postarzanie ludzi w photoshopie
SPIS TREŚCI:
Pierwsze przygotowania Modelujemy twarz Nadajemy siwiznę włosom Modyfikujemy brwi i rzęsy
FOT.: DREAMSTIME/montaż KOMPUTER ŚWIAT EKSPERT
Uwydatniamy wady na cerze Dodajemy zmarszczki Przyciemniamy zęby
DO POBRANIA:
Z tego poradnika dowiesz się: 1. Jak przygotować się do postarzania ludzi na fotografiach 2. Jak krok po kroku „dodać lat” osobie na fotogfafii
Adobe Photoshop CS4
Postarzanie ludzi w Photoshopie Któż z nas nie chciałby na moment przenieść się do przyszłości i sprawdzić, co go tam czeka, jak mu się wiedzie oraz jak wygląda? Niestety, maszyny czasu póki co znajdziemy wyłącznie w filmach SF. Jeśli interesuje nas nasza przyszłość, pozostaje nam tylko wizyta u wróżki.
Portret dziś
Portret za 40 lat
Plus 50
Alicja Żebruń Autorka
W dobie, gdy wszyscy chcą się odmładzać, warto czasem zrobić coś zupełnie odmiennego. Ciekawość, jak możemy wyglądać za 40 lat zaspokoimy tylko w jeden sposób – postarzając twarz na fotografii za pomocą Photoshopa. Ale uwaga, może nam się nie spodobać to, co zobaczymy. Warto jednak pamiętać, że ekstrapolacja przyszłych rysów pokaże nam nasze oblicze jedynie w przybliżeniu. Na wygląd człowieka wpływ ma bowiem cały szereg czynników, których nie przewidzimy.
1
Jedną jednak kwestię możemy sprawdzić samodzielnie – nasz wygląd za kilkadziesiąt lat . A to za sprawą komputera i Photoshopa. W tym poradniku zobaczymy, jak sobie dodać lat na fotografii za pomocą Photoshopa CS4. Wybierając zdjęcie do obróbki, warto jednak pamiętać o kilku zasadach: twarz na portrecie nie może być przetworzona i wygładzona, a detale cery, zwłaszcza drobne zmarszczki mimiczne, powinny być
dobrze widoczne. Niewskazany jest również mocny makijaż. Aby nasz postarzony portret wyglądał realistycznie, warto, abyśmy skorzystali z wiarygodnego wzorca, na przykład zdjęcia naszej babci lub dziadka. Analiza ich rysów i układu zmarszczek pozwoli nam z dużym prawdopodobieństwem prognozować nasz przyszły wygląd. Oczywiście przedmiotem badań nie powinny być tylko twarze starszych krewnych, ale także nasza własna mimika – zbadajmy, jak układają się nasze rysy, gdy się uśmiechamy lub mrużymy oczy. To właśnie od naszych mimicznych zmarszczek zależy w dużym stopniu nasz wygląd za kilkadziesiąt lat.
Pierwsze przygotowania Na początek warto przygotować okno programu do wygodnej pracy. Pokażemy, jak sobie ułatwić zadanie, odpowiednio aranżując układ zdjęć oraz paneli.
1
Wczytujemy do okna Photoshopa zdjęcie młodej twarzy. Warto, abyśmy mieli podwójny widok tej samej fotografii – jeśli na jednym będziemy dokonywali retuszu w powiększeniu, na drugim niepowiększonym obrazku możemy kontrolować, jak wprowadzane zmiany wyglądają z dystansu. Z menu wybieramy i wskazujemy nazwę otwartego dokumentu, na przykład .
�
2
Teraz z menu wybieramy i wskazujemy na dysku plik ze zdjęciem przedstawiającym starszą osobę, na którym będziemy się wzorować. Klikamy na i fotografia zostaje wczytana.
