018. Szumski J. - Bursztynowa Komnata Tom I

JERZY SZUMSKI 018 Pan Samochodzik i BURSZTYNOWA KOMNATA Tom I WILCZYCA Z JANTARU Wicher cisnął kłęby mokrego śniegu w wąskie okno komnaty. Cicho zadzwoniły szyby. Z drzew przy murze poderwało się z żałosnym krakaniem stado kawek i poniosło z wiatrem odprowadzane wzrokiem dwóch mężczyzn z trudem utrzymujących się na nogach pośrodku komnaty. Ledwo okryci łachmanami drżeli z zimna, pobrzękując łańcuchami kajdan na rękach i nogach.

Na wysokim stole przed nimi jarzył się w blasku świec osadzonych w dwóch świecznikach krucyfiks. Za nim rozpierali się w ciemnych togach trzej starcy, nad którymi rozpościerał skrzydła czarny orzeł pruski. Z boku przy łojówce kulił się pisarczyk. Za skutymi dwaj strażnicy z trudem tłumili ziewanie. Sędzia Otto Schenk poprawił złoty łańcuch na wydatnym brzuchu, odchrząknął i ciągnął dalej: — A żeście, Andreasie Schulter i Gotfrydzie Turow, choć uważani za mistrzów w swym fachu i tu zaproszeni, łaski pańskiej mogąc kosztować, przez

swe niedbalstwo doprowadzili do tego, że wasze dzieło, zwane Bursztynową Komnatą[1], niszczeć gwałtem zaczyna, miast chlubą, pośmiewiskiem się wrogów stając i dobre imię pana naszego, miłościwego króla Fryderyka, i Prusiech samych na szwank narażając, przeto sprawiedliwie i ostatecznie skazujemy ciebie, mistrzu Andreasie Schulter, na wygnanie z kraju naszego po dzień twój ostatni. A ciebie, Mistrzu Gotfrydzie Turow, głównym sprawcą niedbalstwa mieniąc, a więc i próby oszukania majestatu władcy naszego, nakazujemy w lochu królewieckiego zamku umieścić i strzec pilnie, byś w nim swych dni dokonał.

Niższy ze skazanych szarpnął się ku stołowi, nim powstrzymała go ciężka dłoń strażnika: — Na tułaczy los gnacie przyjaciela mego, mistrza Andreasa; mnie tu za życia gnić każecie! Tuście wygrani! Ale przysięgam i ciebie, Jezu, na pomoc w dopełnieniu mej przysięgi proszę, że odtąd Bursztynowa Komnata z łez samego słońca przez nas stworzona ludzkimi łzami spłynie. Tyle nieszczęść i zła przyniesie, ileśmy w nią serca i pracy włożyli! Patrz, Boże, na niewinność naszą i karą katów naszych utwierdź! —

Amen! — żarliwie

wykrzyknął jego towarzysz, unosząc okrwawione pod kajdanami dłonie ku jaśniejącemu pośród woskowych świec krucyfiksowi...

ROZDZIAŁ 1

W SOWIECKIM ŁAGRZE · LIST PIERWSZY · NALOT NA KRÓLEWIEC · LIST DRUGI · PANNA ELZA GUNTER W

BARCZEWIE · WILCZYCA Z JANTARU I ERICH KOCH · JASNOWIDZ SPOD OLSZTYNA · ZOSTAJĘ KOMNATOLOGIEM

Ostro skrzypiał śnieg pod butami towarzysza Iwana Kuźmicza Bukina, gdy opięty w biały kożuch przechadzał się pomiędzy znieruchomiałymi szeregami łachmanów — więźniów łagru, sowieckiego obozu pracy. Bukin —

naczelnik łagru, pan życia i śmierci tysiąca dogorywających istnień ludzkich, wśród których — straszne rzeczy — ukrywa się teraz przemyślny złodziej połowy bochenka chleba! Teraz więc, po dwunastu godzinach pracy, będą stali na czterdziestostopniowym mrozie, aż złodziej się przyzna lub inni go wydadzą. Szeregi łachmanów okryła cisza i mgła oddechów, purpurowiejąca od Zorzy Polarnej. Tylko psy strażników, ułożone przy nogach swych panów, skomlały z zimna... Nagle jeden ze szmacianych tołubów osunął się na śnieg...

— okrzyk.

Poliak, czto ty! — cichy

Drugi ludzki łach podskoczył do leżącego, dźwignął go z niespodziewaną siłą... Iwan Kuźmicz Bukin pokręcił z niezadowoleniem głową: — Powiedziałem „baczność”, to baczność! Ani padania, ani podnoszenia. No, szczęście wasze, że dziś moje urodziny... Doba karceru dla tych dwóch — odwrócił się do strażników — ni chleba, ni wody!... Karcer... Jama w ziemi. Oszalowana przemarzniętymi belami. Tak zimna, jak

zimno jest na dworze. Tyle, że zasłania od wiatru. Poddać się lodowatemu bezruchowi i ciemności, rozświetlonej tylko szarą smugą światła z okienka, które wycięto w balu sosnowym chyba nie po to, by było tu jaśniej, ale żeby było jeszcze zimniej, znaczyło umrzeć. Rosjanin więc, w którego okrywających go szmatach można się dopatrzeć resztek munduru, zakomenderował: — Nie siedź, Poliak, nie zasypiaj! Wstań! Niespodzianka dla ciebie! Kipiszu nie zrobili, nie zrewidowali nas w pośpiechu, a ja tu za pazuchą pajok chleba mam — szczęście nasze! Połowinkę teraz powolutku,

powolutku zjemy; a drugie pół jak będzie ranna zmiana wart. I nie proś mi wcześniej! A teraz na, bieri... Odrobinę chleba spożywali ostrożnie, skupieni nad każdą kruszyną. — Mam odrobinę siana, co skubnąłem z naczelnikowskich sań — mruknął Polak. — Ale ani zapałki, ani papieru, żeby skręcić cygarkę... — Spiczki, po waszemu zapałki, u mnie w czapce schowane, ale bumażku, papieru... No, to zależy jaki strażnik przed karcerem. Widzisz przez okienko? —

Chyba ten dziobaty, Grisza.

— Ot, pięknie! — Rosjanin ucieszył się i wspiął na palce pod okienkiem: — Grisza! Griszeczka! Mnie nado bumażku! Ot, wsuń kusok pod dwieri! Paczka przyjdzie, o tobie pierwszym będę myślał! Grisza! I w szparze pod drzwiami ukazał się skrawek gazety. —

Zapalimy!

— Ot, poczekaj pan wyciągnęła się ręka z wytatuowaną na przegubie kotwicą. — Wpierw poczytamy, co na wielkim, wolnym świecie... Ee, trzy lata już po wojnie, a oni jeszcze tej

Bursztynowej Komnaty szukają! Wszędzie szukają, ale do łagrów nie zajrzą, do nas niewinnych. — Akurat może właśnie ty byś im pomógł? Skręta lepiej rób... —

A robię, robię... jak ci?

—

Staszek.

— A mnie Kiena, Innokientij znaczy się. — Tak więc, Staszek, pociągnij dyma i słuchaj... Odnaleźć bursztynowego cacka to bym i nie pomógł, ale jak i dlaczego je utracono, to może bym co i powiedział, bo taką

historię tułając się po łagrach słyszałem:

Żył sobie w Leningradzie towarzysz, nazwijmy go dla prześmieszki z naszego naczelnika Iwan Kuźmicz Bukin. Towarzysz młody wiekiem, ale wielkiego znaczenia w partii. Ponoć nawet raz widziano batiuszkę Stalina z nim pod rękę. Zresztą! Ważne, że wybrał się z żoną i dwiema córeczkami, Leną i Warią, spędzić urlop nad naszą zachodnią granicą. Wcześnie się wybrał, w czerwcu. A był to rok 1941. Dwudziestego drugiego czerwca zawyły syreny. Runęła na nas niemiecka nawała. Czym prędzej ruszył na wschód z

powrotem nasz towarzysz Bukin, ponaglając szofera, by ten wyduszał ostatni dech ze służbowego GAZ–a. Nie ze strachu tak kazał gnać, ale dlatego, że w Leningradzie miał objąć w wypadku wojny bardzo ważne stanowisko. Nie ujechał jednak daleko, gdy zobaczył na szosie rozprysk pocisków, a potem nagły błysk... krzyk córeczek... grzmot wybuchu... Z tego błysku wyłoniły się obce mundury, a z krzyku dzieci obcy język. Zobaczył pochylonych nad nim, leżącym na szpitalnym łóżku, dwóch oficerów wermachtu. Poderwał się:

—

Gdzie?!...

Starszy pochwycił go za ramiona: — Spokój, towarzysz Bukin, dobrze... Żona i córeczka spać — odezwał się łamanym rosyjskim — po opatrunku. Nic ważnego. — Córeczka? — szarpnął się. — Jechały ze mną dwie! Gadaj! — Przykro, towarzysz Bukin... Ona, ona Waria... I szofer... ...Przez krwawą mgłę ujrzał drobne ciałko pod prześcieradłem. Jęk żony, krzyk. Wiejski cmentarzyk. Gdzieś wieźli ich terenowym wozem, jeden

dzień, drugi, ciągle na wschód. Jakieś miasteczko, budynek chyba dawnego komitetu partii. I tych dwóch co pierwszego dnia. Prezentacja: kapitan Otto Pongsen i rotmistrz Ludwig Solms– Laubach. Mówi Pongsen, rotmistrz tylko przytakiwał kiwnięciami głowy. — Panie Bukin — już, dobrze to czy źle, nie tytułuje go towarzyszem — wiemy, jak ważną figurą pan w Leningrad i my dla pana propozycja... Zaśmiał się: — A cóż wam, żołnierzom, po cywilu? Żadnych planów wojskowych nie zdradzę ani nie sprzedam, bo ich nie znam.

— Ach — kapitan uniósł rękę — my nie tylko wojskowi, my historycy sztuki: doktor Solms–Laubach i ja, też doktor, a obaj miłośnicy bursztynu. Pan rządzi też i w kulturze, w sztuce Leningradu. Pan zna Bursztynowa Komnata. — I co? Mam ją wam sprezentować? — znów śmiech. — Tu pańskie żona i córeczka — z przeciwnej strony stołu zimny uśmiech. Poderwał się: — Dranie! Ale co wy możecie: kapitan i rotmistrz?!

— Oo, my mamy przyjaciel, wielki miłośnik bursztynu. Wielki człowiek w Rzeszy. Jego legitymacja partyjna NSDAP numer 90. On dostać Komnata, żona i córeczka wolność. My pana na ruską stronę, pan nie wywieźć Komnata... Opadł na krzesło: —

Kto jest tym przyjacielem?

— Nadprezydent Prus Wschodnich, Herr Erich Koch. Dał słowo I temu słowu towarzysz Iwan Kuźmicz Bukin uwierzył. Musiał. Przecież już jeden grób zostawił za sobą. „Opiekunowie” pozostałej przy życiu córeczki i żony zorganizowali jego

przejście na stronę radziecką wraz z przebijającym się z okrążenia oddziałem. Mógł uchodzić za bohatera. Gorliwie zakrzątnął się przy ewakuacji dzieł sztuki z Ermitażu i innych muzeów zagrożonego przez Niemców Leningradu. Tylko Bursztynowa Komnata pozostawała w Puszkino. Gdy o nią pytano Bukina, odpowiadał, że jest przygotowywany specjalny pociąg do wywiezienia jej i innych najcenniejszych dzieł. Ponieważ dyskretnie napomykał przy okazji takich pytań, że w pociągu przewidziano kilka wagonów, w które będą mogli załadować swój dobytek szczególnie zasłużeni towarzysze (tu dawał do zrozumienia, że właśnie za takiego uważa swego rozmówcę),

pytający wyzbywał się wątpliwości i „grzecznie” czekał na mityczny pociąg... Nadszedł dzień 17 września 1941 roku. Hitlerowcy zajęli Puszkino. Bursztynowa Komnata wpadła nie uszkodzona w ich ręce. Teraz Bukin oczekiwał, że Herr Gauleiter dotrzyma słowa. Naiwny. Rozpoczęło się oblężenie Leningradu i nasz bohater postanowił zmyć hańbę i naiwność własną krwią. Pomścić żonę i Warię. Nie było chyba żadnej ważniejszej akcji, w której nie brałby udziału. Nie było ryzyka, którego by nie podjął. Ale los postanowił zakpić z towarzysza Bukina. Dał mu dożyć uwolnienia Leningradu i

dnia, kiedy to przybyli z Moskwy śledczy zapytali, jak to się stało, że Bursztynowa Komnata nie została uratowana i co to miał być za cudowny pociąg, mający ją wywieźć. Tu nasz bohater postąpił mądrze: powołał się na obietnicę Stalina. Kto śmiałby sprawdzać wodza?! Pamiętano zresztą Bukina „chodzącego pod rękę z Josifem Wissarionowiczem”. Darowano go więc życiem, ale zadbano, by powiększył stan liczebny jednego z łagrów na Kołymie...

Tu opowiadający wrócił do rzeczywistości: —

No, rozgadałem się, a tu

chodzić, chodzić trzeba, bo ty, Staszek, starszy łagiernik ode mnie, wiesz więc, że usnąć w karcerze, to się już nigdy nie obudzić. No! Jak wy to mówicie: raz, dwa; raz, dwa... — Już chodzę... Ale tak powiedz, Kiena, ty nie ten Bukin z opowiadania? Jej Bohu, nie wsypię! — Ja? On Iwan, ja Innokientij. Ja tylko numer 9985. Zapamiętaj: tylko numer!

Pan Tomasz podsunął mi kartkę maszynopisu z fragmentem obwiedzionym czerwonym długopisem:

I dawno bym, Panie Ministrze, o tym zapomniał, gdyby nie to, że w telewizji widziałem podpisanie umowy z rosyjską firmą na poszukiwanie ropy naftowej na północy Polski, zdaje się w rejonie Pasłęka. Stronie rosyjskiej przewodniczył leciwy mężczyzna. Nie zwróciłem uwagi na nazwisko, Sulicyn chyba, ale nagle usłyszałem imię Innokientij i zobaczyłem na jego ręce, którą podawał rosyjski tekst umowy, wytatuowaną kotwicę. A że ostatnio tyle się mówi o poszukiwaniach Bursztynowej Komnaty pod Pasłękiem, pomyślałem, czy Innokientij z telewizji to nie Kiena z łagru, co życie mi

uratował i tyle o Bursztynowej Komnacie wiedział. Co prawda w 1948 roku mówił, że wie tylko o jej utracie, ale może wie coś więcej? Rosyjska i niemiecka sprawa ta Komnata, ale sądzę, że jeśli Rosjanie chcą szukać jej w naszej ziemi, to wypadałoby chyba, żeby zapytali o pozwolenie, a nie kombinowali jakąś fałszywkę.

Polecając ten fakt uwadze Pana Ministra

kreślę się z szacunkiem

Stanisław Surkowski

— Ciekawe, ale trudne do sprawdzenia, czego to ów Innokientij pod Pasłękiem będzie szukał — mruknąłem odkładając list. — Od sprawdzenia misji tajemniczego Rosjanina mam ciebie, Pawełku — szef rozparł się wygodnie w fotelu naszych nowych dwupokojowych apartamentów w ministerstwie. Choć, wykorzystując skręcenie nogi przez

Jacka, powrócił wcześniej z włóczęgi po Wielkich Jeziorach do pracy, to jednak nadal był urlopowo rozleniwiony. — Cóż, Komnatę utracili Rosjanie w 1941 roku... Bądź łaskaw teraz, mój drogi, przenieść się wyobraźnią o trzy lata później i z Puszkino do Królewca...

Pchana mocą dwudziestu tysięcy śmigieł stworzonych w zakładach Rolls–Roysa, Merlina, Bristola, najeżona tysiącami działek i karabinów maszynowych ławica zniszczenia sunęła nad Bałtykiem od zachodu lśniąc w słońcu. Dwadzieścia tysięcy śmigieł cięło na

strzępy i odrzucało w tył nieliczne chmury, pchając niestrudzenie naprzód trzy i pół tysiąca obciążonych Lancasterów, Wellingtonów, Halifaxów i Mitchelli. I osłaniające bombowce smukłe Spitfire’ry, Hurricany i Mustangi. Był ranek 30 sierpnia 1944 roku. Dzień śmierci dla wielu z dwustu tysięcy mieszkańców dumnego Królewca, stolicy Prus Wschodnich. Miasta, które do tej chwili nie znało grozy wojny. Urywanym wyciem zaniosły się syreny. Gdzieś z dalekich peryferii nadbiegło staccato artylerii przeciwlotniczej i głuchy łoskot wybuchów bomb.

Nad dachem królewieckiego zamku przemknął z ostrym warkotem nabierający wysokości klucz Messerschmittów osłony. Stojący przy oknie starszy mężczyzna patrzył za znikającymi samolotami ciężko wsparty o framugę. Nagle drgnął. Wysoko na niebo zaczęły wypełzać niezliczone białe smugi. Wykwitały między nimi czarne rozpryski pocisków. Znak, że do obrony miasta nad Pregołą włączyły się baterie najcięższej artylerii przeciwlotniczej, osiemdziesięcioośmiomilimetrowych, najlepszych w swoim rodzaju na świecie dział. Baterie Anton, Berta, Christian i inne. Ale tylko nieliczne ślady alianckich bombowców urywały

się nagle bądź rozbłyskiwały jaskrawym wybuchem. Wybuchy bomb uderzających w Królewiec zbliżały się ku zamkowi. Starszy mężczyzna odwrócił się od okna i z rozpaczą przebiegł wzrokiem po nasyconej miodnozłotym blaskiem sali, w której się znajdował. Przeszedł kilka kroków w jedną stronę, w drugą... Łoskot... Zadźwięczały szyby, zadygotały potężne czternastowieczne mury. Spod sufitu północnej ściany oderwały się dwie jasnozłote płytki i z cichym stukiem uderzyły o posadzkę u stóp mężczyzny, pękając na kawałki. To jedna z burzących bomb dosięgła

przeciwległego skrzydła zamku. Przez łoskot następnych wybuchów przebiły się rozpaczliwe krzyki: —

Pali się!

—

Na pomoc!

—

Ratunku!

Mężczyzna osunął się na fotel. Wzrokiem próbował osłonić otaczającą go wyczarowaną w jantarze feerię przed nadciągającą zagładą. — Jakiego cudu trzeba — szepnął — by ocalał ten ósmy cud świata?

Ósmy cud świata?... Tak. Doktor Alfred Rhode, jeden z największych znawców bursztynu, kulił się bowiem teraz w fotelu pod ścianą Bursztynowej Komnaty, daru króla Prus Fryderyka Wilhelma I dla cara Piotra I, przed trzema laty zdobytej przez Niemców na Rosjanach. Umieszczono ją w królewieckim zamku, na który spadały teraz bomby sojuszników Związku Radzieckiego. Drzwi komnaty zamkowej otworzyły się z trzaskiem. Stanął w nich zadyszany podoficer obrony przeciwlotniczej w mundurze osypanym wapiennym pyłem: —

Doktorze! Natychmiast do

schronu! Rhode wolno pokręcił głową. —

Nie. Ja tu zostanę.

—

Ależ po co?!

Doktor spojrzał w przerażone oczy żołnierza: — Muszę opiekować się Komnatą. Przybyły żachnął się: — Akurat pan coś pomoże, jak walnie tu fest bomba! Hans, Dietrich — zawołał w głąb korytarza — chodźcie

tu! Z całym szacunkiem, ale musimy zabrać pana doktora do schronu! Ruszyli w stronę fotela i delikatnie uchwycili Rhodego pod pachy. Uśmiechnął się smutno, ale wstał posłusznie. Jeszcze tylko ostrożnie podniósł z posadzki rozbite płytki jantaru i bez słowa ruszył w stronę drzwi.

Straszliwy nalot z 30 sierpnia 1944 roku Bursztynowa Komnata przetrwała bez uszczerbku. Jednak doktor Rhode zdawał sobie sprawę, że pomimo buńczucznych zapewnień gauleitera Prus Wschodnich Ericha Kocha każdy dzień i

każda noc może przynieść nowy atak alianckiego lotnictwa, którego bomby dokończą dzieła zniszczenia królewieckiego zamku. Jego wzniesione przed wiekami przez Krzyżaków mury już raz okazały się zbyt słabe, by wytrzymać uderzenia dziesięciotonowych bomb burzących. Przez trzy dni i noce nie opuszczał ani na moment skrzyń, w których pieczołowicie układano rozmontowane rzeźby Bursztynowej Komnaty. Wreszcie skrzynie zamknięto. Pozostało tylko je wywieźć. Gdziekolwiek, byle poza Królewiec, który prędzej czy później wezmą na celowniki bombardierzy Lancasterów. Front był jeszcze daleko. W którymkolwiek z pałaców pruskich

junkrów ósmy cud świata byłby bezpieczny do czasu znalezienia naprawdę pewnego schronienia. Byle tylko wywieźć Komnatę z przerażonego miasta. Komnatę i trzy kolekcje rzeźb w jantarze niewiele ustępujących wartością darowi pruskiego króla dla cara Wszechrosji. Tymczasem doktor rozkazał złożyć bezcenne skrzynie w kącie zamkowego dziedzińca, aby zabezpieczyć je chociaż przed pożarem. Już jutro będą daleko. Dziś nadchodziła noc 2 września 1944 roku... Zawyły syreny. Wysoko spod gwiazd napłynął powoli pulsujący warkot ciężkich bombowców. Rozbłysły setki flar i rakiet oświetlających cele.

Jaskrawe ostrza reflektorów cięły niebo, przeszywane przez różnokolorowe różańce pocisków przeciwlotniczych dział i karabinów maszynowych; wirując spadały na ziemię pochodnie płonących samolotów. Dołem, przez czarne kontury miasta płynęła buroczerwona, przenikana zielonymi płomieniami fosforu fala ognia i sino podświetlonych dymów. Pochłonęła ona dziesięć tysięcy istnień ludzkich. Płonął uniwersytet, w gruzy waliła się katedra i gmach opery. Wreszcie bomby dosięgły zamku... W końcu niebo ucichło. Nad płonące ruiny wzbił się jękliwy głos

odwołujących alarm syren... W rogu zamkowego dziedzińca stał starszy człowiek z zaciśniętymi na twarzy dłońmi. Z płonącego przed nim stosu skrzyń płynął nisko nad ziemią gęsty żółty dym o zapachu ni to kadzidła, ni żywicy. Doktor Rhode patrzył na klęskę swego życia...

— Taak... — pokiwał ze smutkiem głową pan Tomasz przesuwając po stole kolejną kartę papieru. — Te ponure rozmyślania utwierdził krótki list:

Szanowni Panowie!

Przestańcie gonić za ułudą Bursztynowej Komnaty i zachęcać do tego innych! Czyż tak wybitny jasnowidz, jakim był ojciec Czesław Klimuszko, nie stwierdził, używając całego swego nadprzyrodzonego daru, że Komnata już nie istnieje? Pozwolę sobie go zacytować: „Tak, ona nie istnieje. To jest moje najgłębsze przekonanie, została spalona... W majątku na wschód od Olsztyna...” Ojciec Klimuszko orzekł tak badając jedyne w polskich zbiorach autentyczne zdjęcie Komnaty. Nie dotarłem do

niego, ale próbując sprawdzić ten problem wszystkimi dostępnymi metodami (a teleradiestezją i jasnowidzeniem param się już czterdzieści lat z pozytywnymi skutkami) doszedłem do wniosku identycznego z oceną Czesława Klimuszki — Bursztynowa Komnata spłonęła. Pozwolę sobie posunąć się dalej i określić, że nastąpiło to w 1944 roku. A więc najprawdopodobniej podczas jednego z dwu straszliwych nalotów, które zniszczyły 80% zabudowy Królewca.

Onufry Rzecki

z podolsztyńskiej wsi

— Ee... — machnąłem ręką. — Onufry Rzecki. Ni to „Ogniem i mieczem”, ni to „Lalka”! I jeszcze ta tajemnicza wieś? — Jak się zwał, tak się zwał — uśmiechnął się szef — a co do tajemniczej wsi... to gdzieś mi się tu zapodziała dosłana później kartka z dokładnym adresem pana Onufrego. Tłumaczy też tam, że nie chciałby, żeby

wiadomość o miejscu jego zamieszkania stała się znana zbyt wielu ludziom... O, tu jest karteczka z adresem naszego teleradiestety–jasnowidza... — I oczywiście pod ten adres uda się Paweł Daniec? — A czy myślałeś, że mogłoby być inaczej? — zdumiał się szczerze pan Tomasz. — Uda się i spróbuję wyciągnąć pana Rzeckiego na spotkanie poszukiwaczy skarbów do Górowa Iławeckiego. Sądzę, że starszy pan będzie mu tam przydatny. No, ale zanim owo spotkanie nastąpi, czyli znajdziemy się w dzisiejszych czasach, cofnijmy się nieco, czyli do lat osiemdziesiątych, do

odległego od nas o dwieście pięćdziesiąt kilometrów Barczewa nad Pisą w województwie olsztyńskim...

— Dzień dobry. Tu są książki, o które pan prosił... — Dżen topry. Dżenkuje — starzec odszedł od okienka, w którym zachodzące słońce XIV pawilonu ozłacało krzyże krat. Pochylił się nad stolikiem obok starannie zaścielonego łóżka. Przybyły, szczupły brunet w szarym mundurze Straży Więziennej z dystynkcjami majora sięgnął do

kieszeni: — Herr Koch, miałbym do pana jedno pytanie... — więzień.

Bitte — zerknął spod oka

— Czy poznaje pan ten drobiazg? Na wyciągniętej dłoni ukazała się rzeźbiona w jantarze głowa psa czy wilka. Płaskorzeźba była ozdobiona u dołu metalową płytką w wyrytym gotyckim napisem w języku niemieckim „Wielkiemu Wilkowi Prus wilczyca z Górowa Iławeckiego[2]”.

Stary człowiek odsunął się pod ścianę: — Nein! Nie! — spróbował zaśmiać się, lecz nie wiedząc czemu głos mu drżał. — Ja naprawdę być wtedy wielki. Nadprezydent, gauleiter... Co mi tam Landsberg? Od tak kleine miasto ciogle coś dostawać... Nein. Nie pamiętam, Herr Oberst — odetchnął głęboko. — Nie chcieć pamiętać. — Tak i myślałem. Do widzenia — major Okoński zamknął za sobą cicho drzwi celi. Idąc korytarzem jeszcze raz przyjrzał się płaskorzeźbie i wzruszył ramionami. Jednak wychodząc tego dnia późnym wieczorem z Zakładu Karnego w Barczewie nic wziął jej ze sobą, a

tylko wepchnął za akta na półce w swym gabinecie. Wchodził właśnie w głęboki mrok bramy przy kościele Świętego Andrzeja, gdy usłyszał za sobą szmer i nagły ból cisnął nim w przeniknioną ciemność. Powoli przedzierał się przez nią i ból ku rzeczywistości. Leżał wciśnięty za kamień pod ścianą. Dotknął głowy i poczuł na palcach lepkie ciepło krwi. Uniósł się z jękiem. Kieszenie munduru miał porozpinane, aktówka leżała opodal pośród rozrzuconych dokumentów, ze zdziwieniem stwierdził, że drogi zegarek, na który długo oszczędzał, wciąż uciska przegub

bransoletą. — Małe wilki przyszły po swoją wilczycę... — skrzywił usta w uśmiechu. — Ale tak łatwo jej nie dostaną. Będę jej dobrze pilnować... Przypomniał sobie przedwczorajsze popołudnie, kiedy to w „Cafe Gryllos” przysiadła się do niego elegancka młoda kobieta, blondynka o ciemnych oczach, i jakby doskonale wiedząc, ze będzie zrozumianą, odezwała się po niemiecku: — Pozwoli pan, że zajmę panu chwilę? Nazywam się Elza Gunter, jestem antykwariuszką, a specjalizuje się w pamiątkach z drugiej wojny światowej...

— Chwili, a nawet kilku tak pięknej damie nie odmówię — uśmiechnął się. — Lecz co do pamiątek z tamtego czasu... — Właśnie, właśnie — skinęła mu wypielęgnowanym paluszkiem. — Może mi pan dopomóc w dokonaniu drobnej zresztą ekspertyzy. Sięgnęła do torebki z krokodylej skóry i wyjęła z niej złotawą płaskorzeźbę. I tak to major Janusz Okoński zapoznał się z „wilczycą z Górowa Iławeckiego”. — Drobiazg ten — uśmiechała się pani Gunter — według chcącego mi go sprzedać należał do ulubionych

bibelotów gauleitera Ericha Kocha. Zdaje pan sobie sprawę, że są w Niemczech ludzie, w oczach których taka, potwierdzona z wiarygodnego źródła, informacja znacznie podnosi cenę tej, skądinąd nie najciekawszej, rzeźby. A któż nie potwierdziłby lepiej autentyczności „wilczycy” jak nie sam Erich Koch, z którym pan spotyka się codziennie? —

Ależ proszę pani!

— Drogi majorze! Chyba nie posądza mnie pan o chęć przekazania jakiegoś tajnego znaku temu biedakowi? Czyżby miał być to sygnał do ucieczki, znak zamiaru uwolnienia z więzienia?

Przecież Koch otrzymuje regularnie prasę niemiecką, koresponduje, ma w swej celi radio! Czy trzeba by było w razie potrzeby używać aż tak romantycznych rekwizytów, jak bursztynowa wilczyca? Zresztą, niech jej nie dotyka, niech tylko spojrzy na nią i powie, czy ją poznaje! —

Pani Gunter...

— Panno, jeśli już chodzi o ścisłość. Może pan nawet powiadomić o mej propozycji swego szefa, choć nie sądzę, aby to było potrzebne. Tylko proszę raz jeszcze o tę drobną przysługę. Innemu człowiekowi zaproponowałabym wynagrodzenie...

—

Panno Gunter!...

— O właśnie! Wiedziałam, że nie odmówi mi pan tej drobnej przysługi. Popatrzył na nią uważnie: — Skoro wiedziała pani... Cóż, sądzę, że nie popełnię wielkiego przestępstwa... Ten stojący już nad grobem człowiek rzeczywiście nikomu już chyba nie zaszkodzi... — Dziękuję panu z góry. A po „wilczycę” zgłoszę się do pana w środę o osiemnastej, tutaj w „Cafe Gryllos”. Środa, osiemnasta, ten sam lokal, ten

sam stolik, tylko ton rozmowy inny: —

Gdzie „wilczyca”?

— Zabrano mi ją podczas napadu, gdy wracałem z Zakładu Karnego do domu. —

Niemożliwe!

— Możliwe. I coś mi się wydaje, że pani już wie o tym napadzie. Tylko po co było lać mnie po głowie, kiedy i tak miałem przynieść płaskorzeźbę do rąk pani? A tak ŕ propos, to Koch absolutnie nie przyznał się, by kiedykolwiek posiadał takie cacko, może zresztą dlatego, że nie pamięta — przemilczał wyraz lęku w

oczach starca, gdy ten ujrzał „wilczycę”. — O tym, że napadnięto pana wie już pół Barczewa. Ale o „wilczycy” wiemy tu tylko my dwoje... —

I Erich Koch...

— Posądza pan staruszka o kontakty z bandziorami? I to tak błyskawicznie, że ledwo pan wyszedł za bramę, już jego ludzie czekali? — Może to więc pani konkurencja? —

Konkurencja?

—

Coś mi zaczyna się tu nie

podobać. Rzeźba ma być licha, w dodatku nie „potwierdzona” przez Kocha, a pani teraz podnosi taki krzyk... — Czy to się panu podoba czy nie, to już nie moja sprawa — Elza Gunter podniosła się z krzesła. — Ale my, Niemcy, nie lubimy, gdy ktoś nam zabiera naszą własność, a ja jestem typową Niemką. Tak więc będzie lepiej dla pana, gdy „wilczyca” się znajdzie i trafi do mnie. Tu ma pan mój adres... — rzuciła na stół wizytówkę i lekko kołysząc biodrami wyszła z baru nie spojrzawszy nawet za siebie...

Leżał przede mną list pani Józefy

Okońskiej, babci byłego majora Straży Więziennej.

A potem to trzy razy się do nas włamywali, choć przecie my niebogaci. Wnuk zaraz się z roboty we więźniu zwolnił. A za dwa lata ożenił z tutejszą i z nią na stałe się wyniósł do Niemiec ode mnie, co mu jedna na świecie zostałam, ale ja się stąd nie ruszę. Przedtem tylko mi o tym bursztynowym wilku powiedział, gdzie go schował i żebym uważała. Jak do niego jeżdżę, to niby wszystko dobrze, ale znajomi mi powiedzieli, że wnuka dwa razy ktoś pobił, a i do jego domu tyż się

włamywali. To ja go prosiłam, żeby sobie z tym bursztynem dal spokój, a on mi na to: „Babciu, jeszcze czas. Mam coś na oku. Ty wracaj i o wilku ani słowa nikomu”. Potem ten bandyta Koch zdechł, to sobie myślałam, że spokój będzie, ale wiosną tego roku znów Januszka skatowali, że miesiąc w szpitalu leżał. To sobie pomyślałam: „Józefa, dość tego!” Na policję to na własnego wnuka nie pójdę, ale akurat o jakiejś Bursztynowej Komnacie mówili w radiu i że to wasze ministerstwo bardzo obchodzi. Piszę więc i proszę, przyślijcie kogoś, kto to paskudztwo obejrzy i dopomoże Januszkowi mojemu, który jak raz dwudziestego piątego przyjeżdża.

Czekam i Boga o opiekę proszę

Józefa Okońska

— Tak więc pracownik Ministerstwa Kultury i Sztuki, Paweł Daniec, ruszy do Barczewa... — Na ulicę Kościuszki, zaraz za dawną synagogę, gdzie teraz mieści się Centrum Tkactwa pani Barbary

Hulanickiej. I to ruszy jak najszybciej — skinął głową szef — bo coś mi się wydaje, że życiu łatwowiernego czy też zbyt pewnego siebie byłego majora Służby Więziennej zagraża niebezpieczeństwo. Proszę więc uprzejmie poprosić panią Okońską, by przekazała nam „wilczycę” pod opiekę. Zaraz przygotuj stosowne pokwitowanie odpowiednio podpieczętowane. I pismo do pana Okońskiego, by skontaktował się z nami po przyjeździe — uśmiechnął się do mnie pan Tomasz promiennie. — A więc ma owa „wilczyca” leżeć na tym biurku najpóźniej jutro o czternastej! — Pojutrze punkt ósma rano — podniosłem się z fotela.

— Czy nie powiedziałem: jutro o czternastej?! — zakrzyknął ze świętym oburzeniem na mój bunt pan Tomasz. — Skoro los w pańskiej postaci gna mnie w Olsztyńskie, chciałbym zajrzeć do pewnej tajemniczej wsi i odszukać w niej Onufrego Rzeckiego. Muszę go przecież namówić do udziału w polowaniu na górowskie skarby — popatrzyłem niewinnie w oczy szefa. — Chyba że tak — mruknął ten. — Pojutrze punkt ósma — wsadził nos w papiery.

Konfiturę z pigwy, której miseczką

przyjęła mnie babcia Okońska, zapewne podają anieli w niebiesiech. Osłodziła mi znakomicie bardzo dokładne sprawdzanie mych dokumentów przez gospodynię, zakończone podchwytliwym pytaniem, czy wiem, kto jest teraz ministrem kultury. Wreszcie pani Józefa podreptała do kuchni i już przede mną na śnieżystym obrusie spoczęła „wilczyca z Górowa Iławieckiego”. Z wielką ciekawością i dreszczykiem emocji wziąłem ją do ręki, Misternie wyrzeźbiony w grubym na półtora centymetra jantarze wilczy łeb szczerzył potężne kły i nastawiał czujnie ostrych uszu, z których jedno kończyło się umocowaną srebrnym kółkiem

orderową wstążką. Mocarny kark kończył się u dołu stylizowaną na grot włóczni srebrną tabliczką z wygrawerowanym gotyckim niemieckim: „Wielkiemu Wilkowi Prus wilczyca z Górowa Iławieckiego”. Całość była niewiele większa od dłoni. Jednak nawet gdyby nigdy nie należała do niesławnej pamięci nadprezydenta Prus Wschodnich, to wielkość użytego do wykonania płaskorzeźby bursztynu i piękno snycerskiej roboty czyniły ją cennym dziełem. Uniosłem medalion ku światłu, które rozpaliło go złotem i jednocześnie, ku memu zdziwieniu ukazało, że tu i ówdzie przenikają jantar otworki, niewiele większe, niż gdyby uczyniono je igłą. Nad środkiem

tabliczki nieznana ręka wyborowała cztery otworki tuż koło siebie, tak że tworzyły krzyżyk... Czyżby to nie w bursztynie płaskorzeźby, a tam gdzie go akurat nie ma, w wyrytych mikroskopijnych otworkach ukryta była prawdziwa wartość „wilczycy”?

W tajemniczej wiosce (szanując wolę pana Rzeckiego nie wymienię jej nazwy) nad podolsztyńską rzeką zajechałem przed wskazany mi przez małoletniego tubylca domek z czerwonej cegły, otoczony ogródkiem, w którym warzywa i kwiaty walczyły o lepsze z chwastami.

Furtka w nieco oblazłym z białej farby płotku uchylona była gościnnie. Wszedłem więc przez nią i stanąłem przed niebieskimi drzwiami, sięgając po mosiężną kołatkę. I nagle cofnąłem rękę, z wnętrza domu dobiegł mnie bowiem rozpaczliwy krzyk: — A żebyś ty! Żeby ciebie pokręciło w czterech dowolnie wybranych miejscach! Drzwi odskoczyły z trzaskiem i wypadł przez nie wraz z kłębami dymu malutki a długobrody staruszek z półmiskiem w dłoni, na którym czerniała nieforemna, ostro pachnąca spalenizną bryłka. —

As! — zamachnął się starszy

pan i czarny kęs poszybował w pokrzywy pod płotem. — Noo! — sapnął (jak domyśliłem się pan Rzecki) z ulgą. — A przepraszam... — dostrzegł mnie przyciśniętego drzwiami. — Pan... Przedstawiłem się szybko — Ha! — machnął triumfalnie półmiskiem gospodarz. — Wierzycie więc mi?! Tylko po co w takim razie pana tu przygnało? Nie ma Komnaty i koniec! Commedia la finita! Chyba, że chce pan ode mnie zaświadczenia na piśmie! Przyjrzałem się panu Onufremu dokładniej. Jako żywo ze swymi rumianymi policzkami, kartofelkowatym

noskiem i długą białą brodą przypominał mi Disneyowskich krasnali. W najlepszym tego słowa znaczeniu! Przypadł mi do serca. Ja jemu chyba nie bardzo, bo usłyszałem, jak mruczy: — Skorpion, środa, księżyc w trzeciej kwadrze i w znaku Panny. Kłopoty! No i już się zaczęły. Zamiast kurzęciny na obiad ufedrowałem sobie węgiel na zimę! „Skąd wie, że jestem spod znaku Skorpiona?” — pomyślałem. — Niech pan tak na mnie nie patrzy! — naburmuszył się pan Rzecki. — Odrobina astrologii jeszcze nikomu nie zaszkodziła. Zwłaszcza, gdy się

sprawdza! Tam w pokrzywach ma pan dowód na to. Ciekawi mnie tylko, co jeszcze kłopotliwego pańska wizyta mi przyniesie, oprócz krakersów, zamiast pysznego kurczęcia na obiad! —

Ależ...

— No tak, już czuję, pan fajczarz! Zadymi mi pan domek na amen. Nie dziwiąc się już, skąd znamienity jasnowidz wie, że palę czasem fajkę, obiecałem grzecznie jej nie używać i w lepszych już nastrojach zasiedliśmy nad krakersami i filiżaneczkami z parzoną po neapolitańsku kawą. Gdy jednak zaproponowałem panu

Rzeckiemu współudział w spotkaniu poszukiwaczy skarbów w Górowie zamachał odmownie rączkami: — Nigdy. Komnata spłonęła. Nie ma co grzebać się bez potrzeby w ziemi! Przynajmniej ja nie mam takiego zamiaru! Dopiero po drugim czajniczku kawy i mych zapewnieniach, że owszem, Bursztynowa Komnata może i spłonęła, ale jest okazja poszukać w różnych ciekawych miejscach — a nuż ukrywają coś cennego, co ubogaci naszą kulturę, pan Onufry podrapał się z zastanowieniem po perkatym nosku. Gdy jeszcze dodałem, że wszystkie koszta

związane z jego wyjazdem na „mazurskie łowiska skarbów” oraz wygodny transport bierze ministerstwo na siebie, sapnął i mrugnął na mnie wesoło. — Zgoda. Może pan zajeżdżać po mnie, komnatologu nieszczęsny!

ROZDZIAŁ 2

SPOTKANIE Z ZOŚKĄ · JESZCZE RAZ SKARB HASAN–BEJA · ÓSMY CUD ŚWIATA · CZY BURSZTYN MOŻE BYĆ MAGNESEM · OFLADROWANIE „WILCZYCY Z GÓROWA IŁAWECKIEGO” · PIERWSZA PORAŻKA · BRUNET WIECZOROWĄ PORĄ · TO JEST TA MAPA! · KTO JEŹDZI ZIELONYM SCIROCCO · SAMOCHODZIK PANA SAMOCHODZIKA

W środę 27 sierpnia niestety nie „punkt ósma”, a „pięć po” (te korki warszawskie!) wbiegłem do gabinetu szefa, już od progu wołając: — Załatwione! Na pięć! A może nawet na pięć z plusem... Znieruchomiałem w progu. Na zabytkowym biurku pana Tomasza kiwały na mnie spokojnie dwie stopy, a raczej stópki ubrane w damskie pantofelki, reszta nadspodziewanego zjawiska była ukryta za płachtą gazety —

A cóż...

— Salem alejkum — usłyszałem znajomy głos i zza dziennika ukazała się roześmiana twarz Zośki, siostrzenicy pana Tomasza. Zosia, ledwo szesnaście lat licząca, przyczyniła się już do schwytania przez swego wujka, czy jak kto woli stryja, nieuchwytnego Kolekcjonera, a mnie dopomogła w pogrążeniu Jerzego Batury i odzyskaniu skarbu Hasan–beja. — Alejkum salem — odparłem, mimo woli zdziwiony, choć przecież za dwa dni Zośka miała mi towarzyszyć, w nagrodę za pomoc w walce o skarb Hasan–beja, w wyjeździe na spotkanie poszukiwaczy skarbów do Górowa Iławeckiego. — Cóż mnie tak po

wschodniemu witasz? — Bo czytam właśnie, że jakiś nieznany darczyńca przekazał „w imieniu polskich Tatarów cenne kosztowności na rzecz powodzian”. Nie ma to przypadkiem czegoś wspólnego ze skarbem Hasan–beja? — dziewczyna zerknęła na mnie spod oka. — Nogi z biurka! — warknąłem, usiłując ukryć zmieszanie. — Da ci wujek skarby, gdy zobaczy, jak traktujesz jego cenne biurko! — Nie zobaczy — ziewnęła Zosia. — Został zesłany przez dyrektora Marczaka, w jego zastępstwie, na konferencję „O wyższości denara

Mieszka I nad niemieckim talarem cesarskim”. Do drugiej pan ma się mną opiekować, żebym nie zrobiła jakiegoś głupstwa... Zaśmiałem się mimo woli: „Ech, ten Marczak i jego konferencje!” — ...tak jakbym nie mogła zrobić jakiegoś głupstwa u siebie, w Łodzi, a czekała z tym na stolicę — zaśmiała się dziewczyna. — Lepiej zrobię panu kawy, a pan... — Zaparz nam obojgu mej cudownej zielonej herbaty. Puszkę znajdziesz przy czajniku w moim pokoju obok.

— Niech będzie zielona — nieco skrzywiła się Zośka, ale spojrzała przymilnie. — Byle pan opowiedział mi, skąd wraca. Od wujka nic, oprócz tajemniczej miny i wiadomości, że pan wyjeżdżał, nie wydobyłam. — I ode mnie do jego powrotu nic nie wydobędziesz... no może coś ci pokażę... — tak tajemniczo zawiesiłem głos, że Zośka pobiła rekord świata w szybkości zaparzania herbaty: —

I co, i co?...

— A to — położyłem przed nią wilczycę z jantaru. —

Ale cacko — ostrożnie

podniosła medalion. — Co tu napisano? — Wielkiemu Wilkowi Prus wilczyca z Górowa Iławeckiego. — Z Górowa Iławeckiego? — Zośka obróciła płaskorzeźbę ku światłu i aż pisnęła z radosnej ciekawości. — To tam, dokąd jedziemy! Zaśmiałem się: —

Na to wygląda!

— Zaraz, zaraz... — dziewczyna poderwała się z fotela. — To cudo jest z bursztynu!... Czyżbyśmy więc jechali szukać Bursztynowej Komnaty?!

— Życie poszukiwacza skarbów pełne jest niewiadomych! — uniosłem znacząco palec w górę. — Bursztynowa Komnata... — Zośka ostrożnie pogładziła ostrouchy łeb „wilczycy”. — Niech mi pan o niej opowie... Wiem tylko, że była, że zaginęła bez śladu. Od czasu do czasu gdzieś czytam, że ktoś jest na jej tropie. Ale to za mało. Teraz, kiedy sama wyruszam jej śladem, muszę chyba wiedzieć więcej, nie? Skinąłem potakująco głową: — Jasne. Tylko opowiedzieć wszystkiego o tym ósmym cudzie świata nie da się za jednym „posiedzeniem”.

— Wujek ma wrócić dopiero po drugiej... — Nie, kochana. Żeby zostać choć kandydatką na początkującego komnatologa... — Komnatolog. Hi! Hi! — zachichotała. — Czego rżysz? — obruszyłem się. — Tak nazwał mnie pewien wielkiej siły jasnowidz. — Przepraszam — zerknęła niewinnie — ale mnie ten komnatolog skojarzył się z malarzem pokojowym... —

Zośka! Bo coś mi się widzi,

że ty nie zobaczysz tajemnic Górowa, przynajmniej w moim towarzystwie! — Jeszcze raz przepraszam — błyskawicznie spoważniała. — Wróćmy do spraw Komnaty... — No dobrze — sięgnąłem po tytoń i zacząłem nabijać fajkę. — Tylko od czego zaczniemy? Od historii Komnaty, od jej wyglądu, domniemanych miejsc dzisiejszego jej ukrycia, czy i mego bursztynu?... — Od piękna — rozmarzyła się niespodziewanie Zosia — Proszę opowiedzieć, jak wyglądała... —

Zgoda — pyknąłem z

fajeczki. — Na początek tylko ociupinka historii: kto i kiedy wykonał ósmy cud świata... Bursztynową Komnatę rozpoczął tworzyć w 1701 roku mistrz bursztyniarski z Kopenhagi Gotfryd Wolffram na zlecenie króla pruskiego Fryderyka I. Pracował sześć lat, kiedy to w pałacu w Charlottenburgu zainstalowano, jak podają źródła, „dużą ścianę, całą wyłożoną bursztynem” Jednak zarządca pałacu królewskiego ocenił mistrza Wolfframa jako zbyt „kosztownego” i zwolnił go, a na jego miejsce sprowadził dwóch rzemieślników gdańskich: Andreasa Schultera i Gotfryda Turowa. Pierwszy tworzył głównie koncepcję Bursztynowej Komnaty, drugi kierował

wykonującymi ją warsztatami. Wreszcie, w 1712 roku zakończono prace nad gabinetem z jantaru, który sam król Fryderyk I uważał za „coś, czego jeszcze żaden monarcha nie miał”... Zapatrzyłem się w dym z fajki, mlecznoszary, opalizujący jak jasny bursztyn. — Na srebrnej folii ułożono misternie rzeźbione płytki różnych odcieni bursztynu: inkrustacje i ornamenty. Przeplatały się pejzaże, herby, girlandy kwiatów, monogramy królewskie „F.R.”, miniatury z życia dworu i prostych rybaków, tak kunsztowne, że można je było podziwiać

tylko przez lupę. Złotą przestrzeń gabinetu powiększyły owalne zwierciadła, których ramy i panneau tworzyły bursztynowe owoce, stwory morskie i postacie z niemieckich baśni... Zachwycony Fryderyk I kazał umieścić Komnatę w Poczdamie, w reprezentacyjnej części pałacu królowej. Przyszedł rok 1716 i car Piotr I mógł napisać do żony: „Otrzymałem wspaniały prezent!”. Bursztynowa Komnata przy zachowaniu największej ostrożności ruszyła do Rosji. Tam, po śmierci Piotra I, przez pewien czas stanowiła tzw. „salę posłów” w Pałacu Zimowym. A potem znikła na czterdzieści lat w skrzyniach. Wreszcie na rękach siedemdziesięciu sześciu

żołnierzy przeniesiono ją na rozkaz carycy Elżbiety do Carskiego Sioła, letniej rezydencji władców Rosji. Tu zamontowaniem jantarowego cudu zajął się Bartolomeo Rastrelli przy pomocy Iwana Kopytowa, Wasyla Kirikowa i Iwana Bogaczowa. Komnatę należało też przekomponować, przeznaczona na nią sala posiadała bowiem troje drzwi i trzy okna, i uzupełnić nowymi płytkami i rzeźbami z bursztynu, jako że pomieszczenie w Carskim Siole było większe niż w Poczdamie. Rastrelii wspomógł się tu sprowadzonymi z Wenecji kryształowymi zwierciadłami, które osadził w biało–złotych ramach. Miodny blask bursztynu pogłębiło złote światło pięciuset sześćdziesięciu pięciu

woskowych świec osadzonych w pozłacanych kinkietach. Gdzieniegdzie wkomponowano w bursztyn „umacniające” jego wyraz rzeźby z kaukaskiego jaspisu... Jeszcze tylko w 1759 roku malarz Pirsów wykonał plafon Komnaty, a w pięć lat później wymieniono jej parkiet na stonowaną w jedną całość z bursztynowymi ścianami mozaikę z najcenniejszych gatunków drewna. Przy wykończeniu Komnaty pracowało także pięciu rzemieślników z Królewca, wśród nich Friedrich Johann Roggenbuch oraz Clemens Frick. Drzwi i częściowo zwierciadła pokryły rzeźby wiedeńczyka Johanna Franza Dunkera, który na jednym z cokołów luster umieścił napis ,Anno 1760”. Jednak

„drobne” poprawki trwały jeszcze pięć lat. Dlatego komnatolodzy... Zośka, ja ci się zaśmieję!... uważają rok 1765 za czas narodzin Komnaty w jej pełnym, łączącym barok z rokokiem, najwspanialszym wystroju artystycznym — sięgnąłem po zapałki, bo podczas opowieści zapomniałem o swej fajeczce. — I to już wszystko?!... — westchnęła rozmarzona Zosia. — Jeśli dodamy, że w latach 1855–1858 przekonstruowano i ozdobiono sufit Komnaty według projektu petersburskiego architekta Andreja Stakenschneudera, i że przybył

jej w tym czasie obraz nieznanego weneckiego malarza — prawdopodobnie Fottenbacco — „Mądrość czuwająca nad Młodością”, medaliony wokół którego wykonał Iwan Titow, mamy już gotowy ósmy cud świata: długi na 10,15 metra, wysoki na 4,47 metra; 55 m2 wszystkich odmian... — Ii tam z liczbami! — machnęła ręką moja słuchaczka. — Liczy się tylko piękno! — Ale może zainteresuje cię choć jedna liczba — ubiłem leniwie tytoń. — Wartość Bursztynowej Komnaty jest dziś oceniana na pół miliona dolarów...

