W3.Przegl-d strategii, metod i technik badawczych_13_14

PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI III3U]HJOüGstrategii, metod i technik badawczych Dr hab. Aleksandra Tokarz, prof. UJ Instytut Psychologii UJ r. a. 2013/2014

35=(*/û'STRATEGII, METOD I TECHNIK BADAWCZYCH I. Badania na poziomie neurofizjologicznym II. Badania na poziomie QHXURPLĆĘQLRZ\P

III. Badania na poziomie fenomenologicznym IV. Strategie eksperymentowania w badaniu emocji

ROBOCZA '(),1,&-$325=û'.8-û&$ IZARDA Poziom neurofizjologiczny (PRFMDMHVWGHILQLRZDQDZWHUPLQDFKZ]RUFyZ DNW\ZQRĘFLHOHNWURFKHPLF]QHMZXNâDG]LHQHUZRZ\P Poziom QHXURPLĆĘQLRZ\ (PRFMDMHVWSLHUZRWQüDNW\ZQRĘFLüWZDU]RZüLVWDQRZL Z]RUFHDNW\ZQRĘFLWZDU]RZHMZWyUQLH]DĘMHVWWR reakcja cielesna, posturalno ² gesturalna, wisceralna i niekiedy miejscowa; Poziom fenomenologiczny (GRĘZLDGF]HQLRZ\) (PRFMDMHVWGRĘZLDGF]HQLHPPRW\ZXMüF\P OXELGRĘZLDGF]HQLHPNWyUHPDQDW\FKPLDVWRZHVNXWNL LZDĤQRĘþGODGDQHMRVRE\

3U]HJOüGVWUDWHJLLPHWRGLWHFKQLNEDGDZF]\FK

BADANIA NA POZIOMIE NEUROFIZJOLOGICZNYM

Poziom neurofizjologiczny (PRFMDMHVWGHILQLRZDQDZWHUPLQDFKZ]RUFyZ DNW\ZQRĘFLHOHNWURFKHPLF]QHMZXNâDG]LHQHUZRZ\P Poziom QHXURPLĆĘQLRZ\ (PRFMDMHVWSLHUZRWQüDNW\ZQRĘFLüWZDU]RZüLVWDQRZL Z]RUFHDNW\ZQRĘFLWZDU]RZHMZWyUQLH]DĘMHVWWR reakcja cielesna, posturalno ² gesturalna, wisceralna i niekiedy miejscowa; Poziom fenomenologiczny (GRĘZLDGF]HQLRZ\) (PRFMDMHVWGRĘZLDGF]HQLHPPRW\ZXMüF\P OXELGRĘZLDGF]HQLHPNWyUHPDQDW\FKPLDVWRZHVNXWNL LZDĤQRĘþGODGDQHMRVRE\

32'(-ė&,(%$'$:&=( Poszukiwanie Z]RUFyZIL]MRORJLF]QHJRUHDJRZDQLD ² ]PLHQQRĘþSRJOüGyZZWHMNZHVWLL ‡ James ² UyĤQHHPRFMHRGPLHQQHZ]RUFH

‡ Schachter, Singer ² UyĤQHHPRFMH]ZLü]DQHVü]W\P samym stanem rozlanego pobudzenia ‡ Ekman ² SRV]F]HJyOQHHPRFMHFKDUDNWHU\]XMHVSHF\ILND reakcji fizjologicznych

PROBLEMY TEORETYCZNE '27<&=û&(2.5(ė/$1,$:=25&Ð: 3RGVWDZüSRV]XNLZDQLDZ]RUFyZMHVWVWZLHUG]HQLH&2 75=(%$]DâRĤ\þ,'(17<),.8-û&FIZJOLOGICZNE NIEZMIENNIKI TEJ SAMEJ EMOCJI? ‡ :\ND]DþĤHUyĤQHVSRVRE\Z\ZRâ\ZDQLDGDQHMHPRFML SURZDG]üGRW\FKVDP\FKUHDNFMLIL]MRORJLF]Q\FK ‡ 'RNRQDþSRUyZQDQLDUyĤQ\FKUHDNFMLHPRFMRQDOQ\FK ‡ 3RSUDZQLHSODQRZDþLNRQWURORZDþHNVSHU\PHQW\ (za: Davidson, 1994/1998)

PROBLEMY TEORETYCZNE '27<&=û&(:=25&Ð: Kryteria opracowania wzorca: ‡ &RREHMPXMHDNW\ZQRĘþIL]MRORJLF]QDVSHF\ILF]QDGODGDQHM RE?

‡ -DNDMHVWRGSRZLHGQLRĘþPLĆG]\5)D(" ‡ -DNLVWDWXVSU]\F]\QRZ\PDMü]PLDQ\Z5)" ‡ Czy stymulacja wzorca fizjologicznego wystarcza do wzbudzenia emocji? ‡ Czy jest on konieczny?

%5$.-$61<&+'2:2'Ð:«« Konkluzja badaczy problemu: ‡ Å:\]ZDQLHPGODEDGDF]\MHVW« RNUHĘOHQLHQDWXUDOQ\FK NDWHJRULLHPRFMRQDOQ\FKL]LGHQW\ILNRZDQLHWHJRFRVLĆQLH ]PLHQLDZUyĤQ\FKHJ]HPSOLILNDFMDFKRND]MDFKSU]HĤ\ZDQLD  HPRFMLWHMVDPHMNDWHJRULLµ (Davidson, 1994/1998, s.208)

WARIANTY DEFINIOWANIA WZORCA Wzorzec ėURGNRZRobwodowy Davidsona ‡ 5RODSU]HGQLFKSâDWyZ skroniowych w tendencji ]EOLĤDQLH VLĆZ\FRI\ZDQLH ‡ 3RZLü]DQLHVWDQyZ afektywnych z tymi tendencjami ÅOHZ\REV]DUSU]HGQLXZLNâDQ\MHVWZSR]\W\ZQ\DIHNW ]ZLü]DQ\]H]EOLĤDQLHPVLĆSRGF]DVJG\SUDZ\UHJLRQ przedni ² w DIHNWQHJDW\ZQ\]ZLü]DQ\]Z\FRI\ZDQLHPVLƵ (Davidson, 1994/1998, s. 209)

:=25=(&2ė52'.2:2BEHAVIORALNO-POZNAWCZY (GRAY) ,VWQLHMüV\VWHP\HPRFMRQDOQH ‡ 6\VWHP]EOLĤDQLDbehavioralnego ‡ System walki/ucieczki

‡ System hamowania behavioralnego .DĤG\RSLVDQ\QDSR]LRPLH ‡ Behavioralnym

‡ Neuronalnym ‡ Poznawczym, czyli komputacyjnym

WZORZEC STRUKTURALNO ² FUNKCJONALNY (LEDOUX) Å6NâRQQ\MHVWHP]DWHPVüG]LþĤHZNDĤG\FKZDUXQNDFK Z\ZRâXMüF\FKVLOQHSREXG]HQLHHPRFMRQDOQHQDVWĆSXMH VNRNQLH]UyĤQLFRZDQHMDNW\ZQRĘFLDXWRQRPLF]QHM RZRFXMüF\XRJyOQLRQ\PVWDQHPQLHVSHF\ILF]QHJR SREXG]HQLDVWDQRZLüFHJRWâRGODLQQ\FK]PLDQ DQDWRPLF]Q\FKREDUG]LHMVSHF\ILF]Q\PFKDUDNWHU]Hµ (LeDoux, 1994/1998, s. 216) -HGQDNĤH

Å7HRUHW\F\HPRFMLZLQQL]GDZDþVRELHVSUDZĆ]RGPLHQQHM UHSUH]HQWDFMLPy]JRZHMSRV]F]HJyOQ\FKHPRFMLµ

WDPĤHV

:=25=(&$.7<:12ė&, AUTONOMICZNEJ (LEVENSON) Levenson GRVWU]HJDQDMZLĆFHMVSHF\ILNLZSU]HELHJX SRV]F]HJyOQ\FKHPRFML]HVWURQ\XNâDGXDXWRQRPLF]QHJR 1DSU]\NâDG ‡ :VWUĆWRZLWRZDU]\V]\VâDEV]HWHPSRDNFMLVHUFD QLĤJQLHZRZL ‡ *QLHZRZLWRZDU]\V]\Z\ĤV]DWHPSHUDWXUDREZRGXFLDâD QLĤVWUDFKRZL

32'6802:$1,(.:(67,,:=25&Ð: ‡

%DGDF]H]JDG]DMüVLĆĤHSRV]F]HJyOQ\PHPRFMRP RGSRZLDGDMüVSHF\ILF]QH]PLDQ\ELRORJLF]QHVWDQRZLüFH substrat tych emocji

‡

:LĆNV]RĘþVFHSW\F]QLHRFHQLDPRĤOLZRĘþ LVWQLHQLDLGHQW\ILNRZDQLDZ]RUFyZDNW\ZQRĘFL$81

TECHNIKI BADANIA (M. IN. EMOCJI) NA POZIOMIE NEURO Badania psychofizjologiczne &KLUXUJLF]QHRGMĆFLDLlezje ,PSODQWDFMDHOHNWURGLEH]SRĘUHGQLD VW\PXODFMDPy]JX

7HFKQLNDSRWHQFMDâyZZ\ZRâDQ\FK Techniki neuroobrazowania [in vivo] Rekonstrukcje i obrazy wirtualne

OGRANICZENIA TECHNIK BADANIA NEURO ‡ =E\WVLOQH]DâRĤHQLHRSRZLü]DQLXVWUXNWXU\]IXQNFMü ‡ =E\WVLOQH]DâRĤHQLHRFLüJâRĘFLHZROXF\MQHM ‡ Nadmierny optymizm eksperymentalny

‡ Mechanicyzm, determinizm, materializm jako ukryte ]DâRĤHQLD ‡ ,JQRURZDQLHHNZLSRWHQFMDOQRĘFLUyĤQ\FKREV]DUyZ Py]JRZLD ‡ 3RPLMDQLHFDâRĘFLRZHML]âRĤRQHMRUJDQL]DFMLSUDF\Py]JX

OGRANICZENIA TECHNIK BADANIA NEURO ² CD. ‡ 3RPLMDQLHUyĤQLFLQG\ZLGXDOQ\FK ‡ 3RPLMDQLH]UyĤQLFRZDQLDVWUXNWXU\LIXQNFMLQDZHW PDâ\FKREV]DUyZ ‡ Pokusa interpretacji teleologicznych ‡ Teleologiczny ² Å3RJOüGR]QDF]DMüF\ĤHLVWQLHMH FRĘFRMHVWFHOHPĤ\FLDµRGÅtelosµJU FHO

DWIE STRATEGIE TEORETYCZNE W BADANICH ÅNEUROµ 1.

2VWURĤQDVWUDWHJLDSRZROQHJRXRJyOQLDQLD² Joseph LeDoux

2.

=XFKZDâDVWUDWHJLDQDGPLHUQHJRWHRUHW\]RZDQLD² Antonio Damasio

3U]HJOüGVWUDWHJLLPHWRGLWHFKQLNEDGDZF]\FK

BADANIA NA POZIOMIE 1(8520,ąė1,2:<0

Poziom neurofizjologiczny (PRFMDMHVWGHILQLRZDQDZWHUPLQDFKZ]RUFyZ DNW\ZQRĘFLHOHNWURFKHPLF]QHMZXNâDG]LHQHUZRZ\P Poziom QHXURPLĆĘQLRZ\ (PRFMDMHVWSLHUZRWQüDNW\ZQRĘFLüWZDU]RZüLVWDQRZL Z]RUFHDNW\ZQRĘFLWZDU]RZHMZWyUQLH]DĘMHVWWR reakcja cielesna, posturalno ² gesturalna, wisceralna i niekiedy miejscowa Poziom fenomenologiczny (GRĘZLDGF]HQLRZ\) (PRFMDMHVWGRĘZLDGF]HQLHPPRW\ZXMüF\P OXELGRĘZLDGF]HQLHPNWyUHPDQDW\FKPLDVWRZHVNXWNL LZDĤQRĘþGODGDQHMRVRE\

32'(-ė&,$%$'$:&=( ‡ Badania ekspresji dowolnej: -$.6,Ą:<5$Ģ$'$1$ EMOCJA ² Encoding studies >QS]EDGDĎScherera: jakie RGJâRV\WRZDU]\V]ü]DORWRP@ ‡ Badanie znaczenia i funkcji UyĤQ\FKUHDNFMLL]DFKRZDĎ: -$.$(02&-$:<5$Ģ$ 6,Ą'$1<0 ZACHOWANIEM ² Decoding studies [co R]QDF]DMüRGJâRV\QLVNLH U\WPLF]QHSRZWDU]DMüFHVLĆ@

JAKIE RODZAJE =$&+2:$č 6û BADANE?

Wyraz mimiczny znaczenie, Z\UD]LVWRĘþ czas trwania, symetria, np. FACS (facial affective code system wg Ekmana

Gestykulacja UĆFHSDOFHQRJL VWRS\JâRZD

Wokalizacja cechy wokalne wypowiedzi, GĢZLĆNL paralingwistyczne

Postura RWZDUWRĘþ]DPN QLĆWRĘþ UR]OXĢQLHQLH² QDSLĆFLH

FACS

JAKIE RODZAJE =$&+2:$č 6ûBADANE? ‡ Dystanse fizyczne i dotyk ‡ :\JOüGIL]\F]Q\FLDâD ‡ 2UJDQL]DFMDĘURGRZLVNDZVNDOLRVRELVWHMLVSRâHF]QHM (1ĆFNL, 1993, Ekman, 1997, Pease, 1997)

=$á2ģ(1,$'27<&=û&()81.&-, =$&+2:$č NIEWERBALNYCH )XQNFMHRJyOQH

Funkcje specyficzne

‡ Semantyczna

‡ Emblematy

‡ Syntaktyczna

‡ Ilustratory

‡ Pragmatyczna

‡ :VNDĢQLNLHPRFML

‡ Funkcja regulowania konwersacji

‡ Regulatory konwersacyjne

(za: Walbott, Scherer, 1985)

‡ Autoadaptatory ‡ Alteroadaptatory

OGRANICZENIA INTERPRETACJI -ą=<.$&,$á$ ‡ 5yĤQLFHLQG\ZLGXDOQH ‡ ,QG\ZLGXDOQDRGPLHQQRĘþZ]DNUHVLHHNVSUHVML>Z\UD]LVWRĘþ@ ‡ Choroby somatyczne

‡ Inteligencja emocjonalna ‡ .RPSHWHQFMHVSRâHF]QH ‡ 5yĤQLFHNXOWXURZHLVSRâHF]QH

(02&-(72:$5=<6=û&(.á$0$1,8 POCZUCIE WINY ‡ .âDPFDQLHFKFHE\þRNâDP\ZDQ\ ‡ .âDPVWZRMHVWFDâNRZLFLHHJRLVW\F]QHDRNâDP\ZDQ\QLHF]HUSLHĤDGQ\FK NRU]\ĘFLLWUDFLW\OHVDPROXEZLĆFHMQLĤ]\VNXMHNâDPFD ‡ .âDPVWZRQLHMHVWXVSUDZLHGOLZLRQHLSRMDZLDVLĆZV\WXDFMLZNWyUHM XVDQNFMRQRZDQDMHVWV]F]HURĘþ ‡ .âDPFDRGGâXĤV]HJRF]DVXQLHSUDNW\NXMHNâDPDQLD ‡ .âDPFDLRNâDP\ZDQ\SRG]LHODMüWHVDPHZDUWRĘFLVSRâHF]QH ‡ .âDPFDMHVWRVRELĘFLH]QDQ\RNâDP\ZDQHPX ‡ .âDPFDQLHPRĤHX]QDþRNâDP\ZDQHJR]DRVREĆQDLZQüOXEJRGQüSRJDUG\ ‡ 2ILDUDNâDPF\QLHPDSRZRGXDE\VSRG]LHZDþVLĆĤH]RVWDQLH ZSURZDG]RQDZEâüGDNâDPFD]DFKĆFDRNâDP\ZDQHJRDE\PX]DXIDâ

(02&-(72:$5=<6=û&(.á$0$1,8 5$'2ėý ‡ 2NâDP\ZDQ\VWDQRZLGODNâDPF\Z\]ZDQLHPDMüFUHSXWDFMĆRVRE\NWyUü WUXGQR]ZLHĘþ ‡ .âDPVWZRMHVWZ\]ZDQLHPGODRNâDPXMüFHJR]HZ]JOĆGXQDWRFRPXVL E\þXNU\WH

‡ ,QQHRVRE\REVHUZXMüOXEZLHG]üRNâDPVWZLHLSRG]LZLDMü]UĆF]Q\ Z\F]\QNâDPF\

:<.5<:$1,(.á$067:$ ‡ 3RGQLHVLRQ\WRQJâRVXV]\EV]DPRZD² wynik pobudzenia emocjonalnego ‡ Fragmentaryczny emblemat wykonany poza miejscem jego ]Z\NâHMSUH]HQWDFMLQLĤV]\SR]LRPLOXVWUDWRUyZZ\ĤV]\ SR]LRPPDQLSXODWRUyZ ‡ 3U]HMĆ]\F]HQLDSRP\âNRZHW\UDG\SRNUĆWQHRGSRZLHG]L pauzy ‡ Mikroekspresje ‡ (NVSUHVMHVWâXPLRQH

‡ 3U]HFLHNLZSRVWDFLZLDU\JRGQ\FKPLĆĘQLWZDU]\

WYKRYWANIE .á$067:$² CD. ‡ 'XĤ\SR]LRPPUXJDQLDUR]V]HU]HQLHĢUHQLFâ]\ ‡ Ekspresje asymetryczne ‡ =E\WGâXJDHNVSUHVMDHPRFMRQDOQD

