Tajniki BIOS-u

Tajniki BIOS-uTajniki BIOS-uOkreślenie BIOS to skrót od angielskiej nazwy Basic Input and Output System, co oznacza: podstawowy
system wejścia i wyjścia. Najczęściej termin ten kojarzy nam się z płytą główną. Jednak własny BIOS mają także
kontrolery dysków twardych i karty graficzne. BIOS jest pierwszym programem, jaki uruchamia się po włączeniu
komputera. Do podstawowych zadań BIOS-u należą: inicjowanie działania urządzeń zainstalowanych w komputerze,
ich wstępne przetestowanie, uruchomienie systemu operacyjnego oraz zawiadywanie zmianami w konfiguracji
sprzętowej komputera. Wyjątkowość BIOS-u polega na tym, że programu nie instalujemy na dysku twardym, jak
typowej aplikacji. Jest on zapisany w specjalnej pamięci, która znajduje się na płycie głównej. Zawartość tej pamięci
(a więc również konfiguracja BIOS-u) nie znika po wyłączeniu zasilania, tak jak ma to miejsce w wypadku pamięci
RAM. Oczywiście BIOS można wymienić na nowy, stosując procedurę uaktualnienia, ale ważne jest, aby zastosować
uaktualnienie przeznaczone do danego typu płyty głównej. Jak jednak zmieniać poszczególne ustawienia w BIOS-ie?
Robi się to z poziomu programu SETUP, który ma formę interaktywnego menu. W najpopularniejszej obecnie na
wersji BIOS-u firmy Award do programu SETUP dostajemy się, wciskając klawisz DeleteDelete, gdy podczas startu
komputera na ekranie pojawia się następujący komunikat:
Press DEL to enter SETUPPress DEL to enter SETUP
Uwaga! Wiele z ustawień BIOS-u, dostępnych do modyfikacji w programie SETUP, określa parametry istotne
dla poprawnej pracy płyty głównej i zainstalowanych w komputerze komponentów. Wybranie niewłaściwych
ustawień może spowodować, że któryś z komponentów nie będzie działał poprawnie. Mogą się wówczas pojawić
błędy w pracy kart rozszerzeń czy pamięci RAM, ale przekroczenie dopuszczalnych ustawień może też spowodować
całkowite zablokowanie i unieruchomienie komputera. Tak więc pamiętajmy: nie powinniśmy dokonywać zmian, gdy
nie jesteśmy, pewni, co one powodują, czego dotyczą i czy nasz sprzęt podoła nowym wyzwaniom. Starajmy się nie
dokonywać wielu zmian jednocześnie (utrudnia to później odnalezienie ustawienia, które powoduje kłopoty).
Najlepiej zanotować sobie wyjściowe ustawienia BIOS-u i wprowadzane zmiany. Aby przedstawić poszczególne
funkcje BIOS-u, jako przykład dość rozbudowany program SETUP, pochodzący z płyty ABIT SA6R przeznaczonej
do procesorów Intel Pentium III i Intel Celeron. Płyta ta ma dość bogate wyposażenie: dodatkowy kontroler dysków
twardych oraz zintegrowaną kartę graficzną i dźwiękową, co zwiększa liczbę dostępnych opcji. Niestety, nie ma
jednego schematu programu SETP. Na różnych płytach może on wyglądać nieco inaczej. Wynika to stąd, że każdy
producent płyt głównych przystosowuje uniwersalne jądro BIOS-u do potrzeb swojej płyty i daje użytkownikowi
wgląd jedynie do wybranych ustawień (możemy więc w naszym BIOS-ie nie odnaleźć pewnych przedstawionych tu
ustawień lub zauważyć inne, nie opisane tutaj. Po wejściu do programu SETUP widzimy menu, zawierające kilka
podstawowych kategorii. Po programie SETUP poruszamy się w sposób następujący: przyciskami kursora
przesuwamy czerwone zaznaczenie na kolejne pozycje, a przyciskami PageUpPageUp i PageDownPageDown zmieniamy ustawienia.
W wypadku obecności podmenu i funkcji aktywnej trzeba użyć także klawisza EnterEnter. Tak właśnie wchodzimy do
poszczególnych kategorii.