Aż podskoczyła w fotelu: — To kiedy jedziemy do tego Górowa?! Wybuchnąłem śmiechem. Zośka zaczerwieniła się, ale po chwili dołączyła swój śmiech do mego: — Ej! Jasne że piękno musi być cenne! Teraz chciałbym obejrzeć jakieś zdjęcia Komnaty. Przecież musiał ją ktoś fotografować, a nie sądzę, że zdjęcia zniknęły wraz z Komnatą. — Przejrzysz je sobie u wujka. Tylko nie spodziewaj się rewelacji. Ówczesna technika fotograficzna to nie to co dzisiaj. Zresztą, o ile wiem, nie

sporządzono dokładnej dokumentacji fotograficznej naszego cudu. Jako ciekawostkę powiem ci, że na przykład w polskich zbiorach jest tylko jedno autentyczne zdjęcie Komnaty. Reszta to kopie z dzieł rosyjskich i niemieckich fotografów... Zadzwonił telefon. Myśląc, że to ktoś do pana Tomasza, nie podnosiłem słuchawki. Wreszcie jednak, gdy dzwonek ani myślał ucichnąć, sięgnąłem po nią: —

Paweł Daniec, słucham.

— Co wy tam, śpicie?! — usłyszałem gniewny głos szefa. — Dzwonię i dzwonię. Zośka jest?

— A czemu miałoby jej nie być? — zdziwiłem się uprzejmie. — To dobrze. A nasze, to znaczy twoje sprawy? Załatwiłeś? — fajeczki.

Z nawiązką — pyknąłem z

— Z czym? — pan Tomasz jakby się zdenerwował, — Przyjedzie szef do ministerstwa, to zobaczy — pyknąłem drugi raz. — To wy przyjeżdżajcie. Urywam się z konferencji i zaraz chcę was widzieć u siebie!

— Wedle rozkazania — delikatnie odłożyłem słuchawkę, która dziwnie bulgotała.

Przepchałem jak mogłem najszybciej Rosynanta przez śródmiejski tłok, jeszcze tylko bieg po stromych schodach i już staliśmy w drzwiach mieszkania pana Tomasza. — Pokaż nadwyżkę — wyciągnął bez zbędnych powitań rękę ku mnie. —

Słucham?...

—

Jeśli nie przywiozłeś tu

bursztynowego wilka pani Okońskiej i nie jest on wart naszego zainteresowania, to nie jestem Tomasz Samochodzik, a święty Tomasz z Akwinu — błysnął wesoło okularami. — No, dawaj! — Szefie, jesteś wielki! — skłoniłem się i położyłem na dłoni wodza łup mej wyprawy w Olsztyńskie. — Fiu, fiu! — tryl kanarka to nie był, ale drozd wiele się mógłby od pana Tomasza nauczyć. — Zośka, trzy kawy... nie, dla ciebie herbata. A ty, Paweł, siadaj i opowiadaj, cóżeś robił, o czym mówiłeś i co myślisz... Podjąłem więc opowieść. Szef milczał

obracając w dłoni medalion. Dopiero gdy doszedłem do nazwania mnie przez pana Onufrego komnatologiem, mruknął: — Komnatolog? Ciekawe, bo mnie się kojarzy... — Z malarzem pokojowym — wtrąciłem wściekły. — Tobie też? — zdziwił się uprzejmie. — Nie mnie, tylko pańskiej siostrzenicy! Zośka parsknęła herbatą. —

O, to przepraszam, jeśli cię

uraziliśmy — pan Tomasz zamerdał pojednawczo „wilczycą”. — Znasz to cacko już trzy dni, a to dla twego bystrego umysłu długi czas... — spoważniał. — Spróbuj więc odpowiedzieć mi na trzy pytania. Jakie to miejsca ta piękna płaskorzeźba wskazuje i gdzie ich szukać? Po co było tajemniczej pannie Gunter „przyznanie się” do „wilczycy” gauleitera Kocha? Czy to miłe zwierzątko z jantaru może mieć jakiś związek z Bursztynową Komnatą? Sięgnąłem po fajkę i pudełeczko z tytoniem: —

Umysł pana, szefie, też jest

wielki — zacząłem żartem — tylko spojrzał pan na medalion i już wie, że jest nie tylko ozdobą, ale i zaszyfrowaną wskazówką... Pan Tomasz uśmiechnął się nie bez dumy: — Nie w wilczym to zwyczaju być podziurawionym, nawet tak misternymi otworkami, chyba że nasza rzeźba wilczycę trafioną śrutem, co chyba odrzucimy. Ale jeśli „ozdobiony” medalion przyłoży się do jakiejś mapy czy też planu, wtedy wskaże on... ba, właśnie co? No, Pawełku, trzy odpowiedzi! —

Zacznę od trzeciej. Związek

z Bursztynową Komnatą wykluczam. Zapewne ku żalowi Zośki — podałem dziewczynie płaskorzeźbę. — Komnata była już w ręku nadprezydenta Prus Wschodnich, trudno więc, żeby mieszkańcy małego Landsbergu mu ją darowali. Chyba że „wilczyca” wskazuje wykonane przez mieszkańców tego miasteczka schrony, w których mógłby ukryć swą zdobycz Wielki Wilk Prus, ale tę ewentualność włóżmy między bajki. Co jest w miejscach wskazanych przez otworki, nie wiem. Gdzie ich szukać? Sądzę, że właśnie w okolicy dzisiejszego Górowa Iławeckiego, na terenach, które były w zasięgu ówczesnych władz mieściny. Co do Kocha... Jak dobrze wiecie, na

terenie obecnych Niemiec działa sporo organizacji posthitlerowskich. Uznanie przez gauleitera „wilczy i nobilitowałoby ją w ich oczach: może jej posiadacz zdobyłby większe prawa przywódcze; może znaczyłoby to, że miejsc wskazanych przez medalion szukać należy, a nawet trzeba... Tylko tyle zdążyłem wymyśleć. Aha, jeszcze i to, że jakimś trafem „towarzystwo panny Gunter” nie sporządziło jakiejkolwiek kopii „wilczycy”, nadal stara się bowiem ją odzyskać, choć już o błogosławieństwie nieżyjącego od 1986 roku Kocha nie ma mowy. W tych miejscach „ukrytych” pod otworkami w jantarze musi coś być!

— Nieźle, Pawełku, nieźle! — skinął mi głową szef. — Skoro szukają ich tamci, spróbujmy poszukać i my! — zatarł ręce pan Tomasz i wtedy ze zdziwieniem zobaczyłem na wierzchu jego lewej dłoni smugę smaru, ale nie zdążyłem spytać tak zawsze schludnego przełożonego o jej pochodzenie, Zośka szepnęła bowiem stłumionym od napięcia głosem: — Patrzcie: ona zawsze ustawia się pyskiem na północ!... Rzeczywiście! W jakąkolwiek stronę obróciła trzymaną za wstążeczkę „wilczycę”, ta powoli, ale nieustępliwie zwracała kły ku północy...

— Daj ją tu, Zosiu — równie ściszonym głosem zawołał pan Tomasz. Pochyliliśmy się nad medalionem... — Dziwne... Bursztyn i srebrna blaszka... — mruknął szef. — Nawet dziecko wie, że jantar łatwo się elektryzuje, ale nigdy nie słyszałem, żeby posiadał aż takie zdolności magnetyczne... — Wilki zawsze wyją ku księżycowi. Może więc wyrzeźbiony w bursztynie wilk wyje ku północy... — zażartowałem. — Daj spokój! — ofuknął mnie pan Tomasz i wyciągnął z szuflady biurka szkło powiększające i maleńki

nożyk. Powolutku wcisnął ostrze pod blaszkę... Brzęknęło i blaszka odskoczyła na podłogę... W odsłoniętym karku „wilczycy” ukazał się podłużny otwór, w którym czerniała wąska sztabka jakiegoś metalu. — Magnes! — machnął ręką szef i schylił się po srebrny grot. Zośka westchnęła z rozczarowaniem. — A czegoś ty się, dziewczyno, spodziewała? — zaśmiał się jej wujek ostrożnie mocując tabliczkę, tak by każdy z pazurków wszedł we właściwe nacięcie. — Skoro odkryłaś już jedną tajemnicę „wilczycy”, to odkryj i drugą:

w którym miejscu mapy (dla której ją wyrzeźbiono), mamy przyłożyć tego drapieżnika... — W którym? — prychnęła Zośka. — A w takim, żeby te cztery dziurki wskazywały kościół. No bo z nich przecież krzyżyk, nie? —

Zosieńko!... Chlubo Łodzi!

Popatrzyliśmy na dziewczynę z podziwem. — Toż ty całą robotę za nas odwalasz! — pokręciłem głową. — Gdybyś jeszcze miała mapę... —

Ten drobiażdżek to już

zostawcie mnie — zaśmiał się pan Tomasz i sięgnął po telefon. Znów rzucił mi się w oczy smar na jego nadgarstku, ale szef witał kogoś po tamtej stronie przewodu. — Pozdrowienia, Zbyszek! Potrzebuję wszystkich, jakie tylko masz, map Prus Wschodnich. Interesuje mnie szczególnie rejon obecnego Górowa Iławeckiego... Kiedy mnie interesuje? Teraz, zaraz! Dobra, przysyłaj Leszka. Dzięki stokrotne! — Dzwoniłem do znajomego kartografa z zawodu i zamiłowania — powiedział patrząc na nasze zdziwione miny. — Jeśli w jego zbiorach nie ma

właściwej mapy, to chyba będziemy musieli udać się do któregoś z berlińskich archiwów! Cóż, musimy teraz poczekać, aż Zbyszek wygrzebie ze swych przepaścistych szaf co trzeba i prześle nam przez syna. Zosieńko... — Zosieńko, kawy! — zaśmiała się, idąc do kuchenki. — A mało brakowało przecież, żebyście teraz musieli sobie parzyć kawę sami. — Czyżbyś straciła ochotę na górowski połów skarbów? — zdziwiłem się. — Przecież tak cieszyłaś się nań w Mikołajkach. — Nie tyle ja sama straciłam — skinęła głową w stronę pana Tomasza —

tylko wujka rodzona siostra, a moja matka, usiłowała mi to wybić z głowy, gdy dowiedziała się, że mam do Górowa jechać tylko z panem... —

A dlaczego?

— Zacytuję mamę: „Szesnastoletnia dziewczyna z obcym młodym mężczyzną...” Już chciała dodać mi do asysty mego braciszka, ale na szczęście ze zwichniętą nogą Jacka wciąż nie najlepiej. Tak więc mój wypad po skarby zawisł na włosku, a raczej na drucie telefonicznym, bo czym prędzej zadzwoniłam do wujka i on uspokoił mamę. Co prawda zajęło mu to około pół godziny, ale jestem? Ciekawe

tylko, dlaczego słyszałam coś o panu Zagłobie?... — I ja jestem ciekaw — mruknąłem dość ponuro. — Proste — rozłożył ręce (w tym jedną ubrudzoną smarem) mój przełożony. — Zwróciłem swej kochanej siostrze uwagę, że młodziutkiej Helenie Kurcewiczównie pod opieką pana Onufrego Zagłoby herbu Wczele włos z głowy nie spadł. — Ani listek z wianka — mrugnęła ku mnie Zośka. — A czy ja jestem stary, gruby, ślepy na jedno oko i łysy? Owszem,

mamy jednego pana Onufrego w ekipie, ale to pan Rzecki, nie ja! — zakrzyknąłem. — Czyżbym się mylił? — załamał ręce szef. — Nie jest więc Zośka bezpieczna pod twoją opieką?! Wybuchnęliśmy śmiechem. I wtedy odezwał się domofon. Pod postacią różowo–fioletowego, jak przystało na punka, młodzieńca, w którym domyśliłem się Leszka, nadciągała pomoc w postaci pliku map, a wraz z nią ostateczne pognębienie „wilczycy z Górowa Iławeckiego” i złej pamięci Wielkiego Wilka Prus... —

No, pruska wilczyco,

ofladrowaliśmy cię, nie uciekniesz — mruczał szef odkładając na biurko najwłaściwsze jego zdaniem mapy. — Ofladrowaliśmy? — zaciekawiła się jego siostrzenica. — Tak nazywa się otoczenie wilka sznurami, na których zawieszono czerwone szmatki. Biedne zwierzę za nic w świecie takiego sznura nie przeskoczy i nie umknie myśliwym — wyjaśniłem rozkładając pierwszą z trzech map wybranych przez pana Tomasza, turystyczną, w skali 1:250000. Szef przyłożył do niej drżącą ręką „wilczycę” kłami na północ, a wywierconym krzyżykiem w środku,

gdzie, mniemaliśmy, powinien stać interesujący nas kościół... —

Pudło... — jęknęła Zośka.

Faktycznie. Z sześciu otworków tylko dwa wskazywały coś konkretnego. Jeden miejscowość, która dziś nosi rosyjską nazwę Bagrationowsk (Pruska Iławka), drugi zakole rzeczki o wdzięcznym imieniu Kima. — Nic! — sapnął pan Tomasz. — Jeśli tajemnica, to na pewno użyto do jej zapisu mapy wojskowej! — i już rozkładał tak zwaną „sztabówkę”. Ale i ona niewiele pomogła. „Wilczyca” wyprowadziła nas w lasy i trzęsawiska, dokąd nie prowadziły żadne ze

skrupulatnie zaznaczonych na mapie dróg. Druga z map wojskowych, na której zaznaczono dosłownie każdą ścieżkę, też na nic się nie przydała. Usiedliśmy wokół z ponurymi minami. Leżąca pośrodku „wilczyca” ironicznie szczerzyła kły. — To więc nazywa się ofladrowanie?... — słodko odezwała się Zośka. Zamachnąłem się na łódzkie diablę fajką. — Dajcie spokój! — westchnął szef sięgając po papierosy. — Choć rzeczywiście sądziłem, że znajdziemy

rozwiązanie... A może potrzebny jest plan Górowa, czy jak ono się tam nazywało?... — Nie sądzę — siorbnąłem wystygłej kawy. — Otworki wskazują sześć miejsc czy też jakichś tam schowków. Czy w tak małym miasteczku wykonano by ich, nie budząc niczyich podejrzeń, aż tyle? I to mających jakąś wartość dla samego gauleitera Kocha? — Sugerujesz, że istnieje jakaś mapa, którą przeoczył nasz mistrz kartografii? — dmuchnął dymem w moją stronę wódz. — Czyli pozostają nam berlińskie archiwa? Nie liczyłbym na ich chęć do pomocy.

— Spokojnie, panie Tomaszu — odparłem atak dymu z aresa dymem z fajki. — Na spotkaniu w Górowie będzie wielu poszukiwaczy skarbów. Sądzę, że przygotowanych do akcji, a więc może i posiadających niemieckie mapy tamtych terenów, różne mapy... może i tę właściwą... — A ty będziesz latał z tym jantarowym cackiem od mapy do mapy i przymierzał się? Od razu wzbogacisz naszą ekipę o kilkudziesięciu wspólników! — zaśmiał się szef. Ziewnąłem pobłażliwie: — Ani myślę pokazywać komukolwiek medalion. Odrysuję, nawet

niezbyt starannie, byle dziurki były na swoich miejscach, jego kształt na kartonie i wytnę. Dopiero tak uzbrojony pokażę się łowcom skarbów. O prawdziwej „wilczycy” nie powiem ani Zydze (wyposażony w superwykrywacz metali mój kumpel z Mrągowa, z którym miałem współpracować podczas górowskiej akcji), ani nawet panu Onufremu Rzeckiemu. — Nie ufasz im? — zdziwił się pan Tomasz. — Ufam — odpowiedziałem spokojnie — i nawet powiem, że szukam tych sześciu domniemanych schowków ze skarbami, ale ni słowa o Kochu i

medalionie. Niechcący mogliby powiedzieć przy kimś o jedno słowo za dużo... — Dobra — zgodził się pan Tomasz. — Ja jeszcze jutro wpadnę do znajomków z Archiwum Państwowego, choć wątpię, czy ta wizyta coś przyniesie... A teraz też odrysuję sobie „wilczycę”. Nie należy się z nią obnosić... Pożegnaliśmy się. Odszedłem już kawałek od domu szefa, gdy przypomniałem sobie, że nie zapytałem go, skąd na jego wypielęgnowanej dłoni ta smuga smaru... Ale to pewno nic ważnego...

Właśnie kończyłem w swoim mieszkaniu na Ursynowie wystrzygać z kartonu wilczy łeb, gdy wydało mi się. że ktoś czai się pod drzwiami. Nie usłyszałem żadnego dźwięku, szelestu, było to po prostu przeczucie. Ale wstałem po cichu od stołu, podszedłem ostrożnie do drzwi i przekręcając błyskawicznie zamek otworzyłem je nagłym ruchem... Oparty o framugę stał szczupły niewysoki brunet około czterdziestki w zamszowej kamizelce na gołe ciało, dżinsach i adidasach. Krótko przycięty wąsik nad wąskimi wargami rozciągał się na mój widok w czymś w rodzaju

uśmiechu: — Przestrasza pana mój widok, jak tych klientów w Barczewie, co zachęceni pańskim przykładem chcieli złożyć wizytę babci... „Okoński” — pomyślałem. —

Ale...

— Wiem, wiem — Okoński uniósł rękę do góry — pana moja babcia zapraszała... — minął mnie i wszedł do pokoju. — O, jesteś moja droga „wilczurko” — podrzucił w górę medalion i razem z nim opadł na fotel. — Poproszę o kawę, a potem pogadamy, bo sądzę, że jesteście panowie w tym

samym punkcie rozważań na temat bursztynowej ozdoby Herr Kocha co ja. Z jednym wyjątkiem: mapa! — zaśmiał się bezgłośnie. Niezbyt spodobało mi się tak obcesowe wtargnięcie do mego domu, ale gdy usłyszałem „mapa”, rzuciłem się do kuchenki parząc wpierw palce, a potem kawę. „Jeśli on wie coś o mapie, to nieba bym mu przychylił, a nie Bastkiem częstował!” — Zamieniam się w słuch — podsunąłem gościowi cukiernicę, którą on równie uprzejmie odsunął. Wyciągnął paczkę chesterfieldów: —

Można?

— Oczywiście — sięgnąłem po fajkę, jako że rozmowa zapowiadała się nader zajmująco. — Zacznę może od końca, czyli od mego przyjazdu do Polski — Okoński łyknął kawy. — Do Barczewa dotarłem nocą, bo na granicy rozbebeszyli mi Niemiaszki wóz, niby szukając narkotyków, a mnie się wydaje, choć może to już obsesja, że jakąś rolę grało tu nasze zwierzątko — zakręcił medalionem. — Tak więc pod domek babci zajechałem nocą, w samą porę, by spłoszyć kandydatów na nieproszonych gości, którzy prysnęli na widok mego merca w ogródki, ale usłyszałem też i warkot ruszającego ostro za

skrzyżowaniem samochodu. Od babci dowiedziałem się, gdzie szukać „wilczycy”. Przyznam się, że oddanie tak ważnej dla mnie sprawy w leniwe łapy urzędasów wkurzyło mnie. Z rana na gaz więc i do Warszawy, do waszego ministerstwa. Ale tu, zamiast od razu zaczynać awanturę, postanowiłem sprawdzić, czy niemieckie marki nadal rozwiązują polskie języki. Rozwiązywały. Co prawda test przeprowadzałem tylko na tak zwanym niższym personelu, czyli woźnych, sprzątaczkach i kierowcach... Co się pan tak krzywi?! Toż nie wyciągnąłem od nich tajemnic państwowych! Niech się pan cieszy, że mówili o panu, choć od niedawna pan w ministerstwie, bardzo

dobrze (jakaś akcja ze skarbem Tatara, Hasana czy jak), a już o pańskim przełożonym to był jeden okrzyk zachwytu!... „Koniecznie muszę wspomnieć o tym panu Tomaszowi — pomyślałem. — Tyle razy żalił się, że nikt w firmie nie dostrzega jego pracy. A tu proszę, nawet sprzątaczki!” — Uspokoiłem się więc, a nawet ucieszyłem — ciągnął Okoński. — A ponieważ dowiedziałem się, że akurat konferuje pan z pewną młodą damą, odłożyłem spotkanie do wieczora. Adres miałem na pozostawionej przez pana u babci wizytówce. Tak nawiasem

mówiąc i na staruszce wywarł pan jak najlepsze wrażenie... — Ale może już o „wilczycy” i mapie — wtrąciłem ostrożnie. — Proszę bardzo. Ogólnie rzecz biorąc to moja emigracja do Niemiec nie wyglądała tak różowo, jak sądziłem. Wylądowaliśmy z żoną w Bochum. Najpierw i owszem wspomagano przesiedleńców, jak to się tam mówi, a potem to już ciężka robota w zakładach Opla. Po dwóch latach żona odeszła, nie wiem czy za głosem serca, czy dla bardziej niż mój wypchanego portfela właściciela sieci marketów. Nie bardzo miałem serce zajmować się ukrytą w

domku babci „wilczycą”, której „magnetyczną” tajemnicę i przeznaczenie odgadłem jeszcze przed wyjazdem z Barczewa. Tylko od czasu do czasu zachodziłem do małego antykwariatu przy Liebenstrasse, specjalizującego się w pamiątkach z Prus Wschodnich. Aha, miałem ze sobą w Niemczech taką kopię medalionu, jaką tu pan sporządza... na szczęście już niepotrzebnie. Pewnego dnia patrzę, a na wystawie leży taka sobie mapka — sięgnął do kieszeni kamizelki i wydobył z niej złożony na czworo arkusz, który rozprostował przede mną na stoliku... Zobaczyłem mapkę czy też plan Landsbergu i okolic, narysowany wedle

ówczesnej mody, to znaczy jakby z lotu ptaka, z zaznaczeniem (mam nadzieję dokładnym) każdego domu, każdej zagrody. W lewym górnym rogu wyrysowano herb miasteczka okolony laurowym wieńcem, spiętym u dołu — poczułem żywsze bicie serca — klamrą w kształcie wilczego łba. Sięgnąłem szybko po medalion. Okoński zaśmiał się: — Spokojnie, pasuje! Tylko może najpierw dokończę. Oczywiście też zwróciłem uwagę na ten sympatyczny łebek, a gdy jeszcze zobaczyłem datę wydania mapki... o... listopad 1944, wiedziałem, że nie będę musiał nawet

przymierzać swej „wilczycy”. Bo kto bawi się w drukowanie turystycznych mapek, gdy Rosjanie są tuż, tuż? Uprzejmy antykwariusz zapakował mapkę, wypytując grzecznie, czy jestem z tamtych stron i prosząc o adres, by mógł wysłać do mnie zaproszenie na kolejne zebranie pruskich wygnańców, czy jak tam się to towarzystwo nazywało. Na wszelki wypadek, tknięty przeczuciem, podałem adres fałszywy, ale nie na wiele to pomogło. Dosłownie już następnego dnia, gdy byłem w robocie, włamano się do mojego mieszkania. Nic nie zginęło, a rozpruwano nawet co grubsze okładki książek. Potem była jeszcze jedna wizyta złodziei, a potem napad, którego

wykonawcy przesadzili w „staranności” wykonania roboty, bo flekowany ledwo usłyszałem: „Gdzie jest...”, a już straciłem przytomność... zaśmiał się swym bezgłośnym śmiechem. — A teraz... — wstał i podszedł do okna — panie Pawle, proszę na chwilę... Zerwałem się z fotela. — Zna pan to zielone scirocco? — wskazał parking przed domem. Pokręciłem głową: —

Widzę je po raz pierwszy.

Wrócił do filiżanki z wystygłą kawą:

— A ja, odkąd jestem w Polsce, widzę je po raz czwarty — westchnął — chyba że to w naszym kraju bardzo modny model volkswagena. No, ale nic. Ja tu o przywidzeniach, a pana zżera ciekawość, jak to „wilczyca” zachowa się na mojej mapce! Proszę sprawdzić, bo wątpię, czy uwierzy mi pan na słowo, że wskaże cmentarz pod wieżą ciśnień w Górowie Iławeckim, skrzyżowanie dróg w Półwiosku (piękna nazwa), wschodni stok góry w Pareżkach, most nad torami na drodze z Lidzbarka Warmińskiego, przydrożny krzyż w Piastach Wielkich i mostek nad strugą na trasie z Górowa do Worławek... „Wilczyca”, darowana przed

półwieczem nadprezydentowi Erichowi Kochowi, potwierdziła słowa mego gościa. Tam, gdzie powiedział, trafiały otworki wywiercone w jantarze. — Tylko jechać i kopać czy też dłubać — znów bezgłośny śmiech a tymczasem poproszę o drugą kawę! Jak tu odmówić prośbie gościa, który odwiedza mnie z takim prezentem?! — A co do kopania — ustawiałem na stoliku parujące filiżanki to właśnie pojutrze rozpoczyna się w Górowie zlot poszukiwaczy skarbów, na który, notabene służbowo, się wybieram. Niech pan jedzie ze mną. Będzie tam na pewno duże zamieszanie. Nikt nie

zwróci na nas specjalnej uwagi. Gdybyśmy w inny dzień wtargnęli pańskim mercem i moim cherokee w ciszę tego zapomnianego przez Boga i władze zakątka, moglibyśmy mieć na karku „tubylczą ekipę towarzyszącą”. Sądzę, że jedno zielone scirocco to i tak za dużo na nasze potrzeby. — Dobrze. Jedziemy szukać skarbów! — zatarł dłonie Okoński. — Myśli pan, że „wilczyca” może mieć coś wspólnego z Bursztynową Komnatą? —

Nie...

Skinął potwierdzająco głową. —

Wydaje mi się raczej —

ciągnąłem — że wilczyca, wilk, po niemiecku Wolf może być znakiem Werwolfu — podziemnej organizacji, przygotowywanej przez Niemców do walki z Rosjanami na już zajętych przez nich terenach. Okoński kiwnął głową drugi raz. —

Myślimy podobnie.

Porozmawialiśmy jeszcze chwilę, Okoński opowiedział przebieg zapoznania Kocha z niby jego własnością, która napełniała go takim niepokojem, co zdawało się potwierdzać nasze przypuszczenia. Wreszcie umówiliśmy się na następny dzień, na dziewiątą w ministerstwie, i

gość wyszedł mówiąc: — Mapkę zostawiam na wszelki wypadek u pana... Kwateruję w „Forum”. I chyba dobrze zrobił, bo gdy patrzyłem, jak odjeżdża swym mercedesem spod domu, zielone scirocco ruszyło tą samą uliczką w chwilę po nim.

Gdy o dziewiątej wszedłem do naszych „apartamentów” w ministerstwie, Zośka w moim pokoju zmagała się z komputerem, a z gabinetu szefa dobiegał głośny spór o szansę czołowych zespołów Bundesligi na mistrzostwo

Niemiec. Pan Janusz już był u pana Tomasza. — Pareżki, Półwiosek! — zanuciła na mój widok Zośka. — Piękne nazwy. A mapka, mapka?! — Dajżesz spokój — zaśmiałem się — za Niemców nazwy były dużo brzydsze... — Ale mapkę dawaj! — usłyszałem głos szefa. — Niech przekonam się na własne oczy! Przekonaliśmy się więc wszyscy czworo, że „wilczyca” naprawdę ma nam coś „do powiedzenia”. Może tylko

żałuje w swym pruskim łbie, że los zmuszają do zdradzenia tajemnic Polakom. Ale niech tam! Podczas dalszej rozmowy o wyjeździe Okoński był wyraźnie niezadowolony, że dołączą do nas Zyga i Onufry Rzecki. — Ręczę za nich głową — odpowiedziałem — ale, skoro pan tego sobie życzy, ani słowa przed nimi o „wilczycy”. Po prostu skopiowałem stary niemiecki plan, który mi w dodatku zginął. Uspokoiłem tym gościa z Bochum. ale z kolei z zastrzeżeniami wystąpił pan Tomasz:

— Mercedes na niemieckich numerach, twój cherokee, maluch Zygi. Istna kawalkada! — Pan Okoński może jechać z nami, moim wozem... Mercedes zostanie w Warszawie. Pan Janusz zafrasował się: — Nie bardzo. Wyrwałem się z roboty trochę „na uprzejmość”. I w każdej chwili mogą mnie wezwać do powrotu... — pstryknął w komórkowiec wystający z kieszeni bluzy, w którą był dziś ubrany — a nie zabiorę przecież panu jego jeepa. Nieoczekiwanie twarz szefa pojaśniała:

— I na ten kłopot znajdzie się sposób! Otóż... — tu zająknął się mimo woli — wczoraj nie byłem na żadnej konferencji, a okazyjnie nabywałem, drogą kupna zresztą, samochód... W zasadzie samochodzik... Cóż mi większego do krążenia po mieście i okolicy potrzebne... zresztą... Pan Samochodzik i samochodzik! — Wujek kupił malucha! — pisnęła radośnie Zosia. — Nie cierpię maluchów i karaluchów! — wyprostował się z dumą jej wujek. — Kupiłem trabanta! — O, to świetny wozik — widziałem, że Okoński tłumi swój

bezgłośny śmiech. — Ostatnie egzemplarze ściągnięto do Niemiec aż z Turcji i po wyszykowaniu oraz ozdobieniu napisem „ostatnia seria” sprzedano w cenie mercedesów. — Mój nie jest z tych najnowszych — skromnie opuścił wzrok pan Tomasz — liczy sobie... trochę mniej niż piętnaście lat. Wyjaśniła się wczorajsza smuga smaru na ręce szefa! — Tak, to świetny wóz — powiedziałem powoli — tylko czasem potrafi zgubić tylne koło... —

Nie ma róży bez kolców —

sentencjonalnie odpowiedział pan Tomasz i zanim ktokolwiek zdążył zabrać głos, mówił dalej. — Tak więc pan Okoński zostawi swego merca na hotelowym parkingu, a do Górowa pojedzie trabantem. W ten sposób będziecie mieli większą możliwość manewrów... — Z niemieckim paszportem zajechać trabantem na polskich numerach?... — pokręcił głową nasz gość. — A czy musi pan każdemu pchać przed oczy swój paszport. Zaraz wykombinuję panu legitymację służbową czy zaświadczenie. Pojedzie

pan jako pomocnik Pawła, który pierwszy będzie się legitymował, a pan tylko w ostateczności... — Ale z wujka oszust! — zachwyciła się Zosia. — Dobry cel uświęca każdy środek! — pokiwał jej palcem szef. — Przy okazji zamiany mercedesa na „dorożkę Honeckera” (ho tak się chyba mówi w Niemczech na trabanta) może uda się panu zgubić zielone scirocco. Zdziwiłem się, że pan Tomasz jest tak dobrze poinformowany o kłopotach Okońskiego. —

Ty zaś, Pawełku — szef

spojrzał na mnie nieśmiało — może zajrzałbyś przed wyjazdem do mojego „trampka”? Coś tam rozrusznik... — Ależ oczywiście, szefie! — zakrzyknąłem, wiedząc że przynajmniej tej nocy nie będę myślał o bursztynowej wilczycy i Bursztynowej Komnacie. Piętnaście lat to wiek, w którym każdy samochód, nie tylko trabant, wymaga starannego przeglądu, zwłaszcza, gdy kupi się go „okazyjnie”.

ROZDZIAŁ 3

TAJEMNICA ZIELONEGO SCIROCCO · CZYM NAPRAWDĘ JEST BURSZTYN · I POSZUKIWACZY SKARBÓW POKONA MIŁOŚĆ · WPADKA ZOŚKI

Dumnym okiem spoglądałem na pomykającego przed nami dziarską osiemdziesiątką „trampka”. Dumnym, ale i nieco zaspanym, rześkość okazywana teraz na gdańskiej szosie przez samochodzik Pana Samochodzika kosztowała mnie bowiem całonocną dłubaninę w warsztacie. Zośka długo i z przejęciem przekonywała mnie, że przynajmniej jeden z czekających na nas pod Górowem Iławeckim schowków musi mieć coś wspólnego z Bursztynową Komnatą: — ...no bo przecież „wilczycę” wyrzeźbiono w bursztynie!

— Gdyby wykonano ją ze złota, to już byłabyś pewna, że wskazuje miejsce ukrycia prawie tak słynnego jak Komnata pociągu z wrocławskim złotem? — zaśmiałem się. — Ale może, może... Profesor Jacek nomen omen Wilczur, wybitny komnatolog, wylicza aż sto jedenaście miejsc uważanych za miejsca schowania Komnaty. A każde „stuprocentowo” pewne, każde bogate w naocznych świadków ukrycia skarbu. Sto jedenaście! Od Saksonii i Turyngii, poprzez spalskie bunkry Goeringa, ładownie zatopionego przez radziecką łódź podwodną „S–13” wiozącego siedem tysięcy rannych i uciekających z Królewca Niemców „Wilhelma Gustloffa”, po tajny bunkier, który miał

być wykonany pod jednym z królewieckich kościołów... Dlaczego nie mógłby do tej listy dołączyć, jako sto dwunasty, na przykład Półwiosek? Urocza nazwa! — Ee tam z panem — naburmuszyła się dziewczyna. I milczała dumnie chyba dwadzieścia sekund, gdy westchnęła i znów zaczęła: —

Bo wie pan...

— Bo wiesz, Zosiu — wtrąciłem — jeśli nie zawodzą mnie oczy po bezsennej nocy, to daleko za nami jedzie jakiś zielony samochód. Zośka tak gwałtownie odwróciła się do

tyłu, że aż zatrzeszczały amerykańskie pasy bezpieczeństwa. — Spoko! Najpierw nalej mi kubeczek kawy z termosu... O, tak... Dzięki! A teraz spojrzyj na naszego prześladowcę. Możesz nawet spróbować przez lornetkę, bo drań trzyma się daleko, ale przez szybę lornetka niewiele ci pomoże. Zresztą dałbym sobie napluć w ucho, że jest to scirocco prześladujące Okońskiego. Czyli zmiana mercedesa na trabanta niewiele dała oprócz zmniejszeniu prędkości naszej podróży... Oho, Okoński wystawił rękę przez okienko i kiwa kciukiem do tyłu. Też dostrzegł wrogą zielonkę!

— A gdyby tak nagle się zatrzymać?! — ożywiła się Zośka. — Wtedy oni... — Wtedy oni też się zatrzymają. Widzą nas przecież równie dobrze jak my ich... W ponurym nastroju minęliśmy Płońsk. — Panie Pawle — krzyknęła nagle moja pasażerka — scirocco dodaje gazu! Zaraz nas wyprzedzi! Rzeczywiście, po chwili tropiący nas sportowy wóz przemknął obok. Trzech ludzi. Chyba młodych. Ale nie byłem pewien, bo pasażerowie trzymali

niby od niechcenia uniesione dłonie, tak że zasłaniały twarze. — WRA 5634 — Zośka wyjęła notes. — Już zapisuje. — Nie sądzę, żeby to był prawdziwy numer. Zresztą, twój wujek zaraz sprawdzi — choć to niezgodne z przepisami, wyciągnąłem komórkowiec i wystukałem numer pana Tomasza. Oddzwonił po jakichś dwudziestu minutach. — Dzięki, szefie — odwróciłem się do Zośki. — Miałem rację. To numer rejestracyjny golfa poczciwego weterynarza.

— Zawiadommy policję! — podskoczyła na fotelu dziewczyna. — Ee — ziewnąłem. — Scirocco jest gdzieś w sinej dali przed nami. Może nawet ma już inne numery. Zresztą, czy dla takiego drobiazgu policja będzie się bawić w blokadę dróg? Sami sobie damy radę. Ciekawe, co tamci wymyślą?... Nie wymyślili nic odkrywczego, ale zawsze... Na stacji benzynowej w Mławie obok zielonego scirocco stała podniszczona taksówka, polonez. Oczywiście, gdy tylko przejechaliśmy, ruszyła za nami.

— Ech, gdyby nie „trampek” — westchnąłem — byłaby okazja urwać się im. A tak, zmieniając wozy, będą się wlekli za nami. — Zośka.

A scirocco? — zapytała

— Myślisz, że są tak biedni, że nie stać ich na komórkowiec? Cieszmy się choć tym, że na razie nie domyślają się, że o nich wiemy. Inaczej nie bawiliby się w tę przesiadkę. Nie wiedzą też, dokąd jedziemy, bo czekaliby na nas w Górowie. Na zjeździe do Nidzicy zobaczyłem stojący fiat 125p, miejscową taksówkę. W lusterku dostrzegłem, że jadący za

nami polonez zatrzymał się przy niej i już po chwili mieliśmy fiata na ogonie. — Ech, dzieciaki! — zaśmiałem się. — Ciekawe, gdzie się zaczają, gdy zjedziemy z szosy w wiosce pana Rzeckiego, aby go zabrać... Na objeździe Nidzicy nasz „ogon” zmienił się z fiata ponownie w poloneza, tylko innej barwy niż pierwszy... — Panie Pawle! — pisnęła nagle Zośka. — Tam, ten zielony!... —

Mhm...

— Ale skąd on się wziął przed nami?! Przecież został w Mławie?

— Wyprzedził nas szosą przez Działdowo — odpowiedziałem uprzejmie. — Przy prędkości, którą rozwijamy, to dla niego żadna sztuka... W Olsztynie wyprzedziłem trabanta Okońskiego, aby wskazać drogę do posiadłości pana Rzeckiego. Kierowca scirocco, bojąc się widocznie, że umkniemy mu gdzieś w bok w dużym mieście, jechał jakieś trzy wozy za nami. Za miastem znów pozwolił nam odjechać. Gdy dałem znak kierunkowskazem do zjazdu z szosy, poznałem po nagłych przyspieszeniach i zwolnieniach zielonego prześladowcy, że stracił orientację i nie bardzo wie co robić. Ucieszyło mnie to. Gdy

wjeżdżaliśmy w wioskową uliczkę, scirocco przemknęło szosą... — A ja tu czekam i czekam! — przywitał nas okrzyk pana Onufrego. — Aha, to ta młoda dama, o której pan mówił — mruknął i niespodziewanie podniósł prawą dłoń Zośki wewnętrzną stroną do oczu. — Może pani poszukiwać skarbów z tym panem długo, spokojnie i bezpiecznie. Małżeńskie szczęście jeszcze daleko przed panią! Zośka zaczerwieniła się. Pan Rzecki już gramolił się na tylne siedzenie jeepa z turystyczną torbą i drewnianą skrzyneczką: —

Bardzo proszę tylko nie

zaglądajcie do niej i raczej jak najrzadziej dotykajcie. Skarbów tam nie ma, ale to moje przyrządy badawcze. Dotyk obcej ręki może, choćby nawet w niewielkim stopniu, wpłynąć na ich wskazania — zerknął za Zośkę. — Dlaczego akurat mnie pan podejrzewa o chęć grzebania w pańskiej skrzynce? Żeby pan wiedział, jaki ciekawski jest pan Paweł? — Ależ, młoda damo — uśmiechnął się Rzecki — popatrzyłem na panią, by nacieszyć oko jej urodą! — Jeszcze pan zdąży — naburmuszona trzasnęła drzwiczkami auta.

Wyjechaliśmy na szosę. Nasi tropiciele nie wymyślili nic oryginalnego. Scirocco stało na poboczu, a wyciągnięty podnośnik i koło zapasowe wyraźnie miało świadczyć o tym, że biedna zielonka złapała gumę. Tym razem jej numerem rejestracyjnym było WNA 4876 —

O?! — zdziwiła się Zośka.

Wzruszyłem ramionami. Nie chciało mi się nawet niepokoić pana Tomasza sprawdzaniem tego numeru. — Nie wiedziałem, że oprócz teleradiestezji i odczytywaniem zakrytej

przed innymi rzeczywistości para się pan też chiromancją — zwróciłem się do pana Onufrego. — Wiele jest dróg, które prowadzą do prawdy — usłyszałem z tyłu jego pogodny głos i nagle poczułem, że owiewa mnie zapach słodkawy i gorzki jednocześnie... — Pan wybaczy — zająknął się Rzecki — ale to nagromadzenie zapachów plastiku, metalu i pańskiej, hm, fajeczki jest mi przykre, żebym nie powiedział szkodliwe dla mej wrażliwości, z której ma pan zamiar korzystać... Pozwoliłem więc sobie kadzidełko...

— Och, tak, kadzidełko! — ucieszyła się Zośka. — Uwielbiam zapach żywicy... — Żywicy? — ożywił się pan Onufry. — Czy twoje uwielbienie, hi, hi, obejmuje także bursztyn? — Nno ttak — zmieszała się dziewczyna ku mej radości. — To może wiesz, kiedy on powstał? — indagował jasnowidz — Jakieś dziesięć milionów lat temu — odpowiedziała już pewniej. — Prawie trafiłaś. Hi! Hi! Pięćdziesiąt milionów lat temu z

zakrzepniętej żywicy sosny Pinus succinifera. Najbogatsze jego skupiska występują na południowym wybrzeżu Bałtyku, Głównie od Gdańska po Kłajpedę. Największa kopalnia, oczywiście odkrywkowa, znajduje się w obecnym Jantarsku opodal Kaliningradu, czyli dawnego Królewca! Bursztyn... — rozmarzył się Rzecki — najstarszy kamień szlachetny używany przez człowieka. Ileż tajemnic i piękna kryje się w prostym wzorze chemicznym C10H16O... Bursztyn... od niemieckiego Bernstein — kamień, który się pali. Mnie milszą jest nazwa jantar... Skinąłem aprobująco głową.

— Nazywany jest też — ciągnął pan Onufry — ambrytem, burmitem, kopalitem, jaffaitem i muckitem... Można na niego natrafić niekoniecznie nad Bałtykiem. Znajdziesz go, młoda damo, także w dorzeczu Narwi, w okolicach Działdowa, Łomży i Płocka, a również na Śląsku, w Jaroszowie. Zawędrował też na Sycylię, gdzie nazywają go symenitem, do Rumunii jako rumenit, a nawet do Birmy jako birmit. Małe ilości jantaru trafiają się także w Kanadzie, na atlantyckim wybrzeżu USA i w Dominikanie... To byłoby na tyle. Hi! Hi! — zachichotał Rzecki. — Może dzięki moim skromnym uwagom łatwiej odnajdziesz, młoda damo, Bursztynową Komnatę!

— Dziękuję za wykład — obruszyła się Zośka — a od Komnaty są tu lepsi specjaliści — kiwnęła na mnie palcem. — Ciekawe, od czego specjaliści wloką się za nami — pstryknąłem we wsteczne lusterko, w którym migała spłaszczona sylwetka scirocco. Bch, żeby nie ten nieszczęsny trabant, pościgalibyśmy się! — Jacy specjaliści? Z kim chce się pan ścigać? — Rzecki aż prawie ukląkł na siedzeniu, wykręcając głowę ku tylnemu oknu.

Opowiedziałem mu historię perypetii Okońskiego z pamiątką po Kochu i, a niech tam!, wyciągnąłem ze starannie zapiętej na zamek kieszeni piękną i złą „wilczycę z Górowa Iławeckiego”. Pozostawiłem w niej tylko jeden pakuneczek, ale o nim potem. Pan Onufry długo i w milczeniu oglądał medalion. Widziałem, że zamknął oczy. — Nie... — westchnął po chwili — tu się nie da. Ale może w spokojniniejszym miejscu, gdzie będę się mógł skupić bez przeszkód, może powiem o tym wilku z jantaru... Ucieszyłem się, choć nie bardzo zgadzałem się ze zdaniem pana

Onufrego, że Bursztynowa Komnata spłonęła w Królewcu. Z zebranych o nim wiadomości wiedziałem, że zalicza się do najlepszych polskich teleradiestetów lub jak kto woli jasnowidzów. Na razie znów musiałem wyprzedzić Okońskiego, bo dojeżdżaliśmy do Lidzbarka Warmińskiego, a tam w Zajeździe „Kłobuk” miał nas czekać mój serdeczny przyjaciel Zyga, nieprzejednany tropiciel Bursztynowej Komnaty oraz jego znakomity wykrywacz metali „Prospector” firmy Armand z Pruszkowa. O ile jego stareńki maluch nie zawiódł, jak to było w jego zwyczaju, do Górowa mieliśmy ruszyć

razem. Maluch nie zawiódł. Zyga i „Prospector” czekali już na nas. Lecz jakie było moje zdumienie, gdy mrągowski komnatolog (jak nazwałby Zygę pan Rzecki) oświadczył z pewnym zmieszaniem: — Ja tu, Pawełku, tylko przyjechałem, żeby ci podrzucić „Prospector”. Bez wykrywacza metali to jak bez ręki w czasie takiej akcji. — No a ty? — zdumiałem się. — Nie jedziesz z nami? — Nie. Niestety. Widzisz, mama chora... — jąkał się mój przyjaciel, z

którego nie spuszczał oczu pan Onufry, gładząc z zamyśleniu brodę. — Hm, przepraszam — odezwał się wreszcie nie odrywając wzroku od oczu Zygi — jeszcze raz przepraszam, że się wtrącam, ale wydaje mi się, że słusznie robisz, młody człowieku, przekładając piękno bursztynowych oczu pewnej sprzyjającej ci pani nad złudne uroki nie istniejącej już Bursztynowej Komnaty. Tylko czemu wstydzisz się do niej przyznać, a zwalasz chorobę na biedną mamę? — Jak?! — podskoczył na krześle Zyga. —

Tak — zaśmiałem się do

przyjaciela — pan Rzecki nie na darmo jest jasnowidzem i — co już poznaliśmy — nieomylnym. — No to... no to dobrze. Muszę wyjechać z Elą do jej rodziny — zaśmiał się z ulgą Zyga. — Chodź, Paweł, przepakujesz sprzęt. Wstaliśmy już od stolika, gdy Zośka zawołała: — A do tego Górowa to daleko jeszcze, panie Pawle, Mający właśnie wejść do sali młody mężczyzna zawrócił w drzwiach i wyszedł z zajazdu szybkim krokiem:

— Już niedaleko — odwróciłem się ku Zośce. — A przy okazji podziękowanie. Uwolniłaś nas od zielonej zmory, — się.

Ja? Uwolniłam? — zdziwiła

— Ano. Widziałaś tego faceta, co wyszedł? Stawiam życie przeciw złotówce, że to jeden z pasażerów zaczajonego gdzieś w pobliżu scirocco. Dzięki tobie wiedzą już, dokąd jedziemy, i nie będą musieli wlec się za nami. Sądzę też, że domyślają się, iż weźmiemy, choćby pozorny, udział w zlocie poszukiwaczy skarbów. I gdzieś pośród nich lub w ich najbliższym

sąsiedztwie, będą na nas czekać... Idziemy, Zyga. — Do widzenia państwu — skłonił się przyjaciel. —

Do widzenia.

— A bursztynowe oczy proszę traktować poważnie — zawołał za odchodzącym pan Onufry. — Widzę przed wami dużo szczęścia!

ROZDZIAŁ 4

W INTERNACIE UKRAIŃSKIEGO LICEUM · JASNOWIDZENIE PANA ONUFREGO · CZY SKARBY UKRYTO W PAREŻKACH · KIM JEST NAPRAWDĘ KUROWLEW · SKRYTKA–PUŁAPKA · TOWARZYSTWO „PRZEZ HISTORIĘ DO PRZYJAŹNI” · NAGŁE WEZWANIE OKOŃSKIEGO DO POWROTU

W internacie ukraińskiego liceum, gdzie była wyznaczona główna kwatera poszukiwaczy, panowała cisza. Wszyscy penetratorzy wyruszyli pod wodzą Marka Dudziaka, prawnika z Konina, znamienitego autora książki Riese — tajemnica Gór Sowich (oczywiście Riese było jednym ze stu jedenastu pewnych miejsc ukrycia Bursztynowej Komnaty), do Pareżek, by przy pomocy wypożyczonej przez tutejsze władze koparki przypuścić atak na resztki poniemieckich korytarzy w stoku pareżkowskiej góry. Zamówiony dla

mnie przez ministerstwo pokój czekał, umieściłem więc w nim Rzeckiego z Okońskim, sam starym zwyczajem postanowiłem nocować w Rosynancie. Nieco kłopotu było z Zośką, ale i dla niej znalazło się miejsce w pokoju przybyłej aż z Moskwy poszukiwaczki skarbów Iriny Antonowny Zubajewej. Gdy wyraziłem zdziwienie, że aż z tak daleka przybyła tu pani Zubajewa, zarządzająca internatem odparła z dumą: — O, bo sławne nasze poszukiwania, a i jest czego szukać, choćby tej komnaty z bursztynu. Musowo tu gdzieś musi być! Jak nie w Pareżkach, to może w Dzikowie! A przyjechali tu i z

Kaliningradu, i z Moskwy, i z Niemiec. — No to cóż, może i my zaczniemy od Pareżek? — spytałem moich towarzyszy. — Od czegoś trzeba zacząć — uśmiechnął się Okoński — zresztą nawet dobrze będzie, że tam tylu ludzi. Miejscowi nie zwrócą na nas uwagi. — Ale może najpierw pan Rzecki — nieśmiało odezwała się Zośka — „przebada” medalion, tak jak obiecał podczas jazdy? — Spróbuję — skłonił się przed nią z powagą — młoda damo. Akurat mamy cichy pokoik. Chciałbym tylko

poprosić pana Pawła o medalion, a wszystkich o spokój i chwilę cierpliwości. Podałem „wilczycę”, którą Rzecki położył na dłoni i uniósł ku oczom. Wszyscy zamarliśmy w bezruchu. — Płaskie, metalowe skrzynki... Ludzie w mundurach pośpiesznie je zakopują... — cicho, monotonnie mówił pan Onufry. — W kilku miejscach... Jedno... może Pareżki, widzę zamaskowany korytarz, ale skrzynki nie w nim, obok... Krew, krew na tych skrzynkach... tory kolejowe... cmentarz... znów krew... Stary człowiek.. bardzo się boi... „Wilczyca” blisko skrzynek... i

blisko coś złego... ten medalion przyciąga... strach... on jest groźny, coraz groźniejszy... Skrzynki w ziemi, nadal... — odetchnął ciężko i położył „wilczycę” na stole. — Może tyle na razie. Jestem zmęczony. Przepraszam — otarł krople potu z czoła. — Ależ za co pan przeprasza?! — objął starszego pana Okoński. — Potwierdził pan trzy z sześciu miejsc wskazanych przez medalion: Pareżki, most nad torami i cmentarz pod wieżą ciśnień w Górowie. Krew? Widocznie komuś nie ufano lub ktoś wiedział za dużo. Przestraszony starzec to Koch. A przyciągane zło to panna Gunter i zielone scirocco. Najważniejsze, że

skrzynki wciąż czekają! W drogę! — Na Pareżki! — zawołała Zośka. Rzecki pokręcił głową, ale mruknął tylko: Będziesz tam musiała uważać na siebie, młoda damo — i podreptał do jeepa. Zośka spojrzała na mnie z niepokojem. Rozłożyłem ręce: — Skoro pan Onufry doradza ci ostrożność, to powinnaś go słuchać...

W Półwiosku, zaraz po zjeździe z szosy do Lelkowa na drogę do Pareżek,

mignęły po prawej szczątki bunkra. Z tyłu zatrąbił trabant Okońskiego. — Wiem, to jedno z sześciu miejsc wskazanych przez „wilczycę” — machnąłem ręką przez okienko do przodu — ale najpierw na Pareżki. Tam tylu się teraz kręci, że może jeszcze ktoś wpadnie na te nasze skrzynki! Przy wjeździe do wioski zobaczyliśmy wysoki drewniany krzyż, przed nim młodą kobietę, a opodal zaparkowaną ładę na obcych numerach. Zwolniłem. Na ramionach krzyża zobaczyliśmy jakiś napis: — Zbaw, Panie, lud twój — szepnąłem.

— Ten napis podobny do rosyjskiego, ale skąd on tu? — zaciekawiła się Zośka. — To napis w języku ukraińskim — wyjaśniłem. — Chyba uczono cię na historii o akcji „Wisła”, podczas której w 1947 roku przesiedlono tu tysiące Łemków i Ukraińców. Ciekawe, skąd przybył tu ten pan. Wyhamowałem przed idącym poboczem: — Dzień dobry! Paweł Daniec... Popatrzył nieufnie: —

Dzień dobry. Bryl

Władysław. — Nie wie pan, gdzie tu szukać tych, co mają kopać za skarbami? Uśmiechnął się ironicznie: — Też skarby znaleźli. Ale wjedzie pan za ostatnią zagrodą i prosto drogą przez pastwiska dokoła góry; za nią oni będą. — Dziękuję. Pozwoli pan, że jeszcze zapytam, bo i moją rodzinę włóczyło po świecie: pan tu od czterdziestego siódmego? Znów spochmurniał:

— Tak — spojrzał wyzywająco — od akcji „Wisła”. Tak i myślałem patrząc na wasz krzyż. A skąd los przygnał, jeśli można wiedzieć? — Sokala...

