World War Z(2006)

Henry'emu Michaelowi Brooksowi, który sprawia, że chcę zmieniać świat

a wojna miała wiele nazw: Wielki Kryzys, Lata Ciemności, Chodząca Zaraza, a ostatnio doszły także nowsze i bardziej chwytliwe, jak Światowa Wojna Z czy Pierwsza Wojna Z. Mnie osobiście ta ostatnia bardzo się nie podoba, bo wskazuje na nieuchronność Drugiej Wojny Z. Jak dla mnie, to była po prostu Wojna Zombie, Wojna Z. Wielu zakwestionuje poprawność naukową terminu „zombie”, ale

T

z trudem przyjdzie znaleźć bardziej powszechnie przyjęty termin na te przerażające stwory, przez które nieomal wyginęliśmy. „Zombie” to słowo niosące w sobie olbrzymi ładunek negatywnych emocji, w niezrównany sposób ożywiające wspomnienia i przeżycia, które są treścią tej książki. Ten zapis dziejów największej wojny w dziejach ludzkości zawdzięcza swe powstanie innemu konfliktowi, na znacznie mniejszą skalę – właściwie zwykłej kłótni, która wybuchła między mną a przewodniczącą Komisji Raportu Powojennego ONZ. Praca dla Komisji była dla mnie dziełem miłości, niemal moim ukochanym dzieckiem. Uwielbiałem ją, a ona zdawała się kochać mnie. Dostałem szczodry budżet na podróże, moje dokumenty dawały mi dostęp do najtajniejszych archiwów świata. Bateria tłumaczy, zarówno ludzkich, jak elektronicznych, zmagała się z tysiącami stron zapisów z mojej najukochańszej zabawki: komputera zamieniającego na tekst pisany każde słowo wypowiadane przez moich rozmówców. To był najwspanialszy dar, o jakim może marzyć takie stenograficzne beztalencie, jak ja. Wydawało się, że to wszystko były dowody szacunku, jakim cieszyłem się ja i moja praca. Nie muszę więc wyjaśniać, jakim szokiem było dla mnie, gdy okazało się, że z ostatecznej wersji raportu usunięto ponad połowę materiału, który tak pieczołowicie zebrałem! – To było zbyt osobiste, zbyt szczegółowe – usłyszałem od pani przewodniczącej w czasie jednej z „ożywionych dyskusji”, które wówczas się odbywały. – Zbyt wiele opinii, za dużo uczuć. Ten materiał wykracza poza zakres raportu. Potrzeba nam faktów i cyfr, wolnych od ingerencji czynnika ludzkiego. Oczywiście, miała rację. Oficjalny raport komisji śledczej musiał być zbiorem zimnych, namacalnych faktów, obiektywnym meldunkiem o zdarzeniach, pozwalającym przyszłym pokoleniom na pozbawione emocji studium wydarzeń tej apokaliptycznej dekady, bez roztkliwiania się nad „czynnikiem ludzkim”. Czyż to jednak nie właśnie ten „czynnik ludzki” sprawia, że czujemy związek z historią? Co silniej przemówi do przyszłych pokoleń: beznamiętna chronologia wydarzeń i suche wyliczenie strat w ludziach czy osobiste wspomnienia i relacje ludzi, którzy nie będą się przecież wiele różnić od nich samych? Czy odrywając „czynnik ludzki” od wydarzeń, nie sprawimy, że nauki wynikające z tych danych staną się na tyle oderwane od rzeczywistości, by – nie daj, Panie Boże! – doprowadzić któregoś dnia do ich powtórzenia? I w końcu: czyż to nie właśnie obecność tego „czynnika ludzkiego” przesądza o różnicy pomiędzy nami a naszym przeciwnikiem, którego nazywamy „żywymi trupami”? Przedstawiłem swojej szefowej mój punkt widzenia – być może w nie dość profesjonalnej formie, przyznaję – kończąc pełnym rozpaczy okrzykiem: „Przecież nie możemy pozwolić umrzeć tym historiom!”. Odpowiedź była natychmiastowa: – Napisz książkę, to nie umrą. Masz wszystkie materiały, prawa autorskie, co tylko chcesz. Na jej

stronach możesz utrzymywać przy życiu, co ci się tylko, [przekleństwo usunięte], podoba! Część krytyków na pewno podejmie temat stosowności wydania równie osobistej książki tak szybko po zakończeniu wojny. W końcu minęło zaledwie dwanaście lat od ogłoszenia dnia zwycięstwa w Ameryce, a niecałe dziesięć lat temu swoje zwycięstwo świętowały Chiny. Biorąc pod uwagę, że właśnie ta druga data jest przez większość ludzi uznawana za rzeczywisty koniec wojny, trudno o prawdziwą perspektywę, skoro, jak powiedział mój kolega z ONZ, „mamy pokój od zaledwie tylu lat, ile trwała wojna”. To ważny argument, który domaga się odpowiedzi. W przypadku pokolenia, które zmagało się i cierpiało, by wywalczyć nam tę dekadę pokoju, czas jest zarówno wrogiem, jak i sojusznikiem. Owszem, upływ lat poprawi perspektywę, zapewniając wspomnieniom fundament wniosków wysnutych z doświadczeń i wiedzy, co pozwoli ujrzeć tamte wydarzenia w świetle doświadczeń dojrzalszego, powojennego świata. Ale ceną za to będzie utrata wielu wspomnień, uwięzionych w datach lub umysłach zbyt okaleczonych, by ujrzeć plon odniesionego zwycięstwa. Nie jest tajemnicą, że w powojennym świecie długość ludzkiego życia znacznie się skróciła i stanowi jedynie ułamek tego, do czego przywykliśmy wcześniej. Niedożywienie, zanieczyszczenie, a w końcu odrodzenie ostatecznie – zdawałoby się – pogrzebanych chorób zakaźnych (nawet w Stanach Zjednoczonych, z ich rozpędzającą się gospodarką i powszechnym systemem opieki zdrowotnej) są na porządku dziennym. Po prostu nie wystarcza środków na przeciwdziałanie wszystkim fizycznym i psychicznym skutkom wojny. I to właśnie z tego powodu, że czas ucieka i staje się naszym wrogiem, zdecydowałem się porzucić luksus perspektywy, publikując historie tych, którzy przeżyli. Być może po upływie kilku dziesięcioleci ktoś podejmie na nowo trud zbierania kolejnych opowieści od znacznie już starszych weteranów tej wojny. Być może nawet przyjdą wysłuchać także mojej relacji. Pomimo że książka ta jest w założeniu zbiorem sprawozdań, zawiera też wiele szczegółów natury technologicznej, socjologicznej, ekonomicznej itp., zawartych w Raporcie ONZ. Wiele tych danych pochodzi właśnie z opowiadań, które zbierałem. To jest właściwie ich – moich rozmówców – książka, toteż starałem się możliwie jak najbardziej ukryć swój udział w jej tworzeniu. Jeśli w relacjach pojawiają się didaskalia czy pytania, to tylko po to, by pomóc czytelnikom w zrozumieniu bardziej specjalistycznych zagadnień. Starałem się także unikać wszelkiego rodzaju ocen i komentarzy. Jeśli jakiś „czynnik ludzki” ma być z tych stron usunięty, niech to będzie osoba autora. Książka dla Grzegorz Batraniec

CHONGQING, ZJEDNOCZONA FEDERACJA CHIŃSKA W okresie przedwojennym region ten zamieszkiwało ponad trzydzieści pięć milionów ludzi – dziś pozostało ich niespełna pięćdziesiąt tysięcy. Z trudem docierają tu fundusze na odbudowę, gdyż władze centralne za priorytet uważają bardziej ludne i gęściej zamieszkane okolice wzdłuż wybrzeża. Obecnie nie ma tu sieci elektrycznej ani bieżącej wody – poza Jangcy. Widać jednak oznaki powrotu do normalności – ulice są uprzątnięte z gruzu, a lokalny Komitet Bezpieczeństwa zapobiega nawrotom zarazy. Jego przewodniczącym jest Kwang Jing-Shu, miejscowy lekarz, który – mimo podeszłego wieku i ran odniesionych w czasie wojny – wciąż dojeżdża do wszystkich swoich chorych na wizyty domowe.

– Na pierwszy przypadek natknąłem się w odległej wiosce, która nawet nie miała oficjalnej nazwy. Mieszkańcy nazywali ją Nowym Dachang. Ich poprzednia wioska, Stare Dachang, istniała od czasu Trzech Królestw, a domy, pola i drzewa miały po kilkaset lat. Potem zbudowano Tamę Trzech Przełomów i gdy woda się podnosiła, część budynków Dachang rozebrano, cegła po cegle, po czym odbudowano na płaskowyżu. Ale to oficjalne „nowe Dachang” nie było wioską dla ludzi, gdyż zrobiono z niego martwy skansen. Dla biednych wieśniaków to była ironia losu. Zrujnowano ich życie, zabrano im domy, kosztem wielkich nakładów przenosząc je w bezpieczne miejsce tylko po to, by teraz musieli płacić za bilety, jeśli chcieli zobaczyć własną stodołę. Może to właśnie dlatego ochrzcili mianem Nowego Dachang osiedle betonowych pudełek, do których ich przesiedlono, by utrzymać ze swoją historią jakiś kontakt, choćby tylko przez zachowanie nazwy. Nie miałem o tym pojęcia, więc możecie sobie wyobrazić, jak bardzo byłem zbity z tropu, kiedy z Nowego Dachang wezwano mnie na wizytę. W szpitalu panowała błoga cisza; była spokojna noc, nie przywożono nawet pijanych motocyklistów. Motocykle stały się obsesją młodych Chińczyków z prowincji. Mawiano, że harleydavidson zabił nam więcej młodzieży niż wszyscy wasi żołnierze w czasie wojny koreańskiej. Dlatego byłem bardzo wdzięczny losowi za spokojny dyżur. Położyłem się, żeby odpocząć, bolały mnie plecy i stopy. Akurat wstałem, żeby wyjść na papierosa, kiedy usłyszałem wezwanie. Na dyżurze była młoda telefonistka z miasta, z nakazem pracy, która niezbyt dobrze rozumiała miejscowy dialekt. Nie była pewna, czy to choroba, czy wypadek, w każdym razie było to coś nagłego, a zgłaszający bardzo prosił o pomoc. Co mogłem odpowiedzieć? Młodzi lekarze, dzieciaki, dla których medycyna była tylko sposobem zarabiania pieniędzy, pewnie by tylko wzruszyli ramionami. Oni nie mieli w zwyczaju telepać się po nocy do byle kmiotka, któremu akurat zachciało się chorować. No, a ja... Ja chyba jednak jestem z innego materiału, w sercu ciągle mam rewolucyjne ideały. „Naszym obowiązkiem jest ponosić odpowiedzialność wobec ludu”1. Dla mnie te słowa wciąż coś znaczą, nie są tylko pustym dźwiękiem. Kołatały mi się w głowie, kiedy jeleń2 podskakiwał i trząsł na prowadzących do Nowego Dachang polnych drogach. Rząd wciąż obiecywał pokrycie ich asfaltem, tylko jakoś mu to wypadało z pamięci.

Co ja się naszukałem tej dziury! Oficjalnie to osiedle w ogóle nie istniało, więc nie było go na żadnej mapie. Parę razy zabłądziłem i pytałem o drogę miejscowych, a ci odsyłali mnie do skansenu Dachang. Gdy wreszcie dotarłem do zbiorowiska paskudnych betonowych kostek na szczycie wzgórza, byłem nieźle zdenerwowany. Mamrocząc przekleństwa, wygramoliłem się z samochodu, ale jeden rzut oka na twarze pacjentów wystarczył, bym pożałował swoich słów. Było ich siedmioro – wszyscy na narach, ledwie przytomni, z wysoką gorączką. Wieśniacy zgromadzili ich w „świetlicy”, sali zebrań w baraku przewodniczącego wioski. Ściany i podłoga były z gołego betonu, w powietrzu wisiała wilgoć i zaduch. Od razu było widać, że są chorzy, i to ciężko. Zapytałem wieśniaków, kto opiekuje się chorymi. Odparli, że nikt, bo to nie jest „bezpieczne”. Widać było, że się boją. Drzwi do świetlicy zamknęli z zewnątrz na zamek, a na sam widok tego budynku aż się kulili ze strachu, szepcząc bojaźliwie. Większość trzymała się z dala od tego miejsca, wznosząc modły. Ich zachowanie zaczęło mi działać na nerwy. Nie byłem wściekły na nich osobiście, ale na sposób myślenia, który prezentowali. Oto po stuleciach obcej opresji, wyzysku i upokorzeń wracaliśmy na należne nam miejsce Królestwa Środka. Byliśmy najbogatszym i najbardziej dynamicznie rozwijającym się supermocarstwem, niepodzielnymi władcami wszystkiego, od cyberprzestrzeni po przestrzeń kosmiczną. Staliśmy na progu czegoś, co mogło być „Złotym Wiekiem Chin”, a tu, w samym środku tego rozwoju, dostatku i światłości, gromada ciemnych wieśniaków żyła w zacofaniu, ignorancji i przesądach, niczym najwcześniejsze dzikusy z Yangshao! Wciąż kipiąc wyniosłą pogardą, klęknąłem nad narami, by zbadać chorą. Miała wysoką gorączkę, ponad czterdzieści stopni, nic więc dziwnego, że majaczyła niezrozumiale, gdy ująłem jej rękę. W czasie oględzin znalazłem na jej prawym przedramieniu ranę od ugryzienia. W czasie dokładniejszych oględzin przekonałem się, że ukąszenie to nie zostało zadane przez zwierzę: krzywizna łuku i znaki zębów były jednoznacznie ludzkie. Nie znalazłem nic innego, co mogłoby być źródłem zakażenia, ale sama rana wyglądała zadziwiająco czysto. Raz jeszcze zapytałem wieśniaków, kto się opiekował chorymi. I znów odparli, że nikt. Przecież nie jestem idiotą, wiedziałem, że to nie mogła być prawda! Ludzkie usta są pełne bakterii, jest ich tam nawet więcej niż u zdziczałego psa. Skoro nikt jej nie oczyścił rany, to jakim cudem nie wdało się zakażenie? Zbadałem pozostałych sześcioro pacjentów. Wszyscy wykazywali podobne objawy, wszyscy mieli ślady pogryzienia na różnych częściach ciała. Zapytałem najbardziej przytomnego z nich, co się wydarzyło, skąd te rany. Odparł, że do ataku doszło w chwili, gdy próbowali związać „tamtego”. Pacjenta Zero znalazłem za zamkniętymi drzwiami opuszczonego domu, po drugiej stronie miasta. Miał może dwanaście lat, a nadgarstki i nogi w kostkach związane plastikowym sznurkiem do pakowania. Szpagat poprzecinał mu skórę niemal do kości, ale nie było ani kropli krwi, podobnie jak w innych ranach, paskudnych rozcięciach na ramionach i nogach. Nawet z prawej stopy, u której brakowało dużego palca, nie było krwawienia. Chłopak drżał jak zwierzę, a knebel tłumił skowyt.

Z początku wieśniacy próbowali mnie powstrzymać. Chcieli, żeby go zostawić w spokoju, bo on jest „przeklęty”. Wzruszyłem ramionami, założyłem maskę i rękawiczki, po czym przystąpiłem do badania. Skóra chłopca była zimna i sina jak cement, na którym leżał. Nie byłem w stanie wyczuć ani oddechu, ani akcji serca. Oczy miał dzikie, szeroko otwarte i zapadnięte w oczodołach. Cały czas czułem na sobie jego spojrzenie, wbijał we mnie wzrok, jak drapieżnik tuż przed atakiem. Przez cały czas badania zachowywał się bardzo agresywnie, próbował złapać mnie związanymi rękami i gryzł knebel. Po jakimś czasie ruchy pacjenta stały się tak gwałtowne, że musiałem wezwać dwóch krzepkich wieśniaków, żeby pomogli mi go utrzymać. Z początku, kiedy dotarło do nich, o co proszę, ani myśleli podejść bliżej, kulili się w drzwiach jak króliki. Wyjaśniłem, że jeśli używają masek twarzowych i rękawiczek, to nie ma ryzyka zakażenia. Gdy dalej kręcili głowami, wydałem im ostry rozkaz, chociaż w zasadzie nie miałem do tego żadnego prawa. Podziałało. Obaj uklękli obok mnie. Jednemu kazałem trzymać chłopaka za nogi, drugiemu za ręce. Próbowałem pobrać próbkę krwi, ale strzykawka naciągnęła tylko jakiegoś brązowego świństwa. Gdy wyjmowałem igłę, chłopak znowu zaczął się gwałtownie rzucać. Jeden z moich „sanitariuszy”, ten od rąk, uznał, że lepiej go unieruchomi, jeśli, zamiast trzymać za ręce, klęknie mu na ramionach, przyciskając je do podłogi. W tej chwili chłopak znów się rzucił i usłyszałem, jak lewe ramię pękło. Postrzępione końce kości promieniowej i łokciowej przebiły szarą skórę na wylot. Chłopak nie krzyknął z bólu, w ogóle nie zauważył tak poważnego zranienia! Moim pomocnikom mimo woli tego było już za wiele – zerwali się na równe nogi i uciekli z krzykiem. Instynktownie odskoczyłem kilka kroków. Ale... wstyd mi się do tego przyznać, rozumie pan? Całe życie uczyłem się medycyny, a leczyłem ludzi, odkąd pamiętam. Bo, widzi pan, dyplom to było raczej ukoronowanie mojej drogi do zawodu, a nie jej początek, jak u was. Mnie wyszkoliła... czy raczej może „wychowała”... Ludowa Armia Wyzwoleńcza. Zanim mi wyrosły wąsy, opatrzyłem więcej ran postrzałowych, niż chciałbym pamiętać, a parę razy zaglądałem śmierci w oczy. A teraz przestraszyłem się, i to nie na żarty, jakiegoś mikrego dzieciaka! Chłopak zaczął się miotać po podłodze, wyraźnie pełznąc w moim kierunku, a to połamane ramię oderwało się całkiem od ciała; przy korpusie został tylko kikut. Pełzł do mnie, podpierając się prawą ręką, a że do niej wciąż przywiązana była ta oderwana lewa, ciągnął ją za sobą po podłodze. Wyskoczyłem za drzwi jak oparzony, zamykając je za sobą na zamek. Próbowałem jakoś się pozbierać, zracjonalizować to, co widziałem, zapanować nad wstydliwym strachem. Łamiącym się głosem zapytałem wieśniaków, co się stało z tym chłopcem. Nikt nie chciał odpowiadać. W tym momencie usłyszeliśmy, jak jego pięść zaczyna uderzać w wątłe drewniane drzwi. Jakimś cudem udało mi się nie podskoczyć na ten dźwięk i tylko modliłem się w duchu, żeby nikt nie zauważył mojej nagłej bladości. Z tego wszystkiego, chyba przede wszystkim po to, żeby samemu sobie dodać animuszu,

ryknąłem na nich, że MUSZĘ wiedzieć, co się stało. Z tłumu wyszła młoda kobieta, być może matka chłopca. Widać było, że od wielu dni płakała, oczy miała mokre i głęboko zaczerwienione. Przyznała, że doszło do tego, kiedy chłopak wybrał się z ojcem na „księżycowy połów”, jak tu nazywano wyprawy szabrownicze do zatopionych wiosek na dnie zbiornika retencyjnego Tamy Trzech Przełomów. Zostało tam ponad tysiąc sto opuszczonych wsi i miasteczek, więc szabrownicy liczyli, że uda im się wyłowić coś cennego. To było wtedy bardzo powszechne zajęcie, ale oczywiście surowo zakazane. Wyjaśniła też, że nie wybrali się na szaber, tylko nurkować do ich starej wsi, do Starego Dachang, by odzyskać swoje własne sprzęty, których nie pozwolono im zabrać w czasie ewakuacji. Powtarzała to tak często, że w końcu musiałem obiecać, że nie zawiadomię policji. Dopiero wtedy wreszcie przeszła do rzeczy i opowiedziała, że za którymś razem syn wypłynął z płaczem i okazało się, że ma ślad ugryzienia na stopie. Nie miał pojęcia, co się stało, woda była bardzo ciemna i mulista. Ojciec w ogóle nie wypłynął, wszelki ślad po nim zaginął. W tym momencie wyciągnąłem komórkę i zadzwoniłem do doktora Gu Wen Kueia, starego kumpla z wojska, który teraz pracował w Instytucie Chorób Zakaźnych szpitala w Chongqingu3. Wymieniliśmy uprzejmości, zapytaliśmy o zdrowie własne i wnuków, jak każe obyczaj. To tylko u was się dzwoni i wali prosto z mostu. Dopiero teraz mogłem przejść do rzeczy, opowiedzieć o dziwnej chorobie. Z początku zbył mnie żarcikami o zaniedbaniach higienicznych wieśniaków. Próbowałem się pośmiać razem z nim, ale, prawdę mówiąc, nie było mi tej nocy do śmiechu. Powiedziałem mu, że moim zdaniem to naprawdę poważny przypadek. Prawie na odczepnego zapytał o objawy, jakie stwierdziłem u chorych. Powiedziałem o wszystkim: śladach ugryzienia, gorączce, związanym chłopcu i jego ramieniu... Oczyma wyobraźni widziałem, jak uśmiech zamiera mu na nagle stężałej twarzy. Poprosił, żeby mu pokazać pacjentów, więc wróciłem do świetlicy i komórką zrobiłem zdjęcia każdemu z nich. Na prośbę Kueia przesłałem mu także zbliżenia ran. Gdy podniosłem z powrotem telefon na wysokość twarzy, ekran był ciemny, nie przekazywał już obrazu rozmówcy. Słychać było tylko głos, zupełnie jak w starym telefonie, który pamiętałem z młodości. – Zostań tam i nie ruszaj się nigdzie – powiedział doktor Kuei, i to był rozkaz, a nie prośba. – Spisz nazwiska wszystkich, którzy mieli kontakt z zainfekowanymi, każ związać gorączkujących. Jeśli któryś zapadnie w śpiączkę, wynoś się natychmiast z pokoju i zamknij drzwi od zewnątrz, na klucz. Zrozumiano? – Głos doktora był płaski, wyprany z uczuć, jakby recytował wyuczoną lekcję albo czytał jakąś instrukcję. – Masz przy sobie broń? – zapytał. – A niby z jakiej racji miałbym mieć? – odparłem zdziwiony. Powiedział, że jeszcze się odezwie, tylko musi wykonać parę telefonów, i że w ciągu paru godzin powinienem się spodziewać „wsparcia”. „Wsparcie” pojawiło się już po kilkudziesięciu minutach. Wielkimi wojskowymi śmigłowcami transportowymi Z-8A przyleciało pięćdziesięciu ludzi, wszyscy ubrani w kombinezony ochronne. Mówili, że są z Ministerstwa Zdrowia, ale nie wiem, kogo chcieli oszukać. Pewny siebie, rozkazujący,

arogancki ton, chamskie maniery – nawet ci zacofani wieśniacy natychmiast wiedzieli, że to Guoanbu4. Ich pierwszym celem była świetlica. Chorych wyniesiono, ułożono na noszach, skuto kajdankami i zakneblowano. Potem poszli po chłopca. Przynieśli go w worku na zwłoki. Zawodzącą matkę i resztę mieszkańców wioski zebrano pod strażą, a potem rozpoczęło się „badanie”. Po spisaniu danych każdego rozbierano do naga, pobierano od niego krew, oglądano dokładnie i fotografowano. Ostatnia w kolejce była pokurczona staruszka, o chudym, skrzywionym skoliozą ciele, twarzy pociętej tysiącem zmarszczek i stopach tak małych, że zapewne krępowano je w czasach, gdy była małą dziewczynką. Wygrażała bezpiece kościstą pięścią i wykrzykiwała: – To kara na was! To odwet za Fengdu! Mówiła o Mieście Duchów, którego świątynie poświęcono światu zmarłych. Podobnie jak Stare Dachang, Fengdu stało na drodze kolejnego Wielkiego Skoku. Mieszkańców ewakuowano, świątynie rozjechano buldożerami, a potem wszystko zalała woda. Nigdy nie należałem do osób przesądnych i nie dałem się złapać na religię. To opium dla mas. Jestem lekarzem, człowiekiem nauki, racjonalistą, wierzę tylko w to, co można dotknąć i zobaczyć. Aż do tej chwili miałem Fengdu za symbol przesądów, kiczowatą pułapkę na pieniądze ludu i turystów. Wrzaski tej starej ropuchy też mnie nie nawróciły w ułamku sekundy, ale ten ton, ten gniew... Ona miała wystarczająco wiele lat, by naoglądać się w życiu dość okropieństw: samowoli watażków, okrucieństwa japońskich okupantów, szaleńczego terroru Rewolucji Kulturalnej. Wiedziała, czuła, że nadchodzi nowa burza, nawet jeśli brakowało jej wykształcenia, by to rozumieć. Za to mój kolega, doktor Kuei, rozumiał aż za dobrze. Nadstawił nawet karku, by mnie ostrzec i dać czas na kilka telefonów do ludzi, zanim przylecieli „lekarze” z „Ministerstwa Zdrowia”. Nie powiedział tego wprost, lecz użył zdania, którego nie słyszałem od bardzo dawna. A dokładnie od czasu „incydentów zbrojnych” na granicy z ZSRS. To było w 1969 roku. Siedzieliśmy razem w ziemiance na naszym brzegu Ussuri, może z kilometr w dół rzeki od Chen Bao. Rosjanie szykowali się do odbicia wyspy, a na głowy spadała nam bez przerwy lawina stali i ognia, gdy ich nawała artyleryjska przetaczała się po nas w tę i z powrotem jak walec. Gu i ja operowaliśmy właśnie jakiegoś chłopaka, mniej więcej w naszym wieku, próbując wydobyć mu z brzucha odłamek, który utkwił w środku, rozcinając uprzednio powłoki brzuszne. Metal poharatał kiszki, nasze fartuchy były wypaćkane jego krwią i ekskrementami, a co siedem sekund musieliśmy się nad nim pochylać, zasłaniając własnymi plecami pole operacyjne, gdy gdzieś w pobliżu padał pocisk ciężkiej artylerii, a ziemia z sufitu sypała się na stół i otwartą ranę. Co chwila wtykałem mu niemal ucho w usta i wtedy słyszałem, jak wzywa matkę, coraz słabiej i ciszej. Po jakimś czasie usłyszeliśmy też inne głosy, narastające w ciemności na zewnątrz, głosy, których miało nie być słychać po tej stronie rzeki. U wejścia do naszego szpitala stało na warcie dwóch żołnierzy. W pewnej chwili usłyszeliśmy, jak jeden z nich krzyczy: „Specnaz!”. Rozległy się szybkie

strzały, usłyszeliśmy wybuchy granatów ręcznych. Na górze eksplodował kolejny pocisk artyleryjski i znów pochyliliśmy się nad naszym pacjentem. Twarz Gu była tylko kilka centymetrów od mojej, widziałem krople potu spływające mu z czoła. Nawet w nikłym świetle parafinowej lampki widać było, że zbladł i że trzęsie się ze strachu. Spojrzał na pacjenta, na drzwi i powiedział zdanie, które na zawsze utkwiło mi w pamięci: – Nic się nie bój, wszystko będzie dobrze. Gdyby to powiedział kto inny, pewnie bym nawet nie zauważył, ale Gu to był facet, który w życiu nie powiedział nic pozytywnego, zawsze się martwił i wieszczył najgorsze – typowy neurotyczny pesymista-hipochondryk. Jeśli bolała go głowa, to na pewno był to guz mózgu. Jeśli na dworze padało, to ulewy zniszczą plony i będzie wielki głód. To był jego sposób na trzymanie życia w ryzach, na ucieczkę do przodu. Aż tu nagle, w naprawdę gównianej sytuacji, przekraczającej wszystko, co nawet jego nawykły do najczarniejszych scenariuszy umysł mógł sobie wyobrazić, powiedział coś absolutnie niemożliwego. „Nic się nie bój, wszystko będzie dobrze”. No i było, po raz pierwszy w życiu wszystko poszło tak, jak to przewidział. Rosjanie wcale nie przekroczyli rzeki, a nam się nawet udało pocerować chłopaka na tyle, że wyżył po ewakuacji do prawdziwego szpitala na tyłach. Przez całe lata jeździłem na Gu jak na łysej kobyle, przypominając, ile trzeba było cierpień całego narodu, by wreszcie raz w życiu pomyślał pozytywnie. Zawsze wtedy odpowiadał, że trzeba będzie czegoś znacznie gorszego, by powtórzył ten błąd. Teraz obaj byliśmy już starymi ludźmi, a przed nami był właśnie początek tego „gorszego”. Tuż po tym, jak zapytał, czy mam broń, a ja odpowiedziałem, że niby skąd, w słuchawce zapadła na chwilę cisza. Jestem pewien, że nie byłem jedynym, który w tamtej chwili słuchał jego słów. I nagle słyszę: – A nic, tak tylko pytam. Wszystko będzie dobrze, zobaczysz. Wtedy już byłem pewien, że ognisko, które odkryłem, nie było jedyne, że to nie był izolowany wybuch epidemii. Rozłączyłem się szybko i zadzwoniłem do córki w Guangzhou. Jej mąż pracował w państwowej spółce telekomunikacyjnej i co najmniej tydzień w miesiącu spędzał za granicą. Powiedziałem jej, że byłoby dobrze, gdyby następnym razem wybrała się razem z nim, zabrała wnuczkę i nie śpieszyła się z powrotem. Nie miałem czasu wyjaśniać powodów, bo sygnał zanikł, zapewne zagłuszony przez nadlatujące śmigłowce z „Ministerstwa Zdrowia”. Ostatnie, co zdołałem jej powiedzieć, to: „Nie martw się, wszystko będzie dobrze”. Kwang Jing-Shu został aresztowany przez MBP i uwięziony bez przedstawienia formalnych zarzutów. Zanim zdołał uciec z porzuconego więzienia, epidemia rozszerzyła się daleko poza granice Chin.

LHASA, LUDOWA REPUBLIKA TYBETU

Najludniejsze miasto świata wciąż dochodzi do siebie po zaskakujących wynikach zeszłotygodniowych wyborów powszechnych. Socjaldemokraci zmiażdżyli Partię Lamaistyczną i ulice wciąż pełne były świętujących tłumów. Z Nurym Televadim spotkałem się w zatłoczonej ulicznej kawiarni. Chwilami musieliśmy przekrzykiwać radosny wielkomiejski gwar, żeby się nawzajem usłyszeć.

– Przed wybuchem epidemii przemyt drogą lądową nie był popularnym zajęciem. Załatwianie paszportów, fałszywych autobusów turystycznych, nawiązywanie kontaktów i organizowanie ochrony po drugiej stronie granicy zajmowało mnóstwo czasu i kosztowało dużo pieniędzy. Dwie jedyne naprawdę opłacalne trasy wiodły do Tajlandii i Myanmaru. Stamtąd, gdzie mieszkałem, z Kashi, można było udać się co najwyżej do republik postsowieckich. Nikt tam nie chciał chodzić i dlatego z początku wcale nie byłem shetou5. Zajmowałem się importem: nieprzetworzone opium, surowe diamenty, dziewczęta, chłopcy; cokolwiek, czego któreś z tych zakichanych państewek miało akurat w nadmiarze. Zaraza przewróciła wszystko do góry nogami. Nagle, po latach przymierania głodem, nie mogliśmy się opędzić od ofert, i to nie tylko od liudong renkou6, ale także od, jak to się u was mówi, ludzi ustawionych. Przychodzili do mnie yuppie, prywatni farmerzy, nawet urzędnicy niskich szczebli administracji państwowej. To byli ludzie, którzy sporo ryzykowali. Nie obchodziło nas, dlaczego chcą iść. Dla nas liczyło się tylko to, że chcą. – Wiedzieliście, przed czym uciekają? – Słyszeliśmy plotki. Zresztą nawet w Kashi mieliśmy miejscowy wybuch zarazy, ale rząd szybko wyciszył sprawę. Domyślaliśmy się jednak, wiedzieliśmy, że coś jest nie tak. – Czy rząd nie próbował was zlikwidować? – Oficjalnie tak. Oczywiście, że próbowali. Zaostrzono kary za przemyt, wzmocniono patrole graniczne. Nawet rozstrzelano paru shetou, publicznie, dla przykładu. Gdyby ktoś nie znał całej historii, nie widział tego wszystkiego od naszej strony, to mógłby pomyśleć, że rząd przeprowadził kolejną efektywną kampanię walki z przestępczością graniczną. – A jednak twierdzi pan, że tak nie było? – Ja mówię tylko, że zbudowałem fortuny wielu ludziom: pogranicznikom, biurokratom, policjantom, a nawet burmistrzowi. To wciąż były dobre czasy dla Chin, gdy najlepszym sposobem oddawania czci Przewodniczącemu Mao było oglądanie jego podobizny na jak największej ilości stujuanowych banknotów. – Panu się to udawało? – Nie tylko mnie. To był boom gospodarczy dla całego Kashi. Szło przez nas dziewięćdziesiąt, może nawet sto procent lądowego przemytu na zachód. I nawet część lotniczego. – Lotniczego? – Eee, drobiazgi. Transport lotniczy był w mojej działalności jedynie marginesem prawdziwego

biznesu, wysłałem ledwie kilku renshe samolotami transportowymi do Rosji i Kazachstanu. Takie tam... partaninki na boku. Nie to, co na wschodzie, w Guangdongu czy Jiangsu, skąd odlatywały tysiące ludzi tygodniowo. – Mógłby pan o tym powiedzieć coś więcej? – We wschodnich prowincjach przemyt drogą powietrzną stał się wielkim przemysłem. Tam byli bogaci klienci, którzy mogli sobie pozwolić na rezerwowanie z wyprzedzeniem pakietów turystycznych, na prawdziwe wizy turystyczne pierwszej klasy. Tacy wysiadali z samolotów w Londynie, Rzymie czy San Francisco, meldowali się w pierwszorzędnym hotelu, zwiedzali miasto, a dopiero potem rozpływali się bez śladu. Tam krążyły olbrzymie pieniądze. Zawsze chciałem mieć działkę w biznesie lotniczym. – Ale co z epidemią? Nie było wpadek? – To dopiero później, po locie 575. Z początku wśród uciekinierów nie było wielu zainfekowanych, a jeżeli nawet, to w początkowej fazie choroby. Lotniczy shetou byli bardzo ostrożni. Jeśli ktokolwiek zdradzał oznaki zaawansowanej infekcji, nie chcieli mieć z nim nic wspólnego. Chronili własny biznes, to proste. Złota zasada głosiła, że kto nie zdoła zrobić w balona własnego shetou, nie ma szans przed zagranicznym urzędnikiem imigracyjnym. Trzeba było wyglądać i zachowywać się jak osoba całkowicie zdrowa, ale nawet wtedy to zawsze był wyścig z czasem. Przed aferą lotu 575 słyszałem tylko o jednej takiej sytuacji. To był bogaty biznesmen z żoną. On był pokąsany, ale to był jeden z tych przypadków „opóźnionego zapłonu”, gdy infekcja ominęła większe naczynia krwionośne. Myślę, że im się zdawało, iż na Zachodzie jest na to lekarstwo. Wielu zakażonych tak myślało. Wygląda na to, że zdążyli akurat dotrzeć do zamówionego pokoju hotelowego w Paryżu, gdy on zaczął gorączkować. Żona chciała wołać hotelowego doktora, on jej nie pozwolił, bo się bał, że ich deportują. Kazał jej uciekać, i to natychmiast, zanim zapadnie w śpiączkę. Z tego, co słyszałem, posłuchała go. Personel hotelowy dopiero po dwóch dniach jęków i skowytu za zamkniętymi drzwiami zdecydował się zignorować wywieszkę „Nie przeszkadzać” i obsługa weszła do pokoju. Nie wiem, czy to naprawdę był początek epidemii paryskiej, ale tak to mogło wyglądać. – Powiada pan, że nie wezwali doktora w obawie przed deportacją. To po co w ogóle szukali lekarstwa na Zachodzie? – Pan naprawdę nie rozumie, jak to jest być uchodźcą, prawda? Ci ludzie byli zdesperowani. Dostali się w pułapkę między własnym zakażeniem i chorobą a łapankami i „leczeniem”, jakie miał dla nich ich własny rząd. Gdyby pan miał bliskiego, członka rodziny, dziecko, które zostałoby zainfekowane, i usłyszał, że w innym kraju istnieje choć cień nadziei, to czy nie uczyniłby pan wszystkiego, byle się tam dostać? Nie chciałby pan wierzyć w to, że jest nadzieja? – A ta żona? Mówił pan, że rozpłynęła się wraz z resztą renshe? – Tak było zawsze, nawet przed wybuchem epidemii. Część zatrzymywała się u rodzin, inni

u znajomych. Wielu biedniejszych musiało odpracowywać bao7 dla lokalnej triady. A większość po prostu zniknęła wśród najniższych warstw społeczeństwa kraju, do którego się przenieśli. – W dzielnicach biedoty? – Jeśli tak chce je pan nazywać. Gdzie może być lepsze miejsce na kryjówkę, jeśli nie wśród ludzi, których istnienia nikt nie chce zaakceptować? A z jakiego innego powodu tak wiele slumsów w miastach najbogatszych krajów świata stało się ośrodkami lokalnych wybuchów epidemii? – Powiada się, że to shetou rozpowszechniali mit o rzekomym cudownym leku dostępnym za granicą. – Niektórzy tak. – A pan? [Dłuższe milczenie] – Nie. [Kolejna chwila milczenia] – Jak lot 575 zmienił przemyt drogą powietrzną? – Zaostrzono ograniczenia, ale tylko w niektórych krajach. Lotniczy shetou byli ludźmi ostrożnymi, ale jednocześnie pomysłowymi. Krążyło wśród nich stare przysłowie: „Każdy dom bogacza ma wejście dla służby”. – Co to znaczy? – Jeśli w zachodniej Europie zaostrzono bezpieczeństwo, trzeba spróbować przez wschodnią. Jeśli nie wpuściły cię Stany Zjednoczone, wjedź przez Meksyk. Jestem pewien, że te zaostrzenia pozwalały bogatszym białym krajom poczuć się bezpieczniej, mimo że już miały na swoim terytorium ogniska epidemii. Ale transport lotniczy to nie moja działka, zajmowałem się głównie przemytem drogą lądową do krajów Azji Środkowej. – Tam było łatwiej się dostać? – Łatwiej? Oni nas normalnie na kolanach błagali, żeby z nimi robić interesy. Ich kraje były w takim stanie upadku, a ich urzędnicy tak skorumpowani, że praktycznie sami wypełniali za nas papiery na granicy – w dodatku za takie grosze, że ledwie się to czuło przy wypłacie. Mieli tam nawet shetou, czy jak to się tam w tym ich barbarzyńskim bełkocie nazywało, którzy przemycali tych ludzi dalej, przez postsowieckie republiki w głąb Rosji, do Indii, a nawet do Iranu. Zresztą nigdy mnie nie obchodziło, dokąd idzie ten czy inny renshe. Moim zadaniem było zebrać ludzi, przeprowadzić ich przez granicę, i tyle. Gdy w paszportach lądował ostatni stempel, a ostatni samochód przejechał na drugą stronę szlabanu, pozostawało mi tylko opłacić strażników i odliczyć swoją dolę. – Widział pan wielu zainfekowanych? – Z początku nie. To świństwo za szybko postępowało, a transport lądowy to nie przerzut lotniczy. Podróż do Kashi trwała nawet kilka tygodni, a z tego, co słyszałem, nawet najbardziej opornie

postępujące zakażenie potrzebowało ledwie kilku dni, by pokazały się objawy. Zainfekowani klienci zazwyczaj reanimowali się gdzieś po drodze, a tam wyłapywała ich miejscowa milicja. Później, gdy liczba infekcji wzrosła i milicja nie nadążała wyłapywać chorych, zaczęli się pojawiać w moich grupach. – Czy byli niebezpieczni? – Rzadko. Rodziny zwykle same ich wiązały i kneblowały. Czasem widywało się coś z tyłu samochodu, słychać było ciche jęki spod sterty ubrań czy koców. Innym razem coś bębniło od środka w bagażniku czy, jak później, z drewnianych pak z otworami do oddychania na pace furgonetek. Otwory do oddychania... Ci ludzie naprawdę nie mieli pojęcia, co się dzieje z ich bliskimi. – A pan wiedział? – No, wtedy już tak. Zdawałem sobie jednak sprawę z tego, że próba wyjaśnienia im tego jest z góry skazana na niepowodzenie. Brałem swoje pieniądze i wysyłałem ich w drogę. Miałem farta – nigdy nie musiałem się borykać z problemami przemytu drogą morską. – To było trudniejsze? – I bardziej niebezpieczne. Moi wspólnicy z prowincji nadmorskich musieli się liczyć z możliwością, że jeden zainfekowany lub chory może im zarazić cały ładunek. – I co wtedy robili? – Słyszałem o różnych rozwiązaniach problemu. Czasem statki przybijały do jakiegoś odległego zakątka wybrzeża, wszystko jedno jakiego kraju, i tam rozładowywały zainfekowanych renshe wprost na plażę. Ale słyszałem też o kapitanach, którzy potrafili po prostu wyrzucić cały zagrożony ładunek za burtę na pełnym morzu. To by wyjaśniało wielką liczbę nurków i pływaków, którzy zaginęli bez śladu na początku epidemii, i te liczne przypadki, w których ludzie opowiadali o zombie wychodzących na brzeg z wody. Ja w każdym razie nie miałem takich kłopotów. Tylko raz miałem podobny przypadek, i to właśnie on mnie przekonał, że czas zwijać interes. To była ciężarówka, stary rzęch. Z naczepy słychać było jęki, dziesiątki pięści tłukły od wewnątrz w poszycie, cała chłodnia dosłownie chwiała się na boki. W szoferce jechał bardzo bogaty bankier inwestycyjny z Xi'an. Zarobił krocie na skupowaniu zadłużenia amerykańskich kart kredytowych. Stać go było na wykupienie ewakuacji dla całej, bardzo licznej rodziny. Jego garnitur od Armaniego był pognieciony i wystrzępiony, twarz miał podrapaną, a w oczach widać było ten szalony ogień, który tamtymi czasy często widywaliśmy w źrenicach zdesperowanych ludzi. Kierowca był, jak ja, człowiekiem biznesu, a w jego oczach można było jedynie wyczytać niepewność, czy warto dalej tak ryzykować dla pieniędzy, które za chwilę mogą stracić wartość. Dałem mu ekstra pięć dych rabatu i życzyłem szczęścia. Nic więcej nie byłem w stanie dla niego zrobić. – Dokąd jechała ta ciężarówka? – Do Kirgistanu.

METEORA, GRECJA Słynne klasztory wyryte są w stromych, niedostępnych skałach, niektóre budynki stoją na szczycie niemal pionowych, wysokich, kamiennych filarów. Powstały jako pustelnie mnichów uchodzących przed prześladowaniami z rąk otomańskich Turków, lecz doskonale sprawdziły się także kilka stuleci później, jako schronienie przed żywymi trupami. Zbudowane już po wojnie łatwo podnoszone drewniane i metalowe schody powstały dla turystów i pielgrzymów, znów coraz liczniej odwiedzających to miejsce. W ostatnich latach Meteora stała się popularnym miejscem odwiedzin przez przybyszów z obu tych grup. Jedni szukają duchowej pociechy i oświecenia, inni po prostu spokoju. Stanley MacDonald należy do tych ostatnich. Weteran niemal wszystkich kampanii ostatniej wojny prowadzonych na terenie jego rodzimej Kanady, pierwszy raz zobaczył żywego trupa w czasie zupełnie innej wojny, gdy jego III batalion Kanadyjskiego Pułku Lekkiej Piechoty Księżniczki Patrycji brał udział w walce z przemytem narkotyków w Kirgistanie.

– Proszę nas nie mylić z Zespołami Alfa amerykańskich sił specjalnych. To było na długo przedtem, zanim je wysłano, na długo przed Paniką, przed ogłoszeniem izraelskiej kwarantanny, nawet jeszcze przed pierwszym publicznym atakiem epidemii w Kapsztadzie. To było na samym początku fazy rozprzestrzeniania się infekcji, jeszcze zanim ktokolwiek wiedział, co się święci. Nasze zadanie było czysto wojskowej, konwencjonalnej natury: niszcząc plantacje opium i haszyszu, uderzać w ekonomiczne podstawy organizacji terrorystycznych. Na tej kamienistej pustyni trafialiśmy jedynie na handlarzy, bandytów i najemnych pracowników, którzy próbowali z czegoś utrzymywać rodziny. Tylko tego się spodziewaliśmy, i tylko na to byliśmy przygotowani. Wejście do tej groty było łatwe do znalezienia. Na miejsce doprowadził nas krwawy ślad od karawany. Od razu było widać, że coś tu nie gra. Żadnych ciał. Tutejsze rywalizujące gangi i plemiona zawsze zostawiają na wierzchu zwłoki, często okaleczone, jako ostrzeżenie dla intruzów. A tu było tylko mnóstwo krwi, krwi i skrawków brązowego, gnijącego mięsa, a jedyne ciała, jakie znaleźliśmy, należały do jucznych mułów. One nie zostały zastrzelone, ale wyglądały na zagryzione, jakby przez jakieś dzikie zwierzęta. Miały rozerwane brzuchy, a ich ciała usiane były śladami ugryzień. Doszliśmy w końcu do wniosku, że to musiała być sfora bezpańskich, zdziczałych psów. Mnóstwo ich, wielkich i niebezpiecznych jak arktyczne wilki, uganiało się po dolinach. Zagadką były też nietknięte juki z towarem i rzeczy walające się wszędzie wokół. Bo nawet jeśli to nie były porachunki gangów, tylko waśnie na tle religijnym czy etnicznym, albo jakim tam jeszcze, to nikt przy zdrowych zmysłach nie zostawia w piasku na pustyni pięćdziesięciu kilogramów pierwszorzędnego, surowego Bad Browna8, sprawnych karabinów automatycznych czy drogich przedmiotów osobistych w rodzaju zegarków, odtwarzaczy minidysków lub profesjonalnych zestawów do nawigacji satelitarnej. Cudów nie ma! To naprawdę musiały być wilki, tak przynajmniej wtedy sądziliśmy...

Krwawy ślad wiódł w górę ścieżki, od miejsca masakry w wadi. Mnóstwo krwi. Nikt, kto stracił tyle juchy, nie byłby już więcej w stanie się podnieść. A jednak ten człowiek w jakiś sposób tego dokonał. Nikt go nie uleczył. Nie było żadnych dodatkowych śladów, tylko jego. Z tego, co mogliśmy wywnioskować ze śladów, ten człowiek biegł i krwawił, a w końcu potknął się i upadł jak długi, dosłownie na twarz. Znaleźliśmy odcisk zakrwawionej twarzy w piasku. A potem, w jakiś cudowny sposób, zamiast się udusić tym piaskiem czy wykrwawić na śmierć, po prostu jakiś czas poleżał, a potem wstał i poszedł dalej. Te nowe ślady bardzo się jednak różniły od starych. Były znacznie bliżej siebie, teraz szedł powoli. Wyraźnie powłóczył prawą stopą, i pewnie dlatego zgubił z niej w końcu but – stary, znoszony koszykarski nike z wysoką cholewką. Ślady te były spryskane jakimś płynem. Nie krwią, w każdym razie nie ludzką. To były zastygłe kropelki jakiejś czarnej, połyskującej substancji, której żaden z nas nie był w stanie rozpoznać. Szliśmy po tych śladach i zaprowadziły nas prosto do wejścia do jaskini. Nikt nas stamtąd nie ostrzelał, nie było żadnej reakcji na nasze przybycie. Tunel wejściowy nie był zabarykadowany, za to od razu zaczęliśmy znajdować zwłoki ludzi rozerwanych przez ich własne miny, chroniące niegdyś wejście. Wyglądało to tak, jakby zginęli, próbując uciec, wydostać się stamtąd za wszelką cenę. Dalej we wnętrzu znaleźliśmy pierwsze ślady strzelaniny, lecz to nie była wymiana ognia, bo strzelała tylko jedna strona. Wszystkie ślady po pociskach były na tej samej ścianie. Tylko że tam nie było żadnego trupa, za to po stronie, skąd strzelano... Tam leżeli strzelcy. Wszyscy rozerwani na sztuki. Ale nie granatami czy minami. Oni zostali po prostu rozszarpani... Mieli pourywane kończyny, połamane, obgryzione kości. W jednej dłoni brakowało palca. Znalazłem go po drugiej stronie pieczary, gdzie leżało jedyne nieokaleczone ciało nieuzbrojonego człowieka, trafione ponad stu pociskami, z których kilka oderwało mu szczyt czaszki. Ten palec tkwił między jego szczękami. Każda z kolejnych sal jaskini była świadkiem podobnej historii. Rozbite barykady, porozrzucana broń, poszarpane ciała. Jedyne w miarę całe ciała miały zawsze ślad po trafieniu w głowę. Te trupy miały wzdęte brzuchy, pękające od nadmiaru świeżo ogryzionego mięsa, przeżutej mięsnej pulpy, wylewającej się z gardeł i rozpłatanych kiszek. Z analizy krwawych smug i odcisków stóp, łusek i śladów po pociskach można było wywnioskować, że cały incydent zaczął się w izbie chorych. Znaleźliśmy tam kilka łóżek, wszystkie zakrwawione. Pod ścianą znaleźliśmy bezgłowe zwłoki, chyba doktora – tak go w każdym razie nazwaliśmy. Leżał na podłodze obok łóżka ze skotłowaną, zaplamioną pościelą. Pod łóżkiem leżał but: znoszony koszykarski nike z lewej nogi. Jeden z tuneli, które sprawdzaliśmy, zawalił się po eksplozji miny. Ze sterty kamieni sterczała ręka. Dla kawału złapałem za nią, żeby przybić piątkę z trupem. Natychmiast poczułem, że dłoń się zaciska, a jej stalowy uścisk o mało nie połamał mi palców. Szarpnąłem ręką i próbowałem ją wydostać, ale bez skutku. Zaparłem się nogami i szarpnąłem raz jeszcze. Spod sterty wysunęło się ramię, a potem głowa,

z groteskową, poszarpaną twarzą, w której błyszczały wielkie, szeroko otwarte oczy i szare wargi. Za chwilę pojawiła się jeszcze druga ręka, a kiedy pojawiły się łopatki, miałem dość i chciałem uciekać. Szarpnięcie zbiło mnie z nóg i górna połowa tego czegoś upadła na mnie. Dolna połowa ciała pozostała pod kamieniami, z górną łączyły ją tylko ciągnące się po ziemi wnętrzności. Ten tors wciąż się poruszał, wciąż mnie trzymał, próbował wciągnąć moją rękę do ust. Podrzuciłem drugą ręką karabin i nacisnąłem spust. Seria poszła górą, trafił tylko jeden pocisk, który wszedł pod szczękę od tyłu i rozprysnął mózg po suficie. Byłem w tym tunelu zupełnie sam, nie było żadnych świadków... [Chwila przerwy w relacji]. – Po powrocie do Edmonton napisali mi w historii choroby, że to był skutek „wystawienia na działanie nieznanej substancji chemicznej” lub reakcja alergiczna na szczepienia ochronne. Dołożyli mi do tego PTSD9 i pozbyli się kłopotu, uznając, że potrzebuję długiego odpoczynku i „obserwacji”. „Obserwacja”. Tak się to nazywa, gdy dotyczy swoich. Bo jeńców po prostu się puszkuje i przesłuchuje, a nie „obserwuje”. Uczyli nas, jak się opierać wrogowi, jak unikać prania mózgu po wzięciu do niewoli, jak chronić ducha i umysł przed podstępnymi zakusami przeciwnika. Ale nikt nas nie uczył, jak stawiać opór swoim, którzy chcą ci „pomóc zaakceptować prawdę”. Nie dali rady mnie złamać. To ja sam się złamałem. Ja naprawdę cholernie chciałem im uwierzyć i chciałem, żeby mi w tym pomogli. Byłem dobrym żołnierzem, znakomicie wyszkolonym, doświadczonym. Wiedziałem, co potrafię zrobić bliźnim, no i co oni potrafią zrobić mi, jeśli nie będę dość szybki. Myślałem, że byłem gotów na wszystko. Tylko kto przy zdrowych zmysłach mógł się spodziewać czegoś takiego?

AMAZONIA, BRAZYLIA Na miejsce dotarłem z zawiązanymi oczyma, bym nie mógł zdradzić kryjówki moich „gospodarzy”. Obcy nazywają ich Yanomami, „Zawzięci Ludzie”, i nie wiadomo, czy wynika to z ich rzekomo wojowniczej natury, czy z tego, że swoją nową wioskę zawiesili wśród szczytów najwyższych drzew, co pozwoliło im przetrwać kryzys nie gorzej – jeśli nie lepiej – niż większości uprzemysłowionych narodów. Do końca nie dowiedziałem się, czy Fernando Oliveira, wyniszczony narkotykami biały „z krawędzi świata”, jest ich gościem, maskotką czy więźniem.

– Nadal byłem lekarzem, przynajmniej tak sobie mówiłem. Pewnie, miałem kupę szmalu, i z każdą chwilą bogaciłem się jeszcze bardziej, ale pracowałem na te pieniądze, stosując wiedzę medyczną i operując. Nie ograniczałem się tylko do operowania nosków nastolatkom i przyszywania sudańskich kusiek transseksualnym gwiazdom telenowel10. Nadal byłem lekarzem, nadal pomagałem ludziom, i skoro nadętym hipokrytom z Północy wydawało się to „niemoralne”, to po jaką cholerę ich współobywatele walili do mnie drzwiami i oknami?

Paczka przyjechała z lotniska na godzinę przed przybyciem pacjenta, zapakowana z lodem w plastikową piknikową lodówkę. O, serca trafiały się bardzo rzadko. To nie jakaś tam przyziemna rąbanka w rodzaju wątroby, skóry na przeszczepy czy nerek, których można było mieć na kilogramy z każdego szpitala albo kostnicy, odkąd wprowadzono prawo o „zgodzie dorozumianej” na pobranie organu do przeszczepu. – Czy organ nie był przebadany? – Niby na co? Żeby coś wykryć, trzeba wiedzieć, czego się szuka. O Chodzącej Zarazie nic wtedy nie wiedzieliśmy. Owszem, zwykle pilnowaliśmy się, żeby pacjentowi nie wszczepić jakiegoś konwencjonalnego świństwa, jakiegoś HIV czy czegoś takiego. Tym razem nawet na to nie było czasu. – Dlaczego? – Bo leciało z daleka. Organów nie można trzymać w lodzie w nieskończoność. Z tym sercem i tak zdrowo przeginaliśmy... – Skąd ono było? – Z Chin. Chyba. Mój pośrednik działał w Macau. Ufaliśmy mu. Nigdy nas nie zawiódł. Jak mówił, że towar jest czysty, można mu było wierzyć na słowo. Zresztą, jakie miałem inne wyjście? On wiedział, czym to pachnie, ja wiedziałem, i pacjent też. Herr Muller poza normalną chorobą serca miał rzadką wadę genetyczną: dekstrokardię z odwróceniem trzewi. Wie pan, o czym mówię? Organy wewnętrzne są jakby lustrzanym odbiciem normalnej sytuacji, wątroba po lewej, serce po prawej itd. Rozumie pan teraz, że sytuacja była jedyna w swoim rodzaju. Nie mogliśmy mu po prostu wszczepić byle serca tyłem naprzód. Tak się nie da, to nie działa w ten sposób. Potrzeba było świeżego organu od zdrowego, młodego dawcy z taką samą, ekstremalnie rzadką wadą genetyczną. Gdzie, jak nie w Chinach, można było mieć takie szczęście? – A to było szczęście? – Konieczność. Zresztą, co mnie to obchodzi? Zadzwoniłem do pośrednika, powiedziałem, czego mi trzeba, a po trzech tygodniach dostałem e-maila z tematem „Mam to, co trzeba”. – A więc pan go zoperował. – Nie, ja tylko asystowałem. Transplantację wykonał doktor Silva, słynny chirurg, który przeprowadzał głośne operacje w Hospital Israelita Albert Einstein w São Paulo. Arogancki bękart, nawet jak na kardiochirurga. Moje ego strasznie cierpiało, a to dlatego, że musiałem pracować z nim... A raczej pod nim. Sukinsyn traktował mnie jak byle asystenta na pierwszym roku stażu. No ale co miałem zrobić? Herr Muller potrzebował nowego serca, a mój dom na plaży potrzebował jacuzzi. Herr Muller nie wybudził się już z narkozy. Pierwsze symptomy wystąpiły już wtedy, gdy leżał w sali pooperacyjnej, ledwie zdążyliśmy go pocerować. Temperatura, tętno, saturacja... Zacząłem się bać, i to tak, że nawet mój uczony kolega poczuł się w obowiązku wyjaśnić mi sytuację. Powiedział, że to albo normalna reakcja organizmu na leki immunosupresyjne podane przy przeszczepie, albo

schorowany sześćdziesięciosiedmiolatek z nadwagą po prostu nie najlepiej znosi wykonanie na nim jednej z najcięższych operacji, jakie zna medycyna. Jeszcze tylko brakowało, żeby mnie poklepał na pocieszenie po główce, fiut jeden. Kazał iść do domu, wziąć prysznic, przespać się, zadzwonić po jakąś dupeczkę, albo i dwie, i odprężyć się, a on tu zostanie, przypilnuje pacjenta, i gdyby działo się coś niepokojącego, to zadzwoni. I co sobie mogłem pomyśleć? Może to rzeczywiście reakcja na OKT3, a może po prostu przypękałem... To była moja pierwsza transplantacja serca, skąd miałem wiedzieć, co jest normalne, a co nie? Ale... No nie wiem, coś mnie niepokoiło i ostatnie, czego chciałem w tej chwili, to był sen. Zrobiłem to, co zrobiłby każdy dobry lekarz na moim miejscu: poszedłem w tango. Piłem, tańczyłem, a ktoś, czy też coś, bo ścisk był taki, że nawet nie widziałem, robił mi różne przyjemne rzeczy. Na początku nawet nie zdawałem sobie sprawy, że to, co wibruje w mojej kieszeni, to telefon. Chyba z godzina minęła, zanim w końcu odebrałem. To była Graziela, moja rejestratorka. Powiedziała, że Herr Muller zapadł godzinę temu w śpiączkę. Siedziałem już w samochodzie, zanim skończyła ostatnie słowo. Przez pół godziny jazdy do kliniki kląłem bez przerwy Silvę i siebie. A więc miałem powód do niepokoju! A więc miałem rację! Powie pan pewnie, że to ego, ale cieszyła mnie perspektywa ujrzenia tego błota, które skala teflonową reputację doktora Silvy – nawet jeśli zdawałem sobie sprawę, że i ja się w nim umoczę. Gdy przyjechałem, Graziela próbowała uspokoić rozhisteryzowaną Rosi, jedną z moich pielęgniarek. Nie mogła sobie poradzić, więc przyszła kolej na moje nieco bardziej staroświeckie metody. Zdzieliłem ją na odlew i uspokoiła się natychmiast. Zacząłem się dopytywać, co się tu, u diabła, dzieje? Dlaczego chodzi w pokrwawionym fartuchu? Gdzie jest doktor Silva? Dlaczego pacjenci chodzą po korytarzu? Kto, do cholery, wali w te drzwi, i dlaczego?! Roztrzęsiona kobieta opowiedziała mi, że w pewnej chwili Herr Muller zszedł. Nagle i bez żadnej zapowiedzi. Po prostu pulsująca dotąd na monitorze linia stała się płaska. Rzucili się go reanimować, a on wtedy otworzył oczy i ugryzł doktora Silvę w rękę. Zaczęli się mocować, Rosi próbowała pomóc Silvie, ale o mało co sama nie została ugryziona. Kobieta spanikowała, wybiegła z pokoju i zamknęła za sobą drzwi na klucz, zostawiając tam Silvę. Z trudem się nie roześmiałem. To było po prostu śmieszne. Może nasz supermen coś pomylił, postawił błędną diagnozę, jeśli to w ogóle możliwe. A może pacjent wybudził się przedwcześnie i w otępieniu próbował wstać, opierając się na Silvie? No przecież musiało być jakieś racjonalne wytłumaczenie... Ale, z drugiej strony, widziałem te czerwone plamy na fartuchu i słyszałem stłumione dźwięki z pokoju Herr Mullera, który w końcu przestał się dobijać do drzwi. Wróciłem do samochodu po pistolet, bardziej żeby uspokoić Grazielę i Rosi niż samego siebie. – Nosił pan broń? – Człowieku, przecież to było w Rio! A co, miałem na golasa chodzić? Poszedłem do pokoju Herr Mullera, zapukałem kilka razy. Żadnej odpowiedzi. Zawołałem go po nazwisku, potem Silvę. Znów

nikt nie odpowiedział. Zauważyłem strużkę krwi wypływającą spod drzwi. Przekręciłem klucz i wszedłem do środka. Cała podłoga była zalana krwią. Silva leżał nieruchomo w przeciwległym rogu pokoju, a nad nim kucał Muller, wystawiając ku mnie te swoje tłuste, blade, pokryte kłakami futra plecy. Już nie pamiętam, w jaki sposób zwróciłem jego uwagę na siebie – zawołałem go, zakląłem czy po prostu stałem nieruchomo, aż sam mnie zauważył. Muller odwrócił się i zobaczyłem skrawki krwawiącego mięsa wypadające mu z kącików otwartych ust. Zauważyłem, że klamerki na szwach puściły i z ziejącej rany, otwartej w głąb klatki piersiowej, zamiast krwi sączy się jakiś gęsty, czarny, galaretowaty płyn. Niepewnie stanął na równe nogi i ruszył ku mnie, powłócząc stopami. Podniosłem pistolet, celując prosto w to jego nowe serce. To był desert eagle, izraelska armata, wielka i szpanerska – dlatego go wybrałem, dla lansu. Chwalić Boga, nigdy z niego nawet do tej pory nie strzeliłem. Nie byłem przygotowany na to, co ta cholera robi ze strzelcem. Ręce mi się trzęsły, sam nie wiem, kiedy padł strzał. Spudłowałem jak cholera, pocisk dosłownie urwał mu głowę. Nawet nie wiedziałem, jaki ze mnie farciarz, że tak akurat wyszło. Głupi ma zawsze szczęście. Stałem tam jak idiota, trzymając przed sobą pistolet, i nawet nie czułem ciepła płynącego wzdłuż nóg, gdy puściły mi zwieracze. Teraz była moja kolej na policzkowanie. Graziela musiała mnie strzelić w pysk kilka razy, zanim odzyskałem zmysły i mogłem zadzwonić po policję. – Został pan aresztowany? – Coś pan? Przecież to byli moi wspólnicy. Niby skąd ja miałem te wszystkie lewe organy do przeszczepów, jak pan myśli? Nie poradziłbym sobie nigdy z załatwieniem tej całej sprawy bez nich, nie ma mowy. Oni byli w tym doskonali. Przekonali pozostałych pacjentów, że to był atak na klinikę jakiegoś krwiożerczego maniaka, który zabił doktora Silvę i Herr Mullera. Dopilnowali też, żeby nikt z personelu nie pisnął nic, co by mogło podważyć tę wersję. – A co z ciałami? – Silvę wpisano do rejestru jako ofiarę napadu. Nie mam pojęcia, co zrobili z ciałem, może podrzucili gdzieś na boczną uliczkę w Mieście Boga, jako ofiarę walk gangów narkotykowych. Mam nadzieję, że go po prostu spalili albo zakopali... Głęboko. – Myśli pan, że... – Nie wiem. Kiedy umierał, jego mózg był nienaruszony. Jeśli nie był w worku na ciało albo grunt nie był dość twardy... Ile mogło mu zająć wykopanie się? – A pan Muller? – Żadnych wyjaśnień nie udzielono ani wdowie, ani austriackiej ambasadzie. Cóż, jeszcze jeden turysta, który nie zachował wystarczającej ostrożności w niebezpiecznym mieście. Nie mam pojęcia, czy Frau Muller uwierzyła, czy może próbowała się czegoś dowiedzieć. Prawdopodobnie nigdy się nie dowiedziała, jakie miała cholerne szczęście.

– Na czym miałoby polegać to szczęście? – Żarty sobie pan stroi? A jakby się nie reanimował u mnie w klinice? Jakby udało się jej dowieźć go z powrotem do domu? – To było możliwe? – Oczywiście, że tak! Proszę się zastanowić. Ponieważ źródłem infekcji było samo serce, wirus miał szybki i bezpośredni dostęp do krwioobiegu i zapewne dotarł do mózgu w kilka sekund po transplantacji. Gdyby to było cokolwiek innego – nerka, wątroba, przeszczep skóry – to droga wirusów do mózgu byłaby znacznie dłuższa, zwłaszcza gdyby było ich bardzo mało. – Ale dawca... – Mógł się jeszcze nie reanimować w pełni. A może był dopiero świeżo zainfekowany? To mogło być wczesne stadium, z minimalną ilością wirusów. I co wtedy? Wkłada się taki organ do innego ciała, a zanim krwioobieg wypłukałby wirusa i zaniósł go do mózgu, mogły upłynąć dni, albo nawet tygodnie. Do tego czasu pacjent byłby na najlepszej drodze do rehabilitacji, szczęśliwy, zdrowy, prowadzący normalne życie na łonie rodziny. – Ale przecież ktokolwiek wyjmował te organy... – Mógł nie mieć pojęcia, z czym miał do czynienia. Ja nie miałem. To był bardzo wczesny okres epidemii, mało kto wtedy zdawał sobie sprawę, co się święci. A nawet gdyby wiedziano, jak na wyższych szczeblach chińskiej armii... Pan chce powiedzieć, że to niemoralne, tak? Proszę pana, mówimy o ludziach, którzy od lat, zanim ktokolwiek usłyszał o zarazie, zarabiali miliony na eksporcie organów z więźniów politycznych, których skazywano na śmierć tylko dlatego, żeby je pobrać. Pan naprawdę myśli, że coś tak nieistotnego, jak jakiś cholerny wirus, miałoby ich powstrzymać od ssania tego złotego cycka? – Ale jak... – Serce do przeszczepu pobiera się zaraz po śmierci… A najlepiej, jak dawca jeszcze żyje. To się zdarzało. Wyjmowali organy jeszcze żywemu skazańcowi, żeby zapewnić ich świeżość. No więc, wyjmuje się organ, pakuje w lód i do samolotu. Liczy się już nie każda minuta, ale sekunda. Chiny były największym eksporterem na światowym rynku ludzkich organów do przeszczepów. Kto wie, ile poszło stamtąd w świat zainfekowanych rogówek, przysadek... Matko Boska, a ile zakażonych nerek wysłali?! To tylko organy, a przecież to nie wszystko, co „oddawali” więźniowie. A komórki jajowe, a sperma, a krew? Nie wszyscy Pacjenci Zero byli Chińczykami. Jak inaczej wyjaśnić te historie o ludziach, którzy nagle reanimowali się, ni stąd, ni zowąd, a nigdy nie byli pokąsani? Dlaczego tak wiele lokalnych wybuchów zaczynało się w szpitalach? Przecież chińscy nielegalni imigranci nie chodzili się tam leczyć. Wie pan, ile tysięcy ludzi zostało zainfekowanych w wyniku nielegalnych przeszczepów w tych wczesnych latach epidemii, jeszcze przed Wielką Paniką? Jeśli nawet tylko dziesięć procent zostało zakażonych... No, niech nawet tylko jeden procent...

– Ma pan na to jakieś dowody? – Nie... Oczywiście, że nie mam. Ale czy to znaczy, że tak nie mogło być? Jak sobie przypomnę, ile ja tego wszystkiego i komu powszczepiałem, tych wszystkich pacjentów z Europy, Arabów, nawet tych nadętych własną moralnością Amerykanów. Myśli pan, że któryś z pana jankeskich rodaków kiedykolwiek zapytał, skąd ma nową nerkę czy trzustkę? Czy to z dzieciaka z Miasta Boga, czy może z chińskiego studenta, któremu się ustrój nie podobał? Żaden nie chciał wiedzieć, żadnego to nie obchodziło. Podpisywaliście tylko te swoje cholerne czeki podróżne, kładliście się pod nóż, a potem wracaliście do cholernego Miami, Nowego Jorku czy gdzie tam jeszcze. – Próbował pan jakoś ich odszukiwać, ostrzegać? – Nie, nie próbowałem. Miałem większe zmartwienia. Musiałem ratować nadszarpniętą reputację kliniki, zagłuszyć skandal, odbudować konto i zaufanie pacjentów. Chciałem jak najszybciej zapomnieć o tym, co się stało, a nie prowadzić śledztwo. Zanim pojąłem, że istnieje niebezpieczeństwo, ono już dobijało się do moich frontowych drzwi.

BRIDGETOWN HARBOUR, BARBADOS, FEDERACJA INDII ZACHODNICH Miałem szukać żaglowca, ale na miejscu okazało się, że i/s Imfingo to rotorowiec – jego „żaglami” były cztery pionowe turbiny wiatrowe, stojące na lśniącym potrójnym kadłubie trimarana. W połączeniu z bateriami protonowych ogniw paliwowych PEM, zamieniających słoną wodę na energię elektryczną, rotory zapewniały niewyczerpane źródło napędu – stąd skrót i/s (Infinity Ship, statek napędzany energią odnawialną) przed nazwą jednostki. I/s to bez dwóch zdań przyszłość żeglugi morskiej, ale na razie, z powodu kosztów budowy, mało kto poza rządami państw może sobie pozwolić na ich budowę i użytkowanie. Imfingo to jednak własność prywatna, a jego kapitanem jest Jacob Nyathi.

– Jestem rówieśnikiem nowej Republiki Południowej Afryki, gdy nastała nowa era po apartheidzie. W tych pełnych euforii dniach rząd obiecywał nie tylko demokrację (wie pan, „jeden człowiek – jeden głos”), ale też pracę i mieszkanie dla wszystkich w kraju. Memu ojcu wydawało się, że to będzie natychmiast, już. Nie rozumiał, że to wszystko strategiczne cele, zamierzone na długie lata, ba, na całe pokolenia poświęcające się ciężkiej pracy. Według niego skoro rząd obiecał, to gdy porzucimy naszą wioskę i przeniesiemy się do miasta, będzie tam na nas czekał piękny nowy dom i wysoko płatna praca. Mój ojciec był prostym człowiekiem, robotnikiem pracującym za dniówki. Nie mogę go winić za brak wykształcenia i marzenia o pięknej przyszłości dla nas, jego rodziny. Na razie jednak doprowadziły nas one do Khayelitsha, jednego z czterech olbrzymich skupisk slumsów opasujących Kapsztad. To było straszne, ciężkie życie w upodlającej, beznadziejnej nędzy. I tam właśnie spędziłem dzieciństwo. Tej nocy, kiedy się zaczęło, szedłem do domu z przystanku autobusowego. Była prawie piąta rano

i właśnie wracałem z pracy. Byłem kelnerem na nocnej zmianie w T.G.I. Friday's w Virginia Wharf. To była dobra noc. Klienci hojnie sypali napiwkami, no i wieści z Pucharu Trzech Narodów sprawiały, że każdy Południowoafrykańczyk, nie tylko kibic rugby, rósł jak na szczudłach. Springboki spuścili manto Nowozelandczykom. Znowu! Byłem tak nabuzowany, że w pierwszej chwili nie dotarło do mnie, iż coś jest nie tak. Zareagowałem instynktownie, a dopiero po chwili usłyszałem strzały. Strzelanina nie była niczym niezwykłym – nie w tej okolicy, nie w tamtych latach. W Khayelitsha demokracja znaczyło: „jeden człowiek – jedna lufa”. Każdy, kto tam mieszkał, musiał wykształcić w sobie zdolność do przeżycia na polu walki, jak doświadczony frontowy żołnierz w długiej wojnie. Mój instynkt był ostry jak brzytwa. Kucnąłem i zacząłem nasłuchiwać, skąd strzelają, jednocześnie szukając w okolicy najtwardszej zasłony, za którą można by się ukryć. Nie było łatwo coś takiego znaleźć. Większość „domów” to były prowizoryczne szałasy, zbite z kawałków drewna osłoniętych blachą falistą, lub arkusze folii przybite do ledwie stojących belek. Co najmniej raz w roku wszystko to szło z dymem, a pociski przelatywały przez całe kwartały z równą łatwością, jak przez powietrze. Podbiegłem, cały czas pochylony, do zakładu fryzjerskiego, urządzonego w kontenerze. Nie był to może bunkier, ale wystarczy na te parę sekund, zanim strzelanina się skończy. Tylko że ona wcale się nie skończyła. Bitwa, zamiast przygasnąć, raczej się rozwijała. Pistolety, śrutówki, a w końcu ten klekoczący terkot, którego nie zapomni nikt, kto choć raz znalazł się po niewłaściwej stronie lufy: ktoś tam miał kałasznikowa. To trwało już stanowczo zbyt długo, jak na zwykłe porachunki gangów. Usłyszałem jakieś krzyki i poczułem dym. Po chwili usłyszałem nadchodzący tłum, więc wyjrzałem zza rogu kontenera. To były dziesiątki ludzi, większość w piżamach i nocnych koszulach. Wszyscy biegli i krzyczeli: – Uciekajcie! Ratujcie się! Oni tu idą! Wokół zapaliły się światła, z szałasów wyłaniały się twarze. – Co się dzieje? – pytano. – Jacy oni? Dlaczego mamy uciekać? Kto tu idzie? Pytania zadawały młode twarze. Te starsze po prostu zbierały kilka rzeczy i wynosiły się w noc. Oni mieli inny instynkt przetrwania, z dawnych czasów, gdy byli niewolnikami we własnym kraju. W tamtych czasach każdy wiedział, kto to są „oni” i dlaczego trzeba uciekać. – A pan uciekł? – Nie mogłem. Moja rodzina, matka i dwie małe siostry, mieszkała ledwie parę szałasów od Radia Zibonele, tam, skąd uciekał cały ten tłum. Nie zastanawiałem się ani minuty. Byłem głupi. Trzeba było znaleźć jakąś drogę dookoła, spokojniejszymi zaułkami, ale ja próbowałem się przebić przez zbity tłum spanikowanych ludzi, prący w przeciwną stronę. Myślałem, że może jakoś uda mi się przedostać wzdłuż domów. Nic z tego, tłum wepchnął mnie w foliową ścianę lepianki. Folia owinęła mnie jak kokon, a cała konstrukcja trzymająca się na słowo honoru zwaliła mi się na głowę. Byłem w pułapce, nie mogłem oddychać. Ktoś przebiegł mi po plecach, wbijając twarz w ziemię, jakoś udało mi się

wydostać z folii i spod ruin, wyczołgałem się na nagle pustą ulicę. Jeszcze leżałem na ziemi, gdy ich ujrzałem. Było ich dziesięciu, może piętnastu, sylwetki odcinające się wyraźnie na tle morza płomieni. Nie widziałem twarzy, ale słyszałem skowyt. Zbliżali się, zataczając, z wyciągniętymi przed siebie rękami. Wstałem jakoś, w głowie mi huczało, bolało mnie całe ciało. Instynktownie zacząłem się cofać i wskoczyłem w drzwi najbliższego szałasu. Coś złapało mnie z tyłu, ciągnąc tak silnie, że kołnierzyk służbowej koszuli się oderwał. Obróciłem się, wykonałem unik w dół i z całych sił kopnąłem. On był wielki, większy ode mnie i cięższy. Po białej koszuli ciekł mu jakiś czarny płyn, a z piersi sterczał wielki rzeźnicki nóż, wbity po rękojeść i zaklinowany między żebrami. Gdy otworzył usta, spomiędzy szczęk wypadł strzęp mojego kołnierzyka. Zawył z głębi trzewi, ale to nie był okrzyk bólu po moim kopnięciu. Próbowałem odskoczyć. Złapał mnie za nadgarstek. Usłyszałem, jak coś strzeliło, i fala bólu przeszyła moje ciało. Upadłem na kolana, próbowałem się przetoczyć i może go przy okazji podciąć. Trafiłem ręką na ciężki, żeliwny garnek; złapałem go i zadałem wściekły cios. Trafiłem w twarz. Poprawiłem raz i drugi, tłukąc w czaszkę, aż wreszcie kości puściły i mózg wielkoluda prysnął mi na buty. Puścił mnie akurat w chwili, gdy w drzwiach pojawił się następny. Tym razem błogosławiłem chwiejną strukturę szałasu: wykopałem tylną ścianę i wyskoczyłem, a ściany i dach poleciały na mojego prześladowcę. Biegłem przed siebie. Nie miałem pojęcia, co się dzieje. Cały ten koszmar: płonące szałasy, strzały znikąd, ręce wyciągające się do mnie z ciemności – wszystko zostawiałem z tyłu. W pewnej chwili spotkałem jakąś kobietę, kryjącą się w zakamarku slumsów, do której z płaczem tuliło się dwoje przerażonych dzieci. – Chodź ze mną – powiedziałem. – Proszę cię, chodź, trzeba stąd uciekać! – Wyciągnąłem do niej rękę, podszedłem bliżej. Schowała dzieci za plecami i stanęła gotowa do walki, wyciągając w moją stronę spory, zaostrzony śrubokręt. Widziałem wyraźnie jej przerażone, rozszerzone oczy. Z tyłu słychać było odgłosy rozpadających się szałasów, trzask ognia, skowyt napastników. – Proszę, chodź ze mną! Musisz uciekać! – Przeszedłem z khosa na angielski, myśląc, że może mnie nie rozumie. Sięgnąłem po jej rękę, ale ugodziła mnie tym śrubokrętem. Zostawiłem ją tam i pobiegłem dalej. Nie wiedziałem, co mógłbym jeszcze zrobić, żeby ją przekonać. Do dziś mam przed oczyma jej obraz, gdy śpię lub tylko przymknę oczy. Czasem ma twarz mojej matki, a jej płaczące dzieci – moich siostrzyczek. Wtedy jest najgorzej... Nagle pomiędzy szałasami zauważyłem jaskrawe światło. Pobiegłem tam najszybciej, jak mogłem. Próbowałem zawołać, ale od tego biegu zabrakło mi tchu. Przebiłem się przez ścianę szałasu i nagle wypadłem na otwartą przestrzeń. Reflektor oślepił mnie na chwilę i wtedy poczułem, jak coś uderza mnie w ramię, a chwilę potem zwaliłem się na ziemię. Przytomność odzyskałem w szpitalu Groote Schuur. Nigdy jeszcze nie widziałem takiej urazówki.

Tam było tak biało i czysto! Myślałem, że może umarłem. Pewnie z powodu tych leków, którymi mnie nafaszerowano. Nigdy wcześniej nie próbowałem żadnego narkotyku, nawet alkoholu nie wypiłem. Nie chciałem skończyć tak jak ojciec. Całe życie byłem abstynentem, a tu... Morfina, czy co mi tam jeszcze wpompowali do żył, była wspaniała. Nic mnie nie obchodziło, nawet jak mi powiedzieli, że to policja postrzeliła mnie w ramię. Na łóżku obok leżał człowiek, którego wytoczono w pośpiechu, gdy tylko przestał oddychać. Też mi to wisiało, tak samo jak podsłuchana rozmowa, w której mówiono o wybuchu epidemii wścieklizny. – Kto o tym mówił? – Nie wiem, nie obchodziło mnie. Latałem wtedy wysoko, wśród gwiazd. Ale pamiętam gniewną wymianę zdań, głosy z korytarza. Jeden głos krzyczał: – To nie żadna wścieklizna! Wścieklizna nie robi takich rzeczy z ludźmi! – Potem coś jeszcze, a w końcu drugi odpowiedział: – O czym ty, do cholery, mówisz! Przecież my tu na dole mamy z piętnastu takich! I cholera wie, ilu ich tam jeszcze biega po mieście! Dziwne, wie pan. Ta rozmowa wciąż do mnie wraca, zastanawiam się, co powinienem był pomyśleć, poczuć, zrobić. Długi czas minął, zanim doszedłem do siebie na tyle, by się obudzić. I zobaczyć koszmar na jawie.

TEL AWIW, IZRAEL Jurgen Warmbrunn uwielbia etiopską kuchnię, toteż spotkaliśmy się w restauracji falaszów. Z jego bladoróżową skórą i zmierzwioną grzywą à la Einstein, uzupełnioną krzaczastymi siwymi brwiami, wygląda jak filmowy szalony naukowiec lub wykładowca uniwersytecki. Nie jest ani jednym, ani drugim. Nigdy mi wprawdzie nie powiedział, która z licznych służb wywiadowczych Izraela go zatrudniała (czy nadal zatrudnia), ale któregoś razu otwarcie przyznał się, że można go nazwać szpiegiem.

– Większość ludzi nie wierzy, że coś może ich spotkać, dopóki sami nie staną oko w oko z problemem. To nie wynika z głupoty, nie jest słabością – po prostu taka jest ludzka natura. Nikogo nie winię za bycie niedowiarkiem. Wcale nie uważam się za mądrzejszego czy lepszego od nich. Myślę, że to tak naprawdę wynika z przypadkowości urodzin. Ja akurat urodziłem się wśród narodu, który żyje w ciągłym strachu przed zagładą. To część naszej świadomości, naszego światopoglądu. I mieliśmy w dziejach aż nadto okazji, by na własnych plecach nauczyć się, że nigdy nie wolno opuszczać gardy, bo nie wiadomo, skąd i kiedy może paść cios. Pierwsze ostrzeżenie przed zarazą przyszło od przyjaciół i klientów z Tajwanu. Zadzwonili z reklamacją dotyczącą naszego nowego programu do dekryptażu. Powiedzieli, że mają mnóstwo

przechwyconych wiadomości poczty elektronicznej z ChRL, których nie mogą za jego pomocą odczytać, a jeśli już uda się to zrobić, to odcyfrowana treść nie ma sensu. Podejrzewałem, że istota problemu nie leży w naszym programie, tylko w samych wiadomościach. Komunistyczni Chińczycy... Oni już chyba nawet nie byli wtedy komunistami, ale, wie pan, przyzwyczajenie to druga natura, a ja jestem starym człowiekiem. W każdym razie Czerwoni mieli paskudny zwyczaj używać komputerów zbyt wielu systemów, standardów i generacji naraz, co powodowało spory zamęt i przekłamania na łączach, zwłaszcza biorąc pod uwagę skomplikowany, wieloczęściowy zapis każdego przesyłanego ideogramu. Coś mnie jednak tknęło i zanim odpowiedziałem klientom w tym duchu, pomyślałem, że może lepiej samemu rzucić na to okiem. Ze zdumieniem stwierdziłem, że wiadomości są w jak najlepszym porządku, wszystkie „krzaczki” zostały odczytane idealnie. Za to treść... Niemal wszystkie mówiły o nieznanej chorobie, która najpierw zabijała, a potem ożywiała nosiciela, przeradzając go w jakiegoś morderczego szaleńca. No chyba pan nie podejrzewa, że mógłbym uwierzyć w taką bzdurę. Zwłaszcza że parę tygodni później doszło do kryzysu w Cieśninie Tajwańskiej i nie było więcej czasu na zabawy z historyjkami o chodzących trupach. Zresztą napływ wiadomości na ten temat gwałtownie się urwał. Podejrzewałem, że to może być jakiś metakod – wie pan, takie dwupoziomowe szyfrowanie, szyfr w szyfrze. To zresztą nic nadzwyczajnego, można powiedzieć, że standardowa procedura, znana od początku historii ludzkiej komunikacji. Oczywiście, Czerwoni nie mieli na myśli żadnych umarlaków. To musiało dotyczyć jakiejś nowej broni albo supertajnego planu przyszłej wojny. Były ważniejsze rzeczy do roboty, więc odłożyłem to na bok i próbowałem zapomnieć. Ale się nie dawało. Jak mawia jeden z waszych bohaterów narodowych: „Pajęczy zmysł mi się odzywał”. Niedługo potem, na weselu córki, zdarzyło mi się rozmawiać z jednym z profesorów mojego zięcia z Uniwersytetu Hebrajskiego. Facetowi gęba się nie zamykała, a na dodatek był nieco wstawiony. Wśród najróżniejszych rzeczy, które wygadywał, była opowieść o tym, jak to jego kuzyn w RPA opowiadał mu o golemach. Zna pan legendę o Golemie, rzeźbie, w którą rabin tchnął życie? Mary Shelley ukradła ten pomysł i oparła na nim swoją książkę o Frankensteinie. Z początku nic nie mówiłem, tylko słuchałem. Profesor mówił, że te golemy z Afryki są nie z gliny, jak ten z legendy, i nie są ani miłe, ani posłuszne, tylko że to ożywione, krwiożercze trupy. Jak tylko wspomniał o tym ożywianiu trupów, od razu poprosiłem o numer do kuzyna. Okazało się, że był w Kapsztadzie, na jednym z tych wyjazdów organizowanych w poszukiwaniu adrenaliny – wie pan, karmienie rekinów z ręki i takie tam rzeczy. W każdym razie rekin stanął na wysokości zadania i ugryzł go prosto w tłuste dupsko, dlatego był w szpitalu Groote Schuur akurat w czasie, gdy przywieziono pierwsze ofiary zajść w Khayelitsha. Nie widział na własne oczy niczego, co tam się działo, ale personel naopowiadał mu tyle, iż jego relacja zapełniła całą kartę pamięci mojego dyktafonu. Zebrałem jego opowieść, a także to, co dostałem od Tajwańczyków, i przedstawiłem wszystko swoim przełożonym. I właśnie wtedy odczułem zalety naszego chwiejnego poczucia bezpieczeństwa. W październiku

1973 roku podstępny atak Arabów o mało nie zepchnął nas do morza. To była nasza wina, bo mieliśmy wszystkie wiadomości wywiadowcze i sygnały, że coś się dzieje – i zignorowaliśmy je. Nigdy nam nawet na myśl nie przyszło, że oni są zdolni wykonać tak duży, skoncentrowany atak wspólnymi siłami kilku krajów, a już na pewno nie w dzień naszego najświętszego święta. Może pan to nazwać stagnacją, sztywnym myśleniem, uleganiem niedopuszczalnemu instynktowi stadnemu. Niech pan sobie wyobrazi grupę ludzi patrzących na napis na murze i gratulujących sobie, że prawidłowo odczytali słowa. Za ich plecami stoi lustro, w którym odbija się prawdziwe znaczenie słów wypisanych na ścianie. Ale nikt nie spojrzał w lustro. Nikomu nawet do głowy nie przyszło, że może by warto. W każdym razie po tym, jak z własnej głupoty o mało nie pozwoliliśmy Arabom skończyć tego, co zaczął Hitler, nikt już nie miał wątpliwości, że warto spoglądać w to lustro, a nawet że korzystanie z niego jest wymogiem narodowej racji stanu. Po wojnie Jom Kippur robimy to inaczej: jeśli dziewięciu analityków wywiadu dochodzi do tego samego wniosku, to obowiązkiem dziesiątego jest się nie zgodzić. Nieważne, jak nieprawdopodobny lub daleko odbiegający od ustalonego stanu faktycznego jest jego wywód, należy to dogłębnie sprawdzić. Jeśli sąsiad buduje elektrownię atomową, której reaktora można użyć do produkcji plutonu na bomby, trzeba to sprawdzić. Jeśli dyktator buduje armatę zdolną wystrzeliwać pociski z wąglikiem ponad granicami kilku państw, trzeba to zbadać. Więc jeśli istnieje choćby najmniejsza szansa na to, że gdzieś na świecie umarli przeradzają się w mordercze roboty, tym bardziej trzeba to zbadać – dogłębnie, aż ustali się absolutnie niezbite fakty. I to właśnie robiłem: badałem sprawę. Z początku nie było łatwo. Chiny zniknęły z zasięgu wzroku, po kryzysie tajwańskim nie mieliśmy stamtąd żadnych wieści. Miałem mało wiarygodnych źródeł, za to mnóstwo sieczki, zwłaszcza w Internecie; te bzdury o zombie z kosmosu i Obszarze 51... Swoją drogą, co was w Ameryce opętało z tym Obszarem 51? Dopiero po jakimś czasie trafiłem na coś bardziej użytecznego: przypadki „wścieklizny” podobne do tych z Kapsztadu. To dopiero później nazwano „afrykańską wścieklizną”. Potem trafiłem na wyniki ciekawych badań psychologicznych kanadyjskich strzelców górskich powracających z Kirgistanu. I blog brazylijskiej pielęgniarki, która opisała zabójstwo słynnego kardiochirurga. Większość użytecznych informacji dostałem ze Światowej Organizacji Zdrowia. ONZ to mistrzostwo świata w biurokracji. Kopalnia złota, tyle że aby tam cokolwiek znaleźć, trzeba się przekopać przez tony mułu. Nagle zacząłem natrafiać na przypadki z całego świata, wszystkie zbywane uspokajającymi wyjaśnieniami, wskazującymi konwencjonalne przyczyny tego niepokojącego zjawiska. Wszystkie przypadki zaczęły mi się powoli układać w logiczną całość, ukazując nowe, przerażające zagrożenie – rozwijające się w szybkim tempie, nierozpoznane w porę. Przy okazji jednak dokonałem pocieszającego odkrycia: dowiedziałem się, jak zgładzić potwory. – Zniszczyć mózg? – Dziś mówimy o tym, jakby to była jakaś magia, woda święcona lub, powiedzmy, srebrna kula na wampira, w każdym razie coś w tym rodzaju. A niby dlaczego zniszczenie mózgu nie miałoby być

jedynym sposobem na likwidację tych stworzeń? Czyż to nie jest jedyny sposób unicestwienia także nas? – Ma pan na myśli ludzi? – To przecież wszystko, czym jesteśmy – mózgiem! Utrzymywanym przy życiu przez skomplikowaną i wrażliwą maszynerię, którą nazywamy ciałem. Mózg nie przeżyje, jeśli jakikolwiek trybik tej maszynerii zostanie zniszczony, albo z tak błahego powodu, jak niedostarczenie w porę i w odpowiedniej ilości tlenu lub pożywienia. To jedyne, co tak naprawdę odróżnia nas od zombie. Przeżycie ich mózgów jest możliwe bez funkcjonowania całej reszty organizmu, więc trzeba zaatakować sam organ. Tak proste rozwiązanie, tak oczywiste, gdy wreszcie zrozumie się problem! Biorąc pod uwagę szybkość rozprzestrzeniania się epidemii, uznałem, że czas zasięgnąć języka w zagranicznych kręgach wywiadowczych. Z Paulem Knightem przyjaźniłem się od bardzo dawna, od czasów Entebbe. Wiedział pan, że to był jego pomysł z tym czarnym mercedesem, ucharakteryzowanym na samochód Idi Amina? Paul odszedł na emeryturę, zanim przyszedł czas „reformowania” Agencji, i założył prywatną firmę doradczą w Bethesda, w Marylandzie. Byłem w szoku, gdy po przyjeździe dowiedziałem się, że pracuje nad tym samym zagadnieniem. Zajmował się tym z własnej inicjatywy, w wolnym czasie, za własne pieniądze, ale zebrał prawie tyle samo i prawie takich samych materiałów, co ja. Przesiedzieliśmy całą noc, czytając notatki partnera. Żaden z nas nie odezwał się ani słowem. Chyba nawet straciliśmy świadomość wzajemnej obecności, świata dookoła, wszystkiego – tak się zatraciliśmy w tej lekturze. Skończyliśmy niemal równocześnie, a za oknem akurat wstawało słońce. Paul przewrócił ostatnią stronę, spojrzał na mnie i bardziej stwierdził, niż zapytał: – Paskudnie to wygląda, co? Skinąłem głową, on też. – No to co z tym teraz zrobimy? – W ten sposób narodził się raport Warmbrunna-Knighta? – Nie lubię tej nazwy. Pod raportem podpisało się jeszcze z piętnaście osób, epidemiologów, oficerów wywiadu, analityków wojskowych, dziennikarzy, nawet jeden obserwator wyborów w Dżakarcie z ramienia ONZ, który był świadkiem wybuchu epidemii w Indonezji. Każdy ze współautorów był ekspertem w swojej dziedzinie, wszyscy doszli do mniej więcej podobnych wniosków, i to zanim się z nimi skontaktowaliśmy. Nasz raport miał wszystkiego może ze sto stron, ale zawierał wszystko, co trzeba było wiedzieć i zrobić, by epidemia nie przybrała katastrofalnych rozmiarów. Wiem, że sporo zasług przypisano południowoafrykańskiemu planowi wojennemu, który zresztą całkowicie na to zasługuje, ale gdyby więcej ludzi przeczytało w porę nasz raport, gdyby szybciej wprowadzono w życie jego zalecenia, ten plan w ogóle nigdy nie byłby potrzebny! – Ale przecież niektórzy ludzie czytali wasz raport i wprowadzili w życie jego zalecenia.

Pański własny rząd... – Z wielkim trudem. No i jakim kosztem...

BETLEJEM, PALESTYNA Postawny i o szarmanckich manierach, Saladin Kader mógłby być gwiazdą filmową. Jest przyjacielski, ale się nie narzuca, pewny siebie, ale nie arogancki. Dziś jest profesorem urbanistyki na Uniwersytecie Khalila Gibrana, przedmiotem westchnień wszystkich studentek. Siedzimy pod pomnikiem patrona uczelni. Jak niemal wszystko w tym jednym z najbogatszych miast Bliskiego Wschodu, polerowany brąz pomnika lśni w słońcu.

– Urodziłem się i wychowałem w Kuwait City. Moja rodzina była jedną z niewielu, których nie wygnano stamtąd po 1991 roku, gdy Arafat poparł Saddama przeciw reszcie świata. Nie przelewało nam się, ale i nie byliśmy nędzarzami. Wiodłem wygodne, spokojne życie. Codziennie po szkole pracowałem w Starbucksie, i tam zza lady oglądałem tego dnia Al-Dżazirę. Kawiarnia pękała w szwach, był popołudniowy szczyt. Trzeba było słyszeć te gwizdy i buczenie, Zgromadzenie Ogólne przy nas wysiadało. Jasne, że uważaliśmy to wszystko za syjonistyczne kłamstwo, a kto tak nie myślał? Co mieliśmy myśleć, gdy izraelski ambasador ogłaszał tego dnia, że jego kraj wprowadza w życie „dobrowolną kwarantannę”? Miałem uwierzyć w te bzdury, że afrykańska wścieklizna przemienia trupy w ludożercze potwory? W kłamstwa rozpowszechniane przez odwiecznego, znienawidzonego wroga? Nawet nie wysłuchałem drugiej części przemowy tego tłustego drania, z ofertą azylu bez zadawania pytań dla wszystkich Żydów urodzonych za granicą, każdego zagranicznego potomka obywateli Izraela, Palestyńczyków z okupowanych terytoriów i każdego Palestyńczyka, którego rodzina kiedykolwiek żyła na terytorium Izraela. To ostatnie obejmowało moją rodzinę, uchodźców po syjonistycznej agresji 1967 roku. Na wezwanie kierownictwa OWP uciekliśmy wtedy z wioski, wierząc, że nasi egipscy i syryjscy bracia wkrótce zepchną parchów do morza i będziemy mogli wrócić do domów. Nigdy w życiu nie byłem w Izraelu, ani na żadnym z terytoriów dzisiejszej Zjednoczonej Palestyny. – Jak pan myślał, co się kryło za tą izraelską ofertą? – Myślałem tak: pewnie syjonistów wypchnięto z terytoriów okupowanych, a teraz mówią, że się sami wycofali. Tak samo jak było wcześniej z Libanem czy ze Strefą Gazy. A przecież wiedzieliśmy, że nie oni nam zrobili łaskę, tylko sami żeśmy ich zmusili do wycofania się stamtąd. Doskonale zdawali sobie sprawę, że jak jeszcze raz się za nich weźmiemy, tak jak poprzednio, to tym razem ten ich nielegalny domek z kart, który nazywali państwem, złoży się i przestanie istnieć z dnia na dzień. Pewnie coś się szykowało, skoro opowiadali te brednie, by ściągnąć z całego świata każde żydowskie mięso armatnie i – no, to dopiero była syjonistyczna perfidia, taki byłem z siebie dumny, że ten niecny

zamiar przejrzałem – porwać tylu Palestyńczyków, ilu się da, by uczynić z nich ludzkie tarcze. Na wszystko miałem gotową odpowiedź. Kto z nas jej nie miał w wieku siedemnastu lat? Ojciec jakoś się nie poznał na tej mojej przenikliwości. Był salowym w szpitalu Amiri. Miał akurat dyżur, gdy zdarzył się ten pierwszy przypadek afrykańskiej wścieklizny. Widział na własne oczy zmarłych wstających w kostnicy z wózków, rzeź odwiedzających i bezradność ochrony... Widział dość, by nabrać przekonania, że dalsze pozostawanie w Kuwejcie jest samobójstwem. Postanowił wynosić się rano tego samego dnia, którego po południu Izrael ogłosił kwarantannę. – Musiał pan ciężko przeżyć jego decyzję? – Ciężko przeżyć? Toż to było bluźnierstwo! Próbowałem mu przemówić do rozsądku, przekonać go z całą żarliwością logiki nastolatka. Pokazywałem mu dzienniki z Al-Dżaziry, zdjęcia rozentuzjazmowanych tłumów na inauguracji nowego palestyńskiego państwa na Zachodnim Brzegu, pochody, demonstracje. Każdy, kto miał oczy, widział przecież, że pełne wyzwolenie leży w zasięgu ręki! Izraelczycy już się wycofali z Zachodniego Brzegu i szykowali się do opuszczenia Al-Kuds, naszego świętego miasta, które przezywali Jerozolimą. Byłem pewien, że w obliczu takiej szansy wszelkie wewnętrzne walki i porachunki zanikną, że wreszcie zjednoczymy się i zadamy okupantom miażdżący cios. Czy mój ojciec tego nie widział? Czy nie rozumiał, że już za kilka lat, a może i miesięcy, wrócimy do swego kraju, ale jako wyzwoliciele, a nie skruszeni uchodźcy? – No i jak w końcu doszliście do porozumienia? – „Doszliście do porozumienia”... Cóż za przyjemny eufemizm! To nastąpiło po drugim wybuchu epidemii, tym większym, w Al-Jahrah. Ojciec po prostu nie poszedł do pracy, podjął ile tam mieliśmy pieniędzy z konta w banku... Gdy przyszedłem ze szkoły, bagaże były już spakowane, bilety potwierdzone. Telewizor ryczał, pokazywali atak policji na jakieś zabarykadowane drzwi, potem sporo strzelania wewnątrz budynku i przez okna z ulicy do środka, nie było wiadomo do czego lub kogo. Reporter z ulicy winił za przemoc „prozachodnich wichrzycieli”. Pokłóciliśmy się z ojcem, jak zawsze. Próbował mi powiedzieć, co widział w szpitalu, że zanim nasi niewidzący dalej niż czubek nosa przywódcy wreszcie dostrzegą zagrożenie, będzie już za późno, że trzeba się ratować, póki czas. Ja oczywiście wyrzekałem na jego ignorancję, na chęć dezercji i porzucenia Sprawy w przededniu ostatecznego zwycięstwa. No, ale w końcu czego się spodziewać po człowieku, który całe życie czyścił kible w kraju, gdzie nas, arabskich braci w potrzebie, traktowano tylko trochę lepiej niż filipińskich gastarbeiterów? Powiedziałem mu, że się zeszmacił, że stracił dumę i szacunek dla samego siebie. Syjoniści mamią go pustymi obietnicami, a on rzuca się na nie jak bezpański pies na ochłapy. Ojciec zebrał całą cierpliwość, na jaką go było stać, i próbował tłumaczyć, że kocha państwo Izrael równie gorąco, co każdy męczennik z Brygad Al-Aksa, ale mimo to widzi, że to jedyny kraj, który podjął jakiekolwiek przygotowania na wypadek nadchodzącej burzy, a już na pewno jedyny, który oferuje bezpieczne schronienie jego rodzinie.

Roześmiałem mu się w twarz, po czym walnąłem prawdziwą bombę: powiedziałem, że zgłosiłem się do Dzieci Jassina11 i że właśnie czekam na e-maila od werbownika, który operował w rejonie Kuwait City. Powiedziałem mu, że jak chce, może jechać lizać tyłek syjonistycznym okupantom, ale następnym razem spotkamy się, kiedy będę go wyzwalał z obozu internowanych. Już nie pamiętam, co tam jeszcze plotłem, ale same bohaterskie bzdury tego rodzaju. Piorunowałem go wzrokiem, stanąłem za stołem i w tej pozie wygłosiłem clou mojej przemowy: „Zaprawdę, gorsi od zwierząt u Boga są ci, którzy odrzucili wiarę i nie wierzą”12. Przy stole zapadła nagła cisza. Matka patrzyła pod nogi, siostry na siebie. Słychać było tylko telewizor, z którego reporter histerycznie wzywał wszystkich do zachowania spokoju. Mój ojciec nie był człowiekiem potężnym. Zresztą, wtedy już go chyba nawet przerosłem. Nie był też człowiekiem gwałtownym. Nawet nie pamiętam, czy kiedykolwiek podniósł na mnie głos, nawet jak się kłóciliśmy. A wtedy zobaczyłem w jego oczach coś, czego nigdy do tej pory tam nie było. Nie miałem kiedy zastanowić się, co to takiego, bo nagle zerwał się zza stołu i wylądowałem plecami na ścianie. Zanim się spostrzegłem, dostałem na odlew tak, że tylko w lewym uchu zadzwoniło. – POJEDZIESZ! – usłyszałem i poczułem, jak łapie mnie za ramiona i wali mną o tanią tapetę na ścianie do wtóru słów: „Jestem – twoim – ojcem – i – BĘDZIESZ – MNIE – SŁUCHAŁ!”. Teraz dostałem na odlew z prawej strony i dzwoniło mi już w obu uszach. – WYJEDZIESZ STĄD Z RODZINĄ ALBO NIE WYJDZIESZ ŻYWY Z TEGO POKOJU! – Walił mną o ścianę, krzyczał w twarz i tłukł po pysku. Nie rozumiałem, skąd się wziął ten facet, skąd przybiegł ten lew, który zastąpił mojego gapowatego staruszka. Był teraz jak lew broniący stada. Wiedział, że strach jest ostatnią bronią, jaka mu została, by ratować moje życie, i postanowił, że skoro nie boję się zombie, to, do jasnej cholery, będę się bał jego! – Pomogło? – Taki ze mnie był męczennik, jak z koziej dupy trąba. Mazałem się jak baba przez całą drogę do Kairu. – Kairu? – Nie było bezpośrednich lotów z Kuwejtu do Izraela, zresztą nawet z Egiptu nie było, od czasu, jak Liga Arabska nałożyła sankcje transportowe. Trzeba było przelecieć z Kuwejtu do Kairu, a potem jechało się autobusem przez Pustynię Synajską, aż do przejścia granicznego w Tabie. To tam po raz pierwszy zobaczyłem mur. Nadal był nieukończony, z betonu na szczycie wyłaziły stalowe belki. Wiele słyszałem o Barierze Bezpieczeństwa, bo w końcu który Arab nie słyszał, ale zawsze myślałem, że zbudowano go tylko dookoła Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu. Taki widok w sercu pustyni tylko potwierdził moje przypuszczenia, że Izraelczycy spodziewali się ataku wzdłuż całej granicy. „No i dobra”, pomyślałem, „może Egipcjanom wreszcie odrosły jaja”. W Tabie wysadzili nas z autobusu i kazali przechodzić wzdłuż klatek z psami, wielkimi i naprawdę

groźnie wyglądającymi bydlakami. Strażnik graniczny, taki chudy Murzyn – do tej pory nawet nie wiedziałem, że są też czarni Żydzi13 – puszczał nas pojedynczo. – Stać! – powiedział ledwo zrozumiale po arabsku, a potem: – Ty, idź! Przede mną szedł jakiś starzec z długą siwą brodą, podpierając się laską. Gdy przechodził, psy oszalały. Rzucały się w klatkach, wyły, skowyczały. Natychmiast pojawiło się dwóch krzepkich cywili, którzy ujęli starca pod ramiona i, coś mu szepcząc do ucha, odciągnęli na bok. Wtedy zauważyłem, że staruszek był ranny: jego dishdasha była rozdarta na udzie i pokrwawiona. Ci dwaj nie wyglądali mi na doktorów, a czarna ciężarówka, do której wlekli starca, tym bardziej nie wyglądała na ambulans. „Sukinsyny!”, kląłem w duchu, słysząc, jak kobiety z rodziny starca płaczą na ten widok. „Sukinsyny! Robią selekcję, oddzielają starych i chorych, z których w obozie nie będzie żadnego pożytku!” Teraz przyszła nasza kolej na przejście wzdłuż klatek. Żaden pies nie zaszczekał ani na mnie, ani na nikogo z naszej rodziny, jeden nawet zamerdał ogonem, gdy moja najmłodsza siostra wyciągnęła do niego rękę. Za to za nami... Psy znów szalały w klatkach i znowu pojawili się dwaj cywile. Obejrzałem się, by znaleźć potwierdzenie moich podejrzeń, i zdumiałem się. To był biały – Amerykanin, może Kanadyjczyk... Nie, to musiał być Amerykanin, bo za głośno się wydzierał i za dużo klął. – Odwalcie się, nic mi nie jest! – krzyczał, wyrywając się. – Co jest, kurwa, no? – Był dobrze ubrany, miał garnitur, a krawat i walizki dobrane pod kolor garnituru. Rzucił je na bok, gdy zaczął się szarpać z Izraelczykami. – Facet, weź się odpierdol! Jestem jednym z was! Dajcie mi spokój! – Przy tej szarpaninie rozerwała mu się koszula i widać było pokrwawiony bandaż, owinięty wokół pasa. Wciąż się szarpał, kopał i wrzeszczał, gdy go ciągnęli do ciężarówki. Przestałem rozumieć cokolwiek. Dlaczego akurat ci, a nie inni? Nie chodziło o Arabów, bo tego białego też wywlekli. Nie chodziło o starców, bo Amerykanin miał może pod czterdziestkę. Nie chodziło nawet o rany – widziałem potem wielu znacznie bardziej poszkodowanych ludzi, których strażnicy przepychali wzdłuż klatek z psami na wózkach i nikt ich nawet nie próbował oddzielać. Chorych i inwalidów ładowano potem do innych furgonetek, ale to były prawdziwe karetki pogotowia, z sanitariuszami i sprzętem medycznym, a nie czarne ciężarówki bez numerów rejestracyjnych, do których trafiali tamci. Domyślałem się, że to ma coś wspólnego z psami. Czyżby sprawdzali, czy nie mamy wścieklizny? To było najbardziej sensowne wytłumaczenie i tak sobie to tłumaczyłem przez cały okres naszego internowania pod Yeruham. – W obozie przesiedlenia? – Przesiedlenia i kwarantanny. To znaczy teraz wiem, że to była kwarantanna. Wtedy wydawało mi się, że to więzienie. Było dokładnie tak, jak przewidywałem: namioty, przeludnienie, warta z bronią, drut kolczasty dookoła i palące słońce pustyni Negew. Czuliśmy się jak więźniowie, byliśmy więźniami, i choć nie miałem na tyle odwagi, by powiedzieć ojcu: „A nie mówiłem?”, mógł to wyczytać z mojej kwaśnej miny.

Nie spodziewałem się tak szczegółowych badań lekarskich. Codziennie, od rana, byłem na łasce całej armii personelu medycznego. Bez końca pobierano nam materiał do badań: krew, wycinki naskórka, włosy, urynę, stolec14 ... To było wykańczające, naprawdę upokarzające doświadczenie. Jedyne, co sprawiło, że jakoś to wytrzymywaliśmy, i zapewne zapobiegło wybuchowi zamieszek, to fakt, że lekarze i pielęgniarki prowadzący badania też byli w większości Palestyńczykami. Moją matkę i siostry badała lekarka, biała Amerykanka pochodząca z miejsca, które się nazywało Jersey City. A lekarz, który miał pod opieką mnie i ojca, był z Dżabalii, w Gazie, i sam przechodził przez to wszystko zaledwie kilka miesięcy wcześniej, gdy przyjechał autobusem do Taby. Powtarzał nam bez końca: – Podjęliście słuszną decyzję. Dobrze, że tu przyjechaliście, zobaczycie. Ja wiem, że to trudne, ale to było jedyne wyjście. Mówił nam, że to, co opowiadali Izraelczycy, to wszystko prawda. Nadal nie byłem w stanie uwierzyć do końca, choć coraz większa część mnie chciała wierzyć. Spędziliśmy w Yeruham trzy tygodnie, w ciągu których wyrobiono nam papiery i zakończono badania lekarskie. Wie pan, przez cały ten czas nikt nawet nie zaglądał w paszporty. Mój ojciec tak się napracował, żebyśmy wszyscy mieli papiery w porządku, a ich to po prostu nie obchodziło. Jeśli nie byłeś poszukiwany przez armię czy policję za coś „niekoszer” z przeszłości, liczyło się tylko świadectwo zdrowia. Ministerstwo Spraw Socjalnych dało nam vouchery na subsydiowane mieszkania i darmową szkołę, a ojciec dostał pracę za płacę, z której mogliśmy się wszyscy utrzymać. Gdy wsiadaliśmy do autobusu do Tel Awiwu, cały czas uparcie tłukła mi się po głowie myśl: „Nie, to za dobre, żeby było prawdziwe. Pilnuj się, chłopie: teraz nas załatwią”. No i się sprawdziło, zaraz po tym, jak wjechaliśmy do miasta Beer Sheeba. Spałem, dlatego nie słyszałem strzałów i nie widziałem, jak przednia szyba została podziurawiona. Obudziło mnie uderzenie, gdy kierowca stracił panowanie nad autobusem i wyrżnęliśmy w ścianę budynku. Ludzie krzyczeli, wszędzie było potłuczone szkło i krew. Siedzieliśmy koło wyjścia awaryjnego. Ojciec wykopał szybę i wypchnął nas na ulicę. Trwała tam gwałtowna wymiana ognia, strzelano z okien, z dachów, drzwi, z różnych stron. Po chwili załapałem: z jednej strony byli żołnierze, z drugiej cywile, z bronią i granatami albo jakimiś bombami-samoróbkami. „To jest to!”, ucieszyłem się. Myślałem, że mi serce pęknie z radości. A więc się zaczęło! Wyzwolenie już wkrótce! Ale zanim zdążyłem cokolwiek zrobić, pobiec, przyłączyć się do przyjaciół, ktoś mnie złapał za kołnierz i pociągnął do wejścia do Starbucksa. Ciśnięto mnie na podłogę jak worek, koło matki, trzymającej w ramionach moje siostry. Ojciec miał ranę postrzałową ramienia. Żołnierz izraelski przycisnął mnie do ziemi, odciągając od okna. Krew się we mnie zagotowała. Zacząłem się rozglądać za czymś, czego mógłbym użyć jako broni, choćby dużym

kawałkiem szyby, którym mógłbym poderżnąć gardło żydowskiemu najeźdźcy. W pewnej chwili drzwi kawiarni otworzyły się szeroko, a żołnierz obrócił się w ich kierunku i posłał serię. Na podłogę runęło pokrwawione ciało, lecz z drgającej ręki wytoczył się odbezpieczony granat. Żołnierz złapał go i chciał wyrzucić za okno, ale granat wybuchł w powietrzu. Ciało żołnierza osłoniło nas od odłamków, trup zwalił się ciężko obok zwłok mojego arabskiego brata-wyzwoliciela. Tylko że to wcale nie był Arab. Gdy łzy już mi obeschły na tyle, żeby wróciła ostrość wzroku, zobaczyłem jego pejsy i jarmułkę. Z mokrych, porwanych spodni zwisał mu pokrwawiony tałes. To był Żyd! Ci uzbrojeni rebelianci na ulicach to byli Żydzi! Bitwa szalejąca wokół nas to nie było powstanie uciśnionych Palestyńczyków, wybijających się na niepodległość, tylko pierwsze strzały Izraelskiej Wojny Domowej. – Jak pan sądzi, co było przyczyną jej wybuchu? – Myślę, że powodów było wiele. Na pewno powrót przesiedlonych Palestyńczyków nie zaskarbił rządowi zbytniej popularności, podobnie jak opuszczenie Zachodniego Brzegu. Ale chyba najwięcej krwi napsuł Program Wiosek Strategicznych. Zbyt wielu Izraelczyków musiało oglądać swoje wypieszczone wille padające pod buldożerami, żeby zrobić miejsce pod te umocnione, samowystarczalne osiedla. No i Al-Kuds, to była na pewno kropla, która przelała kielich. Rząd koalicyjny uznał miasto za słaby punkt obrony, metropolię za zbyt wielką, by ją kontrolować, dziurę w pancerzu, prowadzącą wprost do serca Izraela. Wycofali się nie tylko z Jerozolimy, ale i z całego korytarza z Nablusu do Hebronu. Uznano, że budowa krótszego muru wzdłuż linii demarkacyjnej sprzed 1967 roku była jedynym sposobem na zapewnienie bezpieczeństwa, i zignorowano protesty religijnej prawicy, która uznała to za zdradę stanu. O tym wszystkim dowiedziałem się znacznie później, tak samo jak o tym, że armia wygrała wojnę domową tylko dlatego, że rebelianci wywodzili się z ultraortodoksów i nigdy nie byli w wojsku. Pan to wiedział? Ja nie. Przekonałem się, że w ogóle bardzo niewiele wiem o ludziach, których całe życie tak gorąco nienawidziłem. Wszystko, co mi się wydawało, że wiem, rozleciało się w drzazgi tego dnia, przesłonięte twarzą prawdziwego wroga – naszego i ich. Biegliśmy z rodziną do tylnego włazu izraelskiego czołgu15, gdy zza rogu wyjechała jedna z tych nieoznakowanych ciężarówek, do których wyprowadzano obszczekiwanych na granicy. Ktoś wystrzelił pocisk z granatnika przeciwpancernego, który trafił prosto w silnik. Pojazd wyleciał w powietrze jak z katapulty, upadł na dach i zapalił się pomarańczowym płomieniem. Czekałem na swoją kolej do biegu przez ostrzeliwaną ulicę, więc miałem okazję zobaczyć to wszystko. Z płonącego wraku zaczęły się wyłaniać sylwetki, powoli sunące żywe pochodnie, w ubraniach nasączonych benzyną z rozbitej ciężarówki. Ci ludzie szli powoli przed siebie, nic sobie nie robiąc z obejmujących ich płomieni, jakby ich nie czuli. Żołnierze zaczęli strzelać. Byli tak blisko, że widziałem, jak ubrania falują w miejscach, gdzie uderzają pociski, i nic! Kule przelatywały przez nich na wylot, bez żadnego skutku. Sierżant,

który wypuszczał nas na ulicę, krzyknął: – B'rosh! Yoreh b'rosh! – i żołnierze przenieśli punkt celowania. Głowy tamtych zaczęły eksplodować, rozrywane pociskami, jedna po drugiej. Tym razem zadziałało: każde trafione bezgłowe ciało padało na asfalt, płonąc tam nadal i już nie wstając. Nagle zrozumiałem to, przed czym ostrzegał mnie ojciec i przed czym Izraelczycy usiłowali ostrzec resztę świata! Nie mogłem jedynie zrozumieć, czemu ta reszta nie chciała ich słuchać...

1 Cytat z „Czerwonej książeczki” („Cytaty Przewodniczącego Mao”), pochodzący z referatu „Sytuacja i nasza polityka po zwycięstwie w wojnie partyzanckiej przeciw Japonii” z 13 sierpnia 1945 roku. 2 Popularna marka chińskich samochodów z tego okresu. 3 Instytut Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych Pierwszego Szpitala Zespolonego przy Akademii Medycznej w Chongqingu. 4 Guokia Anquan Bu: przedwojenne chińskie Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego. 5 Shetou: dosł. „głowa węża”, przemytnik specjalizujący się w przemycie ludzi. Nazwa pochodzi od popularnej nazwy grupy nielegalnych imigrantów – „renshe”, czyli „ludzkiego węża”. 6 Liudong renkou: „płynna ludność”, termin używany w ChRL na określenie specyficznej chińskiej grupy społecznej „bezdomnego proletariatu”, przemierzającej kraj w poszukiwaniu pracy. 7 Bao: dług, który wielu uchodźców zaciągało na ucieczkę. 8 Bad Brown: nazwa handlowa jednego z gatunków opium produkowanego w afgańskiej prowincji Badachszan. 9 PTSD: Post-traumatic Stress Disorder, zespół szoku pourazowego. 10 Przed wojną popularne były historie o karaniu cudzołożników w Sudanie przez obcięcie „narzędzia zbrodni”, które potem sprzedawano na czarnym rynku. 11 Dzieci Jassina: młodzieżowa organizacja terrorystyczna, której patronem jest zabity przez Izraelczyków szejk Jassin. Regulamin zabrania zgłaszania się do niej kandydatów na męczenników powyżej 18. roku życia. 12 Fragment Koranu, sura 8 (Księga Łupów), werset 55. 13 Do tej pory rząd Izraela zakończył już operację „Mojżesz II” i sprowadził ostatnich etiopskich falaszów do kraju. 14 W tamtym czasie nie było jeszcze pewności, jaką drogą przenosi się wirus i czy jest w stanie przeżyć w tkankach poza organizmem. 15 W odróżnieniu od czołgów średnich większości krajów świata, parki amunicyjne izraelskich czołgów Merkava zaopatrzono we włazy – opróżnione mogą służyć do przewożenia desantu.

Książka dla Grzegorz Batraniec

LANGLEY, VIRGINIA, USA Gabinet dyrektora Centralnej Agencji Wywiadowczej mógłby należeć do byle kierownika, lekarza lub dyrektora szkoły średniej na prowincji. Na półkach stoi sporo książek, na ścianach wiszą dyplomy i zdjęcia w ramkach, a na biurku leży piłka baseballowa z autografem łapacza Cincinnati Reds, Johnny'ego Bencha. Gospodarz, Bob Archer, zauważył po mojej minie, że spodziewałem się czego innego. Podejrzewam, że właśnie dlatego postanowił mi udzielić tego wywiadu tutaj.

– W myśleniu o CIA przewijają się dwa najpopularniejsze i najtrwalsze mity. Pierwszy głosi, że naszym zadaniem jest przewracanie do góry nogami całej planety w poszukiwaniu wrogów Stanów Zjednoczonych, a drugi: że mamy dość sił i władzy, by wykonywać tak sformułowane zadanie. Ten mit jest ubocznym produktem samego istnienia organizacji, która ze swej natury musi działać tajnie. Tajemnica to czarna dziura, a nic tak nie zapełnia czarnej dziury, jak paranoidalne spekulacje. „Hej, słyszeliście, kto zabił takiego to a takiego? Bo ja słyszałem, że CIA”. „Hej, a słyszeliście o przewrocie w El Banano Republico? No to przecież musiała być robota CIA”. „Hej, uważajcie przy oglądaniu tej czy innej strony internetowej, bo wiecie, że CIA zapisuje, kto na nią wchodził” i tak dalej. Większość ludzi właśnie tak nas przed wojną widziała, a my z chęcią ten image podbudowywaliśmy. Chcieliśmy, żeby czarne charaktery całego świata podejrzewały nas, żeby się nas bały, żeby się może zastanowiły dwa razy, zanim skrzywdzą któregoś z naszych obywateli. Taki obraz wszechpotężnej światowej ośmiornicy był nam na rękę, ale miał też swoje wady. Największą było to, że także nasi obywatele w niego wierzyli, więc kiedy gdziekolwiek, cokolwiek działo się bez uprzedzenia, to była nasza wina. „Hej, a skąd ci kretyni mieli bombę atomową? Gdzie była CIA?”, „Jak to się stało, że ten fanatyk zamordował tylu ludzi? Gdzie była CIA?”, „Jak to możliwe, żeby umarli ożywali i wybijali nam okna w salonach? Gdzie, u diabła, była cholerna CIA?” A prawda jest taka, że ani Centralna Agencja Wywiadowcza, ani żadna inna oficjalna lub nieoficjalna organizacja wywiadowcza USA nigdy nie była tego rodzaju wszystkowidzącym, wszystkowiedzącym, światowym iluminatem. Zacznijmy od tego, że nigdy nie dysponowaliśmy wielką górą pieniędzy. Nawet w dawnych dobrych czasach czeków in blanco, za Zimnej Wojny, nie mogliśmy mieć oczu i uszu w każdym pokoiku, jaskini, zaułku, burdelu, bunkrze, biurze, domu, samochodzie czy ryżowisku planety. Proszę mnie źle nie zrozumieć: nie chcę przez to powiedzieć, że byliśmy kompletnymi impotentami. Być może zdołaliśmy wykręcić kilka z numerów, o które nas podejrzewają nasi miłośnicy i krytycy. Gdyby jednak pozbierać wszelkie legendy, które o nas krążyły, od czasu Pearl Harbor16 po Wielką Panikę, wyłania się z nich obraz organizacji potężniejszej nie tylko od samych Stanów Zjednoczonych, ale od połączonych sił całej rasy ludzkiej! My nie byliśmy jakimś kryjącym się w mroku supermocarstwem, które posiadło odwieczne tajemnice czy technikę nie z tej ziemi. Pętały nas bardzo wymierne ograniczenia i ściśle ograniczone

środki. Po cóż więc byłoby je trwonić, ścigając każdy cień ewentualnego zagrożenia? To prowadzi do drugiego mitu – o tym, czym zajmuje się agencja wywiadowcza. Nie możemy rozsmarować naszych środków zbyt cienko, szukając wszędzie nowych, mglistych lub dopiero rodzących się niebezpieczeństw. Zamiast tego zawsze byliśmy zobligowani do koncentrowania się na identyfikowaniu i rozpracowywaniu tych, które były tu i teraz, widoczne dla wszystkich. Jeśli sowiecki sąsiad z posesji obok próbuje podpalić twój dom, masz tendencję do spuszczania z oka arabskiego sąsiada z początku ulicy. A jeśli nagle ten Arab pojawia się na twoim podwórku, to nie możesz go zignorować, żeby podglądać Chińską Republikę Ludową, a gdy ten „zaniedbany” Chińczyk nagle pojawi się u drzwi, wymachując koktajlem Mołotowa, to ostatnią rzeczą, którą zrobisz, będzie patrzenie przez ramię, czy za plecami nie pojawił ci się nagle żywy trup. – Ale czy ta zaraza nie zaczęła się w Chinach? – Zaczęła się, tak samo jak jedna z największych maskirowek w historii szpiegostwa. – Przepraszam, nie rozumiem? – Zmyłka, podpucha. ChRL doskonale zdawała sobie sprawę, że obecnie jest naszym celem wywiadowczym numer jeden. Wiedzieli, że nie uda się utrzymać w tajemnicy czystek sanitarnych, więc doszli do wniosku, że najlepiej zamaskować jakieś działanie, wykonując je ostentacyjnie, na oczach całego świata. Nie kłamali więc, że nie robią żadnych czystek – oszukiwali tylko co do powodów, dla których to robią. – Prześladowania dysydentów? – Nie tylko to. Cały incydent w Cieśninie Tajwańskiej: zwycięstwo Tajwańskiej Partii Niepodległości Narodowej, zabójstwo ministra obrony ChRL, mobilizacja, groźby ataku, demonstracje i ich siłowe stłumienie – to wszystko były elementy scenariusza Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego, by odwrócić oczy świata od prawdziwego zagrożenia narastającego w Chinach. Plan zadziałał, i to jak! Każdy strzęp wiadomości, który mieliśmy na temat ChRL, nagłe zniknięcia ludzi, masowe egzekucje, godzina policyjna, mobilizacja rezerwistów: wszystko dawało się wyjaśnić jako standardowe procedury chińskich komuchów. To działało tak dobrze, wszyscy byli tak bardzo przekonani, iż w wyniku incydentu tajwańskiego zaraz wybuchnie trzecia wojna światowa, że ściągnęliśmy tam siły wywiadowcze z krajów, w których już zaczynała się szerzyć epidemia. – Chińczycy byli tak przekonywający? – A my tak beznadziejni. To nie była godzina chwały dla Agencji. Wciąż nie możemy pozbierać się po czystkach... – Ma pan na myśli reformę Agencji? – Nie, mam na myśli czystkę, bo do tego się te reformy sprowadzały. Stalin, rozstrzeliwując lub zsyłając do łagrów swoich najlepszych dowódców, nie wyrządził bezpieczeństwu narodowemu ZSRS nawet połowy tych szkód, jakie zadała naszemu krajowi ówczesna administracja swoimi „reformami”.

Spieprzyli ostatnią wojnę regionalną i ktoś musiał za to zapłacić. Zgadnijcie kto. Najpierw kazano nam uzasadnić polityczne cele jej wybuchu, ale potem wojenka na boku, zamiast przynieść szybkie zwycięstwo i chwałę, zaczęła się dłużyć i ciążyć. Gdy stała się niepopularna, ci, którzy ją wszczęli, stanęli po stronie tłumu niezadowolonych i wymierzyli w nas palec. „Kto nas wysłał na tę wojnę? Od kogo się to zaczęło? Kto nas w to wrobił? To CIA!” Nie mogliśmy się bronić bez naruszenia bezpieczeństwa narodowego, więc mogliśmy tylko stać tam i biernie przyjmować razy. A jaki był rezultat? Odpływ mózgów. Nic dziwnego, bo po jaką cholerę zostawać tu i być ofiarą politycznego polowania na czarownice, gdy sektor prywatny czeka z otwartymi ramionami, oferując lepszą płacę, uregulowane godziny pracy, a choćby tylko strzęp szacunku i wdzięczności za to, co się robi? Straciliśmy najlepszych pracowników, lata doświadczeń i bezcenny skarb w postaci analitycznego zdrowego rozsądku. Została tylko garść nieudaczników: mitomanów, narkomanów, banda krótkowzrocznych eunuchów. – Ale przecież nie wszędzie tak było. – Nie, oczywiście, że nie. Na szczęście zostało także paru ideowych ludzi. My wierzyliśmy w to, co robimy. Nie chodziło nam o pieniądze czy warunki pracy, a nawet nie o to, żeby od czasu do czasu ktoś nas poklepał po plecach. Zostaliśmy, żeby służyć ojczyźnie. Chcieliśmy, żeby nasi rodacy byli bezpieczni. Ale nawet idealista dochodzi czasem do ściany, zdając sobie sprawę, że ta cała krew, pot i łzy, które oddaje krajowi, w końcu zdają się psu na budę. – Czyli wiedzieliście, co się kroi? – Nie... Nie mogę powiedzieć, że wiedzieliśmy. Nie było sposobu, żeby to potwierdzić... – Ale podejrzewaliście? – Miałem, hm... wątpliwości. – Mógłby pan o nich powiedzieć coś więcej? – Niestety, nie. Ale mogę potwierdzić, że kilka razy przedstawiałem ten problem swoim współpracownikom. – I co się działo? – Za każdym razem odpowiedź była taka sama: „To będzie twój koniec”. – I był? – Rozmawiałem z... z kimś wysoko. Niecałe pięć minut, podczas których wyraziłem część swoich obaw. Podziękował mi za przyjście z tym do niego i obiecał, że natychmiast zajmie się sprawą. Nazajutrz dostałem przeniesienie ze skutkiem natychmiastowym do rezydentury w Buenos Aires. – Słyszał pan kiedykolwiek o raporcie Warmbrunna-Knighta? – Teraz bez przerwy o nim słyszę, ale wtedy... Wie pan, co się stało z egzemplarzem, który Paul Knight osobiście dostarczył z nadrukiem „ŚCIŚLE TAJNE” do rąk własnych dyrektorowi Agencji? Znaleziono go na dnie sejfu urzędnika z biura terenowego FBI w San Antonio, trzy lata po Wielkiej

Panice. Zresztą to miało znaczenie już czysto teoretyczne, bo tuż po moim przyjeździe do Argentyny Izrael ogłosił kwarantannę. Czas ostrzeżeń nagle minął, z dnia na dzień. Fakty ujrzały światło dzienne – teraz liczyło się tylko, czy ktoś w nie uwierzy.

VAALAJÄRVI, FINLANDIA Jest wiosna, „sezon polowań”. Gdy przychodzą roztopy i zamrożone ciała zombie zaczynają się reanimować, przyjeżdżają tu ekipy oenzetowskiej N-Force (Zespołu Północnego) na coroczne akcje poszukiwawczo-eliminacyjne. Z każdym rokiem liczba zombie maleje. Jeśli utrzyma się obecny trend, obszar zostanie uznany za „bezpieczny” za niewiele ponad dekadę. Travis D'Ambrosia, Naczelny Dowódca Sił Sojuszniczych w Europie, przyjechał tu osobiście zapoznać się z przebiegiem operacji. W głosie generała daje się wyczuć smutek, rezygnację, przez cały czas rozmowy unika kontaktu wzrokowego.

– Nie zaprzeczam, że popełniono błędy. Nie zaprzeczam, że mogliśmy być lepiej przygotowani. Będę pierwszym, który się przyzna, że zawiedliśmy Amerykanów. Ale chcę też, by rodacy wiedzieli, dlaczego do tego doszło. „A jeśli Izrael ma rację?” To były pierwsze słowa, które padły z ust przewodniczącego Połączonego Kolegium Szefów Sztabów po porannym oświadczeniu w Zgromadzeniu Ogólnym o ustanowieniu kwarantanny. „Nie no, nie mówię, że mają”, zastrzegł się od razu. „Tylko zastanawiam się, co by było, gdyby się nie mylili?” Prosił o szczere, a nie słuszne wypowiedzi. Przewodniczący taki właśnie był. Prowadził „hipotetyczne” dyskusje, jakby to było jakieś teoretyczne zagadnienie, ćwiczenie intelektualne. A poza tym, skoro cały świat nie był gotów, by zaakceptować coś tak przerażającego, czemu niby my mieliśmy na to pójść? Póki się dało, utrzymywaliśmy ten nastrój, wypowiadając się z uśmiechem i punktując żarcikami... Teraz nie pamiętam już dokładnie, kiedy doszło do zmiany nastawienia. To było subtelne, stopniowo narastające zjawisko. Chyba nikt nie zauważył, kiedy staliśmy się nie gronem intelektualistów trenujących umysły, a grupą zawodowych wojskowych, dysponujących bogatym doświadczeniem bojowym i specjalistyczną wiedzą. Wszyscy mówili szczerze, co myślą na temat możliwego zagrożenia ze strony żywych trupów. To było jak... jakby... bo ja wiem… Puściła jakaś tama, pękło tabu, wyszła na jaw skrywana prawda. To było... Wyzwalające przeżycie. Katharsis. – A więc żywił pan prywatne podejrzenia? – Od kilku miesięcy, podobnie jak przewodniczący. Zresztą chyba każdy w tamtej sali coś słyszał lub podejrzewał. – Wiedzieliście o raporcie Warmbrunna-Knighta?

– Nie, nikt z nas nie wiedział. To znaczy, słyszałem nawet tę nazwę, ale nie miałem pojęcia o zawartości raportu. Pierwszy raz miałem go w rękach dwa lata po Wielkiej Panice. Większość zaleceń wojskowych raportu idealnie pokrywała się z naszymi. – Jakimi naszymi? – Naszymi zaleceniami, które po naradzie skierowaliśmy do Białego Domu. Nakreśliliśmy w nich kompleksowy program nie tylko wyeliminowania zagrożenia dla Stanów Zjednoczonych, ale też działań mających na celu powstrzymanie i eliminację zagrożenia dla reszty świata. – I co się stało? – Biały Dom zakochał się w Fazie Pierwszej. Była tania, szybka, a gdyby zrealizowano ją właściwie, dawała gwarancję utrzymania wszystkiego w stuprocentowej tajemnicy. Faza Pierwsza przewidywała przerzut grup bojowych Sił Specjalnych do zagrożonych rejonów. Ich rozkazy przewidywały rozpoznanie, izolowanie i eliminację zagrożenia. – Eliminację? – Ze skrajną pewnością. – To były Zespoły Alfa? – Tak jest, i sprawdziły się doskonale. Ich szczegółowe raporty utajniono na najbliższe sto czterdzieści lat, ale mogę panu powiedzieć, że ich działalność była jedną z najjaśniejszych kart w historii wojskowej elity Stanów Zjednoczonych. – Więc co poszło nie tak? – Z Fazą Pierwszą nic, ale działania Zespołów Alfa miały być tylko zapchajdziurą do zyskania na czasie. Ich zadaniem nie było położenie kresu groźbie, tylko odwleczenie jej w czasie do ukończenia przygotowań Fazy Drugiej. – Które nie zostały ukończone. – Nawet ich nie rozpoczęto, i tu leży przyczyna tak haniebnego nieprzygotowania amerykańskich sił zbrojnych. Faza Druga przewidywała wysiłek na skalę niewidzianą od czasów drugiej wojny światowej. Działania tych rozmiarów wymagają zarówno olbrzymich wysiłków ze strony skarbu państwa, jak i masowego poparcia ze strony narodu, a w tamtej chwili ani jedno, ani drugie nie było wykonalne. Amerykanie właśnie przeżyli długą i krwawą wojnę. Byli zmęczeni. To było jak w latach siedemdziesiątych, i wahadło nastrojów społecznych przesunęło się od wojowniczego entuzjazmu do rozczarowania i żalu. W reżimach totalitarnych – komunistycznych, faszystowskich, fundamentalistycznych – poparcie narodu się nie liczy, jest zakładane z góry i wynika z posłuchu. Można wszczynać wojny, można je prowadzić długo, można ubrać w mundur każdego na dowolnie długi czas, a tajna policja zadba, by to nie budziło oporu. W prawdziwej demokracji jest dokładnie odwrotnie. Poparcie społeczne jest wyczerpywalnym bogactwem narodowym, którym należy szafować bardzo ostrożnie. Powinno się je

zużywać mądrze, oszczędnie i na przedsięwzięcia gwarantujące najlepszy zysk z poczynionych inwestycji. Ameryka jest wrażliwa na zmęczenie wojną, a nic nie budzi takiego oporu, jak poczucie klęski. Mówię „poczucie”, bo Ameryka jest społeczeństwem bardzo zero-jedynkowym. Kochamy wielkie zwycięstwa, nokauty w pierwszej rundzie. Chcemy wiedzieć, i żeby wszyscy inni wiedzieli, że to zwycięstwo było nie tylko decydujące, ale i przytłaczające. A jak nie jest... Niech pan sobie przypomni sytuację sprzed Wielkiej Paniki. Przecież nie przegraliśmy ostatniej wojny lokalnej, wręcz przeciwnie. Udało nam się przeprowadzić bardzo skomplikowaną operację skromnymi środkami i w skrajnie niesprzyjających warunkach. Wygraliśmy, ale opinia publiczna tak tego nie przyjęła, bo nie było wielkiego zwycięskiego blitzkriegu, którego się domagał nasz narodowy duch. To trwało zbyt długo, kosztowało za dużo pieniędzy, zbyt wiele istnień zostało straconych lub spaczonych przez tę wojnę. Nie tylko zużyliśmy całe poparcie społeczne, ale jeszcze zrobiliśmy w nim wielki debet. A proszę pomyśleć choćby o materialnych kosztach Fazy Drugiej. Wie pan, ile kosztuje założenie munduru na choćby jednego amerykańskiego obywatela? I nie chodzi tu tylko o czas, który w tym mundurze spędzi, o szkolenie, sprzęt, żywienie, zakwaterowanie, opiekę medyczną. Mówię o długoterminowych wymiernych kosztach, które kraj, amerykański podatnik, będzie musiał ponosić do końca dni swoich, amen. To nowe, olbrzymie, przygniatające do ziemi finansowe brzemię, a w tamtych dniach ledwie było nas stać na utrzymanie tego, co mieliśmy do tej pory. Zresztą nawet gdyby kufry nie były puste, gdybyśmy mieli wszystkie pieniądze, za które można by uszyć mundury potrzebne do wprowadzenia w życie Fazy Drugiej, kogo by się udało nabrać, żeby je założył? To problem dotyczący sedna amerykańskiego znużenia wojną. Jakby nie dość było tradycyjnych ofiar wojny – zabitych, rannych, psychicznie okaleczonych – to dorobiliśmy się zupełnie nowego problemu: zdradzonych. Byliśmy armią ochotniczą, i niech pan popatrzy, co się stało z naszymi ochotnikami? Ile pan słyszał historii o ludziach, którym narzucono przedłużenie kontraktu, o rezerwistach, którzy po dziesięciu latach cywilnego życia nagle dostawali kartę powołania? Ilu gwardzistów narodowych, których pracodawcy tolerowali weekendową zabawę w wojsko, straciło pracę i zarobki? Ilu z nich banki zabrały domy, bo nie byli w stanie spłacić ich z żołdu, który dostali zamiast uczciwej pensji? Ilu wróciło, zastając zgliszcza dawnego życia, albo, co gorsze, w ogóle nie wróciło? Amerykanie są narodem ludzi uczciwych i tego samego oczekujemy od swojego państwa: uczciwej rekompensaty. Doskonale zdaję sobie sprawę, że z punktu widzenia innych kultur i cywilizacji to wygląda infantylnie i naiwnie, ale to przecież jedna z naszych najświętszych zasad. Wuj Sam ma dotrzymywać słowa, naprawić prywatne życie, które zrujnował tym, którzy mu służyli, przywrócić im wolność. Po Wietnamie, kiedy byłem młodym podporucznikiem w zachodnich Niemczech, musieliśmy ustanowić system premii pieniężnych za powstrzymywanie się od samowolnych oddaleń. Po tej ostatniej wojnie nie było takiej zachęty, która byłaby w stanie zapełnić na nowo nasze szeregi. Nic by nie pomogło, ani premie, ani skrócenie służby, ani plakaty rekrutacyjne ucharakteryzowane na gry

komputerowe dla młodzieży17. To pokolenie miało dość. I właśnie dlatego żywe trupy zaczęły zżerać nasz kraj. Byliśmy zbyt słabi i zbyt wrażliwi na ciosy, by im w tym przeszkodzić. Nie obwiniam cywilnego kierownictwa państwa i nie żądam od niego hołdów. Taki jest nasz system, najlepszy w świecie. Ale żeby przetrwał, trzeba go chronić – i bronić. I nigdy, nigdy więcej nie wolno go do tego stopnia nadużyć.

STACJA WOSTOK, ANTARKTYKA Przed wojną uważano tę placówkę badawczą za najbardziej odległy od cywilizacji punkt kuli ziemskiej. Położona na południowym biegunie magnetycznym, ponad skutymi czterokilometrowym lodem wodami jeziora Wostok, działała w miejscu, gdzie temperatury zimą spadały do rekordowych -89°C, a latem rzadko wzrastały powyżej -22°C. To właśnie te skrajnie niskie temperatury w połączeniu z koniecznym na dotarcie tu miesiącem podróży lądem sprawiły, że stacja stała się tak atrakcyjnym schronieniem dla Breckenridge'a „Brecka” Scotta. Spotkaliśmy się w „Kopule”, szklarni o konstrukcji geodetycznej, wzmocnionej tak, by wytrzymała warunki zewnętrzne, a ogrzewanej przez elektrownię geotermalną stacji. To i wiele innych ulepszeń wprowadził pan Scott po wydzierżawieniu placówki od rządu rosyjskiego. Od czasu Wielkiej Paniki Scott nie opuścił tych budynków.

– Czy pan rozumie gospodarkę? Chodzi mi o taką prawdziwą, wielkoformatową gospodarkę z czasów przedwojennych, światowy kapitalizm. Wie pan, jak ona działała? A ja nie, i uważam, że każdy, kto twierdzi, że wie, o co w niej chodzi, ten pieprzy głupoty. Tam nie ma żadnych sztywnych reguł. Żadnych niepodważalnych, naukowych aksjomatów. To jest jedna wielka gra w kości; raz się wygra, raz się przegra. Jedyną sensowną zasadę, jaką usłyszałem, sformułował mój profesor od historii, a nie ekonomii, z Wharton. „Strach”, powiedział. „Strach jest najwartościowszym towarem we wszechświecie”. Zwaliło mnie z nóg, gdy to usłyszałem. „Włącz telewizor”, ciągnął profesor. „Co zobaczysz? Ludzi sprzedających swoje produkty? Guzik! Ludzi przerażonych wizją tego, jak nędzną musisz wieść egzystencję bez ich produktu”. Jasna cholera, on miał rację! Strach przed starzeniem, strach przed samotnością, strach przed biedą, strach przed porażką. Strach jest naszym podstawowym uczuciem. Strach jest pierwotny. Strach zmusza do kupowania, a więc sprzedaje. Zrobiłem z tego swoją mantrę: „Strach sprzedaje”. Gdy po raz pierwszy usłyszałem o wybuchach epidemii, którą wtedy nazywano afrykańską wścieklizną, ujrzałem okazję na ubicie interesu życia. Nigdy nie zapomnę tego pierwszego doniesienia o wybuchu epidemii w Kapsztadzie. Dziesięć minut reportażu i godzina jałowej gadki szmatki, co by było, gdyby wirus dotarł do Ameryki. Bogu dzięki za telewizję! Trzydzieści sekund po zakończeniu programu już miałem w ręku słuchawkę telefonu.

Spotkałem się z moimi najbliższymi współpracownikami. Wszyscy widzieli ten sam program, ale tylko ja wymyśliłem, jak na tym zrobić interes. Szczepionka, szczepionka na wściekliznę! Dzięki Bogu, na wściekliznę nie ma lekarstwa. Gdyby było, ludzie kupowaliby je tylko, gdyby byli chorzy. Ale szczepionka! Szczepionka zapobiega! I ludzie ją przyjmują, póki zagrożenie nie minie! Mieliśmy mnóstwo kontaktów w przemyśle biomedycznym, a jeszcze więcej w Kongresie i rządzie. Pierwsze porcje mogliśmy dostarczyć w ciągu miesiąca, projekt przepisów powstał w dwa dni. Zanim piłka doszła do osiemnastego dołka, wszyscy już wymieniali uściski dłoni. – A co z Federalną Administracją Leków? – Co pan, niepoważny? FDA było wtedy jedną z najgorzej finansowanych i zarządzanych agend rządu federalnego. Wszyscy tam podniecali się jeszcze wyeliminowaniem Czerwieni Nr 218 z M&M'sów. A poza tym to była jedna z najbardziej przyjaznych biznesowi administracji w historii kraju. J.P. Morgan i John D. Rockefeller przewracali się w grobach, że nie mogli żyć w czasach, gdy ten facet siedział w Białym Domu. Ekipa w Białym Domu nawet nie doczytała do końca naszego raportu o przewidywanych kosztach przedsięwzięcia. Myślę, że oni wtedy gorączkowo poszukiwali „magicznej kuli”, jakiegoś cudownego środka na rozwiązanie problemu, który przerastał ich o głowę. Przepchnęli nasz projekt przez FDA w ciągu dwóch miesięcy, i to tak sprawnie, że nawet nie musieliśmy stawać przed komisją. Pamięta pan tę mowę prezydenta do Kongresu o tym, jak to szczepionka była testowana od jakiegoś czasu w Europie, ale z powodu tamtejszej rozdmuchanej biurokracji nie mogła się przebić? Pamięta pan to zdanie: „Ludzie nie chcą wszechmocnego rządu, tylko skutecznej ochrony, tu i teraz!”? O Jezu, chyba z pół kraju narobiło w portki z radości, jak to usłyszało. Do ilu mu skoczył wskaźnik poparcia, sześćdziesięciu czy siedemdziesięciu procent? Nie mam pojęcia, ale pamiętam, że nasze akcje poszybowały w górę o trzysta osiemdziesiąt dziewięć procent w ciągu jednego dnia! – Mimo że nie mieliście pewności, czy to zadziała? – Wiedzieliśmy, że działa na wściekliznę, a wtedy tak tę chorobę klasyfikowano, prawda? To miał być jakiś egzotyczny szczep wścieklizny. – Kto tak mówił? – No wie pan, „oni”, w sensie ONZ, czy inna cholera, no wszystko jedno kto. W każdym razie tak się przyjęło i od tej pory wszyscy nazywali to afrykańską wścieklizną. – Czy szczepionkę testowano na autentycznych chorych? – A niby po co? Ludzie się szczepią na grypę od lat, nigdy nie wiedząc, czy to działa na właściwy szczep. Niby dlaczego teraz miałoby być inaczej? – Ale zagrożenie... – A kto wtedy mógł przewidzieć, że to zajdzie tak daleko? Iloma groźnymi chorobami zakaźnymi wcześniej straszono? Daj pan spokój, jakby człowiek wierzył we wszystko, co mówią w telewizji, to by myślał, że co trzy miesiące Czarna Śmierć dziesiątkuje ludzkość... Mało tego było? Ebola, SARS, ptasia

grypa... Pan wie, ile fortun wyrosło na takich okresowych strachach? Mój pierwszy milion zarobiłem na pigułkach zabezpieczających przed skutkami „brudnych bomb”, którymi terroryści z całego świata mieli nas za chwilę zasypać. – Ale przecież gdyby ktokolwiek odkrył... – Odkrył co? Przecież my nigdy nie mówiliśmy nieprawdy. Powiedzieli nam, że to wścieklizna, tak? No to zrobiliśmy szczepionkę na wściekliznę. Powiedzieliśmy, że była testowana w Europie? I rzeczywiście środek, od którego wyszliśmy, był testowany w Europie. W sensie technicznym nigdy nie zrobiliśmy nic złego. – Ale gdyby się wydało, że to nie jest wścieklizna... – A kto miał się wychylić? Co, może lekarze? Zadbaliśmy o to, żeby to był środek na receptę. W ten sposób trzymaliśmy ich za jaja: mieli do stracenia tyle samo co my. To kto inny? FDA, które klepnęło środek w rekordowym czasie? Kongres, który jednomyślnie uchwalił ustawę? Sekretarz zdrowia? Biały Dom? Byliśmy kryci ze wszystkich stron. Wszyscy byli bohaterami, wszyscy zarobili pieniądze. Pół roku po tym, jak Phalanx trafił na rynek, zaczęły się pojawiać tańsze, generyczne środki, które też sprzedawały się jak cholera, podobnie jak domowe filtry powietrza. – Przecież wirus nie przenosił się z powietrzem. – A kogo to? Ważne, że nosiły tę samą markę. „Stworzone przez producentów...” Starczyło, że napisałem na ulotce: „Może zapobiegać niektórym infekcjom wirusowym”. I już! Rozumiem, że można uznać za przestępcę kogoś, kto krzyknie w zatłoczonym kinie „Pożar!” i wywoła panikę. Nikt się wtedy nie zastanawia: „Hej, nie czuję dymu, czy tu naprawdę coś się pali?”, tylko krzyczy: „Rany boskie, ogień, spieprzajmy stąd!”. Zarobiłem na filtrach domowych, samochodowych, a najlepiej sprzedawały się te małe woalki podróżne do wieszania na szyi w czasie lotu samolotem. Nie mam pojęcia, czy to było w stanie odfiltrować choćby kocie kłaki, ale sprzedawało się jak cholera! Szło mi tak dobrze, że zacząłem zakładać firmy-krzaki – wie pan, na wypadek, gdyby trzeba było rozbudowywać filie w całym kraju. Wpływy ze sprzedaży akcji tych krzaków były równie wysokie, jak ze sprzedaży szczepionki. Ci ludzie kupowali już nie poczucie bezpieczeństwa, ale poczucie poczucia bezpieczeństwa! A pamięta pan, jak się zaczęły pierwsze przypadki w Ameryce? Tego faceta z Florydy, który mówił w telewizji, że został ugryziony i przeżył tylko dlatego, że przyjmował Phalanx? Boże, błogosław temu debilowi, kimkolwiek był! – Ale przecież to nie była zasługa Phalanxu. Pański środek nie chronił przed niczym. – Chroniłem ich od strachu. Tylko to sprzedawałem: wolność od strachu. Sukces Phalanxu sprawił, że cały sektor biomedyczny znów stanął na nogach, od czego giełda poszła w górę jak winda, co z kolei spowodowało poprawę nastrojów konsumentów do tego stopnia, że naprawdę zaczął się wzrost gospodarczy! Phalanx w pojedynkę dał radę recesji! Ja... Ja położyłem kres recesji! – A co było potem? Kiedy wybuchy nasiliły się i prasa w końcu doniosła o tym, że nie ma

cudownego leku? – Do-kurwa-kładnie tak było! Powinno się rozstrzelać tę cholerną pindę, jak jej tam było, która pierwsza o tym napisała. No niech pan zobaczy, co ta szmata narobiła! Wyciągnęła nam wszystkim dywan spod nóg! Uruchomiła spiralę! To przez nią wybuchła Wielka Panika! – Nie poczuwa się pan do żadnej osobistej odpowiedzialności? – A niby za co? Za to, że zarobiłem, kurwa, parę groszy? No, może nie parę... Ja tylko robiłem to, co każdy by zrobił na moim miejscu – zrealizowałem swoje marzenia, skoro otworzyła się taka możliwość. Jak pan chce szukać winnych, to proszę oskarżyć tego, kto pierwszy nazwał to wścieklizną, i tych, którzy dali mi zielone światło. Cholera, jeśli szuka pan winnych, to może by tak zacząć od tych wszystkich idiotów, którzy wydawali pieniądze na to wszystko, nie zaprzątając sobie pustych główek sprawdzeniem paru elementarnych rzeczy? Przecież ja im pistoletem nie groziłem, nie? Mieli wybór i sami zdecydowali. To oni są winni, a nie ja. Nikomu osobiście krzywdy przecież nie zrobiłem, a jak ktoś jest na tyle głupi, żeby sam sobie szkodził... Strasznie mi ich żal, och, jak ja nad nimi płaczę... O, pan zobaczy... Oczywiście, jeśli piekło istnieje, to nie chcę nawet myśleć o tym, jak wielu tych idiotów będzie na mnie czekać. Mam tylko nadzieję, że nie będą chcieli zwrotu pieniędzy...

AMARILLO, TEXAS, USA Grover Carlson pracuje przy zbieraniu paliwa dla miejscowego eksperymentalnego zakładu ekokonwersji. Paliwem, które zbiera, są krowie placki. Towarzyszę byłemu szefowi personelu Białego Domu, gdy wykonuje obchód pastwiska, pchając przed sobą taczki, na które dokłada co chwilę kolejne porcje biopaliwa.

– Jasne, że dostaliśmy egzemplarz raportu Knighta i tego tam, jak mu tam było... Żyda. A co pan myśli, że my byliśmy jakieś tępe CIA, czy co? Czytaliśmy go trzy miesiące przed tym, jak Izraelczycy wystąpili na forum publicznym. Zanim Pentagon zaczął hałasować, wprowadzenie prezydenta w szczegóły raportu było moim zadaniem. Prezydent nawet zwołał posiedzenie specjalnie poświęcone przesłaniu tego raportu. – A co nim było? – To, co zawsze: natychmiast rzucać wszystko, koncentrować wysiłki, o Jezu, koniec świata! Takie tam zwykłe alarmistyczne zawracanie dupy. Każdego tygodnia dostawaliśmy dziesiątki takich raportów. Nie tylko my, ale każda poprzednia administracja, i w każdym jego autor twierdził, że jego osobisty strach na wróble jest „najstraszniejszym zagrożeniem w historii rodzaju ludzkiego”. A daj pan spokój! Potrafi pan sobie wyobrazić, jak wyglądałaby Ameryka, gdyby rząd federalny za każdym razem, kiedy ktoś krzyknie „wilki!”, „globalne ocieplenie!” czy „żywe trupy!”, wciskał hamulec?

Zrobiliśmy to, co robił każdy prezydent przed nami od czasów Waszyngtona: zareagowaliśmy podjęciem wyważonych środków zaradczych, opartych na realistycznej ocenie zagrożeń. – Czyli wysłaliście Zespoły Alfa. – Między innymi. Biorąc pod uwagę, jak niski priorytet doradca do spraw bezpieczeństwa narodowego nadał całej sprawie, uważam, że i tak zrobiliśmy dużo. I w dodatku szybko. Wyprodukowaliśmy film edukacyjny dla policji stanowych i lokalnych, wyjaśniający, co należy zrobić na wypadek wybuchu epidemii. Departamenty Zdrowia i Spraw Społecznych utworzyły na swoich stronach internetowych działy informujące, jak obywatele powinni postępować w razie infekcji członka rodziny. No i, jak pan pamięta, przepchnęliśmy Phalanx przez FDA w ekspresowym tempie. – Ale Phalanx nie działał. – Tak, tylko jak długo trwałoby stworzenie działającej szczepionki? Proszę sobie przypomnieć, ile czasu, pieniędzy i pracy włożono w stworzenie lekarstw na raka lub AIDS. Chciałby pan być tym, który wyjdzie i powie Amerykanom, że przesuwa te środki na badania nad jakąś nową chorobą, o której nikt nawet nie słyszał? Wie pan, ile pieniędzy włożono w te prace teraz, w czasie wojny i po niej? I co, czy jesteśmy choć o krok dalej? Wiedzieliśmy, że Phalanx to placebo, ale byliśmy wdzięczni i za to. Ludzie się uspokoili, a my mogliśmy spokojnie robić swoje. Wolałby pan powiedzieć ludziom prawdę? Że to nie żaden szczep wścieklizny, tylko jakaś mityczna ober plaga, która ożywia trupy? Potrafi pan sobie wyobrazić, jaką by to wywołało panikę? Co by się działo? Te protesty, te rozruchy, straty idące w miliardy dolarów? Potrafi pan sobie wyobrazić tych panikarzy-senatorów, jak każdy z nich zacząłby blokować prace rządu, żeby przepchnąć przez Kongres swój cudowny projekt bezużytecznej „Ustawy o ochronie przed zombie”? Potrafi pan oszacować polityczny koszt czegoś takiego dla wiarygodności administracji? Panie, to był rok wyborów! Pan wie, co to znaczy? Jedna wielka bijatyka pod górkę. A mieliśmy jeszcze na głowie sprzątanie gówna po poprzedniej administracji. Niech mi pan wierzy, tam się nazbierał Mount Everest gówna do wywiezienia. Jedynym powodem, dla którego udało nam się wrócić do władzy, było to, że ta nowa ciota bez przerwy obiecywała „powrót do pokoju i dostatku”. Amerykanie nie chcieli słyszeć o niczym innym. Mieli już dość ciężkich czasów i ogłoszenie im, że naprawdę ciężkie czasy dopiero nadchodzą, byłoby politycznym samobójstwem. – Czyli tak naprawdę nigdy nawet nie próbowaliście rozwiązać problemu? – A jak pan sobie wyobraża „rozwiązanie” takiego problemu, co? Czy ktokolwiek potrafi „rozwiązać” biedę? Udało się komuś „rozwiązać” przestępczość? Czy można „rozwiązać” chorobę, bezrobocie, wojnę czy jakiekolwiek inne społeczne nieszczęście? Ni cholery! Można mieć co najwyżej nadzieję, że uda się je uczynić na tyle znośnymi, żeby ludzie mogli jakoś z nimi przeżyć. To, co mówię, nie jest oznaką cynizmu – to dojrzałość. Nie powstrzyma pan deszczu. Może pan co najwyżej zbudować dach i mieć nadzieję, że nie będzie przeciekał. A w każdym razie, że nie będzie ciekło na ludzi, którzy

mają na pana głosować. – Co pan chce przez to powiedzieć? – No daj pan spokój... – Nie, ja na serio pytam, co to miało znaczyć? – No dobra, wszystko jedno. „Pan Smith jedzie do pierdolonego Waszyngtonu”... Proszę pana, to znaczy, że w polityce chodzi o koncentrację na potrzebach bazy władzy. Pilnuj, żeby twoi wyborcy byli zadowoleni, a oni utrzymają cię na stołku. – Czy to dlatego wybuchy epidemii w niektórych rejonach kraju ignorowano? – Jezu, to zabrzmiało tak, jakbyśmy świadomie rzucili ich na pożarcie! – Czy lokalne policje występowały o pomoc do rządu federalnego? – A kiedy to gliny nie występowały o więcej ludzi, lepszy sprzęt, więcej godzin szkolenia czy pieniądze na „programy komunikacji społecznej”? Te pedały są jeszcze gorsze od żołnierzy; ciągle kwilą, że nie mają „tego, co im potrzeba”, ale czy to oni narażają swoją posadę, podnosząc podatki obywatelom? Czy to oni muszą tłumaczyć Smithowi z przedmieść, dlaczego ma dawać więcej na Browna z getta? – A nie baliście się publicznego odkrycia waszych działań? – Niby przez kogo? – Prasę, media. – Media? Ma pan na myśli sieci telewizyjne i prasowe należące do największych firm na rynku, których akcje lecą na zbity pysk, gdy wybucha kolejna panika? O te media panu chodziło? – Czyli nigdy nie musieliście zacierać śladów? – Nie musieliśmy. Oni to sami zacierali. Mieli do stracenia tyle samo co my, a może nawet więcej, bo grali za swoje pieniądze. Poza tym przecież już maglowali ten temat rok wcześniej, kiedy pojawiły się w Ameryce pierwsze przypadki. Potem przyszła zima, na rynek trafił Phalanx, liczba zakażeń zmalała. Nie wiem, może wtedy ktoś zniechęcał jakichś młodych, ideowych reporterów, ale dla większości to i tak był zleżały temat sprzed paru miesięcy. Stał się „oswojony”. Ludzie uczyli się jakoś z tym żyć i szukali nowych sensacji. Mocna wiadomość to mocny biznes, a żeby być na czele, trzeba mieć świeże wiadomości. – Ale są przecież jeszcze media alternatywne. – A pewnie, że są, tylko kto do nich pisze? Jakieś przeintelektualizowane dupki. A tych kto słucha? Nikt! Kogo obchodzi, co plecie jakiś palant z PBS-NPR czy innego marginesu obrzeża, oderwanego daleko od głównego nurtu? Im bardziej wykształciuchy krzyczały: „Trupy ożywają!”, tym więcej prawdziwych Amerykanów po prostu wyłączało radio. – Tak więc, jeśli dobrze rozumiem pańskie poglądy... – Poglądy administracji.

– A więc według administracji poświęciliście tej sprawie tyle zainteresowania, na ile zasługiwała. – Tak było. – Biorąc pod uwagę, że każda administracja ma wiele zadań, a szczególnie w tym czasie, kolejna publiczna panika była ostatnią rzeczą, której potrzebowała Ameryka. – Zgadza się. – Tak więc doszliście do wniosku, że zagrożenie jest na tyle małe, że do jego usunięcia wystarczy wysłanie komandosów za granicę i niewielkie doszkolenie policji w kraju. – Tak właśnie było. – I tego się trzymaliście, mimo że otrzymaliście na czas ostrzeżenia, że jest inaczej i że nie da się tego po prostu wpleść w życie społeczeństwa? I że to się może, a nawet musi przerodzić w globalną katastrofę? – Panie, nie bądź pan dzieckiem...

TROY, MONTANA, USA To osiedle jest, według broszury reklamowej, „Wspólnotą Nowego Typu” dla „Nowej Ameryki”. Wzorowane na izraelskim modelu „Masada”, już na pierwszy rzut oka zdradza, że projektowano je wyłącznie w jednym celu. Domy opierają się na palach, i to tak wysokich, że z każdego ma się pełny, niezakłócony widok ponad sześciometrowym betonowym murem otaczającym osiedle. Wejście do każdego domu prowadzi przez wciągane schody, a z domami sąsiadów łączą je zwodzone pomosty. Baterie słoneczne na dachach, własne ujęcie wody, ogrody, wieża obserwacyjna i gruba, podnoszona, wzmocniona stalą brama – to wszystko sprawiło, że domy w Troy od początku cieszyły się wielkim wzięciem. Tak wielkim, że deweloper już otrzymał siedem zamówień na budowę kolejnych osiedli tego typu w różnych miejscach na całym obszarze kontynentalnych Stanów Zjednoczonych. Tym deweloperem, naczelnym architektem i pierwszym burmistrzem Troy jest Mary Jo Miller.

– Pewnie, że się niepokoiłam, głównie ratami za samochód i kredytem biznesowym Tima. Martwiłam się rozszerzającą się rysą w basenie i tym, że ten nowy bezchlorowy filtr do wody pozostawia kożuch alg na powierzchni. Martwiłam się o własny portfel akcji, nawet mimo zapewnień mojego e-brokera, że to tylko okresowe wahania i że to przyniesie więcej dochodu niż standardowy plan emerytalny 401(k). Aiden potrzebował korepetytora z matematyki, a Jenna odpowiednich korków Jamie Lynn Spears na obóz piłkarski. Rodzice Tima mieli do nas przyjechać na Boże Narodzenie. Mój brat znów był na odwyku. Finlay miał robaki, a jednej z ryb wyrósł z lewego oka grzyb. To była tylko część moich zmartwień. Było ich dość, żebym miała o czym myśleć przez cały dzień. – Nie oglądała pani dzienników?

– Tak, może z pięć minut dziennie: wiadomości lokalne, wiadomości sportowe, plotki o gwiazdach. Po co się miałam dobijać oglądaniem telewizji? Jeśli chciałam mieć powód do depresji, wystarczyło mi stanąć na wadze. – A inne źródła informacji? Radio? – Radio kierowców? To była moja godzina medytacji Zen. Po wysadzeniu dzieci pod szkołą słuchałam programu tego komika, [nazwisko pominięte]. Jego dowcipy pozwalały mi przeżyć dzień. – A Internet? – Co? Dla mnie Internet to zakupy, dla Jenny – praca domowa, a dla Tima... To były głównie te strony, co do których zawsze przyrzekał, że więcej nie będzie na nie wchodził. Jedyne wiadomości, jakie widywałam w Internecie, były na powitalnej stronie AOL. – No a w pracy, przecież tam musiało się o tym jakoś mówić... – Nie no, mówiło się, na początku. To było trochę straszne, trochę niesamowite, takie „A wiesz, słyszałam, że to jednak nie jest wścieklizna”, i takie tam. Ale potem, pierwszej zimy, sprawa przygasła, pamięta pan. No, a poza tym znacznie zabawniej było sobie przypominać momenty z wczorajszego odcinka „Odchudzania z gwiazdami” albo robić koło pióra każdemu, kogo akurat nie było w pokoju socjalnym. Pewnego razu, jakoś tak w marcu czy kwietniu, przyszłam do pracy i zastałam panią Ruiz przy pakowaniu rzeczy z biurka. Myślałam, że ją zwolnili z powodu redukcji albo zastąpili firmą zewnętrzną – wie pan, coś takiego, co mogło za chwilę spotkać każdą z nas. Wyjaśniła, że to z powodu „ich”; ona zawsze mówiła o nich „oni” albo „to, co się dzieje”. Powiedziała, że sprzedali dom i całą rodziną wynoszą się do Fort Yukon na Alasce. Pomyślałam sobie, że to najgłupsza rzecz, jaką w życiu słyszałam, zwłaszcza od kogoś takiego jak Inez. To nie była jakaś ciemna masa, tylko legalna imigrantka z Meksyku, „czysta Meksykanka”. Przepraszam, że używam tego strasznego terminu, ale tak się wtedy mówiło, ja takich pojęć używałam. – Czy pani mąż przejmował się sytuacją? – Nie, ale dzieci coś czuły, i choć nic nie mówiły, chyba nawet nie były świadome, że coś się z nimi dzieje, to reagowały instynktownie. Jenna zaczęła wdawać się w bójki. Aiden nie chciał zasnąć bez światła. Takie małe, nierzucające się w oczy rzeczy. Nie przypuszczam, żeby wiedziały coś więcej niż ja czy Tim, ale może po prostu nie miały tyle dorosłych zmartwień, które zawężały pole percepcji. – Jak zareagowaliście? – Zoloft i Ritalin SR dla Aidena, Adderall XR dla Jenny. Przez chwilę pomogło. Wściekało mnie tylko, że ubezpieczenie za to nie chciało płacić, bo już brały Phalanx. – Długo dostawały Phalanx? – Odkąd tylko był dostępny. Wszyscy braliśmy Phalanx. „Porcja Phalanxu – i masz spokój”. W taki sposób się przygotowywaliśmy. A, no i Tim kupił broń. Ciągle obiecywał, że mnie zabierze na

strzelnicę i nauczy strzelać. „W niedzielę”, mówił. „W tę niedzielę już na pewno pojedziemy”. Wiedziałam, że nic z tego nie będzie. Niedziele były zarezerwowane dla jego kochanki, tej sześciometrowej, dwumotorowej suki, która jak gąbka chłonęła całą jego miłość. Zresztą miałam to gdzieś. Mieliśmy swoje pigułki i przynajmniej on wiedział, co robić z tym glockiem. To była część życia, jak alarm przeciwwłamaniowy lub poduszki powietrzne w samochodzie. Może raz na jakiś czas się o tym pomyślało, ale to było wszystko tak „na wszelki wypadek”. No, a poza tym, było już tyle rzeczy, o które trzeba się było martwić, i co miesiąc dochodziło kolejne zmartwienie. Kto by tam mógł się w tym wszystkim połapać? Kto by potrafił w tym wszystkim rozpoznać prawdziwy problem? – Jak się państwo przekonali? – Akurat się ściemniło. W telewizji był mecz, włączony na cały regulator. Tim siedział rozwalony na kanapie, z butelką piwa Corona. Pod telewizorem Aiden leżał na podłodze i bawił się żołnierzami. Jenna siedziała w pokoju, odrabiając lekcje. Ja rozładowywałam pralkę i nie słyszałam ujadania Finlaya. A zresztą, może i słyszałam, ale nie zwróciłam na to uwagi. Nasz dom był na samym skraju osiedla, tuż u stóp wzgórza. Mieszkaliśmy w świeżo zabudowanej części okręgu North koło San Diego. Tam było mnóstwo dzikich zwierząt, przez trawnik obok domu przemykał to zając, to jeleń, a Finlay dostawał szału. Chyba nawet przykleiłam kiedyś na lodówce kartkę, żeby mu kupić taką obrożę na pilota, do oduczenia od tego ciągłego szczekania. Nie wiem już, o której do tego ujadania przyłączyły się inne psy, potem gdzieś na ulicy włączył się alarm samochodowy. Weszłam do salonu dopiero, gdy usłyszałam z oddali coś jak wystrzał. Tim nic nie słyszał, telewizor był za głośno. Od dawna mu mówiłam, żeby poszedł sobie ten słuch przebadać, bo nikt bezkarnie nie spędza całej młodości w speedmetalowej kapeli... Aiden coś usłyszał. Zapytał mnie, co to takiego. Właśnie miałam odpowiedzieć, że nie mam pojęcia, gdy zobaczyłam, jak źrenice rozszerzają się mu z przerażenia. Stał twarzą do mnie i patrzył na coś poza moimi plecami, za szklanymi rozsuwanymi drzwiami werandy. Odwróciłam się w chwili, w której szkło się rozleciało. To coś miało z metr pięćdziesiąt, wąskie, zgarbione ramiona i nadęty, zwisający brzuch. Nie miało koszuli, a nakrapiany szary tors był pełen ran i śladów po pociskach. W pokoju zapachniało morzem, jak na plaży z gnijącymi wodorostami i słoną wodą. Aiden podskoczył i schował się za mnie. Tim zerwał się z kanapy i stanął pomiędzy mną a tym czymś. W ułamku sekundy wszystkie kłamstwa zawaliły się w gruzy i poznaliśmy prawdę. Tim rozglądał się gorączkowo po pokoju, szukając czegoś, co by mogło posłużyć za broń, a tamten złapał go za koszulę. Upadli razem na dywan, siłując się. Tim zawołał do mnie, żebym poszła po pistolet do sypialni. Byliśmy w przedpokoju, gdy usłyszałam pisk Jenny. Pobiegłam do jej pokoju, otwierając szeroko drzwi. Tam zobaczyłam drugiego, tym razem wielkiego, miał chyba ze dwa metry i potężne ramiona. Stał za rozbitym oknem i złapał Jennę za włosy. A ona zapierała się o framugę i piszczała: „Mamomamomamooooo!”.

– Co pani zrobiła? – Właściwie to nie wiem... Kiedy próbuję sobie przypomnieć, wszystko idzie za szybko. Złapałam tego drugiego za szyję, kiedy przyciągał Jennę do swoich otwartych ust. Ścisnęłam i pociągnęłam... Dzieci mówią, że mu łeb urwałam, tak po prostu i dosłownie, wyrwałam go wraz ze wszystkimi ścięgnami, mięśniami i co tam jeszcze wisiało w strzępach. No nie wiem, wydaje mi się to nieprawdopodobne. Choć przy tej całej adrenalinie... Ja po prostu myślę, że dzieci przez te lata trochę ubarwiły tę historię, robiąc ze mnie jakąś Hulczycę czy coś w tym rodzaju. Pamiętam, że uwolniłam Jennę, a sekundę czy dwie potem do pokoju wbiegł Tim w koszuli wypaćkanej z przodu czymś gęstym i czarnym. W jednej ręce miał pistolet, w drugiej smycz Finlaya. Rzucił mi kluczyki od samochodu i kazał zabierać dzieci do Suburbana. Wybiegliśmy na podwórko, do garażu. Kiedy zapalałam silnik, usłyszałam, jak kilka razy strzelał.

16 Poprzednik CIA, OSS, powstał w czerwcu 1942 roku, pół roku po ataku Japończyków na Pearl Harbor. 17 Przed wojną rząd Stanów Zjednoczonych udostępniał za darmo atrakcyjną komputerową „strzelankę” pod tytułem „America's Army”. Jak powszechnie twierdzono, miała ona służyć jako zachęta dla potencjalnych rekrutów. 18 Mit: wprawdzie w latach 1976–1985 przejściowo cofano z produkcji drażetki M&M's w kolorze czerwonym, ale nigdy do ich produkcji nie używano rakotwórczego barwnika zwanego Czerwienią Nr 2.

Książka dla Grzegorz Batraniec

BAZA SIŁ POWIETRZNYCH GWARDII NARODOWEJ PARNELL, MEMPHIS, TENNESSEE, USA Gavin Blaire pilotuje jeden ze sterowców bojowych D-17, tworzących rdzeń amerykańskiego Cywilnego Patrolu Lotniczego. To zadanie wprost stworzone dla niego – w cywilnym życiu pilotował sterowiec reklamowy Fujifilm.

– To się ciągnęło po horyzont. Osobowe, ciężarówki, autobusy, kampobusy – jednym słowem wszystko, co miało koła i silnik. Widziałem ciągniki rolnicze, widziałem gruszkę z betonem, a nawet lorę, na której zamocowany był olbrzymi billboard reklamujący nocny klub dla panów. Ludzie siedzieli na wierzchu tej tablicy. Siedzieli też na wszystkich dachach, na bagażnikach. To wyglądało jak w tych reportażach z dawnych czasów, kręconych w Indiach, gdzie pociągi jeździły obwieszone ludzkimi gronami. Wzdłuż dróg leżało mnóstwo wszelakich przedmiotów: walizki, skrzynie, drogie meble, a nawet wspaniały koncertowy fortepian, roztrzaskany w drzazgi, jakby ktoś zrzucił go z ciężarówki. Było także wiele porzuconych samochodów. Część została zepchnięta do rowów, część ograbiono, inne wyglądały na wypalone. Mnóstwo ludzi szło na piechotę, na przełaj polami albo wzdłuż autostrady. Niektórzy pukali do okien samochodów, pokazując różne rzeczy, a parę kobiet nawet się rozbierało. Jakieś pięćdziesiąt kilometrów dalej korek trochę się rozładował. Można by myśleć, że na ten widok ludzie trochę się uspokoją, ale gdzie tam! Błyskali światłami, trąbili, potrącali samochody przed sobą, wyskakiwali z nich, bili się. Dostrzegłem nawet kilka ciał leżących wzdłuż drogi, nieruchomych lub ledwie pełznących. Ludzie biegli obok nich, niosąc dzieci i bagaże, nie zwracając na nic uwagi. Uciekali w panice, a ja nie wiedziałem przed czym. Aż dojechałem i zobaczyłem na własne oczy. Te stwory tłoczyły się wśród samochodów. Kierowcy z zewnętrznych pasów próbowali uciekać na pobocze, a tam utknęli w błocie i zablokowali tych z pasów wewnętrznych. Ludzie nie mogli otworzyć drzwi, bo samochody były za ciasno upchane w korku. Widziałem, jak te stwory wyciągały ludzi przez otwarte okna z samochodów albo wskakiwały przez nie do środka. Wielu kierowców było uwięzionych. Ich drzwi były zamknięte i pewnie zablokowane. Okna też były pozamykane, więc trupy nie mogły wejść do środka, ale i żywi nie mogli się wydostać. Widziałem, jak paru ludzi spanikowało, próbując strzelać do nich przez szyby, pozbawiając się własnoręcznie jedynej ochrony, jaką mieli. Idioci! Mogli w ten sposób zyskać kilka godzin, może nawet szansę na ucieczkę. A może nie było szansy na ucieczkę, tylko co najwyżej na szybszy koniec? Na drodze była także przyczepa do transportu koni, holowana przez pick-upa na środkowym pasie. Cała aż podskakiwała i kołysała się w przód i w tył, bo w środku wciąż były konie. Horda zombie ciągnęła wzdłuż drogi, dosłownie przegryzając się przez tych wszystkich biedaków, którzy próbowali uciekać. I to jest najgorsze, to wspomnienie najbardziej mnie prześladuje: stamtąd nie

było żadnej ucieczki. To była autostrada międzystanowa I-80, z Lincoln do North Platte. Oba miejsca roiły się od zombie, podobnie jak wszystkie miasteczka po drodze. Co ci ludzie robili? Kto zorganizował ten exodus, jeśli nie była to zupełnie spontaniczna reakcja spanikowanych desperatów? Próbowałem sobie wyobrazić, jak to musiało wyglądać: jazda zderzak w zderzak, płacz dzieci i szczekanie psów; przeczucie tego, co czeka ich już za parę kilometrów. Modlitwa i nadzieja, że może ktoś tam, na przedzie, przed nimi, wie, co robić i co się tak naprawdę dzieje... Słyszał pan kiedyś o tym eksperymencie, który amerykański dziennikarz przeprowadził w Moskwie, w latach siedemdziesiątych? Stanął na chodniku przed drzwiami jakiegoś budynku, wybranego na chybił trafił i niczym się niewyróżniającego. Po chwili ktoś do niego dołączył, potem jeszcze jeden, i jeszcze, aż w końcu po kwadransie stała kolejka sięgająca do następnej przecznicy. Nikt nie zapytał nawet, po co ta kolejka, co rzucili. Po prostu założyli, że ten pierwszy wie i że jest to na tyle atrakcyjne, iż stoi i czeka. Nie mam pojęcia, czy to prawdziwa historia. Być może to tylko legenda, mit z czasów Zimnej Wojny. Kto to może wiedzieć?

ALANG, INDIE Stoimy na brzegu obaj, Ajay Shah i ja, patrząc na rdzewiejące kadłuby niegdyś dumnych statków. Ponieważ rząd nie ma pieniędzy na ich uprzątnięcie, a czas i żywioły sprawiły, że ich stal stała się niemal bezużyteczna, pozostają tu jako niemy pomnik tragedii, której były świadkami.

– Mówili mi, że to, co się tutaj stało, nie było niczym wyjątkowym. Na całym świecie, wszędzie tam, gdzie morze styka się z lądem, zdesperowani ludzie usiłowali wsiąść na cokolwiek pływającego, by na morzu szukać szansy przeżycia. Nie wiedziałem, czym było Alang, choć całe życie spędziłem w pobliskim Bhavnagarze. Odkąd skończyłem studia, byłem kierownikiem biura. Jedyne, co w życiu robiłem własnymi rękami, to praca na klawiaturze, a i to się skończyło, odkąd przeszliśmy w komputerach na rozpoznawanie komend głosowych. Wiedziałem tylko, że Alang to „stocznia”, i dlatego w ogóle tam pojechałem. Oczekiwałem placu budowy pełnego ludzi, produkujących statki, kadłub za kadłubem, które miały nas wywieźć w bezpieczne miejsce. Nie miałem pojęcia, że jest dokładnie odwrotnie. W Alang statki się nie rodziły – tam je zabijano. Przed wojną była to największa stocznia rozbiórkowa świata. Indyjskie firmy złomiarskie kupowały statki ze wszystkich krajów, a potem wprowadzano je tu na brzeg i zaczynano rozbiórkę: cięto i demontowano, póki z piasku nie zniknął ostatni nit z kadłuba. Kilkadziesiąt jednostek, które tam widziałem, nie było w pełni sprawnymi, gotowymi do rejsu statkami, lecz na wpół wypatroszonymi hulkami, czekającymi na swoją kolej pod palnik. Tam nie było suchych doków i pochylni. Tak naprawdę Alang było stocznią jedynie z nazwy,

a faktycznie długim pasem piaszczystego wybrzeża. Standardowa procedura polegała na rozpędzaniu statku i wprowadzaniu go przy przypływie na mieliznę, na której potem zostawał, jak wieloryb na plaży. Pomyślałem, że moją jedyną nadzieją jest sześć świeżo przybyłych statków, które dotarły tu o własnych siłach, a teraz czekały w kolejce, zakotwiczone na redzie i obsadzone przez szkieletowe załogi. Może w ich zbiornikach zostało jeszcze trochę paliwa? Jeden z nich, m/s „Veronique Delmas”, próbował właśnie ściągnąć na wodę jeden z kadłubów wcześniej wprowadzonych na mieliznę. Oba statki połączono bezładną plątaniną łańcuchów i stalowych lin, przymocowanych do rufy „APL Tulip”, już częściowo wypatroszonego kontenerowca bandery singapurskiej. Gdy przybyłem, „Veronique” właśnie odpalała silniki. Widziałem spienioną, białą wodę za rufą, gdy ruszyła, napinając hol. Co słabsze liny pękały z hukiem karabinowego wystrzału. Łańcuchy były mocniejsze. Mocniejsze od samego kadłuba. Wyrzucenie „Tulipa” na brzeg musiało naruszyć stępkę, więc kiedy „Delmas” ruszyła, nagle rozległ się straszliwy jęk i zgrzyt rozdzieranego metalu. „Tulip” po prostu pękł na pół; dziób pozostał na brzegu, a rufa została pociągnięta w morze. Nie można było nic poradzić, bo maszyny „Delmas” pracowały pełną parą, i zanim zdołano zredukować obroty, rufa „Tulipa” została wciągnięta na głęboką wodę, przewróciła się i w ciągu paru sekund zatonęła. Tam musiało być co najmniej z tysiąc osób, upakowanych gęsto w pomieszczeniach i tłoczących się na każdym skrawku pokładu. Ich krzyki szybko zagłuszył ryk powietrza uchodzącego z przewróconego kadłuba. – Dlaczego uchodźcy po prostu nie czekali w tych wyrzuconych na brzeg statkach? Przecież wystarczyło wciągnąć na górę drabiny, by stały się niedostępne. – Pan to mówi z racjonalnym dystansem, na który pozwala nabyte później doświadczenie i wiedza. Tamtej nocy też by pan nie był mądrzejszy od nas. Stocznię wypełniał tłum zdesperowanych ludzi, a wciąż napływali następni, pędzeni z głębi lądu pożarami. Setki z nich próbowały wpław dotrzeć do zakotwiczonych statków. Fale wyrzucały na brzeg ciała tych, którym się to nie udało. Wzdłuż brzegu pływało wiele łodzi rybackich, które przewoziły ludzi z nabrzeża na statki. „Dawaj pieniądze”, wołały ich załogi do uciekinierów. „Wszystko, co masz, to cię zabierzemy!” – Pieniądze były jeszcze coś warte? – Pieniądze, jedzenie, cokolwiek wartościowego. Widziałem, że na jeden ze statków wpuszczano tylko kobiety, młode kobiety. Na innym mile widziani byli tylko biali. Sukinsyny stały na dolnym podeście trapu i świeciły ludziom w twarze latarkami, żeby im się nie zaplątał taki brudas, jak ja. Widziałem nawet, jak na jednym ze statków kapitan stał przy trapie i krzyczał: „Żadnych niższych kast, niedotykalnych nie bierzemy!”. Jakie kasty? Jacy niedotykalni? Kto, do cholery, jeszcze myślał o takich pierdołach?! I wie pan, co jest w tym najbardziej przerażające? Niektórzy starsi ludzie naprawdę wychodzili z kolejki! Potrafi pan w to uwierzyć? Oczywiście, podkreślam jedynie najjaskrawsze przykłady negatywne. Na każdego, kto chciał się

dorobić, na każdego rasistę czy innego psychopatę, przypadało dziesięciu albo i więcej uczciwych, porządnych ludzi, których karma nie została tej nocy zbrukana. Przecież wielu z tych rybaków lub właścicieli łódek mogło po prostu zapakować na nie swoje rodziny i odpłynąć, zamiast wozić za darmo uchodźców na statki. Proszę pomyśleć, czym ryzykowali. Ktoś mógł ich przecież zamordować, żeby zdobyć łódź, mogli się rozbić na plaży, mogli zostać zaatakowani przez zombie spod wody... Sporo ich tam było. Wielu zainfekowanych uchodźców próbowało dopłynąć do statków, po czym reanimowali się po utonięciu. Był odpływ, wody akurat tyle, żeby utonąć, ale i żeby zombie stojący na dnie mógł uchwycić pływającą zdobycz. Widzieliśmy, jak wielu pływaków nagle znikało pod wodą, jak z przewróconych łodzi wciągano rozbitków pod wodę. A mimo to łodzie wracały po kolejnych uciekinierów na brzeg, a byli nawet tacy, którzy skakali za burtę ze statków, by ratować pływających! Ja uratowałem się właśnie w ten sposób. Byłem jednym z tych, którzy zdecydowali się dopłynąć wpław do statków. Zawsze byłem dobrym pływakiem, ale po pieszej wędrówce z Bhavnagaru, dniu spędzonym na walce o przetrwanie, szybko opadłem z sił, i to na tyle, że ledwie płynąłem na grzbiecie. Gdy wreszcie dopłynąłem do zbawczej burty, nie byłem w stanie wezwać pomocy. Na burcie nie było trapu. Nade mną wznosiła się czarna, gładka, pionowa ściana ze stali. Z rozpaczy zacząłem w nią młócić ostatkiem sił i wykrzyczałem resztkę powietrza z płuc. Właśnie zamykała się nade mną powierzchnia wody, gdy poczułem, że wokół mojej klatki piersiowej zaciska się potężny uścisk. „No to koniec” – pomyślałem. Lada sekunda poczuję ostre zęby wbijające się w ciało. Ale zamiast tego poczułem, że to coś, co mnie złapało, nie ciągnie w dół, pod wodę, lecz do góry! Znalazłem się na pokładzie „Sir Wilfrieda Grenfella”, wycofanego ze służby patrolowca kanadyjskiej Straży Przybrzeżnej. Próbowałem mówić, przepraszać, że nie mam pieniędzy, obiecywać, że odpracuję podróż, że zrobię cokolwiek, co będzie trzeba, ale marynarz, który mnie wciągnął na pokład, tylko się uśmiechnął. „Trzymaj się, chłopie”, powiedział. „Zaraz odpływamy”. Rzeczywiście, poczułem wibrację i ruch kadłuba pod nogami. To było najgorsze: widok innych statków, które mijaliśmy. Na niektórych zainfekowani uchodźcy już się zaczęli reanimować. Niektóre statki zamieniły się w pływające rzeźnie, inne płonęły na kotwicy. Ludzie skakali za burtę. Wielu z tych, którzy zniknęli pod wodą, już nie wypłynęło.

TOPEKA, KANSAS, USA Mało kto nie zgodziłby się ze stwierdzeniem, że Sharon jest piękna. Długie rude włosy, zielone oczy, ciało przedwojennej supermodelki lub tancerki. Jej mózg pozostał jednak na poziomie czterolatki, którą była w chwili wybuchu Paniki. Jesteśmy w Domu Opieki dla Dzieci Zagubionych im. Rothmana. Prowadząca Sharon lekarka, doktor Roberta Kellner, twierdzi, że Sharon miała szczęście. – Na szczęście zachowała umiejętność mowy i zdolność logicznego myślenia – wyjaśniła. – Na bardzo ograniczonym, podstawowym poziomie, ale jednak.

Doktor Kellner chce udzielić wywiadu, ale dyrektor programu Rothmana, doktor Sommers, jest przeciwna. Finansowanie programu zawsze natrafiało na przeszkody, a pod rządami obecnej administracji pojawiła się groźba jego całkowitej likwidacji. Sharon jest z początku bardzo nieśmiała, skryta. Nie uścisnęła podanej ręki, unika kontaktu wzrokowego. Znaleziono ją w ruinach Wichita, ale nie ma pewności, skąd naprawdę pochodzi.

– Byliśmy w kościele, ja z mamusią. Tatuś powiedział, że przyjdzie tam po nas. Tatuś musiał gdzieś pójść. Mieliśmy na niego czekać tam, w kościele. Wszyscy tam byli, z wieloma rzeczami. Mieli płatki śniadaniowe, wodę i soki, śpiwory, latarki i... [pokazuje rękoma karabin]. Miała go pani Randolph. Nie powinno go tam być. One są niebezpieczne. Ona mówiła, że są niebezpieczne. Była mamą Ashleya. Ashley był moim przyjacielem. Zapytałam, gdzie jest Ashley. Zaczęła płakać. Mamusia kazała mi więcej nie pytać o Ashleya i przeprosiła ją. Pani Randolph była brudna, miała na sukience czerwone i brązowe plamy. Była gruba. Miała takie wielkie, miękkie ramiona. Były tam także inne dzieci, Jill i Abbie, i jeszcze inne. Pani McGraw się nimi opiekowała. Miały kredki i malowały po ścianach, ale mamusia powiedziała, żebym się do nich przyłączyła, że pastor Dan pozwolił. Pastor Dan też tam był, próbował coś mówić do ludzi. „Posłuchajcie mnie wszyscy” [naśladuje gruby, niski głos]. „Proszę zachować spokój, władze są już w drodze. Zachowajcie spokój, zaczekajmy na władze”. Nikt go nie słuchał. Wszyscy biegali, nikt nie siedział, rozmawiali przez te rzeczy [pokazuje rękami telefon komórkowy]. Byli bardzo rozgniewani na te rzeczy, rzucali nimi o ściany, krzyczeli brzydkie słowa. Szkoda mi było pastora Dana. Na zewnątrz słychać było... [naśladuje głos syreny]. Mamusia rozmawiała z panią Cormode i innymi mamami. Kłóciły się. Pani Cormode powtarzała [naśladuje gniewny, napastliwy ton]: „A co, jeśli to prawda? Co więcej można zrobić?”. Mamusia kręciła głową. Pani Cormode machała rękami. Nie lubiłam jej. Była żoną pastora Dana i strasznie się rządziła. I wtedy ktoś krzyknął: „Nadchodzą! Idą tutaj!”. Mamusia złapała mnie i uniosła. Zabrali naszą ławkę i podstawili ją pod drzwi. Potem wszystkie ławki ustawili pod drzwiami [powtarza, naśladując kilka różnych głosów]: „Szybko! Zabarykadujmy drzwi!”, „Dajcie młotek! Gwoździe!”, „Są już na parkingu!”, „Idą tu!”. „Mogę, pani doktor?” [Sharon zwraca się do doktor Kellner. Doktor Sommers wydaje się wahać, ale doktor Kellner uśmiecha się i kiwa głową. Potem dowiedziałem się, że właśnie z tego powodu prowadziliśmy wywiad w pokoju dźwiękoszczelnym – Sharon naśladuje skowyt zombie. To bez wątpienia najbardziej realistyczne wykonanie tego przerażającego dźwięku, jakie kiedykolwiek słyszałem. Z min lekarek Sommers i Kellner wnoszę, że mają ten sam pogląd].

„Nadchodzą! Są coraz bliżej!” [Sharon udaje kolejne głosy]. Słyszałam skowyt zombie, a po nim odgłos pięści bijących w drzwi. „Chcą wejść do środka!” Odgłos uderzeń był coraz silniejszy. Ludzie krzyczeli ze strachu, ale mamusia przytuliła mnie mocno. „Wszystko będzie dobrze, ćśśś, ćśśś” [głos Sharon łagodnieje, zaczyna głaskać się po włosach]. „Nie przepuścimy ich, ćśśś”. [Sharon wali obiema pięściami w stolik, ciosy stają się chaotyczne, jakby uderzało kilka osób naraz]. „Wzmocnijcie drzwi!”, „Trzymać drzwi! Trzymać je!” [dziewczyna naśladuje dźwięk tłuczonego szkła]. Ktoś wybił okno, z przodu, koło drzwi. Światło zgasło i dorośli się przestraszyli. Zaczęli krzyczeć ze strachu. „Ćśś, dziecko, nie pozwolę im cię zabrać” [Sharon naśladuje głos matki, gładzi się po czole i policzkach. Patrzy pytająco na doktor Kellner i otrzymuje nieme przyzwolenie. Głos Sharon, wydobywający się z głębi trzewi, naśladuje pęknięcie czegoś wielkiego, głęboki trzask i łomot]. „Wdarły się! Wdarły się! Strzelajcie! Strzelajcie!” [naśladuje odgłos strzałów, po czym przechodzi na głos matki]: „Nie pozwolę im cię zabrać, nie pozwolę im cię zabrać!” [Sharon nagle spogląda za moje plecy, na coś, czego tam na pewno nie ma]. „Dzieci! Nie pozwólcie im zabrać dzieci!” To była pani Cormode. Krzyczała: „Ratujcie dzieci! Ratujcie dzieci!” [Sharon naśladuje kolejne strzały, a potem zwija obie pięści i zadaje nimi potężny cios czemuś niewidzialnemu przed nią]. Teraz dzieci też zaczęły płakać. [Pokazuje zajadłą walkę wręcz, ciosy rękami i różnymi brońmi, zadawane w przestrzeń dookoła]. Abbie bardzo płakała. Pani Cormode złapała ją [pokazuje podnoszenie czegoś, lub kogoś, z podłogi, po czym krótki wymach i uderzenie w ścianę]. Potem już przestała [powraca do głosu matki, głaskania włosów i policzka, ale głos jest wyraźnie twardszy]: „Ćśś, maleńka, już dobrze, dobrze [w czasie, gdy to mówi, dłoń gładząca policzek zsuwa się powoli na szyję, z wolna zaciskając się na tchawicy]. „Nie pozwolę im cię dostać. NIE POZWOLĘ!” [Sharon musi zwolnić uścisk, żeby zaczerpnąć tchu. Doktor Sommers pokazuje, żeby przestała, także doktor Kellner unosi dłoń w powstrzymującym geście. Sharon naśladuje strzał i rozrzuca na boki duszące ją ręce]. Gorąco i mokro, słony smak w ustach, piecze w oczy. Uniosły mnie jakieś ramiona i [wstaje zza stołu, pokazując coś, co przypomina bieg z piłką w footballu amerykańskim] zaniosły na parking. „Uciekaj, Sharon! Nie zatrzymuj się!” [głos innego dorosłego, odmienny od głosu matki]. „Uciekaj! Biegnij-biegnij-biegnij!” Odciągnęli ją ode mnie. Jej ramiona mnie puściły. Były takie wielkie i miękkie...

CHUŻYR, WYSPA OLCHON, JEZIORO BAJKAŁ, ŚWIĘTE CESARSTWO ROSYJSKIE W pokoju nie ma nic oprócz stołu, dwóch krzeseł i wielkiego lustra w ścianie, które już z daleka wygląda na weneckie, umożliwiające obserwację wnętrza pomieszczenia. Siedzę naprzeciwko rozmówczyni, notując to, co usłyszę, w bloku meldunkowym – „ze względów bezpieczeństwa” nie pozwolono mi wnieść dyktafonu. Maria Zjuganowa ma zmęczoną, okoloną

siwiejącymi włosami twarz. Jej ciało zdaje się rozdymać mundur, który uparła się założyć na tę rozmowę. Jesteśmy w pokoju sami, ale wyczuwam czyjąś obecność za lustrem.

– Nie mieliśmy pojęcia o żadnej Wielkiej Panice. Byliśmy całkowicie odcięci od świata. Jakiś miesiąc wcześniej, zanim się to wszystko zaczęło, zaraz po tym, jak ta amerykańska dziennikarka przedstawiła swoją historię, postawiono nas w stan alarmu i zarządzono blokadę informacji. Z koszar zniknęły telewizory, skonfiskowano prywatne radioodbiorniki i telefony komórkowe. Miałam taką tanią komórkę na karty, rodziców stać było tylko na tyle, żeby raz na jakiś czas kupić mi pięć minut rozmów. Miałam do nich zadzwonić w urodziny. To miały być moje pierwsze urodziny poza domem. Stacjonowaliśmy w Północnej Osetii, w Alanii, na Zakaukaziu. Oficjalnie mieliśmy za zadanie „utrzymywać pokój”, zapobiegać waśniom etnicznym między mieszkającymi tam Osetyńcami i Inguszami. Akurat mieliśmy być luzowani, gdy odcięto nas od świata. Mówili nam, że to z powodów „bezpieczeństwa państwa”. – Kto mówił? – Wszyscy, jak leci. Nasi oficerowie, żandarmi, nawet ci po cywilu, którzy nagle wyroili się znikąd. Kierował nimi taki wszawy kurdupel, z chudą, szczurzą mordą. Tak go zresztą nazywaliśmy: „Szczurek”. – Próbowaliście ustalić, kto to taki? – Kto, ja osobiście? Nigdy. I nikt inny też. Jasne, że na to narzekaliśmy. Żołnierze zawsze na coś narzekają. Ale na razie nie mieliśmy żadnego poważnego powodu do niepokoju, zresztą nie było czasu, żeby się niepokoić. Tuż po nałożeniu blokady ogłoszono alarm bojowy. Do tej pory służba była łatwa: prosta, monotonna, leniwa, przerywana czasem wycieczką w góry. Teraz siedzieliśmy w tych górach całymi dniami, w pełnym oporządzeniu i z ostrą amunicją. Odwiedzaliśmy każdy kiszłak, każdą chatę. Przesłuchiwaliśmy wszystkich, wieśniaka i każdego, kogo spotkaliśmy na drodze. A jakby ci w cywilu potrafili zmusić do gadania kozy, to pewnie i je byśmy przesłuchiwali. – Przesłuchiwaliście? A o co pytano? – Nie mam pojęcia. „Wszyscy z rodziny są w wiosce?”, „Czy kogoś nie brakuje?”, „Czy kogokolwiek u was zaatakowało wściekłe zwierzę albo człowiek?” To ostatnie najbardziej mnie zdumiewało. Wściekły człowiek? No, zwierzę to może być wściekłe, ale człowiek? Przeprowadziliśmy mnóstwo badań lekarskich, cywile kazali im się rozbierać i oglądali każdy centymetr ciała, szukając... Właściwie cholera wie, czego oni tam szukali. To wszystko nie miało sensu. Raz znaleźliśmy skrytkę z bronią, sporo AK-74, parę starszych AK-47, mnóstwo amunicji, pewnie kupionych od jakichś przekupnych sukinsynów z zaopatrzenia naszego batalionu, bo żadnej innej jednostki w pobliżu nie było. Nie wiedzieliśmy, czyja to była broń: przemytników, lokalnej mafii, a może bojówek, których obecność była powodem naszej obecności w tym rejonie. I wie pan, co Szczurek kazał zrobić? Nic. Zostawić. Zorganizował potem spotkanie ze starszyzną wioski. Nie wiem, co im naopowiadał, ale

wyszli z chaty po prostu półżywi z przerażenia. No, wie pan, takich rzeczy to się na co dzień na Zakaukaziu nie widuje. Normalnie to oni się tylko Boga i szatana boją. Nie rozumieliśmy. Wściekaliśmy się, byliśmy skołowani. Nie mieliśmy pojęcia, co się tu, do cholery, dzieje. U nas w plutonie mieliśmy starego weterana, Baburina. On wojował jeszcze w Afganistanie i był dwa razy w Czeczenii. Powiadali, że to jego BWP19 pierwszy strzelił w Biały Dom, kiedy Jelcyn rozpędzał Dumę. Bardzo lubiliśmy jego kawały. Był zawsze sympatyczny i... podchmielony, i zwykle uchodziło mu to na sucho. Po tym incydencie ze skrytką zmienił się nie do poznania. Nie było więcej uśmiechów ani dowcipów. Od tamtej pory nawet chyba nie tknął alkoholu. W ogóle nie rozmawiał z ludźmi, a jak już gębę otworzył, to powtarzał tylko: „Nie jest dobrze, bratcy. Coś się spieprzy”. Kiedy pytałam „Co?”, tylko wzruszał ramionami i odchodził. Morale spadło na łeb na szyję. Ludzie byli napięci, zrobili się podejrzliwi. Szczurek kręcił się bez przerwy między nami, chował w cieniu, podsłuchiwał, podglądał, szeptał z oficerami na ucho. Był z nami, kiedy przeszukiwaliśmy tę małą bezimienną wioskę, gdzieś u czorta na Kuliczkach. Przyjechaliśmy i zaczęliśmy jak zwykle: kordon, kipisz, przesłuchanie. Już skończyliśmy i mieliśmy się pakować, gdy nadbiegło to dziecko, mała dziewczynka. Biegła jedyną uliczką wsi i płakała, przestraszona. Podbiegła do rodziców i zaczęła coś gorączkowo opowiadać i pokazywać za siebie, na pola. Nie rozumiałam ani słowa, żadne z nas nie znało w ich języku więcej niż dwa słowa na krzyż. Nagle tam, gdzie pokazywała, dostrzegliśmy niewielką postać; to była inna dziewczynka, zataczająca się po błocie. Porucznik Tichonow uniósł do oczu lornetkę i widziałam, jak nagle krew mu odpłynęła z twarzy. Szczurek też to zauważył i podniósł swoją lornetkę, po czym szeptem wydał mu jakieś polecenie. Tichonow wezwał Pietrenkę, naszego snajpera, i kazał mu wycelować tej drugiej dziewczynce w głowę. Pietrenko zajął pozycję, wycelował. „Cel uchwycony?”, „Tak jest!”, „Zlikwidować”. Pamiętam, że zapadła cisza. Pietrenko uniósł głowę znad celownika i popatrzył na porucznika, prosząc o powtórzenie rozkazu. „Słyszałeś, wykonać!”, warknął Tichonow. Pewnie, że słyszał. Ja stałam dalej niż Pietrenko i słyszałam wyraźnie. „Strzelaj, job twoju mać!” Widziałam wyraźnie, jak lufa karabinu uniosła się, raz i drugi. A potem opadła. To był taki chudy kogucik, żaden tam bohater, ale w tej chwili po prostu odmówił wykonania rozkazu. „Nie, towarzyszu poruczniku”. Rany boskie, czułam się tak, jakby słońce stanęło na niebie. Nikt nie wiedział, co zrobić, a już najmniej porucznik Tichonow. Wszyscy popatrzyli na siebie, a potem pod nogi. Nikt nie zauważył, kiedy Szczurek ruszył naprzód. Szedł jak na spacer. Dziewczynka była już tak blisko, że widać było jej twarz, z szeroko rozwartymi oczyma, utkwionymi w Szczurka. Wyciągnęła przed siebie ręce i wydała jakiś taki skowyczący jęk. Spotkali się mniej więcej w połowie wsi. To stało

się tak szybko, że większość z nas nawet nie zdawała sobie sprawy, co się dzieje, gdy było już po wszystkim. Szczurek podszedł na może pięć metrów i jednym płynnym ruchem wyjął pistolet, a potem wycelował i strzelił jej prosto między oczy. Po czym schował broń i ruszył z powrotem. Jakaś kobieta, pewnie matka tej małej, padła na kolana i zaniosła się płaczem; zawodziła, pluła w naszym kierunku i rzucała klątwy, rwąc włosy z głowy. A ten sukinsyn nawet na nią nie spojrzał, jakby jej w ogóle nie zauważył. Poszeptali z Tichonowem i wsiedli do bewupa, jakby to była taksówka w Moskwie. Tej nocy... Leżałam w łóżku i nie mogłam zasnąć. Starałam się nie myśleć o tym, że żandarmi zabrali Pietrenkę, ani o tym, że po powrocie kazano nam zdać broń do magazynu: pierwszy raz od czasu, jak się to wszystko zaczęło. Wiedziałam, że powinno mi być żal tej dziewczynki, powinnam być wściekła na Szczurka, powinnam czuć żal do samej siebie, że nawet palcem nie kiwnęłam, żeby temu zapobiec. Wiedziałam, że powinnam była to wszystko odczuwać, ale w tej chwili był we mnie tylko strach. Przypomniałam sobie Baburina i jego przepowiednie. Chciałam rzucić to wszystko i po prostu wracać do domu, do rodziców. A jeśli tam zdarzyło się coś strasznego? Jakiś atak terrorystyczny? Oni mieszkali w Bikin, to rzut kamieniem od chińskiej granicy. Chciałam z nimi porozmawiać, upewnić się, że u nich wszystko w porządku. Tak się bałam, że w końcu zaczęłam z tego strachu wymiotować, i to tak, że mnie wysłali do izby chorych. To dlatego nie pojechałam nazajutrz na patrol i dlatego byłam nadal w łóżku, gdy po południu wrócili. Leżałam i kolejny raz czytałam jakiś stary numer „Siemnadcat”20. Usłyszałam jakiś ruch na zewnątrz, silniki, głosy. Na placu apelowym zebrał się już tłum. Przepchnęłam się do przodu i zobaczyłam, że w środku stał Arkadij. Arek był erkaemistą naszej drużyny. To kawał chłopa, wyglądał jak niedźwiedź. Przyjaźniliśmy się, bo pilnował, żeby inni koło mnie trzymali łapy przy sobie, rozumie pan, o co mi chodzi? Mówił, że przypominam mu jego młodszą siostrę. Lubiłam go... U jego stóp leżała stara kobieta, w worku na głowie i z łańcuchem na szyi. Jej ubranie było w strzępach, a nogi były zupełnie obrane ze skóry, ale nie było w ogóle krwi, tylko jakaś taka czarna maź. Arkadij był wściekły, po prostu się gotował. „Dosyć kłamstw!”, grzmiał głębokim, mocnym głosem. „Dosyć rozkazów strzelania do cywili! Chcecie wiedzieć, o co tu chodzi? Po to przywiozłem tę starą raszplę!” Rozejrzałam się, szukając porucznika Tichonowa, ale nigdzie go nie było. Nagle poczułam w żołądku coś jak kulę lodu... „Chciałem, żebyście wszyscy to zobaczyli!”, mówił dalej Arkadij i ciągnąc za łańcuch, zmusił babuszkę do powstania. Złapał za worek i jednym szarpnięciem zerwał go. Jej twarz była szara, jak reszta ciała, z wytrzeszczonymi, wielkimi, wściekłymi oczyma. Warknęła jak wilk i próbowała złapać Arkadija. Ten chwycił ją wielką jak bochen pięścią za gardło i odsunął na długość ramienia. „Zobaczcie wszyscy, czego szukamy w tych górach!”, zawołał, potrząsając wierzgającą starowinką. Wolną ręką sięgnął po nóż i wbił go jej w pierś, prosto w serce. Aż syknęłam, jak wszyscy wokół. Ostrze weszło po jelec, a mimo to ranna ani myślała umierać. Wyrywała się, wyła

i próbowała ugryźć Arkadija. „Widzicie?”, zapytał Arek, po czym wyciągnął nóż i zadał jeszcze kilka ciosów, tak samo bez skutku. „Widzicie? To o tym nam nie mówią! To po to sobie dupy zrywamy, jeżdżąc po całych tych pieprzonych górach!” Wokół zobaczyłam kilka potakujących głów, parę głosów przyznało mu rację. „A co, jeśli one są wszędzie? Jeśli są z naszymi rodzinami, tu i teraz?”, pytał i po kolei patrzył każdemu prosto w oczy. Przez to stracił kontrolę nad staruchą, która wykorzystała to i zdołała go wreszcie ugryźć w rękę. Arkadij ryknął i jego lewa pięść zmiażdżyła twarz staruchy. Cios był tak silny, że upadła na ziemię, wciąż warcząc i plując tą czarną mazią. Arek wykończył ją, zadając cios butem. Wszyscy wokół słyszeliśmy trzask pękającej czaszki. Z rany na ramieniu Arkadija popłynęła krew. Uniósł rękę do góry, zaciskając ją w pięść, którą wymachiwał do wtóru słów: „Chcemy do domu! Chcemy bronić rodzin!”. Tłum zaczął skandować razem z nim: „Chce-my-do-domu! Chcemy bronić rodzin!”. Inni wołali: „To jest wolny kraj! Demokratyczny! Nie możecie nas trzymać pod kluczem!”. Ja też krzyczałam i skandowałam. Chryste, ta starucha, ten potwór, który przeżył cios nożem w serce... A jeśli w domu też takie były? A jeśli teraz grożą naszym najbliższym? Moi rodzice... Strach, wątpliwości, wszystkie negatywne emocje z ostatnich dni, wszystko zlało się w wielki, zapiekły gniew. „Chce-my-do-domu! Chce-my-do-domu!”, skandowanie, krzyki, a potem... Ten pocisk gwizdnął mi tuż koło ucha, zanim trafił Arkadija prosto w lewe oko. Nie pamiętam ucieczki, pałowania, gazu łzawiącego. Nie pamiętam, kiedy i skąd wzięli się komandosi ze Specnazu. Nagle byli wszędzie i zaatakowali nas, lejąc pałami i zakuwając w plastikowe kajdanki. Jeden przy tej okazji stanął mi butem na piersi tak mocno, że bałam się, czy żebra wytrzymają. Myślałam, że tam zginę. – To wtedy was zdziesiątkowali? – Nie, to był dopiero początek. Nie byliśmy pierwszym zbuntowanym pododdziałem. To się zaczęło od razu po tym, jak żandarmeria zaczęła odcinać garnizony od świata. Do czasu, gdy zaczęliśmy naszą demonstrację, rząd już wypracował metody przywracania porządku. [Wygładza mundur, zaczyna mówić po chwili przerwy]. – Zdziesiątkowali... Przez lata słyszałam ten termin. Używano go, mówiąc o jednostkach, które odniosły wielkie straty w boju. Myślałam, że to znaczy „zniszczyć”, „spowodować straszne straty”, „zmieść z powierzchni ziemi”... Tymczasem tak naprawdę to znaczy zabić dziesięć procent, zabić co dziesiątego. I właśnie tak z nami zrobili. Specnaz kazał nam się zebrać na placu apelowym w galowych mundurach. Na trybunę wyszedł nasz nowy dowódca i palnął nam mowę o patriotycznym obowiązku, odpowiedzialności, o tym, że przysięgaliśmy bronić Matki-Ojczyzny i że zdradziliśmy ją, przedkładając nad honor nasze tchórzostwo i egoizm. Nikt wcześniej tak do nas nie przemawiał. „Patriotyzm”? „Odpowiedzialność”? MatkaOjczyzna była jednym wielkim anarchistycznym burdelem. Żyliśmy od małego wśród chaosu

i korupcji, naszym celem było przeżyć do jutra. Patriotyzmu nawet w armii nie było więcej niż brudu za paznokciami. To było miejsce, gdzie można się było nauczyć zawodu, dostać trzy razy dziennie coś do jedzenia, suche łóżko, a może nawet i parę groszy do wysłania rodzinie, jeśli rząd wreszcie doszedł do wniosku, że właściwie można by żołnierzom jakiś żołd wypłacić, bo ten sprzed pół roku już pewnie wydali. „Przysięga”? „Honor”? „Obrona Matki-Ojczyzny”? Takich pojęć w ogóle nie było w słowniku mojego pokolenia! Takie pierdoły to się słyszało od tych starych obdartych dziadków z rzędami dzwoniących medali za Wielką Ojczyźnianą, którzy w maju wyrajali się na plac Czerwony, by świętować dawno zapomniane i przepite zwycięstwo. „Obowiązek patriotyczny” – wolne żarty! Ale ja się jakoś nie śmiałam. Ta przemowa z daleka śmierdziała egzekucją. Wokół nas tłum uzbrojonych po zęby komandosów, karabiny maszynowe w oknach i na wieżach wartowniczych. Byłam gotowa, każdy mięsień mojego ciała prężył się, czekając na strzały. I wtedy padły te słowa... „Uważacie, gówniarze zasrani, że demokracja to tylko prawa, które wam się należą? Bóg wam je zesłał, więc się ich domagacie, tak? Dobrze więc, będziecie mieli okazję poznać demokrację w praktyce!” Dokładnie tak to powiedział, od tamtego dnia mam te słowa wydrukowane od wewnątrz na powiekach i widzę je, gdy tylko przymykam oczy... – Co to znaczyło? – To my mieliśmy wybrać ukaranych. Podzielili nas na grupy po dziesięciu i mieliśmy głosować, który z nas zostanie ukarany. A potem to my, żołnierze, mieliśmy osobiście wykonać wyrok, zamordować naszych przyjaciół. Przywieźli nam w tym celu taczki. Do dziś pamiętam, jak cholernie skrzypiały. Pełne kamieni. Takich wielkości dłoni, ciężkich i o ostrych krawędziach. Część wybrańców płakała, błagała o litość, pytała dlaczego... Niektórzy, jak nasz Baburin, po prostu bez słowa klęknęli i patrzyli nam w oczy, gdy wznosiliśmy kamienie do ciosu. [Maria przerywa na chwilę, wzdychając cicho i spoglądając w półprzezroczyste lustro w ścianie]. – Genialne. Po prostu, kurwa, genialne. Normalne egzekucje, nawet przed frontem kompanii, mogły co najwyżej wzmocnić dyscyplinę, ale tylko lokalnie i przejściowo. Czyniąc ze mnie i moich towarzyszy wykonawców egzekucji, trzymali nas za gardło nie tylko ze strachu, ale i z poczucia winy. Mogliśmy odmówić, mogliśmy powiedzieć „nie” i samemu zarobić kulkę, ale nie – zrobiliśmy, co nam kazano. Wszyscy dokonaliśmy wolnego wyboru, a ponieważ cena tego wyboru była tak wielka, żaden nigdy nie chciał przez to przechodzić ponownie. Tego dnia wyrzekliśmy się naszej wolności, radośnie i ochoczo. Odtąd żyliśmy w wolności prawdziwej, wolności wskazania na kogoś innego palcem i powiedzenia: „On mi kazał to zrobić! To on jest winien, nie ja!”. Wolności mówienia „Ja tylko wykonywałem rozkazy!”. Boże, miej litość nad nami grzesznymi…

BRIDGETOWN, BARBADOS, FEDERACJA INDII ZACHODNICH

Trevors'Bar to ucieleśnienie karaibskiego Dzikiego Zachodu, czy mówiąc bardziej poprawnie, „Specjalnych Stref Ekonomicznych” każdej z tutejszych wysp. To miejsce nie ma nic wspólnego z porządkiem i błogim spokojem powojennego życia na Karaibach. Ale nie po to powstały. SSE to odgrodzone od rajskich kurortów enklawy chaosu, przemocy i rozwiązłości, stworzone specjalnie z myślą o oddzieleniu przyjezdnych od bogatych społeczeństw wyspiarskich. Mój niepokój zdaje się bardzo bawić T. Seana Collinsa. Potężny Teksańczyk podsuwa mi szklaneczkę tutejszego zabójczego rumu i opiera buty na blacie mojego stołu.

– Do tej pory nawet nikt nie wymyślił sensownej nazwy dla zawodu, który wykonywałem. W każdym razie żadnej porządnej. „Niezależny pracownik kontraktowy”? To brzmi tak, jakbym tynkował ściany. „Ochroniarz”? A co ja, cieciem w sklepie byłem, czy co? „Najemnik” jest jednocześnie i najbliżej tego, co robiłem, i najdalej jak tylko można od mojego prawdziwego „ja”. Najemnik kojarzy mi się z jakimś szajbusem, weteranem z Wietnamu, wytatuowanym od stóp do głów, z wąsiskami jak kierownica do roweru, zarzynającym ludzi na pęczki w jakimś zawszonym kurwidołku Trzeciego Świata, bo ma problemy z przystosowaniem się do normalnego życia. No, do mnie to wcale nie pasowało. Wykonywałem mokrą robotę, nie powiem, i nie za Bóg zapłać, to prawda. Robiłem to, czego mnie nauczyli... Ciekawa sprawa z tą armią. Zawsze obiecują człowiekowi, że go „nauczą zawodu”, ale do tej pory jakoś na żadnym plakacie nie zdarzyło mi się przeczytać, że moją najbardziej poszukiwaną na rynku wiedzą będzie ta, jak zabić danego gnojka w taki sposób, żeby inni przy tym nie zginęli. Może i byłem najemnikiem, ale na pewno nie wyglądałem na takiego. Byłem schludny, poukładany, miałem dobrą brykę i fajny dom, stać mnie było nawet na gosposię, dochodzącą raz na tydzień. Miałem mnóstwo znajomych, widoki na niezłe małżeństwo, a w country clubie handicap na równi z zawodowcami. I najważniejsze: pracowałem dla firmy, która przed wojną niczym specjalnym się nie wyróżniała. Żadnego płaszcza i szpady, żadnych spotkań na zapleczach barów, kopert o północy. Miałem normalny etat, urlop, chorobowe, pełny pakiet medyczny z dentystą. Płaciłem podatki, od cholery podatków, i na ubezpieczenie emerytalne. Mogłem pracować za granicą, ale po tym, co widziałem w czasie ostatniej lokalnej wojny, powiedziałem sobie, że to pieprzę. Wolę chronić tyłek spasionego prezesa albo jakiejś debilnej gwiazdki, znanej głównie z tego, że jest znana. I właśnie przez to tak się wpieprzyłem, kiedy wybuchła Panika. Mam nadzieję, że nie będzie pan domagał się nazwisk? Część tych ludzi pewnie przeżyła, albo ich spadkobiercy, i... Uwierzy pan, że dalej grożą procesami? Po tym wszystkim, co się stało? No, w każdym razie opuszczę nazwiska i miejscowości, ale proszę sobie wyobrazić dużą wyspę, taką DŁUGĄ wyspę, zaraz koło Manhattanu. Nazwa nie padła, więc mogą mi skoczyć, nie? Mój klient zajmował się... Cholera, właściwie to nie mam pojęcia, czym on się tak naprawdę zajmował. To miało coś wspólnego z rozrywką i wielkimi pieniędzmi. Nie wiem, nieważne. Myślę, że mógł być nawet właścicielem większościowego udziału w mojej firmie. W każdym razie miał forsy jak

lodu i mieszkał w cudownym domu nad brzegiem. Nasz klient lubił przyjaźnić się ze sławnymi ludźmi. Umyślił sobie uratować tych, którzy mogli mu poprawić image w czasie wojny i po jej zakończeniu, robić za Mojżesza dla przerażonych i sławnych. I wie pan co? Ci idioci na to poszli. Aktorzy, piosenkarki, raperzy i zawodowe twarze, które bez przerwy widuje się w talk-shows i innych Big Brotherach, a nawet ta mała, zepsuta, obrzydliwie bogata dziwka ze zmęczonym spojrzeniem, która znana była głównie z tego, że była właśnie małą, zepsutą, obrzydliwie bogatą dziwką ze zmęczonym spojrzeniem. No i był tam jeszcze ten rekin przemysłu płytowego z diamentowymi kolczykami. Przywiózł ze sobą odpicowanego masturbo-kałasza z podwieszonym granatnikiem. Kochał opowiadać, jak to go sobie zamówił dokładnie na wzór broni z finałowej sceny „Człowieka z blizną” z Alem Pacino. Tak się tym podniecał, że nie miałem serca wyjaśnić mu, że señor Montana używał w tej scenie M16A1... Był tam też komik polityczny, wie pan, ten, który miał własny program. Wciągał kokę z przerwy między cyckami tajskiej nastoletniej striptizerki, którą tam przyciągnął, wieszcząc, że to, co się dzieje, to nie tylko żywi kontra żywe trupy, ale że cała sprawa dotrze do każdego zakątka życia społecznego, ruszy z posad bryłę świata, głęboko przeorze stosunki społeczne, politykę, gospodarkę, a nawet ekologię. Mówił też, że od samego początku Wielkiego Kłamstwa wszyscy doskonale o wszystkim wiedzieli, i to dlatego tak się oburzali, gdy w końcu prawda wyszła osranym na wierzch. To wszystko brzmiało całkiem sensownie, póki ten idiota nie zaczął pieprzyć o zależności pomiędzy wysoko słodzonym syropem kukurydzianym a postępującą feminizacją Ameryki. Szalone, wiem, ale każdy z nas spodziewał się czegoś takiego po tych ludziach, w każdym razie ja się spodziewałem. Czego się nie spodziewałem, to byli „ich ludzie”. Każdy z nich, czymkolwiek się zajmował, ciągnął za sobą całą armię przydupasów, jakichś stylistów, rzeczników prasowych i innych osobistych asystentów. Część z nich była zupełnie w porządku, po prostu profesjonaliści zarabiający na życie albo pragnący zapewnić sobie bezpieczeństwo. Młodzi ludzie, którzy zwyczajnie chcieli wejść o gałąź wyżej, więc nie można mieć o to do nich pretensji. Ale reszta... Fagasy napawające się smrodem własnych szczyn. Chamskie, nadęte bubki, wydające rozkazy na lewo i prawo. Jeden utkwił mi w pamięci, właściwie tylko dlatego, że nosił czapkę baseballową z wyszytym na czole poleceniem „Wykonać!”. To był chyba główny treser takiego tłustego pierdolca, który wygrał konkurs talentów w telewizji. Facet miał pod sobą ze czternastu ludzi i bez przerwy nimi komenderował. Pamiętam, że pomyślałem wtedy, iż tak wielu ludziom nie da się zapewnić bezpieczeństwa, ale po pierwszym obchodzie przekonałem się, że szef pomyślał o wszystkim. Jego pałac został przekształcony w senne marzenie specjalisty od survivalu. Miał tam dość liofilizowanego jedzenia, by wystarczyło dla całej armii na lata, i nieograniczony zapas słodkiej wody z własnej instalacji odsalającej. Zbudował turbiny wiatrowe, baterie słoneczne, a jakby nie było ani słońca, ani wiatru, to jeszcze miał olbrzymie generatory zasilane paliwem z potężnych zbiorników

zakopanych pod podwórkiem. Sam pałac mógł się bronić przed zombie do końca świata i jeszcze dzień dłużej: wysokie mury, czujniki ruchu i broń. Jasna cholera, ile i jakiej broni! Tak, szef odrobił lekcje, ale najbardziej dumny był z czego innego: w każdym pomieszczeniu pałacu były kamery, które przekazywały obraz do Internetu dwadzieścia cztery godziny na dobę, siedem dni w tygodniu. To był prawdziwy powód, dla którego zaprosił do siebie tych wszystkich „najbliższych” i „najdroższych” znajomych. On nie tylko chciał przeżyć burzę w luksusie i wygodzie, ale jeszcze chciał, by każdy wiedział, że on przeżył, i to jak. To mu miało zapewnić sławę. To się zresztą nie skończyło na kamerze zainstalowanej w każdym kącie. Oprócz tego była jeszcze obsługa prasowa, jak z relacji z rozdania Oscarów. Szczerze mówiąc, nie miałem pojęcia, że dziennikarstwo plotkarskie, specjalizujące się w gwiazdach, było tak potężnym przemysłem. Zjechały się dziesiątki ekip ze wszystkich gazet i stacji telewizyjnych. Wszyscy pytali: „Jak pan/pani się czuje? Jak się tu trzymacie? Jak państwo myślą, co będzie dalej?” i przysięgam, że co najmniej raz słyszałem pytanie: „Co pani ma na sobie?”. Jak dla mnie najbardziej surrealistycznym momentem była chwila, gdy stojąc w kuchni z resztą personelu i ochrony, oglądaliśmy telewizję. Pokazali, zgadnijcie co? Nas! Kamery były zainstalowane dosłownie w każdym pomieszczeniu, wycelowane w te wszystkie gwiazdy i gwiazdeczki siedzące na kanapach i gapiące się w telewizor, gdzie inna stacja nadawała dziennik. To była relacja na żywo z nowojorskiej Upper East Side. Żywe trupy nadciągały Trzecią Aleją, a ludzie walczyli z nimi gołymi rękami, rurami, młotkami, czym kto miał. Kierownik sklepu sportowego Modell's Sporting Goods rozdawał z magazynu kije baseballowe, krzycząc, żeby walili w łeb. Potem pojawił się ten facet na rolkach. W rękach miał kij hokejowy z przykręconym na końcu wielkim tasakiem. Zasuwał dobre trzydzieści mil na godzinę, przy tej prędkości naprawdę mógł obciąć jedną czy dwie głowy. Kamera podążała za nim i pokazała wszystko: gnijącą rękę, która nagle wysunęła się ze studzienki kanalizacyjnej, tuż przed nim; salto, które wywinął, gdy złapała go za kostkę; twarde lądowanie na twarzy, gdy wreszcie upadł, a potem jak ta ręka pociągnęła go za kucyk po asfalcie, krzyczącego i machającego rękami, prosto do studzienki. W tej chwili kamera przełączyła się na widok z naszego salonu, pokazując reakcje oglądających to sław. Było kilka westchnień i szlochów, parę prawdziwych, kilka udawanych. Pamiętam, że miałem mniej szacunku dla paru fiutów, którzy udawali łzy żalu po tamtym gościu, niż dla tej małej zepsutej, obrzydliwie bogatej dziwki ze zmęczonym spojrzeniem, która powiedziała tylko: „Co za palant”. Przynajmniej szczerze. Pamiętam, stałem wtedy koło Siergieja, takiego wielkiego, napakowanego sukinsyna o smutnej gębie. To, co opowiadał o swoim dzieciństwie w Rosji, przekonało mnie, że nie każdy zawszony kurwidołek Trzeciego Świata musi leżeć pod palmami. Patrzył na ekran, na którym kamera pokazywała reakcje naszych gwiazd, i mamrotał do siebie pod nosem coś po rosyjsku. Jedyne, co zrozumiałem, to nazwisko „Romanow”. Chciałem go właśnie o to zapytać, gdy rozległ się alarm. Coś uruchomiło czujniki naciskowe w strefie ochronnej, ciągnącej się na parę mil wokół muru.

