Zielarstwo i metody fitoterapii

Zielarstwo i metody fitoterapii O ziołach i preparatach ziołowych, dzieje fitoterapii dr Henryk St. Różański

Opracowano na podstawie prac: Henryk Różański Poradnik zielarski Krosno 1993 Poradnik Fitoterapii Krosno 1990-1994 Roślinne preparaty galenowe, cz. I - III, receptura i wyniki badań autora

Rękopis i maszynopis recenzowany; Krosno, cz. I-III - 1989-1996; Krosno-Poznań, cz. IV – 1997-2001 Sponsor badań autora w latach 1993-2000 - Fundacja Büchnera

Dokument i receptury chronione prawami autorskimi Receptur nie wolno stosować do celów zarobkowych!

Św. Albertus Magnus /1193-1280/ - patron biologów średniowieczny alchemik, filozof, teolog i zielarz

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

1. Historia i znaczenie dwóch kierunków ziołolecznictwa Ziołolecznictwo jest tak stare jak ludzkość. Wiedzę o ziołach gromadził człowiek od zarania cywilizacji. Od najdawniejszych czasów musiał człowiek dawać sobie radę z rozmaitymi chorobami. Leków na liczne cierpienia poszukiwał w otaczającej go, przebogatej przyrodzie.

Ludy pierwotne. Człowiek pierwotny podczas poszukiwania środka leczniczego kierował się instynktem oraz obserwacjami przypadkowymi; naśladował też zwierzęta, które podczas choroby zjadają pewne rośliny nie będące jednak ich codziennym pożywieniem (np. małpy chore na malarię obgryzają chinowiec z kory w której znajduje się znana chinina, bydło rogate podczas cierpień z zakresu przewodu pokarmowego konsumuje rumianek lub krwawnik, które w normalnej sytuacji są omijane). Jeśli spożycie jakiejś rośliny działało szkodliwie na organizm ludzki unikano jej, gdy dobrotliwie - stosowano. U ludów pierwotnych, które łączyły się w rodziny i szczepy, leczeniem zajmowała się z reguły jedna osoba - wódz, a wiedza o ziołach była przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie. Starożytność. Najstarszym dokumentem pisanym zawierającym opis środków leczniczych pochodzenie roślinnego jest księga Pent-Sao pochodząca ze starożytnych Chin (sprzed ok. 2700 r. p.n.e.). Wynika z niej, że Chińczycy wytwarzali soki, napary, odwary, proszki, maście, wina; nie znali jednak syropów ziołowych. W lecznictwie stosowali ok. 300 ziół. Znane też są tabliczki Sumerów, z których wynika, że ludy te stosowały do leczenia lulek, piołun, babkę, nagietek, lepiężnik, kokoryczkę, czosnek, cebulę czy rumianek. Kapłani sumeryjscy sporządzali według własnych recept (które do dziś przetrwały w postaci glinianych tabliczek) rozmaite mieszanki ziołowe, nalewki i proszki. Sumerowie swą wiedzę o ziołach przekazali Asyryjczykom i Babilończykom, ci z kolei Egipcjanom. Asyryjczycy i Babilończycy zaobserwowali, że w różnych porach dnia i

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

roku rośliny posiadają różną moc leczniczą. Opracowali więc kalendarz i zasady zbioru ziół. Opisali też zasady przechowywania i uprawy roślin. Znaczny rozwój ziołolecznictwa nastąpił w starożytnym Egipcie, czego dowodem jest znaleziony w 1872 r papirus Ebersa (od nazwiska odkrywcy) zawierający około 800 recept na sporządzenie różnych medykamentów. Egipscy kapłani wytwarzali olejowe wyciągi z ziół, mazidła, balsamy i kataplazmy. Wiele surowców roślinnych i gotowych leków ziołowych sprowadzali z Indii, Indonezji, Cejlonu, Chin, Arabii i Palestyny. Lecznictwo spoczywało oczywiście nadal w rękach duchownych, którzy swe recepty na cenne medykamenty trzymali w wielkiej tajemnicy. Spowodowało to, że wiele wartościowych przepisów przepadło wraz ze śmiercią ich autora. W Grecji dopiero po upływie wielu lat ziołolecznictwem zajęli się ludzie świeccy, przyrodnicy, filozofowie, wszechstronni uczeni. Najwybitniejszymi badaczami ziół byli:

Hipocrates z Kos /460-377 r. p.n.e./ - Hipokrates z Kos (460-377 r. p.n.e.) - największy lekarz starożytności, którego sława docierała na Wschód (perski król Artakserkses zapraszał go do siebie, ale Hipokrates nie skorzystał z tego zaszczytnego zaproszenia i pozostał w Grecji); pozostawił po sobie 53 pisma medyczne w dialekcie jońskim; w piśmie “O świętej chorobie" Hipokrates odrzuca panujący poprzednio przesąd, że przyczyną padaczki (epilepsji) jest opętanie chorego przez demony (jak twierdzili kapłani) i tłumaczy ją jako chorobę mózgu; fizjologia Hipokratesa opierała się na nauce o 4 zasadniczych sokach w organizmie: krwi, śluzie, żółci i czarnej żółci; zakłócenie harmonii między tymi czterema sokami w organizmie było, według Hipokratesa, źródłem chorób; w swym dziele “Corpus Hippocrateum" opisał 455 różnych roślin; hasłem Hipokratesa i jego nauki w prowadzeniu kuracji było: przede wszystkim nie szkodzić; uważał, że racjonalne odżywianie się i higiena to czynniki zapobiegające chorobom; zauważył, że środowisko zewnętrzne wpływa wybitnie na stan zdrowia i psychikę człowieka (pismo pt. “O powietrzu, wodach i okolicach"); Hipokrates uważał że do leczenia należy wykorzystywać całe rośliny, bez jakiejkolwiek obróbki, twierdził on bowiem, iż leki znajdujące się w przyrodzie są w najlepszej formie dla organizmu; wygłosił słynny

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

aforyzm:“Vita brevis, ars longa, tempus praeceps, experimentum periculosum, iudicium difficile" (życie krótkie, sztuka długa, sposobność przemijająca, doświadczenie niebezpieczne, wnioskowanie trudne).

Teofrast /372-287 r. p.n.e./ - Teofrast (372-287 r. p.n.e.) - uczeń Arystotelesa, “ojciec botaniki", wszechstronny uczony; napisał między innymi dwie naukowe rozprawy: “O badaniu roślin", ,,0 pochodzeniu roślin". - Dioskorydes (I w. n.e.) - lekarz grecki z Cylicji, autor 5 ksiąg pt. “O materii lekarskiej"; opisał około 600 gatunków roślin; w dziele pt. “O rzeczach leczniczych" opisał wiele środków pochodzenia roślinnego i mineralnego. W Grecji istnieli tak zwani rhizotomowie czyli osoby zajmujące się zawodowo wykopywaniem korzeni. Wykopane korzenie poddawali suszeniu, rozdrobnieniu, a następnie sprzedawali je. Sporządzali też mieszanki ziołowe. Popularnym zbieraczem korzeni, twórcą licznych mieszanek ziołowych był Krateuas - autor dzieła farmaceutycznego i poszukiwacz odtrutki na wszelkiego rodzaju trucizny.

Dioscorides /I w. n.e./

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

W starożytnym Rzymie także nie brakowało wybitnych znawców i propagatorów ziołolecznictwa i zielarstwa: 

Claudius Galenus (132-201 r. n.e.) pochodził z Pergamonu, z wykształcenia medyk i filozof; pozostawił po sobie ok. 300 prac pisemnych, np. “Sztuka lekarska" “O działach medycyny”, “O kościach”, “O mieszaniu i działaniu leków”, “Podział leków według działania”; posiadał własną aptekę, gdzie sporządzał różne medykamenty według własnego pomysłu (miody ziołowe, nalewki, proszki, plastry, pigułki, wyciągi octowe, olejowe i wodne, wina); opisał około 450 roślin leczniczych; stal się twórcą tak zwanej farmacji galenowej, która zajmuje się otrzymywaniem i badaniem przetworów z surowców roślinnych, mineralnych i zwierzęcych; sprzeciwiając się Hipokratesowi zaczął poddawać rośliny przeróbkom, gdyż uważał, że działanie leku zależy od jego formy; starał się przetwarzać surowce roślinne w sposób racjonalny i optymalny opracowując lub tylko dopracowując techniki sporządzania leków; dbał o jakość i czystość swych medykamentów, domagał się tego też od innych medyków.



Caius Plinius Secundus zwany także Maior (23-79 r.) opisał ponad 1000 roślin; zginął jednak podczas wybuchu Wezuwiusza, kiedy to podążył do zagrożonych miejscowości Kampanii by zapoznać się ze skutkami zjawiska przyrody i nieść pomoc poszkodowanym.



Orybazjusz (Oribasios z Pergamonu żył w IV w. n.e.) - nadworny lekarz cesarza Juliana z Galii; dokonał wyciągu z pism Galena; opracował też dzieła innych medyków tworząc “Zbiory lekarskie” w 70 księgach w układzie metodycznym; napisał też pracę pt. “Lekarstwa domowe” w 4 księgach.

Galenus Claudius /132-201 r. n.e./ Średniowiecze. Po upadku cesarstwa zachodniego i podbiciu Rzymu przez plemiona germańskie (w 476 r.) widoczny jest upadek cywilizacji, nauki i kultury. Oczywiście ujemnie odbija się to też na ziołolecznictwie. Dopiero w VI wieku obserwuje się ponowny rozwój nauk przyrodniczych i w tym także fitoterapii. Dużą rolę w rozwoju nauk medycznych odegrali Arabowie, którzy wprowadzili nowe formy leków (spirytusy, syropy, soki

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

zagęszczane, ulepki), rozpowszechnili proces destylacji, opisali około 1800 środków leczniczych, opracowali zasady uprawy roślin południowych w Europie, opisali właściwości roślin przyprawowych, które następnie rozpowszechnili w wielu krajach, pierwsi przeprowadzili doświadczenia z działaniem leków na zwierzętach, stworzyli pierwszą aptekę w Bagdadzie, którą zarządzali farmaceuci, a nie lekarze, oddzielili farmację od medycyny, rozwinęli chirurgię oraz chemię. Przy produkcji leków zaczęli stosować barwniki naturalne i substancje aromatyczne (kamforę, goździki, cynamon, imbir, wanilię, muszkatołowiec), a to wszystko dlatego, ze dużą wagę przywiązywali do wyglądu estetycznego leku, do jego smaku i zapachu. Wielkimi uczonymi w Arabii byli: Abu Ali Ibn Sina (980-1037 r. n.e.), Geber, Abulcasem i Rhazes.

Abu Ali Ibn Sina (Avicenna)/980-137/ Arabowie gromadzili i przechowywali zdobycze medycyny (ziołolecznictwa) greckiej i rzymskiej, dzięki nim wiedza ta przetrwała. W wieku XII wpływ kultury arabskiej był tak wielki, że podbiła ona myśl europejską. Dzieła arabskich uczonych, które napisali na podstawie własnych badań naukowych oraz zdobyczy greckich i rzymskich uczonych były tłumaczone na język łaciński. Wielkim tłumaczem dzieł przyrodniczych był Konstanty Afrykański. Konstanty Afrykański był benedyktynem z klasztoru na Monte Cassino, gdzie założono szkołę przekazującą wiedzę medyczną, był też nauczycielem w Szkole Salernitańskiej. Główne ośrodki tłumaczów pism arabskich istniały w Toledo, Walencji, Sewilli i Kordobie. Wraz z piśmiennictwem arabskim przywędrowała do Europy interpretacja scholastyczna. Zahamowała ona powstającą dopiero w Europie naukę na długi okres czasu, ograniczając się do interpretacji pism Hipokratesa, Galena, Arystotelesa i in. W XI wieku benedyktyni założyli wspomnianą już szkołę przyrodniczo-medyczną w Salerno, z której pochodził znany botanik-medyk benedyktyn Macer Floridus (Odo von Meung).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

św. Hildegarda /1098-1179/ W 1150 r. św. Hildegarda - opatka z klasztoru na Ruppertsberg wydała dzieło pt. “Physica” w którym opisuje 250 gatunków roślin z uwzględnieniem ich wartości leczniczej i odżywczej. W 1240 r popularny alchemik, szarlatan, dominikanin ze Szwabii św. Albertus Magnus wydaje dzieło pt. “De virtutibus herbarum, lapidum et animalium...”, w którym opisuje około 250 ziół. Średniowiecze to jednak przede wszystkim alchemia. Do połowy XVIII wieku uczeni usiłowali zamienić pospolite metale (np. rtęć) w złoto stosując mityczny kamień filozoficzny, chcieli leczyć wszelkie choroby i przedłużać życie oraz młodość za pomocą wszechstronnego eliksiru. Alchemia przyszła do Europy z Arabii i Indii. Alchemicy opanowali proste metody wyodrębniania i oczyszczania substancji (poprzez destylację, ekstrakcję, rozpuszczanie, strącanie, sączenie i krystalizację), odkryli liczne sole, które zostały później wprowadzone do lecznictwa, wyodrębnili arsen, antymon, bizmut i fosfor. Ponadto ulepszyli aparaturę destylacyjną, odbieralniki, kolby, chłodnice i inne urządzenia laboratoryjne. Leczeniem zajmowali się duchowni (dominikanie, cystersi, karmelici, benedyktyni), różnego rodzaju znachorzy, magowie l czarownicy. Powstawały ogrody przyklasztorne w których uprawiano zioła oraz apteki klasztorne prowadzone przez duchownych, którzy sporządzali leki pochodzenia naturalnego, głównie roślinnego według tajnych recept, a następnie nimi handlowali i leczyli chorych. Uczeni natomiast zamiast zająć się pionierskimi badaniami i odkryciami pisali jedynie “grubaśne" rozprawy i komentarze do poszczególnych dzieł starożytnych mędrców, np. Dioskorydesa, Hipokratesa, Galena. Większość nowych publikacji naukowych było odtworzeniem starych. Duże znaczenie miały liczne podróże i odkrycia nowych kontynentów. Dzięki nim poznano wiele nowych roślin leczniczych, np. chinowiec, kokainowiec, szafranowiec, jalapę (wilec przeczyszczający).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Do Polski wiedzę o ziołach przynieśli z Europy Zachodniej zakonnicy. Początkowo książki zielarskie były pisane w języku łacińskim, później zaś po polsku. Duże zasługi w dziedzinie ziołolecznictwa w Polsce średniowiecznej położył Jan Stanko (14501494) - lekarz, profesor Akademii Krakowskiej, autor “Antibolomenum” - dzieła zawierającego opis 433 gatunków roślin krajowych l 60 gatunków obcych. Odrodzenie. Epoka odrodzenia to przełomowy w stosunku do średniowiecza okres w nauce, kulturze i sztuce, czasy rozmachu, śmiałości, odwagi i przekonań w każdym zakresie. Dominuje w nim zainteresowanie życiem doczesnym, chęć naukowego poznania rzeczywistości. Jednakże w tej właśnie epoce możemy zaobserwować początki upadku ziołolecznictwa opartego na lekach galenowych. Jednocześnie widoczny jest rozkwit jatrochemii, czyli kierunku w medycynie i chemii stawiającego sobie za główny cel wynajdywanie i preparowanie leków oraz wyjaśnianie procesów zachodzących w organizmie ludzkim.

Paracelsus /1493-1547/

Wielkim prekursorem i propagatorem metody leczenia związkami chemicznymi był lekarz szwajcarski, alchemik T. Paracelsus (1493-1547). Uważał on, że do leczenia chorego organizmu nie potrzeba całej rośliny, bo to nie cała roślina leczy, lecz jakieś ciało chemiczne w niej zawarte; to właśnie ciało chemiczne trzeba wyosobnić z rośliny i podawać choremu. Zdaniem Paracelsusa, aby uzdrowić chory organizm należy do niego wprowadzić związki chemiczne, które zrównoważą zachwianą równowagę chemiczną ustroju (uzupełnić brakujące substancje), przy czym główną funkcję w procesach organizmu pełnią rtęć, siarka i sól. Pracował nad wynalezieniem wspomnianego już kamienia filozoficznego oraz panaceum (wierzył w ich istnienie). Zdaniem Paracelsusa organizmem człowieka kieruje pierwiastek życiowy, ciało astralne - archeusz, którego siedzibą jest żołądek i mózg. Twierdził, że w każdym człowieku tkwią wrodzone właściwości - entia. Z tego względu, że był przeciwko naukom powszechnie uznawanym (głoszonym przez starożytnych uczonych, np. Hipokratesa, Galena, Arystotelesa) był w stałym konflikcie ze środowiskiem naukowym, ponadto musiał często zmieniać swoje miejsca zamieszkania. Głosił poglądy rewolucjonizującego nowatorstwa (np. domagał się poprawy warunków i bezpieczeństwa pracy robotników), ale wierzył również w przesądy i zabobony, był

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

nawet doskonałym ich twórcą, np. do leczenia ran stosował wino w którym uprzednio gotował glisty oraz maść, której podłożem był smalec sporządzony z tłuszczu wisielców, do leczenia chorób objawiających się plamami stosował rośliny plamiste). Z powodu poglądów i tez Paracelsusa nastąpił podział ziołolecznictwa na dwa różne kierunki: 1). Ziołolecznictwo galenowe, które rozwijało się stopniowo poczynając od czasów ludów pierwotnych, a kończąc na średniowieczu, bo w epoce Odrodzenia rozpoczyna się powolny jego upadek z okresowymi, ale krótkotrwałymi wzrostami znaczenia. Opiera się ono na lekach galenowych. Dla wyjaśnienia podaję, że lek galenowy to przetwór sporządzony z różnych części rośliny według danego przepisu, który zawiera związki czynne o określonym charakterze działania farmakologicznego (czyli to, co zdaniem wielu osób i zgodnie z tezą Paracelsusa jest najważniejsze w roślinie; oczywiście ten pogląd paracelsusowy jest wielce błędny, ale o tym za chwilę) i oprócz tego substancje balastowe, czyli jak to się niesłusznie określa - ciała mniej ważne, zbyteczne, przeszkadzające. Do leków galenowych zaliczamy więc między innymi: proszki, soki, syropy, alkoholatury, alkoholomiody, miody ziołowe, wyciągi wodne, octowe, glicerynowe, eterowe, olejowe, maście, mazidła, kataplazmy). 2). Ziołolecznictwo paracelsusowe rozpoczynające się w epoce Odrodzenia za czasów Paracelsusa (który oczywiście był jej twórcą) i trwające do dnia dzisiejszego. Oparte jest na lekach nowoczesnych zawierających substancje chemiczne wyodrębnione z roślin o określonym działaniu farmakologicznym. Przed tym kierunkiem leczenia stoją wielkie perspektywy, co oczywiście nie można powiedzieć o ziołolecznictwie galenowym, a dlaczego tak jest dowiemy się za chwilę. Duże zasługi w dziedzinie zielarstwa i fitoterapii w Polsce epoki Odroczenia położyli: - Marcin z Urzędowa (1500-1573) - medyk, filozof, kanonik sandomierski, założyciel ogrodu botanicznego w Sandomierzu, autor pierwszego podręcznika farmakognozji pt. “Herbarz polski"; pełnił funkcję dziekana w Akademii Krakowskiej. - Szymon Syreński czyli Syreniusz (1541-1611) - botanik, medyk, profesor i dziekan Akademii Krakowskiej, autor bardzo obszernego dzieła (liczącego 1540 stronnic) o ziołach pt. “Zielnik" w którym opisał 765 różnych roślin i podał przepisy na sporządzenie mieszanek ziołowych i innych leków roślinnych.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Syreniusz /1541-1611/ - Stefan Falimierz - botanik, lekarz, tłumacz na język polski licznych dzieł zagranicznych, twórca polskiego mianownictwa. Spośród zagranicznych wielkich zielarzy i fitoterapeutów należy wymienić: Th. Zwingera, P. Mathiolusa, M. Lobeliusa, A. Lonicerusa, braci Jana i Kacpera Bauhinów, J. Camerariusa, K. Gesnera, V. Cordusa, N. Monardesa i C. Clusiusa.

Conrad Gesner /1516 – 1565/ - lekarz Należy mocno podkreślić - cała roślina leczy, bo zawiera szereg różnorodnych, swoistych substancji chemicznych w różnej relacji spośród których jedne wywierają silniejsze, a inne słabsze działanie farmakologiczne. Roślinne leki galenowe typu wyciągów, miodów, proszków i mieszanek zawierają oprócz najsilniej działającej substancji leczniczej (głównej) także ciała balastowe do których najczęściej zaliczamy: tłuszczowce, białkowce, cukrowce, sole mineralne, kwasy organiczne i nieorganiczne, aktywne fermenty, barwniki, prowitaminy, witaminy, żywice, śluzy, dekstryny, a niekiedy także pektyny, saponiny i niektóre garbniki. Substancje chemiczne wyżej wymienione występują w tkankach roślinnych w naturalnych zespołach, a przy tym cechuje je bardzo dobra biodostępność (przyswajalność). Te pozornie mało ważne ciała wywierają również wpływ leczniczy, a niekiedy są wprost niezbędne i niewłaściwą rzeczą jest ich usuwanie. Najogólniej mówiąc działają one wzmacniająco na organizm, regulujące, tonizująco, odżywczo, poprawiają samopoczucie i kondycję, przyśpieszają wyzdrowienie i odzyskanie sił i co ważne - zapobiegają chorobom. Zatem tradycyjne leki ziołowe są nieporównywalnie wartościowsze od leków syntetycznych, czy też zawierających oczyszczone substancje pierwotnie pochodzące z roślin. Ponadto jedne ciała czynne uzupełniają, wzmacniają, ochraniają lub przedłużają działanie innych. Przykładem takiego zjawiska jest działanie witaminy C znajdującej się we wszystkich roślinach w obecności flawonoidów. Flawonoidy przedłużają i wzmacniają działanie kwasu askorbinowego czyli wit. C, a przy tym są dla niego czynnikiem ochronnym (hamują oksydazę askorbinianową to jest zapobiegają utlenianiu wit. C). Witamina C znajdująca się w roślinach dzięki flawonoidom działa 5-6 razy silniej od witaminy C syntetycznej.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Innym przykładem może być wspólne działanie glikozydów, saponin i flawonoidów zawartych w konwalii lub naparstnicy: saponiny ułatwiają wchłanianie glikozydów z jelit do krwi; flawonoidy, sole i saponiny zwiększają tolerancję organizmu na glikozydy, sprawiają, że działają one bardziej efektywnie i korzystnie na mięsień sercowy w porównaniu z działaniem czystych glikozydów wyosobnionych x roślin spośród wielu substancji lub sztucznie odtworzonych. Obecnie jednak, ziołolecznictwo galenowe ma bardzo małe znaczenie w medycynie oficjalnej i niewielu lekarzy go stosuje, a to z tego względu, że wykorzystywane w nim leki galenowe są kłopotliwe w sporządzaniu i używaniu. Wykorzystuje się w nim często zioła nie figurujące w farmakopeach, o nieudowodnionym lub niezbadanym działaniu, i wreszcie zioła, które trzeba często samemu zebrać ze stanu naturalnego, bo nie prowadzi się oficjalnej ich sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich. Wiele leków galenowych trzeba też samemu sporządzić według nieoficjalnych przepisów i tym samym leków, których przemysł nie podjął się produkować. Teraz w medycynie stosuje się, obok leków syntetycznych, nowoczesne środki lecznicze pochodzenia roślinnego w skład których wchodzą oczyszczone substancje chemiczne wyizolowane z roślin, np. glikozydy, alkaloidy. Substancje czynne wyodrębnione z roślin wprowadzane są do organizmu w różny sposób i pod różną postacią, np. w drażetkach, w tabletkach, w kapsułkach, w zastrzykach. Takie formy leków wytwarzane są przez przemysł farmaceutyczny przy pomocy skomplikowanych technologii. Substancje wyizolowane z roślin często wchodzą w skład leków złożonych obok syntetycznych substancji, np. w Isochinie (obecnie nie produkowany) mamy chininę (15 mg) i coffeinę (30 mg), które są substancjami pochodzenia roślinnego oraz salicylamidum (300 mg), który jest pochodzenia syntetycznego; w Isalginie widzimy aminofenazon i fenobarbital pochodzenia syntetycznego oraz papawerynę pochodzenia naturalnego. Nowoczesne leki pochodzenia roślinnego podobnie jak leki syntetyczne są wygodne w stosowaniu, mają stały, niezmienny i pewny skład chemiczny, są łatwo dostępne i można dokładnie określić ich dawkowanie. Nic więc dziwnego, że one właśnie mają największe znaczenie w lecznictwie i chętnie sięgają po nie lekarze oraz pacjenci. Zwrot naukowców w stronę świata roślin jest spowodowany poszukiwaniem w nim gotowych substancji leczących choroby z którymi człowiek nie daje sobie radę, wobec których jest bezsilny, a w wielu przypadkach skazany na śmierć. Poszczególne surowce roślinne poddają oni dokładnej analizie chemicznej, ale jeszcze raz powtarzam - nie po to by później sporządzić z nich proste leki galenowe, co jest przecież podstawą rozwoju tego kierunku leczenia (opierającego się na medykamentach, których technika sporządzania została opracowana już dawno przez starożytnych medyków), lecz po to by znalezione substancje wyosobnić, oczyścić, ustalić ich wzór chemiczny i jeśli to jest możliwe sztucznie odtworzyć, a dopiero w tej postaci po licznych testach sprawdzających wprowadzić do lecznictwa. Oczywiście poszukiwania lekarstw w świecie roślin prowadzą do ustalenia i poznania składu chemicznego roślin, a tym samym wyjaśnienia ich działania uzdrawiającego. Należy jednak dodać, że badania te w wielu przypadkach nie są dość wielostronne, są zbyt uściślone i zaniedbują wiele możliwości, które mogły by być wykorzystane przez ziołolecznictwo galenowe.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ponadto wycofywanie z farmakopei całego świata co pewien czas prostych leków galenowych-roślinnych i surowców ziołowych, które były stosowane od wielu lat, nie sprzyja rozwojowi ziołolecznictwa galenowego. Producenci tłumaczą to niekorzystne zjawisko spadkiem popytu na te środki, co w wielu przypadkach prawdą nie jest. Myślę, że proste leki galenowe sporządzone z roślin i z tkanek zwierzęcych oraz surowce roślinne są wypierane przez nowoczesne, wygodne formy leków zawierające substancje wyosobnione z roślin, których producentów jest coraz więcej w przeciwieństwie do niewygodnych i niemodnych medykamentów ziołowych. W XXI wieku istnieje ostra konkurencja pomiędzy trzema kierunkami leczenia: ziołolecznictwem galenowym, fitoterapią paracelsusową a kierunkiem opartym na lekach syntetycznych. Oczywiście dwa ostatnie kierunki leczenia wygrywają i wygrają w konkurencji z ziołolecznictwem galenowym. Wreszcie zbyt duża liczba przeciwników leczenia prostymi lekami ziołowymi, które można sporządzić w warunkach domowych, a co gorsze przeciwników ze środowisk lekarskich nie daje perspektyw rozwojowych dla ziołolecznictwa galenowego.

Paul Ehrlich /1854-1915/ twórca podstaw chemioterapii

Wiek XVIII, XIX i XX. Zwolennicy teorii Paracelsusa rozpoczęli badania nad roślinami, po to, by wyodrębnić z nich główny, ich zdaniem najważniejszy składnik czynny. W XVII i XVIII i XIX wieku opracowano metody wyodrębniania z roślin leczniczych związków czynnych, np. alkaloidów. Duże zasługi położył w tej dziedzinie uczony rosyjski - Oriechow. Rozpoczęła się era “wyodrębniaczy”. W 1803 r. Sartürmer wyodrębnił z opium alkaloid - morfinę; w 1817 r. Pelletier i Magedie uzyskali z korzenia ipekakuany alkaloid - emetynę; w 1818 r. Caventou i wspomniany Pelletier wyizolowali z kulczyby alkaloid - strychninę; w 1820 r. Runge wyosobnił z kawy alkaloid - koffeinę, w tym też roku z kory chinowej uzyskano chininę; w 1826 r. Bonastre wykrył w goździkach eugenol, który jest składnikiem wielu preparatów stomatologicznych (np. Perl-Pack, Endometazon, Rocles); w 1831 r. Wiggers otrzymał z buławinki czerwonej alkaloid ergotaminę, potem uzyskano pochodne alkaloidów sporyszu: bromokryptynę i dietyloamid kwasu lizergowego (narkotyk); w 1841 r. Nativell wyizolował z drapacza lekarskiego knicynę, która w przyszłości może okazać się środkiem leczącym białaczkę (wykazuje działanie przeciwbiałaczkowe); w 1842 r. Weiss wyodrębnił z ruty

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

flawonoid -rutozyd, a w 1853 r Stein wyizolował tę samą substancję z perełkowca japońskiego - obie te rośliny wykorzystywane są do produkcji rutyny i kwercetyny, które są sprzedawane w postaci tabletek, kapsułek, płynów do wstrzyknięć, żelu i drażetek; w 1840 r. Guitteau wyizolował z karczochu zwyczajnego cynarynę o działaniu żółciotwórczym, żółciopędnym, ochronnym na miąższ wątroby, przeciwbakteryjnym, obniżającym stężenie cholesterolu we krwi i odtruwającym wchodzi w skład wielu preparatów, np. Cynarein, Plemocil, Listrocol; w 1859 r. Neumann otrzymał z kokainowca kokainę; w 1864 r. Jobson i Hesse otrzymali z bobotrutki kalabarskiej alkaloid fizostygminę, który jest stosowany miejscowo w jaskrze; w 1872 r. Verne i Bourgoin z rośliny - Peumus boldus uzyskali alkaloid boldynę, który działa silnie żółciopędnie, moczopędnie, zwiększa wydalanie moczanów i kwasu moczowego - w wielu krajach jest stosowana do leczenia dny, kamicy moczowej, podagry, zapalenia nerek, pęcherza i prostaty oraz licznych chorób wątroby i pęcherzyka żółciowego; w 1861 r. Łukomski wyizolował z oleandra oleandrynę, którą określił mylnie jako alkaloid; w 1883 r. Schmiedeberg udowodnił, że oleandryna jest glikozydem; w 1887 r Nagai wyosobnił z przęśli dwukłosowej alkaloid - efedrynę. W trakcie sztucznego odtwarzania substancji roślinnych powstawały też inne, nowe związki, łącznie z takimi, które nie występują w przyrodzie. W XIX wieku wielki rozwój chemii i mikrobiologii stał się podstawą do powstania nowego kierunku leczenia - chemoterapii to jest metody leczenia chorób wywołanych przez biologiczne czynniki chorobotwórcze przy pomocy związków chemicznych. Paweł Ehrlich dokonał syntezy salwarsanu - leku przeciw kile. W 1874 r. otrzymano sztucznie kwas salicylowy, który dotychczas był uzyskiwany z kory wierzby, topoli lub z kwiatu wiązówki (stosowano ekstrakty gęste lub suche z tych roślin, albo też mocne odwary); w 1884 r. otrzymano antypirynę; w 1886 r. salol, a w 1887 r. fenacytynę.

Iwan Pawłow (po środku zdjęcia, z siwą brodą)/1849-1936/ W XIX wieku wybitny fizjolog rosyjski Iwan Pawłow opisał mechanizm działania goryczek na układ pokarmowy, a Sawicz wyjaśnił mechanizm działania kamfory na serce. Są to znaczące osiągnięcia w dziedzinie farmakologii.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

W XX wieku obserwuje się dalszy rozwój farmakochemii. W 1934 r G. Domagk odkrył przeciwbakteryjne działanie preparatu sulfonamidowego -- prontosilu. Odtąd zaczęto tworzyć z wielkim entuzjazmem oraz reklamą wprowadzać do lecznictwa coraz więcej środków pochodnych kwasu sulfanilowego. Uważano, że sulfonamidy stworzą nową erę lecznictwa, które dotąd opierało się na lekach roślinnych, prostych związkach chemicznych i organotherapii. W wyniku wielu głośnych syntez powstały leki moczopędne, hipotensyjne, przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i ogromna liczba innych. Leki sztucznie otrzymane wyparły znaczną liczbę ziół i przetworów roślinnych z lekospisów całego świata. Gro lekarzy przewidywało nawet całkowity upadek ziołolecznictwa. W 1941 r. H.W. Florey i E.B. Chain wprowadzili do lecznictwa penicylinę, która jest uzyskiwana z pędzlaka. Później odkryto i zaczęto stosować inne naturalne antybiotyki, np. streptomycynę (odkrytą w 1943 r. przez Selmana Waksmana), chloromycetynę (chloramfenikol), aureomycynę (chlorotetracyklinę). Rozpoczęły się też prace badawcze nad antybiotykami produkowanymi przez rośliny wyższe - fitoncydami. W badaniach nad fitoncydami zasłużyli się radzieccy uczeni - Tokin i Niłow. Niektóre z nich, np. fitoncydy czosnku i cebuli są stosowane do dziś w lecznictwie. Wszystko to spowodowało, że naukowcy znów zwrócili uwagę na rośliny. Świat roślin okazał się źródłem cennych substancji antybiotycznych, a także przeciwnowotworowych, kardiotonicznych, spazmolitycznych i wielu innych.

Selman Abraham Waksman /1888-1973/, odkrywca streptomycyny

Równocześnie okazało się, że dopiero po latach stosowania ocenić można korzyści i szkody jakie powoduje dany lek. Wiele leków syntetycznych, które wprowadzano z wielką nadzieją, reklamą i entuzjazmem okazało się środkami o małej wartości terapeutycznej i fizjologicznej, ba liczne leki okazały się substancjami toksycznymi (teratogennymi, rakotwórczymi, białaczkotwórczymi itd.) dla wrażliwego organizmu ludzkiego. Przykładem mogą być wspomniane już sulfonamidy. Większość sulfonamidów kiedyś stosowana i obecnie używanych wywołuje niepożądane i szkodliwe objawy działania ubocznego, a co gorsze występują one często. Najgroźniejszym niewątpliwie działaniem sulfonamidów jest zespół Stavensa i Johnsona, który może prowadzić do śmierci (u 25% przypadków). Ponadto często powodują one reakcje uczuleniowe ujawniające się dopiero po 10 dniach terapii, powikłania nerkowe i zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego. Obecnie wycofuje się sulfonamidy nie tylko dlatego, że są toksyczne, ale także dlatego, że coraz

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

więcej bakterii wykazuje na nie oporność, zatem stają się chemoterapeutykami mało skutecznymi. “W postaci maści, zasypek i roztworów sulfonamidy są obecnie rzadko stosowane, a ich skuteczność jest nieznaczna, przy czym często występują skórne odczyny alergiczne” (W. Rewerski). Weźmy na przykład aminofenazon - związek syntetyczny, który robił wielką karierę w lecznictwie przez co najmniej 30 lat. Był to (a w niektórych krajach nadal jest) główny składnik ogromnej ilości mieszanek przeciwbólowych na całym świecie (wchodzi w skład Amidochinu – obecnie nie produkowany, Pyramidonu, Gardanu, Pabialginy, Veramidu, Cofedonu – obecnie wycofane i in.). Tymczasem okazało się, że jest to związek (pochodny fenylopirazolonu) wyjątkowo toksyczny, gdyż wywołuje uszkodzenie szpiku (a przy nadwrażliwości występuje to już po niewielkich dawkach leku, ba już po jednorazowym zażyciu!) zwłaszcza u dzieci i to w dodatku dopiero po 10-14 dniach od zażycia leku. Okazało się, że aminofenazon utrudnia wydalanie z organizmu wielu leków, jonów Na i wody (obrzęki!). Przy nadużywaniu (wiele ludzi zażywa leki przeciwbólowe nieracjonalnie (rationalis oznacza z łaciny rozumny, rozsądny), a co gorsze z aminofenazonem; patrz na skład leku, który zażywasz!) aminofenazonu obserwowano uszkodzenie wątroby i martwicę brodawek nerkowych. Substancja ta w wielu krajach (np. w Szwajcarii, w Austrii, w Niemczech) została wycofana z użycia lub zastąpiona przez propyfenazon (pochodna fenazonu), który jest mniej szkodliwy dla człowieka (?). Jak już wiemy fenazon czyli antypiryna została wprowadzona do lecznictwa w XIX wieku, wtedy uważano to za rewelację, obecnie jednak okazało się, że jest to lek toksyczny już w dawkach leczniczych; powoduje bowiem u wielu osób zwolnienie oddechu, duszności, drgawki, a nawet zapaść. Przy nadużywaniu antypiryny obserwuje się śródmiąższowe zapalenie nerek z martwicą brodawek nerkowych. Opis leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych i przeciwgorączkowych dostępny jest na stronie: http://www2.pwsz.krosno.pl/~henroz/analgeticum2002.htm Takich przykładów jest wiele (spośród licznych leków syntetycznych), że trzeba by było poświęcić im wiele miejsca, a książka ta ma przed sobą inny cel, mianowicie dostarczyć wiedzy o ziołach, które są lekami bezpiecznymi (skutecznymi) dla ludzi. Zioła (i leki galenowe z nich przyrządzone) są źródłem nie tylko substancji leczniczych, ale również witamin, soli mineralnych, aminokwasów, flawonoidów, pektyn, węglowodanów, lipidów i wielu innych związków, których organizm człowieka potrzebuje do normalnego funkcjonowania.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Jan Muszyński /1884-1957/ Do najwybitniejszych polskich badaczy roślin leczniczych w wieku XIX i XX należą między innymi: 

Julian Trapp (1315-1908) - mgr farmacji w Petersburgu, prof. zw. farmacji i farmakognozji, dr.h.c. uniwersytetu w Królewcu; autor ok. 20 prac z farmacji i farmakognozji, napisał drugi polski podręcznik “Farmakognozja”(1869). Stanisław Biernacki (1875-1931) - prof. farmakognozji Uniwersytetu Poznańskiego; autor licznych prac farmakognostycznych, np. “Roślinne leki nasercowe” (1927).



Jan Biegański (1863-1939), mgr farmacji, autor około 240 publikacji z fitoterapii i zielarstwa, np. Rośliny lekarskie i ich uprawa (1894), Zioła apteczne (1904), Uprawa roślin lekarskich (1912), Nasze zioła lekarskie (1924), Ziołolecznictwo. Nasze zioła i leczenie się niemi (1931), Zielarz, podręcznik dla zbierających zioła lecznicze (1932). Niezmiernie aktywny propagator ziołolecznictwa w Polsce przedwojennej i międzywojennej.



Jan Muszyński (1884-1857) - mgr farmacji w Dorpacie, tamże inspektor Ogrodu Botanicznego, prof. nadzw. (1923), prof. zw. (1937) Uniwersytetu Wileńskiego, tam też kierownik Zakładu Farmakognozji i Uprawy Roślin Leczniczych, dyrektor Oddziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Wileńskiego; inicjator i organizator Wydziału Farmaceutycznego na Uniwersytecie w Łodzi, prof. Katedry Farmakognozji Akademii Medycznej w Łodzi; założyciel Ogrodu Botanicznego w Łodzi; autor ok. 300 publikacji z botaniki, farmakognozji, uprawy roślin, zielarstwa i fitoterapii, np.“Farmakognozja”(1957), “Uprawa roślin leczniczych" (1946), “Ziołolecznictwo i leki roślinne” (1958); wyosobnił alkaloid selaginę z Lycopodium selago i glikozyd rutynę z gryki. Wybitny organizator i propagator zielarstwa oraz ziołolecznictwa w Polsce.



Wacław Strażewicz (1889-1350) - inspektor Ogrodu Roślin Leczniczych Uniw. Wileńskiego, wykładowca chemii toksykologicznej, uprawy roślin leczniczych; prof. Katedry Farmakognozji Uniw. Poznańskiego, organizator i pierwszy dyrektor Państwowego Instytutu Naukowego Leczniczych Surowców

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Roślinnych w Poznaniu; autor ok. 85 prac i artykułów z farmakognozji i uprawy roślin leczniczych, np. “Nasze rośliny lekarskie” (1925),“Hodowla roślin lekarskich” (1925). Powołał do życia Polskie Towarzystwo Popierania Produkcji Roślin Leczniczych (1927). 

Jakub Deryng (1836-1980) - inspektor Ogrodu Farmakognostycznego Uniw. Warszawskiego, wykładowca uprawy roślin leczniczych, autor ok. 150 publikacji naukowych, np. “Atlas sproszkowanych surowców roślinnych" (1961), opracował patent na“Aparat do oznaczania wartości olejków eterycznych w roślinach.



Jakub Mowszowicz (1901-1983) - autor ponad 700 pozycji naukowych, popularnonaukowych i podręczników (np. “O niektórych roślinach trujących” (1957), “Nasze ważniejsze rośliny trujące” (1953), “Zarys systematyki roślin” (1974), “Pospolite rośliny naczyniowe Polski” (1974), “Rośliny trujące lub szkodliwe dla człowieka z uwzględnieniem ich właściwości leczniczych” (1952), “Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych” (1932); wybitny znawca roślin leczniczych i trujących, prof. dr hab. botaniki; studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Wileńskiego, tam też specjalizował się w dziedzinie systematyki i geografii roślin; zbadał florę województw: łódzkiego, piotrkowskiego, sieradzkiego i skierniewickiego. W okresie powojennym współorganizator Wydziału Biologii na Uniwersytecie Łódzkim.



Florentyna Kudrzycka-Biełoszabska (1903-1975) - autorka ok. 50 prac farmakognostycznych, np. “Zawartość olejku i azulenu w Achillea millefolium (1951), badaczka koniiny (“Nowa mikrochemiczna reakcja na koniinę”).



Adam Michaluk (1913-1964) - autor ok. 35 doświadczalnych prac, np. Badania nad surowcami garbnikowymi"; inicjator i propagator badań nad azulenami i flawonoidami, opracował gatunki z rodzaju Hypericum.

Jakub Mowszowicz /1901-1983/ wybitny polski botanik i propagator zielarstwa

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ponadto duże zasługi nad badaniem roślin leczniczych w XIX i XX wieku w Polsce położyli: Witold Poprzęcki, Bolesław Broda, Stanisław Kolmünzer, Wojciech Roeske, Antonina Rumińska, Lutosława Skrzypczak, Stanisław Büchner.

2. Rodzaje surowców zielarskich i zasady ich zbioru W przypadku samodzielnego zbierania ziół obowiązuje bezwarunkowo dokładna znajomość botaniczna zbieranych roślin. Opisano szereg zatruć wywołanych omyłkowym zbiorem roślin trujących. Odradzam samodzielne zbieranie ziół należących do rodziny baldaszkowatych - Umbelliferae (Apiaceae), gdyż należące do tej rodziny rośliny są bardzo do siebie podobne, trudne co odróżnienia, a przy tym tworzą odmiany regionalne i rozpadają się na liczne podgatunki. Należą tu rośliny zarówno lecznicze jak i silnie trujące, np. blekot pospolity mylony jest z pietruszką,! bardzo do niego podobny świerząbek - równie trujący. Żadnych ziół nie wolno zbierać ze stanowisk będących blisko ulic, ścieków, wysypisk śmieci, fabryk, pól uprawnych na których dokonywano lub dokonuje się opryski pestycydami. Niedopuszczalne i karygodne jest wyrywanie roślin leczniczych z korzeniami, jeśli pozyskujemy tylko ziele, kwiaty lub owoce. Szanujący się, kulturalny zielarz dokonuje zbioru ziół zawsze z jednoczesnym poszanowaniem zasad ochrony przyrody. Zioła należy zbierać w dni suche, to znaczy wtedy, gdy powietrze nie jest wilgotne i gdy oczywiście nie pada deszcz. Zioła rosnące w miejscach słonecznych i suchych (południowe stoki, suche odsłonięte łąki) są silniejsze w działaniu (mają wyższą wartość leczniczą) niż zioła rosnące w ciemnych i wilgotnych stanowiskach. Pora roku i pora dnia to czynniki mające wpływ na zawartość ciał czynnych w roślinie. Najlepszą porą dnia na zbiór roślin leczniczych jest późny ranek (ok. godz. 10- 11:00), południe (ok. godz. 12-13) i wczesne popołudnie (ok. godz. 14- do 16-17:00). Największe stężenie olejków eterycznych i glikozydów w komórkach roślinnych ma miejsce właśnie w tych porach dnia. W dni pogodne, suche i słoneczne, w południe, gdy panuje wysoka temperatura powietrza rośliny są lekko przywiędnięte, co jest spowodowane spadkiem poziomu nawodnienia tkanek (obniżeniem turgoru wewnątrzkomórkowe ciśnienie jakie wywiera plazma na ściany komórkowe). Surowce zielarskie wówczas zebrane szybko schną i odznaczają się wysoką wartością leczniczą. Należy to wziąć pod uwagę. Rośliny zielarskie należy pozyskiwać w określonych porach roku, a często w ściśle określonych miesiącach roku (terminy zbioru są podane przy opisie każdej rośliny), np. igliwie świerkowe i sosnowe powinno się zbierać w styczniu lub w lutym, gdyż właśnie

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

w tych miesiącach zawiera najwięcej witaminy C (ok. 200 mg/100 g); w okresie letnim stężenie kwasu askorbinowego w igliwiu zmniejsza się o połowę. Zioła “alkaloidowe” koniecznie trzeba pozyskiwać wiosną i wczesnym latem, ponieważ właśnie wtedy ilość alkaloidów w wakuolach jest maksymalna. Nie wolno zbierać ziół zanieczyszczonych, opanowanych przez szkodniki, pożółkłych, czy innych, które nie wyglądają zdrowo. Surowce zielarskie należy zbierać do koszy lub worków wykonanych z materiałów przewiewnych, np. płóciennych. Znakomite do tego celu są worki uszyte ze starych firanek. Surowiec układamy luźno, nie wolno go ugniatać, gdyż ulegnie zaparzeniu. Surowcem zielarskim mogą być różne części roślin, jak: ziele, liście, kwiaty, owoce, nasiona, kora, korzenie, kłącza oraz cebule. 1). Ziele (Herba) to cała nadziemna część rośliny: łodyga, liście, przylistki, kwiaty, pączki i często niedojrzałe owoce. Ziele zbiera się w początku lub w pełni kwitnienia, ponieważ wtedy zawiera ono największą ilość ciał czynnych. Ziele ścina się sierpem, sekatorem, nożycami lub nożem 2-3 palce nad ziemią lub wyżej. Nie wolno ziela zrywać ręką, gdyż uszkadza to korzenie. 2). Liście (l. poj. Folium) pozyskujemy w okresie powstawania pąków kwiatowych i kwitnienia roślin, albo też przed kwitnieniem (gdy pąków jeszcze nie ma). Liście drzew i krzewów zbieramy wiosną. Igliwie (z wyjątkiem modrzewi, których igliwie zbiera się wiosną) drzew (sosny, świerku, jodły, jałowca) zbieramy zimą!. 3). Kwiat (Flos, Floris) i kwiatostan (inflorescentia) zbieramy w początkowym okresie kwitnienia, gdyż wtedy są bogate w substancje aktywne, nie osypują się i nie tracą koloru podczas suszenia. Kwiaty zbieramy ręcznie i obchodzimy się z nimi bardzo delikatnie. 4). Owoc i nasienie (Fructus et Semen). Po zapyleniu i zapłodnieniu, zalążnia słupka przekształca się w owoc, a znajdujące się w niej zalążki tworzą nasiona. Ze ścian zalążni tworzy się owocnia, której główną część stanowi przekształcona tkanka miękiszowa ścian zalążni. Owocnia może być sucha (np. jaskrowate, motylkowate), albo soczysta (np. bez czarny, borówka, jarzębina). Do celów leczniczych będziemy używać całe owoce, to znaczy owocnię i nasiona (głogu, jarzębiny) lub tylko nasiona (np. lnu, kozieradki). Owoce lub nasiona zbieramy w I fazie dojrzałości. Nie można zbierać owoców robaczywych, pokrytych pleśnią czy plamami. Owoce zbierać do koszyczków i tak aby nie uległy obiciu i zgnieceniu, bo takie nie nadają się do suszenia. 5). Kora (Cortex). Korę należy pozyskiwać wiosną lub jesienią (po opadnięciu liści). Musi być ona czysta (młoda), gładka i błyszcząca -- kora lustrzana (chyba, że kora młoda jest naturalnie matowa). Korą lustrzaną pokryte są gałązki i korzenie liczące sobie 2-4 lata. Najlepiej pozyskiwać ją z drzew lub krzewów, które wycięto, lub które uległy złamaniu podczas silnych wiatrów. Nacinamy ją naokoło gałęzi, a potem

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

wzdłuż i podważamy lub jeśli to nie jest możliwe - zestrugujemy nożem. Można też wysuszyć całe gałązki (oczywiście cienkie) i całe zmielić w maszynce do mięsa. Jeżeli pod korą znajdują się jakieś owady czy pleśnie, kora taka nie nadaje się do naszych celów. 6). Pączki (Gemma, -ae) zbieramy wczesną wiosną w fazie zimowej, tj. przed rozwinięciem (całkowicie zamknięte) lub częściowo już rozwinięte (w I fazie - gdy są otwarte minimalnie, w II fazie - gdy widoczne są stulone listki barwy jasnozielonej). Niektóre pączki pokryte są substancjami żywicznymi o różnej barwie i różnym zapachu czy smaku, np. pąki topoli, kasztanowca, sosny. Pączki odcinamy sekatorem. Jeżeli są bardzo drobne to zbiera się całe cienkie gałązki na których się one znajdują i w takiej postaci suszy, a potem mieli. 7).Korzenie (Radix, -icis) wykopujemy w jesieni lub wiosną, gdyż właśnie w tych porach roku w korzeniu znajdują się cenne substancje w dużych ilościach. Korzenie najlepiej wykopywać widłami amerykańskimi. 8). Kłącza i cebule (Rhizoma et bulbus) Kłącze stanowi pęd podziemny, podobny zewnętrznie do korzenia lub części systemu korzeniowego. W rzeczywistości kłącze nie jest utworem korzenia, ale pędu. Różni się ono od korzenia brakiem czapeczki na stożku wzrostu łodygi, obecnością liści zredukowanych o wyglądzie drobnych brunatnych lub bezbarwnych łuseczek, posiadających w kątach liści pączki, które dają początek pędom nadziemnym lub podziemnym; pod pączkami tworzą się z węzłów łodygi - korzenie przybyszowe. Kształt kłączy jest bardzo różnorodny. Mogą one mieć kształt podziemnych rozłogów o długich międzywęźlach, jak kłącza perzu, lub przeciwnie - posiadają kształt grubych, silnie skróconych pędów, jakimi odznacza się kosaciec i rabarbar (Rheum). Kłącza zawierają zwykle dużo zapasowych substancji odżywczych, głównie w postaci cukrów rozpuszczalnych (perz), skrobi i in.. Kłącza podobnie jak korzenie wykopuje się w jesieni lub wiosną. Cebula stanowi silnie skrócony pęd podziemny. Morfologia cebuli jest bardzo skomplikowana i brak miejsca w tej książce na jej opisywanie. Pierwsze pochwy liściowe są zupełnie suche i pełnią funkcje ochronne. Po nich idzie cienka, błoniasta, bezbarwna pochwa, która obejmuje całą cebulę; liście, które następują po niej odznaczają się sukulencją, to znaczy - są mięsiste i soczyste, zawierają zapasy węglowodanów rozpuszczalnych, a czasem różne glikozydy (cebulice, cebula morska), czy antybiotyki = fitoncydy (np. czosnek niedźwiedzi).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

3. Suszenie, pakowanie i przechowywanie surowców zielarskich Zebrane surowce roślinne trzeba wysuszyć. Natychmiast po powrocie ze zbiorów surowce zielarskie należy rozłożyć cienką warstwą na papierach lub siatkach o małych otworach. Pomieszczenie, w którym suszy się zioła musi być przewiewne (lekki przeciąg) i musi w nim panować półmrok. Światło niszczy tokoferole, fitochinony, irydoidy i inne substancje chemiczne, a my musimy dążyć do tego, aby straty składników leczniczych były minimalne, jak najmniejsze. Osiągniemy to wówczas, gdy suszenie będzie krótkotrwałe, i będzie odbywało się w odpowiedniej temperaturze. Wszystkie te warunki z pewnością spełnia strych lub przewiewna szopa. Nagrzanie dachu przez słońce przyczynia się do ogrzania strychu i to często do wysokich temperatur (25-45°C). Suche i ciepłe powietrze znakomicie pozbawia surowce zielarskie wody, a oto przecież chodzi. W pomieszczeniu w którym suszymy zioła nie mogą się znajdować żadne obce zapachy, które zioła łatwo wchłaniają -tracąc wartość leczniczą. Niektóre surowce możemy wiązać w pęczki i wieszać na sznurkach, zwłaszcza te, które łatwo zaparzają się lub które płukaliśmy w wodzie, gdyż były zanieczyszczone błotem lub piaskiem. Co pewien czas leżący na stołach lub siatkach surowiec należy poruszać, to znaczy warstwę dolną wydobyć na wierzch. Jednakże trzeba to czynić delikatnie, tak aby nie obłamać pąków, liści i kwiatów, które pierwsze schną i są bardzo kruche; są to najcenniejsze części ziela. Siatki na których rozkładamy zioła nie mogą być wykonane z drutu, który koroduje, gdyż niedopuszczalne jest, aby w surowcu znajdowały się opiłki rdzy. Siatki mogą natomiast być wykonane z tworzywa sztucznego. Powinny mieć odpowiednie otwory - od 2 do 10 mm, co jest uzależnione od rodzaju surowca. Kwiaty i pąki należy suszyć na siatkach o otworach 12 mm. Siatki rozciągamy na drewnianych ramach, które z kolei umieszczamy na specjalnych stojakach. Można także samodzielnie skonstruować regały, w których półki zastępujemy wsuwanymi ramami z siatką. Oczywiście zioła z powodzeniem można suszyć na stołach wyścielonych czystym papierem, ale nie gazetami, z których mogą do ziół przenikać zapachy i toksyny farb drukarskich. Odradzam suszenie surowców na słońcu, choć w wielu książkach sposób ten jest polecany w przypadku owoców, kory j korzeni. Surowce można suszyć na wolnym powietrzu, ale w cieniu lub jeśli przykry jemy je szarym przepuszczalnym dla wody papierem uniemożliwiającym bezpośredni kontakt promieni słonecznych z surowcem. Słońce jest szkodliwym

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

czynnikiem dla surowców zielarskich (czynnikiem obniżającym ich wartość) o czym wiedzieli już Asyryjczycy w starożytności. Owoce należy suszyć w temperaturze 60-80 stopni Celsjusza, gdyż zapobiega to utlenieniu kwasu askorbinowego i innych związków oraz późniejszemu pleśnieniu owoców. Można do tej temperatury zagrzać piekarnik, po czym włożyć co niego owoce, korzenie, kłącza czy inne surowce umieszczone na blachach. Jeżeli suszymy wiele gatunków ziół jednocześnie trzeba każdy z nich opatrzyć karteczką, na której powinny się znaleźć: data zbioru i nazwa surowca, aby nie zaszła jakaś pomyłka. Jeżeli przyniesiony surowiec jest zanieczyszczony piaskiem lub błotem (inne zanieczyszczenia, jak np. odchody owadów i mięczaków są rzecz jasna - niedopuszczalne!), wówczas możemy go szybko wypłukać w bieżącej wodzie, strzepać krople wody i bardzo cienką (pojedynczą) warstwą rozłożyć na sitach, na podwójnej warstwie papieru lub lepiej zawiesić na sznurku. Surowców zielarskich nie wolno w żadnym wypadku przetrzymywać w wodzie, ponieważ powoduje to gnicie, zaparzanie, pleśnienie surowca i wymycie z niego ciał czynnych. Kwiatów, pączków i nasion nie wolno wcale moczyć. Korzenie i kłącza myjemy energicznie pod bieżącą wodą z ziemi pomagając sobie odpowiednio delikatną szczoteczką. Podczas mycia i sortowania surowców odrzucamy części niezdrowe, to znaczy przegniłe, z plamami, znacznie uszkodzone przez szkodniki. Korzenie, kłącza, bulwy i cebule po umyciu kroimy na drobne kawałki, najlepiej na cienkie paski; ułatwi to ogromnej mierze wysuszenie surowca. Jak rozpoznać czy surowiec jest już suchy i dobrej jakości ?. Otóż prawidłowo wysuszony surowiec przy zgięciu łamie się z trzaskiem oraz kruszy w dłoni z szelestem. Reguła ta nie dotyczy jednak niektórych kwiatów, np. pierwiosnka. Powinien mieć naturalny, swoisty, przyjemny zapach i naturalny kolor, bez ciemnych czy żółtych plam. Surowiec o zgniłym lub stęchłym zapachu należy wyrzucić, gdyż do niczego się nie nadaje. Wysuszone surowce zielarskie, aby mogły być maksymalnie wykorzystane muszą być bezwzględnie rozdrobnione. Jak tego dokonać ?. Najlepiej po prostu przemielić zaraz po wysuszeniu surowce przez maszynkę do mięsa (najlepsze sitko z otworami o średnicy 8-10 mm). Najlepiej sprawić sobie maszynkę tylko do tego celu. Surowce roślinne przemielone przez maszynkę do mięsa są znakomicie rozdrobnione i gotowe do użycia. Zioła nierozdrobnione lub tylko miernie pokruszone źle się zaparzają (źle się ekstrahują nie tylko wodą, ale także innymi rozpuszczalnikami), co sprawia, że ich moc lecznicza nie jest wykorzystana lecz zmarnowana. Rozdrobnione surowce trzeba odpowiednio zapakować, aby ich wartość lecznicza nie zmalała podczas przechowywania. Zalecam przechowywać surowce zielarskie w szczelnie zamkniętych szklanych słojach lub pojemnikach blaszanych i plastykowych, w których kiedyś znajdowały się artykuły spożywcze, np. herbata, kawa, kakao. Na każdym opakowaniu musi być naklejona etykietka z nazwą surowca w języku łacińskim i polskim i datą kiedy dany surowiec został zebrany i zapakowany. Można także na etykiecie umieścić wskazania do stosowania danego surowca, działanie i sposób przyrządzenia wodnego wyciągu oraz dawkowanie. Do ziół zamkniętych w szczelnych pojemnikach nie przenikają niepożądane zapachy, wilgoć l szkodniki (np. omacnice larwy, mkliki, psotniki, niektóre gatunki moli; najbardziej niebezpieczne są gąsienice omacnic, które wylęgają się z jaj znoszonych przez owada doskonałego - imago tj.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

motyla; larwy omacnic potrafią przedziurawić nawet pudełka kartonowe, a z łatwością torebki papierowe; zanieczyszczają surowiec kałem, zawilgocają go, atakują niemal wszystkie surowce, zwłaszcza bogate w węglowodany, nie czepiają się nawłoci, ziela dziewanny oraz surowców innych, które zawierają małe kolce, mogące uszkodzić ich ciało). Zioła można też przechowywać w foliowych woreczkach. Tak zapakowane i oznaczone surowce zielarskie układamy w szafce, w której nic poza ziołami nie powinno się znajdować. Na drzwiczkach szafki warto umieścić spis aktualnie posiadanych ziół, oczywiście gdy mamy ich znaczną liczbę. Co pewien czas należy dokonywać przeglądu ziół, czy nie zalęgły się w nich insekty lub czy nie pleśnieją wskutek niedostatecznego wysuszenia. Apteczką ziołową powinna się opiekować jedna osoba. Pomieszczenie w którym przechowujemy zioła musi być suche i czyste. Okres przechowywania suszonych kwiatów, ziela, pąków i liści wynosi 2 lata, korzeni, kory, kłączy, owoców i nasion - około 3-4 lata. Po upływie tego czasu surowce tracą swą moc leczniczą. Gdy zioła przechowuje się w papierowych torebkach lub w innych nieszczelnych opakowaniach to okres gwarancji jest o rok krótszy od podanego!

4. Postacie leków ziołowych i sposoby ich przyrządzania Na podstawie przepisów jakie podałem w niniejszym poradniku każdy może samodzielnie sporządzić z surowców zielarskich rozmaite leki galenowe. Istnieje wiele postaci leków galenowych stosowanych w ziołolecznictwie. Jedne z nich są nietrwałe (wyciągi wodne) i należy je zużyć w ciągu 24 godzin, inne natomiast są trwałe i można je przechowywać wiele lat (nalewki, wyciągi glicerynowe, wina). 1). Napar (infusum, -i) to wodny wyciąg z rozdrobnionego surowca zielarskiego. Sporządzenie naparu ma na celu wydobycie z danego surowca roślinnego ciał czynnych. Napar stosowany jest jako lek do ubytku zewnętrznego (ad usum externum) jak i do użytku wewnętrznego (ad usum internum). Napary sporządza się z surowców łatwo dających się ekstrahować wodą, jak liście, kwiaty, drobne nasiona, ziele, lub z surowców zawierających ciała wrażliwe na wysoką temperaturę. Dobrze rozdrobniony surowiec, najczęściej w ilości 1-2 łyżek zalewamy wrzącą wodą, najczęściej w ilości 200-250 ml; odstawiamy na 20 minut, a następnie filtrujemy przez watę, ligninę lub gazę. Naczynie w którym parzymy zioła musi być zawsze przykryte. Napary są lekiem nietrwałym i w cieple szybko zakisają (mętnieją i mają nieprzyjemny smak oraz zapach). Należy zatem przygotować taką ilość naparu jaka będzie spożyta w ciągu 24

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

godzin, a latem, gdy istnieje wysoka temperatura - w ciągu 12 godzin. Napar można też przechowywać w lodówce, nie dłużej jednak niż 3 dni. 2). Odwar (Decoctum, -i) sporządza się z surowców roślinnych trudno dających się ekstrahować, jak kora, korzenie, kłącza, grube nasiona, cebule, bulwy, surowce krzemionkowe. Rozdrobniony surowiec zalewamy gorącą lub zimną wodą, stawiamy na ogniu (chyba, że ktoś posiada reszo elektryczne) i gotujemy odpowiednio długo, co jest uzależnione od rodzaju surowca i wskazań. Gotowanie z reguły trwa od 5 do 40 minut. Następnie odwar odstawiamy na 20-30 minut pod przykryciem, po czym filtrujemy przez watę, ligninę lub gazę. Nie można odwaru sporządzać na zapas, gdyż zakisa on po 12-24 godzinach; można go jednak przechowywać w lodówce przez 3 dni. 3). Macerat (Maceratio, -onis) to również wodny wyciąg sporządzony z surowców roślinnych zawierających składniki lecznicze, jednakże składniki wrażliwe na wysoką temperaturę. Rozdrobniony surowiec zalewamy wodą o temp. 20-22o C i pozostawiamy pod przykryciem na 8-12 godzin, po czym przecedzamy l pijemy. Maceraty można przechowywać w lodówce przez 3 dni. Wyciągi wodne należy sporządzać w naczyniach szklanych lub w fajansowych, albo też w garnkach emaliowanych, które przeznaczamy tylko do tego celu. Nie wolno naparów, odwarów czy maceratów sporządzać w garnkach miedzianych, aluminiowych, niklowanych lub tych, które mają uszkodzoną emalię!. Odwar, napar i macerat przyrządza się też ze świeżych rozdrobnionych surowców roślinnych. Do wody przechodzą między innymi kwasy organiczne i nieorganiczne, witaminy rozpuszczalne w wodzie (z grupy B, C, P, Q), sole, alkaloidy, garbniki, pektyny, śluzy, aminokwasy, glikozydy, częściowo niektóre barwniki i enzymy. Mieszanina wody z alkoholem etylowym ma większą zdolność ekstrahowania niż poszczególne składniki wzięte osobno, zatem bardzo wartościowe są wyciągi wodnoalkoholowe. Aby uzyskać mocny w działaniu i nieco zagęszczony wodny wyciąg to należy go poddać odparowaniu poprzez gotowanie w płaskim i szerokim naczyniu; wyciąg podczas gotowania mieszać energicznie. Mocne wodne wyciągi podaje się chorym w odpowiednio mniejszej dawce. 4). Nalewka (Tinctura, -ae) to płynny wyciąg alkoholowy sporządzony z suchego (!) rozdrobnionego surowca roślinnego. Sporządza się je zwykle w stosunku: 1 część surowca na 5 części rozpuszczalnika dwoma sposobami (metodami): a). metoda maceracji; b). metoda perkolacji, której nie będę opisywał, gdyż trzeba mieć aparat zwany perkolatorem.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Metoda maceracji polega na tym, że rozdrobnione surowce roślinne zalewamy określoną ilością alkoholu 30-70 % (może to być zwykła czysta wódka), szczelnie zamykamy i odstawiamy na 14-21 dni. Następnie wyciąg alkoholowy filtrujemy przez watę lub ligninę, zlewamy do butelek z ciemnego szkła i koniecznie ze szczelnym zamknięciem, a następnie oznaczamy etykietką (nazwa łacińska, polska, data produkcji i ewentualnie wskazania i dawkowanie). Przed zażyciem każdą nalewkę należy rozcieńczyć (chyba, że jest niskoprocentowe) wodą przegotowaną o temp. pokojowej lub mlekiem z miodem. Nalewki będziemy też stosować zewnętrznie. Są to bardzo wygodne i cenne w użyciu leki ziołowe. 5). Wina ziołowe (Vinum, -i medicata) to bardzo stare leki galenowe. W tym przypadku rozpuszczalnikiem jest wino do którego przechodzą ciała lecznicze. Wino ziołowe można sporządzić dwoma sposobami: - zalanie surowca roślinnego winem gotowym i 14-30-dniowa maceracja w ciemnym miejscu, potem filtracja; - surowiec zalać wodą z cukrem w gąsiorku, dodać drożdży i poddać fermentacji, potem wino zlać znad osadu, przelać do butelki z ciemnego szkła i zakorkować; przechowywać w ciemnym miejscu i oczywiście w chłodnym. 6). Alkoholatura stabilizowana (Alkoholaturee stabilisatae) czyli intrakt (Intractum) to wyciąg alkoholowy otrzymany ze świeżych surowców roślinnych. Świeżą zmieloną masę roślinną zalać alkoholem o temperaturze 80o C, macerować 14 dni, przefiltrować. Wrzący alkohol unieczynnia fermenty rozkładające ciała czynne. Metodę tę opracowali francuscy uczeni: E. Perrot i A. Goris w 1909 r. Podczas przyrządzania intraktów należy zachować dużą ostrożność. Alkohol trzeba podgrzewać na elektrycznej maszynce bardzo powoli i pod przykryciem. Niedopuszczalny jest kontakt płomienia z oparami alkoholu. Intrakty, podobnie jak nalewki, to bardzo cenne, trwałe i wygodne w użyciu leki ziołowe. 7). Alkoholatura “zimna” (Alkoholatura ex herba recente) to etanolowy wyciąg ze świeżych surowców roślinnych otrzymany metodą maceracji. Na 1 część surowca przypada 5 części alkoholu o temp. pokojowej. Maceracja trwa 14 dni. 8). Octy lecznicze (Aceta medicata) to octowe wyciągi z ziół suchych lub ze świeżych, sporządzone metodą maceracji trwającą 14-21 dni w ciemnym miejscu. Na jedną cześć surowca przypada jedna część octu spożywczego. Octy ziołowe stosuje się z reguły jako przyprawy, dodatki do kąpieli i płukanek, do okładów, rzadziej wewnętrznie po rozcieńczeniu z wodą w stosunku 1:2 (jedna część octu ziołowego + 2 części przegotowanej wody). Duże znaczenie mają w pielęgnowaniu skóry (w kosmetyce). 9).Alkoholomiody (Alkoholmel) to bardzo wartościowe leki galenowe, które sporządza się w prosty sposób: wybraną nalewkę, intrakt lub ekstrakt mieszamy z miodem naturalnym, najczęściej w proporcji 1:1, 1:0,5, 1:2. Zażywa ale je w czystej postaci często, ale w małej ilości, w herbacie lub w mleku. Na ogół działają

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

wzmacniająco (są źródłem substancji energetycznych), wykrztuśnie, antyseptycznie, pobudzająco na układ immunologiczny, odtruwająco, regeneracyjnie, lipotropowo, regulująco na metabolizm. 10). Miody lecznicze (Mellita) to lek, którego składnikami są miód oraz substancja lecznicza, w naszym przypadku surowiec roślinny w postaci sproszkowanej. Na jedną łyżkę miodu daje się najczęściej 1 płaską łyżeczkę sproszkowanego zioła; aby nastąpiło lepsze połączenie składników polecam dodać kilka kropel alkoholu lub gliceryny (na jedną łyżeczkę proszku - 15 kropel rozpuszczalnika). Miody zażywa się podobnie jak alkoholomiody ziołowe; mają też podobne działanie lecznicze. Miód naturalny zawiera między innymi: 70-80% cukrowców (glukoza, fruktoza), enzymy imobilizowane (glikoamylaza, inwerteza), sole mineralne, kwasy, flawony (rutyna) i in. 11). Wyciągi olejowe (Olea; czyli oleje ziołowe uzyskujemy poprzez zalanie pognieconych, rozdrobnionych świeżych surowców roślinnych bogatych w olejki eteryczne. Świeże surowce zielarskie można zalać olejem słonecznikowym, oliwą lub olejem sojowym, winogronowym, makowym. Zawsze na 1 część surowca dajemy taką samą 1 część oleju (stosunek 1:1). Olej aromatyczny ziołowy sporządzamy następująco: surowiec roślinny rozdrabniamy i wsypujemy do słoja, zalewamy gorącym olejem, słój szczelnie zamykamy, zawijamy w gruby koc lub ręcznik i odstawiamy na 24 godziny. Następnie naczynie z olejem ziołowym przenosimy do ciemnego pomieszczenia o temp. 18-22o C i pozostawiamy jeszcze na 2 tygodnie; potem słój odkręcamy i olej filtrujemy przez gazę, zlewamy do butelek oznaczonych etykietką (nazwa, data) Oleje przechowywać w ciemnych i w chłodnych miejscach (piwnica, lodówka).Oleje ziołowe tak przyrządzone mogą być używane do kąpieli, do nacierań, do okładów oraz do użytku wewnętrznego zastępując w pewnym stopniu olejki eteryczne. Należy jednak podkreślić, że oleje ziołowe przez nas sporządzone zawierają w swym składzie nie tylko olejki eteryczne, ale także składniki balastowe, które rozpuszczają się w tłuszczach, np. chlorofil, karoteny, ksantofile, enzymy, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A,D,E,K,F), żywice, woski, kwasy tłuszczowe, alkaloidy i in., mające również dużą wartość leczniczą. Zatem olej ziołowy przyjęty doustnie, jak i zastosowany zewnętrznie będzie wywierał o wiele szersze działanie lecznicze niż czysty olejek eteryczny. Oleje ziołowe można dodawać do różnych potraw, np. kminkowy, majerankowy, kolendrowy czy tymiankowy - do mięs, zup, sosów. 12). Soki roślinne (Succi recentes plantarum) uzyskujemy ze świeżych rozdrobnionych surowców roślinnych przy pomocy sokowirówki. Należy sporządzić taką ilość soku, jaką zużyjemy w ciągu 24 godzin, gdyż świeże soki w ciepłe dni szybko zakisają. Można przedłużyć ich trwałość poprzez dolanie 30-60% alkoholu. Na każdą część świeżego soku dajemy taką samą część alkoholu (np. na 100 ml soku damy 100 ml alkoholu; może być zwykła czysta wódka 40%. Wiele soków można zakonserwować poprzez dodanie odpowiedniej ilości cukru, a następnie pasteryzacje. Soki z ziół i owoców odznaczają się dużą wartością odżywczą i leczniczą. Zawierają one liczne ciała czynne w nienaruszonej postaci i w naturalnych zespołach. Soki należy przechowywać w lodówce (na dole) lub w zimnej piwnicy.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

13). Syropy (Sirupi) to stężone roztwory cukru w wodnych wyciągach z roślin lub w sokach owocowych. Cukier w stężonych roztworach posiada własności konserwujące. Najczęściej stosunek płynu do cukru wynosi 1:1 lub 1:2. Syropy należy przechowywać w buteleczkach o pojemności 100-200 ml wykonanych z ciemnego szkła i dających się szczelnie zamknąć. W pomieszczeniu (lub w miejscu, np. w lodówce) w którym spichrzujemy buteleczki z syropami musi panować chłód. W celu zwiększenie trwałości syropów można do nich dodać glicerynę lub alkohol 40%. Na każde 100 ml syropu składającego się w 50% z soku i w 50% z cukru (proporcja 1:1) należy wówczas dać 30 ml gliceryny lub 30-50 ml alkoholu. 14). Maście (Unguenta) to gęste masy składające się z podłoża tłuszczowego i ze stałych sproszkowanych lub płynnych ciał leczniczych. Maście nie powinny zawierać więcej niż 20% stałych ciał leczniczych i nie więcej niż 10% płynów. Działanie maści nie tylko zależy od rodzaju ciał leczniczych, ale również w dużej mierze od rodzaju podłoża. Jako podłoża do maści są używane tłuszcze różnego pochodzenia (lanolina, wazelina, smalec, parafina, olbrot, euceryna). Aby sporządzić maść, należy odważyć najpierw jej składniki stałe ucierając je w moździerzu, a potem lekko zwilżyć je paroma kroplami wody, alkoholu lub oleju (zależnie od tego w czym składnik dobrze się rozpuszcza). Następnie dodaje się stopniowo w przepisanej ilości podłoże, miesza się je i rozciera ze składnikami leczniczymi do chwili, aż powstanie jednolita mieszanina. Tak przyrządzoną maść przenosi się z moździerza do szklanego lub plastykowego, szczelnie zamykającego się pojemni czka, np. po kremie. Na pojemniczku naklejamy etykietkę z nazwą maści i datą jej sporządzenia. Maście, podobnie jak kremy, przechowujemy zawsze w chłodnym miejscu, np. w lodówce (na dole). Często do wyrobu maści i kremów będziemy używali wyciągi glicerynowe, alkoholowe, olejowe, octowe. Zanim surowce zielarskie będą użyte do produkcji maści, należy je zmielić w młynku do kawy na drobniutki proszek (pył). 15). Ekstrakty (Extracta) to stężone postacie leków otrzymywane z surowców roślinnych. Wyciągi zagęszczone uzyskuje się przez zalanie rozdrobnionych części roślin małą ilością rozpuszczalnika w proporcji 1:1. Rozpuszczalnikiem mogą być: woda, gliceryna, alkohol, ocet, olej, wino. Przed użyciem należy je rozcieńczyć przegotowaną wodą lub czystym alkoholem. Ekstrakty wodne można utrwalić przez dolanie alkoholu 40% (stosunek 1:1). Stężone wyciągi glicerynowe, wodne i alkoholowe można także wymieszać z miodem lub zacukrować na gorąco, uzyskując w ten sposób bardzo mocny syrop o dużej trwałości. 16). Proszki i zasypki (Pulveres et cutipulveres) uzyskujemy po silnym rozdrobnieniu suchego surowca zielarskiego, np. w młynku do kawy. Bardzo często sproszkowane zioła będziemy zażywali doustnie, np. sproszkowane liście konwalii, pokrzywy, mniszka, pierwiosnka. Proszki warto mieszać z naturalnym miodem otrzymując miód ziołowy, który jest bardzo cennym i wygodnym w stosowaniu lekiem. Proszki do użytku zewnętrznego nazywamy przysypkami lub zasypkami. Przysypki składają się z jednego lub więcej ciał leczniczych oraz podłoża, które ma na celu nadanie zasypce odpowiedniej postaci i lepszej przyczepności do skóry. Najlepszym

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

podłożem do przysypek jest talk - talcum venetum, skrobia pszenna - amylum tritici, mączka ziemniaczana do pieczenia i glinka koalinowa - bolus alba. Przysypki przyrządzamy w ten sposób, że odważamy przepisane ilości składników, a następnie mieszamy je starannie w moździerzu i przesypujemy do oznaczonego pojemniczka. Sproszkowane zioła będziemy używać do wyrobu maści, past, zawiesin i galaretek ziołowych. 17). Zawiesiny (Suspensiones) to układy niejednorodne składające się z drobniutkiego proszku ziołowego zawieszonego w płynie, przeważnie w miodzie płynnym, w glicerynie, w glicermiodzie, w wodzie miodowej, w wodzie z cukrem lub w oleju. Przed użyciem zawiesinę należy wstrząsnąć. Niekiedy do zawiesiny wodnej będziemy dodawać środek konserwujący, np. alkohol, glicerynę. 18). Galaretki ziołowe sporządza się następująco: żelatynę w podanej ilości miesza się z niewielką (określoną przez autora przepisu) ilością wrzącej wody lekko ją jednocześnie podgrzewając. Następnie do płynu żelatynowego dodajemy cukier w określonej ilości i na końcu proszek ziołowy, ekstrakt ziołowy (glicerynowy, alkoholowy) i ewentualnie środek poprawiający smak i nadający miły zapach. Składniki miesza się. Następnie galaretkę przelewamy do pojemnika dającego się szczelnie zamknąć i pozostawiamy w zimnym miejscu do zastygnięcia. Wyróżnia się galaretki do użytku wewnętrznego (cukrowe i bazcukrowe) i do użytku zewnętrznego (bezcukrowe; są o konsystencji rzadszej niż galaretki do użytku wewnętrznego, mają więcej w swym składzie wyciągu glicerynowego). Galaretki do użytku wewnętrznego obejmują galaretki doustne i doodbytowe (takie też będziemy sporządzać). 19). Mieszanki ziołowe (Species) uzyskujemy po wymieszaniu rozdrobnionych surowców pochodzących z co najmniej dwóch różnych gatunków ziół. Z mieszanek ziołowych sporządza się napary, odwary, maceraty, ekstrakty, intrakty, nalewki itd. Przy sporządzaniu mieszanek ziołowych trzeba zachować pewne zasady: - surowce wchodzące w skład mieszanki nie mogą zawierać substancji antagonistycznych w stosunku do siebie (nie może zachodzić interakcja); - nie powinny zawierać identycznego składu chemicznego, lecz różne składniki, ale o podobnym działaniu farmakologicznym; (powinien panować pomiędzy nimi synergizm),tj. jedne składniki powinny uzupełniać działanie innych składników, wzmacniać je lub przedłużać działanie. 20). Okłady. Rozdrobnione zioła zalewa się taką ilością wrzącej wody, aby otrzymać papkę. Papkę po 10 minutach (musi być ciepła, ale nie gorąca) zawijamy w gazę i przykładamy na chore miejsce, po czym nakrywa się ją ceratką lub folią i bandażuje. 21). Maseczki mogą być sporządzone ze świeżych lub suchych ziół.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

a). odpowiednią ilość świeżego surowca mielimy przez maszynkę do mięsa; tak przygotowaną masę roślinną nakładamy na umytą (odtłuszczoną spirytusem salicylowym lub ziołowym) twarz i szyję, a nawet dekolt, po czym przykrywamy wilgotną ligniną (zmoczoną w wodzie z dodatkiem Azulanu lub w naparze rumiankowym). Po 20-30 minutach skórę oczyszczamy z maseczki i obmywamy letnią wodą z dodatkiem Azulanu (1 łyżeczka na pół litry przegotowanej wody) lub soku z cytryny, albo też octu ziołowego (tyle dajemy soku cytrynowego lub octu, aby woda była kwaśna) i pozostawiamy do wyschnięcia (nie wycieramy!). b). odpowiednią ilość suchego, rozdrobnionego surowca zalewamy wodą w takiej ilości, by uzyskać papkę; papkę należy zagotować i odstawić na 15-20 minut. Ciepłą masę ziołową nakładamy na twarz, szyję i dekolt, przykrywamy wilgotną ligniną (zwilżoną w naparze rumiankowym lub w rozcieńczonym Azulenie). Po 20-30 minutach maseczkę ściągamy i wyrzucamy zaś twarz, szyję i dekolt opłukujemy w naparze rumiankowym, w naparze z siemienia lnianego lub w wodzie z dodatkiem Azulanu. Skóry nie wycieramy ręcznikiem, lecz pozostawiamy do samoistnego wyschnięcia. W suchą skórę wklepać maść lub krem nagietkowy, aloesowy, babkowy, albo też maść lub krem Linomag.

5. Stosowanie i dawkowanie leków ziołowych Aby stosowanie leków ziołowych było bezpieczne musi być spełniony szereg warunków. Należy stosować jedynie leki ziołowe dokładnie oznaczone, o znanym działaniu, wyłącznie w dawkach jakie podałem, pochodzące z pewnego źródła (sklepy zielarskie, apteki lub samodzielnie zebrane), w prawidłowy sposób przyrządzone. Nie wolno stosować ziół (leków) nieznanego pochodzenia, nie oznaczonych, po terminie ważności, wykazujących jakiekolwiek różnice w stosunku do stanu pierwotnego (chyba, że producent o takich zmianach poinformował i uznał za normalne), o nie znanym działaniu. Ziół i jakichkolwiek innych leków nie wolno kupować na straganach od obcokrajowców.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wiele chorób ma podobne objawy i samodzielne ich leczenie w oparciu o zaobserwowane korzystne działanie jakiegoś silnego zioła u innego chorego może przynieść bardzo poważną szkodę. Zioła, jak i inne leki zawierają substancje czynne działające bardzo silnie, silnie lub słabo. Od razu informuję, że rośliny o bardzo silnym działaniu mogą być stosowane po skonsultowaniu się z lekarzem prowadzącym. Zioła te starannie oznaczyłem (znak - !). Pozostałe surowce roślinne można stosować samodzielnie do leczenia określonych schorzeń lub pomocniczo oprócz leczenia lekami syntetycznymi. Należy dodać, że samoleczenie i leczenie ziołami powinno być świadome i racjonalne (ratio = rozum), w którym uwzględniło się wskazania i przeciwwskazania. Oczywiście wiele ziół polecam stosować profilaktycznie, nawet osobom zupełnie zdrowym (lepiej zapobiegać chorobom, a zioła czynią to znakomicie, niż je potem leczyć niejednokrotnie toksycznymi lekami syntetycznymi). Spotkałem się często ze stwierdzeniem, iż zioła można pić “kupę czasu” i bez szkody dla organizmu. Są to poglądy w ogromnej mierze błędne i świadczące o zupełnej niewiedzy na temat ziół. Okres leczenia ziołami nie może trwać bez przerwy, gdyż zbyt długie stosowanie ziół, podobnie jak każdego leku syntetycznego, nawet tych pozornie słabiutkich i “niewinnych” powoduje niepożądane następstwa, np. nadmierne i długie picie naparu z rumianku powoduje u kobiet zaburzenia miesiączkowania; zbyt długie doustne zażywanie przetworów z pokrzywy wywołuje zaczerwienienie i opuchniecie wielu miejsc ciała, często powiek, okolic oczu, oraz objawy skórne typu pokrzywki; przy dłuższym doustnym zażywaniu przetworów ze skrzypu następuje w organizmie niedobór witaminy B1.; długie picie wyciągów z owoców jałowca, z ziela rozmarynu, z ziela tymianku i in. jest przyczyną bólów głowy, złego samopoczucia i podrażnienia nerek. Takich przykładów jest wiele. Okres leczenia ziołami wynosi około 30-35 dni; potem należy zrobić przerwę 10dniową. Po tej przerwie można, a niekiedy trzeba powtórzyć kurację ziołową. Radzę wówczas zastosować inny lek ziołowy o analogicznym (podobnym) działaniu terapeutycznym. I tak na przykład korzeń lukrecji (dłuższe stosowanie powoduje wystąpienie obrzęków, zawroty głowy, utratę jonów K - hipokaliemię, można (a właściwie trzeba) zastąpić korzeniem biedrzeńca, korzeniem babki, korzeniem mydlnicy, korzeniem omanu czy liśćmi podbiału. Wszystkie te surowce podobnie działają, to znaczy wykrztuśnie, spazmolitycznie, żółciopędnie i żołądkowo (jeżeli chodzi o chorobę wrzodową, tj. o wygojenie wrzodów to należy lukrecję zastąpić korzeniem babki). Niektóre zioła wymagają ściśle określonego dawkowania, gdyż wywierają wyjątkowo silne działanie. Przedawkowanie ziół oznaczonych symbolem - ! powoduje ciężkie zatrucie i śmierć. To ziół bardzo silnie działających należą między innymi (wymieniam też te rośliny, które nie opisałem w niniejszej pracy): szalej jadowity, miłek, konwalia, kokoryczki, jałowiec, bieluń, lulek, jaskry, arnika, pokrzyk wilcza-jagoda, kruszyna, narecznica, glistnik, kopytnik, ciemiężyce, naparstnice, lnica, cebulice, czworolist, wilczomlecze, komosa, robinia. Zioła trzeba przyjmować bardzo regularnie; dawek jakie w niniejszym poradniku podałem - pod żadnym pozorem (nigdy) - nie wolno zwiększać ! Przetwory ziołowe należy sporządzać ściśle według przepisów jakie podałem!

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Leki ziołowe wymagają odpowiedniego dawkowania. Dawką nazywamy ilość leku konieczną do wywołania określonych pożądanych zmian w czynnościach ustroju. Od dawki zależy czy dana substancja będzie działała jako lek, czy jako trucizna. Wielkość dawki leczniczej danego leku zależy od: - wieku człowieka, - wagi ciała, - płci (w ziołolecznictwie nie bierze się tego pod uwagę), - osobniczej wrażliwości, - warunków fizjologicznych, - sposobu (drogi) wprowadzenia leku do organizmu. Dawki zamieszczone w tabelach Farmakopei Polskiej, czyli Urzędowego Spisu Leków są określone w stosunku do dorosłego mężczyzny w średnim wieku, wagi 70 kg, przy podaniu doustnym leku. Dzieciom do 1 roku -zapisujemy taką część dawki dla dorosłego, jaką część stanowi jego waga w stosunku do wagi dorosłego (70 kg). Obliczamy to według wzoru: d= D  masa dziecka/70 gdzie: d - dawka dla dziecka D - dawka dla dorosłego / - kreska ułamkowa (dzielone) - razy A oto przykład: dawka jednorazowa naparu z kwiatu pierwiosnka dla dorosłego człowieka wynosi 150 ml, dziecko waży 6 kg. Jaka jest dawka jednorazowa naparu pierwiosnkowego dla naszego dziecka ? d = 150  6 / 70 = 12,857,142 czyli około 12-13 ml naparu (taką dawkę podaje się dziecku 3-4 razy w ciągu doby). Dzieciom powyżej 1 roku - zapisujemy taką część dawki dla dorosłego, jaką część stanowi jego wiek wyrażony w latach w stosunku do wieku człowieka dorosłego (24 lat). Obliczamy to według wzoru:

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

d = D  wiek dziecka / 24 d- dawka dla dziecka D- dawka dla dorosłego / - kreska ułamkowa (dzielone) - razy A oto nasz przykład: mamy dziecko 5 letnie i chcemy mu podać napar z lepiężnika; wiemy, że dorosły może wypić jednorazowo 100 ml naparu. Jaką ilość naparu lepiężnikowego możemy podać naszemu dziecku ? d = 150  5 / 24 = 31,25 czyli dziecku podajemy około 31-32 ml naparu, np. 4 razy dziennie. W niniejszej książce przy opisie poszczególnych ziół podałem dawki dla dorosłych oraz dzieci w wieku 1 roku, 3 lat, 5 lat, 7 lat, 10 lat i 15 lat. Osobom nadmiernie otyłym lub wyjątkowo chudym podajemy leki, zwłaszcza silnie działające w dawce proporcjonalnej do ich wagi, np. osobnikowi ważącemu 30 kg podamy połowę dawki leczniczej obliczonej dla mężczyzny ważącego 70 kg, osobnikowi ważącemu 140-150 kg podamy 2 dawki lecznicze obliczone dla mężczyzny ważącego 70 kg. Osobom w wieku ponad 70 lat podajemy dawki w wysokości dwóch trzecich dawek dla ludzi w średnim wieku. W przypadku leków syntetycznych osobom w wieku powyżej 70 lat podaję się połowę dawki dla dorosłych w średnim wieku. Leki stosuje się w dawkach jednorazowych (pro dosi) oraz w dawkach dobowych (pro die). Dawka dobowa danego leku określa jego ilość zastosowaną w pojedynczych dawkach. Czy wodne wyciągi można słodzić ?. Wyciągi wodne sporządzone z surowców wykrztuśnych, np. z owoców anyżu, z ziela tymianku, z igliwia świerkowego czy sosnowego, z ziele lub kwiatu pierwiosnka można, a nawet warto osłodzić, najlepiej miodem lub sokiem owocowym. Posłodzenie miodem lub sokiem doda nie tylko smaku i zapachu, ale również wzmocni działanie wykrztuśne i wzmacniające leku. Słodzić można także wodne wyciągi z owoców, np. róży dzikiej, bzu czarnego, głogu, jarzębiny, gdyż zwiększy to ich walory smakowe i wartość leczniczą. Mię wolno natomiast słodzić przetworów zawierających substancje gorzkie, ponieważ mają one działać pobudzająco na apetyt, na trawienie, mają zwiększać wydzielanie śliny i soków trawiennych, innymi słowy mają działać “gorzko”. Zatem nie powinno się

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

słodzić naparu czy odwaru z korzenia goryczki, z kłączy tataraku, z liści bobrka, z ziela piołunu, z ziela bylicy pospolitej, z ziela glistnika i tym podobnych. Do niektórych przetworów ziołowych będziemy dodawać nie tylko miód, czy sok, ale również przyprawy (cynamon, goździki, wanilię, miętę), w celu poprawienia smaku oraz aromatu.

Najczęstsze miary stosowane w ziołolecznictwie ludowym 1).Łyżeczka do herbaty rozdrobnionych: - kwiatów - 1000 mg (1 g) - liści - 1500 mg (1,5 g) - ziela - 2000 mg (2 g) - korzeni, kłączy, nasion - 3000-4000 mg (3-4 g) 2). Łyżka stołowa rozdrobnionych: - kwiatów -3000 mg (3 g) - liści - 3500-4000 mg (3,5-4 g) - korzeni, kłączy, nasion - 9000 mg (9 g) Łyżeczka wodnego wyciągu - 5-5,5 g czyli 5 ml Łyżka wodnego wyciągu - 12-15 g czyli 12-15 ml Szklanka wodnego wyciągu to 200-220 g czyli 200-220 ml Jedna kropla nalewki waży najczęściej 19 mg Jeden mililitr wodnego wyciągu z ziół waży ok. 1,2-1,3 g, a 1 l wodnego wyciągu) ok. 1,2-1,3 kg. 8). Na końcu noża mieści się: - sproszkowanych kwiatów - 300 mg - sproszkowanych liści - 500 mg

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

- sproszkowanych korzeni, kłączy, nasion - 800-1000 mg - sproszkowanego ziela - 600-800 mg Oczywiście podane miary i wagi są w dużym przybliżeniu.

Rozdział VI

Przegląd wybranych ziół Ważne uwagi! Przy opisie ziół podano formy leków jakie można z nich samodzielnie przygotować oraz sposób ich stosowania oraz dawkowania. Sposób przyrządzenia tych preparatów podano w rozdziale IV. Sposób obliczania dawek dla dzieci podano w rozdziale V.

Aloes drzewiasty - Aloe arborescens (Mill.) Aloes zmienny - Aloe eru (Berger) Aloes pstry - Aloe variegata (L.) Aloes afrykański - Aloe africana (Mill.) Aloes uzbrojony - Aloe ferox (L.) Aloes zwyczajny - Aloe vera (L.) Rodzina - Liliaceae Opis botaniczny 1. Aloes drzewiasty - roślina wieloletnia dorastająca do 5 m wys.; łodygi proste i mięsiste, dołem drewniejące i łuszczące się; liście wąskie, grube, szarozielone, opatrzone na brzegach kolcami; kwiaty drobne, czerwone, osadzone na długich szypułach, występujące zimą i na przedwiośniu; okwiat dzwonkowo-rurkowaty, dołem

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

zrośnięty; pręcików 6; słupek 1; owoc - torebka. Pochodzi z Afryki Południowej. Często uprawiany w doniczkach. 2. Aloes zmienny - roślina podobna do poprzedniej, pochodząca z południowej Afryki; liście jasnozielone, pokryte białymi plamkami i wyposażone w kolce o czerwonym zakończeniu; kwiaty rurkowate, żółte lub pomarańczowe. 3. Aloes pstry - roślina długoletnia o krótkiej łodydze, gęsto porośniętej liśćmi; liście ciemnozielone, w poprzeczne białe paski, na brzegach wyposażone w twarde, różnokształtne wyrostki; kwiaty czerwone.

Surowiec Wykorzystuje się całe świeże rośliny lub ich liście. Z roślin uzyskuje się sok, który poddaje się zagęszczeniu poprzez ogrzewanie (odparowanie wody). Stężony i zagęszczony sok aloesów nosi nazwę alony. Całkowicie wysuszona alona ma postać proszku o specyficznym zapachu i gorzkim smaku; łatwo rozpuszczalnym w wodzie, glicerynie, alkoholu etylowym i w kwasie octowym. Stosowana jest w recepturze do sporządzania pigułek przeczyszczających oraz nalewki aloesowej - Tinctura Aloe.

Skład chemiczny Tkanka miękiszowa aloesów zawiera liczne sole mineralne (np. miedź, żelazo, kobalt, molibden, wapń, krzem), kwasy organiczne, witaminy, glikozydy (aloiny), związki antronowe (np. aleozyna, homonataloina), żywice (ok. 10%) oraz garbniki i enzymy.

Działanie Alona drażni śluzówkę jelita grubego wywołując jego przekrwienie, wzmaga ruchy robaczkowe jelita - powodując po 8-9 godzinach przeczyszczenie; zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego, jelitowego i żółci; odruchowo powoduje przekrwienie macicy i narządów pobliskich. Wodne i alkoholowe wyciągi ze świeżego aloesu oraz naturalny nie zagęszczony sok działają stymulujące na granulopoezę (dojrzewanie granulocytów), ogólnie wzmacniająco (tonizująco), zwiększają liczbę limfocytów B nasilając odpowiedź humoralną (wzmagają siły odpornościowe organizmu na choroby), przyśpieszają ziarninowanie i gojenie się ran, bardzo korzystnie wpływają na narząd wzroku. Ponadto syrop aloesowy w połączeniu z preparatami żelaza i zespołem witamin staje się doskonałym środkiem zwiększającym liczbę krwinek czerwonych i stężenie hemoglobiny we krwi.

Wskazania Alona: zaparcia, atonia jelit.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Pozostałe przetwory aloesowe: wszelkie choroby skórne (np. przewlekła łuszczyca, trądziki), zmniejszona odporność organizmu na zakażenia bakteryjne i wirusowe, ogólne osłabienie i złe samopoczucie, brak apetytu i słabe trawienie, wadliwa przemiana materii, schorzenia narządu wzroku, zapalenie przydatków, niedokrwistość, schorzenia włosów, uszkodzenia skóry i błon śluzowych trudno gojące się, dychawica oskrzelowa, choroby zakaźne.

Przeciwwskazania

dla alony: stany zapalne nerek i dróg moczowych, ciąża, menstruacja, stany zapalne układu pokarmowego (ślepej kiszki!).

Preparaty, dawkowanie i stosowanie: - Alona - do 50 mg jako goryczka żołądkowa; w dawkach 100-300 mg - jako środek czyszczący (jednorazowo); - Tinctura Aloe z alony - jako goryczka - 5 kropli 3 razy dz.; - Tinctura Aloe ze świeżej rośliny lub samych liści - 3 razy dz. po 5 ml w 50 ml wody oraz zewnętrznie do przemywań i pędzlowań schorzałych miejsc w postaci nierozcieńczonej; roztwór (15 ml + 100 ml wody) - do 1-2 godzinnych okładów oraz płukanek (jamy ustnej, gardła, uszu); - Aqua Aloe (woda aloesowa: 3-4 liście aloesu pogniecone zalać 400 ml wrzącej wody; parzyć 30 minut; przecedzić) -doustnie - 50 ml co 8 godzin; do okładów na oczy i przemywań przy stanach zapalnych i ropnych, łzawieniu i świądzie (15 minutowych zmienianych co 5 minut) oraz do okładów na skórę; jako płukanka jamy ustnej, gardła, narządów płciowych, uszu; do lewatyw przy zakażeniach i stanach zapalnych jelita grubego i odbytu (150 ml doodbytniczo); - Sirupus Aloe - 4 razy dz. po 15 ml; - Vinum Aloe - 4 razy dz. po 5 ml (lub 3 razy dz. po 15 ml); - Succus Aloe (sok aloesowy) - 4 razy dz. po 10 ml; - Mel Aloe - 3-4 razy dz. po 1 łyżce; - Maceratio Aloe (proporcja surowca do wody jak przy Aqua Aloe) 50 ml co 8 godzin, do płukanek, przemywań i okładów. - Biostymina (Phytopharm) i Extractum Aloe (Medexport) - amp.1 ml (10 szt.) domięśniowo 1 amp. co drugi dzień (kuracja -20-30 wstrzyknięć i powtórka po 3 miesiącach przerwy); dzieci ważące 20-35 kg - 0,5 ml co dwa dni; lek wstrzykiwać bardzo powoli!

Rp. Unguentum Aloe:

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Składniki: - 1 łyżka soku aloesowego, - 3 łyżki kremu lub maści Linomag (Alantan, tranowej, nagietkowej), - 1 łyżka gliceryny płynnej, - 1 łyżka wazeliny białej, - olejek zapachowy (np. cytrynowy, migdałowy) - 3 krople. Sporządzać na ciepło. Maść aloesowa działa na skórę i wargi odżywczo, natłuszczająco, odkażająco, przeciwzapalnie, regenerujące i ochraniająco.

Rp. Gel Aloe (żel aloesowy): Składniki: - nalewka aloesowa - 6 łyżek, - woda przegotowana - 6 łyżek, - gliceryna płynna - 3 łyżki, - żelatyna spożywcza - prawie cała łyżka stołowa. Sposób przyrządzenia: żelatynę wsypać do rondelka, zalać wrzącą wodą i lekko podgrzewając składniki wymieszać aż do połączenia; dodać glicerynę zmieszaną z nalewką, znów mieszać i jednocześnie dolać 1 łyżeczkę wody kolońskiej (np. Przemysławki). Przelać do odpowiedniego pojemnika i przenieść do zimnego miejsca, aby się zastygła. Wywiera działanie osłaniające, zmiękczające (rozpulchniające), przeciwzapalne, odkażające i regenerujące. Stosować do pielęgnacji skóry tłustej, z trądzikiem, po goleniu oraz do pielęgnowania stóp i dłoni zrogowaciałych i spękanych. W aptekach i sklepach zielarskich można nabyć preparaty aloesowe: Laxatan Leo-Pillen (Casella-med.) – draż 80 mg – w zaparciach, zaburzeniach trawiennych i niedostatecznych ruchach perystaltycznych przewodu pokarmowego – 1-2 draż 1 raz dz.; Bioaron C (Phytopharm Klęka) – syrop złożony, zawierający dodatkowo wyciąg z aronii i witaminę C (5-10 ml 3 razy dz.) – w obniżonej odporności na choroby, w przewlekłych chorobach skórnych (np. trądzik łuszczyca, choroby ropne, grzybice) w nieżytach układu oddechowego i przy osłabieniu; Boldovera (Aflopa) – tabl. (zawierają dodatkowo boldynę i wyciąg z dymnicy) – przy skurczach przewodu pokarmowego i

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

dróg żółciowych, kamicy żółciowej, zastojach żółci, bólach wątroby, bólach żołądka, niestrawności i zaparciach – 2 tabl. 1-2 razy dz. nie dłużej jednak niż 2 tygodnie; nie zażywać w ciąży i podczas laktacji; Obstilax (NP Pharma) – tabl. zawierające dodatkowo wyciąg z prawoślazu i kminku oraz mydło lecznicze – w zaparciach 1 tabl. 1 raz dz. po jedzeniu, nie dłużej jednak niż 10 dni; Apinorm (Apipol-Farma) – syrop złożony zawierający dodatkowo nalewkę anyżową, nalewkę kminkową, wyciąg mocny z pomarańczy i ziołomiód aloesowy – preparat reguluje wypróżnienia, działa rozkurczowo, wiatropędnie, wykrztuśnie, żółciopędnie i wzmacniająco – 5-10 ml 1 raz dz. przy zaparciach i zaburzeniach trawiennych oraz w powolnej przemianie materii, nie dłużej jednak niż 10 dni, potem uczynić przerwę 2 tygodniową.

Aminek egipski - Ammi visnaga (L.);(!) Aminek większy - Ammi maior (L.); (!)

Rodzina - Umbelliferae Opis botaniczny Aminek egipski - roślina dwuletnia dorastająca do 50 on wys.; łodyga drobno bruzdowana, rozgałęziona; liście podwójnie lub potrójnie pierzastodzielne; ulistnienie skrętoległe; kwiatostany - baldachy; korona 5-płatkowa; słupek 1; pręcików 5; płatki korony białe, pachnące; owoc - rozłupnia (2 rozłupki). Kwitnie w czerwcu, lipcu i w sierpniu. Rośnie w krajach śródziemnomorskich, w Ameryce Południowej i Łacińskiej. W wielu krajach uprawiany. Aminek większy - roślina dwuletnia dorastająca do 100 cm wys.; korzeń wrzecionowaty, białawy lub kremowy; łodyga górą rozgałęziona, dęta, wyprostowana i mocna; liście różnokształtne, 2-krotnie pierzastosieczne; dolne - ogonkowe, górne siedzące lub prawie bezogonkowe; kwiaty w baldachach, białe, 5-płatkowe, pachnące; owoc - rozłupnia eliptycznego kształtu rozpadająca się na dwie części. Występuje w rejonie Morza Śródziemnego, w krajach Bliskiego Wschodu, w Europie Południowej, w Australii i w Ameryce Pd. i Płn.. Roślina uprawiana w wielu krajach Europy, np. na dużą skalę w Południowej Ukrainie.

Surowiec Wykorzystuje się owoce aminków - Fructus Ammi (zależnie od gatunku dodaje się do powyższej nazwy - maioris lub visnagae), FP IV. W aptekach i w sklepach zielarskich można nabyć nalewkę z aminka egipskiego - Tinctura Ammi visnagae (25 et 35 g) oraz owoc aminka czyli owoc keli (Herba Lux) – op. 50 g.

Skład chemiczny

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Owoce i ziele aminka egipskiego zawierają: piranokumarynę - visnadynę, pochodne furochromonu (kelina - ok. 1%, visnagina - do 0,1%), związki samidynowe, glikozyd kelininę, kelinol, flawonoidy(np. akacetyna), olejek eteryczny - ok. 0,1-0,2%, kwasy (np. kawowy). Owoce i ziele aminka większego zawierają: furokumaryny(bergapten, imperatorynę, marmezyninę, pimpinellinę, ksantotoksynę i inne), olejek lotny, psoraleny (8metoksypsoralen).

Działanie Aminek egipski wywiera wpływ silnie spazmolityczny (rozkurczowy), hipotensyjny (obniżający ciśnienie krwi); wyraźnie rozszerza naczynia wieńcowe (kelina działa miolitycznie), oskrzela (rozkurcz mięśni), jelita oraz naczynia nerkowe, ułatwia oddychanie. Działa dłużej od nitrogliceryny i silniej od aminofiliny. Aminek większy działa fotouczulająco, zwiększa repigmentację skóry. Wskazania. Aminek egipski: nadciśnienie tętnicze, dychawica oskrzelowa, dusznica bolesna (angina pectoris), kolka i kamica nerkowa, skurcze jelit, żołądka i dróg żółciowych, kamica żółciowa, bolesne miesiączkowanie, kłucie w sercu, utrudnione oddychanie po lekkim wysiłku. Aminek większy: bielactwo, trądzik młodzieńczy, łuszczyca, łysienie plackowate, atopowe zapalenie skóry, osutka świetlna, liszaj płaski, ziarniak grzybiasty. Przeciwwskazania. Aminek egipski: niewydolność nerek, obrzęki, hipotonia, niedokrwistość, jaskra. Działania uboczne: nudności, wymioty, brak łaknienia, pokrzywka, brak snu lub senność; rzadko występują, jedynie po dużych dawkach. Synergizm. Aminek egipski wzmaga skuteczność innych leków stosowanych w leczeniu choroby wieńcowej. Preparaty, dawkowanie i stosowanie. 

Tinctura Ammi visnagae (Herbapol) - 30-40 kropli 3-4 razy dz. po jedzeniu.



Kelastmin - płyn (40 g) zawierający między innymi Tinct. Ammi visn. w ilości 16 g (Herbapol) - 3 razy dz. po 60 kropli./obecnie nie produkowany).



Tinctura Ammi domowej roboty: zmielone owoce w ilości 10 g zalać 200 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować; zażywać 1-3 razy dz. po 30 kropli.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)



Kelicardina - płyn (40 g) firmy Herbapol, zawierający ekstrakt aminkowy w ilości 6 g - 40-60 kr. 3 razy dz. (obecnie nie produkowana).



Odwar aminkowy czyli Decoctum Ammi visnagae – 10 g zmielonych owoców zalać 300 ml wody; gotować 5 minut; odstawić pod przykryciem na 20 minut; przecedzić, dopełnić do 300 ml; zażywać 3 razy dz. po 15 ml.

Z aminka większego wyodrębnia się 8- lub 5-metoksypsoralen oraz 8izoamylenoksypsoralen. Substancje te wchodzą w skład leków o następujących nazwach: Oxsoralen (Gerot) – tabl. 10 mg, kaps. 10 mg; Psoraderm-5 (Pharmacal, Sunlife) – tabl. 20 mg; Meladinin (Galderma) – tabl. 10 mg, Geralen (Gerot) – kaps. 20 mg, Meladinine (Promedica) – tabl. 10 mg i roztwór do zastosowania miejscowego. Stosuje się je doustnie oraz w postaci odpowiednich roztworów - miejscowo, po czym skórę poddaje się naświetlaniu lampą kwarcową lub słońcem (metoda PUVA).

Arcydzięgiel litwor (lekarski) - Archangelica officinalis (Hoffm.) Arcydzięgiel nadbrzeżny litoralis (Fr.)

- Archangelica

Rodzina - Umbelliferae Opis Arcydzięgiel litwor - roślina dwuletnia dorastająca do 150 cm wys.; łodyga bruzdowana, mocna, dęta; liście 2-3-krotnie pierzaste, o listkach sercowatojajowatych, brzegiem nierówno piłkowanych; pochewki liściowe rozdęte; kwiaty zebrane w baldachy, owłosione, białozielone lub żółtawozielone, drobne, 5-płatkowe; pręcików 5; słupek 1; owoc- rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki. Cała roślina przyjemnie pachnie. Liście dolne są bardzo duże. Rośnie przy wodach, na glebach wilgotnych lub podmokłych, głównie na pogórzu i w górach, często uprawiany. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Arcydzięgiel nadbrzeżny - roślina dwuletnia podobna do poprzedniej, dorastająca jednak do 3 m wys. i o silniejszym zapachu. Rośnie na Pomorzu, nad Bałtykiem.

Surowiec

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowcem są: korzeń, liść i owoc - Radix (FP II et III), Folium et Fructus Archangelicae (Angelicae). Radix Angelicae (Kawon, Herbapol) - w wolnej sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 50 g). Surowce suszy się w temp. do 50°C.

Skład chemiczny Korzeń i ziele zawierają: olejek eteryczny w ilości ok. 1%, a w nim felandren, pinen, cymol, kwasy (metylomasłowy, angelikowy i in.); ponadto kumaryny i jej pochodne (bergapten, angelicyna, umbeliferon, umbeliprenina, ostol, ostenol, ksantotoksynę, imperatorynę i in.), garbniki, flawonoidy (archangelon i in.), lakton - pentadekanolid, estry beta-sitosterolu, inne kwasy (arachidowy, palmitynowy, walerianowy, kawowy, chlorogenowy, jabłkowy), witaminy, żywice, znaczne ilości skrobi oraz pektyny. Owoce zawierają olej tłusty, olejek lotny - ok. 1,5% i inne wyżej wymienione substancje.

Działanie Wyciągi wodne, alkoholowe i olejowe z arcydzięgla wywierają wpływ żółciopędny, obniżający ciśnienie krwi, uspokajający, pobudzający trawienie i apetyt poprzez zwiększenie wydzielania soków trawiennych (żołądkowych, jelitowych i trzustkowych); ponadto wpływ moczopędny, napotny, rozkurczowy na drogi moczowe, jelita, żołądek i przewody żółciowe, wiatropędny i słaby przeciwbólowy oraz silnie rozgrzewający. Zewnętrznie zastosowane: rozgrzewające, znieczulające, poprawiające miejscowe ukrwienie.

Wskazania: zaburzenia trawienne, kolka jelitowa i bóle żołądka, wątroby, trzustki oraz pęcherzyka żółciowego; bolesne miesiączkowanie, zapalenie przydatków, upławy, brak apetytu, biegunka, zaparcia, kamica żółciowa i moczowa, stany zapalne przewodu pokarmowego i układu moczowego, skąpomocz, przeziębienie, choroby zakaźne, choroby skórne, zatrucia, zaburzenia przemiany materii, zmarznięcie, gorączka, stany zapalne układu oddechowego. Zewnętrznie: schorzenia skórne, stany zapalne jamy ustnej i gardła, zapalenie spojówek i powiek, łzawienie, świąd oczu, stany ropne oczu, stany zapalne uszu, przetłuszczające się włosy, tłusty łupież, przetłuszczająca się skóra, stany zakażeniowe i zapalne narządów płciowych. Do wcierań przy nerwo-, mięśnio- i stawobólach, przy przeziębieniach, nieżytach układu oddechowego, chorobach zakaźnych i ogólnych i zmarznięciu.

Preparaty, dawkowanie i stosowanie:

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

- Napar - 4 razy dz. po 100 ml lub 3 razy dz. po 150 ml przed lub po jedzeniu. Do lewatyw (niestrawność, parcie na kał, zapalenie odbytu i jelita grubego) - 150-200 ml doodbytniczo 1 raz dz.; płukanka; do okładów i przemywań. - Odwar - 4 razy dz. po 100 ml; do lewatyw, Płukanek, okładów. - Tinctura Archangelicae - 1-2 razy dz. po 10 ml lub 4 razy dz. po 5 ml; do przemywań, pędzlowań; po rozcieńczeniu (1 łyżka nalewki + 100-150 ml wody) do płukanek i okładów. - Mel Archangelicae - 4 razy dz. po 1 łyżeczce; dobrze popić. - Alkoholmel Archangelicae - 4 razy dz. po 5 ml przy kaszlu i przeziębieniu. - Pulvis Archangelicae - 2-3 razy dz. po pół łyżeczki herbacianej. - Oleum Archangelicae - 1 łyżka 2 razy dz. po jedzeniu oraz do lewatyw (100-150 ml doodbytniczo), wcierań, smarowań, okładów, maseczek, kąpieli olejowych na włosy; jako przyprawa do sałatek, marynat, ryb i zup oraz sosów. - Extractum Archangelicae na wódce - 2-3 razy dz. po pół łyżeczki; do pędzlowań i przemywań; po rozcieńczeniu (15 ml + 250 ml wody) do okładów i płukanek. - Vinum Archangelicae - 15-20 ml 3 razy dz. przed lub po jedzeniu. W aptekach i w sklepach zielarskich dostępny jest preparat Melisana Benediktinen Melissengeist (Pharma-Zentrale) – płyn, zawierający ekstrakt etanolowy z arcydzięgla (750 mg), imbiru, melisy, goździkowca, cytrynowca i cynamonowca – doustnie 5 ml na cukrze w zaburzeniach trawiennych. Miejscowo do wcierania przy nerwobólach i mięśniobólach.

Arnika górska - Arnica montana (L.); (!) Arnika łąkowa - Arnica chamissonis (Less.); (!)

Rodzina - Compositae Opis botaniczny. Arnika górska czyli kupalnik - roślina wieloletnia dorastająca do 60 cm wys.; łodyga ogruczolona, wzniesiona, pojedyncza; kłącze grube, ukośne, z licznymi brunatnymi

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

korzonkami; liście dolne zebrane w różyczkę, grubawe, odwrotnie jajowate lub podłużne, całobrzegie; górne liście siedzące, obejmujące wpół łodygę, z wierzchu owłosione, spodem nagie lub prawie nagie; kwiaty - koszyczki, osadzone pojedynczo na szypułce, złocistożółte, owłosione; owoc - niełupka z puchem kielichowym. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Występuje bardzo rzadko w Polsce i jest pod ochroną. Rośnie w Sudetach, w Karpatach, na Pomorzu, na Śląsku, na Suwalszczyźnie, na Mazurach, w Puszczy Białowieskiej, na Podlasiu, w Bieszczadach. Nie wolno jej pozyskiwać ze stanu naturalnego. Surowiec sprowadzany z zagranicy. Można ją uprawiać na działkach do celów leczniczych i ozdobniczych. Arnika łąkowa jest bardzo podobna do wyżej opisanej arniki i wprowadzona do uprawy dla celów farmaceutycznych.

Surowiec Wykorzystuje się kwiat (koszyczek) Arniki - Flos (Anthodium) Arnicae, FP II,III,IV et V. Surowiec zbiera się w I fazie rozkwitu i suszy w temp. 20-35 C. Anthodium Arnicae /Elanda, Herbapol, Kawon, Herba Lux);(opak. 20, 25 lub 50 g) i nalewkę arnikową Tinctura Arnicae /Herbapol, Phytopharm, Pampa/; (35, 50 i 100 g) można nabyć w aptekach i w sklepach zielarskich.

Skład chemiczny Kwiat arniki zawiera: flawonoidy (astragalinę, luteolinę, 3-glukozyd kempferolu, kwercetynę, izokwercytrynę), cynarynę - 0,05%, olejek eteryczny - ok. 0,15%, a w nim tymol, triakontan, tymochydrochinon, ester izomasłowy tymolu i in.; związki trójterpenowe: arnidiol, faradiol, taraksasterol, laktony gwajanowe (arnikolidy), arnifolinę, estry helenaliny, ksantanolidy; irydoid - loliolid, cholinę - ok. 0,1%, betainę, arnifolinę, karotenoidy, kwasy tłuszczowe, kwas galusowy, kw. kawowy, kw. chlorogenowy; poliacetyleny (tridecen-pentain -ok. 0,2%, tridekadien, tetraina). W liściach występuje trójmetyloamina.

Działanie:

zewnętrznie stosowana działa silnie odkażająco (przeciwgrzybiczo, bakteriobójczo i wirusobójczo oraz przeciwpierwotniakowo), ściągające, lekko drażniąco na skórę i błony śluzowe, silnie przeciwzapalnie, przeciwwywsiękowo (przeciwobrzękowo), uszczelniające na ścianki naczyń krwionośnych skórnych (powierzchniowych), przeciwkrwiakowo (przyśpieszają i ułatwiają wsysanie się krwi i wysięków), przyśpieszająco na naskórnikowanie i gojenie ran, wygładzające na blizny, lekko złuszczająco. Doustnie działa uszczelniające i wzmacniająco na naczynia krwionośne, antyagregacyjnie i przeciwzakrzepowo (zapobiega zlepianiu krwinek), przeciwmiażdżycowo, przeciwzawałowo, pobudzająco na krążenie mózgowe i kończynowe, spazmolitycznie, hipotensyjnie (poprzez rozwarcie naczyń obniża ciśnienie krwi), napotnie, nasercowo (pobudzająco na serce), antyseptycznie,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

ściągające, przeciwzapalnie, pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy, w większych dawkach - porażająco, pobudzająco na wydzielanie śliny, soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego, żółciopędnie, przeciwgorączkowo, moczopędnie, pobudzająco na oddech oraz korę mózgową (w pewnym sensie nootropowo, czyli działanie polegające na poprawianiu wydolności ośrodkowego układu nerwowego, poprawieniu zdolności uczenia, myślenia, zapamiętywania i koncentracji uwagi; wpływ nootropowy arniki widoczny jest po regularnym i dłuższym zażywaniu). Zauważyłem też, że kuracja arnikowa znakomicie leczy trądzik młodzieńczy, różowaty, teleangiektazje i pryszcze pojawiające się w okresie miesiączkowania oraz przekwitania. Leczenie doustne należy zawsze połączyć z leczeniem zewnętrznym - miejscowym!.

Wskazania: zewnętrznie w postaci okładów, pędzlowań, przemywań, smarowań, wcierań i płukanek: rany miażdżone, stłuczenia, krwiaki (podbiegnięcia krwawe, wybroczyny krwawe), trądziki, wrzody, liszaje, liszajce, czyraki, oparzenia, opuchlizny, plamy skórne, rozpadliny, wypryski, ukąszenia owadów, łuszczyca, łojotok, odparzenia, odleżyny i in. Doustnie: miażdżyca, zaburzenia pamięci, szum w uszach, zawroty głowy, zaciemnienia w oczach po schylaniu się, choroby alergiczne, kłucie w sercu, zapalenie żył, zatory (zakrzepy), pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, nadciśnienie, złe samopoczucie, osłabienie, obrzęki, choroby zakaźne, układu oddechowego i skórne, gorączka (+ inne zioła), zaburzenia krążenia w kończynach i mózgu, żylaki, bóle kostne i stawowe (znosi je bardzo dobrze, zwłaszcza po połączeniu z kwiatem wiązówki), nerwobóle, choroba wrzodowa, reumatyzm, częste zesłabnięcia, duszność, dychawica oskrzelowa, zaburzenia przemiany materii, zatrucia.

Przeciwwskazania:

uczulenie na arnikę, zażywanie syntetycznych leków

nasercowych. Ciąża!.

Objawy przedawkowania:

pieczenie w gardle, w przełyku i brzuchu (podrażnienie), biegunka, nudności, wymioty, krwiomocz, złe samopoczucie, wysypki skórne, zaburzenia sercowe (bicie serca, kołatanie), bóle głowy i karku, utrata przytomności, zapaść, skurcze macicy, bóle (pieczenie) nerek i dróg moczowych, a nawet śmierć!. Pierwsza pomoc w zatruciu: wywołać wymioty poprzez podanie wody z dużą ilością soli, zażyć 20-30 tabletek węgla lekarskiego (Carbo medicinalis); udać się do szpitala.

Synergizm.

Arnikę warto zażywać z rutą, nagietkiem, konwalią, kokoryczką, nawłocią, nostrzykiem i kasztanowcem. Działa wówczas bardzo efektywnie.

Preparaty, dawkowanie i stosowanie:

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

- Napar (1 łyżeczka kwiatu mielonego + 200 ml wrzącej wody; parzyć 20 minut; przecedzić) - co 6-8 godz. po 30 ml; jako płukanka jamy ustnej i gardła przy stanach zakażeniowych i zapalnych oraz narządów płciowych; do okładów 1-2-godzinnych; do płukania włosów; do przemywań. - Odwar - zewnętrznie: płukanki, okłady, przemywania (1 łyżeczka suszu + 250 ml wody; gotować 5 minut; odstawić na 15 minut; przecedzić; wody nie uzupełniać). Doustnie nie stosować !. - Tinctura Arnicae homeopatyczna - 3 razy dz. po 20 kropli w 50 ml wody (max. 25 kr.), - Tinctura Arnicae sporządzona według naszego przepisu oraz apteczna zwykła - 20 kropli 3 razy dz. na czczo (na 1 godz. przed jedzeniem i 2 godz. po jedzeniu) w 50 ml wody lub naparu ziołowego; do przemywań roztwór (1 łyżka nalewki + 1 łyżka wody przegotowanej), podobnie jak i do okładów; do pędzlowań (np. ropni) w stanie nierozcieńczonym; do płukanek - 15 ml nalewki + 150 ml wody. - Acetum Arnicae - do okładów (1 łyżka octu arnikowego + 50 ml wody), do przemywań i okładów 5 minutowych - 1 łyżka octu + 2 łyżki wody; do pędzlowań - w stanie nierozcieńczonym; do płukanek - 1 łyżka octu + 150 ml wody.

Rp. Mixtura Aricae altaceti: Altacet - tabl. 2 szt. (rozpuścić w 100 ml gorącej wody i ostudzić), Tinctura Arnicae - 5 ml Wymieszać. Stosować do okładów.

Rp. Mixtura Arnicae azulani: Tinctura Arnicae - 15 ml, Glicerolum (gliceryna) - 10 ml Ocet spożywczy - 10 ml Woda przegotowana - 100 ml Nalewka krwawnikowa lub Azulan - 5 ml Zmieszać. Stosować do okładów.

Rp. Mixtura Arnicae hyperici:

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Napar arnikowy (lub odwar) - 100 ml Ocet dziurawcowy (Acetum Hyperici) - 50 ml Zmieszać. Stosować do okładów. - Oleum Arnicae - do okładów, wcierań leczniczych (stany zapalne kości, stawów, mięśni i nerwów, opuchlizny, przeziębienie, choroby zakaźne - natrzeć całe ciało i udać się do łóżka), smarowań. - Gel Arnicae (żel arnikowa sporządza według naszej reguły) stosować zewnętrznie na skórę.

Rp.Unguentum Arnicae I: Tinctura Arnicae - 5 ml Gliceryna płynna - 5 ml Linomag - maść lub krem - 30 g (czyli całe jedno opakowanie). Zmieszać według podanej wcześniej reguły. Działa przeciwzapalnie, przeciwropnie, natłuszczające, odżywczo, przeciwwywsiękowo, opóźnia procesy starzenia skóry, zapobiega plamom i powstawaniu rozszerzeń naczyń krwionośnych. Dobrze pielęgnuje wargi. Leczy wcześniej wymienione schorzenia skórne. W aptekach i w sklepach zielarskich dostępne są: 1. Maść arnikowa (Elissa, Alpine Herbs); Alpine Herbs dodała do tej maści olejek jałowcowy. 2. Żel arnikowy na skórę (Alpine Herbs), Ulganol (Gemi). 3. Liczne preparaty złożone, np. Escalar (Hasco-Lek) – maść, Arnical (Herbapol) – płyn, Arnisol (Profarm) – płyn; wszystkie one mają zastosowanie zewnętrzne w leczeniu urazów sportowych, obrzęków, wysięków, wybroczyn krwawych, sińców, czyraków i in.

Babka lancetowata - Plantago lanceolata (L.)

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Babka szerokolistna (większa) - Plantago maior (L.)

Rodzina - Plantaginaceae Opis Babka lancetowata - roślina wieloletnia dorastająca do 30 cm wys.; kłącze ucięte, drobne, ukośne, pokryte korzonkami wiązkowymi; liście w różyczce, 3-7 nerwowe, całobrzegie lub ząbkowane (nieregularnie i odległe), wydłużone (równowąskolancetowate), do 30 cm dł., ostre, zwężone w długi bruzdowany ogonek; szypułka kwiatostanowa bruzdowana, silnie wydłużona, bezlistna; kwiatostan - kłos kulisty lub wydłużony, gęsty; pręcików 4 o białawych nitkach i żółtawych pylnikach; korona 4-krotna; kwiaty zielonkawe, później brunatne, misterne; owoc - torebka dwunasienna. Kwitnie od maja do czerwca. Roślina pospolita. Rośnie na łąkach, pastwiskach, ugorach, w sadach; lubi gleby niskoazotowe, żyzne, gliniaste. Babka większa - roślina wieloletnia dorastająca do 30 cm wys.; korzenie wiązkowe, białawe wyrastające z krótkiego kłącza; liście w nibyróżyczce, całobrzegie, szerokojajowate, nagie lub słabo owłosione, z wierzchu ciemnozielone, od spodu jasne, z widocznymi wiązkami przewodzącymi; nerwacja równoległa; ogonek liściowy dosyć długi rynienkowaty; kwiatostan - kłos na długiej i bezlistnej szypułce, walcowaty, zaostrzony; korona 4-krotna; nitki pręcików białawe, później żółtawe, pylniki -fioletowe lub brunatnofioletowe; kwiaty delikatne, zielonawe, żółtawobiałe lub o innych barwach i odcieniach; owoc - torebka 8-16-nasienna. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Roślina pospolita; rośnie na łąkach, polach, pastwiskach, w sadach; lubi gleby wilgotne, żyzne, piaszczysto-gliniaste; stanowiska o niskiej roślinności.

Surowiec Wykorzystuje się ziele, liść i korzeń - Herba, Folium et Radix Plantaginis. Z babki większej pozyskuje się także całe owoce z nasionami - Fructus Plantaginis. Surowcem farmakopealnym jest liść babki lancetowatej lub zwyczajnej Folium Plantaginis (producenci: Flos, Herba Lux, Herbapol, Kawon) – op. 25 lub 50; FP II,III,IV et V, który można nabyć w aptekach i w sklepach zielarskich. Wysuszone korzenie są niezmiernie twarde i trudne do zmielenia; dlatego też proponuje je rozdrobnić świeże, zaraz po umyciu. Surowce suszy się w temp. 20-40°C.

Skład chemiczny Korzenie (dokładniej mówiąc są to kłącza z korzeniami - Rhizoma cum radicibus) zawierają znaczne ilości pektyn, śluzów, adeinę, irydoidy, np. aukubinę, aminy, np.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

cholinę, enzymy, np. emulsynę, cukrowce, goryczki, kwasy, witaminy, białka, tłuszcze, sole mineralne i inne związki do końca nie poznane. Ziele, liście babek zawierają irydoidowy glikozyd - aukubinę - ok. 1 %, wit.C - 20,742,2 mg/100 g, flawonoidy - 0,01-0,02% (np. apigeninę), alkohol 6-wodorotlenowy sorbitol -1,5%, karoten, garbniki, alkaloidy, katalpol, wit. K, alkohol - mannitol, kwasy (cytrynowy, krzemowy, oleanolowy), pektyny, enzymy proteolityczne, sole (cynku, krzemu, molibdenu, potasu, żelaza, miedzi, magnezu, manganu, sodu, boru, glinu, wapnia, fosforu), cholinę, adeinę, wit. z grupy B, ksantofil i in. Owoce z nasionami są zasobne w olej tłusty - ok. 20%, w śluzy - do 44%, cukrowiec planteozę - 0,16-0,17% i w białka aleuronowe.

Działanie: przeciwzapalne, moczopędne, antyseptyczne, wykrztuśne, osłaniające, przeciwkaszlowe, przeciwwrzodowe, regulujące przemianę materii, trawienie i przyśpieszające gojenie ran oraz naskórnikowanie; tonizujące ogólnie, uodparniające, przeciwwirusowe, pobudzające apetyt i przeciwobrzękowe. Owoce ponadto: lekko przeczyszczające. Kłącza z korzeniami ponadto: likwidują suchy, bolący kaszel, regulują wypróżnienia, żółciopędnie, przyśpieszają gojenie się wrzodów, przeciwkamicze, odtruwające.