Można. My cała wioska z

Ruszyliśmy drogą według wskazań pana Bryla. — Ech — westchnął Rzecki — porozrzucało ludzi po świecie. Ciekawe, czy im tu dobrze... — Mnie raczej ciekawi — odwróciłem się ku niemu — dlaczego to moskwiczanka stoi pod ukraińskim

krzyżem? — Moskwiczanka, skąd pan wie? — zapytała Zośka. — Tabliczkę „RUŚ” na ładzie mogłaś sama zobaczyć, a że moskwiczanka to już mój domysł. Czyż nie masz mieszkać w jednym pokoju z Iriną Antonowną Zubajewą, łowczynią skarbów z Moskwy. — Hi! Hi! Ma pan rację — zaśmiał się Rzecki, czym jeszcze bardziej pognębił Zosię.

Rojno i gwarno było tego dnia na

pareżkowskiej górze! Ten dreptał w koło z wahadełkiem, tamten biegł za wskazaniem różdżki. Kilku, wśród których domyśliłem się w niewysokim blondynie pana Dudziaka, wykłócało się z kierowcą cztero–a potężnokołowej koparki, który stanowczo wzbraniał się podjechać do widocznego w zboczu wlotu do chodnika, gdyż groziło to przewróceniem jego maszyny. Co energiczniejsi przy pomocy łopat i siekier karczowali łagodniejszy skłon góry, na którym już żadne niebezpieczeństwo koparce nie miało grozić. Jeśli dodamy do tego jeszcze przedzierających się przez chaszcze zbrojnych w wykrywacze metali i tych z półprzymkniętymi oczyma, którzy

widocznie usiłowali kierować się darem jasnowidzenia, będziemy mieli komplet. — Hi! Hi! — zaśmiał się z głębi swej brody pan Onufry. — Amatorszczyzna! No, może nie w każdym wypadku — poprawił się grzecznie. Tymczasem koparka raczyła zawarczeć, wspięła się na zbocze i poczęła wgryzać się w ziemię, gromadząc wszystkich wokół siebie. — A ty, Zośka, dokąd? — zawołałem widząc, że i nasza jedynaczka biegnie w tym kierunku. — Czy pan Rzecki nie zalecał ci uważać na siebie? Jeszcze dostaniesz łyżką koparki

po głowie! — zaśmiałem się. Dziewczyna wróciła niechętnie, mrucząc coś pod nosem o nadmiarze opiekunów. Okoński rozłożył swoją mapkę na mchu. Usiedliśmy wokół niej. — Patrzcie — powiedział i przyłożył swoją kopię „wilczycy” do arkusza. — Jeśli umieścimy krzyżyk z otworków dokładnie u stóp wieży kościelnej, bo chyba to jest jego właściwe miejsce... —

I ja tak myślę — wtrąciłem.

Rzecki pogładził się po brodzie i potakująco skinął głową.

— Umieściwszy więc tak krzyżyk — ciągnął Okoński — widzimy, to otworek przeznaczony dla Pareżek wypada dużo dalej na południe od miejsca, gdzie szaleje teraz ta machina. — Biorąc pod uwagę skalę mapy będzie to chyba około dwustu metrów — zmierzyłem odległość patyczkiem. Zresztą, dlaczego Niemcy mieli urządzać schowek w miejscu, które później wysadzili w powietrze? — ożywiła się Zośka. — Brawo, dziecko! O przepraszam, młoda damo! — ledwo uchyliłem się przed ciśniętą we mnie

szyszką. Cóż, Zośka nie pierwszy już dała do zrozumienia, że dzieckiem nie jest, a przynajmniej nie chce, by ją za takowe uważano. — Hi! Hi! — rześko poderwał się z mchu Rzecki. — To ja się może przejdę w stronę wskazaną przez panu Okońskiego z moim wahadełkiem. Ponieważ możemy się spodziewać w skrytce i bursztynu (jako że, broń Boże, nie chciałbym tak kategorycznie odrzucać podejrzeń państwa) poproszę o odłupanie z naszej „wilczycy” okruszyny jantaru. Jeśli dokonacie tego z tyłu rzeźby, nie zeszpeci to dzieła. Umieszczę tę drobinę w moim wahadełku. Będzie to poszukiwanie z

tak zwanym „świadkiem”... — wydobył ze swej skrzynki mosiężne wahadełko, rozkręcił je i włożył do środka bursztyn. — No, gotowe... — Ja pójdę z panem! — podskoczyła Zośka. — Cała przyjemność po mojej stronie — skłonił się Rzecki — tylko bądź uprzejma, młoda damo, trzymać się nieco z boku ode mnie. Chciałbym, żeby wskazania wahadełka nie były zakłócane niczyim wpływem. A kto wie, jaką moc posiadasz. Hi! Hi! Należałoby ją najpierw sprawdzić, ale nie mamy czasu, bo zaraz ci od koparki rozlezą się po lesie.

— Sądzi pan, że koparka nie dokopie się do niczego? — spytałem. — Raczej jestem pewien — położył rękę na sercu teatralnym gestem. — Hurra! — radosne okrzyki od strony wykopu zdawały się wskazywać, że tym razem nasz jasnowidz się pomylił. — No, Zośka, teraz możesz tam lecieć! — łaskawie skinąłem ręką. Pan Onufry nie przestawał się uśmiechać. Poleciała i zaraz przyleciała z powrotem: —

Ee była wyraźnie zła —

wykopali niemiecki hełm. — Zawsze to parę groszy — wybuchnąłem śmiechem, — Panowie zapewne zechcą teraz przysporzyć dochodów polskiemu przemysłowi tytoniowemu? — Rzecki zerknął spod oka na mnie i Okońskiego. Zechcieliśmy. Pan Onufry podreptał więc spokojnie miedzy jałowce z nieodłączną Zosią u boku. Nabiłem i zapaliłem fajkę. Przewróciłem się na plecy i spojrzałem w górę, gdzie jakby piórkiem umoczonym w ciemnozielonym tuszu wrysowywały się w błękit korony sosen.

Pisnęło, furknęło, zachrobotały pazurki i po rudym pniu zbiegł kowalik o błękitnawych piórkach. „Boże — pomyślałem — tyle jest prawdziwego piękna wokół nas, a my potrafimy tylko uganiać się za tym, co sami stworzymy!” Oddmuchnąłem dym jak najdalej od siebie i odwróciłem twarz do mchu, by chłonąć jego cierpkawy zapach. Ale akurat koparka zawarczała rozpaczliwie i zamilkła, co dało powód zgromadzonym wokół niej do nowej wrzawy. Mój towarzysz podniósł się leniwie i otrzepał z igliwia: —

Przejdę się tam. A nóż trafiło

się ślepej kurze ziarno? Gdy wrócił po dość długim czasie, wydawał się być pogrążonym w myślach. — Znaleźli skarb? — uniosłem się na łokciu. — Gdzie tam — wzruszył ramionami — o mało nie wywalili koparki. Tu potrzebny ciężki sprzęt na gąsienicach, a nie takie melioracyjne byle co na kołach! — przysiadł na pieńku i wyciągnął paczkę chesterfieldów. — A wie pan co? — zaciągnął się głęboko. — Tam jest dwóch Rosjan: pułkownik Awenir Pietrowicz Owsianow z

Kaliningradzkiego Centrum Koordynacji do spraw Poszukiwań Skarbów Kultury. Znamienity komnatolog — jakby go nazwał pan Rzecki — i drugi, trzymający się z boku i raczej — co dziwne — z dala od pułkownika. Niby dziennikarz, ale z jakiej gazety, nikt dokładnie nie wie; nazwisko jego też mi podawali w kilku wersjach, Kurowlew czy jak, świetnie, choć — jak zauważyłem — niechętnie, mówi po polsku. A co najważniejsze, wydaje mi się, że kiedyś już tego człowieka widziałem! Tylko żebym sobie przypomniał gdzie i kiedy! Nie znam przecież aż tylu sąsiadów zza wschodniej granicy, by „zniknął mi w tłumie”! I wie pan co jeszcze? On też

jakby mnie rozpoznawał. W każdym razie starał się być zawsze po innej stronie koparki niż ja! Nie zdążyliśmy się zagłębić w rozważanie tajemnicy Kurowlewa, czy jak mu tam, gdy z wielkim krzykiem: — Pan Rzecki coś znalazł! — wpadła między nas Zosia. — Cicho, smarkata! — nie wytrzymałem. — Chcesz nam ściągnąć na głowy cały tamten tłum żądny skarbów?! Dziewczyna aż skuliła się: —

Przepraszam — starała się

mówić szeptem — ale wahadełko pana Rzeckiego dosłownie szaleje! Poderwaliśmy się na równe nogi. — Pani prowadzi! — Okoński z grzecznym uśmiechem ustawił się za zdyszaną zwiastunką radosnej wieści. Przeszliśmy za nią spory kawałek. Nie pomyliliśmy się oceniając odległość ewentualnego schowka od zasypanego wejścia do podziemi i dwieście metrów. Wreszcie zobaczyliśmy Rzeckiego wygodnie rozpartego w wygięciu korzenia sosny. Tuż przed nim wystawał z trawy omszały kamień ze śladami ociosywania.

— Zośka.

To tu! — sapnęła z emocji

— Hm! — w głosie Okońskiego dało się widocznie słyszeć zwątpienie, bo Rzecki wstał bez słowa z korzenia i zwiesił nad kamieniem swe wahadełko. Tylko przez chwilę pozostało nieruchome. Potem zaczęło zataczać kręgi coraz szybciej i szybciej Wydawało się, że zaraz zerwie nić, na której było zawieszone. — I co panowie na to? — w głosie pana Onufrego więcej było kpiny niż urazy. — Nie pierwsze to moje spotkanie z radiestezją. Wierzę więc, że

ten kamień skrywa coś przed nami, ale... — Ale — wszedł mi w słowo Okoński — zastanówmy się przez chwilę: dlaczego akurat tutaj, w głębi lasu, wybrano miejsce na schowek. Przecież łatwo go ominąć. Wystarczy kilka metrów w bok i... pudło! Rzecki spokojnie schował wahadełko do kieszeni i wrócił na swój korzeń: — Mówi pan: w głębi lasu? — zerknął w górę. — Nie znam się zbytnio na leśnictwie, ale nie sądzę, żeby te drzewa miały więcej niż pół wieku. Czyli w 1944 roku albo ich nie było, albo rosły tu małe sosenki. A sam kamień też nie jest chyba przypadkowo

tu ciśnięty, wędrując na to miejsce spotkałem ich bowiem kilka; wydają się wyznaczać nie używaną od wielu już lat drogę. Tak więc nie leśna gęstwina, a dawne przydroże... To już chyba zmienia nasz punki widzenia na ten kamyk... Okoński odchrząknął jak skarcony uczniak, ja z trudem powstrzymałem się od śmiechu: — linkę.

Pójdę do auta po łopatki i

— Łopatki rozumiem. Ale po co linka? Ten kamień nic wygląda na olbrzyma! Damy sobie z nim radę! — Zośka była bojowo nastawiona.

Rzecki pogładził swą długą brodę: — Czyż nie zalecałem ci, młoda damo, ostrożności? Już szykująca się do kopnięcia kamienia Zosia prychnęła, ale cofnęła nogę. Wróciłem uzbrojony w dwie saperki i linkę holowniczą. Ostrożnie zaczęliśmy z panem Januszem okopywać kamień. Sięgał około metra w głąb ziemi. Gdy dotarliśmy do jego końca, łopatka Okońskiego zgrzytnęła o metal. — Uwaga! — krzyknąłem. — Teraz obwiążemy nasz kamień... —

sięgnąłem po linkę. — Panie Pawle — zawołała Zośka — przecież wystarczy go popchnąć. Nie myślałem, że Rzecki jest taki szybki! Nim zdążyłem zareagować, on już trzymał Zosię za rękę w bezpiecznej odległości od wykopu i kamienia. — Młoda damo — sapnął z naganą w głosie — im bardziej tajemniczy schowek, tym bardziej tajemnicze mogą być jego zabezpieczenia. A nie chciałbym, aby któreś z nich zrobiło ci krzywdę. Skinąłem głową w uznaniu dla jego

przezorności. Rozwinąłem linkę na całą jej długość: — Pomoże mi pan, panie Januszu — przywołałem Okońskiego. — A pan, panie Onufry, niech się schowa wraz z Zośką za tamte drzewa. Posłuchano mnie grzecznie. Ująłem wraz z Okońskim za wolny koniec linki i zakomenderowałem: —

Raz, dwa i...

Kamień poruszył się w wykopie i oparł o jedną ze ścianek. — No, teraz pójdzie! — zawołałem. — Ciągniemy, panie

Januszu! Kamień drgnął i zaczął wypełzać z jamy... Coś zgrzytnęło pod nim... Wybuch! Wytrysnął na wszystkie strony piach, jakieś papierki i szczątki korzeni, a pośrodku wyrósł nagle słup zielonych płomieni. — Do samochodów po gaśnice! — zawołał Okoński. Powstrzymałem go za łokieć: — Nie zdąży pan i z naszymi gaśniczkami nie da rady. To pali się

fosfor... Pozostaje zaczekać, aż sam zgaśnie. Nie trwało to zresztą długo. Ogień skurczył się i znikł pozostawiając tylko smugę dymu. Opodal wykopu pan Onufry zadeptywał jakiś strzępek palący się smoliście. — No, zajrzyjmy, co nam też ogień zostawił — Okoński chwycił za linkę. — Ciągniemy, panie Pawle. — Poczekajcie, panowie, mam tu coś ciekawego! — zawołał Rzecki — Chyba wybuch wyrzucił ze skrzynki siostrzyczkę naszej „wilczurki”! Rzeczywiście. Na wpół stopionej bryłce

bursztynu można było domyśleć się zarysu wilczego łba. Ostre uszy i przyczepione do jednego z nich srebrne kółeczko były nienaruszone. — Czyli trafiliśmy na właściwie miejsce! — ucieszyłem się. — Tylko że pierwszy trafił tam ogień. Wątpię, czy coś ciekawego nam zostawił — ponuro oświadczyła Zośka. — Nie narzekaj — pocieszyłem ją — tylko dziękuj panu Rzeckiemu, że cię powstrzymał przed wskoczeniem do dołu. Może wiesz albo się chociaż domyślasz — co zresztą wystarczy jak wyglądają oparzenia fosforem.

Zośka spuściła głowę: — Dziękuję panu! — szepnęła w stronę Rzeckiego. — Nie ma za co! — nasz jasnowidz głasnął się z zadowoleniem po perkatym nosku. — No, dosyć tego straszenia — wtrącił się pan Janusz. — Wyciągamy kamień! Tym razem kamienny słup poddał się nam bez niespodzianek. Przepychając się nieco zajrzeliśmy do jamy. Na dnie jej leżały dwie rozerwane wybuchem metalowe skrzynki. Już mieliśmy je wydobyć na powierzchnię, gdy

usłyszeliśmy coraz: bliższy nas trzask łamanych gałęzi. Okoński pchnął nogą kamień, aby ten spadł do dołu i zasłonił skrzynki. W samą porę! Bo już był przy nas gruby gość w sile wieku i czterech młodzieńców... — Cóż tu się stało?! Co za nieszczęście?! Czy są ranni! — grubas, którego w myślach nazwałem Tłuścioszkiem, wymachiwał apteczką. Ależ nic takiego, proszę pana — wysunąłem się do przodu, odgradzając go od jamy, ku której ciekawie zerkał. — Nieumiejętnie i, przyznam, niepotrzebnie rozbrajaliśmy poniemiecki granat. Na szczęście wszyscy cali...

— To świetnie! — Tłuścioszek otarł czoło z potu. — Pozwolą państwo, że się przedstawię. Doktor Hans Gensche z Bonn, a to moi młodzi przyjaciele i uczniowie. Reprezentujemy Towarzystwo „Przez Historię do Przyjaźni”. Dokończyliśmy wzajemnej prezentacji. I reprezentanci bońskiego stowarzyszenia zabrali się do powrotu. Odchodząc Gensche zdjął z gałęzi jeden z papierków rozrzuconych wybuchem: — Granat więc tu wybuchł? — zerknął na nas spod oka. — Dziwnie bogaty granat, który rozrzuca angielskie funty... Do zobaczenia w Górowie —

skinął ręką i zniknął w ślad za swymi uczniami pośród krzaków. Błyskawicznie wyciągnęliśmy kamień z wykopu i leżące na piaszczystym dnie skrzynki. Przez wyrwy spowodowane wybuchem widać było, że pełne są spalonego papieru. Podważyliśmy łopatkami wieka. Im bardziej w głąb skrzynek, tym łatwiej było rozpoznać kształt zwęglonych banknotów. — Psia kość! — zaklął Okoński. — Spaliliśmy kasę Werwolfu. A musiała tu być niezła sumka. Funty... — I ruble! — zawołała Zośka podnosząc z mchu nadpalony banknot. — A tak został popiół...

Przysiadłem na korzeniu obok milczącego Rzeckiego: — To może wolelibyście, żeby ta kasa, cała i nie spalona wpadła w ręce Tłuścioszka, przepraszam, doktora Genschego? Nie wiem, jakiej nauki on jest doktorem, ale wydaje mi się, że takiej jeszcze nie stworzono. — Jak można! — zawołała Zosia. — Taki uprzejmy pan. Biegł tu z apteczką! — A można — jak zawsze cicho i ostrożnie powiedział pan Onufry — gdy ściskałem jego dłoń poczułem negatywne, przeciwne memu, promieniowanie.

— A mnie się wydało — zamyśliłem się — że jednego z jego uczniów widziałem w drzwiach „Kłobuka”, gdy Zosia pytała, jak daleko jeszcze do Górowa. Czyżby był jednym z pasażerów zielonego scirocco. Jak pan myśli, panie Januszu? — spytałem Okońskiego, który grzebał patykiem w popiele skrzynek. — O, coś tu jest — zawołał zamiast odpowiedzieć. Przewrócił skrzynkę, z której wypadło spore zawiniątko. Podniósł je i rozwinął. — Oho, dwa parabellum i to w doskonałym stanie! —

Będą kłopoty — mruknął

Rzecki. — Policja bardzo nie lubi, gdy poszukiwacze skarbów znajdują broń. Czasem nawet oskarża o próby handlowania nią. — Spokojnie, drogi panie Onufry — uśmiechnąłem się. — Zapomina pan, że jestem tutaj służbowo. Mam chyba więc prawo znaleźć, przepraszam za rym, to i owo? — Ale jak wytłumaczy się pan z tego wykopu i spalonej kasy? — Popiołom już nic nie pomoże, możemy więc je wraz z kamieniem zakopać z powrotem, a piasek wokół przysypać igliwiem. A te dwa pistolety? Wydaje mi się, że

znalazłem je dzięki pracy, obecnej tu również służbowo, koparki. Czyż nie tak było? Odpowiedział mi potrójny śmiech. — Tak — zakończyłem — śmiać się możemy z czystym sumieniem. Najważniejsze, że broń trafi we właściwe ręce. — A jak w następnych schowkach znów znajdziemy jakieś spluwy? — zaniepokoiła się Zośka. — To znów je oddamy władzy, praworządna niewiasto — zaśmiał się Okoński. — I troszcz się na razie, czy schowki znajdziemy, a nie o to, co w

nich będzie... Schowałem parabelki pod kurtkę i ruszyliśmy do samochodów.

Po przyjeździe do Górowa odniosłem „zdobyczną” broń na posterunek. Wylegitymowano mnie solennie, spisano protokół i raczono wypuścić. Przydzielony nam na kwatery internat aż trząsł się tego wieczora od sporów i namiętnych dyskusji. Ten wychwalał swoją absolutnie niezawodną metodę odkrywania skarbów, tamten przechwalał się swymi dotychczasowymi sukcesami. Ten

reklamował rozmaite miejsca w kraju, gdzie skarby są pewne ,,jak drut”. Zauważyłem, że tylko o jutrzejszych poszukiwaniach w ruinach Dzikowa (dawniej Wildenhof, posiadłość hrabiego von Schwerina, dowódcy 16 Zmotoryzowanej Dywizji „Viking”), jednego z miejsc najczęściej wymienianych jako to, gdzie ukryto Bursztynowa Komnatę, wszyscy raczej milczą, najwyżej opowiadając o faktach wszystkim poszukiwaczom doskonale znanych. „Cóż — pomyślałem — tajemnica zawodowa. Każdy myśli, że to on właśnie natrafi na skrzynie z ósmym cudem świata”. Gdy odprowadzałem Zośkę do jej

pokoju, była już w nim jej współlokatorka, Irina Antonowna Zubajewa. Licząca chyba niewiele ponad dwadzieścia lat bardzo ładna blondynka, która od razu zaproponowała, byśmy mówili sobie po imieniu. Na jej łóżku zobaczyłem z niejakim zdumieniem rozłożony najnowocześniejszy wykrywacz metali „Midas II” produkcji angielskiej. Gawędziliśmy właśnie o ciężkim losie poszukiwaczy skarbów w dzisiejszym zbiurokratyzowanym świecie, gdy zajrzał do pokoju Okoński: —

Chciałbym pana prosić na

chwilę. Przeprosiłem panie i wyszedłem: —

Co się stało?

Pociągnął mnie za rękę do stolika w rogu naszej jadalnio–kawiarni: — Usiłowałem znaleźć tego mojego Ruskiego. I jakby się pod ziemię zapadł. Tyle że na parkingu, tak gościnnie nam udzielonym przez policję z przeciwka, stoi jego golf z moskiewską rejestracją. Próbowałem wypytać pułkownika Owsianowa, to mnie z lekka objechał: „Jak ja Ruski, to już za wszystkich Ruskich muszę odpowiadać?! Nie znam go!” Nie

wiem, mówi prawdę czy kłamie Aha, przy okazji chciałem dowiedzieć się też czegoś o Towarzystwie „Przez Historię do Przyjaźni”. Sam szef naszej akcji poszukiwawczej nic o nich nie wie. Ale powiedział, że zaproszenia wysłano do wielu ludzi i możliwe, że ktoś przekazał swoje dalej, do Bonn. No i przyjechały Niemiaszki tamtym mercedesem mikrobusem. Do pełni relacji, to ich, jak internat długi i szeroki, nigdzie nie ma. — Jeśli dodam do tego, że mieszkająca z Zośka bardzo młoda Rosjanka wyposażona jest w bardzo profesjonalny i bardzo drogi sprzęt bynajmniej nie rosyjski, ale angielski, to będzie chyba komplet ciekawostek na

dzisiaj. — O czym panowie radzą? — Zośka podeszła tanecznym krokiem do stolika. — A tak sobie — odparłem wymijająco. — To radźcie sobie, radźcie — nadąsała się. — A mnie jutro Irina nauczy posługiwać się „Midasem” i nie wiem, kto będzie lepszy: ja czy pan Paweł i jego ,,Prospector”. — To będzie jutro — ziewnąłem — a na razie idę do Rosynanta szykować sobie leże. Daje mi się we znaki ta noc zarwana przez

samochodzik Pana Samochodzika... Ale... — zatrzymałem się przerywając śmiech mych towarzyszy. — Gdzie to podział się nasz czcigodny godny jasnowidz? — Jasnowidz? — machnął ręka Okoński. — Kazał nazywać się czarnowidzem, bo ma złe przeczucia, a w dodatku w tym hałasie nie może tych przeczuć uporządkować. Otulił głowę poduszką i próbuje spać. — I ja tak zrobię mruknąłem wychodząc z sali. Niestety, nie dane mi było naśladować pana Rzeckiego, bo ledwo umościłem się w śpiworze, ktoś uderzył pięścią w

szybę Rosynanta. W późnym sierpniowym półmroku poznałem Okońskiego: — Cóż znowu, panie Januszu?! — szarpnąłem klamkę otwierając drzwi auta. Okoński wsunął się do środka: — To, że muszę wracać do Bochum — pstryknął w komórkowiec. — Dzwonili z „Forum”. Podałem im na wszelki wypadek mój numer. — A jest pan pewien, że to telefonowano z hotelu? Dzisiejszy dzień obfituje w nie najsympatyczniejsze dla nas tajemnice...

Żachnął się: — Ma mnie pan za głupiego? Jasne, że sprawdziłem. W hotelu szukała mnie moja firma, którą zawiadomiłem, gdzie kwateruję. — Każdy może podać się za pracownika zakładów Opla z Bochum — mruknąłem. — Ale nie każdy wie, że moim szefem jest inżynier Otto Brauer — odciął się Okoński. — Chyba że tak — westchnąłem, mimo wszystko nie przekonany. — Co pan więc zamierza?

— Wsiadam w trabanta i grzeję, ile w nim mocy, do Warszawy, tam oddam go pańskiemu szefowi z podziękowaniem, no i pognam do Bochum swoim mercedesem. Brauer prosił, abym stawił się natychmiast. A, jak pan pamięta, mój wyjazd był „grzecznościowy”. Muszę wiec się śpieszyć. Aa, tu ma pan moją mapkę... może lepiej, żebym jej nie woził ze sobą. Kopię wilczycy zniszczyłem. No, to szczęśliwych łowów, jak mawiają Indianie! Mam nadzieję, że podzieli się pan ze mną trofeami! Ja zresztą nie miałem zamiaru dzielić się z nikim, ale kto mógł przewidzieć, że babci wpadnie do głowy pisać do ministerstwa. Cóż, powodzenia!

— Nie dziękuję, żeby nie zapeszyć! Chwila i sierpniową ciszę wieczoru rozerwał warkot ruszającego na pełnych obrotach trabanta. — Szerokiej drogi i gumowych drzew... — ziewnąłem i wtuliłem się w śpiwór. Nie chciało mi się już taszczyć klamotów na zwolnione przez Okońskiego miejsce. Zresztą hałas doprowadzający do czarnowidzenia pana Rzeckiego i mnie odstraszał.

ROZDZIAŁ 5

ZAMACH NA OKOŃSKIEGO · DO KOGO NALEŻAŁ ZŁOTY „PATEK” · LEGENDA O BURSZTYNIE · DAWNO OPRÓŻNIONY SCHOWEK „WILCZYCY” · CZARNE AUDI I STARSZY PAN · TŁUŚCIOSZEK PRZY NASZYM BUNKRZE · CO KRYJE JEZIORO MARTWE · ZAWODY EKSPLORATORÓW WOKÓŁ LEŚNICZÓWKI · CUKIER W PALIWIE ROSYNANTA

— Piip! Piip! — obudził mnie, smacznie śpiącego w Rosynancie, sygnał telefonu. — Ha... Halo!... — poderwałem słuchawkę. — Mówi Okoński — odezwał się w niej stłumiony głos. —

Okoński? Pan Janusz?...

— A któżby? — zachichotała słuchawka. — Domyślam się, że dotarł pan szczęśliwie do Warszawy, a może i dalej. Tylko dlaczego musi mi pan o tym

komunikować o tak diabelskiej porze?! — O taak, dotarłem — odpowiedział ściszony głos Okońskiego — tylko nigdy nie zgadłby pan dokąd: na oddział ortopedii Szpitala Wojewódzkiego w Olsztynie... —

Co?!

— Niech mi pan nie przerywa, tylko daje mówić, bo coś słabo się czuję!... Po pierwsze przed Lidzbarkiem wyskoczyła z bocznej drogi ciężarówka bez świateł i tak zaprawiła, że turlaliśmy się z „trampkiem” dobrą minutę po polu. Tu film mi się urwał. Oprzytomniałem dopiero tu, jak mnie składali. Po drugie: ból musi widocznie

ożywiać pamięć, bo już wiem, skąd znam tego Ruska. Przyjechał do Kocha, do Barczewa. Ponoć wcześniej przyjeżdżał do niego częściej... Po trzecie (i to przykre): z mojej saszetki, która leży tu obok wraz z paszportem, prawem jazdy i pieniędzmi, zginął notes, w którym ja, idiota, sześć wskazań „wilczycy” zapisałem nie wiadomo po co. Po czwarte (i to dobre): niech pan uspokoi szefa, że trabanta będzie za co wyremontować albo nawet kupić nowszego. Obok na stoliku siostra położyła zegarek znamienitej firmy szwajcarskiej Patek i ze złotą, choć zerwaną bransoletką. Stwierdziła, że znaleziono go przy mnie w trabancie i ucieszyła się, iż może mi oddać tak

cenną rzecz. Toż nie będę na tyle niegrzeczny, żeby przekonywać siostrzyczkę, że to nie moje cacko. Tak więc trabanta mamy z głowy... koło pozostałych pięciu „dziurek” niech się pan zakrzątnie jak najszybciej, bo ci co mnie walnęli i gwizdnęli notes... Przepraszam, ale słabnę... Połączenie się urwało. Ziewnąłem serdecznie i jąłem się gramolić ze śpiworu... gdy nagle, zupełnie odruchowo wyskoczyłem z niego błyskawicznie: miejsce, które zajmował golf „Ruska Okońskiego” było puste! Ale co miałem robić? Alarmować udzielający nam gościnnie

parkingu posterunek policji? Zakląłem pod nosem, wziąłem przybory toaletowe i poczłapałem do umywalni internatu. Odświeżony nieco przygotowałem sobie przy użyciu grzałki i półlitrowego kubka podwójną porcję mej ukochanej zielonej herbaty, zasiadłem z nią na ławce przed internatem i jąłem nabijać fajeczkę. Przyznam, że smutno mi było na duszy. Nasza ekipa straciła już dwóch członków. Jednego — Zygę — porwała nam miłość. Drugiego — Okońskiego — zakuł w gips podstępny atak ciężarówki. Tylko przez kogo kierowanej? Czy to był ktoś od tajemniczego rosyjskiego dziennikarza czy z zielonego scirocco, które wydawało mi się mieć jakieś

związki z Towarzystwem „Przez Historią do Przyjaźni”. Sądziłem, że uda mi się wyjaśnić, czyje ręce prowadziły ciężarówkę. Zresztą... Nieznany przeciwnik wzbogacił się o bezcenną rzecz — notes Okońskiego. Teraz nie musi już iść naszym tropem, jak to było z tak szybkim pojawieniem się Genschego wraz z ferajną na miejscu naszej niefortunnej eksplozji. Teraz przeciwnik ma pięć miejsc do wyboru. Od którego zacznie? Usłyszałem smaczne ziewniecie i na ławkę obok mnie osunął się miękko pan Onufry. —

Czym mogę służyć o tak

wczesnej porze? — spytałem. — Kawa czy herbata? — Rankiem, młody komnatologu — uśmiechnął się w głębi brody Rzecki — najlepsze jest świeże powietrze — to mówiąc przeciągnął się rozkosznie i odetchnął głęboko. Uprzejmie odsunąłem się z fajką na bok. — Nie przesadzajmy — klepnął mnie po kolanie. — Lepiej opowiedz pan, co słychać... Opowiadałem o faktach i przypuszczeniach, a podczas mej opowieści znamienity teleradiesteta smutniał:

— Hm... — mruknął wreszcie — widziałem przed zaśnieciem jakieś strzępy ponurych obrazów, był i wśród nich duży samochód uderzający w jakieś małe auto, ale myślałem, że to tylko wpływ hałasu w internacie. Oj, starzejecie się, Rzecki!

Powoli siedziba znamienitych poszukiwaczy skarbów ożywała. Każdy chciał być pierwszy w Dzikowie, czyli dawnym Wildenhof, gdzie zapewne czekała już na niego Bursztynowa Komnata. — Może jeszcze powiązana w pęczki?! — burknąłem zły na tę

chaotyczną krzątaninę. — Pan coś mówił, panie Pawle? — spytała Zośka przysiadając na ławce. — Tobie też powiem — mruknąłem — same smutne rzeczy, ale wysłuchać ich musisz, skoro mianujesz się moją pomocnicą. — To pan mnie mianował! — oburzyła się. — Dobrze już, dobrze Słuchaj... — i powtórzyłem relację zdaną Rzeckiemu. —

Biedny pan Okoński —

zasmuciła się wysłuchawszy mnie. Widząc jej smutek sławny teleradiesteta przysunął się do niej bliżej: — Jeśli nie masz nic przeciwko temu, młoda damo, to spróbuję cię rozchmurzyć opowieścią kaszubską o powstaniu bursztynu... Zosia nie miała nic przeciwko tej opowieści, pan Rzecki poprawił się więc na ławce i przygładziwszy brodę zaczął opowiadać: — Kiedy Pan Bóg stworzył już świat, usiadł zmęczony, ale i zadowolony, by odpocząć krzynę. Zgromadzili się wtedy wokół Niego

niebianie, aby oddać należną Mu chwałę i cieszyć się wraz z Nim. A tak wesoło anioły pokrzykiwały, że aż w dole świeżo stworzona ziemia drżała. Ale ujrzał dobry Pan Bóg, że jeden z niebieskich duchów smutny czegoś i nawet łzę ociera. „Jakież to nieszczęście, mój wierny i dobry sługo, w tym radosnym dniu cię spotkało?” — spytał troskliwy Włodarz. Przestraszył się gniewu Pańskiego anioł, ale odparł: „Wszelką ziemię przebogato ustroiłeś, Panie, tylko o biednych kaszubach zapomniałeś...” Zmartwił się Pan Bóg na te słowa, ale na ziemię spojrzał i zobaczył, że prawda to najprawdziwsza. „Wiesz co — do anioła więc rzekł — zajrzyj do tej oto skrzyni i wysyp na

ziemię wszystko, co tam zostało”. Podfrunął wesół już anioł do skrzyni i przewrócił ją... A z niej żółte kamyki i kamienie się wysypały i na ziemię kaszubską spadły. Tak oto bursztynu najwięcej jest na Kaszubach, a już szczególniej na Kociewiu! Jeśli nie wierzysz, to sprawdź! — mrugnął wesoło na koniec opowiadania pan Onufry do Zośki. Dziewczyna zaśmiała się, ale niezbyt wesoło: — Legenda piękna. Ale gdy my tu siedzimy, może ktoś inny dobiera się do kolejnego schowka „wilczycy”. —

Przynajmniej nikt ze

stowarzyszenia Genschego — wskazałem stojący na parkingu mikrobus. — A jeśli ktoś z towarzystwa tego, nazwijmy go, Ruska? — nie ustawała moja pomocnica. — To i my ruszajmy — zdawał się nie tracić dobrego humoru Rzecki. — Ponieważ nie wiemy, gdzie ten ktoś penetruje, ty, młoda damo, wskaż nam miejsce, od którego powinniśmy zacząć... Zosia aż zmarszczyła nosek z przejęcia: — To... to może, skoro wszyscy pojadą na północ i będzie tam spory

ruch... pojedźmy na południe od Górowa. Proponuję zajrzeć pod most nad torami, ten przed Górowem na lidzbarskiej szosie. Przecież „wilczyca” też go wyznaczyła... — Możemy zacząć i od południa — podniosłem się z ławki. — Ale wolicie, że najpierw dowiem się, a przynajmniej spróbuję, gdzie to przebywa „Rusek Okońskiego”, czyli pan bodajże Kurowlew, którego golf zniknął z parkingu podczas naszego zasłużonego snu. Niestety nikt z personelu internatu ani z organizatorów zlotu nie wiedział, gdzie należy szukać gospodina Kurowlewa.

Tylko jedna ze sprzątaczek powiedziała mi, że widziała go tuż przed północą zbiegającego dość raźnie jak na jego wiek po schodach. W ręku trzymał dużą skórzaną torbę. — Może tak zapytać pułkownika Owsianowa? — nieśmiało zaproponował Rzecki. — Akurat — otrząsnąłem się — żeby mnie ochrzanił jak Okońskiego wczoraj? Zresztą jeśli nie jest wspólnikiem Kurowlewa, to tyle wie gdzie go szukać co i my. Może spotkamy go właśnie pod wzbudzającym sympatię Zosi mostem! —

Pan to zawsze! — jęknęła

młoda eksploratorka, ale na szosę lidzbarską wyjechaliśmy już w jak najlepszej zgodzie. Zatrzymałem Rosynanta przed mostem i ostrożnie zeszliśmy po zarośniętym chwastami nasypie. Uważnie rozglądałem się wokoło. — Czego pan szuka? — zaciekawił się Rzecki. — Śladów, że ktoś tu schodził dziś przed nami. Ale ani tu, ani po przeciwnej stronie nic nie widzę. Chwasty za mostem też nie wydają się być pogniecione... —

O rany! — krzyknęła Zośka,

zjeżdżając na pupie po stromiźnie nasypu, na który się wdrapała — A widzisz! — wybuchnąłem śmiechem. — A widzę! — podniosła się z godnością i otrzepała dżinsy. — Tylko nie wiem, czy ten widok panów ucieszy. Ktoś dobrał się do schowka przed nami. W kilku skokach byłem przy tajemniczej studni. Tuż za mną posapywał pan Onufry i zachichotała Zosia. —

Gdzie widzisz schowek?

— Jeśli nie jest on w studni po drugiej stronie wiaduktu, to może mi pan

mówić „Kaśka”! Zbudowana z czerwonej cegły cembrowina studni ledwo wystawała z trawy o kilka kroków za (patrząc od Górowa) murowanym z głazików i pomniejszych kamieni przęsłem wiaduktu. Samą studnię przywalały betonowe podkłady. Już łapałem za jeden, by go odciągnąć, gdy Rzecki schwycił mnie za rękę: — Powoli, panie Pawle! — odwrócił się do Zośki: — A ty, młoda damo, dlaczego uważasz, że właśnie ta studnia kryje schowek „wilczycy”? Czemu nie interesuje cię na przykład to przęsło wiaduktu ani torowisko na nim?

— Nie wiem — dziewczyna mięła w dłoni liść dzikiego szczawiu. — Mam takie jakieś dziwne przeczucie... — Przeczucie... — pan Onufry pogładził z powagą brodę. — Tylko głupiec je zlekceważy... — Ale skąd, na Boga, wiesz, że ktoś już się dobrał do schowka?! — zawołałem. — Tak sobie pomyślałam — dziewczyna odzyskała rezon — jak zobaczyłam te betonowe podkłady zamykające studnię. To już Polaków robota, nie? Poniemieckie byłyby drewniane, jak mi się wydaje. No a skoro nasi tak się zatroszczyli o

studzienkę, to na pewno ją spenetrowali, o ile można ją przebadać aż po samo dno... — Zaraz sprawdzimy, czy można — sapnął Rzecki i teraz on złapał za koniec podkładu. Pomogłem mu wraz z Zośką ile sił... Odsłoniła się przed nami głęboka na dobre dziesięć metrów czeluść, w którą prowadziły nadżarte rdzą klamry wbite w ceglany mur. Z ciemności dobiegał plusk wody. — A żeby te klamry! — walnąłem pięścią w cembrowinę. — Będą mi zakłócać pracę „Prospectora”!

— Pan chce zejść na dół po tym przerdzewiałym żelastwie — łypnął okiem do studni Rzecki. — A co pan myślał? — spytałem niezbyt grzecznie. — A to, że i ja mam na zejście do studni ochotę. A że jestem starszy, pójdę pierwszy! Hi! Hi! Uścisnąłem starszego pana: — No to każdy po swój sprzęt! Schodzącego przewiążemy na wszelki wypadek liną, które przewleczemy przez szparę między podkładami. Nawet jeśli któraś z klamer trzaśnie, to nic oprócz kilku sińców czy zadrapań nie grozi!

Po chwili już wiązałem ratowniczy węzeł pętli opasującej wydatny brzuszek radiestety i podawałem mu halogenową latarkę. Rzecki włożył do kieszonki kurtki swe tajemnicze wahadełko, ale pokręcił głową: — Boję się, że nie na wiele tu się przyda. Te klamry, które tak pana zdenerwowały, mogą fałszować jego wskazanie. Jeśli jeszcze dodamy przepływającą dołem strugę, której promieniowanie ma ogromny wpływ na przyrząd, od którego będę się próbował dowiedzieć prawdy o schowku to... Hi! Hi! — zakończył niewesołym śmieszkiem.

— Tak więc pan?... — zaniepokoiła się Zosia. — Tak, młoda damo, że pozostała mi jeszcze skromna umiejętność odczytywania nie znanej innym historii rzeczy, zwana przez ciebie, z wielką chwałą dla mnie, jasnowidzeniem... I pan Rzecki przewrócił nogi przez cembrowinę. — zawołał.

Pierwsza klamra! —

Ostrożnie popuszczałem linę... —

Stop! — zadudniło wreszcie

z głębi studni. — Dotarłem nad wodę! Cierpliwości! Obwiązałem linę wokół podkładu i nachyliłem się nad otworem. Głęboko w dole widziałem w świetle latarki, jak Rzecki wyjął z kieszeni wahadełko i powoli przesunął je wokół siebie przy ścianie studni. — To na nic! — zahuczało z dołu. — Muszę się skupić! Proszę o ciszę na górze! — latarka zgasła. Najciszej jak mogliśmy przycupnęliśmy z Zośką na cembrowinie. Słychać było tylko plusk przepływającej przez studnię strugi.

Długo trwało, zanim w mrocznej czeluści rozbłysło światło i dało się słyszeć znajome „Hi! Hi!” Dziwne, że te dwie sylaby zdołały pomieścić i radość i smutek! Pochyliliśmy się czym prędzej nad studnią, omal w nią nie wpadając! — Brawo, młoda damo! — dudniło z głębokości. — Jest schowek i to opróżniony jak przewidziałaś! Wyłażę! Sapiąc z wysiłku pan Onufry (dyskretnie pociągany przeze mnie na linie) wygramolił się wreszcie na powierzchnię. Przysiadł na podkładzie i

jął się mocować z moim węzłem: — Hi! Hi! Tuż pod powierzchnią wody jest w ścianie otwór na kilka cegieł szeroki i głęboki. Wykonano go zapewne, gdy struga była płytsza... Otwór jest pusty, ale moje jasnowidztwo mówi mi, że coś w nim było. I że pusty jest od dawna... Nie od wojny, ale od jakichś dwudziestu lat... Zejdzie pan sprawdzić odkrycie staruszka? — zerknął na mnie. — Jakże bym śmiał! — zawołałem, co zostało przyjęte przez pana Onufrego z radością. — Może jednak sprawdzimy podstawy przęseł wiaduktu? —

pogładził w zamyśleniu brodę. — Przecież tu był schowek! I ja go przeczułam! — zawołała z pretensją Zośka. Mimo jej okrzyku wyruszyliśmy w chaszcze pod bocznymi przęsłami uzbrojeni: pan Onufry w różdżkę, a ja w wykrywacz, „Prospector”. Niestety, niczego poza tym, że przepływają tu z zachodu na wschód łączące się ze sobą strugi, nie odkryliśmy. Schowek „studzienny” był jedynym. A że opróżnionym przez kogoś? Poszukiwacz skarbów musi być przygotowany i na takie niespodzianki. Z wielkim mozołem przywaliliśmy na

powrót studnie betonowym podkładem, by nie kusiła niepotrzebnie nikogo i ruszyliśmy w stronę Górowa. Zerknąłem na tajemniczo uśmiechniętą „siostrzenicę”: —

Co cię tak cieszy?

— Widok pana Genschego, jak z wielkim mozołem odwala podkłady ze studni, a potem włazi i... i zlatuje na dno, bo urwała się któraś z klamer! — Nie życz drugiemu!... — pstryknąłem ją w ucho. — Młoda damo! — dopowiedział z oburzeniem pan Onufry,

ale po geście jego ręki gładzącej brodą poznałem, że odmalowany przez Zosię obraz przypadł i jemu do smaku. — Cóż, wracamy do internatu dowiedzieć się o szczegółowych planach na dzisiaj — zaśmiałem się. — A potem do Dzikowa! — krzyknęła radośnie Zośka. — Oczywiście. Żebyś mogła wykazać wyższość „Midasa” Iriny nad moim „Prospectorem”...

W opustoszałym internacie jego kierowniczka poinformowała nas, że

poszukiwacze zmienili plany i dziś pojechali nurkować w Jeziorze Martwym, a także przeszukać okolice leśniczówki Białe. — Martwe? — skrzywiła się Zosia. — Niemiła nazwa. — Ale w wypadku tego jeziorka chyba słuszna — zamyśliłem się. Żaden ptak wodny na nim nie gniazduje, a w samej wodzie nawet żaby nie zobaczysz. Stąd domniemanie, że Niemcy mogli w nim zatopić bądź jakieś substancje trujące, bądź promieniotwórcze. — To ci nurkowie strasznie ryzykują! — zdenerwowała się moja asystentka.

— A czy im ktoś każe tam nurkować? — wzruszyłem ramionami. — Zresztą jest też i wersja, że Niemcy zatopili w Martwym skrzynie z niewiadomymi skarbami. Widocznie nurkowie wolą w nią wierzyć. Zawróciliśmy do Rosynanta, gdzie czekał na nas pan Onufry, gdy zatrzymało się przed nami czarne audi najnowszego typu, z niemiecką rejestracją. Wysiadł z niego starszy pan. Wysoki, o krótko obciętych włosach i, jak to się mówi, wojskowej sylwetce. —

Prusak — szepnęła Zośka.

Lekko kopnąłem ją w kostkę.

— Łaj! — powiedziała i zamilkła. Starszy pan ukłonił się nam sztywno: — Czy państwo należą do grona poszukiwaczy skarbów? —

Tak — odpowiedziałem.

— Czy dzisiaj jadą państwo do Głębocka nad Jezioro Głębokie? — Nie. Dopiero jutro. Dziś sprawdzamy, czy pańscy rodacy nie zostawili czegoś w Jeziorze Martwym lub jego okolicach — pozwoliłem sobie na drobną złośliwość, którą przybyły skwitował uśmiechem:

— O tak, dużo tu pozostawiliśmy. — I pan chce to odnaleźć? — próbowałem się odciąć. Spoważniał: — Szukałem tylko resztek mego domu, ale i ich już nie ma. Mam nadzieję odnaleźć jeszcze jedną pamiątkę, ale to już jutro, gdy płetwonurkowie przeszukają Jezioro Głębokie. Do widzenia państwu. Znów sztywny ukłon i audi odjechało cicho pomrukując. Opowiedziałem nie znającym

niemieckiego Zośce i Rzeckiemu przebieg rozmowy. — A nie mówiłam, że Prusak — zakrzyknęła triumfalnie nasza jedynaczka. Pan Onufry pokręcił głową: — Dziwne, ale na mnie ten człowiek wywarł dobre wrażenie. — Przychylam się do zdania pana Rzeckiego — zaśmiałem się. — Wolę wierzyć jasnowidzowi niż postrzelonej nastolatce! — Phi! — parsknęła Zośka. — Jedziemy nad Martwe czy nie?!

— Się robi! — przekręciłem kluczyk w stacyjce.

W Półwiosku skręciliśmy na szosę, która prowadziła przez Pareżki nad Jezioro Martwe. — Zaraz będzie ten bunkier „wilczycy” — odezwała się niechętnie Zośka. — Może więc poszukamy tu trzeciego schowka, zamiast nie wiadomo po co gnać za innymi nad to upiorne jezioro. Dziewczyna miała rację! Potwierdził to pan Rzecki delikatnym chrząknięciem.

— Się robi! — zawołałem po raz drugi, kryjąc zmieszanie. — Zajeżdżamy pod bunkier! — No! — mruknęła usatysfakcjonowana asystentka. Zwolniłem, zjechałem na pobocze i już miałem skręcać w grabową aleję, gdy zahamowałem ostro: w samą porę, by nikt nie domyślił się, że interesuje mnie bunkier. Nikt, czyli w tym wypadku członkowie Towarzystwa „Przez Historię do Przyjaźni” stojący przy zaparkowanym na środku alei mikrobusie. Wyskoczyłem z Rosynanta i prawie podbiegiem do Niemców.

— Witam pana, panie Gensche! Dzień dobry panom! Czyżbyście trafili tu na coś interesującego? Uśmiech Tłuścioszka, którym mnie przywitał, był kwaśny jak przysłowiowy ocet siedmiu złodziei. Odpowiedział jednak uprzejmie: — Ot, tak zjechaliśmy z szosy, widząc te ruiny. Ale wyglądają mi jedynie na rozpoczętą budowę garaży. Co prawda, ciekawe po co tak duże garaże na tym pustkowiu, ale nie wiem nic bliższego o nich. Po powrocie do Bonn sprawdzę z ciekawości w archiwach. A państwa co tu sprowadza? Wydało mi się, że w małych oczkach

mignął twardy błysk. Rozłożyłem ręce: — Wyłącznie ciekawość spowodowana widokiem waszego samochodu! Jeśli natrafiliście na skarby, mieliśmy nadzieję uszczknąć i coś dla siebie. — Od kiedy to jeden eksplorator dzieli się swym znaleziskiem z drugim? — parsknął Tłuścioszek. Po oczkach poznałem, że za grosz mi nie wierzy. Zresztą, jeśli to on rozbił Okońskiego i wykradł jego notes, to dobrze wiedział, co mnie sprowadza pod bunkier z wielkim czerwonym napisem „Kocham Kaczora!”

— Zapali pan? — wyciągnął ku mnie srebrną cygarnicę. — fajce.

Dziękuję. Pozostanę przy

— Każda pliszka swój ogonek chwali! — zaśmiał się, rozpakował cygaro potężnych rozmiarów i wydobył z kieszeni ozdobną obcinarkę do cygar... Lewą ręką... Ręką, na której przegubie zobaczyłem wąską rankę, jakby... po przerwanej bransoletce! Z trudem powstrzymałem się, żeby nie chwycić Tłuścioszka za gardło Co mi tam tych czterech byczków, patrzących spode łba! Ten bandycki napad na Okońskiego, który mógł się skończyć

jego śmiercią! Wcześniejszy napad, ten w Bochum! „No ale co, co, Pawełku?! Akurat Gensche ci się do czegoś przyzna? Ranka na przegubie? Mógł się skaleczyć choćby tu, włażąc do bunkra. Będziesz się szarpał, to poskarży się władzom, że napadasz na przedstawiciela budującego przyjaźń niemiecko–polską stowarzyszenia. Jedyne co możesz, to mieć gościa na oku, no i nie dać mu się wyprzedzić w wyścigu do pozostałych schowków wilczycy z jantaru. A na razie sprawdź, jak to jest z ranką Tłuścioszka”. —

No to cóż, Herr Gensche,

jedziemy dalej nad Jezioro Martwe? — My poszukamy raczej przy leśniczówce — pyknął wonnym dymem — Nie jesteśmy płetwonurkami, więc co po nas nad jeziorem? Za to dzięki wykrywaczom metali może poszczęści się nam w lesie. — Życzę powodzenia! — odszedłem dwa kroki. — Aha — odwróciłem się — przepraszam, która godzina? Mój zegarek coś nie... Tłuścioszek odruchowo podniósł lewą rękę z pustym przegubem: — A niech to! Zostawiłem zegarek w internacie! Helmut która

godzina? — Dochodzi jedenasta — ponuro udzielił informacji jeden z byczkowatych towarzyszy Genschego. Pogwizdując wróciłem do Rosynanta. — Czym to tak pana Niemiaszki ucieszyły? — siliła się na złośliwość Zośka. Tym — odpowiedziałem spokojnie — że, choć wbrew swej woli, przyznały się do rozwalenia ciężarówką (na pewno ukradzioną) „trampka” wraz z Okońskim. A co za tym idzie, moim zdaniem, przyznały się też do zielonego scirocco oraz wcześniejszego napadu na

pana Janusza i włamań do jego domu. Jednym słowem jest to szajka panny Gunter, której tak zależało na potwierdzeniu tożsamości ,,wilczycy z Górowa Iławeckiego” przez byłego nadprezydenta Prus Wschodnich, a potem na jej odzyskaniu. — To co powinniśmy teraz zrobić, proszę pana? — spytał z troską w głosie Rzecki. — Na razie pojedziemy grzecznie nad Martwe i odwiedzimy także leśniczówkę Białe, bo tam pojadą Tłuścioszek i reszta... A potem wymkniemy się ukradkiem i wrócimy do tego bunkra...

Spojrzałem na Niemców raczej niechętnie zajmujących miejsca w mikrobusie. — Trudno, kochani! Chcecie czy nie chcecie, dalej pojedziemy razem! — Hi! Hi! — zatarł swe malutkie dłonie czcigodny jasnowidz, oglądający się na wyjeżdżającego na szosę mercedesa. Nie to, żebym Niemców nie lubił, bo są wśród nich różni, jak to w każdym narodzie. Ale gdy rano patrzyłem na tego pana, który przyjechał czarnym audi, to owszem, wiedziałem, że mam przed sobą przeciwnika, ale nie wroga. A to bardzo istotna, choć subtelna różnica...

Skinąłem potakująco głową. — A ci z tego stowarzyszenia, które niby ma budować przyjaźń między naszymi narodami, to, ech! — uderzył pięścią o pięść z tak niespodziewaną siłą, że aż przestraszył Zośkę, która podskoczyła w fotelu. — Przepraszam, młoda damo — Rzecki znów był jednym uśmiechem — ale czasem człowieka ponosi... Gdy przejeżdżaliśmy przez Pareżki zerknąłem na krzyż, z którego naród ukraiński wołał do Boga o ratunek. „Co sprawiło — pomyślałem — że moskwiczanka Irina modliła się pod

ukraińskim krzyżem?” Zośka nie zwróciła nań tym razem uwagi, tylko Rzecki powiódł wzrokiem za jaśniejącym wysoko drzewcem.

Gdy zjechaliśmy nad Martwe pierwsza grupa płetwonurków zakończyła wstępną penetrację jeziora i meldowała się teraz przed prezesem Klubu „Rekin” z Gdańska, Jerzym Janczukowiczem. Z uznaniem przyjrzałem się ich sprzętowi: halogenowe reflektory, podwodne wykrywacze metali, sonary wskazujące każdą nierówność dna, która mogła oznaczać stos zrzuconych przez Niemców do wody skrzyń, liczniki

Geigera w wodoszczelnych obudowach, na wypadek natrafienia na substancje promieniotwórcze. — Ogólna pucha — mówił szykujący sprzęt potężnie zbudowany nurek z poznańskiego Klubu „Delfin”. — W tym burgundzie... Uśmiechnąłem się na to sympatyczne nazwanie brudnorudej wody jeziora. — ...rzeczywiście ani rybki. Jeśli tu trafimy jakieś skrzynie, to trzeba by sprzętu geofizycznego do zbadania struktury dna, bo muł rzadki jak śmietana. —

Mamy aparacik do tego:

magnetometr protonowy — odezwał się jeden z gdańskich nurków. — Tylko dajcie ponton, bo nasz nie udźwignie agregatu zasilającego i obsługi. — Muł jak nic na parę metrów głęboki! — zawołała mocująca się z zamkiem kombinezonu blondynka wychodząca na brzeg. — Ale co dziwne, natrafiłam na rząd wystających z niego palików. Prowadzi w głąb jeziora — podniosła w górę tabliczkę do zapisów pod wodą — mam zaznaczone jego położenie, o ile hitlerowskie czary nie zmyliły mojej busoli — zaśmiała się. — Pokaż — zawołał Janczukowicz. — Dobra Następna

szóstka schodzi według tych namiarów... — Może pojedziemy stąd? — szepnęła Zosia. — Paliki, choćby nie wiem ile ich było, to nie Bursztynowa Komnata... — Poczekaj — rozsiadłem się na niewielkiej skarpie. — Czy nie zastanawia cię, po co komu ogrodzenie na dnie jeziora? A może to sztucznie stworzona zatoka? Niemcy mogli przecież skierować tu wodę, aby zakryła coś bardzo dla nich ważnego... — Fakt — dziewczyna grzecznie usiadła obok. Rzecki stał nieruchomo na brzegu

jeziora i wpatrywał się w wodę. Po pewnym czasie zawrócił ku nam, machając ze zniechęceniem ręką: — Albo ja nie ten jasnowidz jestem co trzeba, albo to nie ta woda. Nic nie mogę odczytać z przeszłości. Zresztą za duży tu ruch, bieganina, taplanina — przysiadł na kamieniu. — Poczekajmy — starałem się obudzić nadzieję we współtowarzyszach. Może kolejne patrole płetwonurków coś znajdą. Pan Janczukowicz nie wysyłałby ich pod wodę, gdyby na coś nie liczył. To jeden z bardziej zawziętych na Komnatę łowców...

Rzecki kiwnął głową: — Tak. Znam jego nazwisko, ale nigdy nie miałem okazji spotkać się z nim osobiście. To wybitny fachowiec, chociaż upiera się przy tym, że Bursztynowa Komnata musi być gdzieś pod wodą, najprawdopodobniej w szczątkach „Wilhelma Gustloffa” lub innego zatopionego przez Rosjan niemieckiego transportowca. Poszukiwania naziemne go nie interesują. — Przecież jest płetwonurkiem! — zaśmiałem się. Podszedł do nas Gensche:

— Zostają tu państwo jeszcze? My jedziemy pod leśniczówkę. — O, to zobaczymy panów przy pracy. I ja będę miał okazję wypróbować skuteczność swego „Prospectora”. Wyzywam panów na zawody: kto znajdzie więcej skarbów! — udałem wesołość. — Zaraz przyjeżdżamy! — Na razie! — Tłuścioszek pomaszerował do mikrobusu — Zaraz?! — syknęła na mnie Zośka. — Raz pan każe nam tu czekać na wyniki poszukiwań płetwonurków, to znów umawia się za chwilę z Tłuścioszkiem pod leśniczówką?!

— Umawiam się za chwilę — spojrzałem na nią pobłażliwie — bo chcę, żeby tam byli, a nie popędzili rozbebeszać nasz bunkier, młoda damo, jak cię chyba nieco na wyrost nazywa pan Rzecki. — Rozumiem i przepraszam — skinęła mi głową. Zresztą, nad Martwym i tak nie zabawiliśmy długo. Kolejne zanurzenia płetwonurków nie przyniosły bowiem żadnych rewelacji. Stwierdzono jedynie znaczne stężenie siarkowodoru i pobrano próbki wody i mułu, aby poddać je analizom w laboratoriach, które wykryłyby ewentualną obecność w

jeziorze jakichś trujących substancji przedostających się do wody z zatopionego przez Niemców ładunku. Promieniowania, które mogłoby świadczyć, że ukryto w Martwym materiały i urządzenia do produkcji broni atomowej, liczniki Geigera nie wykryły.

Tymczasem okolicę leśniczówki Białe opanowali „naziemni” poszukiwacze skarbów, wyposażeni głównie w wykrywacze metali, ale najczęściej w prostsze typy niż „Prospector” i „Midas”, głównie „Rambo” i „Penetrator” również firmy Armand.

Młodzi Niemcy z Towarzystwa „Przez Historię do Przyjaźni” ruszyli ze swym sprzętem w las, zaopatrzeni przez Tłuścioszka w skrzętnie chowane przed moim okiem kopie jakiegoś planu. On sam pozostał na ławce przed leśniczówką, otoczony ciężkimi kłębami dymu z cygara. — Niech pan pamięta o zawodach! — zawołał do mnie. Cóż było robić. Wyciągnąłem wykrywacz Zygi i saperkę, i ruszyłem w stronę, gdzie nierówności terenu wyznaczały resztki okopów. Zośka mnie zdradziła, bo widząc Irinę (która jak na moje oko obojętnie i bez przekonania

merdała czujnikiem „Midasa” po ścieżkach i polankach) dołączyła do niej, przypominając Rosjance, że ta obiecała nauczyć ją posługiwania się „Midasem”. Muszę stwierdzić, że to przeczesywanie lasu wciągnęło mnie. Przecież w każdej chwili w słuchawkach mógł odezwać się pisk świadczący, że natrafiłem być może na skarb. Zresztą byle metalowy drobiazg wystarczyłby, żeby „Prospector” dał mi o nim znać. Potrafił przecież wykryć monetę przez trzydziestocentymetrową warstwę ziemi! Owszem, mogłem włączyć jego „dyskryminator” tak, że wskazywałby tylko odnalezienie przedmiotów z metali

szlachetnych. Ale aż tak żądnym znalezienia „skarbu” nie byłem. Ciekawiło mnie wszystko, na co mogłem się natknąć... Gdzieś z boku rozległy się głośne niemieckie okrzyki świadczące, że moim rywalom się poszczęściło. — A niech ich... — mruknąłem ze złością. Ale ku mej nagłej radości już po kilku krokach odezwał się mój wykrywacz. Dźwięk był czysty i silny, tak więc nie była to moneta czy guzik od płaszcza, ale coś większego! Dokładnie namierzyłem miejsce najsilniejszego sygnału, sprawdzając wychylenie strzałki wskaźnika, czy mnie

ucho nie myli. Wreszcie odłożyłem „Prospector” i przyklękłem u stóp niewielkiego wzniesieni i które było chyba przed pół wiekiem osłoną stanowiska karabinowego. Sięgnąłem po łopatkę... Jeden sztych, drugi... Nic! Musiałem uderzyć mocniej i głębiej. Hura! Ostrze łopatki uderzyło o coś twardego. Pomny niemiłej niespodzianki, którą sprawił nam kamień w Pareżkach, ostrożnie odgarnąłem piasek rękoma. Na dnie wykopu ukazała się zardzewiała rękojeść. — Co my tu mamy? — sięgnąłem po nią już bez obaw i

wyciągnąłem na wierzch. Pomimo zeskorupiałego piasku i rdzy stwierdziłem, że trzymam w ręku całkiem dobrze zachowany rosyjski pistolet „TT”. Używaną przez nasze wojsko i milicję bodajże do lat siedemdziesiątych „tetetkę”. Sam kiedyś z niej strzelałem. Niestety stan tej nie zachęcał raczej do naciśnięcia na spust. Nie miałem ochoty utracić dłoni. No, ale coś znalazłem i to nie byle co! — rześko ruszyłem dalej poprzedzany przez czujnik „Prospectora”. Niestety, na „tetetce” moje odkrycia tego dnia się skończyły. Połaziłem jeszcze z pół godziny po lesie, ale wykrywacz milczał jak zaklęty. Wróciłem do leśniczówki. Byli tam już moi rywale od Tłuścioszka.

Znaleźli lufę i zamek niemieckiego karabinu maszynowego spandau i skorupę rosyjskiego granatu zaczepnego, tak zwanej „cytrynki”, na szczęście bez zapalnika i pustą. Oceniający nasze znaleziska Gensche, biorąc pod uwagę bardzo dobry stan mej „tetetki” i to, że była kompletna, ogłosił mnie zwycięzcą. — No to teraz do Górowa. Trzeba uczcić pański sukces — zaśmiał się patrząc na mnie spod oka. „A patrz sobie, patrz! — pomyślałem. — I tak zaraz pojadę za tobą. Nawet nie zdążysz ruszyć paluszkiem przy bunkrze!”

— Cóż — uśmiechnąłem się do niego jak najuprzejmiej — muszę tu jeszcze zaczekać na moją... — zawahałem się — siostrzenicę. Gdzieś zawieruszyła się zawieruszyła się z panią Zubajewą. Proszę jechać. Dogonię pana. Gensche wydał mi się bardzo ucieszony tym, że jeszcze zostaję przy leśniczówce, ale nie zwróciłem na to specjalnej uwagi, zły na Zośkę i Irinę. Gdzie to pałętają się po lesie? Dam ja Zosi Bursztynowa Komnatę, że nawet na widok kropli żywicy czkawki będzie dostawać! Dopiero teraz zwróciłem uwagę, że

przecież nie ma i Rzeckiego. Ale nie zdążyłem się rozzłościć na niego, gdy wyszedł zzu płotu ze swą słynną skrzyneczką w ręku. — No i co? — zapytałem w miarę uprzejmie. — Niestety nic — usiadł na ławce i, jak to w jego zwyczaju, pogładził brodę. — To znaczy kryje się tu gdzieniegdzie jakieś żelastwo w starych okopach i, co przykrzejsze, nie pogrzebane jak Pan Bóg przykazał, szczątki ludzkie... o, dużo ich, za dużo... — Może po powrocie do Warszawy uda mi się zorganizować tu ekshumację? Oczywiście pod pańskim

kierunkiem. — Panie Pawle — uśmiechnął się smutnie — komu się zechce przekopywać taki szmat lasu i kto za to zapłaci? — pokręcił głową. — A wie pan, jakie było moje najsmutniejsze znalezisko? —

Słucham?

— Natrafiłem na sosnę, wiekową, oplecioną wrosłym już pod korę łańcuchem, u którego zwieszały się szczątki dwóch uzd, a w nich czaszki końskie... Ktoś, a było to zapewne w 1945 roku, przywiązał parę koni do drzewa i odszedł od nich, i zginął... Konie męczyły się nie zauważone przez

nikogo, bo sądzę, że wtedy rósł wokół gęsty zagajnik... męczyły się, aż zdechły z głodu... — Panie Onufry! Przecież wtedy tylu ludzi... — Panie Pawle — przerwał mi — jedni ludzie drugim ludziom, a przy następnej okazji ci drudzy tym pierwszym. Ale co tu winne zwierzęta? Opuściłem wzrok pod pociemniałym nagle spojrzeniem jego tak zawsze pogodnych błękitnych oczu. W milczeniu obracałem fajkę w dłoni. Rzecki układał cicho swój sprzęt w skrzyneczce.

— Ojej — usłyszałem wołanie Zośki — to panowie czekają na mnie. — A myśmy z Iriną... — A wyście nic nie znalazły — zaśmiałem się. Powracał dobry humor. — Jakże my mogły znaleźć — śpiewnie odezwała się Irina — kiedy taki sławny poszukiwacz jak pan wszystkie skarby z lasu wykopał? — uśmiechnęła się, pakując torbę z „Midasem” do bagażnika golfa. „Piękna kobieta — pomyślałem — tylko trochę za dużo niewiadomych: ma supersprzęt eksploratorski, a posługuje

się nim byle zbyć. Czyżby nie natrafiła jeszcze na miejsce, gdzie go ma właściwie użyć? I ta modlitwa pod ukraińskim krzyżem?” — Jedziemy? — machnęła nam ręką piękna Rosjanka. — Już! — odmachała jej młodziutka Polka, której też niczego nie brakowało. — Zosiu — zapytałem, gdy szliśmy do Rosynanta — czy rozmawiałaś z Iriną na temat naszego tu przyjazdu? No, kim jesteśmy, po co... — Też! — nadęła się jak balonik. — Czyż nie jestem siostrzenicą

Pana Samochodzika?! — Hi! Hi! — zachichotał, ale z pewnym szacunkiem pan Onufry. — Dobra, przepraszam! — podniosłem ręce. — Ale tu jesteś moją siostrzenicą. Jasne? — Zośka.

Jasne! — rozpogodziła się

Wsiedliśmy, uruchomiłem silnik i już miałem wrzucać bieg, by ruszyć za znikającym za zakrętem golfem Iriny, gdy rzuciłem okiem na deskę rozdzielczą... — A żeby! — wrzasnąłem błyskawicznie wyłączając silnik.

Wskazówka jednego z (jak to nazwał pan Tomasz) amerykańskich bajerów, czyli wskaźnika gęstości paliwa, stała na czerwonym polu. — Co się stało? — poderwali się Rzecki i Zośka. — Mamy cukier w paliwie — wycedziłem przez zęby. — I daję sobie głowę uciąć, że nasypany ręką Genschego! — Cukier? A czym to grozi? — zaniepokoił się radiesteta. — W najlepszym wypadku zapieczeniem wtryskiwaczy paliwa, w najgorszym zatarciem silnika.

— O rany! — jęknęła „siostrzenica”. — Ech! — westchnąłem. — Żeby był tu Zyga ze swym maluchem albo Okoński z „trampkiem”! Zresztą i ich autka Tłuścioszek załatwiłby podobnie jak Rosynanta! Musi wiedzieć coś pewniejszego niż zapis w notesie pana Janusza o bunkrze i śpieszyć się, żeby zdążyć przed nami. Już pewnie jest na miejscu. — Rzecki.

A my? — załamał dłonie

— A my musimy się modlić, żeby leśniczy miał w garażu zapas ropy do gazika. Jeśli ma, to wylewamy nasze

„zatrute” świństwo, przepłukujemy zbiornik i układ paliwowy, jak to się mądrze nazywa, tankujemy ropę leśniczego i pojechali! — A jeśli leśniczy nie ma zapasu? — ponuro zwiesiła głowę Zośka. — To grzecznie i szeleszcząc banknotami poprosimy, by nas odholował do Górowa ku wielkiej radości Towarzystwa „Przez Historię do Przyjaźni”!

ROZDZIAŁ 6

NIESPODZIEWANA POMOC · Z NOKTOWIZOREM ZA ZŁODZIEJAMI · OBSTAWIĆ GRANICĘ! · DZIURY W DĘTKACH · MAŁY ZŁODZIEJ RATUJE DUŻEGO · TO JEDNAK NIE IRINA · NOCNE OCZEKIWANIE NA TŁUŚCIOSZKA · WYMIANA POGRÓŻEK Z GENSCHEM

Na szczęście, zapasy oleju napędowego w garażu leśniczówki wystarczyłyby do napełnienia zbiorników nie tylko Rosynanta, ale dywizji zmotoryzowanej. W dodatku powracający właśnie z obchodu swego rewiru leśniczy okazał się być niezłym mechanikiem. Tak więc praca nad doprowadzeniem do porządku Rosynanta dziarsko posuwała się do przodu. — Ej ty tłusty, tłusty, tłuścioszku... — mruczałem mocując się

z oporną nakrętką. — Słucham? — spytał spod wozu leśniczy. —

Nie, nic. Tak sobie nucę.

Wreszcie zatankowaliśmy przemytego Rosynanta, uiściliśmy opłatę za pomoc i paliwo, przed którą pan na leśnictwie Białe gorąco się wzbraniał, i pomknęliśmy przez las. Ściemniało się już, włączyłem więc reflektory, obiecując sobie zgasić je i przejść na noktowizor dopiero w Pareżkach. Wcześniej nie spodziewałem się spotkania z ludźmi Genschego. Spotkanie takie mogło być niezbyt miłe! Przecież ich było pięciu, w tym czterech

wyglądających na speców od walki wręcz. Wystarczy zresztą, żeby jeden z nich miał broń! Co ja poradzę przeciw niemu z moją zardzewiałą „tetetką”? Gdyby chociaż nie wiedzieli, że to wykopalisko, w mroku można byłoby nią nastraszyć Niemiaszków... Ale czy posuną się do użycia siły lub też, co gorsza, broni? Jest nas troje, więc taki napad, żeby nikt z nas nie rozpoznał napastnika, raczej odpada. Uśmiercić nas? Nie tragizuj, Pawełku! Nasypać cukru do paliwa, to i owszem, ale coś więcej?... Coś więcej? A rąbnięcie ciężarówką w trabanta, którym jechał Okoński? Przecież musieli brać pod uwagę, że mogą go zabić... Cóż... Tak czy inaczej trzeba będzie się skradać do

bunkra ostrożniutko. Zabłysły przed nami światła Pareżek. Zgasiłem reflektory i wysunąłem z przedniej półki ekran noktowizora. — Hi! Hi! — chichot Rzeckiego tym razem pełen był prawdziwego podziwu. — Witam kolegę jasnowidza! — Cała przyjemność po mojej stronie! — zasalutowałem. — Ale numer! — szepnęła wpatrzona w zielonkawo rozświetlony ekran Zośka. Zwolniłem, bo wjeżdżaliśmy w zakręt, za którym w zaroślach po lewej

otwierała się grabowa aleja prowadząca do upamiętnionego otworkiem w jantarowej wilczycy bunkra. Tu gdzieś należało ukryć Rosynanta, a resztę drogi przejść pieszo... — Uwaga! — krzyknąłem odruchowo wdeptując hamulec. Na ekranie noktowizora zajaśniały dwie sylwetki samochodów wyjeżdżających z „bunkrowej” alei na szosę. Pierwsza kształtem przypominała golfa, druga kołyszący się ciężko mikrobus. Musiał wieźć jakiś znaczny ciężar. — Irina i Gensche! — klasnęła w dłonie Zośka. — Nie zobaczą nas?

— Wątpię — mruknąłem. — W tej ciemności pod drzewami? Ale ten golf to chyba nie Irina. —

A kto? — zaciekawiła się.

— Zapomniałaś... Aha, przecież ciebie nie było przy tym, jak w Pareżkach Okoński zobaczył podejrzanego Ruska, podającego się za dziennikarza. Ten facet zniknął z internatu w nocy, gdy ciężarówka połamała „trampka” i pana Janusza. Niejaki Kurowlew. — Oj, niedobrze — westchnął Rzecki, przechylając się nad mym ramieniem ku ekranowi. — Znaleźli skrytkę. I to nie pierwszą lepszą.

Spójrzcie, mikrobus aż się ugina! — Dorwali Bursztynową Komnatę! — jęknęła Zosia. — Nie martw się. Całej za jednym kursem nie wywiozą. Jeśli rzeczywiście trafili na nią, to w bunkrze zostało coś i dla nas! — zaśmiałem się. — Bursztynowej Komnaty już nie ma. Spłonęła w Królewcu — cicho, ale z naciskiem odezwał się jasnowidz. — No to co wiozą? — żachnęła się dziewczyna. — Ba! — rozłożył ręce Rzecki. — Mało to dobra Niemcy zrabowali w

czasie wojny? — Jedziemy! — ruszyłem powoli za oddalającymi się tylnymi światłami mercedesa. Tropieni dojeżdżali do skrzyżowania... — Ale oni nie jadą do Górowa! — zawołała Zośka. — Na Górowie świat się nie kończy. Hi! Hi! — pan Onufry był w coraz lepszym humorze. — Zośka! — rzuciłem przez ramię. — Za telefon i wystukuj wujka. Mam nadzieję, że jego numer nie wywietrzał ci z głowy.

— Też! — prychnęła, chwytając komórkowiec. — O, wujek! — zawołała po chwili. — Nie: „O, wujek!” — warknąłem — tylko melduj panu Tomaszowi: Niech spróbuje załatwić, by Straż Graniczna zwróciła szczególną uwagę... — ...szczególną uwagę... — powtarzała Zośka. — ...na rosyjską granicę na zachód od Bezled aż po Gronowo. Biały golf, rejestracja moskiewska, kierowca o nazwisku prawdopodobnie Kurowlew. Biały mercedes mikrobus, rejestracja bońska. Oznakowany: Towarzystwo

„Przez Historię do Przyjaźni”. Pięciu ludzi. Czterech młodych mężczyzn. Piąty grubas po czterdziestce, podał nazwisko Gensche. Znaleźli jedną ze skrytek „wilczycy”. Obłowili się, bo mercedes znacznie obciążony. W tej chwili jadą szosa Górowo Iławeckie — Lelkowo. Ale już w Kandytach skrzyżowanie. Gdyby skręcali, przedzwonię. Bez odpowiedzi. — Wujek bez słowa odłożył słuchawkę! — zmartwiła się siostrzenica pana Tomasza. — Bo nie czas na pogaduszki. Trzeba jak najszybciej powiadomić Straż Graniczną i celników na

przejściach. Słyszałaś, że powiedziałem: „Bez odpowiedzi”? To po wojskowemu oznacza, że wierzy się, iż rozmówca wszystko zrozumiał i wykona co trzeba, i nie ma co marnować czasu na dalszą rozmowę. — Myśli pan, że spróbują przez granicę? — ostrożnie zapytał Rzecki. — Może w schowku była broń i teraz chcą ją przemycić do Rosji? — Jadą ku granicy. A tu jest wiele jeszcze poniemieckich dróg, z których, jak się zdążyłem dowiedzieć, korzystają z powodzeniem przemytnicy... A co do broni, to nie wieźliby jej do Rosji, gdzie na czarnym rynku jest jej

pełno i za grosze. Bardziej opłacałoby się im sprzedać ją którejś z polskich mafii. — W Bursztynową Komnatę nie wierzę, powiedziałem — nie ustawał pan Onufry. — Ale jeśli, jak domniemamy, natrafili w kryjówce na jakieś kosztowności, to czy sądzi pan, że znajdą na nie dobrze płacących nabywców w biednej teraz Rosji? — Ma i ona swoich miliarderów! — zaśmiałem się. — Ale raczej prowadzi tędy, nieco okrężną drogą, jakiś kanał przerzutowy na Zachód. Granica polsko–niemiecka nie jest bezpieczna dla przemytników...

Nagle kierownica szarpnęła mi się w rękach. Rosynant zatańczył dudniąc felgami po asfalcie. — Co to?! — krzyknęli zgodnie moi przestraszeni towarzysze. — Lewe opony. Przednia i tylna przebite. Niech to! — zakląłem włączając pompę, która od tej chwili nie przerywając jazdy samochodu zaczęła bezustannie tłoczyć powietrze do przedziurawionych dętek. Rosynant powoli odzyskiwał równowagę. — No, na szczęście dziury niewielkie, pompka sobie poradzi — odetchnąłem z ulgą.

— Ale pech! — jęknął za to Rzecki. — Żeby naraz dwa koła! — Nie pech — zaśmiałem się — ale prezent dla nas rzucony na szosę przez Genschego! — Dla nas? — zawołała Zośka. — Przecież nas nie widzą, jedziemy bez świateł?! — Dziewczyno — trąciłem ją łokciem — jeśli myślisz, że nasz noktowizor jest jedynym na wschód od Wisły... A swoją drogą muszę pogratulować Genschemu czy Kurowlewowi, bo nie wiadomo, kto u nich rządzi, przezorności. Inny na jego miejscu byłby pewien, że upupił nas pod

leśniczówką na amen, a on nie zaniedbał obserwacji szosy za sobą, no i miał w pogotowiu ten prezencik... Ach! — przerwałem sam sobie monolog tym okrzykiem, hamując ostro. — Wykrakał pan pecha, panie Onufry! Bez świateł wytoczyła się na szosę tatra wyładowana pniami sosen. Leniwie zakręciła, tarasując całą drogę i dopiero wtedy leniwie potoczyła się przed nami środkiem szosy. — A niech to! — uderzyłem rękoma po kierownicy. — Mały złodziej uratuje dużego złodzieja! Ani objechać z lewej, ani z prawej. Spróbowałbym na terenowym przełożeniu polem, ale

akurat zarośla! — Mały złodziej? — zdziwiło się nasze wcielenie niewinności. — A co ty myślisz, Zosieńko? Że pracowity drwal o tej porze wywozi drzewo z lasu? Ech, dosyć tego krycia! Tłuścioszek i tak wie, że jedziemy za nim! — włączyłem ostre szosowe światła Rosynanta i jego przeraźliwą syrenę, licząc, że przestraszę kierowcę tatry i zjedzie on na pobocze. —

O rany! — zapiszczała Zosia.

Widocznie udało mi się za dobrze to straszenie, bo tatra przyspieszyła na ile mogła, czyli do pięćdziesiątki, i zaczęła

jechać lekkim wężykiem, tak żeby prześladowca, czyli ja, w którym kierowca tatry podejrzewał najprawdopodobniej leśniczego lub policjanta, nie mógł jej wyprzedzić i zajechać drogi. — Rzecki.

Oj, co to będzie? — biadał

—

Zobaczymy — odburknąłem.

I zobaczyliśmy. Nagle tatrę zarzuciło od lewej do prawej, obróciło w poprzek szosy... naczepa z drewnem przechyliła się i runęła na bok tarasując przejazd całkowicie. Rozejrzałem się z rozpaczą

po poboczach. W mroku majaczyły wysokie ściany nasypów. — Jej! — zapiszczałem prawie jak Zośka. — Zanim się cofniemy aż za te nasypy i jeszcze wcześniejsze zarośla, po Towarzystwie „Przez Historię do Przyjaźni” nie będzie już śladu! Czy na tego Genschego nie ma siły?! — Myśli pan, że to przez naszych Niemców ta ciężarówka tak zatańczyła? — spytał Rzecki. — Znów rozsypali jakieś gwoździe? — Nie wiem — wzruszyłem ramionami — mogli też wylać olej. —

Czy to ważne? Ech! — sięgnąłem po telefon. Pan Tomasz zgłosił się błyskawicznie: —

Słucham?

—

To ja, Paweł.

— No i co, masz ich? — ucieszył się szef. — Akurat! — zaśmiałem się ponuro. — Załatwiła mnie kombinacja pecha i talentu przeciwnika. Opowiem, jak wrócę. — Nie przejmuj się — słyszałem, że pan Tomasz usiłuje mówić

łagodnie. — Pogranicznicy zawiadomieni. Mysz się nie prześliźnie! — Postaram się nie przejmować, szefie! Zresztą może to wszystko uda się naprawić. Dobranoc! — Dobrej nocy tobie, panu Rzeckiemu i Zosi! Zawróciłem Rosynanta w stronę Górowa. Jechaliśmy całą drogę bez słowa. Na parkingu naprzeciw internatu, w którym zasłużonym snem spali tropiciele skarbów, zobaczyłem golfa Iriny. Pokazałem go palcem Zośce.

— nie ma

Ale mikrobusu Genschego

— Jeśli nie ma — próbowałem się zaśmiać — to ja poczekam na Tłuścioszka! Herbatkę zaparzę i popiję, fajeczkę popalę... Aż dranie przyjadą! — Czy towarzyszyć panu? — zaofiarował się Rzecki. — Nie trzeba, dzięki — uścisnąłem dłoń starszego pana. — To dobrze, łaa, spać mi się chce — ziewnęła Zosia. — Dobranoc. —

Dobranoc.

Jak obiecałem, zaparzyłem sobie zieloną herbatkę, która tak cudownie usuwa zmęczenie. I wraz z nią oraz wierną fajeczką usiadłem na ławce przed internatem. — Nie jestem zły. Już się nie denerwuję. Jeszcze się odegram — powtarzałem sobie od czasu do czasu. A czasu miałem dużo, bo niebo zaczęło już szarzeć przedświtem, gdy usłyszałem warkot silnika i na parking wtoczył się obłocony mikrobus. Podniosłem się z ławki i przeszedłem przez ulice. Wystarczył rzut oka na pobladłą ze wściekłości i napuchniętą od

niewyspania twarz Tłuścioszka, bym odzyskał dobry humor. „Nie udało się draniom przerzucić towaru przez granicę! Muszą go gdzieś tu ukrywać, a jeśli tak, to nie nazywam się Paweł, jeśli go nie odzyskam!”

— Dzień dobry! — rozłożyłem powitalnie ręce. — Skąd bogi prowadzą tak o świcie? Gensche cofnął się. Widziałem, że z trudem panuje nad sobą. Nawet udał mu się niby uśmiech: —

Tak między nami,

mężczyznami, to z wizytą u pewnych dam byliśmy, kawałek drogi stąd. Gdzie, nie powiem, bo, rozumie pan, dyskrecja... A pan, widzę, też nie spał? Pyknąłem z fajeczki: — pan.

Z tego samego powodu co

Gdzieś na dnie małych oczek zabłysnął zły ognik: — Taak. Z tego samego powodu. Ale coś mi się wydaje, że nocna wyprawa nie udała się panu tak dobrze jak nam... —

A panu aż tak znakomicie

poszło?... — ironicznie zawiesiłem głos. — Nawet jeśli nie w pełni — wzruszył ramionami — to mamy jeszcze tyle nocy przed sobą. — O, tak! — zaśmiałem się. — Mamy! I pan i ja... Żachnął się: —

Dobranoc.

— na bok.

Dobranoc — odsunąłem się

Pozostali członkowie Towarzystwa „Przez Historię do Przyjaźni” minęli mnie w milczeniu.

ROZDZIAŁ 7

ZYGA, NA POMOC! · CZYŻBY PRAWDZIWA TAJEMNICA GAULEITERA KOCHA? · PŁETWONURKOWIE I AIR COBRA Z JEZIORA GŁĘBOKIEGO · BELL P–39 AIRA COBRA KONTRA MESSERSCHMITT BF 109 · BYŁ JEDEN ROZKAZ

PORUCZNIKU

Ułożyłem się w Rosynancie, nie chcąc budzić Rzeckiego w internacie swą krzątaniną. Ale sen nie nadchodził. Czułem, że sprawy zaczynają przybierać zły obrót. Zyga się wycofał, Okońskiego wyeliminowano. Zostałem tylko ze starszym panem, choć jasnowidzem, i dziewczyną. Do dyspozycji mieliśmy tylko jeden samochód. Tymczasem

przeciwnicy, to z pewnością Gensche i jego czterech ponurych a silnych „uczniów” i krążący gdzieś poza „zasięgiem wzroku” Kurowlew — facet, który miał jakieś interesy z Kochem! Jeśli do tego dodamy jeszcze dziwne zachowanie Iriny i pojawienie się tajemniczego Prusaka... To licząc tylko środki lokomocji, już cztery samochody do upilnowania! Nie dam rady. Pan Onufry i Zośka nie prowadzą samochodu, więc nawet gdybym mógł w tym miasteczku jakiś wypożyczyć, to na nic! Ech, żeby chociaż szef był tu ze mną! No, ale coś trzeba robić!

— Dam ja ci, Zyga, bursztynowe oczy! — mruczałem sięgając po telefon. Kumpel długo nie podnosił słuchawki, aż wreszcie usłyszałem zaspane: —

Taa?

— Zyga, słuchaj! — starałem się mówić ostro. — Bursztynowe oczy bursztynowymi oczyma, miłość miłością, ale masz w trymiga zjawić się w Górowie! Szykuje się wielka chryja! Chcą nam wyrwać Bursztynową Komnatę! — Komnatę?! Kto?! — znamienity tropiciel ósmego ciulu świata

dobudził się natychmiast. — Dowiesz się na miejscu. Przyjeżdżasz? — Jasne! Przed Elą jakoś się wytłumaczę! Tylko gdzie cię szukać? — Zajrzyj do internatu. Zostawię ci wiadomość. Ale najprawdopodobniej będę w Głębocku. Dzisiaj płetwonurkowie mają się zająć szczególniej Jeziorem Głębokim. Aha, masz jeszcze może tę legitymację współpracownika „Gazety Olsztyńskiej”? —

Mam. Ale po co?

— Po to, że będziesz robił tu za dziennikarza. — Jak sobie życzysz. Wezmę jeszcze zaświadczenie z naszej jednodniówki. —

No to na razie!

—

No to!

Poprawił mi się humor. Zyskiwałem zorientowanego w problematyce poszukiwania ukrytych skarbów, odważnego i władającego niemieckim współpracownika. W dodatku, co mogło być nie bez znaczenia, dawnego karatekę. No i jeszcze malucha, czyli drugi samochód.

Sprawę „wilczycy” wyjaśnię mu, kiedy przyjedzie. Czy skłamałem mówiąc o zagrożeniu Bursztynowej Komnaty? Skąd! To tylko Rzecki jest pewien, że spłonęła w Królewcu. Ja absolutnie nie wykluczam, że możemy trafić na nią w każdej chwili! Zresztą, na nasze nieszczęście, mogła mieć rację Zośka, że z bunkra pod Półwioskiem wywoził skarb mikrobus Tłuścioszka. Ale to jeszcze postaramy się wyrwać wrogom! Nie bacząc na wczesną porę z pogodną miną wystukałem numer telefonu domowego pana Tomasza. — Halo — usłyszałem wypowiedziane równie pogodnym

tonem. — To ja, szefie, Paweł. Przepraszam, że tak wcześnie... — Skoro wcześnie, to pewno i pilnie — odpowiedział mi cichy śmiech. — No, gadaj! — Chciałbym prosić, żeby skorzystał pan ze swych międzynarodowych kontaktów... —

Konkretnie?

— Niemcy. Ministerstwo Kultury, a może nawet Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.

—

Oo...

— Chodzi o stowarzyszenie, na które miała uważać Straż Graniczna, jak prosiłem ścigając tych klientów. Jeszcze raz powtórzę: Towarzystwo „Przez Historię do Przyjaźni” z Bonn. Jego prezesem jest niejaki Hans Gensche. Aha, proszę też podziękować pogranicznikom. Musieli się dobrze przyłożyć do roboty, bo sądząc po zachowaniu Genschego, to choć wydobył coś cennego z kryjówki pod Półwioskiem, to nie udało mu się przerzucić tego przez granicę i zamelinował to gdzieś w okolicy. Ściągnąłem tu na pomoc Zygę, bo Okoński... Rany, przecież zapomniałem

powiedzieć, co z nim... — Nie szkodzi! — zachichotał szef. — Dzwonił do mnie. Wiem nawet, za co będę mógł wyremontować trabanta. Źle tylko, że ci dranie dowiedzieli się z jego notesu o schowkach. No, ale wierzę, że dasz sobie radę! W ministerstwie postaram się zasięgnąć informacji o panu Genschem. Drogami oficjalnymi i, co może skuteczniejsze, przez moich znajomych w Bonn. Jak będę coś wiedział — dzwonię! Trzymaj się, Pawełku! —

Wedle rozkazu, szefie!

Śpiący snem sprawiedliwych w

pokojach internatu poszukiwacze skarbów budzili się powoli. Nie chcąc dać się im wyprzedzić wziąłem ożywczy prysznic, ogoliłem się i korzystając z grzałki właśnie przyrządzałem w jadalni kawę, gdy w drzwiach ujrzałem pułkownika Owsianowa: — Co za aromat! — pociągnął z rozkoszą nosem. — Maxwell House! — zaśmiałem się. — Jeśli ma pan ochotę i znajdzie gdzieś szklankę, zapraszam! —

Minutoczku!

I już był z powrotem.

— Awenir Pietrowicz Owsianow. —

Paweł Daniec.

Zaparzyłem gościowi „szatana” i rozsiedliśmy się wygodniej na krzesłach, czekając aż kawa nabierze mocy. Gawędziliśmy o tym i owym, jak to między poszukiwaczami skarbów. Przypomniałem sobie o tajemniczym Kurowlewie i jego kontaktach z gauleiterem Kochem w barczewskim więzieniu. Ale też i pamiętałem, jak ostro zareagował Owsianow, gdy Okoński próbował dowiedzieć się czegoś o nim od pułkownika.

„Notabene ciekawe, jakiej to formacji pan Awenir był pułkownikiem, zanim zaczął działać w Centrum Koordynacyjnym Poszukiwań Zaginionych Dzieł Sztuki w Rosji. Czy aby nie którejś z odmian rosyjskich tajnych służb? No, no...”

Na wszelki wypadek zacząłem ostrożnie od tego, czy uważa, tak jak większość tu obecnych, że Erich Koch ukrył Komnatę i zwodząc polskie władze obietnicą ujawnienia miejsca jej ukrycia wywinął się, jak to mówią, „katowi spod stryczka”. Co prawda, dokończył życia w więzieniu, ale zmarł w nim dopiero w

1986 roku, podczas gdy inni hitlerowscy zbrodniarze tego formatu — z wyjątkiem Rudolfa Hessa — już dawno zawiśli na szubienicach. Owsianow łyknął ze smakiem kawy, zapalił papierosa i z uśmiechem pokręcił głową: — Koch, jedyny człowiek, który wiedział, gdzie jest Komnata? I za to darowano mu życie? Moim zdaniem: nie. To nielogiczne. Gdyby Komnatę znaleziono, to można by dopuścić, że w ciszy więziennej celi odbyła się rozmowa: „Powiem, gdzie ukryłem Komnatę, jeśli darujecie mi życie. Zgoda. No więc Komnata jest schowana

tutaj...” Kto trzeba jedzie, Komnatę znajduje, Koch dostaje wyrok śmierci (tak dla porządku), ale wyrok nigdy nie zostaje wykonany. To rozumiem. Ale tak: Koch żyje, a Komnaty jak nie było, tak nie ma. Wszyscy czekają, aż zabierze ze sobą tajemnicę do grobu? Dziwne, żeby nie powiedzieć śmieszne. Skinąłem potakująco głową, lecz zapytałem: — Dlaczego więc polskie władze nie wykonały wyroku na tym zbrodniarzu? Pułkownik rozłożył ręce przepraszającym gestem:

— Hm, polskie władze... Wybaczy pan, ale wydaje mi się, że władze radzieckie miały tu coś, może nawet więcej niż polskie, do powiedzenia... — kawą.

Jak to?! — zachłysnąłem się

— Już tłumaczę. Podającego się za robotnika rolnego byłego gauleitera Prus Wschodnich Ericha Kocha schwytano w okolicach Lubeki w 1949 roku i wydano Polakom. W 1951 roku rozpoczął się proces. Trwał zaledwie kilka miesięcy, a potem go przerwano... Aż do roku 1959. Osiem lat przerwy, motywowanej chorobą Kocha. Czy

naprawdę był tak cierpiący? —

No właśnie!

— Może wytłumaczy panu tę przerwę, jak i nigdy nie wykonany wyrok, następująca teoria: Erich Koch był wielkorządcą okupowanej Ukrainy i Białorusi. Ziem, na których znajdują się, odkryte już przez wkraczających hitlerowców, masowe groby pomordowanych na rozkaz Stalina polskich oficerów. Jak choćby ten w Katyniu. Oczywiście Rosjanie nie chcieli, by podczas prowadzonego jawnie procesu Koch zaczął mówić o tych grobach. Zaczęłoby się sprawdzanie, dochodzenie, bo przecież

twierdzono wtedy, że Polaków wymontowali w Katyniu i Miednoje Niemcy, więc jeszcze jedna zbrodnia Kocha. Ta sprawa musiałaby być poruszona podczas procesu! Może więc w ciszy celi padły słowa: „Milczenie o Katyniu i życie”, a nie „komnata i życie”. — Tak, to jest prawdopodobne — powiedziałem powoli. — I mnie się tak wydaje — Owsianow wstał od stolika. — Dziękuję za wyborną kawę i obiecuję rewanż! A teraz po skarby! — Pan też się wybiera do Głębocka?

— Tak... Co prawda nie bardzo wierzę w te skrzynie zatopione w jeziorze, ale kto wie? Popatrzyłem na niego uważnie: — A gdzie, pańskim zdaniem, należy szukać Bursztynowej Komnaty? — Odpowiem panu szczerze, jak poszukiwacz poszukiwaczowi: tam, gdzie tylko ja wiem! — zaśmiał się. — Ale serio: trzy możliwości uważam za najprawdopodobniejsze. Pierwsza, że Komnata spłonęła w Królewcu. Druga, że zatonęła wraz z „Wilhelmem Gustloffem”, z którego wraku ktoś (najprawdopodobniej Niemcy) już ją wydobył. Trzecia, że kazał ją przenieść

do którejś z kryjówek w okolicach tak darzonego przez niego sympatią Preussisch Holland, czyli dzisiejszego Pasłęka. To miało być schronienie tymczasowe, przed wywiezieniem Komnaty w głąb Niemiec. Ale najprawdopodobniej leży w nim do dzisiaj. No, na razie! —

Do zobaczenia w Głębocku!

Pułkownik wyszedł, a ja z żalem pomyślałem, że nie udało mi się spytać go o Kurowlewa ani o Irinę... Zresztą, Irina nie wydała mi się tak ważna! Ale Kurowlew! Ciekawe, co Owsianow powiedziałby, gdyby dowiedział się, że Okoński widział go składającego wizytę

Kochowi. Jeśli związek Kocha z Bursztynową Komnatą odpada, to co sprowadziło tajemniczego Rosjanina z wizytą do barczewskiego więzienia? Próba wydobycia od byłego gauleitera wiadomości o miejscu ukrycia zrabowanych Rosjanom dzieł sztuki? A może?... Tak, to wydało mi się prawdopodobne! Koch nabrał nagle ochoty do mówienia o Katyniu i ktoś musiał mu delikatnie przypomnieć, że wydany nań wyrok śmierci jest wciąż aktualny i może być w każdej chwili wykonany! Ale co dzisiaj łączy Kurowlewa z Genschem? I to wyjaśnimy!

— Uaa! — rozległo się smaczne ziewnięcie i w drzwiach jadalni ukazała się Zośka. — Pan Rzecki zaraz zejdzie, uuaa! — ziewnęła jeszcze smaczniej. — Co robimy? — Wyskoczymy na bartoszycką szosę, aby powitać i zorientować w sytuacji przybywającego i szczególnie zainteresowanego współpracą polsko– niemiecką w tropieniu Bursztynowej Komnaty i wilczycy z jantaru znamienitego dziennikarza, niejakiego Zygę. — Ściąga pan posiłki! — skinęła z uznaniem głową. Pan Onufry zszedł na dół, a raczej

sfrunął, świeży był bowiem jak skowronek. Wyjaśniłem mu co i jak, nie pomijając hipotezy Owsianowa co do motywów niewykonania wyroku na Kochu, ku której się zresztą przychylił, i pojechaliśmy. Nie musieliśmy długo czekać pod tablicą z napisem „Górowo Iławeckie wita”, gdy na szosie ukazał się nieco wgnieciony pyszczek malucha mego przyjaciela. Zasalutował nam klaksonem i już na pobliskiej skarpie tłumaczyłem Zydze w czym rzecz. Najbardziej spodobała mu się wilczyca z jantaru: — Czy to nie dowód, że chodzi tu o Komnatę?! — zawołał.

— Właśnie jesteśmy tu po to, żeby tę sprawę wyjaśnić! — wtrąciłem. — A ty, panie „dziennikarzu” masz w miarę możliwości nie spuszczać z oka Towarzystwa „Przez Historię do Przyjaźni”, a nas w ogóle nie znać. No, a teraz ruszaj do internatu. Niemcy jeszcze chyba śpią... — Dobra — zaśmiał się Zyga. — Obudzę ich na poranny wywiadzik. O, patrzcie, udało mi się nawet zdobyć od kolesia reporterski magnetofonik — pomachał wyciągniętym z kieszeni cackiem firmy Panasonic! Wątpię, czy znajdzie się tu bardziej dziennikarski dziennikarz ode mnie!

— Szkoda, że ci nie wpadło do genialnej dziennikarskiej głowy skombinować komórkowiec. — Ależ proszę — Zyga wyciągnął z drugiej kieszeni czarne pudełeczko. — Telefony łączą w obie strony! Wybuchnęliśmy śmiechem, a Zyga wskoczył do malucha i pomknął terkocąc przerdzewiałym tłumikiem. Nieco dostojniej ruszyliśmy przez Górowo do Głębocka. Raptem Rzecki doszedł do wniosku, że jest tylko zawadą w naszej akcji i musiałem go długo i serdecznie zapewniać o jego ogromnym znaczeniu. Dowodem tego

było przecież jedyne, co prawda spaprane przez nas, znalezisko. — No dobrze — raczył się wreszcie rozchmurzyć. — Jeszcze nasypię tej „wilczycy” na ogon! Wjeżdżaliśmy do Lelkowa. — Ależ sala gimnastyczna! — Zośka odwróciła się za mijaną szkołą. — Nam w Łodzi by się takie przydały! — Czegóż chcecie — wzruszyłem ramionami — wystarczyło, że władze przestały traktować przesiedlonych tu w 1947 roku Łemków jak zbrodniarzy, a poczuli się na tych krańcach Mazur jak u siebie, w

Bieszczadach, i proszę... w Pareżkach widziałaś wzniesiony przez nich krzyż, tu nowoczesną salę gimnastyczną. Mieszkasz i to dobrze w internacie liceum ukraińskiego... — Zosia.

No tak... — skinęła głową

— Aha, ŕ propos „mieszkasz”. Chciałbym, żebyś bliżej zainteresowała się swoją współlokatorką, Iriną. Ale, ostrożnie, pamiętaj! — Się nie zapomni — parsknęła śmiechem. — Widzę, że pan rozciąga sieci! —

Tylko żebym wiedział, w

którą stronę mam to zrobić! — odpowiedziałem śmiechem. — Czyżby przewidywał pan zbrojną akcję? — mrugnęła do mnie chluba łódzkich dziewcząt, podnosząc z półki zardzewiałą chlubę rosyjskiego przemysłu zbrojeniowego, „tetetkę”. — Nie kpij — odpowiedziałem poważnie. — To śmiercionośna broń. — Co? — wpatrzyła się we mnie Zosia, jak owo cielę w malowane wrota. — A to, że jak wróg zobaczy ją w moim ręku, to murowane, że umrze ze śmiechu!

— Onufry.

Hi! Hi! — zachichotał pan

— Na litość boską! — zawołałem. — Toż „tetetka” razić ma wroga, nie najcenniejszego sojusznika! Tak to w wesołym nastroju wjechaliśmy do Głębocka i skręciliśmy w łagodny zjazd ku jezioru, obok ośrodka wypoczynkowego. Zatrzymałem Rosynanta opodal szykujących się do penetracji jeziornej głębi nurków z „Rekina” i „Delfina”... Jezioro Głębokie nie zdradzało na pierwszy rzut oka, że ukrywa w swej toni Bursztynową Komnatę lub chociaż których z pomniejszych skarbów.

Niezbyt wielkie, owalnie rozciągnięte wzdłuż osi północ–południe, otoczone było płaskimi pagórkami porośniętymi po północno–wschodniej stronie lasem. Do pomostu dobijała właśnie łódka. Sterczące z niej wędki świadczyły, że wraca z połowu. Ku Zośki i mojemu zdziwieniu Rzecki szybko podreptał w stronę cumujących łódkę rybaków. — Co też dostrzegł w tej krypie nasz pan jasnowidz? — mruknęła towarzyszka, patrząc jak Rzecki, zgodnie ze swą naturą, gestykuluje zawzięcie przed, jak mi się zdawało, oszołomionymi tym „atakiem”,

wędkarzami. Wreszcie jeszcze jedno machnięcie ręką i pan Onufry był z powrotem przy Rosynancie: — Taakie leszcze! Żebyście wiedzieli, jakie ryby kryją się w tym niepozornym jeziorze! — A skarby? — ostrożnie, choć nie bez złośliwości spytała Zośka. Rzecki machnął ręką: — Znajdą się i skarby! Na razie zajmuje mnie to — kiwnął palcem ku idącym brzegiem wędkarzom — że ci panowie nałowili pełen sadzyk leszczy jak marzenie, takie trzykilowe sztuki, jedna w drugą! Ale oni nie wiedzą

nawet, jak je przyrządzić! Jedyne co potrafią, to usmażyć ordynarnie te smakowitości! — A co by pan radził? — nadal z lekka złośliwie podpytywała dziewczyna. — Zośka! — podniosłem nieco głos. — Patrz! Tam podjeżdża Irina. Biegnij więc na spotkanie! Umówiliśmy się, nie?! —

Lecę! — poderwała się.

Zostawiłem Rzeckiego, pogrążonego w rozważaniach, jak to podany leszcz jest najsmaczniejszy, i ruszyłem w stronę wodza płetwonurków.

— Dzień dobry. Skarby na dzisiaj pewne? Popatrzył: —

Słucham?

— Przepraszam — zrobiło mi się głupio. — Paweł Daniec. Ministerstwo Kultury i Sztuki. Uśmiechnął się i wyciągnął rękę: — Jerzy Janczukowicz. Klub „Rekin”. — Będziecie tu poszukiwać zatopionych ponoć przez Niemców w 1945 roku skrzyń z tajemniczą

zawartością? — Oczywiście — uśmiechnął się Janczukowicz — jesteśmy przecież poszukiwaczami skarbów. Ale chciałbym też, żebyśmy dokończyli z powodzeniem rozpoczętej w 1961 roku akcji... — Już wtedy znaleźliście coś ciekawego w Głębokim? — Tak. Właśnie ciekawego, niezbyt wartościowego. Otóż, na dnie jeziora leżą szczątki strąconego przez niemiecki myśliwiec w styczniu 1945 roku sowieckiego samolotu Airacobra. —

Ach tak — odprężyłem się.