System był na tyle czujny, by sygnalizować obecność nawet pojedynczego zombie, a teraz po prostu oszalał! Radio skrzeczało bez przerwy: „Kontakt! Kontakt! Południowy zachód! O cholera, są ich całe setki!”. To był olbrzymi dom, więc na swoje stanowisko ogniowe biegłem parę minut. Nie rozumiałem, dlaczego obserwator był wyraźnie przestraszony. No i co z tego, że to kilkaset zombie? Zesrają się, zanim przesadzą parometrowy mur. I wtedy usłyszałem słowa, które i mnie przeraziły: „Oni biegną! Kurwa, biegną! I to jak szybko!”. „Szybkie zombie”, pomyślałem, i żołądek podszedł mi do gardła. Jeśli potrafią biec, to mogą się wspinać, jak mogą się wspinać, to może i myśleć też potrafią, a jak potrafią myśleć i są ich setki... O cholera, teraz to i ja zacząłem się bać. Pamiętam jeszcze, że zanim dotarłem do okna pokoju gościnnego na drugim piętrze, goście szefa pobrali broń z magazynu i biegali wszędzie wokół, z bronią maszynową i obłędem w oczach, jak statyści w filmach akcji z lat osiemdziesiątych. Odbezpieczyłem karabin i uniosłem pokrywki na celowniku. To było jedno z tych cudeniek najnowszej generacji, połączenie kolimatora, celownika optycznego o małym powiększeniu i kamery termowizyjnej. Właściwie ta druga funkcja nie była mi teraz do niczego potrzebna, bo przecież zombie nie wydzielają ciepła. Więc kiedy zajrzałem w okular celownika i zobaczyłem jaskrawą masę kilkuset biegnących sylwetek, coś mnie złapało za gardło. To nie były żywe trupy! Teraz byli już na tyle blisko, że słyszeliśmy głosy: „To tu! To ten dom z dziennika!”. Nieśli ze sobą drabiny, broń, jakieś dzieci w becikach... A kilku miało na plecach ciężkie worki i biegło z nimi ku bramie, potężnym, stalowym wrotom w murze, które miały zatrzymać tysiące zombie. Chwilę potem eksplozja wyrwała je z zawiasów, rzucając w budynek jak wielką gwiazdkę ninja. „Ognia!”, wrzasnął szef przez radio. „Rozwalić ich! Zabić ich! Strzelać-strzelać-strzelać!” Napastnicy, z braku lepszego określenia, skierowali się ku domowi. Podwórze było pełne samochodów, sportowych limuzyn, hummerów, a jeden hokeista przyjechał nawet monster-truckiem! Wszystko to teraz płonęło, wybuchało, poprzewracane na boki, a czarny, gęsty dym z ich opon dusił wszystkich wokół. Zewsząd słychać było strzelaninę między obrońcami i napastnikami. Każdy ważniak, który dotąd nie narobił w gacie, czuł się na siłach lub w obowiązku zostać bohaterem i objąć dowodzenie, żądając od swoich przydupasów, żeby go bronili. Paru nawet sobie radziło, ale większość z tych dwudziestoparoletnich ciot nigdy nie trzymała broni w ręku, i ci wykruszyli się bardzo szybko. Jeszcze inni przyłączyli się do atakujących. Widziałem, jak jakaś naprawdę niezła fryzjerka wbiła pewnej aktorce nóż do otwierania listów w usta, a pan „Wykonać!” usiłował wyrwać granat gwieździe „Idola”. Obaj zginęli, gdy wybuchł im w rękach. To był kompletny chaos, i zapewne większość ludzi tak wyobraża sobie koniec świata. Dom płonął, wszędzie była krew, zwłoki lub ich szczątki leżące na połamanych, luksusowych sprzętach, które

kosztowały ciężkie pieniądze... W drodze do drzwi spotkałem jednego z fagasów zepsutej dziwki. Spojrzeliśmy na siebie. Gdyby to była rozmowa, brzmiałaby pewnie jakoś tak: „Jak twój pan?”, „A jak twoja pani?”, „A tam, pieprzyć ich!”. Większość z nas, rewolwerowców do wynajęcia, miała taki właśnie stosunek do tych palantów. To dlatego nie strzeliłem tej nocy ani razu. Płacono nam za ochronę bogatych ludzi przed zombie, a nie przed biedakami, którzy szukali bezpiecznej kryjówki. Przekonałem się o tym, kiedy słyszałem, co krzyczeli, wbiegając do domu. To nie było: „Rżniemy je jak leci!”, czy nawet: „Dawać gorzałę!”, tylko: „Gasić pożary! Kobiety i dzieci na wyższe piętra!”. W drodze na plażę trafiłem na komika politycznego. On i ta podstarzała blondyna, którą, jak i wszyscy inni, brałem za jego najbardziej zaciętą przeciwniczkę, pieprzyli się tak, jakby jutro miało nie wstać słońce. Zresztą, cholera, dla nich może i naprawdę już nie wstało. Dotarłem na piasek, znalazłem porzuconą deskę do surfingu, zapewne wartą więcej niż dom, w którym się wychowywałem, położyłem się na niej i zacząłem wiosłować ku światłom na horyzoncie. Na wodzie było mnóstwo łodzi, wielu ludzi wiało z miasta. Miałem nadzieję, że któryś z nich podwiezie mnie chociaż do nowojorskiego portu. Może uda mi się ich przekupić parą diamentowych kolczyków? [Collins dopił swoją kolejkę rumu i skinął ręką na kelnera o dolewkę]. – Czasem się, wie pan, zastanawiam: czemu oni po prostu nie siedzieli cicho? Nie tylko mój szef, ale i wszystkie rozpieszczone pasożyty? Mieli środki na to, by uchronić się przed niebezpieczeństwem, wyjechać gdzieś, bo ja wiem, do Antarktyki czy na Grenlandię, gdzie nie pchaliby się publice w oczy – więc czemu z tego nie skorzystali? Może nie mogli, nie potrafili, może to było jak ten kran, którego nie można zakręcić? Może właśnie to, potrzeba sławy, ich stworzyło i nie umieli z niej zrezygnować nawet za cenę życia? A kto ich tam, cholera, wie? [Kelner przyniósł następną kolejkę rumu, a Collins rzucił mu srebrnego randa]. – Jak coś masz, to z tego korzystaj.

ICE CITY, GRENLANDIA Na powierzchni widoczne są głównie nawiewniki, wysokie, starannie ukształtowane kominy z wiatrołapami, które dostarczają świeże, lecz lodowato zimne powietrze do trzystukilometrowego labiryntu podziemnych korytarzy. Pozostało tu już niewielu z ponad ćwierć miliona ludzi, którym ten wyrzeźbiony ich rękami cud inżynierii pozwolił przetrwać wojnę. Część z nich pozostała, by zachęcać do zwiedzania rosnącą liczbę turystów. Kilku z nich pełni obowiązki kustoszy, utrzymując się ze środków odtworzonego przez UNESCO Programu Światowego Dziedzictwa. Jeszcze inni, jak Ahmed Farahnakian, były major Sił Powietrznych Irańskich Strażników Rewolucji, pozostali tu, bo nie mają dokąd wracać.

– Indie i Pakistan. Jak Południowa i Północna Korea, czy dawniej NATO i Układ Warszawski. Jeśli

jakieś dwa państwa miały wymienić nuklearne ciosy, to musiały być Indie i Pakistan. Wszyscy o tym wiedzieli, wszyscy się tego spodziewali – i właśnie dlatego do tego nie doszło. Zagrożenie było tak wszechobecne, że przez lata zbudowano mechanizmy, które pozwalały mu zapobiegać. Między stolicami przebiegała gorąca linia, ambasadorzy byli po imieniu z przywódcami, a generałowie, politycy i każdy, kto w tym maczał palce, bez przerwy, dzień w dzień, dbali o to, by zagłada nigdy nie nadeszła. Nikt sobie nie wyobrażał, a w każdym razie ja sobie nie wyobrażałem, że wypadki potoczą się w tak niespodziewanym kierunku... U nas zaraza nie dawała się we znaki tak mocno, jak w innych krajach. Nasz kraj to przede wszystkim góry, dlatego transport jest utrudniony. Mamy niewielką liczbę ludności. Wielkość i rozległość obszaru, jak i możliwość skutecznego izolowania wielkich miast przez bardzo liczne, w porównaniu do liczby ludności, siły zbrojne pozwalała naszym przywódcom optymistycznie patrzeć na problem zombie. Jednak ich plany pokrzyżowali uchodźcy ze wschodu, całe miliony uchodźców! Napływali przez Beludżystan i wszystkie plany szlag trafił. Wraz z nimi ciągnęły zombie i wiele terenów zostało zaatakowanych, a masy żywych trupów ruszyły do naszych miast. Straż Graniczna uległa liczebnej przewadze wroga, całe posterunki zostały dosłownie zalane falami umarlaków. Nie było kim zamknąć granicy, jednocześnie zwalczając ogniska choroby wewnątrz kraju. Żądaliśmy od Pakistańczyków, by zaprowadzili porządek wśród własnych ludzi. Zapewnili nas, że robią, co mogą, ale doskonale wiedzieliśmy, że kłamią. Większość uchodźców to byli Hindusi, tylko przechodzący przez Pakistan w poszukiwaniu bezpiecznego schronienia. Ci z Islamabadu nie mieli ochoty stawiać im przeszkód: wygodniej było zwalić ten kłopot na sąsiadów. Być może, gdybyśmy mogli połączyć siły, skoordynowana wspólna operacja byłaby w stanie zapewnić właściwą obronę jakiegoś strategicznego punktu. Wiem, że istniały takie plany obrony południowych gór Pakistanu, Pab, Kirthar czy Centralnego Brahui. Tam można było zatrzymać dowolną liczbę uchodźców lub zombie. Niestety, Pakistańczycy odmówili udziału w tej operacji. Ich attaché wojskowy, paranoidalny kretyn, wykrzykiwał, że wejście obcych wojsk na świętą ziemię Pakistanu potraktują jak wypowiedzenie wojny. Nie przypuszczam, żeby ich prezydent nawet wiedział o naszej propozycji. Nasi przywódcy nigdy nie rozmawiali z nim bezpośrednio. Widzi pan teraz, o co mi chodziło, gdy mówiłem o stosunkach Indii z Pakistanem? My nie mieliśmy z nimi układów. Ten zasraniec, ich pułkownik, wysłał jedynie wiadomość do stolicy, że chcemy anektować ich zachodnie prowincje! No i co mogliśmy zrobić? Codziennie setki tysięcy ludzi przekraczały naszą granicę, a wśród nich może nawet dziesiątki tysięcy już chorych lub zarażonych! Trzeba było podjąć zdecydowane działania. Musieliśmy się bronić! Między naszymi krajami jest droga. Według waszych standardów licha, miejscami nawet

nieutwardzona, ale to była główna arteria wiodąca do południowego Beludżystanu. Gdyby ją przeciąć tylko w jednym miejscu, na moście nad rzeką Ketch, odcięłoby się sześćdziesiąt procent napływu uchodźców i zombie. Sam poleciałem na to bombardowanie, w nocy i z silną eskortą. Nie potrzebowałem kamer termowizyjnych, żeby zlokalizować cel. Reflektory samochodów w dole widać było z paru kilometrów: długi, wąski, biały korytarz, wycięty światłem w całkowitej ciemności. Tu i ówdzie coś jeszcze błyskało; na dole trwała intensywna strzelanina. Okolica była pełna zombie, z którymi walczyli uchodźcy. Wycelowałem w podporę najdłuższego przęsła mostu, miejsce najtrudniejsze do naprawy. Bomby odłączyły się idealnie. To były zwykłe konwencjonalne bomby burzące. Amerykańskie bomby zrzucone z amerykańskiego samolotu, którym leciałem – pamiątki z czasów, kiedy wygodnie było nam utrzymywać z wami sojusz – miały teraz zburzyć most zbudowany w tych samych czasach za amerykańskie pieniądze. Nawet nasze dowództwo dostrzegało ironię losu, ale ja to miałem gdzieś. Gdy tylko Phantom zadrżał po uwolnieniu się od ciężaru bomb, włączyłem dopalacze i w drodze do bazy czekałem na meldunek eskorty o wynikach zrzutu, modląc się w głos o to, by Pakistańczycy nie odpowiedzieli ogniem. Oczywiście moje modlitwy pozostały bez odpowiedzi. Trzy godziny później ich garnizon w Qila Safed ostrzelał nasz posterunek graniczny. Wiem na pewno, że nasz prezydent i ajatollach ze wszystkich sił chcieli wyciszyć konflikt. My zrobiliśmy to, co musieliśmy, oni wzięli odwet; daliśmy sobie po jednym, i starczy. Ale oni nawet nie chcieli o tym słyszeć. Ich ambasada w Teheranie spaliła papiery i zniszczyła radiostację, a ten kretyn, attaché, strzelił sobie w łeb, żebyśmy na torturach nie wydarli mu żadnych sekretów. Straciliśmy ostatni kanał komunikacji z Islamabadem, czy gdzie tam się ewakuowali, bo nawet tego nikt nie wiedział. Zrobił się straszny kocioł, zamieszanie przeradzało się z godziny na godzinę w gniew, konflikt eskalował na naszych oczach, a my mogliśmy tylko czekać. Nagle wybuchła strzelanina na granicach, nastąpiła wymiana uderzeń powietrznych. I dalej poszło bardzo szybko: ledwie trzy dni konwencjonalnej wojny, która nie przyniosła żadnego rezultatu, bo żadna ze stron nie miała określonego celu; trzy dni rozpaczliwej, panicznej walki wszystkich ze wszystkimi. Stworzyliśmy potwora, nuklearną bestię, której żadna ze stron nie potrafiła okiełznać... Teheran, Islamabad, Kom, Lahore, Bandar Abbas, Ormara, Imam Chomejni, Faisalabad. Nikt nie wie, ilu ludzi zginęło w tych atakach, a ilu zabiło promieniowanie i opad radioaktywny, rozniesiony wiatrami do Indii, południowej Azji, nad Pacyfik, do Ameryki... Nikt się tego nie spodziewał, nie między nami. Na miłość boską, to oni pomogli nam stworzyć program atomowy! To oni dali nam fachowców, materiały, technologię, pośredniczyli w kontaktach z północnokoreańskimi i rosyjskimi naukowcami... Gdyby nie nasi bracia w wierze, nigdy nie stalibyśmy się mocarstwem nuklearnym! Nikt się nie spodziewał, że zniszczymy się nawzajem... No, ale tego, że zmarli powstaną, też się nikt nie spodziewał, prawda? Tylko jeden mógł to przewidzieć, a ja już w niego nie wierzę.

DENVER, COLORADO, USA Mój pociąg się spóźnił, bo prowadzono próby zachodniego mostu zwodzonego. Todd Wainio cierpliwie czekał na mnie na peronie. Uścisnęliśmy sobie ręce pod wymalowanym na ścianie dworca wielkim muralem „Zwycięstwo” – chyba najbardziej znanym obrazem symbolizującym ostatnie doświadczenia Ameryki. Pierwowzorem było zdjęcie przedstawiające drużynę żołnierzy stojącą na brzegu rzeki Hudson, po stronie New Jersey, plecami do widza, patrzących na wschód słońca nad wymarłym Manhattanem. Przy tych herosach na ścianie mój rozmówca wygląda wręcz niepozornie. Jak większość mężczyzn swego pokolenia, Todd Wainio postarzał się przedwcześnie. Patrząc na jego obwisły brzuch, łysiejącą, siwą głowę i trzy głębokie bruzdy przecinające policzek, mało kto uwierzyłby, że ma przed sobą człowieka w średnim wieku.

– Niebo było wtedy czerwone od dymu i tego syfu, który latał w powietrzu przez całe lato. Wszystko było zalane czerwonym, bursztynowym światłem, jakby się patrzyło na świat przez okulary koloru piekła. Tak po raz pierwszy zobaczyłem Yonkers, tę małą, zapadłą, pordzewiałą dziurę na północnych obrzeżach Nowego Jorku. Wątpię, żeby wcześniej ktokolwiek o niej słyszał. Jestem pewien, że nikt nie wiedział o jej istnieniu, a teraz, proszę bardzo: narodowy symbol, na równi z Pearl Harbor... Chociaż nie, Pearl to był atak z zaskoczenia. Tu raczej mieliśmy do czynienia z Little Big Horn. My wiedzieliśmy – no, a w każdym razie ci, którzy nami dowodzili – co się kroi. Chodzi mi o to, że to nie była walka z zaskoczenia. Wojna, stan zagrożenia, jakkolwiek to nazwać, już się rozpoczęły. Panika trwała od co najmniej trzech miesięcy. Pamięta pan, jak to było – ludzie po prostu dostawali kota. Zabijali dechami okna, kradli broń i żywność skąd się dało, i strzelali do wszystkiego, co się ruszało. Ci Rambo od siedmiu boleści, te wzniecane przez nich pożary, wypadki samochodowe, i w ogóle... Cały zasrany zamęt, który teraz nazywamy Wielką Paniką, zabił pewnie więcej ludzi niż do tamtej pory zombie, czy „Zaki”, jak ich nazywaliśmy. Chyba teraz rozumiem, dlaczego dowództwo doszło do wniosku, że wydadzą Zakom walną bitwę. Chciano pokazać władzom, że są w stanie zapanować nad sytuacją, żeby cywile się uspokoili i odwalili od nich, pozwalając zająć się prawdziwymi problemami. Ich potrzeba propagandowego sukcesu zawiodła mnie pod Yonkers. Właściwie to było nawet nie najgorzej dobrane miejsce do walki. Część miasteczka leżała w dolinie, a zaraz za wzgórzami na zachód stamtąd płynęła rzeka Hudson. Autostrada Saw Mill River Parkway przebiegała przez sam środek naszej głównej pozycji obronnej, i podążający nią uchodźcy kierowali Zaków prosto na nas. Pozycja wykorzystywała naturalne przewężenie terenu i to był dobry pomysł... Niestety, jedyny tego dnia. Dlaczego nie rozmieścili nas na dachach? Tam było centrum handlowe i kilka piętrowych parkingów; wielkie budynki z rozległymi, płaskimi dachami, idealnie nadające się do obrony. Na każdy można było wyprowadzić choćby kompanię. Stamtąd byłoby widać całą dolinę, no i bylibyśmy bezpieczni, poza zasięgiem Zaków. A był tam jeszcze wieżowiec mieszkalny, liczący

chyba ze dwadzieścia pięter, z którego roztaczał się piękny widok na autostradę, aż po horyzont. Dlaczego tam w każdym oknie nie stał człowiek z karabinem?! Wie pan, gdzie nas rozmieścili? Na ziemi, za workami z piaskiem, i w okopach. Tyle czasu zmarnowaliśmy, szykując te cholerne okopy ze stanowiskami strzeleckimi! „Ukrycie i ochrona”, mówili. Ochrona to coś, co fizycznie chroni przed pociskami, bombami i odłamkami. Czy przeciwnik, na którego się szykowaliśmy, miał artylerię i bombowce? Organizował nawały ogniowe i naloty, gdy napotkał opór? A po cholerę się było kryć, skoro ta cała szopka miała być właśnie po to, żeby Zaki wyszły dokładnie na nas?! Typowe dla naszego dowództwa, tych zacofanych, tępych dupokryjców... Założę się o co pan chce, że ktokolwiek dowodził nami tego dnia, musiał należeć do pokolenia „Mamutów z Fuldy”; wie pan, tych generałów, którzy najlepsze lata swego życia spędzili, szykując się do obrony zachodnich Niemiec przed Ruskimi. Zna pan ten typ: ściśnięte półdupki i klapki na oczach. I do tego sfrustrowani po tylu latach wojen regionalnych. To musiał być któryś z tych dinozaurów, bo wszystko, co tego dnia robiliśmy, z daleka śmierdziało statyczną obroną z czasów Zimnej Wojny. Ma pan pojęcie, że ci durnie nawet próbowali okopywać czołgi? Nie było gdzie, więc saperzy musieli im wysadzać nawierzchnię na parkingu centrum handlowego... – Mieliście czołgi? – Człowieku, czego myśmy nie mieli! Czołgi, bradleye, humvee, i to uzbrojone w co tylko pan chce, od pięćdziesiątek po te nowe moździerze automatyczne, rosyjskie wasiloki. No, te to przynajmniej mogłyby się na coś przydać. Ale mieliśmy też avengery: humvee uzbrojone w zestawy przeciwlotnicze Stinger. Ciągnęliśmy ze sobą nawet czołgi mostowe AVLB! I po co, do przekraczania tego trzycalowego potoku wzdłuż szosy, czy co? A XM5, pojazdy walki radioelektronicznej, wypakowane po dach radarami i zagłuszarkami? Kwatermistrzostwo miało nawet przenośne toalety, które ustawili w samym środku tego wszystkiego. Po jaką cholerę, skoro w okolicznych budynkach nadal działały normalne ubikacje i była woda? Zgromadzono mnóstwo zupełnie niepotrzebnych rzeczy i ani jednej naprawdę przydatnej. To wszystko tylko blokowało ruch i ślicznie wyglądało. Tak zresztą w tej chwili myślę, że właśnie po to wszystko to pościągano: żeby ładnie wyglądało. – Na użytek prasy? – Jasne, że tak! Przecież tam był chyba jeden dziennikarz na każdych dwóch-trzech żołnierzy!21 Przybyli pieszo i wozami transmisyjnymi, sam nawet nie wiem, ile śmigłowców z kamerami krążyło nam nad głowami. Tak sobie myślę, czy nie byłoby lepiej, gdyby parę z nich wysłać na Manhattan i spróbować uratować kilku ludzi? Tak, to wszystko było zapewne na użytek prasy; musieliśmy pokazać pismakom, jaka ta nasza zielona machina jest potężna. Zresztą nie do końca zielona, bo części sprzętu nawet nie zdążyli przemalować po powrocie z pustyni, i stała, świecąc żółtymi plamami w środku zagajnika. Nie tylko pojazdy były na pokaz – my też. Wszystkich nas ubrali w MOPP 4, wielkie, cholernie niewygodne kombinezony chroniące przed skażeniem biologicznym lub promieniotwórczymi

środkami walki. – Czyżby wasi dowódcy nadal wierzyli w to, że wirus przenosi się w powietrzu? – Gdyby tak było, to pewnie reporterów też by w te cholerne kondomy poubierali, nie? Ale sami ich nie nosili, złamasy, i to już na bezpośrednim zapleczu pierwszej linii. Oni pomykali w cienkich drelichowych mundurkach, a my się pociliśmy we wnętrzu tego gumowego badziewia z warstwami węgla aktywowanego, w dodatku mając na sobie jeszcze kamizelki kuloodporne. Ciekawe, co za geniusz wpadł na pomysł, żeby nas w to gówno ubrać? Może dlatego, żeby pokazać prasie, że to nieprawda, iż kamizelek dla żołnierzy brakuje, jak pisali w czasie ostatniej wojny regionalnej? Po jaką cholerę do walki z żywym trupem musieliśmy wbijać na głowę hełmy? To oni powinni nosić hełmy, nie my! No i jeszcze zestawy sieciocentrycznego pola walki – wie pan, okablowanie do systemu Land Warrior, czyli zestaw elektroniki, która pozwalała utrzymywać łączność między sobą i kierować poszczególnymi żołnierzami z wyższych szczebli. Gogle, na których można wyświetlać mapę, dane z GPS, dane z rozpoznania satelitarnego w czasie rzeczywistym. To wspaniała sprawa, bo każdy może dokładnie określić na polu walki pozycje swoją, kolegów i nieprzyjaciela. Można także oglądać obraz z kamery zamontowanej na broni swojej albo czyjejś, żeby zobaczyć, co jest za tym rogiem, a co za kolejnym krzakiem. LW pozwalał każdemu żołnierzowi rozporządzać tymi samymi danymi, które miało dowództwo, a dowództwu kierować w razie potrzeby działaniami pojedynczego żołnierza. To się właśnie nazywało „sieciocentryczne pole walki”. „Sieciocentryczny”: to było słowo, które się słyszało zewsząd, podobnie jak „hiperwojna”. Fajne nazwy, tylko że one gówno znaczą, jak się człowiek próbuje okopać w cholernym MOPP, kamizelce, z tym całym elektronicznym badziewiem i jeszcze w oporządzeniu bojowym na garbie, a wszystko to w środku najgorętszego dnia jednego z najgorętszych lat w historii. Aż nie wierzę, że nie padłem z wyczerpania, zanim pojawiły się pierwsze zombie. Z początku było ich niewielu, jeden, dwóch naraz, przeciskających się przez rumowisko porozbijanych samochodów tarasujące autostradę. Przynajmniej uchodźców zdołano ewakuować, zanim zaczęli się pojawiać Zaki. No dobra, to była ta druga rzecz, którą tego dnia zrobiono jak trzeba. Pozycja w przewężeniu i ewakuacja cywilów. A poza tym... Umarlacy zaczęli się zbierać i dotarli do pierwszej strefy rażenia, tej wyznaczonej dla wyrzutni rakietowych MLRS. Nie słyszałem odpalenia rakiet, stłumił je kaptur kombinezonu ochronnego, ale zobaczyłem smugi dymu z ich silników kierujące się do celu. Widziałem nawet otwarcie pokryw i moment uwolnienia podpocisków, tych takich małych bombek z plastikowymi lotkami. To są ładunki wielkości małych granatów ręcznych, przeciwpiechotne, rozpryskowe, ale przebijające też niewielki pancerz. Z każdej rakiety wyleciały ich setki, zasypując pierwszą grupę zombie, eksplodując w zetknięciu z ziemią lub wrakami samochodów na szosie. Trafione samochody paliły się, ich zbiorniki wybuchały jak małe wulkany czy gejzery ognia, dodając kolejne odłamki do stalowego deszczu

zasypującego całą okolicę. Przyznaję, ten widok cholernie podbudowuje, to nam dało kopa, wzbudziło entuzjazm, słyszałem w słuchawkach, jak chłopaki wiwatowali na widok zombie latających w powietrzu jak szmaciane lalki. Kiedy się to zaczęło, na półmilowym odcinku autostrady było może trzydzieści-czterdzieści, no, pięćdziesięciu zombie. Ta pierwsza nawała MLRS wyeliminowała dobre trzy czwarte z nich. – Tylko trzy czwarte? [Todd kończy papierosa długim, gniewnym pociągnięciem. I natychmiast sięga po następnego]. – Tak, i to nas powinno było czegoś nauczyć. Odłamki trafiły każdego z nich, szarpiąc trzewia i mięśnie, zasypując całą okolicę flakami. Gdy szli dalej w naszą stronę, odpadały od nich całe organy i wielkie kawały mięsa. Trafienia w głowę... Żeby zniszczyć zombie, trzeba go trafić w głowę, zniszczyć mózg, a nie ciało, bo póki główka pracuje i pozostały jakiekolwiek możliwości poruszania się, zombie idzie dalej. A jak nie może, to chociaż się czołga. Ma pan rację, powinniśmy się zaniepokoić, ale nie było kiedy. Początkowo wąski strumyczek zombie szybko przybierał na sile. Wśród wraków tłoczyło się już nie dziesiątki, ale setki i tysiące Zaków. Śmieszna sprawa z tymi Z, wie pan. Człowiek, nie wiedzieć czemu, oczekuje, że umarlak będzie występował w odświętnym ubraniu. Tak ich przedstawiały media, przynajmniej na początku. Zombie w garniturach i sukienkach, codzienny, tyle że martwy, przekrój społeczny Ameryki. Większość ofiar, tych wczesnych, z pierwszej fali, była w tym, co miała na sobie, gdy zmarła w szpitalach lub we własnych łóżkach. Większość była w piżamach, szpitalnych szlafrokach lub nocnych koszulach. Inni w koszulkach i bieliźnie, a naprawdę sporo na golasa. Widać było ich rany, zaschnięte na brzegach, naprawdę okropne, od których człowiek pocił się w swoim kombinezonie jeszcze bardziej. Druga nawała MLRS nie była nawet w połowie tak skuteczna, jak pierwsza. Nie było więcej eksplodujących zbiorników, a w zwartej ławie zombie zewnętrzne rzędy umarlaków brały na siebie większość odłamków, podczas gdy środek pozostawał nietknięty. Nie bałem się, przynajmniej na razie. Może nie byłem zbyt pewny siebie, ale mówiłem sobie, że wszystko będzie OK, gdy tylko Zaki wejdą w zasięg ognia artylerii. Znów nie słyszałem odpaleń paladinów, baterie były zbyt daleko i zasłonięte przez wzgórza, ale na pewno słyszałem, czułem i widziałem, jak upadały ich pociski. To były zwykłe rozpryskowe sto pięćdziesiątki piątki, z ładunkiem wybuchowym w środku i rozrywającą się skorupą. Spowodowały jeszcze mniej strat niż rakiety! – Dlaczego? – Zabrakło efektu hydraulicznego, który my nazywamy „efektem balonika”. Gdy w pobliżu wybucha ładunek wybuchowy, fala uderzeniowa działa na płyny ustrojowe, powodując, że człowiek zostaje po prostu rozsadzony ciśnieniem. Z Zakami nic takiego się nie działo, przede wszystkim

z uwagi na zgęstnienie płynów, które przyjmują postać żelu. Zresztą nie wiem. W każdym razie artyleria gówno pomogła, nie było też „efektu żarówki”. – A to co takiego? – Kolejny z efektów bliskiego wybuchu. Uszkodzenie nerwów jest tak gwałtowne i rozległe, że organ wewnętrzny, na przykład mózg, doznaje wstrząsu i po prostu przestaje funkcjonować. Tak jakby Bóg zgasił twoją żarówkę. To ma zresztą coś wspólnego z przewodzeniem sygnałów elektrycznych, czy jakoś tak. Nie wiem, nie jestem pieprzonym doktorem! – W każdym razie nic takiego nie miało miejsca? – Ni cholery! To nie znaczy, że ta fala zombie wyszła z ostrzału nietknięta. Widzieliśmy ciała rozrywane na strzępy, latające w powietrzu, a nawet wciąż żywe głowy, z wytrzeszczonymi oczyma i kłapiące szczękami, latające w powietrzu jak korki od szampana... Artyleria utłukła ich sporo, co do tego nie ma dwóch słów, ale nie tak wielu i nie tak szybko, jak było potrzeba! Strumień zombie ruszył jak rzeka. To była powódź ciał, skowyczących, jęczących, zawodzących, przechodzących nad ciałami zabitych i okaleczonych współbraci, i prących, prących bez przerwy ku nam, niczym fala, oglądana na filmie w zwolnionym tempie. Kolejna strefa ostrzału przeznaczona była do prowadzenia ognia na wprost z broni ciężkiej: czołgów z armatami 120 mm i bradleyów z ich działkami i rakietami FOTT. Nawet humvee się dołączyły, grzejąc z wukaemów, moździerzy i Mk 19. To są granatniki maszynowe: coś jak karabin maszynowy, tylko strzela granatami kalibru 40 mm. Tuż nad naszymi głowami do walki włączyły się comanche, dokładając ogień ze swoich działek, pocisków Hellfire i wyrzutni rakietowych Hydra. To było jak pieprzona maszynka do mięsa albo rozdrabniarka do drewna. Nad hordami zombie unosił się obłok rozpylonej krwi i tkanek. Nic tego nie mogło przeżyć, powtarzaliśmy sobie. Przez krótką chwilę pomyślałem, że damy radę, że dobrze idzie. I wtedy ogień zaczął przygasać. – Przygasać? – No słabnąć, gasnąć... Nikomu to do tępego łba nie przyszło, nikt nie pomyślał, nikt! I proszę mi nie truć dupy opowieściami o cięciach budżetowych i trudnościach zaopatrzeniowych! Jedyne, czego tam brakowało, i to wszystkim, to zwykły, pieprzony zdrowy rozsądek. Żaden z tych zasranych czterogwiazdkowych orłów z West Point i akademii sztabowych, obwieszonych medalami po półdupki, nie usiadł na chwilę i nie pomyślał: „Kurwa, fajnie. Mamy od pyty najfajniejszych zabawek do strzelania. Ale czy mamy dość amunicji do nich wszystkich?!”. Nikt nie policzył, ile granatów potrzeba będzie artylerii do prowadzenia ognia ciągłego przez dłuższą chwilę, ile rakiet do MLRS, ile kartaczy... Kartacze to takie naboje do armaty, czołgi je miały w parkach amunicyjnych. Robiły z dział coś w rodzaju wielkiej śrutówki. Strzelało się rojem wolframowych kulek. Nie mówię, że to była doskonała broń. Prawdę mówiąc, to straszne marnotrawstwo, bo tych kulek trzeba było ze sto, żeby zabić każdego śmierdziela... No ale, kurwa mać, człowieku, no to było chociaż cokolwiek! Niestety, każdy abrams

miał ich na pokładzie zaledwie trzy. Rozumie pan?! TRZY! Z czterdziestu, czy ilu tam, nabojów. A reszta to były kumulacyjne albo saboty. A wie pan, co takie cudo, uskrzydlona strzała ze zubożonego uranu, może zrobić z chmarą nadchodzących zombie? Nic! Jedno wielkie gówno! Wie pan, jak to wpłynęło na morale, co myśmy czuli, widząc, jak te olbrzymie sześćdziesięcioparotonowe kolosy walą do zgrai oberwańców raz za razem z absolutnie żadnym skutkiem? Trzy kartacze! A przeciwpiechotna amunicja strzałkowa? Bez przerwy się o tym słyszało. Amunicja z paroma zaostrzonymi gwoździami, która z każdej broni robi śrutówkę. Zupełnie jakby to był jakiś nowy pomysł, ale przecież one były w naszej armii chyba jeszcze od czasów wojny koreańskiej. Mieliśmy głowice strzałkowe do rakiet Hydra, nawet naboje do granatników maszynowych Mk 19. Może pan sobie wyobrazić, co by to było? Choćby jedna dziewiętnastka, wystrzeliwująca w ciągu minuty trzysta pięćdziesiąt granatów, każdy z ładunkiem stu strzałek?22 No, może by to i nie powstrzymało tej fali, ale... Cholera! No więc ostrzał zaczął słabnąć, a Zaków lazło coraz więcej. I ten strach. Było go czuć wszędzie: w rozkazach dowódców drużyn, w oczach i ruchach wszystkich wokół. I ten cholerny głos, który gdzieś tam, wewnątrz, z tyłu głowy, zaczął cichutko skrzeczeć: „O kurwa, o kurwa...”. Byliśmy ostatnią linią obrony, postawili nas tam tylko na wszelki wypadek, jakby w chwili namysłu po zaplanowaniu ognia tych wszystkich technicznych cudeniek. Mieliśmy się zajmować czyszczeniem terenu. Jakby się jakiś skubany farciarz prześliznął przez ten wał ognia i stali, to myśmy go mieli stuknąć. Przy dużym farcie może co trzeci z nas miał mieć okazję do podniesienia karabinu do ramienia, a szansę na zabicie Zaka miałby może co dziesiąty z nas. A tymczasem stanęliśmy naprzeciw nie paru oszołomionych niedobitków, tylko zwartej ławy tysięcy zombie, pchającej się na nas autostradą, przelewającej się przez barierki, zasilanej strumykami dopływającymi z każdej bocznej uliczki, z bram domów, zewsząd. Było ich tam tyle, że ich skowyt wwiercał się w uszy nawet przez maskę gazową i ten cholerny gumowany kaptur na głowie. Odbezpieczyliśmy broń, złożyliśmy do strzału, przyszedł rozkaz otwarcia ognia... Byłem erkaemistą i miałem SAW23, zasilany z taśmy mały karabin maszynowy, z którego strzela się krótkimi, celowanymi seriami. Zgrywa się przyrządy, wciska spust i puszcza serię, akurat tak długą jak refren „Die motherfucker, die!”. Pierwsza seria poszła za nisko. Mój pierwszy w życiu prawdziwy cel wziął ją na pierś i poleciał na asfalt, tylko po to, żeby po chwili wstać i ruszyć dalej, jakby nic się nie stało! Człowieku, kiedy oni wstali... Ze wszystkich sił starałem się zapanować nad celowaniem i zwieraczami. „Celuj w głowę”, powtarzałem. „Weź się w kupę, celuj w łeb”. I przez czas mój SAW śpiewał „Die motherfucker, die!”. Mogliśmy ich tam zatrzymać. Tak trzeba było, od samego początku. Jeden facet z karabinem, przecież nic więcej nie trzeba, nie? Tam była cała armia zawodowców, każdy wyszkolony strzelec... Jak oni mogli się przedrzeć? Ciągle nas o to pytają, ci wszyscy krytycy po latach, jeden w drugiego Patton od siedmiu boleści. Teraz tacy mądrzy, gdzie wtedy byli ze swoimi mądrościami? Pan też myśli, że to

takie proste? Panu się zdaje, że jak się całe życie uczy człowieka strzelać na środek masy, to można się z dnia na dzień przestawić i zostać ekspertem od strzelania raz za razem tylko w głowę? Panu się też zdaje, że to takie proste strzelać precyzyjnie w tym pieprzonym gumowym kaftanie bezpieczeństwa, jak pot zalewa oczy pod maską, a trzeba co chwila usuwać zacięcia i zmieniać magazynki? To był już trzeci miesiąc Wielkiej Paniki i ci ludzie codziennie widzieli na żywo w telewizji, że wszystko, co znali jako cywilizację, ginie zeżarte żywcem przez tę śmierdzącą tłuszczę. Myśli pan, że ludzie, którzy właśnie przed chwilą na własne oczy widzieli, jak wszystkie najlepsze na świecie techniczne gadżety dają dupy jeden po drugim, i zaczynają rozumieć, że za chwilę może być po nich, byli w stanie zachować pieprzony chłodny umysł i pieprzony pewny palec na spuście? A mimo to udało nam się właśnie to osiągnąć! Jednak utrzymaliśmy linię i Zak zapłacił drogo za każdy pieprzony cal drogi. Może jakby nas było więcej, jakbyśmy mieli więcej amunicji, albo jakby nam po prostu pozwolili zająć się każdemu swoją robotą... Pierdolony Land Warrior! Najbardziej zaawansowany technicznie, najdroższy i najfajniej wyglądający w telewizji siecio-kurwa-centryczny chłam! Widzieć samemu to, co się miało przed nosem, było już wystarczająco strasznie, ale ta cholerna sieć satelitarna pokazywała nam bez przerwy, jak olbrzymia horda nas atakuje. Śmierdziele byli wszędzie, jak okiem sięgnąć – tysiące i dziesiątki tysięcy. Ale za nimi szły miliony. Proszę pamiętać, że walił na nas prawie cały zainfekowany Nowy Jork! To, co widzieliśmy, to była tylko głowa zombiowęża, który ciągnął się od pieprzonego Times Square prosto do nas! Po jaki chuj nam to było widzieć?! Potrzebowaliśmy to wiedzieć? Ten cichy głosik tam gdzieś w głębi głowy już nie był taki cichy. I nagle nie był już w środku głowy, tylko dochodził ze słuchawek. Za każdym razem, jak jakiś pojeb na tyłach nie zdołał utrzymać mordy na kłódkę, jego jęki trafiały przez pieprzonego Land Warriora prosto do uszu żołnierzy na linii. „O Boże, ich jest za dużo!”, „Muszą nas stąd ewakuować!”, „Dokąd się wycofujemy?” Ktoś, chyba z innego plutonu, bo głosu nie poznałem, nagle zaczął wrzeszczeć: „Trafiłem go w głowę, a on nie zginął! Oni nie giną trafieni w głowę!”. Pewnie dupek w szczękę trafił, czy gdzieś tam, a nie w mózg, i, zamiast poprawić, zaczął w panice piłować mordę. Żeby użył własnego mózgu i zachował spokój, poprawka by go o tym przekonała. Ale zaczął drzeć ryja, a panika jest zaraźliwa nie mniej niż wirus Z. Dzięki temu naszemu cudowi techniki, Land Warriorowi, wirus paniki szerzył się w zasięgu fal radiowych z błyskawiczną prędkością. „Co?”, „Nie giną?”, „Kto to powiedział?”, „A w łeb strzeliłeś? I co, nie zginął?”, „Kurwa mać, oni są niezniszczalni!” Cała sieć wypełniła się pytaniami, odpowiedziami, a całe to gówno trafiało do uszu wszystkich ludzi. „Wszyscy morda w kubeł! Zwolnić linię! Wypierdalać z sieci, już!”, ryknął w końcu jakiś starszy głos, ale było już po zawodach, bo nagle w uszach zabrzmiało jakieś straszliwe, mrożące krew w żyłach wycie. Na moim ekranie indywidualnym, i pewnie na wszystkich innych też, pojawił się obraz krwi ściekającej spomiędzy przegniłych zębów. To był obraz z kamery na karabinie żołnierza, który został na podwórku domu za naszą linią. Właściciele, uciekając, musieli zostawić za sobą paru zainfekowanych członków rodziny, którzy teraz się reanimowali. Pewnie podmuchy wybuchów osłabiły drzwi, i zombie wydostały się na

zewnątrz, prosto na tego biedaka. Jego karabin upadł, ale tak, że kamera była ustawiona w idealnej pozycji, żeby pokazać wszystkie rozgrywające się wokół wypadki. Napastników było pięcioro: mężczyzna, kobieta i troje dzieci. Przewrócili go. Facet siedział mu na piersi, dzieci zaś trzymały za ręce i próbowały przegryźć kombinezon. Kobieta zerwała mu maskę z twarzy i widać było, jak mu twarz zbielała ze strachu. Sporo potem widziałem i słyszałem, ale tego skowytu, jak mu odgryzła dolną wargę i kawał podbródka, nigdy nie zapomnę. No i się zaczęło: „Są na naszych tyłach! Przerwali się!”, „Wychodzą z domów!”, „Są wszędzie!”, Okrążyli nas!”. Nagle obraz znikł, wyłączony, i ten sam starszy głos powtórzył: „Zwolnić sieć!”. Słychać było jednak, że sam bardzo stara się zapanować nad nerwami. I potem już cisza. Sieć się wyłączyła. Jestem pewien, że to nie mogło być tak od razu, że to jednak trwało jakąś chwilę, nawet gdyby cały czas krążyli nad nami, ale wydawało nam się, że jak tylko zgasła sieć, nagle z rykiem zleciały nam na głowy JSF24. Nie widziałem momentu zwalniania bomb. Siedziałem już na dnie okopu indywidualnego, klnąc armię, Boga i samego siebie za to, że nie wkopałem się głębiej. Ziemia się zatrzęsła, dym zasnuł niebo. Wszędzie latały jakieś szczątki, ziemia i popiół. Nagle poczułem, że coś na mnie upadło. Coś dużego, ciężkiego i miękkiego. Rąbnęło równo między łopatki, wbijając mnie twarzą w ścianę okopu. Natychmiast się przekręciłem i patrzę, a to był tors z głową. Nadpalone, osmalone, oderwane od tułowia, nadal dymiące mięso… I wciąż klapiące zębami! Wykopałem to obrzydlistwo i wyskoczyłem z okopu, gdy tylko wybuchła ostatnia JSOW25. Tam, gdzie była ta horda, zobaczyłem tylko chmurę czarnego dymu. Autostradę, domy, dosłownie wszystko zakrywał dym, a wokół było aż ciemno. Pamiętam jak przez mgłę innych chłopaków wyłażących z okopów, otwierające się włazy czołgów i bradleyów, i te dziesiątki par oczu wlepionych w ciemność. Zapadła cisza i zapanował kompletny spokój. Wydawało mi się, że to trwa już całe godziny... I wtedy oni wyszli z tego dymu, jak w jakimś cholernym dziecięcym koszmarze sennym. Część dymiła, paru się nawet paliło... Jedni szli, inni czołgali się, niektórzy pełzali na porozrywanych bebechach. Może jeden na dwudziestu był w stanie dalej iść, ale to nadal było parę cholernych tysięcy! A już doganiał ich i wyprzedzał ten milion czy dwa zombie, które nawet nie zauważyły nalotu! I to był koniec. Obrona się załamała. Nie pamiętam jakiegoś konkretnego momentu, kiedy wszystko się zawaliło. Widzę jakby migawki: biegną jacyś ludzie, tu żołnierz, a tam reporterzy. Pamiętam dziennikarza z wąsiskami wielkimi, jak miał Yosemite Sam, wyciągającego berettę z kabury w kamizelce, gdy trzech palących się zombie ciągnęło go na ziemię. Jakiegoś faceta, który wyrwał drzwi wozu transmisyjnego, wyrzucił stamtąd całkiem niezłą blondynkę i usiłował zapalić silnik. Ledwie ruszył, gdy z boku wpadł na nich czołg i rozjechał oboje. Dwa śmigłowce telewizyjne zderzyły się w powietrzu, zasypując nas deszczem odłamków. Któryś pilot comanche'a, co za odważny sukinsyn, próbował kosić zombie wirnikiem nośnym. Wyciął piękny kanał, odcięte głowy latały jak makówki, ale jak wyciągał z wirażu, trafił łopatą wirnika na samochód i energia uderzenia rzuciła maszynę na

budynek supermarketu. Strzelanina... Wariacka, paniczna strzelanina. Dostałem prosto w splot słoneczny, w sam środek płyty pancernej kamizelki. Wrażenie było takie, jakbym w pełnym biegu wyrżnął w ścianę, a przecież w ogóle się nie ruszałem. Nogi się pode mną złożyły, klapnąłem tyłkiem na ziemię i nie mogłem złapać oddechu. Jakby tego było mało, ledwie zacząłem się jako tako zbierać, jakiś kretyn rzucił tuż przede mną granat zaczepny. Świat zrobił się biały, w uszach mi dzwoniło. Nagle zmartwiałem... Jakieś potężne ręce złapały mnie za ramiona. Kopałem i zadawałem ciosy na oślep, nagle zrobiło mi się ciepło i mokro w spodniach. Coś krzyczałem, ale nie słyszałem własnego głosu. Wyciągnęło się do mnie jeszcze więcej rąk, zaczęły mnie gdzieś ciągnąć. Wyrywałem się, krzyczałem, kopałem, kląłem... Nagle poczułem pięść lądującą mi na podbródku. Nie zostałem znokautowany, ale momentalnie się uspokoiłem i rozluźniłem. Zombie nie leją w mordę, czyli to są moi kumple! Zaciągnęli mnie do najbliższego bradleya i po chwili wzrok wrócił mi na tyle, że zobaczyłem strugę światła, gasnącą w chwili, gdy właz zatrzasnął się nad moją głową. [Todd sięga po następnego papierosa, ale nagle zmienia zdanie]. – Wiem, że tak zwani profesjonalni historycy lubią mówić o Yonkers, że to była „katastroficzna zapaść nowoczesnej machiny wojskowej”, co potwierdziło po raz kolejny tezę, iż w chwili rozpoczęcia nowej wojny każda armia jest doskonale przygotowana do prowadzenia ostatniej, którą stoczyła. Jak dla mnie to pieprzenie w bambus. Pewnie, że byliśmy nieprzygotowani, że nasze uzbrojenie, że nasze wyszkolenie, że wszystko to, o czym mówiłem, to była jedna wielka zasrana wtopa pierwszej klasy, z okuciem i liśćmi dębowymi. Ale ta broń, która nas pobiła, to nie było coś, co można wyprodukować. To coś tak starego jak świat, no, w każdym razie starego jak sama wojna. To był strach, po prostu przerażający, wszechogarniający strach, i nie trzeba być Sun-Pieprzonym-Tzu, żeby zrozumieć, że na wojnie nie chodzi o to, aby przeciwnika zabić lub choćby zranić. Celem prowadzenia wojny jest przerazić tego drugiego skurwysyna tak, żeby mu się odechciało wojować. Złamać ducha, o to chodziło każdej zwycięskiej armii od czasu dzikusów z twarzami malowanymi w barwy plemienne, przez blitzkrieg, aż po... Pamięta pan drugą wojnę w Zatoce Perskiej? Nazywaliśmy to „Szok i przerażenie”. Doskonała nazwa, „Szok i przerażenie”! Tylko co zrobić, jeśli się walczy z przeciwnikiem, którego nie można ani zszokować, ani przerazić? Bo on po prostu nie potrafi odczuwać strachu? A właśnie z takim przeciwnikiem przyszło nam się zmierzyć tego dnia na przedmieściach Nowego Jorku, i ta klęska o mało nie przesądziła o naszej przegranej w tej wojnie. To, że nie potrafiliśmy zszokować i przerazić Zaków na tyle, żeby sobie dali spokój, uderzyło w nas bumerangiem: żywe trupy zszokowały i przeraziły nas. Oni się nie bali! Choćbyśmy nie wiem co z nimi zrobili, nie wiem ilu i jak zabili, oni się nigdy nie przestraszą, i basta! Yonkers miało odbudować zaufanie Amerykanów, a w rzeczywistości zawaliło je na dobre. Gdyby nie Plan Południowoafrykański, to nie mam wątpliwości, że teraz wszyscy byśmy powłóczyli nogami i skowyczeli.

Ostatnie, co pamiętam, to jak bradley podskoczył, zupełnie jakby to była jakaś resorówka, a nie kilkudziesięciotonowy bojowy wóz piechoty. Nie wiem, gdzie to trafiło, ale chyba blisko. Gdyby nie kumple, którzy mnie tam zaciągnęli, gdybym został na otwartej przestrzeni, już byśmy nie rozmawiali. Słyszał pan kiedyś o skutkach użycia broni z głowicą termobaryczną? Pytał pan kiedy o to któregoś z tych pajaców z generalskimi gwiazdkami na ramionach? Stawiam swoje jaja w zakład, że i tak nigdy by nie powiedzieli całej prawdy. Usłyszałby pan o ciśnieniu i temperaturze, ognistej kuli, która się rozprzestrzenia, niszcząc wszystko na swoje drodze. Temperatura i ciśnienie, stąd broń termobaryczna. Brzmi wystarczająco paskudnie, prawda? Czego panu nie powiedzą, to o bezpośrednim następstwie jej użycia, czyli podciśnieniu, które tworzy się w chwili, gdy ta kula ognia się nagle kurczy. Każdemu, kto pozostał żywy w zasięgu jej działania, wyciągnie powietrze z płuc, i to razem z płucami. Ofiary tego oczywiście nie opowiedzą, bo czegoś takiego jeszcze nikt nie przeżył, a Pentagon nadal jest doskonały w zacieraniu podobnych rewelacji, ale coś panu powiem: jakby pan kiedykolwiek zobaczył zdjęcie, albo nawet prawdziwego zombie chodzącego z płucami na zewnątrz, dyndającymi pod brodą na tchawicy, to niech mu pan koniecznie da mój numer telefonu. Zawsze chętnie pogadam z innym weteranem spod Yonkers.

19 BWP, bewup: bojowy wóz piechoty. Gąsienicowy, pływający transporter opancerzony z uzbrojeniem w obrotowej wieży. Narratorka myli się, w budynek rosyjskiego parlamentu strzelały czołgi T-80 z 4. Tamańskiej DPanc – armatami kalibru 125 mm, a nie 30 mm, jakie posiadały używane wówczas w Armii Federacji Rosyjskiej pojazdy BWP-2. 20 „Siemnadcat” – rosyjska piracka kopia „Seventeen”, amerykańskiego pisma dla nastolatek. 21 To już pewna przesada, ale na polu bitwy pod Yonkers rzeczywiście było chyba największe nagromadzenie środków masowego przekazu na głowę żołnierza w historii wojen. 22 Standardowy ładunek w naboju 40 mm do granatnika Mk 19 liczy 115 strzałek. 23 SAW: Squad Automatic Weapon, amerykański karabin maszynowy M249. 24 JSF: Joint Strike Fighter, amerykański myśliwiec bombardujący. 25 JSOW: Joint Standoff Weapon, typ amerykańskiej bomby lotniczej.

Książka dla Grzegorz Batraniec

ROBBEN ISLAND, PROWINCJA KAPSZTAD, STANY ZJEDNOCZONE AFRYKI POŁUDNIOWEJ Xolelwa Azania wita mnie przy biurku i zaprasza na swoje miejsce, żebym mógł skorzystać z chłodnej oceanicznej bryzy, wiejącej z okna. Przeprasza za „bałagan” i stwierdza, że koniecznie musi posprzątać papiery z biurka, zanim zaczniemy. Pan Azania jest właśnie w połowie pisania trzeciego tomu swego dzieła życia – monografii „Tęczowa Pięść: Południowa Afryka w czasie wojny”. Ten tom porusza ten sam temat, o którym chciałem z nim rozmawiać – przełom w walce z żywymi trupami, moment, w którym jego kraj podjął udaną próbę powstrzymania zagłady.

– „Beznamiętny” to dość mało porywające słowo na określenie jednej z najbardziej kontrowersyjnych postaci współczesnej historii. Niektórzy czczą go jako zbawcę, inni mają za potwora, ale gdyby pan kiedyś spotkał Paula Redekera i miał okazję przedyskutować z nim jego poglądy na świat i trapiące go problemy, a przede wszystkim recepty na plagi prześladujące ludzkość, zapewne zgodziłby się pan ze mną, że jedyne słowo dające się dopasować do jego osoby to właśnie „beznamiętny”. Odkąd zaczął prowadzić dorosłe życie, Paul wierzył, że podstawową wadą ludzkości jest uleganie emocjom. Wciąż powtarzał, że serce powinno się zajmować jedynie przepompowywaniem krwi do mózgu; wszystko inne to strata czasu i energii. Jego prace z okresu studiów były poświęcone rozwiązywaniu największych bolączek historycznych i socjalnych świata, i skierowały na niego zainteresowanie władz jeszcze w czasach apartheidu. Wielu biografów próbowało mu udowodnić rasizm, ale tu trzeba by zacytować jego samego: „Rasizm jest pożałowania godnym skutkiem ubocznym irracjonalnych emocji”. Rasista, żeby nienawidzić jedną grupę, musi kochać drugą, z zasady wrogą tej pierwszej. Dla Redekera zaś zarówno miłość, jak nienawiść nie miały żadnego znaczenia. Były według niego „przeszkodami na drodze do szczęścia ludzkości”. Mawiał: „Proszę sobie wyobrazić, ile mogłaby osiągnąć ludzkość, gdyby tylko była w stanie odrzucić okowy humanitaryzmu”. Zło? Być może, ale ówczesny rząd w Pretorii dostrzegł w nim wyzwolony umysł, który warto wykorzystać. To był początek lat osiemdziesiątych, okres kryzysu rządów białych. W kraju panował jeszcze spokój, ale wszyscy siedzieli jak na szpilkach. Rząd miał na karku Afrykański Kongres Narodowy, zuluską Partię Wolności Inkatha, a nawet radykalnych Afrykanerów, dla których wybuch buntu byłby wymarzonym sygnałem do ostatecznej rozprawy z Murzynami. Republika Południowej Afryki była zewsząd otoczona wrogimi państwami czarnych, a w Angoli trwała wojna domowa, stacjonowały tam wojska kubańskie i radzieccy doradcy. RPA była bojkotowana na arenie międzynarodowej, odizolowana od zachodnich demokracji, które w dodatku obłożyły ją bardzo utrudniającym obronę embargiem na sprzedaż broni. W tych warunkach nie ma się co dziwić, że w Pretorii plany awaryjne na wypadek ostatecznej katastrofy i walki o życie zawsze leżały pod ręką.

Pana Redekera zatrudniono właśnie do rewizji supertajnego planu Orania. Plan, w tej czy innej postaci, był aktualizowany i przerabiany od czasu objęcia władzy przez pierwszy rząd afrykanerski w roku 1948. Był to scenariusz ratunkowy na sądny dzień dla białej mniejszości: plan obrony na wypadek poszechnego powstania uciśnionych mas rdzennej ludności. W kolejnych latach uzupełniano go i modyfikowano zgodnie ze zmianami zachodzącymi w obrazie geopolitycznej sytuacji regionu, a ten był z dekady na dekadę coraz czarniejszy. Wciąż więcej i więcej sąsiednich krajów odzyskiwało niepodległość, a wśród rdzennej ludności w kraju upowszechniało się żądanie wolności. Z roku na rok panowała w Pretorii coraz większa pewność, że jeśli dojdzie do konfrontacji na pełną skalę, to będzie ona oznaczała nie tylko kres rządów Afrykanerów, lecz także koniec ich biologicznej egzystencji. I w tym momencie plan powierzono Redekerowi. Jego wersja planu z 1984 roku zakładała zasadnicze zmiany strategii w stosunku do poprzednich modyfikacji. Jego realizacja miała zapewnić przetrwanie Afrykanerom. Plan uwzględniał wszystko, każdą zmienną. Liczebność ludności, ukształtowanie terenu, bogactwa naturalne, logistykę... Redeker nie tylko uwzględnił w nim obecność kubańskiej broni chemicznej i własnej broni jądrowej, ale zawarł tam plan, który ostatecznie przesądził o historycznej roli „Oranii '84”: plan podziału Afrykanerów na tych, którzy zostaną uratowani, i tych, których można poświęcić w imię ratowania reszty. – Poświęcić? – Redeker wierzył, że próba ratowania wszystkich doprowadziłaby jedynie do katastrofalnego rozproszenia sił rządowych, a w wyniku tego do nieuchronnej zagłady całego narodu. Użył porównania do szalupy z transatlantyku: jeśli wszyscy chętni rozbitkowie wdrapią się na jedną szalupę, zamiast ratunku, znajdą śmierć, bo przeładowana łódź się po prostu wywróci. Redeker posunął się nawet do wyliczenia, kogo powinno się „zabrać na pokład”, by pozostać przy jego retoryce. Przesłankami były wysokość dochodu, poziom inteligencji, płodność i cała lista „pożądanych okoliczności”, w tym miejsce zamieszkania. „Pierwszą ofiarą konfliktu powinien być nasz własny sentymentalizm”, napisał w ostatnim zdaniu planu, „bo jego ocalenie oznacza naszą zagładę”. „Orania '84” była błyskotliwym planem. Była jasna, logiczna, skuteczna, i sprawiła, że Paul Redeker stał się jednym z najbardziej znienawidzonych ludzi w RPA. Jego najzaciętszymi wrogami byli afrykanerscy radykałowie, ultrareligijni ideolodzy rasizmu. Jego nazwisko na szersze wody wypłynęło jednak dopiero po upadku apartheidu. Oczywiście zaproszono go, by zeznawał przed Komisją Prawdy i Pojednania, a on, oczywiście, odmówił. „Nie mam zamiaru udawać, że mam serce, tylko po to, by ratować skórę”, powiedział publicznie. „Wiem, że i tak po mnie kiedyś przyjdą”. No i przyszli, ale nie w sposób, który miał wtedy na myśli Redeker. To było już w czasie Wielkiej Paniki, która u nas zaczęła się kilka tygodni wcześniej niż u was. Redeker zaszył się w Drakensbergu, w daczy, którą kupił za honoraria otrzymywane jako biznesowy doradca strategiczny. Kochał biznes. „Liczy się tylko sukces” – to było jego motto. Nie zdziwił się, kiedy któregoś dnia obudziła go

eksplozja wysadzająca drzwi z zawiasów i do pokoju wbiegło kilku wymachujących bronią agentów Narodowej Agencji Bezpieczeństwa. Zapytali go o imię, nazwisko, zajęcia. Potem zapytali wprost, czy był autorem „Oranii '84”. Odpowiedział beznamiętnie, że tak. Podejrzewał, i pogodził się już z tym, że stanie się ofiarą jakichś porachunków prowadzonych w ostatniej chwili przez czarny rząd. Skoro świat miał i tak iść w diabły, czemu by nie zacząć od sprzątnięcia paru „diabłów apartheidu”? Tego, co stało się potem, jednak nie przewidział. Gdy tylko potwierdził, że jest autorem planu, lufy natychmiast się opuściły, a czarno odziane postaci zdjęły maski gazowe. Ekipa realizacyjna NAB okazała się wielorasowa; byli tam czarni i biali, i Azjata, paru Mulatów, a dowodził nimi rosły Afrykaner, który podszedł do niego i, nie przedstawiając się, zapytał: „Pewnie ma pan jakiś plan i na tę sytuację, co?”. Redeker rzeczywiście pracował nad rozwiązaniem problemu pandemii zombizmu. Zresztą co innego miałby do roboty na tym odludziu? Traktował to jako swego rodzaju ćwiczenie intelektualne, bo nie przypuszczał, że na świecie pozostanie ktokolwiek zdolny przeczytać zakończone opracowanie. Tym razem plan nie miał żadnej nazwy. Wyjaśnił mi potem, że to nie było potrzebne, bo nazwy służyły tylko do identyfikacji różnych planów, a jak na razie nic mu nie było wiadomo o tym, żeby miał jakąkolwiek konkurencję. Po raz kolejny był to plan wszechogarniający i biorący pod uwagę wszystkie okoliczności: nie tylko sytuację strategiczną kraju, ale także fizjologię, wzorce behawioralne i sposób działania żywych trupów. Ze szczegółami Planu Redekera można się zapoznać w każdej poważniejszej bibliotece publicznej świata, więc tu omówię tylko fundamentalne założenia. Po pierwsze, nie ulega wątpliwości, że nie da się uratować wszystkich ludzi. Sprawy zaszły już za daleko. Siły zbrojne zostały zbyt osłabione, by mogły wprowadzić skuteczną izolację terenu dotychczas ogarniętego zarazą. Gdyby spróbować ich użyć do tego w całym kraju, z każdym dniem słabłyby jeszcze bardziej. Należało skonsolidować siły i wycofać je do specjalnych stref bezpieczeństwa, których obrona zostałaby oparta o jakieś naturalne przeszkody: góry, rzeki, a być może nawet wyspy położone z dala od wybrzeży. Po skoncentrowaniu sił w takiej strefie należy użyć ich do radykalnego oczyszczenia strefy z ognisk infekcji, a następnie, używając wszelkich sił i środków, za wszelką cenę nie dopuścić do ich odradzania się wewnątrz strefy. Pierwsza faza planu była dość oczywista i do tej pory nie różniła się niczym od zwykłego wojskowego odwrotu. Druga część planu dotyczyła jednak ewakuacji ludności cywilnej i w takiej formie nie byłby jej w stanie wymyślić nikt poza Redekerem. Wedle jego koncepcji, ewakuacji do stref bezpieczeństwa miała bowiem podlegać jedynie starannie wyselekcjonowana część ludności. Ludzie ci mieli nie tylko stanowić rezerwuar siły roboczej na potrzeby wojennej gospodarki, ale także zapewnić legitymizację i stabilność rządu, udowadniając tym, którzy pozostali w strefie walk, że rząd się o nich troszczy. Był jeszcze jeden powód tej częściowej jedynie ewakuacji ludności cywilnej, wybitnie logiczny i zdradziecko podstępny. I to właśnie on po wsze czasy zapewni Redekerowi specjalne miejsce w piekle. Przed odejściem do bezpiecznych stref, cywilów pozostawianych w strefie frontowej należało relokować, a jeśli zajdzie potrzeba, także zapędzić przemocą, jak bydło, do wyznaczonych specjalnych

stref izolacyjnych. Mieli w nich odgrywać rolę żywej przynęty, która będzie odciągała uwagę zombie od wycofującej się armii, rządu i elit. Tych izolowanych, niezainfekowanych uchodźców należy utrzymywać przy życiu, zapewnić środki do obrony i w miarę możliwości nawet regularnie uzupełniać zaopatrzenie, by jak najdłużej wiązali siły oblegających zombie. Widzi pan ten przebłysk chorego geniuszu? Zostawił tych ludzi w więzieniu, bo każdy zombie, który ich będzie oblegał, to jeden zombie mniej na granicy zasadniczej strefy bezpiecznej. Gdy Redeker, referując swój plan, doszedł do tego momentu, biały agent spojrzał na niego badawczo, przeżegnał się i powiedział: „Niech Bóg ma pana w swojej opiece”. „Wszystkich nas niech ma w opiece”, odparł na to czarny agent. „A teraz wynośmy się z nim stąd”. Kilka minut później lecieli już śmigłowcem do Kimberley, tej samej podziemnej bazy, w której Redeker pisał „Oranię '84”. Zaprowadzono go na posiedzenie ocalałego gabinetu prezydenta, na którym odczytano jego raport. Gdyby pan słyszał, jaki rwetes się tam podniósł! Wszyscy się przekrzykiwali, a najgłośniej grzmiał minister obrony. To był potężny Zulus, wojownik z krwi i kości, który pewnie wolałby walczyć na ulicy, niż kryć się tchórzliwie w podziemnym bunkrze. Wiceprezydent najbardziej się obawiał o stosunki ze społeczeństwem. Nawet nie chciał myśleć, ile byłby wart jego stołek, gdyby ten plan wyciekł do publicznej wiadomości. Prezydent sprawiał wrażenie, jakby Redeker osobiście go znieważył. Posunął się nawet do tego, by złapać za klapy ministra łączności i bezpieczeństwa, i potrząsając nim, pytać, po jaką cholerę przyciągnął mu tego zidiociałego zbrodniarza, skamielinę z czasów apartheidu. Minister jąkał się, że nie rozumie, dlaczego pan prezydent tak się unosi, zwłaszcza że to przecież on osobiście kazał mu znaleźć Redekera. Prezydent wzniósł ręce i zaczął krzyczeć, że nic podobnego, że nie wydawał żadnego takiego rozkazu. Zanosiło się na nielichą awanturę, gdy z głębi pokoju rozległ się cichy głos: „To ja kazałem go sprowadzić”. Słowa te wypowiedział człowiek siedzący pod przeciwległą ścianą. Teraz wstał, zgarbiony wiekiem, podpierając się na dwóch laskach, ale w jego głosie słychać było ducha równie silnego i żywotnego, jak zawsze. Był to stary mąż stanu, ojciec naszej nowej demokracji, człowiek, którego w dzieciństwie nazywano Rolihlahla, czyli po prostu Rozrabiaka. Gdy on wstał, inni usiedli. Wszyscy, z wyjątkiem Redekera. Starszy pan spojrzał na niego, uśmiechnął się tym ciepłym uśmiechem, który zna cały świat, i powiedział: „Molo, mhlobo wam”, co znaczy: „Witaj, krajanie”. Podszedł powoli do Redekera, wziął raport z jego rąk i zwrócił się do rządzących Południową Afryką nieoczekiwanie młodym i silnym głosem: „Ten plan uratuje nasz naród”. Wskazał palcem na Paula. „Ten człowiek uratuje nasz naród!” A potem nastąpiło wydarzenie, o które nasi historycy będą się spierać po kres świata. Starzec objął Afrykanera. Dla każdego innego byłby to po prostu jego zwykły gest powitania, ale dla Paula

Redekera... Wiem, że większość biografów nadal maluje jego obraz jako człowieka bez serca i wszyscy zgadzają się co do tego, że Paul Redeker to człowiek bez uczuć, bez współczucia, bez duszy. Ale jeden z naszych największych pisarzy, stary przyjaciel i biograf Stevena Biko, uważa, że w rzeczywistości Redeker był człowiekiem wrażliwym; zbyt wrażliwym, by żyć w Południowej Afryce. Uważa, że ten jego życiowy dżihad przeciw emocjom był jedynym sposobem na zachowanie zdrowych zmysłów wśród nienawiści i brutalności, która go otaczała na co dzień. Niewiele wiadomo o dzieciństwie Redekera, a nawet o tym, czy miał rodziców, czy też wychowywał się w domu dziecka. Czy miał jakichś przyjaciół, czy ktokolwiek go kochał? Ci, którzy go znali z pracy, z trudem przypominali sobie jakiekolwiek jego kontakty towarzyskie czy choćby cieplejszy gest. Ale ten uścisk ojca narodu, te prawdziwe, szczere emocje, skruszyły jego pancerz... Zresztą może przesadzam z tym sentymentalizmem. Wszyscy przecież wiemy, że Redeker był potworem bez serca, więc ten uścisk starca też pewnie spłynął po nim jak woda po kaczce. Ale to był ostatni dzień, gdy ktokolwiek widział Paula Redekera. Nawet teraz nie do końca wiadomo, co się z nim stało. Właśnie wtedy znalazłem się w samym oku cyklonu, w czasie tych chaotycznych tygodni, w ciągu których w kraju wdrażano Plan Redekera. Nie przeszło to bez oporów, ale gdy powiedziałem, że pracowałem przez lata z Paulem i, co ważniejsze, rozumiem jego sposób myślenia lepiej niż ktokolwiek nadal żyjący w Południowej Afryce, to naprawdę nie mieli wyjścia. Pracowałem tam w czasie odwrotu, potem, w trakcie miesięcy, podczas których trwała konsolidacja, i wreszcie aż do końca wojny. Przynajmniej wiem, że byli wdzięczni za moje usługi, bo, jak pan widzi, kwaterę dostałem całkiem wygodną. Paul Redeker, anioł i diabeł. Jedni go kochają, inni nienawidzą. A mnie go po prostu żal. Jeśli nadal żyje, gdzieś tam, mam szczerą nadzieję, że odnalazł spokój. Po tym, jak objęliśmy się na pożegnanie z moim rozmówcą, samochód odwiózł mnie na prom kursujący między wyspą a kontynentem. Na przystani, gdy oddawałem identyfikator gościa, czułem napięcie i skupioną na sobie wytężoną uwagę ochrony. Wysoki biały strażnik sfotografował mnie ponownie. – Przy nim nie da się przesadzić z ostrożnością, proszę pana – usprawiedliwił się, podając mi długopis, bym pokwitował w dzienniku służby zwrot identyfikatora. – Tylu ludzi marzy o wysłaniu go do piekła. Wziąłem długopis i podpisałem się we wskazanym miejscu na karcie dziennika z nagłówkiem ZAKŁAD PSYCHIATRYCZNY ROBBEN ISLAND. W rubryce „Nazwisko odwiedzanego pacjenta” zapisano: PAUL REDEKER.

ARMAGH, IRLANDIA Philip Adler przyjechał tu, do wojennego schronienia papieża, z pielgrzymką, choć sam nie jest katolikiem.

– Moja żona jest z Bawarii – wyjaśnił mi w barze naszego hotelu. – Przyjechała z pielgrzymką do katedry św. Patryka. Po raz pierwszy od końca wojny opuścił Niemcy. Spotkaliśmy się zupełnie przypadkowo, ale nie miał nic przeciwko nagraniu swojej opowieści.

– W Hamburgu było wielkie ognisko infekcji. Oni byli na ulicach, w budynkach, wylewali się tłumem z Neuer Elbtunnel. Próbowaliśmy zablokować wylot kanału cywilnymi samochodami, ale przeciskali się każdą dziurą, jak okrwawione, nabrzmiałe robaki. I byli też uchodźcy. Niektórzy przybyli aż z Saksonii, w nadziei na to, że da się gdzieś uciec morzem. Statków już dawno nie było, w porcie działy się straszne rzeczy. Było ich ponad tysiąc, uwięzionych w Reynolds Aluminiumwerk, i co najmniej trzy razy tyle w terminalu morskim na Eurokai. Bez jedzenia, bez czystej wody, czekających na ewakuację, oblężonych przez trupy i z diabli tylko wiedzą iloma zainfekowanymi wśród tych tłumów. Zatoka była zatkana trupami, które wciąż się poruszały. Spłukiwaliśmy ich do basenów armatkami wodnymi – oszczędzało się amunicję i ulice były czyste. To był bardzo dobry pomysł, póki w wodociągu było dość wody pod ciśnieniem. Dwa dni wcześniej straciliśmy dowódcę... To był koszmarny wypadek. Jeden z żołnierzy zastrzelił zombie, który rzucił się na niego i o mało nie ugryzł. Niestety, pocisk po przejściu przez głowę żywego trupa trafił pułkownika w ramię, niosąc ze sobą zainfekowane tkanki. Szaleństwo, nie? Zanim powaliła go gorączka, przekazał mi dowództwo. Moim pierwszym zadaniem jako komendanta miasta była fizyczna likwidacja własnego poprzednika... Rozłożyłem się ze sztabem w hotelu Renaissance. Bardzo porządny hotel, ale dla nas liczyło się przede wszystkim co innego: stał osobno, wokół było dobre pole ostrzału, a wewnątrz znalazło się dość miejsca dla nas wszystkich, i jeszcze kilkuset uchodźców. Moi ludzie w czasie wolnym od służby na barykadach próbowali w podobny sposób zaadaptować inne podobne budynki w sąsiedztwie. Skoro drogi były zablokowane i nie kursowały pociągi, uważałem, że najlepiej mieć pod ręką jak najwięcej cywilnych rąk do pracy. Pomoc już zapewne nadciągała, jej przybycie było kwestią dni. Właśnie miałem wysłać patrol na poszukiwanie przedmiotów nadających się na improwizowaną broń do walki wręcz, bo kończyła nam się amunicja, gdy przyszedł rozkaz odwrotu. Nic szczególnego w tych dniach, więc właściwie zdążyliśmy się przyzwyczaić, bo od pierwszego dnia Paniki nie robiliśmy nic innego. Zastanawiające było tylko, dokąd kazano nam się wycofać. Dywizja podała nam zaszyfrowane koordynaty punktu, po raz pierwszy od początku całej tej ruchawki. Do tej pory zawsze wyznaczano wszystkie pozycje, używając normalnych nazw miejscowości i otwartego tekstu, żeby cywile wiedzieli, dokąd się przemieszczać. Aż tu nagle – koordynaty, szyfry... Nie słyszano o tym od końca zimnej wojny! Trzy razy musiałem sprawdzać współrzędne, zanim się przekonałem, że to nie błąd. Mieliśmy się wycofać do Schafstedt nad Kanałem Kilońskim. No, kurwa, szkoda, że nie do Danii! Poza tym rozkaz wyraźnie zabraniał zabierania cywilów, a nawet informowania ich o naszym

odwrocie. To nie miało sensu. Mieliśmy się cofać do Szlezwika-Holsztynu i zostawić cywilów? Tak po prostu rzucić cumy i w nogi? Nie no, musiała zajść jakaś pomyłka... Zapytałem o potwierdzenie i dostałem je. Zapytałem raz jeszcze. Może im się mapa przesunęła albo zmieniono system koordynatów, a my nic o tym nie wiedzieliśmy? W końcu to nie byłby pierwszy ich błąd od czasu, jak się to wszystko zaczęło. I nagle w słuchawkach usłyszałem głos generała Langa, dowódcy całego Frontu Północnego. Ledwie go poznałem, taki był roztrzęsiony, zupełnie jak nie on. To było słychać nawet mimo odgłosu strzałów. Lang potwierdził: miałem pozbierać, co zostało z garnizonu hamburskiego, i natychmiast ruszać na północ. No nie, pomyślałem sobie, ja chyba śnię! Głupi byłem, co? Byłem w stanie przyjąć do wiadomości wszystko, nawet to, że trupy powstają i zżerają nasz świat, ale coś takiego? Wykonanie tego rozkazu wiodło pośrednio, ale nieodwołalnie, do masowego morderstwa na cywilach. Jestem dobrym żołnierzem, ale jestem też zachodnim Niemcem. Pan rozumie tę różnicę? Tym ze Wschodu wmówili, że oni nie ponoszą odpowiedzialności za wojnę, bo jako dobrych komunistów ich też Hitler gnębił. Teraz pan już rozumie, dlaczego większość ruchów neonazistowskich wywodziła się z dawnej NRD? Oni w ogóle nie poczuwali się do odpowiedzialności za przeszłość, jak my, z Zachodu. Nas od dziecka uczyli nieść brzemię winy dziadków. Wpajali, że nawet w mundurze odpowiadamy w pierwszej kolejności przed własnym sumieniem, niezależnie od konsekwencji. Tak mnie wychowano i w tym duchu zareagowałem. Powiedziałem Langowi, że sumienie nie pozwala mi wykonać jego rozkazu, że nie mogę zostawić tych ludzi bez ochrony. W Langa jakby piorun strzelił, po prostu eksplodował. Zapowiedział mi, że albo wykonam jego rozkaz, albo ja sam i, co ważniejsze, moi ludzie, zostaniemy oskarżeni o zdradę i ukarani z, jak to wyraził, „russische Wirksamkeit”, rosyjską skutecznością. „A więc to już do tego doszło”, pomyślałem. Wszyscy słyszeliśmy o tym, co się działo w Rosji. O buntach, o dziesiątkowaniu. Rozejrzałem się wokół, spoglądając na tych wszystkich chłopaków, osiemnastoi dziewiętnastoletnich poborowych, z twarzami naznaczonymi przedwczesną dorosłością, śmiertelnym znużeniem i strachem o własne życie. Nie mogłem im tego zrobić. Dlatego wydałem rozkaz odwrotu. – Jak to przyjęli? – Nie skarżyli się, przynajmniej nie mnie. Trochę pobili się między sobą, ale udawałem, że nie widzę. Wykonali rozkaz. – A cywile? – Dostaliśmy to, na co zasłużyliśmy. „Dokąd to?”, wołano z okien domów. „Wracajcie, tchórze!” Z początku próbowałem odpowiadać: „Wrócimy po was. Jutro wrócimy z większymi siłami. Zostańcie tu, wytrwajcie do jutra, wrócimy”. Nie uwierzyli. „Pieprzony kłamca!”, krzyknęła jakaś kobieta. „Zostawiacie mnie z dzieckiem na śmierć!” Większość nie próbowała za nami podążać, z obawy przed zombie na ulicach. Paru odważnych wskoczyło na pancerze i próbowało się wedrzeć do środka, ale

włazy były zamknięte. Musieliśmy się pozamykać, bo z okien zaczęły się sypać różne rzeczy, lampy, meble. Jeden z moich ludzi został zraniony rzuconym z okna wiadrem pełnym odchodów. Słyszałem też wyraźnie pocisk, który zrykoszetował od pancerza mojego mardera. Wyjeżdżając z miasta, minęliśmy resztki naszych Oddziałów Stabilizacyjnych Szybkiego Reagowania. Parę dni wcześniej dostali nieźle w kość. Wtedy tego nie wiedziałem, ale potem mi powiedziano, że zaliczono ich do tej grupy, którą zostawiono „na rozkurz”. Mieli rozkaz osłaniać nasz odwrót, żeby nie podążyło za nami zbyt wiele zombie lub uchodźców. A potem dostali rozkaz, żeby trzymać obronę do samego końca. Ich dowódca stał we włazie swojego leoparda. Znałem go osobiście. Służyliśmy razem w ramach natowskich oddziałów IFOR w Bośni. Może stwierdzenie, że zawdzięczałem mu życie, byłoby zbyt melodramatyczne, ale myślę, że ten serbski pocisk, który go trafił, tak naprawdę był przeznaczony dla mnie. Ostatni raz widziałem go w szpitalu, w Sarajewie, jak żartował, że wreszcie się wydostanie z tego obłędu, który Bośniacy nazywali swoim państwem. No i teraz mijamy się na zrujnowanej autostradzie w sercu własnego kraju. Spojrzeliśmy na siebie, wymieniliśmy honory. Schowałem się w wieży swojego transportera i udawałem, że studiuję mapę, żeby kierowca nie widział łez spływających mi po twarzy. I wtedy przyrzekłem sobie, że jak dojedziemy, to zabiję skurwysyna. – Generała Langa? – Zaplanowałem to w najdrobniejszych szczegółach. Nie dam po sobie poznać, jak jestem wściekły, nie dam mu żadnych powodów do niepokoju. Zamelduję się i przeproszę za swoje zachowanie. Może będzie chciał wygłosić jakieś kazanie, próbował wyjaśnić lub usprawiedliwić naszą ucieczkę. Dobra jest, pomyślałem, wysłucham cierpliwie, żeby się odprężył. A gdy wyciągnie na pożegnanie dłoń, ja wyciągnę pistolet i rozprysnę jego zasrany mózg pruskiego Ossi po mapie tego, co kiedyś było naszym krajem. Przy odrobinie szczęścia będzie tam cały jego sztab, te cholerne pierdzistołki, co to „tylko wykonywały rozkazy”. Zanim mnie dorwą, zastrzelę, ilu się da. To by było cudowne! Nie miałem zamiaru wparadować do piekła krokiem defiladowym, jak jakiś gnojek z Hitlerjugend. Pokażę pieprzonemu Prusakowi i wszystkim innym, co to znaczy być prawdziwym Deutsche Soldat. – Ale nic z tego nie wyszło. – Nie. Dotarliśmy do Langa. Byliśmy ostatnim oddziałem, który przekroczył Kanał Kiloński. Czekał na nas. A gdy mu zameldowano, że przekroczyliśmy kanał, usiadł za biurkiem, podpisał kilka rozkazów, zakleił kopertę z listem do rodziny... I strzelił sobie w łeb. Co za skurwysyn! Znienawidziłem go za to jeszcze bardziej niż za to, co kazał mi zrobić w Hamburgu. – A to dlaczego? – Bo teraz rozumiem, dlaczego wydał ten rozkaz, poznałem szczegóły Planu Prochnowa26. – Czy ta świadomość nie powinna raczej pomóc panu w zrozumieniu go? – Żarty sobie pan stroi? Właśnie dlatego tak go nienawidzę! On doskonale wiedział, że to dopiero

pierwsza bitwa długiej wojny, że potrzebujemy ludzi z jego wiedzą i umiejętnościami, żeby ją wygrać, a on co? Stchórzył, po prostu stchórzył, sukinsyn! Pamięta pan, co mówiłem o tej naszej zachodnioniemieckiej niewoli sumienia? Nikt nie jest winien tego, co robię, poza mną samym. Nie autor planu, nie dowódca, nikt – tylko ja sam. Każdy musi samodzielnie podejmować własne decyzje i potem żyć do końca swoich dni z konsekwencjami tych postępków. On to wiedział. I właśnie dlatego po prostu zdezerterował. Opuścił nas tak samo, jak my opuściliśmy tamtych cywilów. Widział drogę, jaka nas jeszcze czekała, wąską, krętą górską ścieżkę. Wszyscy musieliśmy ją pokonać, dźwigając na barkach ciężki głaz swych uczynków. On nie podołał. Nie był w stanie udźwignąć brzemienia odpowiedzialności. Mięczak zasrany...

SANATORIUM DLA WETERANÓW IM. JEWCZENKI, ODESSA, UKRAINA Pokój jest pozbawiony okien. Ciemno, świetlówki blado oświetlają betonowe ściany i brudne łóżka. Pacjenci cierpią głównie na schorzenia dróg oddechowych, stan wielu pogarsza się z braku leków. Nie ma tu lekarzy, a pielęgniarki i sanitariusze niewiele mogą ulżyć chorym w cierpieniu. Przynajmniej jest tu sucho i ciepło, co w środku zimy w tym kraju jest już i tak niewyobrażalnym luksusem. Bohdan Taras Kondratiuk siedzi na łóżku na końcu długiej sali. Jako odznaczony bohater wojenny ma przynajmniej prawo do parawanu, który daje mu namiastkę prywatności. Zanim zaczyna opowieść, długo wykasłuje coś z płuc w nadstawioną chusteczkę.

– Chaos, po naszemu bardak. Nie wiem, jak inaczej określić to, co się działo. Kompletny upadek jakiejkolwiek organizacji, porządku, władzy, wszystkiego. Dopiero co stoczyliśmy cztery ciężkie bitwy, pod Łuckiem, Równem, Nowogrodem i Żytomierzem. Cholerny Żytomierz. Moi ludzie byli wyczerpani. Wykończyło ich to, co widzieli, co musieli robić, ten cały cholerny nieprzerwany odwrót, wycofywanie się bez przerwy, walki odwrotowe, ucieczka. Codziennie słyszeliśmy: to miasto padło, tamto padło, ta droga zamknięta, tamta dywizja rozbita. Kijów miał być bezpieczny. Daleko za liniami, w bezpiecznej strefie, silny garnizon, doskonałe zaopatrzenie, cisza, spokój. I co się dzieje, jak tylko tam dotarliśmy? Myśli pan, że moich ludzi wysłali na odpoczynek i uzupełnili nam straty? Naprawili pojazdy, dali zaopatrzenie, zajęli się rannymi? Akurat! Oczywiście, że nie. Po co miałoby być jak trzeba? Przecież nigdy tak nie było, a co dopiero teraz... Strefę bezpieczną przeniesiono raz jeszcze, tym razem na Krym. Rząd już się ewakuował... A tam, ewakuował – zwiał. Po prostu zwiał do Sewastopola. Załamał się jakikolwiek porządek. Kijów był w trakcie ewakuacji. To było zadanie dla armii, czy raczej tego, co z niej zostało. Nasza kompania dostała rozkaz obrony trasy ewakuacyjnej przez most Patona. Piękna, zabytkowa

budowla, pierwszy w pełni spawany elektrycznie duży most na świecie, wielu porównuje go z wieżą Eiffla. Tuż zanim się to wszystko zaczęło, miasto planowało wielką restaurację mostu, która miała go przywrócić do pierwotnej świetności. Ale, jak z wieloma rzeczami w naszym kraju, nic z tego nie wyszło. Nawet przed kryzysem permanentnie stał tam korek, a teraz most był zapchany uchodźcami. Mieliśmy go, ale gdzie były obiecane barykady, żelbetowe bariery, mające zagrodzić drogę nawet najbardziej zdesperowanym? Teraz most był pełen samochodów, ład, żiguli, mercedesów, a na samym środku leżał przewrócony na bok wielki ciężarowy KrAZ! Próbowaliśmy się przepchnąć do niego, żeby założyć łańcuch na tylne kola i wyciągnąć czołgiem zawalidrogę. Nie dało rady. Co tu robić? Musi pan pamiętać, że ja dowodziłem kompanią czołgów. Czołgów, a nie żandarmerii. Zresztą nie pamiętam, żebym przez cały ten czas widział choć jednego żandarma. Obiecywano nam, że będą tam na miejscu, ale na miejscu okazało się, że nie ma po nich ani śladu, jak zresztą po wszystkich siłach i środkach, które nam miano przekazać. Tam już nawet nie było żadnych „sił”, tylko mniej więcej umundurowana zbieranina jakichś gryzipiórków i kucharzy. Każdy, kto nosił mundur, nagle stawał się żołnierzem kompanii regulacji ruchu. Żaden z nas nie był na to przygotowany, nie byliśmy szkoleni do takich zadań, nie mieliśmy odpowiedniego wyposażenia. Gdzie był sprzęt ochronny do tłumienia zamieszek, który nam obiecywano? Tarcze, kaski, pałki, gdzie armatki wodne? Dostaliśmy tylko rozkaz, że mamy „filtrować” uchodźców. Rozumie pan, co to znaczy „filtrować”? Sprawdzać, czy nie są zainfekowani. Ale jak, do cholery, mieliśmy to robić bez psów? No jak mieliśmy wyczuć, kto jest zainfekowany – bez psa?! Co, mieliśmy każdego rozebrać do naga i obejrzeć centymetr po centymetrze? „Tak, właśnie tak macie robić”, odpowiedzieli z góry. Czy naprawdę im się zdawało, że te tłumy przerażonych ludzi, którym dosłownie śmierć deptała po piętach, stojąc dosłownie metry od wymarzonego, obiecanego bezpieczeństwa, dadzą się grzecznie ustawić w kolejkę, rozebrać do naga i czekać, aż będziemy łaskawi ich wpuścić? Czy ci mężczyźni mieli stać cierpliwie i czekać, aż skończymy zaglądać w każdy zakamarek ich córkom, żonom, matkom rozebranym na oczach tego całego tłumu? Wymyśliłby pan coś równie bzdurnego? A my musieliśmy przynajmniej próbować to robić. Bo jakie inne mieliśmy wyjście? Zainfekowanych należało oddzielić, jeśli reszta miała przeżyć. Mielibyśmy ewakuować tych wszystkich ludzi tylko po to, żeby się potem zarazili? To była katastrofa! Jedni po prostu odmawiali, inni próbowali uciec, a jeszcze inni w desperacji skakali z mostu do rzeki. Wybuchły bójki. Wielu z moich ludzi zostało ciężko pobitych, trzech zraniono nożami, jednego jakiś przerażony dziadek zastrzelił z zardzewiałej tetetki. Nie było mnie tam. Siedziałem nad radiem i błagałem o wsparcie. „Pomoc idzie, czekajcie!”, „Nie załamywać się, trzymać pozycje, pomoc w drodze”. Po drugiej stronie Dniepru płonął Kijów. Z centrum biły w niebo grube słupy czarnego dymu. Wiatr niósł w naszą stronę straszliwy smród, paliła się jakaś guma. I trupy... Ten odór palonego mięsa... Nie

mieliśmy pojęcia, jak są już blisko – kilometr, może mniej. Na wzgórzu płomienie obejmowały Pieczerską Ławrę. Straszliwa tragedia... Ze swoimi wysokimi murami, położony w strategicznym miejscu, monaster mógłby być idealnym stanowiskiem obronnym. Byle pierwszoroczny kadet potrafiłby przekształcić takie miejsce w niezdobytą fortecę. Starczyło zapełnić piwnice zapasami, zamknąć bramy i obsadzić wieże snajperami. Stamtąd moglibyśmy bronić tego pieprzonego mostu do... Do końca świata choćby. Nagle wydało mi się, że coś słyszę, jakiś dźwięk z drugiego brzegu. Taki dźwięk, wie pan, który oni wydają, jak się zbiorą, jak są blisko, jak czują krew. Ten dźwięk się przebijał nawet przez te wszystkie krzyki, klątwy, trąbiące klaksony, strzały... [Pan Kondratiuk próbował naśladować skowyt zombie, ale zamiast tego dopadł go atak niepohamowanego kaszlu. Zasłaniająca usta chusteczka po chwili zaczęła przesiąkać krwią]. – Ten skowyt odciągnął mnie od radia. Spojrzałem na miasto. I wtedy zauważyłem coś, jakiś szybki ruch, nisko nad dachami. Tuż nad naszymi głowami, na wysokości wierzchołków drzew, śmignęły odrzutowce w ciasnym szyku. Było ich cztery, szturmowce Su-25. Co jest, pomyślałem, co oni kombinują? Może mają zadanie zbombardować podejścia do mostów? To się sprawdziło pod Równem, nalot dał nam chociaż kilka minut wytchnienia. Szturmowiki zawróciły, zakręciły się na trochę większej wysokości, jakby identyfikując cel, i znów zeszły nisko, tym razem kierując się prosto na nas! Oni przylecieli zbombardować most! Zrozumiałem natychmiast. Skurwysyny! Zrezygnowali z ewakuacji i teraz mieli zamiar zabić nas wszystkich! „Uciekać!”, krzyknąłem. „Wszyscy uciekać!” Tłum dostrzegł samoloty i też zrozumiał, co to znaczy. Wybuchła panika. Wyglądało to tak, jakby przez uwięziony na moście tłum przeszedł prąd. Ludzie zaczęli krzyczeć, próbowali przecisnąć się na boki, do tyłu, naprzód, we wszystkich kierunkach naraz; tratowali się, dziesiątkami skakali do Dniepru w zimowych ubraniach i walonkach, które nie pozwalały im pływać. Doskoczyłem do ludzi, pokazując, w którym kierunku biec, żeby rozładować korek na moście. Kątem oka zobaczyłem bomby odrywające się od maszyn i zanurkowałem na ziemię, by szukać osłony przed podmuchem eksplozji. I wtedy zobaczyłem spadochrony rozwijające się nad bombami. Wiedziałem, co to znaczy, i teraz sam o mało nie spanikowałem. Poderwałem się z ziemi i ruszyłem do czołgów rączym kłusem, jak przerażony zając. „Zamykać włazy!”, zawołałem. „Zamykać włazy!” Skoczyłem głową naprzód do najbliższego czołgu, nie patrząc, że ląduję komuś na głowie. Błyskawicznie obróciłem się i zatrzasnąłem za sobą właz, rozkazując załodze zamknąć wszystko i sprawdzić szczelność wozu nadciśnieniem. Nasz czołg, jak większość pozostałych, to był stary T-72, wyciągnięty na początku kryzysu z jakiejś składnicy. Nie mieliśmy pojęcia, czy uszczelki nie sparciały i czy sprężarka zadziała, bo od lat nikt nie sprawdzał układu filtrowentylacyjnego. Ale to teraz nieważne. Pozostało nam tylko modlić się i mieć nadzieję, że ta stalowa trumna jest szczelna.

Celowniczy chlipał, mechanik siedział zmartwiały, a dowódca, młody, dwudziestoletni sierżant, leżał zwinięty w kłębek na dnie przedziału bojowego, na który go zrzuciłem, wskakując do wieży, i twardo ściskał w palcach krzyżyk. Sięgnąłem w dół ręką i położyłem mu ją uspokajającym gestem na hełmofonie, a sam przylepiłem wzrok do peryskopu. Widzi pan, RVX to broń chemiczna. Na ziemię opada jak coś w rodzaju mżawki: maleńkie, oleiste kropelki, które czepiają się wszystkiego, na co upadną. Substancja wnika przez pory skóry, przez oczy, przez płuca. W tej dawce działał niemal natychmiast. Widziałem przez peryskop, jak ludziom drżą i opadają ręce, w miarę jak środek atakował ich ośrodkowy układ nerwowy. Tarli oczy, chcieli coś mówić, poruszać się, zaczerpnąć tchu. Całe szczęście, że przez peryskop nie czuć smrodu, bo paraliż dotyka też zwieraczy. Dlaczego oni to, na Boga, zrobili? Dlaczego?! Nie mogłem zrozumieć. Czyżby ci kretyni z dowództwa nie wiedzieli, że gaz nie działa na żywe trupy? Czy Żytomierz niczego ich nie nauczył? Pierwszym trupem, który zaczął się poruszać, była kobieta. Może sekundę czy dwie później, zanim inni zaczęli się podnosić, widziałem jej rękę, jak poruszyła się na plecach mężczyzny, który wyglądał, jakby przed śmiercią próbował ją osłaniać. Kiedy stanęła niepewnie na nogach, ciało mężczyzny upadło na jezdnię. Jej twarz była szara, pokryta plamami, usiana sczerniałymi żyłami. Chyba zobaczyła mnie, a przynajmniej nasz czołg. Otworzyła usta, wyciągnęła w naszym kierunku ręce. Wokół zaczynali się reanimować inni, na oko co czterdziesta, pięćdziesiąta osoba. Każdy, kto był uprzednio ukąszony i próbował się przed nami ukryć. I nagle zrozumiałem. Jednak Żytomierz czegoś ich nauczył. Teraz znaleźli lepszy sposób na zużycie zapasów tego świństwa, które leżało od czasów zimnej wojny. Jak sprawnie odseparować zainfekowanych od zdrowych? Jak powstrzymać uchodźców od szerzenia zarazy na naszych tyłach? Oto jedyna skuteczna metoda. Na moście coraz więcej postaci ożywało, stawało na nogach; zrazu niepewnie, powoli, ale zaczynali ruszać w naszym kierunku. Wpiąłem się do sieci i wywołałem celowniczego. Ledwie zdołał wydukać meldunek. Szturchnąłem go, żeby się wziął w garść, i wydałem rozkazy. Chwilę to potrwało, ale w końcu wieża się ruszyła i w krzyżu celownika karabinu maszynowego sprzężonego z armatą pojawiła się głowa tej pierwszej kobiety. Szturchnąłem jeszcze raz i w wieży zagrzechotała seria z kaemu. Przez peryskop widziałem, że inne czołgi też otworzyły ogień. Dwadzieścia minut później było po wszystkim. Wiedziałem, że powinienem zaczekać na rozkazy albo chociaż zameldować przez radio o skutkach nalotu i o naszym stanie. Widziałem sześć innych eskadr szturmowików – jedna skierowała się nad centrum miasta, inne nad pozostałe mosty. Wydałem kompanii komendę do odwrotu, na południowy wschód. Nie wytyczyłem żadnego celu, po prostu sformułowałem rozkaz: „Kompania, za mną! Prędkość marszowa, naprzód!”. Wokół leżało mnóstwo ciał ludzi, którym udało się przedrzeć przez most tuż przed nalotem, zanim ogarnęła ich śmiercionośna

mgła. Gdy przejeżdżaliśmy po nich gąsienicami, ciała pękały jak purchawki. Był pan kiedyś w Muzeum Wielkiej Wojny Narodowej? Przed wojną to był jeden z najbardziej imponujących budynków w Kijowie. Dziedziniec zapchany sprzętem bojowym: czołgi, działa wszelkich klas i rozmiarów, używane od rewolucji do dnia dzisiejszego. Przy wejściu do muzeum dwa czołgi stały lufa w lufę. Od odzyskania niepodległości pozwalano dzieciom na nie włazić, malować, mogły się tam bawić. Wśród eksponatów był Żelazny Krzyż, rozmiarów metr na metr, wykonany z tysięcy Żelaznych Krzyży zabranych poległym hitlerowcom. A na ścianie muzeum, od trawy po dach, wymalowany był taki olbrzymi mural, przedstawiający wielką bitwę. Nasi na nim nacierali szeroką ławą, niepowstrzymaną falą potęgi i odwagi, która strzaskała hitlerowską nawałę i odepchnęła ją poza granice ojczyzny. Wiele tam było symboli naszej narodowej siły, ale najbardziej spektakularnym była statua Matki-Ojczyzny. To była najwyższa budowla w mieście, ponadsześćdziesięciometrowe majestatyczne arcydzieło z nierdzewnej stali. I to ona była ostatnim widokiem, który widziałem w Kijowie. Jej ręce uniesione w geście wieczystego tryumfu, trzymane w nich miecz i tarcza. I twarde spojrzenie jej zimnych oczu, odprowadzające nas, tchórzliwych uciekinierów.

SAND LAKES, PARK KRAJOBRAZOWY REGIONU WILDERNESS, PROWINCJA MANITOBA, KANADA Jesika Hendricks pokazuje szerokim gestem otaczający nas obszar podbiegunowej tundry. Naturalne piękno zostało skażone niekończącym się śmietniskiem szczątków: porzuconymi samochodami, gruzami, ludzkimi ciałami na wpół wmarzniętymi w szary śnieg i lód. Pochodząca z Waukesha w stanie Wisconsin naturalizowana Kanadyjka pracuje tu w ramach Projektu Restauracji Wilderness. Wraz z kilkuset innymi wolontariuszami przyjeżdża tu każdego lata od zakończenia wojny. Wszystkie wskaźniki realizacji PRW wskazują na pełny sukces przedsięwzięcia, ale nikt nie chce nawet szacować, kiedy te prace mogą wreszcie dobiec końca.

– Nie mam żalu do tych, którzy mieli nas bronić, do rządu. Obiektywnie rzecz biorąc, mogę zrozumieć ich intencje. Nie mogli wszystkich zabrać ze sobą, gdy wojsko wycofało się na zachód, za Góry Skaliste. Jak mieliby nas wszystkich karmić, jak oddzielić od żywych trupów, a przede wszystkim, jak z takim ogonem mogliby marzyć o pokonaniu armii zombie, ciągnących za nami krok w krok? Mogę zrozumieć, że chcieli skierować potok uchodźców gdzie indziej, i dlatego wmówili ludziom, że trzeba ruszyć najdalej na północ, jak się dało. Niby co innego mogli zrobić, żeby powstrzymać nas przed pójściem w stronę Gór Skalistych, za nimi? Zagazować, jak na Ukrainie? Gdybyśmy poszli na północ, może mielibyśmy jakąś szansę przetrwania. To się działo na całym świecie: ludzie ciągnęli na północ w nadziei, że dożyją zimy, która wymrozi żywe trupy. Nie, ja naprawdę nie winię ich za to, że chcieli nas skierować gdzie indziej. Więcej, ja im to wybaczam. Mam

do nich tylko wielki żal za nieodpowiedzialny sposób, w jaki to zrobili, za brak istotnych informacji, które mogły ocalić życie wielu z nas. Tego im nie wybaczę nigdy. To było w sierpniu, dwa miesiące po Yonkers i zaledwie trzy dni po tym, jak rząd zaczął się przenosić na zachód. W naszej okolicy było jeszcze bardzo mało przypadków zachorowań i incydentów. Pamiętam, że widziałam tylko jeden: stado sześciu zombie żerujących na bezdomnym. Policja wyeliminowała ich bardzo sprawnie. To było trzy przecznice od naszego domu i to właśnie wtedy ojciec postanowił, że wyjeżdżamy. Siedzieliśmy w salonie. Tata uczył się ładować zakupiony rano karabin, mama zabijała gwoździami ostatnie okna. Na wszystkich programach mówiono tylko o zombie: transmisje na żywo, zdjęcia spod Yonkers. Z perspektywy czasu nie mogę uwierzyć, że media podeszły do sprawy tak nieprofesjonalnie. Mnóstwo wykrętów, a tak mało faktów. Wiele, naprawdę wiele wyrwanych z kontekstu zdań całej armii „ekspertów”, z których jedni przeczyli drugim. Stacje prześcigały się w pokazywaniu programów o zombie, jeden bardziej „szokujący” i „pogłębiony” od drugiego. Zrobili taki młyn, że w końcu nikt już nie wiedział, co robić. Jedyne, co do czego panowała jaka taka zgoda, to że ludzie powinni jechać na północ. Mróz był jedynym ratunkiem, bo żywe trupy zamarzały na nim w bryłę. Wszyscy słyszeli tylko to, ale nikt nie wspominał ani słowem, dokąd na tę północ, co ze sobą zabrać, jak tam przeżyć, po prostu nic. Tylko wciąż, od rana do nocy, z każdego dziennika i każdego programu: „jedźcie na północ”, „jedźcie na północ” i „jedźcie na północ”; mówione, czytane zza kadru, pisane w pasku na dole ekranu. „Dosyć tego”, powiedział tata. „Dziś wieczorem wyjeżdżamy na północ”. Starał się, żeby to zabrzmiało pewnie, zdecydowanie, i poklepał przy tym karabin, na znak, że żarty się skończyły. Nigdy w życiu nie trzymał broni w rękach. Był człowiekiem łagodnym, dżentelmenem w każdym calu. Niski, łysy, z pucołowatą twarzą, która czerwieniała, gdy się roześmiał. A kochał się śmiać, zaraźliwie i głośno, najbardziej zaś śmieszyły go kiepskie kawały i zjadliwe komentarze. Zawsze miał coś dla ciebie: komplement, uśmiech albo coś górką do tygodniówki (tylko żeby mama nie wiedziała). W naszej rodzinie pełnił funkcję dobrego gliny, a ważne decyzje należały do mamy. Mama próbowała mu wyperswadować ten pomysł, przemówić do rozsądku. Mieszkaliśmy dość daleko na północy, zimy były u nas wystarczająco srogie bez jeżdżenia na poniewierkę nie wiadomo dokąd. Mieliśmy tu wszystko, czego potrzeba do przetrwania. Po diabła jechać, gdzie oczy poniosą, skoro można zgromadzić zapasy, ufortyfikować dom i przeczekać do pierwszych mrozów? Ale tata nie chciał słuchać. Do zimy, ba, do przyszłego tygodnia możemy tu już nie żyć! Wielka Panika ogarnęła go bez reszty. Powiedział nam, że to będzie jak taki przedłużony rodzinny piknik. Będziemy się żywić hamburgerami z łosia i robić desery z jeżyn. Obiecywał, że nauczy mnie łowić ryby, pytał, jak nazwę swego królika, jak go złapiemy. Całe życie nie wystawił nosa z Waukesha i nigdy w życiu nie spał pod namiotem! [Hendricks przerywa relację, pokazując coś w lodzie pod nogami – zbiór kilkunastu połamanych płyt DVD]. Ludzie zabierali ze sobą tyle niepotrzebnych rzeczy: suszarki do włosów, konsole do gier, dziesiątki komputerów przenośnych. Nie wiem, czy byli na tyle głupi, żeby mieć

nadzieję, że im się do czegoś tu przydadzą. Myślę, że większość po prostu nie chciała ich stracić, pewni, że za góra pół roku wrócą do obrabowanych domów, i że wszystko będzie jak dawniej. Wydaje mi się, że w odróżnieniu od nich my pakowaliśmy się z głową. Ciepłe ubrania, naczynia kuchenne, lekarstwa z apteczki i tyle konserw, ile mogliśmy unieść. Gdy się patrzyło na tę górę puszek, zdawało nam się, że mamy żarcia na dwa lata. Tak naprawdę połowę zjedliśmy po drodze na północ. Nie niepokoiło mnie to zbytnio. Ta podróż to była przygoda mojego życia. Te wszystkie opowieści o korkach i przemocy... Wtedy to się jeszcze nie zdarzało, my byliśmy w pierwszej fali. Przed nami uciekali tylko Kanadyjczycy, ale oni już dawno wyjechali. Mimo to na drogach panował spory ruch. Nigdy nie widziałam tylu samochodów naraz, ale wszystko odbywało się sprawnie, jechaliśmy dość szybko, a zatory były tylko przy przejazdach przez miasta i w oazach. – Oazach? – Parkingach, kempingach, obozowiskach, zakładanych przy drogach w miejscach, gdzie ludzie uznali, że już dość się najechali. Tata pomstował na nich, nazywając krótkowzrocznymi i irracjonalnymi. Mówił, że wciąż jesteśmy za blisko miast i jedyny sposób na przeżycie to jechać na północ najdalej jak się da. Mama broniła tych ludzi, mówiąc, że to nie ich wina, że większości po prostu skończyła się benzyna. „Jak nie ich wina, to czyja?”, tryumfował tata, wskazując dumnie na sufit. Na dachu naszego minivana wieźliśmy mnóstwo kanistrów z paliwem, które tata gromadził od pierwszych dni Paniki. Mijaliśmy wiele zatorów obok stacji benzynowych, z których większość już wtedy miała te wielkie tablice „PALIWA BRAK”. Takie miejsca tata mijał naprawdę szybko. Przyśpieszał na widok wielu sytuacji na drodze: samochodów, które nie chciały odpalić, autostopowiczów machających rekami z pobocza. Były ich całe tłumy, ciągnących wzdłuż drogi i wyglądających tak, jak uchodźcy w telewizji. Gdzie tylko jakiś samochód zatrzymywał się, żeby zabrać jedno lub dwoje, od razu rzucała się ich cała zgraja. „No, i na co im to było?”, komentował wtedy tata. Cały on. Tylko raz wzięliśmy pasażerkę, idącą samotnie poboczem, z lotniczą kabinówką na kółkach. Wyglądała całkiem niegroźnie, sama w ulewnym deszczu. I pewnie dlatego mama zmusiła tatę, żeby ją zabrał. Miała na imię Patty, była z Winnipeg. Nie mówiła, skąd się tu wzięła, a my nie pytaliśmy. Była naprawdę wdzięczna i wciskała rodzicom wszystkie pieniądze, jakie miała. Mama jej nie pozwoliła i obiecała, że zabierzemy ją ze sobą. Bardzo dziękowała, i aż się przy tym rozpłakała. Taka byłam dumna z moich rodziców, z tego, że zrobili tak szlachetny gest... Aż do chwili, kiedy Patty kichnęła i wyciągnęła chusteczkę, żeby się wysmarkać. Od samego początku trzymała lewą rękę w kieszeni. Teraz ją wyciągnęła i zobaczyliśmy, że jest obwiązana jakąś szmatą, przez którą przesączała się ciemna plama, chyba krew. Zorientowała się, że to zauważyliśmy i nagle zrobiła się nerwowa. Prosiła, żebyśmy się nie niepokoili, że tylko się przez przypadek zraniła. Tata spojrzał na mamę i oboje nagle zamilkli. Nie patrzyli na mnie, nic nie mówili. Tej nocy obudziło mnie trzaśnięcie drzwi samochodu. Nie myślałam, żeby to było coś niezwykłego. Każdej nocy stawaliśmy na siusiu. Do tej pory zawsze mnie wtedy budzili, pytając, czy nie muszę iść, ale tym razem dowiedziałam się o postoju dopiero w chwili,

gdy ostro ruszyliśmy z miejsca. Rozejrzałam się za Patty, ale nie było jej. Zapytałam rodziców, co się stało, i powiedzieli, że dziewczyna prosiła, aby ją wysadzić. Wyjrzałam do tyłu i wydawało mi się, że ją widzę, oddalającą się z każdą chwilą małą kropkę. Pomyślałam, że wygląda, jakby nas goniła, ale byłam tak zmęczona i rozkojarzona, że już sama nie wiem, co naprawdę widziałam. Chyba nawet nie chciałam wiedzieć. W czasie tej jazdy na północ wyrzuciłam z pamięci wiele rzeczy, które się wówczas wydarzyły… – Na przykład? – Choćby innego rodzaju „autostopowicze” – tacy, którzy nie biegali. Nie było ich jeszcze zbyt wielu, naprawdę mówimy tu o pierwszej fali. Spotkaliśmy ich może ze sześciu, zwykle włóczących się środkiem drogi i wyciągających ręce, kiedy się zbliżyliśmy. Tata objeżdżał ich wtedy szerokim łukiem, a mama kazała mi chować głowę. Żadnego nie widziałam z bliska, bo wciskałam głowę w poduszkę i zaciskałam powieki. Nie chciałam ich widzieć. Myślałam tylko o hamburgerach z łosia i jeżynach. To było jak podróż do Ziemi Obiecanej. Wiedziałam, że jak tylko zajedziemy dość daleko na północ, wszystko będzie dobrze. No i przez jakiś czas naprawdę było. Trafiliśmy na wspaniały obóz nad brzegiem jeziora. Wokół nie było zbyt wielu ludzi, lecz akurat tylu, żebyśmy mogli czuć się bezpiecznie – wie pan, na wypadek, gdyby pojawiły się zombie. Panowała znakomita, przyjacielska atmosfera, niemal słychać było takie wielkie, wspólne westchnienie ulgi. Z początku wszystko przypominało piknik. Co wieczór wielkie przyjęcie, gotowanie w kotłach na ognisku wszystkiego tego, co się upolowało lub złowiło w ciągu dnia. Ktoś przywiózł dynamit i zaczął łowić ryby. Co jakiś czas słychać było wielki huk, a potem na powierzchnię wypływało wiele ryb. Nigdy nie zapomnę dźwięków tych dni: tych wybuchów, jazgotu pił spalinowych, którymi ludzie ścinali drzewa na opał, muzyki z radia w samochodach lub granej przez tych, którzy zabrali ze sobą w drogę instrumenty. Śpiewów wieczorami przy ogniskach, w których płonęły wielkie nieokorowane bale. Wtedy jeszcze mieliśmy drzewa, to było zanim dotarła druga i trzecia fala, której za opał musiały wystarczać liście i karpy, a w końcu wszystko, co się nadawało. Smród palonego plastiku i gumy był straszny, palił w gardle i wżerał się we włosy. Do tego czasu ryb już nie było i ludzie wybili wszystko, na co dawało się polować. Ale nikt się nie martwił, bo wszyscy liczyli na to, że zima wymrozi wszystkie zombie. – Ale jak mieliście przetrwać zimę, jak już wymrozi wszystkie zombie? – Dobre pytanie. Myślę, że niewielu ludzi zachowało na tyle przytomności umysłu, by je zadawać sobie i innym. Może spodziewali się, że do tej pory „władze” nas uratują albo po prostu będą się mogli spakować i wrócić do domów. Większość ludzi żyła jednak dniem codziennym. Byli wdzięczni za to, że w końcu są bezpieczni, i pewni, iż wszystko jakoś się samo ułoży. „Zobaczycie”, mówili, „że będziemy w domach, zanim się obejrzymy. Do świąt będzie już po wszystkim”.

[Kobieta przerywa relację, znów wskazując na coś pod nogami. To dziecięcy śpiwór w stworki z bajek. Jest bardzo mały i zaplamiony na brązowo]. Jak się panu wydaje, na jakie warunki to jest przeznaczone? Co najwyżej do spania w ogrzewanej sypialni, jak się rodzicom przedłuży impreza u przyjaciół. No dobra, może po prostu już nie było okazji zdobyć porządnego śpiwora, bo sklepy turystyczne były wykupywane albo ograbiane do czysta w pierwszej kolejności. Ale ignorancja większości tych ludzi była po prostu niewiarygodna! Wielu z nich pochodziło z ciepłych stanów Południa, niektórzy aż z południowego Meksyku. Widywałam ludzi pakujących się do śpiwora w butach, niemających pojęcia, że to tamuje obieg krwi i prowadzi do odmrożeń. Inni pili alkohol, żeby się rozgrzać, nie wiedząc, iż w ten sposób wychładzają się, wydzielając więcej ciepła do atmosfery. Niektórzy mieli ciężkie, grube płaszcze i tylko podkoszulki pod spodem. Potem wystarczyło, że się trochę poruszali, a musieli ściągać płaszcze. Zanim zaczęli się rozbierać, byli już skąpani w pocie, a potem mieli na sobie mnóstwo nasiąkniętej wodą bawełny. Lekki wiaterek, i było po sprawie. Choroby zaczęły zbierać żniwo już we wrześniu: przeziębieni dostawali grypy i hojnie obdzielali nią wszystkich wokół. Na początku wszyscy byli bardzo przyjaźni. Współpracowaliśmy ze sobą. To, co było potrzebne naszej rodzinie, uzyskiwaliśmy od innych drogą wymiany lub kupowaliśmy. Pieniądze jeszcze były wtedy coś warte. Każdy miał nadzieję, że banki wkrótce się pootwierają na nowo. Gdy mama i tata ruszali po jedzenie, zawsze zostawiali mnie pod opieką sąsiadki. Miałam małe przenośne radio na korbkę, więc co wieczór wysłuchiwaliśmy wiadomości. W radiu było pełno opowieści o odwrocie, o wojsku porzucającym po drodze cywilów. Słuchaliśmy tego wszystkiego nad rozłożoną mapą samochodową Stanów, wskazując miasta, o których mówiono w wiadomościach. Siadywałam tacie na kolanach. „Widzisz?”, mawiał, zmuszając się do uśmiechu. „Oni zostali w domach, nie wydostali się w porę. Nie byli tacy mądrzy, jak my”. Przez krótki czas myślałam, że miał rację. Ale po miesiącu już nie byłam tego taka pewna. Jedzenia zaczęło brakować, dni stawały się coraz krótsze i zimniejsze, ludzie coraz agresywniejsi. Już nie było wspólnych ognisk, przyjęć i śpiewania. Obóz zaczynał się przemieniać w śmietnik, nikt nie zbierał odpadków. Parę razy wlazłam w ludzką kupę, nikomu już nawet nie chciało się zagrzebać jej po sobie. Rodzice przestali ufać komukolwiek, już nie zostawiali mnie samej z sąsiadami. Zaczęło się robić niebezpiecznie, mnożyły się kłótnie, bójki. Widziałam, jak dwie kobiety ze wszystkich sił wyrywały sobie z rąk futrzany płaszcz, aż w końcu rozerwały go na dwie połówki. Widziałam faceta, który złapał złodzieja próbującego coś ukraść z jego samochodu i rozwalił mu głowę łyżką do opon. Nocami słyszało się wiele łomotów, krzyków, ktoś płakał, od czasu do czasu padał strzał. Którejś nocy usłyszeliśmy jakieś kroki koło naszego namiotu, którym nakryliśmy minivana. Mama powiedziała, żebym schowała głowę i zakryła uszy. Tata wziął karabin i wyszedł. Przez ręce, którymi zatkałam uszy, słyszałam strzały. Ktoś krzyczał. Tata wrócił po chwili, z wielkimi oczyma i bardzo bladą twarzą. Nigdy go nie spytałam, co tam się wtedy wydarzyło.