 SoftMenu III SetupSoftMenu III Setup
Jest to kategoria, umożliwiająca konfigurację procesora. Co prawda płyta zwykle automatycznie prawidłowo
rozpoznaje zainstalowany procesor, ale to miejsce jest często odwiedzanie przez overclockerów (czyli zwolenników
przetaktowywania procesora).
CPU Name IsCPU Name Is – w opcję tę nie możemy ingerować, odpowiednia nazwa zainstalowanego procesora pojawia się
automatycznie.
CPU Operating SpeedCPU Operating Speed – ustawia szybkość zainstalowanego procesora. W nawiasie podawana jest szybkość
magistrali systemowej. Jeżeli w tej opcji wybierzemy predefiniowaną szybkość procesora, cztery z pięciu poniższych
kategorii pozostaną nieaktywne. Jeżeli jednak wybierzemy opcję User Define (ustawienia użytkownika), możemy
dowolnie ustawiać parametry pracy procesora. Pamiętajmy tylko, że korzystanie z tej opcji nie jest zalecane i
powstała ona wyłącznie na wypadek pojawienia się nowych, jeszcze nie znanych typów procesorów.
External ClockExternal Clock – ustawia częstotliwość magistrali systemowej. Możemy ją ustawiać w zakresie od 50 do 250 MHz
ze skokiem co 1 MHz.
FSB RateFSB Rate – ustawia proporcje częstotliwości pracy magistrali PCI i pamięci RAM względem magistrali pracy
procesora (magistrali systemowej). Kolejność cyfr w ustawieniu to CPU:SDRAM:PCI. Dla przykładu. Jeżeli mamy
procesor Celeron, który pracuje z magistralą 66 MHz i wybieramy ustawienie 2:3:1, to częstotliwość magistrali
pamięci będzie wynosić 3/2  66 MHz, czyli 100 MHz, a częstotliwość magistrali PCI 1/2  66 MHz, czyli 33 MHz.
Multiplier FactorMultiplier Factor – ustawia mnożnik procesora. Współczesne procesory uzyskują swoją dużą szybkość pracy dzięki
zwielokrotnieniu częstotliwości magistrali systemowej. Właśnie to zwielokrotnienie jest określane jako mnożnik.
Uwaga! Procesory maja obecnie zablokowaną możliwość zmiany mnożnika. Dlatego opcja ta może być nieaktywna
lub jej zmiany mogą być przez system ignorowane.
System Memory FrequencySystem Memory Frequency – ustawia częstotliwość pracy pamięci operacyjnej. Oczywiście ustawienie to musi być
dobrane do typu zainstalowanej pamięci.
Speed Error HoldSpeed Error Hold – włącza i wyłącza opcję zatrzymania systemu w momencie wykrycia niewłaściwych ustawień
pracy procesora. Domyślne ustawienie to EnabledEnabled (włączone).
CPU Power SupplyCPU Power Supply – pozwala na ustawienie napięcia zasilania, za jakim pracuje procesor. Domyślne ustawienie to
CPU DefaultCPU Default, które ustawia napięcie automatycznie dla danego typu procesora. Ustawienie User DefineUser Define pozwala na
zmianę napięcia zasilania rdzenia procesora. Uwaga! Ustawienie napięcia niezgodnego ze specyfiką procesora może
spowodować jego nieprawidłową pracę, a nawet uszkodzenie.
Core VoltageCore Voltage – możemy ustawić konkretną wartość napięcia zasilania rdzenia procesora. Pozycja jest aktywna
wyłącznie wówczas, gdy CPU Power SupplyCPU Power Supply jest w ustawieniu User DefineUser Define.
In-Order Queue DepthIn-Order Queue Depth – domyśle i zalecane ustawienia to 4. ustawia wielkość bufora przetwarzania danych dla
procesora.
 Standard CMOS FeaturesStandard CMOS Features
To centrum zarządzania podstawowymi parametrami, takimi jak: data systemowa, godzina systemowa, napędy
podłączone do płyty głównej, a także źródło informacji o zainstalowanej w komputerze pamięci operacyjnej.