Wskazania: choroba wrzodowa, zapalenie żołądka, stany zapalne dwunastnicy i jelit, zaburzenia trawienia, bóle brzucha, biegunka; schorzenia skórne; zatrucia, zaburzenia przemiany materii; skąpomocz, kamica moczowa, stany zapalne nerek i dróg moczowych (+ inne zioła), krwiomocz; osłabienie, obrzęki, kaszel, zapalenie krtani, gardła, jamy ustnej; przeziębienie, choroby zakaźne typu grypy; nieżyt układu oddechowego (zapalenie płuc, oskrzeli, tchawicy); choroby alergiczne (wspomagająco).

Zewnętrznie: stany zapalne gałki ocznej, powiek i spojówek, zapalenie narządów płciowych, rany, oparzenia, przetłuszczające się włosy (ziele, liście) lub suche i zniszczone włosy (kłącze z korzeniami, owoce), czyraki, ukąszenia owadów, łojotok, łupież, pryszcze, wągry skórne, liszaje, owrzodzenia, stany zapalne uszu.

Przetwory, dawkowanie i stosowanie: - Napar - 4 razy dz. po 200 ml lub częściej (8 razy w ciągu doby po 100 ml przy kaszlu, stanach zapalnych gardła, biegunkach); można podawać niemowlętom; ponadto do płukanek, maseczek, okładów, przemywań. - Odwar z korzeni (4 łyżki suszu na 300 ml wody; gotować 5 minut) - co 2-3 godziny po 50 ml w kaszlu, stanach zapalnych przewodu pokarmowego, gardła, oskrzeli i płuc oraz krtani, w ostrych biegunkach; lub 4 razy dz. po 100 ml; w kuracji dłuższej - 2-3 razy dz. po 100 ml; można podawać dzieciom i niemowlętom; ponadto do przemywań

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

i okładów w przypadku zniszczonej, spierzchniętej i suchej skóry z ogniskami zapalnymi; do leczenia oczu i warg; do lewatyw (150-200 ml płynu o temp. 37°C doodbytniczo); do płukania narządów płciowych. - Odwar z owoców - stosować jak odwar z korzeni. - Kleik z owoców - dla niemowląt w zaparciach oraz dla dorosłych. - Tinctura Plantaginis - 4 razy dz. po 5 ml w 50 ml wody lub 8 razy w ciągu doby po pół łyżeczki; do przemywań schorzałych miejsc; do pędzlowań; jako płukanka - 1 łyżka nalewki + 150 ml wody. - Pulvis Plantaginis - 3-4 razy dz. po 1 płaskiej łyżeczce herbacianej; dobrze popić. - Mel Plantaginis - 3-4 razy dz. po 1 łyżce. - Alkoholmel Plantaginis - jako środek wykrztuśny - co 4 godz. po 2 łyżeczki; Jako środek wzmacniający - 2-3 razy dz. po 1 łyżce. - Vinum Plantaginis - grzane i z miodem - 4 razy dz. po 30 ml; jako środek wzmacniający - 2 razy dz. (rano i wieczorem) -30 ml. - Succus Plantaginis świeży - 3 razy dz. po 50 ml. - Succus Plantaginis konserwowany - 3 razy dz. po 15 ml. - Alkoholatura zimna i intrakt - jako środek wzmacniający -2 razy dz. po 10 ml; w chorobach - 3-4 razy dz. po 5 ml w 50 ml wody; do przemywań i pędzlowań schorzałych miejsc; jako płukanka - 15 ml płynu + 150 ml wody.

Rp. Sirupus Plantaginis: świeży sok z ziela babki lub odwar z korzeni babki - 100 ml miód naturalny - 100 ml cukier - 100 ml sok z jednej cytryny goździki lub cynamon do smaku Składniki zmieszać na ciepło. Przechowywać w zimnym miejscu. Zażywać 4 razy dz. po 1 łyżce. - Maceratio Plantaginis - 3 razy dz. po 100 ml.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rp. Suspensiones Plantaginis: proszek babkowy - Pulvis Plantaginis - 1 łyżka stołowa, gliceryna - 5 łyżek, miód - 2 łyżki, sok owocowy (dowolny) - 3 łyżki. Składniki wymieszać. Zażywać 2 razy dz. po 30 ml.

Rp. Maść babkowa Unguentum Plantaginis: wyciąg alkoholowy z babki - 15 ml, gliceryna - 15 ml Linomag - krem lub maść - 60 g (lub inne podłoże tłuszczowe w tej ilości), Olejek zapachowy (np. pomarańczowy) - 3 krople. Składniki wymieszać na ciepło.

Maść babkową stosować do leczenia schorzałych miejsc oraz do pielęgnowania wrażliwej skóry i warg. Leczy znakomicie zapalenie odbytu. W aptekach i w sklepach zielarskich dostępne są: syropek babkowy Plantagen (Gemi) płyn, Sirupus Plantaginis (Hasco-Lek)- płyn oraz sok babkowy stabilizowany alkoholem (Phytopharm) – płyn. Stosowane są one przy kaszlu, chorobach zakaźnych i przeziębieniu. Sok z babki Succus Plantaginis warto zażywać przy osłabieniu w celu wzmocnienia organizmu i pobudzenia procesów regeneracji.

Babka piaskowa - Plantago arenaria (W.K.) Babka płesznik - Plantago psyllium (L.)

Rodzina - Plantaginaceae Opis Babka piaskowa - roślina jednoroczna dorastająca do 40 cm wys.; liście równowąskie; ulistnienie naprzeciwległe; kwiatostany - kłosy umieszczone w kątach najwyższych liści, długoszypułkowe, krótkojajowate; przysadki na grzbiecie owłosione, dwie najwyższe i dwie najniższe bez okwiatu, zaś dwie przednie działki kielicha zrosła, a

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

dwie tylne wolne i orzęsione; korony kwiatowe mają ok. 4 mm dł., jej rurka naga, łatki brunatnawo-białe; owoc - torebka dwunasienna. Kwitnie od czerwca do września. Rośnie na niżu. Lubi gleby piaszczyste. Babka płesznik - roślina jednoroczna dorastająca do 40 cm wys.; łodyga rozgałęziona; liście równowąskie, brzegiem odlegle ząbkowane; ulistnienie równoległe; kwiaty zebrane w kuliste kwiatostany, brunatne; owoc - torebka pękająca z dwoma nasionami barwy brunatnej; korzeń wrzecionowaty. Kwitnie w II połowię czerwca i w lipcu. Rośnie w krajach Europy Zachodniej oraz Południowej. Często uprawiana dla celów farmaceutycznych, np. w Indiach, we Francji, w Japonii, w Hiszpanii, a także w Polsce.

Surowiec Zbiera się nasiona - Semen Psylli. Można je nabyć w sklepach zielarskich (Agropharm, Herbapol). Z upraw i ze stanu naturalnego pozyskuje się je od sierpnia do października i suszy w normalnej temperaturze.

Skład chemiczny Nasiona omawianych babek zawierają śluzy (ok. 12%), olej tłusty (ok.3%), aukubinę, garbniki, kwas galakturonowy, skrobię, ramnozę, arabinozę, ksylozę, flawonoidy, białka, sole i in.

Działanie:

powlekające (osłaniające), przeciwzapalne, przeciwkaszlowe, lekko przeczyszczające, a po osłodzeniu miodem - wykrztuśne.

Wskazania: -zewnętrznie - do przemywania oczu (niemowlętom) w celach higienicznych, do okładów na skórę przy stanach zapalnych, suchości oraz w celu jej oczyszczenia; do okładów na oczy przy stanach zapalnych, łzawieniu i przemęczeniu oraz opuchnięciu; do płukania włosów suchych i zniszczonych oraz w celach profilaktycznych; do opłukiwania narządów płciowych w stanach zapalnych i podrażnieniu.

-wewnętrznie: choroba wrzodowa, stany zapalne jamy ustnej, gardła, żołądka i jelit; biegunka, zaparcia, zaburzenia trawienia, zażywanie leków syntetycznych mogących uszkodzić śluzówkę przewodu pokarmowego; kaszel, chrypka, stany zapalne płuc i oskrzeli.

-wlewy doodbytnicze: świąd, podrażnienie i zapalenie odbytu, parcie na kał w czasie niestrawności oraz biegunki, zaparcia, bolesne oddawanie kału, zapalenie jelita grubego.

Preparaty, dawkowanie stosowanie:

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

- Napar (2 łyżki nasiona na 200 ml wrzątku) - kilka razy dz. po 100-150 ml; można podawać niemowlętom; okłady, płukanki, przemywanie. - Odwar - stosować jak napar. - Kleik - podawać niemowlętom przy zaparciach. - Nasiona moczone w gorącym mleku - łyżeczkami podawać niemowlętom 3 razy dz. przy kaszlu i zaparciach. - Nasiona parzone w naparze rumiankowym - kilka razy dz. po 100-200 ml w zaburzeniach trawiennych, biegunkach i zaparciach; podawać też niemowlętom. 

Maseczka na skórę suchą, pomarszczoną, wrażliwą: 4 łyżki nasion babki, 3 łyżki nasion lnu i 4 łyżki kwiatu krwawnika lub rumianku zalać 2 szkl. wrzącej wody; zagotować; odstawić na 30 minut; przecedzić. Płaty waty lub płótna moczyć w ciepłym płynie i nakładać na odtłuszczoną skórę; trzymać 40 min., zdjąć, a skórę obmyć w pozostałej nam ilości wywaru, nie wycierać lecz pozostawić do wyschnięcia. Maseczka działa nawilżające, odżywczo, przeciwzapalnie, odkażająco, oczyszczająco i wygładzająco.

Bagno zwyczajne — Ledum palustre (L.); (!)

Rodzina - Ericaceae Opis Roślina (krzewinka) dorastająca do 150 cm wys., o ostrym, specyficznym (trochę rozmarynowo-muszkatołowym) zapachu; młode gałązki rdzawo kutnerowate; liście zimotrwałe, skórzaste, od spodu kutnerowato owłosione, z wierzchu połyskujące, równowąsko lancetowate, z podwiniętymi brzegami; kwiaty skupione w kuliste, szczytowe kwiatostany, białe, różowobiałe lub lekko żółtawe, z dużą ilością pyłku; szypułki kwiatowe długie, kutnerowate; kwiaty 5-działkowe, 5-płatkowe, 10-pręcikowe i 1słupkowe; owoc - torebka zwisająca, podłużna, 5-przegrodowa, z drobnymi, oskrzydlonymi nasionami. Kwitnie w maju, w czerwcu i w lipcu. Rośnie w północnej części niżu, w Sudetach, Wielkopolsce, w Karpatach, W Bieszczadach i w lasach Beskidu Niskiego oraz Podkarpacia. Lubi gleby podmokłe, torfowe, mułowe (bagienne). Spotkać go można w mokrych lasach, przy wodach, na mokradłach.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowiec Surowcem jest liść - Folium Ledi pałustris. Liście zbiera się przed kwitnięciem lub w I fazie kwitnienia I suszy w temp. 20-400C.

Skład chemiczny Surowiec zawiera olejek eteryczny — 0,3-2% (składniki: palustrol, mircen, ledol), glikozydy (arbutyna, erykolina, dafnina), substancje żywicowe (mezereina), flawonoidy (m.in. kwercytryna), kwas garbnikowy ledotaninowy, terakserol, kwas ursolowy, garbniki i in.

Działanie Bagno wywiera silny wpływ farmakologiczny na organizm zwierzęcy. Zewnętrznie zastosowany działa miejscowo znieczulająco (przeciwbólowo), rozgrzewająco, odkażająco i poprawia krążenie. Wewnętrznie działa odkażająco, napotnie, rozgrzewająco, przeciwreumatycznie, moczopędnie, wykrztuśnie, trawiennie, żółciopędnie i rozkurczowo. Wybitnie uspokaja. Doskonale odkaża nie tylko przewód pokarmowy, ale również drogi moczowe i układ oddechowy. Rozkurcza mięśnie gładkie tchawicy i oskrzeli (ułatwiając oddychanie) oraz przewodu pokarmowego.

Wskazania:

zewnętrznie - zapalenie nerwów, mięśni i stawów (postrzał, bóle pleców itd.), zmarznięcie, łojotok i choroby z nim związane (trądzik, stany zapalne), choroby skórne ropne (czyraki, krosty), wirusowe (np. opryszczki) oraz grzybicze, owrzodzenia, liszaje, wypryski, ukąszenia owadów, zmiany troficzne. Mazidło, nalewkę czy olej palustrowy polecam wcierać w całe ciało przed udaniem się do łóżka podczas chorób zakaźnych, nieżytów układu oddechowego i przeziębienia. Wewnętrznie (oprócz wyżej wymienionych schorzeń): reumatyzm, artretyzm, kaszel, katar, choroby zakaźne typu grypy, świnki, czy anginy, dychawica oskrzelowa, skąpe krwawienia miesiączkowe, skąpomocz, obrzęki, bóle pięt i podeszw (homeopatia), zakażenia dróg moczowych, zaparcia, dreszcze, wyczerpanie nerwowe.

Przeciwwskazania:

uczulenie na roślinę po zażyciu doustnym lub zastosowaniu zewnętrznym (nie dotyczy pyłku, który wywołuje u każdego kichanie i katar, a nawet zawroty głowy!); krwiomocz, ciąża, wymioty, biegunka.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Objawy zatrucia:

rozwolnienie, oszołomienie, drętwienie kończyn, krwiomocz, podrażnienie i pieczenie w brzuchu oraz w gardle, złe samopoczucie, nudności i wymioty, odruchy wstrętu, wysypka skórna. Po zastosowaniu zewnętrznym (objaw uczulenia): świąd, pieczenie skóry, pęcherze lub wyprysk z płynem surowiczym.

Pierwsza pomoc:

podać zatrutemu wodę z solą w celu wywołania wymiotów; zażyć 20 tabletek węgla leczniczego; udać się do szpitala.

Preparaty, dawkowanie i stosowanie: 

Napar - w kaszlu i katarze oraz przeziębieniu - 4 razy dz. po 15 ml; w innych schorzeniach - 2-3 razy dz. po 30-50 ml; do płukania jamy ustnej, gardła, narządów płciowych i włosów; do przemywań i okładów. Przy stosowaniu doustnym osłodzić miodem lub sokiem owocowym.



Tinctura Ledi palustris - 4 razy dz. po pół łyżeczki; do przemywań, pędzlowań; jako płukanka - 15 ml nalewki + 150 ml wody; do wcierań w skórę oraz we włosy.



Alkoholmel Ledi palustris - 4 razy dz. po 5 ml.



Oleum Ledi palustris - do wcierań w skórę i smarowań schorzałych miejsc; doustnie - 2 razy dz. po 1 łyżeczce.



Linimentum Ledi palustris - wcierać w bolące miejsce 2 razy dz. po czym owinąć je bandażem elastycznym:

Rp. Mazidło palustrowe Oleum Ledi palustris - 15 ml Nalewka miętowa (krople miętowe) - 3 ml Gliceryna płynna - 20 ml Spirytus salicylowy kosmetyczny - 5 ml Amoniak w proszku(do pieczenia) czyli kwaśny węglan amonowy - 1 lekko czubata łyżeczka herbaciana. Sp. Olej palustrowy zmieszać z gliceryną, następnie wsypać amoniak do pieczenia, ucierać aż do połączenia, po czym wlać pozostałe składniki. Przed użyciem wstrząsnąć lub mocno zamieszać. W trakcie mieszania

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

amoniaku powstają małe bąbelki gazu (gazowy amoniak) co jest zjawiskiem normalnym. Lek przechowywać w szczelnym naczyniu. Mazidło bardzo skuteczne.

Uwaga!

Żadnych przetworów z bagna nie podawać doustnie dzieciom poniżej 13 r ż. Można je natomiast stosować zewnętrznie.

Barszcz zwyczajny - Heracleum sphondylium (L.) Barszcz łąkowy czyli syberyjski - Heracleum sibiricum (L.)

Rodzina - Umbelliferae Opis Barszcz zwyczajny - roślina wieloletnia dorastająca do 150 cm wys.; korzeń długi, rozgałęziony; kłącze krótkie, żółtawe lub białe, pachnące; łodyga dęta, szorstko owłosiona, w górze rozgałęziona, żeberkowana, mocna; liście dolne bardzo duże, pierzasto-dzielne, z 2-3 parami podłużnie jajowatych odcinków bocznych i pierzastowrębnym odcinkiem szczytowym, owłosione; pochwy liściowe duże, rozdęte; ogonki liściowe rynienkowate; liście górne trójklapowe; odcinki dolnej pary krótkoogonkowe lub siedzące; odcinki górnej pary pierzastowrębne, nierówno ząbkowane; kwiaty skupi one w duże baldachy, 15-20-promieniowe; kwiaty białe lub różowe; płatki niejednakowe, o brzeżnych kwiatów baldacha płatki promienisto wydłużone; pokryw brak lub 2; pokrywki liczne, lancetowate; zalążnia owłosiona; owoc - rozłupnia, eliptyczna, jajowato-okrągła, spłaszczona; rozłupki oskrzydlone (wąsko!), wydłużone. Kwitnie od czerwca do października. Lubi gleby wilgotne, azotowe. Znaleźć go można w lasach, na polanach, przy rzekach i strumieniach, w zaroślach i na wysokich łąkach. Rośnie pospolicie w okolicach Baranowa i Sandomierza, w Zamojskiem, w południowo-zachodniej części naszego kraju, w Małopolsce, w części środkowej Polski oraz w górach, w Bieszczadach i w lasach Beskidu Niskiego. Barszcz syberyjski - roślina wieloletnia dorastająca do 120 cm wys., podobna bardzo do barszczu zwyczajnego. Jedynie kwiaty są inne, a mianowicie żółtawozielone, drobniejsze; płatki prawie równej długości; pokryw brak, pokrywki szybko odpadają; zalążnie nagie (!). Kwitnie w lipcu. Rośnie w lasach, w zaroślach i na łąkach; pospolity w północnej, północno-wschodniej i środkowej części Polski, na Podkarpaciu pospolity.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Uwaga! W ostatnich latach (gdy to pisałem były wczesne lata 90) powstał pewien problem, który dotyczy barszczy i wymaga pewnego wyjaśnienia. Otóż w drugiej połowie lat siedemdziesiątych sprowadzono do Polski nowy gatunek barszczu, a mianowicie Heracleum sosnowsky (Manden.). Był on powszechnie uprawiany przez WOPR-y jako zielonka na kiszonki (wydajność wynosiła ok. 800-1000 kwintali z hektara). W naszym klimacie okazała się to jednak roślina nieprzydatna, ba - nawet niebezpieczna dla zwierząt (podrażnienie przewodu pokarmowego, biegunka, nudności, krwotoki wewnętrzne) i tym samym dla ludzi (zapalenie skóry, pęcherze wypełnione płynem surowiczym, zapalenie spojówek, katar, kichanie itd.). Zatem rośnie on w okolicach PGR-ów itp. ośrodków rolniczych (przede wszystkim), ale z pewnością rozprzestrzeni się na innych terenach. Zatem, jeżeli ktoś decyduje się na zbiór barszczu zw. i syberyjskiego do celów leczniczych musi je odróżnić od barszczu sosnowskiego, który wydziela drażniące substancje, a nie jest to rzeczą łatwą. Barszcze lecznicze wykazują dużą zmienność i rozpadają się na liczne podgatunki, chemotypy, rasy regionalne trudne do oznaczenia. Barszcz sosnowskiego dorasta do 300 cm wys.; łodyga głęboko podłużnie bruzdowana, z rzadka owłosiona (mocniej owłosione są ogonki liściowe); dolne liście w zarysie trójkątne; górne - pierzaste złożone, zaopatrzone w pochewki; kwiatostan - gęsty baldach; kielich 5-ząbkowy; korona 5płatkowa, biała; słupek 1; owoc - rozłupnia z dwoma rozłupkami. Baldachy są ogromne, co rzuca się szczególnie w oczy.

Surowiec Surowcem jest liść, korzeń i owoc - Folium, Radix et Fructus Heraclei sphondylii sive Fol., Rad. et Fr. Sphondylii Surowce suszy się w temp. do 40°c. Korzenie można suszyć w temperaturze ok. 60o C.

Skład chemiczny Surowce zawierają olejek eteryczny (owoce - do 3%; liście i korzeń - ok. 0,2-0,3%), flawonoidy (dużo rutyny), związki kumarynowe, aminokwasy –argininę i glutaminę, ponadto bergapten, karoteny, żywice, pimpinellinę, sfondynę, umbeliferon, izopimpinellinę, liczne sole, kwasy i witaminy.

Działanie:

fotouczulające, wykrztuśne, trawienne, wiatropędne, przeciwzapalne, odkażające, uspokajające, żółciopędne, odżywcze i wzmacniające, moczopędne; uszczelniające naczynia krwionośne.

Wskazania:

kaszel (suchy), przeziębienie, choroby zakaźne, choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego, zaburzenia trawienia, nieżyty dróg oddechowych i płuc, biegunka, nerwica żołądka. Właściwości fotouczulające mogą być wykorzystane w leczeniu trądziku i łuszczycy (picie naparu i stosowanie zewnętrzne). Znany zielarz W. Poprzęcki zaleca barszcz na wrzody skórne oraz ropnie.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Przeciwwskazania: ciąża, uczulenie na roślinę, krwawa biegunka, krwiomocz. Preparaty, dawkowanie i stosowanie: 

Napar - 3-4 razy dz. po 100 ml; w kaszlu i nieżytach układu oddechowego - co 4 godz. po 50 ml; płukanka - stany zapalne jamy ustnej i gardła oraz narządów płciowych; okłady, przemywania.



Pulvis Heraclei (liść, owoce lub korzeń) - 3 razy dz. po pół łyżeczki.



Cutipulvis Heraclei (korzeń!) - do zasypywania ran, owrzodzeń, mokrych wyprysków.



Mel Heraclei - 4 razy dz. po 1 łyżce w kaszlu lub jako lek wzmacniający.



Extractum Heraclei na wódce: do pędzlowań i przemywań schorzałych miejsc; doustnie - w kaszlu - 4-6 razy dz. po 20 kropli w 50 ml wody lub mleka z miodem, w innych schorzeniach - 3 razy dz. po pół łyżeczki w 50 ml wody; płukanka, do okładów po rozcieńczeniu - 15 ml ekstraktu + 200 ml wody.



Alkoholmel Heraclei - jako środek wzmacniający i wykrztuśny - 3-4 razy dz. po 15 ml.

Barwinek pospolity - Vinca minor (L.); (!) Barwinek zielny - Vinca herbacea (W.K.); (!)

Rodzina - Apocynaceae Opis Barwinek pospolity czyli mniejszy - roślina wieloletnia mająca postać krzewinki dorastającej do 60 cm wys.; łodygi wiotkie, pełzające, zakorzeniające się, w części górnej wzniesione; liście zimozielone, eliptyczne, połyskujące, skórzaste, krótkoogonkowe; ulistnienie równoległe; kwiaty pojedyncze, wyrastające z kątów liści, 5-płytkowe, niebieskie; pręcików 5; słupek 1; korona o rurce nieco lejkowatej; owoc mieszek wielonasienny. Kwitnie od kwietnia do maja. Roślina występuje w lasach, w zaroślach, na polanach. Można ją spotkać na niżu, w górach, na pogórzu (Podkarpacie), w lasach Beskidów i Pogórza Strzyżowsko-Dynowskiego, Kotliny Krośnieńskiej. Barwinek nie jest już tak pospolity jak dawniej. Często jest jednak uprawiany w ogródkach.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Barwinek zielny - krzewinka o łodygach płożących się lecz nie puszczających korzeni w węzłach i nagich; liście dolne jajowate lub jajowatowydłużone; liście górne lancetowate, kwiaty niebieskofioletowe, 5-płatkowe; działki orzęsione. Kwitnie od maja do czerwca. Rośnie na łąkach, polanach, zboczach i leśnych drogach. Występowanie regionalne wymaga zbadania. Prawdopodobnie można go spotkać w południowo-wschodniej części naszego kraju. Niekiedy uprawiany w ogrodach w celach ozdobniczych.

Surowiec Ziele - Herba Vincae lub raczej liść - Folium Vincae. Suszy się je w temp. ok. 60°C.

Skład chemiczny Barwinek zawiera alkaloidy indolowe (vinkamina czyli minorina, vincyna, winkaminaryna), zw. eburnaminowe), goryczkę, garbniki, kw. ursolowy, sole, witaminy, leukoantodyjanidynę, pektyny, flawonoidy i in.

Działanie:

obniżające ciśnienie krwi, przeciwkrwotoczne, wzmacniające, przeciwbólowe, antylaktacyjne, przeciwbiegunkowe, odtruwające, przeciwmiażdżycowe, poprawiające krążenie mózgowe i wieńcowe, wzmacniające serce, przeciwcukrzycowe. Wskazania: zawroty i bóle głowy, szum w uszach, kłopoty z pamięcią, miażdżyca, choroba wieńcowa, osłabienie serca, osłabienie, mlekotok, biegunka, niestrawność, nadmierne i bolesne krwawienia miesiączkowe, krwotoki wewnętrzne, stany zapalne skóry, jamy ustnej i gardła, nadciśnienie, cukrzyca.

Preparaty, dawkowanie, stosowanie: - Odwar - 3 razy dz. po 30 ml; - Napar - 3 razy dz. po 30 ml; - Tinctura Vincae - 3-4 razy dz. po 40 kropli; - Intractum Vincae - 3-4 razy dz. po 30-40 kropli; W aptekach można nabyć gotowe preparaty z barwinka, np. Vincamine (doustnie - 1020 mg co 8-12 godzin): Vincarutine (z dodatkiem rutyny) firmy Pharbiol – kaps. 20 mg winkaminy; Vincamin Ratiopharm - tabl. powl. 10 mg, tabl. 20 mg, tabl. retard 30 mg i 60 mg; Vincafor (Pharmapharm) – kaps. 30 mg; Pervincamine (Synthelabo) – kaps. 20 mg. Wymienione leki poprawiają przepływ krwi przez naczynia mózgowe, i podaje się je w zaburzeniach ukrwienia mózgu, spowodowanych udarem i urazem mózgu, zmianami miażdżycowymi; w stanach skurczowych naczyń mózgowych, w zmianach

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

naczyń oka i błędnika. Zwiększają one równocześnie podaż tlenu dla mózgowia, co może być wykorzystane w leczeniu osób często słabnących.

Bazylia pospolita - Ocinum basilicum (L.)

Rodzina - Labiatae Opis Roślina jednoroczna dorastająca do 50 cm wys. o charakterystycznym aromacie; łodyga prosta, rozgałęziona; korzeń wiązkowy; liście jajowate, jasnozielone; ulistnienie - równoległe; kwiaty drobne, białawe, różowe, czerwonawe lub żółtawe, zebrane na szczytach pędów w postaci kłosów (wyrastają z kątów listków szypułkowych), zrosłopłatkowe, dwuwargowe, ułożone na szypułce naokoło. Owoc - rozłupnia z czarnymi, lepkimi kulistymi rozłupkami. Kwitnie od czerwca do późnej jesieni. Roślina uprawiana.

Surowiec Zbiera się ziele w czasie kwitnięcia i suszy w temp. do 40°C. Herba Basilici - w sprzedaży w sklepach zielarskich i spożywczych. Olejek bazyliowy dostępny w sklepach zielarskich i w aptekach (Pollena Aroma).

Skład chemiczny Ziele zawiera ok. 1% olejku eterycznego (a w nim: eugenol, linalol, cyneol, kamforę, metylochawikol, alfa-pinen, karwakol, pinen), garbniki - do 5-6%, flawonoidy, saponiny (ok. 0,13%), kw. kawowy, kw. cytrynowy, kw. rozmarynowy, kwasy tłuszczowe, glikozydy, goryczki, liczne sole i witaminy.

Działanie:

głównie pobudzające wydzielanie śliny, soku żołądkowego, trzustkowego, jelitowego i żółci, ponadto wiatropędne, odkażające, wykrztuśne, przeciwzapalne, napotne, mlekopędne, pobudzające ośrodek naczynioruchowy, ogólnie tonizujące.

Wskazania: zaburzenia trawienia, brak apetytu, lekkie bóle brzucha, nieżyty zatok i układu oddechowego.

Przeciwwskazania: ciąża Preparaty, dawkowanie i stosowanie: 

napar - 3-4 razy dz. po 100-150 ml;

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)



odwar - 3-4 razy dz. po 100 ml; płukanka; do okładów;



Tinctura Basilici - 3-4 razy dz. po 5-10 ml; do przemywań i wcierań;



Oleum Basilici naszej produkcji - 2-3 razy dz. po 1 łyżce (na pobudzenie apetytu); jako przyprawa do potraw (zup, sosów, mięs itd.); do wcierań (w całe ciało lub miejscowo w chorobach zakaźnych, przeziębieniowych, w nieżytach układu oddechowego i po przemarznięciu; nerwobóle, bóle mięśniowe) i okładów na ropnie oraz rany (owrzodzenia).



Olejek eteryczny bazyliowy: 1-3 razy dz. po 2-3 krople na miodzie lub w mleku przy nieżytach układu oddechowego, przeziębieniach, zaburzeniach trawiennych, skąpych miesiączkach i blednicy. Nie stosować przy nadmiernym miesiączkowaniu i w ciąży.

Berberys zwyczajny - Berberis vulgaris (L.)

Rodzina - Berberidaceae Opis Krzew dorastający do około 2 m wys., ciernisty, o szarej korze; gałązki kanciaste; liście jajowate lub eliptyczne, brzegiem ząbkowane, owłosione, osadzone na króciutkich gałązkach; kwiaty żółte, w zwisających gronach, po dotknięciu pręciki wykonują ruch w stronę słupkowia; owoc - czerwona, wydłużona jagoda. Kwitnie od maja do czerwca. Krzew można spotkać przy polach uprawnych, w lasach, w zaroślach, na wzgórzach i polanach. Rozpowszechniony bardzo nierównomiernie w całej Polsce. Na niektórych terenach roślina wyjątkowo rzadka! (wbrew powszechnie panującemu mniemaniu).

Surowiec. Surowcem jest kora - Cortex Berberidis i korzeń - Radix Berberidis, które jednak można z nadwyżką zastąpić gałązkami (2-3-letnimi) - Frondes Berberidis. Ponadto wykorzystuje się liść i owoc berberysu - Folium et Fructus Berberidis. Liście należy zbierać przed lub w czasie kwitnienia rośliny.

Skład chemiczny. Owoce zawierają kwas jabłkowy (6,5%), kw. cytrynowy (ok. 5-6%), wit. C - ok. 70 mg/100 g, cukry - ok. 7%, flawonoidy, barwniki (antocyjany, ksantofile), sole mineralne, alkaloidy, gorycze, garbniki, pektyny, kwas winowy i in.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Liście, gałązki, kora i korzenie zawierają garbniki, kwasy i alkaloidy: berberynę i barbaminę (berbaminę) - ok. 2-3% (przeciętnie -1-1,5%.

Działanie:

silnie żółciopędne, (przeciwbiegunkowe), krwiotamujące.

rozkurczowe,

antybiotyczne,

ściągające

Owoce działają orzeźwiająco, wzmacniająco, wykrztuśnie, moczopędnie, odtruwające i przeciwgorączkowo.

Wskazania (owoce):

choroby przeziębieniowe, kaszel, gorączka, osłabienie, zatrucia, choroby skórne, zaburzenia przemiany materii.

Wskazania

(liść, kora, korzeń, gałązki): upławy, nadmierne krwawienia miesiączkowe, stany zapalne narządów płciowych, żółtaczki, niewydolność wątroby, kamica żółciowa, zastoje żółci, po wycięciu pęcherzyka żółciowego, bóle wątroby, choroby trzustki i bańki wątrobowo-trzustkowej, nieżyt żołądka i jelit, zaburzenia przemiany materii, choroby dziąseł, nadciśnienie.

Preparaty, dawkowanie i stosowanie: - napar (liście, owoce) - 100-150 ml 3-4 razy dz.; - odwar (kora, gałązki, owoce, korzeń) - 100 ml 2 razy dz.; ponadto do płukania jamy ustnej i gardła oraz narządów płciowych przy stanach zapalnych i zakażeniowych; do okładów i przemywań. W chorobach dziąseł (krwawienia, odstawanie od zębów) stosować płukankę z odwaru owocowego i jednocześnie pić ten odwar 4 razy dz. po 150 ml z miodem. - Tinctura Berberidis - 3-4 razy dz. po 5 ml; do pędzlowań i przemywań aft, liszajców, owrzodzeń, ran, oparzeń, ropni, pryszczy, opryszczek, mokrych wyprysków, zajadów itd.; jako płukanka - 1 łyżka nalewki na 100-150 ml wody; przyrządzą się ją ze wszystkich surowców; - Alkoholmel Berberidis (nalewka owocowa + miód) - 3-4 razy dz. po 1 łyżce przy kaszlu, przeziębieniu, nieżytach układu oddechowego i osłabieniu; 

Succus Berberidis (z owoców) - 3-4 razy dz. po 100-150 ml;



Sirupus Berberidis (z owoców) - 3-4 razy dz. lub częściej po 1 łyżce.

Bertram lekarski - Anacyclus officinarum (Hayne);(!)

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Bertram szarolistny czyli dalmacki (maruna!) - Pyrethrum cinerariaefolium (Trev.);(!)

Rodzina - Compositae Opis Obie rośliny są do siebie bardzo podobne. Rośliny dwu- lub wieloletnie, wytwarzające w pierwszym roku życia rozetkę liści. W następnych latach wyrastają rozgałęzione pędy dorastające do 50-100 cm wys.; liście podwójnie i potrójnie pierzasto-sieczne; odcinki 2-3 łątkowe, szarawe, od spodu owłosione; kwiaty - koszyczki do 1 cm średnicy, osadzone pojedynczo na szypułkach; płatki kwiatowe (języczki) białe, od spodu z czerwonawym nalotem; środki kwiatowe (rurki) żółte; owoc - niełupka, wąska, żółtobrunatna, oskrzydlona, do 0,6 cm szer.. Kwitną od czerwca do lipca. Rośliny często uprawiane w ogródkach. Niekiedy są nazywane złocieniami !.

Surowiec Pozyskuje się korzeń i kwiat (koszyczek) maruny - Radix et Flos (Anthodium) Anacycli (Pyrethri). Surowce suszy się w temp. do 40° C.

Skład chemiczny Maruny zawierają olejek eteryczny - 0,3-0,5%, alkohole (np. phyrethrol), alkaloidy (pyretryny I i II, cyneryny i yasmoliny), cholinę, inulinę - ok. 30%, stachydrynę, żywicę, kwasy (chryzantemowy i pyretrowy), sole. Surowce zawierają około 0,5-1% pyretryn (do 1,5%).

Działanie: przeciwbólowe, przeciwrobacze, owadobójcze. Wskazania: pasożyty (glisty, owsiki, tasiemce, wszy, pluskwy, pchły, świerzbowce, swędziki, skórożarłoczki), bóle żołądka, bóle nerwowe.

Preparaty, dawkowanie i stosowanie: - odwar (1 łyżka suszu na 200 ml wody - gotować 5 minut) -3 razy dz. po 100 ml i jednocześnie lewatywa (100 ml płynu doodbytniczo o temp. 38 C); po 6 godzinach zastosować lek przeczyszczający w postaci następującej mieszanki ziołowej:

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rp. Mieszanka przeczyszczająca - przeciwrobacza Ziele glistnika - 1 łyżka Kora lub owoc trzmieliny - 1 łyżka Owoc bzu czarnego - 1 łyżka Zmieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody; zagotować; odstawić na 30 minut; przecedzić. Wypić 200 ml. Jako środka przeczyszczającego można też użyć wyciągu glicerynowego z glistnika, mniszka, perzu, lepiężnika czy nasturcji, a także samej gliceryny (dzieci ważące 20-30 kg - 20-30 g, dorośli - 30-60 g - z sokiem cytrynowym; dla małych dzieci oblicza się - 1 g gliceryny na każdy 1 kg masy ciała, np. gdy dziecko waży 15 kg - 15 g gliceryny, zawsze po wymieszaniu z sokiem). W chorobach żołądka pije się 100 ml odwaru 2-3 razy dz. - Pulvis Pyrethri - 3 razy dz. po tyle proszku ile mieści się na końcu łyżeczki (max. 1/3 łyżeczki) od herbaty; dobrze popić. Stosować przy nerwobólach i wyczerpaniu nerwowym. - Tinctura Anacycli (na korzeniu) - 3 razy dz. po 30-40 kropli w 50 ml wody; do wcierań w stanie nierozcieńczonym przy wszawicy i innych pasożytach (np. kleszcze, świerzbowce); do spryskiwania przedmiotów pokrytych owadami lub roztoczami (w przypadku porażonych roślin stosować opryskiwanie odwarem (mocnym) lub opylanie proszkiem marunowym); - Acetum Anacycli - do wcierań w miejsca zawszone (zwilżone włosy zmoczyć nierozcieńczonym octem marunowym i nakryć folią na 2 godziny po czym spłukać w naparze, odwarze lub w wodzie z dodatkiem octu lub nalewki z tej rośliny; w razie potrzeby zabieg powtórzyć); do opryskiwania miejsc pokrytych owadami. Octem anacyklowym zwalczać też kleszcze i świerzby. - Roztwory (ocet - 1 łyżka leku na 200 ml wody, nalewka -1 łyżka na 200-250 ml wody) stosować do płukania narządów płciowych zakażonych pasożytami; można do tego celu stosować też mocne napary i odwary. 

Gel Anacycli ad usum externum (galaretka marunowa do użytku zewnętrznego) - stosować doodbytniczo (podgrzać do temp. 36°C i wprowadzić przy pomocy gruszki do otworu odbytowego 100-150 ml płynnej galaretki), dopochwowo i na skórę (porażone przez roztocze lub owady miejsca pokrywać galaretką co 2 godziny).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Bez czarny - Sambucus nigra (L.)

Rodzina - Caprifoliaceae Opis botaniczny Krzew lub drzewko dorastające do 6 m wys.; korowina jasnoszara, spękana; młode gałązki zielone; liście na ogół 5-listkowe (pierzaste złożone); listki lancetowate, wydłużone, brzegiem ząbkowane lub piłkowane, zaostrzone; przylistki ząbkowane, jajowate, zaostrzone, szybko odpadające; kwiaty tworzą kwiatostan baldachokształtny, duży; płatki korony białe, żółtawe lub różowawe; pręcików 5; słupek 1; zalążnia 3kbmorowa; owoc - pestczak, elipsoidalny, kulisty, czarny, błyszczący. Kwitnie od czerwca do lipca. Rośnie w zaroślach, zagajnikach, w sadach, w lasach, przy polach i rzekach. Pospolity w całej Polsce. Roślina posiada charakterystyczny zapach.

Surowiec Materiałem zielarskim są: liść, kwiatostan, kora i owoc - Folium, Inflorescentia, Cortex et Fructus Sambuci nigrae. Liście pozyskuje się od maja do czerwca. Bezsensowne jest oddzielanie kwiatów od szypuł na których są osadzone. Wartościowe są całe baldachy. Korę można pozyskiwać przez cały rok. Owoce należy wysuszyć w temp. około 6080°C, pozostałe zaś surowce w temp. 20-40°C. Flos et Fructus Sambuci - w wolnej sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 20, 25 i 50 g; FP I, II, III, IV et V). Producenci: Kawon, Herba Lux, Herbapol, Herba Salus, Herba Victus.

Skład chemiczny Owoce posiadają glikozyd - sambunigrynę, kwasy (chinowy, chlorogenowy, jabłkowy1,18%, szikimowy), węglowodany - ok. 6%, witaminy z grupy B, wit. C i H, karoten, sole - ok. 1%, pektyny - 3,5%, garbniki - ok. 6%, antocyjany (3-glukozyd cyjanidyny, 3sambubiozyd cyjaniny, 3-sambubiozydo-5-glukozyd cyjanidyny). W owocach jest około 60-100 mg wit.C w 100 g. Liście posiadają znaczne ilości wit. C, bo około 200-300 mg w 100 g, ponadto karoten - 0,014 mg, aldehyd glikogenowy i heksanowy, olejek eteryczny, sambunigrynę - ok. 0,11%, alkaloidy (sambucyną, chryzanteminę), garbniki, śluzy, kwasy, sole. Kwiaty zawierają olejek eteryczny - ok. 0,3%, flawonoidy (kwercetynę, rutynę, kempferol), kwasy (kawowy, masłowy, p-kumarynowy, walerianowy, jabłkowy, chlorogenowy, ferulowy), garbniki, zw. aminowe (amyloaminę, etyloaminę, izobutyloaminę, cholinę), śluzy, sambunigrynę (glikozyd cyjanhydrynowy), alkaloidy (?), beta-amyrynę, alfa-

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

amyrynę, lupeol, cykloartenol, lipidowce, różnego rodzaju estry, sole, witaminy (wit. C - 80-90 mg/100 g),glukozę, saponiny i in. Kora bzu czarnego bogata jest w garbniki, saponiny, żywice, cholinę, sytosterol, kwasy, sole, olejek eteryczny, glikozydy i alkaloidy; jej skład wymaga zbadania.

Działanie Kwiat: wykrztuśne, przeciwzapalne, odkażające, przeciwropne, napotne, odtruwające, przeciwgorączkowe, moczopędne, przeciwobrzękowe, rozkurczowe, rozgrzewające, uspokajające, nasenne (w stosunku do dzieci), uszczelniające i wzmacniające naczynia krwionośne, przeciwmiażdżycowe, ogólnie wzmacniające, przedłużające działanie witaminy C, regulujące przemianę materii. Owoc: regulujące wypróżnienia lub lekko przeczyszczające, wzmacniające ogólnie, napotne, przeciwgorączkowe, odtruwające organizm, moczopędne, przeciwbólowe (w przypadku nerwo- i mięśniobóli), żółciopędne, rozkurczowe. Liść: lekko przeczyszczające, przeciwkaszlowe, wykrztuśne, powlekające (osłaniające), żółciopędne, pobudzające wydzielanie śliny i soku żołądkowego oraz apetyt, wzmacniające ogólnie i naczynia krwionośne, moczopędne, przeciwobrzękowe, przeciwreumatyczne, “czyszczące krew” ze szkodliwych substancji, regulujące metabolizm, odkażające. Kora: silnie moczopędne, przeciwobrzękowe, przeciwartretyczne, silnie przeciwgorączkowe, napotne i odtruwające, żółciopędne, przeciwreumatyczne, przyśpieszające przemianę materii, ściągające, odkażające, przeciwkamicze (układ moczowy).

Wskazania: Kwiat: przeziębienie, grypa, odrą i inne choroby zakaźne, gorączka, kaszel, zmarznięcie, stany zapalne gardła, nieżyt zatok, choroby alergiczne, nieżyt układu oddechowego, nieżyt żołądka i jelit, zapalenie migdałków, pękanie naczyń krwionośnych (plamice), miażdżyca, zaburzenia trawienne, zatrucia, choroby skórne, rekonwalescencja, zaburzenia metaboliczne. Zewnętrznie (jednocześnie stosować doustnie): stany zapalne gałki ocznej, spojówek i powiek, przemęczenie, opuchnięcie i łzawienie oczu, pękanie naczyń w oku, stany ropne oczu, zapalenie skóry i narządów płciowych, upławy, ropnie, rany, liszaje, wrzody. Owoc: zaparcia, stany ozdrowieńcze, gorączka, przeziębienie, choroby zakaźne, kaszel, bóle nerwowe, nieżyt oskrzeli i krtani, skąpomocz, zatrucia, choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego (lek wspomagający !), choroby alergiczne. Liść: zaparcia, zaburzenia przemiany materii, kamica żółciowa i moczowa, zastoje żółci, po wycięciu pęcherzyka żółciowego, kaszel, przeziębienie, choroby skórne i

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

zakaźne, nieżyt żołądka, zgaga, choroba wrzodowa, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, choroby uczuleniowe, reumatyzm, dna, zatrucia, kora: obrzęki, kamica moczowa, zapalenie nerek i pęcherza moczowego, skąpomocz, krwiomocz, białkomocz, ropomocz, otyłość, gorączka, zatrucia, choroby skórne, zakaźne i przeziębieniowe, reumatyzm, dna, zastoje żółci.

Przeciwwskazania: nudności i wymioty. Preparaty, dawkowanie, stosowanie: odwar (kora, owoce!) - 100-150 ml (z kory) - 150-200 ml (z owoców) 2-3 razy dz. (w gorączce - 4-6 razy dz. po 100 ml); owoce gotować nie dłużej jak 5 minut, a otrzymany wywar polecam osłodzić miodem; korę gotować 10-15 minut, odstawić i trzymać pod przykryciem 30 minut po czym przefiltrować. - napar (z liści i kwiatów) - 100-150 ml 2-3 razy dz.; w chorobach ostrych - 150-200 ml 3-4 razy dz.; napar kwiatowy można osłodzić miodem; ponadto stosować jako płukankę i do okładów na skórę oraz oczy (10 minutowe zmieniane co 5 minut); - sok (z owoców) - 50 ml 3-4 razy dz.; - Sirupus Sambuci nigri (z kwiatów świeżych) - 2 łyżki 3-4 razy dz.; - Mel Sambuci nigri z pyłkiem kwiatowym: zebrany pyłek ze świeżych kwiatów zmieszać z miodem (1 łyżeczka pyłku na 2 łyżki miodu naturalnego) i zażywać 3-4 razy dz. przy kaszlu, chorobach zakaźnych, przeziębieniowych i przy osłabieniu; - Tinctura Sambuci nigri (liść, kwiat, kora): do pędzlowań i przemywań schorzałych miejsc (rany, oparzenia, owrzodzenia itd. Uwagi! Świeżych owoców nie wolno zjadać. Nadają się one tylko do spożycia po zagotowaniu. Jeżeli z owoców przyrządza się marmoladki, kompoty, galaretki, dżemy, wina to należy oddzielić od nich pestki (przecieranie przez sito, cedzenie itd.). Pestki z owoców nie mogą dostać się do naszych żołądków, gdyż tam pod wpływem pewnych enzymów wydzielają szkodliwy kwas cyjanowodorowy. Sam sok i miąższ z owoców jest bardzo wartościowy i zupełnie nieszkodliwy (bezpieczny) zarówno dla małych dzieci jak i osób starszych wiekiem. Bezpieczne są także wyciągi z owoców (wodne, octowe, alkoholowe) “zagotowane”, gdyż wysoka temp. rozkłada szkodliwe substancje. Wyciągi z kwiatów bzu czarnego można z powodzeniem podawać niemowlętom. Liście i korę bzu można stosować w leczeniu dzieci, które ukończyły 1 rok (12 msc. życia).

Bez hebd - Sambucus ebulus (L.)

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Bez koralowy - Sambucus racemosa (L.)

Rodzina - Caprifoliaceae Opis Bez hebd - krzewinka wieloletnia dorastająca do ok. 2 m wys. o charakterystycznym, mocnym zapachu; pędy bruzdowane, rozgałęzione, lekko owłosione; liście nieparzysto-pierzasto-sieczne, 5-9-listkowe; listki brzegiem piłkowane, zaostrzone, lancetowate, wydłużone; przylistki jajowate, ząbkowane; kwiaty zebrane w baldach, barwy białawej, żółtawej lub różowawej; owoc - elipsoidalny, czarny, połyskujący pestczak. Kwitnie od czerwca do lipca. Rośnie w lasach, w zaroślach, na polach, w starych sadach, w parkach, na wyrębach. Roślina często występuje w południowej i w południowo-wschodniej części naszego kraju, na pogórzu i Lubelszczyźnie. Bez koralowy (kalinka) - krzew dorastający do ok. 3 m wys.; gałązki jasnobrunatne; liście 3-7 listkowe, nieparzysto-pierzasto-sieczne; listki brzegiem piłkowane, zaostrzone, lancetowate, wydłużone lub podłużnie eliptyczne; kwiaty zebrane w baldachokształtne kwiatostany lub kształtu wiechowatego, zbite, początkowo barwy zielonawej, później białawe lub żółtawe; owoce zebrane w jajowate (wiechowate) lub baldachokształtne grona, czerwone (pestkowce). Kwitnie od kwietnia do maja. Występuje w lasach, przy rzekach, w zaroślach, przy polach. Pospolity w południowym regionie Polski.

Surowiec W lecznictwie wykorzystuje się; kwiat, owoc i liść - Flos, Fructus et Folium Sambuci ebuli (hebdu) vel racemosae (kalinki). Z hebdu pozyskuje się też niekiedy korę - Cortex Sambuci ebuli. Owoce suszy się w temp. 60-80°C. Liście i kwiaty w temp. 20~40°c. Korę należy pozbawić wody w temp. ok. 60° C.

Skład chemiczny Korzeń, kora, liście i owoce hebdu zawierają olejek eteryczny w ilości ok. 0,075%, saponiny, garbniki, kwasy (ursolowy, chlorogenowy, szikimowy, kawowy, siarkowy), sole (siarczki, siarczany, węglany, octany, szczawiany), alkaloidy (?), glikozyd sambunigrynę, flawonoidy. Kalinka posiada w swych organach dużo kwasu ursolowego, saponiny, garbniki, glikozydy fenolowe,, nitrylozydy, alkaloidy (sambucynę), emulsynę, sole i in. Owoce zawierają ok. 3% cukrów, ok. 2% kwasów organicznych, kwas askorbinowy - ok. 30-50 mg/100 g, pektyny, karoten, antocyjaniany (np. chryzanteminę). Skład chemiczny obu gatunków wymaga dokładniejszego sprawdzenia.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Działanie:

głównie napotne, przeciwgorączkowe, moczopędne, odtruwające, przeczyszczające, wykrztuśne, odkażające, żółciopędne, przeciwreumatyczne, przeciwartretyczne, przeciwzapalne, uspokajające, pobudzające wydzielanie soku żołądkowego, przeciwrobacze i przeciwobrzękowe. Stare źródła podają, że obie rośliny regulują przemianę materii i działają przeciwbólowo.

Wskazania:

zaparcia, skąpomocz, kamica moczowa i żółciowa, zastoje żółci, gorączka, przeziębienie, otyłość, reumatyzm, dna, obrzęki zastoinowe, nadciśnienie, bóle nerwowe, nieżyt układu oddechowego.

Przeciwwskazania: nudności, biegunka. Preparaty, dawkowanie, stosowanie: 

odwar (kora, owoc, korzeń) gotowany 10 minut - 100 ml 3 razy dz.; w gorączce - 50 ml 4 razy dz.; odwar z owoców osłodzić miodem; stosować jako płukankę i do okładów na rany, owrzodzenia, liszaje i ropnie.



napar (liść, kwiat) - 50 ml 3-4 razy dz. (z kwiatów - max. 100 ml 4 razy dz.), można z miodem; do płukania jamy ustnej i gardła przy stanach ropnych i zapalnych.

Część II b Głównie na podstawie:

Henryk Różański Poradnik Fitoterapii Krosno 1990-1994 Maszynopis zeskanowano Dokument i receptury chronione prawami autorskimi

---

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Bez koralowy (kalinka) - Sambucus racemosa (Caprifoliaceae) Opis Krzew dorastający do 3 m wys.; liście nieparzysto-pierzastosieczne o 5-7 odcinkach; odcinki podłużne, eliptyczne, ostro zakończone, brzegiem piłkowanej liście rozwijają się równocześnie z kwiatami; przylistki drobne, odpadające; kwiatostany kulistawe lub jajowate, zbite, wierzchowate; kwiaty najpierw zielonawe, później żółtawobiałe; owocostany mają postać zbitej wiechy (złożone grono); owocem jest czerwony pestkowiec. Kwitnie od kwietnia do maja. Występuje w lasach i w zaroślach, Rośnie dziko w całej Polsce.

Surowiec Surowcem jest owoc bzu koralowego - Fructus Sambuci racemosae. Zbiera się tylko dojrzałe owoce i suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 8Oo C. Cennym surowcem są świeże owoce, z których można przyrządzać soki, syropy oraz marmoladki.

Skład chemiczny Owoce zawierają cukry - ok. 3%, kwasy organiczne - ok. 2%, karoten, kwas askorbinowy - ok. 20-50 mg/100 g, kwas ursolowy, garbniki, alkaloidy, pektyny i glikozyd charakterystyczny dla rodzaju Sambucus.

Działanie i zastosowanie Sok i syrop stosuje się przy chorobach przeziębieniowych, w gorączce, w chorobach zakaźnych, w skąpomoczu i w niektórych chorobach skóry związanych z zaburzeniami przemiany materii. Odwar działa podobnie jak syrop i sok, to znaczy: napotnie, przeciwgorączkowo, słabo moczopędnie, wykrztuśnie, reguluje metabolizm i wypróżnienia. Odwar z owoców: 2-3 łyżki suszu zalać 2 szkl. wody; gotować 3 min.; odstawić na 20 minut; przecedzić; osłodzić miodem. Pić kilka razy dziennie po 150-200 ml; dzieci zależnie od wieku - 50-100-150 ml.

Rp. Sok lub syrop z owoców bzu koralowego-kalinki 3-4 kg owoców umyć i zasypać 3-4 szkl. cukru i pod przykryciem pozostawić na 5-8 godz.; następnie owoce gotować we własnym soku przez 15 minut; uzyskany sok przecedzić przez nylonowe sito i na gorąco osłodzić do smaku; jeżeli na każdy 1 litr soku damy 1 kg cukru to uzyskamy syrop. Sok lub syrop przelać do butelek lub

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

słoiczków i poddać pasteryzacji przez 20 minut w wodzie o temp. 80-90 C. Przechowywać w ciemnym i chłodnym miejscu. Pozostałą nam masę owocową przetrzeć przez sito nylonowe aby otrzymać przecier, który należy dosłodzić do smaku i również poddać pasteryzacji. Sok lub syrop dolewać do herbaty lub pić po odpowiednim rozcieńczeniu z wodą przegotowaną. Uwagi ! Surowych owoców nie wolno zjadać. Nie wolno konsumować przetworów zawierających pestki owoców.

Biedrzeniec anyż - Pimpinella anisum (Umbelliferae) Opis Roślina jednoroczna; łodyga 15-50 cm wys.; owłosiona, rzadko naga, górą rozgałęziona; liście dolne okrągławo-nerkowate, nacinano ząbkowane; środkowe 3-5sieczne, o listkach jajowatych, nacinano ząbkowanych, górne liście 2-3-krotnie pierzastosieczne, o odcinkach lancetowatych; najwyższe 3-dzielne; kwiaty białe; owocem jest niewielka sercowato-jajowata rozłupnia. Kwitnie od lipca do sierpnia. U nas uprawiana w ogródkach i na działkach.

Surowiec Surowcem jest owoc anyżu - Fructus Anisi, FP II,III,IV i V. Owoce (Herbapol, Phytopharm, Kawon, Zioła Lecznicze Boguccy) można kupić w sklepach zielarskich i w aptekach (opak. 25 i 50 g) lub pozyskać z własnej uprawy.

Skład chemiczny Owoce anyżku zawierają 1-5% olejku eterycznego, 28% tłustego oleju (kw. oleinowy 56%, kw. petroselinowy - 23,56%, kw. palmitynowy - 3,25%, kw. linolowy - 17,16%), węglowodany, białkowce, cholinę i śluzy.

Działanie i zastosowanie Wyciągi z anyżu działają wiatropędnie, przeciwskurczowo, napotnie, mlekopędnie, wykrztuśnie, uspokajająco; wzmagają wytwarzanie soku żołądkowego, upłynniają zalegającą wydzielinę śluzową w drogach oddechowych, działają sekrolitycznie. Wodne wyciągi z anyżu można podawać niemowlętom, są bezpieczne i nieszkodliwe. Regulują trawienie, likwidują wzdęcia, znoszą bolesne skurcze żołądka i jelit, ułatwiają niemowlęciu zaśniecie. Matki karmiące powinny również pić odwar z owoców, z którego pewne substancje przenikają do mleka działając potem bardzo korzystnie w organizmie niemowlęcia.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Odwar: 2 łyżki grubo zmielonych (np. w młynku do kawy) owoców anyżkowych zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut pod szczelnym przykryciem; przecedzić; posłodzić miodem. Pić 4-6 razy dz. po 150-200 ml; dzieci - 100-150 ml kilka razy dz. Błędem jest (zwyczajne marnotrawstwo) zalewanie wodą całych owoców. Napar mleczny: 2 łyżki owoców zalać 200 ml wrzącego mleka; odstawić na 15 minut; przecedzić; osłodzić miodem. Pić kilka razy dz. po 150-200 ml; dzieci - 100-150 ml; niemowlęta - 2-3 łyżki mlecznego wyciągu 2-4 razy dz. W razie zaburzeń trawiennych podawać niemowlętom i dzieciom wodny wyciąg z owoców i bez miodu.

Rp. Mieszanka ARP Owoc anyżku - 1 łyżka Kwiat rumianku - 1 łyżka Kwiat wrzosu lub pierwiosnka - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody lub mleka (zależnie od potrzeby); odstawić na 15 minut; przecedzić; jeżeli to jest wskazane (np. przy kaszlu, katarze, zapaleniu płuc, przeziębieniu, chorobach zakaźnych) posłodzić miodem. Pić 3-4 razy dz. po 200 ml; niemowlęta - 2-3 łyżki naparu wodnego (zaburzenia trawienne) lub mlecznego (przy innych - wiadomych schorzeniach. Miód anyżkowy - Mel Anisi: suche owoce zmielić w młynku do kawy na bardzo drobny proszek. Na każdą łyżeczkę proszku dać 2 łyżki miodu i 10 kropli gliceryny lub wódki; wymieszać to wszystko starannie. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce przy kaszlu, przeziębieniu, osłabieniu, katarze, grypie itd. Małym dzieciom podaje się 1-2 łyżeczki takiego miodku. Nalewka anyżowa - Tinctura Anisi: pół szkl. grubo zmielonych owoców zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce lub max. 1 łyżce na miodzie lub w mleku (przy zaburzeniach trawiennych w wodzie). Dzieciom podawać 1-2 łyżeczki nalewki w gorącym mleku lub w wodzie przegotowanej 3-4 razy dz. Alkoholmel Anisi: do 100 ml nalewki wlać 100 ml miodu; wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce. Dzieciom podawać mleko gorące dobrze osłodzone tym przetworem. Olej anyżowy - Oleum Anisi: pół szkl. grubo zmielonych owoców anyżku zalać 200 ml gorącego oleju jadalnego; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Dla lepszego trawienia zażywać 1-2 razy dz. po 1 łyżce. Stosować do wcierań leczniczych (przeziębienie, choroby zakaźne, postrzał, reumatyzm, zmarznięcie, mięśniobóle; chore miejsca nacierać przed snem i rano; przy chorobach ogólnych olej wcierać w szyję, klatkę

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

piersiową, brzuch, w stopy oraz w plecy), ponadto używać jako przyprawę do zup, sosów, mięs, ryb, sałatek. Wyciąg glicerynowy: 3 łyżki grubo zmielonych owoców zalać 60 g gliceryny i 1 łyżką wódki; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Otrzymany przetwór wymieszać z 2 łyżkami soku dowolnego. Zażywać 1-2 razy dz. po 3-4 łyżki w razie zatwardzenia połączonego z zaburzeniami trawiennymi (wzdęciami, bólami brzucha, uczuciem pełności w brzuchu itd.). Do kąpieli aromatycznych i leczniczych (reumatyzm, schorzenia dróg oddechowych, zmęczenie, bezsenność) używa się odwar z korzeni lub z ziela suszonego, zebranego z własnej uprawy po pozyskaniu z niego owoców. 1 szkl. suszu zalać 3 l wody; gotować 10 minut; odstawić na 30 minut; przecedzić i wlać do wanny napełnionej wodą do połowy. Oczywiście do kąpieli można użyć również olejku anyżowego – patrz strona: http://www.rozanski.henryk.gower.pl/fitofarmakologia.htm

Biedrzeniec mniejszy i biedrzeniec większy - Pimpinella saxifraga et Pimpinella maior (Umbelliferae) Opis Biedrzeniec mniejszy to roślina wieloletnia bardzo często spotykana na suchych zboczach, na łąkach, na polanach oraz w suchych lasach i w zaroślach; lubi gleby kamieniste; łodyga górą prawie bezlistna, podłużnie kreskowana, bez głębokich bruzd, wyprostowana, walcowata, gałęzista, krótko omszona; liście pojedynczo pierzastodzielne; odcinki odziomkowych liści kolistojajowate, niepodzielone, brzegiem ząbkowane, siedzące, wrębne lub dzielne; odcinki górnych liści pierzastodzielne, o odcinkach drugiego rzędu równowąskich lub lancetowato-równowąskich; baldachy o 10-15 cienkich szypułkach; pokryw i pokrywek brak; korona biała; płatki owłosione, na brzegach orzęsione; rozłupki nagie, wyraźnie z boków spłaszczone, złączone ze sobą wąską powierzchnią. Kwitnie od czerwca do września. Biedrzeniec większy występuje na niżu i w górach, jako roślina wilgotnych zarośli, skrajów lasów, łąk i ziołorośli. Bylina, 1 m wys. o łodydze dętej ostro bruzdowanej, górą rozgałęzionej; korzeń wrzecionowaty, rozgałęziony, o ostrym specyficznym zapachu i piekąco-ostrym smaku; liście odziomkowe ogonkowe, pojedynczo, czasem podwójnie pierzaste, o 2-4 parach listków podłużnojajowatych, długości do 7 cm;

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

liście łodygowe drobniejsze, pochwiaste; kwiaty białe, rzadziej różowawe, w baldachach; rozłupnia podwójna, dł. do 3,5 mm.

Surowiec Surowcem są: korzeń oraz liście - Radix et Folium Pimpinellae. Korzenie wykopujemy wiosną, późnym latem lub w Jesieni; szybko myjemy, osuszamy i kroimy wzdłuż na paski; suszymy w normalnej lub w podwyższonej (otwarty piekarnik ogrzany do temp. 60-70°C) temperaturze. Jeśli chodzi o liście to zbieramy je w czasie kwitnienia rośliny; najlepiej nanizać je na nitki i suszyć zawieszone, gdyż lubią się zaparzać i pociemnieć. Suche surowce (ściśnięte w dłoni kruszą się z trzaskiem i rozsypują) należy zmielić i rozdrobnione przechowywać w szczelnych słojach.

Skład chemiczny Surowce zawierają olejek eteryczny - do 0,5%, a w nim pochodne kumaryny: pimpinellina, izopimpinellina, bergapten i umbeliferon; ponadto żywice, garbniki, kwasy organiczne, węglowodany, białkowce i saponiny.

Działanie i zastosowanie Wyciągi z surowców działają wykrztuśnie, rozkurczowo, przeciwastmatycznie, moczopędnie, antyseptycznie, żołądkowo i rozgrzewająco.

Wskazania:

stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, chrypka, skąpomocz, stany zapalne pęcherza moczowego i cewki moczowej, niestrawność, wzdęcia, kurcze jelitowe, choroby skórne (trądziki, łuszczyca), zastoje i niedostateczne wydzielanie żółci, zaburzenia miesiączkowania (nieregularne i skąpe), upławy (jednocześnie stosować nasiadówki), nerwice wegetatywne, dychawica oskrzelowa, utrudnione oddychanie, kaszel.

Przeciwwskazania:

ciąża (w dużych dawkach mogą spowodować skurcze

macicy i poronienie !). Napar: 2 łyżki suchych zmielonych liści lub korzeni zalać 400 ml wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 200 ml; dzieci: 1 r. ż. - 1 łyżka, 3 r. ż. (ok. 15 kg) - 40 ml, 7 r. ż. (ok. 24 kg) - 60 ml, 10 r ż. (ok. 29 Kg) - 80 ml, 15 r. ż. 140 ml, 3-4 razy dz. Odwar: 2 łyżki korzeni zaleć 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić jak napar. Napar mleczny: 2 łyżki korzeni zalać 2 szkl. wrzącego mleka; odstawić na 15 minut; przecedzić; osłodzić miodem. Pić jak napar wodny.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka biedrzeńcowa - Tinctura Pimpinellae: pół szkl. korzeni lub liści zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce (przy nerwicach zażywać 1 łyżkę nalewki 1-2 razy dz. w 50 ml wody) na wodzie lub mleku. Alkoholmel Pimpinellae: do 100 ml nalewki wlać 100 ml miodu; wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce jako środek wzmacniający i wykrztuśny. Dzieciom osłodzić tym przetworem gorące mleko. Rozcieńczoną nalewką (1 łyżka nalewki na 150 ml wody) lub wodnymi wyciągami z surowców płukać jamę ustną i gardło przy stanach zapalnych. Ze świeżego korzenia można przyrządzie intrakt i stosować jak nalewkę (pół szkl. świeżego zmielonego surowca zalać 400 ml gorącego alkoholu; wytrawiać 10 dni; przefiltrować). Do wcierań leczniczych (mięśniobole, nerwo- i stawobóle, przeziębienie, nieżyty dróg oddechowych, zmarznięcie, choroby zakaźne) stosować olej biedrzeńcowy - Oleum Pimpinellae (pół szkl. suchego lub świeżego korzenia zalać 200 ml gorącego oleju, np. słonecznikowego; wytrawiać 14 dni; przefiltrować). Przy chorobach ogólnych nacierać olejem: stopy aż po kostki, plecy, brzuch, klatkę piersiową i szyję, 2 razy dz. Olej biedrzeńcowy jest znakomitą przyprawą do różnych potraw (sałatki, potrawy mięsne).

Bluszczyk kurdybanek - Glechoma hederaceae (Labiatae sive Lamiaceae) Opis Bluszczyk kurdybanek występuje pospolicie w miejscach cienistych, na przydrożach, na wzgórzach, w ogrodach, w zaroślach i w lasach, często rośnie wraz z przetacznikami. Można go znaleźć w całym kraju. Roślina wieloletnia, do 40 cm dł.; łodyga z rzadka owłosiona, pełzająca lub wspinająca się, z długimi ulistnionymi rozłogami, gałęzista; liście 1-4 cm dł.; ulistnienie równoległe-krzyżowe; liście dolne kolistonerkowate; liście górne kolistosercowate, wszystkie ogonkowe, brzegiem karbowane; kwiaty w jednostronnych nibyokółkach po 1-3 w kątach liści; kielich o ząbkach trójkątnych, szydlastych, z ukośnym 5-ząbkowyra wycięciem; ząbki 2-3 razy krótsze od korony; korona niebieskofioletowa, fioletowa lub spłowiała; górna warga płaska 2-dzielna; dolna warga w gardzieli ciemnopurpurowa, kropkowana; środkowa łatka dolnej wargi - sercowata, płaska, całobrzega, większa od bocznych; owoc rozłupnia odwrotnie jajowata. Kwitnie od kwietnia do lipca.

Surowiec Surowcem jest ziele - Herba Glechomae (dawne nazwy to Herba Hederae terrestris seu Glechomae hederaceae).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ziele pozyskujemy ze stanu naturalnego lub ze sklepu zielarskiego. Surowiec zbieramy w czasie kwitnienia rośliny lub w początkach kwitnienia (maj). Suszymy w normalnej temperaturze. Suche i rozdrobnione ziele przechowywać w szczelnych słojach.

Skład chemiczny Ziele kurdybanka zawiera gorycze terpenowe (marubinę, glechominę), żywice, olejek eteryczny - ok. 0,06%, garbniki - ok. 6-7%, saponiny, cholinę, woski, flawonoidy, sole mineralne, kwasy (winowy, jabłkowy, octowy, bursztynowy i in.), witaminy, fermenty i prawdopodobnie alkaloidy (zdania podzielone na temat występowania tych związków w bluszczyku, zważając jednak na jego działanie farmakologiczne należy przypuszczać, iż zawiera on znacznie więcej do dziś nie zbadanych ciał czynnych).

Działanie i zastosowanie Kurdybanek działa żółciopędnie, moczopędnie, przeciwzapalnie, tonizująco ogólnie, rozkurczowo, wykrztuśnie; wzmacnia odporność immunologiczną organizmu co można wytłumaczyć tym, że kurdybenek wzmaga leukopoezę, a co za tym idzie zwiększa liczbę leukocytów (białych ciałek krwi) we krwi co jest bardzo wyraźne; przyśpiesza tętno poprzez wzmacniający (kardiotoniczny) wpływ na serce; reguluje wypróżnienia i przemianę materii, zwiększa zapotrzebowanie organizmu na tlen poprzez przyśpieszenie oddechów (oddychanie staje się głębokie i pełne, a zarazem odbywa się szybciej); zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, śliny i soku trzustkowego; polepsza trawienie; usuwa z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii. O kurdybanku napisali bracia C. i K. Bauhinowie oraz Hildegarda. Dawniej uważano, że bluszczyk odpędza “siły nieczyste”.

Wskazania:

mała liczba leukocytów we krwi (np. przy agranulocytozie), mała odporność na choroby (osłabiony układ immunologiczny), choroby układu oddechowego (zakażenia, stany zapalne, katar, kaszel), astma, duszności, zawroty głowy i szum w uszach, choroby skórne, kamica moczowa i żółciowa, zastoje żółci, choroby wątroby, skąpomocz, skurcze jelitowe i żołądka, zaburzenia trawienia (wzdęcia, odbijanie, burczenie i przelewanie w jelitach, zła perystaltyka jelit), niedokwaśność treści żołądka, brak apetytu, zaparcia, zaburzenia metaboliczne, biegunki, przeziębienie, gorączka, choroby trzustki. Napar: 2 łyżki suszu zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3 kg - 8-9 ml, 4 kg - 11 ml, 5 kg - 14 ml, 7 kg - 20 ml, 3-4 razy dz.; dzieci: 1 r. ż. (ok. 9-10 kg) - 25 ml, 3 r .ż, - 40 ml, 7 r. ż, (ok. 24 kg) - 68 ml, 10 r. ż. (ok. 32 kg) - 90 ml, 15 r. ż. (ok. 54 kg) - 154 ml, 3-4 razy dz. Nalewka kurdybankowa - Tinctura Hederae: pół szkl. suchego ziela zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki w 50 ml wody lub mleka osłodzonego miodem.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Intrakt - Intractum Glechomae: pół szkl. świeżego ziela przemielonego przez maszynkę zalać 400 ml gorącego alkoholu 40-60%; macerować 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10 ml; dzieci: 3 r. ż. - 2 ml, 7 r. ż. - 3 ml, 10 r. ż. - 4 ml, 15 r. ż. - 7-8 ml, w 50 ml wody lub w mleku osłodzonym miodem. Alkoholmel Hederae: do 100 ml nalewki lub intraktu wlać 100 ml miodu; wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce; dzieciom osłodzić tym przetworem mleko gorące i podawać 3-4 razy dz. Syropek kurdybankowy - Sirupus Hederae. Świeże ziele przepuścić przez sokowirówkę w celu uzyskania soku. Do 100 ml soku wlać 100 ml miodu, wsypać 100 ml cukru, dodać kilka lasek cynamonu lub wanilii oraz sok z 1 małej cytryny; wymieszać to wszystko. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżki. Dzieciom podawać 2 łyżeczki tego preparatu 4 razy dz. Działa on wybitnie wzmacniająco i wykrztuśnie. Miód bluszczykowy: suche ziele zmielić w młynku do kawy na drobny proszek. Na każdą 1 płaską łyżeczkę proszku dać 2 łyżki miodu oraz 10 kropli wódki lub gliceryny; wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce. Dzieciom podawać 1-2 łyżeczki miodu 3-4 razy dz. Zawiesina bluszczykowa: na każdą 1 łyżkę czubatą sproszkowanego ziela dać 5 łyżek gliceryny, 3 łyżki miodu i 2 łyżki dowolnego soku owocowego, wszystko wymieszać. Przed zażyciem wstrząsnąć zawiesiną. Zażywać 2-3 razy dz. po 3 łyżki przy osłabieniu, chorobach zakaźnych, zaparciach, kaszlu, otyłości i zaburzeniach trawiennych.

Rp. Mieszanka GTUC Ziele bluszczyka kurdybanka - 2 łyżki Ziele lub korzeń mniszka - 1 łyżka Liść (ziele) pokrzywy - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Liść babki - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 200 ml; dzieci; 1 r. ż. - 30 ml, 3 r. ż. - 40 ml, 7 r. ż. - 68 ml, 10 r. ż. - 90 ml, 15 r. ż. - 154 ml, 4 razy dz. Wskazania: obniżona odporność organizmu na choroby, zbyt mała ilość limfocytów we krwi, zatrucie organizmu, skąpomocz, zaburzenia trawienne, choroby wątroby, nerek i pęcherzyka żółciowego oraz trzustki, skurcze żołądkowe i jelitowe, zaparcia, ogólne osłabienie, choroby zakaźne, skórne, obrzęki, zaburzenia metabolizmu.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Bobrek trójlistkowy - Menyanthes trifoliata (Menyanthaceae) Opis Bylina o grubym pełzającym kłączu; liście duże, trójlistkowe, o listkach odwrotnie jajowatych; kwiatostany groniaste na bezlistnych, do 30 cm wys. szypułkach; kielich o 5 w dole zrośniętych działkach; korona delikatna, nieco mięsista, biała lub różowawa, lejkowata, do połowy długości podzielona na 5 łatek, pokrytych od strony wewnętrznej soczystymi włoskami; pręcików 5; słupek 1; owocem jest torebka. Rozpowszechniony w całej Polsce; rośnie na mokrych łąkach, na bagnach, w wilgotnych jasnych lasach i w rowach.

Surowiec Surowcem jest liść - Folium Menyanthidis, FP III, IV i V; dawna nazwa brzmi Folium Trifolii fibrini (aquatici). Surowiec /Herba Lux, Herbapol, Kawon, Zioła Lecznicze Boguccy) można nabyć w sklepach zielarskich i w aptekach (opak. 25 i 50 g) lub pozyskać ze stanu naturalnego. Liście zbiera się w maju i czerwcu. Suszy się je w normalnej temp., potem mieli i przesypuje do szczelnego opakowania. Można także wykorzystywać całe ziele bobrka - Herba Menyanthidis.

Skład chemiczny Ziele i liście zawierają glikozyd goryczowy (ok. 1%) zwany menyantyną oraz meliantynę, hyperozyd, rutozyd, trifoliozyd, alkaloidy (gencyaninę, gencyanidynę, gencyalutynę), garbniki, kwasy organiczne (protokatechowy, kawowy), karoten, saponiny, pektyny, sole jodu, manganu i żelaza.

Działanie i zastosowanie Wyciągi z ziela i liści działają uspokajająco, przeciwgorączkowo, żółciopędnie, antyseptycznie, przeciwzapalnie; wzmagają wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego, pobudzają łaknienie i trawienie. Działanie to występuje po 30 minutach po zażyciu leku. Należy dodać, że ziele bobrka pobudza przemianę materii.

Wskazania: brak łaknienia, atonia jelit, brak żółci, zaburzenia trawienia, niedobór jodu, zaburzenia metabolizmu, zdenerwowanie, żółtaczka, niedokrwistość, ogólne osłabienie, kurcze jelitowe, bóle brzucha, zaburzenia miesiączkowania, zaparcia, choroby skórne (trądziki, łuszczyca), gorączka, upławy.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Napar: 2 łyżki ziela lub samych liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po lub przed jedzeniem po 50-100 ml; dzieci: 1 r. ż. - 12 ml, 3 r. ż. - 21 ml, 7 r. ż. -- 34 r. ż., 10 r. ż. - 45 ml, 15 r. ż. - 50-70 ml, 2-3 razy dz. Nalewka bobrkowa - Tinctura Menyanthidis: pół szkl. ziela lub samych liści zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżeczce w 50 ml wody przegotowanej. Nalewką przemywać tłustą skórę z trądzikiem; może one wyleczyć wiele innych chorób dermatologicznych. Proszek: suche liście zmielić w młynku do kawy na drobniutki proszek. Zażywać 2-3 razy dz. po pół łyżeczki; dobrze popić.

Bodziszek - Geranium (Geraniaceae) Opis 1. Bodziszek cuchnący - Geranium robertianum - roślina o specyficznym, mocnym, przyjemnym zapachu; łodyga prosta, gałęzista, czerwonawa, w węzłach zgrubiała, odstająco gruczołowato owłosiona; liście pierzasto-sieczne 3-5-dzielne; odcinki podwójnie pierzasto-sieczne, szczytowy -długoogonkowy; boczne - prawie siedzące; ulistnienie równoległe; szypułki kwiatowe w kątach liści, 2-kwiatowe; działek kielicha 5, przytulonych, owłosionych, długoościstych; płatków korony 5, jasnopurpurowych, z 3 białymi paskami, odwrotnie jajowatych, 1-2 razy dłuższych od działek kielicha. Roślina dwuletnia dorastająca do 30-50 cm wys. Kwitnie od czerwca do września. Owoc - rozłupnia 5-krotna, rozłupki z ością. W Polsce bardzo pospolity na niżu i w górach do 1700 m n.p.m. Występuje w wilgotnych, cienistych lasach, w zaroślach, w ziołoroślach, na zboczach, przy rzekach, przy drogach, w sadach. 2. Bodziszek krwisty czyli czerwony - Geranium sanguineum - roślina wieloletnia dorastająca do 40 cm wys.; łodyga szeroko rozgałęziona, odstająco i długo owłosiona; liście dolne 7-dzielne; odcinki liściowe 3- lub więcej dzielne; odcinki ostatniego rzędu równowąskolancetowate, prawie całobrzegie; szypułki jednokwiatowe; kwiaty duże jasnopurpurowe lub fioletowe; płatki szerokie, odwrotnie jajowate, na szczycie wycięte, 2 razy dłuższe od działek kielicha; owoc - rozłupnia. Kwitnie od maja do lipca. Występuje w suchych zaroślach, w lasach, na słonecznych zboczach, przy drogach; pospolity w całym kraju. Do celów leczniczych nadają się także: bodziszek łąkowy - Geranium pratense; łodyga wyprostowana, gałęzista, w górze odstająco gruczołowato owłosiona; liście 7-dzielne, o odcinkach rombowych, pierzastowrębnych, ząbkowanych; kwiaty po 2 lub więcej na szypułkach; szypułki gruczołowato owłosione, po przekwitnięciu w dół odgięte;

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

działki z 3 wiązkami przewodzącymi, krótsze od płatków; płatki szerokojajowate, duże, niebieskie lub liliowe; nitki pręcików u nasady szerokojajowate, w pozostałej części nitkowato zwężone; wys. do 100 cm; kwitnie od czerwca do września, występuje w całej Polsce; rośnie na łąkach, w lasach, na miedzach, po przydrożach, na zboczach i w ziołoroślach, i wreszcie bodziszek drobny -Geranium pusillum - roślina roczna dorastająca do 50 cm wys.; łodyga rozesłana; liście 7-9- dłoniastodzielne; odcinki jajowatoklinowate; kwiaty różowe lub jasnofioletowe, po przekwitnięciu w dół odgięte; działki kielicha zakończone krótką ością; płatki korony odwrotnie jajowate, słabo wycięte, u nasady orzęsione; pręcików 10; kwitnie od maja do sierpnia; roślina pospolita w całym kraju. Wszystkie opisane bodziszki mają takie same właściwości lecznicze.

Surowiec Surowcem jest ziele i korzeń - Herba et Radix Geranii. Są to surowce niefarmakopealne, czyli nie objęte przez naszą FP, nie można ich kupić w aptekach czy w sklepach zielarskich, trzeba je samemu zebrać ze stanu naturalnego lub z własnej uprawy. Ziele zbiera się w czasie kwitnienia, rozkłada pojedynczą warstwą na siatkach lub papierach (można je też zawiesić na sznurku), suszy w przewiewnym miejscu, w normalnej temperaturze, potem mieli i przesypuje do szczelnych opakowań. Korzenie wykopuje się wiosną lub jesienią.

Skład chemiczny Ziele zawiera flawonoidy, olejek eteryczny, garbniki ok. 5%), gorycze (np. geraniinę), alkaloidy, glikozydy, kwasy organiczne (walerianowy, winowy, octowy, kawowy), witaminy, np. wit. C - 100 mg/100 g, sole mineralne, aktywne enzymy i barwniki. Korzenie zawierają aż 44% garbników.

Działanie i zastosowanie Bodziszki działają przeciwkrwotocznie, przeciwzapalnie, odkażająco, moczopędnie, żółciopędnie, wykrztuśnie; wzmagają wydzielanie soków trawiennych, zwiększają apetyt, ułatwiają trawienie, leczą biegunki, uszczelniają naczyńka krwionośne; działają też uspokajająco.

Wskazania:

wzdęcia, niestrawność, choroba wrzodowa, odbijanie, uczucie pełności w brzuchu, nieprawidłowa perystaltyka jelit, skąpomocz, stany zapalne przewodu pokarmowego, nadmierne krwawienia miesiączkowe, upławy. Zewnętrznie (okłady, przemywanie, kąpiele, płukanki): stany zapalne jamy ustnej i gardła oraz pochwy i warg sromowych (nasiadówka;, łojotok, trądziki, ropnie, oparzenia, rany, owrzodzenia, nadżerki, liszaje, liszajce, przetłuszczające się włosy z tłustym łupieżem, nadmierna potliwość, opryszczki, wypryski.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 34 razy dz. po 100 ml; dzieci: 1 r. ż. (ok. 9-10 kg) - 12 ml, 3 r. ż. (ok. 15 kg) - 20 ml, 7 r. ż. (ok. 24 kg) - 34 ml, 10 r. ż. (ok. 32 kg) - 45 ml, 15 r. ż. (ok. 54 kg) - 77 ml, 3-4 razy dz. Odwar z korzenia: 2 łyżki korzenia zalać 450 ml wody; gotować 10 minut; odstawić na 20 minut; uzupełnić brakującą ilość wody; przecedzić. Zażywać jak napar lub stosować zewnętrznie. Nalewka bodziszkowa - Tinctura Geranii: pół szkl. korzeni lub ziela zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki w 50 ml wody lub stosować zewnętrznie. Uwagi !. Dawek nie zwiększać; kobiety w ciąży nie mogą stosować bodziszka; nie podawać niemowlętom (poniżej 12 miesięcy).

Rp. Mieszanka GACP Ziele bodziszka - 1 łyżka Kora lub liście olchy - 1 łyżka Kwiat nagietka - 2 łyżki Ziele rdestu (obojętnie którego) - 1 łyżka Surowce wymieszać} zalać 3 szkl. wody; gotować 3 minuty; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3 razy dz. po 150 ml; dzieci: 1 r. ż. - 19 ml, 3 r. ż. - 30 ml, 7 r. ż. - 50 ml, 15 r. ż. - 115 ml, 2-3 razy dz.

Wskazania: ostra biegunka, niestrawność, zaburzenia trawienia, upławy (płukanka lub nasiadówka i Jednoczesne picie wywaru), mlekotok, nadmierne krwawienia miesiączkowe, krwawienia pozamiesiączkowe, zapalenie jamy ustnej, okostnej i gardła (płukać i jednocześnie przełknąć 3-4 łyki, ropień przyzębny lub po wyrwaniu zęba, ale po wyczyszczeniu.

Borówka bagienna - Vaccinium uliginosum (Ericaceae) Wiadomości ogólne o roślinie Borówka bagienna (pijanica, durnica, łochynia) to krzewinka o liściach opadających; kwiaty 1-4 na zakończeniach gałązek; jagoda kulista albo kształtu gruszkowatego, niebieska, pokryta ciemnobłękitnym nalotem. Występuje pospolicie na całym obszarze

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

kraju, lubi gleby wilgotne, bagniste. Jagody tej rośliny są bardzo wartościowe; pod względem zawartości witamin przewyższają brusznicę, a ponadto są bardzo smaczne. Jest to cenna roślina jagodowa rosnąca często obok bagna zwyczajnego -Ledum palustre. Bagno zwyczajne wytwarza lekki pyłek, który przy wietrze lub przy potrąceniu rośliny łatwo wznosi się w powietrze. Osoby zbierające niewinne owoce borówki bagiennej wdychają wraz z powietrzem pyłek bagna zwyczajnego wykazujący działanie trujące wobec wielu osób, zwłaszcza alergików (oszołomienie, “ciemno w oczach się robi”, ból głowy, kichanie, katar, zapalenie spojówek i łzawienie). Jagody nas interesujące nie zawierają żadnych szkodliwych dla człowieka substancji chemicznych, zawiera je pyłek bagna. Owoce borówki bagiennej zawierają dużo kwasów organicznych (np. cytrynowy, jabłkowy), fruktozę, sole mineralne, witaminę C - 30 mg/100 g, wit. A - 200 j.m., wit. P - 380 mg, wit. PP - 90 ug, pektyny - O,50% i inne. Przed spożyciem owoce należy starannie opłukać w wodzie z pyłku bagna zw. Z jagód można robić dżemy, soki, marmoladki, konfitury i wina, podobnie jak z jagód czernicy czy brusznicy (patrz tam).

Borówka brusznica - Vaccinium vitis-idaea (Ericaceae) Opis Wiecznie zielona krzewinka dorastająca do 30 cm wys.; pędy nadziemne wyrastają z pachwin pędów podziemnych; kwiaty białe nieco czerwonawe; jagoda początkowo biała, później jaskrawoczerwone; liście nagie, zielone, brzegiem podwinięte, spodem gruczołowato kropkowane. Kwitnie od maja do lipca; owocuje w sierpniu. W niektórych regionach Polski (południowych i południowo-zachodnich) owocuje po raz drugi we wrześniu, październiku i w listopadzie. Borówka brusznica często mylona jest z mącznicą lekarską (płoży się po ziemi, listki po spodniej stronie mają delikatną siateczkę wiązek przewodzących - nerwację; owoce wewnątrz są białawe, mączystej). Borówka brusznica rośnie w lasach iglastych i iglasto-liściastych, w zaroślach i na wrzosowiskach.

Surowiec Surowcem zielarskim jest liść i owoc borówki brusznicy - Folium et Fructus Vitis idaeae. Liść można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 20, 25 i 50 g). Liście zbiera się w czasie lub w początkach kwitnienia, bądź też w czasie pozyskiwania owoców. Owoce jędrne suszy się najpierw w normalnej temp,, gdy ulegną pomarszczeniu dosusza się je w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 80o C. Liście suszy się w temp. 20-30o C. Suche surowce trzeba zmielić.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Skład chemiczny Liście posiadają glikozydy fenolowe - arbutynę i metyloarbutynę, związki flawonoidowe, np. izokwercetynę, garbniki katechinowe - ok. 12%, kwasy organiczne kw. chinowy, triterpeny, sole mineralne (dużo manganu) i witaminy. Owoce zawierają wit. C - 16 mg/100 g, wit. A - 120 j.m., wit. P - 460 mg, wit. B, - 20 ug, wit. B2 - 70 ug, cukrowce - 8,17%, kw. jabłkowy 2,06%, sole mineralne - 0,35% (potasu, wapnia, żelaza, fosforu i manganu), pektyny - 0,63%, garbniki, pochodne kwasu salicylowego, kw. cytrynowy i octowy.

Działanie i zastosowanie Liście brusznicy działają podobnie jak liście mącznicy lekarskiej, to jest; moczopędnie, silnie odkażająco na drogi moczowe i przewód pokarmowy, rozkurczowo, przeciwbiegunkowe, przeciwzapalnie, żółciopędnie, przeciwkrwotocznie. Zawarte w liściach arbutyna i metyloarbutyna rozpada się na glukozę i hydrochinon - związek aromatyczny o działaniu przeciwbakteryjnym, pierwotniakobójczym i przeciwwirusowym.

Wskazania:

zakażenia i stany zapalne układu moczowego, kamica moczowa, skąpomocz, biegunka, niestrawność, choroby zakaźne, gorączka. Napar z liści: 2 łyżki liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 100 ml; niemowlęta ważące 3 kg - 4-5 ml, 4 kg - 5-6 ml, 5 kg - 7 ml, 7 kg - 10 ml, 3-4 razy dz. ; dzieci; 9-10 kg - 12-13 ml, 15 kg - 21 ml, 21 kg - 30 ml, 24 kg - 3^ ml, 32 kg - 45 ml, 42 kg - 60 ml, 54 kg - 77 ml, 3-5 razy dz. Nalewka z liści: pół szkl. suchych, rozdrobnionych liści zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 4 razy dz. po 10 ml w 50 ml wody. Watką zmoczoną w nalewce przemywać skórę tłustą z trądzikiem młodzieńczym, pryszcze, owrzodzenia, odparzenia, rany, oparzenia, liszaje, liszajce, sączące. wypryski i opryszczki. Napar, odwar i nalewka z suchych owoców działają przeciwbiegunkowo, przeciwgorączkowo, przeciwbakteryjnie, moczopędnie i przeciwzapalnie. Nalewka z owoców: pół szkl. suchych mielonych owoców zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 15 ml w 50 ml wody; dzieci: 23 kg - 4-5 ml, 32 kg - 6-7 ml, 42 kg - 9 ml, 54 kg - 11-12 ml, 3-4 razy dz. w 50 ml wody. Napar z owoców: 2-3 łyżki owoców zalać 400 ml wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić; jeżeli nie leczymy biegunki to posłodzić miodem. Pić 3-4 razy dz. po 150200 ml. Jeżeli chcemy odwar to należy owoce pogotować 3-5 minut. Dzieciom podaje

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

się 50-100-150 ml, zależnie od wieku. Niemowlętom ważącym 3 kg - 8 ml, 4 kg - 11 ml, 5 kg - 14 ml, 7 kg - 20 ml, 3-4 razy dz. przy zaburzeniach trawiennych i silnych lub średnich biegunkach. Owoce są doskonałym surowcem do robienia dżemów, konfitur, soków i syropów. Przepisy podane są przy borówce czernicy.

Borówka czarna (czernica) - Vaccinium myrtillus Opis Krzewinka dorastająca do 60 cm wys.; gałązki zielone, kanciaste; liście opadające na zimę, jajowate, brzegiem piłkowane; kwiaty osadzone pojedynczo w kątach liści; kielich niewyraźnie 5-ząbkowy; korona zielonkawa lub różowawa, zrosłopłatkowa, kulisto-dzbaneczkowata, mająca na szczycie 5 ząbków; pręcików 8 lub 10; słupek 1; owoc - czarna jagoda z niebieskim nalotem i soczystym ciemnoczerwonym miąższem. W Polsce pospolita na niżu i w górach; rośnie w lasach.

Surowiec Surowcem są czarne jagody i liście - Fructus et Folium Myrtilli, FP III i IV oraz V. Owoce można kupić w sklepach zielarskich i niekiedy w aptekach (opak. 25 i 50 g). Liście pozyskuje się przed lub w czasie kwitnienia, bądź też podczas zbioru owoców, suszy w temp. 20-40o C. Owoce zbiera się jędrne; suszy najpierw na wolnym powietrzu w cieniu, na strychu lub w mieszkaniu w temp, do 40o C, a gdy ulegną pomarszczeniu należy je dosuszyć w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 80o C.

Skład chemiczny Owoce zawierają witaminę C - 14-15 mg/100 g, wit. A - 280 j.m. wit. P - 480 mg, wit. B1 - 30 ug, wit. B- - 50 ug, wit. PP - 400 ug, pektyny - 0,42%, inozytol, garbniki - 2-3 g/kg, cukry - ok. 7%, kw. jabłkowy -ok. 0,80%, składniki mineralne - ok. 0,30% (dużo manganu, żelaza, wapnia, ponadto ultraelement - rad), wakcyaninę (glikozyd z kwasem benzoesowym), glkokininy, myrtylliny (antocyjany), prowitaminę D, kw. szczawiowy, kw. cytrynowy, kw. chinowy, kw. mlekowy i kw. bursztynowy. Liście zawierają inozytol, metyloarbutynę, arbutynę, erykolinę (gorycz), glikokininy, flawony, olejek eteryczny, kwasy, sole i witaminy. Inozytol - alkohol sześciowodorotlenowy cykloheksanu, wykazujący działanie lipotropowe, zapobiega stłuszczeniu wątroby, podobnie jak metionina i popularna w roślinach cholina; wpływa na przemiany tłuszczów, zapobiega zanikom mięśni, reguluje posaż treści pokarmowej

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

w układzie trawiennym, ściśle współdziała z kwasem foliowym; nie rozpuszcza się w alkoholu, rozpuszczalny jest w wodzie.

Działanie i zastosowanie Wyciągi z liści działają moczopędnie, przeciwbiegunkowe, napotnie, przeciwgorączkowo, antyseptycznie (hydrochinon powstający z arbutyny szczególnie silnie odkaża drogi moczowe i nerki), przeciwcukrzycowo (zmniejszają stężenie glukozy we krwi), odtruwające, przeciwkrwotocznie, przeciwzapalnie, żółciopędnie; pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i apetyt; regulują przemianę materii i trawienie. Kwas benzoesowy zawarty w roślinie działa wykrztuśnie. Napar: 2 łyżki liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml; dzieciom i niemowlętom podawać jak napar z brusznicy. Nalewka: pół szkl. liści zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce lub stosować zewnętrznie jako środek ściągający. Intrakt: pół szkl. świeżych mielonych liści zalać 400 ml gorącego alkoholu; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Stosować jak nalewkę. Wyciągi z owoców działają słabo moczopędnie, lekko odkażająco, przeciwcukrzycowo, odżywczo, wzmacniająco, odtruwające; poprawiają krążenie mózgowe i oczne, leczą biegunki i niestrawność. Nalewka z owoców: pól szkl. suchych zmielonych owoców zalać 40C ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 15 ml w wodzie lub w mleku. Dzieciom podawać w mleku osłodzonym miodem. Z owoców świeżych warto przyrządzić intrakt. Jeżeli do 100 ml intraktu lub nalewki damy 100 ml młodu i wymieszamy to uzyskamy alkoholmel Myrtilli o działaniu wykrztuśnym i wzmacniającym. Alkoholmel zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce. Dzieciom podawać 1-2 łyżeczki tego preparatu. Sok borówkowy. Umyte świeże jagody przepuścić przez sokowirówkę lub lekko rozgnieść, zalać niewielka ilością wody (do połowy masy), zasypać małą ilością cukru, przykryć i pozostawić na 8 godz., po czym gotować borówki we własnym soku przez 10 minut; masę owocową przelać przez sito. Otrzymany sok dosłodzić (jeżeli na każdy 1 l soku damy 1 kg cukru tu otrzymamy syrop wzmacniający i wykrztuśny). Sok (syrop) zlać do słoiczków lub butelek i poddać pasteryzacji przez 20 minut w wodzie o temp. 80o C. Pozostałą nam masę owocową przetrzeć przez sito nylonowe w celu uzyskania przecieru, który należy dosłodzić i poddać pasteryzacji. Dżem z borówek i jabłek:

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Składniki: - 1 kg jagód - 1 kg jabłek - 1 kg cukru Jagody opłukać, rozgnieść, dodać jedną czwartą litry wody, gotować 10 minut, przetrzeć przez sito, zmieszać z cukrem, smażyć kilka minut, włożyć jabłka nie bardzo dojrzałe, opłukane i pokrajane w plastry, smażyć aż jabłka będą miękkie i dżem odpowiednio gęsty. Gorący składać do słoiczków, zakręcać, zawinąć w gruby koc na 1 godz. - sucha pasteryzacja lub poddać pasteryzacji mokrej - włożyć do wody (tak aby woda pokrywała słoiczki) o temp. 80-90o C, trzymać 20 minut w takiej wodzie. Dżem borówkowe-gruszkowy. Składniki: - 1 kg borówek - pół kg gruszek - 50 dkg cukru Jagody opłukać. Z cukru i 1 szkl. wody zrobić syrop, zagotować, wrzucić gruszki pokrojone na ćwiartki, oczywiście obrane i wydrążone z gniazda. Smażyć aż zmiękną i zrobią się niemal przeźroczyste, po czym dodać borówki i razem smażyć aż owoce staną się przeźroczyste, a sok wykaże oznaki krzepnięcia (trwa to ok. 30-40 min.). Gorący dżem składać do słoiczków, szybko zakręcać i poddać suchej lub mokrej pasteryzacji, podobnie jak dżem borówkowe-jabłkowy. Konfitura z borówek. Składniki: - 1 kg borówek - 1 kg cukru - 1-2 szkl. soku z borówek (otrzymać z innej części owoców przy pomocy sokowirówki; może być sok jabłkowy, porzeczkowy lub inny owocowy). Z 250-400 ml soku owocowego i 1 kg cukru przyrządzić ulep czyli syrop. Na gorący ulep wrzucić owoce borówki i jak tylko ulep pokryje owoce - odstawić pod przykryciem do następnego dnia. Nazajutrz owoce smażyć w ulepię aż będą przeźroczyste. Zimne składać do słoiczków i zakręcać. Tak przyrządzone konfitury nie

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

wymagają pasteryzacji; należy je przechowywać w chłodnym miejscu; może to być lodówka.

Buk zwyczajny – Fagus silvatica (Fagaceae) Opis Drzewo dorastające do 35 m wys.; korowina gładka, popielata lub popielato szara, lśniąca; pączki długi, zaostrzone, lancetowate; liście jajowato-eliptyczne, 5-10 cm dł., na brzegu orzęsione, krótkoogonkowe, z wierzchu żywozielone i połyskujące, spodem jaśniejsze; kwiatostany wyłącznie na pędach tegorocznych, pręcikowe, główkowate, długoszypułkowe, zwisające; słupkowe – dwukwiatowe, skierowane w górę; kwiat słupkowy o słupkach 3-komorowych, otoczonych wspólną miseczką powstałą przez zrośnięcie podkwiatków; owocem jest trójkanciasty orzech – bukiew, zamknięty w pękającej 4 klapami, kolczastej miseczce. Kwitnie w kwietniu i w maju. Drzewo często spotykane na całym obszarze Polski. W pd-wsch. Polsce liczne lasy bukowe.

Surowiec Surowcem jest liść Folium Fagi i owoc – Fructus Fagi. Liście zbiera się wiosną i wczesnym latem, a orzeszki – bukwie – jesienią. Kolczastą miseczkę należy odrzucić, natomiast orzeszki trzeba wyprażyć (ale nie spalić!!!) na patelni lub blasze w piekarniku. Wyprażone bukwie najlepiej zmielić i przechowywać w szczelnych puszkach. Liście najlepiej wysuszyć w normalnej temperaturze. Lecznicze są także całe gałązki z młodymi listkami wiosennymi (otwierające się pączki) – Frondes Fagi, wysuszone w temperaturze pokojowej, a potem zmielone.

Skład chemiczny Liście, pędy i orzeszki bogate są w związki fenolowe (kwas wanilinowy, synapowy, ferulowy), saponiny, flawonoidy (mirycetyna, kempferol, kwercetyna), garbniki i alkaloidy, fitochinony, tokoferole. Bukwie zawierają 30-36% tłuszczowców, ok.. 23% białek, saponiny, kwas jabłkowy, cytrynowy, wanilinowy, 6% soli mineralnych, cukry, skrobię i alkaloid – faginę. Fagina działa narkotycznie. Wysoka temperatura niszczy faginę, zatem orzeszki uprażone są jej pozbawione i można je bezpiecznie stosować.

Właściwości, działanie i zastosowanie

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Napar z pędów i liści działa przeciwzapalnie, przeciwwysiękowo, przeciwalergicznie, uspokajająco, w dużych dawkach lekko nasennie i oszałamiająco, moczopędnie, przeciwkrwotocznie, silnie odkażająco. Uszczelnia naczynia krwionośne; wzmaga wydzielanie kwasu solnego, polepsza trawienie, zwiększa apetyt, likwiduje zaburzenia trawienne.

Wskazania: nadmierne krwawienia miesiączkowe, bezsenność, podenerwowanie, plamice żylaki, trądzik różowaty, skąpomocz, zaburzenia trawienne, biegunki, niestrawność, nieżyt jelit, nadciśnienie, obrzęki, gorączka, reumatyzm, choroba wrzodowa, koszmarne sny (?), stany zapalne gardła i jamy ustnej oraz przełyku, żołądka i jelit, rany (okłady z naparu), opryszczki (przemywanie nalewką), owrzodzenia, wypryski, oparzenia, liszaje, liszajce, łojotok, trądzik młodzieńczy, pryszcze w okresie miesiączkowania, w czasie ciąży, w okresie rozwoju i przekwitania. Wymienione choroby skórne nie wystarczy jednak leczyć zewnętrznie (poprzez przemywanie nalewką bukową), ale również trzeba stosować ziółka wewnętrznie, które oczyszczą organizm ze szkodliwych produktów przemiany materii, uregulują metabolizm oraz trawienie i przyswajanie pokarmu; proponuję następującą mieszankę ziołową:

Rp. Mieszanka FAVUM czyszcząca krew z toksyn Liść buku - 1 łyżka Ziele fiołka trójbarwnego - 1 łyżka Kłącze perzu - 1 łyżka Ziele pokrzywy - 1 łyżka Ziele mniszka lub jego korzeń - 1 łyżka Liść melisy - 1 łyżka Surowce wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; parzyć 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml; dzieciom podawać 50-100 ml, zależnie od wieku. Napar z liści bukowych: 2 łyżki liści lub gałązek zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-200 ml; dzieci ważące 10 kg - 28 ml, 15 kg - 42 ml, 24 kg - 68 ml, 32 kg -90 ml, 54 kg - 154 ml, 3-4 razy dz. Nalewka bukowa - Tinctura Fagi: pół szkl. liści zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 1-2 łyżeczki lub stosować zewnętrznie. Odwar z orzeszków bukowych posiada wartość smakową, jest namiastką kawy: 2 łyżki zmielonych bukwi zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut;

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

przecedzić; posłodzić do smaku. Pić po śniadaniu lub kolacji 1 szkl. kawy bukowej. Odwar z bukwi, ale gorzki leczy znakomicie biegunkę, niestrawność i nieżyt jelit. Kawa bukowo-zbóżowa: żyto, pszenicę i (lub) jęczmień oraz korzeń podróżnika cykorii w równych częściach wymieszać i wysypać na czystą patelnię (lub blachę); uprażyć na kolor brązowy; zmielić w młynku do kawy; dodać trochę wanilii, cynamonu i gałki muszkatołowej; przechowywać w szczelnym opakowaniu. 2 łyżki pysznej kawy bukowo-zbożowej zalać 200-300 ml wrzącej wody; gotować 3 minuty; odstawić na 5 minut; przecedzić; osłodzić do smaku. Warto pić z mlekiem i miodem przed snem.

Bukwica lekarska - Betonica officinalis (Labiatae) Opis Łodyga wzniesiona, zwykle pojedyncza, odstające, szorstko owłosiona; liście podłużnie jajowate, u nasady sercowate, tępe, brzegiem karbowane, owłosione lub nagie; liście dolne - długoogonkowe; liście górne - krótkoogonkowe; ulistnienie równoległe; kwiatostanem jest szczytowy nibykłos, w dolnej części przerywany, w postaci skupionych, gęstych nibyokółków; korona jasnopurpurowa, omszona; rurka korony bez pierścienia włosków, kutnerowato owłosiona; kielich o długich, płaskich ząbkach; pręciki nie odgięte, z pylnikami rozchylonymi pod kątem ostrym. Roślina wieloletnia dorastająca do 90 cm wys. Kwitnie od lipca do września. Występuje w lasach, w zaroślach, na śródleśnych łąkach okresowo wilgotnych, na brzegach polan, leśnych dróg i łąkowych; lubi gleby żyzne, humusowe, choć nie zawsze na takich rośnie.

Surowiec Surowcem są liście lub po prostu całe ziele - Folium et Herba Betonicae. Liście zbiera się pod koniec wiosny i w początkach lata. Ziele zbiera się przed lub w czasie kwitnienia. Oba surowce suszy się w temp. do 40o C.

Skład chemiczny Ziele i liście zawierają garbniki - do 15%, cholinę, gorycze, olejek eteryczny, betainy, kwasy, sole, witaminę C, irydoid, żywice, alkaloidy oraz flawonoidy. Betainy - czwartorzędowe, amoniowe sole wewnętrzne aminokwasów; przez niektórych naukowców uważane za witaminy; działają żółciopędnie, żółciotwórczo i lipotropowo.

Działanie i zastosowanie

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wyciągi z bukwicy działają wykrztuśnie, przeciwbiegunkowo, przeciwreumatycznie, odkażająco, moczopędnie, żółciopędnie, uspokajająco; regulują przemianę materii i trawienie.

Wskazania:

kaszel, wyczerpanie nerwowe, zaburzenia trawienia, nieżyty jelit i żołądka, choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego, bóle głowy, nieżyty układu oddechowego. Napar: 2-3 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; parzyć 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150-200 roi; niemowlęta ważące 3 kg -6 ml, 4 kg - 8 ml, 5 kg - 10-11 mi, 7 kg - 15 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 10 kg - 21 ml, 15 kg - 32 ml, 24 kg - 51 ml, 32 kg - 68 ml, 42 kg - 90 ml, 54 kg - 115 ml, 3-4 razy dz. Intrakt: pół szkl. świeżego mielonego ziela zalać 400 ml gorącej wódki; macerować 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz, po 1 łyżce w 50 ml wody. Z suchego ziela można przyrządzić nalewkę, ale ma ona kiepskie działanie lecznicze. Alkoholmel Betonicae: do 100 ml intraktu wlać 100 ml miodu, dodać cynamonu i soku z cytryny, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce. Dzieciom podawać 1-2 łyżeczki tego środka, działającego wykrztuśnie i wzmacniająco, a w dawce 2 łyżek uspokajająco. Syrop bukwicowy - Sirupus Betonicae: 1 szkl. zmielonego świeżego ziela zalać 200 ml wody: gotować 5 minut; odstawić na 30 minut; przecedzić. Do wywaru wlać 100 ml miodu, sok z jednej małej cytryny i wsypać dodatkowo 100 ml cukru (pół szkl.), wymieszać wszystko razem. Zażywać kilka razy dz. po 1-2 łyżki na wzmocnienie w chorobach zakaźnych. Wywar ze świeżego ziela można pić też kilka razy dziennie jako środek moczopędny (po 150-200 ml). Miód bukwicowy: świeże ziele przemielić przez maszynkę do mięsa; na każdą 1 łyżkę czubatą masy roślinnej dać 1 łyżkę miodu i 1 łyżeczkę alkoholu lub gliceryny; wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce. Przetwory ze świeżego ziela są o wiele wartościowsze niż z suszu!.

Bylica boże drzewko - Artemisia abrotanum (Compositae) Opis Półkrzew lub krzew dorastający do 15 m wys., o silnym zapachu; liście sinozielone, spodem szaro owłosione, dolne podwójnie pierzaste, z równowąskimi odcinkami, górne pojedynczo pierzaste, 3-dzielne i nie podzielone, równowąskie; koszyczki kwiatowe drobne, prawie kuliste, zwisające, zebrane w ulistnione grona; wszystkie

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

kwiaty w koszyczku rurkowate, bladożółtawe; kielicha brak; owocem jest niełupka. W Polsce rośnie na niżu na przychaciach, w starych ogrodach, w parkach, niekiedy uprawiany. Prawdopodobnie pochodzi z Hiszpanii.

Surowiec W lecznictwie wykorzystuje się ziele (młode zielone gałązki) - Herba Abrotanii. Zbiera się je późną wiosną lub wczesnym latem rozkłada cienką warstwą na papierach lub siatkach, można także surowiec powiązać w pęczki i zawiesić na sznurku; suszy się je w normalnej temperaturze. Ziele bylicy bożego drzewka (Kawon) – opak. 50 g.

Skład chemiczny W surowcu występują: olejek eteryczny - ok. 2%, garbniki, gorycze, kumaryny (umbeliferon, izofraksydyna, skopoletyna), flawonoidy (zwłaszcza rutozyd;, kwas kawowy, kw. chlorogenowy, abrotyna i składniki mineralne.

Działanie i zastosowanie Wyciągi z ziela bożego drzewka działają silnie żółciopędnie, przeciwzapalnie, przeciwrobaczo, wiatropędnie, przeciwbakteryjnie; zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego, pobudzają apetyt, ułatwiają przyswojenie mleczka pokarmowego.

Wskazania:

choroby wątroby, trzustki i pęcherzyka żółciowego, zaburzenia trawienne, nieżyty przewodu pokarmowego. Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzątku; parzyć 20 minut; przecedzić Pić 3-4 razy dz. po 150 ml; dzieci w wieku przedszkolnym - ok. 30 ml, w wieku szkolnym - 50-100 ml, 3-4 razy dz. Nalewka - Tinctura Abrotanii: pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce; dzieciom podawać pół łyżeczki nalewki 3-4 razy dz. Ze świeżego ziela przyrządza się również intrakt zgodnie z przyjętą recepturą.

Bylica estragon (bylicy głupich) - Artemisia dracunculus sive Oligoporus condimentarius (Compositae) Opis

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Bylina dorastająca do 120 cm wys., aromatyczna; liście nie podzielone, lancetowate lub równowąskie, zwykle całobrzegie; koszyczki kwiatowe kuliste, drobne, liczne, zwisające, zebrane w luźną wiechę; kwiaty rurkowate, żółte, brzeżne - żeńskie, wewnętrzne - obupłciowe, bezpłodne; owoc - niełupka. Dziko rośnie na stepach i brzegach rzek na Ukrainie, w rejonach Kaukazu, w umiarkowanych klimatycznie strefach Azji i w Ameryce Północnej. U nas często uprawiana w ogródkach i na działkach.

Surowiec. Surowcem jest ziele estragonu - Herba Dracunculi sive Herba Oligoporii condimentarii, zbierane w początkach lub w czasie kwitnienia. Estragon można pozyskać z uprawy lub kupić w sklepach zielarskich, bądź też w sklepach spożywczych. Estragon (Kawon) – opak. 50 g

Skład chemiczny W zielu znajduje się olejek eteryczny - ok. 0,15-3,1%, kumaryny, garbniki, kwas askorbinowy, woski, karotenoidy, sterole, flawonoidy (głównie rutozyd) i kw. chlorogenowy.

Działanie i zastosowanie Wyciągi z ziela działają żółciopędnie, moczopędnie, odkażająco, rozkurczowo, wykrztuśnie, przeciwzapalnie, rozgrzewająco, napotnie oraz trawiennie.

Wskazania: niedostateczne wydzielanie żółci, kamica żółciowa, choroby wątroby, zastoje żółci, zaburzenia trawienia, brak łaknienia, nieżyt przewodu pokarmowego i układu oddechowego, przeziębienie, zmarznięcie. Napar, nalewkę, intrakt przyrządza się tak samo jak w przypadku bylicy bożego drzewka; podobnie się też dawkuje. Estragon to cenna roślina przyprawowa, z której można przyrządzić ocet i olej estragonowy. Ocet estragonowy - Aceti Dracunculi: pół szkl. suchego lub świeżego ziela zalać 300 ml octu spożywczego; macerować 14 dni; przefiltrować. Stosować jako przyprawę do galaret, barszczy, marynat, sosów, mięs i ryb. Estragon lub ocet estragonowy warto dodawać do kiszenia ogórków i kapusty; kiszonym produktom nadają one miły aromat, przyjemny smak, jędrność, a ponadto posiadają niezastąpione właściwości konserwujące. Rozcieńczonym octem estragonowym płukać można jamę ustną i gardło przy nieprzyjemnym zapachu i stanach zapalnych; ponadto przemywać skórę suchą, łojotokową i wrażliwą w celu jej zakwaszenia po umyciu zasadowym mydłem.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

W tym celu na łyżkę octu ziołowego należy przeznaczyć 150-200 ml wody przegotowanej. Olej estragonowy - Oleum Dracunculi: pół szkl, świeżego lub suchego ziela zalać 200 ml gorącego oleju słonecznikowego lub sojowego (znakomita do tego celu jest również oliwa); macerować 14 dni; przefiltrować. Stosować jaka przyprawę lub zażywać doustnie (1-2 razy dz. po 1 łyżce) jako środek silnie żółciopędny i regulujący trawienie oraz wypróżnienia. Olej estragonowy leczy nieżyt żołądka, działa osłaniające na śluzówkę żołądka, a zastosowany zewnętrznie przyśpiesza gojenie się ran i oparzeń.

Bylica piołun - Artemisia absinthium. (!) Opis Bylina dorastająca do 100 cm wys., o silnej woni, szaro-filcowato owłosiona; liście jedwabisto-filcowate, 1-3-krotnie pierzastosieczne, o odcinkach podłużnie lancetowatych; koszyczki kwiatowe drobne, zwisłe, liczne, zebrane w wiechę; kwiaty tylko rurkowate, jasnożółte, zewnętrzne - żeńskie, wewnętrzne - obupłciowe; owoc niełupka. Pospolita w całym kraju - po przydrożach, na nieużytkach, na ruinach starych domów i zamków, na zrębach, na polanach leśnych, w zaniedbanych ogrodach, przy wykopach, budowach i rzekach.

Surowiec Surowcem jest ziele piołunu - Herba Absinthii, FP II,III,IV i V. W aptekach i sklepach zielarskich można kupić: Herba Absinthii - opak. 50 g /Herbapol, Kawon, Herba Lux). Ekspresówki z zielem piołunu wykazują niska wartość leczniczą. Ziele zbiera się przed kwitnieniem lub w początkach kwitnienia: ścina się tylko górną część łodygi; surowiec suszy się w temp. 20-40o C.

Skład chemiczny Ziele zawiera związki gorczyczne (glikozydy gorczyczne) – absyntynę, anabsyntynę, artabsynę, garbniki, kwasy organiczne (np. bursztynowy), olejek lotny – do 1 %, sole potasowe, miedziowe i żelazowe, witaminę C, karoten, żywice, triterpeny i flawonoidy. W skład olejku eterycznego piołunowego wchodzą między innymi: tujon, azulen, pinen, felandren, keton D-tujon, tujol i kadinen.

Działanie i zastosowanie Wyciągi z ziela piołunu działają rozkurczowo, napotnie, przeciwgorączkowo, przeciwbólowo, żółcio-pędnie i -twórczo, moczopędnie, przeciwrobaczo i uspokajająco; poza tym wzmagają wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

jelitowego, zwiększają odporność organizmu na choroby, pobudzają apetyt, stymulują trawienie, ogólnie wzmacniają, poprawiają samopoczucie, likwidują nieprzyjemny zapach z przewodu pokarmowego. Zewnętrznie wyciągi z piołunu stosuje się do okładów na trudno gojące się rany, na oparzenia, na owrzodzenia, na liszaje i do płukania jamy ustnej i gardła w stanach zapalnych i ropnych. Piołun pobudza i reguluje krwawienia miesiączkowe, prawdopodobnie wpływa na gruczoły dokrewne, pobudzając ich funkcje wydzielnicze, a przez to i przemianą materii.

Wskazania: skąpe i nieregularne krwawienia miesiączkowe, brak miesiączki przy wykluczeniu ciąży, choroby zakaźne (np. grypa, angina), rekonwalescencja, przeziębienie, choroby wątroby (np. bóle, stany zapalne, żółtaczka, niewydolność) i pęcherzyka żółciowego (kamica, zastoje żółci, stany zapalne), brak apetytu, choroby skórne (np. łuszczyca, trądzik różowaty) i trzustki, zaburzenia hormonalne i trawienne oraz metaboliczne, niedokrwistość (niektórzy zielarze uważają, że piołun zwiększa liczbę erytrocytów i stężenie hemoglobiny we krwi), niedokwaśność, bóle brzucha, stany zapalne układu pokarmowego, zaparcia i in.

Przeciwwskazania:

ciąża, krwawienia z przewodu pokarmowego, obfite

miesiączki, laktacja. Napar: 2 łyżki suszu zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 3 razy dz. po 100 ml; dzieci od 10 r ż, do 12 lat – 34 ml, od 13 do 14 lat – 60 ml, 2-3 razy dz, po jedzeniu lub w razie potrzeby przed posiłkiem. Nalewka piołunowa - Tinctura Absinthii: pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżeczce. Dzieciom wyciągów alkoholowych nie podawać !. Intrakt - Intractum Absinthii; pół szkl. świeżego mielonego ziela zalać 400 ml gorącej wódki; macerować 10 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżeczce. Uwaga ! Kuracja piołunowa nie może trwać dłużej niż 15 dni; po 7-dniowej przerwie można leczenie powtórzyć. Jak wiemy w zielu występuje tujon. Co to jest tujon? Tujon – C10H16O, keton terpenowy dwupierścieniowy, jest składnikiem psychoaktywnym, zbliżony strukturą przestrzenną do tetrahydrokanabinolu - THC. Tetrahydrokanabinol jest podstawowym składnikiem haszyszu. Tujon i THC są ligandami tego samego receptora w ośrodkowym układzie nerwowym. Absyntyna i anebsyntyna to izomery tujonu. Związki te dobrze rozpuszczają się w alkoholu, czyli szczególnie dużo jest ich w nalewce i w intrakcie z piołunu. Długotrwałe stosowanie piołunu w postaci wyciągów alkoholowych doprowadza do uzależnienia, a następnie do psychicznych i nerwowych zaburzeń oraz do napadów padaczkowych. Przewlekłe zatrucie piołunem określa się mianem absyntyzmu. Wodne wyciągi z bylicy piołunu w dużych dawkach i często stosowane powodują bóle i zawroty głowy, a u kobiet w ciąży

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

- poronienie. Absyntyzm objawia się niepokojem, wymiotami, drżeniem, utratą świadomości, psychozą i stanem podniecenia.

Bylica pospolita - Artemisia vulgaris Opis Bylina dorastająca do 1,5 m wys. o łodygach zwykle czerwono nabiegłych; liście pierzastodzielne z wierzchu ciemnozielone, spodem białawo-wełniste, o odcinkach podłużnych, głęboko o odległe piłkowanych; koszyczki kwiatowe drobne, liczne, zebrane w wiechę; kwiaty tylko rurkowe, żółte lub czerwone, brzeżne - żeńskie, wewnętrzne - obupłciowe; owocem jest niełupka. Pospolita w całym kraju. Kwitnie od lipca do września. Rośnie na ruinach, przy budowach, w zaniedbanych ogrodach i sadach, na nieużytkach, przy drogach; lubi gleby świeże, ciężkie, nowo usypane, gliniaste, kamieniste, potrafi rosnąć w ruinach domów, gdzie przeważają cegły, tynk i kamienie; nie brakuje jej też nad brzegami rzek.

Surowiec Surowcem jest ziele - Herba Artemisiae, które zbiera się przed, w początkach lub w czasie kwitnienia; ścina się górne odcinki pędów.

Skład chemiczny Ziele zawiera olejek eteryczny - ok. 0,2-0,3% (tujon, izotujon, cyneol, pinen, kemfen, borneol), inulinę - ok. 9%, gorycze, żywice, kwasy, sterole, absyntynę, sole mineralna, flawonoidy i garbniki.

Działanie i zastosowanie Wyciągi z bylicy posp. działają żółciopędnie, rozkurczowo, moczopędnie, wzmacniająco, przeciwzapalnie, odkażająco, wykrztuśnie, trawiennie; pobudzają apetyt, regulują wypróżnienia, pobudzają krwawienie miesiączkowe; działają tonizująco na naczynia krwionośne.

Wskazania:

zaburzenia trawienia, kamica żółciowa i moczowa, zastoje żółci, zaparcia, biegunki, nieżyty jelit i żołądka oraz układu oddechowego, niedokwaśność treści żołądkowej, skąpomocz, skąpe i nieregularne krwawienia miesiączkowe, osłabienie, choroby zakaźne i skórne. Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 34 razy dz. po 100-150 ml; dzieci od 6 do 7 r. ż. 32 ml, od 8 do 10 r. ż. - 40 ml, od 11 do 13 r. ż. - 50 ml, od 14 do 15 r. ż. - 70 ml, 2-3 razy dz.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka - Tinctura Artemisiae; pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 10-15 ml» Ze świeżego ziela można też przyrządzić intrakt i zażywać go jak nalewkę. Bylica pospolita ma podobne działanie lecznicze jak bylica piołun lecz jest znacznie od niego bezpieczniejsza.

Brzoza brodawkowata i brzoza omszona Betula verrucosa et Betula pubescens (Betulaceae) Opis Brzozy to drzewa dorastające do 20 m wys., o charakterystycznej białej łuszczącej się korowinie; kwiaty zebrane są w bazie ułożone z trójkwiatowych wierzchotek; kwiat pręcikowy osadzony w kącie przysadki ma dwa listki okwiatu i dwa rozwidlone dwudzielne pręciki; wierzchotka wyrasta w kącie listka okrywowego - podsadki; kwiaty żeńskie nie mają okwiatu; przysadki kwiatów zrastają się z podsadką wierzchotki; środkowe kwiaty pręcikowe i słupkowe nie mają przysadek; słupki mają dwukomorowe dolne zalążnie i dwa długie znamiona; owoce są maleńkimi jednonasiennymi oskrzydlonymi orzeszkami, rozsiewającymi się za pomocą wiatru. Kwitną w kwietniu i maju; walcowate owocostany dojrzewają i rozpadają się w sierpniu i we wrześniu. Brzoza omszona różni się od brzozy brodawkowatej (białej, zwisłej) omszonymi młodymi gałązkami, odwrotnie jajowatymi liśćmi, bardziej sztywnymi gałęziami, białą koroną w dolnej części pnia.

Surowiec Brzozy dostarczają pączków - Gemmae, liści - Folium, kory - Cortex i soku - Succus Betulae, FP II, III, IV i V. Succus Betulae /Phytopharm/ (płyn 45 i 100 g) et Folium Betulae (opak. 20, 25 i 50 g)/Herbapol, Herba Lux, Kawon, Elanda, Zioła Lecznicze Boguccy/ można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich. Cortex et Gemmae Betulae trzeba samemu zebrać ze stanu naturalnego. Liście zrywa się w maju, gdy są jeszcze młode i lepkie, ale i późniejsze są dobrym surowcem zielarskim. Suszy się je w normalnej temperaturze. Dobrze wysuszone liście mają zielony kolor, słaby i przyjemny zapach i gorzkawy, cierpki smak, zaciśnięte w dłoni kruszą się z szelestem. Korę pozyskuje się wiosną, na przedwiośniu lub w jesieni, z młodych gałęzi i pni, mowa tu o korowinie, a nie o białej błonce pokrywającej korek. Korę suszy się w normalnej temp. lub lepiej w lekko ogrzanym, otwartym piekarniku; korę można zastąpić cienkimi gałązkami zbieranymi wraz z pączkami wiosną. Po

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

wysuszeniu całe gałązki należy rozdrobnić. Pączki zbiera się wiosną przed rozwinięciem lub w I fazie rozkwitu.

Skład chemiczny Surowce zawierają związki flawonoidowe (3-galaktozyd kwercetyny, 3-di-galaktozyd mirycetyny, garbniki, saponiny, trójterpeny, olejek eteryczny, wit. P i C, sole mineralne, betulinę i kwasy organiczne. Kora zawiera dużo betuliny i żywicy.

Działanie i zastosowanie Wyciągi z brzozy zwiększają wydalanie moczu, a wraz z nim jonów sodu, chloru i kwasu moczowego (odkwaszają organizm), regulują przemianę materii, odtruwają organizm (wywierają wybitne działanie oczyszczające organizm ze szkodliwych produktów), ochraniają miąższ wątroby, ogólnie wzmacniają, działają silnie napotnie (zwłaszcza kora i całe gałązki), przeciwobrzękowo, przeciwgośćcowo, żółciopędnie, przeciwtrądzikowo, zapobiegają kamicy moczowej i żółciowej, uszczelniają i wzmacniają naczyńka krwionośne, pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, regulują trawienie.

Wskazania:

skąpomocz, kamica moczowa, zapalenie nerek, moczowodów i pęcherza moczowego, kamica żółciowa, skaza dnawa (artretyzm), obrzęki, nadmierna ilość kwasu moczowego, sodu i chloru (chlorku sodowego) w organizmie, reumatyzm, choroby skórne (np. trądziki, łuszczyca, wypryski), uczulenie, zatrucia, uszkodzenie wątroby, wadliwa przemiana materii, otyłość, osłabienie, złe samopoczucie, rekonwalescencja, choroby zakaźne, gorączka, przeziębienie. Napar: 2 łyżki suchych liści lub pączków zalać 400 ml wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3 kg - 8,5 ml, 4 kg - 11 ml, 5 kg - 14 ml, 6 kg - 17 ml, 8 kg -22 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące; 10 kg - 28 ml, 15 kg - 40 ml, 23 kg -65 ml, 32 kg - 91 ml, 42 kg - 120 ml, 54 kg - 154 ml, 3-4 razy dz. Intractum Betulae: pół szkl. świeżych zmielonych liści lub świeżych półotwartych pączków brzozowych zalać 300 ml gorącej wódki; macerować 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz, po 15 ml w 50 ml wody; dzieci ważące 10-12 kg - 2 ml, 13-15 kg - 3 ml, 16-18 kg - 4 ml, 19-21 kg - 4,5-5 ml, 22-24 kg - 5 ml, 25-27 kg - 6 ml, 28-30 kg 6,5-7 ml, 32-35 kg - 7,5 ml, 36-42 kg - 8-8,5 ml, 43-49 kg - 9 ml, 54 kg - 11-12 ml, 3-4 razy dz. w 50 ml wody. Kora, podobnie jak gałązki są silnym środkiem moczopędnym, napotnym, przeciwgorączkowym, przeciwobrzękowym, uspokajającym, hipotensyjnym (obniżającym ciśnienie krwi), przeciwbólowym, żółciopędnym i oczyszczającym. Polecam ją stosować przy chorych zatokach, bólach głowy, zatruciach, nadciśnieniu, wszelkich chorobach skórnych i zakaźnych, gorączce, przeziębieniu, kamicy moczowej i żółciowej, obrzękach, niewydolności krążenia, wyczerpaniu nerwowym, osłabieniu i

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

wielu innych chorobach. Wyciągi z kory i gałązek są mocnym lekiem i wyjątkowo skutecznym. U niektórych osób zaobserwowałem, iż wyciągi z kory i gałązek za każdym razem po wypiciu przyczyniały się do wydalenia piasku i bardzo drobnych kamieni moczowych wraz z moczem. Szczególnie intensywnie proces ten zachodził, gdy korę brzozy zmieszałem z korą wierzby i z korą bzu czarnego lub hebdu w równych częściach: 1 łyżka kory brzozowej, 1 łyżka kory wierzbowej, 1 łyżka kory z bzu; surowce wymieszać i zalać 400 ml wody; gotować 10 minut (uzupełniać wyparowaną wodę); odstawić na 30 minut; przecedzić; pić co 3 godz. po 100 ml; stosować tak przez 5 dni, potem pić 2 razy dz. po 200 ml przez 7 dni; w razie potrzeby kurację powtórzyć; proponuję równocześnie pić 3 razy dz. napar z glistnika w ilości 100 ml, który jest silnym spazmolitykiem rozkurczającym drogi moczowe co ułatwia sprawę, a przy tym działa też moczopędnie i przeciwkamiczo; kuracja zupełnie nieszkodliwe. Przedstawiona mieszanka działa silnie przeciwgorączkowo, przeciwbólowe i napotnie. Odwar: 3 łyżki rozdrobnionej kory lub gałązek zalać 400 ml wody; gotować 10 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Zażywać 4 razy dz. po 100-150 ml; dzieciom podawać 30-50-100 ml, zależnie od wieku. Zmiana barwy odwaru i moczu na czerwoną lub brunatną jest zjawiskiem normalnym. Sok kupiony w aptece pije się 4 razy dz. po 1 łyżeczce lub 1 łyżce w 50 ml wody. Osoby leczące się sulfonamidami (Biseptol, Amidoxal, Merafin, Urenil itd.) oraz antybiotykami powinny pić sok brzozowy, napar z liści lub odwar z kory brzozowej, co zapobiegnie powstaniu objawów niepożądanych lub ubocznych. W odwarze z kory można płukać chore, przetłuszczające się włosy oraz z łupieżem, po każdorazowym umyciu. Odwar z kory znakomicie leczy też stany zapalne gardła i jamy ustnej. Okłady na oczy z naparu brzozowego lub odwaru z kory działają przeciwzapalnie, odkażająco i przeciwropnie (okład trzymać 5 minut i stosować 3-4 razy dz. przy stanach zapalnych i ropnych spojówek, gałki ocznej itd.).

Cebula - Allium cepa (Liliaceae) Opis Cebula zwyczajna jest w naszym klimacie rośliną dwuletnią, która w pierwszym roku wegetacji tworzy pęd spichrzowy zwany cebulą, a w drugim roku wegetacji kosztem substancji zapasowych zgromadzonych w cebuli wyrasta pęd kwiatostanowy z kwiatami, a następnie z owocami. Pęd kwiatostanowy ma postać pustego walca wysokości 0,90-1,20 m na szczycie którego osadzony jest główkowaty baldach, początkowo okryty dwiema lub trzema okrywami. Liczba kwiatów wynosi od 50 do 1000. Roślina uprawiana.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowiec Surowcem jest cała roślina, zwłaszcza jednak cebula - Bulbus Allii cepae sive potius Bulbus Cepae.

Skład chemiczny. Cebula zawiera dwusiarczek alilo-propylowy, siarczki (fitoncydy), wit. C (18-33 mg/100g), wit. B- (50 mg/100g), karotenoidy (4 mg/100g), cukrowce (ok. 10-11%), tlenek wapnia (ok. 20%), kw. cytrynowy, kw. jabłkowy, olejek eteryczny (0,3-0,5%), tłuszcz (0.1%), flawonoidy -spireozyd, kwercetyno-3-glukozyd, kwercetyno-3,4diglukozyd, kwercetyno-7,4-diglukozyd oraz sole mineralne (sole fluoru, jodu, siarki, żelaza, magnezu, sodu, fosforu, wapnia, potasu i cynku).

Działanie i zastosowanie

Rp. Miodek cebulowy Pół szkl. miodu i pół szkl. soku z cebuli (otrzymać przy pomocy sokowirówki lub wycisnąć z miazgi utartej na tarce) - zmieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce w uporczywym suchym kaszlu, w anginie, w grypie, w zapaleniu oskrzeli, w skąpomoczu, w zaburzeniach trawiennych, w przeziębieniu i w okresie rekonwalescencji. Tartą cebulą przykładać na rany, ropnie i czyraki oraz owrzodzenia i opryszczki. Miodek cebulowy polecam stosować w każdej chorobie zakaźnej. Działa on ogólnie wzmacniająco, lekko moczopędnie, napotnie, odkażająco, wykrztuśnie, przeciwzapalnie, żółciopędnie i trawiennie, likwiduje wzdęcia i biegunki. Nalewka cebulowa - Tinctura Cepae; pół szkl. tartej lub mielonej cebuli zalać 400 ml wódki; macerować 7 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz, po 1 łyżeczce. Można ją zmieszać z miodem w proporcji 1:1 uzyskując Alkoholmel Cepae, znakomity na kaszel oraz środek wzmacniający.

Rp. Odżywka do włosów. 50 ml nalewki cebulowej, 50 ml nalewki (soku lub intraktu) z liści brzozy i 50 ml nalewki pokrzywowej zmieszać razem. Płyn wcierać we włosy 5 minut, na 8 godzin przed umyciem; kuracja powinna trwać 21 dni (21 zabiegów), potem przerwa 15dniowa i zabieg można powtórzyć. Odżywka cebulowo-brzozowo-pokrzywowa zawiera wiele witamin i soli mineralnych oraz innych ciał czynnych, które doskonale wnikają we włosy i w skórę, zapobiegają wypadaniu włosów, odżywiają je, wzmacniają, nadają im połysk, przeciwdziałają tworzeniu się łupieżu. Z tego względu, że odżywka posiada silny zapach należy ją wetrzeć we włosy każdego wieczoru, nakryć je folią, a rano umyć włosy szamponem ziołowym.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rp. Krem cebulkowy na plamy i cellulitis Sok z cebuli świeżej 15 ml Olejek cytrynowy – 1 ml Olejek herbaciany 1 ml Olejek cedrowy lub cyprysowy – 1ml Maść allantoinowa (np. Alantan, Alantavit) – 2 tubki Krem Nivea 2 op. ok. 50 g (ok. 100 g) Maść z wit. A – 1 tubka Glicerol – 10 ml Olej rycynowy – 10 ml Składniki ucierać na ciepło aż do połączenia. Sok z cebuli najpierw wymieszać z gliceryną i olejkami, potem olejem rycynowym i maściami oraz kremem. Działanie: wygładzające, przeciwzapalne, odżywcze, rozmiękczające, regenerujące, odkażające, regulujące pigmentację skóry, przeciwwągrowe. Zapobiega cellulitis i plamom na skórze.

Centuria pospolita - Centaurium umbellatum (Gentianaceae) Opis Roślina dwuletnia dorastająca do 50 cm wys.; liście dolne odwrotnie jajowate, w różyczce, górne jajowatopodługowate; kwiaty w dość gęstych podbaldachach; kielich rurkowaty, głęboko 5-dzielny; korona różowoczerwona, lejkowata; w górze rozpostarta, o 5 łatkach; pręcików 5 przyrośniętych do korony; słupek 1; owoc torebka. Kwitnie w czerwcu i w lipcu. W Polsce pospolita na całym obszarze; rośnie na łąkach, na suchych zboczach i w zaroślach.

Surowiec Surowcem jest ziele - Herba Centaurii umbellati, FP III,IV i V. Ziele można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich. Surowiec zbiera się na początku lub w czasie

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

kwitnienia, zanim jednak liście z rozetki odziomkowej zaczną żółknąć; suszy w temp. do 40o C.

Skład chemiczny W zielu znajdują się: glikozydy (erytauryna, erytrocentauryna, amarogentyna), alkaloidy (erytrycyna czyli gencyanina), flawonoidy, kw. askorbinowy, kw. oleanolowy, zw. żywicowe, woski, garbniki, cukrowce i sole.

Działanie i zastosowanie Wyciągi z ziela centurii działają wiatropędnie, żółciopędnie, antyseptycznie, pobudzają apetyt, likwidują niesprawność i nieżyty jelit oraz żołądka, wzmagają wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego, obniżają ciśnienie krwi, leczą zgagę.

Wskazania: brak łaknienia, zaburzenia trawienia, nadciśnienie, kamica i stany zapalne pęcherzyka żółciowego, zastoje żółci. Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 34 razy dz. po 100-150 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg -5 ml, 5-6 kg - 7-8 ml, 7-8 kg 10,7 ml -10 kg - 12-13 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 15-18 kg - 21-25 ml, 20-25 kg 28 ml, 30-35 kg - 42 ml, 40-45 kg - 57-60 ml, 3-4 razy dz. Nalewka centuriowa - Tinctura Centaurii: pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki.

Rp. Mikstura CP na wrzody i zapalenie przewodu pokarmowego Napar z ziela centurii - 50 ml Odwar z korzenia babki - 100 ml Płyny wymieszać i wypić; stosować 3-4 razy dz. Dzieciom podawać 50-100 ml płynu 3-4 razy dz.. Wskazania: zgaga, zaparcia, nieżyt jelit, niestrawność, biegunka, choroba wrzodowa.

Rp. Mikstura CVC uspokajająca i obniżająca ciśnienie krwi Nalewka centuriowa - 10 ml Nalewka jemiołowa - 10 ml Nalewka glistnikowa - 10 ml Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżeczce.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania: nadciśnienie, zdenerwowanie, lęk, histeria, nerwica serca, kamica pęcherzyka żółciowego, brak żółci, zastoje żółci, niewydolność wątroby, ból brzucha, wzdęcia, brak łaknienia, niepokój wewnętrzny.

Chaber - Centaurea (Compositae) Opis 1. Chaber bławatek - Centaurea cyanus czyli błękitny - roślina roczna lub dwuletnia, dorastająca do 80 cm wys., liście równowąsko- lub wąsko-lancetowate, dolne niekiedy pierzastodzielne; koszyczki kwiatowe na szczycie łodygi; kwiaty wszystkie rurkowate, brzeżne większe, płonne, niebieskie, wewnętrzne mniejsze, obupłciowe, płodne, ciemnofioletowe; owoc - niełupka z puchem kielichowym. Roślina pospolita w całej Polsce. Występuje w zasiewach zbóż ozimych, na miedzach i przydrożach. Kwitnie od maja do października. 2. Chaber łąkowy (przestrzelon) - Centaurae jacea - roślina wieloletnia dorastająca do 80 cm wys.; liście środkowe i górne nie podzielone, lancetowate lub jajowate, całobrzegie lub ząbkowane, lub głębiej wcinane, dolne - zatokowo-pierzaste; koszyczki z kulistą okrywą; kwiaty brzeżne, lejkowate, płonne, nijakie, środkowe rurkowate, liliowopurpurowe; owoce to niełupki odwrotnie jajowate. Gatunek bardzo zmienny, wytwarza liczne formy i odmiany w zależności od warunków ekologicznych. Występuje na łąkach, pastwiskach, na suchych zboczach, na przydrożach, na opuszczonych polach; lubi gleby ciężkie, tłuste, gliniaste. Kwitnie od czerwca do października, Nie mylić (!) z chabrem drakiewnikiem (świerzbiec) - C. scabiosa - liście nierówno podwójnie lub pojedynczo pierzasto-sieczne; kolor kwiatów purpurowy; kwitnie od lipca do września; wys. do 100 cm.

Surowiec Surowcem jest kwiat chabra - Flos Centaureae lub dokładniej określmy nazwę zależnie od gatunku od którego kwiat pochodzi; Flos Cyani lub Flos Jeceae. Zrywa się kwiaty tylko świeżo rozkwitłe lub dopiero rozkwitające. Kwiaty suszy się wyłącznie w ciemnym miejscu rozłożone cieniutką warstwą na papierze. Surowiec po rozdrobnieniu przechowywać w światłoszczelnych opakowaniach.

Skład chemiczny W kwiatach występują flawonoidy, glikozydy (centauryna, cichoryna, cyanina - do 0,7% - wrażliwe na światło !), sole mineralne – 11% (magnezowe, manganowe, potasowej, kw. askorbinowy, śluzy, garbniki i kw. kawowy. Cyanina zwana także cyjaniną - w hydrolizie daje nam aglikon cyjanidynę i glukozę.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Działanie i zastosowanie Wyciągi z chabrów działają żółciopędnie, osłaniające (powlekające), przeciwbakteryjnie, przeciwkaszlowo, przeciwzapalnie, uspokajająco, moczopędnie, lekko napotnie; regulują wypróżnienia i pobudzają krwawięnia miesiączkowe.

Wskazania:

skąpomocz, obrzęki, zaburzenia trawienia, nieżyt przewodu pokarmowego, zapalenie nerek, stany zapalne spojówek;, zmęczenie oczu, kaszel, przeziębienie, bezsenność u niemowląt, skąpe i nieregularne krwawienia miesiączkowe, stany zapalne gałki ocznej i gardła, zaparcia. Napar: 2 łyżki kwiatów zalać 200 ml wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml} niemowlęta - 6-7 ml; dzieci - 50-100 ml, 3-4 razy dz. Na chore oczy robić okłady z naparu 3 razy dz. po 5 minut lub dłużej. Niemowlętom przemywać oczy słabym naparem chabrowym (1 łyżka na 200 ml wrzątku). Nalewka chabrowa - Tinctura Centaureae: pół szkl. suchych kwiatów zalać 300 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżce w 50 ml wody. Nalewką przemywać skórę w celu jej wybielenia i odkażenia. Zastosowana zewnętrznie działa przeciwzapalnie. Zażyta doustnie działa żółciopędnie, moczopędnie, uspokajająco.

Rp. Mikstura ACCT Napar z piołunu - 20 ml Napar z chabra - 50 ml Napar z glistnika - 50 ml Napar z wrotycza - 30 ml Płyny wymieszać i wypić od razu. Stosować rano i wieczorem. Wskazania; brak miesiączki, skąpe i nieregularne krwawienia miesiączkowe, kolka żółciowa i jelitowa, nerwica żołądka, niedostateczne wydzielanie żółci, choroby trzustki i wątroby, silne zaburzenia trawienne. Uwaga ! Lek silny.

Cykoria podróżnik - Cichorum intybus (Compositae)

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Opis Bylina dorastająca do 120 cm wys., szorstko owłosiona; liście dolne w różyczce, zatokowo-pierzasto wykrawane, łodygowe - podługowate lub lancetowate, najwyższe całobrzegie; koszyczki kwiatowe na szczytach gałązek i w kątach górnych liści; kwiaty jasnoniebieskie (lub błękitno-fioletowe), rzadko białe lub różowe, wszystkie języczkowate, obupłciowe, zewnętrzne - duże; owoc - niełupka z wieńcem łuseczek na szczycie. W Polsce pospolita na niżu i w niższych położeniach górskich; rośnie na zboczach, po przydrożach, na łąkach, na pastwiskach i niekiedy na stanowiskach kamienistych. Kwitnie od lipca do września. Roślina azotolubna.

Surowiec Surowcem są: korzeń, ziele i kwiat (koszyczki) cykorii - Radix, Herba, Flos (Anthodium) Cichorii. Ziele zbiera się w początkach i w czasie kwitnienia, kwiaty - gdy są rozwinięte, a korzeń - w jesieni. Surowce suszy się w temp. do 40o C. Jedynie korzeń można suszyć w otwartym piekarniku ogrzanym do 60o C. Radix Cichorii można nabyć w sklepach zielarskich /Flos, Kawon, Herba Lux/ - op. 25 i 50 g.

Skład chemiczny W korzeniu i zielu znajdują się następujące substancje chemiczne: inulina - do 20%, glikozyd - intybina - do 2%, garbniki – 0,2%, cholina – 0,2 g/100 g, cukry redukujące do 15%, kw. askorbinowy, kw. chlorogenowy, kw. izochlorogenowy, kw. cykoriowy, kw. kawowy, laktucyna, ester kw. paraoksyfenylo-szczawiowego, alkohol trójterpenowy, taraksasterol. W kwiatach występują glikozydy kumarynowe - cykoryna i eskulina. Ziele oprócz wyżej wymienionych składników zawiera witaminy z grupy B oraz sole żelaza, sodu, potasu, manganu, wapnia i fosforu.

Działanie i zastosowanie Wyciągi z kwiatów działają lekko uspokajająco na centralny układ nerwowy, tonizująco na serce; zmniejszają przepuszczalność naczyń krwionośnych, działają przeciwzapalnie, lekko moczopędnie i słabo odkażająco. Napar: 2 łyżki kwiatów zalać 200 ml wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić kilka razy dz, po 200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 8-9 ml, 5-6 kg - 10,7 ml, 7-8 ml - 15 ml, 9-10 kg - 19 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 15-20 kg - 32 ml, 25-30 kg - 53 ml, 35 -40 kg - 75 ml, 45-50 kg - 107 ml, 3-4 razy dz. Wyciągi z ziela i korzenia działają podobnie lecz silniej: przeciwzapalnie, uspokajająco, antyseptycznie, żółciopędnie, wzmacniająco, moczopędnie, odtruwająco; regulują przemianę materii, wzmagają wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

zwiększają apetyt, regulują ciśnienie krwi, polepszają trawienie, ułatwiają przyswojenie mleczka pokarmowego.

Wskazania: choroby zakaźne, skórne, wątroby, pęcherzyka żółciowego, trzustki, stany zapalne układu pokarmowego, nieżyt żołądka i jelit, niestrawność, osłabienie, skoki ciśnienia krwi, stany ozdrowieńcze, brak łaknienia, zaburzenia trawienia, metabolizmu, hormonalne, reumatyzm, dna, zapalenie gruczołów limfatycznych, wyczerpanie nerwowe, stres, skąpomocz, kamica moczowa, pękanie naczyń krwionośnych, choroby oczu (okłady i jednoczesne picie naparu lub nalewki). Napar: 2 łyżki ziela lub korzenia zalać 400 ml wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Dawkować jak napar z kwiatów. Odwar: 2 łyżki korzenia zalać 400 ml wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Dawkować jak napar z kwiatów. Intrakt cykoriowy - Intractum Cichorii: pół szkl. świeżego zmielonego korzenia lub ziela zalać 400 ml gorącej wódki; wytrawiać 10 dni prze filtrować. Zażywać 3 razy dz. po 15 ml lub stosować zewnętrznie. Nalewka cykoriowa - Tinctura Cichorii: pół szkl. suszu zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 15 ml. Alkoholmel Cichorii wzmacniający i uspokajający (reguluje też ciśnienie krwi i wzmacnia serce): do 100 ml intraktu lub nalewki wlać 100 ml miodu; wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce. Dzieciom podawać 1-2 łyżeczki tego środka.

Rp. Mikstura CAAV uspokajająca Nalewka z cykorii (we wszystkich przypadkach może być oczywiście intrakt) - 10 ml Nalewka z arniki - 10 ml Azulan - 5 ml Nalewka nagietkowa - 10 ml Valeriana - 10 ml Płyny wymieszać. Zażywać 2-3 razy dz. po 10 ml; dzieci 6-8 letnie - 3 ml, 9-10 letnie - 4 ml, 11-12 letnie 5 ml, 13-14 letnie -6 ml, 15-16 letnie - 7-8 ml, 2-3 razy dz. (w razie ostrych stanów dawkę zwiększyć o 50%). Wskazania: bezsenność, podenerwowanie, niepokój, lęk, nerwice, kłucie

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

w sercu, nadciśnienie, zaburzenia trawienia. Zewnętrznie do przemywania: opryszczki, trądzik różowaty i młodzieńczy, owrzodzenia, oparzenia, pryszcze, siniaki, rany.

Rp. Mikstura CVPC na nadciśnienie i nerwice Nalewka cykoriowa - 10 ml Nalewka jemiołowa - 10 ml Nalewka kokoryczkowa - 10 ml Nalewka glistnikowa - 10 ml Wymieszać płyny. Zażywać 2-3 razy dz. po 10 ml; dzieci od 7 do 8 r. ż. - 3,5 ml, 9-10 r. ż. - 4 ml, 11-12 r. ż. - 5 ml, 13-14 r ż. - 7 ml od 15 do 16 r. ż. - 8 ml, 2-3 razy dz. Wskazania: skoki ciśnienia krwi, kolki, bóle brzucha, nerwice narządowe, zaburzenia trawienia.

Czeremcha zwyczajna Prunus padus L. (Rosaceae) Opis Krzew lub drzewo do 15 m wys.; liście podłużnie-odwrotnie-jajowate lub eliptyczne, brzegiem ostro piłkowane, przy roztarciu wydzielające miły specyficzny zapach; kwiaty silnie pachnące, skupione w długich zwisających gronach; kielich 5-działkowy; korona biała, 5 płatkowa; owoc - czarny pestkowiec. W Polsce występuje na niżu i w niższych położeniach górskich; rośnie w lasach, przy bagnach i mokradłach, nad brzegami jezior, przy rzekach i strumieniach; w niektórych miejscach występuje wyjątkowo licznie. Kwitnie od kwietnia do maja.

Surowiec Surowcem są: kwiat, kora i owoc - Flos, Cortex et Fructus Padli. Korę pozyskuje się wiosną lub jesienią (posiada mocny migdałowo-waniliowy, nieco drapiący zadach) i suszy w normalnej temperaturze; można ją dosuszyć w otwartym piekarniku ogrzanym do 60o C. Przechowywać w szczelnym opakowaniu. Kwiat zbiera się w I fazie rozkwitu; ścina się całe pęki kwiatów - kwiatostany, całe suszy w normalnej temp. i potem mieli. Owoce zbiera się tylko dojrzałe i suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 80o C; po wysuszeniu owoców nie wolno rozdrabniać!.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Skład chemiczny Kora zawiera nitrylozyd - prunazynę, alkohol cyjanowy - pruniol, garbniki, sitosterol, lupeol, nonakosan i klimarynę. Są to substancje aromatyczne wykazujące wyjątkowo silne działanie antybiotyczne - fitoncydy. Owoce zawierają cukry - do 5%, dużo garbników, olejek eteryczny, kwasy organiczne, witaminy i sole mineralne; są bogate w pektyny. Kwiaty mają podobny skład do kory, ale posiadają dodatkowo flawonoidy i dużo olejku eterycznego

Działanie j zastosowanie Wodny wyciąg z kwiatów i z kory działa silnie wykrztuśnie, uspokajająco, odkażająco, moczopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo, przeciwobrzękowo, przeciwreumatycznie, przeciwzapalnie, hipotensyjnie, żółciopędnie; reguluje przemianę materii. Kwiaty działają lekko przeczyszczająco, a kora przeciwbiegunkowo. Wywierają silny wpływ przeciwtrądzikowy.

Wskazania:

choroby zakaźne, nadciśnienie, zaburzenia metaboliczne, niedostateczne wydzielanie i zastoje żółci, choroby wątroby, stany zapalne i zakażenia układu oddechowego i pokarmowego oraz układu moczowego, nieżyty jelit i żołądka, ból brzucha, przeziębienie, gorączka, reumatyzm, obrzęki, zapalenie gardła, choroby skórne, wyczerpanie nerwowe, bezsenność, zaburzenia trawienia, zapalenie przydatków, trudny okres po- i przekwitania, upławy (picie odwaru z kory z jednoczesne stosowanie nasiadówek). Odwar: 3 łyżki kory zalać 2 szkl. wody; gotować 10 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-150 ml; dzieci ważące 15-20 kg - 21 ml, 25-30 kg 35 ml, 35-40 kg - 50 ml, 45-50 kg - 64 ml, 3-4 razy dz. Napar: 2 łyżki kwiatów zalać 200 ml wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz, po 100-150 ml; dzieciom podawać tyle co odwaru z kory, zależnie od wagi ciała. Syrop czeremchowy - Sirupus Padii: 1 szkl. kwiatów i 1 szkl. mielonych gałązek zalać 3 szkl. wody; zagotować, odstawić, wlać 100 ml wódki; pozostawić pod przykryciem na 30 minut; przefiltrować przez gazę; wlać 200 ml miodu naturalnego, wsypać 250 ml cukru, 30 g gliceryny i sok z dwóch cytryn, starannie wymieszać. Przechowywać w butelkach w ciemnym miejscu. Zażywać 4-6 razy dz. po 1-2 łyżki przy przeziębieniu, nieżytach dróg oddechowych i kaszlu. Odwarem z kory płukać jamę ustną, gardło, wargi sromowe i pochwę (dobre też są nasiadówki 30-40 minutowe) przy stanach zapalnych i ropnych oraz zakażeniach

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

wirusowych, grzybiczych i bakteryjnych. Z naparu kwiatowego robić okłady 10 minutowe (2-3 razy dz.), na oczy, a przy stanach zapalnych i ropnych oraz przy nadmiernym łzawieniu, pieczeniu (jednocześnie zażywać witaminę A+D - 2 kaps. 3 razy dz. i wit. B2 - 2 draż. 3 razy dz.), opuchnięciu, zmęczeniu i po urazach. Wyciągi wodne z owoców działają przeciwbiegunkowo, przeciwkrwotocznie, wzmacniająco, napotnie, przeciwgorączkowo i moczopędnie. Odwar: 3 łyżki owoców zalać 2 szkl. wody; zagotować i odstawić na 30 minut; przecedzić; osłodzić miodem. Pić 3-6 razy dz, po 200 ml; podawać odwar gorzki niemowlętom przy ostrych i średnich biegunkach w ilości 10 ml 3-4 razy dz. Intrakt z owoców: pół szkl. pognieconych świeżych owoców zalać 400 ml gorącej wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Do 100 ml intraktu wlać 100 ml miodu, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce; dzieciom podawać 2 łyżeczki alkoholmiodu przy przeziębieniach, chorobach zakaźnych i kaszlu oraz osłabieniu. Ze świeżych owoców można uzyskać sok przy pomocy sokowirówki, który jest bardzo bogaty w witaminy, pektyny, sole mineralne i aktywne barwniki. Można go pić po rozcieńczeniu z wodą w czasie upałów oraz dolewać do herbaty w okresie zimowym.

Rp. Nafta czeremchowa – Naphta Pruni padii Świeżą korę, gałązki lub same kwiaty zmielić przez maszynkę. Na każde pół szkl. masy roślinnej dać 200 ml nafty czystej (kosmetycznej); wytrawiać 3 dni, przefiltrować. Schorzałą skórę przemywać 2-3 razy. Wskazania: trądzik, ropne choroby skóry, wirusowe choroby skóry, grzybice, pasożytnicze roztocze, zapalenie mieszków włosowych.

Rp. Mikstura naftowo-olejkowa PTL na trądzik Nafta czeremchowa – 100 ml Olejek herbaciany – 1 ml Olejek lawendowy – 1 ml Olej rycynowy – 30 ml Oliwa – 30 ml Składniki wymieszać. Skórę trądzikową i z zapaleniem mieszków włosowych przemywać 2-3 razy dz.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Czosnek niedźwiedzi - Allium ursinum (Liliaceae) Opis Bylinka dorastająca do 30-40 cm wys.; cebula podłużna; liście odziomkowe płaskie, jajowatolancetowate (podobne do liści konwalii); kwiaty śnieżnobiałe, zebrane w luźny wielokwiatowy nibybaldach; owoc - torebka 3-krotna; roślina przy roztarciu pachnie czosnkiem; kwitnie od maja do początku czerwca. Roślina pospolita na niżu i w górach po regiel dolny. Lubi gleby żyzne, wilgotne i luźne. Rośnie w cienistych lasach, w zagajnikach, w zaroślach, koło rzek i strumieni, w buczynach; często towarzyszą jej kokoryczka, czworolist, kopytnik, bez czarny, miodunka i czeremcha.

Surowiec Surowcem jest całe ziele lub sam liść czosnku niedźwiedziego - Herba Allii ursini et Folium Allii ursini. Ziele i liście zbiera się tylko w maju, to jest w okresie kwitnienia. Ziele i liście zebrane pod koniec kwitnienia podczas suszenia zawsze żółknie i brązowieje czyli nie nadaje się do użytku. Suszenie surowca musi odbywać się w ciepłym, przewiewnym i suchym miejscu, w którym panuje półmrok.

Skład chemiczny W całej roślinie znajdują się siarczki i wielosiarczki allilowe, wielosiarczki dwuwinylowe, merkaptan, duże ilości soli mineralnych, witamin, zwłaszcza C, szereg biokatalizatorów, podobnie jak w czosnku uprawnym.

Działanie i zastosowanie Wyciągi z ziela działają wykrztuśnie, moczopędnie, żółciopędnie, napotnie, odkażająco, przeciwmiażdżycowo, odtruwająco; obniżają ciśnienie krwi, regulują przemianę materii, ogólnie wzmacniają .

Wskazania:

rekonwalescencja, osłabienie, nieżyty układu oddechowego, kaszel, stany zapalne przewodu pokarmowego, niedostateczne wydzielanie żółci, choroby zakaźne i skórne, zaburzenia przemiany materii, nadciśnienie miażdżyca, przeziębienie, skąpomocz, stany zapalne układu moczowego, zaburzenia trawienia. Napar: 2 łyżki suszu zalać 400 ml wrzącej wody lub gorącego mleka; odstawić na 20 minut; przecedzić; napar mleczny osłodzić miodem. Pić 3-4 razy dz. po 200 ml; dzieci - 100-150 ml.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka czosnkowa - Tinctura Allii ursini; pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki. Dzieciom podawać w mleku osłodzonym miodem. Chorobowe zmiany skórne (opryszczki, choroby bakteryjne, ropne) przemywać nalewką kilka razy dz.

Rp. Mikstura AVCM Nalewka czosnkowa - 10 ml Nalewka jemiołowa - 10 ml Nalewka głogowa - 10 ml Nalewka z cykorii - 10 ml Miód naturalny - 1 łyżka Składniki wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce; dzieciom podawać 1-2 łyżeczki preparatu w mleku osłodzonym miodem. Wskazania: kaszel, nadciśnienie, osłabienie, choroby zakaźne, przeziębienie, osłabienie pracy serca, miażdżyca.

Czosnek ogrodowy - Allium sativum Opis Bylina do 70 cm wys.; cebula złożona z kilku cebulek; liście płaskie, do 1 cm szer.; kwiaty w pozornym baldaszku, otulonym przed kwitnieniem okrywą, zawierającym oprócz kwiatów liczne cebulki; kwiaty drobne, różowe; okwiat 6-działkowy; pręcików 6; słupek 1; owoc - torebka. Roślina uprawiana.

Surowiec Surowcem są: świeże cebulki czosnku - Bulbus Allii recens i liście czosnku - Folium Allii recens. Skład chemiczny Ząbki czosnku zawierają olejek eteryczny - do 0,20%, cukrowce - do 24%, białkowce do 8%, inulinę - ok. 58%, makro-, mikro- i ultraelementy - wapń, fosfor, jod, miedź, żelazo, tytan, molibden, kobalt, nikiel, mangan, chrom, magnez, siarkę i cynk, znaczne ilości glikozydu aromatycznego - alliny, dwu- i trojsiarczkl allilowe i metylowe (wykazują działanie antybiotyczne; są to tak zwane fltoncydy), wit, C i B, fitosterole, glicynę i cysteinę.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Liście mają podobny skład, ale obfitują w witaminę C - 100-140 mg/100 g, allicynę 0,1-0,3% i w wit. PP.

Działanie i zastosowanie Czosnek działa wykrztuśnie, napotnie, odkażająco, uspokajająco, moczopędnie, żółciopędnie, przeciwmiażdżycowo, odkwaszająco, przeciwrobaczo, przeciwdusznicowo, hipoglikemicznie (przeciwcukrzycowo); zwiększa odporność organizmu na choroby, reguluje wypróżnienia, “czyści krew”, hamuje wzrost poziomu cholesterolu we krwi, zapobiega odkładaniu na ściankach tętnic i żył cholesterolu. Sok ze świeżego czosnku zabija wirusy oraz bakterie cholery, tyfusu, zgorzeli gazowej, czerwonki i grypy. Leczy grypę i inne choroby zakaźne oraz trądzik pospolity i wiele innych chorób skórnych. Świeżą miazgą czosnkową przykładać na czyraki i owrzodzenia.

Wskazania:

zaburzenia trawienne z objawami bólu brzucha, wzdęciami i odbijaniem, stany zapalne żołądka i jelit, stany zapalne dróg oddechowych i moczowych, miażdżyca, nadciśnienie, choroby zakaźne (ospa, półpasiec, odrą, angina, świnka). Przeciwwskazania: uczulenie na czosnek, ciąża, laktacja. Dawkowanie: 2-4 ząbki czosnku 3-4 razy dz.; preparat Alliofil /Herbapol Poznań/ 4 razy dz. po 2-4 tabl. powl.; dzieci - 3 razy dz. po 2 tabl. Napar mleczny: 4 ząbki czosnku zmiażdżyć lub 2 łyżki pognieconych świeżych lub suchych liści zalać 200 ml gorącego mleka; odstawić pod przykryciem na 10 minut; osłodzić miodem i wypić; stosować 3-4 razy dz.; dzieciom dawek nie zmniejszać chyba że są małe. Nalewka czosnkowa - Tinctura Allii sativi: pół szkl. mielonych ząbków czosnkowych zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce w 200 ml gorącego mleka z miodem. Dzieciom podawać 1-2 łyżeczki nalewki. Nalewką przemywać kilka razy dz. chorobowe zmiany skórne, ale równocześnie zażywać przetwory czosnkowe doustnie. Intrakt czosnkowy - Intractum Allii sativi: pół szkl. ząbków czosnkowych lub świeżych liści zalać 400 ml gorącej wódki; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę. Alkoholmel Allii sativi: do 100 ml nalewki lub intraktu wlać 100 ml miodu, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce. Dzieciom podawać w gorącym mleku 2 łyżeczki tego środka.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

W latach czterdziestych używano w lecznictwie pigułki czosnkowe z węglem aktywowanym czyli leczniczym pod nazwą Allisatin i Allysat. Niestety obecnie nie produkuje się ich i nie można i ich kupić w aptece, ale można je domowym sposobem odtworzyć i posiadać w apteczce, a preparat mieć warto, gdyż w wielu przypadkach chorobowych przynosi on znakomite efekty lecznicze. A oto przepis; na każde 5 tabletek węgla leczniczego - Carbo medicinalis (dostępny w aptekach) dajemy 3 sproszkowane tabletki czosnkowe (można je kupić w sklepach zielarskich i w aptekach); proszki wymieszać starannie. Preparat należy przechowywać w szczelnym pojemniku. Tak sporządzony lek wykazuje działanie przeciwgnilne (w jelitach), przeciwczerwiowe, adsorbujące, przeciwmiażdżycowe i odtruwające (w przewodzie pokarmowym wiąże nie tylko produkty gnilne, ale również toksyny, gazy i drażniące produkty pokarmowe); wzmaga czynność wydzielniczą żołądka, ułatwia trawienie, działa żółciopędnie.

Wskazania węglowego:

do

stosowania

preparatu

czosnkowo-

ostre i przewlekłe nieżyty jelit, infekcyjne biegunki toksyczne, niestrawność fermentacyjna i gnilna, bębnica - wzdęcie brzucha, zaburzenia jelitowe w okresie po- i przekwitania, biegunka letnia, miażdżyca naczyń, brak łaknienia, pasożyty, nadciśnienie, choroba wrzodowa, dusznica bolesna. Preparat można podawać dzieciom, jest bezpieczny. Dawkowanie: dzieci - 1 czubata łyżeczka proszku 3-4 razy dz. lub częściej; dorośli - 23 łyżeczki proszku 3-4 razy dz.; lek popić naparem miętowym lub rumiankowym.

Rp. Mikstura żółciopędna ACHT Nalewka (intrakt) czosnkowa - 10 ml Nalewka glistnikowa - 10 ml Nalewka dziurawcowa - 10 ml Nalewka mniszkowa - 10 ml Płyny wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżeczce lub w razie bólów - 1 łyżka 2-3 razy dz. w 100 ml wody; dzieci ważące 25-30 kg - 3-4 ml, 35-40 kg - 5 ml, 45-50 kg - 6 ml, 3 razy dz. Wskazania: kolki jelitowe, żółciowe, żołądkowe, nerkowe, niedostateczne wydzielenie i zastoje żółci, choroby wątroby, zaburzenia trawienia, zaburzenia przemiany materii, lęk, wyczerpanie nerwowe, bezsenność, choroby zakaźne, nadciśnienie, miażdżyca.

Rp. Mikstura AVCC nasercowa, przeciwmiażdżycowa i hipotensyjna Nalewka czosnkowa - 10 ml

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka jemiołowa - 10 ml Nalewka głogowa - 10 ml Nalewka rutowa, kokoryczkowa lub kasztanowcowa - 10 ml Nalewka melisowa - 10 ml Nalewka konwaliowa - 10 ml Miód naturalny - 2 łyżki Płyny wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce; dzieci ważące: 25-30 kg - 5 ml, 35-40 kg - 7,5 ml, 45-50 kg - 9-10 ml, 2-3 razy w ciągu dnia. Wskazania: choroby zakaźne, rekonwalescencja, kłucie w sercu, osłabienie pracy serca, nerwice, wyczerpanie nerwowe, bezsenność, nadciśnienie, choroby wątroby, miażdżyca, plamice, uczulenie, zaburzenia trawienia.

Dąb szypułkowy i dąb bezszypułkowy – Quercus robur L. et Quercus sessilis Ehrh. (Fagaceae) Opis 1. Dąb szypułkowy (seu Quercus pedunculata Ehrh.) – drzewo dorastające do 40 m wys.; korowina gruba, początkowo gładka, potem spękana; liście pierzastowrębne, dł. 6-14 cm, w zarysie podłużnie odwrotnie jajowate, krótkoogonkowe lub prawie siedzące, wręby nieregularne; blaszka liściowa w połowie najszersza, w nasadzie sercowata, z wierzchu ciemnozielona, spodem jaśniejsza; kwiatostany pręcikowe kłosokształtne, zwisające, z 5-9-dzielnym okwiatem; pręcików 5-10; kwiaty słupkowe na długiej szypułce, pojedyncze lub zebrane po kilka; słupek 1, z 3-dzielnym znamieniem; owoc – orzech, zwany żołędziem, objety zdrewniałą miseczką, pokrytą łuskami podkwiatków, na długiej szypułce. Kwitnie w maju. Rośnie w lasach, parkach, przy drogach, gospodarstwach. 2.

Dąb bezszypułkowy (seu Quercus petraea Liebel, Q. sessiliflora, Q. intercedens) – drzewo dorastające do 30 m wys.; korowina spękana, gruba; liście pierzastowrębne, dł. 8-12 cm, w zarysie odwrotnie jajowate, długoogonkowe; ogonek liściowy żółtawy; wręby regularne; blaszka w części szczytowej najszersza, w nasadzie klinowata; kwiatostany pręcikowe kłoskokształtne,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

zwisające; okwiat 5-9-dzielny, pręcików 5-10; kwiaty słupkowe na krótkiej szypułce, prawie siedzące, pojedyncze lub zebrane po kilka, 1-słupkowy, znamię 3-dzielne; owoc – orzech osadzony na bardzo krótkiej szypułce. Kwitnie w maju. Wszędzie sadzony.

Surowiec Surowcem farmakopealnym jest korowina – Cortex Quercus, dostępna w sklepach zielarskich (Herbapol, Herba Lux, Kawon, Elanda) – opak. 50 g. Korę pozyskuje się wiosną lub jesienią i suszy w temp. do 60o C. W fitoterapii ludowej wykorzystuje się również: żołędzie Glandes seu Semen Quercus, liście – Folium Quercus i młode gałązki – Frondes Quercus. Wszystkie suszy się w temperaturze pokojowej, warto je potem podsuszyć w lekko ogrzanym piekarniku, a następnie zmielić. Zmielone żołędzie trzeba uprażyć na patelni lub blasze na jasno-brązowy kolor (nie spailić !). Pędy pozyskuje się wiosną, wraz z pączkami lub młodziutkimi liśćmi. Liście zbiera się w pod koniec maja i w czerwcu.

Skład chemiczny Liście, gałązki i kora zawierają garbniki (w korze do 20%, w liściach i gałązkach – do 12%), trójterpeny, flawonoidy (kwercetyna), kwas galusowy i elagowy, katechinę, pektyny, żywice fenolowe, a w niej alkohol fenolowy -kwercytol C6H7(OH)5, fitoncydy, pentozy, fitochinony (liście i pędy). Żołędzie zawierają 37% skrobi, 7% cukrów, 7-9% garbników, flawonoidy, 6-7% białek, tłuszcze (do 17%) i saponiny.

Właściwości, działanie i zastosowanie Kawa żołędziowa działa wykrztuśnie, moczopędnie, odżywczo i wzmacniająco.

przeciwzapalnie,

przeciwbiegunkowo,

Kawa żołędziowa gorzka: 1 łyżkę kawy żołędziowej i 1 łyżkę kawy prawdziwej zalać 250 ml wodzy; gotować 3 minuty i odstawić na 10 minut; przecedzić; pić gorzką przy niestrawności, biegunce, wzdęciach, nieżytach przewodu pokarmowego. Kawa żołędziowa słodka: 1 łyżkę kawy żołędziowej (można dodać 1 łyżeczkę kawy prawdziwej) zalać 1 szkl. wody, gotować 3 minuty, odstawić na 10 minut; przecedzić; osłodzić miodem, dolać mleka lub śmietanki. Pić przy przeziębieniu, chorobach zakaźnych, nieżytach układu oddechowego, kaszlu i osłabieniu.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Kawa bukowo-żołędziowa: 1 łyżkę kawy żołędziowej i 1 łyżkę kawy bukowej zalać 250 ml wody, gotować 3 minuty; odstawić na 20 minut; przecedzić. Osłodzić miodem, dolać mleka lub śmietanki. Pić kilka razy dz. przy stresie, przeziębieniu, osłabieniu, chorobach zakaźnych. Gorzką pić przy biegunkach i nieżytach przewodu pokarmowego. Można zmieszać z prawdziwą. Odwar z kory, gałązek lub liści działa: ściągająco, przeciwzapalnie, przeciwropnie, przeciwwysiękowo, przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwpierwotniakowo, przeciwgrzybiczo; uszczelnia i wzmacnia naczynia krwionośne, przyspiesza krzepnięcie krwi, pobudza procesy gojenia ran. Odwar z liści, kory lub gałązek: 1 łyżkę surowca zalać 1 szkl. wody, gotować 5 minut, odstawić na 20 minut; przefiltrować; pić 1-4 razy dz. po 100 ml, w razie biegunki 200 ml 4-6 razy dz. Dzieci – 50-100 ml 1-4 razy dz.; w biegunkach 100 ml 4-6 razy dz.

Wskazania:

nieżyt żołądka, nieżyt jelit, biegunka, krwawienia w przewodzie pokarmowym, nadmierne krwawienia miesiączkowe, zapalenie nerek i pęcherza moczowego, częstomocz, zatrucia (składniki dębu wiążą wiele toksyn i metabolitów szkodliwych), upławy.

Zewnętrznie: stany zapalne skóry i błon śluzowych (jamy ustnej, gardła, oczu, narządów płciowych), oparzenia, rany, owrzodzenia, opryszczka, liszaje, odparzenia, trądzik, łojotok, upławy, mokre wypryski, potówka, odleżyny, czyraki, afty, nadmierna potliwość stóp, zapalenie odbytu, hemoroidy. Jako płukanki, nasiadówki, lewatywy, okłady, przemywanie. Ekstrakt dębowy – Extractum Quercus: pół szkl. zmielonej kory zalać 200 ml gorącego alkoholu 40%; wytrawiać 7 dni; przefiltrować. Stosować zewnętrznie do pędzlowania oraz spryskiwania schorzałej skóry i błon śluzowych.

Rp. Zasypka dębowa Sproszkowana kora lub liście dębu (zmielić w młynku) – 1 cz. (np. 1 łyżka) Zasypka Linomag lub Alantan – 3 cz. (np. 3 łyżki) Składniki wymieszać. Wskazania (pudrować skórę): trądzik, łojotok, odleżyny, rany, opryszczka, owrzodzenia, oparzenia, potówki.

Drożdże – Saccharomycetes (Saccharomycetaceae) seu Faex medicinalis (sive potius Saccharomyces sp.)

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wiadomości ogólne Przedstawicielem drożdży jest Saccharomycetes (Saccharomyces) cerevisiae, czyli drożdże piwne. Wykorzystuje się również drożdże winne Saccharomyces elipsoideus. Komórki drożdży są jednojądrowe, zazwyczaj tworzą kolonie, kształtu kulistego lub owalnego. Wyróżniają się zdolnością rozmnażania przez pączkowanie. Powstające na komórce wypustki przez dalszy wzrost przekształcają się w komórki podobne do macierzystych, a w końcu oddzielają się. Dzikie gatunki drożdży przezimowują w glebie i w ściółce, skąd latem i jesienią przedostają się na owoce, obornik i inna materię organiczną, bogatą w cukry. Rozmnażanie płciowe drożdży polega na kopulacji dwóch komórek, które ulegają fuzji i zlewają swoja zawartość w zygotę, przekształcając się w worek. Jądro zygoty dzieli się mejotycznie na 4 haploidalne (monoploidalne) jądra potomne i w obrębie worka powstają 4 zarodniki – askospory, które po rozerwaniu worka kiełkują w nowe komórki wegetatywne. Podczas wypiekania chleba, produkcji win i piwa następuje fermentacja alkoholowa. Poprzedza ja przejście cukru złożonego - skrobi w cukier prosty, dopiero ten ostatni drożdże rozkładają na etanol i dwutlenek węgla wg reakcji: C6H12O6 – glukoza + drożdże –zespół enzymów –zymaza -> fermentacja -> 2 CO2 + 2 C2H5OH-etanol + 25 kalorii energii Proces ten został odkryty w 1815 r. przez Gay-Lussaca, a dokładniej zbadany przez Eduarda Buchnera (1860-1917) w 1896 r., kiedy to wyizolował on zespół enzymów – zymazę, odpowiedzialny za fermentację (nagroda Nobla w 1907 r.).

Eduard Buchner /1860-1917/ W czasie wypiekania chleba alkohol ulatnia się, CO2 natomiast spulchnia ciasto, wskutek czego chleb staje się porowaty i pulchny (komory powietrza tworzą się wskutek gromadzenia w nich gazu – dwutlenku węgla).

Surowiec

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowcem są drożdże paczkowane, które można kupić w sklepach spożywczych.

Skład chemiczny Drożdże zawierają aminokwasy: walina, tyrozyna, tryptofan, treonina, fenyloalanina, metionina, lizyna, leucyna, izoleucyna, histydyna, cystyna, arginina, kwas asparaginowy, alanina; sole mineralne: kobalt, mangan, molibden, cynk, miedź, żelazo, wapń, fosfor, sód, selen, chrom, cyna; witaminy: cholina, inozytol – ok. 3 000 ug, biotyna – ok. 1 ug/g, kw. foliowy ok. 30 ug/g, PABA – ok. 100 ug/1 g; niacyna – ok. 300 ug/g, kw. pantotenowy – ok. 200 ug/g, pirydoksyna – ok. 60 ug/g, ryboflawina – ok. 50 ug/g, tiamina – ok. 6 ug/g, ergosterol, ponadto nuklepoproteiny, węglowodany – ok. 25%, tłuszcze – ok. 3%, z tego około 2% lecytyny, enzymy: maltaza, laktaza, inwertaza, amylaza, fosfataza, oksydazy.

Właściwości, działanie i zastosowanie Drożdże mają dużą wartość odżywczą, co w umiejętny sposób może być wykorzystane w leczeniu i profilaktyce wielu chorób. Przed spożyciem drożdże należy zabić gorącym mlekiem lub gorącą wodą, lub przesmażyć. Nie wolno konsumować żywych drożdży, gdyż kosztem naszej treści pokarmowej przeprowadzają w jelitach fermentację, co objawia się wzdęciami, odbijaniem, bólem brzucha, nudnościami, wymiotami i bardzo złym samopoczuciem. Żywe drożdże w naszym przewodzie pokarmowym to prawdziwy problem, staja się dla nas raczej pasożytami niż sprzymierzeńcami. Dzięki zawartości dużych ilości i łatwo przyswajalnych składników budulcowych, energetycznych i regulujących drożdże wykazują wpływ ogólnie wzmacniający, mobilizujący procesy regeneracji, kompensacji i odporności; przywracają odpowiednią mikroflorę jelitową, wybitnie oddziałują na czynności skóry i jej wytworów: paznokci i włosów. 1. Drożdże w mleku: 1-2 łyżki drożdży zalać 1 szkl. gorącego mleka, parzyć pod przykryciem 5 minut, osłodzić miodem i wypić po starannym wymieszaniu. 2. Móżdżek drożdżowy wyśmienity (dla 2 osób): Składniki: 2 kostki drożdży 2 cebule średnie tłuszcz 4 jajka pół kostki rosołka pieprz, ziele angielskie, zioła (polecam te mieszanki do grilla)

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Cebule pokroić w kosteczkę i zeszklić na tłuszczu, rozmieszać z rosołkiem, wsypać rozkruszone drożdże, mieszać energicznie aż do rozpuszczenia na małym ogniu; wbić jajka, przyprawić do smaku. Gdy zacznie tężeć odstawić. Podawać z frytkami lub ryżem. Maseczka drożdżowa: Z drożdży i mleka (lub z odwaru siemienia lnianego, albo odwaru z korzenia mydlnicy) sporządzić gęstą papkę. Przygotowaną masę nakładać na twarz, szyję i dekolt. Trzymać 20-30 minut, po czym zmyć wodą z dodatkiem Azulanu, Azucalenu – płyn lub naparu rumiankowego. Maseczka działa oczyszczająco, zwężająco na pory, pojędrniająco, odżywczo i przeciwtrądzikowo. W aptekach i w sklepach zielarskich dostępne są preparaty drożdżowe: Dromin (Apipol Farma) – tabl. 400 mg (dodatkowo zawierają pyłek kwiatowy) – 3 tabl. 2-3 razy dz.; Dolovit natürliche Torula Hefe (Roche) – tabl. 400 mg – 3 tabl. 2-3 razy dz.; Bio-Strath – tabl. i płyn z dodatkiem ziół – 3 tabl. 2-3 razy dz. lub 1 łyżeczkę płynu 23 razy dz.

Dziewanna kutnerowata i dziewanna wielokwiatowa – Verbascum phlomoides et Verbascum thapsiformae (Scrophulariaceae) Opis 1. Dziewanna kutnerowata – roślina dwuletnia, cała pokryta żółtawym kutnerem; dorasta do 1,5 m wys.; liście brzegiem karbowane, dolne szeroko-eliptyczne, górne – szerokolancetowate; kwaity po 2-5, skupione w proste, szczytowe, długie grono; kielich o 5 lancetowatych łatkach; korona żółta, do 5 cm średnicy; pręcików 5, dwa dłuższe od pozostałych; słupek 1; owoc – torebka. W Polsce rośnie głównie na niżu – na słonecznych wzgórzach, zrębach i przydrożach, niekiedy uprawiana. 2. Dziewanna wielokwiatowa – roślina dwuletnia, pokryta żółtawym kutnerem, dorastająca do 2 m wys.; liście dolne eliptyczne, wyższe jajowate, brzegiem karbowane; kwiaty ustawione na osi głównej kwiatostanu w pęczkach, po 2-5; kielich dzwonkowaty, 5-ząbkowany; korona żółta, o krótkiej rurce, płaska, o nierównych łatkach, dolna łatka największa; pręcików 5; słupek 1; owoc – torebka. U nas rośnie na niżu, Podkarpaciu, na słonecznych wzgórzach, polanach i przydrożach. 3. W Polsce rośnie także dziewanna drobnokwiatowa – Verbascum thaplus, o podobnych właściwościach leczniczych jak poprzednie; pospolita wszędzie.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowiec Surowcem jest sam kwiat dziewanny – Flos Verbasci, FP II, III, IV et V. kwiaty można nabyć w sklepach zielarskich /Herba Lux, Herbapol, Kawon) – op. 25 g. W aptekach i w sklepach zielarskich dostępny jest także syrop dziewannowy Sirupus Verbasci /Rol.Sp.Prod.-Usł.; Hasco Lek) – 1 łyżka 3-4 razy dz. Z powodzeniem stosowałem także całe ziele dziewanny – Herba Verbasci. Ziele (górna część i liście) pozyskuje się w okresie kwitnienia i suszy w temp. do 60o C, potem mieli i przechowuje w szczelnych słojach. Jest silniejsze w działaniu niż sam kwiat.

Skład chemiczny Kwiaty: barwniki (krocetyna, ksantofil), śluzy (2-3%), cukry (ok. 11%), saponiny (verbaskosaponiny), irydoidy, alkohole wielowodorotlenowe, flawonoidy (hesperydyna), olejek eteryczny, sole mineralne (ok. 6%), kwasy organiczne, karoten, witamina PP i z grupy B. Ziele zawiera glikozydy irydoidowe, alkohole cukrowe, saponiny, flawonoidy (rotenon, hesperydyna, rutyna, luteolina), kwasy fenolowe pochodne kw. cynamonowego, kwas kawowy. Działanie: wykrztuśne, przeciwkaszlowe (uwaga ! działanie wykrztuśne nie jest równoznaczne z działaniem kaszlowym, oznacza ono jedynie upłynnienie śluzowej wydzieliny, przez co ułatwia jego wydalenie, nie zaś na wywoływaniu kaszlu; działanie przeciwkaszlowe polega na hamowaniu ośrodka kaszlu), przeciwzapalne, silnie odkażające (ziele), przeciwbólowe (ziele), przeciwgorączkowe (ziele), przeciwalergiczne, przeciwwysiękowe, silnie żółciopędne (ziele), moczopędne, rozkurczowe, regulujące wypróżnienia.

Wskazania: nieżyty dróg oddechowych, choroby alergiczne, kaszel, przeziębienie, choroby zakaźne, niedoczynność gruczołów dokrewnych, choroby skórne, zaburzenia trawienne, blednica, zaburzenia krążenia obwodowego (ziele).

Przeciwwskazania: ciąża, uczulenie na zioło podczas zbierania. Napar: 1 łyżkę ziela lub 2 łyżki kwiatów zalać 1 szkl. wrzącej wody (kwiaty zalać mlekiem); parzyć 20 minut, przecedzić; napar mleczny i wodny osłodzić miodem, pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml. Można podawać dzieciom powyżej 3 r. ż. – 100 ml naparu mlecznego z miodem. Tinctura Verbasci: pół szkl. suchego ziela lub 1 szkl. suchych kwiatów zalać 250 ml wódki; wytrawiać 7 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 15 ml w 100 ml mleka z miodem.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Zewnętrznie stosować (przemywać skórę, okłady z roztworu: 1 cz. nalewki + 1 cz. wody przegotowanej) w leczeniu opornych opryszczek (pędzlować nierozcieńczoną nalewką), trądzika młodzieńczego, krost, ropni, zapalenia mieszków włosowych, trądzika odwróconego, oparzeń i sączących ran.

Rp. Mikstura przeciwstresowa AMVH Nalewka melisowa 10 ml Nalewka dziewannowa 15 ml Nalewka arnikowa – 10 ml Nalewka (sok, intrakt) dziurawcowa – 10 ml Płyny zmieszać. Zewnętrznie - wskazania: opryszczki, trądzik, ropnie, rany sączące, oparzenia, liszaje, liszajce. Doustnie – wskazania: nerwice narządowe, bezsenność, ból brzucha, niepokój wewnętrzny, stres. Sposób użycia: okłady (roztwór: 1 cz. mikstury + 1 cz. wody), przemywanie schorzałej skóry 2-3 razy dz. Równocześnie doustnie: 5-10 ml preparatu 3 razy dz. w ciepłym mleku z miodem.

Rp. Mieszanka przeciwprzeziębieniowa VSUMP Kwiat lub ziele dziewanny 2 cz. Ziele majeranku 1 cz. Ziele lub kwiat wiązówki – 1 cz. Kora wierzby – 1 cz. Liść lub korzeń babki 1 cz. Korzeń arcydzięgla lub dzięgla, lub kwiat wrotyczu, lub owoc anyżu – 1 cz. Kwiat lub liść podbiału – 1 cz. Zioła wymieszać. 1 łyżkę mieszanki zalać 1 szkl. wody, zagotować, odstawić na 20 minut pod przykryciem, przecedzić; osłodzić miodem. Pić 4-6 razy dz. po 200 ml

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania: choroby przeziębieniowe, gorączka, grypa, angina, ospa, odra, kaszel, zapalenie oskrzeli lub krtani, zapalenie gardła.

Dzięgiel leśny – Angelica silvestris (Umbelliferae) Opis Bylina dorastająca do 150 cm wys.; liście potrójnie pierzaste o rozdętych pochewkach i jajowatych, nierówno ząbkowanych listkach; kwiaty w dużych baldachach, złożonych; pokryw brak, pokrywki obecne; kielich niewyraźny; korona biała, 5-płatkowa; pręcików 5; słupek 1; owoc - rozłupnia, rozpada się na dwie rozłupki. W Polsce rośnie na całym obszarze po zaroślach i na mokrych łąkach; ponadto w Azji i Ameryce Północnej. Kwitnie od lipca do sierpnia.

Surowiec Surowcem jest korzeń i liść – Radix et Folium Angelicae silvestris. Ziele należy zebrać wiosną i wczesnym latem i wysuszyć w normalnej temperaturze. Korzenie wykopuje się jesienią lub wiosną i suszy w lekko podgrzanym piekarniku (w ok. 50-60o C).

Skład chemiczny W roślinie występuje olejek eteryczny z felandrenem, pochodne furanokumaryn (umbeliferon), żywice, gorycze, kwas dzięglowy, kw. walerianowy, sole, witaminy, angelicyna, laktony. Właściwości, działanie, zastosowanie Wyciągi z ziela i korzeni działają uspokajająco, rozkurczowo na mięśnie gładkie, wzmacniająco na serce, pobudzająco na ośrodek oddechowy, moczopędnie, napotnie, silnie żółciopędnie, rozgrzewająco, wiatropędnie, przeciwbólowo; regulują metabolizm i wypróżnienia. W większych dawkach działają narkotycznie.

Wskazania:

choroby zakaźne, osłabienie, zaburzenia trawienne, powolna przemiana materii, zaburzenia w wydzielaniu i przepływie żółci, wyczerpanie nerwowe, nieżyty układu oddechowego, choroby skórne na tle zaburzeń hormonalnych i

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

wadliwego metabolizmu, blednica, sinica rąk, zaparcia, słabe krążenie obwodowe i mózgowe.

Przeciwwskazania: ciąża, laktacja, uczulenie na olejek dzięglowy. Napar: 2 łyżki ziela lub korzenia zalać 200 ml wrzącej wody lub mleka; odstawić na 20 minut; przecedzić; osłodzić miodem; pić 4 razy dz. po 200 ml. W razie bezsenności przed snem. Dzieciom powyżej 13 r. ż. – jak dorośli. Młodszym, ale powyżej 6 r. ż. – 100 ml mleka dzięglowego z miodem. Nalewka dzięglowa: pół szkl suchego mielonego ziela lub korzenia zalać 300 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce (max 1 łyżka); dzieci ważące 15-20 kg - 2 ml, 25-30 kg - 3,5 ml, 35-40 kg - 5 ml, 45-50 kg - 6 ml, 3-4 razy dz. w mleku z miodem. Zewnętrznie: łojotok, trądziki, dermatozy, stany zapalne skóry.

Rp. Mikstura AVA Nalewka dzięglowa - 10 ml Nalewka kozłkowa - 10 ml Azulan - 5 ml Wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1-2 łyżeczki; dzieciom podawać tyle co nalewki dzięglowej. Wskazania: zaburzenia trawienia, bóle brzucha, przejedzenie, podniecenie nerwowe, bezsenność, bóle żołądka, wątroby, trzustki, śledziony i pęcherzyka żółciowego.

Dziurawiec - Hypericum (Hypericaceae sive Guttiferae) Opis 1. Dziurawiec kosmaty - Hypericum hirsutum - bylina; łodyga wzniesiona, miękko owłosiona; włoski jednokomórkowe, odstające, rudawe; liście jajowatopodłużne, tępe, owłosione, pod światło kropkowane (dziurkowane); kwiaty liczne, zebrane w wydłużoną wiechę; działki kielicha równowąsko-lancetowate, zaostrzone; płatki korony żółte; owoc - jajowata i brunatną torebka. Roślina pospolita; rośnie w lasach i w zaroślach, na polanach przyleśnych oraz na wzgórzach przy lasach.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

2. Dziurawiec zwyczajny - Hypericum perforatum - roślina wieloletnia dorastająca do 40 cm wys.; ulistnienie równoległe; liście podłużne, pod światło kropkowane (te kropki to zbiorniczki olejków eterycznych); kwiatostan gałęzisty, gęsty; kielich 5działkowy; korona 5-płątkowa; płatki korony żółte, pod światło dziurkowane, w górze po jednej stronie brzegiem ząbkowane. Kwitnie od maja do sierpnia. Owocem jest wielonasienna 3-klapowa, jajowata torebka. Rośnie w lasach, na zrębach, na miedzach, na ugorach, w zaroślach, na łąkach i wzgórzach. 3. Dziurawiec skąpolistny - Hypericum montanum - bylina; łodyga wzniesiona, pojedyncza, czerwonawo nabiegła; liście jajowate lub nieco wydłużone, brzegiem podwinięte, zaostrzone, spodem omszone, sinawe, siedzące; kwiatostan zbity, wiechowaty, oddalony od najwyższej pary liści; kwiaty bladożółte, 5-płatkowe, 5działkowe; blaszki liściowe z rzadka czarno kropkowane, górne 2-3 pary liści przeświecające kropkowane; owoc - wielonasienna torebka. 4. Dziurawiec czteroboczny - Hypericum quadrangulum - bylina; kłącze czerwone, pełzające; łodyga naga, 4-kanciasta, czerwonobrunatną, pojedyncza, w górze rozgałęziona; liście szerokojajowate, eliptyczne, tępe lub zaokrąglone, bez przeświecających kropek; kwiaty liczne, zebrane w rzadki wiechowaty kwiatostan; działek kielicha 5; płatki korony żółte, czarno kropkowane; słupek 3-szyjkowy; pręciki zebrane w 3 wiązki; owoc - torebka. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Rośnie w lasach, na łąkach, nad brzegami wód, w zaroślach, na wzgórzach. 5. Dziurawiec rozesłany - Hypericum humifusum - roślina jednoroczna lub dwuletnia dorastająca do 15 cm wys.; łodyga ścieląca się, cienka i rozgałęziona, 2-kanciasta, liniowana; liście jajowate lub nieco podługowate, tępe, drobne, górne - przeświecające kropkowane; kwiaty jasnożółte, pojedyncze lub zebrane w kwiatostany; owoc torebka. Kwitnie od czerwca do września. Rośnie przy ciekach wodnych, na drogach leśnych i łąkowych. Wszystkie wyżej opisane gatunki dziurawca są lecznicze i mają ten sam skład chemiczny.

Surowiec Surowcem jest kwitnące ziele (może zawierać niedojrzałe owoce) - Herba Hyperici. Surowiec suszy się w temp. do 40o C. Ziele dobrze schnie i łatwo mieli się. W aptekach i w sklepach zielarskich można nabyć: Intractum Hyperici (Phytopharm; fl. płyn - 100 g), Succus Hyperici (Phytopharm; płyn fl.45 i 100 g), Tinctura hyperici (Phytopharm, płyn fl. 100 g); Herba Hyperici (opak. 50 g); FP II,III,IV i V. Ekspresówki są mało wartościowe.

Skład chemiczny Ziele dziurawca zawiera olejek eteryczny w ilości do 1% (a w nim głównie pinen i cineol), flawonoidy (do 5%): hiperozyd, rutynę, kwercytrynę, kwercetynę: ponadto kw.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

kawowy, garbniki do 12%), żywice (do 18%), antocyjany (dc 6%), hiperycynę (ok. 0,02%), karoten (13%), wit. C, azulen, cholinę, acetylocholinę, hyperynę (glikozyd), kw. chlorogenowy, kw. nikotynowy, pektyny, sole, saponiny. Hiperozyd, którego jest w roślinie ok. 0,4% w hydrolizie daje nam aglikon kwercytyny i galaktozę; cząsteczka tego glikozydu flawonowego składa się z 21 atomów węgla, 20 atomów wodoru i 12 atomów tlenu.

Działanie i zastosowanie Wyciągi z dziurawca działają kojąco, ściągające, przeciwkrwotocznie, żółciopędnie, odkażająco, uspokajająco, moczopędnie, przeciwzapalnie, wzmacniająco, przeciwwzdęciowo, odtruwające; poprawiają nastrój, uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, regulują metabolizm, pobudzają trawienie, regulują wypróżnienia, koordynują pracę wątroby, pęcherzyka żółciowego i trzustki. Wyciągi alkoholowe i olejowe wykazują wpływ przeciwstresowy i przeciwdepresyjny, a także fotouczulający i przeciwtrądzikowy.

Wskazania: zaburzenia w wydzielaniu żółci, kamica żółciowa, choroby wątroby, stany zapalne pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, choroby trzustki, choroba wrzodowa, nieżyt żołądka i jelit, zaparcia, niestrawność, zaburzenia trawienia, bóle brzucha, choroby skórne, zakaźne i sercowo-naczyniowe, złe samopoczucie, wyczerpanie nerwowe, zmęczenie, zatrucia, krwotoki maciczne, zaburzenia miesiączkowania, upławy (pić napar i jednocześnie stosować nasiadówki lub przepłukiwania pochwy), zapalenie przydatków, stres, psychozy, osłabienie, depresja, alergia. Dłuższe zażywanie nalewki, soku lub intraktu przez osoby młode powoduje u nich wyleczenie trądziku młodzieńczego. Zewnętrznie: dermatozy, rany, łojotok, trądziki, stany zapalne skóry, zmiany sączące, choroby włosów. Alkoholowe i olejowe wyciągi z dziurawca działają fotouczulająco co w sposób umiejętny może być wykorzystane do leczenia wielu chorób skóry, np. łuszczycy, trądziku młodzieńczego, bielactwa. Osoby zażywające alkoholowe wyciągi z dziurawca nie mogą jednak przesadnie opalać się, ani też przebywać zbyt długo na słońcu !. Napar: 2 czubate łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Zażywać 4-6 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 8,5 ml, 5-6 kg - 10,7 ml, 7-8 kg - 15 ml, 9-10 kg - 19 ml, 3-5 razy dz.; dzieci ważące 15-20 kg - 42 ml, 25-30 kg - 53 ml, 35-40 kg - 75 ml, 45-50 kg - 107 ml, 3-5 razy dz.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka dziurawcowa - Tinctura Hyperici: pół szkl. ziela dziurawca zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10-15 ml; dzieci ważące 20-25 kg - 2-3 ml, 30-35 kg - 4 ml, 40-45 kg - 5-6 ml, 50-55 kg - 7 ml, 2-4 razy dz. Alkoholatura zimna: pół szkl. świeżego mielonego ziela zaleć 400 ml zimnego alkoholu; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować jak nalewkę. Intrakt dziurawcowy - Intractum Hyperici: pół szkl. świeżego ziela zalać gorącą wódką; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę. Ekstrakt dziurawcowy - Extractum Hyperici: pół szkl. świeżego lub suchego ziela zalać 200 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażyważ 3-4 razy dz. po 5 ml. Oleum Hyperici - pół szkl. świeżego lub suchego ziele zalać 200 ml gorącego oleju słonecznikowego lub sojowego (znakomita jest też oliwa); wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżce oleju przy zaparciach, bólach pęcherzyka i wątroby, zaburzeniach wydzielania żółci i trawiennych oraz po obfitym posiłku. Olejem przemywać skórę suchą i wrażliwą ze stanami zapalnymi. Olej dziurawcowy znakomicie leczy trądzik młodzieńczy, rany i oparzenia. Przy trudno gojących się ranach stosować: 30 ml oleju dziurawcowego wlać do 30 ml tranu i 20 ml Linomagu - płynu; wymieszać. Chore miejsca pokrywać sterylną gazą zmoczoną w płynie i zabandażować, Preparat taki leczy też rozpadliny skórne, suchość skóry, odleżyny, zrogowaciałe ręce i stopy, stany zapalne skóry, trądziki, zmiany troficzne. W przypadku uszkodzenia, suchości, wypadania, braku połysku, rozdwajaniu i łamliwości włosów pokryć je specyfikiem na 12 godz. po czym umyć włosy (zabiegi powtarzać nawet codziennie lub co drugi dzień aż co skutku leczniczego). Przy łupieżu suchym włosów daje znakomite efekty gdy dodamy do preparatu 30 ml oleju rycynowego (wetrzeć we włosy, nakryć je folią na 120 minut, umyć w szamponie do włosów suchych, np. brzozowym, jajecznym. Płynem warto też oczyszczać schorzałe miejsca pokryte maściami lub innymi lekami dermatologicznymi, np. w łuszczycy, w rogowaceniu starczym (w tych przypadkach dodać 30 ml oleju rycynowego).

Rp. Nafta dziurawcowa – Naphta Hyperici – leczy łupież, grzybice we włosach, trądzik skóry owłosionej i ropnie na skórze głowy. Oczyszcza wągry, niszczy roztocze (np. nużeńce). Doskonała na trądzik, w tym także na skórze suchej. Pół szkl. ziela suchego lub świeżego mielonego zalać 250 ml nafty kosmetycznej. Wytrawiać 3 dni; przefiltrować. Nafta dziurawcowa – 100 ml Olej rycynowy – 25 ml Olejek cedrowy lub herbaciany – 1 ml

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Tran – 20 ml Płyny zmieszać. Skórę z cystami ropnymi, z zapaleniem łojotokowym, z zapaleniem mieszków włosowych, z ropniami po goleniu lub kosmetykach i skórę z opornym trądzikiem przemywać 3 razy dz., po czym osuszyć i wklepać maść Tribiotic lub maść z witaminą A.; zastosować masaż. Leczenie drastyczne, ale skuteczne. W chore włosy (rozdwojone końce, łamliwe, wypadanie, brak połysku) i w łupieżową skórę wcierać naftę dziurawcową na 8 godzin przed umyciem.

Rp. Mikstura HACM Wyciąg alkoholowy z dziurawca - 10 ml Nalewka arcydzięglowa lub dzięglowa - 10 ml Nalewkę glistnikowa - 10 ml Nalewka (krople miętowe) miętowa - 5 ml Wymieszać. Zażywać 2-3 razy dz. po 5 ml Wskazania: bóle brzucha, skurcze jelit, bóle żołądka, trzustki, wątroby, pęcherzyka żółciowego i jajników (w tym przypadku zażyć 10 ml preparatu), zaburzenia trawienne, kamica żółciowa, zastoje żółci, choroby wątroby.

Rp. Mieszanka ziołowa HRS Ziele dziurawca - 1 łyżka Ziele ruty - 1 łyżka Ziele nawłoci - 1 łyżka Wymieszać. 2 czubate łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150 ml; dzieci ważące 3-4 kg - 8 ml, 5-6 kg - 10 ml, 7-8 kg - 15 ml, 9-10 kg - 19 ml, 15-20 kg - 42 ml, 25-30 kg - 53 ml, 35-40 kg - 75 ml, 45-50 kg - 107 ml, 2-3-4 razy dz. Wskazanie: choroby wątroby, trzustki, żołądka, pęcherzyka żółciowego, skóry, zakaźne, alergiczne; zaburzenia trawienia, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, wybroczyny na siatkówce, zapalenie spojówek i gałki ocznej; kamice moczowa, skąpomocz, obrzęki; przeziębienie; po zatruciach.

Rp. Mikstura AHCQ na rany, oparzenia i owrzodzenia

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ekstrakt dziurawcowy - 10 ml Alkoholowy wyciąg z kory dębowej, z buku lub olchy - 10 ml Azulan - 5 ml Nalewka nagietkowa - 10 ml Wymieszać. Oparzenia, rany, owrzodzenia i in. zmiany chorobowe spryskiwać płynem 3-4 razy dz.

Fiołek trójbarwny - Viola tricolor (Violaceae) Opis Roślina jednoroczna lub dwuletnia dorastająca do 40 cm dł.; liście podłużnie jajowate lub lancetowate, często z jednej strony ząbkowane; kielich 5-działkowy; korona złożona z 5 płatków; górne - fioletowe, boczne -żółtawe, dolny - z żółtą plamą i ostrogą; pręcików 5; słupek 1; owoc -torebka. Roślina pospolita; rośnie na łąkach, na ugorach, po przydrożach, na wzgórzach. Kwitnie od kwietnia do października. Podobne właściwości lecznicze wykazuje fiołek polny - Viola arvensis, bardzo podobny do trójbarwnego.

Surowiec Lecznicze jest ziele - Herba Violae. Można zbierać ziele wraz z korzeniami - Herba Violae cum radice. Ziele zbiera się w początkach lub w czasie kwitnienia i suszy w temp. do 40°C. W aptekach i w sklepach zielarskich można kupić ziele fiołka trójbarwnego luzem (opak. 50 g). Fiołek trójbarwny jest objęty przez naszą FP I, II, III, IV i V. Torebki ekspresowe mają małą wartość leczniczą.

Skład chemiczny Ziele fiołka trójbarwnego zawiera saponiny, flawonoidy (rutozyd, violutozyd - 10%, kwercetynę), antocyjany (violaninę, 3-glikozyd delfinidyny, 3-glukozyd peonidyny), karotenoidy (beta-karoten, wiolaxantynę, zeaxantynę) dużo śluzu, cukrowców, liczne sole mineralne, kw. askorbinowy, salicylan metylowy, olejek eteryczny, garbniki i alkaloidy.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Działanie i zastosowanie Wodny wyciąg z fiołka trójbarwnego działa moczopędnie, wykrztuśnie, napotnie, żółciopędnie, odtruwająco, przeciwzapalnie, przeciwalergicznie; reguluje wypróżnienia, przemianę materii; uszczelnia i wzmacnia naczynia krwionośne działając w ten sposób przeciwwysiękowo; wykazuje synergizm z wit. C.

Wskazania:

zaburzenia w oddawaniu moczu, skąpomocz, stany zapalne kłębuszków i miedniczek nerkowych oraz moczowodów i pęcherza moczowego, kamica moczowa, zaburzenia w wydzielaniu żółci, choroba wrzodowa, zaburzenia trawienia, kamica żółciowa, zaparcia, stany zapalne przewodu pokarmowego, otyłość, wszelkie choroby zakaźne i skórne, przeziębienie, nieżyty układu oddechowego, kaszel, nadciśnienie, reumatyzm, gorączka, zapalenie spojówek, siatkówki i naczyniówki (okłady na oczy i jednoczesne picie naparu), choroba alergiczne, zatrucia. Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 34 razy dz, po 150 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg -8,5 ml, 5-6 kg - 10,7 ml, 7-8 kg - 15 ml, 9-10 kg - 19 ml, 2-4 razy dz.; dzieci ważące 15-20 kg - 42 ml, 25-30 ml - 53 ml, 3540 kg - 75 ml, 45-50 kg - 107 ml, 2-4 razy dz. Wraz ze stosowaniem naparu doustnie zalecam zażywać wit. C lub Rutinoscorbin. Susz fiołkowy można zaparzyć w mleku i osłodzić miodem. W celach kosmetycznych i leczniczych (stany zapalne, suchość, przebarwienia, trądziki, łuszczyca itd.) skórę przemywać naparem 3-4 razy dz. i jednocześnie pić następującą mieszankę:

Rp. Mieszanka VATUE na choroby skórne Ziele fiołka tr. - 1 łyżka Korzeń łopianu - 1 łyżka Ziele skrzypu - 1 łyżka Ziele pokrzywy - 1 łyżka Kłącze perzu - 1 łyżka Korzeń lub ziele mniszka - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 400 ml wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 200 ml; dzieci ważące 4-5 kg - 8,5 ml, 10-15 kg - 28,5 ml, 20-25 kg - 57 ml, 30-35 ml - 85,7 ml, 40-45 kg - 114 ml, 50-55 kg - 142 ml, 3-4 razy dz.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania (oprócz chorób skórnych): zaparcia, zaburzenia przemiany materii, trawienia i w wydzielaniu żółci, choroby zakaźne, skąpomocz, kamica moczowa i żółciowa, miażdżyca, reumatyzm, obrzęki, osłabienie.

Fiołek wonny (ogrodowy) - Viola odorata Opis Bylinka dorastająca do 10 cm wys.; liście zielone, sercowate lub nerkowate, zaokrąglone, tępo zakończone, brzegiem karbowane, u nasady z jajowatymi przylistkami; kwiaty wonne, fioletowe, różowe, a nawet białe; owoc - torebka. Kwitnie od marca do kwietnia. Roślina pospolita. Rośnie w zaroślach, na łąkach, na wzgórzach, w lasach, w parkach; lubi gleby żyzne, bogate w azot; roślina bardzo często uprawiana.

Surowiec Surowcem jest kwitnące ziele lub sam kwiat - Herba vel Flos Violae odoratae. Surowiec suszy się w temp. 20-40o C. Z upraw można także pozyskiwać kłącza fiołka Rhizoma cum radicibus Violae odoratae, które są również bardzo cenne leczniczo.

Skład chemiczny Ziele zawiera przede wszystkim alkaloid - violinę, saponiny, olejek eteryczny, flawonoidy, glikozydy fenolowe (pochodne salicyny) i śluzy.

Działanie i zastosowanie Fiołek wonny działa wykrztuśnie, napotnie, moczopędnie, odkażająco, żółciopędnie i rozkurczowo. Upłynnia zalegający śluz w drogach oddechowych, ułatwiając jego wydalenie. Przedawkowanie naparu powoduje nudności, wymioty i biegunkę.

Wskazania: nieżyty układu oddechowego, kaszel, przeziębienie, choroby zakaźne, skąpomocz, zaparcia, zaburzenia trawienia. Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 50-100 ml; dzieci ważące 4-5 kg - 5,7 ml 6-7 kg - 8,5 ml, 8-9 kg - 11,4 ml, 11-12 kg - 14-15 ml, 15-20 kg -21 ml, 25-30 kg - 35 ml, 35-40 ml - 50 ml, 45-50 kg - 64 ml, 4 razy dz. Napar można posłodzić miodem. Kwiaty i ziele polecam zaparzyć w mleku z miodem. Syrop kwiatowy z fiołka - Sirupus Violae odoratae: 1 szkl. świeżych mielonych kwiatów fiołkowych zalać 100 ml wódki i 100 ml wody; gotować 5 minut pod

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

przykryciem; odstawić na 5 godz. pod przykryciem. Następnie masę roślinną odcedzić od wyciągu. Wyciąg osłodzić miodem lub sokiem owocowym, dodać nieco soku cytrynowego i wanilii lub cynamonu. Na każde 100 ml wyciągu należy przeznaczyć 100 ml miodu. Zażywać 4-6 razy dz. po 1 łyżce. Dzieciom podawać 2 łyżeczki syropku.

Glistnik jaskółcze ziele - Chelidonium maius (Papaveraceae); (!) Opis Roślina wieloletnie dorastająca do 90 cm wys.; łodyga wyprostowana, mocna, rozgałęziona, owłosiona; liście pierzastosieczne, dolne - ogonkowe, górne - siedzące, z wierzchu zielone, pokryte srebrnym delikatnym nalotem, od spodu siwe, owłosione; odcinki liści jajowate, nierówno-wrębno-karbowane, u nasady często zbiegające się; ogonki liściowe owłosione; włoski biało-siwe; kwiaty umieszczone na szczytach pędów; płatki korony żółte; działek kielicha 2, wcześnie odpadające, prawie kuliste; płatków korony 4, również koliste, całobrzegie, w górze rozszerzone; owoc - pękająca wzdłuż torebka w kształcie strączka; nasiona czarne, na przekroju białe, w smaku słodkie i jednocześnie gorzkie, opatrzone w białe ciałko - mięsisty wyrostek zwabiający mrówki; nasiona glistnika są rozsiewane przez mrówki. Kwitnie od maja do października. Roślina pospolita w całym kraju; rośnie w lasach, na ich skrajach, w zaroślach, nad brzegami wód, w ogrodach, niekiedy występuje masowo. Lubi gleby wilgotne i miejsca zaciszne. Przy skaleczeniu roślina wydziela pomarańczowy sok, co jest jej cechą charakterystyczną.

Surowiec Ziele zbiera się przed lub w czasie kwitnienia, najlepiej w maju i w czerwcu i suszy w normalnej temperaturze lub w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 60o C. Dobrze wysuszone ziele kruszy się, a łodygi łamią się z trzaskiem; posiada miły, charakterystyczny zapach i jasno-zielony kolor. Wygodnie też jest suszyć ziele zawieszone na sznurkach, a odgałęzienia w przewietrzanym mocno po mieszczeniu. Uwaga ! Ziela pozyskane w sierpniu i we wrześniu jest mało wartościowe i bardzo często żółknie podczas suszenia. Ziele ścinać ostrym nożem, tak aby nie uszkodzić korzeni. Zalecany przez niektórych zielarzy zbiór korzeni powinien być zarzucony. Glistnika mamy coraz mniej, a do celów leczniczych najwartościowsze jest ziele. W aptekach i w sklepach zielarskich można kupić ziele /Kawon, Herba Lux/ - Herba Chelidonii (FP II,III,IV i V) – op. 20 i 50 g

Skład chemiczny

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Glistnik posiada bardzo bogaty skład chemiczny. Najwięcej ciał czynnych zawierają niedojrzałe owoce - do 2,4% i korzenie - do 4% s.m. (suchej masy) rośliny; natomiast ziele zawiera około 0,5% co do celów leczniczych w zupełności wystarcza. Substancje zapasowe w komórkach glistnika nie mają postać skrobi lecz formę glikogenu charakterystyczne dla tkanek zwierzęcych; dzięki temu glistnik jest rośliną mrozoodporną. Występujące w glistniku alkaloidy można podzielić na 3 grupy: 1). Pochodne benzofenantrydyny chelerytryna.

-

chelidonina, chelitrydyna, sangwinaryna,

2). Pochodne protopiny - protopina, alfa- i beta-allokryptopina. 3). Pochodne protoberberyny - stylopina, koptyzyna, berberyna. Oprócz wyżej wymienionych alkaloidów w zielu występują; sparteina, oksysangwinaryna, chelirubina, chelidamina, metoksy-chelidonina, homochelidonina, korykawina, korykwileina, korykawidyna, kw. chelidonowy, kw. askorbinowy - 150-170 mg/100 g, kw. jabłkowy, kw. cytrynowy, kw. bursztynowy, karoten (15 mg), olejek eteryczny ok. 0,01%), flawonoidy, saponiny, garbniki, sole mineralne.

Działanie i zastosowanie Glistnik jest ziołem niezmiernie cennym, wykazującym silne, szerokie, a zarazem ciekawe działanie farmakologiczne. Jego działanie jest widoczne i pewne jeśli będzie odpowiednio stosowany. Jaskółcze ziele działa silnie uspokajająco, nasennie, obniża napięcie mięśni gładkich i prążkowanych, zmniejsza ich pobudliwość i hamuje skurcze (widoczne uczucie odprężenia), obniża napięcie mięśni naczyń krwionośnych, powoduje ich rozszerzenie, w tym także wieńcowych, obniża ciśnienie krwi, ułatwia oddychanie, działa przeciwbólowo, przeciwuczuleniowo, znieczulająco, lekko narkotycznie, moczopędnie, przeciwobrzękowo, przeciwwirusowo, przeciwpierwotniakowo, przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo, silnie żółciopędnie, żółciotwórczo, przeciwzapalnie, przeciwnowotworowo; reguluje, a zarazem przyśpiesza przemianę materii, reguluje wypróżnienia, odtruwa organizm, wzmaga wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego, reguluje miesiączkowanie, likwiduje zastoje żółci, przez co zapobiega powstawaniu kamieni żółciowych (niektórzy medycy uważają, iż glistnik ułatwia wydalenie drobnych kamieni i złogów żółciowych oraz piasku i kamieni moczowych; ja również to zaobserwowałem), znosi stan przedmiesiączkowy i bolesne krwawienia miesiączkowe, poprawia samopoczucie, znosi bóle jajników. Glistnik wywiera działanie papaweryno- kodeino- i morfinopodobne. Według Aminiewa jaskółcze ziele leczy polipowatość jelita grubego i brodawczaki pęcherza moczowego.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania: kolka żółciowa, wątrobowa, jelitowa, żołądkowa, moczowodowa, nerkowa; bóle trzustki, kamica żółciowa i moczowa, zastoje żółci, zapalenie wątroby i pęcherzyka żółciowego, niedostateczne wydzielanie żółci, niewydolność wątroby, po wycięciu pęcherzyka żółciowego, zapalenie trzustki, nowotwory, choroba wrzodowa (zdania podzielone; osobiście nie widzę w tym przypadku chorobowym przeciwwskazań, wręcz przeciwnie), bolesna biegunka, zapalenie żołądka, skurcze odźwiernika, zaparcia, parcie na kał i mocz, skąpomocz, obrzęki, zapalenie nerek, dróg moczowych i przydatków, bolesne oddawanie kału i moczu, bóle nerek, skurcze oskrzeli (utrudnione oddychanie, astma, zadyszka, niemożność złapania tchu), dusznica bolesna, kaszel bolesny, skurcze mięśni i naczyń w kończynach (jednocześnie zażywać Dolomit !), kłucie w sercu, niedotlenienie mięśnia sercowego, nerwica i kołatanie serca, bezsenność, spięcie, zdenerwowanie, lęk, stres, wewnętrzny niepokój, nerwica żołądka i jelit, zmęczenie, osłabienie, złe samopoczucie, zaburzenia miesiączkowania i hormonalne, okres po- i przekwitania i choroby z nim związane, bóle miesiączkowe, otyłość, choroby skórne, gruźlica (glistnik zabija pałeczki), choroby alergiczne i zakaźne, reumatyzm, zapalenie płuc, choroby narządów płciowych (stany zapalne jąder, jajników), stan przedmiesiączkowy, zaburzenia trawienia, niestrawność.

Przeciwwskazania:

ciąża, zaćma, jaskra, zażywanie leków w skład których wchodzi atropina i jej podobne. Napar: 1 łyżkę ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100 ml (max 150 ml); dzieci powyżej 7 r. ż. - zgodnie z wagą ciała: 2530 kg - 35 ml, 35-40 kg -50 ml, 45-50 kg - 64 ml, 3-4 razy dz. Wywar: 1 łyżkę ziela zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Dawkować jak napar. Alkoholatura “zimna”: pół szkl. świeżego mielonego ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10 ml; w kolkach - 1 łyżka. Intrakt - Intractum Chelidonii: pół szkl. świeżego i mielonego ziela zalać 400 ml gorącej wódki; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10 ml w 50 ml wody; dzieci ważące 25-30 kg - 3 ml, 35-40 kg - 4 ml, 45-50 kg - 6 ml, 3-4 razy dz. w 50 ml wody. Nalewka glistnikowa - Tinctura Chelidonii: pół szkl. suchego ziela zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Doustnie zażywać jak Intrakt. Leczy niektóre oporne zmiany trądzikowe. W tym celu przemywać skórę 3 razy dz. Wyciąg glicerynowy z glistnika Gliceroextractum Chelidonii: każdą łyżkę pobranego świeżego lub suchego ziela zalać 30 g gliceryny płynnej i 15 ml wódki; wymieszać; wytrawiać 7 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 10 ml po rozcieńczeniu z dowolnym sokiem w zaparciach bolesnych, przy kolkach i kamicy moczowej oraz żółciowej. Lek silny w działaniu!

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rp. Mikstura CML azulenowa Nalewka glistnikowa - 10 ml Nalewka melisowa - 10 ml Nalewka serdecznikowa - 10 ml Azulan - 5 ml Wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 60 kropli. Wskazania: nerwice narządowe, stres, depresja, lęk, niepokój wewnętrzny, bóle brzucha, napięcie przedmiesiączkowe, bezsenność, kolki, choroby alergiczne.

Rp. Mieszanka CMLM przeciwalergiczna i uspokajająca Ziele glistnika - 1 łyżka Ziele melisy - 1 łyżka Ziele serdecznika - 1 łyżka Kwiat rumianku - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odsta» wić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150 ml; dzieci ważące 25-30 kg - 53 ml, 35-40 kg - 75 ml, 45-50 kg - 107 ml, 3-4 razy dz. Wskazania: alergiczne choroby skóry i ogólne (np. polekowe), podniecenie nerwowe, lęk, bezsenność, nerwice, skurcze mięśni gładkich, zaburzenia trawienne, złe samopoczucie, wewnętrzny niepokój, stres.

Głóg - Crataegus (Rosaceae) Opis 1. Głóg jednoszyjkowy - Crataegus monogyna - krzew dorastający do 5 m wys. (niekiedy ma postać drzewka do 8 m wys.), opatrzony w kolce; liście szeroko- lub odwrotnie jajowate, 3-7-klapowe, głęboko wcięte; kwiaty w podbaldachach; kielich 5dzielny o rurce zrośniętej z zalążnią; korona złożona z 5 okrągławych, białych lub

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

nieco różowawych płatków; pręcików wiele; słupek 1 jednoszyjkowy; owoc jabłkowaty, jajowaty lub okrągły, czerwony, z 1 pestką. Rośnie w lasach i w zaroślach. 2). Głóg dwuszyjkowy - Crataegus oxyacantha - krzew dorastający do 5 m wys.; liście odwrotnie jajowate, 3-5 klapowe; kwiaty w baldachogronach; kielich 5-dzielny o rurce zrośniętej z zalążnią; korona złożona z 5 okrągławych, białych lub różowawych płatków; słupek dolny zaopatrzony w 2 szyjki, zrośnięty z dnem kwiatowym; owoc jabłkowaty, okrągławy, ciemnoczerwony. Rośnie w lasach, w zaroślach, często sadzony w polach, na zboczach i na zrębach.

Surowiec Surowcem jest kwiatostan, liść i owoc - Inflorescentia, Folium et Fructus Crataegi (FP T,II,III,IV IV). W aptekach i w sklepach zielarskich surowce farmakopealne: kwiatostan (Herba Lux, Herbapol, Kawon, Phytopharm) – op. 25 lub 50 g; owoc głogu (Herbapol, Kawon) – op. 50 g; intrakt głogowy Intractum Crataegi (Phytopharm) – płyn we flakonach po 100 g. Kwiaty zbiera się w I fazie kwitnienia i suszy w temp. do 40o C. Owoce zrywa się jesienią, gdy są dojrzałe i suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 80o C. Liście zbiera się przed lub w czasie kwitnienia i suszy w temp. do 40o C. Kwiaty i liście można połączyć.

Skład chemiczny Liście zawierają kw. głogowy = krategusowy, flawony, flawonoidy, garbniki, cholinę i kumaryny. Kwiaty w swym składzie chemicznym posiadają kw. kawowy, kw. chlorogenowy, hiperozyd, acetylocholinę, cholinę, trojmetyloaminę, cukrowce, puryny, olejek eteryczny, kumaryny i związki glikozydowe. W owocach można znaleźć wit. C (54 mg/100 g), karoten (300 j.m.), tiaminę (1300 ug), pektyny (1,50%), sole mineralne (1,20%), zw. azotowe (0,80%), flawonoidy, kw. jabłkowy (0,30%), cukier inwertowy (3,80%), kw. ursolowy, kw. oleinowy, kw. krateogolowy, kw. kawowy, sorbitol, adenozynę, guaninę, glikozydy, garbniki, sacharydy, fitochinony, ryboflawinę, niacynę, pirydoksynę i in. Spośród flawonoidów ważne są: hiperozyd, kwercetyna i witeksyna.

Działanie Przetwory z głogu tonizują i zwalniają czynność serca, rozszerzają naczynia wieńcowe (wyciągi alkoholowe !), obniżają ciśnienie krwi, uszczelniają i wzmacniają naczynia

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

krwionośne oraz błony międzykomórkowe, zapobiegając w ten sposób powstawaniu wysięków; regulują pracę nerek; działają uspokajająco, rozkurczowo i moczopędnie.

Wskazania:

choroba nadciśnieniowa, nadczynność tarczycy, częstoskurcz, nerwice serca, nerwobóle, miażdżyca, choroba wieńcowa, zdenerwowanie, bezsenność, stres, kołatanie serca, reumatyzm, obrzęki i wysięki, zaburzenia metabolizmu, skąpomocz. Napar: 3 łyżki kwiatów, liści lub owoców zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz, po 150-200 ml; dzieci ważące; 4-5 kg - 8,5 ml; 10-15 kg - 28,5 ml, 20-25 kg - 57 rai, 30-35kg - 85,7 ml, 40-45 kg - 114 ml, 50-55 kg - 142 ml, 3-4 razy dz. Alkoholatura zimna: pół szkl, świeżych kwiatów i liści lub owoców zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 1,5-2 ml, 20-25 kg - 2-3 ml, 30-35 kg - 4 ml, 40-45kg - 5-6 ml, 50-55 kg - 7 ml, 3-4 razy dz. Intrakt głogowy - Intractum Crataegi: pół szkl. świeżych liści i kwiatów lub owoców zalać 400 ml gorącej wódki; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak alkoholaturę. Nalewka głogowa - Tinctura Crataegi: pół szkl. suchych kwiatów, liści i kwaitów lub owoców zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak alkoholaturę. Alkoholmel Crataegi: do 100 ml dowolnego wyciągu alkoholowego wlać 100 ml miodu, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżki; dzieciom podawać 1-2 łyżeczki płynu. Znakomity środek wzmacniający, przeciwmiażdżycowy i kardiotoniczny. Miód głogowy - Mel Crataegi: suche owoce lub liście z kwiatami zmielić na drobniutki proszek. Na każdą łyżeczkę proszku dać 1 łyżkę miodu i 10 kropli alkoholu lub gliceryny, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 czubatej łyżeczce.

Rp. Mikstura CAV nasercowa i obniżająca ciśnienie krwi Nalewka (intrakt) głogowa - 10 ml Nalewka rutowa lub nalewka arnikowa - 10 ml Nalewka lub intrakt jemiołowy – 10 ml Valeriana – nalewka lub intrakt – 10 ml Miód naturalny - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce lub przed snem 1 łyżkę. Tyle też można podawać dzieciom. Wskazania: nadciśnienie, podniecenie nerwowe, lęk, bezsenność, nerwice, kołatanie serca, choroby alergiczne i skórne (pomocniczo).

Rp. Mikstura nasercowa, uspokajająca, przeciwcukrzycowa i obniżająca ciśnienie krwi Nalewka głogowa - 10 ml Nalewka serdecznikowa - 10 ml Nalewka kokoryczkowa - 10 ml Mentowal - krople - 10 ml lub nalewka miętowa – 15 ml Waleriana - 10 ml Wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz, po pół łyżeczki. Wskazania: zaburzenia trawienia, nadciśnienie, zawroty głowy, bóle brzucha, wyczerpanie nerwowe, stres, nerwice wegetatywne, bezsenność, kłucie w sercu, osłabienie serca.

Goryczka - Gentiana (Gentianaceae) Opis 1. Goryczka żółta - Gentiana lutea - roślina wieloletnia o grubym pomarszczonym kłączu: łodyga gruba, wzniesiona, do 100 cm wys.; liście duże, szerokoeliptyczne, niebieskawozielone; dolne zwężone w krótki, szeroki ogonek, wyższe obejmujące łodygę sercowatą nasadą; kwiaty skupione w kątach liści i na szczycie łodygi, długoszypułkowe; kielich błonkowaty, jednostronnie wzdłuż rozcięty; korona duża, o łatkach lancetowatych, ostrych, gwiazdkowato rozpostartych; kwiaty żółte. Kwitnie od lipca do sierpnia. Występuje w Karpatach Wschodnich. Rośnie na łąkach i w zaroślach. 2}. Goryczka kropkowana - Gentiana punctata - bylina o grubym kłączu; liście dolne krótkoogonkowe, środkowe i górne - siedzące, u nasady zwężone i zrosłe w krótką pochewkę; kwiaty skupione w kątach najwyższych liści i na szczycie łodygi, siedzące; kielich krótki, dzwonkowaty; korona żółta, brunatno nakrapiana, o 6 łatkach, bez ząbków między nimi. U nas występuje w Sudetach i w Karpatach.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

3. Goryczka trojeściowa - Gentiana asclepiadea - bylina dorastająca do 100 cm wys.; liście jajowato- lub szeroko-lancetowate, zaostrzone, prawie siedzące lub krótkoogonkowe, u nasady sercowate, 3-5 wiązkowe; kwiaty po 1-2 w kątach liści; korona szerokodzwonkowato-lejkowata, ciemnobłękitna, ciemno kropkowana. Kwitnie od sierpnia do września. Występuje na Podkarpaciu, w Karpatach i w Sudetach oraz na niżu.

Surowiec Surowcem jest kłącze i ziele - Rhizoma et, Herba Gentianae, FP I,II,III,IV i V. W aptekach i w sklepach zielarskich można kupić kłącze (to nie jest korzeń (!), choć pod taką nazwą surowiec figuruje w FP) - “Radix" Gentianae – op. 25 i 50 g /Herba Lux, Kawon/.

Skład chemiczny W zielu i w kłączach goryczek znajdują się glikozydy gorczyczne (gencyopikrozyd, amarogentyna), alkaloidy (gencyanina, gencyalutyna), pochodne ksantonu (gentyzyna, izogentyzyna), fitosterole, cukrowce, barwnik, sole i kwasy.

Działanie Surowce pobudzają wydzielanie śliny, soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego, zwiększają ruchy robaczkowe przewodu pokarmowego, regulują wypróżnienia, zwiększają apetyt; działają żółciopędnie, wiatropędnie.

Wskazania: brak łaknienia, zaburzenia trawienia, niestrawność, nie=» dostateczne wydzielanie soków trawiennych, zaparcia, zmazy nocne, osłabienie, choroby skórne. Zewnętrznie: rany, stany zapalne skóry i błon śluzowych, potówki, zmiany sączące, łojotok. Odwar: 2 łyżki korzenia lub ziela zalać 2 szkl. wody; gotować 5 min.; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-150 ml; dzieci ważące; 8-9 kg - 8,5 ml, 10-15 kg - 14 ml, 16-20 kg - 21 ml, 25-30 kg - 35 ml, 35-40 kg - 50 ml, 45-50 kg - 64 ml, 5560 kg - 78-80 ml, 3-4 razy dz. Nalewka goryczkowa - Tinctura Gentianae; pół szkl. suchych kłączy lub ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml. Dzieci: 3 r. ż. - 2 ml, 7 r. ż. - 3 ml, 10 r. ż.-4 ml, 15 r. ż. - 7 ml, 3-4 razy dz. w 50 ml wody.

Rp. Mikstura GA na trawienie Nalewka goryczkowa - 10 ml

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka z bylicy posp. lub piołunowa - 10 ml Wymieszać. Zażywać 2-3 razy dz. po 30-40 kropli. Wskazania: niedostateczne wydzielanie soków trawiennych, brak apetytu, obfity i (lub) tłusty posiłek, niestrawność (5 ml 3 razy dz.), zaburzenia trawienia, osłabienie.

Rp. Mieszanka GAAC na zaburzenia trawienne i skąpe miesiączki Ziele lub kłącze goryczki - 1 łyżka Kłącze tataraku - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Liść lub ziele bylicy posp., albo piołunu - 1 łyżkę Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody; gotować 3 minuty; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100 ml. Wskazania: brak łaknienia, zaburzenia przemiany materii, zaburzenia trawienne, zaparcia, niedostateczne wydzielanie soków trawiennych, skąpe i bolesne, a przy tym nieregularne krwawienia miesiączkowe, kamica żółciowa, zastoje żółci, niedomoga wątroby, bóle wątroby, pęcherzyka żółciowego, trzustki, brzucha i jajników, nieżyt żołądka, choroby nerek.

Goździkowiec korzenny - Eugenia caryophyllata sive Eugenia aromatica (Myrtaceae) Opis Drzewo dorastające do 12 m wys.; liście eliptycznolancetowate, całobrzegie, z wierzchu błyszczące, zimozielone; ulistnienie równoległe; kwiatostany baldachokształtne; kwiaty złożone z 4-działkowego, czerwonego kielicha, 4-płatkowej różowobiałej korony, wielu pręcików i z 1 słupka. Uprawiany na Amboinie, Uliassar, Półwyspie Malajskim, Zanzibarze, Madagaskarze i w Afryce.

Surowiec Surowcem są kwiaty - Flos Caryophylli, zwane popularnie goździkami. Goździki można rzecz jasna kupić w sklepach spożywczych.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Skład chemiczny Goździki będące w handlu zawierają ok. 15-20% olejku eterycznego, a w nim eugenol (70-90%), kariofilen i acetyloeugenol. Ponadto w goździkach można znaleźć garbniki (10%), żywice (8%),tłuszczowce, woski i kwasy organiczne, głównie fenolowe.

Działanie Wyciągi z goździków działają wiatropędnie, silnie przeciwzapalnie, silnie ściągająco, odkażająco, znieczulająco, przeciwbólowe, wykrztuśnie; pobudzają apetyt, zwiększają wydzielanie soków żołądkowych, trzustkowych i jelitowych oraz żółci, przyśpieszają trawienie.

Wskazania: zaburzenia trawienia, nieżyt

jelit i żołądka, niestrawność, biegunka, nieprzyjemny zapach z jamy ustnej pochodzący w rzeczywistości z jelit, w których zachodzą niepożądane procesy rozkładu, nieżyty układu oddechowego, stany zapalne układu trawiennego; cuchnące biegunki z kolkami. Zewnętrznie: stany zapalne skóry i błon śluzowych, pryszcze w okresie miesiączki, nadmierne pocenie się. Nogi nadmiernie pocące się kąpać w wodzie z dodatkiem nalewki lub odwaru goździkowego. Pomimo podjętych licznych prób i eksperymentów muszę stwierdzić, że nie leczy trądziku pospolitego.

Przeciwwskazania: ciąża, laktacja. Napar: 2 łyżki goździków zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100 ml; dzieci, zależnie od masy ciała: 15-20 kg - 21 ml, 25-30 kg - 35 ml, 35-40 kg - 50 ml, 45-50 kg - 64 ml, 3-4 razy dz. Goździki zalecam parzyć w gorącym mleku, który następnie należy osłodzić miodem; taki mleczny napar stosować przy przeziębieniu, kaszlu i nieżytach układu oddechowego. Odwar: 2 łyżki goździków zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 15 minut; przecedzić. Stosować do kąpieli nóg, do płukania jamy ustnej i gardła przy stanach ropnych i zapalnych oraz przy nieprzyjemnym zapachu (przełknąć 2-3 łyki). Nalewka goździkowa - Tinctura Caryophylli: pół szkl. całych goździków zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml w 50 ml wody lub mleka z miodem. Stosować też zewnętrznie; po umyciu nóg przetrzeć je nalewką; przemywać skórę twarzy lub stosować do płukania po rozcieńczeniu - 1 łyżka nalewki + 150 ml wody. Nalewkę wcierać w bolące miejsca przy mięśnio-, nerwo- i stawobólach. Odstrasza owady i roztocze.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Przy oduczaniu się palenia tytoniu, przy stanach zapalnych dziąseł i przy nieprzyjemnej woni z ust żuć 2-3 goździki kilka razy dz. Olej goździkowy - Oleum Eugeniae caryophylli: pół szkl. goździków zalać 200 ml gorącego oleju; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować do wcierań przeciwbólowych, znieczulających, rozgrzewających i przeciwświądowych (np. przy swędzących wysypkach). Olej goździkowy leczy ukąszenia owadów, odstrasza komary (natrzeć olejem skórę), pchły i pluskwy. Przy przeziębieniach, stanach zapalnych układu oddechowego, chorobach zakaźnych nacierać ciało olejem goździkowym wymieszanym z olejem rozmarynowym, arcydzięglowym, majerankowym i (lub) palustrowym (czyli z bagna zw.) w proporcji 1:1.

Herbata chińska Camelia sinensis sive Thea chinensis (Theaceae) Opis Krzew dorastający do 6 m wys.; liście krótkoogonkowe, eliptyczno-lancetowate, zimozielone, skórzaste, brzegiem piłkowane; ulistnienie skrętoległe; kwiaty duże, białe, wonne, osadzone w kątach liści; owoc - torebka. Istnieje kilka odmian herbaty, np.: - Herbata assamska (indyjska) - Choisy = Thea assamica, rosnąca dziko w Assamie, Burmie i w Indochinach; główne środki uprawy to: Chiny, Japonia, Brazylia, Cejlon i Syjam. - Herbata kambodżańska. - Herbata paragwajska - Ilex paraguariensis (mate) - Ameryka Południowa. - Kamelia - Caraelia japonica. Produkuje się 4 typy herbaty suchej: czarną, zieloną, czerwoną i żółtą. Zabarwienie suchej herbaty zależy od technologii przerobu zerwanych liści, co wpływa też na skład chemiczny, smak i zapach każdego typu. Herbata zielona to nic innego jak suche, rozdrobnione liście, niekiedy aromatyzowane (rzadko), natomiast herbata czarna, czerwona i żółta zawdzięczają swe właściwości procesowi fermentacji i aromatyzowania.

Surowiec Wykorzystuje się liść herbaciany - Folium Theae.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Skład chemiczny W herbacie występują garbniki - 9-30% (galusan l-epikatechiny, epigalokatechina, galusan galokatechiny, l-epikatechina, kw. galusowy), alkaloidy (koffeina - 2%; w 100 ml mocnej herbaty znajduje się ok. 50-100 mg koffeiny; teofilina, teobromina), sole mineralne (dużo żelaza, manganu, potasu, krzemu, sodu, fluoru, miedzi, jodu, fosforu, wapnia i magnezu), kumaryny (umbeliferon-7-glukozyd), witaminy (C – ok. 100 mg/100 g, tiamina, ryboflawina, fitochinony, pirydoksyna), olejek eteryczny - ok. 0,6%, flawonoidy (kwercetyna, kemferol), ksantyna, hipoksantyna, paraksantyna, metyloksantyna, nekleotydy, nukleoproteidy, barwniki (tearubigina, teaflawina, karotenowce, ksantofile), aminokwasy (kw. glutaminowy, metionina), kw. organiczne (fumarowy, pirogronowy, bursztynowy, szczawiowy, jabłkowy, cytrynowy), białkowce (gluteliny, albuminy).

Działanie Napar herbaciany sporządzony z 1 łyżki suszu na 2 szkl. wrzącej wody (parzyć 15 minut; przecedzić; pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml) działa moczopędnie, żółciopędnie; zwiększa wydzielanie śliny i soku żołądkowego, w tym także kwasu solnego; likwiduje niestrawność, zaburzenia trawienne, biegunki; ponadto wywiera działanie ściągające, a zarazem przeciwzapalne i odkażające; ogólnie wzmacnia, usuwa zmęczenie, działa tonizująco na układ nerwowy; ułatwia pracę umysłową.

Rp. Mieszanka herbaciana Herbata - 1 łyżka Kwiat lub ziele pierwiosnka - 1 łyżka Kwiat lub ziele wrzosu - 1 łyżka Suche płatki różane - 4 szczypty Wymieszać i zalać 3 szkl. wrzącej wody; parzyć 10-15 minut; przecedzić. Do szklanki wlać 100 ml naparu i dopełnić do 200 ml; osłodzić do smaku, najlepiej glukozą, fruktozą lub miodem. Powyższy napój działa moczopędnie, przeciwzapalnie, wzmacniająco, gasi pragnienie; gorzki - leczy niestrawność i biegunki. Podawać przy chorobach zakaźnych, zaburzeniach trawiennych, nieżytach przewodu pokarmowego i układu oddechowego. Odkaża drogi moczowe. Jest bardzo smaczny i zdrowy.

Hyzop lekarski - Hyssopus officinalis (Labiatae)

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Opis Krzewinka dorastająca do 60 cm wys.; łodyga w dole zdrewniała, gałęzista, gęsto ulistniona; liście prawie siedzące, lancetowate lub równowąskolancetowate, tępe, 1wiązkowe, gruczołowato kropkowane; kwiaty w nibyokółkach, na szczycie skupionych, często w jednostronny pozorny kłos; korona niebieska lub floletowoniebieska. Kwitnie od lipca do sierpnia. Roślina uprawiana, niekiedy na łąkach zdziczała.

Surowiec Wykorzystywane jest ziele - Herba Hyssopi, pozyskiwane z uprawy lub kupione w sklepie zielarskim.

Skład chemiczny Ziele zawiera olejek eteryczny - ok. 1% (kamfen, pinen), garbniki – ok. 8%, flawonoidy (diosmina, hysopina), wit. C - 100-170 mg/100 g, kw. oleinowy i ursolowy, karotenoidy i in. Olejek lotny hyzopowy składa się z pinokamfenu – 30-40%, alfa- i beta-pinenu, cineolu i kamfenu.

Działanie Hyzop działa wykrztuśnie, przeciwbiegunkowo, przeciwzapalnie, przeciwpotnie, przeciwbakteryjnie (wrazliwe są na hyzop, m.in. Escherichia coli, Staphylococus aureus, Bac. sporogena, Bac. mesenthericum), żółciopędnie, wiatropędnie; odkaża drogi żółciowe, upłynnia zalegającą wydzielinę śluzową w drogach oddechowych i ułatwia jej usuwanie, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, zwiększa apetyt.

Wskazania:

suchy kaszel, zapalenie górnych dróg oddechowych, stany zapalne krtani l jamy ustnej, zaburzenia trawienia, biegunka, nadmierna potliwość (zalecam łączyć z szałwią), osłabienie, stany zapalne przewodu pokarmowego, przeziębienie, choroby zakaźne, stany zapalne dróg żółciowych, zaburzenia w wydzielaniu żółci.

Zewnętrznie:

rany, stłuczenia, łojotok, trądzik ropny i biznowcowy, stany zapalne skóry, ropnie, zapalenie mieszków włosowych. Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 36 razy dz. po 150-200 ml; niemowlęta ważące: 3-4 kg -8,5 ml, 5-6 kg - 10,7 ml, 7-3 kg 15 ml, 9-10 kg - 19 ml; dzieci ważące: 15-20 kg - 42 ml, 25-30 kg - 55 ml, 35-40 kg - 75 ml, 45-50 kg -107 ml, 3-4 razy dz. lub w razie potrzeby częściej.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka hyzopowa - Tinctura Hyssopi: pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10-15 ml w 5 ml wody. Dzieciom podawać 5-10 ml nalewki w gorącym mleku osłodzonym miodem. Olej hyzopowy - Oleum Hyssopi: pół szkl. ziela (suchego lub świeżego) zalać 200 nil gorącego oleju uniwersalnego, sojowego, winogronowego lub słonecznikowego; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Przy zaparciach połączonych z zaburzeniami trawiennymi zażywać 2 łyżki oleju 2-3 razy dz. Jest znakomitą przyprawą do licznych zup, mięs, sosów, ryb i sałatek. Używać go do leczenia ran, ropni, czyraków, stłuczeń i stanów zapalnych oraz do leczniczych wcierań przeciwprzeziębieniowych, przeciwgrypowych i wzmacniających (olej wetrzeć przed pójściem do łóżka w klatkę piersiową, w plecy, w szyję, w brzuch oraz w stopy).

Słowa kluczowe: Iglica, Erodium, Jałowiec, Juniperus, Janowiec, Genista, Jarząb, jarzębina, Jasnota, Lamium, Jemioła, Viscum, Jesion, Fraxinus, Jeżyna, Rubus, Kalina, Viburnum, Kasztanowiec, Aesculus, Kminek, Carum, Kokoryczka, Polygonatum, Koniczyna, Trifolium, Konwalia, Convallaria, Koper, Anethum, Foeniculum, Kopytnik, Asarum, Kosaciec, Iris, Kozieradka, Trigonella, Kozłek, Valeriana, Kruszyna, Frangula, szakłak, Rhamnus, Krwawnik, Achillea, Krwiściąg, Sanguisorba, Lawenda, Lavandula, Lebiodka, Origanum, Len, Linum, Lepiężnik, Petasites, Lipa - Tilia, Lnica, Linaria, Lubczyk, Levisticum, Lukrecja, Glycyrrhiza, Łopian, Arctium, Macierzanka, Thymus, Majeranek, Majorana, Malina, Rubus, Malwa, Althaea, Marchew, Daucus, Mącznica, Arctostaphylos, Melisa, Melissae, Mięta, Mentha, Morszczyn, Fucus, Mniszek, Taraxacum officinale, Mydlnica, Saponaria, Nagietek, Calendula, Nasturcja, Tropaeolum, Nawłoć, Solidago , Nostrzyk, Melilotus.

Strona archiwalna Zielarstwo i metody fitoterapii O ziołach i preparatach ziołowych Opracowano na podstawie prac:

Henryk Różański Poradnik zielarski Krosno 1993 Poradnik Fitoterapii Krosno 1990-1994 Roślinne preparaty galenowe, cz. I - III, receptura i wyniki badań autora

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rękopis i maszynopis recenzowany; Krosno, cz. I-III - 1989-1996; Krosno-Poznań, cz. IV – 1997-2001 Sponsor badań autora w latach 1993-2000 - Fundacja Büchnera

Dokument i receptury chronione prawami autorskimi

Spis treści niniejszej strony: Iglica pospolita - Erodium cicutarium Jałowiec pospolity - Juniperus communis Janowiec - Genista Jarząb pospolity (jarzębina) Jasnota biała - Lamium album Jemioła - Viscum Jesion wyniosły - Fraxinus excelsior Jeżyna fałdowana - Rubus plicatus Kalina koralowa - Viburnum opulus Kasztanowiec zwyczajny - Aesculus hippocastanum Kminek zwyczajny - Carum carvi Kokoryczka wielokwiatowa i kokoryczka wonna - Polygonatum multiflorum et Polygonatum odoratum sive Koniczyna - Trifolium Konwalia majowa - Convallaria maialis Koper ogrodowy - Anethum graveolens i koper włoski - Foeniculum vulgare Kopytnik pospolity - Asarum europaeum Kosaciec żółty - Iris pseudoacorus Kozieradka - Trigonella Kozłek lekarski - Valeriana officinalis Kruszyna pospolita - Frangula alnus i szakłak pospolity - Rhamnus cathartica Krwawnik pospolity - Achillea millefolium Krwiściąg lekarski - Sanguisorba officinalis i krwiściąg mniejszy - Sanguisorba minor Lawenda lekarska - Lavandula officinalis Lebiodka pospolita - Origanum vulgare Len zwyczajny - Linum usitatissimum Lepiężnik różowy - Petasites officinalis Lipa - Tilia Lnica pospolita - Linaria vulgaris Lubczyk lekarski - Levisticum officinale Lukrecja gładka - Glycyrrhiza glabra Łopian większy - Arctium lappa Macierzanka piaskowa - Thymus serpyllum Majeranek ogrodowy - Majorana hortensis Malina właściwa - Rubus idaeus

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Malwa czarna - Althaea rosea Marchew siewna (ogrodowa) - Daucus carota Mącznica lekarska - Arctostaphylos uva-ursi Melisa lekarska - Melissae officinalis Mięta - Mentha Morszczyn pęcherzykowaty - Fucus vesiculosus Mniszek lekarski - Taraxacum officinale Mydlnica lekarska - Saponaria officinalis Nagietek lekarski - Calendula officinalis Nasturcja większa i nasturcja mniejsza - Tropaeolum maius et Tropaeolum minus Nawłoć pospolita i nawłoć kanadyjska - Solidago virga-aurea et Solidago canadensis Nostrzyk żółty - Melilotus officinalis

Iglica pospolita - Erodium cicutarium (Geraniaceae). Opis. Roślina wieloletnia (w ostre zimy wymarza) dorastająca do 50 cm wys.; łodyga ogruczolona, czerwonawo nabiegła, owłosiona, podnosząca się; liście nieparzysto-pierzasto-sieczne; liście o odcinkach głęboko pierzastowcinanych; kwiatostan baldachokształtny, długoszypułkowy; szypułki kwiatowe do 1,5 cm dł.; korona o płatkach jajowatych; pręcików 10; kwiaty purpurowe; owoc - rozłupka ze spiralną ością, która wkręca się w glebę wraz z owockiem (bardzo ciekawe zjawisko). Kwitnie od kwietnia do października. Roślina pospolita w całym kraju. Iglica rośnie na ugorach, na pastwiskach, na przydrożach, w ziołoroślach, na wzgórzach, na łąkach; lubi gleby bogate w azot. Surowiec. Wykorzystuje się ziele - Herba Erodii cicutarii, które zbiera się przed lub w czasie kwitnienia i suszy w temp. do 40o C. Skład chemiczny. Ziele iglicy zawiera dużo witaminy C (600-650 mg/100 g), koffeinę (ok. 50 mg/100 g), karoten, kw. galusowy, cytrynowy, jabłkowy i kawowy, garbniki, sole mineralne (głównie krzem), flawonoidy, alkaloidy, fermenty i in.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Działanie. Wyciągi z iglicy działają moczopędnie, słabo przeciwbólowo, napotnie, przeciwobrzękowo, odtruwająco, żółciopędnie, przeciwreumatycznie, wzmacniająco, przeciwzapalnie, przeciwkrwotocznie, odkażająco; uszczelniają i wzmacniają naczyńka krwionośne, regulują przemianę materii, zapobiegają powstawaniu miażdżycy, regulują krwawienia miesiączkowe, wzmagają wydzielanie soku żołądkowego, polepszają trawienie pobudzają apetyt; leczą biegunki i niestrawność.

Wskazania: obrzęki, skąpomocz, kamica moczowa i żółciowa, zaburzenia metabolizmu i trawienia, reumatyzm, dna, choroby zakaźne, przeziębienie, niedobór wit. C, choroby skórne, stany zapalne nerek i dróg moczowych, choroba wrzodowa, krwawienia z przewodu pokarmowego, krwiomocz, upławy, nieregularne i obfite krwawienia miesiączkowe, choroby wątroby. Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml; niemowlęta ważące: 3-4 kg -8,5 ml, 5-6 kg - 10-11 ml, 7-8 kg - 15 ml, 9-10 kg - 19-20 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące: 15-20 kg - 42 ml, 25-30 kg - 53 ml, 35-40 kg -75 ml, 45-50 kg - 107110 ml, 3-4 razy dz. Korzystne jest podawanie iglicy wraz z Benalginem (benzydaminą), salicylanami oraz z paracetamolem (Acenol) i ibuprofenem.

Alkoholatura “zimna": pół szkl. świeżego mielonego ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10-15 ml; dzieci ważące 15 kg - 2 ml, 20 kg - 2,8 ml, 25 kg - 3,5 ml, 30 kg - 4 ml, 35 kg 5 ml, 40 kg - 5,7 ml, 45 kg - 6 ml, 50 kg - 7 ml, 55 kg - 7,8 ml, 3-4 razy dz. Nalewka iglicowa - Tinctura Erodii: pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10-15 ml; dzieci patrz alkoholatura. Alkoholmel Erodii: do 100 ml alkoholatury (w ostateczności może być nalewka) wlać 100 ml miodu, dodać sok z cytryny, cynamon lub wanilię, wymieszać wszystko razem Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżki jako wybitnie działający środek wzmacniająco i wykrztuśnie. Dzieciom podawać 2 łyżeczki płynu.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Miód iglicowy - Mel Erodii: Na każdą łyżkę świeżego siekanego ziela dać 1 łyżkę miodu i 10 kropli gliceryny, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce. Podobnie sporządza się miód iglicowy z suchego ziela. Syrop iglicowy - Sirupus Erodii: świeże zmielone ziele v ilości 2 szklanek pełnych zalać 300 ml wody; dodać 3 łyżki korzenia żywokostu i 2 łyżki korzenia lukrecji; gotować wszystko razem 5 minut; odstawić pod przykryciem na 3 godziny; odcedzić. Dodać 100 ml cukru i 100 ml miodu oraz sok z jednej małej cytryny, wanilię lub cynamon, wymieszać. Na końcu do syropu dodać 2 łyżki wódki. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżki; dzieci - 2 łyżeczki syropku 3-4 razy dz. Ze świeżego ziela można uzyskać przy pomocy sokowirówki sok wysokowitaminowy, który zażywa się 3-4 razy dz. po 30 ml. Warto go zakonserwować poprzez zacukrowanie lub zalanie alkoholem w proporcji 1:1. Rp. Alkoholatura lub nalewka iglicowa - 50 ml Nalewka lub intrakt pierwiosnkowy - 50 ml Nalewka lub intrakt ze świeżych owoców róży - 50 ml Miód naturalny - 100 ml Wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżki. Podawać dzieciom w ilości 2 łyżeczek, najlepiej w mleku z miodem. Wskazania: choroby rekonwalescencja.

zakaźne,

kaszel,

przeziębienie,

Rp. Ziele iglicy - 1 łyżka Liść pokrzywy - 1 łyżka Ziele mniszka - 1 łyżka Owoc dzikiej róży - 1 łyżka Ziele ruty - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

osłabienie,

Liść babki - 1 łyżka Owoc dzikiego bzu czarnego - 1 łyżka Igliwie świerkowe, sosnowe lub modrzewiowe - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Wymieszać; 3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić; osłodzić miodem. Pić 4 razy dz. po 200 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 28,5 ml, 20-25 kg - 57 ml, 30-35 kg - 85,7 -ni, 40-45 kg - 114 ml, 50-55 kg - 142 ml, 5-4 razy dz. Wskazania: niedobory witaminowe i bioelementów, osłabienie, rekonwalescencja, przeziębienie, choroby zakaźne i skórne, obniżona odporność systemu immunologicznego na choroby, nieżyt dróg oddechowych, zaparcia, gorączka, zaburzenia przemiany materii, po zatruciach. Rp. Napar z ziela iglicy - 100 ml Odwar z kory wierzbowej lub napar z kwiatu wiązówki - 100 ml Napar lipowy - 100 ml Wymieszać. Pić 4 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3 kg -8,7 ml, 4-5 kg - 11 ml, 6-7 kg - 17 ml, 3-9 kg – 22,8 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 10-15 kg - 28,5 ml, 20-25 kg - 57 ml, 30-35 kg - 85,7 ml, 40-45 kg - 114 ml, 50-55 kg 142 ml, 4 razy dziennie lub częściej. Wskazania: gorączka, grypa, przeziębienie, świnka, odra, ospa i in.

Jałowiec pospolity - Juniperus communis (Cupressaceae). Opis. Krzew lub drzewko dorastające do 15 m wys.; kora szarobrunatna, włóknista; igły mrozoodporne, proste, kłujące, ustawione po 3 w okółkach; roślina dwupienna; szyszkojagody czarne z sinym nalotem; żyje do 100 i więcej lat. W Polsce pospolity na niżu i w niższych położeniach górskich. Surowiec.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowcem jest owoc jałowca - Fructus Juniperi, FP I,II,III, IV i V, które można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 20, 50 g). Szyszkojagody zbiera się w jesieni lub zimą po przymrozkach; suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 40-60o C. Można je też najpierw suszyć w normalnej temp. pokojowej, a gdy ulegną pomarszczeniu dosuszyć w temp. podwyższonej. Skład chemiczny. Szyszkojagody zawierają 2% olejku eterycznego, 40% cukrów, 0,5% żywic, 8% barwników, goryczkę - juniperynę - ok. 1%, flawonoidy, witaminy, sole mineralne, kwasy organiczne i garbniki. Olejek eteryczny zawiera pinen, kadinen, borneol, kamfen, junen (czynny diuretycznie), juniperol, terpineol. Ponadto w owocach i w igliwiu jałowcowym (niekiedy jest też wykorzystywany) występuje gwajakol i jego pochodne oraz krezol. Działanie. Przetwory z jałowca działają moczopędnie (hamują wchłanianie zwrotne jonów Na i Cl — działanie przeciwobrzękowe), żółciopędnie, odkażająco, wykrztuśnie; hamują nadmierny proces fermentacji zachodzący w jelitach, ułatwiają i poprawiają trawienie i wchłanianie mleczka pokarmowego, zwiększają wydzielanie soków żołądkowych, przyśpieszają obieg krwi, działają napotnie, likwidują zastoje żółci. Wskazania: hipernatremia (nadmiar sodu), hiperchloremia, obrzęki zastoinowe, niewydolność wątroby, zaburzenia trawienie, nerwobóle, reumatyzm, zastoje krążeniowe, zaburzenia metabolizmu, choroby przeziębieniowe, skórne i zakaźne, nieprzyjemna woń z ust, nieżyty układu oddechowego, suchy kaszel, katar, stany zapalne zatok, trądzik (wewnętrznie !). Przeciwwskazania: ciąża, choroba wrzodowa zapalenie ślepej kiszki, zapalenie nerek,

(zdania

podzielone),

Objawy przedawkowania: podrażnienie nerek, białkomocz, krwiomocz, podrażnienie przewodu pokarmowego, nudności, wymioty, biegunka. Odwar: 2 łyżki owoców zalać 2 szkl. wody; gotować 3-5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić; osłodzić miodem. Pić 4 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 14 ml, 16-20 kg - 22-28 ml, 21-25 kg - 30 ml, 26-30 kg -3742 ml, 31-35 ml - 44-50 ml, 36-40 kg - 51-57 ml, 41-45 kg - 58-64 ml, 46-50 kg - 65-71 ml, 51-55 kg - 72-78,5 ml, 4 razy dz.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Owoce można zaparzyć w mleku, a następnie osłodzić miodem (nieżyty układu oddechowego, kaszel, przeziębienie itd.). Nalewka jałowcowa - Tinctura Juniperi (jałowcówka): pół szkl. mielonych owoców zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml. Intrakt jałowcowy - Intractum Juniperi: pół szkl. świeżych owoców zalać 400 ml gorącego alkoholu 40%; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml; dzieciom podawać w mleku z miodem. Olej jałowcowy – Oleum Juniperi (stosować do wcierań rozgrzewających, przeciwprzeziębieniowych, przy nerwo-, stawo-, i mięśniobólach oraz przy nieżytach układu oddechowego i przy chorobach zakaźnych - nacierać całe ciało, także przy chorobach zakaźnych): pół szkl. świeżych lub suchych zmielonych owoców zalać 100-150 ml gorącego oleju; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Można też używać jako przyprawy do sałatek i zup oraz tłustych mięs. Uwaga ! Olejek eteryczny jałowcowy (Oleum Juniperi) dostępny w sklepach zielarskich i w aptekach można zażywać na miodzie 3-4 razy dz. po 3 krople (stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego i zatok obocznych nosa). Samego olejku eterycznego nie stosować do wcierania w skórę trądzikową i łojotokową, nawet w stanie rozcieńczonym. Niektórzy zalecają go przy trądziku – do wcierań. Niestety wcierany w skórę twarzy i szyi powoduje ropne zapalenie mieszków włosowych. Olejek jałowcowy można natomiast mieszać z innymi olejkami i stosować do leczenia zmian trądzikowych, oczywiście w odpowiednich zestawach i proporcjach. Zażywany doustnie (polecam wyciągi wodne z szyszkojagód) działa rzeczywiście przeciwtrądzikowo.

Janowiec - Genista (Fabaceae). Opis. 1). Janowiec barwierski - Genista tinctoria - żółcidło - krzewinka dorastająca do 60 cm wys., na pierwszy rzut oka podobna do lnicy; gałązki roczne bruzdowane, kanciaste, wzniesione, na szczycie przylegająco owłosione; liście pojedyncze, lancetowate lub eliptyczne, brzegiem i na wiązkach przewodzących - owłosione; przylistki drobne, szydlaste; kwiatostan grono szczytowe; kwiaty żółte; owoc - strąk. Kwitnie od czerwca do

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

sierpnia. Rośnie w suchych lasach i na słonecznych wzgórzach; występuje na niżu i na Podkarpaciu. 2). Janowiec ciernisty - Genista germanica - krzewinka dorastająca do 60 cm wys.; gałązki owłosione, starsze z kolcami, kwiatonośne - bez kolców; liście pojedyncze, lancetowate lub eliptyczne; przylistków brak; kwiatostan grono; kwiaty żółte, motylkowate; pręcików 10 zrosłych ze sobą nitkami; słupek 1; owoc - owłosiony strąk; nasiona ciemnobrunatne, spłaszczone, w liczbie 2-6 sztuk. Kwitnie od maja do lipca. Rośnie w borach sosnowych i na słonecznych wzgórzach. Rozpowszechniony na niżu. Surowiec. Z janowca barwierskiego będziemy wykorzystywali kwitnące ziele - Herba Genistae tinctoriae, natomiast z janowca ciernistego kwitnące ziele i nasienie - Herba Genistae germanicae et Semen G. germanicae. Oba surowce suszy się w temp. do 40o C. Skład chemiczny. Ziele i nasiona janowca ciernistego zawierają: sparteinę; cytyzynę, metylocytyzynę, anagirynę, flawonoidy, garbniki, olejek eteryczny i gorycze. Ziele janowca barwierskiego ma podobny skład chemiczny i zawiera około 0,33% alkaloidów (genistynę, sparteinę, anagirynę, cytyzynę, metylocytyzynę), flawonoidy (luteolinę), gorycze, garbniki, olejek lotny. Działanie. Alkaloidy zawarte w janowcach nadają wyciągom gorzki smak, dobrze przenikają do wody i alkoholu oraz gliceryny; pobudzają ośrodek oddechowy, zwalniają czynność serca, zmniejszają wrażliwość mięśnia sercowego, zwalniają przewodzenie podniet w wegetatywnych włóknach sercowych, hamują niemiarowość serca, kurczą macicę, zwiększają napięcie układu nerwowego parasympatycznego. Inne składniki chemiczne oraz znane nam już alkaloidy wywierają silne działanie moczopędne, napotne, przeczyszczające (słabe), uspokajające, przeciwzapalne, przeciwkamicze (zapobiegają powstawaniu kamicy moczowej), żółciopędne, przeciwobrzękowe; obniżają ciśnienie krwi, pobudzają apetyt, wzmagają wydzielanie soku żołądkowego, poprawiają trawienie.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania: tachykardia, migotanie przedsionków, nerwica serca, kołatanie serca, kłucie w sercu, podniecenie nerwowe, bezsenność, nadciśnienie, zapalenie nerek i dróg moczowych, kamica moczowa i żółciowa, obrzęki, gorączka, skąpomocz, zaparcia, zaburzenia w wydzielaniu żółci. Pomagają też przy chorobach śledziony i zatrzymaniu miesiączki. Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 15-20 kg - 21 ml, 25-30 kg - 35 ml, 35-40 kg - 50 ml, 45-50 kg - 64 ml, 55 kg - 78 ml, 3—4 razy dz. Proszek janowcowy – Pulvis Genistae: suche nasiona janowca ciernistego zmielić w młynku do kawy. Zażywać 3 razy dz. po 1/3 łyżeczki do herbaty; dobrze popić. Sproszkowane ziele można wymieszać z miodem (1 łyżeczka płaska proszku na 2 łyżki miodu i 10 kropli gliceryny lub alkoholu) i zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce. Nalewka janowcowa - Tinctura Genistae: pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 10 ml w 50 ml wody. Przyrządza się także intrakt w tej samej proporcji suszu do alkoholu i podobnie zażywa, Wyciągi alkoholowe można zmieszać z miodem w proporcji 1:1 (uzyskując Alkoholmel Genistae) i zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce. Nalewka z nasion: 2 łyżki nasion mielonych zalać 100 ml wódki; macerować 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 20-30 kropli w chorobach serca. W przypadku kamicy moczowej proponuję następujący lek (przy pomocy którego uzyskiwałem dobre efekty lecznicze, ale z pewnością nie będzie on taki dobry w stosunku do wszystkich chorych, można jednak spróbować, który umożliwia i ułatwia wydalenie piasku i drobnych kamieni z układu moczowego. Rp. Napar z janowca - 50 ml Napar z połonicznika - 50 ml Napar z glistnika - 50 ml Odwar z kory lub gałązek brzozy - 50 ml

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Gliceryna płynna - ilość zależna od wagi ciała (to znaczy na każdy 1 kg masy ciała dajemy 1 g gliceryny, np. osoba ważąca 56 kg powinna zużyć 56 g gliceryny, 45 kg - 45 g gliceryny itd.; gliceryna sprzedawana jest w aptekach po 30 g). Płyny wymieszać i wypić jednorazowo. Lek stosować 1 raz dz. rano lub wieczorem przez 5-6 dni, potem należy zrobić przerwę 2-tygodniową. Wszystkie składniki są bardzo ważne; dziwne się może komuś wydać wypicie takiej ilości gliceryny, jednakże mniejsza jej dawka nie pełni należytej roli. Jedynym niepożądanym działaniem specyfiku jest to, że wywołuje przeczyszczenie; dzieje się to jednak w sposób łagodny, a tak na marginesie mówiąc to od czasu do czasu wskazane jest pełne wypróżnienie się, usunięcie zalegających mas kałowych z jelit, które wydzielają toksyczne i bardzo szkodliwe dla samego organizmu substancje; szczególnie ważne to jest przy częstych bólach brzucha, zaburzeniach trawiennych, chorobach skórnych i zakaźnych oraz przy otyłości i złym samopoczuciu. Po tej oto kuracji każdy człowiek poczuje się o wiele lepiej, odczuje znaczną ulgę i powrót sił. Ale wróćmy do głównego meritum leku. Glistnik działa silnie rozkurczowo na drogi moczowe (powiększa ich światło) co umożliwia przejście drobnych kamieni przez przewody moczowe, ponadto znosi ewentualną kolkę i uspokaja pacjenta. Z tego względu, że chory może odczuć bóle powinien zaopatrzyć się w dodatkowy lek rozkurczowy i przeciwbólowy, np. Vegantin, Isalgin, No-Spa, Tolargin, Vegantalgin (w razie potrzeby zażyć 2 tabl. lub draż. któregoś z wymienionych leków, można to też zrobić profilaktycznie). Tolargin o działaniu silnie rozkurczowym i przeciwbólowym należy zastosować doodbytniczo – 1 czopek. Wiemy też, że wyciągi z połonicznika, kory brzozy i janowca rozkruszają kamienie moczowe i złogi na piasek ułatwiając ich wydalenie (przez strumień cieczy wydalanej). Gliceryna ułatwia przechodzenie kamieni nerkowych przez drogi moczowe, o czym można się dowiedzieć ze starych ksiąg medycznych i być może osobiście. Większa cześć gliceryny zostaje szybko przekształcona do glukozy wywołując przejściową hiperglikemię i silny efekt moczopędny. Podczas dnia pić napar z następującej mieszanki ziołowej: Rp. Ziele nawłoci - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ziele skrzypu - 1 łyżka Liść borówki, mącznicy, liście lub gałązki gruszy lub ziele bagna zw. - 1 łyżka Ziele połonicznika - 1 łyżka Kłącze perzu - 1 łyżka Liść pokrzywy - 1 łyżka Wymieszać. 3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody, zagotować; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 200 ml.

Jarząb pospolity (jarzębina) - Sorbus aucuparia (Rosaceae). Opis. Krzew lub drzewo dorastające do 15 m wys.; liście nieparzysto-pierzaste, o 11-15 lancetowatych, ostro piłkowanych listkach; kwiaty zebrane w baldachy (podbaldachy); kielich 5-działkowy; korona złożona z pięciu okrągławych, białych lub nieco żółtawych płatków; owoc - kulisty, szkarłatny typu jabłka (jabłczak). W Polsce rośnie na niżu i w górach; pospolity w lasach, w zaroślach, nad rzekami i w parkach. U nas rosną także: jarząb mączny - S. aria, jarząb domowy - S. domestica i jarząb szwedzki – S. scandia (intermedia), które są również lecznicze. Surowiec. Wykorzystywane są liście, kwiaty i owoce - Folium, Flos, et Fructus Sorbi sprzedawane są w sklepach zielarskich (owoc). Liście i kwiaty zbiera się w czasie kwitnienia, łączy ze sobą, razem suszy w temp. do 40o C i razem mieli. Owoce zbiera się, gdy są dojrzałe i suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 80 °C. Skład chemiczny.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Owoce zawierają 40-70 mg/100 g wit. C, 13.000 j.m. wit. A; 400 mg wit.P, 400 ug wit. K, 5,85% cukrowców, 2,57% kw. jabłkowego, 1,79% zw. azotowych, 0,85% soli mineralnych, 0,39% pektyn, garbniki, flawonoidy, gorycz, kw. parasorbowy, kw. sorbowy, kw. cytrynowy, kw. galusowy, epikatechinę i glikozydy. Kwiaty i liście posiadają 100-200 mg wit. C/100 g, flawonole (astragalinę, hiperozyd, 3-soforozyd, kemferol, izokwercytrynę, soforozyd kwercetyny), spireozyd. Działanie. Owoce działają moczopędnie, przeciwszkorbutowo, odżywczo, odkażająco, lekko przeczyszczająco, przeciwcukrzycowo, żółciopędnie, wzmacniająco, odtruwająco; zwiększają krzepliwość krwi, regulują metabolizm. Kwiaty i liście są cennym źródłem wit. C i P, uszczelniają i wzmacniają naczyńka krwionośne, działają moczopędnie, żółciopędnie, wzmacniająco, przeciwzapalnie, odkażająco, przeciwobrzękowo, przeciwwysiękowo, regulują wypróżnienia i przemianę materii. Wskazania: zaparcia, biegunka, nieżyt jelit i żołądka, hipowitaminozy, choroby zakaźne, przeziębienie, zaburzenia trawienia, choroby skórne i alergiczne, zaburzenia w wydzielaniu i przepływie żółci, choroby wątroby, gorączka, skąpomocz, łamliwość naczyń krwionośnych, zapalenie gałki ocznej i spojówek (okłady na oczy z naparu liściowo-kwiatowego, i jednoczesne jego picie), zapalenie nerek, zaburzenia przemiany materii. Napar: 2 łyżki kwiatów i liści lub 3 łyżki owoców mielonych zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić; napar owocowy osłodzić miodem. Pić 3-4 razy dz. po 200 ml; dzieci - ok. 100-150 ml kilka razy dz. Nalewka jarzębinowa - Tinctura Sorbi: pół szkl. suchych liści lub owoców zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 10 ml. Intrakt jarzębinowy - Intractum Sorbi: pół szkl. świeżych owoców lub liści i kwiatów zalać 400 ml gorącego alkoholu; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 10 ml. Alkoholmel Sorbi: do 100 ml nalewki lub intraktu wlać 100 ml miodu, sok z jednej małej cytryny, trochę dodać wanilii lub cynamonu i goździków, wymieszać wszystko. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżki.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Sok z owoców - Succus Sorbi. Świeże owoce umyć, zmielić przez maszynkę do mięsa, włożyć do emaliowanego garnka i zalać wodą tyle tylko, żeby masę przykrywała; następnie wsypać cukier (na każdy 1 kg owoców -0,5 kg cukru); odstawić na 6-8 godz.; potem gotować masę owocową przez 15-20 minut; przecedzić; dosłodzić do smaku (jeżeli na 1 l wyciągu damy 1 kg cukru to uzyskamy syrop). Pasteryzować 20 minut w wodzie o temp. 80 °C. Doskonały jest wymieszany z innym sokiem, np. cytrynowym, jabłkowym, pomarańczowym. Rp. Liść i kwiat jarzębiny - 1 łyżka Ziele ruty - 1 łyżka Ziele nostrzyka - 1 łyżka Ziele dziurawca - 1 łyżka Kwiat bzu czarnego - 1 łyżka Ziele nawłoci - 1 łyżka Wymieszać. 3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-150 ml; dzieci ważące 15-20 kg - 21-28 ml, 25-30 kg - 35-42 ml, 35-40 kg - 50--57 ml, 45-50 kg - 64-71 ml, 55-60 kg 78-85 ml, 3-4 razy dz. Wskazania: wybroczyny na siatkówce, zapalenie nerek, wątroby, gałki ocznej i spojówek, choroby alergiczne, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, żylaki, plamice, choroby zakaźne, przeziębienie, choroby skórne (dermatozy, wypryski, trądziki, teleangiektazje i in.), krwiomocz, hipowitaminoza C i P, nadciśnienie, skąpomocz, obrzęki, wysięki stawowe, kamica moczowa i żółciowa, zastoje żółci, nieżyt żołądka i jelit, zaparcia.

Jasnota biała - Lamium album (Labiatae). Opis.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Bylina dorastająca do 60 cm wys.; liście jajowate, brzegiem grubo piłkowane; kwiaty w 6-16-kwiatowych niby okółkach; kielich dzwonkowaty z 5 ząbkami; korona biała, o zgiętej rurce, dwuwargowa; warga górna sklepiona i owłosiona, dolna natomiast dłuższa, o nitkowatych klapach bocznych; pręcików 4; słupek 1; cała roślina gruczołowato owłosiona, przy roztarciu pachnąca. Roślina pospolita; rośnie w zaroślach, w sadach, nad brzegami wód, pod lasami, na łąkach, w ogrodach, niekiedy występuje masowo. Surowiec. Surowcem jest ziele - Herba Lamii albi zbierane przed lub w czasie kwitnienia oraz kwiat - Flos Lamii albi, które można pozyskać ze stanu naturalnego lub kupić w sklepie zielarskim (opak. 10, 20, 25, 50 g). Surowce suszy się w temp. do 40o C. Niekiedy używa się również korzenie jasnoty - Radix Lamii, które są cennym surowcem. Należy je zbierać w jesieni, na przedwiośniu lub wiosną; suszyć w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 60o C. Skład chemiczny. Ziele i kwiaty zawierają olejek eteryczny, śluzy, saponiny, garbniki (w zielu ok. 12-14%), flawonoidy (lamiozyd, lamiid, hipolamiid), glikozydy irydoidowe, aminy biogenne (cholina, histamina, tyramina), dużo karotenu, liczne sole mineralne i cukrowce. Korzeń zawiera dużo saponiny i stachiozy. Działanie. Korzeń działa silnie wykrztuśnie, moczopędnie i napotnie. Natomiast ziele i kwiaty hamują krwotoki maciczne, regulują miesiączkowanie (raczej zmniejsza), zwiększają liczbę erytrocytów we krwi, poprawiają przemianę materii, odtruwają organizm, wzmagają wydzielanie soku żołądkowego, pobudzają apetyt, regulują wypróżnienia, uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne; działają żółciopędnie, rozkurczowo, napotnie, moczopędnie, przeciwcukrzycowo, odkażająco, wykrztuśnie, przeciwzapalnie i wzmacniająco. Cała roślina działa też uspokajająco i lekko nasennie. Wskazania: nadmierne krwawienia miesiączkowe i w dodatku nieregularne, upławy (pić napar i stosować nasiadówki), krwotoki

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

pozamiesiączkowe, choroby śledziony, wątroby i trzustki, skurcze mięśni gładkich, bóle brzucha, kamica moczowa i żółciowa, podniecenie nerwowe, bezsenność, wewnętrzny niepokój, lek, stres, okres po- i przekwitania, zapalenie przydatków, choroby skórne, nieżyty układu oddechowego, zaparcia, nieżyt jelit i żołądka, zaburzenia trawienne, choroby zakaźne, niedokrwistość, zaburzenia metabolizmu. Korzeń stosować głównie przy kaszlu i zakażeniach oraz stanach zapalnych układu oddechowego; pomaga też przy astmie i katarze siennym (pyłkowicy); ułatwia zasypianie; leczy przeziębienia. Napar: 2 łyżki ziela lub 3 łyżki kwiatów zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-150 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 4-5,7 ml, 5-6 kg - 7-8,5 ml, 7-8 kg - 10-11 ml, 910 kg - 12,8-14 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 11-15 kg - 15,7-21 ml, 16-20 kg - 22,8-28,5 ml, 21-25 kg - 30-35,7 ml, 26-30 kg - 37-42,8 ml, 31-35 kg - 44-50 ml, 36-40 kg - 51-57 ml, 41-45 kg - 58,5-64 ml, 46-50 kg - 65,7-71 ml, 51-55 kg - 72,8-78,5 ml, 3-4 razy dz. Kwiaty i ziele można też parzyć w mleku, które następnie warto osłodzić miodem. Odwar: 2 łyżki korzenia zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić; w przypadku chorób zakaźnych, przeziębieniowych, kaszlu itd. posłodzić miodem (jeżeli leczymy schorzenia układu pokarmowego nie słodzimy!). Pić jak napar. Alkoholatura “zimna”: pół szkl. świeżego mielonego ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10 ml (max 15 ml). Podobnie sporządza się nalewkę z suchego ziela i intrakt ze świeżego surowce; podobnie się je też dawkuje. Godny polecenia jest Alkoholmel Lamii (100 ml wyciągu alkoholowego wymieszać ze 100 ml miodu), który działa wzmacniająco i wykrztuśnie, a zażywa się go 3-4 razy dz. po 1 łyżce. Miód jasnotowy Mel Lamii: na każdą 1 łyżkę świeżego siekanego ziela dać 1 łyżkę miodu i 10 kropli gliceryny lub alkoholu; wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce. Rp. Ziele jasnoty - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ziele glistnika - 1 łyżka Kwiat lub ziele wrotyczu - 1 łyżka Kłącze lub liść lepiężnika - 1 łyżka Kłącze lub ziele kokoryczki - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 1 godzinę; przecedzić. Pić 3 razy dz. po 150 ml. Lek silny! Wskazania: zatrzymanie miesiączkowania, nieregularne krwawienia miesiączkowe, bóle miesiączkowe, zapalenie przydatków, upławy (jednocześnie stosować doustnie i do przepłukiwania pochwy lub nasiadówek 40-minutowych), zaburzenia hormonalne, okres po- i przekwitania i choroby z nim związane, nerwice, wyczerpanie nerwowe, bezsenność, wewnętrzny niepokój, nadciśnienie, zaburzenia sercowe, stres, zaparcia, bóle brzucha i jajników, zaburzenia metabolizmu, “uderzenia gorąca”, nagłe poty, zawroty głowy, chwilowe zaciemnienia w oczach, uderzenia krwi do głowy, zaburzenia trawienne podczas miesiączki. Stosować lek bardzo regularnie! Przeciwwskazania: ciąża !

Jemioła - Viscum (Loranthaceae). Opis. 1). Jemioła biała (pospolita) - Viscum album - krzewinka wieloletnia dorastająca do 50 cm dł., pasożytująca na drzewach i krzewach liściastych; pędy oliwkowożółte; liście zimotrwałe, skórzaste, grubawe, ciemnozielone; w kątach rozgałęzień wyrastają niepozorne kwiaty o silnej woni; jagody białe. Kwitnie od lutego do marca. Spotykana jest na drzewach owocowych (jabłonie, grusze) oraz dziko rosnących (wierzba, klon, topola). 2). Jemioła jodłowa - Viscum abietis - pasożytuje na jodle i innych drzewach iglastych; liście duże, szerokie, zimotrwałe, podłużnie jajowate lub lancetowate, ciemnozielone. 3). Jemioła rozpierzchła - Viscum laxum - krzewinka dorastająca do 50 cm dł.; liście wąskolancetowate, żółtozielone, górne często sierpowate; owoc jasnożółta jagoda. Kwitnie od marca do maja. Pasożytuje na drzewach iglastych.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowiec. Wykorzystuje się ziele jemioły wraz z owocami - Herba Visci cum Fructuosi (FP I, II, III, IV et V), które zbiera się od marca do kwietnia; surowiec długo schnie przez co traci swe właściwości lecznicze, dlatego też należy go suszyć w lekko ogrzanym piekarniku (do max 40o C, nie w wyższej!) oczywiście otwartym. Susz po zmieleniu należy przechowywać w światłoszczelnym opakowaniu!. W aptekach i w sklepach zielarskich sprzedaje się Intractum /Phytopharm/ (100 g) oraz Herba Visci albi (opak. 50 g). Niemiecka firma Madaus produkuje wartościowy preparat o nazwie Plenosol N – amp. – zastrzyki podskórne 1 ml. Skład chemiczny. Surowiec zawiera fizjologicznie aktywne peptydy czyli tak zwane viscotoxyny - 0,05-0,1% oraz lektyny, aminy biogenne, (cholinę. acetylocholinę, tryptaminę), triterpeny (kw. ursolowy oraz oleanowy), flawonoidy glikozydowe (kwercetynę, viscoflawinę), ksantofile, sole mineralne (Mg, K, Ca), śluzy, kw. viscynowy, viscirezynę, visconezynę, sapogeninę, zasadę złożoną z węgla, wodoru i azotu i inne. Viskotoxyna zwana także viscalbiną zbudowana jest z 34 atomów węgla, 68 atomów wodoru, 18 atomów tlenu, 10 atomów azotu i 1 atomu siarki; dobrze przechodzi do rozcieńczonego alkoholu i gliceryny, rozkłada się w temp. ok. 70-80o C lub co gorsze, a bardziej przekonujące, biorąc pod uwagę właściwości tego białka - dobrze przechodzi do zimnej wody; pod wpływem wysokiej temperatury, stężonej gliceryny, i wysokoprocentowego alkoholu czy octu ulega procesowi denaturacji, polegającemu na rozerwaniu wewnątrzcząsteczkowych wiązań wodorowych, zniszczeniu dwusiarczkowego przyciągania elektrostatycznego i oddziaływania hydrofobowego, czyli najkrócej mówiąc - unieczynnieniu. Jaki z tego wniosek? Taki, że hipotensyjne (obniżające ciśnienie krwi) działanie wywierają wyłącznie tak zwane zimne wyciągi olejowe, wodne ze świeżego lub suchego ziela, sok z niego uzyskany, ale bez jakiegokolwiek podgrzewania, sproszkowane ziele wysuszone jednak szybko i w temp. nie wyższej niż 40 C, miód ze świeżego i suchego ziela oraz syropek jemiołowy sporządzony według przepisu jaki podałem. W owocach znajduje farmakologicznym.

się

lepka

wiscyna

o

Działanie.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

silnym

działaniu

Zimne wyciągi z ziela jemioły (bez alkoholu) oraz sok jemiołowy działają hipotensyjnie, przeciwkrwotocznie, rozkurczowo, uspokajająco, lekko nasennie, nasercowo, żółciopędnie, moczopędnie; regulują wypróżnienia i przemianę materii, zapobiegają powstawaniu miażdżycy. Według wielu naukowców jemioła działa podobnie jak naparstnica, jednakże znacznie słabiej, mianowicie: zwiększa napięcie mięśnia sercowego w spoczynku, zwalnia pracę serca, rozszerza tętnice wieńcowe, usprawnia krążenie, zwiększa pobudliwość oraz kurczliwość mięśnia sercowego. Wyciągi alkoholowe oraz gorące - wodne działają jedynie rozkurczowo, przeciwkrwotocznie, żółciopędnie, moczopędnie, regulująco na metabolizm i wypróżnienia oraz uspokajająco (glikozydy flawonoidowe i im podobne). Maść z owoców leczy guzy skórne, niekiedy i inne choroby dermatologiczne (rogowacenie posłoneczne, dermatozy) oraz rany, oparzenia. Wskazania dla wyciągów zimnych: nadciśnienie, stwardnienie naczyń, dusznica bolesna, krwiomocz, zapalenie nerek i dróg moczowych, krwawe biegunki, zawroty głowy, nadmierne krwawienia miesiączkowe, krwotoki maciczne pozamenstruacyjne, osłabienie serca, kłucie w sercu, nerwice wegetatywne, choroby zakaźne, nowotwory, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, krwotoki z nosa, stany lękowe, histerie, wyczerpanie nerwowe, stany stresowe, zadyszka, wewnętrzny niepokój, niewydolność krążenia, zastoje krwi (+ nostrzyk + kasztanowiec w równych częściach). Wskazania dla wyciągów alkoholowych i wodnych – gorących: krwotoki maciczne, wyczerpanie nerwowe, miażdżyca, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego, zaburzenia metabolizmu, skąpomocz, skurcze jelitowe, bezsenność. Macerat jemiołowy – Macerati Visci: 2-3 łyżki świeżego lub suchego ziela zalać 200 ml wody przegotowanej o temp. pokojowej; przykryć; odstawić na 8 godzin; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 15-20 kg 21-28,5 ml, 25-30 kg - 35,7-42,8 ml. 35-40 kg - 50-57 ml, 45-50 kg - 64-71 ml, 55-60 kg - 78,5-85,7 ml, 3-4 razy dz. Miód jemiołowy - Mel Visci: na każdą 1 łyżkę siekanego lub zmielonego świeżego ziela, albo 1 łyżeczkę sproszkowanego suszu dać 1 łyżkę miodu i

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

pół łyżeczki dowolnego kompotu lub soku, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce. Syrop jemiołowy - Sirupus Visci: pół szkl. mielonego świeżego ziela (może być w ostateczności suche) zalać 200 ml przegotowanej wody o temp. pokojowej; przykryć i odstawić na 12 godzin (nie dłużej!, bo zakiśnie); przecedzić. Na każde 100 ml wodnego zimnego wyciągu dać 100 ml miodu, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 30 ml. Wyciąg olejowy - Oleum Visci: pół szkl. świeżego zmielonego ziela lub suszu zalać 100 ml oleju o temp. pokojowej; wytrawiać 14 dni w ciemnym miejscu; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce. Maść z jagód i ziela jemioły - Unguentum Visci na liczne choroby skórne: pół szkl. świeżych owoców jemioły i świeżego ziela (pół na pół) po zmieleniu zalać 50 ml oleju o temp. pokojowej; wytrawiać 30 dni w ciemnym miejscu; przefiltrować. Wyciąg olejowy wymieszać z maścią lub kremem Linomag (50 g), albo też z maścią nagietkowa (może być także lanolina, maść z wit. A, Dermosan) w proporcji: 1 część oleju jemiołowego + 1 część maści. Składniki ucierać aż do połączenia podgrzewając w wodzie o temp. max 30-35o C. Na końcu dodać do maści zmielone lub utarte w moździerzu świeże owoce jemioły (około 1-2 łyżki papki owocowej); starannie wymieszać wszystko razem. Chore miejsce smarować 3-4 razy dz.; polecam opatrunek zamknięty 6-godzinny. Niekiedy daje znakomite efekty lecznicze w przypadku opornych na inne leczenie chorób skórnych. Bardzo dobra jest też maść sporządzona z samych świeżych owoców jemiołowych, które należy zmielić w maszynce do mięsa o jak najdrobniejszym sitku; następnie należy otrzymaną masę owocową utrzeć z podłożem tłuszczowym (smalcem, euceryną, lanoliny lub z maścią nagietkową, z wit. A) aż do połączenia się składników. Na 1 część masy owocowej należy przeznaczyć 1 część podłoża tłuszczowego. Obie maści przechowywać w lodówce. Sok z jemioły – Succus Visci jest bardzo trudno uzyskać. Jeżeli jednak komuś na tym zależy to proponuję następująco postąpić: świeże ziele zmielić przez maszynkę do mięsa. Masę zalać wodą w proporcji: 1 część masy (np. pół szkl.) na 0,5 części wody przegotowanej (+ 50 ml wody); odstawić na 8 godzin; następnie masę roślinną wraz z wyciągiem przepuścić przez sokowirówkę na szybkich obrotach; wyrzuconą przez maszynę masę jeszcze raz zalać na 6 h i przepuścić. Do soku można dodać miód w proporcji 1:1. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce. Przechowywać w lodówce.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Napar: 2 łyżki suchego lub świeżego ziela zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić jak macerat. Alkoholatura stabilizowana: pół szkl. świeżego ziela zalać 400 ml gorącego alkoholu 40%; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 1015 ml. Nalewka jemiołowa - Tinctura Visci: pół szkl. suszu zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 10-15 ml w 50 ml wody. Wyciągi alkoholowe oraz wodne - gorące można pić pomocniczo przy nadciśnieniu w celu wzmocnienia ścian naczyń krwionośnych, które rzecz jasna lubią w tej chorobie pękać. Rp. Zimny wyciąg jemiołowy - 10 ml Nalewka glistnikowa - 10 ml Nalewka arcydzięglowa - 10 ml Nalewka rutowa lub krople Rutisol - 10 ml Nalewka nagietkowa - 10 ml Nalewka czosnkowa - 10 ml Nalewka centuriowa - 10 ml Nalewka serdecznikowa - 10 ml Nalewka kokoryczkowa -r 10 ml miód naturalny - 50 ml Wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 15 ml w 50 ml wody. Wskazania: typowy lek obniżający ciśnienie krwi, wyczerpanie nerwowe, bezsenność, wewnętrzny niepokój, lęk, stres, zaburzenia sercowe, zaburzenia trawienia, bóle brzucha, bóle miesiączkowe.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Jesion wyniosły - Fraxinus excelsior (Oleaceae). Opis. Drzewo dorastające do 35 m wys.; liście pierzaste, złożone z 7-11 eliptycznych lub eliptyczno-podługowatych, brzegiem piłkowanych listków; kwitnie przed listnieniem; kwiaty w wiechach; kwiaty męskie, żeńskie, obupłciowe; okwiatu brak; pręcików 2; słupek 1; owoc - skrzydlak. W Polsce często spotykany w parkach, na osiedlach i w laskach. Surowiec. Surowcem jest kora i liść - Cortex et Folium Fraxini. Korowinę pozyskuje się jesienią, na przedwiośniu lub wiosną; suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do 60o C lub w normalnej temperaturze, podobnie jak liście. Liście najwartościowsze są w maju i czerwcu. Korę można niekiedy kupić w sklepach zielarskich. Skład chemiczny. Korowina bogata jest w garbniki oraz w glikozydy kumarynowe (fraxyna, glikozyd fraxynolowy, aglikon fraxetyna) i w alkohol -mannitol. Liście zawierają mannitol, garbniki - 2-3%, kw. ursolowy i proteiny. Zasobne też są w witaminy i we flawonoidy. Działanie. Wyciągi z kory i z liści działają silnie moczopędnie (mannit, flawonoidy i glikozydy), przeciwobrzękowo, silnie napotnie, odtruwająco, żółciopędnie, przeciwreumatycznie, przeciwkamiczo (zapobiegają kamicy moczowej i żółciowej, a nawet ułatwiają wydalenie drobnych kamieni i piasku z układu moczowego, dotyczy to zwłaszcza kory), odkażająco, przeciwropnie, wybitnie ściągająco, przeciwrobaczo, wzmacniająco, uspokajająco, przeciwagregacyjnie (fraksyna, eskulina); uszczelniają i wzmacniają naczyńka krwionośne. Wskazania: choroba wrzodowa, kamica moczowa i żółciowa, nieżyt jelit i żołądka, ostra biegunka (kora), zaburzenia trawienia, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych (liście), zaburzenia krążenie

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

mózgowego i obwodowego, żylaki, skąpomocz, obrzęki, gorączka, reumatyzm, choroby skórne, choroby przeziębieniowe i zakaźne, wysięki stawowe. Dawniej kora jesionowa była używana zamiast chininy z dobrym ponoć skutkiem. Napar: 2 łyżki liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 3-4- razy dz. po 150-200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg -6-8,5 ml, 5-6 kg - 10,7-12,8 ml, 7-8 kg - 15-17 ml, .-10 kg - 19-21 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 11-15 kg - 23,5-32 ml, 16-20 kg - 34-42 ml, 21-25 kg - 45-53,5 ml, 26-30 kg - 55,7-64 ml, 31-35 kg - 66,75 ml, 36-40 kg - 77-85,7 ml, 41-45 kg - 87,8-96 ml, 46-50 kg - 98,5-107 ml, 51-55 kg - 109-117,8 ml, 3-4 razy dz. Odwar: 2 łyżki kory lub liści zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić jak napar. Stosować też do nasiadówek przy stanach zapalnych pochwy i upławach (30 minutowe i jednocześnie pić odwar), do płukania jamy ustnej przy stanach ropnych i zapalnych, do kąpieli nóg przy nadmiernej potliwości, do płukania włosów przy łupieżu tłustym i tłustych włosach oraz do okładów na liczne chorobowe zmiany skórne (ropnie, opryszczki, owrzodzenia itd.). Watkę lub gazę zmoczoną w naparze z liści przykładać na oczy przy stanach zapalnych, ropnych, łzawieniu, pieczeniu, po urazach i przemęczeniu. Uwaga! Łzawienie, światłowstręt i pieczenie oczu to objawy niedoboru witamin (A, B, P i H). Zalecam wówczas zażywać też preparat wielowitaminowy lub lepiej mineralno-witaminowy, np. Vitaral (3 razy dz. po 2-1 draż.). Nalewka jesionowa - Tinctura Fraxini: pół szkl. kory lub liści zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10 ml w 50 ml wody. Nalewką z kory przemywać opryszczki, skórę z trądzikiem, łojotokową, ze stanami zapalnymi, pryszczami, nadżerkami. Rp. Nalewka jesionowa - 10 ml Nalewka z arniki - 10 ml Nalewka glistnikowa - 10 ml

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Azulan - 5 ml Wymieszać. Bolesne uszkodzenia w jamie ustnej, afty, pleśniawki, opryszczki, pryszcze, ropnie, owrzodzenia, liszaje, nadżerki i inne zmiany pędzlować preparatem 4 razy dz. Można stosować równocześnie płukanki i nasiadówki (1 łyżka leku na 200 ml wody). Rp. Kora lub liść jesionu - 1 łyżka Kora lub liść wierzby - 1 łyżka Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka Kłącze perzu - 1 łyżka Ziele połonicznika - 1 łyżka Wymieszać. 2-3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody; zagotować i odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 100 ml. Dzieciom podawać tyle co naparu z liści jesionu tj. zależnie od wagi ciała. Wskazania: choroby zakaźne, przeziębienie, gorączka, zaburzenia trawienne, stany zapalne nerek, dróg moczowych, układu pokarmowego i oddechowego, kamica moczowa, nieżyty jelit i żołądka. Mieszanka przyczynia się do wydalenia drobnych kamieni i piasku z układu moczowego i zapobiega ich kumulacji oraz tworzeniu.

Jeżyna fałdowana (Rosaceae).

-

Rubus

Opis.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

plicatus

Krzew kolczasty pospolity w poszyciu leśnym, na polanach i zrębach w całej Polsce. Pędy płonne kanciaste; liść - 3-5 listkowy; listki od spodu owłosione, brzegiem nierówno ostro ząbkowane, sfałdowane; listek szczytowy sfałdowany, sercowaty; kwiaty 5-płatkowe, średniej wielkości; płatki korony białe lub różowawe; dno kwiatowe wypukłe; owoc - złożony z licznych mięsistych pestkowców; owoce koloru czarnego, lśniące, dojrzewające w sierpniu i we wrześniu. Do celów leczniczych można zbierać surowce z innych gatunków jeżyny, których jest bardzo dużo. Surowiec. Surowcem jest liść i owoc - Folium et Fructus Rubi plicati. Liście zbiera się przed lub w czasie kwitnienia i suszy w temp. do 40o C. Świeże owoce są cennym surowcem dc produkcji wysokowitaminowych przetworów. Liść dostępny jest w sprzedaży (opak. 25 i 50 g). Skład chemiczny. Owoce zawierają wit. C - 10-20 mg/100 g, wit.A -200 j.m., wit. P - 260 mg, wit. K - 400 ug, wit. B1 - 40 ug, wit. B2 - 40 ug, wit. PP - 800 ug, sole mineralne - 1,70%, pektynian wapnia - 0,80%, zw. azotowe - 1,2%, kw. jabłkowy - 1,55%, cukier inwertowy - 4,20%, wodę -86%, kw. salicylowy. Liście zawierają garbniki - ok. 5-8%, kw. jabłkowy, salicylowy, cytrynowy, askorbinowy i bursztynowy, flawonoidy i sole. Działanie. Liście obniżają stężenie glukozy we krwi, działają wybitnie ściągająco, przeciwzapalnie, słabo moczopędnie i nieznacznie żółciopędnie. Owoce posiadają wartość odżywczą (dietetyczną). Otrzymany z nich sok działa napotnie, moczopędnie, przeciwgorączkowo oraz wzmacniająco. Wskazania. Owoce: osłabienie, choroby zakaźne, przeziębienie, gorączka, kaszel, choroby skórne. Liście: biegunka, zaburzenia trawienia, niestrawność, nieżyt jelit i żołądka, hiperglikemia (nadmiar glukozy we krwi).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Napar: 2 łyżki liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 200 ml; dzieci ważące 3-4 kg -8,5-11 ml, 5-6 kg - 14-17 ml, 7-8 kg - 20-22,8 ml, 9-10 kg - 25,7-28,5 ml, 11-13 kg _ 31.42,8 ml, 16-20 kg - 45,7-57 ml, 21-25 kg - 60-71 ml, 26-30 kg - 74-85,7 ml, 31-35 kg - 88,5-100 ml, 36-40 kg - 102,8-114 ml, 41.45 kg - 117-128,5 ml, 46-50 kg - 131142,8 ml, 51-55 kg - 145r7-157 ml, 3-4 razy dziennie. Nalewka jeżynowa - Tinctura Rubi plicati: pół szkl. liści zalać 300 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10-15 ml. Nalewką przemywać skórę z wągrami, z trądzikiem pospolitym i różowatym, ze stanami zapalnymi, ze zmianami sączącymi, z łojotokiem i pryszczami w okresie miesiączkowania. Sok jeżynowy – Succus Rubi plicati: świeże owoce włożyć do garnka zalać gorącą wodą tylko tyle, żeby były przykryte, doprowadzić do momentu wrzenia, odstawić na bok, przykryć i pozostawić na 6 godz.; następnie przecedzić, na 1 l soku dać 0,5-1 kg cukru, mieszać dopóki cukier nie rozpuści się, gotować 3 minuty i zaraz gorący sok zlewać do słoików lub butelek (sparzonych w gorącej wodzie). Pasteryzować 20 minut w wodzie o temp. 80o C. Z miazgi zrobić marmoladkę, którą należy dosłodzić do smaku. Konfitura z jeżyn. Składniki: - 1 kg jeżyn - 1 kg cukru - 200-400 ml soku jeżynowego lub innego Z soku i cukru ugotować ulep czyli syrop. Na gorący ulep wrzucić umyte owoce, odstawić na bok i tak pozostawić do następnego dnia. Nazajutrz ulep z owocami smażyć aż będą przeźroczyste i odpowiednio gęste. Gorący składać do słoików, zakręcać. Nie pasteryzować. Owoce są zakonserwowane cukrem. Rp. Liść jeżyny - 1 łyżka Liść szałwi - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ziele rutwicy - 1 łyżka Ziele lub kłącze kokoryczki - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3 razy dz. po jedzeniu w ilości 100 ml; dzieci ważące 15-20 kg - 21 ml, 25-30 kg - 35 ml, 35-40 kg - 50 ml, 45-50 kg - 64 ml, 3 razy dz. Wskazania: hiperglikemia. otyłość, miażdżyca, cukromocz, zaburzenia przemiany materii.

Kalina koralowa - Viburnum opulus (Caprifoliaceae). Opis. Krzew do 4 m wys.; gałązki młode kanciaste, z odcieniem czerwonawym; ulistnienie naprzeciwległe; liście 3-5-dłoniastoklapowe, grubo, nierówno piłkowane, spodem szarozielone, omszone, z wierzchu jasnozielone, ogonki liściowe długie, nagie, w górze z zielonymi brodawkami; kwiatostany baldachogroniaste; kwiaty białe, żółtawe lub różowawe; owoc - jajowaty, czerwony, 1-nasienny pestkowiec. Kwitnie od maja do czerwca. Rośnie w wilgotnych zaroślach, w lasach, nad brzegami wód; roślina pospolita w całej Polsce. Surowiec. Do celów leczniczych wykorzystuje się korę, kwiaty, liście i owoce - Cortex, Flos, Folium et Fructus Viburni opuli. Korowinę pozyskuje się od II połowy lutego do maja. Owoce zbiera się w październiku. Oba surowce suszyć w temp, 20-60o C. Kwiaty i liście zbiera się w początkach lub w czasie kwitnienia i suszy w temp. do 40o C. Korowinę kupić można w sklepie zielarskim - opak. 25 g. Skład chemiczny. Kora, liście, kwiaty i owoce zawierają glikozyd goryczkowy - viburninę (do 7%), alkohole fenolowe, kw. mrówkowy, kw. octowy, kw. izowalerianowy,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

kw. palmitynowy, sitosterol, saponiny (najwięcej w owocach), garbniki - do 3%, wit. C (liście, owoce, kwiaty), cukry (w owocach do 30%), salikozyd, pochodne kumaryny, flawonoidy, triterpeny. Działanie. Kora, liście i kwiaty działają moczopędnie, przeciwkrwotocznie, rozkurczowo, uspokajająco, żółciopędnie, przeciwzapalnie; obniżają ciśnienie krwi, uszczelniają i wzmacniają naczyńka krwionośne. Wyciągi z owoców działają wykrztuśnie, napotnie, wzmacniająco, moczopędnie; obniżają ciśnienie krwi. Przemrożone owoce (np. w lodówce; tylko takie powinny być stosowane, chyba że zbierzemy je po przymrozkach) są dobrym środkiem leczącym przeziębienie połączone z kaszlem. Wskazania (kora, liście, kwiaty): bolesne miesiączkowanie, krwotoki maciczne, atonia macicy, przekwitanie, pokwitanie, pobudzenie nerwowe w okresie ciąży, przed menstruacją i w czasie miesiączki, skłonność do przedwczesnych porodów, skąpomocz, zaburzenia oddawania moczu podczas ciąży i miesiączki, zapalenie przydatków, nadciśnienie, choroba wrzodowa, krwotoki z nosa, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych (plamice), nadmierne i nieregularne krwawienia miesiączkowe, upławy (pić odwar lub napar i jednocześnie stosować przepłukiwanie pochwy lub nasiadówki). Odwar: 2 łyżki kory lub owoców zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 15-20 kg - 21 ml, 25-30 kg - 35 ml, 35-40 kg - 50 ml, 45-50 kg - 64 ml, 3-4 razy dz. Odwar z owoców osłodzić miodem. Napar: 2 łyżki liści, kwiatów lub zmielonych owoców zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić; wyciąg owocowy posłodzić miodem. Pić jak odwar. Alkoholmel Viburni opuli: do 100 ml nalewki lub intraktu z owoców, kwiatów lub liści wlać 100 ml miodu, dodać sok z cytryny, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce. Intrakt kalinowy – Intractum Viburni: pół szkl. świeżych owoców, liści lub kwiatów zalać 400 ml alkoholu 40% o temp. 80o C; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 10 ml w 50 ml wody.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka kalinowa – Tinctura Viburni: pół szkl. suchych liści, kwiatów lub owoców zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefitrować. Zażywać jak intrakt. Ze świeżych owoców kaliny można przyrządzić soki, syropy i przeciery (robi się je podobnie jak z owoców bzu czarnego i jarzębiny). Rp. Kora, liść lub kwiat kaliny - 1 łyżka Ziele (obojętnie którego) rdestu - 1 łyżka Ziele lub korzeń krwiściągu - 1 łyżka Ziele lub kwiat krwawnika - 1 łyżka Liść kasztanowca - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 250 ml wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić; pić 3-4 razy dz. po 150 ml. Wskazania: nadmierne i nieregularne krwawienia miesiączkowe, upławy (jednocześnie pić napar i stosować nasiadówki (30 minutowe), krwotoki pozamiesiączkowe, zapalenie przydatków, krwotoki z nosa, pękanie naczyń, nadciśnienie, stany zapalne nerek, krwawe biegunki, zapalenie pęcherza moczowego, krwiomocz, choroba wrzodowa, kamica moczowa. Rp. Kora lub liść (kwiat) kaliny - 1 łyżka Korzeń żywokostu (może być też ziele) - 1 łyżka Liść melisy - 1 łyżka Ziele jemioły - 1 łyżka Ziele lub kwiat jasnoty - 1 łyżka Ziele skrzypu - 1 łyżka Ziele lub kwiat krwawnika - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka Wymieszać. 3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody; zagotować; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150 ml. Wskazania: nadmierne, skąpe, nieregularne i bolesne krwawienia miesiączkowe, upławy (jednocześnie stosować nasiadówki), wyczerpanie nerwowe, wewnętrzny niepokój, zapalenie przydatków, lęk, stres, bezsenność, skłonność do płaczu w czasie miesiączki, miażdżyca, pękanie naczyń krwionośnych, choroby skórne, zaburzenia trawienne, bolę brzucha, okres po- i przekwitania.

Kasztanowiec zwyczajny - Aesculus hippocastanum (Hippocastanaceae). Opis. Drzewo do 20 m wys., o kopulastej koronie; liście duże, dłoniaste, o 5-7 palczastych, klinowato odwrotnie jajowatych listkach; kwiatostany wiechowate, duże, wyprostowane; kwiaty obu- lub rozdzielnopłciowe, grzebieciste; kielich 5-dzielny; korona złożona z 4-5 białych płatków z żółtą lub czerwoną plamą; pręcików 7; słupek 1; owoc - duża, kulista, kolczasta, zielona torebka z 1-3 dużymi, brązowymi nasionami o kremowym lub białym miąższu i gorzkim smaku. Drzewo często spotykane. Pochodzi z Półwyspu Bałkańskiego. Surowiec. Surowcem jest korowina, kwiat, liść i nasienie - Cortex, Flos, Folium et Semen Hippocastani (Aesculi hippocartani). Liście zbiera się w początkach lub w czasie kwitnienia, korowinę - od lutego do kwietnia, kwiaty - w czasie kwitnienia, nasiona - gdy opadną na ziemię. Zbiera się całe kwiatostany (polecam łącznie z liśćmi i dolnym odcinkiem gałązki). Surowce suszy się w temp, do 40o C. liście należy przechowywać w światłoszczelnych opakowaniach i suszyć w ciemnym miejscu gdyż zawarte w niej fitochinony są bardzo wrażliwe na światło. Nasiona i korę proponuję suszyć w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 60o C. Kasztany, podobnie jak i inne surowce należy starannie

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

zmielić. Suche kwiaty i liście zalecam połączyć, Cortex et Flos Hippocastani oraz Intractum można kupić w sklepach zielarskich i w aptekach (opak.100 g jeśli chodzi o płyn i 20 oraz 50 g w przypadku suszu). Bardzo cennym surowcem są też pąki - Gemmae Aesculi hippocastani, które zbiera się gdy są zamknięte oraz w I i w II fazie otwarcia. Pąki suszy się w otwartym piekarniku lekko ogrzanym, a potem rozdrabnia. Skład chemiczny. Wszystkie surowce zawierają flawonoidy, glikozydy kumarynowe (eskulinę, fraxynę), saponiny (w owocach do 26%). Kwiaty zasobne są w rutynę, astragalinę, garbniki (do 3%), sole mineralne, kwasy i karotenoidy. Liście zawierają bardzo dużo wit.K, kw. foliowy, rutynę i wit. C. Kora i pączki zasobne są w żywicę, alantoinę, garbniki; posiadają też czysty kwas alantoinowy. Działanie. Escyna zawarta w nasionach ma właściwości przeciwwysiękowe, przeciwobrzękowe, przeciwzakrzepowe, przeciwzapalne i wzmacniające odporność naczyń krwionośnych. Podobne właściwości wykazują kwiaty i kora (eskulina, fraxyna). Usprawniają krążenie krwi w skórze oraz w mózgu i kończynach. Liście działają żółciopędnie, moczopędnie, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo; uszczelniają i wzmacniają naczyńka krwionośne, zwiększają krzepliwość krwi, zapobiegają powstawaniu krwotoków i krwawych wylewów podskórnych, hamują krwawienia parenchymatyczne (miąższowe); likwidują krwotoki maciczne i upławy, regulują wypróżnienia, zwiększają apetyt, wzmagają wydzielanie śliny i soku żołądkowego, trzustkowego oraz jelitowego. Wskazania: żylaki, zakrzepowe zapalenie żył (z wyjątkiem liści), plamice, teleangiektazje, trądzik różowaty, dermatoza okołoustna, zastoje krwi i limfy (z wyjątkiem liści), obrzęki, wysięki krwi i płynu surowiczego, reumatyzm, guzki krwawnicze, stany zapalne przewodu pokarmowego, zaparcia (2 wyjątkiem kory), wybroczyny na siatkówce (+ ruta), stany zapalne gałki ocznej i spojówek oraz naczyniówki (pić napar lub odwar i stosować okłady na oczy z naparu kwiatowego lub liściowego), krwawa biegunka (dotyczy liści;, krwiomocz, zapalenie nerek, kamica moczowa,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

nadmierne krwawienia miesiączkowe, upławy, krwotoki z nosa, choroby wątroby, choroby zakaźne. Pączki dodatkowo stosować przy nieżytach układu oddechowego, kaszlu i przeziębieniu. Kora, gałązki i pączki przyśpieszają gojenie się ran i innych uszkodzeń naskórka. Macerat kasztanowcowy – Maceratio Aesculi: 2 łyżki świeżych lub suchych liści zalać 1 szkl. przegotowanej wody o temp. pokojowej; przykryć i odstawić na 6-8 godzin w ciemne miejsce; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 4-5 kg -5,7 ml, 6-7 kg - 8,5 ml, 8-9 ml - 11,4 ml, 10-11 kg - 14 ml, 15-20 kg -21 ml, 25-30 kg - 35 ml, 35-40 kg - 50 ml, 45-50 kg - 64 ml, 3-4 razy dz.; w ostrych stanach dawkę zwiększyć o 50%. Nalewka kasztanowcowa - Tinctura Aesculi hippocastani: pół szkl. suchych liści, kwiatów, pąków, kory (gałązek) lub nasion zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Nalewkę z nasion zażywać 3 razy dz. po pół łyżeczki (przedawkowanie powoduje nudności i gwałtowne wymioty; dotyczy to też intraktu kupionego w sklepie; proponuję na wszelki wypadek zażyć po nalewce krople miętowe w ilości 1-pół łyżeczki na cukrze). Nalewkę z pozostałych surowców zażywać 3 razy dz. po 10 ml (z liści można zażyć 15 ml w 50 ml wody) po rozcieńczeniu z wodą. Dzieci według wagi: 15-20 kg - 2-2,8 ml, 25-30 kg - 3,5-4 ml, 35-40 kg - 4,2-5,7 ml, 45-50 kg 6,4-7 ml, 55-60 kg - 7,8-8,5 kg, 3 razy dz. Alkoholatura ,,zimna”: pół szkl. świeżych liści, nasion, kory, gałązek lub kwiatów zalać 400 ml alkoholu; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę. Intrakt kasztanowcowy – Intractum Aesculi: pół szkl. świeżych nasion, kwiatów, kory, pączków lub liści zalać 400 ml gorącego alkoholu 40% gorącego wina; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę. Proszek kasztanowcowy – Pulvis Aesculi: suche liście lub kwiaty, albo też korę zmielić w młynku, do kawy na drobny proszek. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżeczce sproszkowanych liści i kwiatów lub po pół łyżeczki sproszkowanej kory; dobrze popić. Jeżeli na każdą 1 łyżeczkę proszku damy 1 łyżkę miodu i 10 kropli gliceryny lub alkoholu (należy dodać, że gliceryna to też alkohol lecz trójwodorotlenowy, zatem sztucznie tę nazwę

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

oddzielam dla jasności), wymieszamy - to uzyskamy miód kasztanowcowy, który zażywa się 3 razy dz. po 1 łyżce (liście i kwiaty) lub po pół łyżki (kora). Zawiesina kasztanowcowa – Suspensio Aesculi: na każdą łyżkę suchych kwiatów dać 2 łyżki gliceryny, 1 łyżeczkę płaską sproszkowanych liści, 1 łyżeczkę sproszkowanego ziela krwiściągu lub tasznika, 2 łyżki soku owocowego i 1 łyżkę miodu, wymieszać. Zażywać 2 razy dz. po 4 łyżki przy zaparciach i żylakach odbytu. Jeżeli lek działa zbyt słabo dodać jeszcze 2 łyżki gliceryny, pozostawiając jednaki resztę składników w spokoju. Do zawiesiny można też dodać 1 łyżkę nasion lnu lub 1 łyżkę korzenia żywokostu. Lek działa łagodnie przeczyszczająco, przeciwzapalnie i przeciwkrwotocznie. Wyciąg glicerynowy - Gliceroextractum Aesculi: na każde 2 łyżki świeżych zmielonych liści kasztanowca przeznaczyć 60 g gliceryny, 1 łyżkę wina białego lub czerwonego i 1 łyżkę świeżego ziela tasznika, tobołka lub krwiściągu; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Przy ostrych zaburzeniach trawiennych, bębnicy, bólach brzucha, zaparciach i guzkach krwawniczych zażywać 1-2 razy dz. po 2 łyżki. Lek działa bardzo delikatnie, ale skutecznie. Rp. Liść i kwiat kasztanowca - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Siemię lniane - 1 łyżka Korzeń babki - 1 łyżka Korzeń żywokostu - 1 łyżka Ziele krwawnika lub kwiat rumianku - 1 łyżka Ziele tobołka, tasznika lub krwiściągu - 1 łyżka Wymieszać. 3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody; zagotować; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 2-3 razy dz. po 150-200 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 28,5 ml,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

20-25 kg - 57 ml, 30-35 kg - 85,7 ml, 40-45 kg - 114 ml, 50-55 kg - 142 ml, 2-3 razy dz. Polecam też lewatywy doodbytnicze w ilości 100-200-250 ml (w zależności od tego ile jelita przyjmą) o temp. 38o C. Do wywaru (zarówno przeznaczonego do wlewu doodbytniczego jak i do wypicia) można dodać glicerynę: na każde 100 ml wywaru 1-2 łyżki gliceryny, wymieszać starannie. Wskazania (lewatywy, doustnie): zaparcia, żylaki odbytu, bolesne oddawanie kału, parcie na kał, świąd odbytu, niestrawność, zaburzenia trawienne, bóle brzucha, biegunka, zatrucie pokarmowe (wówczas należy dodać glicerynę w ilości 2 łyżek na 100 ml wywaru, aby wydalenie szkodliwych substancji nastąpiło szybko i w zupełności), choroba wrzodowa, wzdęcia, otyłość, zaburzenia przemiany materii. Lek bardzo wartościowy i może być stosowany przez wszystkich. Z surowców uzyskiwanych z kasztanowca przyrządza się również “gorące” wodne wyciągi. Napar: 2 łyżki świeżych lub suchych liści, kwiatów, pąków, albo nasion zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml; dzieci - patrz macerat. Odwar: 2 łyżki kory, nasion lub pąków zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić jak macerat lecz 3-4 razy dz. Rp. Kwiat, kora lub nasienie kasztanowca - 1 łyżka Ziele ruty - 1 łyżka Kwiat arniki - 1 łyżka Ziele nostrzyka - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 2-3 razy dz. po 100 rai; dzieci - patrz macerat z kasztanowca.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania: pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, zapalenie żył, zakrzepowe zapalenie żył, po zawale, zaburzenia krążenia mózgowego, wieńcowego i obwodowego, zastoje krwi i limfy, miażdżyca, zaburzenia myślenia i pamięci, wybroczyny na siatkówce, nadciśnienie, wysięki stawowe, niedomoga wątroby, choroby skórne i zakaźne, żylaki kończyn i odbytu.

Kminek zwyczajny - Carum carvi (Umbelliferae). Opis. Kminek jest rośliną dwuletnią. W pierwszym roku wyrasta z nasion rozeta liści i dość gruby korzeń palowy, natomiast w drugim roku wyrasta łodyga rozgałęziona, żeberkowana, walcowata, wewnątrz pusta, zakończona złożonymi baldachami o małych, białych lub różowawych kwiatach. Liście podwójnie pierzaste, ostatnie odcinki równowąskie. Owoc stanowi dwurozłupnia rozpadająca się na dwie niełupki. Długość owocu - 4-6 mm, szer. - do 2 mm, grubość - 1,2-1,3 mm; kształt półksiężycowaty; powierzchnia żeberkowana, zabarwienie żółtobrunatne lub zielonkawobrunatne; ciężar 1000 nasion - 1,74-2,74 g. W Polsce po pospolity w całym, kraju. Rośnie na miedzach, na łąkach, na ugorach. Roślina uprawiana; lubi gleby wilgotne i bogate w wapń oraz w humus. Surowiec. Surowcem jest owoc - Fructus Carvi (Fr. Cari carvi) -FP I,II,III,IV i V. Owoc kminku można kupić w aptekach, w sklepach zielarskich i w sklepach spożywczych. Do celów leczniczych używa się również ziele (liść), kwiaty (całe baldachy) i korzeń - Herba (Folium), Flos (Umbella) et Radix Cari carvi, które pozyskuje się ze stanu naturalnego lub z uprawy. Surowce suszyć w normalnej temperaturze. Skład chemiczny. Korzeń zawiera wit. C - 30 mg/100 g, furanokumaryny, kw. fenolowe, żywice, węglowodany, furanochromony, zw. półacetylenowe, olejek

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

eteryczny (przeważają: linalol, menton i kamfora). Ziele zawiera flawonoidy - kwercetynę, kemferol i izoramnetynę, olejek eteryczny (seskwiterpeny: kariofilen, kadinen). Kwiaty bogate są w olejek lotny i we flawonoidy. W owocach znajdują się kumaryny (umbeliferon, skopoletyna, herniaryna), flawonoidy (kwercetyna, kemferol), białka (23%), garbniki, olej tłusty (glicerydy kw.: oleinowego - 60,7%, linolowego - 19,8%, petroselinowego 17%. palmitynowego - 2,5%), olejek eteryczny - 2-6%, woski, cukrowce (69%). Działanie. Kminek działa przeciwfermentacyjnie, uspokajająco, wiatropędnie, przeciwzapalnie, żółciopędnie, odkażająco, wykrztuśnie, rozkurczowo, mlekopędnie, przeciwgnilnie, moczopędnie, odtruwająco; reguluje wypróżnienia i miesiączkowanie, polepsza trawienie, usprawnia wchłanianie mleczka pokarmowego z jelita do krwi, wzmaga wydzielanie śliny, soku żołądkowego, jelitowego i trzustkowego; tonizuje mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Wskazania: zaburzenia trawienia, niemiły zapach z jamy ustnej pochodzący z jelit, nieżyty układu oddechowego i przewodu pokarmowego, kamica żółciowa i moczowa, niedostateczne wydzielanie i zastoje żółci, zapalenie wątroby i pęcherzyka żółciowego, laktacja, brak apetytu, kolka jelitowa i żółciowa (mocny napar w ilości 250 ml), ostry ból żołądka, zaparcia, choroby przeziębieniowe i zakaźne. Napar: 2 łyżki nasion, kwiatów, liści lub korzenia zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml; dzieci ważące: 3-4 kg - 3,5 ml, 5-6 kg - 10,7-12,8 ml, 7-3 kg - 15-17,1 ml, 9-10 kg - 19-21 ml, 11-15 kg - 23,5-32 ml, 16-20 kg - 34-42,8 ml, 21-25 kg - 45-53,5 ml, 26-30 kg - ,7-64 ml, 31-35 kg - 66-75 ml, 36-40 kg - 77-85,7 ml, 41-45 kg 87,8-96 ml, 46-50 kg - 93,5-107 ml, 3-4 razy dz. Nalewka kminkowa - Tinctura Cari carvi: pół szkl. nasion, korzeni lub liści zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 10 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 1,4-2 ml, 20-25 kg - 2,8-3,5 ml, 30-35 kg - 4-5 ml, 40-45 kg - 5,7-6 ml, 50-55 kg - 7-7,8 ml, 3 razy dz. Rp. Owoc kminku - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Owoc kolendry - 1 łyżka Owoc anyżku - 1 łyżka Owoc koperku - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić pod przykryciem na 30 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml; dzieci - patrz napar kminkowy. Wskazania: wszelkie zaburzenia trawienne, obfity i (lub) tłusty posiłek, skąpomocz, biegunka ze wzdęciami i bólami brzucha, zaparcia, nieżyt układu oddechowego i pokarmowego, przeziębienie, kaszel, choroby zakaźne.

Kokoryczka wielokwiatowa i kokoryczka wonna - Polygonatum multiflorum et Polygonatum odoratum sive P. officinalis (Liliaceae). Opis. 1. Kokoryczka wielokwiatowa - roślina wieloletnia dorastająca do 80 cm wys.; kłącze poziome, grube, białawe, członowe (po znaczkach połodygowych można obliczyć wiek rośliny; co roku roślina wykształca nowy 1 człon (segment) na kłączu z którego wyrasta 1 łodyżka, a która pozostawia po sobie okrągławy znaczek); łodyga naga, walcowata, łukowato wygięta, mocna, w dolnej części posiada pochewkę, która po pewnym czasie usycha i odpada - jest to pokrywa zimowa ochronna; liście jajowate lub eliptyczne osadzone na łodydze jedynie po dwóch stronach; ulistnienie skrętoległe; nerwacja liści równoległa; liście siedzące; kwiaty w gronach po 2-5 w kątach liści, białawe, zielonawe lub żółtozielone, bezwonne; okwiat 6 ząbkowy, rurkowaty, u nasady rozszerzony; pręcików 6 o nitkach owłosionych; słupek 1, górny i dzbanuszkowaty; owoc - niemal czarna jagoda (srebrny lub siny nalot). Należy dodać, ze kwiaty są zwisłe i od góry patrząc -niewidoczne. Rośnie na glebach liściastych, kwaśnych, przepuszczalnych, często obok konwalijki, czworolistu, nawłoci i czosnku niedźwiedziego.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Występuje w lasach i w zaroślach na niżu, w górach i na pogórzu. Niekiedy występuje masowo. Kwitnie od maja do czerwca. Szukać ją należy w miejscach zacisznych. 2. Kokoryczka wonna - bylinka dorastająca do 60 cm wys.; łodyga naga, w górze spłaszczona, łukowato wygięta; liście podłużnie jajowate lub wąskoeliptyczne, nasadą obejmujące łodygę, spodem sinozielone, zaostrzone, całobrzegie; kwiaty w gronach w kątach liści, zwisłe, od dołu łodygi, pod liśćmi, po 2 (rzadko 3-5), wonne lub słabo pachnące (spotkałem też i bezwonne), białawe, lub zielono-białe; okwiat 6-ząbkowy; człony okwiatu zrosłe w rurkę; pręcików 6 o nagich nitkach; pylniki trójkątne; słupek 1 górny, dzbanuszkowaty; ząbki okwiatu do 5 mm dł.; owoc stalowa jagoda. Kwitnie od maja do czerwca. Rośnie w lasach liściastych i mieszanych, w zaroślach; lubi gleby humusowe, liściaste o pH 4,5-5. Pospolita na niżu, w górach i na pogórzu. W Polsce rośnie jeszcze kokoryczka okółkowa - Polygonatum verticillatum bylina do 90 cm wys.; łodyga wzniesiona, kanciasta, naga; liście równowąskolancetowate, po 3-6 w okółku (ulistnienie okółkowe czyli naokoło łodygi w jednej osi); kwiaty w gronach w kątach liści po 1-3, dzwonkowate, w dolnej części białe, w górnej - zielonawe; owoc - ciemnoniebieska jagoda początkowo czerwona; rośnie w lasach, w zaroślach, nad rzekami, w wąwozach; pospolita na wyżynach, pogórzu i w górach, rzadka na niżu. Na razie z jej stosowaniem proponuję się powstrzymać, gdyż wymaga jeszcze dopracowania, a jej przetwory – precyzyjnego ustalenia dawek, nad czym pracuję. Surowiec. Surowcem jest ziele i kłącze kokoryczki - Herba et Rhizoma Polygonati seu Radix (korzeń to niewłaściwa nazwa tego surowca!, ale dawniej właśnie ją używano) Sigilli Salomonis (korzeń, pieczęć Salomona). Ziele zbiera się w początkach lub w czasie kwitnienia (maj, czerwiec) i najlepiej w takich dniach w których istnieje pełnia Księżyca. Według starych wierzeń nie tylko kokoryczka zebrana w fazie pełni Księżyca jest najbardziej wartościowa, dotyczy to też wszystkich innych ziół; jestem zwolennikiem brania tej starej zasady, gdyż ma pewne uzasadnienie naukowe. Zauważmy też, że fazy Księżyca wywierają wpływ na zachowanie się zwierząt i ludzi. Surowce suszy się w lekko ogrzanym

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

piekarniku, max 60o C (najlepiej 30-50o C). Kłącze wykopuje się w jesieni lub wiosną i suszy podobnie jak ziele. Skład chemiczny. Ziele i kłącze zawierają alkaloidy, saponiny, flawonoidy (rutynę, kwercetynę), glikozydy podobne do glikozydów konwalii (polygonatotoksyny), śluzy, kwas chelidonowy, asparaginę, glikotyninę = glikotoninę (poligonatoglikotyninę), garbniki, fermenty, sole, witaminy, skrobię, śluzy. Działanie. Kokoryczka wywiera silne działanie farmakologiczne, a co ważniejsze nie zawodzi w określonych schorzeniach. Należy jednak dodać, iż w dużych dawkach staje się rośliną niebezpieczną. Dawki jednorazowe wynoszące około 180 ml naparu i około 3 łyżek nalewki powodują nudności, wymioty, biegunkę, podrażnienie przewodu pokarmowego i nerek, zaburzenia sercowe i inne objawy. Glikotynina (dużo jest jej w kłączu) obniża poziom cukru we krwi i likwiduje cukromocz. Pozostałe ciała chemiczne wywierają działanie silnie moczopędne, przeciwobrzękowe, silne żółciopędne, rozkurczowe, wykrztuśne, uspokajające, nasenne (zwłaszcza w stosunku do dzieci i osób starszych wiekiem), przeciwzapalne, nasercowe (wzmacniają skurcze mięśnia sercowego, rozszerzają naczynia wieńcowe powodując lepsze ukrwienie i dotlenienie mięśnia sercowego); regulują wypróżnienia, przemianę materii i przepływ żółci; wzmagają wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego; uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne; wybitnie obniżają ciśnienie krwi poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych. Przy pomocy kokoryczki leczyłem z powodzeniem dławicę, kołatanie i nerwicę serca, nadciśnienie oraz hiperglikemię. Wskazania: niewydolność krążenia, zadyszka, nerwica żołądka, jelit i serca, kłucie w sercu, skurcze naczyniowe, cukrzyca (hiperglikemia), skąpomocz, obrzęki zastoinowe, nadciśnienie, skurcze jelit i żołądka, kamica moczowa i żółciowa, suchy kaszel, choroby wątroby, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, zdenerwowanie, bezsenność, lęk, wewnętrzny niepokój, dna, reumatyzm, choroby skórne, miażdżyca, choroby zakaźne z zaburzeniami sercowymi, okres po- i przekwitania, zawroty głowy (dobre wyniki przynosi kokoryczka w tym schorzeniu), uderzenia krwi do głowy i gorąca, chwilowe zaciemnienia w oczach po schylaniu się.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Zauważyłem, że najbardziej efektywnie działają alkoholowe wyciągi z kokoryczki. Niektórzy badacze roślin (Wehmer, Kreczetowicz, Klein, Denk) uważają, że kokoryczka działa tak jak naparstnica. W medycynie chińskiej kokoryczka jest stosowana do dziś. W niektórych krajach przyrządza się z pędów kokoryczki potrawkę (w naszym klimacie kokoryczka jest zbyt trująca, aby można ją było tak konsumować). Znana już była w starożytności. Napar: 1 łyżkę ziela zalać 150 ml wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 30-50 ml (dawka 40-50 ml jest dawką optymalną, a zarazem maksymalną i należy ją stosować w razie ostrych stanów chorobowych); dzieci ważące 24 kg - 10 ml, 28 kg - 12 ml, 30 kg 12,8 ml, 34 kg - 14,5 ml, 38 kg - 16 ml, 40 kg - 17 ml, 44 kg - 18,8 ml, 50 kg 21 ml, 54 kg -23 ml, 3-4 razy dz. Odwar: 1 łyżkę kłączy zalać 150 ml wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Stosować jak napar. Z dobrze rozdrobnionych kłączy można przyrządzać napar. Proszek kokoryczkowy – Pulvis Polygonati: kłącze lub ziele zmielić w młynku do kawy na drobny proszek. Zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżeczki do herbaty. Miód kokoryczkowy – Mel Polygonati: na każde pół łyżeczki proszku dać 1 łyżeczkę miodu, i 1 łyżkę wina czerwonego; wymieszać i zażywać po 1 łyżce (przed zażyciem miód zawsze zamieszać!;. Stosować 2 razy dz. Nalewka kokoryczkowa - Tinctura Polygonati: pół szkl. ziela lub kłączy zalać 250 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 30-40 kropli; dzieci ważące 24 kg - 1-1,5 ml, 28 kg - 1,6 ml, 30 kg - 1,7 ml, 34 kg - 1,9 ml, 38 kg - 2 ml, 40 kg - 2 ml, 44 kg - 2,5 ml, 48 kg - 2,7 ml, 50 kg 2,8 ml, 3-4 razy dz. Alkoholatura “zimna”: pół szkl. świeżego kłącze lub ziela zalać 250 ml alkoholu 40-60%; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę. Intrakt kokoryczkowy – Intractum Polygonati: pół szkl. świeżego kłącza lub ziela zalać 250 ml gorącego alkoholu; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Jeżeli występują nudności po zażyciu wyciągów kokoryczkowych to należy je popijać mocnym naparem miętowym (lub kroplami miętowymi), albo też naparem miętowo-melisowym (100-150 ml). Korzystne jest łączenie kokoryczki z następującymi ziołami: Rp. Nalewka kokoryczkowa (oczywiście nalewkę można zawsze zastąpić innym wyciągiem alkoholowym; dotyczy to wszystkich ziół!) - 10 ml Nalewka melisowa - 10 ml Nalewka kozłkowa czyli walerianowa - 10 ml Płyny zmieszać. Zażywać 1-3 razy dz. po 40-60 kropli. Dzieciom podawać zależnie od wagi: 24 kg - 1,7 ml, 28 kg - 2 ml, 34 kg - 2,4 ml, 38 kg - 2,7 ml, 44 kg - 3 ml, 48 kg 3,4 ml, 54 kg – 3,8 ml, 1-3 razy dz. Wskazania: nerwice wegetatywne, nadciśnienie, bezsenność, lęk, zaburzenia psychiczne podczas miesiączki, zdenerwowanie, wewnętrzny niepokój, stres, kłucie w sercu, okres po- i przekwitania. Rp. Nalewka kokoryczkowa - 10 ml Nalewka konwaliowa - 10 ml Nalewka jemiołowa - 10 ml Nalewka arnikowa - 10 ml Nalewka rutowa lub krople Rutisol - 10 ml Nalewka glistnikowa - 10 ml Nalewka głogowa - 10 ml Płyny wymieszać. Zażywać jak wyżej.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania (oprócz wyżej wymienionych): choroby wątroby, trzustki i pęcherzyka żółciowego, miażdżyca, zaburzenia pamięci i myślenia, choroba wieńcowa, niewydolność krążenia, zastoje krwi, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, wybroczyny na siatkówce, stany zapalne oka, choroby skórne i zakaźne, dusznica bolesna, kolki, zaburzenia trawienia, zapalenie przydatków, bóle brzucha, zadyszka, uderzenia gorąca i krwi do głowy, szum w uszach, zawroty głowy.

Koniczyna - Trifolium (Papilionaceae). Opis. 1. Koniczyna biała - Trifolium repens - bylina o leżących łodygach dorastających do 40 cm dł. liście złożone z trzech szerokoodwrotniejajowatych listków; kwiatostan kulisty; kwiaty białe, różowo nabiegłe, miodem pachnące; owoc - strąk. Roślina pospolita; rośnie na łąkach, ugorach, pastwiskach; niekiedy uprawiana dla celów paszowych. 2. Koniczyna czerwona - Trifolium purpureum (pratense) - roślinka wieloletnia dorastająca do 60 cm dł.; liście złożone z trzech eliptycznych lub szeroko jajowatych jasno- lub ciemnozielonych listków osadzonych na wspólnym ogonku liściowym; kwiatostany główkowate; kwiaty purpurowe, różowe, a nawet czerwone; owoc - strąk. Rośnie na łąkach. Jest rośliną uprawianą do celów paszowych. Surowiec. Surowcem jest sam kwiat lub całe ziele - Flos et Herba Trifolii. Surowiec suszy się w temp. do 40o C. Skład chemiczny. 1. Koniczyna biała zawiera flawonoidy (głównie izoramnetynę), olejek eteryczny, karotenoidy, białkowce, witaminy (tiaminę, kw. askorbinowy, ryboflawinę, tokoferol, fitochinony i in.), kumaryny (w znacznych ilościach dikumarol), sole mineralne: sód - 0,4 g/kg, potas - 23 g/kg, magnez - 3,6 g/kg, wapń - 16,7 g/kg, fosfor - 3,3 g/kg, chlor - 4,3 mg/kg, krzem - 1 mg/kg, żelazo - 218 mg/kg, mangan - 58 mg/kg, miedź - 9,5 mg/kg, molibden - 0,8 mg/kg, cynk - 32 mg/kg, kobalt - 180 ug/kg s.m., glikozydy cyjanogenne - 0,015-0,039%, saponiny, chlorofil i in..

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

2. Koniczyna czerwona zawiera flawonoidy (izoramnetyna, kwercetyna, kemferol, pratol, luteolina, fizetyna, protoletyna), izoflawony (formonetyna, biochanina A, genisteina, ononina, prateizyna, daidzeina), glikozydy, karotenoidy, olejek eteryczny, witaminy (C, B, K, E, M i in.), kw. kumarynowy, kw. salicylowy, kw. dikarboksylowy i kw. ketoglutarowy, sole mineralne; sód - 0,3-0,9 g/kg, potas - 23-26 g/kg, magnez - 3-4 g/kg, wapń - 16-19 g/kg, fosfor - 2-3 g/kg, siarka - 2-3 g/kg, chlor -3-4 mg/kg, krzem - 1 mg/kg, żelazo - 233 mg/kg, mangan - 70-30 mg/kg, miedź - 11 mg/kg, molibden - 0,6-0,8 mg/kg, cynk - 20-33 mg/kg, fluor -ok. 6 mg/kg, kobalt - 113-193 ug/kg s.m. Działanie. Wyciągi z obu koniczyn działają moczopędnie, odżywczo, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, wzmacniająco, wykrztuśnie, żółciopędnie, odkażająco; regulują wypróżnienia, miesiączkowanie i metabolizm, oczyszczają krew ze szkodliwych substancji; wzmacniają naczynia krwionośne, działają przeciwzakrzepowo; likwidują zastoje krwi i limfy; przyśpieszają gojenie się ran, zapobiegają wypadaniu włosów. Wskazania: skrofuloza, niedokrwistość, osłabienie, choroby zakaźne, przeziębienie, choroby skórne i włosów, białe upławy, zaparcia, zapalenie przydatków, stan przedmiesiączkowy, nieregularne miesiączkowanie, nieżyty przewodu pokarmowego, zaburzenia metaboliczne, kamica i zapalenie pęcherza moczowego oraz nerek, kaszel, nieżyt układu oddechowego, zatrucia. Zewnętrznie (okłady, płukanki, kąpiele): trądzik, rany, rozpadliny skórne, otarcia naskórka, łupież, zapalenie pochwy, stany zapalne oka i powiek, oparzenia, wypadanie włosów. Napar: 2-3 łyżki kwiatów lub ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody lub gorącego mleka; odstawić na 20 minut; przecedzić; napar mleczny osłodzić miodem. Pić 3-4 razy dz. po 200 ml; dzieci - 100-150 ml. Nalewka koniczynowa - Tinctura Trifolii: pół szkl. kwiatów lub ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10 ml; dzieciom dolewać do mleka osłodzonego miodem. Alkoholmel Trifolii: do 100 ml nalewki, alkoholatury “zimnej” lub intraktu wlać 100 ml miodu, dodać sok z 1 małej cytryny, wanilię lub cynamon,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce. Dzieciom w zależności od wieku podawać 1 (10-15 kg)-2 łyżeczki, 3-4 razy dz. Przy upławach koniczynę polecam wymieszać z pokrzywą w proporcji 1:1 i zaparzyć; pić w ilości 200 ml i jednocześnie stosować nasiadówki. Syropek koniczynowy - Sirupus Trifolii: pół szkl. świeżych kwiatów koniczynowych zalać 150 ml wody i zasypać 100 ml cukru; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Dodać sok z cytryny, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce. Mazidło koniczynowe – Linimentum Trifolii: do 50 ml nalewki (lub intraktu) koniczynowej wlać 30 g gliceryny, 15 ml oleju kamforowego, 1 ml olejku herbacianego i 1 ml olejku cytrynowego, wymieszać. Potem wlać 50 ml oliwy z oliwek lub oleju winogronowego, wymieszać. Stosować do wcierań przy suchym zapaleniu skóry, przy cellulitis, rozstępach skóry i trądziku na skórze suchej. Rp. Ziele koniczyny - 1 łyżka Liść pokrzywy - 1 łyżka Kora (liść, kwiat) kaliny - 1 łyżka Kwiat nagietka - 2 łyżki Kwiat czarnej malwy - 2 łyżki Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 2-3 razy dz. po 200 ml. Wskazania: upławy, zapalenie przydatków, zaburzenia miesiączkowania, stan przedmiesiączkowy. Rp. Ziele koniczyny - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ziele nostrzyka - 1 łyżka Liść pokrzywy - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 2-3 razy dz, po 150 ml. Wskazania - patrz wyżej, a ponadto bolesne miesiączkowanie, bóle brzucha, wyczerpanie nerwowe, lęk, bezsenność, wewnętrzny niepokój. Rp. Ziele koniczyny - 1 łyżka Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka Ziele ruty - 1 łyżka Ziele jemioły - 1 łyżka Kłącze tataraku - 1 łyżka Kłącze lub liść lepiężnika - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić i pić jak wyżej. Wskazania: patrz powyższe mieszanki. Mieszanki ziołowe wyżej podane stosować najlepiej na przemian. Są bardzo skuteczne, pod warunkiem, że będzie się je stosowało regularnie.

Konwalia majowa - Convallaria maialis (Liliaceae). Opis. Bylina o cienkim, białym lub kremowym kłączu pokrytym korzonkami; pędy kwiatonośne do 30 cm wys., otulone u podstawy pochewkami 2-3 eliptycznojajowatych dużych liści; układ wiązkowy liści - równoległy; kwiaty białe, pachnące, zebrane w jednostronne grono; okwiat kulistodzwonkowaty o 6 odgiętych ząbkach; pręcików 6; słupek 1; owoc -

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

czerwona kulista jagoda. W Polsce rośnie pospolicie na niżu i pogórzu; można ją znaleźć w lasach, w zaroślach i na ich skrajach. Roślina często uprawiana w ogrodach. Konwalia lubi gleby wilgotne, żyzne, humusowe; stanowiska zacienione i zaciszne. Surowiec. Surowcem są liście, całe ziele lub sam kwiat (kwiatostan z dwoma towarzyszącymi liśćmi) - Folium, Herba vel Flos (Inflorescentiae) Convallariae, FP I, II, III, IV, V). Surowce zbiera się w początkach lub w czasie kwitnienia ze stanu naturalnego lub z uprawy, a potem suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 80o C. Przechowywać w ciemnym miejscu. W aptekach i w sklepach zielarskich można kupić jedynie nowoczesne formy leków: Convafort /Herbapol/ - draż. (30 szt.). Convafort zawiera suchy wyciąg z konwalii o zawartości 1 jednostki kociej w 1 draż. (przeciętnie zażywa się 1-2 draż. 2-3 razy dz. po jedzeniu); Kelicardina /Herbapol/ - krople złożone (zawierają również wyciąg z aminka i głogu) we flakonach po 40 g – średnio zażywa się 40-60 kropli 2-3 razy dz.; Phytocard (Phytopharm) – nalewka mianowana z konwalii, flakony po 40 g płynu – średnio zażywa się 30 kropli 2-3 razy dz. Skład chemiczny. Konwalia zawiera heterozydy kardenolidowe: konwalatoksynę, konwalozyd, konwalatoksol, konwalatoksolozyd, lokundiozyd, rodeksynę A, rodeksozyd, sarnamdozyd, tollozyd, peryploramnozyd, peryglukozyd, kannogenoloramnozyd; saponozydy (konwalaryna, konwalamaryna), olejek eteryczny (z fernezolem), flawonoidy (pochodne kwercetyny, izoramnetyny), kw. jabłkowy, kw. cytrynowy, kw. chelidonowy (do 1,5%), kw. acetydyno-2-karboksylowy. Konwalatoksyna - glikozyd kardenolidowy, którego aglikonem jest strofantydyna, a część cukrową stanowi ramnoza. Działa 10 razy silniej niż digitoksyna zawarta w naparstnicach. Ziele zawiera ok. 0,3% glikozydów. Działanie. Glikozydy zawarte w konwalii doskonale przechodzą do rozpuszczalnika i w obecności saponin sterydowych dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego do krwi. Nie kumulują się w organizmie, są szybko wydalane wraz z moczem. Najsilniej działa konwalatoksyna, której zawartość w liściach wynosi 0,04-0,05%. Glikozydy konwaliowe wywierają

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

silne, a zarazem krótkotrwałe działanie na mięsień sercowy: wzmacniają skurcze mięśnia sercowego (działanie inotropowo dodatnie), zmniejszając nieznacznie ich częstotliwość; działają silnie diuretycznie (moczopędnie), żółciopędnie, rozkurczowo na mięśnie gładkie, uspokajająco, lekko nasennie i przeciwobrzękowo. Wskazania: łagodna postać niewydolności krążenia (I i IIo), niedomoga wątroby, zdenerwowanie, nerwica, kołatanie i dławica serca, kłucie w sercu, obrzęki zastoinowe (warto połączyć z jałowcem), bezsenność, skąpomocz. Przetwory z konwalii jeśli są stosowane w odpowiednich dawkach to są bezpieczne i nie wywołują żadnych objawów niepożądanych czy ubocznych. Są bardzo bobrze tolerowane przez dzieci i osoby w podeszłym wieku. Proszek konwaliowy – Pulvis Convallariariae: ziele (liście) konwalii zmielić na drobny proszek. Zażywać 2-3 razy dz. po 500 mg. Maksymalne dawka dobowa wynosi 1500 mg. Sproszkowane liście przed zażyciem można wymieszać z miodem; czynność ta uniemożliwia dostanie się proszku do tchawicy; dobrze popić. Dawkowanie dla dzieci jest następujące: ważące 10 kg - 71 mg, 15 kg -107 mg, 20 kg - 142 mg, 25 kg - 178 mg, 30 kg - 214 mg, 35 kg - 250 mg, 40 kg 285 mg, 45 kg - 321 mg, 50 kg - 229 mg, 55 kg - 392 mg, 3 razy dz. Napar: 1 łyżkę ziela lub samych liści zalać 150-200 ml wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Zażywać 3-4 razy dz. po 2-3 łyżki naparu (nie więcej!). Dzieci ważące 10 kg - 4 ml, 15 kg - 6 ml, 20 kg - 3,5 ml, 25 kg 10,7 ml, 30 kg - 12,8 ml, 35 kg - 15 ml, 40 kg -17 ml, 45 kg - 19 ml, 50 kg - 21 ml, 55 kg - 23,5 ml, 3-4 razy dz. Nalewka konwaliowa - Tinctura Convallariae: pół szkl. suchych liści lub ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 30-40 kropli; dzieci ważące 10 kg - 3 krople, 15 kg - 4 kr., 20 kg - 5-6 kropli, 25 kg - 7 kr., 30 kg - 8-9 kr., 35 kg - 10 kr., 40 kg - 11 kr., 45 kg - 12-13 kr., 50 kg - 14 kr., 55 kg - 15-16 kr., 3-4 razy dz. Z suszu można też przyrządzić odwar (gotować lekko przez 5 minut), intrakt i alkoholaturę “zimną” w takich samych proporcjach rozpuszczalnika do surowca i podobnie zażywać.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Owoców konwalii nie wolno zażywać ! Przetwory z konwalii trzymać w miejscu niedostępnym dla dzieci!. Osoby mające małe dzieci nie powinny trzymać kwiatów konwalii w wazonach, gdyż ich skonsumowanie czy wypicie wody w której stały grozi śmiertelnym zatruciem ! Rp. Nalewka konwaliowa - 10 ml Nalewka glistnikowa - 10 ml Wymieszać. Lek silny i bardzo wartościowy. Zażywać 3-4 razy dz, po 40 kropli. Dzieci ważące 24 kg - 13-14 kr., 30 kg 17 kr., 35 kg - 20 kr., 40 kg - 22-23 kr., 45 kg - 25-26 kr., 50 kg - 2.3-29 kr., 55 kg - 31 kr., 3-4 razy dz. Wskazania: wszelkie zaburzenia sercowe w okresie po- i przekwitania, zadyszka, nerwica serca, dławica, choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego, lęk, bezsenność, zdenerwowanie, wewnętrzny niepokój, skurcze mięśni gładkich, nerwice narządowe, psychonerwice.

Koper ogrodowy - Anethum graveolens i koper włoski - Foeniculum vulgare (Umbelliferae). Opis. 1. Foeniculum vulgare (koperek włoski, fenkuł włoski, pospolity) - roślina dwuletnia; łodyga naga, rozgałęziona; liście trzykrotnie pierzaste o odcinkach włosowatych; kwiaty drobne zebrane w baldach złożonych, żółte; owoc - rozłupnia (pęka na dwie rozłupki). Roślina uprawiana. Występuje w południowych rejonach Azji, na Krymie i w krajach śródziemnomorskich. 2. Anethum graveolens - roślina jednoroczna dorastająca do 100 cm wys.; liście wielokrotnie pierzastosieczne, o odcinkach nitkowatych, zaostrzonych; kwiaty w baldachach złożonych; pokryw brak, podobnie jak i pokrywek; korona żółta, pięciopłatkowa; pręcików 5; słupek 1; owoc rozłupnia rozpadająca się na 2 rozłupki. Kwitnie od lipca do września. Roślina uprawiana.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowiec. Surowcem jest ziele lub owoc kopru włoskiego - Herba et Fructus Foeniculi, FP I, II, III, IV i V lub ziele i owoc kopru ogrodowego - Herba et Fructus Anethi. Ziele zbiera się przed lub w czasie kwitnienia, a owoce w I fazie dojrzałości. Fructus Foeniculi (opak. 50 g) do nabycia w aptekach i w sklepach zielarskich. Skład chemiczny. Ziele zawiera wit. C - 200-400 mg/100 g, karoten - do 13 mg%, kw. chlorogenowy - 2,52%, kw. nikotynowy, kw. foliowy, flawonoidy (rutynę, kwercetynę, izoramnetynę, kemferol). Owoce kopru włoskiego zawierają flawonoidy (kwercetyna, kemferol), kumaryny, żywice, wit.C - 150 mg/100 g, tiaminę, laktoflawinę = ryboflawinę, rutynę, niacynę, karoten, żelazo, potas, fosfor, kwasy, olej tłusty (glicerydy kw. tłuszczowych; oleinowego 65%, petroselinowego - 25%, linolowego -6%, palmitynowego - 3%), olejek lotny (D-karvon - 50%, dilapiol - 30%). W zielu kopru ogrodowego znajduje się ok. 1,5% olejku lotnego, a w owocach - do 4%. Ziele kopru włoskiego ma nieco odmienny skład chemiczny niż ziele kopru ogrodowego; zawiera mianowicie: 0,45% olejku eterycznego, glikozydy (kwercetyno-3-glukuronid, kemferolo-3-glukuronid, kwercetyno-3arabinozyd, ferolo-3-arabinozyd), fenikularynę, wit. C - 100-150 mg/100 g, wit.B5 - 2-3 mg/100 g, karoten - 60-65 mg/100 g. Owoc koperku włoskiego zawiera 2-6% olejku lotnego, którego składnikiem w 90% jest anetol oraz fenchon, fenikulina, terpeny (limonen, metylochawikol, alfa-pinen). Działanie. Koper ogrodowy i koper włoski działają podobnie, mianowicie: wiatropędnie, przeciwgrzybiczo, żółciopędnie, rozkurczowo, uspokajająco, sekrolitycznie (wykrztuśnie), przeciwwymiotnie, mlekopędnie, odkażająco, przeciwgrzybiczo, słabo moczopędnie oraz odtruwająco; regulują wypróżnienia; uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, pobudzają apetyt, ułatwiają trawienie. Wskazania: zaburzenia trawienne, kolka jelitowe, brak łaknienia, nudności, wymioty, obfity lub (i) tłusty posiłek, laktacja, zapalenie wątroby, skurcze

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

żołądka, nieżyty układu oddechowego, bóle brzucha, niedokwaśność, bezsenność i zdenerwowanie u niemowląt i dzieci, biegunka, zaparcia, kaszel. Napar: 2 łyżki owoców lub ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml; niemowlęta ważące 4 kg 6-11 ml, 5-6 kg - 12-14 ml, 7-8 kg - 20-22,8 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 910 kg - 25,7-28,5 ml, 15-20 kg - 42,8-57 ml, 25-30 kg - 71-85,7 ml, 35-40 kg 100-114 ml, 3-4 razy dz. Można też przyrządzić odwar: wyciąg gotować 5-10 minut i pić jak napar. Nalewka koperkowa - Tinctura Anethi sive Foeniculi: pół szkl. owoców zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10 ml. Miód koperkowy - Mel Foeniculi (Anethi): na każdą łyżeczkę zmielonych na proszek owoców dać 2 łyżki miodu i pół łyżeczki gliceryny lub 5 ml wódki, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce; dzieci - 1-2 łyżeczki miodku 34 razy dz.

Kopytnik pospolity - Asarum europaeum (Aristolochiaceae). (!). Opis. Roślina wieloletnia dorastająca do 10 cm dł.; kłącza pełzające, rozgałęzione; łodyga krótko owłosiona, z 3-4 łuskowatymi liśćmi i z 2 lub 3 zielonymi liśćmi; liście zimotrwałe, długoogonkowe, nerkowate, u nasady sercowate, połyskujące, całobrzegie; kwiaty pojedynczo na szczytach krótkich pędów, tuż przy ziemi lub ukryte w zeschłych liściach, zwisłe; okwiat promienisty, dzwonkowaty, trójdzielny, brunatny lub rudy; owoc - 6-komorowa torebka. Kwitnie od marca do maja. Rośnie w cienistych lasach mieszanych, iglastych i liściastych, niekiedy występuje masowo tworząc zielone dywany. Lubi gleby liściaste, humusowe, wilgotne, zasobne w wapń. Pospolity w całym kraju. Roślina chroniona. Przy roztarciu roślina wydziela muszkatołowo-goździkowy zapach. Surowiec.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowcem są liście - Folium Asari. Nie powinno zbierać się całego ziela wraz z korzeniami, bo wiąże się to ze zniszczeniem rośliny, a jest jej coraz mniej w naszym kraju. Liście zbiera się po trochu z każdej rośliny (ostrożnie, aby nie wyrwać rośliny wraz z korzeniami z ziemi w której tkwi słabo); suszy się je w normalnej temperaturze, potem oczywiście mieli i przesypuje do szczelnego opakowania. Skład chemiczny. Liście zawierają w specjalnych komórkach olejek eteryczny w ilości do 1,5%, a w nim aldehyd azarylowy, metyloeugenol, dwuazaron, pinen, borneol i azaron – 1%. Ponadto rośliny posiadają flawonoidy (kwercytrynę, kwercetynę), garbniki, śluzy, żywice, kw. askorbinowy i cytrynowy, dużo soli potasu i krzemionki oraz różnego rodzaju goryczki. Związki lotne są fitoncydami. Azaron - związek chemiczny zbudowany z 12 atomów węgla, 16 atomów wodoru i 3 atomów tlenu o budowie eteru fenolowego występujący w odmianach cis i trans. W kopytniku znajduje się izomer trans-izoazaron. Działanie. Zawarty w kopytniku azaron działa silnie bakteriostatycznie, spazmolitycznie (rozkurczowo), sekrolitycznie i sedatywnie (uspokajająco) na ośrodkowy układ nerwowy. Ponadto kopytnik działa napotnie, lekko moczopędnie, przeciwgorączkowo, żółciopędnie; pobudza i reguluje miesiączkowanie, rozgrzewa, likwiduje lub łagodzi kaszel oraz katar, w tym także sienny, ludzi w podeszłym wieku i dzieci - usypia. W dawce około 100-150 ml kopytnik działa wymiotnie. Wskazania: choroby alergiczne połączone z nieżytami układu oddechowego oraz kichaniem, przeziębienie, choroby zakaźne połączone z katarem i kaszlem, kaszel u palaczy, zaburzenia miesiączkowania, astma, bezsenność, wyczerpanie nerwowe. Przedawkowanie kopytnika jest bardzo niebezpieczne i objawia się nudnościami, wymiotami, biegunką, złym samopoczuciem, podrażnieniem przewodu pokarmowego i nerek oraz zapaścią i majaczeniem, drgawkami

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

oraz halucynacjami. Kobiety w ciąży nie mogą zażywać żadnych leków w skład których wchodzi kopytnik czy olejek kopytnikowy (np. Azarina). Napar: 1 łyżeczkę suchych liści zalać 150-200 ml wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Zażywać 4 razy dz. po 2-4 łyżki. Napar można osłodzić miodem. Susz zaparza się także w mleku i podobnie zażywa. Dzieciom podawać zależnie od wagi; 15 kg - 6 ml, 20-25 kg - 8,5-10,7 ml, 3035 kg - 12,8-15 ml, 40-45 kg - 17-19 ml, 50-55 kg - 21-23,5 ml, 4 razy dziennie. Nalewka kopytnikowa - Tinctura Asari: pół szkl . liści zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 4 razy dz. po 30 kr.; dzieci ważące 10-15 kg - 4-6 kr. 20-25 kg - 8-10 kr., 30-35 kg - 12-15 kr., 40-45 kg 17-19 kr., 50-55 kg - 21-23 kr., 4 razy dz. Można w mleku osłodzonym miodem. Ze świeżych liści kopytnika polecam przyrządzić intrakt (pół szkl. masy świeżej po zmieleniu zalać 400 ml gorącego alkoholu 40% i alkoholaturę “zimną”. Oba wyciągi zażywa się tak jak nalewkę. Alkoholmel Asari: do 100 ml wyciągu alkoholowego wlać 100 ml miodu, wymieszać. Zażywać 4 razy dz. po 1-2 łyżeczki. Dzieciom w mleku z miodem podawać ten przetwór. Syrop kopytnikowy - Sirupus Asari: pół szkl. świeżych zmielonych liści zalać 2 szkl. wody; gotować 10 minut; odstawić na 60 minut; przecedzić. Do wyciągu dodać sok z cytryny (1 małej) i 200 ml miodu, wymieszać. Zażywać 4 razy dz. po 1-2 łyżeczki. Rp. Nalewka kopytnikowa - 10 ml Nalewka lepiężnikowa - 10 ml Nalewka glistnikowa - 10 ml Nalewka rozmarynowa - 10 ml Nalewka wrotyczowa - 10 ml Płyny wymieszać.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

2 łyżeczki preparatu wlać do 200 ml naparu melisowego. Wypić jednorazowo. Stosować 2 razy dz. Wskazania: zatrzymanie miesiączki, bolesne, nieregularne i skąpe lub połączone z upławami krwawienia miesiączkowe, stan przedmiesiączkowy, zapalenie przydatków, bóle brzucha i jajników, kolka żółciowa, żołądkowa lub jelitowa, stres, wyczerpanie nerwowe, bezsenność, lęk, choroby alergiczne połączone z nieżytem układu oddechowego i kichaniem, opryszczka, osłabienie, przeziębienie, zaburzenia trawienne ostre. Lek silny ! Wyciąg olejowy z kopytnika - Oleum Asari wcierać w stopy, plecy, brzuch, klatkę piersiową i w szyję podczas przeziębienia, zmarznięcia, w grypie oraz w innych chorobach połączonych z nieżytem układu oddechowego czy wymagających rozgrzania (reumatyzm). Olej kopytnikowy - Oleum Asari przyrządza się następująco: pół szkl. suchych lub świeżych liści zalać 200 ml gorącego oleju winogronowego lub oliwy; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Miód kopytnikowo-glistnikowy - Mel Asaro-chelidonii: na każdą płaską łyżeczkę sproszkowanego ziela glistnika i 1 płaską łyżeczkę sproszkowanego ziela kopytnika (zmielić w młynku) dać 2 łyżki miodu i 1 łyżkę wódki lub wina; wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce przy nieżycie układu oddechowego, nerwicy bezsenności i kaszlu.

Kosaciec żółty - Iris pseudoacorus (Iridaceae). Opis. Roślina wieloletnia dorastająca do 30 cm wys.; kłącze grube, rozgałęzione, powykręcane; liście szablaste, zielone lub nieco srebrne; łodyga spłaszczona; kwiaty jasnożółte, długoszypułkowe; owoc - torebka. Kwitnie od maja do lipca. Rośnie na błotach, mokradłach, nad brzegami wód, w zaroślach wilgotnych; pospolity na całym niżu i Podkarpaciu. Do celów leczniczych używać można inne gatunki kosaćców, często uprawiane w ogródkach, np. kosaciec florentyński - Iris florentina o kwiatach żółtych, kosaciec blady - Iris pallida o kwiatach niebieskich i kosaciec germański - Iris germanica o kwiatach fioletowych.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowiec. Surowcem jest kłącze - Rhizoma Iridis, rzadziej liść - Folium Iridis czy kwiat Flos Iridis, które także zawierają cenne ciała lecznicze. Kłącza wykopuje się na wiosnę lub w jesieni, myje szybko pod bieżącą wodą, kroi w plasterki i suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 60-80o C, potem mieli i przesypuje do szczelnego opakowania. Liście i kwiaty zbiera się w czasie kwitnienia i suszy w normalnej temp., ale w ciemnym miejscu. Liście można też wysuszyć podobnie jak kłącza, co zapobiegnie stratom wit.C. Skład chemiczny. W liściach, w kłączu i w kwiatach znajduje się glikozyd - irydyna, karotenowiec - violaxantyna, olejek eteryczny -iron, garbniki oraz kwasy i flawonoidy. Ponadto surowce zawierają znaczne ilości śluzu. Kłącze zawiera ok. 0,2% olejku lotnego (beta-iron – 10%), skrobię – ok. 1520% kw. benzoesowy, kw. tridecylowy, kw. undecylowy i kw. mirystycynowy. W liściach znajduje się dużo wit. C - 200-230 mg/100 g, aminokwasy: alanina, glutamina, walina, dipeptydy i embinina (najwięcej w kosaćcu germańskim - 0,23%). Kłącze kosaćców wykopane w marcu posiada kw. szikimowy, kw. chinowy, kw. fumarowy, kw. mlekowy, kw. jabłkowy i kw. cytrynowy. Działanie. Korzeń działa odkażająco, wykrztuśnie, osłabiająco, silnie uspokajająco i lekko nasennie, odwaniająco, przeciwzapalnie, żółciopędnie, moczopędnie, napotnie i przeciwgorączkowo (słabo). Kwiaty działają przeciwkaszlowo, napotnie, osłaniające (powlekająco), słabo moczopędnie; regulują wypróżnienia. Liście działają podobnie jak kłącze lecz słabiej, ale są dobrym źródłem wit. C, soli mineralnych i aminokwasów. Napar: 2 łyżki kłączy, liści lub 3 łyżki kwiatów zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-150 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 8,5 ml, 5-6 kg - 10,7 ml, 7-8 kg - 15 ml, 3-4 razy

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 19 ml, 15-20 kg - 42 ml, 25-30 kg - 53 ml, 35-40 kg - 75 ml, 45-50 kg - 107 ml, 3-4 razy dz. Dawniej z kłączy kosaćca wykonywano dla niemowląt smoczki pod nazwą “korzeń fiołkowy", gdyż iron w nich zawarty nadaje im zapach kwiatów fiołka wonnego. Wodne wyciągi z surowców mają przyjemny zapach i smak; można je osłodzić miodem. Odwar: 2 łyżki kłączy zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić jak napar. Nalewka kosaćcowa (kosaćcówka) – Tinctura Iridis: pół szkl. kłączy zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz, po 10 ml. Dzieciom podawać 1 łyżeczkę nalewki w miodzie lub w mleku. Znakomity jest syrop kosaćcowy - Sirupus Iridis: świeże kłącze zmielić w maszynce do mięsa; na każde pół szkl, miazgi dać 200 ml wody i gotować to wszystko 5 minut; odstawić na 60 minut; przecedzić. Do wywaru wlać miód (na 200 ml dać 200 ml miodu) i wino lub wódkę czystą (100 ml), sok z cytryny, wymieszać. Zażywać 4 razy dz. po 2 łyżeczki. Przysypka kosaćcowa Cutipulvis Iridis na rany, owrzodzenia, nadżerki, opryszczki, rozpadliny skórne, wypryski i zmiany sączące: kłącze kosaćca po wysuszeniu zmielić w młynku do kawy na drobny proszek. Chore miejsca pudrować 3-4 razy dz. Proszek kosaćcowy można wymieszać z Linomagiem lub Alantanem - zasypką: 1 łyżeczka proszku kosaćcowego + 1 łyżka zasypki, wymieszać starannie. Taką zasypką można pudrować nie tylko miejsca schorzałe, ale również - nadmiernie pocące się. Wskazania do stosowania doustnego wyciągów z kosaćca: nieżyty układu oddechowego, kaszel, nadmierna fermentacja jelitowa, wzdęcia, zaparcia, odbijanie, niemiły odór z jamy ustnej, nadmierna potliwość nóg i wrastający paznokieć (w obu przypadkach stosować kąpiele z dodatkiem wywaru), gruźlica (kłącze hamuje rozwój prątków gruźlicy), przeziębienie, zapalenie gardła, choroba wrzodowa. Według radzieckich uczonych nalewka kosaćcowa likwiduje piegi i przebarwienia skórne. Okazało się, że jest to prawda, zwłaszcza gdy doda się do niej środki podobnie działające. Nalewka leczy także pryszcze różnego pochodzenia, łojotok, opryszczki, liszaje, trądziki i inne choroby skórne. Rp.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka kosaćcowe - 10 ml Nalewka chrzanowa - 10 ml Nalewka cytrynowa - 10 ml Płyny zmieszać. Skórę przemywać specyfikiem 4 razy dz. Nalewka działa wybielająco, pojędrniająco, odkażająco, oczyszczająco i odświeżająco. Rp. Nalewka kosaćcowa - 10 ml Nalewka arnikowa - 10 ml Spirytus salicylowy - 10 ml Tanninum (proszek dostępny w aptekach) lub nalewka z galasów dębowych - 1 łyżka płaska Nalewka chrzanowa - 10 ml Nalewka (sok) z cytryny - 10 ml Płyny wymieszać. Skórę przemywać 3 razy dz. lub częściej w razie potrzeby. Wskazania: trądzik młodzieńczy oporny na leczenie, łojotokowe zapalenie skóry, piegi, pryszcze różnego pochodzenia, krosty, zmiany sączące, łojotok, potówki, plamy i in. Płyn działa skutecznie.

Kozieradka - Trigonella (Papilionaceae). Opis. 1. Kozieradka pospolita - Trigonella foenum graecum - roślina jednoroczna dorastająca do 60 cm wys.; liście trójlistkowe, złożone z listków odwrotnie jajowatych; kwiaty bladożółte osadzone w kątach liści; owoc - strąk. Roślina uprawiana i zdziczała.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

2. Kozieradka błękitna - Trigonella coerulea - roślina jednoroczna o silnej woni dorastająca do 60 cm wys.; listki podłużnie jajowate, tępe, brzegiem drobno ząbkowane; kwiaty jasnoniebieskie; owoc - strąk. Kwitnie od czerwca do lipca. Roślina uprawiana, niekiedy zdziczała. Surowiec. Surowcem jest nasienie kozieradki - Semen Trigonellae - FP II, III, IV, V. W FP figuruje pod nazwą Semen Foenugraeci. Nasiona sprzedawane są w opak. 50 g, mielone lub całe. Do naszych celów najlepiej kupować zmielone nasiona, bo całe są twarde i trudne do rozdrobnienia, a nierozdrobnione rzecz jasna nie zaparzają się i są dla nas nieprzydatne. Skład chemiczny. Surowiec zawiera 20-45% śluzu (mannogalaktanu), saponiny sterydowe (pochodne diosgeniny i jej izomer yomoganinę - 0,1-2,2%, tigogeniny, gitogeniny, 25-spirostano-3,5-dien, neogitogeniny, neotigogeniny), białka 20-27%, flawonoidy (witeksyna, wicenina, izowiteksyna, 2”-o-pkumaroilowiteksyna), betainę kw. nikotynowego - trygonelinę - 0,04%, cholinę - 0,05%, olejek eteryczny, niacynę -3-5 mg/100g, olej tłusty -6-10%, liczne sole mineralne, wit.F, lecytynę - 2%, gorycze, garbniki. Nasiona są materiałem wyjściowym do produkcji saponin steroidowych służących z kolei do półsyntezy kortykosteroidów (diosgenina). Działanie. Składniki sterydowe kozieradki działają wyraźnie hormonalnie i wykazują wpływ anaboliczny. Mogą zastąpić z powodzeniem sztuczne sterydy anaboliczne. Zwiększają retencję azotu, pobudzają syntezę białek, zwiększają stężenie hemoglobiny i liczbę erytrocytów we krwi. Zatrzymują wodę, sód, wapń, żelazo i chlor w organizmie. Pobudzają procesy regeneracji tkanek, pobudzają przyrost tkanki mięśniowej i łącznej. Kozieradka działa odżywczo, odkażająco, przeciwzapalnie, rozmiękczająco, powlekająco, wykrztuśnie, tonizująco, pobudzająco na procesy trawienne, mlekopędnie; regulują wypróżnienia i metabolizm. Pobudzają strefy rozrodcze paznokci i włosów, zwiększają wydzielanie androsteronów i estrogenów. Wskazania: wysiłek sportowy, uprawianie kulturystyki, osłabienie, niedokrwistość, niedoczynność kory nadnerczy i gruczołów płciowych, zaburzenia przemiany materii, zaparcia, choroby układu oddechowego,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

niedobory witamin i soli mineralnych, osłabienie, choroby zakaźne, zaburzenia trawienia, laktacja, kaszel, choroby skórne i włosów, przeziębienie, stany ozdrowieńcze, choroba wrzodowa, wychudzenie, stany zapalne przewodu pokarmowego. Zewnętrznie (okłady, płukanki): owrzodzenia, rany, ropnie, czyraki, strupy, łupież suchy, wypadanie włosów, krosty, wypryski, suchość skóry. Napar: 2 łyżki nasion zalać 2 szkl. wrzącej wody lub gorącego mleka; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 150 ml; niemowlęta -810 ml, 3-4 razy dz.; dzieci w wieku 10-24 miesięcy - 32 ml, 3-5 r. ż. - 38 ml, 68 r. ż. - 42 ml, 9-12 r. ż. - 64 ml, 13-15 r. ż. - 85 ml, 3-4 razy dz. Zalecam posłodzić miodem. Odwar (jest wartościowszy od naparu): 2 łyżki nasion zalać 2 szkl. wody; gotować 3 minuty; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić jak napar. Efekt anaboliczny (przy równoczesnym ćwiczeniu) widoczny po około 30 dniach stosowania. Składniki lotne wydzielają się wraz z potem nadając mu specyficzny zapach. Stosować przez 3-6 miesięcy, cyklicznie. Proszek kozieradkowy – Pulvis Trigonellae: nasiona zmielić na drobny proszek. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżeczce. Miód kozieradkowy - Mel Trigonellae: na każdą łyżeczkę proszku dać 1 łyżkę miodu, wymieszać. Zażywać 4 razy dz. po 1 łyżce. W przypadku chorych włosów (brak połysku, wypadanie, suchość, zniszczenie zabiegami fryzjerskimi, rozdwajanie, łamliwość) postąpić następująco: 3 łyżki nasion zalać 150 ml wody; zagotować; odstawić na 30 minut; wywar wetrzeć we włosy, przykryć folią na 3 godziny, następnie włosy wypłukać w naparze łopianowym lub (i) tatarakowym. Zabiegi powtarzać co 5 dni. Doustnie zażywać preparat mineralno-witaminowy (np. Vitaral) oraz Methiovit – 2 tabl. 2 razy dz. Na cerę suchą, wrażliwą, zniszczoną i ze stanami zapalnymi, w celu odżywienia i odświeżenia skóry proponuję maseczkę kozieradkową z siemieniem lnianym: 2 łyżki nasion kozieradki i 2 łyżki nasion lnu zalać taką ilością wody aby uzyskać papkę; zagotować; odstawić na 20 minut. Ciepłą papkę nałożyć na umytą i odtłuszczoną skórę na 30 minut; następnie zmyć skórę w naparze tatarakowym lub rumiankowym; nie wycierać skóry lecz pozostawić do samoistnego wyschnięcia. W skórę wetrzeć maść arnikową, nagietkową lub krem lub maść Linomag. Maseczka działa też

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

natłuszczająco, pojędrniająco, wybielająco, oczyszczająco, przeciwzapalnie, odkażająco, nawilżająco i osłaniająco. Nafta kozieradkowa – Naphta Trigonellae: pół szkl. mielonych nasion zalać 200 ml nafty kosmetycznej. Macerować 7 dni. Przefiltrować. Dodać 5 kropli olejku lawendowego, 5 ml oleju kamforowego i 2 łyżki tranu. Skórę z ostrym trądzikiem przemywać kilka razy dz. Można stosować do odżywiania włosów. W skórę i we włosy można wcierać regenerujący, odżywczy, osłaniający i natłuszczający olej kozieradkowy Oleum Trigonellae: pół szkl. zmielonych nasion zalać 200 ml gorącego oleju; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Można go zażywać 2-3 razy dz. po 1-2 łyżki w wymienionych chorobach. Jest znakomity. Wcierać go we włosy (co 5 dni, potem należy je umyć w odpowiednim szamponie ziołowym i wypłukać w naparze lepiężnikowym, krwawnikowym, rumiankowym lub pokrzywowym) i skórę wyjątkowo zniszczone i suche. Leczy odleżyny, rany, odparzenia, ropnie, nadżerki, owrzodzenia troficzne, rozpadliny skórne. Przy pomocy oleju kozieradkowego (jest też znakomitą przyprawą!) warto robić tak zwane maseczki olejowe na włosy (wypadanie, łamliwość, po ondulacji itd.) i skórę (wyjątkowo suchą i wrażliwą). Wymieszany z olejem rycynowym (1:1) doskonale oczyszcza skórę (ważne przy suchej skórze nie znoszącej mydła) zastępując popularne często powodujące odczyny alergiczne śmietanki i mleczka kosmetyczne. Można nim wyleczyć wiele schorzeń u niemowląt (np. odparzenia). W przypadku łuszczycy i schorzeń podobnie objawiających się proponuję następujący lek. Rp. Olej kozieradkowy - 10 ml Nafta kozieradkowa – 30 ml Olej dziurawcowy – 10ml Olej rycynowy - 10 ml Olej żywokostowy – 10 ml Olej nagietkowy - 10 ml

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Olej lniany lub płyn Linomag - 10 ml Wit. A, D i E w kroplach - 10 kropli lub tran - 10 ml Olejek lawendowy – 1 ml Olej kamforowy – 10 ml Wymieszać. Stosować zewnętrznie (okłady 2 godzinne z nasączonej gazy; częste przemywanie schorzałego miejsca) i jednocześnie wewnętrznie (odwar z kozieradki). Można stosować też do pielęgnacji skóry (oczyszczania, odżywiania i in.) co się sowicie opłaci, gdyż daje świetne efekty. Leczy też oczywiście trudno gojące się rany, oparzenia, trądzik pospolity i różowaty, łojotokowe zapalenie skóry, czyraki i in. wyżej wymienione choroby. Jeżeli zmieszamy go z maścią arnikową lub z wyciągiem olejowym (glicerynowym) z arniki to będzie leczył opuchlizny, wybroczyny i wysięki. Staje się wówczas niezmiernie skuteczny w leczeniu trądzika pospolitego i pryszczy w okresie miesiączkowania oraz ciąży (w czasie ciąży oleju nie zażywać doustnie!). Rp. Mieszanka anaboliczna i psychotoniczna “Doping kkg” Nasienie kozieradki – 3 cz. Nasienie wiesiołka – 1 cz. Korzeń mniszka – 1 cz. Kwiat arniki – 1 cz. Plecha morszczynu lub listownicy – 1 cz. Owoc keli (aminka) – 3 cz. Ziele nostrzyka – 1 cz. Składniki zmieszać. 1 łyżkę mieszanki zalać 1 szkl. wody, zagotować, odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 2 razy dz. po 200 ml.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Mieszanka zatrzymuje azot w organizmie, zwiększa stężenie białek w tkankach, nasila procesy anaboliczne (syntezy), usprawnia krążenie, reguluje gospodarkę tłuszczową, zwiększa liczbę erytrocytów i hemoglobiny we krwi, pobudza oddychanie komórkowe, przyśpiesza procesy kompensacyjne i regeneracyjne ustroju, zwiększa przyrost tkanki mięśniowej i łącznej, uszczelnia naczynia krwionośne, poprawia krążenie mózgowe i obwodowe, zapobiega miażdżycy i zakrzepom. Zwiększa wydolność fizyczną i umysłową. Działanie po kilku miesiącach zażywania. Wskazania: osłabienie, wyczerpująca praca fizyczna i umysłowa, kłopoty z zapamiętywaniem i nauką, zaburzenia krążenia obwodowego, zawroty głowy, szum w uszach, zaciemnienia w oczach po schylaniu się, intensywny trening, uprawianie kulturystyki, słaby rozwój mięśni (+ odpowiednie ćwiczenia), zaburzenia oddychania, zaburzenia krążenia wieńcowego, miażdżyca, zaburzenia gospodarki lipidowej i białkowej, niedokrwistość, choroby włosów i skóry. Uwaga ! Mieszanka silna w działaniu. Równocześnie należy stosować preparat mineralno-witaminowy Vitaral (2 draż. 2 razy dz.) oraz preparat Methiovit z aminokwasem siarkowym - metioniną i aminą – choliną – 2 tabl. 2 razy dz. Równocześnie zażywać nalewkę z miłorzębu (10 ml 2 razy dz.). Mieszanka może wpływać na testy biochemiczne antydopingowe!

Kozłek lekarski - Valeriana officinalis (Valerianaceae). Opis. Roślina wieloletnia dorastająca do 2 m wys.; liście pierzastodzielne; kłącze grube, najczęściej bez rozłogów; łodyga sztywna, mocna, wyprostowana, krótko owłosiona, górny odcinek łodygi nagi; dolne liście ogonkowe, górne - siedzące; kwiatostan baldachokształtny, wielokwiatowy; kwiaty białe, różowawe lub białoliliowe; owoc - orzeszek z puchem lub bez puchu. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Pospolity w całym kraju. Rośnie w lasach, w zaroślach, na polanach śródleśnych, na łąkach przyleśnych i na kamieniskach przyleśnych.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

W Polsce rosną jeszcze następujące odmiany (podgatunki) kozłka: Valeriana latifolia (exaltata) - waleriana szerokolistna, Valeriana tenuifolia (angustifolia) waleriana cienkolistna (wąskolistna). Te rośliny są też lecznicze. Surowiec. Surowcem farmakopealnym jest kłącze z korzeniami - Rhizoma seu Radix Valerianae - FP I, II, III, IV i V (USL). W naszej FP surowiec jaki dostarcza nam kozłek jest nazwany korzeniem, oczywiście wiadomo że jest to błąd, bo jest to pęd podziemny - kłącze (korzonki są cienkie i krótkie). W aptekach i w sklepach zielarskich kupić można: Intractum Valerianae /Phytopharm/ (100 g), Tinctura Valerianae /np. Amara/ (25, 35 i 100 g) et Radix Valerianae (opak. 50 g). Kłącza wykopuje się w jesieni lub wiosną i suszy w temp. max 35o C. Susz przechowywać w ciemnym miejscu, suchym i jednocześnie chłodnym. Skład chemiczny. W kłączu znajdują się: triestry irydoidowe (valepotriaty - około 0,5-0,9%): dihydrovaltraty, acetylovaltraty i valtraty; ponadto olejek eteryczny (0,52%) z estrami borneolu, pinenem, felandrenem, kariofilenem, kadinenem, kessanem, kessoglikolem, kw. mrówkowym, izowalerianowym, octowym i masłowym, valerenalem, waleranonem i z estrami eugenolu; garbniki, alkaloidy monoterpenowe: chatynina, aktynidyna, valerynina; poliacetylen - tridecen-1-pentain; glikozydy: valerozyd A (triterpenowy), valerozydat; sole mineralne (manganu, wapnia). Działanie. Valepotriaty, wyizolowane przez Thiesa w 1968 r. działają depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, wywołując działanie uspokajające. Są to jednak związki chemiczne (w skład których wchodzą zw. triestrowe i kwasy estryfikujące) nietrwałe, ulegające zniszczeniu w temp. 36-38o C. Zatem działanie uspokajające wywierają tylko tak zwane wyciągi zimne z surowca - macerat, nalewka, alkoholatura zimna i ekstrakt zimny. Napar, odwar czy też intrakt nie wywierają działania sedatywnego (uspokajającego) na ośrodkowy układ nerwowy. Wodne i alkoholowe wyciągi sporządzone na gorąco działają jedynie wiatropędnie, rozkurczowo, lekko przeciwbólowo, moczopędnie,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

żółciopędnie; pobudzają wydzielanie śliny i soku żołądkowego, zwiększają łaknienie; regulują wypróżnienia. Wskazania (wyciągi “gorące”): wzdęcia, skąpomocz, kamica moczowa, kamica żółciowa, bóle brzucha, zawroty głowy, gorączka, przeziębienie. Napar: 2 łyżki kłączy zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 min.; przecedzić. Pić 2-3 razy dz. po 100-150 ml; dzieci 1-3 r. ż. - 20 ml, 4-8 r. ż. 38 ml, 9-12 r. ż. - 62 ml, 13-15 r. ż. - 85 ml, 2-3 razy dz. Dawki można zwiększyć o 50%. Intrakt kozłkowy - Intractum Valerianae: pół szkl. świeżych kłączy zalać 400 ml wódki, wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 10 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 1-2 ml, 20-25 kg -2,8-3,5 ml, 30-35 kg - 4-5 ml, 40-45 kg - 5,7-6 ml, 50-55 kg - 7-7,8 ml, 2-3 razy dz. Wskazania (wyciągi “zimne”): podniecenie nerwowe, lęk, bezsenność, wewnętrzny niepokój, choroby skórne i alergiczne, stres, skłonność do płaczu z byle powodu, stany skurczowe przewodu pokarmowego, lekkie nerwice wegetatywne, np. żołądka, jelit, serca. Alkoholatura “zimna": pół szkl. świeżych kłączy zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak intrakt. Nalewka kozłkowa - Tinctura Valerianae: pół szkl. suchych kłączy zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak intrakt. W razie bezsenności zażyć 15 ml wyciągu alkoholowego. Proszek kozłkowy (walerianowy) – Pulvis Valerianae: suche kłącze zmielić na drobny proszek. Zażywać 2-3 razy dz. po 500-2000 mg (około pół łyżeczki do herbaty). Proszek można zmieszać z miodem (1 łyżeczka proszku na 2 łyżki miodu i 10 kropli alkoholu lub gliceryny) i zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżce. Doskonały jest też Alkoholmel Valerianae: do 100 ml “zimnego” wyciągu alkoholowego wlać 100 ml miodu; wymieszać; zażywać 2-3 razy dz. po 2 łyżeczki lub po 1 łyżce. Dzieciom podawać w mleku. Macerat walerianowy – Maceratio Valerianae: 3 łyżki kłączy świeżych lub suchych zalać 1 szkl. wody o temp. pokojowej; macerować 6-8 godzin; przecedzić. Pić jak napar. Rp.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka kozłkowa - 10 ml Nalewka glistnikowa - 10 ml Nalewka z głogu - 10 ml Azulan - 5 ml Wymieszać. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżeczce. Wskazania: bóle w okolicy serca, nadciśnienie, stres, bezsenność, zdenerwowanie, wewnętrzny niepokój, lęk, zaburzenia trawienia, bóle brzucha. Rp. Nalewka walerianowa - 10 ml Nalewka lebiodkowa - 10 ml Nalewka nagietkowa - 10 ml Nalewka arnikowa - 10 ml Nalewka nostrzykowa - 10 ml Płyny zmieszać. Zażywać i stosować jak wyżej.

Kruszyna pospolita - Frangula alnus i szakłak pospolity - Rhamnus cathartica (Rhamnaceae). Opis. 1). Kruszyna pospolita - krzew dorastający do 5 m wys.; korowina czerwonobrunatna, błyszcząca; liście eliptyczne lub odwrotnie jajowate, z wierzchu ciemnozielone, pod spodem jasnozielone, całobrzegie; pączki bez łusek ochraniających; liście posiadają 6-8 skośnych nerwów bocznych z każdej strony wiązki głównej; kwiaty obupłciowe; działek kielicha 5; płatków korony 5; płatki od zewnątrz zielone, a od wewnątrz białe;

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

pręcików 5; słupek 1; owoc - pestkowiec, początkowo zielony, potem czerwony i wreszcie czarny. Kwitnie od maja do czerwca. Rośnie w lasach, w zaroślach, na polach przyleśnych i polanach. Roślina pospolita w całej Polsce. 2). Szakłak pospolity - krzew lub drzewko do 3 m wys.; gałązki gładkie, brunatne, młode owłosione, cierniste; pączki otulone łuskami; liście jajowate lub eliptyczne, brzegiem karbowane, zaostrzone, po obu stronach wiązki głównej znajdują się 3 wiązki boczne - skośne; kwiaty drobne żółtawozielone, w kątach liści; owoc - czarny pestkowiec. Kwitnie od maja do czerwca. Rośnie w widnych lasach, w zaroślach, na brzegach lasów; pospolity w całym kraju. Surowiec. Surowcem jest korą i owoc szakłaku - Cortex et Fructus Rhamni lub kruszyny pospolitej - Cort. et Fr. Frangulae (Cortex - FP I, II, III, IV i V). Korowinę z obu roślin pozyskuje się na wiosnę lub w jesieni; owoce - gdy są dojrzałe. Oba surowce należy wysuszyć w temp. 100o C, gdyż w takiej temp. tracą swe toksyczne właściwości (rozkładowi ulegają glikozydy antrachinonowe). Cortex Frangulae sprzedawana jest w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 50 g). Skład chemiczny. Kora i owoc kruszyny zawierają wspomniane glikozydy oxyantrachinonowe (glukofrangulina - 7%, frangulina - hydrolizuje do glukozy, ramnozy i franguloemodyny, palmidyna C), alkaloidy (frangulanina, franganina), flawonoidy (ramnetyna, ksantoramina), saponiny, fenole, garbniki, gorycze, kwasy, sole i in. Kora i owoc szakłaku zawierają glikozydy oksyantrachinonowe (ramnokatharyna dając w hydrolizie ramnozę i ramnoksantynę; yesteryna, która po rozkładzie daje pentozę, glikozę i emodynoantranol), kw. chryzofanowy, flawonoidy (ramnocytrynę, ramnetynę, kwercetynę) i in. Działanie. Pod wpływem flory bakteryjnej i enzymów człowieka antrachinony ulegają hydrolizie do emodyn, następnie są zredukowane do silnie przeczyszczających postaci antronowych. Substancje te drażnią splot

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

warstwy mięśniowej jelita, powodują skurcze jelita, zwłaszcza grubego. Ponadto surowce działają silnie żółciopędnie, napotnie i moczopędnie. Wskazania: zaparcia. Przeciwwskazania: menstruacja, ciąża, po zabiegach operacyjnych na jamie brzusznej, zapalenie ślepej kiszki (appendicitis), żylaki odbytu, laktacja (antrachinony przechodzą do mleka matki !), choroby nerek, zapalenie jelita grubego. Preparatów zawierających kruszynę lub szakłak nie podawać dzieciom i osobom w podeszłym wieku !. Napar: 1 łyżkę owoców lub kory zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 1 raz dz. po 100-150 ml. Wypróżnienie nastąpi po 6-8 godzinach. Można też przyrządzić odwar - wówczas należy 1 łyżkę kory lub owoców gotować w 1 szkl. wody przez 5 minut. W razie ostrych bólów czy ostrej biegunki zażyć 10-15 tabl. węgla leczniczego i wypić napar glistnikowy lub gistnikowo-miętowy; te środki pomogą. Osobiście nie jestem zwolennikiem stosowania kory i owoców kruszyny czy też szakłaku, gdyż działanie przeczyszczające poprzedzone jest silnymi skurczami jelit, złym samopoczuciem, nudnościami, przelewaniem i burczeniem w kiszkach, silnymi wzdęciami (oddanie gazów wiąże się z wydaleniem wodnistego kału (następuje jego samoistne wypłynięcie), co oczywiście sprawia wiele kłopotu) i potami (jeżeli ktoś wypije wyciąg z wymienionych roślin wieczorem - to “noc ma z głowy”). Szczerze mówiąc to co szumnie się nazywa przeczyszczeniem trwa często cały dzień i uniemożliwia wyjście z domu.

Krwawnik pospolity - Achillea millefolium (Compositae). Opis. Roślina wieloletnia dorastająca do 80 cm wys.; łodyga gęsto ulistniona; kłącza pełzające; liście 2-3-krotnie pierzastosieczne, w zarysie lancetowate

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

lub równowąskie; liście odziomkowe 2-4 cm szer., dolne łodygowe 1-2 cm szer.; kwiatostan baldachogroniasty, wielokwiatowy, wonny; kwiaty języczkowe białe, żółtawe lub różowawe. Roślina pospolita w całym kraju; kwitnie od czerwca do października. Rośnie na glebach nowo usypanych, na przydrożach, przy budowach, na miedzach, na ugorach, w zaroślach. Gatunek wykształcił wiele podgatunków, np. Achillea pannonica - liście dolne wąskolancetowate, 1,3-1,6 cm szer.; kwiatostanu gęsty, okrywa 3-4 mm dł., dość wąska, jej łuski z wąską jasnobrunatną obwódką, kwiaty języczkowe małe, białe lub różowe. Achillea collina - roślina owłosiona. Surowiec. Do celów leczniczych zbiera się ziele lub sam kwiat krwawnika w czasie kwitnienia - Herba et Flos Millefolii (FP II, III, IV i V). Surowce suszy się w temp. do max 40o C. Herba Millefolii florens (kwitnące) można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 50 g). Phytopharm wprowadził także do sprzedaży sok z ziela krwawnika Succus Millefolii – flakony po 45 i 100 g płynu. Na uwagę zasługuje także maść krwawnikowa Aflogistan (Ziaja) – tuby 37 g. Producent Ziaja powinien jednak zmienić podłoże maści, bo parafina zupełnie się do tego nie nadaje i świadczy o “pójściu” na łatwiznę podczas produkcji, a konkurencja wkrótce to wykorzysta. Skład chemiczny. Ziele powinno zawierać przynajmniej 0,2-1% olejku eterycznego. Najwięcej olejku zawiera ziele w początkach kwitnienia, potem jego zawartość maleje. Pączki kwiatowe zawierają w przybliżeniu 100-400 mg azulenu, natomiast olejku 0,5-1% (wg. A. Rumińskiej, 1970); kwiatostany w pełni kwitnienia 0,3-0,9% olejku lotnego i 80-150 mg azuleny; liście młode - 0,2-0,3% olejku i 20-80 mg azulenu. Właściwie tylko rośliny tetraploidalne zawierają interesujący nas składnik czynny, inne kariotypy są bezazulenowe. Olejek eteryczny zawarty w surowcu składa się ze wspomnianego azulenu (podobnie działa azulen zawarty w rumianku), cyneolu (ok. 10%), pinenu, tujonu, borneolu i seskwiterpenów. Ponadto surowiec zawiera garbniki - ok. 3%, fitochinon (w liściach - 0,05%), metylobetainę (liście - 0,05%), kw. askorbinowy, gorzki glikoalkaloid cyjanogenny - achilleinę. sole manganu (do 5 mg), stachydrynę, flawonoidy

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

(apigeninę, luteolinę), kwasy (mrówkowy, octowy, izowalerianowy, kapronowy, salicylowy), laktony seskwiterpenowe, śluzy, żywice, betonicynę, viburnit. Azuleny - barwniki roślinne należące do grupy dwucyklicznych seskwiterpenów, zbudowane z dwóch pierścieni: pięcioi siedmiowęglowego. Posiadają barwę niebieską lub fioletową. Wykazują działanie przeciwzapalne. Działanie. Krwawnik działa żółciopędnie i żółciotwórczo (właściwie prawie wszystkie zioła działające żółciopędnie wzmagają też produkcję tej żółci przez wątrobę), wiatropędnie, rozkurczowo, moczopędnie, przeciwkrwotocznie, przeciwzapalnie, odkażająco, napotnie, uspokajająco, wykrztuśnie, przeciwgorączkowo, hipotensyjnie (ziele); przeciwkrwotocznie (liście); pobudza wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego; zwiększa łaknienie, poprawia trawienie i metabolizm; reguluje wypróżnienia i miesiączkowanie; przyśpiesza gojenie się ran. Maseczka krwawnikowa działa wygładzająco, przeciwłojotokowo, wybielająco i przeciwzapalnie.

oczyszczająco,

Wskazania: zaburzenia trawienne (wzdęcia, odbijanie, burczenie i przelewanie w jelitach, bóle brzucha, skurcze jelit, uczucie pełności w brzuchu), nieżyt, zakażenia i stany zapalne układu pokarmowego, choroby trzustki, wątroby i pęcherzyka żółciowego, biegunka, zaparcia, obfite, bolesne i nieregularne krwawienia miesiączkowe, zapalenie przydatków, okres po- i przekwitania oraz choroby z nimi związane, brak łaknienia, choroby skórne, przeziębieniowe i zakaźne, skąpomocz, kamica moczowa, bezsenność wyczerpanie nerwowe, zaburzenia przemiany materii, nadciśnienie, krwiomocz bóle nerek (+ glistnik + ziele nawłoci - napar). Zewnętrznie (okłady, płukanki, nasiadówki, przemywanie): stany ropne i zapalne gałki ocznej oraz spojówek, łzawienie i światłowstręt, rany, stany zapalne jajników, pochwy, warg sromowych, upławy (pić napar jednocześnie !), figówki, liszajce, liszaje, czyraki, łojotok, łupież, łojotokowe zapalenie skóry, pryszcze różnego pochodzenia, trądziki. Napar: 2 łyżki ziela lub 3 łyżki kwiatów zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 8,5-11 ml, 5-6 kg - 14-17 ml, 7-8 kg - 20-22,8 ml, 3-4 razy dz.;

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

dzieci ważące 9-10 kg - 25,7-28,5 ml, 11-15 kg - 31- 42,8 ml, 20-25 kg - 57-71 ml, 30-35 kg - 85,7-100 ml, 40-45 kg - 114-128,5 ml, 50-55 kg - 142-157 ml, 3-4 razy dz. Nalewka krwawnikowa - Tinctura Millefolii: pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po — 5-10 ml lub stosować zewnętrznie. Alkoholatura “zimna” pół szkl. świeżego ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę. Intrakt - Intractum Millefolii: pół szkl. świeżego ziela zalać 400 ml gorącego alkoholu, wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml w 30 ml wody lub stosować zewnętrznie do przemywania schorzałych miejsc. Galaretka krwawnikowa - Gel Millefolii: 1 łyżkę żelatyny spożywczej zalać 350 ml wrzącej wody, postawić na reszo, gotować i jednocześnie mieszać; gdy żelatyna rozpuści się wlać 2 łyżki gliceryny i 4 łyżki sproszkowanego suchego ziela lub świeżego i zmielonego, wymieszać; pogotować 1-2 minuty; przelać do słoiczka, zakręcić i przenieść do zimnego miejsca aby zastygła (surowiec roślinny opadnie na dno naczynia). Zażywać 4 razy dz. po 2-3 łyżki. Stosować przy biegunkach, zaburzeniach trawienia, chorobie wrzodowej i zaparciach. Galaretkę można też stosować zewnętrznie wcierając ją w schorzałe miejsca, po goleniu oraz w celu ochronnym dla skóry. Ciała czynne zawarte w krwawniku przejdą do wywaru żelatynowego, zatem osadu jaki powstanie nie zażywać. Preparat zwiększa krzepliwość krwi i goi rany oraz oparzenia. Rp. Ziele krwawnika - 1 łyżka Siemię lniane - 1 łyżka Ziele (kwiat) rumianku.- 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić napar według podanych w niniejszej książce zasad. Pić kilka razy dz. po 150-200 ml; niemowlęta i dzieci - patrz napar krwawnikowy. Typowy antiphlogistica (lek przeciwzapalny i osłaniający). Wskazania: stany zapalne dróg oddechowych i przewodu pokarmowego, fermentacja gnilna, skurcze jelit i żołądka, zaburzenia trawienia.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rp. Ziele krwawnika - 1 łyżka Ziele pokrzywy - 1 łyżka Ziele (obojętnie którego) rdestu - 1 łyżka Ziele tasznika lub tobołka - 1 łyżka Żelatyna - 2 łyżki Wymieszać surowce i zmielić na drobniutki proszek. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżeczce w calu zwiększenie krzepliwości krwi i zahamowania krwotoku. Można też stosować jako zasypkę. Wskazania: krwawa biegunka, krwotoki z nosa, krwawiące rany, nadmierne krwawienia miesiączkowe lub krwotoki maciczne pozamentruacyjne.

Krwiściąg lekarski - Sanguisorba officinalis i krwiściąg mniejszy - Sanguisorba minor (Rosaceae). Opis. 1. Krwiściąg lekarski - roślina wieloletnia dorastająca do 150 cm wys.; liście nieparzysto-pierzaste; listki podłużne sercowate; kwiaty zebrane w podłużne główki; szyjka słupka 1; pręcików 5; dno kwiatowe czterokanciaste; kwiaty ciemnobrunatne; owoc - niełupka. Kwitnie od lipca do września (w Bieszczadach i na Podkarpaciu do października). Rośnie na skrajach lasów, w rzadkich lasach, przy drogach przyleśnych, na polanach (obrzeże), przy rzekach, w zarośniętych wąwozach, na łąkach przyleśnych, w zaroślach. Lubi gleby wilgotne, a nawet podmokłe, choć nie zawsze na takich rośnie. Roślina pospolita. 2. Krwiściąg mniejszy - roślina wieloletnia dorastająca do 50 cm wys.; listki jajowatokoliste lub eliptyczne; kwiaty zebrane w kuliste lub jajowate główki; szyjki słupka 2; listki brzegiem karbowane; owoc - niełupka. Kwitnie od maja do lipca (w Bieszczadach i na Podkarpaciu do sierpnia).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Roślina pospolita; rośnie na łąkach, polanach i skrajach lasów, na suchych zboczach; lubi gleby wapienne. Surowiec. Będziemy wykorzystywali korzeń i ziele - Radix et Herba Sanguisorbae. Ziele zbiera się w czasie kwitnienia lub przed kwitnieniem, ale wartościowe jest także późniejsze (gdy wykształciły się owoce; korzeń wykopuje się wiosną, latem lub jesienią. Surowce należy suszyć w ciemnym miejscu i w temp. max 40o C. Skład chemiczny. Surowce zawierają saponinę – sanguisorbinę (ok. 3-5%), garbniki – ok. 1518%; flawony, olejek eteryczny, fitosterol, kwasy, sole, witaminy (fitochinon), aminokwasy, znaczne ilości cukrowców. Zawiera lotne fitoncydy o silnych właściwościach przecibakteryjnych. Roślina mało znana i nie badana. Zaczęto ją stosować na większą skalę dopiero w Średniowieczu (Hildegarda, w późniejszych czasach - Lonicerus, bracia Bauhinowie). Krótkotrwale badano ja także w latach 30, 40 i 50, kiedy to poszukiwano fitoncydów i garbników. Działanie. Krwiściąg działa silnie przeciwkrwotocznie, wybitnie ściągająco, moczopędnie, przeciwobrzękowo, przeciwalergicznie, ogólnie wzmacniająco, przeciwwysiękowo i uspokajająco. Wskazania: krwotoki, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, choroba wrzodowa, wysięki stawowe, choroby alergiczne, biegunki, zaburzenia trawienne, skurcze jelit i żołądka, gruźlica, krwiomocz, zbytnio obfite i nieregularne krwawienia miesiączkowe, upławy, zapalenie przydatków, krwawiączka, niedobór trombocytów, choroby skórne i zakaźne. W warunkach polowych w razie krwotoków wewnętrznych w pierwszej pomocy można podać choremu pogniecone świeże ziele w ilości pół szklanki, natomiast zewnętrznych - przyłożyć pogniecone ziele na ranę. Przeciwwskazania: zakrzepica i tendencja do zakrzepów. Napar: 2-3 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 8,5-

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

11 ml, 5-6 kg - 14-17 ml, 7-8 kg - 20-22,8 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 25,7-28,5 ml, 11-15 kg - 31-42,8 ml, 20-25 kg -57-71 ml, 30-35 kg - 85,7100 ml, 40-45 kg - 114-128,5 ml, 50-55 kg -142-157 ml, 3-4 razy dz. Odwar: 2 łyżki korzenia zalać 2 szkl. wody; gotować 3 minuty; odst. na 30 minut; przecedzić. Pić jak napar. Macerat – Maceratio Sanguisorbae: 4 łyżki ziela zalać 1 szkl. wody o temp. pokojowej; przykryć i odstawić na 6-8 godzin; przecedzić. Pić jak napar. Proszek krwawnicowy - Pulvis Sanguisorbae: ziele zmielić na drobniutki proszek. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce. Stosować też jako przysypkę na różne schorzałe miejsca. Miód krwiściągowy - Mel Sanguisorbae: na każdą łyżeczkę proszku dać 1 łyżkę miodu i 10 kr. alkoholu, wymieszać Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce. Nalewka krwiściągowa (krwiściągówka) - Tinctura Sanguisorbae: pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml. Stosować też zewnętrznie do przemywania różnych chorobowych zmian skórnych. Nalewkę można przyrządzić na korzeniu. Znakomicie leczy trądzik i ropnie (w ostatnim przypadku – okłady z roztworu wodnego 1:1 lub z odwaru). Alkoholatura “zimna”: pół szkl. świeżego zmielonego korzenia lub ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml. Intrakt krwiściągowy - Intractum Sanguisorbae: pół szkl. świeżego korzenia lub ziela zalać 300 ml gorącego alkoholu 40%; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę. Świeże ziele zebrane wiosną polecam przyrządzić jak szpinak, gdyż jest ono cennym źródłem łatwoprzyswajalnych witamin, soli mineralnych białkowców, cukrowców i innych cennych substancji. Na zimę można ziele zakonserwować poprzez zamrożenie. Aby przyrządzić taką smaczną potrawę wiosenną należy postąpić następująco: przynajmniej 1 kg świeżego ziela wypłukać, zmielić w maszynce do mięsa wyposażoną w drobne sitko (soku nie odlewać!). Na patelnię dać masło lub olej, drobno pokrojoną cebulkę i czosnek, przysmażyć je. Następnie dać masę roślinną, osolić i gotować, mieszając aby się nie przypaliło. Jeżeli jest to wskazane to dodać kilka łyżek wywaru z rosołków. Po 10 minutach dodać do krwiściągu zasmażkę sporządzoną z tłuszczu i mąki, rozprowadzić

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

mlekiem lub śmietaną, zagotować. Można dodać nieco gałki muszkatołowej. Podawać do frytek, ziemniaków i mięs. Zalecana przy niedoborze trombocytów, krwawiączce, osłabieniu i chorobach skórnych. Rp. Ziele tasznika - 1 łyżka Ziele lub korzeń krwiściągu - 1 łyżka Ziele skrzypu - 1 łyżka Ziele rdestu - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 60 minut; przecedzić. Pić 2-3 razy dz. (lub częściej) po 100-150 ml. Wskazania: częste krwotoki z nosa, krwawa biegunka, choroba wrzodowa, gruźlica, ostry kaszel, zapalenie płuc, tchawicy i oskrzeli, krwawiączka, krwiomocz, krwotoki oczne, upławy, krwotoki maciczne, choroby skórne. Rp. Nalewka z krwiściągu - 10 ml Azulan - 5 ml Nalewka dziurawcowa - 10 ml Nalewka żywokostowa - 10 ml Nalewka nagietkowa - 10 ml Nalewka arnikowa - 10 ml Nalewka z kory dębowej - 10 ml Płyny wymieszać. Wlać do butelki ze spryskiwaczem. Przed użyciem wstrząsnąć. Z odległości 10 cm spryskiwać płynem zmiany skórne, uszkodzenia, trudno gojące się rany, owrzodzenia, oparzenia. Leczy też trądzik młodzieńczy i wiele innych schorzeń.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

W chorobach alergicznych zażywać 5-10 ml preparatu 3 razy dz. Galaretka “kgadżn” na: trudno gojące się rany, owrzodzenia i oparzenia oraz przeciwbiegunkowa i przeciwkrwotoczna: 1 łyżkę żelatyny zalać 350 ml wrzącej wody; mieszając energicznie gotować przez 1 minutę; do wywaru wsypać sproszkowane: ziele krwiściągu (1 łyżka), ziele glistnika (1 łyżka), kwiat arniki (1 łyżka), ziele dziurawca (1 łyżka), korzeń żywokostu (1 łyżka) i kwiat nagietka (1 łyżka), wymieszać, pogotować jeszcze 2 minuty, następnie przelać do słoiczka i przenieść do zimnego miejsca aby zastygła. Można zażywać 1-2 razy dz. po 1-2 łyżki. Chore miejsca pokrywać galaretką 3-4 razy dz. Stosować też po goleniu w razie stanów zapalnych.

Lawenda lekarska - Lavandula officinalis (Labiatae). Opis. Lawenda lekarska (lawenda prawdziwa, wąskolistna, zwyczajna -Lavandula angustifolia, L. vera) - krzewinka dorastająca do 60 cm wys.; liście równowąskie lub wąskolancetowate, o podwiniętych brzegach; korzeń wiązkowy, silnie rozgałęziony; kwiaty zebrane po 3-5 w nibyokółkach na szczycie łodygi; kielich rurkowy, pięcioząbkowy; korona fioletowa; pręcików 4; słupek 1; owoc - rozłupnia. Roślina uprawiana w ogródkach Surowiec. Surowcem jest kwiat - Flos Lavandulae - FP I, II, III, IV i V). Wartościowym i silniejszym surowcem jest kwitnące ziele - Herba Lavandulae. Surowce suszy się w normalnej temp. W sklepach zielarskich kupić można kwiat lawendy (opak. 25 i 50 g), a także olejek lawendowy (np. Pollena Aroma, Avicenna) – 10 ml. Skład chemiczny. Surowce zawierają około 2-3% olejku eterycznego, którego głównym składnikiem jest octan linalylu (30-60%) i D-linalol (30-50%), w mniejszym stopniu geraniol, terpineol, borneol czy cyneol. Ponadto surowce posiadają antocyjany, kw. kumarynowy, kw. glikolowy, kw. walerianowy i jego estry, kw. ursolowy, herniarynę, kumarynę i garbniki (ok. 10-12%).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Działanie. Kwiaty, ziele i olejek eteryczny będący w sprzedaży pod nazwą Oleum Lavandulae działają odkażająco, przeciwbólowo, sedatywnie (uspokajająco), spazmolitycznie, żółciopędnie, wiatropędnie, moczopędnie, rozgrzewająco, napotnie, przeciwwymiotnie i przeciwzakrzepowo oraz przeciwobrzękowo. Wyciąg olejowy, alkoholowy, octowy - zewnętrznie miejscowo drażnią i wywołują przekrwienie skóry, potem porażają nerwy działając przeciwbólowo. Wskazania - zewnętrznie: nerwobóle, stawo- i mięśniobóle, do wcierań przy przeziębieniu i chorobach zakaźnych oraz po zmarznięciu i w chorobach układu oddechowego; Wewnętrznie: skąpomocz, nieżyty górnych dróg oddechowych, zaburzenia trawienia, bóle brzucha, skurcze jelit i żołądka, bezsenność, stres, depresja, nerwice narządowe, zdenerwowanie, lęk, wewnętrzny niepokój, nudności, choroby zakaźne i przeziębieniowe, bóle głowy. Olejek zażywa się na miodzie (3 krople) i dobrze popija naparem majerankowym. Napar: 2-3 łyżki kwiatów lub 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody lub gorącego mleka; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150200 ml; niemowlęta ważące 3-6 kg - 2 łyżeczki lub 1 łyżkę, 3-4 razy dz.; dzieci od 1 do 3 r. ż - 40 ml, od 4 do 8 r. ż - 50-60 ml, od 9 do 12 r. ż - 70 ml, od 13 do 15 r. ż. 100-150 ml, 3-4 razy dz. Napar osłodzić miodem chyba że leczymy schorzenia przewodu pokarmowego. Nalewka lawendowa – Tinctura Lavandulae: pół szkl. kwiatów lub ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml lub stosować zewnętrznie. Leczy łojotok, zapalenie łojotokowe skóry i trądzik. Niszczy wirusy opryszczki. Dzieciom podawać 1 łyżeczkę nalewki w 200 ml mleka z miodem. Olej lawendowy - Oleum Lavandulae: pół szkl. świeżych lub suchych kwiatów zalać 150 ml oleju lub lepiej oliwy o temp. 70-80o C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Olej ten stosować zewnętrznie do wyżej wymienionych celów oraz do leczenia opryszczek, ran, ropni, czyraków, odparzeń i owrzodzeń. Używać też do przemywania skóry suchej, normalnej i łojotokowej w celu jej oczyszczenia, sprawienia lepszego jej ukrwienia oraz odkażenia. Można go również zażywać doustnie 1-2 razy dz. po 1 łyżce dla

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

lepszego trawienia, uspokajający.

wyregulowania

wypróżnień

oraz

jako

środek

Z nalewki i alkoholatury “zimnej" przyrządzić można alkoholmiód lawendowy - Alkoholmel Lavandulae o działaniu wykrztuśnym i uspokajającym. Ocet lawendowy -Acetum Lavandulae (pół szkl. kwiatów lub ziela suchych lub świeżych zalać 200 ml octu spożywczego; wytrawiać 14 dni; przefiltrować) stosować do przemywania skóry w celu jej odkażenia, oczyszczenia, zakwaszenia, wybielenia i pojędrnienia, do kąpieli (50 ml na pół wanny wody), do płukania jamy ustnej i gardła przy stanach zapalnych (1 łyżka na 200 ml wody), do płukania włosów w celu nadania im połysku, puszystości i zakwaszenia oraz przy łupieżu, do wcierań leczniczych oraz okładów na opuchnięte miejsca (do 100 ml octu lawendowego można dodać 1 łyżeczkę nalewki arnikowej i 1 łyżeczkę nalewki nagietkowej). Spuchnięte nogi kąpać w wodzie z dodatkiem octu lawendowego (4 łyżki na 1 l wody). Rp. Kwiat (ziele) lawendy - 1 łyżka Liść melisy - 1 łyżka Kłącze tataraku - 1 łyżka Kwiat i (lub) liść głogu - 1 łyżka Ziele ruty - 1 łyżka Ziele lebiodki lub macierzanki - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić jak napar z lawendy. Wskazania: bezsenność, lęki, psychonerwice, nadmierna pobudliwość nerwowa, dystonia neurowegetatywna, choroby alergiczne.

Lebiodka pospolita - Origanum vulgare (Labiatae). Opis.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Bylina dorastająca do 80 cm wys.; kłącze pełzające; łodyga owłosiona, rozgałęziona; liście jajowate, tępe, całobrzegie lub słabo ząbkowane, ogonkowe; kwiatostan w szczytowych podbaldachach; kielich o ząbkach jajowatotrójkątnych, zaostrzonych; korona różowa, liliowa, lub purpurowa; trzy klapy wargi dolnej okrągławe, środkowe nieco wygięte; warga górna wycięta; owoc - rozłupnia. Kwitnie od lipca do września. Rośnie na całym obszarze kraju - widne lasy, brzegi lasów, suche wzgórza i wąwozy. Surowiec. Surowcem jest kwitnące ziele - Herba Origani - FP I, II i III. Surowiec należy wysuszyć w temp. 20-35 (max 40 )o C. Skład chemiczny. Ziele lebiodki zawiera olejek eteryczny - 0,15-1,5 % który nadaje mu miły, stosunkowo mocny zapach; ponadto wit. C (liście -500-550 mg/100 g, łodygi - 50-58 mg, kwiaty - 100-160 mg/100 g), karoten, garbniki - 8%, goryczki, żywice, fitosterole, sole mineralne, flawonoidy. Olejek eteryczny lebiodkowy - Oleum Origani składa się z tymolu (18-40%), octanu geranylu (do 5%), karwakrolu, seskwiterpenów (10-12%), alkoholi aromatycznych wolnych (15%). Działanie. Jest to bardzo wartościowe zioło. Lebiodka działa antyseptycznie, przeciwzapalnie, moczopędnie, rozkurczowo, wykrztuśnie, żółciopędnie, uspokajająco, mlekopędnie, napotnie, odtruwająco, przeciwobrzękowo; zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, poprawia apetyt i trawienie, ułatwia oddychanie. Wskazania: przeziębienie, choroby zakaźne i skórne, nieżyt oskrzeli, krztusiec, dychawica oskrzelowa, nieżyt płuc, zapalenie gardła i tchawicy, zaburzenie trawienia, brak łaknienia, biegunka, zaparcia, niestrawność, gorączka, katar, skąpomocz, kamica moczowa i żółciowa, choroby kobiece (stany zapalne przydatków, warg sromowych, świąd sromu, krwotoki maciczne + pokrzywa, upławy + pokrzywa), bezsenność stres, lęk, niepokój, choroby alergiczne, zaburzenia przemiany materii, laktacja, po zatruciach. Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 8,5-11 ml,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

5-6 kg - 14-17 ml, 7-8 kg - 20-22,8 ml, 3-4 razy dz.; dzieci od 1 do 3 r. ż - 3040 ml, od 4 do 8 r. ż - 50-60 ml, od 9 do 12 r. ż -100 ml, od 13 do 15 r. ż - 150 ml, 4 razy dz. Nafta lebiodkowa – Naphta Origani: pół szkl. suchego lub świeżego zmielonego ziela zalać 200 ml nafty kosmetycznej; wytrawiać 7 dni; przefiltrować. Stosować do przemywania skóry trądzikowej przy opornym na leczenie trądziku i zapaleniu mieszków włosowych. Z dodatkiem olejku lawendowego (1 ml olejku na 200 ml nafty lebiodkowej) – stosować do leczenia trądziku odwróconego – Acne inversa. Tinctura Origani: pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml. Stosować do wcierań rozgrzewających przy chorobach zakaźnych i przeziębieniowych oraz po zmarznięciu, przy trądziku i łojotoku. Dzieciom podawać w mleku z miodem. Ze świeżego ziela lebiodki można przyrządzić również intrakt i wyciąg alkoholowy zimny, a także olej lebiodkowy (3 razy dz. po 1 łyżce przy zaburzeniach trawienia, osłabieniu i wyczerpaniu nerwowym; reguluje wypróżnienia), który jest dobrą przyprawą i lekiem służącym do wcierań przeciwprzeziębieniowych. Jeżeli 100 ml wyciągu alkoholowego wymieszamy ze 100 ml miodu uzyskamy Alkoholmel Origani, który zażywa się 4 razy dz. po 2 łyżeczki. Syrop “ltpfl": ziele lebiodki, ziele tymianku, igliwie lub gałązki sosny, świerku lub modrzewia, liść i kwiat podbiału oraz korzeń lukrecji, w równych częściach (każdy po łyżce); zalać wodą (2 szkl. wody), gotować 5 minut, odstawić na 30 minut; przecedzić. Do wywaru dodać 100 ml cukru, 100 ml miodu, sok z jednej małej cytryny, 30 g gliceryny, 4 goździki i trochę cynamonu (szczyptę), wymieszać. Przechowywać w chłodnym miejscu. Zażywać 4 razy dz. po 1 łyżce przy kaszlu, przeziębieniu, chorobach zakaźnych i katarze.

Len zwyczajny - Linum usitatissimum (Linaceae). Opis.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Roślina jednoroczna dorastająca do 60 cm wys.; korzeń cienki, wiązkowy; łodyga prosta, w górze rozgałęziona; ulistnienie skrętoległe; liście lancetowatopodłużne, zaostrzone, całobrzegie, z trzema wiązkami przewodzącymi; kwiaty jasnoniebieskie lub białe; działek kielicha i płatków korony 5; pręcików 10; słupek 1 pięciokomorowy, niebiesko zabarwiony; owoc - torebka; nasiona płaskie, lśniące, brunatne lub brązowe, eliptyczne. Kwitnie od czerwca do lipca. Roślina uprawiana. Surowiec. Surowcem farmakopealnym jest nasienie - Semen lini, FP I, II, III, IV i V. W sklepach zielarskich i w aptekach sprzedawane jest po 150, 200, 250, 300 g. Dostępny jest także olej lniany (Oleum Lini; firma Olej Elbląg) – fl. 400, 800 g. Olej lniany sprzedają także rolnicy na targowiskach miejskich. Skład chemiczny. Nasiona zawierają śluzy - do 6% (zbudowany z kw. galakturonowego, z ramnozy, galaktozy, arabinozy i ksylozy), glikozyd linamarynę - ok. 1,5%, linamarazę - enzym rozkładający llnamaryrę do kwasu cyjanowodorowego, acetonu i glukozy; substancja niepożądana!; zostaje uaktywniona po rozdrobnieniu nasion); olej - do 40%, białka - ok. 25%, węglowodany - ok. 12%, sitosterol - 41%, kampesterol - 26%, cykloartenol - 9%, cholesterol 2%, N-amino-D-prolinę (powstałą z linatyny występującej w niedojrzałych nasionach; substancja niepożądana), linkafeinozyd. Olej lniany - Oleum Lini (FP) składa się z glicerydów kwasów tłuszczowych nienasyconych: oleinowego, linolenowego, linolowego. W nasionach lnu można jeszcze znaleźć fenolokwasy (kw. noksybenzoesowy, kw. ferulowy, kw. kawowochinowy, kw. nkumarynowy, kw. neochlorogenowy, kw. wanilinowy), pochodne apigeniny i luteoliny. Działanie. Siemię lniane nie rozdrobnione działa łagodnie przeczyszczająco; napary z nasion osłaniająco, przeciwzapalnie i przeciwkaszlowo. Zewnętrznie jako rozgrzewające i łagodzące ból kataplazmy (zmielone w młynku do kawy nasiona zalewa się wrzącą wodą, gorącą miazgę zawija się w gazę, używa na kompresy, które utrzymują równomierną temperaturę przez około 1 godz.; doustnie można stosować tylko całe nasiona!). Podobnie przyrządza się maseczki kosmetyczne. Papkę z siemienia lnianego (zmielonego)

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

nakłada się na twarz, szyję i dekolt na około 20-30 minut, po czym zmywa w naparze z rumianku (lub Azulan -1 łyżka na 1 l wody). Maseczka z lnu ma szczególne znaczenie dla skóry spękanej, zniszczonej, pomarszczonej, z ogniskami zapalnymi i z licznymi wągrami oraz pryszczami. Można też sporządzić mocny napar z nie rozdrobnionych nasion (1 łyżka surowca na 100 ml wody wrzącej). W naparze zmaczać płachty waty lub gazy i nakładać na skórę na 30 minut; następnie zmyć skórę tym naparem i pozostawić do wyschnięcia. Suchą skórę po maseczce należy natłuścić środkiem odżywczym, przyśpieszającym regenerację naskórka, przeciwzapalnym, a zarazem dobrze natłuszczającym i nawilżającym. Takim środkiem jest niewątpliwie Linomag - krem lub maść, krem aloesowy według naszej receptury, krem (maść) żywokostowy, krem babkowy i krem (maść) nagietkowy. Linomag zawiera dehydrogenizowane kwasy tłuszczowe z grupy wit. FF, wspaniale pielęgnujące skórę i wargi. Warto dodać, iż Linomag w swym składzie zawiera również Lanolinę, Eucerynę - bardzo szlachetne podłoża. Na chore, opuchnięte i zmęczone oczy robić 10 minutowe okłady z naparu lnianego (np. podczas maseczki). Kleik z siemienia lnianego można podawać dzieciom. Olej lniany zażywany doustnie działa osłaniająco, odżywczo, przeciwzapalnie, regenerująco na nabłonek, żółciopędnie, rozkurczowo; zapobiega kamicy żółciowej i reguluje wypróżnienia. Dostarcza witaminę FF. Zapobiega miażdżycy. Wzmaga odporność organizmu na choroby. Olej lniany zastosowany na skórę działa przeciwzapalnie, rozmiękczająco, przyspiesza regenerację naskórka i skóry właściwej, usuwa wągry, udrażnia gruczoły łojowe, likwiduje bakterie trądzikotwórcze. Wskazania: choroba wrzodowa, miażdżyca naczyń, zmniejszenie odporności organizmu (odporność zwiększają kw. tłuszczowe omega-3 zawarte w nasionach, zmniejszają one też poziom cholesterolu we krwi), cukrzyca, zaparcia, zapalenie gardła, chrypka, kaszel, nieżyt żołądka i jelit, nadkwaśność treści żołądkowej, zgaga, stany zapalne jelit, żołądka, dwunastnicy i przełyku, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zapalenie pęcherza moczowego, hemoroidy, ostra biegunka. Macerat – Maceratio Lini: 3 łyżki nasion zalać 1 szkl. wody o temp. pokojowej, przykryć i odstawić na 6-8 godzin; przecedzić. Pić 3-4 razy dz.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

po 100-200 ml; niemowlęta (3-6 kg) - 1-2 łyżki; dzieci w wieku: 1-3 r. ż. - 30 ml, 4-6 r. ż. - 50 ml, 7-10 r. ż. - 70 ml, 11-15 r. ż. - 100-150 ml, 3-4 razy dz. Dzieciom nie podawać doustnie nasion, lecz czysty macerat. Napar: 2 łyżki nasion zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić (można wypić wraz z nasionami, podobnie jak i w przypadku maceratu). Pić jak macerat. Niekiedy robi się choremu doodbytniczą lewatywę z maceratu lub naparu przy zapaleniu odbytu, zapaleniu esicy, niemożności wypróżnienia się oraz przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Wpuszcza się 100-200 ml i więcej maceratu lub naparu, zależnie od tego ile płynu jelita przyjmą. Macerat lub napar przed wprowadzeniem do odbytu musi być podgrzany do temp. 36-38°C. Substancje śluzowe zawarte w nasionach lnu pokrywają błony śluzowe żołądka i jelit tworząc warstwę izolacyjną ochraniającą je przed drażniącymi bodźcami i hamującą ich funkcje wydzielnicze. Rp. Napar z siemienia lnianego - 100 ml Odwar z korzeni babki - 100 ml Płyny wymieszać i wypić; stosować 1-4 razy dz.; można podawać niemowlętom (1-2 łyżki kilka razy dz.). Warto używać do lewatyw. Wskazania: choroba wrzodowa, zgaga, zaparcia, ostra drażniąca biegunka, chrypka, stany zapalne przełyku, żołądka, dwunastnicy i jelit, hemoroidy, kaszel. Zewnętrznie do okładów: rany, choroby oczu, oparzenia, opuchlizny, rozpadliny skórne, suchość skóry, ropnie, czyraki, spierzchnięte wargi; do celów kosmetycznych. Wywiera działanie ochronne, powlekające, pojędrniające, przeciwzapalne, wygładzające, wybielające, oczyszczające). Rp. Napar z siemienia lnianego - 100 ml Odwar z korzenia żywokostu - 100ml

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Odwar z korzenia lukrecji - 100 ml Napar z kozieradki - 100 ml Płyny wymieszać. Pić 2-4 razy dz. po 100 ml lub (i) stosować do wlewów doodbytniczych (100-200 ml o temp. 38°C). Lek można podawać dzieciom. Wskazania: choroba wrzodowa, stany zapalne i zakażeniowe przewodu pokarmowego, kaszel, chrypka, zgaga, zaparcia, guzki krwawnicze odbytu, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, bolesne oddawanie kału, zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli. Rp. Napar z siemienia lnianego - 100 ml Napar z glistnika - 100 ml Odwar z korzenia babki - 100 ml Napar z goździków - 100 ml Płyny wymieszać. Stosować do lewatyw doodbytniczych w ilości 100-200 ml o temp. 38o C. Wskazania: stan zapalny esicy, odbytu, bolesne oddawanie kału, guzki krwawnicze, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zaparcia. Powyższa lewatywa działa znieczulająco, przeciwbólowo, rozkurczowo, powlekająco, odkażająco, przeciwzapalnie, przeczyszczająco i przeciwgnilnie. Olej lniany zażywać 1-2 razy dz. po 1 łyżce. W leczeniu zewnętrznym stosować kilkugodzinne (zmieniane) okłady z gazy nasączonej ciepłym olejem. Można także stosować do lewatyw przy ostrych zaparciach i zapaleniu odbytu.

Lepiężnik różowy - Petasites officinalis (Compositae).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Opis. Lepiężnik różowy, a właściwie lekarski to stara (pisali o niej w starożytności, np. Dioskorydes), cenna, a zarazem ciekawa roślina, zarówno pod względem budowy morfologicznej, anatomicznej jak i właściwości leczniczych. Jest to roślina wieloletnia o długich, stosunkowo grubych, walcowatych, nieco różowawych kłączach od których odchodzą korzenie. Wczesną wiosną z ziemi wyrasta pęd kwiatonośny barwy bladoróżowej lub brudno-purpurowej, pokryty białoróżowymi łuskami; pędy kwiatonośne nie mają liści, dorastają do 25 cm wys.; pęd ten rozwija się i funkcjonuje kosztem substancji zgromadzonych w kłączach; w pędzie kwiatonośnym nie ma lub jest bardzo mało (jak to zaobserwowałem pod mikroskopem) chloroplastów, zatem nie zachodzi w nim fotosynteza (lub w bardzo małym stopniu, nie mająca praktycznie żadnego znaczenia); komórki pędu kwiatonośnego zawierają liczne leukoplasty, proplastydy i chromoplasty. Po przekwitnięciu pojawiają się zielone liście, początkowo pokryte białosrebrną błonką ochronną, która następnie ulega złuszczeniu. W szybkim czasie liście osiągają ogromne rozmiary. Blaszka liściowa ma kształt kulistosercowaty, brzegiem nierówno ząbkowana, spodem epiderma szaro-wełnisto owłosiona, z wierzchu zaś ciemnozielona. Blaszka liściowa osadzona na długim, grubym, mocnym ogonku, który od strony wewnętrznej posiada wnękę, tak zwaną rynienkę liściową (połodygową). Tą właśnie rynienką opadający na blaszkę liściową deszcz spływa wprost do miejsca zakorzenienia rośliny. Pozostały obszar pod szerokimi blaszkami liściowymi pozostaje w stanie suszy i zacienienia czyli w warunkach niesprzyjających innym roślinom, które giną ponadto lepiężnik ma dużą zdolność pochłaniania osmotycznego wody zarówno przez blaszki liściowe jak i kłącza z korzeniami. Wydziela do gleby silne fitoncydy hamujące kiełkowanie i rozwój innych roślin. Kwiatostan groniasty lub jajowaty osadzony na grubej, pustej wewnątrz, sztywnej, mięsistej szypule; składa się z koszyczków pręcikowych i słupkowych oraz rurkowatych (z powodu niedorozwoju słupka). Lepiężnik lubi gleby wilgotne, ciężkie i nie zawsze żyzne o pH 4,5-5,5. Bardzo często rośnie wzdłuż rzek, strumieni i innych cieków wodnych, przy stawach, jeziorach, moczarach, olsach oraz w lasach. Skupiska lepiężników widoczne są z daleka, najczęściej tworzą całe łany. Dorastają do 80 cm wys. i więcej (np. niektóre gatunki i podgatunki w Beskidzie Niskim). Owocem jest niełupka z puchem. Surowiec.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowcem jest kłącze i liść, rzadziej pęd kwiatonośny - Rhizoma, Folium et Inflorescentia Petasites (Petasidis). Kłącza wykopuje się w czasie kwitnienia rośliny (luty – lekka zima, marzec, kwiecień); wtedy też zbiera się kwiatostany. Liście powinno pozyskiwać się w czerwcu. Surowce należy wysuszyć w temp. do 40o C; jedynie kłącza można wysuszyć w lekko ogrzanym piekarniku, nie bardziej jednak niż 50o C. Liście najlepiej jest zawiesić na sznurku i suszyć na przeciągu. Skład chemiczny. Surowce zawierają olejek eteryczny (w kłączu ok. 0,1%), inulinę, helianteninę, seskwiterpen - petazynę, alkaloidy pirolizydynowe, garbniki, żywice, śluzy, kwasy, sole, witaminy, flawonoidy i flawony, pektyny, gorycze, związki poliacetylenowe, laktony terpenowe. Działanie. Lepiężnik działa odkażająco (dawniej uważano, że lepiężnik “odpędza” groźne choroby zakaźne (zarazy) i że je leczy), napotnie, przeciwgorączkowo, moczopędnie, przeciwobrzękowo, odtruwająco, silnie rozkurczowo, żółciopędnie (w wielu krajach lepiężnik jest do dziś stosowany w leczeniu chorób wątroby, trzustki, pęcherzyka żółciowego i schorzeń bańki wątrobowo-trzustkowej), przeciwzapalnie, uspokajająco, wykrztuśnie i przeciwkrwotocznie; pobudza wydzielanie i reguluje przepływ soku trzustkowego, wzmaga wydzielanie śliny i soku żołądkowego oraz jelitowego; reguluje metabolizm, miesiączkowanie i wypróżnienia zwiększa apetyt; wzmacnia ogólnie. Wskazania: wszelkie choroby układu oddechowego (zapalenie płuc, oskrzeli, krtani, tchawicy, katar, kaszel, dychawica oskrzelowa, gruźlica), skórne, przeziębieniowe i zakaźne (grypa, odra, ospa, świnka itd.), choroby nerek, pęcherza moczowego i kobiece (upławy, zapalenie przydatków, świąd, opryszczka płciowa, zatrzymanie miesiączki, nieregularne, bolesne, skąpe lub zbyt obfite oraz przedłużające się krwawienia miesiączkowe), zatrzymanie moczu, skąpomocz, dna, reumatyzm, gorączka, obrzęki, zaburzenia przemiany materii i trawienia, biegunka, zaparcia, osłabienie, niestrawność zwykła, gnilna i toksyczna, choroba wrzodowa, skurcze jelit i moczowodów, skurcze przełyku, bóle i skurcze żołądka, bóle, zapalenie, niewydolność i marskość wątroby, choroby trzustki, pęcherzyka żółciowego i bańki wątrobowo-trzustkowej, hemoroidy, stany zakażeniowe jelit, wrzodziejące zapalenie jelita grubego. W warunkach polowych

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

krwotok z rany można zahamować sokiem i pogniecionym ogonkiem liściowym lepiężnika. Zewnętrznie (maść, galaretka, okłady, wcieranie nalewki, płukanki, kąpiele, nasiadówki, przemywanie): rany, ropnie, czyraki, trądzik młodzieńczy i różowaty, wypryski, pryszcze, nadżerki, rozpadliny i owrzodzenia skórne, liszaje, liszajce, zmiany sączące, choroby włosów i skóry owłosionej, opuchlizny, choroby kobiece (zawsze jednocześnie pić napar i stosować lepiężnik zewnętrznie !). Napar: 2 łyżki liści lub kłącza zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić kilka razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 5-10 kg - 7-14 ml, 15-20 kg - 21 ml, 25-30 kg - 35 ml, 35-40 kg - 50 ml, 45-50 kg - 64 ml, 5560 kg - 78,5-90 ml, 3-4 razy dz. Nalewka lepiężnikowa - Tinctura Petasidis: pół szkl. suszu zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 5-10 ml w 100 mi wody lub mleka z miodem. Chore miejsca przemywać 4-6 razy dz. Alkoholatura “zimna”: pół szkl. świeżych liści lub kłączy zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę. Ze świeżego zmielonego kłącza i liścia można przyrządzić również intrakt – Intractum Petasidis. Alkoholmel Petasidis: do 100 ml alkoholowego wyciągu wlać sok z jednej cytryny i 100 ml miodu, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce. Syrop lepiężnikowy - Sirupus Petasidis: świeże ziele i (lub) kłącza przepuścić przez sokowirówkę w celu uzyskania soku. Do otrzymanego soku wlać miód, sok z cytryny, nieco gliceryny oraz dodać cukier: 100 ml soku + 50 ml soku z cytryny + 30 g gliceryny + 100 ml miodu + 100 ml cukru, wymieszać starannie. Zażywać 4-5 razy dz. po 1 łyżce; dzieci -1-2 łyżeczki syropku kilka razy dziennie. Można też postąpić inaczej: 1 szkl. świeżych i zmielonych kłączy oraz (lub) liści zalać 2 szkl. zimnej wody; odstawić na 6 godzin; odcedzić masę roślinną od wyciągu, dalej postępować jak wyżej. Ocet lepiężnikowy - Acetum Petasidis: pół szkl. świeżego kłącza lub (i) liści zalać 200 ml octu; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować zewnętrznie do: płukania jamy ustnej i gardła oraz pochwy i warg sromowych (1 łyżka octu lep. + 200 ml wody; do nasiadówek: 1 łyżka octu lep. + 500 ml wody

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

przegotowanej), do płukania włosów w celu ich wzmocnienia, nadania im puszystości i połysku oraz w celu ich zakwaszona, przy chorobach włosów i skóry owłosionej (łupież tłusty, łojotok, liszaje, wypryski, uszkodzenie trwałą ondulacją i farbowaniem) i wreszcie profilaktycznie, do zakwaszania skóry i przemywania jej w razie łojotoku, trądzika pospolitego, różowatego, przy stanach zapalnych, oraz nadżerek i wyprysków, oraz skóry nie znoszącej mydła, do okładów (opuchlizny, wysięki stawowe, uderzenia z sińcem, ropnie, owrzodzenia, bolesne pryszcze i czyraki, do kąpieli nóg (przy zmęczeniu, opuchnięciu, bólach) i ogólnych (100 ml na pół wanny wody) działających odprężające i przeciwobrzękowo oraz do wcierań leczniczych przy przeziębieniu i gorączce. Na każde 100 ml octu lepiężnikowego można dodać 100 ml octu arnikowego lub 5-10 ml nalewki arnikowej. Ocet lepiężnikowy jest też dobrą przyprawą do tłustych ryb, mięs, zup, galaret i sosów, gdyż nadaje potrawom specyficzny, niepowtarzalny smak i aromat. Maść lepiężnikowa – Unguentum Petasidis (może taż służyć jako krem dla skóry suchej, wrażliwej łuszczącej się, ze stanami zapalnymi oraz nie mogącej znieść innych kremów kosmetycznych z powodu odczynów uczuleniowych; leczy rany, oparzenia, krosty, pryszcze, owrzodzenia, odparzenia i trudno gojące się rozpadliny oraz odleżyny): Składniki: 

olej winogronowy lub oliwa - 20 ml,



gliceryna – 30 ml



smalec, lanolina, euceryna lub Linomag - maść (krem), albo też maść nagietkowa – 2 łyżki



Krem Nivea – ok. 100 g



tran – 10 ml



świeże kłącze lub liść lepiężnika

- nalewka lepiężnikowa lub intrakt lepiężnikowy – 15 ml, - olejek lawendowy – 5 kropel. Sposób sporządzenia: pół szkl. świeżego zmielonego kłącza i (lub) liścia zalać glicerolem – 15 ml, wódką – 15 ml i olejem rycynowym – 15 ml;

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

wymieszać, odstawić na 12 godzin, potem wydusić starannie. Do moździerza włożyć podłoże maściowe, umieścić go na ciepłej maszynce elektrycznej; gdy podłoże rozpuści się wlać do niego uzyskany płynny wyciąg z lepiężnika oraz nalewkę lepiężnikową, tran, glicerol-15 ml, ucierać składniki do połączenia lekko jednocześnie podgrzewając. Na końcu dodać olejek zapachowy. Maść przenieść do zimnego miejsca. Olej lepiężnikowy – Oleum Petasidis (pół szkl. surowca świeżego lub suchego na 200 ml oleju o temp. 60-80o C; wytrawiać 14 dni) - do oczyszczania skóry suchej nie znoszącej mydła, do pielęgnacji warg oraz do maseczek olejowych w celach odmładzających, natłuszczających i odżywczych. Olej lepiężnikowy jest też dobrą przyprawą do wielu potraw. Ponadto do smarowania małżowin usznych przy złuszczaniu i pielęgnacji stóp suchych i pękających. Nafta lepiężnikowa – Naphta Petasidis: pół szkl. świeżego mielonego kłącza lub liścia zalać 200 ml nafty kosmetycznej. Wytrawiać 5 dni. Przefiltrować. Dodać 5 kropli olejku lawendowego i 1 łyżeczkę tranu. Stosować do przemywania skóry trądzikowej oraz zawierającej dużo wągrów. Ponadto do wcierania we włosy (na 8 h przed umyciem) przy wypadaniu, braku puszystości, połysku, łamliwości i rozdwajaniu końcówek. Rp. Liść lub kłącze lepiężnika - 1 łyżka Kwiat czarnej malwy - 2 łyżki Liść pokrzywy - 1 łyżka Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Liść melisy - 1 łyżka Surowce wymieszać. 3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml. Wskazania: upławy, zatrzymanie miesiączki, nieregularne, nadmierne i skąpe oraz bolesne krwawienia miesiączkowe, stan przedmiesiączkowy, zapalenie przydatków; choroby wątroby (zapalenie, niedomoga, bóle), trzustki i pęcherzyka żółciowego

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

(kamica, zakażenie, stan zapalny) oraz bańki wątrobowo-trzustkowej, zaburzenia trawienie, skurcze mięśni gładkich w obrębie jamy brzusznej (kolki), bóle brzucha, skąpomocz, wyczerpanie nerwowe, osłabienie, choroby zakaźne i skórne, niedokrwistość (glistnik i pokrzywa zwiększają stężenie hemoglobiny we krwi). Rp. Liść lub kłącze lepiężnika - 1 łyżka Owoc jałowca - 1 łyżka Ziele nawłoci - 1 łyżka Ziele skrzypu - 1 łyżka Liść brzozy - 1 łyżka Ziele lebiodki - 1 łyżka Wymieszać stosować jęk wyżej. Wskazania: skąpomocz, obrzęki, zapalenie nerek, pęcherza moczowego i wątroby, kamica moczowa i żółciowa, kaszel, stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, choroby przeziębieniowe, skórne i zakaźne. Rp. Liść lub kłącze lepiężnika - 1 łyżka Liść lub (i) kwiat podbiału - 1 łyżka Ziele fiołka trójbarwnego - 1 łyżka Ziele pierwiosnka - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Ziele majeranku - 1 łyżka Wymieszać. Stosować jak wyżej. Wskazania: kaszel, stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, zaburzenia przemiany materii, trawienia i skórne.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Lipa - Tilia (Tiliaceae). Opis. 1). Tilia cordata (T. parvifolia, T. ulmifolia) - lipa drobnolistna -drzewo do 25 m wys.; młode gałązki nagie; liście okrągławosercowate, zaostrzone, spodem sinawe; kwiaty wonne, zebrane w kwiatostany z podsadką; podsadka podłużnie jajowata, języczkowata, skórzasta, żyłkowata, żółtawozielona; owoc - orzeszek, nagi, owalny, 2-3 mm. Kwitnie w II połowie czerwca i w lipcu, później jednak o 7-10 dni niż lipa szerokolistna. 2). Tilia platyphyllos (T. grandifolia) - lipa szerokolistna - drzewo dorastające do 30 m wys.; młode gałązki owłosione; liście większa niż u poprzedniej, spodem zielone, lśniące; kwiatostan 2-3 kwiatowy, zwisły; w kątach nerwów od spodu blaszki liściowej widoczne pęczki białych włosków; ogonki liściowe owłosione; owoc - orzeszek pięciokanciasty. Kwitnie w II połowie czerwca i w lipcu. Surowiec. Surowcem jest kwiatostan - Inflorescentia Tiliae, FP I, II, III, IV i V, oraz liść Folium Tiliae. Kwiatostan lipy kupić można w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 50 g) oraz Tilia-fix - torebki 2 g. Ekspresówki są mało wartościowe. Do celów leczniczych zbiera się liście świeżo rozwinięte. Kwiatostan obrywa się wraz z podsadkami. Oba surowce należy wysuszyć w temp. do 40o C. Skład chemiczny. Liście zawierają glikozyd tiliacynę, sole miedzi i manganu, olejek eteryczny, kwasy, śluzy, flawonoidy i garbniki. W kwiatostanach znajdują się: olejek eteryczny - 0,04-0,05% (którego składnikami są: farnezol, 2-fenyloetanol, geraniol, eugenol), glikozydoester - tylirozyd, śluzy (złożone z kw. uronowych, metylopentozy i heksozy), flawonoidy (kemferytryna, izokwercetyna), garbniki - 2%, kwasy, sole, witaminy, seryna, glicyna, treonina, kw. glutaminowy, ponadto pektyny, saponiny i procyjanidyny.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Działanie. Kwiatostan lipy łagodzi skurcze i bóle, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, wzmaga wydzielanie moczu i potu, uodparnia organizm na choroby, przyśpiesza wyzdrowienie; działa osłaniająco, uspokajająco, przeciwzapalnie, żółciopędnie, przeciwgorączkowo, odkażająco, wykrztuśnie i przeciwzapalnie; reguluje wypróżnienia, odtruwa organizm ze szkodliwych metabolitów i substancji obcego pochodzenia. Wskazania: bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia, skąpomocz, kamica moczowa, gorączka, przeziębienie, choroby zakaźne i skórne, skurcze jelit, żołądka i dróg żółciowych, kamica żółciowa (+ inne zioła), nieżyt układu oddechowego, zapalenie krtani i gardła, chrypka, kaszel, nieżyt jelit i żołądka, choroba wrzodowa, obniżona odporność na choroby, biegunka, stany zapalne układu moczowego, niedostateczne wydzielanie żółci, bezsenność, zdenerwowanie. Zewnętrznie (nasiadówki, płukanki, przemywanie, okłady): zapalenie spojówek, stany zapalne, ropne i zakażeniowe gałki ocznej, opuchnięcie i przemęczenie oczu, stany zapalne pochwy i warg sromowych, upławy (pić napar z pokrzywy i lipy!), suchość skóry, włosów i warg, rany, czyraki, owrzodzenia. Skórę rozjaśnia regularne przemywanie jej nalewką lub naparem z lipy. Bardzo wrażliwą skórę, nie znoszącą mydła i mleczka kosmetycznego przemywać olejem lipowym lub mlekiem z dodatkiem naparu lipowego (w proporcji 1:1), albo też mlekiem w którym zaparzono kwiat lipowy. Potem należy delikatnie wklepać w skórę krem lipowo-rumiankowonagietkowy. Kuracja taka leczy suchość skóry, stany zapalne i likwiduje skórne zmiany chorobowe typu przebarwień, krost, pryszczy i rozpadlin. Skórę tłustą z pryszczami przemywać 2 razy dz. nalewką lipowoazulanowo-arnikowo-nagietkową(1: 1:1:1+ woda 2 cz.). Liście działają podobnie jak kwiaty, jednakże silniej żółciopędnie i moczopędnie, a ponadto wywierają wpływ przeciwwysiękowy. Napar: 2 łyżki kwiatów lub liści zalać 2 szkl. wrzącej wody lub gorącego mleka; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 100-150 ml;

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

niemowlęta ważące 3-4 kg - 7,5 ml, 5-6 kg - 11-12 ml, 7-8 kg - 16 ml, 4-5 razy dz.; dzieciom podaje się 50-100-150 ml, zależnie od wieku. Nalewka lipowa – Tinctura Tiliae: kiedyś była lekiem popularnym i szeroko stosowanym, obecnie rzadko. Przyrządza się ją poprzez zalanie świeżych lub suchych kwiatów alkoholem o temp. pokojowej lub 40o C ; wytrawia 14 dni; przefiltrowuje. Zażywa 3-4 razy dz. po 5-10 ml w wodzie lub w mleku z miodem. Można ją też wymieszać z miodem uzyskując Alkoholmel Tiliae (w proporcji 1:1), który zażywa się 4 razy dz. po 1 łyżce. Olej lipowy - Oleum Tiliae: pół szkl. świeżych kwiatów zalać 150 ml ciepłego (o temp. 40o C) oleju lub oliwy; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Olej lipowy stosuje się nie tylko do celów kosmetycznych, zamiast mleczka czy śmietanki, ale również do leczniczych lewatyw doodbytniczych przy guzkach krwawniczych, ostrych stanach zapalnych jelit końcowych, zaparciach i podrażnieniu jelit. Do odbytu wprowadza się 100-200 ml oleju lub więcej o temp. 38° C. Maść lipowa - Unguentum Tiliae działa osłaniające, przeciwzapalnie, nawilżająco, natłuszczająco, wybielająco i regenerująco: do moździerza włożyć ok. 100 g podłoża maściowego (Linomag, lanolina, euceryna = krem Nivea, maść z wit.A) i wlać 2 łyżki oleju lipowego (sporządzonego z pół szkl. kwiatów świeżych lub suchych i ze 100 ml oleju) oraz 10 ml nalewki lipowej zmieszanej z 10 ml glicerolu składniki ucierać jednocześnie lekko podgrzewając aż do połączenia. Doskonała jest zmieszana z Maścią nagietkową i rumiankową. Na końcu warto dodać 5 kropel olejku lawendowego, melisowego lub cytrynowego. Rp. Kwiat lipowy - 1 łyżka Kwiat bzu czarnego - 1 łyżka Kwiat krwawnika - 1 łyżka Kwiat wrzosu - 1 łyżka Surowce zmieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg 5-6 (10-12) ml, 5-6 kg - 8,5 (16) ml,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

7-8 kg - 11,4 (22) ml, 3-4 razy dz. Wskazania: zaburzenia trawienia, gorączka, przeziębienie, kaszel, nieżyty dróg oddechowych, skąpomocz, kamica moczowa, choroby skórne i zakaźne.

Lnica pospolita - Linaria vulgaris (Scrophulariaceae). (!). Opis. Roślina wieloletnia dorastająca do 50 cm dł.; łodyga sztywna ale płożąca się po ziemi, rzadziej wzniesiona; liście równowąskolancetowate, ciemnozielone; kwiatostan stanowi grono; korona z cienką ostrogą, żółta; gardziel zamknięta wydęta dolną wargą, pomarańczowa; pręcików 4; słupek 1 dwukomorowy; owoc - jajowata torebka; łodyga jest gęsto ulistniona. Rośnie na polach, na przydrożach, nad brzegami wód, na torfowiskach, na łąkach; często występuje masowo; lubi gleby sypkie, kamieniste, a nawet piaszczyste. Roślina pospolita. Przy roztarciu daje specyficzny (dla niektórych ludzi nieprzyjemny), ostry zapach. W Polsce rośnie jeszcze lnica mała - Linaria minor o podobnym składzie chemicznym i tych samych właściwościach leczniczych (gardziel żółta, korona fioletowa!). Surowiec. Surowcem jest kwitnące ziele - Herba Linariae, które suszy się w temp. do 40o C. Skład chemiczny. Ziele zawiera glikozyd - linarynę, alkaloid - peganinę, aukubinę, antyrynozyd, olejek eteryczny, flawonoidy, węglowodór - triakontan, garbniki, związki cyjanogenne. Działanie. Ziele lnicy działa lekko rozwalniająco, odkażająco, wykrztuśnie, silnie napotnie, uspokajająco, przeciwzapalnie, moczopędnie, silnie żółciopędnie, lekko przeciwbólowo, nasennie (szczególnie wtedy gdy dodamy do niej

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

glistnik); pobudza wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego, pobudza apetyt. Wskazania: bezsenność, wyczerpanie nerwowe, lęki, wewnętrzny niepokój, bolesne i nieregularne miesiączkowanie, upławy, bóle wątrobowe, trzustkowe i pęcherzyka żółciowego, gorączka, przeziębienie, choroby skórne, kaszel, stany zapalne dróg oddechowych, skąpomocz, kamica moczowa i żółciowa, nadciśnienie (lnica obniża ciśnienie krwi, zwłaszcza w połączeniu z kokoryczką, glistnikiem, jemiołą i nagietkiem), choroby zakaźne, bóle głowy (+ kora wierzby + kora brzozy + ziele glistnika + kwiat /ziele/ wiązówki + ziele iglicy - w równych częściach; 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wody; zagotować; odstawić na 30 min; przecedzić; pić 2-3 razy dz. po 100-150 ml), chore zatoki (+ kora brzozy + ziele tymianku + gałązki sosny lub świerku - odwar z miodem). Uwaga! Substancje zawarte w roślinie mogą działać lekko oszałamiająco. Osoby kierujące pojazdami nie mogą pić naparu z lnicy ! Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 2-3 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 15-20 kg -21 ml, 25-30 kg - 35 ml, 35-40 kg - 50 ml, 45-50 kg - 64 ml, 2-3 razy dziennie.

Lubczyk lekarski - Levisticum officinale (Umbelliferae). Opis. Bylina do 3 m wys.; łodyga dęta, wewnątrz pusta, mocna, prosta, w górze rozgałęziona; liście podwójnie pierzaste o listkach jajowatych, ząbkowanych, z wierzchu lśniących; kwiaty w baldachach złożonych, żółto-zielone; owoc - rozłupnia. Kwitnie w czerwcu i w lipcu (I połowa). Roślina uprawiana w ogródkach i na działkach. Wszystkie części lubczyka mają miły selerowy zapach i ostry, słonawogorzki smak, długo utrzymujący się. Znakomita przyprawowa (maggi) i lecznicza roślina. Surowiec. Surowcem jest korzeń (FP I, II, III, IV i V), liść, młode ziele i owoc - Radix, Folium, Herba et Fructus Levistici. Radix można kupić w aptekach i w

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

sklepach zielarskich. Ziele zbiera się przed kwitnięciem rośliny, liście stopniowo od wiosny do lata, owoce - w I fazie dojrzałości, korzeń - w drugim roku życia rośliny na wiosnę lub w jesieni. Surowce należy wysuszyć w temp. do 40o C. Skład chemiczny. W całej roślinie znajdują się: olejek eteryczny (ok. 0,5-1%), witamina C (w liściach 150-200 mg/100g), karoten (w liściach - 10-16%), lecytyna, żywice, garbniki, skrobia, kwasy (octowy, kawowy, chlorogenowy), tłuszczowce, sole mineralne (żelaza, potasu, kobaltu, cynku, miedzi, manganu, glinu i molibdenu), liczne fermenty, flawonoidy, witaminy (tokoferole), (psoralen, bergapten, czysta kumaryna). Korzeń zawiera około 0,9% lecytyny, kwas angelicowy, związki ftalidowe (ligustylid, n-butyldenoftalid - 70%), beta-sitosterol, laktony, estry kwasów (walerianowego). W skład olejku eterycznego - lubczykowego (Oleum Levistici) wchodzą: ftalidy, terpineol, eugenol, karwakrol, cyneol, seskwiterpeny i ester kwasu benzoesowego oraz izowalerianowego. Butyloftalidy nadają olejkowi zapach selerowy. W trakcie suszenia surowców ilość wit. C maleje. Z 200 mg pozostanie tylko 110-130 mg/100 g. Działanie. Lubczyk działa moczopędnie, wykrztuśnie, wiatropędnie, rozkurczowo, rozgrzewająco, napotnie, uspokajająco, przeciwzapalnie, odkażająco, żółciopędnie, fotouczulająco, przeciwobrzękowo, odtruwająco; pobudza krwawienia miesiączkowe, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, zwiększa apetyt, usprawnia trawienie; reguluje wypróżnienia. Lubczyk przyczynia się do wydalenia z organizmu wraz z moczem i potem kwasu moczowego, mocznika i chlorku sodu (odpowiedzialnego za nadciśnienie i obrzęki). Zwiększa ukrwienie narządów płciowych. Wskazania: kamica moczowa, skąpomocz, obrzęki, hiperchloremia, deformacja stawów wywołana nadmierną ilością kwasu moczowego (dna), białaczka, nowotwory (na ogół u osób cierpiących na te choroby stwierdza się wysokie stężenie kwasu moczowego we krwi, a tak nawiasem mówiąc prawidłowe stężenie tego związku we krwi wynosi 120-140 umol/ tj. 3-7

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

mg%, a w moczu -4,16-4,75 mmol/d tj. 700-800 mg/24 h), puchlina wodna, zaparcia, wzdęcia, skurcze jelit i żołądka, przeziębienie, choroby zakaźne i skórne, nadmierna fermentacja jelitowa, zdenerwowanie i bezsenność (200 ml jednorazowo), skąpe i bolesne krwawienia miesiączkowe (+ ziele glistnika + liść melisy - napar), nieżyty układu oddechowego, kaszel, gorączka (+ ibuprofen, benzydamina, salicylany lub zioła przeciwgorączkowe, np. kora, pączki topoli, kora wierzby, kora jesionu, kwiat wiązówki - odwar), zaburzenia w wydzielaniu żółci, laktacja, niedokrwistość, osłabienie. Przeciwwskazania: ciąża, laktacja. Zewnętrznie (kąpiele, płukanki): choroby włosów, nieprzyjemny zapach z ust (jednocześnie pić napar z owoców jałowca lub z goździków), nieprzyjemny pot i nadmiernie wydzielany (kąpiele). Napar: 2 łyżki suszu zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg -5 ml, 5-6 kg - 7-8 ml, 7-8 kg - 10-11 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 13,516 ml, 11-15 kg - 16-32 ml, 20-25 kg - 28,5-57 ml, 30-35 kg - 50-100 ml, 40-45 kg - 100-200 ml, 3-4 razy dz. Macerat lubczykowy – Maceratio Levistici: 2 łyżki suszu zalać 1 szkl. wody o temp. pokojowej; wytrawiać 6-8 godz.; przecedzić. Pić jak napar. Proszek lubczykowy Pulvis Levistici: korzeń, liść lub owoc zmielić w młynku na proszek. Stosować jako przyprawę. Na każdą 1 łyżeczkę proszku dać 1 łyżkę miodu i 10 kr. alkoholu, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce. Olej lubczykowy - Oleum Levistici: pół szkl. świeżego surowca zalać 150 ml oleju o temp. 50o C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować jako przyprawę, do wcierań leczniczych (przy chorobach układu oddechowego, przeziębieniu, grypie wetrzeć olej w szyję, plecy, brzuch, klatkę piersiową i w stopy), do maseczek olejowych (suchość skóry, w celach odmładzających, przy trądzikach oraz w celu odżywienia skóry i jej zregenerowania), doustnie (2 łyżki 2 razy dz.) przy ostrych zaburzeniach trawiennych oraz przy zaparciach połączonych z bólami i wzdęciami, do lewatyw doodbytniczych przy stanach zapalnych odbytu, esicy, przy owrzodzeniach oraz zaparciach.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Sok świeży lubczykowy - Succus recens Levistici: świeże ziele przepuścić przez sokowirówkę. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżki. Sok można zakonserwować poprzez dodanie alkoholu 40% (100 ml na 100 ml). Uzyskaną masę roślinną nie wyrzucać, lecz zalać wodą przegotowaną (niewielką ilością) i ponownie przepuścić przez sokowirówkę. Rp. Korzeń (liść, owoc) lubczyka - 1 łyżkę Owoc kminku - 1 łyżka Owoc anyżku - 1 łyżka Owoc kopru - 1 łyżka wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; parzyć 20-30 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100 ml; dzieci ok. 30-50 ml; niemowlęta - 1-2 łyżeczki. Wskazania: zaburzenia trawienia, kaszel, stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego i trawiennego, skąpomocz, bóle brzucha, skurcze jelit i żołądka, zaparcia.

Lukrecja gładka - Glycyrrhiza glabra (Papilionaceae). Opis. Bylina dorastająca do 150 cm wys.; łodyga wniesiona; liście nieparzysto— pierzaste; złożone z 9-7 listków; listki skórzaste, lśniące, ciemnozielone, ostro zakończone, jajowate: kwiaty zebrane w długie grona, liliowe z białymi żagielkami; pręcików 10; słupek 1; owoc - strąk. Roślina uprawiana dla celów farmaceutycznych (leczniczych). Dziko rośnie w Azji Mniejszej i w rejonie Morza Śródziemnego. Surowiec.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowcem jest korzeń - Radix Glycyrrhizae (FP II, III, IV i V) zwany także Radix Liquiritiae; można go kupić w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 50 g). Ekspresówki są mało wartościowe. Skład chemiczny. Surowiec zawiera saponiny trójterpenowe (12-15%), których głównym przedstawicielem jest glicyrryzyna (sole potasowe i wapniowe kw. glicyrryzynowego), izoflawony (liquirytygenina i jej 4'-o-glukozyd liquirytyna, chalkon izoliquirytygeniny i jej 4'-o-glukozyd izoliquirytyna), kumaryny (herniaryna, likumaryna, umbeliferon), fitosterole (stigmasterol i beta-sytosterol), cukrowce (mannitol, glukoza, skrobia, sacharoza), garbniki, tłuszczowce, kwasy (likwirowy, jabłkowy), wit. C, aminokwasy, olejek eteryczny, gorycze, żywice, sole mineralne. Silnie słodki smak nadają surowcowi cukrowce oraz glicyryzyna. Działanie. Lukrecja działa silnie wykrztuśnie, moczopędnie, rozkurczowo, przeciwzapalnie, przeciwwrzodowo, zatrzymuje jony Na, powoduje utratę jonów K , podnosi ciśnienie krwi, hamuje syntezę prostaglandyn (np. F2alfa), zmniejsza aktywność pepsyny, zwiększa lepkość śluzu żołądkowego i chroni błonę śluzową żołądka oraz dwunastnicy przed urazami i zakażeniami. Pobudza regenerację nabłonka przewodu pokarmowego. Wskazania: stany zapalne przełyku, żołądka, dwunastnicy i jelit, choroba wrzodowa, kaszel, skurcze jelit, żołądka, dróg oddechowych i przewodów żółciowych, chrypka, katar, zapalenie oskrzeli, płuc, tchawicy i krtani, zaparcia, hiperkalemia. Przeciwwskazania: hipokalemia, hipernatremia, obrzęki, nadciśnienie, zażywanie naparstnicy (Digoxyn !) i leków moczopędnych powodujących utratę potasu, niewydolność nerek i krążenia, ciąża. Odwar: 2 łyżki lukrecji zalać 2 szkl. wody; gotować 3 minuty; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 15 ml, 20-25 kg - 30 ml, 30-35 kg - 50 ml, 40-45 kg - 57-60 ml, 50-55 kg - 70 ml, 4 razy dz. Ekstrakt lukrecjowy - Extractum Glycyrrhizae: 4 łyżki korzenia zalać 100 ml wody; gotować (nie uzupełniać wyparowanej ilości wody !) 10 minut; wywar przecedzić przez sito i odstawić w osobnym garnczku, natomiast pozostałą nam masę korzeni ponownie zalać 50 ml wody i znów gotować,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

ale 5 minut, po czym wywar przelać przez sito; masę korceni odrzucić zaś otrzymany wtórny (drugi) wywar połączyć z wywarem pierwotnym (pierwszym). Oba gotować z dodatkiem 2 łyżek miodu i 1 łyżki gliceryny przez 5 minut. Tak przyrządzony lek zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki. Jest bardzo wartościowy. Rp. Korzeń żywokostu - 1 łyżka Korzeń lukrecji - 1 łyżka Korzeń babki - 1 łyżka Siemię lniane - 1 łyżka Surowce wymieszać i zalać 150 ml wody; gotować 10 minut, nie uzupełniając wyparowywanej ilości wody; przecedzić przez gęste sito i otrzymany wywar pierwotny odstawić, natomiast masę roślinną ponownie zalać, ale już 100 ml i gotować 10 minut; następnie oba wywary połączyć, dodać do nich 4 łyżki miodu i 2 łyżki cukru oraz gliceryny i gotować jeszcze przez 5 minut. Na końcu dodać nieco soku z cytryny. Lek zażywać 4 razy dz. po 1-2 łyżeczki. Wskazania: kaszel, nieżyty układu oddechowego, przeziębienie, choroby zakaźne, choroba wrzodowa.

Łopian większy - Arctium lappa (Compositae). Opis. Roślina dwu- lub trzyletnia (spotkałem też wieloletnie) dorastająca do 150 cm wys.; łodyga bardzo mocna, wyprostowana, żeberkowana, rozgałęziona, gruba, zwężająca się ku górze; liście duże, sercowatokoliste lub jajowate, spodem kutnerowate, szarobiałe; koszyczki ustawione baldachogroniasto, nagie, duże, kulistawe; okrywa koszyczkowa, dłuższa od kwiatów; człony okrywowe koszyczków szydlaste, zielone, na szczycie haczykowate; kwiaty purpurowe lub liliowo-purpurowe, rurkowate; owoc - niełupki. Kwitnie od czerwca do lipca. Występuje na nieużytkach, na

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

przydrożach, nad brzegami wód, na przychaciach, na rumowiskach; roślina pospolita. W Polsce rośnie także łopian mniejszy - Arctium minus i łopian pajęczynowaty - Arctium tomentosum, będące także roślinami leczniczymi. Surowiec. Będziemy wykorzystywali liść i korzeń łopianu - Radix et Folium Arctii lappae (mini, tomentosi) vel Rad. et Fol. Bardanae. Radix et Succus Bardanae (FP I, II, III, IV) można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich (susz - opak. 50g i płyn /Phytopharm/- 100 g). Liście zbiera się przed kwitnięciem rośliny, a korzeń wiosną lub lepiej jesienią. Surowce należy wysuszyć w temp. do 40o C. Skład chemiczny. Surowce zawierają olejek eteryczny (korzenie -0,9-0,18%, liście - 0,03%), garbniki (3-5%), białka (12%), zw. poliacetylenowe - alkineny (tri-dekadientetraina, tri-decen-pentaina, tri-deka-tetra-endiina), kw. gamma-guanidynomasłowy, lakton seskwiterpenowy – arkcyopikryna; lignany, inulina (3755%), sole mineralne (miedziowe, siarkowe, cynkowe), kw. palmitynowy, kw. stearynowy, kw. cytrynowy, kw. szczawiowy, kw. kawowy, kw. winowy, witaminy, śluzy, goryczki i flawonoidy. Działanie. Łopian działa głównie wzmacniająco, moczopędnie, żółciopędnie, napotnie, śluzopędnie, przeciwzapalnie, fungistatycznie, przeciwbakteryjnie; odtruwa organizm, pobudza aktywność trzustkowych enzymów proteolitycznych, zwiększa wytwarzanie i wydzielanie soków żołądkowych i jelitowych; reguluje trawienie, przemianę materii i wypróżnienia. Wskazania: łojotok, trądziki, dermatoza okołoustna, pryszcze, wypryski, owrzodzenia, łuszczyca, zaburzenia metabolizmu, reumatyzm, łupież, wypadanie włosów, brak przyrostu włosów, brak połysku, rozdwajanie, łamliwość włosów, stany zapalne przewodu pokarmowego, choroby zakaźne, skąpomocz, kamica moczowa i żółciowa, zastoje żółci, choroby wątroby i trzustki, zaparcia, biegunka, zaburzenia trawienia, po zatruciach. Napar: 2 łyżki liści lub korzenia zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić kilka razy dz. po 100-200 ml; niemowlęta ważące 3-4

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

kg - 6-8,5 ml, 5-6 kg - 10,7-12,8 ml, 7-8 kg - 15-17 ml, 9-10 kg - 19-21 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 11-15 kg - 23,5-32 ml, 20-25 kg - 42,8-53,5 ml, 30-35 kg - 64-75 ml, 45-50 kg - 96-107 ml,3-4 razy dz. Odwar: 2 łyżki korzenia zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić jak napar. Nalewka łopianowa - Tinctura Bardanae: pół szkl. korzeni lub liści zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 1-2 ml, 20-25 kg - 2,8-3,5 ml, 30-35 kg - 4-5 ml, 40-45 kg - 5,7-6 ml, 50-55 kg ? 7-7,8 ml, 3-4 razy dz. Intrakt łopianowy - Intractum Bardanae: pół szkl. korzeni lub liści zmielić i zalać 400 ml alkoholu 40% o temp. 70-80° C; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę. Podobnie przyrządza się alkoholaturę zimną ze świeżego korzenia lub liścia. Uwaga ! Leczenie wewnętrzne należy zawsze skojarzyć z leczeniem zewnętrznym jeśli chodzi o choroby skórne. Olej łopianowy - Oleum Bardanae: 1 szkl. świeżych lub suchych korzeni, albo też liści zalać 200 ml oleju winogronowego lub oliwy o temp. 50-60° C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2 razy dz. po 1-2 łyżki przy osłabieniu i zaparciach oraz w celu wyregulowania przemiany materii i jako lek żółciopędny. Stosować ponadto do przemywania skóry w celach kosmetycznych, do maseczek olejowych (działających odżywczo, regenerująco, przeciwzapalnie, natłuszczające, wybielające, odkażająco i przeciwzmarszczkowo) oraz do wcierania we włosy suche, zniszczone ondulacją i farbowaniem, przy wypadaniu, łamliwości, rozdwajaniu oraz przy łupieżu suchym. Używać również do okładów na ropnie, czyraki, rany, oparzenia, odleżyny, rozpadliny skórne, owrzodzenia, odparzenia i inne schorzenia skórne, w tym także u niemowląt. Przy zaparciach, bolesnych parciach na kał, zapaleniu jelita grubego, odbytu i guzkach krwawniczych – stosować do wlewów doodbytniczych w ilości 100-200 ml o temp. 38o C; są bardzo skuteczne. Sok ze świeżego korzenia i (lub) liścia, otrzymany przy pomocy sokowirówki zażywa się 3 razy dz. po 1-2 łyżeczki. Można go też zakonserwować przy pomocy alkoholu 40% (100 ml na 100 ml).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ze świeżego korzenie i liścia można przyrządzić macerat i napar (2 łyżki surowca na 1 szkl. wody) i pić 2-3 razy dz. po 100-150 ml. Masę roślinną należy dwukrotnie przepuścić przez sokowirówkę, za drugim razem po zalaniu niewielka ilością ciepłej przegotowanej wody. Rp. Olej łopianowy - 50 ml Olej dziurawcowy (lub nafta dziurawcowa) - 20 ml Olej rycynowy - 20 ml Linomag - płyn lub krem - 30 g Olej nagietkowy (lub nafta nagietkowa) - 20 ml Wymieszać. Stosować co przemywania skóry nie znoszącej mydła, suchej oraz wrażliwej, do leczenia ran, owrzodzeń, odparzeń, łuszczycy, trądzika młodzieńczego, czyraków, ropni, pryszczy ropnych, nadżerek, rozpadlin skórnych, oparzeń i spierzchniętych warg. Leczy także łupież suchy oraz liczne choroby włosów, zwłaszcza suchych. Przy zaparciach, guzkach krwawniczych oraz bolesnym parciu na kał zastosować do lewatyw (wówczas nie mogą być wyciągi sporządzone na nafcie, lecz tylko na oliwie). Rp. Nalewka łopianowa - 10 ml Nalewka pokrzywowa - 10 ml Nalewka skrzypowa - 10 ml Płyny zmieszać. Zażywać 3 razy dz. po 5 ml. Preparat wcierać we włosy przed umyciem (na 8 godzin) w celu nadania im połysku, puszystości oraz w celu ich odżywienia i wzmocnienia. Wskazania: zaburzenia przemiany materii, skąpomocz, choroby skórne.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rp. Nalewka łopianowa - 10 ml Nalewka tatarakowa - 10 ml Nalewka z arniki - 10 ml Nalewka nagietkowa - 10 ml Nalewka glistnikowa - 10 ml Płyny zmieszać. Zażywać 3 razy dz. po 5 ml. Schorzałe miejsca przemywać 2-3 razy dz. Do płukania włosów używać rozcieńczony preparat: 1 łyżka leku na 500 ml wody. Wskazania: trądzik młodzieńczy i różowaty, łuszczyca, owrzodzenia, pryszcze w czasie miesiączki, wypryski; bóle brzucha, zaburzenia metaboliczne i trawienne, brak łaknienia, skurcze jelit i żołądka, zaburzenia w wydzielaniu żółci, zaburzenia sercowe. Rp. Napar łopianowy - 100 ml Jajko surowe - 1 szt. Napar tatarakowy - 100 ml Składniki wymieszać (jajko rozbić w chłodnym naparze). Włosy zwilżyć obficie płynem, przykryć folią na 3 godz.; następnie włosy umyć i wypłukać starannie w naparze pokrzywowym. Wskazania: wypadanie włosów, zniszczone włosy zabiegami fryzjerskimi. Rp. Korzeń (liść) łopianu - 1 łyżka Kłącze perzu - 1 łyżka Ziele mniszka - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Liść pokrzywy - 1 łyżka Liść babki - 1 łyżka Kwiat nagietka - 2 łyżki Składniki wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić jak napar z łopianu. Wskazania: zaburzenia przemiany materii, choroby skórne, zakaźne, wątroby, trzustki, żołądka i pęcherzyka żółciowego, nieżyt jelit, zaparcia, zaburzenia trawienne, skąpomocz, kamica moczowa, zapalenie przydatków, osłabienie, po zatruciach. Rp. Korzeń łopianu - 1 łyżka Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka Kłącze tataraku - 1 łyżka Ziele fiołka tr. - 1 łyżka Ziele ruty - 1 łyżka Ziele skrzypu - 1 łyżka Ziele nawłoci - 1 łyżka Zmieszać. Przyrządzić i pić jak wyżej. Wskazania: skąpomocz, stany zakażeniowe i zapalne układu moczowego, kamica moczowa, po zatruciach, choroby skórne, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, choroby zakaźne, wątroby, trzustki, śledziony, pęcherzyka żółciowego i żołądka, nieżyt jelit, zaparcia, zaburzenia przemiany materii, choroby oczu. Rp. Korzeń łopianu - 1 łyżka Owoc jałowca - 1 łyżka Liść rozmarynu - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ziele glistnika - 1 łyżka Liść mięty - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić jak wyżej. Pić 3 razy dz. po 100 ml. Wskazania: skąpomocz, obrzęki, dna, reumatyzm, kamica moczowa, skąpe i bolesne krwawienia miesiączkowe, niewydolność wątroby, żółtaczka, bóle wątroby i pęcherzyka żółciowego, zastoje i brak żółci, kamica żółciowa, choroby trzustki, skurcze mięśni gładkich, bóle brzucha, choroby zakaźne i skórne, przeziębienie, zaparcia, ostre zaburzenia trawienne.

Macierzanka piaskowa - Thymus serpyllum (Labiatae). Opis. Krzewinka płożąca się po ziemi, gęsto ulistniona; liście równowąskolancetowate, najczęściej nagie; kwiatostan główkowaty; kielich od spodu silnie owłosiony, dwuwargowy; korona - różowofioletowa; pręcików 4, dwusilnych. Kwitnie od maja do jesieni. Rośnie w lasach i borach sosnowych, niekiedy na ich skrajach. Lubi gleby suche, piaszczyste, kamieniste; siedlisko dobrze nasłonecznione. Cała roślina pachnie tymiankiem. Surowiec. Surowcem farmakopealnym jest ziele macierzanki -Herba Serpylli (Thymi serpylli), które jest w sprzedaży w sklepach zielarskich (opak. 25 i 50 g). Ziele zbiera się przed, w początkach lub w czasie kwitnienia i suszy w temp. do 40o C. Skład chemiczny.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Herba Serpylli zawiera ok. 0,2-0,6% olejku eterycznego, gorycz - serpyllinę, flawonoidy, garbniki - ok. 5%, kwasy organiczne (chinowy, kawowy, chlorogenowy), witaminy (np. C). Wśród flawonoidów możemy znaleźć luteolinę, diosmetynę, apigeninę i skutelareinę; mają one budowę glikozydów. Olejek macierzankowy składa się głównie z cymenu, tymolu, cytrylu i karwakrolu. Działanie. Macierzanka działa wykrztuśnie, odkażająco, przeciwzapalnie, uspokajająco, wiatropędnie, słabo moczopędnie; zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, pobudza łaknienie i poprawia trawienie; działa ponadto rozkurczowo i rozgrzewające; upłynnia zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę śluzową. Wskazania: chore zatoki, schorzenia układu oddechowego, kaszel, przeziębienie, choroby zakaźne, biegunka, zaburzenia trawienia, zapalenie nerek i pęcherza moczowego, skąpomocz, nieżyt żołądka i jelit, dychawica oskrzelowa (nalewka), osłabienie. Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 100 ml; niemowlęta ważące 3-4-5 kg -5-6 ml, 6-7 kg - 7-9 ml, 8-9 kg - 10-12 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 10-15 kg - 15-21 ml, 20-25 kg - 28,5-35,7 ml, 30-35 kg - 42,8-50 ml, 40-45 kg - 57-64 ml, 50-55 kg - 71-78,5 ml 3-4 razy dz. lub częściej. Dawkę można zwiększyć o 50100%. Nalewka macierzankowa - Tinctura Serpylli: pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml. Alkoholmel Serpylli: do 100 ml nalewki wlać 100 ml miodu i sok z cytryny, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce.

Majeranek ogrodowy - Majorana hortensis sive Origanum majorana (Labiatae). Opis.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Krzewinka dorastająca do 50 cm wys.; pędy szaro owłosione; kwiaty okółkowe skupione w rodzaj szczytowych kłoskowatych główek; koronę drobna, wargowa, biała lub liliowa. Roślina uprawiana. Kwitnie od lipca do sierpnia. Majeranek wysiewa się w kwietniu (I połowa) do gruntu techniką rzędową. Lubi gleby wilgotne, humusowe, liściaste, o pH 5-5,5 lub 6. Jesienią po zebraniu plonów rozrzucamy obornik i oramy (przekopujemy). Rzędy powinny być od siebie oddalone o 20-25 cm. Zbiór przeprowadza się w czasie kwitnienia rośliny. Rośliny uprawiane w miejscach nasłonecznionych są wartościowsze od roślin rosnących w cieniu. Surowiec. Surowcem jest ziele - Herba Majoranae, które można kupić w sklepach zielarskich i spożywczych. Skład chemiczny. W zielu znajduje się pięknie pachnący olejek eteryczny w ilości 0,7-3%, którego głównym składnikiem jest terpinen, terpineol (alfa i beta) oraz octan linalilu. Ponadto ziele zawiera garbniki - ok. 10%, witaminy (C, B, K, E, A), sole mineralne (tlenek wapnia - 30,5g/kg, potas - 16,1g/kg, sód 0,62g/kg, pięciotlenek fosforu - 6,4g/kg, żelazo - 200 mg/kg, mangan 110mg/kg, cynk - 10 mg/kg, miedź - 16,5mg/kg, molibden - 1,94 mg/kg), substancje goryczkowe, fitosterole, pektyny, cukrowce, kwasy organiczne, flawonoidy (diosmetynę, apigeninę). Nośnikiem aromatu jest uwodniony cis-sabinen (dwupierścieniowy terpen z grupy tujanu; tujany to węglowodory). Działanie. Majeranek działa rozgrzewająco, rozkurczowo, odkażająco, przeciwzapalnie, mlekopędnie, lekko przeciwbólowo, lekko uspokajająco, żółciopędnie, wykrztuśnie, moczopędnie, wiatropędnie; upłynnia zalegającą wydzielinę śluzową w drogach oddechowych i ułatwia jej wydalenie, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego, a przez to polepsza trawienie i ułatwia przyswojenie mleczka pokarmowego, przywraca prawidłową perystaltykę jelit, znosi nadmierną fermentację jelitową, reguluje wypróżnienia. Wskazania: wszelkiego rodzaju zaburzenia trawienne i dolegliwości przewodu pokarmowego (wzdęcia, burczenie i przelewanie w kiszkach,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

uczucie pełności w brzuchu, nudności, bóle brzucha, wymioty, biegunka, niestrawność, odbijanie, przejedzenie, sprue, skurcze mięśni gładkich przewodu pokarmowego, zaparcia), brak apetytu, obfity i (lub) tłusty posiłek, nieprzyjemny zapach z ust wydobywający się w rzeczywistości z jelit, laktacja, nieżyty układu oddechowego, kaszel, choroby zakaźne, przeziębienie, choroby skórne (uregulowanie trawienia ma duże znaczenie w leczeniu schorzeń dermatologicznych, podobnie jak i przemiany materii czy odtrucie organizmu), kamica moczowa i żółciowa, skąpomocz, choroby wątroby i trzustki. Napar: 2 łyżki ziela zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. pc 200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 8,5-11 ml, 5-6 kg - 14-17 ml, 7-8 kg - 20-22,8 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 25,7-28,5 ml, 11-15 kg - 31-42,8 ml, 16-20 kg - 45-57 ml, 21-25 kg - 60-71 ml, 26-30 kg - 74-85,7 ml, 31-35 kg - 88,5-100 ml, 36-40 kg - 102,0-114 ml, 41-45 kg - 117-128,5 ml, 3-4 razy dziennie lub częściej. Nalewka majerankowa (majerankówka) - Tinctura Majoranae: pół szkl. zioła zalać 250 ml wódki; wytrawiać 14 dni: przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10 ml. Nalewką przemywać: owrzodzenia, czyraki, pryszcze, nadżerki, zmiany sączące, opryszczki, wypryski, odparzenia, oparzenia, rany i skórę łojotokową. Olej majerankowy - Oleum Majoranae: pół szkl. ziela zalać 150 ml oleju o temp. 50-60o C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2 razy dz. po 1-2 łyżki przy niedostatecznym wydzielaniu żółci, kamicy żółciowej, zastojach żółci, wzdęciach, w celu pobudzenia apetytu i trawienia oraz przy zaparciach (2-3 łyżki); do oczyszczania skóry suchej, wrażliwej, ze stanami zapalnymi, nie znoszącej toników i mydła, przy trądziku młodzieńczym, licznych wągrach i bladej cerze; do okładów na wyżej wymienione schorzenia skórne; do wcierań wzmacniających, inhalacyjnych, rozgrzewających i przeciwbólowych oraz uspokajających i nasennych (całe ciało łącznie ze stopami natrzeć olejem majerankowym, ważne jest natarcie szyi, zwłaszcza przy przeziębieniu i grypie); do lewatyw (100-200 ml oleju o temp. 38o C) przy niestrawnościach, stanach zapalnych jelita grubego (dolnej okrężnicy i esicy), bańki odbytowej oraz odbytu, przy zaparciach, bolesnym i nieprzyjemnym parciu na kał, przy ostrej drażniącej biegunce oraz hemoroidach. Ponadto olej majerankowy jest oczywiście wygodną i wspaniałą przyprawą. Rp.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Olej majerankowy - 50 ml Olej anyżowy (biedrzeńcowy) - 20 ml Olej tymiankowy - 20 ml Olej miętowy - 10 ml Wymieszać. Stosować do wcierań ihalacyjnych, rozgrzewających, przeciwbólowych, wzmacniających, uspokajających i ułatwiających zaśnięcie. Nacierać całe ciało rano i wieczorem po czym położyć się do łóżka i dobrze wygrzać. Wypić jednocześnie następującą mieszankę ziołową: Rp. Ziele majeranku - 1 łyżka Kwiat rumianku - 1 łyżka (lub krwawnika) Ziele tymianku, lebiodki lub macierzanki - 1 łyżka Owoc anyżku, kopru lub kolendry - 1 łyżka Kwiat lipy - 1 łyżka (lub bzu czarnego) Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Dawki - patrz napar majerankowy. W razie gorączki zażyć odpowiedni lek, np. salicylany, benzydamina, ibuprofen. Wskazania (do powyższej kuracji): przeziębienie, zmarznięcie, katar, kaszel, choroby zakaźne podobnie objawiająca się (nieżyty układu oddechowego). Rp. Ziele majeranku - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ziele mięty - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić i stosować jak napar majerankowy. Wskazania: bóle brzucha, zaburzenia trawienia, bóle wątroby i pęcherzyka żółciowego oraz trzustki, zaparcia, skurcze jelit, obfity i (lub) tłusty posiłek.

Malina właściwa - Rubus idaeus (Rosaceae). Opis. Krzew do 3 m wys.; pędy w dole kolczaste; liście 5-7-listkowe; kwiaty w baldachogronach lub w gronach; kielich 5-działkowy; korona złożona z pięciu drobnych białych lub różowawych płatków; owoc - soczyste pestkowce zebrane w owoc zbiorowy. Kwitnie w maju i w czerwcu. Malina to roślina pospolita w całym kraju. Rośnie w lasach, w zaroślach i na ich skrajach. Uprawiana (odmiany). Surowiec. Surowcem jest liść i owoc, rzadziej pędy szczytowe - Folium, Fructus et Frondes Rubi idaei, FP I, II, III, IV i V. Owoce zbiera się tylko dojrzałe i zużywa świeże lub poddaje suszeniu w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 60-80o C. Liście i pędy szczytowe zbiera się przed kwitnieniem lub w czasie kwitnięcia rośliny i suszy w temp. 25-50o C. Owoce i liście maliny suszone - sprzedawane są w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 50 g). Skład chemiczny. Liście i gałązki zawierają ok. 4% garbników, kwasy organiczne (askorbinowy, cytrynowy, salicylowy, szczawiowy, winowy), flawonoidy, karoten, śluzy (małe ilości), żywice.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Owoce posiadają 24 mg wit. C w 100 g, 130 mg wit. A, 60 mg wit.P, 20 ug wit. B1, 70 ug wit. B2, 300 ug wit.PP, 1,21% pektynianu wapnia, 6,21% cukru, 2,02% kwasu jabłkowego oraz kwas cytrynowy, salicylowy, mrówkowy, sole mineralne (dużo żelaza, fosforu i miedzi), glikozydy antocyjanowe (także w liściach i pędach), np. cyjanidyna, beta-sterol, alkohole (izo-amylowy, fenyloetylowy). Działanie. Liście i pędy działają moczopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo, przeciwzapalnie, odkażająco, przeciwbiegunkowo i słabo żółciopędnie. Owoce natomiast działają wykrztuśnie, wzmacniająco, napotnie, przeciwgorączkowo, moczopędnie, oczyszczająco, przeciwmiażdżycowo. Wskazania: przeziębienie, gorączka, choroby zakaźne, trawienne, skąpomocz, biegunka, nieżyt żołądka i jelit.

zaburzenia

Napar: 2 łyżki liści lub pędów, albo 3 łyżki owoców zalać 2 szkl. wrzącej wody: odstawić na 20 minut; przecedzić; napar z owoców osłodzić miodem. Pić 4 razy dz. po 200 ml; niemowlęta - 2 łyżeczki lub 1 łyżka; dzieci 100-150 ml kilka razy dz. Nalewka malinowa - Tinctura Rubi idaei: pół szkl. liści lub szkl. owoców zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Nalewkę na owocach zażywać 3-4 razy dz. po 15 ml (można ją zmieszać z miodem uzyskując alkoholmel działający wybitnie wzmacniająco i wykrztuśnie). Nalewkę na liściach stosować zewnętrznie do przemywań skóry łojotokowej, z pryszczami, wągrami (doskonale oczyszcza pory), oraz opryszczki, okolic ran, oparzeń, owrzodzeń, ropni i mokrych wyprysków. Można ją także zażywać po 10 ml w 50 ml wody przy bólach brzucha oraz złym trawieniu. Rp. Liść i (lub) owoc maliny - 1 łyżka Kwiat lipy - 1 łyżka Kwiat wrzosu - 1 łyżka Wymieszać.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Przyrządzić napar z 2 łyżek mieszanki na 2 szkl. wrzątku. Pić kilka razy dz. po 150-200 ml; można podawać niemowlętom. Wskazania: zaburzenia trawienia, przeziębienie, gorączka, choroby zakaźne, kaszel, chrypka, katar, zapalenie gardła i oskrzeli, biegunka, niestrawność.

Malwa czarna - Althaea rosea (Malvaceae). Opis. Bylina dorastająca do 3 m wys.; liście odziomkowe duże, o długich ogonkach, okrągławe, jasnozielone, lekko pomarszczone; liście łodygowe mniejsze; łodyga i liście pokryte włoskami; z kątów liści wyrastają kwiaty pojedyncze lub po 2-4; korona ciemnofioletowa, czarna, ciemnoniebieska, rzadziej brązowawa; owoc - rozłupnia. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Roślina uprawiana. Surowiec. Surowcem jest kwiat z kielichem - Flos Malvae arboreae cum calicibus i kwiat bez kielicha - Flos Malvae arboreae sine calicibus (FP V). Oba surowce dostępne w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 10, 20, 25, 50 g). Kwiaty zbiera się w I fazie rozkwitu i suszy w ciemnym miejscu w temp. do 40o C. Skład chemiczny. Kwiaty zawierają związki śluzowe (około 10%), garbniki taninowe, aktywne fizjologicznie barwniki antocyjanowe (frakcja alteinowa = malvinowa – ok. 9%, a w niej pochodne delfinidyny), pektyny, pochodne katechiny, fitohormony i żywice. Skład do końca nie poznany. Działanie. Kwiat działa osłaniająco (powlekająco), przeciwkaszlowo, przeciwzapalnie, lekko antyseptycznie; pobudza krwawienia miesiączkowe, a jednocześnie je reguluje, wpływa na czynność jajników i innych gruczołów dokrewnych. Mavina kurczy macicę.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania: stany zapalne przydatków, nieregularne i skąpe krwawienia miesiączkowe, upławy, kaszel, zapalenie gardła, chrypka, nieżyt żołądka i jelit, zaparcie, biegunka, zaburzenia hormonalne, zażywanie leków, które uszkadzają lub mogą uszkodzić śluzówkę przewodu pokarmowego, choroba wrzodowa; stany zapalne krtani i przełyku. Zewnętrznie (okłady): stany zapalne powiek i gałki ocznej. Napar: 2-3 łyżki kwiatów zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-6 razy dz. po 100-150 ml; niemowlęta - 1-2 łyżki, 3-4 razy dz.; dzieci do 3 r. ż. - 30-40 ml, do 8 r. ż, - 50-60 ml, starsze jak dorośli. Podawać z miodem. Rp. Kwiat malwy - 2 łyżki Ziele glistnika - 1 łyżka Korzeń arcydzięgla – 1 łyżka Surowce wymieszać. Zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 min.; przecedzić. Pić 2-4 razy dz. po 100 ml. Wskazania: zaburzenia hormonalne, zapalenie jajników i jajowodów, skurcze jelit, żołądka i dróg żółciowych, nieregularne, skąpe i bolesne krwawienie miesiączkowe, upławy (+1 łyżka pokrzywy), stany lękowe i nerwicowe w okresie po- i przekwitania oraz miesiączki, bóle brzucha w czasie menstruacji, wzdęcia, zaparcia, choroba wrzodowa, bóle wątroby i trzustki, bezsenność, utrudnione oddychanie, wole, zaburzenia przemiany materii.

Marchew siewna (ogrodowa) - Daucus carota (Umbelliferae). Opis. Roślina dwuletnia dorastająca do 1 m wys.; korzeń gruby, żółty lub pomarańczowy; liście owłosione, podłużne, dwu-trzy-krotnie pierzaste; kwiaty zebrane w złożony baldach; kielich 5-ząbkowy; korona biała, pięciopłatkowa; owoc - rozłupnie. Kwitnie od lipca do sierpnia. Roślina uprawiana.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Na łąkach i wzgórzach spotkać można marchew zwyczajną dziką o białym lub żółtym korzeniu, którą można używać de celów leczniczych zamiast marchwi ogrodowej. Jej cechy charakterystyczne to: łodyga szorstko owłosiona; liście dolne wyraźnie ogonkowe, natomiast górne osadzone na łodyżce przy pomory pochewki, owłosione, dwu-trzykrotnie pierzastosieczne, o odcinkach równowąskich, włoskowato zakończonych; kwiaty brzeżne białe, kwiat środkowy w baldaszku purpurowy; baldachy osadzone jakby w ptasich gniazdkach, u spodu mają rozetkę liści; baldaszki z pokrywami 3-wrębnymi; owoce serduszkowate do 0,5 cm dł. pokryte kolcami. Surowiec. Będziemy wykorzystywali liście (tak często wyrzucane), korzenie i owoce Folium, Radix et Fructus Dauci carotae. Liście zbiera się podczas wykopywania korzeni, owoce - w I fazie dojrzałości. Z marchwi dzikiej liście zbiera się w czasie kwitnienia rośliny. Wartościowy też jest baldach (kwiat) w I fazie rozkwitu - Umbella Dauci. Surowce suszy się w temp. do 40o C. Do celów leczniczych można użyć nasiona marchwi siewnej sprzedawane w sklepach ogrodniczych. Skład chemiczny. Liście zawierają olejek eteryczny, flawonoidy, furanokumaryny, sole mineralne i witaminy, saponiny, alkaloidy. Owoce zawierają olej tłusty, olejek lotny, oksykumarynę, umbeliferon i flawonoidy. Korzenie natomiast posiadają wapń - 39 mg/100 g, fosfor - 37 mg, chlorek sodowy - 59 mg, potas - 87 mg, żelazo - 0,8 mg, jod - 38 ug/kg, cynk -1,1 mg/kg, mangan - 5 mg/kg, karoten - 1-2,5 mg/100 g (dla porównania przypominam, że glistnik zawiera 15 mg karotenu), tokoferol - 0,21%mg, tiaminę - 0,050 mg, ryboflawinę - 0,10 mg, niacynę - 1,50 mg, W. pantotenowy - 0,21 mg, pirydoksynę - 0,19 mg, biotynę - 2,5 ug, kw. askorbinowy - 8 mg, rutynę - 10 j. B.-C., fitochinon - 0,003 mg, kw. foliowy 0,1 mg/100 g, węglowodany - do 7%, fosfatydy, kumaryny, kwasy organiczne, saponiny, olejek eteryczny i in. Działanie.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Liście, kwiaty i owoce działają wykrztuśnie, przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo, rozkurczowo, rozgrzewająco, napotnie, silnie moczopędnie, przeciwobrzękowo fotouczulająco, żółciopędnie, wiatropędnie i pobudzająco na system trawienny. Herbatka z suszonej naci leczy ponoć żylaki odbytu (lewatywy i jednoczesne picie naparu). Nalewka z ziela marchwi dzikiej i z naci – przeciwtrądzikowo i rozjaśniająco, przeciwplamiczo, przeciwwągrowo. Wskazania: przeziębienie, nieżyty układu oddechowego, suchy kaszel, zmarznięcie, skąpomocz, kamica moczowa, stany zapalne układu moczowego i trawiennego, zaburzenia trawienia, osłabienie, biegunka, zaparcia, laktacja (działanie mlekopędne), skąpe miesiączkowanie, choroby skórne. Napar: 3 łyżki kwiatów lub 2 łyżki owoców, albo liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml; dzieci zależnie od wieku: do 3 r. ż. - 16-25 ml, do 6 r. ż. - 33-40 ml, do 10 r. ż - 58-80 ml, do 15 r. ż - 90-125 ml, 3-4 razy dz. Nalewka marchwiowa – Tinctura Dauci: pół szkl. świeżego lub suchego ziela marchwi dzikiej lub naci zalać 200 ml wódki; wytrawiać 7 dni; przefiltrować. Do 100 ml nalewki marchwiowej dolać 100 ml spirytusu kamforowego. Skórę łojotokową, trądzikową i z wągrami przemywać 3 razy dz. Marchew jako przystawka. Składniki: - 1 kg marchwi - tłuszcz - 3 dkg - mąka - sól, pieprz, koperek Marchewki oskrobać, opłukać, pokroić w plasterki lub zetrzeć na tarce w paski; włożyć do rondla, dodać wody i dusić do miękkości. W połowie gotowania osolić, osłodzić do smaku. Gdy marchewka miękka posypać mąką, zagotować; następnie włożyć masło surowe i posiekany koperek i dalej już nie gotować. Podawać do ziemniaczków, mięsa lub samą z grzankami z bułki.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Zupa marchewkowa stosowana przy biegunkach, niestrawności oraz nieżytach jelit i żołądka. Składniki: - 1 kg marchwi - 1 l wody - sól Marchewki oskrobać, opłukać i zetrzeć na tarce drobnej, w paski lub pokrajać w plasterki. Pokrojoną (utartą) marchew zalać wodą i gotować pod przykryciem 60 minut. Oddzielić marchew od wywaru, rozgnieść lub przemielić przez maszynkę. Przetartą marchewkę połączyć z wywarem w którym się gotowała. Przelać do czystych butelek i przechowywać w lodówce. Przed podaniem przygrzać. Można podawać niemowlętom. Zupka mleczno-marchewkowa. Składniki: - zupka marchewkowa (przygotować jak wyżej) - 200 ml - mleko w proszku - 6 łyżek Mleko w proszku rozprowadzić stopniowo letnią zupką marchewkową na jednolitą papkę, połączyć z pozostałą częścią zupy marchwiowej i gotować 3 minuty. Można podawać niemowlętom. Sok marchewkowy – Succus racens Dauci. Przynajmniej 1 kg marchwi oskrobać, umyć i przepuścić przez sokowirówkę. Otrzymany sok pić 3-4 razy dz. po 50 ml. Dzieciom, które niechętnie jedzą jarzyny podaje się sam sok marchewkowy z mlekiem osłodzony miodem (100 ml soku + 100 ml mleka + 2-3 łyżki miodu). Sok marchewkowy i cytrynowy polecam pić przy wszystkich chorobach skórnych i zakaźnych. Odrzuconą przez sokowirówkę masę marchewkową nie wyrzucać lecz wymieszać z sokiem cytrynowym oraz cukrem, załadować do wyparzonych słoiczków, można dodać tarte jabłka, po czym poddać pasteryzacji w wodzie o temp. 80o C przez 20 minut. Stosować też przy rekonwalescencji z następującą mieszanką ziołową:

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rp. Ziele mniszka - 1 łyżka Korzeń łopianu - 1 łyżka Ziele pokrzywy - 1 łyżka Ziele lub owoc wiesiołka dwuletniego lub dziwnego - 1 łyżka Ziele fiołka tr. - 1 łyżka Nasienie kozieradki - 1 łyżka Liść babki - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić napar z 2 łyżek mieszanki na 1 szkl. wrzątku. Pić 2 razy dz. po 100-200 ml.

Mącznica lekarska - Arctostaphylos uvaursi (mącznica niedźwiedzie uszko); (Ericacaae). Opis. Krzewinka o leżących gałązkach dorastających do 1 m dł.; liście zimotrwałe, podługowate, całobrzegie; kwiatostany groniaste, zwisłe; kielich pięciodziałkowy; korona biała lub różowawa, wewnątrz owłosiona, zrosłopłatkowa, dzbaneczkowata, pięcioząbkowa; pręcików 10; słupek 1; owoc - jagoda barwy czerwonej o miąższu białawym, mączystym. Występuje w północnej części niżu, w południowej części - rzadko spotykana; rośnie pospolicie na Podkarpaciu, w Bieszczadach. Rośnie w lasach widnych i na ich skrajach; lubi gleby zbielicowane, piaszczyste, o różnej wilgotności. Roślina pod ochroną !. Surowiec.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowcem farmakopealnym jest liść - Folium Uvae-ursi, który można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 50 g), FP I, II, III, IV i V. Liście zbierane są od czerwca do września i suszone w temp. do 40o C. Skład chemiczny. Surowiec zawiera glikozydy fenolowe (arbutynę i metyloarbutynę) - 5-7%, pirozyd, kawoiloarbutynę, hydrochinon czysty - ok. 1%, salidrozyd, gencjobiozyd 4-hydroksyfenylu, flawonoidy (hiperozyd, izokwercetyna, mirycetyna), kwasy polifenolowe (galusowy, chinowy, elagowy), kw. ursolowy będący zw. trójterpenowym, garbniki pirogalowe i elagowe 10%, uvaol. Arbutyna - beta-glukozyd hydrochinonu. Hydrochinon znajdujący się w tym gllkozydzie fenolowym łączy się z kwasem glukuronowym; w moczu alkalicznym, od hydrochinonu odłącza się glukoza i kw. glukuronowy. Dopiero tak uwolniony hydrochinon wykazuje silne działanie bakteriobójcze i przeciwwirusowe (odkażające drogi moczowe). Ważne jest aby podczas doustnego stosowania liści brusznicy, mącznicy, kwiatu wrzosu czy ziela bagna zwyczajnego pić sole alkalizujące mocz, np. Sal Vichy dostępna w aptekach. Działanie. Substancje zawarte w mącznicy działają odkażająco, moczopędnie, przeciwkrwotocznie (kw. elagowy i galusowy), odtruwająco, przeciwobrzękowo, przeciwzapalnie, żółciopędnie (flawonoidy, fenole), przeciwbiegunkowo i przeciwkamiczo. Mącznica zwiększa wydalanie z organizmu jonów sodowych i chlorkowych. Wskazania: stany zapalne i zakażeniowe dróg moczowych i nerek, krwiomocz, polucje, nasieniotok, moczenie nocne, skąpomocz, hipernatremia i hiperchloremia. Napar: 2 łyżki liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 8-10 kg - 11-14 ml, 11-15 kg - 15,7-21 ml, 20-25 kg - 28,5-35,7 ml, 30-35 kg - 42,8-50 ml, 40-45 kg - 5764 ml, 50-55 kg - 71-78,5 ml 4 razy dz. Rp. Liść mącznicy - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Korzeń goryczki - 1 łyżka Wymieszać i zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 2 razy dz. po 100 ml. Wskazania: polucje, nasieniotok, moczenie nocne, brak apetytu, niedostateczna wydzielanie soków trawiennych, zaburzenia trawienne, osłabienie. Polucje - samoistne wytryski nasienia podczas snu w okresie pokwitania (nie u wszystkich chłopców występują). Polucje (zmazy nocne) występują także u wielu dorosłych mężczyzn. Jest to zjawisko normalne spowodowane wstrzemięźliwością seksualna, jednakże kłopotliwe, podobnie jak nasieniotok. Nasieniotok - wyciek nasienia z cewki moczowej bez pobudzenia płciowego, najczęściej przy oddawaniu kału i moczu. Przy moczeniu nocnym należy także zażywać wit. B1.

Melisa lekarska - Melissae officinalis (Labiatae). Opis. Roślina wieloletnia do 1 m wys., o silnej cytrynowej woni; łodyga podobnie jak liście krótko, szaro owłosione; liście ogonkowe sercowato-jajowate, brzegiem karbowano-ząbkowane; kwiaty w niby-okółkach; kielich o ząbkach wargi górnej bardzo krótkich, dolnych - dłuższych, szydlasto zakończonych; korona różowa lub biała; owoc - rozłupnia. Kwitnie od lipca do sierpnia. Roślina uprawiana. Pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego. Surowiec. W celach leczniczych (farmaceutycznych) zbierane są z upraw liście lub ziele - Folium vel Herba Melissae, FP I, II, III, IV i V. Surowiec ten kupić można w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 20, 25 i 50 g). Ekspresówki są mało wartościowe. Dostępny jest także intrakt melisowy – Intractum Melissae (Phytopharm Klęka) – fl. 45 i 100 g – 5 ml 2-4 razy dz. w 100 ml wody. Skład chemiczny.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Liście zawierają olejek eteryczny – Oleum Melissae w ilości około 0,1-0,3%, a w nim cytral (30%), cytronelol (do 5%), geraniol, linalol, mircen i alkohole aromatyczne. Ponadto surowiec zawiera wit.C - ok. 100 mg/100 g, garbniki - do 5%, kwasy (kawowy, ursolowy rozmarynowy, oleanolowy), śluzy ślady, gorycze, flawonoidy i sole mineralne. Działanie. Melisa działa uspokajająco, lekko nasennie (zwłaszcza w stosunku do dzieci i osób starszych), przeciwwirusowo (niszczy Herpes simplex, czyli wirusa opryszczki), ściągające, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, nasercowo, żółciopędnie, wiatropędnie, przeciwwymiotnie, napotnie, przeciwskurczowo, moczopędnie, lekko przeciwbólowo, wykrztuśnie; zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, pobudza trawienie, ułatwia przyswojenie mleczka pokarmowego, hamuje zaburzenia trawienne, reguluje wypróżniania, likwiduje stan przedmiesiączkowy (zwłaszcza w połączeniu z glistnikiem i jemiołą oraz wiesiołkiem dziwnym lub dwuletnim), znosi bolesne miesiączkowanie (+ glistnik), ułatwia przejście przez trudny okres po- i przekwitania. Wskazania: bezsenność, zdenerwowanie, lęk, wewnętrzny niepokój, stres, skłonność do płaczu, choroby zakaźne, przeziębienie, zaparcia, biegunka, skąpomocz, wzdęcia, bóle brzucha, nieżyt żołądka i jelit, choroby skórne, kamica moczowa i żółciowa, bóle wątroby, niedostateczne - wydzielanie żółci oraz fermentów żołądkowych i trzustkowych, nerwice wegetatywne (warto wówczas dodać do melisy walerianę, serdecznik, jemiołę i (lub) glistnik), brak łaknienia, wymioty (także u ciężarnych; w tym przypadku do melisy można dodać majeranek, miętę i (lub) szałwię), nerwobóle (+ owoc lub (i) kora bzu czarnego), bóle stawowe (+ topola + wierzba + wiązówka), mięśniobóle (+ glistnik + wiązówka), wadliwa przemiana materii (+ korzeń (ziele) mniszka + ziele skrzypu + kłącze perzu + korzeń łopianu + morszczyn), kaszel, stany zakażeniowe i zapalne układu oddechowego, choroby alergiczne. Napar: 2 łyżki liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut. przecedzić. Pić kilka razy dz. po 100-200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg -8,5 ml, 5-6 kg - 10,7 ml, 7-8 kg - 15 ml, 3-4 razy dz. lub częściej; dzieci ważące 910 kg - 19 ml, 15-20 kg - 42 ml, 25-30 kg - 53 ml, 35-40 kg - 75 ml, 45-50 kg 107 ml, 3-4 razy dz. lub częściej. Nalewka melisowa - Tinctura Melissae: pół szkl. suchych liści zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10 (max

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

15) ml; dzieci ważące 10-15 kg - 1,4-2 ml, 20-25 kg - 2,8-3,5 ml, 30-35 kg - 4-5 ml, 40-45 kg - 5,7-6 ml, 50-55 kg - 7-7,8 ml, 3-4 razy dziennie. Rp. Liść melisy - 1 łyżka Kwiat rumianku lub krwawnika - 1 łyżka Kwiat lipy - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzątku; parzyć 20 minut; przecedzić. Pić jak napar melisowy. Wskazania: zaburzenia trawienia, bezsenność (w tym także u niemowląt), przeziębienie. Rp. Liść melisy - 1 łyżka Ziele lebiodki - 1 łyżka Ziele jemioły - 1 łyżka Kwiat nagietka - 2 łyżki Kwiat lawendy - 2 łyżki Kwiat rumianku - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić i stosować jak wyżej. Wskazania: wyczerpanie nerwowe, stres, lęki, bezsenność, zaburzenia trawienne, stany zapalne przewodu pokarmowego i układ oddechowego, przeziębienie, choroby alergiczne, biegunka. Rp. Liść melisy - 1 łyżka Kwiat (liść) i (lub) owoc głogu - po 1 łyżce Ziele (kwiat) jasnoty - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Kwiat bzu czarnego - 1 łyżka Owoc anyżku - 1 łyżka Kłącze tataraku - 1 łyżka Owoc dzikiej róży - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić i pić jak napar z melisy. Wskazania; przeziębienie, nieżyty jelit, żołądka i układu oddechowego, podniecenie nerwowe, bezsenność, lęk, wewnętrzny niepokój, zaburzenia okresu po- i przekwitania, zaburzenia trawienne, choroby zakaźne. Rp. Nalewka melisowa - 10 ml Nalewka z liści lub kory orzecha włoskiego - 10 ml Nalewka glistnikowa - 10 ml Nalewka arnikowa - 10 ml Nalewka jemiołowa - 10 ml Nalewka szałwiowa - 10 ml Zmieszać. Opryszczkę przemywać preparatem 4-6 razy dz. Jednocześnie pić napar z melisy i stosować okłady z tego naparu na chore miejsce. Leczy także liszaje, liszajce, pryszcze różnego pochodzenia i owrzodzenia oraz sączące wypryski. Rp. Liść melisy - 1 łyżka Liść orzecha włoskiego - 1 łyżka Kwiat nagietka - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Kora dębowa - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Kora wierzbowa - 1 łyżka Liść szałwi - 1 łyżka Powyższa ziółka zalać 4 szkl. wody; zagotować; odstawić na 30 minut; przecedzić. Stosować do nasiadówek (30 minutowych) lub do przepłukiwania pochwy przy: opryszczce narządów płciowych, stanach ropnych i zakażeniowych oraz zapalnych, świądzie, upławach i nadżerkach. Jednocześnie pić wywar z tej mieszanki w ilości 100 ml 2 razy dz. Rp. Liść melisy - 1 łyżka Kwiat nagietka - 2 duże szczypty Liść pokrzywy - 1 łyżka Ziele świetlika - 1 łyżka Ziele krwawnika - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Powyższe surowce zalać 6 szkl. wody; zagotować; odstawić na 30 min.; przecedzić. Stosować doustnie (2 razy dz. po 100 ml) i do nasiadówek lub przepłukiwania pochwy przy wyżej wymienionych schorzeniach kobiecych. Opryszczkę w jamie ustnej i na wargach pędzlować następującym płynem: Rp. Nalewka melisowa - 10 ml Kwas taninowy czyli Tanninum (proszek dostępny w aptekach bez recepty na wagę; lub nalewka galasowa) - 1 łyżka płaska

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka glistnikowa - 10 ml Nalewka arnikowa - 10 ml Nalewka tymiankowa - 10 ml Nalewka szałwiowa - 10 ml Składniki wymieszać. Płynem pędzlować opryszczkę co 4-6 godzin. Zanim ją jednak zapędzlujemy należy na chore miejsce zrobić okład z roztworu Chinoxysolu (1 tabl. na 50 ml wody przegotowanej) trwający 5 minut, a w przypadku jamy ustnej lub narządów płciowych - zastosować płukankę chinoksyzolową (1 tabl. na 150-200 ml wody). Powyższy płyn działa silnie przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczo, przeciwzapalnie, pierwotniakobójczo oraz ściągająco. Leczy także afty, pleśniawki, nadżerki, owrzodzenia, zajady (jednocześnie zażywać wszystkie witaminy!). W przypadku opryszczki oka stosować okłady na oczy z mocnego naparu melisowego lub następującej mieszanki: Rp. Liść melisy - 1 łyżka Ziele świetlika - 1 łyżka Kwiat nagietka - 2 spore szczypty Wymieszać. Zalać 2 szkl. wrzącej wody; parzyć 20 minut; przecedzić. Okład powinien trwać 20-30 minut, przy czym co 10 min. należy go wymieniać na nowy. Leczy także stany ropne i zapalne powiek oraz gałki ocznej. Przy opryszczkach (jakichkolwiek) proponuję pić następujące wyciągi ziołowe: Rp.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Liść melisy - 2 łyżki Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka Ziele lub owoc wiesiołka dziwnego lub dwuletniego - 1 łyżka Ziele jemioły - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Kwiat nagietka - 2 spore szczypty Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-150 ml. Rp. Liść melisy - 2 łyżki Kwiat arniki - 1 łyżka Korzeń lub ziele mniszka - 1 łyżka Liść pokrzywy - 1 łyżka Liść ruty - 1 łyżka Liść orzecha włoskiego - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Ziele krwawnika - 1 łyżka Ziele piołunu - 1 łyżka Kwiat nagietka - 2 szczypty Liść babki - 1 łyżka Przyrządzić i pić jak wyżej. Obie mieszanki stosować na zmianę.