Jedyne chwile, kiedy ludzie nadal robili coś razem, zdarzały się wtedy, gdy w okolicy pojawiały się zombie. Przychodziły w ślad za trzecią falą, pojedynczo albo w małych grupkach. To się zdarzało raz na parę dni. Ktokolwiek je zauważał, podnosił alarm, i z obozu wyruszała wyprawa myśliwska. Gdy tylko wróciła, waśnie wybuchały na nowo ze zdwojoną siłą. Gdy zrobiło się na tyle zimno, żeby zamarzło jezioro, i ostatnie żywe trupy przestały się pokazywać, wielu ludzi było pewnych, że ich mordęga dobiegła końca i że można już iść z powrotem do domów. – Iść? Nie jechać? – Nie było benzyny. Resztki zużyto do ogrzewania lub na opał. Każdego dnia odchodziły grupy zagłodzonych oberwańców, obładowanych nikomu niepotrzebnym sprzętem, który zabrali ze sobą nie wiadomo po co, i z desperacką nadzieją wypisaną na twarzy. „A ci dokąd niby idą?”, pytał tata. „Nie wiedzą, że na południu nie jest tak zimno jak tutaj? Nie wiedzą, co wciąż tam na nich czeka, czy co?”. Był przekonany, że jeśli tylko wytrwamy dość długo, prędzej czy później sprawy zaczną się poprawiać. To było w październiku, gdy jeszcze wyglądałam mniej więcej jak człowiek. [Trafiamy na kupkę kości. Leżą w płytkiej jamie, na wpół zakryte lodem]. – Byłam dość otyłym dzieckiem. Nigdy nie uprawiałam żadnych sportów, żywiłam się fast foodem i chipsami. Gdy przyjechaliśmy w sierpniu, zgubiłam trochę tłuszczyku, ale do listopada wyglądałam już jak szkielet. Mama i tata nie prezentowali się dużo lepiej. Tacie zginął brzuch, mamie zaczęły wystawać kości policzkowe. Zaczęli się często kłócić, i to o byle co. Bałam się tego, jak niczego innego. W domu nigdy nie słyszałam, żeby któreś podniosło głos. Oboje byli nauczycielami o postępowych poglądach. No, czasem zdarzało się, że przy obiedzie było cicho i wiało chłodem, ale to wszystko. A teraz naskakiwali na siebie przy każdej okazji. Któregoś dnia, tak koło Święta Dziękczynienia, nie miałam siły wyjść ze śpiwora. Brzuch mi spuchł, miałam wrzody w ustach i w nosie. Obudził mnie zapach dochodzący z kampobusu obok. Gotowali coś, jakieś mięso. Wspaniale pachniało. Mamy i taty nie było, usłyszałam ich po chwili, kłócili się na zewnątrz. Mama powiedziała, że „to” był jedyny sposób. Nie wiedziałam, o czym mówili. Powiedziała też, że „to” nie było w końcu „takie złe”, bo to sąsiedzi, a nie my, musieli „to” zrobić. Tata na to, że nie powinniśmy się zniżać do czegoś takiego i że powinna się wstydzić. No, wtedy mama na niego wsiadła! Rozdarła się, że to jego wina, że siedzimy w tej głuszy i że przez niego umieram. Że prawdziwy mężczyzna by wiedział, co zrobić na jego miejscu. Nawtykała mu od mięczaków i w końcu powiedziała, że chciał, żebyśmy obie umarły, żeby móc wtedy uciec i żyć jak „pedał”, którym od zawsze wiedziała, że jest. Tata warknął, żeby, do kurwy nędzy, zamknęła japę. On nigdy dotąd nie klął. Mama zaczęła znów coś mówić, ale w tej samej chwili usłyszałam coś jak klaśnięcie, i wszystko ucichło. Po chwili weszli do środka. Mama przodem, trzymając kulę śniegu przy prawym oku, tata za nią. Oboje milczeli. Tata miał na twarzy minę, której nigdy wcześniej nie widziałam i nigdy nie zapomnę. Jakby nagle stał się zupełnie innym człowiekiem. Wziął moje radio na korbkę, to samo, które ludzie od

tak dawna próbowali od nas wyprosić, kupić lub ukraść, i wyszedł. Usłyszałyśmy trzaśnięcie drzwi busa sąsiadów. Po dziesięciu minutach był z powrotem, bez radia, za to z wielkim kotłem parującego gulaszu. Smakował cudownie! Mama powiedziała, żebym nie jadła za szybko i karmiła mnie powoli, po łyżeczce. Widać po niej było, że jej ulżyło. Trochę płakała. Tata stale miał na twarzy tę minę. Taką samą jaką ja miałam parę miesięcy później, gdy oboje zachorowali i przyszła moja kolej, by karmić ich łyżeczką. [Kiedy Hendricks to mówi, przyklękam, by obejrzeć stertę kości. Wszystkie zostały połamane, szpik wyssano]. – Prawdziwa zima zaczęła się na początku grudnia. Śniegu napadało po dachy, dosłownie zasypało nas, i to aż po głowy. Był gęsty i aż szary od pyłu. Obóz zamilkł. Nie było kłótni, nie było strzelaniny. Do Bożego Narodzenia jedzenia było w bród. [Hendricks podnosi z ziemi małą kość udową, dokładnie oskrobaną nożem]. – Mówią, że tej zimy nie przeżyło jedenaście milionów ludzi, i to tylko w Ameryce Północnej. Nie liczą pozostałych miejsc, Grenlandii, Islandii, Skandynawii. Nawet nie chcę myśleć, jak to wyglądało na Syberii, z tymi uchodźcami z południowych Chin, Japończykami, którzy nigdy w życiu nie wystawili nosa poza miasto, tymi wszystkimi biedakami z Indii. To była pierwsza Szara Zima, gdy zanieczyszczenia unoszące się w atmosferze zaczęły zmieniać klimat. Podobno część tego pyłu to były popioły z ludzkich kości. [Wbija znacznik obok jamy z kośćmi]. – Długo to trwało, ale w końcu słońce wróciło, przyszło ocieplenie i śnieg wreszcie zaczął topnieć. W połowie czerwca wreszcie dotarła do nas wiosna, a z nią żywe trupy. [Jeden z członków wyprawy wzywa nas do siebie. Znalazł zombie, na wpół zagrzebanego w zamarzniętym szlamie. Uwięziony zombie, z torsem, rękami i głową wystającymi ponad powierzchnię, skowyczy i wierci się, próbując to wyrwać z lodu resztę ciała, to znów dosięgnąć któregoś z nas]. – Jak to się dzieje, że na wiosnę odmarzają, a my nie? To proste. Żywe komórki człowieka zawierają mnóstwo wody, która zamarza i rozsadza tkanki, zabijając nas. To dlatego nie da się zamrażać żywych ludzi. [Wmarznięty zombie szarpie się w naszym kierunku coraz mocniej, kręgosłup zaczyna pękać. Jesika od niechcenia unosi długi żelazny łom i jednym płynnym, od dawna wytrenowanym ciosem kruszy mu czaszkę].

PAŁAC UDAIPUR LAKE NAD JEZIOREM PICHOLA, RADŻASTAN, INDIE

Bajkowa budowla, idylliczna siedziba maharadży – przekształcona najpierw w luksusowy hotel, a potem obóz dla kilkuset uchodźców, którzy zginęli, gdy wybuchła tu epidemia cholery – niemal całkowicie pokrywa wyspę Jagniwas, na której ją zbudowano. Pod kierunkiem Sardara Khana, kierownika projektu renowacji pałacu, hotel, jezioro i pobliskie miasto zaczynają powracać do dawnego blasku. Gdy pan Khan powraca do wspomnień z dawnych dni wojny, jego głos nie brzmi już wcale jak u pewnego siebie, zaprawionego w budowlanych bojach, gruntownie wykształconego inżyniera z wieloletnim stażem. Niemal widzę przed sobą tamtego dziewiętnastoletniego, wystraszonego starszego szeregowca, którego przypadek rzucił w sam środek zamętu na zatłoczonej górskiej drodze.

– Pamiętam małpy, setki małp, wdrapujących się i przeskakujących między pojazdami, po głowach siedzących w nich ludzi. Widziałem je już wcześniej, aż od Chandigarh, jak zeskakiwały z dachów i balkonów, gdy żywe trupy wypełniały ulice. Pamiętam, jak podskakiwały, skrzeczały i podnosiły niesamowity rwetes, wspinając się na słupy telefoniczne, by ujść przed rękami zombie. Zresztą część z nich nawet nie czekała na atak – one już wiedziały. A teraz były tu, na tej cholernej himalajskiej koziej ścieżce. Nazywano ją drogą, ale nawet przed wojną słynęła jako śmiertelna pułapka. Wokół przeciskało się i wspinało po opuszczonych samochodach tysiące uchodźców. Ludzie ciągnęli ze sobą walizy, przeróżne sprzęty i pudła, a jakiś facet dzierżył w rękach monitor komputerowy. W pewnej chwili jakaś małpa wylądowała mu na głowie, próbując się odbić do następnego skoku, ale tamten był za blisko krawędzi i stracił równowagę. Ten cholerny monitor pociągnął go w przepaść. I jeszcze dwóch, którzy stali obok. Co sekundę ktoś tracił oparcie i spadał. Tam po prostu było za dużo ludzi. Droga nie miała żadnych barier, nawet łańcucha. Widziałem, jak w otchłań spadł autobus. Nawet nie wiem, jak to się stało, bo on nawet nie jechał. Ludzie uciekali przez okna, bo drzwi nie dawało się otworzyć, taki był ścisk. Jakaś kobieta wychodziła akurat przez okno, kiedy autobus się kiwnął i poleciał. Trzymała coś w zawiniątku przy piersi. Jakby to puściła, może by ją zdążyli złapać. Wmawiałem sobie, że to coś w ogóle się nie ruszało, nie płakało, że to była jakaś kupka szmat. Zresztą nikt nawet nie próbował jej łapać, choć była na wyciągnięcie ręki. Nikt nawet nie spojrzał, wszyscy parli naprzód. Gdy mi się to czasami śni, nie bardzo nawet wiem, czy to byli ludzie, czy małpy. W ogóle nie powinienem się tam znaleźć, nie byłem minerem. Służyłem w BRO27, moim zadaniem było budowanie dróg, a nie ich wysadzanie. Miałem pecha błąkać się po rejonie koncentracji w Shimla w poszukiwaniu resztek mojego oddziału, gdy wpadłem na sierżanta Mukherjee, sapera. Złapał mnie za ramię, tak jakby je chciał urwać, i wrzasnął prosto w twarz: „Żołnierzu, umiecie prowadzić?!”. Coś tam zacząłem dukać, co on widać wziął za potwierdzenie, bo za chwilę wepchnął mnie za kierownicę dżipa, do którego wskoczył, i kładąc na kolanach coś, co wyglądało jak radio, wskazał na góry na horyzoncie i wrzasnął: „Wracamy na przełęcz! Ruszaj!”. Zjechałem z drogi, niemiłosiernie zgrzytając biegami, i usiłowałem mu wytłumaczyć, że jedynym pojazdem, jaki w życiu prowadziłem, był walec drogowy, a i to bez papierów, ale on nie słuchał. Całkowicie pochłaniało go majstrowanie przy urządzeniu, które niańczył na kolanach. „Ładunki są już

założone”, wyjaśnił. „My tylko zaczekamy na rozkaz”. „Jakie ładunki, panie sierżancie?” Nic nie zrozumiałem. „Jaki rozkaz?” „Jak to jaki, głąbie? Żeby wysadzić przełęcz!” Poklepał dłonią to coś na kolanach, co dopiero teraz rozpoznałem jako zapalarkę. „A niby jak inaczej mielibyśmy ich zatrzymać, co?” Coś mi się uprzednio obiło o uszy, że nasz odwrót w Himalaje ma coś wspólnego z ogólnym planem narodowego przetrwania, a jego częścią było odcięcie żywym trupom drogi przez przełęcze. Nigdy nawet nie marzyłem, że zobaczę to z tak bliska, że będę miał okazję osobiście wziąć udział w historycznym zdarzeniu! Może z uwagi na zachowanie cywilizowanego przebiegu naszej rozmowy daruję sobie cytowanie mojej nienadającej się do druku reakcji na fakt takiego wyróżnienia, i równie wyniosłym milczeniem pominę nie mniej niecenzuralną reakcję sierżanta Mukherjee na widok, który zastaliśmy na miejscu: przełęcz była wciąż zapchana zbitym tłumem ludzi. „Przecież mieli to oczyścić! Miało już nie być uchodźców!” Zauważyliśmy przebiegających koło naszego dżipa żołnierzy z pułku Rashtriya Rifles, który miał zabezpieczać przełęcz. Mukherjee wyskoczył i złapał jednego z nich za rękę. „Co to, kurwa, jest!”, ryknął, potrząsając tamtym jak workiem szmat. „Mieliście oczyścić drogę!” Tamten nie był tak potężnie zbudowany, ale w tej chwili wściekłość i strach dodały mu odwagi. „Pierdol się, fagasie! Chcesz sobie postrzelać do dzieci i staruszków? To do roboty!” Wyszarpnął się z uścisku sierżanta, wręczył mu swój karabin i pobiegł dalej. Mukherjee włączył radio i zameldował, że na drodze wciąż panuje wielki ruch. Z głośnika dobiegł podniesiony głos jakiegoś młodego oficera, wrzeszczącego, że wydał jasny rozkaz: wysadzić drogę, niezależnie od tego, ilu ludzi się na niej tłoczy. Mukherjee odparł gniewnie, że zaczeka, aż na drodze będzie pusto, i dopiero wtedy wysadzi. Gdyby odpalił ładunki teraz, nie tylko posłałby na śmierć tysiące ludzi, ale uwięził przed przełęczą Bóg jedyny wie ilu innych uciekinierów. Oficer odparł, że może tak czekać do końca świata, bo ta droga nigdy nie będzie pusta, bo tuż za plecami tych ludzi ciągną niezliczone miliony żywych trupów. Mukherjee odparł, że wysadzi, jak zobaczy pierwszego zombie, i ani sekundy wcześniej, bo nie ma zamiaru popełniać masowego morderstwa dla wygody zasranego, ulegającego histerii podporucznika, który jak jest taki mądry, to niech sobie sam tu przyjeżdża i... Urwał w pół słowa i wlepił wzrok w coś nad moją głową. Spojrzałem tam i nagle zobaczyłem tuż przed nosem... twarz generała Raj-Singha! Nie mam pojęcia, skąd się tam wziął, co tam robił. Do dziś nikt nie chce mi wierzyć na słowo. Nie, nie chodzi o to, że on tam był, tylko że JA tam byłem, parę centymetrów od niego, Tygrysa z Delhi. Słyszałem, że jeśli ludzie wspominają kogoś z szacunkiem, to on wydaje im się wyższy, niż jest w rzeczywistości. W moich oczach generał wydawał się po prostu gigantem! Nawet w tym poszarpanym mundurze polowym, pokrwawionym turbanie, z zasłoniętym okiem i opatrunkiem na nosie. To ostatnie to ślad po tym, że rzeczywiście udało się go wepchnąć na pokład ostatniego śmigłowca odlatującego z parku Gandhiego dopiero po tym, jak jeden z jego ludzi zdzielił go kolbą.

Generał Raj-Singh... [Khan głęboko wciągnął powietrze, widać, że przepełnia go duma]. – „Panowie”, zaczął generał. Powiedział do nas, sierżanta i szeregowca, „panowie”! Po czym wyjaśnił, bardzo starannie dobierając słowa, dlaczego ta droga musiała być zniszczona natychmiast. Identyczny rozkaz dostały siły powietrzne, a w zasadzie to, co z nich zostało. W tej chwili wysoko nad górami krąży już myśliwiec bombardujący Shamsher. Jeśli okaże się, że nie możemy, czy nie chcemy, wysadzić przełęczy, pilot jaguara ma rozkaz zrealizować operację „Gniew Sziwy”. „Wiedzą panowie, co to oznacza?”, zapytał na koniec. Może się obawiał, że jestem za młody, żeby to zrozumieć, a może jakoś wyczuł we mnie muzułmanina? Jednak nawet gdybym nie miał pojęcia o hinduistycznym bóstwie zagłady, każdy, kto nosił mundur dłużej niż pięć dni, słyszał plotki o naszym „ściśle tajnym” programie broni termojądrowej. – Czy bomba wodorowa zniszczyłaby przełęcz? – O tak! I jeszcze połowę gór razem z nią. Zamiast wąskiego gardła zablokowanego zatorem skalnym powstałoby szerokie, równe usypisko, łagodnie nachylona rampa, idealna droga dla zombie. Cały sens wysadzenia tej przełęczy zasadzał się na tym, żeby stworzyć barierę nie do przebycia dla żywych trupów, a tu jakiś zasrany ignorancki dupek z lotnictwa, któremu staje, jak ma w ręku bombę wodorową, chciał im utorować drogę równo do samego środka strefy bezpieczeństwa! Mukherjee przełknął ślinę, niepewny, co ma w takiej sytuacji zrobić, aż wreszcie generał wyciągnął rękę po zapalarkę. Zawsze bohaterski i skłonny do poświęceń, postanowił w tej chwili wziąć na siebie ciężar winy za tę hekatombę. Sierżant oddał zapalarkę, bliski łez. Generał Raj-Singh podziękował mu, podziękował nam obu, wyszeptał modlitwę i oboma kciukami wcisnął przycisk odpalający. Nic się nie stało, więc nacisnął ponownie – i znowu nic! Sprawdził szybko baterię, wszystkie połączenia i nacisnął po raz trzeci. Nic. Zapalarka była w porządku. Coś było nie tak z samymi ładunkami, zakopanymi pół kilometra od nas, w samym środku tego kotłującego się kłębowiska uciekinierów. „No to koniec”, pomyślałem. „Wszyscy zginiemy”. Wszystko, na co mnie było stać w tej chwili, to jedna myśl: spieprzać stąd! Natychmiast, i to tak daleko, żeby nie ogarnął mnie podmuch eksplozji termojądrowej. Do dziś czuję wyrzuty sumienia za tę moją małostkowość, za egoizm, który objawił się w takiej chwili. Dzięki Bogu za generała Raj-Singha. Zareagował... No właśnie tak, jak się należało spodziewać po żywej legendzie. Kazał nam wszystkim wynosić się, ratować, i zawiadomić Shimla, po czym obrócił się na pięcie i zanurkował w tłum uchodźców, przebijając się pod prąd w kierunku przełęczy i ładunków. Spojrzeliśmy sobie z Mukherjeem w oczy i jednocześnie, z radością i bez ociągania – skoczyliśmy za nim. Zachciało nam się bohaterstwa, chcieliśmy chronić generała. Ponury żart. Nawet go nie

widzieliśmy, tłum zamknął się nad nami jak wezbrana, rwąca rzeka. Popychano mnie i poszturchiwano ze wszystkich stron naraz. Nawet nie zauważyłem, kiedy dostałem w oko. Zawołałem, żeby mnie przepuścili, że mam sprawę służbową, sprawę wagi państwowej. Nikt nie słuchał. Przeładowałem karabin, strzeliłem kilka razy w powietrze, ale i tym razem efekt był żaden. Ogarnęła mnie desperacja równie wielka, jak ta, która była udziałem tłoczących się wokół ludzi. Całkiem na poważnie zacząłem rozważać strzelanie do tłumu, gdy zauważyłem, jak Mukherjee wyleciał poza krawędź drogi, razem z jakimś cywilem, który próbował wyrwać mu karabin. Obróciłem się, żeby o tym powiedzieć generałowi, ale nie mogłem go znaleźć w tym tłumie. Zawołałem go, próbowałem wypatrzyć głowę wśród morza innych głów, ale bez skutku. Wdrapałem się na dach porzuconego mikrobusu, żeby się rozejrzeć. Wtedy zaczął wiać wiatr, przywiewając tę falę smrodu i skowyt z głębi doliny. Wytężyłem wzrok, przymrużyłem oczy... Trupy nadchodziły. Powoli i ostrożnie stawiając nogi, ale niepowstrzymaną falą, równie zbitą i liczną, co uciekinierzy, których pożerali. Kilometr przede mną tłum rzucił się do panicznego biegu. Mikrobus zadrżał i straciłem równowagę. Spadłem. Z początku jakoś utrzymywałem się na morzu ludzkich ciał, lecz nagle fala mnie nakryła, znalazłem się pod nią, deptany butami i gołymi stopami. Słyszałem, jak pękały moje żebra, zacząłem kaszleć i poczułem w ustach słodkawy smak krwi. Ostatkiem sił wczołgałem się pod mikrobus. Moje ciało było obolałe, całe jakby płonęło. Nie mogłem zaczerpnąć tchu, nie mogłem wydusić słowa. Słyszałem nadchodzącą falę zombie. Były może ze dwieście metrów ode mnie. Przyrzekłem sobie, że nie zginę jak inni, ci wszyscy rozerwani na strzępy, jak ta krowa, którą widziałem walczącą o życie i krwawiącą na brzegu Satluj, w Rupnagarze. Sięgnąłem po pistolet, ale ręka odmówiła posłuszeństwa. Kląłem i płakałem na przemian. Zawsze sobie wyobrażałem, że w takim momencie będę się modlił, ale byłem tak przerażony i wściekły, że zamiast się modlić, zacząłem walić głową o dno furgonetki nade mną. Myślałem, że jak walnę dostatecznie mocno, to sobie rozbiję łeb i będzie po sprawie. Nagle usłyszałem ogłuszający, przeciągły, dudniący po szczytach ryk eksplozji i ziemia zatrzęsła się pode mną. Fala krzyków, skowytu i smrodu zmieszana z gęstym jak ściana pyłem uderzyła we mnie i zrobiła to, czego ja nie byłem w stanie: walnąłem czołem w dno furgonetki z taką siłą, że wszystko wokół zgasło, jakby ktoś zdmuchnął świeczkę. Gdy odzyskałem przytomność, pierwszym, co do mnie dotarło, był jakiś łagodny szum. W pierwszej chwili pomyślałem, że to woda. To brzmiało jak szybkie kapanie: kap, kap, kap – coś w tym rodzaju. Kapanie stało się po chwili wyraźniejsze i dotarły do mnie dwa inne dźwięki: szum radiostacji (nie mam pojęcia, jak to się stało, że przetrwała to tratowanie) i wszechobecny skowyt żywych trupów. Wyczołgałem się spod mikrobusu. Przynajmniej nogi miałem sprawne na tyle, że byłem w stanie powoli, trzymając się furgonetki, wstać o własnych siłach. Byłem zupełnie sam. Wokół nie było ani uchodźców, ani generała Raj-Singha. Stałem wśród rumowiska porzuconych bagaży na środku opustoszałej górskiej drogi. Tuż przede mną czerniało poszarpane urwisko, a za nim, w pewnej odległości widać było drugi koniec wyrwy, w której zniknęła droga przez przełęcz.

To stamtąd dochodził skowyt zombie. Żywe trupy nadal wyciągały do mnie ręce, nadal niepowstrzymanie parły naprzód, z szeroko rozwartymi oczyma i wyciągniętymi rękami. Dochodziły na brzeg wyrwy i całymi szeregami leciały w przepaść. To było to kapanie, które słyszałem, odgłos ich ciał spadających na dno doliny. Tygrys musiał ręcznie odpalić ładunki. Pewnie dotarł do nich w tej samej chwili, co żywe trupy. Mam nadzieję, że nie zdołały go zbezcześcić swymi brudnymi zębami. Myślę, że podobałby mu się jego pomnik, który stoi teraz nad nowoczesną, czteropasmową autostradą, która po wojnie zastąpiła kozią ścieżkę. W tamtej chwili nie myślałem o jego poświęceniu. W ogóle nie wiedziałem, czy to nie halucynacje. Ja naprawdę zdrowo wyrżnąłem głową w podwozie tej furgonetki. Patrzyłem, milcząc, na ten wodospad zombie, a koło ucha skrzeczały meldunki z innych posterunków: „Vikasnagar: zadanie wykonane”, „Bilaspur: zadanie wykonane”, „Jawala Mukhi: zadanie wykonane”, „Wszystkie przełęcze meldują: zadanie wykonane. Bez odbioru”. „Czy ja śnię?”, pomyślałem. „Może to jakieś zwidy?” Małpy wcale mi nie pomagały w rozeznaniu, czy to się dzieje naprawdę. Jedna z nich usiadła na dachu mikrobusu tuż nade mną i śledziła żywe trupy spadające w przepaść. Jej pysk wydawał się tak inteligentny, jakby naprawdę rozumiała to, co widzi. Spodziewałem się, że jeszcze chwila, a odwróci się do mnie i powie: „To przełomowy moment wojny! Wreszcie udało nam się ich zatrzymać! Jesteśmy bezpieczni!”. Ale zamiast tego tylko nasikała mi na twarz.

26 Niemiecka wersja Planu Redekera. 27 BRO: Border Roads Organisation, instytucja budująca drogi w pogranicznych regionach Indii.

Książka dla Grzegorz Batraniec

TAOS, NOWY MEKSYK, USA Arthur Sinclair Junior wygląda jak ucieleśnienie patrycjusza ze Starego Świata: wysoki, szczupły, z krótko obciętymi siwymi włosami i afektowanym harwardzkim akcentem. Nie tyle rozmawia, co przemawia w przestrzeń, bardzo rzadko nawiązując kontakt wzrokowy z rozmówcą, niemal bez przerw na zastanowienie się czy dobranie słowa. W czasie wojny pan Sinclair był dyrektorem nowego, powołanego wówczas do życia Departamentu Zasobów Strategicznych.

– Obrona na linii Gór Skalistych teoretycznie stworzyła strefę bezpieczną, w której jednak nie istniała żadna infrastruktura. Jedyne, czego nie brakowało, to skalne rumowiska i uchodźcy. Ludzi dziesiątkowały głód i choroby, bezdomność była raczej normą, dotyczyła całych milionów. Przemysł właściwie nie istniał, handel i transport zamarły, a do tego mieliśmy jeszcze na głowie żywe trupy, zarówno atakujące obronę na granicach strefy, jak i ogniska zarazy wewnątrz. Trzeba było postawić tych wszystkich ocalałych ludzi z powrotem na nogi. Ubrać, obuć, nakarmić, zakwaterować i zatrudnić. Bez tego stworzenie tak zwanej strefy bezpiecznej odwlekłoby tylko nieuniknione, i to nie na długo. Do tych zadań powołano do życia DZS, popularnie nazywany DeZaStratem. Jak może pan sobie wyobrazić, wielu rzeczy musiałem się nauczyć w biegu, przy pracy. Przez te pierwsze miesiące wtłoczyłem w tę swoją zdrewniałą korę mózgową olbrzymią ilość informacji. Bez przerwy odprawy, wykłady, inspekcje... Zasypiałem z książką pod poduszką, codziennie nową, od Henry'ego J. Kaisera po Vo Nguyena Giapa. Potrzebowałem każdego pomysłu, każdego słowa, każdej uncji wiedzy i mądrości, której można by użyć, by skleić nową machinę wojenną Ameryki z tych resztek i ruin, jakimi dysponowałem. Mój ojciec, gdyby żył, miałby pewnie sporo uciechy, patrząc, jak się miotam. Był niezłomnym stronnikiem Nowego Porządku Franklina D. Roosevelta, współpracował z nim ściśle jako naczelny rewident księgowy stanu Nowy Jork. Uciekał się do metod niemal marksistowskich, przeprowadzał kolektywizację tego rodzaju, że Ayn Rand na wieść o tym pewnie wyskoczyłaby z grobu i dołączyła do żywych trupów. Przez całe życie starałem się od niego odciąć, nie chciałem słuchać niczego, co mi mówił. Uciekłem aż na Wall Street, żeby nie mieć z nim nic wspólnego. A teraz wyciskałem mózg niczym gąbkę w poszukiwaniu choćby cienia jego pomysłów. Różne rzeczy można mówić o Nowym Porządku, ale jedno trzeba tym ludziom przyznać: lepiej niż jakiekolwiek inne pokolenie Amerykanów potrafili odnaleźć i wykorzystać właściwe narzędzia i talenty. – Narzędzia i talenty? – Mój syn usłyszał to kiedyś w jakimś filmie. Uznałem, że to doskonale oddaje nasze wysiłki rekonstrukcyjne. „Talent” opisuje zdolności potencjalnej siły roboczej, poziom zaawansowania umiejętności, potencjał pracowników, który można efektywnie wykorzystać. Szczerze mówiąc, nasz poziom talentu był wtedy w dolnej strefie stanów niskich. Byliśmy przed wojną społeczeństwem postindustrialnym, gospodarka opierała się na usługach, tak skomplikowanych i wąsko

wyspecjalizowanych, że mało kto potrafił funkcjonować poza ściśle określoną, wydzieloną, indywidualną niszą. Gdyby pan widział, co wpisywali ludzie w rubryce „zawód” w naszej pierwszej ankiecie... Sami „prezesi”, „przedstawiciele”, „analitycy” i „konsultanci”! Wszyscy doskonale ustawieni w przedwojennym świecie, lecz zupełnie nieprzydatni w obecnej sytuacji. Nam potrzeba było cieśli, murarzy, tokarzy, zbrojmistrzów. Paru się takich znalazło, ale to była kropla w morzu potrzeb. Z tego pierwszego badania wynikało, że mamy aż sześćdziesiąt pięć procent ludzi kategorii F-6, bez żadnego przydatnego zawodu. Potrzebowaliśmy ogromnego, szeroko zakrojonego programu przekwalifikowania. Innymi słowy, mieliśmy mnóstwo białych kołnierzyków, które trzeba było zabrudzić. To się działo powoli. Nie było ruchu powietrznego, drogi i linie kolejowe były w ruinie, a paliwo... Dobry Boże, między Blaine w stanie Waszyngton a Imperial Beach w Kalifornii może zlałoby się jeden bak benzyny. A proszę pamiętać, że przedwojenna Ameryka nie tylko była społeczeństwem dojeżdżającym do pracy, ale że taki stan powodował daleko idącą segregację gospodarczą. Istniały podmiejskie osiedla wyższej klasy średniej, gdzie nikt nie umiał nawet wymienić zbitej szyby. Ci, którzy się tym zajmowali, mieszkali w swoich własnych robotniczych „gettach”, o godzinę jazdy w przedwojennym ruchu, czyli z dzień albo i lepiej na piechotę. Z początku większość ludzi musiała na powrót nauczyć się chodzić. Rozwiązaniem tego problemu – czy raczej wyzwania, bo nie ma czegoś takiego jak „problemy” – była likwidacja obozów uchodźców. Było ich setki, od małych, wielkości średniego parkingu, po olbrzymie, ciągnące się milami, porozrzucane między górami a oceanem, a wszystkie pilnie wymagały pomocy rządowej, rozpraszając i tak szczupłe zasoby. Pierwszym zadaniem na mojej liście, przed wszystkim innym, było opróżnienie obozów. Każdy z kategorią F-6, ale zdolny do pracy, stawał się robotnikiem niewykwalifikowanym. Sprzątał gruzy, zbierał plony, kopał groby. Grobów potrzeba było mnóstwo. Każdy z kategorią A-l, czyli przedwojenny wykwalifikowany robotnik, stawał się członkiem Programu Samowystarczalności Komunalnej. Instruktorzy z PSK przekwalifikowywali te nadmiernie wykształcone, prowadzące siedzący tryb życia mole biurkowe w ludzi zdolnych korzystać samodzielnie z umiejętności zapewniających przetrwanie zarówno im, jak i innym wokół. PSK odniósł natychmiastowy sukces. Już po kwartale jego działalności wyraźnie spadło zapotrzebowanie na pomoc rządową. Nie da się przecenić znaczenia tego programu dla ostatecznego zwycięstwa. To właśnie on pozwolił nam przekształcić ekonomicznie Strefę z wegetacji obliczonej jedynie na przetrwanie w obszar odrodzonej, rozwiniętej gospodarki z intensywną produkcją wojenną. PSK dał podstawę pod Ustawę o reedukacji narodowej, wprowadzającą największy program przekwalifikowania zawodowego od czasu drugiej wojny światowej, i chyba najbardziej radykalny w naszej historii. – Wspomniał pan wcześniej o problemach, z którymi musiał się zmierzyć program reedukacji?

– Właśnie miałem do tego przejść. Prezydent dał mi zakres władzy, który pozwalał pomyślnie borykać się z większością wyzwań natury fizycznej i logistycznej. Niestety, ani on, ani nikt inny na świecie nie był mi w stanie dać władzy nad tym, w jaki sposób ludzie myślą. Jak wspomniałem, Ameryka była krajem segregacji ekonomicznej, na co w wielu miejscach nakładały się różnice i segregacja kulturowa. Wielu z naszych instruktorów było imigrantami w pierwszym pokoleniu. To byli wspaniali ludzie, którzy mieli we krwi troskę o zaspokajanie swoich potrzeb we własnym zakresie, zdolność przeżycia na byle czym i wykonania każdej pracy tym, co było pod ręką. Ci ludzie prowadzili ogródki warzywne na podwórkach, reperowali wszystko w swoich domach i utrzymywali w sprawności wszelkie sprzęty domowe, póki nie zostały zużyte do kresu swej mechanicznej żywotności. Nasze przetrwanie zależało od tego, by przekazali te umiejętności całej reszcie, wyrwanej z wygodnego życia wiedzionego na pustej konsumpcji i jednorazowości, lub wręcz sezonowości wszystkiego. Mieliśmy do czynienia z rasizmem, ale też z czymś, co można by nazwać, bo ja wiem, „klasizmem”. Bo proszę sobie wyobrazić: jest pan wysokiej klasy prawnikiem korporacyjnym. Większość życia spędził pan, przeglądając i opiniując kontrakty, pośrednicząc, siedząc na telefonie. W tym jest pan dobry, na tym buduje pan egzystencję swoją i swojej rodziny, na tym zarobił pan tyle, że jak się panu zatka ubikacja, to dzwoni pan po hydraulika i może dalej gadać przez telefon. Im więcej pan pracuje, im więcej pieniędzy pan zarobi, tym więcej może pan zatrudnić peonów, żeby mieć czas na zarabianie jeszcze większej ilości pieniędzy. Tak ten świat funkcjonował. I nagle z dnia na dzień przestał. Nikt nie potrzebuje opinii o umowie, nikt nie potrzebuje pośrednictwa. A zatkaną ubikację trzeba przepchać. I nagle to ten peon, który panu sracze przetykał, przychodzi i ma pana nauczyć przetykania ubikacji, a od jutra może będzie pana szefem i będzie pana wysyłał, żeby teraz pan przetykał innym kible. Niektórzy bali się tego bardziej niż żywych trupów. Pewnego razu, będąc na inspekcji w Los Angeles, usiadłem sobie w sali, w której miały się odbywać zajęcia kursu reedukacyjnego. Wszyscy słuchacze kursu przed wojną zajmowali wysokie stanowiska w przemyśle rozrywkowym; był tam melanż agentów, kierowników produkcji, „kierowników kreatywnych” i różnych takich, cokolwiek to może, u diabła, znaczyć. Mogę zrozumieć ich opór, ich arogancję. Przed wojną rozrywka była najbardziej dochodową gałęzią amerykańskiego eksportu. A teraz ci wszyscy „piękni ludzie” byli przeszkalani na sprzątaczy do fabryki zbrojeniowej w Bakersfield, w Kalifornii. Pewna kobieta, kierownik obsady, wręcz eksplodowała. Jak oni śmieli jej to zrobić! Jak śmieli tak ją poniżać! Ona przecież miała magisterium z teatru konceptualnego, kierowała obsadą trzech najlepiej zarabiających sitcomów przez pięć sezonów z rzędu i w tydzień zarabiała więcej, niż ich instruktorka zarobiłaby, żyjąc nawet kilka razy! Bez przerwy zwracała się do instruktorki po imieniu. „Magda”, mówiła. „Magda, dosyć tego, proszę cię, Magda, skończ już z tym!” W pierwszej chwili myślałem, że po prostu jest nieuprzejma, degradując instruktora przez odmowę używania jej tytułu. Potem się dowiedziałem, że obie panie znały się sprzed wojny: pani Magda Antonowna była u niej sprzątaczką. Ten proces był naprawdę trudny dla niektórych, ale wielu z nich

potem przyznawało, że nowe zajęcia dają im o wiele więcej emocjonalnej satysfakcji. Na promie z Portland do Seattle spotkałem pewnego dżentelmena, który pracował przed wojną w departamencie licencji bardzo znanej agencji reklamowej, gdzie specjalizował się w sprzedaży praw do użycia rockowych szlagierów w reklamach telewizyjnych. Teraz był kominiarzem. Biorąc pod uwagę, że większość domów w Seattle nie jest podłączona do centralnego ogrzewania, a zimy stały się dłuższe i zimniejsze, nie mógł się uskarżać na brak zajęcia. „Pomagam sąsiadom utrzymać ciepło”, powiedział z dumą. Zdaję sobie sprawę, że to odrobinę patetyczne i egzaltowane, ale słyszałem tego typu zdania zewsząd i bez przerwy: „Proszę obejrzeć te buty, sam je zrobiłem”, „Ten sweter to z wełny naszych owiec”, „Prawda, że smaczna ta kukurydza? Z mojego ogrodu”. To wszystko były rezultaty odtworzenia więzi lokalnych. Ludzie na własne oczy widzieli owoce swojej pracy, a to dawało im poczucie dumy z tego, że w widomy sposób przyczyniali się do zwycięstwa. Patrząc na to wszystko, miałem wspaniałe uczucie, że jestem częścią wielkiej sprawy. Bardzo tego potrzebowałem. Pozwalało mi zachować zapał do pracy i równowagę psychiczną. I to chyba wszystko na temat „talentów”. „Narzędzia” to przede wszystkim narzędzia do prowadzenia wojny, ale także środki do ich produkcji. [Sinclair obrócił się w fotelu i wskazał na ramkę nad biurkiem. Pochyliłem się w jego kierunku i wtedy zobaczyłem, że to nie obrazek, a oprawiona w ramkę etykietka:

„Skład: · melasa z USA · anyżek z Hiszpanii · lukrecja z Francji · wanilia (burbońska) z Madagaskaru · cynamon ze Sri Lanki · goździki z Indonezji · pomocnik baldaszkowaty z Chin · olejek z jagód pimento z Jamajki · olejek balsamiczny z Peru”]

– Widzi pan, z ilu krajów to wszystko pochodziło? A to tylko składniki jednej butelki przedwojennego piwa imbirowego. Nawet nie mówimy o tym, czego było potrzeba, żeby zmontować komputer czy lotniskowiec atomowy! Proszę zapytać kogokolwiek, w jaki sposób alianci wygrali drugą wojnę światową. Każdy, kto wie cokolwiek, powie panu, że zwycięstwo zapewniła liczebność i jakość dowodzenia. Ci bez pojęcia

wskażą cuda techniki wojennej, jak radar czy bombę atomową. Ci, którzy posiedli podstawowe zrozumienie natury wojen, wskażą panu trzy prawdziwe przyczyny zwycięstwa. Po pierwsze, mieliśmy moce przerobowe, by wyprodukować więcej materiałów wojennych, więcej amunicji, więcej konserw, więcej opatrunków niż przeciwnik. Po drugie, mieliśmy zasoby naturalne, z których to wszystko wyprodukowaliśmy. I po trzecie: logistyka. Mieliśmy możliwości nie tylko dowieźć te zasoby do fabryk, gdzie je przerobiono na te wszystkie produkty, ale także gotowe wyroby zawieźć tam, gdzie były potrzebne, na linię frontu. Alianci mieli za sobą zasoby, zdolności produkcyjne i możliwości logistyczne całej Ziemi. W odróżnieniu od nich Oś mogła liczyć jedynie na to, co uda się wyskrobać wewnątrz własnych granic. Tyle że tym razem to my byliśmy w sytuacji Osi. Żywe trupy opanowały większość terytorium Ameryki, podczas gdy nasza produkcja wojenna mogła bazować tylko na tym, co znajdowało się po naszej stronie Gór Skalistych, w zachodnich stanach. Mogliśmy zapomnieć o dostawach surowców zza granicy, statki naszej floty stały w portach zapchane uchodźcami, a brak paliwa przykuł do nabrzeży marynarkę wojenną. Obraz nie był jednak tak do końca czarny. Kalifornia, gdyby zrestrukturyzować jej produkcję rolną, pozwoliłaby przynajmniej wyeliminować głód. Tyle że plantatorzy cytrusów nie poddawali się bez walki, tak samo jak ranczerzy. Najgorsi byli baroni wołowiny, których rancza zajmowały znakomitą większość potencjalnego areału ziemi uprawnej. Słyszał pan kiedyś o Donie Hillu? Widział pan film, który o nim nakręcił Roy Elliot? To było wtedy, jak zaraza doszła do doliny San Joaquin. Zombie przedzierali się przez jego płoty, atakowali jego bydło, rozdzierając je na strzępy, jak te wielkie afrykańskie mrówki. A on tam był w samym środku tego wszystkiego, strzelając i krzycząc jak Gregory Peck w „Pojedynku w słońcu”. Postąpiłem z nim uczciwie i otwarcie. I jak każdemu innemu, dałem wybór. Przypomniałem, że idzie zima, a wokół było mnóstwo głodnych ludzi. Ostrzegłem, że gdy ci głodni ludzie przyjdą dokończyć to, co zaczęli zombie, nie będę mu mógł udzielić żadnej pomocy. Hill był odważnym, upartym draniem, ale nie idiotą. Zgodził się oddać swoją ziemię i swoje stada pod jednym warunkiem: że nie ruszymy jego ani żadnego innego stada zarodowego. Dogadaliśmy się. Miękki, soczysty stek – czy potrafi pan sobie wyobrazić lepszy symbol przedwojennego, sztucznie rozdętego standardu życia? A przecież właśnie ten standard w końcu okazał się naszą drugą wielką przewagą. Jedynym sposobem na uzupełnienie nieodnawialnych zasobów była recyrkulacja. Nic nowego, Izraelczycy zaczęli to zaraz po zamknięciu granic, a potem każdy kraj przejmował ich pomysł, w tym czy innym zakresie. Ale żaden z tych krajów nie mógł się z nami równać, jeśli idzie o obfitość surowca do powtórnego przetwarzania. Niech pan sobie przypomni, jak się żyło w przedwojennej Ameryce. Nawet niższa klasa średnia cieszyła się – ba, przyjmowała za oczywisty – wysokim poziomem materialnym, nieznanym w żadnym innym kraju ani żadnym innym okresie ludzkiej historii. Ubrania, AGD, elektronika, samochody... Wiedział pan, że przed wojną w Los Angeles było trzy razy więcej samochodów niż ludzi? Po ulicach jeździły miliony samochodów, stały pod każdym domem, w każdej dzielnicy. Uruchomiliśmy zupełnie nowy przemysł: ponad sto tysięcy ludzi przez siedem dni

w tygodniu, na trzy zmiany, zajmowało się wyłącznie zbieraniem, katalogowaniem, rozkładaniem, segregacją, składowaniem i rozsyłaniem podzespołów i części do fabryk i warsztatów na całym Zachodnim Wybrzeżu. Nie obyło się bez problemów, bo niektórzy, jak ranczerzy, do upadłego bronili swoich humvee czy tych krwistoczerwonych włoskich okładów na kompleks małego członka. Śmieszne, bo benzyny przecież nie było, a oni trzymali się ich za wszelką cenę. Ich problem, ale i tak kontakty z nimi to była przyjemność w porównaniu z generałami. Ze wszystkich moich przeciwników najbardziej zacięci byli ci w mundurach. Nigdy nie miałem bezpośredniej kontroli nad ich programami naukowo-badawczymi, więc mieli zielone światło we wszystkich poczynaniach i mogli wymyślać, co chcieli. Tyle że niemal wszystkie ich programy prowadziły do punktu, w którym produkcję przejmowały zakłady cywilne, a to już była moja domena, bo ci producenci zależeli od przydziału zasobów, którymi rządził mój departament. To dawało mi faktyczną kontrolę nad ich działaniami. „Nie może pan uziemić naszych niewykrywalnych bombowców!”, wydzierali się na mnie. „Za kogo pan się, do kurwy nędzy, uważa, żeby zatrzymywać naszą produkcję czołgów?” Z początku jeszcze próbowałem dyskutować: „Panie generale, abrams jest napędzany turbiną. Skąd pan weźmie do nich paliwo? A bombowce niewykrywalne? Po co nam one w walce z przeciwnikiem, który nie ma radaru?” Próbowałem przekonywać, że w naszej sytuacji, mając tyle rzeczy do zrobienia, musimy realizować tylko te programy, które gwarantują najwyższą opłacalność, najskuteczniejsze zużycie szczupłych zasobów. Byli nie do zniesienia. Wydzwaniali o najmniej spodziewanych porach albo pojawiali się w moim gabinecie nieumówieni. Chyba nie mogę ich tak naprawdę winić za to wszystko, w każdym razie nie po tym, jak ich traktowano po ostatniej wojnie lokalnej, a już na pewno nie po Yonkers. Oni balansowali na krawędzi całkowitego upadku i wielu po prostu szukało możliwości odreagowania. [Sinclair uśmiecha się wyrozumiale]. Tylko że ja, proszę pana, zaczynałem swoją karierę, obracając akcjami na parkiecie nowojorskiej giełdy, więc, proszę mi wierzyć, mało kto jest w stanie mnie przekrzyczeć, a ekspresją werbalną mogę zapędzić do narożnika niejednego zawodowego instruktora musztry. Po każdym takim spotkaniu czekałem, na równi z obawą i nadzieją, na telefon: „Panie Sinclair, tu prezydent, dzwonię, by panu podziękować za współpracę, proszę czuć się odwołanym”. Ten telefon nigdy nie nadszedł. Pewnie nikt inny nie chciał tej roboty... Ale nie twierdzę, że nigdy nie popełniałem błędów. Przyznaję, nie od razu zapałałem entuzjazmem do Korpusu Aerostatów sił powietrznych. Nie rozumiałem procedur bezpieczeństwa, nie byłem w stanie przewidzieć, jak pożyteczne okażą się sterowce w walce z żywymi trupami. Jedyne, z czego zdawałem sobie sprawę aż za dobrze, to z rozpaczliwie niskiego poziomu zapasów helu. To sprawiało, że jedynym gazem nośnym dostępnym za sensowne pieniądze pozostawał wodór, a ja za żadne skarby nie chciałem pozwolić marnować życia i zasobów na stworzenie floty współczesnych „Hindenburgów”. Trzeba było aż osobistej interwencji prezydenta, żebym dał się przekonać do ponownego otwarcia eksperymentalnego zakładu zimnej fuzji termojądrowej w Livermore. Prezydent uważał, że choć zwycięstwo może przyjść

dopiero za wiele lat, to „trzeba myśleć o przyszłych pokoleniach, bo to pozwala ludziom mieć nadzieję, że będzie jakaś przyszłość”. W pewnych sytuacjach okazałem się zbyt konserwatywny, w innych zbyt liberalny. Na przykład taki projekt „Yellow Jacket”. Jezu, sam wciąż kopię się w tyłek na samą myśl, że mogłem dać się wpuścić w coś równie bzdurnego. Jajogłowi z Doliny Krzemowej, każdy geniusz w swojej dziedzinie, zdołali mnie przekonać, że wymyślili cudowną broń, która teoretycznie pozwoli wygrać wojnę w ciągu czterdziestu ośmiu godzin od wprowadzenia jej do użytku. Mieli zbudować mikroskopijne nanopociski rakietowe, miliony pocisków, każdy rozmiarów mniej więcej kuli kalibru .22. Te pociski miały być rozrzucane z samolotów transportowych, a potem naprowadzane satelitarnie, prosto w mózg każdego zombie na kontynencie północnoamerykańskim. Brzmi przekonująco? Dla mnie wystarczyło. Jak sobie pomyślę, ile środków wyrzuciliśmy za okno na ten projekt, ile pożytecznych rzeczy mogliśmy naprodukować za te pieniądze... Ach, nie ma sensu teraz tego roztrząsać... Mógłbym tak iść na udry z generałami do końca wojny, ale, na szczęście, nie musiałem. Gdy szefem Połączonych Sztabów został Travis D'Ambrosia, nie tylko wprowadził ocenę każdego projektu z punktu widzenia efektywności wykorzystania środków w porównaniu do liczby zabitych zombie, ale także stworzył kompleksową strategię pozwalającą to wykorzystać. Gdy on mi mówił, że jakiś rodzaj broni jest ważny i bardzo potrzebny, słuchałem zawsze. Zaufałem jego opinii w takich kwestiach, jak nowy mundur polowy czy standardowy karabin wojskowy. Zadziwiające, jak szybko wprowadzone przez nas standardy oceny efektywności zostały przyswojone na niższych szczeblach hierarchii wojskowej. Słyszało się żołnierzy na ulicach, w barach, w pociągach, mówiących: „Po co nam X, skoro za te same pieniądze można mieć dziesięć Y i zabić sto razy tyle Z?”. Sami żołnierze zaczęli podrzucać pomysły, wymyślać o wiele tańsze i skuteczniejsze środki walki, niż nam się śniło. Oni to chyba bardzo polubili: improwizowanie, adaptowanie, wymyślanie rzeczy, na które nie wpadli ci wszyscy mądrale z góry. Najbardziej zadziwili mnie marines. Wie pan, zgodnie ze stereotypem zawsze miałem ich za tępych brutali, bezmyślnych typów bez karków, neandertalczyków z nadmiarem testosteronu. Nie wiem, dlaczego tak było; być może z tego powodu, że wszystko musieli zamawiać za pośrednictwem marynarki, podczas gdy admirałowie nigdy nie mieli walki na lądzie za priorytet, w każdym razie piechota morska rozwinęła improwizację do poziomu sztuki i uczyniła z niej jedną z najbardziej cenionych cnót. [Mówiąc to, Sinclair wskazał na ścianę za mną. Wisiał na niej stalowy pręt, zakończony czymś, co stanowiło połączenie szpadla ze średniowiecznym toporem bojowym. Sprzęt ten, noszący oficjalną nazwę „Standardowa Saperka Piechoty”, przeszedł do legendy wojny z zombie pod nazwą „Lobotomizer”, często skracaną do „Lobo”].

– To marines przyszli do mnie z tym pomysłem. Produkowaliśmy je ze stali pochodzącej z przetopu samochodów. Dwadzieścia trzy miliony sztuk do końca wojny. I nadal je robią...

BURLINGTON, VERMONT, USA Zima przyszła w tym roku późno, jak co roku od końca wojny. Śnieg pokrywa dom i okoliczne pola, drzewa ocieniające polną drogę wzdłuż rzeki błyszczą szronem. Wszystko na tym obrazku jest spokojne, poza człowiekiem, który mnie po nim oprowadza. Nalega, bym mówił do niego „Szajbus”, bo „wszyscy tak mówią, to dlaczego pan miałby być wyjątkiem?”. Porusza się szybkim krokiem, a laska, do której noszenia na polecenie lekarzy zmusza go żona, służy jedynie do wywijania w powietrzu.

– Prawdę mówiąc, nominacja na wiceprezydenta nie stanowiła dla mnie specjalnej niespodzianki. Nie ulegało wątpliwości, że rząd koalicyjny będzie koniecznością. Ja byłem wschodzącą gwiazdą, przynajmniej dopóki nie popełniłem politycznego samobójstwa. Bo tak się o tym mówi, prawda? Wszyscy ci tchórze i hipokryci szybciej by umarli, niż zobaczyli, jak prawdziwy mężczyzna wyraża swoją pasję. No i co z tego, że nie byłem najlepszym politykiem na świecie? Powiedziałem to, co myślałem, i nie bałem się tego powiedzieć głośno i wyraźnie. To był jeden z głównych powodów, dla których mój wybór na drugiego pilota stawał się logiczny. Stanowiliśmy doskonałą parę: on był światłem, ja płomieniem. Różne partie, różne osobowości, nawet różne kolory skóry. Wiedziałem, że nie jestem pierwszy na liście. Doskonale zdawałem sobie sprawę, kogo chciała partia. Ale Ameryka nie była gotowa posunąć się tak daleko, choćby to brzmiało nie wiem jak głupio, ignorancko i po neandertalsku. Woleli raczej szajbniętego radykała na wiceprezydenta niż jednego z „tych ludzi”. Dlatego, jak mówię, nominacja nie była dla mnie zaskoczeniem. Zaskoczyła mnie cała reszta. – Mówi pan o wyborach? – Wybory? Honolulu to był jeden wielki dom wariatów. Żołnierze, kongresmani, uchodźcy, wszyscy wpadający na siebie, kiedy próbowali znaleźć coś do zjedzenia lub miejsce do spania, albo po prostu dowiedzieć się, co tu się, u diabła, dzieje. Ale i tak w porównaniu z kontynentem to był po prostu raj. Linię Gór Skalistych dopiero ustanawiano, wszędzie na wschód od niej była strefa wojenna. Po co było robić sobie ten kłopot, skoro Kongres mógł po prostu przegłosować przedłużenie kadencji na czas stanu wyjątkowego? Prokurator generalny próbował to przepchnąć, jeszcze jak był burmistrzem Nowego Jorku, i prawie mu się udało. Wyjaśniłem prezydentowi, że w tej chwili nie mamy ani energii, ani zasobów na nic innego poza walką o przeżycie. – I co on na to? – No, powiedzmy, że mnie przekonał. – Mógłby pan rozwinąć ten temat?

– Mógłbym, ale boję się przekręcić jego słowa. Te stare neurony już nie iskrzą tak jak dawniej. – No to niech pan chociaż spróbuje. – Ale sprawdzi pan to potem w jego bibliotece? – Obiecuję. – No więc... To było w jego tymczasowym biurze, w apartamencie prezydenckim hotelu. Dopiero co został zaprzysiężony na pokładzie Air Force Two. Starego prezydenta właśnie szprycowano w sąsiednim pokoju środkami uspokajającymi. Za oknem widać było chaos na ulicach, statki na redzie czekające w kolejce na wejście do portu. Samoloty siadały na lotnisku co pół minuty, a tłok był taki, że obsługa naziemna spychała je z pasa na trawę, żeby zrobić miejsce do lądowania następnych. Wskazywałem na to wszystko, krzycząc i gestykulując z tą swoją zapalczywością, z której słynę. „Potrzebujemy stabilnego rządu! Natychmiast!”, powtarzałem. „Wybory to piękny pomysł, ale dziś nie czas na wzniosły idealizm”. Prezydent zachowywał spokój, był znacznie spokojniejszy ode mnie. Może sprawiły to lata w mundurze... „Myli się pan”, powiedział. „To właśnie jest jedyny czas na wzniosły idealizm, ponieważ te idee to jedyne, co nam pozostało. My tu nie walczymy tylko o fizyczne przetrwanie, ale o zachowanie naszej cywilizacji. Nie mamy tu luksusu starych kolumn, jak w Starym Świecie. Nie mamy wspólnego dziedzictwa, nie mamy tysiącleci historii, do których moglibyśmy się odwołać. Jedyne, co mamy, to marzenia i obietnice, które spajają nas w jedność. Wszystko, co mamy, to świadomość, CZYM chcemy być”. Rozumie pan, co on przez to chciał powiedzieć? Nasz kraj istnieje tylko dlatego, że ludzie w niego wierzą. I jeśli nie jest dość silny, by obronić ich w chwili kryzysu, to jaka im pozostaje nadzieja na przyszłość? On doskonale wiedział, że kraj zaakceptuje – więcej, że pragnie z całych sił – nowego Cezara, ale rozumiał też, że dzień, w którym nim zostanie, będzie ostatnim dniem Ameryki. Powiadają, że wielkie czasy rodzą wielkich ludzi. Ja w to nie wierzę. Widziałem zbyt wiele podłości i słabości. Ludzi, którzy powinni byli stanąć na wysokości zadania, a nie stanęli, bo albo nie umieli, albo nie chcieli. Chciwość, strach, głupotę i nienawiść. Naoglądałem się tego dość przed wojną, ale dziś też to widzę. Mój szef był wielkim człowiekiem. Mieliśmy cholerny fart... Te wybory nadały ton całej kadencji. Wiele jego pomysłów wydawało się z początku szaleństwem, ale gdy przedrzeć się przez tę pierwszą, zewnętrzną warstwę, okazywało się, że ich podporą była nieodparta logika. Niech pan weźmie to nowe prawo karne. No, muszę przyznać, że z początku po prostu oniemiałem. Jak to? Zakuwać ludzi w dyby? Publiczna chłosta na placu? Gdzie my, do cholery, żyjemy?! Co to jest – Salem czy Afganistan pod rządami talibów? To wyglądało na jakieś nieamerykańskie barbarzyństwo, póki nie rozważyło się alternatywnych opcji. Bo co mieliśmy zrobić ze złodziejami i rabusiami? Wsadzić ich do więzienia? W czym by to pomogło? Kto mógł sobie pozwolić na skierowanie zdolnych do pracy i służby obywateli, żeby żywili, odziewali i pilnowali innych zdolnych do pracy obywateli? A co ważniejsze, po co usuwać ukarane jednostki ze

społeczeństwa, skoro mogą tam pozostać, służąc jako pożyteczny przykład odstraszający? Kara fizyczna pociąga za sobą strach przed bólem, przed batem, ale to nic w porównaniu ze wstydem publicznego upokorzenia. Ludzie bali się tego, że ich występki ujrzą światło dzienne. W czasie, gdy wszyscy wytężali wspólnie siły, pomagali sobie, zapewniali sobie nawzajem ochronę i opiekę, najgorszym, co można było komuś zrobić, było wystawienie go pod pręgierzem na rynku z tablicą „UKRADŁEM OPAŁ SĄSIADOWI” na szyi. Wstyd to potężna broń, ale działa tylko wtedy, gdy wszyscy przestrzegają reguł. Nikt nie był ponad prawem, a widok senatora odbierającego piętnaście batów za dorabianie się na wojnie czynił dla zwalczania przestępczości znacznie więcej niż postawienie policjanta na każdym rogu. Oczywiście były też więzienia, pasiaki i skute łańcuchami grupy robocze, ale to dotyczyło tylko niepoprawnych recydywistów, którym dawano wcześniej kilka razy szansę, a oni ją odrzucali. Pamiętam, że prokurator generalny zaproponował, by zamiast tracić siły i środki na ich pilnowanie, ryzykując ucieczkę, po prostu wyrzucać ich na drugą stronę gór, niech się zombie martwią. Razem z prezydentem odrzuciliśmy tę propozycję z miejsca. Ja z powodów etycznych, on z praktycznych. W końcu mowa była o ziemi wciąż amerykańskiej – zgoda, opanowanej dziś przez zarazę, ale my tam przecież kiedyś wrócimy! „Tylko tego nam trzeba, żeby nas wtedy któryś z tych eksskazańców witał jako Wielki Książę Duluth”, powiedział prezydent. Wtedy myślałem, że tylko tak zażartował, ale kiedy potem dowiedzieliśmy się o tym, do czego dochodziło w innych krajach, gdzie wygnani zbrodniarze zakładali swoje własne udzielne królestwa, zrozumiałem, że udało nam się uniknąć ogromnego kłopotu. Więźniowie pozostali problemem dla naszej ekipy do samego końca, z powodów politycznych, społecznych, a nawet gospodarczych, ale w końcu jaki mieliśmy wybór, skoro oni postanowili nie przestrzegać reguł ustanowionych dla wszystkich? – Wydawano przecież wyroki śmierci. – Tak, ale tylko w najcięższych przypadkach, za bunt, sabotaż, próby secesji. Zombie wcale nie byli naszymi jedynymi wrogami, przynajmniej na początku. – Fundamentaliści? – Owszem, mieliśmy problemy z fundamentalizmem religijnym, ale kto ich nie miał? Wielu z nich było przekonanych, że sprzeciwiamy się woli Boga. Przepraszam, muszę się nauczyć większej wrażliwości, ale, na miłość boską, czy pan naprawdę wierzy w to, że najwyższy stwórca nieskończonego wszechświata naprawdę wybrał akurat paru tępych gwardzistów narodowych z Arizony na narzędzie swoich planów? Pisano o nich znacznie więcej, niż się powinno, i to tylko dlatego, że któryś z tych kretynów strzelał do prezydenta. W rzeczywistości znacznie groźniejsze były masowe samobójstwa czy ta „masakra miłosierdzia”, zabójstwo dzieci w Medford... Straszna sprawa. Zupełnie jak z tymi Zielonymi, lewacką wersją fundamentalizmu religijnego. Z kolei ci debile wierzyli, że skoro zombie zjadają tylko zwierzęta i ludzi, a nie ruszają roślin, to znaczy, że wolą Bogini jest, by flora zwyciężyła z fauną. I rozpoczęli serię akcji o charakterze terrorystycznym. A to wrzucili herbicydy do wodociągu, a to znów zaminowali pnie drzew, żeby poraniło pilarzy ścinających drzewa na potrzeby

produkcji wojennej. Tego typu ekoterroryzm tylko zatykał czołówki gazet, ale w gruncie rzeczy nie stanowił poważniejszego zagrożenia dla bezpieczeństwa narodowego. Co innego zorganizowani i uzbrojeni rebelianci, dążący do secesji terytorialnej. To było naprawdę poważne i realne zagrożenie. Tylko raz widziałem prezydenta naprawdę zmartwionego, a było to w chwili, gdy wybuchła rebelia. Publicznie traktował to jak każdą inną sprawę, jak zagadnienie racjonowania środków czy naprawy dróg. Prywatnie mówił zaś, że „należy ich wyeliminować szybko, zdecydowanie i wszelkimi koniecznymi środkami”. Oczywiście, chodziło mu tylko o tych, którzy działali wewnątrz strefy bezpieczeństwa. Ci zatwardziali renegaci albo mieli na pieńku z rządem czasu wojny, albo już od lat planowali secesję i teraźniejszy kryzys traktowali jedynie jako pretekst do rozpoczęcia działań. To już bez najmniejszych wątpliwości byli owi „wewnętrzni i zewnętrzni wrogowie kraju”, których, przywdziewając mundur, przysięga zwalczać każdy żołnierz. Nie musieliśmy się dwa razy zastanawiać nad tym, jaka będzie właściwa odpowiedź, której im udzielimy. Za to secesjoniści po wschodniej stronie gór, w izolowanych, oblężonych strefach... Tam sprawy się komplikowały. – A to z jakiego powodu? – Bo, jak to się mówiło: „To nie oni opuścili Amerykę, tylko Ameryka opuściła ich”. W tym stwierdzeniu było sporo prawdy. Myśmy porzucili tych ludzi w czasie ucieczki. Owszem, zostawiliśmy im paru ochotników z Sił Specjalnych, próbowaliśmy czasem podesłać jakieś zrzuty, ale z moralnego punktu widzenia ci ludzie zostali przez nas opuszczeni i zdradzeni. Naprawdę nie mogę ich winić za to, że chcieli pójść własną drogą. Nikt z nas nie mógł. To dlatego, gdy zaczęliśmy wyzwalanie reszty terytorium, zostawialiśmy każdej enklawie secesjonistów szansę pokojowej reintegracji. – A jednak było trochę przemocy. – Do dziś prześladują mnie sny o Bolivar czy Black Hills. Nie widziałem zdjęć stamtąd, ani z walk, ani z tego, co się działo potem, z procesów i egzekucji. Ale zawsze mam przed oczyma swojego szefa, jak z wielkiego, zwalistego i zdrowego jak rydz faceta przeistacza się w schorowanego staruszka, słabnącego z każdym dniem, zgiętego pod brzemieniem trosk. Wie pan, że on nigdy nawet nie próbował się dowiedzieć o losach swojej jamajskiej rodziny? Nawet raz nie zapytał. Był tak skoncentrowany na walce o nasz kraj, tak zdeterminowany ratować marzenie, które go stworzyło... Nie wiem, czy wielkie czasy tworzą wielkich ludzi, ale w ich unicestwianiu są naprawdę doskonałe.

WENATCHEE, WASHINGTON, USA Uśmiech Joe Muhammada dorównuje szerokości jego ramion. W dzień pracuje jako właściciel warsztatu naprawy rowerów, a wolne chwile spędza, rzeźbiąc w stopionych blokach metalu. Najbardziej znanym jego dziełem jest, bez wątpienia, słynny spiżowy pomnik Straży Sąsiedzkiej na waszyngtońskim Mallu, przedstawiający dwóch strażników stojących i jednego na wózku.

– Ta kobieta z rekrutacji strasznie się denerwowała. Próbowała mnie odwieść od tego pomysłu. A czy rozmawiałem z przedstawicielem Programu Reedukacji Narodowej? Czy mówiono mi o innych ważnych pracach, jakie mógłbym robić dla wysiłku wojennego? Z początku nie rozumiałem, o co jej chodzi. Przecież już pracowałem w zakładzie przeróbki wtórnej. Zresztą taka była idea Zespołów Straży Sąsiedzkich, nie? To było zajęcie po pracy, ochotnicza formacja złożona z ludzi, którzy po szychcie, zamiast się nudzić, chcieli robić coś użytecznego dla społeczności. Próbowałem jej to wyjaśnić, może tego nie rozumiała do końca? I nagle pojąłem, w czym problem. Zaczęła się znowu motać w jakichś wykrętnych wymówkach, gdy przechwyciłem jej spojrzenie na mój wózek inwalidzki. Wyobraża pan sobie taką głupotę? Tu zagłada rodzaju ludzkiego puka do drzwi, a ta kretynka próbuje zachowywać polityczną poprawność? Roześmiałem się jej w twarz. Co jej się zdawało, że ja tu przypadkiem przyszedłem, nie wiedząc, czego się wymaga od strażnika? Nie czytała idiotka ich własnego podręcznika dla strażników? A ja czytałem. Cały sens istnienia programu ZSS zasadzał się na tym, że mieszkańcy patrolowali wieczorami swoją okolicę, chodząc, czy, w moim przypadku, jeżdżąc wzdłuż ulic i sprawdzając każdy budynek. Jeśli z jakiegoś powodu ktoś musiał wchodzić do środka, co najmniej dwóch miało obowiązek pozostać na ulicy. Jeśli jednym z tych dwóch byłem ja, to ktoś zdrowy mógł iść do środka. I w końcu z kim my mieliśmy do czynienia? Czy jej się zdawało, że my będziemy musieli za nimi biegać po podwórkach i przeskakiwać parkany? Przecież to oni zawsze wychodzili do nas. A jeśliby się tak zdarzyło, no, załóżmy tak dla podtrzymania rozmowy, że trafiłoby się ich więcej, to co? Cholera, jakbym nie był w stanie jeździć tym wózkiem szybciej, niż oni chodzą, to dawno by mnie na świecie nie było! Powiedziałem bardzo jasno i spokojnie, co mi dolega, a nawet poprosiłem, żeby spróbowała wymyślić jakiś scenariusz, w którym moje kalectwo mogłoby przeszkadzać. Coś tam mamrotała o tym, że się będzie konsultować z komendantem, może wrócę jutro i tak dalej, takie tam gadki szmatki, byle bym się już wyniósł nareszcie w cholerę. O, takiego, powiedziałem, jak się ma konsultować z komendantem, to niech pan komendant raczy się pofatygować tutaj i samemu mi powiedzieć, żebym spieprzał, jak mnie nie chce. A jak nie będzie chciał, to się odwołam do jego komendanta i do kolejnego, a potem choćby do samego Niedźwiedzia28, bo nie ruszę się stąd bez pomarańczowego kubraka, i już. Darłem się tak, że wszyscy w budynku słyszeli i zaglądali, co się dzieje, patrząc to na mnie, to na nią. I to załatwiło sprawę. Dostałem kubrak i zostałem załatwiony znacznie szybciej niż ktokolwiek inny, kto tego dnia przyszedł zapisywać się do Straży. Jak już mówiłem, Straż Sąsiedzka robi dokładnie to, co ma w nazwie: pilnuje swojego sąsiedztwa, patrolując w nocy. To była formacja paramilitarna, mieliśmy szkolenia i odprawy, wyznaczono dowódców patroli, mieliśmy regulamin służby, tylko nie było „panieporucznikowania”, salutowania, strzelania obcasami i takich tam bzdur. Uzbrojenie także było dość nieregulaminowe. Większość miała broń do walki wręcz: toporki, pałki baseballowe, parę łomów i maczet. Wtedy jeszcze nie mieliśmy lobo. Co najmniej trzy osoby w patrolu musiały mieć broń palną. Ja woziłem samopowtarzalny

karabinek sportowy AMT Lightning. Nie miał w ogóle odrzutu, więc mogłem strzelać z wózka bez blokowania kół. Bardzo dobra, poręczna broń, zwłaszcza że nabój .22 bocznego zapłonu stał się amunicją standardową i wciąż był dostępny. Patrolowało się w różnych zespołach, zależnie od tego, na którą zmianę się pracowało. W tamtych czasach, gdy Departament Zasobów Strategicznych stawiał wszystko na głowie, panował spory chaos. Nocne służby zawsze były ciężkie. Dziś już zapomnieliśmy, jak cholernie ciemno było na ulicach bez oświetlenia. Ludzie szli spać z kurami, bo nie było sensu siedzieć po ciemku. Poza paroma świeczkami, tu czy tam, i, z rzadka, generatorami elektrycznymi, na które pozwolenie dawano tylko wykonującym zadania ważne dla wysiłku wojennego, w domach też było zupełnie ciemno. Nawet na księżyc i gwiazdy nie można było liczyć, bo w powietrzu unosiło się mnóstwo zanieczyszczeń. Patrolowaliśmy przy świetle latarek – zwykłych, cywilnych, na baterie, póki jeszcze jakieś były w zapasie, tylko się naklejało czerwony celofan na szkiełko, żeby nie oślepiało wzroku przyzwyczajonego do ciemności. Zatrzymywaliśmy się pod każdym domem, pukaliśmy i pytaliśmy dyżurnego, czy wszystko w porządku. W tych pierwszych miesiącach był straszny zamęt, bo DeZaStrat rozpoczął oczyszczanie obozów uchodźców i codziennie wprowadzał się co najmniej tuzin nowych sąsiadów; spotykało się ich w domach, na ulicy, i nawet we własnym mieszkaniu. Nawet nie miałem pojęcia, jak dobrze mi się żyło przed wojną w moim przytulnym podmiejskim Stepford. Czy ja naprawdę potrzebowałem tej całej powierzchni? Prawie trzysta metrów kwadratowych, trzy sypialnie, dwie łazienki, kuchnia, salon, pracownia, gabinet? Od lat mieszkałem sam, aż tu nagle, ding-dong, na progu stoi rodzina z Alabamy z przydziałem kwaterunkowym z Departamentu Zakwaterowania. Nie powiem, z początku byłem wściekły, ale szybko przywykłem. Shannonowie, bo tak się nazywali, naprawdę mi nie przeszkadzali. Szybko się dogadaliśmy i wszystko się dobrze ułożyło, zwłaszcza że teraz mogłem lepiej spać, skoro nie musiałem sam w nocy stać na warcie. Bo zaraz na początku wprowadzono przepis, że w każdym domu ktoś musi w nocy dyżurować. Jak potem sam patrolowałem, to mieliśmy listę, na której był grafik dyżurów, i zawsze sprawdzaliśmy, kto stoi na warcie, czy dyżurny, czy może jakiś rabuś, który się pod niego podszywa. Patrol pytał o nazwisko, odhaczał na liście i sprawdzał dokumenty, czy twarz się zgadza ze zdjęciem. Potem pytało się o to, czy wszystko w porządku. Zwykle było, ale czasem meldowali o jakichś podejrzanych dźwiękach, które sprawdzaliśmy. Na drugi rok, jak obozy się rozładowały i sytuacja trochę się uspokoiła, stopniowo poznaliśmy wszystkich w okolicy i nie trzeba było już sprawdzać papierów. Ale tego pierwszego roku, zanim policja się zreformowała i zanim strefę bezpieczną oczyszczono do końca... Wokół wciąż było mnóstwo opuszczonych domów – postrzelanych, zrabowanych albo po prostu porzuconych, z szeroko otwartymi drzwiami. Zaklejaliśmy te drzwi i okna policyjną taśmą, a jeśli przy następnym obchodzie taśma była przerwana, to mogło oznaczać, że w środku jest zombie. To się zdarzyło parę razy, wtedy zwykle zostawałem na zewnątrz, ubezpieczając tych w środku z karabinem. Czasem było słychać krzyki, strzały. Innym razem skowyt zombie, jakiś łomot i po chwili jeden z kolegów wychodził

z obciętą głową w ręku. Paru sam dobiłem. Czasem, jeśli wewnątrz domu działał patrol, a ja ubezpieczałem z ulicy, słyszałem jakiś ruch w zaroślach. Świeciłem latarką, wzywałem wsparcie i zaczynałem strzelać. Pewnego razu sam o mało nie oberwałem. Oczyszczaliśmy piętrowy dom. Spory, cztery łazienki, cztery sypialnie; częściowo zawalony po tym, jak ktoś wjechał jeepem liberty do środka przez ścianę salonu. Razem ze mną na ulicy została jako ubezpieczenie dziewczyna, która w pewnej chwili musiała odejść na stronę. Mój błąd. Puściłem ją, a sam byłem zajęty tym, co się działo w domu, więc nikt mi nie pilnował pleców. Nagle poczułem pociągnięcie za wózek od tyłu. Próbowałem się odwrócić, ale coś blokowało prawe koło. Przekręciłem się na wózku, tak żebym mógł poświecić latarką. To był „pełzacz”, tak nazywaliśmy zombie bez nóg. Leżał na asfalcie i warczał na mnie, próbując się wciągnąć po kole na górę. Gdybym stał na nogach, pewnie by mnie ugryzł w łydkę, a tak wózek uratował mi życie. Dał mi tę sekundę zwłoki, żebym zdążył podrzucić karabinek i wpakować mu z przyłożenia kulkę w łeb. To był ostatni raz, kiedy pozwoliłem, żeby coś odwróciło moją uwagę na patrolu. Zombie nie były jedynym problemem, z jakim mieliśmy wtedy do czynienia. Istnieli jeszcze szabrownicy. Nie rabusie, zatwardziali kryminaliści, żerujący na cudzej krzywdzie, tylko biedni ludzie, którzy szukali czegoś, co pomogłoby im przeżyć. No, i dzicy lokatorzy. W obu przypadkach w końcu znajdowaliśmy jakieś wyjście. Zapraszało się ich do domu, dawało, czego potrzebowali, i brało pod opiekę, dopóki nie przejął ich Departament Zakwaterowania. Ale byli też prawdziwi złodzieje, harde, zepsute do szpiku łobuzy. To od nich jeden, jedyny raz oberwałem na służbie. [Muhammad odciąga kołnierzyk koszuli, pokazując okrągłą bliznę średnicy przedwojennej dziesięciocentówki]. – Dziewięć milimetrów, prosto przez łopatkę. Nasz patrol wypłoszył go z domu, kazałem mu się zatrzymać. Strzeliliśmy równocześnie. To był jedyny raz, Bogu dzięki, gdy na służbie świadomie zabiłem człowieka. A potem, jak weszło w życie nowe prawo karne, przestępczość szybko zanikła. No i były te porzucone, zdziczałe dzieci. Znajdowaliśmy je skulone w piwnicy, w szafach, pod łóżkami. Wiele z nich przyszło na piechotę ze wschodu. Większość była w bardzo złym stanie, niedożywiona, chora. Często wyrywały się i uciekały. To był jedyny raz, kiedy żałowałem, że nie mogę ich doścignąć. Ktoś inny musiał biec, i raz złapał, a raz nie. Najgorzej jednak wspominam quislingów. – Quislingów? – Tak, takich biedaków, którym odbiło i udawali zombie. – Mógłby pan rozwinąć temat? – A co ja, psychiatra jestem, czy co? Nie znam tych wszystkich terminów, jakimi można by to wytłumaczyć. – Nie szkodzi, mimo to proszę spróbować.

– No więc są tacy ludzie, o słabej psychice, którzy po prostu nie są w stanie poradzić sobie z ostateczną sytuacją, zmuszającą do podejmowania fundamentalnych wyborów, do walki o życie. Takich zawsze pociąga to, czego się najbardziej boją. Zamiast z tym walczyć, wolą się przyłączyć, przypodobać, upodobnić do wroga. To chyba coś takiego, co dzieje się z tymi porwanymi, jak z Patty Hearst – syndrom sztokholmski, czy jak to się tam nazywa. Albo na prawdziwej wojnie, gdy ludzie z terenów okupowanych wstępują na ochotnika do armii okupanta. Kolaboranci są czasem jeszcze gorsi od prawdziwych okupantów, jak ci francuscy faszyści, którzy walczyli za Hitlera jeszcze w Berlinie. Może właśnie dlatego nazywaliśmy ich quislingami, to chyba francuskie słowo29. Tyle że w tej wojnie tego się po prostu nie dawało zrobić. Nie można było ot tak podnieść rączek i powiedzieć: „Poddaję się, nie zabijajcie, jestem po waszej stronie”. W tej walce nie było miejsca na szarą strefę, nie było żadnego „pomiędzy”. Myślę, że część ludzi po prostu nie była w stanie się z tym pogodzić. Dostawali kręćka. Zaczynali chodzić jak zombie, wydawać dźwięki jak zombie, nawet atakowali innych ludzi i próbowali zjadać! Tak właśnie znaleźliśmy naszego pierwszego. To było po południu, w dzień. Dorosły, trzydziestoparoletni mężczyzna. Brudny, oszołomiony, powłóczył nogami, idąc wzdłuż chodnika. Z początku myśleliśmy, że to jakiś przypadek „szoku Z”, ale gdy podeszliśmy, rzucił się na kolegę i ugryzł go w rękę. To była przerażająca chwila. Strzeliłem mu w łeb i wróciłem do kolegi, zobaczyć, co się z nim dzieje. Siedział skulony na krawężniku, klnąc i szlochając na przemian, i patrzył z przerażeniem na krwawiącą ranę przedramienia. To był wyrok śmierci i obaj doskonale o tym wiedzieliśmy. Już był gotów sam się zastrzelić, gdy zauważyłem, że tamten na ziemi też krwawi. Podjechałem bliżej, dotknąłem go: był jeszcze ciepły! Trzeba było widzieć tego ugryzionego kolegę, jak się dowiedział, że to jeszcze nie tym razem... Nie co dzień człowiek zostaje ułaskawiony od wyroku śmierci. Paradoksalnie i tak o mało nie umarł. Tamten miał w gębie takie siedlisko bakterii, że kolega dostał sepsy i ledwie z tego wyszedł. Myśleliśmy, że trafiliśmy na jakieś nowe zjawisko, ale okazało się, że to się dzieje już od jakiegoś czasu. Centrum Chorób Zakaźnych miało lada chwila opublikować wyniki swoich badań. Zresztą, nawet przyjechał do nas ekspert z Oakland na szkolenie, jak wykrywać quislingów i jak z nimi postępować. Coś niesamowitego... Wie pan, że przez tych quislingów paru ludzi uwierzyło w to, że są odporni na zakażenie? To z tego powodu było tyle poruszenia z tymi kolejnymi cudownymi lekami. No bo niech pan pomyśli. Ktoś przyjmuje Phalanx, zostaje ugryziony – ale przeżywa. No to co by pan pomyślał? Jeden z drugim pewnie nawet nie wiedział o istnieniu czegoś takiego jak quislingi. Byli równie agresywni, co prawdziwe zombie, a czasem nawet bardziej od nich niebezpieczni. – O? – No, bo na przykład nie zamarzali. Nie no, oczywiście, wystawieni na dłużej na mróz by zamarzli, ale w umiarkowanej temperaturze, jeśli byli ciepło ubrani, to przetrwali. I przybierali na sile, jedząc ludzkie mięso, a prawdziwe zombie nie wzmacniają się od tego. Czas ich nie zabijał.

– Ale łatwiej było ich zabijać. – I tak, i nie. Nie trzeba ich było trafić w głowę, wystarczyło strzelić w płuca, serce, gdziekolwiek, by wykrwawili się na śmierć. Ale za to nie dawało się ich zatrzymać jednym strzałem, bo szli, póki nie umarli. – Nie odczuwali bólu? – Ani trochę. To coś z tych „tryumfów ducha nad materią”. Byli tak skupieni na graniu swej roli, że mózg wyłączał inne funkcje. O tym proszę pomówić z ekspertem, ja naprawdę się na tym nie znam. – Proszę się tym nie przejmować, słucham dalej. – No dobra. Z tego powodu nie było sensu przemawiać im do rozsądku. Oni nie mieli czegoś takiego jak rozsądek. Może fizycznie nie byli zombie, ale mentalnie to specjalnej różnicy nie było. Zresztą, nawet fizycznie trudno ich było odróżnić, jeśli byli wystarczająco brudni, pokrwawieni i chorzy. Zombie same z siebie wcale aż tak nie śmierdzą, a na pewno nie pojedynczo i nie gdy są świeżo reanimowane. Niby jak odróżnić takiego prawdziwego świeżego od podróbki z zaawansowaną gangreną? No nie ma sposobu. Wojsko nie pozwalało nam mieć psów do wykrywania zombie czy czegoś w tym rodzaju. Musieliśmy polegać na próbie oka. Wie pan, o co chodzi? Żywe trupy nie mrugają. Nie wiem dlaczego. Może korzystają z innych zmysłów i ich mózg nie polega w takim stopniu na sygnałach wizualnych? A może po prostu nie mają płynów ustrojowych i dlatego nie pokrywają nimi oka? Wszystko jedno, po prostu zombie nie mrugają i już, a quislingi – tak. Po tym dawało się ich rozpoznać. Parę kroków do tyłu, i kilka sekund zaczekać, czy mrugnie. Po ciemku było łatwiej. Zaświeciło się takiemu latarką w ślepia i jak nie zmrużył, to kula w łeb. – A jak zmrużył? – Mieliśmy rozkaz w miarę możliwości pojmać quislinga, a broni wolno było użyć jedynie w obronie własnej. Wtedy wydawało mi się to głupotą, i nadal brzmi idiotycznie, ale złapaliśmy paru, związaliśmy w baleron i oddaliśmy Gwardii Narodowej. Co oni z nimi potem robili, nie mam pojęcia. Słyszałem opowieści o Walla Walla, wie pan, o tym więzieniu, że tam trzymali ich parę setek, karmili, ubierali, nawet leczyli... [Muhammad z politowaniem unosi oczy do góry]. – Pan uważa, że to nie było właściwe? – Nic mi do tego. Chce pan otwierać tę puszkę Pandory, to niech pan czyta gazety. Co roku jakiś polityk, klecha albo adwokat próbuje zbić na tym kapitał, każdy na swoje konto. Osobiście nic mnie to nie obchodzi. Nic do nich nie czuję ani w jedną, ani w drugą stronę. Myślę, że najsmutniejsze w ich historii jest to, że choć poświęcili tak wiele, to w końcu i tak byli przegrani. – Dlaczego? – No bo może ludzie nie odróżniali ich od prawdziwych zombie, ale żywe trupy – owszem. Pamięta pan ilu ludzi na początku wojny próbowało znaleźć sposób, w jaki można by napuścić jednych zombie

na drugich? Tyle wtedy było „udokumentowanych relacji” na temat rzekomych walk wewnętrznych między zombie. Relacje naocznych świadków, nawet film, jak jeden zombie zjada drugiego. Głupota. To prawdziwe zombie atakowały quislingi, tyle że z daleka nie dawało się ich odróżnić. Quislingi nawet nie zawołały o ratunek. Po prostu leżały, nawet się nie broniły, wykonując ruchy robotów. Zżerane żywcem przez istoty, do których tak chciały się upodobnić.

MALIBU, KALIFORNIA, USA Nie potrzebowałem fotografii, żeby rozpoznać Roya Elliota. Spotkaliśmy się na kawie w odnowionej Fortecy Portowej Malibu. Ludzie wokół także rozpoznawali go natychmiast, ale, w odróżnieniu od czasów przedwojennych, utrzymywali pełen szacunku dystans.

– Naszym wrogiem był ADS, Asymptomatic Demise Syndrome, zespół zgonu bezobjawowego. To zabiło wielu ludzi, zwłaszcza w ciągu tych kilku pierwszych miesięcy paraliżu – chyba drugie tyle, co głód, choroby oraz przemoc między ludźmi i same zombie. Z początku nikt nie rozumiał, co się dzieje. Udało się ustabilizować Linię Gór Skalistych, oczyścić strefę bezpieczeństwa, a mimo to traciliśmy po stu i więcej ludzi dziennie. To nie były samobójstwa, choć tych też notowaliśmy sporo. Nie, to było coś zupełnie innego. Część z tych ludzi była lekko ranna, inni cierpieli na jakieś zupełnie banalne i uleczalne choroby, ale przytłaczająca większość była zupełnie zdrowa. Po prostu jednej nocy kładli się spać i rano już się nie budzili. To był problem psychologiczny: rezygnacja, niechęć oglądania jutra, które przyniesie tylko jeszcze więcej cierpień. Utrata wiary, chęci trwania: to się zdarza w czasie każdej wojny. Zresztą w czasie pokoju też, ale nie na tę skalę. To była kompletna bezsilność, a dokładniej: poczucie bezsilności. Rozumiem to uczucie. Całe dorosłe życie reżyserowałem filmy. Nazywali mnie cudownym dzieckiem reżyserii, wunderkindem, które nie wie, co to porażka, choć przecież tyle ich zaznałem w życiu! I nagle stałem się nikim, F-6, darmozjadem. Świat szedł do diabła i wszystkie moje tak wychwalane talenty nie były w stanie temu w najmniejszym stopniu zapobiec. O ADS usłyszałem jeszcze wtedy, gdy rząd starał się utrzymać samo zjawisko, a zwłaszcza jego skalę, w tajemnicy. Miałem, jeszcze ze starych czasów, swoje kontakty w szpitalu Cedar-Sinai. Gdy się o tym dowiedziałem, coś we mnie zaskoczyło. Zupełnie jak wtedy, gdy ośmiomilimetrową kamerą nakręciłem swój pierwszy amatorski film i pokazałem go rodzicom. „To mogę robić, to się może przydać”, pomyślałem. „Z tym wrogiem mogę walczyć!” – A reszta to już historia. – Akurat! Poszedłem z tym do rządu, ale mnie pogonili. – Naprawdę? Myślałem, że z pańską karierą...

– Jaką karierą? Im byli potrzebni żołnierze i farmerzy, ludzie wykonujący prawdziwe zawody, pamięta pan? Jedyne, co mi mieli do powiedzenia, to: „Fajnie, że pan wpadł, no ale niestety, nic się nie da zrobić. Mogę poprosić autograf?”. Tylko że ja nie jestem z tych, co się łatwo poddają. Jak uwierzę, że coś mogę osiągnąć, to nie rozumiem słowa „nie”. Wyjaśniłem temu facetowi z Departamentu Zasobów, że nie chcę od Wuja Sama ani grosza. Użyję własnego sprzętu i swoich ludzi, a od nich chcę tylko, żeby mi dali dostęp do wojska. „Pozwólcie mi pokazać ludziom, co robicie, żeby z tym walczyć”, powiedziałem. „Pozwólcie mi dać ludziom coś, w co mogą uwierzyć”. Bez skutku, znowu odmówili. Wojsko miało ważniejsze zadania niż pozowanie do kamery. – Dotarł pan do kogoś wyżej postawionego? – Do kogo niby? Na Hawaje nic nie pływało, a Sinclair latał po całym Zachodnim Wybrzeżu jak kot z pęcherzem, nikt nie wiedział, gdzie go można zastać. Każdy, kto mógłby pchnąć sprawę, był albo fizycznie nieobecny, albo zbyt zajęty „ważniejszymi” sprawami. – A nie mógł pan zostać wolnym strzelcem, dziennikarzem z licencją od rządu? – To by za długo trwało. Większość środków masowego przekazu albo jeszcze nie podniosła się z gruzów, albo została upaństwowiona. Reszta jedynie relacjonowała oficjalne oświadczenia, żeby była pewność, że dotrą do wszystkich. Wszystko było w strzępach. Nie mieliśmy przejezdnych dróg, a co dopiero biurokratów od wydawania licencji dziennikarskich! To mogło trwać miesiącami. Miesiącami, a tu umierało stu ludzi dziennie! Nie mogłem czekać. Musiałem zrobić coś zaraz. Wziąłem kamerę DV, parę zapasowych baterii i ładowarkę zasilaną baterią słoneczną. Mój najstarszy syn pojechał ze mną jako dźwiękowiec i „sekretarka planu”. Przez tydzień jeździliśmy w poszukiwaniu tematu, tylko we dwóch, na rowerach górskich. Nie trzeba było szukać daleko. Tuż za Los Angeles, w mieście Claremont, jest pięć szkół wyższych: Pomona, Pitzer, Scripps, Harvey Mudd i Claremont McKenna. Na początku Wielkiej Paniki, gdy wszyscy uciekali gdzie oczy poniosą, trzystu studentów postanowiło się bronić. Przekształcili żeński akademik Scrippsa w coś w rodzaju średniowiecznej fortecy. Zgromadzili tam zapasy z innych kampusów. Ich bronią było trochę narzędzi rolniczych i karabinki sportowe ze studium wojskowego. Założyli ogrody, wykopali studnie, ufortyfikowali istniejący murowany parkan. Wokół płonęły góry, miasta nurzały się w przemocy, a tu trzysta dzieciaków obroniło się przed dziesięcioma tysiącami zombie! Dziesięć tysięcy w ciągu czterech miesięcy, zanim okręg Inland Empire30 został w końcu uznany za oczyszczony. Mieliśmy cholerne szczęście, że trafiliśmy tam w ostatnich dniach obrony, zdążyliśmy jeszcze nakręcić, jak ostatni trafiony z kabekaesu zombie spada z muru, a potem jak przyjeżdżają żołnierze, dzieciaki zaś witają ich pod uszytą z koców i prześcieradeł olbrzymią amerykańską flagą zawieszoną na dzwonnicy Pomony. Co za historia! Dziewięćdziesiąt sześć godzin surowego materiału do zmontowania. Wolałbym mieć więcej, ale liczyła się każda chwila. Stu umierających dziennie, pan rozumie. Musieliśmy to pociąć jak najszybciej. Zawiozłem materiał do domu, posklejałem na stole

montażowym. Żona nagrała narrację. Zrobiliśmy czternaście kopii, każdą w innym formacie zapisu, i pokazywaliśmy w sobotnie wieczory w różnych obozach i schroniskach po całym Los Angeles. Zatytułowałem go „Avalon: Zwycięska Bitwa o Pięć Uczelni”. Słowo „Avalon” w tytule pochodziło z fragmentu, który nakręciłem w czasie trwania oblężenia. To było w noc przed ostatnim, najgorszym, najdłuższym i najbardziej licznym atakiem, kiedy na horyzoncie gołym okiem widać już było nadciągającą ze wschodu olbrzymią hordę. Dzieciaki szykowały się do walki: ostrzyły broń, poprawiały umocnienia, podwajały posterunki na murach i wieżach. Z głośników bez przerwy leciała muzyka, zagrzewając do walki. W pewnej chwili rozległa się piosenka, to właśnie był „Avalon” Roxy Music, śpiewana anielskim głosem przez studentkę Scrippsa. Jej wykonanie było tak wspaniałe, tak bardzo kontrastowało ze zbierającą się wokół burzą. Podłożyłem to pod montaż scen z przygotowań do bitwy. Powstało coś tak chwytającego za serce, że aż dotąd mam łzy w oczach, gdy ją słyszę. – A jak reagowała publiczność? – Zupełna klapa. Nie chodzi tylko o tę scenę, ale w ogóle o cały film. Przynajmniej ja tak to odebrałem. Oczekiwałem żywiołowej reakcji, oklasków, okrzyków. Nigdy się do tego nikomu nie przyznałem, nawet przed samym sobą, ale miałem takie egoistyczne fantazje, wyobrażałem sobie, jak to ludzie po seansie będą do mnie podchodzić ze łzami w oczach, ściskać mi rękę, dziękować za pokazanie światełka w tunelu. A oni nawet na mnie nie spojrzeli. W dniu premiery stałem przy drzwiach, z miną dumnego zdobywcy, a oni po prostu przechodzili obok, ze wzrokiem wbitym w podłogę. Byłem zdruzgotany. Wracałem do domu, zastanawiając się, czy to ogłoszenie z farmy ziemniaczanej w Parku MacArthura, że poszukują rąk do pracy, jest jeszcze aktualne. – I co się potem stało? – Minęły dwa tygodnie, znalazłem prawdziwą pracę, przy odbudowie drogi przez Kanion Topanga. Któregoś dnia do domu przyjechał człowiek. Konno, jak w westernie albo w filmie Cecila B. DeMille'a. To był lekarz, psychiatra, z okręgowego zakładu psychiatrycznego w Santa Barbara. Usłyszeli tam o sukcesie mojego filmu i ten człowiek przyjechał zapytać, czy może dostać kopię. – Sukcesie? – No właśnie, przecież mówię. Okazało się, że każdej nocy po „klapie” „Avalonu” liczba przypadków ADS w okręgu Los Angeles spadała o pięć procent. Z początku myśleli, że to tylko jakaś anomalia statystyczna, póki dokładniejsze studium nie wykazało, że efekt ten ma miejsce tylko tam, gdzie wyświetlano mój film! – I nikt panu o tym nie powiedział? – Nie, nikt. Ani wojsko, ani władze miejskie, ani nawet ludzie kierujący obozami, w których mój film pokazywano nadal, bez mojej wiedzy i zgody. Ale to nieważne – liczyło się to, że to działa! To zmieniło nastawienie władz i do końca wojny miałem stałe zajęcie. Zebrałem grupę ochotników,

wszystkich z mojej starej ekipy, których udało się znaleźć. Dzieciak, który kręcił zdjęcia w Claremont, Malcolm Van Ryzin, tak jest, ten sam Malcolm31, został moim „nadwornym” operatorem. Zajęliśmy opustoszałą halę zdjęciową w zachodnim Hollywood i zaczęliśmy walić te filmy taśmowo, całymi setkami. Kopie pakowaliśmy do każdego pociągu, każdej karawany, każdego promu płynącego na północ. Chwilę to potrwało, zanim zaczęły docierać reakcje publiczności. Ale jak już zaczęły... [Elliot z uśmiechem unosi złączone ręce w geście podziękowania, jak na ceremonii oscarowej]. – Dziesięć procent spadku w całej strefie zachodniej. A ja już byłem znowu w drodze i kręciłem kolejne filmy. „Anacapa” jeszcze się nie skończył montować, jak my już byliśmy na półmetku „Mission District”. Gdy na ekrany wszedł „Dos Palmos”, poziom ADS spadł o dwadzieścia trzy procent. I dopiero wtedy rząd raczył się mną zainteresować. – Dali więcej środków? – Nie. Nigdy nie wyciągnąłem ręki po pomoc, a oni na pewno i tak nic by mi nie dali. Ale w końcu udało mi się uzyskać nieskrępowany dostęp do wojska i wtedy otworzył się przede mną zupełnie inny świat. – To wtedy nakręcił pan „Ogień bogów”? – Tak. Armia miała dwa programy rozwoju broni laserowej, Zeus i MTHEL. Zeus był początkowo przyrządem do niszczenia niewybuchów i przydrożnych bomb fugasowych. Był mały i na tyle lekki, że dawało się go zamontować na humvee. Strzelec naprowadzał wiązkę na cel za pomocą kamery sprzężonej z umieszczonym w wieżyczce laserem. Gdy na wyświetlaczu wskaźnik obramowywał cel, przez ten sam układ optyczny wychodziła pulsacyjna wiązka fazowa. Przepraszam, nie za technicznie dla pana? – Ani trochę. – Przepraszam, ale ja się naprawdę zakochałem w Zeusie. Jego sercem była bojowa wersja półprzewodnikowego lasera przemysłowego, używanego przed wojną do precyzyjnego cięcia stali w fabrykach. Wiązka była na tyle silna, że albo przepalała obudowę bomby, albo nagrzewała skorupę niewybuchu do tego stopnia, iż detonował zapalnik i wszystko wylatywało w powietrze. W ten sam sposób działał na zombie. Ustawiony na cały regulator przepalał czoło, na niższych nastawach doprowadzał mózg do wrzenia i wewnętrznej eksplozji. Nakręciliśmy naprawdę porażające zdjęcia, ale w porównaniu z MTHEL Zeus był niegroźną zabawką. Ten skrót oznaczał Mobile Tactical High Energy Laser, ruchomy taktyczny laser dużej mocy. To był wspólny projekt Stanów i Izraela do zwalczania nadlatujących pocisków rakietowych. Gdy Izrael ogłosił kwarantannę, a terroryści zaczęli zarzucać jego ogrodzone murem terytorium pociskami moździerzowymi i rakietami, właśnie MTHEL umożliwił im skuteczną obronę. Rozmiarów i kształtu reflektora przeciwlotniczego z czasów drugiej wojny światowej, był laserem chemicznym o znacznie większej mocy niż Zeus. Efekt użycia tej broni był po prostu niszczący. Promień odrywał ciało od kości, które potem rozpalał do białości i spopielał.

Nagranie skutków trafienia odtwarzane już z normalną prędkością robiło piorunujące wrażenie, a w zwolnionym tempie... Po prostu ogień bogów. – Czy to prawda, że poziom ADS spadł o połowę w ciągu miesiąca po wejściu filmu na ekrany? – No, to lekka przesada, ale faktem jest, że ludzie godzinami stali w kolejkach na pokazy. Niektórzy oglądali ten film wiele razy, co wieczór. W kampanii promocyjnej używaliśmy plakatu pokazującego w dużym zbliżeniu odparowanie zombie. To był prawdziwy obraz, kadr z filmu, klasyczne ujęcie, na którym poranna mgła uwidoczniała promień lasera. Jedyny podpis brzmiał: „Następny”. Ten plakat uratował program. – Pański program? – Nie, laserów bojowych. – A były zagrożone? – MTHEL miał wyznaczoną datę zakończenia eksploatacji, miesiąc po zakończeniu zdjęć. Zeusa zezłomowano, jeszcze zanim zaczęliśmy kręcić. Wybłagaliśmy, wyprosiliśmy i dosłownie wykradliśmy jego szczątki, żeby ponownie zmontować Zeusa specjalnie na potrzeby filmu. Departament Zasobów Strategicznych uznał je za marnotrawstwo. – Miał rację? – W całej rozciągłości. „Ruchomość” w nazwie MTHEL oznaczała konwój specjalnych pojazdów, delikatnej konstrukcji, nieradzących sobie w terenie, całkowicie zależnych jeden od drugiego. Poza tym MTHEL potrzebował do funkcjonowania zarówno prądu wielkiej mocy, jak i olbrzymich ilości bardzo niestabilnych, toksycznych reagentów. Zeus był bardziej oszczędny. Szybciej się chłodził, łatwiej się go obsługiwało, a ponieważ był zamontowany na humvee, mógł dojechać wszędzie, gdzie go potrzebowano. Problem polegał jedynie na tym, że nie bardzo było wiadomo, do czego tak naprawdę miałyby być potrzebne. Nawet na pełnej mocy celowniczy musiał utrzymać wiązkę na niewielkim, ruchomym celu przez kilka sekund. Dobry strzelec mógł w tym czasie, sam nosząc swój karabin strzelający nabojami po parę centów, zabić paru zombie. Sposób funkcjonowania lasera wykluczał szybkie przenoszenie ognia, co warunkowało jego przydatność w razie masowego ataku. Każdy laser miał na stałe przydzielony oddział strzelców, których zadaniem było bronić urządzenia, które miało bronić ludzi. – Były aż tak nieprzydatne? – To nie był sposób użycia, który dla nich przewidziano. Jako ochrona przed pociskami terrorystów izraelski MTHEL sprawdził się doskonale, a program Zeus reaktywowano, gdy przeszliśmy do natarcia i trzeba było oczyszczać teren z niewybuchów bomb użytych w czasie odwrotu. W rolach, do których je stworzono, oba lasery były znakomite. Tylko jako broń przeciw zombie okazały się porażką. – Więc po co je pan filmował? – Bo Amerykanie są narodem czcicieli techniki. To nieodrodna cecha naszego narodowego ducha.

Czy zdajemy sobie z tego sprawę, czy nie, nawet nasi najbardziej zajadli wrogowie nie mogą zaprzeczyć amerykańskiej smykałce do techniki. Rozszczepiliśmy atom, polecieliśmy na Księżyc, wypełniliśmy każdy dom i biuro taką ilością gadżetów, o której nawet nie śmieli śnić dawni pisarze science fiction. Nie wiem, czy to dobrze, nie mnie o tym sądzić. Ale wiem, że tak samo jak ci eksateiści w okopach, większość Amerykanów modliła się do bożka techniki o ocalenie. – Ale ich nie ocalił. – No i co z tego? Film okazał się takim przebojem, że poproszono mnie o nakręcenie całej serii. Zatytułowałem ją „Cudowne bronie”. To było łącznie siedem filmów o najnowocześniejszym sprzęcie bojowym naszej armii. Żadna z tych broni nie miała większego znaczenia w sensie strategicznym, ale za to w wojnie psychologicznej zwyciężyły bezapelacyjnie. – Więc to była... – Nieprawda? Nie, proszę się nie krępować, teraz możemy to powiedzieć. Tak, to były kłamstwa, ale czasem kłamstwo nie jest złe. To znaczy, kłamstwo samo w sobie nie jest ani złe, ani dobre. Jest jak ogień: może ogrzać, ale może spalić – zależy od sposobu użycia. Kłamstwa, którymi karmił nas rząd przed wojną, te, które miały nas uszczęśliwiać, a oślepiły, to były kłamstwa jak ogień, który spala. Były złe, bo nas uśpiły, oślepiły, nie pozwoliły w porę zrobić tego, co było potrzebne. W czasach, kiedy kręciłem „Avalon”, wszyscy już robili mniej więcej to, co trzeba, żeby przeżyć. Przedwojenne kłamstwa były przeszłością, prawda była widoczna wszędzie, człapała ulicami, rozbijała drzwi i rwała niedowiarków na strzępy. Prawda była taka, że cokolwiek by się robiło, istniała szansa na to, że już nigdy nie będzie żadnej przyszłości. Prawdą było to, że staliśmy na skraju zagłady gatunku ludzkiego. Prawda zamrażała ludzi na śmierć każdej nocy. Trzeba ich było czymś ogrzać. Wobec tego kłamaliśmy. Ja kłamałem, prezydent kłamał, każdy lekarz, każdy ksiądz, każdy dowódca plutonu i każdy rodzic na dobranoc. „Wszystko będzie dobrze, zobaczysz”. To było nasze przesłanie. To było przesłanie każdego filmu kręconego w czasie wojny. Słyszał pan o „Mieście-Bohaterze”? – Oczywiście. – Wspaniały film, prawda? Marty nakręcił go w czasie oblężenia. Sam, na wszystkim, co w rękę wpadło. Co za arcydzieło: odwaga, determinacja, siła, godność, dobroć, honor. Ten film naprawdę pozwalał uwierzyć w rodzaj ludzki. To był lepszy film niż cokolwiek, co sam zdołałem nakręcić. Powinien pan go obejrzeć. – Przecież widziałem. – A którą wersję? – Słucham? – Którą wersję pan widział? – Nie wiedziałem, że... – Były dwie? No, to niech pan się lepiej przygotowuje do tych rozmów, młody człowieku. Marty

nakręcił dwie wersje „Miasta-Bohatera”: w czasie wojny i po wojnie. Pan pewnie widział tę półtoragodzinną? – Chyba tak. – Czy ona pokazywała jakiekolwiek ciemne strony bohaterów filmu? Pokazywała przemoc, zdradę, okrucieństwo, deprawację i bezdenne zło czające się w sercach niektórych z tych „bohaterów”? Nie, oczywiście, że nie. Niby po co? To była rzeczywistość, ta sama przerażająca rzeczywistość, która sprawiała, że ludzie mieli dość, że szli do łóżka, zdmuchiwali świeczkę i wydawali ostatnie tchnienie. Zamiast tego Marty pokazał jasną stronę, tę, która sprawiała, że ludzie rano wstawali z łóżek, starali się przeżyć, stawiali czoło przeciwnościom i walczyli o życie, bo ktoś im powiedział, że będzie dobrze. W każdym języku jest słowo na określenie kłamstwa tego rodzaju. To słowo to „nadzieja”.

BAZA SIŁ POWIETRZNYCH GWARDII NARODOWEJ PARNELL, MEMPHIS, TENNESSEE, USA Gavin Blaire prowadzi mnie do biura swojego dowódcy dywizjonu, pułkownik Christiny Eliopolis. Patrząc na jej drobną, niemal dziecięcą sylwetkę, nie sposób się nadziwić, gdzie też mieści się w niej wybuchowy temperament, o którym krążą legendy nie mniejsze niż o jej wojennych osiągnięciach. Opadająca na czoło czarna grzywka i delikatne rysy twarzy jeszcze potęgują wrażenie wiecznej młodości. Ale gdy zdejmuje lustrzane okulary słoneczne, widzę ogień płonący w jej oczach.

– Tuż przed wojną latałam raptorem, FA-22. To był, bez dwóch zdań, najlepszy myśliwiec przewagi powietrznej, jaki kiedykolwiek powstał. Manewrował i walczył lepiej od Boga i wszystkich jego aniołów razem wziętych. To był jeden wielki pomnik technologicznej wyższości Ameryki... Tylko że w tej wojnie owa wyższość okazała się gówno warta. – To musiało być frustrujące. – Frustrujące? Ma pan pojęcie, co to znaczy, gdy nagle panu powiedzą, że wszystko, do czego pan całe życie dążył, czego się pan przez całe życie dorobił, dla czego poświęcił pan wszystko i tyle wycierpiał, wielokrotnie zmuszał się do wysiłków przekraczających pańskie ograniczenia, że to wszystko stało się w ciągu jednej nocy „strategicznie bezwartościowe”?! – Myśli pani, że to było powszechne odczucie? – Ujmę to w ten sposób: rosyjska armia nie była w ciągu tej wojny jedyną, która została zdziesiątkowana przez swój własny rząd. Ustawa o rekonstrukcji sił zbrojnych sprowadzała się do wykastrowania sił powietrznych. Jacyś zasrani „eksperci” z DeZaStratu uznali, że nasz stosunek kosztów do efektywności wyrażanej w liczbie zabitych zombie był najniższy ze wszystkich rodzajów sił zbrojnych.