— Amerykański Bell P–39, nazywany przez Anglików Airacobra. Najlżejszy myśliwiec drugiej wojny światowej. Wyróżniało go umieszczenie silnika za kabiną pilota, a nie przed, jak w innych samolotach myśliwskich. W sumie, konstrukcja niezbyt udana, ale wiele tych maszyn Amerykanie przesłali Rosjanom konwojami. — Nieźle jest pan poinformowany — w oczach rozmówcy dostrzegłem uznanie. — Zajmowałem się trochę modelarstwem lotniczym — zaśmiałem się. — Ale mówmy o tym Airacobra w Głębokim. Już w 1961 roku panowie go

namierzyli? — Tak — skinął głową Janczukowicz. — Wydobyliśmy nawet jego silnik, który do dziś ozdabia siedzibę naszego klubu, działko pokładowe, fragment skrzydła... — Panie Jurku, na pomoc! — usłyszałem wołanie. To skupieni przy sprężarce ładującej butle akwalungów płetwonurkowie wzywali swego szefa. — Momencik — uśmiechnął się do mnie przepraszająco Janczukowicz — ale muszę zobaczyć, co tam nawaliło... —

Przepraszam panów... —

usłyszałem za plecami. Odwróciłem się. Stał za mną starszy mężczyzna w wojskowej kurtce, o lekko tylko przygarbionej sylwetce. Znany mi już. Prusak, jak nazwała go Zośka. Opodal polśniewało czarne audi. — Niechcący usłyszałem rozmowę panów i tak mnie zaciekawiła... Spojrzałem na niego spod oka. — Ach, pan wybaczy, Otto von Schnauberg — wyciągnął ku mnie dłoń — przed ponad półwieczem porucznik

Luftwaffe... — Paweł Daniec. Przed dwoma laty szybownik i lotniarz — żartem usiłowałem pokryć zmieszanie. Von Schnauberg uśmiechnął się: — Szybownik... Nie stoi więc nic na przeszkodzie, by dwaj ze skrzydlatego bractwa wypili po kufelku piwa? — wskazał ręką barwne parasole mini–barku. — Pozwoli pan, że zaproszę... Nie gustuję w produktach naszych browarów, ale ciekawość zwyciężyła: „Ostatecznie nie co dzień pija się piwo z lotnikiem drugiej wojny światowej!

Nawet jeśli walczył on po przeciwnej stronie!” — Z miłą chęcią — odpowiedziałem serdecznym uśmiechem, myśląc jednocześnie: „Czego starszy pan może chcieć ode mnie? Czyżby jeszcze jeden znajomek wilczycy z jantaru?” Von Schnauberg rozstawił kufle z „Żywcem” na białym plastykowym stoliku i rozsiedliśmy się w takichż fotelikach. — Za szczęśliwe lądowania! — stuknęły o siebie kufle w starym lotniczym toaście.

— Może zacznę... — fundator zapatrzył się w niebo. Podniosłem również w górę oczy i nagle...

Pędzone pomocnym wiatrem sine, ociężałe od śniegu chmury sunęły na niewysokim pułapie nad Prusami Wschodnimi. Styczniowy dzień 1945 roku chylił się ku zachodowi. Młody pilot w kabinie myśliwskiego Messerschmitta Bf 109 niecierpliwie rozglądał się na boki, wypatrywał oczy aż do łez. Poprawiał słuchawki, w których w każdej chwili mógł usłyszeć namiar na samolot wroga.

— No!... No!... — szeptał. — Chodź tu, Ruski, chodź! Dzisiejszy lot był pierwszym samotnym patrolem lotnika. Duży to zaszczyt i dowód uznania przełożonych. Teraz, gdy machina wojenna Niemiec wykrwawiała się i wszędzie brakowało sprzętu, zgodę na samotne „wymiatanie” (jak mówiono w lotniczej gwarze) dostawali tylko najlepsi. Przewaga aliantów w powietrzu była ogromna. Sprawdził po raz nie wiadomo który, czy broń pokładowa jego Me jest odbezpieczona, przetarł szybkę, za którą świecił krzyż celownika. Spojrzał we wsteczne lusterko...

— Muszę walczyć. Muszę zwyciężyć. Boże, pierwsze zwycięstwo... Wtem zachrobotało w słuchawkach: — Jastrząb Jeden, tu Gniazdo. Kierunek „druga”, około dziesięciu kilometrów od ciebie startuje rosyjski Airacobra. Zmuś go do lądowania. Jego częstotliwość 804, zna niemiecki. Powtarzam: zmuś do lądowania. Strącenie tylko w ostateczności. I za naszą zgodą. — Przyjąłem. Kierunek „druga”. Airacobra. Zmusić do lądowania.

Dociągnął pasy i zwrócił ostry dziób Me na wyznaczony kurs. Odepchnął nieco drążek i myśliwiec rozpoczął lekkie nurkowanie. — Airacobra — mruczał. — Jedno działko 37 mm, cztery kaemy. O stówę wolniejszy od nas — klepnął burtę kabiny swego samolotu. — Ale uważaj, bo to zwrotna maszynka!... Nagle drgnął. Czoło pod skrajem hełmu pokryły kropelki potu. Na kursie, nisko nad zielono–białą mozaiką sosen przemykał mały myśliwiec z czerwonymi gwiazdami na skrzydłach.

Pilot Me pokręcił z rozpaczą głową: — Po diabła zmuszać go do poddania! Mam Sowieta jak na widelcu! Ociupinkę tylko przyspieszyć, nacisnąć spust i już serie z działek rozwalą Airacobrę na płonące strzępy. A tak? Wolniej, wolniej, Otto, bo wyprzedzisz Ruska, a on na pewno nie będzie bawił się w zapraszanie do lądowania. Zginiesz, Otto! Cofnął manetkę gazu i z westchnieniem żalu ściągnął drążek, patrząc jak świetlisty krzyżyk celownika przesuwa się przez kadłub wrogiego samolotu, przez kabinę. Przestroił radiostację na podaną mu przez naprowadzającego

częstotliwość. Widząc, że wyprzedzenie jest już wystarczające, by jego strzały nie zagroziły Rosjaninowi nacisnął spust mówiąc jednoznacznie: — Ruski, poddaj się! Wypuść podwozie i leć w kierunku, który ci podam! Me zadygotał od odrzutu działek, z których luf pomknęły przed Airacobrę świetliste smugi pocisków. W słuchawkach niemieckiego pilota rozległ się śmiech. „Rzeczywiście, zna niemiecki!” — pomyślał.

I nagle ścigany samolot ostro zawinął w górę, w lewo. W podciąganym zakręcie. Ale pilot Me czuwał. Nie pozwolił Rosjaninowi „siąść sobie na ogonie”. Nacisnął spust. Pociski działek przeszyły skrzydło przeciwnika: — Poddaj się. Bo inaczej... — głos załamał mu się z napięcia. — Gdybym był na szybowcu, to może... — usłyszał chropawą niemczyznę tamtego. — Ale tak, to pokaż, że jesteś lepszy! Wykorzystując swą zwrotność radziecki myśliwiec zaczął zataczać coraz mniejsze kręgi, zwalniając jednocześnie. Messerschmitt trzymał się za nim, ale

jego pilot po drżeniu orczyka i drążka poznawał, że maszyna, o większym promieniu skrętu niż Airacobra, jest na granicy utraty sterowności. Sekunda i runie na bliskie wierzchołki drzew. Widząc przesuwające się przed celownikiem usterzenie wroga, wystrzelił trzecią serię. — Co będzie, jak skończy ci się amunicja? — zatroszczył się Rosjanin. Ale ton głosu był już poważniejszy i myśliwiec z czerwonymi gwiazdami zaprzestał krążenia. Krótkie nurkowanie i skoczył w górę pozorując pętlę, w której szczytowym punkcie wykonał zwrot bojowy. Na próżno. W lusterku wciąż było widać świetlisty krąg śmigła

Messerschmitta. — Żebym nie musiał cię dostać żywym — rozległ się glos niemieckiego pilota. — Po którymś z nas matka zapłacze — mruknął Rosjanin. Teraz Airacobra plunęła pociskami. Równy ścieg otworów przeszył osłonę silnika Niemca, niebezpiecznie zbliżając się do kabiny. Ale już ten, wykorzystując swą przewagę mocy silnika i prędkości, przewrotem uciekł sprzed celownika i zaatakował z dołu. Airacobra zwinęła się przez skrzydło i w jednej zwitce korkociągu spadła tuż

nad wierzchołki drzew. Nie odstępującemu jej pilotowi Me wydało się, że czuje, jak czuby sosen szorują po kadłubie. Spocona ręka mocniej zacisnęła się na drążku. Rozpoczął się szaleńczy wyścig tuż, tuż nad lasem. Rosjanin przerzucał swój myśliwiec z jednego nagłego skrętu w drugi, licząc, że przeciwnik spóźni się o ułamek sekundy i całą prędkością wryje w zielono–białe konary. — Nie uciekniesz — odezwał się Niemiec. — Nie na tym gracie. — A ty mnie nie złapiesz — zaśmiał się Rosjanin. Nagle w słuchawkach zachrobotało:

— Brasaj sumku — odezwał się po rosyjsku trzeci głos. — Niet. Jeszczo... — prawie krzyknął pilot Airacobry. —

Brasaj!...

„O czym oni mówią? Żebym rozumiał po rosyjsku!” — zaniepokoił się pilot Me. Nagle zobaczył, że owiewka kabiny rosyjskiego myśliwca odsuwa się i przez szczelinę wypada jakiś niewielki przedmiot. — On coś wyrzucił! Co teraz?! — krzyknął, zapominając, że radiostację

ma przełączoną na obcą częstotliwość. Ale Gniazdo i tu śledziło walkę swego Jastrzębia: —

Teraz go zestrzel.

Usłyszał spokojny głos naprowadzającego. Ale usłyszał go i Rosjanin, który zrozumiał, że koniec już z bezpieczną akrobacją pod nosem Messerschmitta. Poderwał Airacobrę ostro w górę, aż do granicy przeciągnięcia maszyny i całą mocą silnika pomknął ku najbliższej ławicy ołowianoszarych chmur. W dole otworzyła się szeroka biała płaszczyzna, zapewne jezioro... Ale nie na darmo śmigło niemieckiego

myśliwca napędzało o osiemset koni mechanicznych więcej niż samolot uciekającego. Choć zbawcze chmury były już blisko, to świetlisty krzyż celownika Me zamknął się na kabinie Airacobry. Pomknęły ku niej pociski trzech działek... — Ach!... — krzyk w słuchawkach. Myśliwiec z czerwonymi gwiazdami na skrzydłach wzniósł się jeszcze bardziej pionowo i przewalił w tył w prostopadłe nurkowanie ku białej tafli, o którą roztrzaskał się w złocistym błysku płomieni. Ku niebu, gdzie zataczał zwycięski krąg Me, wzbił się czarny

słup dymu... — Gniazdo? Tu Jastrząb Jeden. Melduję zestrzelenie Airacobry. — Jastrząb Jeden, tu Gniazdo. Gratulujemy. Wracaj! Wykręcił nad lotniskiem należącą się triumfatorowi beczkę. Wylądował i wysuwając przez okienko dłoń z podniesionym na znak zwycięstwa kciukiem pokołował na miejsce postoju, gdzie mechanicy machali ku niemu rękoma. Ze zdziwieniem dostrzegł też obok nich gazik dowódcy.

„Tak mnie honorują za tego Ruska?” — pomyślał. — Panie pułkowniku, porucznik von Schnauberg melduje powrót z patrolu. Zestrzelony jeden Airacobra — salut do skórzanego hełmu. Dowódca odsalutował: — Gratuluję pierwszego zwycięstwa, poruczniku. Von Schnauberg chrząknął: — Przykro mi tylko, że nie udało mi się zmusić Rosjanina do poddania...

— Do poddania? — szare oczy pułkownika patrzyły zimno. — A na cóż nam on i jego Airacobra? Rozkaz był jeden: zestrzelić. Rozumiecie, poruczniku? Zestrzelić. —

Tak jest, panie pułkowniku!

ROZDZIAŁ 8

OSTATNIA WALKA PORUCZNIKA

VON SCHNAUBERGA · MISJA KAPITANA FROŁOWA · JESTEM PRUSAKIEM · OKONKI I CUDOWNY LEK RZECKIEGO · CZY TO TA TECZKA · PODPISANO: ERICH KOCH, CZYLI IGŁA W STOGU SIANA

Spojrzałem na błękitniejące nad nami niebo, a potem na szarozieloną taflę jeziora przed nami. Obracając

machinalnie kufel na blacie stolika popatrzyłem na mego rozmówcę: — Przyjechał więc pan na miejsce swego pierwszego zwycięstwa... Nie odwrócił wzroku: — Tak. Gdzieś w głębi tego jeziora leżą szczątki jedynego człowieka zabitego przeze mnie podczas wojny. — Jedynego? — uniosłem powątpiewająco brwi. — Tak — lekko uśmiechnął się von Schnauberg. — Następnego dnia po mym pierwszym zwycięstwie

poderwano naszą eskadrę do obrony Królewca. Od wschodu szły na miasto rosyjskie Iły–2. „Szturmowiki”, jak oni je nazywali. Nad nimi chmara myśliwskich Jaków i Ławoczkinów... Dużo ich było... O wiele za dużo. Wywijałem się właśnie dwóm Ła, gdy wpakowałem mego Zająca... —

Zająca? — nie zrozumiałem.

— Tak ochrzciłem mego Messerschmitta — porucznik pociągnął długi łyk piwa, jakby chcąc ukryć zmieszanie. — Tak nazywałem moją narzeczoną... No więc wpadłem prosto na celownik tylnego strzelca jednej z „Czarnych Śmierci” (tak myśmy

nazywali Iły). Trafił mnie w zbiornik paliwa. Zdążyłem wyskoczyć, ale spadałem w płonącym kombinezonie i modliłem się, żeby tylko spadochron, rozwijający się nade mną, nie zajął się ogniem. Zaraz zresztą straciłem przytomność, bo jeden z pocisków przeszył mi płuco. Bezwładnie zwisając na uprzęży spadochronu rąbnąłem o ziemię łamiąc nogę, ale nie czułem tego. Nie czułem też, że nie odzyskując przytomności tracę na dodatek wolność. Spadłem po ruskiej stronie frontu. Nie powiem — von Schnauberg zaśmiał się cicho — opiekowali się mną troskliwie. Może tylko odrobinę zbyt długo jak na mój gust, bo wypuścili mnie z niewoli dopiero w 1952 roku.

— Rzeczywiście, hm... — parsknąłem piwem — nieco zbyt długo. Tym większą odczuwa pan zapewne radość wracając do miejsca zwycięstwa nad jednym z nich... — dokończyłem nie bez pewnej ironii w głosie. Starszy pan lekko zmrużył oczy: — Ciekawe... Poszukiwacza skarbów nie interesuje tajemniczy rosyjski pilot, który zginął nad tym jeziorem? Nie ciekawi go powód, dla którego lądował po niemieckiej stronie frontu? Bo skoro naprowadzający powiedział: „Airacobra startuje”, to musiał uprzednio tu wylądować. Gonicie wszyscy za Bursztynową

Komnatą, a czy przypadkiem historia mego dziwnego pojedynku nad Jeziorem Głębokim nie pasuje do niej? Może właśnie podczas niego zaginął klucz do nieznanego po dziś dzień miejsca ukrycia tego cudu? Odruchowo wyprostowałem się w foteliku: —

Pan sądzi, że...

— Może nawet więcej niż sądzę — przerwał mi okrągłym ruchem ozdobionej sygnetem dłoni. — Ale o tym potem! Najpierw proszę, jako kolegę z podniebnych szlaków, abyśmy sobie pomogli nawzajem...

— Z miłą chęcią! — stuknąłem kuflem o jego kufel. — Proszę więc — starszy pan przeciągnął ręką po krótko przyciętych włosach — aby porozmawiał pan z płetwonurkami. Niech — jeśli odnajdą wrak Airacobry — zwrócą uwagę, czy w szczątkach kabiny znajdują się kości ludzkie... Mój przeciwnik nie zdążył albo już nie był w stanie wyskoczyć z maszyny. Leży więc teraz gdzieś z nią tam... — mój rozmówca wpatrzył się w dal jeziora. — Nie przyjechałem tu, żeby raz jeszcze przeżyć triumf nad nim. Chcę, żeby miał tak jak inni ludzie chrześcijański pogrzeb i grób. Krzyż z jego imieniem i nazwiskiem oraz datą

śmierci... Jeśli uda mi się, przy pańskiej i nurków pomocy, wydobyć to, co po nim zostało, zwrócę się do rosyjskiego Czerwonego Krzyża, może odezwie się ktoś z jego bliskich, kto, choć już minęło pół wieku, wciąż czeka, choćby na wiadomość, gdzie, jak i kiedy zginął. Sądząc po tajemniczości jego misji, nie wierzę, aby podano rodzinie prawdę o śmierci... — starszy pan wyprostował się — a to był taki dobry pilot! — Dlaczego więc pan sam nie zwróci się z tą prośbą do płetwonurków? Von Schnauberg uśmiechnął się niewesoło:

— Najzwyczajniej w świecie boję się, że mi odmówią. Nie każdy Polak musi lubić byłego oficera hitlerowskiej Luftwaffe. Rozumiem to... I dlatego proszę pana. Może pan nawet ofiarować, powiedzmy w imieniu swego ministerstwa, nagrodę za wydobycie szczątków ciała Rosjanina. Czy 5000 marek nie będzie za mało? Żachnąłem się: — Po pierwsze nie rozumiem pańskiego lęku przed odmową. To nie o pana ciało chodzi, a jego ofiary... Teraz poderwał się Niemiec: —

Pokonałem go w uczciwej

walce! Gdyby pociągnął serią po kadłubie Zająca kilka centymetrów dalej, ja zamiast niego gniłbym teraz na dnie jeziora! — Przepraszam! — podniosłem dłoń pojednawczym gestem. — Ale niech mi pan pozwoli skończyć. Po drugie, chce pan obrazić tych młodych ludzi, proponując im marki za to, co — jak sądzę — uważają za swój obowiązek! — Teraz ja przepraszam! — uniósł kufel von Schnauberg. — Przeprosiny przyjęte — wstałem z fotelika. Widzę, że przywódca naszych ludzi–żab jest wolny —

uśmiechnąłem się. — Przekażę mu pańską prośbę w imieniu mego ministerstwa! Podszedłem do wykreślającego na mapie jakieś współrzędne Janczukowicza: —

No i jak tam z Airacobrą?

Pokręcił głową: — Pomimo tego, że wiemy, w którym miejscu jej szukać, jak dotychczas nic! Cóż, od 1961 roku przybyło sporo mułu na dnie Głębokiego! —

Taak — popatrzyłem na

wychodzących z wody płetwonurków. — Skoro nie można odnaleźć samolotu, to co dopiero mówić o szczątkach jego pilota czy choćby dokumentach... Prezes „Rekina” bawił się przez chwilę długopisem. — Widzi pan — odezwał się wreszcie, jakby nieco zmieszany — to, co zostało z pilota, kilka kości zaplątanych w resztki uprzęży spadochronu, znaleźliśmy już podczas pierwszych nurkowań, w 1961 roku. Włożyłem je do pojemnika z wodą, by opłukać je z mułu, no i potem pochować. Ale nasz pomocnik, chłopak stąd, z

Głębocka, myślał, że w pojemniku są tylko jakieś brudy, no i wylał do jeziora... Głupio wyszło... — Faktycznie głupio — odpowiedziałem i wróciłem do stolika, nie chcąc już martwić Janczukowicza nieudaną misją porucznika von Schnauberga. Niemiec skwitował skinieniem głowy moją informację o pechu gdańskich płetwonurków, no i biednego pilota, który po raz drugi znalazł grób w falach mazurskiego jeziora. — Nie jego jednego zabrała wojna. Żegnaj kapitanie Igorze Władimirowiczu Frołow...

Poderwałem się aż zadygotał stolik: — Skąd pan zna nazwisko swego przeciwnika w tak tajemniczej, jak pan sam mówił, walce?! — Proszę zachować spokój, młody człowieku — porucznik położył mi dłoń na ramieniu. — Zaraz się pan dowie. Czy może najpierw jeszcze jedno piwo? — Nie, dziękuję. Niech pan opowiada. Starszy pan splótł palce rąk i oparł łokcie na stole: —

Tak więc, proszę pana,

odwiedziłem niedawno mego byłego dowódcę z czasów wojny, pułkownika Ferdinanda Steina w eleganckim, żeby nie powiedzieć ekskluzywnym, domu, jak to się u nas mówi, pogodnej starości. Pułkownik przekroczył już dość dawno osiemdziesiątkę, ale dziarskości mógłby pozazdrościć mu niejeden dużo młodszy od niego. Nie było to nasze pierwsze spotkanie, ale tym razem mój dawny dowódca sam skierował rozmowę na moje jedyne powietrze zwycięstwo i związane z nim dziwne rozkazy. Oto czego się dowiedziałem: pewien bohaterski Niemiec między jednym nawoływaniem do walki po ostatnią kroplę krwi a drugim, szukał kontaktu z coraz bliższą zwycięstwa sowiecką

armią. Z jej dowództwem wysokiego szczebla. Pan ten nazywał się, jak już pan zapewne odgadł, Erich Koch. Kontakt został nawiązany, ale na jego trop wpadł minister Trzeciej Rzeszy Alfred Rosenberg, śmiertelny wróg Kocha. Jego to podwładni zorganizowali zasadzkę na łącznika między Kochem a Rosjanami. Oczywiście miał być on ujęty dopiero wówczas, gdy będzie usiłował przewieźć swym mocodawcom dokumenty, które przedstawione Hitlerowi spowodują, że Führer albo każe powiesić albo rozstrzelać swego zaufanego kolegę partyjnego. Obie możliwości równie cieszyły Rosenberga. Tak nadszedł dzień 15

stycznia 1945 roku, gdy na opuszczonym lądowisku wylądował samolot pilotowany przez kapitana Igora Władimirowicza Frołowa. Czekało tu już nań pismo od Kocha i nie znane po dziś dzień dokumenty. Czekali też w ukryciu ludzie Rosenberga. Ale po krótkiej strzelaninie udało się Frołowowi mimo wszystko wystartować z przesyłką. Przekazujący mu ją Sturmbannführer Hans Hepke zastrzelił się. Tak więc nadzieja Rosenberga na udowodnienie gauleiterowi Prus Wschodnich zdrady spoczęła w rękach niedoświadczonego pilota, pańskiego uniżonego sługi — starszy pan skinął mi głową — Ottona von Schnauberga. Gdy Rosjanie, słysząc, że ich łącznik jest

zagrożony, kazali mu pozbyć się dokumentów, co też — aczkolwiek niechętnie — zrobił, pozwolono mi go zestrzelić. Myślę, że tylko niedopatrzenie właściwych organów hitlerowskiej machiny sprawiło, że tego dnia nie zginął jeszcze jeden lotnik Niemiec wybuchnął niespodziewanym śmiechem. — Zapomniano rozstrzelać, pod byle pretekstem, wymienionego tu porucznika von Schnauberga! Odpowiedziałem śmiechem, ale myślami byłem przy czym innym: — Powiedział pan, że nagle w słuchawkach ktoś się odezwał: „Brasaj sumku”?

Porucznik wzruszył ramionami: — Coś w tym rodzaju. Nie władam rosyjskim. — Ja natomiast o tyle o ile. Wystarczająco, by przetłumaczyć rozkaz nieznanego „kontrolera” misji Frołowa. Brzmiał on: „Wyrzuć teczkę”. — Zgadza, się — kiwnął głową mój rozmówca. — Sam widziałem, jak spadała. Ciekawe, czy wraz z nią nie runęła nadzieja na odzyskanie Bursztynowej Komnaty? — Widzę, że coraz bardziej zajmuje pana tajemnica cudu z jantaru! — zaśmiałem się. Po porannej

rozmowie z Owsianowem niezbyt już wierzyłem w opowieści, że to Koch ukrył gdzieś tutaj Komnatę. Ale jakiż byłby ze mnie poszukiwacz skarbów, jakiż komnatolog, jeśli nie zwróciłbym uwagi na najmniejszy nawet ślad zaginionego ósmego cudu świata?! Von Schnauberg pociągnął łyczek piwa: — Myśli pan może, że przyciąga mnie tajemniczy urok Bursztynowej Komnaty, chęć wzbogacenia się? Przykro mi, ale nie. Fakt, że to z telewizyjnego programu o Komnacie dowiedziałem o mających tu się odbyć poszukiwaniach. Ale niech mi pan wierzy, jedynym celem mego przyjazdu

była troska o doczesne szczątki kapitana Frołowa. Wszelkie prawa związane z poszukiwaniem i odnalezieniem jego teczki, wraz z być może nader cenną zawartością, odstępuję panu — uśmiechnął się. — Stokrotne dzięki — ukłoniłem się uprzejmie. — Poszukiwanie igły w stogu siana, zwłaszcza takiej zgubionej przed półwieczem, to moja specjalność. W tej i podobnych dziedzinach eksploratorskich osiągnąłem ostatnio znaczące wyniki! — Jakie, jeśli to nie tajemnica zawodowa? — zmrużył oko porucznik.

— Żadna tajemnica — rozłożyłem ręce. — Po prostu odnalazłem zapodzianą gdzieś przed miesiącem skarpetkę, do której byłem bardzo przywiązany. Wybuchnęliśmy śmiechem. Po łące zjeżdżał mikrobus Genschego, a za nim, jak foksterier za dzikiem, trop w trop, maluch Zygi. Prezes Towarzystwa „Przez Historię do Przyjaźni” wyskoczył raźno z wozu i od razu spojrzał w naszą stronę. Ee, tam! Odwróciłem się ku memu rozmówcy:

— Podczas naszej pierwszej króciutkiej rozmowy wspomniał pan o swym utraconym tu domu. Pan pochodzi z Prus Wschodnich? — O, tak! — ironiczny grymas wykrzywił jego wąskie wargi. — Jestem Prusakiem. Tak jak był nim mój ojciec, dziad, pradziad — spojrzał na mnie wyzywająco. — A moja rodzina pochodzi z Wileńszczyzny — wytrzymałem spojrzenie. — Z dzisiejszej Litwy — dodałem, by wszystko było jasne. — Tak — westchnął cicho — rozegnało nas po świecie. A mój dom... — ostre rysy twarzy złagodniały pod

wpływem smutku. — Po pałacu nie został nawet kamień na kamieniu, tak jak po Wildenhof, czyli dzisiejszym Dzikowie, własności naszego krewnego, hrabiego von Schwerina. Będziecie tam jutro szukać Bursztynowej Komnaty. Cóż, życzę powodzenia, choć bardzo w nie wątpię. —

A pański dwór? Gdzie?...

Położył mi rękę na dłoni: — Powiedzmy: nigdzie. I nie wracajmy już do tego tematu, proszę. W milczeniu pochyliłem głowę. —

Ach witam, witam panów.

Jakże się cieszę widząc tak życzliwy przykład odradzającej się przyjaźni polsko–niemieckiej — usłyszałem nad głową. Przy stoliku stał roześmiany Gensche. — O czym panowie rozmawiają? Czy można?... Jakże błyskawicznie zmienił się von Schnauberg! Jeszcze przed sekundą siedział naprzeciw mnie starszy przygarbiony smutkiem pan. Teraz wyprostował się; stalowe oczy patrzące gdzieś ponad Genschego błysnęły zimno: — Sądzę, prezesie, że ma pan tu wiele ważniejszych spraw niż nasze

pogaduszki. Czyż nie tak? „Wielki pan — pomyślałem z uznaniem. — Prawdziwy Prusak, jak nazwała go Zośka”. — Ależ oczywiście, przepraszam... — cofał się od stolika Gensche. Widziałem, jak zaciska pięści. — Pan zna prezesa Genschego? — wyraziłem życzliwe zainteresowanie. — Nie trzeba znać, wystarczy spojrzeć — wzruszył ramionami porucznik, budząc mój podziw dla swej przenikliwości. Zabrzmiały okrzyki nad brzegiem

jeziora. Dwóch płetwonurków taszczyło coś z wody. — Albo część Airacobry, albo pierwsza z obiecywanych tu skrzyń z nieznaną zawartością! — poderwałem się. — Bursztynowa Komnata? — zaśmiał się von Schnauberg. — Niech pan biegnie, młody człowieku, bo jeszcze ją rozdrapią i dostanie się panu w ministerstwie! Odłożyłem ripostę na potem i rzeczywiście pobiegłem. „Nie, to nie skrzynia — pomyślałem widząc, że zdobycz gdańskich nurków

jest płaska — raczej część skrzydła lub usterzenia radzieckiego myśliwca”. Nagle tłumek nad brzegiem jęknął zawiedziony. Łowcy podwodnych skarbów położyli na piasku tarczę strzelniczą. Bywa i tak! Spojrzałem na Zygę, ale ten kręcił się zaaferowany przy Genschem i udawał, że mnie nie widzi. Niczego więc jeszcze nie wywąchał. Ale gdzie pan Onufry i Zośka?! Słynnego radiestetę odnalazłem szybko. Siedział sobie na pomoście i radośnie uśmiechał do spławika wędki, którą nie

wiem, gdzie zdobył. — Czy dzięki swemu cudownemu darowi może pan przewidzieć, jaka rybka weźmie? — spytałem podchodząc. — Owszem — odparł z niewzruszonym spokojem — okonek. Spławik zakołysał się i dał nurka. Rzecki podciął wędkę z wielką wprawą. Faktycznie! Na haczyku zwisał piękny, wymiarowy okoń, tak zwany „patelniak”! Rozzłościł mnie ten widok do reszty:

— To płetwonurkowie nie wychodząc na chwilę z wody „wychodzą z siebie” w poszukiwaniu Airacobry i skrzyń z kosztownościami, a pan tu... okonki?! Pan Onufry odłożył, choć niechętnie, wędkę i popatrzył na mnie z wyrozumiałym uśmiechem: — Chyba nie muszę tłumaczyć, sławetny komnatologu, że z mego sprzętu żaden pożytek nad głębią wody i mułu. Owszem, próbowałem swych zdolności, które pan, niechcący zapewne, nazywa ironicznie jasnowidzeniem. Niestety, pomimo maksymalnego skupienia nic istotnego nie dostrzegłem. Może gdybym

miał w ręku zdjęcie jeziora z 1945 roku?... Ale przyrzekam, że odpracuję swoje jutro w Dzikowie! — Wybaczy pan! — uderzyłem się pięścią w piersi aż zadudniło. — Nigdy nie traktowałem ironicznie bądź nieufnie pana nadzwyczajnych talentów, których moc miałem już okazję podziwiać w Pareżkach i pod mostem za Górowem! Zresztą chciałbym skorzystać z nich już dzisiaj. Podczas gdy Gensche pod czułą opieką Zygi kręci się tutaj, proponuję, abyśmy wyskoczyli i sprawdzili zawartość skrytek „wilczycy” pod krzyżem w Piastach Wielkich i pod mostkiem na szosie z Górowa do Worławek. Cmentarz w

Górowie zostawimy sobie na deser. Towarzystwo Genschego, nawet gdyby się ruszyło z Głębocka, nie pojedzie w biały dzień grzebać w starych grobach górowskiego cmentarza. — Jedziemy — poderwał się Rzecki. — Rybki i wędkę oddam chłopcom, od których ją pożyczyłem. —

Jedziemy. Ale gdzie Zośka?

— Aa, prawda — kiwnął ręką jasnowidz. — Wysłałem młodą damę z lekarstwem do jednej z tutejszych gospodyń! —

Z lekarstwem?

— Niejaką panią Hryciuk strasznie rozbolał ząb, a tak się złożyło, że miałem przy sobie gwarantowany środek na tę przykrą dolegliwość. — Gwarantowany środek? — z trudem powstrzymałem uśmiech. — Tak, tak — pogładził brodę pan Onufry — lekarstewko ziołowe, skuteczne i zdrowe. Zaraz się pan przekona — To ziołolecznictwem też się pan zajmuje? — ogarnął mnie podziw dla rzeczywiście mnogich talentów mego rozmówcy. —

Staram się zajmować tym

wszystkim, co niesie dobro ludziom — biała broda została pogłaskana po raz wtóry.

— wołanie.

Wujku! — usłyszałem głośne

Przyznam, że chwilę trwało, zanim skojarzyłem, że to woła Zośka. I w dodatku woła mnie! Czyż nie była tu moją „siostrzenicą”?! Odwróciłem się ku zagrodom. — Rzecki.

Hi! Hi! — zachichotał

Ścieżką nadchodziła Zośka w

niemieckim hełmie na głowie i ze skórzaną teczką w ręku. Na widok hełmu w szeregach poszukiwaczy skarbów rozległ się szmer zazdrości. — Gdzieś się tak obłowiła — wybuchnąłem śmiechem. — Za hełm w tak dobrym stanie dostaniesz ładny grosz na giełdzie! — No proszę! A pan Hryciuk sypał nim owies koniom — ucieszyła się „siostrzenica”. — Ale po kolei. Pański lek, panie Onufry, zdziałał cuda. Ledwo pani Hryciukowa wkropiła go do dziury w zębie ból zniknął jak ręką odjął!

— Mentol, kamfora, eukaliptus, chlorofil, olejek narcyzowy i parafina — Rzecki zerknął na mnie spod oka. — Niech pan przyrządzi sobie taką mieszankę i trzyma w domowej apteczce. Przy bolesnej okazji przekona się pan! — Ależ ja nigdy, powtarzam, nie wątpiłem w pana! — jęknąłem. — W podzięce pani Hryciukowa — Zośka zamachała teczką — wiedząc, że ciekawi nas wszystko co poniemieckie, dała mi hełm i teczkę. Też niemiecką, bo tu u góry wytłoczony czarny orzeł... ze swastyką! Poczułem lekki dreszcz:

— Pokaż no mi tę teczkę, dziewczyno... Solidna skóra, mosiężne okucia, dwa zamki i uszka do przewleczenia przez nie kłódki. W takich teczkach przewożono dawniej ważne dokumenty... „Airacobra, teczka, to niemożliwe, taki traf, a takim jest trafienie szóstki w totka. Wyrzucona nad lasem, ktoś znalazł, taki traf? Czemu nie, bardzo dobrze się zachowała?” — plątały się myśli, gdy otwierałem teczkę. — Nie ma co szukać — machnęła ręką Zośka — sprawdzałam, pusta. Hryciukowa znalazła ją niedawno za belką na strychu...

„Tak, pusta. Ale dno... dlaczego takie grube?”

Bez słowa pobiegłem, ścigany przez Rzeckiego i Zośkę, nie odpowiadając na ich pytania, do Rosynanta. Chwyciłem finkę i ostrożnie spróbowałem podważyć dno teczki od wewnątrz. Nie ustępowało. Jeszcze raz przyjrzałem się okuciom. Każde z nich przymocowane było ozdobną nakrętką. Próbowałem poruszyć je palcami. Ani drgnęły: —

Zośka, klucz, dziesiątka!

Pierwsza nakrętka... nic! Druga... tak samo! Trzecia... Nacisnąłem na klucz...

Drgnęła! Zacząłem powoli ją odkręcać... Koniec gwintu... Ostrożnie wyciągnąłem długi mosiężny pręcik... Rozwarłem jak najszerzej teczkę... Wykładzina dna bez oporu dała się odchylić! — Jej! — westchnęła z nabożnym zdumieniem Zośka. — Rzecki.

Hi! Hi! — zawtórował jej

Trzymałem w ręku złożony w wąski pasek arkusz papieru... Rozprostowałem go delikatnie. Maszyna z gotycką czcionką wystukała po niemiecku:

Królewiec, 10.01.45

Szanowni Panowie!

Na dowód, jeszcze jeden, mej dobrej woli, przekazuję wam dane, dzięki którym dotrzecie do znajdujących się na zdobytym już przez Was terenie dwóch składów kosztowności.

1. Barten. Cztery skrzynie — obrazy,

ikony, złota biżuteria.

Pompa wodna przed wschodnią ścianą zamku na lewo od podjazdu. Skład cztery kroki od niej ku południowemu zachodowi. Po 5 kroków pod kątem 45° na północ od dwóch najbliższych drzew. Głębokość 1,5 m.

2. Rössel. Sześć skrzyń. Obrazy, złote naczynia, kolekcja rzeźb w bursztynie. Złote monety.

Północno–wschodni narożnik zamku, 5 m pod kątem 40° od płd. Głębokość 2 m.

Oczekując dalszych owocnych kontaktów

kreślę się z szacunkiem

Erich Koch

(Podpis był odręczny, ale łatwo go rozpoznałem.) Z teczką i pismem Kocha w ręku powoli podszedłem do stolika, przy którym zapatrzony w jezioro ćmił cygaretką porucznik Otto von Schnauberg. Położyłem przed nim teczkę, a na niej arkusz z podpisem gauleitera Kocha: — Proszę, panie poruczniku. Oto igła znaleziona w stogu siana...

ROZDZIAŁ 9

SĄ NIEMCY I NIEMCY · CHWAŁA MINISTERSTWA PRZEDE WSZYSTKIM · LOSY POLINY KULŻENKO · KRZYŻ POD PIASTAMI WIELKIMI · TAJEMNICZY MOTOCYKLISTA · PRZYBYWA NAM PRZECIWNIKÓW

Porucznik Otto von Schnauberg obejrzał teczkę. W milczeniu przeczytał list Kocha. Wstał od stolika i wyciągnął ku mnie rękę: —

Gratuluję.

— Ależ... — uśmiechnąłem się ściskając dłoń Niemca — to nie moja zasługa! Gdyby nie uzdrowicielskie zdolności obecnego tu pana Rzeckiego...

— wskazałem zasapanego staruszka — oraz wdzięk mej siostrzenicy, teczka nie trafiłaby do moich rąk... Samo znalezienie w niej skrytki było dziecinnie łatwe! Porucznik, słysząc te słowa, uścisnął serdecznie dłoń pana Onufrego, a Zośkę pocałował w rękę z taką galanterią, że zaczerwieniła się po czubki uszu. — No cóż — zwrócił się ponownie do mnie — pozostaje teraz państwu tylko jechać w tak uprzejmie wskazane w piśmie gauleitera miejsca i kopać, i cieszyć się skarbami! — Które zaraz będziemy musieli oddać władzom — ponuro

oświadczyła Zośka. — Już jeden skarb, niejakiego Hasan–beja, dorwaliśmy niedawno. I co? Będziemy mogli go sobie pooglądać w muzeum! — Do Barcian i Reszla wybierzemy się za kilka dni. Jak tylko skończymy tu pewną, hm — odchrząknąłem — drobną sprawę. Zresztą, zaraz przekażę memu przełożonemu namiary na skrytki Kocha. Może powiadomi o nich miejscowe władze? A pan nie zechce nam towarzyszyć w wyprawie po skarby nadprezydenta Prus Wschodnich? Uśmiechnął się, jakby z żalem: —

Wybaczy pan, ale nie. Dziś

wracam do Niemiec. Nie odnalazłem szczątków mego domu, nie odnalazłem szczątków pokonanego wroga... Nic tu po mnie. A co do pańskiej „drobnej” sprawy, życzę sukcesu. Ale pozwolę sobie też ostrzec: niech pan uważa na tego tłuściocha — skinął kciukiem w kierunku rozmawiającego z płetwonurkami Genschego... — Zresztą, co będę mówił! Wydaje mi się, że wie pan o nim więcej niż ja... i w razie czego da pan sobie z nim radę. Do widzenia! Wojskowe, w dawnym stylu, skinienie głową i czarne audi cichutko pomrukując silnikiem zniknęło za krzewami.

— A ja go nazwałam Prusakiem — westchnęła Zośka ze wstydem. — I nie pomyliłaś się — spróbowałem ją uspokoić — pan von Schnauberg pochodzi z dawnych Prus Wschodnich, ale... — Ale są Niemcy i Niemcy — wszedł mi w słowo Rzecki. — Osobiście wolę tego byłego porucznika hitlerowskiej Luftwaffe niż niby rozmiłowanego w Polakach prezesa Genschego. — I ja także — skinąłem głową. — Ale zanim zmierzymy się ponownie z jego stowarzyszeniem pozwólcie, że spróbuję zawiadomić pana Tomasza o

naszym dzisiejszym sukcesie... — O, Paweł — usłyszałem radosny głos w słuchawce. — Dobre wieści? —

Ekstra, szefie!

— To gadaj. Ale tylko to, co musisz. Komórkowce bardzo łatwo podsłuchać! — nie omieszkał pouczyć mój znakomity przełożony. Ograniczyłem więc historię Airacobry i jej tajemniczego bagażu do minimum. Ale cóż! Namiary schowków w Barcianach i Reszlu musiałem podać. —

Zresztą, jeśli powiadomi pan

odnośne czynniki, to mogą już dzisiaj wystawić wartowników w tamtych miejscach, a od rana w poniedziałek zacząć kopać! — W zasadzie tak, Pawełku, hm — chrząknął pan Tomasz — ale jest akurat u mnie pewien pan, który ma nieco inne zdanie, nie muszę dodawać, że nas obowiązujące. Oddaję słuchawkę... — Drogi panie Pawle — usłyszałem ku swemu zdumieniu głos dyrektora Marczaka — najserdeczniejsze gratulacje i obietnica premii!... Zrobiło mi się słodko na ubogiej duszy.

— Ale co do ukrytych przez Niemców we wskazanych przez list Kocha drogocenności, to pozwolę sobie być innego zdania niż pan. Podsłuch pańskiego telefonu, proszę wybaczyć, skromnego urzędnika, uważam za mało prawdopodobny. Tak więc tylko pan i pańska ekipa znacie położenie schowków. I pan, młody pracownik Ministerstwa Kultury i Sztuki, musi wykopać skarby własnoręcznie, no, naturalnie z pomocą przyjaciół. Jasne? Podrapałem się za uchem: —

Jasne. Ale dlaczego...

— Dlatego, że ministerstwu potrzebny jest sukces! Bo znowu obcięli

nam dotacje. I pan tego sukcesu dostarczy! Powodzenia, do widzenia! — odkładana słuchawka trzasnęła w dyrektorskim stylu. — Ech, ten Marczak! — pogroziłem palcem dalekiej Warszawie. — Chwała ministerstwa przede wszystkim! Ale przewidzianą prawem nagrodę będzie musiał wam zapłacić! — zaśmiałem się do Rzeckiego i Zośki. — Ostatecznie to dzięki wam mogłem rozwiązać tajemnicę teczki kapitana Frołowa! — Hura! — krzyknęła Zośka i ściszyła głos. — Irina przyjechała... Obejrzałem się. Rzeczywiście. Za

samochodem nurków z Poznania przycupnął znajomy golf: — No to na co czekasz? Leć do niej. Przecież miałaś nie odstępować jej na krok! — Odstąpiłam — Zośka dygnęła z wdziękiem — ponieważ byłam zajęta polowaniem na teczkę, zwaną także sukcesem ministerstwa i premią mego obecnego „wujka”! — się.

Ty diablico! — zamachnąłem

— Dobra! Już lecę — zaśmiała się Zosia i pobiegła w kierunku samochodu Iriny...

Właśnie pan Onufry udzielał mi pierwszej lekcji posługiwania się wahadełkiem radiestety, gdy „siostrzenica” była z powrotem: — Irina przyjechała tu z ciekawości. Tak późno, bo zerwał się pasek klinowy w jej golfie. Obiecała, że jutro w Dzikowie to sobie poszalejemy z jej „Midasem”... —

Ee... — ziewnąłem.

Zosia w zamyśleniu obskubywała liść akacji: —

Może nie takie „ee”?

Znalazłem Irinę w zagrodzie Hryciukowej. Nie jestem poliglotą, ale rozmawiała chyba po ukraińsku. Jak tylko mnie zobaczyła, przeszła na polski. Czy to może ważna informacja? Oparłem się o Rosynanta: — Czy ważna? Na pewno ciekawa. Czyżby w dziejach zrabowanej przez Niemców Bursztynowej Komnaty pojawiła się druga Ukrainka? — Pani Irina podaje się za moskwiczankę — zauważył cicho Rzecki. — Drogi panie Onufry — uśmiechnąłem się gdyby pan zamieszkał

teraz w Sydney, to chyba nie przestałby pan być Polakiem?... — A ta pierwsza Ukrainka? — zaciekawiła się Zosia. — Niemcy dopuścili do tak wielkiego skarbu kogoś z, jak to nazywali, podludzi? Rozejrzałem się po nadjeziornej łączce. Irina zeszła nad wodę i z ożywieniem rozmawiała z płetwonurkami; Gensche i jego towarzysze dołączyli do nich z nieodłącznym Zygą u boku. — Myślę, że możemy spenetrować kolejne schowki pruskiej „wilczycy”: krzyż w Piastach Wielkich i mostek nad strugą pod Worławkami. Cmentarz w Górowie zostawimy na

deser. Nocny deser, bo w takiej porze spodziewam się na nim szajki Genschego. Jedziemy! A po drodze opowiem ci, Zosiu, o pokrętnych losach pierwszej w dziejach Bursztynowej Komnaty Ukrainki, Poliny Kulżenko, którą jeden z komnatologów nazwał zmorą sędziów śledczych, prokuratorów, obrońców, historyków i dziennikarzy... — Strasznie jestem ciekawa jej przygód, ale i strasznie głodna... — Zośka zerknęła w stronę bufetu. — Rozumiem cię doskonale — zaśmiałem się — i ja, i zapewne pan Onufry chętnie coś przekąsimy... Wsiedliśmy do Rosynanta i ruszyliśmy

przez Głębock i dalej przez Górowo do Piastów Wielkich. — Niech „wujek” opowiada! — wierciła się w fotelu Zośka. — Już... Polina Kulżenko była z zawodu historykiem sztuki. Po zajęciu Kijowa przez Niemców współpracowała z władzami okupacyjnymi, organizując na ich polecenie wystawę zdobytych na Sowietach dzieł sztuki. Patronował jej wtedy reischleiter Rosenberg, który mianował ją dyrektorem Kijowskiego Muzeum Sztuki Rosyjskiej. Przez pewien czas była także dyrektorem Muzeum Sztuki Ukraińskiej. W 1943

roku na rozkaz podległego Kochowi zarządcy muzeów, doktora Wintera, zorganizowała ewakuację dzieł sztuki przed zbliżającymi się wojskami radzieckimi. Tak trafiła wraz ze swymi „podopiecznymi” aż do Richau, 60 kilometrów od Królewca, gdzie w 1944 roku napisała nawet pracę naukową na temat ikon rosyjskich. Rosjanie byli coraz bliżej. Zbiory z Kijowa zostały przewiezione do Wildenhof, majątku hrabiów von Schwerinów. Tu dołączono do nich skrzynie z królewieckiego muzeum o nieznanej Kulżenko zawartości. Inna wersja mówi, że dobrze mówiąca po niemiecku Ukrainka, opiekująca się zbiorami z Kijowa, trafiła z nimi do Królewca, gdzie była

współpracownicą doktora Rhodego, tak więc dobrze wiedziała, co zawierają skrzynie przywiezione do Wildenhof, czyli Dzikowa. Wielu sądzi, że była w nich Bursztynowa Komnata... — Bursztynowa Komnata już nie istniała w tym czasie — wtrącił Rzecki. Podniosłem rękę uspokajającym gestem: — Tego nie wiem. Opowiadam, co przekazali inni. W każdym razie 23 stycznia 1945 roku, gdy hrabina von Schwerin opuściła już pałac, zajęły go wycofujące się wojska hitlerowskie. Kulżenko kategorycznie odmówiła otwarcia jadalni, gdzie były

zgromadzone skrzynie pokazując dowódcom pisma Kocha, a nawet jadalnię zabarykadowała. Gdy Rosjanie zaczęli już ostrzeliwać pałac z dalekosiężnych dział, Kulżenko udało się uprosić przymusowych robotników, by przenieśli skrzynie do piwnicy. Kiedy Rosjanie ponowili natarcie, uciekający Niemcy podpalili pałac, rzucając przez okna płonące pochodnie. Kulżenko została, oczekując wkraczającej Armii Czerwonej. — Rzecki.

To ciekawie... — wtrącił

— Na ten właśnie fakt powoływali się jej późniejsi obrońcy w

sądzie, tłumacząc, że Ukrainka dlatego współpracowała pozornie z Niemcami, aby otoczyć jak najtroskliwszą opieką zrabowane dzieła sztuki i przekazać je w nienaruszonym stanie Rosjanom. Po zdobyciu przez czerwonoarmiejców Landsbergu, dzisiejszego Górowa Iławeckiego, zwróciła się o pomoc do komendanta miasta. Ten wysłał ją do Dzikowa wraz z pułkownikiem Dnieprowskim i majorem Wejcmanem. — No i co znaleźli? — niecierpliwiła się Zosia. — Zastali tylko dymiące ruiny. Ni śladu skrzyń z zapowiedzianymi przez Kulżenko skarbami Kijowa i

Królewca. Ukrainka zajęli się oficerowie śledczy. Jeszcze raz udało się jej zdobyć pozwolenie na wyjazd pod eskortą do Dzikowa. Tym razem pod grubą warstwą popiołu natknięto się na resztki skrzyń... Załamana Kulżenko zamieszkała pod Kijowem, pracując jako pielęgniarka. Jesienią 1946 roku stanęła przed sądem... Dziesięć lat pozbawienia wolności, utrata praw obywatelskich na pięć lat. Konfiskata mienia. Amnestia skróciła karę. Kulżenko zaczęła wykładać historię sztuki w Kostromie. Napisała pamiętnik z tragicznych lat okupacyjnych Spowiedź. „Wobec prawa jestem teraz w porządku

— mówiła — ale wobec ludzi?...” Milczeliśmy długo. Wreszcie odezwała się Zosia: — Wierzę, że ona chciała chronić te wszystkie dzieła sztuki, ale... — zająknęła się. — Ale i w dobrych chęciach — pan Onufry pogładził w zamyśleniu brodę — można przejść na złą stronę... — No, dosyć smutnych rozmyślań — przeciągnąłem się — o drugiej Ukraince, Irinie, pomyślimy potem. Teraz przed nami Piasty Wielkie i przydrożny krzyż. Rzadkość to na tych ziemiach, droga Zosiu, tak że nie

będziemy się mogli pomylić. — Dlaczego rzadkość? — odezwała się „siostrzenica” przykładając z uwagą kopię „wilczycy” do mapki Okońskiego. — Dlatego, że jesteśmy na Mazurach, zamieszkanych w tamtych czasach głównie przez protestantów. Krzyż przydrożny lub też kapliczkę, tak zwaną „Bożą Męką”, stawiali przy drodze katolicy i dlatego spotkasz je tak często na katolickiej Warmii... — Panie Pawle — pociągnęła mnie za rękaw Zośka — niech pan spojrzy! Otworek z „wilczycy” wskazuje teren tuż przed pierwszymi

zabudowaniami wioski! — Świetnie! — ucieszyłem się. — Nie będzie świadków naszych „podkrzyżowych” szperań!

Niestety! Wjechaliśmy już do Piastów, a krzyża, który by pamiętał niemieckie rządy, ani śladu. Zawróciłem Rosynanta: — Patrzcie uważnie na pobocze! Może jakiś ślad, podmurówka... Nic! Zawracałem wóz do jeszcze jednego „najazdu” (ale już ze złością), gdy z polnej drogi wyszedł na szosę staruszek,

ciągnąc na postronku chuderlawą kro winę. Zatrzymałem Rosynanta i wyszedłem naprzeciw starego. —

Szczęść Boże, dziadku!

— Szczęść Boże! — uchylił maciejówki. — Drogę zgubiliście? — Nie drogę, tylko krzyż przy niej, poniemiecki. — A na co on panu? — łypnął podejrzliwie wyblakłym okiem. — Sfotografować go chciałem. Do takiego albumu, książki o starych krzyżach.

