Woroszylski Wiktor - I ty zostaniesz Indianinem

Tego dnia, wracając że szkoły, Mirek zatrzymał się na chwilę w pobliżu przystanku autobusowego na rogu ulicy Solnej i Świerczewskiego. Gdyby mama Mirka przeczytała to zdanie, od razu ogarnęłyby ją wątpliwości: jak to się stało, że droga ze szkoły do domu prowadziła przez róg Solnej i Świerczewskiego, kiedy szkoła, do której Mirek chodzi już piąty rok, mieści się przy ulicy Elektoralnej, a dom, w którym mieszka razem z mamą, tatą i starszą siostrą Małgosią — to jest takie duże nie otynkowane gmaszysko na Chłodnej? (Niedługo zresztą zacznie się pewnie tynkowanie, bo z nadejściem wiosny oplotła dom, jak pajęczyna, siatka żelaznych rusztowań). Wszyscy wiedzą, że Chłodna to właściwie przedłużenie Elektoralnej, więc wystarczy przejść przez Solną z jednej strony na drugą, uważając tylko, żeby nie wpaść pod tramwaj albo samochód — i już jest się tak jakby w domu. Nie ma natomiast żadnej potrzeby skręcania Solną w prawo, aż do rogu Świerczewskiego. Mama miałaby rację, ale byłaby to taka dorosła racja, która niewiele ma wspólnego z racjami chłopaków w rodzaju Mirka. Bo cóż to za przyjemność wracać ze szkoły do domu zawsze tą samą drogą, najkrótszą i najłatwiejszą? Jest tyle dróg, każda inna — i Mirek nie byłby sobą, gdyby nie miał ochoty wypróbować wszystkich. Zdarzało mu się zatem wracać do domu już nie

tylko przez Świerczewskiego i Żelazną, ale nawet przez Mokotów, Żoliborz i Saską Kępę. — Skąd przychodzisz o tej porze? — pytała groźnie mama. — Jak to Skąd? — dziwił się Mirek. — Ze szkoły. I z apetytem zabierał się do wystygłego obiadu. Tym razem jednak Mirek się spieszył, bo czekało go w domu i wlepianie nowych znaczków do albumu (między innymi zdobył akurat piękną zieloną Guadelupę), zamierzał więc dojść jedynie do Nowolipek i zawrócić. Z całą pewnością wykonałby to zamierzenie, gdyby nie stanął na chwilę w pobliżu wspomnianego przystanku. To bardzo interesujący przystanek. Zatrzymuje się przy nim autobus, którym można prawie wszędzie dojechać: setka. Wszyscy polują na setkę, ale widocznie już ją wytrzebili, bo trafia się niezwykle rzadko. Zanim nadjedzie, wyrasta na przystanku długi ogonek zniecierpliwionych łowców. Zdaniem Minka, nie powinni się tak niecierpliwić, bo mają tutaj mnóstwo rozrywek. Na przykład kiosk gier liczbowych: „Rozbójnika" i „Krokodyla". Od pewnego czasu w kiosku tym sprzedaje się również tanie książki w kolorowych okładkach. Co prawda, Mirek nie zauważył jeszcze takiego wypadku, żeby ktoś, wpłacając dziesięć złotych na „Rozbójnika", dodał: „A za trzy pięćdziesiąt poproszę powieść dla chłopca mniej więcej jedenastoletniego, wie pan, mój syn lubi czytać". Ale i tak warto na ten kiosk popatrzeć. Albo płot oblepiony afiszami — czy to nie ciekawe?

Najciekawsze wszakże jest dla Mirka po prostu przyglądanie się ludziom w kolejce. Niektórzy są ładni, inni znowu zabawni, a o każdym można wyobrazić sobie jakąś niezwykłą historię. Nie wiadomo dlaczego, dorośli zupełnie nie zwracają uwagi na ludzi, którzy stoją z nimi w rozmaitych ogonkach albo jadą w tramwaju, albo siedzą koło nich w kinie. Dopiero jak ich kto potrąci, wtedy patrzą, ale też nie z ciekawością, tylko od razu z nienawiścią. I mówią przy tym podniesionym głosem różne przykre rzeczy. A tak normalnie to myślą tylko o własnych sprawach i nic ich nie obchodzi. Trzeba przyznać, że rodzice Mirka są trochę inni od pozostałych dorosłych. No, nie we wszystkim, ale jednak. Bo rodzice Mirka... Stop. Zacząłbym tu opowiadać o rodzicach Mirka, jakby na to nie było czasu w drugim albo trzecim rozdziale. A tymczasem czytelnicy czekają, żeby coś się zaczęło dziać. Pewnie, mnie to nic, mnie się nie spieszy, bo i tak wiem, co będzie dalej. Ale czytelnicy na pewno wolą, żebym już nie zwlekał i przystąpił do opowiadania, co się właściwie stało na tym przystanku. To jest najpilniejsze, a o rodzicach Mirka zdąży się potem. Otóż, jak już mówiłem, Mirek zatrzymał się na chwilę w pobliżu przystanku autobusowego na rogu Solnej i Świerczewskiego. Wcale nie miał zamiaru zatrzymać się na dłużej, chciał tylko rzucić okiem na kiosk gier liczbowych, afisze i pasażerów czekających na setkę. Oglądanie kiosku zajęło mu dwie minuty, afiszy — drugie dwie, a kiedy zwrócił się w stronę ludzi w kolejce — osłupiał. Pierwszy stał w niej bowiem mężczyzna o niezwykłym wyglądzie. Wysoki, smukły, już nie' pierwszej młodości, o długich, czarnych włosach i ciemnej, prawie brunatnej twarzy z orlim nosem i wydatnymi kośćmi policzkowymi. Na twarzy tej malowała się szlachetność i duma. Mężczyzna miał na sobie płaszcz, zapięty pod szyję i długi aż do stóp, obutych w dziwnie wyszywane kolorowe ni to kierpce, ni to kalosze. „Skąd ja go znam?!" — pomyślał Mirek, po czym rozejrzał się naokoło, czy wszyscy tak jak on wlepiają oczy w tajemniczego mężczyznę. Ale wyglądało na to, że nikt nie zwrócił na niego uwagi.

Natomiast sam nieznajomy poczuł widocznie na sobie natrętny wzrok Mirka, bo nagle wbił w niego badawcze spojrzenie wiel kich, błyszczących oczu. Zmieszany chłopak odwrócił głowę. Kiedy po chwili, nie mogąc opanować ciekawości i jakiegoś nieprzepartego pociągu do napotkanej niezwykłej postaci, znowu

spojrzał w tamtą stronę, nie zobaczył już nikogo. Ochlapana błotem czerwona setka właśnie ruszała z przystanku.

Nieszczęsny chłopcze — załamała ręce mama Mirka — gdzieżeś ty się włóczył? I nie czekając na odpowiedź, pobiegła do kuchni odgrzewać grochówkę. Bo wszyscy byli już naturalnie po obiedzie — trzech członków rodziny nie może czekać w nieskończoność na spóźniającego się czwartego. — Nawet wolę odgrzewaną — mruknął Mirek, niby to sam do siebie, ale w gruncie rzeczy do starszej siostry Małgosi, która przyglądała mu się tak jakby z politowaniem. — Nie wszystko można odgrzać — tajemniczo zauważyła Małgosia. Mirek zaniepokoił się na chwilę, ale gdy na stole pojawiło się drugie danie — jego ulubione pyzy ze słoniną — z powrotem się rozpogodził. Starsze siostry już takie są. Lubią jątrzyć, choćby nie było powodu. Niby czegóż to nie można odgrzać? Tak, nieraz już dochodził do wniosku, że znacznie bardziej przydałby mu się starszy brat. — Na przykład gościa — w zamyśleniu oświadczyła Małgosia. — Gościa nie można odgrzać. Mirek przełknął ostatnią pyzę, odsunął talerz i stanowczym głosem zapytał: — Co tu się właściwie działo?

— Był wuj Eligiusz — powiedziała rozpromieniona mama. — Jaki wuj Eligiusz? — Z Ameryki. — To my mamy wuja w Ameryce? — To bardzo skomplikowana historia — oznajmił ojciec, który do tej chwili nie odzywał się, pogrążony w swoich krzyżówkach. I nagle zmienił temat: — Członek plemienia indiańskiego, sześć liter, zaczyna się na „i" przedostatnia litera „e"? — Irokez! — wykrzyknął triumfalnie Mirek. — To za łatwe — z rozczarowaniem stwierdził ojciec i znów nachylił się nad krzyżówką. Proszę nie myśleć, że ojciec Mirka rozwiązywał krzyżówki. On je układał! Taki mianowicie był jego zawód. Krzyżówki, wymyślone przez pana Kubiaka, ukazywały się we wszystkich czasopismach, dorosłych i dziecinnych, a nawet wojskowych, potem zaś czytelnicy łamali sobie głowy nad rozwiązaniem, które znał on jeden, bo sam je ułożył. Ale niech się nikomu nie zdaje, że ułożyć krzyżówkę łatwiej niż ją rozwiązać. Przeciwnie. Konieczny jest do tego szczególny talent. W dodatku trzeba doskonale znać geografię, historię, literaturę, politykę. Pan Kubiak miał co prawda w domu przedwojenną encyklopedią i dokładny atlas świata, ale nie mógł tam zaglądać w każdej chwili, gdy potrzebne mu było na przykład pięcioliterowe słowo, zaczynające się na „y", kończące na „ę" — i dające się z sensem odczytać nie tylko wprost, lecz również wspak. Inni, mniej sumienni układacze krzyżówek w takiej sytuacji sami wymyślają jakieś nie istniejące wyrazy — i któż to może sprawdzić? Pan Kubiak nigdy tak nie postępował — w jego krzyżówkach wszystko— było zawsze prawdziwe i naukowe. Toteż znawcy cenili jego umiejętności i nigdy nie brakowało mu zamówień od najprzeróżniejszych redakcji. Nieźle też zarabiał i całej rodzinie dobrze się powodziło aż do czasu, gdy wpadł w szpony nałogu. Niestety! Przykro tak pisać o miłym człowieku i ojcu naszego bohatera, ale nie sposób też tego ukryć: pan Kubiak od wielu miesięcy nałogowo grał w „Krokodyla". Wszystkie zarobki trwonił na ten hazard i na nic się zdały jego krzyżówkowe talenty: ani razu nie odgadł prawidłowo zwycięskich cyfr. Może była to zemsta losu

za katusze miłośników krzyżówek, na których mistrz Kubiak sam zastawiał skomplikowane pułapki. W każdym razie skutki ojcowskiego hazardu były dla całej rodziny fatalne. Jeżeli Kubiakowie nie wpadli w rzeczywistą nędzę, to tylko dzięki mamie, która... Ale nie można od razu wszystkiego opowiedzieć i o ojcu, i o mamie. Wróćmy do naszej historii. — Więc co z tym wujem? — zapytał niecierpliwie Mirek. — Przyjechał z Ameryki wuj Eligiusz — wyjaśniła mama. — Uroczy człowiek. A jaki bogaty! Ma tu jakieś interesy handlowe, jak się okazało. I przy okazji chciał poznać rodzinę, której nigdy nie widział. Siedział tu dosyć długo, czekał na ciebie, ale dłużej już nie mógł, bo śpieszył się na pociąg do Szczecina. — Jak on wygląda? — zawołał Mirek, którego coś tknęło w tej chwili. Ale przeczucie się nie sprawdziło. Matka podała mu dużą fotografię, przedstawiającą mężczyznę całkiem niepodobnego do tamtego na przystanku. Owszem, zdobił go również orli nos, ale poza tym był łysy, gruby i ubrany w normalny granatowy garnitur. Wydał się nawet Mirkowi nie bardzo sympatyczny, po chwili jednak chłopiec zmienił zdanie, bo mama powiedziała: — Przywiózł nam wszystkim podarunki. Mnie kostium kąpielowy w wybuchy, ojcu — nowoczesne spinki w kształcie helikopterów, a tobie... — Co mnie? — zapalił się Mirek. — Tobie tomahawk — powiedziała mama wręczając chłopcu lśniący indiański toporek. — Właściwie nie wiem, czy powinniśmy ci pozwolić... — dodała niepewnie. Ale Mirek już porwał tomahawk i triumfalnie nim wymachując tańczył naokoło stołu taniec wojenny plemienia Apaczów. Śpiewał przy tym: — Hugh! Hugh! Wielki Manitou, polujący na bizony na niebieskiej prerii, obdarzył mnie silą niedźwiedzia i chytrością lisa,

i wzrokiem sokoła, a nędznym Komańczom dał tchórzliwe serce kujotów i gadatliwość niemądrych squaw. Hugh! Hugh! Nagle coś sobie przypomniał i urwał. — A Małgosi? — zapytał ze zdziwieniem. — Małgosi wuj Eligiusz nic nie przywiózł? — Niestety — westchnęła mama — podarunek, przeznaczony dla Małgosi, okazał się zbyt drogocenny, abyśmy go mogli przyjąć. — Cóż to było takiego? — Diadem brylantowy. — Wuj Eligiusz jest chyba milionerem! — wykrzyknął Mirek. — Być może — powiedziała oschle mama — ale ujrzeliśmy go pierwszy raz w życiu i nie mogliśmy przyjąć takiego podarunku. Może u nich są takie zwyczaje. Ale to nic, Małgosia otrzyma ten kostium w wybuchy, na mnie i tak będzie pewnie za wąski. — Ależ, mamusiu — zaprotestowała Małgosia — masz taką samą figurę, jak ja, będziesz na plaży świetnie wyglądała w tym kostiumie. Mama uśmiechnęła się, widać było, że komplement córki sprawił jej przyjemność. Ale Mirek nie dałby głowy za siostrzyną szczerość.

Nazajutrz była niedziela. Chłopcy z całego domu postanowili wykorzystać ten piękny wiosenny dzień, aby urządzić dawno planowaną olimpiadę. Nie była to olimpiada zupełnie regularna i bez zarzutu, bo nikt nie miał stopera, żeby sprawdzać czas, a odległości też obliczano tak więcej na oko. Wyniki więc otrzymano, jak powiadają statystycy, przybliżone. Ale i bez obliczeń nietrudno stwierdzić, kto najlepiej biega, skacze i rzuca kamieniem, chciałem powiedzieć — dyskiem. Któż by, jak nie Mirek! We wszystkich konkurencjach okazał się niezwyciężony! Kiedy jednak po najdłuższym biegu naokoło podwórza stanęli zasapani na mecie, zazdrosny Krzysiek, Kukułą zwany, który, trzeba przyznać, niewiele za nim pozostawał w tyle, powiedział, pogardliwie wydymając wargi: — Ale pływam lepiej od ciebie. — To się zobaczy w swoim czasie — wzruszył ramionami Mirek. — A ja lepiej strzelam z łuku — oznajmił Bolek—Pulpecik. Tu już Mirek nie mógł wytrzymać takiej próby pomniejszania swoich przewag i zawołał zapalczywie: — A ja mam tomahawk! Zapadła cisza. Wszyscy chłopcy z niedowierzaniem przyglądali się Mirkowi. Wreszcie Krzysiek zapytał, udając obojętność:

— Tekturowy? — Właśnie że prawdziwy, indiański, z Ameryki! — Pokaż. — Małgośka! — ryknął Mirek. Otworzyło się okno na trzecim piętrze i wyjrzała siostra. Mirek zaczął jej robić gwałtowne znaki, których z początku zdawała się nie rozumieć. W końcu skinęła głową i zamknęła okno. Mirek nie byłby się może tak przejął zakusami kolegów na swoje sportowe pierwszeństwo, gdyby przez cały czas nie czuł na sobie wzroku obcego człowieka. Właściwie z tym wzrokiem to nie jest ścisłe, bo osobnik, o którego chodzi, wcale na chłopców nie patrzał, tylko przyglądał się wejściu do jednej z klatek schodowych — tej, w której znajdowało się mieszkanie Kubiaków. Ale Mirek miał stale wrażenie, że to manewr, że to nieciekawe wejście nie może nieznajomego naprawdę obchodzić, w rzeczywistości zaś obserwuje on niepostrzeżenie nikogo innego, tylko Mirka, surowo, ale sprawiedliwie osądzając jego sprawność sportową.

Pośrodku ogromnego podwórza urządzono coś w rodzaju skweru, z trawnikiem, piaskownicą, alejką, rzędem młodych drzewek i kilku ławkami. Na jednej z tych ławek siedział od rana nieznajomy, na którego Mirek zwrócił uwagę. Po pierwsze dlatego, że go nie znał, a na tym podwórku wszystkich znał, nie było zaś w zwyczaju ludzi spoza podwórka przesiadywanie tutaj. Po drugie, człowiek ten miał coś wspólnego z wczorajszymi nieznajomymi — tajemniczym pasażerem setki i obejrzanym na fotografii amerykańskim wujem Eligiuszem, szczególnie jednak z tym pierwszym. Cóż to takiego było, Mirek nie umiałby powiedzieć. Bo trzeci nieznajomy był młody, pewnie jeszcze nie skończył dwudziestu lat, miał włosy ostrzyżone na jeża, nosił zaś krótką, brązową jesionkę, nawet elegancką, ale zwyczajną, warszawską, nie tajemniczą. Gdyby Mirek dłużej się nad tym zastanawiał, to doszedłby może do wniosku, że tym, co upodobniało nieznajomego młodzieńca do zagadkowego pasażera autobusu, było jakieś jego wielkie skupienie i stanowczość, jakaś wewnętrzna siła, maskowana pozorną niedbałością ruchów niedzielnego spacerowicza, odpoczywającego na ławeczce. Ale na tego rodzaju rozważania chłopak nie miał czasu, musiało mu więc wystarczyć, że odniósł wrażenie takiego podobieństwa. I wrażenie to szalenie go zaintrygowało. W tej samej chwili, kiedy nieznajomy przestał obserwować wejście i nie maskując się już dłużej, spojrzał na chłopców, wyszła z domu Małgosia. W jednej ręce trzymała tomahawk, a w drugiej podręcznik fizyki. — Taka ładna pogoda — powiedziała wręczając bratu tomahawk — pouczę się trochę na powietrzu. — W niedzielę? — chłopca zdziwiła ta niesłychana pilność. — Matura się zbliża — uśmiechnęła się z łagodną wyższością i tanecznym krokiem ruszyła w stronę ławki, ale nie tej, na której siedział nieznajomy. Chłopcy przyglądali się z nabożeństwem tomahawkowi. Takiego żaden z nich nie tylko nie miał, ale nawet nigdy nie widział. Nie sposób było dłużej zaprzeczać Mirkowi przewagi nad całym zgromadzeniem. — Daj potrzymać — poprosił Krzysiek.

Mirek przecząco pokręcił głową. — Taki tomahawk to nie każdy może mieć — zaczął się podlizywać Bolek—Pulpecik — to trzeba być naprawdę fajnym chłopakiem, nie, Mirek? A pamiętasz, jak ci lody zafundowałem dwa lata temu? Poziomkowe! Daj potrzymać, co? Bądź kolegą! Ale Mirek nie zwracał na nich uwagi. Zauważył bowiem, że nieznajomy podniósł się z ławki i ruszył w stronę ulicy. Kiedy przechodził obok chłopców, nieznacznie mrugnął do Mirka i podniósł rękę, niby to w celu poprawienia włosów, ale naprawdę, żeby się z nim pożegnać. Teraz nie ulegało już żadnej wątpliwości, że młodzieniec w brązowej jesionce jest wysłannikiem tamtego z przystanku autobusowego. Ale o co mogło im chodzić? Czego chcieli od Mirka? Jeżeli służyli dobrej sprawie, gotów był się do nich przyłączyć, ale dlaczego obrali właśnie jego? I kim byli w rzeczywistości? Co wreszcie mieli wspólnego z wujem Eligiuszem? Coraz więcej pytań tłoczyło się w umyśle chłopca — i na żadne nie było odpowiedzi. Zamyślony, nie słuchając kolegów, z lśniącym tomahawkiem w dłoni, Mirek powoli wstępował na schody.

Kiedy Mirek w zeszłym roku był na koloniach letnich, zdarzyła mu się raz w nocy taka przygoda: przez sen wielkim głosem zakrzyknął „Hugh! Śmierć bladym twarzom!", po czym spadł z łóżka i bardzo się potłukł. Później wszyscy okropnie mu dokuczali. Dokuczać łatwo, ale ani w klasie, ani na podwórzu nie było chyba drugiego chłopaka, który tak dobrze znałby się na Indianach. Tę wiedzę Mirka respektowali nawet jego rodzice, nie mówiąc już o kolegach. Człowiekowi zwykle w nocy śni się to, czym żyje w dzień, tylko inaczej, dziwniej. Pewnemu profesorowi od atomów przyśniły się takie małe stworzonka z rogami. To były właśnie atomy. Wlazły do niego pod kołdrę i zaczęły go łaskotać. Profesor wyskoczył z krzykiem i boso poleciał do kuchni, tam napił się wody i dopiero wrócił do łóżka. Ale profesorowi nikt nie dokuczał. Tej niedzieli Mirek zasnął i znowu przyśnili mu się Indianie. Wódz Apaczów siedział przy ognisku, otulony w długą, szarą opończę. Obok ogniska stał pal męczarni, do którego przywiązany był wuj Eligiusz. Mirka przeraziło to: czyżby wuj Eligiusz był tchórzliwym Komanczem o podłym sercu kujota? Ale w piersi Mirka biło mężne serce niedźwiedzia, więc pokonując trwogę zbliżył się do wodza i zapytał: — Cóż zawinił ten przybysz mojemu szlachetnemu bratu?

Wódz podniósł twarz i spojrzał, nań przenikliwie. Mirek ze zdumieniem poznał wczorajszego nieznajomego z rogu Solnej i Świerczewskiego. Ale zanim wódz otworzył usta, chłopiec się obudził. I budząc się zrozumiał wszystko. Nieznajomy naprawdę musi być Indianinem — a twarz jego stąd wydała się chłopcu od razu znajoma, że przypominała tylekroć oglądane portrety szlachetnych czerwonoskórych. A te kolorowe kalosze to prze-

cież mokasyny! Co sprowadziło wodza indiańskiego do Warszawy, nie potrafił się domyślić. Ale musiała to być sprawa wielka i tajemnicza. Szczególnie, że wódz nie przybył sam. Bo młodzieniec w brązowym palcie z całą pewnością był również Indianinem, pomocnikiem i przyjacielem starego wodza. A wuj? Jeżeli oni są Indianami, to również wuj Eligiusz... Mirek nigdy dotąd nie przeczuwał, że mógłby mieć Indianina w rodzinie. A przecież od takiego pokrewieństwa jeden krok do zostania samemu Indianinem! Nie darmo Indianie zwrócili na niego uwagę... Podniecony chłopak długo nie mógł zasnąć. Wsłuchiwał się w nocną ciszę, czy nie zabrzmi w niej jakieś wołanie, W pewnej chwili zdawało mu się, że ktoś puka w szybę. Zerwał się z łóżka i podbiegł do okna. Ale zobaczył tylko duże krople deszczu, miarowo uderzające o szkło. Więc położył się z powrotem, ale uprzednio wyciągnął zza szafy swój lśniący tomahawk i schował go pod poduszką. Wreszcie zasnął utulony harmonijnym bębnieniem wiosennego deszczu. Tym razem już mu się nic nie śniło.

W tym rozdziale prawie nic się nie będzie działo. Więc jeżeli komuś zależy tylko na dzianiu się, to może ten rozdział opuścić. Jeżeli jednak mam być zupełnie szczery, to nie radzę. Bo, moim zdaniem, ważni są także ludzie występujący w powieści — jak wyglądają i w ogóle jacy są, a nie tylko — jakie ich spotykają przygody. Jak się ich trochę bliżej zna, to bardziej się ich lubi — i wtedy również ich przygody stają się ciekawsze. No i chyba zrozumialsze. Dlatego uważam, że zanim coś się znowu stanie, warto przyjrzeć się trochę bliżej rodzinie Kubiaków. Akurat mamy do tego wyśmienitą okazję. Nastąpił poniedziałek, cała rodzina zgromadziła się rano przy śniadaniu. Co prawda, Mirka trudno się było dobudzić, ale mama, tata i Małgosia wspólnymi siłami w końcu tego dokonali — i nasz bohater, umyty, ubrany, siedzi już ze wszystkimi przy stole w dużym pokoju. Mieszkanie Kubiaków składa się z trzech pokojów, ale to wcale nie znaczy, że jest duże. Dwa pokoiki są zupełnie maleńkie, po dziewięć metrów, a trzeci ma szesnaście. Jest jeszcze korytarz, do którego wchodzi się z klatki schodowej, a dopiero z korytarza do pokojów, kuchni i łazienki. W korytarzu znajduje się między innymi półka, na której stoją książki tatusia: encyklopedia, atlas i inne. Małe pokoiki należą do Małgosi i Mirka. Małgosia ma na ścianie nad łóżkiem portret Jamesa Deana, amerykańskiego aktora, który zginął w katastrofie samochodowej. U koleżanek Małgosi wisi zwykle raczej Zbyszek Cybulski,

ten z filmu „Popiół i diament" — i Mirek uważa to za rozsądniejsze, bo za Cybulskiego można ostatecznie wyjść za mąż, a za tego zabitego aktora — już nie. Ale Małgosia nie chce nawet słuchać o zmianie dekoracji. Nad łóżkiem Mirka natomiast wisi piękny, różnobarwny pióropusz. W uroczystych chwilach Mirek go nakłada i czuje się wtedy jak prawdziwy Indianin. Rodzice śpią w największym pokoju, w którym poza tym cała rodzina przy okrągłym stole jada posiłki. Tutaj również przyjmuje się gości.

A więc wszyscy zgromadzili się przy śniadaniu. Na śniadanie codziennie jest to samo — porridż. Na pewno nie wiecie, co to jest, bo porridż — to słowo angielskie, nawet inaczej się pisze, a tylko tak się wymawia. Zresztą sama potrawa jest angielska, w Anglii wszyscy jadają to na śniadanie, a pan Kubiak przyzwyczaił się do porridżu, kiedy podczas wojny służył w polskim lotnictwie w Anglii. Gdy zaś wrócił, nauczył jadać porridż całą rodzinę, która zresztą była o wiele mniejsza, bo Mirka nie było jeszcze na świecie. Trudno to sobie wyobrazić, ale rzeczywiście był taki czas, kiedy Mirka nie było. Małgosia już była, ale zupełnie nie znała swojego taty ani on jej. Bo kiedy pan Kubiak z niesłychanymi przygodami (o których można by napisać osobną

książkę) uciekał spod niemieckiej okupacji do Anglii, Małgosia dopiero miała się urodzić. A kiedy wrócił, patrzy: chodzi po pokoju taka czteroletnia dziewczyneczka i szczebiocze, i śmieje się. Więc się zapoznali, a niebawem bardzo zaprzyjaźnili i pokochali. To wszystko działo się zresztą nie w tym mieszkaniu, na które przydział Kubiakowie dostali zaledwie przed paru laty. Poprzednie znajdowało się również w tej okolicy, ale była to niezwykle ciasna i stale grożąca zawaleniem rudera. Więc całe szczęście, że się przeprowadzili. Ale prawda, nie skończyłem o tym porridżu. Są to po prostu płatki owsiane z mlekiem. Kupuje się płatki owsiane i — uchowaj Boże, nie gotując, bo wtedy wyjdzie owsianka, a nie porridż! — na surowo, zwyczajnie, rozsypuje się do talerzy albo kubeczków. Następnie zalewa się te płatki mlekiem — gorącym, takim sobie lub też całkiem zimnym, jak kto woli — i w tej postaci się to je. Proste, nie? Ale za to pożywne i zdrowe na żołądek. A jak kto się przyzwyczai i polubi — nie ma potrawy smaczniejszej. Po prostu trudno sobie wtedy wyobrazić życie bez codziennego porridżu na śniadanie. Bardzo was wszystkich namawiam, żebyście spróbowali. Zatem w poniedziałek rano cala rodzina, jak zwykle, zasiadła do porridżu. Tatuś nalał sobie do niego zimnego mleka, nic przy tym nie mówiąc. Właściwie o panu Kubiaku wiemy już dość dużo — znamy jego bohaterską przeszłość, wiemy, czym się trudni, no i słyszeliśmy, niestety, o straszliwym nałogu, w który wpadł. W związku z tym nałogiem dręczyły ojca Mirka i Małgosi okropne wyrzuty sumienia, które właśnie powodowały, że prawie się nie odzywał i nawet wolał nie patrzeć swoim bliskim w oczy. Tylko z rzadka rzucał jakieś pytanie, dotyczące krzyżówki, nad którą właśnie pracował. A kiedy kończył krzyżówkę, wkładał płaszcz, kapelusz i piechotą udawał się do redakcji. Piechotą chodził dla oszczędności. Dla oszczędności również chętnie przestałby kupować gazety, ale nie mógł, bo w jaki sposób układałby krzyżówki, nie wiedząc, kto to jest Generał de Gaulle albo Wojciech Siemion. Przedwojenna encyklopedia nic o tych postaciach nie wspomina. Bez gazet nie sposób dać sobie rady. Ale do kina już nie chodził i o zagranicznych ak-

torach musiała go informować Małgosia. Lecz cóż z tych oszczędności, skoro wszystkie je pożerał, niby smok nienasycony, „Krokodyl"? Na zakończenie wizerunku ojca jeszcze tylko parę słów o jego wyglądzie: był wysoki, tęgawy, przystojny, ale mimo czterdziestu zaledwie lat — zupełnie siwy. Mama była młodsza od ojca, a wyglądała, jakby była dużo młodsza. Taka była wysmukła i taką miała ładną, gładką buzię, i takie zgrabne ruchy, że na ulicy nieraz ją brano za siostrę Małgosi. Ale oprócz tego była bardzo energiczna i życiowa. Kiedy podczas wojny taty nie było, dawała sobie radę sama z małym dzieckiem — to pracowała, to znów, jak się wtedy mówiło, kombinowała, ale zawsze obie z Małgosią były prawie syte i niemal ubrane. To dużo, nie? Jak myślicie? Ten okupacyjny trening przydał się pani Kubiakowej, kiedy mąż zaczął wszystkie swoje dochody trwonić na hazard. Z wła-

snych, nie największych zresztą, zarobków zmontowała budżet rodzinny — i choć o zbytku czy kaprysach nie mogło być mowy, jakoś się jednak żyło. Z zawodu pani Halina była przedszkolanką i można śmiało powiedzieć, że kochała to zajęcie, miała do niego prawdziwe powołanie. Może dlatego właśnie, że stale obcowała z małymi dziećmi, dla których przecież człowiek musi być dobry i miły, mama Mirka i Małgosi wykazywała niezwykłą łagodność i "uprzejmość również w stosunkach ze starszymi. Nigdy nie zapominała o takich słowach, jak: „dziękuję", „przepraszam", „proszę". Nawet kiedy ją potrącono w autobusie czy tramwaju, nie wykrzykiwała: „Co pan, ślepy?", lecz grzecznie mówiła: „Przepraszam". Wtedy zmieszany niezgrabiasz również ją przepraszał i wszystkim naokoło robiło się bardzo przyjemnie. Naturalnie, nigdy nie urządzała też awantur mężowi, a synowi i córce, kiedy zasłużyli, zwracała uwagę, ale bez złości. Trudno się dziwić, że wszyscy ją bardzo kochali, chociaż Mirek uważał, że zawód przedszkolanki wykształcił w charakterze mamy także ujemną stronę, mianowicie tę, że prawie dorosłych chłopców skłonna była niekiedy traktować jak małe dzieci. Porridż mama jadała z gorącym mlekiem. Małgosia była do mamy bardzo podobna, tylko — zdaniem Mirka — nie taka dobra jak ona. I ma się rozumieć — ani taka dzielna, ani mądra, ani ładna, ani w ogóle taka sympatyczna. Ale to było osobiste zdanie Mirka, które tu dla porządku przytaczam, co wcale nie znaczy, że się z nim tak absolutnie zgadzam. Wolę się na razie nie wypowiadać. Tyle muszę jednak stwierdzić, że Małgosia miała dokładnie taką samą buzię jak mama i czarne włosy (które, co prawda, mama czesała od paru lat w koński ogon, a Małgosia co tydzień inaczej), i była już mamy wzrostu, i też taka szczupła. A porridż jadała też zawsze z gorącym mlekiem. Że zaś bywała wobec młodszego brata złośliwa i w ogóle niekiedy miewała humory — temu się też nie da zaprzeczyć. Ale może to dlatego, że była już w ostatniej klasie i za parę miesięcy miała zdawać maturę? A może dlatego, że i on nie zawsze był wobec niej w porządku? No i tak doszliśmy do najmłodszego, a chyba najbardziej nas

interesującego członka rodziny. O jego zamiłowaniach wiemy już sporo, dalej zaś dowiemy się zapewne jeszcze więcej. W tym miejscu dodajmy, że, co się tyczy porridżu, Mirek należał do ojcowskiej partii: zalewał płatki owsiane mlekiem tak zimnym, że aż zęby cierpły. Był też do ojca podobny fizycznie: wysoki, barczysty, jasnowłosy (ojciec, zanim osiwiał, też był podobno blondynem, ale Mirek tego nie pamięta). Chodził nasz Mirek do piątej klasy, a uczył się — hm, rozmaicie. Nie psujmy jednak porannej pogody rozważaniami na tak delikatny temat. Póki przyglądaliśmy się rodzinie Kubiaków, wszyscy zjedli swój porridż (zimny albo gorący — czy zauważyliście, że nikt nie wybrał takiego sobie, średniego, nijakiego?), następnie wypili po dużym kubku kawy, do której był chleb z marmoladą — i oto już wychodzą z domu. Mama do przedszkola, a Mirek i Małgosia do szkoły. Stopy Mirka zadudniły po schodach jak kopyta dzikiego mustanga. Mama i Małgosia zbiegły za nim, niby dwie lekkie antylopy. W ostatniej chwili tatuś, który został w domu, przypomniał sobie, że ma sprawę do Małgosi. Otworzył okno i zawołał: — Córeczko, czy jest taka aktorka o nazwisku Hepburn? — Dwie! — odkrzyknęła z podwórka Małgosia — Katarzyna i Audrey! — Po czym szybko dogoniła mamę. Tatuś uśmiechnął się z zadowoleniem, bo nazwisko Hepburn świetnie układało mu się w krzyżówce, i zabrał się do sprzątania i zmywania naczyń. To zajęcie wcale mu nie przeszkadzało w jednoczesnej pracy umysłowej. Od czasu do czasu odkładał szczotkę albo zmywak i zbliżał się do stołu, na którym leżały kartki z różnymi wariantami nowej krzyżówki. Coś tam zapisywał i znowu ujmował ściereczkę. Ale nikt z członków rodziny — ani ci, co poszli, ani ten, co został — nie wiedział, że... Otóż tak, mili czytelnicy, kto opuścił ten rozdział, teraz źle na tym wyjdzie. A radziłem jednak przeczytać! Bo przecież nie twierdziłem, że nic się tu nie będzie działo, tylko — prawie nic. To duża różnica. Prawie nic, to znaczy, że jednak coś. Coś niewielkiego, ale zawsze coś. Gdyby miało zupełnie nic się nie dziać, nie napisałbym: prawie nic. A teraz ci nie-

cierpliwcy, którzy woleli ten rozdział opuścić, nie będą wiedzieli, podobnie jak nie wiedział nikt z rodziny Kubiaków, że zaledwie zniknęły za węgłem postacie Mirka, mamy i Małgosi, z czeluści przeciwległej oficyny wyłoniła się sylwetka młodzieńca w brązowej jesionce. Przez chwilę stał nieruchomo i obserwował dom, w którym mieszkali Kubiakowie. Następnie powoli obszedł go dookoła, jeszcze raz zatrzymał się na chwilę, po czym szybkimi krokami ruszył ulicą Chłodną w stronę Żelaznej.

Tego dnia, po szkole, Mirek znowu nie poszedł prosto do domu, lecz skręcił na prawo, w Solną. Miał nadzieję, że może na przystanku autobusowym spotka po raz drugi tajemniczego wodza Indian, tego samego, co w sobotę. Ta nadzieja tak go uskrzydliła, iż nawet nie czuł większego niż zazwyczaj ciężaru tornistra. A tornister był cięższy dlatego, że z rana włożył do niego swój srebrzysty tomahawk. Postanowił bowiem, że nigdy nie będzie się z tomahawkiem rozstawał: w nocy będzie go trzymał pod poduszką, podczas lekcji — w tornistrze, a podczas zabawy — za pasem. Tak więc i teraz żwawo maszerował w stronę przystanku, z nadzieją w sercu i ukochaną bronią za plecami. Na przystanku było, jak zwykle, dużo ludzi, ale Mirek daremnie wpatrywał się w nieznajome twarze: nie znalazł wśród nich ciemnoskórego mężczyzny o błyszczącym wzroku. Zawiedziony chłopak rozejrzał się jeszcze raz naokoło, omiótł spojrzeniem płot z afiszami oraz budkę gier liczbowych, lecz również na próżno. Tego, którego szukał, nie było! Już chciał z nosem

spuszczonym na kwintę wracać do domu, gdy na jezdni, o kilka kroków od niego, zaczęła się jakaś dziwna awantura. Bodaj że od kilkunastu minut ciągnęła Solną nie kończąca się karawana ciężarówek z przyczepami, na których piętrzyły się czubate piramidy szczelnie zamkniętych skrzynek. Właśnie łypnęło czerwienią tygrysie oko sygnału i ciężarówki, niechętnie mrucząc, zatrzymały się. W tej chwili przemknęła obok nich zgrabna biała skoda i usiłowała skręcić na prawo, w Świerczewskiego. Z niewiadomej jednak przyczyny na zakręcie nagle zatoczyła się jak pijany człowiek, wyrżnęła bokiem w maskę pierwszej ciężarówki i stanęła w poprzek ulicy. Natychmiast rozpoczęło się nieopisane zamieszanie, wokół obu uszkodzonych samochodów wyrósł gęsty tłum gapiów, pchających się i krzyczących, rozległy się gwizdki milicjantów, którzy łokciami i pałkami torowali sobie drogę w coraz większym zbiegowisku. Mirek również zanurzył się w ciżbie, dzielącej się niezbyt pochlebnymi uwagami, na temat kierowcy skody. Nie wiedział, który to jest, bo dwóch ich wylazło z auta. Pierwszy, szczupły brunet z wąsikami, uśmiechał się tylko pogardliwie i zimnym spojrzeniem mierzył napierający tłum. Drugi, rudy tłuścioch, zbladł cały i dygotał, wpatrując się w potężne pięści, którymi wymachiwał przed jego twarzą olbrzymi szofer ciężarówki. — Zalani w dechę! W trupa! W drobny mak! — dogadywano ze wszystkich stron. — Szczęście, że choć cało wyszli! — Takim zawsze szczęście! — A wozy to pestka? — Chuligany! — Inteligencja! Ale według Mirka żaden z mężczyzn, którzy jechali skodą, nie wyglądał na pijanego. Trochę znał się na tym, bo choć pan Kubiak nie brał alkoholu do ust, inni ojcowie kolegów z podwórza nieraz pozwalali się oglądać pod większym gazem. Z przyjemnością byłby się doczekał końca awantury, ale w chwili kiedy niefortunni automobiliści na żądanie milicjanta sięgali po dokumenty, ktoś z tyłu dotknął jego ramienia i szepnął: — A tornister lepiej mieć zamknięty. Odwrócił głowę i uj-

rzał młodzieńca w brązowym płaszczu. Ucieszył się, że przeczucie jednak go nie myliło, gdy szedł na przystanek. Wprawdzie wódz nie zjawił się sam, przysłał tylko swojego pomocnika, ale właściwie zbytkiem pychy byłoby przypuszczenie, że wódz będzie z nim pertraktował osobiście. Rozmawiać z prawą ręką wodza Indian — to też zaszczyt dla ucznia piątej klasy szkoły podstawowej. Młodzieniec mrugnął do Mirka, zupełnie tak samo jak wczoraj, i zaczął się wycofywać z tłumu. Chłopak podążył za nim. Kiedy znaleźli się na chodniku, koło kiosku, zebrał całą swoją odwagę i zawołał: — Ja wiedziałem, że pan przyjdzie! No nie, najpierw myślałem, że wódz sam przyjdzie, ale to przecież wszystko jedno, prawda? Nawet wolę, że to pan. W tym miejscu stropił się, bo pomyślał, że Indianie nie mówią do siebie per „pan", tylko „mój szlachetny bracie" albo coś w tym rodzaju. Z drugiej jednak strony — czy miał prawo tak z

miejsca posługiwać się piękną indiańską formą? Nie zdążył wszelako dokładnie się zastanowić nad tym problemem językowo—obyczajowym, bo młodzieniec w brązowej kurtce dziwnie jakoś na niego popatrzał i z naciskiem powtórzył: — A tornister mógłbyś zamknąć. Mirek nie zrozumiał, o co chodzi, nigdy bowiem nie zdarzyło mu się paradować po ulicy z otwartym tornistrem. Na słowa nieznajomego zdjął jednak tornister z pleców i ze zdumieniem stwierdził, iż istotnie jest on otwarty. Zdumienie to zamieniło się w przerażenie i rozpacz, gdy zanurzywszy rękę w tornistrze nie odnalazł tam tomahawka. Gorączkowo zaczął wyjmować książki i zeszyty, łudząc się jeszcze, że tomahawk po prostu zawieruszył się gdzieś w głębi, ale po chwili tornister był pusty, a po tomahawku nie było nawet śladu. Złamany nieszczęściem chłopak gotów był już, niepomny swoich jedenastu lat, żałośnie zapłakać, lecz obecność nieznajomego powstrzymała go w ostatniej chwili. Dwa razy tylko pociągnął nosem i z powrotem zaczął ładować książki i zeszyty do tornistra. Młodzieniec w brązowym płaszczu przyglądał mu się uważnie. — Co zginęło? — zapytał krótko. — Buława? — Tomahawk! Od wujka Eligiusza. — Mirek znowu poczuł, jak coś ściska mu gardło. — Teraz — wykrztusił z trudem — wódz nie będzie mnie chciał. — Właściwie o jakim wodzu ty cały czas mówisz? — zapytał nieznajomy. „Wszystko skończone — pomyślał Mirek — już udaje, że o niczym nie wie, że wódz nie przysłał go do mnie ze specjalną misją..." — Mój szlachetny bracie — powiedział z determinacją — wierząj mi, że krwią podłych psów zmyję z siebie tę hańbę! Ale przecież każdemu się może zdarzyć, że podstępni Komańcze wykorzystają jego sen albo znużenie i coś mu ukradną. Czyż zapomniałeś, jak nawet Przebiegłej Czapli wykradziono zapasowe ładunki do jego nigdy nie chybiającej dwururki? Błagam cię, mój szlachetny bracie, nie odpychaj mnie i wykonaj rozkaz, z którym przysyła ciebie wielki wódz o nie znanym mi jeszcze imieniu.

