr WND-POWR.05.04.00-00-0009/15 współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego