teoria i zasady strzelania

Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. 0606 388 545 - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie

TEMAT IV: TEORIA I ZASADY STRZELANIA BALISTYKA

Jest nauką o ruchu pocisku Ruch pocisku dzielimy na dwa etapy: 1) ruch pocisku w przewodzie lufy pod wpływem działania gazów prochowych powstałych podczas palenia się ładunku prochowego; 2) ruch pocisku w powietrzu, od chwili jego wylotu z przewodu lufy do spotkania z celem. W zależności od sił (czynników) działających na pocisk dzielimy balistykę na wewnętrzną i zewnętrzną. Balistyka wewnętrzna - zajmuje się ruchem pocisku w przewodzie lufy pad działaniem gazów prochowych powstających podczas spalania ładunku prochowego i innych pozostałych zjawisk wpływających dodatnio lub ujemnie na ten ruch. Jej głównym zadaniem jest rozwiązanie zagadnienia osiągnięcia jak największej prędkości pocisków określonego ciężaru i kalibru, bez przekroczenia dopuszczalnej granicy ciśnienia gazów w przewodzie lufy. Balistyka zewnętrzna - rozpatruje ruch pocisku w powietrzu po ustaniu działania gazów prochowych na dno pocisku, tj. po wylocie pocisku z przewodu lufy. Zadaniem jej jest określenie wielkości kąta podniesienia i prędkości początkowej, z jaką powinien być wystrzelony pocisk określonego kalibru, ciężaru i kształtu, aby osiągnął żądaną odległość lub trafił w cel. W balistyce zewnętrznej wyróżnia się jeszcze balistykę celu i balistykę pośrednią. Balistyka pośrednia - bada ruch pocisku w pewnej odległości po opuszczeniu przewodu lufy (dla broni strzeleckiej 5-50 cm), gdy gazy wywierają jeszcze pewien wpływ na pocisk nadając mu niewielkie dodatkowe przyspieszenie. Balistyka celu - bada ruch pocisku w strefie celu (przeszkody), co jest bardzo ważne przy obliczeniach wytrzymałości celu. Balistyka w szerszym ujęciu jest nauką badającą ruch pocisku i w tym ujęciu znajduje ona zastosowanie w teorii strzału.

55

Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. 0606 388 545 - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie

BALISTYKA WEWNĘTRZNA STRZAŁ

Wyrzucenie pocisku z przewodu lufy spowodowane ciśnieniem gazów powstających podczas spalania się ładunku prochowego.

ZJAWISKO STRZAŁU Wyjaśnienie: Ładunek prochowy spalając się przekształca się w gazy prochowe o bardzo wysokim ciśnieniu i wysokiej temperaturze. Po osiągnięciu odpowiedniej wielkości ciśnienia, pocisk rozpoczyna ruch ze stale wzrastającą prędkością. Po wylocie ź przewodu lufy, pocisk porusza się siłą inercji, zachowując nadaną mu prędkość. Zjawisko strzału charakteryzuje się:
bardzo dużym ciśnieniem (2 – 3 tysiące atmosfer i więcej),
wysoką temperaturą gazów prochowych (2500º - 3500ºC),
krótkim okresem zjawiska (0,001 – 0,06 sekundy),
szybko zmieniającą się objętością gazów prochowych. Należy zastanowić się obecnie jak odbywa się strzał w broni strzeleckiej. W celu oddania (spowodowania) strzału należy: ☺ wprowadzić do komory nabojowej nabój, zaryglować przewód lufy zamkiem i nacisnąć na język spustowy. Naciśnięcie na język spustowy uruchamia mechanizm uderzeniowo-spustowy, wskutek czego iglica grotem iglicznym zbija spłonkę naboju. Pod wpływem tego uderzenia (impulsu zewnętrznego) spłonka zapala się, a jej płomień przez otwory zapałowe przenika do wewnątrz łuski, do ładunku prochowego, zapalając wszystkie ziarna prochu. Ładunek prochowy zapala się jednocześnie, wydzielając dużą ilość sprężonych gazów prochowych. W czasie palenia, się ładunku prochowego ilość gazów wzrasta, a tym samym zwiększa się i ciśnienie. Gazy rozprzestrzeniają się (cisną) na wszystkie strony z jednakową siłą i chcąc znaleźć ujście wywierają ciśnienie również na ścianki i dno łuski oraz na pocisk. 56

Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. 0606 388 545 - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie

Ciśnienie gazów na dno łuski powoduje wciśnięcie dna w czółko zamka. Pod wpływem ciśnienia na ścianki łuski następuje ścisłe przyleganie ich do ścianek komory nabojowej, zapobiegające przerwaniu się gazów do tyłu. Gazy prochowe rozprzestrzeniają, się w stronę najmniejszego oporu, tzn. dna pocisku, wprawiając pocisk w ruch. Pocisk wskutek ruchu do przodu wrzyna się w gwinty, otrzymując ruch wirowy i zostaje wyrzucony z przewodu lufy w kierunku przedłużenia osi przewodu lufy. Na tym polega zjawisko strzału.

PRĘDKOŚĆ POCZĄTKOWA POCISKU

Prędkość pocisku w momencie jego wylotu z przewodu lufy. Wyjaśnienie: Pocisk pod działaniem, ciśnienia gazów prochowych porusza się w przewodzie lufy coraz prędzej, osiągając swoją maksymalną prędkość na przestrzeni kilkunastu centymetrów od wylotu lufy. Poruszając się następnie pod wpływem inercji i napotykając na opór powietrza, zaczyna powoli zatracać otrzymaną prędkość w miarę upływu czasu lotu. Biorąc to pod uwagę wielkość prędkości lotu pocisku przyjęto oznaczać tylko na niektórych odległościach jego lotu. Zwykle oznacza się wielkość prędkości lotu pocisku przy wylocie jego z przewodu lufy.

PRĘDKOŚĆ POCZĄTKOWA ZALEŻY OD: - długości przewodu lufy, - ciężaru pocisku (czym pocisk cięższy, tym prędkość mniejsza), - ciężaru ładunku prochowego i prędkości jego palenia się. Prędkość początkowa jest jedną z ważniejszych właściwości broni, gdyż to od niej zależy zdolność przebijania i rażenia oraz płaskość toru lotu pocisku, a tym samym donośność.

57

Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. 0606 388 545 - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie

ODRZUT BRONI

Ruch broni w tył spowodowany działaniem gazów prochowych na dno łuski i zamek.

Odrzut broni wpływa zwłaszcza na celność strzelania, nie mówiąc już o tym, że jest on jedną z przyczyn powodujących zrywanie spustu przez niektórych strzelających. Odrzut w czasie strzału powoduje znaczne przemieszczenie lufy broni w stosunku do pierwotnego położenia, które nadano jej w czasie celowania. Zjawisko odrzutu broni można zmniejszyć poprzez:  właściwe ułożenie broni w ręku (przy broni krótkiej - pistolet) lub w dołku strzeleckim (przy broni długiej – Glauberyt, strzelba powtarzalna),  płynne ściąganie języka spustowego,  oddanie każdego strzału na tzw. „półwydechu”.

PODRZUT BRONI

Podrzucenie części wylotowej broni w górę podczas strzału spowodowane działaniem dwóch sił: - siły odrzutu broni, - siły przeciwdziałania temu odrzutowi przez strzelca. Wyjaśnienie: Siła ciśnienia gazów prochowych powodując odrzut, działa wzdłuż osi przewodu lufy w kierunku odwrotnym do ruchu pocisku. Odrzut broni jest przyjmowany przez ramię strzelca (strzelba, pistolet maszynowy) lub usztywnioną rękę (pistolet krótki) w punkcie położonym niżej osi przewodu lufy. Przeciwdziałanie ramienia lub usztywnionej ręki jest reakcją, działającą w przeciwnym kierunku do odrzutu z siłą równą sile odrzutu. Powstała para sił powoduje w czasie strzału podrzut do góry części wylotowej lufy. Moment podrzutu zmniejsza odrzut broni, który odczuwa strzelec. Podrzut lufy w górę zaczyna się jeszcze, gdy pocisk znajduje się w przewodzie lufy. A więc oś przewodu lufy w momencie strzału przemieszcza się o pewien kąt. Kąt powstały między kierunkiem osi przewodu lufy przed strzałem i w momencie strzału nazywamy kątem wylotu. 58

Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. 0606 388 545 - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie

Kąt wylotu - jest wielkością zmienną zależną w znacznym stopniu od umiejętności strzelającego; jeżeli strzelający w czasie strzelania trzyma silnie broń, kąt wylotu będzie mały. Wniosek: Broń podczas strzału pod działaniem odrzutu i reakcji ramienia (usztywnionej ręki) nie tylko cofa się, ale również zostaje podrzucona częścią wylotową w górę.