— Hm — powiedział młodzieniec w brązowej jesionce — a skąd wiesz o istnieniu wielkiego wodza? — Widziałem go na tym samym przystanku! — zawołał Mirek, uradowany, że nie wszystkie jego szanse przepadły, po czym dokładnie opowiedział swojemu rozmówcy wydarzenia dwóch poprzednich dni. Wysłuchawszy go, młodzieniec w brązowej jesionce poważnie skinął głową: — Dobrze. Widzę, że zasługujesz na zaufanie. Istotnie przysyła mnie do ciebie wielki wódz Apaczów, Odważny Żubr. Ja, Waleczny Orzeł, siostrzeniec Odważnego Żubra, jestem jego przyjacielem i pomocnikiem. Sprowadziła nas do tego miasta sprawa zawiła i krwawa. Potrzebny nam jest sojusznik, na którym można polegać. Szukając go, zwróciliśmy uwagę na ciebie. Sam rozumiesz, że nie mogę ci od razu wyjawić naszej tajemnicy, musisz najpierw przejść rozmaite próby... — Jestem gotów! — zawołał Mirek drżąc z podniecenia. — Nie spiesz się. Próba cierpliwości — to pierwsza, którą ci zadaję. Cierpliwie czekaj na znak i nie daj po sobie nic poznać. — Będę czekał, Waleczny Orle — żarliwie zapewnił Mirek. — Pst! — Waleczny Orzeł położył palec na wargach. — Nie wymieniaj głośno mojego imienia. Niech nie słyszą go niepowołane uszy. Na razie mów mi Tadek. — Dobrze, Waleczny... chciałem powiedzieć dobrze, Tadek.

Tego dnia nic godnego uwagi już się nie zdarzyło. Bez wypadków przeszła również noc, jeżeli nie liczyć snu Mirka o katastrofie samochodowej, w której miejsce bruneta z wąsikami zajmował wuj Eligiusz, a rudego tłuściocha — sam nasz bohater. Nazajutrz Mirek wstał bez budzenia — i nieco wcześniej niż zwykle — chciał bowiem wlepić wreszcie do albumu nowe znaczki z zieloną Gua—delupą na czele, z którym to zamiarem, jak pamiętacie, nosił się już od paru dni, ale jego wykonanie ciągle coś krzyżowało. Również tym razem, ledwie otworzył album, od razu przeszkodził mu dzwonek. Pobiegł otworzyć i zobaczył listonosza, który wyciągnął doń jakiś papierek: — Proszę pokwitować odbiór depeszy. Telegram, nadany ze Szczecina, zawierał sześć słów:

Z całej czwórki Kubiaków jeden Mirek wiedział, że ostrzeżenie w sprawie tomahawka nie jest bezpodstawne. On jeden również wiedział, że ostrzeżenie to nadeszło za późno. Pozostali członkowie rodziny wzruszali ramionami, początek telegramu wydał im się dziwactwem, jakiegoś sensu dopatrywali się jedynie w zapowiedzi przyjazdu, ale zapowiedź ta nie usprawiedliwiała pilności telegramu: był przecież dopiero wtorek. Przy śniadaniu mama powiedziała: — Chodzi o to, żebyśmy go odpowiednio przyjęli. Jak się zjawił bez uprzedzenia, nie miałam go czym poczęstować, nawet kawy nie było w domu. Teraz trzeba będzie się postawić. — Ale co taki Amerykanin lubi? — zaniepokoiła się Małgosia. — Parówki z sosem pomidorowym — mruknął tatuś — i tort.

— Zrujnujemy się! — jęknęła mama. — I gumę do żucia! — zawołał Mirek. I w tej samej chwili zakrztusił się porridżem, bo przypomniało mu się całe nieszczęście z tomahawkiem. Jakby na złość, Małgosia zapytała: — A o co chodzi z tym tomahawkiem? — To taki subtelny żart — orzekła mama. — Prawda, synu, że tomahawkowi nic nie grozi? Żeby uniknąć odpowiedzi, Mirek znowu się zakrztusił, i to tak skutecznie, że przez kilka minut nie mógł przyjść do siebie. — No widzisz — z wyrzutem powiedziała pani Kubiakowa — to ten lodowaty porridż. Czy nie lepiej jadać gorący? I wywiązała się dyskusja o porridżu, dzięki której wszyscy od razu zapomnieli o tomahawku. Wszyscy, oprócz — ma się rozumieć — Mirka. Biednego chłopca poczucie straty nie opuszczało w domu ani w szkole. Do żalu, że nie posiada już broni, którą tak się rozkoszował, doszła pomieszana ze wstydem obawa, przed wujem Eligiuszem, który niechybnie zechce zobaczyć, jak się wiedzie jego podarunkowi w rękach chłopca. I co wtedy będzie? Tego dnia Mirek w szkole zupełnie nie uważał. Wywołany odpowiadał ni w pięć, ni w dziewięć. Nawet na ulubionej lekcji — geografii — patrzył na mapę, jakby ją widział po raz pierwszy w życiu, aż zdziwiony nauczyciel machnął ręką i posłał chłopca na miejsce. Ze szkoły wrócił prosto do domu, ku radości mamy zjadł obiad wraz z całą rodziną i udał się do swego pokoju. Tam usiadł przy stoliku i pogrążył się w smutnych rozmyślaniach. Wydawało mu się, że znalazł się w takiej matni, z której już nie wybrnie. Najchętniej zachorowałby teraz, i to nie na banalny katarek, lecz poważnie, z wysoką gorączką, bólami, leżeniem w łóżku, współczuciem i dbałością całego otoczenia. Dotknął ręką czoła i wydało mu się, że wzbiera już pod nim i pulsuje spiesząca na ratunek choroba. Nie ruszał się więc i czekał na wyraźniejsze objawy. Dosyć długo już tak siedział, gdy z odrętwienia wyrwało go leciutkie pukanie w szybę. „Deszcz" — pomyślał bez szczególnego

zainteresowania. Ale po krótkiej chwili ciszy pukanie powtórzyło się. Znowu cisza — i znowu pukanie, rytmem swoim wcale nie podobne do deszczu. Podszedł więc w końcu do okna i ujrzał małego, białego gołąbka z brązowym podbrzuszem. Uśmiechnął się. — Co ci przyszło na myśl, biedaczyno, żeby się tak do mnie dobijać? Nic dla ciebie nie mam. Ale gołąbek uparcie nie chciał odlecieć. Przekrzywił główkę, przyjrzał się Mirkowi swoimi rubinowymi oczkami i znowu zapukał dzióbkiem w szybę. „A może on mi chce coś powiedzieć" — przyszło wreszcie chłopcu do głowy. Otworzył okno i gołąbek zrobił kilka drobniutkich kroczków po parapecie. I wtedy dopiero Mirek zauważył, że do lewej nóżki ptaka coś jest przymocowane. Ostrożnie uwolnił go od bagażu, którym okazał się zwinięty w tutkę strzępek grubego papieru do pakowania. Rozwinął papierek i przeczytał kilka słów, nakreślonych wielkimi drukowanymi literami:

Podpisu nie było. Mirkowi jakby spadł z serca ogromny kamień. Od razu domyślił się, że list jest od Walecznego Orła. Któż, jak nie Waleczny Orzeł, przyjdzie mu z pomocą w tym ciężkim strapieniu! Byle tylko do wieczora nie zachorować. Byle zdołać się wymknąć z domu o wyznaczonej godzinie.

Z niepokojem dotknął ręką czoła, czy aby choroba, nieopatrznie wezwana, nie nadchodzi zbyt szybko. Ale czoło miał chłodne, gorączki ani śladu. Pozostawało tylko uzbroić się w cierpliwość i jakoś przebyć te długie godziny, dzielące od upragnionej północy.

Nie było to takie łatwe. Postawcie się w sytuacji Mirka. Czy możecie tak ni stąd, ni zowąd, w tajemnicy przed rodzicami i starszą siostrą, wymknąć się w nocy z domu? W dodatku na dole jest zamknięte, nie macie klucza i nie będziecie przecież budzili dozorcy! Wyobraziliście już to sobie? Takie właśnie kłopoty miał Mirek. Najpierw obmyślił następujący plan: kiedy wszyscy zasną, przekradnie się boso, z butami w ręku, przez korytarz, bezszelestnie otworzy drzwi i... No dobrze, a jeżeli nie bezszelestnie? Jeżeli wbrew wszelkim wysiłkom drzwi przy otwieraniu i zamykaniu narobią hałasu, co wtedy? I co z drzwiami na dole, które o tej porze zawsze są zamknięte? Nie, ten plan jest do niczego. Po dłuższym namyśle wyłonił się inny plan, trudniejszy do wykonania i niebezpieczniejszy od pierwszego, ale jednocześnie rokujący większe szanse powodzenia. Natychmiast po kolacji Mirek poszedł do swego pokoju, wlazł pod kołdrę i zgasił światło. U rodziców świeciło się jeszcze przez parę godzin: ojciec układał krzyżówkę, a mama, już rozebrana, z wielkimi nożycami i igłą w ręku dostosowywała zeszłoroczną sukienkę do tegorocznej mody, podanej w „Przekroju".

Również Małgosia nie szła spać: chłopak słyszał przez ścianę, jak się krzątała, przestawiała książki na etażerce, otwierała i zamykała okno. Nawet kiedy rodzice już zgasili, Małgosia ciągle jeszcze nie spała, korzystając z przywileju zbliżającej się matury. Mirek niepokoił się, że nadejdzie północ, a siostra wciąż będzie czuwała, udaremniając w ten sposób jego wyprawę. Najgorsze było to, że nie dorobiwszy się jeszcze zegarka, nie wiedział dokładnie, która godzina, tylko tak z grubsza wyobrażał sobie upływ czasu. Kiedy rodzice zgasili, sądził, że jest około pół do jedenastej. Od tej chwili zaczął liczyć upływające sekundy i minuty. Kiedy doszedł do czternastu minut i dwudziestu sekund, zasnął. Obudził się, przerażony, w głębokiej ciszy i ciemności. Nie wiedział, jak długo spał i zdawało mu się, że może przespał umówioną godzinę. Ale cóż mógł teraz zrobić? Nic innego, jak tylko realizować powzięty plan. Zerwał się z łóżka i otworzył okno. Wyjrzał. W pokoju Małgosi jeszcze się paliło. No trudno, nie ma rady. Szybko wysunął się przez okno i zmacał stopą biegnący niżej występ w murze. Po chwili wahania postawił na występie także drugą nogę. Stał tak w mroku, na wysokości trzeciego piętra, przyciskając się do szorstkiego, zimnego muru. Najbliższy żelazny pręt, którego mógłby się chwycić — bo pamiętacie o wzniesionym dla tynkarzy rusztowaniu, prawda? — znajdował się o kilka metrów od Mirka, za oknem Małgosi. Powoli, ostrożnie zaczął się więc posuwać wzdłuż muru po tym swoim występie, niby pająk albo marynarz po rei. Był to prawdziwie akrobatyczny wyczyn — i nie tylko chłopak w jego wieku, ale nawet rzadko który z dorosłych, wysportowanych mężczyzn zdobyłby się na to. Mirek jednak był wyjątkowo zwinny, giętki i obdarzony niezwykłym poczuciem równowagi. A czy bał się ryzykując w ten sposób? Pewnie, że się bał. Najodważniejszym ludziom nie jest obce uczucie strachu. Pokonywał jednak ten swój strach i posuwał się wciąż dalej i dalej. W pewnej chwili znalazł się przy oknie starszej siostry. Spała już, nie zgasiwszy światła i nie doczytawszy książki, która wypadła z bezwładnej dłoni. Mirek uśmiechnął się z wyższością i ruszył dalej. Dotarł wreszcie do zbawczego pręta. Chwycił go oburącz, moc-

no ścisnął kolanami i — fiut! — zjechał prosto na ziemię. Po chwili, dumny z siebie i przejęty tylko troską, czy się aby nie spóźnił, biegł ulicą Solną w stronę przystanku. Ulica była zupełnie pusta, jakby wymarła. Ani ludzi, ani samochodów, ani tramwajów. Nigdy dotąd nie widział ulicy o tej porze i wszystkie domy, w dzień tak dobrze znajome, teraz wydawały mu się dziwne, nieprawdziwe, jak w bajce. Nawet w przedmiotach na nielicznych oświetlonych wystawach — w najnormalniejszych butach, swetrach, kapeluszach — teraz kryla się jakaś tajemnica. Obok jednej z tych wystaw, należącej do niedawno otwartego sklepu jubilerskiego, spotkał człowieka — brodatego dziadygę w ogromnym kożuchu i z sękatym kijem w ręku. Nie przestraszył się go jednakże, tylko grzecznie zapytał: — Proszę pana, która może być godzina? — Nocna godzina, mały, nocna godzina — zahuczał dziadek z głębi długiej, siwej brody. Mirek pobiegł dalej, aż wreszcie znalazł się tam, gdzie kazano mu się stawić. Zanim jednak zdążył się zmartwić, zza kiosku gier liczbowych wynurzył się Waleczny Orzeł, czyli — w celach konspiracyjnych — Tadek. — Jesteś punktualny — pochwalił Mirka — przyszedłeś minutę przed północą. No, co tam słychać? Mirek opowiedział o depeszy od wuja Eligiusza i o swoich związanych z tym niepokojach. — Do tego czasu będziesz miał tomahawk — obiecał Waleczny Orzeł — jestem już na tropie. Mirkowi od razu zrobiło się lekko i radośnie na sercu. Skoro Waleczny Orzeł jest na tropie!... — Komańcze? — zapytał podniecony. — Tylko squaw zadaje zbyteczne pytania — skarcił go zamiast odpowiedzi Waleczny Orzeł i Mirek się zawstydził. O nic już nie pytał i czekał, co będzie dalej. — Zawołałem ciebie, żeby oznajmić ci kolejną próbę — oświadczył po chwili milczenia Waleczny Orzeł. — Jeżeli chcesz, możesz się jeszcze wycofać, bo to ciężka próba. Ale jeżeli przebędziesz tę próbę, zrobisz tym samym wielki krok ku

ognisku, przy którym zasiadają mężowie nieustraszonego plemienia Apaczów. — Czy zostanę przyjęty do prawdziwych Indian? — Mirek znowu zapomniał, że nie wolno zadawać pytań. Ale tym razem Waleczny Orzeł nie pogniewał się, tylko skinął głową. — Tak, po przejściu wszystkich prób otrzymasz imię i zostaniesz przyjęty do Indian. — Nigdy się nie wycofam, wierz mi, Waleczny Orle! — zawołał Mirek. — Mów, co mam uczynić. Waleczny Orzeł spojrzał nań badawczo i wyrzekł: — Zostaniesz zatem poddany próbie głodu. Kiedy Mirek to usłyszał, natychmiast zaczęło mu burczeć w brzuchu. Nic jednak nie dawał po sobie znać i czekał na dalsze wskazówki. — Próba głodu będzie trwała dwadzieścia cztery godziny — ciągnął młody wojownik — od północy, która właśnie minęła, do następnej północy. Przez ten czas nie wolno ci wziąć do ust ani okruszyny chleba, ani naparsteczka wody. Głód musi być zupełny. Co więcej, musisz próbę przebyć tak, żeby nikt nic nie zauważył — twojej rodzinie nawet przez myśl nie powinno przejść, że nie odżywiasz się jak należy. Rozumiesz? Mirek rozumiał. Rozumiał tym lepiej, że w ustach zaczęła mu się gromadzić gęsta ślina, a pamięć, nie wiadomo dlaczego, podsunęła obraz dymiącej grochówki z boczkiem. — Czy gotów jesteś przejść próbę? — zapytał Waleczny Orzeł. — Jestem gotów — niezłomnie potwierdził Mirek. Indianin podał mu rękę: — A więc wracaj do swego wigwamu. Niebawem zobaczymy się znowu. — Chciałbym jednak o coś zapytać — wyszeptał chłopiec. — Pytaj. — Czy kiedy jesteśmy zupełnie sami, jak teraz na przykład, mogę nazywać ciebie prawdziwym imieniem? — Możesz. — A więc szczęśliwych łowów, Waleczny Orle! — wykrzyknął chłopiec i rozstał się ze swoim starszym przyjacielem.

Nie był to koniec jego przygód tej nocy, ale gdybym chciał opowiadać o wszystkim i nic nie opuszczać, nigdy bym nie dobrnął do końca, na którym i wam powinno nie mniej ode mnie zależeć. Zresztą wydostanie się Mirka z domu było ważne dla dalszego biegu powieści, a sposób, w jaki powrócił — skoro łatwo się domyślić, że jakoś powrócić musiał — żadnej roli już grać tu nie będzie. Dlatego pozwólcie, że autor na tym przerwie, trochę odsapnie, po czym przejdzie do kolejnego rozdziału odbywającego się znów przy świetle dziennym.

Rano cała rodzina Kubiaków zebrała się, jak zwykle, przy śniadaniu. Mama i Małgosia nalały sobie do porridżu gorącego mleka, a tata i Mirek — zimnego. Mirek podniósł do ust pierwszą łyżkę i... odłożył ją z powrotem. — Jaki dziś dzień? — zapytał przerażonym głosem. — Środa — odpowiedzieli chórem tata, mama i Małgosia. Mirek zerwał się z krzesła. — Zupełnie zapomniałem! — wykrzyknął. — Mam dziś dyżur, muszę być wcześniej w szkole! I pobiegł do swego pokoju pakować tornister. Pani Kubiakowa pokiwała głową i pozornie bez pośpiechu, ale naprawdę szybko i zwinnie zaczęła szykować dla syna podwójne drugie śniadanie. Trzy bułki, nadziane serem i marmoladą, nadstawiły swoje rumiane policzki, grzecznie pozwalając się opatulić czystą białą serwetką. Mirek chwycił pakuneczek w biegu i zadudnił po schodach w dół. Pierwsze lekcje jakoś zleciały, ale na dużej przerwie wszyscy rozwinęli swoje serwetki i zabrali się do pałaszowania tego, co poczciwe mamy przygotowały. Krzysiek, Kukułą zwany, który siedział obok Mirka, miał dwie kromki chleba ze smalcem i jabłko. Bolek—Pulpecik, który siedział przed nimi, pracowicie pochłaniał bułkę z szynką, jajko na twardo i pączek. Mirek rów-

nież rozpakował swoje śniadanie, ale wciąż się do niego nie zabierał. — Jakoś nie jestem głodny — mruknął do kałamarza. — To daj mnie — zaproponował Krzysiek, który właśnie skonsumował swój chleb ze smalcem. — Lepiej mnie — wymamrotał z pełną gębą Bolek—Pulpecik. Oczywiście, nie liczyli na to, że Mirek, którego dobry apetyt był znany, podzieli się z nimi śniadaniem. Swoje oferty zgłosili na wszelki wypadek, żeby nie mieć sobie nic do wyrzucenia. Jakież było ich zdziwienie, kiedy Mirek bez słowa sprzeciwu wręczył jednemu bułkę z serem, a drugiemu — z marmoladą. Bolek —Pulpecik od razu ugryzł tę bułkę, żeby ofiarodawca nie mógł się rozmyślić, po czym zapytał z niepokojem: — Czy ty nie jesteś chory? — Nie. Chcesz jeszcze? Wietrząc jakiś podstęp, Bolek odmówił. Również Krzysiek uważał, że jego łup jest wystarczający. Trzecia osamotniona bułka leżała więc bezczynnie na serwetce prawie do końca przerwy, kiedy to Bolek zrozumiał, że z takiego pragnienia pozbycia się jej, jakie widoczne było u Mirka, można wyciągnąć dodatkowe korzyści. — Mogę ostatecznie zjeść — powiedział ociągając się — jeżeli dasz mi coś za to... jakiś znaczek... ale dobry! — zapalał się w miarę, jak zaczynał wierzyć, że coś z tego wyjdzie — o, może być Guadelupa! Uświadamiał sobie całą nieprzyzwoitość tej propozycji i już był gotów obrócić ją w żart, kiedy Mirek zbolałym głosem powiedział: — Zgoda. I ostatnia bułka powędrowała do przepastnego żołądka Bolka —Pulpecika. Mirek odetchnął, że pokusa w ten sposób znikła. Ale tymczasem głód coraz bardziej dawał mu się we znaki. Wzmagało go jeszcze mlaskanie kolegów, ich energiczne poruszanie szczękami, dźwięczne odgłosy żucia i połykania. A zapachy! Nigdy dotąd nie zwracał na nie uwagi, nigdy nie uświadamiał sobie, jak pięknie, jak ponętnie i smakowicie pachnie świeże pieczywo,

wędlina, ser. Zdawało mu się, że byłby zdolny do schrupania wszystkich czterdziestu śniadań, wydobytych z tornistrów i teczek uczniów klasy piątej „b". A nie wolno mu było zjeść nawet własnego! Niczym jest męka głodu i pragnienia, gdy po prostu nie ma go czym zaspokoić, wobec takiego samego głodu i pragnienia, przeżywanego tam, gdzie w bród jest napoju i jadła, z którego wszyscy naokoło skwapliwie korzystają. Istnieje taka starożytna opowieść o cierpieniu, na które skazali bogowie króla Cypru, Tantala. Dręczyło go straszliwe pragnienie, miał przy tym naokoło mnóstwo wody ponętnie szemrzącej, a nie mógł się napić. Ale Tantal został na to skazany za swoje uczynki brzydkie i straszne, a Mirek? Przecież nikogo nie skrzywdził. To prawda, lecz warto przypomnieć, że Mirek zgodził się na swój los dobrowolnie. Świadomość, że wyrzeczenie jego stanowi próbę, której przebycie zostanie mu policzone, łagodziła więc męczarnie chłopca. Wreszcie lekcje się skończyły i Mirek znalazł się na ulicy. Najchętniej pobiegłby teraz do domu i zasiadł z całą rodziną do obiadu. Dzisiaj nie pociągały go żadne dalekie drogi. Ale właśnie dzisiaj musiał spóźnić się na obiad o wiele bardziej niż zwykle, jeżeli chciał uniknąć sytuacji nie do wybrnięcia. Ze szkoły powędrował zatem do Ogrodu Saskiego i tam przesiedział jakiś czas na ławce, z otwartymi oczami śniąc o czterdziestu dziewięciu sposobach przyrządzania ziemniaków. Wreszcie wstał i Krakowskim Przedmieściem powlókł się do Placu Zamkowego, gdzie kolumna Zygmunta przypomniała mu nagle długiego, cienkiego i ach, jak smacznego kabanosa. Ruchomymi schodami zjechał na Mariensztat i ruszył nad Wisłę. Mętne fale rzeki przywiodły mu na myśl nie wypitą na śniadanie kawę. Kiedy już zaczęło się ściemniać, postanowił wracać do domu, ale czuł się tak osłabiony, że bał się, iż nie dojdzie. Wsiadł więc do tramwaju i na gapę przejechał dwa przystanki. Wysiadł na Świerczewskiego przy rogu Solnej i stamtąd udał się już prosto do domu. Trzeba przyznać, że jak na człowieka aż tak wygłodzonego, umysł naszego bohatera funkcjonował zupełnie dobrze. W

szczególności nie zawiodło go wyrachowanie, związane z tak późnym powrotem do domu. — Wiesz, mój drogi — powiedziała na jego widok pani Kubiakowa — że to już przesada. Nie pytam nawet, skąd przychodzisz, ale też nie licz, że ktoś będzie cię przez cały dzień obsługiwał. Idź do kuchni, sam sobie odgrzej i zjedz. Ja mam swoją robotę — co rzekłszy, wróciła do przerabiania zeszłorocznej sukni według podanej w „Przekroju" na ten rok mody. — Tak, mamusiu — potulnie zgodził się chłopak. Trochę rozbrojona widoczną skruchą syna marnotrawnego matka powiedziała: — Ostatecznie mogę ci podać, ale żeby mi to było ostatni raz. — Nie trudź się, mamusiu — żywo zaprotestował Mirek — ja sam. — No, dobrze. Barszcz jest w garnuszku, ziemniaki w rondelku, a kasza gryczana na patelni. I Mirek nie zdejmując tornistra pobiegł do kuchni. Bez trudu odnalazł zarówno barszcz, jak ziemniaki i kaszę. Nie wyobrażacie sobie nawet, jaką miał na to wszystko ochotę. Żeby niechcący nie ulec pokusie, bez namysłu wylał cały barszcz do zlewu i ślady po nim spłukał gruntownie wodą. Trudniejsza była sprawa z kaszą i ziemniakami. Wyciągnął z kąta wczorajszą gazetę, rozłożył ją na stole kuchennym i wypakował na nią najpierw zimne kartofle z rondelka, z kolei przysypał je kaszą z patelni i... zawahał się. „Właściwie — pomyślał — jeden kartofelek mógłbym chyba zjeść. Jeden jedyny, ten najmniejszy, nawet bez odgrzewania". Ujął ziemniaczek w palce i podniósł go do ust. Ale zatrzymał się w rozterce. Bo przecież Waleczny Orzeł podkreślił, że ani okruszynki, ani kropelki wody. To znaczy również — ani ziemniaczka. Z westchnieniem odłożył kartofelek i zawinął gazetę. Zrobiła się z tego pokaźna paczuszka, którą wepchnął do tornistra. Po chwili wyjął ją z powrotem. „Skąd on może się dowiedzieć — pomyślał. — Wcale nie muszę się przyznawać. Nikogo tu nie ma i oprócz mnie samego nikt nie będzie wiedział, czy jadłem, czy nie jadłem. Właściwie mogę zjeść nawet wszystkie kartofle i kaszę". Rozwinąwszy jednak gazetę, znowu zatrzymał się. „To nie o to chodzi —

pomyślał — czy ktoś będzie wiedział. Wystarczy, że ja sam będę wiedział, iż nie wytrzymałem próby. Choćby wszyscy uważali mnie za dzielnego indiańskiego męża, ja sam w głębi duszy będę czuł, że nim nie jestem. To jeszcze gorsze". Po raz drugi starannie zawinął paczkę i schował ją do tornistra. W tej chwili weszła do kuchni mamusia. Spojrzała na puste naczynia i roześmiała się: — Ale z ciebie pompa ssąca! I pewnie zjadłeś na zimno, przyznaj się. Nie starczyło ci cierpliwości! No widzisz, czy nie lepiej przychodzić na czas do domu i jeść ze wszystkimi ciepły obiad? Mirek melancholijnie pokiwał głową. Do przebrnięcia pozostawała tylko kolacja. Z tym Mirek poradził już sobie bez trudu. Wobec tego, że mama zawołała do stołu w jakieś pół godziny po jego rzekomym obiedzie, łatwo mu było przekonać wszystkich, że jest okropnie syty, że wprost nie przełknie teraz ani kąska, będzie natomiast niewątpliwie głodny za parę godzin, po odrobieniu lekcji, tuż przed pójściem spać. Na kolację były wędzone śledziła i rodzice zgodzili się, żeby zabrał należną sobie porcję do swojego pokoju i zjadł ją, kiedy się wygłodzi. Mama zgodziła się, bo niedawno była dla Mirka surowa i teraz zrobiło jej się go żal. Tatuś — bo ciągle dręczyły go wyrzuty sumienia z powodu „krokodylowego" nałogu. Tylko Małgosia nie miała przyczyn do pobłażania młodszemu bratu, więc prychnęła pogardliwie i mruknęła coś o chłopczyńskiej oryginalności za wszelką cenę. Jak tam było rzeczywiście z odrabianiem lekcji, wolę się nie zastanawiać. Dość że minęła jeszcze godzinka i Mirek zasypiał w miłym poczuciu zwycięsko przebytej próby. Nawet nie czuł już takiego głodu, tylko przyjemną słabość i znużenie... Widzicie, drodzy czytelnicy, że staram się opisywać wszystko obiektywnie, nie stając po niczyjej stronie, tak jak było. Ale tym razem pozwólcie mi się przyznać — mnie też jest przyjemnie, że nie zawiodłem się na swoim bohaterze. Tak, dumny jestem z Mirka Kubiaka. A wy, czy nie jesteście z niego dumni?

Mijały dni. Coraz bardziej zbliżał się koniec tygodnia, a z nim — zapowiedziany przyjazd wuja Eligiusza. W skupieniu wszystkich swoich sił, duchowych i fizycznych, rodzina Kubiaków szykowała się do ważkiej soboty. Tatuś wprawdzie, jak zwykle, zostawił pieniądze, zarobione w tym tygodniu na znakomitej „krzyżówce z psinką", w agencji „Krokodyla". Ale wyrzuty sumienia dręczyły go jeszcze usilniej niż kiedykolwiek, czego wyrazem było zupełne zamilknięcie tatusia; nawet o słowa, potrzebne do krzyżówek, nikogo już nie pytał, tylko szukał w encyklopedii. Mama skończyła przerabianie sukienki według „przekrojowej" recepty i zabrała się do przyrządzania uczty powitalnej. Parówki i sos pomidorowy zakupiła w „Delikatesach", natomiast tort skomponowała i upiekła sama, nie zaglądając nawet do książki kucharskiej. Niezwykły to był tort, z siedmiu warstw złożony: z czekoladowej, orzechowej, waniliowej, kremowej, cytrynowej, konfiturowej i pumperniklowej. Na tych siedmiu warstwach wznosiła się pośrodku tortu papierowa Statua Wolności obramiona dwoma kręgami kolorowych choinkowych świeczek. Tych świeczek na razie, rzecz jasna, nie zapalano, miano to uczynić dopiero w chwili, gdy wuj Eligiusz przekroczy próg mieszkania.

Małgosia na cześć zbliżającej się wizyty wuja udała się z koleżankami do kina na amerykański film pod tytułem: „Bosonoga contessa", z piękną Ava Gardner w roli głównej. Chociaż nie bardzo zrozumiała, o co w tym filmie chodziło, postanowiła bawić wuja Eligiusza rozmową na jego temat. Tylko Mirek nie brał udziału w przygotowaniach, ufnie czekając na dalsze znaki życia nieustraszonych Apaczów. Raz nawet zdawało mu się — było to w piątek, na lekcji matematyki, kiedy zamiast przed siebie, na tablicę, dziwnym trafem spojrzał nagle przez okno — że poznaje przechadzającego się po przeciwległej stronie ulicy wielkiego wodza Apaczów, Odważ-

nego Żubra. Kiedy jednak zabrzmiał dzwonek na przerwę i Mirek wybiegł na ulicę, spotkał tam jedynie brodatego dziadka z kosturem, tego samego, którego pamiętnej nocy pytał o godzinę. Tym razem o nic go nie zapytał, starzec atoli sam z głębi przepastnej jak Puszcza Białowieska brody ryknął: — Szkolna godzina, szkolna! I Mirek natychmiast zemknął z powrotem do klasy. W piątek wieczór zaczął się już trochę niepokoić. Spał tej nocy niedobrze, budząc się raz po raz i za każdym przebudzeniem przypominając sobie, że jutro zjawi się wujek, a skradzionego tomahawka jak nie ma, tak nie ma. I oto nadeszła sobota. Codzienna droga do szkoły, lekcje, powrót... Mirek wlókł się do domu, jak skazany na ścięcie. I wtem poczuł, że ktoś dotyka jego ramienia, szepcząc mu do ucha: — A tornister lepiej mieć zamknięty. Odwrócił się: stał przed nim uśmiechnięty młodzieniec w brązowej jesionce. — Przecież nic mi już z niego nie wyjmą — wyjąkał Mirek zdejmując tornister, istotnie nie zapięty, z pleców. — Sprawdź — poradził Tadek. Mirek zanurzył rękę w tornistrze i — jeszcze nie wierząc swoim zmysłom — wymacał w głębi chłodny i chropowaty przedmiot z metalu. Wyciągnął go i nie mógł powstrzymać okrzyku radości — to był on, jego umiłowany tomahawk! Waleczny Orzeł przyglądał mu się z uśmiechem, ale kiedy dostrzegł, że Mirek zamierza o coś zapytać, położył palec na wargach. Chłopiec nic zatem nie powiedział, tylko podskakiwał z radości na jednej nodze. Młody rozkazodawca pozwolił mu się wyskakać, po czym rzekł: — A więc przebyłeś próbę głodu. Teraz jesteś już na wpół Indianinem. Możesz otrzymać pół imienia. Czy też wolisz poczekać na całe? — Poczekam — wyszeptał przejęty chłopiec. Waleczny Orzeł skinął z aprobatą głową.

— W takim razie słuchaj mnie uważnie. Przynoszę ci polecenie od wielkiego wodza Apaczów, Odważnego Żubra. Polecenie to związane jest ściśle z tą zawiłą sprawą, która sprowadziła nas do Polski. Jedenastoletni pół—Indianin cały zamienił się w słuch. — Po pierwsze — ciągnął Tadek — musisz uważać na wuja Eligiusza. Nie wolno ci za nic pozwolić, żeby odebrał tomahawk. — On zechce odebrać? — przeraził się Mirek. — Obawiam się, że tak. — Nie oddam! — buńczucznie zapewnił chłopak. — To będzie trudne, bo jednocześnie musisz dbać o to, żeby nie popsuć dobrych stosunków z wujem Eligiuszem. Tu Waleczny Orzeł na chwilę zamilkł, więc Mirek myślał, że to już wszystko. Ale to nie było wszystko. — Jest jeszcze jedna osoba w waszym domu, na którą winieneś zwrócić baczną uwagę. Ale w inny sposób. Nad tą osobą masz czuwać i bronić jej przed każdym niebezpieczeństwem, skądkolwiek by zagrażało. Jeżeli zdasz sobie sprawę, że niebezpieczeństwo jest tak wielkie, iż sam nie stawisz mu czoła, dasz mi znać, wywieszając w swoim oknie pióropusz. Rozumiesz? — Tak, ale o kogo chodzi? — wyjąkał chłopiec. — Jeszcze się nie domyśliłeś? Chodzi o twoją siostrę. — O Małgośkę? — zdumienie Mirka nie miało granic. — Czyżby ona... — nie, tego nie mógł sobie nawet wyobrazić. — Tak — poważnie skinął głową Waleczny Orzeł. — Twoja siostra Małgorzata jest w rzeczywistości indiańską księżniczką z plemienia Apaczów, a imię nosi Północny Kwiat. Sama zresztą o tym nie wie — dodał, widząc wzmagające się niedowierzanie Mirka. Istotnie, tej nowiny Mirek nie mógł przyjąć bez sprzeciwu. Przez chwilę miał nawet ochotę powiedzieć, że w takim razie on się nie bawi. Jakże to, on, dzielny szybkobiegacz, najlepszy w szkole i na podwórku znawca Indian, posiadacz lśniącego tomahawka i kolorowego pióropusza, musi, żeby zostać przyjęty do Indian, przebyć szereg ciężkich prób, nie jeść, nie spać, narażać życie, trzymać język za zębami i Bóg raczy wiedzieć, co go jeszcze czeka, a tymczasem narwana Małgośka, starsza siostra

— czy bywa w ogóle coś gorszego niż starsza siostra! — okazuje się ni stąd, ni zowąd, bez żadnego wysiłku ze swojej strony, nawet bez swojej wiedzy, a może i bez ochoty, Indianką, indiańską księżniczką, Północnym Kwiatem! Przecież to taka niesprawiedliwość, że trudno o większą. I jeszcze on, Mirek, ma czuwać nad jej bezpieczeństwem. Nie ma tak dobrze. Rozgoryczony Mirek spojrzał na ubóstwianego do tej chwili młodzieńca w brązowym płaszczu niemal z wrogością. „A może to wszystko bujda — pomyślał — może to jest zwyczajny Tadek, a nie Waleczny Orzeł". Ale tę okrutną myśl natychmiast odrzucił, bo tak mu się zrobiło żal swoich przeżyć z ostatniego tygodnia, wysiłków, prób, tajemnic, marzeń, że niewiele brakowało, a byłby zapłakał. Przypominając więc sobie po kolei wszystkie niezwykłe wydarzenia, jakie zaczęły się ubiegłej soboty na pobliskim przystanku autobusowym i których równie fascynujący dalszy ciąg zapowiadały mu rozkazy Walecznego Orła, powoli zaczął się godzić z myślą o indiańskości zupełnie na to nie zasługującej starszej siostry. Waleczny Orzeł, widząc, że po pierwszym gwałtownym wstrząsie stopniowo chłopiec przychodzi do siebie, spokojnie kontynuował: — Bo widzisz, to jest sprawa bardzo skomplikowana. Tu Mirek przypomniał sobie, że takiego zwrotu: „To jest sprawa bardzo skomplikowana" użył również ojciec, kiedy była mowa o nieznanym dotąd wujaszku z Ameryki. Ta zbieżność sformułowań prawie zupełnie już chłopca uspokoiła. Nie wiedział on, że jest to takie magiczne zdanie, którym dorośli ludzie często mają zwyczaj nawzajem siebie uspokajać. Kiedy ktoś czegoś nie może zrozumieć, coś mu się w jakichś okolicznościach wydaje dziwne, nieprawdopodobne albo wręcz niesłuszne, wystarczy, żeby ktoś inny powiedział: „To jest sprawa bardzo skomplikowana", a ten pierwszy gotów jest odrzucić własne wątpliwości, myśląc: „No tak, miałbym rację, gdyby to była sprawa prosta, taka, na jaką wygląda, ale skoro jest skomplikowana, to znaczy zupełnie inna, niż wygląda, to najpewniej nie mam racji, a mają ją ci, którzy od razu zauważyli, że jest skomplikowana". I w ten sposób, wbrew własnemu pojęciu, dorośli

ludzie dają się tym magicznym zdaniem do różnych rzeczy przekonać. — To jest sprawa bardzo skomplikowana — powiedział zatem Tadek, czyli Waleczny Orzeł, — Indianinem, musisz wiedzieć, bywa się na trzy rozmaite sposoby. Po pierwsze, człowiek rodzi się wśród Indian, jako syn Indianina i Indianki. To jest najprostsze i nie wymaga wyjaśnień. Po drugie, człowiek zostaje Indianinem po przebytych próbach, dzięki swojej śmiałości i wytrwałości. To twoja droga, mój chłopcze. Mirek ze zrozumieniem skinął głową. — I wreszcie, jak to ma miejsce z twoją siostrą, zdarza się, choć niezmiernie rzadko, że człowiek, sam o tym nie wiedząc, nie w indiańskiej rodzinie, też rodzi się Indianinem. Takiego człowieka można poznać po niezwykłej urodzie... (,,to niby Małgośka ma być taka piękna?" — sceptycznie pomyślał w tym miejscu Mirek, ale przyrzekł sobie, że przy najbliższej okazji przyjrzy się siostrze uważniej)... i szlachetności. („Małgośka szlachetna! Koniec świata!") — A czy nie może zajść nieporozumienie? — przepytał się jeszcze Mirek. — Czy nie bywa, że się za Indianina weźmie kogoś, kto nim naprawdę wcale nie jest? — Wykluczone! — stanowczo oświadczył Waleczny Orzeł. — Nie wyobrażasz sobie chyba, że Odważny Żubr i ja opuścilibyśmy nasze prerie i przepłynęli ocean dla osoby, co do której byłyby jakieś wątpliwości tego rodzaju. Nie bój się, Indiański Wydział Personalny czuwa. — Trudno — wyszeptał zrezygnowany Mirek. — Czy zatem spełnisz wszystkie polecenia Odważnego Żubra? — Spełnię. — Zatem pomyślnych łowów. — Pomyślnych łowów, mój szlachetny bracie. I zmagając się z ostatnimi wątpliwościami Mirek pomaszerował do domu.