– Może pani podać jakiś przykład? – Na przykład JSOW. Szybująca lotnicza bomba kasetowa z systemem GPS i nawigacji bezwładnościowej, którą można zrzucić czterdzieści mil przed celem. Podstawowa wersja zawierała 140 podpocisków BLU-97B, małych bombek z głowicami kumulacyjnymi do zwalczania broni pancernej, ale ze skorupą odłamkową do rażenia siły żywej i elementem cyrkonowym, który wzniecał płomienie i spopielał całą strefę rażenia. Tryumf myśli technicznej i wizytówka postępu, aż do Yonkers32. Teraz nagle okazało się, że za cenę jednego „pakietu” JSOW, obejmującego koszty materiału, wynagrodzenie ludzi, czas i energię, nie licząc paliwa i obsługi nosiciela, można sformować pluton matołków z piechoty, którzy potrafią zabić tysiąc razy więcej zombie. Niewarta skórka za wyprawkę, jak było z większością naszych klejnotów koronnych. Ciachali nas, jak tymi swoimi laserami zombie. B-2 Spirit: spisać ze stanu, B-l Lancer: won! Nawet stary BUFF, B-52: za burtę. I jeszcze eagle, falcony, tomcaty, hornety, JSF i raptory: więcej samolotów straconych jednym podpisem, niż od początków lotnictwa wojskowego w Ameryce strąciły rakiety, artyleria i myśliwce wszystkich naszych przeciwników razem wziętych33. Całe szczęście, że nie poszły od razu na złom, tylko je zakonserwowano w składnicach i na tym pustynnym cmentarzysku w AMARC34. „Długoterminowa inwestycja”, powiedzieli. Na to jedno zawsze można, na szczęście, liczyć: gdy prowadzimy jedną wojnę, zawsze szykujemy się do następnej. No i zostało lotnictwo transportowe, prawie nienaruszone. – Prawie? – Zabrali nam globemastery i prawie wszystkie inne odrzutowce, bo zużywały za dużo paliwa. Zostawili tylko samoloty z napędem śmigłowym. Czułam się tak, jakby mnie przesadzili z X-Winga do wozu meblowego. – Jakie zadania stawiano w tych warunkach przed siłami powietrznymi? – Zrzuty zaopatrzeniowe były naszym głównym zadaniem, a przy tym jedynym, które miało jeszcze jakiekolwiek realne znaczenie. Dowódca bazy pozwolił mi ją zatrzymać po tym, co mnie spotkało. [Eliopolis wskazuje na wiszącą na ścianie pożółkłą mapę. Przedstawia ona Stany Zjednoczone w okresie wojny. Wszystkie tereny na wschód od Gór Skalistych zadrukowane są jasnoszarą morą, na której jaśnieją odizolowane plamy różnych kolorów i wielkości]. – Ludzki archipelag w morzu Zaków. Na zielono zaznaczono bazy wojskowe, część z nich przekształciła się w obozy uchodźców. Niektóre nadal przyczyniały się do wysiłku wojennego, a inne broniły się mocno, choć nie miały znaczenia strategicznego. Te czerwone punkty to obiekty strategicznie ważne: fabryki, kopalnie, elektrownie. Armia w czasie odwrotu zostawiała tam niewielkie garnizony. Miały za zadanie bronić tych obiektów i utrzymywać je w stanie zdatnym do ponownego uruchomienia. Niebieskie pola to strefy cywilnego oporu, gdzie ludzie zdołali własnymi siłami obronić się, zająć jakiś teren i prowadzić na jego obszarze jako tako normalne życie. Wszystkie te „wyspy”

należało zaopatrywać z powietrza, i tym zajmował się Kontynentalny Transport Powietrzny. To było ogromne przedsięwzięcie, nie tylko pod względem liczby samolotów i zużycia paliwa, ale także pod kątem organizacyjnym. Trzeba było utrzymywać łączność z siedliskami oporu, opracowywać składane przez nie zamówienia, koordynować je z DeZaStratem, a potem znaleźć to, co trzeba, i określić priorytety oddzielnie dla każdego zrzutu. Statystycznie rzecz biorąc, była to największa operacja w dziejach sił powietrznych. Staraliśmy się unikać zrzutów „materiałów eksploatacyjnych”: żywności lub lekarstw, a więc środków wymagających regularnego odnawiania zapasu. Tego typu materiały zaliczaliśmy do kategorii „ryb”, i zawsze spychały je na dalsze miejsca „wędki”: narzędzia, części zamienne i narzędzia do produkcji części zamiennych. Sinclair powtarzał do znudzenia: „Nie potrzeba im ryb, tylko wędek”. A mimo to każdej jesieni zrzucaliśmy mnóstwo „ryb”, w tym ziarna, soli, suszonych warzyw, odżywek dla dzieci... Zimy były szczególnie ciężkie. Pamięta pan, jakie były długie? Pomagać ludziom, żeby sami sobie pomagali, to bardzo fajna teoria, ale czasem trzeba im po prostu umożliwić przetrwanie. Czasami przerzucaliśmy także specjalistów: lekarzy, inżynierów, ludzi z doświadczeniem w dziedzinach, których nie dało się nauczyć z podręcznika. Do Stref Niebieskich woziliśmy mnóstwo instruktorów z Sił Specjalnych. Nie tylko po to, żeby nauczyli ludzi lepiej się bronić, ale żeby ich przygotować na dzień, gdy ruszymy z ofensywą wyzwoleńczą. Mam dla tych facetów naprawdę wielki szacunek i uznanie. Oni wiedzieli, że zostaną tam do skutku. Większość Stref Niebieskich nie miała pasów startowych, więc musieli skakać ze spadochronem, doskonale wiedząc, że nie ma drogi powrotnej. Nie wszystkie strefy dotrwały do wyzwolenia. Oni doskonale rozumieli, na co się narażają. Wspaniali ludzie, naprawdę... – Piloci też wiele ryzykowali. – Nie mówię, że nie. Codziennie lataliśmy setki, a czasem tysiące mil w głąb zajętego terytorium. Po to powstały Strefy Fioletowe. [Heliopolis ponownie wskazuje na mapę. Fioletowe punkty są małe i rozrzucone bardzo daleko od siebie]. – Zorganizowaliśmy tam bazy naprawcze i punkty tankowania, bo niektóre samoloty nie miały zasięgu na pełny lot do strefy zrzutu i z powrotem za własne linie, a w czasie wojny nie było tankowania w powietrzu. Utworzenie Stref Fioletowych pozwoliło ograniczyć straty w samolotach i załogach. Podniosło odsetek powrotów po wykonaniu zadania w siłach powietrznych do dziewięćdziesięciu dwóch procent. A ja, jak zwykle, załapałam się do elity tych brakujących ośmiu procent. Do dzisiaj nie jestem pewna, dlaczego nasz samolot spadł. Czy to była usterka techniczna, czy zmęczenie materiału, połączone z czynnikami pogodowymi? A może coś związanego z ładunkiem, który wieźliśmy, usterką w opisie lub błędem proceduralnym w czasie załadunku? To się zdarzało

bardzo często. Czasem materiały niebezpieczne nie były należycie pakowane, albo, uchowaj Boże, jakiś kretyn z kontroli jakości zatwierdził, żeby wkręcić detonatory do zapalników, bo się zaoszczędzi miejsce w skrzynce? Tak było z moim kolegą w czasie rutynowego lotu nad bezpiecznym terytorium, z Palmdale do Vanderberg. Dwieście zapalników radiowych Typ 38, z detonatorami, bateriami i odbiornikami przypadkowo ustawionymi po ostatnim testowaniu akurat na naszą częstotliwość łączności. [Heliopolis strzela palcami]. – I tyle z nich zostało. To się mogło przydarzyć także nam. Lecieliśmy z Phoenix na zrzut do Niebieskiej Strefy na obrzeżach Tallahassee, na Florydzie. Był późny październik, wtedy to już prawie zima w pełnym rozkwicie. Honolulu zmuszało nas do zintensyfikowania zrzutów, zanim pogoda uziemi nas do marca. To był mój dziewiąty lot w tamtym tygodniu. Wszyscy byliśmy na prochach, ludzki organizm nie jest w stanie tyle wydolić bez wspomagania tymi małymi niebieskimi tabletkami, które nie pozwalają zasnąć, jednocześnie nie tłumiąc odruchów i nie ogłupiając. Działały naprawdę dobrze, tylko że trzeba było cedzić kartofle co dwadzieścia minut. Reszta załogi, sami faceci, mieli sporo uciechy: uchacha, dziewczynki znowu muszą przypudrować nosek, i tak dalej. Wiedziałam, że to tylko żarty, że bardzo mnie lubią i skoczyliby za mną w ogień, ale mimo to starałam się zacisnąć nogi i trzymać jak najdłużej. No, ale po dwóch godzinach szarpania się z turbulencją w końcu już nie mogłam i musiałam przekazać stery drugiemu pilotowi. Ledwie zdążyłam zapiąć z powrotem suwak, kiedy nagle samolot stanął dęba, jakby sam Bóg sprzedał mu potężnego kopa w ogon, po czym polecieliśmy stromo w dół. Ubikacja w naszym C-130 to nawet nie był prawdziwy ustęp, tylko chemiczna toaleta postawiona za plastikową kurtynką. Pewnie właśnie to uratowało mi życie. Gdybym została uwięziona w prawdziwej ubikacji, ogłuszona uderzeniem o ścianę, albo szarpiąc się z zaciętym skoblem... Nagle rozległ się jęk dartego metalu, huk gwałtownej dekompresji i w ciemności pojawiła się smuga światła. Straciłam równowagę i strumień powietrza wyrzucił mnie na zewnątrz przez wielką dziurę tam, gdzie powinien być ogon naszego samolotu. Spadałam, wirując, zupełnie bezwładnie. Widziałam nasz samolot, wielką masę szarego metalu, spadającą szybko w dół, z kitą czarnego dymu. Nie miałam czasu na podziwianie widoków, wyprostowałam się, przybrałam stabilną pozycję do opadania i pociągnęłam za uchwyt wyzwalający spadochronu. Byłam nadal otępiała, w głowie mi pulsowało, walczyłam z pędem powietrza o każdy oddech. Wymacałam radio, włączyłam i zaczęłam nawoływać załogę, żeby skakali. Żadnej odpowiedzi. Widziałam jeszcze tylko jeden spadochron, zanim samolot zniknął w chmurach. To był najgorszy moment – właśnie wtedy, gdy tak wisiałam bezwładnie. Widziałam ten drugi spadochron, na północ ode mnie, jakieś ze trzy i pół mili. Rozglądałam się za innymi. Znów próbowałam wywoływać ich przez radio, ale nie mogłam złapać żadnego sygnału. Domyśliłam się, że

nadajnik mógł zostać uszkodzony w czasie katastrofy, gdy wylatywałam z samolotu. Próbowałam przypomnieć sobie ostatnią pozycję maszyny. Byliśmy gdzieś nad południową Luizjaną, nad jej bezbrzeżnymi bagnami. Zresztą tego też już nie byłam pewna, w głowie mi się kotłowało. Dobrze, że chociaż panowałam nad najważniejszymi odruchami, mogłam poruszać rękami, nogami, nic mnie jakoś specjalnie nie bolało i nie krwawiłam, przynajmniej zewnętrznie. Sprawdziłam, czy zestaw przetrwania jest nienaruszony i nadal przypięty taśmą na udzie, czy mam broń, a moja meg35 nadal odgniata mi żebra w kaburze pod pachą. – Czy siły powietrzne przygotowywały panią na taki obrót wydarzeń? – Każdy z nas musiał przejść kurs ukrywania się i ucieczek w Willow Creek, w górach Klamath, w Kalifornii. Mieli tam nawet paru prawdziwych zombie, oznakowanych i zaopatrzonych w znaczniki radiowe, rozstawiali ich na trasie, którą musieliśmy pokonać, żebyśmy sobie wyrobili wyczucie, co nas może naprawdę czekać. To tak jak z tym, czego uczą w cywilnych podręcznikach: ruch, ukrywanie, jak załatwić Zaka, zanim zacznie skowyczeć i ściągnie ci na głowę resztę hordy. Wszystkim nam się udało przejść kurs i przeżyć go, chociaż na tym egzaminie kilku pilotów odpadło. Myślę, że po prostu nie byli gotowi na coś takiego. Ja się w ogóle nie bałam takiej sytuacji: sama na terytorium wroga. Dla mnie to była normalka, proza życia codziennego. – Jak to, przed katastrofą też? – Proszę pana, jeśli pan chce usłyszeć, jak naprawdę wygląda samotne bytowanie na terenie zajętym przez nieprzyjaciela, to mogę opowiedzieć o swoich studiach w Colorado Springs. – No, ale przecież w Akademii Sił Powietrznych były także inne studentki, nie była pani sa... – Tam nie było innych kobiet, tylko inne kadetki, konkurentki, które łączyła jedynie wspólna wada: brak fiuta. Zapewniam pana, że pod ciśnieniem siostrzane więzy ulatywały w dal. Nie, tam byłam całkiem sama. Mogłam liczyć tylko na siebie, załatwiać wszystko we własnym zakresie, i jedynie sama, zawsze, bez cienia wątpliwości, zawsze sama podtrzymywać wiarę w ostateczny cel. I tylko to pozwoliło mi przeżyć cztery lata piekła w Akademii, tak samo jak tylko to mi zostało, gdy w końcu rąbnęłam w zamarzające błoto w samym środku bagien pełnych zombie. Odpięłam spadochron. Na kursach uczyli nas, żeby nie tracić czasu na jego ukrywanie, więc od razu pobiegłam w kierunku miejsca, dokąd poleciał drugi spadochron. Dotarcie tam zabrało mi ze dwie godziny, co chwilę lądowałam twarzą w lodowatym błocku, z zimna nie czułam nic poniżej kolan. Nadal nie byłam w stanie jasno myśleć, w głowie mi się kotłowało. Wiem, moja wina, ale to właśnie dlatego nie zauważyłam, że ptaki nagle uciekły w kierunku przeciwnym do tego, w którym maszerowałam. Słyszałam za to krzyki, słabe i dalekie. W pewnej chwili zauważyłam spadochron, zaplątany w gałęzie, wysoko na drzewie. Rzuciłam się tam biegiem: kolejny błąd. Nie wolno robić tyle hałasu bez przerw na nasłuchiwanie zombie. Nie widziałam wokół nic, poza nagimi, gołymi gałęziami, dopóki o mało na nich nie wpadłam. Gdyby nie Rollins, mój drugi pilot, już bym nie żyła.

Wisiał w uprzęży, martwy, kołysał się. Kombinezon miał rozerwany36, z rozdarcia zwisały wnętrzności, spływające na gromadę tych pięciu śmierdzieli siedzących pod nim w czerwono-brązowej brei. Jeden z nich zdołał sobie nawet okręcić jego jelito wokół głowy i nie mógł się uwolnić. Każde jego szarpnięcie poruszało Rollinsem, kołysząc nim jak jakimś pieprzonym dzwonem. Tak byli zajęci, że nawet mnie nie zauważyli. Byłam na tyle blisko, że mogli mnie dotknąć, ale nawet nie spojrzeli. Przynajmniej zachowałam na tyle rozsądku, żeby założyć tłumik. Tylko nie powinnam, idiotka, zużyć od razu całego magazynka. Byłam tak wściekła, że o mało co nie zaczęłam jeszcze kopać ich zwłok. Tak się wstydziłam, tak mnie zaślepiała nienawiść do samej siebie... – Do siebie? – Spieprzyłam sprawę! To wszystko przeze mnie! Mój samolot, moja załoga... – Ależ to był wypadek, nie z pani winy. – A pan to niby skąd wie?! Pana tam nie było. Gorzej, cholera, mnie tam też nie było! Nawet nie wiem, co się stało. Nie wykonywałam swojego zadania. Kucałam nad nocniczkiem, jak pieprzona dziewczynka! Spalałam się psychicznie. „Pieprzony mięczak”, powtarzałam sobie, „pieprzona niedoróbka, ofiara losu”. Po jakimś czasie całkiem się zapętliłam, wpadłam w spiralę: nienawidziłam się za to, że się nienawidzę. Czy to miało jakiś sens? Równie dobrze mogłabym tam zostać, drżeć dalej i bezczynnie czekać na pierwszego lepszego zombie, żeby położył kres moim cierpieniom. „Halo? Halo? Jest tam kto? Czy ktoś wyskoczył z tego wraku?”, zaskrzeczało nagle radio. Głos był kobiecy, a z tonu i słownictwa wynikało, że to cywil. Natychmiast odpowiedziałam, przedstawiłam się i zapytałam, kto mówi. Moja rozmówczyni odparła, że jest obserwatorem naziemnym i posługuje się sygnałem wywoławczym „Fanka Meteorów”, w skrócie „Mets”. System Służby Obserwatorów Naziemnych to była ta improwizowana sieć cywilnych stacji radiowych na terenach wroga. Obserwatorzy mieli za zadanie meldować o samolotach rozbijających się w okolicy i udzielać wszelkiej możliwej pomocy lotnikom ukrywającym się przed pogonią. Nie był to może najbardziej skuteczny system na świecie, głównie dlatego, że stacji było niewiele, ale wyglądało na to, że, mimo wszystko, jednak miałam dziś swój szczęśliwy dzień. Mets powiedziała, że widziała dym i spadający wrak naszego Herculesa, ale mimo że to może tylko z dzień drogi od niej, jej dom jest tak silnie oblegany, że nie zaryzykuje pójścia mi na spotkanie. Zanim zdołałam cokolwiek odpowiedzieć, zapewniła mnie, że już zawiadomiła władze o naszej katastrofie i że najlepiej będzie, jak ruszę w kierunku otwartych przestrzeni, skąd będą mnie mogli uratować. Sięgnęłam po indywidualny GPS, ale znalazłam tylko rozerwaną kieszeń. Musiałam go stracić, gdy mnie wyssało z samolotu. Miałam jeszcze zapasową mapę ewakuacyjną, ale była tak olbrzymia i tak mało szczegółowa, że w rezultacie pokazywała niemal całą Amerykę. A mi wciąż kotłowało się w głowie z wściekłości i zwątpienia. Powiedziałam jej, że nie znam swojej pozycji i nie mam pojęcia

dokąd iść. „Jak to, moja złociutka, nigdy tędy wcześniej nie latałaś?”, roześmiała się Mets. „Nie zapamiętałaś każdego centymetra tej trasy, nie widziałaś, gdzie opadasz, wisząc pod spadochronem?” Była tak bardzo pewna moich umiejętności, próbowała mnie zmusić do myślenia, zamiast po kawałku cedzić gotowe wiadomości. Nagle zdałam sobie sprawę, że ja tak naprawdę znam tę okolicę, że przecież latałam tędy co najmniej dwadzieścia razy w ciągu ostatniego kwartału i że jestem gdzieś w dorzeczu Atchafalaya. „Myśl, kobieto”, powiedziała. „Co widziałaś, opadając? Była tam jakaś rzeka, może drogi?” Z początku pamiętałam tylko drzewa, bezkresny szary horyzont, bez żadnych szczegółów i punktów odniesienia. Jednak stopniowo mózg zaczął się rozjaśniać i zaczęłam kojarzyć. Tak, tam były rzeki i droga! Sprawdziłam na mapie i okazało się, że ta droga na północ ode mnie to pewnie jest autostrada I-10. Mets potwierdziła i powiedziała, że to byłoby najlepsze miejsce spotkania z ekspedycją ratunkową. „To nie potrwa dłużej niż dzień-dwa, jak przestaniesz marnować czas i ruszysz tam zaraz”, dodała. Właśnie się zbierałam, gdy znowu się odezwała: „A nie zapomniałaś aby o czymś ważnym?”. Pamiętam ten moment doskonale. Zawróciłam do Rollinsa. Akurat zaczął znowu otwierać oczy. Pomyślałam, że powinnam mu coś powiedzieć, przeprosić, ale w końcu tylko bez słowa wpakowałam mu kulkę w czoło. Mets powiedziała, żebym sobie nie czyniła wyrzutów, żebym nie pozwoliła niczemu odwieść się od tego, co robię. „Przeżyj, przeżyj i zrób swoje. I oszczędzaj baterie”. Miała na myśli baterie radia. O wszystkim myślała! Rozłączyłam się i ruszyłam na północ, brnąc dalej przez bagno. Tym razem mój mózg pracował już na pełnych obrotach i zaczynałam przypominać sobie wszystko, czego nauczyłam się w Creek. Parę kroków, pauza, nasłuch. Gdy mogłam, trzymałam się suchego gruntu, nawet jeśli trzeba było trochę nadłożyć drogi. Dużym wysiłkiem woli zmusiłam się do ograniczenia tempa, żeby oszczędzać siły. Kilka razy musiałam kawałek przepłynąć i wtedy bałam się najbardziej. Mogę przysiąc, że ze dwa razy czułam rękę, próbującą złapać mnie za nogę. W końcu znalazłam wąską dwupasmową drogę. Cóż, i tak była lepsza od tego błota wokół. Zameldowałam Mets o tym szczęśliwym trafie i zapytałam, czy tą drogą dojdę do autostrady, a ona natychmiast kazała mi się stamtąd zwijać i na przyszłość trzymać z daleka od jakichkolwiek dróg przecinających bagna. „Droga znaczy samochód”, powiedziała. „A samochód znaczy zombie”. Miała na myśli pogryzionych kierowców, którzy zmarli od ran za kierownicą i teraz siedzieli tam, uwięzieni po kres swoich dni, ponieważ zombie nie są na tyle inteligentne, żeby otworzyć drzwi czy odpiąć pasy. Zapytałam, co w tym groźnego. Skoro nie mogą wysiąść, to jeśli nie będę się zbliżać do samochodów na tyle, żeby mogli sięgnąć przez okno, to co mi się może stać? Mets przypomniała mi, że bezpośrednio nic mi z ich strony nie grozi, ale uwięziony zombie może zawiadomić skowytem inne grasujące w pobliżu potwory o pojawieniu się przekąski. Cholera, teraz naprawdę zabiła mi klina. To właściwie po jaką cholerę ja się męczę, przedzierając się przez to przeklęte bagno i unikając dróg, na

których może gdzieś stać jeden czy dwa samochody z Zakami w środku, by dostać się do autostrady? Tam przecież będzie mnóstwo samochodów z uwięzionymi zombie! „Ale przecież wtedy będziesz nad bagnem”, roześmiała się Mets. „Niby jak mają cię tam dostać?”. Zbudowana kilka pięter nad ziemią, estakada autostrady I-10 rzeczywiście była najbezpieczniejszym miejscem w tej okolicy. Przyznałam się, że o tym nie pomyślałam. „Nie martw się, skarbie, ja pomyślałam”, odparła ze śmiechem. „Ja pomyślałam. Trzymaj ze mną, to nie zginiesz. Zaprowadzę cię do domu”. Zrobiłam, jak powiedziała. Trzymałam się z dala od wszystkiego, co choć trochę przypominało drogę, podążając, na ile to było możliwe, naturalnymi ścieżkami przez puszczę. Mówię „naturalnymi”, ale oczywiście pewnych śladów obecności człowieka, czy raczej tego, co kiedyś było człowiekiem, nie dało się uniknąć. Leżały tam buty, ubrania, jakieś śmieci, porozrywane walizki, sprzęt turystyczny. Na ścieżkach widziałam mnóstwo kości wystających z kopczyków ziemi. Nie wiem nawet, czy były ludzkie, czy zwierzęce. Raz znalazłam klatkę piersiową. Chyba aligatora – była naprawdę ogromna. Nawet nie chciałam sobie wyobrażać, ilu trzeba było zombie, żeby dać radę tak wielkiemu bydlakowi. Pierwszy napotkany zombie był niewielki, chyba za życia był dzieckiem, ale naprawdę ciężko powiedzieć. Całą twarz miał wygryzioną. Skóra, nos, oczy, powieki, a nawet włosy i uszy wisiały oderwane od twarzy jak skórka od banana albo trzymały się odsłoniętej czaszki na pojedynczych kępkach. Może miał jeszcze jakieś inne rany, nie mam pojęcia. Siedział zapakowany w jeden z porzuconych turystycznych plecaków, z linką do ściągania wylotu zaciśniętą wokół szyi. Pasy nośne były zaplątane w korzenie drzewa, plecak był do połowy zanurzony w wodzie. Mózg musiał pozostać nietknięty i chyba nawet zachował resztki kontroli nad mięśniami, bo kiedy się zbliżyłam, zaczął kłapać zębami. Nie mam pojęcia, skąd wiedział o mojej obecności; może wyczuł coś albo usłyszał, mimo oderwania nosa i braku małżowin. Nie mógł skowyczeć, bo coś wygryzło mu gardło, ale to jego pluskanie było coraz głośniejsze i mogło mi ściągnąć na głowę towarzystwo, więc położyłam kres jego mękom, o ile był w stanie cierpieć. Starałam się nad tym nie rozwodzić. Tego nas uczyli w Willow Creek: jak stukniesz śmierdziela, nie pisz mu mowy pogrzebowej. Nie próbuj sobie wyobrażać, kim był za życia, jak się stało, że stał się tym, kim się stał, ani skąd się wziął. To właśnie wtedy człowiek się rozprasza, przestaje uważać, opuszcza gardę i po chwili to już inni zastanawiają się, co się z nim stało. Starałam się więc wymazać go – ją, to, cokolwiek – z pamięci. Zamiast tego zaczęłam się zastanawiać, dlaczego do tej pory spotkałam tylko jednego. To było praktyczne zagadnienie, ważne dla mojego przeżycia, a nie tylko czcze zagadki. Włączyłam radio i zapytałam Mets, czy może coś mi umknęło, czy może gdzieś tu jest miejsce, którego powinnam szczególnie unikać. Powiedziała, że w okolicy jest pusto, bo większość zombie z tych stron pociągnęła oblegać Niebieskie Strefy w Baton Rouge albo Lafayette. No to mnie pocieszyła, nie ma co. Wpadłam

jak śliwka w kompot, akurat w środek między dwoma największymi skupiskami zombie na przestrzeni wielu mil? „Nic się nie martw”, roześmiała się. „Będzie dobrze”. Zobaczyłam z przodu jakiś kształt. Był prawie takiej wielkości, jak krzaki, tylko zbyt regularny, wręcz pudełkowaty, i miejscami połyskujący. Powiedziałam o tym Mets. Ostrzegła mnie, żeby trzymać się od tego z daleka, iść i nie zatrzymywać się, pilnując celu. W tej chwili czułam się już zupełnie dobrze i całkiem wróciłam do siebie. Zaczęła się we mnie odzywać dawna, przekorna ja. Podchodząc bliżej, przekonałam się, że to był samochód. A dokładniej terenowy lexus hybrid. Był zachlapany błotem, porośnięty jakimś mchem, zapadł się w błotnistej wodzie do połowy drzwi. Przez tylną szybę widziałam, że cały tył kabiny był pełen sprzętu survivalowego. Był tam namiot, śpiwory, przybory kuchenne, nawet karabin i cała sterta pudełek z nabojami, wszystko nówki, jeszcze w plastiku. Ostrożnie obeszłam lexusa od tyłu i przez boczne okno zobaczyłam rewolwer kalibru .357, zaciśnięty w brązowej, rozkładającej się ręce kierowcy. Facet wciąż siedział prosto, patrząc prosto przed siebie. Przez czaszkę widać było światło przebijające się z drugiej strony. Ciało było w znacznie zaawansowanym rozkładzie, śmierć musiała nastąpić co najmniej rok temu, może trochę więcej. Był ubrany w drogie ciuchy myśliwskie khaki, dostępne na zamówienie z jednego z tych sklepów dla bywalców safari, z wyższej półki. Nawet teraz, po śmierci, ubranie wyglądało bardzo czysto i porządnie, jedyna widoczna na nim krew pochodziła z rany w głowie. Nie było widać żadnych innych obrażeń, śladów pokąsania, nic. To mnie przybiło znacznie bardziej niż tamten dzieciak bez twarzy. Facet miał wszystko, czego trzeba do przeżycia, ale zabrakło mu woli przetrwania. Ja wiem, że to tylko przypuszczenie. Może rana była pod ubraniem albo zniknęła już wskutek rozkładu ciała? Ale byłam przekonana o tym, że on po prostu się poddał. Stałam tam przez moment, lecz trwało to na tyle długo, że Mets zapytała, co się dzieje. Opowiedziałam jej, co widzę, a ona na to, żebym natychmiast ruszała dalej. Zaczęłam się z nią kłócić. Uważałam, że trzeba przynajmniej przeszukać samochód, sprawdzić, czy nie potrzebuję czegoś z przedmiotów, które się w nim znajdowały. Zapytała dość oschle, czy było coś takiego, czego potrzebowałam, w odróżnieniu od tego, co chciałam. Zastanowiłam się chwilę i musiałam jej przyznać rację. Tam było mnóstwo sprzętu, ale to wszystko były cywilne graty, duże i ciężkie. Jedzenie wymagało gotowania, broń nie była wytłumiona. W moim zestawie ratunkowym miałam sporo rzeczy na każdą okazję, a gdyby śmigłowiec nie czekał na mnie na I-10, zawsze mogłam tu wrócić i potraktować lexusa jak skrytkę z zapasami awaryjnymi. Podniosłam kwestię użycia samego samochodu. Mets wysłuchała i przekłuła ten balon jednym pytaniem: czy mam ciągnik, żeby go stąd wydostać? Poczułam się jak dziecko i musiałam przyznać, że nie. „To na co czekasz? W nogi, dziewczyno”, powiedziała, poganiając mnie do dalszej drogi. Powiedziałam, żeby zaczekała minutę i oparłam czoło o szybę. Westchnęłam i nagle poczułam się strasznie zmęczona, wyczerpana. A Mets zaczęła zrzędzić, żebym ruszała. Rzuciłam w mikrofon, żeby się odwaliła, pójdę, jak mi przyjdzie ochota. Teraz potrzebuję minuty, paru sekund, żeby... Sama nie

wiem po co. Musiałam chyba za długo przytrzymać wciśnięty klawisz nadawania, bo nagle Mets zapytała: „Co to było?”. „Co?”, odparłam. Zanim odpowiedziała, domyśliłam się, że coś usłyszała. Coś po mojej stronie. – Usłyszała to przed panią? – No chyba tak, bo za sekundę wróciła mi jasność umysłu i sama zorientowałam się, o co chodzi. Skowyt… Głośny i bliski. A po nim człapanie stóp po wodzie. Uniosłam wzrok i zobaczyłam pierwszego z nich, przez tę dziurę w głowie kierowcy, po przeciwnej stronie samochodu. Obejrzałam się i naliczyłam jeszcze pięć, nadchodzących ze wszystkich stron. A za nimi jeszcze dziesięć, czy piętnaście. Strzeliłam do pierwszego, ale spudłowałam. Mets odezwała się znowu, żądając meldunku o sytuacji. Powiedziałam jej, ile ich jest, a ona mi, żebym zachowała zimną krew, przypomniała sobie, czego mnie uczyli w Willow Creek i tego się trzymała. Zapytałam, skąd ona wie, co to jest Willow Creek, ale kazała mi się zamknąć i walczyć. Wdrapałam się na samochód, bo zgodnie z zasadami przeżycia, należy w pierwszej kolejności objąć najbliższą możliwą pozycję obronną, i zaczęłam ustalać odległości do poszczególnych zombie. Wycelowałam do pierwszego, upadł. Bycie pilotem myśliwskim wymaga podejmowania skoordynowanych decyzji tak szybko, jak tylko impulsy elektrochemiczne są w stanie roznosić je w organizmie. Straciłam tę zdolność, kiedy gruchnęłam z nieba w błoto, ale teraz wróciła. Byłam spokojna, byłam skupiona, wszelka słabość i niepewność odeszły w dal. Kiedy było po wszystkim, wydawało mi się, że całe starcie trwało chyba z dziesięć godzin. W rzeczywistości nie minęło chyba nawet dziesięć minut. Sześćdziesiąt jeden sztuk, gruby pierścień zanurzonych w błocie zwłok. Odpoczęłam chwilę, policzyłam, ile mi zostało amunicji i czekałam na drugą falę. Nie nadeszła. Potrwało dwadzieścia minut, zanim Mets zapytała o sytuację. Powiedziałam, ilu załatwiłam, a ona na to, że fiu, fiu, chyba nie chciałaby mnie wkurzyć. Roześmiałam się, pierwszy raz od czasu lądowania. Znowu czułam się świetnie, silna i pewna siebie. Mets ostrzegła mnie, że tracąc tu tyle czasu, przekreśliłam jakiekolwiek szanse dotarcia do I-10 za dnia i że w takim razie już czas na rozpoczęcie przygotowań do nocowania. Zanim niebo się ściemniło, odeszłam jak się dało najdalej od terenówki i znalazłam dobre miejsce do spania, w rozwidleniu gałęzi dużego drzewa. W zestawie miałam hamak z mikrofibry, naprawdę cudowny wynalazek. Lekki i mocny, zapinany na zatrzaski, żeby z niego nie wypaść przez sen. Takie zawinięcie w hamak miało też dodatkowe zalety: uspokajało, pozwalało szybciej zasnąć. Akurat! Nic nie pomagało; ani to, że byłam na nogach od czterdziestu ośmiu godzin, ani wszystkie cuda z oddechem, jakich nas uczono w Creek, ani nawet połknięcie dwóch Baby-L37. Powinno się brać nie więcej niż jeden na raz, ale uznałam, że to dobre dla cieniasów. Byłam znowu sobą: co tam, wytrzymam, a poza tym naprawdę potrzebowałam snu. Skoro i tak nic innego nie miałam do robienia, czy myślenia, zapytałam ją, czy możemy

porozmawiać o niej. Kim naprawdę była? Jak trafiła do tej swojej chatki z bali na końcu świata, w krainie bagien? Chyba nie była stąd, nie miała nawet południowego akcentu, a co dopiero Cajun. I skąd tyle wiedziała o procedurze nauki pilotów w Willow Creek, skoro nie brała w nim udziału? Zaczynałam się robić podejrzliwa, składać w całość różne jej napomknięcia, tworzyć sobie jej obraz. Mets odpowiedziała, że po wszystkim będzie dość czasu na spowiedź życia, na razie potrzebuję snu, więc wywoła mnie następny raz rano. W tym czasie prochy wreszcie zaczęły działać, usłyszałam „następny” i „raz”, ale „rano” już nie. Spałam twardo. Gdy otworzyłam oczy, był późny ranek. Miałam sen, a jakże: o Zakach. Jeszcze kiedy się obudziłam, miałam w uszach ich skowyt. Ale za chwilę, jak mi wróciła świadomość, zrozumiałam, że to nie był skowyt ze snu. Spojrzałam w dół i oniemiałam z przerażenia. Tam w dole, wokół drzewa, było ich chyba ze sto, wszystkie wpatrzone we mnie i bardzo ożywione. Próbowały sięgnąć w górę, właziły jeden na drugiego. Całe szczęście, że grunt był miękki i nie były w stanie utrzymać równowagi. Nie miałam dość amunicji, żeby ich wszystkich wykończyć, a poza tym rozpoczęcie walki teraz mogło ściągnąć ich jeszcze więcej. Zdecydowałam się spakować manatki i zastanowić nad planem ewakuacji. – Miała pani przygotowany plan ucieczki? – No, przygotowany to może za dużo powiedziane, ale byliśmy szkoleni na taki wypadek. To ma wiele wspólnego ze skakaniem z samolotu. Wybrać rejon lądowania, skoczyć, przybrać pozycję, wylądować z przewrotką, rozluźniając mięśnie, a potem wstać i spieprzać jak najszybciej. Chodzi o to, żeby się oddalić od pościgu jak najdalej w jak najkrótszym czasie. Rusza się biegiem, może być trucht, nawet szybki chód, żeby oszczędzić siły. W każdym razie chodzi o to, żeby się oddalić jak najdalej, kupić czas na rozważanie następnego ruchu. Według mojej mapy I-10 była już na tyle blisko, że mogłam zaryzykować bieg do niej, żeby mnie tam wypatrzył śmigłowiec ratowniczy i podjął, zanim śmierdziele dotrą tam za mną. Włączyłam radio, zameldowałam Mets o mojej sytuacji i powiedziałam, żeby zawiadomiła SAR i poprosiła o natychmiastową ewakuację. Kazała mi uważać. Kucnęłam, skoczyłam... I skręciłam kostkę na jakimś podwodnym kamieniu. Do wody plasnęłam jak długa, twarzą w dół. Tylko jej chłód uchronił mnie przed zaćmieniem z bólu. Wynurzyłam się, parskając i plując, i od razu zobaczyłam, że cała horda ruszyła w moją stronę. Mets domyśliła się, że coś poszło nie tak, kiedy długo nie meldowałam o pomyślnym lądowaniu. Nie wiem, może pytała, co się stało. Pamiętam tylko, jak zaczęła na mnie krzyczeć, żebym zbierała dupę w troki i wiała. Spróbowałam stanąć na zranionej nodze i poczułam coś jak piorun, przelatujący przez nogę i krzyż. Noga wytrzymała ciężar, ale ból... Zawyłam tak głośno, że chyba słyszała mnie przez okno, nawet bez radia. „Wynoś się stamtąd!”, krzyczała. „No, już! Ruchy!” Zaczęłam kuleć, rozchlapując wodę na boki, a za mną ruszyło ponad sto zombie. To musiało być komiczne: szaleńczy wyścig kuternóg. „Jeśli możesz na niej stanąć, to możesz na niej biegać!”,

krzyczała Mets. „To nie jest kość przenosząca ciężar. Możesz to zrobić!” „Ale to boli!”, krzyknęłam. Naprawdę to powiedziałam, łzy mi leciały po twarzy jak z kranu. Człapałam dalej, a za mną gromada śmierdzieli wpatrzonych w uciekający przed nimi posiłek. W końcu dotarłam do autostrady, górującej nad bagnami jak ruina starożytnego akweduktu. Mets miała rację: ta budowla mogła zapewnić mi relatywne bezpieczeństwo. Tylko że w planie nie było mojego zranienia ani tego, że będę ciągnęła za sobą ogon głodnych zombie. Nie było żadnego bezpośredniego wejścia na przęsło, więc musiałam dokuśtykać do wjazdu z którejś z bocznych dróg, tych, przed którymi Mets mnie wcześniej ostrzegała. Teraz mogłam się przekonać, że miała cholerną rację. Wloty dróg były zapchane setkami pordzewiałych wraków, a w co dziesiątym z nich był w środku zamknięty co najmniej jeden zombie. Zobaczyli mnie i zaczęli skowyczeć, a dźwięk niósł się na wiele mil w każdą stronę. „Nie przejmuj się nimi!”, wołała Mets. „Dostań się na rampę wjazdową i uważaj na łapaczy!” – Łapaczy? – Zombie łapiący przechodzących z rozbitych okien samochodów. Na otwartej drodze miałam przynajmniej możliwość ominięcia ich, ale na rampie wjazdowej jest wąsko z obu stron. To była najgorsza część, tych parę minut, w ciągu których dostałam się na autostradę. Musiałam przejść między samochodami. Z tą uszkodzoną kostką nie było mowy o przejściu po dachach. Wszędzie wokół sterczały gnijące ręce, które próbowały łapać mnie za kombinezon, za ręce. Każdy strzał kosztowałby mnie sekundy, których nie miałam. Stromizna podjazdu spowalniała mnie. Kostka puchła w oczach i bolała coraz bardziej, traciłam dech, płuca paliły, horda zbliżała się szybko. Gdyby nie Mets... Darła się na mnie bez przerwy, jak sierżant na musztrze: „Ruszaj dupę, suko! No już, zapierdalaj!”. Naprawdę się zaangażowała. „Żebyś nawet nie śmiała teraz spasować! Nawet o tym nie myśl!” Nie odpuszczała mi ani na cal. „Kim ty jesteś, do cholery? Pilotem czy skamlącym mięczakiem?” W tej chwili to już wcale nie byłam tego taka pewna. Wiedziałam, że już po mnie. Wiedziałam, że nie dam rady. Wyczerpanie, ból, a najbardziej gniew na samą siebie, że spieprzyłam sprawę, że aż tak bardzo spieprzyłam... Naprawdę myślałam o tym, żeby wyjąć pistolet i palnąć sobie w łeb, ukarać się za... No wie pan, za co. I wtedy Mets trafiła w mój najczulszy punkt. „Kim ty, kurwa, jesteś? Swoją pieprzoną mamuśką, czy jak?” Podziałało. Ostatkiem sił weszłam na estakadę. Zameldowałam Mets, że już tam jestem, i zapytałam: „A teraz, kurwa, co?”. Jej głos nagle złagodniał. Kazała mi spojrzeć do góry. Po słonecznym porannym niebie przesuwał się nad autostradą czarny punkt. Zbliżał się szybko i wkrótce przybrał kształt śmigłowca UH-60. Zawołałam z radości i odpaliłam rakietę sygnalizacyjną. Pierwsze, co zauważyłam, gdy wyciągarka wciągnęła mnie do góry, było to, że śmigłowiec był cywilny, a nie wojskowy, ze służby poszukiwawczo-ratowniczej. Mechanikiem pokładowym był zwalisty Cajun z kozią bródką i w lustrzanych okularach słonecznych. „A skądeś się ty tu wzienła?”,

zapytał. Nie, no nie potrafię naśladować tego akcentu. W każdym razie o mało się nie rozpłakałam i sprzedałam mu z tej radości kuksańca, w biceps większy od mojego uda. Roześmiałam się i pochwaliłam, że tak szybko przylecieli. Spojrzał na mnie, jakby nie wiedział, o czym mówię. Potem się okazało, że rzeczywiście nie wiedział. Nie przylecieli z misją ratunkową, tylko po prostu lecieli na rutynowy lot między Lafayette i Baton Rouge. Wtedy tego nie wiedziałam i, prawdę mówiąc, nic mnie to nie obchodziło. Zameldowałam Mets, że już po wszystkim, że jestem bezpieczna, podziękowałam jej za wszystko, a na koniec, żeby się już całkiem nie rozkleić, zapytałam, kiedy się spotkamy na tę spowiedź życia. Nigdy nie dostałam żadnej odpowiedzi. – Z pani opowieści wygląda na to, że to była bardzo dzielna obserwatorka. – Bo to była bardzo dzielna kobieta. – Mówiła pani o swoich podejrzeniach co do niej. – Żaden cywil, nawet z dużym stażem jako obserwator, nie mógł wiedzieć tyle o tym, co to znaczy nosić skrzydła. Ona wiedziała za dużo, rozumiała za dużo, reagowała tak, jak potrafi tylko ktoś, kto przez to wszystko przeszedł i znał z autopsji. – A więc była pilotką? – Na pewno. Może nie sił powietrznych, bo bym ją znała, dużo nas nie było. Ale była może mątwą albo karkiem? Eee, znaczy, pilotem marynarki albo piechoty morskiej? Oni stracili równie wielu pilotów w czasie tych lotów zaopatrzeniowych, co my. Wiedział pan, że na każdych dziesięciu pilotów, którzy lądowali za linią frontu, ośmiu nadal jest na listach zaginionych? Pewnie znalazła się w takiej samej sytuacji jak ja, musiała skakać, straciła załogę, może nawet tak samo obwiniała się za spieprzenie zadania? Jakoś dotarła do tej chaty z bali i spędziła resztę wojny jako obserwatorka. – To by miało sens. – Prawda? [Przez chwilę panuje niezręczna cisza. Wpatruję się w twarz Eliopolis, na próżno czekając na ciąg dalszy]. – Nigdy jej nie znaleźli. – Nie. – Ani chaty. – No nie. – A w Honolulu nigdzie nie mieli na żadnej liście obserwatorki z hasłem wywoławczym Fanka Meteorów lub Mets. – Widzę, że odrobił pan lekcje. – Ja... – Mój raport też pan czytał, tak? – Tak.

– I orzeczenie psychiatry, który mnie „obserwował” po jego złożeniu? – No tak, ale... – To wszystko gówno prawda. No i co z tego, że wszystko, co mi mówiła, pochodziło z odpraw, w których brałam udział? No i co z tego, że ten świrus „uznał”, iż moje radio zostało rozbite przy lądowaniu? No i co z tego, że Mets brzmi jak nazwa greckiej bogini Metis, matki Ateny? Ale się czubek ucieszył, jak na to wpadł! A jaki miał ubaw, jak „odkrył”, że moja matka wychowywała się w greckiej dzielnicy Bronksu... – A ta uwaga o pani matce? – Panie, a która dziewczyna nie jest na noże z własną matką? Jeśli Mets była pilotką, to miała żyłkę do hazardu. Wiedziała, że dla większości z nas to jest wrażliwy punkt. Zobaczyła szansę, zaryzykowała i trafiła. Niech pan sam powie: jeśli uznali, że mi odbiło, to dlaczego przywrócili mnie do latania? Dlaczego pozwolili mi zachować tę robotę, co? Dobra, może sama nie była pilotem, może wyszła za pilota, a może tylko chciała być pilotem, ale nie była w stanie zajść tak daleko, jak mi się udało? A może była tylko wystraszonym głosem z daleka, który zrobił, co mógł, żeby inny wystraszony głos z daleka nie skończył jak ona? Co to za różnica, kim była, czy jest? Była tam, kiedy jej potrzebowałam, i przez resztę życia zawsze będzie ze mną.

28 Przezwisko naczelnego dowódcy ZSS z czasów pierwszej wojny w Zatoce Perskiej. 29 Vidkun Abraham Lauritz Jonsson Quisling: norweski nazista, marionetkowa głowa państwa norweskiego z czasów II wojny światowej. 30 Okręg Inland Empire był jednym z ostatnich oczyszczonych terytoriów Kalifornii. 31 Malcolm Van Ryzin: obecnie jeden z najsłynniejszych twórców filmowych w Hollywood. 32 JSOW: Joint StandoffWeapon, była używana pod Yonkers także w połączeniu z inną amunicją lotniczą. 33 Przesada: całe amerykańskie lotnictwo nie liczyło w chwili rozpoczęcia wojny tylu maszyn, ile straciło tylko w ciągu II wojny światowej. 34 AMARC: Aerospace Maintenance and Regeneration Center, składnica sprzętu latającego na obrzeżach Tucson w Arizonie. 35 Meg: nazwa nadana przez pilotów przydziałowemu pistoletowi kalibru .22, używanemu w czasie wojny przez siły powietrzne. Możliwość zakładania tłumika, składana kolba i celownik optyczny sprawiały, że komuś skojarzył się on z „Megatronem”, przedwojenną zabawką firmy Hasbro z serii Transformers. Takie pochodzenie nazwy musi jeszcze zostać potwierdzone. 36 Wydarzenia te miały miejsce przed szerokim wprowadzeniem nowego typu umundurowania polowego z tkaniny zbrojonej kewlarem. 37 Baby-L: oficjalnie środek przeciwbólowy, ale wielu wojskowych używało go także jako środka nasennego.

Książka dla Grzegorz Batraniec

CZECHY, UNIA EUROPEJSKA Miejscowi nazywają go Kościejem, a jeśli czegoś brakuje mu w urodzie, nadrabia to solidnością. Czternastowieczny gotycki „hrad”, zdający się wyrastać z litej skały, na której go zbudowano, rzuca ostry cień na dolinę Plakanki. David Allen Forbes szkicuje właśnie ołówkiem ten obraz. To będzie ilustracja do jego drugiej książki, „Zamki wojny z zombie: Kontynent”. Anglik siedzi pod drzewem, a jego szata i długi szkocki claymore u pasa jeszcze wzmacniają arturiański nastrój chwili. Na mój widok gwałtownie przeradza się z łagodnego artysty w spiętego do bólu narratora.

– Mówiąc o braku historii fortyfikacji stałych w Nowym Świecie, mam na myśli jedynie Amerykę Północną. Bo poza tym są tam fortece hiszpańskie, wzdłuż południowych wybrzeży i na Karaibach, i jeszcze francuskie umocnienia na Małych Antylach. Na południu są także ruiny inkaskie w Andach, chociaż akurat żadne z nich nie były oblegane38. Mówiąc o Ameryce Północnej, nie mam na myśli także ruin miast Majów i Azteków w Meksyku ani tej historii z bitwą pod Kukulcan – czy Toltec, tak to się teraz nazywa, prawda? – kiedy naobcinali tyle głów żywym trupom, że starczyło, żeby obłożyć nimi wszystkie stopnie tej cholernej wielkiej piramidy świątynnej. Mówiąc o Nowym Świecie, mam na myśli wyłącznie Stany Zjednoczone i Kanadę. To nie zarzut i bardzo proszę za taki nie brać moich słów. Jesteście młodymi krajami i nie macie historii instytucjonalnej anarchii, której doświadczały kraje europejskie od czasu upadku Rzymu. U was od zawsze była centralna, narodowa władza, zdolna zaprowadzić ład, prawo i porządek. Oczywiście były wyjątki, jak choćby w czasie waszej ekspansji na zachód czy wojny secesyjnej. Nie deprecjonuję także fortec zbudowanych na waszym terytorium przed wojną secesyjną ani doświadczeń tych, którzy ich bronili. Któregoś dnia bardzo bym chciał zawitać do Fortu Jeffersona. Słyszałem, że ci, którzy przez to przeszli, mieli bardzo ciężkie przeżycia. Chcę tylko dopowiedzieć, że my, tu w Europie, mamy tysiąclecia doświadczeń z chaosem, w którym strefa gwarantowanego fizycznego bezpieczeństwa kończyła się za murami obronnymi zamku lokalnego feudała. Czy mój wywód ma sens? Może zacznę od początku? – Nie, nie, rozumiem, o co panu chodzi. Proszę kontynuować. – Ale powycina pan moje zapętlenia? – Oczywiście, może pan na to liczyć. – No dobra. Zamki. Cóż, nie chciałbym, żeby to zabrzmiało tak, jakbym przeceniał ich znaczenie dla ogólnego wysiłku wojennego. Prawdę mówiąc, gdyby porównać je z jakimkolwiek innym typem fortyfikacji starych, nowoczesnych, modyfikowanych i tak dalej, ich wkład w wygraną wydaje się dość nikły, zaniedbywalnie mały, chyba że ktoś przeżył to, co ja, i jakiś zamek uratował mu życie. To nie oznacza, oczywiście, że sroga forteca sama z siebie rozwiązywała każdy problem. Trzeba zacząć od zrozumienia fundamentalnej różnicy między zamkiem a pałacem. Wiele z tak zwanych

zamków było w rzeczywistości jedynie okazałymi siedzibami rodowymi, inne przerobiono tak, że utraciły wartości obronne. Niedostępne niegdyś baszty przebito tak wieloma parterowymi oknami, że zamurowywanie tego trwałoby w nieskończoność. To już lepiej się było bronić w byle jakim bloku mieszkalnym po zniszczeniu dolnego odcinka klatki schodowej. Pałace budowane w celach reprezentacyjnych, jako symbole statusu, jak Château d'Ussé czy praski Hrad, stawały się śmiertelnymi pułapkami. Taki Wersal na przykład. Katastrofa pierwszej klasy. Nic dziwnego, że rząd francuski postanowił tam właśnie, na jego gruzach, zbudować narodowy pomnik ofiar wojny. Czytał pan ten poemat Renarda, o dzikich różach rosnących w ogrodzie pamięci, z płatkami czerwonymi od krwi potępionych? Co nie znaczy, że wysoki mur automatycznie zapewnia przetrwanie na dłuższą metę. Jak wszystkie obiekty fortyfikacji stałej, obrona zamku napotyka tyleż trudności i zagrożeń od wewnątrz, co z zewnątrz. Taki Muiderslot w Holandii. Jeden przypadek zapalenia płuc i po wszystkim. A proszę doliczyć chłodną, wilgotną jesień, niedożywienie, brak lekarstw z prawdziwego zdarzenia... Niech pan sobie spróbuje wyobrazić, jak to musiało wyglądać: jest pan uwięziony za wysokimi, kamiennymi murami, wokół śmiertelnie chorzy, zdaje pan sobie sprawę, że pański czas nadchodzi, że jedyną szansą jest ucieczka. Dzienniki pisane przez jednego z umierających opowiadają o ludziach, których desperacja doprowadza do szaleństwa, skaczących do kłębiącej się od zombie fosy, byle uciec od tego koszmaru. I jeszcze zagrożenie pożarowe, jak w Braubach czy Pierrefonds, setki ludzi uwięzionych w pułapce bez wyjścia, czekających, co dosięgnie ich pierwsze: czad czy płomienie. Zdarzały się przypadkowe eksplozje, kiedy niedoświadczeni cywile w jakiś sposób weszli w posiadanie ładunków wybuchowych, ale nie mieli pojęcia, jak je przechowywać i jak się nimi bezpiecznie posługiwać. W MiszkolcuDiósgyőr, na Węgrzech, ktoś znalazł zapas wojskowych ładunków z materiału zawierającego sód. Niech mnie pan nie pyta, co to było ani do czego służyło, bo nie mam pojęcia. Ważne, że nikt nie wiedział, że akurat w tym przypadku wybuch powoduje woda, a nie ogień. Opowiada się, że ktoś palił tytoń w zbrojowni i spowodował mały pożar. Durnie myśleli, że zapobiegną wybuchowi, zraszając wodą ułożone tam skrzynie z tym materiałem... Eksplozja wyrwała dziurę w murze, przez którą zombie wlali się do zamku jak wezbrana woda przez rozerwaną tamę. No, ale to był przynajmniej błąd wynikający z prostej ignorancji. Niewybaczalną rzeczą było to, co się zdarzyło w Château de Fougères. Kończyły im się zapasy i wymyślili, że przekopią się pod oblegającymi ich żywymi trupami. Nie wiem, co im się zdawało, naoglądali się „Wielkiej ucieczki”, czy co? Czy był wśród nich choć jeden profesjonalny geodeta? Czy mieli pojęcie o podstawach trygonometrii? Wątpię, bo ten ich cholerny tunel okazał się za krótki o pół kilometra i wyjście przebili równo w samym środku pierścienia oblężenia! Debile nawet nie pomyśleli o założeniu ładunków wybuchowych w tunelu, żeby go zawalić w takim przypadku.

Tak, popełniono bardzo wiele błędów, ale miało też miejsce kilka godnych uwagi tryumfów. W wielu przypadkach oblężenia były krótkotrwałe, bo ludzie mieli szczęście znaleźć się po właściwej stronie linii. Niektóre z oblężeń w Hiszpanii, Bawarii czy Szkocji powyżej linii Antoniusza39 dobiegły końca po kilku tygodniach, a nawet paru dniach. Niektórzy, jak w Kisimul, musieli przetrwać zaledwie jedną, i to niezbyt straszną, noc. Ale są też bohaterskie historie zwycięskich obron, jak w Chenonceau we Francji, tym przedziwnym, maleńkim, niemal disneyowskim zameczku, zbudowanym na moście nad rzeką Cher. Po przerwaniu przęseł łączących z oboma brzegami, dzięki właściwemu, strategicznemu przewidywaniu, obrońcy utrzymali go przez lata. – Mieli zapasy na te wszystkie lata? – Ależ skąd, na Boga, nie! Po prostu zaczekali do pierwszego śniegu, po czym spenetrowali okolice. To była zresztą, o ile mi wiadomo, standardowa procedura we wszystkich obleganych zamkach. Na szczęście większość kontynentalnej Europy leży w strefie, w której zimą są mrozy. Wielu z ocalałych obrońców, z którymi rozmawiałem, zgadzało się, że nieuniknione nastanie zimy, zwłaszcza tak długiej i mroźnej, jak zimy w czasie wojny, dawało im upragnioną szansę na wytchnienie. Póki zombie nie odmarzły, wielu obrońców korzystało z okazji do penetrowania okolicy w poszukiwaniu przedmiotów i zapasów potrzebnych do przetrwania cieplejszych miesięcy. Nic dziwnego, że wielu ludzi pozostało w zamkach nawet wtedy, gdy zdarzały się okazje do ucieczki, jak w belgijskim Bouillon, słowackim Spiszu czy nawet u nas, w walijskim Beaumaris. Przed wojną było tam tylko muzeum, ruina, pusta skorupa komnat bez dachu i wysokie koncentryczne mury. Rada miasta powinna dostać Krzyż Wiktorii za to, co zrobili. Zgromadzono wszystkie dostępne zasoby, zorganizowano obywateli, którzy w porę przywrócili ruinę do dawnej świetności. Mieli tylko kilka miesięcy, zanim kryzys ogarnął ich część Brytanii. Jeszcze dramatyczniejsza była historia Conwy, ze średniowiecznym zamkiem i murami miejskimi. Mieszkańcy nie tylko przeżyli bezpiecznie i relatywnie wygodnie lata oblężenia, ale jeszcze utrzymali port morski w Conwy, który stał się przyczółkiem desantowym, z którego nasze wojska mogły zacząć wyzwalanie tej części kraju. Czytał pan „Kopalnie Camelot”? Nie? To musi pan przeczytać. Znakomita powieść, oparta na własnych przeżyciach autora z obrony Caerphilly. Kryzys zastał go na drugim piętrze jego domu w Ludlow, w Walii. Po zużyciu zapasów, kiedy spadł śnieg, zdecydował się wyrwać stamtąd, w poszukiwaniu czegoś trwalszego do przetrwania na dłuższą metę. Znalazł jakąś opuszczoną ruinę, która była już miejscem czyjejś mało zdeterminowanej i w końcu bezowocnej obrony. Pochował zwłoki, porozbijał głowy zamarzniętym zombie i zajął się umacnianiem swojego zamku. Pracował niezmordowanie przez całą długą, najostrzejszą w historii zimę. Do maja Caerphilly było przygotowane do samotnej obrony w lecie, a kolejnej zimy dało schronienie kilkuset innym uchodźcom. [Przewrócił kilka kart w swoim szkicowniku i pokazał mi rysunek]. Majstersztyk, prawda? Drugi w kolejności największy zamek obroniony na Wyspach Brytyjskich.

– A pierwszy? [Chwila wahania]. – Windsor. – Pański zamek? – No, nie mój osobiście. – Chodziło mi o to, że to był ten zamek, w którym pan się znalazł. – Z punktu widzenia przydatności do obrony faktycznie był najbliżej doskonałości. Przed wojną był największym zamieszkanym zamkiem w Europie i miał prawie trzynaście akrów powierzchni. Miał własną studnię i dość powierzchni magazynowej, by zmieścić zapasy na dziesięcioletnie oblężenie. Po pożarze w 1992 roku zamontowano tam najnowocześniejszy system obrony przeciwpożarowej, a zagrożenie terroryzmem wymusiło dalsze wzmocnienie zabezpieczeń. To była najbezpieczniejsza budowla w Zjednoczonym Królestwie. Nawet naród nie do końca wiedział, na co z jego podatków wydano miliony funtów: kuloodporne szyby, wzmocnione mury, ruchome zapory drogowe, stalowe żaluzje sprytnie ukryte w futrynach i ościeżnicach. Ale to wszystko nic w porównaniu z możliwością czerpania ropy naftowej i gazu ziemnego ze złóż znajdujących się kilka kilometrów pod fundamentami zamku Windsor. Złoże odkryto w latach dziewięćdziesiątych, ale z powodów politycznych i ze względu na ochronę środowiska nie zdecydowano się go eksploatować. My, oczywiście, nie mieliśmy już takich oporów. Królewskie Wojska Inżynieryjne zbudowały rusztowanie, prowadzące z murów do wież wiertniczych. To było spore osiągnięcie, które potem stało się prawzorem naszych umocnionych autostrad. Z osobistego punktu widzenia, dla mnie i innych obrońców oznaczało to ogrzewany pokój i ciepłą strawę, a kiedy przyszło do walki, koktajle Mołotowa i płonącą fosę. Nie był to może najbardziej skuteczny sposób na powstrzymanie zombie, ale jeśli udało ich się jakoś unieruchomić i przytrzymać w tym ogniu... A poza tym co mieliśmy robić po wystrzelaniu całego zapasu amunicji, gdy jedynym zdatnym do użytku uzbrojeniem pozostała średniowieczna broń obuchowa i sieczna? Sporo tego było, w muzeum i zbiorach prywatnych. To nie były żadne atrapy, ale prawdziwe, kilkusetletnie zabytki. Oryginały, wytrzymałe i sprawdzone w boju. Nagle znów stały się częścią brytyjskiego życia codziennego. Widok cywila niosącego nadziak, glewię, halabardę albo dwuręczny topór bojowy przestał kogokolwiek dziwić. Ja nauczyłem się całkiem sprawnie posługiwać tym claymore'em, choć może nie wyglądam na wojownika. [Forbes wskazuje na długi, szeroki szkocki miecz, niewiele mniejszy od niego samego]. – Och, oczywiście nie jest idealny, i do skutecznego posługiwania się nim trzeba sporo ćwiczeń, ale w końcu nauczy się pan tego, co jest pan w stanie nim zrobić, a potem tego, czego nigdy pan nie podejrzewał, że jest pan w stanie zrobić, i czego są w stanie dokonać inni wokół pana. –David zawahał się znowu, wyraźnie zmagał się z czymś wewnętrznie. Wyciągnąłem dłoń na pożegnanie. – Dziękuję.

– Dziękuję panu bardzo za znalezienie dla mnie czasu... – To... To jeszcze nie wszystko. – Ale jeśli to zbyt bolesne, by do tego wracać... – Nie, nie. Wszystko w porządku. Chwileczkę. Ona... Ona nie chciała wyjechać. Upierała się, wbrew obiekcjom Parlamentu, pozostać w Windsorze, jak to ujęła, „do skutku”. Myślałem, że to jakaś lekko wykolejona szlachetność, a może paraliż wywołany strachem? Nie wiem. Próbowałem jej przemówić do rozsądku, niemal błagałem na kolanach, żeby wyjechała. Przecież już dokonała najwspanialszego dzieła, ogłaszając Dekret z Balmoral, oddając wszystkie swoje posiadłości narodowi i ustanawiając je strefami bezpiecznymi dla wszystkich, którzy tam dotrą i będą chcieli się bronić. Czyż teraz nie mogła dołączyć do reszty rodziny w Irlandii, albo chociaż schronić się na Isle of Man, jeśli chciała pozostać na brytyjskiej ziemi i dowodzić obroną Brytanii powyżej linii Antoniusza? – Co odpowiedziała? – „Najwyższym zaszczytem jest dla nas służyć innym do końca”. [Forbesowi pojawiają się łzy w oczach, przez chwilę walczy ze sobą, a po chwili podejmuje opowieść już spokojniejszym głosem]. – To były słowa jej ojca, kiedy w czasie drugiej wojny światowej zaproponowano mu, by się schronił w Kanadzie. To dlatego pozostali w Londynie, to dlatego jej matka przeżyła w stolicy najgorsze bombardowania, odwiedzając cywilów chroniących się w schronach na stacjach metra. I to dlatego Brytania jest do dziś Zjednoczonym Królestwem. Ich zadaniem, ich celem istnienia jako rodziny panującej, było ucieleśniać ducha narodowego. Zawsze musieli świecić przykładem dla nas, swoich poddanych, być najsilniejszymi, najodważniejszymi i najlepszymi z nas. Choć to my mieliśmy nad nimi realną władzę, a nie oni nad nami, to nadal poczuwali się do tego, by poświęcić wszystko, absolutnie wszystko, by nieść to zaszczytne brzemię. Gdyby nie to, to po co nam ten cały cyrk? Moglibyśmy wyrzucić tradycję na śmietnik historii, postawić gilotynę i zrobić z tym wszystkim porządek raz na zawsze. I już o mało tak nie zrobiliśmy. Rodzina królewska była dla wielu zupełnie jak jej zamki: sypiące się relikty dawno przeszłej świetności, we współczesnym świecie przydatne najwyżej jako atrakcja turystyczna. Ale kiedy zebrały się czarne chmury, na zew narodu i zamki, i dynastia odrodziły się, przywracając prawdziwe znaczenie swemu istnieniu. Zamki ochroniły nasze ciała, a dynastia – nasze dusze.

ATOL ULITHI, FEDERACJA STANÓW MIKRONEZJI W czasie drugiej wojny światowej ten wielki koralowy atol służył jako główna wysunięta baza operacyjna amerykańskiej Floty Pacyfiku. W czasie Wojny Z dał ochronę nie tylko amerykańskiej marynarce wojennej, ale również setkom jednostek cywilnych. Jedną z nich był UNS „Ural”, na którym mieściła się pierwsza siedziba Radia Wolnej Ziemi. Dziś, jako muzeum

osiągnięć tego projektu, stał się tematem brytyjskiego filmu dokumentalnego „Wojna słów”. Jedną z osób wypowiadających się w filmie jest Barati Palshigar.

– Ignorancja jest wrogiem. Kłamstwa, przesądy, dezinformacja, błędna informacja. A czasem brak informacji. Ignorancja zabiła miliardy ludzi. Ignorancja wywołała Wojnę Z. Proszę sobie wyobrazić, co by się stało, gdybyśmy wtedy wiedzieli to wszystko, co wiemy teraz. Gdybyśmy wiedzieli o wirusie zombizmu tyle, ile wiemy o gruźlicy. Gdyby obywatele całej Ziemi, a przynajmniej ci, od których zależała ochrona tych obywateli, wiedzieli dokładnie, z czym mają do czynienia. Ignorancja była naszym prawdziwym wrogiem, a nagie, twarde fakty najskuteczniejszą bronią. Gdy przyszedłem do Radia Wolnej Ziemi, nazywało się jeszcze Międzynarodowym Programem na rzecz Informacji o Zdrowiu i Bezpieczeństwie. Nazwę „Radio Wolnej Ziemi” nadali nam ludzie nasłuchujący naszych audycji, samotnie lub w grupach. To było pierwsze naprawdę międzynarodowe przedsięwzięcie, rozpoczęte zaledwie parę miesięcy po realizacji Planu Południowoafrykańskiego, a całe lata przed konferencją w Honolulu. Tak jak reszta świata oparła swoje strategie przetrwania na Planie Redekera, naszym pierwowzorem było Radio Ubunye40. – Co to było Radio Ubunye? – Transmisje radiowe rządu południowoafrykańskiego skierowane do jego obywateli w strefach izolowanych. Nie mieli środków, by udzielić tym ludziom pomocy materialnej, więc dawali im chociaż informacje. To oni jako pierwsi, o ile wiem, rozpoczęli nadawanie regularnego, wielojęzycznego serwisu informacyjnego na temat umiejętności koniecznych do przetrwania. Nie ograniczali się do tego. Zadali sobie mnóstwo trudu, zbierając wszystkie krążące wśród ludzi plotki i pogłoski, po czym obalali je na antenie, jedną po drugiej. My przejęliśmy tylko format Radia Ubunye i zaadaptowaliśmy go na użytek społeczności globalnej. Znalazłem się na pokładzie, w dosłownym sensie, biorąc pod uwagę siedzibę radia, akurat w chwili, gdy ponownie uruchamiano reaktory „Urala”. „Ural” był okrętem floty radzieckiej, a potem Federacji Rosyjskiej. SSW-33 pełnił wtedy wiele różnych zadań. Był okrętem dowodzenia, ruchomym punktem telemetrycznym do śledzenia lotu pocisków rakietowych, okrętem rozpoznania radioelektronicznego. Niestety, okazało się, że jest też czymś, co w marynarskim slangu nazywa się „białym słoniem”: jednostką do niczego nieprzydatną, bo zamontowane na niej urządzenia były tak skomplikowane, że załoga własnymi siłami nie była w stanie nad nimi zapanować. Z powodu trudności finansowych Rosji nie prowadzono eksperymentów, z myślą o których „Ural” został zbudowany, i większość swojej kariery spędził przycumowany we Władywostoku, zasilając bazę prądem z potężnej pokładowej elektrowni atomowej. Nie jestem inżynierem, więc nie mam pojęcia, w jaki sposób zdołano zastąpić zużyte pręty paliwowe ani przystosować pokładowe systemy łączności do współpracy z globalną siecią

satelitarną. Moją specjalnością są języki, zwłaszcza używane na subkontynencie indyjskim. Ja i pan Verma przygotowywaliśmy we dwóch programy dla miliarda ludzi! No, w każdym razie wtedy jeszcze miliarda... To pan Verma odnalazł mnie w obozie uchodźców na Sri Lance. On był tłumaczem literatury, ja zajmowałem się symultanką. Poznaliśmy się kilka lat wcześniej, gdy obaj pracowaliśmy w naszej ambasadzie w Londynie. Wtedy wydawało nam się, że to były ciężkie czasy... Nie mieliśmy pojęcia, co to znaczy. Tu pracowaliśmy po osiemnaście, dwadzieścia godzin na dobę, i to bez przerwy. Sam do dziś nie wiem, kiedyśmy spali. Było mnóstwo danych do obrobienia i przetłumaczenia, a co minutę nadchodziły nowe wiadomości. Wiele z tego, co nadawaliśmy, dotyczyło podstawowych umiejętności niezbędnych do przetrwania. Jak oczyścić wodę, jak zbudować szklarnię, jak hodować pleśń jako źródło penicyliny... Rutyna, ale punktowana rzeczami, o których nigdy wcześniej nie słyszałem. Nie miałem wtedy pojęcia, co to takiego „quisling”, „zdziczały”, co to jest „lobo”, nie miałem pojęcia, że Phalanx to fałszywka. Zresztą nawet nie było kiedy tego wszystkiego zapamiętywać. Przychodził człowiek w mundurze, kładł na stole kartkę i mówił: „Tu jest tekst, chcemy go w marathi, nagranie zaczyna się za piętnaście minut”. – Z jakimi błędnymi informacjami walczyliście? – Od których mam zacząć? Medycznych? Wojskowych? Naukowych? Religijnych? Psychologicznych? Najbardziej denerwujący był aspekt psychologiczny. Ludzie za wszelką cenę chcieli antropomorfizować chodzącą zarazę. Na wojnie, to znaczy na prawdziwej wojnie, trzeba strasznego wysiłku, żeby zdehumanizować przeciwnika, wpoić żołnierzom i cywilom emocjonalny dystans. „To nie człowiek, to wróg”, i tak dalej. To się osiągało za pomocą rozpowszechniania najprzeróżniejszych, najczęściej sfabrykowanych opowieści, poniżających przezwisk, jak sobie przypomnę, co o muzułmanach wygadywał mój ojciec… Teraz, w tej wojnie, nagle wszyscy rzucili się uczłowieczać śmierdzieli, wynajdować na siłę cokolwiek, co nas łączyło z tymi potworami, nadawać ludzką twarz czemuś, co stanowiło antytezę człowieczeństwa! – Czy mógłby pan przytoczyć jakieś przykłady? – Były takie popularne bzdury, jak to, że zombie są w jakiś tam sposób inteligentne, czują i potrafią się zaadaptować, używać narzędzi i nawet różnych rodzajów ludzkiej broni, że snują wspomnienia dawnego życia, że można się z nimi porozumieć, a nawet oswoić, jakby byli jakimiś zwierzętami domowymi. Obalanie tych mitów, jeden po drugim, było ciężkim zadaniem. Pomagały nam cywilne podręczniki przetrwania, ale tylko w ograniczonym zakresie. – Dlaczego? – Od razu było widać, że pisali je Amerykanie. Te wszystkie odniesienia do SUV i powszechnie dostępnej broni palnej. W ogóle nie brano pod uwagę różnic kulturowych i miejscowych rozwiązań, które miały chronić przed żywymi trupami.

– Jak na przykład? – Nie chciałbym się zanadto zagłębiać w szczegóły, ale jako obywatel Indii musiałem walczyć z wieloma aspektami naszej własnej kultury, które mogły być potencjalnie niebezpieczne. Na przykład Varanasi, jedno z najstarszych miast na kuli ziemskiej, w pobliżu miejsca, gdzie Budda miał po raz pierwszy wygłosić swoje nauki i gdzie co roku przybywają tysiące hinduistycznych pielgrzymów, by tu umrzeć. Nawet w normalnych, przedwojennych czasach drogi zasłane były trupami. A teraz te trupy się reanimowały i atakowały żywych. Varanasi stało się jedną z najstraszniejszych Białych Stref, rozsadnikiem chodzącej śmierci, ciągnącym się wzdłuż całego Gangesu. Przed wojną badania naukowe dowiodły leczniczego działania wód rzeki, co wiązało się z ich bardzo wysokim stopniem natlenienia41. To była tragedia. Miliony ludzi ciągnęły do brzegów po ratunek i tylko zasilały ogień zarazy. Nawet po wycofaniu rządu za Himalaje, gdy zaraza objęła dziewięćdziesiąt procent powierzchni kraju, pielgrzymki nad Ganges trwały nadal. Zresztą każdy kraj znał takie przypadki i musiał zająć się jakimś jaskrawym przykładem samobójczej ignorancji. Amerykanie opowiadali nam o sekcie „Owieczek bożych”, która wierzyła, że nadchodzi przełom, i im szybciej zostaną zainfekowani, tym szybciej trafią do nieba. Jakaś kobieta, nie pamiętam z jakiego kraju, twierdziła, że stosunek seksualny z dziewicą jest w stanie „odwrócić klątwę”. Nie mam pojęcia, ile dziewczynek zgwałcono, próbując uleczyć przeklętych. Każdy z nas miał powód wstydzić się za własny naród, wściekać się na głupotę współobywateli. Jeden z naszych operatorów, Belg, porównał stan umysłów w czasie wojny do zachmurzonego nieba, tłumiącego światłość. Nazywał to „złem naszej zbiorowej duszy”. Uważam, że nie mam prawa narzekać. Moje życie nie było zagrożone, żołądek miałem zawsze pełen. Może i nie byłem w stanie wyspać się do woli, ale przynajmniej spałem bez strachu. No, a przede wszystkim, Bogu dzięki, nie musiałem ani razu mieć do czynienia z działem PW. – PW? – Pozyskiwania wiadomości. Tego, co wysyłaliśmy w eter, nie wymyślaliśmy na pokładzie „Urala”. To napływało z całego świata, od ekspertów i zespołów analitycznych z różnych bezpiecznych stref rządowych. Oni nadawali to do naszych centrów PW, które z kolei przekazywały informacje do radia. Większość danych była transmitowana otwartymi cywilnymi łączami i na ogólnie dostępnych częstotliwościach, wypełnionych wołaniami o pomoc ludzi z całego świata. Na całej planecie rozrzuconych było miliony przerażonych biedaków i wszyscy naraz wołali przez swoje prywatne radiostacje o pomoc, opowiadając o głodujących dzieciach, płonących fortecach, o zombie wyłamujących ostatnie drzwi. Nawet nie rozumiejąc języka, w którym wołali, a wielu operatorów nie znało poza swoim ojczystym żadnego innego, nie było wątpliwości, co chce przekazać ten czy inny przerażony, histeryczny, nabrzmiały rozpaczą głos. Nie wolno im było odpowiadać, zresztą nie było na to czasu. Wszystkie transmisje mogły dotyczyć wyłącznie spraw służbowych. Nawet nie chcę sobie wyobrażać, jak to wszystko wpływało na operatorów z PW.

Gdy przyszła ostatnia transmisja z Buenos Aires, kiedy ten światowej sławy latynoski piosenkarz śpiewał kołysankę, jeden z naszych operatorów nie wytrzymał. Nie był z Buenos Aires, w ogóle nie był z Ameryki Południowej i nie rozumiał słowa po hiszpańsku. To był młody chłopak, osiemnastoletni rosyjski marynarz. Strzelił sobie w łeb, zalewając krwią cały pulpit. On był pierwszy, ale od końca wojny reszta operatorów PW poszła w jego ślady. Żaden z nich już nie żyje. Ostatnim był ten mój znajomy Belg. „Ich głosy nosisz w sobie na zawsze”, powiedział mi któregoś ranka. Staliśmy na pokładzie, spoglądając w brązowy tuman i czekając na wschód słońca, którego nawet nie mogliśmy zobaczyć, o czym obaj doskonale wiedzieliśmy. „Te krzyki będą we mnie przez resztę życia, nie ucichną ani na chwilę, nie osłabną, nie przestaną mnie wołać, bym się do nich przyłączył”.

STREFA ZDEMILITARYZOWANA, REPUBLIKA KOREI POŁUDNIOWEJ Hyungchol Choi, zastępca dyrektora południowokoreańskiej Centralnej Agencji Wywiadowczej, wskazuje na monotonny, wysuszony słońcem, zalesiony krajobraz na północy. Te okolice można by wziąć za południową Kalifornię, gdyby nie opuszczone bunkry, blaknące transparenty i rdzewiejący drut kolczasty, ciągnący się w obie strony po horyzont.

– Co się stało? Nikt nie wie. Żaden kraj nie był lepiej przystosowany do odparcia zarazy niż Korea Północna. Od północy wielkie rzeki, na wschodzie i zachodzie morza, a od południa najbardziej ufortyfikowana granica świata. Sam pan widzi, jak górzysty jest to teren, jak łatwy do obrony, ale nie widzi pan stąd, że te góry są zryte podziemnymi korytarzami, które mieszczą infrastrukturę kompleksu militarno-przemysłowego. Północnokoreańskie władze nauczyły się wiele w czasie waszej kampanii bombardowań w latach pięćdziesiątych. Dlatego bez przerwy tworzyły podziemny system tuneli, który pozwoliłby im prowadzić kolejną wojnę z bezpiecznego miejsca. Ludność jest w dużym stopniu zmilitaryzowana i utrzymywana w takim stopniu gotowości, że w porównaniu z nim Izrael wygląda jak Islandia. Ponad milion mężczyzn i kobiet w służbie czynnej, a do tego kolejnych pięć milionów rezerwistów. To dwadzieścia pięć procent ludności, czyli absolutny rekord świata, a przecież reszta narodu też kiedyś przechodziła szkolenie wojskowe! Od samego szkolenia ważniejszy jest jednak nadludzki wręcz poziom dyscypliny, czynnik decydujący o powodzeniu w tego rodzaju wojnie. Północni Koreańczycy są indoktrynowani od urodzenia, uczeni, że ich życie nie ma znaczenia, że istnieją tylko po to, by służyć Ojczyźnie, Partii i kochanemu Przywódcy. Ich społeczeństwo stanowi niemal biegunowe przeciwieństwo naszego, z Południa. My jesteśmy narodem otwartym. Musieliśmy być, bo bez międzynarodowego handlu już by nas nie było. Jesteśmy indywidualistami, no może nie w takim stopniu, jak wy, Amerykanie, ale też wystarczy, żebyśmy mieli

sporo protestów i zaburzeń społecznych. Byliśmy tak otwartym, a wręcz rozbitym społeczeństwem, że w czasie Wielkiej Paniki ledwie udało się wprowadzić w życie Doktrynę Changa42. Tego rodzaju wewnętrzne rozdarcie byłoby nie do pomyślenia na Północy. To był naród, który w czasie głodu, wywołanego zbrodniczo przez rząd, raczej zjadał własne dzieci43, niż pozwolił sobie na choćby szept protestu. Adolf Hitler mógł tylko marzyć o tak fanatycznym poparciu. Gdyby tam każdemu obywatelowi dać broń do ręki, a choćby tylko kamień, albo nawet i puścić z gołymi rękami, i rzucić rozkaz: „Bij!”, to ruszyłby w pole każdy: od bezzębnego starca po raczkujące niemowlę. Ten naród był hodowany, wychowywany, planowany i przygotowywany do walki każdego dnia, który upłynął od 27 lipca 1953 roku. Jeśli chciałby pan wskazać jeden, jedyny kraj, który miałby szansę nie tylko przeżyć, ale odnieść niewyobrażalny tryumf w czasie tej ostatniej apokalipsy, to byłaby nim bez wątpienia Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna. Więc co się stało? Jakiś miesiąc przed rozpoczęciem naszych kłopotów, przed meldunkami o pierwszych wypadkach zombizmu w Pusan, Północ nagle, bez podawania żadnych przyczyn, zerwała stosunki dyplomatyczne. Nie usłyszeliśmy ani słowa wyjaśnienia, dlaczego jedyna linia kolejowa łącząca nasze dwa kraje została nagle, z godziny na godzinę, zablokowana. Tak samo nie dowiedzieliśmy się, dlaczego nasi obywatele, którzy od dziesięcioleci czekali na szansę spotkania z bliskimi z drugiej strony granicy, jednym stemplem zostali tej szansy nagle pozbawieni. Na wszystkie pytania mieli jedną odpowiedź: „Sprawa bezpieczeństwa narodowego”. Czyli: „Nie wasz zakichany interes”. W przeciwieństwie do wielu ludzi ja nie uważałem tego za preludium nowej wojny. Gdy ci z Północy grozili atakiem, zawsze podejmowali standardowe przygotowania. Tym razem żadne dane rozpoznania satelitarnego na to nie wskazywały, ani nasze własne, ani amerykańskie. Nie przerzucano żadnych jednostek, żadne samoloty nie pobierały paliwa, okręty nawodne ani podwodne nie ruszały się od brzegu. Jedyne, co zanotowano, to meldunki naszych oddziałów granicznych o znikaniu ich, północnokoreańskich odpowiedników. Znaliśmy ich pograniczników. Fotografowaliśmy ich od lat, nadawaliśmy przezwiska – a to Żmija, a to Buldog – zbieraliśmy o każdym dossier: utył, schudł, awansował, przeniesiono go stąd tam. Ze zdjęć i urywków informacji próbowaliśmy wnioskować, skąd pochodzą, co robili, w jakim są wieku. A teraz ci wszyscy ludzie zniknęli, rozpłynęli się w labiryncie ziemianek i umocnionych okopów. Zamilkły także nasze czujniki sejsmiczne. Jak Północ coś szykowała, to zwykle kopali tunele pod granicą albo ściągali nad nią pojazdy, a my słyszeliśmy wszystko, niczym koncert w Operze Narodowej. Panmundżon to było jedyne miejsce wzdłuż Strefy Zdemilitaryzowanej, gdzie przeciwnicy mogli się spotkać twarzą w twarz i negocjować. Dzieliliśmy nadzór nad barakiem konferencyjnym, a wojska obu stron pilnowały placu po obu stronach. Wartownicy zmieniali się co dwie godziny. Którejś nocy

schodząca północnokoreańska zmiana zeszła z posterunków i odmaszerowała do koszar, ale nie pojawili się zmiennicy. Drzwi były zamknięte na głucho, światła pogaszone. Od tamtej pory nigdy ich już nie widzieliśmy. Poza tym całkowicie ustał przerzut agentów na naszą stronę. Do tej pory łapaliśmy ich regularnie, z przewidywalnością równą następstwu pór roku. Zwykle byli łatwi do wykrycia, nosili niemodne ubrania albo pytali o ceny towarów, które powinni znać na pamięć, bo nie zmieniały się od lat. Wpadali całymi tuzinami. Aż tu nagle, tuż po wykryciu pierwszych przypadków zarazy, ich liczba spadła do zera. – A wasi agenci na Północy? – Zniknęli. Co do jednego, mniej więcej w tym samym momencie, kiedy skończyło się przechwytywanie ich łączności radiowej. To znaczy nie myśmy przestali przechwytywać, tylko oni przestali nadawać. Kanały cywilne i wojskowe padały jeden po drugim. Obrazy satelitarne pokazywały coraz mniej robotników rolnych w kolektywnych gospodarstwach, coraz mniej przechodniów na ulicach, nawet więźniów na budowach obiektów publicznych – to było coś zupełnie bezprecedensowego. Zanim się obejrzeliśmy, nie było żywej duszy między Jalu a Strefą Zdemilitaryzowaną. Z punktu widzenia wywiadu wyglądało to tak, jakby całe państwo, każdy mężczyzna, kobieta i dziecko w Korei Północnej, nagle rozpłynęło się we mgle. To zagadkowe zniknięcie tylko podsyciło nasz strach, biorąc pod uwagę, z czym mieliśmy do czynienia w kraju. Bo do tej pory wybuchy epidemii odnotowano już nie tylko w Pusanie, ale i Seulu, P'ohang, Taejon. Była ewakuacja Mokpo, oblężenie Kangnungu, no i oczywiście nasze Yonkers, bitwa na półwyspie Inczhon. Wszystko to poszłoby dużo lepiej, gdybyśmy nie musieli trzymać połowy regularnych dywizji na północnej granicy. Zbyt wielu ludzi w MON było przekonanych, że to przygotowania do ataku i że Phenian nie może się doczekać wojny, polując na chwilę naszej największej słabości, by wtedy runąć na nas całą potęgą przez trzydziesty ósmy równoleżnik. My z wywiadu absolutnie się z tym nie zgadzaliśmy. Powtarzaliśmy im bez końca, że jeżeli Północ faktycznie czekała na naszą najczarniejszą godzinę, to ona już nadeszła. Taehan Min'guk było na skraju narodowej katastrofy. Szykowano potajemne plany przesiedleń na modłę japońską. Nasze siły specjalne już penetrowały południową Czukotkę, poszukując odpowiednich miejsc. Gdyby Doktryna Changa nie wypaliła, gdyby jeszcze kilka jednostek nie dało rady, gdyby jeszcze kilka stref bezpiecznych padło... Być może nasze przetrwanie zawdzięczamy Północy, a przynajmniej obawie przed nią. Właściwie moje pokolenie nie uważało Północy za zagrożenie. Mówię oczywiście o cywilach, dla których KRLD była jednym wielkim obozem koncentracyjnym, pełnym zabiedzonych, głodnych nieudaczników. Moje pokolenie od dziecka żyło w pokoju i dostatku. Jedyna rzecz, której się naprawdę baliśmy, to że któregoś dnia jakiemuś spragnionemu medialnego sukcesu politycznemu emerytowi naprawdę uda się

nas połączyć w niemieckim stylu i że wtedy te miliony bezdomnych ekskomunistów zapukają do naszych drzwi o jałmużnę. To już nie było tak, jak w pokoleniu naszych rodziców, którzy dorastali i żyli w cieniu bardzo realnego zagrożenia inwazją, wiszącego nad nimi jak miecz Damoklesa, ze świadomością, że każdej nocy mogą się rozlec syreny alarmowe; światło zgaśnie, a bankierom, nauczycielom i taksówkarzom wręczą po karabinie i wyślą na front, by bronili ojczyzny. Ich serca i umysły były zawsze czujne, i w końcu to właśnie oni, a nie my, ocalili ducha narodu. Wciąż namawiam do wyprawy na Północ i wciąż napotykam opór. „Tyle innej roboty”, mówią, „kraj w gruzach, zobowiązania międzynarodowe. Trzeba odesłać uchodźców na Kiusiu”. No, za to Japończycy powinni nam być naprawdę wdzięczni. Ja nie mówię zaraz o inwazji. Dajcie mi jeden śmigłowiec, kuter rybacki, albo chociaż otwórzcie zasieki w Panmundżonie i pozwólcie pójść na piechotę. „A jak wleziesz na minę?”, pytają. „A jeśli to będzie mina nuklearna? A jak otworzysz jakieś drzwi, zza których wylezie dwadzieścia trzy miliony zombie?” To wszystko prawda. Wiemy, że Strefa jest najgęściej zaminowanym miejscem na Ziemi. Miesiąc temu do samolotu transportowego na granicy ich przestrzeni powietrznej wystrzelono rakietę przeciwlotniczą. Wyrzutnia była automatyczna, bezobsługowa, postawili tam takich setki jako broń odwetową na wypadek, gdybyśmy kiedyś jednak zdołali zmieść ich z powierzchni ziemi i próbowali zająć kraj. Znajomość północnokoreańskiej mentalności podpowiada, że musieli się wycofać do podziemnych systemów umocnień. Jeśli to prawda, oznaczałoby to, że nasze oceny ich rozmiarów i pojemności były zdecydowanie niedoszacowane. Być może cała ludność jest pod ziemią i produkuje broń na wielką wojnę, a ich Ukochany Przywódca dalej się znieczula zachodnim alkoholem i amerykańską pornografią? Czy oni w ogóle wiedzą, że wojna się skończyła? Czy może ich przywódcy znów ich oszukali i powiedzieli, że świat, jaki znali, przestał istnieć? Mogli nawet uznać, że żywe trupy to dar niebios, dający im pretekst do jeszcze większego przykręcenia śruby w społeczeństwie i tak opartym na ślepym posłuszeństwie. Ukochany Przywódca zawsze chciał być żywym bogiem. Może teraz, gdy panuje nie tylko nad jedzeniem, które dostają jego poddani, powietrzem, którym oddychają, ale nawet światłem, rozświetlającym ich egzystencję, jego pokręcone fantazje wreszcie zostały zaspokojone? Ale może to było tylko początkowe założenie, a potem coś poszło nie tak? Niech pan spojrzy na to, co się stało w lochach Paryża. A jeśli to samo miało miejsce na Północy? Jeśli te tunele i jaskinie kryją dwadzieścia trzy miliony ziemistoskórych, bezmyślnych stworów czekających tylko, żeby ktoś je wypuścił na wolność?

KIOTO, JAPONIA

Stare zdjęcie Kondo Tatsumi pokazuje chudego, pryszczatego nastolatka z przekrwionymi oczyma i tlenionymi blond pasemkami wśród zmierzwionych włosów. Człowiek, z którym teraz rozmawiam, nie ma włosów. Gładko wygolony, ogorzały i umięśniony, nie spuszcza ze mnie jasnego, ostrego, czujnego wzroku. Zachowuje się serdecznie, jest w radosnym nastroju, ale natura mnicha-wojownika każe mu zachować czujność odpoczywającego drapieżnika.

– Byłem otaku. Wiem, że ten termin oznacza wiele różnych rzeczy dla różnych ludzi, ale ja wolę tłumaczenie „outsider”. Wiem, że Amerykanie, zwłaszcza młodzi, muszą się czuć uwięzieni przez społeczną presję. Wszyscy ludzie tak się czują. Jednak, jeśli dobrze odczytuję waszą kulturę, indywidualizm jest u was czymś chwalebnym. Czcicie „buntowników”, „rogate dusze”, tych, którzy dumnie stawiają się ponad masą. Dla was indywidualizm jest oznaką honoru. U nas wręcz przeciwnie, piętnem hańby. Żyliśmy, zwłaszcza przed wojną, w skomplikowanym i pozornie nieskończonym labiryncie zewnętrznych ocen. Twój wygląd, mowa, wszystko, od planowanej kariery zawodowej po sposób, w jaki wycierasz nos, musiało być ściśle zaplanowane i ustawione, tak by mieściło się w sztywnych ramach doktryny konfucjańskiej. Część ludzi ma siłę, by się z tym pogodzić, czy też nie ma jej na tyle, by się buntować. Inni, jak ja, wybrali wygnanie do lepszego świata. Świata cyberprzestrzeni, który był jak skrojony na miarę dla japońskiego otaku. Nie wiem zbyt wiele o waszym czy jakimkolwiek innym systemie edukacji, ale nasz opierał się wyłącznie na zapamiętywaniu wiadomości. Od chwili, gdy pierwszy raz stawiało się stopę w klasie, przedwojennym japońskim dzieciom wbijano do głowy całe tomy faktów i cyfr bez żadnego związku z normalnym życiem. Nie miało to żadnej innej racji istnienia poza tym, że ich opanowanie pozwalało awansować. Przedwojennych japońskich dzieci nie uczono myśleć, tylko zapamiętywać. Jak łatwo już zauważyć, taki system edukacji wychowywał idealnych użytkowników cyberprzestrzeni. Świata informacji bez kontekstu, gdzie pozycja danego bytu zależała od zdolności do ich pozyskiwania i posiadania, a którymi moje pokolenie, niczym bogowie, władało niepodzielnie. Byłem sensei, mistrzem wszelkich informacji, które wyszperałem; czy to była grupa krwi premiera, czy zeznanie podatkowe Matsumoto i Hamady44, czy wreszcie rozmieszczenie i stan wszystkich zachowanych mieczy shin-gunto z wojny na Pacyfiku. Tu nie musiałem dbać o wygląd, o etykietę, stopnie, widoki na przyszłość. Nikt mnie tu nie oceniał, nikt mnie nie mógł skrzywdzić. Miałem władzę, a przede wszystkim: byłem bezpieczny! Gdy kryzys dotarł do Japonii, wraz z kumplami porzuciliśmy dawne obsesje i wszyscy poświęcaliśmy całą swoją energię wyłącznie żywym trupom. Studiowaliśmy ich fizjologię, zachowanie, słabe punkty, globalną odpowiedź na ataki zombie. To ostatnie było naszą specjalnością, zwłaszcza widoki na powstrzymanie zarazy na terenie wysp macierzystych. Zbierałem statystyki ludności, wiadomości o sieci drogowej, doktrynach działania policji. Miałem w pamięci wszystko, od tonażu japońskiej floty handlowej po pojemność magazynka karabinu szturmowego wzór 89. Nie było

wiadomości zbyt nieistotnej lub zbyt głęboko ukrytej. Miałem poczucie misji, prawie nie spałem. Odkąd zamknięto szkoły, nareszcie mogłem nie wychodzić z sieci przez dwadzieścia cztery godziny na dobę. Jako pierwszy włamałem się do osobistego twardego dysku doktora Komatsu i znałem zapisane w nim dane na tydzień przed tym, jak przedstawił swoje ustalenia parlamentowi. To było osiągnięcie, które jeszcze umocniło moją pozycję wśród tych, którzy i tak już mnie czcili. – To doktor Komatsu jako pierwszy zaproponował ewakuację? – Tak, to on. Tak jak my, zebrał te same dane. Ale o ile myśmy je po prostu wbijali w pamięć, on je analizował. Japonia była przeludniona. Sto dwadzieścia osiem milionów ludzi stłoczonych na mniej niż trzystu siedemdziesięciu tysiącach w większości górzystych lub zurbanizowanych kilometrów kwadratowych. Niski poziom przestępczości spowodował, że Japonia miała jedną z najmniej licznych i najsłabiej uzbrojonych policji świata, a poza tym była zdemilitaryzowana. Z uwagi na amerykańską „ochronę”, japońskie siły samoobrony, bo nasza armia nawet nie nazywała się armią, nie wąchały prochu od 1945 roku. Nawet te nieliczne oddziały, które pojechały do Iraku, zajmowały się głównie zbijaniem bąków w zamkniętych na cztery spusty obozach. Mieliśmy dostęp do tych wszystkich danych, ale żaden z nas nie potrafił ich ze sobą połączyć i zobaczyć, co z nich wynika. Wszyscy byliśmy więc zaskoczeni, gdy doktor Komatsu publicznie ogłosił, że sytuacja jest beznadziejna i Japonia powinna się niezwłocznie ewakuować. – To musiało być strasznym szokiem. – A skąd! Wszyscy rzucili się wybierać miejsce do przeprowadzki Japonii. Na południe, na koralowe atole Środkowego i Południowego Pacyfiku? A może na północ, skolonizować Syberię? Ktokolwiek znalazłby na to odpowiedź, byłby królem otaku w historii cyberświata. – A nie zajmowaliście się własnym bezpieczeństwem? – Oczywiście, że nie. Japonia była skazana na zagładę, ale ja przecież nie mieszkałem już w Japonii. Byłem obywatelem świata wolnej informacji. Siafu45, jak nazywano teraz w Japonii zombie, nie byli dla nas czymś, czego należało się bać, tylko przedmiotem studiów. Nie ma pan pojęcia, jak dalece byłem oderwany od rzeczywistości. Moja kultura, moje wychowanie, a potem styl życia otaku odizolowały mnie całkowicie. Japonia mogła być sobie ewakuowana, mogła zostać zniszczona... Co mi tam! Ja na to patrzyłem bezpiecznie ze szczytu mojej cyfrowej warowni. – A pańscy rodzice? – Mieszkaliśmy w tym samym mieszkaniu, ale nawet nie rozmawialiśmy. Oni chyba myśleli, że ja się uczę. Potem, jak szkołę zamknęli, powiedziałem, że mimo to szykuję się do egzaminów. Nigdy tego nie podważali. Z ojcem w ogóle rzadko rozmawiałem. Matka rano zostawiała pod drzwiami tacę ze śniadaniem, a wieczorem z kolacją. Jak pierwszy raz nie było tacy, przeszedłem nad tym do porządku dziennego. Obudziłem się rano, jak zwykle, zrobiłem sobie dobrze, jak zwykle, i zalogowałem się do sieci, też jak zwykle. W południe zacząłem się robić głodny. Nie znosiłem tych odczuć: głodu,

zmęczenia, a najbardziej potrzeb seksualnych. Były takie trywialne, rozpraszały mnie. Niechętnie wstałem od komputera i otworzyłem drzwi. Nie ma jedzenia. Zawołałem matkę. Żadnej odpowiedzi. Poszedłem do kuchni, znalazłem kilka błyskawicznych zup z makaronem, zabrałem do pokoju i zjadłem je na surowo. To samo zrobiłem wieczorem i jeszcze raz rano. – Nigdy się pan nie zastanawiał, gdzie oni się podziali? – Jedyne, co mnie skłaniało do zastanawiania się nad tym problemem, to cenne minuty, które musiałem tracić, żeby samemu przygotować jedzenie. W moim świecie działo się zbyt dużo ciekawych rzeczy, żebym się zajmował takimi głupotami. – A co z innymi otaku? Czy oni nie dyskutowali o swoich obawach? – Wymienialiśmy się faktami, a nie emocjami, nawet jak zaczęli wypadać z sieci. Zauważałem, że ktoś przestał odpowiadać na mejle albo nie wystawiał postów przez dłuższy czas. Zauważałem też, że nie logowali się od jakiegoś czasu albo ich serwery przestawały funkcjonować. – I to pana nie przerażało? – Co najwyżej denerwowało. Traciłem bowiem nie tylko źródło informacji, ale także potencjalne źródło pochwał. To było wkurzające, bo puszczałem na forum jakiś zupełnie nowy, wygrzebany w ciężkim znoju fakt dotyczący japońskich portów ewakuacyjnych i dostawałem tylko pięćdziesiąt potwierdzeń, zamiast sześćdziesięciu paru. A potem nawet z tych pięćdziesięciu robiło się czterdzieści pięć, potem trzydzieści... – Jak długo to trwało? – Około trzech dni. Ostatni post, od otaku w Sendai, mówił, że żywe trupy wylewają się szeroką rzeką ze Szpitala Uniwersyteckiego Tohoku, w tym samym kwartale ulic, w którym mieszkał. – I to pana też nie zaniepokoiło? – A niby dlaczego miało zaniepokoić? Nie miałem czasu się niepokoić, trzeba było jak najwięcej dowiedzieć się o ewakuacji. Jak miała przebiegać, jakie instytucje rządowe miały w tym uczestniczyć? Obozy będą na Kamczatce, na Sachalinie, czy na obu półwyspach? Zaraz, a gdzie to ja czytałem o tej rosnącej fali samobójstw, przetaczającej się przez kraj?46 Tak wiele pytań, tak wiele danych do przekopania. Nie miałem dla siebie słów oburzenia, gdy musiałem iść spać wieczorem. Rano budzę się i próbuję zalogować, gdy okazuje się, że komputer chodzi z UPS-u. Nie ma sprawy, z baterii pociągnie dziesięć godzin. Ale co to? Odbiór sygnału spadł do zera. Nie do wiary! Przecież Kokura, jak cała Japonia, miała najnowocześniejszą w świecie sieć bezprzewodową, odporną na wszelkie awarie! Rozumiem, że jeden serwer padł, a nawet kilka, ale cała sieć?! Doszedłem do wniosku, że to wina komputera. Tak, to musiało być to cholerne pudło! Wyciągnąłem laptopa i spróbowałem się zalogować, ale znów okazało się, że brak sygnału. Zakląłem i poszedłem powiedzieć rodzicom, że muszę skorzystać z ich komputera. Okazało się, że wciąż nie ma ich w domu. Zawiedziony, podniosłem słuchawkę, żeby zadzwonić do matki na komórkę. Telefon był

bezprzewodowy, ale zasilany ze ściany. Ponownie zero sygnału. Spróbowałem zadzwonić ze swojej komórki, i też nic. – Dowiedział się pan, co się z nimi stało? – Nie, do dziś nie mam pojęcia. Wiem, że na pewno by mnie nie porzucili. Może ojciec utknął gdzieś w pracy, a matka na zakupach? Mogli też zginąć razem, w drodze do albo z urzędu ewakuacyjnego po przydział transportu. Wszystko mogło się zdarzyć. Nie było żadnej kartki, nic. Usiłowałem się dowiedzieć, ale nigdzie nie ma ani śladu. Wróciłem do pokoju rodziców, żeby się upewnić, że ich tam nie ma. Jeszcze raz spróbowałem zadzwonić. Wciąż nie było źle, nadal wszystko miałem pod kontrolą. Spróbowałem się ponownie zalogować. Czyż to nie zabawne? Jedyne, co mi przyszło do głowy w takiej chwili, to znowu uciec, wrócić do mojego bezpiecznego świata. I znowu nic. Zacząłem wpadać w panikę. „Działaj”, zacząłem powtarzać, próbując zmusić komputer do funkcjonowania siłą woli. „Działaj, działaj, DZIAŁAJ! DZIAŁAJ!! DZIAŁAAAJ!!!” Zacząłem bić pięścią w obudowę monitora tak silnie, że rozciąłem sobie kostki. Widok własnej krwi mnie przeraził. Jako dziecko nie uprawiałem żadnych sportów, nigdy nie zrobiłem sobie krzywdy, i to już było za wiele jak dla mnie. Podniosłem monitor i rzuciłem nim o ścianę. Płakałem jak dziecko, krzyczałem, zanosiłem się od płaczu tak, że traciłem oddech. Dostałem drgawek, zacząłem wymiotować i zarzygałem całą podłogę. W końcu wstałem i chwiejnym krokiem ruszyłem do drzwi wyjściowych. Nie wiedziałem, czego mam szukać, po prostu musiałem wyjść. Otworzyłem drzwi i patrzyłem w ciemność. – Próbował pan pukać do sąsiadów? – Nie. Dziwne, prawda? Nawet na dnie upadku mój strach przed społeczeństwem był tak wielki, że ryzykowanie osobistego kontaktu z obcym człowiekiem było nie do pomyślenia. Zrobiłem kilka kroków, pośliznąłem się i upadłem w coś miękkiego. To coś było zimne i kleiste, pokryło mi całe ręce i ubranie, śmierdziało. Cały korytarz strasznie śmierdział. Nagle zdałem sobie sprawę z tego, że słyszę za plecami jakiś niski, przerywany zgrzyt, jakby ktoś ciągnął coś po posadzce w moim kierunku. „Halo?”, zawołałem. Nikt nie odpowiedział, rozległ się tylko jakiś miękki, bulgoczący jęk. Oczy dopiero przyzwyczajały się do ciemności. Zacząłem zauważać kształt, duży, podobny do człowieka, pełznący na brzuchu. Siedziałem jak sparaliżowany, chcąc jednocześnie uciekać i... chyba... przekonać się, upewnić. Z otwartych drzwi mojego mieszkania padała smuga szarości, rzutując jasny prostokąt na przeciwległą ścianę. Kiedy to coś dotarło do tej jasnej smugi, dostrzegłem twarz, całkowicie nienaruszoną, całkowicie ludzką, tyle że z prawym okiem zwisającym z oczodołu na nerwie wzrokowym. Lewe oko było skupione na mnie, a bulgoczący jęk zaczął nabierać intensywności. Skoczyłem na równe nogi, wskoczyłem z powrotem do mieszkania i zatrzasnąłem za sobą drzwi. Nagle miałem jasny umysł, chyba po raz pierwszy od lat, i nagle zaczął do mnie docierać zapach

spalenizny i stłumione krzyki. Podszedłem do okna i wyjrzałem, odsuwając zasłony. Kokura wyglądała jak piekło. Pożary, ruiny... Siafu były wszędzie. Widziałem, jak wyłamują drzwi, wpadają do mieszkań, pożerają ofiary kulące się ze strachu na balkonach lub w narożnikach. Patrzyłem, jak ludzie wyskakują z okien, zabijają się lub tylko łamią nogi i, niezdolni do ucieczki, wiją się z bólu, bezsilnie patrząc, jak zbliża się do nich śmierć. Jeden człowiek w mieszkaniu naprzeciwko próbował walczyć z nimi kijem do golfa. Kij owinął się jednemu siafu wokół głowy, nie czyniąc mu krzywdy, a pięciu innych złapało ofiarę i rozszarpało ją. I wtedy... Łomotanie do drzwi. Moich drzwi. Takie... bum, bum-bum, bum; nisko, tuż nad podłogą. Słyszałem, jak to coś jęczy za drzwiami. Słyszałem też inne dźwięki, z innych mieszkań. To byli moi sąsiedzi, ci ludzie, których zawsze starałem się unikać, których nazwiska i twarze ledwie pamiętałem. Krzyczeli, wrzeszczeli, błagali, walczyli, łkali... Słyszałem głos, nie wiem, czy dziecka, czy młodej kobiety, wołającej kogoś po imieniu i proszącej, żeby przestali, jednak po chwili jej głos zginął w chórze skowytów. Walenie w moje drzwi przybrało na sile, stało się głośniejsze. Pewnie przybyło więcej siafu. Spróbowałem zabarykadować drzwi meblami. Strata czasu i wysiłku. Nasze mieszkania były, jak na wasze standardy, umeblowane bardzo surowo. Drzwi zaczęły się wyginać, widziałem, jak obruszały się zawiasy. Domyśliłem się, że zostało mi tylko kilka minut na ucieczkę. – Ucieczkę? Przecież za drzwiami byli zombie... – Przez okno, na balkon mieszkania pode mną. Pomyślałem, że zrobię linę z prześcieradeł... Słyszałem o tym od otaku, którego specjalnością były ucieczki z amerykańskich więzień. Nadchodził czas, gdy po raz pierwszy miałem okazję skorzystać w praktyce z zebranych wiadomości. Na szczęście płótno było lniane i wytrzymało mój ciężar. Wyszedłem przez okno i zacząłem się opuszczać na balkon piętro niżej. Natychmiast dopadły mnie skurcze mięśni. Do tej pory nie przywiązywałem do swego ciała żadnej wagi, i teraz brało za to odwet. Udało mi się zachować kontrolę nad ruchami i nie myśleć o tym, że mam pod sobą dziewiętnaście pięter. Wiał straszny wiatr, gorący i suchy od tych wszystkich pożarów. W pewnej chwili podmuch podniósł mnie i rzucił o ścianę bloku. Odbiłem się od betonu i poczułem, jak prześcieradło o mało co nie wysunęło mi się z rąk. Poczułem jednak, jak moje pięty uderzyły o poręcz balkonu poniżej, więc zebrałem w sobie całą odwagę, by rozluźnić paniczny uchwyt i opuścić się jeszcze ten metr. Potknąłem się, lądując, i twardo gruchnąłem tyłkiem na balkon, dysząc ciężko i kaszląc od dymu. Słyszałem odgłosy z mojego mieszkania piętro wyżej, zombie w końcu wyłamały drzwi. Spojrzałem do góry, na nasz balkon i zobaczyłem znowu twarz tego jednookiego siafu, przeciskającego się przez szczelinę między podłogą i poręczą balkonu. Zawisł tam na chwilę, na wpół wysunięty, potem szarpnął się raz jeszcze w moim kierunku i poleciał. Nigdy nie zapomnę tej upiornej migawki, obrazu wiszącego w powietrzu zombie z okiem obijającym się o czoło, ani tego, że nawet lecąc z dziewiętnastego piętra w dół, jeszcze próbował mnie sięgnąć. Słyszałem innego siafu skowyczącego na balkonie powyżej i odwróciłem się, żeby spojrzeć, czy nie

ma jakiegoś w mieszkaniu, na którego balkonie byłem. Na szczęście zobaczyłem, że drzwi są zabarykadowane tak jak moje. Tyle że, w odróżnieniu od moich, do tych nikt się nie dobijał. Pocieszył mnie widok warstwy popiołu na wykładzinie podłogowej. Była gruba i nie było widać żadnych śladów wskazujących na to, żeby ktoś po niej chodził w ciągu ostatnich co najmniej dwóch dni. Przez chwilę pomyślałem, że będę sam, ale wtedy poczułem smród. Odsunąłem drzwi łazienki i aż mnie odrzuciło, gdy fala smrodu uderzyła mnie w twarz jak obuchem. Ta kobieta leżała w wannie. Przecięła sobie żyły. To były głębokie, podłużne cięcia wzdłuż żył, fachowa robota, a nie taka fuszerka, jak pokazują w kinie. Miała na imię Reiko i była chyba jedyną sąsiadką, co do której zadałem sobie trud, by ją pamiętać. Była wysokiej klasy hostessą z baru dla zagranicznych biznesmenów. Zawsze fantazjowałem, wyobrażając sobie, jak wygląda nago. Teraz już wiedziałem. O dziwo, najbardziej żałowałem tego, że nie znam żadnych modlitw za zmarłych. Dawno zapomniałem, czego usiłowali mnie nauczyć dziadkowie. Uznałem to za przestarzałe dane i skasowałem – po prostu. Wstyd, jak oddaliłem się od tradycji przodków. Teraz mogłem tylko stać tam jak idiota i mamrotać durne przeprosiny za to, że zabieram kilka z jej prześcieradeł. – Prześcieradeł? – Żeby zrobić kolejną linę i spuścić się dalej w dół. Wiedziałem, że nie mogę tu zostać dłużej. Przebywanie z rozkładającym się trupem było niezdrowe, a poza tym nie wiedziałem, jak długo potrwa, zanim siafu na tym piętrze wykryją moją obecność i wyłamią jej drzwi. Musiałem się wydostać z tego budynku, z tego miasta i być może znaleźć jakiś sposób na to, żeby wydostać się z Japonii. Jeszcze nie miałem jakiegoś przemyślanego planu. Na razie wiedziałem tylko tyle, że trzeba się spuszczać, piętro po piętrze, aż wydostanę się na ulicę. Wymyśliłem, że będę zaglądał do mieszkań po drodze, może tam znajdę coś przydatnego. Moja metoda liny z prześcieradeł nie była może najbezpieczniejsza, ale lepsze to niż tłum siafu wypełniający korytarze i klatki schodowe. – Czy na ulicy nie było jeszcze niebezpieczniej? – Nie, właśnie na ulicy było bezpieczniej. [Tatsumi przerywa na chwilę, łapiąc moje spojrzenie]. – Naprawdę. To jedna z rzeczy, których dowiedziałem się z sieci. Żywe trupy były powolne i można im było uciec biegiem, a nawet szybkim marszem. W pomieszczeniu swoboda ruchów była ograniczona i można było zostać zapędzonym do narożnika, skąd nie było ucieczki. Na otwartej przestrzeni miałem nieograniczony wybór dróg ucieczki. Co więcej, z raportu on-line pisanego przez jednego z uciekinierów dowiedziałem się, że chaos panujący na ulicy miasta dotkniętego wybuchem epidemii na wielką skalę może mi nawet pomóc się uratować. Siafu mają wówczas do wyboru tylu niezorganizowanych, chaotycznie uciekających ludzi, że się rozpraszają i mogą mnie nawet nie zauważyć. Dopóki będę uważnie stawiał kroki, szedł szybko i uniknę rozjechania przez spanikowanego

kierowcę czy trafienia strzałem znikąd, miałem całkiem duże szanse jakoś się przebić przez to piekło, panujące na ulicach. Jedyny problem: jak się tam dostać. Trzy dni trwało, zanim dotarłem na parter. W dużej części była to wina mojej żałosnej kondycji fizycznej. Nawet dla wysportowanego człowieka moje sztuczki na linie z prześcieradeł byłyby sporym wyzwaniem, a co dopiero dla takiego słabeusza, jak ja. Prawdę mówiąc, spoglądając wstecz, dziwię się, jakim cudem nie skręciłem karku ani nie umarłem z powodu zakażenia po tych wszystkich otarciach i skaleczeniach. Moje ciało trzymało się kupy tylko na adrenalinie i środkach przeciwbólowych. Byłem wyczerpany, przerażony i mocno odczuwałem brak snu. Nie mogłem znaleźć odpoczynku w zwykłym sensie tego słowa. Po zmroku barykadowałem drzwi wszystkim, co mogłem znaleźć, płakałem, opatrywałem rany i kląłem swoją słabość, póki znów nie wyszło słońce. Pewnej nocy udało mi się zmrużyć oczy i nawet chyba przysnąłem na parę minut, ale obudziło mnie dobijanie się siafu do drzwi i wyskoczyłem oknem. Resztę nocy spędziłem skulony w kącie balkonu sąsiedniego mieszkania na tym samym piętrze. Przesuwane drzwi balkonowe były zaryglowane, a ja po prostu nie miałem siły wkopać ich do środka. To miało także wpływ na moją psychikę. Jak to otaku, miałem obsesję na punkcie znalezienia odpowiedniego sprzętu koniecznego do przetrwania w oblężonym przez siafu mieście. W trakcie poszukiwań on-line napchałem sobie głowę pokaźną listą tego, co powinienem mieć przy sobie, a mianowicie broni, ubrań, jedzenia, lekarstw. Tylko nikt w sieci nie powiedział, jak je znaleźć w mieszkaniu przeciętnego miejskiego pracownika umysłowego! Musiałem wyglądać niesamowicie, wisząc na tej linie z prześcieradeł, ubrany w płaszcz przeciwdeszczowy szanownego biznesmena i jaskraworóżowy oldskulowy tornister szkolny Hello Kitty, który zabrałem z mieszkania Reiko. Długo to trwało, ale w końcu pod koniec trzeciego dnia miałem już prawie wszystko, czego mi było potrzeba, z wyjątkiem skutecznej broni. – Nic nie było? [Tatsumi uśmiecha się wyrozumiale]. – To nie Ameryka, gdzie było więcej broni palnej niż obywateli. Wiem to od otaku z Kobe, który buszował w komputerach waszego Narodowego Stowarzyszenia Strzeleckiego. – Wiem, że w Japonii obowiązywał ścisły zakaz posiadania broni palnej. Miałem na myśli jakieś narzędzie, młotek, łom... – A jaki miejski pracownik umysłowy dokonuje jakichkolwiek napraw w domu? Miałem nadzieję znaleźć kij do golfa, i nawet znajdowałem wiele, ale przypomniałem sobie tego faceta z naprzeciwka. Trafiłem na aluminiową pałkę baseballową, ale ktoś już jej wcześniej używał w tym samym celu i była zbyt pogięta, by się do czegoś nadać. Patrzyłem naprawdę wszędzie, może mi pan wierzyć, ale nie znalazłem nic twardego i ostrego na tyle, żeby się tym można było obronić. Myślałem, że może na ulicy będę miał więcej szczęścia – znajdę pałkę zabitego policjanta, a może nawet karabin po jakimś

żołnierzu. Przez to myślenie o mało nie zginąłem. Byłem cztery piętra nad ziemią i dotarłem dosłownie na koniec mojej liny. Jej odcinki miały długość dwóch-trzech pięter. W każdym mieszkaniu dawało się nazbierać dość prześcieradeł, żeby zrobić następną. Tym razem wiedziałem, że to już będzie ostatnia lina. Miałem dość czasu, by przygotować bardziej przemyślany plan ucieczki. Wyląduję na balkonie czwartego piętra, włamię się do kilku mieszkań, żeby nazbierać dość prześcieradeł (bo poszukiwania broni już zarzuciłem), potem opuszczę się na ziemię i ukradnę motocykl (chociaż nie miałem pojęcia, jak się tym jeździ). Tak, a potem odjadę w kierunku wschodzącego słońca jak porządny bosozoku47 w filmie, i może uratuję po drodze jakąś dziewczynę, albo i ze dwie. Mózg mi jeszcze wtedy ledwie trybił. Może nawet by mi się udało i zrealizowałbym pierwszą część tego cudownego planu... Ale to nieważne, bo i tak mi się nie udało. Wylądowałem na balkonie czwartego piętra, pozbierałem się, sięgnąłem do przesuwanych drzwi balkonowych – i stanąłem twarzą w twarz z siafu. To był młody, dwudziestokilkuletni facet w poszarpanym garniturze. Miał odgryziony nos, a w miejscu, gdzie przylepił twarz do szyby, została plama czarnej galarety. Odskoczyłem, złapałem linę i próbowałem się wspiąć z powrotem do góry. Ręce mi po prostu wysiadły, żadnej reakcji, nawet żadnego bólu, po prostu nic. Jak z drewna. Doszedłem do kresu sił, wyczerpałem baterie. Siafu za drzwiami balkonowymi zaczął skowyczeć i bić pięściami w szybę. W desperacji próbowałem rozhuśtać linę, w nadziei na to, że może zdołam dosięgnąć sąsiedniego balkonu. Szkło rozprysło się i siafu z balkonu sięgnął po moją nogę. Odbiłem się od ściany z całej siły i puściłem linę, starając się złapać krawędź poręczy sąsiedniego balkonu. Nie trafiłem. Rozmawiamy dziś tylko dlatego, że ten mój skok w bok zniósł mnie po przekątnej na balkon piętro niżej. Wpadłem na niego nogami naprzód, a rozpęd wyniósł mnie tak, że o mało nie wypadłem przez przeciwległą poręcz. Jakoś udało mi się utrzymać, ale wszystko mnie bolało. Wszedłem do mieszkania przez otwarte drzwi balkonowe. Nauczony doświadczeniem rozejrzałem się przede wszystkim, czy nie ma tu jakiegoś siafu. Salon był pusty, drzwi wejściowe podparto jedynym stojącym tu meblem, niskim stołem w tradycyjnym stylu. Lokator musiał pewnie popełnić samobójstwo, jak wielu innych. Nie czułem żadnego brzydkiego zapachu, więc pomyślałem, że to pewnie on otworzył ten balkon, a potem wyskoczył. Uznałem, że jestem sam, i tej małej ulgi wystarczyło, żeby ugięły się pode mną nogi. Oparłem się o ścianę, czując, że za chwilę zemdleję z wysiłku. Gdy wróciłem do siebie, zauważyłem na ścianie przede mną zbiór fotografii. Lokatorem musiał być starszy mężczyzna, a fotografie wskazywały, że spędził bardzo urozmaicone, bogate we wrażenia życie. Miał wielką rodzinę, wielu przyjaciół, i mnóstwo podróżował w odległe i ciekawe egzotyczne miejsca, sądząc ze zdjęć. Ja nie wyobrażałem sobie, że w ogóle mógłbym opuścić swój pokój, gdybym nie musiał, a co dopiero odbyć tyle podróży. Patrząc na te fotki, obiecałem sobie, że jeśli tylko jakimś przypadkiem przeżyję ten koszmar, to przez

resztę moich dni nie będę tylko egzystował, ale żył pełnią życia. Zauważyłem, że w niemal gołym pokoju jest coś jeszcze: kamidana, tradycyjny domowy ołtarzyk shintoistyczny. Pod nim, na podłodze, leżała jakaś ręcznie zapisana kartka, zapewne list pożegnalny samobójcy, który wiatr strącił na podłogę, kiedy tu wpadłem. Nie wypadało go tak zostawić. Przekuśtykałem przez podłogę i kucnąłem, by go podnieść. Wiele kamidana ma na środku oprawione małe lusterko. Kiedy się schylałem, kątem oka dostrzegłem w tym lusterku ruch za moimi plecami. Coś wychynęło z sypialni. Kiedy się okręcałem na podłodze, poczułem falę adrenaliny. To był mężczyzna z fotografii. Opatrunek na twarzy wskazywał, że reanimował się dopiero niedawno. Ruszył na mnie, uchyliłem się. Nogi mi się wciąż trzęsły z przemęczenia i byłem zbyt powolny. Złapał mnie za włosy. Zacząłem się szarpać, ale nie byłem w stanie uwolnić się z jego uścisku. Przyciągnął moją twarz do swojej. Jak na swój wiek był zadziwiająco sprawny i tak samo silny, jeśli nie silniejszy ode mnie. Na szczęście miał już kruche kości i usłyszałem, jak pękają, gdy ścisnąłem ramię, które mnie trzymało. Kiedy kopnąłem go w klatkę piersiową, poleciał na ścianę ze zdjęciami, z wciąż zaciśniętym w dłoni kosmykiem włosów wyrwanych z mojej głowy. Upadł ciężko, zrzucając ramki ze zdjęciami, ale warknął i zaczął się podnosić. Odskoczyłem, napiąłem mięśnie i złapałem go za drugą, nadal sprawną rękę. Wykręciłem mu ją za plecy, drugą dłonią złapałem go od tyłu za kark i, korzystając z tego, że wciąż nie mógł złapać równowagi, z rykiem, o jaki nawet nigdy bym się nie posądzał, pchałem go z całych sił przed sobą, na balkon, do poręczy – i za nią. Wylądował twardo na chodniku, twarzą, która wciąż łypała na mnie oczyma i szczerzyła zęby, do góry. Do drzwi zaczęły bębnić inne siafu, które usłyszały naszą walkę. Zadziałałem instynktownie. Wbiegłem do sypialni starszego pana i zacząłem ściągać pościel z łóżka. Nie było już wysoko, trzy piętra i... Nagle stanąłem jak wryty, nieruchomiejąc, jak te postacie na fotografii. To właśnie zdjęcie wiszące samotnie na ścianie sypialni tak na mnie podziałało. Tym razem było czarno-białe, lekko sepiowe, ziarniste. Pokazywało tradycyjną rodzinę i musiało pochodzić sprzed wielu dziesiątek lat. Była na nim matka w obi, ojciec w garniturze, mały chłopiec i młody, chyba jeszcze nastoletni mężczyzna w mundurze. W ręku trzymał coś, na widok czego serce o mało mi się nie zatrzymało. Ukłoniłem się człowiekowi ze zdjęcia z szacunkiem i wyszeptałem: „Arigatō”, dziękuję. – Co takiego było w tej dłoni? – Znalazłem go w dolnej szufladzie komody w sypialni, pod pakietem jakichś starannie związanych wstążeczką pożółkłych papierów, zżółkniętym od potu senninbari i zżartym przez mole mundurem oficerskim, chyba tym samym, co na zdjęciu. Pochwa była zwykła, wojskowa, aluminiowa i pomalowana obłażącym oliwkowozielonym lakierem, a na rękojeści skórę płaszczki zastąpił oplot ze zwykłego rzemienia, ale głownia... Ta głownia musiała być w rodzie od wieków. Błyszczące jak srebro ostrze, w matowym, dziwerowanym płazie, a nie po prostu klinga wysztancowana jednym suwem prasy

razem ze zbroczami, jak w seryjnie produkowanych wojennych shin-gunto... Płaski łuk tori zori zakończony dai-kissaki: długim, szpiczastym obusiecznym piórem. Płazy z wyraźną i prawdziwą, a nie trawioną kwasem potrójną falistą linią warstw metalu, prawdziwy soshiu-kitae! Wspaniała robota, kuty na wojnę, nie do zabawy. [Wskazałem pytająco wzrokiem na miecz leżący w katanakake obok jego maty. Tatsumi uśmiechnął się].