Mięta - Mentha (Labiatae). Opis.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

1. Mięta pieprzowa - Mentha piperita - bylina dorastająca do 90 cm wys., o miłym miętowym, ostrym zapachu i smaku; łodyga podnosząca się, ciemno-purpurowa; ulistnienie równoległe; liście jajowato-podługowate, brzegiem nierówno, ostro piłkowane; kwiaty zebrane w gęsty niby-kłos; kielich rurkowato-dzwonkowaty, o 5 ząbkach; korona z rurką ukrytą w kielichu, podzielona na 4-5 łatek, bez wyraźnych warg; pręcików 4; słupek 1; kwiaty liliowe. Roślina uprawiana dla celów farmaceutycznych i leczniczych. 2. Mięta polej - Mentha pulegium - bylinę, do 30 cm wys.; łodyga u nasady pełzająca, wyżej wzniesiona; liście eliptyczne lub odwrotnie jajowate, brzegiem drobno piłkowane; kwiaty wyrastające z kątów liści mają postać nibykłosów; korona różowa, owłosiona; kielich dwuwargowy, pięcioząbkowy. Kwitnie od lipca do września. Występuje w południowej części niżu; dochodzi do lini Warszawa - Poznań (południowe okolice Poznania i Warszawy). Rośnie nad brzegami wód, na terenach podmokłych, 3. Mięta długolistna - Mentha longifolia - bylina dorastająca do 100 cm wys.; łodyga, owłosiona; liście podługowate lub lancetowate, siedzące (bez ogonków) lub krótkoogonkowe, brzegiem grubo, nierówno ząbkowane lub ostro piłkowano-ząbkowane, z wierzchu nagie, spodem szaro kutnerowate (istnieją podgatunki o liściach owłosionych!); kwiaty - niby-kłoski gęste, walcowate; korona czerwonoliliowa lub różowa; kielich dzwonkowaty. Kwitnie od lipca do września. Roślina pospolita w całym kraju, występująca najczęściej masowo. Rośnie na wilgotnych brzegach rzek, stawów, źródeł, jezior, na bagnach i moczarach, na wilgotnych lub podmokłych polanach leśnych. 4. Mięta polna - Mentha arvensis - bylina do 40 cm wys.; łodyga podnosząca się, owłosiona, czterokanciasta, równomiernie owłosiona; ulistnienie równoległe; liście ogonkowe - jajowate, brzegiem piłkowane; kwiaty rurkowate bez wyraźnych warg, drobne, fioletowe. Rośnie w miejscach wilgotnych (podmokłe lasy, polany, łąki, brzegi wód). Pospolita w całym kraju. Wszystkie wyżej opisane mięty są lecznicze. Surowiec. Surowcem jest ziele (górne odcinki) lub sam liść - Herba vel Folium Menthae. W zależności od jakiego gatunku surowiec pochodzi do nazwy rodzajowej

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

dodaje się nazwę gatunkową, np. Folium Menthae piperitae (FP I, II, III, IV i V; w wolnej sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich - opak. 20, 25 i 50 g), Herba (Folium) Menthae pulegii, M. longifoliae itd. W aptekach i w sklepach zielarskich można także nabyć nalewkę miętową Tinctura Menthae (płyn 25 i 35 g), wodę miętową - Aqua Menthae (na receptę wykonują apteki) i olejek miętowy - Oleum Menthae /DivapharmaKnufinke; Pollena Aroma/ - 10 ml. Popularne krople miętowe - Guttae Menthae (płyn 35 g) zawierają nalewkę miętową (95 g) i olejek miętowy (5 g). Krople miętowe powinny znaleźć się w każdym domu. Ziele (liście) mięty zbiera się przed lub w czasie kwitnienia i suszy w temp. do 40o C. Skład chemiczny. W liściu mięty pieprzowej znaleźć można: olejek eteryczny - 0,5-1,5% (wg. J.K. Podlewskiego - ok. 2,5%), garbniki - 6-12%, goryczki, fenolokwasy, flawonoidy (apigenina, i luteolina, diosmetyna), karoten - do 40 mg!, kw. kawowy (0,5-2%), kw. chlorogenowy (0,7%), kw. ursolowy (0,3%), kw. oleanolowy (0,12%), betainę, argininę, fitosterol, tłuszcze, glukozę, ramnozę, sole mineralne (dużo boru, miedzi, sodu, żelaza, cynku, manganu, glinu, molibdenu i magnezu). Mięta polej zawiera ok. 1% olejku eterycznego (max 1,5%), a w nim pulegon (80%), mentol, menton, azulen i piperiton. Ponadto ziele posiada saponiny trójterpenowe, garbniki, sole mineralne, flawonoidy i witaminy. Ziele mięty długolistnej zawiera kw. ursolowy, kw. oleanolowy, saponinę stachiozę, olejek eteryczny, a w nim piperiton, piperytenon i oksypiperiton. W zielu mięty polnej występuje olejek eteryczny składający się z pulegonu, mentonu i piperitonu. Olejek ten nie zawiera mentolu !. Pulegon zbudowany jest z 10 atomów węgla, 16 atomów wodoru i 1 atomu tlenu. Jest to keton terpenowy optycznie prawoskrętny, oleista ciecz o miętowo-winowym zapachu i smaku. Mentol zbudowany jest z 10 atomów węgla, 20 atomów wodoru i 1 atomu tlenu, alkohol terpenowy o zapachu mięty i chłodzącym smaku, lewoskrętny optycznie, rozpuszczalny w eterze i w etanolu. Charakteryzuje się niską temperaturą topnienia, która wynosi 42,5o C.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Działanie. Mięta pieprzowa, mięta kłosowa, mięta kędzierzawa, mięta japońska i mięta nadwodna, czyli gatunki zawierające mentol działają rozkurczowo, wiatropędnie, wykrztuśnie, uspokajająco, odkażająco, rozgrzewająco, żółciopędnie, znieczulająco i przeciwbólowo (w dużych stężeniach), odświeżająco, przeciwzapalnie, wzmacniająco, napotnie, moczopędnie; obniżają ciśnienie krwi (w dużych dawkach), rozszerzają naczynia wieńcowe (efekt krótkotrwały i przy dużej dawce); przywracają prawidłowe ruchy robaczkowe jelit; zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego; regulują wypróżnienia; wywierają wpływ przeciwwymiotny. Mięta polna i mięta, długolistna, czyli gatunki nie zawierające mentolu działają żółciopędnie, ściągająco, moczopędnie, rozkurczowo i trawiennie. Wskazania: brak łaknienia, zaburzenia trawienne połączone z nudnościami, wymiotami i bólami brzucha, choroby wątroby, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, nerwobóle (+ kora lub owoc bzu czarnego), reumatyzm, obfity i tłusty posiłek, przeziębienie, zmarznięcie, nieżyty układu oddechowego (nalewkę miętowa oraz krople miętowe udrażniają i rozszerzają drogi oddechowe, co jest jednak zjawiskiem krótkotrwałym), kaszel, zaparcia, biegunka, choroby skórne (+ inne zioła), bezsenność (+ melisa), zdenerwowanie (efekt słaby), zgaga (są skuteczniejsze zioła, mięta często zawodzi), nieprzyjemny zapach z ust wydobywający się w rzeczywistości z żołądka lub jelit, w których zachodzą niepożądane procesy fermentacyjne (gnilne), sprue, stany zapalne i zakażeniowe układu pokarmowego, złe samopoczucie (+ ziele rozmarynu lub glistnika), choroby zakaźne. Zewnętrznie (płukanki, przepłukiwanie, nasiadówki, okłady, przemywanie, kąpiele): piekące oparzenia (krople, olejek lub nalewka), świąd skóry (nalewka, krople), łojotok, stany zapalne skóry, jamy ustnej, gardła, powiek, gałki ocznej (stany ropne), łzawienie oczu, zapalenie pochwy i warg sromowych, rany, owrzodzenia (wyciągi alkoholowe), odparzenia, przetłuszczające się włosy, zmiany alergiczne, ukąszenia owadów (komarów, os, pszczół; piekące, bolące lub swędzące miejsce przemywać kroplami lub nalewką miętową), mięśnio- nerwo- i stawobóle (wcieranie olejku lub wyciągu alkoholowego), bolesne uderzenia (nalewka lub krople miętowe + nalewka arnikowa w równych częściach - do okładów – z wodą lub przemywań – w stanie nierozcieńczonym).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Napar: 2 łyżki suszu zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20-30 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-200 ml; dzieci do 1 r. ż. -11-22 ml, do 3 r. ż. - 15-30 ml, do 6 r. ż. - 28-50 ml, do 10 r. ż. -40-80 ml, do 15 r. ż. - 50-100 ml, 3-4 razy dz. Znakomita jest herbatka miętowa z mlekiem posłodzona do smaku, np. miodem. Nalewka miętowa – Tinctura Menthae: pół szkl. suchego ziela (liści) mięty zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml. Intrakt miętowy – Intractum Menthae: pół szkl. świeżego ziela zalać 400 ml gorącego alkoholu 40-60%; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 40-60 kropli. Aqua Menthae: 100 g (50-51 kropli) olejku eterycznego - miętowego wymieszać ze 10 ml spirytusu, wlać do 100 ml przeg. ciepłej wody i znów zamieszać energicznie. Zażywać 3-4 razy dz. po 30-40 kropli. Rp. Liść mięty - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Ziele majeranku - 1 łyżka Liść melisy - 1 łyżka Liść szałwi - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić jak: napar miętowy. Wskazania: ostre zaburzenia trawienne, bóle brzucha, niestrawność, biegunka, skurcze żołądka i jelit, bóle wątroby i trzustki, stany zapalne i zakażeniowe przewodu pokarmowego, kamica żółciowa, zastoje żółci, stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, kaszel, przeziębienie, choroby zakaźne, złe samopoczucie po przejedzeniu. Rp. Liść babki - 1 łyżka Liść mięty - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ziele dziurawca - 1 łyżka Ziele krwawnika lub rumianku - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić i pić jak wyżej. Wskazania: zaburzenia trawienia, biegunka, nieżyt jelit i żołądka, choroby wątroby, pęcherzyka i dróg żółciowych oraz trzustki, choroby skórne. Rp. Nalewka miętowa (krople) - 10 ml Nalewka glistnikowa - 10 ml Nalewka tymiankowa - 10 ml Nalewka arcydzięglowa lub biedrzeńcowa - 10 ml Nalewka melisowa - 10 ml Płyny wymieszać. Zażywać 2-4 razy dz. po 2,5-3 ml (max 5 ml). Lek powinien znaleźć się u osób, u których występują ataki pęcherzyka żółciowego, bóle wątroby, skurcze jelit, ostre bóle żołądka i trzustki, bolesne miesiączkowanie, duszności, nerwice wegetatywne (np. serca, żołądka), bezsenność, zdenerwowanie z byle powodu oraz lęki. Preparat rozszerza drogi oddechowe, naczynia krwionośne, obniża ciśnienie krwi, znosi kłucie w sercu, rozkurcza mięśnie gładkie, działa silnie żółciopędnie, wykrztuśnie, wiatropędnie, uspokajająco, wzmacniająco, orzeźwiająco i rozluźniająco na mięśnie szkieletowe (znosi “spięcie" i leczy stres). Wykazuje działanie przeciwdrgawkowe.

przeciwwymiotne,

przeciwbólowe

i

Morszczyn pęcherzykowaty - Fucus vesiculosus (Fucaceae). Opis. Glon morski występujący w Morzu Bałtyckim, często wyrzucany na brzeg, skąd można go zbierać (oczywiście w czystych miejscach). Plecha duża barwy brunatnej, dochodząca czasem do 1 m dł., rozgałęziona

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

dichotomicznie lub nieregularnie. Przez środek płaskiej, wstęgowatej, skórzastej plechy, przebiega zgrubienie, tak zwane żeberko, rozgałęziające się podobnie jak plecha. W górnej (rzadko w dolnej) części plechy po obu stronach żeberka, znajdują się położone, zwykle parami, jajowate pęcherzyki pławne wypełnione powietrzem. W Morzu Bałtyckim rośnie również morszczyn piłkowany - Fucus serratus o podobnych właściwościach leczniczych. Surowiec. Surowcem jest plecha morszczynu - Fucus, FP I,II,III,IV et V, którą można nabyć w sklepach zielarskich i w aptekach - opak. 50 g /Herba Lux/. Surowiec należy wysuszyć w temp. 20-40o C. Skład chemiczny. Plecha zawiera jod (około 5-8%) w postaci dijodotyrozyny. W tak zwanych feoplastach znajduje się chlorofil (alfa- i beta), wit. E, C, B12, brunatne karotenoidy - fukoksantyna i diatoksantyna, polisacharyd - laminaryna, Dmannitol, volemitol, kw. alginowy, dużo bromu, zw. śluzowe, olej algowy, fukozan (subst. o właściwościach podobnych do taniny), szczawiany, azotany, dużo soli potasowych i fosforowych. Kwas alginowy - polimer kwasu mannuronowego, występuje w postaci wolnego kwasu (60%) i jego soli wapniowych i magnezowych (także innych). Działanie. Morszczyn pobudza czynność tarczycy, zwiększa przemianę materii, zmniejsza wagę ciała, rozszerza naczynia krwionośne, obniża ciśnienie krwi, reguluje wypróżnienia, działa antyseptycznie, moczopędnie, żółciopędnie; likwiduje obrzęki; wykazuje wpływ odmładzający, regenerujący, wygładzający skórę, wzmacniający i przeciwmiażdżycowy. Wskazania: wole endemiczne (niedobór jodu), otyłość, obrzęki, nadciśnienie, zaparcia, miażdżyca, skąpomocz, wypadanie włosów, plamy i przebarwienia skórne, łojotok, trądzik różowaty i młodzieńczy, dermatoza okołoustna, choroba wrzodowa, choroby zakaźne, kaszel, stany zapalne układu oddechowego, choroby wątroby i trzustki.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Morszczyn jest szczególnie przydatny do leczenia otyłości, ponieważ nie tylko przyśpiesza metabolizm (utlenianie tłuszczów i cukrowców), ale również usuwa wodę z organizmu pozostałą po tkance tłuszczowej, w której z kolei zalega zbędny chlorek sodu odpowiedzialny za obrzęki i nadciśnienie. Bardzo dobre wyniki daje też połączenie morszczynu z ziołami działającymi silnie moczopędne, a zarazem silnie saluretycznie (saluretyk - lek powodujący głównie wydalenie jonów sodu wraz z moczem i ewentualnie z potem). Napar: 2 łyżki plechy zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 9-10 kg - 12,8-14 ml, 1520 kg - 21-28,5 ml, 25-30 kg – 35,7-42,8 ml, 35-40 kg - 50-57 ml, 45-50 kg - 6471 ml, 3-4 razy dz.; niemowlętom ważącym 3-4 kg podaje się 4-5 ml, 2-3 razy dz. w pokarmie. Wywar: 2 łyżki plechy zalać 2 szkl. wody; gotować 5-10 minut; przecedzić. Pić jak napar. Nalewka morszczynowa (morszczynówka) - Tinctura Fuci: 1 szkl. plechy zalać 400 ml wódki lub spirytusu; wytrawiać 14 dni: przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10 ml (w ostrych chorobach) lub po 5 ml (w schorzeniach łagodniejszych). Olej morszczynowy - Oleum Fuci: 1 szkl. plechy mielonej zalać 200 ml ciepłego (temp. 50o C) lub gorącego (temp. 70-80o C) oleju; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżeczce (w zaparciach 2 razy dz. po 1-2 łyżki) po jedzeniu, popić naparem miętowym lub melisowym; albo stosować zewnętrznie do leczenia licznych schorzeń (rany, zmiany troficzne, oparzenia, odparzenia, rozpadliny, owrzodzenia skórne, odleżyny i in.), do maseczek olejowych odmładzających (płachty płótna, ligniny lub waty zmoczyć w oleju i nałożyć na skórę, trzymać 45 minut, po czym proponuję zastosować masażo-wcieranie oleju, wreszcie usunięcie jego nadmiaru; maseczka taka działa niewątpliwie odżywczo, nawilżająco, natłuszczająco, regenerująco, wygładzająco, wybielająco, oczyszczająco, przeciwzapalnie i przeciwzmarszczkowo w stosunku do skóry), do leczenia suchych, spierzchniętych warg (okład olejowy), do wcierań w nabrzmiałą tarczycę (wole utrudniające oddychanie) z jednoczesnym jednak piciem naparu lub nalewki, do kąpieli olejowych na włosy zniszczone zabiegami fryzjerskimi, suche, wypadające oraz w przypadku łupieżu suchego, do lewatyw doodbytniczych przy stanach zapalnych odbytu, esicy, okrężnicy oraz bańki odbytowej, oraz zaparciach i nieprzyjemnym, bolesnym parciu na kał (np. w niestrawności).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Proszek morszczynowy - Pulvis Fuci: suchą plechę zmielić na pył; zażywać 2-3 razy dz. po 1 płaskiej łyżeczce, dobrze popić. Można też zmieszać z miodem (1 łyżeczka proszku na 1 łyżkę miodu) uzyskując Mel Fuci, który zażywa się 2-3 razy dz. po łyżce; dla lepszego połączenia się składników dodać na każdą łyżkę miodu 10 kropli spirytusu lub gliceryny. Zawiesina morszczynowa - Suspensio Fuci: na każdą łyżeczkę proszku morszczynowego dać 2 łyżki gliceryny (30 ml) płynnej i 1 łyżkę soku owocowego (dowolnego), wymieszać. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżeczce przy otyłości, zaparciach i zaburzeniach metabolicznych. Rp. Plecha morszczynu - 1 łyżka Owoc jałowca - 1 łyżka Liść brzozy - 1 łyżka Ziele skrzypu - 1 łyżka Ziele jemioły - 1 łyżka Kłącze kokoryczki lub liść konwalii - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić jak napar morszczynowy. Wskazania: obrzęki, skąpomocz, otyłość, nadciśnienie, niewydolność krążenia, kamica moczowa, osłabienie, choroby zakaźne, miażdżyca, zaparcia, zawroty głowy, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, choroby wątroby i trzustki. Rp. Plecha morszczynu - 2 łyżki Kora bzu czarnego lub hebdu (korzeń) - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Kwiatostan (liść) głogu - 1 łyżka Ziele ruty - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ziele fiołka tr. - 1 łyżka Liść konwalii lub kłącze (ziele) kokoryczki - 1 łyżka Ziele lub korzeń mniszka - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić i pić jak wyżej. Wskazania: otyłość, zaburzenia sercowe, niewydolność krążenia, skoki ciśnienia, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, obrzęki, skąpomocz, choroby alergiczne i zakaźne, kamica moczowa i żółciowa, zaburzenia w wydzielaniu żółci, choroby wątroby i trzustki, zaparcia, zaburzenia hormonalne. Rp. Plecha morszczynu – 1 cz. Kora lub korzeń bzu czarnego – 1 cz. Ziele glistnika – 1 cz. Zioła zmieszać. 1 łyżkę mieszanki zalać 1 szkl. wody, gotować 5 minut, odstawić. Pić 1 raz dz. wieczorem po 200 ml. Wskazania: cukrzyca.

otyłość,

niewydolność

krążenia,

obrzęki,

nadciśnienie,

Mniszek lekarski - Taraxacum officinale (Compositae). Opis. Mniszek lekarski (pospolity - T. vulgaris, mlecz, dmuchawiec) -bylina do 50 cm wys.; liście zielone, nagie lub nieco owłosione, wcinane, wydłużone, wąskie, po środku posiadają główny przewód mleczny - przewodzący, tworzący z obu stron blaszki liściowej uwypuklenie (żeberko); kwiaty języczkowe, żółte, na pustych wewnątrz szypułkach; owoc - niełupka z puchem. Kwitnie od maja do czerwca. Roślina pospolita; rośnie na łąkach, na ugorach, w sadach i na pastwiskach, często tworzy duże zbiorowiska. Surowiec.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Będziemy wykorzystywali korzeń, liść lub lepiej całe ziele i sam kwiat Radix, Folium vel Herba et Flos Taraxaci. W aptekach i w sklepach zielarskich można kupić Radix Taraxaci, FP I, II, III, IV i V (opak. 50 g)/Herba Lux, Herbapol, Kawon/ oraz Succus Taraxaci płyn 100 g /Phytopharm/ (zażywać 5 ml leku w 100 ml wody 3-4 razy dz.). Korzeń wykopuje się na wiosnę lub w jesieni, choć jest bardzo wartościowy cały rok; liście lub ziele zbiera się od wiosny do jesieni; natomiast kwiaty w czasie kwitnienia, przy czym należy je “rozskubać”. Wszystkie surowce należy wysuszyć w temp. do 40o C. Skład chemiczny. Liście (ziele) zawierają witaminy, np. wit. C - do 100 mg/100 g, karoten - do 8 mg, kw. foliowy, tiaminę, ryboflawinę, cholinę, tokoferol, fitochinony, pirydoksynę; sole mineralne, np. wapnia, fosforu, żelaza, miedzi, manganu, potasu, kobaltu, cynku, magnezu, molibdenu i sodu; związki gorzkie laktony seskwiterpenowe, np. laktukopikryna, taraxacyna, tetrahydrovidentyna B, germakran w postaci beta-glikozydów, taraksterol, beta-amyryna; inulinę - do 25%, inozyt, stymulatory biogenne zwiększające odporność organizmu; flawonoidy, olejek eteryczny (ślady), cukrowce, żywice i politerpeny. Kwiaty zawierają aktywnie działający pyłek, luteinę, witaminy, sole, stymulatory, flawony i substancje gorzkie. Korzenie posiadają: inulinę - do 40%, gumy roślinne - do 4%, glicerydy kwasów: palmitynowego, oleinowego, melisowego i linolowego, mannitol (w zielu także), laktony seskwiterpenowe - tetrahydrovidentyna B, cholinę, germakran, pseudotaraxasterol, taraxasterol, taraxerol, betaamyrynę, żywice. Działanie. Surowce działają żółciopędnie, moczopędnie, ogólnie wzmacniająco, odtruwająco (oczyszczająco ze szkodliwych substancji), saluretycznie przeciwobrzękowo, przeciwreumatycznie, przeciwartretycznie; wzmacniają i uszczelniają naczynia krwionośne, zapobiegają powstawaniu miażdżycy; regulują krwawienia miesiączkowe (kwiaty i ziele), regulują przemianę materii, zapobiegają powstawaniu kamicy moczowej i żółciowej oraz powstawaniu zastojów żółci, regulują pracę wątroby (zapobiegają

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

stłuszczeniu -działanie lipotropowe i marskości), trzustki i pęcherzyka żółciowego, zwiększają poziom hemoglobiny, liczbę krwinek czerwonych i białych we krwi (działanie pewne i łatwe do potwierdzenia), przy czym dotyczy to wyłącznie ziela; poprawiają samopoczucie, pobudzają apetyt. Należy dodać, że mniszek zwiększa (uintensywnia) oddychanie wewnątrzkomórkowe (utlenianie cukrowców i tłuszczowców), a co za tym idzie - przyśpiesza metabolizm (ważne przy otyłości). Wskazania: wszelkie choroby skórne i metaboliczne, zaparcia, wszelkie choroby zakaźne, choroby pęcherzyka, dróg żółciowych, wątroby, trzustki, śledziony i żołądka, nawracające schorzenia bakteryjne i wirusowe (zmniejszona odporność immunologiczna organizmu), osłabienie, złe samopoczucie, pękanie naczyń krwionośnych (liście lub ziele!), niedokrwistość, zmniejszona liczba limfocytów we krwi oraz granulocytów i monocytów (polecam łączyć w tym przypadku ziele mniszka z zielem bluszczyka kurdybanka), brak łaknienie, zaburzenia trawienia, zaburzenia miesiączkowania i hormonalne (kwiat mniszka + kwiat malwy + plecha morszczynu + ziele bylicy piołun + ziele glistnika - w równych częściach napar pić 3 razy dz. po 100 ml, sporządzony z 2 łyżek mieszanki na 1 szkl. wrzątku), miażdżyca (ziele mniszka + ziele jemioły + plecha morszczynu 1 łyżka mieszanki na 1 szkl. wrzątku; pić 3 razy dz. po 150 ml; stosować też w innych chorobach wieku starczego), kamica moczowa, skąpomocz, obrzęki (ziele mniszka + kwiat krwawnika + ziele glistnika + ziele skrzypu + kwiat arniki + liść brzozy + ziele nawłoci + owoc jałowca + owoc kopru + kwiat lipy - w równych częściach - sporządzić napar z 2 łyżek mieszanki na 2 szkl. wrzątku; pić 4 razy dz. po 100-150 ml; stosować też przy skąpomoczu). Napar: 2 łyżki ziela (liści) lub korzeni, albo 3 łyżki zmielonych kwiatów zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 6-8,5 ml, 5-6 kg - 10,7 - 12,8 ml, 7-8 kg - 15-1? ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 10-15 kg - 21-32 ml, 20-25 kg - 42,8-53,5 ml, 30-35 kg - 64-75 ml, 40-45 kg - 85,7-^6,4 ml, 50-55 kg - 107117,8 ml, 3-4 razy dz. Nalewka mniszkowa - Tinctura Taraxaci (mniszkówka): pół szkl. ziela (liści), korzenia lub 1 szkl. kwiatów zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3- 4 razy dz. po 5-10 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 12 ml, 20-25 kg - 3-4 ml, 30-35 kg - 4,5-5 ml, 40-45 kg -5,5-6 ml, 50-55 kg - 6,57 ml, 3 razy dz.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Intrakt mniszkowy - Intractum Taraxaci: pół szkl. świeżych zmielonych liści (ziela) lub korzeni, albo też 1 szkl. świeżych zmielonych kwiatów zalać 400 ml alkoholu 40-60% o temp. 70-80o C; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę. Alkoholatura “zimna": pół szkl. zmielonego ziela (świeżego), korzenia lub 1 szkl. świeżych zmielonych kwiatów zalać 250 ml alkoholu o temp. pokojowej; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę. Sok mniszkowy - Succus Taraxaci: świeże umyte ziele i (lub) korzeń przepuścić przez sokowirówkę. Sok zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce lub łyżce. Można go zakonserwować poprzez zalanie 40% alkoholem (100 ml soku na 100 ml alkoholu). Odrzuconą przez sokowirówkę masę roślinną nie wyrzucać lecz sporządzić z niej alkoholaturę (patrz wyżej) lub macerat: pół szkl. masy roślinnej zalać 1 szkl, wody przegotowanej o temp. pokojowej; macerować 6-8 godzin, przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-200 ml. Większą ilość maceratu przechowywać w lodówce, nie dłużej jednak jak 5 dni. Miód mniszkowy - Mel Taraxaci: na każdą łyżkę świeżego zmielonego ziela lub korzenia (może być też suche) dać 2 łyżki miodu i 10 kr. alkoholu lub gliceryny, wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce. W tej samej proporcji miesza się miód z sokiem mniszkowym. Można także alkoholaturę, intrakt i nalewkę zmieszać z miodem (100 ml na 100 ml) uzyskując Alkoholmel Taraxaci, który zażywa się 3 razy dz. po 1 łyżce. Potrawka mniszkowa: przynajmniej 1 kg ziela lub samych liści (bez kwiatów), najlepiej wiosennych zmielić przez maszynkę do mięsa o jak najdrobniejszym sitku (soku nie odlewać!). Tak przyrządzoną masę włożyć do rondla, dodać 3-4 łyżki wody, trochę oleju jadalnego i gotować bez przykrycia 10 minut, pilnując jednak aby się nie przypaliło (gdy nadmiernie odparuje woda dodać jej nieco). Na końcu dodać nieco wywaru z rosołku (kostka rosołowa). Z tłuszczu i mąki zrobić zasmażkę białą, rozprowadzić tłustym mlekiem lub śmietaną, dodać ją do masy roślinnej, wymieszać, osolić do smaku, dodać czosnek lub cebulkę drobno pokrajaną i przysmażoną, jeśli ktoś lubi imbir, curry, ziele angielskie i pieprz. Podawać do ziemniaków gotowanych (puree) lub smażonych (frytek) oraz mięs i jajek sadzonych. Wyciąg glicerynowy z mniszka - Gliceroextractum Taraxaci: pół szkl. suszonego lub świeżego zmielonego ziela zalać 90 g (3 opak. 30 g) gliceryny i 100 ml wódki; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 1 raz dz. po 1

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

łyżce w 50 ml wody z sokiem lub 3 razy dz. po 1 łyżeczce przy zaparciach połączonych ze wzdęciami, bólami brzucha oraz przy otyłości. Rp. Nalewka mniszkowa - 10 ml Nalewka miętowa - 10 ml Nalewka piołunowa - 10 ml Nalewka tymiankowa - 10 ml Nalewka cykoriowa - 10 ml Nalewka tatarakowa - 10 ml Płyny wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po pół łyżeczki. Typowy lek pobudzający wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego (amara) oraz żółciopędny i żółciotwórczy (cholagoga et choleretica). Wskazania: brak łaknienie, zaburzenia trawienia, zastoje i niedostateczne wydzielanie żółci, kamica żółciowa, brak enzymów jelitowych i trzustkowych, niedokwaśność, osłabienie. Rp. Ziele mniszka - 1 łyżka Liść pokrzywy - 1 łyżka Liść babki - 1 łyżka Korzeń łopianu - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml. Dzieci ważące 25-30 kg - 35,7-42,8 ml, 35-40 kg - 50-57 ml, 45-50 kg - 64-71 ml, 4 razy dziennie.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Mieszanka działa wzmacniająco, już po 10 dniach stosowania powoduje zwyżkę liczby limfo- i erytrocytów oraz stężenie hemoglobiny we krwi, wzmaga odporność organizmu (zwłaszcza wtedy gdy leczenie będzie powtarzało się co 30 dni przez 14 dni), poprawia samopoczucie, przywraca chęć do życia, do pracy i nauki, poprawia stan skóry i włosów, oczyszcza krew ze szkodliwych substancji, reguluje wypróżnienia, trawienie i przemianę materii. Podobnie działają dwie poniższe mieszanki ziołowe: Rp. Ziele mniszka - 1 łyżka Ziele jemioły - 1 łyżka Kłącze lub liść lepiężnika - 1 łyżka Liść konwalii lub kłącze (ziele) kokoryczki - 1 łyżka Ziele bluszczyka kurdybanka - 1 łyżka Ziele skrzypu - 1 łyżka Ziele fiołka tr. - 1 łyżka Liść pokrzywy - 1 łyżka Kwiat (ziele) nagietka - 4 łyżki Liść babki - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić i pić jak wyżej, przy czym można ją podawać dzieciom ważącym 10-15 kg - 14-21 ml; 20-25 kg - 28,5-35,7 ml 4 raz; dz. Wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe. Rp. Ziele mniszka - 1 łyżka Nasienie lub ziele wiesiołka dwuletniego lub dziwnego - 2 łyżki Plecha morszczynu - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ziele ruty - 1 łyżka Liść pokrzywy - 1 łyżka Ziele jemioły - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić napar i pić jak wyżej. Wskazania do stosowania powyższych (3) mieszanek to: choroby krwi (białaczka, niedokrwistości), zmniejszona odporność układu immunologicznego, nowotwory, otyłość, zaburzenia metaboliczne i hormonalne, choroby zakaźne, skórne, wątroby i trzustki, miażdżyca, po zawale, osłabienie serca, niewydolność krążenia (choroba wieńcowa), choroby alergiczne, zaburzenia w wydzielaniu i przepływie żółci, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, reumatyzm, stwardnienie rozsiane, cukrzyca, zaparcia, złe samopoczucie, zaburzenia miesiączkowania, okres po- i przekwitania, artretyzm, choroby oczu, skąpomocz, kamica moczowa i żółciowa, stany zapalne żołądka i jelit, choroba wrzodowa, rekonwalescencja, zapalenie przydatków, zatrucia, zawroty głowy, skoki ciśnienia, zgaga. Powyższe mieszanki proponuję stosować na zmianę i wraz z preparatem mineralno-witaminowym (np. Vitaral, Duovit). Kuracja taka daje wprost zaskakujące efekty lecznicze.

Mydlnica lekarska - Saponaria officinalis (Caryophyllaceae). Opis. Roślina wieloletnia dorastająca do 70 cm wys.; kłącze pełzające, rozgałęzione, walcowate; łodyga okrągława, czerwonawo nabiegła; liście jajowatolancetowate, trójwiązkowe; ulistnienie - równoległe-krzyżowe; kwiaty duże, pięciopłatkowe, białe lub różowe; owoc – torebka. Kwitnie od czerwca do września. Roślina pospolita; rośnie na suchych brzegach wód, w zaroślach, na przydrożach, w lasach; lubi gleby wilgotne i żyzne, ale nie zawsze na takich rośnie. Surowiec.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowcem jest kłącze i ziele - Rhizoma et Herba Saponariae. W Farmakopei Polskiej I,II,III,IV i V oraz w Urzędowym Spisie Leków (USL) figuruje korzeń - Radix Saponariae (w rzeczywistości jest to podziemny pęd – kłącze; korzenie mydlnicy są cienkie i rozgałęzione). Surowiec ten sprzedawany jest w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 25 i 50 g); /Kawon, Herbapol, Boguccy, Herba Lux). Ziele zbiera się przed lub w czasie kwitnienia, kłącze natomiast pozyskuje się w jesieni, na przedwiośniu lub wiosną, choć wartościowy jest także przed kwitnięciem rośliny. Surowce należy wysuszyć w otwartym, lekko ogrzanym piekarniku lub w cieniu na wolnym powietrzu. Kłącze i ziele można połączyć ze sobą. Skład chemiczny. W całej roślinie występują saponiny trójterpenowe (w kłączach do 10%, w zielu do 5%), głównie saporubryna, sapotoksyna, kw. saporubrynowy; ponadto olejek eteryczny, tłuszczowce, cukrowce (lichnoza, laktozyna), sole mineralne (dużo miedzi, manganu, żelaza, wapnia i cynku). Ziele zawiera glikozyd flawonowy - saponarynę; ulega hydrolizie na saponaretynę, witekaynę i glukozę. Ponadto w zielu wykazano obecność pinitu. Działanie. Surowce działają wykrztuśnie, moczopędnie, silnie żółciopędnie, lekko przeczyszczająco, lekko napotnie, trawiennie i przeciwskurczowo; w dużych dawkach wywołuje wymioty i biegunkę. Wskazania: stany zakażeniowe i zapalne płuc, oskrzeli, tchawicy, krtani i gardła, kaszel, przeziębienie, grypa, gorączka, zaparcia. Przeciwwskazania: krwawienia z przewodu pokarmowego, zapalenie żołądka, jelit i wątroby, po operacjach na jamie brzusznej, biegunka. Napar: 2 łyżki kłączy lub ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4-5 razy w ciągu doby po 50 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 7-10 ml, 20-25 kg - 14-17,8 ml, 30-35 ml - 21-25 ml, 40-45 kg - 28,5-32 ml, 50-55 kg - 35,7-39 ml,4 razy dz.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Odwar: 2 łyżki kłączy zalać 2 szkl. wrzącej wody; gotować 10 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić; uzupełnić brakującą ilość wody. Pić 4 razy cz. po 30-50 ml. Nalewka mydlnicowa - Tinctura Saponariae: pół szkl. kłączy lub ziela zalać 300 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 4-5 razy w ciągu dnia po pół łyżeczki. Doskonały jest Alkoholmel Saponariae: 100 ml nalewki wymieszać ze 100 ml miodu; zażywać 4-5 razy w ciągu dnia po 1 łyżeczce (max 2 łyżeczki). Małym dzieciom podaje się pół - 1 łyżeczkę preparatu 4 razy dz. W przypadku mydlnicy obowiązuje zasada: zażywać często, a mało !. Nalewką przemywać skórę łojotokową, ze stanami zapalnymi i z trądzikami. Codzienne przemywanie skóry naparem lub nalewką czyni ją jasną i jędrną. Rp. Nalewka mydlnicowa - 10 ml Nalewka tymiankowa - 10 ml Nalewka anyżowa lub biedrzeńcowa - 10 ml Miód - 2 łyżki Wymieszać. Zażywać 4-5 razy w ciągu dnia po pół - max 1 łyżeczce; małe dzieci - pół łyżeczki. Rp. Kłącze mydlnicy - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Owoc anyżku - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić; osłodzić do smaku. Dawkować jak napar mydlnicowy.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania do powyższych mieszanek: kaszel, przeziębienie, choroby zakaźne, stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego. Rp. Nalewka mydlnicowa - 10 ml Nalewka majerankowa - 10 ml Nalewka tymiankowa - 10 ml Nalewka szałwiowa - 10 ml Nalewka arnikowa - 10 ml Nalewka arcydzlęglowa - 10 ml Nalewka sosnowa - 10 ml Wymieszać. Zażywać 4-5 razy w ciągu dnia po pół łyżeczki; dzieci -20 kropli. Rp. Ziele (kłącze) mydlnicy - 1 łyżka Kwiat (liść) pierwiosnka - 1 łyżka Ziele majeranku - 1 łyżka Liść szałwi! - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka Igliwie (gałązki) sosny, modrzewia, jodły lub świerku - 1 łyżka Owoc jałowca - 1 łyżka Ziele (kwiat) podbiału.- 1 łyżka Ziele (kwiat) dziewanny lub lawendy - 2 łyżki

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wymieszać. Przyrządzić napar z 2 łyżek mieszanki na 1 szkl. wrzątku; parzyć 30 minut; przecedzić. Pić jak napar mydlnicowy. Mieszanka wyjątkowo cenna. Wskazania co stosowania powyższych (2) mieszanek: stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego (kaszel, katar, chrypka, utrudnione oddychanie), schorzenia zatok, przeziębienie, choroby zakaźne, utrudnione oddychanie, skąpomocz, kamica moczowa i żółciowa, stany zapalne układu moczowego, zaburzenia w wydzielaniu i przepłynie żółci oraz trawienia.

Nagietek lekarski - Calendula officinalis (Compositae). Opis. Roślina jednoroczna dorastająca do 40 cm wys.; liście i łodyga gęsto owłosione, przy roztarciu dają miły, charakterystyczny zapach; liście podługowate, na końcu zaokrąglone, krótkoogonkowe (ogonek oskrzydlony), jasnozielone; ulistnienie skrętoległe; kwiaty pomarańczowe, brzeżne - języczkowe, żeńskie, wewnętrzne - rurkowate, obupłciowe, bezpłodne; owoc - niełupka (wygięta sierpowato). Kwitnie od II poł. maja do września. Roślina uprawiana na działkach i w ogródkach. Pochodzi z obszarów Morza Śródziemnego. Nasiona wysiewa się w maju (I połowa) lub wcześniej - w kwietniu, wprost do gruntu. Po wzejsciu roślin przerywa się je lub dosadza, tak aby odległość między roślinami wynosiła 15-20 cm. Nagietek rośnie na każdej glebie, wymaga jednak stanowiska słonecznego i podłoża wilgotnego. Uwaga! Calendula off. varium plena o kwiatach żółtych nie nadaje się do celów leczniczych. Surowiec. Surowcami są: koszyczek kwiatowy (kwiat) oraz całe ziele -Anthodium (Flos) et Herba Calendulae, Flos Calendulae (FP I,II,III,IV i V) sprzedawany jest w aptekach i w sklepach zielarskich (najczęściej opak. 25 g), podobnie jak i

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

maść nagietkowa - Unguentum Calendulae (Ziaja, Elissa, Alpine Herbs, Naturwaren dr Peter Theiss) – w tubach lub słoiczkach, zależnie od producenta. Tinctura Calendulae (Phytopharm) sprzedawana jest po 100 g. Kwiaty i kwitnące ziele zbiera się w I fazie rozkwitu i suszy w temp. do 40o C. Kwiaty zbiera się wraz z osadnikiem i okrywami czyli z całym kielichem. Bez sensu jest wyskubywanie samych płatków; cały kwiat jest leczniczy. Skład chemiczny. Ziele i kwiat zawierają olejek eteryczny - 0,02-0,04%, flawonole (pochodne izoramnetyny i kwercetyny), glikozydy rambetyny, karotenoidy (likopen, rubiksantyna), saponozydy trójterpenowe (kalendulozyd A i B), sole mineralne (dużo miedzi -7,4 mg/kg, magnezu, tlenku wapnia - 8,7 g/kg, potasu - 20,2 g/kg, sodu - 0,31 g/kg, pięciotlenku fosforu - 6,6 g/kg, żelaza - 133 mg/kg, manganu - 48 mg/kg, cynku - 23 mg/kg, molibdenu - 0,43 mg/kg), alkohole trójterpenowe (faradiol, kalenduladiol, arnidiol), fitosterole (stigmasterol, beta-sitosterol), kwasy (ferulowy, kawowy, salicylowy), gorycz - kalendynę - 0,01%, garbniki -ok. 8-9%, śluzy, żywice, amyrynę i in. Działanie. Nagietek działa przeciwzapalnie, żółciopędnie, moczopędnie, rozkurczowo, uspokajająco, przeciwnowotworowo, przeciwwirusowo, przeciwrzęsistkowo (pierwotniakobójczo), przeciwbakteryjnie, lekko napotnie, słabo przeciwkrwotocznie, odtruwająco, przeciwwysiękowo; reguluje pracę serca, przemianę materii i wypróżnienia; reguluje miesiączkowanie; pobudza wydzielanie śliny, soku żołądkowego i jelitowego, pobudza apetyt, przyśpiesza trawienie i wchłanianie mleczka pokarmowego; przyśpiesza gojenie się ran i naskórnikowanie. Wskazania: stany zapalne pochwy i warg sromowych, zapalenie jajników i jajowodów, bóle jajników (+ziele glistnika + kora wierzby lub kwiat wiązówki), zapalenie i ból jąder (okłady i jednoczesne picie naparu nagietkowo-glistnikowego i właściwe leki syntetyczne), upławy, nieregularne krwawienia miesiączkowe (+ korzeń arcydzięgla), pierwsze miesiączki połączone z obfitą wydzieliną śluzową (+ kora wierzby + korzeń arcydzięgla + liść pokrzywy + kwiat czarnej malwy + ziele glistnika + ziele skrzypu, w równych częściach - napar z 2 łyżek na 1 szkl. wrzątku pić 3 razy dz. po 150 ml), zaburzenia okresu po- i przekwitania (+ kora, liść lub kwiat kaliny + ziele glistnika), stan przedmiesiączkowy, bezsenność,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

wyczerpanie nerwowe, stres, lęk (+ liść melisy + liść konwalii, + kwiat (liść) lub owoc głogu + ziele glistnika + ziele jemioły + ziele nostrzyka lub lebiodki, w równych częściach - napar z 1 łyżki na 1 szkl. wrzątku; pić 3 razy dz. po 100-150 ml), nerwice wegetatywne, niemożność złapania tchu, zaburzenia sercowe (nalewka negietkowa + nalewka serdecznikowa + nalewka głogowa + nalewka kokoryczkowa lub konwaliowa + nalewka miętowa + nalewka z aminka egipskiego lub glistnikowa - w równych częściach zmieszać i zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżeczki), nadciśnienie (nalewka nagietkowa obniża ciśnienie krwi; można ją zmieszać z nalewką kokoryczkową i arnikową, po czym zażywać 3 razy dz. po 40 kropli), reumatyzm, skąpomocz, obrzęki, wysięki okołostawowe, obrzęk powiek, kamica moczowa (w tych przypadkach proponuję: kwiat lub ziele nagietka - 6 łyżek + kora bzu czarnego lub jesionu - 2 łyżki + kora lub gałązki kasztanowce - 2 łyżki + ziele nawłoci - 2 łyżki + ziele skrzypu - 2 łyżki + kora wierzby - 2 łyżki + ziele połonicznika - 2 łyżki + kora lub gałązki brzozy - 2 łyżki, wymieszać wszystko razem; 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 30 minut; przecedzić; do wywaru na każdą 1 szkl. wkroplić 20 kropli nalewki arnikowej; pić 3 razy dz. po 200220 ml), osłabienie pochorobowe (kwiat lub ziele nagietka - 5 łyżek + owoc róży dzikiej - 2 łyżki + owoc głogu - 2 łyżki + owoc bzu czarnego - 2 łyżki + śliwki suszone - 2 łyżki, wymieszać, 3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody; zagotować; odstawić na 30 minut; przecedzić; osłodzić miodem; pić 3 razy dz. po 200 ml, przy czym na każde 200 ml wywaru dać 20 kropli nalewki arnikowej), choroby alergiczne (przeciwalergicznie działają także: kwiat rumianku - 1 łyżka + ziele glistnika - 1 łyżka + ziele ruty - 1 łyżka + ziele krwawnika - 1 łyżka + nasiona lub ziele wiesiołka dziwnego lub dwuletniego - 1 łyżka, wymieszać, do mieszanki dodać 6 łyżek kwiatu nagietka; stosować napar z 2 łyżek mieszanki na 2 szkl. wrzątku; pić 4 razy dz. po 100 ml; pomaga bardzo przy astmie, pyłkowicy, zapaleniu spojówek (okład z tej mieszanki 5 minutowy 3 razy dz. z jednoczesnym piciem naparu!), ponadto zalecam przy pokrzywce), choroby zakaźne, nowotwory (kwiat nagietka - 6 łyżek + ziele jemioły - 3 łyżki + ziele glistnika - 3 łyżki + kłącze lepiężnika - 2 łyżki + kłącze lub ziele kokoryczki - 2 łyżki + ziele wraz 2 korzeniami łuskiewnika różowego - 3 łyżki; wymieszać; przyrządzić napar z 2 łyżek na 1 szkl. wrzątku; pić 4 razy dz. po 100-150 ml). Zewnętrznie (okłady, nasiadówki, irygacje, płukanki, przemywanie): wyżej wymienione choroby kobiece, rany, oparzenia, odparzenia, otarcia naskórka, wybroczyny, stłuczenia, ropnie, owrzodzenia, liszaje, liszajce, mokre wysypki, pryszcze różnego pochodzenia, łojotok, stany zapalne, plamy na skórze (nalewka nagietkowa - 10 ml + nalewka arnikowa - 10

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

ml,+ nalewka kosaćcowa - 10 ml + nalewka cytrynowa - 5 ml/ lub olejek cytrynowy –2 ml/ + nalewka chrzanowa - 5 ml, wymieszać; preparat działa wybielająco, przeciwwągrowo, pojędrniająco, lekko złuszczająco, odkażająco; poprawia krążenie skórne), ukąszenia owadów (nalewka nagietkowa + nalewka miętowa + nalewka arnikowa - w równych częściach zmieszane), stany zakażeniowe (w tym ropne po wymieszaniu z szałwią i majerankiem), stany zapalne spojówek i gałki ocznej, pieczenie i łzawienie oczu, opryszczka oka (kwiat nagietka -2 łyżki + ziele świetlika - 1 łyżka + liść melisy - 2 łyżki - wymieszać i przyrządzić napar z 1 łyżki mieszanki na 1 szkl. wrzątku; okład trzymać przez 10 minut zmieniając go co 5 minut; stosować 4 razy dz.; patrz-melisa!), choroby włosów (brak połysku i puszystości, wypadanie), stany zapalne jamy ustnej (+ ziele majeranku + liść szałwi! + liść mięty + kwiat rumianku, w równych częściach; napar z 2 łyżek mieszanki na 1 szkl. wrzątku; jamę ustną i gardło płukać 4-6 razy dz., przełykając jednocześnie 4-6 łyków płynu). Napar: 2 łyżki ziela lub 3 łyżki kwiatów zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml; niemowlęta ważące: 3-4 kg - 6-8,5 ml, 5-6 kg - 10,7-12,8 ml, 7-8 kg - 15-17 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 20-21 ml, 15 kg - 32 ml, 20-25 kg - 42,853,5 ml, 30-35 kg - 64-75 h&, 40-45 kg - 85,7-96,4 ml,50-55 kg - 107-117,8 ml, 3-4 razy dz. Odwar: 2 łyżki ziela lub 3 łyżki kwiatów zalać 2 szkl. wody; gotować 10 minut; odstawić na 15 minut; przecedzić. Pić jak napar. Nalewka nagietkowa (nagietkówka) - Tinctura Calendulae: pół szkl. kwiatów lub ziela zalać 250 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce w 50 ml wody. Chore miejsca przemywać nalewką lub pędzlować je 3 razy dz. Do płukania : 1 łyżka nalewki + 150-200 ml wody. Ekstrakt nagietkowy - Extractum Calendulae: pół szkl. kwiatów lub ziela zalać 100 ml alkoholu 40-60%; wytrawiać 7 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 40 kropli lub stosować zewnętrznie. Chorobowe zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej i dróg płciowych pędzlować 4 razy dz. Do płukania: 1 łyżeczka płynu na 150 ml wody przegotowanej. Alkoholatura “zimna”: pół szkl. świeżych zmielonych kwiatów lub ziela zalać 250 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować jak nalewkę. Dzieciom ważącym 10-15 kg - 0,7-1 ml. 20-25 kg - 1,4-1,7 ml, 30-35 kg - 2,1-

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

2,5 ml, 40-45 kg - 2,8-3,2 ml, 50-55 kg - 3,5-4 ml nalewki lub alkoholatury 3-4 razy dz. w 100 ml wody lub mleka z miodem. Olej nagietkowy - Oleum Calendulae: 1 szkl. suchych lub lepiej świeżych kwiatów (zmielonych w maszynce do mięsa!), albo ziela zalać 100-150 ml oleju winogronowego, kukurydzianego, lnianego lub oliwy o temp. 50-60o C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować (masę roślinną wydusić staranie z oleju). Olej zażywać 2-3 razy dz. po 1-2 łyżki w wyżej wymienionych chorobach wewnętrznych i skórnych oraz w zaparciach (3 łyżki jednorazowo), albo stosować zewnętrznie do: przemywania i oczyszczania skóry zdrowej i chorej (znakomicie zastępuje mleczka i śmietanki kosmetyczne; pielęgnuje, odżywia, wygładza, regeneruje, natłuszcza, odkaża skórę, działa przeciwzapalnie i przeciwropnie; leczy spierzchnięte wargi), do lewatyw (100-200 ml oleju o temp, 36-38o C wlać doodbytniczo przy zaparciach połączonych z bólami brzucha, wzdęciami oraz przy stanach zapalnych i hemoroidach odbytu, bańki odbytowej i esicy, przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego oraz w nieprzyjemnym parciu na kał podczas niestrawności), do maseczek olejowych przy suchości skóry, trądzikach i zwiotczeniu powłok (gazę zmoczyć w oleju nagietkowym obficie i nałożyć na twarz, szyję, dekolt lub inna część ciała, na 30 - 45 minut, po czym zastosować delikatny masaż skory, wklepywanie i wcieranie oleju), do kąpieli olejowych włosów przy ich zniszczeniu zabiegami fryzjerskimi, suchości oraz przy łupieżu suchym. Ocet nagietkowy - Acetum Calendulae: pół szkl. suchych lub świeżych zmielonych kwiatów zalać 150 ml octu spożywczego; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować do płukania włosów po ich umyciu (1 łyżka octu nagietkowego na pół litry wody) w celach ochronnych (zasadowe mydła i szampony uszkadzają włosy poprzez wysuszenie skóry głowy, powodują łupież, łamliwość i rozdwajanie włosów; dotyczy to także różnego rodzaju farb i rozjaśniaczy włosów oraz lakierów), do przemywania twarzy przy licznych wągrach, pryszczach, mokrych wysypkach i łojotoku, a także w celu zakwaszania skóry, do płukania jamy ustnej i gardła przy stanach zapalnych (1 łyżka płynu na 200 ml wody przegotowanej), do okładów na uderzenia, opuchlizny, wybroczyny, siniaki, wysięki okołostawowe (1 łyżka płynu na pół szkl. wody przegotowanej + 1 łyżeczka nalewki arnikowej lub 1 łyżka octu arnikowego; gazę, watę lub płótno zmoczyć w płynie, przyłożyć na chore miejsce, przykryć folią i zabandażować na 2 godz., stosować 3 razy dz.), czyraki, duże bolesne pryszcze, owrzodzenia i rany, do kąpieli nóg opuchniętych (1 łyżka na 200 ml wody) i całego ciała przy zmęczeniu, reumatyzmie, obrzękach, osłabieniu, łojotoku skóry i żylakach (200 ml octu nagietkowego na pół wanny wody), do nasiadówek

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

przy upławach i stanach zapalnych narządów płciowych (1 łyżka Azulenu lub Azucalenu, albo 2 łyżki nalewki rumiankowej + 100 ml octu nagietkowego na 2 l przegotowanej wody; powinna trwać 40 minut w temp. 45o C). Nafta nagietkowa – Naphta Calenduale: pół szkl. świeżych lub suchych kwiatów zalać 200 ml nafty kosmetycznej; wytrawiać 7 dni; przefiltrować. Stosować do przemywania skóry trądzikowej, z wągrami oraz z zapaleniem mieszków włosowych. Wcierać we włosy na 8 h przed umyciem, przy wypadaniu, łupieżu, rozdwojonych końcówkach, braku połysku i puszystości. Rp. Mikstura naftowo-olejkowa CATLT Nafta nagietkowa – 100 ml Maść Tribiotic – 4 saszetki Maść allantoinowa – 1 tubka Olejek herbaciany – 1 ml Olejek lawendowy – 1 ml Olej rycynowy – 15 ml Tran – 15 ml lub maść tranowa – 1 tubka Składniki wymieszać na ciepło, bardzo starannie. Ostrożnie z ogniem !. Wskazania: oporny na leczenie trądzik, ropnie po goleniu i w czasie cukrzycy, zapalenie mieszków włosowych, łuszczyca, wągry, liszajce, pryszcze nieznanego pochodzenia. Lek silny w działaniu. Działa odżywczo, oczyszczająco, przeciwzapalnie, odkażająco, przyspiesza regenerację skóry. Skórę przemywać 2-3 razy dz. Rp. Maść nagietkowa - Ung. Calendulae. Składniki: - wyciąg olejowy lub glicerynowy z nagietka - 15 ml

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)



lanolina, maść z wit. A, Linomag - maść lub krem, albo maść tranowa - 30 g



gliceryna 5 ml



nalewka arnikowa – 5 ml



olejek eteryczny lawendowy - 5 kropli



krem Nivea – 1 łyżka

Sposób przyrządzenia. Do moździerza umieszczonego na gorącej maszynce elektrycznej włożyć podłoże maściowe i krem Nivea i gdy ulegnie ono rozpuszczeniu wlać do niego nalewkę zmieszaną z 5 ml gliceryny, potem wlać wyciąg olejowy lub glicerynowy z nagietka; składniki ucierać aż do połączenia jednocześnie jednak podgrzewając lekko; na końcu do maści wlać olejek zapachowy. Ciepłą masę przelać do oznaczonego szczelnie zamykanego pojemnika i przenieść w zimne miejsce. Maść nagietkowa nadaje się doskonale do pielęgnacji skóry twarzy i warg, oraz dłoni i stóp; leczy stany zapalne, rany, odleżyny, rozpadliny skórne, odparzenia, suchość skóry, trądziki i inne schorzenia wcześniej wymienione. Maść nagietkową można też przyrządzić na smalcu wieprzowym oraz eucerynie (w tym przypadku ma większe właściwości nawilżające). Olej nagietkowy zastępuje maść nagietkową. Rp. Maść arnikowa - 1 łyżka Maść nagietkowa - 1 łyżka Maść żywokostowa - 1 łyżka Tormentiol lub maść pięciornikowa - 1 łyżka Maście wymieszać bardzo starannie. Chore miejsca pokrywać preparatem 3 razy dz. Wskazania: trudno gojące się rany, trądzik młodzieńczy i różowaty, pękanie naczyń krwionośnych, uderzenia, ropnie, oparzenia, rozpadliny skórne, owrzodzenia, otarcia naskórka, opryszczki, wypryski sączące.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wyciąg glicerynowy z kwiatów nagietka – Gliceroextractum Calendulae: pół szkl. świeżych lub suchych zmielonych kwiatów zalać 100 g gliceryny płynnej; i 100 ml wódki; wytrawiać 14 dni; wyciąg odcedzić od masy roślinnej Przy zaparciach połączonych z bólami brzucha, wzdęciami i stanami zapalnymi zażyć 1-2 łyżki wyciągu glicerynowego wymieszanego z sokiem owocowym. Można stosować także zewnętrznie do okładów (1 cz. wyciągu + 2 cz. wody) na wcześniej wymienione schorzenia skórne. Rp. Kwiat (oczywiście w każdym przypadku może być ziele) nagietka - 6 łyżek Kwiat rumianku - 1 łyżka Ziele jasnoty - 1 łyżka (kwiat - 4 łyżki) Ziele bodziszka - 1 łyżka Ziele krwiściągu - 1 łyżka Ziele skrzypu - 1 łyżka Liść lub kłącze lepiężnika - 1 łyżka Ziele krwawnika – 1 łyżka Ziele tobołka lub tasznika – 1 łyżka Liść kasztanowca - 1 łyżka Ziele przytulii - 1 łyżka Ziele pokrzywy - 1 łyżka Ziele lub korzeń żywokostu - 1 łyżka Liść babki – 1 łyżka Ziele rdestu (obojętnie którego) – 1 łyżka Surowce wymieszać bardzo starannie. Ta mieszanka powinna znaleźć się w każdym domu. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30-40 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150 ml; dzieci - patrz napar nagietkowy. Mieszanka działa wszechstronnie, ale przede wszystkim

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

przeciwkrwotocznie (hamuje krwawienia wewnętrzne i zewnętrzne, zwiększa krzepliwość krwi), przeciwwysiękowo (uszczelnia i wzmacnia naczynia krwionośne), zapobiega powstawaniu miażdżycy; reguluje wypróżnienia i przemianę materii; zwiększa produkcje i wydalanie moczu; oczyszcza organizm ze szkodliwych produktów chemicznych; przyśpiesza gojenie się ran; wzmacnia ogólnie. Wskazania: krwawiączka, krwotoki z nosa, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, stany zapalne nerek, krwiomocz, krwawienia z przewodu pokarmowego, krwawa biegunka, hemoroidy (polecam lewatywy w ilości 100-200 ml o temp. 38o C i jednoczesne picie naparu), stany zapalne przewodu pokarmowego, choroba wrzodowa, nadmierne i nieregularne krwawienia miesiączkowe, upławy (jednocześnie stosować nasiadówki), zapalenie przydatków, gruźlica, ostry kaszel, zaburzenia hormonalne, choroby skórne i zakaźne uszkadzające naczynia krwionośne (np. grypa typu krwotoczno-wysiękowego, teleangiektazje, trądzik różowaty, dermatoza okołoustna), obrzęki pochodzenia krążeniowego (jednocześnie z tą mieszanką stosować jeszcze zioła nasercowe - patrz kokoryczka, konwalia) i nerkowego, żylaki kończyn, stany zapalne gałki ocznej, nadciśnienie.

Nasturcja większa i nasturcja mniejsza Tropaeolum maius et Tropaeolum minus (Tropaeolaceae). Opis. Rośliny jednoroczne (w naszym klimacie!) dorastające do 2-3 m dł.; łodyga okrągława, gładka, soczysta, srebrzystozielona, płożąca się po ziemi i wznosząca się przy wierzchołku; liście okrągławe, tarczowate (parasolowate), na długich ogonkach łączących środek blaszki liściowej z łodygą; kwiaty wonne, dość duże, dwubocznie symetryczne; warga dolna z ostrogą; korona pięciopłatkowa, żółta, pomarańczowa, czerwona lub kolorowa; pręcików 8; słupek 1; owoc - rozłupnia. Cała roślina przy roztarciu daje miły, specyficzny, mocny zapach. Kwitnie od czerwca (lipca) do przymrozków. Roślina uprawiana. Odmianę - Trepaeolum maius nanum (karłowata), która także jest lecznicza, dorasta co 30 (50) cm wys. (dł.). Nasturcje wysiewa się w II połowie kwietnia lub w maju wprost co gruntu (siew kupkowy w odległości co 20 cm po 3 szt.). Czas wschodu nasion trwa

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

14-18 dni. Lubi glebę przepuszczalną, wilgotną, bardzo ładnie rośnie nawet na glebach kamienistych i ciężkich z dużą domieszką wapnia. Znosi półcień, ale najobficiej kwitnie w stanowisku słonecznym i wilgotnym. Gdy roślina zostanie porażona szkodnikami (należy obserwować spód liści!), np. mszycami, gąsienicami różnego rodzaju, należy dokonać oprysku roślin środkiem Decis 25 EC lub Owadofos płynny 50. Po 21 dniach (licząc od dnia oprysku) roślina nie zawiera szkodliwych substancji zawartych w środkach owadobójczych i może być bezpiecznie stosowana do celów leczniczych. Surowiec. Surowcem jest kwitnące ziele nasturcji - Herba Tropaeoli (maii vel mini, vel maii nani) sive Herba Nasturtii, które zbiera się do września (II poł.), wiesza na sznurku i suszy w dobrze przewietrzanym miejscu (najlepiej na przeciągu) w temp. do 40o C. Ziele można też szybko wysuszyć w otwartym, lekko ogrzanym piekarniku. Na wolnym powietrzu nasturcja schnie bardzo długo (łodygi!) i dlatego proponuję oberwać same owoce, kwiaty i liście. Cennym surowcem są niedojrzałe owoce nasturcji - Fructus Nasturtii oraz same kwiaty - Flos Nasturtii. Owoce można wysuszyć w podwyższonej temp, do 60o C, kwiaty natomiast w ciemnym miejscu. Skład chemiczny. Surowce zawierają glikozyd gorczyczny (glikotropeolinę) - 0,03%, enzym mirozynazę, olejek eteryczny (benzolo-gorczyczny), wit. C (ponad 100 mg/100 g), flawonoidy, tłuszcze, sole siarki i potasu, kwasy, garbniki i in.. Ferment mirozynaza rozkłada glikotropeolinę na aromatyczny izosiarkocyjanian benzylowy i wodorosiarczan potasowy, o silnych właściwościach grzybo-, bakterio- i wirusobójczych (niszczy zarówno bakterie Gramm-dodatnie jak i Gramm-ujemne). Działanie. Nasturcja działa silnie odkażająco i to nie tylko na układ pokarmowy czy oddechowy, ale również na układ moczowy, wykrztuśnie, silnie żółciopędnie, moczopędnie, napotnie, rozkurczowo, przeciwzapalnie, przeciwgnilnie, odwaniające, wiatropędnie, ogólnie wzmacniająco i odtruwająco; pobudza wydzielanie śliny, soku trzustkowego, żołądkowego i jelitowego; przyśpiesza trawienie i wchłanianie mleczka pokarmowego; pobudza apetyt,; reguluje wypróżnienia i przemianę materii; reguluje

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

krwawienia miesiączkowe. Ułatwia oddychanie i działa uspokajająco; zauważyłem też, że likwiduje kłucie w sercu oraz kołatanie serca (wyciągi alkoholowe i mocny wywar). Likwiduje zastoje żółci zapobiegając w ten sposób powstawaniu kamicy żółciowej. Zastosowana zewnętrznie, zwłaszcza w nalewce, działa przeciwłojotokowo, osuszająco, przeciwzapalnie, przeciwwągrowo, antyseptycznie, przeciwropnie; poprawia krążenie skórne. Wskazania: zaburzenia trawienne (odbijanie, burczenie i przelewanie w kiszkach, wzdęcia, kurcze), zaparcia, stany zapalne i zakażeniowe układu pokarmowego, oddechowego i moczowego, kamica moczowa i żółciowa, żółtaczka, niedostateczne wydzielanie soków żołądkowych, trzustkowych, jelitowych i żółci, zastoje żółci, choroby zakaźne, przeziębienie, choroby alergiczne połączone z nieżytem układu oddechowego i pokarmowego, kaszel różnego pochodzenia, nieżyt jelit i żołądka, bóle żołądka, trzustki, wątroby, śledziony i pęcherzyka żółciowego, osłabienie, choroby skórne, zaburzenia miesiączkowania, hormonalne i metaboliczne, upławy, wyczerpanie nerwowe, gorączka, zatrucia. Zewnętrznie (płukanki, przemywanie, okłady): rany, owrzodzenia, liszaje, wypryski, ropnie, pryszcze różnego pochodzenia, trądziki, opryszczki, stany zapalne narządów płciowych, jamy ustnej i gardła, zapalenie i stany ropne spojówek oraz gałki ocznej. Napar: 2 łyżki ziela, owoców lub 3 łyżki kwiatów zalać 2 szkl. wrzącej wody lub gorącego mleka; odstawić na 20 minut; przecedzić; napar mleczny osłodzić miodem. Pić 3-4 razy dz. po 100 ml lub lepiej 6 razy dz. po 50 ml (zasada: mało i często); dzieci ważące 10-15 kg - 7-10,7 ml, 20-25 kg - 14-17,8 ml, 30-35 kg - 21-25 ml, 40-45 kg - 28,5-32 ml, 50-55 kg -35,7-39 ml, 6 razy dz. Niemowlętom najlepiej podawać napar z kwiatów lub z młodych liści, według wagi ciała: 3-4 kg - 2 ml, - kg - 3--4 ml, 7-8 kg - 5 ml 5—6 razy w ciągu doby. Nalewka nasturcjowa - Tinctura Nasturtii: pół szkl. ziela lub kwiatów zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 4-6 razy dz. po 30 kropli (w bólach - 3 razy dz. po 5 ml); dzieci ważące 15-20 kg - 6-8 kr. 25-30 kg - 10-12 kr., 35-40 kg - 15-17 kr., 45-50 kg - 19-21 kr, 4-6 razy dz. Intrakt nasturcjowy - Intractum Nasturtii: pół szkl. świeżego, zmielonego ziela zalać 400 ml gorącego alkoholu 40-60%; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ze świeżych zmielonych kwiatów proponuję sporządzić alkoholaturę "Zimną": pół szkl. kwiatów zalać 150 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę. Ocet nasturcjowy - Acetum Nasturtii: pół szkl. świeżego lub suchego ziela, albo owoców zalać 200 ml octu; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować jako przyprawę do tłustych potraw (mięs, galaret, zup, sosów, ryb, marynat, sałatek); do przemywania skóry ze stanami zapalnymi, z łojotokiem, trądzikiem oraz w celu jej zakwaszenia; do płukania włosów (1 łyżka octu na 2 szkl. wody) przetłuszczających się, uszkodzonych zabiegami fryzjerskimi i szamponami, pozbawionych puszystości i połysku, przy łupieżu oraz w celu zakwaszenia; do płukania jamy ustnej i gardła przy stanach zapalnych i ropnych (1 łyżka płynu na 1 szkl. wody); do kąpieli zmęczonych, obolałych i opuchniętych nóg (50 ml na 2 l wody) oraz kąpieli ogólnych przy obrzękach, osłabieniu, wysiękach okołostawowych i chorobach skórnych oraz kobiecych (200 ml na pół wanny wody); do okładów na wcześniej wymienione schorzenia skórne (1 łyżka octu na 2 łyżki wody). Ocet nasturcjowy można mieszać z octem arnikowym i nagietkowym w równych częściach i stosować do okładów. Nalewkę nasturcjową stosować do wcierań w umyte włosy na 12 godz. po czym wypłukać je w naparze tatarakowym lub pokrzywowym. Takie zabiegi działają odżywczo, wzmacniająco i regenerująco na włosy oraz skórę głowy owłosionej. Rp. Ziele nasturcji - 1 łyżka Ziele (korzeń) mniszka - 1 łyżka Ziele bylicy pospolitej, bożego drzewka lub piołunu - 1 łyżka Kłącze perzu - 1 łyżka Liść mięty - 1 łyżka Ziele dziurawca - 1 łyżka Ziele ruty - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić jak napar nasturcjowy. Wskazania: choroby wątroby, pęcherzyka, trzustki, żołądka i jelit. Rp. Ziele nasturcji - 1 łyżka Ziele (kwiat) dziewanny - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Wymieszać. Surowce zalać 2 szkl. wrzątku i parzyć 20 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 100 ml; dzieci - patrz napar nasturcjowy. Wskazania: grypa, stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, przeziębienie. Rp. Nalewka nasturcjowa - 10 ml Nalewka tymiankowa - 10 ml Nalewka majerankowa - 10 ml Nalewka dziewannowa - 10 ml Nalewka szałwiowa - 10 ml Nalewka sosnowa, świerkowa, modrzewiowa lub jodłowa - 10 ml Nalewka jałowcowa - 10 ml Gliceryna płynna - 30 g Płyny wymieszać. Zażywać 4-6 razy dz. po pół łyżeczki. Preparat bardzo wartościowy. Dzieciom podawać 15-20 kr. 4-5 razy dz., najlepiej na miodzie lub w mleku z miodem Wskazania: kaszel, stany zapalne układu oddechowego, przeziębienie, grypa, angina, świnka, odra, ospa, utrudnione oddychanie z powodu kataru, płonica, błonica, zaburzenia trawienia.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rp. Ziele nasturcji - 1 łyżka. Kwiat wiązówki - 1 łyżka Ziele lub kwiat wrotyczu — 1 łyżka Ziele dziewanny - 1 łyżka lub jej kwiat - 2 łyżki Ziele tymianku - 1 łyżka Liść melisy - 1 łyżkę Ziele majeranku - 1 łyżka Kwiat lub ziele pierwiosnka - 1 łyżka Ziele wiesiołka dziwnego lub dwuletniego, albo ich nasiona - 1 łyżka Wymieszać; 2 łyżki mieszanki zaleć 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz, po 150 ml. Jednocześnie dobrze natrzeć się olejem anyżowym, arcydzięglowym lub majerankowym, tymiankowym lub sosnowym. Wskazania: przeziębienie, grypa, nieżyty układu oddechowego, wyczerpanie nerwowe, osłabienie, zaburzenia trawienia, bóle brzucha. Mieszanka daje szybkie i pewne wyniki lecznicze.

Nawłoć pospolita i nawłoć kanadyjska Solidago virga-aurea et Solidago canadensis (Compositae). Opis 1. Solidago virga-aurea (złota rózga) - roślina wieloletnia dorastająca do 100 cm wys.; łodyga naga lub z rzadka owłosiona; liście odziomkowe jajowate, tępe, brzegiem piłkowane; liście dolne, łodygowe - podłużno-eliptyczne, zaostrzone, prawie całobrzegie lub piłkowane; liście górne -lancetowate, zaostrzone, zawsze brzegiem piłkowane, siedzące; koszyczki kwiatowe liczne, zebrane w piramidalne wiechy (nie zawsze); kwiaty żółte, pachnące;

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

owoc - niełupka. Kwitnie od lipca do września. Rośnie w szpilkowych borach, w zaroślach, na zboczach, na łąkach, w widnych lasach i na polanach; często tworzy skupiska; lubi gleby ciężkie, bielicowe; pospolita w całym kraju, 2. Solidago canadensis - roślina wieloletnia dorastająca do 200 cm wys.; łodyga krótko owłosiona; liście wąskie i wydłużone, brzegiem ostro piłkowane, nagie lub owłosione, trójwiązkowe; koszyczki kwiatowe drobne; kwiaty złocistożółte; owoc - niełupka z puchem kwiatowym. Kwitnie od lipca do września. Rośnie nad brzegami wód, niekiedy uprawiana w ogródkach i na działkach, W Polsce rosną także: nawłoć późna - Solidago serotina (bylina do 150 cm wys., wyprostowana, krótko owłosiona; na szczycie opatrzona w szypuły kwiatowe zakończone bardzo drobnymi licznymi koszyczkami kwiatowymi, barwy żółtej lub pomarańczowej; kwiaty zebrane w jednostronne, wiechowate kwiatostany; liście lancetowate, zaostrzone, brzegiem piłkowane i szorstkie; od spodu na wiązkach przewodzących owłosione, brzegiem orzęsione; kwitnie do września; rośnie pospolicie nad brzegami rzek i strumieni oraz w lasach przy wodach; najczęściej występuje masowo i rzuca się w oczy w postaci żółtego łanu) i nawłoć wąskolistna - Solidago graininifolia (bylina do 150 cm wys.; łodyga wzniesiona, naga lub szorstka w dolnej części; liście równowąskolancetowate, u nasady i na końcu ostro zakończone, brzegiem i od spodu na wiązkach - szorstkie; kwiaty żółte, zebrane w wiechy, płaskie, błyszczące; kwitnie od lipca do sierpnia; rośnie przy rzekach i strumieniach. Te dwa gatunki nawłoci są nieznane pod względem składu chemicznego, wiadomo jednak, że działają silnie uspokajająco, lekko nasennie, żółciopędnie i silnie moczopędnie; dawkuje się je tak jak inne nawłocie. Płytki chromatograficzne wykazały zbliżony skład chemiczny do pozostałych gatunków Solidago. Surowiec. Surowcem jest ziele - Herba Solidaginis, które można nabyć w aptekach i w sklepach zielarskich (Herbapol, Herba Lux, Kawon; opak. 50 g). Ziele zbiera się w początkach lub w czasie kwitnienia, rozkłada cienką warstwą lub wiesza na sznurkach i suszy w temp. do 40o C; ziele schnie łatwo. Same liście nawłoci - Folia Solidaginis, są w smaku mnie, ostre niż całe ziele i przy tym równie wartościowe. Skład chemiczny.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ziele (liście) nawłoci zawiera saponiny - ok. 2-2,5%, alkaloidy, glikozydy flawonoidowe - ok. 0,5% (kwercytrynę, rutynę, astragalinę), garbniki - ok. 10%, olejek eteryczny - ok. 0,5-0,7%, kw. chlorogenowy, kw. kawowy, kw. askorbinowy, amid kw. nikotynowego, karotenoidy, śluzy, kw. oleanolowy, zw. dwuterpenowe, sole, fermenty i in. Działanie. Wszystkie nawłocie (w tym także wąskolistna i późna) działają silnie moczopędnie, odtruwająco, napotnie, przeciwobrzękowo, przeciwgorączkowo, przeciwkamiczo, odkażająco, hipotensyjnie (obniżają ciśnienie krwi), uspokajająco, lekko nasennie, silnie żółciopędnie, przeciwzapalnie, wykrztuśnie, przeciwbiegunkowo; uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne (wpływ przeciwwysiękowy); regulują przemianę materii i wypróżnienia; pobudzają wydzielanie śliny, soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego; przyśpieszają trawienie i wchłanianie mleczka pokarmowego; pobudzają apetyt. Wskazania: skąpomocz, obrzęki, kamica moczowa i żółciowa, stany zapalne nerek i dróg moczowych, krwiomocz, ropomocz, białkomocz i cukromocz (+kokoryczka), gorączka, przeziębienie, choroby zakaźne i skórne, zatrucia, zaburzenia metaboliczne, zaburzenia trawienia, schorzenia śledziony, wątroby i żołądka, skurcze przewodu pokarmowego, upławy, zaburzenia miesiączkowania, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, wysięki okołostawowe, puchlina wodna (wodobrzusze), nadciśnienie, wyczerpanie nerwowe, stres, bezsenność, nieżyty układu oddechowego, nieżyt jelit, reumatyzm, dna, astma, kaszel różnego pochodzenia, gruźlica, cukrzyca. Zewnętrznie (przemywanie nalewką): choroby skórne ropne i na tle łojotoku (trądziki, stany zapalne). Napar: 2 łyżki ziela lub samych liści zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml; niemowlęta (polecam tylko napar z liści !, nie z całego ziela) ważące 3-4 kg - 6-8,5 ml, 56 kg - 10,7-12,8 ml, 7-8 kg - 15-17 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 10-15 kg 21-32 ml, 20-25 kg - 42,8-53,5 ml, 30-35 kg - 64-75 ml, 40-45 kg - 85,7-96 ml, 50-55 kg - 107-117,8 ml, 3-6 razy dz. Nalewka z nawłoci - Tinctura Solidaginis: pół szkl. ziela lub liści zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml:

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

dzieci ważące: 15 kg - 1 ml, 20-25 kg - 1,5-2 ml, 30-35 kg -2-2,5 ml, 40-45 kg 3 ml, 50-55 kg - 4 ml, 3-4 razy dz. w 50 ml wody. Alkoholatura “zimna”: pół szkl. świeżego i zmielonego ziela zalać 400 ml alkoholu 40-60%; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę. Rp. Ziele nawłoci - 1 łyżka Liść babki - 1 łyżka Korzeń babki - 1 łyżka Ziele skrzypu - 1 łyżka Liść kasztanowca - 1 łyżka Kwiat nagietka - 2 łyżki Liść pokrzywy - 1 łyżka Kora wierzby - 1 łyżka Ziele tasznika lub tobołka - 1 łyżka Kwiat (ziele) krwawnika - 1 łyżka Kora lub gałązki brzozy - 1 łyżkę Ziele połonicznika - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Wymieszać bardzo starannie. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 200 ml; dzieci - patrz napar z nawłoci. Przy pomocy tej mieszanki zahamowałem krwiomocz i bóle nerek. Mieszanka ponadto działa uspokajająco, wzmacniająco; polepsza samopoczucie; rozkrusza złogi w drogach moczowych i ułatwia ich wydalenie; działa odkażająco, moczopędnie, odtruwające,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

żółciopędnie i przeciwobrzękowo. Wskazania: stany zapalne układu moczowego, kamica moczowa i żółciowa, bóle nerek, krwiomocz, skąpomocz, obrzęki, zaburzenia miesiączkowania i metaboliczne, choroby skórne, reumatyzm, artretyzm, rwa kulszowa, zatrucia, zaburzenia trawienia i choroby zakaźne. Rp. Ziele nawłoci - 1 łyżka Ziele ruty - 1 łyżka Ziele fiołka tr. - 1 łyżka Ziele skrzypu - 1 łyżka Ziele rdestu (obojętnie którego) - 1 łyżka Ziele jemioły - 1 łyżka Kora, liść lub kwiat (całe gałązki) kasztanowca - 1 łyżka Kwiat (liść) lub owoc głogu - 1 łyżka Liść brzozy - 1 łyżka Wymieszać bardzo dokładnie. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody; gotować 3 minuty; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml; dzieci - patrz napar z nawłoci. Wskazania: łamliwość i przepuszczalność naczyń krwionośnych (plamica), obrzęki, wysięki okołostawowe, choroby alergiczne, wybroczyny na siatkówce, stany zapalne naczyniówki, tęczówki, rogówki, białkówki i spojówek, nadmierne krwawienia miesiączkowe i przy tym nieregularne oraz z wydzieliną śluzową, zwiększane ciśnienie w gałce ocznej, nadciśnienie, zapalenie zatok, krwiomocz, stany zapalne układu moczowego i oddechowego, bóle nerek, kamica moczowa i żółciowa, stany zapalne trzustki, śledziony, wątroby, żołądka i pęcherzyka żółciowego, choroby skórne i zakaźne, zatrucia, zaburzenia przemiany materii, miażdżyca, reumatyzm, dna, cukrzyca, zaburzenia hormonalnej dusznica bolesna, żylaki kończyn i odbytu (jednocześnie stosować lewatywy w ilości

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

100-200 ml o temp. 38o C), zapalenie jelit i odbytu (lewatywa), choroby włosów (jednocześnie stosować płukanki w tym naparze).

Nostrzyk żółty - Melilotus officinalis (Fabaceae). Opis. Roślina dwuletnia dorastająca do 100 cm dł.; łodyga cienka i silnie rozgałęziona, podnosząca się lub wzniesiona; liście trójlistkowe; listki dolnych liści rombowatojajowate, górnych - podłużnie lancetowate, brzegiem ząbkowane; przylistki szczeciniaste; kwiaty żółte, pachnące miodo-sianem, zebrane w wąskie, wydłużone kwiatostany; owoc jednonasienny strąk. Kwitnie od lipca do września. Rośnie na łąkach, na ugorach, przy budowach, na polanach, w zaroślach, nad brzegami rzek; lubi gleby wilgotne i luźne, choć nie zawsze na takich rośnie. Roślina pospolita. Podobne właściwości lecznicze wykazuje nostrzyk biały o białych kwiatach, często rosnący obok żółtego. Nostrzyk biały - Melilotus albus posiada mnie kumaryny. Surowiec. Surowcem jest całe ziole - Herba Meliloti, FP I, II, III, IV, V które można nabyć w aptekach i w sklepach zielarskich (Herbapol, Kawon, Elanda, Herba Lux; opak. 50 g). Ziele zbiera się w początkach lub w czasie kwitnienia, wiesza na sznurkach i suszy w dobrze przewietrzanym miejscu (zrobić lekki przeciąg) o temp. do 40o C. Ziele zmielić i przesypać do szczelnego opakowania. Skład chemiczny. W zielu występują: aromatyczna kumaryna - ok. 1%, garbniki, śluzy, kw. kumarynowy, kw. melilotowy, flawonoidy, kw. alantoinowy, alantoina, kw. moczowy, metylo-betaina kw. nikotynowego, trygonelina, 3,4dihydrokumaryna - 0,2%, dikumarol - 0,2%, kw. meliloto-o-kumarynowy. Kumaryna powstaje z melilotozydu i glukozydu kw. cis-kumarynowego. Alantoina - heterocykliczna pochodna mocznika, słabo rozpuszczalna w wodzie (!), nierozpuszczalna w alkoholu i eterze; wydalana jest wraz z moczem przez ssaki jako wydalniczy produkt azotowy (do jej powstania w organizmie potrzebny jest enzym - urykaza, którego nie mają: pies

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

dalmatyńczyk, małpy człekokształtne i człowiek; organizmy które nie posiadają urykazy wydalają kw. moczowy, trudno rozpuszczalny w wodzie, i dlatego ulegający odkładaniu w stawach i innych tkankach, powodując chorobę zwaną artretyzmem, czyli dnawą (dna), która objawia się między innymi mocznicą, kamicą moczową, silnymi bólami). Allantoina wykazuje właściwości regenerujące, tj. przyśpieszające gojenie się ran i naskórnikowanie; czysta lanolina stosowane jest w postaci maści - Ung. Allantoini i w postaci zasypki - Alantan. Kumaryna pochodna alfa-pironu, lakton kwasu cis-ohydroksycynamonowego, połączenie kwasu trans-cynamonowego z kw. kumarynowym; substancja chemiczne łatwo sublimująca, dobrze rozpuszczalna w wodzie, w etanolu i w eterze. Działanie. Nostrzyk działa przeciwzakrzepowo (antyagregacyjnie, czyli zapobiega zlepianiu się krwinek: ważne przy zawale, zatorach, miażdżycy, zakrzepowym zapaleniu żył i in.), przeciwzapalnie, moczopędnie, hipotensyjnie, silnie uspokajająco, pobudzająco na krążenie krwi i limfy, nasercowo, lekko nasennie, wzmacniająco, polepszająco na samopoczucie, silnie przeciwobrzękowo (przeciwwysiękowo), przeciwropnie, napotnie przeciwgorączkowo, odtruwająco, rozkurczowo, odkażająco, zmiękczająco; reguluje przemianę materii i wypróżnienia; zwiększa wydzielanie śliny, soku żołądkowego, trzustkowego, jelitowego oraz żółci. Wskazania: zastoje krwi i limfy, zaburzenia krążenia obwodowego i mózgowego, obrzęki, wysięki okołostawowe, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, zastoje żółci, zapalenie żył, skrzepy krwi, dusznica bolesna, zatory, zawały, zawroty głowy, osłabienie pamięci i kojarzenia, szum w uszach, uderzenia gorąca i krwi do głowy, żylaki, częste omdlenia, miażdżyca, bóle brzucha, nieżyt jelit i żołądka, zapalenie przydatków, stany zapalne jąder, skąpe, bolesne i nieregularne krwawienia miesiączkowe, reumatyzm, dna, bezsenność, stres, lęki, zdenerwowanie, choroby skórne, zakaźne i gruczołów dokrewnych, stany zapalne spojówek i gałki ocznej, nieżyt układu oddechowego i moczowego, kamica żółciowa, choroby wątroby, trzustki i śledziony, zaparcia, gorączka, przeziębienie, zaburzenia trawienia. Zewnętrznie (okłady, przemywanie, płukanki): ropnie, pryszcze, owrzodzenia, choroby oczu i kobiece, choroby włosów, łojotok (nalewka) i trądziki, suchość skóry z ogniskami zapalnymi (mocny napar), wągry.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml lub 2-3 razy dz. po 150 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 4-5 ml, 5-6 kg - 7-8 ml, 7-8 kg - 10-11 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 12-14 ml, 15-20 kg - 21-28 ml, 25-30 kg - 35-42 ml, 35-40 kg - 50-57 ml, 45-50 kg - 65-35 ml, 3-4 razy dz. Odwar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić jak napar. Nalewka nostrzykowa (nostrzykówka) - Tinctura Meliloti: pół szkl. ziela zalać 250 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżeczki (2-3 razy dz. po 1 łyżeczce w 50 ml wody). Intrakt - Intractum Meliloti: pół szkl. świeżego i zmielonego ziela zalać 400 ml gorącego alkoholu o temp. 70o C; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po pół - 1 łyżeczce w 50 ml wody. Macerat – Maceratio Meliloti: 1 szkl. świeżego zmielonego ziela zalać 1 szkl. wody przegotowanej o temp. pokojowej; odstawić na 6-8 godzin; przecedzić. Pić 3 razy dz. po 100 ml. Przechowywać w lodówce. Sok nostrzykowy - Succus Meliloti recentes: świeże ziele nostrzyka przemielić przez maszynkę do mięsa i zalać masę roślinną do połowy wodą przegotowaną o temp. pokojowej (np. na 1 szkl. zmielonej masy dać pół szkl. wody) i odstawić pod przykryciem na 6 godzin. Następnie wyciąg odcedzić od masy roślinnej i przefiltrować przez watę. Pozostałą nam masę nostrzykową nie wyrzucać lecz przepuścić przez sokowirówkę. Oba wyciągi połączyć. Na każde 100 ml soku dać 100 ml miodu i 100 ml alkoholu 40%, wymieszać. Tak przyrządzony przetwór zażywać 4 razy dz. po 2 łyżki. Sam sok zażywa się 4 razy dz. po 3 łyżki. Przetwory przechowywać w lodówce. Ten z miodem i alkoholem jest trwały przez cały rok pod warunkiem, że będzie przechowywany w zimnym miejscu i szczelnie zamknięty. Olej nostrzykowy - Oleum Meliloti: 1 szkl. świeżego lub suchego ziela zalać 150 ml oleju sojowego lub słonecznikowego o temp. 60-70o C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Olej stosować do: przemywania i oczyszczania skóry bardzo wrażliwej na kosmetyki, suchej, zwiotczałej, z przebarwieniami i wągrami skóry; do okładów na spierzchnięte wargi pokryte opryszczką, strupami lub innymi zmianami; do okładów na ropnie, strupy, rany, oparzenia, owrzodzenia, rozpadliny i bolesne pryszcze; do kąpieli olejowych włosów przy suchym łupieżu i stanie zapalnym skóry

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

owłosionej, przy wypadaniu, łamliwości, rozdwajaniu i braku połysku włosów; do lewatyw przy zatwardzeniach, bolesnym parciu na kał, np. podczas stanów zapalnych esicy i okrężnicy, niestrawności fermentacyjnej i gnilnej, przy świądzie odbytu, stanach ropnych jelit itd.; do wcierań w zrogowaciałe stopy i dłonie, najlepiej w postaci maści: Rp. Maść lub krem - Linomag - 30 g Olej nostrzykowy - 1 łyżka Maść żywokostowa - 1 łyżka Składniki ucierać w moździerzu aż do połączenia, jednocześnie je lekko podgrzewając na maszynce elektrycznej. Stosować też do leczenia suchości, stanów zapalnych skóry oraz ran i rozpadlin. Rp. Nalewka nostrzykowa - 10 ml Nalewka z ruty lub kasztanowca (sok, intrakt) - 10 ml Nalewka arnikowa - 10 ml Wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po pół łyżeczki w 50 ml wody. Wskazania: zaburzenia krążenia mózgowego i obwodowego, zastoje limfy, osłabienie pamięci, szum w uszach, zawroty głowy, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, choroby wątroby, trzustki i pęcherzyka żółciowego, choroby skórne i alergiczne, wybroczyny na siatkówce, zapalenie naczyniówki, tęczówki, białkówki, rogówki i spojówek, nadciśnienie, zaburzenia sercowe, miażdżyca, złe samopoczucie, okres po- i przekwitania, wyczerpanie nerwowe. Lek działa po 14 dniowym, regularnym zażywaniu!.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Olcha czarna i olcha szara - Alnus glutinosa et Alnus incana (Betulaceae)

Opis. Alnus glutinosa (olsza czarna) - drzewo do 20 m wys.; korona rzadka o gałęziach wzniesionych ku górze; korowina ciemnoszara; liście odwrotnie jajowate, tępe; blaszka liściowa spodem, tylko w kątach wiązek przewodzących owłosiona; młoda gałązki nagie, połyskujące, czerwonawe, pachnące; pączki lepkie, jajowate, zwisające po 3-5 na szczycie gałązek; kwiaty pręcikowe (pyłkowej w postaci gąsienic; kwiaty żeńskie w kwiatostanach szyszeczkowatych są zebrane po 3-5; osadzone na szypułkach; owoc - wąsko oskrzydlony orzeszek, ukryty w szyszeczkach.

2). Alnus incana (olsza szara) - drzewo lub krzew do 20 m wys.; korona gładka, połyskująca, jasnoszara; młode gałązki omszone; pąki krótkoszypułkowe, przytulone, owłosione, jajowate, ostro zakończone, na brzegu podwójnie piłkowane; młode liście omszone; kwiaty pręcikowe (pyłkowe) na omszonych szypułkach, czteropręcikowe; kwiaty żeńskie, czyli słupkowe prawie siedzące po 3-5, po dojrzeniu drewniejące; szyszeczki utrzymują się na drzewie nawet 3 lata. Olchy lubią gleby żyzne, wilgotne, podmokłe, a więc rosną na bagnach, na moczarach, w podmokłych lasach. Zbiorowisko olch na podmokłym terenie nazywamy olszyną.

Surowiec. Surowcem są liście, pąki w pierwszej fazie rozkwitu, kora i całe gałązki wraz z pąkami, szyszeczkami i kwiatami pyłkowymi - Folium, Gemmae, Cortex et Summitates (Frondes) Alni. Gałązki pozyskuje się w czasie kwitnienia (pylenia), tj. w marcu (ostrożnie, aby nie otrzepać pyłku i nie odrzucać szyszeczek zeszłorocznych!). Liście zbiera się w maju (tylko wtedy!). Korowinę można zbierać cały rok. Pączki zbiera się, gdy są częściowo otwarte (nie przegapić tego okresu, który jest zależny od warunków klimatycznych; wymagana jest stała obserwacja drzewa). Gałązki doskonale zastępują korę. Liście i pączki należy wysuszyć w temp. do 40o C, w ciemnym miejscu i dobrze przewietrzanym. Gałązki i korę należy suszyć w temp. do 80o C (w otwartym piekarniku). Z około

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

200 g świeżych gałązek po wysuszeniu i zmieleniu otrzymuje się ok. 100 g suszu.

Skład chemiczny. Wszystkie surowce bogate są w lupeol, betulinę, kw. betulinowy, żywice, garbniki, olejek eteryczny, kw. allantoinowy, allantoinę, suberynę i we flawonoidy. Liście i pączki zawierają dużo witamin, głównie kw. askorbinowy, wit. P (rutyna, hiperozyd), fitochinony i kw. foliowy.

Działanie. Surowce działają przede wszystkim ściągające, to znaczy: - wywierają wpływ bakteriobójczy, koagulując białka bakterii i niszczą toksyny bakteryjne (dotyczy to też wirusów); - hamują odczyn zapalny, krwawienia, zmniejszają przepuszczalność śródbłonków naczyń krwionośnych, likwidują wysięk; - denaturują białka powierzchniowe tworząc ochronny strup izolujący; - skurczają naczynia krwionośne i limfatyczne, zmniejszając przekrwienie; - działają przeciwbólowe j znieczulająco; - hamują biegunki i nadmierne ruchy robaczkowe; - przyśpieszają gojenie się owrzodzeń, ran i oparzeń. Ponadto surowce żółciopędny,

wywierają

wpływ

moczopędny,

uspokajający,

wykrztuśny (pączki i liście i hamujący na laktację.

Wskazania: hiperlaktacja (mlekotok), nieżyty jelit i żołądka, ostra biegunka, stany zapalne przewodu pokarmowego, choroby wrzodowa, gorączka, przeziębienie, choroby zakaźne, zatrucia, reumatyzm, nadmiar soków

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

żołądkowych, stany zapalne i ropne gardła i jamy ustnej, nadmierne krwawienia miesiączkowe, upławy, stany zapalne i ropne narządów płciowych; zapalenie gałki ocznej i spojówek.

Zewnętrznie: (płukanki, okłady, przemywanie): łojotokowe zapalenie skóry, mokre wypryski, rany, owrzodzenia, liszaje, ropnie, łupież tłusty, brak połysku i puszystości włosów, wypadanie włosów, tłuste włosy, wrastające paznokcie, nadmierna potliwość, wągry przy cerze tłustej, trądziki.

Napar: 3 łyżki pąków lub liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 150 ml; niemowlęta ważące: 3-4 kg 6-8,5 ml, 5-6 kg – 10,7-12,8 ml, 7-9 kg - 15-17 ml, 3-4 razy dz. (w biegunkach 5 razy w ciągu doby); dzieci ważące 10-15 kg - 21-32 ml, 2025 kg - 42,8-53,5 ml, 30-35 kg - 64-75 ml, 40-45 kg - 85,7-96 ml, 50-55 kg 107-117,8 ml, 3-5 razy w ciągu doby. Napar korzystnie działa przy obrzękach, kamicy moczowej i żółciowej oraz przy skąpomoczu i stanach zapalnych układu moczowego.

Odwar: 3 łyżki kory lub gałązek zalać 2 szkl. wody; gotować 20 minut; dolewać wyparowaną ilość wody; odstawić na 10 minut; przecedzić. Pić jak napar lub stosować zewnętrznie. Należy dodać, że odwar ten hamuje krwiomocz.

Nalewka olchowa (olchówka) - Tinctura Alni: 1 szkl. suchych liści, pąków lub gałązek zalać 400 ml wódki lub spirytusu; wytrawiać 14 dni; przcfiltrować, Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml w 50 ml wody lub stonować zewnętrznie. Do płukanek: 1 łyżka nalewki na 300 ml wody przegotowanej.

Sok olchowy - Succus Alni recentes: pąki lub liście (świeże i zmielone w maszynce) zalać wodą do polowy (na 1 szkl. masy roślinnej dać pół szkl, wody; przykryć i odstawić na 6 godzin; następnie wyciąg odcedzić od miazgi i przefiltrować przez gazę lub watę. Masę roślinną nie wyrzucać lecz przepuścić przez sokowirówkę. Oba wyciągi połączyć. Zażywać 4

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

razy dz. po 4 łyżki. Na zimę zakonserwować: do 100 ml wyciągu wlać 100 ml alkoholu 40% i 100 ml miodu, wymieszać; zażywać 4 razy dz. po 1 łyżce. Taki sok olchowy jest niezmiernie cenny; działa wybitnie wzmacniająco. Stosować go w rekonwalescencji, w chorobach zakaźnych, skórnych i metabolicznych, w kamicy moczowej i żółciowej, w stanach zapalnych nerek i dróg moczowych oraz w nieżycie układu oddechowego.

Proszek olchowy - Pulvis Alni: suche kiście lub pączki zmielić w młynku na pył. Zażywać 4 razy dz. po pół łyżeczki; dobrze popić. Można zmieszać z miodem: na łyżeczkę proszku dać 1 łyżkę miodu i 10 kr. alkoholu lub gliceryny, wymieszać; zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżki. Proszek olchowy jest znakomitą zasypką na rany, zmiany sączące, owrzodzenia i liszaje.

Rp. Ziele melisy - 1 łyżka Liść lub kora olchy - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Wymieszać i zmielić w młynku do kawy na pył. Zażywać 3 razy dz. po pół łyżeczki; dobrze popić lub po zmieszaniu z miodem i jednocześnie stosować wewnętrznie jako przysypkę: na opryszczkę, nadżerki i zmiany sączące.

Rp. Gałązki lub kora olchy - 2 łyżki Kwiat rumianku - 1 łyżka Kwiat nagietka - 3 łyżki Ziele (kwiat) krwawnika - 1 łyżka Ziele szałwi - 1 łyżka Wymieszać. 3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl, wody; gotować 5 minut; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 3 razy dz. po 100 ml; stosować do okładów, przemywań i płukanek.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania: zapalenie i bóle piesi, mlekotok, ropnie, rany, owrzodzenia, opryszczki, nadżerki, stany zapalne narządów płciowych (nasiadówki + jednoczesne picie wywaru), upławy, zaburzenia miesiączkowania, stany zapalne przewodu pokarmowego, zaburzenia trawienia, nieżyt żołądka i jelit.

Rp. Kora lub gałązki olchy - 1 łyżka Kora lub liść kaliny - 1 łyżka Ziele jasnoty - 1 łyżka Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić jak wyżej. Pić 4 razy dz. po 100 ml. Wskazania: zapalenie przydatków, pierwsze i nieregularne miesiączki, upławy, stany zapalne pochwy i warg sromowych (nasiadówki i jednoczesne picie wywaru).

Orzech włoski - Juglans regia (Juglandaceae).

Opis. Drzewo dorastające do 25 wys.; kora srebrzystobiała; liście nieparzystopierzaste, pachnące, duże; listki podłużnie jajowate; kwiaty męskie (pyłkowe, pręcikowe) zebrane w długie, zwisające, gąsienicowate kwiatostany; kwiaty żeńskie - siedzące, zielonawe, po 2-3 w kątach liści; owoc - orzech (pestkowiec) okryty pachnącą, zieloną, miękką, soczysta łupiną. Kwitnie w kwietniu (II połowa) lub w maju. Drzewo często sadzone, niekiedy uprawiane; szczególnie pospolit w południowej i w południowo-wschodniej Polsce.

Surowiec.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowcom jest nie tylko orzech, ale także kora, zielona łupina orzecha (tak często wyrzucana) i liść - Cortex, Fructus, Folium Juglandis sue Cortex Nucum Juglandls viridis vel Putamina Nucum. Folium Juglandis można kupić w sklepach zielarskich. Korę lub młode gałązki (Frondes Juglandis) pozyskuje się wiosną lub jesienią; liście zbiera się w maju (ewentualnie w I połowie czerwca). Surowce suszy się w normalnej temperaturze, przy czym korę i gałązki można wysuszyć w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 80o C. Bardzo cennym surowcem są niedojrzałe, świeże owoce, z których przyrządza się sok, intrakt, alkoholaturę zimną i alkoholmiód.

Skład chemiczny. Surowce zawierają: naftochinon (dwuketonowa pochodna naftalenu) juglon; hiperozyd, 3-arabinozyd kwercytyny i kemferolu, kwasy fenolowe kw. kawowy, kw. kumarynowy, kw. galusowy), witaminy (wit. C: liście zebrane w maju - 300-500 mg/100 g, łupina i niedojrzałe orzechy -2-3 tyś. mg tj. 2-3 g/100 g; kw. foliowy, wit. P, fitochinony, czyli wit. K), olejek eteryczny - 0,01-0,03% (główny składnik to heksen-2-alem-1), karotenotdy - ponad 30 mg/100 g, garbniki - 3-4 %, violaksantynę, flawoksantynę, alkaloid – yuglandyne. Należy wiedzieć, że łupina i niedojrzałe owoce zabierają aż 25% garbników.

Działanie. Surowce działają silnie ściągające, odkażająco, przeclwszkorbutowo, przeciwzapalnie, przeciwkrwotocznie, rozkurczowo, przeclwrobaczo, trawiennie, moczopędnie, wzmacniające, odtruwające i przeciwkaszlowo.

Wskazania: stany zapalne i zakażeniowe przewodu pokarmowego, układu moczowego i oddechowego, osłabienie, choroby zakaźne, skórne, wirusowe (surowce wykazują działanie przeciwwirusowe), oczne i przeziębieniowe, schorzenia wątroby, trzustki, śledziony i pęcherzyka żółciowego, zaburzenia trawienia, biegunka, niestrawność, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, bóle brzucha, nadmierna potliwość (kąpiele), robaki obłe, choroba wrzodowa, skąpomocz, obrzęki, nadciśnienie, nadmierne krwawienia miesiączkowe, upławy, stany zapalne narządów płciowych.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Napar: 2 łyżki liści lub suchych łupin zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy da. po 150 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 6,4-8,5 ml, 5-6 kg - 10,7-12,8 ml, 7-3 kg - 15-17 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 10-15 kg - 21-32 ml, 20-25 kg - 42,8-53,5 ml, 30-35 kg 64-75 ml, 40-45 kg - 85,7-96,4 ml, 50-55 kg - 107-117,8 ml, 4 razy dz.

Odwar: 2 łyżki gałązków lub kory zalać 2 szkl. wody; gotować 10 minut; uzupełnić brakującą ilość wody; odstawić jeszcze na 20 minut; przecedzić. Pić jak napar. W robaczycy wypić na czczo 200 ml mocnego naparu lub odwaru jednorazowo po czym wypić 100 ml naparu glistnikowego i 200 ml naparu z owoców bzu czarnego. Zabiegi powtarzać co 2 dni.

Odwar stosować do płukanej i nasiadówek 30 minutowych przy stanach zapalnych narządów płciowych i upławach (jednocześnie pić napar lub odwar w ilości 200 ml 3 razy dz.). W odwarze (mocnym) płukać włosy przetłuszczające się, z łupieżem, wypadające, pozbawione połysku i puszystości oraz w celu ich zabarwienia (jasnym włosom mocny wywar z łupin, kory lub gałązek nadaje rudawy kolor, ciemnym jedynie taki połysk; zabarwia też siwe włosy, zwłaszcza wtedy gdy połączymy go z wywarem z kory dębowej). Przy stanach ropnych i zapalnych oraz krwawieniach z dziąseł płukać jamę ustną odwarem z łupin lub kory (gałązek), albo naparem z liści.

Nalewka orzechowa (orzechówka) - Tinctura Juglandis: pół szkl. suchych liści, gałązek, kory lub łupin zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml. Chore miejsca (opryszczki, ropnie, bolesne pryszcze, owrzodzenia, liszaje, liszajce, figówki, oparzenia, odparzenia, wypryski sączące itd.) przemywać nalewką 4 razy dz.

Do płukania: 1 łyżka nalewki na 1 szkl. wody przegotowanej.

Na chore oczy stosować 10 minutowe okłady z naparu liściowego 3-4 razy dz.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

W przypadku biegunek, ostrych stanów zapalnych, robaczycy, parcia na kał, podrażniania odbytu, żylaków odbytu i owrzodzeń zastosować bardzo skuteczne lewatywy z odwaru z kory lub gałązek, albo z mocnego naparu liściowego o temp. 38o C w ilości 100-200 ml. Lewatywy stosować codziennie lub co 2 dni.

Zasypka juglandowa - Cutipulvis Juglandis: suche liście lub korę zmielić w młynku na pył. Chore miejsca (zmiany sączące, rany, oparzenia, owrzodzenia, odparzenia, opryszczki) pudrować 3-4 razy dz.. Proszek juglandowy można zmieszać z zasypką Alantan lub Linomag (1 łyżka proszku na 1 łyżkę zasypki, wymieszać) i stosować w wyżej wymienionych schorzeniach oraz do przysypywanla skóry łojotokowej i z trądzikiem młodzieńczym.

Miód wzmacniający juglandowy - Mel Juglandis: na każdą łyżeczkę sproszkowanych liści lub łupin, albo soku z liści dać 1 łyżkę miodu i 10 kr. gliceryny, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce.

Sok z liści orzecha - Succus Juglandis recentes: świeże liście lub niedojrzałe orzechy zmielić przez maszynkę do mięsa i zalać wodą przegotowaną do połowy (na każdą 1 szkl. miazgi dać pół szkl. wody), przykryć i odstawić na 6 godzin; wyciąg odcedzić od masy roślinnej i przefiltrować przez watę lub gazę. Pozostał nam masę przepuścić przez sokowirówkę. Oba wyciągi połączyć. Zażywać 4 razy dz. po 4 łyżki. Można też do 100 ml soku w ać 100 ml alkoholu 40% i 100 ml miodu, wsypać pół łyżeczki cynamonu i wlać 100 ml soku cytrynowego, wymieszać bardzo starannie i odstawić na 3 dni do zimnego miejsca. Przechowywać w lodówce. Zażywać 4 razy dz. po 12 łyżki; dzieci - 2 łyżeczki lub 1 łyżka przetworu 3-4 razy dz. Lek warto zapasteryzować na zimę (w wodzie o temp. 80o C przez 20 minut).

Intrakt juglandowy (juglandówka) - Intractum Juglandis: pół szkl. świeżych i zmielonych liści lub łupin, albo też niedojrzałych owoców zalać 400 ml alkoholu 40-70% o temp. wrzenia; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml lub stosować zewnętrznie.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Podobnie przyrządza się alkoholaturę zimną ze świeżych liści, łupin lub niedojrzałych owoców, lecz przy pomocy alkoholu o temp. pokojowej.

Alkoholmel Juglandis: do 100 ml wyciągu alkoholowego z zielonych części rośliny wlać 100 ml miodu, 100 ml soku cytrynowego, wsypać 100 ml cukru i 1 łyżkę wanilii lub cynamonu, wymieszać wszystko razem i odstawić do lodówki na 3 dni. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce.

Rp. Świeże lub suche liście orzecha włoskiego, albo sucha lub świeża kora - pół szkl. Ziele wrotyczu (lub sam kwiat) świeże lub suche - pół szkl. Ziele glistnika suche - 1 łyżka Zmielone surowce wymieszać i zalać 150 g gliceryny płynnej i 50 ml wody przegotowanej; wytrawiać 7 dni; przefiltrować. Zażywać 1 raz dz. po 2 łyżki (max 3 łyżki). Wskazania: robaki obłe (owsiki, glisty), czerwie płaskie. Jednocześnie pić napar z następującej mieszanki ziołowej:

Rp. Owoc borówki - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Goździki - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić rano i wieczorem po 200 ml.

Rp. Liść orzecha włoskiego - 1 łyżka Liść (ziele) pokrzywy - 1 łyżka Liść babki - 1 łyżka Korzeń lub ziele mniszka - 1 łyżka Korzeń lub liść łopianu - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowce wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml; dzieci - patrz napar z liści orzecha włoskiego. Substancje zawarte w mieszance wywierają działanie wzmacniające, moczopędne, odtruwające, przeciwkrwotoczne, krwiotwórcze, żółciopędne i trawienne; zapobiegają powstawaniu miażdżycy, kamicy moczowej i żółciowej, regulują przemianę materii i trawienie, chronią wątrobę przed stłuszczeniem i marskością, leczą liczne choroby skórne. Mieszanka bogata jest w sole mineralne i w witaminy. Wskazania: choroby zakaźne, osłabienie, wiek podeszły, niedobory witamin i bioelementów, kamica moczowa i żółciowa, zaburzenia w wydzielaniu żółci, choroby wątroby, trzustki i żołądka, nieżyt jelit, skąpomocz, obrzęki, zatrucia.

Perz właściwy - Agropyron repens sive potius Elytrigia repens (Gramineae).

Opis. Roślina wieloletnia dorastająca do 100 cm wys.; kłącza długie, jasne, rozgałęzione; źdźbło gładkie, nagie, jednokłosowe; liście wąskie, szorstkie; pochewki liściowe gładkie; kłos gęsty, wąski, pionowy, 7-15 cm dł.; kłoskl jajowatolancetowate, zielone, pięcio-dziesięciokwiatowe, skierowane szeroką stroną ku osi głównej, siedzące wyraźnie we wcięciach osi kwiatostanu; plewy 2, biało obrzeżone, ostre; plewki 2. Kwitnie od czerwca do lipca. Rośnie na polanach, na łąkach, na ugorach, w ogrodach, na polach.

Surowiec. Surowcem jest kłącze - Rhizoma Graminis (Rhizoma Agropyri), FP I,II,III,IV, które sprzedawane jest w aptekach i w sklepach zielarskich.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Kłącze zbiera się wiosną lub jesienią po bronowaniu pól (brony wydobywają kłącza na powierzchnię ziemi lub zgrabują je na skraj pola, co sprawia, że są łatwo dostępne dla zielarza), szybko myje pod bieżącą wodą, osusza w czystej ściereczce, rozkłada cienka warstwą i suszy na wolnym powietrzu lub w lekko ogrzanym piekarniku.

Skład chemiczny. Kłącze zawiera fruktan - trytycynę (5-20%), monocukier - D-fruktozę (3%), inulinę, mannit, agropyren, inozyt, glukowanilinę, azotan potasu, krzemionkę, wit. C - 150 mg/100 g, związki proteinowe -9%, olejek eteryczny - 0,01-0,05%, karoten, kw. glikolowy, kw. glicerynowy i in.

Działanie. Wyciągi z perzu odtruwają organizm (usuwają szkodliwe substancje wewnątrz- i zewnątrzpochodne z organizmu), zabezpieczają wątrobę przed stłuszczeniem, zmniejszają stężenie lipidów, w tym także cholesterolu we krwi (działanie llpotropowe), pobudzają procesy utleniania w tkankach, działają korzystnie na przemianę materii (działanie regulujące), uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, działają przeciwmiażdżycowo, moczopędnie, przeciwobrzękowo, lekko przeczyszczająco, żółciopędnie, odkażająco; regulują prace przewodu pokarmowego; zapobiegają powstawaniu kamicy moczowej i żółciowej; opóźniają procesy starzenia się organizmu.

Wskazania: zaburzenia przemiany materii, otyłość, wszelkie choroby skórne (np. łuszczyca, częste czyraki, trądziki, dermatoza okołoustna, wypryski), choroby zakaźne, stłuszczenie i marskość wątroby, niewydolność wątroby; schorzenia trzustki, pęcherzyka żółciowego i nerek oraz dróg moczowych; zaburzenia trawienia, zaparcia, miażdżyca, wysoki poziom cholesterolu we krwi, cukrzyca, osłabienie, leczenie antybiotykami i sulfonamidami, zatrucia, zaburzenia hormonalne.

Odwar: 3 łyżki kłączy zalać 2 szkl. wody; gotować 5 min.; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml lub 2 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg – 8 ml, 5-6 kg - 10,7,-12,8 ml, 7-8 kg - 15-17 ml,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

3-4 razy dz.; dzieci ważące 10-15 kg - 21-32 ml, 20-25 kg - 42,8-53,5 ml, 3035 kg - 64-75 ml, 40-45 kg - 85,7-96,4 ml, 50-55 kg - 107-117 ml, 3-4 razy dz.

Wyciąg glicerynowy: pół szkl. świeżych lub suchych zmielonych kłączy zalać 100-120 g gliceryny; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2 razy dz. po 1 łyżeczce w 50 ml wody z sokiem cytrynowym.

Intrakt - Intractum Agropyri: pół szkl. świeżych zmielonych kłączy zalać 250 ml alkoholu 40% o temp. wrzenia; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 5 ml.

Rp. Kłącze perzu - 1 łyżka Ziele skrzypu - 1 łyżka Ziele rdestu - 1 łyżka Korzeń lub ziele mniszka - 1 łyżka Korzeń łopianu - 1 łyżka Liść brzozy - 1 łyżka Liść pokrzywy - 1 łyżka Ziele fiołka tr. - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Owoc jałowca - 1 łyżka Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka Ziele połonicznika - 1 łyżka Liść borówki lub mącznicy - 1 łyżka Ziele (kwiat) wrzosu - 1 łyżka Składniki bardzo starannie wymieszać. 3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody; gotować 4-5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Pić 4 razy dz. po 100 ml lub 2 razy dz. po 200 ml; niemowlęta i dzieci patrz odwar z kłączy perzu. Mieszanka bardzo wartościowa. Wskazania: obrzęki, wysięki okołostawowe, stany zapalne i zakażeniowe układu moczowego, kamica moczowa, krwiomocz, zaburzenia w wydzielaniu moczu, cukromocz; zatrucia, zaburzenia przemiany materii, choroby skórne i zakaźne; wszelkie choroby wątroby, żołądka, crzustki i pęcherzyka żółciowego.

Rp. Kłącze perzu - 1 łyżka Ziele lub nasienie wiesiołka dwuletniego, albo dziwnego - 1 łyżka Ziele jemioły - 1 łyżka Ziele skrzypu - 1 łyżka Ziele lub kłącze kokoryczki - 1 łyżka Ziele lub korzeń mniszka - 1 łyżka Kwiat (liść) lub owoc głogu - 1 łyżka Ziele ruty - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić i pić jak wyżej. Wskazania: wiek podeszły i choroby z nim związane (miażdżyca, nadmiar cholesterolu, zawroty głowy, szum w uszach, zaburzenia sercowe, choroby skórne, metaboliczne, hormonalne, włosów, zaparcia itd.). Choroby zakaźne.

Pierwiosnek - Primula (Primulaceae).

Opis.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Pierwiosnek lekarski - Primula veris - roślina wieloletnia dorastająca do 30 cm wys.; łodyga kwiatonoóna krótko, szaro owłosiona, okrągła; liście dolne h różyczce, poałużnie jajowate, brzegiem karbowane, ogonkowe (ogonek oskrzydlony); blaszka liściowa jest pomarszczona; kwiatostan baldechokształtny; kielich stożkowatodzwonkowaty, ostrokanciasty; korona jasnożółta, w gardzieli pomarańczowa; kwiaty wonne (pachną miodowo). Kwitnie od marca (gdy jest ciepły) do maja. Roślina lubi gleby wapienne i wilgotne; rośnie na łąkach, na polanach, w lasach, na wzgórzach, w zbiorowiskach drzew, np. w oisaynach; często występuje masowo; w niektórych regionach Polski pospolita. 2. Pierwiosnek wyniosły - Primula elatior - roślina wieloletnia rosnąca w lasach liściastych i mieszanych, w zaroślach, na polanach i łąkach, na nieużywanych pastwiskach, zwłaszcza przyrzecznych; lubi gleby wilgotne, gliniaste, ale luźne. Liście podłużnie jajowate, pomarszczone, brzegiem karbowane, owłosione, ogonkowe (ogonek oskrzydlony); łodyżka kwiatonośne owłosiona, okrągława, piocna; kwiaty z kielichem kanciastym i na krawędziach zielonym, w gardzieli ciemno żółte; kwiaty żółte, pachnące miodem; owoc - torebka wielonasienna. Kwitnie od kwietnia do maja.

Surowiec. Surowcem jest liść, kwiat lub całe ziele - Folium, Flos vel Herba Primulae. Radix et Flos Primulae można kupić w sklepach zielarskich. Oba surowce widnieją w FP I,II,III,IV. Korzeń jest surowcem małowartościowym i przedawkowany staje się niebezpieczny, a zbieranie go wiąże się zawsze ze zniszczeniem rośliny; pierwiosnków mamy coraz mniej, a przy tym są pod ochroną. Liście i kwiaty są surowcami bardzo wartościowymi i godnymi polecenia; zbiera się je w czasie kwitnienia i suszy w temp. do 40o C lub w otwartym piekarniku ogrzanym do temp, 60o C. Ważne jest, aby surowce zostały szybko pozbawione wody.

Skład chemiczny. Liście (ziele) i kwiaty są bardzo bogate w witaminę C (400-500 mg/100 g), saponiny trójterpenowe (do 3%), gllkozydy fenolowe (primulaverozyd,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

primverozyd, primulaverynę), kw. primulowy, olejek eteryczny - ok. 0,1%, karoten, flawony, garbniki, gorycze, sole mineralne i in.

Działanie. Ziele, liście i kwiaty działają wykrztuśnie, moczopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo, odtruwająco, przeciwzapalnie, wzmacniająco, uspokajająco, antyseptycznie, żółciopędnie; regulują przemianę materii, trawienie i wypróżnienia; wzmagają wydzielanie śluzu, śliny, soku żołądkowego i trzustkowego; wzmacniają i uszczelniają naczynia krwionośne; polepszają samopoczucie.

Wskazania: wyczerpanie nerwowe, choroba Parkinsona, wyczerpanie nerwowe, bezsenność, stres, po zawale serca, brak wit. C i P, wszelkie choroby zakaźne i skórne, stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, kaszel, przeziębienie, gorączka, schorzenia układu moczowego, stany zapalne przewodu pokarmowego, zaburzenia metaboliczne i trawienne, zaparcie, plamice, wybroczyny na siatkówce, choroby oczu, choroby wątroby i trzustki oraz pęcherzyka żółciowego, choroba wrzodowa, jąkanie (?), reumatyzm, artretyzm, miażdżyca, złe samopoczucie.

Zewnętrznie (okłady, przemywanie, płukanki, lewatywy z mocnego naparu o temp. 38o C w ilości 100-200 ml): stany zapalne i zakażeniowe powiek, spojówek i gałki ocznej, swędzenie, zmęczenie, łzawienie l opuchnięcie oczu (+ witaminy!), stany zapalne bańki odbytowej, esicy i okrężnicy, hemoroidy, parcie na kał, np. w trakcie nlestrawności, schorzenia skórne (nalewka !) i włosów (napar), stany zapalne narządów płciowych (nasiadówki 30 minutowe lub przepłukiwanie).

Napar: 1 łyżkę kwiatów, ziela lub liści zalać 400 ml wrzącej wody lub gorącego mleka; odstawić na 20 minut; przecedzić; napar mleczny osłodzić miodem. Pić 2-3 razy dz. po 100-150 ml lub 4-6 razy dz. po 50 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 1 łyżeczka, 5-6 kg - 7-8 ml, 7-8 kg - 10 11 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 12,8-14 ml, 15-20 kg - 21-28,5 ml, 25-

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

30 kg - 35-42 ml, 35-40 kg - 50-57 ml, 45-50 kg - 64-71 ml, 3-4 razy dz. Obowiązuje zasada: często, ale mało!.

Ekstrakt: 4 łyżki kwiatów, liści lub ziela zalać 1 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić; dodać 3 łyżki miodu, wymieszać. Zażywać 6 razy dz. po 2 łyżki.

Nalewka pierwiosnkowa - Tinctura Primulae: pół szkl. kwiatów lub ziela (liści) zalać 350 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 4-6 razy w ciągu doby po pół łyżeczki; dzieci - 20 kropli 4-6 razy w ciągu doby w mleku lub w miodzie.

Intrakt pierwiosnkowy - Intractum Primulae: pół szkl. świeżego ziela, kwiatów lub liści (po ich zmieleniu) zalać 350 ml alkoholu 40-60% o temp. 70-75°C; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę.

Alkoholatura zimna: pół szkl. świeżego ziela lub liści zalać 350 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę.

Alkoholmel Primulae: do 100 ml wyciągu alkoholowego wlać 100 ml miodu, wsypać szczyptę cynamonu lub wanilii i można dodać sok z cytryny do smaku. Zażywać 4-6 razy w ciągu doby po 1-2 łyżeczki; dzieci - 1 łyżeczka 4 razy dz.

Proszek pierwiosnkowy - Pulvis Primulae: suche liście lub ziele zmielić w młynku do kawy na drobniutki proszek. Zażywać 3 razy dz. po pół łyżeczki do herbaty; dobrze popić. Przd zażyciem warto zmieszać z miodem (na każdą łyżeczkę proszku dać 1 łyżkę miodu i 10 kropli wódki lub gliceryny, wymieszać; zażywać 3 razy dz. po pół łyżki).

Sok pierwiosnkowy - Succus Primulae: świeże ziele lub liście pierwiosnka zmielić przez maszynkę do mięsa, zalać wodą przegotowana do połowy (na każdą 1 szkl. masy roślinnej 100 ml wody); odstawić pod

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

przykryciem na 6 godzin, przecedzić. Pozostałą nam masę roślinna nie wyrzucać lecz przepuścić przez sokowirówkę. Oba wyciągi połączyć ze sobą.

Na każde 100 ml soku dać 100 ml cukru, 200 ml miodu lub 100 ml alkoholu 40-70%, wymieszać. Sam, czysty sok zażywa się 4 razy dz. po 23 łyżki, natomiast zacukrowany lub z alkoholem po 1 łyżce 3-4 razy dz. Przetwory przechowywać w lodówce. Można je zapasteryzować przez 20 min. w temp. 80o C.

Rp. Nalewka pierwiosnkowa - 10 ml Nalewka lipowa - 10 ml Nalewka jałowcowa - 10 ml Nalewka anyżkowa - 10 ml Nalewka tymiankowa - 10 ml Nalewka lawendowa lub hyzopowa - 10 ml Gliceryna - 30 g Miód naturalny - 50 ml Składniki wymieszać. Zażywać 4 razy dz. po pół łyżeczki. Dzieciom podawać w mleku z miodem. Wskazania: kaszel, stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, przeziębienie, choroby zakaźne.

Rp. Ziele (kwiat, liść) pierwiosnka - 1 łyżka Kwiat bzu czarnego - 1 łyżka Kwiat lipy - 1 łyżka Gałązki, igliwie sosny, modrzewia lub świerku - 1 łyżka Kwiatostan kocanki - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Porost islandzki - 1 łyżka Owoc anyżku - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Ziele lebiodki - 1 łyżka Kłącze lub ziele prawoślazu - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić i dawkować jak napar z pierwiosnka. Wskazania: nieżyty układu oddechowego, gorączka, przeziębienie, choroby zakaźne, zaburzenia trawienia, kaszel.

Pięciornik gęsi (srebrnik) - Potentilla anserina (Rosaceae).

Opis. Bylina dorastająca do 45 cm dł.; pęd główny krótki, z zakorzeniającymi się w węzłach, długimi, cienkimi rozłogami; liście spodem srebrzyste owłosione, przerywano nieparzystopierzaste; odcinki liściowe pedlugowate, wcinano-ząbkowane; kwiaty na długich szypułkach; płatki korony żółte, błyszczące; owoc - orzeszek. Kwitnie od maja do sierpnia. Rośnie na łąkach, nad brzegami wód, na przydrożach, na ugorach, na nieużywanych pastwiskach; lubi gleby wilgotne, gliniaste, zasobne w azot; roślina pospolita.

Surowiec. Surowcem jest ziele srebrnika - Herba Potentillae anserinae seu Folium et Herba Anserinae. Ziele lub same liście zbiera się w maju, w czerwcu i w lipcu, a następnie suszy w temp, do 40o C. Ziele srebrnika można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Skład chemiczny. Srebrnik zawiera garbniki - do 6%, flawonoidy, żywice, kwasy organiczne, cholinę, wit. C - 80-100 mg/100 g, śluzy i inne substancje nie poznane.

Działanie. Srebrnik działa przeciwbiegunkowo, przeciwzapalnie, antyseptycznie, ściągająco, przeciwkrwotocznie, moczopędnie, żółciopędnie, rozkurczowo i przeciwkaszlowo; reguluje wypróżnienia i krwawienia miesiączkowe oraz przemianę materii; „czyści krew”.

Wskazania: nieżyt jelit i żołądka, niestrawność, zaburzenia trawienia, choroba wrzodowa, kaszel, krztusiec, choroby skórne i zakaźne, nieregularne i nadmierne krwawienia miesiączkowe, upławy, brak apetytu.

Napar: 2 łyżki suszu zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić kilka razy dz. po 1 szkl.; niemowlęta ważące 3-4 kg -9-11 ml, 5-6 kg - 14-17 ml, 7-8 kg - 20-23 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 25-28 ml, 15-20 kg - 42-57 ml, 25-30 kg - 71-85 ml, 35-40 kg - 100-115 ml, 45-50 kg - 130-150 ml, 3-4 razy dz.

Odwar: 2 łyżki liści lub ziela gotować w 1 szkl. wody przez 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić jak napar.

Nalewka srebrnikowa - Tinctura Anserinae: 1 szkl. liści lub ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przeflltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml. Schorzałe miejsca (trądziki, pryszcze, łojotok, łojotokowe zapalenie skóry, rany, oparzenia, owrzodzenia, liszaje, ropnie, nadżerki, odparzenia, pleśniawki, zajady, afty i t.d.) pędzlować lub przemywać nalewką 6 razy w ciągu doby. Mocnym odwarem (2 łyżki suszu na 1 szkl. wody) płukać jamę ustną przy stanach zapalnych i założeniowych (ropnych) oraz profilaktycznie 4-6 razy w ciągu dnia. Stosować też do przepłukiwania i nasiadówek przy schorzeniach narządów płciowych. W chorobach oczu (stany zapalne, zakażeniowe, łzawienie, światłowstręt,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

opuchnięcie, przemęczenie, pieczenie) stosować 15 minutowe (co 5 minut zmieniane) okłady z naparu 3 razy w ciągu doby (+ wszystkie witaminy! lub preparat mineralno-witaminowy).

Rp. Ziele srebrnika - 1 łyżka Kwiat rumianku - 1 łyżka Kwiat (ziele) wrzosu - 1 łyżka Kwiat lipy - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić i dawkować jak napar srebrnikowy. Wskazania: zaburzenia trawienia (w tym także u niemowląt), kaszel, przeziębienie, chcroby zakaźne, nieżyt jelit l żcłąaka.

Rp. Ziele srebrnika - 1 łyżka Ziele dziurawca - 1 łyżka Ziele lub sam kwiat krwawnika - 1 łyżka

Kwiat rumianku - 1 łyżka Ziele mięty - 1 łyżka Ziele ruty - 1 łyżka Liść rozmarynu - 1 łyżka Ziele hyzopu - 1 łyżka Liść melisy - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Kłącze tataraku - 1 łyżka Wymieszać bardzo starannie. Przyrządzić i dawkować jak napar srebrnikowy. Mieszanka bardzo cenna. Wskazania: niedostateczne, zaburzenie w wydzielaniu i zastoje żółci, kamica żółciowe, niewydolność i zapalenie wątroby, bóle wątroby,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

pęcherzyk l trzustki, stany zapalne żołądka i jelit, biegunka, niestrawność, zaburzenia trswienia, brak apetytu, osłabienie, choroby skórne i zakaźne, bóle brzucha, stany zapalne i zakażenicwe układu oddechowego, kaszel, przeziębienie, zaburzenia hormonalne l przemiany materii.

Pięciornik kurze ziele - Potentilla erecta (Rosaceae).

Opis. Pięciornika kurze ziele (Potentilla tormentilla, Tormentilla erecta, Tormentilla officinalis, Potentilla silvestris) - roślina wieloletnia dorastająca do 30 cm wys.; kłącze grube, walcowate, wewnątrz czerwanawe; łodyga łukowato wznosząca się lub prosta; liście odziomkowe i łodygowe trójlistkowe; listki przylegające owłosione, podłużnie klinowate, głęboko wclnanopiłkowane, z wierzchu ciemnozielone, pod spodem jasnozielone; przylistki duże, dłoniasto trzy pięć razy wcięte; kwiaty złocistożółte; korona pięciopłatkowa; owoc niełupka. Kwitnie od kwietnia do września. Rośnie w lasach, w zaroślach, na łąkach, na polanach; lubi gleby wilgotne i kwaśne; roślina pospolita w całym kraju.

Surowiec. Będziemy wykorzystywać kłącze i ziele - Rhizoma et Herba Tormentillae. Rhizoma, Tinctura et Unguentum (maść) Tormentillae (Tormentiol) - w wolnej sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich, FP I,II,III,IV i V. Ziele zbiera się przed lub w czasie kwitnienia; suszy w temp. do 40o C. Kłącza wykopuje się w jesieni, wiosną lub przed kwitnięciem rośliny, szybko myje pod bieżącą wodą, kroi i suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 60o C.

Skład chemiczny.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

W surowcach znajdują sję garbniki katechinowe - do 15%, kw. elagowy, glukozyd - tormentiozyd, kw. chinowy, tormantol, termentylina, flobafeny, żywice, woski, gumy roślinne, flawonoidy, sole, witaminy.

Działanie. Wyciągi z surowców działają wybitnie ściągająco, antyseptycznie, przeclwkrwotocznie, przeciwzapalnie i ochronnie w stosunku do miąższu wątroby.

Wskazania: biegunka, nicstrawność, stany zapalne przewodu pokarmowego, choroba wrzodowa, zaburzenia trawienia, choroby wątroby, hemoroidy.

Zewnętrznie (kąpiele, płukanki, nasiadówki, okłady, przemywania, smarowanie maścią, przysypki; jednocześnie pić napar lub odwar!): rany, otarcia naskórka, oparzenia, odparzenia, mokre wypryski, owrzodzenia, nadżerki, ropnie, pryszcze, trądziki, łojotok, łupież tłusty, przetłuszczające się włosy, stany zapalne i zakażeniowe spojówek i gałki ocznej, łzawienie, pieczenie oczu, stany zapalne i zakażeniowe gardła i jamy ustnej oraz narządów płciowych (pochwy, warg stromowych). Przy hemoroidach, parciu na kał przy niestrawności i biegunce, stanach zapalnych jelita grubego i odbytu - stosować wlewy doodbytnicze przy pomocy gruszki gumowej z odwaru w ilości 100-200 ml i o temp. 38o C.

Napar: 2 łyżki ziela zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 1 łyżeczka płynu, 5-6 kg - 2 łyżeczki, 7-8 kg - 1 łyżka płynu 3-4 razy dz.; dzieci ważące 10-15 kg - 2 łyżki, 20-25 kg - 42-53 ml, 30-35 kg - 64-75 ml, 40-45 kg - 85-96 ml, 50-55 kg - 107-117 ml, 4 razy dz. W ostrych stanach zażywać częściej.

Odwar: 2 łyżki kłączy lub ziela zalać 2 szkl. wody; gotować 10 minut; odstawić na 20 minut; uzupełnić brakującą ilość wody. Pić jak napar.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka pięciornikowa - Tinctura Tormentillae (tormentiolówka): pół szkl. kłączy lub ziela zalać 250 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiItrować. Zażywać 3 razy dz. po 5 ml lub stosować zewnętrznie. Do płukania: 1 łyżka płynu na 200 ml wody przeg.

Ekstrakt tormentiolowy: pół szkl. kłączy świeżych lub suchych zalać 100 ml wódki lub spirytusu; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po pół łyżeczki lub stosować do pędzlowanla chorych miejsc, np. opryszczek, zajadów, aft i in. wyżej wymienionych.

Proszek tormentiolowy - Pulvis Tormentillae: suche kłącze zmielić na pył. Zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżeczki; dobrze popić. Stosować jak zasypkę na rany i sączące schorzenia skórne. Można wymieszać z zasypką Linomag lub Alantan (0,5 cz. proszku na 1 cz. zasypki). Miejsca nadmiernie pocące się przemywać odwarem lub nalewką tormentiolową.

Maść tormentiolowa - Ung. Tormentillae. Składniki: - 1 łyżka (15 ml) ekstraktu tormentiolowego; - 1 łyżka gliceryny; - 60 g maści lub kremu Linomag, albo lanoliny, euceryny (krem Nivea), wazeliny. Sposób przyrządzenia. Do moździerza włożyć podłoże maściowe i podgrzewać we wrzącej wodzie lub na gorącej maszynce elektrycznej. Gdy podłoże zmięKnle wlać do niego ekstrakt tormentiolowy wymieszany z gliceryną; składniki ucierać aż do połączenia. Maść przelać do pojemnika oznaczonego etykietką i przenieść do zimnego miejsca. Chorobowe zmiany smarować 2-3 razy dz. Można zmieszać z maścią nagletkową i arnlkową.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Galaretka tormentiolowa: 1 łyżkę żelatyny spożywczej zalać 350 ml wrzącej wody i gotować stale mieszając do całkowitego rozpuszczenia się żelatyny; gdy tak się stanie do żelatyny wlać 2 łyżki gliceryny, 2 łyżki nalewki tormentiolowej (1 łyżkę ekstraktu) i wsypać 6 łyżek suchych kłączy kurzego ziela; pogotować 1-2 minuty i całość przelać do słoiczka, po czym zakręcić i przenieść do zimnego miejsca, aby się zastygła. Kłącze opadnie na dno słoika, a substancje w nim zawarte przejdą do galaretki. Lek zażywać 3-4 razy dz. przy chorobie wrzodowej żołądka lub dwunastnicy, przy krwotokach z przewodu pokarmowego, niestrawności i ostrych biegunkach oraz hemoroidach. Galaretka pokrywać też rany. Można stosować na skórę po goleniu oraz do leczenia odleżyn, odparzeń, owrzodzeń.

Rp. Kłącze (można je zawsze zastąpić zielem) pięciornika kurzego ziela 2 łyżki Kwiat nagietka - 1 łyżka Liść babki - 1 łyżka Kwiat rumianku - 1 łyżka Ziele majeranku - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Wymieszać i przyrządzić oraz pić jak napar z kurzego ziela. Wskazania: biegunka, niestrawność, zaburzenia trawienia, bóle brzucha, stany zapalne i zakażeniowe układu pokarmowego.

Rp. Nalewka tormentiolowa - 10 ml Nalewka z arniki - 10 ml Nalewka z ruty - 10 ml Nalewka z liści kasztanowca - 1 łyżka Nalewka z nawłoci - 10 ml Wymieszać. Zażywać 3 razy dz, po pół łyżeczki i jednocześnie stosować zewnętrznie.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania: krwawe wybroczyny podskórne (plamice) powstałe w wyniku pękania i przepuszczalności naczyń krwionośnych, teleangiektazje, żylaki, trądzik różowaty i młodzieńczy, alergie, stany zapalne skóry, wybroczyny na siatkówce, zapalenie tęczówki, spojówek i naczyniówki, nadciśnienie, choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego, zastoje krwi i limfy, miażdżyca. Zażywać przez conajmnlej 30 dni. Równocześnie pić napar ze skrzypu i zażywać preparat mineralno- witaminowy.

Podbiał pospolity - Tussilago farfara (Compositae).

Opis. Roślina wieloletnia dorastająca do 30-40 cm wys.; kłącze długie, grube, rozgałęzione; pęd kwiatonośny pokryty łuskami, początkowo zielonawymi, potem czerwonawymi, pojawia się wczesną wiosną (marzec-kwiecień) przed rozwojem liści; koszyczek kwiatostanowy żółty, pachnący, zamykający się na noc, w dni zimne i przed deszczem, szybko przekwitający; liście okrągławosercowate, długoogonkowe, brzegiem nierówno ząbkowane; pędy kwiatonośne i blaszki liściowe od spodu pokryte pajęczynowatymi włoskami; owoc - niełupka z puchem kielichowym. Rośnie na rumowiskach, na ugorach, na przydrożach, na budowach, na świeżych usypiskach ziemi, przy wykopach długo trwających; lubi gleby świeżo usypane, gliniaste, wapienne, niekiedy kamieniste; stanowiska dobrze nasłonecznione z niską roślinnością. Roślina pospolita, często występuje masowo.

Surowiec. Surowcem jest kwiat (koszyczek), łącznie z szypułką, oraz liść, rzadziej kwiat z kłączem - Flos (Anthodium), los cum Rhizomun et Folium Farfarae seu TussRaglnis (farfarae) - FP I, II, III, IV et V. Succus et Folium Farfarae - w wolnej sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Kwiaty bez lub wraz z kłączem zbiera się w I fazie rozkwitu; liście pozyskuje się od maja do lipca. Surowce suszy się w temp. 20-40o C.