BALISTYKA ZEWNĘTRZNA TOR POCISKU

Linia krzywa zakreślona w powietrzu środkiem ciężkości poruszającego się pocisku. Wyjaśnienie: Pocisk otrzymując podczas wylotu z przewodu lufy określoną prędkość początkową, porusza się siłą bezwładności zachowując wielkość i kierunek tej prędkości. Jeżeliby na poruszający się pocisk nie działała siła ciężkości i siła oporu powietrza (w próżni), pocisk poruszałby się po linii prostej w nieskończoność z prędkością jednostajną. Jednakże na pocisk poruszający się w powietrzu działają siły, które wpływają na zmianę prędkości i kierunku jego lotu. Tymi siłami są: siła ciężkości i siła oporu powietrza.

59

Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. 0606 388 545 - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie

Głównym celem balistyki zewnętrznej jest badanie kształtowania się toru pocisku pod działaniem tych dwóch sił. Wskutek działania tych sił pocisk traci prędkość lotu i zmienia kierunek ruchu zakreślając w powietrzu linię krzywą przechodzącą poniżej przedłużonej osi przewodu lufy zwaną torem pocisku. Wielkość siły oporu powietrza zależy od: - kształtu pocisku i jego kalibru, - gęstości powietrza, - prędkości pocisku.

Wpływ kształtu pocisku na wielkość siły oporu powietrza Rysunek przedstawia działanie fali czołowej powietrza w czasie lotu pocisków różnych kształtów:

1.

2.

3. 4.

Zapamiętaj: Ciśnienie na przednią część pocisku jest tym mniejsze, im pocisk jest bardziej ostry (inaczej: im jest bardziej opływowy pocisk, tym jest mniejsza siła oporu powietrza oporu działająca na pocisk). Siła oporu powietrza zmienia się wprost proporcjonalnie do kwadratu kalibru pocisku. Oznacza to, że jeżeli dwukrotnie powiększymy kaliber zachowując kształt pocisku, to w analogicznych warunkach siła oporu powietrza wzrośnie czterokrotnie. Im mniejsza jest gęstość powietrza, tym mniejsza jest wielkość siły oporu powietrza działającej na pocisk. Jeżeli pod tym samym kątem rzutu wystrzelimy dwa jednakowe pociski nadając im różną prędkość początkową, to tor pocisku o większej prędkości początkowej będzie znajdował się powyżej toru pocisku o mniejszej prędkości początkowej.

Tor pocisku dla pistoletów P-64 i P-83 60

Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. 0606 388 545 - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie

ELEMENTY TORU POCISKU DZIELĄ SIĘ NA ELEMENTY PRZED STRZAŁEM I NA ELEMENTY W MOMENCIE STRZAŁU. Do elementów toru pocisku przed strzałem zaliczamy: - punkt wylotu i poziom wylotu, - linię strzału i płaszczyznę strzału, - kąt podniesienia, - linię celowania i punkt celowania, - kąt celowania i kąt położenia celu.

Wyjaśnienie pojęć: Punkt wylotu

→ jest to środek wylotu lufy.

Poziom wylotu

→ płaszczyzna pozioma przechodząca przez punkt wylotu.

Linia strzału

→ prostą będąca przedłużeniem osi przewodu lufy.

Płaszczyzna strzału

→ płaszczyzna pionowa przechodząca przez linię strzału.

Kąt podniesienia

→ kąt zawarty między linią strzału, a poziomem wylotu.

Linia celowania

→ linia prosta przechodząca od oka strzelca przez elementy przyrządów celowniczych (szczerbinkę i muszkę) do punktu celowania.

Punkt celowania

→ punkt, do którego wcelowuje się broń.

Kąt celownika

→ kąt zawarty między linią celowania, a linią strzału.

Kąt położenia celu

→ kąt zawarty między linią celowania, a poziomem wylotu.