3
Pomiędzy obrazami możemy się przełączać za pomocą zakładek , ale nie jest to wygodne dla naszego zadania. Najlepiej wyświetlić w oknie aplikacji wszystkie zdjęcia naraz. W tym celu z menu wybieramy i klikamy na . Fotografie zostały wyświetlone obok siebie. Za pomocą narzędzia
Wygodne skróty
[
trzymając wciśnięty ten klawisz, możemy za pomocą rączki przesuwać obraz w oknie zmniejszamy rozmiar końcówki narzędzia
]
zwiększamy rozmiar końcówki narzędzia
�C �V �D �
kopiujemy zaznaczony wycinek obrazu
��
wyłączamy i włączamy wyświetlanie paneli w oknie programu oprócz paska narzędzi
��
przełączamy się pomiędzy oknami dokumentów
Z
wywołujemy narzędzie Zoom Tool
wklejamy skopiowany wycinek obrazu usuwamy zaznaczenie wyłączamy i włączamy wyświetlanie paneli w oknie programu
Modelujemy twarz Pierwsze zadanie to wymodelowanie rysów twarzy. Skóra starszych osób jest bardziej obwisła, nos ciut większy, tworzy się drugi podbródek. Możemy te modyfikacje zaaplikować do zdjęcia z pomocą specjalnych filtrów.
1
Z menu wybieramy . Pojawia się okno zawierające przydatne narzędzia. Na początek z lewej strony wybieramy narzędzie Foreward Wrap Tool . Po prawej stronie okna możemy dobrać odpowiedni do modyfikowanego obszaru rozmiar końcówki narzędzia (przy dużej powierzchni rozmiar będzie duży, przy niewielkiej i w obszarze wymagającym większej precyzji – mały). Ustawiamy także gęstość oraz siłę działania narzędzia .
2
Historia cofnięć Bardzo istotna przy precyzyjnej pracy z obrazem jest możliwość cofnięcia wykonanych czynności. W Photoshopie niezmiernie pomocny jest panel historii . Nie jest on jednak domyślnie wyświetlony w programie. Aby go uruchomić, w menu zaznaczamy . Domyślnie możemy cofnąć czynności o 20 kroków. Jeśli to nam nie wystarcza, z menu wybieramy i . W wyświetlonym oknie przechodzimy do panelu i w polu ustawiamy większą liczbę cofnięć. Warto jednak pamiętać, że zbyt duża liczba kroków może spowolnić pracę w programie. Klikamy na i restartujemy Photoshopa.
Teraz z wciśniętym lewym przyciskiem myszy staramy się obniżyć trochę linię policzków oraz wyciągnąć fałdy skóry w okolicy żuchwy .
Zoom Tool powiększamy widok twarzy, nad którą będziemy pracować . Jeśli chcemy, aby dana fotografia zajmowała więcej miejsca w oknie Photoshopa, wystarczy chwycić kursorem za krawędź okna dokumentu (kursor przybiera postać dwustronnej strzałki ) i rozciągnąć. Teraz możemy przystąpić do pracy nad fotografią, pamiętając o wygodnych skrótach klawiaturowych (patrz ramka ), które ułatwią i przyspieszą korekcję. Możemy również, przeciągając narzędziem w dół, obniżyć skórę pod oczami.
3
Teraz wybieramy Bloat Tool . Tym narzędziem możemy powiększyć wybrane elementy poprzez ich rozdęcie. W opcjach końcówki, oprócz rozmiaru i gęstości (patrz punkt 1 ) ustawiamy także, jak intensywnie oddziaływać będzie narzędzie na wybranym obszarze po kliknięciu i przytrzymaniu przycisku myszy – dobieramy niewielką wartość . Z wiekiem nasze nosy zwykle są bardziej wydatne. Klikamy na końcówkę nosa, nieznacznie ją powiększając . Dodatkowo warto uwydatnić skrzydełka nozdrzy . Nos możemy modyfikować, korzystając również z narzę-
dzia Foreward Wrap Tool .
4
W starszym wieku skóra powiek jest opadająca, a oczy
wydają się bardziej zapadnięte, dlatego warto zmodyfikować ten rejon twarzy. Wybieramy narzędzie Pucker Tool , które pozwala zmniejszyć obszary obrazu na zasadzie odwrotnej do rozdymania (patrz poprzedni punkt). Ustawiamy niezbyt duży rozmiar końcówki, niewielką gęstość oraz znaczną szybkość działania . Następnie klikamy kilkakrotnie na górną powiekę – sprawiamy, że stanie się ona mniej widoczna, a skóra nad powieką bardziej opadająca. Klikamy także na , modelując zagięcie powieki na bardziej kanciaste.
5
Jeśli teraz mamy duże usta, niestety – na starość przyjdzie nam się z nimi pożegnać. Wargi robią się mniej wydatne. Aby zmodyfikować ten rejon portretu, także użyjemy narzędzia Pucker Tool . Tym razem ustawiamy dużą gęstość oraz minimalną szybkość działania narzędzia. Dobieramy również rozmiar nieznacznie przekraczający grubość warg. Następnie klikamy i minimalnie przesuwamy narzę-
© www.komputerswiat.pl
2
postarzanie ludzi w photoshopie dziem wzdłuż ust, pocieniając je. Jeśli przy okazji powiększyliśmy zęby, możemy je zmniejszyć, przeciągając narzędziem Foreward Wrap Tool .