Skład chemiczny. Liście, kłącza i kwiaty zawierają śluzy - do 8%, garbniki - do 18%, olejek eteryczny, flawonoidy, sole mineralne (dużo cynku, manganu i potasu), goryczkę - tussilaginę, sterole, kwasy, karotenoidy, witaminy, cholinę, alkaloidy i in.

Działanie. Podbiał to cenna roślina zielarska, w którą warto się zaopatrzyć. Wyciągi z surowców działają przeciwkaszlowo, wykrztuśnie, przeciwpodrażnieniowo (powlekająco), przeciwzapalnie, rozmiękczająco, antyseptycznie, rozkurczowo, żółciopędnie, moczopędnie, słabo napotnie i przeciwgorączkowo, odtruwająco i uspokajająco; pobudza wydzielanie soków trawiennych; reguluje wypróżniania.

Wskazania: kaszel, krzemica, rozedma płuc, astma, stany zapalne i zakażeniowe gardła, krtani, tchawicy, oskrzeli i płuc, przeziębienie, choroby alergiczne objawiające się nieżytem układu oddechowego, choroby zakaźne (grypa, angina, krztusiec itd.), zaparcia, choroba wrzodowa, zażywanie salicylanów, stany zapalne przewodu pokarmowego, nieżyt jelit, wzdęcia, niestrawność, choroby skórne, nieżyt żołądka.

Napar: 2 łyżki liści, kwiatów i (lub) kłączy zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 50 ml (w nieżytach układu oddechowego, kaszlu) lub 3-4 razy dz. po 150-200 ml. Niemowlęta ważące 3-4 kg - 2-2,8 ml, 5-6 kg - 3,5-4 ml, 7-8 kg - 5-5,7 ml, 4-5 razy w ciągu doby. Dzieci ważące 9-10 kg - 6-7 ml, 15-20 kg -10,7-14 ml, 25-30 kg - 17,8-21 ml, 35-40 kg - 25-28,5 ml, 45-50 kg -32-35,7 ml, 4-6 razy dziennie.

Alkoholatura zimna: pół szkl. zmielonych kwiatów lub liści zalać 300 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml lub

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

6 razy dz. po pół łyżeczki (2,5 ml). Dzieci ważące 15-20 kg -1-1,4 ml, 25-30 kg - 1,7-2,1 ml, 35-40 kg - 2,8-2,5 ml, 45-50 kg –3,2-3,5 ml, 3-4 razy dz. lub połowę powyższych dawek 6 razy dz.

Nalewka podbiałowa (podbiałówka) - Tinctura Farfarae: pół szkl. suchych kwiatów samych lub z kłączami, albo też liści zalać 400 ml wódki lub wina białego; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak alkoholaturę. Dawki wina podbiałowego można zwiększyć o 50%.

Intrakt podbiałowy - Intractum Tussilaginis: pół szkl. świeżych liści lub kwiatów zalać- 400 ml alkoholu 40-60% o temp. wrzenia, odstawić na 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak alkoholaturę.

Alkoholmel Tussilaginis: do 100 ml wyciągu alkoholowego z podbiału wlać 100 ml miodu, wsypać pół łyżeczki cynamonu lub wanilii, albo też imbiru; wymieszać. Przechowywać w zimnym miejscu. Zażywać 4-6 razy dz. po 1 łyżce (nieżyty układu oddechowego, kaszel, przeziębienie) lub 2 - 3 razy dz. po 1 łyżce. Dzieci - 1-2 łyżeczki leku 4-6 razy dz. lub rzadziej.

Sok podbiałowy - Succus Farfarae: świeże liście podbiału przepuścić przez sokowirówkę w celu otrzymania soku. Można też inaczej: świeże liście podbiału przemielić przez maszynkę do mięsa i zalać wodą przegotowaną do połowy (na 1 szkl, zmielonych liści dać pół szkl. wody; przykryć i odstawić na 6-8 godzin, po czym przecedzić. Masę roślinną nie wyrzucać, lecz przepuścić przez sokowirówkę. Oba wyciągi połączyć. Sok zażywać 4— 6 razy dz. po 2 łyżki. Przechowywać w lodówce, nie dłużej jednak jak 5 dni. Można go zakonserwować poprzez: zalanie alkoholem 40-70% (100 ml na 100 ml), winem białym lub czerwonym (100 ml soku na 300 ml wina), gliceryną (100 ml na 100 ml), miodem (200 ml miodu na 100 ml soku) lub zasypanie cukrem (200 ml cukru na 100 ml soku). Sok stabilizowany gliceryną zażywa się 4 razy dz. po pół łyżeczki (działa łagodnie przeczyszczające co jest dla wielu osób wadą tego przetworu, dla innych natomiast wskazanym dodatkowym skutkiem leczniczym), pozostałe przetwory zażywa się 4 razy dz. po 10 ml lub 6 razy dz. po pół łyżeczki.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rp. Liść (kwiat) podbiału - 2 łyżki Igliwie (gałązki) sosny, świerku, jodły lub modrzewia - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Kwiat lawendy - 1 łyżka Porost islandzki - 1 łyżka Kwiat lipy - 1 łyżka Kwiat dziewanny - 1 łyżka Kwiat bzu czarnego - 1 łyżka Kwiat lub ziele wrzosu - 1 łyżka Ziele majeranku - 1 łyżka Składniki wymieszać. Przyrządzić i dawkować jak napar podbiałowy. Wskazania: stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, kaszel, choroby zakaźne, przeziębienie, gorączka, zaburzenia trawienia, astma, katar sienny.

Rp. Wyciąg alkoholowy z podbiału - 10 ml Nalewka arnikowa - 10 ml Nalewka szałwiowa - 10 ml Nalewka anyżowa - 10 ml Nalewka tymiankowa - 10 ml Nalewka pierwiosnkowa - 10 ml Nalewka melisowa - 10 ml Nalewka mydlnicowa - 10 ml Nalewka arcydzięglowa - 10 ml Nalewka tatarakowa - 10 ml

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Miód - 100 ml Składniki wymieszać bardzo starannie. Zażywać 4 razy dz, po 1 łyżeczce lub 6 razy dz. po pół łyżeczki, Wskazania: nieżyty układu oddechowego, kaszel, przeziębienie, choroby zakaźne, wyczerpanie nerwowe, lęki, bezsenność, stres. W przypadku bezsenności i chorób nerwowych zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżce leku.

Rp. Wyciąg alkoholowy podbiałowy - 10 ml Wyciąg alkoholowy z anyżu - 10 ml Odwar z korzenia żywokostu - 50 ml Sok z cytryny - 30 ml Miód - 100 ml Wymieszać. Zażywać kilka razy dz. po 1 łyżce. Dzieci - 2 łyżeczki leku 4-5 razy dz. Wskazania: patrz wyżej.

Rp. Liść lub kwiat podbiału - 1 łyżka Liść babki - 1 łyżka Siemię lniane - 1 łyżka Liść szałwii - 1 łyżka Liść mięty - 1 łyżka Ziele lebiodki - 1 łyżka Kwiat bławatka lub innego chabra - 1 łyżka Korzeń babki - 1 łyżka Kwiat czarnej malwy lub ślazu - 1 łyżka Ziele fiołka tr. - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Porost islandzki - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić i pić jak napar podbiałowy. Wskazania: kaszel, stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, choroba wrzodowa, zaparcia, nieżyty jelit i żołądka, niestrawność, zaburzenia trawienia, skurcze jelit i żołądka, przeziębienie, choroby skórne i zakaźne, skąpomocz stany zapalne układu moczowego, kamica moczowa; do okładów na chore oczy.

Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica i pokrzywa żegawka Urtica urens (Urticaceae).

Opis. 1). Pokrzywa zwyczajna - bylina dorastająca do 150 cm wys.; łodyga prosta, sztywna, podobnie jak liście - parząca, pokryta gruczołowatymi włoskami zawierającym kw. mrówkowy; liście na długich ogonkach, podługojajowate, brzegiem grubo ząbkowane, od spodu jaśniejsze; ulistnienie równoległe-krzyżowe; kwiaty żeńskie o 1 słupku i czterodziałkowym okwiecie, zebrane w zwisające kwiatostany groniaste; owoc - orzeszek. Kwitnie od czerwca do października. Roślina pospolita w całej Polsce, często występująca masowo; lubi gleby wilgotne, bogate w azot, przepuszczalne; rośnie w lasach, na ich skrajach, na polanach, ne obrzeżech łąk, w zaroślach, nad rzekami i zarośniętymi brzegami źródeł, na rumowiskach i na przydrożach. 2). Pokrzywa żegawka - roślina Jednoroczna dorastająca do 60 cm wys.; liście jajowate, brzegiem wcinano-ząbkowane; ulistnienie skrętoległekrzyżowe; kwiaty pręcikowe i słupkowe zwieszne w kwiatostanach, krótszych od ogonków liściowych. Kwitnie od maja do października. Pospolita w całym kraju; rośnie na polach, w ogrodach, na przydrożach, w ziołoroślach, na wilgotnych wzgórzach, w laskach l zaniedbanych, starych sadach.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowiec. Surowcem jest liść lub całe ziele, albo też kłącze - Folium (FP, I,II,III,IV) vel Herba et Rhizoma cum Radicibus (wraz z korzeniami) Urticae. Cennym surowcem jest młode (zebrane wczesną wiosną, gdy jeszcze nie osiągnęło 20 cm wys) ziele wraz z kłączem i korzeniami - Herba cum Rhizomum et Radicibus Urticae. Succus et Folium Urticae - w wolnej sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich. Ziele zbiera się do czerwca, w późniejszym okresie pozyskuje się tylko górne części pędów. Liście obrywa się do sierpnia. Wszystkie surowce należy wysuszyć w ciemnym miejscu o temp. do 40o C i zmielone przechowywać w szczelnym opakowaniu.

Skład chemiczny. Ziele i liście (kłącze nie zawiera jedynie chlorofilu) zawierają wit, C - 100270 mg/100 g, karoten - do 20 mg, chlorofil alfa- i beta- 2,5-5%, ksantofll 0,12%, fitochinony czyli wit. K - 0,64%, sole mineralne (dużo żelaza, wapnia, krzemu, manganu, magnezu, potasu, fosforu i miedzi), acetylocholinę, ryboflawinę, kw. pantotenowy, tiaminę, pirydoksynę, histaminę, kw. mrówkowy, kw. krzemowy, krzemionkę, 2-metyloheptenol, antofen, acetofenon, garbniki, kw. glicerowy i glikolowy, flawonoidy, kw. foliowy i wiele innych.

Działanie. Przetwory z pokrzywy (ziele wraz z kłączem działają silniej) zwiększają wydalanie z organizmu mocznika, chlorku sodu i szkodliwych produktów chemicznych zewnątrz- i wewnątrzpochodnych wraz z moczem i potem; ułatwiają trawienie, zmniejszają stężenie glukozy we krwi; zwiększają liczbę krwinek czerwonych i zawartość hemoglobiny we krwi, likwidują niewielkie wiosenne i zimowe hipowitaminozy, ogólnie wzmacniają organizm, zwiększają odporność organizmu na choroby, działają przeciwzapalnie, przeciwkrwotocznie, antyseptycznie, przeciwbiegunkowe, przeciwreumatycznie, mlekopędnie i przeciwnowotworowo. Pokrzywa reguluje przemianę materii, likwiduje obrzęki, zapobiega powstawaniu kamicy moczowej i żółciowej, zapobiega przedwczesnemu starzeniu się organizmu oraz zastojom żółci i plamom na skórze.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Pokrzywa dostarcza m.in. krzemionkę przeciwdziałającą miażdżycy i zmarszczkom (krzemionka zapobiega utracie elastyczności włókien elastynowych i kolagenowych).

Wskazania: nadmiar chloru i sodu w organizmie, obrzęki, nadciśnienie, mocznica, skąpomocz, dna, zapalenie i zakażenie nerek oraz dróg moczowych, kamica moczowa, krwiomocz, cukromocz i białkomocz, cukrzyca, białe upławy, nadczynność tarczycy, zaburzenia czynności jajników, zapalenie przydatków, zaburzenia miesiączkowanie, przedłużające się, nieregularne i bolesne miesiączkowanie połączone z upławami (kłącze i ziele pokrzywy + ziele glistnika + korzeń arcydzięgla + ziele skrzypu + ziele piołunu + korzeń żywokostu + kwiat nagietka + liść kasztanowca + ziele lub kwiat wrotyczu + liść melisy + liść mięty + ziele tymianku - w równych częściach; 2 łyżki mieszanki na 1 szkl, wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić: pić 3 razy dz. po 200 ml), osłabienie pomiesiączkowe, stan przedmiesiączkowy (kłącze + ziele pokrzywy + kora, liść lub kwiat kaliny + ziele glistnika - w równych częściach; 2 łyżki, mieszanki na 1 szkl. wrzątku, zagotować i odstawić na 30 minut; przecedzić; pić 3 razy dz. po 100-150 ml), bladość, okres po- i przekwitania, miażdżyca, pękanie naczyń krwionośnych, niedokrwistość, częste omdlenia (napar z ziela pokrzywy i jednoczesne zażywanie nalewki arnikowej - 20 kr. 3 razy dz.), choroby zakaźne i skórne, prze ziębienie, rak, reumatyzm, artretyzm, choroby układu oddechowego, zaburzenia trawienia, biegunka, choroby wątroby, śledziony, trzustki, pęcherzyka żółciowego i żołądka, laktacja, choroby włosów, nieżyt jelit, zaparcia, zatrucia, zaburzenia metaboliczne.

Zewnętrznie (płukanki, wcieranie, przemywanie, maseczki, okłedy i jednoczesne doustne stosowanie wyciągów z pokrzywy): trądziki, owrzodzenia, łojotok, pryszcze różnego pochodzenia, rany, otarcia naskórka, ropnie, stany zapalne skóry i narządów płciowych, wypadanie włosów, łupież tłusty, brak połysku, puszystości, łamliwość i rozdwajanie się włosów, opryszczki, operzenia, liszaje, wypryski.

Napar: 2 łyżki kłączy, ziela lub liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 8-10 ml, 5-6 kg - 14-17 ml, 7-8 kg - 20-22 ml, 3-4 razy dz.; dzieci

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

ważące 9-10 kg - 25-28 ml, 15-20 kg - 43-57 ml, 25-30 kg -71-86 ml, 35-40 kg - 100-114 ml, 3-4 razy dz.

Macerat: 4 łyżki świeżego zmielonego ziela lub liści zalać 1 szkl, wody o temp. pokojowej; wytrawiać 6-8 godzin; przecedzić; pić jak napar.

Odwar: 3 łyżki kłączy wraz z zielem zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić jak napar.

Sok pokrzywowy - Succus Urticae: świeże ziele i (lub) liście zmielić maszynką do mięsa i zalać wodą przegotowaną do połowy; przykryć i odstawić na 8 godzin; przecedzić. Masę roślinną nie wyrzucać lecz przepuścić jeszcze przez sokowirówkę. Oba wyciągi połączyć. Przechowywać w lodówce nie dłużej jednak jak 5 dni. Zażywać 4 razy dz. po 2 łyżki. Sok można zakonserwować poprzez zalanie: alkoholem 4060% (100 ml na 100 ml), winem białym lub czerwonym (100 ml soku na 200 ml wina), gliceryną (100 ml na 100 ml), miodem (100 ml soku na 200 ml miodu) lub zasypanie cukrem (200 ml cukru na 100 ml soku). Tak zakonserwowany sok zażywać 4 razy dz. po 1 łyżce.

Ekstrakt pokrzywowy: do 1 szkl. suchych lub świeżych, zmielonych liści, albo ziela wraz z kłączem wlać 100 ml alkoholu 40-70% lub gliceryny; wytrawiać 7 dni; przeflltrować. Wyciąg wydusić z masy roślinnej. Zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżeczki. Schorzałe miejsca pędzlować kilka razy dziennie.

Olej pokrzywowy - Oleum Urticae: pół szkl. świeżego lub suchego ziela albo liści zalać 100 ml oleju o temp. 60o C; wytrawiać 7 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce lub stosować zewnętrznie do: kąpieli olejowych włosów (w przypadku suchości, łupieżu, rozdwajania i łamliwości, wypadania, braku połysku, zniszczenia zabiegami fryzjerskimi oraz w celach profilaktycznych, aby wzmocnić i odżywić włosy), do maseczek olejowych na skórę (płachty gazy zmoczyć w oleju i nałożyć na skórę: twarz, szyję czy dekolt; trzymać 40 minut, zdjąć, po czym zastosować masażo-wcieranie oleju pokrzywowego, nadmiar zetrzeć delikatnie watką; maseczka daje znakomite efekty w przypadku skóry suchej, zniszczonej, pomarszczonej, pokrytej wągrami i ogniskami

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

zapalnymi, pryszczami i rozpadlinami, w przypadku skóry bladej i z plamami; stosować też profilaktycznie jako kurację odmładzającą oraz przeciwtrądzikową), do okładów na chore, spękane i spierzchnięte wargi oraz na rany, ropnie, nadżerki, owrzodzenia, oparzenia, otarcia naskórka i in.; do natłuszczania warg i skóry zamiast używania kremów; do oczyszczania skóry jako olejowe mleczko kosmetyczne, oraz do wcierania i kąpieli dłoni i stóp zrogowaciałych i spękanych. Olej pokrzywowy można mieszać też z innymi olejami ziołowymi i podobnie stosować, np. z olejem morszczynowym, nagietkowym, arnikowym, żywokostowym.

Nalewka pokrzywowa - Tinctura Urticae: pół szkl. ziela, liści lub kłączy zalać 300 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml.

Alkoholatura zimna: pół szkl. świeżego i zmielonego ziela lub kłącza zalać 300 ml alkoholu o temp. pokojowej; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml.

Alkoholmel Urticae: do 100 ml wyciągu alkoholowego z pokrzywy wlać 100 ml miodu; wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz, po 1 łyżce.

Miód pokrzywowy - Mel Urticae: na każdą łyżeczkę zmielonej pokrzywy dać 1 łyżkę miodu i 10 kropli wódki lub gliceryny, wymieszać; odstawić na 3 dni; zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce. Przed zażyciem lek wymieszać.

Proszek pokrzywowy - Pulvis Urticae: suche liście lub ziele zmielić w młynku do kawy na pył. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 płyskiej łyżeczce; dobrze popić.

Rp. Maść pokrzywowa - Unguentum Urticae. Składniki:

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

- 1 łyżka ekstraktu pokrzywowego glicerynowego lub 1 łyżka oleju pokrzywowego - 1 łyżka nalewki pokrzywowej (lub intraktu) - 1 opak. 50 g (ml) kremu Nivea - 2 łyżki kremu lub maści Linomag, albo maści allantoinowej lub nagietkowej. - 4 krople olejku lawendowego lub różanego Sposób przyrządzenia. Do moździerza umieszczonego na gorącej maszynce elektrycznej lub w gorącej wodzie włożyć podłoże maściowe (krem i maście); gdy ulegnie ono rozpuszczeniu wlać do niego olej lub ekstrakt glicerynowy – pokrzywowy, potem nalewkę pokrzywową; składniki ucierać aż utworzą jednolitą masę. Ciepły krem przenieść do odpowiedniego pojemnika i zimnego miejsca. Stosować do pielęgnowania wszystkich rodzajów skóry. Krem działa odżywczo, przeciwzapalnle, antyseptycznie, wygładzająco, regenerująco i przeciwzmarszczkowo. Dobrze natłuszcza i nawilża wargi oraz skórę. Zapobiega wągrom, czyli zaskórnikom.

Wyciągi alkoholowe z pokrzywy można wcierać we włosy w celach pielęgnacyjnych (co 2 dni przez 2 tygodnie, potem przerwa). Włosy płukać w naparze lub w odwarze, albo też w rozcieńczonych wyciągach alkoholowych (1 łyżka wyciągu na 2 szkl. wody).

Połonicznik nagi - Herniara glabra i połonicznik kosmaty Herniara hirsuta (Caryophyllaceae).

Opis.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Obie rośliny są do siebie podobne. Różnica polega tyłka na tym, że połonicznik kosmaty w przeciwieństwie do połonicznlka nagiego (gładkiego), ma łodygę i liście gęsto, odstająco owłosione. Są to rośliny wieloletnie (w mroźne zimy wymarzają) dorastające do 15-20 cm dł,; łodyga leżąca, rozgałęziona, pokryta drobnymi, krótkoogonkowymi, jasnozielonymi, podłużnie eliptycznymi listkami; kwiaty drobne, żółtozielone, umieszczone w kątach liści; owocem jest torebka. Kwitną od czerwca do października. Połoniczniki rosną na łąkach, na polanach, na przydrożach, na pastwiskach; lubią gleby piaszczyste, gliniaste, wapienne.

Surowiec. Surowcem jest ziele połonicznlków - Herba Herniarae (FP), które zbiera się od czerwca do września i suszy w temp. do 40o C. Herba Herniarae możne kupić w aptekach i w sklepach zielarskich.

Skład chemiczny. Połoniczniki posiadają flawonoidy (flawonole) - 1-2%: rutozyd, hiperozyd, kwercetyna, galaktozyd, arabinozyd i triglukozyd kwercetyny i izoramnetyny (narcyzyna), kumaryny (herniaryna, skopoletyna - 0,2%, umbeliferon), fenolokwasy (kw. kawowy), olejek eteryczny - 0,2%, alkaloidy, saponiny trójterpenowe - 5% (glabrolidy A,B,C, pochodne kwasu gipsogenowego i hydroksymedykagenowego), kw. galakturonowy i in.

Działanie. Połoniczniki działają głównie moczopędnie (zwiększają wydalanie jonów chloru i sodu oraz mocznika - wpływ przeciwobrzękowy), przeciwwysiękowo (uszczelniają i wzmacniają błony komórkowe oraz śródbłonki naczyń krwionośnych), rozkurczowo, napotnie, odkażająco na drogi moczowe, rozkruszająco na złogi w drogach moczowych (ułatwiają ich wydalenie w postaci piasku), żółciopędnie, przeciwalergicznie; pobudzają wydzielanie śliny, soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego; odtruwają organizm.

Wskazania: skąpomocz, obrzęki, wysięki okołostawowe, reumatyzm, dna, mocznica, kamica moczowa, stany zapalne i zakażeniowe nerek i dróg moczowych, hiperchloremia, hipernatremia, bolesne oddawanie moczu, nieprzyjemne

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

parcie na mocz, zapalenie przydatków, gorączka, choroby skórne, zakaźne i przeziębieniowe, zaburzenia metabolizmu, nadciśnienie, zatrucia, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, wybroczyny na siatkówce, choroby uczuleniowe, choroby wątroby, pęcherzyka i trzustki, stany zapalne przewodu pokarmowego, zaburzenia trawienia. Bardzo korzystnie działa w chorobach skórnych, np. trądzikach.

Napar: 2 łyżki ziela zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 10-15 kg -14-20 ml, 20-25 kg - 28-35 ml, 30-35 kg - 43-50 ml, 40-45 kg T 57-64 ml 4 razy dz.

Nalewka: pół szkl. suchego ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 4 razy dz. po 10 ml. Podobnie przyrządza się nalewkę na winie. Przeznaczona jest także do przemywania skóry trądzikowej i łojotokowej (1 łyżka nalewki na 100 ml wody przegotowanej).

W chorobach połonicznika.

układu

moczowego

stosować

wyciągi

wodne

z

Porost islandzki - Lichen islandicus seu Cetraria islandica (Parmeliaceae).

Opis. Porost islandzki, czyli płucnica Islandzka należy do plechowców, czyli do roślin niższych, których ciało nie jest zróżnicowane na wyspecjalizowane organy, typowe dla roślin wyższych. Ta piękna roślina zielarska należy do gromady Lichenophyta (Lichenes) i rośnie stosunkowo często w suchych borach iglastych w górach i na niżu. Porasta ziemię, pnie drzew, skały i głazy. Bardzo pospolicie występuje w krajach północy. W Polsce

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

jest pod częściową ochroną. Porosty są to złożone symbiotyczne organizmy. Plecha porostów składa się z dwóch organizmów: grzyba i glonu, które ze sobą współżyją pod względem fizjologicznym (grzyb dostarcza glonom wody z solami mineralnymi i stanowi zewnętrzną ochronną otoczkę, a glon przeprowadza proces fotosyntezy w wyniku, której powstają głównie cukry i tłuszczowce). Często do plechy porostów dołączają się bakterie azotowe wiążące wolny azot z powietrza, dzięki czemu roślina wytwarza substancje azotowe białkowe i niebiałkowe. Porosty rozmnażają się wegetatywnie przy pomocy soredium (soredia = urwistki) i isydium (izydia). Oba odłamki plechy zawierają obydwa organizmy. Interesująca nas płucnica islandzka ma plechę brunatną lub brunatnozieloną (zależenie od wilgo-tności panującej w środowisku życia rośliny), silnie rozgałęzioną, dichotomicznie powycinaną, spłaszczoną, liśclokształtną, brzegiem nierównomiernie ząbkowaną i o brzegach podwiniętych do wewnątrz, środkowa część plechy przytwierdza się do podłoża dolną powierzchnią, specjalnymi nitkami grzyba - chwytnikami (ryzoidy). Ciało płucnicy jest poplamione na czerwonawo i biało. Jako ciekawostkę podaję, że porosty mają zdolność wytwarzania zarodników w apothekiach czyli w miseczkach (produkuje je część grzybowa).

Surowiec. Surowcem jest cała plecha porostu - Thallus Lichenes islandici sive Thallus Cetrariae islandicae. Lichen islandicus (FP IV,V i USL) nożna kupić w aptekach i w sklepach zielarskich. Plechę (Thallus) zbiera się cały rok ze stanu naturalnego w dni suche, po czym suszy w temp. do 60o C i przechowuje w swiatłoszczelnych opakowaniach.

Skład chemiczny. Porosty zawierają głównie węglowodany - polisacharydy, rzadziej monosacharydy. W dużych ilościach występuje llchenina i izolichenina substancja pokrewna celulozie, rozpuszczalna w gorącej wodzie i łatwo ulegająca hydrolizie na glukozę; ponadto zawiera: hemicelulozy, kwas krzemowy, kwasy llchenowe - do 5% (kw. usninowy, kw. funiaroprotocetrarowy, proto-liche-sterynowy, kw. fizodowy i in.), śluzy, barwniki, sole mineralne (jod, miedź, krzem i in.).

Działanie.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Porost islandzki (mylnie, ale często nazywany mchem islandzkim) działa przede wszystkim powlekająco (osłaniająco), przeciwkaszlowo, wykrztuśnie, przeciwzapalnie, antybiotycznie (przeciwbakteryjnie), przeciwgruźliczo, przeciwnowotworowo, wzmacniająco, przeciwwymiotnie, przeciwpotnie, żółciopędnie, uspokajająco, moczopędnie, odtruwająco; reguluje wypróżnienia i przemianę materii, zwiększa produkcję i wydzielanie śliny, soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego.

Wskazania: kaszel różnego pochodzenia, stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, chrypka, nowotwór, przeziębienie, choroby zakaźne,schorzenia skórne, choroby alergiczne objawiające się nieżytem dróg oddechowych, zaburzenia trawienia, kamica żółciowa i moczowa, zastoje żółci, niostrawność, stany zapalne przewodu pokarmowego, zaparcia, choroba wrzodowa, zaburzenia miesiączkowania i przemiany materii, choroby hormonalne, upławy, wole endemiczne, choroby wątroby i trzustki, choroby włosów, zatrucia, nadmierna potliwość, brak apetytu, miażdżyca, wiek podeszły i choroby z nim związane, po zawale serca, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, kuracja odmładzająca, choroby oczu, zapalenie przydatków i jąder, żylaki kończyn, hemoroidy, skąpomocz, choroby nerek i dróg moczowych.

Zawnątrznie (przemywanie, okłady, maseczki, nasiadówki, płukanki): choroby kobiece (stany zapalne, świąd, upławy), trądziki, ropnie, zmiany troficzne, wypadanie włosów, łamliwość i rozdwajanle się włosów, łojotok, łojotokowe zapalenie skóry, owrzodzenia, rany, oparzenia, opryszczki, liszaje, stany zapalne i zakażeniowe gałki ocznej oraz powiek, zmęczenie, pieczenie, łzawienie i opuchnięcie oczu (+ preparat mineralno-witaminowy i jednoczesne picie naparu!).

Napar: 2 łyżki plechy zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 min. i przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 50 ml (zasada często i mało); dzieci ważące: 5-6 kg - 4 ml, 7-8 kg - 5-5,7 ml, 9-10 kg - 6-7 ml, 15-20 kg - 10,7-14 ml, 25-30 kg - 17,3-21 ml, 35-40 kg - 25-27,8 ml, 45-90 kg - 32- 36 ml, 4-6 razy dz.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Odwar: 2 łyżki plechy zalać 1 szkl. wody; gotować 15 minut; przecedzić. Pić jak napar.

Nalewka porostowa - Tinctura Cetrariae: pół szkl, plechy zalać 300 wódki lub wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 4-6 razy dz. pół łyżeczki lub 3-4 razy dz. po 5-10 ml. Przeznaczona jest również przemywania skóry. Dzieciom podawać w mleku z miodem lub herbacie tymiankowej albo lebiodkowej.

ml po do w

Ekstrakt płucnicowy - Extractum Cetrariae: pół szkl. plechy zalać 150 ml alkoholu 40-70%; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 4 razy dz. po pół łyżeczki.

Alkoholmel Cetrariae: do 100 ml wyciągu alkoholowego wlać 100 ml miodu, wymieszać. Zażywać 4-6 razy dz. po 1 łyżce.

Wyciąg glicerynowy: pół szkl. plechy zalać 100-150 g gliceryny; wytrawiać 7 dni; przefiltrować. Zażywać 4 razy dz. po pół łyżeczki z sokiem owocowym lub w naparze tymiankowym z miodem. Do leczenie schorzeń skórnych stosować nalewkę, ekstrakt lub odwar z płucnicy. Doskonały jest także olej porostowy: pół szkl. plechy zalać 150 oleju słonecznikowego lub sojowego o temp. 60o C; wytrawiać 7 dni; przefiltrować. Używać go do przemywania, masażo-wcierania, maseczek olejowych, kąpieli olejowych na zniszczone włosy oraz do okładów i lewatyw (stany zapalne jelit i odbytu, hemoroidy, parcie na kał, zaparcia).

Rp. Porost islandzki - 1 łyżka Plecha morszczynu - 1 łyżka Kłącze lub ziele kokoryczki - 1 łyżka Ziele przytulii - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wody; zagotować i odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 50 ml. Stosować przez conajmniej 25 dni, potem przerwa 14-dnlowa i kurację powtórzyć. Wskazania: choroba Basedowa, wole endemiczne, zaburzenia przemiany materii, nadciśnienie, pękanie naczyń krwionośnych, zaburzenia hormonalne, zapalenie przydatków, stany zapalne jąder, zaparcia. Lek silny!

Rp. Porost islandzki - 1 łyżka Ziele hyzopu - 1 łyżka Liść szałwii - 1 łyżka Ziele gistnika - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody: odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml. Stosować przez conajmniej 30 dni, potem zastosować przerwanie leczenia na 2 tygodnie i tak powtarzać. Wskazania: nadmierna potliwość, choroby alergiczne, nieżyt układu oddechowego, bóle brzucha, wątroby i trzustki, skurcze żołądka i jelit, kamica żółciowa, zaburzenia trawienia, trądzik odwrócony acne inversa.

Rp. Plecha morszczynu - 1 łyżka Porost islandzki - 4 łyżki Korzeń żywokostu - 3 łyżki Wymieszać. Zalać 2 szkl. wody; gotować 15 minut; nie uzupełniać brakującej ilości wody!; przecedzić. Do wywaru wsypać pól łyżeczki żelatyny spożywczej, i podgrzewając mieszać aż do jej całkowitego rozpuszczenia. W osobnym garnczku zagotować miód w ilości 100 ml z połową łyżeczki gliceryny i połową łyżeczki żelatyny (mieszać na gorącą aż do jej rozpuszczenia). Oba płyny wymieszać. Na końcu dodać 1 łyżkę nalewki tymiankowej lub 2 łyżki nalewki lebiodkowej oraz 50 ml wina czerwonego lub białego, wymieszać. Przechowywać w chłodnym miejscu (w lodówce). Zażywać 4 razy dz. po 1 łyżce.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania: kaszel, stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, przeziębienie, choroby zakaźne, osłabienie, zaburzenia przemiany materii, choroba wrzodowa, zaparcia.

Porzeczka czarna - Ribes nigrum (Saxifragaceae).

Opis. Krzew do 1,5 m wys.; liście długoogonkowe, 3-5-klapowe, u nasady sercowate, od spodu pokryte żółtymi gruczołami wypełnionymi olejkiem eterycznym; kwiaty zebrane w zwisłe grona; kielich złożony z 5 działek; korona z pięcioma czerwonawymi płatkami; pręcików 5; słupek 1; owoc czarna, kulista jagoda; młode gałązki zielone, starsze - czerwonobrunatne. Kwitnie od maja do czerwca. Roślina uprawiana.

Surowiec. Surowcem zielarskim są liście - Folium Ribis nigri, które zbiera się przed kwitnieniem lub później i suszy w temp. do 40o C.

Skład chemiczny. Liście zawierają olejek eteryczny - 0,60-0,80%, fitoncydy, wit. C - 100-150 mg/100 g, karoten, garbniki, flawonoidy, sole magnezowe, kwasy organiczne, fitochinony, wit. z grupy B, wit. P i wiele innych. Owoce (Fructus Ribis nigrj) zawierają ok. 157 mg wit. C/100 g, 1100 j.m. wit. A, 1000 mg wit. P, 1800 ug wit. K, 60 ug wit. B1, 70 ug wit. B2, 0,97% pektynianu wapnia, 0,81% soli mineralnych, 2-4% kwasów organicznych, garbniki, flawonoidy (5-metylo-kwercetynę, kwercytrynę), antocyjany (3glukozyd cyjanidyny, 3-ramnoglukozyd cyjanidyny, 3-ramno-glukozyd delfinidyny, 3-glukozyd delfinidyny), olejek eteryczny - ok. 0,75% i alkaloidy.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Działanie: Wyciągi z liści działają przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie, grzybobójczo, żółciopędnie, moczopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo, tonizująco ogólnie, przeciwobrzękowo, odtruwająco, wykrztuśnie, przeciwzapalnie, przeciwreumatycznie, rozkurczowo, przeciwgnilnie, odwaniająco, przeciwbiegunkowo; wymagają wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego; regulują przemianę materii; pobudzają apetyt.

Wskazania: stany zapalne i zakażeniowe układu moczowego i pokarmowego, skąpomocz, kamica moczowa i żółciowa, ropomocz, krwiomocz, nieżyt układu oddechowego, przeziębienie, choroby zakaźne, gorączka, osłabienie, zatrucia, dna, reumatyzm, schorzenia skórne, zaburzenia trawienia, bóle brzucha, zapalenie przydatków (+ inne zioła, np. wiesiołek), biegunka, nudności, choroby alergiczne.

Napar: 2 łyżki liści zalać 1-2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić kilka razy dz. po 1 szkl.; niemowlęta ważące 3-4 kg -8,5-11 ml, 5-6 kg - 14-17 ml, 7-3 kg - 20-22,8 ml, 9-10 kg - 25,7-28,5 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 15-20 kg – 42,8-57 ml, 25-30 kg - 71-85,7 ml, 35-40 kg 100-114 ml, 45-50 kg - 128,5-142,8 ml, 4-6 razy dziennie.

Nalewka - Tinctura Ribis nigri: 1 szkl. suchych liści zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml lub stosować zewnętrznie do przemywania przy trądzikach, łojotoku, schorzeniach ropnych i stanach zapalnych.

Alkoholmel Ribis nigri: do 100 ml nalewki wlać 100 ml miodu; wymieszać. Zażywać 4 razy dz. po 1 łyżce (przy schorzeniach układu oddechowego stosować częściej).

Sok z owoców czarnej lub czerwonej porzeczki.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

3 kg owoców przepuścić przez sokowirówkę lub rozgnieść je w garnku, zalać gorącą wodą tyle tylko, żeby były przykryte, doprowadzić do momentu wrzenia; odstawić na bok, przykryć i pozostawić tak na 5-8 godz.; następnie przecedzić. Na 1 l soku dać 1 kg cukru, mieszać dopóki nie rozpuści się, gotować 2 minuty i zaraz gorący sok (syrop) zlewać do gorących słoików lub butelek, zakręcać i poddawać pasteryzacji w wodzie o temp. 80o C przez 20 minut. Sok z porzeczek działa wzmacniająco, odtruwające, moczopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo i odżywczo.

Wskazany jest bardzo przy kaszlu, rekonwalescencji, przeziębieniu, osłabieniu oraz chorobach zakaźnych i skórnych. Warto go mieszać z winkiem aloesowym i anyżowym (stosunek 1:1) oraz z sokami ziołowymi (pierwiosnkowym, lepiężnikowym, mniszkowym itp.).

Rp. Liść porzeczki - 1 łyżka Liść babki - 1 łyżka Ziele majeranku - 1 łyżka Kwiat rumianku - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić i pić jak napar z liści porzeczki. Można podawać niemowlętom. Wskazania: zaburzenia pokarmowego.

trawienia,

biegunka,

Rp. Liść porzeczki - 1 łyżka Liść pokrzywy - 1 łyżka Korzeń lub ziele mniszka - 1 łyżka Ziele skrzypu - 1 łyżka Ziele wrzosu - 1 łyżka Wymieszać. Stosować jak wyżej.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

nieżyt

przewodu

Wskazania: skąpomocz, kamica moczowa, ropomocz, krwiomocz, stany zapalne układu moczowego, zatrucia, choroby skórne, zaburzenia przemiany materii, gorączka, zaburzenia trawienne.

Rp. Ziele skrzypu - 1 łyżka Owoc jałowca - 1 łyżka Liść porzeczki - 1 łyżka Kłącze perzu - 1 łyżka Korzeń wilżyny - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić i dawkować jak wyżej. Wskazania: schorzenia wątroby i pęcherzyka żółciowego, skórne oraz układu moczowego, obrzęki, zaparcia, zaburzenia metaboliczne.

Poziewnik szorstki - Galeopsis tetrahit (Labiatae).

Opis. Roślina jednoroczna dorastająca do 30 cm wys.; łodyga rozgałęzioną, pod węzłami zgrubiała, pokryta odstającymi szczecinkami, w górze gęsto ogruczolona; ulistnienie nibyokółkowe; liście jajowate lub jagowatolancetowate, brzegiem karbowanopiłkowane, dugoogonkowe; kwiaty czerwone, w nibyokółkach; owoc - rozłupnia. Kwitnie od czerwca do października. Rośnie na polach, na brzegach lasów, w zaroślach; pospolita w całym kraju.

Do celów leczniczych nadają się również inne gatunki poziewnika rosnące w naszym kraju, a mianowicie: poziewnik polny - Galeopsis ladanum (łodyga miękko owłosiona; liście jajowatopodługowate, w połowie szersze, brzegiem ząbkowane; kwiaty jasnopurpurowe; warga

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

dolna trójłatkowa, żółto-czerwono plamista), poziewnik pstry - Galeopsis speciosa (łodyga 4-kanciasta z kłującymi, sztywnymi szczecinkami; ulistnienie równoległe - krzyżowe; liście jajowatolancetowate, brzegiem karbowano-piłkowane; korona żółta; kielich o pięciu ząbkach; środkowa łatka wargi dolnej -ciemnopurpurowa lub fioletowa; w gardzieli żółta plamka) i poziewnik dwudzielny - Galeopsis bifida (łodyga rozgałęziona, pokryta szczecinkami; ulistnienie równoległe-krzyżowe; liście jajowatolancetowate, brzegiem ząbkowane; kwiaty w nibyokółkach umieszczone w kątach liści, purpurowe, żółte lub białe, niekiedy różowe; środkowa łatka wargi dolnej wąska, wycięta na szczycie, o brzegach podwiniętych w czasie kwitnienia, w gardzieli z żółtą plamką i z deseniem purpurowo-brunatnym, zajmującym całą jej powierzchnię).

Surowiec. Surowcem jest ziele poziewnika - Herba Galeopsidis, które zbiera się przed, w początkach lub w czasie kwitnięcia i suszy w temp. do 40o C.

Skład chemiczny. Ziela poziewników zawierają głównie olejek eteryczny ok. 0,05%, garbniki - do 6%, krzemionkę - ok. 0,9-0,25% (rozpuszczalnej w wodzie i łatwo przyswajalnej dla organizmu człowieka), żywice, gorycz, flawonoidy (ladaneinę, ladanetynę), stachydrynę (alkaloid pirolidynowy) czyli Ndwumetyloprolinę (metylobetainę), kw. salicylowy, kw. kawowy, kw. askorbinowy, kw. krzemowy, glikozydy (galirydozyd, skutelarcinę), irydoidy i sole. Poziewniki posiadają też znaczne ilości saponin.

Działanie. Poziewniki wywierają przede wszystkiem wpływ hipotensyjny (obniżający ciśnienie krwi), wyraźnie uspokajający i nasenny, przeciwkszlowy, żółciopędny, lekko przeczyszczający, moczopędny i przeciwzapalny. Związki krzemu oraz flawonoidy i sole wpływają na przemianę materii (regulująco), zmniejszają przepuszczalność śródbłonków naczyń krwionośnych, utrzymują odpowiednią elastyczność naskórka i nabłonka, utrudniają odkładanie cholesterolu w ściankach naczyń krwionośnych (działanie przeciwmiażdżycowe), wpływają też regulująco na narządy wydzielania wewnętrznego, czyli układ dokrewny.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania: stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego (np. gardła, krtani, oskrzeli, płuc), miażdżyca, nowotwór (?), choroba wieńcowa, nadciśnienie, osłabienie serca, kurcze w nogach, dychawica oskrzelowa, gruźlica płuc, utrudnione oddychanie, stres, bezsenność, kamica moczowa i żółciowa, zaburzenie trawienne, kuracja odmładzająca.

Uwaga! Nadużywanie przetworów z poziewników jest niebezpieczne (bóle mięśniowe, drżenie, poty, zaburzenia sercowe, biegunka). Nie podawać dzieciom do 7 r ż. oraz kobietom karmiącym i w ciąży!.

Nie mieszać z ziołami zawierającymi glikozydy nasercowe!. Zauważyłem, że to powoduje zaburzenia sercowe przypominające kołatanie i drżenie serca. Poziewniki są roślinami działającymi silnie i zarazem skutecznie pod warunkiem, że będą stosowane według poniższych zaleceń.

1). Napar: 2 łyżki ziela suchego lub świeżego zalać 400 ml wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Zażywać co 6 godzin po 50 ml w czasie posiłku, dzieci ważące: 25- 30 kg - 17,8-21 ml, 35-40 kg - 25-28,5 ml, 45-50 kg - 32-35,7 ml, co 6 godzin w czasie lub po jedzeniu. 2). Tinctura Galeopsidis: pół szkl. suchego ziela zalać 300 ml alkoholu 40-70%; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać co 6 godzin po 30 kropli. Nalewka zastosowana zewnętrznie (przemywanie kilkakrotne w ciągu dnia) leczy wiele chorób ropnych i tym samym bakteryjnych. 3). Pulvis Galeopsidis: suche ziele zmielić na pył. Zażywać po tyle proszku ile mieści się na końcu łyżeczki od herbaty, dobrze popić; stosować co 8 godzin.

Z poziewników można przyrządzić także intrakt i alkoholaturę „zimną" w podobnych proporcjach surowca do alkoholu jak przy nalewce. Tak samo też dawkować.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rp. Ziele poziewnika - 1 łyżka Ziele skrzypu - 1 łyżka Ziele wybranego rdestu - 1 łyżka Ziele pokrzywy - 1 łyżka Kłącze perzu - 1 łyżka Ziele przytulił (można opuścić) - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić co 6 godzin po 100 ml; dzieci ważące 25-30 kg - 35-40 ml, 35-40 kg - 50-57 ml, 45-50 kg - 64-71 ml co 8-6 godzin, po lub w czasie jedzenia. Wskazania: kuracja odmładzająca (polega ona na stosowaniu mieszanek ziołowych tak działających oraz maseczek na skórę podanych w niniejszym poradniku oraz zażywaniu wszystkich witamin i soli mineralnych, np. w postaci preparatu mineralno-witaminowego Vitaral - 3 razy dz. po 1 draż.), gruźlica, kaszel i inne choroby układu oddechowego, palenie tytoniu, schorzenia skórne, zaburzenia przemiany materii, wiek podeszły (profilaktyka) i choroby z nim związane (np. nadciśnienie, miażdżyca, zawroty głowy, szum w uszach, wewnętrzny niepokój), choroby układu moczowego i pokarmowego, krwotoki maciczne, zapalenie przydatków, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, częste krwotoki z nosa, schorzenia dziąseł (+ Rutina lub Rutinoscorbin – tabl. powl., Venoruton – kaps., albo też zioła zawierające duże ilości rutyny i wreszcie wit. C oraz wapń w postaci dolomitu), trudno gojące się rany, obniżona odporność organizmu na choroby zakaźne (w tym także grzybicze i wirusowe), choroba wieńcowa, krwawiączka, stany zapalne i zakażeniowe gałki ocznej oraz spojówek, zatrucia, zaburzenia hormonalne, żylaki odbytu i kończyn, wypadanie włosów. Mieszanka zawiera dużo związków krzemu i witamin.

Poziomka pospolita - Fragaria vesca (Rosaceae).

Opis.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Roślina wieloletnia: łodyga wzniesiona, ale wiotka, u nasady z brunatnymi szczątkami starych liści, w dole owłosiona odstająco, w górze zaś przylegająco; liście 3-listkowe, brzegiem grubo piłkowane; w kątach liści rozpoczynają się długie, w pewnych miejscach (w międzywęzłach) ukorzeniające się rozłogi; kwiaty pięciopłatkowe; płatki korony białe lub różowawe; owoc - orzeszki na mięsistym, soczystym, czerwonym, bardzo smacznym dnie kwiatowym. Kwitnie od maja do czerwca. Rośnie w lasach, w zaroślach, w parkach, na wzgórzach, na niskich polanach i łąkach w całej Polsce. Oczywiście do celów leczniczych używać można inne gatunki czy podgatunki poziomki, np. poziomkę zieloną - Fragaria viridis (Collina), poziomkę ananasową – Fragaria ananassa, poziomkę wysoką czyli sumnicę - Fragaria moschata. Warto wiedzieć, że poziomka ananasowa to popularna truskawka uprawna, której liście (bardzo często ścinane i wyrzucane) znakomicie zastąpić mogą liście poziomki pospolitej.

Surowiec. Będziemy wykorzystywać nie tylko owoc - Fr. Fragariae, ale również liście - Folia Fragariae. Liście zbiera się przed kwitnieniem (z młodych liści przygotowuje się smaczne, lecznicze herbatki), rozkłada cienką warstwą i suszy w temp. dc 40o C. Liście starsze, to znaczy zebrane w czasie pozyskiwania owoców są bogatsze w garbniki i bardziej gorzkie.

Skład chemiczny. Liście zawierają wit. C - ok. 100-120 mg/100 g, garbniki ( w starszych liściach ok. 10%, w młodych - 3-5%), glikozyd, kwas salicylowy, flawonoidy, goryczki, karotenoidy i sole. W owocach występują witaminy (kw. askorbinowy - do 60 mg/100 g, wit. A - 70 j.m., wit. P - 160 mg, wlt. K - 100 ug, wit. PP - 200 ug, tiamina - 30 ug, ryboflawina - 70 ug), pektynian wapnia - 1,50%, sole mineralne (dużo żelaza, wapnia, potasu, fosforu i siarki oraz manganu), cukier inwertowy 5,60%, kw. jabłkowy - 1,41%, kw. salicylowy, kw. cytrynowy, olejek eteryczny, kw. chinowy, kw. winowy, kw. szczawiowy, barwniki antocyjanowe i flawonowe.

Działanie. Liście poziomki to typowy adstringens, czyli środek ściągający (przeciwbiegunkowy, odkażający, przeciwzapalny, przeciwwysiękowy,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

przeciwkrwotoczny). Surowiec działa ponadto wyraźnie odtruwająco, napotnie, przeciwgorączkowo, moczopędnle i lekko uspokajająco (wyciągi alkoholowe!); pobudza wydzielanie kwasu solnego i apetyt.

Wskazania: wzdęcia, burczenie i przelewanie w kiszkach, odbijanie, nudności, wymioty, bóle brzucha (+ rumianek lub krwawnik), brak łaknienia, niestrawność, biegunka, stany zapalne i zakażenia żołądka i jelit, choroba wrzodowa, żylaki odbytu, krwotoki z przewodu pokarmowego (+ inne zioła przeciwkrwotoczne), uczucie pełności w brzuchu (+ liść mięty + ziele glistnika + liść szałwi), choroby wątroby i pęcherzyka (+ glistnik), kamica moczowa, krwiomocz, zapalenie nerek i dróg moczowych, choroby skórne i zakaźne, otyłość (stosować też mieszanki podane przy morszczynie, konsumować codziennie poziomki i stosować dietę 1000-1200 kał.), reumatyzm (+ kwiat wiązówki), dna (+ liść i kora brzozy).

Zewnętrznie (przemywanie nalewką, okłady z mocnego odwaru, płukanki, nasiadówki): schorzenia skórne na tle łojotoku, przetłuszczające się i z tłustym łupieżem włosy, rany, ropnie, oparzenia, liszaje, opryszczki, nadżerki, owrzodzenia, wypryski, potówki, stany zapalne jamy ustnej, pochwy i warg sromowych, upławy (pić odwar z liści poziomki i kory wierzbowej w ilości 200 ml 4 razy dz.). W przypadku chorób oczu stosować okłady lub częste przemywanie.

Napar: 2 łyżki liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić kilka razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 8,511 ml, 5-6 kg - 14-17 ml, 7-8 kg - 20-22,8 ml, 3-4 razy dz.

Odwar (doustnie i zewnętrznie): 3 łyżki liści zalać 250 ml wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić jak napar.

Nalewka poziomkowa - Tinctura Fragariae: 1 szkl. suchych liści zalać 300 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml. Do płukania: 1 łyżka nalewki na 150 ml wody przegotowanej.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Alkoholmel Fragariae: 1 szkl. świeżych lekko pognieconych owoców zalać 300 ml wódki; wytrawiać 14 dni lub dłużej; przefiltrować. Do nalewki wlać 100-200 ml miodu, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce jak środek wykrztuśny i wzmacniający. Można podawać dzieciom.

Konfitury z poziomek. Składniki: - 1 kg owoców - 1 kg cukru - 1 szkl. soku poziomkowego, truskawkowego, jabłkowego pomarańczowego (uzyskać przy pomocy sokowirówki).

lub

Sposób przyrządzenia: z soku i cukru ugotować ulep, czyli syrop. Na gorący ulep wrzucić owoce i jak tylko ulep pokryje odstawić na bok pod przykryciem na noc. Nazajutrz smażyć aż będą niemal przeźroczyste. Składać do słoiczków, zakręcać i przechowywać w ciemnym oraz w zimnym miejscu. Tak przyrządzone konfitury nie wymagają pasteryzacji. Są pyszne i gorąco je polecam.

Rp. Liść poziomki - 2 łyżki Liść babki - 1 łyżka Ziele majeranku - 1 łyżka Kwiat lipy - 1 łyżka Kwiat (ziele) wrzosu - 1 łyżka Kwiat rumianku - 1 łyżka Ziele lebiodki - 1 łyżka Ziele srebrnika - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić i dawkować jak napar z liści poziomki. Podawać dzieciom i niemowlętom.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania: przeziębienie, choroby zakaźne, gorączka, nieżyt jelit i żołądka, zaburzenia trawienia, bóle brzucha, schorzenia bakteryjne układu oddechowego, bezsenność, wyczerpanie nerwowe.

Prawoślaz lekarski - Althaea officinalis (Malvaceae).

Opis. Bylina do 1,5 m wys.; liście jajowate, 3-5 klapowe, brzegiem karbowane; kwiaty różowe, pięciopłatkowe, umieszczone w kątach liści; owoc rozłupnia; cała roślina szaro owłosiona. Kwitnie do lipca, w górach i na pogórzu - do sierpnia. Roślina rzadko rośnie w stanie dzikim (południowe i południowo-wschodnie województwa). Dla celów farmaceutycznych i leczniczych uprawiany.

Surowiec. Surowcem jest korzeń (FP I,II,III,IV i V), sam kwiat oraz ziele (liście) Radix, Flos, Herba et Folia Althaeae off.. Radix et Folium są sprzedawane w aptekach l w sklepach zielarskich.

Skład chemiczny. Surowce zawierają śluzy (ok. 8-10%, w korzeniach nawet 35%), pektyny 8-12 %, skrobię - do 38%, sacharozę - do 11 %, tłuszcze - do 2%, betainę do 4%, asparaginę - do 2%, kwasy fenolowe (np. kw. kawowy), saponiny, flawonoidy, skopoletynę połączoną z kumaryną i in., śluz prawoślazowy składa się z: kw. galakturonowego (18-28 %), arabinozy - 17-21%, ksylozy - do 4%, która nie występuje w korzeniu, galaktozy - 32-40%, ramnozy - 721% i glukozy - 13-15%.

Działanie.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wodne wyciągi z surowców działają powlekające (osłaniająco), przeciwkaszlowo, zmiękczająco, przeciwzapalnie, żołciopędnie (betainy, saponiny, fenolokwasy); regulują wypróżnienia.

Wskazania: nieżyty układu oddechowego (kaszel, stany zapalne, katar itd.), biegunka, zaparcia, choroba wrzodowa, hemoroidy, zażywanie leków, które mogą lub uszkadzają śluzówkę przewodu pokarmowego, np. aspiryny, sulfonamidów, leków przeciwreumatycznych.

Napar: 3 łyżki liści, ziela lub 4 łyżki kwiatów zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić co 3 godziny po 50 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 2 ml, 5-6 kg - 3 ml, 7-8 kg - 5 ml, co 3-4 godziny. Dzieciom podaje się 30-50 ml naparu co 3-4 godziny.

Odwar: 3 łyżki korzeni zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić jak napar.

Macerat: 3 łyżki korzeni, liści lub ziela zalać 200 ml przegotowanej wody o temp. pokojowej; przykryć i wytrawiać 8 godzin; przecedzić. Pić jak napar.

Syropek prawoślazowy - Sirupus Althaeae: 6 łyżek korzeni lub ziela prawoślazu zalać 500 ml wody; gotować 10 minut nie uzupełniając wyparowanej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Do wywaru wlać 200 ml miodu naturalnego i wsypać 100 ml cukru oraz wlać 100 ml wódki lub wina czerwonego, albo białego, wymieszać. Na końcu dodać 4 goździki i dwie szczypty cynamonu oraz imbiru; odstawić na 2 dni w ciemne i zimne miejsce, po czym przecedzić przez gazę. Zażywać 4—6 razy dz. po 1-2 łyżki.

Syropek prawoślazowo-podbiałowo-lniano-anyżowy: 4 łyżki korzeni lub ziela prawoślazu, 2 łyżki kwiatów lub liści podbiału, 4 łyżki siemienia lnianego i 3 łyżki owoców anyżu (zmielonych!) zalać 500 ml wody;

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

gotować 10 minut; odstawić na 30 minut i przecedzić. Do wywaru wlać 200 ml miodu, 100 ml wódki lub wina i wsypać 100 ml cukru, wymieszać. Zażywać co 4-6 godzin po 1-2 łyżki.

Przetacznik - Veronica (Scrophulariaceae).

Opis. Do celów leczniczych wykorzystuje się różne gatunki przetacznika: 1. Przatacznik perski - Veronica persica - roślina wieloletnia dorastająca do 40-45 cm wys., a raczej długości; łodyga pełzająca po ziemi lub wznosząca się, rozgałęziona, z dwoma rzędami odstających włosków; liście jajowate, brzegiem karbowanopiłkowane, owłosione, prawie siedzące; kwiaty na długich, cienkich szypułkach, umieszczonych w kątach liści, 4-płatko= we, niebieskie, w gardzieli żółte; pręcików 2; owoc - torebka. Roślina rośnie na polach, ugorach, wzgórzach, w ogrodach i w lasach; pospolita w całym kraju. 2. Przetacznik lekarski - Veronica off. - bylina o pełzających, zakorzeniających się pędach, gęsto owłosionych; liście jajowate lub eliptyczne, brzegiem karbowane, krótkoogonkowe; kwiaty niebieskie; płatki korony żyłkowane w kolorze lila; kwiaty w wężowatych, długich gronach, 4-płatkowe; pręcików 2. Roślina pospolita; rośnie w lasach, w zaroślach, na niskich łąkach i polanach, wzgórzach, w sadach, na wrzosowiskach i na pastwiskach. 3. Przetacznik kłoskowy - Veronica spicata - roślina wieloletnia dorastająca do 40 cm wys.; łodyga owłosiona; liście szarawozielone, owłosione, dolne jajowate lub eliptyczne, górne - lancetowate; kwiatostan -- gęste, pojedyncze grono w postaci kłosa; korona czteropłatkowa; płatki korony niebieskawo-fioletowe lub błękitne. Rośnie na łąkach, przy lasach, na wzgórzach, w zaroślach, na ugorach przyleśnych i zaniedbanych polach. 4. Przetacznik bobowniczek - Veronica becca bunga - bylina do 60 cm wys.; łodyga podnosząca się, w dole w międzywęźlach ukorzeniająca się; liście lśniące, okrągławe lub nieco wydłużone, tępe, krótkoogonkowe, brzegiem płytko falowane; kwiaty błękitne, ciemno prążkowane, 4—

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

płatkowe, z dwoma pręcikami, zebrane w luźne grona osadzone na szypułkach wyrastających w kątów liści; owoc - torebka. Rosnę nad brzegami wód płynących, przy leśnych źródłach itp. Kwitnie od maja do września. Nasiona roznoszone są przez wodę - hydrochoria.

Surowiec. Surowcem jest ziele przetacznika - Herba Veronicae lub ziele wraz z korzeniem - Herba cum radicibus Veronicae, które zbiera się w początkach lub w czasie kwitnienia i suszy w temp. 20-40o C.

Skład chemiczny. Przetaczniki zawierają duże ilości irydoidów (aukubiną, ladrozyd, wernikozyd), mannitol, flawonoidy, beta-sitosterol, garbniki, gorycze, saponiny, olejek eteryczny, kw. wanilinowy, kw. ferulowy, kw. kawowy, śluzy, witaminy, sole i inne.

Działanie. Przetaczniki wywierają wpływ ochronny na miąższ wątroby (irydoidy), wykrztuśny, przeciwkaszlowy, moczopędny, żółciopędny, rozkurczowy, uspokajający, odtruwający; regulują wypróżnienia i przemianę materii; pobudzają wydzielanie soków trawiennych i apetyt.

Wskazania: uszkodzenie wątroby (marskość, stłuszczenie), kamica i zapalenie pęcherzyka żółciowego, stany zapalne wątroby i trzustki, nieżyt jelit i żołądka, kaszel, przeziębienie, nieżyt dróg oddechowych, choroby skórne i zakaźne, zaburzenia przemiany materii, zatrucia, zaburzenia trawienia.

Napar: 2 łyżki przetacznika zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg 4-5 ml, 5-6 kg - 7-3 ml, 7-8 kg - 10-11 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 12-14 ml, 15-20 kg - 21-28 ml, 25-30 kg - 35-42 ml, 35 - 40 kg - 50-57 ml, 3-4 razy dz.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rp. Ziele przetacznika - 2 łyżki Ziele poziewnika - 1 łyżka Liść babki - 1 łyżka Korzeń lub ziele mniszka - 1 łyżka Kłącze perzu - 1 łyżka Korzeń łopianu - 1 łyżka Liść mięty - 2 łyżki Kłącze tataraku - 1 łyżka Ziele dziurawca - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml; dzieci - patrz napar z przetacznika. Wskazania: bóle, stany zapalne i niewydolność wątroby, uszkodzenie miąższu wątroby, kamica i zapalenie pęcherzyka żółciowego, zastoje żółci, nieżyt żołądka i jelit, niestrawność, zaparcia, zaburzenia przemiany materii i trawienne.

Rp. Ziele przetacznika - 1 łyżka Ziele świetlika - 1 łyżka Liść bobrka - 1 łyżka Ziele centurii - 1 łyżka Ziele krwawnika - 1 łyżka Ziele lub kwiat wrotyczu - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Ziele bylicy posp. lub piołunu - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić i pić jak wyżej.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania: wszelkie schorzenia wątroby, trzustki, pęcherzyka żółciowego, dróg żółciowych (bańki wątrobowo-trzustkowej także) i śledziony; nieżyt żołądka i jelit, bóle brzucha, zaburzenia trawienia, brak łaknienia, osłabienie, zaburzenia metaboliczne, bolesne i skąpe miesiączkowanie połączone z upławami, zaparcia, choroby zakaźne, zapalenie przydatków.

Przytulia - Galium (Rubiceae).

Opis. W ziołolecznictwie mianowicie:

wykorzystuje

się

różne

gatunki

przytulii,

a

1. Przytulia czepna - Galium aparine - roślina wieloletnia ( w ostre zimy wymarza) dorastająca do 150 cm dł.; łodyga czterokanciasta, rozgałęziona, leżąca lub wspinająca się, zadzierzysta (cała roślina czepia się ubrania, a nawet skóry); liście podłużnie lancetowate (klinowatolancetowate) zakończone kolcem; ulistnienie okółkowe; kwiaty drobne, białe lub zielonkawe; owoc - rozłupnia pokryta czepnymi haczykami. Kwitnie od czerwca do października. Roślina pospolita; występuje często masowo; rośnie nad rzekami, w lasach, na zaniedbanych grządkach, w sadach, w zaroślach, na polanach; lubi gleby wilgotne, azotowe i przepuszczalne. 2. Przytulia właściwa - Galium verum - bylina dorastająca do 1 m dł.; łodygi i liście pokryte czepiającymi się haczykami; liście wąskie; ulistnienie okółkowe; kwiaty drobne, żółte. Kwitnie od lipca do września. Roślina pospolita; rośnie na łąkach, w lasach, w zaroślach, nad wodami, na przydrożach, na miedzach. 3. Przytulia wonna - Galium odoratum - bylina pachnąca kumaryną; łodyga gładka, w węzłach owłosiona, 4-kanciasta; liście cienkie, ciemnozielone, jajowate lub lancetowate; kwiaty w szczytowym podbaldachu; korona 4-krotna; pręcików 4; płatki korony białe, czerwonawe lub różowawe; owoc - 2-dzielna rozłupnia. Kwitnie od maja do czerwca. Rośnie w lasach, w zaroślach, w borach; lubi gleby kwaśne, luźne, żyzne.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Uwaga! Przytulia wonna znana jest także pod nazwą - marzanka wonna lub Asperula odorata (aspero - chropowate, ostre; asperitas, asperitatis = szorstki).

4. Przytulia wyprostowana - Galium erectum (erectum = prosty, wyniosły) - bylina do 1 m wys.; łodyga sztywna, wzniesiona; liście wąskie, zakończone kolcem, z wierzchu połyskujące; ulistnienie okółkowe; kwiaty białe, 4-płatkowe; pręcików 4. Prawie identyczna jest przytulia łąkowa, to jest pospolita - Galium mollugo (mollis, mollio, molliculus = miękki, delikatny), także lecznicza.

Surowiec. Surowcem jest ziele przytulii - Herba Galii, które zbiera się od maja do sierpnia i suszy w temp. 20-40o C. Uwaga! Czernienie ziela przytulii podczas suszenia jest zjawiskiem normalnym. Spowodowane to jest hydrolizą kwasową irydoidów zawartych w surowcach w wyniku czego powstają związki pochodne, prostsze w budowie i o ciemnym zabarwieniu.

Skład chemiczny. Przytulie zawierają glikozyd - asperulozyd, kw. cytrynowy, kw. galusowy i askorbinowy, saponiny, alkaloidy, dużo krzemionki, olejek eteryczny, sole (dużo jodu), kumaryny, gorycze, pochodne antracenu, flawonoidy, kerotenoidy, fermenty.

Działanie. Przytulie działają głównie rozkurczowo, antyseptycznie, żółciopędnie, pobudzająco na przemianę materii, odtruwająco, silnie moczopędnie, przeciwobrzękowo, przeciwzapalnie, przeciwkamiczo, ściągająco i przeciwmiażdżycowo.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania: wypryski, wrzody, pryszcze, nadmierna potliwość, rany, oparzenia, trądziki, łojotok, łuszczyca, obrzęki, skąpomocz, kamica moczowa, krwiomocz, zastoje żółci, kamica żółciowa, zaburzenia trawienne, nieżyt jelit i żołądka, choroba wrzodowa, zmniejszona krzepliwość krwi, schorzenia wątroby i dziąseł, hemoroidy, miażdżyca, wiek podeszły, kuracja odmładzająca, biegunka, niestrawność, dna, reumatyzm, zatrucia, choroby zakaźne. Przytulia jest pewna w działaniu. Zauważyłem, że działa regulująco na krwawienia miesiączkowe i hamuje upławy (nasiadówki i napar stosowany doustnie jednocześnie). Przytulie warto łączyć z innymi ziołami krzemionkowymi, np. ze skrzypem, przetacznikiem, rdestami, perzem, kozieradką.

Napar: 2 łyżki przytulii zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml lub 2 razy dz. po 200 ml. Niemowlęta ważące 3-4 kg - 4-5 ml, 5-6 kg - 7-3 ml, 7-8 kg -10-11 ml, 3-4 razy dz., dzieci ważące 9-10 kg - 12,14 ml, 15-20 kg -21-28 ml, 25-30 kg - 35-43 ml, 35-40 kg - 50-57 ml, 4 razy dz.

Odwar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl wody; gotować 8 minut; odstawić na 5 minut; przecedzić. Pić jak napar.

Pulvis Galii: suche ziele zmielić na pył. Zażywać 3 razy dz. po 1 płaskiej łyżeczce do herbaty; dobrze popić.

Mel Galii: na każdą łyżeczkę proszku przytuliowego dać 1 łyżkę miodu i pół łyżeczki gliceryny lub wódki; wywieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce.

Pulvis Galii jest doskonałą zasypką na wszelkiego rodzaju rany, mokre wysypki, nadżerki, owrzodzenia, oparzenia i potówki. Można go zmieszać z zasypką Alantan, Dermatol lub Linomag (proporcja 1:1).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Macerat: 4 łyżki świeżego i zmielonego ziela zalać 1 szkl. wody o temp. pokojowej; macerować pod przykryciem 8 godzin; przecedzić. Pić jak napar. Można osłodzić miodem lub sokiem owocowym.

Succus Galii: świeże ziele zmielić przez maszynkę do mięsa. Na każdą 1 szkl. masy roślinnej dać pół szkl. przegotowanej wody; wytrawiać pod przykryciem 8 godzin; wyciąg odcedzić od masy, nie należy jej jednak wyrzucać bo zawiera jeszcze znaczne ilości soku. Aby go wydobyć należy masę roślinną przepuścić przez sokowirówkę. Oba wyciągi połączyć. Pić 4 razy dz. po 50 ml. Na zimę zakonserwować poprzez zalanie miodem (100 ml soku na 200 ml miodu), winem (100 ml soku na 200 ml wina), wódką (100 ml soku na 100 ml wódki) lub zasypanie cukrem (100 ml soku na 200 ml cukru).

Nalewka przytuliowa - Tinctura Galii: pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki lub spirytusu; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 3-5 ml. Stosować do przemywania schorzałych miejsc typu owrzodzeń, ran, odparzeń i na tle łojotoku oraz nadmiernej potliwości. Podobnie przyrządza się intrakt i alkoholaturę zimną na świeżym zielu.

Rp. Nalewka przytuliowa - 10 ml Nalewka szałwlowa - 10 ml Azulan - 5 ml Nalewka arnikowa - 10 ml Spirytus salicylowy - 20 ml Wymieszać. Stosować do przemywania skóry z pryszczami, łojotokiem, ropniami, owrzodzeniami i cery trądzikowej. Dobrze usuwa wągry i oczyszcza pory; działa przeciwzapalnie, osuszająco, silnie odkażająco i złuszczająco.

Rp. Ziele przytulii - 1 łyżka Ziele nawłoci - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Owoc jałowca - 1 łyżka Liść brzozy - 1 łyżka Liść borówki lub mącznicy - 1 łyżka Ziele połonicznika - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml lub 2 razy dz. po 200 ml. Wskazania: skąpomocz, ropomocz, kamica moczowa, obrzęki, dna, reumatyzm, choroby skórne, zatrucia, zaburzenia przemiany materii, choroby zakaźne.

Przywrotnik - Alchemilla (Rosaceae).

Opis.

1). Przywrotnik połyskujący - Alchemilla gracilis seu A. micans - roślina wieloletnia dorastająca do 40 cm wys.; łodyga owłosiona, podnosząca się; liście nerkowate lub okrągławosercowate, ciemnozielone, 7-11klapowe, brzegiem ząbkowane, z wierzchu owłosione; przylistki czerwonawo lub fioletowo nabiegłe; kwiatostan - wiecha; kwiaty zebrane w żółtawozielone pęczki; owoc - smaczny orzeszek. Kwitnie od maja do września. Rośnie w lasach, na łąkach, na polach, na ugorach, na pastwiskach i w zaroślach. Roślina pospolita w całym kraju. Tworzy skupiska, niekiedy występuje masowo. 2). Przywrotnik pasterski - Alchemilla monticola sive A. pastoralis bylina rosnąca na łąkach, brzegach lasów i na pastwiskach; łodyga owłosiona: liście okrągławonerkowate, owłosione, 7-11-klapowe, brzegiem tępo ząbkowane; kwiatostan - szczytowa wiecha z żółtawozielonawymi, drobnymi kwiatami; owoc - orzeszek. Oba przywrotniki na brzegu liścia posiadają wypotniki czyli hydatody mechanizmy podobne do aparatów szparkowych - stomata, które

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

wydalają wodę w postaci kropelek, a zjawisko to zauważyć można wczesnym rankiem; od dawna „rosie przywrotnikowej” przypisuje się nadzwyczajne właściwości lecznicze, co wymaga jednak przebadania. Niektórzy badacze twierdzą, że faktycznie„rosa przywrotnikowa" zawiera różne związki chemiczne, co potwierdziły moje pilotażowe badania chromatograficzne.

Surowiec. Surowcem jest ziele - Herba Alchemillae, które zbiera się od maja do września, rozkłada cienką warstwą i suszy w temp. 20-35 C. Lecznicze są też owoce (zbierane w I fazie dojrzałości lub zanim dojrzeją, i wysuszone w lekko ogrzanym piekarniku, a następnie zmielone) - Fructus Alchemillae. „Rosę przywrotnikową” zbiera się do słoiczków bardzo wczesnym rankiem, potem przelewa do buteleczek z ciemnego szkła i przechowuje w lodówce; zbiór rosy z przywrotników jest oczywiście rzeczą wymagającą cierpliwości i czasu. Osobiście wierzę w jej moc leczniczą, musi być jednak odpowiednio zażywana i przez dłuższy czas.

Skład chemiczny. Do końca nie jest poznany. Zawiera olejek eteryczny, garbniki (ok. 8-10 %), saponiny, kwasy organiczne, znaczne ilości wit. C, flawonoidy, karotenoidy, gorycze, żywicę, sole mineralne. Rosa zawiera aminokwasy, cukry, kwasy fenolowe, flawony, związki terpenowe i sole mineralne.

Działanie. Przywrotniki działają przede wszystkim ściągająco, moczopędnie, odtruwająco, żółciopędnie, ogólnie wzmacniająco, przeciwzapalnie i odkażająco; wzmaga wydzielanie soków trawiennych, pobudza apetyt, przyśpiesza trawienie.

Wskazania: zaburzenie trawienia (wzdęcia, burczenie, przelewanie, odbijanie), uczucie pełności w brzuchu, bóle brzucha, zaparcia, biegunka, stany zapalne i zakażeniowe jelit oraz żołądka, choroba wrzodowa, schorzenia

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

wątroby i trzustki, brak apetytu, osłabienie, schorzenia skórne, zatrucia, choroby zakaźne.

złe

samopoczucie,

Napar: 2 łyżki ziela zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić kilka razy dz. po 150-200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg -1 łyżeczka, 5-6 kg - 1 i pół łyżeczki do herbaty, 7-8 kg - 2 łyżeczki płynu, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 1 łyżka, 15-20 kg - 2 łyżki, 25-30 kg - 3-4 łyżki naparu 3-4 razy dz. lub w razie potrzeby częściej.

Odwar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 10 minut; przecedzić. Pić jak napar.

Nalewka przywrotnikowa - Tinctura Alchemillae: 1 szkl. ziela zalać 500 ml wódki lub wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 10 ml. Skórę przetłuszczającą się, z pryszczami i stanami zapalnymi przemywać nalewką 4 razy dz.; leczy także opryszczki i owrzodzenia.

Odwarem płukać jamę ustną przy stanach zapalnych i ropnych, przepłukiwać pochwę oraz stosować do lewatyw przy hemoroidach, stanach zapalnych, niestrawności i parciu na kał. Z naparu przywrotnikowego robić okłady na chore oczy (pieczenie, łzawienie, światłowstręt, zapalenie, świąd, osłabienie wzroku; jednocześnie zażywać wit. A, Linomag - płyn (2 razy dz. po 1 łyżeczce), wit. E oraz dodatkowo preparat mineralno-wltaminowy).

Ocet przywrotnikowy - Acetum Alchemillae: pół szkl. świeżego lub suchego ziela zalać 250 ml octu spożywczego; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować do: płukania jamy ustnej (1 łyżka octu na 1 szkl. wody przegotowanej), pochwy i warg sromowych (100 ml octu na 1 l wody lub naparu rumiankowego) przy stanach ropnych i zapalnych; przemywania skóry w celu jej zakwaszenia i odkażenia (skóry delikatnej, uszkodzonej mydłami, łojotokowej, z wągrami, stanami zapalnymi, z trądzikiem i wrzodami) - 1 łyżka octu na 1 szkl. wody; płukania włosów uszkodzonych, wypadających, łamliwych, z łupieżem, w celu ich zakwaszenia i rozjaśnienia (200 ml octu na 2 l wody); okładów na miejsca opuchnięte i owrzodzenia oraz ropnie (100 ml octu na 100 ml wody; zmoczyć płat waty obficie w płynie i położyć na chore miejsce, przykryć

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

folią i jeśli to jest możliwe zabandażować na 3 godziny; okłady zmieniać i stosować 3 razy dz.).

„Rosę przywrotnikową” zażywać 3 razy dz. po 15 kropli przez przynajmniej 20 dni; kuracje powtarzać co 2 tygodnie. Można też postąpić następująco: 100 ml „rosy przywrotnikowej" wymieszać z 50 ml alkoholu 40% i 50 ml miodu, dodać 2 goździki, 2 szczypty wanilii i cynamonu. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżeczce jako środek wzmacniający, „czyszczący krew" i poprawiający samopoczucie.

Sok przywrotnikowy - Succus Alchemillae: świeże liście lub całe ziele przywrotnika zmielić przez maszynkę do mięsa; każdą 1 szkl. miazgi zalać 1 szkl. ciepłej przegotowanej wody; odstawić pod przykryciem na 6 godzin, po czym otrzymany wyciąg oddusić od masy roślinnej. Sok pić 4 razy dz. po 50 ml. Można go zakonserwować poprzez zalanie alkoholem 40-70% (100 ml soku na 200 ml wódki), miodem i winem (100 ml cukru, 100 ml soku, 100 ml miodu i 200 ml wina zmieszać razem) lub wódką i miodem (100 ml soku + 100 ml miodu + 200 ml wódki - zmieszać) i zażywać 4 razy dz. po 1 łyżce. Wartościowy jest też sok przytuliowy (Galium - przytulia) zmieszany z gliceryną, miodem i sokiem cytrynowym (proporcja 1:1:1:0,5 części), który działa lekko przeczyszczająco (działanie dodatkowe), a zażywa się go wówczas 3 razy dz. po 1 łyżce.

Rdest ostrogorzki - Polygonum hydropiper (Polygonaceae).

Opis. Roślina jednoroczna lub dwuletnia dorastająca do 50 cm dł. lub wys.; łodyga podnosząca się, rozgałęziona, naga; liście lancetowate, krótkoogonkowe; kwiatostan - kłos zwisający na szczycie pędów; kwiaty zielonawo-czerwonawe; okwiat 4-krotny; pręcików 6; owoc - orzeszek;

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

liście mają ostrawy smak. Kwitnie od lipca do października. Rośnie nad brzegami wód, przy rowach, na przydrożach, na usypiskach ziemi, na wzgórzach, na zaniedbanych grządkach, w sadach, na ugorach, na polach, w lasach i na łąkach; lubi gleby kwaśne i wilgotne, Rdest ostrogorzki należy odróżnić od rdestu plamistego - Polygonum persicaria, który posiada na liściach charakterystyczne, ciemne plamy i nie ma ostrego smaku. Porównując jednak skład chemiczny obu rdestów wynika, że jest on podobny, a to oznacza, iż mają także zbliżone właściwości lecznicze; rdest plamisty nie zawiera tylko ostrogorzkiego poligodialu.

Surowiec. Surowcem farmakopealnym (FP II,III,IV) jest ziele rdestu ostrogorzkiego Herba Polygoni hydropiperis, które można pozyskać ze stanu naturalnego w okresie kwitnięcia i wysuszyć w temp. do 40 stopni C, lub kupić w aptekach i w sklepach zielarskich.

Skład chemiczny. Ziele zawiera flawonoidy - do 3% (kwercytryna, kwercetyna, hiperozyd, persykaryna, izoramnetyna, ramnazyna, rutyna, 7-metyloester persykaryny i in.), garbniki - do 5%, olejek eteryczny poligodialem, konifertyfoliną, izotadeonalem, varburganalem; ponadto saponiny, kw. elagowy, kw. galusowy, barwnik - fagopirynę. Kwas elagowy - dipepsyd kw. galusowego rozpuszczalny w gorącym alkoholu, silnie hamuje krwawienie.

Działanie. Wyciągi z ziela rdestu ostrogorzkiego i pienistego uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, likwidują biegunki, działają silnie przeciwkrwotocznie - hemostatycznie (zwiększają lepkość czyli krzepliwość krwi, a odkrył to radziecki uczony - Krawkow), lekko narkotycznie i wyraźnie przeciwbólowo (soki, wyciągi alkoholowe). Ponadto flawonoidy zawarte w surowcu działają żółciopędnie, moczopędnie, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, a garbniki odkażająco.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania: nadmierne krwawienia miesiączkowe, krwotoki maciczne, krwiomocz, choroba wrzodowa, krwawienia z przewodu pokarmowego, hemoroidy połączone z zaparciami (wyciąg glicerynowy!), biegunka (w tym także krwawa),krwotoki z nosa, krwawiące rany (okłady i jednoczesne picie soku lub maceratu), pękanie l przepuszczalność naczyń krwionośnych plamice, żylaki, upławy, zapalenie przydatków, stany zapalne pochwy, krwawiączka, grypa, gruźlica, ostry kaszel, stany zapalne naczyniówki, spojówek l gałki ocznej, wybroczyny na siatkówce, nadciśnienie.

Przeciwwskazania: zakrzepy krwi w naczyniach krwionośnych, zawał, dusznica bolesna, zapalanie żył, słabe krążenie mózgowe, wieńcowe l w kończynach.

Macerat: 4 łyżki świeżego lub suchego ziela zalać 1 szkl. wody przegotowanej o temp. pokojowej; macerować pod przykryciem 6-8 godzin; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 100 ml (w skazach krwotocznych i w krwotokach) lub 3 razy dz. po 100 ml, w innych chorobach. Niemowlętom nie podawać (bezpieczniejsze są inne rdesty i przy tym nie drapiące w gardle). Dzieci ważące 15-20 kg - 21-23 ml, 25-30 kg - 35-42 ml, 35-40 kg - 50-57 ml, 45-50 kg - 64-71 ml, 3-4 razy dz.; w razie krwotoków - częściej.

Pulvis Polygoni hydropiperis: suche ziele zmielić na pył; zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżeczki.

Mel Polygoni hydropiperis: na każdą łyżeczkę proszku rdestowego dać 1 łyżkę miodu i 1 łyżeczkę gliceryny, wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce.

Wyciąg glicerynowy: pół szkl. świeżego lub suchego, zmielonego ziela zalać 100-120 g gliceryny; wytrawiać 14 dni; odcedzić wyciąg od masy (do gliceryny można dodać 50 ml alkoholu 40% w celu lepszej ekstrakcji,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

zwłaszcza w przypadku suchego surowca, który pochłania dużo rozpuszczalnika). Zażywać 2-3 razy dz. po 2 łyżeczki płynu rozmieszanego z sokiem owocowym.

Alkoholatura zimna: 1 szkl. świeżego ziela zalać 300 ml wódki; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml lub stosować zewnętrznie do przemywania, spryskiwania ran, ropni, owrzodzeń, wyprysków, pryszczy i opryszczek.

Intrakt rdestowy - Intractum Polygoni hydropiperis: pół szkl. świeżego ziela zalać 400 ml alkoholu 40-70% o temp. 75 u; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Stosować jak alkoholaturę.

Nalewka rdestowa - Tinctura Polygoni hydropiperis: pół szkl. suchego ziela zalać 300 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 5-10 ml lub używać zewnętrznie.

Nalewką i intraktem z rdestu nożna spróbować leczyć teleangiektazje, dermatozy i trądzik różowaty.

Sok rdestowy - Succus Polygoni hydropiperis: świeże ziele zmielić przez maszynkę do mięsa; każdą 1 szkl. masy roślinnej zalać 100 ml przegotowanej wody o temp. 30-40 C; macerować pod przykryciem 8 godzin; odcedzić miazgę od wyciągu, ale jej nie wyrzucać lecz przepuścić jeszcze przez sokowirówkę. Oba wyciągi połączyć. Sok pić 34 razy dz. lub w razie krwotoków częściej po 30-50 ml. Na zimę zakonserwować poprzez zalanie alkoholem lub gliceryną (100 ml na 100 ml). Wówczas taki lek zażywać 3-4 razy dz. po 2 łyżeczki. Przechowywać w lodówce!

Galaretka rdestowa: 1 czubatą łyżkę żelatyny spożywczej zalać 40O ml wrzącej wody (wodę wlewać stopniowo i wszystko razem starannie mieszać),gotować 1-2 minuty stale mieszając aż do całkowitego rozpuszczenia się żelatyny, następnie dodać 3 łyżki gliceryny i 5 łyżek suchego lub 8 łyżek świeżego mielonego ziela rdestu, zagotować,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

wymieszać i przelać do słoika, zakręcić, a następnie przenieść w zimne miejsce; w czasie zastygania galaretki masa roślinna opadnie na dno naczynia, a ciała czynne zawarte w niej przejdą do samego leku (ulegną rozpuszczeniu). Galaretkę rdestową zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce (w razie krwawień częściej) lub stosować zewnętrznie do leczenia ran oraz do hamowania krwotoków. Doskonale leczy biegunki i nieżyt żołądka, wybitnie zwiększa krzepliwość krwi. Lekko ogrzaną galaretkę rdestową (o temp, ok. 37 C) można wprowadzać do odbytu przy pomocy gruszki lewatywowej w ilości 100 ml. Takie wlewy doodbytnicze stosować w przypadku guzków krwawniczych, bolesnych biegunek podrażniających śluzówkę odbytu, świądu, w razie nieprzyjemnego parcia na kał, np. podczas niestrawności oraz w stanach zapalnych.

Rp. Ziele rdestu (obojętnie którego) - 2 łyżki Ziele glistnika - 2 łyżki Liść mięty - 2 łyżki Wymieszać. 1 czubatą łyżkę żelatyny spożywczej zalać stopniowo 400 ml wrzącej wody, gotować 2 minuty na wolnym ogniu stale mieszając aż do rozpuszczenia żelatyny. Do wody żelatynowej wsypać powyższą mieszankę, wymieszać i przelać do słoiczka; na końcu proponuję do płynu wlać 4 łyżki gliceryny płynnej. Lek przenieść do zimnego miejsca aby zastygł, a masa roślinna opadła na dno naczynia. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżce lub stosować doodbytniczo po ogrzaniu do temp. 37 stopni C w ilości 2 łyżek. Lek działa przeciwbólowo, znieczulająco, przeciwkrwotocznie, przeciwzapalnie, rozkurczowo, odkażająco. Zażyty doustnie działa ponadto wiatropędnie, żółciopędnie, uspokajająco i lekko przeczyszczająco. Wskazania: zaparcia, bolesna, drażniąca śluzówkę biegunka, hemoroidy, parcie na kał w czasie niestrawności, stany zapalne odbytu i jelita grubego, krwawienia wewnętrzne, bóle brzucha, wzdęcia, skurcze.

Rp. Ziele rdestu - 1 łyżka Ziele skrzypu - 1 łyżka Liść pokrzywy - 1 łyżka Ziele ruty - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ziele jemioły - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; gotować 3 minuty; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150 ml. Wskazania: nadmierne krwawienia miesiączkowe, zapalenie przydatków, upławy, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, wybroczyny na siatkówce, nadciśnienie, zapalenie naczyniówki, gałki ocznej i spojówek, krwawiączka, trądzik różowaty, plamice, teleangiektazje, hemoroidy, krwiomocz, krwotoki z nosa, choroba wrzodowa, krwawa biegunka, schorzenia wątroby, trzustki i śledziony, żylaki kończyn.

Rdest ptasi - Polygonum aviculare.

Opis. Roślina roczna lub dwuletnia dorastająca do 50 cm dł.; łodyga pełzająca po ziemi lub podnosząca się, rozgałęziona; liście drobne, eliptyczne; kwiaty zielonkawe z białym lub czerwonawym obrzeżeniem; owoc orzeszek. Kwitnie od maja do listopada. Rośnie na grządkach, na polach, przy budowach, na usypiskach ziemi, na miedzach, na ugorach i przydrożach; bardzo pospolity.

Surowiec. Surowcem jest ziele - Herba Polygoni avicularis, które zbiera się w początkach lub w czasie kwitnienia, rozkłada cienką warstwą lub lepiej wiesza na sznurkach i suszy w temp. do 40 stopni C. Herba Polygoni avicularis (FP I,II,III,IV i V) sprzedawane jest w aptekach i w sklepach zielarskich.

Skład chemiczny. Surowiec zawiera flawonoidy (avicularinum, hiperozyd, kwercetynę), kwasy fenolowe (kw. kawowy, kw. kumarynowy, kw. chlorogenowy, kw.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

galusowy), kw. szczawiowy, kw. askorbinowy, kw. krzemowy, olejek eteryczny, fitochinony, antyaneurynę, śluzy, karoten - 40 mg/100 g, krzemionkę - 1 %, garbniki - do 40% (glikotanoidowe, katechiny), emodynowce i in.

Działanie. Rdest ptasi działa moczopędnie, żółciopędnie, wykrztuśnie, przeciwzapalnie, odkażająco, przeciwobrzękowo i odtruwająco. Ponadto silnie przeciwkrwotocznie, przeciwbiegunkowo, przeciwkamiczo (zapobiega tworzeniu się kamieni i złogów w drogach żółciowych, w pęcherzyku żółciowym oraz w drogach moczowych i w nerkach), przeciwmiażdżycowo (zw. krzemu, flawonoidy), polepsza trawienie, ułatwia przyswojenie mleczka pokarmowego, uszczelnia i wzmacnia naczynia krwionośne, stabilizuje błony komórkowe, zwiększa lepkość krwi i jego ciężar właściwy, ułatwia usunięcie z organizmu jonów chloru i sodu, przyśpiesza ziarninowanie ran, leczy trądzik, dermatozy, plamice i stany zapalne błon śluzowych, hamuje krwawienia maciczne, zapobiega krwotokom z nosa i dziąseł, likwiduje upławy, reguluje przemianę materii.

Wskazania: gruźlica, dna, reumatyzm, skąpomocz, koklusz, kaszel, kamica moczowa i żółciowa, niewydolność wątroby (rdest wg doniesień naukowych ma ochraniać jej miąższ), nieżyt jelit i żołądka, nadciśnienie (rdest ptasi obniża ciśnienie krwi), choroby skórne, biegunka, skazy krwotoczne, krwawiączka, gromadzenie się w organizmie szkodliwych metabolitów, zatrucia, zmniejszona odporność organizmu, brak przyrostu masy ciała przy prawidłowym odżywianiu się.

Przeciwwskazania: uczulenie na promienie słoneczne, po zawale, zatory, dusznica bolesna, zapalenie żył, zapalenie wlelonerwowe, postrzał, kręcz szyi, skłonność do tycia, otyłość, opryszczka, cukrzyca, hiponatremia, hipochloremia, brak wit. z grupy B, półpasiec.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Uwaga! Podczas zażywania przetworów z rdestu ptasiego należy przyjmować doustnie wit. B1 (tiaminę czyli aneurynę): dzieci: 3 razy dz. po 1 tabl. 3 mg; dorośli - 3 razy dz. po 2 tabl. 3 mg. Z rdestu ptasiego przyrządza się takie same leki jak w przypadku rdestu ostrogorzkiego i plamistego, podobnie się je też dawkuje!.

Rozmaryn lekarski - Rosmarinus officinalis (Labiatae).

Opis. Bylina dorastająca do 2 m wys., pięknie pachnąca; łodyga drewniejąca, pokryta spękanym korkiem, silnie rozgałęziona, sztywna i stojąca lub wiotka i zwisła; liście wąskie, długie, grubawe, pokryte drobnymi włoskami, z wierzchu ciemnozielone, od spodu srebrne, po środku blaszki widać rynienkę, od spodu w tym samym miejscu podłużne uwypuklenie - wiązka przewodząca główna; kwiaty niebieskofioletowe; kielich 5-ząbkowy; korona 2-wargowa, owłosiona; pręcików 2; słupek 1: owoc - rozłupnia. Roślina uprawiana w ogródkach (w okresie wegetacji) i w doniczkach w mieszkaniach. Lubi glebę wilgotną, żyzną (najlepiej kompostową zmieszaną z torfem i glebą liściastą w równych częściach i z domieszką grubszego piasku), przepuszczalną i przewietrzaną; niedopuszczalne jest przesuszenie rośliny, bo to powoduje opadnięcie liści i wyginięcie rośliny; co 1-2 tygodnie roślinę trzeba zasilać nawozami - Florovit, Flora, Azofoska. Rozmnaża się przez sadzonkowanie (5-10 cm gałązki włożyć do wody, gdy puszczą korzonki - po ok. 2 tygodniach posadzić do wilgotnej gleby; nie wystawiać od razu na słońce!). Roślinę trzymać w miejscu dobrze nasłonecznionym i w dni upalne zraszać.

Surowiec. Surowcem jest ziele (liść) rozmarynu - Herba (Folium) Rosmarini (FP I, II, III, IV, nie jest proponowana do V), które można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich. Susz przechowywać w szczelnych pojemnikach!.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Skład chemiczny. Rozmarynu zawiera olejek eteryczny - do 3%, a w nim cyneol, kamforę, pinen, linalol, borneol, kamfen, felandren; alkaloid - rozmarynecynę, gorycz - karnozol - 1,2%, kwasy: rozmarynowy – do 0,3%, oleanolowy, ursolowy - ok. 3%, bursztynowy; flawonoidy, saponiny, garbniki.

Działanie. Rozmaryn działa silnie żółciopędnie, rozkurczowo, hipotensyjnie, uspokajająco, nasennie, rozgrzewające, napotnie, przeciwrobaczo, moczopędnie, wiatropędnie, odkażająco, wykrztuśnie, wzmacniająco, pobudza oddech i serce. Zastosowany miejscowo działa drażniąco, wywołuje zaczerwienienie, łagodzi bóle.

Wskazania: brak żółci, brak apetytu, skurcze jelit, żołądka, dróg żółciowych, bóle wątroby, trzustki, pęcherzyka żółciowego, jajników i gardła, stany zapalne gardła, zaparcia, kamica żółciowa, zastoje żółci, po wycięciu pęcherzyka żółciowego, niewydolność wątroby, zaburzenia trawienne, nudności, nieżyt jelit i żołądka, upławy, skąpe krwawienia miesiączkowe połączone z bólami, zapalenie przydatków, stany zapalne jąder, prostaty; wyczerpanie nerwowe, lęki, bezsenność, wewnętrzny niepokój, stres, zimne, sine ręce, bladość, przeziębienie, stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, kaszel, katar, choroby zakaźne (grypa, świnka, angina, odra, ospa), reumatyzm, nadciśnienie, zawroty głowy, szum w uszach, chwilowe zaciemnienia w oczach, uderzenia krwi do głowy po schylaniu się, zmarznięcie, skąpomocz, gorączka, osłabienie serca, utrudnione oddychanie, schorzenia skórne.

Zewnętrznie: do wcierań, kąpieli, okładów, przemywań, płukanek; mięśnio-, stawo- i nerwobóle, ropnie, trądziki, owrzodzenia, wągry, łojotok, potówki, mokre wypryski, opryszczki, przetłuszczające się włosy z tłustym łupieżem, stany zapalne narządów płciowych, jamy ustnej i gardła, nadmierna potliwość.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Napar: 2 łyżki ziela lub liści zalać 400 ml wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić, pić 3-4 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 15-20 kg - 25 ml, 25-30 kg - 40 ml, 35-40 kg - 50 ml, 3 razy dz.

Nalewka rozmarynowa (rozmarynówka) - Tinctura Rosmarini: 1 szkl. ziela (liści) zalać 400 ml wódki lub wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml lub 2-3 razy dz. po 10 ml. Dzieci ważące: 1520 kg - 1 ml, 25-30 kg - 1,5-2 ml, 35-40 kg - 2,5-3 ml, 3 razy dz. Nalewkę można używać do wcierań i przemywań.

Alkoholmel Rosmarini: do 100 ml nalewki rozmarynowej wlać 100 ml miodu, wymieszać. Zażywać 4 razy dz. po 1 łyżce.

Olej rozmarynowy - Oleum Rosmarini: 1 szkl, suchego lub świeżego ziela (liści) rozmarynu zalać 200 ml oleju sojowego lub słonecznikowego o temp. 60 C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 1-3 łyżki jako dobry środek żółciopędny, żółciotwórczy, regulujący wypróżnienia, trawienie, pobudzający apetyt i rozkurczowy. Stosować też do wcierań przeciwbólowych i rozgrzewających w chorobach układu oddechowego, zakaźnych, po zmarznięciu, przy zmęczeniu, osłabieniu i złym samopoczuciu wetrzeć olej rozmarynowy w szyję, plecy, klatkę piersiową, brzuch, stopy i położyć się do łóżka, wypić napar rozmarynowy lub z innych ziół, zależnie od potrzeby). Wielce dobroczynnie na organizm chorego działa ulatniający się olejek eteryczny zawarty w nalewce lub oleju rozmarynowym. Polecam także rozpylać nalewkę rozmarynową w pomieszczeniu w którym leży chory (np. na pyłkowice, nieżyt oskrzeli, grypę, przeziębienie). Skuteczne jest również palenie suchego ziela na talerzyku w pomieszczeniu pacjenta w wyniku czego wydziela się leczniczy dym o miłym zapachu. Rozmarynu nie lubią komary i mole, ale przyciąga on koty i psy(nie podawać tej rośliny zwierzętom bo jest dla nich trująca!).

Rp. Ziele rozmarynu - 2 cz. Liść mięty - 1 cz. Owoc anyżu mielony - 1 cz. Korzeń omanu - 1 cz.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Liść szałwi - 1 cz. Kwiat rumianku - 1 cz. Ziele majeranku - 1 cz. Ziele tymianku - 1 cz. Igliwie lub gałązki sosny, świerku, jodły lub modrzewia - 1 cz. Zioła starannie wymieszać. Są bardzo wartościowe. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzątku; parzyć 20 minut; przecedzić. Pić jak napar rozmarynowy. Wskazania: nieżyt krtani, oskrzeli, kaszel, zapalenie płuc, katar, utrudnione oddychanie, chrypka, ból gardła, pyłkowica, krztusiec, przeziębienie, choroby zakaźne, gorączka, bezsenność, wyczerpanie nerwowe, osłabienie, wewnętrzny niepokój, zaburzenia trawienia, zapalenie pęcherza moczowego, miedniczek nerkowych, pęcherzyka żółciowego, wątroby, żołądka i jelit, biegunka. Powyższą mieszankę ziołowa warto użyć do wypełnienia płóciennego worka, który następnie należy zaszyć. Tak zrobioną poduszeczkę ziołową polecam osobom cierpiącym na schorzenia układu oddechowego i bezsenność. Pomocne są dla dzieci i osób starszych. Wielkość poduszeczki ziołowej powinna być taka, aby można było na niej wygodnie spać, np. 50 cm X 70 cm. Tę mieszankę ziołową polecam też użyć do sporządzenia oleju ziołowego (1 szkl. mieszanki zalać 200 ml oleju sojowego lub słonecznikowego o temp. 60 C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować; stosować do wcierań leczniczych podobnie jak olej rozmarynowy oraz doustnie, w schorzeniach układu pokarmowego, oddechowego i moczowego), nalewki ziołowej (1 szkl, mieszanki zalać 500 ml wina lub wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować; zażywać 4-6 razy dz. po pół łyżeczki lub po łyżeczce w mleku z miodem; nalewkę tę można także wymieszać z miodem w proporcji 1:1 i zażywać 4 razy dz. po 2 łyżeczki; używać do wcierań w całe ciało, do rozpylania w pomieszczeniu chorego oraz przemywania skóry łojotokowej, z pryszczami, wągrami, bladej, z owrzodzeniami i opryszczkami) i octu ziołowego (pół szkl. mieszanki zalać 200 ml octu spożywczego; wytrawiać 14 dni; przefiltrować; stosować do wcierań leczniczych, przemywań schorzałych miejsc, płukania włosów i jamy ustnej - 1 łyżka octu na 1 szkl. wody). Ocet, nalewkę (wino) i olej z powyższej mieszanki oraz z samego rozmarynu stosować jak dobrą przyprawę do mięs, zup, sosów, marynat, sałatek, galaret i in. Zapaloną mieszanką kadzić pomieszczenie chorego.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Róża dzika - Rosa canina (Rosaceae).

Opis. Krzew dorastający do 3 m wys.; gałęzie okryte ostrymi, silnymi kolcami; młode pędy zielone, późniejsze drewnieją; liście złożone z 5-9 listków; listki jajowate, zaostrzone, brzegiem ząbkowane, sztywne; ulistnienie skrętoległe; przylistki długie, zrośnięte z ogonkiem; kwiaty 5-płatkowe; płatki korony białe, różowawe lub białe z różowymi plamami; dno kwiatowe wklęsłe; owoc - szupinka (nibyowocnie) koloru czerwonego lub ciemnopomarańczowego, błyszczące, eliptyczne, wypełnione niełupkami. Kwitnie w czerwcu. Podobna jest róża rdzawa - Rosa rubiginosa o identycznej wartości leczniczej. Do celów leczniczych i konsumpcyjnych można z powodzeniem zbierać także owoce innych podgatunków i gatunków, czy też odmian róży, które rosną w Polsce, np. róża dzika "B" - Rosa glauca (róża błękitnawa), róża kutnerowata -Rosa tomentosa, róża czerwonawa - Rosa rubrifolia (czerwonolistna), róża alpejska -- Rosa alpina, róża gęstokolczasta - Rosa spinosissima, róża jabłkowata - Rosa pomifera (pomifer, pomiferum = owocodajna, owocorodna).

Surowiec. Surowcem jest owoc i liść - Fructus (FP I,II,III,IV) et Folium Rosae. Z róż ogrodowych, takich jęk; Rosa centifolia = róża stulistna o kwiatach silnie pachnących, dużych, pełnych, kulistych barwy różowej; Rosa lutea (foetida) = róża żółta o kwiatach ciemnożółtych; Rosa gallica = róża francuska o kwiatach dużych, pachnących, pojedynczych, barwy czerwonej lub różowej; Rosa rugosa = róża pomarszczona (japońska, fałdzista) będąca krzewem do 2 m wys., o kwiatach dużych, o szerokich płatkach barwy karminoworóżowej; Rosa moyesii = róża Moyesa z kwiatami do 7 cm średnicy o płatkach aksamitnych l odcieniu szkarłatnokarminowym, uzyskuje się kwiaty - Flos Rosae lub same płatki korony - Petala Rosae. Płatki obrywa się świeże i w czasie ładnej, suchej pogody po czym suszy w temp. do 40 C, rozłożone cienką warstwą.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Owoce zbiera się gdy dojrzeją i suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 50 stopni C, potem mieli i przesypuje do szczelnego pudełka. Fructus Rosae - w wolnej sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 50 g). Na zimę należy zgromadzić przynajmniej 2 kg suchych owoców. Liście zbiera się od maja do lipca i suszy w temp. do 40 C.

Skład chemiczny. Owoce róży zawierają wit. C (kw. L-askorbowy i kw. dehydroaskorbowy) - ok. 500 mg/100 g (od 300 do 1200 mg/100 g), wit. A - 10.000 j.m., wit. P - 600 mg, wit. K - 400 ug, wit. B1 – 150 ug wit. B2 - 100 ug, wit. PP - 1300 ug, sole mineralne (dużo wapnia, potasu, fosforu, żelaza^, magnezu), garbniki - 2%, barwnik - likopinę, tokoferole, karotenoidy (zeaksantyna, ksantofil, beta-karoten), flawonoidy (rutyna, astragalina, tylirozyd, izokwercetyna), kwasy organiczne (dużo cytrynowego, jabłkowego, szczawiowego, octowego), pektyny, olejek eteryczny - 0,3%.

Działanie. Liście i płatki róży działają wykrztuśnie, moczopędnie, uspokajająco, rozkurczowo, ściągające i żółciopędnie. Wyciągi z owoców działają odżywczo, spazmolitycznie, moczopędnie, lekko żółciopędnie, przeciwalergicznie, uspokajająco, przeciwkaszlowo, wykrztuśnie, odtruwająco, przeciwnowotworowo, przeciwmiażdżycowo, wzmacniająco; regulują wypróżnienia i trawienie, uszczelniają naczynia krwionośne i je wzmacniają, polepszają samopoczucie.

Wskazania: choroby zakaźne, przeziębienie, schorzenia skórne, gorączka, bezsenność (+ inne zioła), kaszel, nieżyty układu oddechowego, zaparcia, osłabienie, nieżyt przewodu pokarmowego, choroba wrzodowa, alergie, choroby trzustki, pęcherzyka i wątroby, czerwonka, reumatyzm, stres, ciąża wyczerpanie nerwowe, skąpomocz, stany zapalne i zakażeniowe nerek i dróg moczowych, laktacja, palenie tytoniu, żylaki, miażdżyca, po zawale serca, choroby włosów, zapalenie przydatków, okres po- i przekwitania, zaburzenia hormonalne, nowotwory. Napar: 3 czubate łyżki suchych owoców lub 2 czubate łyżki liści, albo też 4 duże szczypty zmielonych płatków róży zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić; napar z owoców i płatków róży osłodzić miodem. Pić 2-3-4 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

- 2 łyżeczki, 5-6 kg - 3-4 łyżeczki, 7-8 kg - 2 łyżki, 3-4 razy dz.; dzieci - 100150 ml naparu kilka razy dz. Wyciągi z róży są całkowicie bezpieczne i warto nimi zastępować zwykłą herbatę.

Nalewka różana (różanówka) - Tinctura Rosae: pół szkl. suchych owoców lub liści, albo 1 szkl. suchych płatków róży zalać 300 ml wódki lub wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżce lub 1 raz dz. po 30 ml.

Intrakt różany - Intractum Rosae: 1 szkl. świeżych zmielonych owoców zalać 500 ml wina lub wódki o temp. 75 C; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę.

Wyciągi alkoholowe z róży można wymieszać z miodem (stosunek 1:1) uzyskując Alkoholmel Rosae, który zażywa się 2-3 razy dz, po 1 łyżce.

Rp. Owoc róży - 1 łyżka Owoc bzu czarnego - 1 łyżka Owoc głogu - 1 łyżka Owoc jarzębiny - 1 łyżka Owoc jałowca - 2 łyżki Surowce zalać 5 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić; osłodzić dobrze miodem. Pić 3-4 razy dz. po 200 ml. Wskazania: stany ozdrowieńcze, osłabienie, złe samopoczucie, zatrucia, wyczerpanie nerwowe, stres, wszelkie choroby skórne i zakaźne, gorączka, przeziębienie, nieżyt układu oddechowego, moczowego i pokarmowego, dna, reumatyzm, zaparcia, zaburzenia przemiany materii, palenie tytoniu, kaszel, miażdżyca.

Rp. Owoc róży - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Liść melisy - 1 łyżka Ziele jemioły - 1 łyżka Kwiat lawendy - 1 łyżka Owoc głogu - 1 łyżka Kwiat rumianku - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 2-3 razy dz. po 200 ml; niemowlęta - 2-3 łyżeczki, 2-3 razy dz.; dzieci - pół-1 szkl. 2-3 razy dz. Wskazania: wyczerpanie nerwowe, lęki, bezsenność, stres, zaburzenia trawienia, bóle brzucha, zaparcia, biegunka, nieżyt jelit i żołądka.

Rp. Nalewka z owoców róży - 10 ml Nalewka walerianowa - 10 ml Nalewka głogowa - 10 ml Nalewka melisowa - 10 ml Nalewka tymiankowa - 10 ml Nalewka serdecznikowa - 10 ml Nalewka lebiodkowa - 10 ml Nalewka arcydzięglowa - 10 ml Miód naturalny - 50 ml Składniki wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce; dzieci - 1-2 łyżeczki. Wskazania: wyczerpanie nerwowe, bezsenność, stres, nieżyt układu oddechowego, przeziębienie, złe samopoczucie, wewnętrzny niepokój, kaszel, pyłkowica, schorzenia skórne (jako lek wspomagający), okres poi przekwitania.

Rp. Owoc dzikiej róży - 2 łyżki

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Kwiat lub liść pierwiosnka - 2 łyżki Kwiat lipy - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Ziele hyzopu - 1 łyżka Ziele lebiodki - 1 łyżka Ziele fiołka tr. - 1 łyżka Owoc bzu czarnego - 1 łyżka Owoc anyżku - 1 łyżka Korzeń omanu - 1 łyżka Kwiat lawendy - 1 łyżka Owoc jałowca lub pączki, igliwie, gałązki sosny, świerku albo jodły - 1 łyżka Liść szałwi - 1 łyżka Wymieszać starannie. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzątku; parzyć 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100-150 ml; dzieci - 50-100 ml 4 razy dz. Wskazania: nieżyty układu oddechowego, pokarmowego i moczowego, choroby zakaźne, przeziębienie, kaszel, alergie, bóle brzucha, schorzenia skórne, gorączka, zaburzenia przemiany materii, kamica moczowa i żółciowa, zastoje żółci, wyczerpanie nerwowe.

Rumianek pospolity - Matricaria chamomilla (Compositae).

Opis.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rumianek pospolity (lekarski) - roślina wieloletnia (w ostre zimy wymarza) dorastająca do 40 cm wys.; łodyga naga, gałęzista, mocna; liście 2-krotnie pierzastosieczne, o odcinkach nitkowatych, równowąskich; koszyczki kwiatowe zebrane w wiechowate kwiatostany; kwiaty nlbyjęzyczkowe, rurkowe; dno kwiatowe wypukłe, wewnątrz puste; kwiaty brzeżne - białe, środkowe - żółte; owoc - niełupka. Kwitnie od maja do sierpnia. Roślina pospolita w całym kraju; rośnie na łąkach, na polach, na ugorach, na polnych drogach, na wzgórzach, przy budowach i długoletnich wykopach; lubi gleby gliniaste, wilgotne, azotowe, lekko lub bardzo kwaśne, unika gleb wapiennych. Rumianek pospolity zastąpić można rumiankiem bezpromieniowym Matricaria discoidea, rosnącym w całej Polsce i bardzo podobnym do niego. Podobne działanie lecznicze wykazuje także rumian szlachetny czyli rzymski - Anthemis nobilis - łodyga płożąca się po ziemi, owłosiona; dolne odcinki pędów mocno ulistnione, górne zaś bezlistne lub z rzadka ulistnione; dno kwiatowe pełne, .płaskie; kwiaty środkowe żółte (rurkowe), zewnętrzne natomiast - białe, kwiaty są gęsto wypełnione płatkami, są pełne. Dla celów leczniczych i farmaceutycznych uprawiane.

Uwaga! Zauważyłem, że gro zbieraczy ziół myli rumianek z pospolitą rośliną o nazwie Leucanthemum vulgare, czyli złocień właściwy - bylina dorastająca do 60 cm wys.; łodyga sztywna, pojedyncza, w górze bezlistna i ewentualnie owłosiona; liście dolne - ogonkowe, podłużnie jajowate, brzegiem tępo karbowano-piłkowane; liście górne - siedzące, mniejsze od dolnych; koszyczki kwiatowe złożone z białych płatków l żółtego środka (rurki), duże, 3-5 cm szer., przywabiające muchy i chrząszcze, które je zapylają; rośnie na łąkach, pastwiskach, przy rzekach, na ugorach, na polanach; często uprawiany w ogródkach jako rośliny ozdobne. Złocień właściwy ma zupełnie inny skład chemiczny i całkowicie odmienne działanie lecznicze w porównaniu z rumiankami.

Surowiec. Surowcem farmakopealnym jest kwiat (koszyczek) - Anthodium Chamomillae (USL,FP I,II,III,IV et V) oraz całe ziele - Herba Matricariae chamomillae, które zbiera się w okresie kwitnienia i suszy w temp. do 40 C, potem mieli i przesypuje do szczelnego opakowania. W aptekach i w sklepach zielarskich można kupić nie tylko kwiat rumianku (opak. 10, 20 i 50 g), ale również wyciąg alkoholowy z rumianku znany pod nazwą Azulan (30 i 100 g), który jest bardzo wygodny w użyciu. Niekiedy

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

sprzedaje się też Anthodium Anthemidis czyli koszyczek rumianu rzymskiego.

Skład chemiczny. Surowce zawierają olejek eteryczny - do 1,5% (składniki: alfa-bisabolol, chamazulen, farnezen, en-in-dicykloeter, myrcen, kadynen), flawonoidy lipofilne (apigeninę, luteolinę, kwercetynę, patuletynę, izoramnetynę. chryzosplenetynę i chryzoeriol), kumarynowce (herniarynę, umbeliferon), poliacetylenowce (endoeteropoliiny), cholinę 0,3-0,6%, śluzy - do 17%(kw. galakturonowy - do 45%, ksyloza, galaktoza itd.); triakontan, fitosterole, kw. salicylowy, kw. nikotynowy, kw. walerianowy, kw. tyglinowy i in.

Działanie. Wyciągi z rumianków działają przeciwzapalnie, odkażająco, lekko żółciopędnie, lekko nasennie, dość silnie uspokajająco, słabo moczopędnie, rozkurczowo, przeciwwzdęciowo, lekko napotnie, silnie przeciwalergicznie poprzez hamowanie uwalniania histaminy (ziołowy lek przeciwhistaminowy); wzmagają wydzielanie śliny, soków trawiennych, polepszają trawienie; hamują uwalnianie bradykininy (polipeptyd z grupy kinin, złożony z 9 aminokwasów, powstający z białka osocza pod wpływem aktywnej trypsyny; zmniejsza napięcie mięśni gładkich, zmniejsza ciśnienie krwi i zwalnia pracę serca) i serotoniny (produkt hydroksylacji i dekarboksylacji tryptofanu, neuroprzekaźnik w neuronach mózgowych; wywołuje skurcz mięśni gładkich, zwiększa ciśnienie krwi poprzez zwężanie naczyń krwionośnych), polepszają samopoczucie, regulują wypróźnienia.

Wskazania: zdenerwowanie, bezsenność, niepokój, osłabienie, zmęczenie, stres (+ inne zioła), zaburzenia trawienia, biegunka, bóle brzucha, stany zapalne i zakażeniowe przewodu pokarmowego (przełyku, żołądka, jelit), układu moczowo-płciowego, nerek, dróg moczowych, cewki moczowej), sprue, upławy, zapalenie przydatków, świąd l zapalenie pochwy oraz warg sromowych, zapalenie jąder, hemoroidy, choroba wrzodowa, choroby alergiczne, schorzenia skórne, stany zapalne jamy ustnej i gardła, zapalenie i zakażenia spojówek oraz gałki ocznej, przemęczenie i opuchnięcie oczu, zapalenie gruczołów łzowych, stany zapalne uszu

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

(przepłukiwanie naparem), choroby włosów, pękanie i zapalenie brodawek piersiowych, zapalenie piersi (patrz olcha), zapalenie odbytu.

Napar: 2 łyżki kwiatów lub ziela zalać 1-2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić kilka razy dz. po 200 ml; niemowlęta - ok. 30-50 ml naparu 2-3 razy dz.

Nalewka rumiankowa - Tinctura Matricariae: pół szkl. suchych kwiatów lub suchego ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki w 50 ml wody lub stosować zewnętrznie do przemywania i okładów. Do płukania: 1 łyżka nalewki na 100-150 ml wody przegotowanej.

Intrakt rumiankowy - Intractum Matricariae: pół szkl. świeżych kwiatów lub ziela zalać 400 ml alkoholu 40-70% o temp. wrzenia; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki (w ostrych stanach - 3 łyżeczki nalewki w 100 ml wody przeg.). Do płukania: 1 łyżka płynu na 200 ml wody.

Ekstrakt rumiankowy - Extractum Matricariae: pół szkl. świeżego lub suchego ziela (albo samych kwiatów) rumianku zalać 150 ml alkoholu 4070% lub gliceryny o temp. 50 stopni C; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżeczki w 50 ml wody przeg. lub stosować do pędzlowania schorzałych miejsc (pryszczy, ropni, ran, opryszczek, wyprysków, liszajów, oparzeń, odparzeń, owrzodzeń, odmrożeń, otarć naskórka i in.) na skórze i błonie śluzowej (jamy ustnej, pochwy). Do płukania: 1 łyżka płynu na 200-250 ml wody przegotowanej.

Azulan zażywa się 2-3-4 razy dz. po pół łyżeczki w 50 ml wody lub stosuje do przemywania, pędzlowania (w stanie nierozcieńczonym) i płukania (1 łyżeczka płynu na 100 ml wody przeg.).

Ocet rumiankowy - Acetum Matricariae: pół szkl. suchych lub świeżych kwiatów (albo całego ziela) zalać 200 ml octu; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować do: przemywania i pędzlowania schorzałych

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

miejsc na skórze i błonie śluzowej w stanie nierozcieńczonym; do płukania - 1 łyżka octu na 200 ml wody przeg. - jamy ustnej, gardła, pochwy, włosów; do okładów na opuchnięte miejsca, rany, oparzenia, stłuczenia l owrzodzenia oraz ropnie w stanie nierozcienczonym lub rozcieńczonym naparem z arniki i(lub) nagietka (100 ml octu na 100 ml naparu ziołowego).

Napar i odwar rumiankowy stosować do lewatyw w ilości 100-200 ml i o temp. 37° C przy stanach zapalnych odbytu, jelita grubego i bańki odbytowej oraz przy świądzie, owrzodzeniach, bolesnym parciu na kał, niestrawności, biegunce i hemoroidach. W chorobach narządów płciowych rumianek stosować zewnętrznie i wewnętrznie, i ewentualnie z innymi ziołami.

Olej rumiankowy - Oleum Matricariae: pół szkl. świeżych lub suchych kwiatów rumiankowych, albo też samego ziela zalać 200 ml oleju sojowego, słonecznikowego lub kukurydzianego, albo też oliwy o temp. 60o C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce lub 1-2 razy dz. po 2 łyżki (stany zapalne przewodu pokarmowego, zaparcia, zaburzenia trawienia, hemoroidy, wyczerpanie nerwowe). Stosować do: lewatyw (100-200 ml oleju rumiankowego o temp. 38 C w przypadku zaparć, świądu, hemoroidów, niestrawności itd.); przemywania skóry wrażliwej, suchej, skłonnej do uczuleń, nie znoszącej mydła, z wągrami, ze stanami zapalnymi, z plamami, przy odparzeniach, owrzodzeniach; do leczenia ran, nadżerek, oparzeń, otarć naskórka; maseczek kosmetycznych - olejowych: płachty gazy zmoczyć w oleju rumiankowym i nałożyć na skórę odtłuszczoną, trzymać 45 min. zdjąć i zastosować masażo-wcieranie oleju pozostałego na skórze, po czym zetrzeć jego nadmiar (stosować profilaktycznie i w celach leczniczych; wywiera działanie przeciwzapalne, odkażające, pojędrniające, natłuszczające, wybielające, oczyszczające i odżywcze w stosunku do skóry); do kąpieli olejowych na włosy suche, łamliwe, rozdwajające się, wypadające, zniszczone zabiegami fryzjerskimi, pozbawione połysku i puszystości: w umyte włosy wetrzeć obficie olej rumiankowy, nakryć je folią na 3-4 godziny, po czym zmyć olej najpierw białkiem jaja kurzego, a potem szamponem (zabiegi powtarzać aż do skutku; leczą także łupież suchy i suche zapalenie skóry owłosionej); do okładów na schorzałe miejsca, np. suche, zniszczone, łuszczące się wargi, ropnie. Olej rumiankowy może z nadwyżka zastąpić mleczka, śmietanki i kremy kosmetyczne.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rp. Maść rumiankowa - Unguentum Matricariae. Składniki: - 2 łyżki wyciągu glicerynowego lub olejowego z rumianku, albo też 1 łyżka Azulanu wymieszana z 1 łyżką gliceryny; - 2 opakowania 30 g Linomagu - kremu lub maści, albo też 60 g maści z wit. A, lanoliny, euceryny czy maści Alantan. Sposób przyrządzenia: do moździerza umieszczonego na gorącej maszynce elektrycznej włożyć podłoże maściowe (np. Linomag) i gdy ulegnie ono rozpuszczeniu wlać do moździerza ekstrakt rumiankowy (glicerynowy, olejowy alkoholowy); składniki uciera, tak długo aż utworzą jednolitą masę. Ciepłą jeszcze maść przelać do odpowiedniego pojemnika. Przechowywać w zimnym miejscu. Maść rumiankowa wywiera takie działanie jak olej rumiankowy i może być stosowana w celach kosmetycznych (zamiast zwykłych kremów),jak i leczniczych.

Galaretka rumiankowa: 1 łyżkę żelatyny spożywczej zalać 350 ml wrzącej wody (wlewać ją stopniowo, początkowo kilka łyżek) i stale mieszając oraz podgrzewając doprowadzić do rozpuszczenia się żelatyny. Następnie do płynu wsypać 6 łyżek świeżych lub suchych kwiatów rumianku, wymieszać, zagotować i zawartość naczynia przelać do słoika, który następnie należy przenieść w zimne miejsce, aby galaretka zastygła się, a masa roślinna opadła na dno słoika. Galaretkę zażywać 24 razy dz. po 1-2 łyżki przy chorobie wrzodowej, niestrawność, krwawieniach z przewodu pokarmowego, biegunkach, zaburzeniach trawiennych, stanach zapalnych i hemoroidach. Stosować ją także na skórę do leczenia wielu schorzeń, w tym także ran, po goleniu (polecam gorąco) oraz na błony śluzowe (na przykład w przypadku chorób pochwy). Po podgrzaniu do temp. 36-38o C używać do lewatyw w ilości 150 ml przy hemoroidach, świądzie, ostrej drażniącej biegunce i stanach zapalnych odbytu oraz jelita grubego. Polecam ją także wcierać we włosy po umyciu, przy czym należy po 4-6 godzinach wypłukać włosy w naparze rumiankowym. Galaretka rumiankowa wywiera działanie typowe dla innych przetworów z tej rośliny, ale dodatkowo hamuje krwawienia i wybitnie przyśpiesza regenerację skóry oraz jej wytworów (błon śluzowych, włosów). Posiada też większe właściwości osłaniające (tworzy cienką błonkę).

Rp. Nalewka rumiankowa - 10 ml (Azulanu daje się zawsze o połowę mniej czyli 5 ml, chyba że podałem inaczej);

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka glistnikowa - 10 ml Nalewka walerianowa - 10 ml Nalewka nagietkowa - 10 ml Nalewka dziurawcowa - 10 ml Nalewka rozmarynowa - 10 ml Nalewka melisowa - 10 ml Nalewka jemiołowa - 10 ml Nalewka nostrzykowa - 10 ml Nalewka lebiodkowa - 10 ml Miód naturalny - 50 ml Składniki starannie wymieszać. Jest to typowy lek uspokajający i lekko nasenny. Obniża ciśnienie krwi; reguluje i zwiększa wydzielanie żółci, soku żołądkowego i trzustkowego; poprawia samopoczucie, wzmacnia ogólnie; wykazuje wpływ przeciwbólowy, wykrztuśny, rozkurczowy i odtruwający. Zażywać 2-3 r czy dz. po 1 łyżce (w bezsenności - 2 łyżki przed snem). Wskazania: schorzenia wątroby i pęcherzyka żółciowego, niepokój, stres, lęki, wyczerpanie nerwowe, drżenie, osłabienie, choroby alergiczne, skórne i zakaźne, nieżyty układu oddechowego, przeziębienie, okres po- i przekwitania.

Rp. Kwiat rumianku - 1 łyżka Liść mięty – 1 łyżka Kłącze tataraku - 1 łyżka Korzeń wilżyny - 1 łyżka Owoc anyżu - 1 łyżka Owoc kminku - 1 łyżka Ziele majeranku - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Korzeń omanu - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Kwiat lipy - 1 łyżka Kwiat dziewanny - 1 łyżka Mech islandzki - 1 łyżka (Porost islandzki) Wymieszać starannie. 2 łyżki mieszanki zalać 1-2 szkl. wody; zagotować i odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 50-100 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 1-2 łyżki, 20-25 kg 5 łyżki, 30-35 kg - 50 ml, 4 razy dz. Wskazania: zaburzenia przewodu pokarmowego połączone z bólami, nieżyt jelit z nadmiernymi procesami fermentacyjnymi, wzdęcia, nudności i wymioty, choroby wątroby, pęcherzyka, dróg żółciowych i trzustki, skąpomocz, nieżyt dróg moczowych i nerek, bóle gośćcowe, dna, nieżyt układu oddechowego, gruźlica, kaszel, robaki przewodu pokarmowego (200 ml odwaru na czczo przed jedzeniem 2 razy dz., do mieszanki dodać ziele lub kwiat wrotyczu w ilości 2 łyżek), gorączka, choroby zakaźne, przeziębienie, schorzenia skórne.

Ruta zwyczajna - Ruta graveolens (Rutaceae).

Opis. Krzewinka do 100 cm wys.; w pierwszym roku tworzy rozetę liści pierzastosiecznych, a w drugim roku wykształca wysoki pęd z kwiatami i owocami; liście 2-3-krotnie pierzastosieczne zawierające zbiorniczki wypełnione olejkiem lotnym; kwiatostan baldachokształtny; kwiaty boczne 4-krotne, szczytowe 5-krotne; kielich 4-5 działkowy; korona złożona z 4-5 zielonożółtych płatków, na bokach ząbkowanych; pręcików 8-10; słupek 1; owoc – torebka. Do celów leczniczych i farmaceutycznych uprawiana. W obrocie handlowym znajdują się nasiona ruty, zatem każdy

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

może ją pozyskać z własnej uprawy. Nasiona wysiewać kupkowo (po 4) w II połowie lutego lub w I połowie marca do skrzynek napełnionych ziemią kompostową z piaskiem; trzymać je w dobrze nasłonecznionym miejscu i w temp. 20-25o C. Gdy wykształcą odpowiednią liczbę liści (5-6) i osiągną odpowiednią wysokość (5-8 cm) należy je wysadzić wprost do gruntu w odstępach 30-40 cm, nie wcześniej jednak jak w II połowie maja i do gleby dobrze użyźnionej (nawożonej kompostem, obornikiem lub nawozami sztucznymi, np. Azofoską. Sadzić na stanowiskach dobrze nasłonecznionych. Ruta lubi zraszanie i wilgotną glebę.

Surowiec. Surowcem jest ziele i liść ruty (FP I, II, III, IV; - Herba et Folium Rutae, które zbiera się stopniowo odcinając górne pędy rośliny (15-20 cm od dołu) przed lub w czasie kwitnięcia rośliny. Krzewinkę ruty można eksploatować nawet 3-4 lata pod warunkiem, że będzie się to działo stopniowo i racjonalnie. Surowiec suszy się w temp. do 40o C. Ziele lub liść ruty można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 50 g).

Skład chemiczny. Surowce zawierają olejek eteryczny - ok. 0,3%, rzadko 0,7% (składniki: metylo-n-heptylowy keton, metylo-n-nonylowy keton, keton metylooltylowy, keton metylo-n-amylowy, metylo-n-heksylowy keton, pinen, cymen, limonen, aldehydy, kwasy, estry i karbinole), rutaretynę (glukozyd rutaryny), rutamarynę, kw. graveolenowy, psoralen, bergapten, ksantotoksynę, alkaloidy - 0,2%, flawonoidy (rutozyd - 1-2%, ramnotyna). Alkaloidy znajdujące się w rucie można podzielić na 3 grupy: 1. Alkaloidy chinolinowe - graveolina, graveolinina, 2. Alkaloidy furochinolinowe - fagaryna, skimianina kokusaginina. 3. Alkaloidy pochodne akrydonu - arborynina, rutakrydon.

Działanie. Ruta działa żółciopędnie, moczopędnie, przeciwalergicznie, przeciwprzesiękowo, rozkurczowo, przeciwobrzękowo, stymulująco, odkażająco, hipotensyjnie, wykrztuśnie, fotouczulająco, przeciwzapalnie,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

uspokajająco, lekko nasennie, przeciwbólowo; przeciwdziała powstawaniu wybroczyn krwawych przez uszczelnienie i wzmocnienie naczyń krwionośnych; z solami miedzi tworzy połączenia, neutralizuje więc działanie jonów miedzi w tkankach; hamuje utlenianie kwasu askorbinowego i adrenaliny, a zarazem wzmaga i przedłuża ich działanie; rozszerza naczynia wieńcowe i krwionośne; zwiększa wydzielanie soku trzustkowego i żołądkowego. W dużych dawkach jest niebezpieczna, gdyż kurczy mięśnie macicy; zażyta w dużych ilościach wywołuje efekt neurodepresyjno-narkotyczny, ślinotok, podrażnienie śluzówek, zwolnienie tętna, nadmierne obniżenie ciśnienia krwi, biegunkę, wysypkę, świąd, bóle i zawroty głowy, obrzęk języka, zapaść i śmierć.