‡ 6\QFKURQL]DFMDHNVSUHVMLWZDU]\PRZ\UXFK\FLDâDLJâRVX ‡ )DâV]\Z\XĘPLHFK ‡ ģDGQDSRMHG\QF]DZVND]yZNDQLHMHVWR]QDNüNâDPVWZD FKRþZLĆNV]DLFKOLF]EDWHĤRW\PQLHSU]HVüG]DUyĤQLFH indywidualne) ‡ %UDNZVND]yZHNNâDPVWZDQLHMHVWGRZRGHP SUDZGRPyZQRĘFL

3U]HJOüGVWUDWHJLLPHWRGLWHFKQLNEDGDZF]\FK

BADANIA NA POZIOMIE '2ė:,$'&=(1,2:<0

Poziom neurofizjologiczny (PRFMDMHVWGHILQLRZDQDZWHUPLQDFKZ]RUFyZ DNW\ZQRĘFLHOHNWURFKHPLF]QHMZXNâDG]LHQHUZRZ\P Poziom QHXURPLĆĘQLRZ\ (PRFMDMHVWSLHUZRWQüDNW\ZQRĘFLüWZDU]RZüLVWDQRZL Z]RUFHDNW\ZQRĘFLWZDU]RZHMZWyUQLH]DĘMHVWWR reakcja cielesna, posturalno ² gesturalna, wisceralna i niekiedy miejscowa Poziom fenomenologiczny (GRĘZLDGF]HQLRZ\) (PRFMDMHVWGRĘZLDGF]HQLHPPRW\ZXMüF\P OXELGRĘZLDGF]HQLHPNWyUHPDQDW\FKPLDVWRZHVNXWNL LZDĤQRĘþGODGDQHMRVRE\

ANALIZA WYPOWIEDZI - BADANIA $57<67Ð: 'UXJüF]ĆĘþEDGDQLDVWDQRZLâZ\ZLDGNWyU\PLDâSRVWDþ MHGQHJRS\WDQLDRWUHĘFLÅ'ODF]HJRFKFHFLVLąPDORZDý"µ 7DNDIRUPDSU]HSURZDG]DQLDZ\ZLDGX]RVWDâD]DLQVSLURZDQD SUDFDPL6KDZD QDGWZyUF]RĘFLüQDXNRZüNWyUH ]RVWDâ\RSLVDQHZHZF]HĘQLHMV]HMF]ĆĘFLUR]ZDĤDĎ 6KDZSRVâXĤ\âVLĆQDVWĆSXMüFüSURFHGXUüSRGF]DVSLHUZV]HJR VSRWNDQLD]EDGDF]HPRVREDEDGDQDSR]QDZDâDWUHĘþS\WDQLD LE\âDSURV]RQDRQDP\VâQDGRGSRZLHG]LüDQDQDVWĆSQ\P Z\ZLDGE\âSU]HSURZDG]DQ\7DNL]DELHJPLDâQDFHOXXPRĤOLZLþ XF]HVWQLNRZLEDGDQLDVZRERGQHUR]ZDĤHQLHS\WDQLD LXG]LHOHQLHSU]HP\ĘODQHMRGSRZLHG]L

$1$/,=$:<:,$'80(72'û$1$/,=< KONSTYTUCJI ZNACZENIA, BADANIA $57<67Ð: (Meaning Constitution Analysis, MCA) ‡ 7HFKQLNĆ te stworzono na podstawie psychologii fenomenologicznej Husserla (1925/1968; za Kownacka, Sages, 2005). MCA XPRĤOLZLD GRVWĆS do ĘZLDWD VWRMüFHJR za SRMĆFLDPL JG\Ĥ pozwala na V\VWHPDW\F]Qü LGHQW\ILNDFMĆ kolejnych warstw znaczeniowych (Kownacka, Sages, 2005). Podstawowym warunkiem przeprowadzenia MCA jest epoche, SROHJDMüFH na zawieszeniu przez badacza wszelkich RF]HNLZDĎ ]DâRĤHĎ czy ZF]HĘQLHMV]\FK GRĘZLDGF]HĎ z przedmiotem badania (Kownacka, Sages, 2005).

&=ąė&,$1$/,=<.$ģ'(*2 35272.2á8:<:,$'8 :\UyĤQLHQLHMHGQRVWHN znaczeniowych (meaning units)

Identyfikacja ukrytych ]DâRĤHĎpartial intentions)

:\UyĤQLHQLHRELHNWyZ W\FK]DâRĤHĎentities)

Analiza z perspektywy PRGDOQRĘFLDQDOL]D ]SHUVSHNW\Z\RELHNWyZ ]DâRĤHĎRUD]DQDOL]D ]SHUVSHNW\Z\RNUHĘOQLNyZ

2NUHĘOHQLHPRGDOQRĘFL (modalities) jednostek znaczeniowych, RUD]SRĘUHGQLRRELHNWyZ LLFKRNUHĘOQLNyZ