— A, do książki! — odsunął czapkę z czoła — No to się pan... A papieroska pan nie ma? — spytał niespodzianie. — Niestety, nie palę papierosów. — Ech! — machnął z żalem ręką. — Ale co to ja mówiłem? Aha! Że spóźnił się pan bez mała o kopę lat z tym krzyżem! Czerwoni go wysadzili w 1947... co ja gadam! W 1948 roku! A sprytnie go wysadzili, żeby na nich nie było! Jak raz ostatni Niemcy z wioski wyjeżdżali, no to w noc przed ich wyjazdem jak nie łupnie! Aż chałupa moja podskoczyła. Wylecieli my na

szosę, a tu ani śladu krzyża, tylko dół wielgachny... O, widzi pan, tam, gdzie te krzewiny... Potem to nawet z gminy przyjechał taki jeden i mówił, że to Niemcy z zemsty, że ich stąd wysiedlają. Ale my swoje wiedzieli i wiemy, czyja to sprawka! — No to cóż, dzięki, dziadku, żeście mi to wytłumaczyli jak trzeba! Z Bogiem zostańcie! —

A wy z Nim jedźcie!

Pojechaliśmy, mijając opartego o jawę 350 motocyklistę w kasku z ciemną szybką na głowie. —

A ten? — spytała Zośka. —

Nie będzie czegoś o krzyżu wiedział? — Za młody! — wzruszyłem ramionami. — A o starych mówiąc — odezwał się Rzecki — to choć nikt tu z nas komuchów nie kocha, to brodę swoją zjem, jeśli pan Paweł ich podejrzewa o niecne a przebiegłe wysadzenie w powietrze interesującego nas krzyża! — Ma pan rację! — zaśmiałem się, zerkając w lusterko, gdzie obok roześmianej twarzy radiestety dostrzegłem przez tylną szybę, że ominięta przez nas jawa rusza i nabierając ostro prędkości szykuje się

do wyprzedzania. „A niech chłopak ma” — zjechałem ku prawemu poboczu. Jawa przemknęła obok z warkotem. — Jeśli nie czerwoni, to kto? No, który z panów mi powie?! — rozzłościła się Zośka. — Służę, młoda damo. Hi! Hi! — musnął swą brodę Rzecki. — Krzyż wysadzili Niemcy, mający następnego dnia opuścić wioskę. Ale nie zrobili tego z zemsty. Po prostu chcieli się dobrać do schowka naszej „wilczycy” czy, jak mi się coraz bardziej to pewnym wydaje, organizacji Werwolf. Musieli jednak popełnić jakiś błąd albo też

właściwy sposób otwarcia skrytki znał ktoś spoza wioski (nie pierwszy to wypadek w historii, gdy swoi ubezpieczają się przed swoimi). No i stąd wybuch zmiatający z powierzchni ziemi biedny krzyż. Sądząc po wskazanej przez staruszka jamie musiał być tu skład amunicji czy też materiałów wybuchowych. Dobierający się do niego liczyli raczej na kasę organizacji, a tu buum! Skinąłem potwierdzająco głową: — Mam nadzieję, że przy tym „buum” nikt nie zginął. Ale tego się już nie dowiemy... —

W każdym razie odpadło

jeszcze jedno miejsce, gdzie mogła być ukryta Bursztynowa Komnata — westchnęła z żalem Zośka. — Tym bardziej wzrastają szansę, że będzie w następnej kryjówce, młoda damo. Hi! Hi! — zaśmiał się Rzecki. — A może ktoś ją już znalazł? — ciągnęła niewzruszenie moja „siostrzenica”. — Wątpię — przeciągnąłem się w fotelu. — To znaczy uważam za prawdopodobną jedną możliwość: cud z jantaru dostał się w ręce jakiegoś zwariowanego miliardera, który zmontował go na powrót i teraz gdzieś,

w tajemniczym ukryciu, napawa się pięknem Bursztynowej Komnaty. A inne możliwości? Znalazł ją ktoś, kto chce ją sprzedać? Bzdura. Gdyby tylko Bursztynowa Komnata pojawiła się na jakiejś aukcji, Rosjanie „położyliby na niej łapę”. Gdyby odkrył ją ktoś związany z oficjalnymi czynnikami Niemiec, od razu przystąpiono by do przetargów z Ruskimi: my wam Komnatę, a wy nam... O, wiele skarbów zrabowali zwycięzcy spod czerwonego sztandaru w pokonanej Trzeciej Rzeszy. Już skarb Priama, zwany także skarbem Schliemanna, złota biżuteria łączona przez marzycieli z „Iliadą” i spaleniem Troi, a skradziona przez Rosjan z Muzeum Pergamońskiego, wart jest

nieskończenie więcej niż bursztynowe cudo. — No a małe złodziejaszki czy gangi? — wtrąciła Zośka. — Znaleźli Komnatę i teraz tak po kawałeczku... to tu, to na inną giełdę?... Zaśmiałem się: — Dobrze główkujesz! Tylko że po pierwsze: podzielona na części Komnata straciłaby ogromnie na wartości; po drugie: byłby to numer na krótką metę. Komnata jest dokładnie opisana i starannie sfotografowana. Jedna, druga sprzedaż, jak ty to nazywasz „kawałków”, i już w branży byłoby wiadomo, że ktoś ma w ręku

Komnatę, a dalej policja i kajdanki na owej ręce. — Zośka.

Ale... — machnęła dłonią

— Ale teraz — przerwałem jej — zainteresujemy się naszym „pilotem”... — Pilotem? — zdziwił się Rzecki. — Nie rozumiem! — Zaraz pan zrozumie — spojrzałem na niego przez ramię. — Widzi pan tego motocyklistę przed nami? Niedawno odpoczywał sobie opodal dziury po wysadzonym w powietrze krzyżu. Potem ruszył i

wyprzedził nas, choć na liczniku (wybacz, policjo) miałem 120. Rozmawiając z Zosią zwolniłem, ale nasz „ścigant” nie rozpłynął się w sinej mgle przed nami, tylko też zwolnił. I tak sobie jedzie, widząc nas cały czas w lusterku. Przyznam, że dziwi mnie trochę jego zachowanie, w niczym bowiem nie podpadliśmy mieszkańcom tej uroczej krainy. Dlatego proszę teraz dociągnąć pasy, bo mam zamiar dać ostro po gazie i dogoniwszy drania (cóż ta jawa może, najwyżej 150 na godzinę?) zapytać go uprzejmie o powód zainteresowania naszymi skromnymi osobami. Naprzód, Rosynancie! Rosynant mruknął w odpowiedzi

silnikiem i jawa zaczęła rosnąć nam w oczach. Siedzieliśmy jej na ogonie! — Zośka, zapisz numer, może się przyda. —

ONB 3284. Już zapisałam.

„Pilot” trzymał się środka drogi, nie pozwalając się wyprzedzić pomimo ryku syreny naszego wozu. — Przecież nie zepchnę łotra do rowu! — jęknąłem. — Po tyłku go! — zakrzyknęła młoda dama. —

Hi! Hi! — zabrzmiał bojowy

okrzyk starszego pana. Tymczasem ścigany łotr nie zmniejszając prędkości skręcił na pryzmę na poboczu i wzleciał w powietrze ponad przydrożnym rowem w szczelinę między gęsto rosnącymi tu olchami. Upadł na łąkę, zachwiał się, bryznął ziemią spod kół i zniknął w zagajniku. — O żesz wy w listki szarpane! — kląłem drzewa za rowem. — Powtórzyć skok jawy to dla Rosynanta pestka! Ale jak go zwęzić, by zmieścił się między pniami?! Zdjąłem nogę z gazu. —

Gensche i spółka, tajemniczy

Kurowlew, teraz jeździec znikąd na jawie... Przybywa nam wrogów — mruczała Zośka. — Nie lekceważ, młoda damo, także pani Iriny — uprzejmie wtrącił Rzecki. Już miałem ostre słowo na języku, gdy zapipkał komórkowiec. —

Daniec. Słucham.

— Cześć, Pawełku — usłyszałem radosny glos szefa. — Jak leci? —

Jak krew z nosa.

— No to spróbuję ci ją zatamować — chichotał pan Tomasz. — Mam informacje o Towarzystwie ,,Przez Historię do Przyjaźni” pana Genschego. Ciekawa to organizacja. Cały czas w objazdach po krajach, które były pod hitlerowską okupacją. Chwalebne to podróże, tylko tak się dziwnie składa, że tam, gdzie się pojawią członkowie stowarzyszenia, zawsze się wydarza jakaś afera z, ukrytymi przez uciekających Niemców dziełami sztuki czy innymi kosztownościami. A to coś znalezione ginie, a to miejscowi poszukiwacze znajdują tylko pusty schowek. Nie muszę chyba dodawać, że te zaginione cudowności szybko odnajdują się na aukcjach i giełdach,

głównie niemieckich. — No, Gensche, już ja ci zorganizuję giełdę! — warknąłem. — Organizuj, tylko ostrożnie — głos szefa spoważniał. — Towarzystwo pojawia się też chętnie w okolicach, gdzie podejrzewa się istnienie ukrytych przez hitlerowców składów broni. I ponoć nie waha się jej użyć, gdy ktoś poważnie mu zagrozi. — No a co na to niemiecka policja? Policje krajów, gdzie Gensche grasuje? — Dowody, Pawełku, dowody... Nikt jeszcze nie złapał Genschego za

rękę. Nawet procesu poszlakowego nie da się — jak mnie poinformowano — zmontować. Zresztą, orientujesz się chyba, jaki szum w Niemczech i w innych krajach powstałby, gdyby oskarżono organizację szerzącą przyjaźń między narodami? W dodatku stowarzyszenie to bywa hojne, a i wśród naszych rodaków wielu jest takich, którzy na widok niemieckich marek już krzyczą: „Kochajmy się!”. No, to na tyle! Trzymajcie się! — Trzymamy się! — odpowiedziałem i wyłączyłem telefon. — Gdybym jeszcze wiedział czego! — dokończyłem, pewien, że szef mnie już nie słyszy.

Wjechaliśmy do Górowa Iławeckiego. — Jakie ma pan dalsze plany? — zatroszczył się Rzecki. — Zajedziemy do internatu, bo może jest jakaś informacja od Zygi. Nie podoba mi się ta cisza. Potem skoczymy ku Worławkom, nad strugę, którą raczyła nam wskazać „wilczyca”. Rzeczywiście, w internacie czekała na nas wiadomość od mego przyjaciela:

Posiałem numer i jednego z młodych.

— Przyznam się, że nie bardzo rozumiem — pan Onufry ze zdenerwowaniem szarpnął brodę. — Już tłumaczę — uśmiechnąłem się. — Zyga „nadaje” skrótowo na wypadek, gdyby wiadomość dostała się w niepowołane ręce. W rozwinięciu tekst brzmi:

Zgubiłem numer twojego telefonu. Jeden z młodych współpracowników Genschego gdzieś zniknął.

— Za to pojawił się facet na jawie — zaśmiała się Zosia. — Bystra jesteś — skinąłem jej z uznaniem głową. — Ale trzeba to sprawdzić. Skąd skubaniec wytrzasnął motor na tutejszej rejestracji? — Marki, marki, marki!... — zanuciła „siostrzenica” na melodię przeboju z filmu „Kabaret”. — O tak, młoda damo. Hi! Hi! — głasnął z uznaniem brodę Rzecki.

ROZDZIAŁ 10

ARSENAŁ POD WORŁAWKAMI · SAPERZY, MOTOCYKLISTA I KOZIOŁEK · PISTOLET NA POSTRACH · CZY NALEŻY BYĆ BEZBRONNYM

Struga przepływająca pod szosą do Worławek nie wyróżniała się niczym szczególnym, tak jak i jej przepust. — Ale tam jest zagroda — wtrąciła się Zośka. Spojrzał we wskazaną stronę. — Wygląda na nie zamieszkałą. Ale skocz i sprawdź. Dziewczyna wróciła po chwili. — Zamieszkana — uśmiechnęła się przekornie. — Ale teraz nikogo tam nie ma.

—

Sprawdziłaś dokładnie?

— Też — prychnęła — jak coś mówię, to mówię! Wyskoczyłem z Rosynanta pełen animuszu i zacząłem wypakowywać „Prospector” Zygi. Pan Onufry z namaszczeniem otworzył skrzyneczkę ze swymi tajemnymi przyrządami... Włączyłem wykrywacz, radiesteta ujął rozwidlony koniec różdżki w obie dłonie i ruszyliśmy w stronę przepustu nad szosą. Nie zdążyliśmy jeszcze dojść do niego, gdy mój przyrząd odezwał się pełnym sygnałem, a strzałka na skali wychyliła

się do maksimum. Jednocześnie różdżka pana Onufrego zadrżała i wygięła się pionowo w dół. — Fiuu! — gwizdnęła Zośka z zachwytem, ale nie byłaby sobą, gdyby nie dodała: — Mam nadzieję, że nie odkryliście pokładów rudy żelaza! Rzecki popatrzył na nią z wyrzutem, a ja dla żartu zamachnąłem się czujnikiem „Prospectora”. Odskoczyła na bok, mogliśmy więc powrócić do badania tak interesująco zapowiadającego się pobrzeża strugi. Okazało się, że obszar pobudzający do działania nasze przyrządy liczy dwa na trzy metry, węższym bokiem przylegając do skarpy

tuż obok przepustu. Oznaczyliśmy go wbitymi w ziemię gałązkami, a mój partner zamienił różdżkę na wahadełko... Zataczało na nitce szerokie i szybkie kręgi, a pan Onufry, przymknąwszy oczy, coś szeptał. Nie wiem, do siebie czy do wahadełka. Wreszcie schwycił je w dłoń: — Głęboko do naszego znaleziska... Od półtora do dwóch metrów. — Już widzę, jak „wujek” kopie taki dół saperką — ucieszyła się Zośka. —

„Wujkiem” jestem dla ciebie

służbowo, przy obcych. Tu możesz mi mówić zwyczajnie: panie Pawle! — zaśmiałem się. — A co do kopania — otworzyłem bagażnik Rosynanta — to proszę! — wyciągnąłem spod koca dwie łopaty. — Po jednej dla mnie i dla ciebie! —

Ja mam kopać? — jęknęła.

— Młodość musi się wyszaleć! — oświadczyłem sentencjonalnie. — I ciesz się, że oprócz saperek wziąłem te łopaciska! Rozpoczęliśmy „wykopaliska”. Zośka grzebała w ziemi z wyraźną niechęcią, ale ja przyłożyłem się

solennie do roboty. Wreszcie ostrze łopaty zgrzytnęło o metal. — Rzecki.

Ostrożnie! — zawołał

— Tak, tak — sapnąłem odrzucając ziemię. — Pamiętam pułapkę w Pareżkach... Nieźle się spociłem, nim oczom naszym ukazało się wieko żelaznej skrzyni, długiej na półtora metra i szerokiej na metr. Po bokach zarysowały się kształty następnych skrzyń. —

To może być naprawdę

Bursztynowa Komnata! — zawołała Zosia. Otarłem pot z czoła: — Młoda damo, jak nazywa cię pan Rzecki, czyż nie tłumaczyłem ci, że dziwnym by było, gdyby to mieszkańcy Landsbergu, czyli dzisiejszego Górowa Iławeckiego, obdarowali gauleitera Kocha tym ósmym cudem świata? Poza tym przypomnij sobie, co znaleźliśmy w Pareżkach; co zniszczyło w 1948 roku krzyż pod Piastami. — Co więc tu odkopaliśmy? — posmutniała. —

Sądzę, że jeden z większych

magazynów Werwolfu. Co zresztą zaraz sprawdzę, otwierając to zardzewiałe pudło... — Ależ, panie Pawle! — zagrodził mi drogę do wykopu słynny radiesteta. — Tamten wybuch w Pareżkach! Ta skrzynia wydaje mi się bardzo podejrzana! Niech pan zwróci uwagę, że nie ma żadnego zamka ani kłódki... Co więc ją chroni? — Drogi panie Onufry, zawartości tej skrzyni już nic nie chroni. Zakopujący ją doskonale zdawali sobie sprawę, że jeśli już ktoś do niej dotrze, to poradzi sobie i z zamkiem. Zresztą właśnie jego obecność powstrzymałaby

mnie od próby otwarcia skrzyni, gdyż mógłby uruchomić minę czy coś w tym rodzaju. Owszem, jak pod kamieniem w Pareżkach, może czaić się coś, co eksploduje przy nieumiejętnym wydobywaniu skrzyń, ale to już zostawimy fachowcom. Ja tylko chcę zajrzeć... Poszerzyłem wykop przy środku dłuższego boku skrzyni. Rzecki i Zosia zgodnie odsunęli się na bok. Przyniosłem z Rosynanta moją wierną finkę i włożyłem jej ostrze pod krawędź pokrywy skrzyni... Przyznam, że poczułem na plecach lekki dreszczyk, gdy przesuwałem nóż wzdłuż szczeliny... Uff! Oprócz zlepków rdzy nie natrafił na

żadną przeszkodę. Lekko podważyłem pokrywę... Drgnęła! Ująłem ją za narożniki i powoli, bardzo powoli, odchyliłem ku górze, aż oparła się o skraj wykopu. Ukazała się warstwa towotu, a pod nią przesycona tłuszczem tektura. Wsunąłem pod nią ręce i odrzuciłem na bok... — Chodźcie zobaczyć! — zawołałem. Przede mną w skrzyni, grubo nasmarowane towotem leżały pistolety maszynowe schmeiser oraz pistolety parabellum oraz mauser.

— Hi! Hi! — pokręcił głową w niechętnym podziwie Rzecki. — Jeśli i inne skrzyneczki tak wyglądają, to starczy tej broni, żeby uzbroić pułk! — I co pan myśli z tym zrobić? — ostrożnie pochyliła się nad skrzynią Zośka. — To co powinien porządny obywatel: zawiadomię o znalezisku władze... — To znaczy policjantów z Górowa Iławeckiego? Objąłem dziewczynę ramieniem: —

Hi! Hi! — skwitował ten

gest Rzecki. Ale ja tłumaczyłem spokojnie: — Widzisz, Zosiu, gdyby nie smutne doświadczenie z pareżkowską pułapką, już dzwoniłbym do Górowa, do użyczających nam tak uprzejmie parkingu policjantów. Oczywiście ostrzegłbym przed wydobywaniem skrzyń bez pomocy saperów, ale... No właśnie. Ale każda władza uważa się w mniejszym lub większym stopniu za nieomylną... Mogłaby zlekceważyć moje ostrzeżenie... i ktoś mógłby zginąć lub zostać kaleką. Dlatego mam zamiar poinformować o trzecim schowku „wilczycy” fachowców, czyli saperów.

— Ciekawe, skąd ich pan wytrzaśnie na tym pustkowiu? — zaśmiała się Zośka. — Telefony zbliżają ludzi! — podniosłem znacząco palec. — Poza tym nie ja ich wytrzasnę, tylko twój wujek sięgnąłem po komórkowiec i wystukałem numer pana Tomasza. Na szczęście był w domu. Streściłem nasze ostatnie sukcesy i poprosiłem o numer najbliższej jednostki saperów, a otrzymawszy go wraz z szefowskimi błogosławieństwami, zadowolony spojrzałem na wspólników. —

No i?

—

Że też pan Tomasz zna

telefony jednostek saperów?... — głasnął w podziwie brodę Rzecki. — To nie mógł wujek sam do nich zadzwonić i poprosić jakiegoś ich szefa, żeby tu przyjechali i wyciągnęli skrzynie? — wzruszyła ramionami Zośka. — Mógłby, ale byłaby to rozmowa na najwyższym „warszawskim” szczeblu i sporo czasu by upłynęło, zanim saperzy by tu trafili, a my musielibyśmy się opędzać od szajki Genschego, jak od tych komarów, które równy mają apetyt na naszą krew, jak ta zgraja na zawartość schowków „wilczycy”.

— Czy mam już pleść triumfalny łuk na powitanie dzielnych żołnierzy? — dygnęła Zosia. — Ech, ty... młoda damo! — odkłoniłem się. — Już ci mundur pachnie! — Nie tyle mundur, tylko ten, kto go nosi. Hi! Hi! — pan Onufry zerknął spod oka na dziewczynę. — Też mi! — wydęła wargi, ale tym gestem nie dało się ukryć rumieńca! — Muszę cię rozczarować — zaśmiałem się. — Uroczystych powitań nie będzie! Na pierwszy znak, że saperzy są blisko — zmywamy się!

— A dlaczego to, panie Pawle? — zaciekawił się radiesteta. — Cóż — klepnąłem się po nosie, miażdżąc dorodną komarzycę. — Robota nasza będzie wykonana, a nie chciałbym, żeby ktoś przypadkiem zobaczył nas w towarzystwie, że tak powiem, czynników oficjalnych i umundurowanych, bo policja też tu się zapewne zjawi. Nie przyniosłoby to nam uznania w szeregach poszukiwaczy skarbów. — No to jak saperzy tu trafią, do licha? — rozzłościła się Zośka. — Telepatyczne zdolności pana Rzeckiego ich sprowadzą nad tę strugę?

— Na razie zostaniemy przy środkach konwencjonalnych — sięgnąłem po telefon (miejscowości i numeru, pod który dzwoniłem, nie podaję ze względu na tajemnicę wojskową). — Halo. Jednostka... Tu dyżurny kapral Marciniak. Słucham. — Alio! — zawrzasnąłem. — Przyjeżdżajcie, panowie, bo tu bombę wykopałem! — Jaką bombę, kto mówi, skąd? — w głosie żołnierza usłyszałem lekki niepokój. „Dobra nasza” — pomyślałem.

— Józef Onyszko mówi! Z Worławek, co to jak się jedzie z Górowa Iławeckiego na Pieniężne! Ale ta bomba, panie oficerze, to zaraz za Górowem, jak struga pod szosą i przepust. O tyci, tyci przy nim. Jedziecie? — bomba?

Zaraz. Skąd wiecie, że to

— Że bomba?... — udałem zmieszanie. — Tak po prawdzie to ja skłamawszy, żeby was szybciej ruszyło. Ale widzę, co na mądrego człowieka popadłem: to już powiem prawdę jak na świętej spowiedzi... Miałem nadzieję, że kapral Marciniak nie usłyszał chichotu Zośki.

— Tak to już nie będzie bomba, tylko skrzynie jakieś. Otworzył ja jedną: a tu laseczki żółte i kostki, i baterejki, a i fikuśne zegarki jakieś, że o drucikach nie wspomnę... W wojsku nie służywszy ja, ale tyle wiem, że to wielki wybuch może zrobić... — Powtórzcie, gdzie te skrzynie! — głos dyżurnego brzmiał ostro. — A powtórzę! Jak będziecie jechać od Górowa na Pieniężno, to ze dwa kilometry i będzie strużka... i one skrzynie po lewej ręce. — No to zakryjcie je i pilnujcie, aż przyjedziemy. Tylko jak się okaże, że

to byle złom, to... — groźnie zawiesił głos saper. — Złom?! — krzyknąłem oburzony. — Żeby mnie tak!... Rychtyczne skrzynie śwagier znalazł ze cztery lata temu będzie... — No i?... — zaciekawił się kapral wietrząc jeszcze jedną robotę. — No i nie mam już śwagra! — zakończyłem ze smutkiem, łypiąc złym okiem na mych wspólników, którzy aż przykucnęli tłumiąc śmiech. — Sami więc dobrze wiecie, że grzebać w skrzyniach nie należy! Pilnować i czekać! — nasrożył się

Marciniak. — Wedle rozkazu! — odkrzyknąłem dziarsko, zadowolony, że tak łatwo poszło. Mógłby dyżurny wypytywać, skąd to cywil z biednej wioseczki zna utajniony numer... — Laseczki, kosteczki! — wiła się ze śmiechu na trawie „siostrzenica”. — Nie wystarczyłoby powiedzieć, że leży tu kupa broni? — Laski to dynamit, kostki to trotyl — pośpieszył mi z pomocą Rzecki. — Ale i ja nie rozumiem, dlaczego pan nie podał prawdziwej zawartości skrzyni?

— Chciałem przyspieszyć przyjazd dzielnych wojaków. Skrzynie z materiałami wybuchowymi i zapalnikami wydały mi się groźniejsze od zanurzonych w smarze pistoletów maszynowych. No, trzeba skrzynię zamknąć i przysypać dla niepoznaki ziemią wedle rozkazu kaprala Marciniaka — zeskoczyłem do dołu i już sięgałem po pokrywę skrzyni, gdy przyszło mi coś do głowy. — A może?... — mruknąłem i wyciągnąłem z towotowego leża pistolet parabellum. Wygładziłem miejsce po nim. Dopiero teraz zamknąłem skrzynię.

— Ależ... — Rzecki patrzył na mnie ze zgrozą. — Chyba nie ma pan zamiaru strzelać do ludzi? Nawet gdyby mieli to być złodzieje?! Uśmiechnąłem się najłagodniej jak umiałem: — Drogi panie Onufry, cieszę się widząc w panu takiego obrońcę ludzkiego, nawet podłego, życia. I zapewniam pana, że zrobię wszystko, aby z tej parabelki nie padł ani jeden strzał. Mam zamiar używać jej tylko jako straszaka i to w ostateczności. A obawiam się, że do takiej może dojść. Czyżby zapomniał pan, że mój szef ostrzegał przed Towarzystwem „Przez

Historię do Przyjaźni” jako organizacją groźną dla życia jej przeciwników. A właśnie nimi jesteśmy w tej grze. — Jeśli ma pan zamiar straszyć Genschego, to czy nie wystarczy panu wykopany koło leśniczówki Białe pistolet? „TT” czy jak mu tam? — Zośka ku mej cichej wewnętrznej radości była po stronie starszego pana. Niestety, ja musiałem zostać przy swoim zamiarze. — Zosieńko, „tetetką” nie da się nastraszyć członków szajki. Niemiaszki obejrzały ją przecież dokładnie i wiedzą, że jedynie groźna może być dla tego, kto spróbuje nacisnąć

jej spust... By ciebie i pana Onufrego uspokoić obiecuję, że w waszej obecności przekażę pistolet policji, gdy tylko zakończymy akcję „Wilczyca”. A teraz wycofamy stąd Rosynanta, tak byśmy widzieli nasze wykopalisko, sami nie będąc widoczni. A ja spróbuję oczyścić ze smaru ten budzący was słuszny wstręt przedmiot, będący, nawiasem mówiąc, w swoim czasie najlepszym pistoletem świata... Cofnęliśmy samochód kilkadziesiąt metrów, za krzaki tarniny. Rzecki i Zosia wysiedli... — Proszę pana, „wujku” — zawołała nagle Zośka. — Tam, za

pagórkiem... Niebieskie!... — Co tak wrzeszczysz? — burknąłem znad rozbieranego pistoletu. — Zobaczyłaś niebieskie ludziki? — Ależ! — machnęła mi ręką przed nosem. — Tamten na jawie był w niebieskiej kurtce, nie?! Skoczyłem za kierownicę. — Pilnujcie skrzyń! — zawołałem wrzucając terenowe przełożenie na obie osie i już Rosynant pędził w poprzek bruzd wzbijając tuman kurzu. —

Jak strasznie nie fajnie jadąc

na kombajnie myśleć, że fajnie strasznie żyto żąć! — śpiewałem dawny przebój „Trzeciego Oddechu Kaczuchy” walcząc z kierownicą wymykającą się z mych unurzanych w towocie rąk. Szczyt wzgórza był coraz bliżej... Jeszcze trochę gazu i już byłem za nim! Pusto. Kilka niedopałków i ślad opon, ruszającego zrywem motocykla. Wyskoczyłem z samochodu z lornetką. Ani w krzakach przechodzących w lasek, rozciągający się ku Górowu, ani dokoła żadnego ruchu. Facet na jawie (bo kimże innym miałby być parkujący na środku pola motocyklista?) musiał odjechać stąd, gdy tylko zobaczył ruch

Rosynanta. Zośka dostrzegła go już odjeżdżającego. Gonić za nim? To znaczyłoby zostawić starszego pana i dziewczynę na straży skrzyń pełnych broni... Co prawda Gensche nie wie, co w nich ukryto, ale że wie, iż je znaleźliśmy, to pewne jak w banku! Ten od jawy zdążył go poinformować, ostatecznie mój komórkowiec nie jest jedynym na wschód od Wisły! Poza tym jawa może specjalnie ma mnie stąd odciągnąć. A gdy nawet ją dogonię, to cóż, czyż nie można w naszym kraju odbywać motocyklowych wycieczek? Nawet po zaoranym polu?

Nie, Rosynancie! Wracamy! Im bliżej było przepustu strugi, tym bardziej rósł mój niepokój. Ani śladu Zośki i Rzeckiego! Zatrzymałem Rosynanta w tarninie i zacząłem skradać się ku w kopowi... Zszedłem nad łączkę i wtedy trzasnęła ukryta pod trawą gałązka... Znad pryzmy wykopanej przeze mnie ziemi wyskoczyły lufy dwóch schmeiserów i (o radości!) twarze Zośki i Rzeckiego! —

To wy! Już myślałem!...

—

Cii! — położył na ustach

palec pan Onufry. — Szybko tutaj! W dwóch skokach byłem w wykopie. — Tam się ktoś skrada! — szepnęła Zośka. Cichutko odwróciliśmy się w stronę groźnych zarośli... Rzeczywiście! Z ich strony dał się słyszeć jeden szelest, drugi... — Gdzie ci saperzy? — wymruczał w brodę Rzecki. — A widzicie?! — pokiwałem lufą parabelki. — Naiwni pacyfiści.

Szmery w zaroślach były coraz głośniejsze i wyraźnie kierowały się w naszą stronę... Na ścieżynce ukazał się wróg! — Mee! — łaciaty koziołek z zadumą w oczach żuł gałązkę. — A niech was! — parsknąłem śmiechem. — Co! — naburmuszyła się Zosia. — Sam pan się przestraszył! — Hi! Hi! — pan Onufry wygramolił się z rowu i podreptał do zwierzaczka. — Hi! Hi! To wszystko przez te pańskie opowieść o groźnym

przeciwniku — zerknął na mnie, drapiąc koziołka za uchem. — Straszył pan, aż przestraszył! — Hi! Hi! — udanie naśladowała śmiech znamienitego radiestety Zosia. — Hm... — odchrząknąłem, chcąc zacząć mowę obrończą, gdy w sukurs przyszedł mi daleki głos syreny policyjnej. — Do wozu i chodu! — krzyknąłem. Pan Onufry posłusznie dreptał w kierunku Rosynanta, ale moja „siostrzenica” nie poddawała się tak

łatwo: — Do wozu? Przecież miał pan, panie, ha, ha, Józefie Onyszko z Worławek, czekać tu na saperów i wskazać im miejsce swego odkrycia! Co będzie, jak pozbawieni przewodnika nie trafią tutaj? Nie sądzę, żeby uwierzyli w drugą opowieść o „śwagrze”... — Mam wysokie zdanie o inteligencji polskiego żołnierza — odparłem. — A na wszelki wypadek — wyszarpnąłem jej schmeisera z rąk i ułożyłem obok broni Rzeckiego na nasypie — utworzymy tu powitalną dekorację, której żaden saper nie minie bez zatrzymania... Zresztą, co ci się będę

tłumaczył, uparciuchu! Jak mówię „do wozu!”, to do wozu. I biegiem! Muszę mieć duży dar przekonywania, ponieważ do biegnącej do Rosynanta Zośki dołączył i koziołek, odskakując od jeepa dopiero na ryk klaksonu. — Jedna koza wystarczy! — oznajmiłem wykręcając na szosę. — Co „wujek”, przepraszam, co pan powiedział? — podniosła głos Zosia. — A nic, tak mi się wymknęło, dziecko — uśmiechnąłem się do niej szeroko, wiedząc, że nic jej tak nie złości jak nazwanie dzieckiem.

— Puuch! — skwitowała moją wypowiedź, ale ostatnie zdanie w tym sporze należało do pana Onufrego: —

Hi! Hi!

No powiedzcie, kto tu miał rację? (Hi! Hi!) Odjechaliśmy zaledwie kawałek od strugi, kierując się na Górowo, gdy z przeciwka dostrzegłem błyski pomarańczowego „koguta”. Syrena wyła coraz głośniej. Chwila i minął nas pędzący gazik dowództwa oraz zakryta plandeką ciężarówka, w której domyśliłem się stosownej liczby dobrze przeszkolonych

saperów oraz właściwego podczas takiej akcji sprzętu. Zwolniłem i zjechałem na pobocze wyłączając silnik. Syrena saperskiej ekipy oddalała się od nas. „Powinni dojeżdżać do przepustu...” — pomyślałem. O bogowie! Co za ulga! Wycie syreny zaczęło dobiegać wyraźnie z jednego miejsca! — Zośkę.

A widzisz? — zerknąłem na

Pokazała mi język. I cała nasza trójka wybuchnęła śmiechem. Choć przyznam się, że nie był on z mojej

strony tak zupełnie beztroski. Jakie wieści czekały nas w internacie w górowskim liceum ukraińskim? Co planuje Gensche z kompanami? Gdzie podziewają się łupy z bunkra pod Półwioskiem? Dokąd umknął tajemniczy Kurowlew?... Ech!...

ROZDZIAŁ 11

DZIURAWE KAPCIE MALUCHA ·

CZEGO GENSCHE CHCE OD IRINY · ZWYCIĘSTWO ZYGI · UPOZOROWANIE WYJAZDU · NOCNE SPOTKANIE NA CMENTARZU · NA NIC WYKRYWACZE METALI · ZYGA POMSZCZONY

Pod internatem — naszą bazą wypadową — tłumek poszukiwaczy skarbów otaczał malucha Zygi. Biedny

samochodzik stał na sflaczałych, najwyraźniej przebitych oponach, a jego właściciel bił pięścią w dach i przy pomocy misternych przekleństw dawał wyraz swemu oburzeniu oraz informował wszem i wobec, co zrobi ze sprawcą swego nieszczęścia. Stojący obok Gensche równie jak Zyga gromił i groził, ale oczka błyszczały mu radośnie, gdy ofiarowywał się powieźć mego przyjaciela i „kapcie” jego malucha w poszukiwaniu warsztatu wulkanizacyjnego, który mimo świątecznej i spóźnionej pory podjąłby się scalenia dziurawych dętek. — Obawiam się jednak, że w tym miasteczku nie natrafimy na czynny

jeszcze warsztat. I jak pan, redaktorze, sobie poradzi? — załamał ręce grubas. — Nie martw się pan o mnie! — parsknął Zyga. — Tylko uważaj na swój wóz. Jeździliśmy razem, to i jego może zechce ktoś unieruchomić! — Ależ za co?! — wzniósł ręce ku niebu Gensche. — Za to, że szerzymy przyjaźń między naszymi narodami? Zresztą — oczka zabłysły twardo — czuwamy — skinął w kierunku swego mikrobusu, na którego stopniu siedział jeden z jego ludzi, bodajże Jurgen. — Chwała panu za czujność i — uśmiechnął się ironicznie Zyga — przyjaźń. A mnie niech przemalują na

zielono, jeśli za godzinę mój maluszek nie będzie gotów do jazdy! Żeby ich! — pogroził pięścią nie wiem czemu pobliskim drzewom, ale tak dziwnie, że ten gwałtowny ruch zakończył się pod nosem Genschego. Niemiec odskoczył, a Zyga mrugnął do mnie i ruszył dziarskim krokiem w kierunku centrum Górowa. Wysłałem Rzeckiego i Zosię, by obmyli się z ziemi i smaru schmeiserów, a sam siadłem na ławce przed internatem. — Tylko szybko wracajcie. Też należy mi się solenne mycie! Pogrążyłem się w niewesołych myślach. Że wyeliminowanie malucha Zygi to sprawka ludzi Genschego, było pewne

na mur. Mieli dosyć jego deptania po piętach. Ale czy zrobili to ot tak, na wszelki wypadek, czy też planują na dziś jakąś poważniejszą akcję? Im przybyła jawa, nam ubył maluch. Nie sądziłem, aby w sobotni wieczór udało się Zydze „uzdrowić” jego samochód. — Cóż, jeśli nie tak, to spróbujemy inaczej! Ale najpierw mycie! Wyszedłem z internatu, wsiadłem do Rosynanta i otworzyłem cyfrowy zamek schowka. Wyjąłem zeń małe pudełeczko, nazywane pieszczotliwie przez szefa „pipcikiem”; ja określałem je mianem „pchełki” lub „pluskwy”. Chowając je

w garści powolutku ruszyłem przez parking. Jurgen, siedzący na stopniu mikrobusu, zajęty był naganną, ale sprzyjającą mi czynnością dłubania w uchu. Skręciłem za jego wozem, schyliłem się na moment... Uff! Udało się! Wróciłem do Rosynanta i włączyłem odbiornik. Idealnie pośrodku niebieskawo rozświetlonego ekranu płonął czerwony punkt. Znak, że „pipcik” czuwa. Gdyby jeszcze podobnym Aniołem Stróżem udało się opatrzyć jawę! Ale gdzie ją ukryli?

— Wujku! Wujku! — rozległo się wołanie Zośki i dziewczyna wskoczyła do kabiny. — Czemu tak wrzeszczysz, droga siostrzenico? — uśmiechnąłem się. — Mam dwie wiadomości! — powiedziała już ciszej. — A co tu świeci? — No to dawaj je! O światełku pogadamy później. — No więc pierwsza: któryś z ludzi Genschego ma niebieską kurtkę. Widziałam ją w szafie.

— W szafie? Czyli w ich pokoju! Co tam robiłaś?! — Służyłam ojczyźnie! — zasalutowała ze śmiechem. Pokręciłem głową: — A niech cię! Punkt dla ciebie. O ile cię oczywiście nikt nie widział. — Za kogo wujek, przepraszam, pan mnie ma? Za to ja widziałam... I to będzie druga wiadomość. Tłuścioszek próbował dostać się do naszego pokoju. Przebierałam się, ktoś zastukał do drzwi, nie odpowiedziałam, klamka się poruszyła i w drzwiach stanął pan Gensche w całej tłustej okazałości. Ale

zrobił minę na mój widok! Coś tam zaczął bełkotać, ale nie znam niemieckiego. Po tonie sądząc przepraszał i zdaje mi się wymienił imię Irina. To by było na tyle. A teraz, co to się tak świeci? — stuknęła palcem w ekran. — „Pipcik” — oświadczyłem niewinnie. —

„Pipcik”?

— Tak ochrzcił to urządzonko twój prawdziwy wujek. Będzie nas informowało, dokąd to wyruszy mikrobus Genschego. Przyczepiłem do niego nadajniczek UKF; tu, jak widzisz, mamy odbiornik...

— Żeby tak jeszcze oznakować jawę — westchnęła Zośka. — Właśnie o tym myślałem, bo mam jeszcze dwa takie aparaciki w zapasie. Ale gdzie czai się ta jawa?! — Co więc planuje pan na dzisiejszy wieczór? — ziewnęła z rezygnacją dziewczyna. — Cóż, dobrze, że odnalazłaś niebieską kurtkę. To potwierdza nasze podejrzenia, że plącząca się nam pod nogami jawa jest na usługach Genschego. Ale jeszcze lepiej byłoby dowiedzieć się, który z Niemców jest właścicielem tej kurtki. Można by go przypilnować i tak dotrzeć do

motocykla. Zresztą, nie wydaje mi się on tak ważny. Używają go tylko, by śledzić nasze ruchy. Na poważną akcję wyruszą mercedesem. Tylko jaka to będzie akcja? W grę wchodzi spotkanie z tajemniczym Kurowlewem i może ze zdobyczą z bunkra w Półwiosku lub też wyprawa na miejski cmentarz w poszukiwaniu ostatniego schowka wilczycy z jantaru. Ale jeśli tam, to wybiorą się dopiero nocą. A do tego czasu dołączy do nas Zyga i, czego bardzo bym pragnął, jego maluch z pozaklejanymi dętkami. — A nie domyśla się pan, czego to mógł szukać Gensche w naszym pokoju? — spojrzała na mnie Zośka. — Mówił o Irinie, a przecież nie zamienił z

nią dotąd ani słowa. Pilnowałam Iriny, jak pan kazał, to coś bym zobaczyła... — Taak, Irina... — zastanowiłem się. — Ma profesjonalny sprzęt najwyższej klasy, a tropi skarby jakby od niechcenia czy też nieumiejętnie... włada biegle ukraińskim... — pewna myśl przemknęła mi przez głowę. — Nie, to nieprawdopodobne! — zaśmiałem się głośno ku zdziwieniu Zośki. — Co pana tak nagle rozbawiło? — Moja durna głowa! — odparłem poważniejąc. — Ale co do Iriny... Moja droga, korzystając ze swej

świetnej znajomości rosyjskiego... — A co, może pan jest w ruskim lepszy? — naburmuszyła się moja towarzyszka. — Przepraszam, Zosiu! Ostrzeż więc Irinę o próbie Genschego myszkowania w waszym pokoju. I, co najważniejsze, zwróć uwagę na jej reakcję. O, właśnie zajeżdża golf Iriny. Wyskakuj z Rosynanta i do dzieła! — Już pędzę, szefie! — wyskoczyła z wozu. I po chwili wpółobjęte z Iriną zniknęły w drzwiach internatu.

Wróciłem na swoje miejsce na ławce i sięgnąłem do kieszeni po kapciuch, aby zapalić przedkolacyjną fajeczkę, gdy obok mnie przycupnął pan Rzecki, gładząc ze smutkiem brodę. — Co się stało, panie Onufry? — spytałem starszego pana. — Nic takiego, panie Pawle — westchnął. — Ot, tak myślę sobie, że mały tu pożytek ze mnie starego i moich niby–talentów... — Jak to? — obruszyłem się. — Nazywa pan niby–talentami swe wielkie dary otrzymane od Boga?! Skromnie spuścił głowę:

— No, niby coś tam potrafię, ale ostatecznie każdy, niekoniecznie teleradiesteta czy jasnowidz, może oznajmić: „Bursztynowa Komnata już nie istnieje”. I po dzień dzisiejszy nikt nie ma mu prawa powiedzieć: „Pan kłamie!” Żałuję, że biedne Ministerstwo Kultury i Sztuki wydaje pieniądze na mój pobyt tutaj... — Żałuje pan? — chwyciłem go za rękę. — A kto jak nie Onufry Rzecki odkrył schowek „wilczycy” w Pareżkach. To że uległ samozniszczeniu, to już moja wina! Upewnił pan nas, że schowek pod szosą na Mrągowo opróżniono już dawno. Gdyby nie pan, musiałbym ryć w ziemi za każdym

kawałkiem metalu wskazanym przez wykrywacz! A przy strudze pod Worławkami? Czyż pańska różdżka nie okazała się równie czuła jak mój „Prospector”? Rzecki odchrząknął udobruchany: — No, skoro tak mnie pan wychwala, to proszę się nie krępować moją obecnością i zapalić fajkę, na którą, jak widzę, ma pan wielką ochotę. A miałem! I on to widział! Zaprawdę, wielkim jasnowidzem był pan Onufry. Pykałem sobie fajeczkę, starając się wydmuchiwać dym w przeciwną stronę od tej, po której siedział mój partner,

gdy zza rosnących na skrzyżowaniu krzewów dobiegł fałszywy nieco i wbrew tekstowi radosny śpiew:

Zachodzie słoneczko, skoro masz zachodzić,

Bo mnie nogi bolą po tym mieście chodzić...

...nogi bolą chodzić, ręce bolą płacić...

(Znajomy głos trawestował starą pieśń żniwną, jeszcze z okresu pańszczyzny.) Naszym zdumionym oczom ukazał się w całej okazałości Zyga z przewieszonymi przez ramię czterema dętkami samochodowymi: — Jeszcze przyjdzie komu za to mi zapłacić! — uniósł pięść jakby grożąc mercedesowi, na którego stopniu kulił się Jurgen. — Co też pan tu niesie? — poderwałem się z ławki. — Czyżby udało się panu zdobyć dętki do malucha?

— Mnie miałoby się nie udać? Ja ich bym nie przyniósł? — oburzył się Zyga. — Kiedyś, proszę pana, przyniosłem tyle wstydu mamusi!... Stłumiłem śmiech: — Pozwoli pan, że pomogę przy zmianie dętek? We dwóch i dwa podnośniki pójdzie nam szybciej, panie redaktorze. — A pomagaj pan, jeśli taka łaska — Zyga szerokim gestem wskazał mi drogę do malucha na sflaczałych gumach. Jurgen zeskoczył ze stopnia mikrobusu i szybkim krokiem wszedł do internatu.

— Idzie donieść szefuńciowi, że nici z unieruchomienia mnie — syknął Zyga. — Jak sobie poradziłeś? — spytałem. — Sklepy nieczynne, więc może na stacji benzynowej? — Na stacji? — zaśmiał się. — Kto tam teraz dba o biednego malucha? Pół miasteczka przewróciłem, słono przepłaciłem (aha, rachunek na ciebie, niech ministerstwo zwraca), ale gumy są. — Świetnie — klepnąłem go po ramieniu — bo nasi „towarzysze” wzbogacili się o jawę. Mikrobusowi ich podczepiłem nadajnik, tak że nie zniknie

nagle, ale ta jawa! Gdzie ją schowali? Nie wiesz chociaż, który z nich ma niebieską kurtkę? — A żeby cię! — Zyga mocował się z oporną nakrętką koła. — Puściła! Uff! Wydaje mi się, przyjacielu, że szukasz jawy na górowskich numerach i jej jeźdźca w niebieskiej kurtce. Jako zawsze przydatny, już odpowiadam na nurtujące cię pytania. Jawa garażuje w trzecim z kolei garażu pierwszego domu za skrzyżowaniem. O, tamtą ścieżką przez zarośla i potem przez ulicę. Tajemniczym motocyklistą jest chluba szajki Genschego, Willy. —

Skąd wiesz?... — aż

upuściłem klucz. — A stąd! — postukał się umorusanym palcem w czoło, zostawiając na nim czarny ślad. — Przecież napisałeś mi, że zgubiłeś jednego z nich, chodziło chyba o Willego? — A tak, a tak, a tak! — Zyga miarowo naciskał tłoczek pompki. — Zgubiłem go i dlatego miałem wyrzuty sumienia. Korzystając z tego, że reszta „towarzyszy” na dłużej zamelinowała się w internacie, rozpocząłem poszukiwania zguby. Wystarczyła jedna rozmowa z opiekującą się tu nami panią i już wiedziałem, co trzeba! Zresztą,

niedawno przed waszym przyjazdem widziałem nadchodzącego tą ścieżką Willego. Niósł coś niebieskiego w reklamówce. Musiała to być ta nie dająca ci spokoju kurtka. No, ale na razie jawa w garażu. Nie nazywam się Zyga, jeśli nie zajmę się nią oddzielnie. Masz to u mnie. Towarzystwo „Przez Historię do Przyjaźni” już zasiadło do kolacji, a my się tu grzebiemy! Nie słyszysz, jak mi kiszki marsza grają? Ta dziarska muzyka sprawiła widocznie, że z resztą roboty uporaliśmy się w mig, a Zyga odprowadził malucha aż pod sam posterunek policji. —

Będę pewniejszy o moje

opony i dętki tutaj, pod okiem władzy. Teraz szybkie mycie, no i opowiadaj, coście tam dzisiaj zwojowali... Co nie zdążysz, dopowiesz przy kolacji... — Przy kolacji? — pokręciłem głową. — Co przeciwnicy pomyślą sobie widząc nas razem? — Nic — wzruszył ramionami Zyga — przecież głośno zaoferowałeś mi się z pomocą przy kichach. Poza tym, czy to dziwne, że dziennikarz pragnie uzyskać kilka informacji od pracownika Ministerstwa Kultury i Sztuki na temat zakrojonej na szeroką skalę akcji poszukiwania dzieł sztuki?

Gdy usiedliśmy przy stoliku Rzeckiego i Zosi, ta pochyliła się konspiracyjnie ku nam: — Tak jak pan kazał, powiedziałam Irinie o wizycie Genschego. Machnęła ręką i mruknęła, że miał od niej pożyczyć „Midasa”. Ale zobaczyłam, że wyraźnie pobladła i miała takie spojrzenie... No, jak to się mówi? O, „jak zaszczute zwierzę”. Udałam, że porządkuję swoje rzeczy i wtedy ona, gdy byłam pochylona nad torbą, wyciągnęła z kieszeni bluzy wiszącej na krześle jakiś papier i włożyła do kieszonki koszuli. A ta jej

gadka o pożyczaniu wykrywacza to też tani kit, przecież Gensche ma sprzętu tyle, że aż jego mikrobus się ugina! — Jasne. Zdolnaś, bestio — uśmiechnąłem się do Zośki. — Hi! Hi! — pokiwał z uznaniem głową pan Onufry. — Fest dziewczyna — mrugnął do Zośki Zyga. — Jak i my wszyscy! A co nasz dyrygent planuje na wieczór i noc? — łypnął na mnie. Powoli odstawiłem szklankę: — Przyznam, że zaniepokoiła mnie ta nowa kombinacja Gensche —

Irina. Nadal więc Zośka musi trzymać się możliwie blisko Rosjanki czy też Ukrainki z Moskwy. Ja przemknę się, póki jeszcze Niemcy jedzą, do Rosynanta i tam, niewidoczny dzięki jego ściemnionym szybom, będę palił fajkę i zerkał na ich mikrobus. Gdyby Gensche i jego podwładni gdzieś się wybrali, „pipcik” pokaże i utrwali na ekranie trasę ich jazdy. Wtedy ruszymy za nimi. I to trzymając się w znacznej odległości, bo chyba nie zapomnieliście, że raz już nas, ścigających, namierzyli. — Jak pan myśli, dokąd pojadą? — zerknął znad kromki z marmoladą Rzecki.

— Może zechcą spotkać się z Kurowlewem i raz jeszcze spróbować przerzucić „fanty” z bunkra w Półwiosku przez granicę? Ale bardziej prawdopodobne wydaje mi się, że spróbują odnaleźć ostatni schowek „wilczycy” na górowskim cmentarzu. Muszą się spieszyć, by zdążyć przed nami! — A co będzie, jeśli oni myślą, że my też będziemy chcieli odwiedzić dzisiejszej nocy cmentarz? — Zośka popatrzyła na mnie z uwagą. — I tak będziemy tu siedzieć my i oni, i czekać na pierwszy ruch przeciwnika, który nie nastąpi...

— Brawo, dziewczyno! Twój wujek, a mój szef powinien być z ciebie dumny! Musimy sprowokować przeciwnika do pierwszego ruchu dzisiejszej nocy i to w pożądanym przez nas kierunku: na cmentarz! Zosiu, wstań, wyjdź na chwilę z jadalni i potem głośno poproś mnie do telefonu. — Dobra! — dziewczyna już podrywała się, gdy usiadła z powrotem: — Z tym telefonem to chyba kapuję. Ale jak pan sprawi, że Niemiaszki właśnie dzisiaj polecą na cmentarz? Zaśmiałem się cicho:

— W prosty sposób. Dość głośno poinformuję was, że nasza wyprawa do tego smutnego miejsca odbędzie się nieodwołalnie jutro. Wydaje mi się, że Gensche, choć się do tego nie przyznaje, rozumie nieco po polsku. W każdym razie krótkie „Cmentarz jutro” powinien pojąć! — A dziś? Pan i pański samochód; pan Zyga i jego wóz — frasobliwie gładził brodę pan Onufry. — Mnie, starego, mogą się nie bać, ale was? Położyłem rękę na jego kolanie: — Bez obaw. Mnie za chwilę telefon wywoła, powiedzmy do

Lidzbarka Warmińskiego, w sprawie włamania do kościoła. Odjadę dwie uliczki i przyczaję się nie tracąc Genschego z ekranu. Dlatego do pana, panie Onufry, prośba, by zechciał pan czuwać tu przy telefonie, abym w razie czego mógł was wezwać. Zyga zaraz zacznie uskarżać się na ból głowy oraz pragnienie ukojenia go snem. Niech głośno i od wszystkich, a zwłaszcza od Genschego, domaga się środków nasennych. Zgoda? — Zgoda! — odpowiedział dziarski trójgłos. Jak postanowiliśmy, tak zrobiliśmy...