6
Gdy już wymodelowaliśmy naszą twarz w odpowiedni sposób, klikamy na i wracamy do głównego okna.
Nadajemy siwiznę włosom Z wiekiem nasze włosy siwieją – jest to jedna z typowych oznak sędziwego wieku. Możemy je wprawdzie ukryć pod farbą i udawać, że nic się nie zmieniło. Jednak przy modyfikacji zdjęcia warto czynnik siwienia wziąć pod uwagę. Zobaczmy, jak to zrobić.
suwak mocno w lewo, usuwamy barwę z zaznaczonego wcześniej obszaru .
1
Najpierw nadamy włosom siwe zabarwienie. Wybieramy narzędzia Lasso Tool , a na pasku opcji ustawiamy . Z wciśniętym lewym przyciskiem myszy obrysowujemy obszary z włosami . Nie musimy tego robić bardzo precyzyjnie.
3
2
Teraz na panelu klikamy na ikonę . Do zdjęcia została dodana specjalna warstwa dopasowania (widzimy ją na panelu warstw ). Przesuwając
1
Wybieramy narzędzie Sponge Tool , a na pasku opcji ustawiamy tryb usuwania koloru oraz siłę działania narzę-
dzia . Ustawiamy także rozmiar końcówki adekwatny do grubości brwi. Teraz z wciśniętym lewym przyciskiem myszy przesuwamy narzędziem ostrożnie i precyzyjnie wzdłuż brwi , usuwając z nich zabarwienie.
3
usunęliśmy zbyt wiele, wystarczy pędzlem o barwie białej przywrócić efekt na wybranym obszarze. Jeśli rezultat jest zadowalający, możemy spłaszczyć warstwy. Z menu wybieramy .
Uwydatniamy wady na cerze
4
Włosy rozjaśnimy za pomocą narzędzia Dodge Tool . Na pasku opcji dobieramy rozmiar końcówki pędzla adekwatny do powierzchni włosów oraz siłę rozjaśniania . Z listy wybieramy najpierw
– dzięki temu, przesuwając pędzlem po włosach , rozjaśniamy cienie. Następnie możemy rozjaśnić półtony (wybieramy ) oraz światła ( ).
Ponieważ siwizna wychodzi poza włosy , musimy to naprawić. Wystarczy za pomocą narzędzia Brush Tool o czarnym kolorze (klikamy na w przyborniku, aby dobrać barwę narzędzia) zamalować obszary , z których chcemy usunąć efekt. Siłę narzędzia regulujemy w polu . Jeśli niechcący
Modyfikujemy brwi i rzęsy Brwi, podobnie jak włosy na głowie, także siwieją. Musimy więc usunąć z nich kolor, rozjaśnić je i nieco przerzedzić. Przerzedzimy także rzęsy.
Jeśli wprowadzone zmiany nam nie odpowiadają i chcielibyśmy od nowa wymodelować dany element twarzy, wybieramy Reconstruct Tool . Przesuwając narzędziem po wybranych obszarach zdjęcia, usuwamy wprowadzone tam zmiany.
loną brwią pojawiła się ramka. Chwytamy za narożnik i przekręcając nieznacznie ramkę, zmieniamy nachylenie brwi. Chwytając za wnętrze ramki, przesuwamy ją w górę lub w dół. Na panelu warstw możemy
Usuwanie zmian
2 3
Za pomocą narzędzia Dodge Tool rozjaśniamy włosy na brwiach. Robimy to tak jak w punkcie 4 poprzedniej wskazówki.
Przerzedzimy i nadamy naturalności brwiom. Wybieramy narzędzie Clone Stamp Tool , ustawiamy tryb działania oraz niewielkie krycie . Rozmiar powinien być adekwatny do szerokości brwi. Warto wiedzieć, że domyślnie Photoshop CS4 przy korzystaniu z tego narzędzia pokazuje specjalną nakładkę, która może nam bardzo przeszkadzać. Aby wyłączyć ten efekt, na panelu
Cera starszej osoby daleko odbiega gładkością od skóry młodego człowieka. Musimy sprawić, aby na zdjęciu widoczne były powiększone pory, przebarwienia i plamy.