KIOTO, JAPONIA Mistrz Tomonaga Ijiro wie dokładnie, kim jestem, już chwilę przed moim wejściem do pokoju. Najwyraźniej chodzę, pachnę, a pewnie nawet oddycham jak Amerykanin. Założyciel japońskiego stowarzyszenia Tatendokai, Bractwa Tarczy, wita mnie ukłonem i uściskiem dłoni, po czym zaprasza, bym usiadł naprzeciw niego. Kondo Tatsumi, jego prawa ręka, przyniósł herbatę i usiadł obok mistrza. Tomonaga zaczyna rozmowę od przeprosin za niewygodę, jaką mogę odczuwać na jego widok. Jego pozbawione życia oczy nie funkcjonują od czasów, gdy był jeszcze dorastającym chłopcem.

– Jestem hibakusha. Straciłem wzrok dokładnie o godzinie 11.02, 9 sierpnia 1945 roku, według waszego kalendarza. Stałem na posterunku obserwacyjnym obrony przeciwlotniczej na szczycie góry Kompira, wraz z kilkoma innymi kolegami z klasy maturalnej. Dzień był pochmurny, więc najpierw usłyszałem, a dopiero potem zobaczyłem tego B-29 przelatującego nad nami. To był pojedynczy B-san. Myśleliśmy, że to maszyna rozpoznawcza, więc nie było sensu nawet meldować o jej pojawieniu się. Zdrowo się obśmiałem, bo koledzy skoczyli do schronu, gdy samolot przewalił się z hukiem nisko nad nami. Zostałem na górze i wpatrywałem się intensywnie w dolinę Urakami, próbując ponownie wypatrzyć Amerykanina. Zamiast tego zobaczyłem jaskrawy błysk nad moim rodzinnym Nagasaki, i to był ostatni widok w moim życiu. W Japonii hibakusha, „ci, którzy przeżyli bombę”, stanowili odrębną grupę społeczeństwa. Traktowano nas ze współczuciem i użalano się nad nami, byliśmy ofiarami i jednocześnie bohaterami, a także pionkami w politycznej grze każdej ze stron. To oficjalnie, bo jako ludzie byliśmy grupą wyrzutków, kastą niedotykalnych. Żadna rodzina nie pozwoliłaby córce wyjść za jednego z nas. Hibakusha byli nieczyści, kalali nieskazitelny genetycznie japoński onsen48. Mnie ten wstyd dotykał podwójnie. Nie dość, że byłem hibakusha, to jeszcze na dokładkę ślepcem, darmozjadem, ciężarem dla innych. Przez okna przytułku dla kalek słyszałem dobiegające zewsząd odgłosy odbudowy życia społecznego. A co ja mogłem do tego dorzucić, jak w tym wziąć udział? Byłem wyrzutkiem. Ileż to razy próbowałem znaleźć pracę – jakąkolwiek, choćby najbardziej niewdzięczną

i upokarzającą! Nic z tego. Nikt mnie nie chciał. Byłem hibakusha. Zaznałem chyba wszystkich uprzejmych form odrzucenia, jakie istnieją na świecie. Mój brat błagał mnie, żebym przyjechał do niego i zamieszkał z nim, obiecując, że wraz ze swoją żoną „zaopiekują się” mną i może nawet znajdą mi jakieś „pożyteczne” zajęcie w domu. Dla mnie to byłoby jeszcze gorsze niż ten przytułek. Przecież on dopiero co wrócił z niewoli, zaraz miało mu się urodzić trzecie dziecko. Narzucać im się w takiej chwili, objadać ich wśród panującej wokół nędzy? Nie, to było nie do pomyślenia. Tak, rozważałem samobójstwo, i to wielokrotnie. Parę razy nawet próbowałem. Zawsze coś mi nie pozwalało urzeczywistnić zamiaru, za każdym razem, gdy próbowałem wymacać słoik z pigułkami czy kawałek połamanego szkła. Brałem to za swoją słabość, no bo co to mogło być innego? Hibakusha, pasożyt, i na dokładkę tchórzliwy mięczak bez honoru. Mój wstyd nie znał granic. Tak jak mówił w swoim słynnym przemówieniu radiowym Jego Cesarska Wysokość, naprawdę „znosiłem cierpienie nie do zniesienia”. Uciekłem z przytułku, nie zostawiając bratu wiadomości. Nie miałem pojęcia, dokąd jechać. Chciałem uciec jak najdalej od mojego dotychczasowego życia, od wspomnień, od siebie samego. Żebrałem o jedzenie, żebrałem o transport, bo i tak już nie miałem żadnego honoru do stracenia, było mi wszystko jedno. W końcu uciekłem najdalej jak się dało, do Sapporo, na północnej wyspie Hokkaido. Ta zimna, śnieżna dzicz była zawsze najsłabiej zaludnioną prefekturą, a odkąd Rosjanie zabrali nam południowy Sachalin i Kuryle, stała się najdalej na północ wysuniętym skrawkiem Japonii. To był, jak to mówią u was, „koniec trasy”, dalej się już uciec nie dało. W Sapporo spotkałem ogrodnika, Ajna, nazwiskiem Ota Hideki. Ajnowie są najstarszą rodzimą grupą etniczną Japonii, jak wasi Indianie, i tak samo traktowaną, na drabinie społecznej usytuowaną chyba nawet niżej od Koreańczyków. Może dlatego ulitował się nade mną, innym pariasem, wyrzuconym za burtę przez kastę Yamato. A może po prostu nie miał komu przekazać swoich umiejętności, bo jego syn, wysłany na wojnę do Mandżurii, nigdy nie wrócił? Ota-san pracował w hotelu Akakaze, niegdyś luksusowym, dziś służącym jako obóz przejściowy dla setek repatriantów z Chin. Administrator narzekał, że nie ma pieniędzy na wynajęcie drugiego ogrodnika, więc Ota-san płacił mi z własnej kieszeni. Był moim nauczycielem, jedynym przyjacielem i powiernikiem, a kiedy umarł, znów myślałem o tym, by iść w jego ślady. Tyle że znowu stchórzyłem i dalej wiodłem swój nędzny żywot, pracując w hotelowym ogrodzie. Japonia odradzała się i z podbitego rumowiska stawała się gospodarczym supermocarstwem, a i nasz hotel ponownie przerodził się w oazę luksusu. Mimo osiągnięcia wieku emerytalnego nadal tam pracowałem, gdy doszły nas doniesienia o pierwszych przypadkach choroby na wyspach macierzystych. Akurat przycinałem żywopłoty w zachodnim stylu, okalające trawnik przed restauracją, gdy doszły do moich uszu strzępy rozmowy dwóch gości o morderstwach w Nagumo. Według gości mąż miał zabić żonę, a potem rzucić się na jej ciało, zupełnie jak wściekły pies. To wtedy po raz pierwszy usłyszałem termin „afrykańska wścieklizna”. Próbowałem puścić to mimo uszu i pracować dalej, ale następnego dnia rozmów było

więcej, coraz więcej głosów szeptało w napięciu przy basenie. Nagumo już zbladło w porównaniu z kolejnymi wiadomościami, tym razem o dużym wybuchu epidemii w szpitalu Sumitomo w Osace. A nazajutrz mówiło się już o Nagoi, potem o Sendai, w końcu Kioto. Próbowałem wyprzeć te rozmowy z pamięci. Miałem swoje problemy. Przybyłem na Hokkaido, by dożyć swych dni w nędzy i pogardzie. O tym, że zagrożenie było realne, przekonał mnie dyrektor hotelu, sztywny, rozsądny i zrównoważony urzędnik, o bardzo sformalizowanym i od lat niezmiennym sposobie formułowania zdań, głównie poleceń. Po wybuchu w Hirosaki zwołał on zebranie całej załogi, by raz na zawsze położyć kres szerzącym się histerycznym plotkom o rzekomym ożywaniu trupów. Nie widząc go, mogłem polegać tylko na analizie jego głosu. Uważnie słuchając człowieka, można powiedzieć o nim wszystko. Pan Sugawara wypowiadał słowa zbyt starannie, zwłaszcza twarde, ostre spółgłoski. Przesadzał z równoważeniem drżenia zauważonego już we własnym głosie. Jeszcze trochę stresu i skala równoważenia się skończy. Ja już znałem ten mechanizm obronny z pozoru niewzruszonego Sugawarasana, po raz pierwszy słyszałem to w czasie trzęsienia ziemi w 1995 roku, i potem jeszcze raz w 1998 roku, gdy Korea Północna przeprowadziła próbę rakietową, po której pocisk, póki co bez głowicy nuklearnej, przeleciał nad naszym krajem. W obu tych przypadkach wymowa pana Sugawary zmieniała się ledwo wyczuwalnie – lecz teraz panika wyła w nim głośniej niż syreny alarmu przeciwlotniczego za mojej młodości. Uciekłem, po raz drugi w życiu. Zastanawiałem się nad ostrzeżeniem brata, ale minęło tak wiele czasu, że nie miałem pojęcia, gdzie go szukać i czy w ogóle jeszcze żyje. To był ostatni i chyba najbardziej haniebny z moich niehonorowych czynów – ciężkie brzemię, które zaniosę do grobu. – Dlaczego pan uciekł? Obawiał się pan o życie? – A skąd! Niczego bym nie powitał z większą radością niż śmierci. Nareszcie umrzeć, położyć kres tej męce... To było aż za dobre, żeby mogło być prawdziwe. Bałem się, że znów, po raz kolejny, stanę się brzemieniem dla ludzi obok mnie. Że kogoś spowolnię, że zajmę komuś miejsce, że któryś z nich narazi swoje życie, żeby ratować starego, nieprzydatnego ślepca. A jeśli te opowieści o powstających zmarłych były prawdziwe, jeśli zostałbym ugryziony i odrodził się, by zagrażać życiu moich rodaków? Przez całe życie byłem pasożytem i jeszcze taki los miał czekać mnie po śmierci? „Nie”, powiedziałem sobie, „nie ma mowy. Nie z tym hibakusha! Jeśli mam zginąć, to tak, jak przeżyłem całe życie. Zapomniany, izolowany – i sam”. Uciekłem w nocy i piechotą ruszyłem na południe, wzdłuż autostrady DOO. Miałem ze sobą butelkę wody, ubranie na zmianę i mój ikupasuy49, łopatę ogrodniczą z długim, wąskim ostrzem, która służyła mi za kostur. W tamtych czasach ruch był jeszcze spory, tankowce dowoziły ropę z Indonezji i Zatoki Perskiej, więc było paliwo. Wielu kierowców samochodów i ciężarówek proponowało mi podwiezienie. Odmawiałem, a rozmowa prędzej czy później schodziła na kryzys. „Słyszał pan, że zmobilizowano Siły Samoobrony?”, „Rząd ma ogłosić stan wyjątkowy”, „Słyszał pan o wybuchu

epidemii w Sapporo?” Nikt nie miał pojęcia, co przyniesie jutrzejszy dzień, jak daleko rozleje się ta katastrofa i kto następny padnie jej ofiarą. A mimo to, nieważne, z kim bym rozmawiał i jak bardzo był przerażony, zawsze kończyło się to zdaniem powtarzalnym jak refren w piosence: „Jestem pewien, że władze powiedzą nam, co trzeba zrobić”. Pewien kierowca ciężarówki powiedział jeszcze: „Jestem pewien, że to nastąpi lada dzień, trzeba tylko czekać cierpliwie i nie wszczynać zamętu bez potrzeby”. To był ostatni ludzki głos, jaki usłyszałem. Następnego dnia opuściłem cywilizację i trafiłem w dzikie ostępy gór Hidaka. Tutejszy park narodowy znałem jak własną kieszeń. Ota-san zabierał mnie tam co roku, by zbierać sansai, dzikie warzywo, które przyciągało na wyspę botaników, turystów, smakoszy i kucharzy z całego kraju. Jak człowiek, który obudzony w środku nocy zna położenie każdego sprzętu w ciemnej sypialni, tak i ja znałem tu każdy strumień i kamień, każde drzewo i kępkę mchu. Znałem tam też każde bulgoczące ciepłe źródło, więc nigdy nie miałem problemu, żeby się obmyć i odświeżyć w ich mineralnych wodach. Codziennie powtarzałem sobie: to jest idealne miejsce do umierania. Zaraz się zdarzy jakiś wypadek, wpadnę do dołu lub coś spadnie mi na głowę, zachoruję, zjem jakiś zatruty korzeń, a może po prostu któregoś dnia zrobię wreszcie to, co powinienem zrobić już dawno: usiądę i przestanę jeść. A mimo to codziennie zbierałem jedzenie, kąpałem się, ubierałem ciepło i uważałem, gdzie stawiam stopy. Tak bardzo pragnąłem śmierci, a wciąż podejmowałem wszelkie środki ostrożności, żeby jej zapobiec. Nie miałem pojęcia, co się dzieje z resztą kraju. Słyszałem odgłosy z daleka, krążące śmigłowce, szybko i nisko przelatujące odrzutowe myśliwce, nieprzerwane, przeciągłe wycie przelatujących wyżej liniowców pasażerskich. Może się więc myliłem, może kryzys już się skończył? Może „władze” odniosły sukces, a kraj szybko zapomina o zagrożeniu, które odchodziło już w niepamięć? Może moja pochopna ucieczka tylko zwolniła etat w Akakaze i pewnego dnia obudzą mnie gniewne głosy strażników parku albo chichot i szepty szkolnej wycieczki, która zastała śpiącego na głazie dzikusa? Któregoś dnia rzeczywiście coś mnie obudziło, ale to nie był chichot rozbawionej dzieciarni. To był niedźwiedź, jeden z tych potężnych brązowych higuma przemierzających leśne ostępy Hokkaido. Higuma przybyły tu z Kamczatki, zachowując całą dzikość, wojowniczość i potężną siłę swoich syberyjskich kuzynów. Ten musiał być naprawdę olbrzymi, sądząc z tonu i pogłosu jego sapiącego oddechu. Był nie dalej niż cztery, może pięć metrów ode mnie. Wstałem powoli, bez strachu. Ikupasuy leżał tuż obok. To było jedyne, czego mógłbym użyć jako broni, i pewnie gdybym chciał go użyć, mógłby się okazać potężną bronią. – Ale go pan nie użył. – Nawet nie próbowałem. To zwierzę nie było byle przypadkowym drapieżnikiem. Wierzyłem, że jest moim przeznaczeniem. Wynik tego spotkania zależał teraz tylko od kami.

– Kto to jest kami? – Co to są kami. To duchy, które kierują każdym przejawem naszego życia. Japończyk modli się do nich, oddaje im cześć, żyje nadzieją, że je zadowolił i zapewnił sobie ich życzliwość. To te same duchy, które każą japońskiemu przedsiębiorstwu oddawać im cześć w miejscu, w którym ma powstać nowa fabryka, a Japończykom z mojego pokolenia oddawać boską cześć cesarzowi. Kami są podstawą religii shinto, co znaczy „droga bogów”, a oddawanie czci siłom natury jest jej najstarszą i najbardziej ugruntowaną podwaliną. To dlatego wierzyłem, że ten higuma znalazł się tam za sprawą kami. Uciekając do puszczy, skalałem jej naturalną czystość. Po okryciu hańbą siebie, swojej rodziny, swojego kraju przekroczyłem ostateczny próg i obraziłem jeszcze bogów. Nic więc dziwnego, że zesłali tego zabójcę, żeby wymierzył sprawiedliwość, żeby wreszcie wyręczył mnie w tym, co powinienem zrobić od tak dawna, żeby nareszcie uwolnił świat od mego tchórzliwego, hańbiącego smrodu. Jak ja dziękowałem bogom za tę łaskę, łkałem z wdzięczności, szykując się na cios! Ale cios nigdy nie nadszedł. Niedźwiedź przestał dyszeć i nagle wydał żałosny, niemal dziecinny pisk przerażenia. „Co z tobą? No już, wykończ mnie, mięczaku!”, wydarłem się na trzystukilogramowego mięsożernego drapieżnika. Niedźwiedź dalej piszczał i skamlał jak przerażony pies, po czym uciekł z prędkością łani uchodzącej przed myśliwymi. I wtedy usłyszałem zza pleców ten drugi dźwięk: przeciągły, gardłowy skowyt. Obróciłem się, starając się namierzyć słuchem miejsce, skąd dochodzi. Z wysokości, z której go było słychać, wywnioskowałem, że przeciwnik jest znacznie wyższy ode mnie. Słyszałem powłóczenie nogą po miękkiej, wilgotnej ziemi i syk powietrza bulgoczącego w ziejącej w piersi ranie. Słyszałem, jak wyciąga ręce, jęcząc, skowycząc i wciąż łapiąc powietrze, zamiast mnie. Był dla mnie zbyt wolny, z łatwością unikałem jego niezbornych prób złapania mnie. Złapałem ikupasuy i skierowałem atak na źródło skowytu. Zadałem krótkie pchnięcie i poczułem w ramionach, jak ostrze szpadla zagłębia się w celu. Stwór upadł na plecy bez ruchu, a ja uniosłem ręce i wydałem okrzyk tryumfu. „Banzai!”, niech żyje dziesięć tysięcy lat! Nawet teraz trudno mi opisać uczucia, które przepełniały mnie w tamtej chwili. W moim sercu wybuchła furia, poczucie siły, potęgi i odwagi wymazały w oka mgnieniu dziesiątki lat wstydu, tak jak wschodzące słońce wymazuje mrok nocy. Nagle poznałem, że nie obraziłem bogów, ale że jestem im drogi. Ten niedźwiedź został zesłany nie po to, żeby mnie zgładzić, ale ostrzec. Z początku nie zrozumiałem, dlaczego zaszła taka zmiana, ale od tej chwili wiedziałem, że muszę przetrwać i dożyć dnia, w którym wreszcie się tego dowiem. I tym zajmowałem się przez najbliższe kilka miesięcy: przetrwałem je. Podzieliłem w swojej głowie region Hidaka na kilkaset chi-tai50. Każda chi-tai miała na swoim terenie jakieś schronienie: drzewo albo wysoką, płaską skałę, jakieś miejsce, gdzie mógłbym spać bez obawy, że zostanę zaatakowany.

Spałem w dzień, poruszałem się, zbierałem pożywienie i polowałem jedynie w nocy. Nie wiedziałem, czy potwory polegają na wzroku do tego stopnia, co ludzie, ale nie miałem zamiaru dawać im żadnej, nawet najmniejszej przewagi51. Utrata wzroku przygotowała mnie także do zachowania ostrożności przy poruszaniu się. Widzący biorą chodzenie za coś oczywistego, w końcu jak można się potknąć o coś, co widać? Problem leży nie w oczach, ale w mózgu, rozleniwieniu procesów myślowych, zepsutych latami polegania na nerwach wzrokowych. Ze mną było inaczej. Ja już przedtem musiałem się bez przerwy pilnować, wystrzegać czyhających zewsząd zagrożeń, pilnować każdego kroku, zawsze skupiony i czujny. Dodanie do tego zaledwie jednego zagrożenia więcej niczego nie zmieniało. Zawsze kiedy szedłem, robiłem nie więcej niż kilkaset kroków, a potem zatrzymywałem się i słuchałem, wąchałem wiatr, czasem nawet nasłuchiwałem z uchem przy ziemi. Moja metoda nigdy mnie nie zawiodła. Nigdy nie zostałem zaskoczony. – A czy nie sprawiało panu problemu to, że nie mógł pan zauważyć przeciwnika z dużej odległości? – Nocny tryb życia sprawiał, że i tak bym nic nie widział, nawet mając zdrowe oczy. Poza tym bestia oddalona o kilka kilometrów była dla mnie zagrożeniem w takim samym zakresie, jak ja dla niej. Nie było sensu szykować się do walki, póki nie wkroczyły w zasięg mojego, można by to nazwać, „kręgu bezpieczeństwa zmysłowego”, czyli maksymalny promień precyzyjnego funkcjonowania uszu, nosa, czubków palców i stóp. W najlepszych dniach, gdy warunki były pomyślne i Haya-ji52 sprzyjał, ten krąg sięgał nawet pół kilometra. W gorsze dni zasięg spadał do trzydziestu, może piętnastu kroków. Ale to się zdarzało rzadko, tylko gdy rozgniewałem czymś kami, chociaż nie mam pojęcia, co by to mogło być. Zresztą same bestie były na tyle uprzejme, by zawsze uprzedzać mnie przed atakiem. To wycie, ten autoalarm, który im się włącza automatycznie po wykryciu celu, nie tylko ostrzegał mnie o ich obecności, ale dawał pojęcie o kierunku, odległości i dokładnej pozycji atakującego. Gdy usłyszałem ten skowyt odbijający się od gór i niosący się po polach, wiedziałem od razu, że za pół godziny, najdalej godzinę, będę miał gościa. Zatrzymywałem się wtedy i cierpliwie przygotowywałem do odparcia ataku. Zdejmowałem plecak, prostowałem grzbiet i kończyny, czasem nawet znalazłem sobie miejsce, żeby usiąść w ciszy i pomedytować. I tak zawsze wiedziałem, kiedy zbliżą się na tyle, by móc zaatakować. Zawsze znalazłem jeszcze czas, by się im ukłonić i podziękować za uprzejme ostrzeżenie. Niemal żal mi się robiło tych biednych, bezrozumnych potworów, które zadały sobie tyle trudu, taką drogę pokonały i tak się namęczyły, żeby mnie znaleźć, a jedyną nagrodą, jaka je za to spotykała, była rozbita lub odcięta głowa. – Zawsze je pan uśmiercał pierwszym ciosem? – Zawsze. [Tomonaga demonstruje krótkie, gwałtowne pchnięcie ikupasuy].

– Tylko pchnięcia, nigdy cięcia. Z początku celowałem w szyję, ale potem, gdy już z czasem nabrałem wprawy, nauczyłem się uderzać tutaj. [Tomonaga ustawia dłoń poziomo, przytykając ją do zagłębienia między nosem a czołem]. – To było nieco trudniejsze niż zwykła dekapitacja, tu były grube, twarde kości, ale za to uderzenie od razu niszczyło mózg, w przeciwieństwie do pierwszej metody, która zawsze wymagała dobicia potwora drugim ciosem. – A jeśli przeciwników było więcej niż jeden? Czy to stanowiło większy problem? – Tak, zwłaszcza na początku. Gdy zaczęło ich przybywać, coraz częściej musiałem prowadzić walkę w okrążeniu. Te początkowe bitwy były, jakby to ująć, niezbyt uporządkowane. Przyznaję, że pozwalałem wówczas zapanować emocjom nad moimi rękami. Byłem jak tajfun, a nie jak piorun. W czasie walki w Tokachi-dake zabiłem ich czterdziestu jeden w ciągu tej samej ilości minut. Przez dwa tygodnie zmywałem z siebie ich posokę. Potem nauczyłem się taktycznej kreatywności i wykorzystywania terenu; zapraszałem też bogów do pomocy we wspólnej walce. Podprowadzałem grupy bestii do zawczasu wybranej płaskiej skały, wskakiwałem na nią i z góry rozbijałem im czaszki. Czasem wybierałem skałę, która pozwalała im wejść za mną, oczywiście, nie wszystkim naraz, to zrozumiałe, ale jednemu za drugim, tak żebym mógł rozbijać im głowy, jednocześnie zrzucając na dół, na połamane skały. Zawsze pamiętałem, żeby podziękować duchowi każdej skały, urwiska czy wodospadu, którym spadali czasem i tysiąc metrów. Nie chciałbym, żeby to ostatnie weszło mi w nawyk. Powrót ze ścierwem na górę to była długa i bardzo męcząca wspinaczka. – Przynosił pan zwłoki? – Oczywiście, trzeba je było pochować. Przecież nie mogłem ich tam zostawić, żeby bezcześcili strumień. To by nie było w porządku. – Odnalazł pan wszystkie zwłoki? – Co do jednego. Tamtego dnia, po Tokachi-dake, kopałem trzy dni bez przerwy. Zawsze przed pochówkiem odcinałem głowę. Większość paliłem, ale po Tokachi-dake wrzuciłem je do wulkanicznego krateru, gdzie gniew Oyamatsumiego53 odarł ich z nieczystości. Nie do końca rozumiem, po co to robiłem. Po prostu czułem, że tak trzeba, by oddzielić od nich źródło zła. Odpowiedź uzyskałem w przeddzień mojej drugiej zimy na wygnaniu. To miał być mój ostatni sen na gałęziach wysokiego drzewa. Spadł już śnieg i można było wrócić do jaskini, w której spędziłem poprzednią zimę. Właśnie się układałem wygodnie, czekając, aż ciepło świtu ukoi mnie i uśpi, gdy usłyszałem odgłos kroków, zbyt szybkich i zbyt energicznych, by mogły być krokami bestii. Haya-ji był akurat w dobrym nastroju. Przyniósł zapach, który mógł należeć tylko do człowieka. Żyjąc w lesie, nauczyłem się, że żywe trupy są niemal pozbawione zapachu. Pewnie, czuło się lekką stęchliznę, tym silniejszą, im więcej czasu minęło od reanimacji, a zwłaszcza, gdy pogryzione resztki pokarmu rozerwały powłoki brzuszne i zebrały się, gnijąc, w zakamarkach ubrania. Ale poza tym żywy trup

wydzielał co najwyżej coś w rodzaju „bezzapachowego smrodu”. Nie wytwarzali potu, uryny czy kału. Nawet nie mieli bakterii w żołądkach czy ustach, które u ludzi odpowiadają za nieświeży oddech. To dwunożne zwierzę szybko zbliżające się w moją stronę nie było bestią. Jego oddech, ciało, ubranie, wszystko, nie było myte ani prane od wielu dni. Wciąż było całkiem ciemno, więc mnie nie zauważył. Z tego, jak szedł do tej pory, wiedziałem, że przejdzie dokładnie pod moim legowiskiem. Kucnąłem powoli, cichutko, i czekałem. Nie mogłem przecież wiedzieć, czy nie ma wrogich zamiarów, czy nie jest szalony. A może został niedawno pokąsany? Nie mogłem sobie pozwolić na żadne ryzyko. [Do rozmowy włącza się, dotąd milczący, Kondo]. KONDO: – Spadł na mnie, zanim się zorientowałem, co się kroi. Miecz poleciał gdzieś na bok, nogi się pode mną złożyły. TOMONAGA: – Wylądowałem mu dokładnie między łopatkami, nie na tyle mocno, by zrobić krzywdę, ale wystarczająco, żeby stracił równowagę i dech w tym chudym, niedożywionym ciele. KONDO: – Rozłożył mnie na płasko, rąbnąłem twarzą w ziemię i natychmiast poczułem na karku ostrze tej jego łopaty. TOMONAGA: – Powiedziałem, żeby leżał spokojnie, bo łeb utnę, jak się ruszy. RONDO: – Próbowałem mówić, krztusząc się ziemią, że nie mam złych zamiarów, że w ogóle nie wiedziałem, że tu jest, że chciałem tylko tędy przejść i iść dalej w swoją stronę. TOMONAGA: – Zapytałem, dokąd się wybiera. KONDO: – Powiedziałem, że do Nemuro, najważniejszego portu ewakuacji na Hokkaido, gdzie może jeszcze będzie jakiś ostatni statek albo kuter rybacki, albo cokolwiek, czym będę mógł dostać się na Kamczatkę. TOMONAGA: – Nie rozumiałem, o czym on bredzi. Kazałem wyjaśnić. KONDO: – Opowiedziałem wszystko, co wiedziałem: o pladze, o ewakuacji. Rozpłakałem się, mówiąc, że Japonia jest już całkowicie opuszczona, że Japonia była nai, stracona. TOMONAGA: – I nagle pojąłem wszystko. Wiedziałem już, dlaczego bogowie odebrali mi wzrok, dlaczego wysłali mnie na Hokkaido, żebym się nauczył uprawy ziemi, i dlaczego zesłali tego niedźwiedzia z ostrzeżeniem. KONDO: – Zaczął się śmiać, zlazł ze mnie, pomógł mi wstać i otrzepać ubranie z ziemi. TOMONAGA: – Powiedziałem mu, że Japonia nie jest opuszczona, nie przez tych, których bogowie wyznaczyli na swoich ogrodników. KONDO: – Z początku nie rozumiałem ani słowa. TOMONAGA: – Dlatego wytłumaczyłem mu, że Japonii, jak ogrodowi, nie wolno pozwolić wyschnąć i zwiędnąć. My się nią zajmiemy, my ją przechowamy, zniszczymy nieczystą chodzącą zarazę, która ją podbiła i zbezcześciła, przywrócimy ją do pierwotnego piękna i czystości, by

przygotować ją na dzień, w którym jej dzieci powrócą. KONDO: – Myślałem, że mu odbiło, i głośno mu to powiedziałem. „Jak to, nas dwóch przeciw milionom siafu?” TOMONAGA: – Oddałem mu miecz. Jego masa i wyważenie przypomniały mi moje własne młode lata. Powiedziałem mu, że my możemy mieć przeciw sobie nawet pięćdziesiąt milionów potworów, ale one staną naprzeciw bogów.

CIENFUEGOS, KUBA Sieryosha Garcia Alvarez proponuje, żebyśmy się spotkali w jego biurze. – Widok zapiera dech w piersiach – obiecuje. – Nie będzie pan żałował. Jesteśmy na sześćdziesiątym dziewiątym piętrze wieżowca Malpica Savings and Loans, drugiej z najwyższych budowli Kuby, po José Marti Towers w Hawanie. Narożne biuro señor Alvareza ma okna wychodzące zarówno na połyskujące w dole miasto, jak i wzburzoną dziś zatokę. Mamy „magiczną godzinę” dla samowystarczalnych energetycznie budynków w rodzaju Malpic. To czas, gdy ogniwa fotowoltaiczne okien łapią ostatnie promienie zachodzącego słońca, przybierającego odcień niewiarygodnie intensywnej czerwieni. Señor Alvarez miał rację – nie jestem zawiedziony.

– To Kuba wygrała Wojnę Zombie. Nie jest to może zbyt skromne stwierdzenie, biorąc pod uwagę, co się stało w innych krajach, ale niech pan sam spojrzy, gdzie jesteśmy teraz, a gdzie byliśmy dwadzieścia lat temu. Przed wojną żyliśmy w quasi-izolacji, gorszej niż w najczarniejszych dniach zimnej wojny. Za czasów mojego ojca można było przynajmniej liczyć na pomoc Związku Sowieckiego i ich marionetek z RWPG. Od upadku bloku wschodniego żyliśmy jednak w strasznym ubóstwie. Jedzenie na kartki, benzyna na kartki... Chyba najbliższy, jeśli chodzi o porównanie do życia na Kubie, był Londyn w czasie wielkiego blitzu. My też, jak tamta oblegana wyspa, żyliśmy w ustawicznym cieniu wszechpotężnego wroga. Amerykańska blokada nie była już może tak ścisła, jak za zimnej wojny, ale wystarczyła, by nas dusić, karząc każdy kraj, który ośmielił się spróbować z nami rzekomo wolnego i otwartego handlu. Abstrahując od skuteczności blokady, bez pudła udało się ją wykorzystać do jednego: Fidel mógł bez przerwy używać straszaka zagrożenia z północy do usprawiedliwiania wszystkiego, co robił, i utrzymywania się u władzy. „Zobaczcie, jakie ciężkie jest nasze życie”, perorował. „To blokada was dusi, ten jankeski imperializm! Beze mnie już by lądowali na naszych plażach!” Był świetny, niczym ulubiony syn Machiavellego. Wiedział, że nikt nie zdecyduje się go odsunąć, gdy nieprzyjaciel był u wrót. Więc cierpieliśmy ucisk i biedę, długie kolejki, konieczność mówienia szeptem. Taka była Kuba, w której dorastałem, jedyna Kuba, jaką potrafiłem sobie wyobrazić. Taka

była, dopóki nie powstali zmarli. Przypadków było niewiele i natychmiast je izolowano. Zdarzały się głównie wśród chińskich uchodźców i europejskich biznesmenów. Nadal nie wolno było podróżować do nas ze Stanów – i całe szczęście, bo jakby zwaliła się do nas ta pierwsza masowa fala uciekinierów, to nigdy byśmy się nie pozbierali. Represyjny charakter naszego społeczeństwa, od dziesięcioleci żyjącego w oblężonej twierdzy, pozwolił rządowi szybko podjąć skuteczne kroki zapobiegające rozprzestrzenieniu się zarazy. Zawieszono wszelki transport wewnętrzny, zmobilizowano siły zbrojne i nieregularne oddziały obrony terytorialnej. Ponieważ mamy największą na świecie liczbę lekarzy na tysiąc mieszkańców, nasi przywódcy wiedzieli o prawdziwej przyczynie zagrożenia już na kilka tygodni wcześniej, zanim w kraju pojawił się pierwszy przypadek. Do czasu Wielkiej Paniki, gdy koszmar wyłamujący drzwi obudził wreszcie świat z letargu, Kuba zdążyła już przygotować się do wojny. Przed atakiem na wielką skalę zabezpieczyła nas w dużym stopniu sama geografia, uniemożliwiająca wtargnięcie wielkich mas zombie drogą lądową. Nasi najeźdźcy przyszli z morza, przyniosła ich fala uchodźców ratujących się drogą morską. Zagrożenie z ich strony było dwojakie. Jak na całym świecie, wśród uchodźców także kryli się zainfekowani, ale byli też ludzie marzący o zdobyciu władzy nad nowym światem, marzący o roli współczesnych konkwistadorów. Proszę zobaczyć, co się stało z Islandią, przedwojennym rajem na ziemi, tak bezpiecznym i wolnym od zewnętrznych zagrożeń, że nigdy nawet nie stworzyła własnej armii. Co mogli zrobić, gdy wycofały się stamtąd wojska amerykańskie? W jaki sposób mieli się przeciwstawić fali uciekinierów z Europy i Rosji? Nic dziwnego, że ten idylliczny arktyczny kraj zamienił się w kocioł zamarzniętej krwi i do dziś stanowi największą Białą Strefę, najciężej zainfekowany zakątek kuli ziemskiej! To łatwo mogłoby spotkać także nas, gdyby nie przykład, który dali nam nasi antylscy bracia z małych Wysp Podwietrznych i Zawietrznych. Ci ludzie, obywatele i obywatelki łańcucha Małych Antyli, od Anguilli po Trinidad, mogą się dumnie zaliczać do największych bohaterów tej wojny. Jako pierwsi wytępili ogniska zarazy na swoim długim archipelagu, po czym, ledwie zdołali zakończyć tamtą walkę, musieli stawić czoło inwazji morskich zombie i niekończącemu się potokowi ludzkich uchodźców. Rozlali ich krew, uwalniając nas od tej przykrej konieczności. Zmusili niedoszłych latyfundystów do ponownego zastanowienia się nad planami podbojów. Skoro paru cywili bez przygotowania wojskowego, uzbrojonych jedynie w broń myśliwską i maczety, potrafiło bronić swojej ojczyzny z takim zacięciem, to co ich czekało na brzegach kraju, który od czterech dekad szykował się do odparcia inwazji i miał w swoim arsenale wszystko, od czołgów po pociski przeciwokrętowe? Oczywiście, że mieszkańcy Małych Antyli nie walczyli w interesie narodu kubańskiego, ale ich poświęcenie pozwoliło nam dyktować warunki. Każdy, kto szukał u nas schronienia, musiał

zaakceptować formułę, którą w tak wielu filmach norteamericano rodzice powtarzają buntującym się nastolatkom: „Pod moim dachem przestrzegasz moich zasad”. Nie wszyscy uchodźcy byli jankesami. Mieliśmy sporo gości z Ameryki Południowej, z Afryki i z zachodniej Europy: głównie Hiszpanów i Kanadyjczyków, którzy wraz z Hiszpanami prowadzili wcześniej z nami interesy i przyjeżdżali na wakacje. Paru z nich poznałem przed wojną. To byli mili, uprzejmi, grzeczni ludzie; nie to, co wschodni Niemcy, którzy za mojej młodości zabawiali się, rzucając z okien autokarów cukierki i patrzyli ze śmiechem, jak się o nie bijemy. Większość boat people to byli jednak Amerykanie. Codziennie przybywali nowi: statkami, prywatnymi jachtami, a wielu na tratwach z dętek, co przepełniało nas szczególną satysfakcją i budziło ironiczne uśmiechy. Było ich niemal pięć milionów, co stanowiło połowę naszej przedwojennej ludności. Wraz ze wszystkimi przyjezdnymi, niezależnie od narodowości, trafiali pod jurysdykcję naszych władz, w ramach Programu Kwarantanny i Przesiedlenia. Nie zgadzam się na nazywanie Centrów Kwarantanny „obozami koncentracyjnymi”. To, przez co przechodzili ci ludzie, miało się nijak do losu przedwojennych więźniów politycznych, pisarzy, nauczycieli... Mój przyjaciel został oskarżony o homoseksualizm. Wobec tego, co opowiadał o swoich przejściach, bledną najgorsze relacje przesiedlonych. Ale fakt, łatwo im nie było. Niezależnie od przedwojennego zawodu czy statusu społecznego i majątkowego początkowo trafiali na pola jako tania siła robocza. Dwanaście-czternaście godzin dziennie ciężkiej pracy na roli, sadzenia i zbierania warzyw na dawnych plantacjach trzciny cukrowej. Przynajmniej klimat im sprzyjał. Zmiany klimatyczne sprawiły, że spadła temperatura, niebo się zachmurzyło. Matka Natura była po ich stronie. O strażnikach nie dało się tego powiedzieć. „Cieszcie się, że żyjecie”, powtarzali po każdym ciosie pałki czy kopniaku. „Nie podoba się, to wrzucimy was do zombie!” W każdym obozie krążyły przerażające opowieści o „dołach zombie”, do których wrzucano niepokornych. DGI, Centralny Zarząd Informacji, miał wśród uchodźców setki TW, których zwalniano z obozów, żeby szerzyli te opowieści wśród ludzi, jak to niby na ich oczach opuszczano związanych ludzi głową naprzód do dziury w ziemi, w której kłębiły się setki potworów. To oczywiście były kompletne bzdury, służące do trzymania ludzi w przerażeniu i posłuchu, ale z drugiej strony... Słyszało się straszne rzeczy o losie „białych” z Miami. Większość amerykańskich Kubańczyków z Florydy przyjęliśmy z otwartymi ramionami. Sam miałem kilku krewnych w Daytonie, którzy ledwie uszli z życiem. Rozdzielone przez lata rodziny, spotykające się w tych przerażających pierwszych dniach, wylały tyle łez, że można by z nich zrobić drugie Morze Karaibskie. Ale pierwsza fala porewolucyjnej emigracji, bogate elity, które pod rządami reżimu Batisty wzbogaciły się na biedzie ludu, a potem przez tyle lat próbowały zaciekle zniszczyć wszystko to, co zbudowaliśmy – no, z tymi aristos to już była zupełnie inna historia. Nie mówię, że są dowody na to, iż ktoś ich wziął za te tłuste reakcyjne dupska,

spasione na bacardi blanca, i powrzucał do dołów z zombie... Ale nawet jeśli tak się stało, to należało im się, i niech po koniec świata obciągają w piekle fiuta swojemu ukochanemu Batiście. Oczywiście, waszym ludziom tak naprawdę nikt nic takiego nie robił. Pogróżki i plotki to jedno, ale ich realizacja... Nie wolno było przegiąć. Utrzymywanie ludzi w posłuchu to sztuka, której nauczyliśmy się doskonale. Trzeba zachować umiar. Przesadzisz, skrzywdzisz o jednego człowieka za dużo – i rewolucja gotowa. A po co nam to? Pięć milionów jankesów podnoszących w takiej sytuacji bunt? To było nie do pomyślenia. Już i tak prawie cała nasza armia pilnowała tych obozów, i to był początkowy sukces jankeskiej inwazji na Kubę. My naprawdę nie mieliśmy dość ludzi, żeby pilnować jednocześnie pięciu milionów Amerykanów i czterech tysięcy kilometrów wybrzeża. Nie byliśmy w stanie prowadzić wojny na dwóch frontach. Zapadła więc decyzja o rozśrodkowaniu centrów i warunkowym zwolnieniu dziesięciu procent imperialistów do pracy za drutami. Mieli wykonywać roboty, których nie chcieli się podjąć rodowici Kubańczycy: robotników niewykwalifikowanych, zmywaczy naczyń, sprzątaczy. Zarabiali jedynie na głodową egzystencję, ale pracując, zarabiali punkty, za które mogli kupować wolność pozostających w kwarantannie. To był genialny pomysł, podrzucony przez któregoś z florydzkich repatriantów. Obozy opróżniły się w ciągu zaledwie pół roku. Z początku rząd próbował ściśle kontrolować całą tę armię najeźdźców, ale to okazało się niewykonalne. W ciągu zaledwie roku ci Nortecubanos zintegrowali się, idealnie wtopili w społeczeństwo, i dotarli wszędzie. Obozy jednak pozostały, by zapobiegać szerzeniu zarazy: ale już nie tej rozsiewanej przez zmarłych, która spowodowała ich powstanie. Symptomów tej drugiej zarazy nie było widać od razu, nie wtedy, gdy wciąż trwało oblężenie. Szerzyła się za zamkniętymi drzwiami, roznoszona strwożonym szeptem. Przez kilka następnych lat rozlazła się wszędzie i skruszyła zdrowe podwaliny społeczeństwa, ale nie w drodze rewolucji, której tak się obawialiśmy. To była ewolucja. Tu reforma gospodarcza, tam legalna prywatna gazeta. Ludzie zaczęli się ważyć na odważniejsze myślenie, potem mówić to, co do tej pory tylko szeptali. Powolutku, po cichutku zasiane ziarno zaczęło kiełkować. Jestem pewien, że Fidel i Ramon z przyjemnością zatupaliby te zielone źdźbła żelaznym butem. I pewnie zamierzali, ale wypadki na świecie zaczęły się zmieniać na naszą korzyść. Światowe rządy postanowiły przejść do natarcia i wszystko zmieniło się na zawsze. Nagle staliśmy się „arsenałem zwycięstwa”. Byliśmy spichrzem, centrum produkcji, ośrodkiem szkolenia, a w końcu podstawą wyjściową do ofensywy. Staliśmy się głównym węzłem lotniczym całej Ameryki Północnej i Południowej, niezatapialnym lotniskowcem i suchym dokiem dla dziesiątek tysięcy statków54. Zarobiliśmy pieniądze, mnóstwo pieniędzy, które z dnia na dzień stworzyły warstwę średnią i zrodziły gwałtownie rozwijającą się gospodarkę kapitalistyczną, korzystającą z doświadczeń i umiejętności naszych Nortecubanos. Ci wszyscy ludzie byli przepełnieni wspaniałymi marzeniami

i gotowi poświęcić życie za szansę stworzenia wolności, w której te sny mogły się urzeczywistnić. Nic dziwnego, że Comandante en Jefe panicznie się ich obawiał. Doskonale wiedział, że fala wolności go zmyje. Ale stary szczwany lis raz jeszcze wszystkich zaskoczył i mistrzowsko popłynął na tej fali, jak najlepszy surfer! [Alvarez roześmiał się, wskazując wiszące na ścianie oprawione zdjęcie sędziwego Fidela, przemawiającego w Parque Central]. – Wyobraża pan sobie, że ten stary sukinsyn miał na tyle cojones, żeby nie tylko ucieszyć się z nadejścia „z dawna wyczekiwanej” demokracji, ale jeszcze proklamować się jej ojcem? To było genialne posunięcie: osobiście nadzorować pierwsze wolne wybory w historii Kuby i pierwszemu złożyć głos za odsunięciem się od władzy. Teraz już pan wie, dlaczego został po nim pomnik w centrum miasta, a nie krwawa plama pod ścianą? Jasne, że nasze nowe latynoskie supermocarstwo nie jest krajem zupełnej idylli. Mamy setki partii politycznych i więcej lobbies niż piasku na plażach. Niemal codziennie są jakieś strajki, demonstracje, zamieszki. Teraz wiadomo, czemu Che wolał uciec tuż po rewolucji. Dużo łatwiej jest wysadzać pociągi, niż sprawić, by kursowały punktualnie. Ale jak to powiedział señor Churchill? „Demokracja jest najgorszą formą rządów, ale nikt nie wymyślił nic lepszego od niej”?

POMNIK PATRIOTÓW, ZAKAZANE MIASTO, PEKIN, CHINY Podejrzewam, że admirał Xu Zhicai wybrał to miejsce z myślą o tym, by dobrze wypaść na zdjęciach, w razie gdybym przyprowadził fotografa. Wprawdzie w kraju nikt nie śmiał nawet w zawoalowany sposób podważać patriotyzmu jego ani jego załogi, ale z zagranicznymi czytelnikami lepiej nie ryzykować. Z początku nastawiony wyraźnie obronnie, zgodził się na wywiad jedynie pod warunkiem, że obiektywnie wysłucham „jego” wersji tej historii. Tego żądania trzymał się cały czas, mimo wyjaśnień, że nie znam żadnych innych „wersji”.

– Nie zdradziliśmy! Powiem to, zanim usłyszy pan cokolwiek więcej. Kochaliśmy nasz kraj i nasz naród, i choć być może nie kochaliśmy tych, którzy nami rządzili, byliśmy nieugięci w naszej lojalności wobec kierownictwa. Nigdy by nam w głowie nie postało to, czego się dopuściliśmy, gdyby nie desperacka sytuacja. Zanim komandor Chen po raz pierwszy zgłosił swoją propozycję, doszliśmy już na skraj przepaści. Oni byli w każdym mieście, w każdej wiosce. Ani centymetra spokojnego miejsca na dziewięciu i pół milionach kilometrów kwadratowych naszej ojczyzny. Armia, ci aroganccy durnie, wciąż twierdziła, że panują nad sytuacją, że lada dzień nadejdzie punkt zwrotny, że zanim spadnie następny śnieg, zrobią z nimi porządek. Typowe dla tych dupków – nadmiar wiary we własne siły i umiejętności. Wydaje im się, że wystarczy spędzić milion mężczyzn i kobiet,

ubrać ich od biedy tak samo, pokazać, gdzie kolba, a gdzie lufa, i już mają armię. Może nie najlepszą na świecie, ale jednak armię. W żadnej marynarce świata coś takiego nie mogłoby się zdarzyć. Stworzenie każdego okrętu, choćby najbardziej prymitywnego, wymaga mnóstwa energii i materiałów. Armia swoje mięso armatnie może uzupełnić w ciągu paru godzin, ale wyszkolenie marynarza zabiera lata. To sprawia, że zwykle zachowujemy się bardziej pragmatycznie od naszych kolegów w zielonych mundurach. Oceniamy sytuację... No, może nie ostrożniej, ale z większą dozą, jakby to powiedzieć... strategicznego konserwatyzmu. Wycofać się, przegrupować, oszczędzać zasoby. Te same zasady leżały o podstaw Planu Redekera, ale oczywiście ci debile nawet nie chcieli słuchać. – Odrzucili Plan Redekera? – Z miejsca, bez najkrótszego choćby zastanowienia czy próby dyskusji. Bo niby jak armia miała przegrać? Mieli olbrzymie zapasy broni konwencjonalnej, niewyczerpane źródło siły żywej. „Niewyczerpane źródło”... Kretyni! Wie pan, dlaczego mieliśmy taką eksplozję demograficzną w latach pięćdziesiątych? Bo Mao wierzył, że to jedyny sposób na wygranie wojny atomowej. Naprawdę, to żadna propaganda. Wiadomo było powszechnie, że jak opadnie pył radioaktywny po wymianie atomowych ciosów między Rosją i Ameryką, jednych i drugich zostanie po parę tysięcy, niezdolnych odeprzeć ataku dziesiątek milionów Chińczyków. „Liczebność” to był fetysz pokolenia moich dziadków, podstawa strategii naszej armii. Dlatego profesjonalna, doświadczona armia zawodowa poszła na rozkurz, zjedzona w ciągu pierwszych miesięcy wojny. Generałowie, banda pokręconych staruchów siedzących bezpiecznie w bunkrach na tyłach, wysyłali w pole, fala za falą, kolejne miliony nastolatków. Czy ci durnie w ogóle wiedzieli, że każdy zabity żołnierz to jeden zombie więcej? Czy oni zdawali sobie sprawę, że zamiast zatopić zombie w falach z naszego „niewyczerpanego źródła”, o mało nie zatopili nas samych? Że po raz pierwszy w dziejach świata największy naród ziemi stawał do walki z przeciwnikiem, który przez jego błędy mógł uzyskać przewagę liczebną? To przelało czarę goryczy komandora Chena. On przewidywał, dokąd zawiedzie nas kontynuacja takiego sposobu prowadzenia walki, jak nikłe będą szanse przetrwania. Gdyby miał jakąkolwiek nadzieję, że to coś da, jestem pewien, że pierwszy złapałby karabin i rzucił się na żywe trupy. To dlatego zebrał starszych oficerów i przedstawił im swój zamiar, przekonując, że szanse przetrwania i zachowania czegokolwiek z naszej cywilizacji możemy mieć jedynie gdzieś z dala od niej. – Przyjęliście jego propozycję? – W pierwszej chwili w ogóle nie uwierzyłem w to, co usłyszałem. Jak to, uciec naszym strategicznym nuklearnym okrętem podwodnym? To już nawet nie była dezercja w obliczu wroga, by ratować własny żałosny tyłek: to by było zbrodnicze uszczuplenie zdolności obronnych naszej ojczyzny! Nasz „Admirał Zheng He” był jednym z trzech najnowocześniejszych okrętów naszej marynarki, znanych na Zachodzie jako „Projekt 95”. To były dzieci czworga rodziców: rosyjskiej

pomocy technicznej, czarnego rynku technologii, sukcesów naszych szpiegów w Ameryce i, o czym nie należy zapominać, pięciu tysięcy lat chińskiej obecności na morzach. Najdroższe, najbardziej zaawansowane i najpotężniejsze maszyny bojowe stworzone kiedykolwiek w Państwie Środka. I mieliśmy tak po prostu ukraść jedną z nich, jak byle szalupę, by uciec z umierających Chin? To było nie do pomyślenia. Jedynie znane nam wszystkim przymioty komandora, siła jego osobowości i głęboki, fanatyczny wręcz patriotyzm pozwoliły nam w końcu uwierzyć, że to rzeczywiście jedyne wyjście. – Jak długo zajęły przygotowania? – Trzy miesiące. Trzy miesiące piekła. Nasz rodzimy port, Quingdao, bez przerwy był oblężony. W bój ruszały kolejne oddziały armii, złożone z coraz mniej doświadczonych, coraz gorzej wyposażonych, coraz młodszych poborowych. Wielu dowódców okrętów nawodnych zostało zmuszonych do obsadzenia swych jednostek załogami szkieletowymi i oddania własnych ludzi na rzeź. Nasze pozycje były pod nieustającym atakiem, dzień i noc. I w tych warunkach musieliśmy się szykować do wyjścia w morze, zebrać niezbędne zaopatrzenie. Na szczęście nie trzeba było przebijać się z bazy na morze: otrzymaliśmy rozkaz wyjścia na rutynowy patrol strategiczny. Trzeba tylko było jakoś przemycić na pokład nadmiarowe zapasy i członków rodzin. – Rodzin? – Oczywiście, to był kamień węgielny całego planu. Komandor doskonale zdawał sobie sprawę, że bez rodzin wielu z nas nie zdecydowałoby się na taki krok. – Jak to zrobiliście? – Jak ich odnaleźliśmy czy jak przeszmuglowaliśmy na pokład? – Jedno i drugie. – Najtrudniejszym zadaniem było ich odnalezienie. Większość z nas nawet przed wojną miała rodziny porozrzucane po całych Chinach. Ze wszystkich sił staraliśmy się z nimi teraz porozumieć, dodzwonić się, wysłać list, a nawet przekazać wiadomość przez oddziały armii kierujące się w dany rejon. Wiadomość nie mogła być podana wprost. Mówiliśmy, że wkrótce wychodzimy na patrol i że ich obecność w porcie jest niezbędna na ceremonii pożegnalnej. Czasami, przewidując opory, pisaliśmy, że ktoś jest chory, umierający, i bardzo chce zobaczyć bliskich. Nic więcej nie mogliśmy zrobić. Nikomu z nas nie wolno było pojechać i ściągnąć swoich osobiście, bo było to zbyt niebezpieczne. Tu nie armia, atomowy okręt podwodny nie ma przerostów zatrudnienia. Każda brakująca para doświadczonych rąk do pracy mogła nas posłać na dno. Strasznie żałowałem moich kolegów z załogi, ich męki wynikającej z czekania na sygnał od rodziny, spoglądania w kalendarz na zbliżający się dzień wyjścia na patrol... Na szczęście moja żona i dzieci... – Dzieci? Myślałem, że... – Że wolno było mieć tylko jedno dziecko? To się zmieniło już kilka lat przed wojną – żeby

odsunąć groźbę demograficzną, jaką były rodziny, które posiadały tylko synów. Ja miałem bliźnięta, dwie córeczki. Jak mówiłem, miałem wielkie szczęście, że ożeniłem się w porcie i moja żona i córki były pod ręką. – A wasz dowódca? Czy on miał rodzinę? – Żona odeszła od niego na początku lat osiemdziesiątych. To był straszny skandal, zwłaszcza w tamtych, pełnych zakłamania latach. Do dziś nie mogę wyjść z podziwu, że udało mu się uratować karierę i jeszcze samotnie wychować syna. – Miał syna? Czy on płynął z wami? [Xu unika mojego wzroku]. – Najgorsze dla wielu z nas było bezczynne, bezradne oczekiwanie, świadomość, że jeśli bliscy spóźnią się do Quingdao, to odpłyniemy bez nich. Proszę sobie wyobrazić, jakie prześladowałoby ich poczucie winy! Prosisz rodzinę, by opuściła być może bezpieczne schronienie i przedarła się przez spustoszony, grożący w każdej chwili straszną śmiercią kraj – tylko po to, by została na pustym nabrzeżu w obcym, oblężonym mieście. – Czy wielu zdążyło dotrzeć? – Więcej, niż można było przypuszczać. Przemycaliśmy ich na pokład w nocy, przebranych w mundury. Część, głównie dzieci i starców, dostarczono na okręt w skrzyniach z zaopatrzeniem. – Czy rodziny domyślały się waszych zamiarów? – Chyba nie. Każdy członek załogi miał ścisły rozkaz zachować sprawę w tajemnicy. Gdyby MBP domyśliło się, co knujemy, żywe trupy byłyby naszym najmniejszym zmartwieniem. Tajemnica zmusiła nas także do dotrzymania terminu wyjścia w morze. Komandor Chen bardzo chciał zaczekać na spóźnialskich, którzy mogli być już tylko o parę dni, czy wręcz godzin od portu! Wiedział jednak, że w ten sposób naraziłby bezpieczeństwo wszystkich innych na pokładzie, i dlatego z wielkim bólem dał rozkaz do odbicia od nabrzeża. Próbował to bardzo głęboko ukryć i przed innymi na pewno mu się udało, ale ja widziałem to w jego oczach, gdy ostatni raz spoglądał na pożary Quingdao z pomostu na kiosku, w kanale portowym. – Dokąd płynęliście? – Najpierw, oczywiście, do wyznaczonego sektora patrolowego, żeby ukryć nasz plan. A potem... Któż to mógł wiedzieć? Emigracja dokądkolwiek nie wchodziła w grę, przynajmniej na razie. Zaraza rozprzestrzeniła się już na cały świat. Żaden kraj neutralny, choćby nie wiem jak odległy, nie był w stanie zapewnić nam bezpieczeństwa. – A myśleliście o przejściu na naszą stronę, do Ameryki lub innych krajów Zachodu? [Xu przez chwilę mierzy mnie przeciągłym, zimnym spojrzeniem]. – A pan by tak zrobił? „Zheng” miał na pokładzie szesnaście pocisków balistycznych JL-2. Każdy z nich, poza jednym, przenosił cztery głowice termojądrowe po dziewięćdziesiąt kiloton każda. To

dawało mu siłę porównywalną z jednostkami dowolnego mocarstwa na świecie, pozwalało zmieść z mapy największe miasta świata – wystarczyło obrócenie kluczyka. Czy pan zdecydowałby się powierzyć taką moc obcemu państwu, w dodatku takiemu, które jako jedyne w historii użyło już broni jądrowej w walce? Po raz kolejny i ostatni powtarzam, że nie byliśmy zdrajcami! Choćby nasze kierownictwo było nie wiem jak zbrodnicze i obłąkane, my nadal byliśmy chińskimi marynarzami. – A więc byliście zdani tylko na siebie. – Absolutnie. Bez domu, bez przyjaciół, bez bezpiecznego portu, choćby nie wiem jaka burza szalała wokoło. „Admirał Zheng He” był naszym wszechświatem: niebem, ziemią, słońcem i księżycem. – Musiało być ciężko. – Pierwszych parę miesięcy przypominało zwykły patrol. Nasz okręt został zaprojektowany z myślą o ukrywaniu się, i to właśnie robiliśmy. Siedzieliśmy głęboko i cicho. Nie wiedzieliśmy, czy nasze własne uderzeniowe okręty podwodne nie zostały wysłane za nami w pościg. Rząd pewnie miał inne zmartwienia, ale czujność trzeba było zachować. Przeprowadzaliśmy regularne próbne alarmy bojowe, do których wdrażaliśmy także cywilów, ucząc ich przestrzegać ciszy na okręcie. Bosman okrętowy jeszcze przed wyjściem na patrol wygłuszył część mesy materacami gimnastycznymi, żeby służyła jako klasa i plac zabaw dla maluchów. Dzieci, zwłaszcza te najmłodsze, nie miały pojęcia, co się dzieje. Wiele z nich w drodze do portu podróżowało po kraju opanowanym przez żywe trupy, niektóre ledwie uszły z życiem z mrożących krew w żyłach incydentów. Te wiedziały tylko, że potwory odeszły tam, gdzie ich miejsce, do sennych koszmarów, że są teraz bezpieczne. Myślę, że wszyscy odczuwaliśmy przez te pierwszych kilka miesięcy głównie ulgę, że jesteśmy razem, bezpieczni, że żyjemy. Biorąc pod uwagę to, co spotykało w tym czasie resztę planety, czegóż więcej można było chcieć? – Czy monitorowaliście w jakiś sposób rozwój sytuacji na świecie? – Nie od razu. Przede wszystkim mieliśmy się ukrywać, unikać zarówno statków cywilnych, jak i okrętów podwodnych na patrolu, zarówno naszych, jak i... Oczywiście, waszych też. W tym czasie zastanawialiśmy się. Jak szybko się to rozprzestrzenia? Które kraje zostały najciężej dotknięte? Czy ktokolwiek użył broni nuklearnej? Gdyby ktoś się na to zdecydował, to mógł być koniec wszystkich ludzi. Na skażonej radioaktywnie planecie przeżyłyby tylko żywe trupy. Nie wiadomo nawet, jak wysokie stężenie skażeń promieniotwórczych podziałałoby na ich mózgi. Może by je w końcu zabiło, tworząc liczne guzy wśród szarej masy mózgowej? Ale promieniowanie działało tak na zdrowy, żywy mózg, więc może, skoro wszystko, co miało związek z zombie, przeczyło prawom natury, także promieniowanie by im nie zaszkodziło? W mesie, po służbie, przegadaliśmy wiele wieczorów, snując przerażające wizje zmutowanych zombie – szybkich jak gepardy, sprawnych jak małpy, z mózgami tak rozrośniętymi od guzów, że rozsadzających czaszki. Komandor podporucznik Song, nasz dowódca sekcji reaktora, malarz amator, przyniósł kiedyś namalowaną akwarelkami scenę w zrujnowanym

mieście. Bardzo się zastrzegał, że to jakieś wyimaginowane, nie konkretne miasto, ale wszyscy natychmiast rozpoznaliśmy pokręconą panoramę Pudong. Song był z Szanghaju. Połamany horyzont świecił przygaszoną czerwienią na tle czarnego nieba nuklearnej zimy. Deszcz popiołów oprószył wyspy gruzów, wystające z jezior roztopionego szkła. Przez środek tego przerażającego apokaliptycznego krajobrazu wił się jak rzeka brązowo-zielony wąż, podnoszący łeb złożony z tysięcy splecionych zwłok o popękanej skórze, z odsłoniętymi mózgami, ciałem odpadającym od kościstych ramion, które wyciągały stwory o otwartych ustach, z pałającymi, czerwonymi oczami. Nie wiem, kiedy Song zaczął to malować, ale pokazał tylko kilku z nas, ukradkiem, po zakończeniu trzeciego miesiąca naszej tułaczki. Nigdy nie miał zamiaru pokazywać go komandorowi Chenowi. Ale nie musiał, bo wiedział, że prędzej czy później ktoś mu o tym powie. Dowódca wezwał Songa i kazał mu zamalować to dzieło czymś wesołym, jak zachód słońca nad jeziorem Dian. Potem na wręgach pojawiły się kolejne „murale”, niosące pozytywne przesłanie. Nam komandor nakazał zaprzestać naszych nocnych sabatów czarownic, jako „obniżających morale załogi”. Ale przypuszczam, że to chyba właśnie ta historia skłoniła go do rozpoczęcia jakichś prób nawiązania kontaktu ze światem zewnętrznym. – W sensie aktywnych prób kontaktu czy tylko biernego nasłuchu? – To drugie. Wiedział doskonale, że obraz Songa i nasze apokaliptyczne nasiadówki były rezultatem długotrwałej izolacji. Jedynym sposobem na eliminację niebezpiecznych myśli było zastąpienie spekulacji faktami. Już od ponad stu dni i nocy byliśmy w całkowitej pustce informacyjnej. Chcieliśmy wiedzieć, co się dzieje na zewnątrz, choćby prawda miała być równie ciemna i przygnębiająca, co artystyczna wizja Songa. Aż do tej chwili tylko obsada centrali hydroakustycznej miała jakiekolwiek pojęcie, co się działo poza pokładem okrętu. Ci ludzie słuchali morza: odgłosów prądów morskich, form życia biologicznego, ryb, wielorybów i odległych szumów śrub napędowych. Mówiłem już wcześniej, że nasz kurs zawiódł nas w najbardziej oddalone regiony oceanu. Umyślnie wybieraliśmy miejsca, w które zwykle nie zapuszczały się żadne jednostki pływające. Ale kiedy tam dotarliśmy, okazało się, że Liu bez przerwy łapał kontakty, a ich liczba rosła, zamiast maleć. Tysiące statków i okrętów przemierzało powierzchnie mórz i oceanów, a wśród nich takie, których szumów nie mieliśmy w przepastnych archiwach pokładowego systemu identyfikacji celów. Dowódca nakazał wyjście na głębokość peryskopową. Maszt systemów WRE przebił fale i wykrył setki kontaktów radarowych jednocześnie. Podnieśliśmy maszt radiowy i nagle, po trzech miesiącach ciszy, zalał nas potok transmisji radiowych. To, co działo się na górze, było tak intrygujące, że komandor kazał w końcu podnieść oba peryskopy, wachtowy i bojowy. Dziś to już nie wygląda tak jak na starych filmach, gdzie przepocony facet w niegdyś białym pokrowcu na czapce i z ręcznikiem wokół szyi krzyczy: „Peryskop w górę!”, kuca nad studzienką i prostuje się, rozkładając rączki głowicy, żeby

zajrzeć jednym okiem w zapocony okular. Dziś peryskop w ogóle nie przechodzi przez ściany centrali; na szczycie ma kamerę telewizyjną, z której obraz wyświetlany jest na ekranie monitorów rozmieszczonych w każdym większym pomieszczeniu okrętu. Nie mogliśmy uwierzyć własnym oczom. To wyglądało tak, jakby cała ludzkość wyległa na morza. Widzieliśmy zbiornikowce, drobnicowce, statki wycieczkowe. Widzieliśmy holowniki z barkami na holu, przemykające wodoloty, redowe lichtugi-śmieciarki, pogłębiarki – i to wszystko były kontakty z pierwszej godziny wynurzenia! Przez następne kilka tygodni dostrzegliśmy też sporo okrętów wojennych, z których co najmniej kilka musiało nas wykryć, ale nie zareagowały na naszą obecność. Zna pan lotniskowiec USS „Saratoga”? Widzieliśmy, jak ją holowali przez południowy Atlantyk, z wielkim obozowiskiem namiotowym rozłożonym na całym pokładzie startowym. Widzieliśmy okręt, którym według wszystkich zdjęć musiał być HMS „Victory”, prujący fale pod pełnymi, choć improwizowanymi żaglami. Ale szczęki opadły nam naprawdę dopiero wtedy, gdy na środku Atlantyku zobaczyliśmy „Aurorę”, ten rosyjski krążownik pancernopokładowy, sprzed pierwszej wojny światowej, którego bunt zapoczątkował rewolucję październikową. Jak oni ją wydostali z Sankt Petersburga? Jak przepchnęli ją przez Bałtyk? I jak to się stało, że nie poszła na dno pod ciężarem betonu, którym ją przez lata łatano? A przede wszystkim, skąd ci ludzie wzięli dość węgla, żeby palić pod jej kotłami? Pojęcia nie mam. Widywało się też mnóstwo barek rzecznych, promów, żaglówek, łodzi wiosłowych i jednostek śródlądowych, które swoje długie, wnioskując z poobijanych kadłubów, życie spędziły do tej pory na jakichś rzekach, jeziorach czy spokojnych zatokach. Minęliśmy wielki pływający dok wielkości przewróconego drapacza chmur – i takie też zadanie pełniący. W olbrzymiej czeluści komory dokowej ktoś pobudował wielkie rusztowanie, podzielone na oddzielne kabiny. Całość dryfowała bez celu, bez żadnego holownika czy innego serwisowca w pobliżu. Nie wiem, jak ci ludzie przeżyli, ani nawet czy w ogóle przeżyli. Wiele statków, po wyczerpaniu zapasu paliwa, pozostało bez możliwości wyprodukowania energii. Mijaliśmy sporo prywatnych motorówek, żaglówek i jachtów powiązanych cumami w gigantyczne, bezwładne tratwy. Było także wiele tratew budowanych z pni, dętek i beczek. Natknęliśmy się nawet na pływający slums, zbudowany na setkach worków na śmieci, które wypełniono styropianowymi kształtkami do pakowania towarów. Wszystko to przypominało nam obrazy naszych własnych rodaków, uciekających do Hongkongu w czasie rewolucji kulturalnej na workach wypełnionych piłeczkami do ping-ponga, których pańscy rodacy wyśmiewali jako „Ping-Pong Navy”. Żal nam było tych wszystkich ludzi, litowaliśmy się nad ich beznadziejnym losem. Dryfować przez środek oceanu, wydanym na głód, pragnienie, słońce, na łaskę morza... Komandor Song mówił, że to wielki upadek ludzkości. „Wyszliśmy z morza” powiadał, „a teraz uciekamy tam z powrotem”. „Ucieczka” to było właściwe określenie. Ci ludzie sprawiali wrażenie, jakby decyzja o szukaniu schronienia na morzu nie była wynikiem jakichkolwiek głębszych przemyśleń. Po prostu uznali, że lepsze to, niż dać się rozszarpać na lądzie. W panice zapewne mało kto zastanawiał się, że ta ucieczka

może co najwyżej odwlec nieuniknione. – Czy próbowaliście tym ludziom pomagać? Dać im jedzenie, wodę, może podholować... – Niby dokąd? Sami nie mieliśmy pojęcia, gdzie mogą być jakieś bezpieczne porty, poza tym dowódca nie chciał ryzykować wykrycia naszej obecności. Nie wiedzieliśmy, kto z nich ma radio, a gdyby nawet miał, to kto może słuchać naszych sygnałów radiowych. Nadal nie wiedzieliśmy, czy nie jesteśmy ścigani. No i było bardziej bezpośrednie zagrożenie: ze strony żywych trupów. Widzieliśmy wiele statków ognisk zarazy. Na jednych załogi wciąż jeszcze walczyły o życie, na innych byli już tylko martwi. Pewnego razu, u wybrzeży Senegalu, na wysokości Dakaru, natknęliśmy się na luksusowy wycieczkowiec, wspaniały czterdziestopięciotysięcznik, „Nordic Empress”. Nasz peryskop wachtowy miał na tyle duże przybliżenie, że widzieliśmy wyraźnie każdy krwawy odcisk dłoni na szybach sali balowej, każdą muchę unoszącą się nad zaścielającymi pokład kośćmi i czaszkami. Zombie spadali z pokładu do wody, jeden po drugim, w parominutowych odstępach. Wystarczy, że zobaczyły cokolwiek: samolot lecący w oddali, jakieś piórko, nasz peryskop. Od razu próbowały to łapać, ale po drodze pokład się kończył, i plum! To podsunęło mi pomysł. A gdybyśmy się wynurzyli kilkaset metrów dalej i zrobili wszystko, co możliwe, żeby je zwabić? Moglibyśmy oczyścić z nich ten statek bez jednego strzału. Kto wie, co ci nieszczęśnicy mogli ze sobą zabrać w podróż? „Nordic Empress” mogła się okazać pływającym składem zaopatrzenia. Zaprezentowałem swój pomysł kwatermistrzowi i razem poszliśmy do dowódcy. – I co on na to? – „Absolutnie zabraniam”, powiedział. I jak zwykle miał rację. Skąd niby mogliśmy wiedzieć, ilu ich tam było i czy wszystkich wywabiliśmy? „Patrzcie”, dowódca wskazał monitor. „Nie wszyscy z nich toną”. Znów miał rację. Część pasażerów reanimowała się po założeniu kamizelek ratunkowych, a inni pływali rozdęci przez gazy z gnijącego mięsa. Po raz pierwszy widziałem wtedy pływającego zombie. Powinienem był sam się domyślić, że teraz będziemy je często spotykać. Jeśli tylko dziesięć procent statków zostało zainfekowanych, to nadal stanowiło to jedną dziesiątą z kilkuset tysięcy jednostek pływających po morzach – kilkadziesiąt tysięcy statków. Miliony zombie wypadały za burtę albo wysypywały się z tonących statków. Po sztormie na wodzie unosił się gruby kożuch z kołyszących się głów i machających rąk. Pewnego razu po podniesieniu peryskopu wachtowego zamiast obrazu ujrzeliśmy na ekranie jakąś dziwną szarozieloną watę. W pierwszej chwili myśleliśmy, że może wysuwający się peryskop uderzył w jakiś przedmiot i uległ uszkodzeniu, ale po podniesieniu peryskopu bojowego okazało się, że nabiliśmy sobie jednego z pływających zombie na peryskop wachtowy. Trafiliśmy go prosto w klatkę piersiową, i wisiał tak, nadziany jak na pal, próbując rękami i nogami sięgnąć drugiej połyskującej obok kolumny peryskopu bojowego. Jakby potrzeba nam było przypomnienia o ciągłym zagrożeniu... – Ale przecież byliście pod wodą? Jak mógłby...

– Gdybyśmy się wynurzyli, a on zostałby uwięziony na pokładzie, albo, jeszcze gorzej, na pomoście bojowym, to strach pomyśleć, co mogłoby się stać. Mieliśmy taki wypadek od razu za pierwszym razem, gdy próbowaliśmy się wynurzyć. Ledwie uchyliłem właz, a do środka wsunęła się rozkładająca się, nasiąknięta wodą ręka, i złapała mnie za mankiet. Z przerażenia pośliznąłem się i zleciałem z trapu, na wachtowego wspinającego się pode mną. Upadłem na pokład centrali z urwaną ręką wciąż uczepioną munduru. Nade mną, w jasnym kręgu otwartego włazu zobaczyłem właściciela ręki, szykującego się do skoku. Wyszarpnąłem pistolet i bez zastanowienia strzeliłem do zombie. Posypał się na nas deszcz odłamków kości i fragmentów mózgu. Całe szczęście, że nikt z nas nie miał żadnej otwartej rany. W pełni zasłużyłem na burę, którą dostałem, a nawet na poważniejszą karę. Od tej pory zawsze po wynurzeniu przed otwarciem włazu dokładnie oglądałem pomost bojowy przez peryskop, sprawdzając, czy nie czai się tam jakiś stwór. Jeszcze trzykrotnie wynurzaliśmy się, mając zombie na pokładzie. Dni spędzaliśmy teraz na obserwacji, patrząc i słuchając uważnie świata wokół nas. Oprócz transmisji na pasmach wojskowych monitorowaliśmy cywilne transmisje, zarówno łączność, jak i rozgłośnie radiowe i nawet część satelitarnych przekazów telewizyjnych. To, co widzieliśmy, nie wróżyło nic dobrego. Umierały całe miasta, całe państwa. Słyszeliśmy ostatnią transmisję z Buenos Aires, śledziliśmy ewakuację Wysp Japońskich. Docierały do nas informacje o buntach w armii rosyjskiej. Ze zdumieniem słuchaliśmy o „ograniczonej wymianie uderzeń nuklearnych” między Iranem a Pakistanem. Zawsze przewidywaliśmy, że po atomowy guzik sięgną supermocarstwa, Rosjanie albo wy. Za to z Chin nie nadchodziło nic – panowała kompletna cisza. Nic, ani oficjalnych depesz agencyjnych, ani doniesień zagranicznych stacji, ani nawet prywatnych transmisji. Wciąż odbieraliśmy łączność na częstotliwościach marynarki, ale od czasu naszego wyjścia w morze zmieniono szyfry, i nic z tego nie mogliśmy zrozumieć. To stanowiło dla nas zagrożenie, bo nie mieliśmy pojęcia, czy odbierane sygnały nie zawierają polecenia ścigania i zatopienia nas, ale, z drugiej strony, stanowiły dowód na to, że Chiny nie zniknęły jeszcze całkiem w żołądkach żywych trupów. W tej fazie naszego wygnania każda dobra wiadomość witana była z radością. Widmo braku jedzenia zaczynało stanowić problem – na razie jeszcze nie bezpośredni, ale zbliżała się chwila, gdy zapasy zabrane z portu zostaną wyczerpane. Gorzej było z lekarstwami. Zarówno zachodnie leki, jak i tradycyjne zioła zaczynały się wyczerpywać. Wielu cywilów miało problemy zdrowotne. Pani Pei, matka jednego z torpedystów, miała chroniczne problemy oddechowe, najwyraźniej reakcję alergiczną na jakiś składnik atmosfery okrętu, opary oleju lub farby. Zużywała nasz zapas leków przeciwobrzękowych w alarmującym tempie. Kapitan Chin, dowódca działu uzbrojenia, rzucił od niechcenia, żeby babę po prostu wyrzucić za burtę. Dowódca ukarał go tygodniem ścisłego aresztu na połowie racji i zakazem leczenia jakichkolwiek dolegliwości niegrożących jego życiu. Chin to był kawał drania, ale trzeba powiedzieć, że ta sprawa naświetliła problem, przed którym stawaliśmy. Trzeba było wymyślić jakiś sposób na przedłużenie okresu użytkowania wszystkich zużywalnych zapasów

i być może nawet ich recyrkulacji. Abordaż wraków nadal nie wchodził w rachubę. Nawet na pozornie zupełnie porzuconym i opuszczonym statku mogło się trafić kilka zombie. Można było łowić ryby, ale nie mieliśmy sieci, a do wędkowania musielibyśmy tkwić godzinami na powierzchni, co też nam się nie uśmiechało. Rozwiązanie podsunęli cywile, a nie załoga. Część z nich miała przed wojną ogródki i ci ludzie mieli ze sobą trochę ziaren. Jeśli tylko moglibyśmy im zapewnić odpowiedni sprzęt, mogliby zacząć uprawę roślin jadalnych, którymi przez lata można byłoby uzupełniać malejące racje. Plan był odważny, ale jednak z widokami na powodzenie. Przedział rakietowy był na tyle duży, że można tam było założyć ogród. Donice i skrzynki dało się wykuć i polutować z materiałów, które mieliśmy na pokładzie, a lampy ultrafioletowe, używane do naświetlania załogi w czasie długich patroli, symulowały światło słoneczne. Jedyny problem stanowił brak ziemi. Żaden z nas nie miał doświadczenia z uprawami hydroponicznymi, aeroponicznymi czy żadnymi innymi alternatywami dla uprawy gruntowej. Musieliśmy znaleźć ziemię, a na to był tylko jeden sposób. Wymagało to bardzo uważnego namysłu ze strony naszego dowódcy. Wysadzenie patrolu na brzeg było równie, jeśli nie bardziej, niebezpieczne co abordaż. Przed wojną połowa ludzkości mieszkała nad brzegiem mórz i oceanów. Zaraza jeszcze tę liczbę powiększyła, bo ludzie uciekali nad morze w poszukiwaniu możliwości ewakuacji. Poszukiwania zaczęliśmy na Atlantyku, od wybrzeży południowoamerykańskich, koło Georgetown w Gujanie, i dalej wzdłuż brzegu, w okolicy Surinamu i Gujany Francuskiej. Kilka razy znajdowaliśmy pas dżungli, który na oko wyglądał na niezamieszkały i, przynajmniej przez peryskop, wydawał się czysty. Wynurzyliśmy się i z pomostu przez lornetki przyjrzeliśmy się brzegowi po raz drugi. Znów wydawało się, że wszystko jest w porządku. Poprosiłem dowódcę o pozwolenie udania się z patrolem na brzeg. Komandor nie był przekonany. Kazał uruchomić syrenę przeciwmgielną i dać głośny, długi sygnał. I wtedy dopiero się pokazały. Na początek z dżungli wyszło ledwie paru obdartusów z szeroko rozwartymi oczyma. Tak bardzo chcieli nas złapać, że nie zauważyli po drodze linii wybrzeża. Fale przewracały ich i rzucały z powrotem na brzeg albo wciągały na głęboką wodę. Jednego fala rzuciła o skałę z taką siłą, że połamała mu klatkę piersiową. Nadal próbował do nas dojść, z połamanymi żebrami sterczącymi przez skórę, nadal próbował skowyczeć, choć tylko prychał wlewającą się do piersi wodą, zmieszaną z jakąś czarną pianą. W ślad za tymi potworami pojawiły się następne, dziesiątkami wychodząc z dżungli, aż w końcu ponad setka walczyła z przybojem, kotłowana przez fale. I tak było wszędzie, gdzie się wynurzaliśmy. Wszyscy uchodźcy, którym nie udało się uciec na morze, teraz tworzyli pierścień śmierci wokół każdego odcinka wybrzeża, które odwiedzaliśmy. – Czy za którymś razem próbowaliście wysadzić patrol na brzeg? – Nie, to było zbyt niebezpieczne, nawet groźniejsze niż spotkanie z zainfekowanymi statkami.

W końcu zdecydowaliśmy pobrać ziemię z jakiejś wyspy. – Ale przecież wiedzieliście z nasłuchu radiowego, co się dzieje na większości wysp świata? – Jeszcze jak wiedzieliśmy! Po opuszczeniu strefy patrolowania Pacyfiku ograniczaliśmy naszą obecność do Atlantyku i Oceanu Indyjskiego. Słyszeliśmy transmisje radiowe i obserwowaliśmy wiele wysp i wysepek. Dowiedzieliśmy się z pierwszej ręki o przepełnieniu, o przemocy... Nawet widzieliśmy ogniki wystrzałów na Wyspach Podwietrznych. Tej nocy, po wynurzeniu, wyraźnie czuliśmy na pomoście dym pożarów, niesiony wschodnim wiatrem znad Karaibów. Wiedzieliśmy też o losie miejsc, które nie miały tyle szczęścia. Takie na przykład Wyspy Zielonego Przylądka, u wybrzeża Senegalu. Zanim je obejrzeliśmy, już słychać było skowyt zombie. Zbyt wielu uchodźców, za mało dyscypliny. Wystarczy tylko jedna zainfekowana osoba i nieszczęście gotowe. Jak wiele takich miejsc do dziś objętych jest kwarantanną? Jak wiele zamarzniętych, północnych wysp nadal stanowi Białe Strefy? Powrót na Pacyfik był naszą jedyną szansą, nawet jeśli powodował, że wracaliśmy na nasze rodzime podwórko. Nadal nie mieliśmy pojęcia, czy nie ściga nas chińska marynarka wojenna. Ba, nawet czy w ogóle jest jeszcze jakaś chińska marynarka wojenna! Wiedzieliśmy tylko, że potrzebujemy zapasów i tęsknimy za bezpośrednim kontaktem z jakimiś innymi istotami ludzkimi. Przekonywanie do tego dowódcy zajęło sporo czasu. Ostatnie, czego potrzebowaliśmy w naszej sytuacji, to konfrontacja z chińską marynarką wojenną. – Był nadal lojalny wobec rządu? – Tak, a poza tym... To była sprawa osobista. – Sprawa osobista? Dlaczego? [Xu unika mojego wzroku i raptownie zmienia temat]. – Był pan kiedyś na Manihi? Trudno sobie wyobrazić bardziej pocztówkowy obraz przedwojennego tropikalnego raju. Płaskie, porośnięte palmami wysepki, zwane motu, otaczające pierścieniem płytką, kryształowo czystą lagunę. To było jedno z niewielu miejsc na świecie, gdzie hodowano prawdziwe czarne perły. Kupiłem żonie parę kolczyków z takimi perłami, gdy w czasie podróży poślubnej odwiedziliśmy Tuamotu, stąd znałem to miejsce z pierwszej ręki. Manihi zmieniło się bardzo od czasu, gdy byłem tu jako podporucznik.. Nie było pereł, bo uchodźcy wyjedli małże, które je produkowały. Laguna była zatłoczona setkami małych prywatnych łodzi, malownicze wysepki pokrywały miasteczka namiotów i slumsów. Dziesiątki łódek kursowały między wyspami i na statki zakotwiczone pierścieniem wokół atolu. Wszystko to było typowe dla, jak to nazwali powojenni historycy, „kontynentu Pacyfik”, rozciągającego się od Palau po Polinezję Francuską. To było nowe społeczeństwo, nowy naród, uchodźcy ze wszystkich zakątków świata, łączący się pod flagą przetrwania. – Jak znaleźliście swoje miejsce w tym amorficznym społeczeństwie? – Przez handel. Handel wymienny był jego głównym filarem i zwornikiem zarazem. Jeśli twój okręt

miał instalację do odsalania wody, miałeś słodką wodę na wymianę. Jeśli miałeś warsztat mechaniczny, stawałeś się mechanikiem. „Madrid Spirit”, gazowiec, czyli statek do przewozu płynnego gazu ziemnego, sprzedawał ładunek na opał. To oni zainspirowali pana Songa do znalezienia naszej niszy rynkowej. Songa seniora, przedwojennego bankiera z Shenzhen, ojca naszego Songa malarza. To on wymyślił, żebyśmy zbudowali pływającą linię wysokiego napięcia i sprzedawali prąd produkowany przez nasz reaktor. [Uśmiechnął się]. Zostaliśmy milionerami... Oczywiście w barterze: jedzenie, lekarstwa, potrzebne części zamienne, surowiec do ich produkcji, jeśli zabrakło. Stworzyliśmy w końcu naszą „szklarnię”, a wraz z nią własną oczyszczalnię ścieków, dającą nawóz do upraw. Z wymiany mieliśmy sprzęt do siłowni, dobrze zaopatrzone bary i sprzęt grający do obu mes, oficerskiej i podoficerskiej. Dzieci zostały zasypane ostatkiem zabawek i słodyczy, ale, co ważniejsze, zaczęły chodzić do międzynarodowych szkół, zorganizowanych na kilku barkach. Nasi marynarze bez rodzin, a nawet i paru oficerów, dostało bilet wolnego wstępu do „wesołego domku” kotwiczącego na lagunie. Niby dlaczego nie? W końcu nasz prąd rozświetlał ich noce, napędzał ich sprzęt. Przywróciliśmy ludziom nawet takie dawno zapomniane luksusy, jak klimatyzacja i lodówki. Dzięki nam komputery wróciły do sieci, a wielu ludzi mogło wziąć pierwszy od miesięcy gorący prysznic. Byliśmy tak popularni, że rada atolu nadała nam przywilej wyłączający nas ze służby dozorowej. Podziękowaliśmy serdecznie, ale tego nie mogliśmy przyjąć. – To był dozór ochrony przed morskimi zombie? – Te zawsze były zagrożeniem. Każdej nocy próbowały wspinać się na wyspy albo w czasie odpływu wciągać się po linach kotwicznych na jachty. Częścią „obywatelskich obowiązków” mieszkańców Manihi był udział w patrolach, pilnujących plaż i łodzi przed zombie. – Mówi pan o linach kotwicznych. Przecież zombie podobno słabo się wspinają? – Ale nie tam, gdzie wypór wody równoważy ciężar. Wtedy muszą tylko pilnować, żeby fala nie oderwała ich od liny, a w drodze na powierzchnię woda załatwia resztę. A jeśli ta lina prowadzi do łodzi, której pokład jest zaledwie parę centymetrów nad wodą, to sam pan rozumie. Równie wiele zombie wychodziło na plaże. Noce zawsze były najgorsze. To kolejny powód, dla którego tak gorąco nas witano. Pomagaliśmy im rozwiać mroki, zarówno nad, jak i pod powierzchnią wody. To były przerażające chwile, gdy skierowało się światło latarki do wody i widać było szarozielony zarys zombie, pnącego się po linie kotwicznej. – Ale czy właśnie światło nie wabiło ich jeszcze więcej? – Oczywiście, że tak. Odkąd żeglarze wywieszali na noc światła, liczba ataków się podwoiła. Jednak cywile nigdy nie narzekali, podobnie jak rada wyspy. Myślę, że ludzie woleli wyraźnie widzieć przeciwnika, niż błądzić w ciemności pełnej ukrytych potworów. – Jak długo pozostaliście na Manihi? – Kilka miesięcy. Nie wiem, czy można je nazwać najlepszymi miesiącami naszego życia, ale

jestem pewien, że wielu z nas właśnie tak je widziało. Zaczynaliśmy opuszczać gardę, zapominać, że jesteśmy ściganymi zbiegami. Tam było nawet kilka chińskich rodzin – nie Chińczyków z Tajwanu czy z diaspory, tylko naszych rodaków z Republiki Ludowej. Od nich dowiedzieliśmy się, że sytuacja jest bardzo zła, że rząd już ledwie trzyma kraj w kupie. Przekonywali nas, że tamci mają gorsze zmartwienia na głowie niż szukanie jednego okrętu podwodnego, gdy ponad połowa ludności została zainfekowana, armia zaś zużywała ostatnie rezerwy. Przez krótką chwilę wydawało nam się, że możemy się tu zadomowić, przeczekać kryzys, zostać choćby do końca świata. [Xu przerywa na chwilę, spoglądając na pomnik zbudowany w miejscu, gdzie ponoć zginął ostatni pekiński zombie]. – Tamtej nocy miałem z Songiem służbę na plaży. Zatrzymaliśmy się przy ognisku krajowców, żeby posłuchać wiadomości radiowych. Mówili o jakiejś zagadkowej katastrofie naturalnej w Chinach. Nikt jeszcze nie wiedział, co się stało, wszędzie krążyły tylko pogłoski. Słuchałem radia obrócony plecami do laguny, gdy nagle zobaczyłem na morzu jakiś odblask. Obróciłem się, żeby zobaczyć, co to takiego, i w tej samej chwili dotarł do nas huk eksplozji. To był „Madrid Spirit”. Nie wiem, ile jeszcze mieli tego gazu, ale kula ognia była olbrzymia, szybko się rozrastała i w końcu objęła dwie wysepki, między którymi zacumowany był gazowiec, spopielając wszystko, co tam żyło. W pierwszej chwili pomyślałem, że to wypadek, jakiś przerdzewiały zawór czy coś takiego, może błąd załogi? Ale komandor Song w chwili eksplozji patrzył prosto na „Madrida” i powiedział potem, że zauważył ślad pocisku rakietowego, który trafił w statek. Ułamek sekundy potem odezwała się syrena „Admirała Zheng He”. Biegnąc z powrotem na okręt, wiedziałem już, że moje poczucie bezpieczeństwa i dotychczasowy spokój to przeszłość. Ten pocisk mógł pochodzić tylko z jednego z naszych okrętów. Trafienie w „Madrida”, a nie w nas, wynikało zapewne z tego, że dla radaru rakiety gazowiec stanowił większy cel i komputer pocisku błędnie obliczył dane. Ilu tam było ludzi na pokładzie? A ilu na tych pobliskich motu? Nagle zdałem sobie sprawę z tego, jak olbrzymie zagrożenie stanowimy dla tych wszystkich cywilów w razie kolejnego ataku. Komandor Chen musiał dojść do tego samego wniosku. Ledwie dobiegliśmy do połowy trapu, gdy z pomostu nad nami padł rozkaz do odbijania. Odcięto linię elektryczną, sprawdzono stan załogi i zamknęliśmy włazy, zaczynając alarmowe zanurzenie. Na dziewięćdziesięciu metrach rozwinęliśmy antenę sonaru holowanego i natychmiast wykryliśmy dźwięk rozprężającego się kadłuba innego okrętu podwodnego, który zmieniał głębokość. To nie było leniwe „pop-zgrzy-yyyt-pop” sprężystego stalowego kadłuba, tylko szybkie „pop-pop-pop” kruchego tytanu. Tylko dwa kraje na świecie opanowały technologię produkcji kadłubów tytanowych: Rosja i my. Analiza szumu śruby potwierdziła podejrzenia: to był nasz najnowocześniejszy okręt uderzeniowy „Projektu 95”. Do chwili, gdy opuściliśmy bazę, tylko dwa tego typu okręty weszły do służby. Były tak nowe, że nawet nasza baza danych nie mogła pomóc nam w odróżnieniu jednego od drugiego. Nie wiedzieliśmy, który to z nich.

– Czy to miało jakieś znaczenie? [Xu znów ucieka wzrokiem. Po chwili podejmuje opowieść]. – Z początku dowódca próbował uniknąć walki. Położył okręt na dnie, wybierając piaszczystą łachę na granicy naszego bezpiecznego zanurzenia. Napastnik zaczął hałasować aktywnym hydrolokatorem. Impulsy dźwiękowe odbijały się echem po całej okolicy, ale leżąc na dnie, wtapialiśmy się w jego rzeźbę i byliśmy praktycznie niewidoczni. Przeciwnik zmienił taktykę i przeszedł na hydrolokację pasywną, usiłując usłyszeć swoimi olbrzymimi antenami holowanymi choćby najmniejszy spowodowany przez nas szmer. Dowódca zarządził ciszę na okręcie; zredukowaliśmy reaktor na najmniejsze możliwe obroty i wyłączyliśmy wszystko, bez czego można się było obejść. Chodzenie między pomieszczeniami zostało zabronione. Ponieważ pasywny hydrolokator nie wysyła żadnych sygnałów, nie mieliśmy pojęcia, gdzie on był ani nawet czy w ogóle jest gdzieś w pobliżu. Próbowaliśmy usłyszeć śrubę przeciwnika, ale był równie cichy jak my, jeśli nawet nie cichszy. Siedzieliśmy tak, nasłuchując, prawie pół godziny. Stałem w centrali hydro, spoglądając na wykres na monitorach, gdy kapitan Liu stuknął mnie w ramię. Miał coś na swojej antenie kadłubowej, ale to nie był inny okręt, ale coś znacznie bliżej, właściwie wszędzie wokół nas. Gdy wpiąłem słuchawki do jego sieci, usłyszałem odgłos cichego skrobania. Bez słowa skinąłem na dowódcę. On też nie wiedział, co to może być. To nie mógł być przepływ denny, bo tutejszy prąd był na to za słaby. Jeśli to były odgłosy pochodzenia biologicznego, na przykład wywoływane przez kraby, to musiałyby być tam ich tysiące. Nagle zacząłem coś podejrzewać. Zażądałem obserwacji przez peryskop, zdając sobie jednak sprawę, że odgłos podnoszenia masztu może zaalarmować naszego prześladowcę. Przekonałem jednak dowódcę i ten wydał zgodę. Obaj zacisnęliśmy zęby, gdy rozległ się dźwięk wysuwanej rury. Ale przeraził nas dopiero obraz, który zobaczyliśmy. Zombie. Setki i tysiące zombie tłoczyły się na kadłubie i jego okolicy, pokrywając nas grubym kożuchem. I z każdą sekundą przybywało ich więcej. Nadciągały, potykając się na sypkim piasku, włażąc jeden drugiemu na plecy, by wczepiać się w metal, by drapać i gryźć gumowe panele pokrywające kadłub okrętu. – Czy mogły się dostać do wnętrza? Otworzyć jakiś właz albo... – Na osiemset pięćdziesięciu metrach? Wątpię. Wszystkie włazy były bardzo szczelnie zamknięte, a ciśnienie zewnętrzne wciskało je jeszcze bardziej w kadłub, dzięki czemu były jak przyspawane. Zaczęliśmy się za to obawiać o reaktor. Był chłodzony opływem wody zaburtowej. Wloty wody, średnicy na tyle niewielkiej, że trudno się przez nie było wcisnąć człowiekowi, mogły zostać zablokowane, gdyby któryś zombie został tam zassany. I ledwie to sobie uświadomiliśmy, zabłysła lampka na wskaźniku przepływu wlotu numer cztery, jeden z potworów musiał zerwać siatkę zabezpieczającą i został wessany, blokując opływ wody. Temperatura rdzenia lekko się podniosła.

Gdybyśmy wyłączyli reaktor, chłodzenie nie byłoby potrzebne, ale wtedy bylibyśmy zupełnie bezsilni. Komandor Chen zdecydował, że czas stąd ruszać. Unieśliśmy się parę metrów nad dno, poza zasięg zombie, i znowu próbowaliśmy zniknąć w ciszy. Nie udało się. Usłyszeliśmy śrubę zbliżającej się „dziewięćdziesiątki piątki”. Namierzyli nas i ruszyli do ataku. W końcu usłyszeliśmy odgłos zalewania aparatów torpedowych i otwierania ich zewnętrznych pokryw. Komandor kazał uruchomić aktywny hydrolokator, wysyłając tylko jeden impuls. Naszą pozycję i tak znali, więc już nie było sensu udawać, że nas tam nie ma. Mogli nas teraz namierzyć, ale my też dostaliśmy parametry strzału do nich. Torpedy odpaliliśmy jednocześnie. Nasze pociski minęły się w wodzie i oba okręty zaczęły unik. Jednostka „Projektu 95” była mniejsza, szybsza i zwrotniejsza. Brakowało jej tylko jednego: naszego dowódcy. On doskonale wiedział, jak uniknąć nadciągających pocisków, i jego unik się udał, a ich – nie. Gdy przebrzmiały echa podwodnych eksplozji, usłyszeliśmy zgrzyt pękającego kadłuba „dziewięćdziesiątki piątki”, podobny do pieśni wielorybów, i ostre trzaski kolejno implodujących pomieszczeń. Powiadają, że to idzie zbyt szybko, żeby załoga nawet się połapała, że ginie. Szok towarzyszący zmianie ciśnień pozbawia ludzi przytomności, a w pomieszczeniu, które trafia torpeda, wybuch zamienia powietrze w kulę ognia. Tak czy inaczej, załoga ginie w ułamku sekundy, nie cierpiąc. Przynajmniej taką mieliśmy nadzieję. Być może tamtych nie bolała śmierć, ale my nie potrafiliśmy patrzeć bez bólu, jak z każdym trzaskiem dochodzącym od strony ginącego okrętu gaśnie światło w oczach naszego dowódcy. Komandor Chen, jak już mówiłem, samotnie wychowywał syna. Wychował go na dobrego marynarza, który kocha swoją ojczyznę i wiernie jej służy, nie kwestionując rozkazów. Na jednego z najlepszych oficerów w przedwojennej chińskiej marynarce wojennej. Najszczęśliwszym dniem w życiu komandora Chena była chwila, gdy rok przed wojną jego syn, komandor porucznik Chen Zhi Xiao, objął pierwsze dowództwo: na nowiutkim uderzeniowym okręcie podwodnym „Projektu 95”. – Takim, jaki was zaatakował? – Tak. To dlatego dowódca robił wszystko, żeby uniknąć spotkania z naszą flotą. To dlatego tak ważne było, który z okrętów „Projektu 95” nas atakuje. Zawsze lepiej wiedzieć, niezależnie od tego, jaka byłaby odpowiedź. Komandor złamał już przysięgę i zdradził ojczyznę, a teraz ta zdrada mogła, choć nie musiała, doprowadzić go do zabójstwa jedynego syna... Gdy rano komandor nie pojawił się na wachcie, poszedłem do jego kabiny, by sprawdzić, co się stało. Światła były przygaszone, więc wszedłem i zawołałem go. Jakaż była moja ulga, gdy odpowiedział! Ale potem stanął w świetle, i zmartwiałem. Jego włosy, wczoraj czarne, a tylko lekko szpakowate na skroniach, teraz były białe jak przedwojenny śnieg. Z rozpaczy osiwiał w ciągu jednej nocy. Skóra mu obwisła, oczy się zapadły. Nagle zobaczyliśmy starca słabego i złamanego życiem. Te

potwory, które powstają z martwych, to nic w porównaniu z demonami, które każdy z nas nosi w sercu. Od tamtego dnia skończył się nasz kontakt ze światem zewnętrznym. Wróciliśmy do pełnej gotowości bojowej, jak w pierwszym kwartale rejsu. Ruszyliśmy na północ, pod lód, w najbardziej oddalone, najciemniejsze, najbardziej opustoszałe zakamarki oceanu, jakie mogliśmy znaleźć. Próbowaliśmy utrzymać rutynę codziennego życia: konserwację okrętu, uprawę roślin, nauczanie, wychowywanie i pocieszanie naszych dzieci najlepiej jak się dało. Ale od chwili, gdy komandor Chen stracił ducha, także załoga nie była już taka sama jak niegdyś. Tylko ja widywałem go w tych dniach. To ja nosiłem mu posiłki, zabierałem pranie, przekazywałem codziennie meldunki o stanie okrętu, przekazywałem jego rozkazy załodze. Żyliśmy z dnia na dzień. Tę monotonię brutalnie przerwał meldunek z hydro: znowu zbliżał się do nas odgłos śrub okrętu uderzeniowego „Projektu 95”. Ogłosiłem alarm bojowy i wtedy po raz pierwszy komandor Chen wyszedł ze swojej kabiny. Jak gdyby nigdy nic zajął swoje miejsce w centrali i rozpoczął przygotowania do walki. Cel namierzony, dane do strzału torpedowego wprowadzone, wyrzutnie jeden i dwa zalane. Otworzyliśmy zewnętrzne pokrywy wyrzutni, ale hydroakustyk zameldował, że przeciwnik nie wykonuje żadnych przygotowań do ataku. Komandor uznał to za naszą przewagę. Tym razem nie miał żadnych wahań, nie dawał przeciwnikowi żadnych forów. Ten wróg zginie, zanim będzie gotów do odpalenia swoich torped. Chen właśnie podnosił rękę do mikrofonu, żeby wydać rozkaz odpalenia, gdy napastnik odezwał się, wywołując nas przez hydrolokator. Używając podwodnego telefonu – u was nazywacie go „Gertruda” prawda? – dowódca drugiego okrętu ogłosił, że ma pokojowe zamiary i prosi o odwołanie alarmu bojowego. Okazało się, że to komandor Chen junior, syn naszego dowódcy, żyw i cały! Opowiedział nam o Tamie Trzech Przełomów, źródle wszystkich tych „katastrof naturalnych”, o których mówiło radio w noc ataku na Manihi. Wyjaśnił, że nasza walka z drugą „dziewięćdziesiątką piątką” była efektem wojny domowej, która wybuchła po wysadzeniu tamy. Okręt, który nas zaatakował, należał do lojalistów. Młodszy Chen wybrał rebeliantów. Przybywał z posłaniem od nich, miał za zadanie odnaleźć nas i eskortować do domu. Myślałem, że wiwaty, które rozległy się na całym okręcie, wyrzucą nas na powierzchnię jak korek! Gdy przebiliśmy lód i obie załogi biegły do siebie, by się uściskać w arktycznym półmroku, pomyślałem, że nareszcie zdołamy odzyskać ojczyznę i oczyścić ją z żywych trupów. Że wreszcie nadchodzi koniec tego koszmaru. – Ale to nie był koniec. – Pozostało nam jeszcze ostatnie zadanie do wykonania. Politbiuro, te tępe stare eunuchy, przyczyna naszych wszystkich nieszczęść, zaszyło się w bunkrze kierownictwa państwowego w Xilinhot i stamtąd nadal kierowało połową kraju, prowadząc wojnę, w której topniejące siły zbrojne zwalczały teraz rebeliantów zamiast zombie. Oni by się nigdy nie poddali, to wiedzieli wszyscy. Dla utrzymania władzy byli zdolni do najgorszych zbrodni i zniszczyliby resztę armii. Jeśli wojna domowa potrwałaby jeszcze trochę, jedynymi istotami pozostającymi w Chinach byłyby żywe trupy.

– Więc postanowiliście położyć kres wojnie domowej. – Tylko my byliśmy w stanie to zrobić. Wszystkie silosy lądowe przepadły na terenie opanowanym przez zombie, siły powietrzne były od dawna uziemione, dwa pozostałe okręty podwodne z pociskami balistycznymi czekały przy nabrzeżu na rozkazy, jak i my powinniśmy, ale doczekały się tylko zombie, wlewających się przez włazy do środka. Komandor Chen młodszy poinformował nas, że byliśmy jedyną bronią strategiczną w rękach rebeliantów. Każda sekunda zwłoki powodowała stratę stu żołnierzy, ginących w bezsensownej bratobójczej wojnie, strzelających do siebie nawzajem, zamiast do zombie. – A więc musieliście zbombardować swój własny kraj, aby go ocalić? – To było ostatnie brzemię, które musieliśmy wziąć na swoje barki. Dowódca zauważył, że drżę, wyciągając rękę do klucza odpalającego rakietę. „Mój rozkaz, moja odpowiedzialność”, powiedział. Ten pocisk zamiast zwykłych czterech głowic przenosił tylko jeden, prototypowy ciężki ładunek o mocy wielu megaton. Powstał z myślą o wojnie z wami, miał jeden, jedyny cel: centrala obrony powietrznej Ameryki Północnej, NORAD, w Cheyenne Mountain, Colorado. Jak na ironię, bunkier Politbiura zbudowano tak, by we wszystkim przypominał Cheyenne Mountain. Gdy zaczęliśmy zbierać się do drogi, młody Chen przekazał nam meldunek z satelity: uzyskaliśmy bezpośrednie trafienie w Xilinhot. Zanurzając się, odebraliśmy jeszcze wiadomość o tym, że w całym kraju lojaliści kapitulują i łączą się z rebeliantami, rozpoczynając wspólną walkę z prawdziwym wrogiem. – Wiedzieliście także o tym, że zaczęła się realizacja chińskiej wersji Planu Południowoafrykańskiego? – O tym usłyszeliśmy, gdy ponownie wynurzyliśmy się spod lodu. Tego ranka wszedłem rano do centrali bojowej i już zastałem tam komandora, z twarzą rozświetloną dumnym uśmiechem szczęśliwego rodzica, patrzącego na sukces swojego dziecka. Zauważyłem, że jego herbata dawno wystygła, i zapytałem, czy mu zaparzyć nową. Spojrzał na mnie, nadal uśmiechnięty, i przecząco pokręcił głową. „Tak jest, panie komandorze”, powiedziałem i wróciłem do swoich obowiązków. Ale on wyciągnął rękę, ujął moją dłoń i popatrzył na mnie, jakby w ogóle mnie nie rozpoznając. Ledwie dosłyszałem jego słaby szept. – Co powiedział? – „Taki dobry chłopak, ten Zhi Xiao, taki dobry”. Wciąż trzymał mnie za rękę i powtarzał to do chwili, gdy zamknął oczy na zawsze.

SYDNEY, AUSTRALIA Clearwater Memorial to najnowszy szpital zbudowany w Australii i jeden z największych, które powstały od zakończenia wojny. Pokój Terry'ego Knoxa, zwany „Apartamentem prezydenckim”, znajduje się na siedemnastym piętrze. Te luksusy i niedostępne gdzie indziej leki to skromna

forma hołdu, jaki rząd Australii składa pierwszemu i, jak dotąd, ostatniemu, australijskiemu dowódcy Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Mówiąc słowami samego Knoxa: „Nie najgorzej, jak na syna górnika opali z Andamooka”. Jego wychudzone, umęczone ciało zdaje się ożywiać w czasie naszej rozmowy, a twarz z powrotem nabiera utraconych kolorów.