Uff, bo się już zniecierpliwiłem! Podobnie jak wy, od dawna mam ochotę z bliska przyjrzeć się wujowi Eligiuszowi, a on wciąż zwleka ze swoją drugą wizytą na ulicy Chłodnej. Minęła już większa część soboty, a jego ciągle nie widać. — Może mu się coś stało? — powiedziała pani Halina. Widocznie były to słowa magiczne, zaledwie bowiem je wypowiedziała, rozległ się dzwonek i próg mieszkania Kubiaków przekroczył wuj Eligiusz. Był to pękaty, łysy jegomość w płaszczu z drewnianymi guzikami i odrzucanym na plecy kapturem. W korytarzu serdecznie witał się ze wszystkimi: mamę i Małgosię pocałował w rękę, ojca w policzek, a Mirka poklepał po plecach, wołając: — Jak się masz, stary? W tym rejwachu z początku nie zauważono, że w ślad za wujem wśliznęło się do mieszkania jeszcze dwóch mężczyzn. Kiedy Mirek ich ujrzał, osłupiał ze zdumienia, gdyż poznał bohaterów katastrofy samochodowej sprzed kilku dni: małego brune-

ta z wąsikami oraz rudego tłuściocha. — To moi kochani przyjaciele i wspólnicy — huknął wuj Eligiusz. — Dopiero dziś przylecieli z Ameryki, witałem ich na lotnisku, właśnie dlatego tak późno przychodzimy. — Gość w dom, Bóg w dom — westchnęła mamusia, myśląc po cichu, że parówek w sosie pomidorowym pewnie na tylu gości nie starczy, więc trzeba będzie rodzinie dyskretnie dać do zrozumienia, żeby się na nie zbyt ochoczo nie rzucała. — Pan Kąpiółka z Chicago — przedstawił wuj bruneta z wąsikami i ten natychmiast pochylił się szarmancko do maminej dłoni. — Pan Pępuś z Detroit — prezentował dalej wuj Eligiusz, i rudy tłuścioch też cmoknął mamę w rękę. Mirek nie mógł zrozumieć, jak to się stało, że wspólnicy wuja dzisiaj dopiero przylecieli z Ameryki, a już przed kilku dniami spowodowali katastrofę samochodową na rogu Solnej i Świerczewskiego. Domyślił się jednak, że nie należy zadawać pytań, które wprawiłyby gości w zakłopotanie, zwrócił się więc do wuja uprzejmie: — A wuj z jakiego miasta pochodzi? — Ja? Z Nowego Sącza. To jest, czekaj, tobie chodzi o to, z jakiego miasta w Ameryce ja pochodzę? Bo Nowy Sącz to ojczyzna moich przodków. A w Ameryce, no, naturalnie, że w Ameryce też pochodzę z bardzo ładnego miasta, tego, jak mu tam... — Z Hollywood — szybko wtrącił pan Kąpiółka. — O, właśnie, z Hollywood — potwierdził wuj Eligiusz — nie wiem dlaczego, zawsze mi ta nazwa wypada z pamięci. — Z Hollywood! — rozpromieniła się Małgosia. — To wuj ma coś wspólnego z wytwórniami filmowymi! — Wszystkie należą do mnie — kategorycznie oznajmił wuj. — Właśnie byłam na takim filmie amerykańskim pod tytułem „Bosonoga contessa" — zaczęła uradowana Małgosia — też Polak go wyprodukował, Mankiewicz... — Polacy, proszę pani, wszystko mogą — zaświadczył pan Kąpiółka — u nas w Chicago każdy Polak jest dyrektorem albo co najmniej konduktorem. — A wuj zna tego Mankiewicza? — zainteresowała się Małgo-

sia. — Kazia? Świetnie go znam! Nieraz sobie kielicha wypijamy. — Chyba Józia — niepewnie powiedziała Małgosia — bo tam pisze „Joseph Mankiewicz"...' — On ma dwa imiona — wyjaśnił wuj — Józio to oficjalnie, a dla przyjaciół Kazio. To sprytny gość. — Był — wtrącił się znowu pan Kąpiółka. — Bo właśnie umarł. W poniedziałek byliśmy na jego pogrzebie. Cała Ameryka szła za trumną, szlochając rzewnymi łzami. Nie, panie Pępuś? Pan Pępuś potwierdził, ale Mirkowi znowu przypomniała się poniedziałkowa katastrofa. Doszedł do wniosku, że albo ktoś tu nie mówi prawdy, albo wrażenie, że widział właśnie tych dwóch jegomościów, było zwykłym złudzeniem. — Dajmy spokój tym smutnym tematom! — zawołał wuj Eligiusz. — Tyle jest na świecie weselszych rzeczy! — Czy mogę panom zaproponować skromny poczęstunek? — włączyła się do rozmowy pani Kubiakowa. — Dlaczego nie? — zdziwił się wuj Eligiusz. — Poczęstunek zawsze może być. Wszyscy rozsiedli się naokoło stołu w dużym pokoju i mama wniosła dymiący półmisek z parówkami w sosie pomidorowym. Było tych parówek dwadzieścia jeden. Według pierwotnego planu wuj Eligiusz miał dostać pięć, a członkowie rodziny — po cztery. Ale w zmienionej sytuacji gospodyni dokonała innego podziału: wszystkim trzem gościom nałożyła po pięć parówek, mężowi i dzieciom po dwie, a sobie — ani jednej. Możecie sprawdzić, czy rachunek się zgadza. — Bo my już jedliśmy — tłumaczyła nieśmiało — nie mamy ochoty na więcej. Mirek znowu musiał się ugryźć w język, żeby nie sprostować, że on nie jadł, i miałby, owszem, ochotę na więcej. Ale zaczynał już nabierać wprawy w zatajaniu niepotrzebnych wątpliwości. Sami widzicie, do czego życie potrafi zmusić najprawdomówniejszego człowieka. Zresztą goście nie zwracali zupełnie uwagi na tłumaczenie pani Haliny ani na to, czy gospodarze siebie nie krzywdzą, tylko łapczywie zajadali parówki z sosem pomidorowym. Naj-

większych cudów dokonywał pan Pępuś, który, jak się okazało, miał jamę ustną wręcz nie z tej ziemi. Włożył on do buzi wszystkie pięć parówek naraz, kłapnął szczęką jak buldog — i już było po wszystkim. Wuj Eligiusz i pan Kąpiółka nie byli takimi sztukmistrzami jak ich przyjaciel, ale pozostawali za nim w tyle w bardzo nieznacznym stopniu i niebawem również mieli swoje porcje zlikwidowane. — Dobre było — odsapnął wuj Eligiusz. — Nigdy jeszcze nie jadłem parówek w sosie pomidorowym, nie wiedziałem nawet, że jest taka znakomita potrawa. — Jak to? — Małgosia szeroko otworzyła oczy. — A tatuś mówił, że to narodowa potrawa amerykańska! Tatusiu! — z wyrzutem zwróciła się do ojca. — Ależ tak, miła panienko — prędko powiedział pan Kąpiółka — to jest amerykańska potrawa, tylko że w południowych stanach. Pomiędzy stanami północnymi a południowymi jest wszak ogromna różnica, której wy, Europejczycy, zwykliście nie doceniać, czego nikomu, broń Boże, nie wymawiam. Prawda? — mrugnął porozumiewawczo do kolegów. — Ma się rozumieć! — wykrzyknął z ulgą wuj Eligiusz, który przed wypowiedzią pana Kąpiółki sprawiał wrażenie lekko zakłopotanego. Pan Pępuś tylko skinął poważnie głową. — A tort ze świeczkami? — zaniepokoiła się mamusia. — Czy to się również jada wyłącznie w stanach południowych? — Tort to co innego — autorytatywnie zapewnił pan Kąpiółka — tort jada się właśnie w stanach północnych. Mamusia odetchnęła i zaraz udała się do kuchni po tort— Kiedy jej okazałe dzieło wjechało na stół, w pokoju rozległo się chóralne „ach". Istotnie, zjawisko było imponujące. Rozmiarami przypominało oponę samochodową, a fantastyczna malowniczość śmiało zestawionych barw przyprawiłaby o bicie serca najzagorzalszych zwolenników nowoczesnej plastyki. Pośrodku wznosiła się dumna papierowa Statua Wolności, otoczona czterdziestu dziewięcioma zapalonymi świeczkami. Na temat ilości świeczek odbyła się uprzednio dość zasadnicza dyskusja w rodzinie Kubiaków. Pani Halina uważała, że najwłaściwsza

jest liczba czterdzieści cztery, podkreślająca polską dumę narodową i wiarę w świetlaną przyszłość. Małżonek jej sądził jednak, że ze względu na gościa uprzejmiej będzie zapalić czterdzieści dziewięć świeczek, tyle bowiem stanów, wraz z Alaską, liczy amerykańska ojczyzna wuja Eligiusza. Ten pogląd ostatecznie przeważył. Jak się teraz zresztą okazało, cała ta dyskusja nie była potrzebna, bo żaden z gości nie policzył świeczek i wyglądało na to, że zupełnie tej symboliki nie doceniają. Ale może tak nie było, może tylko taktownie nic nie mówili. Tort został więc podzielony — tym razem pani Kubiakowa nie krzywdziła już swojej rodziny — i wszyscy zaczęli się rozkoszować jego niebiańską słodyczą. Oczywiście pan Pępuś znowu włożył całą porcję naraz do swojej olbrzymiej buziuchny. Po torcie podano gumę do żucia i nie wiadomo było, jak dalej bawić gości. W tym miejscu jednak wuj Eligiusz przejął inicjatywę. — Co, stary — zwrócił się do Mirka — jak tam tomahawk? — Wspaniały! — zawołał z niekłamanym entuzjazmem chłopiec. — Strasznie wujowi dziękuję! — A masz go jeszcze? — zapytał podstępnie wuj. — Pewnie, że mam. Ja się z nim prawie nie rozstaję. Na twarzy wuja odmalowała się ulga granicząca jednak z pewnym niedowierzaniem. — Nikt ci go nie ukradł? — nalegał. — Nie, dlaczego? — Mirek był trochę zmieszany. — To pokaż — zażądał wuj. Mirek pobiegł do pokoju i sięgnął pod poduszkę. Ukochana broń była na swoim miejscu. Już miał zanieść tomahawk do dużego pokoju i triumfalnie zademonstrować wujowi, kiedy przypomniał sobie ostrzeżenie Walecznego Orła. Zawahał się. Po niedługiej rozterce wszakże doszedł do wniosku, że nie ma rady — trzeba tomahawk pokazać. Ociągając się, z lśniącym toporkiem w dłoni, wrócił do towarzystwa. Wuj na widok tomahawka zaśmiał się radośnie: „He—he—he". Pan Kąpiółka i pan Pępuś wymienili dziwne spojrzenia i pierwszy z nich przygryzł wargę, jakby w zdenerwowaniu. — Istotnie — powiedział wuj Eligiusz — nie ukradli. Dobrze go

widać pilnujesz. I wyciągnął rękę po swój podarunek. — Pewnie, że pilnuję! — powiedział Mirek i zatknął tomahawk za pas. — Wiesz co — zaproponował wuj Eligiusz — to może byś mi go pożyczył? Mirek zaśmiał się, jakby w uznaniu dobrego żartu. Skóra mu cierpła, ale nie dawał nic po sobie poznać, tylko podkreślał swoim uśmiechem, że nie bierze propozycji wuja na serio. Wszyscy obecni przy tej scenie też się uśmiechali. — Ja mówię poważnie — brnął wuj Eligiusz, ale cokolwiek by teraz powiedział, wyglądało na to, że z właściwym sobie humorem kontynuuje udany żart. Mirek wzniósł tomahawk nad głową, podskoczył na jednej nodze i zaśpiewał: — Hugh! Hugh! Dzielny wojownik nie rozstaje się ze swoim bratem tomahawkiem! Tylko zdradziecka strzała może rozłączyć wojownika z jego ostrym i śliskim bratem! Hugh! Hugh! Tak śpiewając i podskakując, skierował się do swojego pokoju, żegnany wybuchami śmiechu dorosłych. U siebie nadal śpiewał, tańczył i wymachiwał tomahawkiem jak szalony. Wreszcie umieścił broń z powrotem pod poduszką i wrócił do towarzystwa, które dopiero co opuścił. Jakież było jego zdumienie, kiedy zastał tylko mamę, sprzątającą ze stołu, oraz milczącego ojca. — Goście poszli? — wyjąkał. — A Małgośka? — Wuj Eligiusz zabrał Małgosię do kina — pogodnie poinformowała go matka. — I ona poszła? — przeraził się. — Nie bądź taki zazdrosny — skarciła go matka. — Ty masz tomahawk, a Małgosia w końcu nic nie dostała. I w ogóle jesteś

za mały, żeby chodzić do kina na wieczorny seans. Pani Kubiakowa nie domyślała się, że rozpacz, która widnieje na twarzy jej syna, ma źródła zupełnie inne i znacznie poważniejsze niż zazdrość młodszego brata, iż siostrę zabrano do kina. „Porwali Małgośkę! — myślał Mirek. — Porwali Północny Kwiat, a ja tymczasem tańczyłem i śpiewałem. Nie uchroniłem jej przed grożącym niebezpieczeństwem. Co teraz będzie?" Zdesperowany pobiegł do swojego pokoju i zerwał ze ściany barwny, pierzasty pióropusz. Otworzył okno i cienkim drucikiem, wyjętym z szuflady, przymocował pióropusz do zewnętrznego parapetu. „Ale jest już ciemno — myślał w zwątpieniu — czy Waleczny Orzeł zobaczy to w porę?" — Jakie to dziecko nerwowe — z westchnieniem powiedziała do męża pani Kubiakowa.

Rodzice już poszli spać, a zapłakany Mirek długo nie mógł zasnąć i szamotał się z ponurymi myślami. Wyrzucał sobie, że zbyt lekkomyślnie potraktował ostrzeżenie Walecznego Orla w sprawie niebezpieczeństwa grożącego Małgosi. Zawiniło tu jedynie niemądre niedowierzanie, czy aby starsza siostra naprawdę jest indiańską księżniczką. Teraz już w to nie wątpił, znikły też wszelkie urazy, jakie do niej kiedykolwiek żywił, więcej — nagle zdał sobie sprawę, że kocha Małgosię nad życie i zrobiłby wszystko, aby ją ocalić — było już jednak za późno. Północny Kwiat został porwany przez wrogów i Mirek mógł sobie tylko bezsilnie wyobrażać, co się z nią w tej chwili dzieje. Może z kneblem na ustach, 'ze spętanymi rękami i nogami, przewieszona przez grzbiet cwałującego mustanga, bezpowrotnie oddala się od domu rodzinnego? A może przywiązują już Północny Kwiat do pala męczarni i rozpalają naokoło triumfalne ogniska? Nie, chyba sprawy nie posunęły się jeszcze tak daleko. Najpewniej złoczyńcy nie wydostali się jeszcze z nieszczę-

śliwą branką z Warszawy, można ich jeszcze odnaleźć, przeszkodzić! Mirek zerwał się na równe nogi. Dość mazgajstwa, trzeba działać. W jedną rękę ujął wierny tomahawk, a drugą bezszelestnie uchylił drzwi swego pokoju. Z sypialni rodziców nie dobiegał żaden szmer. Cichutko, na palcach, nasz bohater przemknął się przez ciemny korytarz. Przy drzwiach wejściowych zatrzymał się, włożył tomahawk za pas i ostrożnie nacisnął klamkę. Zamek zgrzytnął, drzwi skrzypnęły, chłopiec z zapartym tchem zatrzymał się na progu. W pokoju rodziców ktoś się poruszył. Mirek dał susa przez próg i zanim jeszcze zatrzasnął drzwi za sobą, usłyszał senny głos matki: — Czy to ty, córeczko? Ale na nic już nie zważał i pędził po schodach na dół. Tam na szczęście było jeszcze otwarte. Z podwórza posłał ostatnie spojrzenie w górę i zauważył, że w mieszkaniu zapalono światło. Nie miał jednak czasu na zastanawianie się, co pomyślą rodzice i czy nie przysporzy im zmartwienia swoim wybrykiem (bo za cóż, jak nie za wybryk uznają tego rodzaju późną i samowolną wyprawę?). Szybko opuścił podwórze i mknął dalej przed siebie, na ratunek Małgosi. Tym razem ulica nie była tak pustynna i niesamowita, jak podczas ostatniej nocnej wyprawy. Widocznie było wcześniej. Na torach dzwoniły jeszcze tramwaje, po gładkiej jezdni sunęły samochody, a na chodniku mijał co chwilę rozbawione gromadki przechodniów. Jedno tylko w ten sobotni wieczór przypomniało Mirkowi ową noc, gdy zadano mu trudną próbę głodu (trudną? — teraz wydała się chłopcu igraszką wobec czekającego go zadania odbicia Małgosi z rąk wrogów!). Otóż w pobliżu migocącej wszelkimi blaskami wystawy sklepu jubilerskiego spotkał znowu, jak wówczas, otulonego w kożuch i postukującego kosturem brodacza, tego samego, z którym raz zetknął się niespodziewanie w ciągu dnia, koło szkoły. Tym razem chciał go jak najszybciej minąć, ale dziadek zaszedł mu drogę i z przekonaniem zahuczał: — Nocna godzina, nocna! Głos starego wydał się Mirkowi jakiś złowrogi i długo jeszcze

dudnił mu w uszach, gdy szybkim krokiem zmierzał w dół ulicy Świerczewskiego. Nie wiedział wcale, dlaczego idzie właśnie w tym kierunku, pchał go raczej instynkt niż przemyślany plan. Sam nie podejrzewał, jak bliski jest prawdy, czując, że tę, a nie inną drogę odbyła przed nim Małgosia w towarzystwie wuja Eligiusza... Przed kinem „Muranów" nie było już tłumów — ostatni seans dawno się zaczął. Tylko wokół fontanny, jak zwykle suchej i martwej, ale za to bogato oblepionej rzeźbami, powoli kręciły się, niby wskazówki na ogromnym zegarze, przytulone do siebie pary. Mirek zatrzymał się. Znowu jakieś przeczucie podpowiedziało mu, że tłuste figurki, zdobiące fontannę, oglądały niedawno Małgosię. Ale, choć życzliwie rozdziawiały pyszczki, nie mogły mu przecież nic powiedzieć. A ludzie, swoim zwyczajem, byli nazbyt zajęci sobą, żeby miało sens pytać ich o cokolwiek. Mirek ruszył zatem dalej, wciąż jeszcze nie zastanawiając się nad kierunkiem, wciąż jakąś intuicją gnany. Minął plac Dzierżyńskiego, otoczony pięknymi pałacami, skręcił w pustą Senatorską, której mrok rozjaśniały jedynie świeczki kwitnących kasztanów, potem placem Teatralnym na przełaj, dalszy ciąg Senatorskiej, kawalątek Miodowej — i oto był na szerokim, gwarnym mimo spóźnionej pory, Krakowskim Przedmieściu. Tutaj nagle zorientował się, dokąd prowadzą go nogi: oczywiście do hotelu „Bristol", bo gdzie, jak nie tam, mógł się zatrzymać bogaty krewniak z Ameryki? Często bywa tak, że robimy coś niby zupełnie bezmyślnie — nogi same prowadzą, ręce same majstrują — a w rzeczywistości kieruje tymi ruchami jakaś myśl wcale nie głupia, tylko tak głęboko ukryta, że sami jej nie dostrzegamy. Wydaje nam się wtedy, że nasze nogi czy ręce są sprytniejsze od głowy. Tak wcale nie jest, decyduje głowa, tylko, jak się to decydującym czynnikom zdarza, lubi ona czasem nie ujawniać swych wpływów... Wkroczywszy do przytulnego hallu, chłopiec najpierw rozejrzał się, czy nie zobaczy od razu wuja i Małgosi, ale nie, chociaż wszyscy panowie z cygarami, siedzący w głębokich fotelach i czytający zagraniczne gazety, na pewno byli cudzoziemcami, żaden z nich nie przypominał wuja Eligiusza ani nawet panów

Kąpiółki i Pępusia. Wobec tego Mirek, przezwyciężając nieśmiałość, zbliżył się do wnęki, w której otoczona kilku telefonami królowała urocza, młoda pani w żółtym sweterku. Miała świeżą, lekko podmalowaną buzię w kształcie serduszka, oczy jak japońskie migdały i czarną wesołą grzywkę. Od razu się Mirkowi bardzo spodobała. Nad panią zwisało z sufitu ogromne szyldzisko z tajemniczym napisem „RECEPCJA". Mirek najpierw przestraszył się, że chodzi o recepty, i jeszcze raz obejrzał się, czy aby przez pomyłkę nie trafił do apteki zamiast do hotelu. Ale nic o tym nie świadczyło, więc doszedł do wniosku, że ta piękna pani jest Recepcją, a z lekarstwami nie ma to nic wspólnego. W chwili kiedy Mirek stanął przy ladzie, pani uśmiechała się czarująco do jakiegoś wysokiego. i chudego młodzieńca z odstającymi uszami, melodyjnym głosikiem wyśpiewując: — Bon voyage, monsieur, bon voyage! Kiedy podróżny, ukłoniwszy się, powlókł swoją pełną kolorowych nalepek walizę w kierunku wyjścia, pani Recepcja, odprowadzając go wzrokiem, zwróciła się uprzejmie do Mirka: — Vous désirez, monsieur? Sie wünschen? Cziewo warn ugodno, tawariszcz? Mirek od razu zdał sobie sprawę, że z tą panią trzeba mówić w obcym języku. Ale niestety! Dopiero w tym roku zaczął się uczyć w szkole angielskiego i jego znajomość pięknej mowy Szekspira oraz Sherlocka Holmesa nie była jeszcze imponująca. W tej chwili pamiętał tylko wierszyk, od którego jesienią zaczął był wraz z całą klasą swoje studia lingwistyczne. Wierszyk ten brzmiał: I am a boy, my name is Bill, I have a sister, her name is Jill. Znaczy to (bo nie wiem, czy wszyscy uczycie się angielskiego): „Jestem chłopcem, nazywam się Bill, mam siostrę imieniem Jill". Całkiem ładny wierszyk i właściwie z pewnymi zmianami

nadający się do nawiązania każdej rozmowy, a tej, którą zamierzał przeprowadzić Mirek, w każdym razie. Doszedł on również do tego wniosku i przełknąwszy ślinę, wyjąkał: — I am a boy, my name is Mirek, I have a sister... Tu urwał, bo przyszło mu na myśl, że o Małgosi nie warto tutaj nic mówić, a należy raczej zapytać o wuja Eligiusza. Ale jak po angielsku wujek? Nie father, nie mother, nie brother — ach, gdyby to chodziło o członków rodziny, których angielskie nazwy w tej chwili pamiętał! Ale wujka chyba nawet dotąd nie przerabiali. Zdeterminowany Mirek powiedział: — I have the wuj Eligiusz. Pani spojrzała na chłopca ze zdziwieniem i uprzejmie powiedziała: — Właściwie czego kawaler sobie życzy? — To pani mówi po polsku? — ucieszył się Mirek. — Pani Recepcjo, bardzo przepraszam, ja muszę znaleźć mojego wuja Eligiusza z Ameryki, on na pewno mieszka w tym hotelu. — A jak nazwisko wujaszka? — Nie wiem... — bąknął speszony Mirek. Do tej chwili nie przyszło mu wcale na myśl, że nie zna nazwiska wuja. — Ale możemy to sprawdzić — powiedziała uśmiechając się śliczna pani — po prostu na liście wszystkich gości z Ameryki stwierdzimy, który ma na imię Eligiusz. Mirek nabrał otuchy i z prawdziwą wdzięcznością spojrzał na uprzejmą urzędniczkę. Po chwili jednak znowu zmarkotniał, bo przestudiowawszy listę, pani Recepcja z żalem pokręciła głową: — Niestety, nie mieszka u nas żaden pan Eligiusz z Ameryki. Jest Eugeniusz, jest Euzebiusz, jest nawet Epifaniusz, Eligiusza jednak nie ma i od wielu miesięcy nie było. A z jakiego miasta w Ameryce jest wuj kawalera? — Z Hollywood. — Z Hollywood mieszka u nas tylko gwiazda filmowa, pani Flotylla Klips. Bardzo mi przykro. Doszczętnie zgnębiony Mirek zaryzykował jeszcze jedno pytanie: — A może mieszkają tu... pan Kąpiółka z Chicago i pan Pępuś z Detroit? To przyjaciele mojego wujaszka.

Zanim jednak miła pani zdążyła odpowiedzieć, do rozmowy wtrącił się portier, ogromny drab W obszytym lampasami mundurze, który już od kilku chwil stał obok Mirka i przysłuchiwał się rozmowie: — Wont, chuliganie — powiedział ponuro — z przyzwoitego lokalu światowej klasy! Babci swojej takie kawały opowiadaj! Kąpiółka z Chicago! Zaraz ci taką kąpiółkę uskutecznię, ty ciapciaku nieletni, dziedzicznie obciążony, niedorozwinięty fizycznie i psychicznie! Do Chicago i z powrotem na własnym siedzeniu pojedziesz! Zjeżdżaj stąd, ale już! Mirka z początku przestraszył nieco ten atak gwałtowny a niespodziewany, w miarę jednak przemowy rozzłoszczonego portiera uspokajał się coraz bardziej i kiedy ten skończył (nie wcześniej, bo to nieładnie przerywać), zwrócił się z godnością do miłej informatorki: — Proszę mi wierzyć, pani Recepcjo, że pytałem nie dla kawału, lecz najzupełniej poważnie. — Ależ wierzę — odparła — wierzę najchętniej. Tylko dla ścisłości, nazywam się nie pani Recepcja, lecz pani Hanka. Bardzo żałuję, że nic nie mogę pomóc. W naszym hotelu nie mieszka jednak ani wuj Eligiusz, ani pozostali wymienieni panowie. Najchętniej sama bym została ciotką kawalera, gdyby to było możliwe. Mirek też nie miałby nic przeciwko tak ładnej i sympatycznej cioci, nie wydało mu się to jednak możliwe. Ukłonił się więc grzecznie, powiedział „przepraszam, do widzenia" i nie zaszczycając ani jednym spojrzeniem niemiłego portiera, ruszył do wyjścia. I wtem zobaczył o kilka kroków przed sobą znikającą w drzwiach wyjściowych znajomą wysoką sylwetkę w długiej do stóp brunatnej opończy. Odważny Żubr! Mirek pobiegł za nim i na pewno byłby go już dogonił, gdyby nie zderzył się w drzwiach z wchodzącym do hotelu opasłym panem Pępusiem. Ten rozwarł ramiona, jakby chciał go zatrzymać, a Mirek przez chwileczkę się zawahał, czy niezależnie od intencji tłuściocha nie ma się sam zatrzymać — przecież jeszcze przed chwilą byłby szczęśliwy mogąc go spotkać i zapytać o Małgosię — przeważy-

ło jednak pragnienie dopędzenia Odważnego Żubra, który najskuteczniej wybawi go z wszelkiej opresji. Dal więc nurka pod rozpostartym ramieniem pana Pępusia, nawet zdaje się, że go lekko potrącił i wypadł z hotelu. — A nie mówiłem, że chuligan! — triumfalnie zawołał portier. — Oto dzisiejsza młodzież! Tfu, za przeproszeniem — i zamaszyście splunął na podłogę. — Proszę nie pluć na podłogę — surowo powiedziała pani Hanka. I dodała łagodniej: — Moim zdaniem, to bardzo przyzwoity chłopiec. Ciekawa jestem, o co mogło mu chodzić. — Cóż to za chłopiec? — zapytał jakby bez szczególnego zainteresowania nowo przybyły, wyciągając z kieszeni srebrną papierośnicę i podsuwając ją portierowi. — To, panie dyrektorze — powiedział portier, skwapliwie sięgając po papierosa — taki chuligan. Pół godziny głowę zawracał, a to po angielsku, a to znów o wujku jakimś, a to znów „kąpiółka" powiada i jeszcze jakieś brzydkie słowo, „pępuś", za przeproszeniem, czy jak... To go wypędziłem na zbity łeb. — Słusznie — skinął głową tłuścioch, zatytułowany dyrektorem, i skierował kroki w stronę sali restauracyjnej. — Wie pani, kto to jest? — z dumą zapytał portier, kiedy szczodrobliwy ofiarodawca papierosa znikł z horyzontu. — To dyrektor Kaloszyk od gier liczbowych. Wielki człowiek! Ale pani Hanka nic mu nie odpowiedziała, bo ciągle jeszcze zastanawiała się, o co mogło chodzić miłemu chłopcu z tomahawkiem za pasem. Nawiasem mówiąc, tomahawka tego nie zauważył ani ponury portier, ani dyrektor Kaloszyk od gier liczbowych, którego nasi czytelnicy znają skądinąd jako pana Pępusia z Detroit...

Mirek wypadł z „Bristolu" i rozejrzał się, najpierw na prawo, potem wprost i wreszcie na lewo. Odważnego Żubra nigdzie nie było, wydało mu się tylko, że jakaś wysoka i ciemna sylwetka ukryła się za rogiem Karowej. Pospieszył w tę stronę, ale ku swemu rozczarowaniu nikogo za rogiem nie znalazł. Ulica stromo opadała w dół, niema i bezludna. Jedynie o parę domów za bocznym wejściem do „Bristolu" ciemniała nieruchoma bryła samochodu. Na nic już właściwie nie licząc, Mirek poszedł ku samochodowi. Kiedy odległość między nim a autem wynosiła już zaledwie parę kroków, chłopca spotkała nowa niespodzianka: poznał zgrabną białą skodę, która przed niespełna tygodniem spowodowała katastrofę na rogu Świerczewskiego i Solnej. Serce zabiło mu mocniej. Przyśpieszył kroku i już miał dopaść wozu, kiedy skoda nagle ruszyła z miejsca i potoczyła się w dół ciemnej i krętej ulicy. Jechała bez świateł, tak że od Krakowskiego Przedmieścia nikt by jej w czeluściach Karowej nawet nie zauważył. Początkowo toczyła się powoli, jakby niezdecydowanie — i Mirek, biegnąc za nią, nie tracił jeszcze nadziei, że ją dogoni. Ale trwało to zaledwie chwilę — niebawem niewidzialny kierowca dodał gazu i wóz znikł sprzed oczu rozgorączkowanego i zdyszanego tropiciela. Mirek zatrzymał się bezradnie, po czym powlókł się z powrotem do „Bristolu".

Zaledwie wszakże znalazł się w drzwiach znakomitego hotelu, kiedy wyrosła przed nim nieprzebyta przeszkoda w postaci drągala — portiera, który warknął z nienawiścią: — Wont, chuliganie! — Proszę mnie wpuścić — domagał się Mirek — muszę pomówić z panem Pępusiem. — Znowu ta zgrywa? Paszoł wont, chuliganie, bo zawołam milicję! — I zły portier zamierzył się ciężką ręką na chłopca.

Mirek cofnął się i zagryzając wargi odszedł od drzwi. Nie miał on naturalnie żadnego powodu, żeby obawiać się milicji. A jakby portier go uderzył, to sam mógłby mieć z milicją do czynienia, bo bić nie wolno, a tym bardziej — bić mniejszego. Ale nad ludźmi często mają władzę pewne odruchy, którym, gdy chwilkę pomyśleć, można by się było oprzeć. Takim odruchem jest reakcja na groźbę zawołania milicji. Jest się porządnym człowiekiem, nic się złego nie zrobiło, nie ma się powodu do unikania milicji — a ktoś powie odpowiednio groźnym głosem „zawołam milicję" i już woli się nie mieć z tym do czynienia, machnąć ręką, pójść okrężną drogą. Mirek nie okazał się w tej sytuacji wyjątkiem — przeciwnie, wycofując się, postąpił tak, jak postąpiłoby na jego miejscu wielu doświadczeńszych i silniej szych dorosłych ludzi. Być może, gdyby udało mu się dostać do środka, uchroniłby się od dalszych przykrych przygód tej nocy... Ale w końcu trudno mieć do Mirka pretensje, że się nie upierał — i nie wiadomo, czy na wiele by się taki upór przydał — portier był wszak o tyle mocniejszy i większy! Co się zaś tyczy niepięknej roli portiera w tej całej sprawie, możemy tylko z politowaniem pokiwać nad nim głową. Taki duży, a taki głupi! Czy naprawdę nie potrafił odróżnić przyzwoitego chłopca od chuligana? A może... tak, coś mi świta, że pan portier z prawdziwymi chuliganami bał się zadzierać i właśnie za tę swoją słabość mścił się na całkiem niewinnym chłopcu. No cóż, jeżeli tak, to tym gorzej o nim świadczy i moja w tym głowa, żeby za taką nieszlachetność został ukarany. Ale wróćmy do Mirka, który tymczasem zdążył się już znowu zagłębić w czarną otchłań ulicy Karowej. Idźmy więc za nim. Czego właściwie szukał nasz bohater na Karowej? I teraz trudno powiedzieć, żeby kierował się jakimś określonym planem. W głąb stromego i krętego wąwozu tej dziwnej ulicy wciągało go tylko niejasne przeczucie, że prowadzi ona ku rozwiązaniu trapiących go zagadek. Dużą rolę w ukształtowaniu się tego przeczucia odegrało zniknięcie właśnie gdzieś tutaj Odważnego Żubra, a następnie ucieczka białej skody — oba te fakty jakoś się Mirkowi razem kojarzyły i sprawiały, że, niepomny niepowodzeń, jakie go już dzisiaj spotkały, z uporczywą nadzieją posu-

wał się dalej i dalej. Ulica wiła się jak wąż i robiła się coraz ciemniejsza. Wszystkie latarnie dawno pozostały w tyle, nie świeciło się również w oknach. Ani żywej duszy, ani głosu ludzkiego, ani szelestu nawet. Gęste topole i głogi ustawiły się po obu stronach ulicy w nieruchomy, niechętnie milczący szpaler. Mirkowi zrobiło się bardzo niewyraźnie, ale szedł dalej. W pewnej chwili potknął się o jakieś kamienie czy cegły i o mało nie upadł. Złapał jednak równowagę i odtąd posuwał się trochę wolniej i ostrożniej. Nie uchroniło go to przed następnym potknięciem się o kilkanaście kroków dalej. Tym razem wypadł mu nawet zza pasa tomahawk i ostrzegawczo brzęknął na bruku. Chłopiec podniósł broń i nie wypuszczając już jej z ręki, kontynuował swoją drogę. Przyjazny ciężar tomahawka w dłoni sprawił, że znowu poczuł się raźniej. Nie dochodząc do końca Karowej, skręcił w jakąś jej przecznicę, potem jeszcze parę razy skręcał, i nie wiedział już, gdzie się znajduje, tylko chłodny i wilgotny powiew, który zaczął muskać jego rozpaloną twarz, świadczył, że chyba zbliża się do Wisły. Wszystkie jednakże uliczki, którymi maszerował, były jednakowo ciemne, puste i brukowane ohydnymi kocimi łbami. Zmęczył się wreszcie i stracił nadzieję, iż dokądkolwiek dojdzie. Byłby się już nawet jak niepyszny wycofał z tej gmatwaniny bezludnych zaułków, gdyby wiedział którędy, ale nie było to takie proste. Wobec tego wlókł się dalej, miarowo wymachując tomahawkiem i pocieszając się w duchu, że gdzieś przecież w końcu musi dojść, że tak nie bywa, żeby iść, iść i nigdy nigdzie nie dojść. Tymczasem, póki się tak niezdecydowanie pocieszał, zza chmur wynurzył się księżyc, oblał wszystko swoim spokojnym blaskiem i uśmiechnął się protekcjonalnie do Mirka, jakby chciał powiedzieć: „No co, synu, przydam ci się, nie?" „Pewnie!" — z wdzięcznością pomyślał Mirek i znowu zrobiło mu się przyjemniej. Rozejrzał się dokoła i ze zdziwieniem stwierdził, że nieznajoma uliczka, na której się znalazł, ma bardzo niewiele całych i zamieszkanych domów, a przeważnie otaczają go ruiny — stare, osypane, porośnięte bujną zielenią, zagarniającą nawet pokruszone chodniki. Przed jedną zaś z tych ruin stała —

czyżby go oczy myliły? — zgrabna biała skoda... Mirek skulił się, przywarł do wyszczerbionego muru i pod jego osłoną powoli, z zapartym tchem zaczął się przysuwać do tajemniczego samochodu. Kiedy był już przy nim, skoczył, szarpnął drzwiczki, zdecydowany tym razem nie pozwolić na tak bezczelną ucieczkę jak przed godziną. Ale drzwiczki nie otworzyły się, samochód nawet nie drgnął, a w blasku sympatycznego księżyca Mirek dostrzegł, że w środku nie ma nikogo. Teraz miał do wyboru — albo czekać koło auta na powrót jego pasażerów, albo szukać ich w pobliżu na własną rękę. Wybrał to drugie. Gdzie jednakże mogli oni przebywać? Gdyby samochód stał przed normalnym domem, nasuwałby się oczywisty wniosek, że pasażerowie są w środku. Ale tu? Czyżby weszli w ruiny? Po co? Nawet dorosłemu człowiekowi trudno byłoby w takiej sytuacji powziąć decyzję bez naradzenia się z kimś zaufanym. Tym bardziej Mirkowi przydałby się doświadczony i życzliwy doradca. Ale był sam, jeżeli nie liczyć księżyca, przychylnego, lecz niemego i dalekiego obserwatora jego wędrówki. Cóż mu pozostawało? Zerknął na księżyc i widocznie w jego okrągłej twarzy odczytał zachętę, bo nie zastanawiając się już dłużej wstąpił w rumowisko. Były to gruzy niedużego domku, przebrnął przez nie dość szybko i znalazł się na skąpo brukowanym, również niewielkim podwórku. Z kolei oczom jego ukazał się niski murek z żelazną, zardzewiałą furtą pośrodku. Furta była uchylona, Mirek wsunął się w nią i ujrzał gęsty, dziki, zapuszczony ogród, ciągnący się dość daleko i przedzielony pośrodku wąską, zarośniętą, ale jednak widoczną ścieżką. Jednocześnie dobiegły go jakieś głosy. Bez namysłu rzucił się na trawę i poczołgał w stronę tych głosów, ale nie ścieżką na wprost, lecz bokiem, między krzakami i drzewami. Starał się nie robić hałasu, trwało to więc długo, zanim dopełznął do niedużej jakby polanki, na której z cegieł ułożone były cztery prymitywne siedzenia. Jedno było wolne, a na pozostałych siedzieli trzej rozmawiający półgłosem mężczyźni. Mirek zaczaił się za drzewem, tomahawk położył obok w wysokiej trawie i zaczął się przysłuchiwać rozmowie. Widział nie

wiele, bo księżyc znowu schował się za chmurę, ale wyraźnie słyszał wszystkie trzy głosy, z których jeden wydał mu się znajomy. — A jak dudek stanie okoniem? — mruknął jeden z mężczyzn. — Nie bój nic — odparł drugi, właśnie ten o znajomym głosie. — Kolano ma go w łapach. Powoli bierze za gardło i jak do czego dojdzie, tamten wszystko połknie. — Kolano to głowa — zgodził się pierwszy.

