Simon Scarrow - 04.Orly i wilki

SIMON SCARROW

ORŁY IMPERIUM

ORŁY i WILKI

Przełożył z angielskiego Rober: J. Szmidt

Tytuł oryginału The Eagle and the Wolves

Książkę tę dedykuję mojemu wydawcy, Marion Donaldson, i agentce, Wendy Suffield, która zmusiła ją do przeczytania pierwszego tomu. Praca z Wami, moje panie, to czysta przyjemność.

PODZIĘKOWANIA

Cykl „Orły imperium”odniósł o wiele większy sukces, niż się spodziewałem. Dlatego nadszedł najwyższy czas, aby podziękować ludziom, którzy się do niego przyczynili. Podczas pisania ostatniego tomu miałem okazję uczestniczyć w konferencji na temat sprzedaży książek i zwróciłem wtedy uwagę na dwie istotne sprawy. Po pierwsze, dopiero tam zrozumiałem, jak wielu ludzi musi być zaangażowanych w to, by książka trafiła na półki księgarń Wielkiej Brytanii oraz Stanów Zjednoczonych, Hiszpanii, Niemiec, Finlandii czy Czech albo Portugalii. Po drugie, zaskoczyło mnie pozytywne nastawienie do mojego cyklu, zwłaszcza wśród ludzi zajmujących się sprzedażą. Oni naprawdę wierzyli w sukces „Orłów imperium" i robili co mogli, by klienci podzielili ich optymizm. Jakkolwiek na to patrzeć, powodzenie książki zależy wyłącznie od opinii o niej, poczułem się więc bardzo usatysfakcjonowany ich zapałem. Panie i panowie, czapki z głów przed Merrikiem Davidsonem - moim agentem i dżentelmenem w każdym calu. Podziękowania niech przyjmie Sherise Hobbs, asystentka Marion Donaldson, zawsze tak wesoła, gdy rozmawia się z nią przez telefon, a zarazem niesamowicie skuteczna; Kim Hardie walcząca bez ustanku o miejsce na kolumnach z recenzjami oraz Sarah Thompson, która uzyskała dla mnie zadziwiająco wysokie stawki za publikacje za granicą. Nie mogę zapomnieć też o Kerze MacRae i jego zespole, który zadbał o to, by wielu nowych ludzi usłyszało o moim cyklu. Mam tu na myśli (w przypadkowej kolejności): Sabine Stiebritz (organizatorkę bardzo ciekawych spotkań), Jamesa Horobina, Katherine Ball, Barbarę Ronan, Petera Newsoma, Seba Huntera, Sophie Hopkin, Paula Erdpressera (który niesamowicie przypomina pewnego gwiazdora), Jo Taranowskiego, Diane Griffith, Selinę Chu i Jenny Gray. Poza tym serdeczne dzięki niech przyjmą: Ruth Shern, Heidi Murphy i Breda Purdue z Irlandii, Damon Richards, Nikki Rose, Alex MacLean, Clare Economides, Steve Hill, George Gamble i Nigel Baines ze Zjednoczonego Królestwa. I oczywiście Tony McGrath, z którym uwielbiam spotykać się przy mocnej kawie w Starbucksie w Norwich i rozmawiać o wychowywaniu dzieci. Dziękuję Wam wszystkim.

Simon.

STRUKTURA RZYMSKIEGO LEGIONU

Centurionowie Macro i Katon są głównymi protagonistami „Orłów i Wilków”. Aby przybliżyć ich status czytelnikom nie mającym pojęcia o organizacji rzymskiego legionu, dołączam wyjaśnienie przedstawiające strukturę tej jednostki. Zawiera ono uszeregowanie postaci występujących na kartach tej książki. Drugi Legion, w którym służą Macro i Katon, składa się z niemal pięciu i pół tysiąca ludzi i ma strukturę zgodną z zasadami obowiązującymi w armii rzymskiej tamtych czasów. Centurią, podstawową jednostką taktyczną liczącą osiemdziesięciu żołnierzy, dowodził podoficer zwany centurionem (centurio), jego zastępcą był option (optio). Centuria dzieliła się na ośmioosobowe drużyny - każda zajmowała jedno pomieszczenie w koszarach albo jeden namiot podczas kampanii. Sześć centurii tworzyło kohortę, a dziesięć kohort legion, z tym że stan osobowy pierwszej kohorty był dwukrotnie większy niż pozostałych. Każdemu legionowi towarzyszyła jazda składająca się ze stu dwudziestu ludzi podzielonych na cztery szwadrony. Pełnili oni rolę kurierów i zwiadowców. Hierarchia wojskowa przedstawiała się następująco: Legionem dowodził legat (legatus legionis). Mógł nim zostać jedynie przedstawiciel arystokracji. Zazwyczaj był to człowiek trzydziestokilkuletni. Pełnił swą funkcję nie dłużej niż pięć lat - w tym czasie starał się odnieść znaczące sukcesy militarne, które stanowiłyby solidne podwaliny pod przyszłą karierę polityczną. Prefektem obozu (praefectus castorium) zostawał zwykle jeden z doświadczonych legionistów, wcześniej będący dowódcą pierwszej kohorty legionu. Awans był ukoronowaniem kariery zwykłego zawodowego żołnierza. Na barkach prefekta spoczywało dowodzenie legionem podczas nieobecności albo niedyspozycji legata. Człowiek mianowany na to stanowisko musiał mieć ogromne doświadczenie i cechować się bezwzględną uczciwością. Starszych oficerów legionu nazywano trybunami wojskowymi (tribuni militi). Zazwyczaj byli to ludzie dwudziestokilkuletni, dopiero rozpoczynający służbę w szeregach armii - zdobywali oni doświadczenie potrzebne do objęcia niższych stanowisk w administracji cywilnej. Zupełnie inaczej wyglądała sytuacja starszego trybuna (tribunus laticlavius) - w przyszłości miał on objąć ważny urząd państwowy lub dowodzić własnym legionem.

Trzon legionu stanowiło sześćdziesięciu niezwykle zdyscyplinowanych i znakomicie wyszkolonych centurionów (setników). Do tego stopnia awansowano wybranych żołnierzy, którzy wykazali się talentami organizacyjnymi i wielką odwagą na polu walki. W szeregach dowódców tej rangi śmiertelność była najwyższa. Pierwszą centurią pierwszej kohorty dowodził najstarszy i najbardziej doświadczony centurion (primus pilus). Ten najczęściej odznaczany żołnierz cieszył się wielkim szacunkiem przełożonych i podwładnych. Na czele szwadronu jazdy (ala) stało czterech dekurionów (decurio) - mieli oni szansę na stopień dowódcy jednostki pomocniczej (magister equitum). Option, zastępca centuriona, odpowiadał za sprawy administracyjne i wykonywał niektóre obowiązki dowódcy. Zwykle awansował dopiero wtedy, gdy ginął jego przełożony. Prości legioniści zaciągali się do wojska na dwadzieścia pięć lat. Teoretycznie w armii mogli służyć jedynie obywatele Rzymu, ale wstępowali do niej także mieszkańcy podbitych ziem - podpisując kontrakt, otrzymywali rzymskie obywatelstwo. Na samym dole hierarchii wojskowej znajdowali się żołnierze kohort pomocniczych rekrutowani zazwyczaj w najodleglejszych prowincjach Rzymu. Walczyli w szeregach jazdy i lekkiej piechoty, a także wykonywali wszelkiego typu prace specjalistyczne. Obywatelstwo rzymskie dostawali dopiero po dwudziestu pięciu latach służby albo w nagrodę za niezwykłe męstwo na polu walki.

ROZDZIAŁ PIERWSZY

- Stać! - zawołał legat, unosząc rękę do góry. Towarzysząca mu eskorta osadziła konie w miejscu, aby Wespazjan mógł wytężyć słuch w poszukiwaniu dźwięku, który przed chwilą zwrócił jego uwagę. Teraz, gdy umilkł głuchy tętent kopyt walących z całych sił w utwardzony trakt, dowódca II Legionu bez trudu rozróżnił stłumione ryki brytyjskich rogów wojennych dobiegające od strony oddalonej o kilka mil Callevy. Ten rozległy gród był stolicą państwa Atrebatów, jednego z nielicznych plemion sprzymierzonych w tej kampanii z Rzymem. Wespazjan poczuł ukłucie niepokoju na myśl, że wódz wrogich sił, Karatacus, mógł uderzyć na cel znajdujący się w samym sercu terytoriów zajmowanych przez rzymskie legiony. Jeśli Calleva została zaatakowana... - Za mną! Wbił pięty w boki konia i pochyliwszy się nisko, pospieszył w dół zbocza. Eskorta złożona z tuzina zwiadowców II Legionu ruszyła jego śladem. Ochrona dowódcy była ich świętym obowiązkiem. Trakt przecinał wzgórze pod ostrym kątem, prowadząc ku odległej grani, za którą znajdowała się nizina i miasto zwane Callevą. Gród ten był głównym ośrodkiem zaopatrzeniowym II Legionu. Jednostka Wespazjana, wyłączona z armii Aulusa Plaucjusza, miała za zadanie podbić ziemie Durotrygów, ostatniego z południowych plemion, które popierało rebelię Karatacusa. Zabezpieczenie szlaków zaopatrzeniowych wymagało całkowitego rozgromienia wojowniczych Celtów. Bez tego pozostałe legiony nie mogły podjąć marszu na północ i zachód. Odcięcie od stałych dostaw pozbawiłoby starego wodza szans na decydujące zwycięstwo w tej kampanii i naraziłoby na śmieszność imperatora, który przedwcześnie ogłosił się tryumfatorem. Los Plaucjusza i jego legionów - a nawet samego Klaudiusza - zależał dzisiaj wyłącznie od zanadto rozciągniętych arterii, którymi zaopatrzenie płynęło do walczących żołnierzy. A te wciąż narażone były na zapchanie albo wręcz przecięcie. Kolumny ciężkich wozów opuszczały regularnie obóz założony u ujścia Tamesis rzeki przecinającej serce Brytanii - gdzie trafiały wszelkie towary dostarczane z

wybrzeży Galii. Przez ostatnie dziesięć dni II Legion nie otrzymał jednak żadnego zaopatrzenia z Callevy. Dlatego Wespazjan pozostawił swoich żołnierzy szturmujących jedno z najmocniej ufortyfikowanych wzgórz Durotrygów i udał się osobiście do stolicy Atrebatów, aby sprawdzić na miejscu, co jest prawdziwą przyczyną tych opóźnień. Przed wyjazdem musiał ograniczyć wydawanie racji żywnościowych, jako że wróg czyhał w okolicznych lasach na niewielkie oddziały zbieraczy i wyrzynał wszystkich Rzymian, którzy odważyli się oddalić od głównych sił. Jeśli legat nie zdoła załatwić aprowizacji, jego ludzie zostaną wkrótce zmuszeni do powrotu w okolice Callevy i jej magazynów. Wespazjan bez trudu potrafił sobie wyobrazić ogrom gniewu Aulusa Plaucjusza, gdy dotrze do niego wieść o odwrocie Drugiego. Cesarz Klaudiusz osobiście wyznaczył go na naczelnego wodza armii, której zadaniem było podbić całą Brytanię i wcielić jej mieszkańców w szeregi ludów imperium. Tymczasem Karatacus mimo licznych porażek poniesionych minionego lata zdołał zgromadzić nową armię i wciąż stanowił zagrożenie dla legionów. Sporo się nauczył podczas ubiegłorocznej kampanii, trudno więc było liczyć, że po raz kolejny stanie do otwartej bitwy z Rzymianami. Wolał posyłać niewielkie oddziały wojowników na terytoria zajęte przez wroga, gdzie atakowały linie zaopatrzeniowe, ograniczając, i to znacznie, militarną potęgę legionów. A im dalej docierał Plaucjusz i jego oddziały, tym bardziej odsłonięte stawały się trakty, którymi dostarczano im zaopatrzenie. Sukces tegorocznej kampanii zależał dziś od tego, czyja strategia okaże się lepsza. Jeśli stary wódz zdoła zmusić Brytów, by znów stawili mu czoło w bitwie, wygrają legiony. Jeśli Celtom uda się unikać bezpośrednich starć dużych sił, mogą zmusić Rzymian do niebezpiecznego odwrotu aż na wybrzeża. Dźwięk rogów narastał, gdy Wespazjan i jego eskorta galopowali w kierunku szczytu kolejnego wzniesienia. Legioniści słyszeli już wrzaski ludzi, szczęk zderzającego się oręża i głuchy huk ciosów spadających na tarcze. Łany wysokiej trawy chwiały się na tle nieba, ale mgnienie oka później legat i jego ludzie dotarli do miejsca, skąd mogli zobaczyć także to, co się działo po przeciwnej stronie wzniesienia. Po lewej mieli Callevę, ogromne skupisko krytych strzechą niewielkich chałup otoczonych wysokim wałem z ubitej ziemi i wieńczącą go palisadą. Nad grodem unosiła się cienka warstwa dymu z palenisk. Od wieży strażniczej w stronę Tamesis ciągnął się pas czarnej wydeptanej ziemi. Właśnie na nim, jakieś pół mili od bram grodu, stały żałosne resztki tego, co zostało z kolumny wozów. Chronił je kordon

żołnierzy z jednostek pomocniczych. Wokół roiło się od wojowników wroga: były tam niewielkie gromady ciężkozbrojnej piechoty otoczone rzeszami półnagich procarzy, łuczników i oszczepników. Na obrońców konwoju sypał się nieustannie grad pocisków. Krew spływała po bokach poranionych wołów, a szlak za wozami znaczyły liczne ciała poległych obrońców. Wespazjan i jego eskorta zatrzymali się na moment, by legat mógł dokonać szybkiej oceny sytuacji. Na jego oczach oddział Durotrygów uderzył na ariergardę konwoju. Dowódca eskorty - nawet z tej odległości mogli go rozpoznać po szkarłatnej opończy - stanął na koźle pierwszego wozu, przyłożył dłonie od ust i wydał rozkaz, po którym zaprzęgi zaczęły zwalniać. Żołnierze jednostek pomocniczych odparli atak bez większego trudu, ale ich towarzysze broni na czele kolumny stanowili idealny cel podczas wymuszonego postoju, toteż zanim wozy ruszyły w dalszą drogę, kilka kolejnych ciał pozostało na ubitym szlaku. - Gdzie ten cholerny garnizon? - pieklił się jeden ze zwiadowców. - Przecież ludzie z fortu musieli już dawno zauważyć, co się dzieje z konwojem. Wespazjan przeniósł wzrok na równe umocnienia zbudowane tuż za wałami Callevy. Widział sylwetki ludzi biegających wokół baraków, ale nie było tam ani śladu szykowania formacji bojowej. Legat obiecał sobie, że zaraz po przybyciu do obozu zruga jego komendanta jak burą sukę. O ile zdołam tam dotrzeć, poprawił się w myślach. Zasadzkę zorganizowano na równinie pomiędzy pozycjami jego oddziału a wrotami Callevy. Jeśli legioniści z garnizonu nie ruszą się w tym momencie, obsada konwoju zostanie zdziesiątkowana, co pozwoli napastnikom przypuścić ostateczny atak i zniszczyć transportowane zapasy. Durotrygowie wyczuwali już, że zbliża się rozstrzygające starcie, i podchodzili coraz bliżej wolno jadących wozów, wydając zawołania wojenne i uderzając bronią o tarcze, aby wprawić się w bitewny trans. Wespazjan owinął się szczelniej płaszczem. Chwycił wodze jedną ręką, by drugą dobyć miecza. - Formować szyk! - zawołał, obracając się do zwiadowców. Ci spojrzeli na niego zaskoczeni. Ich legat zamierzał ruszyć do ataku na wroga, co było najzwyklejszym w świecie samobójstwem. - Formować szyk, u licha! - wrzasnął Wespazjan. Tym razem jego ludzie posłuchali rozkazu, ustawiając się w jednej linii po obu stronach dowódcy i opuszczając długie włócznie. Gdy formacja była gotowa, legat

opuścił rękę dzierżącą miecz. - Ruszamy! Nie był to idealny manewr, jaki można obejrzeć na placu apelowym. Nieliczni jeźdźcy po prostu wbili pięty w końskie boki i pognali w dół zbocza, prosto na ciżbę wroga. Pobudzony Wespazjan, słysząc głośne dudnienie krwi w uszach, zadał sobie pytanie: czy ta szarża nie jest aby szaleństwem? O wiele bezpieczniej byłoby przeczekać potyczkę w ukryciu i ruszyć do stolicy, gdy tryumfujący wróg splądruje już wozy i odjedzie. To jednak byłby akt tchórzostwa, a poza tym legiony desperacko potrzebowały zaopatrzenia. Legat zacisnął więc zęby, a palce na rękojeści miecza, mknąc prosto na oblegane wozy. Gdy oddział dotarł do stóp zbocza, barbarzyńcy usłyszeli w końcu tętent kopyt i zaczęli się odwracać ku nadjeżdżającym żołnierzom, przerywając ostrzał konwoju. - Tam! Tam! - wrzeszczał Wespazjan, wskazując luźne szeregi procarzy i łuczników. - Za mną! Zwiadowcy wyrównali szyk, dołączając do legata, i ruszyli do ataku na lekko uzbrojoną durotrydzką piechotę. Brytowie pierzchali przed jeźdźcami, już nie darli się tryumfująco jak przed chwilą. Wespazjan rzucił okiem w stronę traktu i zauważył, że dowódca konwoju wykorzystał daną mu szansę. Wozy znów toczyły się w kierunku bliskich już szańców Callevy. Problem w tym, że przywódca Durotrygów także nie był w ciemię bity. Na jego rozkaz do akcji włączyli się ciężkozbrojni i wszystkie rydwany. Ich celem było zmieść konwój z powierzchni ziemi, zanim zdoła dotrzeć do bram grodu. Tuż przed legatem pomalowani na niebiesko wojownicy uskakiwali z krzykiem, próbując uniknąć stratowania przez jego wierzchowca. Wespazjan skupił wzrok na rosłym procarzu odzianym w wilczą skórę i opuścił sztych miecza. Bryt wyczuł w ostatnim momencie, że koń pędzi prosto na niego, i obejrzał się szybko, wybałuszając oczy ze strachu. Legat zamierzał zadać szybkie pchnięcie z krótkiego dystansu, prosto w kark uciekającego. Opuszczał już rękę, gdy nagle jego ofiara padła plackiem na ziemię, o włos unikając trafienia. - A niech to! - wysyczał Wespazjan przez zęby. Pieprzone gladiusy nie nadawały się zupełnie do walki z końskiego grzbietu. Sklął więc samego siebie za to, że nie zabrał dłuższego miecza, takiego, jakim posługiwali się jego zwiadowcy. Tuż przed nim wyrósł kolejny wojownik. Mignęła mu przed oczami wychudła postać i sterczące pomazane włosy. Opuścił rękę instynktownie, wbijając ostrze w

kark Durotryga, czemu towarzyszyło krótkie, ale głośne chrupnięcie. Mężczyzna jęknął i zwalił się na twarz, znikając z oczu galopującego w kierunku konwoju Rzymianina. Wespazjan zerknął na swoich zwiadowców i zauważył, że większość ściągnęła już wodze i razi długimi włóczniami każdego Bryta, jaki znalazł się w zasięgu broni. To był ulubiony moment każdego jeźdźca. Chwila, gdy szeregi wroga pękają i zaczyna się panika. Niestety ludzie Wespazjana nie zdawali sobie sprawy z grożącego im niebezpieczeństwa, jakim były rydwany zjeżdżające właśnie ze wzgórza prosto na niewielki oddział rzymskiej jazdy. - Zostawcie ich! - wrzasnął legat. - Zostawcie! Jazda za wozy! Już! Dopiero jego głos przywrócił rozsądek zwiadowcom - znów zwarli szeregi i pogalopowali za Wespazjanem w stronę ostatniego wozu znajdującego się nie dalej niż sto kroków od nich. Broniący go żołnierze jednostek pomocniczych powitali przybyłych radosną wrzawą i wymachiwaniem broni. Jeźdźcy byli już tuż-tuż, gdy nagle legat usłyszał świst i obok jego głowy przemknęła strzała. W tej samej chwili on i jego ludzie skryli się za wozami, gdzie natychmiast zatrzymali konie. - Zewrzeć szeregi! Zewrzeć szeregi na tyłach konwoju! Gdy zwiadowcy formowali od nowa szyk, by bronić ostatniego wozu, Wespazjan podjechał na czoło, do dowódcy wciąż stojącego na koźle i wydającego rozkazy. Kiedy oficer dostrzegł szarfę legata zdobiącą napierśnik zbliżającego się oficera, natychmiast mu zasalutował. - Dzięki ci, panie. - Kim jesteś? - zapytał Wespazjan. - Centurion Gajusz Aurelias z czternastej galijskiej kohorty sił pomocniczych, panie. - Te wozy nie mogą się zatrzymać, Aureliasie. Jedźcie bez względu na to, co się dzieje na tyłach, rozumiesz? Ja przejmę dowodzenie twoimi ludźmi. Ty zajmij się wozami. - Tak, panie. Wespazjan zawrócił konia i pospieszył na tyły do swoich ludzi. Tam zaczerpnął tchu, by wydać rozkazy. - Czternasta galijska! Formować szyk na mój znak! Wyciągnął miecz w bok, a ocaleni z pogromu żołnierze natychmiast zajęli wyznaczone pozycje. Znajdujący się za linią zwiadowców Durotrygowie zdołali się już otrząsnąć z

szoku, jakim był niespodziewany atak jazdy. Mając chwilę na zastanowienie, zrozumieli, że przyczyną niedawnej paniki była garstka wrogich zwiadowców. Ci, którzy przed momentem pierzchali gdzie pieprz rośnie, teraz płonęli ze wstydu i pałali ogromną chęcią odwetu. Ruszyli do ataku zbitą masą lekko- i ciężkozbrojnych, obok nich, równolegle do konwoju, posuwały się turkoczące rydwany Powożący nimi wojownicy chcieli wyprzedzić konwój, zanim dotrze za mury grodu, i zamknąć go w pułapce pomiędzy sobą a piechotą. Wespazjan zdawał sobie sprawę, że nie będzie w stanie im przeszkodzić. Jeśli zablokują trakt, Aureliasowi pozostanie tylko próba przebicia się. Woły miały wystarczająca masę, by zepchnąć z drogi o wiele lżejsze pojazdy zaprzężone w kuce. Zadaniem legata było odpieranie ataków piechoty, jak długo się da. Jeśli Durotrygowie dotrą do konwoju, bitwa o zapasy zostanie przegrana z kretesem. Legat powiódł wzrokiem po skromnych szeregach swojego oddziału, potem spojrzał w srogie oblicza nacierających dzikusów i od razu zrozumiał, że w tym starciu nie będzie miał najmniejszych szans. Z trudem powstrzymał się od gorzkiego uśmiechu. Przetrwał tyle krwawych bitew podczas ubiegłorocznej kampanii tylko po to, by teraz polec w jakiejś nic nieznaczącej potyczce? To byłby dla niego haniebny koniec. A miał przed sobą tak wielkie plany. Przeklął los, potem komendanta garnizonu w Callevie. Gdyby ten drań wyprowadził swoich ludzi od razu, obrońcy konwoju mieliby jeszcze szanse.

ROZDZIAŁ DRUGI

- Nie. Tu nie możecie go zostawić! - wrzasnął centurion Macro. - To pomieszczenia dla oficerów! - Wybacz, panie - odparł sanitariusz trzymający bliższy kraniec noszy. - To polecenie głównego chirurga. Macro mierzył go przez moment gniewnym wzrokiem, potem opadł na posłanie, ale ostrożnie, dbając, by nie dotknąć poduszek opatrzoną stroną głowy. Minęły niemal dwa miesiące, odkąd parszywy druid o mały włos nie oskalpował go ostrzem miecza. Rana zdążyła się już zagoić, ale wciąż doskwierała jak wszyscy diabli. Dopiero ostatnimi czasy bóle nią spowodowane zaczęły słabnąć. Sanitariusze weszli do niewielkiej celi i złożyli nosze z rannym, stękając z wysiłku. - Co to za jeden? - Zwiadowca, panie - odparł sanitariusz, prostując plecy. - Jego patrol wpadł w zasadzkę dzisiaj o świcie. Ocaleni z tej masakry zaczęli przybywać jakiś czas temu. Macro słyszał, jak grano na alarm tuż po wschodzie słońca. Znów wsparł się na łokciu. - Dlaczego nic nam nie powiedziano? Sanitariusz wzruszył ramionami. - A dlaczego ktoś miałby to robić? Jesteście tu tylko pacjentami, panie. Nie powinniśmy was niepokoić takimi informacjami. - Hej, Katonie! - Macro obrócił się w kierunku drugiej pryczy. - Katonie! Słyszałeś? Ten człowiek uważa, że takim skromnym centurionom jak my nie należy przekazywać wieści o ostatnich wydarzeniach... Katonie? Katon!!! Macro zaklął pod nosem, rozejrzał się, po czym chwycił za laskę z winorośli opartą o ścianę u wezgłowia pryczy i szturchnął nią pościel na sąsiednim łożu. - Co z tobą, chłopcze? Obudź się wreszcie! Spod koca dobiegł jęk, gruba tkanina zsunęła się w dół i z ciepłego posłania wynurzyły się kruczoczarne kędziory Katona. Młody towarzysz Macro dopiero niedawno został mianowany centurionem. Wcześniej służył w legionach jako option,

zastępca dowódcy centurii. Mając niespełna osiemnaście lat, był jednym z najmłodszych oficerów w legionach. Zdążył już jednak uzyskać przychylność zwierzchników za sprawą niezwykłej odwagi podczas ostatnich bitew i pomysłowości, jaką wykazał się w trakcie misji ratunkowej, która zawiodła go wiosną tego roku głęboko na terytorium wroga. W jej trakcie on i Macro odnieśli poważne rany z rąk druidów. Przywódca kręgu ciął młodego oficera ciężkim ceremonialnym sierpem, rozpłatując mu cały bok na wysokości żeber. Niewiele brakowało, by Katon zmarł z powodu odniesionej rany, ale dzisiaj, wiele tygodni po tym zdarzeniu, wydobrzał już na tyle, by spoglądać z niekłamaną dumą na bliznę zdobiącą jego ciało. Mimo że wciąż odczuwał piekielny ból, gdy napinał mięśnie, chcąc się poruszyć. Katon otworzył zaspane oczy, zmrużył je zaraz ponownie i obrócił głowę w kierunku Macro. - Czego chcesz? - Mamy towarzystwo. - Starszy centurion wskazał palcem człowieka leżącego na noszach. - Wygląda na to, że chłopcy Karatacusa znowu wzięli się do roboty. - Oni atakują tylko transporty z zaopatrzeniem - odparł Katon. - Pewnie przypadkiem nadziali się na nasz patrol. - To już trzeci taki atak w tym miesiącu, jeśli mnie pamięć nie myli. - Macro przeniósł wzrok na sanitariusza. - Zgadza się? - Tak, panie. To już trzeci. Szpital jest przepełniony, a my pracujemy do wyczerpania sił. - Ostatnią część zdania wypowiedział z emfazą, obaj też zaczęli się cofać w kierunku drzwi. - Nie będziesz miał nic przeciwko, panie, żebyśmy wrócili do pełnienia obowiązków? - Nie tak szybko. Gadać mi ze szczegółami, jak wyglądał ten atak. - Tego nie wiemy, panie. My tylko opatrujemy rannych. Z tego, co słyszałem, niedobitki z eskorty wciąż walczą na drodze opodal miasta, próbując ocalić kilka ostatnich wozów. To czysta głupota moim skromnym zdaniem. Powinni zostawić je Brytom i ratować swoje skóry. Czy teraz, panie, możemy już...? - Co? A, tak. Wypierdalajcie stąd, dobrzy ludzie. - Dzięki ci, panie. Sanitariusz uśmiechnął się przepraszająco i przepuściwszy kompana, wyszedł z celi, zamykając za sobą drzwi. Ledwie ranni pozostali sami, Macro usiadł na pryczy i sięgnął po buty. - Dokąd się wybierasz, panie? - zapytał sennie Katon.

- Na bramę, zobaczę, co się tam dzieje. Wstawaj. Ty też idziesz. - Ja? - Do ciebie przecież gadam. Nie chcesz zobaczyć prawdziwej walki? Nie masz już dość nudy panującej w tym szpitalu? Poza tym - dodał Macro, dopinając klamry przespałeś większą część dnia. Wyjście na świeże powietrze dobrze ci zrobi. Katon zmarszczył brwi. Powodem jego senności za dnia było głośne chrapanie towarzysza niedoli. Mając obok siebie taki tartak, ciężko było zmrużyć oko. Centurion wszakże nie mylił się co do jednego: młody oficer miał już dość wylegiwania się w szpitalu i z utęsknieniem wyczekiwał chwili powrotu do służby w legionie. Ale to, niestety, prędko nie nastąpi, pomyślał z goryczą. Na razie z trudem potrafił ustać o własnych siłach. Jego kompan, mimo tak poważnej rany, miał budowę byka, więc prócz okazjonalnych bólów głowy nie dolegało mu już nic, co przeszkadzałoby w podjęciu obowiązków oficera. Gdy Macro pochylał się nad zapięciami sandałów, Katon spojrzał na czerwoną bliznę zdobiącą szczyt jego głowy. Gojąca się skóra była mocno pomarszczona, nie rósł na niej ani włosek. Chirurg obiecywał jednak, że łysina zniknie z czasem, przynajmniej na tyle, że zrosty przestaną się rzucać w oczy. - Przy moim szczęściu - odparł wtedy Macro - prędzej zacznę łysieć, niż mi odrosną. Katon uśmiechnął się do tego wspomnienia. I nagle znalazł kilka nowych argumentów przemawiających za pozostaniem w ciepłym posłaniu. - Jesteś pewien, panie, że możesz iść tak daleko? Pamiętasz, jak omdlałeś, gdy wybraliśmy się na dziedziniec szpitala? To chyba niezbyt rozsądne, panie. Macro spojrzał na niego z irytacją, jego palce wiązały rzemienie odruchowo, jak niemal każdego ranka w ciągu minionych szesnastu lat. Pokręcił głową. - Ile razy mam ci jeszcze powtarzać, że nie musisz się już zwracać do mnie „panie”? Zachowaj tę formę na oficjalne okazje, gdy staniemy przed podwładnymi. Od tej chwili jestem dla ciebie Macro. Zrozumiano? - Tak, panie - odparł natychmiast Katon, a potem skrzywił się i walnął dłonią w czoło. - Wybacz. Trochę trudno mi do tego przywyknąć. Nadal nie dotarło do mnie, że także jestem centurionem. Chyba najmłodszym w tej armii. - Jeśli nie w całym pieprzonym imperium, mój chłopcze. Przez moment Macro żałował tej uwagi, zwłaszcza że pobrzmiewał w niej gorzki ton zazdrości. Mimo że uradował się bardzo, słysząc wieść o promocji młodszego

przyjaciela, entuzjazm szybko wyparował. Coraz częściej zdarzało mu się rzucać w rozmowie uwagi o braku doświadczenia, które powinno charakteryzować dobrego dowódcę tego stopnia. Bywało także, że pouczał młodszego kolegę, jak powinien się zachowywać prawdziwy centurion. Co mogło świadczyć o sporym zarozumialstwie, zważywszy, że sam został mianowany na ten stopień półtora roku przed Katonem. Chociaż przesłużył pod orłami całe szesnaście lat jako ogólnie szanowany weteran wielu kampanii, w korpusie oficerskim był takim samym nowicjuszem jak jego młody przyjaciel. Obserwując ubierającego się Macro, Katon znów poczuł wątpliwości dotyczące tak nagłego awansu. Nadal nie potrafił uwierzyć, że ten zaszczyt spotkał go tak szybko, i czuł ogromny wstyd, gdy porównywał się ze starszym kolegą, zasługującym na miano wzoru żołnierza, jeśli takowy istniał. Z lękiem oczekiwał też chwili, gdy po wykurowaniu będzie musiał stanąć przed własną centurią. Nie trzeba wielkiej wyobraźni, by przewidzieć, jak zaprawieni w boju wiarusi powitają fakt, że ich dowódcą zostaje niespełna osiemnastoletni wyrostek. Medale przypięte do jego pancerza zostaną zauważone, tego był pewien, więc ludzie nie powinni wątpić w męstwo swojego centuriona. Na jego korzyść powinien przemawiać też fakt, że został doceniony przez Wespazjana. Może nawet rzuci im się w oko blizna zdobiąca jego lewą rękę, dowód wcześniejszej odwagi w walce. Nic jednak nie zrównoważy faktu, że jest dopiero wyrostkiem wkraczającym w wiek dorosły i ma mniej lat niż synowie służących pod jego rozkazami legionistów. To może być powodem wielu niesnasek. Żołnierze będą go bacznie obserwować i z pewnością nie darują mu żadnego błędu. A z pewnością się ich nie ustrzeże. Nie po raz pierwszy zaczynał się zastanawiać, czy nie ma sposobu na ciche przywrócenie go na dawne i bardzo pasujące mu stanowisko optiona, by znów służył jako zastępca Macro. Starszy kolega skończył wiązać sandały, wstał i sięgnął po szkarłatną wojskową opończę. - Wstawaj, Katonie! Rusz się, pora na nas. Na korytarzu za drzwiami izolatki pełno było ofiar i doglądających ich sanitariuszy. Rannych wciąż przybywało. Chirurdzy przepychali się przez tę ciżbę, oceniając szybko stan nowych pacjentów. Tych, którzy nie rokowali nadziei, odsyłano na podwórze za budynkiem szpitala, gdzie w przyzwoitych warunkach mogli czekać na nieuchronną śmierć. Resztę upychano w każdym wolnym kącie. Teraz, podczas szczytu kampanii Wespazjana przeciw ufortyfikowanym wzgórzom, szpital w Callevie

pękał w szwach, a budowa nowego skrzydła wciąż nie mogła się zakończyć. Nieustanne ataki na konwoje z zaopatrzeniem dla armii Plaucjusza podwoiły liczbę pacjentów tej i tak już przepełnionej placówki. Coraz więcej rannych musiało spać na siennikach położonych na gołej ziemi albo na samych matach upchanych pod obu ścianami głównego korytarza. Na szczęście było już lato, więc nie cierpieli dodatkowo z powodu chłodu. Macro i Katon ruszyli w kierunku głównego wyjścia. Mając na sobie tylko regulaminowe tuniki i szkarłatne opończe, musieli się posługiwać laskami z winorośli, by unaocznić mijanym ludziom, że mają do czynienia z prawdziwymi oficerami. Dzięki tym atrybutom władzy robiono im przejście. Macro miał na głowie gruby czepiec, jaki wkładano zazwyczaj pod hełm. Nosił go, by przede wszystkim ukryć paskudną ranę miał już dość odrazy malującej się na twarzach miejscowych dzieci - aczkolwiek równie ważnym powodem było zapobieganie swędzeniu, jakie centurion odczuwał w zranionym miejscu, gdy wychodził na zimne powietrze. Katon trzymał laskę w prawicy, lewą ręką osłaniając zraniony bok przed ewentualnymi szturchnięciami. Za bramą szpitala ciągnęła się główna arteria ufortyfikowanych magazynów, które zbudowano na rozkaz Wespazjana obok umocnień okalających Callevę. Zaraz za bramą stało kilka lekkich zaprzęgów, a z tego, który przybył przed chwilą, wciąż zdejmowano rannych. Sienniki rozłożone na pozostałych przesiąknięte były plamami świeżej krwi. Obok leżały porzucone części oporządzenia. - Druga strona konfliktu robi się coraz śmielsza - mruknął Macro. - To nie robota małego oddziału, który zapuścił się za nasze linie. Wygląda na to, że na konwój uderzyła cała kolumna piechoty. Te ataki stają się niebezpieczne. Jeśli tak dalej pójdzie, legiony będą miały spory problem z kontynuowaniem natarcia. Katon przytaknął. Sytuacja była poważna. Stary Plaucjusz został zmuszony do wybudowania sieci niewielkich fortów, by chronić kolumny wolno jadących wozów. A każdy nowy garnizon pomniejszał główne siły jego armii, co już wkrótce może stać się wystarczającą zachętą dla szukającego rewanżu Karatacusa. Obaj centurionowie przeszli szybko główną aleją, kierując się na widoczną w oddali bramę obozu, przed którą w pośpiechu formowano niewielki oddział. Żołnierze dopinali klamry i pasy, podczas gdy centurion Weraniusz, dowódca tego garnizonu, klął ile wlezie w kierunku otwartych na oścież drzwi baraków, popędzając guzdrzących się legionistów i zapędzając ich do kolumny. Macro spojrzał znacząco na młodego przyjaciela. Ochronę magazynów powierzono maruderom z Drugiego,

ludziom, których Wespazjan nie chciał zabrać ze sobą na szybką kampanię w krainie Durotrygów. Każdy, kto dysponował wprawnym okiem, mógł dostrzec liczne wady tych żołnierzy. Dla profesjonalisty, jakim był Macro, stanowili śmiertelną obrazę. - Niech no tylko miejscowi zobaczą ten burdel. Wystarczy, że ktoś z grodu piśnie słowo, a Karatacus zrozumie, że może wejść do Callevy nie niepokojony przez nikogo i wykopać dupsko Veriki z tronu. Verica, wiekowy już władca Atrebatów, sprzymierzył się z Rzymianami już dawno temu, jeszcze przed wylądowaniem w Brytanii legionów. Szczerze mówiąc, nie miał zbyt wielkiego wyboru. Przystał na ten układ w zamian za obietnicę odzyskania władzy, co też stało się, zanim armia Plaucjusza ruszyła na Camulodunum, stolicę Karatacusa. Gdy najeźdźcy wkroczyli na tereny zajmowane przez wrogie plemiona z południowego zachodu, Verica natychmiast zaproponował, by stary wódz Rzymian stworzył w Callevie bazę wypadową dla swoich oddziałów. Wtedy też zbudowano umocnione magazyny. Tym sposobem sprytny władca zyskał nie tylko przychylność imperium, ale i sposób nacisku na poddanych, których do buntu przeciw Rzymianom namawiały plemiona nadal opierające się inwazji. Obaj centurionowie dotarli do bramy w umocnieniach, którą można było przejść do grodu. Mimo rozległego terenu, który pozwalał na skoszarowanie kilku kohort, Wespazjan oddelegował do pilnowania magazynów tylko dwie centurie. Za placem apelowym zbudowano więc szpital i rozłożono namioty kwatery głównej. Po jednej stronie alei mieścił się ciąg baraków, w których skoszarowano garnizon, po drugiej stały spichrze na ziarno oraz pozostałe magazyny, w których przechowywano zaopatrzenie potrzebne maszerującemu na zachód II Legionowi. Wódz Brytów, Karatacus, stosował taktykę spalonej ziemi, więc nacierające oddziały mogły liczyć wyłącznie na żywność docierającą rozciągniętymi szlakami zaopatrzeniowymi, które zaczynały się aż na wybrzeżu, w Rutupiae, gdzie Rzymianie po raz pierwszy postawili nogę na brzegu. Ogromny kontrast pomiędzy idealnie równymi szeregami zabudowań obozu a bezładną plątaniną budynków ściśniętych wokół błotnistych zaułków Callevy od razu rzucał się w oczy. Młody centurion za każdym razem zwracał uwagę na te różnice. W normalnych czasach stolica Atrebatów była domem dla sześciu tysięcy ludzi, ale teraz, gdy wróg napadał na kolejne transporty i pustoszył okoliczne wsie, za palisadami tłoczyło się prawie dwukrotnie więcej Celtów. Tubylcy, mając coraz mniej miejsca i pożywienia, z dnia na dzień stawali się coraz bardziej nieprzyjaźni.

Mimo idealnego położenia na zboczu łagodnego wzgórza nikt tutaj nie słyszał o czymś takim jak irygacja, więc ulice grodu - o ile te zaułki można było nazwać tak szlachetnym mianem - przypominały grzęzawiska. Cuchnące błocko pokrywało też całą okolicę, a nasiąknięta do granic możliwości ziemia nie była w stanie przyjąć więcej wody. Katon poczuł mdłości, widząc dwoje dzieci lepiących babki z mułu wygarnianego z kolein. Zanim obaj centurionowie dotarli na umocnienia obok bramy, zebrał się tam już spory tłumek miejscowych oraz Rzymian. Wszyscy obserwowali z wypiekami na twarzy przebieg walki toczonej w dole zbocza. Oprócz żołnierzy z garnizonu imperium reprezentowali tu także kupcy, handlarze niewolników i agenci ziemscy, którzy pragnęli zarobić krocie, zanim prowincja uspokoi się dostatecznie, a mieszkańcy pojmą, na czym polega zdzierstwo i spekulacja. W tym momencie stali oni ramię w ramię z tubylcami, walcząc o lepszy widok na resztki konwoju przebijającego się ku bezpiecznym fortyfikacjom Callevy. Katon zwrócił na siebie uwagę optiona dowodzącego obsadą bramy i pokazał mu laskę z winorośli będącą znakiem jego oficerskiego stanu. Ten natychmiast dał znak podwładnym, aby utorowali drogę centurionom. Legioniści rozpędzili tłum z wrodzoną nieczułością, popychając guzami tarcz ściśniętych na pomoście ludzi, wszystkich bez wyjątku, bez względu na wiek i płeć. Wkrótce słychać było tylko gniewne wrzaski gapiów rozwścieczonych tym bezceremonialnym zachowaniem. - Spokojnie! - Katon przekrzyczał ten ryk, stukając laską w tarczę stojącego najbliżej legionisty. - Powiedziałem, spokojnie! Ci ludzie nie są pieprzonym bydłem, tylko sprzymierzeńcami Rzymu. Zrozumiano? Legionista stanął na baczność przed oficerem i odpowiedział ze wzrokiem wbitym gdzieś w przestrzeń: - Tak, panie! - Jeśli zobaczę, że ty albo ktokolwiek z twojego oddziału napiera w ten sposób na miejscowych, będziecie czyścić latryny do samej jesieni. - Katon pochylił się nad żołnierzem i dodał już nieco łagodniejszym tonem: - A to będzie znaczyło, że wpadniecie w gówno po same uszy. Opieprzony żołnierz z trudem powstrzymał się od śmiechu. Katon odesłał go skinieniem głowy. - Kontynuujcie - rzucił za nim. - Tak, panie.

Narzekania szybko ucichły, gdy zgromadzeni na wałach ludzie zobaczyli, że brutalne działania legionistów zostały powściągnięte. - O co ci chodziło? - Macro szturchnął Katona. - Ten biedak dobrze wykonywał swoją robotę. - Za kilka chwil jego zraniona duma dojdzie do siebie, a na odbudowywanie wzajemnego zaufania pomiędzy nami a Atrebatami trzeba by znacznie więcej czasu. A to nie najlepszy moment na nadwerężanie go przez czyjąś głupotę. - Możliwe - przyznał niechętnie centurion, przypominając sobie minę żołnierza na dźwięk ostatnich słów Katona. Jeden żart potrafił rozładować takie napięcie. Nieźle ci poszło, przyznaję. Katon zbył tę uwagę wzruszeniem ramion. Weszli do zacienionego wnętrza strażnicy i wspięli się po drabinie na wyższy poziom wieży, nad zbite z grubych pali wrota. Gdy Katon stanął na wąskim pomoście, ujrzał po drugiej stronie Vericę w otoczeniu kilku przybocznych. Zasalutował królowi, idąc po drewnianej podłodze w kierunku palisady, by spojrzeć na szlak biegnący z północy, od brzegów Tamesis. Pół mili od fortyfikacji jechało nim sześć wielkich wozów, każdy zaprzężony w cztery masywne woły. Wokół nich maszerowały szczupłe szeregi eskorty z jednostek pomocniczych, wspomaganych przez tworzących straż tylną zwiadowców na koniach. Słońce odbiło się od napierśnika ich dowódcy. Katon skupił wzrok na człowieku jadącym wierzchem w połowie konwoju. - Czy to nie nasz legat? - A skąd mnie to wiedzieć? - odparł Macro. - Masz lepszy wzrok ode mnie. Więc mów. Katon przyglądał się jeszcze chwilę. - Tak! To na pewno on! - Co on tu robi, u licha? - Centurion był szczerze zaskoczony. - Powinien dowodzić legionem i rozpieprzać umocnione wzgórza Durotrygów. - Podejrzewam, że przybył tutaj, by sprawdzić, dlaczego nie dociera do niego zaopatrzenie - zgadywał Katon. - Pewnie trafił na te wozy po drodze. - Tak, to z pewnością nasz pieprzony legat! - Macro się zaśmiał. - On zawsze się miesza do cudzej walki. Za konwojem podążało kilka grup wojowników wspieranych przez rydwany, które stanowiły ulubioną broń wielu tutejszych plemion. Na kolumnę Rzymian sypał się nieustanny grad strzał i pocisków miotanych z proc. Na oczach Katona jeden z

żołnierzy eskorty został trafiony oszczepem w nogę i padł na trakt, wypuszczając z rąk broń. Idący za nim towarzysz ominął go szerokim łukiem, kuląc się za prostokątem tarczy. Nawet nie spojrzał w kierunku rannego. - To było mocne - mruknął Macro. - O tak... Obaj byli poirytowani, że nie mogą ruszyć na odsiecz walczącym towarzyszom broni. Jako pacjenci szpitala podlegali dowódcy magazynów. A ten bardzo nie lubił, gdy inni oficerowie mieszali się do jego spraw. Zanim kolumna minęła rannego nieszczęśnika, jeden z poganiaczy oderwał się od swoich wołów i podbiegł do mocującego się z oszczepem żołnierza. Na oczach tłumu zgromadzonego na wałach pochwycił drzewce i wyrwał grot z rany. Potem, dając wsparcie kulejącemu, poprowadził go za odjeżdżającym konwojem. - Nie dadzą rady - ocenił Katon. Zaprzęgi sunęły ku bezpiecznej strefie za wałami grodu, poganiane krzykami wozaków i strzałami z batów, powiększając wciąż odległość pomiędzy idącymi a ostatnim wozem. Nie minęła chwila, a obaj znaleźli się za szeregiem konnych ze straży tylnej. Katon wytężył wzrok, szukając ich w oddali. - Powinien go tam zostawić - stwierdził Macro zgorzkniałym tonem. - Dureń, straci przez to własne życie. - Tam są! Centurion przeniósł wzrok za zwiadowców legionu i dostrzegł samotne sylwetki wlekących się ludzi. Potem zauważył, że najbliższy oddział Brytów rzuca się ku nim, wietrząc łatwą zdobycz. Poganiacz obejrzał się za siebie i stanął w pół kroku. Nie na długo. Zaraz wyswobodził się z chwytu i pognał w kierunku odjeżdżających wozów. Ranny żołnierz, widząc nadciągającego wroga, padł na kolana z rękami wyciągniętymi do uciekającego pomocnika. Moment później zniknął w ciżbie pomalowanych na niebiesko dzikusów z natartymi wapnem włosami. Niektórzy nawet się nie zatrzymali, pragnąc dopaść poganiacza. Byli młodsi, silniejsi i szybsi, więc dogonili go po chwili i zabili rzuconym z bliska oszczepem. Jego także zasłonił tłum rozwścieczonych Brytów. - Szkoda go. - Macro pokręcił głową. - Wygląda na to, że reszta także szykuje się do walki. - Katon obserwował w tym czasie największe zgrupowanie rydwanów. Na jednym z nich stał wielki wojownik, wymachując oszczepem nad głową dla zwrócenia na siebie uwagi. Potem wykonał nim

szybki ruch, jakby dźgał niewidzialnego wroga, wskazując grotem resztki konwoju. Otaczający go wojownicy rzucili się do ostatecznego ataku, wydając dzikie wojenne okrzyki. Żołnierze jednostki pomocniczej zwarli szeregi, tworząc żałośnie cienką linię obrony pomiędzy Durotrygami a wozami. Legat dołączył w tym czasie do zwiadowców, by chronić z nimi tyły i przygotować się do odparcia ataku. - Co on wyprawia, u licha? - dziwił się Katon. - Zarżną go jak świnię. - Owszem, ale może uda im się opóźnić atak na tyle, że reszta ocaleje. - Macro odwrócił się w kierunku koszar. - Gdzie ten pieprzony garnizon? Odległy tętent kopyt i stłumiony okrzyk: „Augusta!” uświadomił mu, że zwiadowcy ruszyli do szarży. Obaj z Katonem patrzyli, zdjęci niemym przerażeniem, jak linia jazdy sunie przez lśniące w słońcu łany traw ku wrzeszczącej masie dzikich wojowników. W jednym momencie były to dwie oddzielne siły. Chwilę później Rzymianie i Brytowie zlali się w splątaną masę ludzi i koni. Do gapiów stojących na umocnieniach Callevy dobiegały jedynie zawołania wojenne i wrzaski ginących. Garstka jeźdźców wyrwała się z tego młyna i pogalopowała ku wozom. - Legat jest z nimi? - zapytał Macro. - Tak. Poświęcenie zwiadowców opóźniło wroga tylko o chwilę, ale wozy z eskortą dotarły już na odległość dwustu kroków od bramy. Stojący za palisadą ludzie zagrzewali uciekających okrzykami i machaniem rąk. Za nimi wszakże sunęli Durotrygowie, zbita masa wojów i rydwanów pędzących prosto na upatrzone ofiary. Ciemne igły ostatnich włóczni poszybowały w kierunku nacierających. Katon zobaczył, jak grot jednej z nich wbija się w końską głowę. Zwierzę wierzgnęło mocno, a potem zwaliło się na bok, wywracając pojazd i grzebiąc pod nim woźnicę oraz oszczepnika. Pozostali Brytowie ominęli to pobojowisko, nie zwracając na nie uwagi, rzucili się na ścianę tarcz uformowaną przez niedobitków z jednostki pomocniczej i zaczęli ich spychać ku oddalającym się wozom. Katon usłyszał za plecami rytmiczny stukot podeszew uderzających o ziemię, a gdy obrócił głowę, zobaczył garnizon wychodzący z głębi Callevy i maszerujący w stronę bramy. Masywne wrota zajęczały, gdy obsługujący je legioniści pchnęli gigantyczne skrzydła. - No wreszcie - wymamrotał Macro. - Sądzisz, że to coś da? Macro rzucił okiem na desperacką obronę tyłów konwoju i wzruszył ramionami.

Widok nadciągających legionistów mógł pohamować zapędy Brytów. Ostatnie dwa lata nauczyły mieszkańców tych krain strachu przed ludźmi kryjącymi się za murem karmazynowych tarcz. Z drugiej jednak strony Celtom mieli stawić opór najstarsi z wiarusów, ciury nie mogące sprostać wymaganiom jednostek liniowych i ci, którym żaden dowódca nie mógł ufać na polu walki. Ta bitwa zostanie przegrana w okamgnieniu, jeśli wróg zorientuje się, z kim ma do czynienia. Pierwsze szeregi legionistów wynurzyły się z cienia bramy. Centurion wydał rozkaz i kolumna zmieniła szyk, tworząc szeroką linię głęboką na czterech chłopa. Gdy tylko zakończono ten manewr, centuria ruszyła ponownie w kierunku oblężonego konwoju. Najdalej wysunięte szeregi Brytów zmieniły kierunek natarcia, by stawić czoło nowemu zagrożeniu. Procarze i łucznicy przenieśli ogień na zbliżających się Rzymian. Pociski odbiły się jednak od grubych tarcz, nie czyniąc nikomu krzywdy. Kiedy ich łomot ucichł, piechota ruszyła z wrzaskiem na nadchodzącą odsiecz, lecz nikt nie szarżował. Oba oddziały zbliżały się do siebie równym krokiem, uderzając mieczami o tarcze i wykrzykując zawołania wojenne. Legioniści parli ku pierwszemu wozowi, bezlitośnie wyrzynając stających im na drodze Durotrygów. Centuria kontynuowała marsz, ale ludzie zgromadzeni nad bramą szybko zrozumieli, że tempo, z jakim posuwa się w stronę konwoju, z każdą chwilą maleje. Mimo to odsiecz zdołała dotrzeć do pierwszego zaprzęgu i minęła go, rozdzielając się, by woły mogły przejść na teren wolny od szalejących Brytów. Drugi i trzeci wóz poszły jego śladem, a walczący wciąż żołnierze eskorty dołączali do formacji z grodu. Wespazjan także zeskoczył z siodła, by stanąć do walki u boku swoich podwładnych. Katon czuł przez moment ogromny niepokój, gdy stracił legata z oczu, lecz już po chwili zauważył charakterystyczny pióropusz w samym środku wiru lśniących hełmów i zakrwawionych mieczy. Wychylił się za palisadę, by spojrzeć na wjeżdżające do magazynu wozy. Każdy z nich wypełniały ustawione rzędami amfory. Niewiele ziarna i oleju ocaleje z tej masakry. Choć dobre i to. Gdy ponownie przeniósł wzrok na pole bitwy, zobaczył, że dwa ostatnie wozy wpadły w ręce Brytów. Ich woźnice i poganiacze leżeli już na trakcie. Tylko ostatni wóz miał jeszcze jako taką osłonę, ale i ją Celtowie powoli odganiali. - Spójrz tam! - zawołał Macro, wskazując gdzieś poza pole bitwy. Przywódca Durotrygów zgromadził wokół siebie większość rydwanów i prowadził je teraz okrężną drogą do walki, zamierzając uderzyć na Rzymian od tyłu. -

Jeśli to bydło dopadnie naszych, zanim dotrą do bramy, chłopcy pójdą w rozsypkę. - W rozsypkę? - prychnął Katon. - Zostaną wyrżnięci do nogi... Oby w porę dostrzegli to zagrożenie. Rzymska formacja cofała się nieustannie pod naporem masy szalejących Celtów. Ludzie z pierwszego szeregu skupiali się na zabijaniu wroga, podczas gdy idący za nimi towarzysze broni zerkali nerwowo nad ich głowami, cofając się krok za krokiem w kierunku bramy. Woźnice pognali kuce. Drąc się dziko i strzelając z batów, ruszyli do szarży w wąskie przejście pomiędzy tyłami centurii a wrotami. Nawet stojący na pomoście Katon czuł, jak wszystko drży pod kopytami koni i kołami ciężkich wozów. Centurion dowodzący garnizonem spojrzał w stronę rydwanów i natychmiast wydał nowe rozkazy. Legioniści i żołnierze jednostki pomocniczej zerwali się do biegu jak jeden mąż i pomknęli ku bramie. Wespazjan był między nimi. W tym momencie czekający nad bramą Verica przyłożył dłonie do ust i wydał komendę wojownikom stojącym za palisadą.Mrowie ciśniętych oszczepów i wystrzelonych strzał miało dać osłonę wycofującym się jednostkom. Legioniści już dopadli do bramy, ale nie wszystkim udało się ujść z pola bitwy. Najstarsi, dźwigając nielekkie oporządzenie, szybko zostali z tyłu. Większość z nich porzuciła miecze i tarcze; gnali teraz za towarzyszami broni, zerkając nerwowo w kierunku nadciągających rydwanów, rozwianych grzyw kuców, ich rozszerzonych nozdrzy i spienionych pysków. Nad nimi widać było wykrzywionych dziko woźniców i oszczepników, którzy już się cieszyli na rychłą i nieuniknioną zagładę wroga. Centurion Weraniusz, żołnierz z krwi i kości, nie porzucił tarczy ani miecza. Biegł równo ze swoimi podwładnymi, zagrzewając ich do szybszej ucieczki. Gdy rydwany zbliżyły się na odległość niespełna dwudziestu kroków, zrozumiał jednak, że jest już trupem. Zatrzymał się więc, stanął twarzą do wroga, unosząc tarczę i trzymając ostrze miecza na wysokości pasa. Katon przyglądał się temu, czując ucisk na dnie żołądka, więc dostrzegł ostatnie spojrzenie rzucone przez zdesperowanego oficera ku fortyfikacjom i ponury uśmiech zdobiący jego usta. Centurion zasalutował ludziom obserwującym jego ostatnią walkę i ponownie stanął twarzą do wroga. Gdy rydwany wdarły się w ostatnie szeregi uciekinierów, nad polem bitwy rozległy się dzikie wrzaski. Na oczach Katona odziani w kolczugi i zbroje legioniści zamieniali się w krwawą miazgę zgniataną kołami rydwanów i tratowaną kopytami rozszalałych koni. Weraniusz także ruszył do ataku, wbił nawet miecz w pierś najbliższego kuca, zaraz jednak został przez niego potrącony i zniknął pod skłębionym

zaprzęgiem i wywracającym się rydwanem. Wrota zatrzasnęły się z głuchym hukiem, a blokująca je kłoda opadła z trzaskiem na żelazne uchwyty. Rydwany musiały się zatrzymać przed tą przeszkodą i wkrótce powietrze wypełniło się kwikiem zwierząt, gdy zza palisady posypały się kolejne oszczepy i strzały miotane przez ludzi Veriki. Brytowie odpowiedzieli tym samym, jeden z kamieni wystrzelonych z procy uderzył w bal osłaniający Katona. Młody centurion pochwycił Macro i pociągnął go w kierunku drabiny prowadzącej na dolny poziom umocnień. - Nie pomożemy tutaj nikomu. Tylko zawadzamy prawdziwym obrońcom. Macro skinął głową i ruszył za nim w dół drabiny. Gdy wynurzyli się na zryty koleinami plac za bramą, zastali na nim kłębowisko wozów, wołów i niedobitków z eskorty konwoju. Żołnierze z garnizonu siedzieli obok nich, oddychając równie ciężko. Ci, którzy jeszcze stali, wspierali się na włóczniach albo pochylali mocno, z trudem łapiąc oddech. Wielu nie było nawet świadomych, że odnieśli rany, toteż ze zdziwieniem patrzyli na otaczające ich kałuże krwi. Wespazjan stał na skraju tego tłumu, także pochylony, opierając się dłońmi o kolana, zdyszany jak koń po gonitwie. Macro pokręcił głową na ten widok. - Totalny burdel... - wymamrotał.

ROZDZIAŁ TRZECI

Odgłosy bitwy szybko ucichły, jako że Durotrygowie niemal natychmiast odstąpili od umocnień Callevy Mimo że zdołali utrzeć nosa Rzymianom i popierającym ich Atrebatom, zdawali sobie sprawę, iż próby przypuszczenia szturmu na te wały byłyby bezsensownym marnowaniem życia. Z tego też powodu wycofali się poza zasięg strzału z łuku i z bezpiecznej odległości lżyli obrońców aż do zmierzchu. Gdy w końcu zapadły ciemności, Durotrygowie rozpłynęli się w nich jak we mgle. Na wałach słychać było tylko cichnący w oddali turkot rydwanów, a potem Callevę okryły mrok i cisza. Tubylcy strzegący bramy i palisady usiedli wokół ognisk albo pokładli się na gołych deskach pomostu. Tylko kilku wartowników wytężało wzrok i słuch w poszukiwaniu dowodów na to, że Durotrygowie udali odwrót i zamierzają przypuścić prawdziwy atak pod osłoną nocy. Verica, gdy opuścił szczyt bramy, także wyglądał na umęczonego. Poruszał się mocno niepewnie, wspierając dłonią o ramię jednego z przybocznych. Skromny poczet z władcą na czele posuwał się główną aleją, zmierzając w migotliwym blasku pochodni ku wysokim, krytym strzechą domom królewskiej siedziby. Napotykani po drodze Atrebatowie milkli na widok swojego władcy. Na ich twarzach w pomarańczowym blasku ogni widać było wyłącznie smutek i rozżalenie. Król i jego otoczenie byli dobrze odżywieni, a poddani cierpieli nieustannie z powodu głodu. Ich spichrze od dawna świeciły pustkami, za palisadą ocalało już tylko kilka ostatnich świń i owiec. Liczne gospodarstwa w okolicach stolicy zostały opuszczone ich właścicieli albo spotkała śmierć, albo schronili się za wałami stolicy. Sojusz z Rzymianami nie przyniósł nikomu korzyści obiecywanych przez Vericę. Atrebatowie nie tylko nie znaleźli się pod ochroną legionów, ale wręcz przeciwnie, wydawać się mogło, że są teraz celem ataków wszystkich plemion lojalnych wobec Karatacusa. Niewielkie oddziały złożone z Durotrygów, Dubonnów i Katuwellaunów, a nawet całkiem dzikich Sylurów zapuszczały się na terytoria zdobyte wcześniej przez waleczne legiony. Tubylcy stracili nie tylko własne plony, lecz nie otrzymali też obiecanego przez Rzymian ziarna, ponieważ niemal wszystkie konwoje z żywnością były atakowane i plądrowane przez wojowników Karatacusa. To, co zdołano dowieźć z

Rutupiae, trafiało do magazynów II Legionu, a wśród mieszkańców Callevy krążyły legendy o obrastających tłuszczem Rzymianach, podczas gdy oni żywili się coraz mniejszymi porcjami owsianki. Macro i Katon, siedzący teraz na ławce tuż obok bramy, dobrze wiedzieli o tych urazach. Handlarz wina z Narbonensis rozstawił swój kramik tak blisko legionowych klientów, jak się dało. Macro zakupił dwa pucharki taniego mulsum i obaj centurionowie, zasiadłszy wygodnie ze skórzanymi naczyniami w dłoniach, obserwowali przechodzącego opodal władcę i jego przybocznych. Strażnicy przy bramie stanęli na baczność, ale król obrzucił ich tylko chłodnym wzrokiem i natychmiast zniknął we wnętrzu swojego domu. - Nie należy do najwdzięczniejszych sojuszników Rzymu - burknął Macro. - Dziwisz mu się? Poddani darzą go większą nienawiścią niż najgorsi wrogowie. Został im narzucony przez nas, a dał im tylko cierpienie i głód. Co gorsza niewiele możemy z tym zrobić. Nic więc dziwnego, że darzy nas taką niechęcią. - Mimo to uważam, że drań winien nam jest nieco więcej szacunku. Sam pognał do naszego cesarza, skamląc, że Katuwellaunowie pozbawili go tronu. Klaudiusz ruszył dupsko, najechał Brytanię i pierwsze, co zrobił, to oddał mu dawne królestwo. Nie powinien liczyć na nic więcej. Katon gapił się na zawartość swojego kubka przez dłuższą chwilę, zanim odpowiedział. Macro, jak zwykle zresztą, postrzegał świat w bardzo prosty sposób. Verica skorzystał na układzie z Rzymem, temu nie można było zaprzeczyć, niemniej patrząc na jego sytuację z drugiej strony, należało przyznać, że cesarz i jego sztab szukali ludzi znajdujących się w potrzebie, by mieć wsparcie podczas tej kampanii. Wstępujący na tron Klaudiusz łaknął tryumfu jak kania dżdżu. A jego legiony musiały mieć wyznaczony jakiś sensowny cel, by nie stały się ponownie narzędziem w rękach polityków. Podbój Brytanii rozpalał umysł każdego, kto miał wpływ na władzę, od ponad wieku, kiedy to Cezar po raz pierwszy spróbował poszerzyć granice imperium na leżące za morzem, ukryte w wiecznych mgłach wyspy. Zdobycie ich dawało Klaudiuszowi szansę, że stanie w jednym szeregu z najznamienitszymi przodkami. Mimo że Brytania nie była już tak tajemnicza jak za czasów Juliusza Cezara, który pragnął ją odkryć i opisać dla przyszłych pokoleń. Nawet za rządów Augusta ziemie te wzdłuż i wszerz przemierzali liczni kupcy z imperium. Dzisiaj nikt już nie wątpił, że zamorskie terytoria zamieszkane przez Celtów i druidów zostaną włączone do stanu posiadania cesarstwa. Była to wyłącznie kwestia czasu.

Verica doprowadził, nieświadomie zresztą, do upadku wielusetletniej tradycji dumnych walecznych narodów, które szczyciły się niezależnością. Z tego też powodu Katonowi było po ludzku żal starego władcy, a jeszcze bardziej jego ludu. Atrebatowie znaleźli się w żelaznym uścisku: z jednej strony mieli postępujące naprzód legiony pod złotymi orłami, z drugiej nieustępliwego Karatacusa i jego luźną konfederację plemion, gotową do każdego okrucieństwa, byle pozbyć się najeźdźcy z własnej ziemi. - Chyba byliśmy świadkami najbardziej szalonego z czynów Wespazjana! Macro zachichotał, kręcąc powoli głową. - To cud, że on jeszcze żyje. Widziałeś go? Ruszył na nich jak jakiś pieprzony gladiator. Powiadam ci, ten człowiek jest szalony. - Owszem, nasz legat nie zachowuje się jak przystało na członka senatorskiego rodu - przyznał Katon. - Ciekawe, dlaczego to robi. - Moim zdaniem czuje, że powinien komuś coś udowodnić. On i jego brat są pierwszymi z rodu, którzy dostąpili zaszczytu wstąpienia między senatorów. Tym się różni od pozostałych legatów. Ten stopień otrzymywali zazwyczaj arystokraci z dziada pradziada. - Katon spojrzał na centuriona. - To zaiste nie lada odmiana. - Dobrze gadasz. Większość senatorów, pod którymi służyłem, uważała, że walka z barbarzyńcami jest poniżej ich godności. - Ale nie nasz legat. - To prawda - przyznał Macro, po czym opróżnił swój kubek. - To mu akurat wiele nie pomoże. Bez dostaw zaopatrzenia tegoroczna kampania Drugiego zostanie wkrótce przerwana. A sam wiesz, co czeka legatów, którzy nie wykonują powierzonych im zadań. Biedny drań skończy jako rządca największego zadupia, jakie człowiek zna w Afryce. Bez dwóch zdań. - Możliwe. Ośmielę się jednak przypomnieć, że podobny los czeka wszystkich legatów naszej armii, jeśli ktoś nie ukróci tych wypadów na szlaki zaopatrzeniowe. Obaj zamilkli na dłuższą chwilę, pogrążając się w rozmyślaniach o zmianie strategii wroga. Dla Macro oznaczała ona dolegliwe zmniejszenie racji żywnościowych i frustrację z powodu zakończenia kampanii, ponieważ legiony będą musiały przerwać podboje i zająć się umocnieniem szlaków komunikacyjnych, zanim ponownie rozpoczną ofensywę. Co gorsza armia Plaucjusza przyjmie w tej sytuacji zgoła odmienną taktykę i będzie atakowała kolejne plemiona, jedno po drugim, co wydłuży czas trwania tej kampanii o kolejne lata. On i Katon pomrą ze starości, zanim imperium podbije ostatnie bastiony oporu na tej zacofanej cywilizacyjnie wyspie.

Myśli Katona krążyły wokół podobnych tematów, aczkolwiek młody oficer skupiał się raczej na strategicznych aspektach sytuacji. Jego zdaniem przesuwanie granic imperium w tym kierunku mogło być fatalnym w skutkach błędem. Cesarz odniesie spore korzyści z podboju tych ziem, to nie ulegało wątpliwości, może nawet zdoła odzyskać autorytet dzięki takiemu tryumfowi. Ale to będzie sukces na krótką metę. Mimo że stolica Karatacusa wpadła w ręce Rzymian, buntownicy nadal nie przejawiali ochoty na rozpoczęcie negocjacji, nie mówiąc już o poddaniu się legionom. Ich stanowisko uległo nawet dalszemu usztywnieniu. Teraz, gdy niepodzielnie rządził nimi tylko jeden wódz, robili wszystko, by opóźnić pochód orłów w głąb Brytanii. Kampania stała się z tego powodu o wiele bardziej kosztochłonna, niż przewidywali planiści ze sztabu generalnego. A to oznaczało, przynajmniej w opinii Katona, że najrozsądniejszym rozwiązaniem w tej sytuacji byłoby zapomnieć o wszystkich traktatach oraz obietnicach danych sojusznikom i jak najszybciej opuścić brzegi tej niegościnnej wyspy. Ale tak się nie stanie, ponieważ niepowodzenie inwazji oznaczałoby automatyczny upadek cesarza. Póki Klaudiusz żyje, jego legiony i towarzyszące im jednostki pomocnicze nigdy nie otrzymają zezwolenia na powrót do Galii, lecz wsparcie dla dalszych działań zostanie zmniejszone. Rezerwistów i zaopatrzenia wystarczy co najwyżej do utrzymywania niewielkiej przewagi nad miejscowymi plemionami. Względy polityczne, jak zwykle zresztą, okażą się ważniejsze od zdrowego rozsądku. Katon westchnął ciężko. - Głowa do góry - mruknął Macro, wskazując ręką bramę obozu. W migotliwym świetle rzucanym przez piecyki stojące po obu stronach szlaku widać było maszerujący równym krokiem niewielki oddział. Na przedzie szło czterech legionistów, za nimi ujrzeli Wespazjana i kolejnych czterech żołnierzy. Orszak skręcił w kierunku siedziby Veriki i moment później zniknął w jej mrocznym wnętrzu odprowadzany wzrokiem obu centurionów. - Ciekaw jestem, o co tym razem chodzi - rzucił Katon, zniżając głos. - Czyżby wizyta towarzyska? - Wątpię, aby legata czekało gorące powitanie. Macro wzruszył ramionami, okazując tym samym jawny brak zainteresowania tym, czy Rzym zachowa dobre układy z plemieniem, które jako jedno z nielicznych chciało jeszcze wspierać interesy Klaudiusza. Skupił się za to na znacznie bardziej

palącym problemie. - Jeszcze po jednym? Ja stawiam. Katon potrząsnął głową. - Lepiej nie. Jestem zmęczony. Wracajmy do szpitala, zanim jakiś pieprzony sanitariusz przeniesie nasze posłania.

ROZDZIAŁ CZWARTY

Przeżycie zasadzki u wrót Callevy pobudziło Wespazjana, lecz maszerując cuchnącą aleją w kierunku siedziby Veriki, wciąż nie potrafił się pozbyć podłego nastroju. I nie chodziło mu bynajmniej o oschły ton wezwania, jakie otrzymał od władcy Atrebatów. Gdy tylko legat zdołał ochłonąć po walce, natychmiast zaprowadził ocalałych żołnierzy eskorty i swoich zwiadowców za bramy obozu. Wysłał także na wały wszystkich wolnych legionistów, na wypadek gdyby rozochoceni sukcesem Durotrygowie zdecydowali się przypuścić bardziej zdecydowany atak na wroga. W magazynach musiał stawić czoło strumieniowi młodszych oficerów, którzy desperacko pragnęli zwrócić na siebie jego uwagę. Wespazjan przyjmował ich kolejno, rozgościwszy się w dawnym gabinecie centuriona Weraniusza. Szpital był przepełniony, więc naczelny chirurg legionu zażądał przydziału większej liczby ludzi do budowy nowego skrzydła. Z kolei centurion dowodzący konwojem zażyczył sobie, aby oddelegowano pod jego rozkazy kohortę z Drugiego - miałaby strzec wozów w drodze powrotnej na brzeg Tamesis. - Nie mogę odpowiadać za dostarczanie kolejnych transportów, jeśli nie otrzymam wystarczającej ochrony, panie - wyjaśnił przezornie. Wespazjan zmierzył go wzrokiem pełnym chłodu i pogardy. - Odpowiadasz za dostarczanie zapasów w każdych warunkach, o czym doskonale wiesz. - Owszem, panie, ale te jednostki pomocnicze z Iberii są funta kłaków warte. - Z tego, co widziałem przed chwilą, sprawiały się całkiem nieźle. - Fakt - przyznał centurion. - Ale to nie to samo co osłona legionistów. Nasza ciężkozbrojna piechota jest wystarczającym straszakiem na tubylców. - Możliwe, tyle że nie jestem w stanie oddelegować moich ludzi do tego zadania. - Panie... - Nie i już. Jutro z rana wyślę do sztabu prośbę o dodatkowy oddział batawijskiej jazdy. Na razie jednak żądam, aby te magazyny były pełne. Szykuj więc wszystkie wozy, jakie tam macie.

Dowódca transportu stał jeszcze przez chwilę, licząc na dalsze wyjaśnienia, lecz Wespazjan skinął mu tylko głową i odprawił go, wzywając kolejnego petenta. Dla legata najważniejsze było jak najszybsze wznowienie dostaw dla walczących oddziałów. Dopiero co odesłał do legionu jednego ze zwiadowców, nakazując mu sprowadzenie do Callevy dwóch dodatkowych kohort. Taka odpowiedź wydawała mu się przesadna, ale zdecydował się na nią, aby jak największa część zaopatrzenia trafiała z tych magazynów na pierwszą linię. A przy tak dużych oddziałach przeciwnika na zapleczu nic innego nie mogło mu zagwarantować stabilności dostaw. Działania Karatacusa stawiały Wespazjana przed nie lada paradoksem: jeśli jego legion nadal będzie podążał naprzód, zostanie odcięty od zaopatrzenia, jeśli zajmie się ochroną szlaków, dojdzie do zastoju na froncie. Znajdujące się na północy siły Aulusa Plaucjusza odeszły już tak daleko, że nie mogły zapewnić dodatkowej osłony konwojom z zaopatrzeniem ani garnizonów strzegących magazynów i fortów po drodze na front. A jeśli nawet stary wódz oddeleguje jakieś oddziały, to na pewno będą to ludzie pokroju aktualnej obsady Callevy. Dzisiejsza bitwa pokazała niezbicie, ile tacy są warci. Wespazjan potrzebował, jak nigdy przedtem, wzmocnienia stanu osobowego. Zdrowych i dobrze wyszkolonych legionistów. Prędzej jednak ujrzy ulice Rzymu niż takie odwody, uświadomił sobie, zaciskając szczęki z goryczą. Ale to nie był jedyny jego problem. Dowódca garnizonu poległ podczas potyczki z Durotrygami. Weraniusz nie był wystarczająco dobrym oficerem - taki nie zostałby mianowany na to stanowisko - niemniej II Legion nie mógł sobie pozwolić na oddelegowanie kolejnego centuriona. Dzisiaj każdy doświadczony dowódca liczył się na linii frontu za trzech, zwłaszcza gdy dochodziło do szturmowania kolejnego ufortyfikowanego wzgórza. W czasie takich kampanii śmiertelność w centurionacie była wysoka, jako że dobry oficer zawsze szedł w pierwszej linii ataku. Teraz kilkoma centuriami Drugiego dowodzili już zwykli optionowie, a i ich zaczynało powoli brakować... W tym właśnie momencie przybył posłaniec, przynosząc legatowi wezwanie do natychmiastowego stawienia się przed obliczem Veriki. Wespazjan maszerował więc mrocznymi ulicami Callevy w stronę siedziby tutejszego władcy, mając te wszystkie problemy na głowie i musząc uważać w dodatku, by nie poślizgnąć się na wszechobecnym błocie. Tu i ówdzie muliste ulice oświetlone były pomarańczowym blaskiem padającym z odsłoniętych wejść do chat. W ich wnętrzach legat widział rodziny skupione wokół palenisk, ale zauważył, że mało

która spożywa zasłużony posiłek. Przed legatem i jego orszakiem zamajaczyły wysokie wrota. Na dźwięk zbliżających się kroków z cienia wyszło dwóch uzbrojonych Atrebatów. Szerokie groty ich oszczepów wróciły do pionu, dopiero gdy wartownicy rozpoznali w blasku ognia charakterystyczną postać Wespazjana. Natychmiast zeszli gościowi z drogi, a jeden wskazał mu usłużnie spory prostokątny gmach znajdujący się w głębi siedziby. Idąc we wskazanym kierunku, legat przyglądał się uważnie mijanym zabudowaniom: stajniom, pokrytym strzechą niewielkim spichrzom oraz niewysokim, za to długim barakom, z których dobiegały ochrypłe podniesione głosy mężczyzn. Tak wyglądało najbliższe otoczenie atrebatyjskiego władcy - a różniło się diametralnie od królewskich pałaców stawianych w odległych wschodnich prowincjach imperium. Oto kolejny standard cywilizacyjny, jaki trzeba będzie tu wprowadzić, pomyślał Wespazjan, chociaż tym akurat Rzym nie będzie się musiał przejmować. Sporo czasu jeszcze upłynie, zanim władcy prymitywnych ludów Brytanii będą mogli się pochwalić swoimi siedzibami przed poddanymi cesarza z innych prowincji. Po obu stronach sieni prowadzącej do wielkiej sali Veriki płonęły osadzone w stojakach pochodnie. W ich blasku legat mógł zobaczyć, że wkracza do budynku, który ukończono po jego ostatniej wizycie w tym grodzie. Jak widać, król Atrebatów także pragnął zakosztować uroków lepszego życia. I nie ma w tym niczego zaskakującego, pomyślał Wespazjan, skoro tak wielu wygnańców pławi się latami w luksusach oferowanych przez Rzym. Ze wspaniałego wnętrza wyszedł ku nim jakiś człowiek. Zdaniem Wespazjana miał niewiele więcej niż dwadzieścia lat, jasnobrązowe zaczesane do tyłu włosy, szerokie ramiona i imponujący wzrost - przewyższał legata o dobre pół głowy. Nosił krótką tunikę narzuconą na obcisłe wełniane nogawice i buty z wyprawionej miękko skóry. Tak wyglądał kompromis pomiędzy tutejszą a imperialną modą. Młodzieniec uścisnął przedramię Wespazjana, uśmiechając się uprzejmie. - Witaj, legacie - odezwał się po łacinie z lekko wyczuwalnym obcym akcentem. - Czy my się znamy? Nie mogę sobie przypomnieć... - Nie poznaliśmy się jeszcze oficjalnie, panie. Jestem Tincommius. Byłem w orszaku mego wuja, gdy wyjechał ci na powitanie... wiosną, kiedy Drugi Legion tu przybył. - Rozumiem. - Wespazjan pokiwał głową, nie mogąc przypomnieć sobie tego młodzieńca. - A twój wuj to kto?

- Verica. - Tincommius uśmiechnął się skromnie. - Nasz król. Legat spojrzał na niego ponownie, tym razem z nieco większym szacunkiem. - Biegle władasz łaciną. - Spędziłem dziecięce lata w Galii, panie. Musiałem wyjechać, gdy ojciec został wasalem Katuwellaunów. Podążyłem za wujem, który udawał się na wygnanie... Gdybyś był tak uprzejmy i pozostawił tutaj swoich przybocznych, panie... Ja zaprowadzę cię na spotkanie z królem. Wespazjan kazał pretorianom poczekać przed budynkiem, a sam podążył za Tincommiusem za wysokie dębowe wrota. Za nimi znajdowała się imponująco wielka sala. Pokryte strzechą sklepienie oparto na potężnych drewnianych palach. Młodzieniec zauważył zachwyt idącego za nim legata. - Nasz król zachował wiele dobrych wspomnień z pobytu w Rzymie. Specjalną atencją darzył tam waszą niezwykłą architekturę. Ten budynek ukończono niespełna miesiąc temu. - Takie wnętrza pasują do królewskiej siedziby - odparł uprzejmie Wespazjan, wędrując za przewodnikiem środkiem gigantycznej sali. Tincommius skręcił po chwili w prawo i pokłonił się nisko. Legat uczynił to samo. Verica siedział samotnie na podwyższeniu tronowym. Po jednej stronie miał stół zastawiony wykwintnymi potrawami. Po drugiej na kamiennej posadzce ustawiono zdobiony żarnik, w którym syczało cicho świeżo nałożone drewno i płonące węgle. Władca skinął głową i legat, zdumiony wyjątkowo głośnym echem swoich kroków, zbliżył się do króla Atrebatów. Mimo siódmego krzyżyka na karku, pomarszczonej skóry i siwych włosów oczy Veriki pozostawały wciąż błyszczące i bardzo żywe. Władca plemienia był bardzo wysokim i wyjątkowo szczupłym mężczyzną, który potrafił zachować godny wygląd, tak potrzebny człowiekowi piastującemu najwyższy urząd. Król skończył właśnie spożywać trzymaną w dłoni przekąskę i strzepnął okruchy na ziemię. Odkaszlnął, by przeczyścić krtań. - Wezwałem cię, legacie, aby omówić wydarzenia dzisiejszego popołudnia. - Domyślałem się powodu naszego spotkania, panie. - Musisz powstrzymać te wypady na ziemie Atrebatów. Mają się skończyć tutaj i teraz. Nie tylko wasze konwoje są atakowane. Ci bandyci przegnali moich poddanych z ich gospodarstw. - Wiem o tym, panie. - Empatią nie napełnisz ludzkich żołądków, legacie. Dlaczego nie możemy

dostać części zapasów składowanych w waszych magazynach? Macie tam wiele żywności, ale centurion Weraniusz odmawiał nam, ilekroć prosiliśmy o jedzenie. - Czynił to na mój osobisty rozkaz. Drugi Legion może potrzebować wszystkiego, co jest w tych magazynach. - Wszystkiego? Tam jest o wiele więcej, niż kiedykolwiek zjecie. A mój lud głoduje. Teraz. - Ta kampania będzie bardzo długa, o czym obaj wiemy, panie - skontrował Wespazjan. - A Durotrygowie zniszczą jeszcze wiele transportów, zanim skończy się ten sezon walk. Dlatego w wysuniętym obozie potrzebuję zapasów, które wystarczą nam też na zimę. - A co będzie z moimi poddanymi? - Verica wyciągnął dłoń w kierunku daktyli polanych miodem. - Nie dopuszczę, by chodzili głodni. - Gdy tylko pokonamy Durotrygów, twoi poddani będą mogli wrócić do swoich wiosek. A nie pobijemy wroga z pustymi żołądkami, to chyba jasne. Znaleźli się w impasie, o czym obydwaj wiedzieli. Ciszę przerwał dopiero Tincommius. - Czy rozważyłeś, legacie, co się stanie, jeśli ci ludzie nie otrzymają żywności? Co będzie, gdy powstaną przeciw królowi? Wespazjan zastanawiał się nad tym problemem, więc wiedział, że skutki obalenia sprzyjającego Rzymowi władcy mogą być opłakane. Jeśli Atrebatowie pozbędą się Veriki i dołączą tłumnie do plemion walczących dla Karatacusa, Aulus Plaucjusz zostanie odcięty od zaopatrzenia napływającego z bazy w Rutupiae. A mając wroga przed sobą, na flankach i za legionami, zostanie zmuszony do wycofania się aż do Camulodunum. Jeśli zamieszkujący tamte okolice Trynowantowie, lud bardzo podatny na wpływy, pójdą w ślady zbuntowanych Atrebatów, sytuacja skomplikuje się jeszcze bardziej. I jeżeli nie stanie się cud, Plaucjusz podzieli los Warusa, którego trzy legiony przepadły czterdzieści lat temu w przepastnych lasach Germanii. Wespazjan zdołał ukryć strach, gdy spoglądał w oczy Tincommiusa. - Naprawdę uważasz, że lud powstanie przeciw prawowitemu władcy? - Nie przeciw królowi, tylko przeciw Rzymowi - poprawił go krewniak Veriki, a potem uśmiechnął się pod nosem. - Na razie ludzie tylko zrzędzą. Ale kto wie, do czego będą zdolni, gdy głód naprawdę zajrzy im w oczy? - Wespazjan zachował kamienną twarz, słuchając dalszych słów Tincommiusa. - Głód to nie jedyne zagrożenie. Mamy sporo szlachty, której nie w smak układy z wami. Setki naszych

najlepszych wojowników walczą dzisiaj po stronie Karatacusa. Rzym nie może być pewien lojalności Atrebatów. - Rozumiem. - Legat także się uśmiechnął. - Grozicie mi. - Nie, mój drogi panie - wtrącił Verica. - To nie groźby. Wybacz niedoświadczonemu młodzikowi. Sam wiesz, że w tym wieku człowiek łatwo wyolbrzymia wszelkie zagrożenia. Tincommius chciał ci tylko zwrócić uwagę na problemy, które mogą zaistnieć, choć nie muszą. - Rozumiem. - Aczkolwiek powinieneś wiedzieć, że moja pozycja naprawdę jest zagrożona i stracę tron, jeśli dopuścicie do tego, że Atrebatowie zaczną głodować. Napięcie pomiędzy trzema mężczyznami zaczęło narastać. Wespazjan wściekł się na tak jawny akt szantażu i mało brakowało, by wybuchnął absolutnie niedyplomatycznym stekiem wyzwisk. Zmusił się jednak do milczenia i ponownie rozważył sytuację. Fakt, że Atrebatowie byli podzieleni i wielu z nich nie popierało sojuszu z Rzymem, napawał go przerażeniem, uznał więc, że pogarszanie stosunków z tą częścią plemienia, która nadal jest skłonna do współpracy, byłoby wielkim błędem. - Czego zatem ode mnie chcecie? - Przekaż nam część swoich zapasów - podpowiedział Tincommius. - To niemożliwe. - Zatem daj nam tylu legionistów, abyśmy mogli wytropić i zlikwidować te bandy. - To także niemożliwe, nie mogę wam oddać ani jednego żołnierza. Tincommius wzruszył ramionami. - Zatem my nie możemy ci zagwarantować lojalności naszego ludu. Znowu wrócili do punktu wyjścia i Wespazjan po raz kolejny poczuł ogromny gniew. Musiało istnieć jakieś wyjście z tej sytuacji. Gdy o tym pomyślał, od razu je zauważył. - Dlaczego sami nie zajmiecie się Durotrygami? - Kto ma z nimi walczyć? - odwarknął Verica. - Twój wódz przyobiecał mi pięćdziesięciu zbrojnych. Taka liczba legionistów z trudem wystarcza do chronienia tej siedziby, nie mówiąc o wałach Callevy. Co pięćdziesięciu ludzi poradziłoby przeciw sile, która zaatakowała dzisiaj wasz konwój? - Zatem powołaj więcej swoich pod broń. Poproszę Plaucjusza, aby zniósł limity, jakie nałożył na twoją armię.

- To dobry pomysł - przyznał Tincommius, nie podnosząc głosu - ale nie zostało nam zbyt wielu wojowników. Większość wybrała walkę po stronie Karatacusa, mając do wyboru to albo złożenie broni. Tylko niewielka część została lojalna wobec Veriki. - Zacznijcie od nich. W tym grodzie musi być wielu mężczyzn, którzy pragną pomsty na Durotrygach, choćby chłopów, którzy stracili przez nich gospodarstwa. - To przecież zwykli wieśniacy - oburzył się krewniak króla. - Nic nie wiedzą o walce. Nie posiadają też porządnej broni. Zostaną wybici do nogi. - Możecie ich porządnie wyszkolić! Ja dostarczę broń z naszych magazynów, jak tylko otrzymam zezwolenie Plaucjusza, powiedzmy dla tysiąca ludzi. To powinno wystarczyć do pokonania tych band... chyba że wy, Atrebatowie, za bardzo się ich boicie. Tincommius zaśmiał się gorzko. - Wy, Rzymianie, tak dobrze nauczyliście się kryć pod pancerzami, za ścianą z tarcz i tymi wszystkimi ostrokołami, że już dawno zapomnieliście, czym jest o odwaga. Co ty, legacie, wiesz o prawdziwej odwadze? Verica chrząknął znacząco. - Jeśli mogę coś wtrącić... Obaj rozmówcy spojrzeli na starca zasiadającego na tronie. Wespazjan pochylił przed nim głowę. - Ależ proszę. - Tak sobie pomyślałem, że mógłbyś wypożyczyć nam kilku swoich oficerów, aby wyszkolili moich ludzi w waszym stylu. Chcesz przecież, aby walczyli waszym sprzętem. Tych kilku żołnierzy z pewnością możesz oddelegować, legacie. Czy to nie rozwiązałoby naszych obopólnych problemów? Wespazjan rozważył tę propozycję. Wydawała się sensowna. Calleva zadba o siebie, a dobrze wyszkolone oddziały miejscowych odciążą legiony, pilnując szlaków na własnym terytorium. Chwilowa strata kilku oficerów wydawała się uczciwą ceną. Spojrzał władcy w oczy i skinął głową. Verica się uśmiechnął. - Jak rozumiem, te oddziały otrzymają wystarczającą aprowizację, aby mogły być skuteczne w boju... Przypomnę ci twoje własne słowa, legacie: dobry żołnierz to najedzony żołnierz. - Owszem, mój panie - wpadł mu w słowo Tincommius i dodał, nie kryjąc cynicznego tonu: - Sądzę, że sama obietnica obfitych posiłków zapewni nam dopływ wystarczającej liczby rekrutów. Nie mówiąc już o tym, że pełny żołądek to najlepsze

lekarstwo na buntownicze myśli. - Chwileczkę. - Wespazjan uniósł dłoń, obawiając się, że obiecał więcej, niż może im dać. Wściekał się na starca, że zdołał go wykiwać, aczkolwiek zgadzał się w ogólnym zarysie z jego wnioskami. Ten układ mógł przynieść im obu wymierne korzyści, o ile Plaucjusz wyrazi zgodę na dozbrojenie Atrebatów. - To bardzo interesująca propozycja, ale muszę ją najpierw przemyśleć. Verica skinął głową. - Oczywiście, legacie. Tylko nie myśl zbyt długo. Wyszkolenie tych ludzi będzie trwało, a nam nie zostało zbyt wiele czasu. Dasz mi odpowiedź jutro. Możesz odejść. - Dobrze, panie. Wespazjan obrócił się zwinnie i wymaszerował z sali, odprowadzany czujnymi spojrzeniami obu Brytów. Marzył o tym, by uwolnić się od ich towarzystwa i znaleźć spokojne miejsce, w którym da się przemyśleć wszystkie aspekty planu bez obaw o kolejne wmanewrowanie przez starego władcę Atrebatów.

ROZDZIAŁ PIĄTY

- Podnieś go, proszę, centurionie. - Chirurg podał Katonowi miecz. Ranny ujął go i wysunął przed siebie na wysokości twarzy. Promienie porannego słońca odbiły się od wypolerowanej klingi. - Świetnie. Wysuń go jak najdalej i przytrzymaj. Katon wyprostował rękę i skrzywił się, czując ból w barku, gdy próbował utrzymać tę pozycję. Nie potrafił ustabilizować dłoni, sztych gladiusa chwiał się nieustannie. Po chwili całe ramię zaczęło mu drżeć. - Teraz przesuń rękę w bok, panie. Katon machnął mieczem, a chirurg zrobił szybki unik, by nie zostać trafiony. Macro puścił oczko do młodszego przyjaciela, gdy medyk prostował się z dala od klingi. - Jak widzę, z tymi mięśniami nie mamy już problemu. A jak tam druga strona? - Spięta - odparł Katon przez zęby. - Czuję się, jakbym coś sobie naciągnął. - Boli? - Bardzo. - Możesz już opuścić miecz, panie. - Chirurg poczekał, aż miecz wróci do pochwy, dopiero wtedy odważył się podejść bliżej. Młody option stał przed nim obnażony do pasa, czekając cierpliwie, aż medyk obmaca uważnie czerwoną bliznę biegnącą od klatki piersiowej przez bok aż do trzeciej części pleców. - Mięśnie pod raną są bardzo spięte. Musisz je nieco rozluźnić. To będzie wymagało wielu ćwiczeń. I będzie bardzo bolesne, panie. - Nie dbam o to - odparł Katon. - Chcę tylko wiedzieć, kiedy odeślecie mnie do legionu. - Aha... - Medyk się skrzywił. - To może jeszcze trochę potrwać, dlatego na twoim miejscu, panie, nie robiłbym sobie zbyt wielkich nadziei. - Co chciałeś przez to powiedzieć? - zapytał młody oficer z napięciem w głosie. - Jestem już zdrowy. - To prawda, centurionie. Zostałeś wyleczony. Problem tylko w tym, że nie udźwigniesz tarczy lewą ręką, a wysiłek związany z operowaniem bronią może

doprowadzić do otwarcia rany. Nie wytrzymasz tego. - Nie pierwszy raz mnie zaboli. - Wiem, panie. Ale ten ból będzie obezwładniający. Nie wiem, jak ci to powiedzieć... Niewykluczone, że twoja kariera w armii dobiegła właśnie końca. - Dobiegła końca? - powtórzył Katon zduszonym głosem. - Przecież ja mam dopiero osiemnaście lat... To nie może być koniec. - Nie powiedziałem, że to przesądzone, panie. Aczkolwiek istnieją spore szanse, że tak się stanie. Jeśli jednak będziesz ćwiczył, kładąc nacisk na zraniony bok, może uda ci się wrócić do służby. - Rozumiem... - Młody centurion poczuł mdłości. - Dziękuję. Chirurg posłał mu współczujący uśmiech. - Zatem mogę już odejść? - Tak... Gdy drzwi zamknęły się za medykiem, Katon naciągnął tunikę i opadł ciężko na posłanie. Przeciągnął dłonią po czarnych kędziorach. To wydawało mu się niewiarygodne. Nie wysłużył nawet dwóch pełnych lat w legionach, dopiero co otrzymał awans, a chirurg twierdzi, że to już koniec jego przygody z wojskiem. - Może się wypchać z tymi radami - rzucił Macro, nieporadnie próbując wesprzeć przyjaciela. - Po prostu musisz wiele ćwiczyć, żeby wrócić do formy. Jeśli popracujemy nad tym razem, postawię cię na czele twojej centurii, zanim się obejrzysz. - Dzięki. - Macro próbował go pocieszyć, za co Katon mimo grobowego nastroju był mu wdzięczny. Wstał z posłania, na jego ustach pojawił się wymuszony uśmiech. W takim razie im wcześniej zaczniemy te ćwiczenia, tym lepiej. - To jest duch! - Macro się rozpromienił, już miał rzucić kolejne słowa otuchy, gdy nagle ktoś załomotał do drzwi. - Wejść! - wrzasnął stary centurion. Do szpitalnej celi wmaszerował pewnym krokiem jeden ze zwiadowców legionu. - Centurionowie Lucjusz Korneliusz Macro i Kwintus Licyniusz Katon? - To my. - Legat was wzywa. - Teraz? - Macro się skrzywił, zerkając za otwarte okiennice. Słońce wisiało już wysoko nad horyzontem. Przeniósł wzrok na Katona, unosząc brwi. - Powiedz mu, że już idziemy. - Dobrze, panie.

Gdy zwiadowca zamknął za sobą drzwi, Macro od razu sięgnął po sandały, szturchając przyjaźnie młodszego przyjaciela. - Ruchy! Wespazjan wskazał ręką ławę stojącą przed niskim stołem, przy którym spożywał śniadanie. Na blacie stał talerz pełen małych chlebów, czarka z oliwą i dzban sosu rybnego. Macro skrzyżował spojrzenie z Katonem i wzruszył ramionami, wyrażając wielki zawód. Nie tak powinien jadać legat, nie tak. - Jak tam postępy w leczeniu ran? - zagaił Wespazjan, rozcierając warstwę ciemnego sosu na chlebie. - Wydobrzeliście na tyle, by móc podjąć się lżejszych obowiązków? Gdy legat oderwał kawałek chleba i wsunął go do ust, centurionowie ponownie spojrzeli na siebie. - Czujemy się już nieźle, panie. Zamierzasz nas odesłać do legionu? - zapytał Macro z nadzieją w głosie. - Nie. To znaczy nie od razu. - Wespazjan nie krył radości, widząc tak ogromny zapał swoich podwładnych. - Potrzebuję dwóch zaufanych ludzi do wykonania innego zadania. Do misji, która może zadecydować o wyniku tegorocznej kampanii. Katon zmarszczył brwi. Mało brakowało, by ostatnia misja specjalna, którą wykonywał u boku Macro, nie zakończyła się ich śmiercią. Legat zauważył jego minę i bezbłędnie ją rozszyfrował. - Nie, nie. To coś zupełnie innego niż poprzednio. Z tym zadaniem nie wiąże się żadne niebezpieczeństwo. A w każdym razie nie powinno się z nim wiązać. Wespazjan zaczął przeżuwać kolejny kawałek chleba. - Nie musicie nawet opuszczać Callevy. Obaj centurionowie odprężyli się nieco. - Co mielibyśmy zatem robić, panie? - zapytał natychmiast Macro. - Wiecie już, że we wczorajszej potyczce zginął centurion Weraniusz? - Tak, panie. Widzieliśmy to na własne oczy z umocnień nad bramą. - Macro miał ochotę dodać jeszcze coś, co by podkreślało smutek, jaki powinien odczuwać po stracie kolegi oficera, ale ugryzł się w język, aby nie wyjść na mazgaja. Poza tym uważał Weraniusza za marnego oficera. - To był jedyny człowiek, którego mogłem poświęcić i oddelegować na stanowisko dowódcy tutejszego garnizonu. - W tej wypowiedzi krył się podobny osąd. Macro z ogromną radością przyjął wiadomość, że legat podziela jego zdanie na temat

martwego centuriona. - A teraz będzie mi potrzebny jego następca. Mam nadzieję, że ta funkcja nie będzie zbyt uciążliwa dla człowieka, który dopiero dochodzi do zdrowia. - Dla mnie, panie? Mam dowodzić tym obozem? - zdziwił się Macro, lecz natychmiast poczuł dumę, że zaoferowano mu pierwsze niezależne stanowisko dowodzenia. - Dziękuję, panie. Tak, z największą radością, to znaczy z zaszczytem przyjmę to stanowisko. - To był rozkaz - zauważył oschłym tonem Wespazjan - nie propozycja. - Aha. - Ale to jeszcze nie koniec... - Legat zamilkł na moment. - Chcę, abyś wyszkolił ludzi króla Veriki tutaj, w Callevie. Uczynisz to wspólnie z centurionem Katonem. Mam na myśli jednostkę o liczebności mniej więcej dwóch kohort. - Dwie kohorty? - Młody centurion uniósł brwi ze zdziwienia. - To ponad dziewięciuset ludzi. Gdzie znajdziemy tylu rekrutów, panie? Wątpię, aby w Callevie przebywała taka liczba mężczyzn zdolnych do noszenia broni. - Verica zadba o to, by rozpowszechnić wieści o poborze. W obecnej sytuacji nie powinno wam brakować chętnych do szkolenia. Gdy ludzie zaczną napływać, wybierajcie najlepszych i przygotowujcie ich do walki, ale solidnie, po naszemu. Potem zostaniecie dowódcami tych oddziałów odpowiadającymi wyłącznie przed tutejszym królem. Macro przygryzł wargę. - Uważasz, że to rozsądne, panie? Mówię o dozbrojeniu Atrebatów. Wydawało mi się, że mieliśmy rozbrajać okoliczne plemiona, nawet te, które się z nami sprzymierzyły. - Tak robiliśmy - przyznał Wespazjan - ale sytuacja uległa zmianie. Nie mogę oddelegować kolejnych oddziałów do ochrony Callevy ani do walki z bandami atakującymi nasze szlaki zaopatrzeniowe. A skoro nie mam wyboru, muszę zmobilizować Atrebatów. Zacznijcie ich szkolić, i to jak najszybciej. Jeszcze dzisiaj wyruszam w drogę powrotną do legionu. Przekazałem informację o swoich planach Plaucjuszowi i poprosiłem go o zgodę na wyposażenie ludzi Veriki w sprzęt z naszych magazynów. Macie ich karmić i szkolić, ale broń im dacie, dopiero gdy dowódca armii wyrazi na to zgodę. Zrozumiano? - Tak, panie - zapewnił Macro. - Jesteście pewni, że podołacie temu zadaniu? Macro spojrzał na niego, unosząc znacząco powiekę, a potem pokręcił ostrożnie

głową. - Wyszkolić, to ich wyszkolimy, ale nie mogę obiecać, że otrzymasz, panie, doskonałe jednostki liniowe. - Wystarczy mi, że Verica i jego lud poczują się bezpieczniej, a ci pieprzeni Durotrygowie dwa razy pomyślą, zanim znów zaatakują nasz konwój. Zadbajcie też, aby władca był bezpieczny. Jeśli zostanie obalony albo zabity, Atrebatowie mogą się zwrócić przeciw nam. Gdyby do tego doszło... będziemy musieli zrezygnować z podboju Brytanii. A wiecie, jak to się odbije na sytuacji w Rzymie. Cesarz na pewno nie będzie zadowolony z takiego obrotu sprawy. - Wespazjan wbił wzrok w obu centurionów dla podkreślenia wagi tych słów. Jeśli Brytania zostanie stracona, nie będzie litości dla oficerów, którzy przyłożyli ręki do tej klęski, czyli dla legata Drugiego Legionu i dla jego zaufanych centurionów, którym polecił obronę Callevy oraz chronienie króla Atrebatów. Zadbajcie o to, by Verica przeżył, zacni oficerowie. Tylko o to was proszę. Sprawcie się dobrze, a gdy wydobrzejecie w pełni, będziecie mogli wrócić do legionu. - Dobrze, panie. - A teraz - Wespazjan odepchnął talerz i podniósł się z krzesła - mam jeszcze kilka spraw do załatwienia, zanim wyruszę w drogę powrotną do legionu. Przenieście się do kwatery głównej i przejmijcie dowodzenie tutejszym garnizonem w trybie natychmiastowym. Co do tej drugiej sprawy, udajcie się do siedziby Veriki i porozmawiajcie z jego doradcą. Zwą go Tincommiusem. Powiedzcie mu, czego chcecie, a on zajmie się całą resztą. Wygląda na wystarczająco odpowiedzialnego człowieka. Będę zaglądał do was, gdy sytuacja mi na to pozwoli. Powodzenia. Gdy Wespazjan opuścił izbę, Macro i Katon usiedli przy stole. - Nie podoba mi się to wszystko - stwierdził młodszy z centurionów. - Legat wiele ryzykuje, uzbrajając tubylców. Pytanie tylko, czy pozostaną wierni Verice. I jak bardzo możemy im ufać? Sam widziałeś, jacy oni są. Tutaj, na ulicach stolicy. Żaden z nich nie darzy nas uwielbieniem. - Prawda. Niemniej jeszcze bardziej nienawidzą Durotrygów. Pomyśl tylko, Katonie, możemy wyszkolić własną armię! - To będzie armia Veriki, nie nasza. - Jeśli ja obrobię tych rekrutów, będą jego wojownikami, ale tylko z nazwy. Katon dostrzegł błysk podniecenia w oczach przyjaciela i natychmiast zrozumiał, że wszelka dyskusja mija się z celem. A przecież stary centurion musiał zdawać sobie

sprawę, że szkolenie prostych wieśniaków będzie o wiele trudniejsze niż rzymskich rekrutów wysyłanych do legionów. Trzeba będzie wziąć pod uwagę tak wiele czynników. Jak choćby nieznajomość łaciny. W czasie kilkumiesięcznego pobytu w Callevie Katon liznął trochę celtyckiego, miał jednak świadomość, że będzie musiał się podszkolić, i to szybko, jeśli chce, aby miejscowi rozumieli, co do nich mówi. Co do jednego Macro się nie mylił: była to naprawdę ciekawa okazja. Mogli w końcu opuścić szpital i uczynić pierwszy krok na drodze do prawdziwego wojowania.

ROZDZIAŁ SZÓSTY

Macro opuścił budynek kwatery głównej, zanim słońce zdążyło się wspiąć nad palisadę otaczającą obóz. Centurion miał na sobie kompletny mundur, od nabijanych guzami sandałów począwszy przez srebrne nagolenniki, krótką kolczugę z uprzężą i wszystkimi medalionami aż po ozdobiony poprzecznym pióropuszem hełm połyskujący nawet w cieniu rzucanym przez umocnienia. W ręku dzierżył laskę z winorośli, symbol władzy nadanej mu w imieniu cesarza, senatu i ludu rzymskiego, laskę, którą otrzymał, aby rozdawać razy niepokornym obywatelom imperium, jeśli zajdzie potrzeba. Obracał ją między palcami prawej dłoni, maszerując w kierunku milczącego tłumu tubylców zebranych na placu apelowym obozu. Gdy ludzie zwiedzieli się o formowaniu atrebatyjskich kohort, z okolic Callevy nadciągnęły tysiące mężczyzn, dołączając do i tak sporego tłumu mieszkańców grodu, którzy także pragnęli się zaciągnąć do służby. Macro czuł się dobrze. Po dwóch miesiącach wylegiwania na szpitalnym łożu mógł wreszcie wrócić do pełnienia znanych obowiązków centuriona. Nie, poprawił się w myślach, wspominając ataki bólu głowy, nie czuję się dobrze, tylko kurewsko świetnie! Wypiął dumnie pierś i podszedł do rekrutów, nucąc pod nosem wesołą pieśń. Katon był już na miejscu, rozmawiał właśnie z Tincommiusem. Widząc go po raz pierwszy w odzieniu centuriona, Macro uznał, że strój ten pasuje do niego jeszcze mniej niż poprzedni. Chłopak był wysoki i szczupły, przez co kolczuga raczej wisiała na nim, niż opinała ciało. Laskę z winorośli trzymał tak niezdarnie, że Macro miał problem z wyobrażeniem sobie, jak okłada nią po grzbiecie krnąbrnego legionistę, a nawet tubylca. Czas pobytu w szpitalu nie posłużył młodzieńcowi. Katon wychudł jeszcze bardziej, co widać było choćby po nogach. Nagolenniki odstawały od łydek bardziej niż przedtem. Tincommius był za to w znakomitej formie i mimo że przerastał nawet Katona, jego ciało zachowało odpowiednie proporcje. Był barczysty i wyglądał na człowieka, który jest równie szybki jak silny. Ten młody atrebatyjski szlachcic został wyznaczony przez króla na tłumacza i doradcę, sam też miał wielką ochotę poznać rzymską sztukę

wojenną. Tincommius był może o rok albo dwa starszy od Katona. Widok śmiejących się z czegoś młodzieńców ucieszył podchodzącego do nich Macro. Jeśli Katon zaprzyjaźni się z tym młokosem, on nie będzie musiał tego robić. Będąc już wiekowym oficerem, instynktownie nie ufał obcym, a już zwłaszcza barbarzyńcom. - Panowie - zawołał - nie zebraliśmy się tutaj, by opowiadać dowcipy. Mamy kawał roboty do odwalenia. Katon odwrócił się twarzą do przełożonego, stając na baczność. Mimo że obaj mieli teraz taki sam stopień w armii, liczyło się przede wszystkim starszeństwo, co znaczyło, że Katon zawsze będzie mniej ważny niż Macro - chyba że jakimś zrządzeniem losu zostanie dowódcą jednostki pomocniczej albo stanie na czele pierwszej kohorty II Legionu. Zdawał sobie wszakże sprawę, że na takie awanse można sobie zasłużyć dopiero po wielu latach wzorowej służby. - Jesteś gotowy, chłopcze? - Macro puścił do niego oczko. - Tak, panie. - Zatem do boju! - Starszy centurion wetknął laskę pod ramię i zatarł wielkie dłonie. - Zacznijmy od ustawienia ich w szyku. Tincommiusie, ilu z nich ma jakiekolwiek pojęcie o wojaczce? Atrebata spojrzał na tłum, wolno kiwając głową. Obok tłuszczy stała niewielka gromadka mężczyzn, samych młodzików, żaden z nich nie przekroczył jeszcze trzydziestki. - To członkowie kasty wojowników. Byli szkoleni do walki od wczesnego dzieciństwa. Potrafią też jeździć konno. - Świetnie. Od nich zatem zaczniemy. Tincommiusie? - Słucham? Macro pochylił się ku niemu. - Słowo w kwestii formalnej. Od tej chwili masz się zwracać do mnie per „panie”. Brwi Atrebaty wystrzeliły w górę, był zdumiony. Słysząc irytację w głosie Macro, młodzieniec zerknął pytająco w stronę Katona. - Patrzysz na mnie, kiedy do ciebie mówię! Zrozumiano? - Tak. - Tak co? - zapytał Macro z cieniem groźby w głosie. - Tak co? - Tak, panie. - Już lepiej! Tak trzymaj.

- Tak... panie. - A co z resztą tego tłumu? Jakim doświadczeniem dysponują ci ludzie? - Żadnym, panie. Niemal wszyscy są wieśniakami. Spełniają kryteria zdrowotne, ale jeśli chodzi o walkę, obawiam się, że co najwyżej odganiali lisy od kurników. - Sprawdźmy zatem, jak to jest z tym ich zdrowiem. Bierzemy tylko najlepszych, więc szykujcie się na ostre odsiewanie plew. A tych waszych wojowników wykorzystamy do utrzymania w ryzach reszty. Dawaj ich tutaj. Katonie, masz kołki? - Tak, panie. - Młody centurion poklepał dłonią worek wiszący mu na ramieniu. - Dlaczego zatem nie są jeszcze tam, gdzie trzeba? - Wybacz, panie. Już się za to biorę. Macro skinął głową, patrząc, jak Katon rusza w kierunku tłumu rekrutów. Młody centurion maszerował przed nimi, zatrzymując się co dziesięć kroków, by wyjąć z worka oznaczony numerem kołek i rzucić go na ziemię. Powtarzał tę czynność, póki nie utworzył dwóch liczących po dziesięć stanowisk równoległych linii, które mogły pomieścić pierwszych dwustu ludzi. W ciągu kilku najbliższych dni obaj z Macro będą musieli wyselekcjonować dwanaście centurii liczących po minimum osiemdziesięciu żołnierzy, co da ogólną liczbę dziewięciuset sześćdziesięciu rekrutów. Wybierać mieli z kogo, na wezwanie Veriki odpowiedziały bowiem nieprzebrane tłumy mężczyzn. Wystarczyła obietnica dobrego wyżywienia, aby do Callevy ściągnęli ludzie z najdalszych zakątków królestwa. - Tincommiusie! - Tak, panie. - Rozstaw po jednym wojowniku przed każdym z tych kołków. Powiedz im, że będą dowódcami drużyn. Gdy wykonasz to zadanie, wybierzesz dla nich po dziewięciu ludzi z tego tłumu. Zrozumiano? - Tak, panie. - Świetnie. Bierz się do roboty. Macro czekał cierpliwie, aż młody szlachcic podzieli rekrutów, aby Katon mógł ich poustawiać. Zanim wszyscy znaleźli się na miejscu, słońce wyjrzało zza szczytu palisady, odbijając się oślepiającym blaskiem od hełmu centuriona, gdy przemówił do wybranych, mając po prawicy Tincommiusa gotowego do przełożenia każdego wypowiedzianego przezeń słowa. Katon stanął na lewo od dowódcy, jak zwykle wyprężony w pozycji zasadniczej.

