Treny - Tren II pdf

Ta lektura, podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie wolnelektury.pl. Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fundację Nowoczesna Polska.

JAN KOCHANOWSKI 

Tren II¹ Jeslim kiedy nad dziećmi piórko² miał zabawić³, A kwoli temu wieku⁴ lekkie⁵ rymy⁶ stawić⁷, Bodajżebych⁸ był raczej kolebkę kołysał I z drugiemi nieważne mamkom pieśni⁹ pisał, Któremi by dziecinki noworodne¹⁰ spiły¹¹ I swoich wychowańców¹² lamenty toliły¹³. Takie aszki¹⁴ mnie zbierać¹⁵ pożyteczniej było, Niżli, w co mię nieszczeście moje dziś wprawiło¹⁶, Płakać nad głuchym grobem¹⁷ mej wdzięcznej dziewczyny I skarżyć sie na srogość¹⁸ ciężkiej¹⁹ Prozerpiny²⁰. Alem użyć w obojgu jednakiej wolności²¹ Nie mógł — owom ominął²², jako w dordzałości²³ Dowcipu²⁴ coś ranego²⁵, na to mię przygoda²⁶ Gwałtem wbiła²⁷ i moja nienagrodna szkoda²⁸.

¹W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Tren jest odmienne od znaczenia obecnego. ² r — pióro (potoczny wariant tego wyrazu, a nie zdrobnienie). ³ (daw.) — zatrudnić (się), strawić na czymś czas. e (starop.) — z powodu tego, dla tego; e e : chodzi tu o dzieci. ⁴ ⁵ e * (starop.) — mało ważny, posiadający małą wartość. ⁶r * (starop.) — wiersze. ⁷ — składać, układać. ⁸ e (starop.) — pochodzi od: e , czyli: daj Boże, żebym. ⁹n e ne e n * — kołysanki; : niańka, która karmi niemowlę. ¹⁰ e n — zdrobnienie od e n (dziecko); n r ne: nowonarodzone (por. współcz. wyraz: noworodek). ¹¹ * (starop.) — usypiały. ¹² — wychowanków. ¹³ (starop.) — tuliły, koiły, uspokajały; en : płacze. ¹⁴ r (starop.) — błahostka, drobnostka, drobiazg (zob. w w.  „lekkie rymy”, w w.  „nieważne pieśni”) ¹⁵ er — gromadzić (tu chodzi o gromadzenie tekstów, aszek). — doprowadzić do czegoś, nauczyć czegoś. ¹⁶ r ¹⁷ r — który nie słyszy i nie słucha płaczu. ¹⁸ r (starop.) — przykry, ciężki, okrutny (stąd r : okrucieństwo). * (starop.) — tu w znaczeniu: srogi. ¹⁹ ²⁰Prozerpina — władczyni śmierci w mit. rzym. (odpowiadająca Persefonie w mit. gr.), żona Plutona (Hadesa), boga podziemia, była często w poezji antycznej i renesansowej uosobieniem śmierci. e n e n — mieć w obu rzeczach jednakowo wolny wybór; : tj. i w pisaniu ²¹ kołysanek (zob. w. ) i w pisaniu płaczów (zob. w. ). n — owo (jedno) ominąłem. ²² ²³ r (starop.) — dojrzałość. ²⁴ * (starop.) — rozum, inteligencja, talent, błyskotliwość. r : ²⁵r n * (starop.) — wczesny, przedwczesny, niedojrzały (por. rano, wcześnie rano); r ne coś przedwczesnego („niewczesnego”) w czasie dojrzałości. ²⁶ r * (starop.) — złe zdarzenie, nieszczęście, nieszczęśliwy wypadek. e — powaliła, ugodziła, gwałtownie doprowadziła do czegoś. ²⁷ ²⁸n en r n (starop.) — taki, który nie może być nagrodzony, wynagrodzony, naprawiony.

Ani mi teraz łacno²⁹ dowiadać sie o tym³⁰, Jaka mię z płaczu³¹ mego czeka cześć na potym³². Nie chciałem żywym śpiewać, dziś umarłym muszę, A cudzej³³ śmierci płacząc, sam swe kości suszę³⁴. Prózno to³⁵; jakie szczeście³⁶ ludzi naszladuje³⁷, Tak w nas albo dobrą myśl³⁸, albo złą sprawuje. O prawo krzywdy pełne! O znikomych cieni³⁹ Sroga, nieubłagana, nieużyta⁴⁰ ksieni⁴¹! Tak li moja Orszula, jeszcze żyć na świecie Nie umiawszy, musiała w ranym umrzeć lecie⁴²? I nie napatrzawszy sie jasności słonecznej, Poszła nieboga widzieć krajów nocy wiecznej⁴³. A bodaj ani była świata oglądała, Co bowiem więcej, jedno ród⁴⁴ a śmierć poznała. A miasto⁴⁵ pociech, które winna z czasem⁴⁶ była Rodzicom swym, w ciężkim je⁴⁷ smutku zostawiła. ²⁹ n (starop.) — łatwo. ³⁰ e (starop.) — dowiadywać się o to, zastanawiać się nad tym. ³¹ — tu: w znaczeniu n (łac. żal, opłakiwanie), chodzi tu bowiem o same Tren jako utwór literacki. (starop.) — późniejsze uznanie, sława u potomnych. ³² e n ³³ * (starop.) — nie swój (odcień znaczeniowy nieco inny od współczesnego). ³⁴ (starop.) — zwrot przysłowiowy posiadający genezę biblijną, oznacza tęsknotę („usychanie” z tęsknoty). ³⁵ r n (starop.) — na próżno (tzn. daremne są przestrogi, które zalecają zachowanie równowagi ducha w żałobie). ³⁶ e e* (starop.) — los, fortuna. ³⁷n * (starop.) — iść za kimś, iść śladem, tropić. ³⁸ r * (starop.) — pogoda ducha, pogoda umysłu, dobre usposobienie, dobry nastrój. ³⁹ n e en e — cienie znikające, nieuchwytne; dusze zmarłych snujące się w podziemiach opisywanych w opowieściach mitologicznych. (starop.) — nie dający się uprosić, nieubłagany. ⁴⁰n e ⁴¹ en (starop.) — księżna, przełożona (Prozerpina). ⁴² r n e e (starop.) — we wczesnym wieku; rany: zob. w. ; *: rok. e r — poszła, aby widzieć (aby zobaczyć, popatrzeć na) kraje; r e n e ne : kraina ⁴³ śmierci, która jest krainą ciemności (jak noc). ⁴⁴ e n r * — tylko narodziny. ⁴⁵ * (starop.) — zamiast. e — po pewnym czasie, w późniejszym wieku. ⁴⁶ ⁴⁷ e — ich (rodziców).

Ten utwór nie jest objęty majątkowym prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach . PL. Źródło: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/treny-tren-ii Tekst opracowany na podstawie: Jan Kochanowski, Treny, Drukarnia Łazarzowa, wyd. , Kraków,  Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN. Opracowanie redakcyjne i przypisy: Aleksandra Sekuła, Olga Sutkowska, Piotr Wilczek. Okładka na podstawie: slightly everything@Flickr, CC BY . e r ne e r Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury. Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie. e Przekaż % podatku na rozwój Wolnych Lektur: Fundacja Nowoczesna Polska, KRS . Pomóż uwolnić konkretną książkę, wspierając zbiórkę na stronie wolnelektury.pl. Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundacji.





Tren II