:\UyĤQLHQLH LFKRNUHĘOQLNyZpredicates)

&=ąė&,$1$/,=<.$ģ'(*2 35272.2á8:<:,$'8 :\UyģQLHQLHMHGQRVWHN]QDF]HQLRZ\FKmeaning units) ² NWyUHVüVHQVRZQ\PLIUDJPHQWDPL]GDĎ,FKGâXJRĘþZ\QRVLRGMHGQHJR VâRZDGRNLONXZ\UD]yZ=DVDG\LPPQLHMV]DMHGQRVWND]QDF]HQLRZD W\POHSLHMRUD]ZDĤQ\MHVWVSRVyEZMDNLPZ\UDĤRQH]RVWDâRGDQH ]QDF]HQLHDZLĆFPRGDOQRĘþ ,GHQW\ILNDFMDXNU\W\FK]DâRģHčpartial intentions) ² ]DNâDGDVLĆĤHNDĤGDMHGQRVWND]QDF]HQLRZD]DZLHUDZVRELHXNU\WH ]DâRĤHQLDNWyUHQLHVüZ\UDĤRQH explicite ZWHNĘFLH

:\UyģQLHQLHRELHNWyZW\FK]DâRģHčentities)

&=ąė&,$1$/,=<.$ģ'(*2 35272.2á8:<:,$'8 :\UyģQLHQLHLFKRNUHėOQLNyZpredicates) ² HWDS\LSROHJDMüQDRGG]LHOHQLXRGVLHELHRELHNWX]DâRĤHQLDRGRSLVXMüF\FKJR ]DâRĤHĎF]\OLMHJRRNUHĘOQLNyZ

2NUHėOHQLHPRGDOQRėFLmodalities) jednostek znaczeniowych, RUD]SRėUHGQLRRELHNWyZLLFKRNUHėOQLNyZ² FHOHPWHJRHWDSXMHVWRGG]LHOHQLHF]\VWHJR]QDF]HQLDRGIRUP\MHJRZ\UDĤHQLD F]\OLPRGDOQRĘFL:SRGHMĘFLX0&$Z\UyĤQLDVLĆVLHGHPSRGVWDZRZ\FK PRGDOQRĘFLSU]HNRQDQLHIXQNFMDF]DVDIHNWZRODZâDVQRĘþLSRGPLRW

1DVWĆSQLHSURZDG]LVLĆDQDOL]ą]SHUVSHNW\ZPRGDOQRėFLDQDOL]ą] SHUVSHNW\Z\RELHNWyZ]DâRģHčRUD]DQDOL]ą]SHUVSHNW\Z\RNUHėOQLNyZ (Kownacka, Sages, 2005).

35=<.á$'<

ZDANIE 5: Å$PQLHMDNRPDODU]RZL]F]\VWHJR SU]\ZLü]DQLDGRPDODUVWZDFKFHVLĆPDORZDþµ

Jednostki znaczeniowe

8NU\WH]DâRĤHQLD

‡ A mnie jako malarzowi ‡ ]F]\VWHJRSU]\ZLü]DQLDGR malarstwa ‡ FKFHVLĆPDORZDþ

‡ MnieNWyU\MHVWPDODU]HP ‡ 0DODU]NWyU\MHVWPQü ‡ 0DODU]RZLNWyUHPXFKFHVLĆ PDORZDþ ‡ 0QLHNWyUHPXFKFHVLĆ PDORZDþ ‡ 0QLHFKFHVLĆPDORZDþ z SU]\ZLü]DQLD ‡ 0QLHFKFHVLĆ ‡ -DNRPDODU]RZLFKFHVLĆ ‡ 1LHNRPXĘLQQHPXW\ONR malarzowi

METODY BADANIA NASTROJU W SYTUACJI EKSPERYMENTALNEJ 1DVWUyM² HIHNWDNW\ZQRĘFLOXEVW\PXODFML A.

6ZRERGQ\RSLVQDVWURMXSRSU]H]Z\EyUSU]\PLRWQLNyZ z listy

B.