Date (mm:dd:yy)Date (mm:dd:yy) – pozycja pozwala na ustawienie daty systemowej. Podajemy ją w formacie amerykańskim –
mm:dd:yy, czyli miesiąc, dzień i rok (ostatnie dwie cyfry).
Time (hh:mm:ss)Time (hh:mm:ss) – pozycja pozwala na ustawienie godziny systemowej. Podajemy ją w formacie hh:mm:ss, czyli
godzina, minuty, sekundy.
IDE Primary Master, IDE Primary Slave, IDE Secondary Master, IDE Secondary SlaveIDE Primary Master, IDE Primary Slave, IDE Secondary Master, IDE Secondary Slave – są to cztery pozycje
umożliwiające konfigurację podłączonych do płyty głównej urządzeń IDE, na przykład dysków twardych czy
napędów CD-ROM. Wciśnięcie klawisza EnterEnter na którejkolwiek z tych pozycji spowoduje otworzenie się nowego
okna konfiguracyjnego, w którym możemy ustawić parametry dla poszczególnych napędów.
IDE HDD Auto-DetectionIDE HDD Auto-Detection – naciśnięcie klawisza EnterEnter na tej pozycji spowoduje automatyczne wykrycie
parametrów dysku twardego podłączonego do danego kanału kontrolera IDE.
IDE Primary MasterIDE Primary Master – domyślą opcją jest AutoAuto, która sprawia, że BIOS sam rozpoznaje zainstalowany dysk.
Niestety, zajmuje to nieco czasu podczas startu komputera. Ustawienie ManualManual (ręczne) pozwala samemu ustawić
parametry dysku. Zwykle są one opisane na tabliczce znamionowej dysku twardego. Uwaga! Jeżeli nie jesteśmy
pewni, pozostawmy ustawienie AutoAuto. Opcja NoneNone informuje BIOS o tym, że nie został podłączony żaden dysk i nie
chcemy, aby komputer tracił czas na jego poszukiwanie.
Access ModeAccess Mode – starsze komputery potrafiły obsłużyć jedynie dyski twarde o pojemności do 528 MB (dla tych modeli
pozostało ustawienie NormalNormal). Tymczasem postęp techniczny idzie do przodu i pojawiła się konieczność zmiany
trybu obsługi większych dysków. Obecnie produkowane duże dyski twarde potrafią pracować w trybie LBALBA (Logical
Block Addressing). Jeżeli jednak nie jesteśmy parametrów naszego dysku, pozostawmy ten parametr w ustawieniu
AutoAuto.
Drive A, Drive BDrive A, Drive B – ustawienie definiuje typ podłączonych stacji dyskietek. Obecnie praktycznie spotykane są na
rynku jedynie urządzenie typu 1,44M, 3,5in1,44M, 3,5in. W wypadku braku danego napędu dyskietek (A i/lub B) wybieramy
opcję NoneNone.
Floppy 3 Mode SupportFloppy 3 Mode Support – ustawienie domyśle to DisabledDisabled. Opcja EnabledEnabled umożliwia aktywowanie obsługi
dyskietek 3,5 cala o pojemności 1,2 MB (standard popularny w Japonii).
VideoVideo – ustawienie trybu pracy zainstalowanej karty graficznej. Obecnie dla wszystkich kart graficznych wybieramy
ustawienie EGA/VGA.
Halt OnHalt On – ustawiamy tu, jaki typ wykrytego przez BIOS błędu ma spowodować zatrzymanie startu komputera.
Na samym dole okna odnajdziemy informacje o ilości zainstalowanej w komputerze pamięci operacyjnej.
 Advanced BIOS FeaturesAdvanced BIOS Features
W kategorii tej odnajdziemy zaawansowane ustawienia parametrów pracy podstawowych komponentów
komputera, na przykład: procesora, stacji dyskietek, klawiatury. Tutaj znajdują się także opcje zabezpieczenia
systemu.
Virus WarningVirus Warning – domyślne ustawienie to DisabledDisabled. Jeżeli wybierzemy EnabledEnabled, wówczas BIOS będzie nas
ostrzegał o każdorazowej próbie zapisu danych sektorze startowym (boot sektorze) lub tablicy partycji dysku
twardego. Niestety, niektóre programy wykorzystują zapis do sektora startowego lub tablicy partycji i w ich wypadku
mogą występować nieuzasadnione alarmy. Uwaga! W wypadku instalacji niektórych programów, na przykład
Windows 98 lub pakietu MS Office, wyłączenie tej opcji może być konieczne.