Wskazania: choroby wątroby, pęcherzyka żółciowego, dróg żółciowych, trzustki, śledziony, nerek i dróg moczowych; łamliwość i przepuszczalność naczyń krwionośnych, obrzęki, stłuczenia, opuchlizny, wysięki około= stawowe, pokrzywka, łuszczyca, trądzik młodzieńczy i różowaty, dermatoza okołoustna, opryszczka, teleangiektazje, żylaki, bielactwo, nadciśnienie, choroba wieńcowa, dusznica bolesna, osłabienie serca, wybroczyny na siatkówce, zapalenie spojówek i gałki ocznej (naczyniówki, rogówki itd.), krwiomocz, zażywanie i niedobór wit. C, miażdżyca, choroba Wilsona, wszelkie choroby zakaźne, zmęczenie, zatrucia, wadliwa przemiana materii, stres, wyczerpanie nerwowe, lęk, bezsenność, drżenie, wewnętrzny niepokój, nerwice mięśniowe, nerwica serca, jelit i żołądka, zapalenie przydatków, choroby alergiczne i układu oddechowego, zapalenie korzonków nerwowych, reumatyzm, dna, zaburzenia hormonalne, zaburzenia miesiączkowania, zapalenie żył, stany zapalne uszu, węzłów chłonnych i przewodu pokarmowego, zawroty głowy, szum w uszach, zaburzenia koncentracji, osłabienie pamięci, stany ozdrowieńcze, osłabienie wzroku, złamanie kości, zapalenie okostnej, naderwanie l zapalenie ścięgien.

Przeciwwskazania: ciąża, uczulenie na roślinę (olejek zawarty w rucie u niektórych osób może spowodować świąd skóry, jej zaczerwienienie i zapalenie oraz pojawienie się pęcherzyków).

Uwaga! W czasie zażywania przetworów z ruty nie opalać się. Z tego względu, że większość substancji czynnych zawartych w rucie nie rozpuszcza się w wodzie wyciągi alkoholowe są bardziej wartościowe od wyciągów wodnych.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Napar: 2 łyżki ziela zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 60 min.; przecedzić. Pić 2-4 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 14-20 ml, 20-25 kg - 25-30 ml, 30-35 kg - 40-50 ml, 2-3 razy dz.

Alkoholatura „zimna": pół szkl. świeżego zmielonego ziela zalać 300 ml wódki; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżeczce; dzieci ważące 10-15 kg - 0,7-1 ml, 20-25 kg - 1,4-1,7 ml, 30-35 kg - 2,1-2,5 ml, 40-45 kg - 2,8-3,2 ml, 3 razy dz.

Nalewka rutowa - Tlnctura Rutae: pół szkl. suchego ziela zalać 300 ml wódki lub wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak alkoholaturę.

Intrakt rutowy - Intractum Rutae: pół szkl. świeżego ziela zalać 300 ml wina lub wódki o temp. wrzenia; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak alkoholaturę.

Alkoholmel Rutae: do 100 ml wyciągu alkoholowego z ruty wlać 100 ml miodu i 50 ml soku z cytryny, wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce; dzieci - 1-2 łyżeczki.

Mel Rutae: suche ziele ruty zmielić na proszek. Na każdą łyżeczkę proszku rutowego dać 1 łyżkę miodu i pół łyżeczki gliceryny lub wódki, wymieszać.

Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce; dzieci 1 łyżeczka miodku rutowego 3 razy dz. W przypadku schorzeń skórnych (żylaków, teleangiektazji, plamic, pryszczy, ropni, siniaków, ran itd.) rutę stosować wewnętrznie i zewnętrznie (wcieranie wyciągów alkoholowych, oleju rutowego lub maści rutowej).

Olej rutowy - Oleum Rutae: pół szkl. świeżego lub suchego ziela zalać 200 ml oleju o temp. 60 stopni C; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-2 razy dz. po 1 łyżeczce po jedzeniu lub stosować do wcierań w skórę przy pękających naczyniach krwionośnych, żylakach, plamach,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

trądziku, owrzodzeniach, dermatozach, liszajach, ropniach, ranach, opryszczce, siniakach i in. Olej rutowy wcierać też w szyję, plecy, brzuch, klatkę piersiową, stopy przy chorobach zakaźnych, goryczce, przeziębieniu i zapaleniu korzonków nerwowych, mięśni i stawów. Takie wcieranie stosować też przy osłabieniu, zmęczeniu i nieżytach układu oddechowego. Jest bardzo pomocne, a przy tym nigdy nie zawodzi.

Rp. Maść rutowa - Unguentum Rutae. Składniki: - 1 łyżka nalewki rutowej - 1 łyżka oleju rutowego - 2 łyżki gliceryny - 60 g kremu lub maści Linomag (lub lanoliny, maści z wit. A, euceryny) - 1 łyżka smalcu wieprzowego Sposób przyrządzeni a s do moździerza umieszczonego na gorącej maszynce elektrycznej włożyć smalec i Linomag oraz olej rutowy; gdy podłoża maściowe ulegną rozpuszczeniu i gdy wymieszamy je z olejem rutowym poprzez energiczne ucieranie i lekkie podgrzewanie (składniki utworzą jednolitą masę) wlać do moździerza nalewkę rutowa wymieszaną z gliceryną; wszystko razem ucierać i podgrzewać aż do połączenia. Ciepłą maść przelać do pojemnika i przenieść w zimne miejsce. Stosować do natłuszczania skóry i warg spękanych, suchych, ze stanem zapalnymi, wrażliwych oraz przy pękaniu naczyń krwionośnych (plamicach). Maść wybiela też skórę likwidując plamy. W razie uczulenia maść odstawić.

Rp. Ziele ruty - 1 łyżka Ziele dziurawca - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Kora lub liść kaliny - 1 łyżka Liść pokrzywy - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Owoc bzu czarnego - 1 łyżka Ziele mniszka - 1 łyżka Owoc głogu - 1 łyżka Kwiat (liść) głogu - 1 łyżka Owoc (kwiat lub liść) Jarzębiny - 1 łyżka Liść kasztanowca - 1 łyżka Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka Ziele nawłoci - 1 łyżka Ziele nostrzyka - 1 łyżka Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 2-4 razy dz. po 100 ml. Dzieci ważące 10-15 kg - 15 ml, 20-25 kg - 25-30 ml, 30-35 kg - 40-50 ml, 40-45 kg - 50-60 ml, 3 razy dz. Wskazania: pękanie naczyń krwionośnych, żylaki, wybroczyny na siatkówce, nadciśnienie, nadmierne i bolesne oraz nieregularne krwawienia miesiączkowe, stan przedmiesiączkowy, osłabienie pomiesiączkowe, bladość, częste zesłabnięcia, uderzenia krwi do głowy, nagłe uczucie gorąca, szum w uszach, zawroty głowy, częste zapadanie na choroby zakaźne, nieżyty układu oddechowego, choroby alergiczne, stany zapalne nerek i dróg moczowych, krwiomocz, kamica moczowa, skąpomocz, bóle nerek, obrzęki, reumatyzm, dna, schorzenia skórne, zatrucia, zaburzenia metaboliczne i trawienne, choroby trzustki, wątroby, pęcherzyka i dróg żółciowych, zaburzenia hormonalne, cukrzyca, wyczerpanie nerwowe, stres, bezsenność ,lęki, wewnętrzny niepokój, okres po- i przekwitania, zaburzenia sercowe, nerwice wegetatywne, np. żołądka, serca, jelit, nieżyt jelit i żołądka, zaparcia, brak apetytu, wypadanie włosów, sine i zimne ręce, upławy, zapalenie jąder, stan zapalny przydatków, rak, choroby dziąseł (krwawienia, stany zapalne), choroby śledziony.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rutwica lekarska - Galega officinalis (Leguminosae).

Opis. Bylina do 100 cm wys.; łodyga podnosząca się, rozgałęziona; liście nieparzysto-pierzasto-złożone, krótkoogonkowe, o 9-17 listkach; listki lancetowate, wydłużone, zaostrzone, nagie; przylistki szerokolancetowate: grona kwiatowe gęste, wyrastające z kątów liści, od których są dłuższe; kwiaty niebieskawo-białe na nitkowatych szypułkach; owoc strąk. Roślina uprawiana; dziko rośnie na wilgotnych łąkach, na brzegach wód i w zaroślach w pd.-zach. Polsce oraz w Bieszczadach i w lasach Beskidów. Kwitnie od lipca do sierpnia.

Surowiec. Surowcem jest kwitnące ziele - Herba Galegae, które jest sprzedawane w aptekach i w sklepach zielarskich .

Skład chemiczny. Ziele zawiera alkaloidy (galeginę, hydroksygaleginę, peganinę), glikozyd flawonoidowy - galuteolinę, flawonoidy (luteolinę, kwercetynę, kempferol, izoramnetynę), saponiny, czterocukier - stachiozę, garbniki, gorycze, sole mineralne i witaminy. W surowcu występuje około 0,3% galeginy złożonej z węgla, wodoru i azotu oraz olejek eteryczny.

Działanie. Wyciągi z rutwicy działają napotnie, przeciwgorączkowo, żółciopędnie, moczopędnie, mlekopędnie i hipoglikemicznie (obniżają stężenie glukozy we krwi).

Napar: 2 łyżki ziela zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut: przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-150 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 6 ml, 5-6 kg - 10 ml, 7-8 kg - 15 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 15

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

ml, 15-20 kg - 25 ml, 25-30 kg - 35-40 ml, 35-40 kg - 50-75 ml, 45-50 kg 80-90 ml, 3-4 razy dz.

Nalewka rutwicowa - Tinctura Galegae: pół szkl. suchego ziela zalać 300 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 1-2 łyżeczki; dzieci ważące 10-15 kg - 1 ml, 20-25 kg - 1,5 ml, 30-35 kg - 2-2,5 ml; 40-45 kg - 3 ml, 3-4 razy dz.

Intrakt rutwicowy - Intractum Galegae: 1 szkl. świeżego ziela zalać 400 ml alkoholu 40-70% o temperaturze wrzenia; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę.

Rp. Nalewka z rutwicy - 10 ml Nalewka kokoryczkowa - 10 ml Nalewka szałwiowa - 10 ml Nalewka pokrzywowa - 10 ml Nalewka łopianowa - 10 ml Nalewka z porostu islandzkiego - 10 ml Nalewka morszczynowa - 10 ml Wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżeczce. Wskazania: cukrzyca, nadciśnienie, zaburzenia przemiany materii.

Fizjologiczne (prawidłowe) stężenie glukozy D (+) we krwi człowieka wynosi 3,9-6,1 mmol/l (0,7-1,1 g/l). W moczu glukoza normalnie nie występuje. W cukrzycy stężenie glukozy we krwi zwiększa się, a objaw ten określa się mianem hiperglikemii. Po przekroczeniu progu nerkowego - 10 mmol/l (1,8 g/l) glukoza pojawia się w moczu - glukozuria (cukromocz). Niewielkie ilości glukozy w moczu można stwierdzić u osób po dużym napięciu nerwowym, w stanach lęku i stresu, a także po zjedzeniu obfitego posiłku węglowodanowego. Insulina zmniejsza

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

stężenie glukozy we krwi, zwiększając przechodzenie glukozy D do komórek.

Serdecznik pospolity - Leonurus cardiaca (Labiatae).

Opis. Bylina dorastająca do 100 cm wys.; łodyga 4-kanciasta, wzniesiona, gałęzista, owłosiona; liście dolne 5-7-dłoniastodzielne; liście górne 3sieczne lub 3-klapowe, ciemnozielone, spodem jasne; ulistnienie równoległe-krzyżowe; kwiaty w nibyokółkach; korona o wardze górnej silnie owłosionej, rurka korony w gardzieli nie rozdęta; ząbki kielicha trójkątnie szydlaste; pręcików 4; owoc - rozłupnia rozpadająca się na 3kanciaste rozłupki. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Roślina pospolita na całym obszarze kraju; rośnie na przydrożach, na przychaciach, przy murach i płotach, w parkach, na ugorach, na opuszczonych pastwiskach, w zaroślach, na łąkach i w sadach. Niekiedy uprawiana.

Surowiec. Surowcem farmakopealnym jest kwitnące ziele serdecznika - Herba Leonuri cardiacae (FP I,II,III,IV), które suszy się w temp. do 40 stopni C. Herba Leonuri - w sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich.

Skład chemiczny. Ziele serdecznika zawiera olejek eteryczny - 0,05% garbniki - do 9%, żywice do 2,5%, kw. ursolowy 0,3%, alkaloidy (stachydrynę=leonukardynę, leonurynę), glikozydy bufadienolidowe, flawonoidy (kwercetyna, rutynę, kwiniwelozyd), glikozydy irydoidowe (ayugozydy, ayugol), glikozydy gorczyczne (marubina), cholinę, saponiny, antocyjany, kw. p-kumarynowy, genkwaninę (flawon), leonuryd (irydoid) i inne.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Działanie. Serdecznik działa uspokajająco, lekko nasennie, rozkurczowo na mięśnie układu pokarmowego i naczyń krwionośnych, nasercowo (przedłuża fazę rozkurczu zwalniając jednocześnie częstotliwość skurczów serca), obniża ciśnienie krwi, działa moczopędnie i żółciopędnie. Serdecznik działa sedatywnie 2 razy silniej od kozłka lekarskiego (badania Wierszynina i Jabłokowa).

Wskazania: nadmierne pobudzenie i wyczerpanie nerwowe, nadciśnienie, choroba Basedowa (?), miażdżyca, nerwice wegetatywne, wewnętrzny niepokój, skłonność do płaczu, bezsenność, lęki, kłucie w sercu, drżenie, kaszel, astma, utrudnione i bolesne oddawanie moczu, zaparcia, histeria, uczucie: „gałka w gardle”, okres po- i przekwitania, zaburzenia psychiczne w czasie miesiączkowania, stan przedmiesiączkowy.

Uwaga! Bezsensowne jest sporządzanie naparu czy odwaru z ziela serdecznika, bo zawarte w nim substancje czynne kiepsko rozpuszczają się w wodzie; dobrze natomiast rozpuszczają się w alkoholu.

Przy pomocy sokowirówki można uzyskać ze świeżego ziela sok Succus Leonuri, który zażywa się 3-4 razy dz. po 1-2 łyżki. Na zimę konserwuje się go poprzez zalanie alkoholem 40-70% w proporcji: 1 cz. soku na 2 cz. alkoholu.

Intrakt serdecznikowy - Intractum Leonuri: 1 szkl. świeżego ziela zalać 400-500 ml wódki lub wina o temp, 75 C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2-4 razy dz. po 1 łyżce.

Nalewka serdecznikowa - Tinctura Leonuri: 1 szkl. suchego ziela zalać 500 ml wódki lub wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2-4 razy dz. po 1 łyżce; dzieci ważące 10-15 kg - 1,5-2 ml, 20-25 kg -2,5-3 ml, 30-35 kg - 5-7 ml, 3-4 razy dz. w mleku z miodem.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Proszek serdecznikowy - Pulvis Leonuri: suche ziele zmielić na pył. Zażywać 3-4 razy dz. po pół-1 łyżeczce płaskiej (!), dobrze popić. Można też na każdą łyżeczkę proszku serdecznikowego dać 1 łyżkę miodu i pół łyżeczki gliceryny lub spirytusu, wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce lub połowę tej dawki.

Po wymieszaniu wyciągu alkoholowego z serdecznika z miodem naturalnym (100 ml na 100 ml) uzyskamy Alkoholmel Leonuri, który zażywa się 3-i- razy dz. po 1 łyżce.

Rp. Nalewka kokoryczkowa - 10 ml Nalewka serdecznikowa - 10 ml Nalewka rumiankowa - 10 ml Nalewka glistnikowa - 10 ml Nelewka jemiołowa - 10 ml Wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżeczce. Wskazania - patrz serdecznik. Lek bardzo wartościowy.

Skrzyp - Equisetum (Equisetaceae).

Opis. 1.

Skrzyp polny – Equisetum arvense – roślina wieloletnia dorastająca do 30 cm wys., średnio 15-20 cm. Pędy zarodnikowe: łodygi soczyste, żeberkowane, żółtobrunatne lub czerwonawe;

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

pochewki wokół łodygi są 8-9-ząbkowe, brunatnawe; na szczycie kłosy zarodnikonośne. Pędy asymilacyjne: dorastają do 20-30 cm wys.; zielone, wokół łodygi pochewki 6-18 czarne ząbki, biało obrzeżone. Ulistnienie okółkowe. Liście właściwe są zrośnięte we wcześniej wspomniane pochewki, czyli liście są drobne, ząbkowane. To, co ludzie zwykli nazywać liśćmi jest w rzeczywistości odgałęzieniami pędu głównego. Odgałęzienia są więc wąskie, równowąskie, kanciaste, szorstkie, ułożone okółkowo, barwy zielonej. Zwiększają one powierzchnię asymilacyjną pędu. 2.

Skrzyp łąkowy – Equisetum pratense – roślina wieloletnia, dorastająca do 30-35 cm wys. Pęd zarodnikowy – żółtawy, pochewki w węzłach łodygi są 10-15-żabkowe, biało obrzeżone. Pędy asymilacyjne szarozielone, wąskie odgałęzienia nieco zwisłe, w okółkach, 3-kanciaste.

3.

Skrzyp leśny - bylina do 60 cm wys.; pędy asymilacyjne jasnozielone z licznymi rozgałęzionymi, wiotkimi, zwisającymi w dół, długimi gałązkami; gałązki w przekroju poprzecznym mają kształt równoramiennego krzyża, podobnie jak u skrzypu polnego. Rośnie w lasach, w zaroślach, na zrębach, nad wodami, przy łąkach podmokłych, na polanach, zawsze jednak w miejscach cienistych i przy drzewach.

Surowiec. Surowcem jest ziele - Herba Equiseti, które zbiera się od czerwca do sierpnia i suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 60-70o C. Suche ziele jest bardzo kruche, ma miły, sianopodobny zapach. Należy je zmielić i przesypać do szczelnego naczynia. Herba Equiseti (FP I, II,III, IV i V) - w sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich.

Skład chemiczny. Ściany komórkowe skrzypów są przesycone krzemionką – ok. 5-6%, rzadko 10%, która rozpuszcza się w wodzie i w alkoholu, czyli przechodzi do rozpuszczalnika i jest przy przyswajalna dla naszego organizmu. Skrzypy ponadto zawierają flawonoidy - galuteolinę, ekwizetrynę, luteolinę, kwercetynę, izokwercytrynę, kemferol i apigeninę; saponiny ok. 3-5% (ekwizetoninę), indanonowce, kw. akonitynowy, kw. szczawiowy, kw. jabłkowy, karotenoidy, alkaloidy (nikotynę, trójmetoksypirydynę, palustrynę, palustrycynę), tiaminazynę czyli antyaneurynę, kw. kawowy, garbniki i in.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Działanie. Wyciągi ze skrzypów działają moczopędnie, przeciwobrzękowo, odtruwająco, przeciwkamiczo (zapobiegają powstawaniu kamicy moczowej), przeciwmiażdżycowo, przeciwrakowo, lekko żółciopędnie; uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, stabilizują błony komórkowe (wpływ przeciwwysiękowy), regulują przemianę materii, utrzymują prawidłową elastyczność skóry i błon śluzowych, a przez to zapobiegają powstawaniu zmarszczek, zwiększają krzepliwość krwi, ułatwiają organizmowi przyswojenie wapnia; likwidują drobne krwawienia, wzbogacają organizm w niezbędną krzemionkę, jony K (potas) i Mg (magnez).

Wskazania: skąpomocz, obrzęki, gruźlica, choroby pęcherza moczowego, dróg moczowych i nerek (stany zapalne, krwawienia, kamica), skaza dnawa (artretyzm), trądziki, żylaki, łuszczyca, rany, pryszcze, łojotok, reumatyzm, krwotoki z nosa (+ liść kasztanowca), nadmierne krwawienia menstruacyjne, ciąża, laktacja, podeszły wiek, profilaktyka, kaszel, zaburzenia przemiany materii, wszelkie choroby zakaźne, nieżyt jelit i żołądka, choroby wątroby, hemoroidy, kuracja odmładzająca, złamanie kości (fractura), zapalenie okostnej, wybroczyny na siatkówce, pękanie naczyń krwionośnych, teleangiektazje, rany, oparzenia, opryszczki, upławy, zapalenie przydatków, choroby błon śluzowych, stany zapalne spojówek i gałki ocznej, nadciśnienie, choroby uszu, krwawiączka, choroby paznokci i włosów, schorzenia dziąseł (krwawienia, stany zapalne), zatrucia.

Przeciwwskazania: brak lub niedobór wit. B1, rwa kulszowa, postrzał, zapalenie korzonków nerwowych, bradykardia, rzucawka ciążowa, mięśniobóle, przykurcze mięśni.

Uwaga !!! Osoby pijące przetwory ze skrzypu powinny jednocześnie zażywać wit. B1 - 1 razy dz. po 1 tabl. 25 na 2 h przed wypiciem preparatu skrzypowego.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Napar: 2 łyżki ziela zalać 1-2 szkl. wody wrzącej; parzyć pod przykryciem 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100-150 ml lub 2 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 1 łyżeczka, 3-6 kg - 2 łyżeczki, 7-8 kg - 3 łyżeczki płynu 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 2 łyżki, 15-20 kg - 40 ml, 25-30 kg - 50 ml, 35-40 kg - 75 ml, 45-50 kg - 85-90 ml, 3-4 razy dz.

Odwar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wody; gotować 10 minut; uzupełnić brakującą Ilość wody; przecedzić. Pić jak napar.

Nalewka skrzypowa (skrzypówka) - Tinctura Equiseti: 1 szkl. suchego ziela zalać 500 ml wódki lub spirytusu; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 1-2 łyżeczki lub 2 razy dz. po 1 łyżce w 50 ml wody. Nalewka nie zawiera krzemionki.

Intrakt skrzypowy - Intractum Equiseti; pół szkl. świeżego zmielonego ziela zalać 300 ml alkoholu 40-70% o temp. wrzenia; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę. W przypadku chorób skórnych, ocznych i błon śluzowych stosować przemywanie odwarem lub nalewką, okłady, pędzlowanie i płukanki. Zawiera krzemionkę. Cenny w leczeniu trądziku różowatego, sterydowego i dermatozy okołoustnej.

Sosna zwyczajna - Pinus sylvestris (Pinaceae).

Opis. Drzewo o liściach (igliwiu) zimotrwałych, zawierające we wszystkich organach przewody żywicowe; szpilki po 2 na skróconych pędach (trwałość szpilki - ok. 3 lata); kwiaty męskie otoczone u nasady łuskowatymi liśćmi stanowiącymi zaczątek okwiatu, składają się z osi

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

oraz licznych płaskich pręcików osadzonych na niej spiralnie; każdy pręcik z 2 pylnikami; ziarnka pyłku żółte z 2 pęcherzykami powietrznymi ułatwiającymi wznoszenie się w powietrze (sosna to roślina wiatropylna); kwiaty żeńskie pojawiają się później aniżeli kwiaty męskie, osadzone są spiralnie na osi szyszki (kwiatostanu); kwiat żeński składa się z łuski wspierającej i łuski nasiennej zrosłych ze sobą nasadami; łuska nasienna z 2 zalążkami odwróconymi, przyrośniętymi całkowicie do jej powierzchni górnej. Zdrewniałe łuski nasienne, przylegając do siebie zamykają wnętrze szyszki, przez co chronią młode nasiona; później, po dojrzeniu nasion, odchylają się na zewnątrz, albo odrywają się od osi szyszki - co umożliwia ich rozsiewanie (sosna jest rośliną wiatrosiewną). Nasiona błoniaste oskrzydlone; zarodek z wieloma liścieniami (5-18). Sosna dorasta do 35 m wys.; korona stożkowata, później - parasolowata; korowina w górnej części pnia czerwonożółta, łuszcząca się cienkimi płatami, w dole szara, spękana; szpilki sztywne, ostre, młode jasnozielone, stare - ciemnozielone. Sosna rośnie na różnych glebach (piaski, bielice, brunatne, torfowe), a nawet na skałach. Wykształca mocny, palowy korzeń.

Surowiec. Surowcem jest liść oraz młode gałązki (pędy) z pączkami i igliwiem Folium, Summitates (Frondes, Turiones) seu Gammae Pini (PP I,II,III, IV i V). Gałązki pozyskujemy od lutego do I połowy kwietnia, rozkładamy cienką warstwą l suszymy w temp. do 40o C, po czym mielimy i przesypujemy do szczelnego słoja. Jedynie pączki sosny można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich. Oczywiście wyżej wymienione surowce mogą pochodzić z innych gatunków sosny, np. sosny smołowej - Pinus rigida, z sosny Banka Pinus Banksiana, z sosny czarnej - Pinus nigra, a nawet z innych drzew iglastych; modrzewia - Larix (zarówno europejskiego jak i polskiego; igliwie obrywamy w czerwcu łącznie z cienkimi gałązkami na których się znajdują), ze świerka - Picae (surowiec pozyskujemy od stycznia do I połowy kwietnia) i z jodły - Abies (zbieramy zimą i na przedwiośniu). Wszystkie te drzewa mają podobny skład chemiczny i podobne właściwości lecznicze.

Skład chemiczny. Szpilki, pączki i gałązki sosen, modrzewi, jodły i świerku zawierają olejek eteryczny - do 1% (składniki: kamfen, pinen, limonen, fenchen, dipenten,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

octan borneolu), żywicę, glikozydy (piceinę, piceid, koniferyna, pinipikreinę), flawonole (pinobanksynę, taksyfolinę), witaminy (np. wit. C w ilości 150-250 mg/100 g), kwasy żywicowe, sole, aldehydy, gwajakol, pirokatechol, naftalen, garbniki, barwniki i in.

Działanie. Przetwory z wymienionych drzew iglastych działają przeciwkaszlowo, wykrztuśnie, napotnie, przeciwgorączkowo, moczopędnie, odkażająco, przeciwzapalnie, uspokajająco, lekko nasennie, wzmacniająco i silnie żółciopędnie.

Wskazania: stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, kaszel, choroby zakaźne, przeziębienie, pyłkowica, gorączka, skąpomocz, stany zapalne i zakażeniowe układu moczowego i trawiennego, biegunka, niestrawność, bóle brzucha i gardła, bezsenność, wyczerpanie nerwowe, osłabienie, choroby wątroby, kamica żółciowa, zapalenie pęcherzyka żółciowego, kamica moczowa, reumatyzm, zaburzenia trawienia, zastoje żółci. Pomocniczej schorzenia skórne, stany ozdrowieńcze. Wyciągi z drzew iglastych są dobrym i tanim źródłem wit. C i P.

Napar: 3-4 łyżki igliwia lub gałązek zalać 2 szkl. wrzącej wody lub mleka; odstawić na 30 minut; przecedzić; osłodzić miodem. Pić 4-6 razy dz. po 150-200 ml; dzieci - 100-150 ml. Niemowlętom podaje 1-2 łyżeczki naparu 3-4 razy dz.

Odwar: 3-4 łyżki gałązek lub igliwia zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić; osłodzić miodem lub sokiem owocowym. Pić 4-5 razy dz. po 150-200 ml; dzieci - 100 ml; niemowlęta 1-2 łyżeczki płynu 3-4 razy dz. (max 6 razy w ciągu doby).

Nalewka sosnowa (modrzewiowa, świerkowa, jodłowa) – Tinctura Pini: 1 szkl. igliwia lub całych gałązek zalać 500 ml wina lub wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-6 razy dz. po 1 łyżeczce. Schorzałe miejsca

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

(pryszcze, owrzodzenia, oparzenia, ropnie, liszaje, grzybice, łojotokowe zapalenie skóry) przemywać nalewką 4 razy dz.

Intrakt sosnowy - Intractum Pini (lub modrzewiowy, świerkowy, jodłowy): pół szkl. igliwia lub gałązek świeżych i zmielonych zalać 300 ml alkoholu o temp. wrzenia; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-6 razy dz. po 1 łyżeczce lub stosować zewnętrznie. Dzieciom wyciągi alkoholowe z sosny i innych drzew iglastych podawać w mleku z miodem w ilości 1 łyżeczki.

Alkoholmel Pini: do 100 ml wyciągu alkoholowego z sosny (lub innego drzewa iglastego) wlać 100 ml miodu i ewentualnie 50 ml soku cytrynowego, wymieszać. Zażywać 4-6 razy dz. po 1 łyżce. Dzieciom podawać 2-3 łyżeczki leku kilka razy dz.

Syrop sosnowy - Sirupus Pini (modrzewiowy – Sir. Laricis, jodłowy –Sir. Abietis, świerkowy - Sir. Picaea): 1 szkl, świeżego lub suchego igliwia (gałązek), uprzednio umytego i zmielonego, zalać 3 szkl. 200 ml (600 ml) wody; gotować 20 minut; przecedzić; nie uzupełniać brakującej ilości wody!; do wywaru wlać 200 ml miodu, 100 ml soku cytrynowego lub pomarańczowego, 300 ml wina lub wódki, 60 ml (g) gliceryny i wsypać 250 ml cukru, wymieszać wszystko razem i odstawić. Przechowywać w lodówce. Zażywać 4-6 razy dz. po 1-2 łyżki; dzieci - 2-3 łyżeczki.

Syrop sosnowo-lukrecjowo-tymiankowo-żywokostowo-anyżowy (sosnę można zastąpić innym drzewem iglastym, a żywokost - korzeniem babki): 2 łyżki igliwia lub gałązek sosny, 3 łyżki korzenia lukrecji, 2 łyżki tymianku, 4 łyżki korzenia żywokostu i 2 łyżki anyżku zalać 600 ml wody; gotować 10 minut; przecedzić: nie uzupełniać brakującej ilości wody; do wywaru wlać 100 ml miodu, 300 ml wódki lub wina, 60 g (ml) gliceryny, wsypać 200 ml cukru, wymieszać. Przechowywać w lodówce. Zażywać 46 razy dz. po 1-2 łyżki; dzieci - 2-3 łyżeczki syropku 4-6 razy w ciągu doby. Lek niezastąpiony w przeziębieniach, kaszlu, chorobach zakaźnych, nieżycie układu oddechowego, osłabieniu i rekonwalescencji. Można do niego dodać 100 ml soku owocowego, np. cytrynowego.

Olej sosnowy (lub z innego drzewa iglastego)- Oleum Pini: 1 szkl. świeżych lub suchych i zmielonych gałązek albo samego igliwia zalać

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

300 ml oleju lub oliwy o temp. 60o C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować do wcierań leczniczych w klatkę piersiową, szyję, plecy, brzuch i pięty, po czym położyć się do łóżka i wypić napar sosnowy lub wodny wyciąg z mieszanki ziołowej w skład, której wchodzi drzewo iglaste. Masażo-wcieranie oleju sosnowego stosować przy wszelkich chorobach zakaźnych, nieżycie układu oddechowego, pyłkowicy, przy zmarznięciu, gorączce, kaszlu, osłabieniu, przeziębieniu oraz w mięśnio-, stawo- i nerwobólach. Ułatwia zasypianie, ogólnie wzmacnia, udrażnia drogi oddechowe, rozgrzewa, poprawia krążenie, uspokaja i odkaża. W powieszeniu chorego nożna rozpylać nalewkę sosnową i palić igliwie drzew iglastych; to również pomaga.

Stokrotka pospolita - Bellis perennis (Compositae).

Opis. Bylina dorastająca do 20 cm wys.; listki w różyczce, łopatkowate, brzegiem ząbkowane (nie zawsze), nagie lub owłosione; kwiaty na długich szypułkach, języczkowe - białe, często czerwono nabiegłe, rurkowe - żółte. Kwitnie od kwietnia do października. Rośnie na łąkach, na polanach, przy drogach, na trawnikach, w sadach, w ogrodach. Stokrotki są często uprawiane w celach dekoracyjnych. Odmiany szlachetniejsze (pełne, czerwono plamiste) też są oczywiście lecznicze.

Surowiec. Surowcem jest ziele lub sam kwiat (koszyczek) stokrotki - Herba vel Flos (Anthodium) Bellidis. Surowce należy wysuszyć w temp. do 40o C. Fl. Bellidis - w sprzedaży w sklepach zielarskich.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Skład chemiczny. Surowca zawierają olejek eteryczny, flawonoidy, saponiny, gorycz, garbniki, kwasy, sole, witaminy i inne substancje nie zbadane.

Działanie. Stokrotka działa przede wszystkim moczopędnie, odtruwająco, zapobiega powstawaniu obrzęków i kamicy moczowej, reguluje przemianę materii, obniża ciśnienie krwi, reguluje wypróżnienia i cykl miesiączkowy.

Wskazania: zaburzenia przemiany materii, choroby zakaźne, zatrucia, zaparcia, schorzenia skórne, kamica moczowa, stany zapalne układu moczowego, obrzęki, dna, reumatyzm, nieżyt żołądka i jelit, kaszel, nadciśnienie, skąpomocz, pękanie naczyń krwionośnych.

Napar: 2 łyżki kwiatów lub ziela zalać 1 szkl. wrzątku; parzyć pod przykryciem 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml; niemowlęta - 1-2 łyżeczki płynu 3-4 razy w ciągu doby; dzieci - 100 ml 3 razy dz.

Szałwia lekarska - Salvia offlcinalls (Labiatae).

Opis. Krzewinka o miłym, mocnym zapachu dorastająca do 60 cm wys.; łodygi zielone, w dole zdrewniałe; liście podłużne, jajowate, brzegiem drobno ząbkowane, pokryte białym kutnerem; kwiaty fioletowe, białe lub różowe; korona kwiatowa wyraźnie dwuwargowa z 2 pręcikami. Szałwia pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego. W Polsce uprawiana.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowiec. Surowcem jest liść - Folium Salviae, FP I,II,III,IV i V. W aptekach i w sklepach zielarskich można kupić nalewkę szałwiową - Tinctura Salvlae (30 i 100 g) i liście suszone (opak. 20 g). Odradzam kupowanie ekspresówek Salvia-fix.

Skład chemiczny. Liście zawierają olejek eteryczny - ok. 2-3% (składniki: tujon – 50% cyneol - 15%, kamforę – 8%, borneol, pinen), tiaminę czyli aneurynę, (wit. B1) - 800-850 mg/100 g (!), wit. C - 400-420 mg/100 g, wit. PP - do 12 mg/100 g, żywice, lakton diterpenowy - karnozol, trójterpeny (germanikol, kw. ursolowy, kw. oleanolowy), garbniki katechinowe - do 14% (średnio 8%), flawonoidy (astragalina, apigenina, luteolina), kw. fumarowy - ok. 0,1%, sytosterol.

Działanie. Szałwia działa przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo, przeciwwirusowo, pierwotniakobójczo, przeciwpotnie, przeciwzapalnie, przeciwropnie, odwaniające, przeciwbólowe, lekko uspokajająco, słabo moczopędnie i żółciopędnie; zmniejsza wydzielanie i produkcję mleka oraz śluzu, hamuje krwawienia z uszkodzonych naczyń, zmniejsza stężenie glukozy we krwi, przyśpiesza gojenie się ran, owrzodzeń, wyprysków i znikanie pryszczy.

Wskazania: nieżyt żołądka i jelit, biegunka, stany zakażeniowe i zapalne przewodu pokarmowego, ból brzucha, odbijanie, zaburzenia trawienne na tle nadmiernej fermentacji, nudności, wymioty, nieżyty układu oddechowego i moczowego, przeziębienie, schorzenia skórne, poty nocne i nadmierne pocenie się, choroby alergiczne, cukrzyca, niemiły zapach z ust, stany zapalne i ropne gardła oraz jamy ustnej, bóle wątroby i trzustki, zapalenie przydatków, upławy.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Zewnętrznie (płukanki, przemywanie, pędzlowanie nalewka, nasiadówki, lewatywy, kąpiele): stany zapalne warg sromowych i pochwy, zapalenie spojówek i gałki ocznej, łzawienie, pieczenie oczu (zażywać jednocześnie preparat mineralno-witaminowy w dużej dawce!), trądziki, ropnie, liszaje, oparzenia, odparzenia, opryszczki, łojotok, wągry, przetłuszczające się włosy z tłustym łupieżem i in. Wraz z zabiegami zewnętrznymi stosować szałwię wewnętrznie (doustnie).

Napar: 2 łyżki liści zalać 1-2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-200 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 25 ml, 20-25 kg - 45 ml, 30-35 kg – 60-80 ml, 3-4 razy dz.. Do płukania stosować napar z 3 łyżek suszu na 1 szkl. wrzątku.

Nalewka szałwiową (szałwiówka): pół szkl. liści zalać 300 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki lub stosować zewnętrznie. Do płukania: 1 łyżka nalewki na 100-150 ml wody.

Olej szałwiowy - Oleum Salviae: pół szkl. liści szałwi! zalać 150 ml oleju lub oliwy o temp. 50-60 stopni C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować do wcieraj! przy nieżytach układu oddechowego, przeziębieniach, chorobach zakaźnych, po zmarznięciu, przy osłabieniu i zmęczeniu. Olej wcierać w całe ciało, prócz głowy, a potem udać się do łóżka i wypić mieszankę ziołową leczącą daną chorobę. Olej szałwiowy można też stosować jako przyprawę do pieczonego drobiu, wołowiny, wieprzowiny, sosów i sałatek.

Zamiast oleju szałwiowego do wcierań można stosować mocną nalewkę szałwiową - Tinctura Salviae.

Rp. Nalewka szałwiowa - 10 ml Nalewka goździkowa - 10 ml Nalewka majerankowa - 10 ml Nalewka tymiankowa - 10 ml

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka hyzopowa - 10 ml Nalewka omanowa - 10 ml Nalewka miętowa - 10 ml Nalewka walerianowa - 10 ml Miód - 50 ml Wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce; dzieci – pół łyżeczki 4 razy dz. Wskazania: nieżyt układu oddechowego, kaszel, przeziębienie, nieprzyjemny zapach z jamy ustnej, choroby zakaźne i alergiczne typu pyłkowicy.

Rp. Liść szałwi - 2 łyżki Kwiat lipy - 1 łyżka Liść melisy - 1 łyżka. Kwiat rumianku - 1 łyżka Kwiat wrzosu - 1 łyżka Liść babki - 1 łyżka Ziele majeranku - 1 łyżka Kminek - 2 łyżki Wymieszać. 3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-200 ml. Dzieci - 100-150 ml; niemowlęta - 1-2 łyżeczce płynu 3-4 razy dziennie. Wskazania: zaburzenia trawienia, bóle brzucha, zaparcia, nieżyt jelit i żołądka, choroby wątroby, pęcherzyka i dróg żółciowych oraz trzustki, nieżyt układu moczowego i oddechowego, brak apetytu.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ślaz leśny i ślaz zaniedbany - Malva sylvestris et Malva neglecta (Malvaceae).

Opis. 1). Ślaz leśny czyli dziki - roślina dwu- lub trzyletnia dorastająca do 100 cm wys.; łodyga podnosząca się, w górze owłosiona, rozgałęziona; liście 5-7-dłoniastoklapowane; kwiaty umieszczone w kątach liści; działki kielicha podługowate w liczbie 3; płatki korony - purpurowo-różowe z ciemnymi prążkami lub fioletowe, głęboko wcięte; owoc - rozłupnia. Kwitnie od lipca do września. Roślina pospolita; rośnie na przydrożach, na przychaciach, na łąkach i ugorach, w starych sadach i ogrodach. 2). Ślaz zaniedbany czyli pospolity - bylina do 50 cm wys.; łodyga podnosząca się; liście owłosione, okrągławe lub nerkowate, długoogonkowe, 5-7-klapowe, brzegiem kartowane, w nasadzie sercowate; kwiaty w kątach liści, szypułkowe, po kilkę, bladoróżowe lub białe; owoc - rozłupnia złożona z rozłupek tworzących charakterystyczny krążek. Kwitnie od czerwca do września. Roślina pospolita; rośnie na glebach piaszczystych i wapiennych (przydroża, przychacia, polne drogi, zapuszczone grządki, ugory).

Surowiec. Surowcami są: kwiat i liść ślazu leśnego - Flos et Folium Malvae sylvestris (FP I,II,III, IV) oraz ziele lub liść ślazu zaniedbanego - Herba vel Folium Malvae neglectae. Surowce suszy się w temp, do 40o C. Kwiat ślazu leśnego można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich.

Skład chemiczny. Ślazy zawierają śluzy - ok. 8% glikozyd - syringidynę, garbniki, malvinę, delfinidynę, malvidynę (te trzy ostatnie do antocyjany), karoten, sole magnezowe i wapniowe, kwasy (np. uronowe), witaminy i in.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Działanie. Napar, macerat i odwar ze ślazów działają osłaniająco (powlekająco), zmiękczająco (np. na masy kałowe, strupy), przeciwzapalnie, przeciwbiegunkowo, żółciopędnie; regulują wypróżnienia.

Wskazania: nieżyt układu oddechowego i pokarmowego (stany zapalne, zakażeniowe, ropne), zaburzenia trawienia, zaparcia, biegunka, zażywanie leków, które uszkadzają lub mogą uszkodzić śluzówkę przewodu pokarmowego, np. salicylanów, sulfonamidów, antybiotyków; stany zapalne gałki ocznej i spojówek, przemęczenie i opuchnięcie oczu; stany zapalne gardła i jamy ustnej oraz warg sromowych i pochwy, suchość skóry; choroba wrzodowa.

Napar: 2 łyżki kwiatów, ziela lub liści zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić kilka razy dz. po 100 ml (ok. 6 razy w ciągu doby); niemowlęta - 1- 3 łyżki naparu 4-6 razy dz.

Jeżeli chcemy uzyskać odwar to należy 2 łyżki suszu ślazowego pogotować w 200 ml wody przez 5-8 minut.

Macerat: 4 łyżki liści lub ziela ślazu zalać 200 ml wody przegotowanej o temp. pokojowej; odstawić pod przykryciem na 8 godzin, po czym przecedzić. Pić jak napar.

Rp. Napar lub odwar ślazowy - 100 ml Odwar z lukrecji - 100 ml Odwar z korzeni babki - 100 ml Odwar z korzeni żywokostu - 100 ml Odwar z siemienia lnianego - 100 ml

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Napar lipowy - 100 ml Płyny wymieszać. Pić 4-6 razy dz. po 100-150 ml; niemowlęta - 1 łyżka 34-6 razy dz.; dzieci - 50-100 ml kilka razy w ciągu dnia. Wskazania: nieżyt układu oddechowego, kaszel, przeziębienie, choroby zakaźne, zaparcia, biegunka, zaburzenia trawienne, stany zapalne Jelit i żołądka, choroba wrzodowa, nadkwaśność treści żołądkowej, zażywanie leków syntetycznych, bóle brzucha. Można też stosować do przemywania skóry suchej i wrażliwej (płyn przechowywać w lodówce nie dłużej jednak jak 7 dni), trądzikowej, pomarszczonej i z dużą ilością wągrów. Polecam też zastosować okłady na twarz i szyję przez 40 minut. Stosować do lewatyw (100-250 ml płynu o temp. 37o C) przy stanach zapalnych odbytu, bańki odbytowej, jelita grubego, przy zaparciach i biegunkach oraz niestrawności i hemoroidach. Używać również do płukania umytych włosów, które są suche i łamliwe oraz z łupieżem tłustym i suchym.

Rp. Ziele (kwiat) ślazu - 2 łyżki Kwiat bławatka - 1 łyżka Kwiat lub ziele pierwiosnka - 1 łyżka Ziele świetlika - 1 łyżka Kwiat lipy - 1 łyżka Ziele fiołka tr. - 1 łyżka Wymieszaj. Przyrządzić i dawkować jak napar ślazowy. Wskazania: kaszel, chrypka, katar, stany zapalne i zakażeniowe dróg oddechowych, pyłkowica, choroba wrzodowa, nieżyt jelit i żołądka, przeziębienie, choroby zakaźne, stany zapalne układu moczowego, skąpomocz, kamica moczowa. Stosować do okładów na oczy przy stanach ropnych i zapalnych.

Śliwa tarnina - Prunus spinosa - (Rosaceae).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Opis. Krzew do 4 m wys.; gałązki z ostrymi kolcami, starsze zdrewniałe, młode owłosione, czerwonobrunatne; liście podłużnie eliptyczne, brzegiem piłkowane, krótkoogonkowe; kwiaty białe, pachnące, pojawiają się przed liśćmi; owoc - kulisty, ciemnoniebieski z nalotem, cierpki w smaku pestkowiec. Kwitnie w II poł. kwietnia i w maju. Roślina pospolita; sadzona na miedzach, często spotykana na skrajach lasów i zarośli.

Surowiec. Surowcem są kwiaty i owoce - Flos et Fructus (Baccae) Pruni spinosae. Owoce i kwiaty można kupić w sklepach zielarskich. Kwiaty zbiera się na przełomie kwietnia i maja, a następnie suszy szybko w ciemnym i przewiewnym miejscu w temp. do 35-40o C. Do tej temperatury można ogrzać lekko piekarnik i tam kwiaty wysuszyć. Owoce zbiera się w październiku, po przymrozku i suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 70o C. Owoce należy zmielić, czego nie wymagają kwiaty.

Skład chemiczny. Kwiaty zawierają olejek eteryczny z kamforą, flawonoidy (kwercetyna, kemferol i jego 2,7-diramnozyd), nektar, garbniki, prunazynę, cukrowce i sole oraz kwasy. Owoce zawierają garbniki - do 4%, alkaloidy, pektyny, cukry, wit. C -ok. 30 mg/100 g, kw. jabłkowy, antocyjany, flawony (kemferol) i prunazynę.

Działanie. Kwiaty działają napotnie, moczopędnie, lekko przeczyszczająco, lekko przeciwbólowo, przeciwzapalnie, uspokajająco, rozkurczowo, żółciopędnie; uszczelniają naczynia krwionośne. Owoce wywierają wpływ ściągający, orzeźwiający i moczopędny.

Wskazania (KWIATY): skąpomocz, zapalenie nerek i dróg moczowych, krwiomocz, kamica moczowa, obrzęki zastoinowe, dna, reumatyzm,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

zatrucia, zaparcia, zapalenie śluzówki przewodu pokarmowego, hemoroidy, zaburzenia trawienia, bezsenność, stres, wyczerpanie nerwowe, lęki, okres po- i przekwitania, stany przedmiesiączkowe, schorzenia alergiczne i skórne, choroby zakaźne, przeziębienie, nieżyt układu oddechowego.

Napar: 4 łyżki kwiatów zalać 1-2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml; dzieci do 7 r ż. -30-50 ml, od 7 do 12 r ż. - 100 ml, od 13 do 15 r ż. - 120-150 ml; niemowlęta ważące 8-9 kg - 2 łyżeczki płynu 3 razy dz.

Wskazania (OWOCE): chorobę wrzodowa, niestrawność, nieżyt jelit i żołądka, zaburzenia trawienia, biegunka, zapalenie pochwy i warg sromowych, upławy, nadmierne krwawienia miesiączkowe, zapalenie gardła i jamy ustnej, zapalenie przydatków. W przypadku chorób kobiecych pić odwar z owoców i jednocześnie stosować nasiadówki w odwarze 30 minutowe lub płukanki.

Odwar: 2 łyżki owoców zalać 1 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 15 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. (w ostrych stanach co 4 godz.) po 100 ml. Dzieci ważące 10-15 kg - 20 ml, 20-25 kg - 30 ml, 30-35 kg -40-50 ml, 40-45 kg - 60 ml, 3-4 razy dz.

Świetlik - Euphrasia (Scrophulariaceae).

Opis. W celach farmaceutycznych i tym samym leczniczych zbierane są różne gatunki i podgatunki świetlika. 1. Świetlik łąkowy - Euphrasia rostkoviana - roślina jednoroczna dorastająca do 30 cm wys.; łodyga rozgałęziona, gruczołowato owłosiona; liście jajowate, zaostrzone, o 3-6 ząbkach z każdej strony;

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

ulistnienie równoległe; kielich ogruczolony 4-ząbkowy; korona biała z fioletowym rysunkiem; warga dolna żółto plamista z fioletowymi prążkami; warga górna bladoliliowo nabiegła; pręcików 4; owoc torebka. Kwitnie od czerwca do września. Roślina pospolita w całym kraju; rośnie na łąkach, na brzegach lasów, na pastwiskach i w zaroślach. 2. Świetlik wyprężony - Euphrasia stricta - roślina jednoroczna, nie owłosiona, dorastająca do 30 cm wys.; łodyga rozgałęziona; liście dolne tępe; liście górne zaostrzone, z 4-7 ościstymi ząbkami z każdej strony; korona bladoliliowa lub biała, z żółtą plamką i z ciemnymi prążkami; owoc - torebka. Kwitnie od czerwca do października. Roślina pospolita; rośnie na pastwiskach, w lasach i na suchych zboczach gór. 3. Świetlik górski - Euphrasia montana - roślina Jednoroczna o łodydze rozgałęzionej, bardzo podobna do poprzedniego. Kwitnie od maja do sierpnia. Rośnie pospolicie w górach i na pogórzu, rzadziej na niżu. 4. Świetlik nadobny - Euphrasia picta - roślinka roczna rosnąca w Bieszczadach, w lasach podbieszczadzkich, w Karpatach Wschodnich i w Sudetach; łodyga nie jest rozgałęziona; liście okrągławojajowate z 3-5 ząbkami z każdej strony; kwiaty wargowe białe lub fioletowe. 5. Świetlik krótkogruczołkowy - łodyga wzniesiona, kędzierzawo omszona, rozgałęziona; liście dolne klinowate, tępe; liście górne eliptyczne lub lekko wudłużone z 3-5 ząbkami z każdej strony; kwiaty bladoliliowe lub niebieskawe z żółtą plamką i niebieskimi, bądź też czerwonymi pręcikami. Kwitnie od lipca do września. Roślina rośnie w Bieszczadach, w lasach podbieszczadzkich, w okolicach Lublina, na Pomorzu i na Kujawach (lasy, polany, ugory, łąki). Łacińska nazwa rośliny brzmi - Euphrasia brevipila. 6. Świetlik cienki - Euphrasia tenuis - łodyga nie jest rozgałęziona; liście tępe, brzegiem tępo ząbkowane. Rośnie w Karpatach, na Podkarpaciu, w Bieszczadach, rzadko na niżu. Jest bardzo podobny do świetlika krótkogruczołkowego.

Surowiec. Surowcem farmakopealnym jest ziele świetlika - Herba Euphrasiae, FP I, II, III, IV, V. Ziele zbiera się w początkach lub w czasie kwitnięcia i suszy w temp. do 40°C. Surowiec można nabyć w aptekach i w sklepach zielarskich. Uwaga! Wartość lecznicza ziele świetlika zachowuje tylko 12 miesięcy.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Skład chemiczny. Surowce posiadają miedzy innymi alkaloidy, glikozydy irydoidowe (rhinantyn czyli rynantynę)oraz katalpol, olejek eteryczny, izorozyd, eukovozyd, glikozyd fenylopropanoidowy, glikozyd lignanowy, genipozyd, eufrozyd, mussaenozyd, kw. kawowy, kw. chlorogenowy, garbniki, saponiny, karotenoidy, gorycze, żywice, sole miedzi i magnezu, flawonoidy i in.

Działanie: świetliki działają przeciwzapalnie, antyseptycznie, osłaniająco, żółciopędnie, moczopędnie i ściągająco; wzmagają wydzielanie śliny, soku żołądkowego i trzustkowego; usprawniają trawienie. Dzięki zawartości irydoidów świetliki działają silnie przeciwzpalnie, uspokajająco i przeciwbólowo. Skład chemiczny jest zmienny, zależny od wykorzystywanych gatunków żywicieli (patrz inne strony i publikacje H. Różańskiego). Może być przydatny w leczeniu chorób reumatycznych i stanów zapalnych mięśni szkieletowych.

Wskazania: zapalenie spojówek, silne łzawienie, opuchnięcie i zmęczenie oczu, zapalenie brzegów powiek, po urazach i po zabiegach chirurgicznych na oczach, zapalenie gruczołów i dróg łzowych, zapalenie gardła, jamy ustnej l migdałów, skąpomocz, zaburzenia trawienia, nieżyt jelit i żołądka, choroby zakaźne, niedostateczne wydzielanie żółci, kamica żółciowa, zastoje żółci, zapalenie pęcherzyka i dróg żółciowych, niedoczynność trzustki, zaparcia, kamica moczowa, schorzenia skórne wywołane przez gronkowce i paciorkowce (trądziki, niesztowice, liszaje, ropnie, liszajce, wyprzenia, ziarniaki, róża, zapalenie mieszków włosowych), po zatruciach, zaburzenia metaboliczne, reumatyzm, artretyzm. Ostatnio odkryto, że świetliki obniżają ciśnienie krwi.

Napar: 2 łyżki ziela zalać 1-2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 50 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 50-100 ml; dzieci ważące 15-20 kg – 10-12 ml, 25-30 kg - 15-20 ml, 35-40 kg – 25-50 ml, 3-4 razy dz.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

W przypadku chorób oczu i skórnych pić napar świetlikowy i jednocześnie stosować okłady 10-15 minutowe zmieniane co 5 minut. Niemowlętom przemywać chore oczy 3-4 razy dz. Zażywać także preparat mineralno-witaminowy, np. Vitaral – draż.

Nalewka świetlikowa (świetlikówka) Tinctura Euphrasiae: 1 szkl. suchego ziela zalać 400 ml wódki lub wina białego albo czerwonego; wytrawiać 28 dni} przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżce. Stosować przy nadciśnieniu i chorobach oczu.

Rp. Nalewka świetlikowa - 10 ml Nalewka kokoryczkowa - 10 ml Nalewka arnikowa - 10 ml Wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 40 kropli. W przypadku wyżej wymienionych chorób stosować nie tylko wewnętrznie, ale i zewnętrznie (częste przemywanie schorzałego miejsca). Wskazania: nadciśnienie, osłabienie serca, kłucie w sercu, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, zastoje krwi i limfy, szum w uszach, zawroty głowy, miażdżyca, cukrzyca. Lek pewny w działaniu.

Tarczyca pospolita - Scutellaria galericulata (Labiatae)

Opis. Roślina wieloletnia dorastająca do 50 cm wys.; średnio do 30 cm; łodyga rozgałęziona; kłacze pełzające; liście podługowatolancetowate, brzegiem karbowane, w nasadzie sercowate; kwiaty osadzone w kątach liści, barwy niebieskawej lub fioletowej, dwuwargowe. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Rośnie nad rzekami i jeziorami, na podmokłaych łąkach i przy rowach melioracyjnych. Wszędzie pospolita.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowiec. Surowcem jest ziele – Herba Scutellariae, które należy pozyskiwac od maja do I połowy września. Suszenie ziela winno odbywać się w temp. do 50o C. Schnie szybko. W trakcie suszenia ciemnieje, co jest zjawiskiem naturalnym.

Skład chemiczny. Ziele i kłacza zawierają flawonoidy powiązane z pochodnymi kwasu cynamonowego: skutelareina, baikaleina, chryzynoglukuronid, chryzyna (flawon), garbniki, terpeny, olejek eteryczny – 0,05-0,08%.

Działanie. Wodne i wodno-alkoholowe wyciągi z tarczycy działają przeciwwysiękowo, moczopędnie, przeciwhistaminowo, przeciwzapalnie, żółciopędnie, żółciotwórczo, spazmolitycznie, pobudzająco na wydzielanie soków trawiennych, uspokajająco, przeciwstresowo, regulująco na krwawienia miesiączkowe, wzmacniajaco na mięsień sercowy, rozszerzająco na naczynia krwionośne. Przedłuża i wzmacnia działanie witaminy C za sprawą posiadania witaminy P.

Zewnętrznie (okłady, przemywanie, maście, toniki): rozjaśniająco na przeciwobrzękowo.

cerę,

przeciwzapalnie,

antyseptycznie,

Wskazania: choroby alergiczne, plamice, obrzęki, nadciśnienie, cukrzyca, kamica żółciowa, kamica moczowa, zaburzenia miesiączkowania, upławy, stany zapalne narządów płciowych, zaburzenia metaboliczne, skurcze jelit, teleangiektazje, plamy potrądzikowe, plamy po opryszczce, osłabienie serca, kołatanie serca (+ kwiat głogu + ziele serdecznika – w równych częściach – napar z 1 łyżki na szklankę wrzątku), depresja (+ glistnik + serdecznik + arcydzęgiel – w równych częściach – napar z 1 łyżki na

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

szklankę wrzątku), stan porzedmiesiączkowy, trądzik różowaty, żylaki, zapalenie naczyniówki, stan zapalny spojówek.

Napar: 1 łyżkę suchego ziela zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut, przecedzić; pić 2 razy dz. po 100-200 ml; dzieci 5-6-letnie – 20 ml 2 razy dz.; dzieci 7-10 letnie – 50 ml; dzieci starsze - 100 ml 2 razy dz.

Sok tarczycowy – Succus Scutellariae: świeże ziele zmielić w maszynce do mięsa, na każdą szkl. Masy roślinnej dać 1 szkl. przegotowanej wody, pognieść wszystko razem palką drewnianą, odstawić na 6 godzin, sok oddzielić od masy roślinnej; masę przepuścić jeszcze przez sokowirówkę. Oba soki połączyć. Zakonserwować alkoholem – 1 cz. wódki na 1 cz. soku, cukrem – 1 cz. soku na 1 cukru, winem – 1 cz. soku na 0,5 cz. cukru lub miodu + 1 cz. wina – wymieszać. Sok zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce (sok na wódce i cukrze) w stanach osłabienia, przy kaszlu, stanach zapalnych jamy nosowej i gardła, zapaleniu oskrzeli, przeziębieniu, osłabieniu serca (zwłaszcza ten na miodzie i winie) oraz przy zdenerwowaniu i stresie (sok na miodzie i winie). Sok na winie zażywać 2 razy dz. po 30 ml. Do soku na cukrze polecam wlać sok z cytryny w trakcie jego sporządzania (sok z jednej cytryny na 300 ml soku).

Tonik tarczycowy na skórę – Tonicum Scutellariae: suche lub lepiej świeże ziele tarczycy zmielić przez maszynkę do mięsa; na 1 szklankę ziela mielonego dać 250 ml wody, 15 ml soku z cytryny i 5 ml octu winnego. Odstawić na 2 dni do lodówki. Następnie przecedzić, sok przefiltrować przez gazę na sitku. Do uzyskanego Toniku tarczycowego wlać 1 ml Azucalenu lub Azulanu oraz 3 krople olejku cytrynowego lub pomarańczowego naturalnego. Wstrząsnąć. Skórę przemywać 2-3 razy dz. Do cery bladej polecam tonik tarczycowy z dodatkiem spirytusu kamforowego: 1 cz. toniku + 0,5 cz. spir. kamforowego. Przechowywać w lodówce. Tonik działa przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, przeciwwysiękowo, odkażająco, zakwaszająco, wybielająco, przeciwtrądzikowo, przeciwzaskórnikowo; uszczelnia powierzchniowe naczynia krwionośne, uelastycznia naskórek.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Maść tarczycowa – Unguentum Scutellariae – przygotowuje się identycznie jak maść pokrzywową . Działa regenerująco, przeciwzapalnie, odżywczo, wybielająco, odkażająco, przeciwwysiękowo, przeciwobrzękowo.

Intrakt tarczycowy – Intractum Scutellariae: pól szkl. świeżego mielonego ziela zalać 250 ml gorącego alkoholu 40%; wytrawiać 5 dni; przefiltrować. Zażywać 2 razy dz. po 10-15 ml przy nerwicy serca, żołądka i niepokoju wewnętrznym.

Rp. Ziele tarczycy – 2 cz. Kwiatostan lub owoc głogu – 1 cz. Ziele dziurawca – 1 cz. Kwiatostan lub ziele krwawnika – 1 cz. Ziele glistnika – 1 cz. Liść konwalii – 0,5 cz. Ziele jemioły – 1 cz. Zioła zmieszać. Mieszanka silna, bardzo wartościowa. 1 łyżkę zmieszanki zalać 1 szkl. wody, zagotować, odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 2 razy dz. po 100 ml; dzieci od 13 do 17 roku życia – 30-50 ml 2 razy dz. Wskazania: bezsennosć, depresja, zaburzenia w wydzielaniu żółci, niewydolność wątroby, lęk, zaburzenia miesiączkowania, napięcie przedmiesiączkowe, zaburzenia nerwowe i wegetatywne okresu po- i przekwitania, miażdżyca, zawroty głowy, szum w uszach, obrzęki, nadciśnienie, kołatanie serca, osłabienie serca.

Rp. Intrakt tarczycowy – 20 ml Nalewka z miłorzębu – 15 ml Nalewka (sok) z dziurawca – 15 ml Cardiol C – krople – 15 ml

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Miód – 30 ml Składniki wymieszać. Zażywać 2-3 razy dz. po łyżce. Wskazania: nerwice, bezsenność, zaburzenia krążenia mózgowego i kończyn, miażdżyca, osłabienie serca, niepokój wewnętrzny, szum w uszach, zawroty głowy.

Tasznik pospolity - Capsella bursa pastoris (Cruciferae ).

Opis. Roślina dwuletnia dorastająca do 40 cm wys.; łodyga gałęzista, mocna, sztywna; liście dolne zebrane w różyczkę, zatokowo ząbkowane lub pierzastodzielne, niekiedy całobrzegie, podługowate, na ogonkach; liście górne siedzące; kwiatostan - grono baldachokształtne; kwiaty białe, drobniutkie, rzadziej różowawe; owoc - sercowatotrójkątna łuszczynka osadzona na cienkiej, nitkowatej szypułce. Kwitnie od kwietnia do października. Roślina pospolita w całym kraju; rośnie na ugorach, na polach, na grządkach, przy drogach, w sadach, w ogrodach i na usypiskach ziemi, przy budowach, wykopach). Uwaga! Tasznik jest często mylony z tobołkami polnymi - Thlaspi arvense łodyga kanciasta, bruzdowana; liście zatokowo ząbkowane; cała roślina pachnie czosnkiem; łuszczynka jajowata, szeroko oskrzydlona. Tobołki wykazują podobne właściwości lecznicze i mają podobny skład chemiczny.

Surowiec. Surowcem jest ziele - Herba Bursae pastoris lub ziele wraz z korzeniem Herba cum radicibus Bursae pastoris, które zbiera się w czasie kwitnięcia, ale gdy już są owoce, i suszy w temp. do 35o C. Trwałość surowca 4 miesiące!. Ziele tasznika sprzedawane jest w sklepach zielarskich i w aptekach (patrz data na opakowaniu!). Z tobołków

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

pozyskuje się ziele wraz z palowym korzeniem - Herba cum radicibus Thlaspeas, w czasie kwitnięcia.

Skład chemiczny. Ziela i korzeń tasznika oraz tobołka zawierają cholinę, acetylocholinę, tyraminę, garbniki, fitochinon, ryboflawinę, kw. askorbinowy, karoten, saponiny, glikoalkaloid siarkocyjanowy -siarkocyjaninowy allilu, kw. kawowy, kw. jabłkowy, kw. cytrynowy, kw., fumarowy, sole siarki, potasu, fosforu i wapnia, flawonoidy (kwercetynę, luteolinę, diosminę), histaminę i in.

Działanie. Wyciągi z tasznika i tobołka wywierają wpływ przeciwkrwotoczny, odkażający, wykrztuśny, żółciopędny, moczopędny, przeciwbiegunkowy, przeciwzapalny. Zwiększają perystaltykę jelit, regulują przemianę materii, likwidują nieżyty jelit i żołądka, uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, zapobiegają wylewom krwi pod skórę, wysiękom limfy; kurczą macicę, drażnią zakończenia nerwów układu współczulnego, kurczą naczynia, podnoszą ciśnienie krwi, zwiększają napięcie ścian żołądka i jelit, hamują krwotoki maciczne.

Wskazania: głównie krwotoki maciczne (zamiast sporyszu i kłączy gorzknika), nadmierna krwawienia miesiączkowe, niskie ciśnienie krwi, plamice, żylaki, krwotoki z siatkówki i wybroczyny na siatkówce, krwawienia z nosa i dziąseł (+ wit. C i napar z ruty), krwiomocz, zapalenie nerek l pęcherza moczowego, biegunki (w tym także krwawe), gruźlica, teleangiektazje, trądzik różowaty, choroba wrzodowa, kamica moczowa ł żółciowa, reumatyzm, dna, wysięki limfatyczne i okołostawowa, nocne moczenie i polucje, pokrzywka, czerwonka, krwawiączka, wymioty u ciężarnych, hemoroidy. Najbardziej wartościowe są zimne wyciągi z ziela (sok, macerat, nalewka, alkoholatura). Bezwartościowe są napary, odwary, intrakty.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Macerat: 4 łyżki świeżego lub suchego ziela zalać 1 szkl. wody przegotowanej o temp. pokojowej; macerować 8 godzin pod przykryciem; przecedzić. Pić w zależności od potrzeby 100-150 ml 2-4 razy dz.; dzieci ważące 10-15 kg - 21-32 ml. 20-25 kg - 42,8-53,5 ml, 30-35 kg - 64-75 ml, 40-45 kg - 85,7-96,4 ml, 3-4 razy dz.

Nalewka tasznikowa - Tinctura Capsellae bursae: 1 szkl. ziela zalać 400500 ml wódki lub wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3.4 razy dz. po 1-2 łyżeczki lub stosować zewnętrznie.

Alkoholatura zimna: pół szkl. świeżego i zmielonego ziela zalać 300 ml alkoholu 40-70% o temp. pokojowej; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki.

Miód tasznikowy - Mel Bursae pastoris: na każdą łyżkę miodu dać 1 łyżeczkę proszku tasznikowego z suchego ziela i pół łyżeczki gliceryny, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce.

Sok tasznikowy - Succus Bursae pastoris: świeże ziele tasznika (lub oczywiście tobołka) zmielić przez maszynkę do mięsa. Każdą 1 szkl. masy roślinnej zalać 100 ml wódki, wytrawiać o godzin w szczelnie zamkniętym słoju, po czym wszystko przepuścić przez sokowirówkę. Otrzymany wyciąg zażywać 3-4-6 razy dz. po 1 łyżce w 50 ml wody. Na zimę zakonserwować poprzez zalanie winem (100 ml wyciągu na 150 ml wina) lub miodem (100 ml wyciągu na 100 ml miodu i 50-60 g gliceryny). Tak zakonserwowany lek zażywać 3-4 razy dz. po 2-3 łyżeczki. W mieszankach ziołowych, z których przyrządza się odwar lub napar tasznik pełni rolę dostarczyciela flawonoidów uszczelniających i wzmacniających naczynia krwionośna, w minimalnym natomiast stopniu - środka hemostatycznego = przeciwkrwotocznego.

Tatarak zwyczajny - Acorus calamus (Araceae).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Opis. Roślina wieloletnia dorastająca do 150 cm wys.; kłącze grube, pełzające, o silnym specyficznym zapachu; łodyga 3-kanciasta, u nasady czerwona; liście wąskie, silnie wydłużone, zaostrzone, płaskie; kwiatostan kolbowaty; kolba walcowata, pokryta zielonymi, drobnymi kwiatami. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Tatarak rośnie nad brzegami wód (jeziora, stawy, bajora leśne, bagna, mokradła). Tatarak nie wydaje owoców w naszym klimacie. Rozmnaża się wegetatywnie. Owoc - sucha jagoda.

Surowiec. Surowcem jest kłącze tataraku - Rhizoma Calami (FP I,II, III, IV i V) sive Rhizoma Acori calami, rzadziej liście czy kwiat - Folium, Flos Acori calami. Kłącza wykopuje się od marca do sierpnia lub lepiej od 15 czerwca do 15 sierpnia, bo wtedy właśnie panuje wysokie stężenie substancji czynnych w roślinie. Liścia i kwiaty pozyskuje się od 15 czerwca do 30 lipca. Surowce suszy się w temp. do 40o C, przy czym kłącza zalecam pokroić i wysuszyć w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 60o C. W aptekach i w sklepach zielarskich można kupić kłącze i nalewkę tatarakową Tinctura Calami.

Skład chemiczny. Cała roślina zawiera olejek eteryczny (kłącze - do 6-6,5%, ziele o połowę mniej), którego głównymi składnikami są: azaron - 80%, kalamen - 4%, eugenol - 0,3%, kamfen - 0,2%, selinen, gwajen, pinen i mircen. Ponadto surowiec zawiera akorynę, saponiny, śluzy, gorycze, cholinę, kwasy, garbniki.

Działanie. Wyciągi z tataraku wywierają działanie żółciopędne, rozkurczowe, przeciwzapalne, silnie odkażające, rozgrzewające, wykrztuśne, przeciwbólowe, uspokajające, napotne, słabo przeciwgorączkowe, wiatropędne, tonizujące, moczopędne, osłaniające; ponadto pobudzają

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

wydzielanie śliny, soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego; zwiększają apetyt, regulują wypróżnienia i trawienie.

Wskazania: nieżyt żołądka i jelit, niestrawność, sprue, biegunka, zaburzenia trawienia, ból brzucha, zapalenie pęcherzyka i dróg żółciowych oraz wątroby i trzustki, niedokwaśność treści żołądkowej, choroba wrzodowa, zaparcia, stany zapalne i zakażeni owe nerek oraz dróg moczowych, obfity i tłusty posiłek, nieżyt układu oddechowego, przeziębienie, wszelkie choroby zakaźne i skórne, osłabienie, wyczerpanie nerwowe, stres, bezsenność, choroby włosów, gorączka, kamica żółciowa i moczowa, wychudzenie, choroby alergiczne.

Napar: 2 łyżki kłączy, liści lub kwiatów zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 2-4 razy dz. po 150 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 6 ml, 5-6 kg - 10 ml, 7-8 kg - 15 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 20 ml, 15-20 kg - 35 ml, 25-30 kg - 50-60 ml, 35-40 kg 75-35 ml, 45-50 kg - 95-100 ml, 3-4 razy dz. Mocny napar lub odwar stosować do płukanek, okładów, przemywań i nasiadówek przy chorobach kobiecych (równocześnie pić napar!).

Odwar: 2 łyżki kłączy zalać 2 szkl. wody; gotować 4-6 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić jak napar.

Nalewka tatarakowa - Tinctura Calami (tatarakówka): 1 szkl. kłączy lub liści zalać 500 ml wódki lub wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce lub stosować zewnętrznie do przemywań i okładów. Do płukania: 1 łyżka nalewki na 150 ml wody przegotowanej.

Napar tatarakowy znakomicie leczy stany zapalne spojówek, powiek i gałki ocznej. Likwiduje też choroby alergiczne oczu. W tym celu polecam 10 minutowe okłady na oczy zmieniane co 5 minut, a stosowane co 6-8 godzin. Jednocześnie zażywać doustnie przetwory tatarakowe. Częste przemywanie skóry nalewką likwiduje wągry, pryszcze powstałe w

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

trakcie miesiączki i ciąży, ropnie, owrzodzenia, liszaje, trądzik i wypryski. Niszczy też opryszczki.

Olej tatarakowy - Oleum Calami: pół szkl. kłączy zalać 150 ml oleju lub oliwy o temp. 60 C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 2 łyżeczki przy chorobach pęcherzyka i wątroby oraz zaparciach i osłabieniu. Stosować też do wcierań leczniczych (rozgrzewających, inhalacyjnych, przeciwbólowych) przy wszelkich chorobach zakaźnych, nieżytach układu oddechowego, przeziębieniu, zmęczeniu, mięśnio-, stawo- i nerwobólach. Olej wciera się w szyję, plecy, klatkę piersiową, brzuch i w stopy. Olej tatarakowy używać także do maseczek olejowych przy cerze bladej, zanieczyszczonej wągrami i z licznymi ogniskami zapalnymi (pryszczami, zaczerwienieniami itd.) oraz w celach odmładzających. Włosy z łupieżem suchym i tłustym, łamliwe, zniszczone zabiegami fryzjerskimi, wypadające - nacierać obficie olejem tatarakowym, przykryć na 4-6 godz. po czym zmyć je w szamponie jajecznym lub ziołowym, a następnie wypłukać w naparze lepiężnikowym lub tatarakowym. Stosować aż do skutku.

Napar, odwar lub olej tatarakowy stosować do lewatyw (100-200 ml płynu o temp, 38o C) doodbytniczych przy hemoroidach, stanach zapalnych, zakażeniowych, podrażnieniowych oraz bolesnym parciu na kał i niestrawności. Równocześnie pić wyciąg wodny z tataraku. Macerat: 3 łyżki kłączy zalać 1 szkl. wody przegotowanej o temp. pokojowej; macerować pod przykryciem przez 6-8 godzin; przecedzić. Pić jak napar. Można podawać niemowlętom.

Proszek tatarakowy - Pulvis Calami: suche kłącze zmielić na pył. Zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżeczki proszku, dobrze popić. Proszek ten można zmieszać z miodem (1 łyżeczka proszku na 1 łyżkę miodu i pół łyżeczki wina) i zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce.

Rp. Kłącze (liść, Kwiat) tataraku - 1 łyżka Ziele mniszka - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Liść mięty - 1 łyżka Ziele dziurawca - 1 łyżka Mech (porost) islandzki - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić napar, który należy dawkować jak odwar z tataraku. Wskazania: stany zapalne i zakażeniowe wątroby, pęcherzyka, dróg żółciowych, bańki wątrobowo-trzustkowej, trzustki, żołądka i jelit, niewydolność i ból wątroby, kamica żółciowa i moczowa, zastoje żółci, zaparcia, bóle brzucha, skurcze jelit i żołądka.

Rp. Olej tatarakowy - 50 ml Olej szałwiowy - 50 ml Olej anyżowy - 50 ml Olej Jałowcowy - 30 ml Olej sosnowy (lub z innego iglaka) - 50 ml Wymieszać. Stosować do wcierań w całe ciało przed udaniem się na spoczynek. Równocześnie wypić napar z następującej mieszanki ziołowej:

Rp. Ziele tymianku - 1 łyżka Kwiat dziewanny - 2 łyżki Kwiat lawendy - 1 łyżka Ziele majeranku - 1 łyżka Igliwie sosny, świerku, modrzewia lub jodły - 1 łyżka Siemię lniane - 1 łyżka Porost islandzki - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Korzeń babki lub żywokostu - 1 łyżka Korzeń lukrecji - 1 łyżka Kwiatostan macierzanki lub ziele lebiodki - 1 łyżka Owoc bzu czarnego - 1 łyżka śliwki suszone - 3 łyżki Owoc Jałowca - 1 łyżka Wymieszać bardzo starannie. 3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody; zagotować i od razu odstawić na 30 minut pod przykryciem. Następnie przecedzić., dobrze osłodzić miodem. Pić 4 razy dz. po 150200 ml; dzieci - 100-150 ml. Wskazania do powyższej kuracji to: przeziębienie, choroby zakaźne typu grypy, anginy, odry, świnki czy ospy, nieżyty układu oddechowego, zmarznięcie, osłabienie, rekonwalescencja i stres.

Topola - Populus (Salicaceae).

Opis. 1. Topola czarna - Populus nigra - drzewo do 30 m wys.; korona ciemnobrunatna; liście wiosenne owłosione, później nagle, jajowatorombowate; kwiaty bez okwiatu, zebrane w gąsienicowate kwiatostany; pylniki czerwone; kwiaty żeńskie (słupkowe) z żółtymi znamionami; owoc - torebka z puchem w postaci waty. Kwitnie w kwietniu. 2. Topola biała - Populus alba - drzewo do 30 m wys.; korowina szarobiała; pączki ostre, nielepkie jak to jest w przypadku topoli czarnej, okryte filcem; liście zatokowowrębne, z wierzchu ciemnozielone, od spodu jasne, białawe.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Lecznicza Jest także topola osika o charakterystycznie drgających na wietrze listkach kolistych lub jajowatokolistych, brzegiem ząbkowanych; korona żółtawoszara, dorasta do 25 m wys.; pączki lepkie i ostre. Cenna jest również topola aromatyczna czyli balsamiczna - Populus balsamlfera -drzewo do 20 m wys.; kora jasna; korona stożkowata; liście duże, jajowate, z wierzchu błyszczące, ciemniejsze niż od spodu; pączki ostre, wydłużone, pokryte żywicą o silnym zapachu; silny zapach wydzielają też młode liście. Do celów leczniczych używa się także topolę włoską - Populus italica i topolę kanadyjską - Populus canadensis.

Surowiec. Surowcem są pączki, liście i całe młode gałązki wraz z pączkami lub rozkwitającymi liśćmi - Gemmae, Folium et Summitates (Frondes) cum folia Populi. Liście zbiera się w II połowie maja, w czerwcu i w I poł. lipca. Pączki i gałązki pozyskuje się od I poł. kwietnia do I połowy maja. Surowce suszy się w lekko ogrzanym otwartym piekarniku (do temp. 40 C) lub przed nim, Liście podczas suszenia często czernieją; jest to zjawisko normalne. W sklepach zielarskich niekiedy sprzedawane są pączki topoli.

Skład chemiczny. Surowce zawierają benzoisalicynę, olejek eteryczny - ok. 0,5%, flawonoidy, populinę (glikozyd saligeniny połączony z kw. benzoesowym), żywice i garbniki.

Działanie. Przetwory z topól wywierają głównie wpływ napotny, przeciwzapalny, przeciwgorączkowy, przeciwreumatyczny, wykrztuśny, uspokajający, żółciopędny, moczopędny, przeciwobrzękowy, poprawiający samopoczucie, wzmacniający i lekko nasenny (zwłaszcza w stosunku do dzieci i osób w podeszłym wieku). Pochodne salicyny hamują cyklooksygenazę prostaglandynową, w związku z czym działają przeciwbólowo (w dawce 200 ml naparu).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wskazania: przeziębienie, choroby zakaźne wszelakiego rodzaju, gorączka, nieżyty układu oddechowego, złe samopoczucie, profilaktyka, reumatyzm, nieżyt układu moczowego i pokarmowego, dna, kamica moczowa i żółciowa, bóle różnego pochodzenia, zapalenie przydatków, upławy, stres, skąpomocz, obrzęki, zaburzenia trawienia, stany zapalne uszu.

Napar: 2 łyżki liści zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy d2. po 100-150 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 7 ml, 5-6 kg - 11 ml, 7-8 kg - 16 ml, 4-6 razy dz.; dzieci ważące 10-15 kg - 25 ml, 20-25 kg - 45-50 ml, 30-35 kg - 70-75 ml, 40-45 kg - 35-100 ml, 4-6 razy dz.

Odwar: 3 łyżki pączków lub gałązek, albo liści zalać 2 szkl. wody; gotować 15 minut; przecedzić. Uzupełnić brakującą ilość wody. Dawkować jak napar. Można podawać niemowlętom. W razie bólu - 200 ml odwaru 2-3 razy dz. Tyle też podawać w wysokiej gorączce.

Nalewka topolowa (topolówka) - Tinctura Populi: 1 szkl. pączków, gałązek lub liści zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 2 łyżeczki; max. - 15 ml. Stosować do przemywania schorzeń skórnych na tle łojotoku.

Intrakt topolowy - Intractum Populi: pół szkl. świeżych zmielonych pączków lub gałązek, albo młodziutkich liści zalać 300 ml alkoholu o temp. 75o C; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Stosować jak nalewkę.

Alkoholmel Populi: do 100 ml intraktu lub topolówki wlać 100 ml miodu, 100 ml soku cytrynowego, wymieszać. Zażywać 4-6 razy dz. po 1 łyżce.

Nalewkę i intrakt warto przyrządzić przy pomocy wina i podawać dzieciom w herbatce z owoców dzikiej róży lub bzu czarnego z miodem.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Rp. Liście, pączki lub gałązki topoli - 2 łyżki Kwiat wiązówki - 1 łyżka Kora lub liść jesionu - 1 łyżka Kora wierzby (lub jej liść) - 1 łyżka Wymieszać. Całość zalać 4 szkl. wody; gotować 15 minut; przecedzić; uzupełnić brakującą ilość wody. Dawkować jak napar topolowy. Można podawać niemowlętom. Wskazania: gorączka, choroby zakaźne, dreszcze, przeziębianie, obrzęki, kamica moczowa, nieżyt przewodu pokarmowego i układu oddechowego oraz moczowego, ostra biegunka, reumatyzm, artretyzm, choroby skórne, zaburzenia trawienia.

Tymianek pospolity - Thymus vulgaris (Labiatae).

Opis. Krzewinka dorastająca do 30 cm wys.; łodygi podnoszące się, rozgałęzione, w dole drewniejące, owłosione (szare włoski); liście drobne, prawie siedzące, jajowate, pokryte szarymi włoskami; ulistnienie równoległe; kwiaty drobne, fioletowe lub różowe, rzadziej białe czy różowo-liliowe; kwiatostan główkowaty; owoc - rozłupka. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Tymianek pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego. Dla celów farmaceutycznych i leczniczych uprawiany.

Surowiec. Surowcem ,jest ziele - Herba Thymi (FP I,II,III,IV i V), które zbiera się w trakcie kwitnięcia rośliny po czym suszy w temp. do 40 C. W aptekach i w sklepach zielarskich nożna nabyć ziele (opak. 50 g), syropek tymiankowy – Sirupus Thymi compositus - 125 ml) i ekstrakt tymiankowy - Extractum Thymi.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Skład chemiczny. Ziele tymianku zawiera olejek eteryczny - ok. 0,7-2% (składniki: tymol, cyneol, pinen, borneol, linalol, cymol), garbniki do 10%, kwasy (chlorogenowy, ursolowy, kawowy, oleaginowy), flawony (luteolinę, apigeninę, gorycze, saponiny.

Działanie. Przetwory tymiankowe działają głównie wykrztuśnie, przeciwkaszlowo, bakteriobójczo, lekko znieczulająco, żółciopędnie, napotnie, słabo przeciwgorączkowo, przeciwzapalnie, przeciwropnie, przeciwgrzybiczo, przeciwwirusowo, przeciwrobaczo, przeciwświądowo, rozkurczowo i uspokajająco. Pobudzają wydzielanie śliny, soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego.

Wskazania: stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, kaszel, przeziębienie, choroby zakaźne, pyłkowica, astma, koklusz, gruźlica, schorzenia skórne i włosów, niestrawność, nudności, wymioty, biegunka, stany zapalne i zakażeniowe przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, pęcherzyka, wątroby i trzustki, bóle brzucha l wątroby, skurcze żołądka i jelit, zapalenie przydatków, upławy, stany zapalne pochwy i warg sromowych, gorączka, wyczerpanie nerwowe (+ inne zioła, np. glistnik), zaburzenia trawienia, stany zapalne i zakażeniowe układu moczowego, kamica moczowa i żółciowa, niemiły zapach z ust.

Zewnętrznie (płukanki, nasiadówki, przemywanie, pędzlowanie nalewką lub ekstraktem, okłady): opryszczki, owrzodzenia, grzybice, nadżerki, ropnie, pryszcze, liszaje, liszajce, oparzenia, odparzenia, wypryski, rany ropiejące, rumień, pleśniawki, zajady, potówki, łupież tłusty, łojotok, trądziki, liczne wągry.

Napar: 2 łyżki ziela zalać 1-2 szkl. wrzącej wody lub gorącego mleka; odstawić na 20 minut; przecedzić. Napar mleczny osłodzić miodem. Pić 4-6 razy dz. po 100-150 mi; niemowlęta ważące 3-4 kg - 1 łyżeczka, 5-6 kg

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

- 7 ml, 7-3 kg - 2 łyżeczki, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 14 ml, 1520 kg - 21-28 ml, 25-30'kg - 35-42 ml, 35-40 kg - 50-57 ml, 45-50 kg - 64-71 ml, 4-6 razy dz.

Nalewka tymiankowa - Tinctura Thymi: pół szkl. ziela zalać 300 ml wódki lub wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 4-6 razy dz. po pół- 1 łyżeczce.

Alkoholmel Thymi: do 100 ml nalewki lub ekstraktu tymiankowego wlać 100 ml miodu, wymieszać. Zażywać 4-6 razy dz. po 2 łyżeczki; dzieci -1-2 łyżeczki płynu kilka razy dz.

Ekstrakt tymiankowy - Extractum Thymi: pół szkl. ziela zalać 200 ml wódki; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 4-6 razy dz. po pół łyżeczki.

Olej tymiankowy - Oleum Thymi: pół szkl. ziela zalać 200 ml oleju słonecznikowego lub sojowego, albo oliwy; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce przy schorzeniach pęcherzyka, dróg żółciowych, wątroby i zaparciach połączonych ze wzdęciami. Stosować do wcierań w całe ciało przy przeziębieniu, zmarznięciu, nieżycie układu oddechowego, chorobach zakaźnych, wyczerpaniu nerwowym, pyłkowicy, mięśnio-, stawo- i nerwobólach oraz przy zmęczeniu i osłabieniu. Dobrze jest zastosować jednoczesny masaż, po czym udać się do ciepłego łóżka.

Wiązówka błotna - Filipendula ulmaria (Rosaceae).

Opis.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Roślina wieloletnia dorastająca do 150 cm wys.; kłącza grube, pokrzywione i rozgałęzione; łodyga kanciasta, w górze rozgałęziona, ulistniona; liście przerywanopierzaste, z wierzchu nagie, ciemnozielone, od spodu białofilcowate; odcinki liści w 2-5 parach, szerokojajowate, brzegiem nierównopiłkowane; kwiaty zebrane w widoczny z daleka baldachokształtny kwiatostan, białe lub żółtawe, pachnące, gęste; owoc niełupka charakterystycznie skręcona. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Roślina pospolita w całym kraju; rośnie na podmokłych terenach (podmokłe łąki, polany, lasy widne, torfowiska), przy rzekach, stawach, jeziorach, bajorach leśnych i strumieniach, często obok trzciny, tataraku i kosaćca. Inna nazwa wiązówki to tawuła!

Surowiec. Surowcem jest kwiat (kwiatostan), ziele, sam liść i kłącze wraz z korzeniami - Flos (Inflorescentia), Herba, Folium et Rhizoma Ulmariae (Filipendulae ulmariae vel Spiraeae). Flos Ulmariae - w sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich, FP I,II i III. Liście i ziele zbiera się od maja do lipca, kwiaty - od czerwca do I połowy sierpnia, natomiast kłącza na przedwiośniu, na wiosnę, późnym latem lub w Jesieni. Surowce nadziemne należy wysuszyć w temp. do 40o C, a kłącza - w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 60o C lub przed nim.

Skład chemiczny. Surowce zawierają flawonoidy (m.in. 4-glukozyd kwercetyny - ok. 1012%, hiperozyd, avikularynę), olejek eteryczny - ok. 0,2% (składniki: wanilina, aldehyd salicylowy,- 0,2%, salicylan metylu, heliotropina), garbniki - do 12%, izosalicynę, spireozyd - do 1,2%, monotropitozyd — hydrolizujący do estru metylowego kwasu salicylowego, glukozy i ksylozy (ok. 0,1%).

Działanie. Związki salicylowe i flawonoidy hamują cyklooksygenazę prostaglandynową, dzięki czemu działają przeciwzapalnie i przeciwbólowe. Ponadto tawuła działa przeciwgorączkowo, uspokajająco, napotnie, żółciopędnie, moczopędnie,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

przeciwreumatycznie, odkażająco, wykrztuśnie, oczyszczająco; reguluje przemianę materii i wypróżnienia, przyśpiesza trawienie, wzmaga wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego.

Wskazania: bóle różnego pochodzenia (200 ml naparu lub odwaru, albo 1 łyżka nalewki), przeziębienie, gorączka, nieżyt układu oddechowego, moczowo-płciowego i pokarmowego, choroby zakaźne i skórne, stres, bezsenność (wyciągi alkoholowe), kamica moczowa i żółciowa, obrzęki, reumatyzm, dna, zastoje żółci, skurcze jelit i żołądka, biegunka.

Napar: 2 łyżki kwiatów, ziela lub liści zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 150 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 5 ml, 5-6 kg - 7 ml, 7-8 kg - 10 ml, 3-4 razy dz. lub w razie potrzeby częściej; dzieci ważące 9-10 kg - 13 ml, 15-20 kg -30 ml, 25-30 kg - 40 ml, 35-40 kg - 50 ml, 45-50 kg - 70-100 ml, 3-6 razy dz.

Odwar: 2 łyżki kłączy lub kwiatów, ziela, liści zalać 1 szkl. wody; gotować 10 minut; odstawić na 15 minut; uzupełnić brakującą ilość wody; przecedzić. Pić jak napar.

Nalewka wiązówkowa - Tinctura Ulmariae: pół szkl. kłączy, ziela lub 1 szkl. kwiatów zalać 300-400 ml wódki lub wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 4-6 razy dz. po 10-15 ml w 50 ml wody lub naparu tymiankowego, albo rumiankowego. Stosować zewnętrznie do przemywania chorób skórnych wywołanych przez wirusy i bakterie, np. trądzik młodzieńczy, ropnie, owrzodzenia, opryszczki.

Podczas zażywania przetworów wiązówkowych polecam przyjmować doustnie wit. C w dawce 800-1000 mg/24 h (5 draż. 200 mg).

Rp. Wiązówka - 2 łyżki

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Liście gruszy domowej zebrane w czerwcu i wysuszone w temp. 20-40 C (zawierają dużo, bo nawet 4% arbutyny) - 2 łyżki Ziele wrzosu - 1 łyżka Liść mącznicy lub borówki - 1 łyżka Ziele nawłoci - 1 łyżka Liść brzozy - 1 łyżka (lub Jej kora, gałązki) Liść pokrzywy - 1 łyżka Korzeń omanu - 1 łyżka. Wymieszać. Przyrządzić l dawkować Jak napar z wiązówki. Wskazania: stany zapalne i zakażeniowe układu moczowo-płciowego (nerek, dróg moczowych, cewki moczowej), kamica moczowa, skąpomocz, obrzęki, reumatyzm, dna, zatrucia.

Wierzba - Salix

Opis. Do celów leczniczych można stosować następujące gatunki wierzby: 1.

Wierzba biała – Salix alba L. – drzewo dorastające do 25 m wys.; korowina barwy brunatnej lub żółtawoszarej; pączki owłosione; młode gałązki oliwkowe lub oliwkowo-brunatne, zwisające, owłosione. Liście lancetowate, brzegiem piłkowane, spodem owłosione, z wierzchu łysiejące; przy liściach przylistki. Kwiaty męski pręcikowe z dwoma pręcikami. Rośnie nad rzekami i stojącymi zbiornikami wodnymi.

2.

Wierzba krucha – Salix fragilis L. – drzewo dorastające do 15 m wys.; korona kopulasta; gałązki za młodu żółtawe lub brunatne, lśniące; pączki zaostrzone, odstające; liście lancetowate, wydłużone, brzegiem piłkowane, spodem sinawe, z wierzchu lśniące.Rosnie przy drogach, nad ciekami wodnymi, przy olszynach i w wilgotnych lasach.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ponadto: wierzba szara - Salix cinerea, wierzba rokita - Salix repens, wierzba wiciowa - Salix viminalis, wierzba uszata - Salix aurita, wierzba iwa - Salix caprea.

Surowiec. Surowcem jest liść, kora l młode gałązki z liśćmi, bądź też z pąkami Folium, Cortex et Frondes Salicis. Cortex Salicis - w sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich, FP I,II i III, IV. Liście zbiera się w czerwcu i w lipcu. Gałązki pozyskuje się od marce do lipca, a korę - wiosną lub jesienią. Gałązki i korowinę najlepiej wysuszyć w piekarniku ogrzanym do 60o C, zaś liście - w normalnej temperaturze.

Skład chemiczny. Wszystkie wymienione surowce zawierają glikozydy fenolowe (głównie salicynę), garbniki - do 10%, olejek eteryczny (najwięcej w liściach i gałązkach), sole, kwasy i flawonoidy. Salicyna - połączenie saligeniny z glukozą. W toku hydrolizy enzymatycznej (ferment salicynaza) alkohol salicylowy (saligenina) rozpada się do kwasu salicylowego. W korowinie i w gałązkach wierzb znajduje się około 7-10% salicyny. Z innych glikozydów fenolowych-salicylowych zawartych w surowcach wierzbowych należy wymienić: populinę, salirepozyd, cynamylosalicynę i acetylosalicylinę. Saligenina - alkohol salicylowy, czyli o-hydroksybenzylowy; rozpuszcza się w wodzie, alkoholu i eterze. Kwas salicylowy - kw. o-hydroksybenzoesowy; trudno rozpuszcza się w wodzie, łatwo rozpuszczalny w eterze i alkoholach.

Działanie. Wodne i alkoholowe wyciągi z wierzby wywierają wpływ silnie napotny, przeciwgorączkowy, przeciwreumatyczny, przeciwzapalny, odkażający, ściągający, żółciopędny, uspokajający, przeciwbólowy, moczopędny, przeciwobrzękowy, odtruwający, rozkurczowy; usuwają piasek i drobne kamienie z dróg moczowych, polepszają samopoczucie, łagodzą stres,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

zapobiegają zastojom żółci i tworzeniu się kamieni żółciowych, ułatwiają zasypianie, rozszerzają naczynia wieńcowe, ułatwiają przepływ krwi przez naczynia, znoszą niepokój wewnętrzny.

Wskazania: przeziębienie, choroby zakaźne typu grypy, anginy, świnki, odry czy ospy, gorączka, dreszcze, nieżyt układu oddechowego, moczowego i pokarmowego, biegunka, niestrawność, bóle brzucha, mięśni, nerwów l stawów, reumatyzm, dna, kamica moczowa i żółciowa, zaburzenia trawienia, czkawka (wypić 200 ml odwaru z gałązek lub kory od razu), choroba wrzodowa, obrzęki, skąpomocz. zapalenie jajników, wadliwa przemiana materii, kac (+ mocna kawa), wyczerpanie nerwowe, skłonność do płaczu, bezsenność, choroby skórne (łuszczyca, trądziki, ropnie i in.), po zawale serca, niewydolność wątroby, hemoroidy.

Zewnętrznie: do okładów na chore oczy (stany zapalne i ropne), do nasiadówek 30 min. przy chorobach kobiecych, do płukania włosów przy łupieżu tłustym, do lewatyw przy biegunce l niestrawności oraz stanach zapalnych jelit, do płukania jamy ustnej i gardła przy stanach zapalnych i ropnych oraz do okładów na skórę przy schorzeniach bakteryjnych i wirusowych oraz łojotoku.

Odwar: 3 łyżki kory lub gałązek zalać 400 ml wody; gotować 15 minut; uzupełnić brakującą ilość wody; przecedzić. Pić 3-6 razy dz. po 100 ml; niemowlęta - 1-2 łyżeczki płynu 4-6 razy dz.; dzieci do 7 r ż. - 20-30 ml, od 8 do 10 r ż. - 50 ml, od 11 do 14 r ż. - 70-100 ml, 3-6 razy dz.

Napar: 3 łyżki liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 150 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 7 ml, 5-6 kg - 11 ml, 7-8 kg - 15-20 ml, 3-6 razy dz.; dzieci ważące 10-15 kg - 25 ml, 20-25 kg - 45 ml, 30-35 kg - 50-70 ml, 40-45 kg - 100-120 ml, 3-6 razy dz.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka wierzbowa - Tinctura Salicis: pół szkl. kory, gałązek lub liści zalać 300-400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce w 50 ml wody. Wypicie 150 ml mocnej kawy (z 2 czubatych łyżeczek) po zażyciu 15 ml nalewki wierzbowej lub 200 ml odwaru z kory - spotęguje działanie przeciwbólowe kwasu salicylowego jaki powstaje z sali cyny zawartej w tych przetworach. 150 ml dobrze zaparzonej kawy zawiera około 150 mg koffeiny. Dlatego właśnie koffeina wchodzi w skład (obok głównego środka przeciwbólowego) wielu mieszanek przeciwbólowych. Wraz z przetworami wierzby zażywać wit. C w dawce 800-1000 mg/24 h oraz nalewkę lub napar z ruty.

Wierzbówka - Chamaenerion sive Epilobium (Oenotheraceae).

Opis. 1. Wierzbówka kiprzyca - Chamaenerion angustifolium - roślina wieloletnia dorastająca do 120 cm wys.; kłącza rozgałęzione, długie; łodyga prosta, bladoróżowa, pokryta dużymi, lancetowatymi, siedzącymi lub krótkoogonkowymi, długo dwustronnie zaostrzonymi liśćmi; ulistnienie - skrętoległe; liście całobrzegie lub brzegiem słabo falowane; nerwacja - siatkowata; kwiaty w kwiatostanach główkowatychstożkowatych (grona); kwiaty barwy fioletowej, różowej lub fioletoworóżowo-purpurowej, o płatkach szerokojajowatych, całobrzegich lub lekko wycinanych; pręciki i słupki w dół odchylone; owoc - torebka 4klapowa: nasiona z puchem włokowym. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Roślina pospolita; rośnie w lasach, na łąkach, na pastwiskach, na polanach, na ugorach, w rowach, przy rzekach i strumieniach, na wyrębach i na zboczach oraz usypiskach.

2. Wierzbówka nadrzeczna - Ch. vel Epilobium palustre (bagienna) roślina wieloletnia dorastająca do 90 cm wys.; rozłogi krótkie i grube;

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

liście całobrzegie lub nierównomiernie ząbkowane: kwiaty w gronach stożkowatych, fioletowo-różowe; płatki korony wąskie i długie. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Rośnie na terenach podmokłych, przy rzekach i strumieniach oraz w rowach. Pospolita w Bieszczadach, Beskidach, w lasach Podkarpacia, w Sudetach, w Karpatach, we wsch. Polsce i na niżu środkowym.

Surowiec. Surowcem jest ziele (górne pędy) - Herba Epilobii, które trzeba samemu zebrać w czasie kwitnienia (II pół. czerwca i lipiec), a następnie wysuszyć w temp, do 40 o C.

Skład chemiczny. Wierzbówki zawierają liczne substancje do końca jednak nie poznane. Są to głównie: kw. oleanolowy, kw. ursolowy, garbniki, beta-sitosterol, flawonoidy, kwasy nieorganiczne, sole. Prawdopodobnie głównym ciałem czynnym są trójterpeny i flawony.

Działanie. Wierzbówka działa silnie moczopędnie, odtruwająco, przeciwobrzękowo, przeciwbólowo, rozkurczowo, przeciwnowotworowo, przeciwzapalnie, napotnie, wzmacniająco.

Wskazania: przerost (gruczolak) gruczołu krokowego, zaburzenia w oddawaniu moczu, skąpomocz, stan zapalny nerek, pęcherza i moczowodów oraz cewki moczowej, zapalenie jąder i jajników, kamica moczowa, obrzęki, krwiomocz, ropomocz, zapalenie pochwy i macicy, upławy, zaburzenia miesiączkowania, okres przedmiesiączkowy, schorzenia skórne, zaburzenia hormonalne i metaboliczne, zatrucia.

Napar: 3 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody: odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 200 ml.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Nalewka na winie: 1 szkl. św1eżego lub suchego ziela zalać 500 ml wina białego lub czerwonego; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 20 ml.

Macerat: 1 szkl. świeżego ziela zalać 1 szkl. wody przegotowanej o temp, pokojowej; wytrawiać 8 godzin pod przykryciem; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 150 ml.

Wiesiołek - Oenothera (Oenotheraceae).

Opis. 1. Wiesiołek dwuletni - Oenothera biennis - roślina dwuletnia dorastająca do 100 cm wys.; łodyga najczęściej pojedyncza, owłosiona; liście lancetowate lub podłużnie jajowate, w dole tworzą różyczkę, górne łodygowe - tępe, brzegiem słabo ząbkowane, powyginane na brzegach, krótkoogonkowe; kwiaty duże, 4-krotne, 2-3 cm średnicy, żółte, zebrane w kłos, 4 płatki serduszkowate, krótsze od działek kielicha, ale dłuższe od pręcików; owoc – podłużnie jajowata, wydłużona, wąska, 4-klapowa torebka z drobnymi nasionkami. Kwiaty otwierają się wieczorem. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Roślina pospolita; rośnie na suchych glebach, na przydrożach, nad brzegami rzek, przy murach, na wzgórzach i usypiskach. 2. Wiesiołek wąskolistny - Oenothera muricata - roślina dwuletnia ok. 50 cm wys.; liście przyziemne w różyczce, górne lancetowate, krótkoogonkowe lub siedzące; kwiaty żółte, 1-1,5 cm śr., 4-płatkowe, w nocy otwierające się i zapylane przez ćmy. Podobny do poprzedniego, lecz występuje rzadziej.

W aptekach i w sklepach zielarskich można kupić nasiona wiesiołka bezbronnego - Oenothera paradoxa (opak. 20 i 40 g).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Surowiec. Surowcem jest ziele i nasienie wiesiołka - Herba et Semen Oenotherae. Ziele suszy się w temp. do 40 stopni C i pozyskuje ze stanu naturalnego lub z własnej uprawy.

Skład chemiczny. Wiesiołek zawiera flawonoidy, kauczuk, fitosterole, kwasy, garbniki, kwas gamma-linolenowy i kwas linolowy.

Działanie. Wiesiołki działają wzmacniająco, odtruwająco, przeciwmiażdżycowo (obniżają poziom cholesterolu we krwi i zapobiegają jego odkładaniu w naczyniach krwionośnych), przeciwcukrzycowo, przeciwzawałowo, uodporniająco na choroby zakaźne, żółciopędnie, ochraniająco w stosunku do wątroby, regulująco na przemianę materii i gospodarkę hormonalną oraz hipotensyjnie.

Wskazania: miażdżyca, cukrzyca, nadciśnienie, osłabienie, zatrucia, schorzenia skórne i włosów, choroby zakaźne, zaburzenia metaboliczne, choroby wątroby, trzustki i pęcherzyka żółciowego, schorzenia alergiczne, nieżyt przewodu pokarmowego i układu oddechowego, stany zapalne układu moczowego, choroby narządów płciowych i serca, wiek podeszły, stany ozdrowieńcze.

Proszek wiesiołkowy - Pulvis Oenotherae: nasiona lub ziele zmielić na proszek. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce.

Mel Oenotherae: na każdą 1 łyżeczkę proszku wiesiołkowego dać 1 łyżkę miodu i pół łyżeczki wina lub gliceryny, wymieszać Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Napar: 1 łyżkę nasion lub ziela zalać 1 szkl. wrzącej wody lub gorącego mleka; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-200 ml; niemowlęta - 2 łyżeczki; dzieci - 100 ml 3 razy dz.

Nalewka wiesiołkowa na winie: pół szkl. nasion lub ziela zalać 200 ml wina białego lub czerwonego; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 2 łyżeczki.

Wilczomlecz obrotny - Euphorbia helioscopia (Euphorbiaceae) (!).

Opis. Roślina roczna, do 30 cm wys.; łodyga wzniesiona, mocna, wyprostowana, naga lub z rzadka owłosiona; liście odwrotnie jajowate, tępe, płytko wcięte, brzegiem piłkowane, krótkoogonkowe; wierzchotka I rzędu 4-5-ramienna, u nasady z 5 dużymi odwrotnie jajowatymi podsadkami; wierzchotki II rzędu o 3 ramionach u nasady z 5 odwrotnie jajowatymi lub eliptycznymi, ząbkowanymi podsadkami; wierzchotki III rzędu dwuramienne, dwudzielne; ramiona ostatniego rzędu zakończone kwiatostanami; kwiaty zielonożółte; owoc - torebka. Kwitnie od czerwca do września. Roślina pospolita, często występuje masowo; lubi gleby kamieniste, piaszczyste, gliniaste, stanowiska - nasłonecznione i suche. Rośnie na zaniedbanych grządkach, na ugorach, na polach, na wzgórzach, przy rzekach (urwiska, brzegi), przy torach, ścieżkach leśnych i polnych, w ogrodach.

Identyczne właściwości lecznicze i podobny skład chemiczny posiadają: - wilczomlecz sosnka - E. cyparissias (bylina do 30 cm wys., szarozielona; pędy w górze gęsto ulistnione, wyrastają z rozłogów; liście wąsko-igiełkowate; wierzchotka kwiatostanowa wieloramienna, z

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

podsadkami jajowato-nerkowatymi, żółtymi; miodniki półksiężycowate; barwa kwiatów -zielonożółta lub ciemnożółta; roślina ma postać choineczki); - wilczomlecz ogrodowy - E. peplus, - wilczomlecz lancetowaty - E. esula, - wilczomlecz błotny - E. palustris.

Surowiec. Surowcem, a właściwie gotowym lekiem jest świeży sok mleczny z wilczomlecza - Lac Euphorbiae.

Skład chemiczny. Wilczomlecze zawierają flawonoidy (kempferol, kwercetynę), kwasy (elagowy, kawowy, euforbiowy), saponiny, związki cyjanogenne, kauczuk, euforbiosteryd, euforbinę, oleorezynę i żywice.

Właściwości, działanie i zastosowanie. Wilczomlecze to rośliny bardzo trujące, w żadnym wypadku nie wolno lizać mlecznego soku czy kosztować rośliny; smak ziela jest bardzo gorzki, potem pojawia się (już po 1 kropelce soku zażytej doustnie) ogromne pieczenie i palenie w jamie ustnej, w gardle, w przełyku i w żołądku, a przykry objaw połączony z niesamowitym pragnieniem utrzymuje się nawet 3 dni i co gorsze nie pomaga w ogóle picie wody. Przy spożyciu większej ilości soku mlecznego lub ziela objaw pieczenia jest bardzo silny, występuje przekrwienie śluzówek, kichanie, katar, utrudnione oddychanie, biegunka, nudności i wymioty. Wilczomlecze stosuje się tylko zewnętrznie!. Jest to niezastąpiony lek przeciwko odciskom i brodawkom, niszczy je bardzo szybko, skutecznie, a jednocześnie bezboleśnie. Brodawkę lub odcisk, albo też modzel pokrywa się mlecznym sokiem 3-4 razy dz. Najlepiej było by wybrać się na odpoczynek do miejsca, gdzie rosną wilczomlecze i tam przeprowadzić leczenie. Za każdym razem trzeba zerwać świeże ziele i wykorzystać świeżo wypływający mleczny sok. Można też posadzić wybrany wilczomlecz do doniczki lub na działce i hodować go, a warto,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

bo to piękna i ciekawa roślina, Wystarczy zerwać 1 listek, aby uzyskać mleczko lecznicze. Szczególnie oporne na leczenie brodawki i odciski należy najpierw posmarować świeżym pomarańczowym sokiem z glistnika, a potem mleczkiem wilczomlecza.

Wrotycz pospolity - Tanacetum vulgare (Compositae). (!)

Opis. Roślina wieloletnia dorastająca do 120 cm wys., silnie pachnąca, gorzka, nieco kamforowa w smaku; liście pierzastosieczne; odcinki (listki) podłużnie lancetowate; liście z ogonkami o odcinkach pierzastowrębnych; górne liście o odcinkach wrębno-piłkowanych; koszyczki kwiatowe zebrane w szczytowy, gęsty baldachokształtny kwiatostan; kwiaty żółte, miseczkowate; owoc - niełupka. Kwitnie od czerwca do września. Rośnie na przydrożach, przy budowach, na usypiskach i przy wykopach, na łąkach, na polach, ugorach i polanach leśnych, w ziołoroślach, nad brzegami wód. Roślina ruderalna i pospolita. Występuje najczęściej masowo.

Surowiec. Surowcem są liście i kwiaty (koszyczki) wrotyczu - Folium et Flos (Anthodium) Tanaceti, FP I,II i III. Liście zbiera się od maja do sierpnia, natomiast kwiaty od lipca do sierpnia, ewentualnie do września. Surowce należy wysuszyć w temp, do 40 stopni C, najlepiej w lekko ogrzanym piekarniku lub przed nim, aby zabieg ten nie trwał zbyt długo.

Skład chemiczny. Liście i kwiaty zawierają olejek eteryczny w ilości ok. 1-2%, a w nim tujon (ok. 60-70%)i izotujon, borneol, kamforę, pinen, tujol, tanaceton i salwiol; ponadto goryczkę - tenacetynę -0,19%, garbniki, flawonoidy (kwercetynę, luteolinę), kumaryny, kw. galusowy, kw. askorbowy i sole mineralne.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Działanie. Wyciągi z wrotyczu działają przeciwrobaczo (czerwiogubny środek), przeciwgrzybiczo, przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie, pierwotniakobójczo, wykrztuśnie, tonizującą i wzmacniająco, silnie żółciopędnie, napotnie (bardzo silnie), przeciwgorączkowo, moczopędnie, nasennie (silnie), uspokajająco, (bardzo efektywnie), przeciwbólowe, przeciwobrzękowo, przeciwzapalnie, nasercowo (zwiększają siłę skurczu mięśnia sercowego i zwalniają rytm serca), rozkurczowo, odtruwające; wzmagają produkcję śliny, soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego; pobudzają apetyt i regulują trawienie; wpływają na gospodarkę hormonalną; regulują miesiączkowanie i metabolizm oraz wypróżnienia. Znakomite wyniki lecznicze uzyskałem przy pomocy naparu z wrotyczu w przypadku grypy i przeziębienia. Jeżeli wrotycz zastosuje się szybko to wyleczenie nastąpi po 3-4 dniach kuracji.

Wprost rewelacyjne efekty uzyskałem przy pomocy następującej mieszanki ziołowej:

Rp. Kwiat lub liść wrotyczu - 2 łyżki Nasienie wiesiołka - 1 łyżka Ziele majeranku - 1 łyżka Liść mięty - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Liść pokrzywy - 1 łyżka Liść konwalii - 1 łyżka Ziele nawłoci - 1 łyżka Liść babki - 1 łyżka Ziele mniszka - 1 łyżka

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 200 ml; dzieci – 100 ml.

Powyższa mieszanka obniża skutecznie gorączkę, leczy grypę, przeziębienia, likwiduje bezsenność, wewnętrzny niepokój, zaburzenia sercowe, wyczerpanie nerwowe; łagodzi kaszel; wzmacnia siły obronne organizmu, reguluje metabolizm i wypróżnienia, odtruwa organizm.

Wskazania: robaki obłe, wszawica, lamblioza, wzdęcia, skąpomocz, zaburzenia w wydzielaniu żółci, kamica żółciowa i moczowa, osłabienie, stany zapalne dróg moczowych i nerek, choroby wątroby, bolesne, nieregularne i skąpe krwawienia miesiączkowe, kłucie w sercu, przeziębienie, choroby zakaźne, nieżyt układu oddechowego, choroby skórne, bolę brzucha, stres, lęk, bezsenność, koszmary nocne (+ Dolomit – 2 tabl. 2 razy dz.), gorączka.

Napar: 2 łyżki kwiatów lub ziela zalać 1-2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 2-3-4 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 20-25 kg - 28-35 ml, 30-35 kg - 42-50 ml, 40-45 kg - 57-64 ml, 3-4 razy dz. W ostrych stanach (wysoka gorączka, pasożyty układu pokarmowego) wypić 150 ml naparu 3 razy dz. lub 1 raz dz. - 200 ml na czczo. Stosować do płukania włosów, przemywania skóry, płukanek i okładów.

Nalewka wrotyczowa - Tinctura Tanaceti: 1 szkl. ziela lub kwiatów zalać 500 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 2 łyżeczki lub stosować zewnętrznie do przemywań i pędzlowań: opryszczek, pryszczy, ropni, liszajów, liszajców, wyprysków, oparzeń, owrzodzeń i in. We włosy wcierać nalewkę 2 razy dz. po czym nakryć je folią na 3 godz., umyć szamponem i wypłukać w mocnym naparze wrotyczowym. Intrakt wrotyczowy - Intractum Tanaceti: pół szkl. świeżych liści lub kwiatów zalać 300 ml alkoholu 40-70% o temp. wrzenia; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 5-10 ml w 50 ml wody.

Olej wrotyczowy - Oleum Tanaceti: pół szkl, świeżego ziela lub samych kwiatów (w ostateczności mogą być i suche) zalać 150 ml oleju lub oliwy

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

i temp. 60 stopni C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować do wcierań leczniczych (nacierać całe ciało, oprócz głowy) przy chorobach zakaźnych, przeziębieniu, zmarznięciu, zapaleniu mięśni, nerwów i ścięgien oraz przy stawobólach i nieżytach układu oddechowego. Gazę zmoczoną w oleju wrotyczowym przykładać na ropnie, owrzodzenia, suche wypryski i rany ropiejące.

Wrzos zwyczajny - Calluna vulgaris (Ericaceae).

Opis. Wieloletnia krzewinka dorastająca do 80 cm wys.; pędy płożące się lub wstające, zakorzeniające się w węzłach, zimozielone, rozgałęzione; łodyżki rózgowate; liście igiełkowate, drobniutkie, 3-kanciaste; ulistnienie równoległe; kwiaty 4-krotne w jednostronnych i wielokwiatowych gronach, umieszczonych na szczycie pędów; kielich wolnodziałkowy, różowy, otoczony 4-listkowym zielonym kieliszkiem; pręciki o pylnikach u nasady z dwoma wyrostkami; owoc - torebka. Kwitnie od lipca do października; kwiaty czerwonofioletowe. Roślina dość pospolita w całym kraju, w niektórych miejscach występuje masowo; rośnie w lasach, na polanach i przyleśnych wzgórzach.

Surowiec. Surowcem jest ziele - Herba Callunae (Ericae), które zbiera się w okresie kwitnienia i suszy w temp. do 40 stopni C. Flos Ericae - w sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich.

Skład chemiczny.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Wrzos zawiera garbniki - do 7%, arbutynę i metylo-arbutynę - ok. 0,5%, kwasy organiczne (m.in. fumarowy), goryczkę, olejek eteryczny, kwercytrynę, mirycytrynę, śluzy, sole i triterpeny (kw. ursolowy).

Działanie. Wodny wyciąg z wrzosu wywiera wpływ moczopędny, odtruwający organizm, przeciwobrzękowy, napotny, przeciwgorączkowy, wykrztuśny i przeciwkaszlowy, osłaniający, rozmiękczający, silnie przeciwzapalny, odkażający, głównie na układ moczowy, słabo żółciopędny czy uspokajający. Efektywnie uszczelnia naczynia krwionośne i stabilizuje błony komórkowe (działanie przeciwprzesiękowe).

Wskazania: skąpomocz, stany zapalne nerek i dróg moczowych, ropomocz, białkomocz, krwiomocz, cukromocz, obrzęki, kamica moczowa, bóle nerek, nieżyt układu oddechowego, nieżyt jelit i żołądka, zaburzenia trawienia, zaparcia i biegunki, bóle brzucha, zapalenie jamy ustnej i gardła, przeziębienie, choroby zakaźne, zatrucia, schorzenia skórne, dna, reumatyzm, lekkie wyczerpanie nerwowe (+ inne zioła, np. melisa).

Napar: 2 łyżki ziela lub kwiatów zalać 200-400 ml wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić kilka razy dz. po 150-200 ml. Niemowlętom można podawać 20-50 ml naparu (bardzo korzystnie wpływa na przewód pokarmowy u niemowląt, ponadto uspokaja je). Wrzos jest miły w zapachu i smaku, można nim zastąpić herbatę.

Żółtlica drobnokwiatowa i żółtlica owłosiona - Galinsoga parviflora et G. cillata (Compositae).

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Opis. Obie rośliny są do siebie podobne d wykazują podobne działanie lecznicze. Są to rośliny jednoroczne dorastające do 45 cm wys.; ulistnienie równoległe; liście jajowate, zaostrzone, 3-wiązkowe, brzegiem nierówno ząbkowane; liście żółtlicy owłosionej, a właściwie orzęsionej są pokryte białymi, odstającymi włoskami, podobnie zresztą Jak łodygi; kielich kwiatów rurkowatych w postaci postrzępionych łuseczek; koszyczki drobne; kwiaty brzeżne nibyjęzyczkowe, krótkie, zwykle 5; kwiaty rurkowe liczne; owoc - niełupka. Kwitną od czerwca do października. Kwiaty z białymi płatkami i z żółtym środkiem. Rośliny pospolite w całym kraju; rosną na grządkach, na polach, na ugorach, przy drogach, na usypiskach ziemi, przy budowach, w sadach; roślina ruderalna, lubiąca gleby przepuszczalne, gliniaste, świeże.

Surowiec. Surowcem jest kwitnące ziele - Herba Galinsogae, które, suszy się w temp. do 40 stopni C.

Skład chemiczny. Skład żółtlicy nie jest dobrze poznany. Ziele zawiera flawonoidy, garbniki, cholinę, liczne proteiny, kwasy, olejek eteryczny, sole mineralne, wiele witamin i prowitamin (karoteny).

Działanie. Wyciągi z żółtlic działają mlekopędnie, moczopędnie, żółciopędnie, przeciwzapalnie, odtruwająco; regulują przemianę materii i wypróżnienia.

Wskazania: głównie choroby metaboliczne i skórne, zatrucia, nieżyt przewodu pokarmowego, stany ozdrowieńcze, osłabienie, złe samopoczucie, choroby zakaźne.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Napar: 2 łyżki ziela zalać 250-400 ml wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 200 ml. Dzieci - 100-150 ml.

Macerat: 4 łyżki świeżego i zmielonego ziela zalać 1 szkl. wody przegotowanej o temp. pokojowej; przykryć i macerować 6-8 godzin; przecedzić. Pić 3 razy dz. po 100 ml; dzieci - 50 ml.

Alkoholatura "zimna": 1 szkl. świeżego i zmielonego ziela zalać 300 ml wódki lub wina; wytrawiać 7 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 2 łyżeczki.

Nalewka żółtlicowa - Tinctura Galinsogae: 1 szkl. suchego ziela zalać 400 ml wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce.

Wodne i alkoholowe wyciągi z żółtlic stosować jednocześnie zewnętrznie w postaci okładów lub częstych przemywań.

Alkoholmel Galinsogae: do 100 ml alkoholowego wyciągu z żołtlicy wlać 100 ml miodu, 100 ml soku cytrynowego i wsypać 100 ml cukru, wymieszać i odstawić na 2 dni. Zażywać 3 razy dz. po 30 ml.

Żywokost lekarski - Symphytum officinale (Boraginaceae).

Opis. Roślina wieloletnia dorastająca do 100 cm wys.; korzeń gruby, ciemny i rozgałęziony; łodyga także gruba, sztywna, mocna, rozgałęziona,

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

mięsista i szorstko owłosiona; liście szerokolancetowate, zaostrzone, rynienkowe, szorstko owłosione; kwiaty zwisłe, korona rurkowatodzwonkowata; rurka zamknięta 5-podługowatymi, zaostrzonymi osklepkami otulonymi stożkowato; kwiaty różowe, purpurowe, fioletowe, żółte, rzadko - białe. Kwitnie od czerwca do lipca. Owocem jest rozłupnia. Roślina pospolita; rośnie nad brzegami wód, na mokrych łąkach i polanach, w lasach, na pastwiskach, na ugorach; lubi gleby wilgotne żyzne, choć nie zawsze na takich występuje.

Surowiec. Surowcem jest korzeń (FP IV; i kwitnące ziele żywokostu -Radix et Herba Symphyti. W aptekach i w sklepach zielarskich można kupić korzeń żywokostu (opak. 50 i 100 g), syropek i maść żywokostową -Sirupus et Unguentum Symphyti. Korzeń wykopuje się od lutego (II poł.) do maja (I poł.), a potem od sierpnia (II poł.) do listopada (I poł.). Korzenie należy szybko umyć, pokroić i wysuszyć w otwartym piekarniku ogrzanymi do temp. 45-50°C lub przed nim. Ziele lub same górne pędy z kwiatami suszy się podobnie jak korzenie lub w dobrze przewietrzanym pomieszczeniu, w któryś panuje półmrok i temp. 20-40o C. Ziele najlepiej powiesić luźno na sznurku, gdyż lubi się zaparzyć.

Skład chemiczny. Korzeń i ziele zawierają allantoinę - do 1%, krzemionkę, śluzy - do 30%, skrobię, kwasy (chlorogenowy, ursolowy, dielagowy, kawowy), asparaginę, garbniki pirokatechinowe - do 10%, cholinę, żywicę, gumy, glikoalkaloid - konsolidynę, alkalold - symfitynę i symfitocynoglosynę, olejek eteryczny, izobauerenol. Ziele ponadto zawiera alkaloid luzyokarpinę, a korzeń - wirydoflorynę, echnidynę i cynoglosynę.

Działanie. Wyciągi z żywokostu działają przeciwkaszlowo, osłaniająco, powlekająco, przeciwzapalnie, zmiękczająco, przeciwwrzodowo, rozkurczowo, gojąco, przeciwkrwotocznie, wzmacniająco, żółciopędnie;

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

regulują wypróżnienia i metabolizm; przyśpieszają regenerację nabłonka, mięśni, kości i skóry właściwej. Wykazują działanie pojędrniające na skórę, przeciwzmarszczkowe, oczyszczające, nawilżające, odżywcze i przeciwropne.

Wskazania: zapalenie gardła, zapalenie płuc, krtani, tchawicy 1 oskrzeli, chrypka, zaniemówienie z powodu ostrego stanu zapalnego strun głosowych, kaszel, katar, zgaga, przeziębienie, choroby zakaźne typu grypy, anginy i odry, choroba wrzodowa, nieżyt żołądka 1 jelit, niestrawność, zaburzenia trawienia, biegunka, zaparcia, hemoroidy, czerwonka, sprue, ból brzucha, nadkwaśność treści żołądkowej, zażywanie leków, które mogą uszkodzić śluzówkę przewodu pokarmowego, choroby skórne i włosów, nieżyty układu moczowo-płciowego, kamica moczowa, choroby alergiczne, osłabienie.

Zewnętrznie (okłady, maseczki, przemywanie, płukanki, kąpiele): suchość skóry, wągry, ropnie, strupy, wszelkie rany, nadżerki, owrzodzenia, pryszcze, oparzenie, upławy, stany zapalne jamy ustnej, gałki ocznej, spojówek i powiek oraz warg sromowych i pochwy, spierzchnięte wargi, rozpadliny skórne, żylaki, odleżyny, odparzenie, wrastający paznokieć, wypryski, rogowacenie starcze, suchość, wypadanie, rozdwajanie i łamliwość włosów, uszkodzenie włosów zabiegani fryzjerskimi, łupież tłusty i suchy.

Odwar o olej żywokostowy stosować do lewatyw przy wrzodziejącym zapaleniu jelita, świądzie odbytu, hemoroidach, zapaleniu esicy i bańki odbytowej, bolesnym parciu na kał, niestrawności (odwar!), wzdęciach bolesnych, zaparciach i biegunkach. Leczenie zewnętrzne zawsze połączyć z leczeniem wewnętrznym!. Olej żywokostowy stosować do przemywania skory cienkiej, delikatnej, wrażliwej, suchej i ze stanami zapalnymi.

Żywokost stosować także przy wszelkiego rodzaju złamaniach kości, zapaleniu okostnej, stawów i ścięgien.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Odwar: 4 łyżki korzeni lub 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wody; gotować 10 minut; odstawić na 10 minut; przecedzić. Uzupełnić brakującą ilość wody. Pić 4-6 razy dz. po 50-100 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 15 ml, 20-25 kg - 25 ml, 30-35 kg - 40 ml, 40-45 kg - 50 ml, 4-6 razy dz. Odwar można osłodzić miodem. Korzeń jest wartościowszy od ziela - jeżeli chodzi o złamania kości, nieżyty układu oddechowego i chorobę wrzodową.

Olej żywokostowy - Oleum Symphyti: 1 szkl. świeżych lub suchych korzeni zaleć 300 ml oleju lub oliwy o temp. 60 stopni C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować, W chorobie wrzodowej, osłabieniu, schorzeniach skórnych, hemoroidach i zaparciach zażywać 3 razy d7. po 1 łyżce. Używać zewnętrznie przy leczeniu wyżej wymienionych schorzeń oraz do maseczek i przemywań skóry zdrowej w celach pielęgnacyjnych. Doodbytniczo podaje się 100-200 ml oleju o temp. 38°C.

Maść żywokostowa - Ung. Symphyti. Składniki: - olej żywokostowy - 1 łyżka - wyciąg glicerynowy z żywokostu - 1 łyżka - podłoże maściowe (Linomag - krem lub maść, Alantan - maść, lanolina, euceryna, maść z wit. A lub tranowa) - 60 g - silnie sproszkowany (zmielony) suchy korzeń żywokostu - 1 łyżeczka od herbaty (płaska).

Sposób przyrządzenia maści żywokostowej: do moździerza umieszczonego na gorącej maszynce elektrycznej włożyć podłoże maściowe i gdy ulegnie ono rozpuszczeniu - wlać do moździerza olej żywokostowy wymieszany z proszkiem żywokostowym, wymieszać. Następnie wlać glicerynowy wyciąg żywokostowy i ucierać składniki aż utworzą jednolitą masę, stale jednak podgrzewając. Maść przechowywać w zimnym miejscu i szczelnie zamkniętą. Chore miejsca pokrywać nią 3 razy dz. Jeżeli chcemy maść żywokostową używać do natłuszczania warg i skóry (jako naturalny kosmetyk) to nie dodajemy proszku żywokostowego podczas jej produkcji.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Proszek żywokostowy - Pulvis Symphyti: suchy korzeń zmielić na pył. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 płaskiej łyżeczce, dobrze popić. Stosować też jako zasypkę leczniczą.

Mel Symphyty: na każdą łyżeczkę proszku żywokostowego dać 1 łyżkę miodu i pół łyżeczki gliceryny, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce.

Wyciąg glicerynowy-żywokostowy: pół szkl. świeżego lub suchego korzenia zalać 300 g gliceryny; wytrawiać 7 dni; przecedzić. Zażywać 1-2 razy dz. po 1 łyżce Przy zaparciach połączonych z zaburzeniami trawiennymi i bólami brzucha. Przed zażyciem zmieszać z 100 ml soku cytrynowego lub innego.

Rp. Syropek żywokostowy - Sirupus Symphyti: 4 łyżki suchego korzenia zalać 2 szkl. wody; gotować 10 minut; przelać przez gazę i nie uzupełniać brakującej ilości wody. Do wywaru wlać 100 ml miodu, wsypać pół szkl. cukru i mieszać aż do rozpuszczenia oraz połączenia składników. Na końcu dodać sok z jednej cytryny i 30 g gliceryny, wymieszać. Zażywać 4-6 razy dz. po 1 łyżce. Przed zażyciem wstrząsnąć. Przechowywać w chłodnym miejscu.

--Henryk Rozanski Krosno 2000-2003

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)