1
Wciskamy skrót klawiaturowy �J i powielamy warstwę ze zdjęciem. Nadajemy tryb mieszania warstwy . Teraz w menu wskazujemy i . Pojawia się okno filtra, w którym przesuwamy suwak w prawo, uwydatniając na zdjęciu detale cery. Dzięki temu bardziej widoczne będą na przykład zmarszczki, których wcześniej nie zauważyliśmy. Klikamy na .
nadać lekką przejrzystość skopiowanej brwi – wystarczy zmniejszyć wartość . Z menu wybieramy i spłaszczamy warstwy. W podobny sposób modyfikujemy brwi nad drugim okiem.
efektu (na przykład na krawędzi twarzy oraz dookoła głowy ) – pozostawiamy wyostrzoną jedynie samą cerę. Z menu wybieramy i spłaszczamy warstwy.
3
Dodajemy do zdjęcia plamy – kolejny element pojawiający się wraz z wiekiem, zwłaszcza pod wpływem nadmiernego opalania. Warto w tym celu utworzyć kilka kształtów pędzli, które będą zarysem przypominać plamy. Jak tworzyć nowe pędzle, dowiemy się z ramki . Na panelu klikamy na ikonę . Pojawiła się nowa pusta warstwa , na której będziemy malować plamy. Ustawiamy tryb mieszania oraz zmniejszamy krycie .
4
Z paska narzędzi wybieramy Eyedropper Tool i klikamy na miejsce, gdzie skóra ma dość ciemne odcienie . Pobieramy tym samym kolor dla pędzla, którym będziemy malować plamy. usuwamy zaznaczenie przy opcji . Teraz z wciśniętym klawiszem � klikamy obok brwi , pobierając próbkę pikseli w odcieniu skóry. Następnie zwalniamy klawisz � i klikamy na brwi, nadając wrażenie nieco rzadszych włosów.
4
Ponieważ brwi u osób w starszym wieku nie są tak regularne jak u młodych, trzeba je zniekształcić i przesunąć. Zaczynamy od zaznaczenia brwi. Wybieramy narzędzie Lasso Tool i ustawiamy niewielki promień wtapiania . Obrysowujemy obszar . Następnie, wciskając skrót klawiaturowy �J, kopiujemy zaznaczony wycinek na osobną warstwę. Teraz wciskamy �T, wywołując narzędzie do przekształcania obiektów. Dookoła warstwy z wydzie-
2
Ponieważ całe zdjęcie zostało niepotrzebnie poddane działaniu filtra, wybieramy narzędzie Eraser Tool , na pasku opcji ustawiamy duże krycie i przesuwamy końcówką pędzla wszędzie tam, gdzie nie powinno być widać zaaplikowanego
5
Klikamy na Brush Tool , a na pasku opcji dobieramy kształt pędzla (nowo utworzone znajdziemy na dole wyświetlonej listy), ustawiamy tryb malowania oraz niewielkie krycie. Teraz kliknięciami tworzymy na twarzy (na utworzo-
Dodajemy zmarszczki Przyszedł czas na najważniejszą zmianę – dodanie zmarszczek. Niestety, mimo cudownych specyfików na rynku czekają one każdego z nas. Zmarszczki możemy utworzyć dwiema metodami – kopiując je z innego zdjęcia (z fotografii starszej osoby o podobnej mimice, ustawieniu twarzy i oświetleniu oraz najlepiej o zbliżonej rozdzielczości obrazu) i tworząc fotomontaż. Albo rysujemy je od nowa.
5
Teraz, za pomocą narzędzia Clone Stamp Tool o dużym kryciu , usuwamy częściowo i skracamy rzęsy dookoła oczu. Postępujemy tak samo, jak w punkcie 3 tej porady.
1
Na początek wykorzystamy metodę fotomontażu. Otwieramy zdjęcie przedstawiające starszą osobę. Następnie z paska narzędzi wybieramy Lasso Tool , a na pasku opcji ustawiamy średnie wtapianie zaznaczenia. Obrysowujemy obszar ze
Tworzymy nowy pędzel Wykonany przez nas własnoręcznie pędzel może mieć dowolny kształt. Warto to wykorzystać podczas tworzenia starczych plam.
