wstep do soc-wyklad 1.2016_17

Socjologia jako dyscyplina naukowa

Przedmiot badań, źródła socjologii proces i metody badawcze Dr Małgorzata Zawiła

Wymagania egzaminacyjne • Materiał obejmujący wykłady + • Podręcznik A. Giddens, Socjologia, PWN 2004

• Forma egzaminu: test jednokrotnego wyboru po wcześniejszym otrzymaniu zaliczenia ćwiczeń

• Czym jest socjologia? • Jaki jest przedmiot zainteresowań socjologii? • Główne obszary zainteresowań • Jakie są podstawowe metody badawcze socjologii? • Jak przebiega socjologiczny proces badawczy? • Główne techniki badań socjologicznych

Socjologia jako nauka - początki • łac. socius – zbiorowość, społeczeństwo, logos – mądrość, wiedza • 1838 termin wprowadza francuski myśliciel Auguste Comte • 1892 – pierwsza katedra socjologii w USA, University of Chicago (A. W. Small) • 1895 – pierwsza katedra socjologii w Europie na Uniwersytecie w Bordeaux (E. Durkheim) • 1909 – powstanie American Sociological Association (ASA) • 1920 – pierwsza katedra socjologii w Polsce – Poznań (Florian Znaniecki)

Przedmiot zainteresowań socjologii • Socjologia – jedna z gałęzi nauk społecznych, której przedmiotem jest życie społeczne jednostki, grupy społeczne i społeczeństwo. • Podstawowym założeniem socjologii jest to, że człowiek jest istotą społeczną, jego egzystencja ma charakter społeczny. • Zjawiska i doświadczenia dot. życia człowieka należy rozpatrywać w kontekście jego społecznych uwarunkowań, jest nieredukowalne ani do biologii, ani do psychologii

Społeczeństwo • Zbiorowość/ grupa ludzi, której członkowie wchodzą w interakcje/zależności, zamieszkują pewną określoną przestrzeń i dzielą wspólną kulturę. (podzielane praktyki, wartości i przekonania) • Kompleks wzajemnych stosunków ludzkich, system interakcji

Podstawowe obszary badań • Procesy społeczne (transformacje ustrojowe, zmiany w obrębie instytucji np. rodziny, modernizacja) • Zjawiska społeczne (alkoholizm, bezrobocie, • Struktury społeczne (warstwy i klasy społ., systemy rządzenia, partie, organizacje i zrzeszenia) • Interakcje społeczne (procesy komunikacji itp.) • Historia i teoria dziedziny • Metodologia

SOCJOLOGIA teoretyczna empiryczna metodologia stosowana historia socjologii

• Aby dostrzec zjawiska otaczające człowieka i jego życie w szerszej perspektywie – w perspektywie społecznej, socjolog posługuje się czymś, co C. W. Mills nazwał wyobraźnią socjologiczną - czyli właśnie umiejętnością zobaczenia w codziennych sprawach dotyczących jednostki sił i mechanizmów wykraczających poza jednostkową egzystencję – sił i mechanizmów społecznych. Zadaniem socjologa jest więc wyjście poza zdroworozsądkowe rozumienie zwykłego życia.

Potoczna a naukowa wiedza o społeczeństwie • P – przyswajana nieświadomie przez całe życie • N – świadomie, celowo i systematycznie • P – nacechowana emocjami, wartościowaniem, dychotomia myślenia, w następstwie zdarzeń dopatrywanie związku przyczynowego, pochopne wnioskowanie i interpretacja, pochopność uogólnień, stereotypizacja, • N – nie sam opis ale interpretacja, wyjaśnienie • N – neutralność i powstrzymanie od wartościowania • N – badanie metodyczne – celowe, zaplanowane, oparte na faktach

Cele socjologii • Burzenie/weryfikacja zdroworozsądkowej wiedzy na temat świata społecznego (burzenie miitow) NE s. 64 -demaskatorstwo, podważanie autorytetow, sztuka niedowierzania • Autonomia procesu gry wobec graczy, rosnąca złożoność i niezależność związków funkcjonalnych – przewodnik • - model gry s. 105, 115 • - figuracja, relacja jako proces, współuzależnienie działań

Błędne przekonania o socjologii i socjologach A. B. C. D. E. F. G.