— Panowie — wtrącił się trzeci — mnie tu coś śmierdzi. Mówię wam, że wtedy w furtce coś błysnęło. Lepiej dajmy nogę. — Szyjce poszło w pięty — zachichotał pierwszy. — Szyjka czasem ma nosa — powiedział znajomy głos. — Rzeczywiście nie ma co się tu zasiadywać, jak po głupim wyroku. Żegnam panów. Ciężko wstał z cegieł, słychać było, jak się otrzepuje, a potem kroki jego, oddalając się, zaszeleściły na ścieżce. Obaj jego kompani czekali w milczeniu. Dopiero kiedy z pewnej odległości rozległ się warkot ruszającego auta, ten, którego nazwano Szyjką, podniósł się również, klepnął kamrata po plecach i powiedział: — To miej oko, Paluch. Najpewniej chciał się również oddalić, ale w tej chwili Mirek, któremu dotąd udawało się zachować absolutną ciszę, poruszył się jakoś nieszczęśliwie i donośnie trzasnęła pod jego kolanem zeschnięta i wcale w tym miejscu niepotrzebna gałązka. Zamarł, ale już było za późno. Obaj mężczyźni zwrócili głowy w stronę drzewa, za którym się ukrywał, i Szyjka groźnym głosem wydał rozkaz: — Wyłaź albo strzelam. Co byście zrobili na miejscu Mirka? Tak, tak, każdemu zdarza się być nieposłusznym, a mając do czynienia z niedobrym obcym człowiekiem, nawet najgrzeczniejszy i najspokojniejszy chłopak wolałby odmówić spełnienia jego rozkazów, ale kiedy ten człowiek grozi strzelaniem — cóż można zrobić? Wypada ulec przemocy, obiecując sobie tylko w głębi duszy, że potem, ocaliwszy życie, spróbuje się dalszej walki. Tak też uczynił Mirek i wcale mu to nie przynosi ujmy. Na brutalny rozkaz Szyjki wyszedł zza drzewa i dygocąc — co tu ukrywać — ze strachu, zbliżył się do tajemniczych mężczyzn. W chwili gdy wychodził na polankę, właśnie znowu ukazał się księżyc, i Szyjka oraz jego kolega wyraźnie zobaczyli dziecinną figurkę Mirka w całej jej niewielkiej okazałości. — Taki szczeniak? — powiedział ze zdziwieniem Paluch. — A więcej nikogo tam nie ma? Mirek przecząco pokręcił głową.

Mężczyzna z pewnym wahaniem wszedł za drzewo, podreptał chwilę w miejscu i wrócił, stwierdziwszy, że istotnie nie wygląda na to, żeby jeszcze ktoś tam był. — Co tu robisz? — warknął Szyjka. Mirek nic nie odpowiedział — częściowo ze strachu, a częściowo dlatego, że nie wiedział, co ma odpowiedzieć. — Podsłuchiwałeś? Mirek skinął głową. — Co słyszałeś? — O członkach ciała — wyjąkał chłopiec — ale nie zrozumiałem, bo tak jakoś dziwnie... to pewnie gra... że kolano to głowa, a szyja to noga... Kumpel Szyjki zachichotał. — Głupi czy udaje głupiego? — ponuro zapytał Szyjka. I sam sobie odpowiedział: — Udaje. No, tak czy owak, nie mamy czasu na gry towarzyskie, trzeba mu szybko ukręcić łeb i zjeżdżać. — A może go puścić? — niepewnie zapytał drugi. — To pętak. — Za duża rezyka — nie zgodził się Szyjka. — Trzeba wykończyć. Zbadaj, Paluch, czy ma kopyto albo pióro. (Kopyto znaczy w złodziejskim języku rewolwer, a pióro — nóż). Paluch przyciągnął drżącego chłopca do siebie i szybkimi, wprawnymi ruchami kościstych rąk obmacał od stóp do głów. — Nie ma nic. To pętaczyna. Mówię ci, puśćmy go i spokój. — Co ty, Paluch, na głowę upadłeś? — oburzył się Szyjka. — Ukręcę mu łeb, i po krzyku. No, dawaj go tu. I Paluch, już nie protestując, pchnął nieszczęsnego chłopca w stronę krwiożerczego Szyjki.

Kiedy Małgosia w towarzystwie miłego wuja Eligiusza i jego dwóch przyjaciół wyszła z domu, zapadał już mrok i zapalały się latarnie. Przed domem stało śliczne białe autko — na markach samochodów Małgosia, jak to panienki, niestety, nie bardzo się znała, ale wóz wydał jej się wręcz uroczy. — To wuja? — zapytała z zachwytem. — Prawie że, czyli tak jakby — odparł wuj. — A faktycznie moich kolegów najdroższych. W tym miejscu panowie Kąpiółka i Pępuś ukłonili się z gracją. Pan Kąpiółka wyjął z małej kieszonki na brzuchu kluczyk z brelokiem i wetknął go w drzwiczki auta. Następnie stanął przy otwartych drzwiczkach w bardzo grzecznej pozie i powiedział: — Uprzejmie prosimy. — Jedziemy autem? — ucieszyła się Małgosia. — A do którego kina? — Nie znam warszawskich kin — przypomniał, sadowiąc się

wygodnie, wuj Eligiusz. — Co innego u nas w Ameryce, tam od razu bym wiedział, dokąd mam ciebie zaprowadzić, A tu wypada, żebyś sama zaproponowała. — Najbliżej to będzie do „Muranowa" — wyjaśniła Małgosia — a jakbyśmy się tam nie dostali, to może do któregoś z kin w Pałacu. — Świetnie, jedziemy do „Muranowa" — natychmiast zgodził się wuj. Jak widać, należał on w ogóle do ludzi nadzwyczaj zgodnych. Pan Kąpiółka zajął miejsce przy kierownicy, pan Pępuś obok niego, a Małgosia z wujem na tylnym siedzeniu. Pan Kąpiółka zatrąbił, żeby rozpędzić gapiów, którzy zebrali się naokoło pięknego samochodu, i wprawił motor w ruch. Wśród gapiów, odprowadzających tęsknym spojrzeniem wóz pana Kąpiółki, byli również dwaj Mirkowi koledzy: zazdrosny Krzysiek, Kukułą zwany, oraz mały Bolek—Pulpecik. — Phi — powiedział pogardliwie Krzysiek — taka skoda. Simca aronde to rozumiem. — Ale Mirka i tak nie zabrali — pocieszył go Bolek. — Albo renault dauphine — ciągnął Krzysiek. — Jakbym ja był taki bogaty... — Pewnie — potakiwał Bolek — ale Mirka nie zabrali, co? — Co racja, to racja — wtrącił się do rozmowy chłopców dziadek z ogromną brodą, który nie wiadomo skąd się wziął, bo w gromadce gapiów naokoło samochodu pana Kąpiółki wcale go nie było — jak się panowie wzbogacicie, to żadnej skody sobie nie kupujcie, tylko citroenkę albo cadillaca z klimatyzacją, jak Kiepura. Przy pierwszych słowach chłopcy nie byli pewni, czy staruch z nich aby nie żartuje, ale zaraz uspokoili się, bo nieoczekiwany uczestnik rozmowy wyglądał zupełnie poważnie. Pochlebiło im też bardzo, że pierwszy raz w życiu zwrócono się do nich per „panowie". — To Kiepura — przepytał się Krzysiek — ma takiego cadillaca z tą tego?... — Klimatyzacją — potwierdził stary. — Stanowczo radzę. A taka marna skoda l — machnął ręką. — Ciekaw jestem, czy da-

leko się taką skodą wybierają. — Do kina „Muranów" — parsknął Bolek — a jakby się nie dostali, to do Pałacu. — No to może dojadą — pokiwał głową stary i ukłoniwszy się grzecznie chłopcom, oddalił się w swoją stronę. Tymczasem skoda (która, nawiasem mówiąc, wcale nie była taka marna, jakby to wynikało z rozmowy naszych zazdrośników) zdążyła dojechać do „Muranowa". Wuj Eligiusz i Małgosia wygramolili się z wozu, a panowie Kąpiółka i Pępuś pozostali na swoich miejscach, bo nie wybierali się do kina i czekali jedynie na znak przyjaciela, aby dodać gazu i zniknąć za rogiem. — Grają „Maskotkę" — ucieszyła się Małgosia — z Dianą Dors, wuj wie. Właśnie marzyłam, żeby to zobaczyć. Ale wyglądało na to, że tym razem marzenie Małgosi nie zostanie spełnione. Przed kinem burzył się i bulgotał jak zupa na ogniu gęsty, ciemny tłum zawiedzionych kinomanów. W kasie dawno już nie było biletów, pewna ich ilość znajdowała się jeszcze w rękach koników, ale ci nie każdemu sprzedawali, tylko gościom budzącym ich zaufanie, no i nie każdy mógł sobie pozwolić na zakup biletu po cenie dwu— albo i trzykrotnie większej niż w kasie. Wuj Eligiusz nie miał takich skrupułów, był wszak człowiekiem bogatym i szczodrobliwym, a należy przypuszczać, że również jego wygląd wydałby się konikom godny zaufania. Jacyś już nawet zaczynali się naokoło starszego pana kręcić. Transakcja doszłaby do skutku, gdyby nie zaprotestowała przeciw niej z całą energią Małgosia. — U koników? — z obrzydzeniem wydęła wargi. — Nie, nie, za nic! Już lepiej do domu wracać — i pobiegła z powrotem do auta. Małgosia była osóbką z zasadami. Wuj sapiąc gniewnie podążył za nią. — Do Pałacu! — zakomenderował i skoda znowu ruszyła. Następnie wuj zwrócił się do Małgosi: — Słuchaj no, moja droga. Ja rozumiem, że wpojono w ciebie pewne zasady. To bardzo pięknie. Ja również posiadam głębokie zasady, chociaż nie uważam, że należy je stosować przy każdym drobiazgu. Ale czy wśród twoich zasad nie ma takiej, jak

szacunek dla starszych? Wybacz, że ci to mówię, ale twoje zachowanie świadczy o braku szacunku dla starego wuja z Ameryki. Jestem niemile rozczarowany. Upokorzona Małgosia milczała. Nie znosiła koników i uważała za nieuczciwość korzystanie z ich usług. Ale teraz zdała sobie sprawę, że jej gwałtowna reakcja mogła istotnie dotknąć wuja — szczególnie że był on Amerykaninem, całe życie przeżył w ustroju odmiennym od naszego i w związku z tym miał również trochę inne pojęcie, co jest uczciwe, a co nie. Działalność koników mógł uważać za zwykły byznes, jakich wiele. Jeżeli wuj dłużej pobędzie w Polsce, na pewno uda mu się wpoić inne poglądy, ale to, co zrobiła, było po prostu nietaktowne. — Przepraszam — powiedziała ze smutkiem Małgosia. — Ja się nie gniewam — rozpromienił się wuj — tylko bardzo cię proszę, kochana Małgosiu, nie rób mi przykrości i pozwól, że skoro nie będzie biletów w kasie, kupię je u tych młodych ludzi. Zrezygnowana Małgosia kiwnęła głową. Jak można się było spodziewać, na wszystkich trzech kasach kin pałacowych wywieszone były napisy: „BILETY WYPRZEDANE". Naokoło kręciło się natomiast mnóstwo młodych ludzi, w których każdy poznałby na pierwszy rzut oka pokątnych handlarzy biletami, czyli koników. Wuj Eligiusz dał znak panom Kąpiółce i Pępusiowi, że mogą jechać, co też uczynili, uprzednio, jak zwykle, ukłoniwszy się grzecznie Małgosi, po czym energicznym ruchem ręki przywołał jednego z kręcących się przed wejściem młodzieńców. Małgosia, w obawie, że wuj znowu posądzi ją o brak szacunku, nie powstrzymywała go, chociaż, jak stwierdziła, znała już filmy, które tutaj grano, zarówno „Pana Anatola w walce z gangsterami", jak „Pana Anatola na księżycu". Ale wstydziła się do tego przyznać i jedynie w głębi duszy żałowała, że skoro już i tak została zmuszona do korzystania z nieuczciwego pośrednictwa koników, nie stało się to w kinie „Muranów", gdzie grano „Maskotkę" z Dianą Dors... Tak to nieraz w życiu bywa, że człowiek nie tylko nie uchroni się od upadku moralnego, ale zamiast upaść w miejscu przyjemnym, upada w przykrym.

Na skinienie wuja Eligiusza skoczyło do niego od razu trzech przedsiębiorców. — Pan mecenas życzy? — Dwa dobre na najbliższy seans — majestatycznie oznajmił wuj Eligiusz. — Już się robi. Dla króla i królewny najlepsze. Po dwie i pół dychy. Wuj Eligiusz już sięgnął do kieszeni po portfel, kiedy do całej grupki zbliżyło się jeszcze dwóch młodych ludzi. — Stop, panowie. Z tym gościem nie ma interesu. Ręka z wyciągniętymi do wuja biletami błyskawicznie schowała się w kieszeni obszernego płaszcza. — Przepraszam, omyłka — powiedział handlarz — tu się nic nie sprzedaje. Reklamacje w kasie. — Ależ pppanowie — zaczął się jąkać zdetonowany wuj Eligiusz — przecież ja chcę tylko kupić bilety, normalnie, po ludzku, o cenę się nie targuję. Konik zaśmiał się szyderczo i rzucił wujowi w twarz brzydkie słowo, takie, że Małgosia zaczerwieniła się, a ja nie mogę go nawet powtórzyć. Na to wuj zaczął się denerwować i wymachiwać rękami. Na Małgosię, błagającą go, żeby sobie stąd poszli, nie zwracał uwagi. — Cóż to! — wykrzykiwał. — Każdy ma prawo kupić bilet! A gdzie demokracja? — Wolnego, panie starszy, wolnego — z pogróżką w glosie powiedział jeden z koników, a gdy wuj dalej krzyczał i wymachiwał rękami, szybkim ruchem strącił mu kapelusz z głowy. Jego koleżkowie wybuchnęli śmiechem. Wuj nachylił się, żeby podnieść kapelusz, a wtedy inny konik kopnął jego nakrycie głowy tak, że poturlało się po wspaniałych schodach Pałacu i wylądowało w kałuży pośrodku żwirowanej alejki. Wuj pobiegł za nim, a rozbawione koniki, wpadając w coraz większy zapał, zaczęły go poszturchiwać i przezywać słowami coraz brzydszymi. Nagle rozległy się gwizdki milicjantów. Małgosia z prawdziwą ulgą dostrzegła trzech umundurowanych stróżów porządku zmierzających w stronę zbiegowiska. Koników jakby kto wy-

miótł. Ale najdziwniej zachował się wuj Eligiusz: zamiast poczekać na milicjantów i wszystko im wytłumaczyć, porwał zabłocony kapelusz i z niespodziewaną u tęgiego starszego pana zwinnością też rzucił się do ucieczki. Tak szybko znikł w otaczających Pałac ciemnościach, że Małgosia nie zdążyła nawet zawołać: „Wujku, poczekaj, a ja!" Milicjanci minęli ją dostojnym krokiem i oto stała oszołomiona i samotna na stopniach Pałacu, nie wiedząc, co ma dalej ze sobą zrobić. Gorzkie rozmyślania Małgosi przerwał miły męski głos: — Dobry wieczór. Chyba najlepiej będzie, jeżeli odprowadzę panią do domu. Ujrzała przed sobą ostrzyżonego na jeża młodzieńca w rozpiętej brązowej jesionce. Od razu sobie przypomniała, skąd go zna, ale dumnie zadarła kształtny nosek i oznajmiła z godnością: — Nie znam pana i nie zawieram znajomości na ulicy. — Ależ znamy się — uśmiechając się powiedział młodzieniec — daję słowo, że się znamy. Z widzenia — dodał po chwili. Nic nie odpowiadając, Małgosia ruszyła w stronę Alej. — Pani mieszka w tym dużym domu na Chłodnej — stwierdził młodzieniec w brązowej jesionce, idąc koło niej — ma pani takiego dzielnego braciszka Mirka. Widzi pani, że się znamy. — Dzielnego? — zdziwiła się Małgosia. — Bardzo mu zazdroszczę — ciągnął nieproszony opiekun. — Mieć taką śliczną siostrę... Małgosia zaczerwieniła się. Komplement sprawił jej przyjemność. — Wcale nie — zaprzeczyła żywo — ja wcale nie jestem ładna. Moja mama jest śliczna. — Pani jest bardzo podobna do mamusi — zapewnił sympatyczny chłopak. — Chciałabym — westchnęła Małgosia. — Wie pani co — zatrzymał się nagle jej towarzysz — właściwie to nie ma sensu tak wracać z niczym. Tak się przypadkowo złożyło, że mam bilety na „Maskotkę". Miałem iść z kolegą, ale okazało się, że jest zajęty. Więc może... — Nie ma mowy — oburzyła się Małgosia — co pan sobie wła-

ściwie wyobraża? Nie wiem w ogóle, kim pan jest, mój panie... — Na imię mi Tadeusz — wtrącił młodzieniec. — Więc powiedzmy, że już trochę pana znam — zaczęła się poddawać Małgosia. — Ale to jeszcze nie powód... — propozycja chłopaka w brązowej jesionce nęciła ją coraz bardziej — nie, to stanowczo nie powód, żebym szła z panem do kina. — Skoro pani taka nieubłagana... — I w ogóle to nie ma sensu — podjęła Małgosia — seans już się dawno zaczął. I w ogóle. — To najwyżej nie zobaczymy początku — powiedział Tadeusz. — Koniec jest ważniejszy. Początek może być nawet głupi, najważniejsze, żeby koniec był dobry. — To prawda — przyznała Małgosia — a czy to będzie film z dobrym końcem? — Naturalnie. Ale skoro pani nie chce... Szkoda, bilety przepadną. — To pośpieszmy się, bo przychodzić na sam koniec naprawdę nie ma sensu! — wykrzyknęła Małgosia i gwałtownie zawróciła w stronę Marszałkowskiej. Tadeusz chwycił ją pod rękę i razem pobiegli do przystanku tramwajowego. Wskoczyli do ruszającej siedemnastki, spojrzeli na siebie i jednocześnie wybuchnęli śmiechem.

Mirek nie był tchórzem. Oczywiście nikt z was nie uwierzy, jeżeli powiem, że zupełnie się nie bał, znalazłszy się w brutalnych łapach Palucha i Szyjki. Zdawał sobie sprawę, że są to złoczyńcy i że zamierzają go zgładzić, aby nie wydał ich podsłuchanych tajemnic, z których zresztą niewiele rozumiał. Bał się więc okropnie, dosłownie trząsł się cały ze strachu. Ale — powtarzam — nie był tchórzem, tylko wyjątkowo dzielnym chłopcem, więc mimo że się bał, postanowił godnie przyjąć swój los i — jak na Indianina przystało — nie splamić się nędznymi prośbami o darowanie życia. Czuł się zaś w tej chwili już nie pół—Indianinem, jak po przebyciu próby głodu, lecz całym Indianinem, bez reszty godnym zasiadania przy wielkim ognisku. Żałował, że nie widzi go w tej chwili Waleczny Orzeł ani Odważny Żubr. Pocieszał się jednakże, iż spotka ich kiedyś na łąkach Wielkiego Manitou, gdzie pasą się stada tłustych bizonów i gdzie bez przerwy toczą się łowy wspaniałe na niebieską zwierzynę. Spotka tam również Północny Kwiat, siostrę swoją.

Szkoda, że nie będzie tam rodziców, którzy nie są Indianami... Gdy wspomniał rodziców, łzy zakręciły mu się w oczach i krótki szloch wydarł się z gardła. Ale zdusił go w sobie, żeby złoczyńcy nie pomyśleli, że to ze strachu. — No, dawaj go tu — powiedział Szyjka. I Paluch posłusznie pchnął chłopca w stronę swego kompana. — Ukręcę ci łeb — oznajmił Szyjka. — Po coś tu właził? Prosił cię kto? Mirek nie odpowiadał. — Nie błagaj mnie o litość — rozzłościł się Szyjka — nic ci nie pomoże, ukręcę łeb, i kwita. — Ja o nic nie błagam — wyszeptał Mirek. — Nie błagasz? To dobrze, bo i tak bym nie usłuchał — to mówiąc, Szyjka chwycił chłopca za głowę. „Teraz mnie zabije" — pomyślał nasz bohater, ale mijały chwile i wciąż jeszcze czuł, że jest żywy. Wreszcie Szyjka puścił go i ze złością odepchnął od siebie. — Znowu nic z tego! — zawołał z prawdziwą rozpaczą. — Co ze mnie za człowiek, że nie potrafię szczeniakowi łba ukręcić! Biedny ja, biedny z takim słabym charakterem. Nic ze mnie nie będzie — i tu Szyjka zaczął żałośnie pociągać nosem. — Daj spokój — współczująco powiedział Paluch — każdemu może się zdarzyć. — Nie, to tylko mnie jednemu — w coraz większą desperację wpadał Szyjka. — Powiedz sam — zwrócił się do Mirka — jest człowiek tym dyplomowanym bandytą, pełni funkcje organizacyjne, ma wyróżnienia krajowe i zagraniczne, a jak przychodzi do próby — nic, klapa, kompromitacja. No i co tu robić, co tu robić? — A może pan nie ma powołania? — wysunął hipotezę Mirek. — Może pan się raczej nadaje na porządnego człowieka? Bandytą trzeba się urodzić. — Chłopcze, nie denerwuj mnie! Albo raczej denerwuj, denerwuj, może wtedy uda mi się ciebie ukatrupić. No, powiedz jeszcze coś takiego obelżywego, szybko! Mirek jednakże wolał już nic nie mówić. Szyjka przez chwilę czekał, że go Mirek skutecznie zdenerwuje, wkrótce jednak

stracił nadzieję i zrezygnowany usiadł na cegłach. Mirkowi było go nawet żal, bo rozumiał, co to za przykrość dla dorosłego człowieka takie stwierdzenie, że nie nadaje się do uprawiania wyuczonego zawodu. Szyjka nie był już chyba taki młody, żeby od początku iść gdzieś do terminu albo zapisywać się na kursy. Naturalnie jednak współczucie Mirka nie było aż tak duże, żeby chciał własną głową wybawiać niefortunnego bandytę z opresji. Toteż dalej uparcie milczał. — To chyba pójdziemy — flegmatycznie powiedział Paluch. — A co z nim zrobimy? — Zostawimy. — Co to, to nie. Zabierzemy go do Tereski, niech Kolano decyduje. Po czym obaj rzezimieszkowie wzięli chłopca między siebie i trzymając go mocno za ręce, ruszyli w drogę. Zanim wyszli z ruin, Szyjka wyciągnął z kieszeni dużą, brudną chustkę i zawiązał Mirkowi oczy. Dalej prowadzili go jak ślepca, czule podtrzymując, żeby się nie potknął i uprzedzając, kiedy z chodnika mieli zejść na bruk albo z jezdni wejść z powrotem na chodnik. Wędrówka ta trwała długo i Mirka porządnie już bolały nogi. Może zresztą zaczęły go boleć jeszcze przedtem, bo przecież sam zrobił niezły kawał drogi, zanim dotarł do tajemniczego ogrodu, w którym spotkała go tak niemiła przygoda. Ale przedtem nie czuł tego, gnany niecierpliwym pragnieniem trafienia na ślad porwanej — jak sądził — Małgosi. Teraz wszakże zmęczenie i ból nóg doskwierały mu coraz dotkliwiej. Zauważyli to nawet prowadzący go bandyci i natychmiast zwolnili kroku. Wreszcie zatrzymali się. Mirek usłyszał ciche pukanie do okna. Jeden z bandytów puścił go i oddalił się gdzieś na chwilę. Szeptem prowadzono jakąś rozmowę, z której jednak Mirkowi nie udało się wyłowić ani jednego słowa. Niebawem zbir wrócił i ostrzegł chłopca, że teraz będą schodki. Znaleźli się w jakimś mieszkaniu. Skrzypnęły drzwi. Znowu schody, tym razem w dół. Jeszcze jedne drzwi. Stęchły, piwniczny zapach. Szyjka zdjął Mirkowi z oczu przepaskę, ale w panującym mroku chłopiec nadal nic nie widział. — Tu masz siennik — powiedział Szyjka. — Tereska — krzyk-

nął — zrzuć małemu jaki kożuch, bo się przeziębi! Mirek osunął się na siennik. Paluch wyszedł pierwszy z piwnicy, a Szyjka jakby jeszcze na coś czekał. Może miał nadzieję, że w końcu znajdzie w sobie siłę do spełnienia pierwotnej groźby wobec chłopca. Ale siła ta, jak widać, ciągle weń nie wstępowała, bo machnął ręką i z żalem powtórzył: — Słaby mam charakter. Co powiedziawszy, wyszedł. W drzwiach piwnicy ochryple zazgrzytał zamek. Mirek był więc więźniem. W porównaniu z tym, co groziło mu przed chwilą, los więźnia nie był może najgorszy. Ale tak w ogóle — brrr!... Mirek nie zastanawiał się zresztą w tej chwili nad swoim losem ani w ogóle, ani w porównaniu. Zaledwie bowiem położył się na chrzęszczącym słomą sienniku i przykrył ofiarowanym przez niewidoczną Tereskę kożuchem, natychmiast zapadł w głęboki, jak jego zmęczenie, sen. Nic mu się nawet nie śniło. Bo i cóż mogłoby mu się przyśnić dziwniejszego niż to, co przeżył na jawie?

Po kinie Tadek odprowadził Małgosię do domu. — Ładne było — powiedziała rozmarzona dziewczyna. — Dziękuję. — To ja dziękuję — wyszeptał Tadek. Chciał wziąć ją pod rękę, tak jak przedtem, kiedy biegli do tramwaju, ale jakoś zabrakło mu odwagi. I chociaż w ogóle należał do osób dość wygadanych, nagle zabrakło mu słów. W milczeniu przebierał nogami obok swojej równie milczącej towarzyszki. Kiedy doszli do Solnej, Małgosia zwróciła do niego zarumienioną twarz. — Do widzenia — i wyciągnęła rękę na pożegnanie. — Jeszcze trochę — poprosił Tadek. — Najwyżej do Ogrodowej — surowo zapowiedziała dziewczyna. I znowu szli w milczeniu. Solna była już pusta, tylko w pobliżu sklepu jubilerskiego spotkali brodatą postać w. kożuchu i z ko-

sturem. Starzec nie zwracał jednak na nich uwagi ani też oni na niego. Kiedy zaś minęli róg Ogrodowej, Małgosia znowu wyciągnęła rękę do onieśmielonego nad wszelkie spodziewanie młodzieńca: — Do widzenia. I nie pozostawało mu nic innego, jak tę dłoń ostrożnie uścisnąć. Patrzał za nią, dopóki nie znikła za rogiem Chłodnej, po czym zawrócił i skierował kroki w stronę trwającego na posterunku brodacza. Małgosia nie odwracała się, ale czuła na sobie wzrok nowego znajomego i sprawiało jej to przyjemność, a jednocześnie męczyło. Napięła całą siłę woli, żeby się nie obejrzeć. Wreszcie, skręciwszy za róg, odetchnęła z ulgą i nie wiadomo dlaczego, roześmiała się. Przyśpieszyła kroku. Oto już podwórze. Machinalnie spojrzała w górę i ze zdziwieniem stwierdziła, że w ich mieszkaniu pali się światło. Zaniepokoiła się, bo cała rodziną, oprócz niej, zwykle już o tej porze spała. Wciąż jednak nie przeczuwała, co się mogło stać. Otworzyła jej zapłakana matka. — Czy coś z tatusiem? — wykrzyknęła przerażona Małgosia. Mamusia przecząco pokręciła głową. — Mirek uciekł — oznajmiła łamiącym się głosem. — Jak to uciekł? — Obraził się, że wuj tylko ciebie zabrał do kina... W Małgosi zaczęła wzbierać pasja. — Wstrętny smarkacz! — zawołała z gniewem. — Niech mu tatuś lanie spuści, jak wróci. Gdybyż wiedziała, jak bardzo jest niesprawiedliwa dla brata. Ale pozory przemawiały przeciw niemu. — Wiesz przecież, że ani ciebie, ani jego nigdy nie biliśmy — zmęczonym głosem powiedziała mamusia — i jakoś dotąd nie żałowaliśmy tego. Niechby już wrócił — dodała. Ojciec siedział przy stole z głową opartą na dłoni. Popatrzał z rozpaczą na wchodzące do pokoju żonę i córkę i wykrztusił: — Wszystko przeze mnie... — Ależ, Jerzy — oburzyła się mamusia — jak możesz tak mówić! To prawda, że dziecko za mało może czuje ojcowską rękę,

na przykład nigdy mu nie zwracasz uwagi, kiedy się spóźnia na obiad, ale to nie powód, żeby przypisywać sobie odpowiedzialność za taki jego wybryk, jak ucieczka po nocy z domu! — To nie do wytrzymania — wtrąciła Małgosia. — Musi zostać ukarany. — Moja wina — bezradnie powtarzał tatuś — wszystko przeze mnie. — A może go porwali? — przeraziła się nagle mamusia. — Skąd, z domu? — prychnęła Małgosia. — Włóczy się gdzieś, a potem przyjdzie i będzie przepraszał. Ja bym mu tak łatwo nie przebaczyła. — Niechby już przyszedł — westchnęła mamusia. Nie dziwcie się, że mamusia łagodniej od Małgosi traktowała przewinienie Mirka. Wszystkie starsze siostry są na ogół takie surowe i nieubłagane. A jak po pewnym czasie same zostają mamusiami, to im ta surowość przechodzi. — Idź spać, dziecko — powiedziała mamusia — a my już tutaj poczekamy. — Moglibyście się też położyć. Nic mu nie będzie. Ale że rodzice nie zdradzali ochoty pójścia za jej trzeźwą radą, ucałowała ich na dobranoc i udała się do swego pokoju. Ze ściany uśmiechnął się do dziewczyny James Dean, amerykański aktor, który zginął iw katastrofie samochodowej. Przyszło jej na myśl, że podobny jest do Tadeusza. Rozbierając się snuła dalej przyjemne myśli o nowym znajomym. No, niezupełnie nowym, bo dziwnym trafem kilkakrotnie już spotykała go na swojej drodze do szkoły albo ze szkoły. Domyślała się, że spotkania te były nie całkiem przypadkowe. A raz, w niedzielę, siedział na podwórzowej ławeczce... Właśnie Mirek ją prosił, żeby mu zniosła tomahawk... Tadeusz mówi, że Mirek jest dzielnym chłopcem... Mirek... I nagle opuściła ją beztroska, z którą do tej chwili przyjmowała zniknięcie młodszego brata. Nagle uświadomiła sobie, że to wcale do Mirka niepodobne — uciec z domu, po prostu tak, na złość, dlatego że nie zabrano go do kina. Musiało w tym tkwić coś poważniejszego. Zaraz, zaraz, trzeba się nad tym zastanowić. Mirek... Tadek... Tak, Tadek by jej pomógł w tej sytuacji. To jest człowiek, do którego można

mieć zaufanie. Ale gdzie go szukać? Może jeszcze przyjdzie, ale kiedy? Żeby tylko Mirkowi nie stało się nic złego. Żeby nic się nie stało. Niech już lepiej jej samej coś się stanie, niech obleje maturę, niech nie wiem co, byle Mirkowi nic się nie stało. Drżała na całym ciele. Wreszcie nie mogła już wytrzymać i pobiegła z powrotem do rodziców. Siedzieli przy stole nieruchomo, tak jak ich zostawiła. — Jeżeli do rana nie wróci, trzeba zawiadomić milicję! — krzyknęła. — Kaczyńscy mają telefon, pójdziemy do nich i zadzwonimy. Kaczyńscy to byli sąsiedzi z przeciwka, rodzice znanego nam już zazdrosnego Krzyśka, Kukułą zwanego. — Może on wróci, może nie zajdzie potrzeba — powiedziała mamusia. Ojciec milczał. — Idź spać, dziecko — powiedziała mamusia — to nie ma sensu, żebyś nie spała. Małgosia powlokła się znowu do swego pokoju. Od razu zauważyła, że w ciągu krótkiej chwili, kiedy była u rodziców, coś się tutaj zmieniło. Tak, okno było uchylone — a mogłaby przysiąc, że go nie otwierała — zaś na jej łóżku leżał szary, nierówny skrawek papieru do pakowania. Podniosła go i krew uderzyła jej do głowy. Na papierku widniało bowiem kilka zwięzłych zdań, zamaszyście wypisanych źle zatemperowanym ołówkiem:

Podpisu nie było. Ale i bez podpisu przeczuwała, kto może być autorem tego listu.

Kiedy się obudził, nie pamiętał z początku, gdzie się znajduje, więc przestraszyły go panujące dokoła ciemności. Dopiero po chwili przypomniał sobie wszystkie przygody, poprzedzające jego znalezienie się w tej piwnicy. Nie wiedział, czy to jeszcze ta sama noc, czy już dzień, czy może następna noc. Ale czuł się wyspany i wypoczęty, jak również porządnie głodny, z czego wnioskował, że musiało już upłynąć sporo czasu od momentu, kiedy wyruszył z domu na poszukiwanie Małgosi. O jej los nadal martwił się bardziej niż o własny. Wiele dałby za to, żeby się dowiedzieć, co się z nią dzieje. O siebie już się nie bał — doszedł do wniosku, że Szyjka i Paluch nic mu nie zrobią. Chyba źe tajemniczy Kolano, o którym wspominali... Tak to sobie wszystko rozważał, leżąc na sienniku w mrocznej piwnicy — i tylko o jednym nie pomyślał: jak bardzo muszą się zadręczać jego zniknięciem rodzice. Po prostu nie przyszło mu to do głowy! Nie był nasz Mirek złym synem, skądże, tylko, jak widać, właściwa mu była pewna lekkomyślność, zdarzająca się zresztą

i innym dzielnym, jak również mniej dzielnym chłopcom. Tacy chłopcy, choćby nie wiem jak kochali mamę i tatę, skoro tylko zdarzy im się przygoda, ani trochę nie zastanawiają się nad maminym i tatusinym niepokojem, lecz rzucają się w swoją awanturę na oślep. Radzę wam, skoro znajdziecie się w podobnych okolicznościach, zanim wyruszycie z domu, pomyślcie chwilkę o rodzicach. Zresztą teraz, kiedy już był więźniem złoczyńców, nie na wiele by się to myślenie przydało i tylko zrobiłoby mu się jeszcze smutniej, więc może i lepiej, że był trochę lekkomyślny. A głód doskwierał Mirkowi tymczasem coraz bardziej. Całe szczęście, że miał poza sobą próbę , głodu, zarządzoną przez Walecznego Orła. Doświadczenie, nabyte w trakcie tej próby, było teraz jak znalazł. Szkoda, że nie przebył też podobnej próby nudy: zawsze miał jakieś zajęcie, to sport, to książki, to wędrówki, to znaczki. A teraz musiał leżeć bezczynnie, czekać nie wiadomo na co i nudzić się. No, ale wszystko ma swój koniec. Zazgrzytał klucz i w drzwiach Mirkowego więzienia zamajaczyła jakaś postać. — Jak się spało? — po głosie poznał niewydarzonego Szyjkę. — Przyniosłem śniadanko. Ćwiartkę wódki i kiszony ogórek. — Wódki? — przeląkł się Mirek. — Ja nie piję wódki. — A co? — zdziwił się Szyjka. — Co można innego pić na śniadanie? — Czy pan w dzieciństwie pił wódkę? — spytał z niedowierzaniem Mirek. — A jak inaczej? Ja miałem dobrych rodziców — z dumą oświadczył Szyjka — co sami pili, to i mnie dawali. Alboż jest coś lepszego od wódki? Teraz Mirek zrozumiał, dlaczego Szyjka został bandytą. Każdy by nim został, gdyby go od dziecka pojono wódką. I Mirkowi znowu zrobiło się żal więżącego go zbira. — A tobie nie dają? — zainteresował się Szyjka. — To co pijesz na śniadanie? — Moi rodzice też nie piją wódki. A na śniadanie jest porridż, a potem kawa i chleb z marmoladą. — Porycz? — nieufnie przepytał się Szyjka. — Co to takiego?