- Pierwsza sprawa! - ryknął Macro i odczekał chwilę, aby Atrebata mógł przetłumaczyć. - Kiedy wydam rozkaz „formować szyk”... macie znaleźć się dokładnie tam, gdzie teraz stoicie... Zapamiętajcie dobrze swoje miejsca!... Po drugie... Na razie to burdel, nie formacja, musicie wyrównać szeregi. Tincommius nie przełożył ostatniej części zdania. - Chcesz, panie, abym tłumaczył to wszystko? - Oczywiście! I to szybko! - Rozumiem. - Wyglądało na to, że młodzieniec zna łacinę lepiej niż swoje narzecze. Gdy wykrzyknął kolejne słowa po celtycku, tłum rekrutów wybuchnął śmiechem. - Mordy w kubeł! - wrzasnął Macro. Tubylcy natychmiast umilkli, tego nikt im nie musiał tłumaczyć. - Niech każdy wyciągnie w bok prawą rękę, tak jak ja teraz. Dłoń ma spocząć na ramieniu sąsiada. Jeśli ktoś nie sięga, trzeba ścieśnić szyk. Tubylcy zaczęli się ustawiać, ledwie Tincommius przetłumaczył słowa centuriona. Niektórzy mamrotali przy tym coś po swojemu. - Mają to robić z zamkniętymi mordami! Kontynuowali ustawianie w kompletnej ciszy. Wszyscy robili co trzeba z wyjątkiem jednego nieszczęśnika, który natychmiast zwrócił na siebie uwagę Macro. - Ty tam! Jaja sobie ze mnie robisz? Powiedziałem: prawą rękę, nie pieprzoną lewicę! Katonie! Pokaż mu, co ma robić! Młodszy centurion podbiegł do mężczyzny, na którego wściekał się Macro. Tubylec był niski, ale masywny. Wyglądał na gamonia, który niewiele z tego wszystkiego rozumie. Katon w ostatniej chwili się powstrzymał i nie posłał mu współczującego uśmiechu na powitanie. Zamiast tego chwycił go za lewą rękę i opuścił ją szarpnięciem, po czym natychmiast klepnął go w drugie ramię. - To podnieś - powiedział po celtycku. - Prawa ręka... Prawa. Zrozumiałeś? Wyciągnij prawą rękę. - Gdy wyprostował własną prawicę, by zademonstrować, o co mu chodzi, tubylec pokiwał głową, szczerząc się jak idiota. Katon uśmiechnął się i cofnął o krok, zanim powtórzył pokaz: - Równać szereg! Nie... Do prawej, mówię! Patrz, co robią pozostali! - Co ty wyprawiasz, Katonie!? - wydarł się Macro, podchodząc szybkim krokiem. - Zejdź mi z drogi i patrz. Jest tylko jeden sposób na wbicie czegoś do łba takiemu gamoniowi. Centurion stanął przed tubylcem, który wciąż szczerzył zęby, tyle że nieco

bardziej nerwowo. - I co tak suszysz kły? Sądzisz, że jestem zabawny? - Macro także się uśmiechnął. - Naprawdę? Zaraz zobaczysz, jaki potrafię być zabawny! - Podniósł laskę z winorośli i zdzielił nią tubylca po lewym ramieniu. - Lewa łapa! - Mężczyzna jęknął z bólu, ale zanim zdążył zrobić coś jeszcze, centurion walnął go w prawe ramię. - Prawa łapa! A teraz zobaczymy, czy to cię czegoś nauczyło... Lewa! - Tubylec natychmiast podniósł lewą rękę. - Prawa! - Lewica poszła w dół, prawica w górę. - Brawo, kolego! Jeszcze zrobimy z ciebie prawdziwego żołnierza. Kontynuuj, Katonie. - Tak, panie. Gdy rekruci zdołali zadowolić wymagającego centuriona pod względem umiejętności formowania szyku, przyszła kolej na ocenę ich sprawności. Sekcja po sekcji Atrebatowie obiegali w spokojnym tempie obóz, posuwając się trasą wart wzdłuż linii umocnień. Katon i Macro ustawili się w przeciwległych narożnikach, skąd zagrzewali ćwiczących do pokonania kolejnej prostej. Wystarczyła chwila, by każda z drużyn zmieniła się w szereg dyszących i jęczących głośno mężczyzn. Zgodnie z przewidywaniami starszego centuriona na czele znajdowali się młodzi wojownicy i ci z wieśniaków, którzy wyglądali najzdrowiej. Dystans między nimi a pozostałymi powiększał się szybko. - To nie pieprzone wyścigi! - wrzasnął Macro, przykładając dłonie do ust. Katonie, powiedz im, że chcę zobaczyć, jak długo wytrzymają! Niech zwolnią tempo! Próby te trwały aż do południa. Najsłabsi i najstarsi odpadli dość szybko. Każdego odprowadzano natychmiast do bram obozu i żegnano. Większość przyjmowała odrzucenie w dobrym stylu. Inni czuli się upokorzeni takim obrotem sprawy i złorzeczyli w swoim języku, dopóki nie zniknęli legionistom z pola widzenia. Reszta zmuszała się do wyczerpującego wysiłku, pokonując kolejne kółka z determinacją i zaciętą miną. Gdy słońce stanęło w zenicie, Macro przeszedł na drugi kraniec obozu, by dołączyć do Katona przy placu apelowym. - Myślę, że to wystarczy. Wydajmy tym chłopcom racje żywnościowe i pozwólmy im odpocząć. Czas wziąć się za następnych. Daj mi znać, ilu zostało, jak tylko ich zliczysz. Kiedy rekruci po raz kolejny dobiegali do miejsca, gdzie stał młodszy z centurionów, ten zatrzymywał ich, dopisywał do listy na tabliczce i kierował do zabudowań kwatery głównej, gdzie garnizonowy kuchcik wydawał każdemu płat

chleba oraz kubek rozwodnionego wina. Gdy ostatni zdyszany mężczyzna ruszył w kierunku popasu, Katon złożył raport. - Zostało osiemdziesięciu czterech. - Straciliśmy któregoś z wojowników Tincommiusa? - Ani jednego. - Zadziwiające. Ciekawe, jak sprawią się w pełnym rynsztunku. Bierzmy się za następną grupę. Selekcja trwała przez kolejne trzy dni, dopóki Macro nie skompletował dwóch pełnych kohort. Wtedy to z wieczora do obozu przybyły oddziały II Legionu wyznaczone do eskortowania następnego konwoju z zaopatrzeniem. Macro zebrał wszystkie wozy, jakie znalazł w grodzie, i kazał je załadować do pełna żywnością oraz wyposażeniem. Wyliczył przy okazji, że ta dostawa pozwoli Wespazjanowi na kilka spokojnych tygodni wojowania, tyle że garnizon będzie zdany na bezpieczne przybycie kolejnych transportów z Rutupiae, co miało nastąpić najprędzej za jakieś dwadzieścia dni. A na ostatnim etapie długiej podróży z fortecy nad Tamesis konwojowi towarzyszyć będzie tylko nieliczna eskorta. Istniały więc spore szanse, że zostanie wytropiony przez zwiadowców Durotrygów i zaatakowany, zanim trafi pod dodatkową osłonę oddziałów wysłanych z Callevy. Mając kolejne tysiąc gąb do wyżywienia, Macro musiał uświadomić szkolonych wojowników, że nie ma nic za darmo i trzeba zasłużyć na wikt i opierunek. - Nie będziemy gotowi na czas - stwierdził Katon tej nocy, gdy zasiadł z Macro do stołu w izbie starszego centuriona, by zjeść wystygłego pieczonego kurczaka. Macro i Tincommius spojrzeli znad talerzy. Centurion przełknął pospiesznie ostatni kęs mięsa i wierzchem dłoni otarł tłuszcz z ust. - Jeśli nie wydamy im broni, na pewno niczego nie zdziałamy. Nie poślemy za mury bandy uzbrojonej wyłącznie w kije i kosy. To by było zwykłe morderstwo. - Co zatem robimy? - zapytał młody Atrebata. - Zaczniemy ich szkolić. Mamy na stanie sporo nosideł marszowych. Poproszę stolarzy, by przycięli je na odpowiednią długość. Będą mogli poćwiczyć podstawy walki na miecze. Tincommius skinął głową, po czym wytarł talerz do czysta ostatnim kawałkiem chleba. Zaraz też odsunął od siebie puste naczynie. - A teraz, jeśli nie masz nic przeciw, panie, udam się na spoczynek do siedziby króla.

- Po co? - Władca zaprosił do siebie część szlachty. Na ucztę i popijawę. - Na popijawę? - Będą też walki psów, zapaśnicy i bardowie. Ale główną atrakcją wieczoru ma być chlanie. - Tylko pamiętaj, masz wrócić o świcie. Zaczynamy szkolenie, gdy tylko wzejdzie słońce. - Wrócę, panie. - Dobrze ci radzę. - Macro wskazał znaczącym gestem laskę z winorośli stojącą pod ścianą. - Mówisz poważnie? - zapytał Atrebata. - Ważyłbyś się podnieść rękę na członka królewskiego rodu? - Nie zechciej tego sprawdzać, synku. Dyscyplina w legionie dotyczy wszystkich albo nikogo. Tak to u nas jest i być musi, jeśli chcemy pokonać tych pieprzonych Durotrygów. Tincommius spoglądał przez chwilę na centuriona, potem skinął głową, nie mówiąc słowa. - Wrócę przed świtaniem. Gdy obaj Rzymianie zostali sami, Macro odsunął się od stołu i poklepał po brzuchu. Z jego ust wydobyło się głośne beknięcie, na co Katon zareagował wyraźnym skrzywieniem. - Co znowu? - Nic, panie. Wybacz. Macro westchnął. - Znowu mi „panujesz”. Myślałem, że mamy to już za sobą. - Kwestia nawyku. - Katon uśmiechnął się pod nosem. - Ale pracuję nad tym. - Oby to była prawda. - Co chciałeś przez to powiedzieć? - Tylko tyle, że ostatnimi czasy łazisz taki zgaszony. Jeśli masz mi pomagać w wyszkoleniu Atrebatów, aby mogli pokonać wroga, musisz być bardziej stanowczy. Nad tym też popracuj. - Spróbuję. - Próbowanie nie wystarczy, chłopcze. Szkolenie ludzi do walki to poważna sprawa. Musisz być dla nich twardy od samego początku. Musisz ich ostro karać za

każdy błąd, jaki zdarzy im się popełnić. Bądź tak okrutny i zły, jak tylko potrafisz, ponieważ każde twoje niedopatrzenie będzie ich słabością, gdy staną twarzą w twarz z prawdziwym wrogiem. - Macro spojrzał mu prosto w oczy, by sprawdzić, czy młodszy kolega zrozumiał, co się do niego mówi, po czym uśmiechnął się szeroko. - Nie chcesz chyba, żeby nazywali cię starą ciotą, jak tylko się odwrócisz? - Raczej nie. - Zuch chłopak! Zawsze gotowy i zdecydowany. Jutro zaczynamy ćwiczenia z mieczem. Ty będziesz nimi kierował. Ja mam od cholery roboty z dokumentami. Posada dowódcy garnizonu jest bardziej męcząca od wrzodu na dupie, a w dodatku muszę się zajmować załatwieniem lokum i aprowizacji dla chłopaków Veriki. Wydamy im namioty. Niech je sobie rozbiją wzdłuż wewnętrznej linii umocnień. Potem czeka mnie sprawdzenie stanów magazynowych, żeby nie było jakichś braków, jak zaczniemy wydawać sorty naszym rekrutom. W przeciwnym razie pieprzeni w zadki pisarczykowie ze sztabu generalnego obciążą mnie osobiście za każdy zaginiony przedmiot. Zasrani audytorzy... Oczy Katonowi zalśniły, gdy wpadła mu do głowy genialna myśl. - Dlaczego nie zlecisz mnie tej roboty, panie? Ty mógłbyś się zająć szkoleniami. - O, nie! Do licha, Katonie, jesteś teraz centurionem, więc zachowuj się jak na dowódcę przystało. Poza tym znasz lepiej ich narzecze. Jutro masz wyjść na plac i zająć się rekrutami. Możesz sobie wziąć paru legionistów do pomocy, ale pamiętaj, że to twoje zadanie, chłopcze... Ja mam już dość na dzisiaj. Tobie też radzę, odpocznij porządnie przed jutrzejszym dniem. - Dobrze. Tylko daj mi dokończyć wieczerzę. Katon został sam przy stole. Gapił się tylko w talerz, zupełnie nie mając apetytu na wystygłe mięso. Rano ma stanąć naprzeciw tysiąca mężczyzn, by pokazać im, jak się walczy krótkim legionowym gladiusem. Tysiąc mężczyzn, z czego wielu starszych od niego i z pewnością znacznie bardziej doświadczonych w walce. Tacy ludzie z pewnością nie będą chcieli słuchać rozkazów wydawanych przez gołowąsa, który został oficerem niespełna dwa miesiące wcześniej. Będzie czuł się przy nich jak marna podróbka żołnierza, tego akurat był pewien. Bał się także, że zebrani na placu apelowym rekruci przejrzą go od razu i wyczują jego strach. Poza tym czuł się wykończony po trzech dniach takiej harówki. Dwa miesiące kurowania pozbawiły go sił. W zranionym boku czuł nieznośny ból i wątpił, aby kolejna porcja wyczerpujących ćwiczeń poprawiła jego stan.

ROZDZIAŁ SIÓDMY

Katon odchrząknął, zanim spojrzał na ochotników. Setka milczących Atrebatów wpatrywała się w niego, stojąc w wyuczonym szyku wzdłuż placu apelowego. Przed nimi znajdowało się dziesięciu pomocników młodego centuriona. Byli to najlepiej władający mieczem legioniści, jakich Katon znalazł w tutejszych koszarach. Gdy ta setka rekrutów ukończy poranne szkolenie, zostanie podzielona na grupy i przekaże zdobytą wiedzę pozostałym Atrebatom. Mając tylko jednego tłumacza w osobie Tincommiusa, centurionowie nie mieli innego sposobu na masowe szkolenie we władaniu bronią. Katon spojrzał na młodego szlachcica. - Gotowy? Tincommius skinął głową, przygotowując się do przekładania słów Rzymianina. - Dzisiaj zapoznacie się z gladiusem, czyli krótkim mieczem używanym przez legionistów. Niektórzy powiadają, że te miecze są naszą tajemną bronią. Ale to nieprawda. Gladius jest zwykłym narzędziem w ręku człowieka. Nasz miecz nie jest bardziej zabójczy od innych, które znacie. Nie może się także równać z długimi ostrzami używanymi przez konnych zwiadowców, tymi samymi, które są tak popularne wśród celtyckich wojowników. Z tym że tak będziecie uważali, póki nie nauczycie się poprawnie używać gladiusa. W czasie pojedynku brakuje mu przewagi zasięgu, niemniej w ścisku bitewnym nie ma lepszej broni dla żołnierza. Katon sięgnął po broń, przypominając sobie, że ostatni raz operował tym mieczem, gdy był jeszcze optionem. Uśmiechnął się, zaciskając palce na rękojeści z kości słoniowej, by wysunąć klingę z pochwy i unieść ją tak, aby wszyscy mogli się jej przypatrzeć. - Najcharakterystyczniejszym punktem tej broni jest zwężający się sztych. Gladiusa stworzono bowiem do zadawania tylko jednego ciosu, jakim jest pchnięcie. Od tej chwili radzę wam zapamiętać jedno: te kilka cali sztychu jest bardziej zabójcze niż cała reszta klingi. Mówi wam to człowiek, który dzięki tej wiedzy przeżył. Kilka miesięcy temu ktoś był na tyle głupi, by zaatakować mnie sierpem. On zginął na miejscu, a ja, jak widać, wciąż żyję. Katon zamilkł, aby morał tej opowieści dotarł do wszystkich, a gdy słuchał

kolejnych słów tłumaczenia Tincommiusa, znów ujrzał oczami wyobraźni atak druida. Wizja była tak rzeczywista, że nieomal poczuł na żebrach dotyk lodowatego ostrza. To wystarczyło, by uszła z niego cała odwaga. Gdyby ci głupcy wiedzieli, jak bardzo był przerażony, gdy to się stało! Zacisnął mocno szczęki, by nie okazać słabości, i spróbował odegnać od siebie tę myśl. Było nie było, druid powędrował do swoich mrocznych bogów a on, Katon, wciąż kroczył między żywymi. Gdyby jego przeciwnik wykorzystał czubek swojej broni, sprawy zapewne potoczyłyby się zupełnie inaczej. Tincommius skończył tłumaczyć i czekał na kolejną część przemowy Katona. - Wiem, że ta broń nie wygląda zbyt imponująco, ale gdy uderzycie na wroga w zwartym szyku, zewrzecie się z nim, stając twarzą w twarz, wtedy poznacie prawdziwą wartość swoich mieczy. Słuchajcie więc uważnie, co mówią wasi instruktorzy, uczcie się operować bronią tak, jak my to robimy, a wasi wrogowie, pieprzeni Durotrygowie, już wkrótce będą tylko przykrym wspomnieniem! - Po przetłumaczeniu ostatniego zdania w szeregach ochotników zapanowała ogólna wrzawa. Katon miał dość oleju w głowie, by poczekać, aż ci ludzie się wykrzyczą. Dopiero potem uniósł ręce, aby ich uciszyć. - Wiem, jak bardzo wam zależy na rozpoczęciu prawdziwego szkolenia, lecz zanim otrzymacie prawdziwą broń do ręki, musicie poznać podstawowe techniki i ruchy, podobnie jak każdy rekrut, który trafia do legionów. W trakcie bitwy najważniejsze jest bowiem, abyście używali broni z łatwością i nie męczyli się za szybko. Żeby to osiągnąć, zaczniecie od ćwiczeń z... Katon podszedł do stojącego opodal wózka i zdarł z niego skórzaną plandekę. Na pace leżały naręcza kołków przyciętych i ostruganych na rozmiar krótkiego miecza. Były jednak od niego o wiele grubsze i cięższe. Umyślnie. Albowiem celem każdego ćwiczenia rekruta było wyuczenie nie tylko techniki, ale i siły. Gdy ci ludzie jeśli kiedykolwiek do tego dojdzie - zostaną uzbrojeni w prawdziwe miecze, będą się cieszyć ich lekkością. Katon ujął w dłoń jeden z kołków i pokazał go rekrutom. Moment później, zgodnie z jego oczekiwaniami, przez szeregi Atrebatów przetoczył się głośny jęk. Młody centurion uśmiechnął się szeroko. On też zareagował na ten widok podobnie. - Może te kołki nie wyglądają imponująco, ale zapewniam was, że znalezienie się po niewłaściwej ich stronie może zadać komuś sporo bólu! A teraz baczność! Spojrzał na grupkę legionistów opartych o najbliższy barak. - Figulusie, sprowadź do mnie pozostałych instruktorów. Legioniści podbiegli i pobrali ćwiczebną broń, aby każdy mógł utworzyć pięć

walczących ze sobą par. Figulusa, osiłka z Galii Narbońskiej, Katon wybrał na swojego zastępcę, czyli optiona. - Nauczcie ich dzisiaj podstaw - pouczył go młody centurion. - Blok, parowanie, pchnięcie, krok do przodu. To powinno wystarczyć. Legioniści udali się na wyznaczone pozycje, gdzie rozdali broń rekrutom. Gdy Figulus i pozostali instruktorzy zaczęli szkolić swoich podwładnych, Katon z Tincommiusem u boku podchodzili do każdej grupki po kolei i pomagali w tłumaczeniu, gdy zaszła taka potrzeba. Rekruci zostali w dość krótkim czasie ustawieni w linii i zaczęli naśladować ruchy stojących przed nimi legionistów. Jak zwykle podczas takich ćwiczeń, ciszę poranka co rusz przerywały gniewne krzyki zniecierpliwionych instruktorów, którzy wrzaskiem i kopniakami pouczali co mniej pojętnych podwładnych. Katon, pomny uwagi rzuconej minionego wieczora przez Macro, powstrzymywał się od interwencji, mając nadzieję, że jego nieustanna obecność w pobliżu powstrzyma krewkich legionistów od bardziej brutalnych zachowań. Nagły okrzyk bólu zwrócił uwagę młodego centuriona na jedną z ćwiczących grup. Gdy podszedł do niej z tłumaczem u boku, zastał instruktora stojącego okrakiem nad leżącym na ziemi rekrutem. Żołnierz nie przestał okładać nieszczęśnika nawet wtedy, gdy oficer przepchnął się pomiędzy pozostałymi Atrebatami, by sprawdzić, co się dzieje. - Co z tobą, do kurwy nędzy?! - darł się instruktor. - Ile razy jeszcze mam ci to pokazać, durny fiucie? Blokujesz, parujesz, zadajesz pchnięcie i robisz krok do przodu! Nie ruszaj się po każdym ruchu! - Co tu się dzieje? Legionista natychmiast stanął na baczność. - Ten dureń jaja sobie ze mnie robi, panie. Twierdzi, że nie potrafi zapamiętać czterech kolejnych ruchów. - Rozumiem. - Katon skinął głową, po czym spuścił wzrok na leżącego. Ten przetoczył się powoli na plecy i wyszczerzył zęby. - No nie. To znowu ty? Jak cię zwą? zapytał po celtycku. - Bedriacus. - Bedriacus, powiadasz? Masz zwracać się do mnie per „panie”. Mężczyzna znów się wyszczerzył, pokazując przerzedzone zębiska. Przytknął palec do piersi i powtórzył:

- Bedriacus, panie. Bedriacus, panie. - To wystarczy, dziękuję. Przynajmniej co do jednego mamy już jasność. - Katon odwzajemnił uśmiech, potem spojrzał na Tincommiusa. - Wiesz coś o tym człowieku? - O, tak. To myśliwy. Stracił rodzinę podczas durotrydzkiego rajdu. Sam został ranny, był półżywy, gdy go znaleźliśmy. - I tak mu już zostało - mruknął instruktor. - Zamknij się! - ofuknął go Katon, a potem znów zwrócił się do Tincommiusa. Nie wydaje mi się, by ten człowiek pasował do wojska. - Jest dobry. Zwłaszcza we władaniu mieczem. Wczoraj widziałem, jak walczy z kilkoma naszymi. - Siła to jeszcze nie wszystko. - Tak, wiem. Ale on pragnie zemsty. Zasłużył na nią. Katon pokiwał głową ze zrozumieniem. Pragnienie zemsty było jednym z najpotężniejszych impulsów do życia, a centurion wystarczająco napatrzył się na krwawe dzieła Durotrygów i druidów, by zapałać współczuciem do ich ofiar. - Niech wam będzie. Weźmiemy go, jeśli zacznie się uczyć. Instruktorze! - Panie! - Kontynuuj szkolenie, Mariuszu. Katon usłyszał jakieś poruszenie obok głównej bramy, natychmiast więc odwrócił się w tamtym kierunku, aby sprawdzić przyczynę zamieszania. Do obozu wjechała grupka jeźdźców, zmierzali teraz prosto na plac apelowy. Wszyscy należeli do tutejszego plemienia, ale centurion rozpoznał tylko jedną twarz. - Verica? Co on tutaj robi? - Przybywa, aby zobaczyć, jak nam idzie szkolenie jego ludzi - odparł Tincommius. Katon obrzucił go lodowatym spojrzeniem. - Dzięki za ostrzeżenie. - Wybacz. Wspomniał coś o tym minionej nocy. Dopiero teraz przypomniałem sobie o tym. - Akurat... - Centurion szturchnął doradcę w ramię. - Chodź. Zostawili instruktorów z rekrutami, a sami udali się na spotkanie z władcą i jego orszakiem. Verica zatrzymał wierzchowca, zsiadł z niego, zachowując ostrożność, i dopiero potem powitał swojego krewniaka oraz Katona. Tincommius przyglądał się wujowi z widocznym zaniepokojeniem.

- Nic mi nie jest, chłopcze. Zesztywniałem tylko nieco. To normalne w moim wieku. - Król się uśmiechnął. - Jak tam, centurionie, przebiega szkolenie moich ludzi? Co oni robią u licha z tymi patykami w dłoniach? Gdzie ich broń? Katon spodziewał się tych pytań, więc odpowiedź miał na końcu języka. - Na tym polega nasze szkolenie, wasza wysokość. Otrzymają prawdziwą broń, jak tylko będą gotowi do jej użycia. - Doprawdy? - W głosie króla dało się wyczuć rozczarowanie. - A kiedy to nastąpi? - Już niedługo, wasza wysokość. Twoi poddani uczą się bardzo szybko. - Możemy ich poobserwować przez chwilę? - Oczywiście, wasza wysokość. Będą zaszczyceni. Zechcesz udać się za mną? Verica skinął głową na towarzyszących mu mężczyzn, którzy posłusznie zsiedli z koni i udali się za nim. Katon pochylił się do Tincommiusa i szepnął mu na ucho: - Postaraj się odciągnąć go jak najdalej od grupy, w której ćwiczy Bedriacus. - Dobrze. Verica szedł wolno przez plac apelowy, obserwując z wyraźnym zaciekawieniem ćwiczących, od czasu do czasu zatrzymywał się na moment, by skomentować interesujący go szczegół albo zadać Katonowi pytanie. Gdy wrócili w pobliże pierwszej grupy, jeden z towarzyszy króla, postawny wojownik mający na nagim torsie tylko opończę, podszedł do rekruta i zabrał mu drewniany miecz. Instruktor zamierzał właśnie zaprotestować, ale zmilczał, widząc, że Katon kręci nieznacznie głową. Ciemnowłosy wojownik przyjrzał się z pogardą kawałkowi kołka i wybuchnął gromkim śmiechem. - Kto to? - zapytał centurion szeptem. - Artaks, kolejny kuzyn króla - odparł równie cicho Tincommius. - Wielka ta wasza rodzina. - Żebyś wiedział. - Doradca westchnął, gdy Artaks odwracał się do Katona. - Dlaczego nasi wojownicy bawią się zabawkami, zamiast uczyć się jak zabijać wroga? - Ciemnowłosy podszedł do centuriona i cisnął drewniany miecz do jego stóp, krzywiąc się z odrazą. Katon zachował beznamiętny wyraz twarzy, gdy wojownik mierzył go wzrokiem od stóp po czubek głowy, a potem wypowiedział kolejne zdania, równie mocno ociekające pogardą: - Nic dziwnego, że Rzymianie dają swoim żołnierzom zabawki, skoro ich oficerowie dopiero co zostali odstawieni od cycka.

Centurion poczuł, że puls mu przyspiesza, ale nie okazał tubylcowi nic poza rozbawieniem. - Sprawdźmy zatem, jak obracasz taką zabawką, skoro masz się za wystarczająco dorosłego męża - powiedział. Artaks wybuchnął śmiechem i nachylił się, by poklepać Katona po ramieniu. Ten jednak okazał się szybszy; zrobił krok do tyłu, rozpinając szkarłatną opończę, i płynnym ruchem podał ją Tincommiusowi. Podniósł następnie drewniany miecz i przełożył go do prawej dłoni. Wojownik znów wykrzywił usta w pogardliwym półuśmiechu, ale i jego opończa poleciała na ziemię. Zaraz też wyszarpnął ćwiczebną broń z ręki stojącego najbliżej rekruta. Ludzie cofnęli się, robiąc więcej miejsca walczącym, a centurion pochylił się, uginając nogi w kolanach, by odeprzeć ewentualny atak. Artaks natychmiast rzucił się do przodu, rycząc dziko i zasypując przeciwnika gradem ciosów mierzonych w głowę. Atrebatowie od razu zaczęli dopingować swojego wojownika, a ten systematycznie napierał na Katona, zmuszając go do cofania się krok po kroku. Centurion blokował jednak uderzenia, zaciskając mocno zęby, ponieważ każdy cios promieniował bólem w zranionym boku. Kiedy był już pewien, że wyczuł tempo walki ciemnowłosego wojownika, wyczekał moment, gdy ten znów brał zamach do kolejnej serii ciosów. Rzymianin zamarkował uderzenie skierowane na jego szyję - to zmusiło Celta do uniku w tył, przez co odkrył całkowicie korpus. Katon skorygował wysokość pchnięcia i dźgnął drewnianym mieczem z całej siły w okolice żołądka. Atrebata miał twarde mięśnie pod włochatą skórą, ale i one nie były w stanie powstrzymać bólu, jaki spowodowało trafienie. Wojownik jęknął głośno i odskoczył od centuriona. Ten opuścił już miecz, uznawszy, że udowodnił swoją wyższość. Mylił się jednak. Artaks rzucił się na niego z dzikim rykiem, wymachując groźnie bronią. Katon zdawał sobie sprawę, że tym razem przeciwnik nie będzie markował walki. Wszyscy o tym wiedzieli. Atrebatowie darli się jak zwierzęta, zachęcając ziomka, instruktorzy także nie zasypiali gruszek w popiele, zagrzewając swojego przełożonego. Tylko trzymający się z boku Tincommius i Verica nadal milczeli. Uszy Katona wypełnił ostry trzask drewna zderzającego się z drewnem i nagle jego pierś zapłonęła ostrym bólem, gdy uderzenie barbarzyńcy przełamało blok i sięgnęło zranionego boku Rzymianina. Centurion jęknął, cofnął się i z trudem sparował kolejny atak. Artaks odskoczył, obrócił się twarzą do współplemieńców,

domagając się od nich większego aplauzu. Katon nie mógł złapać oddechu: w zabliźnionej ranie czuł tak potworny ból, że bał się wciągnąć powietrze do płuc. Powiódł wzrokiem po wiwatujących Atrebatach i zrozumiał, że jest wielkim głupcem. Pozwolił, by jego duma przeważyła nad obowiązkiem i zagroziła szkoleniu tych ludzi. Jeśli się teraz podda, rekruci stracą wiarę w skuteczność rzymskiej szkoły walki. A bez ukończenia tego szkolenia nie będą w stanie przeciwstawić się Durotrygom. Ból w boku narastał. Katon musiał zaryzykować i zakończyć ten pojedynek jak najszybciej. W taki czy inny sposób. - Artaksie! Wojownik spojrzał na Katona mile zdziwiony, że został wezwany po imieniu. Zaraz jednak wzruszył ramionami i ruszył ponownie na przeciwnika. Tym razem stroną atakującą był centurion. Uderzył nisko i szybko, kompletnie zaskakując Atrebatę. Bryt cofnął się, usiłując zbić pchnięcie Rzymianina. Katon błyskawicznie zmienił kierunek ataku, wytrącając go z równowagi. Pierwsze pchnięcie sięgnęło ponownie brzucha. Za drugim razem sztych prześlizgnął się po żebrach, a ostatnie trafienie rozpłaszczyło nos wojownika. Krew trysnęła z nozdrzy Artaksa, który musiał ponadto zacisnąć powieki, by powstrzymać napływające łzy. Ostatnie pchnięcie Katona wylądowało w okolicy krocza przeciwnika, rzucając go na kolana w asyście głośnego jęku. Atrebatowie zamilkli zaskoczeni tak nagłą zmianą sytuacji. Katon wyprostował się i wycofał od pokonanego wroga. Potoczył przy tym wzrokiem po zgromadzonych tubylcach, pokazując im drewnianą imitację miecza. - Zapamiętajcie, co wam dzisiaj powiedziałem: te kilka cali sztychu jest bardziej zabójcze niż cała reszta klingi. Macie na to dowód. - Wskazał Artaksa zwijającego się na ziemi. Zapadła niezręczna cisza, potem pierwszy z atrebatyjskich wojowników zasalutował Katonowi, unosząc miecz do twarzy. Ktoś inny wzniósł okrzyk na jego cześć i wkrótce wszyscy ćwiczący rekruci wiwatowali dla swojego centuriona. Katon spojrzał na nich zrazu groźnie, ale po chwili na jego twarzy pojawił się uśmiech. Ochotnicy dostali lekcję. I pojęli ją. Pozwolił im na nieco odprężenia, a potem uciszył podwładnych machnięciem ręki. - Instruktorzy! Zapędzić ich do ćwiczeń! Atrebatowie rozproszyli się i wrócili do szkolenia. W tym czasie dwaj przyboczni króla podnieśli Artaksa, zaprowadzili go do konia i tam poczekali na powrót króla.

Władca zanim odjechał, zatrzymał wierzchowca przed Katonem i uśmiechnął się do niego. - Dziękuję ci, centurionie. To było bardzo... kształcące przeżycie. Jestem pewien, że moi ludzie trafili w dobre ręce. Daj mi znać, jeśli będziesz czegoś potrzebował. Katon pokłonił się głęboko. - Dziękuję, wasza wysokość.

ROZDZIAŁ ÓSMY

Przez kilka następnych dni rekruci zbierali się o świcie, by ćwiczyć podstawy szermierki. Katon polecił po jednej stronie placu apelowego wkopać grube pale. Atrebatowie grzmocili w nie godzinami, aż echo niosło się po całym obozie. Bardziej pojętnych uczniów łączono w pary i uczono kolejnych sekwencji ataków i zastaw stosowanych w luźnej walce. Katon z nieodłącznym Tincommiusem u boku krążył nieustannie pomiędzy grupkami ćwiczących, sprawdzając ich postępy i próbując zapamiętać poszczególnych wojowników. Przy pomocy młodego szlachcica nauczył się jako tako miejscowego narzecza, ku jego wielkiemu zadowoleniu bardzo zbliżonego do języka Icenów, którego podstawy poznał wczesną wiosną. Z drugiej strony rekruci - może z wyjątkiem Bedriacusa - szybko pojmowali komendy wydawane im po łacinie. Macro nalegał, aby instruktorzy używali tego właśnie języka. Jego rozumowanie było proste i logiczne: nie będzie czasu na tłumaczenie rozkazów, gdy ci ludzie po raz pierwszy zetrą się z wrogiem. Im częściej młody centurion natykał się na Bedriacusa, tym mocniej zastanawiał się nad sensownością utrzymania go w oddziale. Jeśli ten człowiek nie zdoła pojąć podstaw żołnierki, przyniesie swojej centurii więcej problemów niż korzyści. Tincommius stał jednak za nim murem, twierdząc, że łowca dowiedzie swojej wartości. - Nie widziałeś go przy robocie, Katonie - mówił. - Nie ma stworzenia, którego ten człowiek nie wytropi. Daj mu nóż, a zobaczysz, jaki z niego zabójca. - I co z tego, skoro nie potrafi przyswoić zasad walki w formacji i uderzania w sekwencji? Będziemy walczyć z wojownikami, nie ze stadem wilków. Atrebata wzruszył ramionami. - Niektórzy mówią, że Durotrygowie są gorsi niż wilki. Sam widziałeś, jak traktują nasz lud. - Tak - przyznał Katon. - Widziałem... Czy oni zawsze byli tacy? - Zmienili się w chwili przyjęcia druidów Mrocznego Kręgu. Od tego czasu powoli odcinali się od innych plemion. Walczą po stronie Karatacusa tylko dlatego, że

was nienawidzą bardziej niż jego. Jeśli legiony opuszczą Brytanię, rzucą się do gardeł wszystkim sąsiednim plemionom, zanim jeszcze ostatni żagiel zniknie za horyzontem. - Jeśli opuścimy Brytanię? - zapytał rozbawiony tą sugestią centurion. Naprawdę wierzysz, że może dojść do czegoś takiego? - Przyszłość jest zapisana w kurzu, Katonie. Najlżejszy podmuch wiatru może ją zmienić. - Bardzo poetyckie - zaśmiał się centurion - ale Rzym wykuwa swoją przyszłość w kamieniu. Tincommius śmiał się z tej riposty przez dłuższą chwilę, lecz gdy odpowiadał, był już znacznie poważniejszy. - Wy naprawdę wierzycie, że jesteście narodem wybranym. - Tego nas uczą od kołyski, a historia na razie temu nie przeczy. - Ktoś mógłby nazwać takie myślenie czystą arogancją. - Mógłby, ale tylko raz. Tincommius spojrzał badawczo na Katona. - A ty w to wierzysz? Centurion wzruszył ramionami. - Nie jestem pewien naszego przeznaczenia. I nigdy nie byłem. To, co dzieje się na naszym świecie, jest wynikiem decyzji podejmowanych przez ludzi. Jeśli ktoś jest mądry, może być kowalem własnego losu. Do pewnego stopnia, rzecz jasna. Cała reszta sprowadza się wyłącznie do szczęścia. - Dziwny punkt widzenia. - Atrebata zmarszczył brwi. - My wierzymy, że wszystkimi aspektami życia człowieka rządzą bogowie i duchy. Wy, Rzymianie, także macie swoich bogów. I to całkiem sporo. Wierzycie w nich? - W bogów? - Katon nie krył zdziwienia. - Nie ma chyba dnia, by w Rzymie nie ustanowiono kolejnego bóstwa. Wydawać by się mogło, że nie zaspokoimy swojego apetytu na wiarę, jeśli co rusz nie otrzymamy nowego obiektu kultu. - Dziwni jesteście... - Chwileczkę - przerwał mu Katon. Spoglądał na wyjątkowo rosłego, pokrytego tatuażami atrebatyjskiego wojownika, który właśnie roztrzaskał ćwiczebny miecz, atakując pal z dzikim rykiem. - Ty tam! Do ciebie mówię! Uspokój się! Rekrut znieruchomiał, dysząc ciężko. Centurion wziął jeden z zapasowych mieczy i zbliżył się do jego stanowiska. - Miałeś zadawać pchnięcia. To nie jest pieprzony topór!

Zaprezentował prawidłowe ruchy, po czym rzucił atrapę miecza wojownikowi, który chwyciwszy ją, pokręcił głową i warknął gniewnie. - To niegodny sposób walki. - Niegodny? - Katon z trudem zwalczył chęć wyśmiania olbrzyma. - A cóż godnego widzisz w walce jako takiej? W dupie mam, jak wyglądasz podczas bitwy, interesuje mnie tylko jedno: żebyś zabijał wrogów. - Walczyłem z końskiego grzbietu, nie na piechotę! - wypalił w odpowiedzi Atrebata. - Nie przywykłem do stania ramię w ramię z wieśniakami. - Doprawdy? - Katon spojrzał na Tincommiusa. - Cóż takiego specjalnego jest w tym człowieku? - To członek kasty wojowników. Wychowywano go na jeźdźca. Jest bardzo czuły na tym punkcie. - Rozumiem... - Katon przypomniał sobie, jaką estymą w legionach cieszy się celtycka jazda. - Mamy tu jeszcze kogoś takiego jak on? - Owszem. Będzie kilka tuzinów. - Muszę się zastanowić nad tym problemem. Przydaliby się konni zwiadowcy, gdy zaczniemy tropić Durotrygów. - Sa! - wrzasnął wielkolud i przeciągnął palcem po gardle, uśmiechając się złowrogo. W tym momencie wzrok Katona spoczął na innym członku tej grupy. Na jego widok młody centurion poczuł ciarki pełznące wzdłuż kręgosłupa. Z szeregu rekrutów spoglądał na niego Artaks. Twarz miał umazaną na czarno, by siniec wokół nosa nie był tak bardzo widoczny. - A ten co tutaj robi, Tincommiusie? - Artaks? Ćwiczy z pozostałymi. Przyłączył się do nas dzisiejszego ranka. Powiedział, że pragnie poznać rzymskie sposoby wojowania. Zdaje się, że wywarłeś na nim niemałe wrażenie. - Bardzo zabawne. Katon przyglądał się chwilę niedawnemu przeciwnikowi, dopóki Artaks nie cofnął się z zaciętą miną. Centurion nie był pewien, czy powinien mieć u swego boku człowieka, którego upokorzył na oczach wielu współplemieńców. Brytowie byli mocno pamiętliwi. Uznał jednak, że tymczasowe pozostawienie krewniaka Veriki w kohorcie nie będzie złym pomysłem. Skoro dumny wojownik zgłosił się na ochotnika, może nie jest aż tak zły, jak wygląda. Może chce odkupić swoje niedawne winy i odzyskać dumę.

Może, pomyślał Katon. Roztropniej jednak trzymać się z dala od niego, przynajmniej na razie. Macro przejmował rekrutów popołudniami, by uczyć ich podstaw manewrów grupowych. Jak zwykle w takich przypadkach nauka szła opornie, bo dzicy Brytowie nie nawykli do maszerowania noga w nogę, ale nawet oni po tygodniu musztry potrafili ruszyć jednocześnie, zatrzymać się na komendę, a nawet zrobić prawidłowy zwrot przy minimalnym tylko zamieszaniu w szeregach. Każdy dzień szkolenia kończył się marszem wzdłuż wałów Callevy trwającym aż do zapadnięcia zmierzchu. Wtedy centurion odprowadzał kolumnę na teren obozu, gdzie rekruci drużyna po drużynie otrzymywali racje żywnościowe, aby mogli przyrządzić nad ogniskami ciepłą wieczerzę. Najtrudniej przyswajalnym elementem szkolenia okazało się wczesne ogłaszanie obowiązkowej ciszy nocnej. Gdy trąbki oznajmiały zakończenie drugiej warty, instruktorzy ruszali między namioty, wrzaskiem nakazując zgromadzonym w nich wojownikom udanie się na spoczynek, wywracali przy tym kociołki wiszące nad ogniskami, by zagasić płomienie, jeśli ktoś nie zdążył tego zrobić w porę. Libacje, słuchanie bardów i opowiadanie kawałów, z których to czynności składało się nocne życie tubylców, zostały surowo zakazane. Ludzie poddawani tak wyczerpującemu szkoleniu musieli wypoczywać, więc Macro nie uległ namowom Tincommiusa, gdy ten przyszedł do niego, by przedstawić skargi swoich podopiecznych. - Nie! - oświadczył stanowczo centurion. - Raz im odpuścimy, a całą dyscyplinę szlag trafi. Taka zmiana trybu życia może być uciążliwa, ale bez przesady. Jak widzę, nasze panienki mają jeszcze spore zapasy sił, skoro skarżą się na to, że za wcześnie kładziemy je spać. Jutro zamiast marszu zakończymy szkolenie biegiem wokół wałów Callevy. To powinno zadziałać. I zadziałało, niemniej Katon, robiąc poranny obchód namiotów, nadal widział nieskrywaną urazę na twarzach wstających wojowników. Czegoś im brakowało. W obu kohortach panowało przygnębienie. Dlatego podniósł tę kwestię przy najbliższej okazji podczas spotkania z Macro i Tincommiusem po zakończeniu pierwszego tygodnia szkolenia. - Podchodzimy do tego wszystkiego w niewłaściwy sposób. - Co chcesz przez to powiedzieć? - burknął Macro. - Dobrze nam idzie. - Kazano nam wyszkolić dwie kohorty, więc podeszliśmy do tego zadania najlepiej, jak umieliśmy. Oni jednak potrzebują czegoś jeszcze.

- Czyli czego? - Wiesz przecież, jacy są. Chcą się nauczyć naszego stylu walki i manewrowania. Tyle że nie czują się żołnierzami w oddziale, cząstką większej całości. My mamy legiony, orły, tradycję, a oni nic. - Co zatem sugerujesz? - Macro uśmiechnął się znacząco. - Mamy im dać orła, za którym będą podążali? - Tak. Coś w tym rodzaju. Sztandar. Dla każdej kohorty. To powinno nadać im poczucie tożsamości. - Może to i prawda - przyznał starszy centurion. - Ale na pewno nie dostaną orła. To symbol zarezerwowany dla legionów. Musimy im dać coś innego... - Niech i tak będzie - zgodził się Katon, przenosząc wzrok na Tincommiusa. Co ty byś polecił? Wasze plemię czci jakieś zwierzęta? - Nawet sporo. - Atrebata zaczął je wyliczać, prostując palce. - Sowy, wilki, lisy, dziki, szczupaki, gronostaje... - Gronostaje? - Macro zaniósł się śmiechem. - Co świętego, do kurwy nędzy, może być w gronostaju? - Gronostaj, zwierz zwinny i lśniący, wszystkim strumieniom królujący zaintonował Tincommius. - Cudownie. Już to widzę: pierwsza kohorta atrebatyjskich gronostajów. Wróg poszcza się ze śmiechu. Młody szlachcic poczerwieniał na twarzy. - Dobrze, w takim razie pomińmy pomysł z gronostajami - wtrącił Katon, zanim Macro dopuścił się jeszcze większej zniewagi atrebatyjskich bóstw. - Podobają mi się dwie propozycje: wilki i dziki. Bije od nich dzikością i zagrożeniem. Co ty na to, Tincommiusie? - Wilki i dziki... jak dla mnie brzmi nieźle. - A co ty o tym sądzisz, Macro? - Może być. - Zatem postanowione. Zadbam o to, by tej nocy wykonano odpowiednie sztandary. Za twoim pozwoleniem rzecz jasna. Starszy centurion skinął głową. - Masz je. W korytarzu rozległo się echo czyichś kroków, moment później ktoś zaczął walić w drzwi.

- Wejść! W krąg światła rzucanego przez lampkę oliwną wkroczył skryba. W ręku trzymał zwój. - Co tam masz? - Wiadomość od naczelnego wodza, panie. Kurier właśnie przywiózł ją do obozu. - Dawaj! - Macro wyciągnął rękę po dokument, złamał pieczęć i powiódł wzrokiem po treści. Jego kompani czekali w kompletnej ciszy. Stary centurion nauczył się już czytać, aczkolwiek przychodziło mu to nadal z pewnym trudem. Dopiero po dłuższej chwili zdołał pojąć znaczenie słów spisanych w sztabie Plaucjusza, jako że rozkaz okraszono stosowną liczbą ozdobników oraz dygresji, które nudzący się oficerowie mnożyli w pismach rozsyłanych do podległych im jednostek. - Cóż - zaczął Macro, wolno cedząc słowa - prócz kilku zastrzeżeń wobec celu naszej operacji i sprzeciwów co do liczebności formowanych oddziałów nasz kochany wódz wydaje zezwolenie na uzbrojenie tych tam... Wilków i Dzików.

ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY

Około trzydziestu mil na południe od Callevy Wespazjan przyglądał się pióropuszom dymu pokrywającego szczyt wzgórza. Znajdujący się na nim fort o średnicy niespełna dwustu kroków był chyba najmniejszym z tych, które zlikwidował legion. Choć z drugiej strony jego budowniczowie wybrali naprawdę odpowiednie miejsce pod fortyfikacje: strome zbocza opadały wprost do zakola rwącej rzeki. Jedyna dostępna część wzniesienia została ufortyfikowana wałami, wysokimi palisadami oraz wieloma naprawdę pomysłowymi pułapkami, z których część skopiowano - nieudolnie zresztą - z rzymskich wynalazków. Niemniej prymitywne wykonanie nie wpływało znacząco na jakość. Gdy w samo południe przypuszczono szturm, wielu nieuważnych legionistów odniosło poważne rany po bezpośrednim kontakcie z nimi. Długi sznur rannych mijał legata w drodze do stanowisk opatrunkowych znajdujących się wewnątrz tymczasowego obozu. Ci, którym kolce przebiły podeszwy sandałów, mieli pokrwawione stopy, a nawet połamane kości. Inni odnieśli rany kłute od ostrokołów, na które wpychali ich szturmujący z tylnych szeregów. Nie brakowało także ofiar ostrzału prowadzonego ze szczytu wałów wiodących do głównego wejścia. Walczący z desperacją obrońcy miotali w agresora wszystkim, co im tylko w ręce wpadło. W dół sypały się oszczepy i strzały, kamienie, a nawet kociołki do gotowania, kości zjedzonych zwierząt i ceramika. Na końcu szli ci, którzy zostali ranieni podczas ostatecznej rozprawy z wrogiem, gdy doszło do walki wręcz. Można ich było poznać po ranach ciętych, kłutych i zmiażdżeniach dokonanych za pomocą mieczy, oszczepów i maczug. Nie minęły jeszcze dwa dni, odkąd II Legion rozbił obóz w pobliżu najdalej wysuniętej fosy, a oddziały Wespazjana straciły osiemdziesięciu ludzi - czyli niemal całą centurię. Kompletny rachunek strat leżał teraz na pulpicie w namiocie. Legat wiedział o tym i dlatego nie spieszyło mu się do opuszczenia miejsca, z którego oglądał zagładę fortu. Jeśli Durotrygowie będą wykrwawiać jego legion w tym tempie, już niedługo nie da się kontynuować działań zaczepnych prowadzonych niezależnie od reszty jednostek armii Aulusa Plaucjusza. Byłby to gorzki cios dla legata, który liczył,

że podczas wykonywania samodzielnego zadania zyska wielką sławę, tak potrzebną do kontynuowania kariery po opuszczeniu legionu i po powrocie do Rzymu. Bez historycznych dokonań nie uda mu się zabłysnąć w senacie. Jego ród dopiero awansował do senatorskiego stanu, nie mógł więc liczyć na wsparcie albo sławę poprzednich pokoleń, które ułatwiały pięcie się po kolejnych szczeblach kariery arystokratom z dziada pradziada. Irytowało go bardzo, że ludzie mniej zdolni od niego otrzymują ważne stanowiska w o wiele młodszym wieku. To było nie tylko niesprawiedliwe, przekonywał sam siebie, ale i nieefektywne i mogło prowadzić prostą drogą do katastrofy. Ten system musiał ulec zmianie. Dla dobra Rzymu i jego boskiego przeznaczenia... Umocnione wzgórze było siódmą fortecą, którą jego legion otoczył i zdobył. Wespazjan potrzebował na tę operację tylko dwóch dni, lecz i tak zauważał, że wiele szczegółów ataku mógł lepiej dopracować. Przez kordon, którym otoczono wzgórze pierwszej nocy po rozbiciu obozu, wymykały się małe garstki obrońców. Było to karygodne zaniedbanie, więc option, który odpowiadał za nocne straże, został zdegradowany ze skutkiem natychmiastowym. Następnym razem, obiecał sobie legat, postawimy palisadę, przez którą nie prześlizgnie się nawet szczur. Drugą sprawą były ograniczone zapasy amunicji do machin miotających, dzięki którym tak łatwo i szybko można było złamać ducha obrońców. Mimo że udało się dokonać wyłomu w okolicach głównej bramy i zabić całkiem sporą liczbę obrońców, to skorpiony i katapulty nie do końca spełniły pokładane w nich nadzieje. Gdy pierwsza kohorta ruszyła do ataku, napotkała opór bardziej zdecydowany, niż przypuszczała. W przyszłości trzeba czekać z atakiem do momentu, aż ostrzał umocnień zniechęci dzikusów do stawiania jakiegokolwiek oporu, uznał Wespazjan. Czuł się winny z powodu przyspieszenia ostatniego ataku. Był też na tyle szczery wobec siebie, że przyznawał otwarcie, iż za tym rozkazem stała chęć wykazania się szybkim zwycięstwem, które dobrze będzie wyglądało w aktach. Wielu ludzi przypłaciło życiem jego niespełnione ambicje. Legat zdławił w zarodku kolejne samokrytyczne myśli i skupił się na ważniejszych problemach. Durotrygowie byli równie fanatyczni podczas decydujących starć, jak przy budowie swoich umocnień. W rezultacie gdy rozwścieczeni oporem legioniści wdzierali się do zdobywanego fortu, nie pozostawiali przy życiu nikogo z obrońców. Każdy trafiał pod miecz - mężczyźni, kobiety i dzieci. Cóż za okropne marnotrawstwo, pomyślał Wespazjan. Następnym razem rozkaże

wziąć żywcem każdego, kogo uda się obezwładnić. Dzisiaj, gdy wśród rzymskich parweniuszy posiadających więcej pieniędzy niż gustu szerzy się moda na posiadanie dzikich barbarzyńców z jak najodleglejszych krain, zdrowy Celt powinien osiągnąć niemałą cenę. Dzięki temu Wespazjan zarobi na swojej części łupów wojennych sporą sumkę. Podobnie zresztą jak jego podwładni, jeśli tylko potrafią powstrzymać żądzę zemsty i zadowolą się gwałtami oraz grabieżą. Pieniądze za sprzedanych niewolników mogą być solidnym wspomożeniem ich funduszy emerytalnych. Trzeba wydać centurionom rozkaz, aby pohamowali swoich ludzi, gdy zacznie się ostateczny szturm do następnego fortu na wzgórzu, uznał Wespazjan. Nie ma sensu marnować cennego życia legionistów i Brytów. Ten atak przeżyło tylko kilka owiec, świń i rogacizny Właśnie sprowadzano je w dół zbocza, w kierunku obozu. Zwierzęta nie pożyją jednak wiele dłużej niż ich poprzedni właściciele, a uradowani legioniści po raz kolejny napełnią brzuchy świeżym pieczystym. Wespazjan cieszył się z tego niespodziewanego dodatku do posiadanych zapasów. Niestety, jego legion dotrze wkrótce do początku łańcucha znacznie potężniejszych fortyfikacji, przy których zdobywaniu będzie całkowicie zależny od dostaw z magazynów Callevy. To był najpoważniejszy z przewidywanych problemów. Jeśli Karatacus nadal będzie wysyłał szybko przemieszczające się oddziały wojowników na szlaki zaopatrzeniowe, Drugi może zostać zmuszony do wycofania, a przez to utraty raz zdobytych terenów. Co gorsza nie będzie czym zastąpić sprzętu utraconego w boju bądź popsutego w trakcie rutynowego używania. Wszystko zależało teraz od tego, czy król Verica i jego Atrebatowie pozostaną sojusznikami Rzymu i czy zdołają zaprowadzić porządek na traktach wiodących przez ich ziemie. Dwie kohorty formowane w Callevie powinny załatwić sprawę i zdjąć przynajmniej część obaw z głowy Wespazjana. Legat był pewien, że powierzenie tego zadania centurionowi Macro i jego przyjacielowi, młodemu Katonowi, było rozsądnym ruchem. Uśmiechnął się na wspomnienie reakcji młodzika, gdy kilka miesięcy temu przekazywał mu wieść o awansie. Katon leżał wtedy na pryczy w jednej z cel szpitala przy magazynach w Callevie. Z trudem potrafił stłumić łzy dumy kręcące mu się w oku. To był naprawdę obiecujący chłopak i z czasem dowiódł, że legat słusznie pokładał w nim nadzieje. Ciekawe, jak teraz radzi sobie z nowymi dla niego obowiązkami oficera, pomyślał Wespazjan. Katon nie miał jeszcze dwudziestu lat, a ledwie przybył do legionu, dane mu było przeżywać koszmar dowodzenia ponad

osiemdziesięcioma o wiele lepiej wyszkolonymi legionistami. Legat wciąż pamiętał bolesną niepewność, z jaką sam dowodził na rozkaz trybuna niewielkim patrolem. To było czternaście lat temu. Ponurzy wiarusi wykonywali każde jego polecenie, nie kryjąc jednak pogardy dla braku doświadczenia młodego dowódcy. Katon zdołał w końcu nabrać pewności siebie. W tak krótkim okresie służby przeżył więcej krwawych bitew niż wielu innych żołnierzy podczas całej kariery w legionach. I miał to szczęście, że został wprowadzony w wojskowe życie przez kogoś takiego jak centurion Macro. Jeden był twardy i niezawodny, drugi inteligentny i pomysłowy, dlatego doskonale się uzupełniali. Legat był pewien, że i tym razem wykonają kawał dobrej roboty przy szkoleniu ludzi Veriki. Choć z drugiej strony wolałby mieć ich przy sobie, w II Legionie. Gdy obaj wyliżą się do końca z odniesionych ran, a szlaki zaopatrzeniowe staną się bezpieczniejsze, od razu pośle po nich. Legion bowiem jest tak dobry, jak dobrzy są centurionowie prowadzący go do boju. A Wespazjan chciał, by Drugi był jak najlepszy, co znaczyło, że powinien mieć w nim jak najwięcej żołnierzy pokroju Macro i Katona. Strużka potu spłynęła mu wzdłuż kręgosłupa. - Piekielnie tu gorąco - mruknął pod nosem. Jeden z trybunów natychmiast podniósł głowę i spojrzał z zaciekawieniem w stronę dowódcy, ale ten odesłał go machnięciem dłoni, jakby oganiał się od natrętnego gza. - Nic to... Później popływam. Obaj spojrzeli tęsknie w dół zbocza, w kierunku odległej o ćwierć mili rzeki. Na jej brzegu roiło się od białych sylwetek nagich mężczyzn. Jedni leżeli na trawie, inni brodzili w połyskującej wodzie. Tu i ówdzie widać było strzelające gejzery - to najbardziej śmiali próbowali sił w głównym nurcie. - Zabiłbym za możliwość zanurzenia się w tej wodzie, panie - przyznał trybun, wierzchem dłoni ocierając pot z czoła. - Wielu z nich musiało to zrobić, by tam się znaleźć. Pozwólmy im odpocząć. My mamy jeszcze coś do zrobienia. - Wespazjan skinął głową na dopalające się szczątki fortu. - Kontynuujcie rozbiórkę. Przed nocą nie ma tam być nic. Nie pozwolimy im go odbudować. - Tak, panie. Pomimo zbliżającego się wieczora słońce nadal prażyło tłoczących się na wzgórzu legionistów. Ich zadaniem było podłożyć ogień pod nieliczne budynki, które oparły się wcześniejszej nawale pocisków zapalających. Centurionowie organizowali już drużyny, które miały powyrywać wszystkie pale z palisad, aby zdobyte tym

sposobem pnie posłużyły potem do wypełnienia rowów. Ufortyfikowane wzgórze zamieni się już wkrótce w zgliszcza okolone kilkoma pierścieniami rozkopanych wałów. Całość będzie przypominała wielką bliznę na ciele matki natury. A za czas jakiś zostanie tylko wspomnieniem w umysłach żołnierzy, którzy je zdobywali, i odwiedzających te tereny tubylców. Wespazjan skinieniem głowy wyraził satysfakcję z przebiegu prac nad niszczeniem fortyfikacji, potem odwrócił się i ruszył zdecydowanym krokiem w kierunku kwatery głównej. Wokół niej kręciło się kilka osób. Ci, którzy nie mieli teraz służby, schronili się przed palącym słońcem w zaciszu skórzanych namiotów rozmieszczonych w równych rzędach po obu stronach głównej alei obozu. Legat zdawał sobie sprawę, że nawet po odchyleniu obu klap zabezpieczających wejścia wnętrza okryte koźlą skórą będą przypominać rozgrzane piece. Z tego też powodu dał pozwolenie stacjonującym w nich kohortom na kąpiel w rzece - niech chłopcy poczują odrobinę luksusu. Nie mówiąc o tym, że wrócą o wiele czyściejsi. Dla człowieka, który wyrósł w otoczeniu korzystającym z rzymskich łaźni, kwaśny odór przepoconych ciał był odrażający. Dlatego legat wykorzystywał każdy nadarzający się moment, by dawać swoim podwładnym okazję do przepierki i obmycia. Naczelny chirurg legionu także postulował podczas licznych spotkań, by ludzie z Drugiego prowadzili bardziej higieniczny tryb życia. Jego zdaniem legioniści powinni myć się tak często, jak tylko będzie ku temu okazja. Medyk twierdził, że to ponoć zmniejsza ryzyko zachorowania na wiele chorób, wszyscy jednak wiedzieli, że jest wyznawcą stosowanej we wschodnich prowincjach bardziej wymyślnej medycyny. Wespazjan nie wątpił w skuteczność tamtejszych medyków, niemniej, podobnie jak większość współczesnych mu Rzymian, uważał, iż Wschód robi się coraz bardziej zniewieściały. Pretorianie strzegący jego kwatery stali na swoich posterunkach nieruchomi jak posągi, mimo że mieli na sobie pełen rynsztunek. Wespazjan zastanawiał się, jakim cudem potrafią znieść tak wielki upał, ale gdy mijał ich, wchodząc do swojego namiotu, dostrzegł liczne strużki potu spływające im po policzkach. Wnętrze nie oferowało schronienia przed wszechobecnym rozgrzanym nieruchomym powietrzem. Było tam nawet goręcej niż na zewnątrz. Legat natychmiast przywołał sługę. - Daj mi wody. Z rzeki. Tylko nabierz jej powyżej obozu. I przynieś mi cieńszą tunikę, tę jedwabną. Niech ktoś wystawi mój pulpit na zewnątrz i rozłoży nad nim zadaszenie. Tylko szybko. - Dobrze, panie.

Gdy sługa zniknął z pola widzenia, Wespazjan znieruchomiał na środku namiotu, pozwalając, by jego osobisty niewolnik rozpiął klamry pancerza i odłożył napierśnik. Znajdująca się pod nim gruba tunika przesiąknęła potem. Lepiła się mocno do ciała, gdy legat ściągał ją niecierpliwie przez głowę. Z zewnątrz dobiegał już tumult skrybów, którzy rozstawiali w pośpiechu pulpit i zadaszenie. Miał jeszcze tyle do zrobienia, pokręcił więc tylko głową, gdy niewolnik zapytał, czy chce, by go wykąpano. - Daj mi świeżą tunikę - zażądał. - Tak, panie. Jedwab chłodził przyjemnie ciało - był taki gładki i cienki, pachniał też cytrynowym olejkiem przysłanym mu ostatnio przez żonę. Po szybkim wytarciu włosów w lnianą szmatę Wespazjan wyszedł na zewnątrz, by zasiąść za pulpitem. Po jednej stronie siedział już skryba gotów notować ewentualne uwagi legata, po drugiej piętrzył się stos zwojów i woskowych tabliczek czekających na przejrzenie, a na środku czekał prosty dzban i czarka. Wespazjan nalał sobie wody i wypił ją duszkiem, ciesząc się chłodem i ożywczym smakiem. Nalał kolejną porcję, po czym westchnąwszy ciężko, wziął się do codziennej roboty administracyjnej. Na pierwszy ogień poszły listy strat i aktualne stany osobowe jednostek. Lista chorych żołnierzy w trzeciej kohorcie zdawała się nie mieć końca. Legat zanotował na woskowej tabliczce potrzebę wezwania dowódcy tej jednostki na krótką pogawędkę. Wespazjan wątpił, by ktoś taki jak centurion Hortensjusz wysyłał swoich podwładnych do izby chorych z powodu zbytniej wyrozumiałości. Legat znał tego człowieka jako twardego i nieustępliwego dowódcę i nieraz ścierał się z nim, ponieważ uważał, że dyscyplinę utrzymywać trzeba, ale wszelkie okrucieństwo wobec podwładnych jest grubą przesadą. Westchnął głośno. To nie będzie prosta rozmowa. Większość legatów służyła w armii tylko przez kilka sezonów, dlatego ich wzorem Wespazjan powinien się uczyć utrzymywania dyscypliny w swojej jednostce od najbardziej doświadczonych centurionów. Nie potrafił wszakże dopuścić do tego, by jego oficerowie znęcali się nad legionistami, a to właśnie wydawało mu się przyczyną tak nagłego wzrostu liczby chorych. A jeśli powód jest zupełnie inny? Tak czy inaczej Wespazjan musi się tego dowiedzieć i zaradzić problemowi. Rzucił okiem na ostatnie stany zapasów i wyposażenia, podpisał je szybkim ruchem rysika i popchnął w kierunku skryby. - Wypełnij to. Zaczyna nam brakować grotów do włóczni, dodaj je do

następnego zamówienia. - Dobrze, panie. Teraz Wespazjan mógł przeczytać wiadomość nadesłaną z Callevy. Centurion Macro meldował, że udało mu się zgromadzić wystarczającą liczbę dobrych rekrutów, by uformować dwie kohorty. Ich szkolenie już rozpoczęto i mimo przejściowych problemów językowych rzymscy instruktorzy są zadowoleni z postępów, jakie robią poddani króla Veriki. Wespazjan otrzymał także kopię wiadomości wysłanej ze sztabu generalnego do Callevy - Aulus Plaucjusz udziela w niej centurionowi Macro zgody na uzbrojenie tubylczych kohort. Szczerze powiedziawszy, zdziwiła go tak szybka i w dodatku pozytywna reakcja starego wodza. Chociaż armia potrzebowała pilnie dodatkowych jednostek, które mogłyby chronić szlaki zaopatrzeniowe, formowanie oddziałów z miejscowej ludności kłóciło się z dotychczas stosowaną praktyką. Historia znała wiele przykładów, gdy ludy sprzymierzone z Rzymem zwracały się przeciw swoim przyjaciołom i sponsorom. Mimo widocznej gołym okiem słabości króla Veriki do wszystkiego co rzymskie, stary władca nadal pozostawał typowym barbarzyńcą. Wespazjan spisał szybko odpowiedź na list Macro, chwaląc go za dotychczasowe osiągnięcia i żądając, aby centurion natychmiast powiadomił go o każdym przejawie nielojalności ze strony Atrebatów. - Skopiuj to pismo do naszego archiwum i wyślij pierwszym porannym gońcem do Callevy. - Tak, panie. Na sam koniec legat zostawił sobie raporty wywiadu. Nieliczna jazda towarzysząca legionowi służyła przede wszystkim do dokonywania rozpoznania, potem dostarczania przesyłek kurierskich, a na samym końcu stanowiła odwody na wypadek nagłej potrzeby. Patrole krążyły nieustannie po terenach przylegających do ufortyfikowanych wzgórz, a dekurionowie poszczególnych szwadronów spisywali co dzień raporty, w których zawierali każdą interesującą ich zdaniem informację, w tym na przykład szczegóły geograficzne, które nanoszono od razu na mapy przygotowywane przez skrybów Wespazjana. Zwiadowcy meldowali także o lokalizacji siół i wiosek, na które natrafiali podczas patroli. Miejscową ludność przekupywano albo wyduszano z niej siłą informacje o ruchach wrogich oddziałów. Wespazjan pochylił się nad pulpitem, aby przeczytać uważniej ostatnie raporty. Potem wrócił do starszych, które zdawały się potwierdzać jego wcześniejsze podejrzenia. Tym razem był już niemal pewien. Wróg koncentrował siły na północy,

przy brzegu Tamesis. Co gorsza niektórzy z wieśniaków zarzekali się, że widzieli, jak Karatacus we własnej osobie prowadził kolumnę zbrojnych w tamtym kierunku. Ale ostatnie wieści ze sztabu zdawały się sugerować, że główne siły Brytów wciąż znajdują się przed trzema legionami Plaucjusza. Legat podrapał się po brodzie i zmarszczył brwi. Co też ten Karatacus kombinuje?

ROZDZIAŁ DZIESIĄTY

Cały obóz rozbrzmiewał radosnym gwarem, gdy Atrebatowie zaczęli odbierać nowy ekwipunek. Macro i Katon spędzili cały ranek, siedząc przy pulpicie kwatermistrza w kwaterze głównej i cierpliwie spisując oznaczenia każdego elementu uzbrojenia, które opuszczało magazyny, by trafić w ręce tubylców. Silva - bo tak nazywał się człowiek zarządzający tym miejscem - był niezwykle skrupulatnym urzędnikiem. Nic nie mogło ujść jego czujnemu oku. Gdyby pochodził z wyższego stanu, zostałby z pewnością wziętym prawnikiem. Każdemu z Atrebatów wydawał z przepastnych magazynów miecz, pochwę, pas, sandały, tunikę, hełm i tarczę. W Callevie nie przechowywano zapasowych pancerzy ani prostokątnych tarcz, dlatego Brytowie otrzymywali te okrągłe, przeznaczone do użytku w jednostkach pomocniczych. Kwatermistrz zrezygnował też z wydania rekrutom włóczni, ponieważ jakiś geniusz z Rutupiae zapomniał przesłać z transportem ćwieki, którymi groty były przytwierdzane do drzewc. - Niech no ja tylko znajdę odpowiedzialnego za ten burdel! - grzmiał Macro. Przysięgam, że przybiję mu jaja do podłogi, jak tylko znajdzie mi te ćwieki. Katon skrzywił się tylko, wyrażając ciche poparcie. - Nie patrzcie tak na mnie. - Silva spojrzał na nich hardo, jak człowiek, który potrafi udowodnić, że mówi prawdę. - Ten błąd popełniono podczas wypełniania dokumentów w Rutupiae. Ćwieki leżą pewnie gdzieś w naszym magazynie, tylko zostały źle opisane. Moi chłopcy zaraz zaczną ich szukać. Macro pokiwał głową z satysfakcją. - Uważam, że w takiej sytuacji możemy zrezygnować z poszerzania szkolenia o rzut włócznią. Skoncentrujmy się chwilowo na podstawach. Przygotowałeś te sztandary? Katon potaknął. - Z czego je zrobiłeś? - Tincommius załatwił kilka drewnianych rzeźb zdobiących kalenice. - Kalenice? Z czyjego domu? - Twierdził, że Verica nawet tego nie zauważy.

- Cudnie, po prostu cudnie. - W każdym razie udało mi się zdobyć łeb wilka i dzika. To znaczy bardziej zwykłej świni, ale dodałem mu kły zrobione z kołków do namiotu, a potem przystroiłem wszystko jak trzeba. Wyglądają świetnie. Zamontowałem je na zapasowych drzewcach do naszych orłów i namalowałem na skórzanych płachtach napisy: I Atrebatyjska i II Atrebatyjska. Macro zmierzył go lodowatym spojrzeniem. - Zatknąłeś je na naszych drzewcach? - Nie miałem czasu na szukanie innych. - Człowieku, tych drzewc dotykał osobiście nasz cesarz. - Starszy centurion wyglądał na oburzonego. - Szlag by cię! Jeśli wieści o tym dotrą do... - Nie dotrą, jeśli ty komuś o tym nie powiesz. Macro z trudem pohamował gniew. - Przysięgam, Katonie, że gdyby nie fakt, iż nadal nie jesteś w pełni zdrowy, tak bym cię skopał w tej chwili, że srałbyś własnymi zębami... Chodź - dodał zaraz zrezygnowanym tonem. - Pora wyjść do nich. Katon schował wszystkie dokumenty do skrzyni, zamknął ją na klucz i wyszedł za swoim przełożonym na plac apelowy. Zastali tam kompletny chaos. Instruktorzy biegali pomiędzy rekrutami, pomagając im dopiąć klamry, przesuwając pochwy mieczy na właściwą stronę pasa, ale wszyscy jak jeden mąż ignorowali wojowników narzekających na wyfasowane właśnie sandały. Macro dał im jeszcze chwilę na ostatnie poprawki, a potem nabrał powietrza w płuca i ryknął: - Zbiórka! Tubylcy zdążyli już przywyknąć do dyscypliny i nie potrzebowali kolorowych kołków, by znaleźć swoje miejsce w szyku. Pospieszyli na miejsca, ustawiając się przed dowódcami drużyn, czujnie wyrównując szeregi, by stanąć w równych odstępach od siebie. Każda centuria składała się z dziesięciu drużyn. Dowodził nią legionista wybrany osobiście przez Macro. Sześć takich jednostek tworzyło kohortę. - Co to za pajace? - zapytał Macro, wskazując niewielkie grupki wojowników stojące przy obu skrajach placu. - Nasi konni zwiadowcy, panie. - Konni zwiadowcy... Czy im aby czegoś nie brakuje? Tincommius zrobił krok do przodu, by stanąć u jego boku.

- Verica obiecał mi kilka koni. Będą tutaj już jutro. - Rozumiem. Rozmawiałem z nim także na temat sztandarów. Pomyślałem, że zaprezentowanie ich władcy może dobrze wpłynąć na morale ludzi. Poinformowałem dwór, że jesteśmy już gotowi na tę ceremonię. Król powinien przybyć lada moment. - To byłoby piekielnie miłe z jego strony - nie bez sarkazmu przyznał Macro. Mamy już jakichś kandydatów na chorążych? - Mnie do głowy przychodzi tylko jedno imię - wtrącił Katon. - Bedriacus. - Bedriacus? - prychnął z niedowierzaniem Tincommius. - Dlaczego nie? Sam twierdziłeś, że jest wystarczająco silny i nie odpuszcza tak łatwo jak inni. - Owszem, ale... - Dzięki temu wyborowi nie będzie mieszał szyku całej formacji. To był argument wielkiej wagi. Tincommius mógł mu tylko przytaknąć. - Zatem mamy już jednego - stwierdził Macro. - On jest z twojej kohorty, Katonie. Kto będzie drugi? - Może weźmiesz Tincommiusa na swojego chorążego? - Mnie? - Atrebatyjski książę wyglądał na nieszczęśliwego. - Dlaczego chcesz mnie, panie? - Macro potrzebuje tłumacza, jeśli dobrze pamiętam. - No właśnie, dlaczego nie chcesz być moim chorążym? - ofuknął go starszy centurion. - To dla mnie wielki zaszczyt. - Tyle tylko zdołał wybąkać młody szlachcic. - Zatem postanowione, a teraz, wykorzystując swoje starszeństwo, oświadczam, że wybieram pierwszą atrebatyjską kohortę, tę z dzikiem na sztandarze. Katon trącił go w ramię. - Król już przybył. Verica szedł pieszo od strony głównej bramy. Za nim podążał spory tłumek wystrojonej odświętnie atrebatyjskiej szlachty. Było kwieciście, jak przystało na rodowitych Celtów: jasne kolory, skomplikowane ozdoby, głównie z polerowanego złota. Macro natychmiast skierował wzrok na klejnoty, widać było, jak pospiesznie szacuje ich wartość. - Hej, Katonie - zapytał, zniżając głos - czy ci Durotrygowie przypadkiem nie hołdują tej samej modzie?

Katon uśmiechnął się pobłażliwie i trącił łokciem Tincommiusa. - On tylko żartuje. Przynieś sztandary. Są w moim kantorze, stoją obok drzwi. Młody atrebatyjski książę pognał w kierunku kwatery głównej, zanim król zbliżył się do stojących na placu krajan, wielce zadowolony z ich nowego, o wiele bardziej jednolitego wyglądu, i zdążył wrócić, lecz już znacznie dostojniejszym krokiem, niosąc na ramionach oba sztandary. Verica chwilę później zakończył inspekcję oddziałów i ruszył ku Rzymianom. - Moje gratulacje, centurionie Macro! Rekruci wyglądają świetnie. - W tym momencie zniżył głos. - Ale czy potrafią równie dobrze walczyć, jak paradować? Co wy, zawodowcy, możecie powiedzieć na ten temat? - Są równie dobrzy jak poprzedni rekruci, z którymi miałem do czynienia. Zaznaczam jednak, że jeszcze nigdy nie kazano mi wyszkolić ludzi w tak krótkim czasie. Większość z nich nie widziała dotąd pola bitwy. - Macro wzruszył dyskretnie ramionami. - Nie jestem w stanie ocenić ich prawdziwej wartości bojowej. Z tym musimy poczekać do pierwszych starć, wasza wysokość. - Miejmy zatem nadzieję, że nie będziemy musieli długo czekać. - Verica uśmiechnął się do niego. - No dobrze, zaczynajmy już tę ceremonię. Mówiąc to, obrócił się twarzą do obu kohort i zaczerpnąwszy oddechu, zaczął przemawiać. Katon był zaskoczony, słysząc bogaty tembr głosu władcy. Co prawda nie rozumiał do końca treści tego wystąpienia, lecz uznał je za bardzo podbudowujące. Verica w kwiecie wieku musiał być jednym z najznamienitszych przedstawicieli tutejszych plemion. W jego przemówieniu pobrzmiewała dobrze znajoma nuta, choć młody centurion nie potrafił jej umiejscowić, mimo że gorączkowo przeszukiwał pamięć w poszukiwaniu źródeł tego wrażenia. I nagle zrozumiał, w czym rzecz: to nie był wrodzony talent, tylko skutek nałożenia się greckiej retoryki na sposób wysławiania charakterystyczny dla tej kultury. To kazało mu spojrzeć na króla Atrebatów z jeszcze większym szacunkiem. Oto człowiek wielu talentów, który potrafi się uczyć. Verica zakończył wystąpienie przed kohortami bardzo emocjonalnym akcentem. Katon zauważył, że stojący obok niego Tincommius ma spuszczoną głowę. Młody książę wpatrywał się w ziemię z całkowicie obojętną miną. Macro także to zauważył, więc gdy młodszy centurion posłał mu pytające spojrzenie, odpowiedział znaczącym uniesieniem brwi. Katon domyślał się jednak prawdziwych powodów takiego zachowania arystokraty: każdy miał prawo być zdenerwowany albo przygaszony, gdy

czekał go rychły udział w pierwszej bitwie. Jakie czasy, tacy ludzie, powiadają. Ale nie wątpił, że Tincommius sprawi się należycie. Gdy władca umilkł, jego żołnierze pozdrowili go spontanicznie, wyciągając przy okazji miecze i unosząc je w kierunku nieba. Na oczach Katona nad obiema kohortami wyrósł las kling lśniących w promieniach słońca. - Podajcie mi sztandary! - zawołał przez ramię Verica. - Dawać je tutaj! - poparł go natychmiast Macro, zdając sobie równocześnie sprawę, jak komicznie będzie wyglądała scena przekazywania sztandaru, który zaraz wróci w ręce Tincommiusa. Książę zrobił, co mu kazano, po czym odsunął się na bok. Macro wręczył władcy drzewce przyozdobione głową dzika. Uczynił to w najbardziej profesjonalny i dystyngowany sposób. Verica pochwycił sztandar i natychmiast uniósł go wysoko nad głowę, na co rekruci zareagowali, wydając jeszcze głośniejsze okrzyki. Gdy wiwaty umilkły, Tincommius wystąpił przed szereg, pokłonił się wujowi i na koniec wyciągnął rękę. Nad placem apelowym zapadła cisza. Ochotnicy w milczeniu oczekiwali na rozwój wypadków. Władca zwrócił bratankowi drzewce, chwycił go za ramiona i mocno ucałował w każdy policzek. Tincommius natomiast, dzierżąc sztandar sztywno w obu rękach, zrobił przepisowy zwrot i odmaszerował, by stanąć na czele kohorty Dzików. Macro podał królowi drzewce ozdobione głową wilka, a Katon ryknął: - Bedriacus! Wystąp! Przez chwilę nic się nie działo, lecz rekruci stojący za wywołanym łowcą zaraz zaczęli go szturchać i popychać do przodu. Bedriacus ruszył przed siebie, powoli i sztywno zbliżając się do swego władcy, ale gdy drzewce sztandaru spoczęło w jego dłoniach, rozpromienił się, odsłaniając zepsute zębiska. Świeżo mianowany chorąży ruszył w kierunku kohorty Wilków, impulsywnie wznosząc dzierżony symbol jednostki raz po raz, rytmicznie, mocno. Gdy stanął ponownie w szeregu, powietrze znów wypełniły radosne wrzaski jego towarzyszy broni. - Jesteś pewien, że to najwłaściwszy wybór? - wymamrotał Macro. - Jak już wspomniałem, tym sposobem pozbędziemy się problemu. Jestem też pewien, że prędzej da się zabić, niż odebrać sobie ten sztandar. - Skoro tak mówisz... W tym momencie Katon zauważył ubłoconego wojownika przepychającego się przez tłum szlachty. Gdy przybysz dotarł w pobliże króla, pochylił się do jego ucha, by

wiwaty nie zagłuszyły jego słów. Verica słuchał go uważnie, a gdy człowiek ten skończył mówić, natychmiast odprawił go gestem. Spojrzał na obu centurionów - oczy aż mu lśniły z ekscytacji. - Wygląda na to, że sprawdzimy kondycję moich ludzi szybciej, niż się spodziewałem. Macro od razu odgadł, co się kryje za tymi słowami, i także nie potrafił ukryć podniecenia. - Durotrygowie nadchodzą! Verica przytaknął. - Ten zwiadowca dostrzegł kolumnę na południu, dzień jazdy stąd. Zdaje się, że polują na następny konwój. - To więcej niż pewne. - Głód walki sprawił, że stary centurion natychmiast zapomniał o etykiecie. - Ilu ich? - Jego zdaniem ponad pięć setek. Głównie piechota, aczkolwiek mają też kilka rydwanów. - Pięknie! - Macro zatarł ręce. - Kurewsko pięknie!

ROZDZIAŁ JEDENASTY

- To chyba najlepsze miejsce na zasadzkę, jakie do tej pory widziałem - stwierdził Macro, gdy podparty pod boki przyglądał się ukształtowaniu terenu przy brodzie. - A dnia zostało nam jeszcze tyle, że zdążymy załatwić sprawę przed zmierzchem. - Skoro tak mówisz, panie - odparł Katon, uśmiechając się szeroko. Stali w trójkę z Tincommiusem na szczycie porośniętego lasem wzgórza. Przed nimi rozciągało się zbocze prowadzące do szlaku, którym musieli przejść Durotrygowie, jeśli zamierzali napaść na kolejny konwój. Po drugiej stronie traktu grunt opadał stopniowo w kierunku przepływającej w pobliżu rzeczki, przekształcając się z wolna w rozległe mokradła. Pół mili dalej na prawo nurt zbliżał się do szlaku, by płynąć czas jakiś wzdłuż niego, dzięki czemu tworzyło się naturalne przewężenie. Po lewej mieli natomiast bród, po którego drugiej stronie szlak wspinał się na dość strome zbocze kolejnego wzgórza. Ostatnia centuria kohorty Katona znikała właśnie za jego szczytem. Młody centurion nakazał swoim ludziom przeprawę w pewnej odległości od brodu, aby nie zostawili zbyt wyraźnych śladów swojej obecności. Kohorta Macro kryła się na skraju pobliskiego lasu, tylko zwiadowcy i ich konie zostali umieszczeni aż za gęstwiną, skąd mogli ruszyć do szarży, okrążając wzgórze, by zamknąć wroga w kleszczach pułapki. Oddział jazdy otrzymał najlepsze wierzchowce ze stajni Veriki, więc bez trudu powinien poradzić sobie z doścignięciem każdego uciekiniera. - Jedynym sposobem na ucieczkę z tego piekielnego miejsca będzie przepłynięcie rzeki wpław. - Macro wyszczerzył się, zerkając na Katona. - Ale nie musisz ich ścigać aż na tamten brzeg. Młodszy centurion spurpurowiał na twarzy. - Nie miałem czasu, aby kontynuować naukę pływania. Sam wiesz o tym najlepiej. - Czasami zastanawiam się, czy ty kiedykolwiek znajdziesz na to czas. Widywałem już koty, które o wiele chętniej skakały do wody. - Przyjdzie jeszcze taki dzień, Macro. Słowo daję. - Nie umiesz pływać? - Tincommius wydawał się zaskoczony tą wiadomością. -

Wydawało mi się, że wszyscy legioniści to znakomici pływacy. Katon uśmiechnął się pod nosem. - Zatem masz przed sobą wyjątek, który potwierdza tę regułę. - Głowy do góry! - Macro wyciągnął szyję, spoglądając gdzieś w lewo. Konny zwiadowca wynurzył się właśnie zza wzgórza i pogalopował w dół szlaku pochylony nisko nad rozwianą grzywą wierzchowca. Macro i pozostali zbiegli ze zbocza, wychodząc mu na spotkanie. Jeździec ściągnął wodze, osadzając zwierzę w miejscu. Mówił bardzo szybko po celtycku, co kilka słów łapiąc płytki oddech. Gdy skończył, Tincommius zadał mu krótkie pytanie, a potem odesłał pod osłonę lasu. Zwiadowca zeskoczył z wierzchowca i zaprowadził go w górę zbocza, w najgęstsze zarośla. - Co powiedział? - zapytał Macro. - Są dwie mile stąd na trakcie. Idą zwartą kolumną za kilkoma jeźdźcami, którzy wyprzedzają główne siły o kilkaset kroków. Jest ich ponad pięciuset, tak jak nam mówiono. - Katonie, będziesz musiał zlikwidować tych jeźdźców, zanim narobią rabanu. - To nie będzie łatwe. - Pozwólcie, że ja się nimi zajmę. - Tincommius poklepał rękojeść sztyletu. - Ty? - zdziwił się Katon. - Niby dlaczego? - Chcę zadać pierwszy cios w imieniu mojego ludu. - Nie. - Macro pokręcił głową. - Nie masz odpowiedniego przeszkolenia do takich działań. Wątpię, abyś zdołał ich uciszyć. Poza tym musisz być przy mnie, żeby tłumaczyć rozkazy. Tincommius spuścił wzrok i wzruszył ramionami. - Jak sobie życzysz, panie. - Wracaj, Katonie, do swoich ludzi. - Macro klepnął młodszego kolegę w ramię. - Wiesz, co masz robić. Upewnij się tylko, że dopadniemy ich po obu stronach brodu. Do zobaczenia po bitwie. Katon uśmiechnął się i pognał tam, gdzie szlak przecinał koryto rzeki. Macro i Atrebata zaczęli się wspinać ponownie w kierunku kryjówki na wzgórzu. Od chwili rozpoczęcia intensywnych ćwiczeń ból w boku młodego centuriona stał się jeszcze bardziej dokuczliwy, a niezwykle uciążliwy wielogodzinny marsz w stronę kolumny Durotrygów dodatkowo pogorszył sytuację. Katon wskoczył w nurt na skraju brodu i ruszył w głąb koryta rzeki. Wynurzył

się po drugiej stronie, ociekając wodą, i natychmiast znów przyspieszył, biegnąc ku szczytowi niewysokiego wzgórza, za którym podległe mu centurie zajęły już pozycje równolegle do biegu rzeki, dokładnie tak, jak im rozkazał. - Padnij! - zawołał po celtycku i Atrebatowie natychmiast zniknęli mu z oczu. Bedriacus! Do mnie! Nad łanami trawy pojawił się wilczy łeb, a moment później dołączyło do niego uśmiechnięte oblicze łowcy. Chorąży podbiegł do centuriona, który kazał mu ponownie przypaść do ziemi i w takiej pozycji obaj podczołgali się do szczytu wzgórza. Gdy znaleźli się w miejscu, skąd widzieli bród, Katon przesunął się w stronę traktu i tam zaległ na brzuchu. Bedriacus położył się obok niego, ostrożnie składając sztandar w wysokiej trawie. Centurion odpiął pasek podtrzymujący ozdobiony pióropuszem hełm, po czym podparł się na łokciach, by mieć lepszy widok na szlak po drugiej stronie rzeki. Przez chwilę wodził wzrokiem po skraju lasu, w którym zniknęła kohorta Macro, ale nie dostrzegł nawet śladu poruszenia. Pułapka została zastawiona, a okolica wyglądała tak niewinnie i spokojnie, że Durotrygowie, gdy już się tu pojawią, nie powinni wyczuć zagrożenia. Słońce zbliżało się powoli do horyzontu, lecz trawa już teraz nabierała lekko pomarańczowej barwy, gdy wiatr kołysał jej długimi łodygami. Mrok zapadnie dopiero za kilka godzin, a wróg powinien zostać rozbity na długo przed tym, zanim zdoła ujść pod osłoną ciemności. Sporo czasu minęło, nim na szczycie przeciwległego wzgórza pojawili się pierwsi zwiadowcy wroga. Znajdowali się teraz niespełna pół mili od brodu. Do tego momentu Bedriacus zachowywał całkowity bezruch. Poruszał tylko oczami, przeczesując wzrokiem okolicę, czym zaskarbił sobie szacunek centuriona. Nagle Katon poczuł na łokciu dłoń chorążego i odwrócił głowę, by spojrzeć na niego. Łowca wskazał ostrożnie na szlak po drugiej stronie brodu i centurion dostrzegł miniaturowe sylwetki zwiadowców. Było ich dwóch, jechali tuż obok siebie, powoli mijając koliste zbocze wzgórza. Zachowywali wystarczającą ostrożność, przyglądając się wszystkiemu wokół, zanim zbliżyli się do brodu. - Bedriacusie... - wyszeptał Katon - Sa? Centurion wskazał zwiadowców, a potem przeciągnął palcem po gardle i wyciągnął go w stronę szlaku, ale już po stronie niewidocznej od koryta rzeki. Bedriacus wyszczerzył zepsute zębiska i skinął głową. Zaraz też wycofał się zwinnie, a

potem zmienił kierunek i wykorzystując najwyższe kępy traw, zbliżył się do szlaku. Tam znowu zamarł w idealnym bezruchu. Katon uniósł się ostrożnie, by obserwować jeźdźców, którzy dotarli właśnie do płycizny. Znajdowali się teraz nie dalej niż sto kroków od niego. Zatrzymali się, wymienili kilka zdań, gestykulując w kierunku głównych sił Durotrygów. Potem jak na komendę ześlizgnęli się z końskich grzbietów i poprowadzili wierzchowce przez kamienisty bród. Gdy zwierzęta zatrzymały się na moment, aby łyknąć krystalicznej wody, jeden ze zwiadowców oddalił się od nich na kilka kroków i oddał mocz prosto w nurt, jęcząc z ulgi tak głośno, że usłyszał go nawet ukryty za szczytem Katon. Durotryg skończył sikać, ale nie od razu ruszył się z miejsca. Stał jeszcze przez długą chwilę, spoglądając w dół rzeki, i dopiero potem podciągnął portki, wiążąc je w pasie rzemieniem. Wrócił na brzeg, usiadł obok kompana i razem z nim gapił się na drugą stronę brodu. Katon z trudem powstrzymał się od wykonania jakiegoś ruchu. O tak późnej porze dnia, gdy słońce kryło się za plecami Durotrygów, każde nerwowe poruszenie na dobrze oświetlonym wzgórzu mogło zdradzić jego kryjówkę. Na szczęście zwiadowcy nadal wyglądali na ludzi, którzy niczego nie podejrzewają. Coś błysnęło w oddali i Katon przeniósł spojrzenie za plecy obu zwiadowców. Po trakcie toczyła się kolumna rydwanów. Promienie zachodzącego słońca odbijały się od wypolerowanych hełmów wojowników powożących zaprzęgami. W polu widzenia centuriona pojawiło się czternaście takich pojazdów, zanim zza przeciwległego wzgórza wynurzyły się pierwsze szeregi piechoty. Patrząc na nią pod słońce, Katon musiał zmrużyć oczy, by dostrzec jakieś szczegóły. Uradował się, widząc, że większość idących to lekkozbrojni - tylko kilku miało hełmy na głowach. Tarcze przewiesili przez plecy, a w dłoniach dzierżyli broń rozmaitego kształtu i rozmiaru - głównie jednak miecze i oszczepy. Wielu niosło także wielkie toboły z prowiantem na drogę. Na końcu kolumny znajdowała się garstka ciężkozbrojnych, a za nimi oddział jazdy. Nie było to nic, z czym Atrebatowie nie daliby sobie rady, jeśli zapamiętali, czego ich uczono, i zachowają szyk podczas walki. Gdy zwiadowcy zauważyli nadchodzących, od razu zerwali się z kamieni, wsiedli na konie i przekroczyli bród. Katon obrócił głowę w stronę Bedriacusa i posłał mu ostrzegawcze syknięcie. Łowca od razu się obejrzał i szybko skinął głową. Katon nałożył hełm, chociaż zapięcie klamer przyszło mu z wielkim trudem, ponieważ palce drżały mocno z ekscytacji. Gdy uporał się z paskami, natychmiast rozpłaszczył się w trawie. Słyszał już rozbawione głosy celtyckich zwiadowców, którzy rozmawiali

spokojnie, nie podejrzewając niczego. Oprócz ich śpiewnej mowy do uszu Katona docierał także stukot końskich kopyt i głośne parsknięcia jednego z wierzchowców. Gdy jeźdźcy zbliżyli się do jego pozycji, centurion poczuł, jak serce zaczyna mu łomotać o żebra. Ze zdumieniem zauważył także, że ból w boku minął bez śladu. Wysunął powoli miecz z pochwy i zacisnął drugą dłoń na uchwycie tarczy. Głosy jeźdźców były tak wyraźne, jakby znajdowali się dosłownie o krok od niego. Czas jednak wlókł się niemiłosiernie. Przed oczami Katona wisiała wielka pszczoła podświetlona pomarańczowym blaskiem zachodzącego słońca. Chwilę później na wysoką trawę padł cień. Dwaj Durotrygowie dotarli na szczyt wzgórza. Musieli już dostrzec Katona, a jeśli nie jego, to Bedriacusa albo któregoś z setek ukrytych na zboczu Atrebatów. Wtedy dotarło do centuriona, że jego ludzie kryją się w głębszym cieniu. Wzrok zwiadowców potrzebował chwili, by przystosować się do półmroku, w który wjechali, opuściwszy dobrze oświetlony podjazd. Słyszał, że jeźdźcy mijają go, musieli już docierać do Bedriacusa. Katon zaczął panikować. Dlaczego, u licha, łowca jeszcze nie atakuje? Co...? Od strony traktu dobiegł jęk, rżenie konia, ktoś zaczerpnął tchu, jakby chciał krzyknąć, a potem rozległ się głuchy łomot, gdy coś grzmotnęło o ziemię. Zanim Katon zdążył klęknąć, było już po wszystkim. Sześć kroków od jego kryjówki Bedriacus ściągał z konia drugiego zwiadowcę. Jego przeciwnik już nie żył. Rękojeść sztyletu sterczała mu spod brody, ostrze wbiło się prosto w mózg. Jego kompan miotał się jeszcze przez chwilę w trawie, krew tryskała mu z poderżniętego gardła, zalewając wszystko wokół. Zaraz jednak znieruchomiał. Bedriacus wyrwał sztylet z czaszki Durotryga, wyczyścił ostrze o jego długie włosy i spojrzał na centuriona. Katon pochwalił go skinieniem głowy, po czym wskazał palcem konie. Oba były mocno podenerwowane i spłoszone niespodziewanym pojawieniem się łowcy. Atrebata ruszył w ich kierunku, szepcząc coś uspokajająco i głaszcząc zwierzęta po jedwabistych bokach, dopóki nie pozwoliły mu chwycić się za wodze. - Odprowadź je na tyły - wyszeptał Katon po celtycku. Łowca skinął głową, cmoknął językiem i poprowadził zwierzęta w dół zbocza, między ukrytymi centuriami, a potem puścił je wolno. Katon nie wiedział, jaki czar rzucił na nie Bedriacus, ale jak widać, działał on dalej. Wierzchowce spokojnie stanęły przy szlaku i zaczęły skubać trawę. Łowca natychmiast wrócił po wilczy sztandar i stanął z nim obok dowódcy.

Klekot zbliżających się rydwanów był coraz głośniejszy, a gdy do uszu Katona dobiegł głośniejszy plusk rozbryzgiwanej wody, młody centurion odwrócił się twarzą w dół zbocza, przyłożył dłonie do ust i zawołał, nie podnosząc jednak zbytnio głosu: - Kohorta! Wstać! Z wysokiej trawy wynurzyło się prawie pięciuset mężczyzn trzymających przed sobą owalne tarcze jednostek pomocniczych. Plusk wody nasilił się jeszcze bardziej, gdy pierwsze szeregi piechoty weszły do brodu. Ale teraz Katon nie słyszał skrzypienia kół rydwanów. Musiały się zatrzymać, pomyślał. Dolina za brodem stanowiła idealne miejsce na obozowisko. Okoliczne wzgórza zasłaniały ją przed wzrokiem intruzów, ziemia była sucha, a obok płynęła rzeka, w której można było napoić konie i ugasić pragnienie ludzi. - Miecze w dłoń! Przygotować się do marszu! - Przeniósł wzrok na Bedriacusa. Zostań tutaj. Łowca skinął głową i Katon w pojedynkę zakradł się na szczyt wzgórza, skąd próbował dostrzec, co się dzieje teraz przy brodzie. Połowa kolumny Durotrygów była już na drugim brzegu. Woźnice zdążyli wyprzęgnąć konie, a towarzyszący im wojownicy skupili się przy brzegu, wokół niskiego barczystego blondyna z włosami związanymi w kucyk, wydającego rozkazy na resztę dnia. Nagle przemawiający Durotryg zastygł w bezruchu, spoglądając prosto na Katona. Dostrzegł szkarłatny pióropusz zdobiący hełm Rzymianina. Zachodzące słońce podświetlało go mocno na tle trawy. - A niech to! - zaklął młody centurion, uderzając klingą miecza o nagolennik. Zerwał się na równe nogi, teraz widzieli go już wszyscy ludzie zgromadzeni przy brodzie. Przez szeregi Durotrygów przetoczyła się fala ostrzegawczych zawołań. Ci, którzy wciąż jeszcze znajdowali się w rzece, przystawali, gapiąc się na samotną postać stojącą na szczycie wzgórza. Słońce odbijało się oślepiającym blaskiem od posrebrzanego pancerza. - Kohorta! - Katon wydał kolejny rozkaz. - Naprzód marsz! Sześć centurii Atrebatów ruszyło w górę zbocza, depcząc trawę na swojej drodze. Gdy dotarli do szczytu, wynurzyli się z cienia, tworząc ruchomą warstwę szkarłatu pokrywającego górne partie wzgórza. Nad tym wszystkim górował ich wilczy sztandar, który teraz wyglądał, jakby biły z niego płomienie. Stojący na brzegu rzeki przywódca Durotrygów pierwszy otrząsnął się z szoku i zaczął wydawać rozkazy swoim ludziom. Woźnice próbowali desperacko narzucać uprząż na dopiero co wyprzęgnięte

konie. Kolumna piechoty ruszyła dalej, zajmując pozycje wzdłuż brzegu i spoglądając trwożliwie na zbliżającą się ścianę tarcz. Katon dostrzegł poruszenie za brodem, tuż przy ścianie lasu. Moment później Macro i jego kohorta ruszyli w dół zbocza, formując podobną ścianę w poprzek szlaku i zamykając wroga w pułapce. Durotrygowie nie od razu dostrzegli nowe zagrożenie. Skupiali całą uwagę na linii tarcz zbliżających się do nich z przeciwnej strony. Dopiero po dłuższej chwili ktoś z tylnych szeregów podniósł alarm, kolejni wojownicy wskazywali bronią za rzekę. Coraz więcej głów odwracało się w tamtym kierunku. Przez bezładną masę wojowników, którzy kłębili się teraz wokół rydwanów i koni, przetoczył się jęk rozpaczy i strachu. Katon zwolnił kroku, dopóki nie znalazł miejsca w pierwszym szeregu swojej kohorty. Bedriacus szedł za jego plecami. Od Durotrygów dzieliło ich już niespełna dwadzieścia kroków. Wróg stanowił kłębiącą się ciemną masę na tle połyskującej wesoło powierzchni wody. Centurion osłonił się tarczą, unosząc jednocześnie miecz do pchnięcia. - Wilki! Do ataku! Atrebatowie runęli w dół zbocza, pokonując błyskawicznie ostatni odcinek dzielący ich od skonfundowanego wroga, i zaatakowali z głuchym hukiem zderzających się tarcz. Nad polem bitwy uniosły się wrzaski konających i szczęk oręża. Centurion pchnął tarczą w skłębiony tłum i zadał cios mieczem, wsuwając go w przerwę pomiędzy swoją tarczą a trzymaną przez wojownika po jego prawicy. Sztych zagłębił się w czymś, a gdy zaczął się przesuwać, Katon pchnął mocniej. Usłyszał jęk człowieka, któremu powietrze ucieka z płuc, kiedy zaś cofnął gwałtownie rękę, poczuł, jak tryska na nią strumień krwi. Atrebata po prawej moment później roztrzaskał tarczą twarz znajdującego się przed nim wojownika i dobił go pchnięciem w krtań. Przez chwilę młody centurion czuł ogromną dumę, że intensywne szkolenie nie poszło na marne i Celtowie po raz pierwszy walczą w tej wojnie jak prawdziwi Rzymianie. Zaraz potem Katon zadał kolejne pchnięcie, lecz poczuł, że ktoś je sparował, naparł więc mocniej na tarczę, wiedząc, że otaczający go Atrebatowie idą wolno, acz nieustannie do przodu. Zdawał sobie jednak sprawę, że to jeszcze nie koniec i muszą utrzymać impet tego uderzenia. Jeśli nadal będą parli do przodu, rozbiją wroga w pył. - Naprzód, Wilki! - wrzasnął, a jego głos zabrzmiał piskliwie, niemal histerycznie. - Naprzód! Napierać, napierać! W ryku, który wydarł się z gardeł jego ludzi, utonęły nawet krzyki konających

Durotrygów. Katon wyczuł pod stopami ciało, ostrożnie podniósł nogę i postawił ją po drugiej stronie zabitego, szykując się do zadania następnego pchnięcia. - Rzymianinie! - wrzasnął idący za nim Bedriacus w tej samej chwili, gdy Katon poczuł, że ktoś trąca go w łydkę. Zdążył tylko spojrzeć w dół, gdzie dostrzegł wyszczerzone zęby uzbrojonego w sztylet Durotryga, który właśnie zrywał się z ziemi. Nie zdążył jednak wstać. Zaostrzony koniec drzewca sztandaru wbił mu się w klatkę piersiową tuż pod obojczykiem. Centurion nie miał czasu, by podziękować łowcy - od razu rzucił się naprzód, spychając kolejnych przeciwników do brodu. Nad głowami walczących widział, jak kohorta Macro spada od tyłu na kolumnę Durotrygów i wycina oddział jazdy, zanim komukolwiek przyszła do głowy myśl o ucieczce. Nagle ze skłębionego tłumu oderwała się jakaś postać i tuż przed Katonem wyrósł potężny wojownik, niemłody już mężczyzna w kolczudze narzuconej na lekką tunikę. Właśnie unosił długi miecz do ciosu. Słońce błysnęło na klindze, gdy ta dotarła do najwyższego punktu łuku. Zanim wielkie ostrze zaczęło opadać, centurion rzucił się do wroga i wbił sztych własnego miecza w jego pierś. Cios nie zdołał przebić kolczugi, ale uderzenie było na tyle mocne, że wielkolud jęknął, straciwszy dech, i poleciał do tyłu. Jego ręka chybiła celu, niewiele, ale zawsze. Katon był zbyt blisko, więc klinga broni znalazła się za jego plecami, lecz głownia trafiła w hełm, miażdżąc szczyt pióropusza. Cios był tak silny, że młody centurion przygryzł sobie koniuszek języka, a przed oczami zobaczył wszystkie gwiazdy. Moment później leżał na ziemi. Usłyszał ogłuszający ryk, mrugnął oczami i odzyskał wzrok. Wielki wojownik leżał obok niego z czaszką rozłupaną na pół. Katon przeniósł wzrok za siebie i zobaczył nad sobą stojącego w rozkroku Artaksa. Gdy ich spojrzenia się spotkały, młody kuzyn króla wymierzył sztychem miecza w gardło Rzymianina. Zmrużył przy tym groźnie oczy, co przeraziło Katona. Był pewien, że Atrebata gotów jest zadać ostateczne pchnięcie i zemścić się za upokorzenie na oczach pobratymców. A tutaj, w ferworze walki, nikt nie zauważyłby jego postępku. Centurion sprężył się, by wykonać unik, ale zanim zdążył cokolwiek zrobić, Artaks uśmiechnął się i kpiąco pomachał bronią, po czym obrócił się i już go nie było. Zniknął w tłumie wojowników pragnących wybić Durotrygów. Katon potrząsnął głową, potem pozbierał się z ziemi i ruszył za swoimi podwładnymi. Wokół niego słychać było plusk rozbryzgiwanej wody. Atak wilczej kohorty zepchnął przeciwnika aż do brodu. Jeszcze jeden wysiłek i bitwa zostanie

wygrana. Słyszał już także nawoływania Macro - stary centurion wycinał tyły kolumny wroga, drąc się przy tym wniebogłosy, jego także opanował już bitewny szał. Gdzieniegdzie przez przerzedzone szeregi wroga widać było szkarłat tarcz jednostek pomocniczych drugiej kohorty. Jeden z Durotrygów na widok Katona cisnął miecz w nurt rzeki i uklęknął, by błagać o litość. Zanim młody centurion zdążył zareagować, wojownik idący po jego prawicy dopadł poddającego się wroga i zagłębił ostrze miecza w jego piersi. Katon rozejrzał się i zauważył, że coraz więcej przeciwników opuszcza broń, naiwnie licząc na darowanie życia. Ale żądni krwi Atrebatowie nie dbali o nic i wyrzynali ich po kolei. - Stać! - wrzasnął centurion, rozpaczliwie próbując przekrzyczeć bitewny zgiełk. - Stać! Kohorta Wilków, stać! Gdy wojownik po prawej zabił kolejnego wroga, Katon walnął płazem w jego broń, wytrącając mu ją z ręki. - Dość! Rozsądek zaczął się przesączać do głów Atrebatów, gdy obaj rzymscy oficerowie darli się im za plecami, nakazując zakończenie tej rzezi. Ocaleni Durotrygowie tłoczyli się na skraju rzeki bądź uciekali w głąb nurtu, by ujść przed morderczymi pchnięciami krótkich mieczy. Stali tam po pierś w czerwonej od krwi rzece, czekając na łaskę zwycięzców. - Katonie! Katonie, mój chłopcze! - Macro pojawił się uśmiechnięty od ucha do ucha, z twarzą zbryzganą krwią. Obok niego stał Tincommius ze sztandarem. Jego ramię zdobiło długie rozcięcie. - Dokonaliśmy tego! Młody centurion nie podzielał jednak jego radości - spoglądał w dół rzeki, gdzie spora grupka Durotrygów uciekała wzdłuż brzegu. - To jeszcze nie koniec, panie. Spójrz tam! Macro podążył wzrokiem w kierunku wskazanym przez młodszego kolegę. - Dobrze, weź swoich i goń za nimi. Ja zajmę się tym bałaganem. Katon obrócił się i wyszedł z wody, brodząc ostrożnie, by nie potknąć się o zalegające w niej ciała. Na trakcie natknął się na Bedriacusa i odciągnął go w spokojniejsze miejsce. Stanął tam i przyłożył dłonie do ust. - Wilki! Wilki, do mnie! Dowódcy jego centurii posłusznie przytruchtali do centuriona, ale reszta rekrutów nadal wyżywała się na ciałach zabitych wrogów. - Wilki! - ryknął po raz kolejny Katon.

- Co oni wyprawiają, u licha? - dziwił się Figulus. - O, nie... Katon obrócił się i zobaczył, jak jeden z Atrebatów trzyma martwego wojownika za włosy, a drugą ręką przecina ostatnie ścięgna łączące głowę zabitego z resztą ciała. Moment później centurion zrozumiał, że wszyscy wokół robią to samo, i spojrzał z żalem na uciekających Durotrygów. - Katonie! - darł się Macro z drugiego brzegu. - Na co jeszcze czekasz, u licha? Ruszajcie za nimi! Katon podbiegł do najbliższego wojownika i szarpnął go za ramię, pchając ku umykającym wrogom. - Ruszaj! Kilku innych Atrebatów spojrzało w kierunku, który wskazywał centurion, i natychmiast rzuciło się w pogoń, ściskając pod pachami odcięte już głowy. - Co to ma znaczyć, do kurwy nędzy! - zirytował się Katon. - Zostawcie te łby! Nikt ich wam nie ukradnie! Zignorowali go i gnali nadal wzdłuż koryta rzeki. Katon zatrzymał jednego z nich i krzywiąc się z odrazy, wyrwał mu ponurą zdobycz. Atrebata warknął groźnie i uniósł miecz. - Tincommiusie! - wrzasnął centurion, nie spuszczając wściekłego wojownika z oczu. - Do mnie! Arystokrata przepchnął się przez kłębowisko rekrutów i stanął obok centuriona. - Każ im zostawić te głowy. - Ale to nasza tradycja. - Pieprzyć tradycję! - ryknął Katon. - Durotrygowie uciekają. Powiedz im, że mają zostawić te głowy i ruszać w pościg. Tincommius powtórzył rozkaz Katona, lecz jedyną reakcją tłumu był tylko gniewny pomruk. Uciekinierzy zdążyli się oddalić na ponad ćwierć mili i właśnie znikali w zapadającym zmroku. - Dobrze. - Centurion aż sapnął z irytacji. - Powiedz im, że mogą zabrać te głowy, które już odrąbali. Wrócimy tutaj, by mogli zabrać resztę. Daję słowo. Atrebatowie zadowoloneni z kompromisu wymyślonego przez dowódcę porzucili okaleczone ciała oraz nielicznych jeńców, zostawiając ich pod opieką towarzyszy broni z kohorty Dzików, by rzucić się w pogoń za zbiegami. Katon prowadził pościg, tuż za nim biegł Bedriacus. Większość ocalałych stanowili wojownicy z obsad rydwanów. Nie byli zbyt

szybcy, ponieważ mieli na sobie ciężkie pancerze. Mimo przewagi, jaką uzyskali na starcie, dystans pomiędzy nimi a pogonią nieustannie malał. Katon gnał za nimi, oglądając się co chwilę przez ramię, by sprawdzić, czy pozostali nadążają. Ci, którzy nie mieli jeszcze makabrycznych łupów, biegli tuż za nim - to była szansa na zdobycie upragnionych dowodów zwycięstwa. Reszta truchtała z tyłu, nie mogąc poradzić sobie z ekwipunkiem i dodatkowym niewygodnym obciążeniem. W tym miejscu nie było żadnych ścieżek, więc ratujący życie Durotrygowie musieli trzymać się brzegu. Ich wódz, człowiek z kucykiem, znajdował się między nimi. Wkrótce grupka uciekinierów zaczęła się wykruszać, co rusz któryś z rannych wojowników odpadał od stawki i zostawał w tyle. Zaraz potem Katon zrównał się z ostatnim zbiegiem. Serce waliło mu jak młot, ale zmusił się do jeszcze większego wysiłku. Przyspieszył, gotując się do wbicia miecza między łopatki Durotryga. Gdy dzieliło ich niespełna dziesięć stóp, uciekający wojownik obejrzał się i zrobił wielkie oczy ze strachu. Ta chwila nieuwagi wystarczyła, by potknął się na nierówności, jakich pełno było przy brzegu. Poleciał do przodu i padł na twarz, zdany na łaskę Katona. Centurion zatrzymał się tylko na moment, by zakończyć jego żywot, po czym od razu ruszył za kolejnymi zbiegami. Kilku innych maruderów zostało wyeliminowanych w podobny sposób. Kohorta Wilków bezlitośnie zbliżała się do głównej grupy Durotrygów rzucających teraz długie cienie na trawiasty brzeg rzeki. W końcu przeciwnik zdał sobie sprawę z beznadziejności sytuacji i barczysty blondyn wydał podwładnym chrapliwy rozkaz. Dyszący ciężko wojownicy zatrzymali się i odwrócili twarzami do prześladowców, zwierając szeregi. Katon i jego ludzie byli równie zmęczeni, gdy otaczali półokrąg wojowników stojących plecami do koryta rzeki. Tym razem mieli naprzeciw siebie doświadczonych wojowników, którzy wiedzieli, że oto zbliża się ich koniec, i pragnęli zabrać ze sobą jak najwięcej Atrebatów. Katon miał jednak zamiar zaoferować im szansę na przeżycie. Wskazał mieczem przywódcę Durotrygów. - Poddajcie się - wychrypiał po celtycku. - Rzućcie broń. - Pierdol się! - Blondyn splunął na ziemię, a potem wrzasnął coś, czego Katon nie zrozumiał. Cokolwiek znaczyły te słowa, dostarczyły Atrebatom wymówki do rozpoczęcia ataku. Szkarłatna ściana natychmiast ruszyła na wroga. Razem z nimi szedł centurion

z wydającym wojenne zawołania Bedriacusem u boku. Przysadzisty przywódca Durotrygów wywijał trzymanym oburącz ciężkim mieczem. Pierwszy z Atrebatów, który zapragnął jego głowy, skończył przecięty niemal na pół, gdy potężna broń przebiła niezbyt grubą tarczę, a potem odrąbała ramię i ugrzęzła w korpusie. Wielu lekkozbrojnych Atrebatów padło w starciu z niewielką grupką broniących się wojowników, ale wynik potyczki był z góry przesądzony. Durotrygowie jeden po drugim także padali na ziemię. W końcu został tylko ich wódz, pokryty krwią od stóp po głowę i kompletnie wyczerpany. Katon przepchnął się naprzeciw niego, unosząc tarczę i przygotowując miecz do zadania decydującego pchnięcia. Przeciwnik spojrzał z pogardą na chudego Rzymianina. I zgodnie z przewidywaniami młodego centuriona uniósł miecz, by rozrąbać kolejnego wątłego wroga na pół. Katon rzucił się do przodu, do nóg Durotryga, powalając go na ziemię. Wódz padł jak długi, lądując u stóp Bedriacusa. Łowca nie czekał - wydając kolejny okrzyk, wbił miecz w czaszkę leżącego. Sztych przebił kość z głuchym chrupnięciem. Ciało blondyna zadrgało i znieruchomiało. Zanim Katon zdążył podnieść się z ziemi, Bedriacus już kończył oprawiać zabitego. Nie był to zbyt przyjemny widok, więc młody centurion przeniósł wzrok na oddalony o pół mili bród. Katon był tak zmęczony, że każdy oddech powodował morderczy ból w zranionym boku. Czuł też dziwną lekkość w głowie. Gdy spojrzał ponownie na Bedriacusa, ten właśnie przywiązywał zdobyczną głowę do łba wilka zatkniętego na długim drzewcu. - O, nie! - wrzasnął rozwścieczony Katon. - Nie pohańbisz mojego pieprzonego sztandaru!