6]DFRZDQLHRGF]XþQDVNDOLRSLVRZHM (np. przymiotnikowej)

METODY BADANIA NASTROJU W SYTUACJI EKSPERYMENTALNEJ V.Nowlis (1956,1965,1984): ‡ Mood Adjective Check List ² MACL

C. Izard: ‡ Differential Emotions Scale ² DES ]DLQWHUHVRZDQLHSU]\MHPQRĘþ]DEDZD]G]LZLHQLHSU]HVWUDFK ]PDUWZLHQLHXGUĆNDZVWUĆW]âRĘþZĘFLHNâRĘþ ZVW\GSRQLĤHQLHVWUDFKSDQLNDSRJDUGDZLQDZ\U]XW\ sumienia

35=<.á$'0(72'<%$'$1,$ NASTROJU G. Mattews, G. Chamberlaine, D.M. Jones UMACL University of Wales Institute of Science and tehcnology UNWIST= U +Mood Adjective Check List ÅQDVWUyM zdefiniowany jest jako GRĘZLDGF]HQLH afektywne o umiarkowanym czasie trwania (co najmniej kilka minut), QLH]ZLü]DQH z obiektem lub ]ZLü]DQH z quasi-obiektem, REHMPXMüFH trzy wymiary rdzennego afektu: pobudzenie QDSLĆFLRZH pobudzenie energetyczne, i ton KHGRQLVW\F]Q\µ *RU\ĎVND 2005, s.7)

UMACL G. MATTEWS, G. CHAMBERLAINE, D.M. JONES 3REXG]HQLHQDSLĆFLRZH ‡ OĆNRWZyUF]H Pobudzenie energetyczne ‡ energia GRG]LDâDQLD

Ton hedonistyczny ‡ subiektywne RGF]XFLHSU]\MHPQRĘFL² QLHSU]\MHPQRĘFL

1DVWUyM IHQRPHQRORJLF]Q\DVSHNWHPRFML VXELHNW\ZQHGRėZLDGF]HQLH

UMACL G. MATTEWS, G. CHAMBERLAINE, D.M. JONES 3U]HZLG\ZDQH]ZLü]NL]FHFKDPLRVRERZRĘFL Å1HXURW\NyZ cechuje GXĤD ZUDĤOLZRĘþ na oba systemy (tj. kary i nagrody ² AT) [Gray, 1980]. :\ĤV]\ ton hedonistyczny i Z\ĤV]H pobudzenie energetyczne V\JQDâ\ nagrody) E\â\E\ ZLĆF charakterystyczne dla ekstrawersjii, Z\ĤV]H pobudzenie QDSLĆFLRZH i QLĤV]\ ton hedonistyczny V\JQDâ\ kary) ² dla introwersji, natomiast Z\ĤV]H obydwa rodzaje pobudzenie powinny E\þ charakterystyczne dla neurotyzmuµ. *RU\ĎVND 2005, s. 8). W badaniach ]ZLü]NL te MDZLü VLĆ jako bardziej ]âRĤRQH.

METODY BADANIA DYSPOZYCJI EMOCJONALNYCH ‡ Spielberger: STAI ² /ĆNMDNRVWDQLOĆNMDNRFHFKD ‡ Janet Taylor: Kwestionariusz Jawnego Niepokoju ‡ -:URĎVND6NDODGREDGDQLDZVWUĆWOLZRĘFL

‡ B. Wojciszke6NDODGREDGDQLD,QW\PQRĘFL

WYPOWIEDZI OSOBISTE ² SELF-REPORTS &RSU]HND]XMûZ\SRZLHG]LRVRELVWH" ‡ Dane na temat motywacji ‡ Dane o odczuciach subiektywnych ‡ =PLDQ\ZSR]LRPLHQDSLĆFLDLHQHUJLLGRG]LDâDQLD ‡ :LHG]ĆQDWHPDWZâDVQHMHNVSUHVML ‡ Dane na temat samokontroli ‡ 5HDNFMLMDNLHGDQ\HSL]RGZ\ZRâDâXLQQ\FK ‡ 6NXWNyZHSL]RGXGODVDPRSRF]XFLDLG]LDâDQLD ‡ =ZURWQHJRZSâ\ZXQDLQQHHPRFMHLGüĤHQLD (za: Walbott, Scherer, 1984)

WYPOWIEDZI OSOBISTE ² SELF-REPORTS Jakie VûRJUDQLF]HQLDZ\SRZLHG]Losobistych? (za: Walbott, Scherer, 1984) ‡ Celowe modyfikowanie wypowiedzi

‡ .âDPVWZR ‡ :Sâ\Z]PLHQQHMDSUREDW\VSRâHF]QHM ‡ =QLHNV]WDâFHQLHUHWURVSHNW\ZQH ‡ ėZLDGRPHOXEQLHĘZLDGRPHPRW\Z\

WYPOWIEDZI OSOBISTE ² SELF-REPORTS ‡ 7ZRU]HQLHIDNWyZQHJDW\ZQ\FK>]DSU]HF]DQLH@ ‡ 7ZRU]HQLHIDNWyZSR]\W\ZQ\FK ‡ Å'REUDQDUUDFMDµ ‡ :HUEDOL]DFMDZ\NV]WDâFHQLH,4 ‡ 1LHDGHNZDWQRĘþMĆ]\ND