CPU Level 1 CacheCPU Level 1 Cache – włącza i wyłącza pamięć podręczną pierwszego poziomu w procesorze. Opcja EnabledEnabled
zwiększa wydajność. Jednak niektóre stare lub źle napisane aplikacje mogą nie działać poprawnie, gdy system
pracuje zbyt szybko, i wówczas można ustawić tę pozycję na DisabledDisabled.
CPU Level 2 CacheCPU Level 2 Cache – włącza i wyłącza pamięć podręczną drugiego poziomu w procesorze. Ustawienie EnabledEnabled
zwiększa szybkość systemu.
CPU L2 Cache ECC CheckingCPU L2 Cache ECC Checking – włącza i wyłącza mechanizm korekcji błędów dla pamięci podręcznej poziomu
drugiego w procesorze. Domyśle ustawienie to EnabledEnabled. W tym ustawieniu system pracuje stabilniej, lecz niestety
nie tak wydajnie, jak przy ustawieniu DisabledDisabled.
Processor Number FeatureProcessor Number Feature – procesory Intel Pentium III mają wbudowany indywidualny numer, który może być
przesyłany przez aplikację, na przykład w celu uwierzytelnienia transakcji internetowych. Ustawienie domyślne to
DsabledDsabled – czyli numer nie jest udostępniany.
Quick Power On Self TestQuick Power On Self Test – po włączeniu zasilania BIOS wykonuje szereg testów, z których najłatwiejszym do
zauważenia jest test pamięci. Ustawienie tej opcji na EnabledEnabled spowoduje szybsze, ale jednocześnie mniej dokładne
sprawdzanie sprzętu. Warto ustawić DisabledDisabled po wymianie jakiegoś komponentu lub po przetaktowaniu systemu.
Gdy po kilku pełnych testach okaże się, że komputer pracuje stabilnie możemy ponownie powrócić do szybkiego
testu poprzez ustawienie tej opcji jako EnabledEnabled.
Third Boot Device, Boot Other Device, Swap Floppy DeviceThird Boot Device, Boot Other Device, Swap Floppy Device – te trzy pozycje ustalają urządzenia, które będą
sprawdzane podczas startu komputera w poszukiwaniu systemu operacyjnego. Przykładowa kolejność może
wyglądać następująco: pierwsze urządzenie – stacja dyskietek (FloppyFloppy) , drugie urządzenie – dysk twardy primary
master (HDD-0HDD-0), trzecie urządzenie – napęd CD-ROM (CD-ROMCD-ROM).
Boot Other DeviceBoot Other Device – włącza lub wyłącza poszukiwanie systemu operacyjnego na wszystkich wybranych w
poprzednich trzech pozycjach urządzeniach. Domyśle ustawienie to EnabledEnabled.
Swap Floppy DeviceSwap Floppy Device – domyśle ustawienie to DisabledDisabled. Ustawienie EnabledEnabled zmienia litery przypisane do stacji
dyskietek, a więc stacja o literze A będzie teraz miała oznaczenie B i odwrotnie.
Boot Up Floppy SeekBoot Up Floppy Seek – włącza i wyłącza sprawdzanie przez BIOS obecności I typu stacji dyskietek. W wypadku
wykrycia braku napędu BIOS wyświetli odpowiedni komunikat. Domyślne ustawienie to DisabledDisabled.
Boot Up NumLock StatusBoot Up NumLock Status – włącza lub nie klawiaturę numeryczną podczas startu systemu.
Typematic Rate SettingTypematic Rate Setting – włącza lub wyłącza kontrolę użytkownika nad liczbą znaków wpisywanych w ciągu
sekundy podczas przytrzymywania klawisza. Jeżeli opcja ta jest ustawiona na EnabledEnabled, to możemy modyfikować
dwie dodatkowe opcje opisane poniżej. Ustawienie domyślne to DisabledDisabled. W tym ustawieniu opcje dodatkowe są
nieaktywne.