ROZDZIAŁ DWUNASTY

Wieści o odniesionym zwycięstwie szerzyły się na mulistych ulicach Callevy od chwili, gdy wysłany przez Macro kurier dotarł do Veriki. A gdy obie kohorty wkrótce potem wróciły do miasta, za wałami obronnymi czekały na nie nieprzebrane tłumy Atrebatów. Na widok zbliżających się wojowników z tysięcy gardeł dobył się ryk tryumfu i radości. Durotrygowie, odpowiedzialni za wszystkie nieszczęścia, jakie spadały na ten lud od wielu miesięcy, dostali w końcu krwawą nauczkę. Wprawdzie była to tylko nic nieznacząca zasadzka na niewielki oddział wroga, ale zdesperowani ludzie pragnęli jakiegokolwiek zwycięstwa, które mogliby uczcić. I dlatego wiwatowali na cześć wracających do Callevy wojowników, za którymi w niewielkiej odległości toczyły się wozy konwoju będącego niedoszłym celem Durotrygów. Dołączyły do obu kohort dzień po bitwie przy brodzie. Macro maszerował z dumnie wypiętą piersią, prowadząc traktem kohortę Dzików. Mimo wielu zastrzeżeń, jakie miał do zachowania tubylczej jednostki, musiał przyznać, że Atrebatowie sprawili się całkiem nieźle. Większość z nich jeszcze kilka tygodni temu była prostymi rolnikami, którzy potrafili wyłącznie pielić. Teraz utoczyli krwi wroga, urośli duchem i kto wie, czy wkrótce nie zasłużą na jego niechętne uznanie. Durotrydzki podjazd został całkowicie rozbity. Tylko garstka wojowników zdołała umknąć przed nadejściem nocy, głównie nurtem rwącej rzeki. Wzięto pięćdziesięciu jeńców - tylko tylu przeciwników ocalało do momentu, gdy rzymscy oficerowie odzyskali kontrolę nad swoimi podwładnymi i powstrzymali wojowników rywalizujących o to, który zdobędzie więcej głów. Atrebatowie okazali wyjątkowe okrucieństwo byłym wojownikom ze swojego plemienia, których znaleziono w szeregach wroga. Tylko kilku z nich zdołało przeżyć masakrę. Atrebatyjscy renegaci nie mogli przeboleć tego, co Verica chciał osiągnąć dzięki zdradzieckiemu ich zdaniem sojuszowi z Rzymem. Dlatego opuszczali plemię i przyłączali się do sił Karatacusa gromadzącego wokół siebie wszystkich, którzy zachowali wiarę w dawną chwałę celtyckich ludów. Ocaleni z pogromu jeńcy szli dwuszeregiem pomiędzy kohortami z rękami spętanymi na plecach. Powiązano ich za szyję jak bydło. Macro marzył o sprzedaniu

ich za dobrą cenę handlarzom niewolników przebywającym w Callevie, ale miał na tyle zdrowego rozsądku, że wiedział, iż Atrebatowie niemal na pewno urządzą krwawą jatkę, by zaspokoić żądzę zemsty. Cóż za ogromne marnotrawstwo, pomyślał, wzdychając w głębi duszy. Za takich zdrowych wojowników można wziąć na rynku w Galii niemałą fortunę. Może Verica zgodzi się na oddanie tłumowi najsłabszych i rannych, zostawiając na sprzedaż najdorodniejsze okazy? Spojrzał na Tincommiusa. Młody arystokrata wyglądał niezwykle poważnie, dzierżąc w dłoniach lśniący sztandar jednostki. Trzymał go tak wysoko, jak tylko potrafił. - Niezłe powitanie. - Centurion wskazał głową na wiwatujące tłumy przy wrotach. - Ta tłuszcza cieszy się ze wszystkiego... Macro skwitował uśmiechem cynizm idącego za nim młodzieńca. - Idź, zapytaj Katona, czy nie chce się do nas przyłączyć. Moglibyśmy wspólnie odbierać te honory. Tincommius wyszedł z szeregu i potruchtał wzdłuż kolumny szkarłatnych tarcz, ignorując żartobliwe przycinki i komentarze mijanych wojowników. Gdy dotarł na czoło kohorty Wilków, skinął uprzejmie głową Bedriacusowi i zajął miejsce tuż za młodszym z centurionów. - Centurion Macro pyta, czy nie zechciałbyś dołączyć do nas w czasie przemarszu przez bramy grodu. Moglibyśmy wspólnie odbierać te honory. - Nie. - Nie? - Tincommius uniósł brew ze zdziwienia. - Podziękuj mu za zaproszenie i przekaż, że wolę iść na czele swojej kohorty. - Macro uważa, że zasługujesz na ten tryumf tak samo jak on. - Podobnie jak wszyscy nasi ludzie. - Katon pomyślał, że chęć wspólnego odbierania honorów jest naturalnym uczuciem dla kogoś takiego jak Macro. Naturalnym, aczkolwiek zupełnie niepolitycznym. - Bardzo szanuję centuriona Macro, ale powiedz mu, że wejdę do Callevy na czele moich ludzi. Tincommius wzruszył ramionami. - Dobrze, panie. Skoro taka jest twoja wola. Chorąży Dzików wrócił na swoje miejsce. Katon został, kręcąc głową. Verica i jego poddani powinni odebrać to zwycięstwo jako własne. Nie pora urządzać sobie

prywatne marsze tryumfalne, aczkolwiek podświadomie nie miałby nic przeciw temu, aby te tłumy powitały go jak przystało na wielkiego bohatera. Swoją drogą to było niezwykle łatwe zwycięstwo. Wróg zachował się bezmyślnie. Zapewne za sprawą dotychczasowych sukcesów w łupieniu ziem Atrebatów. Skoro ich podjazdy były wystarczająco szybkie, by umknąć przed legionistami, i na tyle silne, by zdławić każdą próbę oporu rdzennej ludności, nikogo nie powinno dziwić, że dały się wciągnąć w tak prostą pułapkę. Pokonanie zaskoczonego przeciwnika to jedno, ale jak sprawią się słabo wyszkolone oddziały, gdy dojdzie do regularnej bitwy z porównywalnymi siłami wroga? Jak szybko opuści je ten wspaniały duch? Dumne miny szybko znikną z zadowolonych twarzy. Ludzie od razu poczują suchość w ustach. Lodowate palce strachu wycisną z nich najgorsze koszmary, a te nasączą serca idących do boju przerażeniem i strachem. Teraz, gdy Katon dostąpił zaszczytu wstąpienia do centurionatu, jego samokrytycyzm stał się silniejszy niż kiedykolwiek przedtem. Mimo opływających go fal uwielbienia i zadowolenia młody centurion pogrążał się w melancholii. Zmusił się do uśmiechu, gdy obrócił głowę i dostrzegł wyszczerzone w szaleńczym grymasie zębiska Bedriacusa. Łowca, wzorem chorążego pierwszej kohorty, unosił drzewce wilczego sztandaru wysoko nad głową i machał nim na wszystkie strony. Przed maszerującymi kohortami kłębił się tłum witających je ludzi. Przyboczni Veriki mieli sporo problemów z ocaleniem władcy przed stratowaniem. Radosne okrzyki mieszkańców Callevy rozbrzmiewały w uszach Katona, gdy ich roześmiane twarze przemykały obok niego, czuł też klepnięcia licznych dłoni na ramieniu. W tym momencie nie dało się już utrzymać dyscypliny marszowej i rekruci zostali wciągnięci w witający ich tłum. Tu i ówdzie widać było wojowników, którzy z dumą unosili zdobyte głowy wrogów, prezentując je zachwyconym członkom rodziny i przyjaciołom. Katon poczuł mdłości na ten widok, mimo że lubił, a czasem nawet podziwiał tych prostych ludzi. Gdy ta wyspa zostanie podbita, Atrebatowie będą musieli przyjąć bardziej cywilizowane zasady życia, na razie jednak przedstawiciele imperium musieli tolerować ich dzikie wojenne zwyczaje. Nagle od strony kolumny dobiegł przeraźliwy krzyk rozpaczy i żalu. Stojący obok ludzie obejrzeli się natychmiast, szukając źródła tego hałasu. Jakaś kobieta stała przy trakcie, dłonią zasłaniając usta. Zaciskała zęby na kostkach z taką siłą, że z palców popłynęła krew. Spoglądała wytrzeszczonymi oczyma na głowę niesioną przez jednego z podwładnych Katona. Chwilę później wrzasnęła po raz drugi, dopadła

ohydnego trofeum i zaczęła głaskać zmierzwione, pokryte zaschniętą krwią włosy. Wojownik uniósł głowę wyżej, poza zasięg jej rąk, po czym zaśmiał się jej w twarz. Kobieta piszczała, próbowała chwycić go za rękę, dopóki nie została odkopnięta i nie padła na trakt. Leżała tam potem, łkając głośno i drżąc na całym ciele. Jej dłoń nie puściła jednak skraja tuniki wojownika. Trzymała go kurczowo, powtarzając błagania. - O co jej chodzi? - zapytał Katon. Tincommius także był świadkiem tej sceny, podobnie jak wszyscy stojący wokół niego i centuriona. - Zdaje się, że to głowa jej syna. Chciała ją pochować. - A jej nowy właściciel uznał, że to jego trofeum? - Katon pokręcił głową ze smutkiem. - Okrutne to. - Skąd - mruknął Tincommius. - Raczej niehonorowe. Potrzymaj, proszę. Rzucił sztandar centurionowi i przepchnął się przez ludzi do kobiety i stojącego obok rekruta, który nadal trzymał odciętą głowę w wyciągniętej wysoko ręce. Królewski kuzyn przemówił do niego podniesionym głosem, wskazując na leżącą i zmuszając go, by opuścił zdobycz. Wojownik ukrył trofeum za plecami i odpowiedział równie gniewnym tonem. Po tych słowach stojący opodal zaczęli wyrażać głośno swoje poparcie, aczkolwiek nie wszyscy. Katon zauważył, że część mieszkańców milczy. Uznał więc, że ci ludzie trzymają stronę Tincommiusa. Atrebatyjski książę nie był w humorze i nie miał zamiaru puszczać płazem obrazy swojego wysokiego rodu. Nagle walnął rekruta w twarz. Stojący obok ludzie cofnęli się szybko, gdy uderzony poleciał do tyłu. Tincommius wymierzył mu jeszcze w brzuch silnego kopniaka, który posłał półprzytomnego mężczyznę na ziemię. Gdy leżał, rozpaczliwie próbując wciągnąć powietrze do płuc i łypiąc spode łba na swojego oprawcę, książę bez trudu wyciągnął z odrętwiałej dłoni włosy obciętej głowy i podał ją leżącej opodal kobiecinie. Ta znieruchomiała na chwilę, potem sięgnęła po darowane jej szczątki syna z bolesnym grymasem na twarzy. Mimo ogromu jej cierpień większość zgromadzonych wyrażała głośno sprzeciw, tłocząc się gniewnie wokół Tincommiusa. - Stać! - wrzasnął Katon, dobywając miecza i unosząc wysoko wilczy sztandar, aby zwrócić na siebie uwagę. - Cisza! Protesty umilkły, wszystkie nienawistne spojrzenia skupiły się teraz na młodym centurionie. Ludzie byli rozdrażnieni jego interwencją, ale mieli na tyle rozsądku w głowach, by nie ryzykować rozgniewania Rzymianina. Katon potoczył wzrokiem po zebranych, nie zwracając uwagi na ich wyzywające miny, po czym przepchnął się

między nimi i podszedł do kobiety, która siedziała wciąż na ubitej ziemi, trzymając głowę syna na kolanach i głaszcząc ją delikatnie po zimnym policzku. Czuł ogromny ból w piersi, gdy przyglądał się nieszczęsnej białogłowie, potrafił bowiem zrozumieć cierpienie, jakie przeżywała. Potem przełknął ślinę i zebrał się w sobie, aby spojrzeć ponownie na tłum. Chociaż bardzo mu się to nie podobało, musiał zadowolić tych ludzi, dać im to, czego pragnęli, w imię sojuszu zawartego pomiędzy Atrebatami i Rzymem. - Tincommiusie! - Centurionie? - Oddaj tę głowę wojownikowi, który ją zdobył. Książę się nasrożył. - Słucham? Co powiedziałeś? - Zwróć głowę wojownikowi. To jego trofeum. Tincommius wyciągnął palec w stronę kobiety. - Należy do jej syna. - Należała. Oddaj ją. - Nie. - To rozkaz - oświadczył Katon, zniżając głos i stając tuż przed księciem. Ich twarze niemal się stykały. - Rozkazuję ci zwrócić tę głowę... Natychmiast. Przez moment w błękitnych oczach arystokraty widać było chęć sprzeciwienia się woli przełożonego. Potem jednak westchnął ciężko, odwracając wzrok od rozgniewanego tłumu. Skinął głową wolno i niechętnie. - Jak sobie życzysz, centurionie. Obrócił się do kobieciny i przemawiając do niej łagodnie, wyciągnął rękę. Spojrzała na niego z przerażeniem, nie przestając gładzić twarzy syna, i potrząsnęła głową. - Na! Tincommius przyklęknął obok niej. Nadal przemawiał spokojnie, wskazując na Katona i równocześnie zdejmując jej dłonie z odciętej głowy. Kobieta obrzucała centuriona lodowatym, pełnym fanatycznej nienawiści spojrzeniem, póki nie zdała sobie sprawy, że odebrano jej szczątki syna. Wtedy ryknęła, rzucając się w kierunku głowy, lecz młody książę zdołał ją powstrzymać wolną ręką, drugą w tym czasie przekazując trofeum poturbowanemu wojownikowi. Ten z kolei nie mógł przez chwilę uwierzyć w swoje szczęście. Zaraz jednak oprzytomniał i uniósł odrąbany czerep

wysoko w górę. Tłum zareagował na jego gest gromką wrzawą. Kobieta po raz ostatni wyciągnęła ręce ku szczątkom syna, ale i tym razem Tincommius ją powstrzymał. Obróciła się więc raptownie i splunęła mu prosto w twarz. Atrebatyjski książę cofnął się zaskoczony, puszczając kobiecinę, która zwinęła się w kłębek na ziemi i znów zaczęła głośno lamentować. Katon wyciągnął swojego chorążego z tłumu. - Musieliśmy tak postąpić. Nie było innego wyjścia. Widziałeś reakcję tłumu. Tincommius otarł dokładnie czoło z plwociny, zanim odpowiedział: - Ale to przecież jej syn. Miała prawo pochować go zgodnie z obyczajem. - Mimo że zdradził jej plemię? I ją? Książę milczał przez dłuższą chwilę. Później skinął powoli głową. - Chyba masz rację. To jedyne rozwiązanie, ale czuję się jak... - Wiem, co teraz czujesz. - Naprawdę? - Tincommius wyglądał na zaskoczonego, lecz zaraz wziął się w garść. - Domyślam się, że nawet wy, Rzymianie, musicie wiedzieć, czym jest żałość. - Możesz być tego pewien. - Katon uśmiechnął się blado. - A teraz bierz sztandar i wracaj do Macro. Na szczęście nie było więcej podobnych incydentów, więc Katon i towarzyszący mu Bedriacus dotarli bez większych przeszkód do bram Callevy. Król Verica stał przy wrotach na wozie, otoczony szlachtą i przybocznymi. Katon zauważył w tłumie chwiejący się sztandar z głową dzika. Wyglądało na to, że Macro zmierza właśnie w kierunku władcy. Młody centurion odwrócił się, pochylił do ucha chorążego i zawołał, pokazując palcem na świtę Veriki: - Chodź za mną! Łowca skinął głową i zanim Katon zdążył zareagować, rzucił się w tłum, bezceremonialnie odsuwając swoich ziomków z drogi, aby zrobić przejście dla swojego dowódcy. Rzymianin obawiał się przez moment, że znowu dojdzie do napięć i niesnasek, ale Atrebatowie byli w zbyt dobrych humorach, by coś tak nieznaczącego popsuło im nastrój. W czasie oczekiwania na celebrę wypito morze miejscowego piwa, a przybyli żołnierze nadrabiali szybko zaległości, opróżniając duszkiem kolejne przechodzące z rąk do rąk dzbany. Mimo ogromnego zacięcia chorążego Katon dołączył do Tincommiusa i Macro dopiero po dłuższej chwili. Poczuł się o wiele swobodniej, gdy wymknął się ze zbitego tłumu między tarczami przybocznych i znalazł przed obliczem króla.

- Centurion Katon! - Rozradowany Verica powitał go uniesieniem dłoni. - Moje najserdeczniejsze gratulacje z okazji twojego zwycięstwa. - Zwycięstwo należy do was, wasza wysokość. Do ciebie i twojego ludu, który na nie zasłużył. - To wielka pochwała, zwłaszcza że pada z ust oficera rzymskich legionów. - Owszem, wasza wysokość. Jestem także pewien, że ci ludzie nie zawiodą pokładanych w nich nadziei. - To pewne. Ale na razie pozwólmy im świętować. - Verica spojrzał na Macro. Z przyjemnością wysłucham waszej relacji, gdy już odpoczniecie. Zapraszam na wieczerzę, która odbędzie się tej nocy w mojej siedzibie. Starszy centurion pochylił głowę w pokłonie. - Jesteśmy zaszczyceni zaproszeniem, wasza wysokość. - Zatem do zobaczenia wieczorem. Verica zszedł z wozu. Przyboczni natychmiast otoczyli go szczelnym kordonem, by mógł się dostać na drugą stronę bramy. - Chodź - powiedział Macro, gdy przekazał przez chorążego, że rekruci mają czas wolny do następnego ranka, kiedy to mieli się stawić na apelu w obozie. Musimy wprowadzić na teren magazynów konwój, który spotkaliśmy po drodze, zanim miejscowi połapią się, co tam mamy, i rozgrabią całą żywność. Gdy obaj centurionowie zdołali przeprowadzić konwój za wały, dość szybko zrozumieli, że nie wszyscy Atrebatowie mają powody do radości. Przed niektórymi chatami siedziały w kucki grupki młodzików obserwujących w milczeniu jadące ulicami wozy. Tylko dzieci zdawały się nie zauważać ciążących nad miastem napięć i biegały wokół masywnych zaprzęgów, śmiejąc się i zaczepiając woźniców. Ktoś rozpowszechnił w grodzie plotkę, że z okazji zwycięstwa część ocalonych dóbr zostanie rozdana mieszkańcom, więc nawet te maluchy czuły ogromną ekscytację na myśl, że wreszcie najedzą się do syta. Kiedy dzieci ujrzały centurionów, którzy pokonali złych Durotrygów, natychmiast podbiegły i otoczyły ich szczelnym kordonem, szczebiocąc coś śpiewnie po celtycku. - Dobrze, już dobrze! - Macro uśmiechnął się szeroko, pokazując ręce. Widzicie? Nic dla was nie mam. Nic! Ponura mina Katona odstraszyła wszystkie prócz najbardziej gruboskórnych sraluchów, ale i te wkrótce zrozumiały, że niczego nie wskórają, i podbiegły do starszego centuriona.

- A ty co tak posmutniałeś, chłopcze? - Posmutniałem? - Katon rozejrzał się wokół. - Wyglądasz jak dowódca, który właśnie przegrał bitwę, a nie odniósł w niej błyskotliwe zwycięstwo! Daj spokój, chłopcze! Świętuj razem z innymi. - Może później. - Później? Co ci znowu nie pasuje? - Panie... - Młodzieniec wskazał jedno z dzieci. Mały urwis, o wiele śmielszy od innych chłopców, gmerał właśnie przy klamrze podtrzymującej jeden ze srebrnych medalionów. - Ty mały gnoju! - Macro zdzielił podrostka w ucho. - Coś ty sobie myślał, u licha, moje słoneczko? Do wszystkich was mówię. Mieliście chwilę radochy, a teraz spieprzać mi stąd w podskokach! - Odepchnął gromadkę od siebie silnym zamachem, posyłając sporą część dzieciaków na ziemię. Zaraz też rozległy się pierwsze płacze i wrzaski. Pozostali chłopcy odskoczyli od centuriona, chichocząc głośno, gdy zrobił groźną minę. - Uciekajcie stąd, zanim wielki zły Rzymianin pożre was na kolację. Widząc, że dzieci nie mają zamiaru mu odpuścić, Macro szybko stracił cierpliwość i odwracając się na pięcie, dobył miecza. Na sam widok błyszczącej klingi mali Atrebatowie umknęli z piskiem między najbliższe chałupy. - Tak lepiej. - Stary centurion skinął głową z satysfakcją. - Zauważyłeś, że tutejsze gnojki są strasznie upierdliwe? - To wina ich rodziców. - Katon uśmiechnął się ponuro. - Jeśli tempo kampanii nie ulegnie przyspieszeniu, te szczeniaki zdążą dorosnąć do walki z Durotrygami, zanim stąd odejdziemy. Albo z nami. Macro zatrzymał się w pół kroku i obrzucił młodszego kolegę badawczym spojrzeniem. - Wpadłeś w naprawdę gówniany nastrój, synu. Katon zbył go wzruszeniem ramion. - Tak tylko myślę sobie na głos. Nie zwracaj na mnie uwagi. - Myślisz sobie? - Macro uniósł z niedowierzaniem brew, a potem pokręcił głową. - Na wszystko tutaj przychodzi właściwy czas. Teraz powinniśmy świętować, jak nasi chłopcy. A zwłaszcza ty. Teraz Katon okazał zdziwienie. - Ja? - Właśnie udowodniłeś, że łapiduchy się myliły. Kilka tygodni temu byli bliscy

wypisania cię z legionu. Gdyby mogli widzieć cię wczoraj, podczas bitwy! To wymaga oblania. Wiesz, co ci powiem? Jak tylko te wozy miną bezpiecznie bramy obozu, idziemy się napić. Ja stawiam. Katon próbował ukryć zaniepokojenie pijackimi planami Macro. W odróżnieniu od starszego przyjaciela, który mógł pić do woli i nigdy nie miewał nawet kaca, Katon potrafił się upić kilkoma łykami wina, a czasami nawet piwa, po czym przez kilka kolejnych dni przeżywał prawdziwe katusze. Teraz zatem mimo radości z wykazania błędnej diagnozy musiał się zająć kilkoma innymi ważnymi sprawami. - Musimy napisać raport dla legata, panie. Nie mówiąc już o Plaucjuszu. Poza tym dostaliśmy zaproszenie na dwór króla. - Pieprzyć Vericę. Idziemy się napić. - Nie możemy - tłumaczył mu cierpliwie Katon. - To by była zniewaga. Nie wolno nam do tego dopuścić. Wespazjan wyraził się bardzo jasno w tej sprawie. - Znowu te pieprzone rozkazy. Katon pokiwał współczująco głową i spróbował zmienić temat. - Powinniśmy się też zastanowić nad zachowaniami naszych chłopców przy brodzie. - O czym ty gadasz? Przecież skopaliśmy dupska Durotrygom. - Tym razem. Gdy stawimy im czoło po raz kolejny, nie będziemy mieli przewagi zaskoczenia. - Chłopcy radzili sobie dość dobrze - zaprotestował Macro. - Poszli na wroga jak zawodowcy. No dobrze, przesadziłem, nie są zawodowcami i nigdy nie dorównają legionom. - Właśnie. I to mnie martwi. Są zbyt pewni siebie. A to może się okazać bardzo niebezpieczne. Potrzebują dalszego szkolenia. - To chyba jasne! - Macro poklepał go po ramieniu. - A my jesteśmy tymi, którzy im to załatwią. Tak ich wdepczemy w ziemię, że pod koniec dnia będą żałowali, iż się urodzili. Zrobimy z nich jednostkę równą naszym kohortom pomocniczym. Zapamiętaj moje słowa. - Mam nadzieję, że tak będzie. - Katon zmusił się do uśmiechu. - To się nazywa postawa! Chodź do obozu, sprawdzimy, czy nie ma tam garnca porządnego wina.

ROZDZIAŁ TRZYNASTY

Opuściwszy zgromadzenie świętujące przy bramie, król Verica udał się prosto do swojej siedziby i zwołał posiedzenie rady, na które zaprosił najbardziej zaufanych doradców i członków rodziny. Zanim przemówił do zebranych, odczekał, aż ostatni z niewolników zniknie za drzwiami kuchni. Słuchacze siedzieli za długim stołem, obserwując władcę z widocznym zaniepokojeniem. Każdy otrzymał puchar, a na blacie ustawiono kilka sporych dzbanów, z których mogli nalać sobie wino. Mimo że Verica potrzebował rad trzeźwej głowy, zdawał sobie sprawę, że tylko nadmiar alkoholu wyzwoli w jego doradcach wystarczającą szczerość i rozwiąże im języki. Oprócz głów najmożniejszych rodów, czyli ludzi, którzy mieli zwyczajowe prawo zasiadać w radzie, przy stole pojawili się także najambitniejsi przedstawiciele młodszego pokolenia arystokracji w osobach Tincommiusa, Artaksa i dowódcy straży królewskiej Cadminusa. Verica chciał zasięgnąć opinii najszerszego grona tych, od których lojalności zależało jego panowanie nad Atrebatami. Młodzi wyglądali na podekscytowanych zaproszeniem do tego szacownego grona, ale nie na tyle, by wpłynęło to na jakość ich wypowiedzi. Gdy skobel na drzwiach kuchennych opadł, w wielkiej sali przez chwilę panowała kompletna cisza. Król nie spieszył się z rozpoczęciem przemówienia. Zdawał sobie sprawę, że to milczenie oznacza, iż obdarzają go większą uwagą. Odchrząknął w końcu i otworzył usta. - Zanim przejdziemy do tematu tej narady, macie mi przysiąc, jak tu siedzicie, na wszystko, co jest dla was najświętsze, że nic, co usłyszycie z moich ust, nie wyjdzie poza te ściany. Przysięgajcie od razu! Goście oparli dłonie na rękojeściach sztyletów i wymamrotali chórem słowa przyrzeczenia. Kilku wyglądało na mocno urażonych tak obcesowym żądaniem króla. - Dobrze, teraz możemy zaczynać. Jak zapewne wszyscy już wiecie, wśród jeńców wziętych przez naszych ludzi jest także kilku Atrebatów. Większość z was była za wałami, gdy witaliśmy powracające kohorty. Niektórzy mogli być także świadkami niefortunnego zdarzenia, kiedy jakaś kobieta rozpoznała głowę swojego syna pomiędzy niesionymi trofeami.

Cadminus uśmiechnął się na wspomnienie płaczącej niewiasty, kilku innych skwitowało jej boleść chichotem. Twarz Veriki pozostała jednak bez wyrazu - tylko oczy wyrażały po części przerażenie, a po części gniew na żartownisiów. Gdy śmiechy w końcu umilkły, władca pochylił się nieco bardziej nad stołem. - Bracia, nie widzę w tej sytuacji niczego zabawnego. Trudno się radować, że zabijamy swoich. - Ależ panie - zaprotestował jakiś stary wojownik - ten człowiek był zdrajcą. Oni wszyscy nas zdradzili. Zasłużyli sobie na taki los, a ta baba nie powinna ośmieszać się rozpaczą nad synem, który zwrócił się przeciw swojemu ludowi i jego prawowitemu władcy. Pozostali poparli go, mrucząc cicho, lecz Verica od razu uciszył ich, unosząc dłoń. - Zgoda, Mendacusie. Ale co z naszym ludem, który nie mieszka w stolicy? Co z wieśniakami znajdującymi się poza murami grodu? Ilu z nich zgodziłoby się z twoim osądem? Na pewno nie wszyscy. Przecież tak wielu poszło za Karatacusem. Oni walczą przeciw nam i naszym rzymskim sprzymierzeńcom. Co na to powiesz? - To głupcy, wasza wysokość - odparł zapytany. - W gorącej wodzie kąpani. Młodzi, niespełna rozumu, takich można pociągnąć za sobą bez większego trudu... - Głupcy? - Verica pokręcił ze smutkiem głową. - Nie, na pewno nie są głupcami. Trudno jest zwrócić się przeciw swoim ziomkom. Już ja to wiem. Król podniósł wzrok i przyjrzał się zebranym. Jego wstyd odbijał się w ich twarzach. Uciekł, by ratować życie, gdy kilka lat temu Karatacus ruszył na Callevę. Umknął nocą jak ostatni tchórz i pognał do Rzymian, zdając się na ich łaskę. A ci uznali, że stary władca może im się przydać podczas inwazji, dlatego dostał u nich schronienie i dobrą opiekę. Ale ta gościnność miała swoją cenę. Gdy nadszedł czas, cesarstwo wysunęło żądanie, wypowiadając je ustami sekretarza Narcyza, który wyraził się jasno: ceną za zwrócenie tronu ma być dozgonne posłuszeństwo. To był jedyny, lecz nieodwołalny warunek. Verica przystał na niego ochoczo, ponieważ obaj, i on, i Narcyz, wiedzieli, że nie ma innego wyjścia. Przybył do Brytanii, gdy na wyspie wylądowały legiony. Rzymianie zwrócili mu królestwo na ostrzu miecza, a wielu z tych, którzy służyli gorliwie Katuwellaunom, albo uciekło jak on kiedyś, albo zginęło, stawiając opór. Większość obecnych przy tym stole była na tyle rozgarnięta, by wiedzieć, że walka z naporem rzymskich legionów nie ma najmniejszego sensu. Dlatego też wyszli

na spotkanie powracającego władcy, którego do wrót Callevy, a potem krętymi uliczkami grodu aż do królewskiej siedziby eskortowały cztery pełne kohorty legionistów. Zaledwie rok wcześniej ci sami ludzie mieli Vericę za słabeusza i kukiełkę Rzymu. Teraz musieli przełknąć dumę i sami stali się jego marionetkami. Świadomie. Verica odchylił się w fotelu, kontynuując przemowę: - Wojownicy, których zwiemy zdrajcami, walczą z nami, ponieważ mają przekonania. Wierzą w ideały, czego o wielu obecnych przy tym stole nie da się powiedzieć... - Verica dał im szansę na to, by spojrzeli mu prosto w oczy i zaprzeczyli, ale tylko Artaks wytrzymał jego miażdżące spojrzenie. Verica skinął z uznaniem głową i dodał: - Ci ludzie wierzą w więzy, które jednoczą wszystkich Celtów ponad plemiennymi podziałami. Wierzą, że istnieje większe oddanie niż ślepe posłuszeństwo wobec swoich władców. - Czym jest to większe oddanie, wasza wysokość? - zapytał Cadminus, kręcąc z powątpiewaniem głową. - Oddanie własnej rasie, kulturze, linii krwi, z której wyrosłeś. Czy to nie ideały, za które warto ginąć...? - zakończył król, znacząco zawieszając głos. W jego słowach drzemała moc, którą poruszył serca zebranych przy stole. Kilku wojowników przytaknęło mu nawet, gdy zamilkł. Tylko Tincommius spoglądał na wuja taksująco. - Do czego zmierzasz, wasza wysokość? - A jak sądzisz? Może nie staram się wam niczego sugerować? Może po prostu usiłuję wam tylko uświadomić, dlaczego część naszych plemiennych braci odwraca się od nas, porzuca swoje rodziny i idzie walczyć za Karatacusa? Powinniśmy zrozumieć, czym ci ludzie się kierują, jeśli mamy powstrzymać innych przed pójściem w ich ślady. - Czy to wymaga także ponownego przemyślenia naszego sojuszu z Rzymianami? - zapytał półgłosem młody książę. Kilku doradców sapnęło z zaskoczenia. Inni arystokraci dumali nad brutalną szczerością zadanego pytania. Król spoglądał na Tincommiusa, a na jego usta powoli wypełzał uśmiech. - Dlaczego tak sądzisz? - zapytał krewniaka. - Dlaczego miałbym ponownie się nad tym zastanawiać? - Nie twierdzę, że powinieneś to robić. Chciałem tylko zaznaczyć, że wypadałoby rozważyć wszystkie ewentualności... - Tincommius zamilkł, gdy zdał sobie sprawę, że teraz wszyscy spoglądają tylko na niego.

- Skoro o tym wspominasz - odezwał się Verica całkowicie obojętnym tonem może powiesz, jakich to wyborów możemy dokonać? Chciałbym, aby każdy z was wyraził zdanie na ten temat. Musimy przedyskutować wszystkie możliwości, nawet jeśli na końcu tego spotkania zostaną definitywnie odrzucone. Mów zatem, Tincommiusie, jakich to wyborów możemy dokonać... twoim skromnym zdaniem? Młody książę wiedział, że został wrobiony, dlatego zrobił wszystko, by w jego głosie nie dało się wyczuć urazy, gdy przemówił do zebranych po krótkiej chwili, jakiej potrzebował na zebranie myśli. - To chyba jasne, wasza wysokość, że naszym podstawowym wyborem jest opowiedzenie się po jednej ze stron konfliktu. Za Karatacusem albo za Rzymem. Neutralność nie wchodzi w grę. - Dlaczego? - Karatacus mógłby uznać naszą neutralność w tym sporze, ponieważ nic by go to nie kosztowało, za to Rzymianom krzyżowałoby szyki. Rzym nie mógłby nam pozwolić na taki luksus, ponieważ jego główne szlaki zaopatrzeniowe przebiegają przez nasze ziemie. Musimy więc wybrać stronę, z którą będziemy trzymali. Verica potaknął. - I to uczyniliśmy. Pytanie tylko, moi panowie, czy nasz wybór był właściwy. Czy Rzym wygra tę wojnę? Arystokraci zastanawiali się przez dłuższą chwilę, potem Mendacus oparł się na łokciu i odchrząknął znacząco. - Jak wasza wysokość wie, przyglądałem się sposobowi walki legionów. Byłem nad Mead Way minionego lata, gdy rozbiły w pył siły Karatacusa. Nikt i nic nie jest w stanie ich pokonać. Verica się uśmiechnął. Mendacus był tam, prawda - tyle że walczył po stronie wojsk Karatacusa, jak kilku innych obecnych w tej komnacie. Verica także brał udział w tym starciu, lecz on przyszedł z najeźdźcami. Stacjonował na przeciwległym brzegu rzeki razem z Tincommiusem. To jednak była już zamierzchła przeszłość. Po powrocie na tron Narcyz kazał mu okazać łaskę wszystkim możnym rodom i powitać buntowników na królewskim dworze. Verica kwestionował takie rozwiązanie, ale sekretarz cesarza pozostał nieugięty. Twierdził, że to będzie widoczna oznaka rzymskiej wielkoduszności. Król rad nierad musiał zwrócić szlachcie jej ziemie i ułaskawić ją jednocześnie. Teraz spoglądał na twarze dawnych wrogów zebranych wokół stołu, zanim wrócił do

Mendacusa. - Powiadasz, że są niepokonane? - Nie ma niepokonanej armii - obruszył się Artaks. - Nawet tę waszą, rzymską, da się pokonać. - Tę naszą? - powtórzył Mendacus, unosząc brew. - Po tym, jak służyłeś pod dwoma rzymskimi centurionami, powinieneś mieć nieco bardziej rozwinięte poczucie przynależności, synu. - Co ty wygadujesz, starcze? O co chcesz mnie oskarżyć? Służę wyłącznie królowi Verice i nikomu innemu. Spróbuj tylko zaprzeczyć mojemu słowu. - Właśnie się zastanawiałem, jak gruntownie zostałeś przeszkolony kontynuował niezrażony jego zaczepkami Mendacus. - I jak bardzo... zromanizowany. Artaks walnął pięścią w stół z taką siłą, że kilka kielichów podskoczyło. - Wyjdź! Wyjdź na dziedziniec, stary capie! Ty i ja! Zaraz rozstrzygniemy problem. - Pokój, moi panowie, pokój... proszę - wtrącił się zaniepokojony Verica. Polityczne podziały wśród Atrebatów pogłębiły się z powodu wydarzeń kilku ostatnich lat, wystarczało więc choćby słowo o polityce, by dochodziło do podobnych scysji. Dlatego jego poddani potrzebowali jednolitej wizji, z którą mogliby się identyfikować. Verica patrzył na Artaksa, dopóki ten nie poddał się i nie opadł na ławę z ponurą miną. Dopiero wtedy król zaczął mówić dalej. - Celem tego spotkania jest ustalenie, jak zapewnić naszemu ludowi życie w pokoju, a w każdym razie we względnym pokoju. Wiem, że każdy z was może mieć inne zdanie na ten temat. I dlatego proszę, byście zapomnieli o tym choć na chwilę. Nie wracajcie do starych uraz i żali. Skupcie się na aktualnej sytuacji. Jeśli mogę podsumować... Teraz służymy Rzymowi, który zdaje się wygrywać wojnę. Ale jak słusznie zauważył Artaks, to wcale nie musi oznaczać końcowego sukcesu imperium. Nasi przyjaciele przegrywali już wojny i z pewnością czeka ich to w przyszłości. Jakie będą konsekwencje dla nas, jeśli Karatacus okaże się zwycięzcą? Wątpię, aby Katuwellaunowie okazali nam łaskę. Dlatego musimy zerwać sojusz z Rzymianami, jak tylko zauważymy, że zaczynają przegrywać, i przystąpić do plemion, które z nimi walczą. Znajdujemy się w idealnym miejscu, by zadać legionom decydujący cios w plecy. Dzięki temu powinniśmy zyskać spore udziały w łupach wojennych. Niemniej zawsze istnieje ryzyko, że my zmienimy stronę, a imperium i tak wygra tę wojnę. W takim przypadku nasze plemię zostanie wybite. Cesarz nie okaże nam cienia łaski,

tego akurat jestem pewien. - Verica zniżył głos, by podkreślić kolejne słowa. - Wszyscy z tu obecnych zostaną wytropieni i zabici. Nasze rody utracą wszystkie ziemie i pójdą w niewolę. Zastanówcie się nad tym... i powiedzcie, co robić. - Dałeś Rzymowi słowo, wasza wysokość - odparł Artaks. - Przysiągłeś mu służyć. To chyba powinno liczyć się najbardziej. Tincommius potrząsnął głową. - Nie. Liczy się tylko ostateczny wynik walki pomiędzy imperium a zbuntowanymi plemionami. - Mądre słowa, mój chłopcze - poparł go Verica. - Kto zatem zwycięży? Mówcie. - Rzym - oświadczył Mendacus. - Gotów jestem założyć się o własne życie. - Już to zrobiłeś - zakpił z niego Tincommius. - Ja jednak powiedziałbym, że szanse powoli się wyrównują. - Doprawdy? - Mendacus złożył ręce i odpowiedział podobnym ironicznym uśmieszkiem. - Na jakiej podstawie budujesz swoje sądy? Czyżbyś posiadał jakąś wiedzę militarną? Mów śmiało. Wszyscy zamieniamy się w słuch. Tincommius nie chwycił przynęty. - Dowodów nie trzeba daleko szukać. Czy Rzym pozwoliłby na wyszkolenie i uzbrojenie dwóch kohort składających się z Atrebatów, gdyby nie brakowało mu żołnierzy? Imperium za bardzo rozciągnęło swoje siły. Szlaki zaopatrzeniowe są zagrożone jak nigdy dotąd, a Karatacus posyła podjazd za podjazdem i robi to zupełnie bezkarnie. - Zdaje się, że kilka dni temu rozgromiliście ich definitywnie? - Wyrżnęliśmy tylko jeden z wielu oddziałów. A ile ich jeszcze krąży po naszych ziemiach? Ile Karatacus wyśle na jego miejsce? Te podjazdy stają się coraz częstsze i regularniejsze. A legiony, chociaż niezwyciężone w boju, są tyle warte, ile ich szlaki zaopatrzeniowe. Wystarczy je odciąć, a Plaucjuszowi i jego armii skończy się żywność oraz broń. Atakowani na każdym kroku Rzymianie zostaną zmuszeni do wycofania się aż na wybrzeże. Buntownicy wykrwawią ich na śmierć, legion po legionie. Mendacus wybuchnął śmiechem. - Dlaczego zatem walczymy dla nich, skoro przegrana Rzymu jest tak oczywista? - Dlatego, że są naszymi sprzymierzeńcami - wyjaśnił mu zwięźle Tincommius. Jak słusznie wspomniał Artaks, król przysięgał im wierność, a naszym obowiązkiem jest respektować dane przez niego słowo. Chyba że nasz władca raczy zmienić

zdanie... Wszyscy zebrani spojrzeli wyczekująco na Vericę, ale jego wzrok błądził teraz gdzieś pomiędzy tonącymi w półmroku więźbami. Król udawał, że nie dosłyszał ostatniego zdania, więc w komnacie zapanowała na dłuższą chwilę kompletna cisza przerywana tylko cichym szuraniem i kilkoma ostrożnymi kaszlnięciami arystokratów czekających na odpowiedź. W końcu władca zdecydował się na zmianę tematu. - Powinniśmy się zastanowić nad jeszcze jedną sprawą. Bez względu na to, jaką podejmiemy decyzję w sprawie Rzymu, musimy wiedzieć, jak zareagują na nią inne szlacheckie rody i prosty lud. - Lud wykona twoją wolę, wasza wysokość - zapewnił go Mendacus. - W końcu wiąże go przysięga. Po pobrużdżonej zmarszczkami twarzy Veriki przemknął blady uśmiech. - Jeśli się nie mylę, ty wpadłeś na to, by być mi posłusznym, dopiero ostatnimi czasy? Mendacus poczerwieniał na twarzy i z trudem pohamował gniew. - Przemawiam dzisiaj jako jeden z twoich najlojalniejszych sług. Masz na to moje słowo, wasza wysokość. - To bardzo krzepiące - mruknął Artaks. - Wystarczająco. - Verica skinął głową. - Z całym szacunkiem dla twoich słów, Mendacusie: zdecydowana większość moich wojowników ma równie mgliste pojęcie o naszym sojuszu z Rzymem jak ciemny lud z zaułków Callevy. Jestem stary, ale nie głupi. Słyszę, co ludzie mówią. Wiem, że część szlachty spiskuje dzisiaj, pragnąc mnie obalić. Byłoby dziwne, gdyby tego nie chcieli, obawiam się więc, że wprowadzenie ich planu w czyn to tylko kwestia czasu. Kto wie, ilu naszych wojowników podąży za nimi? Problem jednak w tym, że nawet po przyłączeniu się do Karatacusa moja pozycja nie będzie wiele bezpieczniejsza... - Mendacus otworzył usta, by zaprotestować, lecz Verica uciszył go, unosząc dłoń. - Nie. Nie chcę słyszeć ani słowa o lojalności moich poddanych. - Stary wojownik zrozumiał, że lepiej będzie, jeśli zmilczy, i zamknął rozchylone usta, próbując zachować resztki godności. Spuścił jednak ramiona na znak rezygnacji, gdy król zaczął mówić dalej: - Dziś pojąłem, moi panowie, jaką drogę powinienem obrać. Wydaje się, że kontynuacja sojuszu z Rzymem jest najlepszym rozwiązaniem dla naszego ludu. Dlatego będziemy wspierać wysiłki cesarza i jego legionów, robiąc to jak najlepiej. - A co z tymi, którzy sprzeciwiają się sojuszowi, wasza wysokość? - zapytał

Tincommius. - Przyjdzie czas, że pokażemy im, jaką cenę trzeba zapłacić za podważanie moich decyzji. - Po co ich krzywdzić, wasza wysokość? To przecież zdecydowana mniejszość. Margines, który możemy zignorować. - Przeciwnicy króla nigdy nie są tak słabi, by móc ich zignorować! - wypalił w odpowiedzi Verica. - Poznałem tę bolesną prawdę na własnej skórze. Podjąłem decyzję i nikt nie ma prawa jej podważać. Ostatnim razem zaproponowałem moim przeciwnikom uczciwy układ i przebaczenie. Ale jeśli pozwolę im podnieść głowy jeszcze raz, lud potraktuje mnie jak słabeusza, nie litościwego władcę. Muszę pokazać Plaucjuszowi, że Atrebatowie są lojalnymi sojusznikami Rzymu. A poddanym uzmysłowić, co ich czeka, jeśli zaczną spiskować przeciw mnie. - Jak chcesz tego dokonać, wasza wysokość? - zapytał Tincommius. - Dzisiaj wieczorem, na koniec uczty, odbędzie się mały pokaz. Sam na to wpadłem. I zaręczam wam, że gdy ludzie zobaczą, co przygotowałem, nawet najdzielniejsi nie ważą się pomyśleć o występowaniu przeciw mojej władzy.

ROZDZIAŁ CZTERNASTY

- Co o tym sądzisz? - Jeszcze nie skończyłem czytać - mruknął Katon, nie odrywając wzroku od szkicu raportu podyktowanego przez Macro. Sadząc po liczbie skreśleń i poprawek, skryba miał spore problemy z uchwyceniem myśli starego centuriona. Sprawa wyglądałaby o wiele prościej, gdyby Macro nie schlał się tak bardzo przed przystąpieniem do pracy nad pismem, które miało trafić do legata, a potem, po skopiowaniu, do samego Plaucjusza. Teraz, po zachodzie słońca, gdy zasiedli przy dębowym stole w namiocie Macro, wino wywietrzało już nieco z głowy starszemu centurionowi. Na tyle, by mogli wspólnie dokonać ostatnich korekt. Macro upierał się, by opis przebiegu bitwy był maksymalnie zwięzły. Uznawał bowiem, że fakty przemówią same za siebie. Katon przyznał mu rację, jego zdaniem obaj dowódcy powinni być zadowoleni po przeczytaniu tego pisma. Tylko zakończenie budziło jeszcze jego wątpliwości. - Nie mam pewności co do tego fragmentu. - Którego? - Tego, w którym opisujesz sytuację w Callevie. - Co ci się w nim nie podoba? - Cóż... - Katon zamilkł na moment, aby zebrać myśli. - Wydaje mi się, że sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana niż w twoim opisie. - Nieco bardziej skomplikowana? - Macro zmarszczył brwi. - A co w niej takiego skomplikowanego? Lud wyległ za wały, Verica pławił się w chwale zwycięstwa swoich wojsk. Nie mogło być lepiej. Nasi sprzymierzeńcy są szczęśliwi, skopaliśmy dupy ich największym wrogom, a co najważniejsze, nie zginął przy tym ani jeden Rzymianin. Katon pokręcił głową. - Nie sądzę, abyśmy mogli mówić o powszechnej radości wśród Atrebatów. Nie po tym, co dzisiaj widzieliśmy. - Te kilka kropel dziegciu w beczce miodu i głupia starucha, o której mi wspominałeś? Jakoś nie wygląda mi to na zalążek buntu.

- Nie wygląda - zgodził się Katon - ale nie powinniśmy zwodzić Plaucjusza zbytnio wyidealizowanym obrazem. - Nie chcemy też niepokoić naszego wodza kilkoma przypadkami okazanego niezadowolenia, zwłaszcza teraz, gdy jego umysł zajęty jest przygotowaniem ofensywy przeciw siłom Karatacusa. Katonie, mój chłopcze, kluczem do sukcesu w armii jest trzymanie się bardziej optymistycznej wersji zdarzeń. - Ja tam wolę trzymać się bardziej realistycznej - odparł hardo młodszy centurion. - Twoja sprawa. - Macro wzruszył ramionami. - Tylko nie licz na kolejne awanse. Skoro nie widzisz innych powodów do nanoszenia poprawek, pieprznijmy tym pismem o pulpit kopisty i chodźmy na ucztę. Siedzibę króla oświetlały pochodnie płonące wzdłuż palisady. Na ucztę Veriki zaproszono wszystkich: całą szlachtę, cieszących się szacunkiem wojowników i najbardziej zaprzyjaźnionych cudzoziemskich kupców. Katon czuł się nieswojo w tłumie, przez który musiał się przepchać, by dotrzeć do wnętrza wielkiej sali. Włożył najlepszą tunikę, podobnie jak Macro, ale solidne wojskowe płótno nie mogło konkurować z egzotycznymi tkaninami noszonymi przez Celtów albo wykwintnymi szatami, w które wystroili się zamorscy kupcy i ich żony. Regulamin zezwalał centurionowi na noszenie jednego tylko rodzaju ozdób, z czego Macro skwapliwie skorzystał, nakładając na nadgarstki bransolety, a na szyję zdobyczny naszyjnik. Zwłaszcza ten ostatni wyglądał na wyjątkowy. I nie mogło być inaczej, jako że wcześniej należał do Togodumnusa, brata Karatacusa. Stary centurion zabił go w pojedynku prawie rok temu i teraz z dumą obnosił zdobycz, widząc zazdrosne błyski w oczach mijanych gości króla. Katon mógł się pochwalić tylko zwykłym zestawem medalionów, ale pocieszał się myślą, że charakter człowieka jest więcej wart niż wszystkie błyskotki razem wzięte. - To będzie szalona noc - stwierdził Macro. - Verica sprosił tutaj pół miasta. - Tę bogatszą, jak sądzę. - I nas. - Starszy kolega mrugnął do niego znacząco. - Nie martw się, chłopcze, jeszcze nie widziałem centuriona, który dobrze się bawi poza kampanią. Chyba tylko dlatego imperium robi, co może, by nie zabrakło nam okazji do walki. Rzym dba o to, abyśmy zdobywali łupy i byli szczęśliwi. - Dzięki czemu nie mamy politycznych aspiracji. - Skoro tak mówisz... Aczkolwiek ja akurat mam politykę w głębokim

poważaniu. To zabawa dla tych twoich arystokratów, a nie dla prostego żołnierza. Moim jedynym marzeniem jest zdobyć tyle łupów wojennych, abym mógł kupić niewielką posiadłość w Kampanii i chlać na umór przez kolejne dwadzieścia lat. - Powodzenia życzę. - Dzięki. Mam tylko nadzieję, że tej nocy pozwolą mi poćwiczyć. Przy wejściu do wielkiej sali powitał ich Tincommius. Atrebatyjski książę pozbył się przydziałowej tuniki i włożył kubrak szyty na miejscową modłę, obcisłe spodnie i wysokie buty. Uśmiechnął się szeroko, gdy ich zobaczył, i zaraz zaprosił szerokim gestem do środka. - Napijesz się z nami? - zapytał go Macro. - Może później, panie. Teraz stoję na straży. - Co takiego? Nie dali ci wolnego nawet teraz, kiedy wszyscy świętujemy? - Przyjdę - uspokoił go Tincommius. - Jak tylko wpuszczę wszystkich zaproszonych. Zanim jednak wejdziecie, muszę sprawdzić, czy nie macie przy sobie broni. - Chcesz nas przeszukać? - Jak każdego, panie. Wybacz, ale Cadminus wydał mi bardzo kategoryczne polecenie. - Cadminus? - Starszy centurion spojrzał na niego badawczo. - A któż to taki? Nie kojarzę tego imienia. - To kapitan królewskiej straży. Verica mianował go na to stanowisko, gdy byliśmy w terenie. - A co się stało z jego poprzednikiem? - Zdaje się, że zginął w wypadku. Nachlał się, spadł z konia i roztrzaskał sobie czaszkę. - Straszne! - jęknął Katon. - Owszem. A teraz, panowie, jeśli pozwolicie... Tincommius przeszukał ich sprawnie, a potem odsunął się z szacunkiem pod ścianę, aby mogli wejść do wielkiej sali króla Veriki. Na dworze panował przyjemny chłód, ale ledwie przekroczyli próg, znaleźli się w parnym zaduchu. W każdym rogu sali ustawiono spore kosze żarowe, w których płonął teraz ogień oświetlający wnętrze pomarańczową poświatą i rzucający migotliwe cienie na ściany. Wyglądało to tak, jakby tłum w środku wpadł w trans i wirował w dziwnym tańcu. Długie stoły umieszczono pod trzema ścianami, przy nich po obu stronach znajdowały się ławy.

Tylko Verica otrzymał przywilej posiadania własnego stolca - na końcu sali, blisko jednego z palenisk, ustawiono jego bogato rzeźbiony tron. Po obu stronach stali uzbrojeni po zęby czujni przyboczni. - Nasz przyjaciel wygląda mi na człowieka, który nie lubi ryzyka. - Macro musiał podnieść głos, by młodszy przyjaciel usłyszał jego słowa w panującym wokół zgiełku. - Trudno go o to winić - odparł równie głośno Katon. - Jest już stary i znerwicowany, a zapewne pragnąłby umrzeć podczas snu, we własnym łożu. Macro nie słuchał go jednak, już rozglądał się za jakimś napitkiem. - A niech ich szlag! - Co się stało? - Znowu podają tylko to ich koszmarne piwsko. Pieprzeni barbarzyńcy. Katon wyczuł nagle czyjąś obecność za plecami i natychmiast się obrócił. Ogromny wojownik z rozpuszczonymi blond włosami przyglądał mu się z widocznym zaciekawieniem. Oczy miał zmrużone, ale i tak odbijał się w nich blask ognisk. - W czym mogę pomóc? - Wy Rzymianie? - Akcent miał dziwny, lecz mówił zrozumiale. - Ci, którzy prowadzili ludzi króla? - To my. - Macro wyszczerzył się do niego. - Centurionowie Lucjusz Korneliusz Macro i Kwintus Licyniusz Katon, do usług. Bryt się skrzywił. - Luceliusz... - Nieważne, stary druhu. Uprośćmy te formalności, dla ciebie jesteśmy Macro i Katon. - Tak. To te imiona, o których mi mówiono. Chodźcie. - Nie czekając na odpowiedź, masywny wojownik ruszył w głąb sali, ku stołowi władcy. Król dzierżył w lewej dłoni wielki puchar, a w prawicy barani udziec, który ogryzał leniwie, bacznie przyglądając się otoczeniu. Na widok zbliżających się Rzymian cisnął pieczyste gdzieś za siebie i wyprostował się, okazując radość. Z tyłu dobiegło głośne warczenie jego ogarów walczących o rzuconą im kość. - Tu jesteście! - zawołał Verica, witając podchodzących żołnierzy. - Moi honorowi goście! - Wasza wysokość... - Katon pokłonił się nisko władcy. - Za bardzo nam

schlebiasz. - Bzdura. Już zaczynałem się obawiać, że przez tę robotę administracyjną nie znajdziecie czasu na wizytę u mnie. Z tego, co widziałem i słyszałem na wygnaniu, wy, Rzymianie, nie potraficie żyć bez spisywania raportów na każdy temat. - Verica nadal się uśmiechał. - Widzę jednak, że Cadminus zdołał was znaleźć. Witam was naprawdę serdecznie. Zajmiecie miejsca przy moim stole, gdy zostanie podane jedzenie. O ile zostanie podane... - Spojrzał na dowódcę straży i wydał mu kilka chrapliwych poleceń, które mocno ubodły honor wielkiego wojownika. Potruchtał jednak pospiesznie w kierunku bocznego wyjścia z sali. Gdy je uchylił, Macro zdołał dostrzec przez szparę spocone ciała półnagich kucharek, które opiekały nad paleniskami wypatroszone prosięta. Perspektywa zjedzenia świeżej, dobrze przyprawionej wieprzowiny sprawiła, że stary centurion natychmiast poczuł ślinę w ustach. Zwłaszcza że przez ostatnie kilka dni musiał jeść wyłącznie racje polowe. - Powiedz mi, centurionie Macro, jakie masz teraz plany względem moich kohort? - zapytał Verica. - Plany? - Macro zmarszczył brwi. - Powinniśmy kontynuować szkolenie. Twoi ludzie... jak by to powiedzieć... nie są jeszcze do końca oszlifowani. - Nieoszlifowani, powiadasz. - Władca wyglądał na niezadowolonego. - To żadna tragedia. Dobre ciężkie szkolenie z pewnością temu zaradzi zapewnił go pospiesznie Macro. - Nieprawdaż, Katonie? - Racja, panie. Dobremu żołnierzowi nigdy dość szkolenia. Starszy kolega zmierzył go zagniewanym wzrokiem. Nie czas teraz na ironizowanie. - Wszyscy żołnierze potrzebują nieustannych ćwiczeń. Dzięki temu zawsze są gotowi do walki z wrogiem. Sam wkrótce zobaczysz, wasza wysokość, że to popłaca. - Ja chciałem żołnierzy, centurionie, nie służbistów. Ludzi, których nauczysz, jak zabijać moich wrogów... bez względu na to, gdzie teraz są. - Lekkim gestem dłoni Verica wskazał na tłum kłębiący się w wielkiej sali. Katon słysząc jego ostatnie słowa, poczuł zimny dreszcz na grzbiecie. Spojrzał ukradkiem na twarze najbliżej stojących, zastanawiając się, jak wielu z nich ma wrogie zamiary wobec swojego króla. Verica zauważył jego reakcję i zaśmiał się pod nosem. - Spokojnie, centurionie! Dzięki waszemu błyskotliwemu zwycięstwu nad Durotrygami i ich sprzymierzeńcami nie powinno mi nic grozić, przynajmniej nie tej

nocy. Dlatego cieszmy się chwilą spokoju, póki jeszcze trwa. Powiedzcie mi tylko, jakie są wasze dalsze plany w kwestii prowadzenia kampanii przeciw Durotrygom. - Kampanii? - Teraz Macro wyglądał na zaskoczonego. - My nie prowadzimy żadnej kampanii, wasza wysokość. Ta zasadzka to był kompletny przypadek, szczęśliwy traf, można powiedzieć, który udało się wykorzystać. Tak to naprawdę wygląda. Te kohorty, twoje kohorty, wasza wysokość, zostały stworzone, by bronić Callevy i naszych konwojów. - A mimo to dowiodły skuteczności w polu. Dlaczego więc nie wykorzystacie tej okazji? Dlaczego nie poprowadzicie ich na wroga? - Wasza wysokość, to nie takie proste, jak myślisz. - Nie takie proste? - Uśmiech zniknął nagle z ust Veriki. Katon przełknął ślinę i wtrącił się do rozmowy, ratując starszego kolegę od kolejnych wpadek. - Centurion Macro chciał tylko powiedzieć, że kohorty wymagają dalszego szkolenia, aby mogły wykonywać bardziej złożone zadania. To było dopiero pierwsze zwycięstwo z wielu, ale kiedy Wilki i Dziki naprawdę wyruszą na wojnę, będziesz miał pewność, że pokonają każdego wroga i poszerzą granice twojej chwały. Macro spoglądał na niego z otwartymi ustami, a król znowu zaczął się uśmiechać. Wydawał się zadowolony z perspektyw, które roztoczył przed nim młody centurion. - Zatem dobrze, moi panowie! Porozmawiamy o tym przy innej okazji. Teraz wznieśmy toast za nieustający sojusz pomiędzy moim ludem i Rzymem. Patrzcie, Cadminus już wraca, a to znak, że uczta lada moment się zacznie. Liczę, że takie właśnie wieści przynosi. Bądźcie tak mili i zajmijcie miejsca przy moim stole. Zaraz do was dołączę. Obaj centurionowie pochylili się w ukłonie, a potem ruszyli w kierunku wskazanych miejsc. - Co to miało znaczyć, do kurwy nędzy? - wysyczał Macro. - Co ty wygadujesz? Te kohorty mają pełnić rolę tutejszego garnizonu i chronić nasze konwoje. I do tego je szkolimy, u licha. Verica nie zdobędzie dzięki nim własnego imperium, nie mówiąc już o wygraniu regularnej bitwy. - Przecież wiem - odparł Katon. - Nie masz mnie chyba za skończonego głupca? - Ale powiedziałeś... - Powiedziałem mu to, co chciał usłyszeć. Zobaczysz, jak szybko zmieni zdanie.

Wystarczy, że jego podwładni znowu zaczną narzekać. Wtedy od razu zapragnie mieć swoje kohorty jak najbliżej tej siedziby. Macro obrzucił uważnym spojrzeniem młodszego kolegę. - Mam nadzieję, że się nie mylisz. I nie natchnąłeś go żadnym idiotycznym pomysłem. Katon się uśmiechnął. - Kto przy zdrowych zmysłach słuchałby rad dzieciaka, który dopiero wkracza w wiek męski? - Co ty powiesz!... - burknął Macro.

ROZDZIAŁ PIĘTNASTY

Niewolnicy kuchenni zdołali w końcu dostarczyć jadło. Wchodzili na salę kolejno, uginając się pod ciężarem pieczonych faszerowanych prosiąt. Cadminus odetchnął z ulgą, jego pan i władca przestał bowiem nerwowo poruszać stopą i wpił łakome spojrzenie w skwarki i parujący jeszcze płat mięsiwa, który dla niego odkrawano. Verica opuścił tron i ułożył się wygodnie na leżance w rzymskim stylu, skąd i tak miał dobry widok na resztę sali i najbardziej uprzywilejowanych gości, których kazał usadzić przy ustawionych w podkowę stołach. Główny znajdował się na podwyższeniu, aby zebrani przy nim ludzie mieli najlepszy widok na szykowane przedstawienie. Macro i Katon otrzymali honorowe miejsca po prawicy króla, wokół nich zasiadali wyłącznie przedstawiciele najbogatszych rodów oraz tłusty grecki kupiec o zbyt mocno naoliwionych i uperfumowanych włosach. Tuż obok Katona usadowili się Artaks i Cadminus. Gdy spojrzenia centuriona i wojownika skrzyżowały się w pewnym momencie, Rzymianin dostrzegł w oczach Bryta tę samą pychę co wtedy na placu apelowym, gdy spotkali się po raz pierwszy. Wkrótce także Tincommius zakończył służbę przy głównym wejściu i mógł dołączyć do biesiadujących. Wybrał, rzecz jasna, miejsce obok obu centurionów. Katon szturchnął go delikatnie łokciem, gdy czekali, aż król ugryzie pierwszy kęs mięsiwa. - Nie wiesz, jakie pokazy przewidziano na czas uczty? - Nie. Nasz stary władca lubi zachowywać takie sprawy w sekrecie. Chyba tylko Cadminus wie, o co chodzi. To by tłumaczyło, przynajmniej po części, czemu dowódca straży był taki spięty przez cały wieczór. Utrzymanie takich rzeczy w tajemnicy przed tyloma ludźmi musi być nie lada wyzwaniem. - Wątpię, abym dożył pokazów, jeśli zaraz nie dostanę czegoś do zjedzenia... W sali zapadła nerwowa cisza. Wszyscy goście czekali już tylko na znak, jakim będzie pierwszy kęs zjedzony przez gospodarza i władcę zarazem. Dopiero wtedy pozostali będą mogli dopaść wypełnionych po brzegi talerzy, które przed nimi postawiono. Król ujął plaster wieprzowiny w dwa palce i zbliżył go do ust teatralnym gestem, by wziąć na ząb kawałek spieczonej skórki. Stojący za nim gwardzista uniósł

trzymany w rękach królewski sztandar i po chwili wahania opuścił go z hukiem na wyłożoną kamieniem posadzkę. Goście natychmiast wrócili do prowadzenia przerwanych rozmów, napełniając przy tym usta piwem i strawą. Katon podniósł róg i zajrzał do niego ciekawie. Piwo miało barwę ciemnego miodu i pieniło się lekko wokół krawędzi. Młodzian poczuł mdłości, gdy do jego nozdrzy dotarł słodkawy zapach sfermentowanego jęczmienia. Jak ci ludzie mogą pić podobne paskudztwa? - Cokolwiek by się działo - usłyszał przy uchu szept Macro - nie zatykaj nosa, gdy będziesz je pił. Zachowaj się choć raz, jak na mężczyznę przystało. Katon skinął głową i upił pierwszy łyk. Goryczkowy smak był dla niego zaskoczeniem, całkiem miłym, musiał to przyznać. Może trunki warzone przez Brytów mają jednak jakąś przyszłość? pomyślał. Odstawił naczynie i wziął się do pałaszowania grubego plastra parującej wieprzowiny, - Dobra! - skinął głową w kierunku Macro. - Dobra? Niesamowita, u licha! Przez dłuższą chwilę goście przy głównym stole zachowywali kompletną ciszę, rozkoszując się przepysznym, mocno spóźnionym poczęstunkiem. Verica, starszy i znacznie bardziej obyty w świecie od tutejszej szlachty, spożywał posiłek w bardziej elegancki sposób. Chwytał kawałki mięsiwa w dwa palce i ostrożnie odgryzał kolejne kęsy tymi kilkoma zębami, które mu jeszcze zostały. Apetyt szybko go jednak opuścił i władca, otarłszy palce o futro leżącego obok ogara, uniósł w górę wielki róg, spoglądając na obu centurionów. - Wznoszę toast za naszych rzymskich przyjaciół, ich cesarza Klaudiusza i porażkę tych, którzy są na tyle głupi, by przeciwstawiać się podbojowi przez to zacne imperium. Verica powtórzył toast po celtycku, a kolejni goście powtarzali go siedzącym przy dalszych stołach - aczkolwiek nie wszyscy byli do niego tak entuzjastycznie nastawieni jak król, uznał Katon, zerknąwszy ukradkiem na Artaksa. Idąc wzorem władcy, młody centurion przyłożył róg do ust. - Musisz wypić do dna - uprzedził go szeptem Tincommius. Katon skinął głową, a gdy wszyscy pozostali zabrali się do żłopania gęstego piwa, on także umoczył w nim usta. Pił wolno, zwalczając odruch wymiotny spowodowany ciężkim odorem fermentu i zaciskając zęby, aby do gardła nie wpadły mu resztki składników pływające wciąż na dnie. W końcu otarł wierzchem dłoni pianę zdobiącą kąciki ust i odstawił niemal pusty róg na stół.

Verica skinął z uznaniem i zaraz dał znak jednemu z niewolników, by napełnił ponownie wszystkie rogi. Potem wzrok władcy skupił się na dłubiącym w zębach Macro. - Panie... - mruknął znacząco Tincommius. - Czego chcesz? - Powinieneś odpowiedzieć na ten gest. - Jaki znowu gest? - Na toast. - Aha! - Centurion zdołał wypluć męczące go włókno mięsa i natychmiast chwycił swój róg. Gdy zauważył, że wszystkie spojrzenia są na nim skupione, zapomniał języka w gębie. Nie potrafił złożyć zdania, które pasowałoby na tę okazję. Rzucił błagalne spojrzenie Katonowi, ale młody przyjaciel skoncentrował właśnie całą uwagę na siedzącym opodal Artaksie i nie zauważył niemej prośby o pomoc. Macro oblizał więc wargi, odchrząknął i zaczął, jąkając się nieco: - Za-zatem dobrze. Za króla Vericę... jego szlachetne kohorty i... to interesujące plemię. Gdy Tincommius przetłumaczył treść toastu, zebrani wokół goście nasrożyli się, nie potrafiąc pojąć sensu tych nieskładnych słów. Macro zaczerwienił się ze wstydu zazwyczaj nikt nie kazał mu przemawiać podczas biesiady. Spróbował jednak wybrnąć z tej niezręcznej sytuacji. - Aby Atrebatowie pozostali na zawsze wiernymi sojusznikami Rzymu. I oby skorzystali na szybkim zwycięstwie nad barbarzyńskimi plemionami zamieszkującymi tę wyspę. Uniósł róg i wyszczerzył zęby w uśmiechu. Wszyscy prócz Veriki mieli jednak nietęgie miny. Artaks upił tylko łyczek ze swojego rogu, po czym odstawił go na stół i wbił wzrok w bogato zdobione naczynia z samijskiej ceramiki. - Mogłeś wyrazić się bardziej oględnie - zauważył Katon, gdy goście zaczęli odwracać od nich wzrok. - Następnym razem ty spróbujesz sił. Grecki kupiec odstawił ostrożnie swój róg, po czym zaczął rozmawiać ściszonym głosem z człowiekiem siedzącym obok niego, zręcznie odwracając jego uwagę od grobowej ciszy, jaka zapanowała przy głównym stole. Verica przełknął kolejną wykwintną przekąskę i pokiwał palcem w kierunku Macro. - Ciekawy toast, centurionie. - Nie zamierzałem nikogo obrazić, wasza wysokość. Szczerze powiedziawszy,

nigdy wcześniej nie byłem proszony o takie przemowy, to znaczy w obecności tak znaczących osób. Chodziło mi tylko o to, aby uczcić nasz sojusz i patrzeć z nadzieją w przyszłość... - Rozumiem - odparł zwięźle Verica. - Nie poczułem się obrażony. Ale mogę mówić tylko za siebie, a nie za moich krewniaków, ponieważ paru z nich jest naprawdę w gorącej wodzie kąpanych. - Zaśmiał się, spoglądając na Artaksa. - Weźmy naszego przyjaciela Tincommiusa. Jego ojciec nie był bynajmniej przyjacielem Rzymu, gdy przebywałem na wygnaniu. Chłopak także potrzebował chwili, by zrozumieć, że jego rodzic żyje w błędzie. A teraz spójrz tylko na niego. Katon zauważył rumieniec wstydu na policzkach młodzieńca, zanim ten odpowiedział - czystą łaciną, rzecz jasna. - Byłem wtedy o wiele młodszy, wasza wysokość. Łatwo było mną kierować. Ale gdy poznałem wygody życia Rzymian i powalczyłem u ich boku, zacząłem szanować ich i to, co mają do zaoferowania nam, Atrebatom. - A cóż takiego mogą wam zaoferować? - zainteresował się Grek. - Ciekaw jestem twojego zdania. Warto poznać prawdę z pierwszej ręki, jak to mówią. - Wydawało mi się, że wy, Grecy, wiecie o tym najlepiej. Kupiec uśmiechnął się do Tincommiusa. - Wybacz, ale my żyjemy pod rządami Rzymu od tak dawna, że nie pamiętamy już, jak było przedtem. A skoro zainwestowałem niemałą fortunę w handel z nową prowincją, rad bym poznać punkt widzenia tutejszych plemion. Jeśli nie masz nic przeciwko temu, młodzieńcze... Tincommius rozejrzał się po ludziach siedzących wokół stołu. Skrzyżował na moment spojrzenie z Macro, lecz centurion wyglądał na równie zainteresowanego tym tematem. - No mówże, chłopcze - ponaglił Verica krewniaka. - Wasza wysokość, byłem z tobą przez czas jakiś w Galii i widziałem to samo co i ty: wielkie grody pełne cudów. Tam opowiedziałeś mi o gęstej sieci szlaków spinających wszystkie prowincje imperium i o bogactwach, jakie napływają nimi z całego znanego świata. Ponadto wyjaśniłeś mi, że tam panuje idealny ład. Prawo, które wyklucza konflikty i zmusza poddanych, by żyli ze sobą w pokoju, a komu to nie w smak, ten ponosi okrutną karę. Oto najważniejsze powody, dla których Rzym niechybnie przetrwa. Macro przyglądał mu się uważnie. Jego zdaniem chłopak mówił szczerze.

Aczkolwiek z tymi Brytami nigdy nie wiadomo, pomyślał jednak zaraz i wychylił kolejny róg piwa. - Odkąd pamiętam, Atrebatowie walczyli z sąsiednimi plemionami kontynuował tymczasem Tincommius. - Durotrygowie byli naszymi wrogami od zawsze, Katuwellaunowie, którzy wygnali waszą wysokość w tak okrutny sposób, od niedawna. - Verica skrzywił się, słysząc tę nietaktowną uwagę na temat odebrania mu tronu przez Karatacusa i jego plemię. - To wydawało mi się normalne. Wojna była naszym przeznaczeniem, jak chyba każdego celtyckiego plemienia na tej wyspie. Dlatego mieszkamy wciąż w tak prymitywnych siołach i nigdy nie stworzymy własnego imperium. Nie mamy wspólnego celu, musimy więc poddać się władzy kogoś, kto go posiada... czyli cesarza. - Karatacusowi też się całkiem dobrze wiedzie na tym polu! - wtrącił Macro z lekko już plączącym się językiem. Katon dokonał szybkich obliczeń i nagle dotarło do niego, że starszy centurion ma w sobie zawartość pełnych czterech rogów, nie mówiąc o sporej ilości wina wypitej późnym popołudniem. Nie przeszkodziło mu to jednak w kontynuowaniu myśli. - Chodzi mi o to, że zdołał zjednoczyć przeciw nam całkiem sporą liczbę plemion. Jeśli nie zarżniemy drania w najbliższym czasie, może narobić sporo problemów staremu Plaucjuszowi. - Dość! - Kupiec posłał mu służalczy uśmiech. - Nie chcesz chyba powiedzieć, centurionie, że Karatacus ma poważne szanse na odniesienie zwycięstwa nad Rzymem? Ciekawe, co twój młodszy kolega ma do powiedzenia na ten temat? Zawstydzony Katon słuchał wywodu Macro ze spuszczoną głową, podniósł ją dopiero teraz, gdy go wywołano, i ze zgrozą zauważył, że wszyscy zebrani spoglądają na niego wyczekująco. Przełknął ślinę, ale odczekał jeszcze moment, aby pozbierać myśli i nie wybełkotać czegoś, po czym także wyjdzie na głupca. - Nie posiadam zbyt wielkiej wiedzy na ten temat. Służę pod orłem dopiero od dwóch lat. Kupiec uniósł brew ze zdziwienia. - I już jesteś centurionem? - I to dobrym! - Macro skinął głową i byłby rozwinął tę myśl, gdyby nie szybka reakcja Katona. - W tym czasie walczyłem z Germanami, Katuwellaunami, Trynowantami i Durotrygami. To bardzo wojownicze plemiona, podobnie zresztą jak Atrebatowie. Ale żadne nie było w stanie oprzeć się legionom. Gdy jakiś lud podnosi broń przeciw

Rzymowi, efekt może być tylko jeden. Czasem osiągamy go prędzej, a czasem później, zwłaszcza jeśli przeciwnik zaczyna stosować taktykę podjazdową, jak Karatacus dzisiaj. Niemniej legiony zawsze będą parły do przodu, miażdżąc pod butem każdy punkt oporu. I przyjdzie taki czas, gdy Karatacus nie będzie mógł dotrzymać im pola. Skończą mu się ochotnicy, broń, a przede wszystkim żywność i miejsca, w których będzie mógł znaleźć schronienie... - Katon zamilkł, pozwalając, by Tincommius przełożył jego słowa tym, którzy słabo władali łaciną lub wcale jej nie znali. Artaks prychnął pogardliwie, gdy tłumaczenie dotarło do jego uszu, i gniewnie potrząsnął głową. - Nie oznacza to jednak brak szacunku dla plemion zamieszkujących te ziemie kontynuował młody centurion. - Szczerze mówiąc, podziwiam je z wielu powodów. Nagle przed oczami stanęły mu obrazy odrażających trofeów, jakie przynieśli ze sobą jego podwładni. - Macie w swoich szeregach mnóstwo znakomitych wojowników, ale to właśnie jest waszą słabością. Armia składająca się z takich indywidualności nie stanowi żadnej wartości, dopóki nie stworzy się z niej posiadającego wyraźny cel monolitu. Dopóki wszyscy nie będą działać wspólnie, wykonując wolę jednego tylko człowieka. To podstawa, która pozwala liczyć na nieuchronną porażkę wroga. Dzięki tej przewadze legiony będą zabijały każdego, kto im się przeciwstawi, póki buntownicy nie złożą broni. Myślę, że Karatacus już wie, iż nie może wygrać tej wojny. Zdaje sobie sprawę, że przedłuża tylko cierpienia, jakie spadają na popierające go plemiona, co nawiasem mówiąc, napełnia mnie smutkiem. - Smutkiem? - przerwał mu Verica. - Żal ci wroga? Katon przytaknął. - Tak, wasza wysokość. Pokój jest dla mnie najwyższym dobrem. Pokój, z którego korzyści mógłby czerpać Rzym oraz Celtowie. A zostanie on tutaj zaprowadzony prędzej czy później i na pewno na naszych zasadach. Ale im dłużej niektóre plemiona będą się opierały przyjęciu zasad, które wy, Atrebatowie, już zaakceptowaliście, tym dłużej będą cierpiały obie strony konfliktu. Opór jest bezcelowy. Co więcej, zmuszanie ludzi do beznadziejnej walki jest wysoce niemoralne. Po przetłumaczeniu słów Katona przy stole zapanowała na dłuższą chwilę kompletna cisza. Przerwały ją dopiero ciche słowa Artaksa: - Uważam, że bardziej niemoralne było postawienie nas w takiej sytuacji, w jakiej się teraz znajdujemy. Po co Rzym przybył na naszą wyspę? Po co mu te nasze nędzne sioła, skoro ma u siebie piękne wielkie miasta i nieskończone bogactwa? Dlaczego chce nam odebrać te żałosne resztki, które posiadamy? - Wojownik zadawał

te pytania, nie spuszczając wzroku z centuriona. - Może nie macie dzisiaj za wiele, ale jeśli przyłączycie się do imperium, w przyszłości zyskacie znacznie więcej - odparł Katon. Artaks zaśmiał się gorzko. - Wątpię w to, że przybyliście aż tutaj, aby nam ulżyć. Centurion się uśmiechnął. - Masz rację, jeśli mówisz o chwili obecnej, ale jeśli spojrzysz na tę sprawę z szerszej perspektywy, zrozumiesz, że w efekcie skorzystacie na naszej obecności. Tincommius zmarszczył brwi. - Wybacz, ale nadal nie rozumiem, po co Rzym miałby podbijać naszą wyspę, skoro nie spodziewa się żadnych korzyści? - To jest właśnie polityka! - wtrącił Macro, podnosząc głos. - Pieprzona polityka. Taka wojna daje niektórym szansę na zdobycie sławy. Oni trafiają na karty historii, a my, żołnierze, na tamten świat. Tak to działa. - Chodzi wam tylko o poprawienie wizerunku cesarza Klaudiusza? - Oczywiście. - Stary centurion wydawał się zaszokowany naiwnością księcia Brytów. - Poza tym - dodał, kiwając palcem - u was jest przecież dokładnie tak samo. Przecież toczycie te swoje wojenki tylko po to, by jeden skurwiel wypadł lepiej od drugiego. Gdzie się podziało to wasze pieprzone piwsko? Niewolnik! Chodź tu, gadzie przebrzydły! Gdy Macro czekał na ponowne napełnienie rogu, Katon szybko zmienił temat. - Wasza wysokość, kiedy to będzie nam dane zobaczyć owo tajemnicze przedstawienie, które nam obiecałeś? - Cierpliwości, centurionie! Najpierw musimy się najeść. - Verica skinął głową w kierunku szlachcianek rozmawiających głośno przy jednym z sąsiednich stołów. Wątpię, aby ludzie o delikatnych żołądkach mieli ochotę kontynuować ucztę, gdy zobaczą, co dla ich uciechy przygotowałem. Kiedy niewolnicy z kuchni zabrali w końcu zastawę, Cadminus nakazał gościom wstać, aby jego ludzie mogli odsunąć stoły pod ściany. Verica wrócił w tym czasie na tron, z którego miał doskonały widok na całą salę. Reszta gości z jego stołu musiała zmieszać się z tłumem, który okupował boczne ławy. Z kuchni wyniesiono kolejne dzbany piwa, oddając je prosto w ręce podochoconych już mocno gości. Pijacka wrzawa nasilała się z każdą chwilą. Celtowie trzymali się razem, a niewielka, ale rzucająca się w oczy grupka cudzoziemców stanęła w pobliżu królewskiego tronu.

Towarzyszył jej tylko Tincommius. Artaks i pozostali szlachetnie urodzeni dołączyli do braci wojowników, z którymi szli właśnie w zawody, kto wypije więcej piwa jednym haustem. Ci, którzy mieli najsłabsze głowy, zdążyli już zasnąć pod stołami, inni wymiotowali prosto na kamienne ściany. - Wasz król wie, jak powinno wyglądać konkretne przyjęcie - stwierdził z uznaniem Macro, przyglądając się temu tłumowi. - Nie mogę się już doczekać tego pieprzonego występu. - Spokojnie - mruknął Tincommius. - Spójrz tam, panie. Otwarto główne wrota i kilku strażników wprowadziło na środek sali wóz zakryty szczelnie plandeką. Tłum podniecił się tym widokiem jeszcze bardziej, ludzie wyciągali szyje, próbując znaleźć miejsce, z którego widzieliby lepiej dziwny pochód. Gdy koła potoczyły się po nierównej posadzce, pod plandeką coś się zakotłowało, a pomruk, jaki dobiegł od strony wozu, zagłuszył nawet harmider czyniony przez gości. Strażnicy ustawili wóz przy samym środku wielkiej sali. Gdy moment później zrzucono wielkie płachty skóry, oczom zdumionych ludzi ukazały się dwie klatki. W większej trzymano potężnego odyńca na wpół oszalałego ze strachu i wściekłości. W mniejszej trzy długonogie psy myśliwskie, masywne, pokryte szarą szorstką sierścią. Wszystkie prężyły grzbiety, warcząc groźnie na znajdującego się tuż obok dzika. - To będzie niezłe! - Macro wyszczerzył zęby i dopił piwo. - Nie widziałem porządnej walki zwierząt od czasu stacjonowania w Camulodunum. Katon przytaknął starszemu koledze. Gdy część strażników zestawiała klatki na posadzkę, pozostali odpalali pochodnie od ogni płonących w koszach. Ustawili się potem kręgiem za wozem, oświetlając miejsce, które miało stać się prowizoryczną areną walki. Kiedy wszystko było gotowe, Cadminus dał znak, by otwarto obie klatki. Najpierw wypuszczono odyńca. Wyznaczeni do pilnowania bestii strażnicy wygnali ją na otwartą przestrzeń, z dala od wozu, dźgając w zadek grotami oszczepów. Gdy zwierzę przedostało się przejściem pomiędzy szpalerem ludzi z pochodniami, ci natychmiast zamknęli ognisty krąg, a potem, machając żagwiami, zapędzili je na sam środek wolnej przestrzeni. Dzik stanął tam, warcząc głośno i łypiąc wielkimi ślepiami na tłum spitych w trupa ludzi. Psy wyprowadzono z klatki na uwięzi. Od razu zaczęły się szarpać, chcąc ruszyć na przeciwnika. Utrzymanie ich w ryzach wymagało niemałej siły. Odyniec przyglądał się im, kołysząc łbem, jakby tańczył do niesłyszalnej dla ludzi muzyki. Opiekunowie psów odpięli łańcuchy, na których prowadzili swoich podopiecznych. Teraz trzymali

ogary bezpośrednio za obroże. Siedzący na tronie Verica uderzył dnem pucharu o podłokietnik. Dźwięk ten przetoczył się po sali, uciszając śmiechy i przekrzykiwania przy obstawianiu zakładów. Goście zamilkli potulnie, teraz słychać było tylko zduszone popiskiwania psów oraz trzask płomieni w żarnikach i pochodniach. Król wstał, jego donośny głos dotarł do najdalszych zakątków pomieszczenia. Katon szeptem tłumaczył jego słowa starszemu koledze: - Prosi, żeby mu wybaczono te psy, ponieważ nie miał czasu, by zapolować na prawdziwe wilki. Mówi, że to ma być walka dla uczczenia kohort Wilków i Dzików oraz ich dowódców. Zwycięzca tego pojedynku dostąpi zaszczytu dokonania czegoś jeszcze podczas dzisiejszej uczty. - Czegoś jeszcze? - Macro spojrzał na Tincommiusa. - O czym on mówi, u licha? - Nie wiem - odparł książę. - Naprawdę nie wiem. - Pożyjemy, zobaczymy - mruknął podchmielony centurion. Verica uniósł dłoń, trzymał ją w górze przez moment, potem opuścił teatralnym gestem. Opiekunowie psów puścili obroże i natychmiast umknęli poza krąg pochodni. Tłum zaryczał na widok ogarów pędzących w kierunku dzika nadal kołyszącego się dziwnie na nogach. Teraz jednak bestia opuściła łeb i otworzyła szerzej paszczę, gotowa zadać śmiertelne rany atakującym ją przeciwnikom. Pierwszy pies skoczył wysoko, próbując chwycić dzika za kark. Leciał z szeroko rozwartymi szczękami, gotów wpić się w gardło wielkiej bestii. Odyniec zdołał uprzedzić ten atak. Jeden ruch masywnej głowy i wielkie psisko poleciało w bok, jakby ważyło nie więcej niż worek pierza. Ogar spadł na kamienną posadzkę z głośnym łomotem, wydając cichy skowyt. Tłum zaryczał ponownie. Był to dziwnie niespójny dźwięk łączący w sobie jęk zawodu tych, którzy obstawiali psy, i radosne rżenie liczących na zwycięstwo dzika. Dwa pozostałe psy, inteligentne bestie, jak na ten gatunek przystało, zaczęły obchodzić odyńca, by kąsać go po bokach wielkimi zębami podczas błyskawicznych wypadów. Dzik natomiast cofał się powoli z nisko zwieszonym łbem, gotów wbić zakręcone kły w każdego przeciwnika, który znajdzie się w ich zasięgu. - Dwa ogary w życiu nie zdołają zabić tak wielkiego dzika - wydarł się Macro, przekrzykując tłum. Katon przytaknął starszemu koledze. Pierwszy pies wciąż nie zdołał wstać z podłogi.

- Nie bądź taki pewny - odkrzyknął Tincommius. - Widziałeś już psy tej rasy? Centurion zaprzeczył ruchem głowy. - Przywieziono je zza morza. - Z Galii? - Nie. Z zachodu. Zdaje się, że wy, Rzymianie, nazywacie te ziemie Hibernią. - Coś mi się obiło o uszy - zełgał Macro. - Z tego, co wiem, to tak niegościnna kraina, że imperium z pewnością nie zechce jej zaatakować. Ale hodują tam znakomite psy myśliwskie. Takie jak te trzy, które tutaj widzisz. Ten dzik stoczy dzisiaj pojedynek życia. - Postawisz na niego? - Jaka będzie stawka? - Załóżmy się o wino. Zabiłbym za napitek, który zdoła zabić paskudny smak tego piwska. - Jakoś nie widziałem, byś miał problem z piciem. Macro objął młodego Celta ramieniem i pochwycił stojący najbliżej dzban. - Żołnierz wypije wszystko, żeby się najebać. Wszystko, synu. Nawet to gówno. Zdrowie! - Zatem stawiam amforę wina na psy, panie - stwierdził Tincommius, strącając od niechcenia rękę centuriona. - Przyjmuję. - Macro przyłożył dzban do ust i pociągnął spory łyk. Strumyki ciemnej cieczy pociekły mu po obu stronach ust. Pierwszy ogar zdołał w końcu stanąć na nogi i zajął pozycję pomiędzy pozostałymi, które cierpliwie czekały na dogodną okazję, by ucapić dzika. Odyniec musiał się teraz pilnować z trzech stron naraz, kręcił więc wielkim łbem w tę i nazad. Katon obserwował przebieg walki z mieszanymi uczuciami. Gdy mieszkał w pałacu, zabierano go kilkakrotnie na igrzyska, gdzie widział podobne starcia dzikich bestii. Zawsze jednak wydawały mu się wyjątkowo odrażające, mimo że lubił atmosferę napięcia, która im towarzyszyła, i podniecenie perspektywą ujrzenia tak krwawej walki. Ale po jej zakończeniu zawsze miał poczucie winy, a nawet splugawienia. Dzisiejsze starcie pomiędzy ogarami i dzikiem napawało go podobną mieszaniną uniesienia i odrazy. W sali rozległ się kolejny przeraźliwy skowyt, gdy ranny pies spróbował doskoczyć do nogi odyńca, lecz okazał się zbyt wolny i nie umknął przed kłami. Leżał teraz tam, gdzie padł, z rozprutym aż po żebra brzuchem. Lśniące wnętrzności wylały

się z rany w kałuży krwi, ale zwierzę wciąż podrygiwało, jakby za wszelką cenę usiłowało wstać. Macro walnął się pięścią w udo. - Już czuję smak wygranego wina! Dzik postanowił wykorzystać odzyskaną przewagę i rzucił się w kierunku drugiego ogara, wystawiając się tym samym na atak trzeciego. Szara błyskawica spadła na jego grzbiet, ledwie się obrócił. Wielkie zębiska zagłębiły się w pokrytym szczeciną karku. Kolejny pies moment później doskoczył z boku, chwytając odyńca za krtań. Bestia natychmiast opuściła łeb, miotała nim wściekle, próbując strząsnąć napastników, lecz potężne szczęki nie puszczały, ich nacisk miażdżył krtań osaczonego zwierzęcia. Wielki dzik słabł z chwili na chwilę. Jego racice coraz bardziej się rozjeżdżały. W końcu zachwiał się mocniej i zaraz potem nogi załamały się pod nim i padł na kamienną posadzkę z dwoma ogarami wciąż uczepionymi jego karku. Tłum zareagował na to radosną wrzawą, w której utonęły jęki zawodu stawiających na dzika. - Kurwa! - wrzasnął Macro. - Skąd oni wytrzasnęli tego odyńca? Ta pieprzona walka była ustawiona! Tincommius zaśmiał się tylko. - Czy mogę przyjść po wygraną amforę jutro z rana, panie? - A rób, co tam chcesz. Katon zignorował ich. Przyglądał się z niezdrową fascynacją, jak psy rozszarpują gardło dzika - właśnie tego uczono je od wielu pokoleń. Gdy bestia skonała pod ich zębiskami, opiekunowie ponownie poprzypinali do obroży grube łańcuchy i odciągnęli od ofiary warczące wciąż zwierzęta. Zabity pies trafił od razu na wóz, potem sześciu strażników zaczęło się zmagać z ogromnym ciężarem martwego odyńca. W końcu udało im się wrzucić masywne truchło na zmasakrowane szczątki niedawnego wroga. Gdy turkot kół po raz kolejny odbił się echem od ścian wielkiej sali, zgromadzeni w niej ludzie znów poczuli ekscytację z powodu rychłej kulminacji uroczystości. Po krótkiej chwili strażnicy powrócili do wnętrza budynku. Szli teraz dwójkami, a każda z nich prowadziła spętanego więźnia. Ośmiu ich było. Zaciągnięto wszystkich aż na koniec sali, w pobliże stołów okupowanych teraz przez znamienitych gości. Naprzeciw nich stały ogary, krew wciąż ściekała im z pysków, boki unosiły się spazmatycznie, gdyż zwierzęta jeszcze dyszały ciężko po stoczonej walce. - Co tu się wyrabia, u licha? - zapytał Macro, odwracając się do Katona. - To

przecież nasi pieprzeni jeńcy! Młodszy z centurionów przyjrzał się więźniom. - Wiem, kim są. To schwytani przez nas Atrebatowie... O, nie. On chyba nie zamierza... - Nagle cała krew odpłynęła mu z twarzy. - O co chodzi? - nie ustępował Macro. - Czego nie zamierza? O czym ty mówisz? Verica znów podniósł się z tronu. Tym razem nie musiał prosić gości o ciszę. Wszyscy zamilkli, wodzili tylko wzrokiem od króla Atrebatów i garstki jeńców do dyszących psów. Władca przemówił, lecz teraz w jego głosie nie było tyle ciepła i gościnności co wcześniej. - Zdrajcy muszą ponieść śmierć. Gdyby byli Durotrygami, oszczędziłbym im tej ostatniej męki. Ale kto odwrócił się od plemienia, które dało mu życie, i zabija w podzięce jego członków, nie zasługuje na łaskę. Dlatego sczezną jak psy, a ich zwłoki zostaną rzucone na miejski gnojownik ku uciesze padlinożerców. - On chyba nie mówi poważnie - wyszeptał Katon, kierując tę uwagę do Tincommiusa. - Na pewno nie zrobi tego z moimi pieprzonymi jeńcami! - dodał porywczo Macro. Zanim któryś z Rzymian zdążył zaprotestować, z tłumu wybiegł jakiś człowiek i stanął pomiędzy ogarami a grupką związanych więźniów. Artaks, bo to był on, wskazał palcem spętanych i odezwał się do króla ostrym, rozkazującym tonem: - Co mówi? - zapytał natychmiast Macro. Katon rozumiał część słów, ale Artaks był zbyt podenerwowany i mówił za szybko. W dodatku wlał w siebie za wiele piwa, ciężko więc było zrozumieć, o co mu chodzi. Centurion chwycił Tincommiusa za ramię i wskazał brodą na krzyczącego krewniaka króla. - On zna tych ludzi - wyjaśnił młody arystokrata. - Jeden jest jego przyrodnim bratem. Drugi kuzynem żony. Chce, by ich oszczędzono. Żaden członek naszego plemienia nie powinien umierać w tak straszny sposób. Przemowie Artaksa towarzyszyły aprobujące pomruki tłumu, lecz Verica wskazał drżącym palcem na jeńców i powtórzył, nie kryjąc wściekłości: - Ci ludzie muszą umrzeć. Posłużą za przykład wszystkim tym, którym się marzy brać stronę wrogów naszego plemienia i Rzymu. Trzeba dać im nauczkę. Jeśli ktoś ma zamiar knuć przeciw swojemu prawowitemu władcy, musi wiedzieć, jaką zemstę jestem w stanie mu zgotować.

Słowa króla także skwitowało głośne poparcie. Z tłumu w stronę jeńców poleciał nawet czyjś puchar. Celnie rzucony trafił jednego z więźniów w bark. Artaks, słuchając przemowy władcy, kręcił zawzięcie głową, a teraz znów się odezwał, protestując po raz wtóry. Tincommius przetłumaczył jego słowa Rzymianom: - Błaga króla, by nie ważył się popełnić tak wielkiego okrucieństwa, jego czyn bowiem może sprawić, że lud zbuntuje się przeciw niemu. Władca zakrzyczał młodzika, po czym nakazał Cadminusowi usunąć go ze środka sali. Artaks nie przestał jednak protestować nawet wtedy, gdy dowódca straży chwycił go za ramię, pociągnął w kierunku wyjścia i wyrzucił za wielkie wrota. Potem równie szybkim krokiem zbliżył się do jeńców, chwycił łańcuch, którym związano nadgarstki stojącego najbliżej mężczyzny, i ustawił go na środku niedawnej areny. Pozostawiony sam sobie więzień próbował uwolnić ręce, szarpiąc się na wszystkie strony. Cały czas błagał też o pomoc. Opiekunowie ponownie spuścili psy, wskazując im pstryknięciami palców kolejną ofiarę. Gdy ogary zwęszyły mężczyznę, zapadła cisza, zamilkł nawet przeznaczony na pożarcie więzień. Teraz spoglądał tylko uważnie prosto w ślepia wielkich zwierząt. Moment później padła komenda i oba psy rzuciły się na bezbronnego człowieka. Ten zawył dziko, gdy jedno ze zwierząt zmiażdżyło mu szczękę, próbując wgryźć się w gardło. Krzyki zostały natychmiast zduszone, po chwili słychać było już tylko charkot i nagle zapadła cisza. Mężczyzna znieruchomiał. Psy szarpały jego ciałem jak kukłą ze słomy, której używa się do ich szkolenia. Tłum zawył z radości. Ale gdy Katon przebiegł wzrokiem po twarzach zebranych, zauważył, że wielu gości jest przerażonych tym pokazem i przygląda mu się w całkowitej ciszy. - Szlag by ich... - wymamrotał Macro. - Szlag... Człowiek nie powinien umierać w taki sposób. - Nawet zdrajca? - zapytał Tincommius, nie kryjąc odrazy. Opiekunowie odciągnęli ogary od ciała. Nie było to proste zadanie, gdyż oba zwierzęta poczuły już zew krwi. Dwaj niewolnicy wynieśli ciało zabitego, a Cadminus wybrał kolejnego więźnia i zaciągnął go na zakrwawione miejsce kaźni. Katon spojrzał wyczekująco na Vericę, licząc, że stary władca opamięta się i zmieni zdanie, lecz lodowate spojrzenie i wyraz satysfakcji na jego twarzy były wymowniejsze od wszelkich słów. Młody centurion szturchnął starszego kolegę i wstał. - Idę stąd. Nie mogę na to patrzeć.

Macro spojrzał na niego i ku zdumieniu Katona w jego oczach także było widać, że nie zniesie więcej podobnych okrucieństw. - Zaczekaj na mnie, chłopcze. - Stary centurion zeskoczył ciężko ze stołu i zatoczył się natychmiast z powodu zbyt wielkiej ilości spożytego alkoholu. - Pomóż mi, chłopcze, a z tobą, Tincommiusie, zobaczymy się rano w obozie. Młody Atrebata skinął tylko głową, nie odrywając wzroku od drugiego nieszczęśnika. Katon przełożył rękę Macro przez swoje ramiona i ruszył chwiejnym krokiem w kierunku wyjścia, starając się obejść oba ogary w jak największej odległości, te jednak nie zważały w tym momencie na nic, wgryzając się w ciało kolejnej ofiary. Po wyjściu na świeże powietrze stary centurion nie mógł się już powstrzymać. Wyrwał się Katonowi, postąpił do przodu kilka kroków i zwymiotował, składając się wpół. Młody centurion czekając, aż jego druh opróżni żołądek, obserwował nieprzerwany strumień miejscowej szlachty opuszczającej chyłkiem wielką salę. Ludzie ci kulili się za każdym razem, gdy zza ich pleców dobiegał kolejny przeraźliwy wrzask.

ROZDZIAŁ SZESNASTY

- Kiedy to dokładnie przyszło? - Aulus Plaucjusz cisnął raport na pulpit głównego skryby. Mężczyzna natychmiast sięgnął po zwój, obrócił właściwą stroną do góry i przysunąwszy się do lampki oliwnej, tak długo wodził palcem po treści, aż znalazł odpowiednią adnotację. - Jeszcze momencik, panie - poprosił, podnosząc się ze stołka. Aulus skinął głową i odwrócił się, by spojrzeć przez uchylone klapy na zewnątrz namiotu. Chmury pokrywały niebo grubą warstwą i mimo że słońce już dawno wzeszło, na dworze panowały nadal ciemności. Było ciemno i gorąco. Trudna do wytrzymania oblepiająca wilgoć mogła zwiastować rychły koniec dobrej pogody, a ta sprzyjała legionom dopiero od kilku dni. I chociaż porządna burza powinna w końcu oczyścić atmosferę, to stary wódz bardziej obawiał się tego, co deszcz zrobi z jego ciężkim sprzętem. Ze wszystkich miejsc, w jakich przyszło mu walczyć podczas długiej kariery, ta wyspa była wyjątkowo koszmarna, jeśli wziąć pod uwagę pogodę. Mimo że ziemie te nie znały długich mroźnych zim, które skuwały na całe miesiące Germanię, ani wycieńczających upałów wypalających równiny Syrii, tutejszy klimat potrafił dać się we znaki. Problem z Brytanią polegał na tym, że tutaj niemal zawsze było mokro, uznał Plaucjusz po chwili zastanowienia. Wystarczyło kilka godzin deszczu, by ziemia natychmiast zamieniła się bagno, niwecząc wszelkie próby wyekspediowania ludzi i sprzętu. Nawet niewielkie oddziały piechoty i lekkie wozy grzęzły zaraz. Błoto oblepiało wszystkich i wszystko, co się z nim zetknęło. Sytuacja ta rzecz jasna dotyczyła suchszych terenów. Plaucjusz widział już dość tutejszych mokradeł, by wiedzieć, że jego armia nie przedostanie się przez nie. Tubylcy tymczasem robili dobry użytek z wiedzy na temat okolic, w których zamieszkiwali, i budowali obozowiska na każdym kawałku solidnego gruntu, jaki się znalazł na rozległych, podmokłych równinach leżących na zachód od rozlewiska rzeki Tamesis. Z tych to baz Karatacus posyłał swoje podjazdy na tereny zajęte przez Rzymian. Kolumny wroga bez trudu przemykały się pomiędzy rzadko rozmieszczonymi fortami. Wróg dybał na

konwoje z zaopatrzeniem dla legionów, niszczył też gospodarstwa i całe sioła plemion sprzymierzonych z Rzymianami, a gdy barbarzyńcom krew uderzała do głowy, ważyli się także podnosić rękę na niewielkie patrole, a nawet co mniejsze forty. Najeźdźcy byli wykrwawiani powoli, kropla po kropli, a Plaucjusz zużył już cały polityczny kapitał, jaki miał u imperatora. Od tej pory mógł liczyć na naprawdę niewielkie wsparcie Rzymu. Nielicznym oddziałom, które przybędą tego lata do Brytanii, towarzyszyć będą z pewnością naglące żądania Narcyza, aby kampania została zakończona w jak najszybszym terminie. Ostatnia wiadomość tego typu poirytowała starego wodza do tego stopnia, że nie potrafił powstrzymać gniewu. Mimo że sformułowano ją wyjątkowo uprzejmie: „Mój drogi Aulusie Plaucjuszu, może użyczysz mi swojej armii, skoro nie masz zamiaru używać jej przez kilka najbliższych miesięcy?” Wódz zgrzytał zębami ze złości na dupków, którzy w życiu nie ruszyli tyłka poza marmurowe gabinety na Palatynacie, ale nie wahają się wydawać rozkazów, mając gdzieś warunki, w jakich wycieńczeni żołnierze walczą o obronę bądź przesunięcie granic imperium. Plaucjusz wyprężył ramiona i walnął ze złości pięścią w drugą dłoń. Kilku pisarczyków ślęczało wciąż nad dokumentami w głębi namiotu. Wszyscy byli świadkami upustu złości starego wodza. Plaucjusz zmierzył ich wzrokiem. - Gdzie się podział ten pieprzony skryba? Ty tam! - Tak, panie? - Zabieraj dupę w troki i znajdź mi go natychmiast. - Tak, panie. Gdy mężczyzna wybiegł z namiotu sztabowego, Plaucjusz pomasował obolały bark. Wilgoć dała się we znaki jego stawom jeszcze zimą, od tamtej pory wciąż odczuwał ostre ataki bólu w ramionach i kolanach. Tęsknił, i to bardzo, za słońcem wiszącym nad jego willą w Stabiae. Spędzał tam całe dnie nie kończącego się nigdy lata, żeglując po morzu w towarzystwie żony i dzieci. Uśmiechnął się, widząc, z jaką łatwością nostalgia opanowuje jego myśli. Ostatni raz spędzał tam czas z rodziną cztery lata temu - to było kilka dni odpoczynku, jakie zdołał wykroić podczas podróży do Rzymu, gdzie składał raport w sprawie sytuacji panującej nad Dunajem. Dzieciaki dokazywały cały dzień, zamęczając nie tylko siebie wzajemnie, ale i każdego dorosłego w zasięgu słuchu. Darły się i płakały na zmianę, gdy któreś zabrało drugiemu ulubioną zabawkę. Dopiero kiedy trafiły pod opiekę niańki, ich udręczeni rodzice zyskali chwilę dla siebie. Rychły powrót Plaucjusza do obowiązków

służbowych psuł im cały nastrój, dlatego obiecał wtedy żonie, że wróci do niej najszybciej, jak to tylko będzie możliwe. A dzisiaj wciąż borykał się z problemami typowymi dla początkowej fazy inwazji. Wszystko wskazywało na to, że prędzej umrze ze starości, niż pokona tych Brytów. Nigdy nie zobaczy, jak jego dzieci dorastają, nie będzie mu też dane zestarzeć się u boku kochającej małżonki. Myśl o rodzinie sprawiła, że poczuł bolesną tęsknotę. Na początku roku jego żona zabrała dzieci i wyruszyła na tę wyspę, lecz jej wyprawa miała tak katastrofalne skutki, że nie widział nawet cienia szansy, by zdecydowała się na kolejny wyjazd do Brytanii. Plaucjusz zdawał sobie sprawę, że dociera powoli do kresu sił, tak duchowych, jak i fizycznych. Do tej roboty cesarz potrzebował kogoś młodszego, kto ma wystarczający zapał, by wykonać stawiane przed nim zadanie, czyli pokonanie Karatacusa, rozbicie jego armii i podporządkowanie wszystkich okolicznych plemion władzy Rzymu. Kogoś takiego jak legat Wespazjan, pomyślał Plaucjusz. Mimo że Wespazjan rozpoczął karierę na stanowisku dowódcy legionu kilka lat później niż jego rówieśnicy, zdołał już nadrobić większą część poślizgu i zrobił to w naprawdę imponującym stylu. Z tego też powodu Plaucjusz zezwolił mu na samodzielne działanie i wysłał II Legion na południowe krańce Brytanii. Na razie legat wywiązywał się z nałożonych na niego obowiązków lepiej, niż można się było spodziewać. Jego legion zdobył i zniszczył cały ciąg umocnionych wzgórz. Problem polegał raczej na tym, że szło mu zbyt dobrze. Posuwając się tak szybko w głąb terytorium wroga, rozciągał szlaki zaopatrzeniowe, ryzykując ich przerwanie. Plaucjusz hamował go, jak mógł, rozkazując zniszczenie reszty fortów znajdujących się przy granicy z terytoriami Atrebatów, zanim Drugi wyruszy dalej na południe, by zająć kolejną wyspę u wybrzeży Brytanii. Gdy Wespazjan zacznie wykonywać to zadanie, wyłom między obiema częściami armii powiększy się, i to znacznie. Legat zdawał sobie sprawę z tego zagrożenia, i dawał temu wyraz w ostatnich raportach, które słał nieprzerwanie do sztabu. Jego zdaniem wszystko zależało w tej chwili od lojalności Atrebatów. Nad ziemią przetoczył się stłumiony odgłos grzmotu. Plaucjusz wysunął głowę na zewnątrz i spojrzał na horyzont rysujący się ciemną linią nad rzędami namiotów, gdzie co rusz widać było błyski zwiastujące rychłe załamanie pogody. Nagle zerwał się chłodny wiatr, na tyle silny, że zaszeleścił w fałdach skórzanych klap przesłaniających

wejście. Plaucjusz miał idealne miejsce do obserwowania zbliżającej się burzy. Kwaterę główną wzniesiono na niewielkim wzgórzu w samym środku obozu. Inżynierowie protestowali, że to miejsce niezbyt się nadaje na siedzibę dowódcy, zwłaszcza że leżało z dala od skrzyżowania obu głównych arterii, ale on uparł się, ponieważ chciał mieć oko na wszystkie części obozu, stacjonujące w nim legiony, otaczające teren palisady oraz równiny ciągnące się daleko na zachód. W oddali, na zalesionym mocno wzgórzu, dostrzegł migające ogniki. Tam znajdowało się obozowisko wroga i jego wodza Karatacusa. Od wielu już dni obie armie stały naprzeciw siebie, a ich zwiadowcy ścierali się nieustannie na terenie pomiędzy oboma obozami. Plaucjusz zdawał sobie jednak sprawę, że gdy tylko wyda rozkaz ataku, siły Karatacusa umkną, wciągając go dalej na swoje terytorium. Za każdym razem zachowywały się podobnie, a potem uderzały na szlaki zaopatrzeniowe rzymskiej armii. Z tego też powodu stary wódz wstrzymał marsz swoich jednostek i wykorzystał czas przerwy na uszczelnienie flanek i zaplecza, tworząc kolejne forty przy traktach. Gdy prace zostaną ukończone, armia ruszy dalej i zmusi Brytów do oddania kolejnych ziem. Kiedyś będą musieli się zatrzymać i podjąć walkę. I zostaną zmieceni z powierzchni ziemi przez najpotężniejszą machinę wojenną świata. Tak przynajmniej wygląda to w teorii, pomyślał Plaucjusz, uśmiechając się pod nosem. Tyle że teorie ginęły pierwsze, gdy dochodziło do działań wojennych. Kilka dni temu do sztabu dotarł niepokojący raport Wespazjana mówiący o formowaniu kolejnej armii Brytów na południe od Tamesis. Istniała więc możliwość, że Karatacus zechce połączyć z nią swoje siły, ale nie zaatakuje Plaucjusza, tylko wyruszy na południe, by zniszczyć legion Wespazjana. Równie prawdopodobne było jednak, że Brytowie poczują się na tyle silni, aby uderzyć na główne zgrupowanie Rzymian. Aczkolwiek w to akurat stary wyga nie wierzył - za dobrze znał wodza wrogów i wiedział, że należy mu się wielki szacunek, zwłaszcza w świetle treści dokumentu, który przed chwilą wylądował na pulpicie skryby. Był to kolejny raport, tym razem wysłany przez centuriona, któremu Wespazjan zlecił dowodzenie skromnym garnizonem Callevy. Macro opisał w nim szczegóły zwycięstwa odniesionego nad jednym z podjazdów. To akurat była dobra wiadomość. Plaucjusz poczuł sporą ulgę, czytając o zasadzce zastawionej na wroga. Potem wszakże dotarł do części poświęconej opisowi sytuacji w Callevie. Mimo że centurion starał się przedstawić ją w niezwykle jasnych barwach, stary wódz czuł rosnący niepokój, gdy kończył czytać raport.