1 Wciskamy �N. W polach podajemy rozmiar dokumentu w pikselach – obraz musi być kwadratem, aby pędzel zachował proporcje. Wybieramy również biały kolor tła . Następnie za pomocą narzędzia Brush Tool o czarnym kolorze i miękkiej końcówce tworzymy nieregularną plamę . 2 Gotowy pędzel zapiszemy,
wybierając z menu polecenie . W wyświetlonym oknie nadajemy nazwę, na przykład , i klikamy na . Utworzony pędzel jest od razu dostępny w Photoshopie.
nej wcześniej pustej warstwie) kilka lub więcej plam . Oczywiście warto zmieniać kształt, rozmiar i krycie pędzla, gdyż żadna plama nie powinna być identyczna. Na koniec spłaszczamy warstwy obrazu. zmarszczkami i wciskamy �C, kopiując element do schowka.
2
Wracamy do zdjęcia, nad którym pracujemy. Wciskamy �V i wklejamy zmarszczki na nową warstwę. Oczywiście najczęściej nie pasują do portretu, ale zaraz to naprawimy. Wciskamy �T i przeciągając za punkty na ramce , obracamy i skaluje-
© www.komputerswiat.pl
4
Postarzanie ludzi W PHotosHoPie my obiekt tak, aby pasował do układu twarzy pod spodem. Chwytając za środek, przesuwamy warstwę w odpowiednie miejsce. Jeśli na pasku opcji klikniemy na ikonę , dookoła obiektu pojawi się ramka , za pomocą której możemy powyginać zmarszczkę, dopasowując lepiej do twarzy. Wciskamy klawisz �, aby zaakceptować modyfikację.
3
Narzędziem Eraser Tool usuwamy niepasującą do reszty część warstwy (zwłaszcza przy krawędziach). Mając zaznaczoną warstwę ze zmarszczką, wybieramy z menu i klikamy na . Dookoła obiektu pojawiła się selekcja. Teraz będziemy mogli wprowadzać zmiany jedynie na wydzielonym obszarze.
4
Jeśli wklejona zmarszczka ma nieprawidłowy odcień i odmienne od skóry pod spodem nasycenie, wyregulujemy to za pomocą narzędzi na panelu . Klikamy na ikonę . Teraz suwakiem dopasowujemy nasycenie koloru, a za pomocą suwaka tonację. , aby Klikamy na wrócić do narzędzi panelu.
5
Ponownie zaznaczamy zmarszczkę (tak jak w punkcie 3 ) i na panelu klikamy na . Za pomocą trójkątnych znaczników dopasowujemy jasność i kontrastowość
Przyciemniamy zęby Ostatnim zadaniem jest przyciemnienie zębów – białe uzębienie bez żadnych przebarwień nie pasuje do starszej osoby.
1
Wybieramy narzędzie Lasso Tool i ustawiamy niewielki promień wtapiania . Obrysowujemy obszar zębów .
2 5
Wciskamy �J i powielamy
© www.komputerswiat.pl
zmarszczek do tła.
6
Klikając na na panelu warstw, możemy w każdym momencie ponownie dostroić ustawienia. Zaznaczamy warstwę ze zmarszczką i zmniejszamy jej krycie , jeśli fałdy są zbyt wyraziste. Na koniec z menu wybieramy i spłaszczamy warstwy. Z pozostałymi zmarszczkami (na przykład dookoła oczu czy między brwiami) postępujemy w podobny sposób.
pomocą Burn Tool pogłębiamy i wydłużamy .
8
Gdy już utworzymy wszystkie zmarszczki, za pomocą narzędzia Burn Tool o dużym rozmiarze końcówki przyciemniamy policzki , aby obszar żuchwy wydawał się bardziej zagłębiony. Przyciemniamy także okolice nosa, oczu i wszędzie tam, gdzie uznamy, że dla naszego portretu będzie to korzystnie. Poznanymi narzędziami modelujemy też zmarszczki i zagłębienia na szyi. w tryb Ustawiając narzędzie Burn Tool i malując po jaśniejszych obszarach, wydobywamy ciemniejsze plamki. Narzędziem Sponge Tool , ustawionym w tryb , dodajemy koloru dookoła nosa i na policzkach (z wiekiem uwidaczniają się tutaj naczynka krwionośne).