Typematic Rate (Chars/Sec)Typematic Rate (Chars/Sec) – usatwia liczbę znaków wpisywanych w ciągu sekundy podczas przytrzymywania
klawisza.
Typematic Delay (Msec)Typematic Delay (Msec) – ustawia opóźnienie, wyrażone w milisekundach, po którym nastąpi automatyczne
powtarzanie wpisywania znaku.
Security OptionSecurity Option – ustawia zabezpieczenie hasłem. W ustawieniu Setup będzie wymagane hasło, aby wejść do
programu SETUP. W ustawieniu SystemSystem hasło trzeba podać każdorazowo, aby uruchomić komputer. Uwaga! Hasło
ustawiamy w kategorii Set Password.
OS Select For DRAM > 64MBOS Select For DRAM > 64MB – różne systemy operacyjne różnie zarządzają pamięcią systemową. Jeżeli w
komputerze mamy zainstalowane powyżej 64MB i używamy systemu operacyjnego OS/2OS/2, ustawmy opcję OS2OS2. we
wszystkich innych wypadkach ustawiamy domyślną wartość Non-OS2Non-OS2.
Report No FDD For WIN 95Report No FDD For WIN 95 – domyślne ustawienie to NoNo. Jeżeli używamy systemu Windows, a w komputerze nie
mamy stacji dyskietek, to ustawiamy tę opcję na YesYes.
Delay IDE Initial(Secs)Delay IDE Initial(Secs) – wyrażone w sekundach opóźnienie inicjalizacji urządzeń IDE, które może być wymagane
do prawidłowej pracy niektórych starszych dysków twardych i napędów CD-ROM. Im wyższa wartość, tym wolniej
będzie startował komputer. Minimalne ustawienie to 00 i można je stosować, jeżeli nasze napędy prawidłowo działają
przy każdorazowym starcie komputera. Jeżeli pojawiają się jakieś problemy, stopniowo zwiększamy wartość.
Domyślne ustawienie dla tej pozycji to 55.
 Advanced Chipset FeaturesAdvanced Chipset Features
Uwaga! Ta kategoria zawiera zaawansowane ustawienia konfigurujące pracę chipsetu i sprzętu. Nieumiejętne
modyfikacje mogą sprawić, że system stanie się niestabilny lub nawet komputer nie będzie w stanie wystartować.
Jeżeli nie rozumiemy znaczenia tych ustawień, lepiej pozostać przy ustawieniach domyślnych.
SDRAM CAS Latency TimeSDRAM CAS Latency Time – ustawienie domyślne to 33. ustawia parametr czasu latencji sygnału CAS (Column
Address Strobe) dla pamięci SDRAM. Należy ustawić wartość 22 dla pamięci o czasie latencji CAS równym 3 może
spowodować niestabilność pracy systemu.
SDRAM Cycle Time Tras/TrcSDRAM Cycle Time Tras/Trc – stawienie domyślne to 7/97/9. ustawienie 5/75/7 zwiększa wydajność pamięci SDRAM.
SDRAM RAS-to-CAS DelaySDRAM RAS-to-CAS Delay – ustawienie domyślne to 33. parametr ten pozwala modyfikować długość czasów
oczekiwania pomiędzy sygnałami RAS (Row Address Strobe) i Cas dla pamięci SDRAM. Ustawienie 22 zwiększa
wydajność, ale może powodować niewłaściwą pracę niektórych modułów pamięci. Ustawienie 33 zwiększa stabilność
systemu, ale zmniejsza nieco wydajność systemu. Ustawienie to musi być dobrane do możliwości zainstalowanej w
komputerze pamięci operacyjnej.
SDRAM RAS Precharge TimeSDRAM RAS Precharge Time – ustawienie domyślne to 33. określa liczbę cykli niezbędnych do zgromadzenia
ładunku potrzebnego do odświeżenia pamięci. Ustawienie 22 zwiększa wydajność, ale ustawienie 33 poprawia
stabilność systemu.
System BIOS CacheableSystem BIOS Cacheable – domyślne ustawienie do EnabledEnabled. System wykonuje kopię BIOS-u w pamięci
systemowej, co zwiększa szybkość dostępu do BIOS-u. W praktyce jednak nowoczesne systemy operacyjne coraz
bardziej korzystają z pomocy BIOS-u.