– Chciałbym, żeby choć część z tych bajek, które o nas opowiadają, była prawdą. Byłbym wtedy bohaterem pełną gębą. Tak naprawdę wcale tam nie utknęliśmy, w takim sensie, w jakim utyka się na mieliźnie czy w jakiejś dziurze. Mieliśmy miejsca w pierwszym rzędzie balkonu na największe przedstawienie w dziejach ludzkości! Nikt nie wiedział lepiej od nas, co tam się dzieje. Nic nie było w stanie nas zdziwić, ani gdy zmiennicy nie wystartowali z Bajkonuru, ani gdy Houston kazało nam się zmywać w X-3855. Chciałbym móc opowiadać, jak to żeśmy zignorowali rozkaz albo walczyliśmy na pięści, kto zostanie, a kto poleci. Prawda była znacznie bardziej prozaiczna i racjonalna. Gdy przyszedł rozkaz ewakuacji i wiadomo było, że wszyscy się nie zmieszczą, jako dowódca misji kazałem się pakować naukowcom, a reszcie załogi dałem do wyboru: zostaje lub wraca. Dopiero gdy nasza „szalupa”, X-38, odleciała, można powiedzieć, żeśmy tam utknęli, ale gdy się pomyśli, czym ryzykowaliśmy, to nie wyobrażam sobie, żeby ktokolwiek z nas chciał wracać na Ziemię. MSK to jeden z największych cudów techniki – mówimy o platformie orbitalnej takich rozmiarów, że widać ją z Ziemi gołym okiem! Jej zbudowanie zajęło szesnastu krajom dziesięć lat i aby tego dokonać, potrzeba było dwustu wyjść w otwarty kosmos. Gdyby pozwolono na jej zniszczenie, to strach pomyśleć, ile pochłonęłaby odbudowa, o ile w ogóle bylibyśmy się w stanie na nią zdobyć! Ważniejsza od samej stacji, niepoliczalna i jeszcze cenniejsza, była wartość oplatającej naszą planetę sieci satelitarnej. Po różnych orbitach latało około trzech tysięcy sputników i ludzkość była od nich niemal całkowicie zależna. Opierała się na nich telekomunikacja, nawigacja i geodezja, a nawet rzeczy tak prozaiczne, jak regularne i w miarę wiarygodne prognozowanie pogody. Ta sieć była dla rozwiniętego społeczeństwa równie ważna, co w starożytności bite drogi, a w epoce przemysłowej kolej żelazna. Co by się stało z ludzkością, gdyby satelity nagle zaczęły nam spadać na głowy? Nigdy nie planowaliśmy, że uratujemy wszystkie. To byłoby nierealne i mimo wszystko niepotrzebne. Musieliśmy się skoncentrować na systemach najważniejszych dla wysiłku wojennego, tych choćby kilkudziesięciu aparatach, które za wszelką cenę musiały pozostać w kosmosie. I choćby dlatego warto było zostać. – Czy kiedykolwiek obiecywano wam ratunek? – Nie, i nie oczekiwaliśmy go. Problemem nie było to, jak wrócić na Ziemię, tylko jak przeżyć tam, na górze. Nawet z całym naszym zapasem tlenu w butlach i awaryjnymi pochłaniaczami dwutlenku węgla56 przy systemie odzyskiwania wody57 funkcjonującym pełną dobę na pełnych obrotach, mieliśmy zapasy na zaledwie dwadzieścia siedem miesięcy, wliczając zwierzęta doświadczalne

z modułu naukowego. Żadne z nich nie było używane do doświadczeń z produkowaniem szczepionek, więc ich mięso było jadalne. Do dziś słyszę ich przerażone piski i widzę te mikroskopijne kropelki krwi latające w atmosferze stacji. Okropność! Nawet tam, wysoko, nie udało nam się uniknąć rozlewu krwi... Bardzo się pilnowałem, żeby podchodzić do zagadnienia w sposób czysto naukowy. Przeliczałem wartość kaloryczną każdej kropelki szczurzej krwi, gdy wysysałem je z powietrza, i powtarzałem sobie głośno, że robię to w interesie nauki, dla dobra misji... I absolutnie nie z głodu, który mi kiszki skręcał. – Proszę opowiedzieć więcej o waszych zadaniach. Skoro byliście uwięzieni na stacji, w jaki sposób udało wam się utrzymać satelity na orbicie? – Używaliśmy w tym celu bezzałogowego statku transportowego „Jules Verne”, ostatniego ATV58, który Francuzi zdążyli wystrzelić, zanim padła Gujana Francuska. Tego typu pojazdy były konstruowane jako jednorazówki: wyładować zapasy, załadować śmieci i – jeśli nie trzeba było korygować orbity59 – to się go odpalało, żeby spłonął w atmosferze ziemskiej. Tym razem go nie wyrzuciliśmy, tylko zamontowaliśmy w nim jeden z foteli wypoczynkowych modułu naukowego, jako siedzenie dla pilota, i wstawiliśmy ręczne przyrządy sterownicze. Szkoda, że nie mieliśmy środków, żeby w nim wyciąć i zamontować iluminatory, bo nawigowanie tylko na podstawie obrazu wideo to nie zabawa. Także wychodzenie z niego w kosmos w skafandrze służącym normalnie do lotów na orbitę i z powrotem, a nie w specjalnym kombinezonie, który się tam po prostu nie mieścił, nie należało do najzabawniejszych zajęć. Większość lotów odbywałem do ASTRO60, na dobrą sprawę orbitalnego odpowiednika stacji benzynowej. Satelity, zwłaszcza te obserwacyjne, wojskowe, bywały czasem przesuwane na inne orbity, gdy zmieniano przydzielone im cele. Takie manewry odbywają się przez odpalanie silników manewrowych, zużywających skąpy zapas paliwa hydrazynowego. Już przed wojną Amerykanie wpadli na to, że od wysyłania kolejnych misji załogowych z paliwem dla satelitów rozpoznawczych, co stanowiło gros zadań wykonywanych w czasie lotów wahadłowców, bardziej opłaca się umieścić stację paliw na orbicie. I tak powstała ASTRO. Trochę ją zmodyfikowaliśmy, żeby dawało się z niej zasilać również cywilne satelity, które potrzebowały znacznie mniej paliwa, bo poruszały się na orbitach stałych, i tylko z rzadka się na nich „mościły”, a nie zmieniały ich całkiem, jak modele wojskowe. To była cudowna maszyna, naprawdę oszczędzała nam sporo czasu. Podobnie użytecznych urządzeń było jeszcze kilka. Na przykład Canadarm, piętnastometrowy automatyczny łazik, który zajmował się większością czynności wymaganych przy konserwacji zewnętrznego poszycia stacji. Był tam też Bobba, sterowany w wirtualnej przestrzeni robot astronauta, którego zaopatrzyliśmy w plecak z silnikami manewrowymi od kombinezonu do pracy w przestrzeni i wysyłaliśmy do różnych robót wokół stacji i przy satelitach. No i w końcu cała eskadra PSA61, tych małych latających robotów kształtu i wielkości mniej więcej grejpfruta. Te wszystkie cudeńka skonstruowano, żeby nam pomagały, i sprawdziły się naprawdę wspaniale. Aż za dobrze, bo nagle codziennie zaczęliśmy mieć godzinę lub

dwie absolutnie wolnego czasu. Nie mieliśmy wówczas zupełnie nic do roboty. Można było spać, ćwiczyć, czytać po raz kolejny tę samą książkę, słuchać Radia Wolnej Ziemi albo muzyki zabranej z domu. Już sam nie wiem, ile razy słyszałem wtedy tę piosenkę zespołu Redgum, „God help me, I was only nineteen”. To był ulubiony kawałek mojego ojca, przypominał mu jego służbę w Wietnamie. Modliłem się, żeby całe jego wojskowe szkolenie i doświadczenie z SAS pomogło przeżyć jemu i mamie. Od czasu, gdy rząd przeniósł się na Tasmanię, nie miałem żadnych wiadomości od niego ani od nikogo z Oz. Bardzo chciałem wierzyć w to, że oboje są bezpieczni, że nic im się nie stało, ale widok tego, co się działo na Ziemi, codziennie podcinał tę nadzieję coraz bardziej. Powiadają, że w czasie zimnej wojny amerykańskie satelity szpiegowskie były w stanie odczytać nagłówki w „Prawdzie” kupowanej przez przechodnia w Moskwie. Nie wiem, czy tak było, ale raczej wątpię, choć nie znałem danych technicznych tamtej generacji sprzętu. Mogę za to powiedzieć, że na obrazach z tych współczesnych satelitów, które trochę piratowaliśmy z ich stacji przekaźnikowych, widać było zrywane mięśnie i pękające kości. Można było czytać wezwania o zmiłowanie z ust umierających ludzi, nawet zobaczyć kolor ich oczu, gdy wydawali ostatnie tchnienie. Widać było, kiedy czerwona krew zmieniała kolor na brązowy i jak różnił się jej odcień, gdy rozlano ją na granitowe płyty londyńskiego chodnika lub na białe piaski Cape Cod. Nie mieliśmy żadnej kontroli nad tym, co pokazywały satelity wojskowe. Amerykańskie siły zbrojne wysyłały je to tu, to tam. Obejrzeliśmy wiele bitew, Chongquing, Yonkers, widzieliśmy kompanię indyjskiego wojska, próbującą ratować cywilów uwięzionych na stadionie Ambedkar w Nowym Delhi. Widziałem tego dowódcę, który ustawił swoich żołnierzy w czworobok, zupełnie taki, jakiego używali Angole w czasie swoich wojen kolonialnych. Pomogło, przynajmniej na chwilę. Oglądanie transmisji satelitarnej w porównaniu z telewizyjną ma jedną denerwującą różnicę: brak fonii. Nie wiedzieliśmy, że skończyła im się amunicja, a tylko widzieliśmy, że Zety się zbliżają. Widzieliśmy ten śmigłowiec zawisający nad nimi i kłótnię tego dowódcy od czworoboku z jego podwładnymi. Nie mieliśmy wtedy pojęcia, że nazywał się Raj-Singh i był generałem. Niech pan nie wierzy ludziom, którzy próbują go teraz oczerniać i opluwają go, twierdząc, że porzucił swoich ludzi przy pierwszej nadarzającej się okazji. Myśmy to wszyscy widzieli. Nie chciał odlecieć, opierał się, kiedy chcieli go wepchnąć do śmigłowca. Jeden z jego żołnierzy naprawdę zdzielił go w głowę kolbą karabinu i dopiero wtedy, bezwładnego, wrzucili go do maszyny. To było straszne uczucie, być tak blisko, widzieć takie szczegóły i nie móc nic zrobić. Mieliśmy także własny sprzęt obserwacyjny na stacji i obraz przekazywany z cywilnych satelitów. I choć te obrazy były co najmniej o połowę słabszej jakości od tamtych z wojskowych „ptaszków”, to i tak wystarczyły, by skutecznie podkopywać nadzieję. To przez nie pierwszy raz widzieliśmy hordy zombie rozlewające się po Azji Środkowej i amerykańskich Wielkich Równinach. Były olbrzymie, szerokie na wiele mil, prące naprzód niczym niegdyś wielkie stada bizonów.

Widzieliśmy ewakuację Japonii i nie mogliśmy się nadziwić skali tego przedsięwzięcia. Setki statków, tysiące łodzi, niezliczone roje śmigłowców krążące między dachami w mieście a pokładami armady ewakuacyjnej; a nad tym wszystkim latające bez przerwy pasażerskie liniowce odrzutowe, latające z Hokkaido na Kamczatkę i z powrotem. Jako pierwsi odkryliśmy jamy zombie, korytarze kopane przez potwory polujące na inne zwierzęta mieszkające w norach. Z początku myśleliśmy, że to może odosobnione przypadki, ale potem widzieliśmy ich coraz więcej na całym świecie; czasem nawet kilka zombie żerowało w ten sam sposób blisko siebie. Było takie pole w południowej Anglii, tam chyba musiała mieszkać wielka kolonia królików. Całe zryte różnych kształtów i wielkości dziurami, jedna obok drugiej. Wiele z nich miało u wylotu duże, ciemne plamy. Nie mieliśmy na tyle dobrego sprzętu, żeby się upewnić, ale byłem niemal pewien, że to była krew. Dla mnie był to najbardziej przerażający przejaw bezmyślnej determinacji naszego przeciwnika. Żadnej myśli, tylko czysty biologiczny instynkt. Pamiętam, jak raz oglądałem jednego Zeta usiłującego się dokopać do jakiegoś zwierzęcia, zapewne złotokreta, w zboczu wydmy na pustyni Namib. Złotokret zakopał się głęboko w piasku, a zombie próbował go pożreć. Co ukopał garść piachu, to z góry zwalała się nowa i zasypywała go. Zombie zdawał się tego w ogóle nie zauważać, nie przestał ani na moment, kopał dalej. Obserwowałem go w tym samym miejscu przez pięć dni z rzędu, co pół godziny, gdy tamtędy przelatywaliśmy. Za każdym razem siedział w tym samym miejscu i kopał, kopał, kopał. Nagle piątego dnia przestał – wstał i poczłapał dalej, jakby nic się nie stało. Może stracił ślad? W każdym razie wygląda na to, że złotokret ocalał. Mimo tej całej zaawansowanej aparatury optycznej najbardziej efektowne były obserwacje dokonywane nieuzbrojonym okiem. Nasza delikatna biosfera obserwowana przez iluminator. Olbrzymie szkody ekologiczne, jakie w czasie wojny zaszły na Ziemi, pozwalają zrozumieć, dlaczego masowe ruchy ekologiczne rozpoczęły swoją działalność wraz z amerykańskim programem kosmicznym. Stamtąd naprawdę widać wszystko, i to od razu w globalnej skali. Chodziło o ogień, i to nie tylko pożary domów, lasów czy nawet niekontrolowane pożary pól naftowanych – swoją drogą, do dziś nie mogę uwierzyć, że pieprzeni Saudyjczycy rzeczywiście się na to zdecydowali62 – ale mam na myśli także ogniska obozowe, a widzieliśmy ich miliardy – małe pomarańczowe kropki pokrywające całe połacie Ziemi, niegdyś rozświetlone elektrycznym światłem. Każdego dnia, każdej nocy planeta zdawała się płonąć. Nie było nawet sensu liczyć, ile pyłu przedostało się do atmosfery, ale na moje oko szewca było tego tyle, ile dałaby wymiana uderzeń jądrowych na małą skalę między ZSRS a USA, i to nie wliczając skutków rzeczywistej wojny atomowej między Iranem a Pakistanem. To też widzieliśmy i nagrywaliśmy, te błyski, grzyby i pożary, od których miałem plamy przed oczami przez wiele dni. Na Ziemi zaczynała się nuklearna jesień, a szaro-brązowy kożuch zasłaniający niegdyś błękitną planetę narastał z każdym dniem. Miało się wrażenie, jakby człowiek patrzył na jakąś obcą planetę albo na Ziemię w czasie ostatniej

epoki lodowcowej. W końcu warstwa pyłów stała się tak gruba, że konwencjonalna optyka już nie dawała sobie z nią rady, i od tej pory byliśmy zdani na obrazy radarowe i termowizyjne. Naturalna twarz Ziemi zniknęła za tą karykaturą, mozaiką punktów w kolorach podstawowych. I właśnie jeden z tych systemów, radar Astra na satelicie Terra, pozwolił nam zobaczyć katastrofę Tamy Trzech Przełomów. Ponad czterdzieści trylionów litrów wody runęło, niosąc ze sobą kamienie, muł, drzewa, samochody, budynki i nawet fragmenty samej zapory wielkości sporych domów! To było jak żywy biało-zielony smok pędzący do Morza Wschodniochińskiego. Gdy pomyślę o tych wszystkich ludziach... Uwięzieni w zabarykadowanych budynkach, bez możliwości ucieczki przed falą powodziową z powodu tych wszystkich Zetów za drzwiami. Nikt nie wie, ilu ludzi zginęło tamtej strasznej nocy. Aż do dziś znajdują kolejne zwłoki... [Knox zwija jedną ze swoich półprzezroczystych dłoni w pięść, a druga naciska dozownik leku przeciwbólowego. Ścięte bólem rysy twarzy rozluźniają się z wolna, mężczyzna wraca do przerwanej myśli]. – Jak potem czytałem tłumaczenia starego chińskiego kierownictwa, jak próbowali wywinąć się od odpowiedzialności... Czytał pan przemówienie chińskiego prezydenta? My oglądaliśmy je na żywo, podbierając program z satelity SinoSat II. On to nazwał „nieprzewidywalną tragedią”. Doprawdy? Nieprzewidywalna? Co tam było nieprzewidywalnego? To, że się zbudowało zaporę i zalew na uskoku tektonicznym?! Że olbrzymie masy wody już wcześniej zebranej w zalewach, na lata przed rozpoczęciem budowy Tamy Trzech Przełomów, powodowały lokalne trzęsienia ziemi?63 A może to, że jeszcze przed zakończeniem budowy zapory wykryto pęknięcia w jej fundamentach?! „Nieprzewidywalna tragedia”. Co za sukinsyn! Miał dość wojska, żeby prowadzić wojnę w każdym większym mieście kraju, ale nie mógł znaleźć choćby dwóch policjantów z drogówki, żeby pilnowali tamy i dali w razie czego znać, że pęka? Nikt sobie nie potrafił wyobrazić skutków porzucenia budowli hydrotechnicznej takiej wielkości na łaskę natury, opuszczenia stacji monitoringu sejsmicznego i centrali kierowania zaworami przelewowymi? I potem ta zmiana, te bajeczki o tym, jak to w czasie katastrofy dzielne oddziały Armii Ludowo-Wyzwoleńczej oddawały bohatersko życie, starając się jej zapobiec? Proszę pana, osobiście obserwowałem Trzy Przełomy codziennie przez ponad rok przed katastrofą, i ostatni żołnierz ALW oddał swoje życie w jej pobliżu wiele miesięcy przedtem, zanim runęła. Czy oni naprawdę wierzyli, że ludzie uwierzą w tak wierutne łgarstwo? Czy naprawdę oczekiwali, że uda im się uniknąć wybuchu rebelii? Dwa tygodnie po wybuchu rewolucji otrzymaliśmy pierwszy i ostatni sygnał z chińskiej stacji orbitalnej, „Yang Liwei”. To był jedyny załogowy obiekt na orbicie poza nami, ale z naszym arcydziełem techniki nawet nie miał się co mierzyć. Prymityw – kilka modułów załogowych „Shenzhou” byle jak połączonych ze zbiornikami paliwowymi od rakiet „Długi Marsz”, kopia

amerykańskiego „Skylaba” sprzed czterdziestu lat, za to na gigantyczną skalę. Od miesięcy próbowaliśmy się z nimi skontaktować, ale nawet nie wiedzieliśmy, czy tam w ogóle jest załoga. Jedyne, co otrzymaliśmy w zamian, to odtworzone z taśmy w doskonałej hongkońskiej angielszczyźnie ostrzeżenie, żeby się do nich nie zbliżać, bo użyją broni. Co za szalone marnotrawstwo! Mogliśmy pracować razem, wymieniać zapasy, dzielić się wiedzą techniczną. Kto wie, co byśmy mogli razem osiągnąć, gdyby dało się odrzucić polityczne przesądy i po prostu zacząć współpracować jak ludzie? Brak kontaktu wytłumaczyliśmy sobie w ten sposób, że stacja jest pewnie niezamieszkana, a te bzdury o użyciu broni nadawane są z Ziemi. Tym bardziej byliśmy zdumieni, gdy nagle odezwała się nasza krótkofalówka64. Tym razem to był żywy ludzki głos, zmęczony i przestraszony – gość umilkł po zaledwie kilku sekundach transmisji. Ale to wystarczyło, żebym natychmiast wskoczył w „Verne'a” i ruszył w kierunku chińskiej stacji. Gdy ją zobaczyłem, widać było wyraźnie, że zeszła z wyznaczonej orbity. Jak podleciałem bliżej, to przekonałem się dlaczego. Właz ewakuacyjny ich statku ratunkowego był otwarty, a ponieważ pojazd był nadal przycumowany do stacji, więc cały obiekt został w mgnieniu oka rozhermetyzowany. Na wszelki wypadek zapytałem o pozwolenie na dokowanie. Żadnej odpowiedzi. Gdy wszedłem na pokład, przekonałem się, że chociaż stacja była dość duża, by pomieścić pięciu czy siedmiu ludzi, wewnątrz zamontowano kabiny mieszkalne tylko dla dwóch. Cała reszta „Yanga” była na sztywno wyładowana zapasami: jedzenie, woda, generatory tlenu... Dla dwóch było tego co najmniej na pięć lat! Z początku nie miałem pojęcia, po co im to było. Na pokładzie nie znalazłem żadnego wyposażenia naukowego, a nawet sprzętu wywiadowczego – nic. Zupełnie jakby chiński rząd wysłał w kosmos tych dwóch biedaków i olbrzymią stację tylko po to, żeby polecieli. Po piętnastu minutach krążenia po stacji znalazłem pierwszy z wielu ładunków wybuchowych. Ta stacja nie służyła do prac naukowych. Była elementem, bo ja wiem... Taktyki „spalonego kosmosu”, przez analogię do rosyjskiej taktyki „spalonej ziemi”. „Jeśli my nie będziemy mieli kosmosu, to nikt inny też”. Gdyby te ładunki odpalono, odłamki czterystutonowej stacji uszkodziłyby lub zniszczyły każdy obiekt na orbicie, a w dodatku gruby pas unoszących się tam szczątków na długie lata uniemożliwiłby wystrzelenie jakiegokolwiek nowego aparatu. Wszystkie systemy stacji nadal działały. Nie było śladów pożaru, uszkodzeń strukturalnych, żadnych widocznych przyczyn wypadku z tym włazem ewakuacyjnym. Znalazłem tylko jedno ciało, z ręką wciąż zaciśniętą na dźwigni zwalniającej zamek włazu. Facet miał na sobie skafander ciśnieniowy, ale szyba hełmu była strzaskana kulą. Podejrzewam, że ten, który strzelał, został wyssany w kosmos. Zdaje się, że chińska wojna domowa nie ograniczyła się do Ziemi, a to właśnie ten, który otworzył właz, wcześniej próbował się z nami skontaktować. Jego kumpel zapewne został przy starej gwardii. Może lojalista kazał odpalić ładunki, a Zhai – bo takie imię wyhaftowane było na

kombinezonie – próbował go wystrzelić w kosmos i przy okazji dostał kulkę? W każdym razie brzmi to nieźle, i tak właśnie chcę to zapamiętać. – Czy to dlatego byliście w stanie przedłużyć swój pobyt? Używając zapasów z „Yanga”? [Knox unosi kciuk, potwierdzając moje domysły]. – Zabraliśmy wszystko, co tam było, do ostatniej puszki i części zamiennej. Chcieliśmy przyłączyć całą ich stację do MSK, ale nie mieliśmy ani narzędzi, ani sił, żeby tego dokonać, ani wiedzy, żeby ją wcześniej rozminować. Moglibyśmy też użyć ich statku ewakuacyjnego, żeby wrócić na Ziemię. Miał dobrą osłonę termiczną i miejsca dla nas wszystkich trzech. To było kuszące. Ale ta stacja zsuwała się z orbity i musieliśmy dokonywać wyboru natychmiast: albo przeładować zapasy na MSK, albo wiać na Ziemię. No i wie pan, co wybraliśmy... Przed ostatecznym opuszczeniem stacji ułożyliśmy naszego przyjaciela Zhai na koi, przypięliśmy go pasami i zabraliśmy na MSK jego rzeczy osobiste, a potem powiedzieliśmy o nim parę dobrych słów, gdy „Yang” zaczął się spalać w ziemskiej atmosferze. Właściwie to nie wiemy, co tam się naprawdę stało, i może to właśnie on był lojalistą, a nie rebeliantem – tak czy inaczej, to, co zrobił, pozwoliło nam pozostać na orbicie przy życiu. Zostaliśmy tam jeszcze trzy długie lata – trzy lata, których byśmy nie przeżyli bez zapasów z chińskiej stacji. Nadal myślę, że jedną z największych ironii wojny było to, że nasi zmiennicy przylecieli prywatnym, cywilnym statkiem kosmicznym, „Spacecraft Three”, pomyślanym przed wojną jako pojazd dla kosmicznych turystów. Pilotem był wielki facet w jeszcze większym kowbojskim kapeluszu, z twarzą rozświetloną jednym z tych promiennych jankeskich uśmiechów. Pytają mnie czasem, czy nie żałuję decyzji o pozostaniu na pokładzie. Nie mogę mówić za moich kolegów, ale obaj na łożu śmierci stwierdzili, że zrobiliby to raz jeszcze bez wahania. Czyż mógłbym się z nimi nie zgodzić? Nie żałuję ani chwili z fizykoterapii po powrocie, gdy na powrót przyzwyczajałem się do tego, że mam szkielet poddany grawitacji, i przypominałem sobie, po co dobry Bóg dał mi nogi. I nie żałuję wychodzenia w kosmos w niezabezpieczonym kombinezonie, pochłaniania całego tego promieniowania kosmicznego. W końcu osłona MSK też była niewystarczająca i obaj koledzy, którzy nie wychodzili, też się napromieniowali. Nie mam żalu o to wszystko. Mieliśmy wybór, podjęliśmy świadomą decyzję i okazało się w końcu, że to, co robiliśmy, miało jakieś znaczenie. Nie najgorzej, jak na syna górnika opali z Andamooka.

ANCUD, ISLA GRANDE DE CHILOÉ, CHILE Choć po wojnie oficjalną stolicę przeniesiono z powrotem do Santiago, siedziba rządu na wygnaniu pozostała ważnym ośrodkiem gospodarczym i kulturalnym kraju. Ernesto Olguin mieszka w domu na plaży, stojącym na półwyspie de Lacuy, choć większość roku i tak spędza na morzu, jako kapitan drobnicowca.

– W książkach do historii nazywają to „konferencją w Honolulu”, choć tak prawdę mówiąc, to powinna być „konferencja na »Saratodze«”, bo w czasie jej trwania niewiele się dało zobaczyć poza jej wnętrzem. W jej ciasnych kabinach i zatęchłych korytarzach spędziliśmy czternaście dni i nocy. Ciężko było patrzeć na tę ruinę. USS „Saratoga”, piękny lotniskowiec, duma marynarki, po wycofaniu ze służby wypruty wrak, zamieniony w olbrzymi hulk do przewozu uchodźców i w końcu w pływającą siedzibę ONZ. Właściwie to nawet nie powinno się tego nazywać konferencją. To była raczej pułapka. Mieliśmy się tam wymieniać doświadczeniami w prowadzeniu wojny, zapoznawać z taktyką i techniką. Każdy był ciekaw brytyjskiej metody budowy umocnionych autostrad, a ich prezentacja była prawie tak ekscytująca, jak pokaz Mkunga Lalem65. Mieliśmy się też zastanawiać nad odrodzeniem międzynarodowej wymiany handlowej. To właśnie była moja działka – integracja resztek marynarki wojennej i utworzenie systemu międzynarodowej służby konwojowej. Nie wiedziałem, czego się spodziewać na pokładzie „Super Sary”. Chyba nikt nie oczekiwał tego, co się tam ostatecznie stało. Pierwszego dnia konferencji zebraliśmy się w celach zapoznawczych. Było gorąco, byłem zmęczony i modliłem się, żeby wreszcie dali sobie spokój z tymi cholernymi przemowami. I wtedy wstał ambasador amerykański, a cały świat stanął jak zamurowany. „Czas przejść do natarcia”, powiedział. „Czas przejść na drugą stronę umocnień i zacząć odzyskiwać utracone terytoria”. Z początku myślałem, że ma na myśli jakieś izolowane operacje, zajmowanie wysp nadających się do zamieszkania, a może opanowanie i ponowne otwarcie kanałów Panamskiego i Sueskiego, których cholernie nam brakowało. Ale moje złudzenia szybko upadły. On bardzo wyraźnie powiedział, że czas małych, taktycznych ruchów już minął. Stany Zjednoczone miały zamiar przejść do strategicznej ofensywy, codziennie posuwać się naprzód, aż, jak to ujął: „Zetrzemy, oczyścimy, a jeśli zajdzie potrzeba, to wysadzimy ostatni ślad zarazy z powierzchni ziemi”. Może mu się wydawało, że parafrazując Churchilla, doda swojemu wystąpieniu emocjonalnej siły. Nic z tego. Zamiast tego, gdy tylko sala pozbierała się z zaskoczenia, wybuchła zajadła sprzeczka. Jedna strona pytała, czemu niby mielibyśmy ryzykować więcej istnień ludzkich, poświęcać choćby jedno życie więcej, niż było niezbędne, do tego, by utrzymać strefę bezpieczną i w niej spokojnie poczekać, aż zaraza sama z czasem wygaśnie. Czyż to się już nie zaczęło? Czyż najwcześniejsze przypadki nie zaczęły już wykazywać oznak postępującego rozkładu? Czas jest po naszej stronie, nie ich. Pozwólmy naturze wykonać to zadanie za nas. Druga strona kontrowała, że nigdy się nie doczekamy naturalnego oczyszczenia, bo nie wszystkie zombie się rozkładały. Co z późniejszymi przypadkami, tymi, które jeszcze były świeże? Czy można czekać, wiedząc, że nawet jeden ocalały może zacząć to wszystko od nowa? I co z tymi, które żyją w krajach ze śnieżnymi zimami, zamarzającymi na pół roku? Ile będziemy czekać, żeby się rozpadły? Dekady? Wieki całe? Dlaczego pozbawiać uchodźców z tych krajów szansy na powrót do domu?

No i wtedy się zaczęło. Wiele z tych chłodniejszych krajów to przecież były dawne najbogatsze kraje świata, Pierwszy Świat. Jeden z delegatów z przedwojennego „kraju rozwijającego się” orzekł, że to zasłużona kara za stulecia kolonizacji, bezwzględnego wyzysku i eksploatacji Południa. Może plaga zombie, eliminując „białą hegemonię”, wreszcie pozwoli światu rozwijać się bez „imperialistycznej interwencji”? Może żywe trupy przyniosły światu coś więcej niż tylko śmierć i zniszczenie? Może od tej chwili rozpocznie się nowa era sprawiedliwego i zbalansowanego rozwoju? No, wie pan... Może moi rodacy zbytnio nie przepadają za gringos, a moja rodzina dość wycierpiała od Pinocheta, żebym uważał tę niechęć za coś naprawdę osobistego, ale jest pewna granica, za którą osobiste emocje muszą ustąpić obiektywnym faktom. O jakiej „białej hegemonii” plótł ten kretyn, skoro najbardziej dynamicznymi gospodarkami przedwojennego świata były Indie i Chiny, a w czasie wojny najlepiej rozwijała się Kuba? I jak można to było rozważać w kategoriach konfliktu bogata Północ–biedne Południe, skoro tak wielu ludzi ledwie przeżywało w Himalajach czy w Andach, w moim rodzinnym Chile? Nie, ten gość i jego poplecznicy nie mówili o sprawiedliwości na przyszłość. Im zależało jedynie na odwecie za przeszłość. Po tym wszystkim, co przeszliśmy, wciąż potrafiliśmy tylko skakać sobie do gardeł. Stałem obok delegatki rosyjskiej i próbowałem ją powstrzymać przed wejściem na krzesło, gdy usłyszałem głos kolejnego Amerykanina. To był ich prezydent. Nie krzyczał, nie próbował przywrócić porządku w sali. Po prostu mówił, tym swoim spokojnym, zrównoważonym, ale zdecydowanym głosem, który od tej pory próbowali naśladować chyba wszyscy przywódcy świata. Zaczął od tego, że podziękował „szanownym delegatom” za wyrażenie swoich „stanowisk”, po czym przyznał, że z wojskowego punku widzenia istotnie nie było sensu „ryzykować”. „Udało nam się zatrzymać postępy zombie”, mówił wasz prezydent, „a przyszłe pokolenia być może zdołają wrócić na objęte dziś epidemią tereny i ponownie je zasiedlić, napotykając co najwyżej niewielkie zagrożenie dla swego życia. Tak jest, strategiczne przygotowania pozwoliły uratować od zagłady ludzką rasę, ale co z ludzkim duchem?”, zapytał, a gwar sali powoli zamierał. „Żywe trupy odebrały nam nie tylko ziemię i życie drogich nam osób. One nas obrabowały z wiary w to, że jesteśmy dominującą formą życia na tej planecie. Staliśmy się złamanym, wstrząśniętym gatunkiem, zagnanym na krawędź zagłady, zdolnym żywić nadzieję jedynie na to, że będzie jakieś jutro, i może przyniesie trochę mniej cierpienia niż dziś. Czy to chcemy zostawić naszym dzieciom? Strach i niepewność siebie na poziomie niewidzianym od czasów, gdy nasi najdalsi przodkowie tchórzliwie chronili się na wierzchołkach najwyższych drzew? Jaki świat będą one w stanie odbudować, widząc nas w takim stanie? Czy w ogóle będą go w stanie odbudować? Czy będą potrafiły kontynuować rozwój po tym, jak przekonały się, że ludzkość nie była w stanie samodzielnie odzyskać swej przyszłości? A jeśli ta przyszłość przyniesie kolejny wybuch epidemii? Czy nasze dzieci będą w stanie stawić im czoło w otwartej bitwie, czy po prostu siądą sobie cicho w kątku i z rezygnacją poczekają na nieuniknioną zagładę? Już choćby z tego powodu musimy odzyskać naszą planetę. Musimy sami sobie udowodnić, że jesteśmy w stanie to zrobić, i pozostawić ten dowód jako największy pomnik pamięci tej wojny. Mamy do wyboru długą, trudną drogę z powrotem do człowieczeństwa albo

powolną degrengoladę naczelnych, niegdyś dumnych władców Ziemi. Mamy ten wybór i musimy go dokonać, tu i teraz”. To było takie cholernie norteamericano, tak typowe dla gringo: sięgać do gwiazd w chwili, gdy trzeba zadzierać głowę, żeby gówno nie wlało się nosem. Jak Hollywood zrobi kiedyś o tym film, to pewnie w tej chwili jakaś jedna oferma zacznie klaskać, powoli i doniośle. Zaczną się dołączać kolejni widzowie, aż wreszcie cała sala będzie się trzęsła od oklasków, potem zrobią zbliżenie na jakąś łzę spływającą po policzku i inne takie bzdety. W rzeczywistości było zupełnie inaczej. Wszyscy milczeli. Nikt się nie poruszył. Przewodniczący ogłosił przerwę na przemyślenie propozycji delegacji amerykańskiej i zapowiedział wznowienie sesji plenarnej o zachodzie słońca, na głosowanie. Jako attaché morski nie miałem wstępu na głosowanie. Kiedy mój ambasador decydował o losach ludzkości i mojego ukochanego Chile, ja mogłem tylko podziwiać zachód słońca nad Pacyfikiem. Siedziałem na pokładzie startowym, wciśnięty między elektrownie wiatrowe a baterie słoneczne, zabijając czas na pogawędce z kolegami attaché morskimi z Francji i Południowej Afryki. Próbowaliśmy nie rozmawiać o sprawach zawodowych, szukając przez dłuższą chwilę wspólnego tematu, możliwie oddalonego od spraw wojny. W końcu zeszło na wino. Okazało się, że wszyscy trzej jesteśmy smakoszami i każdy z nas kiedyś albo mieszkał lub pracował w pobliżu winnicy, albo miał kogoś z rodziny w biznesie winiarskim, w najsłynniejszych winnych regionach świata: Aconcagua, Stellenbosch i Bordeaux. Znaleźliśmy wspólny temat, ale, oczywiście, jak wszystko w tamtych dniach, on też nas zaprowadził z powrotem do wojny. Aconcagua została bezpowrotnie zniszczona, spalona do gołej ziemi w czasie naszych katastrofalnie nieudanych eksperymentów z bombardowaniem zombie napalmem. Stellenbosch wykarczowano pod uprawę roślin jadalnych z prawdziwego zdarzenia. Na początku realizacji Planu Orańskiego panował wielki głód i winogrona uznano za niepotrzebny luksus. Bordeaux zostało opanowane przez żywe trupy, jak większość macierzystych departamentów Francji. Komandor Emile Renard mógł przynajmniej zachować nadzieję i wisielczy humor: kto wie, co da tamtejszej glebie dodatek zombiego ścierwa? Może to poprawi smak win z Bordeaux, gdy je odzyskamy… Jeśli je odzyskamy. Gdy ostatni skrawek czerwonego dysku ginął za horyzontem, Renard sięgnął do worka i wyjął coś z niego. To była butelka Château Latour, rocznik 1964. Zrobiliśmy oczy jak spodki. Boże, rocznik '64! Toż to skarb, na aukcjach przed wojną widywałem pojedyncze butelki sprzedawane za jakieś chore sumy. W tamtym roku była klęska urodzaju i winnica wcześniej rozpoczęła zbiory – w końcu sierpnia, zamiast na początku września. Na przełomie sierpnia i września przyszło za to załamanie pogody i lało bez przerwy do zimy, przez co wszystkie inne winnice nie zdążyły nic zebrać, windując Latour '64 do poziomu winiarskiego świętego Graala. Ta butelka w ręku Renarda mogła być ostatnią taką istniejącą na ziemi, stanowiła wspaniały symbol przedwojennego świata, którego mogliśmy już nigdy nie zobaczyć. To był jedyny osobisty przedmiot, który udało się uratować Renardowi w czasie ewakuacji. Ciągał ją ze sobą wszędzie i miał zamiar zachować na... Chyba na zawsze, bo przecież drugiej takiej na

pewno nigdy się już nie zrobi. A teraz, po przemówieniu jankeskiego prezydenta... [Olguin podświadomie oblizuje wargi, jakby chciał sobie przypomnieć ten smak]. – Długa i dramatyczna podróż nie pomogła mu za bardzo, plastikowe kubki też, ale niech tam. I tak wysączyliśmy je do ostatniej kropelki. – Byliście już tak pewni wyniku głosowania, żeby je zawczasu opijać? – Byliśmy pewni. Żaden z nas nie spodziewał się jednomyślnego wyniku, i mieliśmy rację. Siedemnaście głosów przeciwnych i trzydzieści jeden wstrzymujących się. Przynajmniej ci, którzy głosowali na „nie”, byli gotowi ponieść długoterminowe skutki swojej decyzji. I ponieśli je. Jak pomyśleć, że to nowe ONZ miało tylko siedemdziesięciu dwóch członków, to poparcie rezolucji nie było zbyt wysokie. Ale dla mnie i moich kolegów winiarzy nie było to istotne. Dla nas, naszych krajów, naszych dzieci, wybór został podjęty: przechodzimy do natarcia.

38 W Machu Picchu przez całą wojnę panował spokój, ale w Vilcabamba miał miejsce mały wewnętrzny wybuch epidemii. 39 Brytyjczycy zbudowali swoją główną linię obrony wzdłuż starożytnego rzymskiego Muru Antoniusza. 40 Ubunye: w języku zulu znaczy „jedność”. 41 Choć poglądy badaczy różnią się co do znaczenia tego odkrycia, przedwojenne badania dowiodły, że to właśnie wysokie natlenienie wód Gangesu odpowiada za liczne „cudowne” ozdrowienia. 42 Doktryna Changa: południowokoreański wariant Planu Redekera. 43 W czasie głodu w 1992 roku były doniesienia o wypadkach kanibalizmu, których ofiarą padały m.in. dzieci. 44 Hitoshi Matsumoto i Masatoshi Hamada byli najpopularniejszą parą komików przedwojennej Japonii. 45 Siafu: afrykańska mrówka legionowa. Tego terminu na określenie zombie po raz pierwszy użył doktor Komatsu Yukio w słynnej mowie programowej na forum japońskiego parlamentu. 46 Po wojnie ustalono, że Japonia miała najwyższy na świecie odsetek samobójstw związanych z Wielką Paniką. 47 Bosozoku: członek jednego z młodzieżowych gangów motocyklowych, które rozpleniły się w Japonii na przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku. 48 Onsen: naturalne źródło termalne, w dawnych czasach służące za publiczną łaźnię. 49 Ikupasuy: modlitewna różdżka Ajnów, zwykle wielkości ołówka. Kiedy go potem o to zapytałem, pan Tomonaga powiedział, że to jego nauczyciel, Ota-san, tak ją nazywał. Nigdy się zapewne nie dowiemy, czy kierowała nim wola uwznioślenia zwykłego narzędzia ogrodniczego, czy też, jak wielu Ajnów z jego pokolenia, został do tego stopnia wynarodowiony, pozbawiony kontaktu z kulturą własnej grupy etnicznej. 50 Chi-tai: po japońsku „strefa”. 51 Do dziś nie stwierdzono, w jakim zakresie zombie polegały na zmyśle wzroku. 52 Haya-ji: bóg wiatru. 53 Oyamatsumi: bóg gór i wulkanów. 54 Dokładna liczba statków sojuszniczych i neutralnych, które zawinęły do kubańskich portów w czasie wojny, pozostaje nieustalona. 55 X-38: statek ratunkowy Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. 56 Na MSK zaprzestano użytkowania instalacji do elektrosyntezy tlenu z powodu oszczędności wody. 57 Przedwojenne specyfikacje oceniały sprawność instalacji do odzyskiwania wody na pokładzie MSK na 95%.

58 ATV: Automated Transfer Vehicle, bezzałogowy statek transportowy. 59 Po dostarczeniu zaopatrzenia zadaniem ATV stawało się utrzymywanie MSK na orbicie za pomocą silnika rakietowego statku. 60 ASTRO: Autonomous Space Transfer and Robotic Orbiter, bezzałogowa orbitalna stacja zaopatrzeniowa. 61 PSA: Personal Satellite Assistance. 62 Do dziś nie wiadomo na pewno, dlaczego saudyjska rodzina królewska wydała rozkaz podpalenia swoich pól naftowych. 63 Zbiornik przy zaporze Katse Dam w Lesoto od zbudowania w roku 1995 powodował liczne zaburzenia sejsmiczne w całym regionie. 64 Międzynarodowa Stacja Kosmiczna była wyposażona w radiostację do prowadzenia seansów łączności z uczniami szkół w ramach światowego programu współpracy. 65 Mkunga Lalem: Miecz i Węgorz, pierwsza w świecie sztuka walki z zombie.

Książka dla Grzegorz Batraniec

NA POKŁADZIE „MAURO ALTIERI”, 1000 METRÓW NAD VAALAJÄRVI, FINLANDIA Stoję obok generała D'Ambrosia w centrali bojowej europejskiego odpowiednika wielkich amerykańskich sterowców dowodzenia D-29. Obsada centrali pracuje nad swoimi kolorowymi monitorami w milczeniu. Tylko od czasu do czasu ktoś rzuca w mikrofon połączony ze słuchawkami kilka słów po francusku, niemiecku, hiszpańsku lub włosku. Generał pochyla się nad wyświetlaczem z mapą, na którym prezentowane są wszystkie dane dotyczące toczącej się operacji.

– „Ofensywa”. Przyznam, że gdy pierwszy raz usłyszałem to słowo, myślałem sobie: „O, kurwa!”. Czy to pana nie dziwi? Na pewno dziwi. Panu się zapewne zdaje, że powinienem gryźć wędzidło, nie mogąc się doczekać, kiedy nakopiemy im do dupy, albo wyczyniać inne podobne głupoty, prawda? Nie wiem, co za idiota wymyślił ten stereotyp generała jako tępaka rzucającego się wszędzie głową naprzód, w stylu trenera futbolu amerykańskiego ze szkoły średniej. Może to Hollywood, może to cywilna prasa, a może sami sobie tę krzywdę wyrządziliśmy, pozwalając tym bezmózgim egocentrycznym klownom, LeMayom, Halseyom i MacArthurom, zawładnąć wyobraźnią rodaków. Taki jest w każdym razie image ludzi w mundurach, i nieważne, że bardzo się on różni od rzeczywistości – taki jest, i już. Ja w każdym razie o mało się nie posrałem ze strachu, gdy usłyszałem, że mam wysyłać dowodzoną przez siebie armię do ataku, i to głównie dlatego, że to nie ja miałem nadstawiać karku. Moim zadaniem było wysyłanie tych ludzi na śmierć, a przed sobą mieliśmy to... [Generał wskazał na ekran i skinął na operatora. Mapę okolicy, nad którą przelatywaliśmy, zastąpiła mapa Stanów Zjednoczonych w czasie wojny]. – Dwieście milionów zombie66. Czy ktoś z nas w ogóle jest sobie w stanie wyobrazić tak licznego przeciwnika? A teraz pomyśl sobie, że mieliśmy z tą niewyobrażalną hordą walczyć! Przynajmniej tym razem wiedzieliśmy, z kim przyjdzie nam się zmierzyć. Ale gdyby zebrać całe nasze doświadczenie, wszystko, co wiedzieliśmy o ich pochodzeniu, fizjologii, mocnych i słabych punktach, ich mentalności, to nasze widoki na zwycięstwo nadal były bardzo nikłe. Cała nasza zbierana przez wieki wiedza o prowadzeniu wojny, wszystko, czego dowiedzieliśmy się o walce od czasów, gdy jedna małpa po raz pierwszy dała drugiej w dziób – to wszystko było kompletnie nieprzydatne. Całą sztukę wojenną musieliśmy napisać od nowa. Wszystkie armie, od regularnych wojsk zmechanizowanych po najbardziej prymitywne górskie partyzantki, podlegają trzem podstawowym ograniczeniom: muszą być zwerbowane, wykarmione i dowodzone. Zwerbowane, bo armia to grupa ludzi. Nie ma ludzi, nie ma armii. Wykarmione, bo jak już się ma tych ludzi, to nie można im dać umrzeć z głodu. Dowodzone, bo choćby nie wiem jak demokratyczna była ta armia, musi być w niej ktoś, kogo się słucha, gdy mówi: „Za mną!”. A teraz pojawił się przeciwnik, który to wszystko posłał do diabła, bo żadne z tych ograniczeń nie odnosiło się do zombie.

Czytał pan kiedyś „Na Zachodzie bez zmian”? Remarque odmalował tam bardzo plastyczny obraz pustoszejących Niemiec. Pustoszejących, bo pod koniec wojny po prostu zaczynało brakować żołnierzy. Można oczywiście utrzymywać liczebność, wysyłając na front coraz starsze i coraz młodsze roczniki, ale kiedyś musi być punkt, w którym po prostu skrobie się dno... Chyba że każdy zabity przeciwnik ożywa jako żołnierz naszej armii. A tak właśnie funkcjonowała armia Zaków, rosnąc w siłę, w miarę jak myśmy słabli. W dodatku ten mechanizm działał tylko w jedną stronę. Zainfekuj człowieka – zostanie zombie. Ale zabij zombie – zostanie tylko trup. Atakując, mogliśmy tylko słabnąć, a oni rośli w siłę z każdym starciem. Wszystkie ludzkie armie potrzebowały zaopatrzenia, a ta nie. Ani jedzenia, ani umundurowania, ani amunicji, ani paliwa, nawet wody do picia i powietrza do oddychania! Nie było żadnych linii zaopatrzeniowych, które można by przeciąć, żadnych magazynów, które można zniszczyć. Ich się nie dawało okrążyć i wziąć głodem. Zamknij stu takich w jednym pokoju na trzy lata, to wyjdą równie groźni, jak na początku. To naprawdę ironia losu, że zombie można zabić tylko niszcząc jego mózg, bo to chyba jedyny przeciwnik, którego działaniami nie kieruje żadna myśl przewodnia, żaden sztab. Nie ma u nich dowództwa, nie ma hierarchii dowodzenia, nie ma łączności ani współdziałania na żadnym szczeblu. Nie mają prezydenta, którego można by im zabić, ani bunkra najwyższego dowództwa, który można by zniszczyć precyzyjnym uderzeniem. Każdy zombie jest jednoosobową, autonomiczną, samowystarczalną armią, i to najlepiej oddaje prawdziwą naturę tego konfliktu. Słyszał pan na pewno określenie „wojna totalna”, dość często stosowane w historii ludzkości? Co pokolenie jakiś dupek ogłasza „totalną wojnę” przeciw komuś lub czemuś, co ma znaczyć, że każdy mężczyzna, kobieta i dziecko z jego grupy poświęca każdą sekundę wyłącznie na dążenie do ostatecznego zwycięstwa. To bzdura. Nigdy, w żadnym kraju, sto procent społeczeństwa nie jest całkowicie oddane żadnej wojnie, bo to po prostu fizycznie niemożliwe. Być może będzie to bardzo wysoki odsetek ludzi, i może nawet pracują długie godziny na rzecz wysiłku wojennego, ale czy wszyscy, i czy zawsze? A co z symulantami? Co z pacyfistami? Co z chorymi, rannymi, bardzo starymi i bardzo młodymi? A co wtedy, gdy się śpi, je, bierze prysznic, załatwia? Co wtedy? „Stolec dla zwycięstwa”? To tylko kilka powodów, dla których ludzie organicznie nie są zdolni do prowadzenia wojny totalnej. Poza tym każdy naród ma jakieś ograniczenia. We wszystkich społecznościach są ludzie gotowi oddać życie za innych. W niektórych grupach to może być nawet relatywnie wysoki odsetek, ale każdy naród kiedyś dochodzi do ściany. Japończycy byli bardzo zaciętym przeciwnikiem, gotowym na wiele poświęceń, ale nawet ich złamały tylko dwie amerykańskie bomby atomowe. Gdybyśmy zrzucili kolejne dwie, pewnie i Wietnamczyków udałoby się w końcu złamać67, ale, Bogu dzięki, my pękliśmy, zanim do tego doszło. To natura wojny prowadzonej przez ludzi: obie strony próbują się zepchnąć

nawzajem poza granicę odporności i choćbyśmy nie wiem ile bredzili o wojnie totalnej, zawsze gdzieś jest kres wytrzymałości. Chyba że przeciwnikiem jest zombie. Po raz pierwszy w historii ludzkość walczyła z przeciwnikiem naprawdę prowadzącym wojnę totalną. Oni nie mieli limitu wytrzymałości. Oni nigdy nie negocjowali, nigdy nie kapitulowali. Walczyli do końca, bo, w odróżnieniu od nas, każdy z nich, w każdej sekundzie, miał tylko jeden cel: zniszczyć życie na Ziemi. Taki przeciwnik czekał na nas za linią Gór Skalistych i z nim tę wojnę mieliśmy prowadzić.

DENVER, COLORADO, USA Właśnie kończyłem jeść obiad z rodziną Wainiów. Żona Todda, Allison, poszła na górę, by pomóc ich synowi Addisonowi, w odrabianiu lekcji. Zostałem w kuchni, gdy Todd zajął się zmywaniem naczyń.

– Dla mnie ta nowa armia to było tak, jakbym się cofnął w czasie. Różniła się niemal wszystkim od tej, w której walczyłem, i prawie poległem – pod Yonkers. Już nie byliśmy zmechanizowani: żadnych czołgów, żadnej artylerii, nic na gąsienicach, nawet bradleyów. Te, które ocalały, były teraz przebudowywane i miały wrócić, gdy zaczniemy wyzwalać miasta. Jedyne pojazdy kołowe, jakie mieliśmy, to humvee i samochody pancerne M1117 ASV68, którymi woziło się amunicję i inne rzeczy. A my dawaliśmy z buta; zasuwaliśmy na piechotę, w kolumnach marszowych, jak na tych obrazach z wojny secesyjnej. Zresztą nie tylko to przypominało wojnę secesyjną; było mnóstwo odniesień do Granatowych i Szarych69, a to z powodu barwy naszych nowych mundurów i koloru skóry Zaków. Nikt nie tracił czasu na wymyślanie wzorów kamuflażu nowych ubiorów polowych, BDU, bo i po co? Indygo było chyba najtańszym dostępnym barwnikiem, więc nasze nowe mundury były granatowe. Mundur nie był już złożony z oddzielnych spodni i kurtki. Przypominał raczej kombinezony bojowe oddziałów antyterrorystycznych policji. Był lekki i wygodny, a tkaninę zbrojono kewlarem70 albo jakimś innym włóknem odpornym na przegryzanie. Można też było dołączyć wykonane z tego samego materiału rękawice i kaptury, zasłaniające całą twarz. Potem, gdy zaczęła się walka w miastach, to uratowało życie wielu chłopakom. Wszystko wyglądało jakoś tak staromodnie. Nasze lobo wyglądały jak żywcem wyjęte z „Władcy Pierścieni”. Rozkazy mówiły, żeby ich używać tylko w razie potrzeby, ale może mi pan wierzyć, że potrzebne były baardzo często. Cholernie poręczne, wie pan, no i aż się prosiły, żeby wziąć zamach i przyp... Walka lobo to było coś bardzo osobistego, dawało cholernego kopa. Czuło się w rękach, jak ta czaszka pęka. To była ulga, widzieć o jednego sukinsyna mniej, a życie wracało upomnieć się o swoje. Nie, żebym miał coś przeciwko strzelaniu – naszą podstawową bronią był SIR, Standard Infantry Rifle,

standardowy karabin piechoty. On też wyglądał staromodnie, jak sprzęt z drugiej wojny światowej. Wrażenie to wywoływała drewniana kolba, chwyt i łoże. Myślę, że produkcja plastiku była wówczas zbyt trudna i kosztowna dla naszego przemysłu i stąd ten powrót do drewna. Co do pochodzenia samego karabinu, to panowały rozbieżne zdania. Jedni twierdzili, że to podróbka Kałasznikowa, inni, że skądże znowu, to Heckler XM-8, karabin, którego nasza armia o mało nie przyjęła do uzbrojenia przed wojną. Jeszcze inna wersja głosiła, że to konstrukcja stworzona, przebadana i wyprodukowana w Mieście-Bohaterze w czasie oblężenia, a stamtąd plany przesłano do Honolulu. Nie wiem, jak było naprawdę, i nie obchodzi mnie to. Może i był prymitywny, może miał podrzut dużo większy od M16, może strzelał tylko ogniem pojedynczym – ale za to jak strzelał! Cholernie celny i nigdy, ale to nigdy się nie zacinał, choćby nie wiem co. Mogłeś go, bracie, ciągnąć po błocie, zostawić w piasku, utopić w słonej wodzie na trzy dni – i nic. Choćbyś mu nie wiem jaką krzywdę zrobił, on cię nigdy nie zawiódł. Żadnych wodotrysków, poza możliwością zmiany długości kolby i paroma wymiennymi lufami różnej długości. Można było mieć karabin precyzyjny do strzelania na duże odległości, karabin do strzelania na średnie dystanse albo karabinek do walki w zwarciu, wszystko w zasięgu ręki i dostępne w ciągu kilku minut. Miał też bagnet kłujny, kopię chińskiego bagnetu do Kałasznikowa, składany na zawiasie pod lufą. Głownia nie była długa, może z osiem cali, ale jak nie było pod ręką lobo, to sprawdzał się doskonale. Ile to było żartów, „Ty, uważaj z tą dzidą, bo mi oko wykłujesz”, i takie tam. I wykłuwaliśmy im tych oczu całe mnóstwo. SIR był zbudowany na tyle solidnie, że nawet bez strzelania był bardzo dobrą, wytrzymałą bronią do walki na bliskie odległości. Jak się to wszystko zbierze do kupy, to nic dziwnego, że wojsko traktowało ten karabin z wielkim szacunkiem i zamiast posługiwać się skrótem S-I-R, najczęściej mówiono o nim „Sir”, jak do przełożonego. Naszą podstawową amunicją były naboje 5,56 mm NATO z cyrkonowym pociskiem PIE. PIE to skrót od Pyrotechnically Initiated Explosive, materiał wybuchowy inicjowany pirotechnicznie. Właściwie nie tyle wybuchowy, co zapalający. To był znakomity pomysł. Po przebiciu czoła Zaka pocisk rozpadał się wewnątrz czaszki, rozrywając mózg, a płonące resztki spalały tkankę, eliminując konieczność palenia zwłok. Ludzie zajmujący się czyszczeniem pola bitwy już nie musieli odcinać wszystkich głów i palić ich na oddzielnych stosach, żeby zniszczyć źródło wirusa. Teraz można było po prostu grzebać ich w dołach. Tak, to była zupełnie nowa armia: i ludzie, i wszystko inne. Zmieniły się metody rekrutacji, bycie żołnierzem miało teraz zupełnie inną wymowę. Wymagania były takie same: wytrzymałość fizyczna, sprawność umysłowa, motywacja i dyscyplina, pozwalająca pokonać wyzwania w najcięższych warunkach. Ale to wszystko było psu na budę, jeśli człowiek nie był odporny na długotrwałe działanie w warunkach walki z zombie. Widziałem wielu dobrych kolegów, którzy po prostu nie dali rady. Paru załamało się psychicznie, inni odebrali sobie życie, jeszcze inni w ataku szału zabijali swoich towarzyszy broni. Ja nie mam nic wspólnego z odwagą, bohaterstwem czy jakimiś innymi tego typu bzdetami. Kiedyś czytałem podręcznik przetrwania SAS, który bez przerwy bredził o „osobowości

wojownika”, o tym, że twoja rodzina musi być emocjonalnie i finansowo stabilna, że masz nie latać za dziewczynami za młodu i takie tam. Żałosne bzdety... Nowe twarze w armii mogły przyjść zewsząd. Sąsiad, ciotka, ten jajcarski nauczyciel, co kiedyś był na zastępstwie, czy tamten tłusty palant z wydziału komunikacji. Od byłego akwizytora ubezpieczeń po faceta, co do którego jestem pewien, że to był Michael Stipe, ale nigdy się do tego nie przyznał. To chyba miało sens. Nikt, kto nie był w stanie jakoś dać sobie rady, nie dożył dzisiejszych czasów. Każdy był na swój sposób weteranem. Moja towarzyszka broni, pięćdziesięciodwuletnia siostra Montoya, była zakonnicą, zresztą chyba nadal jest. Metr pięćdziesiąt w kapeluszu, szara myszka nierzucająca się w oczy, a przez dziewięć dni broniła siebie i całą szkółkę niedzielną przed atakiem zombie jedynie za pomocą żelaznego świecznika, wyższego od niej o trzydzieści centymetrów. Nie mam pojęcia, jak dawała radę nieść plecak, ale niosła, bez słowa skargi, z rejonu koncentracji w Needles, przez całą drogę do pierwszego pola bitwy pod Hope, w Nowym Meksyku. Hope71. Naprawdę, bez jaj, tak się ta dziura nazywała. Mówią, że dowództwo wybrało ją z powodu ukształtowania terenu, bo tam było płasko i szeroko, z jednej strony pustynia, a z drugiej góry. Idealne miejsce na rozpoczęcie kampanii, a nazwa to tylko zbieg okoliczności. Akurat! Dowództwo naprawdę dołożyło wszelkich starań, żeby nasz chrzest bojowy poszedł gładko. To miała być pierwsza poważniejsza bitwa stoczona od czasu Yonkers. Moment, w którym wiele rzeczy zbiegło się razem. – Przełom? – Tak, chyba przełom. Wszyscy ci nowi ludzie, nowy sprzęt, nowe metody szkolenia, nowa taktyka, to wszystko miało się teraz po raz pierwszy ze sobą zmieszać i zmienić wszystko. Pierwszych kilkadziesiąt Zaków spotkaliśmy już po drodze. Wykryły ich psy tropiące, a ich przewodnicy załatwili wrogów z broni z tłumikiem. Nie chcieliśmy zwabić zbyt wielu, zanim porządnie nie przygotujemy pola bitwy. To miała być walka na naszych warunkach. Zaczęliśmy sadzić „ogród”: tyczki namiotowe z kawałkami jaskrawopomarańczowej taśmy, w równych rzędach co dziesięć metrów. To były znaczniki odległości, pokazujące nam dokładny dystans do celu. Inni mieli swoje zajęcia: wycinanie krzaków i układanie skrzynek z amunicją. Reszta nie miała nic do roboty, mogła więc czekać, zjeść coś, napełnić bukłaki, noszone na plecach zamiast manierek, a jak ktoś miał naprawdę dużo czasu, to i przespać się ździebko. Wiele się nauczyliśmy od czasu Yonkers. Dowództwo chciało, żebyśmy byli wypoczęci. No i fajnie, tylko problem w tym, że mieliśmy przez to za dużo czasu na myślenie. Widział pan ten film, który o nas nakręcił Elliot? Te sceny przy ognisku, żołnierze przerzucający się dowcipami, opowiadający o planach na przyszłość, jeden nawet z organkami. Człowieku, to w ogóle nie było tak! Po pierwsze, to był środek dnia, żadnych ognisk, żadnych organków pod gwiazdami, wszyscy siedzieli z zamkniętymi dziobami, nikt żadnych głupot nie gadał. Wszyscy za to myśleli. Co

my tu, do cholery, robimy? To był teraz teren Zaków i jak dla nas, to mogli sobie tu zostać na zawsze. Mieliśmy powyżej uszu wykładów na temat „Przyszłości ducha ludzkiego”. Widzieliśmy tę mowę prezydenta Bóg jeden wie ile razy, ale to nie prezydent był tu teraz, na progu Zaka, tylko my. Dobrze nam się żyło za Górami Skalistymi, więc po jaką cholerę było się tu telepać? Około trzynastej w radiu zaczął się ruch. Przewodnicy psów nawiązali kontakt. Podpięliśmy magazynki i zajęliśmy miejsca na linii ognia. To był kręgosłup nowej doktryny bojowej, też z przeszłości, jak wszystko inne. Staliśmy w ciągłej linii, w dwóch rzędach, jednym prowadzącym walkę, a drugim rezerwowym. Ludzie z rzędu rezerwowego wchodzili na nasze miejsca, gdy musieliśmy zmienić magazynek, żeby nie zmniejszać siły ognia, póki starczało amunicji. Z daleka słychać było szczekanie psów. Zak nadchodził. Po jakimś czasie zobaczyliśmy ich na horyzoncie, z początku parę setek. Dostałem dreszczy, mimo że to przecież nie był pierwszy raz, gdy po Yonkers stawałem do walki z zombie. Brałem udział w oczyszczaniu Los Angeles, broniłem linii Gór Skalistych po roztopach. I za każdym razem miałem te cholerne dreszcze. Odwołane psy przebiegły przez szereg. Zrobiły swoje, a teraz przyszedł czas na zanęcanie. Każda armia dorobiła się własnej receptury. Brytyjczycy grali na dudach, Chińczycy na trąbkach, południowoafrykańska armia uderzała karabinami o assegai72 i śpiewała zuluskie pieśni bojowe. A my graliśmy Iron Maiden. Jakoś nigdy wcześniej nie lubiłem heavy metalu. Moja muzyka to był klasyczny rock, „Driving South” Hendriksa to było najcięższe brzmienie, jakie byłem w stanie znieść. Ale tam, z tym pustynnym wiatrem w twarz, gdy „Trooper” z głośników za nami walił mnie w plecy jak młotem, no to był po prostu odjazd! Standardowa Procedura Wabienia, SPW, czy – jak my po wędkarsku to nazywaliśmy – „zanęcanie”, nie była tylko na użytek Zaków. Miała wzmocnić w nas ducha, osłabić strach przed przeciwnikiem. Jak Dickinson doszedł do słów „And you plunge to a certain death”, „i rzucasz się na pewną śmierć”, byłem już napompowany adrenaliną. Karabin był nabity i zabezpieczony, a w celowniku rosła napierająca horda. Zupełnie jak w filmie, tylko brakowało, żebym zaczął krzyczeć: „No już, kurwa, chodźcie tu śmierdziele, załatwmy to tu i teraz!”. Piosenka skończyła się akurat w chwili, gdy weszli w zasięg ognia wyznaczony pierwszymi znacznikami. „Pierwszy szereg, przygotować się!”, rozległy się rozkazy dowódców drużyn i pierwszy szereg klęknął. „Cel!” A po chwili, gdy wstrzymaliśmy oddech, oczekiwane: „OGNIA!”. Pierwsza salwa zabrzmiała jak długa seria z SAW i każdy Zak, który przekroczył linię znaczników, po prostu się złożył i został tam, gdzie stał. Mieliśmy ścisłe rozkazy: strzelać tylko do tych, które przekraczają linię. Czekać, aż następne podejdą. Trenowaliśmy to od miesięcy. Teraz to był już czysty instynkt. Siostra Montoya podniosła broń, sygnalizując pusty magazynek. Zastąpiłem ją, zajmując miejsce w pierwszym szeregu, odbezpieczyłem karabin i poszukałem pierwszego celu. To była nówka z, nie mogła być martwa dłużej niż rok. Resztki brudnych blond włosów zwisały z plamiastej skóry. Spuchnięty brzuch rozsadzał koszulkę z napisem „G jak Gangsta”. Naprowadziłem muszkę na nasadę

nosa, pomiędzy jej zmrużonymi, mlecznymi, bladoniebieskimi oczyma. Tak, wiem, że to nie same oczy są takie mleczne, tylko tysiące zadrapań na zewnętrznej powierzchni gałki ocznej, bo Zaki nie mrugają i nie nawilżają oka łzami. Te podrapane niebieskie ślepka patrzyły prosto na mnie, gdy pociągnąłem za spust. Trafienie przewróciło ją na plecy i widziałem strużkę dymu unoszącą się znad jej czoła: PIE zadziałał. Wciągnąłem powietrze, poszukałem kolejnego celu i strzeliłem, potem jeszcze raz i jeszcze raz. Skoncentrowałem się na robocie. Doktryna przewiduje strzelanie w tempie jeden strzał co sekundę. [Todd zademonstrował, pstrykając palcami w odpowiednim tempie]. – Powoli, metodycznie, pewnie i skutecznie. Na strzelnicy trenowaliśmy z metronomem. Instruktorzy bez przerwy powtarzali: „Im się nie śpieszy, więc wam też”. Wyrobienie tego tempa to był też sposób na zachowanie spokoju. Mieliśmy ich zabijać równie powoli, mechanicznie i bez zrywów, jak oni nas. [Palce Todda cały czas pstrykają w doskonale równym rytmie]. – Strzelanie, zmiana pozycji, łyk wody z bukłaka, wymiana magazynka podrzuconego przez sandlerów... – Sandlerów? – Tak, Zespół Uzupełnień. To był oddział rezerwowy, który w czasie, gdy my strzelaliśmy, pilnował, żeby nam niczego nie zabrakło. Każdy z nas miał tylko ograniczoną liczbę magazynków, a po ich wystrzeleniu ładowanie zabierało sporo czasu. Sandlerzy biegali więc wzdłuż linii i zbierali puste magazynki, po czym ładowali je amunicją ze skrzynek, żeby były gotowe, i rozdawali potrzebującym. Nazwa pochodzi z czasów, gdy ZU po raz pierwszy pojawili się w armii i jeden z chłopaków zaczął parodiować komedię Adama Sandlera, „Waterboy”: w tej wersji to był oczywiście „Ammoboy”. Oficerowie nie byli zachwyceni, ale chłopakom z ZU bardzo się spodobało. Sandlerzy ratowali nam życie, byli wyćwiczeni jak pieprzony balet. Nikomu przez cały dzień i noc nie zabrakło nawet jednego naboju. – Noc? – Szli bez przerwy. Reakcja łańcuchowa. – Tak nazywaliście atak na dużą skalę? – Mało powiedziane. Reakcja łańcuchowa polega na tym, że jak jeden Zak cię widzi, to atakuje i skowyczy. Inny Zak, oddalony nawet o milę, słyszy skowyt i się przyłącza, wzywając kolejnego. Jeśli teren jest odpowiednio gęsto nasycony i łańcuch działa bez przerw, nikt nie jest w stanie przewidzieć, jak daleko może roznosić się wezwanie. A tu mówimy tylko o pojedynczym Zaku wzywającym innego pojedynczego Zaka. A jeśli w zasięgu tej mili będzie dziesięciu, stu, tysiąc? Na przedpolu, za pierwszym znacznikiem, zaczął rosnąć zwał zabitych zombie, wyższy i wyższy z każdą minutą. To było jak palisada, budowa fortyfikacji. W końcu doprowadziliśmy do sytuacji, gdy zza tej „palisady” wystawały tylko ich głowy, i do nich właśnie strzelaliśmy. Okazało się, że

dowództwo przewidziało i to. Mieli takie wieże z peryskopami73, które pozwalały widzieć ponad tym wałem trupów. Poza tym mogli też korzystać ze zdjęć satelitarnych i obrazów przesyłanych w czasie rzeczywistym przez bezzałogowe samoloty rozpoznawcze. Tylko że tym razem my, na pierwszej linii, nic o tym nie wiedzieliśmy. Land Warriora już nie było i mogliśmy się skoncentrować na tym, co widzieliśmy przed sobą. Zaki zaczęły się pojawiać z różnych stron, albo obchodząc barykadę z trupów, albo zanęcone z terenów leżących po bokach, a nawet z tyłu. Dowództwo tylko na to czekało, żeby przeformować nas z szeregu w RS. – Wzmocniony czworobok? – Tak jest, nazywany także RS, na cześć indyjskiego generała Raj-Singha, który podobno wynalazł go na nowo. Przeformowaliśmy się w czworobok. Każdy bok nadal składał się z podwójnego szeregu, a w centrum pojazdy i sprzęt. To było zawsze ryzykowne posunięcie. Oczywiście wiem, że za pierwszym razem w Indiach to się nie sprawdziło, ale tylko z braku odpowiedniego zapasu amunicji. My też nie mieliśmy żadnej gwarancji, że u nas się to nie powtórzy. A jeśli oficerowie dali dupy i błędnie ocenili liczebność przeciwnika? Jeśli nie zabraliśmy dość amunicji albo Zaków było więcej niż nabojów? To się mogło skończyć drugim Yonkers albo jeszcze gorzej, bo tym razem nikt z nas by nie uszedł z życiem. – Lecz okazało się, że zabraliście jej dość. – Jeszcze sporo zostało. Pojazdy były nią wypakowane po dach. Mieliśmy wodę, mieliśmy uzupełnienia. Jak człowiek miał dość i potrzebował pięć minut odpocząć, podnosiło się rękę i jeden z sandlerów zastępował go w szeregu. Można było zjeść rację I74, opłukać twarz, przeciągnąć się, odpryskać. Mało kto zgłaszał się na przerwę, ale i to przewidziano: wzdłuż linii krążyły zespoły KO75, nadzoru psychologicznego, które obserwowały funkcjonowanie każdego z żołnierzy. Byli z nami od początku, od pierwszego dnia zajęć, znali każdego z nas z imienia i nazwiska, wiedzieli o nas wszystko. Wiedzieli też, choć nie pytajcie mnie skąd, kiedy ktoś miał dosyć, kiedy stres bitwy przestawał mobilizować i zaczynał odbierać skuteczność. My tego nie zauważaliśmy, a w każdym razie ja nie zauważałem. Parę razy spudłowałem, strzeliłem za szybko albo za wolno, i już czułem rękę klepiącą mnie po ramieniu. Czas na przerwę. To się naprawdę sprawdzało. Po paru minutach wracałem z pustym pęcherzem, zapchanym żołądkiem, bez przykurczu mięśni od ciągłego trzymania broni przy ramieniu. To robiło cholerną różnicę i każdy, komu się wydawało, że moglibyśmy to przetrwać bez tych parominutowych przerw, powinien spróbować, czy sam będzie w stanie trafiać raz za razem same dziesiątki, co sekundę, przez piętnaście godzin. – A w nocy? – Oświetlaliśmy przedpole reflektorami pojazdów z czerwonym filtrem, żeby nas nie oślepiały. Oprócz tej krwawej poświaty najbardziej przerażające w walce nocnej były świecące na czerwono oczy trafionego zombie. Jeśli mieszanina zapalająca nie trzymała przepisowej kompozycji, to paliła się tak

jaskrawym płomieniem, że przeświecał on przez oczy, które jarzyły się jak węgle. Można się było posrać ze strachu, zwłaszcza później, na cichej warcie, jak taki nagle wylazł z ciemności. Te płonące oczy, zatrzymane w czasie, powoli gasnące i padające wraz z Zakiem na ziemię. Okropność... – Skąd wiedzieliście, że bitwa się skończyła? – Bo skończyliśmy strzelać. Nie, to pytanie wcale nie jest głupie. Jakoś tak koło czwartej w nocy napór zaczął słabnąć. Głowy już nie wystawały zza barykady tak często. Skowyt cichł. Dowódcy nie powiedzieli nam, że już prawie po robocie, ale widać było, jak się rozluźniają, coraz dłużej patrzą przez te swoje peryskopy i w monitory, zaczynają gadać przez radio jak normalni ludzie, a nie tylko monosylabami. Widać było ulgę na ich twarzach. Ostatni strzał padł chyba przed świtem, bo pamiętam, że czekaliśmy potem na pierwsze promienie słońca. Widok był niesamowity. Słońce wschodzące zza zwału trupów, otaczającego nas pierścieniem jak mur. W tym pierścieniu nie było żadnych przerw, miał ze dwadzieścia stóp wysokości i sto szerokości. Nie mam pojęcia, ile ich wtedy zabiliśmy, bo podawane liczby bardzo się różnią, w zależności od tego, kto je podaje. Humvee z lemieszami przebiły się przez ten zwał, otwierając nam drogę. Część Zaków nadal żyła, część się spóźniła, inne spadły z wału, niezdolne wspiąć się na górę. Gdy zaczęło się grzebanie trupów, wyczołgiwały się na zewnątrz, i to były jedyne chwile, gdy señor Lobo też miał zabawę. Przynajmniej tym nie musieliśmy się zajmować. Sprzątaniem zajął się specjalny oddział, czekający w odwodzie. Dowódcy zdecydowali chyba, że jak na jeden dzień to i tak zrobiliśmy sporo. Przeszliśmy dziesięć mil na wschód, rozbiliśmy biwak, rozstawiliśmy przenośne wieże wartownicze i mur z concertainerów76. Leciałem z nóg. Nawet nie pamiętam odkażania, oddawania oporządzenia do dezynfekcji, broni do przeglądu. Nie było ani jednego zacięcia, uwierzy pan? Przez piętnaście godzin walki, w całym pułku. Nie pamiętam też, jak wchodziłem do śpiwora. Dali nam spać do woli, zupełnie jak nie w wojsku, aż do następnego dnia. To było miłe z ich strony. W końcu obudził mnie gwar głosów. Wszyscy byli w doskonałych humorach. Żarty, śmiechy, docinki, opowieści. Nastrój zmienił się diametralnie w porównaniu z tym, co działo się jeszcze dwa dni temu. Nie potrafię powiedzieć, co wtedy czułem. Może to było to, o czym mówił prezydent – odzyskaliśmy naszą przyszłość. Było mi po prostu dobrze, lepiej niż kiedykolwiek przez całą wojnę. Zdawałem sobie sprawę, że czeka nas cholernie długa droga. Wiedziałem, że to dopiero początek kampanii, że mamy jeszcze całą Amerykę do odzyskania. Ale wiedziałem też, że to jest nareszcie, jak to ujął prezydent, „początek końca”.

AINSWORTH, NEBRASKA, USA Darnell Hackworth to człowiek spokojny i nieśmiały. Wraz z żoną prowadzi przytułek dla

czworonożnych weteranów wojny z Korpusu Psów Tropiących Armii. Dziesięć lat temu ośrodki takie jak ten były jeszcze we wszystkich stanach Ameryki. Dziś pozostał już tylko jeden – ich.

– Chyba nikt jeszcze nie docenił ich w pełni. Oczywiście, jest „Dax”, bardzo ładna czytanka dla dzieci, ale to wielkie uproszczenie tematu, historia dalmatyńczyka, który bronił i opiekował się małą ludzką sierotą w drodze do bezpiecznej strefy. Dax nawet nie był psem wojskowym, a pomaganie sierotkom to tylko margines faktycznego wkładu psów w ostateczne zwycięstwo. Na początku psów używano do wczesnego wykrywania zainfekowanych – wywąchiwały chorych. Większość krajów skopiowało izraelski system przeprowadzania ludzi wzdłuż rzędu klatek z psami. Przedwojenne psy trzeba było trzymać w klatkach, żeby nie atakowały chorego, innych psów, a nawet przewodnika, bo gdy wyczuwały wirus zombizmu, po prostu szalały. Nieważne, policyjne, wojskowe czy cywilne, nieważne, jak bardzo wyszkolone – instynkt, niezależne od woli, genetycznie zakodowane przerażenie zawsze brało górę. Strach powodował, że psy albo uciekały, albo rzucały się do obłąkańczej walki. Jeśli pies był szkolony do walki, to walczył. Wielu przewodników straciło ręce, ramiona, a niektórzy życie, gdy ich podopieczny i partner rzucał im się do gardła. Nie wolno winić za to psów. To instynkt, to wrodzona reakcja. I właśnie na ten instynkt liczył człowiek, pakując psa do klatki i przeprowadzając przed nią innego człowieka. Psi instynkt uratował miliony ludzkich istnień. To był wielki program, ale, raz jeszcze powtórzę, także margines tego, do czego zdolne były psy. Podczas gdy Izraelczycy i, za ich przykładem, inne narody zaczęły wykorzystywać jedynie ten instynkt przerażenia, my postaraliśmy się zintegrować go z programem szkolenia. Wszystko sprowadzało się do tresury. Trzeba było zaczynać bardzo wcześnie. Nawet najlepsze przedwojenne psy nie nadawały się do tej służby. Były czworonożnymi bombami zegarowymi, bo dostawały szału, czując ten zapach. Szczenięta urodzone już po wybuchu wojny miały zaś z nim do czynienia dosłownie od chwili urodzenia. Ten zapach był wszędzie – niewykrywalny żadnymi środkami, ledwie parę molekuł, ale to już wystarczało. Oczywiście przyzwyczajenie do zapachu, który starsze psy doprowadzał do szału, nie czyniło z nich jeszcze wojowników. Najważniejszą fazą szkolenia była wstępna selekcja. Brało się grupę szczeniąt, wybraną na chybił trafił, i wpuszczało się do pomieszczenia podzielonego siatką na połowę. One były po jednej stronie, Zaki po przeciwnej. Na reakcję nie trzeba było długo czekać. Pierwszą grupę nazywaliśmy Grupą B. Te zaczynały w takiej sytuacji skamleć i wyć, nie nadawały się do służby. Grupa A reagowała zupełnie inaczej. Te wlepiały czujnie oczy w Zaków, stały pewnie na swoim, szczerzyły zęby i warczały, wysyłając wyraźny sygnał: „Wynocha, bo capnę!”. Panowały nad swoimi reakcjami, i ta grupa była kierowana do dalszej części programu. Tylko że ich zdolność do panowania nad swoimi reakcjami nie oznaczała jeszcze naszej zdolności do kontroli nad nimi. Szkolenie podstawowe na dobrą sprawę nie różniło się od przedwojennego

programu. Czy dają sobie radę z zaprawą fizyczną? Czy słuchają komend? Czy mają dość inteligencji i dyscypliny, by zostać żołnierzami? Nie było łatwo, bo odsetek odrzutów mieliśmy na poziomie sześćdziesięciu procent. Ciężkie zranienie lub śmierć psa w czasie szkolenia wcale nie należały do rzadkości. Dziś wielu nazywa nasze metody nieludzkimi, ale jakoś nie traktują przewodników z takim samym współczuciem, a ci ludzie przechodzili przez to samo. Przewodnicy byli ze swoimi psami niemal od pierwszego dnia szkolenia podstawowego, przez całe dziesięć tygodni szkolenia zaawansowanego. To było bardzo ciężkie i niebezpieczne szkolenie, zwłaszcza elementy ćwiczone z użyciem prawdziwych zombie. Wie pan, że to my byliśmy prekursorami takiego szkolenia na ostro, jeszcze na długo przed piechotą, Siłami Specjalnymi i lotnikami w Willow Creek? To był jedyny sposób skutecznego nauczenia procedur, zarówno samego psa, jak i w trakcie działania w zespole, z przewodnikiem. Jak inaczej można by ich wysyłać do tylu różnych zadań? Chodzenie na „przynętę”, czyli to, co rozsławiła bitwa pod Hope. Z pozoru wyglądało to bardzo prosto: pies tropi Zaki i ściąga je pod lufę ludziom. Z początku strasznie się spinały w sobie i starały, biegały szybko, obszczekiwały każdego Zaka z osobna, biegły z powrotem do linii ognia. Potem się wycwaniły. Nauczyły się, że nie trzeba wcale tyle biegać, żeby osiągnąć ten sam skutek. Wystarczy po prostu wyjść przed szereg, poszczekać, a potem, kiedy się zbierze większa gromada, wycofywać się krok za krokiem, jeszcze poszczekując, żeby ich jak najwięcej zwabić pod lufy. Odmianą przynęty była „zmyła”. Powiedzmy, że linia strzelców dopiero się organizuje i nie chcemy, żeby Zaki pojawiły się za wcześnie. Pies obchodzi rejon występowania zombie i szczeka, ale tylko ze strony przeciwnej do tej, gdzie szykowana jest bitwa. To się sprawdziło wiele razy i zainspirowało „taktykę Lemminga”. W czasie walk w Denver nasi żołnierze podeszli do wysokiego wieżowca, w którym kiedyś zabarykadowało się kilkuset uciekinierów, ale niestety był wśród nich jakiś Zak i po pewnym czasie wszyscy się zreanimowali. Kiedy zajmowaliśmy miasto i żołnierze szykowali się do ciężkiego, niebezpiecznego szturmu, jeden z psów, Lemming, wpadł na lepszy pomysł. Wbiegł na dach niższego budynku po przeciwnej stronie ulicy i zaczął szczekać. Podziałało znakomicie. Zombie w wieżowcu zobaczyły żer i chcąc go złapać, wypadały przez okna. Po Denver „taktyka Lemminga” weszła do podręczników, a w oddziałach piechoty stosowano ją czasem w wersji ludzkiej, kiedy w pobliżu nie było psów. Widok żołnierza stojącego na dachu oczyszczonego wcześniej budynku i wabiącego zombie z sąsiadujących domów nie należał wcale do rzadkości. Jednak zasadniczym zadaniem psów było rozpoznanie, zarówno bliskie, jak i dalekie. Bliskie rozpoznanie to była po prostu współpraca z oddziałem piechoty, prowadzącym normalne działania bojowe. Już to wystarczyło, żeby usprawiedliwić nakłady ponoszone na szkolenie psów. Nie tylko wyczuwały każdego Zaka na mile przed nami, ale potrafiły zakomunikować, czego należy się spodziewać. Wszystkiego można się było dowiedzieć z natężenia i tonu warczenia oraz częstości

szczekania. A gdy wymagana była cisza, wystarczał język ciała: wygięcie grzbietu, uniesiony ogon. Każdy kompetentny przewodnik, a innych nie miewaliśmy, już po kilku patrolach był w stanie czytać w swoim partnerze jak w książce. Psy znajdujące zombie zagrzebane w błocie lub beznogie „pełzacze”, ukryte w wysokiej trawie, uratowały wiele istnień ludzkich. Nawet nie pamiętam, ile razy żołnierze przychodzili mi dziękować za uratowanie życia, gdy pies znajdował ukrytego zombie, który mógł ich złapać za nogę. Dalekie rozpoznanie to były zadania wykonywane w dużej odległości, nieraz o wiele dni drogi przed własnymi liniami – rozpoznawanie terenu opanowanego przez żywe trupy. Na takie zadanie pies ruszał sam, bez przewodnika, ubrany w specjalną uprząż z lokatorem GPS i kamerą, które pozwalały śledzić pozycje i poczynania przeciwnika w czasie rzeczywistym. Zaobserwowanych Zaków można było nanosić na mapę, porównując koordynaty z danymi z GPS. Z technicznego punktu widzenia to było po prostu wspaniałe: twarde dane wywiadowcze w czasie rzeczywistym, jak w programie Land Warrior przed wojną. Dowództwo uwielbiało takie zadania, ale ja ich nienawidziłem. Zawsze bardzo się bałem o swojego partnera. To był cholerny stres, tak sobie siedzieć w klimatyzowanym namiocie pełnym błyszczących ekranów i komputerów. Bezpiecznie, wygodnie i tak cholernie bezradnie. Późniejsze modele uprzęży zapewniały także łączność radiową, żeby przewodnik mógł wydawać psu rozkazy, a w razie konieczności odwołać go. Ja nigdy jej nie używałem. To wymagało zupełnie innego szkolenia, a do korzystania z tej łączności trzeba było uczyć psa od samego początku. Doświadczonego psa nie dawało się przeszkolić. Te pierdziele z wywiadu nabijali się z nas, ciągle powtarzając to cholerne zdanko: „Nie można starego psa nauczyć nowych sztuczek”. Jacy dowcipni... Musiałem tam stać z założonymi rękami i oglądać obraz z punktu widzenia mojej partnerki, która przekradała się przez jakieś lasy, bagna, miasta. Miasta i miasteczka, to było najgorsze. I to była specjalność mojego zespołu. Psie Miasto, słyszał pan o nim? – Chodzi panu o „Ośrodek szkolenia psów do działań w terenie zurbanizowanym”? – Tak jest. To naprawdę było małe miasto, Mitchell w stanie Oregon. Ogrodzone, ewakuowane, ale wciąż pełne zombie. Psie Miasto. Właściwie to powinni je nazwać Miastem Terierów, ponieważ większość psów tam szkolonych to były różne rasy małych terierów. Cairny, norwiche, Jack Russel, idealne rasy do przeszukiwania ruin i zakamarków. Mnie to akurat bardzo odpowiadało, pracowałem głównie z jamnikami. W mojej opinii to najwspanialszy miejski wojownik, jakiego stworzyła natura. Twardy, sprytny, a miniaturki doskonale się sprawdzały w rumowiskach i ciasnych szczelinach. Zresztą, po to w ogóle stworzono tę rasę: to były psy do polowania w jamach, na borsuki. To dlatego wyglądają jak hot dog na kaczych łapach, żeby mogły się przeciskać w ciasnych borsuczych jamach. Ten potencjał genetyczny doskonale się sprawdzał, gdy trzeba się było przeczołgać przez wąski kanał wentylacyjny czy jakieś inne ciasne przejście, których w miastach były tysiące. Naturalna zdolność i zamiłowanie do przedostawania się rurami kanalizacyjnymi, kanałami wentylacyjnymi czy przestrzenią wewnątrz ścian bardzo pomagała przeżyć.

[Jak na zawołanie pojawia się kulejący jamnik, stara suczka. Ma siwy pysk, a futro na uszach i ogonie wytarło się już do gołej skóry. Darnell przerywa rozmowę i zajmuje się psem]. – Cześć, dziewczynko! [Wita ją i podnosi z ziemi, kładąc na kolanach. Suczka jest mała, waży nie więcej niż osiem, dziewięć funtów. Jest mieszańcem, bardzo podobnym do przedwojennego miniaturowego jamnika, ale ze znacznie krótszym tułowiem]. – I jak tam, Maze? Dobrze się czujesz? Właściwie wabi się Maisey, ale nikt jej tak nie nazywał. Maze77 całkiem do niej pasuje, prawda? Wie pan, rasowe psy to była kompletna porażka. Zbyt neurotyczne, zbyt wiele problemów zdrowotnych i wszystkich plag, których należy się spodziewać, gdy kształtuje się psa jedynie z myślą o względach estetycznych. Nowa generacja psów to były wyłącznie mieszańce, wszelkiej krwi, która mogła dać poprawę zdolności fizycznych i stabilną psychikę. Były twarde, znosiły bardzo trudne i ciężkie szkolenie, i nie tylko indywidualne, ale i grupowe, do zadań dalekiego rozpoznania. Dalekie rozpoznanie, zwłaszcza w trudnym terenie, wiązało się z dużym ryzykiem. Nie tylko ze strony zombie, ale także, a może przede wszystkim, ze strony watah zdziczałych psów. Pamięta pan, jakie one były groźne? Wszystkie te rodzinne maskotki, które, porzucone w czasie Paniki, zdegenerowały się i skupiły w stada zabójców? Zawsze stanowiły problem w drodze do wyznaczonego rejonu działania, zwłaszcza przy pokonywaniu terenów, na których nie było wielu zombie. Krążyły tam bez przerwy, szukając żeru. Z początku, zanim zaczęliśmy wysyłać psy eskortowe, wiele ważnych zadań dalekiego rozpoznania trzeba było z tego powodu przerywać. Maze miała dwoje ochroniarzy. Pongo był mieszańcem pitbula i rottweilera, a Perdy... Właściwie to sam nie wiem, czym była Perdy. Wyglądała jak pół owczarek, a pół stegozaur. W życiu bym nie pozwolił Maze zbliżyć się do tej dwójki, gdybym sam nie prowadził jej wstępnego szkolenia. Okazały się idealnymi ochroniarzami. Czternaście razy odpędzały od niej stada bezpańskich psów, dwukrotnie urządzając przy tym masakrę. Widziałem Perdy w akcji, jak rzuciła się na dwustufuntową sukę mastifa, złapała ją szczękami za łeb, a po chwili przez mikrofon przypięty do uprzęży dobiegł trzask miażdżonych kości. Dla mnie najtrudniejsze było utrzymanie Maze z dala od bijatyki, zachowanie jej sił na wykonanie zadania. Zawsze rwała się do bitki. To były znakomite psy eskortowe, zawsze doprowadzały ją do celu, czekały na jej powrót i potem odprowadzały do domu. A wie pan, że one po drodze nawet załatwiły paru zombie? – Zaraz, przecież mięso zombie jest trujące? – Oczywiście, że jest. Nie, nie, nie zagryzły, to by było zbyt niebezpieczne. Na początku wojny widywało się wiele padłych psów, bez żadnych obrażeń, właśnie ofiar zainfekowanego mięsa. To jeden z powodów, dla których szkolenie było tak ważne w tej pracy. Muszą wiedzieć, jak się obronić w razie ataku. Zombie ma wiele przewag natury fizycznej, ale zmysł równowagi do nich nie należy. Większe psy uczyliśmy więc uderzać łbem między łopatki albo w okolice kości ogonowej, po prostu przewracać

Zaków na zbity pysk. Małe psy mogły włazić pod nogi, sprawiając, że zombie się potykał, albo uderzać od tyłu, w dół kolanowy, żeby padały na plecy. Maze to uwielbiała! Zanim zombie się pozbierał, miało się kilkanaście sekund na ucieczkę. Ponieśliśmy sporo strat. Kilka psów spadło skądś, połamało łapy... Jeżeli to było blisko jakichś własnych oddziałów, przewodnik mógł je wtedy w miarę łatwo uratować i odnieść w bezpieczne miejsce. Większość z nich nawet wróciła potem do służby. – A w innych przypadkach? – Jeśli były zbyt daleko; w misjach „na wabia” czy w dalekim rozpoznaniu... Za daleko, żeby je ratować, i za blisko zombie... Prosiliśmy o „ładunki miłosierdzia”, małe ładunki wybuchowe zamontowane na uprzęży, żebyśmy mogli skracać ich cierpienia, jeśli nie było szansy na ratunek. Nigdy żeśmy ich nie dostali. „Marnotrawienie wartościowych zasobów”. Skurwysyny! Oszczędzenie rannemu żołnierzowi cierpień to było dla nich marnotrawstwo, ale robienie z psów inteligentnych min to co innego! – Jak to inteligentnych min? – Słyszał pan o programie „Fragmuts”? To była nieoficjalna nazwa programu, który o mało nie doczekał się realizacji. Jakiś sztabowy dupek przeczytał o sowieckich eksperymentach z „psimi minami” w czasie drugiej wojny światowej. Słyszał pan o tym na pewno, zakładali psom na grzbiety ładunki wybuchowe i wysyłali pod niemieckie czołgi. Nie zaczęliśmy realizacji tego programu z tego samego powodu, z którego Iwan zakończył swój: sytuacja nie była już na tyle rozpaczliwa. Niech mi pan powie, w jak desperackiej sytuacji trzeba się znajdować, żeby w ogóle pomyśleć o takim kurewskim okrucieństwie? Nigdy się do tego nie przyznali, ale myślę, że powstrzymała ich obawa przed powtórką incydentu z Eckhardt. To im naprawdę otworzyło oczy. Słyszał pan o niej? Sierżant Eckhardt, Boże, miej ją w swojej opiece. Nigdy jej nie znałem. Była starszym przewodnikiem, działała w pasie AGN78. Jej partner wabił zombie koło Little Rock, spadł w rozpadlinę i złamał nogę. Horda była zaledwie o parę kroków od niego. Eckhardt złapała karabin i próbowała iść mu na ratunek. Jakiś zasrany oficerek stanął jej na drodze, recytując regulaminy i gówniane oceny sytuacji, coś o marnotrawieniu zasobów na ratowanie „jakiegoś psa”. Opróżniła mu pół magazynka w łeb, zanim żandarmi powalili ją na ziemię i rozbroili. Słyszała każdy pisk i jęk swojego psa z głośnika, gdy Zaki go znalazły. – Co się z nią stało? – Sąd polowy skazał ją na śmierć, wyrok wykonano publicznie przez powieszenie. Rozumiem reakcję władz. Nie, naprawdę ją rozumiem. Dyscyplina, przestrzeganie prawa to było wszystko, co nam pozostało. Ale pewne sprawy jednak się zmieniły. Przewodnikom pozwolono ratować swoich czworonożnych partnerów, nawet jeśli narażało to ich życie. Doceniono wreszcie to, że byliśmy zespołem, złożonym z dwóch partnerów, psa i przewodnika, a nie tylko przewodnika i „jakiegoś psa”,

czegoś, a nie kogoś, części wyposażenia, która jak się zepsuje, to można z dnia na dzień zastąpić ją nową. Zajrzeli wreszcie do statystyk i zauważyli, jak wielu przewodników skończyło ze sobą po stracie psa. Wiedział pan, że przewodnicy psów służbowych byli na pierwszym miejscu statystyk samobójstw wszystkich rodzajów sił zbrojnych? Przed Siłami Specjalnymi, przed Służbą Rejestracji Grobów, nawet przed tymi chorymi pojebami z China Lake79? W Psim Mieście spotykałem przewodników z trzynastu różnych krajów. Wszyscy mówili to samo. Niezależnie od tego, z jakiej kultury się wywodził, z jakiego środowiska, uczucia były identyczne. Kto mógłby przeżyć taką stratę i wyjść z tego niewzruszony? Ktoś taki po prostu nie nadawałby się na przewodnika. To właśnie przesądzało o naszej odmienności, ta zdolność do odczuwania tak silnej więzi z kimś, kto nawet nie należał do naszego gatunku. I właśnie to, co sprawiało, że tak wielu moich kolegów palnęło sobie w łeb, czyniło z nas jeden z najbardziej efektywnych oddziałów w całej pieprzonej Armii Stanów Zjednoczonych. Armia dostrzegła to we mnie gdzieś na odludziu, przy pustej drodze w Górach Skalistych, w Colorado. Miałem za sobą trzy miesiące ucieczki z mojego mieszkania w Atlancie, trzy miesiące pieszej wędrówki, biegu, chowania się, walki o przeżycie. Miałem dreszcze, gorączkę, schudłem do dziewięćdziesięciu sześciu funtów. Ci dwaj faceci siedzieli pod drzewem. Rozpalali ognisko. Za nimi leżał ten mały piesek. Łapy i pysk miał związane sznurowadłami, był pokrwawiony. Leżał tam nieruchomo i tylko popiskiwał z cicha. – Co się stało? – Wie pan, ja naprawdę tego nie pamiętam. Musiałem jednemu przywalić moim baseballem, bo znaleźli koło niego złamaną pałkę, a mnie znaleźli, jak leżałem na tym drugim i wbijałem mu twarz do środka. Ważyłem dziewięćdziesiąt sześć funtów, byłem ledwie żywy i o mało sukinsyna nie zatłukłem gołymi rękami. Gwardziści ściągnęli mnie z niego, przykuli do samochodu i musieli parę razy dać po pysku, żebym wrócił do przytomności. To już pamiętam. Ten, któremu przywaliłem pałką, trzymał się za złamaną rękę, a ten drugi po prostu leżał i krwawił. „Uspokój się, kurwa, do jasnej cholery!”, zaczął porucznik. „Co z tobą? Dlaczego zrobiłeś coś takiego swoim?” „On nie jest, kurwa, swój!”, wrzeszczał ten ze złamaną ręką. „Całkiem mu odpierdoliło!” „Nie rób psu krzywdy”, powtarzałem w odpowiedzi na każde pytanie. Gwardziści roześmieli się. „Jezu, ten facet jest stuknięty”, mruknął któryś, patrząc na moje dwie ofiary. Porucznik pokiwał głową i zwrócił się do mnie: „Wiesz co, kolego? Chyba mamy dla ciebie odpowiednie zajęcie”. I tak trafiłem do służby. Czasem człowiek znajduje swoje przeznaczenie, czasem przeznaczenie znajduje człowieka. – A co się stało z psem? – Chciałbym panu zafundować jakieś disneyowski happy end, w rodzaju tego, że został moim partnerem albo że uratował sierociniec z pożaru, czy coś takiego. Ogłuszyli go kamieniem. Płyn zalał kanały uszne. W jednym uchu stracił słuch całkowicie, w drugim częściowo, ale nos nadal pracował

i sprawdził się znakomicie jako łowca szczurów, gdy znalazłem mu nowy dom. Upolował ich tyle, że cała rodzina mogła przeżyć zimę. No, może to jest jakiś rodzaj disneyowskiego zakończenia. Disneyowskie zakończenie z gulaszem z Myszki Mickey. A chce pan usłyszeć coś naprawdę wariackiego? Ja nie znosiłem psów. – Naprawdę? – Brzydziłem się nimi. Brudne, śmierdzące, śliniące się, roznosiciele pcheł i zarazków, ocierające się o nogi i tarzające po dywanie, który potem śmierdział jak szczyny. Boże, jak ja ich nienawidziłem. Byłem z tych, co to przychodzą do czyjegoś domu i nigdy nie pogłaszczą psa domowników. W pracy bezlitośnie nabijałem się z kolegów, którzy mieli na biurkach zdjęcia swoich psów. A wie pan, kto groził policją, jak tylko jakiś pies raz szczeknął po zmroku? Tak, to ta. Mieszkałem o przecznicę od sklepu ze zwierzętami. Przejeżdżałem koło niego codziennie wiele razy, mrucząc pod nosem, że nie rozumiem, jak ci sentymentalni, nieprzystosowani społecznie idioci mogą wyrzucać tyle pieniędzy na te przerośnięte, szczekające chomiki. W czasie Paniki żywe trupy zaczęły się zbierać koło tego sklepu. Nie wiem, co się stało z właścicielem. Sukinsyn uciekł, opuszczając wcześniej kraty, ale zostawił w środku zwierzaki. Słyszałem je z okna sypialni. Przez cały dzień i noc. To były głównie szczenięta, najwyżej parotygodniowe. Przerażone maleńkie dzieci wołające mamusię czy kogokolwiek, żeby je ratował. Słyszałem, jak umierały, jeden po drugim, kiedy kończyła się woda w butelkach. Zombie nigdy nie zdołały wyłamać krat. Wciąż stały całym tłumem przed sklepem, kiedy uciekałem. Nawet się nie obejrzałem za siebie na ten sklep. Co mogłem zrobić? Byłem bezbronny, nie umiałem walczyć, nawet o opiece nad psami nic nie wiedziałem, więc zaopiekować się nimi nie mogłem. Ledwie udało mi się przeżyć samemu. Co mogłem zrobić? Cokolwiek... [Maze wzdycha przez sen, Darnell poklepuje ją łagodnie]. – Mogłem coś zrobić.

SYBERIA, ŚWIĘTE CESARSTWO ROSYJSKIE Ludzie żyją tu w najbardziej prymitywnych warunkach, bez prądu, bez bieżącej wody. Chaty otoczono częstokołem z pni okolicznych drzew. Najmniejsza z nich należy do ojca Siergieja Ryżkowa. To cud, że stary duchowny wciąż zdolny jest w takich warunkach do samodzielnego życia. Porusza się z trudem, to efekt licznych wojennych i powojennych ran. Gdy ściska mi rękę, czuję wyraźnie, że wszystkie palce miał kiedyś połamane. Uśmiecha się, i widać, że część zębów wybito mu dawno temu.

– Żeby zrozumieć, w jaki sposób staliśmy się państwem teokratycznym, w jaki sposób to się zaczęło od ludzi takich jak ja, należy najpierw zrozumieć naturę naszej własnej wojny z żywymi trupami.

Jak w wielu innych wojnach, naszym największym sojusznikiem był Generał Mróz. I tak zwykle mroźna zima, przedłużona i zaostrzona jeszcze przez niebo czarne od dymów i pyłów, dała nam czas, którego potrzebowaliśmy, by przygotować się do wyzwolenia naszej Ojczyzny. W odróżnieniu od Ameryki, my prowadziliśmy wojnę na dwa fronty. Mieliśmy linię obrony od zachodu na Uralu, ale z południowego wschodu atakowały nas azjatyckie hordy. Sytuację na Syberii udało się w końcu ustabilizować, ale daleko jej było do opanowania i zapewnienia tym terenom bezpieczeństwa. Mieliśmy mnóstwo uchodźców z Indii i Chin, całe hordy zamrożonych umarlaków, którzy tajali na wiosnę. I nadal, co roku, odmarzają. Potrzebowaliśmy tych zimowych miesięcy, by zreorganizować armię, uporządkować problemy ludności, a także zinwentaryzować i rozdzielić nasze olbrzymie zapasy sprzętu wojennego. Nie mieliśmy u nas produkcji wojennej, jak w innych krajach. W Rosji nie było Departamentu Zasobów Strategicznych, a jedynym przemysłem była produkcja żywności, i to w takiej ilości, by utrzymać przy życiu naszych ludzi. Mieliśmy za to naszą tradycję państwa kompleksu militarnoprzemysłowego. Ja wiem, że wy tam, na Zachodzie, zawsze się z tego naśmiewaliście. Nazywaliście nas paranoikami, mówiliście, że Iwan produkuje czołgi i działa, gdy ludzie potrzebują masła i samochodów. Tak, Związek Sowiecki był państwem zacofanym i nieefektywnym. Zgoda, gospodarka zbankrutowała pod ciężarem militarnej potęgi, zasypana górami sprzętu bojowego. Ale to właśnie te góry złomu uratowały nasze dzieci, gdy Matka Ojczyzna ich potrzebowała. [Ryżkow wskazuje na wyblakły plakat. Przedstawia on widmowy obraz czerwonoarmisty sięgającego z chmur na ziemię i wręczającego wdzięcznemu młodemu Rosjaninowi swoją sfatygowaną pepeszę. Podpis brzmiał: „Dieduszka, spasiba”! (Dziękuję, dziadku)]. – Byłem kapelanem 32. Dywizji Strzelców Zmotoryzowanych. Stanowiliśmy oddział kategorii D, ze sprzętem czwartej kategorii, najstarszym zdatnym do użytku, jaki znajdował się w magazynach. Z naszymi pepeszkami i karabinami Mosina wyglądaliśmy jak grupa statystów z filmu o Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej. Nie mieliśmy waszych wymyślnych mundurów nowej generacji. My nosiliśmy gimnastiorki po dziadkach i szorstkie, śmierdzące stęchlizną, nadjedzone przez mole ziemiste szynele. Nic nas nie chroniło od pokąsania przez zombie. Straty mieliśmy ogromne, zwłaszcza w walkach miejskich, i na skutek wadliwej amunicji. Nasze naboje były starsze od nas, a od niektórych żołnierzy nawet dwa razy. Większość z tego była składowana w skrzyniach, pod gołym niebem, od czasu gdy Stalin wydał ostatnie tchnienie. Nigdy nie wiedziałeś, kiedy się spodziewać niewypału, czasem broń robiła „klik” zamiast „bum!” akurat w chwili, gdy zombie cię powalił. Takie przypadki były w naszej dywizji nagminne. Nie byliśmy ani tak ładnie ubrani, ani tak zorganizowani, jak wasza armia. Nie mieliśmy waszych wzmocnionych czworoboków Raj-Singha ani waszej dyscypliny ogniowej i zasady „jeden pocisk, jeden zombie”. Nasze bitwy były chaotyczne i brutalne. Zasypywaliśmy przeciwnika ogniem z wukaemów

DSzK, miotaczy ognia, katiusz, a potem rozgniataliśmy gąsienicami przedpotopowych T-34. To było nieskuteczne, to było marnotrawstwo, to powodowało zbyt wiele niepotrzebnych strat. Pierwszą większą bitwę naszej kampanii stoczyliśmy pod Ufą. To ona nauczyła nas nie wchodzić do miast i otaczać je w zimie murami. Wiele się nauczyliśmy w czasie tych pierwszych miesięcy, po wielogodzinnym przygotowaniu artyleryjskim, atakując na oślep morze ruin, walcząc o każdą ulicę, każdy dom, każdy pokój. Zawsze było zbyt wiele zombie, zbyt wiele niewypałów, zbyt wielu pokąsanych chłopaków. My nie mieliśmy pigułek L80, jak wasza armia. U nas jedynym lekarstwem na infekcję była kulka. Tylko kto miał pociągnąć za spust? Na pewno nie koledzy. Zabicie własnego towarzysza, nawet oszczędzające mu cierpień, za bardzo pachniało dziesiątkowaniem. To była ironia losu. Dziesiątkowanie, pomyślane jako kara, dała naszej armii wewnętrzną moc i dyscyplinę, pozwalające wykonać każdy rozkaz. Każdy, z tym jednym wyjątkiem. Wydać rozkaz dobicia kolegi – ba, choćby poprosić ich o to – oznaczało wywołać kolejny bunt. Na jakiś czas zrzucono ten obowiązek na dowódców, oficerów i sierżantów. Trudno byłoby wyrządzić wojsku większą krzywdę. Kazali tym ludziom strzelać w łeb dzieciakom, za które byli odpowiedzialni, z którymi walczyli ramię w ramię, dzielili się chlebem i kocem, ratowali im życie. Albo jeszcze gorzej – tym, którzy im je uratowali. Kto byłby w stanie dokonać czegoś takiego i ponownie skupić się na dźwiganiu brzemienia dowódcy? Szybko dał się zauważyć wyraźny upadek kadry dowódczej, zwłaszcza oficerów młodszych i podoficerów. Zaniedbania w służbie, alkoholizm, epidemia samobójstw. Tylko w ciągu pierwszego tygodnia kampanii nasza dywizja straciła czterech doświadczonych dowódców, trzech poruczników i majora. Dwaj porucznicy popełnili samobójstwo; jeden tuż po zastrzeleniu podwładnego, drugi w nocy po dobiciu dwóch chłopaków. Trzeci dowódca plutonu wybrał bardziej pasywny wariant, który psychologia nazwała potem „samobójstwem przez walkę”. Zgłaszał się na ochotnika do dowodzenia coraz bardziej niebezpiecznymi akcjami, w czasie których zachowywał się bardziej jak napalony szeregowiec niż doświadczony frontowy dowódca. Zginął po tym, jak rzucił się tylko z bagnetem na dwunastu umarlaków. Major Kowpak po prostu zniknął. Nikt nawet nie wie kiedy. Wiedzieliśmy, że nie mógł paść ofiarą zombie, bo teren został bardzo dokładnie oczyszczony, a na zewnątrz nikt nie wychodził bez eskorty. Wszyscy wiedzieliśmy, co się mogło stać. Pułkownik Sawiczew wydał oficjalne oświadczenie, że major wyruszył na ochotnika na dalekie rozpoznanie i nie powrócił, nawet przedstawił go do Orderu Ojczyzny. Musiał, bo nie byłby w stanie zahamować plotek, a nie ma nic gorszego dla morale oddziału niż świadomość, że jeden z własnych oficerów zdezerterował. Wtedy nie obwiniałem go za to, i nadal nie obwiniam. Kowpak był dobrym człowiekiem i sprawnym dowódcą. Przed kryzysem odsłużył trzy tury służbowe w Czeczenii i jedną w Dagestanie. Gdy zmarli powstali, nie tylko zapobiegł buntowi

w swojej kompanii, ale przeprowadził ją, na piechotę, wraz z zapasami i rannymi, z Kurty w górach Salib aż do Manaszkientu nad Morzem Kaspijskim. Sześćdziesiąt pięć dni, trzydzieści siedem poważnych starć. Trzydzieści siedem! Mógł zostać instruktorem, szkolić ludzi, zasłużył na to w dwójnasób. Nawet Stawka o niego pytała, bo miał olbrzymie doświadczenie bojowe. Ale nie, odrzucił wszelkie propozycje i zgłosił się na ochotnika z powrotem na front. A potem zdezerterował. W ciągu tych kilku tygodni straciliśmy tylu oficerów, że nazwano to wręcz „powtórnym dziesiątkowaniem”. Niemal co dziesiąty oficer popełnił samobójstwo w ciągu tych kilku tygodni. Te straty o mało nie spowodowały załamania naszej ofensywy. Logiczną alternatywą było więc kazać chłopakom samym się zabijać. Wciąż pamiętam ich twarze, brudne i pryszczate, z zaczerwienionymi od płaczu oczyma, jak obejmują ustami lufy karabinów... Co mogliśmy więcej zrobić? Nie potrwało długo, jak zaczęły się samobójstwa grupowe, wszyscy pogryzieni w czasie jednej potyczki zbierali się razem w szpitalu i pociągali razem za spusty. Myślę, że to mogło pomagać się decydować, ta świadomość, że nie giną samotni. To pewnie jedyne pocieszenie, jakiego mogli oczekiwać. Ode mnie na pewno go nie chcieli. Ja byłem człowiekiem religii w kraju, który dawno stracił wiarę. Dziesięciolecia komunizmu, po których nastąpiły lata materialistycznej pseudodemokracji, pozostawiły całym pokoleniom Rosjan niewiele wiedzy, a już na pewno nie jej potrzebę, o „opium dla ludu”. Jako kapelan zajmowałem się głównie zbieraniem listów do rodzin od tych oczekujących na śmierć chłopców i rozdzielaniem wódki, o ile jakaś była. Czułem się zupełnie niepotrzebny, a kierunek, jaki ta wojna przyjmowała, kazał wątpić, by cokolwiek mogło się zmienić. To się stało po bitwie pod Kostromą, kilka tygodni przed atakiem na Moskwę. Poszedłem do szpitala dać ostatnie namaszczenie zainfekowanym. Trzymali ich oddzielnie. Część była paskudnie poraniona, ale inni ledwie pokąsani i jeszcze przytomni. Pierwszy chłopiec chyba nie miał jeszcze nawet siedemnastu lat. Miał potwornego pecha. Nawet nie został ugryziony, jak inni. Działo pancerne ISU-152, w którym służył, rozjechało jakiegoś żywego trupa i w gąsienicy utknął ostry jak nóż kawałek kości ramiennej. Gdy się zatrzymali, nadział się na kość w trakcie zeskoku, a jej ostry koniec przebił mu mundur i ciało. Leżał teraz na składanym łóżku, krwawiąc z rozciętego brzucha, z karabinem w drżącej dłoni. Obok leżało pięciu innych zainfekowanych żołnierzy. Powiedziałem każdemu po kolei, że będę się za niego modlił, przeżegnałem znakiem krzyża. Jedni wzruszali ramionami, inni zdawkowo dziękowali. Wziąłem od nich listy, zaproponowałem po kielichu, rozdałem kilka papierosów, które przekazali im ich dowódcy. Robiłem to już tyle razy, ale nagle poczułem, że dziś czuję się jakoś inaczej. Coś się we mnie działo, coś chwyciło za serce. Nagle poczułem, że drżę na całym ciele, gdy ci chłopcy zaczęli sobie wkładać lufy w usta. „Na trzy”, zakomenderował najstarszy z nich. „Raz, dwa...” Nie dokończył. Siedemnastoletni czołgista runął na ziemię. Pozostali patrzyli ze zdumieniem na dziurę po kuli w jego głowie i dymiący pistolet w mojej ręce. W tej chwili to była ręka Boga.

Bóg przemówił do mnie, słyszałem wyraźnie Jego słowa w mojej głowie. „Dosyć grzechu”, powiedział. „Dosyć dusz skazanych na męki piekielne!” To było tak oczywiste, tak jasne! Zabijanie żołnierzy przez oficerów kosztowało nas zbyt wielu dobrych dowódców, a żołnierze zabijający się sami kosztowali Boga zbyt wiele czystych dusz skazanych na potępienie. Samobójstwo to najstraszniejszy, najcięższy śmiertelny grzech, nawet jeśli w tych warunkach popełniany dla dobra ludzkości. Tylko my, Jego słudzy, których wybrał do doglądania swej trzody na ziemi, mogliśmy ponieść za nich ten krzyż, uwalniając ich czyste dusze z zainfekowanych ciał. Powiedziałem to dowódcy dywizji, kiedy mnie zapytał, dlaczego zastrzeliłem tych sześciu. Przekazano to natychmiast wszystkim kapelanom w polu, a potem także cywilnym popom w całej Matuszce Rossiji. To, co potem nazwano „aktem ostatecznego oczyszczenia”, było tylko pierwszym krokiem na drodze do religijnego ferworu, który odsunął w cień nawet szyicką rewolucję w Iranie z 1980 roku. Bóg wiedział, że Jego dzieciom odmawiano łaski zbyt długo. Potrzebowały Jego wskazówek, zachęty, nadziei! Można powiedzieć, że to właśnie dlatego wyszliśmy z tej wojny jako naród przepełniony wiarą i dlatego odbudowujemy nasze państwo na fundamencie świętej wiary prawosławnej. – Czy to prawda, że politycy próbowali przejąć to odrodzenie wiary dla swoich celów? [Milczenie]. – Nie rozumiem. – Prezydent ogłosił się patriarchą... – A czy przywódca narodu nie może poczuć woli bożej? – Wolę bożą, zgoda, ale co z tym ma wspólnego organizowanie popów w szwadrony śmierci i morderstwa polityczne pod płaszczykiem „oczyszczania zainfekowanych dusz”? [Milczenie]. – Nie wiem, o czym pan mówi. – A czy to nie z tego powodu popadł pan w niełaskę Moskwie i wylądował aż tutaj? [Tym razem cisza zapadła na naprawdę długą chwilę. Zza drzwi słychać odgłos zbliżających się szybkich kroków. Ktoś puka. Ojciec Siergiej otwiera. Za drzwiami stoi obdarte dziecko, z ubłoconą, bladą ze strachu twarzyczką. Wykrzykuje coś do duchownego w miejscowym, trudnym do zrozumienia dialekcie, bez przerwy pokazując za siebie palcem i powtarzając te same zdania. Stary pop kiwa głową, klepie chłopca po ramieniu i odwraca się do mnie]. – Przepraszam pana, ale wzywają obowiązki duszpasterskie. [Gdy zbieram się do wyjścia, ojciec Siergiej otwiera skrzynię, na której siedziałem, i wyjmuje z niej Biblię, stułę i pistolet: starą tetetkę w poprzecieranej brezentowej kaburze].

NA POKŁADZIE USS „HOLO KAI”, U WYBRZEŻY HAWAJÓW Batyskaf „Deep Glider 7” wygląda raczej jak dwukadłubowy samolot niż miniaturowa łódź podwodna. Leżę na brzuchu w prawym kadłubie, wyglądając przez gruby szklany stożek dziobu. Mój pilot, starszy bosman sztabowy Michael Choi, macha do mnie z lewej kabiny. Choi jest jednym z „oldbojów”, prawdopodobnie jednym z najbardziej doświadczonych członków Korpusu Głębinowych Nurków Bojowych Marynarki Stanów Zjednoczonych. Szpakowate skronie i ogorzała twarz silnie kontrastują z rozsadzającym go entuzjazmem, pasującym raczej do nastolatka. Gdy macierzysty okręt opuszcza nas we wzburzone odmęty Pacyfiku, w dotychczas neutralnym głosie Choia odkrywam ślady akcentu typowego dla surfujących luzaków.