- Panie! Plaucjusz obrócił się, by obrzucić wzrokiem głównego skrybę, który właśnie wracał do namiotu. - Słucham? - Pięć dni temu, panie. - Pięć dni? - powtórzył półgłosem stary wódz. Za jego plecami błyskawica rozjaśniła niebo nad porzuconymi gospodarstwami. Moment później rozległ się łoskot gromu. Skryba skulił się, słysząc te przerażające dźwięki. - Czy mógłbyś mi wyjaśnić, Kwintusie, dlaczego dowiedziałem się o nim z tak dużym opóźnieniem? - Raport został oznaczony jako wiadomość małej wagi, panie. - Przeczytałeś go? - Tak, panie. - Do samego końca? Skryba milczał przez dłuższą chwilę. - Nie pamiętam, panie. - Rozumiem. To niezbyt satysfakcjonująca odpowiedź, Kwintusie. - Wiem, panie. Plaucjusz mierzył go groźnym spojrzeniem, dopóki skruszony urzędnik nie spuścił wzroku. - Od tej pory masz czytać uważnie każdy raport, jaki trafi w twoje ręce. Nie będę tolerował podobnych zaniedbań. - Dobrze, panie. - Wezwij do mnie trybuna Kwintyliusza. - Trybuna Kwintyliusza, panie? - Tak. Gajusza Kwintyliusza. Dołączył do Dziewiątego kilka dni temu. Znajdziesz go pewnie w kantynie legionu. Chcę z nim porozmawiać na osobności jak najszybciej. Ruszaj. Skryba obrócił się na pięcie i wybiegł z namiotu rad, że może zejść z oczu staremu wodzowi. Gdy znikał za klapami, Plaucjusz pomyślał, że z wiekiem staje się coraz łagodniejszy dla swoich podwładnych. Podobne zaniedbanie jeszcze kilka lat temu zostałoby ukarane degradacją winnego. Robi się miękki. Oto kolejny dowód na to, że przestaje się nadawać na dowódcę walczącej armii. Zanim trybun Kwintyliusz skończył czytać raport, nad obozem rozszalała się

burza. Niebo jaśniało co chwila za rozchylonymi klapami wejścia do namiotu Plaucjusza. W trwających mgnienie oka wyładowaniach krople deszczu wyglądały jak zastygłe w locie kryształki, które przesłaniały kurtyną prześwietlony świat. A potem znowu zapadała ciemność, w której po niebie przetaczał się ryk gromu - tak potężny, że drżały od niego puchary stojące na blacie pomiędzy oboma oficerami. W przerwach słychać było tylko bębnienie deszczu o dach namiotu i zawodzenie wiatru. Plaucjusz przyglądał się uważnie siedzącemu naprzeciw mężczyźnie. Trybun czytał raport, pochylając nisko głowę. Kwintyliusz pochodził ze starego rodu, jednego z tych, które wciąż posiadały rozległe włości na południe od stolicy. Trybun był ostatnim w długiej linii arystokratów pełniących zaszczytne funkcje w senacie. Przydział do Dziewiątego zawdzięczał sporej nieoprocentowanej pożyczce, której jego ojciec udzielił jakiś czas temu Plaucjuszowi. Powodem wezwania go nie była wszakże chęć rozmowy o tamtej sprawie. Trybun posiadał wciąż wiele kontaktów w pałacu cesarskim, co znaczyło, że młody arystokrata nie zrezygnował z wygórowanych ambicji politycznych. I dobrze, pomyślał Plaucjusz. Ludzie ambitni bywają zazwyczaj bezlitośni, a o to mu przecież chodziło. - Bardzo interesująca sprawa, jak widzę - oświadczył Kwintyliusz, odkładając zwój na blat i sięgając po puchar zarazem. - Pozwolisz jednak, panie, że zapytam, co to ma wspólnego ze mną? - Wiele. Wyruszysz do Callevy o pierwszym brzasku. - Do Callevy? - Przez moment na przystojnej twarzy trybuna widać było zaskoczenie, lecz zaraz ponownie przybrał pozę nieprzeniknionej obojętności. Czemu nie? Z przyjemnością liznę nieco miejscowej kultury, zanim całkowicie ją wymażemy... - Świetnie - przerwał mu Plaucjusz. - Postaraj się jednak nie robić podobnych uwag w obecności członków plemienia, z którym sojusz jest teraz niezwykle ważny dla Rzymu. I tak mamy z nimi wystarczająco wiele problemów. - Zrobię co w mojej mocy... - ...albo zginiesz marnie, jeśli się nie postarasz. - Stary wódz przestał się uśmiechać, dając jasno do zrozumienia, że rozmawiają o bardzo poważnych sprawach. Kwintyliusz upił łyk wina, po czym odstawił puchar, nie spuszczając skupionego wzroku z przełożonego. - Cieszysz się sławą zręcznego manipulatora, Kwintyliuszu. A takiego właśnie człowieka potrzebuję do wykonania tego zadania. Mam nadzieję, że w pełni

zasługujesz na swoją reputację. - Trybun skinął skromnie głową. - Świetnie. Przybyłeś do nas przed zaledwie kilkoma dniami, jeśli dobrze pamiętam? - Dokładnie dziesięć dni temu, panie. - Dziesięć, powiadasz. Nie miałeś zatem zbyt wiele czasu na zaznajomienie się z naszymi działaniami? - Nie, panie - przyznał Kwintyliusz. - Zatem dajmy temu spokój. Narcyz bardzo cię chwalił. - To niezwykle miłe z jego strony. - O, tak... niezwykle. Dlatego właśnie mój wybór padł na ciebie. Potrzebuję bystrych oczu i czujnych uszu w Callevie. Centurion Macro bardzo oszczędnie wyraża się na temat bezwzględności króla Veriki, co jest zrozumiałe. Otrzymał pierwsze niezależne stanowisko dowodzenia, robi więc, co może, żeby nie mieć na karku przełożonego. Szczerze mówiąc, odwala tam kawał dobrej roboty. Stworzył z niczego atrebatyjską jednostkę pomocniczą, której udało się już odnieść pierwsze zwycięstwo nad Durotrygami. To nie lada wyczyn. - Owszem, panie. Nie lada - przyznał trybun, wskazując na raport Macro. - To musi być znakomity oficer, skoro ze zwykłych tubylców zdołał zrobić żołnierzy. Stary wódz posłał mu lodowate spojrzenie. - Łaskawość to niebezpieczny zbytek. Tej lekcji życia udzielili mi Brytowie. - Skoro tak mówisz, panie... - Tak wygląda prawda. Radzę ci korzystać z moich doświadczeń. - Możesz być pewien, panie, że tak uczynię. - Kwintyliusz pokłonił mu się głęboko. - Rozsądna decyzja... Sukces Macro postawił mnie w niezwykle trudnej sytuacji. Jak zapewne wiesz, król Verica jest już starym człowiekiem. Wątpię, by dożył kolejnej wiosny. Do tej pory udawało mu się podporządkowywać poddanych mimo sojuszu zawartego z Rzymem, niemniej mam świadomość, że spora część jego współplemieńców nie popiera tej współpracy. - To chyba normalne w takich sytuacjach. - Niestety. Problem polega jednak na tym, że malkontenci są ludźmi wpływowymi i mogą przeforsować swojego kandydata, gdy rada starszych zbierze się, by obrać nowego króla. Jeśli to im się uda... - ...wpadniemy w gówno, panie. - Po same uszy. Będziemy mieli za plecami kolejne wrogo nastawione plemię,

które w dodatku, dzięki wysiłkom centuriona Macro, zyskało środki potrzebne do skutecznego zablokowania naszych szlaków zaopatrzeniowych. - Czy ten oficer szkolił tubylców na własną rękę? - Skądże znowu. Wykonywał polecenia legata Wespazjana. - Zatem to legat będzie winny. - Nie będzie, ponieważ uprzednio poprosił mnie o pozwolenie na sformowanie tych oddziałów. - Rozumiem - odparł taktownie trybun. - Problem polega na tym, że centurion Macro zdaje się nie dostrzegać zagrożeń wynikających z podziałów, jakie występują wśród naszych atrebatyjskich przyjaciół. - Mógłbyś nakazać rozbrojenie i rozwiązanie tych kohort. - To nie byłoby zbyt rozsądne. Nie znasz Brytów tak dobrze jak ja. Największą obrazą dla tutejszego wojownika jest odebranie mu prawa do noszenia broni. Dla nich to jedna z najważniejszych swobód. Gdybyśmy zdecydowali się na konfiskatę uzbrojenia, jestem pewien, że doszłoby do otwartego buntu, podczas którego moglibyśmy stracić nawet przychylność Veriki. - No to mamy problem - przyznał trybun po chwili namysłu. - Ktoś na pewno mnie zapyta, jak do niego doszło. Na przykład Narcyz. Plaucjusz pochylił się nad stołem. - Wtedy powiesz swojemu przyjacielowi sekretarzowi, że powinien przysłać mi więcej żołnierzy. Gdybym dysponował wystarczającą liczbą jednostek pomocniczych, nie potrzebowałbym ani Veriki, ani tych dwóch kohort. - Wybacz, panie - odparł spokojnie Kwintyliusz. - To była zwykła uwaga, nie krytyka. Przepraszam cię, jeśli odniosłeś inne wrażenie. Sytuacja jest naprawdę skomplikowana. - Łagodnie rzecz ujmując. Teraz już rozumiesz, dlaczego potrzebuję jasności co do sytuacji w Callevie. Muszę wiedzieć, czy istnienie tych kohort będzie dla nas zagrożeniem. Jeśli uznasz, że mogą zostać wykorzystane przeciw nam, wydam rozkaz ich rozwiązania bez względu na konsekwencje. Po drugie, musisz wybadać, czy Atrebatowie pozostaną lojalni wobec nas po wyborze nowego króla. Jeśli istnieje niebezpieczeństwo, że ich plemię przyłączy się do Karatacusa, będziemy zmuszeni podjąć odpowiednie kroki. - Sporo roboty jak na jednego człowieka - zaniepokoił się Kwintyliusz.

- Nie będziesz tam sam. Mamy swojego człowieka wśród tamtejszej szlachty. Znajduje się na tyle blisko Veriki, że dostarczy ci każdą informację, jakiej zażądasz. Szczegóły podam ci później. - Dobrze, panie. - Teraz trybun spojrzał uważniej na Plaucjusza. - Jaką władzę dasz mi na czas wykonywania tego zadania? Stary wódz sięgnął pod pulpit i podał Kwintyliuszowi inny zwój. Dokument spoczywał w tulei z kości słoniowej oznaczonej insygniami cesarza Klaudiusza i pieczęcią Plaucjusza. - Masz przede wszystkim obserwować i meldować mi o wszystkim, gdyby jednak zaszła taka konieczność, możesz obwołać się prokuratorem. W takim przypadku wszystkie ziemie Atrebatów przejdą automatycznie na własność Rzymu, zyskując status zwykłej prowincji. Będziesz mógł rozkazać Wespazjanowi, by w twoim imieniu zaanektował i obsadził swoimi oddziałami królestwo Veriki. - To ogromna odpowiedzialność, panie - zauważył Kwintyliusz. - Legat nie będzie zadowolony, gdy się o tym dowie. - Jeśli dopisze nam szczęście, nigdy nie usłyszy tego rozkazu.

ROZDZIAŁ SIEDEMNASTY

W obozie jeszcze przez kilka dni po zakończeniu przyjęcia panowała napięta atmosfera. Rekruci ćwiczyli pod czujnym okiem instruktorów i nawet Katon musiał przyznać, że robią ogromne postępy w musztrze i władaniu bronią. Widział też jednak, że nie przykładają się do szkolenia jak przedtem z powodu przygnębienia, które wisiało nad miejscowym chłopstwem jak nie przymierzając chmura gradowa. Z tego też powodu młody centurion wyszukiwał swoim podwładnym dodatkowe zajęcia, aby mieli jak najmniej czasu na wspominanie okrutnego widowiska, jakim król uraczył swoich gości z okazji odniesionego zwycięstwa. Jakby tego było mało, Verica nakazał nabić głowy ofiar na tyczki i zatknąć je po obu stronach traktu wiodącego do Callevy. Resztki zmasakrowanych ciał zostały rzucone, zgodnie z zapowiedzią, do suchej fosy otaczającej wały, gdzie leżały na stercie śmieci, służąc za posiłek wszelkiej maści padlinożercom. Widok nieludzkiej kary, jaką ponieśli ci, którzy odważyli się przeciwstawić królowi, dławił w zarodku wszelkie dysputy na temat sojuszu Atrebatów z Rzymem. Zamiast tego ludzie szeptali po kątach, wyłącznie w kręgu zaufanych przyjaciół, i milkli, gdy tylko zbliżał się do nich ktoś obcy. Każdego przechodnia obserwowali z nieufnością i poczuciem winy malującym się na twarzach. Katon natykał się na takie grupki co krok, gdy przemierzał błotniste ulice Callevy, ale wszędzie tam, gdzie przedtem wyczuwał zwykłą niechęć, dzisiaj widział otwartą wrogość. Ta sprawa nie dotyczyła już tylko mieszkańców stolicy. Także rekruci podzielili się na tych, którzy uważali, iż zdrajcy zasłużyli sobie na rozszarpanie przez psy, i zdecydowaną mniejszość zachowującą milczenie, będące w tym przypadku otwartą krytyką postępowania Veriki. Nic więc dziwnego, że szybko podpadali swoim kompanom. Instruktorzy zameldowali już o kilku przypadkach bójek, w jakie wdali się żołnierze obu kohort. Szczęśliwym trafem większość tych zdarzeń miała miejsce w czasie wolnym, więc nie musieli ich traktować jak poważnych naruszeń regulaminu. Jedna wszelako wybuchła na placu apelowym, gdy oddziały ćwiczyły szermierkę pod czujnym okiem Macro. Pięciu uczestniczących w niej rekrutów ukarano publicznie, na oczach całej reszty ćwiczących.

Żołnierzy obu kohort sprowadzono na plac apelowy i rozstawiono w trzech formacjach otaczających miejsce kaźni ich ziomków. Katon stał sztywno u boku Macro, zaciskając mocno zęby, żeby nie krzywić się za każdym razem, gdy instruktorzy chłostali po plecach i kończynach kolejnego uczestnika burdy. Bici leżeli skuleni na udeptanej ziemi pomiędzy równymi szeregami rekrutów. Macro odliczał spokojnie razy wymierzane każdemu ze skazanych na chłostę i powstrzymywał siepaczy, ilekroć doszedł do dwudziestu. Sanitariusze podbiegali natychmiast do ukaranego rekruta i odnosili go do pobliskiego szpitala. Gdy trzeci trafił do medyków, Tincommius nie wytrzymał i pochylił się do starszego centuriona. - Nie rozumiem - wyszeptał - dlaczego najpierw każesz ich zbić do nieprzytomności, a potem odsyłasz do szpitala? Jaki sens ma taka kara? - Sens? - Macro uniósł brew ze zdziwienia. - Zasłużyli sobie na karę, ale armia nie może sobie pozwolić na dawanie im wolnego. Ci ludzie nadal są żołnierzami. Mają wrócić do pełnienia obowiązków w jak najkrótszym czasie. - Panie? - wtrącił jeden z legionistów, wskazując leżącego u jego stóp człowieka. Centurion natychmiast wyprostował plecy i ryknął: - Wykonać karę! Dwaj oprawcy zaczęli okładać leżącego. Mocne uderzenia trzymanych przez nich pałek z winorośli wyciskały powietrze z płuc ofiar, nikt nie słyszał więc ich krzyków. Z ust bitych mężczyzn wydobywały się co najwyżej ciche jęknięcia. Macro odliczał podniesionym głosem, aby wszyscy zebrani dobrze go słyszeli. - Dwanaście... trzynaście... czternaście! Katon nie rozumiał niewzruszonej postawy Macro, gdy patrzył na jęczących z bólu zapłakanych mężczyzn, którzy wili się na pokrytej krwawymi bryzgami ziemi, osłaniając rękami głowę. Młody centurion dość często zastanawiał się nad sensownością utrzymywania tak ostrej dyscypliny, która wymagała stosowania upokarzających i bardzo bolesnych kar za niemal każde przewinienie, jakiego legionista mógł się dopuścić podczas służby. Rzadko kiedy nakładano na winnych grzywny, nader często za to bito ich do utraty przytomności. Mimo to Katon zauważał, że ludzie są w stanie zaakceptować nawet tak opresyjny system, który traktuje ich jak nie przymierzając zwierzęta pociągowe. A przecież istniały inne sposoby motywowania ludzi niż zwykłe okrucieństwo czy bicie.

Zasugerował takie rozwiązanie starszemu koledze, gdy usiedli któregoś wieczora przy winie. Ten jednak wyśmiał jego pomysł. Dla Macro system był prosty i wydajny. Dyscyplina musi być ostra, żeby ludzie byli twardzi i mieli szanse na wygraną z bezwzględnym wrogiem. Jeśli dowódcy będą zbyt miękcy, poprowadzą podwładnych na pewną śmierć. Ale jeśli będą trzymali żołnierzy żelazną ręką, uodpornią ich na strach i ból, dając tym samym szanse na długą i owocną służbę w legionach. Słowa te przypomniały się Katonowi, gdy patrzył, jak sanitariusze odwlekają trzeciego z ukaranych. Czwarty skazaniec natychmiast zajął jego miejsce. Katon poczuł zimny dreszcz, gdy zobaczył, że na miejsce kaźni dowleczono Bedriacusa. Łowca podniósł głowę i uśmiechnął się, gdy jego wzrok spoczął na dowódcy kohorty Wilków. Kąciki ust Katona zadrgały mimowolnie na ten widok. Była to odruchowa reakcja, lecz na swoje szczęście zdołał się powstrzymać w porę i zachował kamienną twarz. Bedriacus nasrożył się tuż przed tym, jak na jego plecy spadło pierwsze uderzenie pałki. Jego i tak paskudną twarz wykrzywił grymas bólu, a nad placem rozległ się przenikliwy skowyt. Katon nie wytrzymał. - Stój spokojnie - syknął ostrzegawczo Macro. - Jesteś pierdolonym oficerem, więc zachowuj się, jak na oficera przystało... Trzy... cztery! Katon przycisnął ręce do boków i zmusił się do patrzenia na zakrwawione plecy bitego rytmicznie człowieka. Sękata powierzchnia jednej z pałek rozerwała skórę tuż nad łopatką. Z głębokiej rany polała się krew. Młody centurion musiał zacisnąć mocniej usta, czując, jak żółć zaczyna podchodzić mu do gardła. Po dziesiątym razie Bedriacus spojrzał ponownie na przełożonego. Oczy miał okrągłe z przerażenia, z jego na wpół otwartych ust wyrwał się kolejny przeraźliwy jęk. Dźwięk ten przerywany był co chwila cichym westchnieniem, gdy kolejne ciosy pałki wyciskały powietrze z płuc bitego. W końcu Macro doliczył do dwudziestu. Katon w tym samym momencie poczuł ból w dłoniach. Spojrzał w dół i zobaczył, że są tak mocno zaciśnięte, iż mu kostki pobielały. Próbował się uspokoić, spoglądając na dwóch sanitariuszy, którzy pochylali się właśnie nad pobitym Brytem. Bedriacus był całkowicie bezwładny, sporo się więc natrudzili, zanim zdołali go podnieść z ziemi i zawlec do szpitala. Oczy miał jednak nadal szeroko otwarte, a z głębi krtani wydobywało mu się ciche kwilenie. Z formacji wyprowadzono ostatniego ze skazanych. Tincommius spojrzał na niego i natychmiast odwrócił się do Macro. - Jego nie wolno wam chłostać! - Zamknij się!

- Panie, błagam cię! To krewniak samego króla. - Zamknij pysk i wracaj na swoje miejsce! - Nie możesz... - Jeszcze jedno słowo, a dołączysz do niego, daję słowo. Tincommius wyczuł groźbę w głosie centuriona i posłusznie cofnął się o krok. W tym samym czasie legioniści rzucili Artaksa do stóp rzymskich oficerów. Królewski krewniak spojrzał na przełożonych, nie kryjąc pogardy. Zanim padł rozkaz rozpoczęcia chłosty, splunął też w ich kierunku. Macro spojrzał na zakrwawiony plac. - Temu wymierzcie trzydzieści razów. Rozpocząć chłostę! Artaks, w odróżnieniu od Bedriacusa, znosił ból, nie wydając z siebie nawet cichego pomruku. Zaciskał usta z całych sił, oczy wychodziły mu z orbit, gdy próbował kontrolować przeraźliwy ból. Nawet na moment nie spuścił jednak wzroku z Macro, oddychając chrapliwie, urywanie przez rozdęte nozdrza. Gdy zakończono wymierzanie kary, wstał o własnych siłach, gniewnie odpychając próbujących mu pomóc sanitariuszy. Popatrzył na Katona, potem na Macro. Stary centurion odpowiedział podobnie lodowatym beznamiętnym spojrzeniem. W końcu Artaks obrócił się do nich plecami i ruszył chwiejnym krokiem w kierunku szpitala. - Koniec wymierzania kary! - zagrzmiał Macro. - Wracać do zajęć! Dwie kohorty zostały ponownie podzielone na centurie i odmaszerowały za swoimi rzymskimi instruktorami, aby ćwiczyć niekończące się kombinacje ruchów. Katon przyglądał się rekrutom z uwagą, wyczuwając niewielką, lecz zauważalną zmianę w ich nastroju. Gdzie do tej pory był entuzjazm, teraz widział mechaniczne zachowania. Macro patrzył przez chwilę na oddalającego się Artaksa, a potem mruknął pod nosem: - Twardziel z niego. Jaja ma z litego brązu. - Możliwe - odparł Katon - ale nie wiem, czy teraz będziemy mogli mu ufać. Zwłaszcza po tym, jak dostał takie lanie. - To prawda - poparł go Tincommius. Macro nie przeoczył krytycznego tonu tej ostatniej uwagi. Centurion spojrzał na swoich towarzyszy, uśmiechając się pod nosem. - Zatem wy, eksperci, uważacie, że powinienem był odstąpić od wymierzenia mu kary? - Dlaczego eksperci? - obruszył się Katon.

- Wybacz. Przez moment sądziłem, że mam do czynienia z wybitnymi ekspertami od dyscypliny i sposobów wojowania naszej armii. Bo co ja wiem po tych szesnastu latach służenia pod orłem? To przecież nic przy waszym ogromnym doświadczeniu... Macro zamilkł, aby Katon odczuł mocniej to skarcenie. Takie postawienie do pionu powinno pomóc młodemu centurionowi. On, doświadczony żołnierz, był na tyle szczery wobec siebie, że potrafił przyznać, iż ten młodzik jest o wiele inteligentniejszy od niego i może dokonać wielkich rzeczy, jeśli wystarczająco długo pożyje. Niemniej w życiu każdego legionisty zdarzają się chwile, gdy doświadczenie odgrywa o wiele ważniejszą rolę niż całe lata edukacji, o czym człowiek pokroju Katona powinien się w końcu dowiedzieć. - Artaksowi nic nie będzie - zapewnił ich z uśmiechem na ustach. - Możecie mi wierzyć. Znam takich jak on, są wystarczająco silni, by człowiek nie potrafił ich złamać, i na tyle dumni, że zawsze próbują udowodnić wyższość swoich racji. - On taki nie jest, panie - zaprotestował Tincommius. - Artaks to książę krwi, nie zwykły żołnierz. - Kiedy służy pod moimi rozkazami, jest tylko żołnierzem. I zbiera cięgi jak każdy inny z moich ludzi. - A cóż zrobisz, panie, jeśli zdecyduje się odejść? Stracisz za jednym zamachem czwartą część albo nawet połowę tych ludzi. Macro natychmiast spoważniał. - Jeśli ucieknie, zostanie potraktowany jak każdy dezerter, a nawet ty, Katonie, wiesz, co się z nimi robi. - Kamienuje... Macro przytaknął. - Nie zastanawiałbym się nad wymierzeniem takiej kary Rzymianinowi, a co dopiero zapatrzonemu w siebie Brytowi. Tincommius wyglądał na zaszokowanego, że jego krewniaka mogłaby spotkać tak niehonorowa śmierć. - Nie możesz traktować królewskiego potomka jak pospolitego przestępcę! - Powiedziałem ci to raz, ale powtórzę: dopóki Artaks służy w mojej pieprzonej armii, jest wyłącznie prostym żołnierzem. - W twojej armii? - zdziwił się Tincommius. - Ciekawe, wydawało mi się, że te kohorty podlegają Verice.

- A on z kolei podlega władzy Rzymu! - wypalił w odpowiedzi Macro. - A to znaczy, że ty i wszyscy twoi pobratymcy podlegacie mnie. I nie zapominaj, synku, że masz mówić do mnie „panie”. Tincommius zdębiał. Do tej pory nikt nie zwracał się do niego w ten sposób. Katon zauważył, że młody arystokrata zaciska dłoń na rękojeści sztyletu, i natychmiast wkroczył do akcji. - Centurion chciał powiedzieć, że wszyscy sojusznicy Rzymu wprowadzili u siebie podobne rygory jak te, które mamy w naszej armii. To upraszcza wiele spraw i poprawia współpracę pomiędzy legionami a jednostkami sprzymierzonymi. Tincommius i Macro spoglądali na niego z równym niedowierzaniem. - Już ja wiem, co chciałem powiedzieć - oświadczył w końcu rozeźlony centurion - ale z tego, co tu pieprzyłeś, nie zrozumiałem nawet słowa. Co chciałeś przez to powiedzieć, Katonie? - Zapewniałem Tincommiusa, że mamy zbieżne interesy z królem Vericą. I że jesteśmy dumni z tego, że możemy dowodzić tak znakomitymi wojownikami, którzy służą jemu i Rzymowi. To wszystko. - Nie tak odebrałem twoje słowa... panie - dodał Tincommius. - Bardziej zabrzmiało to, jakbyś miał nas za sługi albo co gorsza za niewolników. - Niewolników?! - prychnął gniewnie Macro. - Co mają pieprzeni niewolnicy do utrzymywania w armii dyscypliny? Nie kazałem obić twoich ziomków tylko dlatego, że mam zły dzień. Potraktowałem ich dokładnie tak samo, jak bym potraktował chłopaków z tego garnizonu. Powiedz, że to prawda, Katonie. - Ależ tak, oczywiście. Czysta prawda. - Masz. Sam widzisz. Tincommius wzruszył ramionami. - Nie lubię patrzeć, jak ktoś traktuje moich ziomków jak zwierzęta, panie. - Oni przecież walczą jak zwierzęta - zaśmiał się Macro. - I są w tym dobrzy, muszę przyznać! - Mówisz tak, jakbyś był z nas dumny, centurionie. - Dumny? Pewnie, że jestem kurewsko dumny. Pocięliście tych Durotrygów na plasterki. Ale brakuje wam jeszcze trochę do doskonałości. Poczekaj tylko. Kiedy ja i Katon z wami skończymy, będziecie najniebezpieczniejszą bandą Celtów na tej wyspie. Tincommius pokiwał głową z uznaniem. - Zadowolony?

- Tak, panie. Wybacz, że ci się sprzeciwiłem. - Tym razem zostanie ci to darowane. A teraz leć do instruktorów. Wy, Brytowie, jesteście urodzonymi zabójcami, ale talentu do języków to nie macie. Spieprzaj mi stąd, synu. Gdy Tincommius się oddalił, Macro obrócił się do Katona i dźgnął go palcem w pierś. - Nie waż się podważać mojego słowa w jego obecności! - Dobrze, panie. - I przestań mówić do mnie „panie”! - Wybacz. - I żebym nie słyszał już żadnych pieprzonych przeprosin! - Katon otworzył usta, ale zaraz je zamknął i tylko skinął głową. - A teraz gadaj, o co ci naprawdę chodziło, gdy pieprzyłeś te brednie o towarzyszach broni i całej reszcie. - Pomyślałem, że w tak napiętej sytuacji, jaka panuje teraz w Callevie, lepiej nie negować faktu, że Dziki i Wilki są kohortami służącymi królowi. - To właśnie im bez przerwy powtarzamy - zgodził się Macro - ale przecież każdy idiota w tym grodzie musi wiedzieć, że to tylko dwie kolejne jednostki pomocnicze służące rzymskiej armii. - Uważaj, komu to mówisz. Ja bym nie powtarzał tej prawdy przy kimś takim jak Artaks. - Albo przy tym młodziku Tincommiusie! - wypalił Macro w odpowiedzi. Przecież widzę, jak on jest w ciebie zapatrzony... Posłuchaj, chłopcze, aż takim głupcem to ja nie jestem. Trudno jednak zaprzeczyć, że skoro cały dzień ich karmimy, szkolimy i uzbrajamy, to muszą należeć do nas. - Moim zdaniem większość z nich postrzega siebie w zupełnie innym świetle. - W takim razie są głupcami. I przestań się w końcu tym przejmować. - A jeśli ktoś pokroju Artaksa pokaże im, że nie muszą słuchać rozkazów Rzymian? - Zajmiemy się tą sprawą, jak przyjdzie na to czas - podsumował zniecierpliwiony Macro. - Mam jeszcze sporo papierów do przejrzenia, a ty musisz dopilnować dalszego szkolenia. Katon nie słuchał go jednak. Spoglądał gdzieś za plecy starszego kolegi, w kierunku bramy obozu. Od strony Callevy zbliżała się właśnie grupka jeźdźców. Na jej czele jechał wysoki mężczyzna w szkarłatnym płaszczu. Dosiadał niezwykle pięknego

czarnego konia. Macro także się odwrócił zaciekawiony, czemu przygląda się kolega. W tym samym momencie jeden z przybyłych popędził konia, zdążając ku obu centurionom. - Ty masz lepsze oczy, powiedz, kto stoi tam przy wrotach? - Nie mam pojęcia - odparł Katon. - Nigdy wcześniej go nie widziałem. - Zaraz się dowiemy. - Macro wskazał głową jeźdźca, który zatrzymał się właśnie w pobliżu i zwinnie ześlizgnął z grzbietu wierzchowca. Podszedł sprężystym krokiem do obu centurionów i zasalutował przepisowo przed Macro. - Panie! Trybun Kwintyliusz przesyła pozdrowienia i prosi o jak najszybsze spotkanie z oficerem dowodzącym tym obozem. - Kim jest ten cały trybun Kwintyliusz? - Macro przechylił głowę, by przyjrzeć się orszakowi stojącemu przy wrotach. - To wysłannik z kwatery głównej, panie. Przybył tutaj na rozkaz Aulusa Plaucjusza. Gdybyś zechciał przyjąć go już teraz...? - Tak - burknął Macro. - Oczywiście. Jeździec zasalutował mu, wskoczył na grzbiet konia i pokłusował do przełożonego. Macro wymienił szybkie spojrzenie z Katonem i splunął na zdeptaną ziemię. - Czego ten pieprzony trybun może chcieć ode mnie?

ROZDZIAŁ OSIEMNASTY

- Doskonale się spisaliście. - Trybun Kwintyliusz się uśmiechnął. - Obaj. Macro poruszył się niezręcznie na zydlu, a Katon uśmiechnął skromnie. Ich gość, zachęcony reakcją młodszego z oficerów, kontynuował pochwały z aksamitnym arystokratycznym akcentem. - Plaucjusz był zachwycony treścią waszego raportu. Macro powinien pławić się w pochwałach płynących z wysokiego szczebla. Niebo za oknem było idealnie błękitne, ptaszki śpiewały, nie przejmując się zupełnie dobiegającymi z placu apelowego wrzaskami instruktorów. Starego centuriona cieszyło wybicie się na niezależność, a także niezwykle skuteczne stworzenie i wyszkolenie niewielkiej armii, która zdążyła już wywalczyć pierwsze, ale jakże miażdżące zwycięstwo. Wszystko szło jak należy, coś jednak musiało być nie tak, skoro przysłano im człowieka, który siedział teraz po drugiej stronie stołu. - Zachwyt zaiste musiał być ogromny, skoro nasz wódz wysłał trybuna, aby sprawdził wszystko osobiście... panie. Rozgoryczenie w głosie Macro było równie oczywiste jak błękit nieba nad ich głowami. Trybun zareagował na nie, ściągając na moment usta, lecz zaraz uśmiechnął się ponownie i pokręcił głową. - Nie przybywam tutaj, aby cię szpiegować, centurionie. Nie kazano mi także, abym odebrał ci dowodzenie tym obozem. Możesz więc spać spokojnie. Magazyny, garnizon i te dwie kohorty tubylców nadal pozostaną pod twoimi rozkazami. Sposób, w jaki rozprawiliście się z wrogami, sugeruje, że nie powinniśmy mieszać się w wasze sprawy. Nasz wódz z pewnością by do tego nie dopuścił. On ceni swoich bohaterów i wie, że na sukcesy trzeba sobie zapracować. Macro nie był do końca usatysfakcjonowany tą odpowiedzią, przyjął ją jednak uprzejmym skinieniem głowy. W swojej długiej karierze miał do czynienia z tyloma trybunami, że wiedział, iż ludzie tacy jak Kwintyliusz już w kołysce uczą się podstępnych knowań. Może ten czy ów wolał żołnierkę od polityki, ale to były wyjątki potwierdzające regułę. Reszta miała tylko jeden cel: zabłysnąć jak najszybciej przed Narcyzem, czyli człowiekiem dowodzącym sztabem generalnym imperium. A on bez

przerwy rozglądał się za młodymi zdolnymi arystokratami, którzy potrafili połączyć umiejętności politykowania z moralną giętkością. Podobne zdanie Macro miał nie tylko o wszystkich trybunach, ale i o większości legatów, aczkolwiek musiał przyznać, że Wespazjan jest uczciwym człowiekiem. Swoim zachowaniem dowiódł nie tylko prawości, lecz także odwagi, nie wahał się też dzielić ze swoimi żołnierzami trudów oraz niebezpieczeństw kampanii. A takich przymiotów Macro szukał u ludzi, którzy nim dowodzili. Szkoda więc, że ktoś taki jak Wespazjan będzie musiał usunąć się w cień, gdy złoży w końcu dowodzenie II Legionem. Prawość tego człowieka była jego największym wrogiem. Macro otrząsnął się z tych myśli i skoncentrował uwagę na siedzącym obok trybunie. Uznał, że ma przed sobą klasycznego przedstawiciela tego gatunku. Kwintyliusz był młody - może nie aż tak bardzo jak Katon, wystarczająco natomiast, by nie posiadać żadnego doświadczenia w sprawach, którymi kazano mu się zajmować. Katon mimo młodego wieku był twardy, inteligentny i równie niebezpieczny w bitwie jak wszyscy żołnierze, których Macro miał okazję poznać. Trybun wyglądał przy nim jak słabeusz. Nie miał wprawdzie warstwy sadła, ale jego skóra była tak delikatna, że człowiek od razu wiedział, iż ma do czynienia z kimś szlachetnie urodzonym. Włosy miał równo zaczesane i naoliwione na końcach. Jego szaty wyglądały jak typowy ubiór trybuna, niemniej te kilka drobnych dodatków i znakomity materiał, z którego je uszyto, miały dawać do zrozumienia, że jest członkiem znamienitego i bogatego rodu. Kwintyliusz przemawiał spokojnie, lecz pewnym głosem, podkreślając wagę wypowiadanych słów gestykulacją charakterystyczną dla teatralnych scen, czego musiał go nauczyć któryś z fircykowatych preceptorów retoryki. Z taką twarzą, gracją i bogactwem musiał być ulubieńcem kobiet. To ostatnie sprawiło, że Macro natychmiast przestał go lubić. - W waszym raporcie znalazła się niestety kwestia, którą chciałbym omówić z wami dokładniej. - Kwintyliusz uśmiechnął się, sięgając po zwój leżący w sakwie u jego stóp. Macro spojrzał na swój raport, czując rosnący niepokój. - Tak? Trybun rozwinął zwój i odczytał zdania składające się na zakończenie wiadomości. - Wspominasz przelotnie, że są tutaj ludzie, których sojusz z Rzymem nie cieszy w takim samym stopniu jak króla.

-

To prawda, panie. - Macro próbował przypomnieć sobie, jak dokładnie brzmiały te słowa w raporcie dla Plaucjusza. Irytowało go, iż musi sterczeć tutaj i rozmawiać o raporcie, który wysłał przed wieloma dniami, zwłaszcza że starszy od niego rangą oficer trzymał ten dokument w dłoni. To było nieuczciwe zagranie, ale czy w legionach można było mówić o czymś takim jak uczciwość? - Co dokładnie miałeś na myśli? - zapytał Kwintyliusz. - Nic specjalnego, panie. Mamy w grodzie kilku malkontentów marudzących coś o dalekosiężnych planach Rzymu wobec Atrebatów, ale król wie, co zrobić, by ich uciszyć. Katon rzucił zdziwione spojrzenie na przyjaciela, lecz zaraz znów przybrał pozę obojętności, ponieważ trybun oderwał wzrok od raportu. - To właśnie napisałeś. Jednakże z tego, co słyszałem, metody uciszania owych malkontentów, jak ich nazwałeś, są o wiele bardziej... brutalne, niż sugerowałeś. Szczerze mówiąc, karmienie krytykami ogarów uważam za lekką przesadę... - Skąd o tym wiesz, panie? Trybun wzruszył ramionami. - To nieistotne. Ważne jest, abyście opowiedzieli mi całą prawdę o sytuacji w Callevie. - To nie byli krytycy króla, panie. Mówisz o zdrajcach, których spotkała zasłużona kara. Nieco za ostra, jak sam powiedziałeś, ale to przecież barbarzyńcy. Verica już sobie poradził z tym problemem. - To prawda. Dlaczego jednak nie wspomnieliście o tym w raporcie? - Został spisany, zanim Verica kazał stracić zdrajców. - Rozumiem. - Kwintyliusz zamknął temat. - Za to nie można was przecież winić. - Nie można, panie. - Co się zmieniło od tamtej pory? - Jest spokojniej. Czuje się pewne napięcie na ulicach, ale nic poza tym. - Sugerujesz zatem, że król może się czuć pewnie na swoim tronie? - Tak mi się wydaje. - Macro zerknął w stronę Katona. - A tobie? Młodszy centurion skinął tylko lekko głową, czym sprowokował kolejne, znacznie bardziej gniewne spojrzenie kolegi. - Widzę, że nasz przyjaciel Katon ma nieco inny punkt widzenia na tę sprawę zasugerował natychmiast Kwintyliusz.

- Centurion Katon nie ma jeszcze zbyt wielkiego doświadczenia w tych sprawach, panie. - To widzę. - Obmawiany młodzieniec spłonił się, słysząc te słowa. - Niemniej chciałbym usłyszeć jego opinię, aby mieć pełną jasność w tej kwestii. - Trybun skinął dłonią na Katona. - Mów zatem. Zgnębiony chłopak poczuł, jak zalewa go czarna fala przerażenia. Musiał odpowiedzieć trybunowi, lecz poczucie lojalności wobec Macro wymagało, aby jego słowa nie zaprzeczały wersji przedstawionej przez przyjaciela. Przeklinał w duchu drażliwość starego centuriona. Katon nie cierpiał wywyższających się arystokratów tak samo zresztą jak Macro - ale wychowując się w pałacu cesarskim, przywykł do takich zachowań i wiedział, jak sobie radzić z podobną arogancją. Młody centurion, podobnie jak jego przyjaciel, cieszył się z niezależnego stanowiska dowodzenia, gdzie mógł przebywać z dala od wścibskich przełożonych, niemniej zdawał sobie sprawę z zagrożeń, jakie niosło ze sobą ukrywanie politycznych problemów, które groziły dzisiaj Verice. Co więcej, posiadając znacznie szersze horyzonty myślowe, dostrzegał całe mnóstwo strategicznych implikacji, które mogły zaszkodzić Rzymowi w najbliższej przyszłości. Jeśli Atrebatowie zwrócą się przeciw dotychczasowym sojusznikom, kampania utknie w martwym punkcie, a kto wie, czy nie trzeba będzie w ogóle wycofać się z Brytanii. Skutki tej wstydliwej porażki dotkną wszystkich, nie wyłączając samego cesarza. Katon oddalił od siebie tę myśl, skupiając się na teraźniejszości. Mimo że wiedział o rzeczach, które umykały uwadze Macro, jako lojalny kolega musiał stanąć w jego obronie. - Centurion ma rację, panie... Macro oparł dłonie na udach, po czym odchylił się na oparcie krzesła, z wielkim trudem hamując potrzebę okazania radości. - Ma rację - powtórzył zamyślony Katon - niemniej uważam, że powinniśmy się zastanowić nad potencjalnymi zagrożeniami, zanim będziemy mieli z nimi do czynienia. Król, cokolwiek o nim mówić, jest już starym człowiekiem. A starcy, jak wiadomo, mają skłonność do szybkiego umierania, w naturalny sposób albo i z pomocą innych... Trybun zaśmiał się pod nosem. - A ty znasz owych potencjalnych pomocników? Oczywiście nie mówimy tutaj o Karatacusie albo Durotrygach... - Rodziny zabitych zdrajców mają wystarczające motywy, by próbować zemsty,

panie. - Ktoś jeszcze? - Owi malkontenci, o których wspominał Macro. - Ilu ich jest w grodzie twoim zdaniem? Nad tym pytaniem Katon musiał się głębiej zastanowić. Jeśli poda zbyt dużą liczbę, Macro zostanie uznany za niekompetentnego albo co gorsza za kłamcę. Jeśli zaś liczba okaże się za mała, trybun zapewni Plaucjusza o niezachwianej pozycji króla, a gdy życie udowodni, że było inaczej... - Ilu? - Trudno powiedzieć, panie. Teraz, gdy Verica obrał twardy kurs, jego wrogowie pochowali się w mysie nory. - Czy twoim zdaniem mamy powody do obaw? - zapytał Kwintyliusz i zaraz doprecyzował swoją wypowiedź: - Czy jest coś jeszcze, co powinienem przekazać Plaucjuszowi? - Sądzę, że jest dokładnie tak, jak powiedział centurion Macro, panie. Na razie skala problemu nie jest wielka. Jeśli jednak sytuacja ulegnie zmianie, na przykład na skutek śmierci Veriki, albo gdy nasze kohorty zostaną rozbite, a król usunięty z tronu, to kto wie? Człowiek wybrany przez starszyznę plemienia może nie być już tak lojalny wobec Rzymu. - Czy to pewne? - Raczej możliwe. - Rozumiem. - Trybun także opadł na oparcie, wbijając spojrzenie w ubitą ziemię pomiędzy własnymi stopami. Wodził kciukiem po brodzie, zastanawiając się głęboko nad przedstawionym problemem, lecz gdy Macro poruszył się na swoim krześle, natychmiast spojrzał na niego. - Powiem wam szczerze, panowie. Sytuacja wygląda na gorszą, niż się spodziewałem. Plaucjusz nie będzie szczęśliwy, gdy przeczyta mój raport. W tej chwili cztery nasze legiony operują na bardzo szerokim froncie, próbując otoczyć Karatacusa i sprowokować go do otwartej bitwy, którą musi przegrać. Zaopatrzenie dla naszych jednostek zmierza traktami aż z Rutupiae głównie przez ziemie należące do Atrebatów. Z trudem dajemy sobie radę z odpieraniem podjazdów wroga, który je atakuje na każdym kroku. Jeśli Atrebatowie wezmą stronę Karatacusa, przegramy tę walkę. Plaucjusz zostanie zmuszony do wycofania się aż do fortecy nad Tamesis. A odzyskanie opuszczonych terytoriów zajmie nam całe lata. W tym czasie przeciwnik z

pewnością wykorzysta nasz odwrót i skupi wokół siebie kolejne plemiona. A mając wystarczającą liczbę ludzi, nawet Celtów, może pokonać nasze legiony. - Kwintyliusz spojrzał na Katona i Macro. - Zdajecie sobie sprawę z powagi sytuacji? - Nie jesteśmy idiotami, panie - zapewnił go stary centurion. - Wiemy, o co toczy się ta gra. Prawda, Katonie? - Prawda. Kwintyliusz skinął głową, jakby powziął właśnie jakąś decyzję. - Zatem nie powinno was dziwić, że Plaucjusz zdecydował o udzieleniu mi uprawnień prokuratora dla tego królestwa. Skorzystam z nich, gdy tylko zauważę pierwszą możliwość przerwania naszych szlaków zaopatrzeniowych. - Nie mówisz chyba poważnie, panie... - Katon aż pokręcił głową. - Aneksja? Atrebatowie nigdy się na to nie zgodzą. - A kto powiedział, że będziemy ich pytali o zdanie? - rzucił lodowatym tonem trybun. - Nie ruszymy ich króla, dopóki będą się trzymali postanowień traktatu. Jeśli jednak uczynią coś, co zagrozi naszym interesom, będę zmuszony wkroczyć do akcji. Drugi Legion zostanie wezwany do Callevy, by egzekwować moje rozkazy. Tubylcy i ich ziemie przejdą we władanie Rzymu, a twór zwany królestwem Atrebatów przestanie istnieć. - O, nie - mruknął Macro. - Prędzej będziemy musieli ich wybić. - Bzdura! Nie dramatyzuj, centurionie. Zrobią wszystko, byle przetrwać, jak każdy, kto nie ma wpływu na zmianę biegu wydarzeń. Oni już wiedzą, jaką cenę płaci się za przeciwstawianie Rzymowi. - Oczy Kwintyliusza rozbłysły ambicją i bezwzględnością. - A tym, którzy jeszcze tego nie pojęli, dam nauczkę. - Jeśli zajdzie taka potrzeba - poprawił go Katon. - Tak - powtórzył trybun. - Jeśli zajdzie taka potrzeba. Młody centurion nie potrafił uwierzyć w brutalność planów Kwintyliusza. Za to doskonale mógł sobie wyobrazić reakcję kogoś takiego jak Artaks. Albo Tincommius. Nawet ktoś tak miły jak Bedriacus może odrzucić władzę narzuconą mu przez Rzym. Katon uważał, że w ciągu ostatnich kilku miesięcy zdołał poznać tych ludzi. Gdy nauczył się tutejszego narzecza, mógł zgłębić kulturę Atrebatów, dzięki czemu zaczął ich bardziej szanować. Brytowie mieli charakter, którego próżno szukać u ludów od lat egzystujących w cieniu orłów. Galia stanowiła przykład tego, że prowincje są bladym odzwierciedleniem systemu panującego w Italii. Cała ziemia trafiała w ręce wielmożów z Rzymu, a kolejne pokolenia tubylców musiały pracować na polach

należących ongiś do ich przodków, ale nie dla siebie, tylko dla nowych panów. A tam, gdzie sprowadzano niewolników, potomkowie dumnych plemion, które o mały włos nie doprowadziły do upadku Cezara, szukali dzisiaj roboty w przeróżnych manufakturach, które wyrastały jak grzyby po deszczu wokół nowych rzymskich miast tworzonych na całym terytorium tej prowincji. Katon czuł, że Atrebatowie zasługują na lepszy los bez względu na to, jaka jest ich aktualna sytuacja strategiczna. To oni przelewali krew, by zapewnić bezpieczeństwo szlakom zaopatrzeniowym legionów. Widział, jak za to umierali. Nie przeczył, że bronili się tym sposobem przed wojowniczymi sąsiadami, ale nie mógł też powiedzieć, że obustronny szacunek, jaki żywili szkoleni atrebatyjscy rekruci i ich instruktorzy z II Legionu, doprowadził do wytworzenia pomiędzy nimi bardzo mocnych więzów. To ostatnie dotyczyło w największym stopniu Figulusa, który dobrze znał tutejsze narzecza, a bez munduru wyglądał jak urodzony Celt. Przez otwarte okno dobiegał szczęk broni ludzi ćwiczących na placu apelowym. Te odgłosy uświadomiły młodemu centurionowi, jak wiele jego pracy pójdzie na marne, gdy trybun zrealizuje swoje groźby. Napięcie wyczuwalne w grodzie po ohydnym pokazie siły króla Veriki opadnie z czasem, a podziały wytworzone podczas wieczornego przyjęcia z pewnością się zabliźnią, gdy ludzie zapomną o tych wydarzeniach. Jeśli wszakże Kwintyliusz wprowadzi swoje słowa w czyn, zjednoczy niemal wszystkich Atrebatów, ale przeciw Rzymowi. To by było czyste szaleństwo, musiał uświadomić trybunowi, czym będzie groził taki krok. - Panie, stworzyliśmy z tutejszej ludności dwie całkiem sprawne kohorty. Ci ludzie walczą dobrze po stronie Rzymu tylko dlatego, że wierzą, iż jesteśmy ich przyjaciółmi, nie oprawcami. Jeśli inne plemiona zrozumieją, że pozwalamy tubylcom służyć w jednostkach pomocniczych, pójdą za ich przykładem. Stracimy natomiast tę niepowtarzalną okazję, jeśli zamienisz ich królestwo w kolejną prowincję. Co gorsza zaczną walczyć przeciw nam... Wątpię, aby Plaucjuszowi spodobała się taka sytuacja. Kwintyliusz zamyślił się na moment, lecz zaraz na jego twarzy pojawił się wyraz rozluźnienia i uśmiech. - Masz rację, nie przeczę. Nie powinniśmy marnować okazji, którą udało wam się stworzyć. Będę postępował z wielką ostrożnością, pamiętając o tych dwóch kohortach. Katon także się uspokoił. Gdy młody centurion skinął głową, trybun majestatycznie podniósł się z krzesła. Obaj oficerowie natychmiast stanęli na

baczność. - Wybaczcie, panowie, ale chyba powinienem się stawić przed obliczem króla Veriki, zanim nasz kochany sojusznik poczuje się jeszcze bardziej urażony. Gdy Kwintyliusz opuścił namiot, Macro pochwalił przyjaciela. - Nieźle mu namotałeś! Drań powinien zostawić nas w spokoju, przynajmniej w najbliższym czasie. - Nie byłbym tego taki pewny. - Daj spokój, Katonie! Dlaczego musisz być zawsze tak podejrzliwy? Słyszałeś, co powiedział: jego zdaniem masz rację. - Tak powiedział... - Ale? - Ale nie jestem pewien, czy tak pomyślał. - Katon wbił wzrok w ziemię. - Nie ufam temu człowiekowi. - Myślisz, że to kolejny cwaniaczek? - Nie. Nie jest oszustem. Raczej zżera go ambicja. Nie co dzień człowiek dostaje uprawnienia prokuratora z rąk naczelnego wodza. - Czyli? - Nasz przyjaciel Kwintyliusz może czuć nieprzepartą chęć skorzystania z okazji do rządzenia. Nawet gdyby to miało doprowadzić do otwartego buntu Atrebatów. Macro przypatrywał mu się przez chwilę, potem pokręcił głową. - Nie. Nikt nie może być aż tak szalony. - To nie jest nikt, tylko trybun - odparł ze spokojem Katon. - Kwintyliusz należy do kasty patrycjuszy Tacy jak on nie służą Rzymowi. Uważają, że Rzym powinien służyć im, i to w każdy możliwy sposób. Jeśli Atrebatowie zbuntują się przeciw jego władzy, ściągnie tu wszystkie dostępne mu siły i zdławi powstanie. Tryumfalne zwycięstwo bowiem potrafi sprawić, że ludzie zapominają o tym, czy w ogóle było potrzebne. Gdy Katon wypowiedział ostatnie słowa, starszy centurion zaniósł się głośnym śmiechem. - Oby bogowie chronili mnie, jeśli kiedykolwiek zajmiesz się polityką. Masz naprawdę pokręcony umysł, młody Katonie. Chłopak spłonił się nieco, słysząc tę dość otwartą krytykę, ale zaraz wzruszył ramionami. - Zostawiam uprawianie polityki tym, którzy są do niej stworzeni. Ja chcę po

prostu przeżyć... Wróćmy do naszych spraw. Ktoś posadził nas obu na gnieździe skorpionów. Mamy tu dwie kohorty zarozumialców myślących, że są wstanie pokonać każdego. Mamy gród wypełniony głodującą ludnością i starca na tronie, który podskakuje na widok własnego cienia, ponieważ uważa, że cała szlachta dybie na jego życie. A za tymi umocnieniami roi się od podjazdów wroga, które pustoszą ziemie należące do Atrebatów i rozbijają nasze konwoje z zaopatrzeniem. A jakby tego jeszcze było mało, przysłano nam tutaj żądnego sukcesów trybuna, który tylko patrzy, jak anektować nową prowincję. - Spojrzał na Macro i potrząsnął głową. - I jak tu się nie martwić? - Święta racja - przyznał stary centurion. - Chodźmy się napić.

ROZDZIAŁ DZIEWIĘTNASTY

Kwintyliusz szedł wolnym krokiem gruntowymi ulicami Callevy. Za nim maszerowali pretorianie, których zabrał z kwatery głównej: sześciu chłopa na schwał wybranych spośród najtwardszych żołnierzy. Każdy z nich był równie wysoki i szeroki w barach jak trybun, którego eskortowali. A on wiedział, jak zrobić wrażenie na barbarzyńcach. Jako przedstawiciel naczelnego wodza armii, a za jego pośrednictwem cesarza Klaudiusza, musiał sprawiać wrażenie członka rasy zdobywców, wybrańca bogów, którego misją jest sprowadzanie zacofanych ludów na łono świetlistego imperium. Kwintyliusz rozglądał się uważnie, gdy mijał kolejne chatynki, zmierzając w kierunku siedziby króla. Większość mieszkańców siedziała na ziemi przed otworami drzwiowymi. Miał więc okazję przyjrzeć się całemu wachlarzowi wymizerowanych oblicz. Tylko ogniki w oczach tych ludzi płonęły wciąż zbyt mocno. Nie głodowali jeszcze tak bardzo, by stali się apatyczni i niezdolni do działania. Trybun szybko więc sobie wykalkulował, że mogą stanowić realne zagrożenie dla jego planów. Mieli na tyle sił, że mogliby bez większego trudu powstać przeciw Verice, a co za tym idzie Rzymowi. Trybun czuł się dziwnie, krocząc w całkowitej ciszy, tak różnej od zgiełku panującego na zatłoczonym placu apelowym, odetchnął więc z ulgą, gdy dotarł do ostatniego narożnika i zobaczył przed sobą palisadę otaczającą siedzibę władcy Atrebatów. Ku jego zaskoczeniu wrota były zamknięte. Wyglądało na to, że załoga ma świadomość napięcia panującego na ulicach Callevy. Gdy orszak trybuna wynurzył się spośród zabudowań, strażnik stojący na pomoście nad bramą obrócił się i powiadomił swoich kompanów o przybyciu gościa. Wrota jednak pozostały zamknięte, mimo że Kwintyliusz był bardzo blisko palisady i nadal się nie zatrzymał. Zaczynał już podejrzewać, że może go spotkać wielki afront i nie zostanie przyjęty na dworze, jak kazał obyczaj, ale moment później dostrzegł nową twarz wychylającą się spomiędzy zaostrzonych pali nad bramą. Trybun spojrzał w górę, mrużąc oczy przed oślepiającym słońcem, i zobaczył zwalistego wojownika. - Mówisz po łacinie? - zapytał, uśmiechając się szeroko. Mężczyzna skinął

głową. - Zatem bądź tak uprzejmy i powiadom króla, że trybun Kwintyliusz prosi o audiencję. Przybywam z polecenia Aulusa Plaucjusza. Oczy Bryta zrobiły się nieco większe, gdy usłyszał nazwisko wielkiego wodza. - Zaczekaj, Rzymianinie. Zniknął za palisadą, ale wrota nadal były zamknięte. Kwintyliusz spoglądał na grubo ciosane bale, aż w końcu nie wytrzymał i walnął pięścią w udo, dając upust rosnącej frustracji. Rzymianie musieli czekać w pełnym słońcu na otwartej przestrzeni pomiędzy linią chałup a palisadą. Odór pobliskiego wysypiska, rozgrzanego w tej pogodzie do temperatury wrzenia, był tak nieznośny, że trybun z trudem powstrzymywał się od zatkania nosa. Natrętne muchy brzęczały, krążąc wokół niego i towarzyszących mu pretorian. Gdzieś w pobliżu szczekał napastliwie pies. Kwintyliusz po raz pierwszy zaczął żałować przyjęcia tej misji. W zdenerwowaniu krążył przed zamkniętą bramą, złożywszy dłonie za plecami. Całe to miasto aż się prosi o zrównanie z ziemią, uznał po kolejnej chwili. Oczami wyobraźni widział je już jako stolicę prowincji, w której równe rzędy murowanych budynków otaczają piękny pałac i towarzyszącą mu bazylikę świadczącą o zaprowadzeniu nad tymi ziemiami rzymskiego prawa i porządku. W końcu po drugiej stronie bramy rozległ się łoskot usuwanych belek. Chwilę później jedno ze skrzydeł uchyliło się wolno do wewnątrz. Bryt, którego trybun widział na szczycie umocnień, zaprosił gości do środka, a gdy weszli, wrota natychmiast zamknięto. - Tędy. - Wojownik pokazał kierunek palcem i ruszył w stronę wielkiej sali. Kwintyliusz rozsierdzony tak jawnym brakiem manier wielkoluda poszedł za nim, prowadząc resztę swojego orszaku. W siedzibie króla panowała taka sama cisza jak na ulicach grodu. Kilku wartowników spacerowało leniwie po pomostach u szczytu palisady, przypatrując się uważnie morzu pokrytych strzechą dachów. Pozostali siedzieli bądź spali w zacienionych miejscach, niemniej Kwintyliusz czuł na sobie uważny wzrok wielu osób, gdy przechodził przez dziedziniec. Wrót wielkiej sali pilnowało czterech kolejnych wartowników. Przykucnęli w cieniu, ale zerwali się na równe nogi, gdy dostrzegli zbliżający się orszak. W progu wielki Bryt obrócił się do trybuna i powiedział: - Twoi ludzie zostaną tutaj. - To moi pretorianie. - Zaczekają tutaj - oświadczył bardziej stanowczym tonem przewodnik. - Ty

pójdziesz za mną. Kwintyliusz ruszył za wojownikiem dopiero po chwili wahania, które miało świadczyć o ustępstwie, jakie raczy - wyjątkowo - uczynić gospodarzom tego miejsca. Kontrast pomiędzy rozsłonecznionym placem a półmrokiem panującym w wielkiej sali był przytłaczający. Mrużący oczy trybun domyślał się więc jej rozmiarów, idąc po brukowanej posadzce tuż za ledwie widoczną masywną sylwetką przewodnika. Niewielkie okienko w ścianie szczytowej wpuszczało do wnętrza słup jasnego złotawego światła, w którym wirowały nieustannie drobinki kurzu. Kwintyliusz z radością powitał chłodne rześkie powietrze, aczkolwiek wciąż dało się w nim wyczuć kwaśny odór warzonego gdzieś w pobliżu piwa i gotowanej strawy. W najodleglejszej części budynku znajdowało się przejście zasłonięte skórzanymi klapami. Przed nim stał kolejny wartownik z obnażonym mieczem, którego sztych opierał się na kamiennej podłodze pomiędzy jego szeroko rozstawionymi stopami. Wystarczyło jednak skinienie głowy towarzyszącego trybunowi olbrzyma, by strażnik posłusznie usunął się z drogi gościa i załomotał pięścią w drewnianą futrynę. Gdy ktoś odpowiedział na to wezwanie, Bryt odsunął ciężką skórzaną zasłonę, stanął pod nią i skinął głową na Kwintyliusza, aby ruszył za nim. Prywatnym apartamentom króla było daleko do rzymskich standardów, ale trybun zdołał się opanować w porę i nie okazał gospodarzom pogardy, jaką odczuł na ten widok. Na pomalowanych w jaskrawe kolory ścianach wisiały futra dzikich zwierząt, pod nimi poustawiano kufry, w których spoczywały prywatne rzeczy króla. Przy samym wejściu ustawiono wielki stół otoczony ciężkimi krzesłami. Za nim w głębi komnaty Kwintyliusz dostrzegł masywne łoże nakryte stosem futer. Verica stał obok niego, nakładał właśnie długą tunikę na wychudłe pomarszczone ciało. Perlisty śmiech zwrócił uwagę trybuna - gdy przyjrzał się uważniej łożu, zobaczył nad jednym z futer twarz młodej kobiety, a raczej dziewczyny. Verica powiedział coś do niej w swoim języku i pstryknął palcami, pokazując wyjście. Dziewczę natychmiast odrzuciło przykrywające je skóry, zerwało się z posłania i pognało w kierunku przybyłych, podnosząc po drodze swe szaty. Kwintyliusz usunął się z drogi nałożnicy króla, obrzuciwszy jej gibkie ciało szybkim, lecz pełnym uznania spojrzeniem. - Chcesz ją posiąść? - zapytał król, zbliżając się sztywno ku gościowi. - To znaczy już po naszej rozmowie. Jest niezła. - To bardzo miła propozycja ze strony waszej wysokości, ale niestety, jestem zbyt zajęty, by skorzystać z wdzięków tej panny. Poza tym gustuję w nieco starszych

niewiastach, bywają o wiele bardziej doświadczone. - Doświadczone? - Verica zmarszczył brwi. - Z dnia na dzień mam coraz bardziej dość doświadczeń. W moim wieku człowiek tęskni do życia sprzed jakichkolwiek doświadczeń... Wybacz. - Verica uśmiechnął się i uniósł dłoń. - Byłem ostatnio zbyt zajęty, by przejmować się sprawami związanymi z wiekiem. Proszę, siadaj przy stole, trybunie. Zaraz poślę po wino. Wiem, że wy, moi rzymscy przyjaciele, wolicie je o wiele bardziej od naszego piwa. - Dziękuję, wasza wysokość. Gdy zasiedli na krzesłach, młody niewolnik przyniósł spory dzban i kubki z samijskiej ceramiki. Zaraz też nalał do każdego z nich ciemnorubinowego napitku. Gdy tylko to uczynił, opuścił królewską komnatę. Verica głową wskazał najdalsze miejsce i wielki Bryt, który przyprowadził gościa, dosiadł się do stołu. - Cadminus jest dowódcą mojej straży - wyjaśnił Verica. - Zawsze mam go przy sobie. Cokolwiek powiesz, on może to usłyszeć. - Rozumiem. Czemu zatem zawdzięczam przyjemność goszczenia cię, trybunie Kwintyliuszu? Posłaniec Plaucjusza z ubolewaniem przyjął gruboskórne zachowanie władcy. Wiedział już jednak, że nie może się spodziewać po Celtach obycia i dyplomatycznej finezji. Jego rozmówca dorastał wśród barbarzyńców i tylko kilka lat spędził w cywilizowanym Rzymie. Mimo tych zastrzeżeń trybun zdołał się uśmiechnąć. - Doceniam bezpośredniość waszej wysokości. - Nie mam czasu na formalności, trybunie. Ostatnio nie mam już czasu na nic. Oprócz zaspokajania apetytu na młode ciała, pomyślał Kwintyliusz i znów się uśmiechnął. - Aulus Plaucjusz przesyła najgorętsze pozdrowienia królowi Verice, najbliższemu przyjacielowi Rzymu. Władca Atrebatów się roześmiał. - Żyjemy w bardzo dziwnym świecie, skoro tak mało znaczące plemię zasługuje na wyjątkowe traktowanie ze strony wielkiego imperium. - Cokolwiek mówić, ty, wasza wysokość, oraz twój lud jesteście niezwykle ważni dla cesarza i naszego wodza, o czym z pewnością wiesz. - Wiem. Każdy, kto ma kogoś za plecami, zastanawia się z pewnością, czy ten drugi to przyjaciel czy wróg. Na tym polega nasza ważność dla imperium, jeśli się nie

mylę. Teraz Kwintyliusz się roześmiał. - W bardzo zwięzły sposób przedstawiłeś nasze skomplikowane relacje, wasza wysokość. I tym sposobem doszliśmy do celu mojej wizyty. - Aulus Plaucjusz pragnie wiedzieć, jak bardzo może na mnie polegać? - Ależ skąd, wasza wysokość! - zaprotestował trybun. - Nasz wódz nie wątpi w twoją wierność wobec Rzymu. Możesz być tego pewien. - To bardzo krzepiące zapewnienie. Verica uniósł kubek i zaczął pić. Grdyka podskakiwała mu rytmicznie, gdy przełykał wino, przechylając naczynie coraz bardziej. Osuszywszy kubek do dna, odstawił go z trzaskiem na blat. Tylko na siwej brodzie pozostało mu kilka szkarłatnych kropelek. - Zacny trunek! Spróbuj, trybunie. Kwintyliusz uniósł kubek do ust, powąchał, a gdy zapach wydał mu się całkiem przyjemny, pociągnął łyczek. Słodka ciecz miała odpowiedni smak i rozgrzewała przełyk jak trzeba, gdy spływała do trzewi. To z pewnością nie był tani sikacz. Trybun nie potrafił umiejscowić jego smaku, ale jedno wiedział na pewno: to wino musiało słono kosztować. - Bardzo dobre. Czyżby pamiątka z czasów pobytu w Rzymie? - Jakżeby inaczej! Naprawdę uważasz, że jestem na tyle szalony, by odwrócić się od was i stracić okazję do kosztowania nektaru bogów? - Obaj roześmieli się głośno, a potem Verica pokręcił głową. - A mówiąc poważnie, trybunie, możemy wiele zyskać na sojuszu z Rzymem. Pomijając wszystkie zbytki, wolę ryzykować z wami, niż bratać się z tym ścierwem Karatacusem. Gdybym to uczynił, zginąłbym chwilę później, a na moim tronie zasiadłby jakiś fanatyczny przeciwnik imperium. - A łatwo takiego znaleźć wśród Atrebatów? - zapytał podchwytliwie Kwintyliusz. Verica przypatrywał mu się uważnie. Z jego twarzy zniknęło jednak całe rozbawienie. - Jest paru takich, którzy uważają, że nasze plemię stoi po niewłaściwej stronie. - Paru czy wielu? - Wystarczająco wielu, abym się tym niepokoił. - Twój niepokój jest też niepokojem Rzymu, wasza wysokość. - O tak, jestem tego pewien.

- Wiesz, kim są ci ludzie? - Znam kilku - przyznał Verica. - Podejrzewam też wielu innych. A co z resztą, trudno powiedzieć. - Dlaczego więc nie zajmiesz się nimi, wasza wysokość? - Zająć się nimi? Cóż to za eufemizm? Mów wprost, trybunie. Powinniśmy wyrażać się bardzo jasno. Eufemizmy to język tchórzy. Gdy ich używasz, zawsze dochodzi do nieporozumień i wzajemnych oskarżeń. Chcesz, abym mordował swoich poddanych? Kwintyliusz skinął głową. - Dla własnego bezpieczeństwa i przykładu. - Nasz dobry centurion Macro z pewnością raczył cię poinformować, że próbowałem takiego podejścia i poniosłem sromotną porażkę. - Być może nie pozbyłeś się wystarczającej liczby wrogów? - A może usunąłem zbyt wielu? Może nie powinienem był ich w ogóle ruszać? Tak właśnie uważa Cadminus, aczkolwiek nie odważy się tego powiedzieć. Siedzący przy przeciwległym krańcu stołu dowódca straży spuścił wzrok. Kwintyliusz zignorował go jednak i pochylił się do króla. - To by wyglądało na twoją słabość, wasza wysokość. I zachęciłoby innych, że wystąpić przeciw tobie. Tolerancja zawsze prowadzi do osłabienia władzy, a osłabienie do przegranej. - Dla ciebie to naprawdę jest takie proste, Rzymianinie? - Verica pokręcił głową. - Czarne albo białe. Jedno rozwiązanie pasujące do każdej sytuacji. Rządzenie żelazną ręką. - U nas to się sprawdziło, wasza wysokość. - U was? Ile lat masz, trybunie? - W przyszłym miesiącu skończę dwadzieścia cztery, wasza wysokość. - Dwadzieścia cztery... - Atrebata patrzył mu przez chwilę prosto w oczy, a potem pokręcił głową. - Calleva to nie Rzym, Kwintyliuszu. Moja sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana. Jeśli zabiję zbyt wielu wrogów, zbuntują się ci, którzy nie chcą stosowania przemocy wobec swoich. Jeśli zabiję za mało, powstaną wojownicy pragnący zemsty. Wiesz już, na czym polega problem? A teraz powiedz mi, ilu ludzi mogę zabić w tej sytuacji, aby nie sprowokować rebelii? Trybun nie był w stanie odpowiedzieć na to pytanie. Wściekał się też na siebie, że z taką łatwością dał się wpuścić w prostą pułapkę retoryczną. Kształcili go w tej

sztuce najdrożsi nauczyciele, a mimo to poniósł sromotną porażkę w starciu z barbarzyńcą. Pieprzyć króla Vericę. Pieprzyć jego mądrości życiowe. Narobił bałaganu i teraz Rzym musi po nim posprzątać. Jak zawsze w takich sytuacjach. - Wasza wysokość - zaczął ostrożnie trybun. - Wiem, że panowanie nad całym królestwem nie należy do najłatwiejszych zadań. Ale to twój problem. Lud jest podzielony, a z tego, co wiem, część poddanych odnosi się wrogo do Rzymu. To z kolei sprawia, że i my mamy problem. Musisz zatem znaleźć rozwiązanie dla dobra swojego plemienia. - Albo? - Albo Rzym sam rozwiąże wszystkie problemy. W komnacie zapadła grobowa cisza. Kwintyliusz zauważył, że Cadminus wyprostował się na krześle i jedną wielką dłoń zacisnął w pięść. Siedzący bliżej Verica odchylił się mocno, złączył ręce i oparłszy brodę na wyprostowanych palcach, przyglądał się gościowi spod półprzymkniętych powiek. - Grozisz mi? - Nie. Gdzieżbym śmiał. Ale pozwól, że opiszę dostępne rozwiązania tej sytuacji. - Śmiało, młodzieńcze. - Atrebatowie muszą pozostać sojusznikami Rzymu. Musimy mieć pewność, że transporty naszego zaopatrzenia będą bezpieczne na twoim terytorium. Dopóki będziesz dbał o to, dopóty my będziemy traktowali cię jak oddanego i zaufanego przyjaciela. Jeśli twój następca pójdzie tą samą drogą, imperium pozwoli Atrebatom na zajmowanie się swoimi sprawami. Chyba że zauważymy niebezpieczne dla nas tendencje w waszej polityce. - A jeśli tak się stanie? - Wtedy będziemy musieli wspomóc króla Atrebatów w rządzeniu jego domeną. - Mówisz o aneksji naszych ziem? O ustanowieniu tutaj kolejnej prowincji? - Mam nadzieję, że nigdy nie zostaniemy do tego zmuszeni. Verica odpowiedział dopiero po dłuższej chwili milczenia: - Rozumiem. A co zrobicie, jeśli nasza polityka ulegnie diametralnej zmianie? - W takim wypadku będziemy musieli zdławić opór siłą. Skonfiskujemy całą broń, jaką posiadacie. Zabierzemy wam ziemie, a każdego szlachcica, który się temu przeciwstawi, pojmamy w niewolę i sprzedamy. Taki los czeka każdego, kto złamie słowo dane Rzymowi.

Verica przyglądał się trybunowi przez kolejną chwilę, potem przeniósł wzrok na dowódcę straży. Cadminus z trudem hamował wściekłość, jaką poczuł, usłyszawszy niezawoalowane groźby rzymskiego posłańca. - Nie zostawiasz naszemu ludowi zbyt wielkiego wyboru, jak widzę. - Nie zostawiam wam żadnego wyboru, wasza wysokość.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY

Dwa dni po przybyciu trybuna Verica ogłosił, że zamierza wyruszyć na polowanie. Królewskie tereny łowieckie znajdowały się w lasach leżących kilka mil od Callevy Żaden z tamtejszych wieśniaków nie miał prawa do ubicia zwierzyny przebywającej w cieniu drzew. Ostatniego popołudnia przed łowami w mieście panował niesamowity zaduch. Oślepiające słońce prażyło senne ulice Callevy zmuszając mieszkańców stolicy do szukania cienia. Za palisadą siedziby królewskiej panował jednak wzmożony ruch. Słudzy i niewolnicy czynili ostatnie przygotowania do wyprawy króla, której daleko miało być do romantycznego spontanicznego zrywu szlachcica wyruszającego w ostępy leśne, aby zmierzyć się z siłami natury. Sprawdzano dokładnie łowieckie oszczepy, by mieć pewność, że ich drzewca nie skrzywiły się podczas wielomiesięcznego składowania. Wybrane egzemplarze, zanim trafiły do skórzanych juków, były ostrzone i polerowane. Podobna selekcja miała też miejsce, jeśli chodzi o wierzchowce. Te, które nie spełniały wszystkich oczekiwań, odsyłano do stajni, by czekały na mniej wymagające zadania. Uprząż smarowano i nacierano, a potem dokładnie dopasowywano do poszczególnych koni, które miały się znaleźć w królewskim orszaku. Spoceni niewolnicy uginali się pod stosami pościeli i futer ładowanych na wozy stojące pośrodku placu w siedzibie władcy. Wylęknieni zarządcy poganiali kuchcików wynoszących z piwnic na zapleczu wielkiej sali torby pełne chleba, połci mięsa i zapieczętowanych dzbanów z piwem czy winem. Wszystko to trafiało następnie na wozy. Dowódca straży zasiadł za składanym stołem, by nająć najzdrowszych mężczyzn do nagonki. Chętni stali w kolejce sięgającej aż do wrót. Przy tak marnym zaopatrzeniu wszyscy mieszkańcy Callevy gotowi byli wypruć z siebie flaki, byle otrzymać obiecany na koniec łowów kawał mięsa. - Można by pomyśleć, że ta banda przygotowuje się do jakiejś inwazji mruknął Macro, gdy wraz z Katonem przepychał się przez tłum oczekujących. Wydawało mi się, że mamy jechać na spokojne polowanie. Młody centurion się uśmiechnął. - Dla ludzi władzy nic nie jest proste.

Wiedział, co mówi, oglądał podobne przygotowania wiele razy, gdy służył jeszcze w pałacu cesarskim. Odpowiadał za nie jego ojciec, ilekroć imperator miał ochotę „wyskoczyć do Ostii” czy też „przespacerować się po wzgórzach”, aby umknąć choć na chwilę przed skwarem panującym w Rzymie. A gdy brał się do roboty, musiał pamiętać o mnóstwie pierdółek, które mogły być potrzebne po drodze. Najgorszy był Kaligula, przypomniał sobie Katon. Jego szalone zachcianki doprowadzały ludzi do skrajnej rozpaczy. Nawet człowiek tak spokojny jak jego ojciec rwał sobie włosy z głowy. Jak choćby wtedy, gdy cesarz zapragnął się przespacerować po zatoce w Misenum. Nikt nie potrafił odwieść go od tego pomysłu. Był przecież bogiem, a bóg może wszystko, czego tylko zapragnie. Tysiąc inżynierów musiało zatem pracować dzień i noc nad mostem pontonowym, który połączył Baje i Puteoli. Jego przęsła wsparto na kadłubach zarekwirowanych statków i łodzi rybackich. Gdy Kaligula i jego świta paradowali po tym cudzie techniki, tysiące konających z głodu rybaków i zrujnowanych kupców musiało im się przyglądać, a nawet pozdrawiać władcę radośnie, czując na plecach sztychy mieczy pretorian. Katon był świadkiem tego wydarzenia, dlatego implikacje wynikające z zachcianki Veriki nie były dla niego żadną niespodzianką. Macro jednak wciąż przyglądał się temu wszystkiemu z dezaprobatą. - Myślałem, że skończy się na zabraniu kilku oszczepów i pogonieniu paru z tych obszarpańców przez las. Ale nie coś takiego. Gdzie się podział ten pieprzony trybun? Obaj centurionowie dostali wezwanie późnym popołudniem. Musieli skrócić zajęcia z obiema kohortami, a potem przemierzyć całe cuchnące miasto, aby zdążyć na spotkanie z Kwintyliuszem. W grubych tunikach czuli się w tym upale wyjątkowo niekomfortowo. Katon wzdrygał się raz po raz, czując strumienie potu ściekające po bokach. - Widzisz go gdzieś? - zapytał Macro, rozglądając się wokół. Był o kilka cali niższy od młodszego kolegi, więc miał o wiele mniejsze pole widzenia w takim tłumie. Brak wzrostu nadrabiał jednak tężyzną fizyczną i nad wyraz rozwiniętą muskulaturą. Katon zdawał sobie sprawę, że lada moment poirytowany przyjaciel zacznie się wyżywać na otaczających ich ludziach. - Nie. - To zapytaj kogoś, głupku! Katon spojrzał na niego z wyrzutem, mając szczerą chęć odpowiedzieć

starszemu przyjacielowi, że trzeba było bardziej się przykładać do nauki tutejszego narzecza, lecz zrezygnował z tego pomysłu. - Dobrze - odparł i szybko wypatrzył w pobliżu królewskiego strażnika. Mężczyzna z owłosionym brzuszyskiem stał obok wozu z kciukami zatkniętymi niedbale za powróz, który podtrzymywał mu portki. Katon skinął na niego, lecz Bryt tylko się uśmiechnął i nadal obserwował kłębiących się wokół niewolników. Centurion zaklął pod nosem i ruszył przez tłum. - Hej, ty tam! Strażnik popatrzył na zbliżających się Rzymian z nieskrywaną irytacją. - Widziałeś trybuna? - Katon wiedział, że mówi wystarczająco biegle po celtycku, by ten człowiek mógł go zrozumieć, niemniej ujrzał na jego twarzy całkowite zdumienie. - Trybuna. Rzymianina, który przybył przed kilkoma dniami. Wiesz, gdzie jest? - Sa! - wojownik skinął głową, - Gdzie? Bryt wskazał głową na wrota wielkiej sali. - Wewnątrz? - Na! Ćwiczy. Katon spojrzał na Macro. - Jest tam, za budynkiem. - Świetnie. - Stary centurion nie spuszczał wzroku ze strażnika. - Strasznie rozmowny z ciebie koleś. Człowiek ten zupełnie nie znał łaciny, więc tylko stał i gapił się w milczeniu na Rzymian. - Chodźmy - poprosił Katon. - Nie każmy trybunowi czekać. Zostaw sobie tę zabawę na później. Ruszyli razem, przepychając się przez tłum w kierunku ogromnych wrót. Katon szedł na przedzie, Macro trzymał się tuż za nim. Strażnicy pilnujący wejścia znali ich i wpuścili od razu do siedziby króla. We wnętrzu budowli było ciemno i chłodno. Dopiero po chwili obaj centurionowie zdołali przywyknąć do tej zmiany. Katon zobaczył wtedy kilku szlachetnie urodzonych Atrebatów siedzących na ławach ustawionych pod ścianami. Na stołach leżały poprzewracane puchary, resztki jedzenia zalegały na drewnianych półmiskach. Na posadzce porozkładały się ogary, wszystkie dziwnie nieruchome prócz jednej suki, która wylizywała tulące się do niej szczenię.

Przez otwory w powale do wnętrza wlewało się kilka słupów oślepiającego blasku rozjaśniającego nieco mrok. - Jak widzę, nie wszyscy tu ciężko harują - prychnął Macro, a gdy z głębi budynku dobiegł szczęk mieczy, dodał jeszcze: - Przynajmniej jedna osoba tutaj się poci. Podeszli do tylnego wyjścia z budynku i znów musieli przyzwyczajać wzrok do jasnego światła, które wpadało zza drewnianej futryny. Za wielką salą znajdowała się wolna przestrzeń ciągnąca się aż do tylnej części palisady. Z boku ustawiono kilka stojaków z mieczami i oszczepami. Pod ścianą budynku, w cieniu, rozsiedli się królewscy gwardziści. Wszyscy przyglądali się pojedynkowi toczonemu na środku areny. A tam skąpany w słońcu stał trybun Kwintyliusz na szeroko rozstawionych nogach, z ręką dzierżącą miecz wyciągniętą w stronę oddalonego o jakieś dziesięć stóp wojownika. Katon wstrzymał dech na ten widok. Rzymski patrycjusz wyglądał niesamowicie. Rozebrany do pasa, mógłby zawstydzić proporcjami najdoskonalszych gladiatorów: natarta oliwą skóra błyszczała w promieniach słońca, podkreślając idealnie ukształtowane mięśnie. Klatka piersiowa unosiła się i opadała lekko, jakby trybun ani trochę się nie zmęczył, mierząc się z przeciwnikiem. Bryt trzymał w dłoni dłuższy i cięższy miecz, ale sądząc po jego minie, chyba przegrywał to starcie. Jedno z jego ramion zdobiła długa czerwona pręga. Z płytkiego nacięcia płynęła wolno krew. Człowiek ten dyszał ciężko i z trudem utrzymywał ostrze nieruchomo. Nagle zaczerpnął tchu i z głośnym rykiem rzucił się na Rzymianina. Kwintyliusz zrobił unik, przykucnął, przepuszczając ostrze, po czym zbił je bez trudu i wymierzył solidny cios rękojeścią w bok głowy atakującego. Bryt jęknął i padł jak długi na ziemię. Strażnicy nagrodzili występ trybuna pełnymi szacunku pomrukami, kilku zakpiło z pokonanego kamrata. Rzymianin wbił gladiusa w ziemię i pomógł wstać powalonemu przeciwnikowi. - Nic ci nie będzie. Dziękuję za dobrą walkę. - Mężczyzna spoglądał na niego niepewnie, wciąż jeszcze zamroczony. - Na twoim miejscu, przyjacielu, odpocząłbym chwilę. Odzyskaj oddech, dobrze ci radzę. Gdy dwaj centurionowie wynurzyli się z mroku wielkiej sali, Kwintyliusz spojrzał na nich jakby zdziwiony, a potem zaraz rozpromienił się w uśmiechu. - Jesteście w końcu! - Wyprostował się, puszczając dłoń pokonanego, który zwalił się ponownie na ziemię. - Przybyliśmy najszybciej, jak mogliśmy, panie - odparł Macro, salutując.

- Dobrze już, dobrze, ale następnym razem postarajcie się bardziej. - Zrobimy co w naszej mocy, panie. - Świetnie. - Kwintyliusz uśmiechnął się raz jeszcze. - Przejdźmy do rzeczy. Domyślam się, że zostaliście zaproszeni przez króla na polowanie? - Tak, panie. - Cóż, to rodzi pewien problem natury protokolarnej, jak sądzę. - Naprawdę, panie? - O, tak. - Trybun aż uniósł brew, widząc poziom ignorancji centuriona. - Ja także zostałem zaproszony. - Verica nie mógłby pominąć kogoś tak ważnego jak ty, panie. Zaskoczenie zniknęło z twarzy Kwintyliusza, teraz zastąpiła je irytacja. - Właśnie. Problem w tym, że nie powinien zapraszać mnie z oficerami niższej rangi. Sami powiedzcie, czy to nie jest w pewien sposób uwłaczające? Było nie było, zostałem prokuratorem działającym w imieniu samego cesarza. - Tak, panie - odpowiedział spokojnie Macro. - Pamiętamy o tym. Kwintyliusz skinął głową. - Świetnie. Zatem udajcie się teraz do króla i wyraźcie mu swoje ubolewanie. - Ubolewanie? Na moment zapadła cisza, po której Kwintyliusz wybuchnął śmiechem i klepiąc Macro po ramieniu, dodał: - Daj spokój, centurionie. Nie udawaj głupka. Idź do tego starca i powiedz mu, że nie możesz jechać. - A nie mogę? - Wymyśl jakieś usprawiedliwienie. Czekające cię obowiązki czy coś podobnego. Przecież wy, centurionowie, w kółko macie jakieś zajęcia. Katon wyczuł, że jego przyjaciel zaczyna się jeżyć z powodu tej obrazy, uznał więc, że pora wtrącić się do rozmowy, zanim rozwścieczony Macro napyta sobie biedy. - Panie, problem polega na tym, że my już przyjęliśmy zaproszenia. To będzie paskudnie wyglądało, jeśli je teraz odrzucimy. Celtowie są niesamowicie czuli na punkcie uprzejmości. - Niemniej... - A nam nie wolno urazić Atrebatów. Zwłaszcza w takim momencie. - Cóż... - Trybun Kwintyliusz zaczął ponownie rozważać sytuację, drapiąc się po brodzie. - Sądzę, że dla dobra naszych stosunków z sojusznikami możemy ten jeden

raz zapomnieć o naszych zwyczajach. - To byłoby niezwykle rozsądne, panie. - Dobrze zatem. - Trybun nawet nie starał się maskować niechęci w głosie. Katon zaryzykował i szybko zerknął na starszego kolegę. Dostrzegł jego wargi zaciśnięte w wąską linię. Kwintyliusz wyjął z cholewy buta jedwabną chustkę i otarł nią czoło. - Polowaliście już kiedyś? To znaczy towarzysko? - Towarzysko? - Macro się zasępił. - Polowałem, panie. Wyszkolono mnie na myśliwego w legionie, abym umiał zdobywać pożywienie. - Świetnie. Niemniej polowanie dla zdobycia pożywienia różni się nieco od łowów dla sportu - wyjaśnił trybun. - Chodzi o formę. - To kwestia formy - mruknął centurion. - Rozumiem. - Rzucałeś kiedyś oszczepem myśliwskim? - Parę razy zdarzyło mi się rzucać włócznią, panie - odpowiedź Macro ociekała zjadliwością. - To dobry początek. Zobaczmy, co potrafisz. Może udzielę ci kilku porad, żebyśmy nie wyszli na kompletnych durniów podczas tych łowów. Kwintyliusz podszedł do stojaka z oszczepami, wybrał jeden i rzucił go Macro. Katon z trudem się powstrzymał przed unikiem, ale jego starszy kolega zręcznie pochwycił nadlatującą broń. W odległości pięćdziesięciu kroków ustawiono kilka manekinów ze słomy przypominających kształtem człowieka. Centurion wysunął wolną dłoń w kierunku celu, odchylił drugie ramię i cisnął oszczep prosto w kukłę. Drzewce poszybowało płaskim łukiem nad placem i wbiło się w manekin na wysokości uda. Macro spojrzał na trybuna, z trudem powstrzymując cisnący się na usta uśmiech. - Nieźle, centurionie. A co ty potrafisz, Katonie? Masz, łap! Młodszy oficer pochwycił oszczep niezdarnie, obiema rękami. - Nie rób z siebie cioty na oczach tubylców! - wysyczał Macro. - Wybacz. Chłopak chwycił oszczep prawą ręką i wycelował w ten sam cel co jego starszy kolega. Nabierając powietrza do płuc, wyprostował ramię, a potem cisnął drzewce z całych sił. Oszczep przeleciał tuż obok klatki piersiowej manekina i wbił się w ziemię. Trybun zagwizdał, strażnicy wybuchnęli śmiechem, a Katon poczuł, jak policzki płoną mu ze wstydu. - Może ty, panie, zechcesz nam pokazać prawidłowy sposób rzucania? poprosił Macro.

- Oczywiście. Trybun wybrał sobie oszczep, namierzył ten sam cel i wykonał rzut. Przy tak ogromnej sile, jaką posiadał, drzewce poleciało płasko i wbiło się w okolice serca kukły z głośnym trzaskiem. - Niesamowite! - zawołał pełen podziwu Katon. Strażnicy nagrodzili ten rzut pomrukami aprobaty. - Widzieliście? - Kwintyliusz spojrzał na Macro. - Wystarczy odrobina praktyki. - Raczej wiele, panie. - Ależ skąd. - Trybun wydął pogardliwie wargi. - Nie więcej niż w przypadku innych rodzajów broni. - Doprawdy? - zdziwił się centurion. - Doprawdy. - Jest różnica pomiędzy ciskaniem oszczepu a obracaniem mieczem. Taka sama jak między rzucaniem do tarczy albo do żywego celu, panie. Powiedziałbym nawet, że olbrzymia. - Bzdura! To wyłącznie kwestia techniki. - Nie, panie. Raczej doświadczenia. - Rozumiem. - Trybun złożył ręce na piersiach i zmierzył stojącego przed nim oficera uważnym spojrzeniem. - Chcesz to sprawdzić, centurionie? - Chcesz ze mną walczyć, panie? - zdziwił się Macro. - Walczyć? Nie, chcę tylko potrenować z tobą szermierkę. Dać ci szansę, abyś dowiódł wyższości doświadczenia. - Wybacz, panie - wtrącił Katon - ale chyba nie powinniśmy walczyć ze sobą na oczach tubylców. - Jak już wspomniałem, to nie będzie walka, tylko krótki trening. Co ty na to, centurionie? Macro spoglądał na niego przez chwilę. Katon, dobrze znający przyjaciela, znów zauważył u niego charakterystyczne zaciśnięcie szczęk. Zdał sobie także sprawę z tego, że Macro nie odmówi trybunowi. I to go mocno zasmuciło. A jednak starszy centurion pokręcił tylko głową. - Nie sądzę, panie. - Zatem nie chcesz dowieść swoich racji? - Nie, panie. Wiem, że masz lata praktyki w takich pojedynkach, panie. Ja nie mogę się tym pochwalić. Posługuję się wyłącznie podstawowymi technikami

szermierki, takimi, które przydają się w bitwie, a z całą resztą zdaję się na instynkt. Wątpię więc, abym był w stanie ci dorównać. Gdybyśmy natomiast spotkali się na polu walki, sądzę, że mielibyśmy co najmniej wyrównane szanse. - Tak sądzisz? - Ja to wiem... panie. - A ja nie jestem przekonany. Walcz ze mną, centurionie. - Czy to rozkaz, panie? Kwintyliusz otworzył usta, zanim pomyślał, lecz zreflektował się w porę i pokręcił głową. - Raczej nie. To nie byłoby uczciwe. - Nie byłoby, panie. Czy chcesz od nas czegoś jeszcze? - Spróbujcie mnie nie zawieść jutro rano. Obaj. I trzymajcie się z dala ode mnie. Zrozumiano? - Tak, panie - odparli wraz obaj centurionowie. - Możecie odejść. Gdy przechodzili ponownie przez wielką salę, Katon spojrzał na Macro. - Przez chwilę myślałem, że przyjmiesz jego wyzwanie. - Bo początkowo taki właśnie miałem zamiar. Ale wiem, że rozsądny człowiek sam wybiera, kiedy ma walczyć, i nie pozwala o tym decydować innym. Ten gnój zrobiłby ze mnie miazgę. On o tym wiedział i ja o tym wiedziałem. Po co więc mielibyśmy walczyć? - Z tego punktu widzenia po nic. - Katon poczuł radość. To był jeden z tych nielicznych momentów, kiedy stary weteran przedłożył logikę nad własną dumę. Co więcej, w bardzo dyskretny sposób udało mu się dogryźć wymuskanemu arystokracie, co było słychać po tonie ostatniej wypowiedzi trybuna. - Niezła robota. - Się wie. Taki cipki to ja zjadam na śniadanie. - Dodają nam je do owsianki? Macro zmierzył go ostrym wzrokiem, lecz zaraz wybuchnął śmiechem. Na ten dźwięk jeden z ogarów uniósł łeb, zastrzygł uszami i spojrzał w kierunku obu centurionów. Właściciel psa także się obudził, popatrzył bykiem na hałasujących Rzymian i kopnął nieszczęsne zwierzę. Macro poklepał Katona po plecach. - Jesteś w porządku gość. Naprawdę! Na placu przed siedzibą króla mimo piekielnego skwaru przygotowania do

łowów trwały w najlepsze. Centurionowie przepychali się właśnie przez tłum obładowanych zaopatrzeniem niewolników, gdy Katon usłyszał, że ktoś woła go po imieniu. Rozglądając się wokół, dostrzegł Tincommiusa. Atrebatyjski książę machał rozpaczliwie rękami, przepychając się w stronę Rzymian. Na jego twarzy widać było strach. Katon zatrzymał Macro, chwytając go za ramię. - Tincommius nas woła. Coś jest nie tak. - Co? Macro próbował się obejrzeć, ale nic nie widział w tak gęstym tłumie. Na szczęście Atrebata pojawił się obok nich moment później, zdyszany i przerażony. - Panowie, chodźcie za mną, proszę! - Co się stało? - warknął Macro. - Złóż raport, jak cię uczyłem! - Chodzi o Bedriacusa, panie. Ktoś dźgnął go nożem.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY PIERWSZY

- Co dokładnie tam się stało? - Chodźmy, panie! - błagał Tincommius. - Mów, co tam się wydarzyło! - powtórzył ostrzej Macro. - Nie wiem. Znalazłem go w budynku kwatery głównej. Leżał na korytarzu. Wokół pełno było krwi. - Żyje? - Tak, panie. Ale ledwie zipie. - Kto jest przy nim? - Artaks. Wszedł do kwatery zaraz po mnie. Katon chwycił Tincommiusa za ramię. - Zostawiłeś go samego z Artaksem? Atrebata skinął głową. - Posłałem też kogoś po medyka, zanim przybiegłem po was. - Czemu jesteś taki zdenerwowany? - zapytał Macro. Tincommius rozejrzał się podejrzliwie, a potem pochylił do nich. - Bedriacus majaczył. Wzywał Katona i bełkotał coś o zagrożeniu życia Veriki. - Zamilcz! - ostrzegł go młodszy z centurionów, zauważając przechodzącego obok zarządcę. - Chcesz, żeby wszyscy się o tym dowiedzieli? - Macro dał się zaskoczyć porywczością tonu przyjaciela. Katon tymczasem przysunął się do Atrebaty i zapytał: - Co dokładnie usłyszałeś z ust Bedriacusa? - Chciał się z tobą widzieć, panie. Miał ci coś ważnego do powiedzenia, ponoć podsłuchał rozmowę dotyczącą króla. To znaczy zamachu na niego... Tyle zdążył powiedzieć, zanim Artaks nas znalazł. - Artaks słyszał jego ostatnie słowa? Tincommius przytaknął. - To on kazał mi was szukać. Centurionowie wymienili znaczące spojrzenia. - Wracajmy do obozu, i to szybko. - Racja.

- Powiedział coś? - wysapał Tincommius, gdy dobiegli chwilę później do kwatery Katona. Medyk pochylał się nad ciałem. Klęczący naprzeciw niego Artaks podniósł głowę. - Na... Blask słońca wpadającego przez okno w kwaterze Katona odbijał się w kałuży krwi. Sporo jej było na ubitej ziemi wokół i na ociosanych pobielonych balach, z których zbudowano kwaterę główną. Nawet na framudze drzwi widać było czerwone ślady. Katon jęknął głośno, gdy zobaczył Bedriacusa. Twarz łowcy była bielsza od śniegu. Przypominała z wyglądu woskową maskę. Ranny mrugał nieustannie, usta miał mocno rozwarte, jego język poruszał się nieskładnie pod rozedrganymi policzkami. Medyk zdjął z jego ciała czerwoną tunikę; leżała teraz obok, ciemna i przesiąknięta krwią. Bedriacus miał na sobie tylko przepaskę biodrową. Wysmarowana krwią biała skóra przywodziła Katonowi na myśl dzikie zwierzę, które ktoś schwytał i oskórował. - Co z nim? - Co z nim? - Macro oderwał wzrok od dłoni medyka. - Sam popatrz. Załatwili go. Nie trzeba być pieprzonym łapiduchem, żeby to zrozumieć. - Ciszej, panie - syknął chirurg. - W jego imieniu proszę. Katon ominął ich i podszedł do klęczącego mężczyzny. - Artaksie? Czy on coś ci powiedział? - Wojownik podniósł głowę i popatrzył centurionowi prosto w oczy. Jego twarz nie wyrażała żadnych uczuć. - Czy Bedriacus mówił coś, gdy czekaliście na pomoc? - Artaks milczał chwilę, potem pokręcił tylko głową. - Nic? Zupełnie nic? - Nic, co miałoby sens, Rzymianinie. Spoglądali na siebie przez moment, nie mówiąc ani słowa, potem Katon dodał, nie podnosząc głosu: - Trudno mi w to uwierzyć. Artaks wzruszył ramionami, ale nie powiedział nic więcej. Zanim młody centurion zdołał zadać kolejne pytanie, z ust Bedriacusa wydobył się przeciągły jęk. Łowca otworzył szeroko oczy, spojrzał na twarze otaczających go ludzi, po czym utkwił wzrok w Katonie. - Panie...

- Kto ci to uczynił? Widziałeś napastnika? - Podejdź... bliżej... Katon pochylił się, jego ucho znalazło się o kilka palców od twarzy Bedriacusa. Dłoń łowcy wpiła się w jego tunikę. Centurion szarpnął się instynktownie, lecz uchwyt umierającego człowieka był zadziwiająco silny. Łowca zdołał przyciągnąć go jeszcze bliżej. Katon poczuł nieświeży oddech rannego i przebijający z niego słodkawy odór krwi. - Król... w wielkim niebezpieczeństwie. - Wiem. Powiedz... - Słuchaj! Chciałem ci powiedzieć... Podsłuchałem, jak ludzie mówili. Szlachta... - Twarz Bedriacusa wykrzywiła się dziwnie, jego ciałem wstrząsnęły mocne skurcze. - Przytrzymajcie go! - rozkazał chirurg, ściągając opończę Katona wiszącą na kołku wbitym w ścianę. Opatulił rannego szczelnie grubą warstwą wełnianego materiału. Dreszcze szybko minęły, osłabł też chwyt dłoni łowcy. Oddech stał się płytki, urywany, oczy jednak wciąż wpatrywały się z desperacją w Katona. Centurion ujął twarz Bedriacusa w dłonie. - Cóż ty wyprawiasz, u licha?! - wrzasnął medyk. - Zamknij się! - uciszył go centurion. - Bedriacusie! Bedriacusie! Kto ci to uczynił? Mów! Powiedz, póki jeszcze możesz! Łowca chciał odpowiedzieć, ale nie zdołał. Przeniósł wzrok na Tincommiusa, potem znów popatrzył na Katona. - Moje oczy... robi się ciemno... Atrebatyjski książę odsunął centuriona i położył dłoń na czole umierającego. - Śpij, łowco Bedriacusie, śpij. - Przestań! - wydarł się Katon. - Ty pieprzony idioto! Musimy się dowiedzieć!... Tincommius spojrzał na niego groźnie, nawet wściekle. - Ten człowiek umiera. - I nie zdołamy tego powstrzymać. Nikt nie przywróci mu życia. Musimy jednak wiedzieć. Sam słyszałeś: ktoś dybie na życie Veriki. Zejdź mi z drogi! - Za późno - wymamrotał Artaks. - Spójrzcie. On odszedł. Katon oderwał wzrok od Tincommiusa i pochylił się ponownie nad Bedriacusem. Łowca znieruchomiał, wpatrywał się tępo w powałę, usta miał otwarte, nie oddychał. Medyk przysunął się, by sprawdzić, czy ranny wykazuje jeszcze jakieś oznaki życia.

Przystawił ucho do klatki piersiowej Bryta. Po dłuższej chwili podniósł się i zdjął przesiąknięty krwią opatrunek, którym uciskał ranę. Gdy oderwał materiał od ciała, Katon zobaczył szeroki ciemny otwór przypominający kształtem koszmarne usta. Iluzja ta szybko jednak minęła, gdy krew popłynęła po skórze, obficie rozlewając się po klepisku. - Nie żyje - obwieścił oficjalnym tonem chirurg. - Zatem bierz się do spisania raportu - poradził mu Macro, wstając z ziemi. Gdzie mamy zanieść ciało? Medyk wskazał głową na obu Atrebatów. - Ich pytaj, panie. Ja nie znam tutejszych obyczajów. - Żegnaj, Bedriacusie - wyszeptał Artaks. Katon dostrzegł cień uśmiechu na ustach wojownika, gdy ten dodawał jeszcze: - Bezpiecznej podróży do innego świata. Centurion pospieszył do drzwi, by wydać rozkazy wartownikom pilnującym kwatery głównej. Gdy w oddali rozległ się tupot sandałów, Katon spojrzał na obu Atrebatów wciąż klęczących przy ciele zabitego. Macro stanął obok niego. - Co jest? Po co wzywałeś straże? Ktoś inny może się zająć wyniesieniem ciała. Starszy z centurionów omiótł wzrokiem zakrwawione klepisko. - Lepiej każ im posprzątać ten burdel. - Tym zajmiemy się później - odparł Katon. - Teraz musimy pojmać Artaksa i umieścić go w odosobnionym miejscu. Gdzieś, gdzie będzie na tyle spokojnie i cicho, bym mógł go przesłuchać. - Co tu się wyrabia, u licha? - zagrzmiał trybun Kwintyliusz, gdy wkraczał w progi kwatery Katona. - Dlaczego przerwano mi codzienne ćwiczenia? - W tym momencie zauważył leżące na ziemi ciało, które Katon okrył szczelnie opończą. Spod grubego materiału wystawały jedynie bose stopy łowcy. - Kim jest ten tam? - Ten tam? - Katon spojrzał tam gdzie trybun. - Ten tam to jeden z moich ludzi. Chorąży kohorty Wilków, Bedriacus. - Nie żyje? Macro przytaknął. - Celne spostrzeżenie, panie. Cieszy mnie, że nasza armia wciąż hołduje polityce zatrudniania najbystrzejszych umysłów. Kwintyliusz zignorował tę uwagę, koncentrując się na Katonie. - Jak go zabito? - Został zasztyletowany, panie.

- Przypadkowo? - Nie. - Rozumiem. - Trybun pokiwał głową w zamyśleniu, a potem przedstawił im prawdopodobne rozwiązanie. - To bez wątpienia jakieś porachunki pomiędzy tubylcami. Dajcie czas tym Celtom, a sami wymordują się do ostatniego, oszczędzając nam mnóstwa roboty. Macie sprawcę? - Nie, panie - odparł Macro. - Dlaczego? - Centurion posłał młodszemu koledze znaczące spojrzenie, gdy Kwintyliusz dodał, nie czekając na odpowiedź: - Dlaczego mnie wezwaliście, skoro nadal nie macie sprawcy tego czynu? Dlaczego marnujecie mój czas? Nie mam zamiaru odwalać roboty za was. - Nie udało nam się jeszcze zidentyfikować sprawcy - wyjaśnił przepraszającym tonem Katon - ale ta sprawa ma znacznie bardziej skomplikowane podłoże, niż sądzisz, panie. - Skomplikowane podłoże? - Kwintyliusz się roześmiał. - Cóż to za komplikacje mogą wyniknąć z bójki pomiędzy tubylcami? - To nie była bójka, panie. Tincommius znalazł ofiarę tutaj, w tym korytarzu. - Tincommius? - Trybun marszczył przez moment czoło, usiłując skojarzyć imię. - To jeden z tych pajaców, którzy kręcą się wokół króla Veriki? Co on, na bogów, robił w waszej kwaterze? - To jeden z rekrutów służących w kohortach, które stworzyliśmy - wyjaśnił Katon. - Podobnie jak wielu innych szlachetnie urodzonych Atrebatów. - Jesteśmy z nich dumni, panie - dodał Macro. - To naprawdę świetni żołnierze. - Dobrze, dobrze. - Kwintyliusz spojrzał na Katona. - Co Tincommius ma wspólnego z tym zabójstwem? - Jak już chyba wspomniałem, Bedriacus przybył, by spotkać się ze mną. - Kto przybył na spotkanie z tobą? - Bedriacus! - wypalił Macro. Katon zgromił go wzrokiem. - Tak, panie, Bedriacus. Chciał mnie poinformować o rozmowie, którą podsłuchał. Dotyczyła ona spisku na życie króla. - Spisku? - Trybun znów się zaśmiał. - Cóż to ma być? Poranek w najtańszym teatrzyku Pompejów? Młody centurion z trudem pohamował gniew.

- Niestety nie umiem odpowiedzieć na to pytanie, panie - wycedził przez zęby. Nigdy nie byłem na przedstawieniu teatru w Pompejach. - Nie masz czego żałować. Wygląda na to, że ktoś postanowił wykorzystać twoje braki w edukacji. Albo zrobić cię w konia. - Raczej jego! - Macro wskazał palcem ciało zabitego. - Ten człowiek nie żyje, panie. Nie sądzisz, panie, że to dość radykalny sposób na robienie kogoś w konia? - Gdybyś wiedział, centurionie, co wyrabia teraz znudzona młodzież na ulicach Rzymu... Aczkolwiek nie przeczę, że w tej opowieści może się kryć jakieś drugie dno. Kontynuuj, Katonie. Mów, co wiesz o tym spisku. - Nic, panie. Bedriacus zdążył mi tylko powiedzieć, że podsłuchał taką rozmowę. - Ale nie dodał, kto go dziabnął nożem? - Nie, panie - przyznał Katon. - Dajcie spokój! To żałosne. Musicie przecież wiedzieć coś więcej! - Wiemy, panie. Ktoś jeszcze dołączył do Tincommiusa, gdy ten znalazł ofiarę. - Kimże był ten człowiek? Pozwólcie, niech zgadnę: któryś z młodych przydupasów króla Veriki? - Trafiłeś, panie. Ale jeden z tych, którym nie w smak sojusz z Rzymem. - Domyślam się. Katon wzruszył ramionami. - Trudno mi uwierzyć, że przechodził tędy przypadkiem akurat w chwili, gdy znaleziono umierającego człowieka pod drzwiami mojej kwatery. Zwłaszcza w świetle tajemnicy, którą chciał mi wyjawić Bedriacus. Nie uważasz, panie, że mamy do czynienia ze zbyt wieloma zbiegami okoliczności? - Na to wygląda. Aczkolwiek Artaks mógł się tutaj pojawić przypadkiem. Chyba że masz jeszcze jakiś dowód na poparcie swojej tezy. Na twarzy Katona pojawiło się zaskoczenie, lecz Macro udzielił trybunowi odpowiedzi, zanim młodszy centurion zdążył otworzyć usta: - Artaks to menda. Arogancki gnój, który patrzy na nas krzywo, odkąd pojawiliśmy się w Callevie. - A mimo to służy w waszych kohortach - zauważył Kwintyliusz. - No... tak. Znasz, panie, lepszy sposób, żeby mieć nas nieustannie na oku? Trybun pokręcił głową. - Nie. Wątpię jednak, by należał do spisku. Zamachowcy zazwyczaj wolą

pozostawać w cieniu i unikają podejrzeń. - Mówisz z własnego doświadczenia, panie? - Raczej z teorii niż z praktyki, centurionie... Niektórzy ludzie nie potrafią rozmawiać, nie pakując się w kłopoty, uznał Katon, obserwując ich dyskusję. To mogło tylko skomplikować sytuację. Artaks siedział teraz w celi po drugiej stronie obozu, ponieważ młody centurion był pewien, że dumny wojownik ma coś wspólnego z zasztyletowaniem Bedriacusa, a kto wie, czy nie ze wspomnianym przez łowcę spiskiem. Należało go przepytać, i to natychmiast. - Panie, musimy przesłuchać Artaksa. On ukrywa coś przed nami. Jestem tego pewien. - Jesteś pewien? - zakpił z niego trybun. - Ciekawe dlaczego. Czyżbyś miał przeczucie? Na te pytania Katon nie mógł odpowiedzieć, nie robiąc z siebie przy okazji głupca. Nie miał żadnych twardych dowodów na winę atrebatyjskiego wojownika, to prawda. Kierował się wyłącznie obserwacją jego zachowań z kilku minionych dni i zbiegami okoliczności, co - jakkolwiek na to patrzeć - podlegało pod kategorię przeczuć. - Znowu trafiłem w sedno, jak widzę. - Kwintyliusz uśmiechnął się tryumfalnie. - Zgadza się, centurionie? - Katon przytaknął. - Czy ten wasz Artaks jest blisko króla? - Nawet bardzo. To jego krewniak, był członkiem królewskiej świty, zanim wstąpił do naszych kohort. - Zatem wygląda na przykładnego sojusznika. I to na tyle wysoko postawionego, że powinniśmy go traktować z większym szacunkiem. - Tak, panie. - Zatem sugeruję, abyście uwolnili go, i to szybko, zanim zmieni nastawienie wobec Rzymu. Zważywszy ostatnie napięcia, powinniśmy unikać zaogniania sytuacji. - Panie, pozwól nam go najpierw przesłuchać... - Nie! Narobiliście już wystarczającego bajzlu, centurionie. Rozkazuję wam wypuścić tego człowieka. Natychmiast. A teraz wybaczcie, wracam do przerwanych ćwiczeń. - Kwintyliusz ruszył w kierunku drzwi, zatrzymał się jednak w progu, niemal wypełniając framugę swoją potężną sylwetką. Patrzył obu centurionom w oczy, gdy do nich przemówił. - Jeśli się dowiem, że wykonaliście ten rozkaz z ociąganiem, zadbam, abyście obaj zostali zdegradowani. Zrozumiano? - Tak, panie.

- Chcę widzieć tego Artaksa w orszaku króla, gdy wyruszymy jutro na łowy. Jeśli na jego twarzy będzie choć jeden siniak, zrobię sobie z waszych jąder przyciski do papieru. Gdy kroki trybuna ucichły w korytarzu, Macro zacisnął pięść i zaczął nią uderzać w drugą dłoń. - Gnój! Pieprzony gnój! Przychodzi tutaj i mówi nam, jak mamy postępować? Za kogo on się uważa? Za jebanego Juliusza Cezara? Katonie! Pytałem, za kogo on się... co z tobą, przyjacielu? Młody centurion ocknął się w tym momencie. - Wybacz. Zamyśliłem się. Macro przewrócił teatralnie oczami. - A o czym tu myśleć? Trybun rozkazał wypuścić jedynego podejrzanego, a ty siedzisz i marzysz. Weź się w garść, chłopcze. Musimy działać, nie myśleć. Katon pokiwał w roztargnieniu głową. - Nie uważasz, że ta rozmowa była nieco dziwna? - Dziwna? Skąd!... Typowe zachowanie trybuna. Musi wtykać nos tam, gdzie go najmniej trzeba. - Nie o tym mówię. - Katon znów się zamyślił. - A o czym? - Zauważyłeś, że wspomniał o obecności Artaksa, zanim wymieniliśmy jego imię?

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY DRUGI

Tylko kilkuset mieszkańców Callevy pofatygowało się na główną aleję, by pożegnać wyjeżdżający na łowy orszak. A i oni dalecy byli od entuzjazmu, z jakim zazwyczaj podchodzono do tego rodzaju widowisk. Katon i Macro, jadąc w kierunku bram grodu, widzieli po obu stronach traktu wychudłe twarze głodujących ludzi. Tylko dzieci, mimo permanentnego niedojadania, miały wciąż siły, by biec wzdłuż kolumny jeźdźców, wozów i spieszonej służby z królewskiego dworu. Młody centurion odwracał wzrok od mieszkańców Callevy. Widywał już tak wycieńczonych ludzi w przeszłości. Nawet Rzym, w którym na każdym rogu można było znaleźć targowiska pełne egzotycznych przysmaków, a najbiedniejsi otrzymywali przydziałowe miary ziarna, słynął z nieprzebranych rzesz żebraków oraz włóczęgów, którzy konali każdego dnia na jego ulicach. Ulegając żądaniom trybuna Kwintyliusza, obaj centurionowie jechali tuż przed kolumną służby domowej króla Veriki i wozami wiozącymi wszelkie dobra, jakich władca mógł potrzebować podczas łowów. Przed nimi natomiast ciągnął się orszak pomniejszej szlachty plemienia, odzianej w kolorowe luźne tuniki i obcisłe spodnie z wełny. Mimo wczesnej pory goście w większości mieli już w czubie i rozmawiali podniesionymi radosnymi głosami, jakby nie byli świadomi otaczających ich spojrzeń głodujących rodaków. Na czele pochodu paradował król Verica otoczony wianuszkiem najbliższych przyjaciół i doradców oraz oddziałem straży uzbrojonej po zęby i gotowej do odparcia każdego zagrożenia. Gwardziści obserwowali uważnie ludzi zbierających się wzdłuż traktu, trzymając dłonie na udach, w pobliżu rękojeści mieczy. Nikt jednak nie podbiegł do władcy. Tylko kilka osób pozdrowiło go słabymi okrzykami. Większość przyglądała się kawalkadzie w milczeniu, dopóki w polu widzenia nie pojawiły się wozy. Kilka wypełniono płatami marynowanego mięsa, zapieczętowanymi dzbanami wina i piwa, koszami pełnymi chleba albo owoców. Na ten widok umilkły ciche pomruki. Wielu zgromadzonych zaczęło krzyczeć. W ich głosach dało się wyczuć gniew i złość. Katon obrócił się i zobaczył mężczyznę unoszącego brudne niemowlę. Z jego wymizerowanej buzi sterczały wyłupiaste oczy. Mężczyzna krzyczał, lecz nerwy ściskały mu krtań, więc młody centurion nie był w

stanie zrozumieć słów. Nie było to jednak konieczne, by pojąć ich sens. Tępe spojrzenie dziecka i katusze widoczne na twarzy jego rodzica wystarczyły. Inni podjęli to zawołanie i chwilę później tłum ruszył w stronę wozów z jedzeniem. Siedzący na kozłach zarządcy natychmiast podnieśli się z miejsc, wrzaskiem próbując odpędzić mieszkańców od własności króla. Ale ich ostrzeżenia zostały zlekceważone. Głodujący widzieli przed sobą wyłącznie stosy upragnionej żywności. Zanim wszakże ktokolwiek zdołał jej dosięgnąć, powietrze przeciął ostry trzask bata i następujący po nim krzyk. Katon dostrzegł mężczyznę trzymającego się za twarz, spomiędzy palców ciekła mu krew. Tłum zatrzymał się, zamilkł też na moment, wokół zapanowała kompletna cisza, jakby wszyscy naraz wstrzymali oddech. Potem ludzie znów ruszyli w kierunku wozów, nie zważając na pokrzykiwania zarządców i spadające na ich ciała razy. - Powstrzymajcie ich! - dobiegł do uszu Katona rozkaz wydany przez Kwintyliusza. Trybun jechał wzdłuż kolumny szlachty z obnażonym mieczem w dłoni. Za nim podążali strażnicy króla, tratując ludzi, którzy znaleźli się na ich drodze. - Macro! - zawołał Katon, zawracając konia. - Pomóż mi! Podjechał do najbliższego wozu i przemówił do tłumu po celtycku. - Cofnijcie się, głupcy! Do tyłu, mówię! Ludzie spojrzeli na niego, na ich twarzach malował się gniew, do którego dołączył strach, gdy próbowali się cofnąć przed parskającym koniem Rzymianina. Katon nie zatrzymał wierzchowca, dopóki nie znalazł się pomiędzy wozami a tłumem głodujących. - Cofnąć się! Do tyłu, mówię! Już! W tym momencie dołączył do niego Macro, wjeżdżając w wyrwę powstałą pomiędzy taborem a rozwścieczonym tłumem. Mieszkańcy Callevy cofnęli się przed nimi na tyle, że zdołali w końcu dostrzec trybuna oraz strażników mknących ku nim z obnażoną bronią. Tłum natychmiast zafalował i odsunął się od wozów, szukając schronienia przed kopytami i ostrzami wojowników króla. - Za nimi! - ryknął Kwintyliusz, wskazując mieczem uciekających ludzi. - Stać! - zawołał Katon po celtycku do mijających go jeźdźców. Zwolnili. Przez chwilę obawiał się, że zignorują go i pognają w tłum. Wyrzucił więc ramię w górę i powtórzył: - Stać, mówię! Zostawcie ich. Wozy są już bezpieczne. Strażnicy uspokoili konie i opuścili broń. Kwintyliusz obrzucił ich najpierw

zdziwionym, potem wściekłym wzrokiem. - A wy co wyprawiacie? Za nimi! Zabić ich! - Wojownicy spoglądali na niego obojętnie, więc zwrócił się do Katona. - Ty mówisz ich barbarzyńskim narzeczem. Każ im ścigać tę tłuszczę! Niech się ruszą, zanim będzie za późno. - Za późno na co, panie? - Słucham? - Trybun wybałuszył oczy na niego. - Mów, co kazałem! Na co jeszcze czekasz, centurionie? Katon zauważył, że tłum za plecami Kwintyliusza rozdziela się, spiesząc w kierunku bram grodu. - Teraz nie ma już takiej potrzeby, panie. - Mów, co kazałem! Szybko! - Wydzierał się na niego trybun. - Rozkazuję ci! - Tak, panie. Już to robię. - Katon zasalutował i obrócił się w stronę strażników. - Tylko przypomnę sobie odpowiednie słowa. Trybun pobielał na twarzy i zacisnął mocno usta. Macro musiał odwrócić wzrok, by nie wybuchnąć śmiechem. Zajął się więc poprawianiem pasa, do którego przytroczony miał miecz. Usłyszał, jak Katon pstryka palcami. - Już wiem! Przypomniałem sobie... Hej, gdzie oni jadą? Trybun spoglądał na niego tak długo, że Macro zaczął się martwić, czy jego młody przyjaciel nie przeholował. Potem jednak, gdy strażnicy opuściwszy broń, ruszyli kłusem ku czołu kolumny, Kwintyliusz także schował gladiusa do pochwy i skinął głową młodemu oficerowi. - Dobrze, centurionie. Niech tak będzie. Tym razem dopiąłeś swego, ale ostrzegam, jeśli zauważę choćby jedno uchybienie, osobiście zadbam, by twoja kariera pod orłami dobiegła końca. W najlepszym razie zostaniesz zdegradowany i skazany na czyszczenie latryn. Będziesz skrobał gówna do końca swojego krótkiego żywota. - Będę skrobał gówna, panie. Wedle rozkazu. Trybun zazgrzytał gniewnie zębami, potem zawrócił wierzchowca i pogalopował w kierunku orszaku króla. Obaj centurionowie przyglądali się, jak odjeżdża. Chwilę później Macro podrapał się po szczecinie na brodzie i pokręcił wolno głową. - Wiesz, synku, na twoim miejscu nie przyzwyczajałbym się do wkurwiania trybunów. Za jakiś czas ta menda zostanie legatem, a wiesz, co się stanie, jeśli przydzielą go do legionu, w którym będziesz służył? Co wtedy zrobisz? Katon wzruszył ramionami.