Nie minęło wiele czasu, a delektując się łyczkami mej ukochanej zielonej herbaty i wonnym dymem Amphory wpatrywałem się w błękitny ekran na desce rozdzielczej Rosynanta. Czerwony punkcik tkwił nieruchomo na jego środku. Niepokoiło mnie, czy Gensche i jego kompani uwierzą w mój wyjazd, czy Irina nie wymknie się spod „opieki” Zośki, czy Rzecki będzie czuwał przy telefonie... Nagle punkcik drgnął i zostawiając za sobą rząd czerwonych kropeczek zaczął się przesuwać na prawą stronę ekranu.

— Więc jednak cmentarz! — z radości walnąłem się pięścią w udo, na dodatek parząc je herbatą. Ale co tam! Punkcik kluczył, zawracał (Gensche sprawdzał, czy nie jest śledzony), ale wciąż przesuwał się na prawo... Sięgnąłem po telefon. — Halo! — rozpoznałem rześki głos pana Onufrego. — Bądźcie gotowi. Przyjeżdżam... — I co? Dali się wypchnąć na cmentarz? — niecierpliwił się Zyga wskakując do Rosynanta.

— No masz! — zaśmiałem się nie bez dumy. — Masz też i to — sięgnąłem do schowka i wyciągnąłem pistolet „TT” — zardzewiałe gracisko, ale w razie czego może kogoś przestraszyć. — A ty? — zerknął na mnie przyjaciel. — Bezbronny szeryf? — Zwariowałeś — odchyliłem połę kurtki, by mógł widzieć zatknięte za pasek parabellum. — Ja tego nie popieram... — zaczął Rzecki, ale nie dałem mu skończyć: —

Panie Onufry! Jedziemy

ciemną nocą w ciemne miejsce, gdzie czeka nas spotkanie z ciemnymi typami, a pan swoje! Jeszcze nikogo nie zastrzeliłem i mam zamiar pozostać z zerowym kontem w tej dziedzinie do końca życia! — Patrzcie! Stanęli! — zawołał Zyga pstrykając w ekran. Rzeczywiście czerwony punkt znieruchomiał. — Sądząc po współrzędnych są przed cmentarzem od strony przejścia pod wieżę ciśnień. Musimy ich podejść od pomocy, od góry... — wyciągnąłem spod siedzenia torbę. — Mam tu nożyce do cięcia drutu, jakby płot nie był

uprzejmy nas przepuścić, rozjaśniającą lornetkę i noktowizyjne okulary z zasilaczem. Wybieraj, gościu — wskazałem torbę Zydze. — A ja? — mruknął z pretensją w głosie Rzecki. Ująłem go za rękę: — Pan zostanie na straży Rosynanta. Nie muszę chyba panu tłumaczyć, jak jest dla nas ważny. Po naszym wyjściu włączy pan ten przycisk. Drzwi zostaną zablokowane, a ewentualnego włamywacza czeka potężne uderzenie prądem, po którym powinien stracić przytomność, a alarmująca nas syrena...

— To potrafi sam Rosynant! — burknął znamienity radiesteta. — Ale Rosynant nie rozpozna napastników, a to będą brali pod uwagę. Gdyby jednak się upierali, to proszę użyć całego swego uroku osobistego — uśmiechnąłem się — i sprawić, aby wsiedli do auta. Wtedy ten przycisk i nieproszeni goście usypiają pod dobroczynnym wpływem gazu... —

A ja? — jęknął Rzecki.

Z zakłopotaniem podrapałem się za uchem: — No... pan też... Ale na krótko, panie Onufry. Ta drobna ofiara...

— Dla kogo drobna, dla tego drobna! — jasnowidz szarpnął ze złością brodę. — Cóż, skoro stary do niczego innego się nie nada, to go usypiacie! — Panie Onufry! — zawołałem błagalnie. Odpowiedziało mi dumne i najeżone jak broda jasnowidza milczenie. — No, nie ma co — wtrącił się Zyga — dawaj noktowizor. — Zaraz, tylko sprawdzę podłączenie... — odpowiedziałem sięgając po zasilacz... I nagle zacząłem recytować najcichszym z szeptów:

— Głupiec, bałwan, idiota, roztrzepana panienka, półgłówek... — Pan tak o sobie? — radośnie ożywił się Rzecki. — Miło! — Cożeś narobił? — zaniepokoił się Zyga. — Wkładając w Warszawie sprzęt do torby musiałem zaczepić o coś wyłącznikiem i do dzisiaj baterie się wyładowały. Na tę noc nici z noktowizora. Och, żeby mnie kaczki! — Nikt nie jest doskonały! — z powagą oświadczył pan Onufry. —

Już dobrze — Zyga wcisnął

mi do ręki nożyce do cięcia drutu, sam (łotr!) zatrzymując lornetkę. — Idziemy. Niech pan dba o Rosynanta — kiwnął ręką Rzeckiemu. Ruszyliśmy wzdłuż płotu. Nad cmentarzem panowała cisza. Tylko z daleka nawoływała sowa pójdźka i nad naszymi głowami ledwo słyszalnie popiskiwały uganiające się za owadami nietoperze. Ostro pachniały pokrzywy, lekki podmuch gorzko zaleciał miętą. — Patrz. Nie jest aż tak bardzo ciemno. Obędziemy się znakomicie bez twej maszynerii — usiłował pocieszyć mnie Zyga. — Dokąd idziemy?

— Jeszcze kawałek ścieżką, a potem przez płot. Tylko „po tichońku”, jak mawiają Rosjanie, bo zaraz zacznie się najstarsza, poniemiecka część cmentarza, a w niej może buszować Towarzystwo „Przez Historię do Przyjaźni”. — Cicho, cichuteńko — szeptał Zyga. — Patrz, dziura w płocie! Nie będziesz musiał zgrzytać nożycami. Przycupnęliśmy za przekrzywionym krzyżem grobowca. — Poczekajmy. Tamci czują się na tej grobowej pustyni pewnie. Prędzej czy później albo zdradzą się jakimś hałasem, albo ich zobaczymy —

przytrzymałem Zygę za rękaw. — Byle tylko nie wleźli prosto na nas — mruknął. — No to wypatruj ich przez lornetkę, żebyśmy w razie czego zdążyli się wycofać... — Są! — syknął po chwili Zyga. — Tam, na lewo od tego białego krzyża! Wyszarpnąłem mu lornetkę: —

A niech to!

Pięć czarnych sylwetek posuwało się z wolna między grobami, wykonując nad

nimi dziwne półkoliste ruchy, jakby odczyniały jakieś nocne uroki... — Pracują wykrywaczami metali — szepnąłem. — Ee tam — mruknął Zyga. — Tu wkoło tyle żelastwa: ogrodzenia grobów, krzyże, żelbet grobowców... — Zwróć uwagę na ich nieforemne łebki. Mają ponakładane noktowizory — podałem mu lornetkę. — No i co z tego? — wzruszył ramionami. — Z noktowizorami czy bez, szukają na ślepo. Patrz, przeczesują krawędź skarpy nad łąką przy rzece. Nie mają nic upatrzonego. A poza tym cieszę

się, bo wykonają za nas większość roboty. — A jeśli przypadkiem odkryją schowek? — No to my biegiem do Rosynanta i po syrenie, i po światłach. Możesz spróbować nawet strzelić z parabelki, bo ja z tego rupiecia — zamachał „tetetką” — za Chiny się nie odważę. W sekundę zapomną o schowku i będą pryskać aż miło! —

Tak myślisz?

— Jasne! W jakim to kraju hieny cmentarne są tolerowane? Taka wpadka czcigodnego Towarzystwa „Przez

Historię do Przyjaźni” zakończyłaby jego karierę i w Polsce, i w całej Europie. — Masz rację. A teraz popatrzmy, jak im idzie robota... — Patrz. Cały czas na skarpie. Dlaczego? — Dlatego, że nie widać tu żadnego poniemieckiego grobu. Są tylko polskie i ukraińskie. Kopiący je odkryli schowek, albo go zniszczyli. Jedyna szansa, że przywalono go śmieciami lub ziemią tam na krawędzi. — krzaki!

Jednak idą tu. Chodź za

Niemcy, „omiatając” od niechcenia każdy grób czujnikami wykrywaczy, wolno przesuwali się przed nami. Od czasu do czasu któryś rzucał półgłosem: —

Nic.

—

I tu nic.

— Mam sygnał. Ale od przewróconego krzyża... — Widzisz! Na nic wykrywacze! — Zyga uszczypnął mnie z satysfakcją w ramie. —

To już ostatnia kwatera —

odezwał się jeden z penetratorów ostrzej. Po głosie poznałem Genschego. — Kończymy. Jeśli nam się nie udało, to i Polaczki sobie nie poradzą! — Mają mapkę — odpowiedział mu chyba Willy. — Może na niej wskazany jest konkretny grób albo pomnik? — A wiesz, chłopcze, że możesz mieć rację — prezes poklepał Willego po plecach. — Musimy przetrząsnąć rzeczy tego bubka z ministerstwa! Gdzieś ta mapka musi być! Tylko że nie został żaden nasz grób. — Na cmentarzu przy... Jak Polacy nazwali tę ulicę? — wtrącił

Johann. — Jurgen.

Wyszyńskiego — mruknął

— No właśnie. Tam były dwa groby po naszych. — „Wilczyca” wskazała ten cmentarz — uciął dyskusję Gensche. — Fakt — mruknął Jurgen ściągając okulary noktowizora. — Wrócimy tu jeszcze! Śladem tego urzędniczyny z ministerstwa! — zaśmiał się Gensche. — A póki co, zapalcie sobie, chłopcy — szczęknął cygarnicą i klapnął z sapnięciem ulgi na

przygrobną ławkę. Podwładni przycupnęli obok. — Tak, wrócić trzeba, szefie — ziewnął Helmuth — bo ledwo wyjdziemy na swoje... — Nie martw się — pyknęło cygaro Genschego. — Ta broń, którą wykopaliśmy przy bunkrze... — Spluwy? — wzruszył ramionami Willy. — Mały grosz, a duże ryzyko. I jeszcze trzeba przez granicę... — Coś ty taki tchórzliwy? — obruszył się prezes. — Grosz nie będzie mały, bo przecież jest też i skrzynka ikon. A przerzut przez granicę to pestka!

Znasz mnie przecież! — Znam — odpowiedział z szacunkiem młodzieniec. — Tylko jest jeszcze jeden problem: ten urzędniczyna. Już raz prawie nas dopadł. Zdolny gość. Co będzie, jak odkryje, gdzie schowaliśmy cały majdan? — Głupiś! — prychnął Gensche. — Czy nie wiesz, że najciemniej pod latarnią? Prędzej diabła zje, niż odnajdzie nasz schowek! Odpowiedział mu przypochlebny śmiech pozostałych. Niemcy wstali i ruszyli w kierunku bramy. —

Zresztą, mamy w zapasie tę

Ukrainkę — usłyszeliśmy jeszcze głos Genschego. — A swoją drogą urzędniczynę i cmentarz trzeba mieć na oku... — No, chodź, urzędniczyno — szarpnął mnie za rękę Zyga, przerywając rozmyślania o „zapasie” Genschego. — Oprócz urzędniczyny ochrzciły mnie też Niemiaszki mianem zdolnego gościa. Zapamiętaj to sobie — odburknąłem. — I weź pod uwagę, że wykrywacze metali nie pomogły hienom z tej szajki na cmentarzu. Co więc my... — My mamy pana Rzeckiego! — z powagą uniósł w górę palec Zyga.

— Jasne — i ja uniosłem palec — jak jasnowidz! A teraz szybko do niego, bo może jakieś licho poniesie Niemiaszków obok Rosynanta... Pobiegliśmy ścieżką. Na szczęście uliczka, gdzie zaparkowałem samochód, pogrążona była we śnie i ciszy. Dochodziliśmy do Rosynanta, gdy zza drzewa wyskoczyła szczupła figurka: — Zośka! Co ty tu robisz, dziewczyno? Miałaś pilnować Iriny! Trzasnęły drzwiczki jeepa i ukazała się w nich głowa Rzeckiego:

— To tyś tu się czaiła, młoda damo? A ja podejrzewałem czort wie jakiego zbira! Moje serce! — Przepraszam — Zosia wyciągnęła do niego rękę — bardzo przepraszam. Ale to przez te ciemne szyby. Myślałam, że Rosynant stoi pusty, postanowiłam więc go pilnować... — Akurat byś mu pomogła, jakby tu przyniosło jakiegoś drania! — ofuknąłem ją. — Niech pan nie będzie taki srogi — Rzecki przytulił moją „siostrzenicę” — dobre intencje to rzecz bardzo cenna.

— Tak — byłem niewzruszony. — Ale w naszej sytuacji równie cenne jest pilnowanie Iriny! — Irina śpi jak zabita — cicho powiedziała Zośka. —

Takaś tego pewna?

Uśmiechnęła się lekko: — Tak. Bo wsypałam jej do kawy te wszystkie pigułki nasenne, które zebrał pan Zyga. — Jezus Maria! — krzyknął Rzecki. — Czyś ty jej, młoda damo, nie zabiła?!

— Rosjanie są twardzi — ze śmiechem machnąłem ręką. — Zuch dziewczyna, tylko niepotrzebnie ryzykowałaś... — Może i potrzebnie — zerknęła nieśmiało. — Bo mam dla panów, a zwłaszcza dla pana Zygi, niespodziankę... —

No gadaj!

— Tam przy cmentarnej bramie stoi mikrobus Towarzystwa „Przez Historię do Przyjaźni”... —

To już wiemy — wtrąciłem.

—

Ale nie wiedzą panowie, że

stoi na dziurawych oponach... — sobie.

Co? — obróciłem ją ku

— A to! — z niewinną miną wyciągnęła z kieszeni kurtki scyzoryk całkiem sporych rozmiarów. — Narzędzie zbrodni — własność mego niepoprawnego brata. Pożyczyłam go sobie na wszelki wypadek, no i się przydał! O czym Jackowi zaświadczycie, jak będzie mi chciał urwać głowę za przywłaszczenie tego gerlacha. — O rany! — zawrzasnął Zyga wykonując skomplikowany piruet. — Supermercedes na superkapciach!

Jestem pomszczony! Dziewczyno, pójdź w me ramiona, niech cię uściskam! Paweł, przejedźmy się obok unieruchomionego Genschego! — Coś ty?! — zaśmiałem się. — Wietnamskie przysłowie mówi, że tylko głupiec idąc na tygrysa wali w bęben! — Hi! Hi! — potwierdził mądrość przysłowia pan Onufry.

ROZDZIAŁ 12

BUKIET ZYGI I ŁAŃCUCH OD JAWY · WIELE STARAŃ I... · NIEZALEŻNY PŁETWONUREK IZYDOR LONIEK · GENSCHE DOSTAJE PO BUZI · ZAPROSZENIE NA PENETRACJĘ WRAKA TRANSPORTOWCA „GENERAL VON STAUBEN” · ZNALEZISKO ZYGI · PAN ONUFRY — KUCHMISTRZ DOSKONAŁY

Śniadaliśmy (jak to się po staropolsku mówi) z Rzeckim i Zosią w najlepsze, gdy w drzwiach jadalni stanął Zyga. W ręku trzymał ogromny wiecheć przydrożnych kwiatów, upozowany na piękny bukiet i owinięty nawet w papier, co prawda mało ozdobny. Podszedł do stolika i z ukłonem wręczył go Zośce. Ta poderwała się z zażenowaniem i ujęła wiązankę (wiązanka to w tym wypadku stanowczo za małe słowo). —

Oj! — zawołała

przestraszona. Dziwnie ciężki bukiet przechylił się w jej dłoni, a spośród kwiatów, rozdzierając papier, wypadł motocyklowy łańcuch! Błyskawicznie wyrwałem dar Zygi z dłoni Zośki i upchnąłem zatłuszczone ogniwa między kwiecie, chowając całość pod stół. Na szczęście ani Gensche, ani nikt z siedzących w jadalni nie zwrócił uwagi na tak oryginalny „bukiecik”. — Piękny gest, Zygusiu — zaśmiałem się.

— Piękny, ale — Zośka patrzyła na nas szeroko otwartymi ze zdumienia oczami — nie rozumiem... — Zyga obiecał mi, że zajmie się jawą Willego. I w ten oto elegancki sposób pokazał, że nie rzuca słów na wiatr. Już rozumiesz? — Hi! Hi! — musnął brodę Rzecki. — To dlatego wyszedł pan nocą z pokoju, niby na papierosa! — Żeby nie to, że spałem w Rosynancie, jako jego strażnik... — pokręciłem głową. — To co? Nie pozwoliłbyś? — potrząsnął czupryną Zyga. —

Zabroniłbyś unieruchomić przeciwnika? Zerknąłem na Genschego, dłubiącego z ponurą miną w jajecznicy. Siedzieli przy nim Willy i Johann. Helmuth z Jurgenem (nauczyłem się już ich rozpoznawać) starali się zapewne o wulkanizację przebitych w nocy przez Zośkę dętek mercedesa. — No tak! — klepnąłem Zygę w ramię. — Bitwę o środki transportu mamy na dziś wygraną. Ale ten biedny właściciel jawy... — Daj spokój — Zyga pociągnął łyk herbaty. — I tak by na niej nie jeździł, bo wynajął ją Niemcom. A jutro znajdzie łańcuszek na siodełku

swego motocykla w garażu. Zresztą może uda mu się pobrać od Willego dodatkową opłatę. Opłatę za stratę! O, patrzcie! — Zyga pochylił się nad stolikiem. — Gensche z Willim wstają. Coś mi się wydaje, że pójdą do garażu. A wtedy my... —

Co my? — spytałem.

— Obejrzymy sobie ucieszny spektakl pod tytułem: „Jazda na nie jeżdżącej jawie”! Tylko dajmy im trochę odejść. Albowiem słusznie pouczał Paweł, że nie należy płoszyć tygrysa waleniem w bęben, czyli naszą obecnością na miejscu kolejnej po Grunwaldzie klęski Niemców!

Wyszliśmy z internatu, gdy Gensche i jego uczeń czy podwładny znikali już na ścieżce prowadzącej skrótem przez zarośla do ulicy l Maja. Przeszli ją, nie zwracając uwagi, co dzieje się za nimi. Gensche tłumaczył coś z naciskiem, a Willy potakiwał z szacunkiem kiwnięciami głowy. Minęli blok mieszkalny i skręcili na podwórko, w stronę garaży. Zyga zaprosił nas na wygodny punkt obserwacyjny w kępie zarośniętego bzu... Willy wyciągał jawę z garażu... kopnął rozrusznik... jawa zapaliła natychmiast... jeszcze jakaś uwaga Tłuścioszka... Willy

kask na głowę, a sam na motor... sprzęgło... wrzucenie biegu... ryk silnika... jawa stoi... Zyga za moimi plecami kwiczy z radości... Znów sprzęgło... bieg... ryk trzystapięćdziesiątki... motor i jego jeździec stoją... Gensche machnął rozzłoszczony ręką... Willy pokazał mu, żeby popchnął... Prezes pcha... dopóki to robi, motor jedzie... i jeszcze kawałeczek... staje... Dwa cylindry jawy dudnią na pełnych obrotach... W oknach bloku pokazały się twarze: zaspane, rozzłoszczone, zaciekawione... Gensche nakazał zgasić silnik i schować motocykl do garażu... Pan Onufry „hiha”... Zośka z Zyga wycinają hołubce zwariowanego kozaka...

Machnąwszy ręką Willemu Tłuścioszek podreptał przez podwórko ocierając chusteczką pot z czoła... Przykucnęliśmy za zasłoną bzów... Prezes Towarzystwa „Przez Historię do Przyjaźni” klął tak strasznie, że tego nie powtórzę, bo nie lubię brzydkich wyrazów!... Willy zagrzebał się w garażu... Możemy wracać. — Z dętkami mercedesa jakoś sobie poradzą — chichotał Zyga — ale łańcuch do jawy? Sprawdziłem w garażu, zapasowego nie ma! — Może pożyczą drugi motor? — nieśmiało wyraziłem powątpiewanie. —

Ii! — skrzywił się radośnie

kumpel. — Jak wśród tubylców rozejdzie się, co też przydarzyło się tej jawie, to wątpię, czy znajdzie się chętny do pożyczenia... — Ach ten pański bukiet — rozmarzyła się Zośka. — W życiu nie dostałem i chyba nie dostanę równie pięknego! Szkoda tylko, że tam przy cmentarzu w nocy nie mogłam wręczyć podobnego panu! — Nie rozumiem! — Zyga aż się zatrzymał. — No bo ten pański... z łańcuchem... A jak skomponować bukiet z dziurkami w dętkach? Dziurka to przecież coś, czego nie ma! —

wybuchnęła śmiechem godna siostrzenica pana Tomasza. — No dobra, „kwiaciarki” — klasnąłem w dłonie. — Wyruszamy na podbój Dzikowa, czyli dawnego Wildenhof hrabiów von Schwerinów!

Dzikowo przeżywało swój wielki dzień! Obok podpałacowego bunkra dudniła i buchała spalinami oraz strugami brudnej cieczy wysłużona motopompa, pożyczona od strażaków, by wypompowywała zeń wodę. Jeszcze chwila i miała być osuszona druga podziemna kondygnacja! Przez chaszcze

przedzierali się wyposażeni w wykrywacze metali wszelkiego rodzaju penetratorzy. W rękach teleradiestetów wirowały wahadełka i gięły się różdżki. Tu i ówdzie pogrążony w tajemnych rozważaniach tkwił nieruchomo jasnowidz. Taflę stawu rybnego mąciły płetwy i cięły rurki do oddychania (czyli „fajki”) płetwonurków uboższych w sprzęt niż ci z „Rekina” i „Delfina”, ale nie ustępujących im zawziętością w poszukiwaniach. Wprost czuło się, że Bursztynowa Komnata będzie dziś odnaleziona! Nawet pan Onufry, twierdzący, że ósmy cud świata już nie istnieje, dał się ponieść ogólnemu entuzjazmowi i

podreptał między drzewa pałacowego parku ze swą tajemniczą skrzyneczką. Zyga z błyskiem w oku porwał swój „Prospector” i krzyknąwszy: — Mam pewną koncepcję! — pocwałował w ruiny budynków folwarcznych. —

No a my? — spytała Zośka.

— Ja podumam sobie trochę, bo też mam pewną koncepcję — zaśmiałem się. — A ty? Widzisz? Tam chodzi sobie Irina Antonowna Zubajewa z wiernym „Midasem”... Potowarzysz jej, dobra? — Tak jest, szefie! — dziewczyna wyskoczyła z wozu.

Nie dane było mi jednak długo zastanawiać się nad moją „koncepcją”, krzyki od strony bunkra zdały się bowiem świadczyć o poważnym znalezisku. Zatrzasnąłem Rosynanta i ruszyłem w tamtą stronę. Po drodze natknąłem się na Rzeckiego. —

Co odkryto, panie Onufry?

— Szambo — zerknął za siebie z niesmakiem. —

Szambo, to znaczy...

— Nic nie znaczy. Po prostu normalne szambo. Zbiornik na nieczystości! Tfu!

Zaśmiałem się, ale pomimo tak niezachęcającej perspektywy poszedłem dalej. Motopompa umilkła i tylko grupa poszukiwaczy skarbów z ponurymi minami zaglądała do otworu, skąd buchał fetor. Otaczali ich miejscowi obserwatorzy, głównie nieletni, i kłęby równie uradowanych cuchnącym z głębokości odkryciem much plujek. Zgromadzeni dyskutowali zawzięcie, czy umykający z Wildenhof Niemcy mogli posunąć się aż tak daleko, by ukryć Bursztynową Komnatę czy inne skarby w miejscu tak niesympatycznym.

— Pecunia non olet! (co się z łaciny tłumaczy: „Pieniądz nie cuchnie”) — usłyszałem nad uchem, w które oberwałem zaraz hakiem przemyślnie dowiązanym do trzymetrowego drąga. Dźwigał ten przyrząd trzydziestoletni mężczyzna drobnej budowy i o płonących oczach. U paska dyndała mu — jak się domyśliłem, zdobyta na strażakach — maska przeciwgazowa. — Oo — usłyszałem szept wśród penetratorów — Alfred Bania bierze się do roboty. Ten łatwo nie ustąpi! Szczupły przybysz naciągnął maskę na

głowę, zanurzył w szambie drąg i posapując z wysiłku zamieszał... Zamieszanie zapanowało także wokół! Poszukiwacze skarbów odskakiwali byle dalej od smrodu. Chmary much pędziły do niego z radosnym brzękiem! Czyżby Komnata była blisko? Niestety nie dane nam było się tego dowiedzieć (przynajmniej w owej chwili), drąg w pracowitych rękach Alfreda Bani pękł bowiem i jego „operator” pomknął w kierunku gospodarstw po nowy. Odchodziliśmy od szamba z ulgą, ale z żalem, że „może tu”, gdy nasze kroki przyspieszyły nawoływania znad brzegu stawu rybnego. Tam to, po kolana w

wodzie, z maską i zwieszającą się przy niej „fajką”, odsuniętymi na czoło, stał potężnych rozmiarów rudzielec. Oburącz unosił triumfalnie nad głowę godne jego wielkości, a może nawet Longinusa Podbipięty, szablisko. — Przeczułem je! Przeczułem! — bełkotał radośnie. Odpowiedział mu plusk rzucających się w wodę penetratorów z gatunku, że tak powiem, wodnych. —

Łódkę tutaj! — wołano.

— Kto to? — spytałem przestępującego obok mnie niecierpliwie z nogi na nogę

poszukiwacza, który zapewne nie miał karty pływackiej. — Och, to niezależny płetwonurek Izydor Loniek! Żeby pan wiedział, jakie znaleziska ma na swym koncie! Korzystając z tego, że sławny rudzielec mocował się z płetwami, ostrożnie wyciągnąłem rękę ku szabli: —

Pan pozwoli?

Łypnął na mnie niechętnie, ale mruknął: — broni?

Proszę. Pan się zna na białej

— O tyle o ile — odpowiedziałem z uprzejmym uśmiechem. Przykucnąłem ważąc oręż w dłoni. Pod krzyżykiem wieńczącym rękojeść zachował się nawet jeden z turkusików. Przez rdzę pod jelcem chyba rozpoznałem znak warszawskiego warsztatu płatnerskiego. — Piękna karabela. Najprawdopodobniej koniec XVII wieku. — Trafna ocena — Izydor Loniek zachłannie wyrwał mi szablę z rąk. — Tylko schowam tę szerpentynę i już płynę po dalsze! — kiwnął palcem w stronę stawu. — Tam czekają.

— No, no, że też udało się panu odnaleźć ją w tym płytkim, tyle razy na pewno przeszukiwanym stawie?! — A czyż nie jestem jasnowidzem?!' — dumnie wyprężył kosmatą pierś. — Hi! Hi! — usłyszałem za plecami znajomy głos. Rzecki siedział na kamieniu i z uciechą głaskał swą brodę. Cofnąłem się ku niemu: —

Zazdrości pan koledze?

—

Koledze? — naburmuszył

się. — I ślepej kurze trafia się ziarno, a wtedy głośno o tym gdacze! Zobaczymy, co jeszcze „wydziobie” ze stawu... I miał rację pan Onufry, jedynym oprócz szabli łupem niezależnego płetwonurka– jasnowidza była bowiem tego dnia dziurawa miednica i druciany kosz na ziemniaki. Ale to już — jakby powiedział Kipling — inna historia... Tymczasem zobaczyliśmy kolebiący się na wybojach dzikowskiej drogi znajomy mikrobus. Towarzystwu „Przez Historię do Przyjaźni” udało się pokonać dziurki w dętkach. Gensche przywitał nas słodkim uśmiechem, ale ostre spojrzenie otłuszczonych oczek dosłownie jak

pocisk gwizdnęło mi koło skroni. Ale jak mieć pretensje, skoro odpowiedziałem mu podobnym? Cóż, każdy z nas wiedział o drugim tyle co potrzeba, a może nawet więcej... Towarzysze Tłuścioszka ruszyli na łowy ze swymi wykrywaczami, a on sam podreptał w kierunku resztek pałacowej bramy rozglądając się bacznie. Rozciągnięty wygodnie na trawiastym zboczu nabijałem fajkę, Rzecki mimo swych chichotów ruszył bowiem dalej radiestezyjnymi tropami, gdy przykucnęła obok Zośka. — I cóż tam, „siostrzenico”? Zaniedbujesz się w pilnowaniu Iriny?

Wzruszyła ze złością ramionami: —

Pogoniła mnie!

Oparłem się na łokciu: — Pogoniła? O, to ciekawe! A możesz mi powiedzieć, dlaczego? — Mogę. Ale mogłabym jeszcze więcej, gdybym znała niemiecki? — Niemiecki? — z wrażenia upuściłem zapałkę. „Czyżby? Elementy nieprawdopodobnej układanki zaczęły w mych myślach składać się w logiczną całość!”

— A niemiecki! — Zośka ścięła patykiem pokrzywę. — Chodziłyśmy z Iriną niby to szukając skarbów. Mówię „niby”, bo merdała swoim „Midasem” raczej od niechcenia. I zwróciłam uwagę, że bardziej niż na znalezieniu czegokolwiek zależy jej na odganianiu czy też „niewpuszczeniu” innych poszukiwaczy na skrawek, gdzie od północy kończy się wzgórze pałacowe. Kto tylko przyszedł, to ona od razu: „Tu nie ma nic. Tu była. Tu pusto. Szkoda czasu”. Umiała nawet to wszystko powiedzieć po polsku!... Pana Zygę też odstraszyła.

— No, no... — z zadumą pyknąłem dymkiem fajki. — Chciałam już lecieć z tą wiadomością do pana. Ale myślę sobie, po co ją płoszyć? Sprawdzimy to miejsce, jak się stąd wyniesie. Tylko więc dyskretnie zaznaczyłam chroniony przez nią kawałek ziemi nadłamanymi patyczkami. —

Zuch dziewczyna!

Zośka uśmiechnęła się w odpowiedzi, ale niezbyt wesoło: — No i wtedy zobaczyłam za murem Tłuścioszka. Dawał Irinie znaki ręką. Ona aż się żachnęła, ale wyłączyła

„Midasa” i rzekła do mnie: „Na dzisiaj koniec. Jestem zmęczona. Idź, pomóż swoim.” Co miałam robić? Poszłam. Ale niedaleko, tylko za najbliższą kępę jaśminów. No i zaraz usłyszałam głos Genschego. Mówił po niemiecku. Najpierw łagodnie, a potem coraz ostrzej, bo Irina ciągle tylko „nein”, czyli „nie”. Aż wreszcie i ona wsiadła na Tłuścioszka, ale że też po niemiecku, więc nie wiem, co mówiła. Musiała mu jednak dać po buzi, bo tak miękko klasnęło i Gensche aż wrzasnął na nią, może zaklął? Ale nie rozeszli się... O tam stoją... — Szybko, Zośka! Turlamy się na dół i biegiem do Rosynanta, ale żeby

oni nie zauważyli! —

Dlaczego?...

—

Cii! Biegiem!

Wskoczyliśmy do wozu od strony niewidocznej dla interesującej nas parki! Aż mi się ręce trzęsły, gdy podłączałem kierunkowy mikrofon wysokiej czułości. — O, nie wiedziałam, że pan ma taki sprzęt! — z zachwytem szepnęła Zośka. — Nie ja, tylko Rosynant! — odpowiedziałem ze śmiechem, opuszczając nieco szybę i przykładając

mikrofon do otworu skierowałem go w stronę rozmawiających: — Słuchaj, głupia — dał się słyszeć w głośniku nabrzmiały złością głos Genschego — Polaczki zabiorą ci wszystko, a ja chcę się podzielić po połowie! — Żebym ci nie uwierzyła! — zaśmiała się Irina. — Jak chcesz — to znów Tłuścioszek. — Ale uważaj! Bo nie dość, że nic nie zdobędziesz, to możesz mieć jeszcze inne kłopoty... Irina w zamyśleniu grzebała szpicem pantofla w ziemi. Niemiec odwrócił się

i ruszył w naszą stronę. Czym prędzej podkręciłem szybę. Gdy przechodził obok Rosynanta zobaczyłem, że jeden policzek ma czerwony i jakby opuchnięty. Wskazałem go palcem Zośce, która cichutko zachichotała. — Masz rację „siostrzenico”. Niemiaszek dostał po buzi — szepnąłem. — Szkoda ogromna, że nie wiemy, za co. No, ale może z czasem się dowiemy. Odczekaliśmy jeszcze chwilę i wysiedliśmy z wozu. Ruszyłem w stronę pogrążonej w smutnych myślach moskwiczanki: —

Może w czym pomóc, pani

Irino? Odgarnęła gniewnym ruchem włosy: —

A wam co do mnie?

— Przepraszam, ja tylko tak — zawróciłem jak niepyszny. Idąc brzegiem stawu spotkałem szefa „Rekina”, Janczukowicza, który z pewnym rozbawieniem przyglądał się penetracji stawu przez „niezależnych” poszukiwaczy. — Witam — wyciągnął ku mnie rękę. — Widzę, że pan wciąż na posterunku!

— A gdzieżby miał być przedstawiciel Ministerstwa Kultury i Sztuki, jak nie tam, gdzie w każdej chwili mogą ukazać się jej skarby? — Właśnie — zniżył głos — niektórym z poszukiwaczy to się nie podoba. Chodzą słuchy, że — pan wybaczy — jest tu pan po to, by „położyć łapę” na tych odkryciach... —

Ależ! — żachnąłem się.

— Ja przynajmniej w to nie wierzę — Janczukowicz podniósł dłoń uspokajającym gestem — ani nikt z moich. —

Domyślam się, kto wierzy, a

zwłaszcza, kto takie gadki rozpowszechnia. Po niemiecku! — Pan to powiedział! — zmrużył porozumiewawczo oko sławny płetwonurek. — Mówić mogę, ale co dalej? — uderzyłem pięścią o pięść. — Mam wygłosić dziś przy obiedzie mowę obrończą? Ech, dobrze, że ten zlot dobiega końca! — Skoro już wkrótce tutaj się pożegnamy — popatrzył na mnie uważnie pan Jerzy — to czy nie przyjąłby pan zaproszenia na akcję poszukiwawczo–nurkową, mającą na celu odnalezienie wraka niemieckiego

transportowca „General von Stauben”? — „General von Stauben”? Czy może mieć coś wspólnego z Bursztynową Komnatą? — Kto wie? — mój rozmówca rozłożył ręce. — Poza tym, był to w swoim czasie jeden z najpiękniejszych „pasażerów” świata. Wyporność 14660 BRT, długość 168 metrów. Dwukominowy parowiec zwodowany w 1923 roku w szczecińskiej stoczni Vulcan. Zakończył swój żywot w nocy 10 lutego 1945 roku, storpedowany na ławicy słupskiej przez rosyjski okręt podwodny S–13 (ten sam, który zatopił „Wilhelma Gustloffa”). Na dno wraz z

nim poszło kilka tysięcy rannych żołnierzy niemieckich i ładunek o nieznanej do dziś zawartości. Jako ciekawostkę dodam, że pozycja wraku podawana przez polskie źródła różni się znacznie od niemieckich danych. Poza tym ktoś już wrak penetrował, ale nie wiadomo kto! Nasza akcja będzie w każdym razie pierwszą o takim znaczeniu. Jeśli więc ma pan ochotę, Książkę Nurka z aktualnymi badaniami lekarskimi oraz sprzęt nurkowy z jacketem włącznie, serdecznie zapraszam! Poczułem miły dreszczyk emocji: —

Ależ z chęcią!

— Uważam więc pański udział za pewny! — zaśmiał się Janczukowicz. — Proszę, oto moja wizytówka wraz z danymi, gdzie i kiedy będziemy pana oczekiwać! — Och, „General von Stauben”! — usłyszałem za plecami głos Genschego. — Nie rozumiem po polsku, ale domyśliłem się, że planują panowie jakąś akcję związaną z tym nieszczęsnym statkiem. Czy można się dołączyć? Moglibyśmy nawet wziąć na siebie część kosztów... Janczukowicz ukłonił się zimno: — Pan wybaczy, ale limit miejsc jest już wyczerpany. A co do

kosztów, to sądzę, że poradzimy sobie sami. Niemca zmyło, jak to się mówi. — A ja? Czy będę mogła? — szepnęła Zosia, podobnie jak Tłuścioszek podsłuchująca naszą rozmowę. — Oo, nie wiedziałem, że jesteś płetwonurkiem! — zaśmiałem się do niej. —

Nie. Ale się nauczę!

— Jak się więc nauczysz, to oczywiście będziesz mogła. Ale nie wcześniej!

— Też! — prychnęła i zawróciła do Rosynanta.

Zbliżała się pora obiadu i poszukiwacze skarbów z wolna opuszczali Dzikowo, by poszukiwać w stołówce internatu bardziej krzepiących ciało skarbów. Nadszedł i Zyga, machając wesoło jakimś sztyletem. —

Co tam masz? — zawołałem.

— Paradny sztylet SA! — odkrzyknął. — We wcale niezłym stanie! Tylko popatrz!

— A może to sztylet SS? — odezwały się głosy błyskawicznie gromadzących się wokół nas penetratorów. — Panie i panowie — podsunął im pod nosy swą zdobycz Zyga — tylko początkujący, a za takich was nie mam, może pomylić jeden z drugim! Jakiż tu mamy napis wygrawerowany gotykiem na klindze tego stylizowanego na pragermański miecz oręża? „Alles fur Deutschland” — „Wszystko dla Niemiec”. Na sztylecie SS wypisano by: „Meine Ehre heißt Treue” — „Mój honor to wierność” można by przetłumaczyć. Jeśli komu tego mało, to u szczytu mahoniowej rękojeści znajdzie

znaczek SA. Na takie dictum wszyscy wątpiący odsunęli się z szacunkiem. — Spieracie się, czy to SA, czy SS — odezwała się z pretensją w głosie Zośka — a ja wiem tylko, że to hitlerowskie organizacje. Może ktoś wytłumaczyłby mi, czym różniła się jedna od drugiej... — Może lepiej byłoby, żeby wszyscy o nich zapomnieli jak najprędzej, ale skoro cię to ciekawi, to niech wyjaśni szczęśliwy znalazca. Mnie interesuje, gdzie to podziewa się pan Onufry — niby to rozglądałem się za Rzeckim, ale w gruncie rzeczy

patrzyłem, co też porabiają Irina, Gensche i jego szajka. Zubajewa szła już w kierunku swego wozu, gdy nagle zatrzymała się i obróciła, jakby chcąc iść w naszą stronę. Ale napotkawszy mój wzrok potrząsnęła głową i wskoczyła do golfa, który ruszył zaraz z piskiem opon. Ludzie Genschego starannie przeczesywali wykrywaczami popałacowy pagórek. Zyga zaś tłumaczył Zośce: — SA to skrót niemieckiej nazwy: Die Sturmabteilungen der Nationalsozialistchen Deutschen Arbeiterpartei (Oddziały Szturmowe

Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotniczej). Utworzono je w 1920 roku. Choć były podporządkowane bezpośrednio Hitlerowi, to pod przywództwem Ernsta Rohma próbowały przejąć od niego władzę, co skończyło się tragicznie dla wielu ich członków: 30 czerwca 1934 roku oddziały SS (wyłonione zresztą z SA) wymordowały całą „górę” SA. Była to „noc długich noży”. Odtąd SA to tylko organizacja „wychowawczo– polityczna”, służąca głownie do prowadzenia przysposobienia wojskowego. —

A SS?

— Die Schutzstaffeln der Nationalsozialistischen Deutschen Arbeiterpartei (Sztafety Ochronne Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotniczej); ich zalążkiem była osobista straż Hitlera. Sformowano je w 1923 roku. Dowódcą SS był od 1929 roku Reichsführer Heinrich Himmler. W 1940 roku rozbudowano formacje militarne i powstały Waffen–SS — siły zbrojne tej organizacji. Była ona zresztą „państwem w państwie” Trzeciej Rzeszy. Opanowała policję niemiecką, kierowała obozami koncentracyjnymi i nadzorowała tereny okupowane. Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze uznał ją za organizację przestępczą.

— No, dość już o tych brunatnych i czarnych koszulach! — wtrąciłem się. Aż tu... między samochodami ukazał się pan Onufry, dźwigający wypchaną torbę, która wielkimi literami życzyła wszystkim „Wesołych Świąt”! — Nie może być! — zawołałem. — Odnalazł pan Bursztynową Komnatę! — Nie kpij, młody człowieku! — nastroszył brodę Rzecki. — Komnata już nie istnieje. A nawet gdyby istniała, to zaliczyłbym ją do pokarmów ducha! A ja tu mam coś dla ciała!

— Przecież w Górowie czeka na nas obiad! — Ee tam, stołówkowe żarcie! — machnął pogardliwie ręką słynny jasnowidz. — Popatrzcie, co przyniosłem! — to mówiąc wydobył z torby litrową butelkę. — Świeżo zsiadłe, tłuściutkie mleczko! A tu... — Jej! — Zośka odskoczyła na widok papieru, spod którego ukazała się dorodna kura rasy leghorn. — Czyżby pan był zabójcą tego nieszczęsnego ptaka? — spytałem też odsuwając się nieco. —

Wszyscy jesteśmy

winowajcami! — uniósł palec pan Onufry. — Bo to w związku z najazdem penetratorów na Dzikowo, myśląca o zysku gospodyni skróciła życie tego ptaka! Ja tylko powstrzymałem ją przed oskubaniem tak pięknego okazu drobiu, zabezpieczając jego smakowitość! — To mamy i patroszyć, i skubać... — skrzywiła się ze wstrętem Zośka. — Młoda damo, oburzenie twoje kładę na karb nieświadomości! — oczka pana Onufrego zabłysły. — Ptak jest już wypatroszony, a oskubie go dla nas, jednocześnie zachowując pełnię jego smakowitości, glina, której piękne

złoże widziałem opodal... Pora na lekcję harcerstwa praktycznego! — Zyga.

Glina? — wtrącił nieufnie

— A tak — głasnął brodę Rzecki. — Natrzemy kureczkę od wewnątrz solą, którą tu mamy; dodamy pieprz i majeranek, com go zdobył u gospodyni. A potem otoczymy ptaszęcję gliną i włożymy do ogniska. O, tam widzę na wzgórku lasonek (jak to się u nas na Wileńszczyźnie mówiło), chrustu więc nie zabraknie. Mała godzinka skrócona miłą pogawędką przy ogniu i kurzęcina paluszki lizać! Chyba, że nasz wódz — łypnął na mnie nieufnie — ma

inne plany... Nie miałem. Zresztą, spod lasku mogłem przez lornetkę śledzić każdy krok Genschego i spółki. Tak więc kura została doprawiona i oklejona przez naszego kuchmistrza gliną na kształt ogromnej buły, z którą (oraz z mleczkiem!) powędrowaliśmy na wzgórze. Tam młodzież, czyli Zosia i młodszy ode mnie bądź co bądź o dwa tygodnie Zyga, zajęła się zbieraniem chrustu, ponaglana naszymi okrzykami i rosnącym apetytem na „kurzęcinę” pana Onufrego. Spojrzenie w stronę Dzikowa przez lornetkę uspokoiło mnie: przeciwnicy

penetrowali na całego! — Proszę pana — odwróciłem się ku Rzeckiemu — wiem, że nie wierzy pan w istnienie po dziś dzień Bursztynowej Komnaty... Ale co pan sądzi o możliwości ukrycia w Dzikowie innych drogocenności? — Miły mój — pan Onufry zdmuchnął kulę dmuchawca. — Toż sam pomysł ukrycia królewieckich skarbów w odległym zaledwie o sześćdziesiąt kilometrów od Królewca Wildenhof, a więc tak samo narażonym na atak Rosjan, wydaje się bezsensowny. Z drugiej strony działy się tu po wojnie dziwne rzeczy. Weźmy pod uwagę

choćby fakt, że władze polskie, pod pretekstem zabezpieczenia archiwum i biblioteki hrabiów von Schwerinów, starły przy pomocy spychaczy ruiny pałacyku na proszek. Toż nie znajdzie tu pan ani jednej całej cegły! Dosłownie. Chyba że uznamy za dobrą wolę pozostawienie nienaruszonego szamba! Zaśmiałem się niewesoło. — Przecież pałace i zameczki innych pruskich rodów — ciągnął Rzecki — choć zdewastowane przez urzędujące w nich PGR–y, jakoś dotrwały do naszych czasów! A tu? Tylko szczątek bramy i malusieńki pagórek w krzakach. To mi się nie

podoba, proszę pana! Mnie nie podobało się także, ale na szczęście nadciągali już Zyga z Zośką objuczeni wielkimi naręczami chrustu. Zapłonęło ognisko, okrywając swym żarem gliniasty sarkofag chlubnej pamięci kury. Minęła godzinka skracana opowieściami pana Onufrego o tajemnicach radiestezji. I już sam mistrz przy pomocy mej finki wytoczył z żaru płomieni buchającą dymem zeskorupiałą bryłę i jednym ciosem rozłupał... Jak zapachniało! A naszym zdumionym oczom ukazała się przepięknie upieczona biała „kurzęcina”, bez jednego piórka, bo te odpadły od niej

wraz z gliną! — Jeszcze tylko odrobinę posolić — sapnął zerkając na nas z dumą Rzecki — i proszę! — podzielił kurę na cztery części, przezornie zachowując sobie jedno z udek. — Smacznego! — Smacznego! — odpowiedzieliśmy, głośno przełykając ślinkę. Rozkoszując się wonnym i soczystym kęsem zerknąłem przez lornetkę: przeciwnicy pakowali się do mikrobusu. Nic już nie mogło nam przeszkodzić w kurzej uczcie!

— Mniam! — mlasnęła Zośka oblizując kostkę.

ROZDZIAŁ 13

„PCHŁA” CZY „PIPCIK” · CO SIĘ WYDAJE PANU ONUFREMU · SMUTNE WIEŚCI Z MOSKWY · GENSCHE NA CZATACH · BIĆ CZY PRAĆ · „TOWARZYSKIE” NIEPOROZUMIENIE · BOND V ·

NIEŁADNIE WSTYDZIĆ SIĘ WŁASNEJ BABCI

Pierwszą rzeczą po powrocie do Rosynanta było sprawdzenie, gdzie podziewał się Gensche. Znalazłem go przestawiwszy odbiornik na zwiększony zasięg. O ile nie wykrył „pipcika” przyczepionego do jego mercedesa, to grzecznie parkował wóz pod internatem.

— Zyga — zagadnąłem kumpla zanim odszedł do swego malucha — spędziłeś ładnych parę godzin w towarzystwie Tłuścioszka. Jakie wrażenie sprawił na tobie Gensche? — Zośka.

Spasiony kocur! — wtrąciła

Zyga spojrzał na nią z politowaniem: — Może i spasiony. Ale uważaj, myszko, żebyś nie dostała się w jego pazury! Nie chciałbym być wtedy w twojej skórze! — zatrzasnął drzwi Rosynanta. — Żeby jeszcze wiedzieć, gdzie podziewa się Irina — mruczałem

wyjeżdżając na szosę do Górowa. — Choć ją interesuje, przynajmniej tak mi się wydaje, wyłącznie Dzikowo. Gdyby chciała tu teraz wrócić, powinniśmy się minąć. Chyba, że gdzieś się zaczaiła... Ech, że też nie przyczepiłem „pipcika” do jej golfa! — A o co pan ją podejrzewa?! — zaciekawiła się Zosia. — Każdy podejrzany, póki nie udowodni się mu winy, jest niewinny! Tak więc daj sobie spokój na razie ze spekulacjami na temat pani Zubajewej! — Tak! Do śledzenia to jestem dobra, ale „spekulować” to już mi nie wolno! — rozkrzyczała się

„siostrzenica”. — Cii, młoda damo — próbował uspokoić ją Rzecki. — Ja też sobie coś tam kombinuję w starej głowie, ale pan Paweł jest tu szefem! — No to niech szef przyczepia sobie „pipcik” do golfa Iriny, a mnie zostawi w spokoju! — fuknęła Zośka. — W dodatku „pipcik” nazywa się w języku fachowców pchłą albo pluskwą! — A od jakiego to fachowca usłyszałaś te określenia? — zainteresowałem się uprzejmie. —

Od... od Jamesa Bonda!

Parsknąłem śmiechem, aż Rosynant zatańczył na szosie: — Tym bardziej będę nazywał to urządzonko „pipcikiem”! Zosia milczała dumnie, jak to w jej zwyczaju pełne dwadzieścia sekund, po czym zapytała jak gdyby nigdy nic: — A nie popłaczą się panu na ekranie te „pipciki”? Który jest Genschego, a który Zubajewej? — Ten, który przyczepię golfowi uroczej moskwiczanki, będzie ciągnął za sobą maleńki ogonek. —

No, chyba że tak! —

oświadczyła uspokojona „siostrzenica”.

Samochodu Iriny nie było pod internatem, ale mikrobus Niemców — jak obiecywał to ich „pipcik” — stał posłusznie na parkingu. Chciałem, wykorzystując chwilowe „uśpienie” Genschego, namówić pana Onufrego na wyprawę na cmentarz, ale mistrz teleradiestezji ziewnął rozkosznie przymrużając porozumiewawczo oko. — Po obiedzie poleż chwilkę, po kolacji przejdź się milkę! A że byliśmy właśnie po kurzęcino–

mlecznym obiadku podreptał spiesznie do pokoju, by dać zadość pierwszej części przysłowia. Zośka, również rozziewana, ruszyła za nim do internatu. Cóż miałem robić? Gensche pod opieką, a na Zubajewą mogłem tylko czekać. — Cierpliwości! — uspokajał mnie Zyga i szybciutko, abym czegoś głupiego nie zrobił, zorganizował ministerialno–dziennikarskie spotkanie z szefem naszego zgrupowania, Ryszardem Wójcikiem, na temat Ślady Bursztynowej Komnaty w lochach Gór Sowich. I tak jakoś zeszło do późnego wieczora, kiedy to zobaczyłem wjeżdżający na

parking golf Iriny. Gdy mijałem się z nią w drzwiach internatu (co tu ukrywać: śpiesząc, by ozdobić jej auto „pipcikiem”) dostrzegłem wielki smutek w jej pięknych oczach. —

Co się stało, pani Irino?

Pochyliła głowę: — Dzwoniłam do Moskwy. Mama bardzo chora. Wracam dzisiaj do domu. — Chce pani jechać teraz, nocą?! — próbowałem uchwycić jej dłoń, którą cofnęła delikatnie, choć stanowczo:

— A cóż może grozić mi w pańskim tak bezpiecznym kraju? — uśmiechnęła się lekko i weszła na schody. — Kłamie, że telefonowała — szepnął Zyga. — Poczta dziś nieczynna! — A jak sprawdzisz wszystkie automaty na karty telefoniczne? Wystarczy jeden czynny i twoje podejrzenie na nic. Ale z bezpieczeństwem w naszym kraju chyba przesadziła! — szybko podszedłem do drzwi ogrodowych: — Zyga!

Nikogo! Ale wąchaj, wąchaj,

— Co mam robić?! — oburzył się przyjaciel. — Zresztą nic nie czuję! — Bo masz widocznie węch jak szafa trzydrzwiowa z lustrem! Przecież pachnie tu dymem z cygara dobrego gatunku! Obawiam się, że Gensche już wie o planach nagłego wyjazdu Iriny. Zyga węszył przez chwilę niczym wyżeł: — Może... Co więc proponujesz? Wzruszyłem ramionami: — Na razie czekać, dopóki zachodni sąsiedzi nie wykonają pierwszego ruchu...

Nie musieliśmy długo czekać. Po kilku minutach schody zadudniły pod stopami osiłków Genschego i jego samego. Niemcy głośno, wszem i wobec, oświadczali, że wybierają się zapoznać z urodą mieszkanek Górowa, o której wiele słyszeli. Wskoczyli do mikrobusu i już ich nie było. My z Zyga podskoczyliśmy do Rosynanta. — „Pipciku”, „pipciku”, pokaż na ekraniku — nucił na śląską nutę mój koleś, wystukując rytm na desce rozdzielczej, podczas gdy ja odsłaniałem ekran i uruchamiałem odbiornik.