WsPółPracoWnicy Marcin Brzozowski MgB, Dariusz Mitas dM, Marcin Gokieli Mg, Marek Jaślan Mj Piotr Lewandowski Ple, Marcin Lis Ml, Mariusz Michalski MM, Paweł Małkowski PM, Łukasz Ośmiałowski ło, Akadiusz Świostek aś, Dorota Trajkowska dt, Jarosław Wilk jW, Karol Wierzchołowski kW PrzygotoWanie cd/dVd Jarosław Wilk (CD-Manager), Waldemar Grygucis, Piotr Kudrel korekta Jolanta Rososińska dtP Zbigniew Zieliński, Mariusz Rybak redaktor tecHniczny Maciej Kunda
7
Niektóre zmarszczki możemy narysować sami. Wciskamy �J i powielamy warstwę ze zdjęciem – będziemy pracować na górnej warstwie. Wybieramy narzędzie Burn Tool , a na pasku opcji ustawiamy niewielki rozmiar oraz siłę
przyciemniania . Ustawiamy także (podczas pracy warto też korzystać z usta). Rysujemy na czole wienia i w innych rejonach twarzy delikatne linie zmarszczek. Korzystając z narzędzia Dodge Tool , rozjaśniamy okolice zmarszczek , nadając im więcej przestrzenności. Istniejące zmarszczki za
od 2002 roku adres redakcji 02-672 Warszawa, ul. Domaniewska 52 022 2320078 (w godzinach 10–17), www.ks-ekspert.pl,
[email protected] dyrektor WydaWniczy Aleksy Uchański redaktor naczelny Wiesław Małecki zastęPca redaktora naczelnego Łukasz Czekajewski sekretarz redakcji i redaktor ProWadzĄcy Jerzy Łabuda jł
od 1994 roku
uWażaMy na śWiatło Podczas rzeźbienia twarzy musimy zwrócić uwagę na kąt i siłę padania światła. Od tego zależy wyrazistość zmarszczek. Jeśli światło jest mocne i pada pod ostrym kątem, wówczas zmarszczki się bardziej uwydatniają (powinniśmy tworzyć mocniejsze zarysy). Jeśli światło jest delikatne, rozproszone i na wprost – zmarszczki będą mniej widoczne.
warstwę z uzębieniem. Zmieniamy tryb mieszania warstw na . Zęby zostały przyciemnione . Za pomocą usuwamy przynarzędzia Eraser Tool ciemnienie tam, gdzie jest zbędne, na przywybieramy kład z warg. Z menu i spłaszczamy warstwy. Detale na zębach możemy jeszcze dopracować, korzystając na przykład z narzędzia Burn Tool . W ten sam sposób możemy przyciemnić także białka oczu.
Warto zajrzeć: ● http://photoshop.pl ● www.exguides.org
WydaWca AXEL SPRINGER POLSKA Sp. z o.o., Członek IWP i ZKDP, www.axelspringer.pl adres 02-672 Warszawa, ul. Domaniewska 52, tel. 022 2320000 wew. 20000, 022 2320001 wew. 20001 Prezes zarzĄdu Florian Fels Prezes HonoroWy Wiesław Podkański dyrektor zarzĄdzajĄcy ds. czasoPisM Małgorzata Barankiewicz dyrektor finansoWy Edyta Sadowska dyrektor Biura zarzĄdu Michał Fijoł Biuro reklaMy MagazynóW Mariusz Wąsiński (dyrektor) Paweł Stano 022 2320120, 500240318 Sekretariat tel. 022 2320149 faks. 022 2325507 Adres: Axel Springer Polska Sp. z o.o. ul. Suwak 3, 02-676 Warszawa koordynator ds. WydaWniczycH Paweł Bulwan ProMocja tel. 022 2320057,
[email protected] Michał Bajerski, tel. 022 2320058 księgoWość Janusz Bąk (główny księgowy) kolPortaż Rafał Kamiński (dyrektor) Produkcja Mariusz Gajda (dyrektor) druk BP-Print Sp. z o.o, Warszawa PrenuMerata i egzeMPlarze arcHiWalne tel. 022 7613214 Infolinia: 0801 000869, faks. 022 7613133 e-mail:
[email protected] (pytania i reklamacje),
[email protected] (zamówienia) Adres do korespondencji: INFOR PL S.A., ul Okólna 40, 05-270 Marki sPrzedaż internetoWa i PrenuMerata zagraniczna http://kiosk.redakcja.pl Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo redagowania nadesłanych tekstów, nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam i ogłoszeń. Zabroniona jest bezumowna sprzedaż czasopisma po cenie niższej od ceny detalicznej ustalonej przez wydawcę. Sprzedaż numerów aktualnych i archiwalnych po innej cenie jest nielegalna i grozi odpowiedzialnością karną.