- Takimi rzeczami będę się przejmował, kiedy przyjdzie na to pora. Jeśli ktoś powierzy dowodzenie legionem takiemu kutasowi, będzie to znaczyło, że możemy oddać imperium barbarzyńcom. I to bez walki. Macro roześmiał się w głos. - Nie bierz tego do serca! On traktuje cię wyłącznie jak przeszkodę na drodze do osiągnięcia sławy. To nic osobistego. - Doprawdy? - mruknął młody centurion. - Od tej pory to jest sprawa osobista. Przynajmniej dla mnie. - Pieprzenie! - Macro pochylił się i klepnął Katona w ramię. - Zapomnij o tym. On jest poza naszym zasięgiem. Nie możesz zrobić sobie z niego wroga. Znajdź lepiej kogoś, kto bardziej pasuje do naszego stanu. A jeszcze lepiej będzie, jeśli naprawdę zapomnisz o wszystkim. Młody centurion rzucił mu długie spojrzenie. - Ileż mądrości zawarłeś w tych kilku zdaniach. Królewski orszak łowny zostawił daleko w tyle wały Callevy i jej udręczoną ludność. Stolica Atrebatów zniknęła wkrótce za wzgórzem, przez które biegł szlak. Kolumna jeźdźców, wozów i pieszej służby sunęła w głąb rolniczej krainy, między podupadającymi gospodarstwami, nie wyciętymi jeszcze lasami i rosnącymi tu i ówdzie młodnikami. Mimo strachu przed podjazdami Durotrygów, którzy wdzierali się daleko w głąb terytorium sąsiedniego plemienia, wielu chłopów nie porzuciło swoich skromnych gospodarstw. Tu i ówdzie widać było złote łany jęczmienia i żyta falujące dostojnie na łagodnym wietrze, który pędził leniwe białe obłoki po błękitnym przestworze nieba. Ponury nastrój zaczął opuszczać młodego centuriona, gdy na dobre oddalili się od Callevy. Trybun Kwintyliusz zniknął w tłumie pochlebców tłoczących się wokół władcy, więc Katon dość szybko zapomniał o jego obecności, zwłaszcza że mógł się rozkoszować przaśnymi krajobrazami Brytanii. Co prawda nie było tutaj tak pięknie, bogato i cywilizowanie jak w prowincjach otaczających Rzym, lecz i te ziemie miały w sobie wiele uroku. Z przyjemnością więc raczył się widokami i zapachami, jakie oferowały mu tego dnia. - To byłoby piękne miejsce na spędzenie emerytury - rozmarzył się Macro, prawidłowo rozszyfrowując minę kompana. - Ale najpierw musimy skopać dupy wszystkim wrogom. - Ile ci jeszcze zostało do końca służby? - zapytał Katon z nutką niepokoju w

głosie, jakby już zaczynał się martwić perspektywą samotnej służby w II Legionie. - Jedenaście lat, o ile miłościwie nam panujący cesarz dotrzyma umowy i da mi obiecaną odprawę. - Sądzisz, że mógłby wycofać dane słowo? - Czy ja wiem? Po klęsce Warusa trzymano w legionach wielu wiarusów tak starych, że z trudem mogli chodzić albo jeść. Niektórzy musieli pokazać Germanikowi bezzębne dziąsła, żeby zrozumiał, iż są za starzy na wojowanie. - Naprawdę? - O, tak! Kilku jeszcze służyło, gdy ja się zaciągałem. Biedne dranie. Gdyby Germanie wiedzieli, że nasze nadreńskie legiony składają się w dużej części z dziadków, którzy ledwie mogą podnieść miecz, przelecieliby przez Galię, jak nie przymierzając gówno przez gęś. - Obrazowe porównanie. - Nie obrazowe, tylko prawdziwe. My, żołnierze, tkwiliśmy w gównie po same uszy, podczas gdy pieprzeni politycy w Rzymie zrzucali winę jeden na drugiego. Ścierwa. - Teraz mamy inne czasy - zaprotestował Katon. - Ci, którzy dożywają końca zaciągu, otrzymują pełne odprawy. Cesarz honoruje wszystkie zobowiązania poprzedników. - Jasne. Stary Klaudiusz wygląda mi na uczciwego władcę, ale nie będzie rządził nami w nieskończoność. - Macro pokręcił głową ze smutkiem. - Ci dobrzy zawsze szybko kończą. A po nich pojawia się kolejny śmieć pokroju Kaliguli, chociaż znając nasze szczęście, możemy trafić jeszcze gorzej, na przykład na Witeliusza. Katon zaśmiał się pod nosem, słysząc tę przepowiednię. - Witeliusz? Daj spokój! Tacy jak on nie dochodzą nigdy wysoko. Witeliusz imperatorem? Nie, to niemożliwe. - Tak sądzisz? - Macro posłał mu poważne spojrzenie. - Postawiłbym na to każdą sumę. - I przegrałbyś ją. - Znam takich jak on. Zawsze im mało. - Starszy centurion wskazał na czoło kolumny. - Popatrz na naszego przyjaciela Kwintyliusza. Katon podążył wzrokiem tam, gdzie wskazywał Macro, i zobaczył, że orszak króla jedzie teraz w luźnym szyku, po dwa, trzy konie w rzędzie. Na samym czele widać było szkarłatną opończę trybuna. Obok niego znajdował się wojownik o

szerokich ramionach i długich ciemnych włosach splecionych w warkoczyki. Ciekawe o czym nasz trybun tak dyskutuje z Artaksem? pomyślał młody centurion.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY TRZECI

O zmierzchu rozbili obozowisko w pobliżu kamienistego strumienia, który płynął skrajem gęstego lasu. To w tych ostępach mieli polować od świtu. Wielka tarcza słońca wisiała tuż nad horyzontem, barwiąc na pomarańczowo i czerwono nieliczne cienkie chmury. Trawę porastającą brzegi bystrzycy przystrzygły równo owce z pobliskiego gospodarstwa, które jakimś cudem zdołało ujść uwagi Durotrygów. W oddali, jakieś pół mili za strumieniem, widać było zabudowania, czyli otoczone marnym płotem, kryte strzechą przysadziste chałupy. We wnętrzu największej migotało rozpalone palenisko, a nad krytym grubą strzechą dachem unosiła się smużka szybko rozwiewanego dymu. Król, widząc dobrze odżywione owce, zażądał na wieczerzę pieczoną baraninę. Najdorodniejsze sztuki zostały zarżnięte, oskórowane i wypatroszone przez zarządcę kuchni. Zaraz też rozpięto je na rożnach i ustawiono nad ogniskami rozpalonymi przez niewolników. Gdy płomienie przygasły, kuchcikowie rozgarnęli żar i zaczęli piec posiłek. Tłuszcz kapał na węgle i skwierczał na nich przez moment z sykiem, by zakończyć żywot w erupcjach okraszonego gęstym dymem pomarańczowego ognia Macro zaczął węszyć. - Czujesz to? Czy coś może pachnieć równie cudownie jak pieczyste? - Twój żołądek przemawia teraz przez ciebie - odparł Katon. - Nie przeczę, ale powąchaj tylko tego aromatu. Młody centurion nie przepadał za zapachem pieczonego mięsa. Cenił wprawdzie jego smak, lecz samo przygotowywanie kojarzyło mu się ze stosami pogrzebowymi. - Mmmm - mruczał Macro, przymykając rozanielone oczy. - Niemalże czuję je na końcu języka. Ogniska dymiły tak mocno, że oczy zaczęły im łzawić. Dlatego nie mówiąc nawet słowa, wstali i udali się nad strumień. Woda wyglądała na czystą, więc Katon nabrał jej w dłonie i upił łyczek. Była zimna i orzeźwiająca, zwłaszcza po całym dniu jazdy, podczas którego młody centurion miał mnóstwo czasu na przemyślenia. - Co zrobimy ze sprawą zamordowanego Bedriacusa? - zapytał po chwili.

- A co możemy zrobić? Pieprzony trybun kazał nam wypuścić jedynego podejrzanego. Idę o zakład, że Artaks kpi sobie z nas w żywe oczy. Macro zerknął przez ramię w kierunku szlachty drzemiącej obok swoich wierzchowców w oczekiwaniu na wieczerzę. Tylko kilka osób było jeszcze na nogach, w tym Tincommius i rzeczony Artaks. Obaj rozmawiali teraz ściszonymi głosami, popijając od czasu do czasu z rogów. Stary i mocno już zniewieściały Verica potrzebował o tej porze snu, ułożono mu więc stos z owczych skór, o który mógł się oprzeć. Spał tak na siedząco, z otwartymi ustami, pochrapując głośno. Wokół niego rozsiedli się gwardziści, jak zawsze czujni, jak zawsze mający broń pod ręką. Macro przeniósł ponownie wzrok na Artaksa, słuchając dalszej części wywodu Katona. - Pytanie tylko, dlaczego pozwolił Bedriacusowi skonać w taki właśnie sposób. - Moim zdaniem wbicie sztyletu w pierś jest całkiem skuteczną metodą eliminacji człowieka. - Macro ziewnął przeciągle. - Aczkolwiek mógł zastosować twoją ulubioną metodę i zagadać Bedriacusa na śmierć. Jego młodszy przyjaciel zignorował przycinek. - Właśnie o to mi chodziło. O mówienie. Stary centurion westchnął głośno. - Wiedziałem, że prędzej czy później wyjedziesz z czymś takim. Dobrze więc, słucham, co mówienie ma wspólnego z naszą sprawą. - To proste. Bedriacus chciał nas przed czymś ostrzec. Został zadźgany przez kogoś, komu zależało, żeby go uciszyć. A tym kimś najprawdopodobniej był Artaks. - Owszem. I co z tego? - Dlaczego więc Artaks nie wykończył go, gdy Tincommius pobiegł po nas? - Nie mam pojęcia. - Macro wzruszył ramionami. - Może medyk przybył za szybko. - Ile czasu trzeba, żeby zadać drugi, tym razem zabójczy cios? Albo udusić rannego? Miał na to wystarczającą ilość czasu. Mógł zaryzykować i dobić Bedriacusa. Zwłaszcza że powinno mu zależeć na tym, by ofiara nie rozmawiała z nami. - Możliwe. Skoro tak uważasz, wyjaśnij mi, dlaczego miałby nie dobić Bedriacusa, skoro miał na to szanse. - Tego właśnie nie wiem. - Katon pokręcił głową. - Może Tincommius nie mylił się, mówiąc, że Artaks przypadkiem przechodził obok twojej kwatery.

Młody centurion odwrócił się i spojrzał mu prosto w oczy. - Naprawdę w to wierzysz? - Skąd. Wiem, że jest winien. Spójrz tylko na tego gada, pozwoliłbyś takiemu chodzić ze swoją siostrą? Artaks wciąż rozmawiał z Tincommiusem. Obaj Brytowie pochylali się do siebie i mówili tak cicho, że z miejsca, gdzie siedzieli Rzymianie, nie dało się usłyszeć ani słowa. Zanim Katon zdołał odpowiedzieć na to pytanie, nad obozem przetoczył się dźwięk rogu wzywający wszystkich na wieczerzę. Centurionowie natychmiast zerwali się z kamieni leżących na brzegu strumienia i ruszyli przez łąkę, mijając wygrzebujących się dopiero z posłań Atrebatów. Trafili po drodze na trybuna Kwintyliusza, który leżał na plecach, założywszy nogę na nogę, i przyglądał się zachodowi słońca. Jak na arystokratę przystało, wstał dopiero na drugi sygnał i zobaczył zbliżających się do niego oficerów. Dyskretnym skinieniem głowy nakazał, by obeszli go szerokim łukiem, co uczynili posłusznie, skręcając ku części obozowiska dla pomniejszej szlachty. - Drań zaprzyjaźnił się z najpotężniejszymi i najbogatszymi Atrebatami marudził Macro pod nosem. - Ciekawe, dlaczego to robi. Przecież nic go z nimi nie łączy. - Niektórzy z nich mówią po łacinie, może nie płynnie, ale wystarczająco dobrze, by ich zrozumieć. Mogą tłumaczyć jego słowa pozostałym. - To załatwia tylko połowę problemu! - zaśmiał się Macro. - O czym ci ludzie mieliby z nim rozmawiać? O nowych trendach mody w Rzymie? Albo dzielą się uwagami na temat tego, co noszą w tym sezonie dobrze ułożone matrony Trynowantów? Wątpię. - A ja wątpię, aby miał problem z dogadaniem się z tutejszą szlachtą stwierdził Katon. - Arystokraci zawsze znajdą wspólny język. Synowie bogaczy są durniami, ale zawsze potrafią się dogadać. I tak też było w tym przypadku. Gdy zapadł zmierzch, a orszak królewski posilił się do syta, trybun i jego nowi atrebatyjscy przyjaciele zabrali się do picia. Śpiewali i dyskutowali zawzięcie mimo plączących się języków, zrywając boki za każdym razem, gdy ktoś opowiedział kawał albo palnął jakąś głupotę. Resztki baraniny zostały łapczywie pożarte i zapite dzbanami trunku. Król siedział cały czas z bawiącymi się młodszymi towarzyszami, ale nieodmiennie milczał. Zjadł niewiele, popijał wyłącznie

rozwodnione wino. Po jakimś czasie na niebie pojawił się srebrzysty księżyc, przytłumiając blask niemal wszystkich gwiazd - tylko te najjaśniejsze mogły z nim konkurować tej nocy. Skąpany w jego świetle krajobraz nabrał niesamowitego wyglądu. Senność dopadła w końcu najwytrwalszych opojów. Odpełzali kolejno do swoich legowisk, gdzie padali prosto na przygotowane przez służbę posłania z nagrzanych skór. Gdy Katon i Macro dopijali ostatnie piwo, główny zarządca Veriki wyłonił się z mroku tuż obok ich ogniska. - Król życzy sobie, abyście przysiedli się do jego ogniska - przemówił lekko bełkotliwym tonem i nie czekając na odpowiedź, ruszył w stronę swojego pana. - Cóż to miało znaczyć? - zdziwił się senny już Macro. - Verica chce z nami rozmawiać. - Teraz? - Na to wygląda. - Ale o czym? - Tego jego sługa nie powiedział. - Szlag by go! Akurat wtedy, gdy zacząłem przysypiać. Mam tylko nadzieję, że dziadyga nie będzie zbyt długo przynudzał. - Obawiam się, że to bardzo prawdopodobne - rzucił Katon. - Ma nam coś ważnego do powiedzenia. Inaczej nie czekałby, aż inni zasną. Chodźmy. Macro zaklął pod nosem, lecz wstał chwiejnie i podążył za przyjacielem w kierunku położonego nieco na uboczu dogasającego ogniska, mijając po drodze liczne chrapiące postacie. Król siedział na solidnym dębowym stolcu, obok niego stało dwóch masywnych gwardzistów. Pomarańczowy blask podkreślał głębokie bruzdy zdobiące pociągłą twarz władcy Atrebatów. Verica obracał w dłoniach złoty puchar, który postawił na udzie. Gdy centurionowie zbliżyli się do ogniska, król podniósł wzrok, uśmiechnął się blado i wskazał im miejsce obok żaru, przy którym zebrało się już kilka osób, w tym Tincommius, Kwintyliusz i Artaks. Katon zamarł w pół kroku, gdy zauważył twarz tego ostatniego, a potem zasiadł powoli na rozgrzanej ziemi naprzeciw trybuna. Macro opadł ciężko tuż obok niego. Jego młodszy kolega zrobił się nagle bardzo czujny. Senność także zniknęła jak ręką odjął. Dlaczego król wezwał w tym samym czasie tamtą trójkę? zapytywał się w myślach. Co takiego Verica chce nam zakomunikować, że czekał, aż wszyscy inni posną ze zmęczenia? Król przywołał zarządcę i podał mu pusty puchar. Na zadane przez sługę

pytanie pokręcił tylko głową. - Nie. Już dość. Zadbaj, by nikt nam nie przeszkadzał. Nikt nie może podejść na tyle blisko, żeby usłyszał, o czym mówimy. - Dobrze, wasza wysokość. Gdy zarządca się oddalił, Verica podniósł głowę i spoglądał przez chwilę na księżyc, po czym przemówił do zebranych przy ognisku. W jego głosie dało się wyczuć ogromne znużenie. - Będę przemawiał głównie w moim języku, ponieważ to, co chcę powiedzieć, dotyczy w największym stopniu mojego krewniaka Artaksa. Centurionowie Macro i Katon dołączyli do tego grona, ponieważ zaskarbili sobie moją wdzięczność i co może ważniejsze, zaufanie. Trybuna wezwałem jako przedstawiciela Aulusa Plaucjusza. Centurionie Katonie, czy znasz nasz język wystarczająco dobrze, by przełożyć moje słowa swoim krajanom? - Tak sądzę, wasza wysokość. Verica się zasępił. - Wolałbym, abyś był tego pewien. Chciałbym, żeby wszyscy zrozumieli mnie dokładnie. Wszystkich was bowiem powołuję na świadków mojej woli, abyście o niej świadczyli w nadchodzących miesiącach. Zrozumiałeś mnie, centurionie? - Tak, wasza wysokość. Jeśli będę miał jakieś wątpliwości, poproszę o pomoc w tłumaczeniu Tincommiusa. - Niech i tak będzie. Wyjaśnij pozostałym, o co chodzi. Gdy Katon streścił przebieg tej rozmowy starszemu koledze, Macro pochylił się ku niemu i zapytał szeptem: - Co tu się wyrabia, chłopcze? - Pojęcia nie mam. Verica opuścił głowę i wbił wzrok w swoje nogi. - Od kilku dni dręczą mnie straszne przeczucia. Zdaje się, że nadchodzi kres moich dni. Miałem nawet taki sen: lud przybył w nim po mojego ducha... w czasie jutrzejszych łowów. Przeniósł wzrok na słuchaczy, jakby czekał na jakąś odpowiedź, ale żadna nie padła. Co zwykły człowiek może powiedzieć, gdy władca wspomina na głos o swojej śmiertelności? Dla Katona, który miał okazję służyć w pałacu za życia aż trzech boskich cesarzy, takie wyznanie było szczególnie wzruszające. Verica obawiał się śmierci jak każdy inny człowiek. Uznał jednak, że pocieszanie władcy byłoby z jego

strony wielce nierozsądne. Tego rodzaju uwagi lepiej zostawić ludziom, których ranga i pozycja bardziej na to pozwalają. W Rzymie każdy senator natychmiast zanegowałby taką opinię cesarza i zapewnił go, że pozostanie pomiędzy żywymi na wieki. - Czasami sny są tylko snami, wasza wysokość - odezwał się Kwintyliusz pocieszającym tonem. - Jestem pewien, że bogowie sprawią, iż jeszcze przez wiele lat będziesz władał Atrebatami. - Czyi bogowie, trybunie? Twoi czy moi? Ostatnimi czasy często zanosiłem modły do Jowisza, ale odbywało się to kosztem naszych plemiennych bóstw. - Dopóki Jowisz jest ci rad, nie musisz się obawiać gniewu innych bogów, wasza wysokość. - Naprawdę, trybunie? - Oczywiście. Gotów jestem postawić na to moje życie. Verica się uśmiechnął. - Mam nadzieję, że ty i twoi centurionowie nie będziecie musieli aż tak bardzo ryzykować w najbliższych dniach. Kwintyliusz wyglądał na urażonego. Ale jak na człowieka, który chlał na równi z pozostałymi przez cały wieczór, wydaje się także wyjątkowo poważny i trzeźwy, pomyślał Katon. Trybun musiał grać przed tymi ludźmi, aby ich nie urazić, uznał zaraz. Nie, uśmiechnął się pod nosem, jeśli grał, to nie dla nich. Napitek i dobre towarzystwo rozwiązują języki o wiele szybciej i łatwiej niż najbardziej nawet wymyślne intrygi albo tortury. - Czy grozi nam coś ze strony twoich poddanych, wasza wysokość? - zapytał Katon. - Czy ty także jesteś w niebezpieczeństwie? - Skąd! - obruszył się Tincommius. - Lud cię wielbi, wasza wysokość. Verica uśmiechnął się szeroko do bratanka. - Ty pewnie darzysz mnie jeszcze uczuciem, podobnie jak twój kuzyn Artaks, ale z pewnością nie reprezentujecie zdania reszty moich poddanych. - Oni myślą podobnie jak my, wasza wysokość. - Możliwe, choć mam nadzieję, że nie są tak bezmyślni jak ty. - Tincommius otworzył usta do riposty, lecz zmilczał tę zniewagę, po czym spuścił wzrok, płonąc ze wstydu. Verica pokręcił ze smutkiem głową. - Nie złość się na mnie, chłopcze. Naprawdę cenię sobie twoją lojalność, ale nie powinna cię zaślepiać. Musisz rozglądać się uważnie, by widzieć świat takim, jaki jest. I działać zgodnie z tym, co ujrzałeś. Wiem dobrze, że część naszej szlachty kwestionuje układ zawarty z Rzymem.

Wiem, że ludzie ci powtarzają, że nie powinienem był odzyskać tronu. Zdaję sobie też sprawę, że gdyby mogli, dołączyliby tłumnie do Karatacusa i walczyli przeciw Rzymowi. Wiem o tym równie dobrze jak każdy człowiek przy zdrowych zmysłach, który mieszka w Callevie. Ale to szaleństwo najgorszego rodzaju... - Verica raz jeszcze uniósł oczy ku niebu, zanim dodał: - Jesteśmy skromnym ludem uwięzionym pomiędzy dwiema potęgami. Pamiętasz, w jaki sposób utraciłem królestwo? - Byłem jeszcze pacholęciem, wasza wysokość, mimo to pamiętam. Mówisz o chwili, gdy Katuwellaunowie przekroczyli Tamesis? - Tak. To naprawdę zachłanne plemię. Najpierw wchłonęli Trynowantów, potem Kantiów, a jeszcze później zażądali od nas bezwarunkowego poddaństwa albo naszych ziem. Po takim dictum musiałem opuścić królestwo i zostawić tron człowiekowi nadanemu przez Karatacusa. Nie miałem wyboru. Wybrałem upokorzenie i wstyd wygnania, aby oszczędzić mojemu ludowi gorszego losu z rąk wroga. To właśnie jest jarzmo, o którym musi pamiętać każdy władca. Trzeba kierować się dobrem poddanych, nie swoim, bez względu na cenę. Rozumiesz mnie? - Tak, wasza wysokość. - Świetnie. Zatem rozumiesz także, że mój wstyd uległ podwojeniu, gdy w Brytanii wylądowały legiony i na ostrzach mieczy przywróciły mnie do władzy. Nie mam jednak wątpliwości: czy byłbym to ja, czy kto inny rządzący Callevą, należało przyjąć takie rozwiązanie. Atrebatowie musieli poddać się woli większej potęgi, bo tylko to gwarantowało im przetrwanie. Ale też zdanie się na łaskę silniejszego. - Co mówisz, wasza wysokość? - zaprotestował Katon. - Jesteś przecież sprzymierzeńcem Rzymu, nie jego wasalem. - Doprawdy? A jak to różnica w szerszej perspektywie czasowej? Zapytaj swojego trybuna. Zapytaj go, co stanie się z nami, gdy w końcu Rzym pokona Karatacusa. Katon przetłumaczył te słowa, modląc się w duchu, by Kwintyliusz odpowiednio dobrał słowa odpowiedzi. Gdy trybun odezwał się w końcu, w jego głosie nie było nawet śladu dotychczasowej kordialności. - Królu Verico, wydawało mi się, że powinieneś być nieco bardziej wdzięczny naszemu imperatorowi. Gdyby nie on nadal tkwiłbyś w podrzędnych komnatach na tyłach pałacu prokuratora Lutecji. Rzym sprzyjał ci w przeszłości i możesz być pewien, że to nie ulegnie zmianie, dopóki zachowujesz lojalność. - Twierdzisz, że zostawicie wszystko po staremu? - zapytał Verica, tym razem po

łacinie. - Że pozwolicie nam rządzić się po swojemu? - Oczywiście! Dopóki to będzie dla nas korzystne. - Kwintyliusz podniósł się ociężale. - Daję ci na to moje słowo. - Twoje słowo? - Król przekrzywił głowę na bok i spojrzał na Tincommiusa, nie kryjąc zadowolenia. - Widzisz, chłopcze? Taki właśnie mamy wybór. Pewność, że zostaniemy podbici, jeśli zwycięży Karatacus, przeciw prawdopodobieństwu, że Rzym uczyni z naszych ziem kolejną prowincję, gdy tylko wygra tę wojnę. - Tak nie musi być - zapewnił go Katon. - To już się dzieje, centurionie. Wiem o prawdziwym zakresie uprawnień trybuna, podobnie jak ty i centurion Macro. Czas ujawnić jego prawdziwe rozkazy. Katon starał się nie spoglądać w stronę Artaksa, zerknął tylko ostrzegawczo na Macro, ale niepotrzebnie się fatygował. Stary oficer z trudem powstrzymał się od ziewnięcia. Powieki ciążyły mu mocno, jakby właśnie poddawał się Morfeuszowi. - Trybunie - kontynuował tymczasem Verica - dlaczego nie wyjawisz nam wszystkim prawdziwego celu przybycia do Callevy? Albo instrukcji, jakie otrzymałeś? Tych, o których wspomniałeś mi podczas naszego pierwszego spotkania dwa dni temu. - Wasza wysokość, to ściśle tajne. - Już nie. A w każdym razie przestanie być tajne najdalej za kilka tygodni. Ja już nie będę żył. Moi najbliżsi krewni, Tincommius i Artaks, powinni znać prawdę. Wyjaw im ją teraz. Trybun Kwintyliusz zacisnął usta, jakby zastanawiał się nad doborem słów. Wybrał jednak najmniej honorowe wyjście z tej sytuacji. - Nie mogę tego uczynić. Otrzymałem wyraźne rozkazy, tylko ty miałeś o tym wiedzieć. A jako żołnierz zawsze wykonuję rozkazy. - I bardzo ci się to chwali - pochwalił go zjadliwie król. - Zatem to mnie przypadnie w udziale wyjawienie naszego sekretu. Wasz wódz Aulus Plaucjusz żywi obawy, że nasz lud nie będzie honorował traktatów, które podpisałem w jego imieniu z Rzymem. Zatem... jak brzmiało to słowo? A tak... zażądał, abym rozwiązał nasze obie kohorty, gdy tylko otrzymam od niego taki rozkaz. Kiedy Katon przetłumaczył te słowa, Macro nagle się wyprostował. Wściekłość natychmiast odgoniła znużenie. Tincommius i Artaks wyglądali na równie zaszokowanych tym, co usłyszeli. - To jeszcze nie wszystko. Mam znacznie gorsze wieści do zakomunikowania -

kontynuował król. - Po rozwiązaniu naszych jednostek wszyscy wojownicy atrebatyjscy zostaną rozbrojeni, a ich oręż... uszkodzony w takim stopniu, aby nie nadawał się do użytku. Mam nadzieję, że nie przekręciłem twoich słów, trybunie. - Nie! - warknął Artaks. - Nie! Wasza wysokość, to nie może być prawda. Powiedz, proszę, że żartowałeś! Młody wojownik dotąd milczał, lecz w tym właśnie momencie jego gniewny wybuch uciszył wszystkich pozostałych uczestników spotkania. Nic nie powiedzieli nawet wtedy, gdy zerwał się na równe nogi. Tylko Verica wyciągnął ku niemu otwartą dłoń, próbując uspokoić krewniaka tym gestem. - Artaksie, proszę... - Nie! Nigdy nie oddam broni! Żaden z nas tego nie uczyni! Prędzej zginiemy. Katon tłumaczył jego krzyki. - Obawiam się, że nasz trybun z przyjemnością ci to załatwi - wyszeptał Macro, gdy młody celtycki arystokrata kontynuował gniewną przemowę. - Ten drań chce rozwiązać nasze kohorty. - Ciszej, panie. Proszę. - Katon poklepał przyjaciela po ramieniu. Verica wstał ze stolca, zbliżył się do Artaksa i chwycił go delikatnie za ramiona. - Zastanów się nad tym, co mówisz, chłopcze! Pomyśl tylko! To rozkaz naczelnego wodza armii Rzymu. Jeśli mu się sprzeciwimy, zostaniemy wybici. Legiony zmiażdżą nas jak jajko. Musimy rozbroić nasze plemię. Musimy rozwiązać kohorty. Mimo że to nas pohańbi. Ale hańba i tak będzie lepsza niż śmierć. - Nie dla wojowników! - wypalił w odpowiedzi Artaks. - Tu nie chodzi o wojowników, tylko o los całego plemienia. Naprawdę wierzysz w to, że legioniści będą wybierać, kogo mają zarżnąć, a kogo zostawić przy życiu? Verica potrząsnął nim. - Odpowiedz. - Nie... - przyznał Artaks. - Zatem nie będzie innego wyboru... Ty nie będziesz miał innego wyboru. - Ja? - Artaks spojrzał uważniej na swojego władcę. - Co chciałeś przez to powiedzieć, wasza wysokość? - Jeśli umrę w najbliższym czasie, bez względu na okoliczności w jakich to się stanie, chcę, abyś ty objął po mnie tron. Biorę wszystkich tutaj obecnych na świadków, że taka jest moja wola... Czy teraz rozumiesz, dlaczego będziesz musiał wykonać rozkaz Plaucjusza? Wszyscy spoglądali na starego króla z ogromnym zdziwieniem. Tylko Katon

wodził wzrokiem po twarzach ludzi zebranych wokół dogasającego ogniska. Tincommius był zaszokowany wydarzeniami, widać było jednak, że powstrzymuje się od gwałtowniejszych reakcji. Trybun Kwintyliusz najpierw wyglądał na zaskoczonego, ale już po chwili zaczął się uśmiechać z zadowoleniem. Verica wyglądał natomiast jak człowiek, który poczuł wielką ulgę, podjąwszy ważną decyzję. Tylko Macro był wściekły jak osa. - Ja? - Artaks powtórzył z niedowierzaniem w głosie. - Dlaczego ja? - Tak, wuju - poparł go Tincommius. - Dlaczego on? Dlaczego nie ja? Nie masz własnego syna, a moim ojcem był twój brat. Dlaczego mnie nie wybrałeś? - Tincommiusie, odkąd opuściłeś ojca, byłeś dla mnie jak syn. Ukochany syn. Ale jesteś jeszcze za młody i nie masz wystarczającego doświadczenia. Obawiam się, że spora część naszej szlachty mogłaby tobą sterować, a nawet zwrócić cię przeciw Rzymowi. Ileż bym dał za to, byś był dzisiaj starszy i rozważniejszy! Niestety, podobnie jak ja, dopiero co powróciłeś z wygnania. Stanowisz więc wielką niewiadomą dla sporej części ludzi, na których opiera się nasze królestwo. Artaksa wszyscy znają i szanują. Nawet ci, którzy się boją Rzymu albo go nienawidzą. Jest człowiekiem honoru i nawet przez moment nie wątpiłem w jego lojalność. Wybacz więc, chłopcze. Podjąłem już decyzję i nic nie może jej zmienić. - Na twarzy Tincommiusa pojawił się grymas żalu, gdy stary król odwrócił się do Artaksa. - Moja wola musi być jeszcze potwierdzona decyzją rady starszych, wątpię jednak, by któryś z jej członków zaprotestował przeciw twojej kandydaturze. Gdy zostaniesz królem, Artaksie, dostrzeżesz głębię problemu równie jasno, jak ja ją widzę teraz. I będziesz wiedział, jak masz postąpić. Artaks pokiwał głową wolno, jakby z ociąganiem. Wokół ogniska przez dłuższą chwilę panowała cisza. Potem na oczach Katona młody wojownik zaczął się uśmiechać. - Oczywiście, wasza wysokość. Czuję się zaszczycony twoim wyborem i wiem już, co powinno być w tej sprawie zrobione.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY CZWARTY

Następnego dnia pogoda zmieniła się całkowicie. Przed świtem zaczęła padać drobna mżawka, utrudniając kuchcikom króla rozpalenie porządnego ognia, na którym mogliby podgrzać lekkie śniadanie. Verica i reszta jego myśliwskiego orszaku zebrali się wokół paleniska, które syczało nieustannie bombardowane tysiącami miniaturowych kropelek. Niebo zaczynało dopiero jaśnieć tuż nad wschodnim horyzontem. Zrobiło się najpierw bladożółte, później zaciągnęło się jednolitą szarością. - Świetny dzień na łowy - mamrotał pod nosem Macro, zaciągając rzemienie podtrzymujące skórzane spodnie. Katon spojrzał w górę, mrużąc oczy. - W połowie dnia może się wypogodzić. - Prędzej świnie zaczną latać. - Miejmy nadzieję, że nie dojdzie do czegoś takiego - rzucił rozbawiony Katon. - Obawiam się, że mogę mieć wystarczająco wiele problemów z trafieniem do dzika chodzącego po ziemi. Był już ubrany w strój łowiecki, stał teraz, opierając się na drzewcu długiego oszczepu. Ta broń, w odróżnieniu od legionowej włóczni, miała szeroki grot zakończony na brzegach wielkimi hakami. Takie cudo można było wyjąć z rany, wyszarpując przy tym spore kawałki ciała. Przy tej wadze drzewca nie dało się go też rzucić na zbyt wielką odległość. Oszczep służył do miotania na bardzo krótki dystans. Zbyt krótki jak dla Katona. - Polowałeś kiedyś na dziki? - zapytał Macro, przeczuwając najgorsze. - Tamtej pamiętnej nocy znalazłem się bliżej dzika, niż kiedykolwiek chciałem. - Stary centurion jęknął. - Ale powinieneś wiedzieć, że widziałem, jak na nie polowano podczas igrzysk na arenie. - To raczej nie to samo - zaoponował cicho Macro. - Paskudne bestie. - O, tak. Paskudne i niebezpieczne. Jeśli zobaczysz takiego koło siebie, pamiętaj, musisz uważać na jego kły. Widziałem nieszczęśnika, który się na nie

nadział. Nie umarł od razu. Rany z czasem zaczęły się jątrzyć. Ponoć te bestie mają na kłach jakiś jad czy coś. Zabójczy jak nie wiem. Po kilku dniach biedak skonał w nieludzkich męczarniach... - Dzięki za słowa otuchy. Od razu poczułem się lepiej. - Nic ci nie będzie. - Macro zaśmiał się, klepiąc kompana po ramieniu. Trzymaj się tylko blisko mnie i uważaj, co robisz. - Ktoś inny powinien posłuchać twojej rady - mruknął Katon, wskazując króla i grupę szlachty wznoszącej toast piwem. Artaks stał tuż obok władcy. Katon zauważył, że nie pije jak inni. Wyglądał też na rozkojarzonego. To chyba nic dziwnego, uznał centurion. Verica był już starcem. Najdalej za kilka miesięcy, jeśli nawet nie tygodni, młody wojownik zostanie nowym królem Atrebatów. Taka perspektywa oszołomiłaby każdego człowieka, nawet o wiele starszego i bardziej doświadczonego. Sam Katon był nią poruszony. Ciekawe, czy król Artaks będzie równie uparty i dumny jak do tej pory? Jeśli tak, to czy istnieją jakieś szanse na ułożenie poprawnych stosunków pomiędzy plemieniem Atrebatów a Rzymem? Może jednak Verica miał rację. Będąc rozsądnym człowiekiem, zdawał sobie na pewno sprawę, że Atrebatowie potrzebują władcy, którego lud powszechnie szanuje, a pod tym względem trudno było wskazać kandydata lepszego od Artaksa. Pytanie tylko, czy ten młodzik ma tyle oleju w głowie, by zrozumieć, że sojusz zawarty przez jego poprzednika jest jedynym sposobem na ocalenie jego ludu. - Verica jest wystarczająco bezpieczny - rzucił Macro - zwłaszcza teraz, gdy przywiązał do siebie Artaksa. - Tak. Chyba tak. Ale nadal nie ufam temu zarozumialcowi. On coś knuje. - Ty chyba boisz się już nawet własnego cienia. - Cienie nie zabijają ludzi. - Nie zabijają. - Macro podniósł głowę i rozejrzał się po niebie. - Chodźmy już. Nie wygląda mi na to, że później zrobi się cieplej albo suszej. Zdążyli chwycić po kawałku wystygłej baraniny i płatku chleba, a już Cadminus wezwał wszystkich na łowy, dmąc w wielki róg. Z pełnymi ustami, przełykając szybko ostatnie kęsy posiłku, Katon i Macro zapakowali resztę ledwie napoczętego jedzenia do sakw i pospieszyli do czekających w szeregu koni. Uczestnicy polowania wsiadali kolejno na swoje kuce, sadowili się na nich wygodnie, a dopiero potem niewolnicy podawali im trzymane w pogotowiu oszczepy. Verica potrzebował pomocy, by dosiąść wierzchowca. Artaks odepchnął spieszącego do króla niewolnika i sam zajął jego

miejsce, osobiście usadził władcę w siodle. Verica spojrzał na niego, uśmiechnął się przyjaźnie i pochylił, by poklepać młodego wojownika po ramieniu. - Powiedz, że to nie urocze - wymamrotał Macro na ten widok. - Zaoferuj człowiekowi królestwo, a natychmiast nabierze dobrych manier. Tincommius popędził konia, by dołączyć do obu centurionów. - Dzień dobry! - zawołał na jego widok Katon. - Dla kogo dobry, dla tego dobry - odparł z kwaśną miną książę. - Widzę, że komuś zaczyna wyrastać z dupy zalążek kręgosłupa - wyszeptał Macro, zanim Tincommius zdążył się zbliżyć na tyle, by mógł dosłyszeć tę uwagę. Chwilę później młody Bryt ściągnął wodze i zatrzymał się przed Rzymianami. Starszy powitał go szerokim uśmiechem. - Rozchmurz się, synku. Dopóki nie leje jak z cebra, możemy mieć dobre łowy. Jeśli wierzyć Artaksowi, w tej kniei roi się od dzików. - Artaks... O tak, jestem pewien, że ma rację. Macro i Katon wymienili znaczące spojrzenia, zanim starszy centurion nie dodał jeszcze: - Widzę, że wczorajszy wybór Veriki nie przypadł ci do serca. Tincommius obrzucił go spojrzeniem, które ociekało urazą. - Owszem. A wam? - Jeśli to wybór dobry dla Rzymu, to i mnie musi się podobać. - A co ty o tym myślisz, Katonie? - Sam nie wiem. Mam jednak nadzieję, że Verica pożyje jeszcze chwilę. Żeby dograć te sprawy. - Dograć? - Tincommius zaśmiał się pod nosem. - Tak to u was nazywacie? Tu nie ma nic do dogrywania. Zwłaszcza teraz, gdy wszyscy czekają, kiedy staruch wyciągnie nogi. Każdy się zastanawia, co będzie potem. Naprawdę wierzycie, że Artaks zdoła utrzymać jedność królestwa? Katon nie spuszczał z niego wzroku, gdy odpowiadał: - A ty wierzysz w to, że ktoś inny ma na to większe szanse? - Może. - Na przykład ty? - Ja? - Młody Atrebata wyglądał na zaskoczonego. - Dlaczego nie? Jesteś bliskim krewnym Veriki. Masz spore wpływy na dworze. Mógłbyś przekonać radę, aby wybrała ciebie na przekór życzeniu króla. - Katonie! - warknął Macro. - Lepiej nie wtykajmy nosa w te sprawy. Proszę.

- Tak tylko się zastanawiam. - Nie. Myślenie polega na mówieniu do siebie bez wypowiadania słów. - Stary centurion postukał się palcem w ciemię. - Ty teraz pakujesz nas w niezłe gówno. Trzymajmy się z dala od tych plemiennych rozgrywek. - To może być trudne na dłuższą metę. Musimy myśleć z wyprzedzeniem. Tincommius także. Tak będzie lepiej dla nas wszystkich. Atrebata pokiwał wolno głową, Macro nadal jednak protestował: - Dajże mu spokój. Jesteśmy żołnierzami, nie dyplomatami. Naszym zadaniem jest obrona Callevy i przygotowanie Wilków i Dzików do walki. To wszystko, Katonie. Cała resztę zostawiamy cipom pokroju Kwintyliusza. Młody centurion uniósł dłoń na znak, że się poddaje. Zaraz potem róg zabrzmiał ponownie i jeźdźcy ruszyli przed siebie, formując luźną kolumnę za królem Vericą. Macro pognał wierzchowca i na moment Katon został sam na sam z Tincommiusem. Ich spojrzenia spotkały się natychmiast. - Zapamiętaj, co ci powiedziałem - rzucił centurion, nie podnosząc głosu. Atrebatyjski książę skinął głową i zaraz ją obrócił, skupiając wzrok na szczupłej postaci jadącej na czele orszaku. Zaraz też klasnął językiem i pogonił wierzchowca. - W co ty pogrywasz, u licha? - zapytał Macro chwilę później. - Chcesz mu zaszczepić jakiś durny pomysł? - Nie ufam temu Artaksowi - wyjaśnił Katon. - A ja nie ufam nikomu - burknął jego kolega wściekły jak osa. - Ani Artaksowi, ani Tincommiusowi, a już na pewno nie temu naoliwionemu kawałkowi gówna, które każą nam nazywać trybunem. Mieszanie się w ich sprawy to najszybsza droga do tragicznej śmierci. Dla nas obu. Gdy kolumna myśliwych dotarła na skraj lasu, jeźdźcy rozdzielili się, tworząc szeroki szpaler. Cadminus odszukał obu centurionów, przekazując, że mają zająć pozycje blisko króla, zaraz obok Artaksa, Tincommiusa i samego kapitana straży. - Dlaczego? - zdumiał się Macro. - Chce mieć wokół siebie ludzi, którym ufa - wyjaśnił spokojnie Cadminus. - A co z nimi? - zapytał starszy centurion, wskazując głową gromadkę strażników, którzy stali teraz w pewnej odległości od szpaleru myśliwych. - Robią za wiele hałasu. Gdyby jechali w pierwszej linii, wypłoszyliby nam wszystkie dziki. - Czy to nie jest zbyt ryzykowne dla króla? - wtrącił Katon.

Kapitan pokręcił głową z rezygnacją. - Sami widzieliście, jak się zachowywał w ostatnich miesiącach. Starzeje się i wie o tym. Dlatego chce korzystać z życia, póki jeszcze może. Nie można go za to winić. - My nie możemy, ale jego poddani z pewnością mają na ten temat inne zdanie. Cadminus wzruszył ramionami i zawrócił konia. - My jesteśmy jego poddanymi, centurionie. I pozwalamy mu robić, co uzna za stosowne. Gdy wszyscy myśliwi znaleźli się na właściwych miejscach, pozostało im już tylko czekać na pierwsze odgłosy nagonki. Konie pochylały łby i pogryzały zroszoną trawę, a jeźdźcy siedzieli nieruchomo na ich grzbietach, trzymając oszczepy przy nodze. Nadal padała drobna mżawka szeleszcząca w listowiu i przemaczająca szaty stojących w szczerym polu ludzi. Katonowi włosy pozlepiały się po chwili i przylgnęły do skóry. Po nich na czoło, a później na nos ściekały irytująco zimne strużki wody. Klnąc pod nosem, młody centurion wyjął z chlebaka plaster wystygłej baraniny i pustą już sakwę nałożył na głowę. Siedział jak ostatnia ofiara, czekając na rozpoczęcie łowów i żując kolejne kęsy żylastego mięsa. Zastanawiał się przy tym nad sensem dopuszczania Artaksa w pobliże starego króla. Może i został namaszczony na sukcesora, ale po co miałby teraz czekać, aż jego poprzednik opuści ten świat w naturalny sposób? Starzec musiał myśleć podobnie, skoro zażyczył sobie także obecności Macro, Katona, Tincommiusa i Cadminusa. Doszedłszy do tego wniosku, młody centurion uznał, że lepiej trzymać się jak najbliżej sędziwego władcy. - Katonie! - zawołał stojący dwadzieścia kroków dalej Macro, wskazując palcem zarośla. - Posłuchaj! Młodzieniec nadstawił ucha w stronę lasu. Z początku słyszał wyłącznie szum deszczu spadającego na gęste listowie. Potem jednak dotarł do niego także inny dźwięk: stłumione odległością dźwięki rogów. Hałas ten zaczynał dochodzić do pozostałych myśliwych, jeźdźcy podnosili kolejno oszczepy i przygotowywali się do ruszenia w las. Król Verica spojrzał na dowódcę straży i skinął głową. Cadminus nabrał powietrza w płuca i uniósł własny róg, by wydać z niego jeden krótki, ale niezwykle głośny dźwięk. Szpaler wjechał między drzewa, znikając z oczu królewskich strażników i niewolników, którzy mieli podążać za myśliwymi i podawać im zapasowe oszczepy. Pod kopułą lasu było znacznie ciemniej niż na otwartej przestrzeni, Katon

musiał wytężać wzrok, by cokolwiek widzieć. Po jego lewicy przez wysokie paprocie i krzewy przedzierał się Macro. Po prawej Katon miał Tincommiusa. Za nim na skraju pola widzenia galopował król. Następny z tamtej strony był Artaks. Gęste zarośla rozdzieliły na krótką chwilę myśliwych. Katon nie widział nikogo, za to słyszał ich dobrze. Z obu stron dochodziły trzaski tratowanych gałęzi i rzadkie przekleństwa rzucane, gdy któryś z jadących trafiał na wyjątkowo gęste krzewy. Z przodu dobiegały coraz wyraźniejsze odgłosy nagonki. Słychać już było większość okrzyków podawanych przez nadzorców. Gdzieś pomiędzy oboma szpalerami ludzi kryły się ofiary tych łowów. Prócz dzików mogły trafić się jelenie, a nawet wilki. Wszystkie będą przerażone hałasami czynionymi przez nagonkę, najbardziej jednak Katon bał się dzików. Widywał je tylko na arenach Rzymu, jeśli nie liczyć tego odyńca, którego Verica sprowadził na swoje przyjęcie. Przywożone z Sardynii bestie miały długą lśniącą szczecinę, wydłużone ryje i zakrzywione kły. Ale kły nie były jedyną ich bronią. Wypełnione ostrymi zębiskami pyski szybko rozprawiały się z jeńcami rzucanymi na pożarcie. Katon widział na własne oczy, jak wielki dzik chwycił za ramię kobietę, a potem tak długo kręcił masywnym łbem, aż wyrwał kończynę ze stawu. To żywe wspomnienie przyprawiło go o dreszcze. Zaczął się nawet modlić do bogini Diany, aby brytyjscy kuzyni potworów z Sardynii nie przypominali ich w żadnym aspekcie. Głośne trzaski dobiegające z paproci gdzieś przed Katonem kazały młodemu Rzymianinowi ściągnąć wodze. Obniżył grot oszczepu i skierował go na źródło niepokojących dźwięków. Moment później linia roztrącanych liści ukazała mu szlak, którym poruszała się spłoszona zwierzyna. Chłopak zacisnął zęby i chwycił mocniej drzewce broni. Z gęstwiny na otwartą przestrzeń między drzewami wypadł lis i natychmiast zamarł, widząc przed sobą konia. Przypadłszy do ziemi, obserwował uważnie Katona. Zniknął jednak, zanim centurion zdążył zdecydować, czy taka zdobycz warta jest rzutu. Katon zaśmiał się głośno, po czym znów wbił pięty w boki swojego kuca. Gdzieś daleko, po lewej, rozległ się radosny wrzask. Któryś z łowców dopadł właśnie pierwszej ofiary. Chwilę później z tej samej strony dobiegły odgłosy szamotaniny, rżenie konia i przeciągły kwik ranionego dzika. - Słyszałeś, Katonie? - zawołał Macro. - Tak. Wygląda na to, że komuś się poszczęściło. Spoglądał jeszcze w kierunku starszego przyjaciela, gdy kolejna zwierzyna wypadła z zarośli. Najpierw usłyszał ją, potem dopiero zobaczył i instynktownie

ściągnął wodze. Koń, równie mocno zaskoczony nagłym pojawieniem się bestii, zareagował z przesadą na ten ruch jeźdźca i aż przysiadł na zadzie. Katon pochylił się do przodu, przywierając do jego grzbietu. Dzik w tym czasie ruszył do szarży, przemknął pod uniesionymi kopytami i wbił kły w odsłonięty brzuch wierzchowca. Ze spienionego pyska kuca dobyło się pełne bólu rżenie. Impet uderzenia był tak wielki, że zwierzę przewaliło się niemal natychmiast na lewy bok. Centurion zdołał w porę zauważyć, co się święci. Widząc mknącą ku niemu sylwetkę bestii, zeskoczył z grzbietu atakowanego wierzchowca. Upadł ciężko na twardą ziemię, tracąc momentalnie dech i czując potworny ból w niezupełnie jeszcze wygojonym boku. Zdawał sobie sprawę, że jego koń pada gdzieś obok, słyszał też gniewny kwik odyńca, który wyhamował właśnie i ruszał do kolejnej szarży na rannego kuca, roztrącając racicami zeschłe liście. Młody Rzymianin zaczął się gramolić z ziemi, łapczywie chwytając powietrze i jednocześnie szukając między paprociami drzewca oszczepu. - Katonie! Chłopak uniósł głowę, otworzył też usta, by zawołać przyjaciela, ale nie mogąc odetchnąć, zdołał tylko wydać z siebie cichy jęk. W tym samym momencie dostrzegł połyskujący grot oszczepu. Broń leżała u jego stóp. Przyciągnął drzewce i ujął je w obie dłonie, obracając się w kierunku konającego wierzchowca. Zwierzę leżało na boku, ryjąc przednimi kopytami ziemię. Tylne były dziwnie nieruchome. Wtedy do Katona dotarło, że bestia musiała kucowi przetrącić kręgosłup. Z dala dobiegł kolejny tupot racic. Dzik nie zamierzał odpuścić i po raz trzeci zaatakował konia. Centurion obszedł od drugiej strony leżące na ziemi zwierzę, nisko pochylony, trzymając oszczep w pozycji gotowej do rzutu. - Katonie! - W głosie Macro dało się wyczuć rosnące zaniepokojenie. - Co tam się dzieje? Młody Rzymianin wysunął się zza konającego wierzchowca w chwili, gdy dzik po raz kolejny unosił łeb, by wbić kły w na poły rozpruty brzuch. Bestia uwolniła ryj mocnym szarpnięciem, na szczecinie i końcu jednego z kłów widać było połyskujące fragmenty rozdartych wnętrzności. Odyniec potoczył przekrwionymi ślepiami po okolicy i dostrzegł przyczajonego Katona. Nie czekając na nic, od razu zaatakował. - A niech to! - jęknął chłopak, cofając się za obły zad konia. Dzik przemknął przez miejsce, w którym centurion znajdował się przed momentem, po czym wyhamował i ruszył do kolejnej szarży. Katon rzucił się do ucieczki, bez przerwy

zerkając przez ramię. Oszczep trzymał w dłoni grotem do dołu, kierując się na prawo, gdzie było najmniej krzewów. Spragniony krwi odyniec gnał za nim, pędząc przez las niczym taran. Jeszcze chwila i wpadnie między nogi ofiary, obalając ją i wbijając wielkie kły w plecy. Katon dostrzegł przed sobą pień zwalonego drzewa. Prastary dąb legł przed wieloma laty, dzisiaj porastał go gruby kożuch lśniącego od rosy mchu. Chłopak zebrał wszystkie siły do ostatniego skoku i zaraz przypadł do ziemi po drugiej stronie przeszkody. Nie miał szans na ucieczkę przed rozwścieczoną bestią. Przetoczył się więc na plecy i zaparłszy drzewce o ziemię, skierował grot w stronę powalonego pnia. Dzik sapnął głośniej, przygotowując się do skoku, a potem pojawił się nad leżącym dębem - wielki, dziki, umazany posoką. Zakrwawione kły sterczały z na wpół otwartej paszczy. Lądując na ziemi, nadział się masywną piersią na szeroki grot. Metal zagłębił się w jego ciele, przebijając wiele żywotnych organów. Siła zderzenia wyrwała broń z dłoni Katona. Pęd przeniósł dzika nad leżącym Rzymianinem, dopiero tam drzewce złamało się z głośnym trzaskiem pod tak wielkim naporem. Dzik walnął w ziemię z głuchym jękiem i zakwiczał z bólu, próbując wstać. Drzewce złamało się blisko szczeciniastego ciała. Z szerokiej rany tuż pod karkiem sterczał teraz jego rozszczepiony koniec. Krew tryskała mocno, rosząc okoliczne mchy i paprocie, gdy bestia próbowała wytrząsnąć z siebie ułomek oszczepu. Katon chwycił drugą połowę drzewca i wraził je ostrym końcem w bok odyńca, napierając na nie całym ciężarem ciała. Kwiki się nasiliły, chłopak usłyszał też, że racice zwierzęcia uderzają go po nogach. Ignorując ból, zdwoił wysiłki, kręcąc drzewcem na prawo i lewo, by poczynić jak największe spustoszenia. Im mniej czuł oporu ze strony walczącego dzika, tym mocniej napierał, zaciskając zęby i sycząc przez nie. - Giń, bękarcie! Giń! Racice zamarły w końcu, nogi się wyprostowały i zamarły w tej pozycji, wisząc w powietrzu. Potem oddech dzika stał się płytszy, bardziej urywany, i w końcu ucichł na dobre. Zwierzę skonało. Katon spojrzał na pobielałe kostki, poluźnił ostrożnie chwyt i opadł wolno na kolana, drżąc na całym ciele z ekscytacji i ulgi. Udało mu się, pokonał bestię, zabił ją, nie tracąc przy tym życia i nie odnosząc żadnej rany. Serce waliło mu jak młotem, gdy spoglądał na dzika. Teraz, kiedy padł, wydawał mu się o mniejszy niż wcześniej. Może niewiele, ale mniejszy. Spojrzawszy w dół na jego lekko rozwartą paszczę, dostrzegł wywalony jęzor i rzędy ostrych zębisk. Poczuł dreszcze i natychmiast zerwał się na

równe nogi. - Katonie! - Głos Macro dobiegał z bliska, od strony zabitego konia. Tym razem w jego głosie słychać było wyraźnie strach. - Tutaj! - Trzymaj się, chłopcze. Pędzę do ciebie. Gdy młody centurion prostował plecy, od strony króla dobiegły inne krzyki. Katon nadstawił ucha i usłyszał przeraźliwe wołanie: - Pomocy! Pomocy! Morderca! Rzymianin rozpoznał głos Veriki i nie czekając na nic, ruszył w tamtym kierunku, wołając przez ramię: - Macro! Tam! Szybko! Biegł ku źródłu wrzasków, tratując paprocie, nie zważając na smagające go gałęzie drzew. Za plecami słyszał Macro wołającego jego imię. - Tędy! - krzyknął przez ramię, nie zwalniając ani na moment. W tej samej chwili potknął się o coś i poleciał do przodu, instynktownie wyciągające ręce, by osłonić twarz. Walnął mocno o ziemię i przetoczył się po niej, od razu zrywając się na równe nogi. Na ziemi leżał Tincommius, trzymając się za głowę. Krew ciekła mu spomiędzy palców, spojrzenie miał półprzytomne. Oszczep leżał na jego piersi. - Tincommiusie, gdzie król? - Co? - Ogłuszony Bryt potrząsnął głową. - Król!? Atrebata odzyskał nagle ostrość widzenia i przetoczył się na bok, wskazując ręką wąską ścieżkę. - Tam. Szybko. Artaks pojechał za nim. - Artaks? - Próbowałem go powstrzymać. Biegnij! Ściągnij pomoc! Ja pójdę za nimi! Katon zignorował go i pognał dalej wzdłuż ścieżki. Spoglądając na ziemię, dostrzegł na niej liczne szkarłatne plamki. Na liściach paproci także widział rozmazaną krew. Szlak ten prowadził na niewielką polanę. Dwadzieścia stóp od jej skraja stał gruby dąb. U jego podstawy leżał Verica. Siwe włosy króla pociemniały od krwi wyciekającej z długiego rozcięcia na szczycie czaszki. Nad nim stał Artaks z grubą drewnianą pałką w dłoni. Gdy Katon wypadł na otwartą przestrzeń, młody wojownik spojrzał na niego i uśmiechnął się ponuro.

- Katon! Świetnie! Podejdź tu, chłopcze. - Rzuć tę pałkę - zażądał Rzymianin. - Rzuć ją! - Dość już mam tych waszych rozkazów - prychnął Artaks, ruszając w stronę centuriona. Zatrzymał się jednak i rozejrzał podejrzliwie. - Gdzie Tincommius? Katon rzucił się na niego, padli obaj obok ciała Veriki. Rzymianin pozbierał się pierwszy i natychmiast opuścił stopę na twarz leżącego jeszcze przeciwnika. Gdy podkuta ćwiekami podeszwa zderzyła się z nasadą nosa Atrebaty, rozległ się głośny chrzęst. Zaskoczony atakiem Artaks zawył z bólu, lecz zaraz przetoczył się na bok, odpędzając centuriona pałką. Katon przykucnął, unikając trafienia, i sprężył się do następnego skoku. Gdzie u licha jest Tincommius? I Macro? Artaks wyszczerzył zęby w gniewnym grymasie. - Zapłacisz mi za to, Rzymianinie! Po raz ostatni mówię ci: odstąp! Katon skoczył. Tym razem jego przeciwnik był na to przygotowany - zrobił unik, opuszczając pałkę prosto na barki atakującego. Centurion zarył w ziemię, tracąc znowu dech. Leżąc, ujrzał, że Atrebata kiwa głową z satysfakcją. Szykował się na przyjęcie kolejnego ciosu, decydującego, ale nie nadszedł. Następca tronu nie dobił go, tylko ruszył z powrotem w kierunku króla. Nie dotarł jednak do niego. Nagle rozległ się głuchy stuk i Artaks jęknął trafiony myśliwskim oszczepem. Siła uderzenia pchnęła go w bok. Padł jak długi na ziemię, drzewce sterczące z rany mierzyło prosto w niebo. Tincommius stanął nad powalonym, chwycił drzewce w obie dłonie i postawił stopę tuż przy ranie. Wyszarpnął z niej ząbkowany grot, trysnęły fontanny krwi. Ciało Artaksa drżało przez chwilę, zdawać się mogło, że ranny wojownik próbuje wstać. Tincommius docisnął go butem do ziemi, Artaks zaś, zanim skonał, zdołał wyciągnąć dłoń ku swojemu władcy i zacisnąć dłoń na skraju jego tuniki. - Mój panie... - wyszeptał i wyzionął ducha. Katon wciąż był zbyt oszołomiony, by wstać. Uderzenie było tak mocne, że pozbawiło go władzy w rękach i ramionach. Mógł więc jedynie patrzeć, jak Tincommius przyklęka obok Veriki i sprawdza, czy stary król jeszcze żyje. W tej samej chwili w asyście trzasku łamanych gałęzi na polanie pojawił się Macro. Centurion trzymał uniesiony oszczep w dłoni gotów zaatakować pierwszego przeciwnika, który stanie mu na drodze. Rozglądał się przy tym mocno zdziwiony, a potem ściągnął wodze konia i zeskoczył z jego grzbietu. Podbiegł do Katona i obrócił go na plecy. - Nic ci nie jest?

- Za moment dojdę do siebie. Stary centurion skinął głową i spojrzał na martwego Artaksa. Wojownik wciąż ściskał w dłoni rąbek szaty króla. Tincommius się obrócił. W jego oczach widać było tylko lód. - Co tu się stało, do kurwy nędzy? - Artaks próbował zabić króla - wymamrotał Katon. - Próbował? - Macro spojrzał na młodego księcia. - Czy on jeszcze żyje? - Ledwie zipie - przyznał Tincommius. - Świetnie - jęknął starszy centurion. - I co teraz?

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY PIĄTY

- Co tam u staruszka? - zapytał Macro. - Jest jakaś poprawa? Katon pokręcił głową, przysiadając na skraju ławki obok starszego przyjaciela. Właśnie wrócił z królewskich apartamentów, gdzie naczelny chirurg opatrywał rany władcy, rzecz jasna pod czujnym okiem Cadminusa. Macro popijał warzone przez tubylców piwo, susząc się przy dogasającym żarniku. To był naprawdę długi, męczący dzień. Deszcz dopadł kawalkadę myśliwych, gdy wracali w pośpiechu do Callevy, aby oddać nieprzytomnego władcę pod opiekę medyków. Do stolicy dotarli o zmierzchu, przemoczeni i wyziębieni. Trybun Kwintyliusz rozkazał, aby Katon towarzyszył królowi i jego strażnikom aż do siedziby, Macro tymczasem pogalopował do obozu, by wezwać naczelnego chirurga. Kwintyliusz ogłosił alarm w kohorcie Wilków i rozesłał zaspanych żołnierzy do pilnowania siedziby władcy oraz na wały okalające gród, aby byli gotowi na wypadek dalszych ataków ze strony wrogów Veriki. Kiedy zdezorientowane oddziały zbierały się pod naprędce zapalanymi pochodniami, starszy centurion spieszył z medykiem ku centrum miasta, by tam dołączyć do Katona. Wielką salę wypełniał tłum ludzi tłoczących się wokół rozstawionych stołów. Przed wejściem do prywatnych komnat Veriki stało kilku strażników. Wszyscy trzymali w dłoniach obnażone miecze i gotowi byli do natychmiastowej reakcji na zagrożenie. W powietrzu wokół nich unosiły się szepty podekscytowanej szlachty, wszystkie oczy zwrócone były na niewielkie przejście prowadzące do sypialni władcy. Wieści o próbie zamachu na Vericę wydostały się już poza palisadę i docierały do najdalszych zaułków stolicy. Atrebatowie wszystkich stanów czekali z niepokojem na kolejne wieści o stanie jego zdrowia. Katon przyglądał się wcześniej, jak medyk delikatnie oczyszcza ranę na głowie starego króla z zaschniętej krwi i błota. Chirurg zaczerpnął mocno tchu, zanim dotknął odbarwionej skóry pod przerzedzonymi włosami. Potem usiadł prosto i skinął głową do młodego centuriona. - Na razie żyje. - Jakie ma szanse? - Trudno powiedzieć. Przy tego rodzaju obrażeniach albo wydobrzeje za kilka

dni, albo umrze. - Rozumiem - mruknął Katon. - Zrób, co w twojej mocy. Król leżał na łożu, jego twarz miała nienaturalnie blady kolor wszędzie tam, gdzie było ją widać spod opatrunku nałożonego przez rzymskiego medyka. Starzec oddychał bardzo płytko, gdyby nie lekkie rytmiczne ruchy klatki piersiowej, można by pomyśleć, że już nie żyje. - Powiadom mnie, jeśli jego stan ulegnie zmianie - poprosił chirurga. - Oczywiście, panie. Katon odstąpił od łoża i ruszył do drzwi prowadzących do wielkiej sali. Na przeciwległej ścianie znajdowało się wejście do komnaty, w której władca udzielał prywatnych audiencji, w tej chwili dobiegały z niej przytłumione odgłosy żywiołowo toczonej dyskusji. Kwintyliusz poprosił właśnie gromkim głosem o spokój. Ciekawość popychała młodego oficera ku zamkniętym drzwiom, z drugiej jednak strony nie chciał okazać takiej słabości przed legionowym medykiem. Gdy opuścił sypialnię, przechodząc do zatłoczonej sali, od razu dostrzegł Macro - stary centurion przysiadł na pierwszym wolnym miejscu przy stole - i pospieszył w jego kierunku, aby poinformować go o stanie króla. - Żadnej poprawy? Co powiedział nasz medyk? - Raczej niewiele - odparł Katon świadom, jak wielu ludzi obserwuje go od momentu, gdy opuścił komnaty króla. - Artaks musiał mu mocno przywalić. Verica stracił wiele krwi, na szczęście czaszka pozostała nietknięta. Może się z tego wylizać. - Oby tak było. - Macro potoczył wzrokiem po sali. - Mam wrażenie, że naprawdę niewielu z tu obecnych czułoby żal po jego stracie. Nie jesteśmy zbytnio kochani w tych stronach. - Możliwe - przyznał Katon, wzruszając ramionami - ale moim zdaniem ci ludzie są po prostu wystraszeni. - Wystraszeni? - Macro podniósł głos, na co wielu zgromadzonych natychmiast spojrzało na obu centurionów. Na twarzach Atrebatów w migotliwym blasku pochodni widać było wielkie zaciekawienie. - Banda wystraszonych Celtów, a to dobre dworował starszy z Rzymian, pochylając się do przyjaciela. - A już myślałem, że nigdy nie ujrzę podobnego widoku. - Ja im się nie dziwię. Jeśli stary król umrze, stracą nie tylko jego, ale i namaszczonego sukcesora. Wszystko więc będzie możliwe, jako że nie ma już konkretnego następcy. Rada starszych będzie musiała wybrać kolejnego władcę. Mam

nadzieję, że Kwintyliusz zdoła ją przekonać, iż powinna znaleźć kogoś, kto utrzyma Atrebatów po naszej stronie. - A gdzie jest nasz zacny trybun? - Z członkami rady, w komnatach Veriki. - Oby zauroczył ich, jak to potrafi. - Tym razem nie będzie nawet próbował - mruknął Katon. - Obawiam się, że wyjaśni im dość obcesowo, jakie mogą być konsekwencje odstąpienia od zawartych traktatów. Miejmy więc nadzieję, że wystraszy ich wystarczająco mocno i dokonają rozsądnego wyboru. Dla naszego obopólnego dobra. Macro milczał przez dłuższą chwilę, a potem zapytał: - Sądzisz, że zdoła tego dokonać? - Kto wie? - Wiesz może, kogo wybierze rada? Katon nie zastanawiał się długo. - Tincommius wydaje mi się oczywistym kandydatem. Wybiorą jego albo Cadminusa, jeśli zechcą utrzymać pokój z Rzymem. - Tak właśnie myślałem - przytaknął mu Macro. - Cadminus wydaje mi się najlepszym kandydatem. - Cadminus? Obawiam się, że nie poznałeś go jeszcze zbyt dobrze. - A ty naprawdę znasz Tincommiusa? - Macro spojrzał na przyjaciela poważnie. - Na tyle, by powierzyć mu własne życie? Bylibyśmy głupcami, gdybyśmy zaufali komuś z tej bandy. - Fakt. - Katon przeczesał gładkie włosy ubłoconą dłonią. - Gdyby jednak kazano mi wybrać spośród nich kogoś godnego zaufania, wskazałbym właśnie Tincommiusa. - Nie zgadzam się z tobą. - Dlaczego? Macro wzruszył ramionami. - Nie potrafię tego sprecyzować, ale coś mi nie pasuje w tej całej sytuacji z Artaksem. - Z Artaksem? - Katon pociągnął nosem. - On od początku coś kręcił, od chwili, gdy upokorzyłem go publicznie na placu apelowym. Już wtedy uznałem, że to człowiek niegodny zaufania. I nie pomyliłem się wiele. - Tak...

- Nie wiem, co myślał sobie Verica, gdy mianował go swoim następcą. Przecież to było równoznaczne z podpisaniem wyroku śmierci na siebie. - Mylisz się, Katonie. - Macro potrząsnął głową. - To, co zrobił Artaks, nie miało sensu. Verica był starcem. Nie pożyłby wiele dłużej. Wystarczyło tylko poczekać. - Wiesz przecież, jacy oni są. - Katon wskazał ukradkiem na tubylców przebywających w wielkiej sali. - Niecierpliwi i w gorącej wodzie kąpani. Idę o zakład, że Artaks trafił na króla w głuszy i pomyślał, iż skróci sobie drogę do tronu. Na nasze szczęście Tincommius znalazł się w pobliżu. - Ty tak mówisz. - Artaks był ostatnim człowiekiem, którego powinniśmy sobie życzyć na tronie w Callevie. Mamy wystarczająco dużo problemów z Karatacusem biegającym na wolności, żeby jeszcze oglądać się cały czas przez ramię, czy Atrebatowie nie skradają się, by zadać nam cios w plecy. Załatwiliby nas, jak by chcieli... Z drugiej jednak strony... - Tak? - Nie potrafię pozbyć się myśli, że czeka nas coś znacznie gorszego. To jeszcze nie koniec tej sprawy. - Dajże wreszcie spokój z tymi kasandrycznymi wizjami! - Macro walnął go w ramię. - Kiedy wreszcie przestaniesz widzieć wszystko w czarnych barwach? Jesteś taki, odkąd cię poznałem. „Zaraz wydarzy się coś jeszcze gorszego”. Weź się w garść, chłopcze. A jeszcze lepiej weź się za ten kubek. Masz, naleję ci do pełna. Nic tak nie podnosi na duchu jak widok wyłaniającego się denka. Przez moment młody centurion czuł urazę, ponieważ jego kompan zwracał się do niego jak do dzieciaka. Jeszcze kilka miesięcy temu - gdy był u Macro początkującym optionem - nie miałby nic przeciw takiemu traktowaniu, ale przecież otrzymał ostatnio wyróżnienie i przyjęto go w poczet centurionatu. Zdławił jednak poczucie urażonej dumy. Nie widział sensu w publicznej sprzeczce z drugim oficerem, zwłaszcza tutaj, na oczach zaciekawionego tłumu barbarzyńców. Zmusił się także do wypicia kubka piwa, który podał mu Macro. Jak zwykle zrobił to przez zęby, aby odcedzić sfermentowane resztki, których nie brakowało w lokalnych napitkach. Potem podstawił kubek, prosząc o dolewkę. - Ta postawa bardziej mi się podoba! - Macro powitał jego gest z uśmiechem. Możemy osuszyć ten dzban, czekając tu na trybuna. Siedzieli przy stole, pozwalając, by ogień z żarnika osuszył ich odzienie. Gdy

popijali piwo, z przemoczonych tunik unosiły się zwiewne obłoczki pary. Katon miał o wiele słabszą głowę, więc dość szybko zrobił się powolny, potem senny i w końcu oparł się plecami o kamienną ścianę. Walczył zrazu z opadającymi powiekami, lecz uległ wkrótce i zamknął oczy. Moment później głowa opadła mu na pierś i zasnął zgarbiony na ławie. Macro przyglądał się mu z rozbawieniem, ale nie zrobił niczego, co by obudziło przyjaciela. Czerpał perwersyjną satysfakcję z nielicznych chwil jego słabości. Chociaż cieszył się z promocji chłopaka, i to całym sercem, bywało, że zauważał - ku swemu zadowoleniu zresztą - iż nadal przewyższa tego mądralę wytrzymałością oraz doświadczeniem. Mimo tak wielu bitew stoczonych od wstąpienia pod orły, mimo okazanej odwagi i pomysłowości Katon nie miał bowiem nawet dwudziestu lat. W pomarańczowym blasku pełgających płomieni jego twarz wydawała się taka gładka i nieskazitelna. Nie miał licznych bruzd i blizn, jak Macro, dlatego stary centurion pozwalał sobie od czasu do czasu na okazanie ojcowskiej czułości, tak jak teraz, gdy obserwował śpiącego kompana. Upił kolejny łyk piwa i rozejrzał się po tonącej w półmroku sali. Strach w oczach atrebatyjskiej szlachty był niemal namacalny. Tubylcy już w tej chwili zaczynali tworzyć frakcje, dzieląc się na osobne grupy. Może ten chłopak mimo wszystko ma rację? pomyślał. Może rzeczywiście czeka nas coś znacznie gorszego? - Obudź się! Wstawaj, centurionie! Pobudka! - Co? Co się dzieje? - mamrotał rozespany Katon, czując, że ktoś go szarpie za ramię. Otworzył załzawione oczy, spojrzał w górę i zobaczył pochylającego się nad nim trybuna Kwintyliusza. Macro stał obok z równie nieprzytomnym spojrzeniem, ale przepisowo wyprężony na baczność. W sali panowała niemal idealna cisza. Kosze żarowe wypaliły się już dawno, lecz w półmroku wciąż widać było nieruchome sylwetki śpiących pod stołami ludzi. - Obudziłeś się już? - dopytywał się trybun. - Tak, panie... Tak. - Katon przetarł oczy. - Jak długo spałem? - Już prawie świt. - Już świta? Młody centurion natychmiast oprzytomniał. Opanowała go też wściekłość, głównie na siebie. Gdy Macro zauważył marsową minę kolegi, nie potrafił powstrzymać uśmiechu cisnącego mu się na usta. Kwintyliusz cofnął się o krok, pocierając w zamyśleniu brodę.

- Musimy porozmawiać - rzucił. - Chodźcie za mną. Trybun obrócił się na pięcie i ruszył szybkim krokiem w kierunku królewskich komnat. Macro i Katon podążyli za nim chwiejnym krokiem. Strażnicy pilnujący sypialni władcy rozstąpili się, robiąc im przejście, ale wrócili na swoje miejsca, zanim drzwi za ich plecami zostały ponownie zamknięte. Rzymianie po przekroczeniu progu instynktownie spojrzeli na łoże, na którym spoczywał stary Verica. Nie dostrzegli żadnego ruchu prócz rytmicznego unoszenia się piersi rannego. - Nadal bez zmian? - zapytał Kwintyliusz. Siedzący obok łoża medyk pokręcił głową. - Nie odzyskał jeszcze przytomności, jeśli o to pytasz, panie. - Powiadom mnie natychmiast, gdy jego stan polepszy się albo pogorszy. Zrozumiano? - Tak, panie. Kwintyliusz skinął na centurionów, dając im znak, aby poszli za nim do komnaty audiencyjnej. Nie było tam żadnych mebli prócz wielkiego stołu, ław i rzeźbionego tronu. - Siadajcie - rozkazał trybun, a sam podszedł do królewskiego stolca i umościł się na nim bez chwili wahania. Macro spojrzał na Katona, unosząc pytająco brwi. Kwintyliusz podparł się na łokciach, składając końce palców. - Chyba udało mi się przekonać radę, by wyznaczyła Tincommiusa na następcę tronu. - Powinniśmy raczej zanosić modły, by Verica wylizał się z ran - rzucił Macro, który nadal żywił spore zastrzeżenia do tej kandydatury. - To nie ulega wątpliwości - przyznał trybun. - On jeden jest pewnym gwarantem pokoju pomiędzy Rzymem a Atrebatami. - Z Tincommiusem także powinniśmy się dogadać, panie - dodał Katon. - Na to liczę. - Kwintyliusz złożył dłonie. - Ale jeśli dojdzie do najgorszego i Verica umrze, będziemy musieli podjąć zdecydowane działania. Trzeba będzie wyłapać wszystkich przeciwników nowego władcy i uwięzić ich na terenie magazynów do czasu, aż Tincommius umocni się na tronie. - Nie sądzisz chyba, panie, że Artaks działał w pojedynkę? - zapytał młodszy z centurionów. - Co do tego nie mam całkowitej pewności. Nie podejrzewałem go jednak o to, że może być zdrajcą. - Naprawdę? - zdziwił się Katon. - Dlaczego, panie?

- Ponieważ to on miał być jednym z agentów Plaucjusza w tym mieście. Wątpię, aby nasz wódz był zadowolony, gdy dowie się, w kogo naprawdę inwestował. - Artaks był naszym szpiegiem? - Macro nie krył zdziwienia. - Wyglądał na tępego sukinsyna, ale o coś takiego nigdy bym go nie podejrzewał. - Jak widzisz, centurionie, pozory mylą. A dla ścisłości - poprawił go Kwintyliusz - nie był naszym szpiegiem, tylko podwójnym agentem. A w każdym razie wszystko na to wskazuje... Aczkolwiek może być też tak, że perspektywa przejęcia tronu uderzyła mu do łba i postanowił zadziałać na własną rękę. - To możliwe, panie - przyznał Katon. - Chociaż ja mu nie ufałem od samego początku. Ale nie on jeden spędzał mi sen z powiek. Teraz, gdy Verica zniknął ze sceny, możemy się spodziewać problemów, zwłaszcza że następcą zostanie Tincommius. Wśród tutejszej szlachty wielu jest takich, którzy uważają, że bratanek władcy jest za młody i zbyt niedoświadczony, aby mógł zasiadać samodzielnie na tronie. Inni z kolei sami by się na nim widzieli. - Część szlachty nie uzna werdyktu rady - podsumował Kwintyliusz. - niektórzy może nawet sięgną po broń, gdy stary władca skona. Nimi muszą się zająć wasze kohorty. - Na ustach trybuna pojawił się uśmiech. - Te wasze... jak im tam, Wilki i Dziki. Katon zignorował ironiczną uwagę, koncentrując się na implikacjach wynikających z rozkazu trybuna. A te rodziły tak złe przeczucia, że młody centurion zadrżał, czując zimny dreszcz pełznący w górę kręgosłupa. - Część żołnierzy nie odbierze tego zbyt dobrze, panie. Widziałeś, co się działo podczas uczty wydanej w wielkiej sali. To plemię zaczęło się już rozpadać. Nie możemy sobie pozwolić na pogarszanie tej sytuacji. - Nie dramatyzuj, centurionie. Twoi ludzie przechodzą pod moją komendę. I zrobią to, co ja im każę. A może boisz się, że nie posłuchają twoich rozkazów? To robota dla prawdziwego mężczyzny, a ty jesteś jeszcze nieopierzonym młodzikiem. Co ty powiesz, Macro? Czy twoi ludzie wykonają każdy rozkaz? - Tak, panie, wykonają, ale tylko wtedy, gdy będą pewni, że robią to dla dobra własnego ludu. - To się nazywa duch bojowy! - Trybun pokiwał głową, nie kryjąc satysfakcji. Cieszy mnie, że jest tutaj choć jeden oficer, na którym mogę całkowicie polegać. Katon powstrzymał gniew. Gapił się tylko na Kwintyliusza, nie mogąc zdecydować, czy przed chwilą został wyszydzony czy tylko sprawdzony. Uznał jednak,

że rozsądniej będzie nie okazywać zdenerwowania. Postanowił być tak twardy jak wtedy, gdy stał przed swoimi podwładnymi na wprost szeregów wroga. - Możesz także liczyć na mnie i na moją kohortę, panie. Trybun mierzył go przez moment badawczym spojrzeniem. - A liczę, Katonie, liczę... Rozmawiamy jednak o czysto hipotetycznej sytuacji. Verica na razie żyje i dopóki nie skona, musimy dbać o to, by relacje pomiędzy Rzymem a Atrebatami pozostały takie jak dawniej. - Tak, panie - przytaknął młodszy z oficerów. - Powinniśmy też pilnować, by Atrebatowie nie zaczęli walczyć pomiędzy sobą. Kwintyliusz się uśmiechnął. - To nie ulega najmniejszej wątpliwości, centurionie. - Gnój! - burknął Katon, gdy wracał razem z Macro do obozu. Wschodzące słońce nie wyszło jeszcze spoza krytych strzechą dachów domostw ciągnących się wzdłuż błotnistej alei. Powietrze było chłodne i wilgotne. W szarówce rodzącego się dnia młody centurion zauważył, jak brudny jest po wydarzeniach minionego dnia. Jego tunice także przydałoby się solidne pranie. Bardziej jednak czuł się zbrukany kpinami trybuna. Obawiał się też, że nie zmyje tej plamy z honoru tak szybko i łatwo jak oblepiającego go brudu. - Nie przejmuj się tak! - zakpił Macro. - Kwilisz jak porzucona dziewka. - Sam słyszałeś: „To robota dla prawdziwego mężczyzny” - Katon przedrzeźnił Kwintyliusza. - Bękart. Arogancki patrycjuszowski bękart. Mógłbym mu pokazać to i owo. - Pewnie, że mógłbyś - rzucił Macro uspokajającym tonem i natychmiast uniósł obie ręce w obronnym geście, gdy zobaczył wściekły wzrok przyjaciela. - Wybacz. Źle się wyraziłem. Ale spójrz na dobrą stronę tej sytuacji. - A jest taka? Macro zignorował pełną goryczy uwagę. - Verica nadal żyje. A jeśli nawet spadnie wkrótce z naszej gałęzi, to mamy już całą kolejkę jego następców. Tincommius nie był może moim pierwszym kandydatem, ale nie jest przynajmniej zdrajcą jak Artaks. Mogliśmy trafić znacznie gorzej. - Czyli co twoim zdaniem mogło się wydarzyć? Tego już było staremu centurionowi za wiele. Mimo że lubił Katona, nie potrafił ścierpieć wiecznie pesymistycznego nastawienia, z jakim jego młodszy przyjaciel podchodził do życia. Głównie dlatego, że był prostym, lecz i wesołym człowiekiem.

Stanął więc teraz, blokując przejście Katonowi. - Czy ty nie możesz przestać siać defetyzmu? - wypalił. - Zaczynasz mnie tym irytować. Chłopak spojrzał mu prosto w oczy. - Wybacz, panie. To wszystko przez te nerwy. Macro spiął się, wypowiadając swoją kwestię. Zacisnął wielkie pięści, które wieńczyły masywne włochate przedramiona. Miał szczerą chęć wybić młodzikowi z głowy te wszystkie ponure myśli i nastroje. Ale się rozmyślił, otworzył dłonie i wsparł je na biodrach, mówiąc: - Wiesz, zastanawiam się, czy trybun nie miał jednak racji. Chyba nie dorosłeś jeszcze do stanowiska dowódcy, skoro kilka durnych słów może cię wyprowadzić z równowagi. Zanim Katon zrozumiał, co się dzieje, jego pięść wylądowała na szczęce starszego kolegi. Głowa Macro poleciała do tyłu, on sam zatoczył się mocno i cofnął o krok. Gdy odzyskał równowagę, zaraz pomacał szczękę, unosząc brwi, gdyż na dłoni ujrzał krew cieknącą z rozciętej wargi. Przeniósł wzrok na Katona, mierząc go lodowatym spojrzeniem. - Zapłacisz mi za to. - Wy... wybacz mi, Macro. Nie wiem, dlaczego to zrobiłem. Nie chciałem... - Ale poczułeś się lepiej, przyznaj? - Centurion uśmiechnął się krzywo. - Słucham? - Pytałem, czy poczułeś się lepiej. - Lepiej? Skąd. Raczej potwornie. Nie zrobiłem ci krzywdy? - Nie zrobiłeś. Wprawdzie szczęka boli mnie jak diabli, ale bywałem w gorszych opałach. Nie zaprzeczysz jednak, że ta sprzeczka choć na chwilę oderwała twoje myśli od tego pieprzonego trybuna? - Owszem, tak - przyznał Katon wciąż zawstydzony utratą kontroli nad sobą. Dziękuję... Macro machnął lekceważąco ręką. - Chodź, wracajmy do obozu. Zapomnij o trybunie, zapomnij o tych popieprzonych barbarzyńcach. Czas zjeść porządne śniadanie. - Tak... - Katon nie ruszał się z miejsca, w którym zatrzymał go starszy kolega. Gapił się na coś, a na jego twarzy pojawiło się znowu zaniepokojenie. - Spokojnie - zachichotał Macro. - Kiedyś ci oddam... Co się dzieje?

- Spójrz. - Katon wskazał na wschód. Niebo jaśniało już nad horyzontem, malując złotem rzadkie chmury. Stary centurion spojrzał w kierunku wskazywanym przez palec przyjaciela. Kilka mil od grodu ku niebu unosiły się ledwie widoczne słupy dymu.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY SZÓSTY

- Konwój z zaopatrzeniem? - wymamrotał Katon. - Na to wygląda. - Nie wiedziałem, że jakiś wysłano. - Ja też nie. - Macro chwycił go za ramię. - Chodź. Musimy iść. Starszy centurion pobiegł przodem do obozu. Gdy tylko dopadli bramy, wysłał jednego z wartowników po trybuna i Tincommiusa. Ledwie żołnierz wybiegł na trakt prowadzący do grodu i królewskiej siedziby, Macro chwycił Katona za ramiona. - Zbierz kohortę Wilków przy wrotach. Ja zajmę się Dzikami i wkrótce do ciebie dołączę. - Dobrze, panie. Młody centurion pognał do budynku kwatery głównej i wbiegł do pomieszczeń administracji. Zastał tam jednego z dyżurnych trębaczy. Kazał mu chwytać instrument i pędzić do bramy głównej obozu. Zasapany legionista dotarł po chwili do pomostu, z trudem taszcząc na plecach ciężki zakręcony róg z mosiądzu, i zaczął się wspinać za prowadzącym go centurionem. Katon walił się pięścią po udzie, czekając, aż zmęczony trębacz odzyska oddech. W końcu legionista splunął, aby oczyścić gardło, zaczerpnął tchu i przyłożył ustnik do warg. Ostre dźwięki sygnału do zbiórki pomknęły nad dachami miasta i rekruci z kohorty Wilków zaczęli masowo spieszyć w stronę bramy. Nad obozem rozległ się moment później kolejny sygnał. Obejrzawszy się za siebie, Katon dostrzegł żołnierzy kohorty Dzików wypadających z namiotów i pędzących na plac apelowy. Przysadzista sylwetka Macro wynurzyła się z zabudowań kwatery głównej. Zwieńczony poprzecznym pióropuszem hełm lśnił oślepiająco w porannym słońcu. Stary centurion miał już na sobie pełny pancerz, był gotowy do akcji. Do Katona dotarło wtedy, że jego wyposażenie zostało w kwaterze, i chłopak natychmiast poczuł, iż znów ogarnia go fala samokrytycznego gniewu. Czym prędzej wysłał stojącego najbliżej strażnika po broń i resztę ekwipunku. Wrota w dole jęknęły, gdy obsługa otwierała je do wewnątrz. Na błotnistym trakcie pojawiły się pierwsze sylwetki nadbiegających żołnierzy, więc Katon, wychylając się za parapet, zawołał do Figulusa:

- Uformować szyk przed bramą! Gdy rzymscy instruktorzy zaczęli ustawiać ludzi w coś, co przypominało zalążek kolumny marszowej, młody centurion przeniósł wzrok na dym unoszący się nad horyzontem. Jego źródło musiało się znajdować cztery, pięć mil od Callevy. Powietrze było wyjątkowo spokojne tego ranka, więc bez trudu można było dostrzec, że pali się kilka oddalonych od siebie przedmiotów. Na pewno wozy złupione przez Durotrygów, uznał Katon. Strażnik wysłany po wyposażenie zdążył wrócić, zanim ostatni z rekrutów zajął swoje miejsce w szeregu. Dyszał przy tym, jakby chciał wypluć płuca. Katon nasrożył się, gdy zauważył, że żołnierz nie przyniósł mu czystej tuniki. Nic na to jednak nie mógł już poradzić, nałożył więc podszycie na ubłocone płótno i sięgnął po kolczugę. - Będziemy walczyli, centurionie? - zapytał żołnierz, pomagając mu zapiąć pas z mieczem. - Jeśli zdążymy ich dogonić - odparł Rzymianin po celtycku. - Miejmy więc nadzieję, że to się uda. Katon zauważył, że rekrut się uśmiechnął, gdy usłyszał te słowa, i nagle zdał sobie sprawę, że ci ludzie aż rwą się do walki. On także pragnął dopaść wroga, lecz po chwili zastanowienia dotarło do niego, że czyni to z zupełnie innych pobudek. Był w stanie zrobić wszystko, byle udowodnić temu oślizgłemu trybunowi, że się mylił. Gdy ostatnia sprzączka jego uprzęży została zapięta, Katon chwycił czepiec, nałożył go na głowę, a na niego hełm centuriona, dociągając pospiesznie oba rzemienie przytrzymujące osłony policzków. - Dobrze! Teraz schodź - rozkazał wojownikowi. - Wracaj do swojej centurii. Rzucił raz jeszcze okiem w stronę obozu i z ulgą zauważył, że Dziki maszerują już równym krokiem do bramy z Macro na czele. Zszedł więc na dół i potruchtał do pierwszego szeregu własnej jednostki. - Figulus! Figulus, do mnie! Młody Gal podbiegł do niego z końca kolumny. Jemu twarz także płonęła podnieceniem. - Zabierz ich stąd - rozkazał mu Katon, wskazując odległe słupy dymu rozpływające się na coraz silniejszym wietrze. - Mają się znaleźć za umocnieniami gotowi do natychmiastowego wymarszu. Ja dołączę do was, jak tylko porozumiem się z Macro i trybunem. - Tak, panie!

Figulus zasalutował i stanął na czele kohorty. Najpierw wydał rekrutom rozkaz „Baczność!”, a potem ogłosił wymarsz. Tubylcy przywykli już do podstawowych komend, więc ruszyli jednocześnie, od razu wpadając w odpowiedni rytm kroków, i pomaszerowali przez bramę na trakt wiodący ku odległym słupom dymu. Katon obserwował ich przez chwilę, a gdy minęła go ostatnia centuria, skierował się ku otwartym na oścież wrotom. Zaraz też usłyszał tętent końskich kopyt i na ulicy wiodącej do królewskiej siedziby pojawili się trybun oraz Tincommius. Obaj byli uzbrojeni i gotowi do walki, ściągnęli wodze jednocześnie, gdy dostrzegli przy drodze postać w zbroi centuriona. - Co się dzieje? - zapytał Kwintyliusz. - Melduj! - Dym, panie! - odparł Katon, wskazując kierunek. - Wygląda na to, że Durotrygowie zaatakowali kolejny konwój z zaopatrzeniem. Trybun spojrzał na szlak i maszerującą po nim kohortę Wilków. - Gdzie Macro? - Zbiera drugą kohortę na terenie obozu, panie. - Świetnie! - Kwintyliusz zatarł dłonie. - Może uda nam się ich dogonić, jeśli przejęli ładunek. Ruszajmy! - Panie, może rozsądniej byłoby wysłać przodem kilku zwiadowców? - Nie marnujmy czasu! - podniecił się Tincommius. - Powinniśmy natychmiast atakować. Kwintyliusz przytaknął następcy tronu. - Mamy pełną jasność sytuacji, centurionie. Nie powinniśmy marnować czasu. - A co z Callevą? Nie wolno nam zostawiać magazynów bez straży, panie. Nawet w tak dramatycznych okolicznościach. - Obsada magazynu da sobie radę przy wrotach. Poślij po nich. Tylko szybko, musimy ruszać! Oddalając protesty Katona, trybun wbił pięty w boki wierzchowca i pognał za bramę, mając Tincommiusa tuż za sobą. Katon rozkazał najbliżej stojącemu wartownikowi, by pobiegł do obozu i zebrał wszystkich nadających się do służby ludzi. Ich zadaniem będzie obsadzić bramę i wały stolicy. Potem natychmiast ruszył śladem trybuna i atrebatyjskiego księcia, biegnąc wzdłuż maszerującej kolumny, dopóki nie znalazł się obok wilczego sztandaru kohorty. W oddali, na szlaku, widział sylwetki Tincommiusa i trybuna galopujących w kierunku rozwiewającego się dymu. Wyrównał krok z maszerującymi żołnierzami i zerknął na nowego chorążego. Chłopak ten,

niewiele starszy od niego, był wielki jak dąb. W odróżnieniu od żylastego Bedriacusa wyglądał jak góra mięśni. - Ty jesteś Mandraks? - Tak, panie. - Zatem powiem ci jedno: trzymaj sztandar wysoko i broń go za wszelką cenę. Takie jest twoje zadanie. - Dobrze, panie. Katon obejrzał się i dostrzegł czoło drugiej kolumny oraz charakterystyczną sylwetkę Macro. Dziki maszerowały szybciej, aby dogonić kolegów, a gdy dotarły na tyły pierwszej kohorty, zwolniły tempo marszu. Wtedy Macro podbiegł na czoło, aby dołączyć do Katona. - Gdzie trybun? - Pojechał przodem z Tincommiusem, aby sprawdzić, co tam się stało. - Mam nadzieję, że ta gnida jest wystarczająco ostrożna - wymamrotał Macro. Źle będzie, jeśli go stracimy. - Albo dziedzica tronu. - Racja. - Sądzisz, że to rozsądne posunięcie? - Nie rozumiem. - Wyprowadzenie obu kohort z Callevy? - Robiliśmy to już przedtem. Takie w końcu były rozkazy Wespazjana. Mamy dopadać wroga, kiedy to tylko możliwe, i trzymać go z dala od naszych szlaków komunikacyjnych. - Trochę na to za późno, nie sądzisz? - Katon wskazał słupy dymu. - Racja. Ale jeśli zdołamy dopaść drani, którzy to zrobili, będzie kilku wrogów mniej na tym świecie. Nie spalą już żadnego z naszych konwojów. Taki będzie nasz zysk z tej wyprawy. Katon wzruszył ramionami, uznając, że lepiej będzie, jeśli zachowa obawy dla siebie. Wilki i Dziki szły dalej traktem, kierując się na zanikające źródła dymu. Kohorty zdążyły pokonać ponad trzy mile - przynajmniej według szacunków młodego centuriona - zanim znów pojawili się trybun i Tincommius. Macro wydał kolumnie rozkaz zatrzymania. Jeźdźcy dotarli na jej czoło po chwili i także ściągnęli wodze. Obaj zeskoczyli na ziemię, ciężko dysząc z wyczerpania i podniecenia.

- Za tym wzgórzem - wysapał Kwintyliusz. - Mały konwój z zaopatrzeniem. Wszyscy nie żyją. Wozy spalone. Durotrygowie wciąż tam są, rabują zwłoki. Dopadniemy ich! Macro, wyślij zwiadowców i dwie centurie ze swojej kohorty okrężną drogą. Niech odetną im odwrót. Reszta uformuje linię u stóp wzgórza. Ruszymy jednocześnie i zamkniemy ich w pułapce. Zrozumiano? - Tak, panie. - Tincommiusie, dołącz do swojej kohorty, ale staraj się trzymać z dala od zagrożeń. - Oczywiście, trybunie - odparł rozbawiony książę. - Mówię poważnie. Przekonanie rady, że jesteś godnym kandydatem na następcę Veriki, kosztowało mnie niemało zachodu. Pokrzyżujesz nam wszystkie plany, jeśli dasz się teraz zabić. Tincommius zachichotał nerwowo. Trybun w tym czasie obrócił się do Katona i szepnął: - Miej na niego oko. Nic mu się nie może stać. Czynię cię osobiście odpowiedzialnym za taki stan rzeczy, centurionie. - Rozumiem, panie. - Świetnie. - Panie? - odezwał się Katon, gdy Kwintyliusz ruszył do konia. - Czego? - Chciałem zapytać o siły wroga, panie. Ilu ich tam jest? Trybun przeliczył coś w pamięci. - Dwustu, może dwustu pięćdziesięciu. Nie więcej. Dlaczego pytasz? To zbyt wielu dla ciebie? - Nie, panie - odparł beznamiętnym tonem centurion. - Dziwi mnie tylko, że jeszcze nie uciekli. Zwłaszcza że jest ich tak niewielu. I wiedzą, że natychmiast wyślemy oddziały, aby sprawdziły, co się tutaj stało. Dlaczego podjęli takie ryzyko? - Kto to wie, centurionie? I kogo to obchodzi? Teraz liczy się tylko to, że nadal tam są i możemy ich schwytać. Otrzymałeś rozkazy, więc je wypełniaj. - Tak, panie. - Katon zasalutował przepisowo. Macro zaczął już realizować plan trybuna. Dwie pierwsze centurie Dzików oddzieliły się od głównej kolumny i ruszyły w kierunku wzgórza wskazanego przez Kwintyliusza, który tymczasem pogalopował na zbocze, by stanąć na jego szczycie. Zanim Katon wydał pierwszy rozkaz Wilkom, trybun zdążył przywiązać konia i ruszyć

na czworakach w ostatni etap drogi. - Chociaż to potrafi zrobić - mruknął centurion na ten widok. - Ty chyba go nie lubisz? - zapytał Tincommius. - Owszem. Nie bardzo go lubię. Tacy jak on zrobią wszystko, byle zasłużyć na odrobinę chwały. - A mnie się wydawało, że to my, Celtowie, jesteśmy w tym lepsi. Katon spojrzał na towarzyszącego mu młodego Atrebatę. - Człowieku, ty nie znasz nawet połowy prawdy o nas. Ale słyszałeś, co trybun powiedział. Dzisiaj masz się trzymać z dala od problemów. Żadnych bohaterskich czynów. To rozkaz. - Bez obaw. - Tincommius się uśmiechnął. - Znam swoje obowiązki. - Świetnie. Dowódcy centurii nie zwlekali, ruszyli wzdłuż kolumny, powtarzając swoim ludziom rozkazy. Tym razem jednak musieli to zrobić, nie drąc się przy okazji wniebogłosy. Wilki uformowały dwuszereg na lewo od traktu, pozostałe centurie Dzików zajęły pozycje po prawej. Katon widział w oddali początek stromizny, za którą znajdowały się resztki konwoju i jego oprawcy. Przy odrobinie szczęścia wróg w dolinie zostanie schwytany w pułapkę bez wyjścia, chyba że zdoła wyrąbać sobie drogę przez atrebatyjskie linie. Wyglądało na to, że Kwintyliusz mimo wszystko otrzyma dziś laur zwycięzcy. Gdy tylko obie kohorty zajęły wskazane pozycje, Macro dobył miecza i wyciągnął go przed siebie. Wilki i Dziki ruszyły przez wysoką trawę wciąż mokrą od porannej rosy. Żołnierze oparli żelazne groty włóczni na ramionach, rozpoczynając długi marsz, by obejść wzgórze. Macro został na najbardziej newralgicznym odcinku frontu, czyli na prawym skrzydle, gromadząc wokół siebie pierwszą centurię swojej kohorty, tę, która osobiście skompletował i której najbardziej ufał. Ci ludzie potrafili walczyć w każdych warunkach i nigdy nie odpuszczali. Katon maszerował na lewej flance, wypatrując pilnie pierwszych śladów wroga w dolinie przed sobą. Daleko po prawej dwie centurie wydzielone do zamknięcia pułapki właśnie znikały za zboczem. Przy odrobinie szczęścia znajdą się na wyznaczonej pozycji wystarczająco szybko, by przeciwnik rzucił broń bez walki, widząc, w jak beznadziejnej sytuacji został postawiony. Być może Atrebatowie oszczędzą najeźdźców, którzy wtedy będą mogli liczyć, w najlepszym razie rzecz jasna, na dożycie starości w niewoli. Katon, sądząc po licznych doświadczeniach w walce z

Durotrygami, wątpił jednak, by ktokolwiek chciał się dzisiaj poddać. Fanatyczni druidzi namawiali swoich współplemieńców do stawiania oporu legionom, obiecując im po śmierci niebiańskie rozkosze zarezerwowane tylko dla bohaterów, którzy polegną w walce z Rzymem. Gdy kohorty okrążyły wzgórze, Katon dostrzegł w końcu zaatakowany konwój. W polu jego widzenia pojawiło się osiem zwęglonych wozów, po których wciąż jeszcze pełgały płomienie. Wokół nich, na ziemi, aż gęsto było od ciał w czerwonych tunikach. Niewiele dalej zgromadzili się napastnicy zaganiający właśnie uprowadzone woły pociągowe. Jeden z Durotrygów opierał się na drzewcu ich wężowatego sztandaru, wielu innych przeszukiwało dobytek zabitych. Kohorta Wilków niespostrzeżenie zbliżała się do pobojowiska. Wtedy po raz pierwszy Katon pomyślał, że naprędce wymyślony plan trybuna może wypalić. Aczkolwiek nie potrafił uwierzyć, że napastnicy nadal nie widzą nadciągającego zagrożenia. I że nie wystawili wart wokół miejsca, które plądrowali. Zanim przeciwnik ogłosił alarm, atrebatyjskie kohorty zdążyły zablokować oba wejścia do doliny. Chorąży najeźdźców wyprostował się nagle, potem obrócił, by ostrzec kamratów. Ci od razu chwycili za broń, stając naprzeciw Wilków i Dzików. - Nie nawojujemy się wiele - wymamrotał Figulus idący obok Katona. - Mamy przewagę liczebną pięć albo nawet sześć do jednego. Nie mają szans. - Nie mają. Mimo to Durotrygowie przygotowywali się do spotkania z przeciwnikiem. Utworzyli płytki półksiężyc, chroniąc się za tarczami i wymachując dzidami. Katon dostrzegł jakiś ruch daleko po prawej. To Kwintyliusz zjeżdżał ze wzgórza. Trybun zatrzymał się na samym środku szyku, tuż za drugim szeregiem rekrutów, dobył miecza i gromkimi okrzykami zaczął zagrzewać ich do walki. - Traci tylko pieprzone siły - skomentował to Figulus. - Większość z nich i tak nie zna łaciny. - Nie znają, ale z pewnością poczują się lepiej, wiedząc, że mają poparcie dowódcy. Dystans pomiędzy obiema stronami zmniejszał się błyskawicznie. Durotrygowie zaczęli się cofać w kierunku spalonych wozów i przeciwległego krańca doliny, gdzie przestrzeń pomiędzy oboma wzgórzami była znacznie węższa i łatwiejsza do obrony niż tutaj, gdzie Atrebatowie mogli ich bez trudu otoczyć i wybić ze względu na ogromną przewagę liczebną.

- Na nic im się nie zda ten manewr, zwłaszcza gdy ludzie Macro zajdą ich od tyłu. arenie. -

Figulusie! Tak, panie? Zamilcz choć na chwilę. Nie jesteś sprawozdawcą komentującym igrzyska na

Rozumiem, panie. Dwie kohorty kontynuowały pościg za cofającym się wrogiem, wchodząc w gardziel doliny i mijając ograbiony konwój. Katon zerknął na spalone wozy i zmarszczył brwi. Coś w ich wyglądzie mocno mu nie pasowało. Osie były zbyt cienkie, a koła nie przypominały w niczym tych, których używano w legionach przy transporcie ciężkich ładunków. Gdy przestępował nad jednym z ciał, poczuł odór rozkładu, dostrzegł także na skórze zabitego sine plamy. Kolejne ciało wyglądało identycznie. W tym momencie złe myśli znowu wróciły i centurion z lękiem spojrzał na lesiste zbocza, między które wchodzili jego ludzie. Katon przeniósł spojrzenie na trybuna, ale ten nie widział niczego prócz garstki Durotrygów przed sobą i wciąż nawoływał, aby ich wyrżnąć. Nie było czasu na dalsze myślenie. - Kohorta! Stać! - rozkazał Katon, unosząc rękę. Wilki zatrzymały się, choć nie od razu. Niektórzy wojownicy albo nie zrozumieli komendy, albo nie chcieli jej usłuchać. W rezultacie szyk rozpadł się na całej linii. Po chwili wahania Macro powtórzył rozkaz młodszego kolegi i natychmiast ruszył biegiem w jego kierunku. - Wyrównać szyk! - wrzasnął Katon do swoich ludzi i podoficerowie natychmiast zaczęli ich zaganiać na miejsce. Głośny tętent kopyt oznajmił przybycie trybuna. - Na wszystkich bogów, co ty wyprawiasz, centurionie? Natychmiast każ im ruszać dalej. - Coś mi tutaj nie pasuje, panie. - Każ im iść dalej! To rozkaz! Chcesz, aby ta banda uciekła? - Spójrz na te wozy, panie. - Wozy? - Kwintyliusz wybałuszył oczy. - O co ci chodzi z tymi pieprzonymi wozami? - Wskazał sztychem miecza na Katona. - Każ im natychmiast ruszać! - To nie są nasze wozy - upierał się centurion. - Spójrz na nie. To rydwany. - Rydwany? Co ty pieprzysz, człowieku? - Dwa rydwany spięte tyłami, aby przypominały wyglądem wóz - wyjaśnił

pospiesznie młody centurion, stawiając stopę na leżących obok zwłokach. - A ci ludzie zginęli wiele dni przed tym, nim je podpalono. Zdyszany i wściekły Macro dotarł do nich w tym momencie. - Co się dzieje? Dlaczego wstrzymałeś atak? Zanim Katon zdążył powtórzyć ostrzeżenie, w oddali rozległ się dziki ryk setek wojennych zawołań. Durotrygowie zauważyli, że ścigające ich oddziały zatrzymały się, i sami ruszyli do ataku, drąc się wniebogłosy. - Nie do wiary - jęknął Kwintyliusz. - Oni nas atakują! Katon oderwał wzrok od nadbiegającej tłuszczy i spojrzał na zalesione wzgórza. - Tam! Tam zobaczysz powód, dla którego to robią - stwierdził z goryczą, wskazując na zbocze po lewej. Z cienia wynurzali się kolejni wojownicy, zbita masa Durotrygów pojawiła się niespełna dwieście kroków od miejsca, gdzie stali Atrebatowie. Katon przeczesał wzrokiem drugie wzgórze. - I tam! Niewzruszona patrycjuszowska fasada trybuna zniknęła, gdy Kwintyliusz zrozumiał, w jaką pułapkę dał zapędzić siebie i te kohorty. - O kurwa... - Wilki! - Katon obrócił się do swoich ludzi, przykładając dłonie do ust. Czwarta, piąta i szósta centuria! Opuścić lewe skrzydło! Gdy Macro pognał z powrotem do swojej jednostki, trzy centurie znajdujące się na lewym skrzydle sił atrebatyjskich ustawiły się czołem do nacierających ze wzgórza wrogów. Tym razem Durotrygowie byli równie ciężko uzbrojeni jak ich przeciwnik. Wielu miało na sobie kolczugi. Już teraz widać było, że Atrebatowie stracili przewagę liczebną. I to w podobnej skali. Młody centurion musiał przyznać, że wróg wyciągnął wnioski z poprzedniej porażki. Obrócił się do Tincommiusa i przemówił do niego po łacinie: - Uciekaj stąd! Wracaj do Callevy, jak szybko zdołasz. Nie utrzymamy się tutaj zbyt długo. - Nie - odparł książę. - Zostanę tutaj. Nie zdołam dotrzeć w pojedynkę do grodu. - Musisz. Tincommius pokręcił głową po raz drugi, więc Katon zwrócił się do trybuna: - Panie, zabierz go! Wywieź go stąd! Kwintyliusz zgodził się bez wahania. Pochylił się w siodle, wyciągając rękę do atrebatyjskiego następcy tronu, ale ten wyrwał mu się, cofnął i dobył miecza.