Aktywista na rzecz dobrostanu społecznego Pracownik socjalny Opieka społeczna Reformator społeczny Zbieracz danych Manipulator Niezaangażowanych ekspert - nadczłowiek

Kim zatem socjolog jest? Berger s. 24-25, 26-27

Co nam daje socjologia?

Świadomość różnic kulturowych Ocena działań społecznych i prognozy względem ich skutków Samopoznanie Wgląd poza oczywistość Zrozumienie mechanizmów ogólnych Dystans

Norberta Eliasa teoria rozwoju naukowej myśli socjologicznej • Od myślenia opartego na własnym indywidualnym, jednostkowym doświadczeniu – do myślenia w kategoriach bezosobowych, samoregulujących, samonapędzających się związków wydarzeń s. 69 niezależnych od jednostkowych motywacji i działań s. 73

Przedsocjologiczna myśl o społeczeństwie Starożytna filozofia grecka: 1. Krytyczny dualizm - rozróżnienie miedzy elementami natury, a tym co ustanawiają ludzie 2. Odkrycie autonomii człowieka, zalążki indywidualizmu 3. Platon Państwo, myślenie w kategoriach obywatelskości, państwa, ich diagnozy i działań na rzecz zdrowego państwa (nierówności społeczne, majątkowe 4. Arystoteles - człowiek jest z natury zwierzęciem politycznym ( społecznym, państwowym) politikon, wspólnota samowystarczalna, moralna, o różnorodnych i komplementarnych częściach 5. Społeczeństwo jako wspólnota wartości - chrześcijaństwo 6. Renesans -Nicoli Machiavelli -1469-1527 (polityka i władza), Thomas More, Francis Bacon - utopie społeczne 7. Reformacja, pozytywizm etc.

Warunki rozwoju • XVIII – wielkie wyprawy eksploracyjne – poznanie innych kultur i społeczeństw • Wielka Rewolucja Francuska – zmiana polityczna – upartyjnienie polityki i władzy, społeczeństwa państwowe, partie masowe, władza większości a nie nielicznej elity s. 82, 84, 85, 86 • charakteru władzy, zmiana w myśleniu, emancypacja ….. • Wielka rewolucja przemysłowa - XVIII - Uprzemysłowienie (industrializacja) depersonalizacja stosunków społecznych • Urbanizacja (wielkie migracje chłopów i tworzenie nowoczesnych miast opartych na przemyśle) • Mobilność społeczna • Specjalizacja naukowa • Zmiany, ich zakres i tempo spowodowały potrzebę poszukiwania odpowiedzi na pytania o źródła, charakter i dalsze losy... • Ujednostkowienie, kontakt kulturowy, ruchliwość społeczna, różnicowanie sie społeczeństw, niestabilność wierzeń, i ustrojów politycznych (Jerzy Szacki)

Socjologia a inne dyscypliny nauki • • • • •

Historia - materiał, dane, przedmiot Antropologia - metody, Psychologia N. ekonomiczne N. polityczne

Nurty w socjologii • Strukturalny funkcjonalizm – H. Spencer (analogia do organizmu i jego organów, części), A. Comte, E. Durkheim, T. Parsons, R. Merton założenie, że poszczególne elementy systemu społecznego współdziałają ze sobą, tworząc funkcjonalna całość - analogia organiczna, • Teorie konfliktu – socjologia klas (władza, nierówności, walka) - założenie o konkurencji klas i warstw o interesy i dobra, sprzecznosc interesów i ograniczony zasób dóbr powodują konflikt i ciągła walkę o zmianę stosunków dominacji i podporządkowania, –s. grup uprzywilejowanych i wykluczonych – władza, s. feministyczna K. Marks, R. Dahrendorf. • Teorie działania społecznego (podstawa funkcjonowania społeczeństwa nie sa struktury, ale działania jednostek i sens nadawany przez jednostki tym działaniom) M.Weber - G.HMead - Interakcjonizm symboliczny – koncepcja, że ludzie nadają sens swoim społecznym światom w procesie komunikacji lub inaczej symbolicznej wymiany znaczeń, Mead a) działania ludzkie wobec rzeczy są kierowane na podstawie znaczeń przypisywanych tym rzeczom przez ludzi, b) znaczenie przypisywane jest wynikiem społecznej interakcji jednostki z innymi i ze społeczeństwem, c) znaczenie jest modyfikowane w procesie interpretacji odbywającym się kiedy jedn. napotyka te rzeczy - , Blumer, Goffman