WYPOWIEDZI OSOBISTE ² SELF-REPORTS ‡ 7UXGQRĘFLmetodologiczne: ‡ 8PLHMĆWQRĘþXNâDGDQLDS\WDĎ ‡ 6WUDWHJLH]DGDZDQLDS\WDĎ

‡ Kwestie etyczne ‡ 3UDFRFKâRQQRĘþSU]\JRWRZDQLHNODV\ILNDFMDRGSRZLHG]L VĆG]LRZLHNRPSHWHQWQL

‡ 1LHSRUyZQ\ZDOQRĘþRGSRZLHG]L

BADANIE DYSPOZYCJI ‡ Spielberger: STAI ² /ĆNMDNRVWDQLOĆNMDNRFHFKD ‡ Janet Taylor: Kwestionariusz Jawnego Niepokoju ‡ -:URĎVND6NDODGREDGDQLDZVWUĆWOLZRĘFL

‡ B. Wojciszke6NDODGREDGDQLDLQW\PQRĘFL

METODY BADANIA NASTROJU W SYTUACJI EKSPERYMENTALNEJ 1DVWUyM² HIHNWDNW\ZQRĘFLOXEVW\PXODFML A.

6ZRERGQ\RSLVQDVWURMXSRSU]H]Z\EyUSU]\PLRWQLNyZ z listy

B.

6]DFRZDQLHRGF]XþQDVNDOLRSLVRZHM (np. przymiotnikowej)

POSTAWY TEORETYCZNE '=,(11,&=.$35Ð%(.&=$62:<&+ H. BRANDTSTAETTERA ‡ 1DOHĤ\EDGDþ]MDZLVNDZĘURGRZLVNXQDWXUDOQ\P ‡ 1DOHĤ\XMPRZDþG\QDPLNĆEDGDQ\FK]MDZLVNVWRVRZDþ EDGDQLDSRGâXĤQH

‡ 1DOHĤ\EDGDþ]JRGQRĘþZâDĘFLZRĘFLRVRE\LĘURGRZLVND '3&SR]ZDODVSHâQLþWH]DâRĤHQLD

TECHNIKA BADANIA W DPC ‡

:\]QDF]RQHVüORVRZRGREUDQHPRPHQW\SUyENL  >]F]WHURJRG]LQQ\FKRNUHVyZ@

‡

2VREDRGSRZLDGDQDS\WDĎ 1.

-DNVLĆF]XMĆZâDĘQLHWHUD]F]\PyMQDVWUyMZW\PPRPHQFLHMHVWUDF]HM negatywny, neutralny czy pozytywny?

2.

-DNPyJâE\PPRJâDE\PRSLVDþVZyMQDVWUyMXĤ\ZDMüF-SU]\PLRWQLNyZ"

3.

'ODF]HJRWDNVLĆF]XMĆ"

4.

Gdzie jestem?

5.

&RURELĆ"

6.

Kto jest jeszcze obecny?

7.

W jakim stopniu F]XMĆVLĆZROQDZROQ\ZZ\ERU]HWHJRFRURELĆZWHM chwili? Osoba EDGDQDXG]LHODNUyWNLFKRGSRZLHG]LOXEZ\ELHUDPRĤOLZRĘFL odpowiedzi VüNRGRZDQH

3U]HJOüGVWUDWHJLLPHWRGLWHFKQLNEDGDZF]\FK

STRATEGIE EKSPERYMENTOWANIA W BADANIU EMOCJI

6.87(&=12ė&0$1,38/$&-, EKSPERYMENTALNEJ ‡ &]\HPRFMDE\âDZ]EXG]RQDVNXWHF]QLH" ‡ &]\ZDUXQNLE\â\QDWXUDOQHF]\ODERUDWRU\MQH" ‡ KONTROLA:

‡ &]\ZJUXSLHNRQWUROQHMQLHZ\VWüSLâ\HPRFMH stymulowane w grupie eksperymentalnej? ‡ &]\UHVSHNWRZDQRIDNWĤHHPRFMHU]DGNRZ\VWĆSXMü w stanie czystym?

6.87(&=12ė&0$1,38/$&-, EKSPERYMENTALNEJ ‡ =$á2ģ(1,$7(25(7<&=1( ‡ Czy kontrolowano oddzielnie parametry emocji [wzbudzenie, poziom walencji] ‡ &]\]DNâDGDQRĤHHPRFMHVüG\VNUHWQHF]\FLüJâH" ‡ KLUCZOWE PROBLEMY: ‡ definiowanie

‡ operacjonalizacja ‡ pomiar