- Szybko, durniu! - wydarł się trybun. - Nie ma czasu na heroizm. Słyszałeś, co powiedział centurion! Podaj mi rękę! - Nie. Cała trójka zamarła na chwilę, mierząc się gniewnym wzrokiem, potem Kwintyliusz wyprostował się w siodle i chwycił mocniej wodze. - Dobrze. Dałem ci szansę. Centurionie, do dzieła. Ja jadę po pomoc. - Po jaką pomoc? - Katon spojrzał z pogardą na trybuna, który kompletnie go zignorował. Zawrócił wierzchowca w miejscu i pognał w kierunku Callevy, zostawiając za sobą rozwścieczonego do białości centuriona. - Po pomoc? - obruszył się Figulus. - Czy on naprawdę ma nas za takich pieprzonych głupców? Zanim Katon zdołał mu odpowiedzieć, po lewej rozległ się ryk rogów wojennych, któremu natychmiast odpowiedział podobny dźwięk dobiegający z prawej. Durotrygowie ruszyli w dolinę prosto na równe linie Wilków i Dzików, drąc się przy tym tryumfalnie. Katon już teraz widział, że część jego podwładnych zaczyna się cofać, wyłamując z szyku. Musiał opanować sytuację, zanim zupełnie wymknie mu się spod kontroli. - Ty tam, wracaj na wyznaczoną pozycję! - wydarł się na najbliższego żołnierza, który posłusznie wykonał rozkaz. - Kohorta! Przygotować włócznie! Druga linia cofnęła się o krok, podczas gdy ludzie stojący w pierwszej rozstawili szerzej stopy, chwytając mocniej smukłe drzewca, gotowi cisnąć zabójczą broń prosto w nadbiegające szeregi wroga. Katon spojrzał w głąb doliny i dość szybko zrozumiał, że niewielka grupa najeźdźców, którą ścigali, dopadnie ich pierwsza. - Pierwsza, druga i trzecia centuria... rzuć! Nad formacją rozległo się głośne zsynchronizowane stęknięcie, gdy parę setek ludzi cisnęło jednocześnie włóczniami. Salwa nie była tak precyzyjna jak w przypadku doskonale wyszkolonych legionistów, zauważył Katon, niemniej uczyniła równie wielkie spustoszenia jak te, które widział podczas poprzednich bitew. Deszcz włóczni poszybował łukiem w niebo i spadł na skłębiony tłum Durotrygów, którzy robili co mogli, by osłonić się przed ich długimi grotami. Było to działanie instynktowne, ale bezskuteczne. Ci, którzy zatrzymali się i unieśli tarcze, byli przebijani z taką samą bezwzględną siłą jak pozostali, gdy ciężkie żelazne szpice spadały na nich z nieba, przebijając drewno, kolczugi i ukryte pod nimi ciało. Na każdego z atakujących przypadały dwie włócznie, a mimo to po pierwszej salwie prawie połowa z nich biegła

nadal w kierunku Wilków, pozostawiając za sobą w wysokiej trawie martwych i konających w mękach kamratów. Atrebatowie na skrzydle powinni dać sobie radę z tymi, którzy przetrwali rzeź, więc Katon zwrócił całą uwagę na znacznie większe siły przeciwnika zbliżające się do trzech pozostałych centurii od strony wzgórza. - Przygotować się! - zawołał piskliwie, jako że nerwy zaczynały brać nad nim górę.- Rzuć! Pierwsze szeregi Durotrygów zwaliły się na ziemię, ale już chwilę później następni wrogowie, tratując rannych i zabitych, ruszyli na mur owalnych tarcz Atrebatów. - Dobyć mieczy! - zawołał Katon, wyrywając własnego gladiusa z pochwy. Rzeźbiona rękojeść z kości słoniowej pasowała do jego dłoni. Zaciskając na niej mocno palce, przepchnął się do drugiego rzędu centurii Figulusa. - Trzymać tarcze wysoko i nie opuszczać szyku! Celna salwa włóczni spełniła swoje zadanie. Wróg dobiegł do muru z tarcz grupkami, a nie naparł wielką falą. Pierwsi Durotrygowie, którzy zwarli się z przeciwnikiem, zostali wycięci momentalnie, nadziewając się na ostrza krótkich mieczy wysuwanych ze wszystkich stron. To była jednak dopiero rozgrzewka - zaraz do walki włączyły się główne siły i kohorta musiała się cofnąć pod ich naporem. Katon skupił wzrok na stojącym przed nim wielkim wojowniku, który właśnie unosił miecz do śmiertelnego ciosu. Centurion nie dał mu na to szans - skoczył ku niemu, dźgając go sztychem w krtań. Strumień gorącej krwi polał się na jego przedramię, a Durotryg padł na kolana, próbując zatkać palcami ogromną dziurę w szyi. Katon zignorował go, wybierając natychmiast kolejny cel. Tym razem był to starszy już mężczyzna z dzidą w dłoniach. Ten wiarus nie był tak silny jak jego poprzednik, miał za to o wiele więcej doświadczenia i rozumu. Zamarkował pchnięcie, a gdy centurion próbował je zablokować, zmienił kierunek natarcia, wsuwając grot pod miecz. Mierzył prosto w klatkę piersiową Katona. Tylko szybki obrót mógł uratować rzymskiego oficera od tego ciosu. Mimo błyskawicznej reakcji zakręciło nim mocno, zderzenie z grotem pozbawiło go też na moment tchu. Wiarus natychmiast cofnął broń, by zadać ostateczne pchnięcie, ale wtedy guz czyjejś tarczy roztrzaskał mu głowę i zakończył atak. - Panie! - zawołał Figulus, ryzykując zerknięcie na dowódcę. - Nic ci nie jest? - Nie - wysapał Katon, chwytając tarczę zabitego wojownika, na którego właśnie nadepnął. Hełm żołnierza został rozpłatany toporem na dwie połowy,

podobnie jak czaszka, którą osłaniał. Trzymając tarczę wysoko, Katon rozejrzał się wkoło i zauważył, że linia jego kohorty zaczyna się załamywać. Rekruci dali się ponieść emocjom - na skrzydle kłębił się teraz tłum, w którym połyskiwały ostrza toporów, mieczy i groty dzid. Do uszu centuriona dobiegał głuchy huk rąbanych tarcz i rozcinanych ciał. Wokół słychać było szczęk krzyżowanego oręża i krzyki konających. Katon cofnął się o krok i obejrzał przez ramię. Ludzie Macro także cofali się pod naporem szaleńczego ataku wroga, ale trzy centurie, które przyjęły na siebie impet pierwszego ataku, uciekały teraz pomiędzy oboma skrzydłami broniących się Atrebatów, rzucając broń i umykając w kierunku Callevy. - O, nie... Katon obrócił się na pięcie, słysząc ostrzegawczy krzyk Figulusa, i zobaczył topór opadający prosto na jego głowę. Dzięki legioniście zdołał uniknąć tego ciosu. Ostrze świsnęło nad nim, urywając metalową podpórkę, na której trzymał się pióropusz. Zanim barwione na czerwono końskie włosie zdążyło spaść na ziemię, centurion wraził sztych miecza w rzepkę atakującego go wojownika, miażdżąc chrząstki i przecinając wiązadła ścięgien. Ten człowiek nie powalczy już z nami, uznał Katon, wstając z ziemi. - Katon poległ! - zawołał ktoś w pobliżu. - Centurion nie żyje! - Nieprawda! - wydarł się Katon, ale było już za późno. Ludzie podchwytywali okrzyk i resztki kohorty poszły w rozsypkę. Młody oficer stał przez chwilę obok Figulusa. Osłaniając się wzajemnie tarczami, szykowali się do walki, lecz Durotrygowie zignorowali ich obecność, pędząc za uciekającymi rekrutami. To było najgorsze, co mogli teraz zrobić Atrebatowie. Człowiek z bronią w ręku stojący twarzą do przeciwnika jest o wiele bezpieczniejszy niż ten, który rzuca tarczę i miecz, by uciekać gdzie pieprz rośnie. Rozsądek jednak zawsze będzie pierwszą ofiarą paniki. Uciekinierzy kierowali się pierwotnym zwierzęcym instynktem, który w takiej sytuacji był zupełnie bezsensowny, a nawet szalony. - Wydostańmy się stąd! - zawołał Katon. - Trzymaj się blisko mnie. Dwaj Rzymianie zaczęli się przeciskać przez tłum ludzi wybiegających na dno doliny. Dopóki trzymali gardę, byli ignorowani przez szukających łatwej zdobyczy Durotrygów. Ale gdy szeregi wrogów przerzedły, młody centurion zauważył, że coraz więcej biegnących zaczyna zwracać na nich uwagę. - Figulusie!

- Tak, panie? - Musimy uciekać. Gdy dam ci znak, rzuć tarczę i biegnij za mną. Za nic jednak nie pozbywaj się miecza. - Dobrze, panie. Moment później, gdy znów mieli przed sobą wolną drogę, Katon ujrzał w oddali kryte strzechą dachy Callevy. Rozejrzał się po raz ostatni i wrzasnął: - Teraz! Obaj cisnęli tarcze i pomknęli w ślad za biegnącymi do stolicy. Tuż za uciekinierami znajdowali się liczni Durotrygowie, którzy z dzikim rykiem cięli i dźgali każdego, kto okazał się zbyt wolny albo za bardzo spanikowany. Katon prowadził swojego towarzysza prosto jak strzelił. Biegł nisko pochylony najszybciej, jak potrafił. Tylko kilku przeciwników zwróciło na nich uwagę, a jeszcze mniej próbowało ich powstrzymać. Ale w pojedynkę Brytowie nie stanowili żadnego zagrożenia dla dwóch doskonale wyszkolonych legionistów. Ginęli więc szybko, nie opóźniając ich ucieczki. Przebiegli już ponad milę, gdy nagle Figulus chwycił Katona za rękę. - Posłuchaj! - zawołał. - Czego? Centurion się obrócił. Oddech miał ciężki, urywany. Przebiegnięcie tak wielkiego dystansu w pełnym rynsztunku zupełnie go wyczerpało. Wokół nich nadal roiło się od uciekinierów z obu kohort, którzy zmierzali do Callevy. Durotrygowie zostali w tyle, byli zbyt zajęci łupieniem i okaleczaniem ciał poległych wrogów. - Spójrz! - wysapał Figulus, wskazując na dopalające się resztki fałszywego konwoju. - Tam! Przez szczyt wzgórza, na którym ukryli się wcześniej Durotrygowie, przejechała właśnie linia jeźdźców. Gdy pokonali krótkie zbocze, opuścili groty dzid i ruszyli w pogoń za niedobitkami Wilków i Dzików, którzy uciekali w kierunku umocnień Callevy. - Szlag by ich! - zaklął Katon, rozpinając pas. - Uciekaj! Nie zatrzymuj się, żeby nie wiem co. Zanim zdołał rozpiąć uprząż i pozbyć się ciężkiej kolczugi, z dala zaczęły już dobiegać wrzaski tratowanych uciekinierów. Katon cisnął pancerz na ziemię, chwycił miecz i pognał za Figulusem, którego wciąż jeszcze miał w polu widzenia. Zdołał pokonać połowę dystansu dzielącego go od stolicy Atrebatów, gdy nagle poczuł ból w starej ranie. Miał nadzieję, że zrosła się już całkowicie, ale bitwa, a potem długa ucieczka musiały uszkodzić zasklepione tkanki i teraz czuł paraliżujący ból w całym

boku. Nie mógł nawet zaczerpnąć oddechu. Serce waliło mu w piersi tak mocno, że nieomal zagłuszało wszystkie inne dźwięki, nawet skowyt zabijanych, tryumfalne wrzaski Durotrygów, tętent kopyt ich szarżujących wierzchowców i paniczny wrzask, z jakim mijali go kolejni uciekinierzy. Katon zmusił się jednak do dalszego biegu, wiedząc, że zatrzymanie się teraz będzie proszeniem o śmierć. Miecz ciążył mu w dłoni, ale nie wypuścił go, wręcz przeciwnie, jeszcze mocniej zacisnął palce na rękojeści. Jakąś milę przed murami Callevy natknął się na wąski strumień płynący przez okalającą gród równinę. Zanim zrozumiał, co się dzieje, ziemia usunęła mu się spod stóp i poleciał w dół na twarz, lądując w płytkiej wodzie. Szok spowodowany kontaktem z zimnym nurtem poraził wszystkie jego zmysły. Z trudem zdołał się podnieść na kolana, wodząc wzrokiem za mieczem, który upuścił podczas upadku. Jego klinga połyskiwała spod szklistego lustra wody, kilka stóp od miejsca, w którym wylądował. Katon wyciągał już dłoń po gladiusa, gdy nagle usłyszał w pobliżu rżenie konia. Po drugiej stronie strumienia pojawił się jakiś cień, więc centurion, nie namyślając się wiele, przywarł do brzegu, wtulając się w nawis, z którego przed chwilą spadł. Niemal równocześnie tuż nad nim pojawił się pędzący wierzchowiec. Do wody obok leżącego Katona posypała się miniaturowa lawina kamyków i piasku. Rozmazany cień jeźdźca przemknął po drugim brzegu. Centurion wstrzymał dech. Pech chciał, że w tym właśnie momencie leżący na dnie strumienia miecz błysnął mocniej. Na mgnienie tylko, lecz i to wystarczyło. Jeździec zeskoczył z wierzchowca prosto w nurt tuż przed Katonem, obryzgując mu twarz strumieniami wody. Ruszył w stronę miecza i wtedy Rzymianin zdał sobie sprawę, że gdy Durotryg podniesie broń i obróci się, jego kryjówka zostanie spalona. Nie miał zbyt wiele czasu do namysłu. Podniósł się i skoczył na plecy pochylonego nad gladiusem przeciwnika. Obaj wpadli do wody, ale na wierzchu był centurion. I to on szukał palcami gardła przeciwnika. Znalazł je szybko i natychmiast z całych sił zacisnął obie dłonie na muskularnym karku. Jeździec zdołał się poderwać na moment, wypadł z wody w kaskadach lśniących kropelek. Sięgał rękoma za plecy, chcąc chwycić Katona za rękę. W końcu udała mu się ta sztuka i spróbował rozewrzeć chwyt, a gdy zrozumiał, że to się nie uda, sięgnął dalej, ku twarzy i oczom centuriona. Nie zdążył - Katon wbił mu kolano w kręgosłup i przewalił go na bok, w wodę, próbując znowu utopić. Bryt wszakże był dla niego za silny. Jednym zwinnym ruchem przetoczył się na szczupłego centuriona. Leżeli teraz obaj na plecach, ale Katon znalazł się w wodzie,

pod przeciwnikiem. Siła tego uderzenia pozbawiła go tchu, zdołał tylko zacisnąć usta, zanim znalazły się pod wodą. Wiedział, że nie zostało mu wiele czasu. W płucach zaczynało mu już brakować powietrza, aby zaś zaczerpnąć go, będzie musiał puścić gardło Durotryga. Nagle dostrzegł kątem oka znajomy blask. Miecz. Przekręcił głowę - rękojeść gladiusa miał w zasięgu ręki na kamienistym dnie. Puścił gardło jeźdźca, lewą dłonią orząc go po twarzy w poszukiwaniu oczu. Prawą tymczasem sięgnął po broń, obrócił ją ostrzem w kierunku Durotryga i pchnął z całych sił w jego plecy. Wojownik szarpnął się spazmatycznie, potem drugi raz, rozpaczliwie próbując się uwolnić od miecza, którym Katon kręcił jak szalony. Moment później jego mięśnie zwiotczały i centurion mógł w końcu odetchnąć, zepchnąwszy z siebie bezwładne ciało. Usiadł w strumieniu, kaszląc i plując w wolno rozpościerającą się plamę czerwieni. Przyjrzał się uważniej leżącemu na plecach jeźdźcowi. Miecz przebił mu serce i wyszedł przez pierś. Struga krwi wciąż tryskała z rany, rozpływając się w wartkim nurcie strumienia. Głowa wojownika była mocno odchylona do tyłu, spoczywała pod powierzchnią wody. Oczy tępo wpatrywały się w niebo, włosy falowały w rwącym prądzie jak źdźbła trawy na wietrze. Ledwie Katon odzyskał oddech, przewrócił niedawnego przeciwnika na brzuch, położył stopę obok miejsca, z którego wystawała rękojeść gladiusa, i wyszarpnął ostrze jednym płynnym ruchem. Z rany natychmiast buchnęła świeża krew. Nie bacząc na nic, Katon wspiął się na brzeg i ruszył w dół strumienia, oddalając się od wroga i od wałów Callevy. Zdawał sobie sprawę, że zaraz ktoś może zauważyć wierzchowca i podjedzie, by sprawdzić, co się stało z jego panem. Przez chwilę zastanawiał się, czyby nie dosiąść konia samemu, ale zrezygnował z tego pomysłu, gdyż nigdy nie był zbyt dobrym jeźdźcem. A Durotrygowie, cokolwiek o nich mówić, opanowali tę sztukę do perfekcji i z pewnością dopadliby go, zanim zdążyłby dojechać do bram grodu. Ruszył więc w dół strumienia tak ostrożnie i cicho, jak tylko potrafił, nasłuchując nieustannie, czy ktoś już odkrył ciało i czy rusza za nim pościg. Ćwierć mili dalej zdał sobie sprawę, że drży na całym ciele. Wiedział, że jest zbyt zmęczony, aby kontynuować ucieczkę. Musiał się ukryć i odpocząć choć odrobinę, by odzyskać siły, zanim ruszy w dalszą drogę ku bezpiecznemu miastu. Bezpieczna Calleva? Zaśmiał się pod nosem. Kohorty zostały rozgromione. Jedyną siłą stojącą teraz pomiędzy armią Durotrygów a bezbronnymi Atrebatami była szczątkowa obsada magazynów i straż przyboczna Veriki. Stolica padnie, gdy wróg się zorientuje, z kim naprawdę ma do czynienia. Katon zrozumiał, że musi wrócić do

grodu, zebrać ocalonych i zorganizować obronę. W tym momencie pomyślał o Macro i Tincommiusie. Czy któryś z nich ocalał z pogromu? A może obaj leżą już martwi gdzieś w morzu traw, stanowiąc kolejne danie w uczcie padlinożerców, którzy już krążyli po porannym rozsłonecznionym niebie? Katon minął ostrożnie kolejne zakole strumienia i trafił na pień drzewa wyrwanego przed laty przez potężny huragan. W miejscu, gdzie stało, ziała teraz spora dziura. Borsuki urządziły sobie w niej gniazdo, moszcząc się w plątaninie martwych korzeni. Katon wcisnął się do nory, a potem ostrzem miecza zaczął podważać ziemię nad nią. Wkrótce kawałki wyschniętej darni i grudy ziemi przysypały go niemal całkowicie. Wiedział jednak, że jeśli ktoś zechce przyjrzeć się uważniej temu miejscu, od razu dostrzeże prymitywną kryjówkę. Niemniej w tak krótkim czasie nie zdołał wymyślić niczego lepszego. Leżał więc nieruchomo, obserwując koryto strumienia przez szparkę, którą zostawił za głową, i czekał w upale na nadejście zmierzchu.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY SIÓDMY

Zaraz po przebudzeniu Katon poczuł, że jest przysypany ziemią. Na zewnątrz panowały już ciemności, ale usłyszał, że coś obwąchuje jego głowę. Kiedy się poruszył, ciekawskie stworzenie zapiszczało przeraźliwie i uciekło w mrok. Moment później Katon był już zwarty i gotowy, od razu przypomniał sobie wszystkie wydarzenia minionego dnia. Był wściekły na siebie, że dał się tak łatwo pokonać zmęczeniu. Leżał jeszcze przez chwilę w bezruchu, wsłuchując się w odgłosy dobiegające z zewnątrz, lecz jedynym dźwiękiem, jaki dobiegał do jego uszu, był cichy szmer strumienia obmywającego kamieniste dno. Nad nim, za plątaniną korzeni, widać było kilka gwiazd i oświetlone srebrną poświatą kontury poszarpanych chmur. Katon wymacał miecz, potem ostrożnie zaczął strząsać z siebie ziemię, którą był przykryty. Co rusz przerywał pracę, sprawdzając, czy odgłosy kopania nie zwróciły czyjejś uwagi, a gdy oswobodził się na tyle, by móc wyjść, natychmiast wyczołgał się z wejścia do borsuczej nory. Podkradł się potem aż na brzeg strumienia i dopiero tam wysunął głowę ponad kępy wysokiej trawy. Przed nim jak okiem sięgnąć rozciągała się głęboka ciemność, z której wyłaniały się jedynie charakterystyczne sylwetki drzew. Za jego plecami natomiast, niespełna milę dalej, leżała Calleva. Jej wały były dobrze widoczne dzięki płonącym wiązkom chrustu, które obrońcy zrzucali na przedpole, by mieć pewność, że wróg nie podkrada się do nich pod osłoną ciemności. Nawet teraz, na oczach młodego centuriona, kolejne kule ognia pomknęły w dół wyrzucone przez miniaturowe postacie z widłami. Moment później uderzyły w ziemię, sypiąc na wszystkie strony iskrami. Pozycje atakujących także były dobrze oznaczone. Półkole ognisk rozpalono na wprost głównej bramy grodu. Co chwilę kolejna płonąca strzała przemykała długim łukiem nad wałami i znikała w gąszczu domów. Czerwona poświata rozjaśniająca niebo nad palisadą pokazywała niedwuznacznie, gdzie atak wywołał niewielkie pożary. Sytuacja wyglądała na tragiczną, więc Katon, nie tracąc więcej czasu, rozważył dostępne jeszcze opcje. Drugi Legion stacjonował dwa dni marszu od Callevy. Zbyt daleko, by można liczyć na sprowadzenie pomocy dla grodu i przylegających do niego

magazynów. Dzień drogi w przeciwnym kierunku stacjonowała kohorta piechoty strzegąca przeprawy przez rzekę, ale nie była wystarczająco liczna, by przechylić szalę zwycięstwa. Poza tym teraz, gdy Durotrygowie zajęli całą okolicę, młody centurion musiałby zachować daleko idącą ostrożność, a to znacznie wydłużyłoby czas potrzebny na dotarcie do celu. Nie mam wyjścia, uznał. Muszę przedostać się do Callevy i pomóc w organizacji obrony atrebatyjskiej stolicy. Jeśli Macro poległ, dowodzenie nad ocalałymi żołnierzami obu kohort spadnie tylko na mnie. Jeśli zabito także Tincommiusa, to przy obecnym stanie Veriki sojusznicze plemię pozostaje bez przywódcy. Musiał jak najprędzej dotrzeć za wały. Ruszył w stronę głównych wrót chyłkiem, ściskając miecz w dłoni. Po zmierzchu zerwała się lekka bryza szeleszcząca teraz wysoką trawą i listowiem karłowatych drzew, które porastały z rzadka tę niewielką równinę. Nieustanny wysiłek, tak psychiczny, jak i fizyczny - gdyż w każdej chwili Katon musiał być gotowy do odparcia niespodziewanego ataku - zmusił go do zatrzymania się po przejściu niespełna pół mili. Pomiędzy nim a bramą znajdował się rzadki krąg Durotrygów, którzy pilnowali, by żaden spóźniony żołnierz z rozbitych kohort nie wrócił za wały. Akurat jeden z najeźdźców zbliżył się do kompana i zaczął z nim rozmawiać, śmiejąc się ochryple od czasu do czasu. Centurion mocno pochylony ruszył szybko do przodu, rozglądając się nieustannie w obawie, że ktoś go dostrzeże. Ale nikt nie podniósł alarmu. Kawałek dalej płonęło jedno z ognisk rozpalonych przez Durotrygów. Wokół niego ułożeni w wianuszek spali mężczyźni okryci szczelnie opończami. Odpoczywali przed czekającym ich następnego dnia szturmem Callevy. Tylko jeden trzymał wartę, grzejąc się przy ognisku. Drzewce dzidy oparł na ramieniu. Blask ognia oświetlał spory teren wokół, więc Katon od razu zrozumiał, że jeśli tędy będzie się przekradał, szybko wykryje go ktoś z ludzi stojących w kręgu. A wielkie wrota znajdowały się dokładnie naprzeciw tego ogniska, dzieliło go od nich zaledwie kilkaset kroków. Centurion rozejrzał się, by sprawdzić, czy ktoś go nie zauważy, a potem wstał i od razu puścił się biegiem w kierunku wałów. Zbliżając się do ogniska, nabierał prędkości. Moment później pierwszy ze śpiących wojowników znalazł się na jego drodze. Katon przeskoczył nad nim, potem nad następnym i pognał prosto na mężczyznę stojącego przy ogniu. Wartownik musiał coś usłyszeć, obejrzał się bowiem i zrobił wielkie oczy, dostrzegłszy wykrzywioną gniewem twarz szarżującego na niego Rzymianina. Sięgnął po dzidę, ale było już za późno. Katon

wpadł na niego w pełnym pędzie, posyłając go prosto w środek wielkiego ogniska. Sam odbił się od Durotryga i poleciał w bok, robiąc szybki przewrót. Natychmiast zerwał się na równe nogi i pognał do głównej bramy ścigany przeraźliwymi wrzaskami płonącego wojownika. Hałasy te obudziły śpiących, siedzący najbliżej od razu pospieszyli z pomocą kamratowi. Katon ani razu nie obejrzał się za siebie. Pędził ile sił w nogach ku wrotom. Ktoś za nim krzyknął ostrzegawczo. To był znak, że został w końcu dostrzeżony. Wkrótce alarm podnieśli także kolejni wartownicy. Miał sporą przewagę, a mimo to z obu stron biegli ku niemu inni przeciwnicy, chcąc go dopaść, zanim zdoła dotrzeć do bramy. Młody centurion widział, że obrońcy także spoglądają z wałów w jego stronę. Któryś chwycił nawet łuk i posłał strzałę w jego kierunku. Katon uskoczył przed nią - usłyszał tylko świst lotek w ciemnościach, tuż obok głowy. - Nie strzelajcie! - zawołał po łacinie, zanim przypomniał sobie aktualne hasło. - Gotowane szparagi! Gotowane szparagi! Nie strzelajcie! Kolejna strzała świsnęła mu koło ucha, tym razem wystrzelona zza jego pleców. Katon się zachwiał, nogi zaczynały odmawiać mu posłuszeństwa. - Otwierać wrota! - zawołał, gdy dotarł na skraj rowu otaczającego wały. - To centurion! - usłyszał głos zza palisady. - Niech ktoś, do kurwy nędzy, otworzy tę bramę! Katon dopadł grubych bali i zaczął w nie walić głowicą miecza. - Otwierać! Otwierać! - darł się bez ustanku. Z drugiej strony dobiegł głośny jęk podnoszonej belki. Centurion obrócił się, sprawdzając, gdzie są prześladowcy. Zamarł z przerażenia, gdy w blasku rzuconych z wałów wiązek chrustu dostrzegł sylwetki nadbiegających Durotrygów. Jeden z nich zatrzymał się niespełna dwadzieścia kroków od bramy, by cisnąć włócznią. To był dobry rzut, broń przebiłaby młodego centuriona, gdyby nie widział napastnika. Katon padł na ziemię tuż przed tym, jak żelazny grot wbił się z trzaskiem we wrota. Dzida drgała w nich jeszcze przez krótką chwilę. Rzymianin nie tracił czasu - zerwał się na równe nogi i znów zaczął walić w bale. - Otwierajcie, kurwa! Otwierajcie! Wielka brama uchyliła się z głośnym jękiem. Katon pchał ją desperacko. I znów szósty zmysł kazał mu zerknąć przez ramię. Tuż za nim, niespełna sześć kroków od jego pleców, kolejny Durotryg wznosił uzbrojone w dzidę ramię do zadania śmiertelnego ciosu. Na jego twarzy pojawił się pogardliwy uśmiech. Wtedy rozległ się

cichy świst i stukot. Wojownik zamarł w miejscu, a Katon dostrzegł koniec strzały wystający z jego głowy. Gdy Durotryg padał na plecy, szczupły centurion wcisnął się w wąską wciąż szczelinę między skrzydłami wrót i padł na ziemię za bramą. Obrońcy natychmiast naparli na drewniane bale i zatrzasnęli wejście do stolicy. W samą porę, od drugiej strony bowiem słychać już było dobijających się wrogów. Było ich jednak zbyt mało, aby mogli cokolwiek zrobić, i nim się obejrzeli, belka blokująca wróciła na swoje miejsce. Brama była na powrót zabezpieczona. Katon pozostał na ziemi, opierając się na dłoniach i kolanach, dyszał ciężko, walcząc o każdy oddech. Ktoś pochylił się nad nim. - Marnie wyglądasz, chłopcze - powitał go rozbawiony Macro. - Gdzieżeś się podziewał przez cały pieprzony dzień? Katon musiał zaczerpnąć głęboko tchu, by odpowiedzieć. - Też się cieszę, że cię widzę... A co z Tincommiusem? - Przepadł. Czekaj, pomogę ci wstać. Macro chwycił młodego centuriona pod pachami i postawił go na nogi. W migotliwym blasku pochodni Katon zauważył, że jego przyjaciel jest równie brudny jak on. Miał też przesiąknięty krwią opatrunek na udzie. - A co z tobą? Macro poczuł się wzruszony niepokojem widocznym na twarzy młodszego kolegi. - To nic takiego. Jakiś poryp myślał, że odcinając mi nogę, zdoła mnie spowolnić. - Mocno cię zranił? - Szkoda, że jego nie widziałeś - zaśmiał się Macro. - Daleko nie zajdzie, zwłaszcza teraz, gdy nie ma już głowy. Nie mogę jednak powiedzieć, że wybrałeś dobry czas na wizytę u nas. - Ilu naszych zdołało wrócić? - Prawie wszyscy legioniści. Figulus był pierwszy. - A z kohort? Stary centurion pokręcił głową. - Nie jest dobrze. Do tej pory zebrałem niespełna dwustu. Pewnie kilku dotrze jeszcze do nas, ale na pewno niewielu. Większość pozbyła się całego ekwipunku podczas ucieczki. Wyjątkiem był tylko twój chorąży. - Mandraks?

- O nim właśnie mówię. Wrócił chwilę przed tobą ze sztandarem w dłoniach. Gdybyśmy mieli jeszcze kilku takich jak on... Wracając jednak do tematu, kazałem Silvie wydać ludziom nową broń z magazynów. Jest tam, przy wozie. Ty też lepiej pobierz zestaw zapasowy. Nie wiem dlaczego, ale sądzę, że ci się przyda. Jakby co, jestem przy palisadzie. Gdy Macro odmaszerował w stronę rampy, Katon rozejrzał się po placu, aby ocenić sytuację. Kilka domów w pobliżu bramy spłonęło, inne wciąż stały w ogniu. Ich mieszkańcy wspólnymi siłami próbowali gasić pożary, zanim całkowicie wymkną się spod kontroli. Silva, kwatermistrz wiarus, wydawał sprzęt ocalonym z pogromu żołnierzom, którzy zdołali niedawno dotrzeć do miasta. Gdy dostrzegł zbliżającego się Katona, wyciągnął rękę w powitalnym geście. - Centurionie! A już myślałem, żeśmy cię stracili. Mało brakowało, a zostałbyś rekordzistą. - Rekordzistą? - Byłbyś najkrócej żyjącym centurionem naszego legionu. - Bardzo zabawne. Potrzebuję nowego wyposażenia. - Czyli czego? - Wszystkiego prócz miecza. - Cokolwiek by się działo, masz wracać z tarczą albo na tarczy - wymamrotał Silva. - Czasami trzeba się jej pozbyć, żeby móc walczyć kolejny raz. - Katon zajrzał na wóz i zobaczył luźno rzucone stosy hełmów, gladiusów, sztyletów, pasów, włóczni, tarcz i innego podręcznego wyposażenia. - Masz może jakieś kolczugi? - Wybacz. Wszystkie już wyszły. Tylko to mi zostało. - Poklepał dłonią nową zbroję segmentową, którą dopiero wprowadzano do wyposażenia legionów. - Bierz ją albo nie bierz nic, panie. - Niech będzie. - Katon podniósł pancerz i nałożył go na tunikę. Silva pomógł mu go dopiąć, podczas gdy centurion przymierzał czepce pod hełm. - No i proszę - mruknął kwatermistrz, cofając się o krok. - Nosiłeś taką kiedyś, panie? - Nie. - Zobaczysz, że jest całkiem wygodna. Tylko przy rzucaniu włócznią trochę przeszkadza. Pod każdym innym względem jest lepsza. I tańsza. Dodam jej koszt do twojego rachunku razem z resztą wyposażenia.

Katon zgromił go wzrokiem. - Jaja sobie ze mnie robisz? - Ależ skąd, panie. Wszystko musi być rozliczone. - Racja... - Katon zapiął pas z pochwą, wyjął z niej standardowy miecz, rzucił go na wóz, po czym wsunął własny na jego miejsce. - Tylko nie doliczaj mi gladiusa. Chwycił hełm i tarczę, odwrócił się na pięcie i oddalił od wozu, na którym Silva skrupulatnie notował wydane centurionowi wyposażenie. Wbiegając na pomost, Katon rozglądał się za Macro. Przejście nad wrotami było zablokowane przez ludzi, którzy przygotowywali się do wyrzucenia na zewnątrz kolejnych zapalonych wiązek chrustu. Czterech stanęło z widłami w dłoniach, piąty przyłożył od spodu pochodnię do kuli z gałązek nadzianej na widły. Gdy wiązki rozpaliły się porządnie, padł rozkaz i miotacze wyrzucili płonący pocisk daleko na przedpole. Chwilę później chrust spadł z trzaskiem na ziemię i potoczył się po niej, oświetlając grupkę durotrydzkich łuczników. - Tam są! - zawołał jeden z Atrebatów i w kierunku wroga posypał się deszcz strzał, pocisków z proc i dzid. Kilku trafionych padło na ziemię. Wili się na niej, wrzeszcząc głośno, podświetleni pomarańczowym blaskiem ognia. - Dobra robota! - Macro pochwalił swoich ludzi, wzmacniając przekaz słowny uniesieniem obu kciuków. Dostrzegł też Katona i natychmiast przywołał go do siebie. Ty im to powiesz następnym razem! Po celtycku zabrzmi to znacznie lepiej. - Jestem pewien, że zrozumieli przekaz - odparł rozbawiony centurion. - Jak wygląda nasza sytuacja? - Na razie nieźle. Rozstawiłem ludzi na całych wałach, na wypadek gdyby próbowali wziąć nas z zaskoczenia na innym odcinku umocnień. Na razie jednak nie odnotowaliśmy żadnych prób szturmowania miasta. Przestali już nawet ostrzeliwać nas zapalonymi strzałami. Sam nie wiem dlaczego, bo musielibyśmy przecież ganiać po całej okolicy, próbując je zlokalizować. - Czy ktoś widział trybuna? - zapytał Katon. - O, tak! - Macro zaśmiał się gorzko. - Zatrzymał się na moment przed wrotami, a potem odjechał. Ponoć krzyczał, że sprowadzi pomoc. Silva mi to powiedział. - Sądzisz, że naprawdę ma zamiar sprowadzić tu odsiecz? - Jednego jestem pewien: udał się w bezpieczniejsze miejsce. - To akurat nic trudnego. - Fakt.

- Zdołamy ich odeprzeć? - zapytał Katon, zniżając głos. Macro zamyślił się najpierw, a potem potrząsnął głową. - Nie. Jestem pewien, że to tylko kwestia czasu. Nie mamy wystarczająco dużo ludzi, by obsadzić całe wały. Nie możemy też liczyć na tutejszą ludność, choć garnie się do pomocy. Spójrz tylko, jak ci ludzie są wycieńczeni. - W takim razie... - Katon próbował przypomnieć sobie plan Callevy. - W takim razie będziemy musieli się wycofać na teren magazynów. Tam albo do siedziby króla. - Siedziba króla odpada - zaprotestował Macro. - Jest za blisko pozostałych zabudowań miasta. Broniąc jej, do ostatniej chwili nie widzielibyśmy nadciągającego przeciwnika. Poza tym mamy w magazynach sporo zapasów. To najlepsze rozwiązanie. - Racja. - Katonie! Macro! - zawołał ktoś z ciemności za wałami. Obaj centurionowie wyjrzeli z niepokojem na przedpole. - Katonie! Macro! - Kto to, u licha? - wymamrotał starszy centurion i zaraz przeniósł wzrok na grupkę łuczników klęczących opodal, pokazując im, by napięli cięciwy. - Przygotujcie się! Wołanie rozległo się ponownie, tym razem znacznie bliżej. - Coś mi tu śmierdzi - mruczał dalej Macro. - To może być podstęp. Lepiej przygotujmy się na odparcie tych drani! Katon wyjrzał na przedpole, próbując przebić wzrokiem ciemności. Ktoś po raz kolejny powtórzył jego imię, tym razem czysto i wyraźnie. Młody centurion rozpoznał ten głos. - To Tincommius. - Tincommius? - Macro pokręcił głową. - Pieprzenie! To jakaś sztuczka tych drani. - Mówię ci, że to on... Spójrz tam! W czerwonej poświacie ostatniej dogasającej wiązki chrustu pojawił się niewyraźny zarys postaci. Człowiek ten zamarł na moment, lecz nie mogli mu się przyjrzeć w rozedrganym od żaru powietrzu. - Katonie! Macro! - zawołał znowu. - Stań bliżej ognia, abyśmy mogli cię zobaczyć! - odkrzyknął starszy centurion. - Tylko powoli! Jeden niewłaściwy ruch i zginiesz, zanim zdążysz zawrócić! - Dobrze już, dobrze! Nic nie zrobię! - odkrzyknął człowiek w dole. Podchodzę.

Obszedł płomienie i wolno zbliżył się do wrót, unosząc wysoko prawą rękę, aby pokazać, że nie ma przy sobie broni. W drugiej trzymał owalną tarczę, jedną z tych, w które wyposażono kohorty Wilków i Dzików. Zatrzymał się trzydzieści kroków od bramy. - Macro... to ja, Tincommius. - Kurwa mać - wyszeptał stary centurion. - To naprawdę on.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY ÓSMY

Aulus Plaucjusz zaczynał mieć dość gierek, w które wciągał go Karatacus. Jego legiony posuwały się od kilku tygodni wzdłuż północnego brzegu Tamesis, próbując doścignąć Brytów. Ilekroć jednak siły Rzymu ruszały do przodu, Celtowie po prostu wycofywali się z zajmowanych pozycji, porzucając kolejne linie obrony albo umocnienia, pozostawiając po sobie tylko dogasające ogniska. Wyrwa pomiędzy niewielkim zgrupowaniem Wespazjana a resztą armii z każdym dniem powiększała się niebezpiecznie, stanowiąc otwarte zaproszenie do zadania zdradzieckiego ciosu II Legionowi. Plaucjusz próbował zmusić wodza Brytów do otwartej bitwy, nakazując puszczać z ogniem każdą osadę, a nawet pojedyncze gospodarstwa, na które trafiały jego wojska. Zabijano niemal wszystkich i wszystko, w tym bydło i trzodę. Oszczędzano tylko nielicznych, aby mogli lamentować przed swoimi wodzami, zmuszając ich do reakcji i nakłaniania Karatacusa, by położył kres panoszeniu się obcych sił na ich ziemi. Taktyka ta w końcu zaczynała przynosić efekty. Plaucjusz przyglądał się drugiemu krańcowi płytkiej doliny, gdzie wojska Brytów zbudowały kolejne umocnienia. Ujrzał głęboki rów, a za nim niskie wały zwieńczone palisadami. Tego rodzaju fortyfikacje nie powinny stanowić większej przeszkody nawet dla pierwszej fali uderzeniowej, którą formowano już na przedpolu rzymskiego obozu. Za centuriami stały baterie skorpionów, których ostrzał powinien rozbić w drzazgi grube pnie i zabić każdego, kto się za nimi chroni. - Rozstrzygniemy to starcie, zanim zajdzie słońce! - stwierdził z uśmiechem na ustach stary prefekt XIV Legionu, tego, który naczelny wódz wybrał do przeprowadzenia pierwszego ataku. - Taką mam nadzieję, Praksusie. Uderzcie na nich z całą mocą. Chcę zakończyć tę farsę tu i teraz. - Nie musisz się obawiać o postawę moich ludzi, panie. Oni znają stawkę. Ale nie weźmiemy tym razem zbyt wielu jeńców... Ostatnie zdanie prefekt wypowiedział z nieskrywanym żalem, co rozsierdziło sędziwego wodza. W tej bitwie chodziło o znacznie większą stawkę niż tylko

zwiększenie funduszu emerytalnego jakiegoś oficera. Pod koniec poprzedniego sezonu kampanii, gdy cesarz Klaudiusz powrócił do Rzymu z szesnastodniowego wypadu na front, ten pieprzony idiota Narcyz ogłosił wszem wobec, że podbicie Brytanii zostało już przesądzone. Proklamowano tryumf i ogłoszono święto z okazji zdobycia nowej prowincji. Imperator przyobiecał też kapłanom świątyni pokoju sporą część spodziewanych łupów wojennych. Teraz jednak, niemal rok później, jego legiony wciąż walczyły z tym samym wrogiem. Z armią, która nadal nie raczyła przyjąć do wiadomości faktu, że została rozgromiona i pokonana, bo tak zapisano na kartach historii. Sztab generalny w stolicy zaczynał się niepokoić wyraźnymi rozbieżnościami między wersją oficjalną a niewygodną prawdą. Tym bardziej że rodziny młodych oficerów służących w wojskach Plaucjusza otrzymywały kolejne niezbyt wesołe w tonie listy, w których była mowa o codziennych potyczkach uszczuplających siły Rzymu i niemożności stoczenia otwartej bitwy z armią Karatacusa. Wiarusi i inwalidzi napływający do stolicy z odległej linii frontu potwierdzali wiadomości zawarte w listach, więc atmosfera na ulicach robiła się coraz mniej przyjemna. Przychodzące z Rzymu rozkazy miały teraz ostrzejszy ton. W końcu Narcyz nie wytrzymał i napisał brutalnie, za to szczerze: albo Plaucjusz zakończy tę kampanię przed jesienią, albo jego kariera dobiegnie końca. Definitywnego. Czternasty zakończył formowanie szyku. Dziesięć kohort ciężkozbrojnej piechoty stanęło w dwóch równych szeregach, czekając już tylko na rozkaz wymarszu. Po drugiej stronie doliny nie dało się zauważyć specjalnego poruszenia. Po przedpolu nie kręcili się harcownicy ani nawet zwiadowcy. Za palisadami widać było za to zbitą masę oczekujących wojowników. Tu i ówdzie na wietrze chwiały się sztandary. Słysząc stłumiony dźwięk rogów wojennych, stary wódz uśmiechnął się z satysfakcją. Świetnie, pomyślał. Skoro Karatacus pragnie, abyśmy przyszli i zabili go, uczynimy to z ogromną przyjemnością. Tym większą, że dwie kohorty pomocnicze jazdy i cały XX Legion obchodziły w tym momencie pozycje wroga, aby odciąć mu prawdopodobne drogi ucieczki. Zaufany miejscowy kacyk zaoferował pomoc przy przeprowadzeniu tych jednostek przez mokradła, które miały strzec lewej flanki Karatacusa. Przewodnik nie zaoferował pomocy z miłości do Rzymu - trzeba go było przekupić wysoką nagrodą i obietnicą oszczędzenia całej rodziny, którą przetrzymywano aktualnie w obozie Plaucjusza. To powinno wystarczyć do zagwarantowania absolutnej lojalności tego człowieka, pomyślał sędziwy wódz.

- Zezwolisz na rozpoczęcie ostrzału, panie? - zapytał Praksus. Aulus skinął głową i stojący obok nich legionista natychmiast podniósł czerwoną chorągiewkę. Odczekał chwilę, dając czas pozostałym sygnalistom na przygotowanie się do wydania rozkazu, po czym opuścił rękę szybkim ruchem. Powietrze wypełniły głośne szczęknięcia prostowanych ramion, których siła ciskała ciężkie żelazne groty nad głowami żołnierzy XlV Legionu prosto w umocnienia obsadzone przez Brytów. Moment później w palisadzie pojawiło się mnóstwo wyrw, pociski nie tylko niszczyły osłony, lecz zabijały także stojących za nimi ludzi. - A niech mnie! Nieźli są. - Praksus pokręcił z niedowierzaniem głową. - Siedzą tam i ani drgną. Nigdy jeszcze nie widziałem wśród nich takiej dyscypliny. - To prawda - przyznał niechętnie Plaucjusz. - Ale i tak nie mogą się równać z naszymi chłopcami. Lepiej wracaj na swoje stanowisko. Twojemu legatowi przyda się dzisiaj ktoś z takim doświadczeniem. - Tak, panie. Praksus uśmiechnął się pod nosem. Nie wszyscy legaci potrafili sobie poradzić z dowodzeniem legionem. Ci, którym ta sztuka była całkiem obca, musieli polegać na swoich najstarszych zawodowych oficerach, dopóki nie zakończyli krótkiej służby w armii. Aczkolwiek, pomyślał stary wódz, trzeba przyznać, że sztab generalny dość szybko potrafi ocenić kompetencje takich dowódców i raz-dwa przenosi ich na znacznie mniej wymagające stanowiska w centralnej administracji. Praksus zasalutował i odszedł szybkim krokiem w dół zbocza, by dołączyć do pocztu sztandarowego swojego legionu, dociągając po drodze rzemienie podtrzymujące hełm. Plaucjusz obserwował go przez chwilę, potem obrócił się, by spojrzeć na sztandary IX Legionu, które wynurzały się z głębi obozu, zwiastując, że druga fala atakujących jednostek zmierza na pozycje wyjściowe. Sędziwy wódz pochylił głowę, gdy przenoszono obok niego popiersie cesarza. To raczej mało udany wizerunek Klaudiusza, uznał, nie widząc w szlachetnych rysach wyrzeźbionej twarzy żadnego podobieństwa do głupka wyniesionego na imperialny tron niespełna trzy lata temu. Pierwsza kohorta Dziewiątego przemaszerowała obok naczelnego wodza, ale nawet nie zauważył salutu, którym witali go żołnierze. Znów skupił całą uwagę na linii umocnień wzniesionych przez wroga. Gdy palisada została niemal doszczętnie rozbita, Plaucjusz wydał rozkaz przerwania ostrzału. Trębacze zagrali sygnał do wymarszu tuż po tym, jak ostatni grot opuścił leże skorpiona. Dwa równe szeregi żołnierzy Czternastego ruszyły przed

siebie. Słońce odbijało się od wypolerowanych hełmów z brązu i cyny, gdy niemal pięć tysięcy mężczyzn schodziło w dół zbocza, aby po pokonaniu niezbyt szerokiej doliny wspiąć się na przeciwległe wzniesienie. - Jeszcze chwila... - szeptał do siebie Plaucjusz, nadal nie widząc żadnej reakcji ze strony obrońców. Na atakujących nie sypały się strzały, nie leciały kamienie i pociski z proc. Wróg musiał drastycznie poprawić dyscyplinę w swoich szeregach, uznał stary wódz. We wszystkich poprzednich starciach Brytowie zaczynali strzelać, gdy tylko uznali, że przeciwnik wszedł w pole rażenia ich broni, marnując sporą część amunicji i efekt odstraszenia, jaki można było osiągnąć, uderzając ze znacznie mniejszej odległości. Pierwszy szereg zniknął mu z oczu po wejściu do głębokiego rowu, ale Brytowie za umocnieniami nadal czekali w bezruchu, aż Rzymianie dotrą do ich pozycji. Plaucjusz poczuł narastające napięcie, gdy zobaczył, że lada moment dojdzie do walki wręcz pomiędzy obiema armiami. Pierwszy szereg legionistów wynurzył się z rowu, pnąc się po stromiźnie w kierunku wyrw w palisadzie. Zaraz potem żołnierze byli już na szczycie i rzucali się na przeciwnika. Tak właśnie powinien przebiegać ten najbardziej krwawy etap bitwy, lecz tym razem czołowe kohorty wdarły się zadziwiająco szybko za linie obrony. Wokół panowała idealna cisza, nie było słychać charakterystycznych zawołań, ryku rogów wojennych, szczęku broni. Nic. - Konia! - zawołał Plaucjusz, ledwie poczuł pierwsze ukłucie niepokoju. A jeśli Karatacus wiedział o podstępie Rzymian i postanowił nie dać się pojmać żywcem? Jeśli przekonał swoich ludzi, że wróg nie okaże im cienia litości? W końcu mało kto uszedł żywy z ziem, które legiony pacyfikowały tego lata. Stary wódz poczuł mdłości. Czyżby posunął się za daleko? Czyżby zdołał przekonać Karatacusa, że jedynym sposobem ucieczki przed gniewem imperium będzie zbiorowe samobójstwo? - Gdzie ten pieprzony koń? Z głębi obozu przybiegł młody niewolnik, prowadząc pięknego czarnego ogiera. Plaucjusz wyrwał mu wodze i wsunął stopę w złożone dłonie. Płynnym ruchem wybił się z nich i wskoczył na grzbiet wierzchowca. Zawrócił go i ruszył w kierunku wrogich fortyfikacji. Idący w ostatnim szeregu żołnierze Dziewiątego usłyszeli tętent kopyt i ostrzegli krzykiem maszerujących przed nimi kompanów. W gęstym tłumie legionistów utworzono naprędce przejście. Wódz przemknął między jednostkami, czując narastające przerażenie. Ponaglił konia, gdy dotarł do czołowych kohort

Czternastego, i dojechał galopem aż do przeciwległego wzniesienia. Zeskoczył dopiero przed szerokim rowem, by pokonać pas umocnień na piechotę. Chwilę później wgramolił się na wały. - Z drogi! - ryknął na grupkę żołnierzy blokujących wyrwę w palisadzie. - Z drogi! Legioniści rozstąpili się natychmiast, odsłaniając widok na obozowisko Brytów. Na wolnej przestrzeni za wałem dogasały liczne ogniska. Nigdzie jednak nie było nawet śladu wroga. Plaucjusz spojrzał na pomost ciągnący się wzdłuż palisady i dostrzegł na nim setki wypchanych słomą kukieł poprzewracanych podczas ostrzału i stratowanych sandałami pierwszej fali atakujących. - Gdzie oni są? - zapytał, podnosząc głos. Żaden z podwładnych nie spojrzał mu w oczy. Ci ludzie nie znali odpowiedzi, podobnie jak ich wódz. Nagle przy wale zrobiło się niewielkie zamieszanie i chwilę później przy Plaucjuszu pojawił się Praksus ciągnący za sobą jakiegoś Bryta. Mężczyzna, kompletnie pijany, został rzucony do stóp naczelnego wodza. - To jedyny, którego tu znaleźliśmy, panie. Gdy wdzieraliśmy się do obozu, dostrzegliśmy grupkę jeźdźców uciekającą tam, w kierunku rzeki. - Praksus wskazał głową w stronę drzewc opartych o palisadę. - To chyba oni dęli w rogi i machali sztandarami. - Tak - wyszeptał Plaucjusz. - To by się zgadzało. Pytanie tylko, gdzie są teraz? Gdzie jest Karatacus i jego armia? Przez moment wokół panowała niczym niezmącona cisza, w której sędziwy wódz spoglądał na południe, ku wijącej się w oddali rzece. Czar tej chwili prysnął, gdy spity tubylec zaczął bełkotliwie śpiewać. - Mam rozesłać zwiadowców, panie? - zapytał Praksus. - Tak. Wracaj do kwatery i niezwłocznie wydaj rozkazy. Niech sprawdzą wszystkie kierunki. Mają mi ich odnaleźć, i to jak najszybciej. - Dobrze, panie. A co z tym opojem? Chcesz go przesłuchać? Aulus Plaucjusz spojrzał pod nogi, na leżącego tam mężczyznę. Bryt odpowiedział mętnym spojrzeniem, a potem pogroził mu znacząco palcem. Ten idiotyczny gest najpierw rozśmieszył starego wodza, lecz zaraz wzbudził w nim poczucie przegranej oraz wściekłość. Karatacus po raz kolejny zdołał go przechytrzyć. Ośmieszyć na oczach kilku legionów. Kiedy raport na temat tego dnia dotrze do

Rzymu, także tam Plaucjusz zostanie wykpiony przez tłuszczę. - A po co? - odparł lodowatym tonem. - Od takiego śmiecia i tak niczego użytecznego nie usłyszymy. Nadziać go na pal. Gdy Praksus wyznaczał żołnierzy, którzy mieli się zająć egzekucją schwytanego Bryta, Plaucjusz ponownie zwrócił wzrok na południe, ale tym razem spoglądał za rzekę, na szarą mgiełkę skrywającą horyzont. Gdzieś tam, daleko, był teraz Wespazjan i jego II Legion. Jeśli siły Karatacusa zawróciły, młody legat zostanie schwytany w pułapkę, nie mając bladego pojęcia, jak potężna armia maszeruje na niego.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY DZIEWIĄTY

- Otworzyć wrota! - zawołał Katon. - Nie! - Macro chwycił go za ramię i wychylił się za parapet, by powstrzymać strażników. - Nie otwierajcie bramy! Młody centurion strząsnął dłoń przyjaciela. - Co robisz, panie? Chcesz, żeby zabili Tincommiusa? - Nie! Coś mi tu śmierdzi. Sam pomyśl, Katonie! Jak on zdołał przedostać się przez ich linie? - Tak jak ja. - Z trudem umknąłeś przed pościgiem, a spójrz na niego! Ma na sobie pełny pancerz. I podszedł do wałów spacerkiem. Oni go przepuścili. - Przepuścili? - zdziwił się Katon. - Dlaczego? - Zaraz się dowiemy. - Macro wyjrzał za palisadę. - Nigdy nie ufałem temu bękartowi... Tincommius stał trzydzieści kroków od bramy, zupełnie się nie przejmując setkami Durotrygów ukrytych gdzieś w otaczającym go mroku. - Macro! - zawołał znów po łacinie. - Otwórz wrota. Musimy porozmawiać. - Więc mów! Atrebatyjski książę uśmiechnął się. - Niektóre sprawy lepiej omawiać na stronie. Otwórz bramę i wyjdź. - Czy on ma mnie za głupca? - prychnął Macro. - Zabiją mnie, zanim pokonam połowę dystansu, jaki mnie od niego dzieli. - Gwarantuję ci nietykalność! - zawołał Tincommius. - Wal się! - odparł stary centurion. - Sam podejdź do wrót! - A czy ty jesteś w stanie zagwarantować mi nietykalność? - zapytał następca tronu kpiącym tonem. - Lepiej... - Podejdź bliżej! - Katon wskazał mu miejsce pod wałami. Po chwili wahania Tincommius ruszył w ich kierunku. Obaj centurionowie zeszli z wałów, Macro rozkazał obsadzie otworzyć wrota, a Katon w tym czasie zebrał dwie drużyny legionistów, by pomogły je zamknąć w razie próby ataku ze strony

Durotrygów. Brama uchyliła się w asyście głośnego jęku na tyle szeroko, by człowiek mógł się prześlizgnąć pomiędzy jej skrzydłami. Katon dojrzał przez szparę atrebatyjskiego księcia, który czekał na nich po drugiej stronie. Sięgnął też po pochodnię trzymaną przez jednego z legionistów. - Zostaw - ofuknął go Macro. - Chcesz być wyraźniejszym celem? - Młody oficer opuścił rękę. - Chodź, chłopcze, sprawdźmy, w co bawi się nasz przyjaciel. Macro poszedł przodem, przecisnął się przez szparę i odsunął na bok, robiąc miejsce Katonowi. Nawet na moment nie spuścił wzroku ze stojącego przed nim młodzieńca. Ruszył dalej, dopiero gdy młodszy kolega znalazł się u jego boku. Zatrzymali się na dwie długości miecza od Tincommiusa. - O co ci chodzi? - zapytał Macro. - A jak sądzisz? - odparł książę, uśmiechając się pod nosem. - Jestem zbyt zmęczony i wkurzony, by bawić się w takie gierki. Gadaj wprost. - Chcemy, abyście poddali miasto. - My? - Ja i moi sojusznicy, którzy tam stoją. - Tincommius zatoczył szeroki krąg tarczą, wskazując łąki za swoimi plecami, a potem skinął głową ku bramom Callevy. - I tam też. - Szybko nas sprzedałeś - stwierdził Katon, nie podnosząc głosu. - Ile czasu zajęła ci ta zmiana stron, tchórzu? - Zmiana stron? - Tincommius uniósł brwi ze zdumienia. - Ja nie zmieniłem strony tego konfliktu, centurionie. Zawsze byłem po swojej. Po tej, która nienawidzi Rzymu i wszystkiego, co jest z nim związane. Długo czekałem na ten moment. I ciężko pracowałem, by nastąpił. Dzisiaj poddacie mi miasto, abym mógł wrócić na tron, który mi się prawowicie należy. Macro przyglądał się młodemu Atrebacie, a potem spojrzał na Katona i wybuchnął śmiechem. - On sobie z nas jaja robi. - Nie. Raczej nie. - Młody centurion poczuł ucisk na dnie żołądka. Właśnie zdał sobie sprawę, jak bardzo został oszukany. Spojrzał na Tincommiusa w świetle pochodni płonących na palisadzie nad ich głowami. - Byłeś przeciw nam od początku tworzenia kohort? - Dłużej. Znacznie dłużej, Rzymianinie. - Dlaczego?

- Dlaczego? - prychnął Macro. - A jak sądzisz? Ten gnojek chciał być królem. Problem w tym, że ta hołota ma na razie innego króla, ty zdrajco! Tincommius wzruszył ramionami. - Na razie, ale Verica i tak umrze za kilka dni albo ktoś mu w tym pomoże. A wtedy ja zostanę królem. I poprowadzę mój lud przeciw legionom, stojąc u boku Karatacusa. - Jesteś szalony! - Macro pokręcił głową. - Gdy tylko Plaucjusz się o tym dowie, zmiażdży was, Atrebatów, jak przysłowiowe jajko w żarnach. - Wydaje mi się, centurionie, że nie dostrzegasz powagi sytuacji, w jakiej się znaleźliście. Wasze szlaki zaopatrzeniowe prowadzą przez nasze ziemie. Powstrzymamy marsz waszych legionów w kilka dni. Będziecie mieli wielkie szczęście, jeśli zdołacie opuścić tę wyspę żywi. Nieprawdaż, Katonie? Młody centurion nie odpowiedział. Wyobraźnia podpowiadała mu różne równie tragiczne scenariusze, wiedział więc dobrze, że atrebatyjski książę ma rację. Nawet tutaj, w Callevie, nastroje powoli obracały się na niekorzyść Veriki i Rzymian, z którymi stary król tak bardzo był związany. Istniało więc spore prawdopodobieństwo, że Tincommius zyska wśród plemienia wystarczające poparcie, by namówić je do zwrócenia się przeciw Rzymowi. Młody następca tronu nie mylił się także w kwestii szerszych następstw swego czynu. Odcięcie legionów od dostaw zaopatrzenia stawiało pod znakiem zapytania sukces całej kampanii. Nagle dotarło do niego coś jeszcze. - Verica... To ty go zaatakowałeś? - Oczywiście. - Tincommius zniżył głos, by tylko obaj centurionowie mogli go usłyszeć. - Musiałem go usunąć z drogi. Ale wierzcie mi, nie było to łatwe. W końcu to mój krewniak. - Daruj sobie te żale. - Dobrze. Musiał umrzeć dla dobra wszystkich plemion tej ziemi. Czym jest przelanie krwi jednego starca w obliczu wolności całego ludu? - Czyli nie było to takie trudne - stwierdził Katon, czując narastające przerażenie, gdy zdał sobie sprawę, jak bardzo skrzywdził Artaksa. - Zabiłbyś go tam, gdyby Artaks ci nie przeszkodził. - Owszem. Biedny kuzyn. I nie zapominajcie o równie biednym Bedriacusie. Obaj bardziej hołdowali zasadom niż rozumowi. Chciałem pokazać Artaksowi, co naprawdę będzie dla nas dobre, ale mnie nie posłuchał. Napatoczył się w momencie,

gdy zamierzałem dobić dziadygę. Ogłuszył mnie. Z takim wojownikiem jak on nie miałem szans. Zdołał ukryć króla, ale na szczęście wyście się pojawili. - Tincommius się uśmiechnął. - Nie mogłem uwierzyć w swoje szczęście, gdy pognałeś za nim. To chyba oczywiste, że musiałem go wyeliminować, zanim rzuci na mnie choćby cień oskarżenia. - Atrebatyjski książę zachichotał, przenosząc wzrok na Macro. - A gdyby nie ty, udałoby mi się zabić na tej polanie nie tylko jego, ale i Katona. - Dlaczego, ty bękarci pomiocie... - Stary centurion chwycił rękojeść miecza, lecz przyjaciel zdołał chwycić go za rękę, zanim ostrze opuściło pochwę. - Przestań! - wydarł się Katon, spoglądając mu groźnie prosto w oczy. - Uspokój się. Musimy go wysłuchać do końca. Poznać warunki, z którymi przychodzi. - Masz rację, centurionie. - Tincommius znów się uśmiechnął. - Lepiej trzymaj nerwy na wodzy, jeśli chcesz wyjść stąd żywy. Ty i twoi ludzie. Katon obawiał się, że Macro nie strzyma kolejnych zniewag i zaraz wybuchnie. Znając jego popędliwość, powyrywałby młodzikowi ręce i nogi, zanim ktokolwiek zdołałby go obezwładnić. Stary centurion zaczerpnął jednak tylko tchu i skinął głową, choć widać było, że trawi go potworna wściekłość. - Dobrze. Mów więc, bękarcie, co masz powiedzieć. - Wielkie dzięki za pozwolenie. Ty i twoi ludzie macie opuścić mury Callevy i wrócić do Drugiego Legionu. Możecie zabrać ze sobą całą broń. Gwarantuję wam bezpieczeństwo aż do obozu Wespazjana. - Ile warte jest twoje słowo? - Macro prychnął z pogardą. - Sam powiedz. Więcej niż kupa gówna? - Zamilcz - przerwał mu Katon. - Dlaczego mielibyśmy stąd odejść? - Nie zdołacie obronić tego grodu, mając do dyspozycji tylko garstkę legionistów i resztki obu kohort. Jeśli wybierzecie opór, wszyscy zginiecie, nie mówiąc już o tym, że zabierzecie ze sobą sporą część ludności Callevy. Daję wam szansę na ocalenie tych wszystkich istnień. Życie albo śmierć, taka jest moja oferta. - Co zrobisz po naszym odejściu? - zapytał Katon. - Naprawdę się nie domyślasz? Dobiję Vericę i ogłoszę mieszkańcom grodu, że zmarł. Rada uczyni mnie kolejnym królem, a ci, którzy okażą się na tyle głupi, by protestować przeciw przymierzu z Karatacusem, zostaną wyrżnięci w pień. Potem odetniemy drogę waszym konwojom z zaopatrzeniem. - W takim razie nie możemy się poddać. - Udam, że nie słyszałem tej odpowiedzi. W końcu nigdzie mi się nie spieszy.

Macie czas do świtu na zmianę decyzji. Obawiam się jednak, że jutro nie znajdziecie zbyt wielu chętnych do kontynuowania walki. Zwłaszcza że mieszkańcy usłyszą, iż to wy staliście za atakiem na ich króla. - Sądzisz, że dożyjesz chwili, gdy będziesz mógł im to powiedzieć? - wycharczał Macro. Tincommius uśmiechnął się nerwowo i cofnął o krok. Tego było już za wiele jak na nerwy starego centuriona. Oswobodził się z chwytu przyjaciela i wyciągnął miecz z pochwy. - Ty cienki fiutku! Zaraz cię dorwę. Atrebata obrócił się na pięcie i umknął w mrok otaczający Callevę. Zanim Katon zdążył zareagować, Macro zerwał się do biegu za nim, drąc się przy tym, jakby go ktoś obdzierał ze skóry. Młody centurion zareagował instynktownie - skoczył za przyjacielem i chwycił go za nogi. Obaj padli na ziemię i zanim zdołali wstać, Tincommius był już tylko cieniem rozpływającym się w mroku nocy. Rozwścieczony Macro spojrzał przekrwionymi oczyma na Katona. - Co ty wyprawiasz, do kurwy nędzy? - Do środka! - rozkazał młodzik. - Szybko! Macro nie słuchał go, za to uniósł groźnie miecz. W tym samym momencie pierwsza strzała wbiła się w najbliższy bal uchylonego skrzydła wrót. Za nią nadleciały z ciemności następne, odłupując drzazgi z przeschniętego drewna. Stary centurion zrezygnował z dalszej kłótni i przecisnął się pospiesznie do grodu, podążając za o wiele szczuplejszym Katonem. Bramę natychmiast zamknięto przed niewidzialnym wrogiem. - Mało brakowało - przyznał Macro, kręcąc głową, a potem spojrzał na przyjaciela. - Dzięki... Chwilę później z ciemności dobiegło wołanie Tincommiusa. Tym razem mówił po celtycku. - Co on tam pieprzy? - zainteresował się Macro. - Zachęca mieszkańców Callevy, by przyłączyli się do niego... Mówi, że ocalone z pogromu Wilki i Dziki powinny zdezerterować ze służby u Rzymian, bo tylko wtedy staną się na powrót prawdziwymi wojownikami... - O, to było niezłe. Ten dzieciak ma zadatki na prawnika. Chodź, czas zakończyć to przedstawienie. Macro poprowadził Katona na wały. Po drodze młody centurion zauważył, że

niektórzy strażnicy patrzą na nich krzywo, z wyrzutem, i uzmysłowił sobie, iż młody książę mógł mieć rację: spora ich część odejdzie przed świtem, opuszczając się za palisadę, by złożyć hołd nowemu władcy. Zostaną tylko ci, którzy są nadal wierni Verice albo mają na pieńku z Durotrygami. Niektórzy mogą nawet wybrać dalszą walkę z szacunku dla swoich dowódców, których podziwiają, jak to bywa między prawdziwymi wojownikami. Zazwyczaj Katon nie pochwalał takich sentymentów, ale tej nocy postanowił zrobić wyjątek. Dzisiaj modlił się do wszystkich bogów, aby jak najwięcej rekrutów pozostało wiernych złożonej przysiędze. Tincommius tymczasem kontynuował swoją przemowę do ludzi stojących na wałach, obiecując im chwalebne zwycięstwo nad żołnierzami walczącymi pod orłem i oferując szansę na odzyskanie honoru i poczesnego miejsca wśród celtyckich plemion, które Atrebatowie ongiś zajmowali. - Widzisz go? - zapytał Macro, wyglądając ostrożnie zza palisady. - Nie. Ale głos dobiega chyba... stamtąd. - Katon wskazał kierunek. Macro przywołał stojących opodal łuczników i uzbrojonych w proce tubylców. - Wy tam! Strzelcie parę razy w stronę, z której dochodzi ten głos. To nie miało większego sensu. Prędzej człowiek z zawiązanymi oczyma trafiłby kamieniem w szyjkę amfory, i to z odległości dwudziestu kroków. Jednak padające w pobliżu strzały i kamienie mogły zniechęcić następcę tronu do dalszej agitacji. Żołnierze strzelali więc raz po raz, na ślepo, lecz nawet na moment nie uciszyli krzykacza. Macro obrócił się po chwili ku miastu i zawołał w kierunku wozu z zapasowym wyposażeniem: - Silva! Przynieś mi tu kilka trąbek, ale na jednej nodze! - Lepiej niech się pospieszy - wyszeptał Katon. - Tincommius właśnie powiedział, że to ty stałeś za atakiem na Vericę. - Bękart! - ...a teraz mówi, że więzimy króla i nie dopuszczamy do niego ludu. A wszystko dlatego, że zmienił zdanie, bo zobaczył, jaki Rzym jest naprawdę... I z tego powodu musieliśmy go usunąć. - On naprawdę wierzy, że te brudasy łykną taki stek bzdur? - Jeśli nie zaprzeczymy temu szybko, mogą uwierzyć. Macro przyłożył dłonie do ust. - Szybciej tam z tymi pieprzonymi trąbkami! - zawołał, a potem potoczył wzrokiem po ludziach słuchających swojego księcia i obrócił się do Katona. - Lepiej

będzie, jeśli ty do nich przemówisz. - Ja? - Tak, ty. Przegadaj go. - Ale co mam powiedzieć? - Nie wiem. Wymyśl coś, w tym akurat jesteś dobry. I zadbaj o jedno: cokolwiek będziesz mówił, masz być głośniejszy niż Tincommius. Katon odsunął się od palisady i zaczął mówić, rozpaczliwie próbując przypomnieć sobie któreś z porywających przemówień, jakich nasłuchał się za młodu. Przełożenie na celtycki wzniosłych zwrotów używanych przez rzymskich historyków nie było jednak łatwe, zwłaszcza że musiał wyrazić myśli w bardzo idiomatycznym miejscowym narzeczu. Jąkał się więc bez końca, próbując dotrzeć do serc Atrebatów i namówić ich do zignorowania zdrajcy Tincommiusa i dochowania wierności prawowitemu władcy, którego stojący teraz za murami krewniak próbował niedawno zamordować. Następca tronu zanegował po chwili każde jego słowo, wydzierając się na cały głos. Centurion uśmiechnął się tylko pod nosem i ponowił swój apel, tym razem porzucając próby uwznioślenia tekstu, co wpajał mu w pałacu nauczyciel greki. Mówił za to wszystko, co tylko przyszło mu do głowy. Wszystko, co mogło jego zdaniem dotrzeć do Atrebatów i odwrócić ich uwagę od słów Tincommiusa, który zaczynał już chrypieć od prób przekrzyczenia młodego Rzymianina. Niestety, centurion także był zmęczony, nie mówiąc już o tym, że zaczynało mu brakować konceptu. Wiedział o tym i on, i wszyscy zgromadzeni na wałach. Sytuację uratowały jednak trąbki przyniesione przez Silvę. Dzięki nim Tincommius stracił szansę na przekabacenie swoich współplemienców. - Mało brakowało - wychrypiał Katon, gdy Macro rozdawał instrumenty zdumionym legionistom. - To jeszcze nie koniec, chłopcze - rzucił stary centurion, wciskając instrument w ręce kolejnego żołnierza. Ten zrobił taką minę, jakby ktoś kazał mu trzymać jadowitego węża. - Co się tak gapisz, durniu?! - wykrzyczał mu Macro w twarz. - Składaj usta w ciup i dmuchaj ile sił w płucach! A spróbuj tylko powiedzieć, że nie umiesz grać, to tak ci przypierdolę, że połkniesz to cholerstwo i do końca życia będziesz pierdział nutami...! Zrozumiano? - Tak, panie. - No to zaczynaj, baranie.

Legionista podniósł instrument do ust i zaczął wydawać nieskładne dźwięki, w których utonęły wrzaski Tincommiusa. - Świetnie! - Macro oparł dłonie na biodrach. - Graj przez chwilę, potem odpocznij. Jeśli wróg zacznie znowu ujadać, zagrasz kolejną melodię. Zrozumiano? Wykonać! Spojrzał na Katona i pochylił się do jego ucha, by przekrzyczeć nieludzki hałas. - Sprowadź Atrebatów z wałów. Każ im odpocząć. Muszą być wypoczęci, gdy wstanie słońce.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY

O pierwszym brzasku Macro wydał rozkaz, aby stawili się przed nim wszyscy zdolni do noszenia broni. Katon zajął się w tym czasie zebraniem niedobitków i stworzeniem z nich szczątkowej kohorty Wilków. Legionistów pilnujących magazynu zgromadzono w pobliżu bramy jako odwody. Gdy Macro instruował nadchodzących mieszkańców o ich roli, jego młodszy kolega obchodził wały otaczające ze wszystkich stron Callevę. Powtarzane przez całą noc apele Tincommiusa odniosły oczekiwany skutek. Zanim obchód został skończony, Katon doliczył się ponad pięćdziesięciu brakujących ludzi, którzy opuścili swoje posterunki i przeszli na stronę wroga. W wymknięciu się niepostrzeżenie pomogła im lekka mgiełka, która nie zniknęła nawet teraz, pokrywając mleczną powłoką głęboki rów obronny u stóp wałów. Młody centurion cieszył się tylko z jednego - wśród uciekinierów było ledwie kilku żołnierzy z kohorty Wilków. Jego wysiłki zmierzające do lepszego poznania tutejszego narzecza i panujących w plemieniu obyczajów opłaciły się, i to sowicie. Wielka szkoda, pomyślał, że rzymska polityka tak rzadko czerpie inspirację z podobnych wzorców. Iluż masakr można by dzięki temu uniknąć, a imperium miałoby znacznie większy dopływ świeżej krwi do kohort służących na krańcach znanego świata. - Ilu zostało? - zapytał Macro, gdy Katon dołączył do niego w wieży strażniczej. - Oprócz osiemdziesięciu w pełni sprawnych ludzi z obsługi magazynów mamy stu dziesięciu rekrutów z kohorty Wilków i sześćdziesięciu pięciu z twojego oddziału. Do tego możemy dodać gwardzistów króla, będzie ich z pięćdziesięciu, jeśli nie więcej. - Możemy na nich liczyć? Katon skinął głową. - Są lojalni wobec Veriki. Przysięgali bronić go za cenę swojego życia. Macro skwitował tę wypowiedź kwaśnym uśmiechem. - Ta sama przysięga nie powstrzymała Tincommiusa od zdrady. Pytanie więc, czy możemy zaufać komuś takiemu jak Cadminus? - Raczej tak.

- Gdzie on jest teraz? - Nie chciał opuścić siedziby króla. I nie pozwolił zabrać swoich ludzi. - Dlaczego? - Twierdzi, że muszą strzec władcy. - Strzec władcy? - Macro walnął dłonią w poręcz. - Tutaj strzegliby go o wiele skuteczniej niż tam. Katon odczekał moment, zanim dodał, zniżając głos: - Próbowałem wytłumaczyć to Cadminusowi, ale nie przyjmował moich słów do wiadomości. Macro powiódł wzrokiem po ludziach rozstawionych rzadko za palisadą. - Mamy do dyspozycji ledwie pół kohorty... To mało, stanowczo za mało. Katon spojrzał na przygotowującego się do szturmu wroga. - Jest ich tam z tysiąc. W tym wielu naszych chłopców. - I ciągle dochodzą następni. Kiedy cię nie było, pojawił się oddział jazdy. Przybył z północnego zachodu. - Nie mamy szans na obronienie grodu. - Dzięki za podnoszącą na duchu opinię. Katon zdławił gniew rodzący się w głębi jego umysłu. Macro miał rację. Powinien zachować takie myśli dla siebie. Centurionowie nie powinni siać defetyzmu. To właśnie powiedział mu starszy przyjaciel, gdy spotkali się po raz pierwszy ponad dwa lata temu. Dlatego zamiast udzielić ciętej odpowiedzi, odetchnął tylko głębiej, by uspokoić kotłujące się wciąż myśli. - Powinniśmy się bronić, dopóki nie nadciągnie odsiecz. Kwintyliusz dotrze do obozu legionu jeszcze przed zmierzchem. Droga powrotna potrwa dwa razy dłużej. Tyle czasu musimy wytrzymać. Macro się obrócił. Wpatrywał się długo w twarz młodego centuriona. - To było o wiele lepsze stwierdzenie, chłopcze. Nigdy nie wspominaj o śmierci. Na tym polega ta robota. - Powiedzmy. - Daj spokój! Nie jest tak źle. Dobrze nam płacą, mamy porządne kwatery, działkę z każdego łupu i możemy drzeć się, kiedy chcemy. Czego jeszcze można chcieć? Katon roześmiał się wbrew swojej woli. Był wdzięczny losowi, że ma obok siebie kogoś takiego jak Macro. Człowieka, którego nikt i nic nie jest w stanie wyprowadzić

z równowagi. Oprócz kobiet, rzecz jasna. Ta myśl spowodowała, że znów się uśmiechnął, tym razem pod nosem. - Co cię tak rozbawiło? - Nic. Naprawdę nic. - Zatem spoważniej wreszcie, chłopczyku. Tincommius i jego przyjaciele nie ruszą się jeszcze przez chwilę. Każ naszym chłopcom odpocząć. A potem idź do tubylców i przekaż im, żeby zrobili to samo. Ty też potrzebujesz kapkę snu. Wyglądasz na wyczerpanego. Katon zatrzymał się na szczeblach drabiny, po której schodził z wieży. - A co z tobą? - Ja odpocznę, jak już będzie po wszystkim. - Kiedy zaatakują? - A skąd mam wiedzieć? - Macro obrzucił wzrokiem obozowisko wroga. - Ale kiedy już ruszą, uderzą z kilku kierunków naraz. Większość tych ataków zostanie upozorowanych, żeby rozproszyć nasze siły i odciągnąć je od głównego uderzenia. Będziemy musieli uważnie ich obserwować. Macro przeniósł wzrok na odległe łąki będące poprzedniego dnia świadkami wielkiej masakry. Dwa wzgórza okalające trakt wyłaniały się z mgły jak wyspy z powierzchni perłowego morza. Na szczęście mleczna zawiesina ukryła ciała setek poległych Atrebatów przed wzrokiem ich pobratymców stojących teraz na wałach. Ten makabryczny widok obniżyłby i tak już niskie morale obrońców miasta. Kiedy jednak słońce rozproszy mgłę, wojownicy ujrzą rozrzucone po całej równinie zwłoki towarzyszy broni. Zobaczą też wroga w całej krasie, a to może spowodować kolejną falę dezercji, jeszcze większą niż poprzednia. Już w tej chwili obrońców było mniej niż trzeba. Macro przeniósł wzrok na kryte strzechą dachy. Dzisiaj nikt nie wychyli nosa z chaty. - Szkoda, że nie potrafimy namówić więcej miejscowych do obrony grodu. - Dziwisz im się? - odparł Katon. - Nie są głupi. Wiedzą, że nie mamy wielkich szans. Młody centurion zdał sobie sprawę, że drży na porannym chłodzie. Przypomniało mu się też, że nic nie jadł od poprzedniego ranka. Wolał nawet nie myśleć, kiedy po raz ostatni naprawdę się wyspał. Złożył ręce na piersiach i potarł ramiona. Macro spojrzał na niego podejrzliwie.

- Boisz się? Katon chciał z początku zaprzeczyć, ale uświadomił sobie, że kogoś takiego jak stary centurion nie zdoła oszukać, więc po prostu skinął głową. Macro uśmiechnął się krzywo. - Ja też mam stracha. Po tym obustronnym wyznaniu na wieży zapadła niezręczna cisza. Młody centurion przerwał ją dopiero po dłuższej chwili: - Istnieją spore szanse, że trybun sprowadzi odsiecz na czas. - Spore? Owszem, ale musielibyśmy bronić miasta przez kilka dni. - Możemy tego dokonać. - Nie możemy - zaprzeczył Macro, zniżając głos, aby żaden z podwładnych nie usłyszał tego, co teraz powie. - Gdy tylko przelezą przez wały, a zrobią to, możesz mi wierzyć, będziemy musieli wycofać się na teren magazynów. A gdy wedrą się tam... to będzie nasz koniec... Mam tylko nadzieję, że dopadnę tego drania Tincommiusa, zanim mnie zabiją... - Złowieszcze słowa starego centuriona przerwało głośne burczenie dobiegające z jego trzewi. - Co mi właśnie uświadomiło, że jestem potwornie głodny. Wysłałem Silvę do obozu po kilka racji żywnościowych. Powinien niedługo wrócić. - Wątpię, abym był w stanie zjeść cokolwiek. - Zjesz, zjesz. Musisz to zrobić - oświadczył poważnym tonem Macro. - Tylko zadbaj o to, żeby wszyscy podwładni widzieli, jak się obżerasz. Jeśli tego nie zrobisz, zauważą, jaki jesteś spietrany, i stracą te resztki chęci do walki, jakie im jeszcze zostały. Zjesz całą rację i będziesz się oblizywał. Zrozumiano? - A jeśli mnie zemdli? - Na myśl o tym, że może stanąć przed żołnierzami blady i obrzygany, Katon poczuł ogromny wstyd. - Jeśli zaczniesz rzygać - ostrzegł go Macro - złapię cię za dupę i wywalę za tę palisadę. Mówię poważnie. Młody centurion zastanawiał się przez chwilę, czy jego przyjaciel nie żartuje, ale gdy tylko spojrzał na śmiertelnie poważną minę stojącego przed nim mężczyzny, zrozumiał, że to realna groźba. Zanim zdążył odpowiedzieć, piszczenie źle naoliwionej osi obwieściło wszystkim powrót Silvy i wozu wypełnionego żywnością przywiezioną z magazynów. Zaprzęg złożony z dwóch przysadzistych wołów ciągnął dostawę między legionistów czekających pod bramą. - Chodź - Macro popchnął Katona. - Zjemy coś.

Dołączyli do tłumu żołnierzy zgromadzonych wokół wozu, na którym stary Silva usadowił się obok dzbanów z winem. - Spokojnie, chłopcy. Dla wszystkich wystarczy. - A co z moimi ludźmi? - zapytał Katon. - A co ma być? - obruszył się kwatermistrz. - Dostaną to, co zostanie, gdy nasi się najedzą do syta. - Masz im wydać jedzenie teraz. Wyślij kilku ludzi, by dopilnowali nakarmienia rekrutów. Na twarzy Silvy pojawił się grymas odrazy, ale posłusznie, choć niechętnie skinął głową. - Dobrze, panie. Gdy kwatermistrz wykonał rozkaz młodego centuriona, Macro przepchnął się do wozu i służbowym sztyletem odkroił dwa kawałki marynowanej wieprzowiny. Jeden rzucił przez ramię Katonowi. Mało brakowało, by mięso wypadło z rąk zaskoczonego chłopaka. Macro zaśmiał się, widząc niezdarność kolegi, po czym wpił zęby we własny posiłek i zaczął go przeżuwać. - Nie grymaś, centurionie - powiedział z pełnymi ustami. - Żryj! To może być nasza ostatnia strawa na tym łez padole. Żołądek Katona był tak mocno ściśnięty, że przypominał w tym momencie węzeł gordyjski. Na samą myśl o jedzeniu żółć napływała młodemu centurionowi do ust. Skrzywił się, lecz Macro natychmiast zgromił go groźnym spojrzeniem, więc podniósł płat mięsiwa do ust i zatopił w nim zęby. W tej samej chwili zza wałów dobiegł stłumiony melodyjny dźwięk. Zaraz potem nutę podjęły kolejne rogi wojenne. Macro cisnął niedojedzony kawałek mięsa w rozdeptane błoto za wozem i wypluł na wpół przeżuty kęs wieprzowiny. - Na pozycje! - zagrzmiał. - Nadchodzą!

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY PIERWSZY

- Panie! - zawołał Figulus z wieży strażniczej, gdy zobaczył, że Macro i Katon spieszą w górę rampy. - Wróg ruszył! - Nie spuszczaj go z oka! Gdy dotarli do palisady, młodszy z centurionów nałożył hełm i dociągnął rzemienie. Macro w tym czasie wyglądał na przedpole bramy, próbując wypatrzyć coś w rzedniejącej dopiero mgle. - Co teraz robią, Figulusie? - Moim zdaniem przygotowują się do frontalnego ataku na wrota, panie. Centurion przetarł zmęczone oczy, gdy z oparów zaczęli się wyłaniać pierwsi Durotrygowie. Wojownicy kryli się za długą linią walców z wikliny, które toczyli przed sobą w kierunku wrót. Katon rozejrzał się uważnie, ale nie dostrzegł nawet śladu przygotowań do ataku z innej strony. - Mam wezwać część Wilków do wzmocnienia obrony tego odcinka? Macro popatrzył w te same miejsca, które przed momentem sprawdzał jego młodszy przyjaciel, drapiąc się brudnymi paznokciami po zarośniętym policzku. Po chwili pokręcił głową. - I tak jesteśmy już zbyt mocno rozproszeni. Dam sobie radę z tymi ludźmi, którymi teraz dysponuję. Wracaj do swojego chorążego. - Nie mogę walczyć tutaj, z tobą? - Nie. Katon wyglądał, jakby chciał zaprotestować, lecz skinął posłusznie głową. Macro miał rację. Jeden Rzymianin więcej przy bramie nie zrobiłby wielkiej różnicy. Bardziej przyda się wśród tubylców, gdzie będzie pilnował, aby byli gotowi na każdą niespodziankę, jaką szykowali dla nich Durotrygowie. Wolałby wszakże walczyć, a nawet zginąć tutaj, u boku towarzyszy broni z Drugiego. Katon uśmiechnął się na myśl, że legion jest dla niego teraz jedyną rodziną na tym świecie. Jej utrata, gdyby nadszedł koniec, byłaby dla niego niewyobrażalnie bolesna. Ale teraz zupełnie inni ludzie potrzebowali jego opieki. Widział, że Wilki skupione wokół sztandaru i trzymającego go Mandraksa spoglądają w kierunku swojego centuriona.

- Do zobaczenia, Macro - mruknął pod nosem. Starszy kolega skinął tylko głową, nie odrywając wzroku od zbliżającego się wroga. Katon potruchtał więc po umocnieniach ku swoim podwładnym. Głowa bolała go tak mocno, że był niemal pewien, iż za chwilę zacznie wymiotować, a co gorsza czuł też ogromne pragnienie. Sklął się w myślach, że zanim ruszył na wały, nie zabrał manierki z wodą z wozu Silvy. Przy tak obrzmiałym i szorstkim języku nudności były trudniejsze do wytrzymania. Katon wbił mocniej zęby w dolną wargę, modląc się, by coś odwróciło jego uwagę. Cokolwiek by to było... - Macro! - zawołał ktoś i młody centurion zatrzymał się w pół kroku, obracając znowu do bramy. Durotrygowie stanęli tuż za polem rażenia włóczni, robiąc wąskie przejście w samym środku swojej formacji. Przed szereg wyszedł samotny Tincommius i przyłożywszy dłonie do ust, wywołał starego centuriona po raz drugi. - Czego chcesz? - odkrzyknął z wałów Rzymianin. - Przyszedłeś się poddać? Katon zaśmiał się, słysząc wyzywający ton przyjaciela. Tincommius spuścił głowę na moment - nawet z tej odległości było widać, że jest zawiedziony postawą obrońców. Zaraz jednak wyprostował się znowu i powiedział po łacinie: - Nie utrzymacie się zbyt długo, o czym doskonale wiecie. Ale mam dla was więcej niewesołych wieści. Karatacus przybędzie osobiście, by zdobyć Callevę. Otrzymaliśmy informacje, że pojawi się tutaj już za dwa dni na czele całej swojej armii. Nikt i nic nie powstrzyma go wtedy przed zdobyciem tego grodu. - Czemuż więc tak ci spieszno do szturmu? Boisz się, że nie posmakujesz chwały z tego zwycięstwa? Czy chcesz dać swojemu nowemu panu jakiś podarek? Tincommius pokręcił głową. - Nie bądź głupcem, centurionie. Zabijemy ciebie, twoich żołnierzy i tych z moich ziomków, którzy okażą się na tyle głupi, by stanąć po waszej stronie... Chyba że poddacie miasto teraz. - Chcesz tego grodu? To chodź i go sobie weź, siusiaczku! - Macro przyłożył dłonie do ust i cmoknął pogardliwie, aby Durotrygowie i towarzyszący im atrebatyjscy zdrajcy wyraźnie zrozumieli, jakie jest jego stanowisko. Ukryci za wrotami legioniści skwitowali wystąpienie swojego centuriona gromkimi wiwatami. Tincommius przysłuchiwał się tym okrzykom przez chwilę, potem machnął ręką i wrócił za wiklinowe osłony. Wojownicy ponownie zwarli szeregi, ktoś wydał rozkaz i formacja raz jeszcze ruszyła w stronę bramy.

Katon odwrócił się natychmiast i pobiegł w kierunku wilczego sztandaru. - Czego ten zdrajca chciał, panie? - zapytał Mandraks. - Wzywał nas do poddania miasta. Obiecywał, że pozwoli odejść wszystkim Rzymianom, jeśli wpuścimy go bez walki do Callevy. - A co na to centurion Macro? - Przecież słyszałeś. - Katon powtórzył pogardliwe prychnięcie i otaczający go wojownicy wybuchnęli śmiechem. Jeden nawet posunął się do tego, że poklepał centuriona po plecach. Katon pozwolił im się wyładować, zanim wydał pierwszy rozkaz. Obrzucił ostrym wzrokiem rekrutów rozstawionych na wałach i dokonał szybkiej kalkulacji. - Ustawicie się co trzydzieści kroków. Gdy padnie główna brama, wszyscy wycofacie się na teren magazynów. Macro będzie was tam potrzebował. To będzie nasz ostatni szaniec. - Ostatni szaniec? - zapytał któryś z najstarszych wojowników. Katon dostrzegł na jego nadgarstku ślubną bransoletę i zrozumiał, że ten człowiek ma rodzinę. - Miejmy nadzieję, że nie dojdzie do ostateczności. Trybun pojechał po pomoc. Musimy się tylko bronić, póki odsiecz nie przybędzie, czyli przez dwa, góra trzy dni. Kiwnął głową. - Tyle na pewno wytrzymamy. Atrebata uśmiechnął się niepewnie, potem spuścił wzrok i pogładził z uczuciem bransoletkę. Katon przyglądał mu się dłuższą chwilę poruszony tym gestem. - Nie znam cię. Musiałeś służyć w kohorcie Dzików. Jak cię zwą? - Veragus, panie. - Nie chcesz walczyć w tej bitwie, Veragusie? Wojownik popatrzył na otaczających go kompanów, szukając na ich twarzach choćby cienia pogardy, a potem skinął wolno głową. Katon położył mu dłoń na ramieniu. Mimo że potrzebował każdego miecza, jaki mógł przeciwstawić nacierającemu wrogowi, wolał mieć wokół siebie tylko pewnych ludzi, którzy naprawdę będą walczyć, a nie od razu uciekać. - W takim razie wracaj do rodziny. Nie ma tu miejsca dla ludzi, którzy nie włożą całego serca w walkę. Zanim nastanie zmrok, wszyscy możemy być martwi, a ja nie chcę mieć na rękach więcej krwi, niż to konieczne. Mandraksie? - Tak, panie? - Przekaż dalej następującą wiadomość. Na teren magazynów mają się wycofać

tylko ochotnicy. Ludzie pokroju Veragusa mogą porzucić broń i wrócić do swoich rodzin. Powiedz im, że mają na to moje przyzwolenie, i życz im szczęścia. Będą go potrzebowali, jeśli Tincommius obejmie tron. Mandraks ruszył biegiem po umocnieniach, aby przekazać stojącym dalej rekrutom nowy rozkaz Katona. W grupce otaczającej Veragusa zapanowała niezręczna cisza. Centurion także się nie odzywał. Stary Bryt zwalczył łzy wzruszenia i wyciągnął rękę do dowódcy, który nie odtrącił jej, lecz uścisnął ją mocno. - Nic się nie stało - powiedział. - Rozumiem, co czujesz. Idź już. Wykorzystaj dobrze czas, który ci pozostał. Veragus skinął głową, puścił przedramię Katona, po czym złożył na pomoście włócznię i tarczę. Drżącymi palcami rozwiązał rzemienie podtrzymujące hełm i dołożył go do reszty wyposażenia, które pobrał niespełna dzień wcześniej. Obrzucił je krótkim spojrzeniem, potem pokłonił się centurionowi i zszedł z umocnień, a chwilę później zniknął w labiryncie krytych strzechą chat. Katon powiódł wzrokiem po twarzach pozostałych. - Ktoś jeszcze chce odejść? - Nikt się nie poruszył. - Świetnie, zatem przekażcie poprzednie rozkazy reszcie kohorty. Mandraks zostaje przy mnie. Gdy spoglądał w ślad za rozbiegającymi się Wilkami, usłyszał za plecami, jak Macro wydaje rozkazy obsadzie głównej bramy. Obejrzał się i zobaczył, że legioniści miotają kolejne włócznie w kierunku idącej ponownie na wrota hordy Durotrygów. Niedługo potem do uszu młodego oficera dotarł charakterystyczny huk uderzeń tarana. Wróg podjął pierwszą próbę sforsowania umocnień, kryjąc się za osłonami z wikliny.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY DRUGI

Palisadę nad wrotami zasypał deszcz strzał i grad miotanych z proc kamieni, które się odbijały od grubych pali z głośnym trzaskiem. Strzały wchodziły w twarde drewno znacznie ciszej. W nieustannym hałasie raz po raz rozlegały się wrzaski, gdy któryś z pocisków trafił w cel, uszczuplając i tak niewielkie siły Macro. Kiedy centurion powiódł wzrokiem po pomoście, dostrzegł na nim sześciu wijących się z bólu legionistów. Reszta nadal miotała włócznie w wiklinowe tarcze, próbując przebić i sięgnąć kryjących się pod nimi ludzi albo przynajmniej tak obciążyć te kruche konstrukcje, by Durotrygowie musieli je odrzucić. Ale efekty tych działań były znikome, uznał Macro, gdy kolejny z jego ludzi odsunął się od palisady, trzymając w kurczowo zaciśniętej dłoni promień strzały wystający z prawego ramienia. - Kryć się! - wrzasnął. - Padnij! Legioniści natychmiast wykonali rozkaz, przywierając do palisady. Silva i jego urzędnicy krążyli po rampie tam i z powrotem, wynosząc rannych. Ostrzał z dołu natychmiast przycichł. Durotrygowie zauważyli, że zabrakło im celów. Wystarczyło jednak, że Macro wychylił na moment głowę, by natychmiast zareagowali. Tuzin strzał śmignął nad szczytem wału i długim łukiem poszybował w kierunku krytych strzechą chat. Obrońcy musieli się przyczaić pod osłoną palisady. Centurion widział, że atakujący niosą drabiny, przyszło mu więc zostawić część obsady na pomoście, aby odpierać ataki od góry. Reszta ludzi będzie potrzebna przy wrotach, gdy taran wyłamie któreś ze skrzydeł. Brama drżała nieustannie od potężnych uderzeń, spomiędzy grubych bali sypała się wyschnięta ziemia i kurz. Taran wytrząsał je nawet spomiędzy desek pomostu. - Pierwsze dwie drużyny zostają tutaj! Reszta za mną! Mocno pochylony Macro pospieszył w dół rampy, prowadząc za sobą resztę podkomendnych na plac za wrotami. Gdy dotarli na poziom ziemi, kolejne mocne uderzenie wstrząsnęło masywną konstrukcją. Między balami pojawiła się pierwsza szczelina, widać ją było wyraźnie dzięki blaskowi słońca, który podświetlał unoszące się wokół obłoczki kurzu. - Silva! - wydarł się Macro.

-

Tak, panie? Złaź z wozu i zabieraj tych ludzi. Ależ panie, to ranni... - Stary wskazał ręką na leżących legionistów. Zabieraj ich, powiedziałem. Zanieście ich na teren magazynów. Szybko! Gdy ranni znaleźli się na ziemi, Macro kazał swoim ludziom złożyć tarcze i naprzeć na grube koła wozu. On sam wraz z dwoma najsilniejszymi legionistami chwycił za dyszel i skierował go prosto na bramę. - Dobra! Teraz pchać! No pchajcie go, dranie! Żołnierze zaparli się, by przesunąć toporny wóz transportowy, sapiąc i zaciskając mocno zęby. Moment później oś zaskrzypiała głośno i masywny pojazd ruszył z miejsca. - Nie dajcie mu się zatrzymać! - wrzeszczał Macro, siłując się z grubym dyszlem. Zapierał się stopami w płytkim błocie, robiąc wszystko, by nie skręcili, zanim dotrą do wrót. - Szybciej! Kolejne uderzenie spadło na bramę. Szczelina poszerzyła się na tyle, że można było dostrzec przez nią stojących najbliżej wrogów. Właśnie cofali ramię tarana, aby zadać nim następny cios. Macro w ostatniej chwili spojrzał porozumiewawczo na dwóch pozostałych ludzi ciągnących dyszel i wszyscy razem skręcili go mocno, wywracając przy tym niewielki kosz żarowy, który nie wygasł jeszcze całkowicie po minionej nocy. Wóz ostro zboczył, tarasując drogę do Callevy tuż za masywnymi skrzydłami. - Zdejmijcie z niego wszystko prócz włóczni. Potem napchajcie pod niego słomy. Tylko szybko! Legioniści przygotowywali w pośpiechu prowizoryczne umocnienia. W tym samym czasie obsługa tarana kontynuowała atak na bramę. Przy każdym kolejnym uderzeniu na głowy obrońców sypała się ziemia i wielkie drzazgi. Macro zauważył, że gruba belka blokująca wypada z poluzowanego uchwytu. Jej koniec walnął właśnie z głośnym hukiem w ziemię pomiędzy bramą a wozem. - Teraz! - Macro podniósł tarczę i dobył miecza, odwracając się do swoich ludzi. - Pierwsza drużyna zostaje ze mną tutaj. Figulusie, ty zabierasz swoich ludzi za wóz. Zabijajcie każdego, kto spróbuje się przeciskać pod spodem albo bokami. - Dobrze, panie. - Reszta, łącznie z tymi na umocnieniach, wycofuje się do magazynów. Przygotujcie się tam na nasze przybycie. Powstrzymamy ich przez jakiś czas i

dołączymy do was za chwilę. Ruszajcie! Gdy większość legionistów pospieszyła tłumnie w kierunku obozu, Macro i reszta straży tylnej zaczęli się przygotowywać do jednostronnej walki. Centurion wspiął się na wóz i podniósł leżącą na jego dnie włócznię. Pięciu ocalałych żołnierzy z drużyny stanęło po jego bokach, osłaniając się tarczami. Legioniści z włóczniami w dłoniach czekali na wroga, który lada moment mógł się pojawić w coraz szerszym wyłomie. Taran uderzył po raz kolejny i wrota pozbawione teraz podpory otworzyły się z głośnym jękiem. Leżąca na ziemi belka wyżłobiła głęboką kolistą bruzdę. Durotrygowie widząc to, wznieśli tryumfalne okrzyki. Porzucili taran oraz wiklinowe osłony, by z uniesioną wysoko bronią rzucić się do wyłomu. Przejście blokowały im porozrzucane i połamane bale, z których sterczały długie ostre drzazgi, lecz pchani przez żądny krwi tłum wojownicy z pierwszych szeregów musieli naprzeć na nie własnymi ciałami. Dwaj zginęli na miejscu przebici na wylot, zanim zdołali odrzucić na bok blokujące im drogę przeszkody. Gdy kolejne szeregi Durotrygów przebrnęły przez ich ciała i zakrwawione ułomki drewnianych bali, Macro dźgnął włócznią najbliższego prosto w twarz. Wojownik uchylił się i wtoczył pod wóz. Centurion zignorował go i zamierzył się na następnego Bryta. Grot przeszył jego bark, ale natychmiast został wyszarpnięty z rany, wzbudzając fontannę krwi i siejąc strzępkami ciała, po czym zaraz znów się zanurzył w morzu szaleństwa kłębiącym się tuż za burtą wozu. Stojący wokół Macro legioniści blokowali ciosy tarczami i odpowiadali na nie pchnięciami włóczni. Na ich twarzach widać było determinację charakteryzującą ludzi, którzy wiedzą, że walczą z przeważającymi siłami wroga. Czyjaś dłoń pochwyciła szczyt burty tuż przed centurionem, więc natychmiast posłał tam włócznię, prosto w masę ciał stłoczonych w wąskim przejściu. Nie czekając, wyszarpnął miecz z pochwy i odciął nim wszystkie palce człowieka, który próbował wspiąć się na wóz. Wojownik runął na ziemię, tuląc okaleczoną dłoń do piersi. Obok niego Macro zauważył kilku innych próbujących podejść pod burtę, poza zasięgiem długich grotów. - Dobyć mieczy! - rozkazał. - Dobyć mieczy! Legioniści natychmiast cisnęli włócznie. Do uszu centuriona dotarł chrzęst pospiesznie wysuwanych kling i drużyna rzuciła się na wroga, który był już tak blisko, że odór bijący od przepoconych ciał drażnił nozdrza Rzymian. Stojący za ich plecami ludzie Figulusa razili włóczniami każdego, kto próbował przepełznąć pod wozem lub obejść go bokiem.

Jeden z żołnierzy stojących obok Macro zawył nagle z bólu i na oczach centuriona został ściągnięty za burtę. Spadł z hukiem na ziemię i tam natychmiast zarąbały go dziesiątki durotrydzkich mieczy i toporów. Macro pochylił się, by wbić miecz w odsłoniętą krtań napastnika, po czym cofnął się o krok i zawołał przez ramię: - Figulus! - Tak, panie? - Podpal słomę pod wozem i spieprzajcie mi stąd jak najszybciej! Macro utrzymywał pozycję, czując narastającą furię. Dźgał i ciął kolejnych wrogów z dzikim uśmiechem na twarzy. Czuł, że przepełnia go dziwna energia, ale miał też w sobie wewnętrzny spokój. To właśnie był cel jego życia. W tym był najlepszy. Nikt nie mógł zaprzeczyć tej uniwersalnej prawdzie: urodził się, by zabijać. Czuł ogromną radość i zadowolenie, mimo że śmierć zaglądała mu już w oczy. - Chodźcie tu, dupolizy! - darł się Durotrygom w twarze z dzikim błyskiem w oku. - Tylko tyle potraficie, sucze syny? Kozojebcy! - Stojący obok legionista posłał mu wylęknione spojrzenie. - A ty na co się tak gapisz? - warknął Macro, tnąc kolejnego wojownika przez głowę. Sztych klingi odarł skórę z twarzy jak z przejrzałego melona. Poczuj ducha walki! - Panie! - wydukał żołnierz, cofając się od burty. - Spójrz! Ogień! Między deskami w dnie wozu widać było pojedyncze języki ognia i pomarańczową poświatę. Zza burt także unosiły się w niebo coraz gęstsze kłęby czarnego dymu. Jeden z legionistów próbował właśnie zeskoczyć na ziemię. - Stać na miejscach! - zagrzmiał Macro. - Nikt się nie wycofa, póki nie pozwolę! Zganiony legionista wrócił na swoje miejsce i pospiesznie zadźgał wojownika, który korzystając z zamieszania, wtoczył się do wozu. Pod ich stopami sucha słoma trzaskała w szybko rozprzestrzeniających się płomieniach, wydzielając chmury gęstego duszącego dymu. Centurionowi oczy zapuchły i piekły go tak mocno, że z trudem mógł otworzyć powieki. Ale Durotrygowie, choć wydawało się to nieprawdopodobne, wciąż napierali, rzucając się w płomienie buchające spod dna wozu, wspinali się na burty, kaszląc głośno, gdy tylko próbowali wydać jakieś zawołanie bojowe mające przerazić rzymskich obrońców. Dym wokół Macro połyskiwał pomarańczowo, miejscami nawet czerwono, stojący obok legioniści niknęli w jego kłębach, widział ich tylko dzięki temu, że opancerzone sylwetki odcinały się od ściany płomieni otaczających ich ze wszystkich stron. Na stopach i łydkach czuł rosnący żar, a gdy opuścił wzrok, dostrzegł pierwsze opalenia na podłodze wozu.

- Wynosimy się! Jazda! Do magazynów! Szybko! Legioniści odwrócili się, wspięli na drugą burtę i skoczyli przez ogień na błotnistą ulicę. Macro podbiegł do miejsca, w którym płomienie nie sięgały tak wysoko jak gdzie indziej, dokonał ostatniej inspekcji, sprawdzając, czy wróg nie zdoła się przedrzeć przez tę zaporę, po czym rzucił tarczę oraz miecz na ziemię i sam zanurkował za swoimi ludźmi. Walnął o grunt, przetoczył się niezgrabnie na bok, tracąc przy tym na moment oddech, a gdy go odzyskał, zakrztusił się gryzącym dymem. Zwymiotował, czując, że ktoś chwyta go za ręce i stawia na nogi. Zamrugał, by oczyścić załzawione oczy, i dostrzegł przed sobą Figulusa. - Chodź, panie! Ktoś wsunął mu w dłonie jego miecz i tarczę, chwilę później młody Gal odciągnął go od płonącego wozu. - Powinieneś być... teraz... ze swoimi ludźmi - wycharczał Macro. - Nic im nie grozi, panie. Wysłałem ich przodem. - Czekaj! - Macro obejrzał się na bramę. Wóz rozpalił się już na dobre. Smukłe czerwone płomienie strzelały wysoko w niebo, podpalając drewniane umocnienia nad wrotami. Centurion pokiwał głową, nie kryjąc satysfakcji. Tędy wróg nie przejdzie, przynajmniej przez jakiś czas, ale wspięcie się na niebronione wały nie powinno mu zająć zbyt wiele czasu. Ta akcja Macro dała obrońcom tylko chwilowe wytchnienie. - Idziemy! Katon wydał rozkaz odwrotu, gdy do jego uszu dotarł trzask pękających wrót. Mandraks uniósł sztandar wysoko nad głowę i zaczął go przechylać tam i z powrotem. Rekruci stojący wzdłuż palisady wycofali się do najbliższych ramp, a potem pognali ulicami Callevy w kierunku bramy magazynów. Katon odczekał chwilę, sprawdził, czy wszyscy żołnierze kohorty Wilków zrozumieli sygnał, po czym skinął na chorążego i razem zbiegli na szeroką na dziesięć kroków wolną przestrzeń po wewnętrznej stronie wałów. Dotarli nią do pierwszego przejścia pomiędzy chatami. Kręta wąska alejka doprowadziła ich do serca grodu. Katon biegnąc nią, dostrzegał w mijanych domach wylęknione twarze ludzi obserwujących ich ucieczkę. Mieszkańców Callevy czekały ciężkie czasy, ale na to, niestety, nie mógł nic poradzić. Tak samo jak nie mógł im powiedzieć czegoś, co uspokoiłoby ich choć na trochę. Dlatego starał się ignorować te spojrzenia, pędząc przed siebie z Mandraksem u boku ku ostatniej linii obrony przed Durotrygami. Gdy znajdą się za umocnieniami obozu, będą stawiali wrogowi czoło,

póki zdołają, a potem wszyscy polegną. Katon nie potrafił uwierzyć, że z takim spokojem przyjmuje perspektywę rychłej i nieuniknionej śmierci. Wydawało mu się dotąd, że powinien odczuwać wyłącznie strach. Bał się nawet, że lęk może go sparaliżować do tego stopnia, iż nie zdoła nawet podjąć walki. Ale teraz jego myśli krążyły wokół tylko jednego tematu: co zrobić, by jak najdłużej powstrzymywać Tincommiusa i towarzyszących mu Durotrygów? Wąska alejka wyszła na znacznie szerszą ulicę, którą Katon dobrze znał. To była droga łącząca główną bramę grodu z siedzibą króla. Przebiegało nią właśnie kilku rekrutów z ich kohorty, więc obaj dołączyli do nich. Kawałek dalej znajdowało się rozwidlenie, którego lewa odnoga prowadziła w kierunku magazynów. Skręcili w nią i zobaczyli przed sobą tłum wycofujących się legionistów oraz Wilków z innych odcinków wału. Niemal wszyscy mieli ze sobą broń i tarcze. To spostrzeżenie napawało młodego centuriona dumą. Mimo szybkiego odwrotu jego podwładni będą gotowi do obrony ostatniej linii i odparcia wroga, gdy tylko znajdą się na miejscu. Wśród wycofujących się ludzi centurion dostrzegł członków drużyny broniącej bramy. - Ktoś widział Macro? - zawołał do nich. Jeden z biegnących odwrócił się, gdy padło to pytanie. Centurion wskazał go palcem. - Ty tam! Gdzie Macro? - Nie wiem, panie. Gdy go widziałem po raz ostatni, bronił z kilkoma ludźmi dostępu do bramy. - Zostawiliście go tam? - Kazał nam się wycofać! - odparł legionista zagniewanym tonem. - Twierdził, że podąży za nami, panie. - Rozumiem... Biegnij do magazynu i dołącz do swojego oddziału. Katon spojrzał w dół ulicy prowadzącej do głównej bramy i zobaczył dwie postacie wyłaniające się zza chaty, około stu kroków od rozwidlenia, na którym stał. Figulus, wyższy i szczuplejszy, wyprzedzał Macro posiadającego o wiele mocniej umięśnione, ale też znacznie krótsze nogi, którymi stary centurion przebierał teraz jak szalony, chcąc dotrzymać tempa podwładnemu. Moment później obaj zatrzymali się obok Katona mocno pochyleni i ciężko zdyszani. - Wszystko w porządku? - zapytał Katon. Macro spojrzał w górę, z trudem łapiąc dech. Twarz miał osmaloną, włosy na przedramionach i nogach przypalone. Ich ostry odór wciąż był na tyle wyczuwalny, że młody centurion mimowolnie się skrzywił. - Powinieneś widzieć tego drugiego... - wycharczał Macro, zaśmiał się i tak

potwornie rozkaszlał, że zgięło go wpół. Kiedy w końcu przestał się krztusić, spojrzał na Figulusa. - Byłbym zapomniał... Masz naganę, słoneczko. Jeszcze raz nie posłuchasz rozkazu, a... osobiście cię wychłoszczę. - Tak, panie. Ja tylko... Zza wrót magazynu dobiegł do nich dziki ryk. Coś było nie tak. Wejście do obozu wypełniał tłum ludzi próbujących wydostać się na zewnątrz, ale było to niemożliwe, ponieważ od strony miasta wciąż sporo ludzi zmierzało w przeciwnym kierunku. Powstał ogromny ścisk. Ludzie wrzeszczeli ze strachu i irytacji. Katon przepchnął się bliżej tego zamieszania. - Cisza! Cicho tam! - wrzeszczał. Większość ze znajdujących się obok posłusznie zamilkła. - Co się tam dzieje? Niech ktoś złoży prawidłowy raport! - Są w środku! - wydarł się ktoś z tyłu. - Bękarty dostały się do magazynów! Katon przeniósł wzrok na widoczny w oddali łuk tryumfalny i budynek administracji oraz magazyny zboża na samym końcu ogrodzonego placu. Na umocnieniach po drugiej stronie roiło się od Durotrygów. Kilka ciał w czerwonych tunikach leżało przy palisadzie, następni legioniści padali właśnie, próbując powstrzymać atakujących. Część pracowników z obsługi magazynów rzuciła już broń i umykała w głąb obozu, próbując oddalić się od tłumu rozwrzeszczanych wojowników, którzy runęli na plac apelowy i gnali prosto na nielicznych obrońców głównego wejścia.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY TRZECI

- Prowadź do legata, jeśli życie ci miłe. - Obcy spoglądał groźnie na optiona, który stał pomiędzy dwoma innymi legionistami. Strażnicy wyglądali na zaprawionych w boju wiarusów, takim ludziom nawet najwięksi złoczyńcy w Rzymie zawsze schodzili z drogi. Podoficer także nie wydawał się specjalnie przejęty groźbami osobnika w zabłoconej tunice, który dotarł do bram obozu tuż po zapadnięciu zmierzchu. Jedynie patrycjuszowski akcent obcego wzbudził jego lekki niepokój. Aby go opanować, trzeba było wydać niemałą fortunę, o ile, rzecz jasna, ten człowiek nie był aktorem. - Za kogo ty się uważasz, kolego? - zapytał option. - Dla twojej wiadomości - przemówił obcy z pełnym spokojem. - Jestem trybun Gajusz Kwintyliusz. - Nie wyglądasz mi na trybuna. - Może dlatego, że gnałem dzień i noc, by tutaj dotrzeć. - Z jakiego powodu? - Mamy problemy w Callevie. - Doprawdy? - Tak. Tamtejszy garnizon został zaatakowany, więc przybywam, by prosić legata o pomoc dla centuriona Macro. - Macro? To zupełnie inna rozmowa. Jeśli Macro ma kłopoty, możesz wejść. Option obrócił się do jednego z wartowników. - Odprowadź go do kwatery głównej. Kwintyliusz zacisnął usta, gdy przekraczał bramę obozu tymczasowego II Legionu, a potem kroczył główną aleją ku kompleksowi namiotów, w których mieszkał i urzędował legat. Przyjdzie odpowiedni czas na upokorzenie tego upierdliwego optiona. Teraz musi powiadomić Wespazjana o zagrożeniu dla Callevy, ponieważ wciąż jeszcze mogli ocalić atrebatyjską stolicę. Jeśli legat zdoła tego dokonać, polityczne profity przypadną wyłącznie jemu, Kwintyliuszowi. W końcu to on ryzykował życie, by powiadomić Wespazjana. Nie zbiegł w obliczu wroga, za co nikt nie miałby do niego pretensji, tylko od razu ruszył po pomoc. Odwaga, powtórzył sobie w myślach, to działania podejmowane w oparciu o rozeznanie zagrożeń. Zadziałał i dotarł aż tutaj,

zatem należał mu się podziw. Od razu poczuł się lepiej i zanim dotarli do kwatery głównej, skąpał się w blasku należnej mu ogromnej estymy. - Kim ty jesteś, u licha? - wypalił Wespazjan, gdy przybysza wprowadzono do jego kwatery. Legat siedział za pulpitem, przygotowując w słabym świetle zachodzącego słońca rozkazy do następnej fazy kampanii. Za dwa dni II Legion wyruszy dalej na zachód, by zdobyć forty położone wzdłuż północnej granicy ziem Durotrygów. Potem skręci na południe, niszcząc wszystko na swojej drodze, dopóki nie dotrze do wybrzeża. Do tego czasu tubylcy zaczną błagać o pokój i sojusz Karatacusa straci jedno z plemion. Legat skończył właśnie lekturę kolejnego raportu o stanie legionowych katapult i zabrał się za lekką wieczerzę składającą się z zimnego kurczęcia zapijanego winem, po której miał szczery zamiar znowu wrócić do pracy. Zanim przeżuł pierwszy kęs mięsa, niespodziewany przybysz wyjawił swe imię. - Jestem trybun Gajusz Kwintyliusz, panie. Wysłannik sztabu Aulusa Plaucjusza. - Nigdy o tobie nie słyszałem. - Przybyłem do Brytanii zaledwie miesiąc temu, panie. Na zastępstwo. - I jeszcze się nie zaaklimatyzowałeś, jak widzę. - Wespazjan uniósł brew. Wracajmy do tematu, trybunie. Nie chcesz mi chyba powiedzieć, że zgubiłeś się na łowach. - Nie, panie. - Co ci się zatem przydarzyło? - Zostałem wysłany przez naszego wodza, aby ocenić sytuację w Callevie. - Rozumiem. - Wespazjan przez moment przyglądał mu się uważniej. Zaniepokoiło go, że Plaucjusz wykazuje zainteresowanie grodem, który leży w obszarze jego działania. Od razu zaczął się też zastanawiać, czy przypadkiem czegoś nie przeoczył. Z tego co pamiętał, centurion Macro nie wspominał o możliwości buntu wśród Atrebatów. Mimo to miał przed sobą człowieka, który twierdził, że jest trybunem i oświadczył, iż Plaucjusz uznał za stosowne wysłać go do stolicy, aby osobiście złożył raport na temat panującej tam sytuacji. Coś tu nie pasowało, więc Wespazjan postanowił zachować ostrożność, przynajmniej póki nie pozna motywów działania starego wodza. Uśmiechnął się blado do trybuna. - Ufam, że sytuacja w Callevie była zgodna z oczekiwaniami naszego wodza? - Obawiam się, że nie. - Kwintyliusz wyglądał na wyczerpanego. - Gdy

opuszczałem Callevę, Durotrygowie szykowali się do uderzenia na nią. Panie, jeśli nie zadziałamy natychmiast, gród wpadnie w ręce wroga. Wespazjan sięgał właśnie po wino, ale jego ręka zastygła w połowie drogi. - Co powiedziałeś? - Calleva została zaatakowana, panie. Sądzę, że miało to miejsce wczoraj. Legat cofnął rękę i opadł na składane krzesło, z trudem utrzymując spokój. - Cóż takiego wydarzyło się wczoraj? Trybun opisał pokrótce rozgromienie obu kohort, swoje wycofanie do Callevy, zacytował też rozkazy, jakie wydał obrońcom miasta. Referował przebieg wydarzeń nader oszczędnie, lecz nie omieszkał podkreślić, że sam na ochotnika zgłosił się do wypadu za linie wroga, z misją odnalezienia II Legionu i sprowadzenia odsieczy dla niedobitków garnizonu. Gdy skończył, przetarł oczy i zakrył usta wierzchem dłoni, by ukryć ziewnięcie. - A to ci opowieść - podsumował Wespazjan obojętnym tonem. - Wyglądasz na wycieńczonego. Zaraz każę przynieść ci coś do jedzenia. Potem możesz odpocząć. - Dziękuję, panie. Ale co z garnizonem?... Musimy mu pomóc, i to jak najszybciej. - Prawda. Verica liczy na nasze wsparcie. - Verica? Stary król został ranny. I to poważnie. Gdy go widziałem ostatnio, ledwo dychał. - Pozwoliłeś, by król wpadł w pułapkę? - zapytał lodowatym tonem legat. - Nie, panie - odparł pospiesznie Kwintyliusz. - Został zaatakowany przez jednego ze swoich. Wespazjan uspokoił się nieco. Ilekroć młody trybun otwierał usta, sytuacja wyglądała gorzej. - Mam nadzieję, że nie masz mi już nic więcej do przekazania. Trybun pokręcił głową, po czym wskazał na krzesło stojące po drugiej stronie pulpitu. - Pozwolisz mi usiąść, panie? - Słucham? A, tak. Oczywiście. W czasie gdy zmęczony jazdą trybun sadowił się ostrożnie na składanym krześle, Wespazjan rozmyślał nad implikacjami wynikającymi z niepokojących wieści, które otrzymał. Katastrofa groziła nie tylko ludności grodu, lecz także jego legionowi. Kampania na zachodzie wyspy może zostać przerwana.