— To angielska potrawa, tatuś się nauczył, jak podczas wojny był w lotnictwie. To są płatki owsiane, pan wie, na surowo, tylko przy stole zalewa się je mlekiem. Jedni wolą gorącym, a inni zimnym. Ja i tatuś pijemy z zimnym mlekiem. — Mleko, hm — Szyjka z zakłopotaniem podrapał się w głowę. — A zamiast mleka — spytał z przebłyskiem nadziei — nie może być spirytus? — Nie. — To poczekaj. I Szyjka powrócił na górę, uprzednio starannie przekręcając klucz w zamku. Po jakimś czasie wrócił z kubkiem mleka i kromką chleba. — Znalazło się u Tereski. Okazuje się, że ona swojej małej też nie daje wódki — zakomunikował ze zdziwieniem. — Ale że też tobie się chce pić coś takiego. Kiedy Mirek się posilał, Szyjka powiedział: — A teraz będzie przesłuchanie. Masz mówić samą prawdę, jak na spowiedzi. Jeżeli choć jednym słowem skłamiesz, możesz pożegnać się z życiem. Ty nie myśl, że jak ja mam słaby charakter, to nie znajdzie się inny, żeby ci ukręcić łeb. A może i mnie przybędzie charakteru, jak się rozgniewam. Rozumiesz? — Rozumiem — wyjąkał Mirek. Szyjka trzy razy uderzył w drzwi piwnicy i z góry po schodach zszedł jakiś drugi mężczyzna. Że to mężczyzna, więzień mógł poznać jedynie po ciężarze kroków, bo nie tylko go w ciemności nie zobaczył, ale nawet nie usłyszał jego głosu. Tamten szeptał coś Szyjce w samo ucho, a Szyjka głośno powtarzał pytania. Pierwsze brzmiało: — Czego szukałeś w tym ogrodzie? Mirek zaczerpnął tchu i — zaczął kłamać jak najęty: — Bo myśmy byli w kinie z takim chłopcem, z Krzyśkiem, jeszcze Bolek tam był i inni, ale Bolek poszedł do domu, a z Krzyśkiem jeszcze chodziliśmy, a potem on mi zabrał scyzoryk i uciekł, to ja go goniłem i goniłem, ale nie mogłem dogonić, i sam już nie wiedziałem, gdzie on może być, zdawało mi się, że on wleciał w jakieś ruiny, myślałem, że to może te... — A w jakim byłeś kinie?

Gdyby Mirek zawahał się przez chwilę, mogłoby się to źle skończyć, ale natychmiast powiedział: — W „Kulturze", na Krakowskim, tam grają „Cyrano de Bergerac", takie śmieszne. — A co robiłeś w „Bristolu"? — Tam moja ciocia pracuje, ciocia Hanka, tam pisze Recepcja, ale ona nie nazywa się Recepcja, tylko ciocia Hanka, zawsze ją odwiedzam. Tu nastąpiła krótka przerwa, widocznie obmyślano dalsze pytania. Ale nie, to pytanie trzymano od początku w zanadrzu, chodziło tylko o wybór chwili, aby nim najcelniej uderzyć. — Gdzie masz swój tomahawk? Mirek drgnął. Wiedzieli o nim więcej, niż mógł przypuszczać. — Jaki tomahawk?

— Tomahawk! Nie kręcić! Szybko! Czytelnicy pamiętają może, że kiedy Mirek zaczaił się za drzewem w bandyckim ogrodzie, położył tomahawk koło siebie w wysokiej trawie. Potem, gdy zmuszono go do opuszczenia kryjówki, umiłowana broń została w trawie i widocznie bandyci nie znaleźli jej tam, skoro teraz pytali, gdzie tomahawk. Tym lepiej, zdecydował Mirek, za nic nie powie im prawdy. — Tomahawk? W domu — oświadczył. — Pod poduszką. „Przecież nie pójdą tam szukać" — pomyślał. — Nie kłamiesz? — Co by mi przyszło z kłamania? — Wszystko sprawdzimy. — A czy panowie długo mnie tu będą trzymali? — zapytał z kolei Mirek. — Bo w poniedziałek to nic ważnego, ale we wtorek mamy klasówkę z polskiego. — Nie wiadomo, czy w ogóle kiedykolwiek weźmiesz udział w klasówce — grobowym głosem odparł Szyjka. — W ciężką zaplątałeś się kabałę, chłopaku. — Jeżeli panowie liczą na okup, to nic z tego. Tatuś nie ma pieniędzy. Na to bandyci nic już nie odpowiedzieli. Obydwaj wysunęli się z piwnicy i zgrzytanie klucza więziennego znowu odcięło chłopca od świata.

Pani Hanka postawiła krupnik na gazie i zaczęła nakrywać do stołu. Mimo że mieszkała sama i nie miała nikogo bliskiego, lubiła, żeby wszystko było po ludzku i kulturalnie: nigdy nie jadała na gazecie, tylko na schludnie nakrytym stole; nie pozwalała też sobie na czytanie przy obiedzie książki, na siadanie do posiłku z brudnymi rękoma czy wreszcie na zostawianie do jutra nie mytych naczyń. Nie bez słuszności uważała, że porządek musi być, niezależnie od tego, czy ktoś widzi, czy nie. Tym razem jednak, mimo że ślicznie nakryła i nawet naprzeciwko nakrycia postawiła dwa żonkile w dzbanuszku, nie dane jej było spożyć w spokoju Obiadu. Krupnik jeszcze się nie zagotował, gdy rozległo się pukanie do drzwi. Otworzyła i zawołała ze zdumieniem: — Ty, Teresko?! W progu stała niezbyt starannie ubrana kobieta o podkrążonych oczach i zapadłych policzkach. — Jak widzisz. Ale jeżeli przeszkadzam... — Skądże. Po prostu nie spodziewałam się ciebie. Tyle lat... — No cóż, nasze życie różnie się ułożyło. Nie miałam tu czego

szukać... — Wejdźże. To nieprawda, że nie miałaś czego szukać. Pamiętasz, jeszcze w obozie przyrzekałyśmy sobie... Przybyła machnęła ręką. — W obozie! To było co innego. A później musiało tak być, jak było. Ja się nie nadawałam do normalnego życia. A ci, z którymi się związałam... wiesz przecież. — Więc od tego czasu ciągle to samo — ze smutkiem powiedziała pani Hanka. — No tak, na to nie ma rady. Więc powiedz sama, czego mogłabym szukać u ciebie? — A teraz? — A teraz jest taka historia, że już nie wytrzymam. Ty jesteś jedynym człowiekiem, któremu mogę powiedzieć... — Może byś coś zjadła? — zatroszczyła się gospodyni. — Daj spokój. Jak masz fajkę, to zapalę. Poznańskie? Słabe, ale niech tam. Kobieta zaciągnęła się papierosem i zaczęła opowiadać: — Odebrałam dziś moją małą z przedszkola, a tu przedszkolanka cała zapłakana, wargi zagryza. Okazuje się, że syn jej zginął. Panią Hankę coś tknęło. Od razu przypomniał jej się rezolutny chłopak z tomahawkiem, który w sobotę wieczór szukał w „Bristolu" wuja z Ameryki. Jakże się ten wuj nazywał? Eustachy? Nie, jakoś inaczej. — No i co — zapytała w napięciu. — Ja tam nikogo nie żałuję, wiesz. Ale ta Kubiakowa jest dobra dla mojej małej jak nikt. Żeby kto inny, to bym gwizdała. — Ale co ty możesz zrobić? Teresa popatrzyła badawczo na koleżankę z obozu, przez chwilę jakby się wahała, a potem dobitnie wyrzekła: — Ja wiem, gdzie jest ten chłopak. — Powiedziałaś jej chyba! — wykrzyknęła z ulgą pani Hanka. Gość wzruszył ramionami. — Skądże! Własna skóra mi miła. — Nie rozumiem. — Proste. Nie powiem jej przecież, że chłopiec siedzi pod klu-

czem w mojej piwnicy. — W twojej piwnicy? — Nie pytaj jak, nie pytaj kto. Tacy jedni go przyprowadzili i trzymają. I ja na to nic nie mogę. — Rozumiem... — wyszeptała pani Hanka. — Chodzi o bezpieczeństwo twoje i tych ludzi... Ale co robić w takim razie? — Do ciebie przyszłam po radę. — Może po prostu... sama go wypuścisz? — Oni mnie zatłuką na śmierć. — Co robić? Co robić? — załamała ręce pani Hanka. — Gdyby on mógł wydostać się tak, żeby potem nie było na mnie... — To świetny pomysł! Trzeba upozorować jego ucieczkę! — To łatwo powiedzieć, ale jak zrobić? Klucz od zamka jest u mnie w kuchni. Zawsze będzie jasne, że ja otworzyłam... Inaczej sam się nie wydostanie. — Co tu robić, co tu robić? — martwiła się pani Hanka. Nagle zastygła w miejscu i zaczęła pociągać nosem: — Pali się! Rzeczywiście z kuchni wydobywał się przykry swąd.

— Krupnik! Pani Hanka zerwała się jak oparzona i pobiegła do kuchni. Było już za późno. Krupnik przypalił się bezpowrotnie. Wyłączyła gaz, wylała zawartość garnuszka do zlewu, spłukała, następnie napełniła garnuszek gorącą wodą, żeby odmókł przed szorowaniem — i wtedy dopiero wróciła do pokoju. Ku zdziwieniu Teresy nie miała jednak przygnębionej miny, lecz radosną, a nawet więcej — triumfującą. — Teresa! — wykrzyknęła. — A ty masz w domu gaz i centralne? — Co ty, w takiej ruderze! Węglem się pali, jak go starczy. — Mam pomysł, mam pomysł — podśpiewywała pani Hanka. — Gadaj! Pani Hanka z miną spiskowca nachyliła się do ucha dawnej przyjaciółki, aby jej powiedzieć, co wymyśliła. W miarę jak mówiła, twarz tamtej też się rozpogadzała. — A myślisz, że się uda? Może się udać — odparła sama sobie.

W każdym człowieku, nawet najpracowitszym, siedzi kawał lenia. Każdy człowiek, nawet najbardziej rozmiłowany w swoim zajęciu, miewa chwile, kiedy marzy o kompletnym nieróbstwie, o leżeniu na tapczanie z wbitym w sufit spojrzeniem, o rozkoszowaniu się niezmąconym spokojem i brakiem obowiązków. Mój sąsiad i przyjaciel, niejaki pan Wirpsza, powiada nawet dość często, że istota ludzka stworzona jest do leniuchowania. Co stwierdziwszy, zabiera się do roboty. Jeżeli chodzi o mnie, to właśnie przed chwilą, zanim zasiadłem do tego rozdziału, leżałem na tapczanie i myślałem, że z przyjemnością poleniuchowałbym sobie do wieczora. I byłbym może nawet uległ tej pokusie, gdyby nie Mirek, uwięziony w bandyckiej piwnicy, jego zmartwiona rodzina, no i czytelnicy, niecierpliwiący się, co będzie dalej... Otóż również Mirkowi nie były obce tego rodzaju nastroje, najczęściej zaś nawiedzały go one w chwili, gdy siadał do odrabiania lekcji. Myślał wtedy, jak wspaniale byłoby nie mieć żadnych obowiązków i leniuchować, leniuchować, leniuchować bez końca... Wyobrażał sobie nawet różne sytuacje, w których takie

szczęście mogłoby mu przypaść w udziale. Jedna z tych sytuacji wyglądała następująco: zostaje uwięziony przez gangsterów i zmuszony przez nich do nieodrabiania lekcji, niechodzenia do szkoły i w ogóle nicnierobienia. Ponętną stroną takiej wizji był zupełny brak wyrzutów sumienia, które niekiedy, choćby w formie szczątkowej, towarzyszą wałkonieniu się całkiem dobrowolnemu. Ani przypuszczał Mirek, że jego lekkomyślne marzenie zostanie urzeczywistnione, ani wyobrażał sobie tym bardziej, jak nudne i nieprzyjemne będzie to przymusowe i zbyt długo trwające nieróbstwo. W piwnicy, w której go trzymano, okazało się niespodziewanie, że wszelki brak zajęć uciążliwszy jest jeszcze od tych zajęć nadmiaru. Zaczął tęsknić za odrabianiem lekcji, jak również za rozmaitymi pracami domowymi, które był nieraz na polecenie rodziców wykonywał. Jak stary filozof, nasz mały Mirek poznał przewrotność upływającego czasu. Ot, taka zwykła, zdawałoby się, rzecz, jak godzina. Dawniej wydawała mu się lekka i zwiewna, niczym ptaszek. Frrr — i już jej nie ma, odfrunęła! Dopiero wyszedł ze szkoły, wrócił drogą troszkę okrężniejszą, niżby należało, tu zerknął, tam zerknął — a w domu okazuje się, że upłynęły już trzy godziny od końca lekcji! Albo dzień: ledwie przetarł oczy z rana, szkoła, dom, podwórko — i już po dniu, już wieczór, czas spać. Tutaj zaś, w więzieniu, godziny wlekły się ociężale i niechętnie, jak złośliwe żółwie, zaś w każdej z nich — tak się Mirkowi zdawało — pomieściłoby się z dziesięć albo i dwanaście dawniejszych godzin takich, jakie znał dotychczas. Czy to możliwe? — dziwił się Mirek. Czy to te same, prawdziwe godziny? Czy też są na świecie różne rodzaje godzin i jedne, szybkie, prawdziwe, przychodzą do ludzi wolnych, a drugie, ospałe, oszukańcze, dostają się więźniom? Ale kto je przydziela? Czy godziny myślą? Skąd wiedzą, która z nich i kiedy ma towarzyszyć człowiekowi? A czy nie byłoby sprawiedliwiej, żeby właśnie na swobodzie upływały długie godziny, zaś w niewoli — krótkie? To samo, co z godzinami, zrobiło się z dniami: wydłużyły się nieskończenie, jak bezbarwna i mdła guma do żucia, każdy z nich, zanim minął, ciągnął się i ciągnął do obrzydzenia. Tak, dziwaczne figle płatał naszemu bohaterowi upływający

czas. Tylko wtedy, kiedy się nad tymi zjawiskami głęboko zastanawiał, czas, jakby w nagrodę za wysiłek umysłowy, biegł coraz szybciej, oszukańcze godziny więzienne upodabniały się do dawnych, prawdziwych godzin, dni odzyskiwały właściwy sobie sprężysty rytm. Kiedy Mirek to zauważył, postanowił przejść do ataku na nieżyczliwe godziny i dni. „Dobrze! — pomyślał mściwie. — Zostaną pobite własną bronią. Nie będę leżał i nudził się, tylko cały czas będę coś obmyślał. W ten sposób zmuszę długie godziny do ustąpienia miejsca krótkim!" Tak też uczynił. Okazało się, że trzeba tylko chcieć, a tematu do rozważań nie zabraknie. Kiedy już przemyślał dokładnie osobliwą naturę długiego i krótkiego czasu, zajął się taką kwestią: co jest dla człowieka dobre, a co złe? No, oczywiście, dobre jest ciastko, jak kto lubi, albo bułka z salcesonem i musztardą. Dobrze jest mieć fajnych kolegów. Dobrze jest często chodzić do kina. Ale nie o to chodzi, to wszystko leży na zewnątrz człowieka — a z tego, co dotyczy bezpośrednio ludzkiego postępowania? Materiału do rozstrzygnięcia sprawy dostarczyły mu znowu własne doświadczenia. Doszedł do wniosku, że to, co jeszcze niedawno wydawało mu się dobre — brak wszelkich obowiązków, możność leniuchowania — wcale nie czyni człowieka szczęśliwym, przeciwnie. Zatem nie to jest dobre. Człowiekowi potrzebne jest zadanie do spełnienia — i czuje się szczęśliwy, kiedy da sobie radę z tym zadaniem. Im zaś jest ono trudniejsze, tym większa radość ze zwycięstwa. Więc dobrze jest być na przykład sportowcem i mieć coraz lepsze wyniki. Albo być wynalazcą i tworzyć skomplikowane maszyny, jakich dotąd nie było na świecie. Albo odkrywać nowe lądy i zaznaczać je na mapie. Albo nowe planety i gwiazdy. Albo leczyć ludzi z ciężkich chorób, które dotąd były nieuleczalne. Albo wymyślać ładne piosenki. Albo budować domy. Im dłużej myślał na ten temat, tym więcej widział sposobów, na jakie człowiek może być szczęśliwy i zadowolony. Myślał też o sobie. Przypomniał sobie próbę głodu, którą zadał mu był niedawno Waleczny Orzeł. Jaki był dumny i szczęśliwy, kiedy ją przebył zwycięsko! Więc — dobre jest dla człowieka przebywanie prób? Na pewno!

Jaka szkoda, że nie ma więcej okazji do dalszych prób! Chociaż... czy rzeczywiście nie ma? A czymże, jak nie próbą, zwycięsko przebytą, była jego walka ze ślimaczącym się czasem? Tak, to na pewno była kolejna próba, choć nie zadana przez Walecznego Orła, ale ważna i trudna, skutecznie przybliżająca Mirka do ogniska indiańskich wodzów. Uradowany tym odkryciem, nazwał ją próbą czasu. Z kolei zaczął się zastanawiać, czy nie mógłby, póki przebywa w samotności, zadać sam sobie innych jeszcze prób. Nie było to łatwe. Różne rzeczy przychodziły mu na myśl, ale niebawem dochodził do wniosku, że nie uda mu się tego urzeczywistnić. Na przykład — próba angielskiego. Właściwie dla Indianina rzecz konieczna, w Ameryce bez angielskiego ani rusz. Tak, dawno należałaby się poważniej do tego zabrać. Chętnie zadałby sobie teraz taką próbę — ale cóż, bez nauczyciela, bez podręcznika... Nic z tego. Za to udała mu się próba odwagi. Chociaż w piwnicy stale panowały ciemności, nauczył się już odróżniać dzień od nocy: w dzień było jednak odrobineczkę jaśniej, poza tym słyszał jakiś ruch na górze, no i wreszcie trzy razy dziennie odwiedzał go, przynosząc posiłki, ponury Szyjka. Otóż w nocy zdarzało się naszemu bohaterowi ulegać nieprzepartemu uczuciu strachu. Leżał nieruchomo i zwidywały mu się krążące naokoło rozmaite okropności: jakieś fantastyczne zwierzęta, maszkary, wilkołaki. Wiedział, że nic takiego nie ma, że jest sam na swoim sienniku i pod kożuchem dotąd nie poznanej Tereski, a wciąż nie mógł swojego lęku opanować i bał się nawet poruszyć, kiedy nadchodziły te ohydne stwory jego rozhuśtanej wyobraźni. Tak było aż do czasu, gdy postanowił, że musi przebyć próbę odwagi. Znowu nadeszła noc i znowu wydało mu się, że strachy krążą naokoło jego nędznego legowiska. Ale tym razem, choć ciągle się bał, nie leżał już nieruchomo, tylko wyszedł swoim marom na spotkanie. Serce waliło jak młoty w kuźni, lecz Mirek, przezwyciężając samego siebie, wstał z siennika i z wyciągniętymi rękoma zrobił krok naprzód. Potem drugi i trzeci. Macając naokoło siebie, przewędrował całą, niedużą zresztą, piwnicę. Nigdzie nikogo nie było. Wiedział już przedtem, że nikogo nie ma, ale wylękłe ciało mówiło mu co innego. Teraz ręce, głowa, ciało —

wszystko potwierdzało jego teoretyczną wiedzę. Poczuł nagłą ulgę i ze zdziwieniem stwierdził, że przerażenie opuściło go zupełnie. Następnej nocy już nie powróciło. Śmiałym wyruszeniem strachowi naprzeciw,— przepędził go ostatecznie. Próba odwagi została zwycięsko przebyta. Zastanawiając się nad tym sukcesem, pomyślał z nadzieją, że może to już dość prób dla zostania Indianinem, że może nawet należy mu się prawdziwe, pełne imię — złożone z nazwy dzielnego zwierzęcia i poprzedzającego ją dumnego określenia — ale że nie miał koło siebie nikogo, kto by mu to był autorytatywnie potwierdził, zrezygnował na razie ze spoczęcia na laurach i zaczął obmyślać następną próbę. Wymyślił coś wręcz nieprzeciętnego. Nazwał to próbą wpływu. Chodziło o wywarcie zbawiennego wpływu na niedobrego Szyjkę, o sprawienie, aby opryszek ten zmienił dotychczasowe poglądy i został porządnym człowiekiem. Kiwacie z powątpiewaniem głowami? Tak, ja też uważam, że to ciężki orzech do zgryzienia. Ale Mirek, uskrzydlony powodzeniem dotychczasowych prób, był dobrej myśli. Szyjka, jak się rzekło, odwiedzał chłopca trzy razy dziennie. Z rana przynosił mu kubek mleka i pajdę chleba, na obiad kartofle, a wieczorem krupnik w garnuszku. Nie był to jadłospis zbyt wykwintny, ale Mirek nie należał do najwybredniejszych smakoszy, a u państwa Kubiaków w domu, choć jadano cokolwiek obficiej i smaczniej, jednakże też bez szczególnych frykasów. Toteż chłopak zjadał z apetytem, co mu Szyjka dawał, zwracał naczynia i grzecznie dziękował. Bandyta w odpowiedzi coś tam niewyraźnie mruczał i wychodził. Ale — nie zawsze. Czasami, kiedy widać nie miał akurat nic do roboty, zostawał jeszcze przez kilka minut w piwnicy i wszczynał z więźniem pogawędkę. Wyglądało to przeważnie tak: — To twój stary nie pije wódki? — Nie. — Chory czy jak? — Nie lubi. — Znaczy się chory — wyrokował Szyjka i ze współczuciem kiwał głową. Albo:— Jak stary pierze matkę; to mu oddaje, czy znosi?

— Rodzice się nie biją. — Nigdy? Nie może być. — Nigdy. — Znaczy się chorzy. Albo jeszcze inaczej: — Kto lepiej obrabia frajerów, stary czy stara? Mirek nie rozumiał, o co chodzi. Po dłuższych wyjaśnieniach pojął, że Szyjka ma na myśli okradanie ludzi. Oburzył się, że rodziców można o coś takiego posądzić. — To jak, nigdy im się do palców nie przylepiło? — Nie. — Znaczy się chorzy — sakramentalnie kończył Szyjka i wychodził, drapiąc się w głowę. Szyjka miał swoiste pojęcie o świecie. Według niego naturalnym ludzkim zajęciem było okradanie przechodniów, w miarę talentu (którego sam był pozbawiony) — zabijanie ich, a poza tym — picie wódki, dźganie się majchrem itp. Był przekonany, że taki tryb życia prowadzą wszyscy ludzie, z wyjątkiem nielicznych upośledzonych — chorych. Nie potrafił sobie nawet wyobrazić, jak mogliby spędzać czas osobnicy, nie uprawiający tych normalnych zajęć. Dlatego z początku nie bardzo wierzył Mirkowi, a gdy wreszcie uwierzył, traktował relacje chłopca o życiu rodziny Kubiaków jako egzotyczne historie o kaprysach nieziemskich istot. Coraz chętniej jednakże słuchał tych „bajeczek" i na tym wzrastającym zainteresowaniu bandziora Mirek oparł swój plan jego reedukacji, czyli próbę wpływu. Rozmowy robiły się coraz dłuższe i bogatsze w szczegóły. Niebawem Mirek zaczął się zwierzać Szyjce ze swojego filozofowania na temat czasu i tego, co jest dla człowieka dobre. Szyjka słuchał, ze współczuciem kiwał głową, po czym stwierdzał: — Znaczy się, chory jesteś. I wychodził. Ale po kilku godzinach wracał, czekał, aż więzień się posili, i znowu zagajał rozmowę: — A co stary trzyma za pazuchą, majcher czy spluwę?...

Mijały dni, a Mirek nie wracał. Możecie sobie wyobrazić, jakie przygnębienie panowało w rodzinie Kubiaków. Jedynie Małgosia jakoś się jeszcze trzymała, bardzo bowiem liczyła na Tadeusza. Ale na mamę strach było spojrzeć: podkrążone, zapłakane oczy, spierzchnięte jak od gorączki wargi, nerwowe i jakby roztargnione ruchy rąk. Chodziła normalnie do pracy — bo cóż miała robić? — i póki była z dziećmi w przedszkolu, starała się nad sobą panować (prawdę mówiąc, niezupełnie jej się to udawało), kiedy jednak wracała do domu, już na progu stawała się uosobieniem rozpaczy. Za każdym razem powtarzało się to samo: chwila nadziei, że otworzy drzwi i syn rzuci się jej na szyję; a po chwili drzwi otwarte — i nic, pustka, nie ma dziecka, ta sama beznadziejna rozpacz, co przedtem... Jeszcze bardziej jednak od mamy cierpiał tatuś. Nie dlatego, że bardziej kochał syna — oboje rodzice kochali Mirka tak samo — ale dlatego, że w tej całej sprawie trapiło go głębokie poczucie własnej winy. Mówił zresztą o tym od pierwszej chwi-

li, ale żona ani córka nie rozumiały, o co mu chodzi, a jemu nie starczyło odwagi, żeby wyznać wszystko do końca. Nastąpił wszakże poranek, kiedy nie mógł już dłużej wytrzymać. Ledwie małżonka jego poszła do pracy, a Małgosia do szkoły, pan Kubiak włożył kapelusz, wziął teczkę pod pachę i również wyruszył z domu. Tym razem nie udał się jednak, jak zazwyczaj, do żadnej spośród redakcji, które zaopatrywał w krzyżówki (od chwili zniknięcia Mirka nie udało mu się ułożyć ani jednej), nie wstąpił także do agencji „Krokodyla", żeby wypełnić kupon na bieżący tydzień, tylko skierował kroki do małej kawiarenki na Starym Mieście. Przy samotnym stoliku w kącie siedział tam czytając „Życie Warszawy" wuj Eligiusz. Na widok pana Kubiaka złożył gazetę i niedbałym znakiem ręki wskazał sąsiednie krzesło. — No, nareszcie — parsknął niecierpliwie, kiedy przybyły już się usadowił. — Codziennie tu czekam. Przecież mówiłem; że mam interes. — Synek mi zginął — wyszeptał pan Kubiak. Jego rozmówca nie wydawał się tą nowiną specjalnie zaskoczony ani przejęty. Nie chciał się nią w ogóle zajmować w tej chwili. Uniósł nad stolikiem rozwarte dłonie, jakby zastawiał się nimi czy też odsuwał to, co miałby do powiedzenia o nie obchodzącym go zmartwieniu ojciec Mirka — i przerwał mu niegrzecznie: — Mam interes. — Ja nie mam głowy do interesów — niechętnie powiedział pan Kubiak. — Synek mi zginął. Gdybym nie wprowadził ciebie do naszej rodziny... gdybyś nie zabrał wtedy Małgosi do kina... — Do kina! — warknął wuj Eligiusz. — Nie przypominaj mi o tym! — Mówiłeś, że dla żartu chcesz się zabawić w wuja z Ameryki — ciągnął ojciec Mirka. — Sam nie wiem, jak to się stało, że nagle zaczęło się dziać coś poważnego. Nie rozumiem co... ale czuję, że zniknięcie dziecka ma z tym jakiś związek... — Dobra, dobra, uspokój się, nie zginie twój ciekawski — żachnął się wuj Eligiusz. — Jeszcze o tym pogadamy. Ale teraz spieszy mi się. Załatw sprawę i żegnaj.

— Jaką znowu sprawę? — Tomahawk. — Co tomahawk? — Muszę mieć z powrotem tomahawk, który dałem twojemu chłopcu. Powinien leżeć pod poduszką w jego pokoju. Wyciągniesz i przyniesiesz mi. — Jak to? Przecież mu darowałeś. — To był żart. Jest mi potrzebny, i kwita. — Nie, tego nie mogą zrobić. Mirek wróci, będzie szukał i ma go spotkać takie rozczarowanie? Twarz wuja Eligiusza wykrzywiła się w ohydnym grymasie. — Nie chcesz mi zwrócić tomahawka? — Nie mogę. Inne podarunki — z przyjemnością. Spinki w kształcie helikopterów, kostium kąpielowy w wybuchy. — To zwróć forsę, którą mi jesteś winien — w głosie wuja (czy raczej — jak widać — rzekomego wuja) zabrzmiała groźba. — Co, o tym się już nie pamięta? Ale ja mam kwity i weksle. Pójdziesz do mamra albo zlicytują ci mieszkanie. — Łajdaku! — wykrzyknął pan Kubiak. — A ja ciebie miałem za porządnego człowieka. Myślałem, że ciebie znam. Czytelnikom należy się w tym miejscu wyjaśnienie. Nie, nie bójcie się, jeszcze wam nie zdradzę wszystkich tajemnic, na to byłoby za wcześnie, jesteśmy dopiero w .połowie książki. Ale czas już chyba powiedzieć wyraźnie o charakterze stosunków, jakie łączyły pana Jerzego Kubiaka z osobnikiem podającym się za wuja Eligiusza z Hollywood. Otóż jegomość ten, nazwiskiem Pichciel (na imię miał zresztą rzeczywiście Eligiusz), podczas wojny służył wraz z kapitanem Kubiakiem w lotnictwie w Anglii. Nie był co prawda pilotem, tylko kucharzem — kucharze też są w wojsku potrzebni! — ale nosił taki sam mundur i nie było powodu, żeby go nie uważać za kolegę. Zawsze wesoły, uśmiechnięty, sprawiał wówczas bardzo sympatyczne wrażenie. Urodziliście się już po wojnie, więc może nie wiecie, jak bardzo wspólne wojenne przeżycia wiązały i bratały ludzi. Potem mogą przez lata całe nie mieć ze sobą nic wspólnego, a gdy się przypadkiem spotkają, cóż to za radość, cóż za wspominanie

czasów, które w gruncie rzeczy były okropne, a przez mgiełkę przyjacielskich wspomnień wydają się nieomal przyjemne. Wspólne .wojenne losy sprawiają też, że ludzie obdarzają się wzajemnie większym zaufaniem niż normalnie, że jeden bardziej liczy na drugiego i sam mu chętniej pomaga. Na pewno zresztą i wam zdarzyło się słyszeć, jak tatuś, cały rozpromieniony, oznajmia mamusi: „Wiesz, spotkałem tu a tu tego a tego, to mój stary kolega z wojska..." albo: „z konspiracji", albo: „z obozu". I dalej: „Muszę mu pomóc, całą wojnę przewojowaliśmy razem" albo: „On mi pomoże, całą wojnę..." i tak dalej. Prawda, że zdarzało wam się już coś takiego słyszeć? Również w tej książce mieliśmy do czynienia z podobnym przykładem: Tereska i Hanka, które były razem więźniarkami hitlerowskiego obozu. Zwróciliście na to uwagę? No więc tak samo było, kiedy w kilkanaście lat po wojnie spotkali się nagle były kapitan pilot Kubiak i były porucznik kucharz lotniczy Pichciel. Uradowali się obaj niewypowiedzianie. A przynajmniej tak to wyglądało. Wspominki, pogaduszki. Pichciel chciał zaprowadzić Kubiaka na wódkę, a gdy ten, jako niepijący, odmówił, poszli na kawę i wiele godzin przegadali o starych wojennych czasach. W pewnej chwili Pichciel powiedział: — Słuchaj, Jurek, ty pewnie masz jakieś kłopoty finansowe? — Dlaczego tak myślisz? — speszył się kolega. Pichciel nie odpowiedział, ale widać było, że doskonale orientuje się w sytuacji Kubiaka. — Ja ci pomogę — oświadczył. Kubiak się wzbraniał, chociaż cały czas myślał, że przydałaby mu się jednorazowo większa suma, żeby postawić najwyższą stawkę w umiłowanej grze liczbowej — „Krokodylu". Wtedy miałby dopiero prawdziwą szansę wygranej i wszystkie kłopoty jakby Teką odjął. Pichciel przejrzał jego myśli. — Pożyczę ci — nalegał. — Jak wygrasz, to mi oddasz. Jesteśmy koledzy czy nie? W końcu zapamiętały gracz dał się namówić. Wziął pieniądze, dla porządku podpisał kwit, i jeszcze tego dnia całą sumę wpła-

cił do agencji „Krokodyla". Nie wygrał jednak. Po pewnym czasie Pichciel wmusił w niego kolejną pożyczkę, tłumacząc, że jak dotąd mu się nie szczęściło, to wzrosły szanse, że teraz wygra. Kubiak zgodził się, bo nie miał innego sposobu, żeby zwrócić pieniądze wzięte na początku. Znowu jednak gra przyniosła inny wynik, niż przewidywał. Pichciel znowu zaproponował mu pomoc. Tak powtarzało się kilkakrotnie, aż zabrnął w straszliwy dług, udokumentowany kwitami i wekslami, znajdującymi się w rękach byłego ku-

charza. Pan Kubiak trapił się okrutnie, tym okrutniej, że nic nie śmiał wyznać żonie i dzieciom. Jedyną pociechą było, że wierzycielem jego jest kolega z wojska, poczciwy Pichciel. Pewnego razu Pichciel zjawił się z dziwacznym pomysłem. — Wprowadź mnie do swojej rodziny i przedstaw jako wujaszka z Ameryki. To taki kawał. Wiesz przecież, że ze mnie stary kawalarz. Ojciec Mirka nie rozumiał, co za sens w takim kawale, ale nie śmiał koledze odmówić. W ten sposób wkroczył na scenę „wuj Eligiusz". Co było dalej, czytelnicy wiedzą. I oto teraz, gdy nieszczęsny ojciec udał się na spotkanie, aby zwierzyć się przyjacielowi ze swego zmartwienia (a miał też nadzieję, że tamten rozproszy jego obawy, iż zniknięcie Mirka ma coś wspólnego z zabawą w wuja), nieoczekiwanie został potraktowany brutalnie i obelżywie. Pichciel nie tylko nic nie chciał słyszeć o jego trosce, ale domagał się zwrotu podarunku, jaki dał był niedawno dziecku, a gdy spotkał się z oporem, zagroził wykorzystaniem nieopatrznie zaciągniętego długu! Ojciec Mirka miał wrażenie, że z Eligiusza nagle spadła maska, którą przez cały czas nosił — i ukazała się inna zupełnie twarz, okrutna i złośliwa. — Myślałem, że ciebie znam — wykrztusił wstrząśnięty. — Kiepski z ciebie psycholog — szydził Eligiusz. — Ale mniejsza o to. Co wolisz — zwrócić mi tomahawk czy pieniądze? Pan Kubiak podniósł się zza stolika i bez słowa ruszył do wyjścia. — Czekam jutro! — zawołał za nim Pichciel. Obserwując zgarbione plecy dawnego kolegi, uśmiechnął się złośliwie. Doskonale wiedział, że Kubiak nie ma pieniędzy, będzie więc musiał, chcąc nie chcąc, przynieść tomahawk. Był przyparty do muru i nic mu innego nie pozostawało.

Pierwszej niespodzianki uważni czytelnicy domyślają się sami. Spotkała ona pana Kubiaka, gdy ze ściśniętym sercem wkroczył do pokoju Mirka, aby zabrać stamtąd tomahawk, który Eligiusz najpierw chłopcu podarował, obecnie zaś, z niewiadomych przyczyn, chciał odzyskać. Pod poduszką tomahawka nie było. Nie było go również w szufladzie ani w tornistrze, ani na półce z książkami. Tatuś domyślał się, że Mirek, uciekając w sobotni wieczór z domu, zabrał ulubioną broń ze sobą. Doszedłszy do tego wniosku, poczuł pewną ulgę: teraz, choćby nie wiem jak chciał pójść Pichcielowi na rękę krzywdząc własne dziecko — nie zdoła tego uczynić. Natychmiast przypomniał sobie jednak pogróżki Pichciela i z początkową ulgą zmieszał się silniejszy od niej strach. Co będzie, jeżeli tamten, rozwścieczony, postanowi wykonać swoją groźbę? Wrócił do dużego pokoju i tam w zdenerwowaniu zaczął cho-

dzić z kąta w kąt. Tego samego dnia przed mizerny domek na Powiślu zajechała furmanka, zaprzężona w kościstą szkapę. Powoziła nią niewiasta w wypłowiałym kombinezonie i chustce, spod której wymykały się kosmyki czarnych włosów. Oprócz niej na wozie siedziało dwóch może jedenastoletnich chłopaczków, z których pierwszy był wybujały i barczysty, a drugi — okrągły i pucołowaty. Chłopcy siedzieli z tyłu, pilnując, aby z wozu nie zleciał duży pleciony kosz, wypełniony węglem. Pozostali oni też na miejscu, gdy czarnowłosa pani energicznie pchnęła koślawe drzwi domku. Z sieni jedne drzwi prowadziły w dół, do piwnicy, a drugie — do obszernej, nie bardzo czystej kuchni. — Jest tu kto? — zapytała, wchodząc, kobieta w kombinezonie. Mała, umorusana dziewczynka podniosła zdziwione oczy na nieznajomą i nic nie odpowiedziała.