Video BIOS CacheableVideo BIOS Cacheable – domyślne ustawienie do EnabledEnabled. System wykonuje kopię BIOS-u wideo w pamięci
systemowej. W praktyce jednak niewiele aplikacji korzysta dziś z BIOS-u wideo, więc śmiało można tę opcję ustawić
na DisabledDisabled.
Memory Hole At 15M-16MMemory Hole At 15M-16M – ustawienie domyślne DisabledDisabled. Niektóre urządzenia ISA potrzebują do poprawnej
pracy obszaru pamięci między 15 a 16 MB. Jeżeli nie mamy takiej karty, opcja ta powinna być ustawiona na
DisabledDisabled.
CPU Latency TimerCPU Latency Timer – ustawienie domyślne EnabledEnabled zwiększa stabilność systemu, ale zmniejsza jego wydajność.
Delayed TransactionDelayed Transaction – ustawienie domyślne to DisabledDisabled. Opcja włącza i wyłącza zgodność (realizację dodatkowych
funkcji) ze specyfikacją PCI 2.1. Uwaga! Niektóre karty mogą nie pracować poprawnie, gdy ta opcja jest ustawiona
na EnabledEnabled.
AGP Graphics Aperture SizeAGP Graphics Aperture Size – ustawienie domyślne to 64 MB64 MB. Określa ilość pamięci systemowej, jaka może
zostać wykorzystana przez urządzenie AGP. W zasadzie nie ustawia się tu wartości większej niż połowa
zainstalowanego w komputerze RAM-u.
AGP Data Transfer RateAGP Data Transfer Rate – ustawienie domyślne to 4x4x. Określa tryb pracy magistrali AGP. Praktycznie wszystkie
nowe karty graficzne pracują w trybie AGPx4.
 Integrated PeripheralsIntegrated Peripherals
Kategoria ta pozwala na konfigurowanie zintegrowanych z płytą komponentów, jak karta dźwiękowa, karta
graficzna, kontroler IDE, porty szeregowe czy równoległe.
Onboard IDE-1 Controller, Onboard IDE-2 ControllerOnboard IDE-1 Controller, Onboard IDE-2 Controller – ustawienie domyślne to EnabledEnabled. Pozycja ta umożliwia
włączenie i wyłączenie pierwszego/drugiego kanału zintegrowanego z płytą kontrolera IDE.
Master Drive PIO Mode, Slave Drive PIO ModeMaster Drive PIO Mode, Slave Drive PIO Mode – ustawienie domyślne AutoAuto. Ustawia tryb pracy dysku twardego
i kontrolera IDE. Wydajność pracy dysku rośnie ze wzrostem cyfry w oznaczeniu trybu PIO (Programmed
Input/Output). Zalecamy jednak pozostawienie ustawienia domyślnego AutoAuto. Ustawienie konkretnego trybu jest
konieczne w wypadku starszych urządzeń.
Master Drive Ultra DMA, Slave Drive Ultra DMAMaster Drive Ultra DMA, Slave Drive Ultra DMA – ustawienie domyślne AutoAuto. Włącza lub wyłącza obsługę
trybu DMA (Direct Memory Access) dla napędów podłączonych do kontrolera IDE. Praktycznie wszystkie nowe
dyski twarde i napędy CD-ROM potrafią pracować w trybie Ultra DMA, więc warto pozostawić tę opcję ustawioną
na AutoAuto. Opcja DisabledDisabled może się przydać użytkownikom, którzy obserwują, że urządzenia nie pracują poprawnie w
trybie Ultra DMA.
USB ControllerUSB Controller – domyślne ustawienie do EnabledEnabled. Włącza i wyłącza kontroler USB, znajdujący się płycie
głównej. Jeżeli nie używamy żadnego urządzenia typu USB, możemy włączyć ustawienie DisabledDisabled.
USB Keyboard Support ViaUSB Keyboard Support Via – ustawienie domyślne to OSOS. Określa sposób kontroli nad podłączoną klawiaturą USB
– przez BIOS albo system operacyjny. Opcja BIOSB...