- Jak wielkie były siły wroga? - Tysiąc ludzi, może dwa - zgadywał Kwintyliusz. - Ale nie więcej? - Nie, panie. Ta informacja poprawiła humor legatowi. - W takim razie poradzimy sobie z zagrożeniem. Ta operacja jest dla mnie boleśniejsza niż cierń wbity w dupę i opóźni kampanię, ale nic na to nie poradzę. Najpierw zajmiemy się Durotrygami. - Och... - Kwintyliusz zrobił się nagle niespokojny. - Obawiam się, panie, że z tym może być pewien problem. Usta Wespazjana przypominały w tym momencie cienką czerwoną linię. Z trudem powstrzymał się od opieprzenia trybuna. Gdy opanował gniew, zapytał, zniżając głos: - O jakich problemach mówisz, Kwintyliuszu? - Pewna, acz niewielka część Atrebatów trzyma z wrogiem i robi wszystko, by przeciągnąć całe plemię na jego stronę. To ci ludzie stali za atakiem na Vericę. - Rozumiem. - Zatem sytuacja wyglądała jeszcze gorzej. Gdyby Calleva padła, legion Wespazjana mógłby ją bez problemu wyzwolić i sytuacja wróciłaby do normy. Jeśli jednak wróg zdoła przekabacić całe plemię do przeciwstawienia się Rzymowi, nie tylko Drugi znajdzie się w niebezpieczeństwie, ale i pozostałe trzy legiony Plaucjusza. Legat przeklął w myślach trybuna. Jeśli nie zadziała natychmiast, pokonując równocześnie Durotrygów i usuwając tę część szlachty, która spiskuje przeciw Rzymowi, cesarz może stracić prawie dwadzieścia tysięcy najlepszych żołnierzy i drugie tyle ludzi z jednostek pomocniczych. August zdołał przetrwać klęskę Warusa i rozbicie trzech legionów. Z trudem co prawda, lecz utrzymał się. Tyle że trzymał żelazną ręką nie tylko armię, ale i resztę imperium. Klaudiusz nie cieszy się takim poważaniem, istnieje więc spore prawdopodobieństwo, że zostanie zmieciony z tronu w następstwie tak dotkliwej porażki militarnej. Jaka przyszłość będzie wtedy czekała Rzym? Na tę myśl Wespazjan poczuł zimny ucisk na dnie żołądka... Nagle dotarło do niego, że nie dosłyszał ostatnich słów trybuna. - Co powiedziałeś? - Stwierdziłem, że musimy się również rozprawić z atrebatyjskimi zdrajcami. - Niewątpliwie - przyznał legat. - Kto odziedziczy tron, jeśli Verica umrze?

- I tutaj dochodzimy do kolejnego problemu, panie. Tym razem Wespazjan nie zdołał już ukryć irytacji i walnął dłonią w blat pulpitu. Spojrzał gniewnie na Kwintyliusza, stukając rytmicznie kłykciami w polerowane drewno. Z wymuszoną obojętnością skinął głową. - Kontynuuj. - Szlachcic, który zaatakował Vericę, niejaki Artaks, był jego oficjalnym następcą. - Czy ten Artaks objął po nim tron? - Nie, panie. W popełnieniu zbrodni przeszkodzili mu centurionowie Macro i Katon. Zginął na miejscu. - Zatem kwestia sukcesji po Verice pozostaje otwarta - stwierdził legat. - Kto najbardziej nadaje się na króla, z naszego punktu widzenia rzecz jasna? Na to pytanie trybun odpowiedział bez kluczenia. - Moim zdaniem kuzyn Veriki, Tincommius. Przekonałem starszyznę i radę, aby wybrali jego, skoro Artaks nie żyje. - Jaki jest ten Tincommius? - Młody, ale dość szczwany Wie, że wygramy tę wojnę. Możemy więc na niego liczyć. Pozostanie lojalny wobec Rzymu. - Oby tak było. Dla dobra jego plemienia. Jeśli nie zdoła zapanować nad rodakami, nie będę ryzykował utraty zaopatrzenia dla legionu. Królestwo Atrebatów przestanie istnieć. Dokonam aneksji w imieniu Rzymu, rozbroję wszystkich mężczyzn i zostawię garnizon w Callevie. Kwintyliusz się uśmiechnął. Wespazjan mimowolnie uprzedził jego kolejne zagranie i przygotował grunt do odzyskania przez trybuna tytułu prokuratora owych ziem. - To wydaje mi się najsensowniejszym rozwiązaniem, panie. Wespazjan oparł się wygodniej i przywołał swojego sekretarza. Po chwili do namiotu wpadł mężczyzna z tabliczką woskową i rysikiem. - Zwołaj mi wszystkich dowódców. - Wszystkich, panie? - Tak. Zaczekaj. - Wespazjan przeszukiwał dokumenty, dopóki nie znalazł ostatniej oceny stanu osobowego. Przeczytał go szybko, a potem dodał: - Następujące kohorty mają być gotowe do natychmiastowego wymarszu: Laleba, Genialisa, Pediusza, Pollia, Veienta i Hortensjusza. Sześć kohort powinno wystarczyć. Mają

zabrać tylko zwykłe wyposażenie, wodę i lekkie racje żywnościowe. Nic więcej, rozumiesz? To będzie wyczerpujący marsz, więc poinstruuj dowódców, żeby zostawili w obozie wszystkich, którzy mogą nie sprostać temu zadaniu. Nie chcę widzieć żadnych maruderów. Sekretarz nie krył zaskoczenia i strachu, z jakim przyjmował polecenia, ale Wespazjan nie raczył go oświecić. Tłumaczenie podwładnym wydanych rozkazów byłoby wielką niestosownością, zwłaszcza dla kogoś tak wysoko postawionego jak legat. Dlatego nigdy nie pozwalał sobie na podobne okazywanie słabości, mimo że było to dla niego trudne i jeszcze wiele dni po fakcie czuł się nieswojo. - Coś jeszcze, panie? - zapytał sekretarz. - Nie. Bierz się do roboty, człowieku! Cienki sierp księżyca wzniósł się znad horyzontu, zanim ostatnie promienie słońca zgasły na zachodzie. Przez moment panowały nieprzeniknione ciemności, po czym oczy ludzi przywykły do słabego światła księżyca i znów mogły zobaczyć oblany upiornym blaskiem monochromatyczny krajobraz pełen pól, lasów i łagodnych wzniesień. Wschodnią bramą na trakt prowadzący do odległej o trzydzieści mil Callevy wychodziła długa kolumna żołnierzy. Niemal trzy tysiące legionistów maszerowało noga w nogę w luźnym szyku, chrzęszcząc ekwipunkiem, czego jednak nie było słychać wśród miarowego stukotu pokutych podeszew. Wespazjan jechał za prowadzącą kohortą w towarzystwie kilku oficerów i Kwintyliusza. Z jego kalkulacji wynikało, że jeśli da swoim ludziom w kość, dotrą do Callevy następnego dnia wieczorem. Po tak wyczerpującym marszu trudno będzie im wojować, ale przecież to legioniści, niesamowicie dobrze wyszkoleni i niezwykle wytrzymali. Czy będą zmęczeni czy nie, dwa tysiące Durotrygów nie zdoła ich powstrzymać.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY CZWARTY

- Jak oni, u licha...? - wymamrotał Katon. - A jakie to ma znaczenie? - wypalił Macro w odpowiedzi. - Musimy stąd spieprzać. - Spieprzać stąd? - Młody centurion wybałuszył oczy. - Ale gdzie? - Do siedziby króla. Tylko ona nam jeszcze została. - A co z rannymi? - Katon wskazał na szpital. - Nie możemy ich tak zostawić. - Nie ma sposobu, żeby im pomóc - oświadczył Macro zdecydowanie. - Nie ma. Sformuj swoją kohortę. Niech podąża za moją w ścisłym szyku. Stary centurion pchnął przyjaciela w stronę tłumu rekrutów i natychmiast zaczął wydawać rozkazy. - Zewrzeć szeregi! Formować przed bramą kolumnę. Czwórkami. Szybko! Gdy legioniści zaczęli się ustawiać w pośpiechu, Katon także doszedł do siebie i zaczął nawoływać po celtycku. Obie jednostki z pomocą podoficerów uformowały szyk na alei za bramą magazynów i zwarły szeregi, tworząc zbitą kolumnę osłoniętą ścianą tarcz od frontu i lewej flanki. Macro odszukał wzrokiem Figulusa. - Optionie! Skoroś taki chętny do zostawania w tyle, obejmiesz dowodzenie strażą tylną. Weź dwie drużyny. Zablokujcie bramę i dopilnujcie, żeby ani jeden z tych bękartów nie przeszedł przez wasze szeregi. - Tak, panie. - Figulus potruchtał na wskazaną pozycję. Gdy tylko Macro zobaczył, że jednostka jest gotowa, przepchnął się do pierwszego szeregu. - Kolumna! - zawołał, przygotowując ludzi na wydanie rozkazu, i odczekał do chwili, gdy Katon w podobny sposób odezwał się do Atrebatów. - Naprzód marsz! Tarcze, hełmy i groty włóczni ruszyły z miejsca, a echo podkutych żelazem sandałów rozbrzmiało pod wieżą, gdy legioniści wykonali polecenia centurionów. W ich ślady poszli też lżej opancerzeni rekruci z kohorty Wilków, nieprzywykli do maszerowania ramię w ramię z rzymskimi sojusznikami. Katon zajął pozycję na tyłach swojej formacji, oglądając się co rusz na Durotrygów, którzy pędzili już prosto na straż tylną blokującą wyjście z magazynów. Żołnierzom stojącym w bramie nikt nie

musiał wydawać rozkazu rzucenia włóczni. Cisnęli je sami, gdy tylko wróg znalazł się w polu rażenia, i zabili co najmniej kilku wojowników, przeszywając ich długimi żelaznymi grotami. Ich ciała zniknęły jednak w skłębionej masie kolejnych nacierających, zanim zdążyły spocząć na ziemi. Wojownicy gnali przed siebie na oślep, pragnąc dopaść kolumnę oddalającą się krokiem marszowym w kierunku siedziby króla. - Formować szyk w poprzek ulicy! - zakomenderował Macro, poganiając swoich ludzi mieczem. Chciał, aby jak najszybciej utworzyli mur z tarcz sięgający od chaty do chaty. Tylko taka bariera miała oddzielić uchodzących od wroga nacierającego z drugiej strony. Zanim legioniści ze straży tylnej zdążyli się wycofać poza bramy magazynów, Durotrygowie już siedli im na karkach, młócąc dziko długimi mieczami po prostokątnych tarczach. Obie strony walczyły w całkowitej ciszy. Celtom brakowało tchu po długim biegu przez magazyny, Rzymianie zamilkli, czując grozę sytuacji. Szczęk oręża i huk ostrzy spadających na tarcze bardziej przypominał Katonowi odgłosy codziennych ćwiczeń niż bitewny zgiełk. Tylko krzyki rannych świadczyły o tym, że legioniści i Brytowie walczą naprawdę. Tylna straż wiedziała, co ma robić. Żołnierze cofali się powoli, parując ciosy, i uderzali tylko wtedy, gdy wróg okazał więcej lekkomyślności, za co natychmiast płacił najwyższą cenę. Przed Macro pojawili się Durotrygowie, którzy ominęli tę przeszkodę, zeskakując z umocnień po obu stronach płonącej bramy. Strumienie wojowników uderzających dzidami o tarcze i wydających najdziksze zawołania wojenne wylewały się na szeroką aleję. - Ścieśnić szyki! - zawołał Macro, przekrzykując bitewny zgiełk, i uniósł tarczę tak, by mieć jej górną krawędź na wysokości oczu. Ustawił miecz w pozycji horyzontalnej, odchylając zgiętą rękę do tyłu, by zadać pierwsze pchnięcie. Dystans pomiędzy kolumną a zwartą masą wojowników zmniejszał się powoli, ale nieustannie. Gdy obie siły znalazły się w odległości niespełna dwudziestu stóp od siebie, pierwszy z Durotrygów uniósł dzidę i rzucił się na mur z tarcz. Reszta natychmiast podjęła jego wojenne zawołanie i pognała w ślad za nim. - Nie zatrzymuj się! - ryknął Macro do legionisty po lewej, który na ten widok zwolnił kroku. - Maszeruj! Nie zatrzymuj się, choćby nie wiem co! Wąskie czoło kolumny starło się z Durotrygami. Aleja nie pozwalała wrogowi na pełne wykorzystanie przewagi liczebnej. Macro i żołnierze idący w pierwszym szeregu

rytmicznie odpychali napastników tarczami i zadawali kolejne pchnięcia. Po cofnięciu ręki postępowali kolejny krok do przodu i od nowa powtarzali tę sekwencję ruchów. Robili to automatycznie, jak uczono ich latami podczas codziennej musztry. Durotrygowie nacierali z całą bezwzględnością i furią, ale nie stanowili większego zagrożenia dla ukrytych za tarczami Rzymian. Musieli się cofać albo padali od ran i ginęli miażdżeni setkami podkutych podeszew, gdy reszta kolumny przemaszerowywała po ich zwłokach. Od czasu do czasu mieli wszakże szczęście i miecz albo rzucona dzida znajdywały szczelinę w murze tarcz i trafiały w cel, zagłębiając się w ludzkim ciele. Każdy legionista, który nie był w stanie kontynuować marszu, padał na ziemię, a jego miejsce zajmował natychmiast towarzysz broni z kolejnego szeregu. Rannych odciągano na bok. Maszerujący przechodzili obok krwawiących kolegów, kiwając głowami i wymieniając pożegnalne spojrzenia. Gdy minęła ich linia straży tylnej, powaleni nakrywali się tarczami, szykując do ostatniej walki, by nie oddać życia za darmo. To okrutne, pomyślał Katon, nieludzko okrutne. Zdawał sobie jednak sprawę, że gdy sam padnie, nie będzie mógł oczekiwać od podwładnych żadnej pomocy. Nikt bowiem nie zaryzykuje życia, by go ratować, tak samo jak nikt nie ratował tych nieszczęśników. Kto wypadnie z szyku, musi zginąć. Straż tylna cofała się powoli, ustępując przed wrogiem napływającym od strony bram obozu i atakującym tyły kolumny w poszukiwaniu najmniejszej szczeliny w murze tarcz, która pozwoliłaby na poszerzenie wyłomu i wycięcie w pień niewielkiego oddziału legionistów. Figulus, wyższy i bardziej barczysty od otaczających go żołnierzy, bronił środka formacji, panując nad pozostałymi i wydając nieustannie rozkazy. Bez przerwy odpierał też ataki tarczą i zadawał zabójcze pchnięcia w skłębioną masę wrogów podążających w ślad za kolumną. Legioniści i rekruci z kohorty Wilków przebijali się przez gród krok po kroku, kierując się na skrzyżowanie z aleją, która prowadziła od głównej bramy Callevy do siedziby króla. Wyschnięta ziemia pod ich stopami szybko zamieniła się w śliskie czarne błocko za sprawą litrów krwi utoczonej z ciał rannych i zabitych ludzi. Mdły zapach posoki mieszał się z ostrzejszą wonią ubijanej podeszwami ziemi. Katon znajdujący się w samym środku kolumny, z dala od obu miejsc, w których walczono wręcz na śmierć i życie, widział, że czoło maszerujących oddziałów dociera już do ulicy przecinającej centrum stolicy. - Katonie! Katonie! - Macro ponownie przekrzyczał bitewny zgiełk.

- Tak, panie? - Gdy tylko opanujemy skrzyżowanie, twoi ludzie muszą oczyścić drogę do siedziby króla. - Dobrze, panie. Legioniści powoli wyrąbywali sobie drogę przez bardziej otwartą przestrzeń w miejscu, gdzie obie aleje łączyły się w jedną, pozwalając reszcie sił przejść na biegnącą w poprzek drogę. Na jej końcu znajdowały się wrota siedziby króla i niewielki oddział Durotrygów odciętych od reszty ziomków. - Teraz, Katonie! - wrzasnął Macro. - Za mną! - rozkazał młody centurion i ruszył biegiem w głąb ulicy. Kilku przeciwników, którzy nie stracili do końca głowy, próbowało utrzymać zajmowane pozycje. Reszta wyłamała się jednak z szyku i zaczęła uciekać, szukając jakiegokolwiek schronienia w bocznych zaułkach. Spanikowani wojownicy oglądali się na ścigających ich rekrutów z kohorty Wilków. Katon zatrzymał się i rozejrzał wokół, dysząc ciężko przez zęby. Mandraks był tuż za nim, drzewce trzymał w jednej ręce, drugą ściskając zakrwawiony miecz. Atrebatyjski wojownik wyszczerzył zęby do dowódcy, cisnął sztandar na ziemię i pochwycił za włosy przeciwnika, którego centurion powalił przed momentem. Uniósł jego głowę i wziął zamach, by ją ściąć. - Nie! - zawołał Katon. - Nie teraz. Zostaw go sobie na później. Nie mamy na to czasu. Zawiedziony Mandraks puścił włosy zabitego i podniósł sztandar. Katon w tym czasie zauważył, że wielu jego ludzi ma już odrażające trofea, a pozostali biegają wokół, szukając kolejnych dla siebie. - Rzućcie je! - wydarł się centurion w ich narzeczu. - Rzućcie, powiedziałem! Formować szyk! Niechętnie, ale go posłuchali, pospiesznie wracając do szeregu, blokując całą szerokość alei prowadzącej do wrót siedziby króla. Gdy tylko Wilki były gotowe, Katon kazał im przejść następne pięćdziesiąt kroków, zatrzymać się i czekać na kolejne rozkazy. Sam pobiegł w kierunku skrzyżowania. Z tego, co widział, legioniści bez trudu powstrzymali natarcie głównych sił wroga, które nadciągały od strony spalonych wrót. Nagle tuż obok niego stanął Macro, przepchnąwszy się przez tylne szeregi swoich podkomendnych. Zobaczył młodszego przyjaciela i skinął mu głową.

- Dobra robota... Idźcie dalej, pilnujcie, by droga do siedziby była wolna. - Dobrze. - Gdy moi chłopcy cofną się w pobliże wejścia, wejdźcie za palisadę. Przygotujcie się do zamknięcia bramy, jak tylko ostatni z naszych znajdzie się w środku. Katon uśmiechnął się pod nosem. - Mówisz zapewne o sobie. - Ruszaj. - Tak, panie. Katon potruchtał do swoich ludzi i rozkazał im ruszać naprzód. Nie napotkali żadnego oporu ze strony Durotrygów oddzielonych od głównych sił. Ci nieliczni, których zauważyli, uciekali w popłochu, znikając natychmiast z pola widzenia centuriona i jego podwładnych. Gdy ulica rozszerzyła się za kolejnym zakrętem, maszerujące Wilki zobaczyły bramę siedziby króla. Była otwarta na oścież, a po jej obu stronach przy palisadzie stało po kilku uzbrojonych po zęby gwardzistów. Cadminus zajął miejsce na środku kordonu. Skinął głową, gdy Katon i jego ludzie znaleźli się na niewielkim placyku. Centurion podbiegł do niego bez zwłoki. - Macro i ostatni z jego ludzi są tuż za nami. Musimy trzymać bramę otwartą, dopóki nie znajdą się za nią. - Mamy trzymać bramę otwartą? - Cadminus pokręcił głową. - Nie mogę aż tak ryzykować. Wprowadź swoich ludzi do środka, twój Macro musi radzić sobie sam. - Nie - upierał się Katon. - Wrota pozostaną otwarte, dopóki nie każę ich zamknąć. Cadminus otworzył usta, by zaprotestować, lecz dostrzegł w oczach centuriona złowrogi błysk. Spuścił więc wzrok i skinął głową. - Niech będzie... Przyda nam się każdy, kto pomoże przy obronie siedziby króla. - Tak już lepiej - odparł Katon, zniżając głos, po czym obrócił się do swoich ludzi. - Do środka. Formować szyk tuż za bramą. Gdy Wilki wmaszerowywały na teren siedziby króla, Katon wskazał Mandraksowi, gdzie mają się zebrać rekruci, stając twarzami w kierunku ulicy, z głębi której dobiegały wciąż odgłosy walki. Nie musieli czekać zbyt długo na nadejście legionistów. Ludzie Macro pojawili się w polu widzenia, cofając wolno, krok po kroku, ale utrzymując zwarty szyk blokujący całą szerokość ulicy i odpierając ogromne masy

Durotrygów, którzy nadal desperacko próbowali się przebić przez mur z tarcz. - Przekazać wszystkie włócznie do pierwszego szeregu! - rozkazał Katon i nieliczni rekruci, którzy posiadali jeszcze taką broń, podali ją stojącym przed nimi kolegom. Żołnierze z pierwszego szeregu natychmiast wsunęli miecze do pochew. - Używajcie ich jak dzid - wyjaśnił centurion. - Nie rzucajcie. Pierwszy szereg, zewrzeć szyk! Tarcze w górę! Dwa kroki do przodu. Groty za obramowania tarcz. Rozległ się łoskot zderzających się z sobą tarcz i ustawianych nad nimi włóczni. Trzymana nad głową broń pozwalała na zwiększenie zasięgu rażenia. Durotrygowie powinni bać się o wiele bardziej, widząc długie groty mierzące im prosto w oczy. Rekruci czekali w kompletnej ciszy, spoglądając na cofających się ku bramie rzymskich sojuszników. Katon wyszedł na czoło formacji, by dołączyć do Cadminusa i niewielkiej grupki wojowników gotowych zamknąć wrota, gdy tylko otrzymają sygnał. W tym samym czasie Macro wydał rozkaz, by dwa tylne szeregi jego formacji cofnęły się za palisadę. Legioniści przemknęli obok kohorty Wilków i wspięli się na pomost biegnący szczytem umocnień po obu stronach bramy. Znacznie cieńsza linia obrony Rzymian cofała się teraz szybciej pod naporem masy Durotrygów. Widząc to, Katon zaczął wątpić, czy stary centurion i jego ludzie zdołają dołączyć do reszty obrońców. Wróg także dostrzegł okazję do pokonania Rzymian i zdwoił wysiłki, rzucając się do szaleńczego ostatniego ataku. Gdy legioniści znaleźli się w pobliżu siedziby króla, nie byli już w stanie utrzymać szyku, cofali się tylko, popychani przez rozwrzeszczaną tłuszczę. Chwilę później znaleźli się przed bramą, umordowani i zdyszani, ale na tyle świadomi, by pamiętać o zejściu z drogi ludziom Katona. Wśród nich był też Macro, miotający się i złorzeczący na wroga. Dźgał Durotrygów ile wlezie, ostrożnie stawiając każdy krok, by nie potknąć się na ostatnim odcinku drogi do schronienia. Szybki rzut oka wystarczył mu do ocenienia pozycji, a gdy przebrzmiał kolejny dziki ryk Durotrygów, wydał ostatni rozkaz. - W nogi! Legioniści odwrócili się i ruszyli biegiem za bramę w tej samej chwili, gdy Katon wydawał swoim żołnierzom rozkaz ruszenia do przodu. Szeregi atakujących zatrzymały się instynktownie, widząc przed sobą nowy mur owalnych tarcz i groźnie uniesionych włóczni. - Zamknąć wrota! - zawołał Katon, opierając dłonie na grubych balach. Cadminus i jego ludzie błyskawicznie zawarli wielkie skrzydła, które zadrżały

moment później i znów zaczęły się otwierać, gdy naparł na nie z drugiej strony ogromny tłum Durotrygów. - Pomóżcie! Potrzebujemy pomocy! - wrzasnął Katon. Rekruci zareagowali błyskawicznie, dołączając do gwardzistów, którzy desperacko próbowali zamknąć wejście do siedziby króla. Wielkie skrzydła znieruchomiały na chwilę, naciskane z obu stron przez setki ramion, ale sandały Katona zaczęły się znów ślizgać po wyschniętej ziemi. - Napierajcie! Dalej, dranie! Napierajcie z całych sił! Kolejni ludzie dołączyli do nich, między innymi Macro i jego legioniści. Udało im się zatrzymać wrota, brakowało jednak jeszcze stopy, by belka blokady mogła opaść w leża. Macro cofnął się i zawołał do swoich ludzi na pomoście: - Ciskajcie sztyletami. Rzucajcie w nich wszystkim, co macie! Możecie nawet pozbyć się mieczy! Gdy pierwsze sztylety spadły w skłębioną masę ciał, Durotrygowie stracili na moment rezon, co pozwoliło obrońcom dopiąć swego - domknęli wrota. Belka opadła w końcu w żelazne obręcze. Mimo że wielu rekrutów padało na ziemię bądź pochylało się nisko, by złapać oddech, Katon zmusił się do wyprostowania pleców. Podniósł tarczę, przepchnął się między podwładnymi i wspiął po drabinie na palisadę. Gdy wyjrzał ostrożnie za umocnienia, zobaczył, że siły wroga cofają się już i rozpraszają. Tylko niewielka garstka najbardziej zaciętych wciąż łomotała do wrót, dźgając je i tnąc mieczami. - Zabić ich! - rozkazał młody centurion ludziom, którzy stali obok niego, a potem pochylił się ku legionistom stojącym w dole, przy zaryglowanej bramie. - Dajcie tu wszystkie włócznie, jakie jeszcze mamy. Gdy z góry zaczęły się sypać zakończone żelaznymi szpicami drzewca, nawet najbardziej zawzięci Durotrygowie zrozumieli w końcu, że tym sposobem niczego nie osiągną, wycofali się więc spod palisady w głąb ulicy, poza pole rażenia tej niebezpiecznej broni. Widząc ich odwrót, Katon pokiwał głową z satysfakcją, a potem zszedł na dół, by odszukać Macro. Jego przyjaciel siedział na ziemi z gołą głową i przyglądał się wgłębieniu na szczycie hełmu. Potem przesunął delikatnie palcami po bliźnie na czaszce. - Wszystko w porządku? Stary centurion skinął głową, mrużąc oczy. - Nic mi nie będzie. Trochę mnie tylko zamroczyło. Jakiś gnój trafił mnie w

miejsce starej rany... Podaj rękę. Katon pomógł wstać starszemu przyjacielowi i rozejrzał się po twarzach umęczonych legionistów. - Gdzie Figulus? - Powalili go tam, na zewnątrz. - Zabili? - Nie wiem. Katon skinął głową, potem przeniósł wzrok na wrota. - Nasi przyjaciele odstąpili. Przynajmniej na jakiś czas. Macro przytaknął, potem spojrzał w niebo. Słońce zaczynało już zachodzić, pomarańczowy blask podświetlał chmury nad horyzontem. - Wkrótce zapadną ciemności. - Stary centurion spojrzał na Katona. - Lepiej zorganizujmy kilka pochodni. Wątpię, aby Tincommius i jego nowi znajomi dali nam spokojnie pospać.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY PIĄTY

Dziwna cisza zapanowała nad Callevą po nadejściu nocy. Macro rozkazał większości ludzi, którzy dotarli do siedziby króla, aby odpoczęli. Po wycofaniu się wroga zapędził wszystkich do budowy wewnętrznej reduty w pobliżu wejścia do wielkiej sali. Każdy dostępny wóz ustawiono w półkole sięgające aż do kamiennych ścian budowli. Pomiędzy nimi i pod spodem poutykano wiklinowe kosze napełnione ziemią, aby wzmocnić i uszczelnić konstrukcję prowizorycznych umocnień. Z ław wyniesionych z wnętrza budynku wykonano przedpiersia, zza których mogli walczyć obrońcy. Po upadku zewnętrznej linii obrony, co musiało nastąpić prędzej czy później, jako że była to zwykła palisada, wszyscy wycofają się za tę redutę, a gdy i ona zostanie rozbita, będą bronić wnętrza wielkiej sali i komnat starego króla. Gdy prace zostały zakończone, Macro kazał swoim ludziom odpocząć. Legli więc na gołej ziemi, w blasku płonących wzdłuż palisady pochodni widać było ich skulone sylwetki. Ogień odbijał się też od leżącej obok każdego obnażonej broni. Niewolnikom Veriki polecono nakarmić wycieńczonych walką wojowników. Rozdawali im więc jedzenie oraz napitki z królewskiej kuchni. Nocne warty objęli gwardziści władcy i to oni stali teraz na zewnętrznych umocnieniach. Wokół znajdujących się za palisadą chałup panowała jednak niczym niezmącona cisza. Nie było słychać błagań o pomoc ani wrzasków mordowanych, jakie zazwyczaj towarzyszą zajęciu wrogiego miasta. Macro przysiadł na pomoście, spoglądając w kierunku dopalających się szczątków głównej bramy. Z oddali dobiegał tylko jeden dźwięk: nieustanne ujadanie psów, ponad które wybijał się od czasu do czasu wydany podniesionym głosem rozkaz. Stary centurion znudził się po chwili i szturchnął łokciem Katona, który dopiero co zasnął. - Słyszysz to? Chłopak oparł się na łokciu, próbując mruganiem odpędzić resztki snu z powiek. Poczuł lęk, że Macro właśnie odkrył zbliżającego się wroga. - Co? Co się dzieje? - Ćśś! Słuchaj... Katon wytężył słuch, ale wokół panowała idealna cisza.

- Nic nie słyszę. - No właśnie - mruknął Macro. - Powinno być więcej hałasu. Zdobyli przecież miasto. Powinni je łupić i świętować. Katon pokręcił głową. - Próbują zjednać sobie Atrebatów. Tincommius nie pozwoliłby im na gwałty i rabunki, jeśli jest choć w połowie tak bystry, na jakiego chce wyglądać. Macro spojrzał na majaczącą w ciemnościach sylwetkę młodszego kolegi. - Podziwiasz go? - Nie. Skąd. To głupiec. Nawet jeśli uda mu się zjednać Atrebatów, i tak zostaną wyrżnięci. To najgorszy rodzaj władcy, jakiego mogą mieć ludzie. - Owszem... - Stary centurion odwrócił głowę. - Martwi mnie jednak coś zupełnie innego. - Tak? - Tincommius wspomniał, że idzie tu Karatacus. - Owszem. I co z tego? - Katon przetarł oczy. - Wątpię, aby robiło nam to jakąś różnicę. I tak nie dotrwamy do tego momentu. - Możliwe. Ale co będzie, jeśli Kwintyliusz naprawdę pojechał do Drugiego? - Wątpię, aby mu się udało przedostać. Na pewno go schwytano po drodze. - Załóżmy jednak, że tak się nie stało. Co będzie, jeśli dotarł do legionu i Wespazjan wysłał odsiecz? Katon milczał przez chwilę, zanim odpowiedział: - Miejmy nadzieję, że tej akurat obietnicy nie zdołał spełnić. Lepiej stracić parę setek ludzi niż parę tysięcy. - Fakt. My to wiemy, ale Wespazjan nie ma pojęcia, co go tu czeka. Zmierza tutaj, licząc, że napotka opór ze strony tych sił, które zwabiły nas w zasadzkę. Taki tchórz jak Kwintyliusz nie będzie przesadzał z ich przeszacowaniem, aby przypadkiem nie odstraszyć legata. Jeśli Wespazjan tu przyjdzie, sprowadzi sporą część legionu prosto na siły Karatacusa. Katon znowu długo milczał, rozważając tę paskudną ewentualność. - Jeśli Tincommius nie kłamał, musimy ostrzec legata. - Jak? - zapytał Macro z goryczą. - Jesteśmy otoczeni. Kto wychyli nos zza tej palisady, zostanie schwytany albo zabity na miejscu, jeśli będzie miał wystarczająco dużo szczęścia. - Ktoś musi spróbować - odparł Katon, zniżając głos - skoro wierzysz w to, że

legat spróbuje przyjść nam z odsieczą. - Nie. To beznadziejne. Będziemy potrzebowali tutaj każdego miecza. - A jaka to różnica? - zapytał Katon. - Przecież i tak wszyscy zginiemy. Pozwól mi iść. - Nie. Masz zostać. To rozkaz. Nie wyślę nikogo z tak durną samobójczą misją. Jak już wspomniałem, nikt nam nie przyjdzie z pomocą. Pozostało nam tylko bronić się, jak długo się da, i zabrać ze sobą jak najwięcej tych kozojebców. - Albo poddać się i liczyć na szczęście. - Aleś wymyślił! - Macro zaśmiał się chrapliwie. - Na pewno oszczędziliby miejscowych, może nawet pozwoliliby staremu Verice skonać od odniesionych ran, ale my mielibyśmy przesrane. Potraktowaliby nas ze szczególnym okrucieństwem. Możesz na to liczyć. - I dobrze - zgodził się młody centurion. - Cadminus oraz chłopcy z kohorty Wilków mieliby szanse na ocalenie. Moglibyśmy wynegocjować warunki ich uwolnienia i walczyć bez nich. - Macro spojrzał na niego, ale w takich ciemnościach Katon nie mógł widzieć jego miny, kontynuował więc myśl: - Nie ma sensu, by zginęło więcej ludzi, niż to konieczne. Jeśli Wilki i gwardia króla ocaleją, ponieważ my się za nimi wstawimy, będziemy mieli u nich dług wdzięczności, który kiedyś może zaprocentować. Może nawet ocali resztki sympatii do Rzymu. - Ocali albo i nie ocali. Jeśli polegną tutaj z nami, ich ziomkowie obwinią Durotrygów, a co jeszcze lepsze, tego drania Tincommiusa. - O tym nie pomyślałem - przyznał Katon i znów zamilkł na dłuższą chwilę. Może powinniśmy o tym porozmawiać z Cadminusem i pozostałymi? - Nie! - uciął zdecydowanym tonem Macro. - Jak tylko wspomnimy o możliwości poddania, nasi chłopcy stracą resztki ducha walki. Pomyśl sam, Katonie. Pomyśl, jak byś się czuł, widząc, że wszyscy tubylcy odchodzą, zostawiając nas na pewną śmierć. To nie jest najlepszy sposób na podnoszenie morale. Poza tym jaką mamy gwarancję, że Durotrygowie rzeczywiście darują tym ludziom życie? Zaufasz słowu kogoś takiego jak Tincommius? Podalibyśmy im na tacy głowy Atrebatów. - Ale taki obrót sprawy wpłynąłby korzystnie na lojalność pozostałych. Przynajmniej z naszego punktu widzenia - oświadczył Katon lodowatym tonem. - Cynik! - Macro roześmiał się i poklepał młodszego przyjaciela po ramieniu. Katon także się uśmiechnął. - Masz jednak rację. Nie możemy powierzyć ich życia komuś takiemu jak

Tincommius. Sądzę, że gdyby dać naszym chłopakom wybór, i tak pozostaliby tutaj, z nami. Gwardziści króla także mają na pieńku z Tincommiusem, nawet ci, którzy uwierzyli, że mieliśmy coś wspólnego z atakiem na Vericę. - Myślisz, że któryś z nich mógł w to uwierzyć? Katon wzruszył ramionami. - Ciężko powiedzieć. Podsłuchałem, jak szeptali między sobą na ten temat. Niektórzy patrzą teraz na mnie bardzo podejrzliwie. Wygląda więc na to, że słowa Tincommiusa odniosły pożądany efekt. Jedynym człowiekiem, który może ich jeszcze przekonać, jest sam Verica. - Wiesz coś o jego aktualnym stanie? - Nie. Ale powinniśmy to sprawdzić. Jeśli istnieją choćby niewielkie szanse, że stary król wydobrzeje na tyle, by obciążyć Tincommiusa, nasza sytuacja ulegnie diametralnej poprawie. - Dobrze. Zatem idź i sprawdź, co z nim. Tylko nie marudź. Nasi przyjaciele mogą szykować jakąś niespodziankę. - Sądzisz, że są na to gotowi? - Nie... Pewnie są równie wyczerpani jak my. Muszą odpocząć. Zresztą nie spieszy im się za bardzo. Utknęliśmy tutaj bez możliwości ucieczki, a im z odsieczą idzie cała pieprzona armia Karatacusa. Pewnie poczekają do świtu, zanim wykonają kolejny ruch. - Miejmy nadzieję. Katon ziewnął, wstając z pomostu. Tak krótki sen sprawił, że czuł się teraz bardziej zmęczony niż przedtem. Bolały go wszystkie kończyny, były też mocno odrętwiałe. Temperatura w nocy spadła niżej, niż powinna w czasie lata. W głowie mu się kręciło, a ledwie przymykał oczy, natychmiast poddawał się sennej wizji, w której chrapał smacznie we własnym łóżku na terenie magazynów. Ta fantazja była tak rzeczywista, że czuł ciepło rozlewające się po całym ciele. - Au! Uważaj! - wrzasnął Macro, chwytając Katona za ramię. - Mało brakowało, a upadłbyś na mnie. - Wybacz... - Młody centurion otrzeźwiał natychmiast zawstydzony chwilą słabości i przestraszony, że może się ona powtórzyć. Przeciągnął się i podszedł do poidła. Odsunął snopki siana, którym było nakryte, po czym zdjął hełm i wsadził głowę do wody. Wynurzył ją, potrząsając mocno, by rozbudzić się do reszty. Wyprostował się, nie zważając na strużki wody ściekające

mu z włosów na segmentową zbroję i tunikę. Przeciągnął się po raz ostatni, przetarł oczy i ruszył w kierunku wejścia do wielkiej sali. Przepchnął się przez szparę między wozami i zeskoczył z reduty. Cadminus siedział przy wejściu w towarzystwie kilku strażników. Rozmawiał z nimi, popijał wino i grzał się przy żarze niewielkiego ogniska. Gdy Katon zbliżył się do nich, wszyscy spojrzeli na niego. Zbył ich jednak groźnym spojrzeniem i skinąwszy głową dowódcy gwardii, wszedł do budynku. Cadminus dopił resztkę wina, po czym wstał powoli i udał się za nim. - Pijecie? Czy to aby rozsądne? - zapytał centurion, spoglądając na niego z pogardą. - W takim stanie nie będziecie mogli stanąć w obronie waszego króla, gdy wróg zaatakuje o świcie. - Picie to nasz sposób na życie, Rzymianinie. - Świetnie, ale to też sposób na pewną śmierć. Tak bardzo chcecie polec jutro w bitwie? Nie potrafiąc unieść miecza do zadania pewnego ciosu? Cadminus uniósł pięść. Katon był pewien, że zaraz zostanie przez niego uderzony. Dowódca gwardii uspokoił się jednak i wymamrotał, opuszczając ręce: - Nic nam nie będzie. Masz moje słowo. - Liczę na to. A teraz prowadź mnie do króla. - Po co? Jego stan nie uległ zmianie. - I tak muszę go zobaczyć. Macro kazał mi zdać raport o jego zdrowiu. Katon nie dał Cadminusowi okazji do dalszych protestów. Obrócił się i ruszył w kierunku drzwi wiodących do prywatnych komnat władcy. Stał przy nich samotny strażnik, który na widok Rzymianina wyprostował się i sięgnął po włócznię. Dowódca kazał mu jednak zejść gościowi z drogi. Królewska sypialnia była jasno oświetlona lampkami oliwnymi oraz pochodniami. Cuchnęło też w niej od dymu. Przy stole siedziało bądź stało wielu miejscowych arystokratów rozmawiających mocno ściszonymi głosami. Verica był ledwo widoczny, okryto go futrami po samą brodę. Nieco wyżej jego siwe kędziory spływały kaskadami na purpurową poduszkę. Skóra na twarzy władcy była równie biała jak jego włosy, a chrapliwy oddech dało się słyszeć nawet w drzwiach. Medyk z obozowego szpitala uśmiechnął się, widząc wchodzącego centuriona. - Król poruszył się lekko przed chwilą - zameldował. - Odzyskuje świadomość? - zapytał Katon, gdy stanął obok chirurga i pochylił się nad kruchym starcem.

- Niezupełnie. Otworzył oczy, wymamrotał kilka słów i znów stracił przytomność. - Kilka słów? Jakich? Co powiedział? - Nic, co mógłbym zrozumieć z wyjątkiem imienia Tincommiusa. Wydawał się przy tym mocno poruszony. - I to wszystko? Nie zrozumiałeś nic więcej? - Medyk pokręcił głową, a sfrustrowany Katon zacisnął mocno usta. - Jeśli jego stan ulegnie zmianie, obojętne, w którą stronę, natychmiast mnie przywołaj. Zrozumiano? - Tak, panie. Katon obrzucił króla ostatnim spojrzeniem i obrócił się, by odejść, ale poczuł dłoń chirurga na swojej ręce. - Czy komuś ze szpitala udało się zbiec? - Nie. - Rozumiem. - Medyk spojrzał mu prosto w oczy. - Jakie mamy szanse, panie? - Niezbyt wielkie. Rób, co do ciebie należy, dopóki będziesz mógł. - A gdy nadejdzie koniec...? - Chroń króla. To wszystko. Po złożeniu raportu Katon zrobił obchód palisady, upewniając się, że żaden z wartowników nie śpi i wypatruje śladów wroga. Teraz, gdy obrońców pozostało tak niewielu, nawet jeden nieuważny człowiek mógł doprowadzić do katastrofy. Usatysfakcjonowany tym, co ujrzał, wrócił w pobliże bramy, oparł się o podporę i niemal natychmiast zasnął. Nie obudził się nawet podczas zmiany wart i dopiero potrzeba oddania moczu spowodowała, że otworzył oczy tuż przed świtaniem. Tym razem rozbudził się natychmiast wystraszony, że spał zbyt długo. Od razu spróbował zerwać się na równe nogi, ale mało brakowało, a zwaliłby się ponownie na ziemię. Nadal był obolały, mięśnie odmawiały mu posłuszeństwa, lecz zaparł się i zdołał wyprostować, jęcząc przy tym głośno. Mimo że wokół nadal było ciemno, daleko nad horyzontem niebo zaczynało już szarzeć. Zrobiło się jeszcze zimniej, centurion widział, jak z ust śpiących opodal ludzi wydobywają się obłoczki pary. Wokół panowała wyjątkowa cisza, niebo było zaciągnięte, co mogło zwiastować deszcz albo chociaż mżawkę, tak charakterystyczną dla klimatu tej wyspy. Katon posmutniał na myśl, że dramatyczny moment jego śmierci zostanie przysłonięty kurtyną drobinek deszczu. Sczeźnie tutaj podczas niewiele znaczącego starcia w mrocznym zaułku, wśród zbioru prymitywnych chat z trudem

zasługującego na miano miasta. Ale to tutaj on, Macro, Silva i pozostali znajdą śmierć - w brudnej, obskurnej niecywilizowanej Callevie. Ten epizod z pewnością nie znajdzie miejsca na kartach historii. Przeciągając się, Katon ruszył ociężale w kierunku niewielkiego ogniska palącego się na samym środku dziedzińca. Macro kierował tam pracą grupki niewolników, którzy kroili na małe porcje pieczonego prosiaka. Aromat pieczystego uświadomił młodemu centurionowi, jak bardzo jest głodny. Tym razem z ochotą poprosił o płat soczystego mięsa mocno okraszonego spieczoną skórą. Skinął głową przyjacielowi na powitanie. - Połamiesz sobie na tym zęby - ostrzegł go roześmiany Macro. - Co warte jest życie, skoro nie można się nim rozkoszować? - odparł chłopak. Mamy może chleb? - Tam, w koszu. Katon przykucnął obok ognia i zaczął jeść, przeżuwając powoli każdy kęs soczystej wieprzowiny i najprzedniejszego królewskiego chleba. Czuł się dziwnie, delektując tą potrawą, dotarło do niego bowiem, że w zwykłych warunkach przełknąłby śniadanie jak najszybciej, wiedząc, ile czeka go pracy. Dzisiaj dla odmiany nie było pośpiechu. Śniadanie mogło trwać, ile dusza zapragnie albo ile Durotrygowie pozwolą. Gdy niewolnicy zostali rozesłani, by zanieść strawę pozostałym obrońcom, Macro przysiadł obok Katona, pałaszując pas opieczonej polędwicy i grzejąc się przy ogniu. Nie odzywali się do siebie. Wokół nich, gdy mrok ustąpił w końcu blademu przedświtowi, zaczęli się tłoczyć rozespani żołnierze stojący w kolejce po strawę. Większość była tak głodna, że pochłaniała natychmiast specjały z królewskiego stołu, ale znaleźli się też ludzie zbyt wycieńczeni albo wręcz otępiali. Ci siedzieli w bezruchu, pozwalając, by wieprzowina stygła im w dłoniach. Cisza nie trwała długo. Niebawem wartownicy z pomostu zaczęli przyzywać Macro i obaj centurionowie rzucili resztki jedzenia, momentalnie zrywając się na równe nogi, aby pobiec na drugi koniec siedziby króla. Zaniepokojeni tonem tego wołania pokonali migiem drabiny, zapomniawszy o zesztywniałych stawach i obolałych mięśniach. - Raport! - zażądał Macro. - Tam, panie! - Legionista wskazał palcem ulicę. - Kilku wyjrzało zza chaty i zaraz się schowało.

- I tylko dlatego przerwałeś mi śniadanie? - Tak, panie. Powiedziałeś... - Wiem, co powiedziałem. Dziękuję. Dobrze się sprawiłeś, synu. Zaczekamy tu z tobą i sprawdzimy, czy coś jeszcze się stanie... - Już się dzieje - przerwał mu Katon. - Spójrz. Zza rogu, jakieś pięćdziesiąt kroków od palisady, wyszedł na środek ulicy samotny człowiek. - Widzę, że obaj zdołaliście przeżyć! - zawołał Tincommius. - Co za ulga. - Ulżyło mu. - Macro uniósł znacząco brew, spoglądając na Katona. - Normalnie się wzruszyłem... - Przybywam, aby złożyć wam ostatnią ofertę kapitulacji. Poddajcie się, aby uratować życie swoje i tych z moich ziomków, którzy dali się wam zwieść i nadal służą Rzymowi. - Na jakich warunkach? - zawołał Macro. - Na takich samych jak przedtem. Oferuję wam bezpieczny powrót do Drugiego Legionu. - W takim razie dziękujemy! - Wiedziałem, że to powiesz! Katon był pewien, że w tym momencie dostrzegł na twarzy Tincommiusa uśmiech. Atrebatyjski książę obrócił się i wydał rozkaz. Zza rogu dobiegły krzyki i wrzaski bólu. Chwilę później w polu widzenia pojawiła się kolumna skulonych ludzi. Wielu miało obandażowane członki. Inni byli zakrwawieni. Ci, którzy mieli na sobie czerwone tuniki legionistów, zostali skrępowani skórzanymi pasami. Obok nich szli wojownicy z dzidami dźgający każdego więźnia, który padał albo zostawał z tyłu. Katon rozpoznał kilka twarzy ludzi służących wcześniej w kohortach Wilków i Dzików. Było tam też paru greckich kupców, którzy mieli nadzieję na zbicie fortuny w odległej prowincji. Kolumna się zatrzymała, gdy Tincommius wydał kolejny rozkaz. Strażnicy odwiązali mężczyznę idącego na jej czele i poprowadzili go naprzód, ale ręce nadal miał skrępowane. Po kilku krokach jeden z Durotrygów mocnym kopniakiem zmusił więźnia, by ukląkł. Rzymianin padł na ziemię, krzycząc z bólu. Legł na boku, jęcząc, dopóki Tincommius nie podszedł i nie kopnął go w głowę. Jeniec zwinął się, podciągając kolana pod brodę, lecz zamilkł. Tincommius spojrzał ku bramie, wskazując palcem leżącego. - Poddacie mi się teraz albo ten człowiek umrze. Tak samo jak cała reszta.

Jeden po drugim.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY SZÓSTY

- Patrzcie dobrze, zaraz udowodnię wam, że mówię poważnie... - Tincommius skinął na człowieka stojącego obok kolumny. W odróżnieniu od pozostałych Durotrygów miał w ręku tylko drewnianą pałkę. Podszedł z nią do leżącego na ziemi Rzymianina i stanął na szeroko rozstawionych nogach. Wziął potężny zamach i walnął rannego w goleń lewej nogi. Macro i Katon, mimo że stali na umocnieniach przy bramie prawie pięćdziesiąt kroków od miejsca kaźni, zobaczyli i usłyszeli wyraźnie, jak kość pęka. Krzyk katowanego legionisty poniósł się o wiele dalej. Co gorsza, gdy oprawca strzaskał mu drugie podudzie, bity zaskowyczał jak konające zwierzę. Dźwięk był tak przerażający, że zmroził krew wszystkim, którzy go słyszeli. Rzymianin wił się na ulicy, ale jego podudzia pozostawały nieruchome, wygięte pod nienaturalnym kątem tuż pod kolanami. Każdy ruch musiał sprawiać mu niewyobrażalny ból. Jego wrzaski umilkły, dopiero gdy stracił przytomność. Tincommius pozwolił, by obrońcy posmakowali ciszy, zanim odezwał się po raz kolejny: - To był pierwszy z wielu. A będziemy zabijali następnych, dopóki nie pójdziecie po rozum do głowy i nie poddacie się. Tych rannych, którzy przeżyją dzięki waszej decyzji, będziecie mogli zabrać ze sobą, uchodząc z Callevy. Otym, ilu ich będzie, zadecydujesz ty, Macro. Możesz zakończyć ich cierpienia, kiedy tylko zechcesz. Katon stojący na umocnieniach obok starszego przyjaciela zauważył, że centurion zaciska dłoń na rękojeści miecza z taką siłą, iż kostki zupełnie mu pobielały, a ścięgna łączące ją z nadgarstkiem sterczą pod skórą niczym żelazne ćwieki. Sam czuł raczej mdłości niż wściekłość. Widok męczarni rannego wywoływał w nim niesmak, więc soczysta wieprzowina i świeży królewski chleb, którym rozkoszował się przed chwilą, podchodziły mu teraz do gardła. - Bękart - wysyczał Macro przez zęby. - Bękart... Bękart... Bękart! - Pełen wściekłości okrzyk poniósł się nad ulicą. Tincommius zaśmiał się, słysząc, że centurion wypluwa z siebie całą złość. - Ty jebany bękarcie! Zabiję cię. Przysięgam! Zarżnę cię jak psa!

- Zapraszam, centurionie. Wyjdź do nas i spróbuj urzeczywistnić te groźby! Wzywam cię nawet do tego! - Panie. - Katon położył dłoń na ramieniu Macro. - Nie możesz... Stary centurion potoczył wokół wściekłym spojrzeniem. - Przecież wiem. Masz mnie za idiotę? - Nie... tylko widzę, że jesteś wściekły, panie. Wściekły i bezsilny. - Katon wskazał na stojących przy palisadzie ludzi, którzy z przerażeniem i złością przyglądali się tej scenie. - Jak zresztą my wszyscy. Macro spojrzał w kierunku wskazywanym przez młodszego przyjaciela i zobaczył, że na umocnieniach stoją nie tylko legioniści, ale także rekruci z kohort Wilków i Dzików. Zauważył też kilku gwardzistów Veriki. Strząsnął dłoń Katona z ramienia i wrzasnął na wszystkich: - Co to ma być, do kurwy nędzy?! Jebany cyrk przyjechał? Spierdalać mi z tych umocnień i wracać na wyznaczone pozycje! Chcecie, żeby wdarli się na teren siedziby, kiedy wy sobie oglądacie wyczyny tego obszczymurka? Przy bramie zostają tylko wartownicy, reszta na dół! Ruchy! Legioniści cofnęli się od palisady z poczuciem winy na twarzach i wrócili na plac przed wielką salą. Wilki poszły za nimi, jako że Katon musiał im najpierw przetłumaczyć treść tej tyrady. Macro pożegnał ich wściekłym wzrokiem, potem spojrzał ponownie na Tincommiusa, który zauważywszy, że centurion znów skupia uwagę na nim, zawołał: - Poddajecie się, Macro? Odpowiedz! - Rzymianin stał dłuższą chwilę nieruchomo, milcząc. Jego usta wyglądały jak czerwona kreska przecinająca mocno pobrużdżoną twarz. Trzewia ściskała mu niewyobrażalna rozpacz i bezdenny gniew. Szczerze nienawidził Tincommiusa, ale mógł tylko stać tutaj i patrzeć. - Doskonale. Dajcie mi tu zatem następnego. - Atrebata skinął ręką, by strażnicy doprowadzili drugiego więźnia na miejsce kaźni. Tym razem wybraniec był o wiele młodszy. Katon rozpoznał w tym dzieciaku poganiacza mułów z magazynu. Chłopak szarpał się, potrząsał głową, ale oprawca chwycił go mocniej za włosy i przeciął węzeł, który łączył kolejną ofiarę z resztą więźniów. Brutalnym szarpnięciem wyciągnął z kolumny wyrywającego się i wrzeszczącego głośno dzieciaka i powlókł go w kierunku nieruchomego ciała. Macro stał jak posąg, lecz Katon nie mógł dłużej na to patrzeć. Obrócił się na pięcie i zszedł pospiesznie po drabinie na dziedziniec przed wielką salą. Gdy zeskakiwał na ziemię,

usłyszał charakterystyczny trzask pękających kości i skowyt chłopca, który przeciął poranne powietrze jak nóż wbijany głęboko w trzewia młodego centuriona. Przerażający spektakl trwał aż do południa. Zmasakrowane ciała zaściełały już całą ulicę. Krzyki i błagania nie milkły nawet na moment, gdy tak wielu okaleczonych Rzymian konało, wijąc się w mękach na ziemi. Macro stał niewzruszenie na bramie, nie odpowiadając na powtarzające się regularnie wezwania Tincommiusa do poddania siedziby króla. Gdy Atrebata nie otrzymywał odpowiedzi, przyciągano następnego jeńca w miejsce, z którego wszyscy obrońcy dobrze go widzieli, i tam bito, dopóki nie połamano obu nóg. Aby wzmocnić oddziaływanie tortur, Tincommius rozkazał wojownikowi z pałką łamać ofiarom także ręce, więc gdy oprawca uporał się z podudziami, zabierał się z równą ochotą do łokci. Katon nie zdołał umknąć przed tą potwornością, mimo że znajdował się teraz daleko od bramy. Skowyt katowanych docierał wszędzie z równą siłą. Ludzie przebywający w siedzibie króla milczeli. Większość siedziała po prostu na ziemi, drżąc na całym ciele, gdy do chóru przejmujących krzyków dołączał głos kolejnej ofiary. Niektórzy zabijali czas, ostrząc miecze osełkami, ale nawet te hałasy nie były w stanie zagłuszyć upiornych jęków dobiegających zza palisady. W końcu młody centurion nie był już w stanie tego znieść i wspiął się po drabinie na pomost, by dołączyć do Macro. Starszy kolega nie poruszył się nawet, z nieprzejednaną miną spoglądał wciąż na ulicę. Raz tylko zerknął na Katona. - Czego chcesz? - Zastanawiam się, jak długo jeszcze nasi ludzie to wytrzymają... panie. Dyskretnie wskazał głową siedzących na placu legionistów i rekrutów. - To ich wykańcza. - Wykańcza, powiadasz? - Macro skrzywił się pogardliwie. - Dlaczego nosisz ten strój, skoro takie coś jest w stanie zmusić cię do rzygania? - Panie! - zaprotestował młody centurion zaskoczony porywczymi słowami Macro. - Ja... Ja... - Co, ty? Gadajże wreszcie. Katon szukał odpowiedzi, ale był zbyt wycieńczony, by znaleźć rozsądne wytłumaczenie. Instynkt podpowiadał mu, że Macro ma rację: bardziej mówił w swoim imieniu niż tych żołnierzy. Spuścił wzrok ze wstydu. - Nic... Nie zniosę tego dłużej. Stary centurion przyjrzał mu się uważniej. Minę miał przy tym zgorzkniałą.

Mięśnie na policzkach były cały czas napięte i drgały pod skórą. Przez moment wydawać się mogło, że zaraz eksploduje i opieprzy Katona na oczach wszystkich. Ta wizja natychmiast wyparła z umysłu młodego centuriona inne uczucia. Strach przed upokorzeniem przeważył. Macro jednak potoczył wzrokiem po twarzach ludzi, którzy patrzyli teraz na obu oficerów. Zaczerpnął mocno tchu przez nos i uspokoił się nieco, dając odrobinę wytchnienia napiętym do granic możliwości mięśniom. - Musisz to znieść - oświadczył ze spokojem. - Ciężko ci będzie, wiem, ale musisz zachować spokój, pełną kontrolę i nie poddawać się, choćby nie wiem co. Rób, co możesz, by nie okazywać strachu i załamania. Stary centurion pokręcił ze smutkiem głową, gdy przypomniał sobie furię, jaka opanowała go, gdy zobaczył katowanie pierwszego jeńca. - Nie możemy nic z tym zrobić? - Co masz na myśli? - zapytał Macro. - Sam nie wiem. Moglibyśmy na przykład zrobić szybki wypad i uwolnić resztę naszych. - Katonie, oni i tak już nie żyją. Co zrobimy z nimi po ocaleniu? Pociągną co najwyżej do upadku siedziby króla, nie dłużej. A jeśli nasza akcja ratunkowa się nie powiedzie, wszyscy zostaniemy wcześniej wybici. - Jaka to więc różnica? - Żadna - przyznał Macro. - Uważam jednak, że naszym świętym obowiązkiem jest bronić króla i utrzymać się jak najdłużej. - I mamy im na to pozwalać? - Katon wskazał na ulicę. - A co innego możemy zrobić? Młody centurion otworzył i zaraz zamknął usta. Mimo nudności, głębokiej rozpaczy i potrzeby zrobienia czegoś dla tych nieszczęśników wiedział, że Macro ma rację. Byli totalnie bezradnymi obserwatorami odrażającego spektaklu. - Moglibyśmy ich stąd przepędzić - oświadczył po chwili. - Nie. Nie pozwalam. Zabiją wszystkich więźniów, gdy tylko otworzymy wrota. To już koniec, Katonie. Słyszysz? Koniec. Młody oficer pokiwał głową. Macro poklepał go przyjaźnie po ramieniu, po czym znów stanął twarzą do wroga. Czując jednak, że dobrze byłoby odwrócić uwagę młodszego kolegi, wskazał ręką na ludzi pilnujących więźniów. - Zauważyłeś, że sprowadził tutaj tylko Atrebatów? Katon przyjrzał się strażnikom.

- Tak... to sprytne posunięcie. - Sprytne? - Trzyma Durotrygów w ukryciu, podczas gdy sam nakłania nas do kapitulacji. Sądzę, że próbuje sprawić na naszych rekrutach wrażenie, że to tylko błahy zatarg wewnątrzplemienny, który można rozwiązać w bardzo prosty sposób. - Myślisz, że oni to kupią? - Niektórzy mogą uwierzyć - przyznał Katon i nagle zrobił wielkie oczy. Dostrzegł właśnie kolejnego jeńca wleczonego na miejsce kaźni pomiędzy wijącymi się z bólu ofiarami. - O, nie... - Co? - zaniepokoił się Macro, wytężając wzrok. - Kto to? - Figulus. - Figulus? A niech to... Gdy Tincommius skinął na strażnika eskortującego jeńca, Katon spojrzał w stronę wielkiej sali i zawołał po celtycku: - Figulus!... Dopadli Figulusa! - Z gardeł ocalałych Wilków dobył się wściekły ryk. Ci ludzie naprawdę wielbili swojego rzymskiego instruktora. Młody centurion przywołał ich na pomost. - Zamierzają go stracić! Chodźcie szybko, zobaczcie sami! - Co ty wyprawiasz, do kurwy nędzy? - zapytał Macro. Przyjaciel wyszczerzył do niego wszystkie zęby. - Czas zabawić się z Tincommiusem w tę samą gierkę. - Co takiego? - Nic nie mów, tylko patrz. Gdy rekruci dostali się na szczyt palisady, od razu zaczęli nawoływać swoich współplemieńców, by oszczędzili Figulusa. Option klęczał już na miejscu kaźni, a wojownik z pałką spoglądał niepewnie to na niego, to na Tincommiusa, to na swoich kamratów pilnujących reszty więźniów. Rozsierdzony książę warknął rozkaz i wskazał palcem pochylonego Rzymianina. Ten rozglądał się tylko półprzytomnie, zdezorientowany i przerażony rozwojem sytuacji. Moment później jeden z wojowników podbiegł do Tincommiusa i zaczął z nim rozmawiać, ale renegat wydał mu ponownie ten sam rozkaz. Mężczyzna popatrzył na Figulusa i pokręcił głową. - Zaczyna się obiecująco! - Macro powitał tę reakcję uśmiechem. Wtem Katon poczuł, że ktoś szarpie go za rękaw tuniki. Odwrócił się i zobaczył za sobą podekscytowanego medyka. - Panie! - Chirurg musiał krzyczeć, by centurion go usłyszał. - Król odzyskał

świadomość! - Kiedy? - Dopiero co. - Jak się czuje? - Jest zdezorientowany, ale świadomy. Cadminus wyjaśnił mu sytuację. Chce was widzieć. Obu. Macro pokręcił głową. - Powiedz mu, że jesteśmy teraz nieco zajęci. - Nie! - przerwał mu Katon, któremu udzieliło się podniecenie medyka. - Czy możecie przenieść Vericę? - Moglibyśmy to uczynić, jeśli to naprawdę konieczne. Zdaje mi się, że jego stan nie może się pogorszyć. - Świetnie! - Katon poklepał go po ramieniu. - Przynieście go zatem tutaj. Natychmiast. Medyk pokręcił głową. - Nie radziłbym... - Dobrze. Ułatwię ci decyzję. - Centurion dobył miecza i przyłożył go do krtani zaskoczonego chirurga. - Rozkazuję ci sprowadzić go tutaj. Natychmiast. Czy to wystarczy? - No tak, panie. - Zatem biegnij po niego. Gdy medyk pognał po swojego pacjenta, Macro wybuchnął śmiechem. - Załatwiłeś to, jak na centuriona przystało. Wyrośniesz jeszcze na ludzi. Katon spojrzał w dół ulicy. Tincommiusa otoczyli wojownicy, z którymi kłócił się zaciekle, wymachując gniewnie rękami dla podkreślenia wagi swoich słów. Oni jednak wydawali się nieporuszeni jego argumentami i błaganiami, sami też darli się na niego w równie widowiskowy sposób. Obok klęczał Figulus, przyglądając się wszystkiemu w milczeniu, nie śmiąc się jednak ruszyć, aby Atrebatowie nie zwrócili na niego ponownie uwagi. Tuż za nim stał wojownik z pałką czekający na rezultat debaty. - Przy odrobinie szczęścia - mruknął Macro - zaraz rzucą się sobie do gardeł. - Wątpię - odparł Katon. Kilkakrotnie widział już Tincommiusa w akcji, wiedział zatem, że atrebatyjski książę potrafi odwracać kota ogonem jak mało kto. Już raz dali mu się zmanipulować. Nie mogą więc pozwolić, by to się powtórzyło. Katon obejrzał się przez ramię. - Gdzie ten pieprzony medyk?

Kiedy obrońcy czekali na przyniesienie króla, Tincommius powoli zyskiwał przewagę nad otaczającymi go wojownikami. Teraz to on mówił niemal bez przerwy, a oni słuchali w milczeniu jego tyrady. - Jest wreszcie - mruknął Macro. Katon odwrócił się ku wrotom: zobaczył medyka i wynurzające się z cienia nosze niesione przez czterech gwardzistów. Obok króla szedł Cadminus, z bojaźnią przyglądając się bladej twarzy spoczywającej na miękkiej poduszce. - Szybko! - ponaglał ich Katon. - Wnieście go tutaj jak najprędzej. Niewielki orszak wyszedł za wrota, starając się nie kołysać za mocno rannym władcą. Gdy nosze znalazły się u stóp palisady, gwardziści unieśli je z trudem nad głowy i podali stojącym na górze wartownikom. Verica został następnie przeniesiony na pomost znajdujący się nad bramą. W tym czasie Katon sprawdził, jak się sprawy mają po drugiej stronie palisady, i zobaczył, że Tincommius, mając już dość tej sprzeczki, przepycha się właśnie między wojownikami do Figulusa, dobywając po drodze miecza. - Stój! - zawołał po celtycku Katon. - Zatrzymajcie go! Tincommius spojrzał tylko w jego kierunku, ale nie zwolnił nawet na moment. Zanim jednak dotarł do więźnia, mężczyzna z pałką zastąpił mu drogę, kręcąc głową. - Wynocha! - Wrzask rozwścieczonego księcia słychać było wyraźnie nawet za palisadą mimo okrzyków wiwatujących rekrutów. Cadminus pomógł królowi wstać z noszy i pozwolił mu wesprzeć się na swoim ramieniu, gdy Verica postąpił dwa kroki przed siebie, podchodząc do palisady. Ledwie go dostrzeżono, stojący na ulicy wojownicy zamarli ze zdziwienia. - Wasza wysokość, Tincommius powiedział im, że nie żyjesz - wyjaśnił Katon. Twierdził też, że to myśmy cię zamordowali. Starzec wyglądał na zdezorientowanego, krzywił się też mocno, gdy obracał głowę w stronę krewniaka. Okrzyki ludzi zebranych na pomoście natychmiast ucichły. Wszyscy wpatrywali się z uwagą w starego króla. Jedynymi dźwiękami, jakie dobiegały teraz z miasta, były jęki zmasakrowanych jeńców. Verica zatrząsł się nagle. - Wasza wysokość? - Cadminus zaraz objął go mocniej w pasie. - Nic to... Już dobrze. Katon pochylił się ku królowi i przemówił pospiesznie, zniżając głos: - Wasza wysokość, musisz im powiedzieć, kto naprawdę cię zaatakował. Wyjaw im, że to Tincommius jest zdrajcą.

- Zdrajcą? - powtórzył król urażonym głosem. - Wasza wysokość, proszę. Życie tego człowieka zależy od twoich słów. - Katon wskazał palcem Figulusa. Verica przyjrzał się klęczącemu Rzymianinowi i stojącemu obok księciu, a potem zakaszlał. Chrapliwe spazmy wstrząsnęły jego piersią i głową, jakby właśnie umierał. Zmusił się jednak, by stanąć prosto, i podnosząc głos, oznajmił swoim ziomkom na ulicy: - To Tincommius... Tincommius zaatakował mnie w lesie. - To był Artaks! - wydarł się książę. - Artaks! Ja ocaliłem naszego króla! Verica pokręcił głową ze smutkiem. - On kłamie! - krzyczał Tincommius. - Rzymianie go zmusili! Widzicie ich u jego boku! Mówi, co mu kazali. - Nie! - zawołał Verica głosem łamiącym się z wysiłku. - Tyś to uczynił, kuzynie. Ty! Wojownicy stojący w głębi ulicy spojrzeli na księcia, który dostrzegł zwątpienie i pogardę na ich twarzach. - Mówię wam, że on kłamie. Katon oderwał wzrok od tej sceny i przywołał do siebie chorążego. - Mandraksie! - Jestem, centurionie. - Weź dwudziestu ludzi i przygotuj się do odbicia jeńców, jak tylko otworzymy wrota. - Co ty kombinujesz? - zapytał Macro. - Co mu powiedziałeś? - Spróbuję dopaść Tincommiusa, póki mamy okazję. Złapiemy go i od razu wracamy. - Zupełnie cię porąbało - stwierdził stary centurion, ale nie próbował powstrzymać Katona, gdy ten schodził po drabinie na plac za bramą, by podnieść swój hełm oraz tarczę i stanąć przed pełniącymi wartę legionistami. - Gdy wydam rozkaz, macie otworzyć te wrota jak najszybciej. Serce waliło mu jak młotem na myśl o czekającej walce. Zmęczenie zniknęło jak ręką odjął, czuł się rześko, wszystkie zmysły miał wyostrzone. - Otwierać! - ryknął, gdy tylko Mandraks dał mu znak, że ludzie są gotowi. Legioniści podważyli belkę blokującą i odciągnęli jedno ze skrzydeł. - Za mną! - wrzasnął Katon przez ramię i ruszył biegiem w głąb ulicy. Pędził na

wojowników otaczających Tincommiusa, opierając się wszakże pragnieniu dobycia miecza. Nie mógł bowiem sprawiać wrażenia człowieka, który zamierza ich zaatakować. Tincommius spojrzał w stronę siedziby króla i wskazując nadbiegającego centuriona, zawołał: - Brać go! - Wilki! Dziki! - przekrzykiwał go centurion. - Pojmać zdrajcę! Pojmać Tincommiusa! Lecz oto wojownicy zwrócili się przeciw niemu, nagle poczuł zatem panikę, że źle ocenił ich nastroje, że zaraz dobędą broni i ruszą do walki. Ale stali ciągle w miejscu i patrzyli tylko, jak centurion oraz biegnący za nim rekruci zbliżają się do księcia. Tincommius także zauważył ich bierność, odwrócił się więc i zaczął uciekać. - Zatrzymać zdrajcę! - wrzasnął Katon, niestety za późno. Tincommius przedarł się już przez pierścień wojowników i pędził w kierunku najbliższego zakrętu, zamierzając zbiec pod opiekę swoich nowych sojuszników. Plan był prosty i miałby wielkie szanse powodzenia, gdyby nie wojownik z pałką. Oprawca nie namyślając się wiele, cisnął narzędziem mordu, trafiając księcia w tył uda, tuż nad kolanem. Pałka zaplątała się uciekającemu między nogi i Tincommius wyłożył się jak długi tuż przed nielicznymi jeńcami, którzy rzucili się na niego z dzikim rykiem, okładając go gdzie popadnie związanymi rękami. Katon zatrzymał się przed grupką wojowników, którzy stali z bronią w ręku, ale wciąż wyglądali na niezdecydowanych. Centurion wskazał wijących się z bólu jeńców i rozkazał: - Zabierzcie do siedziby króla wszystkich, którzy jeszcze zipią. Szybko! Durotrygowie zaraz tu będą! Naglący zdecydowany ton jego głosu odniósł skutek. Wojownicy podbiegli do skatowanych Rzymian i zaczęli ciągnąć ich ku palisadzie. W tym pośpiechu ignorowali wrzaski bólu niedoszłych ofiar. Katon spojrzał na Mandraksa. - Ty zabierz resztę jeńców! I upewnij się, że nie uchowa się tu nawet kawałek tego, co zostanie z Tincommiusa! Chorąży wyszczerzył zęby w uśmiechu. - Dobrze, centurionie. Po wydaniu tych rozkazów Katon pobiegł w głąb ulicy, do zakrętu, za którym aleja wiodła prosto do głównej bramy Callevy. Tam się zatrzymał. Trzydzieści kroków

za łukiem drogi czekał tłum Durotrygów ciągnący się jak okiem sięgnąć, aż do wałów. Wojownicy odpoczywali w cieniu rzucanym przez okrągłe chałupy. Były ich setki. Na widok Rzymianina jeden z nich podniósł alarm, zrywając się na równe nogi i wskazując go pozostałym. Wszyscy nagle rzucili się do broni. - Aj! - mruknął Katon, zawracając i gnając co sił do siedziby króla, ścigany dzikim rykiem wroga. Gdy wypadł ponownie za zakręt, zobaczył, że większość jego ludzi i rannych Rzymian dociera już do bramy. - Szybko! - wrzasnął. - Nadchodzą! Rekrutom wystarczył sam ryk dobiegający z oddali. Wyrwali w kierunku bramy, by znaleźć się jak najszybciej w bezpiecznym miejscu. Nie baczyli nawet na piekielne męki, jakie zadawali okaleczonym jeńcom, których nieśli. Na zewnątrz został już tylko Katon pędzący co sił w nogach ku bramie zamykanej przez obrońców. Nie róbcie mi tego, pomyślał ze złością, oglądając się przez ramię. Durotrygowie właśnie wypadali zza zakrętu. Wrzeszcząca dziko z żądzy krwi tłuszcza traciła do niego nie więcej jak dwadzieścia kroków. Odziany w ciężki pancerz Katon nie miał szans umknąć pogoni, rzucił więc tarczę, by choć o mgnienie oka przybliżyć moment dotarcia do wąskiej szczeliny pomiędzy masywnymi skrzydłami wrót. Stojący na pomoście powyżej Macro wychylił się za parapet, zagrzewając go do biegu, podobnie jak pozostali obrońcy. Katon przeskoczył nad ciałami skatowanych nieszczęśników, którzy zmarli, zanim nadeszła pomoc, kryjąc głowę w ramionach i młócąc podeszwami podkutych sandałów ubitą wyschniętą ziemię. Coś przemknęło tuż nad nim i pierwsza dzida wbiła się w grunt kilka stóp przed nim. - Dawaj, Katonie! - darł się Macro. - Są tuż za tobą! Centurion podniósł na mgnienie głowę, by sprawdzić, czy biegnie prosto do bramy, potem wyczuł kolejne niebezpieczeństwo i natychmiast uskoczył w prawo. Tym razem koło ucha świsnął mu miecz, który wbił się w ziemię tuż przed nim przy wtórze przekleństw miotającego. Katon dopadł wrót, wcisnął się w pozostawioną dla niego szparę i legł na dziedzińcu po drugiej stronie. Legioniści natychmiast pchnęli ciężkie skrzydło, ale nie zdążyli go zatrzasnąć. Wojownik, który cisnął w centuriona mieczem, zaklinował się pomiędzy grubymi belkami. Jego głowa i bark nie pozwalały domknąć bramy. Nacisk wszakże był zbyt wielki, toteż zaraz rozległ się cichy trzask i ciało wojownika zostało zmiażdżone. Jeden ze strażników wypchnął bezwładne truchło na zewnątrz i w końcu udało się zaryglować wrota. Wróg mógł wyładować furię tylko na grubych belkach, co

robił z wielkim hukiem, gdy Katon, pełznąc na czworakach, walczył o odzyskanie oddechu. - Wszystko w porządku? - zapytał z pomostu Macro. Młody centurion machnął tylko ręką. - Świetnie. W takim razie bierz dupę w troki i chodź tu, na górę. Potrzebujemy pomocy, jeśli mamy sobie poradzić z tym gniazdem szerszeni, które poruszyłeś!

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY SIÓDMY

- Zanieście rannych do wielkiej sali! - rozkazał Katon, wspinając się na drabinę, by dołączyć do Macro. Gwardziści Veriki stanęli w szeregu przed swoim królem, gdy Cadminus kładł go ponownie na nosze. - Co z nim, panie? - zapytał Mandraks, wskazując na zakrwawionego i posiniaczonego atrebatyjskiego księcia, który leżał, pojękując cicho, przy drzewcu sztandaru kohorty Wilków. Centurion obejrzał się przez ramię. - Zabierzcie Tincommiusa do budynku. Tylko dobrze go zwiążcie. I niech nikt nie zrobi mu krzywdy. Zrozumiano? Mocno zawiedziony chorąży trącił leżącego księcia drzewcem sztandaru. - Wstawaj, ty...! Katon nie tracił więcej czasu na zdrajcę - wszedł na pomost i przepchnął się między gwardzistami do palisady. Stojący wokół niego legioniści i rekruci z kohorty ciskali czym popadnie w tłum Durotrygów kłębiący się przed bramą. Tylko kilka z tych pocisków zostało odrzuconych, w dole bowiem panował taki ścisk, że mało który z wojowników był w stanie się zamachnąć. Najgęstszy tłum zebrał się jednak nie po bokach bramy, ale przed nią. - Oni chyba nigdy niczego się nie nauczą - wrzasnął Macro prosto do ucha Katonowi. - Nie byłbym tego taki pewny - odparł zdyszany centurion, wciąż nie mogąc dojść do siebie po długiej ucieczce za wrota. Uniósł rękę i wystawił palec. - Spójrz tam! Nieco dalej od ulicy odchodziły w bok wąskie kręte alejki prowadzące w gąszcz chałup otaczających siedzibę króla. Durotrygowie znikali w nich dziesiątkami. Macro spojrzał przyjacielowi w oczy. - Ja zajmę się obroną tego odcinka. Ty sprawdź, dokąd prowadzą te uliczki, i zabezpiecz miejsca, w których możemy zostać zaatakowani. - Dobrze, panie! - Katon obrócił się na pięcie i chwycił za ramię stojącego najbliżej tubylca. - Czy któraś z tamtych alejek dochodzi do ogrodzenia siedziby

króla? - Niektóre mogą, panie. - Mogą? - Centurion zmierzył go chłodnym wzrokiem, hamując narastający gniew. - Dobrze. Zbierz ludzi, którzy nie są potrzebni tu, przy bramie, i wyślij ich na umocnienia. Mają się rozstawić w równych odstępach, żeby nie było żadnych niestrzeżonych miejsc. Zrozumiano? - Chyba tak... panie. - Wojownik wyglądał na wyczerpanego. Katon chwycił go za ramiona i wykrzyczał mu prosto w twarz: - Zrozumiano?! - Tak, panie. - Zatem idź! Gdy rekrut odbiegł, by wykonać rozkaz, Katon przepchnął się pomiędzy pozostałymi obrońcami, a gdy oddalił się nieco od bramy, przyspieszył i potruchtał wzdłuż linii umocnień. Kilka godzin wcześniej dokonał już pełnego obchodu, by oderwać się choć na chwilę od ponurego przedstawienia Tincommiusa i sprawdzić czujność wart. Teraz jednak możliwość zaatakowania palisady nie należała już do potencjalnych zagrożeń. Można ją było wziąć za pewnik, było bowiem jasne, że atrebatyjski książę nie nakłoni Rzymian do kapitulacji. Durotrygowie mogli więc rozpocząć zmasowany krwawy atak. Gdzieś tam pomiędzy krytymi strzechą chałupami wróg przegrupowywał siły, szukając dojścia do palisady. Wykonując to okrążenie, Katon zauważył, że większość stojących najbliżej chat nie przylega do palisady. Ich okrągłe ściany znajdowały się w odległości pięciu, sześciu kroków od umocnień otaczających wielką salę. Jak to jednak bywa wśród Celtów, zasadę tę ignorowano i miejscowi stawiali dobudówki, które nieomal stykały się z zaostrzonymi palami. Fosa wyschła i już dawno została zasypana śmieciami, z błotnistej cuchnącej paćki wystawały tu i ówdzie ostre krawędzie kości albo potłuczonych skorup. Wiele chałup miało też własne wiklinowe ogrodzenia, za którymi znajdowały się zagrody dla zwierząt, puste od czasu, gdy w mieście zapanował głód. Przebicie się przez takie przeszkody nie wymagało zbyt wiele trudu, a obrońcy musieli w porę zareagować na pojawienie się wroga, jeśli chcieli powstrzymać Durotrygów od sforsowania dość niskiej palisady. Katon uświadomił sobie w tym momencie, że jeśli przeciwnik zaatakuje w kilku miejscach naraz, powstrzymanie go będzie praktycznie niemożliwe. Durotrygowie przedostaną się przez linię umocnień i zaleją teren siedziby króla, zanim ktoś zdąży zareagować.

Rzymianie i rekruci z kohorty Wilków zostaną wycięci w pień, jeśli nie wycofają się w porę za ostatnią redutę, do wielkiej sali. Potem nie będą mieli już gdzie uciekać. Czeka ich walka do ostatniego człowieka. Katon odsunął się na bok, by przepuścić Mandraksa prowadzącego niewielki oddział wojowników. Chorąży wyznaczył jednemu z nich pozycję, po czym z resztą pobiegł dalej. Centurion obejrzał się za siebie i zrozumiał, jak szczupłymi siłami dysponują obrońcy w obliczu tak licznego wroga. Macro i jego legioniści na razie radzili sobie przy bramie. Durotrygowie zdążyli już ściągnąć drabiny. Na oczach Katona kilka przystawili do palisady, ale zaraz poleciały na dół zepchnięte przez zdeterminowanych obrońców. - Tam są! Katon obrócił się szybko i zobaczył, że stojący w pobliżu Wilk wskazuje za palisadę. W dole banda Durotrygów przebijała się przez zagrody dla świń, pędząc prosto na umocnienia. Kamraci już podnosili jednego z nich, by mógł sięgnąć szczytu. Chwilę później kolejna grupa wrogów wyłoniła się spomiędzy chałup, biegnąc w tym samym kierunku. - Wilki! Do mnie! - zawołał centurion, dobywając miecza. Podbiegł do wartownika, który wszczął alarm. Kilku wojowników spieszyło z przeciwnej strony. Pierwszy sięgnął już zaostrzonego szczytu pala i próbował właśnie podciągnąć się na pomost, lecz zanim przerzucił nogę na drugą stronę, wartownik przebił mu włócznią krtań i Durotryg zleciał z umocnień, przyciskając obie dłonie do rany, z której tryskały fontanny krwi, oblewając stojących najbliżej. Zemsta była natychmiastowa. Z dołu posypały się dzidy na wartownika, który podniósł tarczę, by osłonić głowę. Zdołał nią odbić pierwszy pocisk, ale tym samym ruchem odsłonił brzuch i dwa kolejne groty jednocześnie wbiły mu się w trzewia. Siła uderzenia była tak wielka, że zmiotła nieszczęśnika z palisady. Zanim kolejny obrońca dotarł do tego miejsca, inny Durotryg przetoczył się na pomost i zaraz zerwał się na równe nogi, unosząc miecz i tarczę. Rozejrzał się na obie strony, zauważył, że Katon jest najbliżej, więc skoczył na niego, wydając przeraźliwe wojenne zawołanie. Czas zwolnił, gdy tylko wojownik ruszył na centuriona. Katon mógł policzyć plamy błota zdobiące wykrzywioną wściekle twarz Durotryga. Był to młody mężczyzna, masywny jak byk, ale nie brakowało mu też tłuszczu. Deski pomostu trzeszczały pod jego butami, gdy pędził na Rzymianina. Katon zacisnął zęby i także zerwał się do biegu. Jego przeciwnik był większy i cięższy, cieszył

się więc na to starcie, szczerząc wszystkie zęby. Centurion w ostatniej chwili skręcił, rzucając się na palisadę i osłaniając tarczą bok. Masywniejszy młodzik nie potrafił wyhamować w porę, odbił się więc od Katona i stracił równowagę, gdy nogą trafił w pustkę za pomostem. Zachwiał się, machając rozpaczliwie rękami. Katon na to tylko czekał - wbił mu klingę w plecy, a potem kopniakiem zepchnął dogorywającego przeciwnika na ziemię. Zderzenie z potężnym Brytem pozbawiło go tchu. Kiedy się obrócił w stronę wyłomu, rozpaczliwie próbując zaczerpnąć powietrze do płuc, zobaczył dwóch kolejnych Durotrygów wstających z pomostu. Jeden ruszył na niego, drugi pobiegł w kierunku zbliżających się Wilków. Daleko za nimi centurion dostrzegł inną grupę obrońców odpierających atak z zewnątrz. Ale tam nie doszło jeszcze do wyłomu. Obrońcy dźgali mieczami każdego Durotryga, który okazał się na tyle głupi, by próbować wspiąć się na palisadę. Katon skupił wzrok na swoim nowym przeciwniku - smagły Celt był starszy i ostrożniejszy od swojego szalonego poprzednika. Zbliżał się do centuriona szybkim krokiem, potem pochylił się mocno, rozstawiając szeroko nogi. Miecz trzymał przy boku, gotów zadać cięcie z góry w głowę albo wyprowadzić niski atak na tułów. Tego cwaniaka, uznał Katon, nie dam rady przechytrzyć jak młodzika. Gdy znalazł się dziesięć kroków od Durotryga, nagle zerwał się do biegu i zaatakował z dzikim wrzaskiem. Wojownik spodziewał się po nim czegoś bardziej subtelnego i wykalkulowanego, więc frontalny wściekły atak zupełnie go zaskoczył. Ciężka tarcza legionisty posłała go na deski pomostu. Katon przebiegł po przeciwniku, następując mu przy okazji na twarz, zatrzymał się, obrócił i płynnym ruchem wbił sztych miecza w klatkę piersiową. Nie było to wprawdzie zabójcze uderzenie, ale miał pewność, że wyeliminował wojownika z walki na kilka najbliższych niezwykle istotnych chwil. Durotryg jęknął, gdy ostrze weszło mu między żebra, odbierając dech. Centurion nie zajmował się nim więcej, gdyż za jego plecami na pomost gramolił się już kolejny wróg. Katon zaatakował, kiedy leżący wojownik wyciągał rękę po włócznię. Zaskoczony pojawieniem się Rzymianina poderwał głowę, lecz zdążył tylko zrobić zdziwioną minę, zanim gladius wbił mu się w oczodół, sięgając aż do mózgu. Katon wyszarpnął ostrze z rany i wychyliwszy się, dźgnął mieczem pomiędzy ręce trzymające najbliższy pal. Trafił wielkiego Durotryga w bark i posłał go na ziemię. Nikt nie zastąpił rannego wojownika. Pozostali cofnęli się, unosząc dzidy do rzutu w kierunku centuriona. Katon zdążył jednak przykucnąć, zanim pierwsze drzewca poszybowały nad palisadą.

Moment później czterech rekrutów podczołgało się do niego i przycupnęło za palami. - Wykończcie tamtego. - Katon wskazał starego Durotryga trzymającego się za przebitą pierś. Szybki ruch miecza rozpłatał mu krtań. Wróg skonał, dławiąc się krwią, i stoczył na ziemię, gdzie jego ciało podrygiwało jeszcze przez chwilę. Katon przyglądał się, jak jego niedawny przeciwnik umiera, nie mogąc wstać, ponieważ Durotrygowie wciąż rzucali w palisadę dzidami. - Panie! - Czego? - burknął centurion, odrywając wzrok od zwłok. Jeden z tubylców pokazywał palcem na coś, co znajdowało się za jego plecami. - Tam, panie! Katon obejrzał się i dostrzegł dłoń trzymającą szczyt pala jakieś dwadzieścia kroków od miejsca, w którym się ukrył. Atakujący odwróciwszy uwagę obrońców dzidami, zmienili ukradkiem miejsce, gdzie zamierzali pokonać palisadę. - Idziemy! - rzucił Katon i ruszył na czworakach ku nowemu zagrożeniu. Było już jednak za późno. Dostrzegł, że na wolnej przestrzeni pomiędzy nim a oddziałem Mandraksa pojawiają się kolejni wrogowie. Trzej Durotrygowie zdążyli już zeskoczyć z umocnień na plac, a na ich miejscu pojawili się następni. Katon zobaczył, że do zewnętrznej ściany przystawiono aż trzy drabiny. Po nich wspinał się nieprzerwany strumień ludzi. To oznaczało koniec walki na zewnętrznej linii obrony. Zatrzymał się w pół kroku, obrócił i chwycił idącego za nim Wilka za ramię. - Ty! Wracaj do Macro. Powiedz mu... Po prostu pokaż mu, gdzie przedostali się przez palisadę. On będzie wiedział, co robić. - Dobrze, panie. - Wojownik wyminął swoich kompanów i pognał schylony w kierunku bramy. - Idziemy - powiedział centurion do pozostałych i zeskoczył z pomostu. Odesłał rekrutów na redutę, a gdy oddalili się wystarczająco, sam ruszył w stronę Durotrygów zbierających się w pobliżu wyłomu. Jeden z nich zauważył zbliżającego się Rzymianina i krzykiem ostrzegł pozostałych. Wtedy Katon zatrzymał się również i zawołał do widocznych w oddali obrońców: - Mandraks! Mandraks! Chorąży odwrócił się i dostrzegł nowe zagrożenie. - Wycofać się! - dodał centurion, wskazując mieczem wejście do wielkiej sali. Sam podał tyły zaraz po ostrzeżeniu swoich ludzi. Niedaleko jednak odbiegł,

gdy Durotrygowie ruszyli w pościg, drąc się, jakby ktoś ich zarzynał. Katon odważył się zerknąć przez ramię i od razu dostrzegł powagę sytuacji. Wróg pokonał palisadę w wielu miejscach naraz. Wszyscy żyjący jeszcze obrońcy uciekali w popłochu, kierując się na ostatnią redutę. W samym środku morza głów i grotów włóczni unosił się zwieńczony złotą rzeźbą sztandar Wilków. Durotrygowie dopadli już paru rannych maruderów i zarzynali ich kolejno. Daleko po lewej znajdował się Macro, który zauważył, że stracili zewnętrzny szaniec, zanim posłaniec do niego dotarł. Legioniści ewakuowali się właśnie z bramy, zeskakując z pomostu na plac. Katon przestał się oglądać i ruszył przed siebie, ratując życie. Instynktownie skulił głowę, kryjąc ją za pancerzem, gdy tuż za jego plecami rozległo się dzikie wycie Durotrygów. Przed nim widać już było zewnętrzną część reduty. Wejście znajdowało się z boku, przy ścianie, od której obrońcy odsunęli jeden z ciężkich wozów, aby towarzysze broni nie musieli wspinać się na barykadę. Tłoczyło się przy nim sporo rekrutów i legionistów zerkających lękliwie przez ramię na nacierającego wroga. Gdy Katon znalazł się blisko reduty, zaczął nawoływać do ludzi stłoczonych przy wejściu: - Wilki! Wilki! W tył zwrot. Formować szyk obronny wokół sztandaru! Wokół sztandaru! Część rekrutów usłuchała - obrócili się, unosząc tarcze i szykując miecze. Inni gapili się tylko zbyt wystraszeni, by myśleć o czymkolwiek prócz ucieczki przed wrogiem. Mandraks, szybki i silny, dotarł do reduty na długo przed Katonem, ale jako jeden z pierwszych zawrócił, by stawić czoło nacierającym. Stał teraz wyzywająco oparty o drzewce sztandaru. Pozostali pospiesznie ustawiali się na swoich pozycjach i zwierali szeregi. Zanim centurion do nich dotarł, sformowali już solidną linię pomiędzy tłumem uciekających obrońców a nacierającymi masami Durotrygów. Ci, którzy znajdowali się zbyt daleko i nie mogli zdążyć w porę, albo ginęli zarąbywani podczas ucieczki, albo zatrzymywali się, próbując walczyć w pojedynkę, co też kończyło się ich szybką śmiercią. Niemniej zdołali kupić swoim towarzyszom broni trochę czasu potrzebnego na wycofanie się za barykadę, z czego większość obrońców skwapliwie skorzystała, obchodząc małą formację Katona z obu stron. Gdy pierwsi Durotrygowie dotarli w pobliże równej linii tarcz, atak został na moment zatrzymany. Wojownicy zmierzyli uważnym wzrokiem Rzymian i stojących z nimi ramię w ramię atrebatyjskich rekrutów, a potem zaczęli się rozglądać w poszukiwaniu łatwiejszej zdobyczy. Katon w tym czasie stawał na palcach, by zobaczyć, co z Macro i jego ludźmi. I zobaczył ich. Szli spokojnym krokiem ku wielkiej

sali otoczeni szczelnie prostokątnymi tarczami. Poprzeczny pióropusz centuriona chwiał się i obracał w pierwszym szeregu, jego właściciel razem z innymi legionistami wyrąbywał sobie drogę przez skłębiony tłum Durotrygów. Nawet na chwilę nie przestał zagrzewać swoich podwładnych do walki i wyzywać wroga. Nagle Katon zauważył, że pozostali przeciwnicy uporali się już ze wszystkimi maruderami i zaczynają atakować jego oddział. Stanęli w odległości dwudziestu kroków od Wilków, uderzając rytmicznie grotami dzid o zewnętrzną stronę tarcz, i śpiewali pieśń bojową. Na ich twarzach widać było dzikie grymasy, wielu zdążyło się już wprowadzić w bitewny szał. Katon wyczuł, że otaczający go rekruci zaczynają się cofać. Ten widok musiał być dla nich przerażający. - Utrzymywać pozycje! - wrzasnął mocno ochrypłym głosem. Jego gardło nie wytrzymywało już napięcia, w jakim żył od kilku dni. - Utrzymywać pozycje! Spojrzał raz jeszcze na oddział legionistów, który przebijał się przez chaos panujący na dziedzińcu siedziby króla. Durotrygowie napływali już ze wszystkich stron. Kilku rozsądniejszych od swoich oszalałych współbraci zdejmowało właśnie belkę blokującą, by otworzyć bramę. Wrota rozwarły się z hukiem pod naporem setek wojowników stłoczonych na ulicy. Wróg wdarł się z impetem za palisadę, wydając tryumfalny wrzask. Jeśli ludzie Macro nie przyspieszą teraz kroku, ta tłuszcza dopadnie ich, zanim dotrą do reduty. Katon spojrzał na swoich podwładnych. - Trzymajcie się, chłopcy! To już nie potrwa długo! Z tłumu stojących naprzeciw Durotrygów wyleciała dzida. Ale Katon zdołał poderwać tarczę w porę i zastawił się nią przed uderzeniem. Grot przebił drewno i skórzane podbicie, uderzając z głośnym stukotem w bok hełmu. Wojownicy wznieśli okrzyk na cześć kompana, który o mały włos nie zabił rzymskiego centuriona. Tarcza z wbitą w nią dzidą zrobiła się ciężka i trudna do utrzymania. Katon zaklął pod nosem na swoje parszywe szczęście. Gdy trzeba walczyć z wrogiem w zwarciu, tarcza jest równie ważna jak miecz. Nie da się jej jednak używać, gdy z drugiej strony sterczy tak długie i ciężkie drzewce. - Dajcie mi nową! - zawołał przez ramię. Ci z Durotrygów, którzy stali najbliżej, zarżeli głośno, słysząc jego słowa, a wojownicy walczący bez żadnego pancerza wypięli dumnie nagie torsy, by okazać pogardę tchórzliwemu Rzymianinowi. Ten incydent podniósł morale wroga, tłum zafalował, widać było, że lada chwila ruszy do ataku. - Panie! - zawołał ktoś z tylnych szeregów.

Katon obejrzał się przez ramię. Mandraks trzymał w ręku tarczę. - Czyja? - Jednego z poległych, panie. - Niech będzie... - Katon zmierzył czujnym wzrokiem szeregi wroga. Wojownicy wydzierali się, unosząc miecze i włócznie ku niebu. Centurion odrzucił uszkodzoną tarczę, obrócił się szybkim ruchem i chwycił nową, zasłaniając się nią momentalnie. Macro i jego oddział wciąż przebijali się ku reducie, atakowani ze wszystkich stron. Każdemu ich krokowi towarzyszył łomot mieczy i dzid uderzających o ścianę z tarcz. Wojownicy stojący naprzeciw Katona zaczęli zwracać coraz większą uwagę na hałasy dochodzące z tamtej strony. Wielu zamilkło, odwracając głowy. Oto nasza szansa, pomyślał młody centurion, czując przyspieszone bicie serca. - Przygotujcie się do ataku - powiedział, nie podnosząc głosu, by tylko Wilki go usłyszały. - Tylko niech będzie głośno! - Dał podwładnym czas na zaczerpnięcie kilku wdechów, by się wzięli w garść, i ryknął: - Do ataku! Wydarł się jak dziki zwierz, ale jego głos utonął w ogólnym wrzasku, jaki wydobył się z gardeł otaczających go rekrutów, gdy cała formacja ruszyła na wroga. Durotrygowie odwracali się do niewielkiego oddziału, który mieli lada chwila zaatakować i wyrżnąć do nogi. Na ich twarzach widać było ogromne zaskoczenie. Nie ruszyli się też z miejsca, dopóki centurion i jego Atrebatowie nie uderzyli na nich z wielkim impetem. Wielu padło, zanim ktoś zaczął się bronić. Katon wbił guz tarczy w żebra chudego mężczyzny, który tylko jęknął i padł na ziemię, próbując złapać dech. Centurion kopnął go podkutym butem w twarz i przekroczył bezwładne ciało, zadając pchnięcie kolejnemu stojącemu przed nim wojownikowi. Ten sparował cios w ostatnim momencie, ale zamach, który zrobił, aby się ocalić, odsłonił jego bok przed Atrebatą stojącym obok Katona. Szybkie cięcie tamtego wypruło mu wszystkie flaki. Wilki natarły na tłum wrogów, wrzeszcząc i krzycząc, uderzając tarczami i dźgając krótkimi mieczami. Atrebatowie wbili się klinem w Durotrygów i zanim ci zdążyli zareagować, dotarli w pobliże Macro i jego legionistów. - Dołączyć do Rzymian! - rozkazał Katon. - Mandraks! Do mnie! Gdy oba oddziały połączyły siły, Macro skinął głową, dziękując za pomoc młodszemu centurionowi, ten jednak zignorował przyjazny gest, wiedząc, że nie mają za wiele czasu. - Panie, musimy się wycofać do reduty, zanim te dranie się pozbierają.

- Racja. - Macro spojrzał w kierunku bramy. Tłum Durotrygów płynął przez nią nieprzerwanie, kierując się prosto na nich. - Truchtem, naprzód marsz! - rozkazał natychmiast swoim ludziom. Katon wydał podobne polecenie Wilkom i niewielka kolumna z oficerami na czele ruszyła ku barykadzie, nie zatrzymując się, aby walczyć z zaszokowanym wciąż wrogiem. Żołnierze odpierali jedynie ataki nielicznych śmiałków, którzy zdążyli się już otrząsnąć. Ale główne siły, które wdarły się do siedziby przez bramę, pędziły ku nim, aby przechwycić obrońców i nie dać im uciec. Na ten widok pozostali Durotrygowie od razu odzyskiwali chęć do walki i zabicia Rzymian oraz ich sojuszników przebijających się do wielkiej sali. Ludzie, którzy zdążyli już dotrzeć na redutę, przywoływali wycofujący się oddział, machając rękami zza barykady. Katon idący na czele kolumny miał wielką ochotę przyspieszyć kroku, lecz zdawał sobie sprawę, że rozluźnienie szyku teraz oznacza pewną śmierć, gdy tylko rozochoceni przeciwnicy ponownie uderzą. Kamienne ściany wielkiej sali były tuż-tuż, jeszcze kilka kroków i pierwsi uciekinierzy znajdą się przy wąskim przejściu prowadzącym do wnętrza reduty. - Wilki! - zawołał naraz młody centurion, odrywając się od szyku. - Do mnie! Podwładni ustawili się za nim, przepuszczając ciężej opancerzonych legionistów, którzy truchtali, sapiąc głośno przy wtórze chrzęstu pancerzy. Tuż za nimi pojawili się pierwsi Durotrygowie z tłumu biegnącego od bramy. Dyszeli pragnieniem zemsty na żołnierzach, którzy zadali im tak ciężkie straty, atakując ze szczytu palisady. Legioniści z ostatniego szeregu obrócili się twarzami do zagrożenia, ale nie przerwali marszu, idąc teraz tyłem najszybciej, jak potrafili. Odpierając wielkimi tarczami szaleńcze ataki wroga, nie mieli jak patrzyć pod nogi ani za siebie. Zanim Wilki utworzyły równy szyk, większość podwładnych Macro zdążyła już przedostać się do reduty. Tylko nieliczna straż tylna pozostawała jeszcze na zewnątrz, wycofując się wolno. Katon odchrząknął głośno. - Utrzymać pozycje! Czekajcie, póki legioniści was nie miną! Gdy straż tylna zrównała się z nimi, Katon wydał rozkaz wycofania się i oba oddziały ruszyły wolno do przejścia, nieprzerwanie odpychając napierającego wroga tarczami i dźgając mieczami. Durotrygowie już poczuli smak zwycięstwa i wpadali w bitewny szał, próbując wyrżnąć ostatnią grupkę obrońców. Byli tak zdesperowani, że nacierali na Katona i jego ludzi nie tylko tnąc i dźgając, ale też kopiąc, a nawet

uderzając głowami w tarcze w nadziei, że uda im się przełamać zorganizowany opór wroga. Ostatni legioniści zniknęli już w przejściu. Teraz przechodzili przez nie rekruci z ostatnich szeregów i wkrótce na zewnątrz pozostał tylko centurion, chorąży i garstka stojących najbliżej żołnierzy. - Zabrać sztandar! Mandraks zamaszyście ciął atakującego wojownika, zmuszając go do cofnięcia. Mgnienie oka później sztandar zniknął za barykadą, pozostawiając Katona i jednego z rekrutów naprzeciw morza pomalowanych na niebiesko twarzy i natartych wapnem włosów. Macro pojawił się na barykadzie tuż za swoim młodym przyjacielem. - Katonie! Uciekaj, chłopie! Młody centurion uderzył tarczą przeciwnika i rozkazał swojemu jedynemu towarzyszowi, by wycofał się do przejścia. Ale Bryt, także ogarnięty żądzą zabijania, nie posłuchał i nie przerwał okładania mieczem najbliższego przeciwnika. Moment później jego ostrze roztrzaskało tamtemu czaszkę. Ledwie wszakże przypieczętował to zwycięstwo wojennym zawołaniem, grot włóczni wbił mu się w otwarte usta i strącając hełm z głowy, wyszedł u podstawy czaszki oblepiony kawałkami tkanek oraz płatami skóry z włosami. Katon cofnął się przez jego zwłoki, kucając, a potem rzucił się biegiem w wąską szczelinę między ścianą i barykadą. - Zamykać! - wydarł się Macro i ludzie czekający za wielkim wozem ruszyli go z miejsca. Grube osie zapiszczały, gdy ciężki pojazd potoczył się ku kamiennej ścianie. Jeden z Durotrygów zdążył się już wcisnąć za Katonem, lecz zatrzymał się, czując poruszenie barykady. Nie zdążył się wycofać i został przytrzaśnięty, a potem zmiażdżony masywną burtą, gdy legioniści dopchnęli wóz aż do otynkowanego muru, zamykając przejście. Moment później pod osie napchano wiklinowych koszy wypełnionych piaskiem, aby przeciwnicy nie mogli się tamtędy przeczołgać. Mimo że większość legionistów i tubylców zdążyła umknąć na redutę, bitwie daleko było do końca. Durotrygowie roili się za barykadą, dźgając dzidami i sztychami mieczy stojących na niej żołnierzy. Macro jednak osobiście wybrał obsadę tego bastionu i jego ludzie, chronieni topornymi fortyfikacjami oraz ciężkimi tarczami, wciąż trzymali wroga w szachu. Nieliczni napastnicy próbowali wspinać się na burty wozów, ale radzono sobie z nimi szybko i skutecznie - martwi albo konający spadali pod nogi swoich rozwścieczonych kamratów. Macro obrzucił uważnym spojrzeniem ludzi stojących na szańcach chroniących wejście do wielkiej sali i skinął z satysfakcją głową. Był pewien, że powstrzymają

wroga przynajmniej przez jakiś czas, mógł więc ocenić na spokojnie aktualną sytuację. Wokół niego siedzieli na ziemi ocalali legioniści z magazynów i ludzie Katona. Wszyscy byli wyczerpani, wielu odniosło rany, głównie powierzchowne rozcięcia, ale kilku wymagało natychmiastowej interwencji medyka. Jednego z pewnością nie da się uratować - został przebity włócznią. Siedział teraz blady i spocony, trzymając się obiema dłońmi za ranę, aby nie wypłynęły z niej wnętrzności. Macro pochylił się nad Katonem, który padł na ziemię tuż za przesuniętym wozem i oddychał ciężko, próbując dojść do siebie. - Mało brakowało - stwierdził, nie podnosząc głosu. Młody centurion podniósł wzrok i przytaknął. - Jesteś ranny. - Macro wskazał na nogę przyjaciela. Katon wyprostował ją i zobaczył, że ma rozciętą łydkę tuż pod kolanem. Dopiero teraz uświadomił sobie, że poczuł tępy ból, gdy obracał się, by skoczyć w szczelinę. I ledwie zobaczył, jak krew ścieka mu do sandała, poczuł ból. - Idź ją opatrzyć - rozkazał mu Macro. - Chirurg jest w wielkiej sali. Jak skończy z tobą, przyślij go tutaj, żeby zajął się pozostałymi. - Dobrze. - Katon także przyjrzał się reducie i plecom legionistów, którzy odpierali ataki Durotrygów. Stary centurion uśmiechnął się na ten widok. - W porządku, chłopcze. Przez chwilę damy sobie radę bez ciebie. Idź już. Katon podniósł się z ziemi i powłócząc nogą, pomaszerował do wielkiej sali. Przystanął na jej progu, aby po raz ostatni spojrzeć na redutę. Macro zauważył to i natychmiast wskazał palcem wielkie wrota. Katon posłusznie wykonał jego polecenie. Kontrast pomiędzy nasłonecznionym placem a ciemnym wnętrzem był tak ogromny, że młody Rzymianin początkowo niewiele widział. Przed oczyma miał tylko zamglone cienie poruszające się szybko dokoła. Gdy wzrok przywykł jako tako do ciemności, Katon dostrzegł sylwetki rannych leżących na kamiennej posadzce i opatrującego ich medyka, któremu asystowali niewolnicy Veriki. Niewiele jednak mogli pomóc, nie mając dostępu do szpitala, obwiązywali więc tylko rany i zapewniali odrobinę wygody konającym. Chirurg spojrzał na wejście. Gdy dostrzegł zbliżającego się Katona, natychmiast zerwał się na równe nogi i pospieszył w jego kierunku. - Jesteś ranny, panie? - Trafili mnie w nogę. Obwiążcie mi ją czymś.