— Czy tu mieszka obywatelka Teresa Nowak? — Mamy nie ma w domu — powiedziała dziewczynka. — A kiedy wróci? — Nie wiem. — Jestem z opieki społecznej — wyjaśniła nieznajoma, rozglądając się ciekawie po kuchni. — Przywieźliśmy węgiel. Dziecko wpatrywało się w panią wielkimi oczyma. — A jak ty się nazywasz, dziewczynko? — Basiunia. — Chodzisz do przedszkola? — Chodzę. — A lubisz, Basiuniu, cukierki? — Lubię — rozpromieniło się dziecko. Obca pani wyciągnęła z kieszeni kombinezonu małą torebeczkę z łakociami i podała dziewczynce, która z miejsca zaczęła rozwijać papierki i zajadać. — Nie wiem, co robić — powiedziała nieznajoma ni to do dziecka, ni to sama do siebie. — Nie mogę przecież czekać, skoro nie wiadomo, kiedy twoja mama wróci. A odwozić węgiel z

powrotem do składu — to też nie ma sensu, prawda? Ale cóż, chyba tak trzeba będzie zrobić... To rzekłszy, skierowała się do drzwi. W ostatniej chwili zatrzymała się jednak, jakby jej przyszedł nowy pomysł do głowy. — Wiesz co? Przecież możemy po prostu zwalić węgiel w piwnicy, a mamusia potem wpadnie do biura i pokwituje. Czy to są klucze od piwnicy? — I pani z opieki społecznej sięgnęła po wiązkę kluczy, wiszącą na haku koło drzwi. — Nie wolno! — zawołała z przestrachem w głosie Basiunia. — Do piwnicy nie wolno! — To tobie nie wolno — tonem perswazji powiedziała kobieta w kombinezonie — bo jesteś malutka. Ale mnie wolno, bo jestem duża i przywiozłam węgiel z opieki społecznej. Mamusia nie będzie się gniewała, zobaczysz. A jakbym odjechała i nie zostawiła węgla, toby się na pewno zmartwiła. Argumentacja ta przemówiła widać do Basiuni, bo nie protestowała już, kiedy pani z kluczami w ręku opuściła kuchnię. Może zresztą nie sprzyjała protestom gruntownie zapchana cukierkami buzia. Przedstawicielka opieki społecznej wróciła na ulicę i przy pomocy chłopców, którzy z nią przyjechali, przetransportowała kosz z węglem najpierw na chodnik przed domem, a następnie do sieni. Kobieta wlokła go z przodu, a chłopcy popychali z tyłu i nietrudno było zauważyć, że bardzo się przy tym wszyscy troje męczyli. Ale nie miał kto zauważyć, bo na zrujnowanej uliczce nie było ani jednego przechodnia. Przed drzwiami piwnicy nasi węglarze postawili kosz i odsapnęli. Klucz lekko obrócił się w zamku. Oczom dziwnej trójki ukazały się prowadzące w dół schody, a następnie jeszcze jedne drzwi, na których wisiała potężna kłódka. Znowu zgrzytnął klucz, tym razem chrapliwie, jakby niechętnie, z oporem — i byli w piwnicy. Wciągnęli do niej kosz z węglem, po czym przywódczyni wyprawy wyciągnęła z kieszeni latarkę elektryczną i omiotła jej światełkiem całe niewielkie pomieszczenie. Loszek był zupełnie pusty, tylko w jednym kącie leżał wygnieciony siennik i zwinięty w kłębek kożuszek. Na twarzy kobiety odmalowało się zdziwienie i rozczarowa-

nie. — Nikogo tu nie ma? — zapytała półgłosem. Odpowiedziała jej głucha i stęchła piwniczna cisza. — Mirek, odezwij się! — głośno powiedziała kobieta. Ale znowu nikt nie odpowiedział. Czytelnicy domyślają się już może, iż kobietą, którą spotkała tak przykra niespodzianka w piwnicy biednego domku na Powiślu, była pani Hanka, która pod pretekstem dostarczenia węgla z opieki społecznej, realizowała swój plan wyzwolenia Mirka. Wszystko było rzeczywiście pomyślane bardzo sprytnie. Teresa specjalnie zostawiła córeczkę samą w domu i teraz w mieszkaniu przyjaciółki czekała niecierpliwie na jej powrót. Była zadowolona, że mały Kubiak zostanie zwrócony rodzicom, a jednocześnie na nią nie będzie mogło paść żadne podejrzenie ze strony bandytów. Jasne: ekipa opieki społecznej, o niczym nie wiedząc, przypadkowo otworzyła piwnicę i... Niestety! Plan był znakomity, został nawet wykonany bez większych trudności, tylko — tego, o kogo chodziło, w piwnicy nie zastano! Już zdając sobie z tego sprawę, a jeszcze się łudząc, jeszcze nie chcąc się rozstać z nadzieją, pani Hanka kilkakrotnie powtórzyła swój apel do Mirka, żeby się odezwał, dokładnie omiotła promieniami latarki każdą piędź piwnicznej ziemi, obmacała mury, siennik, kożuszek... Nie ulegało wątpliwości, że poszukiwania są płonne: nie było tutaj nikogo. Pani Hanka, zamknąwszy starannie jedne i drugie drzwi, powróciła wraz ze swymi towarzyszami na górę. Kiedy wieszała klucze tam, skąd je wzięła, Basiunia, która widocznie zdążyła tymczasem nabrać do nieznajomej zaufania i sympatii, przysunęła się do niej przymilnie i zapytała tonem konspiratorki: — A kto tam był w piwnicy? — Nikogo nie było, moje dziecko — westchnęła pani Hanka i pogłaskała ją po umorusanej buzi. Kiedy chłopcy rozstali się z panią Hanką, popatrzeli jeden na drugiego i większy powiedział: — Wszystko lipa. — No — ochoczo potwierdził mniejszy. Ci dwaj chłopcy — to również nasi starzy znajomi, Mirkowi

koledzy ze szkoły i podwórka — zazdrosny Krzysiek Kukułą zwany i mały Bolek——Pulpecik. Z początku, kiedy usłyszeli, że Mirek zaginął (a usłyszeli to już w niedzielę z rana), mieli mu wyraźnie za złe, szczególnie Krzysiek. „Bo ten Mirek to we wszystkim musi być pierwszy — myślał z zazdrością Krzysiek. — Ja bym też potrafił zaginąć, jakby mi to przyszło do głowy". Ale potem okazało się, że zaginięcie Mirka umacnia pozycję towarzyską nie tylko jego własną, lecz również najbliższych sąsiadów. W poniedziałek w szkole Krzysiek i Bolek byli pierwszymi, którzy przynieśli klasie niezwykłą nowinę. Musieli opowiadać ją wiele razy, ze szczegółami, których wciąż przybywało — a słuchano ich z takim szacunkiem i zazdrością, że w pewnej chwili Kukuła zapomniał, kto właściwie zaginął, Mirek czy on sam, i zaczął tale zadzierać nosa, jakby był głównym bohaterem niecodziennego wydarzenia. A we wtorek miała być klasówka z polskiego. Mirek to lubił, bo bardzo dobrze wychodziły mu wypracowania, a Bolek i Krzysiek — mniej lubili. Ledwie pani weszła do klasy, Krzysiek podniósł palce do góry i oznajmił: — Bo, proszpani, Mirek zginął. — Jak to zginął? — Wyszedł w sobotę z domu i nie wrócił! — wykrzyknął Bolek, w podnieceniu zapominając podnieść rękę. I wszyscy, jeden przez drugiego, zaczęli pani opowiadać o zaginięciu kolegi. A Krzysiek, oburzony, że inni bezprawnie opowiadają o tym, czym tylko on, jako najbliższy sąsiad Mirka, ma prawo się chwalić, krzyczał najgłośniej. Wreszcie pani uciszyła klasę i powiedziała: — Moi drodzy, to przecież wielkie zmartwienie. Serdecznie współczuję rodzinie tego biednego chłopca. Oby mu się nic nie stało. Proszę was bardzo, dowiadujcie się, czy nie słychać o nim czegoś nowego, tylko taktownie. Następnie spojrzała na zegarek i stwierdziła, że jest już za późno na klasówkę. Chłopcy mrugnęli do siebie porozumiewawczo: czysty zysk, nie? I potoczyła się normalna lekcja. Dopiero wracając do domu, Krzysiek i Bolek zaczęli się zastanawiać nad tym, co pani powiedziała. Rzeczywiście, dotąd nie przyszło im na myśl, że to takie zmartwienie i że Mirkowi może

się stać coś złego. Ale choć nie pozbawieni wad, byli to w gruncie rzeczy dobrzy chłopcy. Kiedy więc uświadomili sobie, że historia jest poważniejsza, niż sądzili, od razu poszły na bok takie uczucia, jak zazdrość czy drobna interesowność. Krzysiek popatrzał na Bolka surowo i oznajmił: — Musimy go odnaleźć. — No — zgodził się Bolek. — Ale jak? — Chyba coś wymyślisz — przypochlebił się Krzyśkowi Bolek. — Będę myślał — obiecał Krzysiek. I z tym się we wtorek rozstali. Po paru zaś dniach zdecydowanym krokiem podążyli do hotelu „Bristol", w którym na pewno, zdaniem młodych detektywów, musiał mieszkać amerykański wujek Minka. Tu — zupełnie tak samo, jak niedawno Mirek — zwrócili się do pięknej pani z czarną grzywką oraz oczyma jak japońskie migdały i zapytali o Amerykanina nieznanego nazwiska, imieniem Eligiusz. Urzędniczka, usłyszawszy to, drgnęła. Niewiele trwało, a wiedziała już, kogo ma przed sobą i jakie są cele obu sympatycznych chłopaczków. — Bądźcie tutaj jutro po szkole — powiedziała uśmiechając się. — Będziemy razem szukać Mirka. W ten sposób Krzysiek Kukułą zwany i Bolek—Puipecik znaleźli się na furmance, która przywiozła węgiel do pewnego domu na Powiślu... Teraz wszakże, po klęsce, jaką poniosła dowodzona przez panią Hankę wyprawa, stali znowu bezradni koło hotelu „Bristol" i nie wiedzieli, co mają o tym wszystkim myśleć. — Jasne, że lipa — przekonywał sam siebie i zgodnego kolegę Krzysiek. — Mirka tam nigdy nie było i być nie mogło. Ta babka po prostu chciała, żebyśmy jej pomogli węgiel zawieźć. — Pewnie. Stara kanciara — potakiwał Bolek. — Ale co teraz robić? — Właśnie, co? — Mam nowy pomysł! — zawołał Krzysiek. W tym miejscu zostawimy obu koleżków sam na sam z nowym pomysłem Krzyśka i jeszcze raz tego dnia zajrzymy do mieszkania państwa Ku-

biaków. Minęło kilka godzin od chwili, gdy ojciec Mirka bezskutecznie poszukiwał w pokoju syna srebrzystego tomahawka. Nie były to godziny przyjemne, ani nawet znośne. Do nieustającego zmartwienia z powodu zniknięcia chłopca przyłączyło się nowe, że niezaspokojenie żądania podłego Eligiusza lada chwila spowoduje ruinę i kompromitację pana Kubiaka. Co za udręka! Nieszczęśliwy gracz chodził ponuro z kąta w kąt aż do powrotu żony z pracy i Małgosi ze szkoły. Podczas obiadu zmuszał się do przełknięcia każdego kąska. A gdy wszyscy wstali od stołu, znowu zaczął chodzić po pokoju, z troską obserwowany przez panią Halinę. Zapadł już mrok, kiedy po raz drugi udał się do pokoju syna. Mechanicznymi ruchami ponownie otwierał szufladę, tornister... Tomahawka, naturalnie, nigdzie nie było. Wreszcie, sam nad sobą wzruszając ramionami, podniósł poduszkę... Czyżby go oczy myliły? Pamiętał przecież dokładnie, że przed kilku godzinami nie tylko zaglądał pod poduszkę Mirka, ale własnymi rękami dokładnie obmacał całe łóżko. Był przecież przy zdrowych zmysłach i mógłby głowę dać za to, że tomahawka tam nie było. Teraz jednak, ledwie podniósł poduszkę, powitał go srebrzysty blask Mirkowego toporka. Ujął go w rękę i przybliżył do oczu: tak, nie ulegało wątpliwości, był to ten sam tomahawk, który chłopiec otrzymał od rzekomego „wuja z Ameryki"...

Tym razem były kucharz lotniczy powitał starego kolegę zupełnie inaczej niż poprzedniego dnia. Był nie tylko uprzejmy, ale wręcz serdeczny i wylewny. Kiedy pan Kubiak wręczył mu tomahawk (a wraz z nim — z własnej inicjatywy — kostium kąpielowy w wybuchy i spinki w feształcie helikopterów), długo potrząsał jego dłonią i nieomal miłośnie spoglądał w oczy. — Wybacz mi — powiedział wreszcie — wczorajszą szorstkość. Miałem zły dzień, byłem nie w swoim sosie, każdemu może się zdarzyć. Oczywiście, nie chciałbym, żebyś mnie źle zrozumiał: ani w głowie mi postało straszyć ciebie czy coś w tym rodzaju. Te pieniądze, które mi jesteś winien, to drobiazg, z oddaniem nie ma pośpiechu. — Dziękuję — mruknął ojciec Mirka. Pomyślał przy tym, że Eligiusz może sobie gadać, co chce, ale on już nigdy nie pozbędzie się nabytej wczoraj nieufności i poczucia, że jest w rękach niedobrego człowieka. — A właściwie — ciągnął Pichciel, udając, że nie dostrzega po-

nurej miny znajomego — mam zamiar w ogóle ten dług anulować. W końcu to była przyjacielska przysługa — myślałem, że wygrasz, nie udało się, to niech będzie moja strata. Oddam ci twoje weksle, i spokój. Tu Pichciel sięgnął do kieszeni, nie wyciągnął z niej jednak, jak przez chwilę spodziewał się pan Kubiak, weksli, które tak wspaniałomyślnie ofiarował się zwrócić, tylko chusteczkę do nosa. Potężnie w nią zatrąbił i kontynuował: — Już w tych dniach oddam ci twoje weksle, chcesz? Pan Kubiak skinął głową. Czuł się bardzo upokorzony tą wielkodusznością wstrętnego Pichciela, ale cóż mu pozostawało? Najchętniej zwróciłby po prostu pożyczone pieniądze, ale skąd miał je wziąć? Dług był stanowczo zbyt wielki, żeby mógł w krótkim terminie, nawet nie grając w „Krokodyla", zarobić potrzebną sumę. Gdyby Pichciel rzeczywiście oddał mu podpisane kwity i weksle, nie czułby się więcej tak zagrożony, jak w tej chwili, i mógłby pomyśleć o stopniowym spłacaniu... — Tylko — powiedział Pichciel — przedtem będę miał do ciebie jeszcze jedną malutką prośbę. — Prośbę? Jaką? — Dla ciebie to błahostka. W ramach uprawiania zawodu. — Mianowicie? — Chodzi o ułożenie krzyżówki. Ojciec Mirka pomyślał, że Eligiusz żartuje sobie z niego. Ten był jednak najzupełniej poważny. — Otrzymasz dokładny kształt krzyżówki i wszystkie litery. Rzecz w tym, że będziesz miał na to bardzo niewiele czasu i że układ musi być bezbłędny. — Kiedy mi to dasz? — Tego nie mogę ci jeszcze powiedzieć. Ale niebawem. Bądź przygotowany, że poproszę cię, żebyś ze mną poszedł w pewne miejsce i tam pokazał, co potrafisz. Brzmiało to wszystko dość niewinnie, nawet, można powiedzieć, że podejrzanie niewinnie. Pan Kubiak wiedział już, że w rzeczywistości musi się w tym kryć jakieś grubsze łajdactwo, nie potrafił jednak wykombinować — jakie. — Zrobisz to dla mnie? — dopytywał się Eligiusz.

— Nie wiem. — Jak to nie wiesz? Przecież to dla ciebie nic, raz dmuchnąć. — Nie wiem, po co ci to. — Dla kawału. Ze mnie stary kawalarz, nie pamiętasz? — Nie jestem entuzjastą twoich kawałów. — Ależ moje kawały są świetne, hahaha, znakomite. — Nie wiem — bronił się ojciec Mirka — wolę nie mieć z tym nic wspólnego. I wtedy Pichciel znowu przeistoczył się w jednej chwili. Znowu zniknęło gdzieś uśmiechnięte oblicze miłego kawalarza i ukazała się groźna twarz szantażysty. — Jak sobie chcesz — syknął. — Ale uprzedzam cię... — Znowu przypomnisz mi ten dług — z gorzkim grymasem upewnił się pan Kubiak. — To też, to też, a jakże. Ale poza tym muszę ciebie uprzedzić, że jeżeli chcesz jeszcze zobaczyć swojego syna... — urwał i powrócił do serdecznego tonu, jaki przybrał na początku rozmowy. — Nie kłóćmy się. Jesteśmy przecież starymi kolegami, nie?

Właściwie nie coś, lecz kogoś. Mianowicie Mirka. Bo ja już wiem, co się z nim dzieje, a wam jeszcze nie powiem. Nie gniewajcie się. To jest potrzebne, żeby książka skończyła się dobrze i we właściwej chwili. A gdybym przedwcześnie zdradził tajemnicę, mogłoby się skończyć całkiem nie tak i nie wtedy. Ja wiem, że wy byście nikomu nie powiedzieli. Ale ściany też mają uszy. Ostrożność nie zawadzi. Więc — cierpliwości. A na razie, póki nie możemy zająć się Mirkiem, zobaczmy, co robią inni bohaterowie powieści. Dwie panie — Teresa i Hanka — siedzą w pokoju tej ostatniej i zachodzą w głowę. Gdzie też mógł się podziać Mirek? Jak wydostał się z piwnicy? Sam nie zdołałby uciec, o tym nie ma mowy. Teresa jest niedobrej myśli. Uważa, iż chłopca nie mógł zabrać nikt inny, tylko ci, którzy go tam sprowadzili. Ale po co? Najwidoczniej w jakichś złych zamiarach. Teresa nie mówi, w jakich, ale Hanka domyśla się, o co przyjaciółce chodzi — i skóra cierpnie jej z przerażenia. Biedny chłopiec! Taki miły i

grzeczny, tak ładnie próbował mówić po angielsku... Hanka ma wyrzuty sumienia, że go wtedy w hotelu nie zatrzymała, nie wypytała dokładniej, o co chodzi. Może wówczas nie trafiłby między bandytów i nie spotkałby go ten straszny los, który obie panie w tej chwili podejrzewają... I co tu robić? Czy można tak machnąć ręką i bezczynnie oczekiwać najgorszego? — Teresko — mówi niepewnie Hanka — zdaje się, że nie ma innej rady, trzeba iść na milicję. Nie dlatego mówi niepewnie, że wątpi o potrzebie zaalarmowania milicji, tylko dlatego, że pamięta, czym to grozi przyjaciółce. Teresa, niestety, sama jest zaplątana w tę sprawę, a może i w inne. Ale litość dla chłopca i jego matki okazuje się w Teresie silniejsza od obawy o własny los. — Pójdziemy — zgadza się Teresa. Wychodząc wraz z Hanką z mieszkania, pyta jeszcze tylko: — Jeżeli mnie posadzą, zaopiekujesz się Basiunią? I Hanka przyrzeka, że to zrobi. Tymczasem Krzysiek Kukułą zwany oraz Bolek—Pulpecik prowadzą poszukiwania na własną rękę. Pomysł Krzyśka był znakomity: szukać białej skody! Człowieka w milionowej Warszawie znaleźć niełatwo, ale samochód, w dodatku o tak rzadkiej barwie i tak dokładnie przez naszych młodych detektywów obejrzany podczas niedawnego postoju na Chłodnej! A jak znajdą samochód, to i wuja Eligiusza, a jak jego — to... to właściwie co? Może się przecież łacno okazać, że amerykański wujaszek nie ma pojęcia, co się z Mirkiem stało. Nawet na pewno nie ma pojęcia, bo gdyby miał, toby chłopca zaraz przyprowadził do domu. Tego rodzaju wątpliwości ośmielił się wyłusz— czyć Bolek—Pulpecik. Ale uciął je Krzysiek uwagą, że lepiej sprawdzić. Może być na przykład tak, że Mirek jest u wujka, a wujek nie wie, że to bez wiedzy rodziców, myśli, że Mirkowi pozwolono. W Ameryce chłopcom dużo się pozwala. Niektórzy nawet do szkoły nie chodzą, tylko od rana do wieczora oglądają telewizję. To Bolka przekonało. Zabrali się więc do poszukiwań białej skody. Jak? Bardzo prosto: chodzili po wszystkich sta-

cjach benzynowych (nie ma ich znowu tak wiele w naszej stolicy)'i pytali, gdzie tak a tak wyglądający wóz zwykł czerpać paliwo. Nie wszędzie odpowiadano im chętnie, więc nie mogli być pewni, czy tego rodzaju wywiad zostanie uwieńczony skutkiem, ale w pewnej chwili, w stacji benzynowej na Królewskiej, koło Teatru Żydowskiego, pracownik na ich pytanie uprzejmie skinął głową: owszem, zdarza się, że zajeżdża tu taki wóz, o jaki chłopcom chodzi. A bo co? — A bo ten pan coś zgubił — zmyślił na poczekaniu Krzyś — i chcemy mu oddać. I chłopcy rozpoczęli dyżury w oczekiwaniu na białą skodę. Trzy godziny jeden, potem trzy godziny drugi, na zmianę. Było to bardzo przyjemne i ciekawe: coraz to zajeżdżał jakiś samochód i póki pompowano weń benzynę, można się było dokładnie przyjrzeć zarówno samemu wehikułowi, jak jego pasażerom. Krzysiek i Bolek, jak wiadomo, znali się na motoryzacji, mieli więc świetną okazję do porównania walorów rozmaitych aut, do rozmyślań na temat niedalekiej, być może, przyszłości, kiedy sami wejdą w posiadanie tak znakomitych środków lokomocji, a nawet do dyskusji z kierowcami. — Ile taki wóz spala? — pytał fachowo Krzysiek, a usłyszawszy odpowiedź, kiwał z uznaniem głową albo krzywił się pogardliwie. Biała skoda jednak ciągle się nie zjawiała. Minął piątek, nastąpiła sobota. Przez swoje dyżury obaj chłopcy opuścili zajęcia szkolne — jeden pierwszą połowę, drugi — drugą. Potem jeszcze parokrotnie zmieniali się na posterunku, aż nadszedł wieczór. Bolek poszedł do domu, a Krzysiek objął ostatnią wartę. W pewnej chwili zagapił się na strzałkę zbiornika, posuwającą się w miarę upływu benzyny, i nie zauważył, że na stację zajechał nowy klient. Ocknął się dopiero, kiedy usłyszał ożywiony głos pracownika: — Właśnie ten chłopiec czeka na pana. Chce panu zgubę oddać. Odwrócił oczy od zbiornika i ujrzał białą skodę, z której wychylał się — nie, nie amerykański wujaszek Mirka, ale jeden z jego towarzyszy, którego chłopiec widział był również przed ty-

godniem, kiedy Małgosia wyruszała do kina. Był to rudy tłuścioch o szerokich i obwisłych wargach. Popatrzał on uważnie na chłopca małymi, blado—niebieskimi oczkami i skinął na niego ręką. — A co ja zgubiłem? — zapytał ciekawie, kiedy Krzysiek się zbliżył. Młodociany detektyw nie wiedział, co ma odpowiedzieć. Nie śmiał wprost zapytać o Mirka, no i wstydził się wobec uprzejmego pracownika stacji benzynowej, że go okłamał, że w rzeczywistości nie chodzi o oddanie żadnej zguby. Często tak bywa, że człowiek kłamie, żeby szybko wybawić się z kłopotu, a wpędza się tym kłamstwem w nowy kłopot, nieraz nawet większy od poprzedniego. Krzysiek rozpaczliwie namyślał się, co odpowiedzieć, i wreszcie palnął pierwsze słowo, jakie mu nie wiadomo dlaczego przyszło do głowy: — Tomahawk. Rudy tłuścioch drgnął. Nie okazał jednak zdziwienia, tylko powiedział przyjaźnie: — To siadaj, chłopcze, do auta. Krzysiek, coraz bardziej zmieszany, skorzystał z zaproszenia. Znajomy amerykańskiego wuja zapłacił za benzyną i wóz ruszył. Po chwili rudy jegomość, w którym czytelnicy poznali naturalnie pana Pępusia alias Kaloszyka, zapytał: — Więc powiadasz, że znalazłeś mój tomahawk. Gdzie go masz? — Nnnie — wyjąkał chłopiec — nic nie znalazłem. — Mały, ty coś kręcisz! — surowo stwierdził pan Pępuś. — Gadaj, co wiesz o tomahawku. — Ja naprawdę nic nie wiem. Mirek dostał bardzo ładny tomahawk od wuja... — A co było potem? — A potem Mirek zaginął. I ja go właśnie szukam. Może pan wie, gdzie on jest? — Oszalałeś! — zdenerwował się pan Pępuś. — Skąd ja bym mógł Wiedzieć, gdzie się taki szczeniak pęta! Może utonął albo go Cyganie zabrali!

— Utonął! — przeraził się Krzysiek. — To niemożliwe! On świetnie pływa, nawet — to wyznanie przyszło mu z prawdziwym trudem — lepiej ode mnie. — Czy ja mówię, że utonął? Może go zamknęli w domu poprawczym za chuligaństwo. Sam słyszałem, że to straszny chuligan. — To ja już wysiądę' — westchnął Krzysiek'— skoro pan nic nie wie... — Czekaj, dokąd się śpieszysz? — pan Pępuś znowu zrobił się przyjazny. — Chodź, postawię ci duże lody. To rzekłszy, elegancko zahamował skodę. Byli na ulicy Karowej, tuż za bocznym wejściem do „Bristolu". Pan Pępuś zamknął auto i wprowadził nie opierającego się bynajmniej Krzysia (co lody, to lody, nie?) do „Bristolu", nie tym jednak wejściem, koło którego zatrzymali się, lecz głównym, od Krakowskiego. Wysoki jak drąg portier uniżenie ukłonił się wchodzącym. Wspaniałomyślny fundator skinął mu głową i zaprowadził chłopca w głąb hotelowych apartamentów, do okazałej sali restauracyjnej. Kiedy zajęli już miejsca przy stoliku, zlustrował swego gościa wzrokiem. — Właściwie — orzekł — to z ciebie już prawie dorosły mężczyzna. Krzysiek urósł z dumy o dwa centymetry, kiedy to usłyszał. — Co ci po lodach? — ciągnął pan Pępuś. — To dla dzieci dobre. A my z tobą napijemy się po męsku wódeczki. Dumny z męskości Krzysio nie oponował. Prawdę mówiąc, nie wiedział, jaki smak ma wódka, i wątpił, czy bardzo dobry, bo jego tatuś, ile razy wychylił kieliszek, to się krzywił i chrząkał; o lodach zaś wiedział z całą pewnością, że zjadłby je bardzo chętnie. No, ale skoro w grę wchodziła jego męskość... Pan Pępuś dał znak kelnerowi. Tej samej soboty wracającą ze szkoły zamyśloną Małgosię ktoś delikatnie wziął pod rękę. Popatrzyła — i oczy jej zabłysły: — Pan? Już myślałam, że się pan nie zjawi! Cały tydzień! Jak można! — w miarę jak mówiła, radosne ożywienie zmieniało się w nadąsanie.

— Niech się pani nie gniewa — powiedział Tadeusz, on to bowiem był tym śmiałkiem, który odważył się wziąć niedostępną pannę Kubiakównę na ulicy pod rękę. — Ja wiem, że pani czekała, ale... — Chodzi o Mirka — szybko wyjaśniła dziewczyna, żeby znajomy, uchowaj Boże, nie wyobraził sobie czegoś innego. — Ja wiem. Ale właśnie dlatego byłem bardzo zajęty...

— I? — Mam nadzieję, że już niebawem zobaczy pani braciszka całego i zdrowego. — A to wstrętny chłopak — powiedziała z ulgą Małgosia. — Niech go pani zbyt surowo nie sądzi. W tym, co się stało, jest i moja wina. Dałem mu do zrozumienia, że pani grozi niebezpieczeństwo, a on potraktował to zbyt dosłownie i, chcąc ratować panią, sam się wplątał w kabałę. To dzielny chłopak. Mam nadzieję, że wszystko będzie w porządku. — Mnie ratować? Niebezpieczeństwo? — Małgosia nie wiedziała, czy ma się zdumiewać, czy złościć. — Kiedyś wszystko to pani dokładniej wytłumaczę. Na razie chciałem, żeby pani wiedziała choć tyle — i zanim zdążyła się obejrzeć, już młodzieńca w brązowym płaszczu koło niej nie było. Tej samej soboty, ale późnym wieczorem, kiedy cała rodzina Kubiaków już spała, przy drzwiach wejściowych rozległ się gwałtowny dzwonek. Pani Halina zerwała się z tapczanu i narzuciwszy na ramiona szlafrok, pobiegła do drzwi. — Kto tam? — zapytała z lękiem i trochę z nadzieją. — To ja, wuj Eligiusz. Uspokojona i rozczarowana jednocześnie, otworzyła. Późny gość, swoim zwyczajem, ucałował ją szarmancko w rękę i zapytał troskliwie: — Jak tam Jerzy? Zdrów? Pan Kubiak już się ubierał. — Bardzo przepraszam — powiedziała zakłopotana gospodyni — spaliśmy już i... — Nic nie szkodzi — zapewnił przybysz — ja tylko wpadłem po Jerzego. Umówiliśmy się, że go zabiorę na brydżyka. — Jerzy gra w brydża? Pierwsze słyszę — zdziwiła się pani Kubiakowa. — Jeszcze nie gra, ale go nauczymy. Na naukę nigdy nie jest za późno. Pan Kubiak popatrzył ponuro na Eligiusza i powiedział: — Nigdzie nie pójdę. — Gra kosztuje — wtrąciła pani Halina — a Jerzy jest akurat bez grosza.

— Ależ nie! — zamachał rękoma Eligiusz. — My nie na pieniądze, skąd! My na zapałki! Taka kulturalna gra. — Proszę pana — powiedziała coraz bardziej zaszokowana amerykańskimi obyczajami pani Halina — ja nie mam nic przeciwko temu, ale do wszystkiego potrzebny jest właściwy nastrój... Pan pewnie nic nie słyszał o naszym zmartwieniu... — Słyszałem. Serdecznie współczują. Sam to przeżywam okropnie. Ale czy nie sądzi pani, że właśnie w takiej sytuacji dobrze zrobi Jerzemu, jak się trochę rozerwie? Ten argument przemówił do pani Kubiakowej. Z rosnącą troską obserwowała przygnębienie męża, jego niezupełnie dla niej jasne wyrzuty sumienia (sądziła, że chodzi wciąż o to samo — o grę w „Krokodyla") i wiele dałaby za to, żeby mniej się zadręczał. Ale nie znała na to sposobu. „Kto wie — pomyślała — może istotnie w towarzystwie tego gruboskórnego Amerykanina Jerzy oderwie się do swoich niewesołych myśli. Szczególnie że nie grają na pieniądze... — To może idź, Jerzy, rzeczywiście... Ojciec Mirka walczył ze sobą. Wiedział, że tu nie chodzi o żadnego brydżyka, tylko o jakąś aferę, do której Pichciel chce go użyć. Cała jego natura przeciwstawiała się temu. Ale w chwili gdy żona wspomniała o zmartwieniu z dzieckiem, zabrzmiały mu w uszach groźby Pichciela, wypowiedziane pod koniec ostatniej z nim rozmowy. Czuł się już niezdolny do sprzeciwu. Zaczął naciągać płaszcz. Kiedy znaleźli się na schodach, Eligiusz nachylił się nad jego uchem i syknął: — Jeżeli ci życie syna miłe, bądź posłuszny. Zrobisz swoje, on wróci i nigdy się już nie zobaczymy. A jak zobaczę, że kombinujesz... Tej samej soboty Mirek... Ale prawda, o Mirku jeszcze nie mam prawa mówić.

Kelner postawił na stoliku butelkę kolorowej wódki, dwa kieliszki i dwie kanapki z befsztykiem tatarskim. Pan Pępuś nalał. — Nasze kawalerskie — powiedział, podnosząc swój kieliszek do góry, i mrugnął do Krzyśka. — Nasze kawalerskie — z tremą powtórzył Krzysiek. I — za przykładem tego, który go zaprosił — wiat wódkę z kieliszka do gardła. Najpierw zapiekło, potem zatkało dech. Krzysiowi stanęły łzy w oczach — nie dlatego, że chciał płakać, ale same, jak przy katarze. Potem poczuł rozchodzącą się po wnętrznościach falę ciepła, a w głowie zakręciło się jak na karuzeli. — Jedz — pan Pępuś podsunął chłopcu kanapkę z tatarem. Krzyś nie znosił takiego jedzenia, ale posłusznie ugryzł. Pan Pępuś nalał drugi kieliszek. — Nasze! — Kawalerskie! — zachichotał Krzyś sam się sobie dziwiąc

resztką świadomości, bo nigdy się dotąd tak głupio nie śmiał. Ale nie mógł tej wesołości opanować, a gdy wypił drugi kieliszek i cała sala jeszcze szybciej niż po pierwszym zaczęła chybotać się i krążyć naokoło niego, wybuchnął piskliwym, takim jakimś dziewczyńskim śmiechem, że ludzie z sąsiednich stolików zaczęli się odwracać i badawczo przyglądać dziwnej parze. — Skandal — powiedziała półgłosem jakaś pani — takiemu dziecku dawać wódkę. Pan Pępuś zmierzył spojrzeniem ją i jej towarzysza, który skulił się nad kotletem, i mruknął: — Co to nas obchodzi. I za jego przykładem wszyscy naokoło pilnie zajęli się zawartością własnych talerzy i szklanek. — Uspokój się — powiedział pan Pępuś do. Krzysia i chłopcu śmiech natychmiast ugrzązł w gardle. — A teraz gadaj: gdzie jest tomahawk? — Ja—ja—jaki tomahawk? — wyjąkał Krzyś. Nie wiedział, o co chodzi temu nieznajomemu panu, nie pamiętał o żadnym tomahawku, czuł tylko, że głowa jego jest balonem, który jeszcze chwieje się na lekkiej uwięzi, ale niebawem zerwie się i frunie hen, pod sufit... — Tomahawk Mirka, od wuja z Ameryki — gniewnie wyjaśnił pan Pępuś. Krzyś poprzez otaczającą go mgłę zaczął sobie przypominać lśniący toporek, którym kolega chwalił się na podwórku. — A, tomahawk — powiedział. — Ten Mirek to taki skąpiec, nie rozstaje się ze swoim tomahawkiem, nawet potrzymać nie da. To ma być kolega! — poskarżył się żałośnie. — Jak to nie rozstaje się? — zapytał pan Pępuś. — A w nocy? — W nocy trzyma pod poduszką. — A jak idzie do szkoły? — To ma w tornistrze. — A jak tak sobie gdzieś idzie, na wycieczkę albo co? To chyba zostawia w domu, nie? Krzysiek pokręcił głową. — Nie. Bierze ze sobą. Chłopcu było smutno, jak nigdy dotąd. Gdzie się podziała jego

wesołość sprzed kilku minut? Teraz czuł wyraźnie, że jest skrzywdzony przez życie, nikt go nie kocha, nikt mu nie podarował indiańskiego tomahawka, nikt się nie martwi, że zginął. To co, że jeszcze nie zginął, ale mógłby... — Czekaj, czekaj — zainteresował się pan Pępuś — to znaczy, że jak Mirek w zeszłą sobotę poszedł z tobą i Bolkiem do kina,

to też miał tomahawk ze sobą? Krzysiek zdziwił się, skąd tu mowa o jakimś kinie, ale nie chciało mu się prostować. Wszystko jedno! — Też — powiedział obojętnie. — I jakżeście się rozstali, to miał? — Miał. — Fiufiu — zaczął pogwizdywać pan Pępuś — fiufiu. Po czym nagle wstał z krzesła. — Czekaj tu na mnie — rozkazał — za pół godzinki wrócę i zawiozę ciebie do domu. Choćby mu nie rozkazano, też by się sam nigdzie nie ruszył. Pan Pępuś skierował się do wyjścia, ale nie w tę stronę, z której przyszli. Szybkim krokiem wyszedł na ulicę Karową i wsiadł do swej skody. Pozostawiony sam sobie Krzysiek czuł się coraz gorzej. Nie tylko wszystko wirowało naokoło niego, ale również w głębi niego burzyły się jakieś żywioły. Nagle poczuł silny atak mdłości. „To żadna przyjemność być mężczyzną" — zdążył jeszcze pomyśleć i... lepiej spuśćmy kurtynę nad tą niemiłą sceną.

Podniecony Eligiusz szedł szybko i ponaglał powłóczącego nogami pana Kubiaka. Ten zaś jakby usiłował opóźnić chwilę, w której spełni się rzecz nieodwracalna: wykonując polecenie łajdackiego kucharza, zostanie wspólnikiem jego nieczystych machinacji... Niewiele jednak wskórał ociąganiem się: cel był nadspodziewanie blisko. Przeszli zaledwie kilkadziesiąt kroków, gdy Pichciel zatrzymał się i Oznajmił: — To tu. Ojciec Mirka dostrzegł, że znajdują się przed migocącym neonami sklepem jubilerskim. Zwykle stał w tym miejscu stróż nocny — uzbrojony w kostur dziadyga o długiej brodzie. Okoliczni mieszkańcy mieli wrażenie, że brodacz nigdy nie śpi, można go było bowiem spotkać na posterunku zarówno w dzień, jak w nocy. Tym razem jednak dziadka nie było. Zamiast niego wejścia do sklepu pilnowała jakaś podejrzana sylwetka, w której nawet nieuprzedzone oko poznałoby zawodowego bandytę. Pan Kubiak aż się wzdrygnął, kiedy zobaczył tego typka w nasuniętej na oczy czapce i ze sterczącym zza pazuchy rewol-

werem. Był to znany nam już skądinąd Szyjka. — Wszystko w porządku? — zapytał półgłosem Pichciel. — Tak jest — dziarsko zameldował Szyjka wpuszczając obu nowo przybyłych do środka. Znaleźli się w słabo oświetlonym sklepie, w którym na ladzie leżał skrępowany grubo powrozem i z kneblem w ustach brodaty stróż nocny. Jego potężny kostur bezczynnie prężył się w kącie. Pan Kubiak czuł się coraz bardziej nieswojo. Widział teraz z całą wyrazistością, w jak paskudną zabrnął historię. A wszystko przez lekkomyślność. Gdyby nie zaczął grać w „Krokodyla", nie pożyczałby pieniędzy od Pichciela. Nie wprowadziłby go wtedy do domu jako fałszywego wuja z Ameryki. Nie doszłoby do zniknięcia Mirka. Podły Pichciel nie mógłby go szantażować. Nigdy, ach, przenigdy nie wziąłby udziału w takiej bandyckiej wyprawie. Jest przecież uczciwym człowiekiem!... Ze sklepu przeszli do następnego pokoju, niedużego, o zakratowanych oknach. Tu zastali dwóch mężczyzn, siedzących przy stole. Obaj mieli w rękach rewolwery, które skierowali na wchodzących. — To my — szybko powiedział Eligiusz i rewolwery powędrowały do kieszeni. Jednego z mężczyzn — niskiego, z czarnym wąsikiem — pan Kubiak poznał: był to rzekomy pan Kąpiółka z Chicago. Drugiego nie znał, ale czytelnicy mieli z nim już do czynienia: był to kompan Szyjki z tajemniczego ogrodu, Paluch. — No, zabieraj się do roboty — niecierpliwie powiedział Pichciel do pana Kubiaka, wskazując mu ciężką kasę pancerną, rozpierającą się w kącie. — Nie mamy za wiele czasu. — Co? — zdumiał się ojciec Mirka. — Ja mam włamywać się do kasy? Po to wam byłem potrzebny? To chyba kpiny. — Hahaha — zaśmiał się Eligiusz — myślisz, że nie potrafisz? A jednak tym razem nikt nie zrobi tego lepiej od ciebie. Ojciec Mirka wzruszył ramionami. Nagle odzyskał zimną krew: doskonale wiedział, że choćby chciał wykonać bandycki rozkaz, nie potrafi tego uczynić. Tym lepiej. — Przyjrzyj no się temu urządzeniu bliżej — zaproponował

słodkim głosem Eligiusz. Pan Kubiak niechętnie zbliżył się do kasy. Pośrodku jej masywnych drzwiczek widniała jakby tarcza, ułożona z ruchomych kratek. Puste kratki tworzyły taką oto figurę:

Naokoło tej figury znajdowały się kratki pokryte literami. Liter było trzydzieści jeden, tyle samo, ile pustych kratek. Oto te litery: pięć A, pięć L, trzy E, trzy T, po dwie — I, N, O, P oraz S, wreszcie po jednej — K, M, R, U, Y. — Kapujesz? — zapytał Eligiusz. Ojciec Mirka domyślał się już, w czym rzecz, ale pokręcił przecząco głową. — Krzyżówka — wyjaśnił Eligiusz. — Te litery trzeba wstawić w figurę, żeby wyszła krzyżówka. Jeżeli się będzie zgadzało, kasa się otworzy. — No dobrze, ale znaczenie wyrazów? — Mądryś. Żebyśmy wiedzieli znaczenie, to wystarczyłoby krzyżówkę rozwiązać. A tak trzeba ją ułożyć. Masz papier i ołówek i zrób najpierw na brudno. Pan Kubiak usiadł przy stole, narysował taką samą figurę, jak na kasie, z boku wypisał litery i zaczął się zastanawiać. Trzej

włamywacze stali nad nim i zaglądali mu przez ramię. — Ja myślę — powiedział Kąpiółka — że to coś z branży jubilerskiej. Złoto, srebro. — Platyna! — krzyknął Pichciel. — Litery się zgadzają. Pan Kubiak posłusznie wpisał platynę do pierwszych siedmiu pionowych kratek. Nic więcej nie przychodziło mu jednak na myśl. Złoto, srebro? Żaden z tych kruszców nie zgadzał :się ani z kształtem figury, ani ze stojącymi do dyspozycji literami. Mijały minuty. Przestępcy zaczęli się niecierpliwić. — Sabotaż uprawiasz czy jak? — groźnie zapytał Pichciel. — Muszę mieć warunki do pracy — zbuntował się pan Kubiak. — Nic nie wymyślę, póki będziecie mi zaglądali przez ramię. Dajcie mi spokojnie zrobić do końca, a potem krytykujcie. Bandyci z początku nie chcieli słyszeć o takiej swobodzie twórczej, ale mistrz krzyżówek się uparł, więc pomrukując gniewnie odeszli od stołu. Pan Kubiak wytężył pamięć i pomysłowość. Wcale mu się nie wydawało, żeby Pichciel miał rację z tą platyną. Owszem, gotów był wyobrazić sobie, że jubilerzy, którzy układali tę krzyżówkę, otwierającą pancerny sezam, operowali pojęciami ze swojej branży. Ale platyna? To za łatwe. Na pewno posługiwali się raczej nazwami rzadkich kamieni niż popularnych kruszców. Cóż by to była za krzyżówka, gdyby taki Pichciel czy Kąpiółka mógł od razu odgadnąć jej składniki. Pan Kubiak zaczął sobie przypominać drogie kamienie, z których nazwami (i tylko nazwami — wcale nie wiedział, jak wyglądają) miał do czynienia w długim życiu układacza krzyżówek. Na przykład — buńczucznie brzmiący starożytny aleksandryt. Ale to za długie, nie zmieści się w narysowanej figurze. Opal, agat — to znowu za krótkie. Z tej samej przyczyny nie wchodzą w grę dostojne rubiny, skromne a szlachetne perły, zagadkowe beryle i topazy. Może pyszałkowaty karbunkuł? Znowu za długi! To samo — filuterny, nieledwie błazeński hydropikus. Cóż to, czyżby nie było drogocennych kamieni o nazwach złożonych, zgodnie z figurą, z siedmiu i ośmiu liter? Ależ są, są! Osiem liter ma choćby bajeczny szmaragd. Pan Kubiak rzucił okiem na wypisane litery: niestety — ani „z", ani „g", ani „d". Szukajmy dalej. I nagle — błysk

olśnienia. Malokeus! Naturalnie, że malokeus, cudowny kamień, według dawnych podań zdradzający złodziei i dający się rozpuścić tylko w krwi młodych koźląt. Pan Kubiak spojrzał na litery, które miał do dyspozycji: m, a, l, o, k, e, u, s — wszystko było! Zadowolony z pokonania pierwszej przeszkody, pomyślał, że oby na tym malokeusie, zgodnie z jego naturą, powinęła się noga łajdakom, pragnącym otworzyć kasę. A teraz szukajmy dalej. Chryzolit? Za długi. Bezoar, sardyk? Za krótkie. Czy jest coś jeszcze o ośmiu literach? Trudna sprawa, nic nie przychodzi na myśl. Więc może najpierw te siedmioliterowe. Jeżeli w pierwszej linijce poziomej błyszczy ostrzegawczo malokeus, to w pierwszej pionowej winien się znaleźć piękny kamień siedmioliterowy, którego drugą literą jest „m". Haha, a im się tu widziała platyna! Malokeus musiałby się wtedy nazywać lamokeus! Bandytom wszystko jedno, ale co by na to rzekła nauka? Pan Kubiak aż się roześmiał na myśl o lamokeusie. — No co tam? — zapytał Pichciel. — Gotowe? — Chwileczkę — odburknął ojciec Mirka, Zły na siebie, że zapomniał, gdzie się znajduje. Postanowił bardziej hamować swoje odruchy. „Hamować, amować, mować" — zaczął bawić się w myślach słowem, które mu się nastręczyło. Była to taka mechaniczna igraszka, bardzo pomagająca w pracy. I nagle z „hamować, amować" wyrosło poszukiwane słowo, siedmioliterowy drogi kamień o drugiej literze „m". Ametyst! Rzut oka na zgromadzony budulec liter — w porządku! Można wpisać. Ale w przeznaczonym do tego rzędzie tkwi już Pichcielowa platyna. Pan Kubiak był czyściochem, nie lubił smarowania jednych liter na drugich. Szybko naszkicował drugą taką samą figurę i tutaj wpisał zarówno malokeusa, jak ametyst. Trochę mu się ten ametyst wydał za łatwy, ale trudno. Skoro tak panom jubilerom wyszło! Potrzebne były jeszcze dwa siedmioliterowe kamienie, jeden zaczynający się na „k", drugi o drugiej literze „s". Hm, gdyby zaczynał się na „s", mógłby to być księżycowy kamień selenit, rosnący i malejący wraz z satelitą ziemi. Gdyby na „h" — hiacynt, leczący bezsenność. Ale tak... Jest, naturalnie, że jest je-

den i drugi! Na ,,k" — karneol, odpędzający gniew, o drugiej zaś literze „is" — oczywiście aispilat, chroniący przed pożarem! Litery zgadzają się. Teraz wpisać brakujący wyraz ośmioliterowy — to fraszka. Skoro wiadomo, że zaczyna się na „s", kończy na „a", w środku ma „e", pozostałe zaś litery, z których się składa — to „i", dwa „1", „n" oraz „p"... Cóż by, jak nie spinella, moi państwo? Że też od razu nie przyszło mu to do głowy! — No jak? — zapytał Pichciel. — Gotowe? — Chwileczkę. — Daję ci jeszcze trzy minuty. Jak nie zrobisz... — Zrobię — przyrzekł ojciec Mirka. — Już kończę. Krzyżówka była skończona. Był absolutnie pewny, że ułożył ją bezbłędnie, że 'innego rozwiązania być nie może. Oto jak wyglądała:

Ale nie miał najmniejszej ochoty do wręczenia jej bandytom. Szybko przekreślił rozwiązanie i do pierwszej figury, tej, w której miejsce ametystu zajmowała platyna, wpisał posługując się podanymi literami inne, wymyślone słowa. Oto co mu wyszło tym razem:

— Gotowe? — znowu groźnie zapytał Pichciel. — O co tyle krzyku? — zdziwił się pan Kubiak. — Naturalnie, że gotowe. Bardzo łatwa krzyżówka. Co rzekłszy, wręczył papierek Pichcielowi. — Czy mogę już iść? — zapytał. — Spać mi się chce. — Czekaj — warknął Eligiusz — sprawdzimy, czyś nas nie nabrał. I zaczął studiować otrzymane rozwiązanie. — Platyna — powiedział z zadowoleniem — zgadza się. To ja pierwszy wpadłem na ten pomysł. Ma się główkę, co? Lamokeus. Hm. Co to za jeden, ten lamokeus? — To taki kamień sprzyjający złodziejom — wyjaśnił pan Kubiak. — Aha. Psolita — tak, to mi się już obiło o uszy. Też taki kamień, co? Właśnie. Nillstat. Nie wiem, co to takiego. — Ja słyszałem — nie chciał pozostać w tyle za kolegą pan Kąpiółka. — Taki kamień. — Aha. Ale z tym klersenern to chyba bujda, co? Przyznaj się. Nie ma takiego kamienia. — Jest, ja słyszałem — włączył się skromnie Paluch. W ten sposób wszyscy trzej bandyci przyznali się do znajomo-

ści nie istniejących kamieni. To się zdarza nie tylko bandytom, że wstydzą się, iż o czymś nigdy nie słyszeli, czy nie znają jakiegoś słowa — i twierdzą, że owszem, słyszeli, znają. Takie postępowanie jest bardzo brzydkie, śmieszne i w dodatku przeważnie się wydaje. Zawsze lepiej się przyznać, że się czegoś nie wie, i zapytać, to na drugi raz będzie się Wiedziało. A jak bandyci zostali ukarani za to, że nie chcieli się przyznać do nieznajomości fikcyjnych nazw — zobaczycie za chwilę. Zresztą może i nie za to. Eligiusz z panakubiakową kartką w dłoni zbliżył się do kasy pancernej. Westchnął, splunął, przeżegnał się — i zaczął przesuwać litery zgodnie z otrzymanym rozwiązaniem. Sapał przy tym niemiłosiernie. Dobrani jego kompani stali po obu stronach biedzącego się z kasą Eligiusza i też sapali. Chóralne sapanie wypełniało cały pokój. Wreszcie wszystkie litery były na swoich miejscach. Platyna, lamokeus, psolita, nillistat i klersen rozłożyły się w trzydziestu i jednej kratkach jubilerskiej krzyżówki. Włamywacze przestali sapać i wyczekująco popatrzeli na kasę. Ta jednak ani drgnęła, ani skrzypnęła. Dopiero po dłuższej chwili oszołomiony Eligiusz zdał sobie sprawę, że krzyżówka się nie zgadza. — Oszukałeś nas! — wykrzyknął. — Zrobiłem, co było w mojej mocy — odparł ojciec Mirka. — Ułożyłem krzyżówkę z nazw drogich kamieni, wszystkie litery się zgadzają, nic Więcej nie wiem. — Na pewno przekręciłeś nazwy! Nie ma takich kamieni! — Jak to nie ma? Przecież panowie znają je nie od dziś. Na to bandyci nic nie mogli odpowiedzieć. Jakże mieli się przyznać, że, żądni poklasku kolegów, popisali się przed chwilą znajomością nazw usłyszanych po raz pierwszy w życiu... — Tak czy owak, nie zgadza się! Dawaj właściwe rozwiązanie albo twój syn nie doczeka świtu — warknął Pichciel. — Więc on jest w waszych rękach? Domyślałem się... — pan Kubiak ponuro opuścił głowę. Tak, próbował wyprowadzić bandytów w pole, ale uzyskał w

ten sposób tylko niewielką zwłokę. Teraz nie ma już rady — będzie musiał udostępnić złoczyńcom prawdziwą krzyżówkę —? klucz do kasy pancernej...

W chwili gdy już miał się zdecydować, ktoś szarpnął drzwi. Bandyci porwali za rewolwery, ale wnet opuścili je z powrotem: to był swój, tłusty rudzielec Pępuś vel Kaloszyk. — Co tak późno? — nasrożył się Pichciel. — Łaskawca liczył, że przyjdzie po całej robocie i zgarnie swoją dolę, hę? — Proszę do mnie nie przemawiać tym tonem — łagodnie zaznaczył Pępuś. — Nie lubię. — Mówię tonem, jakim mi się podoba! — wrzasnął wyprowadzony z równowagi Eligiusz. — Ja tu rządzę! — Wątpię. Wyglądało na to, że Pępuś jest w wyjątkowo dobrym humorze. — Jak to wątpisz? — Daj dowód, że rządzisz. — Jakiego ci nagle trzeba dowodu? — Nie nagle, nie nagle. Wszyscy pamiętają umowę. Nie jesteś szefem bandy, tylko p. o. szefem. To duża różnica. Dotąd obra-

caliśmy śmiesznie małymi sumami i to nie grało roli. W chwili jednak otwarcia kasy ze skarbem, musimy mieć prawdziwego szefa. Będzie nim ten, że pozwolę sobie przypomnieć... — ...w którego posiadaniu znajduje się w tej chwili srebrny tomahawk! — triumfalnie wpadł mu w słowa Pichciel. — Oto on! — i bandyta wyciągnął spod płaszcza lśniący toporek, dostarczony mu przez ojca Mirka. — Zgadza się? — Zgadza się! — jednocześnie powiedzieli Kąpiółka i Paluch. — Nie zgadza się! — powiedział Pępuś, którego widok tomahawka w dłoni Eligiusza zdawał się zaskakiwać, ale który mimo to uparcie trwał przy swoim. — Nie zgadza się. To nie ten tomahawk. — Co takiego? — Srebrny tomahawk szefa bandy jest tu — twardo oznajmił Pępuś i wyciągnął drugi srebrny toporek, dokładnie taki sam jak pierwszy. — Zgadza się? — Zgadza się — wyjąkali Kąpiółka i Paluch. Pichcielowi oczy wylazły na wierzch. — Zdrada — wybełkotał Pichciel. — Podrobiłeś tomahawk. Tak porządny bandyta nie postępuje! — To ty podrobiłeś! — huknął Pępuś. — Mój jest prawdziwy. — Koledzy — powiedział błagalnie Kąpiółka — dajcie spokój. Najpierw trzeba wydobyć z kasy skarb. — Trzeba wiedzieć, kto ten skarb ma dzielić — zaprotestował Pępuś. — Prawdziwy szef czy uzurpator. — Prawdziwy to znaczy ja! — Właśnie że ja! — Pokażcie — zaproponował Kąpiółka — przecież to niemożliwe, żeby one były jednakowe. Zaraz poznamy, który jest właściwy — i wyciągnął ręce do powaśnionych przyjaciół. Ociągając się, wręczyli mu oba tomahawki. Oglądał je uważnie przez kilka minut. — Rzeczywiście — powiedział w końcu — jednakowe. — To kto będzie szefem? — zaniepokoił się Paluch. Kąpiółka spojrzał na niego ze zdziwieniem: — Nie widzisz? Niezależnie od tego, który tomahawk jest prawdziwy, a który podrobiony, oba są w moich rękach. Ja je-

stem szefem. Słuchajcie moich rozkazów. Do roboty! Usłyszawszy to, Pichciel i Pępuś rzucili się na niego i zaczęli mu wydzierać tomahawki. Bronił się zawzięcie. Paluch też włączył się do bitki. Po chwili na podłodze kłębiły się cztery splecione ze sobą ciała. Pan Kubiak wycofał się do rogu pokoju i przyglądał się walczącym z gorzkim uśmiechem na ustach. W końcu Eligiusz okazał się najsilniejszy. Wynurzył się z kłębowiska w podartym ubraniu, z podbitym okiem, ale triumfujący: rywale gryźli się jeszcze i drapali na ziemi, podczas gdy on stał nad nimi i przyciskał oba tomahawki do szerokiej piersi. — Wy ciapciaki! — powiedział pogardliwie. — Mnie chcieliście wydrzeć władzę? Mnie? Byłem, jestem i będę szefem. Jego podwładni po kolei wstawali i obciągali na sobie podarte ubrania. Próba buntu skończyła się klęską. — A teraz — zwrócił się Eligiusz do pana Kubiaka — prosimy o krzyżówkę. Nie mamy ani chwili czasu do stracenia. — A jaki mam dowód — zapytał pan Kubiak — że w zamian za krzyżówkę oddacie mi syna? Byłem przed chwalą świadkiem waszej wzajemnej lojalności... — Masz na to słowo kolegi — patetycznie wygłosił Eligiusz. — Czy nie pamiętasz naszych wspólnych wojennych lat? Munduru, któryśmy nosili? Bohaterskiej młodości? To wszystko niech ci będzie gwarancją. Panie Kubiak! Niech pan mu nie wierzy! Dotychczas udało się panu nie popełnić przestępstwa, a teraz, kiedy ratunek jest blisko, miałby pan ulec? Przecież on kłamie bezczelnie, wcale nie zamierza panu oddać Mirka! Chce zdobyć skarb i uciec, na pożegnanie zrobiwszy panu coś bardzo złego! Zresztą Mirek... ale to jeszcze tajemnica. W każdym razie proszę nie słuchać Pichciela! W jakiś sposób musi pan jeszcze przewlec, a wszystko dobrze się. skończy! Nie wie pan, kto do pana przemawia? To ja, autor tej książki. Mnie może pan śmiało zaufać, kto jak kto, ale ja panu naprawdę dobrze życzę, chociaż nie byliśmy razem w wojsku... Pan Kubiak popatrzał na Pichciela i powiedział: — Cóż, zgoda, ułożę ci prawdziwą krzyżówkę. Tylko muszę się jeszcze chwilkę zastanowić. Poproszę o papier i ołówek.

I znowu usiadł przy stole, narysował figurę taką jak na drzwiczkach kasy pancernej, wypisał Obok litery... Ponury Eligiusz stanął nad nim jak posąg, z dwoma tomahawkami.

Ręce do góry! — rozległ się zachrypły i nieco jakby stremowany głos od drzwi. Wszystkie oczy zwróciły się w tamtą stronę. W drzwiach stał z rewolwerem wycelowanym w Pichciela — czy zgadniecie kto? Postawiony przez niego na warcie członek bandy Szyjka. — Szyjka, zwariowałeś? — wykrzyknął bardziej zdziwiony niż przerażony Pichciel. — Może ty też chcesz być szefem? — Kolano, nie miel jęzorem, bo stracisz główkę — powiedział Szyjka. — Ręce do góry! I wy wszyscy też! — Szyjka, przecież ty nie przelejesz krwi, masz słaby charakter — perswadował mu Paluch. — Wracaj na stanowisko, zaraz zrobimy swoje i pojedziemy. — Ręce do góry! — wrzasnął po raz trzeci Szyjka, robiąc krok naprzód. Zaś w ślad za nim do pokoju wkroczyło jeszcze dwóch mężczyzn ze skierowaną na bandytów bronią. Jednym z nich był brodaty dziadek w kożuchu, a drugim ostrzyżony na jeża młodzieniec w brązowej jesionce. Paluch skoczył do okna, ale tkwiły w nim potężne kraty. Led-

wie zaś zdążył się cofnąć, między kratami ukazały się jeszcze dwa gotowe do strzału rewolwery. — Wszelki opór jest bezcelowy — dźwięcznym, młodym głosem oznajmił brodaty dziadek. — Jesteście otoczeni przez milicję. Czterej bandyci sami już zdali sobie sprawę z sytuacji i stali, drżąc ze strachu, z podniesionymi do góry rękoma. Eligiusz Pichciel, czyli szef bandy Kolano, trzymał w podniesionych rękach dwa lśniące tomahawki. — Proszę zabrać — powiedział — bo mi już ręce cierpną. I młodzieniec w brązowym płaszczu uprzejmie wyjął mu tomahawki z dłoni. Na znak brodacza Szyjka sprawnie zrewidował wszystkich czterech bandytów i odebrał im rewolwery, które wrzucił do przyniesionego ze sobą worka. Potem popatrzał smętnym wzrokiem na własny rewolwer i wrzucił go w ślad za tamtymi. — Nie będzie mi już potrzebny — westchnął. — Najgorzej, że nigdy się nie dowiem, co było w tej kasie — wymamrotał Kolano. — Ech, taki z ciebie krzyżówkarz — zwrócił się z nieukrywaną pogardą do pana Kubiaka. — O, przepraszam — pan Kubiak uniósł się dumą — znam swój fach lepiej niż ty swój. To powiedziawszy, zbliżył się do kasy i szybkimi ruchami palców poprzestawiał litery w krzyżówce. Wszystko znalazło się na właściwym miejscu: malokeus zdradliwy dla złodziei, smutny ametyst, romantyczna spinella, karneol odpędzający gniew i chroniący przed pożarami aspilat. Ledwie zaś ostatnie „t" trafiło do swojej kratki, drzwiczki kasy otworzyły się bezszelestnie i oczom zgromadzonych ukazała się góra klejnotów. Były tam kolie brylantowe, perłowe naszyjniki, szmaragdowe diademy, kolczyki z opali i wiele innych drogich kamieni, najrozmaitszych barw i kształtów. Wszystko iskrzyło się i migotało tak pięknie, że nie sposób było oderwać wzroku. Przez minutę Wszyscy obecni wpatrywali się z podziwem w kamienie, jakich nie widzieli nigdy w życiu i nie wiedzieli nawet, jak się który nazywa (pan Kubiak, jak mówiliśmy, znał nazwy, ale nie wiedział, czego dotyczą). Wreszcie znakomity układacz krzyżówek

zatrzasnął drzwiczki i powiedział do brodacza: — Widzi pan, że to było dość łatwe. Radzę teraz zmienić szyfr. — Trzeba będzie — mruknął starzec. Po czym wydał komendę: — Panowie włamywacze, wychodzić pojedynczo i do auta. Na ulicy stała karetka milicyjna i biała skoda, którą przybył pan Pępuś. Kolano z Paluchem zostali załadowani do karetki, a Pępuś z Kąpiółką — do skody. Oczywiście, z jednymi i drugimi wsiedli do wozów uzbrojeni milicjanci. — A ja? — zapytał pan Kubiak. — Czy również jestem zatrzymany? — Bynajmniej — odparł brodacz. — Nie ma ku temu żadnych powodów. Proszę szybko iść do domu, syn na pana czeka. A jutro po południu pozwolimy sobie z kolegą złożyć państwu wizytę. I zasalutował.

Nie wszystko można oddać słowami. Radość rodziców, Małgosi, samego Mirka z jego szczęśliwego powrotu do domu — ach, kiedy o tym wspominam, czuję się zbyt rozczulony, abym potrafił dokładnie opisać szczegóły... Mamusia jakby z powrotem odmłodniała o dwadzieścia lat i znowu można ją przyjąć za rówieśnicę Małgosi. Tatuś, taki milczek, rozgadał się, co rusz to śmiechem wybucha, ściska żonę i dzieci. Szczęście mamusi jeszcze się przez to podwaja. Nawet Małgosia braciszkowi nie dokucza, starszeństwa swojego nie podkreśla, jest dla niego wspaniałomyślna i czuła. A sam Mirek — uszczęśliwiony, ożywiony, dumny — opowiada i opowiada o swoich przygodach, aż nagle zasypia na tapczanie w pokoju rodziców... Nie czuje już, jak go rozbierają i przenoszą do własnego białego łóżka, w którym tak dawno nie spał, do łóżka, nad którym powiewa kolorowy indiański pióropusz... I oto — niedzielny poranek. No, może nie zupełnie poranek, właściwie koło południa, bo wszyscy musieli się wyspać. Ale jednak poranek, bo śniadanie je się rano, a rodzina Kubiaków

właśnie zasiadła do śniadania. Wszyscy zgromadzili się naokoło stołu w dużym pokoju: tatuś, mama, Małgosia, Mirek. A obok Mirka siedzi ktoś piąty. Któż to może być — ten pan w starannie zawiązanym krawacie, ogolony, z wypomadowanym przedziałkiem na głowie? Nie wiecie? Ależ to Szyjka! Co, bandyta w mieszkaniu Kubiaków, przy niedzielnym śniadaniu? O, przepraszam, obywatel Szyjka Wcale już nie jest bandytą, porzucił ten przykry zawód na zawsze. Decyzję tę i odmianę losów zawdzięcza zbawiennemu wpływowi Mirka. Rodzina Kubiaków wie już, jak to się stało, więc o nic nie pyta i traktuje gościa z całą zwykłą w tym domu serdecznością. Ale czytelnicy jeszcze nie wiedzą, najwyżej się domyślają, należy więc im się wyjaśnienie. Musimy cofnąć się o kilka dni i powrócić do piwnicy Teresy, w której bandyci trzymają swojego małego jeńca. Z dnia na dzień coraz dłużej przebywał Szyjka w towarzystwie swojego podopiecznego. Coraz ciekawsze wydawały mu się rozmowy z chłopcem. Z rozmów tych wyłaniał się dla niego nowy, egzotyczny świat ludzi uczciwych, którego istnienia nigdy dotąd nie podejrzewał. Szyjka nigdy nie czytał książek i teraz, po raz pierwszy w życiu, miał wrażenie, że zagłębia się w jakąś fantastyczną księgę, której bohaterowie wydali mu się nadzwyczaj interesujący. Byli oni zupełnie niepodobni do bandytów, złodziei i pijaków, w których towarzystwie przebywał od najwcześniejszego dzieciństwa. Ten wstrętny świat, który znał, był dla Szyjki czymś aż do znudzenia powszednim — i na jego tle spokojne, pogodne życie, o którym słyszał od Mirka, życie ludzi dobrych, kochających się i ufających sobie wzajemnie, nabierało posmaku niezwykłej przygody. Jakie to dziwne — spać spokojnie, z czystym sumieniem, bez obawy, że przyjdą i zabiorą, bez nabitej broni pod ręką! Jakie to niepojęte — siadać z rana do śniadania w gronie rodzinnym i zajadać porridż z zimnym lub gorącym mlekiem (ten porridż szczególnie Szyjkę fascynował)! Jakie to podniecające — nikogo nie ścigać i nie być ściganym! Jakie cudowne — patrzeć na ludzi nie jak na zwierzynę, którą trzeba upolować, ani też jak na myśliwych, których należy się strzec! I wreszcie, jakie to przyjemne — nie robić sobie wyrzu-

tów, że się jest nieporadnym bandytą, o słabym charakterze — nie myśleć w ogóle o tym, że się powinno być bandytą — nie być nim wcale! Ani się spostrzegł Szyjka, jak coraz bardziej zaczynał go nęcić świat ludzi uczciwych, jak coraz Częściej przebywał w nim w wyobraźni. Oczywiście, trapiły go przy tym rozmaite wątpliwości

. — No dobrze — pytał Szyjka — a co ja bym robił przez cały dzień, jakbym nie kradł, nie oszukiwał i nie mordował? — Z rana po śniadaniu chodziłby pan do pracy — tłumaczył Mirek. — Jest taki zwyczaj, że dorośli chodzą do pracy. — Aha. A do jakiej pracy? Tego Mirek nie wiedział. — Na przykład twoi rodzice — dopytywał się Szyjka — do jakiej chodzą pracy? — Mamusia jest przedszkolanką. — Hm. A ja bym mógł też być przedszkolankiem? — To przy małych dzieciach, pan wie. Trzeba znać różne bajki i zabawy.

— Ja znam bajką o krwawym Mieciu i jego Siedmiu żonach — ucieszył się Szyjka. — A 'zabawę też znam bardzo ładną. Gasi się światło i wszyscy strzelają na oślep. Potem się zapala i liczy trupy. Mirek raczej nie sądził, że ta zabawa nadaje się dla przedszkola. Szyjka się zmartwił, ale nie nalegał. — A tatuś układa krzyżówki — oznajmił Mirek. — Może pan by też chciał? — Jakby mnie tatuś przyuczył, kto wie... — Najpierw mógłby się pan zająć rozwiązywaniem krzyżówek. A jakby pan nabrał wprawy, to by pan układał. To dosyć popłatne, byle nie grać w „Krokodyla". — W „Krokodyla"? Za nic. A powiedz, co ja bym robił w niedzielę? — W niedzielę poszedłby pan na mecz. Albo do ogrodu zoologicznego. Tam są takie małpy i wielbłądy. Wie pan, małe wielbłądy jeszcze nie mają garbów. — Pewnie dopiero jak z kołyski wypadną, to im wyrasta? To Mirkowi dotąd nie przyszło na myśl, ale hipoteza Szyjki poważnie go zastanowiła. Jak wróci do szkoły, to zapyta panią od przyrody... Tu Mirek posmutniał. Kiedyż on wróci do szkoły? Szyjka też był markotny. — Wiesz — powiedział po chwili — chyba ja się już do tego nie nadam. — Do czego? — No, do krzyżówek. Ja nie mam wykształcenia, nic nie wymyślę. — Ale pan ma wrodzone zdolności! — gorąco zapewnił go Mirek. — Powiadasz? — ucieszył się Szyjka. — Tylko proszę nie pić wódki — dodał chłopiec — bo to otępia. Takie i tym podobne rozmowy prowadzili w piwnicy więzień i jego strażnik. Aż wreszcie w bandycie dojrzało postanowienie. Któregoś ranka zjawił się, jak zwykle, z Mirkową pajdą chleba i kubkiem mleka. Czekał cierpliwie, aż chłopak się posili, po czym oznajmił:

— Idziemy. — Dokąd? — Wpłynąłeś na mnie, chłopcze — uroczyście zakomunikował zbir. — Postanowiłem zostać uczciwym człowiekiem. W Mirku aż serce podskoczyło z radości. Cieszył się potrójnie: że za chwilę będzie wolny, że Szyjka, którego polubił, zerwie ze swoim plugawym fachem, i wreszcie że zwycięsko przebył jeszcze jedną próbę, którą sobie zadał — próbę wpływu. — Wiedziałem, że pan się nie nadaje na rozbójnika! — zawołał i rzucił się Szyjce na szyję. Ten przez chwilę chciał się obrazić, ale wnet przypomniał sobie o powziętej decyzji i uśmiechnął się. Był to jego pierwszy uśmiech w życiu. Wypuściwszy chłopca z piwnicy, Szyjka zamknął ją starannie i powiesił klucze na miejscu. Następnie razem wyszli na ulicę. Nikt nie zauważył tego, co się stało. Dopiero w godzinę później nadjechała spóźniona ekspedycja ratunkowa z panią Hanką na czele... Mirek chciał od razu iść do domu i zabrać nieoczekiwanego wybawcę ze sobą. Ale ten się nie zgodził. — Nie, przyjacielu, w ten sposób Kolano nas przydybie. Jedyna rada dla nas — to iść na milicję. I chociaż Mirkowi bardzo było pilno do mamusi, tatusia i starszej siostry, musiał się zgodzić, że to będzie najrozsądniejsze. W rezultacie długiej rozmowy z oficerem milicji powrót Mirka opóźnił się jeszcze o parę dni. Opóźniło się również rozstanie Szyjki z bandą Kolana. Musiał utrzymywać szefa w nieświadomości co do swoich zamiarów — i co do miejsca pobytu Mirka — aż do późnego sobotniego wieczoru, gdy... Ale co nastąpiło w sobotę, już wiemy. Teraz jest niedziela, rodzina Kubiaków spożywa śniadanie, a z nimi — honorowy gość, obywatel Szyjka. — Przepraszam bardzo, jak panu na imię? — zapytała z miłym uśmiechem mamusia. — Mnie? Edmund — powiedział zaskoczony eks—bandyta i wstydliwie wyjaśnił: — Do mnie nikt nigdy nie mówił po imieniu.

— Ale nie ma pan nic przeciwko temu, że ja będę mówiła „panie Edmundzie"? Tak jakoś poręczniej. Szyjka aż się zaczerwienił z emocji. — Panie Edmundzie. Panie Edmundzie — powtórzył smakowicie. — To ładne — dodał skromnie. — Więc, panie Edmundzie, czy zje pan z nami porridżu? Bo my to właśnie jadamy na śniadanie, ale jak kto nie przyzwyczajony... Może pan woli czegoś mocniejszego? Mam w apteczce. — Nie, nie! — zawołał przerażony pan Edmund. — Nic mocniejszego! Już nigdy w życiu nic mocniejszego! To otępia! Poproszę poryczu, tylko poryczu! — A jakiego? Z zimnym mlekiem czy gorącym? W tej materii Szyjka nie miał jeszcze wyrobionego zdania. Z sympatii do Mirka opowiedziałby się za zimnym, ale przypomniał sobie, że gospodyni jada gorący, bał się więc sprawić jej przykrość odmiennym wyborem. Poczuł się prawdziwie zakłopotany. Pani Halina dostrzegła jego rozterkę. — Więc może — wybawiła go — najpierw kubeczek zimnego, a potem gorącego? — Bardzo proszę — odetchnął z ulgą Szyjka. — Najpierw zimnego, a potem gorącego. Z rozkoszą pochłaniał wymarzoną potrawę. „Jakie to dobre — myślał. — I jaka szkoda, że nie odżywiałem się w ten sposób przez całe życie. Może byłbym od początku uczciwym człowiekiem..." Po chwili jednak przestał myśleć, bo porridż był tak znakomity, że rozkoszowanie się nim nie pozostawiało czasu na żadne inne zajęcie. Mirek przyglądał się panu Edmundowi z dumą i satysfakcją. Nie mówił nic, ale w oczach jego można było przeczytać triumfalny okrzyk: „To moje dzieło!"

W niedzielę po południu zabrzmiał dzwonek przy drzwiach wejściowych. Mirek pobiegł otworzyć. Ujrzał brodatego dziadka w kożuchu i z kosturem. Dziadek wkroczył do przedpokoju, stuknął kosturem w podłogę i zahuczał z głębi przepastnej brody: — Dziwna godzina, dziwna! Wszyscy zbiegli się, żeby popatrzeć na brodacza, a wtedy on mocno szarpnął swoją długą brodę... i — hokus—pokus — już miał twarz gładką i młodą. Zaraz też opadł z niego kosmaty kożuch, kostur powędrował do kąta — i oczom rodziny Kubiaków ukazał się sympatyczny oficer Milicji Obywatelskiej. Ukłonił się grzecznie i powiedział zupełnie innym głosem: — Kapitan Górny jestem. A to — redaktor Orłowski ze „Sztandaru Młodych". I wszyscy zobaczyli, że w drzwiach stoi drugi gość, przybyły wraz z kapitanem Górnym. Był to ostrzyżony na jeża młodzieniec w krótkim, brązowym płaszczu. Dwie osoby spośród obec-

nych znały go nie od dzisiaj. Małgosia — jako Tadeusza, Mirek — jako Walecznego Orła. Uradowany Mirek nawet o mało nie wykrzyknął: „Waleczny Orzeł!", ale zaraz przypomniał sobie, że to tajemnica, i ugryzł się w język. I tylko kiedy przybysz podawał mu rękę, mrugnął do niego porozumiewawczo, otrzymując takie samo mrugnięcie w odpowiedzi. Co się tyczy Małgosi, zadarła ona kształtny nosek do góry i udawała, że widzi przystojnego młodzieńca po raz pierwszy w życiu. — Sądzę, że należą się państwu pewne wyjaśnienia — powiedział kapitan Górny. — Ale nie tylko państwu. W sprawie uczestniczyło więcej osób. Pozwoliłem sobie zaprosić ich tutaj... W tym miejscu pani domu zrobiła przerażoną minę. Ale natychmiast została udobruchana, 'bowiem kapitan wyciągnął z czeluści odrzuconego kożucha wielkie pudło z ciastkami, a jego towarzysz dołączył do nich 'paczuszkę świeżo mielonej kawy. Panie domu, kiedy słyszą o niespodziewanych gościach, nie dlatego robią przerażoną minę, że są niegościnne, tylko dlatego, że nie mają ich czym poczęstować i boją się wielkiego wstydu. Skoro jednak to niebezpieczeństwo zostaje zażegnane, panie domu, a szczególnie tak sympatyczne, jak mama Mirka, chętnie widzą u siebie gości. Zapamiętajcie to, chłopcy, na przyszłość, kiedy się ożenicie. Tymczasem goście zaczęli się schodzić. Najpierw przyszli zazdrosny Krzysiek, Kukułą zwany, oraz Bolek—Pulpecik. Krzysiek miał wygląd bardzo nieszczęśliwy. Blady, wymizerowany, z obolałą głową, ciągle jeszcze przeżywał skutki wczorajszych dwóch kieliszków, do których dał się namówić przez chytrego Papusia. Wprawdzie Pępuś pod jednym względem okazał się wobec młodego detektywa w porządku, mianowicie odwiózł go swoją skodą do domu (niewiele go to kosztowało, miał po drodze do sklepu jubilerskiego, w którym banda akurat biedziła się z kasą), ale ani to chłopca uchroniło od domowego trzęsienia ziemi, w którym rodzice odegrali rolę dwóch groźnych wulkanów, ani tym bardziej od przykrych dolegliwości fizycznych, zawsze wynikających; z pijaństwa. Mimo tych cierpień jednak Krzysiek usiłował trzymać fason. Witając Mirka, oświadczył z wyższością:

— Wielkie mi rzeczy, że się zgubiłeś. Przecież i tak się znalazłeś. A ja za to piłem wódkę w restauracji, aha. Mówię ci, klawa rzecz. Dzieci wolą lody czy ciastka, ale my, mężczyźni... Bolek—Pulpecik nie wiedział, którego z kolegów ma bardziej podziwiać: Mirka, że się zgubił i znalazł, czy Krzyśka, że pił wódkę w restauracji. Ale w końcu radosny wygląd Mirka bardziej przemówił mu do przekonania niźli bohaterska pycha zmaltretowanego Krzyśka. Przysunął się zatem do Mirka i szeptem zaproponował: — Za następnym razem, jak się będziesz gubił, to zabierz mnie ze sobą, dobra? Bądź kolegą! Z kolei zjawili się goście płci żeńskiej: jak zawsze śliczna i elegancka pani Hanka oraz — w zastępstwie swojej mamy, która wymówiła się wielkim praniem — mała Basiunia z kolorową kokardą we włosach. Basiunia bardzo chętnie odnowiła znajomość z panią od cukierków, a gdy teraz dostrzegła jeszcze swoją .ukochaną wychowawczynię z przedszkola, szczęście jej nie miało granic. Dziewczynka bez porównania wolała takie miłe panie od posępnych panów z chrypką, których najczęściej dotychczas widywała. Co prawda, jeden z tych panów też po chwili nadszedł, ale Basiunia nie miała pewności, czy to ten sam, którego znała. Szyjka, rozpocząwszy nowe życie, przeistaczał się z godziny na godzinę i teraz wyglądał jeszcze przyzwoiciej niż w poprzednim rozdziale. — Jesteśmy w komplecie — oświadczył kapitan Górny. — Pozostali uczestnicy sprawy przybyć nie mogą, albowiem — w tym miejscu westchnął współczująco — znajdują się pod kluczem. Jeżeli państwo pozwolą, przystąpię do rzeczy. Wszyscy rozsiedli się w dużym pokoju, na czym kto mógł. Kapitan trzy razy chrząknął i zaczął w te słowa: — Dzieje bandy Kolana z rozmaitych splatają się wątków... Musiał sobie chyba z góry obmyślić to pierwsze zdanie, ponieważ zabrzmiało ono bardzo ładnie i dostojnie, niemal jak początek kroniki historycznej. Usłyszawszy je, wszyscy przybrali wygodniejsze pozy, wyglądało bowiem na to, że mowa nie będzie krótka. Pani Kubiakowa zaparzyła już kawę i teraz podawała ją w małych filiżaneczkach dorosłym gościom. Małgosi

też, chociaż cały miesiąc dzielił ją jeszcze od matury. Trzej chłopcy i Basiunia zamiast kawy dostali mleka. Ale ciastek mogli wziąć, ile kto chciał. — Mamusiu — szepnął Mirek — Krzyś już nie lubi ciastek, on by się napił wódki. Krzysiek aż ścierpł z przerażenia, że istotnie zamiast ciastek zostanie potraktowany wódką. Na szczęście pani Kubiakowa nie dosłyszała uwagi Mirka i koledze jego nie dano okazji dowiedzenia, iż jest dorosłym mężczyzną. — Z rozmaitych wątków — powtórzył kapitan. — Więc po pierwsze, musimy wywołać z niebytu postać niejakiego Pięty, szefa bandy rabunkowej, zmarłego przed pewnym czasem w więzieniu. Tu Szyjka pokiwał głową na znak, że wie, o kim mowa. — Co zostało po Pięcie? — zgodnie z zasadami retoryki zapytał kapitan Górny. Oczywiście nikt nie wiedział, co zostało po Piecie, więc kapitan zaraz sam odpowiedział: — Po Pięcie zostały dwie rzeczy. Srebrzysty tomahawk pochodzenia indiańskiego oraz testament. W testamencie tym Pięta zalecał zorganizowanie bandy na nowo i kierownictwo jej przekazywał temu przedsiębiorczemu człowiekowi, który w chwili pierwszego wielkiego rabunku będzie miał tomahawk przy sobie. Charakterystyczne, nieprawdaż? Ale co my widzimy? Tomahawka nigdzie nie ma. Tu wkracza drugi wątek. W tym miejscu, w zapale oratorskim, kapitan Górny wykonał ruch ręką w stronę drzwi. Wszyscy spojrzeli na drzwi, ale żaden wątek tamtędy nie wkraczał. To znaczy, owszem, wkroczył, nie w tej jednak chwili, kiedy kapitan Górny o tym opowiadał, lecz o parę tygodni wcześniej. Wątek ten miał na imię Eligiusz Pichciel. — Tak — skinął głową opowiadający — właśnie on. Eligiusz Pichciel, rodem z Nowego Sącza, syn Kaliksta i Praksedy, lat czterdzieści osiem, nie karany, bezpartyjny, kawaler. No, jak się to państwu podoba? Zaginiony tomahawk Pięty w rękach Pichciela! Ale Pichciel to nie jest tylko Pichciel. Pichciel reprezentuje instytucję. Charakterystyczne, nieprawdaż? Pichciel to gra liczbowa „Krokodyl", tak, proszę państwa. Tu wkracza trzeci wątek.