– Dla mnie wojna nigdy się nie skończyła. A nawet się nasila. Z każdym miesiącem rozszerzamy swój zasięg działania, udoskonalamy sprzęt i szkolimy więcej ludzi. Powiadają, że tam, na dnie, jest ich jeszcze ze dwadzieścia-trzydzieści milionów, ciągle wyrzucanych przez fale na brzeg albo wyciąganych w rybackich sieciach. Nie da się naprawić platformy wiertniczej czy oceanicznego kabla bez wpakowania się w ich cały tłum. Po to właśnie nurkujemy: żeby ich poszukiwać, tropić, spróbować przewidzieć ruchy, aby je prognozować i ostrzegać zawczasu zagrożone rejony. [Dźwig opuszcza nas na tyle, że nadchodząca biała fala uderza w moją opływkę z ogłuszającym hukiem. Choi uśmiecha się, sprawdza przyrządy i na chwilę przestawia mikrofon z obwodu wewnętrznego, na którym rozmawiał ze mną, na radio, łącząc się z okrętem. Nasze opadanie przyśpiesza, przez chwilę woda za szkłem pieni się na biało, ale już po chwili znajdujemy się w błękitnej, spokojnej toni]. – Niech mnie pan nawet nie pyta o sprzęt dla płetwonurków i tytanowe kolczugi na rekiny, bo nie mam z tymi bzdurami nic wspólnego. Harpuny, bangsticki, rzeczne sieci na zombie... W tej sprawie nic panu nie pomogę. Chce pan usłyszeć o cywilnych metodach walki, to niech pan pyta cywili. – Ale przecież wojsko też stosowało te metody. – Zielone ludziki, czyli armia, ale nie my, marynarka. I to głównie na rzekach. Osobiście nigdy nie nurkowałem z akwalungiem czy w kolczudze... W każdym razie nie na wojnie. Moją walkę toczyłem głównie w ASN, Atmosferycznym Skafandrze Nurkowym. To coś jak krzyżówka skafandra do kosmicznych spacerów i zbroi. Nic nowego, pomysł kontynuowany od kilkuset lat, gdy jeden facet81 wymyślił sobie nurkowanie w beczce z szybką przed nosem i otworami na ręce. Potem były kolejne ulepszenia, „Tritonia” i „Neufeldt-Kuhnke”. Ich skafander wyglądał jak z takiego filmu science fiction z lat pięćdziesiątych, „Robbie the Robot”. Ale to wszystko już zamierzchła przeszłość... Pana to naprawdę interesuje? – Tak, proszę... – No więc to wszystko poszło w zapomnienie po wynalezieniu akwalungu. Potem wróciło, gdy zaczęły się prace na platformach wydobywczych, i trzeba było zacząć schodzić znacznie, znacznie

głębiej, niż pozwalał akwalung. Bo widzi pan, im głębiej pan schodzi, tym większe ciśnienie. Im większe ciśnienie, tym większe niebezpieczeństwo wiąże się z oddychaniem przez aparat, z tlenem lub z mieszanką helową. Trzeba spędzać całe dnie, a nawet tygodnie na dekompresji w drodze powrotnej na powierzchnię, a jeśli z jakiegoś powodu wróci się za szybko... Dostaje się choroby kesonowej, gdy w mózgu i organach wewnętrznych z krwi zaczynają się wydzielać pęcherzyki gazów. Nawet już nie mówię o długoterminowych zagrożeniach dla zdrowia z powodu martwicy kości, wdychania różnych świństw, których natura wcale nie planowała dla człowieka do wdychania. Najbezpieczniejszym sposobem nurkowania głębiej i dłużej było zamknięcie całego ciała w bańce powietrza o ciśnieniu równym atmosferycznemu. Tak jak tutaj. Bezpiecznie, ciepło, a ciało czuje się tak, jakby nadal było na powierzchni. I właśnie to zapewnia ASN, czas zanurzenia ograniczony jedynie wytrzymałością pancerza i systemu podtrzymywania życia. – Coś jak osobisty okręt podwodny? – Pojazd podwodny. Prawdziwy okręt podwodny latami nie potrzebuje się wynurzać, bo sam sobie produkuje powietrze. Pojazd podwodny może się co najwyżej zanurzać na krótko, jak U-Booty z drugiej wojny światowej albo ten batyskaf. [Na zewnątrz woda zaczyna ciemnieć, nabierając purpurowego odcienia]. – Natura ASN, fakt, że to tak naprawdę niewiele więcej niż zbroja, sprawiał, że to urządzenie doskonale nadawało się do walki, i to zarówno w rzekach, jak i na otwartym morzu. Nie żebym dyskredytował miękkie skafandry... Nurek w czymś takim ma dużo większą swobodę ruchu, szybkość, ale można ich używać tylko na płytkich wodach, a jeśli dwóch takich pana złapie... Widziałem nurków w miękkich skafandrach wyciąganych na powierzchnię z połamanymi rękami, nogami, żebrami, ze trzech ze skręconym karkiem. Utonięcie... To się zdarzało naprawdę często, jeśli przewód powietrzny został przerwany albo umarlak wyrwał ustnik aparatu oddechowego. Zresztą nawet w twardym hełmie nurkowym i suchym kombinezonie wzmocnionym siatką wystarczy, że jeden z drugim przytrzymają nurka na dnie, aż mu się powietrze skończy, i do widzenia. Widziałem aż za wielu ludzi, którzy skończyli w ten sposób, albo nawet zdołali się wyrwać i wyskoczyli na powierzchnię, ale tylko po to, żeby choroba kesonowa dokończyła to, co zaczęły zombie. – Czy to się często zdarzało nurkom? – Czasem, zwłaszcza na początku, ale u nas nigdy. Nie było fizycznego zagrożenia. Zarówno ciało, jak i system podtrzymywania życia były zamknięte w szczelnej obudowie – aluminiowej lub z wysokowytrzymałego kompozytu. Większość modeli tych kombinezonów miała stalowe lub tytanowe przeguby. Choćby nie wiem jak Zak próbował je wykręcać, nie był ich w stanie wyrwać. Nawet gdyby jakimś cudem zdołał je pewnie uchwycić, co nie było łatwe, bo wszystkie powierzchnie były bardzo gładkie i krągłe. A jeśli z jakiegoś powodu trzeba było uciekać na powierzchnię, starczyło odrzucić balast czy zespół napędowy, jeśli się go miało, i wio! Kombinezon miał dodatnią pływalność, więc

wyskakiwał na powierzchnię jak korek. Parę razy widziałem nawet kumpli wynurzających się z pasażerem na gapę, uczepionym kombinezonu. Tego rodzaju sensacje prawie nigdy nie zdarzały się w zanurzeniach bojowych. Większość modeli ASN ma autonomiczność sięgającą czterdziestu ośmiu godzin. Choćby nie wiem ilu Zaków przywaliło nurka na dnie, został on przygnieciony ciężkim fragmentem wraku czy się zaplątał w podwodny kabel, można było spokojnie i bezpiecznie siedzieć na dnie, czekając na kawalerię. Nikt nigdy nie nurkował samotnie, więc najdłuższy czas, jaki nurek w ASN spędził na dnie w sytuacji awaryjnej, nie przekroczył sześciu godzin. Wielokrotnie zdarzało się natomiast, że nurek, który utknął na dnie, meldował, że nie jest w niebezpieczeństwie, i prosi, żeby mu pomóc się wydostać dopiero po zakończeniu wykonywanego zadania. – Cały czas mówi pan: modele ASN. To było ich kilka? – O, mieliśmy ich całkiem sporo, cywilnych, wojskowych, starych, nowych... No, powiedzmy, relatywnie nowych. W czasie wojny nie byliśmy w stanie wyprodukować żadnych nowych i musieliśmy sobie radzić z tymi, które mieliśmy do tej pory. Niektóre ze starszych modeli pochodziły z lat siedemdziesiątych, JIM i SAM. Jezu, jak się cieszę, że nie musiałem korzystać z żadnego z nich. Te kombinezony nie miały hełmu, tylko iluminatory, w każdym razie wczesny JIM. No i przeguby w „uniwersalnym” rozmiarze. Znałem jednego faceta z brytyjskiej Special Boat Service, który musiał działać w JIM. Całe pachwiny miał otarte do krwi od wykładzin tych przegubów. Ci goście z SBS to byli naprawdę twardziele, ale w życiu bym się z nimi nie zamienił. W amerykańskiej marynarce mieliśmy trzy zasadnicze modele: Hardsuit 1200, 2000 i Exosuit Mark 1. To była moja zabawka, exo. Jeśli mowa o science fiction, to trzeba było je widzieć. Człowiek wyglądał w nich tak, jakby miał walczyć z pozaziemskimi termitami. Był znacznie szczuplejszy niż pozostałe dwa kombinezony, i na tyle lekki, że można było w nim nawet pływać. To przesądzało o jego przewadze w praktyce nad wszystkimi innymi systemami ASN. Zdolność operowania powyżej poziomu opanowanego przez nieprzyjaciela, nawet bez sań czy modułu napędowego, z nawiązką wyrównywała to, że nie można się w nim było podrapać, jak coś swędziało. Inne sztywne skafandry były na tyle dużych rozmiarów, że można było wciągnąć ręce do środka i operować sprzętem pomocniczym. – Jakiego rodzaju był to sprzęt? – Oświetlenie, kamery, hydrolokator. Skafander sztywny to była samowystarczalna jednoosobowa jednostka pływająca, a exo to przy nim łódka na wiosła. Za to nie trzeba było martwić się o odczyty przyrządów i inną maszynerię. Nic człowieka nie rozpraszało, nie musiał się zajmować wszystkimi możliwymi robotami. Exo był chudy i prosty, idealna maszyna bojowa, a jedyne, czym się trzeba było przejmować, to pole widzenia i broń. – Jakiego rodzaju broni używaliście? – Z początku mieliśmy M-9, zmodyfikowaną ukraińską podróbkę rosyjskich APS. Modyfikacja była

konieczna, bo ASN nie miał nic, co by przypominało ręce płetwonurka, mogące trzymać karabin. Na jednym manipulatorze był uchwyt czteropalczasty, na drugim proste szczypce. Oba mogły od biedy służyć jako broń do walki wręcz, po prostu łapało się Zaka za łeb i ściskało, ale broni by nie utrzymały. M-9 mocowało się więc do manipulatora na stałe i odpalało elektrycznie. Zaopatrzono je w celowniki laserowe, co bardzo pomagało, bo człowiek wiedział, gdzie jest skierowana broń, z którą nie miał żadnego fizycznego kontaktu. M-9 strzelał pociskiem kawitacyjnym, na dobrą sprawę zwykłym stalowym gwoździem. Głównym problemem było to, że skonstruowano je do użytku w płytkich wodach, a na tych głębokościach, na które my schodziliśmy, zdarzało się, że naboje w magazynku implodowały od ciśnienia. Po jakimś roku dostaliśmy ulepszony model, M-11, skonstruowany przez tego samego faceta, który wynalazł zarówno nasze kombinezony sztywne, jak i exo. Mam nadzieję, że tego wariata z Kanady obwiesili medalami od czubka głowy po oba półdupki – za to, jak nam pomógł. Problem tylko w tym, że pieprzony DeZaStrat uznał ich produkcję za zbyt kosztowną. Powtarzali nam, że szczypce manipulatorów z nawiązką wystarczą do zwalczania zombie. – Co sprawiło, że zmienili zdanie? – Troll. Byliśmy na Morzu Północnym, by naprawić norweską platformę wydobywczą gazu ziemnego. I nagle było ich tam pełno... Oczywiście spodziewaliśmy się ataku, bo hałas i światła budowy na powierzchni zawsze były w stanie przywabić choćby paru Zaków. Nie mieliśmy tylko pojęcia, że była tam aż tak liczna horda. Jeden z naszych wartowników włączył alarm, pośpieszyliśmy w jego kierunku i nagle zostaliśmy dosłownie zalani. Podwodna walka wręcz to coś strasznego, mówię panu. Z dna podnosi się mnóstwo mułu, widoczność znika, jakby się walczyło w szklance mleka. Jak się zabije zombie, to on nie znika. Większość się rozpada i krąży gdzieś wokół nadal walczących; jakieś mięśnie, organy, tkanka mózgowa, wszystko wymieszane z mułem i krążące wokół olbrzymimi chmurami. Dziś dzieciaki... Cholera, zaczynam mówić jak stary dziad. To zresztą prawda, ale ja nie o tym… No więc dziś dzieciaki pracujące w exo Mark 3 czy Mark 4 mają na pokładzie ZeVDeK, Zero Visibility Detection Kit, zestaw rozpoznawczy do pracy przy zerowej widoczności, z hydrolokatorem i optyką wzmacniającą obraz. To wszystko pokazywane jest na kolorowym wyświetlaczu, rzutującym obraz na wewnętrzną powierzchnię szyby hełmu, zupełnie jak HUD w kabinie pilota myśliwca. A do tego jeszcze para stereofonicznych słuchawek podłączonych do hydrofonów i nagle robi się przewaga w postrzeganiu zmysłowym nawet nad zombie. Wtedy tego wszystkiego nie było. Nic nie widzieliśmy, nic nie słyszeliśmy, a nawet nie czuliśmy, jak zombie próbował nas łapać od tyłu. – A to dlaczego? – Bo jedną z fundamentalnych wad ASN jest kompletny brak jakiegokolwiek czucia. Samo to, że kombinezon jest sztywny, pozbawia kontaktu z czymkolwiek na zewnątrz, nawet jeśli to ręka Zaka, która cię próbuje łapać. Póki nie próbuje pociągnąć czy obrócić nurka, człowiek nawet nie wie, że on tam jest, póki nie spotka się z nim twarzą w twarz na grubość szyby hełmu. Tamtej nocy na Trollu... Oświetlenie na hełmie jeszcze pogarszało sprawę, podświetlając to gęste mleko, dając poświatę, którą

przesłaniały tylko głowy i ręce zombie. To był jeden, jedyny raz, kiedy się bałem pod wodą. Nie żebym zaraz był przerażony, ale to było naprawdę straszne, tak kiwać się w tej kredowej mazi, z której co chwila wychyla się przyklejona do szyby hełmu przerażająca, gnijąca twarz. Cywilni robotnicy naftowi powiedzieli, że chromolą i więcej pod wodę nie zejdą, zanim my, ich eskorta, nie będziemy lepiej uzbrojeni. Mogliśmy prosić i grozić – nie pójdą, i już. Dosyć już ludzi stracili w dotychczasowych zasadzkach w ciemnej toni. Nawet nie próbuję sobie wyobrażać, jak to musiało wyglądać. Pracuje pan w zwykłym, miękkim kombinezonie, w zupełnej, atramentowej ciemności, prawie ślepy od błysków przy podwodnym spawaniu, ciało zdrętwiałe z zimna, albo przeciwnie, parzone gorącą wodą krążącą w przewodach wewnętrznego ogrzewania. Nagle czuje pan na sobie ich ręce albo zęby. Walczy pan, błaga o pomoc, próbuje wypłynąć, wreszcie lina rusza i ciągnie do góry. A na powierzchnię wyciągają resztki porwanego kombinezonu i może parę kawałków ciała, a może tylko urwaną linę... To dlatego powołano do życia nasz Korpus. Naszym pierwszym zadaniem była ochrona robotników na polach wydobywczych ropy i gazu, zapewnienie ciągłości dostaw paliwa. Potem do naszych zadań doszło jeszcze oczyszczanie przyczółków i portów. – Co to znaczy „oczyszczanie przyczółków”? – Współdziałanie z piechotą morską przy desancie z morza. Tego nauczyliśmy się na Bermudach, przy pierwszym desancie morskim, gdy przyczółek desantowy był bez przerwy atakowany przez wyłażące z morza zombie. Mieliśmy otoczyć cały przyczółek sieciami zamocowanymi na tyle głęboko, żeby statki mogły przepływać nad nimi, ale by zatrzymywały idące po dnie Zaki. No i tak już poszło. Przed planowanym lądowaniem z morza parę mil od wybrzeża kotwiczył okręt i robił straszny hałas aktywnym hydrolokatorem, żeby zwabić wszystkie Zaki z plaży. – A czy nie ściągał w ten sposób także żywych trupów z głębszych rejonów? – Dowództwo uznało to za „akceptowalne ryzyko”. Chyba po prostu nie wymyślili nic lepszego. To dlatego zrobiono z tego zadanie dla nas, w ASN, choć na tej głębokości powinni się tym zajmować płetwonurkowie. Wiadomo było, że pod pingującym okrętem zbierało się ich mnóstwo, a gdy jego hydrolokator zamilkł, my stawaliśmy się najbardziej widocznym celem. To był wielki sukces, i to osiągnięty właściwie żadnym kosztem. Częstotliwość ataków była najniższa od początku wojny, bo sieci przechwytywały niemal wszystkie zombie. Do zabezpieczenia rejonu desantowania wystarczały niewielkie siły patrolujące brzeg, żeby odstrzelić jednego czy drugiego Zaka próbującego przedrzeć się przez ogrodzenie. Nudziliśmy się jak mopsy, właściwie nie mieliśmy nic do roboty. Po pierwszych trzech desantach odwołali nas stamtąd i zastąpili płetwonurkami. – Czyszczenie portów było równie łatwe? – No nie, to już nie była rurka z kremem. Zaczęliśmy tę robotę w końcowej fazie wojny, gdy już nie chodziło o proste zdobywanie przyczółków na plażach, ale ponowne otwieranie portów dla żeglugi pełnomorskiej. To były zakrojone na olbrzymią skalę operacje połączone, realizowane siłami

wszystkiego, co można było zagonić pod wodę: nas w ASN, normalnych nurków portowych, płetwonurków, a nawet cywilnych ochotników z akwalungami i harpunami. Pomagałem oczyścić Charleston, Norfolk, cholerny Boston, no i największy podwodny koszmar, Miasto-Bohatera. Wiem, że piechociarze uwielbiali narzekać, jak im było źle, kiedy czyścili miasta, ale proszę sobie wyobrazić oczyszczanie podwodnego miasta, pełnego zatopionych statków, samochodów, samolotów i wszelkiego śmiecia. W czasie ewakuacji opróżniono wiele kontenerowców, po prostu wyrzucając za burtę wszystko jak leci. Kanapy, opiekacze, całe góry ubrań. Telewizory plazmowe pękały z trzaskiem, kiedy się na nie nastąpiło. Zawsze mi się wtedy zdawało, że słyszę trzask łamanej kości. Wydawało mi się też, że za każdą pralką, zmywarką czy suszarką kryje się Zak, że wspinają się po górach rozbitych klimatyzatorów. Czasem to była tylko wyobraźnia, ale czasem... Najgorsze było oczyszczanie zatopionych statków. W każdym porcie leżało ich kilka. Niektóre, jak „Frank Cable”, wielki okręt-baza okrętów podwodnych, przekształcony w transportowiec uchodźców, leżał w samym wyjściu z portu. Zanim można było podnieść wrak, trzeba go było oczyścić, przedział po przedziale. To był jedyny raz, kiedy wydawało mi się, że exo jest za duży i nieruchawy. Na pewno nie udało mi się trafić głową w każdą grodź, ale tak właśnie się czułem. Wiele włazów było zablokowanych rumowiskiem. Trzeba było ciąć albo włazy, albo pokłady i grodzie. Czasem pokład był osłabiony od uszkodzeń lub przez korozję. Pamiętam, jak ciąłem gródź nad maszynownią na „Cable'u”, kiedy nagle zapadł się pode mną pokład. Zanim zdążyłem zacząć wypływać, zanim o tym nawet pomyślałem… Tam, w maszynowni, były ich setki. Zalały mnie, tonąłem w gąszczu rąk, nóg, flaków... Fu, okropność. Gdyby mnie kiedyś prześladował koszmar, to pewnie byłby to sen o tym, że znów tam wpadam. Tylko tym razem jestem całkiem goły. To znaczy, byłbym goły w tym śnie. [Docieramy na dno. Jestem zaskoczony, że nastąpiło to tak szybko. Okolica wygląda jak biała pustynia, jaśniejąca na tle bezkresnej czerni. Widzę złomki korali, połamanych i zdeptanych przez żywe trupy. „Tam są”, mówi Choi. Spoglądam w górę i widzę hordę około sześćdziesięciu zombie, idącą w naszym kierunku z ciemności poza kręgiem światła lamp. „No to jedziemy”, mówi Choi, włączając napęd i unosząc pojazd w górę. Zombie próbują dosięgać reflektorów, wpatrując się w nas szeroko otwartymi oczyma i kłapiąc szczękami. Widzę przytłumioną czerwoną plamkę laserowego celownika przesuwającą się po pierwszym celu. Chwilę później w pierś trafia mała metalowa strzałka. „Jeden...” Promień lasera prześlizgiwał się z jednego zombie na drugiego, w miarę jak Choi oznaczał je markerami]. – Cholera mnie bierze, że nie można ich po prostu pozabijać. To znaczy, ja wiem, że to bardzo ważne, to oznaczanie, tworzenie sieci wczesnego ostrzegania. Wiem, że gdybyśmy mieli na to środki, to byśmy oczyścili z nich cały świat. Ale jak im się to udaje? Dlaczego wciąż tu jeszcze są? Nic na świecie nie rozkłada tak, jak słona woda. Tych Zaków już dawno nie powinno być, powinny się rozpaść jeszcze szybciej niż te na lądzie. Ubrania już dawno się rozłożyły, więc dlaczego ich jeszcze szlag nie trafił? Może to niska temperatura panująca na tej głębokości, może ciśnienie? Ludzki układ nerwowy na tej

głębokości zamieniłby się w galaretę. Oni nie powinni nawet stać, a co dopiero chodzić czy myśleć, cokolwiek to ostatnie znaczy w ich wykonaniu. Jak im się to udaje? Jestem pewien, że ci z samej góry wiedzą, znają odpowiedzi na wszystkie pytania i jeśli ich nie udzielają, to tylko... [Nagle przerywa, gdy jego uwagę przyciąga lampka awaryjna błyskająca na tablicy przyrządów]. – Hej, hej, hej, patrz pan na to! Gorący chłopak, o, tu. Całkiem wysoki poziom radioaktywności. Pewnie przylazł z Oceanu Indyjskiego albo z Iranu lub Pakistanu. A może to marynarz z tego chińskiego okrętu podwodnego, zatopionego koło Manihi? Miał pan szczęście. To jedno z ostatnich zanurzeń załogowych. Od przyszłego miesiąca znakowanie przejmą PZK, Pojazdy Zdalnie Kierowane. – Użycie PZK do walki powodowało swego czasu sporo kontrowersji. – Nic z tego nie będzie. Jesiotr82 ma za dużo gwiazdek, żeby do tego dopuścić. Nigdy nie pozwoli Kongresowi zastąpić nas jakimiś cholernymi robotami. – Czy ich argumenty mają jakąkolwiek wartość? – Te bzdury, że roboty są bardziej efektywne w zwalczaniu zombie od nurków w ASN? Oczywiście, że nie mają. A całe to ich gadanie o „ograniczaniu strat w ludziach” to pieprzenie w bambus! Nigdy nie straciliśmy nawet jednego człowieka w walce! Ani jednego! Ten, o którym ciągle mówią, Chernov, zginął po wojnie, i to na lądzie. Mordę zalał i tramwaj go przejechał. Pieprzeni politycy! No dobrze, może PZK są tańsze w utrzymaniu, ale na pewno nie lepsze. I nie mówię tylko o tej ich zakichanej sztucznej inteligencji, tylko o sercu, o smykałce, instynkcie, inicjatywie, wszystkim tym, co sprawia, że zostaliśmy tym, kim jesteśmy. To dlatego wciąż tu tkwię, tak samo jak Jesiotr, i niemal wszyscy inni weterani, którzy nurkowali w czasie wojny. Większość z nas wciąż się w to bawi, bo musi, bo wciąż nie wymyślili maszynki, która by nas zastąpiła. I proszę mi wierzyć, jeśli kiedyś wreszcie im się uda, nie tylko nie spojrzę więcej na skafander exo, ale pieprznę w diabły marynarkę i idę całą naprzód w Alfa-November- -Alfa. – W co takiego? – Był kiedyś taki film, wojenny, czarno-biały, nazywał się „Action in the North Atlantic”. Tam był taki facet, a jego ojciec83 grał kapitana w „Gilligan's Island”. I on tam mówi, zaraz, jak to szło... „Założę wiosło na ramię i pójdę w głąb lądu. A tam, gdzie pierwszy napotkany facet zapyta »Ejże, a co to tam niesiecie na ramieniu?«, osiądę na resztę moich dni”.

QUEBEC, KANADA Domek na farmie nie jest otoczony murem, w oknach nie ma krat ani nawet zamka w drzwiach. Gdy pytam gospodarza o tak słabe zabezpieczenia, ten wzrusza ramionami, prycha śmiechem i wraca do jedzenia obiadu. Andre Renard, brat legendarnego bohatera wojennego Emila

Renarda, zażądał, bym nie podawał dokładnej lokalizacji jego nowego domu. „Nie obchodzi mnie, czy znajdą mnie żywe trupy”, mówi beznamiętnie, „a żywi obchodzą mnie bardzo niewiele”. Francuz wyemigrował tu po oficjalnym zakończeniu wojny w Europie. Pomimo licznych zaproszeń ze strony francuskiego rządu nie powrócił do kraju.

– Wszyscy inni, którzy twierdzą, że tylko ich kampania była „najcięższa z całej wojny”, łżą jak z nut. Wszystkie te aroganckie pawie, łomoczące się w piersi i przechwalające się „walką w górach”, „walką w dżungli”, „walką w miastach”. Ile to się mówi o tych miastach! „Nie było nic bardziej przerażającego od walki w miastach!” Doprawdy? Trzeba było zobaczyć, jak wyglądała walka w podziemiach pod miastem, moi panowie. Wie pan, dlaczego w Paryżu nie było drapaczy chmur? Mówię o tej prawdziwej panoramie Paryża, przedwojennej. Wie pan, dlaczego wszystkie te paskudztwa ze szkła i betonu upchnięto w La Défense, najdalej od centrum miasta, jak się dało? No oczywiście, estetyka, poczucie ciągłości, obywatelska duma... Nie tak jak w Londynie, architektonicznym mieszańcu. Ale tak naprawdę logicznym, praktycznym powodem, dla którego Paryż udało się uratować przed tymi monolitami w amerykańskim stylu, jest to, że ziemia pod miastem jest zbyt zryta tunelami, by utrzymać ich masę. Są tam lochy jeszcze z rzymskich czasów, kopalnie, które dostarczyły większość piaskowca do budowy miasta, i kryjówki ruchu oporu z czasów drugiej wojny światowej. Bo my wtedy mieliśmy ruch oporu! Poza tym metro, kanały telekomunikacyjne, magistrale gazowe, wodociągi, kanalizacja... A w tym wszystkim jeszcze katakumby. Miejsca, gdzie zrzucono byle jak, na kupę, kości ponad sześciu milionów zwłok ekshumowanych z przedrewolucyjnych cmentarzy. W katakumbach były całe ściany układane z czaszek i piszczeli, powstawały one z powodów praktycznych. Z pozakładanych na siebie kości układano ściany, które trzymały stosy innych kości. Zawsze, gdy tam wchodziłem, miałem wrażenie, że te wszystkie czaszki się ze mnie śmieją. Chyba nie jestem w stanie winić ludzi za to, że próbowali się schronić w tym podziemnym świecie. Nie mieli jeszcze wtedy cywilnego podręcznika przetrwania ani Radia Wolna Ziemia. To były czasy Wielkiej Paniki. Być może kilku ludzi, którym się zdawało, że znają podziemia, poszło tam najpierw, a za nimi podążyło jeszcze kilku, i jeszcze kilku. Wśród ludzi rozeszło się, że „pod ziemią jest bezpiecznie”. Łącznie uwierzyło w to ćwierć miliona ludzi. Tyle kości naliczyły potem ekipy ekshumacyjne: znaleziono szczątki ponad dwustu pięćdziesięciu tysięcy uchodźców. Może gdyby się zorganizowali, pomyśleli o zabraniu zapasów, narzędzi, mieli choć tyle zdrowego rozsądku, by zabarykadować za sobą wejścia i upewnić się, że nie ma wśród nich zainfekowanych... Jakim prawem ktokolwiek może twierdzić, że jego przeżycia są choć blado porównywalne z tym, co myśmy przeżyli? Ta ciemność, ten smród... Mieliśmy bardzo niewiele noktowizorów, zaledwie jedną parę gogli na pluton, a i to zwykle przypadkiem, nie z przydziału. Do latarek brakowało baterii. Czasem

była tylko jedna na drużynę, dla idącego na szpicy, który rozcinał mrok czerwonym światłem. Atmosfera była ciężka od trujących wyziewów ze ścieków, chemikaliów i gnijącego mięsa. Maski gazowe nic nie dawały, większość filtrów była dawno przeterminowana. Mimo to nosiliśmy wszelkie dostępne modele, stare wojskowe i te strażackie kaptury, które osłaniały całą głowę, ale człowiek pocił się w tym jak świnia, nic nie słyszał i nie widział. Nie sposób się było zorientować, gdzie się znalazłeś, patrząc przez ten zasrany mały wizjerek przed nosem. Rozmowy kolegów z drużyny i szum z radiostacji słychać było jak przez ścianę. Fale radiowe do niczego się nie nadawały w tych warunkach i trzeba się było przeprosić z archaicznymi telefonami polowymi. Ciągnęliśmy za sobą linię telefoniczną starego typu, nie światłowodową, ale z drutem miedzianym. Drutu było pod dostatkiem, zrywało się po prostu stare instalacje i nawijało na bębny, które potem musieliśmy ze sobą targać. Im więcej drutu, tym większy zasięg patrolu. To był jedyny sposób utrzymywania łączności, i w większości przypadków jedyny sposób na to, żeby się tam nie zgubić. A tak łatwo było stracić orientację... Wszystkie mapy były przedwojenne i nie uwzględniały modyfikacji dokonanych przez ukrywających się tu ludzi, wszystkich poprzebijanych przez nich przejść, wyłomów i mijanek w korytarzach, dziur w podłodze nagle otwierających się pod stopami. Każdy z nas gubił drogę co najmniej raz dziennie, czasem więcej, a wtedy trzeba było wracać, zwijając kabel, do miejsca, które można było znaleźć na mapie, i tam sprawdzać, co poszło nie tak. Czasem wystarczyło się cofnąć o parę minut marszu, ale czasem nadkładaliśmy parę godzin, a nawet dni. Gdy inna drużyna została zaatakowana, słyszało się ich krzyki w słuchawce albo przenoszone echem w korytarzach. Zwodnicza akustyka tuneli była naszym przekleństwem. Krzyki i skowyt dochodziły ze wszystkich kierunków. Przez radio lub telefon można było przynajmniej zapytać o współrzędne. O ile koledzy nie spanikowali za bardzo, o ile sami wiedzieli, gdzie są, i, oczywiście, o ile sam wiedziałeś, gdzie jesteś. Jeśli się wiedziało, można było spróbować przyjść z pomocą. Bieganie w tunelu! Lecisz przed siebie w kompletnej ciemności, tu walniesz głową w niski sufit, tam się czołgasz, bo średnica przejścia maleje, cały czas modląc się do Najświętszej Panienki, żeby się utrzymali do twojego nadejścia. Dobiegasz do podanej pozycji: kicha, nikogo tam nie ma, pusta komora, bo im się pomyliło i podali niewłaściwe współrzędne. I dalej jesteś w kropce, tylko z oddali echo przynosi ich krzyki o pomoc. W końcu docierasz na miejsce, być może tylko po to, by znaleźć plamę świeżej krwi i obgryzione kości. Jak masz szczęście, to zombie jeszcze tam są, można się na nich wyżyć. Tylko że jeśli poszukiwania trwały dostatecznie długo, może się okazać, że wyżywasz się także na swoich byłych, a teraz już zreanimowanych kumplach. Walka w zwarciu. Walka wręcz. Z bliska, o, z tak bliska. [Renard wstaje zza stołu i przysuwa swoją twarz do mojej na kilka centymetrów]. – Nie mieliśmy standardowego uzbrojenia. Każdy nosił to, co uważał za przydatne. Żadnej broni

palnej, ze zrozumiałych względów. Powietrze było przesycone różnymi gazami i stanowiło łatwopalną mieszankę. Gdyby tam zacząć strzelać... Mieliśmy jednak broń długą, a mianowicie włoskie wiatrówki Beretta-Grechio. To był wojskowy model przedwojennego karabinka pneumatycznego na dwutlenek węgla. Nabój z gazem wystarczał na pięć strzałów, może sześć lub siedem, jeśli ostatni oddawało się z przystawienia. Dobra broń, bardzo przydatna, ale zawsze było jej za mało i nie dla wszystkich starczało. Poza tym trzeba było uważać. Gdyby się spudłowało, pocisk poszedłby bokiem i krzesał iskrę o suchą kamienną ścianę... To byłby wybuch, który ogarnąłby cały tunel, eksplozja mogłaby pogrzebać ludzi żywcem albo wtopić im maski gazowe w twarze i spowodować ciężkie oparzenia. Walka wręcz była bezpieczniejsza. Ja nosiłem to. [Renard wstaje i podnosi coś z obudowy kominka. Bron przypomina sztylet, którego rękojeść otoczona jest półkulistą stalową osłoną. Z tej kuli wystają dwa dwudziestocentymetrowe kolce, ustawione do siebie pod kątem prostym]. – Rozumie pan, dlaczego te dwa ostrza, prawda? Nie było miejsca, żeby nim wywijać. A tak można było szybko zadać pchnięcie przez oczodół albo wbić od góry w czaszkę. [Mój gospodarz demonstruje bardzo sprawnie wykonaną kombinację dwóch ciosów, pchnięcia w przód i w dół]. – Mój własny projekt, zmodernizowana wersja sztyletu, jaki pod Verdun zrobił sobie pradziadek. Słyszał pan o Verdun, prawda? Mieli tam dewizę: „On ne passe pas!”, „Nie przejdą”. Pradziadek jeszcze zdążył mnie jej nauczyć. Walka w ciasnocie. Żadnego ostrzeżenia, nagle są wszędzie wokół, może tuż przed oczyma, albo łapią z boku, wyskakując z jakiegoś przejścia, którego nie ma na mapie. Każdy z nas miał jakiś rodzaj pancerza, kolczugę, gruby skórzany kaftan. Niemal zawsze za ciężki, zbyt duszący, wilgotna skóra kurczyła się i dusiła, kolczuga chrzęściła i była bardzo ciężka. Zanim się zaczęło walczyć, człowiek już był wyczerpany. Zerwiesz maskę z twarzy, żeby zaczerpnąć oddechu, nawdychasz się smrodu i jest jeszcze gorzej. Wielu chłopaków nie dożyło ewakuacji na górę. Ja nosiłem nagolenniki, osłony na przedramiona i rękawice ze skóry pokrytej kolczugą, które poza strefą walki można było łatwo zdjąć. Wszystko sam sobie zaprojektowałem i wykonałem. Nie mieliśmy amerykańskich mundurów polowych, ale dostaliśmy od was te opancerzone wodery, wysokie, sięgające pachwiny kalosze wzmocnione kewlarem. Bardzo ich potrzebowaliśmy. Tego lata poziom wody był bardzo wysoki. Lało bez przerwy i Sekwana wezbrała. Panowała wszechobecna, nieprzerwana wilgoć. Bez przerwy czuło się błoto między palcami rąk, nóg, w pachwinie. W najsuchszych miejscach woda sięgała do kostek, gdzie indziej do kolan albo do pasa. Na szpicy trzeba było iść, czasem czołgać się lub bobrować na czworakach, w śmierdzącej, sięgającej łokci mazi. Nagle traci się oparcie pod rękami i leci na pysk w jedną z tych dziur, których nie ma na mapie. Miało się tylko ułamek sekundy na reakcję, na to, żeby się wyprostować, bo za chwilę woda zalewała maskę gazową. Człowiek kopał i wierzgał, a koledzy łapali za nogi i próbowali go jak

najszybciej wyciągnąć. To, że się można było utopić, stanowiło najmniejszy problem. Tonący miotał się w wodzie, próbując się utrzymać na powierzchni w całym tym ciężkim oporządzeniu i pancerzu, i nagle widziało się, jak gościowi oczy niemal wyłażą z orbit, i słyszało się stłumiony przez maskę krzyk. Czuło się, kiedy następował atak: trzask, odgłos rozdzierania ciała. Nagle opór znikał i facet, którego wyciągamy, ląduje na nas. Jeśli nie nosił tych pancernych woderów, to bez stopy lub nogi, a jeśli się czołgał albo wpadł do dziury głową naprzód... Czasem wyciągało się go bez głowy albo twarzy... Wtedy się wycofywaliśmy na umocnione stanowiska i czekaliśmy na Cousteau, płetwonurków szkolonych do walki w tych zalanych tunelach. Z latarką, w kombinezonie z kolczugi, jeśli się taki zdobyło, i z zapasem powietrza na godzinę czy dwie. Powinni schodzić opasani liną bezpieczeństwa, ale większość odmawiała jej zabrania. Liny zaczepiały się o przeszkody pod wodą, spowalniając ruchy nurka. Ci ludzie, chłopcy i dziewczęta, mieli szanse przeżycia na poziomie może jeden do dwudziestu, najniższą w całej armii. I w dupie mam, co inni o tym mówią84. Ja ich widziałem w akcji i nie dziwię się wcale, że za tę służbę dostawali automatycznie Legię Honorową. I po co to wszystko? Piętnaście tysięcy zabitych i zaginionych. Nie tylko płetwonurków – nas wszystkich. Piętnaście tysięcy w ciągu trzech miesięcy! Piętnaście tysięcy ludzi w chwili, gdy na całym świecie wojna się kończyła. „Naprzód! Naprzód! Do walki!” To wcale nie musiało tak być. Jak długo Anglicy oczyszczali Londyn? Pięć lat, a potem jeszcze trzy po oficjalnym zakończeniu działań! Tylko że oni to robili tak, jak trzeba, powoli, metodycznie, dbając o bezpieczeństwo, jak w większości wielkich miast. A my co? Jak to powiedział ten angielski generał? „Mamy dosyć martwych bohaterów po kres naszych dni”. „Bohaterowie”. Tym byliśmy, tego chcieli nasi przywódcy, tego potrzebowali rodacy – a w każdym razie tak im się wydawało. Po tym wszystkim, co nas spotkało, nie tylko w tej wojnie, ale we wszystkich pozostałych w ciągu poprzedniego półwiecza, po nazistach, po Indochinach, po Algierii. Rozumie pan, o czym mówię? Słyszy pan w moim głosie smutek i żal? Doskonale rozumieliśmy, co amerykański prezydent miał na myśli, mówiąc o „odzyskiwaniu pewności”. Ze wszystkich słuchających my chyba rozumieliśmy to najlepiej. Potrzebowaliśmy bohaterów, nowych nazwisk i miejsc bitew, które pozwoliłyby nam odzyskać utraconą dumę. Ossuarium, kamieniołom Port-Mahon, szpital... O, to był nasz dzień chwały. Tak, szpital. Naziści zbudowali go jako szpital psychiatryczny, a legenda głosi, że jego grube żelbetowe ściany miały tłumić krzyki ludzi, których tam spędzili i zagłodzili. W czasie tej wojny stał się izbą chorych, do której znoszono świeżo pokąsanych. Później, gdy coraz więcej ich się reanimowało i humanitaryzm ocalałych ludzi gasł równie szybko, jak elektryczne światło, ludzie zaczęli tam wrzucać zainfekowanych, i kto wie, kogo jeszcze, tworząc jedyny w swoim rodzaju rezerwuar zarazy. Przy wyzwalaniu nikt nam o tym nie powiedział. Czołowy oddział przebił się przez ścianę, nie mając pojęcia, gdzie trafił. Mogli się wycofać, wysadzić za sobą tunel i zamknąć ich z powrotem. Jedna drużyna przeciw trzystu zombie.

Jedna drużyna, dowodzona przez mojego młodszego brata. To jego głos był ostatnim, co usłyszeliśmy, zanim linia zamilkła. Jego ostatnie słowa brzmiały: „On ne passe pas!”.

DENVER, COLORADO, USA Pogoda sprzyja rodzinnemu piknikowi w parku Zwycięstwa. Fakt, że przez całą wiosnę nie zaobserwowano ani jednego zombie, stanowi jeszcze większy powód do świętowania. Todd Wainio stoi na zapolu, czekając na wysoką piłkę, która, jak twierdzi, „nigdy nie nadejdzie”. Chyba ma rację, bo nikt nawet nie oponuje, że stoję koło niego i rozmawiamy w trakcie trwania meczu.

– Nazwano to „Drogą do Nowego Jorku”, i to była długa, bardzo długa droga. Działały trzy główne grupy armii: „Północ”, „Środek” i „Południe”. Założenia strategiczne przewidywały wspólne natarcie przez Wielkie Równiny i Środkowy Zachód. Po przejściu Appalachów mieliśmy się rozdzielić. Grupy armii ze skrzydeł miały ruszyć w swoją stronę, jedna na Maine, druga ku Florydzie, a po dotarciu tam zawrócić wzdłuż wybrzeża i ruszyć do środka, by znów połączyć się z GA „Środek”, która w tym czasie przebijała się mozolnie przez góry. Trzeba było trzech lat, żeby ten plan zrealizować. – Dlaczego tak długo? – Człowieku, powodów było tyle, że niech pan sobie sam wybierze: transport pieszy, trudny teren, niesprzyjająca pogoda, natura przeciwnika, doktryna walki... Doktryna zakładała natarcie w dwóch ciągłych, nieprzerwanych liniach, ciągnących się od Kanady po Aztlan... Chociaż nie, wtedy to był dalej Meksyk, jeszcze nie Aztlan. Wie pan, jak to jest, gdy samolot spadnie na ziemię, a potem wysyła się strażaków i tych wszystkich innych ludzi na poszukiwanie wszelkich szczątków maszyny? Oni też idą nieprzerwaną ławą, bardzo powoli, odwracając każde źdźbło trawy i nie przegapiając ani grudki ziemi. I my tak samo. Nie przeoczyliśmy żadnej piędzi ziemi między Górami Skalistymi a Atlantykiem. Gdziekolwiek znalazło się Zaka, pojedynczego czy watahę, zajmował się nimi ZRZ... – Co to jest ZRZ? – Zespół Reakcji Zrównoważonej. Przecież z powodu jednego czy dwóch zombie nie było sensu zatrzymywać całej grupy armii! Mnóstwo starych Zaków, zainfekowanych na początku wojny, już się zaczęło rozpadać. Byli sflaczali, kości czaszki wystawały miejscami ze skóry, tu czy tam sterczała jakaś kość. Część już nawet nie miała siły stać i przed tymi trzeba się było mieć szczególnie na baczności. Pełzły do ludzi na brzuchach albo po prostu leżały twarzą w błocie. W zależności od liczebności zatrzymywało się sekcję, drużynę, pluton, czasem nawet kompanię. Tylu, ilu było trzeba – stąd w nazwie ta „zrównoważona reakcja” – żeby ich wykończyć i oczyścić teren. Wyrwę, którą w linii uczyniło skierowanie danej grupy do działań ZRZ, łatał pododdział o podobnej liczebności z drugiej linii, która poruszała się półtorej mili za pierwszą. W ten sposób linia frontu zawsze była ciągła. W ten

sposób poruszaliśmy się naprzód, skokami, przez cały kraj. Jasne, że to działało, i to jeszcze jak, ale zabierało mnóstwo czasu! Poza tym zatrzymywaliśmy się na noc. Gdy słońce zachodziło, to choćby się nie wiem jak było pewnym siebie i tego, że teren jest czysty, cały front zatrzymywał się aż do następnego ranka. No i jeszcze zdarzała się mgła. Nawet nie wiedziałem, że przytrafia się u nas mgła tak gęsta, jak ta, którą spotykaliśmy w głębi lądu. Zawsze chciałem o to spytać jakiegoś klimatologa czy kogoś takiego. Cała linia frontu utykała, czasem nawet na kilka dni. Nic się nie dało robić, można było tylko siedzieć i czekać, aż się rozwieje – taka była gęsta. Tylko czasem któryś pies zawarczał albo zaszczekał, lub wzdłuż linii ktoś krzyknął: „Kontakt!”. Słychać było skowyt i z mgły wyłaniały się sylwetki Zaków. Przerażająca sprawa, tak stać i czekać na nie. Kiedyś widziałem taki film dokumentalny zrobiony przez BBC85. Ponieważ w Zjednoczonym Królestwie mgła panuje właściwie bez przerwy, Brytyjczycy się nie zatrzymywali, tylko nacierali i walczyli dalej. Tam była scena walki we mgle, autentyczne frontowe zdjęcia. Widać było tylko ogniki wystrzałów z karabinów i padające rozmydlone sylwetki. Nie trzeba mi było nawet tej niesamowitej ścieżki dźwiękowej86, żebym się zaczął bać – normalny dźwięk wystarczał aż zanadto. Spowalniała nas także konieczność utrzymania ciągłej linii z krajami ościennymi, z Kanadyjczykami i Meksykanami. Żaden z nich nie miał dość żołnierzy, żeby o własnych siłach wyzwolić swoje terytorium. Dogadaliśmy się z nimi tak, że oni oczyszczą swoje pasy przygraniczne, podczas gdy my będziemy u siebie sprzątać. A jak skończymy i Stany będą bezpieczne, to dostarczymy im wszystkiego, czego będzie im trzeba. To zapoczątkowało utworzenie międzynarodowych sił ONZ, ale na szczęście zostałem zdemobilizowany na długo wcześniej, zanim zaczęły działać. A my szliśmy noga za nogą, jak to w wojsku. „Śpiesz się, żeby czekać”. Jeśli szuka pan przyczyn, dla których zajęło to tak dużo czasu, to niech się pan przyjrzy walce w terenie zurbanizowanym. Strategia zawsze zakładała okrążenie terenu przeznaczonego do oczyszczania. Zamykało się kocioł i budowało umocnienia polowe na obrzeżu, a potem rozpoznawało teren wszystkim, co było pod ręką, od satelitów rozpoznawczych po psy tropiące, i robiło co w ludzkiej mocy, żeby ich wywabić. Do środka wchodziliśmy tylko wtedy, gdy byliśmy absolutnie pewni, że nie dawało się nakłonić już ani jednego więcej, żeby sam wyszedł. Cwane to i na oko łatwizna, prawda? Tylko że zacznijmy od tego, że nikt nie miał pojęcia, jaki rejon okrążyć. Miasta już dawno przestały być oddzielnymi osadami, gdyż rozlały się w przedmieścia, które z kolei łączyły się ze sobą. Pani Ruiz, jedna z naszych sanitariuszek, nazywała to „plombowaniem”. Przed wojną była pośrednikiem w handlu nieruchomościami i wyjaśniła nam, że obszary między miastami, które w swoim slangu nazywali „plombami”, zawsze cieszyły się największym popytem. Pieprzone „plomby”, do dziś dostaję dreszczy na sam dźwięk tego słowa. Dla nas oznaczało to ciężkie walki uliczne, oczyszczanie kwartału po kwartale, zanim wreszcie można było zacząć budować ten pierścień kwarantanny wokół miasta, które

mieliśmy wyzwalać. Sieciowe knajpy z fast foodami, centra handlowe, niekończące się mile tanich, podobnych jak dwie krople wody domków z gotowych klocków. Nawet w zimie nie zawsze wszystko szło sprawnie i bezpiecznie. Ja walczyłem w Grupie Armii „Północ”. Z początku myśleliśmy, że będziemy mieli po prostu pełny luz, cudo. Sześć miesięcy w roku nie widywało się jednego zakichanego zombie, a przy tych wojennych, długich zimach to nawet osiem miesięcy. Miałem nadzieję, że jak tylko temperatura spadnie, staniemy się na dobrą sprawę armią śmieciarzy: znajdzie się zombie, to dać mu lobo w łeb, oznaczyć chorągiewką, żeby grabarze idący za nami go zakopali, i po zabawie. Żadnych problemów. Mnie ktoś powinien w łeb przywalić za pomysł, że Zaki są jedynymi nieprzyjaciółmi, jakich napotkamy. Pojawiły się quislingi, wyglądające jak prawdziwe zombie, tylko niezamarzające na zimę. Na takie okazje mieliśmy specjalnie powołaną Służbę Odzyskiwania Zasobów Ludzkich, na dobrą sprawę takie Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami, tylko że zajmujące się ludźmi. Starali się jak mogli, żeby uśpić każdego znalezionego przez nas quislinga, związać, odwieźć do specjalistycznych klinik, bo to było jeszcze w czasach, jak mieliśmy nadzieję, że da się ich wyleczyć. Innym poważnym problemem byli dzicy. Znaczna część z nich już nie była porzuconymi dziećmi, lecz nastolatkami, inne już zdążyły dorosnąć. Byli szybcy, sprytni, a jeśli zdecydowali się walczyć, zamiast uciekać, to naprawdę potrafili zrobić krzywdę. Ich też SOZL próbowała uśpić i ewakuować, ale nie zawsze to się udawało. Jak ze zwierzętami: te parę centymetrów środka usypiającego nie zawsze zdążyło obezwładnić dwustufuntowego napakowanego bysiora, zanim dorwał sanitariusza, który do niego strzelał. Wielu sanitariuszy paskudnie oberwało, paru trzeba było od razu pakować w worki na ciała. W końcu dowództwo powiedziało „dość” i wyznaczyło im uzbrojoną eskortę. Jak zastrzyk z palmera nie zadziałał w porę na dzikusa, przychodził czas na nas. Nic nie wrzeszczy tak, jak dzikus trafiony w „miękkie” pociskiem PIE. Ci ze Służby strasznie się wtedy na nas wściekali. To wszystko byli cywile, ochotnicy z poczuciem misji, dla których życie człowieka, każde życie ludzkie, było największym skarbem. Tak sobie myślę, że chyba mieli wtedy rację, jak się teraz widzi tylu tych zrehabilitowanych, których my byśmy pewnie bez wahania zastrzelili na miejscu. Gdyby tylko mieli siły i środki, pewnie udałoby im się dokonać tego samego także ze zdziczałymi zwierzętami. Człowieku, watahy bezpańskich zwierząt to było coś, co z tego wszystkiego przerażało mnie najbardziej. I nie mówię tylko o psach. Bo z psami to każdy z nas miał do czynienia i czytał ich sygnały, wiedział, kiedy zaatakują. Mówię o tych zmutowanych dzikich kotach, ni to pumach, ni to cholernych tygrysach szablozębych rodem z epoki lodowcowej. Może część z nich była nawet pumami, w każdym razie tak wyglądała, a może to jakaś mutacja domowego kota, który musiał stać się zabójcą, żeby w ogóle przeżyć. Słyszałem, że gatunki z północy bardziej urosły, to podobno jakieś prawa natury czy ewolucji87. Prawdę mówiąc, nie ogarniam tej całej ekologii, nie mam o tym pojęcia, poza tym, czego się dowiedziałem przed wojną na paru wystawach o przyrodzie. Słyszałem, że szczury urosły do

rozmiarów krowy, były szybkie i sprytne na tyle, by zdołać uciec przed Zakami. Żywiły się ciałami, mnożyły tysiącami i zrobiły na tyle wojownicze, że cokolwiek, co chciało na nie polować, musiało być jeszcze gorsze. No i tak narodził się dziki kot, ze dwa razy większy od przedwojennego, z kłami, pazurami i cholernym zamiłowaniem do świeżej krwi. – To musiały stanowić poważne zagrożenie dla psów tropiących? – Żartuje pan? One to uwielbiały, nawet te najmniejsze jamnikowate mieszańce. To im pozwalało znów poczuć się psami. Mówię o zagrożeniu dla ludzi, na których skakały z gałęzi czy dachów. One nie szarżowały, tak jak bezpańskie psy. Po prostu czekały, bez pośpiechu, aż znajdzie się pan na tyle blisko, że nie zdąży pan podnieść broni, i wtedy atakowały. Pod Minneapolis moja drużyna oczyszczała niewielkie centrum handlowe. Wsadziłem nogę przez rozbitą wystawę do kawiarni Starbucks, kiedy nagle trzy wyskoczyły na mnie zza kontuaru. Przewróciły mnie, zaczęły szarpać za ręce, za twarz. Jak pan myśli, skąd ja to mam? [Wainio wskazuje palcem na potrójną głęboką szramę na policzku]. – Na szczęście jedyną prawdziwą ofiarą tego dnia padły moje gacie. Miałem na sobie ten nowy mundur polowy odporny na przegryzienie, kamizelkę kuloodporną, którą właśnie znowu zaczęliśmy nosić, kamizelkę taktyczną, hełm... Tak długo nie nosiłem hełmu, że już zapomniałem, jakie to niewygodne, kiedy się człowiek przyzwyczaił do noszenia miękkiej czapki. – Skąd te kamizelki kuloodporne i hełmy? Czy ci dzicy, zdziczali ludzie, używali broni palnej? – Nie, oni nie. Stracili wszelkie ludzkie umiejętności, dlatego nazywaliśmy ich dzikimi. Nie, osłony balistyczne miały nas chronić przed innymi ludźmi, których tam zastawaliśmy. I już nawet nie mówię o zorganizowanych rebeliantach, tylko o ocalałych. W każdym mieście czy miasteczku było takich paru, jakiś facet czy babka, którym udało się przetrwać. Czytałem gdzieś, że w Ameryce odsetek ocalałych był największy na świecie, co pewnie wynika z naszego indywidualizmu. Oni od bardzo dawna nie widzieli innych normalnych ludzi, więc większość początkowych incydentów z wymianą ognia była po prostu wypadkiem czy działaniem instynktownym. W większości przypadków dawało się rozwiązać problem, po prostu przemawiając im do rozsądku. Takich nazywaliśmy RC, od Robinson Crusoe. Byli też OLZ, Ostatni Ludzie na Ziemi, których lubiliśmy znacznie mniej. To byli tacy, którzy za bardzo przyzwyczaili się do sytuacji bycia samemu sobie sterem, żeglarzem i okrętem. Udzielni książęta na swoich włościach, królowie zombie, quislingów i zdziczałych zwierząt, którym się wydawało, że to najlepsze, co ich w życiu spotkało, a teraz my się bezczelnie tu wdzieramy, żeby im to zabrać. Właśnie jeden z takich palantów mnie postrzelił. Dochodziliśmy pod Sears Tower w Chicago. Chicago... Jezu, to było coś okropnego, materiał na koszmary do końca trzeciego wcielenia, mówię panu. Środek zimy, wiatr od jeziora walił taki, że ledwie można się było na nogach utrzymać. I nagle czuję, jakby sam Thor przyładował mi w łeb swoim młotem. To był pocisk ze sztucera myśliwskiego dużego kalibru. Od tego dnia nigdy nie śmiałem

narzekać choćby jednym słowem na rozkaz wprowadzający hełmy. W wieży zabarykadował się gang, który urządził sobie w niej własne, prywatne królestwo, broniąc go do ostatka. To był jeden z nielicznych przypadków, kiedy prowadziliśmy konwencjonalną walkę miejską na pełny regulator: broń maszynowa, granaty, te sprawy. To po Sears Tower oddali nam także bradleye. Po Chicago dowództwo zdało sobie nareszcie sprawę z tego, że znaleźliśmy się w zupełnie nowej sytuacji taktycznej, już nie tak jednoznacznej i oczywistej, jak dotychczas. Wróciły hełmy i kamizelki kuloodporne, noszone nawet w lecie. Dziękujemy ci, Wietrzne Miasto. Każda drużyna dostała broszurę, w której wyrysowano Piramidę Zagrożeń. Zagrożenia ułożono w niej nie według stopnia śmiertelności, a prawdopodobieństwa występowania. Zak na dole, potem zdziczała zmutowana fauna, dzikusy, quislingi i w końcu, na samym szczycie, OLZ. Wiem, że chłopaki z GA „Południe” narzekają na swój los, mówią, że my to mieliśmy bułkę z masłem, bo nam zima wymroziła zombie, eliminując bez ruszenia palcem z naszej strony całą klasę zagrożeń. No tak, tylko zapominają dodać, że zastąpiła go zupełnie nowym zagrożeniem, czyli samą zimą! Jak to pisali ostatnio klimatolodzy? Że średnie temperatury spadły w niektórych rejonach o dziesięć–piętnaście stopni88? Rzeczywiście, bułka z masłem, brnąć po dupę w szarym śniegu, z pełną świadomością, że na każdych pięciu Zaków, których znaleźliśmy i załatwiliśmy, tam głęboko pod nami zostało co najmniej drugie tyle, które odmarzną na wiosnę. Ci z Południa przynajmniej wiedzieli, że jak wyczyścili jakiś teren, to on był czysty i już. Nie musieli się bez przerwy oglądać przez ramię, jak my. My każdy rejon musieliśmy czyścić co najmniej trzykrotnie. Musieliśmy używać każdej możliwej techniki poszukiwawczej, od macek, przez psy tropiące, po radar geofizyczny. Raz za razem, a wszystko w środku największych mrozów i zadymek. Straciliśmy więcej ludzi z powodu odmrożeń niż jakichkolwiek innych urazów. I po tym wszystkim, każdej wiosny, wiedziało się, wiedziało się z góry, że trzeba będzie tam wrócić. „O cholera, znowu to samo, od nowa”. Nawet dziś, po tym całym czesaniu i przez nas, i przez cywilne grupy ochotnicze, gdy wiosny są takie, jak kiedyś zimy, Matka Natura daje nam znać, że dobre czasy na razie minęły. – Proszę mi opowiedzieć o wyzwalaniu stref izolowanych. – To zawsze były ciężkie walki. Proszę pamiętać, że te strefy były wciąż oblegane przez setki, a może nawet tysiące żywych trupów. Ludzie, którzy kryli się w bliźniaczych fortach Comerica Park/Ford Field, mieli wokół siebie pierścień złożony z przeszło miliona Zaków! To była trzydniowa rzeźnia, przy której Hope wyglądało jak mała potyczka. Jeden, jedyny raz naprawdę się bałem, że nie damy rady i że po nas po prostu przejdą. Zwał trupów był tak wysoki, że bałem się, że jeszcze trochę, a się zawali i dosłownie pogrzebie nas żywcem pod lawiną zabitych zombie. Z takich bitew człowiek wychodzi strasznie wyżęty, po prostu rozwałkowany fizycznie i duchowo. Jak się skończy, to człowiek ma ochotę tylko spać, nic więcej. Nawet nie jeść, myć się czy pieprzyć. Ma się już tylko ochotę znaleźć jakieś miejsce, gdzie jest ciepło, sucho, zamknąć oczy i zapomnieć o wszystkim.

– Jakie były reakcje wyzwalanych ludzi? – Powiedzmy, że mieszane. W strefach wojskowych wszystko szło w miarę naturalnie. Mnóstwo formalnych ceremonii, opuszczanie i podnoszenie flagi, saluty, werble, „obejmuję dowództwo”, „przekazuję dowództwo”, i takie tam pierdy. A w tle sporo pretensji. Takie, wie pan, „wcale się nie prosiłem o żadne wyzwalanie”. Ja to rozumiem. Każdy żołnierz woli być tym, który przychodzi z odsieczą, a nie tym, który czeka z utęsknieniem. No jasne, brachu, tak, wcale nie chciałeś, żeby cię wyzwalać. Pewnie. Czasem to jednak była szczera prawda, jak u tych lotników z Omaha. Mieli tam lotnisko, strategiczny węzeł logistyczny, z którego prowadzono zrzuty, niemal przedwojenny port lotniczy z rozkładem lotów, przestrzeganym co do minuty. Żyli tam sobie lepiej od nas, świeże żarcie, ciepłe prysznice, miękkie łóżka. To wyglądało tak, jakby to oni nas wyzwalali, a nie odwrotnie. A dla kontrastu piechota morska z Rock Island. Słowem się nie poskarżyli, jak było im ciężko, i to nam się bardzo podobało. Bo tego, co tam przeżyli, innym starczyłoby na lata przechwałek. Żadnego z nich osobiście nie spotkałem, ale część tego, co tam się działo, znam z opowieści. – A strefy cywilne? – O, tam to była inna historia. Tam byliśmy bohaterami w zupełnie starym stylu. Tłumy na poboczach, kwiaty i wiwaty. Tak powinna wyglądać porządna wojna, zupełnie jak na tych starych czarno-białych filmach z wyzwalania Paryża czy czego tam. Byliśmy jak gwiazdy rocka. Dawali nam wszystko, co mieli. Dziewczyny... No cóż, jakby się pan przespacerował stąd do Miasta-Bohatera, pewnie by pan znalazł paru chłopców jakimś cudem bardzo podobnych do mnie. – Ale nie wszyscy tak się cieszyli. – Tak, chyba ma pan rację. Nie mówię, że w każdym mieście, ale zawsze znalazła się jedna gniewna twarz w tym rozbawionym tłumie, która wydarła się na nas: „Gdzieście, kurwa, byli tak długo?!”, „Mój mąż zginął dwa tygodnie temu!”, „Moja matka was się nie doczekała!”, „Zeszłego lata straciliśmy połowę ludzi!”, „Gdzie byliście, jak was potrzebowaliśmy?!”. Ludzie trzymali w wyciągniętych rękach zdjęcia. Gdy wjeżdżaliśmy do Janesville w Wisconsin, ktoś witał nas, trzymając w ręku wielkie zdjęcie uśmiechniętej dziewczynki z napisem „Lepiej późno niż wcale?”. Inni go przewrócili i skopali. Nie powinni byli tego robić. Facet miał prawo czuć się zawiedziony. Takie rzeczy widzieliśmy. Rzeczy, które nie pozwalają zmrużyć oka, chociaż to już piąta noc czuwania. Z rzadka, naprawdę w niewielu przypadkach, wkraczaliśmy do rejonów, w których nie byliśmy mile widziani. W Valley City, w Dakocie Północnej, witał nas transparent: „Pieprzyć was! Porzuciliście nas, nie chcemy was tu!”. – To była strefa secesjonistów? – Nie, to było miasto zwykłych zawiedzionych ludzi. Dobrze, że w ogóle nas wpuścili. Rebelianci

zwykle witali nas strzałami. Nie wiem, bo nigdy w takie miejsce sam nie trafiłem. Do stref rebeliantów dowództwo wysyłało jednostki specjalne, nie nas. Raz mijaliśmy ich na drodze, kierowali się w stronę Black Hills. Wtedy po raz pierwszy od odwrotu za Góry Skaliste widziałem znowu czołgi. Ten widok budził niedobre przeczucia, bo wiadomo było, jak to się skończy. – Krąży wiele opowieści o dyskusyjnych metodach przetrwania, które pozwoliły przetrwać niektórym strefom izolowanym. – I co z tego? Zresztą, niech pan ich o to spyta. – Pan nie widział nic takiego? – Nie, i wcale nie chciałem. Ludzie próbowali mi o tym opowiadać, ci, których wyzwalaliśmy. Byli tacy nakręceni, chcieli się tego pozbyć. Nie chcieliśmy słuchać. Powtarzałem im, żeby o tym zapomnieli, że ich wojna już się skończyła. Było mi wystarczająco ciężko na duszy i bez ich opowieści, ciążących jak kamienie w plecaku. – A potem? Rozmawiał pan z tymi ludźmi? – Tak. I sporo czytałem o procesach. A kimże ja jestem, żebym miał prawo ich osądzać, co? Mnie tam nie było, nie musiałem mieć z tym do czynienia. Ta rozmowa, którą teraz prowadzimy, to ciągłe „a jeżeli”... Myśmy wtedy nie mieli czasu na roztrząsanie takich rzeczy. Wciąż mieliśmy robotę do wykonania. Wiem, że historycy lubują się w powtarzaniu, jaki to niski poziom strat w ludziach miała Armia Stanów Zjednoczonych w czasie swej ofensywy. Niski to on może był w porównaniu z innymi krajami, Chinami czy Rosją. Bardzo niski, jeśli liczyć tylko straty zadane przez zombie. Po drodze było jednak milion sposobów na to, żeby stracić życie, i dwóch trzecich z nich nawet nie było na tej ich piramidzie. Na przykład choroby, które mieliśmy za opanowane i wytępione od czasów średniowiecza. Oczywiście, braliśmy pigułki, dostawaliśmy zastrzyki, jedliśmy dobrze i przechodziliśmy regularne badania lekarskie, ale tego wszystkiego było mnóstwo, i to wszędzie: w ziemi, w wodzie, w deszczu, w powietrzu. Przy każdym wejściu do miasta ubywał mi jeden człowiek z drużyny, jak nie do ziemi, to na długotrwałe leczenie. W Detroit straciliśmy cały pluton zabity przez grypę hiszpankę! Rany, jak się wtedy dowództwo wystraszyło, cały batalion wycofali z linii na dwutygodniową kwarantannę. Miny. Część zakładana przez cywilów, inne przez nas w czasie odwrotu. Wtedy wydawało się, że minowanie dróg odwrotu miało sens. Po prostu siać miny, mila za milą, i czekać, aż się zombie same wykończą. Tylko że mina nie wie, kto na nią wchodzi, i jest jej wszystko jedno. Ktokolwiek wejdzie, nie zabije od razu, tylko urwie stopę, nogę, klejnoty koronne. Do tego się je konstruuje, nie do zabijania, tylko do ranienia ludzi, żeby przeciwnik musiał tracić kilku ludzi więcej z linii na zanoszenie rannego do szpitala, a potem cenne zasoby na leczenie i odsyłanie kaleki do mamusi i tatusia, żeby się zastanowili, czy poparcie dla tej wojny to naprawdę był dobry pomysł. Tylko że Zak nie miał kolegów, mamusi i tatusia. Jedyne, co były w stanie zrobić konwencjonalne miny, to wyprodukować więcej

pełzających zombie, które sprawiały, że nasza robota stawała się jeszcze trudniejsza i bardziej niebezpieczna. Jak już muszą być, to niech stoją prosto, żeby ich było z daleka widać, a nie pełzają pod nogami, sami jak ruchome miny. Nikt nie wiedział, gdzie stawiano miny w czasie odwrotu. Wiele oddziałów w pośpiechu nie oznaczało ich odpowiednio, zgubiło mapy, na których je zaznaczono, albo straciło ludzi, którzy wiedzieli, gdzie minowano. No i do tego jeszcze ci kretyni, OLZ, którzy przenosili miny i robili pułapki, wilcze doły z kolcami na dnie albo samostrzały z nabojów od śrutówki. Straciłem w ten sposób kumpla, w Wal-Marcie w Rochester, w stanie Nowy Jork. Chłopak był Salwadorczykiem, ale wychowywał się w Kalifornii. Słyszał pan o Boyle Heights Boyz? To byli Latynosi ze wschodniego Los Angeles, których deportowano do Salwadoru, bo w świetle prawa byli tu nielegalnymi imigrantami. Ten mój kumpel wylądował tam tuż przed Paniką i dosłownie przebił się z powrotem, na piechotę, z maczetą w dłoni, przez cały Meksyk, w najgorszych dniach Paniki. Nie miał już tutaj żadnej rodziny, żadnych przyjaciół. Nic poza przybraną ojczyzną, która go odtrąciła. Jak on kochał ten kraj! Przypominał mi dziadka, też imigranta. I po tym wszystkim skończył w taki głupi sposób, zabity śrutem z pułapki zastawionej przez jakiegoś popieprzonego kretyna, któremu się zdawało, że jest ostatnim człowiekiem na ziemi, a pewnie już nie żył od lat! Pieprzone miny! No i były jeszcze wypadki. Tak wiele budynków miało konstrukcję osłabioną w czasie walk odwrotowych. Potem lata zaniedbań, metry niesprzątanego śniegu. Zawalały się dachy; nagle, bez żadnego ostrzeżenia, padały całe budynki. Straciłem w ten sposób jeszcze kogoś. Miała kontakt, zdziczałego, który szarżował na nią przez opuszczony piętrowy garaż. Strzeliła raz, i to wystarczyło. Nie wiem, ile tam było tego śniegu na dachu, w każdym razie starczyło, żeby się zawalił. Ona była... My byliśmy... No wie pan, blisko. Ale nigdy nie zrobiliśmy nic, żeby ten nasz związek zalegalizować. Chyba nam się zdawało, że jak któremuś z nas coś się stanie, to drugiemu łatwiej się będzie wtedy pozbierać i zacząć życie na nowo, czy coś. [Wainio ogląda się przez ramię na trybuny, uśmiechając do żony i dzieci]. – Gówno prawda. Nic nie pomogło... [Mężczyzna milknie na chwilę]. – Mieliśmy też ofiary stresu, i to więcej niż wszystkich innych ofiar razem wziętych. Czasem wkraczaliśmy do strefy izolowanej i znajdowaliśmy tam jedynie obgryzione przez szczury szkielety. Mówię o strefach, do których zombie nie udało się wedrzeć, ale izolowani ludzie umarli z głodu, chorób, albo po prostu doszli do wniosku, że nie chcą oglądać jutra. Kiedyś wyłamaliśmy wrota pewnego kościoła w Kansas, znajdując dowody na to, że dorośli, zanim pozabijali siebie nawzajem, zabili najpierw dzieci. Jeden z naszych żołnierzy, były amisz, czytał wszystkie listy pozostawione przez samobójców, uczył się ich na pamięć i chlastał się gdzieś żyletką, „żeby nie zapomnieć”. Sukinsyn po jakimś czasie był pocięty od stóp do głów. Jak porucznik się o tym dowiedział, z dnia na dzień zabrał go od nas z plutonu na mocy paragrafu ósmego.

Większości palma odbijała w ostatniej fazie wojny. Nie ze stresu, bo to bym jeszcze zrozumiał, tylko raczej z jego braku. Wszyscy wiedzieliśmy, że teraz to już z górki, i ludzie, którzy do tej pory mocno się trzymali, chyba ulegali wewnętrznemu głosowi, mówiącemu im: „No, chłopie, już po wszystkim, możesz się rozluźnić”. Pamiętam takiego jednego. Olbrzym, przedwojenny zawodowy zapaśnik w stylu wolnym. Szliśmy autostradą koło Pulaski w stanie Nowy Jork, gdy wiatr zawiał od strony złożonej jak scyzoryk wielkiej ciężarówki. Przyniósł zapach perfum, którymi była wyładowana. Nic nadzwyczajnego, takie tanie badziewie z supermarketu. Tamten zastygł bez ruchu, po czym rozpłakał się jak dziecko i nie mógł przestać. Był naprawdę olbrzymi i potężny, miał na koncie coś pod dwa tysiące wygranych walk, prawdziwy ogr, facet, który kiedyś w bitwie złapał za nogę zombie i używał go jako maczugi do walki wręcz! Czterech z nas z wielkim trudem niosło go na noszach. Może te perfumy mu kogoś przypomniały? Nigdy nie dowiedzieliśmy się kogo. Ten drugi facet był całkiem normalny. Przeciętniak, po czterdziestce, łysiejący, trochę przy kości. Twarz, jakiej by się człowiek spodziewał w przedwojennej reklamie środka na zgagę. To się stało w Hammond, w Indianie, gdy rozpoznawaliśmy pozycje obronne do oblężenia Chicago. Wypatrzył dom na końcu opuszczonej ulicy, nietknięty, jeśli nie liczyć zabitych dechami okien i wyłamanych drzwi. Widziałem jego minę, ten uśmiech. Powinniśmy się byli domyśleć, jeszcze zanim wyskoczył z kolumny marszowej, zanim usłyszeliśmy pojedynczy strzał. Siedział w salonie tego domu, na starym, wytartym fotelu. Między kolanami tkwił karabin, na twarzy nadal miał ten sam uśmiech. Zobaczyłem jakieś zdjęcia na obudowie kominka. To był jego własny dom. To tylko kilka najbardziej ekstremalnych przypadków, takich, że nawet ja się domyśliłem, co się działo. O wielu innych po prostu nigdy nic się nie dowiedzieliśmy. Dla mnie to nie była wtedy kwestia, który z nas się załamie, tylko który wytrzyma. Rozumie pan, o co mi chodzi? Pewnej nocy, w Portland w stanie Maine, byliśmy w Deering Oaks Park, sprzątając sterty zbielałych na słońcu kości, pozostałości jeszcze z czasów Paniki. Dwóch żołnierzy wzięło do rąk czaszki i zanuciło piosenkę z tego telewizyjnego programu dla dzieci, „Free to Be, You and Me”, taką o dwóch bobasach. Rozpoznałem tylko dlatego, że mój starszy brat miał tę płytę. Kilku starych żołnierzy, jeszcze tych przedwojennych, było zachwyconych. Zaczął się zbierać mały tłum, wszyscy się śmiali i wyli do tych dwóch czaszek: „Hi, hi, I'm a baby. Well, what do you think I am, a loaf'a bread?”. A kiedy to skończyli, wszyscy spontanicznie zaczęli następną piosenkę: „There's a land that I see...”, a ci dwaj grali na piszczelach, jakby to było bandżo. Spojrzałem na naszego kompanijnego psychiatrę. Nigdy nie byłem w stanie wymówić jego nazwiska, doktor Chandra-cośtam89. Nasz wzrok wreszcie się spotkał i zadałem nieme pytanie: „Doktorze, oni wszyscy powariowali, prawda?”. Musiał zrozumieć, o co pytam, bo się po prostu uśmiechnął i pokręcił głową. No, tu mnie z lekka przeraził. Znaczy, jeśli ci, co

wyglądają, jakby im odbiło, są zupełnie normalni, to skąd on wiedział, że ktoś naprawdę dostał szmergla? Pamięta pan tę wysoką, postawną dziewczynę z naostrzoną łopatą do kopania rowów odwadniających, tę, co śpiewała piosenkę w przeddzień bitwy? Nasza dowódca drużyny, pewnie by ją pan poznał na zdjęciu. Wystąpiła w „Bitwie o Pięć Uczelni”. Wtedy już nie wyglądała jak w tym filmie. Spaliła większość krągłości po drodze, a na głowie miała krótkiego jeża zamiast tych długich, czarnych, prostych włosów. „Sierżant Avalon”. Była doskonałym dowódcą drużyny. Pewnego dnia znaleźliśmy w polu żółwia. Żółwie były wtedy jak jednorożce, bardzo rzadko się je widywało. Avalon nagle złagodniała, wyglądała jak dziecko. Uśmiechnęła się. Ona się nigdy nie uśmiechała. Słyszałem, jak szeptała coś do żółwia, wtedy myślałem, że to coś bez sensu. „Mitakuye oyasin”. Potem ktoś mi powiedział, że to znaczy „wszystko, co mi pozostało” w języku Lakota. Wtedy nawet nie miałem pojęcia, że była pół-Siuksem. Nigdy o tym nie wspomniała, w ogóle nic o sobie nie mówiła. I nagle, jak duch, pojawił się doktor Chandra, objął ją ramieniem, jak zawsze wszystkich tych, którzy nie wytrzymali, i tym swoim ciepłym głosem typu „stary, nic wielkiego się nie stało”, powiedział: „Chodźmy, sierżancie, napijmy się kawy”. To było tego dnia, gdy umarł prezydent. On też pewnie usłyszał w środku ten głos, żeby sobie odpuścił. Wiem, że wielu ludzi nie lubiło wiceprezydenta, uważali, że nie ma mowy, żeby zdołał zastąpić Starego. Ja naprawdę byłem z nim całym sercem, bo w tej chwili obaj znaleźliśmy się na jednym wózku. Po odejściu Avalon to ja przejąłem dowództwo drużyny. I nie miało znaczenia, że wojna już się kończy. Nadal mieliśmy przed sobą wiele bitew, tak wielu ludzi, których trzeba było pożegnać. Do czasu, gdy dotarliśmy do Yonkers, byłem w naszej kompanii ostatnim żywym uczestnikiem bitwy pod Hope. Nie mam pojęcia, co czułem, mijając ten cały rdzewiejący złom: opuszczone czołgi, zmiażdżone furgonetki telewizyjne, resztki ludzkie. Chyba w ogóle nic nie czułem. Dowódca drużyny ma za wiele do roboty, zbyt wiele nowych twarzy, o które musi dbać. Czułem na sobie wzrok doktora Chandry. Przyglądał mi się bacznie, ale nie podszedł, nie powiedział, że coś ze mną nie tak. Gdy wsiadaliśmy na barki nad brzegiem rzeki Hudson, spojrzałem mu w oczy. Uśmiechnął się i pokręcił głową. Udało mi się.

66 Z tego co najmniej dwadzieścia pięć milionów Latynosów zainfekowanych i reanimowanych w drodze na kanadyjską Północ. 67 Kilku wysokich rangą amerykańskich wojskowych nastawało na wykonanie uderzeń termojądrowych na cele w Demokratycznej Republice Wietnamu w czasie wojny wietnamskiej. 68 Cadillac Gage M1117 Armored Security Vehicle. 69 W czasie wojny secesyjnej żołnierze Unii nosili granatowe mundury, a żołnierze Konfederacji – szare. 70 Skład tkaniny używanej na nowe mundury bojowe jest nadal tajny. 71 Hope: po angielsku „nadzieja”.

72 Assegai: stalowe narzędzie wieloczynnościowe, odpowiednik lobo. Nazwa pochodzi od krótkiej zuluskiej włóczni. 73 M43 Combat Observation Aid. 74 Racje Inteligentne: o maksymalnej wartości odżywczej w stosunku do swojej masy i objętości. 75 KO: Knock-Out, nokaut. 76 Concertainer: standardowy kewlarowy kosz, który po wypełnieniu dostępnym na miejscu kruszywem służył do budowy przenośnych barier. Nazwa łączy „concertinę”, barierę z drutu kolczastego i „container”, zasobnik. 77 Maze: po angielsku „labirynt”. 78 Army Group North: Grupa Armii „Północ”. 79 Ośrodek badawczy Służby Uzbrojenia w China Lake, gdzie prowadzono eksperymenty na pojmanych zombie. 80 Pigułki L: „Lethal”, śmiertelne; porcja trucizny do zażycia w razie ukąszenia przez zombie, dostępna dla rannych żołnierzy Armii USA w czasie wojny. 81 Aparat taki skonstruował John Lethbridge około 1715 roku. 82 Jesiotr: przedwojenne przezwisko dowódcy Korpusu Głębinowych Nurków Bojowych. 83 Alan Hale, senior. 84 Kto faktycznie poniósł najcięższe procentowo straty wśród wszystkich formacji armii sojuszniczych, wciąż stanowi przedmiot ożywionych debat. 85 To był „Lion's Roar” produkcji Foreman Films dla BBC. 86 Instrumentalna wersja „How Soon Is Now”, piosenki napisanej przez Morrisseya i Johnny'ego Marra dla The Smiths. 87 Do chwili obecnej nie znaleziono żadnego naukowego dowodu na potwierdzenie realizacji reguły Bergmanna w czasie wojny. 88 Dokładne wartości średnich temperatur w czasie wojny nie zostały jeszcze urzędowo potwierdzone. 89 Major doktor Ted Chandrasekhar.

Książka dla Grzegorz Batraniec

Dokument chroniony elektronicznym znakiem wodnym

BURLINGTON, VERMONT, USA Zaczął padać śnieg. „Szajbus” zawraca do domu z wyraźnym ociąganiem.

– Słyszał pan kiedyś o Clemencie Attlee? Pewnie nie... Zresztą, niewielka strata... To był taki palant, miernota trzeciej klasy, która prześliznęła się na karty historii tylko dlatego, że wysadziła z siodła Winstona Churchilla, gdy druga wojna światowa dobiegła końca. Wojna w Europie się skończyła i Brytyjczycy uznali, że dosyć już wycierpieli, ale Churchill pchał ich dalej do walki, żeby pomagali Amerykanom na Pacyfiku, przeciw Japonii. I proszę spojrzeć, co się z nim stało. Nie chcieliśmy, żeby to samo spotkało naszą administrację. Właśnie dlatego ogłosiliśmy oficjalnie zwycięstwo w chwili, gdy opanowaliśmy kontynentalne Stany Zjednoczone. Oczywiście, wszyscy wiedzieli, że wojna wcale się jeszcze nie skończyła. Nadal musieliśmy pomagać naszym sojusznikom i oczyścić wiele części świata, gdzie wciąż niepodzielnie rządziły zombie. Było jeszcze tyle roboty do wykonania, ale skoro przynajmniej u nas wszystko już zostało uporządkowane, to daliśmy ludziom wybór i pozwoliliśmy im wrócić do domu. To wtedy powstały siły międzynarodowe ONZ, i bardzo przyjemnie zaskoczyła nas olbrzymia liczba ochotników, którzy w ciągu pierwszego tygodnia zgłosili się do ich szeregów. Było ich tak wielu, że sporo musieliśmy odsiać, przesunąć na listy rezerwowe albo odesłać do szkolenia młodych roczników poborowych, którzy nie załapali się na naszą kontynentalną ofensywę. Wiem, że wielu ludzi psioczyło na mnie za to pójście pod flagą ONZ, za to, że nie zrobiłem z tego czysto amerykańskiej krucjaty. Prawdę mówiąc, tak z ręką na sercu, mam to gdzieś. Ameryka to uczciwy kraj, więc ludzie spodziewają się, że ich rząd gra z nimi fair. Skoro w umowie było napisane, że robota jest wykonana z chwilą, gdy ostatnie buty dojdą na atlantyckie plaże, to czas uścisnąć ręce, zapłacić zaległy żołd i puścić do cywila każdego, który tego pragnie. Może z tego powodu kampanie zagraniczne szły nieco wolniej. Nasi sojusznicy stanęli z powrotem na nogach, ale my też nadal mamy parę Białych Stref do dokładnego oczyszczenia: góry, wyspy powyżej linii śniegu, dno oceanu, no i Islandię... O, Islandia to będzie ciężka sprawa. Szkoda, że Ruscy nie pozwolili nam sobie pomóc na Syberii, ale w końcu Iwan to Iwan. Mamy też wciąż nowe przypadki ataków w kraju, każdej wiosny, na brzegach morza i jezior. Bogu dzięki, statystyki pokazują stały trend spadkowy, ale to nie znaczy, że ludzie mogą sobie odpuścić. Nadal trwa wojna i póki wszystkie ślady tej zarazy nie zostaną starte, oczyszczone, a jeśli trzeba, wysadzone z powierzchni Ziemi, to każdy powinien się dołączyć i robić swoje. „Bądź dobry dla innych” to naczelna nauka, jaką ludzie wynieśli z tej tragedii. Wszyscy jedziemy na jednym wózku, więc się włącz i rób swoje.

[Zatrzymujemy się pod starym dębem. Mój towarzysz przygląda mu się dokładnie, od korony po korzenie, po czym stuka w pień laską i mówi do niego]. – Dobrze się starasz. Rób tak dalej.

CHUŻYR, WYSPA OLCHON, JEZIORO BAJKAŁ, ŚWIĘTE CESARSTWO ROSYJSKIE Pielęgniarka przerywa nam, sprawdzając, czy Maria Zjuganowa przyjęła zestaw witamin dla ciężarnych. Maria jest w czwartym miesiącu ciąży. To będzie jej ósme dziecko.

– Żałuję tylko, że nie mogłam zostać w armii, gdy wyzwalaliśmy nasze dawne republiki. Oczyściliśmy świętą ziemię ojczystą z siły nieczystej i przyszedł czas ponieść sztandar wyzwolenia poza nasze przedwojenne granice. Chciałabym tam być, w chwili, gdy na powrót przyłączaliśmy Białoruś do imperium. Powiadają, że powrót Ukrainy to kwestia kilku miesięcy, a potem, kto wie. Chciałabym brać w tym udział, ale wtedy już przeszłam do wykonywania innych obowiązków. [Maria uśmiecha się i poklepuje zaokrąglony brzuch]. – Nie mam pojęcia, ile klinik takich jak ta jest rozsianych po całej Rosji. Na pewno za mało. Tak niewiele nas zostało – zdrowych, płodnych kobiet, które nie stoczyły się w bagno AIDS, narkotyków i skrobanek, jakby nie starczyło żywych trupów. Nasz przywódca mówi, że najpotężniejszą bronią, jaką rozporządza Rosjanka, jest jej macica. A jeśli to oznacza, że nigdy nie poznam ojców moich dzieci ani... ich samych, to trudno. Służę ojczyźnie, służę z całego serca. Zastanawia się pan może, jak to się ma do fundamentalizmu religijnego naszego nowego państwa? No, to proszę sobie głowy nie łamać. Nijak się nie ma. Te wszystkie dogmaty to tylko dla czerni. Dać jej opium i pilnować, żeby się nie burzyła. Wątpię, czy ktokolwiek z kierownictwa państwa, czy nawet Kościoła, naprawdę wierzy w te wszystkie bzdury. Może tylko jeden ojciec Siergiej Ryżkow, ale go zesłali do głuszy, i jest spokój. Wylądował tam, bo nie miał nic do zaoferowania, w odróżnieniu ode mnie. Ja mam przynajmniej kilkoro dzieci, które mogę oddać ojczyźnie. To dlatego dobrze mnie traktują i pozwalają mówić otwarcie. Co ze mną zrobią? A co za różnica? Zanim przestanę być przydatna, i tak pożyję dłużej, niż wynosi dziś średnia. [Maria wyciąga dłoń i pokazuje środkowy palec w kierunku lustra]. – Poza tym oni chcą, żeby pan to usłyszał. Po to tu pana wpuścili, pozwolili rozmawiać z ludźmi, zadawać pytania, wysłuchiwać naszych historii. Pana zadaniem jest powiedzieć w waszym świecie o istnieniu naszego, żebyście się przekonali, co was czeka, jeśli zechcecie z nami zadrzeć. Ta wojna zniszczyła wszystko, zmuszając nas do powrotu do korzeni. Przypomniała nam, że jesteśmy Rosjanami. Znów jesteśmy silni, znów się nas boją i znów jesteśmy bezpieczni! I po raz pierwszy od stu lat możemy się ogrzać w opiekuńczej dłoni jedynowładcy, Cezara. A pan wie doskonale, jak się nazywa

Cezar po rosyjsku.

BRIDGETOWN, BARBADOS, FEDERACJA INDII ZACHODNICH Bar niemal opustoszał. Większość klientów opuściła go już albo o własnych siłach, albo wyniesiona przez policję. Nocna zmiana sprząta połamane stołki, potłuczone szkło, zmywa plamy krwi z podłogi. W rogu ostatni Południowoafrykańczyk wyśpiewuje emocjonalną, pijacką wersję wojennego wykonania „Asimbonangi” Johnny'ego Clegga. T. Sean Collins w zamyśleniu nuci parę taktów, po czym dopija kolejną szklankę rumu i pośpiesznie wzywa kelnera z dolewką.

– Jestem uzależniony od zabijania, a to chyba najłagodniejsze określenie mojego stanu, na jakie mnie stać. Może pan oczywiście protestować, że to technicznie niemożliwe, bo zabijanie martwego tak naprawdę nie jest zabijaniem. Gówno prawda. To jest zabójstwo, i daje kopa jak mało co innego. Jasne, mogę sobie do usranej śmierci jeździć po przedwojennych najemnikach, tych wszystkich wietnamskich weteranach i Aniołach Piekieł, ale nie o to chodzi. Bo czym ja się różnię od tych wszystkich wojowników dżungli, którzy się nie odnaleźli w pokojowym życiu, czy pilotów myśliwców, którzy po wojnie zamienili mustangi na motocykle? W walce człowiek bez przerwy żyje na takim haju, tak nakręcony, że wszystko inne jest po prostu jak bycie martwym. Próbowałem się odnaleźć, osiąść gdzieś, znaleźć przyjaciół, jakąś pracę, i pomagać Ameryce wracać do życia. Ale nie dość, że czułem się jak trup, to nie potrafiłem myśleć o niczym innym poza zabijaniem. Spotykałem się z ludźmi, a potem sam się łapałem na tym, że studiuję ich głowy, karki, myśląc: „Hmm, facet ma chyba grube czoło, łatwiej pójdzie przez oczodół”, albo „Tej to by wystarczyło raz dać w ciemię i po robocie”. Gdy przemawiał nowy prezydent, „Szajbus”… Chociaż, cholera, a ja to niby kto jestem, żeby tak o innych mówić? W każdym razie, tego dnia, gdy słyszałem jego mowę i gdy jedyne, co zapamiętałem, to pięćdziesiąt sposobów na jego wykończenie, które wymyśliłem w trakcie tej gadki, to powiedziałem sobie, że wysiadam. Wysiadam, zarówno w interesie tych wszystkich ludzi dookoła, jak i swoim własnym. Wiedziałem, że zbliża się dzień, w którym dojdę do ściany, zaleję się, wdam w jakąś awanturę i stracę kontrolę nad sobą. I rozumiałem, że jak zacznę, to już nie skończę. Więc powiedziałem wszystkim „do widzenia” i przyłączyłem się do Impisi, grupy, która nosiła tę samą nazwę, co południowoafrykańskie siły specjalne. „Impisi” to w języku Zulusów hiena, padlinożerca, „ten, który oczyszcza pola z trupów”. Jesteśmy prywatną armią. Nie ma tu żadnych zasad i żadnej biurokracji. To mnie w nich pociągało i dlatego poszedłem tam, a nie do sił międzynarodowych ONZ. W naszej armii to my wyznaczamy dzień i godzinę, to my wybieramy broń. [Collins wskazuje na przedmiot przypominający zaostrzony stalowy pagaj, który oparł o krzesło].

– To jest pouwhenua. Dostałem to od kolegi Maorysa, przedwojennego reprezentacyjnego rugbisty z drużyny narodowej. Zacięte sukinsyny, ci Maorysi. W bitwie o Wzgórze Jednego Drzewa ich pięciuset stanęło naprzeciw pół zreanimowanego Auckland. Pouwhenua to trudna broń, nawet jeśli jest wykonana ze stali, a nie z drewna. Ale za to jak się już ją opanuje... To jeszcze jedna zaleta bycia najemnikiem. Kogo by tam jeszcze dziś zadowoliło proste zastrzelenie wroga? Satysfakcjonująca walka musi być ciężka, niebezpieczna, a im więcej umarlaków staje naprzeciwko, tym lepiej. Jasne, kiedyś się wreszcie skończą. Jak do tego dojdzie, to... [Dzwon sygnalizujący gotowość statku do wyjścia w morze przerwał potok wymowy Collinsa]. – To już mój rejs, muszę lecieć. [Mężczyzna kiwa dłonią na kelnera i rzuca na stół garść srebrnych randów]. – Nadal mam nadzieję. Dziwnie to brzmi, ale nigdy nie wiadomo. To dlatego odkładam większość zarobków, zamiast zwrócić je krajowi, który nas zatrudnia, albo przepuszczać na diabli wiedzą co. To się jeszcze może zdarzyć, można się z tego wyzwolić. Mój kanadyjski kolega, Mackee Macdonald, zaraz po oczyszczeniu Ziemi Baffina uznał, że ma dość. Słyszałem, że teraz jest w jakimś greckim klasztorze, czy gdzieś. To się zdarza. Czyli może dla mnie też jest jakaś szansa? W końcu każdy człowiek ma prawo do marzeń, nie? Oczywiście, jak to nie zadziała, jak któregoś dnia zabraknie Zaków... [Collins wstaje, zarzuca na ramię swoją broń i rusza do wyjścia]. – ...to pewnie ostatnią czaszką, którą rozłupię, będzie moja własna.

SAND LAKES, PARK KRAJOBRAZOWY REGIONU WILDERNESS, PROWINCJA MANITOBA, KANADA Jesika Hendricks załadowała na sanie ostatni „połów” tego dnia – piętnaście całych zwłok i stertę rozkawałkowanych szczątków.

– Próbuję nie mieć żalu, nie odczuwać goryczy z powodu niesprawiedliwości tego wszystkiego. Chciałabym ujrzeć w tym jakiś sens. Kiedyś spotkałam w Kanadzie byłego irańskiego pilota, który szukał miejsca, w którym mógłby osiąść. Powiedział mi, że Amerykanie to chyba jedyni ludzie na świecie, którzy nie mogą się po prostu pogodzić z tym, że dobrym ludziom przytrafiają się złe rzeczy. Może miał rację. W zeszłym tygodniu słuchałam radia i przypadkiem trafiłam na audycję [nazwisko usunięte]. Było to, co zawsze: koszarowe dowcipy, obraźliwe uwagi i seksualne aluzje na poziomie dorastającego nastolatka. Słuchałam go i pomyślałam: „Dlaczego taki szmondak przeżył, a moi rodzice nie?”. Naprawdę staram się nie odczuwać goryczy.

TROY, MONTANA, USA Pani Miller i ja stoimy na tarasie za domem, patrząc z góry na dzieci bawiące się na centralnym dziedzińcu.

– Można obwiniać polityków, biznesmenów, generałów, system, jakąś „machinę”, ale jeśli pan naprawdę chce kogoś o to oskarżać, to temu wszystkiemu jestem winna ja. Ja jestem amerykańskim systemem, ja jestem machiną. To cena życia w demokracji: jak coś pójdzie nie tak, po równi odpowiadamy za to wszyscy. Rozumiem doskonale, dlaczego Chińczykom tak długo zabrało zrozumienie tego, i pojmuję Rosjan, którzy przed tym uciekli, wracając do... jakkolwiek nazwać ten system, który teraz mają. To musi być straszna ulga, tak móc z pełnym przekonaniem powiedzieć: „Odwalcie się, to nie moja wina”. Bo to jest MOJA wina. Moja i całego mojego pokolenia. Zastanawiam się, co o nas powiedzą przyszłe pokolenia. Moi dziadkowie cierpieli w czasie Wielkiego Kryzysu, drugiej wojny światowej, a potem wrócili do domu i stworzyli najwspanialszą klasę średnią w dziejach ludzkości. Bóg wie, że nie byli idealni, ale to właśnie oni byli najbliżsi realizacji amerykańskiego snu. Potem przyszło pokolenie moich rodziców i spieprzyło wszystko do imentu; pokolenie powojennego wyżu demograficznego, pokolenie „ja”, koszmarnych egoistów. A teraz my. OK, powstrzymaliśmy zombie od zawładnięcia światem, ale najpierw to przecież my sami doprowadziliśmy do tego, że stali się zagrożeniem na taką skalę! Przynajmniej próbujemy uprzątnąć własny gnój, i to chyba będzie najlepsze epitafium, na które możemy liczyć. „Pokolenie Z, posprzątali własny gnój”.

CHONGQING, ZJEDNOCZONA FEDERACJA CHIŃSKA Kwang Jing-Shu załatwia ostatnią dzisiaj wizytę domową, u chłopca, który cierpi na jakąś chorobę układu oddechowego. Matka obawia się, że to kolejny w okolicy przypadek gruźlicy. Kolory wracają jej na twarz, gdy sędziwy doktor zapewnia ją, że to tylko przeziębienie. Jej łzy i wdzięczność towarzyszą nam, gdy jedziemy pustą, zakurzoną ulicą.

– Pocieszające, że znów widuje się dzieci. Mam na myśli te urodzone po wojnie, prawdziwe dzieci, które znają tylko świat z żywymi trupami. Wiedzą, żeby się nie bawić nad wodą, wiosną i latem nie wychodzić samemu, ani też po zmroku. Nie wiedzą, że tego się trzeba bać, i to jest chyba największy dar – jedyny dar, który możemy im pozostawić. Czasem myślę o tej starej kobiecie z Nowego Dachang, o tym, co przeżyła, o nieprzerwanym paśmie nieszczęść, które ukształtowało świadomość jej pokolenia. Ja też już jestem stary i też wielokrotnie widziałem, jak mój kraj rozlatuje się w kawałki. A mimo to, za każdym razem, jakoś udaje

nam się skrzyknąć z powrotem, wziąć w garść, odbudować i odrodzić nasz kraj. I tak będzie też tym razem. I w Chinach, i na świecie. Tak naprawdę nie wierzę w życie pozagrobowe, przynajmniej pod tym względem pozostałem rewolucjonistą, ale jeśli jednak istnieje, to wyobrażam sobie, że gdzieś tam, na jednej z chmurek, siedzi sobie mój stary towarzysz Gu i zaśmiewa się do rozpuku, gdy z takim przekonaniem mówię, że wszystko będzie w porządku.

WENATCHEE, WASHINGTON, USA Joe Muhammad właśnie ukończył swoje ostatnie dzieło, trzynastocalową statuetkę mężczyzny z podartym nosidełkiem dla niemowlaka na piersi, patrzącego przed siebie martwym wzrokiem.

– Nie powiem, że ta wojna była dobrą rzeczą. Nie jestem aż tak popieprzony. Muszę jednak przyznać, że zbliżyła ludzi do siebie. Moi rodzice bez przerwy opowiadali, jak tęsknią do poczucia wspólnoty, którego doświadczali przed przyjazdem z Pakistanu. Tu w ogóle nie rozmawiali z amerykańskimi sąsiadami, nigdy ich nie zapraszali i ledwie znali ich nazwiska, chyba że trzeba było zadzwonić na policję i poskarżyć się na głośnego psa czy muzykę. Teraz tak nie jest. I to nie tylko na tym osiedlu, czy nawet w całym kraju. Wszędzie, na całym świecie, z kimkolwiek się rozmawia, wszyscy mają to samo odczucie. Dwa lata temu wybrałem się na wycieczkę Pan Pacific Line po wyspach Oceanu Spokojnego. Byli tam ludzie zewsząd, i może chociaż opowieści różniły się szczegółami, to w zasadzie wszystkie mówiły o tym samym. Wiem, że grzeszę nadmiernym optymizmem, że jak tylko sprawy wrócą do normalnego biegu, to nasze dzieci czy wnuki, które znów wychowywać się będą w spokojnym i wygodnym świecie, wyrosną na takich samych egoistycznych ograniczonych palantów, jak my. Ale, z drugiej strony, czy to wszystko, przez co przeszliśmy, naprawdę zniknie bez śladu? Słyszałem kiedyś takie afrykańskie przysłowie: „Nie da się przejść rzeki suchą stopą”. Naprawdę chciałbym w to uwierzyć. Proszę mnie źle nie zrozumieć. To nie jest tak, że nie tęsknię za pewnymi przejawami starego życia, choć to głównie dotyczy przedmiotów, rzeczy, których kiedyś używałem, o których marzyłem. W zeszłym tygodniu jeden z kawalerów na naszej ulicy wyprawiał wieczór kawalerski. Wypożyczyliśmy jedyny działający odtwarzacz DVD i parę przedwojennych pornoli. W jednym z nich była taka scena, jak trzech gości posuwa Lusty Canyon na masce perłowego kabrioletu, to był BMW Z4. Patrzyłem, jak się chłopaki męczą, i wie pan, co mi przyszło na myśl? Kurde, teraz to już takich fur nie robią!

TAOS, NOWY MEKSYK, USA

Steki są już prawie gotowe. Arthur Sinclair przewraca skwierczące kawałki mięsa, wąchając z zadowoleniem dym.

– Ze wszystkich zajęć, jakie wykonywałem, najbardziej lubię być policjantem finansowym. Gdy nowa prezydent zapytała, jak bym przyjął powrót z kierowania DeZaStratem do Komisji Papierów Wartościowych, o mało jej nie wycałowałem. Zdawałem sobie sprawę, że to był kolejny stołek, który obejmuję tylko dlatego, że nie ma innego naiwnego. Przed nami było jeszcze tyle wyzwań, zwłaszcza w kraju, który wciąż miał pas zaciągnięty tak, że się dusił. Jak skłonić ludzi do odejścia od wymiany barterowej i ponownego zaufania sile amerykańskiego dolara? Łatwo nie było. Zresztą nawet teraz kubańskie peso jest najpopularniejszą, bo najsilniejszą, walutą, a większość bogaczy ma konta w Hawanie. Olbrzymim problemem dla administracji było rozwiązanie sprawy nadmiaru banknotów w obiegu. Po wojnie pojawiło się mnóstwo gotówki znalezionej w opuszczonych skarbcach bankowych, w domach, u trupów... Jak odróżnić je od ciężko zapracowanych oszczędności życia, podjętych w ostatniej chwili przed Paniką, jako fundusz ucieczkowy, zwłaszcza w sytuacji, gdy zniknęła cała księgowość i wszystkie dokumenty bankowe? I to właśnie dlatego uważam swoją pracę na stanowisku „gliny od pieniędzy” za tak ważną. Trzeba było przyskrzynić drani, którzy nie pozwalali odzyskać zaufania do amerykańskiej gospodarki; nie tylko te drobne mrówki, które drapnęły gdzieś garść czy dwie banknotów, ale przede wszystkim grube ryby, te hieny, które wykupywały za bezcen opuszczone domy, zanim prawowici właściciele mieli szansę pojawić się i zgłosić roszczenia, czy lobbowali za deregulacją rynku żywności i innych towarów warunkujących przeżycie. I, oczywiście, tego sukinsyna Breckenridge'a Scotta. Tak jest, króla Phalanxu, kryjącego się jak szczur na Antarktydzie. On jeszcze tego nie wie, ale wkrótce czeka go paskudna niespodzianka. Dogadaliśmy się już z Iwanem, że nie przedłużą mu umowy najmu. Wielu ludzi nie może się doczekać jego powrotu, na czele z Inspekcją Skarbową. Zaufanie to paliwo, które napędza kapitalizm. Nasza gospodarka może funkcjonować tylko wtedy, gdy dość ludzi w to wierzy. Jak mówił Roosevelt: „Jedyna rzecz, której musimy się obawiać, to sam strach”. To mój ojciec napisał mu tę mowę. W każdym razie tak twierdził. To się już zaczyna, powoli, ale pewnie. Z każdym dniem zakłada się coraz więcej kont w amerykańskich bankach, sądy rejestrują coraz więcej prywatnych firm, Dow Jones rośnie o parę punktów. To trochę jak z pogodą. Co roku lato jest dłuższe, niebo bardziej niebieskie. Poprawia się. Tylko chwilę zaczekać i wszyscy to zobaczą. [Sinclair zanurza rękę w wiadrze z lodem i wyjmuje dwie brązowe butelki]. – Piwa imbirowego?

KIOTO, JAPONIA

To historyczny dzień dla Bractwa Tarczy. Dziś przyjęto je w skład Japońskich Sił Samoobrony jako samodzielną służbę w ramach Obrony Cywilnej. Zadaniem bractwa będzie nauczanie japońskich cywilów, jak bronić się przed żywymi trupami. Ich zadaniem będzie także studiowanie zagranicznych metod walki z nimi, zarówno taktyki walki zbrojnej, jak i sztuki walki bez użycia broni. Doktryna Bractwa, niechętna broni palnej i kładąca nacisk na międzynarodowe kontakty i współpracę, sprawiła, że od początku cieszy się ono dużą popularnością, ściągając dziennikarzy i dygnitarzy z niemal wszystkich państw ONZ. Tomonaga Ijiro stoi na początku linii witającej paradę gości, uśmiechając się i kłaniając. Kondo Tatsumi też się uśmiecha, obserwując swego mistrza z przeciwległej strony pokoju.

– Pan oczywiście wie, że tak naprawdę nie wierzę ani w te duchy, ani całą resztę tego natchnionego szajsu? Jak dla mnie, Tomonaga jest po prostu szalonym starym hibakusha. Ale zapoczątkował coś wspaniałego; coś, co będzie miało ogromne znaczenie dla przyszłości Japonii. Jego pokolenie chciało rządzić światem, a moje pozwoliło światu, czyli pańskiemu krajowi, rządzić Japonią. Najpierw jedno, a potem drugie skutecznie zaprowadziło naszą ojczyznę na skraj przepaści. Musi być jakiś lepszy sposób – trzecia, środkowa droga, pozwalająca nam przejąć odpowiedzialność za naszą własną obronę bez antagonizowania innych narodów. Nie potrafię powiedzieć, czy to jest właściwa ścieżka. Droga w przyszłość prowadzi między górami zbyt wysokimi, by dostrzec, co się za nimi kryje. Mimo to pójdziemy nią za sensei Tomonagą; ja i wielu innych, którzy się do nas przyłączają codziennie. Tylko „bogowie” wiedzą, co nas czeka.

ARMAGH, IRLANDIA Philip Adler dopija drinka i wstaje, by wyjść z baru.

– Straciliśmy dużo więcej niż życie tych ludzi, gdy zostawiliśmy ich na pastwę zombie. I tyle mam do powiedzenia.

TEL AWIW, IZRAEL Gdy kończymy obiad, Jurgen wyrywa mi z ręki rachunek.

– Ja zapraszałem, ja wybrałem potrawy, więc ja płacę. Kiedyś tego nienawidziłem, zdawało mi się, że wygląda jak bukiet z wymiocin. Moi ludzie, młodzi Sabra z egzotycznymi gustami, któregoś popołudnia musieli mnie tu dosłownie zaciągnąć siłą. „No, ale chociaż spróbuj, ty stary yekke”, mówili. Tak mnie nazywali – „yekke”. To znaczy sztywniak, człowiek z kijem w dupie, choć oficjalnie słownik mówi tylko, że to hebrajska nazwa niemieckiego Żyda. Mieli rację, w obu znaczeniach tego słowa.

Byłem uczestnikiem Kindertransport, ostatniej grupy żydowskich dzieci ewakuowanych z Niemiec przed wybuchem wojny. Wtedy ostatni raz widziałem swoich rodziców żywych. Jest taki staw koło małego miasteczka w Polsce, gdzie wrzucano prochy z krematoriów. Jeszcze pół wieku później, gdy tam pojechałem, woda nadal była szara. Słyszałem kiedyś, że z Holokaustu nie było ocalonych. Że nawet ci, którzy, technicznie rzecz biorąc, uszli z życiem, bezpowrotnie utracili duszę. Byli już zupełnie innymi ludźmi, zmienionymi na zawsze. Chciałbym, żeby to nie była prawda. Ale jeśli tak jest, to nikt na Ziemi nie przetrwał tej wojny.

NA POKŁADZIE USS „TRACY BOWDEN” Michael Choi opiera się o reling na rufowym pokładzie, patrząc na horyzont.

– Chce pan wiedzieć, kto naprawdę przegrał Wojnę Z? Wieloryby. Nie miały szans. Z jednej strony miliony głodnych boat people, z drugiej wszystkie marynarki wojenne świata przekształcone we floty rybackie. Wystarczy jedna bomba głębinowa zrzucona ze śmigłowca, aby ogłuszyć i zdezorientować wieloryba. Nie zauważały potem nadpływającego statku-przetwórni, aż do chwili, gdy było za późno. To się niosło pod wodą bardzo daleko, słychać było detonacje i piski. Nic tak nie przenosi energii dźwięków, jak woda. Cholerna strata dla ekosystemu, i nie trzeba być długowłosym narwańcem pachnącym kadzidełkami, żeby to zauważyć. Mój tata pracował w Scripps – nie w tej żeńskiej uczelni w Claremont, tylko w Instytucie Oceanograficznym w pobliżu San Diego. Tam nauczyłem się kochać ocean, i przede wszystkim dlatego wstąpiłem do marynarki. Kalifornijskie wale szare... Cóż to był za wspaniały widok, oczu nie można było oderwać. Majestatyczne zwierzęta, które właśnie wracały do swoich siedlisk, uratowane od pewnej zagłady, gdy w czasach powszechnego wielorybnictwa niemal je wybito. Potem człowiek im pomagał, więc wyzbyły się naturalnego lęku i można było bezkarnie podpłynąć na tyle blisko, by ręką dotknąć ich skóry. Gdyby chciały, mogły nas zabić w mgnieniu oka, jednym uderzeniem czterometrowej płetwy ogonowej, gwałtownym spazmem trzydziestoparotonowego cielska. Kiedyś wielorybnicy nazywali je diabelskimi rybami, bo zapędzone do narożnika walczyły o życie do upadłego. Ale te wiedziały, że nie chcemy ich skrzywdzić. Pozwalały się głaskać, a gdy zanadto zbliżyliśmy się do ich młodych, po prostu łagodnie nas odsuwały. Tyle siły, taki potencjał zniszczenia. Wspaniałe zwierzęta. A teraz już ich nie ma. Zniknęły, a wraz z nimi płetwale błękitne, finwale, humbaki, wieloryby biskajskie. Czasem spotyka się pojedyncze bieługi i narwale, które schroniły się pod lodem Arktyki, ale obawiam się, że jest ich za mało, by zapewnić przetrwanie i odbudowę gatunku. Wiem, że przetrwały nieliczne stada orek, ale przy tym poziomie zanieczyszczeń, gdy w oceanie pływa tyle ryb, co w przeciętnym przydomowym basenie w Arizonie, trudno mi z nadzieją myśleć o ich

szansach. Nawet jeśli Mama Natura ułaskawi orki i pozwoli im zaadaptować się do nowego środowiska, jak żywym skamieniałościom z czasów dinozaurów, to stada łagodnych olbrzymów zniknęły na zawsze. Pamięta pan taki film „Oh, God”? Wszechmogący w pewnej chwili pyta człowieka, który się chwali, jaki to potężny jest rodzaj ludzki i jak wiele rzeczy stworzył, czy byłby w stanie stworzyć, tak z niczego, makrelę. „A widzisz, nie potrafisz”, mówi Bóg, ucinając przechwałki. Boję się, że jeśli jakiś genetyczny archiwista nie zdążył do nich dotrzeć przed bombami głębinowymi, to i wali szarych nie potrafimy stworzyć na nowo. Dlatego, jeśli następnym razem ktoś panu zacznie mówić, że prawdziwą ofiarą wojny była „nasza niewinność”, czy „część naszego człowieczeństwa”, to niech to powie wielorybom.

DENVER, COLORADO, USA Todd Wainio odprowadza mnie do pociągu, smakując kubańskie papierosy ze stuprocentową zawartością tytoniu, które mu podarowałem na pożegnanie.

– Tak, czasami zdarza mi się tracić kontrolę, na parę minut, może na godzinę. Doktor Chandra mówi mi, że to normalne. Jest teraz lekarzem tu, w naszym szpitalu dla weteranów. Powiedział mi kiedyś, że to oznaka zdrowia, jak małe wstrząsy, rozładowujące napięcie na uskoku tektonicznym, nie dopuszczając do wielkiego trzęsienia ziemi. Mówił też, że właśnie jak ktoś nie ma takich „małych wstrząsów”, to lepiej się go wystrzegać, bo to tykająca bomba zegarowa. Mnie akurat nie trzeba dużo, żeby się rozkleić. Czasem poczuję jakiś znajomy zapach, czasem usłyszę jakiś znajomy głos. Ostatnim razem, w zeszłym miesiącu, siedzieliśmy przy obiedzie, a radio nadawało tę piosenkę. Ona chyba nie była o tej wojnie, nawet chyba nie była amerykańska, bo akcent był inny i słownictwo się trochę różniło, ale ten refren... „God help me, I was only nineteen”. Boże zlituj się nade mną, miałem tylko dziewiętnaście lat... [Gong ogłasza odjazd mojego pociągu. Wokół nas ludzie zaczynają wsiadać do wagonów]. – Ciekawe, że to, co najbardziej zapamiętałem z całej wojny, w rzeczywistości stało się jej symbolem. [Wainio wskazuje za siebie, na wielki stacyjny mural]. – Ci, na tym zdjęciu, to my. Staliśmy na brzegu rzeki Hudson, podziwiając wschód słońca nad Nowym Jorkiem. Właśnie ogłoszono, że dziś jest dzień zwycięstwa. Nie było żadnych wiwatów, okrzyków radości, żadnych uroczystości. To w ogóle wydawało się jakieś nierealne. Pokój? A co to niby, u diabła, znaczyło? Tak długo się bałem, walczyłem i zabijałem, pragnąłem śmierci, że po prostu chyba się pogodziłem z tym, że tak będzie już zawsze. Myślałem, że to jakiś sen, wciąż zresztą tak czasem myślę, przypominając sobie tamten dzień, tamten brzask nad Miastem-Bohaterem.

KONIEC Książka dla Grzegorz Batraniec

Podziękowania

Specjalne podziękowania dla mojej żony, Michelle, za jej miłość i wsparcie. Edowi Victorowi za rozpoczęcie tego wszystkiego. Steve'owi Rossowi, Luke'owi Dempseyowi i całemu zespołowi Crown Publishers. T.M. za pilnowanie moich pleców. Bradowi Grahamowi z „Washington Post”, doktorom Cohenowi, Whitemanowi i Haywardowi, profesorom Greenbergerowi i Tongunowi, rabiemu Andy'emu, ojcu Fraserowi, STS2SS Bordeaux (eksMarynarka Stanów Zjednoczonych), B. i E., Jimowi, Jonowi, Julie, Jessie, Greggowi, Honupo i Tacie – za „czynnik ludzki”. I na koniec podziękowania dla trzech ludzi, których inspiracja umożliwiła napisanie tej książki: Studsa Terkela, ś.p. generała Sir Johna Hacketta i oczywiście dla geniusza horroru, George'a A. Romero.

Kocham cię, Mamo.

Tytuł oryginału WORLD WAR Z. AN ORAL HISTORY OF THE ZOMBIE WAR Copyright © by Max Brooks, 2006 Copyright © for the Polish translation by Zysk i S-ka Wydawnictwo s.j., Poznań 2013 Projekt okładki Dymitr Miłowanow Ilustracje Maciej Szajkowski Liviu Matei Chris Spooner

ISBN 978-83-778-5391-7

Zysk i S-ka Wydawnictwo ul. Wielka 10, 61-774 Poznań tel. 61 853 27 51, 61 853 27 67 dział handlowy, tel./faks 61 855 06 90 [email protected] www.zysk.com.pl

Plik opracował i przygotował Woblink

woblink.com