Medyk przyklęknął i dokładnie obejrzał rozcięcie. - Paskudne. Ale przynajmniej wygląda na czyste, choć mocno krwawi. Czujesz może zawroty głowy? Widząc leżących wokół ciężko rannych żołnierzy, Katon poczuł wstyd, że narobił takiego zamieszania. - Panie? - Medyk spojrzał w górę, a potem wyjął z torby zwój lnu i zaczął nim obwiązywać zranioną łydkę. - Słucham? - Jak się czujesz? - Nic mi nie będzie. - Katon uśmiechnął się do siebie. Jakie znaczenie miało jego samopoczucie? Przecież i tak już nie żył. Podobnie jak wszyscy wokół. A głupi medyk troszczy się o nich, jakby istniały realne szanse, że wyzdrowieją. Młody centurion miał ochotę wybuchnąć śmiechem, lecz zdołał się jakoś powstrzymać od tak histerycznej reakcji. Chirurg znowu o coś zapytał i czekał na odpowiedź. Katon wzruszył tylko ramionami i zmienił temat. - Gdzie król? - W swojej komnacie. Odesłałem go tam, by odpoczął. - Jak się czuje? - Całkiem dobrze, panie. Ale lepiej by mu było bez tego zamieszania. Tym razem centurion nie potrafił powstrzymać nerwowego chichotu, skupiając na sobie badawcze spojrzenie chirurga. - Myślę, że powinieneś usiąść, panie. - Nie. Muszę się widzieć z Cadminusem. - Jest tam, panie. - Medyk wskazał przeciwległy kraniec sali. Kapitan straży stał z kilkoma swoimi ludźmi przy drzwiach prowadzących na plac do ćwiczeń. Grube drewniane skrzydło zamknięto i zabito grubymi belkami. Z drugiej strony słychać było nieustający łoskot uderzeń. Katon ominął chirurga i ruszył między rannymi w kierunku Cadminusa. - Jak tam się mają sprawy? - zapytał po celtycku, starając się mówić pewniej i spokojniej, niż się czuł. Cadminus obrzucił go szybkim spojrzeniem - Nie rozbiją za szybko tych drzwi. Musieliby sprowadzić taran, by je wyważyć. - Sądzę, że myślą o tym nawet w tej chwili. - Niewątpliwie... Może powinniśmy podrzucić im głowę Tincommiusa, żeby

mieli czym tłuc? - Tincommiusa? Gdzie on jest? - W bezpiecznym miejscu. - Cadminus się uśmiechnął. - Spokojnie, spętaliśmy go. Nikomu już nie uczyni krzywdy. Wydałem rozkaz, by go zarżnięto, gdy pierwszy Durotryg postawi stopę w tej sali. - Świetnie. - A jak tam sytuacja na froncie? - Chwilowo ich odpieramy. - A co będzie, gdy ta chwila minie? Katon roześmiał się i pogroził Brytowi palcem, odwracając się do głównego wejścia. - Do zobaczenia później, Cadminusie. Po wyjściu na zewnątrz musiał zmrużyć oczy. Wróg nadal wrzeszczał i śpiewał pieśni bojowe, ale odstąpił od reduty. Stojący na niej legioniści spoglądali lękliwie na przedpole. Ktoś otworzył magazyn z oszczepami myśliwskimi i niemal każdy z obrońców dzierżył teraz w dłoni tę prymitywną broń. - Katonie! Tutaj! - zawołał Macro z wozu stojącego na samym środku reduty. Młody centurion przeszedł pomiędzy żołnierzami odpoczywającymi na ziemi i wspiął się na barykadę, by stanąć obok Macro. Z tak wysoka miał doskonały widok na cały dziedziniec siedziby. Tłum Durotrygów stał w odległości rzutu włócznią. Przy reducie leżały tylko ciała zabitych i ranionych podczas pierwszego ataku. Tu i ówdzie ktoś poruszał się niemrawo. Paru konających od strasznych ran krzyczało w mękach, inni tylko jęczeli. - Ilu ludzi straciliśmy? - zapytał Katon, zniżając głos. - Kilku. Ale oni zebrali niezłe cięgi i na razie odeszła im ochota na dalszą walkę. Katon spojrzał z niepokojem na Durotrygów. Część wojowników stojących w pierwszym szeregu ruszała przed siebie, miotając obelgi, lecz zaraz zawracała. - Wygląda na to, że zbierają się do kolejnego szturmu. - Będziemy gotowi, gdy zaatakują. Jak tam noga? - Jakoś przeżyję. - To dobrze. Lepiej się przygotuj. Oni chyba naprawdę zaraz ruszą do kolejnego szturmu. Masz wejść na drugi wóz z kolei. Pilnuj naszych chłopców. To już ostatni legioniści, jacy nam zostali. Czy twoje Wilki są gotowe zająć wolne miejsca na

pierwszej linii? - Tak, panie. Katon zeskoczył na ziemię, podniósł tarczę i zwołał swoich podwładnych. Przeliczył ich - w szeregu stało trzydziestu czterech sprawnych rekrutów. Niewielu. Z dwóch pełnych kohort, które wyszkolił i poprowadził do boju razem z Macro, pozostało tylko trzydziestu czterech żołnierzy. Ocalali spoglądali teraz prosto przed siebie przekrwionymi oczyma. Byli brudni i oblepieni krwią; swoją i wroga. Wyglądali jak banda obdartusów, przypominali Katonowi wyrzutków, których spotykał, gdy jako chłopiec wędrował bocznymi uliczkami Rzymu. Jako chłopiec? To było nieco ponad dwa lata temu, pomyślał z przekąsem. Dwa lata spędzone pod orłem wydawały mu się znacznie dłuższe niż całe wcześniejsze życie. Ale ci ludzie nie byli żebrakami. Stali teraz wyprostowani, w równym szeregu za Mandraksem i wilczym sztandarem. Katon nie gapił się na nich, jak mieli w zwyczaju wszyscy wielcy wodzowie, o których czytał w księgach o historii. Kazał im po prostu zajmować kolejno miejsca po zabitych obrońcach barykady. Potem zasalutował i zajął pozycję na wozie po lewej od Macro. W takiej samej odległości po drugiej stronie starego centuriona dostrzegł Figulusa i odpowiedział mu machnięciem dłoni na przekazane pozdrowienie. - Nadchodzą! - ostrzegł wszystkich Macro. Wróg ruszył przed siebie. Przez jego szeregi przetoczył się dziki ryk, gdy wojownicy rzucili się do walki. - Spokojnie! - Stary centurion zdołał przekrzyczeć ten zgiełk. - Pozwólcie im podejść! Katon zacisnął dłoń na uchwycie tarczy i oparł ją o wewnętrzny brzeg barykady. Znad jej krawędzi przyglądał się nacierającym Durotrygom. Widział całe morze pomalowanych na niebiesko twarzy i sterczących, natartych wapnem włosów. Wróg zbliżał się do barykady, depcząc ciała kamratów zabitych podczas pierwszego ataku. Moment później był już pod wzniesionymi w pośpiechu fortyfikacjami, próbując sięgnąć uderzających z góry obrońców. Rzymianie mieli przewagę wysokości i zasięgu broni, więc Durotrygowie padali masowo pod szybkimi ciosami oszczepów. Katon miał jednak tylko miecz, więc musiał wypatrywać okazji. Nagle tuż przed nim wojownik skoczył na barykadę i chwycił się rękami burty wozu. Drugi wspiął się po jego plecach i rzucił na centuriona, który zasłonił się tarczą, uderzając nią mocno w bark atakującego. Cios posłał Celta na bok. Ale padając, wojownik zdołał chwycić drzewce

walczącego obok legionisty i wyrwał mu je z dłoni. - Kurwa! - jęknął zaskoczony żołnierz, sięgając po miecz, lecz było już za późno. Wytrącony z równowagi nie dostrzegł dzidy rzuconej z boku. Długi grot wbił mu się pod szczęką i wyszedł po drugiej stronie karku. Impet uderzenia zmiótł nieszczęśnika z wozu. - Dawać tu następnego! - zawołał Katon przez ramię. - Już! Gdy tylko w linii obrony otworzył się wyłom, grupa atakujących spróbowała go wykorzystać. Moment później młody centurion miał przeciw sobie aż trzech wojowników, którzy z dziką furią rąbali jego tarczę mieczami. Zasłaniając się wąskim owalem, odpowiadał im tym samym. Ta gorączkowa wymiana ciosów nie miała nic wspólnego z metodami walki, jakich uczyli go rygorystyczni instruktorzy w legionie. Niemniej miał trochę szczęścia - trafił za którymś razem w wierzch dłoni jednego z przeciwników, ucinając mu palce tuż nad kostkami. Ranny zawył i poleciał w tył, prosto na masę wojowników pragnących się wspiąć na barykadę. Jego dwaj kamraci byli bardziej przebiegli i podczas gdy jeden markował ataki na Katona, drugi szukał okazji, by zadać cios pod tarczą, i tylko konstrukcja segmentowej zbroi ocaliła centuriona, gdy takie uderzenie sięgnęło jego klatki piersiowej. Po chwili wyrwa w linii obrony została załatana, gdy Atrebata zajął miejsce zabitego Rzymianina i zatopił miecz w ciele przeciwnika próbującego zabić jego dowódcę. Trudno było powiedzieć, jak długo trwała obrona reduty. Młody centurion nie miał czasu na myślenie. Walczył bez ustanku, zdając się wyłącznie na instynkt. Zagrzewał okrzykami walczących obok żołnierzy, zadając kolejne pchnięcia i blokując spadające cięcia owalną tarczą. Gdy zauważał, że któryś z Wilków pada, wołał na jego miejsce następnego. Za każdego zabitego obrońcę Durotrygowie musieli zapłacić życiem pięciu, a nawet sześciu swoich. Mogli sobie wszakże pozwolić na tak wysoką cenę. Zdawać się mogło, że im więcej ich ginie, tym bardziej pozostali mają chęć wyrzynać Rzymian i ich atrebatyjskich sojuszników. Z każdą chwilą ich determinacja rosła. Napierali na barykadę z taką mocą, że Katon czuł, jak wóz pod jego stopami się przesuwa. Gdy słońce zaczęło się kryć za budynkiem wielkiej sali, na redutę padł głęboki cień. Stojący na otwartej przestrzeni Durotrygowie wciąż znajdowali się poza jego granicą, przez co ich podświetlone sylwetki wydawały się bardziej złowieszcze i dzikie. Katon tracił już czucie w dłoniach. Był tak zmordowany, że nawet desperacji już mu brakowało. Tarczę trzymał w górze wyłącznie siłą woli i tylko ona pozwalała

mu zadawać pchnięcia mieczem wystarczająco mocne, by były zabójcze. Niestety, na miejsce każdego, kto bez życia padał w tłum, natychmiast pojawiał się świeży przeciwnik pragnący tylko jednego - śmierci wszystkich obrońców. Po pewnym czasie Katon ku swojemu zdziwieniu stwierdził, że kolejny wróg się nie pojawia. Poprawiając tarczę i unosząc miecz, zauważył, że morze dzikich twarzy zaczyna rzednąć i odstępować od barykady. Zerknięcie na boki wystarczyło, by potwierdzić, że Durotrygowie rzeczywiście przerwali natarcie. Ich okrzyki wojenne cichły w oddali. Centurion spojrzał na drugą stronę dziedzińca i zobaczył, że wojownicy wycofują się za bramę. Chwilę później w polu widzenia miał tylko kilku maruderów gnających ile sił w nogach, by dogonić kamratów. Po raz pierwszy mógł obejrzeć całe pole bitwy. Setki zabitych wrogów zaściełały dziedziniec przed wielką salą. Między nimi leżało także wielu rannych. Wijąc się wśród trupów, sprawiali wrażenie, że cała ta skąpana w krwi masa członków porusza się w blasku zachodzącego słońca. Katon spojrzał na Macro, ale przyjaciel tylko wydął pogardliwie wargi i wzruszył ramionami. - Gdzie oni, u licha, wszyscy uciekli? - zapytał Figulus, podnosząc głos. Ludzie stojący na barykadzie pozostali na miejscach, wypatrując następnego ruchu Durotrygów, nie śmiąc nawet marzyć, że już nie wrócą. Szczęk pancerzy i oręża umilkł jednak w oddali, słychać już tylko było jęki rannych. - Katonie! - Tak, panie? - Raport o stanie sił. Szybko! Młody centurion skinął głową i zeskoczył na ziemię. Chwiał się przez chwilę na zdrętwiałych nogach, a potem natychmiast przystąpił do liczenia ocalałych obrońców barykady i nielicznej rezerwy. - Wracają! - zawołał jeden z legionistów, więc Katon natychmiast wspiął się na swoją pozycję. W zapadającym zmierzchu zobaczył, że przez bramę na teren siedziby króla wkraczają jacyś ludzie. - To będzie nasz ostatni raz, chłopcy! - zawołał Macro. Nawet jemu głos zaczynał się łamać ze zmęczenia i napięcia. Obrońcy chwycili mocniej uchwyty tarcz i podnieśli oszczepy, przygotowując się do finału tej bitwy. A potem... Katon zaczął się śmiać - dziwnie wysoko, wręcz piskliwe. Wypuścił prymitywną broń i oparł łokcie o burtę wozu. Przez bramę przechodził postawny mężczyzna w czerwonej opończy. Słońce

odbijało się od jego wypolerowanego hełmu, nad którym sterczał równie lśniący półkolisty pióropusz. Na jego rozkaz oddział żołnierzy ustawił się w linię po obu stronach wejścia, by ruszyć ostrożnym krokiem w kierunku barykady. Gdy legioniści podeszli bliżej, Katon rozpoznał dowodzącego nimi oficera. - To centurion Hortensjusz! - zawołał i znów wybuchnął nerwowym śmiechem. Oficer maszerował równym krokiem, uderzając laską z winorośli o lewą dłoń. - Macro i Katon! - zawołał. - Mogłem się domyślić. Tylko wy dwaj potraficie narobić takiego bajzlu!

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY ÓSMY

Gdy wysłani przez Wespazjana zwiadowcy sprawdzili, że Durotrygowie rzeczywiście opuścili Callevę, legat wprowadził swoje kohorty za spaloną bramę, kierując się od razu na teren magazynów, gdzie zastał wypalone ruiny kwatery głównej i równie zniszczony szpital. Mimo że stronnicy Karatacusa spalili niemal wszystkie budynki w części koszarowej, nie tknęli magazynów i przechowywanych w nich zapasów. Bez wątpienia chcieli je zagarnąć i zabrać ze sobą, gdy będą się wycofywali po zwycięstwie, ale nagłe pojawienie się legata i jego sześciu kohort musiało pokrzyżować im plany. Durotrygowie umknęli więc z atrebatyjskiej stolicy z pustymi rękami. Wespazjan polecił naprawić umocnienia wokół obozu, a potem z trybunem Kwintyliuszem u boku pospiesznie dołączył do centurii Hortensjusza, którą wysłał wcześniej do siedziby króla. Gdy tylko ujrzał przed sobą Katona i Macro, zażądał pełnego i szczegółowego raportu. - Nie - stwierdził Wespazjan, spoglądając na cienie rzucane przez zabudowania siedziby króla. - To nie podlega dyskusji. Mamy tu zbyt wiele do robienia. Zostajemy. Katon wymienił porozumiewawcze spojrzenia z Macro. Czy legat naprawdę nie widzi zagrożenia? - Panie, nie możemy tutaj zostać - zaoponował raz jeszcze. - Nie możemy? - Stojący za dowódcą legionu trybun Kwintyliusz pozwolił sobie na blady uśmiech. - Centurionie, prawda jest taka, że nie możemy stąd odejść. Nawet ktoś taki jak ty powinien zrozumieć powagę sytuacji. Verica wkrótce umrze. Jego wojownicy zostali wybici. Królestwo Atrebatów upadnie, gdy pierwszy wróg wkroczy do grodu przez tę spaloną bramę. Tylko Rzym jest w stanie zagwarantować, że zapanuje tutaj porządek. Katon złożył ręce na plecach i paznokcie jednej wbił w skórę. Był wycieńczony i wściekły, lecz nie chciał zaogniać sytuacji. - Panie, jeśli stracimy te sześć kohort i legata, nie o sytuację strategiczną będziemy się martwić, ale o przetrwanie armii. - Doprawdy? - Trybun zaśmiał się i spojrzał na Wespazjana. - Coś mi się

wydaje, panie, że ten młody człowiek nie wytrzymał trudów ostatnich dni. Tak fizycznie, jak i duchowo. To zrozumiałe, że jego strach wyolbrzymia teraz zagrożenia stwarzane przez wroga. Dla Macro tego było już za wiele. Byczy kark pochylił do przodu. - Strach? Katon jest przestraszony? To nie on uciekł w popłochu na widok pierwszego wroga... Wespazjan wszedł między nich, unosząc ostrzegawczo dłoń i przemawiając ostrym tonem: - Dość tego, panowie! Moi oficerowie nie kłócą się na oczach podwładnych. - A ja - odezwał się trybun, zniżając głos - nie pozwolę, by byle centurion imputował, że jestem tchórzem. To ja pojechałem po pomoc, nie on. - Zgadza się - przyznał Macro bardzo uprzejmym tonem. - Ja nie imputowałem, że jesteś tchórzem... panie. - Dość, mówię! - przerwał im legat. - Centurionie Katonie, zważywszy na to, co się tutaj wydarzyło, nie musimy wierzyć w każde słowo tego... jak mu tam... Tincommiusa. Nie po raz pierwszy by oszukał rzymskiego oficera. Kwintyliusz zacisnął usta. Gdyby nie zmęczenie Katon mógłby podejść do wyjaśnienia tej sprawy z większa ostrożnością. Zamiast tego próbował wywrzeć presję na legacie, przedstawiając sytuację w czarnych barwach. - Panie, on twierdzi, że armia Karatacusa dotrze tutaj najpóźniej jutro. Jeśli do tego czasu nie opuścimy Callevy... - Podjąłem już decyzję, centurionie. Zostajemy. Przed świtem roześlę jednak zwiadowców. Oni nas w porę ostrzegą. - Wtedy może być za późno, panie. - Posłuchaj uważnie: Tincommius to kłamca. Zwiódł cię. - Zwiódł nas wszystkich, panie. - Prawda. Dlaczego więc wierzysz w to, co powiedział? Dlaczego jesteś pewien, że tym razem postanowił wyjawić ci prawdę? Powiedzmy jednak, że przyjmiemy chwilowo, iż nie skłamał. Wątpię, aby Karatacus mógł niepostrzeżenie wymknąć się Plaucjuszowi. Przecież nasza armia toczy nieustanne potyczki z jego strażą tylną. On ma więcej powodów, by obawiać się nas, niż my jego. Moim zdaniem Tincommius chciał was tym sposobem wystraszyć, abyście szybciej podjęli decyzję o kapitulacji. Naprawdę tego nie widzicie?

Macro opuścił głowę, by dowódca nie dostrzegł gniewu, jaki go opanował po oskarżeniu, że mógłby dać się zwieść jak pierwszy lepszy dzieciuch. - Co będzie, panie, jeśli okaże się, że mimo wszystko mówił prawdę? - nie ustępował Katon. - Zostaniemy uwięzieni w Callevie i wycięci w pień. Verica zginie, Tincommius zasiądzie na jego tronie i Atrebatowie zmienią stronę. Wespazjan spojrzał na niego gniewnie. - Dowódca legionu nie może się kierować histerycznymi domniemaniami. Daj mi jakiś dowód. - Skierował wzrok na obu centurionów. - Musicie odpocząć. Wy i wasi ludzie. Nakazuję wam położyć się spać. Natychmiast. Był to tani i prosty chwyt, dzięki któremu mógł zakończyć tę dyskusję. Podjął jednak ostateczną decyzję i nie zamierzał pozwalać, by ci oficerowie w dalszym ciągu go od niej odwodzili. Macro zasalutował przepisowo, by odejść, ale Katon postanowił podjąć ostatnią próbę przemówienia do rozsądku dowódcy. - Panie, sen w tej chwili może nas kosztować przegraną i utratę życia. Wespazjan także był mocno poirytowany, jako że nie przespał ostatnich dwóch nocy. Ryknął więc gniewnie na podwładnego: - Centurionie! Nie będziesz podważał moich rozkazów! - Uniósł palec w ostrzegawczym geście. - Jeszcze słowo, a zostaniesz zdegradowany. A teraz jazda mi stąd! Katon zasalutował, odwrócił się i odmaszerował, by dołączyć do czekającego na niego Macro. Razem wrócili do swoich ludzi odpoczywających wokół reduty. Większość już spała zwinięta na boku, opierając głowy na zgiętych rękach. - To nie było zbyt rozsądne z twojej strony - mruknął Macro. - Słyszałeś, co mówił Tincommius, dlaczego więc mnie nie wsparłeś? Stary centurion zaczerpnął mocno tchu, aby zapanować nad irytacją spowodowaną postawą przyjaciela. - Gdy legat podejmuje decyzję, ty jej nie kwestionujesz. - Dlaczego? - Ponieważ to, kurwa, nie należy do twoich obowiązków. Wystarczy? - Powiem ci jutro o tej samej porze. Katon padł na ziemię obok Mandraksa, mimo że chorąży głośno chrapał, oparłszy się o koło wozu przy ułożonym równo sztandarze. Macro nie odpowiedział. Ruszył od razu w stronę żałośnie małej grupki śpiących legionistów. Tylko oni ocaleli z pierwszego oddziału, który oddano mu pod niezależne dowództwo.

Położył się na boku jak inni, ale zanim zasnął, przypomniał sobie wykrzyczane przez Tincommiusa ostrzeżenie o armii Karatacusa zbliżającej się do Callevy. Atrebatyjski książę mógł mówić prawdę... Cóż, pomyślał, przekonamy się o tym wkrótce. Teraz trzeba się wyspać. Moment później jego głośne chrapanie dołączyło do chóru podobnych dźwięków. - Wstawaj! - Cadminus trącił butem skuloną postać leżącą w kącie wielkiej sali, tuż obok strażników pilnujących wejścia do komnat króla. Po zapadnięciu zmierzchu wnętrze budowli oświetlono kilkoma syczącymi pochodniami. W ich migotliwym blasku kapitan straży zauważył, że Tincommius odsuwa się, by uniknąć kolejnego kopnięcia, więc pochylił się i szarpnął silnie za linę, którą obwiązano szyję schwytanego księcia. - Hej! - wycharczał niedoszły następca tronu, przykładając skrępowane dłonie do gardła. - To boli. - Szkoda, że nie pożyjesz wystarczająco długo, by do tego przywyknąć mruknął rozbawiony Cadminus. - Wstawaj, mówię. Król pragnie zamienić z tobą słówko. Być może twoje ostatnie. Atrebatyjski książę został poprowadzony na postronku jak pies, kuląc się pod nienawistnymi spojrzeniami ludzi zgromadzonych w wielkiej sali. Wojownik z poszarpanym opatrunkiem zakrywającym większą część głowy podparł się na łokciu i próbował plunąć w kierunku przechodzącego Tincommiusa, ale był zbyt słaby i gęsta plwocina wylądowała na jego własnej piersi. Zdrajca zatrzymał się przy nim, szczerząc zęby w pogardliwym grymasie. - Jesteś żałosny! Czyżby Rzymianie pozbawili cię sił do tego stopnia, że już nawet plunąć porządnie nie potrafisz? Cadminus zatrzymał się, gdy książę zaczął mówić, lecz zaraz pociągnął mocniej za linę. - Chodź, ślicznotko, przestań być taka złośliwa. Tincommius jęknął, gdy pętla zacisnęła mu się na szyi, a spoczywający wokół ludzie zaczęli kpić z niego i lżyć go za zdradę. Przełknął nerwowo ślinę i odkaszlnął, by przeczyścić krtań, ale i tak zdołał wydobyć z niej tylko cichy charkot. - Śmiejcie się... póki możecie... niewolnicy! Cadminus dociągnął go pod drzwi prowadzące do sypialni króla i wepchnął w wąskie przejście. Verica siedział na łożu. Skórę na twarzy wciąż miał bardzo bladą.

Stary władca skinął na dowódcę straży, każąc mu podprowadzić więźnia bliżej. Obok niego na krzesłach siedzieli Wespazjan i trybun Kwintyliusz. Nieco dalej stał przysadzisty, masywnie zbudowany centurion o twardym spojrzeniu i okrutnej twarzy. Król próbował podnieść głowę, lecz okazał się jeszcze zbyt słaby, więc obrócił ją tylko na bok, by spojrzeć na zdradzieckiego krewniaka, którego zmuszono, by ukląkł u stóp łoża. - Przyprowadźcie go bliżej - wyszeptał Verica. Cadminus popchnął więźnia kolanem. Przez dłuższą chwilę nikt się nie odzywał i jedynym dźwiękiem, jaki rozlegał się w komnacie, był świszczący oddech władcy. Od czasu do czasu słychać było także stłumione krzyki opatrywanych za ścianą rannych. - Dlaczego, Tincommiusie? - Verica pokręcił głową. - Dlaczego nas zdradziłeś? Książę miał już gotową odpowiedź, więc wypalił od razu: - Zdradziłem cię, wuju, ponieważ ty zdradziłeś nasz lud. - Nie, młody człowieku... Ja go ocaliłem. Dzięki mnie nie został wycięty w pień. - Tylko po to, by nasi przyjaciele mieli obfite źródło niewolników? Tincommius zaśmiał się gorzko. - To też ratunek. Aczkolwiek wolałbym umrzeć wolny niż... - Zamilcz! - syknął król. - Ileż to razy słyszałem, jak wy, młodzi zapaleńcy, pleciecie takie głupoty! - Głupoty? Ja bym powiedział, że to ideały. - A kimże są idealiści? - zapytał wyzywającym tonem Verica. - To ślepcy, którzy robią swoje, nie widząc krzywd, jakie czynią innym. Ile tysięcy naszych ziomków ma umrzeć, abyś mógł urzeczywistnić swoje ideały? - Moje? Starcze, czy ty naprawdę nie widzisz, że wszyscy je podzielają? - Wszyscy, czyli kto? - Mój lud. Nie wierzysz mi? To zapytaj poddanych. Wyzywam cię, przemówmy do nich obaj i zobaczmy, co naprawdę myślą. - Nie. - Verica pozwolił sobie na blady uśmiech. - Wiesz dobrze, że to niemożliwe. Mnie... wiekowemu człowiekowi... brak tego daru przekonywania, jaki macie wy, młodzi zapaleńcy. A lud nie lubi, gdy mu przypominać o śmiertelności. Woli słuchać fantazji spływających z pięknych ust. Twój głos jest mocny, umiesz przemawiać prosto. Potrafisz upraszczać rzeczywistość tak, by cię zrozumieli. Ale te uproszczenia idą zbyt daleko. Nie mogę równać się z tobą w tej materii, ponieważ

wiem, jak naprawdę działa ten świat. Sprzedajesz im naprawdę niebezpieczne wizje, Tincommiusie. Ja mogę im jedynie zaoferować bolesną prawdę... - Ty tchórzu! Po co ta cała gadka? Dlaczego nie każesz mnie zamordować tutaj i teraz? - Nagle w jego głosie pojawił się cień nadziei. - Chyba że... - Umrzesz, Tincommiusie - powiedział ze smutkiem Verica. - Chciałem ci tylko wykazać, jak bardzo się myliłeś... Traktowałem cię jak syna. Dlatego chciałem ci powiedzieć... że oddałbym wszystko, aby cię nie stracono. - Zatem nie każ mnie zabijać! - zawołał książę. - Nie zostawiłeś mi wyboru. - Verica odwrócił głowę, mamrocząc: Przepraszam... Przepraszam. Oddaj go Rzymianom, Cadminusie. Tincommius popatrzył najpierw na legata i siedzącego obok trybuna, potem za ich plecy, na twarz groźnie wyglądającego centuriona. Obrócił się i przypadł do łoża. - Wuju! Proszę! - Wstawaj! - zagrzmiał Cadminus, chwytając księcia za ramiona i odciągając go od staruszka. Tincommius próbował się wyrwać, cały czas wołając króla, ale dowódca straży był nieubłagany - chwycił go za głowę i powlókł do Wespazjana. - Król powiedział, że jest wasz. Możecie z nim zrobić, co zechcecie. Legat skinął głową i przywołał centuriona Hortensjusza. - Zabierz go na redutę i zmiękcz nieco - powiedział, nie podnosząc głosu, aby wystraszony książę tego nie słyszał. - Tylko nie okalecz go zbyt mocno. Musimy z nim porozmawiać. Centurion podszedł do więźnia i sprawdził więzy szamoczącego się nadal księcia, zanim podniósł go z posadzki i powlókł w kierunku drzwi komnaty. - Teraz, panie, będziesz potulny jak baranek albo zabawię się z tobą już tutaj ostrzegł. Tincommius nie przestawał jednak błagać wuja o litość, Hortensjusz pchnął go więc bezceremonialnie na kamienną ścianę. Książę zawył, jakby go obdzierano ze skóry, krew pociekła mu z rozcięcia na czole. Centurion nie zważając na to, postawił go na nogi. - Dość tych wygłupów. Bądź prawdziwym mężczyzną. Po spożyciu szybkiego posiłku w królewskiej kuchni Wespazjan i Kwintyliusz udali się na redutę. Półokrągłą barykadę oświetlały płomienie ogniska, do którego włożono groty kilku włóczni. Żelazo zdążyło się już mocno rozgrzać i połyskiwało teraz piękną pomarańczową barwą. Tincommiusa przywiązano do jednego z wozów blisko ściany. Był ledwie przytomny, zwisał bezwładnie z nieobrobionych grubych desek. Na

jego odsłoniętych plecach widać było świeże sińce i oparzenia. W powietrzu unosiła się ostra woń spalonego ciała. - Mam nadzieję, że go nie zabiłeś - rzucił Wespazjan, zasłaniając nos wierzchem dłoni. - Nie, panie. Hortensjusz wydawał się urażony brakiem wiary w jego umiejętności. W torturach chodziło przecież o coś więcej niż tylko bolesne zadawanie śmierci. O wiele więcej nawet. Z tego też powodu legiony bardzo dokładnie szkoliły swoich oficerów w tej niezwykle trudnej sztuce wojowania. Granica pomiędzy skrzywdzeniem człowieka do tego stopnia, by mówił prawdę, a przeholowaniem i zabiciem go tuż przed tym, jak się załamie, była naprawdę cienka. Sztuka polegała na tym - co nawet średnio wyuczeni kaci wiedzieli - by zadać torturowanemu większy ból, niż może wytrzymać, i utrzymywać go na tym poziomie tak długo, jak to tylko możliwe. Po czymś takim każdy wyzna całą prawdę. Strach przed tym, że oprawca mu nie uwierzy i ponowi przesłuchanie, jest silniejszy od zdrowego rozsądku. Hortensjusz wskazał brodą ognisko. - Trochę go tylko przypiekliśmy. - Powiedział coś przydatnego? - zapytał Kwintyliusz. - Głównie bredził coś po swojemu. - Nadal utrzymuje, że Karatacus zmierza tutaj z całą swoją armią? - Tak, panie. Wespazjan z niezdrową fascynacją spojrzał na okaleczone plecy księcia. - Twoim zdaniem mówi prawdę? Hortensjusz podrapał się po karku i skinął głową. - Tak, chyba że ma więcej jaj niż całe stado baranów. - Ciekawe wyrażenie - przyznał trybun. - Nigdy wcześniej go nie słyszałem. Czy to jakieś regionalne powiedzenie? - Zgadza się, panie - odparł posłusznie Hortensjusz. - Ukuliśmy je na potrzeby przybyszów. Mogę kontynuować, panie? - Ostatnie zdanie skierował do legata. Wespazjan oderwał wzrok od skatowanego Atrebaty. - Co? A tak, kontynuuj. Jeśli jednak nie odwoła poprzednich zeznań, możesz zakończyć przesłuchanie i odpocząć. - Zakończyć, panie? - Centurion pochylił się, by wyjąć kolejną rozgrzaną włócznię z ogniska. W ciemności jarzyła się znacznie mocniej niż w ogniu. Teraz jej

grot był jasnożółty, tu i ówdzie poznaczony jeszcze bardziej jaskrawymi plamkami. Powietrze wokół drgało od gorąca. - To znaczy definitywnie? - Zgadza się. - Doskonale, panie. - Centurion Hortensjusz skinął głową i obrócił się do atrebatyjskiego księcia, kierując grot ku jego pośladkom. Legat opuścił redutę, starając się nie przyspieszać kroku, aby jego podwładni i trybun nie zauważyli, że nie czuje się zbyt komfortowo w tej scenerii. Gdy on i Kwintyliusz znaleźli się po drugiej stronie reduty, do ich uszu dobiegło głośne syczenie, a po nim powietrze przeciął ostry jak sztylet nieludzki skowyt. Wespazjan skręcił ku królewskiemu magazynowi, w którym utworzono jego tymczasową kwaterę. Kwintyliusz musiał przyspieszyć kroku, by nie zostać w tyle. - Co o tym sądzisz, panie? - Zaczynam się zastanawiać, czy Katon nie miał racji, namawiając nas do większej ostrożności. Trybun obrzucił go zaniepokojonym spojrzeniem. - Nie mówisz tego poważnie, panie. Karatacus miałby iść na Callevę? To przecież niemożliwe. Plaucjusz przyszpilił go po tamtej stronie rzeki. Za ich plecami rozległo się kolejne wycie. Wespazjan wskazał kciukiem kierunek, z którego dochodziło. - On, jak widać, w to wierzy. - Sam przecież mówiłeś wcześniej, że może mu chodzić o to, byśmy się wystraszyli i odeszli. - Upieranie się przy tym, gdyby to nie była prawda, nie miałoby już większego sensu. - Możliwe - przyznał z niechęcią Kwintyliusz. - Może i jego okłamano? Wespazjan zatrzymał się w pół kroku i odwrócił do trybuna. - Dlaczego tak bardzo zależy ci na tym, byśmy tutaj zostali? Czy to na pewno nie ma nic wspólnego z pragnieniem, żeby zostać pierwszym rzymskim rządcą prowincji zwanej Atrebacją? - Kwintyliusz nie odpowiedział. - Tak myślałem - zakpił z niego legat. - Tutaj chodzi o coś więcej niż twoja kariera, trybunie. Staraj się o tym pamiętać. - Kwintyliusz skinął głową, ale nadal milczał. Wespazjan westchnął głośno, widząc, że ten człowiek nie jest w stanie przyjąć do wiadomości prawdziwej powagi sytuacji. - Wiesz o tym, że jeśli coś mi się stanie, zostaniesz moim następcą na stanowisku dowodzenia, ponieważ jesteś tutaj najstarszy stopniem?

- Tak, panie. - Twoim obowiązkiem będzie wykonać moje ostatnie rozkazy. A to oznacza, że zrobisz wszystko, by ocalić ludzi, których przejmiesz ode mnie. Zabraniam ci ryzykować ich życie. Jeśli będzie to wymagało opuszczenia Callevy, uczynisz to bez wahania. - Jak sobie życzysz, panie. - Jak rozkazuję. - Tak, panie. Wespazjan najpierw spojrzał trybunowi prosto w oczy, by podkreślić wagę swoich słów, a dopiero potem dodał: - Idź, przekaż dowódcom kohort, że mają się przygotować do wymarszu o świcie. Kwintyliusz zasalutował i natychmiast ruszył w ciemności. Wespazjan spoglądał w ślad za nim, dopóki jego cień nie rozpłynął się całkowicie w mroku. Obawiał się o swoich ludzi, gdyby sytuacja go zmusiła do oddania dowodzenia komuś takiemu jak ten trybun. Może powinien spisać rozkazy przy świadkach, na przykład przy dowódcy którejś z kohort? Niemal natychmiast odrzucił tę myśl. Mimo że nie cierpiał Kwintyliusza, za nic nie odważyłby się potraktować go tak niehonorowo. Wydał rozkaz, który trybun musi wykonać. Jego myśli zdryfowały znowu na widmo Karatacusa i jego armii idącej na Callevę. Trudno było uwierzyć, że celtycki wódz mógł się wymknąć Plaucjuszowi. Mimo to Tincommius nie odwoływał wcześniejszych zeznań. A to zdaniem legata oznaczało co najmniej kilka możliwych rozwiązań. Książę mógł mieć nadzieję, że Rzymianie w obawie przed porażką umkną z Callevy, a wtedy Durotrygowie powrócą i dokończą dzieła. Przecież gdyby Karatacus naprawdę szedł na stolicę, Tincommius kłamałby, że jest przeciwnie, aby schwytać te sześć kohort w pułapkę, ponieważ to doprowadziłoby do zagłady sporej części II Legionu i zadało decydujący cios kampanii prowadzonej przez Plaucjusza. Niestety, Wespazjan nie mógł zrobić nic więcej, niż tylko gdybać. Przynajmniej póki nie otrzyma więcej informacji. W spichrzu przerobionym na kwaterę odpiął napierśnik i rozprostował ramiona. Potem posłał po dekuriona dowodzącego niewielkim oddziałem zwiadowców i kazał mu zebrać ludzi. Mieli opuścić miasto już teraz i rozpocząć poszukiwania wroga na północy i zachodzie. Gdy rozkazy zostały wydane, Wespazjan opadł na stos niewyprawionych futer i zapadł w zasłużony sen.

Coś obudziło Katona. Usiadł niezdarnie, z zaropiałymi oczami, wciąż mocno zaspany. Rozglądając się wokół, zauważył, że dziedziniec przed siedzibą króla wciąż tonie w ciemnościach, ale niebo daleko na wschodzie zaczyna już szarzeć. Wokół niego panowało spore zamieszanie. Oficerowie zbierali swoje oddziały, biegając pomiędzy śpiącymi i szarpiąc ich kolejno. Moment później Macro zbliżył się do niego. - Co się dzieje? - zapytał młody centurion. - Wstawaj. Ogłoszono wymarsz. - Wymarsz? - Opuszczamy Callevę i wracamy do legionu. - Dlaczego? - To rozkaz legata. Przygotuj swoich ludzi. I sam rusz dupsko! Katon przeciągnął się, a potem wstał, jęcząc cicho. Zewsząd dobiegało mamrotanie brutalnie budzonych ludzi i głośniejsze okrzyki centurionów, którzy poganiali najbardziej opieszałych. Przy budynku, w którym legat urządził sobie kwaterę, płonęły pochodnie, zebrał się tam już cały sztab. W migotliwym blasku płomieni Katon patrzył przez chwilę, jak Wespazjan instruuje dowódców poszczególnych kohort, później schylił się po segmentową zbroję, nałożył ją na obolałe ciało i zaczął zawiązywać rzemienie. Część rekrutów z kohorty Wilków także już się pobudziła, przyglądali się teraz z niepokojem panującemu wokół rozgardiaszowi. - Centurionie! - Mandraks zbliżył się do niego. Katon zauważył, że po raz pierwszy od kilku dni widzi go bez sztandaru w dłoni. - Co się tu dzieje, panie? - Otrzymaliśmy rozkaz wymarszu. - Wymarszu? - Chorąży wyglądał na zaskoczonego, zaraz się też nasrożył. Dlaczego, panie? Przecież wygraliśmy. Wróg uciekł. Dlaczego musimy opuścić Callevę? - Dlatego, że takie wydano nam rozkazy. Pomóż mi zebrać ludzi. Mandraks znieruchomiał na moment, spoglądając na centuriona w sposób, który Katon mógłby określić jako podejrzliwy. Potem skinął powoli głową i odszedł, by wykonać polecenie. Rzymianin poczuł palący wstyd z powodu rozkazu, który musiał wydać. Ci ludzie walczyli u boku legionistów jak prawdziwi sojusznicy, więc rozkaz opuszczenia ich miasta musiał być dla nich czymś w rodzaju zdrady, mimo że miał mocne uzasadnienie w faktach. Wespazjan zmienił zdanie. Albo - co gorsza Tincommius potrafił udowodnić, że powiedział prawdę. Katon dopiął pas, wsunął

hełm pod pachę i podszedł do ustawionych w dwuszereg rekrutów. Kohorta Wilków istniała już tylko z nazwy. Katon doliczył się ledwie trzydziestu niewyraźnych postaci stojących za Mandraksem i sztandarem. Wielu rekrutów miało opatrunki, ale nadal dzierżyli dumnie owalne tarcze, włócznie i hełmy z brązu. Młody centurion poczuł rosnącą dumę, gdy dokonywał pospiesznej inspekcji oddziału. Ci ludzie udowodnili, że nie ustępują prawdziwym legionistom w waleczności i nieustępliwości, a jeśli poćwiczą więcej, z pewnością dorównają im także we władaniu bronią. Więzi łączące go z tymi wojownikami były równie silne jak te, które czuł wobec towarzyszy broni z Drugiego. Teraz jednak musiał wydać im rozkaz opuszczenia Callevy i mieszkających tu rodzin. Bał się reakcji podwładnych, gdy maszerując, spojrzą przez ramię i zobaczą, że stolica pozostaje za ich plecami, zupełnie pozbawiona obrony, jak dojrzały owoc, który tylko czeka, by wpaść w ręce Karatacusa i jego sojuszników. To będzie prawdziwy test ich lojalności wobec niego i sztandaru. - Wszyscy oficerowie do legata! - zawołał ktoś z drugiego końca dziedzińca. Wszyscy oficerowie do legata! Katon odwrócił się do Wilków. - Zaczekajcie tutaj! Skromna grupka centurionów zebrała się wokół Wespazjana, który przemówił do nich wprost, nie marnując czasu na formalności: - Zwiadowcy donieśli mi, że kilka mil stąd na zachód obozują duże siły wroga. Jest tam zbyt wiele ognisk, by mogła to być ta sama banda, która zaatakowała wczoraj Callevę. Wygląda na to, że Karatacusowi udało się mimo wszystko uciec przed Plaucjuszem. Problem jednak w tym, że zwiadowcy donoszą o innych ogniskach, palących się daleko za obozowiskiem Celtów. To może być Plaucjusz albo druga armia wroga. Może być tak, że siły Karatacusa maszerują dwoma kolumnami, a nasz wódz kontynuuje uganianie się za nim na północ od Tamesis. Jeśli to prawda, jesteśmy załatwieni na całej linii. - Kilku oficerów zachichotało nerwowo. Legat dodał: - Jeśli zostaniemy tutaj, próbując bronić tego, co zostało z Callevy, utrzymamy się dzień albo dwa, ale na pewno zostaniemy pokonani. Potem wróg skieruje się na nasz obóz i dokończy dzieła zniszczenia, rozbijając w pył resztę Drugiego Legionu. Naszą jedyną szansą jest natychmiastowe opuszczenie grodu, marsz na południe i obejście flanki przeciwnika, by dołączyć do kohort pozostawionych w obozie. Tam będziemy mogli się bronić, dopóki wystarczy zapasów

albo nie nadejdzie odsiecz w postaci legionów Plaucjusza. Zabieramy ze sobą Vericę i wszystkich jego ludzi. Będą mogli wrócić do Callevy gdy kryzys dobiegnie końca. Maszerujemy w zwartym szyku. Weźmiemy ze sobą jak najmniej wozów, tylko tyle, by pomieściły wszystkich rannych. Żołnierze mają mieć przy sobie wyłącznie broń, wyposażenie i żywność na dwa dni. Są pytania? - Tak, panie. - Wszyscy spojrzeli na trybuna Kwintyliusza. - Co będzie, jeśli wróg dogoni nas, zanim dołączymy do pozostałych kohort? Wespazjan odpowiedział mu lakonicznie: - Jeśli do tego dojdzie, trybunie, będziesz kontynuował karierę w zaświatach... Panowie! Zróbcie co w waszej mocy, by do tego nie doszło. Coś jeszcze...? Świetnie. Wracajcie do swoich oddziałów. Wyruszamy zaraz po sygnale... Centurionie Macro, pozwól na moment. Macro, który wolał trzymać się w cieniu na oficjalnych spotkaniach - co mu zostało jeszcze z czasów dziecięcych - poczekał, aż pozostali oficerowie się oddalą, i dopiero wtedy podszedł do legata. - Panie? - Znasz centuriona Gajusza Silanusa? - Tak, panie, dowodzi drugą kohortą. - Zgadza się. A raczej zgadzało. Został wczoraj zabity, gdy wpadliśmy w zasadzkę. Chcę, abyś go zastąpił. Możesz zabrać ze sobą wszystkich ocalonych żołnierzy z tutejszego garnizonu. - Dobrze, panie. A co z centurionem Katonem, panie? - A co ma być? - Jego ludzie idą z nami? Wespazjan przytaknął. - Potrzebujemy każdego, kto może utrzymać broń w ręku. Jak nazwaliście tę jego kohortę? - Wilki, panie. - Wilki? Świetna nazwa. Przydzielę ich do ochrony taboru. - To im się nie spodoba, panie - odparł Macro, zniżając głos. - Będą chcieli walczyć. - Naprawdę? - mruknął Wespazjan, nie kryjąc irytacji. - Będą zatem walczyć, kiedy ja im na to pozwolę. - Dobrze, panie. Powiadomię Katona o twojej decyzji.

- Tak zrób. O pierwszym brzasku kolumna ciężkozbrojnej piechoty i towarzysząca im grupa tubylców wynurzyły się z ruin wypalonej bramy grodu. Niebo poszarzało już całkiem, więc Katon, zerkając w górę, mógł zauważyć, że zapowiada się kolejny upalny bezchmurny dzień. Maszerowanie w taką pogodę nie należało do najprzyjemniejszych. Pierwsza kohorta, minąwszy wały, skręciła od razu na południe, w kierunku obozu legionu. Wóz wiozący rannego króla znajdował się w samym środku długiej kolumny, po obu jego stronach maszerowali ludzie Katona i dowodzeni przez Cadminusa gwardziści. Wespazjan wyraził się wystarczająco jasno, oddając wszystkich Atrebatów pod dowództwo młodego centuriona. Od tej zasady nie było żadnego wyjątku, podlegał mu teraz nie tylko wielki kapitan, ale i sam władca. Gdy tyły kolumny wynurzyły się z grodu, Katon obejrzał się za siebie i zobaczył na wałach tłumy ludzi w całkowitej ciszy obserwujących odwrót Rzymian. Zacięte miny świadczyły o wielkiej urazie i poczuciu zdrady. Obok bramy, w miejscu gdzie kiedyś wznosiła się wysoka wieża, z pogorzeliska wystawał teraz pal. Na jego szczycie zatknięto głowę Tincommiusa, jego twarz była jednak tak poparzona i okopcona, że z trudem można było w niej rozpoznać rysy całkiem przystojnego księcia. Niewielkie grupki uchodźców wynurzały się z bramy, skręcając natychmiast w przeciwnym kierunku. Ludzie uciekali przed masakrą, jaką urządzą niewątpliwie buntownicy prowadzeni przez Karatacusa. Daleko na zachodzie widać było rozstawionych szeroko jeźdźców, którzy zjeżdżali ze wzgórz niespiesznym truchtem. Za nimi po zboczu przeciwległego wzniesienia maszerowała zwarta kolumna piechoty. Durotrygowie, którzy zbiegli z Callevy poprzedniego dnia, wracali teraz ze swoimi sojusznikami. Karatacus, jak widać, także okazał się rannym ptaszkiem. Obydwa zgrupowania znajdowały się w odległości pięciu mil od siebie. Tak przynajmniej Katon oceniał ten dystans. Niewiele, jak się dobrze zastanowić, ale maszerujący nieustannie legioniści byli w stanie utrzymać tę odległość od wroga przez kolejne dwa dni, ponieważ tyle czasu potrzebowali na powrót do obozu. Kolumny wroga zmieniły wkrótce kierunek marszu, oddalając się od Callevy i ruszając w ślad za odchodzącymi Rzymianami. Oddziały Wespazjana minęły pierwsze wzniesienie i stolica Atrebatów zniknęła im z pola widzenia. Słońce pięło się po czyściutkim niebie. Powietrze wydawało się nieruchome, nie wiał nawet najlżejszy wiaterek. Maszerujący słyszeli więc tylko łomot tysięcy podkutych sandałów i

skrzypienie kół wozów. Pierwsza kohorta wzbijała tyle kurzu, że wszyscy idący za nią mieli usta pełne pyłu. Tuż przed południem słońce zaczęło prażyć naprawdę mocno. Po plecach maszerujących bez ustanku żołnierzy spływały strumienie potu. Nie mogli jednak odpocząć, gdyż każda chwila postoju oznaczała, że wróg podejdzie bliżej. W samo południe czoło kolumny dotarło do wąskiej doliny, która ciągnęła się u podnóża skalistego pagórka. Jadący przed żołnierzami Wespazjan i trybun Kwintyliusz zrezygnowali ze stosowanej często praktyki krycia się za plecami straży przedniej. Legat pragnął jak najprędzej dołączyć do reszty swoich sił, dlatego osobiście wyznaczał tempo marszu sześciu kohort. - Dobrze nam idzie - odezwał się Kwintyliusz tonem rozmowy towarzyskiej. - Owszem, nie najgorzej - odparł legat, a potem wyprostował się nagle i zapatrzył na coś w oddali. - Co to jest, panie? Wespazjan nie odpowiedział, wbił tylko pięty w boki wierzchowca i jeszcze mocniej wyciągnął szyję. Kilka chwil później miał już dobry widok na całe podnóże wzniesienia. Pół mili przed nimi dolinę przegradzała zwarta masa rydwanów i jazdy wroga.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY DZIEWIĄTY

Karatacus wysłał przodem całą jazdę, chociaż zdawał sobie sprawę, że nie zdoła ona pokonać tylu Rzymian. Nie musiała jednak tego robić, pomyślał Wespazjan z goryczą. Jej zadaniem było opóźnić marsz legionistów, by piechota Celtów mogła dogonić uciekających z grodu i zaatakować ich od tyłu. Ale jeśli legat zadziała szybko, zdąży sformować ze swoich oddziałów szeroki klin, który przebije się przez szeregi wroga blokującego mu drogę. Tyle że taka formacja nie jest zbyt mobilna, toteż Brytowie bez trudu zdołają się przed nią cofnąć. Mogą się tak bawić z legionistami, dopóki ich kamraci nie dogonią Rzymian i nie zmienią układu sił na swoją korzyść. - Panie? - Kwintyliusz spojrzał na niego wyczekująco. - Czy mam wydać rozkaz zawrócenia kolumny? - Nie. Siły Karatacusa zdążyły już zająć pozycje między nami a Callevą. - Co... w takim razie zamierzasz uczynić? - Trybun spojrzał na oddziały czekające na nich w dolinie. - Panie? Wespazjan zignorował jego nalegania, zawrócił konia i podnosząc rękę, zawołał: - Stać! Kohorta stanowiąca straż przednią wykonała rozkaz, podając go też kolejnym oddziałom. Centurie zatrzymywały się jedna po drugiej, skrzypienie wozów także umilkło po chwili. Legat w tym czasie dokonał pobieżnej oceny terenu i utkwił wzrok w niewysokim wzgórzu po prawej. Zdecydował już, że największe szanse na przetrwanie będą mieli, jeśli stawią zorganizowany opór w tym miejscu. Gdyby kontynuowali marsz, wróg nękałby ich nieustannie i wykrwawił, zanimby dotarli do reszty legionu. Wespazjan przypuszczał, że jeśli uda mu się zadać Celtom duże straty, wróg straci ducha walki i odstąpi od atakowania kolumny, pozwalając jej na dotarcie do obozu... Aczkolwiek szanse na to były niewielkie. Zaczerpnął mocno tchu, zanim wydał rozkaz, po którym nie będzie odwrotu dla niego i tych ludzi. - Kolumna... Na prawo marsz! - Panie? - Kwintyliusz podjechał do legata. - Co ty robisz? - Przygotowuję ludzi do obrony, trybunie, a co innego mógłbym w tej sytuacji

zrobić? - Do obrony? - Kwintyliusz uniósł dokładnie przystrzyżoną brew. - To szaleństwo. Oni nas wyrżną do nogi. - Możliwe. - Ależ panie! Przecież musi istnieć jakieś inne rozwiązanie... Jakiekolwiek, byle nie to. - Masz jakieś sugestie? Tym razem nie pojedziesz po pomoc, Kwintyliuszu. Chyba że czujesz się na siłach i pokonasz w pojedynkę tę armię, która na nas idzie. Trybun spurpurowiał na twarzy, słysząc lekko tylko zawoalowane oskarżenie o tchórzostwo, i pokręcił wolno głową. - Zostaję z wami. - Świetny wybór. Zrób zatem coś pożytecznego. Wjedź na szczyt tego wzniesienia i wypatruj sił Karatacusa. Miej też... - Wespazjan zastanawiał się, jak bardzo może liczyć na szczęście po tym, jak los wepchnął go w tę pułapkę. - Miej też oko na te oddziały, o których meldowali zwiadowcy. To mogą być nasi. - Dobrze, panie! - Kwintyliusz zawrócił konia i pognał galopem na szczyt wzgórza. Pierwsza kohorta, dwa razy liczniejsza od pozostałych, minęła Wespazjana i ruszyła za pocztem sztandarowym w górę trawiastego zbocza. Reszta oddziałów podążyła za nią. Legioniści centuria po centurii wędrowali traktem aż do miejsca, gdzie stał legat, i tam skręcali ostro na prawo. Wespazjan spoglądał w kierunku blokady zorganizowanej przez ludzi Karatacusa, wypatrując jakiejś reakcji, ale Celtowie wydawali się zadowoleni z zatrzymania Rzymian przed doliną i nie ruszali się z miejsca. Siedząc spokojnie na koniach i rydwanach, obserwowali mozolną wspinaczkę przeciwnika. Bardziej przedsiębiorczy dowódca zadbałby o zajęcie tego szczytu przed pojawieniem się wroga, uznał Wespazjan, niemniej wiedział, że brak kontroli to jeden z najważniejszych czynników kształtujących metody wojowania tubylców. Z tego też powodu człowiek dowodzący jazdą wolał pewnie mieć wszystkich podwładnych w dolinie, pod ręką. Gdy wozy zjechały z traktu, poganiacze zaczęli smagać woły kijami, nawołując przy tym głośno. Legat przyglądał się ich wyczynom przez chwilę, świadom bardzo powolnego tempa taborów, a potem przywołał do siebie dowódcę tej części kolumny. - Centurionie Katonie! - Tak, panie?

- Każ swoim ludziom pchać te wozy. Mają się znaleźć na szczycie jak najszybciej. Katon zasalutował i zaraz kazał Wilkom złożyć broń na wozach. Potem ustawił niewielkie grupki Celtów za każdym z ośmiu pojazdów i kazał je pchać aż na szczyt wzgórza. Cadminus i jego zaufani zajęli się wozem przewożącym rannego króla. Pilnowali przy okazji, żeby półprzytomny władca nie wypadł na wybojach. Legioniści mijali ich kolejno, dopóki z tyłu nie zostały już tylko oddziały straży tylnej, których zadaniem było strzec taborów, dopóki nie dotrą na pozycje wyznaczone przez legata. Wprowadzenie ciężkich wozów na taką wysokość było nie lada wyzwaniem, wymagało siły i sprytu. Co jakiś czas masywne pojazdy zatrzymywały się i trzeba było zapierać ich koła grubymi, przewożonymi na skrzyniach każdego z nich klockami, aby nie stoczyły się na sam dół zbocza. Gdyby tak ciężki wóz ruszył w tył, nie byłoby szans, aby go zatrzymać. Idący za nim ludzie zostaliby zmiażdżeni, a woły w zaprzęgach mogły nawet połamać nogi. Wszystko to żołnierze musieli robić w bezlitosnym żarze lejącym się z nieba. Gdy ostatni wóz dotarł do miejsca, w którym stromizna zaczynała maleć, Katon i jego ociekający potem podwładni padali na ziemię obok kół, dysząc ciężko przy każdym oddechu. - Co wy wyprawiacie? Wstawać! - krzyczał Wespazjan, podjeżdżając do taborów. - Centurionie, zbierz swoich ludzi! Wozy mają stanąć w samym środku. Tylko upewnijcie się, że król jest dobrze chroniony. Czynię cię osobiście odpowiedzialnym za jego bezpieczeństwo. - Tak, panie. Katon poderwał się z ziemi, oblizując spierzchnięte wargi. Całe gardło paliło go po tej wspinaczce. Stosując kombinację rozkazów i wiązanek najgorszych przekleństw, kazał ludziom ustawić wozy w zbitą masę i unieruchomić ich koła ciężkimi podkładkami. W tak wysokiej temperaturze smród bijący od wołów był trudny do zniesienia, ale centurion nie pozwolił rekrutom napić się wody, dopóki nie skończyli roboty. Wokół nich rozstawiały się kolejne kohorty, tworząc spory krąg otaczający szczyt wzgórza. Brytowie zajmujący dno doliny nadal się nie ruszali. Siedzieli spokojnie w cieniu i obserwowali poczynania Rzymian. W oddali na trakcie widać było czarne kolumny piechoty nadciągające od strony Callevy. Nad równiną unosiły się gęste kłęby kurzu uniemożliwiające dokładną ocenę liczebności maszerujących oddziałów. Jeszcze dalej, przy samym horyzoncie, rozpościerała się albo warstwa chmur, albo tuman wzniesiony przez kolejne zgrupowanie wojsk.

Wespazjan rozkazał legionistom odpocząć i zjeść pierwsze racje. Nadchodząca walka mogła być ich ostatnią, wolał więc, by jego ludzie mieli pełne brzuchy, jako że planował wycisnąć z nich ostatnie soki, aby wykorzystać tę nieznaczną przewagę, jaką dysponował. Kohorty zajęły najwyżej położone miejsce, dysponując znakomitym polem widzenia, jeszcze lepszym wyszkoleniem oraz najdoskonalszą bronią na świecie. Z tego Wespazjan mógł być zadowolony. Ale trzy i pół tysiąca ludzi, bez względu na ich wartość bojową, nie mogło pokonać wielokrotnie liczebniejszej armii, a z każdą chwilą w polu widzenia pojawiały się nowe chmary celtyckich wojowników, których kolumny wynurzały się zza odległych wzniesień, zmierzając prosto na krąg legionistów broniących szczytu wzgórza. Ten pochód zdawał się nie mieć końca. Rzymianie spoglądali na masy wrogów z rezygnacją, przeżuwając wolno pasy solonej wieprzowiny, które wydano im przed wymarszem. Macro podszedł do taborów, by zobaczyć się z Katonem. Wspiął się na kozioł i usiadł obok przyjaciela, wskazując głową na wóz z Vericą. - Jak tam trzyma się król? - Całkiem dobrze. Przed chwilą do niego zaglądałem. Siedzi i marudzi, że rzucaliśmy nim jak tobołkiem. - Sądzisz, że ma szanse wydobrzeć? - A jakie to ma teraz znaczenie? - Katon wskazał zbliżające się kolumny. - Nie ma żadnego - przyznał Macro. - Już nie. - Po tak ciężkich walkach stoczonych w Callevie skończymy tutaj - burknął młody centurion. - Tak to już jest w armii - odparł Macro, patrząc w tym samym kierunku co Katon. - Domyślasz się, kim są ci, którzy idą za nimi? - Nie. Są za daleko. Ale poruszają się niezwykle szybko. Za kilka godzin na pewno tutaj dotrą. - Znając nasze szczęście, okażą się najlepszymi przyjaciółmi tej bandy. - Macro wskazał kolumnę wojowników podchodzącą do wzgórza. - Gdzie on zebrał taką masę ludzi? Wydawało mi się, że rozgromiliśmy jego armię zeszłego lata. Wygląda jednak na to, że Karatacus znalazł sobie nowych sojuszników. - Nic dziwnego, że cała wyspa stanęła przeciw nam, skoro dyplomacją Rzymu zajmują się ludzie pokroju trybuna Kwintyliusza. - Fakt. Obaj przenieśli wzrok na miejsce niedaleko szczytu, gdzie Wespazjan

konferował z najstarszymi oficerami. Trybun właśnie żywo gestykulował, wskazując palcem na odległą Callevę. - On chyba chce przekonać legata, że powinniśmy przebić się do stolicy. Katon pokręcił głową. - To mu się raczej nie uda. Nasz dowódca nie ma skłonności samobójczych. Trybun marnuje tylko czas. - Dowiódł już nieraz, że potrafi namieszać - mruknął Macro. - Wszystko się popieprzyło, gdy do nas przybył. - O, tak... - Wydawać by się mogło, że zależało mu na wywołaniu niepokojów w Callevie. - A dlaczego miałoby nie zależeć? - odparł Katon, nie podnosząc głosu. - Mógł na tym wiele zyskać. Gdyby Verica zapanował nad sytuacją, trybun musiałby wracać do Plaucjusza, by złożyć raport. Moim zdaniem mącił za naszymi plecami, ile się dało. Chciał, by sytuacja wymknęła się spod kontroli, bo tylko wtedy mógłby skorzystać z nadanych mu uprawnień prokuratora. Ale niewiele wskórał, jak widać. Chyba w końcu dotarło do niego, że tutejsza arystokracja knuje nie gorzej niż nasza. Nie mógł liczyć na jej honor. - Honor? - Macro uniósł brwi. - Tincommius nie wyglądał mi na kogoś honorowego. - Daj spokój, był honorowy, tyle że na swój sposób. Chciał wyzwolić własne plemię, tak samo jak my pragnęliśmy kontroli nad nim. Coś mi się zdaje, że pilnie studiował naszą politykę podczas wygnania w Rzymie. - Daj spokój. - Macro się roześmiał. - Obawiam się, że nie mamy czego uczyć tubylców w tej materii. - Racja... W każdym razie już po Atrebatach. Plaucjusz dokona aneksji ich ziem i uczyni z nich zmilitaryzowaną prowincję. Macro spojrzał na niego badawczo. - Tak sądzisz? - A co innego może teraz zrobić? Zakładając oczywiście, że zdoła się pozbierać po tych wydarzeniach. Utrata jednego legionu może powstrzymać postępy kampanii. Przynajmniej na jakiś czas. A to z pewnością nie spodoba się w Rzymie. - Oj, nie... - Ale ta sytuacja ma też dobrą stronę. - Katon uśmiechnął się pod nosem. - W końcu Kwintyliusz poniesie konsekwencje swojego mataczenia. - Wskazał ręką

zbliżającego się wroga. - Oj, tak. Na ich oczach kolumna wojowników zaczęła się rozdzielać na dwie części, by otoczyć podnóże wzniesienia. Gdy rydwany i jazda z doliny dołączyły do reszty sił Karatacusa, Macro rzucił ostatnie spojrzenie w kierunku chmury kurzu unoszącej się nad niezidentyfikowanymi wciąż oddziałami i zeskoczył z kozła. - Do zobaczenia później. - Skinął Katonowi głową. - Tak, panie. Do zobaczenia.

ROZDZIAŁ CZTERDZIESTY

Zanim Macro dotarł do swojej centurii, trębacze z kwatery głównej zagrali sygnał zbiórki. Legioniści odpoczywający na szczycie wzgórza podnosili się wolno i ustawiali w defensywnym szyku, który zdaniem Wespazjana powinien odeprzeć spodziewany atak Brytów. Po zajęciu swoich miejsc zwierali szeregi, opierając tarcze i włócznie o ziemię, tworząc nieprzerwany krąg głęboki na cztery szeregi. Centurionowie krążyli wokół podwładnych, złorzecząc i miotając srogie groźby pod adresem tych, którzy uczynili choćby najmniejsze odstępstwo od obowiązujących zasad. Każdy zbyt luźno zawiązany hełm albo rzemień od sandała, nie w tym miejscu umieszczony gladius bądź sztylet - wszystko to mogło być powodem potwornego ataku ze strony dowódcy. Tyle że racja była całkowicie po stronie oficerów. W obliczu tak zmasowanego ataku Brytów każde odwrócenie uwagi od zbliżającej się walki pomagało utrzymać spokój w szeregach legionistów. Wróg ruszył tuż po południu. Zbita masa wojowników otoczyła wzgórze, gromadząc się wokół wężowatych sztandarów. Widać było zniecierpliwienie, z jakim Celtowie wyczekują rozkazu uderzenia na znienawidzonych Rzymian. Ogłuszające zawołania wojenne i ryk wielkich rogów docierały aż na szczyt wzgórza okupowany przez nieruchome milczące szeregi legionistów. Nagle, mimo że nie było żadnego sygnału, tłumy Brytów ruszyły przed siebie - najpierw szybkim krokiem, potem biegiem, gdy zbocze stało się bardziej strome. Wespazjan ocenił odległość dzielącą atakujących od jego ludzi, próbując wyczuć idealny moment na wydanie pierwszego rozkazu. Stromizna spowolniła zaraz tempo marszu w górę, wojownicy gramolili się w wielkim ścisku, pragnąc jak najszybciej dotrzeć do formacji wroga. Chwilę później, gdy Celtowie znaleźli się w odległości stu kroków, a żołnierze zaczęli zerkać z niepokojem na legata, Wespazjan nabrał powietrza do płuc i przyłożył dłonie do ust. - Włócznie! Legioniści stojący w pierwszym szeregu wystąpili krok do przodu, przyjmując pozycję do rzutu: prawa ręka odchylona do tyłu, aby żelazny szpic grotu znalazł się na linii ramienia. - Przygotować się... - Legat uniósł dłoń, na wypadek gdyby w tym zgiełku ktoś

nie dosłyszał jego rozkazu. - Przygotować się! - powtórzyli komendę centurionowie i natychmiast odwrócili się do swoich ludzi plecami, by obserwować rękę dowódcy. Znajdujący się niżej Brytowie wydali kolejny dziki ryk, próbując rozpędzić się na stromiźnie, by uderzyć na ścianę z tarcz w pełnym biegu. W górę wzgórza sunęła fala hełmów, postawionych na sztorc włosów, tatuowanych ciał i połyskujących ostrzy. - Rzuć! - ryknął Wespazjan, opuszczając dłoń. Centurionowie natychmiast powtórzyli rozkaz i ramiona ich podwładnych wystrzeliły do przodu: ruchowi temu towarzyszył głośny chóralny jęk. Ciemne drzewca poszybowały w górę i opadły na szturmujących jak kaskada wody spływającej z fontanny do basenu. Zanim trafiły w cel, centurionowie wydali rozkaz żołnierzom stojącym w drugim szeregu, by przekazali swoje włócznie kolegom z przodu. Żelazne groty ciśniętych włóczni minęły najwyższy punkt trajektorii i pomknęły w kierunku wspinających się Brytów. Pierwsze szeregi nacierających poszły w rozsypkę na widok tego zagrożenia. Niektórzy z wojowników przyspieszyli, mając nadzieję, że wymkną się spod gradu spadających pocisków. Inni kryli się za tarczami, przygotowując na nieuchronne uderzenie. Reszta - czyli lekkozbrojna piechota nie posiadająca żadnej ochrony - albo padali na ziemię, albo spoglądali w niebo, licząc na to, że zdołają się uchylić albo uskoczyć przed mknącymi ku nim włóczniami. Salwa spadła na wroga z głośnym klekotem i hukiem, który już moment później przerodził się w krzyki i skowyty trafionych. Przez masy Celtów przetoczyła się fala padających ciał, jakby niewidzialna ręka boga skosiła ich bezlitosnym zamachem. Wielu innych wojowników potykało się o ciała zabitych i rannych kamratów, dołączając do plątaniny kończyn, tarcz i sterczących wokół drzewc. Brytowie z dalszych szeregów nie zatrzymali się jednak - przebrnąwszy przez pobojowisko, sunęli dalej w kierunku szczytu. - Włócznie... Gotowi... Rzuć! Kolejna fala Brytów została wyeliminowana, dołączając do leżących poniżej towarzyszy broni. A za drugą salwą poleciała trzecia i czwarta. Ciśnięte z bliska groty poczyniły dalsze ogromne straty w zwartych masach nacierających, niwecząc ich pierwszą próbę ataku. Nikt już nie wykrzykiwał dzikich zawołań wojennych. Zamiast nich w szeregach nacierających dało się słyszeć jęk zawodu. Legat postanowił wykorzystać tę chwilową przewagę. - Wyjąć miecze!

- Wyjąć miecze! - powtórzyli centurionowie i wokół wzgórza rozbrzmiał charakterystyczny zgrzyt. - Naprzód marsz! - zawołał Wespazjan. Jego głos zabrzmiał głośno i wyraźnie w pełnej wyczekiwania ciszy, która zapanowała przed momentem. Gdy centurionowie powtórzyli jego słowa, kohorty ruszyły w dół zbocza, trzymając tarcze na wysokości oczu i przy boku gladiusy gotowe do zadania zabójczych pchnięć. Zanim Brytowie zdołali się pozbierać, legioniści spadli na nich, dobijając każdego rannego, na jakiego się natknęli, i spychając w dół zbite masy zdezorientowanych wojowników stojących tuż za polem rażenia włóczni. Kiedy pierwsze szeregi zostały wycięte bądź poszły w rozsypkę, duch bojowy opuścił resztę atakujących i szturm został przerwany. Inicjatywa należała w tej chwili do obrońców i to oni stali się stroną atakującą. Legat kazał trębaczom zagrać sygnał do uderzenia. Poganiani przekleństwami i słowami zachęty legioniści rzucili się na wroga, używając wielkich tarcz do powalania go i sztychów mieczy do dźgania każdego, kto stanął im na drodze. Brytowie poszli w rozsypkę, zawrócili i pognali w dół zbocza, byle dalej od Rzymian i bliżej swoich. Zwiększyli tym jeszcze bardziej panikę i zamieszanie panujące na polu bitwy. Wkrótce nie było już nikogo, kto by walczył z legionistami. Wespazjan dostrzegł w dolinie za liniami wroga niewielką grupkę wystrojonej szlachty. Gdy atak się załamał, najwyższy z tych ludzi, człowiek ogromnej postury i o imponującej fryzurze, zaczął poganiać innych, rozsyłając ich do spanikowanych oddziałów. To musi być Karatacus we własnej osobie, uznał legat. Zdziwiło go jednak, że ktoś taki jak władca Katuwellaunów okazał się na tyle szalony, by rozkazać swoim ludziom frontalny atak na wzgórze. To nie przypominało stosowanej przez niego dotąd ostrożnej taktyki. Wespazjan nie miał wszakże czasu na rozważanie błędów poczynionych przez wroga, ponieważ to mogło doprowadzić do własnych pomyłek. Kontratak spełnił oczekiwania, a dalszy marsz w dół zbocza mógł niepotrzebnie narazić legionistów. - Grać na odwrót! - rozkazał legat i kolejne tony pomknęły w dół wzgórza. Wieloletnie szkolenie nie poszło na marne - nawet w ferworze walki ludzie natychmiast usłuchali rozkazu, ścieśnili szyki i rozpoczęli odwrót na pozycje wyjściowe. Gdy znaleźli się w pobliżu szczytu, Wespazjan przyjrzał się uważniej ciałom zaściełającym pole niedawnej bitwy. Pomiędzy zabitymi było na szczęście tylko kilka czerwonych tunik. Legioniści w drodze powrotnej zebrali wszystkie nieuszkodzone

włócznie, które mogły zostać użyte, jeśli Brytowie ruszą do następnego ataku. Większość miała zgięte groty albo uszkodzone mocowania z drzewcami, resztę jednak skwapliwie zebrano, by nie zostawić wrogowi tak skutecznej broni. Gdy wszystkie sześć kohort stanęło na wyznaczonych pozycjach, centurionowie natychmiast je przeformowali, tworząc ze swoich jednostek nieprzerwany krąg chroniący wozy skupione pośrodku szczytu. Katon przyglądał się tym działaniom z wielką radością, przez moment miał nawet nadzieję - płonną, sam to musiał przyznać - że kontratak doprowadzi do rozbicia Brytów. Teraz czuł się z tego powodu głupio, jak niewyszkolony rekrut, który pozwala, by ekscytacja brała w nim górę nad rozumem. Spoglądał z niepokojem w stronę drugiej centurii, szukając wzrokiem Macro. Odetchnął z ulgą, dopiero gdy zobaczył przyjaciela wynurzającego się z szeregów swoich tymczasowych podwładnych. Jak zwykle wrzeszczał na legionistów, ustawiając ich na powrót w cztery równe szeregi. On także spojrzał w kierunku Katona, unosząc oba kciuki w górę, i zaraz obrzucił stekiem wyzwisk jakiegoś nieszczęśnika, który nie dosłyszał poprzedniego rozkazu. Po drugiej stronie Figulus doglądał ludzi z pierwszego szeregu, pilnując, aby wszystkie dostępne jeszcze włócznie trafiły w ręce ludzi stojących najbliżej wroga. Brytowie zgrupowani u stóp wzgórza także zdołali już zapanować nad wycofującymi się wojownikami, których zebrali wokół kolorowych wężowatych sztandarów. W tak bezwietrzną pogodę, gdy długie ogony proporców zwisały smętnie, chorąży musieli mocno wywijać drzewcami, aby były widoczne nad tłumami Brytów. Z drugiej wszakże strony rozedrgane gorące powietrze sprawiało, że stworzenia odwzorowane na sztandarach poruszały się i błyszczały jak żywe istoty. - Dobra robota! - zawołał Wespazjan. - Tym razem daliśmy im nauczkę. Nie mamy już jednak dość włóczni, by ją powtórzyć. Teraz musicie polegać na własnych mieczach. Następnym razem zadecyduje walka wręcz. Ale nie macie się czego obawiać. Dopóki nie opuścimy szyku, nic nam nie grozi. Daję słowo! - A co będzie, jeśli się okaże, że nie dotrzymałeś tej obietnicy, panie? - zapytał ktoś z najbliższej centurii i otaczający go ludzie wybuchnęli śmiechem. Katon zauważył, że legat zachmurzył się na moment. Zaraz jednak dotarło do niego, że żart niesubordynowanego legionisty rozluźnił atmosferę i miał dobry wpływ na morale reszty żołnierzy, postanowił więc podjąć wyzwanie. - Jeśli nie dotrzymam słowa, wszyscy dostaniecie dodatkowy przydział wina!

Nawet najgłupszy żart wart jest wiele w trudnej sytuacji. Tak było i tym razem. Żołnierze zareagowali gromkim śmiechem. Wespazjan także się uśmiechał, mimo że wróg ponownie ruszył w stronę wzgórza. Druga armia zbliżyła się do pola bitwy, lecz znajdowała się wciąż o trzy albo i cztery mile od wzgórza, legat zatem nie mógł zidentyfikować mikroskopijnych czarnych postaci idących na jej czele. Jedno tylko było pewne: przed piechotą podążała szeroko rozrzucona linia jazdy. Stojący w dole Karatacus także spoglądał ku nadciągającym. Wskazywał ich nawet ręką pozostałym arystokratom, ale czy był to gest obawy czy zadowolenia, tego legat nie wiedział. Przeniósł więc wzrok na własne szeregi i zawołał: - Tarcze w górę! Ostatnie śmiechy i wesołe rozmowy umilkły, gdy legioniści zaczęli się przygotowywać do odparcia drugiego szturmu. Tym razem wróg był bardziej zdeterminowany. Nikt nie gnał przed siebie na oślep, na wzgórze wchodziły zwarte kolumny piechoty. Gdy Brytowie dotarli do połowy wzniesienia, znowu rozbrzmiały rogi. Wojownicy podjęli ich nutę i zaczęli po raz kolejny wykrzykiwać wojenne zawołania, zbliżając się nieubłaganie ku szeregom Rzymian. Kiedy atakujący dotarli do miejsca niedawnej masakry, w dół pomknęły ostatnie nieliczne włócznie, ale nie zrobiły większego wrażenia na ogromnej masie wojowników, znikając w niej jak kamień w wodzie. Chwilę później rogi zagrały inną, żywszą melodię i atakujący, minąwszy poległych towarzyszy broni, ruszyli do ostatniej fazy szturmu, drąc się przy tym dziko. Katon słyszał dobiegający ze wszystkich stron głośny huk ostrzy spadających na grube tarcze Rzymian i szczęk zderzającego się oręża. Kohorty zdołały mimo wszystko utrzymać pozycje - pomogło im w tym dogodne ukształtowanie terenu i zwarty szyk. Tam gdzie obie strony zwarły się w ścisku, nie było szans na regularną walkę. Rzymianie i Brytowie przepychali się więc, zapierając podeszwami o wyschniętą ziemię. Na innych odcinkach było nieco luźniej, tam legioniści toczyli zażarte pojedynki z wojownikami, wymieniając ciosy i pchnięcia w nadziei, że któreś będzie zabójcze. Sytuacja nie uległa zmianie przez kolejne pół godziny. Brytowie próbowali zrobić wyłom, dzięki któremu mogliby się przedrzeć za linie Rzymian i zamienić to starcie w jatkę - wtedy ważniejsza jest przewaga liczebna niż karność i wyszkolenie. Z czasem linie obrony zaczęły się uginać pod potężnym naporem takiej masy ludzi. Krąg żołnierzy przypominał najpierw elipsę, potem nieregularny kształt pasa rzuconego na

ziemię. Nagle wróg przedarł się przez zwarte szeregi obrońców, czym zaskoczył wszystkich. - Centurionie! - zawołał Mandraks. Katon natychmiast spojrzał na swojego chorążego, który wskazywał mieczem odcinek frontu po drugiej stronie taborów. Na oczach zdumionego Katona legioniści z ostatnich szeregów zostali rozepchnięci na boki i w wyłomie pojawili się Brytowie. Ciężkozbrojni wojownicy, każdy miał hełm, kolczugę i tarczę. Gdy dostrzegli przed sobą wozy, wydarli się tryumfalnie i pognali przed siebie. - Wilki! - wrzasnął Katon, chwytając za tarczę. Wyszarpnął miecz i podbiegł do Mandraksa, stając u boku Cadminusa przed wozem z królem. - Do mnie! Ledwie rekruci zdążyli zająć pozycje, już mieli na karku atakujących. Jeden pchnął młodego centuriona na burtę wozu, pozbawiając go oddechu. Muskularny wojownik w galijskim hełmie spojrzał na próbującego złapać powietrze Rzymianina z pogardą i splunął mu w twarz. Uniósł wysoko rękę dzierżącą miecz i opuścił ją prosto na głowę Katona. Ten tylko się skulił, oczekując ciosu, który rozpłata mu czaszkę, ale zamiast tego usłyszał głośne łupnięcie, gdy długie ostrze zagłębiło się w burcie wozu tuż nad nim. Wojownik spojrzał ze zdziwieniem na miecz, potem na wóz i zaniósł się histerycznym śmiechem. Katon pozbierał się pierwszy. Kopnął przeciwnika w krocze. Rżenie Bryta przeszło w jęk. Wielkolud zgiął się, padł na kolana i zaczął rzygać na trawę. Gdy centurion zdzielił go głowicą miecza w nasadę karku, padł jak długi prosto we własne wymiociny. Wokół Wilki broniły się desperacko przed atakami wroga. Jeden rzut oka wystarczył, by Katon zrozumiał, że legat zauważył już zagrożenie. Wespazjan zebrał nielicznych oficerów, sprowadził też oddział legionistów z odcinka, na którym napór Brytów był mniejszy, i rzucił go do zatkania wyłomu. Młody centurion wiedział, że jego ludzie muszą powstrzymać wroga jeszcze przez chwilę, inaczej bitwa zostanie przegrana. Przekroczywszy ciało wojownika, którego powalił, dostrzegł przed sobą odsłoniętą pachę innego Bryta i instynktownie zadał pchnięcie, potem, nie patrząc nawet na jego rezultat, wyszarpnął broń i poszukał wzrokiem kolejnego celu. Mandraks stracił miecz, wywijał teraz drzewcem sztandaru jak maczugą, waląc przeciwników po głowach wilczym łbem i zwalając ich z nóg zamaszystymi machnięciami. Katon minął go i w ostatniej chwili dostrzegł Celta szarżującego na niego z uniesioną dzidą. Podrzucił tarczę, zbijając grot guzem. Wtedy wojownik puścił

swoją broń i niespodziewanie pochwycił za brzeg legionowej tarczy, próbując wyrwać ją z ręki atakowanego Rzymianina. Zanim Katon zdążył zareagować, przeciwnik już trzymał go za gardło. Impet pchnięcia posłał obu na ziemię. Twarde palce zaciskały się mocno, miażdżąc Katonowi krtań. Prawą rękę centurion miał przygniecioną własnym ciałem, lewa była zbyt słaba, by strącić żylastego przeciwnika. Pozostawało mu więc chwycić wroga za włosy i odciągnąć jego głowę jak najdalej od siebie. Nagle Bryt rzucił się do przodu, szczerząc zęby, jakby chciał odgryźć Katonowi nos. Centurion szarpnął się w bok. Odwracając głowę, dziabnął Celta w oko twardym ochraniaczem. Chwyt na moment zelżał, co Rzymianin skwapliwie wykorzystał, podrywając raptownie głowę i miażdżąc hełmem nos duszącego go wroga. Wojownik zawył, instynktownie chwytając się za twarz. Gdy tylko Katon poczuł, że jest wolny, szybkim ruchem wyszarpnął sztylet z pochwy. Szerokim zamachem wbił krótkie ostrze w nasadę głowy Bryta, który najpierw zesztywniał, napinając wszystkie mięśnie, potem dostał drgawek. Centurion puścił rękojeść sztyletu i przewalił konającego przeciwnika na bok, zrywając się zaraz na równe nogi. Podnosząc miecz, dostrzegł, że kilku wrogów próbuje obejść wóz z rannym królem. Gwardziści polegli w obronie władcy, teraz na drodze Brytów stał już tylko Cadminus. Osłaniając się wąską tarczą, zachęcał Durotrygów do ataku. Miecz trzymał przy boku, gotów dać nauczkę każdemu, kto okaże się na tyle szalony, by podjąć jego wyzwanie. Na oczach Katona jeden z Brytów rzucił się na niego z dzikim wrzaskiem. Ale dowódca gwardii zasłużył sobie na ten stopień nie koneksjami, tylko wyjątkowymi umiejętnościami. Był najlepszym szermierzem pośród Atrebatów mieszkających w stolicy. Jego miecz pomknął na spotkanie wroga szybciej, niż centurion mógłby przypuszczać. Sztych wbił się w okolicy żołądka atakującego i wyszedł z tyłu. Cadminus natychmiast wyszarpnął klingę i znów pogardliwie zakpił z reszty otaczających go wojowników Celtowie wszakże mieli zbyt wielką przewagę liczebną, toteż gdy dowódca straży obrócił się, by odeprzeć kolejny atak, tym razem pozorowany, odsłonił się, zanim zrozumiał, że został nabrany. Grot ciśniętej dzidy utkwił mu w barku, tarcza wypadła z omdlałej dłoni. W tej chwili pozostali Brytowie rzucili się do ataku. Cadminus ryknął straszliwie i zamachnął się mieczem, pozbawiając głowy pierwszego. Odcięty z taką siłą czerep poleciał wysoko w powietrze. Moment później kamraci zabitego rzucili Cadminusa na burtę wozu Veriki, zagłębiając w jego brzuchu i klatce piersiowej miecze i dzidy. Próbował się jeszcze oswobodzić, ale przybili go do desek, więc mógł tylko krzyczeć z wściekłości, plując

krwawą pianą. Odwrócił głowę i zawołał: - Królu mój! Uciekaj! Zaraz potem nogi ugięły się pod nim i zawisł na drzewcach wystających z szerokiej klatki piersiowej. Wszystko to działo się na oczach Katona, gdy podnosił tarczę i ruszał biegiem ku tylnej części wozu Veriki. Z jego skrzyni podniosła się chmura siwych włosów, stary król spojrzał z obawą w dół na swoich prześladowców. Zaraz jednak opanował lęk i na jego pomarszczonej twarzy pojawił się grymas pogardy. Pierwszy wojownik wyciągał właśnie rękę, by wspiąć się do władcy Atrebatów. - Wilki! - wrzasnął Katon, pędząc w tamtym kierunku. - Do mnie! Do mnie! Czterej pozostali wrogowie odwrócili się do biegnącego centuriona, ale dla pierwszego ta reakcja była już mocno spóźniona. Sztych gladiusa wszedł mu gładko między żebra na plecach, sięgając aż do serca. Katon walnął drugiego Bryta tarczą w twarz, próbując równocześnie oswobodzić ostrze, lecz zaklinowało się i gdy zabity padł na ziemię, pozbawił młodego Rzymianina broni. Katon stanął więc pod burtą wozu, obok przyszpilonego ciała Cadminusa, zasłaniając się tarczą, gdyż tylko ona pozostała mu do obrony. - Wilki! - wydarł się ponownie. - Do kurwy nędzy! Do mnie! Dwaj pozostali wojownicy dopiero po chwili zrozumieli, że stojący na ich drodze centurion jest nieuzbrojony, i natychmiast ruszyli w jego stronę, uśmiechając się tryumfalnie. Jeden chwycił za obrzeże tarczy i odciągnął ją na bok. Drugi w tym czasie uniósł dzidę, by dźgnąć nią odsłoniętego Rzymianina. Katon nie mógł się nawet uchylić - spoglądał tylko z przerażeniem na szeroki grot, który mknął już ku niemu. Czas znowu spowolnił w obliczu niechybnej śmierci. Nagle Katon poczuł szarpnięcie i padł na ziemię, gdy coś przeleciało nad nim, przewracając także oszczepnika. Mandraks i żywi jeszcze rekruci z kohorty Wilków przyszli swojemu dowódcy z pomocą - ostatni z przeciwników został przyszpilony do ziemi drzewcem ich sztandaru. Gdy rekruci utworzyli nowy kordon wokół wozu, Katon podpełzł do Veriki leżącego na wojowniku, którego powalił. Jego palce zaciskały się na zdobionej rękojeści sztyletu wbitego głęboko w oczodół Durotryga. - Wasza wysokość! - Centurion ostrożnie podniósł króla z ciała zabitego wojownika. Verica zamrugał oczami, bezskutecznie próbując skupić wzrok na twarzy

Rzymianina. - Nic ci nie zrobili? - zapytał, uśmiechając się blado. - Nie, wasza wysokość... Ocaliłeś mi życie. Teraz usta króla ułożyły się w pełniejszy uśmiech. - Tak, to właśnie uczyniłem... Gdzie Cadminus? Katon obejrzał się i zobaczył, że dowódca straży próbuje się podnieść. Wielkolud zakaszlał, opluwając się krwią. - Mandraksie! - przywołał Katon chorążego. - Pilnuj króla. Masywny wojownik wziął starego władcę na ręce, Katon w tym czasie przyklęknął przy Cadminusie, pomagając mu się wyprostować. Gwardzista miał urywany płytki oddech, charczał też mocno, gdy spoglądał na centuriona. - Co z królem? - Już bezpieczny - zapewnił go Katon. Cadminus uśmiechnął się pod nosem usatysfakcjonowany, że zdołał wykonać powierzone mu zadanie. - Już po mnie... Katon zastanawiał się, czy nie powiedzieć czegoś pocieszającego, po czym umierający poczułby się lepiej, ale zamiast tego po prostu mu przytaknął. - To prawda. - Cadminusie! - Verica wyciągnął rękę do najlepszego ze swoich wojowników, potem wrzasnął na Mandraksa: - Zanieś mnie do niego! Życie uchodziło z dowódcy królewskiej straży w zastraszającym tempie, z trudem łapał każdy kolejny oddech. - Wasza wysokość... W ostatnim momencie życia dłoń potężnego wojownika zacisnęła się z całą siłą na nadgarstku Katona, jakby chciał tym sposobem pozbyć się resztek energii trzymającej go na tym świecie. I zaraz jego oczu zniknęła cała boleść, a wielka dłoń spoczęła bezwładnie na ręce młodego centuriona. Katon spoglądał na niego jeszcze przez chwilę, sprawdzając, czy to już naprawdę koniec, ale gdy zrozumiał, że życie opuściło definitywnie ciało wielkiego Atrebaty, wstał powoli i rozejrzał się wokół. Żyjący wciąż rekruci z kohorty Wilków stali u stóp Cadminusa, milcząc z szacunkiem. Verica uklęknął obok jego ciała. Wyciągnął rękę i ostrożnie odsunął niesforny kosmyk włosów z twarzy martwego wojownika. Katon wycofał się po cichu; ta chwila powinna należeć wyłącznie do Atrebatów. Bez względu na więzi, jakie

łączyły centuriona z tymi ludźmi, nigdy nie zdoła osiągnąć takiej bliskości, jaką daje pokrewieństwo. Katon skupił się na sytuacji wewnątrz kręgu, zostawiając opłakiwanie zabitego jego ziomkom. Wroga już jednak nie było. Wespazjan zgromadził w pośpiechu rezerwy, z ich pomocą zepchnął pozostałych Brytów w kierunku wyłomu i zatkał go definitywnie. Natomiast wojownicy znajdujący się za pierwszą linią legionistów cofali się teraz jak fala przyboju, która omywszy plażę, wraca w głębiny morza. Na pokrytej szkarłatem trawie zostały tylko ciała zabitych i porzucona broń. Katon przyglądał się temu odwrotowi z ogromnym zdziwieniem. Dlaczego odeszli, skoro wiedzieli, że już tak niewiele brakuje, by zwyciężyli? - Katonie! Katonie! Odwrócił się i zobaczył nadbiegającego Macro. Pobrużdżona twarz starego centuriona rozpływała się w uśmiechu. Katon poczuł mocne klepnięcie w ramię, ale nie wykrzesało z niego żadnego entuzjazmu. Przyjaciel spojrzał na niego z niepokojem. - Jesteś ranny, chłopcze? - Nie. - A Verica? Katon wskazał głową miejsce, gdzie zebrali się Atrebatowie otaczający tył wozu starego władcy. - Żyje, ale Cadminus poległ. Nie tylko on zresztą. Wróg wybił całą gwardię króla. Macro potarł zarośnięty policzek. - Szkoda... oj, szkoda. Ale spójrz tam. Chwycił przyjaciela za ramię i odwrócił go twarzą do Callevy. Nadciągająca kolumna była już dobrze widoczna, a orłów sterczących dumnie na jej czele nie można było pomylić z niczym innym. - Widzisz? - mówił rozradowany Macro. - Widzisz? Nasz pieprzony wódz przybywa z odsieczą!

ROZDZIAŁ CZTERDZIESTY PIERWSZY

Budowę siedziby nowego prokuratora rozpoczęto niemal natychmiast. Oddziały inżynieryjne z czterech legionów oczyściły teren magazynów z ruin szpitala i spalonej kwatery głównej. Potem w szybkim tempie wykopano nowe fundamenty w osmalonej ziemi. Obok sporego kompleksu administracyjnego zbudowano także kilka długich baraków, w których miały stacjonować dwie batawijskie kohorty pomocnicze, które przejęły rolę stołecznego garnizonu. Batawowie byli aroganckim ludem, potężnie zbudowani blondyni znad germańskiej granicy patrzyli z góry na miejscową ludność, gdy przechadzali się ulicami Callevy, czyniąc grubiańskie awanse do tutejszych kobiet. Chlali też na umór i bez przerwy szukali zwady. Im gorzej się zachowywali, tym większe było poczucie winy Katona, gdy myślał losie Atrebatów. To była naprawdę marna nagroda dla wszystkich tych, którzy walczyli u boku Rzymian, a teraz nie mieli nawet prawa nosić broni. Atrebatowie nie mogli być już wojownikami. Plaucjusz przeraził się, gdy odkrył, jak niewiele brakowało, by plemię sprzymierzyło się z Karatacusem, i natychmiast zabezpieczył się, rozbrajając ich, aby nie stanowili już zagrożenia dla szlaków zaopatrzeniowych. Verica pozostał królem tylko z nazwy; cała władza wykonawcza przeszła w ręce rzymskiego prokuratora i jego urzędników. Stary władca nadal prawie nie wstawał z łoża, dochodząc do siebie po fatalnej ranie głowy. Obok jego sypialni, w wielkiej sali, doradcy sprzeczali się wciąż, kto powinien zostać jego dziedzicem. W ciągu niespełna miesiąca musieli dokonać już trzeciego takiego wyboru. Karatacus wycofał się ponownie za Tamesis. I raz jeszcze legiony oraz jednostki pomocnicze ruszyły za nim w pościg, kierując się w głąb ziem Sylurów. Mimo to naczelny wódz nie zamierzał pozostawiać bezpieczeństwa szlaków zaopatrzeniowych w gestii lokalnego władcy, chociaż dowiódł on nieraz lojalności wobec Rzymu. Królestwo Atrebatów zostało zaanektowane, gdy tylko legion Wespazjana rozbił obóz w pobliżu Callevy. Centurion Katon otrzymał rozkaz stawienia się w kwaterze głównej kilka dni po powrocie do grodu. Opuścił obóz II Legionu i szedł raźnym krokiem ulicami Callevy w kierunku magazynów, pocąc się w prażącym słońcu, mimo że miał na sobie tylko

przewiewną tunikę. Gdy minął bramę, zdziwił się, widząc, że siedziba prokuratora i przylegający do niej kompleks administracyjny już stoją, zajmując większą część dawnego placu apelowego i tereny zajmowane kiedyś przez szpital. Zapewne trybun Kwintyliusz... Katon się uśmiechnął. Gajusz Kwintyliusz nie służył już w armii. Teraz pełnił funkcję cesarskiego prokuratora, zajmował więc niezwykle elitarne stanowisko jak na początkującego oficera, co wróżyło mu świetlaną karierę polityczną w przyszłości. Dysponował nawet swoją miniaturową armią, jako że to jemu podlegały teraz obie kohorty Batawów. Po drugiej stronie placu apelowego znajdowały się rzędy namiotów, w których legat urządził tymczasową kwaterę dla siebie i nowego prokuratora. Cała okolica była pilnie strzeżona przez pretorian Wespazjana, więc nawet Katon, mimo że był już oficerem, musiał zaczekać przed sznurowym ogrodzeniem otaczającym namioty. Pięciu wartowników stanęło wokół niego, a szósty potruchtał po instrukcje dotyczące meldującego się centuriona. Na terenie dawnego obozu rozmieszczono niemal setkę ludzi pod bronią, których zadaniem było pilnowanie starszych oficerów i sztabu. Drugi legion stacjonował w zupełnie innym miejscu, za wałami Callevy. Umocnienia otaczające jego kwatery były równie potężne jak strzegące stolicy państwa Atrebatów, a może nawet potężniejsze. To miał być widomy znak, kto tu naprawdę rządzi, dla tych wszystkich, którzy mieliby ochotę na wzniecenie kolejnego buntu. Z długiego namiotu mieszczącego się na samym początku kwatery głównej wyszedł skryba. - Wpuśćcie tego centuriona! - zawołał do strażników. Pretorianie odsunęli się z drogi Katona, on jednak nadal stał w miejscu, mierząc ich wzrokiem. - Żołnierze zazwyczaj salutują starszemu stopniem - rzucił lodowatym tonem, nie podnosząc głosu. - Ta zasada dotyczy nawet gwardii legata. Stary option dowodzący patrolem nie krył zdziwienia. Nie dość, że oficer stojący przed nim był młodszy od jego syna, to jeszcze nie miał na sobie żadnego elementu munduru, dzięki któremu można by rozpoznać w nim centuriona. Mimo to upierał się przy wojskowej etykiecie i żądał salutu. Katon stał przed nim nadal jak wmurowany. Tego dnia miał podły nastrój z powodu lekceważenia jego ludzi, czego doświadczali od powrotu do stolicy. Wilkom zabroniono wstępu na teren obozu. Dostali w zamian stare

pouszkadzane namioty z magazynów, które kazano im rozbić na terenie siedziby króla. Katon spędził z nimi pierwszą noc, ale gdy Wespazjan dowiedział się o tym, kazał mu natychmiast wracać do obozu i tam czekać na dalsze rozkazy. Macro i on mieli otrzymać nowe przydziały, jak tylko sytuacja na to pozwoli. Stary centurion, nie mając nic do roboty, zabijał czas, odsypiając niedawne zmęczenie, Katon wręcz przeciwnie, kręcił się godzinami wzdłuż namiotów z koźlej skóry, próbując zmusić organizm zmęczeniem choćby do krótkiego snu. Jednakże nawet po zachodzie letniego słońca nie potrafił zmrużyć oczu i tylko wiercił się na pryczy. Cały czas wracał myślami do tych kilku minionych dni; niepokój o los podwładnych skutecznie spędzał mu sen z powiek, mimo że ciało bardzo go potrzebowało. Dlatego teraz, stojąc twarzą w twarz z optionem pretorian, miał szczerą chęć wyżyć się na nim, co w końcu zostało zauważone. Chociaż option nadal mierzył młodego centuriona lekceważącym wzrokiem, uniósł rękę w przepisowym geście i powoli usunął mu się z drogi. Katon skinął mu głową, gdy mijał posterunek. Wszedł za skrybą do stojącego w pobliżu sporego namiotu. Powietrze wewnątrz było tak mocno nagrzane, że osobiści sekretarze legata musieli się porozbierać do przepasek biodrowych, gdy pracowali nad kopiowaniem rozkazów i dyrektyw potrzebnych do ustanowienia nowej prowincji. - Tędy, panie. Proszę. - Przewodnik uchylił przed nim klapę wychodzącą na tyły namiotu. W głębi centurion zobaczył kompleks, na który składało się sześć otwartych namiotów. Wewnątrz trybunowie i ich podwładni pracowali przy składanych stołach. Czekający na rozkazy przyboczni siedzieli na trawie, zabijając czas grą w kości. Skryba przeprowadził Katona na drugi koniec placu, na którym było równie gorąco jak wewnątrz namiotu, głównie z powodu braku wiatru. Pot ściekał Katonowi po plecach, gdy spieszył za idącym szybkim krokiem urzędnikiem w kierunku największego z namiotów w polu widzenia. Przez odsłonięte wejście widział ułożoną z desek podłogę i krąg krzeseł o żelaznych ramach. Dalej stał długi stół, przy którym siedziało dwóch mężczyzn popijających wino. Skryba pochylił się, by przejść pod odciągniętą klapą, i dyskretnym gestem przywołał gościa. - Centurion Katon, panie. Wespazjan i Kwintyliusz z nowiutkim złotym łańcuchem na szyi spojrzeli jednocześnie na wejście. Legat skinął na przybyłego. - Dołącz do nas, centurionie, proszę... To wszystko, Parweniuszu. - Tak, panie.

Skryba pokłonił się i wycofał z namiotu, Katon natomiast podszedł do stołu i stanął na baczność. Wespazjan uśmiechnął się, co młody oficer odebrał jako niechybny znak nadciągającego opieprzu. - Mam dla ciebie dobre wieści, centurionie. Znalazłem stanowisko w sam raz dla ciebie. Szósta centuria trzeciej kohorty. Centurion Macro zostanie przydzielony do tej samej jednostki. Dobrze wam się do tej pory współpracowało, więc będziecie służyli w tej samej kohorcie. Plaucjusz i ja wiele wam zawdzięczamy. Gdyby wrogowi udało się zająć Callevę i obalić Vericę, dzisiaj zapewne wycofywalibyśmy się na wybrzeże. Ty i Macro działaliście jednak zgodnie z duchem tradycji legionów, dlatego obu was przedstawiłem do odznaczenia. Tyle chociaż mogę zrobić, by was nagrodzić. - Wypełnialiśmy tylko swoje obowiązki, panie - odparł Katon służbowym tonem. - Zgadza się. Ale spisaliście się świetnie, jak zawsze zresztą. To był kawał dobrej roboty, centurionie, i dlatego jestem wam osobiście zobowiązany. - Legat uśmiechnął się ciepło. - Z niecierpliwością wyczekuję momentu, w którym przejmiesz dowodzenie nową jednostką. Mniemam też, że centurion Macro z największą ochotą powróci do prawdziwej wojaczki. Oba wasze przydziały są natychmiastowe. Kohorta mocno oberwała podczas ostatnich walk. Straciła wielu doskonałych żołnierzy. Łagodnie rzecz ujmując, dodał w myśli Katon. Utrata dwóch albo i więcej centurii podczas zwykłej potyczki świadczyła o zaciętości, z jaką walczono. Z drugiej wszakże strony cieszyło go objęcie własnej jednostki. Co więcej, będzie służył w tej samej kohorcie co Macro. Nagle dotarło do niego, że tę informację legat powinien przedstawić w obecności ich obu. Dlaczego więc tylko on otrzymał wezwanie? - Co się dzieje, centurionie? - zapytał Kwintyliusz, unosząc znacząco brew. - Nie jesteś zadowolony? - Nie musi okazywać zadowolenia - wtrącił natychmiast Wespazjan, nie podnosząc głosu. - Zasłużył na tę nagrodę. Obaj na nią zasłużyli. I to po wielekroć. Dlatego proszę cię, prokuratorze, zmilcz i pozwól mi załatwić tę sprawę. Zaczyna się, pomyślał Katon, gdy legat spojrzał na niego współczująco. - Byłbym zaszczycony, mogąc mieć kogoś takiego jak ty w mojej kadrze oficerskiej. To jednak oznacza, że musisz zostawić swoją tubylczą kohortę. Wiesz, o czym mówię? - Tak, panie. - Co więcej - dodał Kwintyliusz - w świetle ostatnich wydarzeń uznaliśmy, że Atrebatowie powinni być rozbrojeni.

- Rozbrojeni, panie? Mówisz o moich ludziach? - O wszystkich - doprecyzował trybun. - A zwłaszcza o twoich ludziach. Nie chcielibyśmy chyba, aby po naszych tyłach krążyły uzbrojone po zęby bandy dzikusów? - Nie zgadzam się z tą opinią, panie - zaprzeczył lodowatym tonem centurion. Nazwanie Wilków bandą doprowadziło go na skraj wybuchu. - Nie możemy im tego zrobić. Przecież to oni uratowali nas przed klęską. Kwintyliusz wybuchnął śmiechem. - Spokojnie, centurionie. Nikt ci nie kazał przywiązywać się do tych barbarzyńców. Wolałbym też, abyś w przyszłości okazywał mojemu urzędowi należny szacunek. - Twojemu urzędowi. Dobrze, panie. - Katon spojrzał na legata. - Pozwolisz, panie? Wespazjan skinął głową. - Dlaczego nie zachowamy Wilków jako kohorty pomocniczej? Ci ludzie sprawdzili się w walce. Wiem, że niewielu ich już zostało, ale mogliby się przydać jako instruktorzy innych. - To niemożliwe - oświadczył stanowczo legat. - Wybacz, centurionie, takie są rozkazy Plaucjusza. Nie możemy wcielać do legionów ludzi, których lojalności nie jesteśmy do końca pewni. Stawka jest zbyt wysoka. To koniec tej kohorty. Została rozwiązana i rozbrojona ze skutkiem natychmiastowym. Nacisk, jaki Wespazjan położył na ostatnie słowa, uderzył Katona. - Co chciałeś przez to powiedzieć, panie? - Twoi ludzie czekają teraz za namiotami. Kazałem ich wezwać, zanim sprowadziłem tu ciebie. Chcę, abyś ty przekazał im tę wiadomość. - Dlaczego, panie? - zapytał młody centurion, czując ucisk w gardle. - Dlaczego ja? - Mówisz ich językiem. Byłeś ich dowódcą. Powinieneś się tym zająć. Katon pokręcił głową. - Nie mogę, panie... Kwintyliusz pochylił się raptownie, obrzucając młodego oficera gniewnym spojrzeniem. - Zrobisz, co ci każemy! To rozkaz! Po raz ostatni puszczam płazem niesubordynację!

Wespazjan położył dłoń na ramieniu prokuratora. - Nie musisz się w to mieszać, Kwintyliuszu. Centurion wykona rozkaz. Wie przecież, do czego mogłoby dojść, gdyby ktoś inny próbował rozbroić jego ludzi. Nie chcemy, aby zaczęli sprawiać nam problemy. Mogliby tego gorzko żałować. Zatem o to wam chodzi, pojął nagle Katon. To koniec Wilków, a jeśli zaprotestują, spotka ich sroga kara. Jemu nowy prokurator zlecił najbrudniejszą część roboty. Co gorsza nie dając mu przy tym żadnego wyboru. Katon będzie musiał im powiedzieć w twarz, jak niewielkie znaczenie dla Rzymu miała danina krwi, którą złożyli w jego obronie. - Dobrze, panie. Zrobię, co każesz. - Zyskasz tym także moją wdzięczność, możesz być tego pewien - dodał Kwintyliusz. - Dziękuję, centurionie. - Wespazjan skinął głową. - Wiem, że rozumiesz, czym się kierowaliśmy. Lepiej więc załatw to od razu. Katon ustawił się tak, by zasalutować tylko legatowi i wymaszerował prosto w oślepiające słońce, zanim prokurator zdążył zareagować na tę zniewagę. Upał otoczył go jak gruby koc, ale lepiąca się do ciała tunika była jednym z najmniejszych problemów młodego centuriona, gdy po opuszczeniu namiotu administracji szedł wolno, omijając teren kwatery głównej. Rzygać mu się chciało na myśl, jak podle zostali potraktowani jego podwładni. Czuł mdłości, gdy dotarło do niego, że cała nienawiść i pogarda Wilków skrupi się na nim. Więź, którą czuł ze swoimi żołnierzami, przeszywała mu teraz wnętrzności jak klinga noża. A na rękojeści spoczywała jego własna dłoń. Cała radość z otrzymania nowego dowodzenia prysła w jednej chwili, gdy Katon skręcił za kolejny róg kompleksu i ruszył sztywnym krokiem w kierunku stojących w dwuszeregu niedobitków swojej kohorty. W pobliżu Atrebatów ćwiczyło kilka drużyn legionistów w pełnym oporządzeniu. Na wszelki wypadek, pomyślał Katon, uśmiechając się z goryczą. Mandraks pierwszy dostrzegł centuriona i od razu postawił ludzi na baczność. Rozmowy ucichły, rekruci wyprostowali plecy. Tarcze i drzewca włóczni spoczęły przepisowo na ziemi. Ramiona odchylone do tyłu, piersi wypięte, głowy uniesione wysoko. Stali dokładnie tak, jak uczył ich Macro, gdy po raz pierwszy pojawili się na placu apelowym. Ich hełmy z brązu lśniły w promieniach słońca, gdy Katon zajmował pozycję naprzeciw dwuszeregu. - Spocznij! - rozkazał po celtycku i jego ludzie natychmiast się rozluźnili. Przez

dłuższą chwilę spoglądał w przestrzeń nad ich głowami, nie potrafiąc spojrzeć im w oczy i przyznać się do wielkiego wstydu. Gdy któryś z rekrutów odkaszlnął, młody centurion zrozumiał, że najlepiej będzie załatwić to szybko. - Koledzy... - zaczął niezdarnie. Nigdy wcześniej nie nazwał ich w ten sposób, mimo że tym właśnie dla niego się stali podczas ostatnich dni desperackiej walki: kolegami. - Otrzymałem przeniesienie do innej jednostki. - Kilku z nich miało kwaśne miny, lecz reszta gapiła się na niego beznamiętnie. - Prokurator poprosił, abym podziękował wam za doskonałą służbę w ciągu ostatnich miesięcy. Było was niewielu, ale dzielnie sprawiliście się w obliczu o wiele silniejszego wroga. Czas teraz, abyście wrócili do swoich rodzin. Czas, abyście cieszyli się pokojem, na który tak bardzo sobie zasłużyliście. Czas złożyć brzemię broni i... - Katon nie potrafił ciągnąć dłużej tej farsy. Przełknął ślinę i spuścił wzrok, zaciskając mocno powieki, by powstrzymać łzy cisnące mu się do oczu. Zdawał sobie sprawę, że jeśli nie zdoła powstrzymać emocji, rozbeczy się jak baba. A wolałby raczej umrzeć, niż łkać na oczach podwładnych bez względu na to, jak niesprawiedliwe było to, co miał im przekazać. Przełknął raz jeszcze ślinę, zacisnął zęby i podniósł wzrok. - Otrzymałem rozkaz rozwiązania kohorty Wilków. Musicie złożyć całą broń i wyposażenie teraz, tutaj, w magazynie... Przepraszam. Rekruci spoglądali na niego przez chwilę, milcząc z zaskoczeniem i niedowierzaniem. Pierwszy odezwał się Mandraks: - Panie, to chyba jakieś nieporozumienie. Z pewnością... - Nie ma żadnego nieporozumienia - przerwał mu ostro Katon, woląc nie wdawać się w zbędne wyjaśnienia. - Macie natychmiast złożyć broń. To rozkaz! - Panie...! - Wykonać rozkaz! - wrzasnął centurion, zauważając, że legioniści przerwali ćwiczenia i zbierają się w pobliżu Wilków. - Złożyć broń! Już! Chorąży otworzył usta, lecz zaraz zamknął je z powrotem, kręcąc głową. Katon podszedł do niego i wyszeptał: - Nie mamy wyboru, Mandraksie. Musimy to zrobić albo nas do tego zmuszą. Wskazał dyskretnie podchodzących legionistów. - Musisz dać przykład. - Naprawdę muszę? - zapytał łamiącym się głosem chorąży. - Tak! - wysyczał centurion. - Nie chcę mieć waszej krwi na rękach. Ani ich. Dlatego błagam cię, człowieku, uczyń to! - Nie.

- Jeśli ty tego nie zrobisz, oni także nie rzucą broni. Mandraks popatrzył centurionowi w oczy. W jego wzroku widać było wielki ból. Potem zerknął na obserwujących ich uważnie legionistów. Zastanawiał się jeszcze chwilę, potem skinął głową. Katon odetchnął z ulgą. Mandraks wyciągnął miecz z pochwy i cisnął go na ziemię, do stóp dawnego dowódcy. Na moment zapadła cisza, a potem kolejny z Wilków rzucił włócznię, tarczę i zaczął odwiązywać rzemienie hełmu. Reszta podążyła za jego przykładem - wkrótce przed Katonem stał dwuszereg mężczyzn odzianych w same tuniki, a na ziemi wokół piętrzyło się ich oporządzenie. Katon wyprostował plecy i wydał ostatni rozkaz: - Kohorta... rozejść się! Atrebatowie ruszyli ku bramie prowadzącej do Canevy. Kilku zerknęło na młodego centuriona i nie zwalniając, podążyło w milczeniu za kolegami. Został tylko Mandraks wciąż trzymający w ręku wilczy sztandar. Gapił się na Katona jak w posąg bożka, żaden z nich nie wiedział, co zrobić. Bo co można było powiedzieć w takim momencie? Pomiędzy ludźmi walczącymi ramię w ramię rodzi się głęboka więź, ale została ona właśnie zerwana i już nigdy nie zostanie odnowiona. Katon wyciągnął rękę do Mandraksa. Chorąży spojrzał na nią i skinął wolno głową. Uścisnął mocno przedramię centuriona. - To były dobre czasy, Rzymianinie. Fajnie było poczuć się po raz ostatni prawdziwym wojownikiem. - To była wielka rzecz. - Katon pokiwał głową w zamyśleniu. - Nigdy nie zapomnę kohorty Wilków. - Nie zapominaj o nas. - Mandraks puścił rękę centuriona, a potem spojrzał na wyrzeźbiony wilczy łeb zdobiący szczyt sztandaru. - Czy mogę go zatrzymać? Ta prośba zaskoczyła Katona. - Tak. Oczywiście. Chorąży się uśmiechnął. - Żegnaj zatem, centurionie. - Żegnaj, Mandraksie. Atrebata obrócił się, oparł drzewce o ramię i ruszył wolnym krokiem w kierunku bramy. Katon przyglądał mu się, czując w głowie pustkę i palący wstyd. Gdy Mandraks zniknął za wrotami, młody centurion usłyszał za plecami odgłos zbliżających się kroków.

- Katonie! Chłopcze... - Macro dyszał ciężko, stając obok przyjaciela. - Właśnie się dowiedziałem... Legat mi powiedział... Twierdził, że tutaj cię znajdę... Znowu znajdziemy się w samym środku akcji! Pomyśl tylko. Jeśli obaj trafimy do tej samej kohorty, ci pieprzeni Brytowie nawet się nie zorientują, co ich zabiło! - Nie... - mruknął Katon. - Na pewno się nie zorientują. - Daj spokój, chłopcze! - Macro dal mu kuksańca w ramię. - To wspaniała wiadomość! Dwa miesiące temu ta menda w szpitalu twierdziła, że nigdy nie wrócisz pod orła. A spójrz teraz na siebie! Katon zdołał się w końcu przemóc i popatrzył na przyjaciela, uśmiechając się szerzej. - Tak. To znakomita wiadomość. - Mam jeszcze lepszą. - Macro miał szeroko otwarte błyszczące z ekscytacji oczy, gdy pochylał się do ucha przyjaciela. - Rozmawiałem ze skrybą, podobno wyruszamy w pole. I to już za kilka dni. - Wyruszamy w pole? - Tak. Drugi dołączy do pozostałych legionów, aby wykończyć tego bękarta Karatacusa. To będzie koniec kampanii. I zacznie się jakże miły podział łupów. Ciesz się, chłopcze! Jesteśmy centurionami w najlepszym legionie najnowocześniejszej armii tego pieprzonego świata. Nie mogłeś trafić lepiej! - Macro pociągnął go za rękę. Chodź, musimy to uczcić dzbanem wina. - Nie pijmy, proszę - zaprotestował Katon, zaskakując starego centuriona, zaraz jednak uśmiechnął się krzywo. - A co tam... Uchlajmy się. Uchlajmy się w trupa...

NOTA HISTORYCZNA

Na ironię zakrawa fakt, że wszystkie problemy Aulusa Plaucjusza, z którymi miał do czynienia w drugim sezonie kampanii, wynikały głównie z szybkich postępów, jakie poczynił rok wcześniej. Brytowie dowodzeni przez Karatacusa przegrali kilka ważnych bitew, co doprowadziło do upadku Camulodunum, czyli stolicy najpotężniejszego z plemion zamieszkujących wyspę i kapitulacji wielu pomniejszych wodzów. Nie mając dopływu świeżej krwi, Karatacus musiał przyjąć w 44 roku zupełnie odmienną taktykę. Rzymianie dowiedli swojej ogromnej skuteczności w masowych starciach, więc przywódca celtyckich buntowników robił, co mógł, by uniknąć otwartej bitwy z poważnymi siłami wroga. Kontrolowany odwrót wydawał mu się najskuteczniejszą taktyką nie tylko dlatego, że dzięki niemu nie tracił resztek swojej armii. Legiony Aulusa Plaucjusza musiały nieustannie podążać za nim, ponieważ ich celem było wciągnięcie tubylców do ostatniej bitwy i definitywne zdławienie ich oporu. Im dalej jednak się posuwały, tym dłuższe były szlaki zaopatrzeniowe i tym więcej sił musiało zostawać na zapleczu, by ich strzec. Rzymskie jednostki nie mogły się też zbytnio rozproszyć, by wydłużyć linię frontu - było ich po prostu za mało i mogłyby zostać wybite, gdyby działały niezależnie. Z tego też powodu misja, jaką otrzymał Wespazjan, wyruszając samotnie na południowy zachód, wydawała się bardzo ryzykowna. W obliczu przewagi liczebnej wroga podział sił wyglądał na mocno nieprzemyślany ruch. Aulus Plaucjusz mógł mieć powody, by wierzyć, że jego rozkaz nie niesie ze sobą wielkiego zagrożenia, ale tego, niestety, nigdy się już nie dowiemy. Historycy komentowali wyłącznie pasmo sukcesów działającego niezależnie legata, lecz nie sposób oprzeć się myśli, jak potoczyłyby się losy tej kampanii, gdyby Brytowie zdołali zgromadzić siły wystarczające do pokonania II Legionu. Gdyby Karatacus sprawił Drugiemu niemiłą niespodziankę i rozgromił go, miałby otwartą drogę na tyły armii Plaucjusza i mógłby za jednym zamachem przeciąć wszystkie jej szlaki zaopatrzeniowe. To z kolei mogłoby mieć katastrofalne skutki dla pozostałych legionów i spowodować klęskę porównywalną tylko z tą, jaką poniósł Warus w lasach Germanii, tracąc przy okazji całe trzy legiony. Ta hipoteza naprowadza nas na delikatną kwestię równowagi, z jaką mamy do czynienia w przypadku każdej kampanii wojennej - a jest to aspekt, który najszybciej

znika z oczu historyków, gdy po latach próbują opisać sytuację. Jednakowoż dla ludzi, którzy biorą w niej czynny udział - takich jak na przykład Macro i Katon rzeczywistość nigdy nie jest jasna, a przetrwanie zależy od nieustannej walki. To świat zupełnie odmienny od tego, jaki widzimy w podręcznikach albo planach wielkich wodzów i polityków. Karatacus nadal dysponuje sporą przewagą liczebną. Coraz częściej szuka też ostatniej szansy na odwrócenie nieszczęść spadających na Brytów. W kolejnych miesiącach służby centurionowie Macro i Katon, podobnie jak reszta żołnierzy czterech legionów armii rzymskiej, nie będą mogli popełnić najmniejszego błędu, jeśli chcą zwycięstwa w tym zabójczym pojedynku z coraz potężniejszym i bardziej fanatycznym wrogiem.