Tym razem kapitan Górny wykonał ruch ręką w stronę okna. Wszyscy spojrzeli na okno, ale i tam nic nie zobaczyli. Nie zobaczyli również rumieńca, którym spłonął pan Kubiak, gdy padła nazwa „Krokodyl". — Żeby nie przewlekać sprawy — ciągnął kapitan — powiem wprost, że surowe oko sprawiedliwości już od dłuższego czasu spoczywało na zarządzie gry liczbowej „Krokodyl". Podczas bowiem gdy inne podobne instytucje, jak na przykład „Rozbójnik", łupiły swoje ofiary zgodnie z obowiązującymi przepisami, „Krokodyl" zrezygnował z wszelkiej lojalności wobec licznych klientów. Podczas gdy w „Rozbójniku", cokolwiek by się o tej grze myślało, zawsze jednak jeden na milion wygrywa, w „Krokodylu" — charakterystyczne, nieprawdaż? — nikt nigdy nic nie wygrał. Ani grosika. Wszystkie komunikaty o rzekomych wygranych oparte były na kłamstwie. Bardzo nam się to nie podobało i już zamierzaliśmy położyć na „Krokodylu" ciężkie ramię sprawiedliwości, gdy — co my widzimy? Widzimy wzmiankowanego Pichciela Eligiusza, lat czterdzieści osiem, jak wita serdecznie na ulicy Kubiaka Jerzego, zasłużonego mistrza sportu w konkurencji układania krzyżówek. Hm. To nie charakterystyczne. Ale mało, że wita. Proponuje mu... no mniejsza o to, szczegóły są nieistotne. Dość, że w rezultacie paru kontaktów z tymże Pichcielern pan Kubiak uważa się za dłużnika takowego. W istocie, jak łatwo zauważyć, żadnego długu nie było. Pan Kubiak spojrzał na kapitana osłupiałym wzrokiem. — To proste — wyjaśnił kapitan. — Wyjęte z jednej kieszeni Pichciela, pieniądze natychmiast wracały do jego drugiej kieszeni, czyli do kasy oszukańczej gry liczbowej. Nie mówię już o tym, że należy się panu zwrot pozostałych pieniędzy, wcześniej wpłaconych jako stawka w tejże oszukańczej grze. W tej sprawie zwróci się pan jutro do komisji likwidacyjnej „Krokodyla". Na twarzy pana Kubiaka, nadal zaczerwienionej, wykwitł radosny uśmiech. — Ale po cóż ta cała operacja potrzebna była Pichcielowi? Zagadka. Biedzimy się nad nią my, biedzi się redaktor Orłowski, reporter kryminalny „Sztandaru Młodych" — tu kapitan popatrzył na Walecznego Orła, a w ślad za nim powędrowały spoj-

rzenia wszystkich obecnych, z wyjątkiem Małgosi. — Biedzimy się, biedzimy się, biedzimy... Wyglądało na to, że kapitan Górny zgubił wątek. — A ten machawek? — podpowiedziała Basiunia, śledząca z zainteresowaniem bieg jego wywodów. — Zupełnie słusznie, tomahawk — podjął kapitan. — Tu wątki się już splatają. Pichciel, ciągle jeszcze nie karany i lat czterdzieści osiem, wypiera się — czego? Nowego Sącza, w którym stała jego kolebka! Pichciel zostaje wujem z Ameryki. Charakterystyczne, nieprawdaż? Jako wuj z Ameryki odwiedza on skromną, pokój miłującą rodzinę Kubiaków. Mało tego, wręcza podarunki. Jeden z tych podarunków zwraca powszechną uwagę: diadem brylantowy, ofiarowany pannie Małgosi i nie przyjęty przez nią, co pięknie świadczy o rozsądku młodej osoby. Teraz Małgosia się zaczerwieniła. — Ale nie miejmy złudzeń! — zawołał kapitan. — Patrzmy prawdzie w oczy! Brylanty w diademie były fałszywe. Celem zaś tego królewskiego podarunku było odwrócenie uwagi od daru niby to skromniejszego, wręczonego Mirkowi, od — zgadujecie państwo? — Tomahawka! — wykrzyknął Bolek—Pulpecik. — Brawo. Podziwiam twą przenikliwość, chłopcze. Muszę wyznać samokrytycznie, że myśmy się w tym z początku nie połapali. To znaczy, tomahawk bardzo nas interesował, ale diademowi, o którym nie wiedzieliśmy jeszcze, że jest fałszywy, przypisywaliśmy samodzielniejszą rolę w aferze. Tezę tę reprezentował w szczególności kolega Orłowski, z Własnej inicjatywy współpracujący z nami w tej sprawie. Broń Boże, nie robię tu nikomu wyrzutów. Ale opierając się o ten diadem, kolega Orłowski podejrzewał Pichciela i jego szajkę o osobliwsze zainteresowanie panną Małgosią. Tymczasem kto był obiektem westchnień Pichciela, ze względu na łysinę przez kamratów Kolanem zwanego? Obiektem tym był, niestety, sklep jubilerski, blisko z mieszkaniem państwa Kubiaków sąsiadujący. A dokładniej — kasa pancerna, a jeszcze dokładniej — znajdujący się w niej skarb, oceniany na grube miliony. Charakterystyczne, nieprawdaż? Więc co? Więc skoro zaczęliśmy się tego domyślać,

zaraz zastosowaliśmy wzmożoną ochronę sklepu. Między innymi ja sam objąłem nad nim pieczę w przebraniu brodatego dziadka. Ułatwiało mi to również kontakt z redaktorem, zajętym obserwacją tego mieszkania, w którym teraz tak przyjemnie nam się gawędzi o całej sprawie. Kapitan odsapnął i łyknął zimnej już kawy. — Muszę przyznać samokrytycznie — zaczął znowu po chwili — że usytuowanie tego mieszkania w pobliżu sklepu jubilerskiego nie miało W rzeczywistości nic wspólnego z planami Pichciela. To się zbiegło przypadkowo. Przyczyną, dla której Pichciel uczepił się pana Kubiaka, była krzyżówka otwierająca kasę pancerną. Po to i tylko po to, aby zmusić dawnego znajomego do pomocy w pokonaniu kasy, Kolano oplatał go pajęczyną pozornego długu. Pierwotnie nie miał on, zdaje się, żadnych innych zamiarów. Ale tu zaczynają się dziać dziwne rzeczy z tomahawkiem. Kolano dostrzega, że ktoś mu go usiłuje wykraść. Podejrzewa swoich najbliższych kompanów — dyrektora „Krokodyla", niejakiego Kaloszyka alias Papusia, oraz trzeciego członka zarządu „Krokodyla", Kąpiółkę. A więc władza jego nad bandą jest zagrożona! Tej myśli Kolano nie może znieść. Postanawia usunąć tomahawk ze sfery działania Pępusia i Kąpiólki aż do chwili napadu na sklep jubilerski. Tak rodzi się pomysł zabawy w wuja z Ameryki i obdarzenia tomahawkiem Mirka, któremu się go potem we właściwej chwili odbierze. Kolano przeprowadza swój plan i wyjeżdża do Szczecina, żeby przygotować przemyt przez granicę skarbów, które zostaną zrabowane w sklepie jubilerskim. Wizyta Kolana u państwa Kubiaków została jednak wyśledzona przez Pępusia i Kąpiółkę. Wysyłają oni pośledniejszego członka bandy, niejakiego Palucha, aby ukradł Mirkowi tomahawk. W oczekiwaniu na powrót Palucha z łupem, już się kłócą, któremu z nich przypadnie on w udziale. Kłócą się wszędzie — w domu, w kawiarni, w aucie. W trakcie jednej z tych kłótni Pępuś wypuszcza kierownicę z rąk i powoduje małą katastrofę na rogu Solnej i Świerczewskiego... Mirkowi epizod ten stanął przed oczyma jak żywy. — A tymczasem Paluch — ciągnął kapitan — korzystając ze zbiegowiska, sięga do tornistra Mirka po tomahawk. Ale cóż

to? Tomahawka tam nie ma, choć wiadomo, że był. Ktoś uprzedził Palucha. Złodziejaszek wraca jak niepyszny do swoich mocodawców. Ci przypuszczają, że to Kolano spłatał im figla. Kolano jednakże z ich aluzji dopiero dowiaduje się, że z tomahawkiem coś nie w porządku. Nie wie, czy już przepadł, czy ma dopiero przepaść — i na wszelki wypadek wysyła alarmującą depeszę, żeby Mirek strzegł tomahawka. Cóż jednak Mirek może zdziałać? Tomahawka nie ma. Znajduje się dopiero w dniu przyjazdu rzekomego wuja ze Szczecina. Ale to nie ten tomahawk. — Jak to nie ten? — wykrzyknął Mirek. — Proste. Któż wyciągnął prawdziwy tomahawk z Mirkowego tornistra? Uczynił to redaktor Orłowski. Marek spojrzał z wyrzutem na Walecznego Orła. Z tej strony nie spodziewał się zdrady. — Musiałem — wyjaśnił Tadeusz. — Inaczej zrobiłby to Paluch i byłaby z tomahawkiem klapa. — Tomahawk został dostarczony do nas — kontynuował kapitan Górny — i na jego wzór w naszych warsztatach wykonano drugi taki sam: Ten właśnie został Mirkowi przez kolegę Orłowskiego podrzucony. Nie mieliśmy w związku z tym żadnego konkretnego planu. Tego, co teraz opowiadam o roli tomahawka w całej sprawie, domyślaliśmy się dość mgliście. Ale wiedzieliśmy, że naszym niemiłym indywiduom o coś z tym tomahawkiem chodzi, i na wszelki wypadek woleliśmy autentyczny mieć u siebie, a im podsunąć imitację. Tymczasem stosunki pomiędzy trzema jegomościami z „Krokodyla" zaogniały się coraz bardziej. Kąpiółka i Pępuś zmusili Picheiela, żeby zabrał ich ze sobą do Kubiaków. Tu, ku zdumieniu całej trójki, okazało się, że tomahawk jest na miejscu. To znaczy, że walka o jego posiadanie będzie się dalej toczyła — przez cały tydzień, który dzieli tych panów od planowanego napadu na sklep jubilerski. Ale tego wieczora zaczynają się nowe komplikacje. Dzielny Mirek, powodowany bardzo szlachetnymi pobudkami, które pominę, wyrusza z domu i — wpada w ręce bandy. Bez tomahawka. Tomahawk znowu znikł. — Ten machawek ciągle znika i znika — z naganą w głosie po-

wiedziała Basiunia. — Nad poszukiwaniami Mirka nie będę się zatrzymywał. Różni ludzie prowadzili je w różny sposób i nawet odnieśli sukcesy. Ciekawe, że tego samego dnia, kiedy milicja doszła do pewnych wniosków na temat jego miejsca pobytu, doszedł do nich również działający samodzielnie kolega Orłowski. Niebawem zjawiły się też z cennym meldunkiem dwie urocze panie. Na tropie byli wreszcie najmłodsi detektywi, obywatele Krzysztof i Bolesław. Tego samego dnia jednak Mirek, wyzwolony przez obywatela Szyjkę, który przeżył przełom moralny, zjawił się w towarzystwie tegoż u nas. Tak więc wspólnymi siłami — charakterystyczne, nieprawdaż? — ten element afery został zlikwidowany. W tym miejscu kapitan wstał i powiedział uroczyście: — Wszystkim obywatelom, którzy czynnie opowiedzieli się po stronie sprawiedliwości, składam niniejszym w imieniu służby oficjalne podziękowanie. Jednocześnie komunikuję, że Sprawiedliwość nie żywi już żadnych pretensji do obywatela Edmunda Szyjki ani do obywatelki Teresy Nowak. — To moja mama — ucieszyła się Basiunia. — Masz, córuś, jeszcze ciasteczko — szybko wtrąciła pani Kubiakowa. I Basiunia zaczęła zajadać ciasteczko z kremem. Bardzo to lubiła. Kapitan Górny usiadł i mówił dalej: — Ślicznie, ale tomahawk! Wszak bandyci nie mogli zrezygnować z jego odnalezienia. Mirek zo—i stał przesłuchany przez Pępusia, ukrywającego przed nim oblicze i głos, zresztą zupełnie niepotrzebnie, bo nasz bohater i tak go rozpoznał jeszcze w ogrodzie wśród ruin. Proszę mnie fałszywie nie zrozumieć, ale muszę nadmienić, że pan Pępuś nie jest mistrzem przesłuchań. Mirek z łatwością wyprowadził go w pole. Charakterystyczne, nieprawdaż? Dowiedziawszy się, że tomahawk jest w domu pod poduszką, Pępuś musiał zrezygnować z jego zdobycia. Z panem Kubiakiem mógł pertraktować jedynie sam Kolano. Obawiając się, że brak tego insygnium władzy skłoni bandytów do gruntownej przebudowy swoich planów, co nie byłoby nam na rękę,

podrzuciliśmy tomahawk tam, gdzie miał się znajdować. Ściślej, podrzucił go kolega redaktor. Oczywiście, był to ten sam autentyczny tomahawk, co na początku. Tak wrócił on do rąk Kolana. Tymczasem Pępuś, wskutek rozmowy z Krzysiem, odnalazł drugi tomahawk w trawie, tam gdzie naprawdę zostawił go Mirek. W ten sposób w kulminacyjnym punkcie na scenie ukazały się dwa tomahawki. Oto one — i kapitan Górny położył na stole dwa jednakowe srebrzyste tomahawki. — A co z nimi teraz będzie? — odważył się zapytać Bolek. — Jeden z nich jest własnością Mirka, to jasne. A drugi chyba sprawiedliwie należy się Krzysiowi. — A mnie? — A tobie koledzy będą pożyczali. Sądząc po minie Bolka—Pulpecika, nie był on tego taki pewny. Kapitan wręczył jeden tomahawk Mirkowi, a drugi Krzysiowi. Mirek z prawdziwym wzruszeniem dotknął chłodnego ciała ukochanej broni. Po iluż przygodach indiański toporek wracał do prawowitego właściciela! — Ale który jest prawdziwy? — zapytał Krzysiek. — A tego już nie sposób dociec — roześmiał się kapitan. — Nasi fachowcy wykonali imitację tak starannie, że nie różni się ona od oryginału. — Ja .poznaję, mój jest prawdziwy! — oznajmił zarozumiale Krzysiek, rzucając zaczepne spojrzenie na Mirka. Mirek nie oponował. Zbyt dokładnie czuł, że prawdziwy jest właśnie jego, żeby miał go denerwować upór zazdrosnego Krzyśka Kukułą zwanego. — Obywatel Szyjka upewnił nas, że napad odbędzie się w, sobotę wieczór — kontynuował kapitan, którego relacja zbliżała się najwidoczniej ku końcowi. — Byliśmy przygotowani. No i wszystko poszło jak z płatka. Charakterystyczne, nieprawdaż? — podsumował triumfalnie zwykłym swoim powiedzonkiem. — Czy będą jakieś pytania? Najwięcej pytań miałby może Mirek. Ale coś powstrzymywało go od ich zadania. Skoro o pewnych rzeczach nie było tu mowy — chyba tak powinno być. Przecież i Waleczny Orzeł, który w opowiadaniu milicjanta zamienił się w zwykłego Orłowskiego,

reportera „Sztandaru Młodych", wysłuchał tego spokojnie, nie protestując. Zatem tak powinno być. I nie trzeba odczuwać zawodu. Waleczny Orzeł wie i Mirek też wie, że w tym wszystkim chodziło jeszcze o coś innego niż tylko o sklep jubilerski i współzawodnictwo bandytów. Waleczny Orzeł wie i Mirek też wie, że istnieje jeszcze nie wymieniony w opowiadaniu kapitana Odważny Żubr, wódz nieustraszonych Apaczów — i że jego rola, choć dotąd nieprzenikniona, była w tym wszystkim największa. A Północnemu Kwiatowi, indiańskiej księżniczce, groziło prawdziwe, nie wyimaginowane niebezpieczeństwo. A Mirek uczynił przez ten czas niejeden krok w stronę ogniska wodzów indiańskich i powinien się przy nim znaleźć... Wolałby, żeby to wszystko zostało teraz wyjaśnione, ale skoro nie, to widocznie tak trzeba... Dorośli o coś tam jeszcze pytali, kapitan odpowiadał, Mirek jednak już tego nie słuchał. Cicho wysunął się z pokoju. Wszedł

do swojego pokoiku i zdjąwszy znad łóżka barwny pióropusz, włożył go na głowę. Potem w pióropuszu i z tomahawkiem w dłoni wyjrzał przez otwarte okno. Tak, przeczucie go nie myliło. W mroku podwórka ujrzał wysoką ciemną sylwetkę, która dawała mu znaki. Trzykrotnie podniósł tomahawk na wysokość czoła, na znak, że już idzie.

Posuwali się ciemną, zarośniętą ścieżką wśród wysokich drzew. Odważny Żubr szedł pierwszy, a Mirek tuż za nim. Gałęzie biły go po twarzy i rękach, ostre trawy cięły po łydkach, cała droga dłużyła się i wikłała, ale Mirek dzielnie dotrzymywał kroku wodzowi nieustraszonych Apaczów. Indianin cały czas milczał, więc również Mirek nie odzywał się ani słowem. Był zmęczony, ale serce przepełniała mu radość. Oto doczekał się wreszcie chwili, o której marzył tak dawno! Wreszcie las się przerzedził, między wierzchołkami drzew popłynął uśmiechnięty księżyc. Był to ten sam księżyc, którego życzliwość wsparła niedawno Mirka w jego pogoni za bandytami. Wtedy chłopiec nie miał dla niego czasu, więc teraz odrobił zaniedbanie, wdzięcznie uśmiechając się do jasnego satelity ziemi. Drzew było coraz mniej, aż w końcu .obaj wędrowcy znaleźli się na rozległej polanie. U brzegów polany stały indiańskie wigwamy, a pośrodku płonęło ognisko. Przy ognisku siedzieli wojownicy plemienia Apaczów. Twarze mieli wymalowane w żółte i czarne pasy, a na głowach powiewały im wysokie pióropusze. Każdy trzymał w ręku lśniący tomahawk, taki sam jak Mirkowy. Ujrzawszy nadchodzącego wodza, podnieśli tomahawki do góry i zawołali:

— Hugh! Bądź pozdrowiony, Odważny Żubrze! Wśród wojowników Mirek dostrzegł również Walecznego Orła. Tym razem nie miał on na sobie krótkiego, brązowego płaszcza, lecz wspaniały strój Apaczów: kurtkę z niedźwiedziej skóry, nabijaną srebrnymi ćwiekami, skórzane frędzlaste spodnie, kolorowe mokasyny. Podobnie jak wszyscy, na głowie miał pióropusz, w dłoni — tomahawk, a twarz jego zdobiły żółte i czarne pasy. Odważny Żubr usiadł przy ognisku i dał znak Mirkowi, że ma stanąć naprzeciwko. Następnie donośnym, choć chrapliwym nieco głosem powiedział: — Bądź pozdrowiony, wojowniku bez imienia, u ogniska Apaczów! Hugh! — Hugh! — odparł Mirek. — Bądź pozdrowiony, wielki wodzu Apaczów, Odważny Żubrze! I wy bądźcie pozdrowieni, o nieustraszeni wojownicy! Wokół ogniska rozległ się pomruk zadowolenia, że chłopiec zna obyczaj i nie traci języka w gębie. Odważny Żubr skinął głową i zapytał: — Czy młody wojownik przebył próby, uprawniające go do zajęcia miejsca przy ognisku? — Tak — odparł Waleczny Orzeł — świadczę skalpami wrogów, że przebył je. — Czy przebył próbę cierpliwości? — Przebył ją — potwierdził Waleczny Orzeł. — Czy przebył próbę głodu? — Przebył ją. Miał pokusy, ale im nie uległ. — Czy przebył próbę wiernego czuwania? — Przebył ją, narażając życie. — Czy przebył próbę czasu? — I tę próbę przebył zwycięsko. — Czy przebył próbę odwagi? — Przebył ją. — Czy przebył próbę wpływu? — Przebył ją jak wszystkie. — Zatem przebył wszystkie próby, jakie zadał mu wielki Manitou? — Tak — powtórzył Waleczny Orzeł — świadczę skalpami wro-

gów, że je przebył. Teraz Odważny Żubr zwrócił się do pozostałych wojowników, zasiadających przy ognisku: — Czy i wy świadczycie, że ten, który tu stoi, przebył próby? — I my świadczymy chórem odpowiedzieli wojownicy. Odważny Żubr przez chwilę milczał, zastanawiając się, po czym (powiedział:

— I ja, Odważny Żubr, wielki wódz Apaczów, świadczę, że ten, co tu stoi, przebył próby uprawniające go do zajęcia miejsca przy ognisku. Zbliż się, o bezimienny! I Mirek, dygocąc z przejęcia, zbliżył się do wodza. Ten położył mu ciężką dłoń na ramieniu. — Dzisiaj — wyrzekł majestatycznie — przestajesz być bladą twarzą. Przebyłeś próby. Mężowie uznają je. Z woli mężów przyjmuję ciebie, wojowniku, do plemienia Apaczów. Będziesz nosił imię... W tym miejscu Odważny Żubr zatrzymał się, jakby rozważając jeszcze, jakie imię przystoi nowemu członkowi plemienia. Ale Mirek wiedział, że imię to zostało już postanowione, a wódz z Wieka z jego wymówieniem jedynie dla rytuału. „Ach, byle to było piękne imię" — pomyślał błagalnie. — Będziesz nosił imię Dzielnego Łosia — oznajmił wódz i Mirek odetchnął, imię to bowiem wydało mu się niezwykle piękne. Teraz do Mirka podszedł sędziwy Indianin, który kilkoma pociągnięciami pędzla namalował mu na twarzy żółte i czarne pasy. Spomiędzy drzew rozległo się rytmiczne dudnienie bębnów. Mirek poczuł, że wzbiera w nim pieśń. Podniósł tomahawk do góry i zaśpiewał: — Hugh, hugh! Ja, który nie miałom imienia, zwycięsko przebyłem próby i mam imię Dzielnego Łosia! Hugh, hugh! Jestem cierpliwy jak łoś przedzierający się przez puszczę w poszukiwaniu jadła. Jestem wierny jak łoś czuwający nad stadem. Jestem odważny jak łoś, gdy staje do walki. Hugh, hugh!

Jestem Dzielny Łoś, wojownik plemienia Apaczów! Zaraz zasiądę przy ognisku mężów, aby radzić z wodzami! Hugh, hugh! Nie tylko śpiewał tą płynącą z głębi serca pieśń, ale i tańczył ją naokoło ogniska. Akompaniowało mu miarowe dudnienie bębnów. Kiedy skończył, Odważny Żubr dał mu znak, że ma usiąść obok niego przy ognisku. — Teraz wypalimy fajką pokoju i braterstwa — zarządził. Fajka 'była ogromna, gliniana, miała długi, rzeźbiony w drzewie cybuch. Odważny Żubr napełnił fajkę wonnym, złocistym tytoniem i zapalił pierwszy. Pociągnąwszy trzy razy, wręczył fajkę innemu wojownikowi. Wszyscy palili po kolei w skupionym milczeniu. Przedostatni był Waleczny Orzeł, a Mirek — najmłodszy z wojowników — ostatni. Waleczny Orzeł, podając mu fajkę, szepnął: — Nie zaciągaj się. Mirek chciał go usłuchać i kiedy za pierwszym razem nabrał do ust gryzącego dymu, szybko wypuścił go z powrotem. Również za drugim razem udało mu się tak zrobić. Za trzecim razem jednak nieopatrznie wpuścił dym do gardła i płuc. Zakrztusił się, fajka wypadła mu z ręki. A gdy nachylił się, aby ją podnieść, wszystko naokoło zaczęło się chwiać i rozmazywać. Blask ognia jakby zgasł nagle, wierzchołki drzew zbiegły się nad nim w czarną, nieprzebitą kopułę... Zdawało mu się, że słyszy glos Odważnego Żubra: — Zanieście Dzielnego Łosia do wigwamu, niech Północny Kwiat, siostra jego, czuwa nad snem wojownika. I wszystko znikło.

Kiedy Mirek obudził się nazajutrz w swoim łóżku, z początku nie mógł sobie przypomnieć, co go wczoraj spotkało. Dopiero kiedy spojrzenie jego padło na wiszący nad łóżkiem pióropusz, uświadomił sobie wszystko. Nie wiedział tylko, skąd się tutaj wziął po wieczornym spotkaniu r. Apaczami, kiedy i w jaki sposób powrócił. Ale szybko doszedł do wniosku, że dla Indian wszystko jest możliwe i nie warto tym sobie głowy zaprzątać. Namaca—wszy pod poduszką ukochany tomahawk, wyskoczył z łóżka i pobiegł do łazienki. Tutaj, zajrzawszy do lustra, stwierdził, że ma na policzku coś jakby ślad czarnej pręgi. Była to pozostałość indiańskiego malowidła. Błyskawicznie umył się, Ubrał i wkroczył do dużego pokoju, w którym cała rodzina siedziała już przy porridżu. — Nie chcieliśmy ciebie budzić — powiedziała mamusia — mógłbyś ostatecznie dziś nie iść jeszcze do szkoły. Ale skoro sam wstałeś, to idź, bo Krzysio mówił, że macie klasówkę. Dogonił obu swoich koleżków na ulicy. — Patrz, jaki on jest — poskarżył się Bolek—Pulpecik na zazdrosnego Krzyśka, Kukułą zwanego. — Nawet nie da potrzymać. — Bo mój jest prawdziwy — wyniośle oświadczył Krzysiek, wymachując tomahawkiem. — Jak chcesz, to sam mu daj po-

trzymać. — Dobrze — zgodził się Mirek i podał Bolkowi swój tomahawk. Mijałby mu jeszcze żałować? Chłopców zaskoczyła taka wspaniałomyślność. Bolek aż się zaczerwienił z wdzięczności. — Ty jesteś kolega — powiedział z podziwem. — Oddam ci twoją Guadelupę. Klasa powitała Mirka entuzjastycznie. Okrzykom i potrząsaniom reki nie było końca. A klasówka znowu się nie odbyła, bo pani najpierw się cieszyła, że Mirek szczęśliwie powrócił, potem go wypytywała o przygody, a potem było już na klasówkę za późno... Tak oto, moi mili, powieść dobiega końca. Zanim się rozstaniemy z jej bohaterami, wypada kilka słów powiedzieć o ich dalszych losach. Więc tatuś trudnił się nadal układaniem krzyżówek. Bardzo mu to dobrze wychodziło. Na ogólnopolskim konkursie układania krzyżówek, ogłoszonym pod protektoratem Redaktora Naczelnego Wszystkich Redakcji, pan Kubiak zdobył pierwszą nagrodę. Czasopisma, które i przedtem chętnie korzystały z jego współpracy, teraz wprost wyrywały go sobie wzajemnie. A że nigdy już nie dał się ponieść namiętności do hazardu, tylko wszystkie zarobione pieniądze przynosił do domu, całej rodzinie powodziło się coraz lepiej. Starczyło pieniędzy nawet na teatr i filharmonię, nie mówiąc już o kwiatach i soku pomidorowym. O minionej słabości nic tatusiowi nie przypominało, bo wstrętny „Krokodyl" został, naturalnie, zlikwidowany. Prosperuje tylko „Rozbójnik", przy 'którym utworzono ostatnio filię pod nazwą „Mały Rozbójniczek" — ale to już tatusia nie obchodzi. Mamusia, niezmiennie piękna i młoda, z zamiłowaniem pracowała w przedszkolu. Wszystkie dzieci strasznie ją lubiły, a najbardziej Basiunia. Basiunia martwiła się tylko, że od jesieni nie będzie już chodziła do przedszkola, lecz pójdzie do szkoły. Ale trudno, taki los czeka wszystkich przedszkolaków. Żeby jakoś ulżyć w tym zmartwieniu, pani Kubiakowa umówiła się, że

Basiunia będzie ją odwiedzała, czasem ze swoją manią, a czasem z ciocią Hanką. Bo pani Hanka jest teraz ciocią Hanką, tak postanowiono. Jest ciocią Basiuni i Mirka. Często odwiedza jeden i drugi dom. Pani Teresie wystarała się o posadę bufetowej w hotelu „Bristol", w którym sama jest Szefem Recepcji — i czuwa, alby dawna koleżanka z obozu nigdy już nie dostała się pod wpływ niedobrych ludzi. Zresztą Teresa nie ma już takich pokus, odkąd Kolano ze swoją bandą siedzi w więzieniu. Z dawnych znajomych odwiedza ją tylko Szyjka, ale ten jest już przecież, jak wiadomo, uczciwym człowiekiem. Pan Edmund nie został układaczem krzyżówek. Jak przewidywał, zabrakło mu do tego wykształcenia. Czasami tylko rozwiązuje krzyżówki, ale nad tym też poci się niewypowiedzianie. Otrzymał on jednak dobrą posadę kierownika sklepu monopolowego. W jego sklepie nigdy nie bywa manka. Przestrzegane są też wszelkie przepisy, na przykład nie zdarza się, żeby sprzedał alkohol nieletnim. Sprzedając zaś dorosłym, zawsze przestrzega: — Proszę pić umiarkowanie, bo od tego człowiek tępieje. W związku z tym obroty w sklepie pana Edmunda są mniejsze niż w innych sklepach tego rodzaju. Nadrzędne władze handlowe cofnęły panu Edmundowi premię. Ale Sejm PRL przyznał mu Krzyż Zasługi za Skuteczną walkę z alkoholizmem. W dni powszednie pan Szyjka przypina wysokie odznaczenie do białego fartucha, a w niedzielę — do czarnego garnituru, w którym odwiedza państwa Kubiaków. Zjada wówczas razem z nimi śniadanie, a następnie udają się z Mirkiem na mecz albo do ogrodu zoologicznego. Niestety, hipoteza o powstawaniu garbów u wielbłądów nie sprawdziła się. Ale ogród zoologiczny jest mimo to niemniej ciekawy. Pan Szyjka bardzo sobie chwali taki tryb życia. I naturalnie każdego ranka pochłania ze smakiem dwa kubki porridżu: jeden — zimnego, drugi zaś — gorącego. Małgosia pomyślnie zdała maturę. Aż do ostatniej chwili marzyła o szkole filmowej, a nazajutrz po maturze nagle oświadczyła, że idzie na polonistykę. Może i ma rację — czy każda ładna panna musi od razu iść do filmu? To by była przesada.

Szczególnie że Małgosia zdjęła już znad swego łóżka portret Jamesa Deana, amerykańskiego aktora, który zginął w wypadku samochodowym. Co ważniejsze, nie powiesiła na jego miejscu żadnej innej fotografii... No więc Małgosia zapisała się na polonistykę, z czego wynika, że pewnie będzie nauczycielką. To piękny zawód. A tymczasem wyjechała na wakacje nad morze. Z koleżankami. Ale głowy nie dam za to, czy pewnego dnia przypadkiem nie spotka wysmukłego młodzieńca z ostrzyżonymi na jeża włosami. Bardzo jestem ciekaw, jak go potraktuje. Co się tego młodzieńca tyczy, jest on nadal reporterem kryminalnym „Sztandaru Młodych". Wielką sławę przyniósł mu reportaż o zlikwidowaniu bandy Kolana. Reportaż nosił tytuł:

Łatwo się domyślić, że reportaż przyniósł sławę nie tylko autorowi, lecz również bohaterom, Mirkowi zaś w pierwszym rzędzie. Ale o tym za chwilę. W każdym razie redaktora Orłowskiego bardzo zaczęto po tym reportażu cenić. Zgodzono się nawet przyznać mu nadprogramowy urlop nad morzem. Dziwne jedynie, że kiedy Tadeusz spotyka Mirka, nigdy nie rozmawiają ze sobą o wspólnie przeżytych chwilach, tylko porozumiewawczo mrugają do siebie. Pewnie jednak tak być powinno. Przed sklepem jubilerskim stoi brodaty dziadek w kożuchu i z kosturem. Ale brodę ma krótszą, bo to prawdziwa broda, a tylko sztuczne są takie długie i rosochate. W ogóle cały dziadek jest prawdziwy. Zaś kapitan Górny może się i w coś tam przebiera, tropiąc bandytów, ale już nie w brodę i kożuch, a w co —

nie wiem i wiedzieć nie mam prawa. Na pewno nadal dzielnie tępi zbrodnię, korzystaj ąjc przy tym — charakterystyczne, nieprawdaż? — z poparcia i pomocy społeczeństwa. Czy o nikim nie zapomniałem? A, prawda... No więc pewnego dnia Mirek wracał ze szkoły do domu. Droga jego prowadziła tym razem przez Plac Teatralny i Krakowskie Przedmieście. Koło hotelu „Bristol" Mirek zauważył nieduże, ale za to hałaśliwe zbiegowisko. Kilku dryblasów napastowało bardzo ordynarnie... zgadnijcie, kogo? Właśnie, tego niemiłego portiera, który kiedyś tak brzydko potraktował Mirka. O nie, do chuliganów, którzy go męczyli, nie przemawiał tak brutalnie, jak w swoim czasie do naszego bohatera — przeciwnie, był dla nich uprzedzająco grzeczny, jedwabisty, wręcz uniżony. — Ależ, łaskawi panowie — mówił — jesteście wszak panowie ludźmi kulturalnymi. Jeżeli wam w czym uchybiłem, to mi wybaczcie. Wszystko to była nieprawda. Młodzi hultaje nie byli ludźmi kulturalnymi, lecz wstrętnymi chuliganami. Portier w niczym im nie uchybił i nie mieli mu czego wybaczać — po prostu, jak to chuligani, chcieli się zabawić czyimś kosztem i jego obrali jako ofiarę. On o tym doskonale wiedział, ale bał się ich, więc dlatego, zamiast powiedzieć, co o tym myśli, uprzejmie się swoim prześladowcom przypodchlebiał. Oczywiście, nic to nie pomagało, a nawet wprawiało ich w nastrój jeszcze weselszego rozwydrzenia. Szturchali portiera w bok, ciągnęli za uszy i włosy, dawali mu prztyczki w nos, a co najgorsze — obrzucali mnóstwem brzydkich i nieprzyzwoitych słów. Przechodnie przyglądali się tym igraszkom, ale — pewnie z lenistwa — nikt jakoś nie interweniował. Mirka oburzyło takie znęcanie się łobuzów nad człowiekiem, chociaż bardzo tego człowieka nie lubił. — Przestańcie! — zawołał, ściskając pięści. Popatrzyli na chłopca i z początku zaśmiali się tylko, że taki mały wydaje im rozkazy. Ale jeden z nich przyjrzał się uważniej i trącił drugiego. — Nie poznajesz? — mruknął. Tamten też przyjrzał się Mirkowi.

— Rzeczywiście! — i trącił trzeciego. — O rany! — zawołał trzeci. — Przecież to ten, co w „Sztandarze" była fotografia, że wyśledził bandę Kolana. I uradowani chuligani zrobili Mirkowi głośną owację. „Teraz to przepadłem — pomyślał portier, który świetnie pamiętał, jak ohydnie zachował się wobec chłopca przed niedawnym czasem. — Ten to się na mnie dopiero zemści!" Ale nie doceniał albo po prostu nie wyobrażał* sobie Mirkowego charakteru. — Przestańcie! — zawołał jeszcze raz chłopiec. — Zabraniam wam tak się znęcać nad tym człowiekiem! Gdyby takie polecenie wydał im byle chłopczyna przechodzący ulicą, nie tylko by go nie usłuchali, ale dla samego rozkazodawcy mogłoby się —to źle skończyć. Lecz Mirek, bohater kryminalnego reportażu! Oto występowały na jaw dobre skutki gazetowej sławy. Chuligani natychmiast dali portierowi spokój, a najstarszy z nich powiedział: — Robi się, szefie. Czy będą jeszcze jakieś rozkazy? — Rozejść się. — Tak jest, szefie. W razie gdybyśmy byli potrzebni, można nas znaleźć pod Pałacem. Uszanowanie, I chuligani posłusznie poszli w swoją stronę. Mirek, udzieliwszy takiej nauczki portierowi, też poszedł w swoją stronę. I chyba w tym miejscu rozstaniemy się z nim. Bardzo mi się nie chce, bo go lubię. Mógłbym coś wymyślić, żeby jeszcze trochę nie rozstawać się z bohaterem. Na przykład zadać mu dodatkową próbę — próbę punktualności. Wiecie: żeby punktualnie przychodził ze szkoły do' domu. Obawiam się, że tę próbę byłoby mu nawet trudniej przebyć niż próbę odwagi. Więc mogłoby to być ciekawe, co? Chcecie, to go jeszcze zawołam i zadam tę próbę? Ale nie, to by nie było w porządku. Historia jest skończona. Mirek znika w wylocie ulicy, ostatni raz błyska w słońcu jego srebrzysty tomahawk... Żegnaj, mój bohaterze!

Być może, sami wszystko dobrze rozumiecie, i to drugie zakończenie wcale nie jest wam potrzebne. Ale mogło się zdarzyć tak, że wraz z wami czytał tę książkę ktoś dorosły i tłumaczył ją swoim dorosłym rozumem, zasiewając w waszych umysłach zupełnie, ale to zupełnie niepotrzebne wątpliwości. Wobec tego muszę je rozproszyć. Nie jest też wykluczone, a to by już było bardzo przykre, że są dzieci, które same myślą jak dorośli. Chciałbym, żeby ta książeczka pomogła im się z takiego myślenia wyleczyć. Ja nie twierdzę, że dorośli są głupi. Wcale nie. W dorosłym życiu potrzebne jest dorosłe myślenie. Ale kiedy to dorosłe myślenie zastosować do przygód, jakie czasem spotykają dzieci, nic dobrego z tego wyniknąć nie może. Więc jeżeli jacyś dorośli czytali tę książkę, to pewnie myśleli tak: no cóż, różne rzeczy mogą się zdarzyć. Niegrzeczny portier, bandyci, gry liczbowe — to wszystko bywa. O tym piszą nawet w gazetach. Ale Indianie w Warszawie? I żeby chłopiec z piątego oddziału został Indianinem? E, tam. Na pewno było tak — myślą ci dorośli z pobłażliwym uśmiechem — że Mirkowi się zdawało. Najpierw zdawało mu się, że zobaczył Odważnego Żubra na przystanku autobusowym. Później sobie różne rzeczy wymyślił. Redaktor Orłowski ze „Sztandaru Młodych", który

miał w tym swoje cele, podsycał fantazję chłopca. A na zakończenie Mirkowi przyśniło się spotkanie z Apaczami przy wojennym ognisku. I tyle. Powiem otwarcie: nie mam" żadnych dowodów, że ci dorośli się mylą. Ale nie mam też ochoty ani potrzeby tak od razu się z nimi zgadzać. Bo niby dlaczego? Że to dziwne? Zdarzają się dziwniejsze rzeczy i ci sami dorośli, którzy podają w wątpliwość Odważnego Żubra, wierzą w nie bez zmrużenia oka. Już nie mówię o tych ciemnych ludziach, którzy wierzą w duchy. Ja naturalnie w duchy nie wierzę i wam też nie radzę. Ale są uczeni, wykształceni, rozsądni ludzie, którzy wierzą na przykład w latające talerze. O tym też było w gazetach. Co do tych latających talerzy ja się nie wypowiadam. Zobaczymy. Ale wydają mi się one nieco dziwniejsze od Odważnego Żubra, Walecznego Orła i całego plemienia Apaczów, obozującego w Warszawie. A wam? Bardzo nie lubię takich mędrków, którym się zdaje, że dokładnie wiedzą, co jest możliwe, a co nie. A jak są przekonani, że wiedzą, to niech im będzie, ale po co innym psują przyjemność? Mirek wierzy, że spotkał Odważnego Żubra — nie ma więc żadnych podstaw, aby temu przeczyć. Mirek nie jest głuptasem ani kłamczuchem. Znaczy, że spotkał, i już. Ja w to wierzę i wam też radzę. Być może, kiedy Mirek dorośnie, szczegóły przygód z Indianami zatrą się w jego pamięci i po pewnym czasie sam już nie będzie wiedział, czy je przeżył naprawdę. I wy też dorośniecie i — na to nie ma rady — będziecie na te sprawy patrzeli po dorosłemu. Ale wtedy nie czytajcie już książek dla dzieci. To wszystko, co chciałem wam powiedzieć. Teraz to już naprawdę.