Powiększenie kąta podniesienia: - wpływa na tor pocisku, - powoduje zwiększenie wysokości wierzchołkowej toru pocisku i poziomej odległości lotu pocisku, jednak tylko do określonej granicy. Przekroczenie tej granicy powodować będzie wzrost wysokości wierzchołkowej, ale zmniejszać się będzie odległość pozioma, a więc donośność. Im bardziej płaski jest tor lotu, tym na większym odcinku cel może być rażony przy jednym nastawieniu celownika. 61

Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. 0606 388 545 - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie

Do elementów toru pocisku w momencie strzału zaliczamy: - linię rzutu, kąt rzutu i wylotu, - tor pocisku (część wznosząca, wierzchołek i część opadająca), - wysokość toru pocisku, - punkt upadku i kąt upadku, - odległość pozioma i celowania, - przewyższenie toru pocisku nad linią celowania.

Wyjaśnienie pojęć: Linia rzutu

→ chwilowe położenie osi przewodu lufy w momencie wylotu pocisku zaistniałe w wyniku ruchu broni pod wpływem działających na nią sił po strzale (podrzut). Z reguły nie pokrywa się z linią strzału.

Kąt rzutu

→ kąt zawarty między poziomem wylotu, a linią rzutu (inaczej jest to suma dwóch kątów; kąta podniesienia i kąta wylotu).

Kąt wylotu

→ kąt zawarty między linią strzału, a linią rzutu.

Tor pocisku

→ linia krzywa zakreślona w powietrzu środkiem ciężkości poruszającego się pocisku (składa się z części wznoszącej, wierzchołka i części opadającej).

Wznosząca część toru

→ część toru od początkowego.

Wierzchołek toru

→ najwyższy punkt toru.

Opadająca część toru

→ część toru od wierzchołka toru do punktu upadku lub uderzenia.

Punkt upadku

→ punkt przecięcia się toru pocisku z poziomem wylotu (ukazuje nam największą donośność).

Kąt upadku

→ kąt zawarty między poziomem wylotu, a styczną do toru w punkcie upadku.

Odległość strzału

→ odległość od punktu wylotu do punktu spotkania pocisku z celem.

Odległość celowania

→ odległość od broni do celu w linii prostej.

wierzchołka

toru

do

jego

punktu

62

Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. 0606 388 545 - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie

W balistyce występuje jeszcze wiele innych pojęć, a oto niektóre z nich: → punkt przecięcia się toru pocisku z powierzchnią celu. → prosta łącząca punkt wylotu z celem. → kąt zawarty między styczną do toru pocisku w punkcie uderzenia, a styczną do powierzchni celu w punkcie uderzenia. → czas od momentu wylotu pocisku do chwili osiągnięcia przez Czas lotu pocisk żądanego punktu na torze. → czas lotu pocisku do punktu upadku. Całkowity czas lotu → prędkość pocisku w punkcie upadku. Prędkość końcowa → odległość pionowa od wierzchołka toru do poziomu wylotu. Wierzchołkowa toru Obniżenie toru w danym punkcie → odcinek pionowy od linii rzutu do danego punktu na torze. Punkt uderzenia Linia celu Kąt uderzenia

CELOWANIE

Nadanie osi przewodu lufy takiego położenia w płaszczyźnie poziomej i pionowej, które zapewnia przejście toru pocisku przez cel, bądź określony punkt w celu. nadanie osi przewodu lufy określonego położenia w płaszczyźnie poziomej nazywa się celowaniem poziomym, - nadanie osi przewodu lufy określonego położenia w płaszczyźnie pionowej nazywa się celowaniem pionowym. Celowanie, podczas którego wykorzystuje się widoczność celu do nadania osi przewodu lufy określonego położenia w płaszczyźnie poziomej i pionowej nazywa się celowaniem bezpośrednim. -

Elementy celowania - muszka i szczerbinka, - linia strzału, - linia celowania, - poziom wylotu, - kąt celownika (wysokość celownika), - kąt podniesienia.

63

Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. 0606 388 545 - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie

Do przyczyn, które zmniejszają celność strzelania zaliczamy: -

błędy popełniane przez strzelającego w doborze celownika (Glauberyt) i punktu celowania, skręcenie broni, złe ułożenie broni w ręku (pistolet), złe podparcie broni w dołku strzeleckim (Glauberyt, strzelba powtarzalna), złe zgrywanie przyrządów celowniczych, nieprawidłowe ściąganie języka spustowego, nieuwzględnienie warunków meteorologicznych i oświetlenia (słońce). Możliwe odchylenie się pocisków spowodowane błędami w celowaniu:

64