I „pipcik” pokazał! Najpierw, na bliższym zasięgu, zobaczyliśmy go wędrującego przez Górowo ku południowi. Na skraju miasteczka skręcił na wschód. — Szosa bartoszycka — mruknął Zyga. Przełączyłem odbiornik na dalszy zasięg. „Pipcik” wędrował dalej ku wschodowi przez kilka minut, a potem zatrzymał się. Stanowczo i chyba na dłużej. Spojrzałem na współrzędne postoju nadajniczka, a więc i przeciwników. —

To powinno być zaraz za

Piastami Wielkimi. Przed tą wioską był wysadzony w 1948 roku schowek „wilczycy”. Taak, szosa 512. Czy kierując się na przejście graniczne w Bezledach, czy dalej, przez Giżycko i Suwałki do przejść w Ogrodnikach i Budziskach, Irina musi tamtędy przejeżdżać. —

I ja tak myślę.

— Cieszę się, że podzielasz moje zdanie. Ale bądź uprzejmy sięgnąć po mapę i sprawdź na niej, dlaczego właśnie w tym miejscu Gensche postanowił czekać na Zubajewą... Zyga nie musiał długo studiować mapy:

— Proste jak drut! — zawołał. — Tam dochodzi do szosy lasek, a dalej już długo pola czy łąki. Tak, lasek po prawej, jakaś rzeczka, więc zarośla będą gęste. To świetne miejsce na zasadzkę! Co, wodzu, postanawiasz? — Nadal czekać. Niech moskwiczanka jedzie. Wypuścimy ją kawałeczek do przodu i w drogę. Byle tylko Rzecki z Zośką się nie obudzili! — Wietrzysz niebezpieczeństwo? — zatarł radośnie ręce Zyga. — Może? — uśmiechnąłem się widząc jego gest. — W każdym razie w niczym nie będą nam przydatni podczas

tej wyprawy. A jak tam z twoim czarnym pasem judoki? Nie zjadły go mole? — Coś ty! — zachichotał Zyga. — Dwa razy w tygodniu trzepię go o matę na sali. Będziemy bić czy prać? — Ociec prać! (jak napisał Sienkiewicz i głosi reklama „Polleny”). Pamiętaj, że tam czeka na nas czterech byczków. Gdybyś jednak się bał... — Zwariowałeś! Tylko po prostu nie lubię mordobić. Zawsze przy takiej okazji ktoś kogoś uszkadza! — To spróbujemy najpierw broni psychologicznej. Sięgnij do schowka...

— Już sięgam. Iii!... „Tetetka”! Toż Niemiaszki dobrzeją znają i za Chiny nie przestraszą się tego rupiecia! —

Sięgnij głębiej.

— Oo, parabellum! A skądże to śmiercionośne narzędzie u ciebie? — Chwilowa pożyczka z arsenału pod Worławkami. Zapomniałem ci o tym powiedzieć. Zyga gwizdnął cicho: —

Widzę, że idziesz na ostre!

Ziewnąłem, ukradkiem chowając mały przedmiot do kieszeni kurtki:

— Postaram się, żeby do „ostrego” nie doszło. Mam tu jeszcze... —

Co?

—

A... a patrz! Irina wychodzi!

— No! I to z bagażami. Zaczyna się! — na szczęście mój w gorącej wodzie kąpany kumpel zapomniał w jednej chwili o zawartości mojej kieszeni, pogrążając się w śledzeniu „pipcika” z ogonkiem, czyli golfa Rosjanki (a może Ukrainki?). Gdy wóz docierał do granic Górowa, ruszyliśmy jego śladem. — Coraz bliżej, bliżej — pomrukiwał Zyga wpatrzony w ekran, na

którym ogoniasty „pipcik” zbliżał się do nieruchomego znaku zasadzki zorganizowanej przez Genschego. — Dojechała! Stanęła! Patrz! Oba przesuwają się kawałeczek! — To ty patrz! Ja muszę uważać na szosę. Już Piasty... Jak daleko oni są za wioską? —

Jakieś sześćset metrów.

— Dobra. Gaszę światła. Zmniejszam zasięg odbiornika. Podjedziemy na noktowizorze ze czterysta metrów i dalej piechotą. — Podciągnij, byle cicho, jeszcze kawałek. Dobrze będzie mieć

wóz pod ręką. —

Ile do nich?

—

Sto pięćdziesiąt metrów. Sto.

— Wystarczy! — zjechałem na pobocze. Podniosłem z półki parabellum i latarkę halogenową. Zyga wzruszył ramionami, ale posłusznie sięgnął po „tetetkę”. — Idziemy! — cichutko zamknąłem drzwi Rosynanta. — Jak myślisz, gdzie oni są? — Wydawało mi się, że „pipciki” skręciły w lewo — szepnął

Zyga. — W lewo? Przecież lasek miał być po prawej? — Sprawdzi się. Byle cicho i ostrożnie! Powoli, kryjąc się w cieniu przydrożnych drzew, ruszyliśmy przez mrok rozświetlony tylko gwiazdami, a pachnący zwiędłą trawą. Od mijanego lasku przemknął wilgotny podmuch, znad strugi odezwały się żaby. Niebem przemknął meteor. — Sierpień — mruknął Zyga. — Czas spadających gwiazd.

— Ty nie gwiazd szukaj, a przeciwników — uśmiechnąłem się. —

Właśnie! Tam!

Za nasypem po lewej zamajaczyła jaśniejsza plama. —

Dach merca Genschego!

Ostrożnie wspięliśmy się na zbocze i przycupnęliśmy pod osłoną rzadkich krzewów... Na dnie starej piaskami stał mikrobus Genschego i golf Iriny, którą trzymał pod rękę Jurgen. Wsparty o błotnik mercedesa Gensche palił cygaro i oświetlał latarką otwarty bagażnik golfa,

z którego Helmuth wyciągał torbę moskwiczanki... — Spluwa w łapie? — szepnąłem w ciemność obok. Odpowiedział mi cichutki chichot. — Nie chichraj się, Zyga, tylko wstawaj! Poderwałem się na równe nogi i skierowałem strumień światła w głąb piaskami: — Dobry wieczór państwu! Co za spotkanie! Nie przeszkadzamy? Czterej „chłopcy” Genschego sprężyli

się do skoku. Ale prezes powstrzymał ich ruchem ręki, jednocześnie próbując pokonać moc mego reflektora światłem swojej latarki. Zeszliśmy między auta. — No, no — Gensche nie wyjął nawet cygara z ust mówiąc to. — Dziennikarz i urzędnik! Obaj uzbrojeni! Choć znany mi skądinąd pistolet w ręku pana Zygi groźniejszy jest chyba bardziej dla niego niż dla nas... — Iszszsz... — syknął Zyga — a nie mówiłam?! — Natomiast parabellum w ręku pana Dańca lekceważyć nie należy... Choć wątpię... — wypluł cygaro — czy będzie w stanie go użyć wobec

bezbronnych? Nie, o to bym go przenigdy nie posądził. Spokojnie więc, chłopcy, kontynuujcie zapoznawanie się, hę, hę, z bagażem naszej przyjaciółki, drogiej Iriny Antonowny Zubajewej... Błysnął mi w oczy latarką: —

No, strzelaj pan!

Stałem nieruchomo. — Widzi mi się, że bez prania po mordach tu się nie obejdzie westchnął Zyga. Usłyszałem, jak maca stopą grunt do lepszego odbicia.

— Nie muszę strzelać — powiedziałem powoli. — Wystarczy, że ogłoszę i poświadczę, gdzie tylko będzie to możliwe, napad na panią Irinę. To będzie koniec waszego stowarzyszenia, panie Gensche! — Jaki napad? — Tłuścioch sięgnął po nowe cygaro, które obciął i przypalił z wielką wprawą. — Czy ktoś zaatakował panią, madame Irina? Zubajewa milczała wpatrzona w ziemię. —

Pani Irino! — zawołałem.

— To... — powiedziała cicho — to drobne nieporozumienie... jak to między poszukiwaczami skarbów

bywa... Ja... ja nie mam pretensji do tych panów... To... to moja wina... Przegrywałem! I to z przyczyny tej, której chciałem bronić! Zyga szarpnął się widząc, że Helmuth znów sięga po torbę kobiety. — Spoko!... — zawołałem upuszczając parabellum, a jednocześnie wyjmując drugą ręką z kieszeni przedmiot podobny do latarki. — Skoro panowie na nikogo nie napadli, to ja pozwolę sobie napaść na panów. A przynajmniej nie pozwolę na dalsze grzebanie w rzeczach pani Zubajewej!

Helmuth upuścił torbę i wraz z trzema kolesiami ruszył półkolem w naszą stronę. — No! — uśmiechnął się zapraszająco Zyga. Ale Gensche powstrzymał swych podwładnych po raz drugi: — Chłopcy, wydaje mi się, że pan Daniec ma rację. A nazywa się ona, o ile mnie wzrok nie myli, emitor infradźwięków. I jest to racja tak przekonywająca, że zwali z nóg każdego, kto jej nie uszanuje. No, gdyby nasz mikrobusik stał o krok bliżej... A tak, cóż... Musimy wysłuchać grzecznie propozycji tego nad miarę skrupulatnego

urzędnika... A tak między nami: jakiej to marki sprzętem pan nas straszy? Uśmiechnąłem się mimo woli: — Najnowszej generacji. O nazwie, która by ucieszyła moją siostrzenicę: Bond V. Gensche skłonił się z uznaniem: — Więc, panie Daniec? Rozejdziemy się w zgodzie? Skoro pani Zubajewa nie oskarża nas o napad, my nie oskarżymy pana... Och, jak mnie ręka świerzbiła, by mu przyłożyć! No, ale cóż!

— Owszem, rozejdziemy się. Ale najpierw poczekają tu panowie pod naszą opieką godzinę, aż pani Irina odjedzie na tyle daleko, byście jej nie dogonili. A potem, proszę, możemy wracać do internatu na zasłużony odpoczynek... — Nie, ja nie pojadę... — wtrąciła się Zubajewa. — Też wrócę. Dziś już nie byłabym w stanie uważnie prowadzić. A skoro nasze nieporozumienie — popatrzyła po raz pierwszy ostro na Niemców — już się wyjaśniło, czego gwarantem są obecni tu nasi przyjaciele, Polacy... — wydało mi się, że słyszę w jej głosie ironię — to także wrócę do internatu, zdrzemnąć się

przed drogą... Leżałem bezsennie w Rosynancie (Genschego nie należało bowiem lekceważyć!). Świtało. Usłyszałem skrzypienie drzwi internatu. Podniosłem głowę. Irina Zubajewa wyszła przed ganek i usiadła na ławce. Zapaliła papierosa i głęboko zaciągnęła się dymem, odchylając głowę na oparcie. Wysiadłem z wozu i podszedłem do niej. Zdawała się mnie nie dostrzegać. — Nadal chce pani walczyć samotnie, panno Kulżenko? Poderwała się z ławki:

— Jaka Kulżenko? Nazywam się Zubajewa! — Tak — skinąłem głową — wedle prawa nazywa się pani Zubajewa. Ale czy wypada tak się wstydzić nazwiska swej babki ze strony matki, Poliny, która nie wahała się ryzykować życia w obronie Bursztynowej Komnaty?

ROZDZIAŁ 14

NIEZWYKŁA PROPOZYCJA IRINY · PLAN POLINY KULŻENKO · KRZYŻYK I „DWANAŚCIE SKRZYŃ” · TAJNA ORGANIZACJA W WOJSKOWYM CHÓRZE · DĄB MOCNIEJSZY OD METALU · WIELKIE NADZIEJE L.. WIÓRY

—

Jak to wywęszyłeś, ty

szpiclu, marny urzedniczyno?! — Inna straciła panowanie nad sobą. Jeśli prawdą jest, że złość piękności szkodzi, to nie stosowało się to przysłowie do mojej rozmówczyni. Z roziskrzonymi zielonymi oczyma i wzburzoną falą blond włosów nad opalonym czołem wyglądała uroczo. Pochwyciłem jej jakby wzniesioną do uderzenia dłoń. — Proszę siadać i nie obrażać mnie. Owszem, mógłbym, chcąc zaimponować, twierdzić, że swe zdemaskowanie zawdzięcza pani mej genialnej intuicji. Jednak główną rolę odegrało tu pani zachowanie: modlitwy

pod ukraińskim krzyżem, popisywanie się znajomością ukraińskiego, lekceważenie innych terenów znalezisk oprócz wybranego fragmentu popałacowych ruin w Dzikowie. Mnie pozostawało tylko znać, choćby pobieżnie, historię Bursztynowej Komnaty, no i poukładać całą łamigłówkę... — usiadłem na ławce i zacząłem nabijać fajkę, przyglądając się pięknej Ukraince z uśmiechem. — To niech pan dla swego dobra rozwali z powrotem tę łamigłówkę, bo rzeczywiście może panu głowę połamać. Moi ludzie... —

Pani ludzie? —

wydmuchałem misterne kółko dymu. — Gdyby istnieli, byliby tu z panią. I ja nie musiałbym uganiać się w obronie Iriny Antonowny Zubajewej po starych piaskarniach! Zaciskając znów pięści opadła na ławkę: — Moje zachowanie?! Teraz rozumiem, dlaczego ciągle kręciła się przy mnie ta żmijka, Zosia... — Proszę też nie obrażać mojej siostrzenicy — odpowiedziałem przypalając fajeczkę. — Przepraszam — kopnęła ze złości kamyk. — A w dodatku jestem

winna panu wdzięczność za uwolnienie z rąk Genschego i spółki! Skąd pan wiedział o ich zasadzce? Zdmuchnąłem dymem natrętnego komara: — Ponieważ działałem tu nie na szkodę pani, a w jej obronie, pozwoli pani, że nie odpowiem na to pytanie. Zwłaszcza, że moje porachunki z Genschem jeszcze się nie skończyły. Może za to dowiem się, co panią łączy z tymi podejrzanymi i, nie ukrywajmy, niebezpiecznymi typkami? — Proszę — Irina przygładziła włosy — nie mam nic do ukrycia! Namierzyli mnie, nie wiem jakim

cudem, już w Moskwie, kiedy wybierałem się do Polski. Oczywiście, nie był to Gensche, ale jego „przedstawiciel”. Wiedział (jakim cudem?), czyją jestem wnuczką i oferował mi pomoc, również finansową w mych poszukiwaniach. Posłałam go w diabły. Ale gdy tylko przyjechałam do Górowa, już zgłosił się do mnie Gensche! Popatrzyłem na nią uważnie: — Powiedziała pani: „w mych poszukiwaniach”... Czego? Powoli wyjęła z paczki marlboro i zapaliła.

Milczeliśmy. Wreszcie odezwała się pozornie spokojnym głosem: — Pan, jako urzędnik niebogatego ministerstwa, zarabia chyba niewiele? — Cóż! — westchnąłem z nieukrywanym żalem. Uśmiechnęła się lekko wciąż niepewna: — A gdybym tak zaproponowała panu spółkę? Prywatną spółkę? Ziewnąłem zasłaniając usta dłonią: —

Nic z tego. Gdyby

interesowały mnie prywatne spółki, jak to pani nazwała, byłbym już dawno po stronie takich jak Gensche, a nie przeciwko nim. Poza tym wiem, pani Irino, że szuka pani Bursztynowej Komnaty i z grubsza orientuję się, gdzie spodziewa się pani ją odnaleźć. Tak więc, jako uczciwy urzędnik czy pracujący dla siebie eksplorator mogę obejść się bez pani. Dzielić się ósmym cudem świata? — Kłamie pan! Tam ani ja, ani Niemcy nic... — zamilkła zdając sobie sprawę, że powiedziała za dużo. Ale ja się śmiałem: —

Boście wszyscy zawierzyli

swym wykrywaczom metali. Tymczasem są inne sposoby... — Teleradiestezja i jasnowidztwo! — machnęła ze wzgardą ręką. — Zależy kto się do nich zabierze. A ze mną jest jeden z najlepszych fachowców w Polsce. Zmarszczyła czoło: — Ma pan na myśli tego staruszka, który mu towarzyszy? — zaśmiała się wzgardliwie. — Jasnowidz jest jak dobre wino. Im starszy, tym lepszy. Zresztą,

będzie mogła pani zobaczyć go dziś przy pracy. Przypomnę tylko, że od pani samej zależy, czy będzie pani z nami w Dzikowie jako zaproszony gość, czy jako odkrywca skarbu. W pierwszym wypadku nici z zysku, w drugim (jak przewiduje polskie prawodawstwo) ze względu na wyjątkowość odkrycia nagroda może być bardzo wysoka. Milczała gryząc ustnik papierosa. — Pani Irino... — położyłem dłoń na jej ręce — proszę. Dla pani dobra! — Akurat! — pstryknęła niedopałkiem za płot. — Ale cóż robić! — wyjęła z kieszeni złożoną na czworo

kartkę zżółkłego papieru. — Proszę. Ale jeśli polskie władze wykołują mnie z nagrodą, to zapłaci mi pan z własnej kieszeni. Lekko drżały mi palce, gdy rozprostowywałem papier... U góry wyblakłym atramentem Polina Kulżenko wypisała przed półwiekiem „Wildenhof”, alfabetem łacińskim i cyrylicą. Przewidując kompletną ruinę pałacu zaznaczyła strony świata. Poniżej niepewną ręką wyrysowała plan pałacu von Schwerinów. Przy północno– wschodnim narożniku widniał krzyżyk i napis po rosyjsku: „Dwanaście skrzyń”. Ogarnęła mnie fala gorąca: „W tylu

skrzyniach mieściła się Bursztynowa Komnata!” — pomyślałem. Mimo to zmusiłem się, by spytać niedowierzająco: — I tam leży skarb, za którym uganiają się tysiące ludzi? Bursztynowa Komnata? Przecież pani babka wykazała tyle dobrej woli, by to arcydzieło trafiło do rąk prawowitych właścicieli?! Wiem, że ci nie potraktowali jej najlepiej, ale... — Właśnie to „ale” — odebrała mi kartkę Irina — może właśnie ono spowodowało, że chciała zaczekać z tym planem do lepszych czasów. Lecz, świeć Panie nad jej

duszą, nie doczekała... Skłoniłem głowę: — Dziś czasy są na pewno lepsze. A skoro zawiódł sprzęt pani i niemiłego nam Genschego, to pora na pana Rzeckiego. Choć sam nie wierzy, aby Bursztynowa Komnata dotrwała do dzisiaj, to jestem pewien, że nie zlekceważy żadnego jej tropu. Zwłaszcza tak wyraźnego jak plan skreślony ręką pani babci. — sukces!

Z góry cieszę się na nasz

Widać było, że Irina naprawdę zrzuciła z serca wielki ciężar.

— Zdrzemnę się trochę po przeżyciach dzisiejszej nocy — uśmiechnęła się do mnie. — Mam nadzieję, że nie ruszycie do Dzikowa beze mnie? — Jak byśmy mogli? — przyłożyłem dłoń do serca. Gdy zostałem sam, wyciągnąłem z Rosynanta grzałkę, kubek i zieloną herbatę. Posilony nią chciałem podumać o tym, co Gensche miał na myśli, mówiąc do swoich uprzedniej nocy na cmentarzu, że „najciemniej jest pod latarnią”. I że „diabła zjem, a na łup z Półwioska nie natrafię”. Przypominając sobie wcześniejszą rozmowę z

Owsianowem dorzuciłem do torby jeszcze jeden kubek i słoiczek kawy Maxwell House. Że nie myślałem o będącej na wyciągnięcie ręki Bursztynowej Komnacie? Kochani, prawdziwy smakosz przedłuża chwile zakosztowania wyjątkowego rarytasu! Dopijałem drugi kubek rozjaśniającej myśli chluby Chin, a tajemnica Towarzystwa „Przez Historię do Przyjaźni” nie była ani o krok bliżej mnie. Za to w drzwiach ukazał się pułkownik Awenir Pietrowicz Owsianow: —

To kawy dziś nie będzie? —

smutno pociągnął nosem. — Już się robi! — sięgnąłem po grzałkę i słoiczek z kawą. Gawędziliśmy o tym i owym. A zwłaszcza o dwustu radzieckich hipotezach co do miejsca ukrycia cudu z jantaru. (Ja — niech mi pułkownik wybaczy — nie zdradzałem się ze znajomością dwieście pierwszej, ukazanej mi przez Irinę.) I tak jakoś wyszło, że użaliłem się, iż obecność tutaj mej skromnej urzędniczej osoby jest wielu poszukiwaczom skarbów nie w smak. Rosjanin roześmiał się gromko:

— Ach, mileńki mój! A co ja mam powiedzieć, kiedy prawie wszyscy widzą we mnie funkcjonariusza KGB czy GRU? Owszem, pułkownik jestem, ale z wykształcenia inżynier budownictwa wojskowego i były wykładowca — co łatwo sprawdzić — Kaliningradzkiej Wyższej Szkoły Wojsk Inżynieryjnych! A wiecie — dodał po chwili — że moje poszukiwawcze zainteresowania zaczęły się już wtedy. Gdy w sprawie poniemieckich schowków ze skarbami zwróciła się do mnie tajna organizacja (tak, były takie już wtedy i u nas!), która występowała oficjalnie jako chór wojskowy! Wybuchnęliśmy śmiechem.

Ale że w sowieckiej armii były tajne organizacje? No, no! Gdyby to powiedział mi ktoś inny, w życiu bym nie uwierzył. Ale skoro to mówi tak zasłużony dla rosyjskiej, a więc i europejskiej kultury człowiek, współautor drukowanego w „Kaliningradzkiej Prawdzie” cyklu pod szokującym tytułem „Podziękowanie dla złodziei”, apelującego do tych, którzy zagarnęli poniemieckie mienie. Dzięki temu już ponad dwadzieścia zawłaszczonych arcydzieł wróciło do muzeów.

Gdy Owsianow pożegnał mnie,

tłumacząc się koniecznością powrotu do Kaliningradu, przypomniałem sobie, że przecież jest l września, a Zośka zamiast uczestniczyć w Łodzi w uroczystym otwarciu roku szkolnego gania po Górowie za Towarzystwem „Przez Historię do Przyjaźni” i Bursztynową Komnatą. Czym prędzej wystukałem numer telefonu szefa w ministerstwie. Był w pracy i już krzyczał: — To ja ci powierzam ukochaną córkę mej jedynej siostry, a ty sprowadzasz ją na manowce wagarów?! Z trudem udało mi się zalać żar

szefowskiego gniewu potokiem słów o przestępstwach Genschego no i, przede wszystkim, o bliskim odnalezieniu Bursztynowej Komnaty. Ku mej uldze pan Tomasz pomrukiwał coraz rzadziej i ciszej, aż wreszcie zakończył: — Dokopuj się do niej, dokopuj. Ale ani mi ruchu dalej! Dzwonisz do mnie, zabezpieczasz zdobycz przy pomocy policji, a ja wtedy wysyłam specjalistów! — Hm — odchrząknąłem. — A czy taki historyk sztuki... —

Przepraszam, Pawełku —

pan Tomasz już całkowicie złagodniał. — Tylko zrozum moje zdenerwowanie. Takie odkrycia nie zdarzają się codziennie! Błagam, nie uszkodźcie czegoś! — Ale Zosię to może dopiero jutro odwiozę? — kułem żelazo póki gorące. — Dobrze, dobrze — dał się podejść szef. — Niech będzie jutro, skoro masz Komnatę na głowie! — No, Zośka, mam u ciebie duże lody! — szepnąłem odkładając słuchawkę.

Ale nie była to ostatnia tego poranka burza na mym niebie! Wstrząs, jakiego doświadczyła Zośka, gdy ją poinformowałem o nocnej, bez niej, wyprawie na Genschego można by porównać do słynnego trzęsienia ziemi, które obróciło w ruinę połowę Tokio. Za to pan Onufry, dowiedziawszy się o niecnym pozostawieniu go w pokoju, podczas gdy z Zygą ratowaliśmy Irinę, zamilkł i skamieniał tak, że biblijna żona Lota zmieniona w słup soli byłaby przy nim wzorem tancerki break–dance. Pomny na doświadczenie z panem Tomaszem użyłem środka trzeźwiąco– pobudzającego, zawartego w zdaniu:

— Zaraz wyruszymy przywrócić światu Bursztynową Komnatę! Jej, żebyście widzieli reakcję Zośki, a nawet nie wierzącego w istnienie jantarowego cudu pana Onufrego! Zaatakowany ich zgodnym dwugłosem musiałem oczywiście opowiedzieć o rozmowie przeprowadzonej z Iriną o świcie. — A teraz, gdy tylko Zyga się dogoli, a pani Irina dokończy robienie makijażu... — To u niej trwa długo — wtrąciła Zośka.

—

...pędzimy do Dzikowa.

Zyga zszedł zaraz, ale na panią Zubajewą musieliśmy poczekać wystarczająco długo, bym zdążył opowiedzieć po raz drugi, tym razem Zydze, o rozmowie z nią. Ukazała się wreszcie w drzwiach, ale cóż to było za entree! Zośka jęknęła cicho! Czerwone buty z najcieńszej skórki sięgały za zgrabne kolana. Wpuściła w nie obcisłe, podkreślające smukłość nóg, spodnie z czarnego welwetu. Górę stroju stanowiła spięta z boku szyi koszula z bufiastymi rękawami, zwana rubaszką, ale ręczny haft na niej wart był

majątek. Burzę blond włosów spięła szylkretowym, inkrustowanym srebrem grzebieniem. Przez ramię przewiesiła myśliwską torbę z borsuczej skóry... — Ot, mołodycia! — zawołał z ukraińska pan Onufry i podkręcił wąsa. Ten gest i okrzyk Irina przyjęła skromnym opuszczeniem długich rzęs. Ech, polska część ekspedycji, nie wyłączając Rzeckiego, dżinsowo– wycieruchowo–sztruksowa wyglądała przy pięknej Ukraince bardzo skromnie. Tak skromnie, że zdusiłem w sobie marzenie, że może tak po odnalezieniu Komnaty pani Irina zechce się ze mną spotkać... oczywiście na gruncie

zawodowym! A co wyście sobie pomyśleli?! Przepraszam, pewno to samo co ja! — Jedziemy? — uśmiechnęła się do mnie promiennie wnuczka pani Kulżenko. — Oczywiście! — poderwałem się. — Pani wóz przodem! I nasza mała kawalkada ruszyła. Wydało mi się, że w oknie pokoju zajmowanego przez Niemców drgnęła firanka... A niech tam! Pokazałem oknu, firance, a mam nadzieję, że także i Genschemu znaną —

myślę, że i w Niemczech — „figę”! I pognałem Rosynanta w ślad za maluchem Zygi, który dosłownie siedział na zderzaku golfa Iriny, tak mu było spieszno do Komnaty!

Po wczorajszym szaleństwie Dzikowo pogrążyło się w ciszy. Zaledwie kilku małolatów dołączyło do nas, gdy okrążaliśmy popałacowy wzgórek. Jeden z nich, imieniem Józku, wyróżniał się zwisającą u nosa „kapką”, którą co i raz ocierał rękawem, domagając się, byśmy mu pozwolili ponieść choć łopatę.

— To chyba to miejsce u krańca stoku — odezwała się z napięciem w głosie Irina — wyznaczone przez te patyczki, w których domyślam się twojej roboty — zerknęła na Zośkę, która nie omieszkała dygnąć z elegancją. — I ja, i Niemcy — mówiła Zubajewa — nie odkryliśmy tu niczego naszymi wykrywaczami metali... — Ale nie zaszkodzi spróbować raz jeszcze! — wtrącił Zyga. Irina kiwnęła potakująco głową i „Midas” z „Prospectorem” rozpoczęły rywalizację, której Rzecki przyglądał się z lekką ironią, a Zośka z wypiekami na twarzy. Ja czekałem spokojnie.

Wreszcie Zyga wyłączył swój aparat: — Nici! Tylko czasem jakieś słabiutkie echo. Albo ktoś już wykopał Komnatę przed nami, albo — odwrócił się do porządkującej sprzęt Ukrainki — pani babcia skłamała! Zubajewa żachnęła się: — Babcia kłamała tylko wtedy, gdy chciano coś wydrzeć z niej siłą. Ten plan dała dosłownie na łożu śmierci mej mamie, która do tego czasu nie wiedziała w ogóle, że babcia wie więcej niż powiedziała przesłuchującym ją! A czy ktoś był tu przed nami? Skąd mogę wiedzieć? Może wyjaśni czy odkryje tu coś pan, pan, przepraszam?...

— Rzecki — teleradiesteta ukłonił się gładząc brodę. — Onufry Rzecki do usług! Zubajewa uchwyciła go za rękę, zdenerwowana posądzeniem przez Zygę jej babci o kłamstwo: —

Co więc pan?!...

— Miła pani — ujął delikatnie jej dłoń jasnowidz. — Moim zdaniem Bursztynowa Komnata spłonęła podczas straszliwego nocnego nalotu alianckich bombowców na Królewiec 2 sierpnia 1944 roku. Ale czyż nie mogę się mylić? Odganiam więc od siebie jak najdalej myśl o tamtym okropnym pożarze królewieckiego zamku, by nie mąciła mi

dzisiejszych odczuć. Cieszę się, że plan pałacu jest sporządzony ręką świętej pamięci pani Kulżenko, osoby, która zapewne brała udział w ukryciu Komnaty — Rzecki popatrzył wokół w skupieniu. — Proszę teraz, aby zechcieli państwo zostawić mnie tu na czas jakiś z planem w ręku i mym wiernym wahadełkiem... Oczywiście, że usłuchaliśmy polecenia mistrza, choć dzieciakom musiała w tym pomóc Zośka, muskając ich pokrzywą po gołych piętach. Odeszliśmy aż nad staw i tam przyglądaliśmy się, jak Zyga puszcza „kaczki” po wodzie. Długo trwało, nim

usłyszeliśmy wołanie pana Onufrego: —

Hop, hop! Proszę tutaj.

Prawie pobiegliśmy. Starszy pan był bardzo blady i ocierał chusteczką pot z czoła. Ale uspokoił mnie jego promienny uśmiech. „Komnata musi być blisko!” — pomyślałem przejęty. — Na początek coś, co może potraktują państwo jako sztuczkę cyrkową — radiesteta ukłonił się naszym paniom i stanął na środku wyznaczonego przez patyczki Zośki placyku. Ujął wahadełko tak, by zwisało nieruchomo...

— Powiedz mi, wahadełko, czy jest tu coś ukryte pod nami? — spytał cicho. Wahadełko powoli, a potem coraz szybciej zaczęło wirować w lewą stronę. — Nic więc tu nie ma... — szepnęła Irina. Rzecki zatrzymał swój przyrządzik: — Widzę, że orientuje się pani nieco w radiestezji. Nie wie pani jednak, że u 20% ludzi wskazania wahadełka są odwrotne. Gdy u większości jego ruch zgodny ze wskazówkami zegara jest odpowiedzią

„tak”, to u tych nielicznych jest odwrotnie. A ja mam szczęście do tychże 20% się zaliczać. Tak więc w moim ręku wahadełko mówi: „Tu jest coś ukryte!” —

Och — szepnęła Zośka.

Rzecki uśmiechnął się do niej: — Teraz zapytamy: wahadełko, gdzie dokładnie jest skarb? Patrzyliśmy jak urzeczeni w zwieszający się na nitce mosiężny ciężarek, który coraz gwałtowniejszymi ruchami zaczął wychylać się w prawo, ku północnemu– wschodowi. Rzecki ruszył w tę stronę.

Przeszedł trzy kroki, gdy wahadełko zmieniło ruch z wahadłowego na okrężny, szybki. Pan Onufry wywiercił obcasem dziurkę w ziemi: — Jeśli chcą państwo kopać w pościgu za Komnatą, to radziłbym tutaj! I to głęboko. Na jakieś dwa metry. Burzące pałac spychacze nawaliły tu gruzu. I kilof nie byłby od rzeczy... — Kilof? — Zyga aż podskoczył. — To ja zaraz!... — popędził do wioski i już był z kilofem, który aż drżał mu w ręku! Tak, mój przyjaciel był opętany wizją odkopania Bursztynowej Komnaty!

Chwyciliśmy z Zośką wyciągnięte z Rosynanta łopaty i z okrzykiem triumfu wbiliśmy je w ziemię. Pan Onufry przysiadł z Iriną na zwalonym pniu. Widziałem, że pomaga przypalić jej papierosa; nie mogła utrzymać zapalniczki w dygoczącej z emocji dłoni... Zyga tymczasem przodował w pracach wykopaliskowych, ja spociłem się bardziej niż pod Worławkami, Zośka aż sapała z wysiłku, odrzucając gruz... Wreszcie kolejny cios kilofa Zygi zadudnił głucho. Zyga odrzucił go i padł w wykopie na kolana, odgarniając i rozrzucając ziemię na boki:

— Tu jakieś dechy! Tylko opasane metalowymi taśmami... Stąd to słabe echo. — A kto panu zagwarantował metalowe skrzynie?! — Rzecki podtrzymywał Irinę na krawędzi dołu. — Widzi pan, dąb skrzyń wytrzymał, jakby go wczoraj wystrugali, a metalowe taśmy rdza zżarła! No, ale odkopujcie dalej... Okazało się, że trafiliśmy na skrzynię długą na dwa i pół metra i szeroką na metr. Wysokości nie mogliśmy sprawdzić, bo skrzynia była ściśle wpasowana miedzy inne. —

Tu potrzebny dźwig! —

mruknąłem. Wydawało mi się, że tuż nad sobą słyszę głos szefa: „Niczego nie ruszać, zabezpieczyć, zawiadomić... przyślę specjalistów!” A Komnata była tak blisko! I nagle zdałem sobie sprawę, że przecież mój telefon jest, no, powiedzmy, zepsuty! Najnowszej technice też to się może przydarzyć... A tu piękna Irina prosiła nas: — Panowie, ja wiem, że wy... że wy służbowo... ale tak odbić choć jedną deskę z wieka... przecież nic nie ukradniemy. Ja nawet palcem nie tknę,

tylko spojrzę. Mileńcy moi!... — Ale mój szef!... — zacząłem przepraszająco. Jednak pan Onufry nie dał mi dokończyć. Najeżył swą czcigodną brodę i zawołał: — Najważniejszym szefem jest serce! A moje mówi, że powinniśmy zajrzeć do skrzyni. Pani Irina — ucałował dłoń pięknej Ukrainki — nawet przystroiła się specjalnie na tę okazję! I ma teraz czekać na przyjazd jakichś moli książkowych w obstawie policji? Wstyd mi za pana, panie Pawle, i pańskiego przełożonego! A przecież mnie aż palce świerzbiały, by

zajrzeć do skrzyni! Brakowało mi tylko sygnału, a nim było wołanie Rzeckiego: — Zyga! Za łopaty i wbijamy je pod deski! Tylko ostrożnie! — Hura! — zakrzyknął nieprzytomny ze szczęścia przyjaciel i wsadził ostrze łopaty pod pierwszą deskę. Czym prędzej ruszyłem w jego ślady. A nad nami unosił się perlisty śmiech Iriny. — Pół wieku historii patrzy na was — pan Onufry wesoło trawestował słowa Napoleona wypowiedziane do jego żołnierzy pod piramidami. Naparliśmy na styliska i ze skrzypem

gwoździ, rozrywając resztki taśm, deska uniosła się do góry. Chwyciliśmy ją rękoma i odrzuciliśmy na bok. W szczelinie ukazał się nawoskowany papier, a pod nim, odsłonięte szarpnięciem Zygi... —

Wióry! — jęknęła Zośka.

— Jak się pakuje takie delikatne cuda, jak rzeźby z Komnaty, to myślisz, że właściwym jest owinąć je drutem kolczastym? — nie wytrzymał Zyga. Zanurzył dłonie w skrzynię: — Wióry... wióry... wióry — mruczał coraz szybciej, aż wreszcie zawrzasnął z rozpaczą: — Do samego

dna wióry! Wydało nam się, że słońce zaszło nad Dzikowem. — Do innych skrzyń! — zawołała rozdzierająco Zubajewa. — Hi! Hi! — wyrecytował niczym duch ojca Hamleta Rzecki. Druga skrzynia. Wióry. Trzecia skrzynia. Wióry. Bezgłośny płacz Iriny. Pochlipywanie Zośki. — Ktoś zakpił sobie z pani Kulżenko, tak przecież oddanej Bursztynowej Komnacie. Czy doktor Rhode, czy gauleiter Koch... nieważne.

Zresztą nie sądzę, że to ona była celem tego dowcipu z wiórami. Komuś zależało, by wszyscy jak najdłużej wierzyli, że feeria z jantaru leży tutaj. A tymczasem... — machnął ręką Rzecki. — Przyznam się, iż choć uważałem, że Komnatę zniszczył bezpowrotnie nalot na Królewiec, to żywiej i radośniej zabiło mi serce, gdy ujrzałem wieko skrzyni... — A może w dalszych skrzyniach? — szepnęła Zosia. — Mamy kopać? — Zyga spojrzał na Irinę. Przygryzła wargi:

— Jak panowie chcą. Ja odjeżdżam do Moskwy... Ruszyła potykając się o gruz w stronę golfa. Borsucza torba wlokła się za nią. — Pani Irino! — podbiegłem do auta. — Przecież takie porażki... Podała mi kartkę z planem i spojrzała spod rozmazanych rzęs: — Mnie wystarczy tej jednej — oparła się o drzwi i próbowała uśmiechnąć. — Cieszy mnie tylko, że babcia umierając wierzyła, iż ten plan pomoże odnaleźć Bursztynową Komnatę. I tej nadziei nie odebrał jej ani nadprezydent Prus Wschodnich, ani

sowieccy oficerowie śledczy! Do widzenia i dziękuję za wszystko, panie Pawle. — To ja dziękuję! — pochyliłem się, by ucałować pachnącą jaśminowymi perfumami dłoń... A że jednocześnie wyjąłem spod zderzaka golfa „pipcik” czy, jak kto woli, pluskwę? Cóż, serce sercem, a służba służbą!

ROZDZIAŁ 15

ZAKOPYWANIE WYKOPALISKA · GENSCHE ZNÓW PRZY BUNKRZE W PÓŁWIOSKU · ODKRYCIE TAJEMNICY BUNKRA · PRZYGOTOWANIA DO NOWEJ ZASADZKI · MIROSŁAW MYCIO — ZNAWCA DZIEJÓW GÓROWA IŁAWECKIEGO

— No i co robimy z tym całym kramem? — Zyga ponurym wzrokiem obrzucił nasze wykopalisko. I kopnął połówkę cegły do otwartej skrzyni. — Tak mi żal pani Iriny — szepnął Rzecki. — Biedaczka przeżyła podwójny szok. Raz, że Bursztynowa Komnata wydawała się być tak blisko, a dwa, że babcia, w którą tak wierzyła, myliła się jednak... — Ee, gdyby wcześniej, jak należało, zgłosiła się do polskich czy nawet rosyjskich władz, nie byłoby tych szoków! — udawaną złością starałem się zagłuszyć smutek. — A co do naszej

bogatej w wióry dziury? Musimy ją w miarę możliwości zakryć. A potem zawiadomić górowską policję. Bądź co bądź pozostało tu jeszcze dziewięć skrzyń. Kto wie, może jest w nich coś cennego? Niech przyślą ludzi i sprzęt pod opieką pana Mycio... — Mycio? — pokręcił głową Zyga. — Nie słyszałem... — W ogóle mało słyszysz — zakpiłem. — Mirosław Mycio, polonista i zastępca dyrektora Szkoły Podstawowej nr 2, jest z zamiłowania historykiem i wielkim znawcą dziejów tej ziemi. Widziałem go parę razy podczas naszego zlotu, wyście też

widzieli: podobny do Wojciecha Manna. Ale tak jakoś wyszło, że nie było czasu porozmawiać. Tu „wilczyca”, tu Irina, tu Owsianow, ówdzie porucznik von Schnauberg i łotr Gensche... — Historyk Górowa? — ucieszyła się Zośka. — To może wreszcie dowiem się od niego czegoś ciekawego o miasteczku! Siedzę tu już czwarty dzień, a oprócz tego, że nazywa się Górowo Iławeckie, nic nie wiem. — Dowiesz się! — pocieszyłem ją. — Już choćby tego, że interesujący nas cmentarz położony jest na wzgórzu zwanym Górą Zarazy czy też Górą Dżumy...

— Góra Zarazy — w jednej chwili dziewczyna zapomniała o dzikowskiej klęsce. — Dlaczego się tak nazywa? Podniosłem ręce w obronnym geście: — Na to pytanie odpowie ci już pan Mycio! Uroczystości otwarcia roku szkolnego, od których uwolniłem cię, niewdzięcznico, już się na pewno skończyły, powinniśmy go więc spotkać w internacie, gdzie żegna ostatnich wyjeżdżających łowców skarbów, albo w domu. Mieszka w pobliżu naszej kwatery, przy 1 Maja. — Fajnie — ucieszyła się Zośka. — Ale że ja niewdzięcznica?

Proszę zobaczyć jak zakopuję waszą dziurę! — Teraz to waszą, jak w niej wióry. Gdyby tam leżała Komnata, nie odstąpiłabyś jej tak łatwo! — zaśmiałem się podnosząc łopatę. — Ciekawe, gdzie to podziewa się pański przyjaciel, Hans Gensche? — spytała Zośka, gdy wyjechaliśmy na szosę do Górowa. — Może coś knuje. — Myślę, że po naszym nocnym spotkaniu za Piastami będzie knuł bardzo ostrożnie — zaśmiałem się. — Ale możesz sprawdzić, gdzie się podziewa. Nie usunąłem „pipcika” z jego mikrobusu... Włącz odbiornik,

przecież już wiesz, jak to się robi... Rozjarzył się niebieskawy ekran w desce rozdzielczej, a po chwili moja towarzyszka zawołała: — lewej!

Jest niedaleko stąd, po

Spojrzałem na ekran. Rzeczywiście, czerwony punkcik przesuwał się powoli jego lewą stroną. Nieco na północny– wschód od Półwioska, przy drodze na Pareżki... Klaksonem dałem znać Zydze, by się zatrzymał i zjechałem na pobocze. —

Co sądzisz o tym? —

spytałem, gdy wsunął głowę do kabiny Rosynanta. Dumał przez chwilę pstrykając palcem w ekran: — O ile dobrze pamiętam — powiedział wreszcie — to tam są łąki... Czyżby nasz Tłuścioch podjął się ich zaorania, jako pokuty za swe niecne czyny? Łąki... to będzie prawie przez szosę do bunkra, gdzie się obłowił... — Że też!... — sapnąłem. — Zyga, jesteś zapoznanym, sobie samemu nie znanym geniuszem. Ale wpierw sprawdźmy! Zamknij malucha i pakuj się do Rosynanta. Jedziemy!

—

Dokąd?

— Przyjrzeć się z bliska, co też porabia Gensche ze swoimi ludźmi! — W biały dzień? Rozpozna nas z daleka! — skrzywił się mój przyjaciel. — Nie sądzę! — mrugnąłem do niego. — Patrz... Przesunąłem dźwigienki pod kierownicą. I w oczach barwa Rosynanta stawała się metaliczna, a potem maska i drzwi przybrały kolor zwany wśród kierowców „strażą pożarną”! —

Niech cię! — klasnął Zyga.

— Jeśli okaże się, że Rosynant umie latać, a nie mówi, bo mu się nie chce — uwierzę! — Hi! Hi! — radośnie zatarł rączki pan Onufry. — Ale zaraz — Zygmunt podrapał się po głowie. — Już rozumiem! Gaz wypycha z przestrzeni pod plastykiem płynną farbę, a potem wtłacza inną! — A nie mówiłem, że jesteś genialny! — zawołałem. Mimo maskowania postanowiliśmy trzymać się raczej z daleka od Niemców. Na zasięg lornetki. Ekran i „pipcik” nie

kłamały: mercedes przeczesywał łąki od lasu po szosę. — A może on szuka dzikich pieczarek? — zaciekawił się Zyga. — Wiem, czego szuka — mruknąłem, klepiąc się z uciechy po udzie. — Czego, „wujku”? — podskoczyła na siedzeniu Zosia. — Dowiesz się we właściwym czasie, „siostrzenico”! Odrobina niepewności jest solą życia! Zresztą, my też najpierw musimy czegoś poszukać. Ale dopiero wtedy, jak Gensche się stąd wyniesie. O, wyjeżdża na szosę. Gazem

za tę chałupę! Mercedes przetoczył się wyboistą szosą, pojękując na wybojach. — No, nie wróci tu przed nocą! — zaśmiałem się, wrzucając bieg i kręcąc kierownicą w lewo. — Możemy już przywrócić Rosynantowi jego pierwotną barwę. — A ty dokąd? — zawrzasnął Zygmunt. — Pieczarki ci się na mózg rzuciły? — Pieczarki to pecha! — odkrzyknąłem. — Po prostu chcę zakończyć rozpoczęty porażką w Dzikowie dzień wspomnieniem klęski

przy bunkrze w Półwiosku! — Idiota! — krzyknął mój serdeczny przyjaciel. — Może. Ale stanowczy! — odparłem zawracając Rosynanta ku źle przez nas wspominanemu bunkrowi. Przejechaliśmy kawałeczek szosą na Pareżki i skręciliśmy w prawo, w grabową aleję, liczącą około stu metrów. W mozaice przenikającego przez liście drzew słońca bunkier ukazał się nam w całej intrygującej okazałości... Liczył siedemdziesiąt cztery na

dwadzieścia Zosinych kroków. Wystawał metr ponad ziemię. Ot, taka dziwna suterena. Czy miano „ciągnąć go” w górę? Nie, bo strop, gruby na metr miał starannie wykończony. Garaż? Nie, bo brak wjazdu i podzielony trzema rzędami, liczącymi po dwanaście potężnych filarów. Magazyn? Po co w takim razie tyle okien (po jedenaście wzdłuż każdej strony)? A gdzie jakaś rampa czy szyb windy? Hala produkcyjna? Daleko od miasteczka i ani śladu „maszynowni”. Wysokość zaledwie na dwa i pół metra.

Budowla porzucona? A miano nawet czas na wykopanie zbiornika przeciwpożarowego. Produkcja tajnej broni? Ani śladu maskowań, ogrodzeń czy wartowni. Dla obrony przed Ruskimi? To po co takie liczne i duże okna? Niech mi kto odpowie, co to za „cudo”. Owszem, słyszałem o rozpoczęciu budowy umocnień w rejonie Górowa, ale czyżby zaczęto je od takiego dziwadła? Grunt, że dla nas był drugim schowkiem „wilczycy”. I miejscem naszej drugiej porażki.

Nieobecny podczas niej Zyga przyglądał się budowli z niechętną ciekawością. —

Też mi...

Wyciągnąłem latarkę ze schowka: — zdanie!

Może w środku zmienisz

— Zośka.

Ojej, ale tu błoto! — jęknęła

— Nie chcesz, to nie wchodź! — zawołałem i odważnie zanurzyłem swe adidasy „Made in China” w kałuży. Zygmunt i pan Onufry pomrukując szli za mną.

— Widzicie te ślady — rozjaśniłem półmrok bunkra światłem halogenowego reflektora. — Ciągnięto tędy coś ciężkiego. Niedawno. — Phi! — wzruszył ramionami Zyga. — Przecież mówiłeś, że tu się obłowili i stąd wywieźli tyle, że mikrobus przysiadał na resorach! O, ciągnęli z tej dziury! — wskazał typowy dla warsztatów samochodowych, choć zaskakujący tu, kanał. — A co byś powiedział, gdyby zaciągnęli tu swój łup z powrotem? — odparłem spokojnie, oświetlając wodę w kanale, na powierzchni której unosiły się pętle z brudnego sznura...

— O żesz, Paweł! — zapiał Zyga. — Masz u mnie... no, co zechcesz!... — Na razie wystarczy mi byle drąg! Ot choćby jeden z tych, co leżą pod ścianą. Wydaje mi się zresztą, że już służyły do podobnego celu... — A co teraz? — spytała Zośka, która pod co suchszymi ścianami weszła do bunkra. — Włożymy drąg w jedną z pętli i... podnoś, Zyga!... Popatrzymy, co tu zachował na lepsze czasy Herr Gensche... Dźwignęliśmy przesunięty przez pętlę

drąg i naszym oczom ukazała się charakterystyczna skrzynka, w jakich wojsko transportuje broń. — tym!

Starczy, Zygmuś! Do wody z

Posłusznie puścił drąg, skrzynka plusnęła i po chwili unosząca ją pętla niczym nie różniła się od innych, sprawiających wrażenie rzuconych w zabawie przez penetrujące bunkier dzieci. — Co ty? — podskoczył do mnie przyjaciel. — Chcesz to zostawić? A inne skrzynki?! Co z ikonami? Jak na tę kryjówkę wpadłeś?!

— Po kolei! — odsunąłem jego umorusaną rękę. — Oczywiście, że zostawię, by zgłosił się po te fanty ich „właściciel”, którego wtedy otoczy się specjalną opieką. Ikonom jeszcze te parę godzin w wodzie nie zaszkodzi. A wpadłem na tę kryjówkę zastanawiając się nad słowami Genschego, że „najciemniej jest pod latarnią i prędzej diabła zjem, niż odnajdę schowek”. Dopomógł mi widok jego mercedesa na łące opodal. Zresztą pomyśl: on tu nikogo, oprócz tajemniczego Kurowlewa, też obcego, nie zna. Przez granicę zdobyczy przewieźć się nie udało... Zakopać ją w lesie? Ryzykować, że ktoś natknie się na ślady, podczas gdy tu czeka kryjówka, która dobrze służyła

pół wieku?... — Fakt. Sam bym tak zrobił — Zyga skłonił z powagą głowę (mam nadzieję, że przed mymi zdolnościami detektywistycznymi). — No, to ruszamy w drogę do Górowa. Tylko nie zostawcie tu za dużo śladów... W internacie dowiedzieliśmy się, że grupa Genschego pożegnała się już z obsługą wręczając jej hojne napiwki i rozpłynęła w sinej mgle. — Do dzisiejszej nocy — burknąłem pod nosem, a głośno dodałem: — Zaczekajcie tu na mnie na

ławeczce, a ja odwiedzę komendanta posterunku... Jej! — krzyknąłem nagle, aż poderwały się z dachu gołębie. — Przecież nie zadzwoniłem do pana Tomasza, a on tam w Warszawie skręca się z nerwów! Pośpieszyłem naprawić błąd. Czy szef się skręcał, nie wiem, ale głos miał bardzo zdenerwowany: —

Słucham!

— To ja, szefie! Z Górowem fałszywy alarm! — A już myślałem... — westchnął pan Tomasz.

— Za to mam inną, już w zupełności stuprocentową akcję, o której potem, bo czas mnie goni na policję! — No, żeby mi tylko naprawdę była na sto procent! Bo jak nie, to pójdziesz się tłumaczyć przed dyrektorką Zosinej szkoły, a słyszałem od siostry, że to herod–baba! Odłożyłem telefon i sięgnąłem po „tetetkę” i parabellum. — A na co to panu? — zdziwiła się Zośka. — Po pierwsze: obiecałem oddać. Po drugie: odtąd będzie nas chronić zbrojne ramię prawa. Po trzecie:

chcę wywrzeć jak najlepsze wrażenie na komendancie! Czy to trzecie mi się udało, opowiem przy okazji. W każdym razie moja wizyta na posterunku przebiegła po mej myśli. Ustaliliśmy z komendantem wszystkie szczegóły: terminy, miejsca, numery telefonów...

Wracając pod internat zobaczyłem na chodniku sympatycznego pana znacznej postury, znanego mi z widzenia. Podszedłem: —

Przepraszani, pan Mycio?

— Tak — uśmiechnął się — a pan to z ministerstwa, na naszą akcję? — Paweł Daniec — wyciągnąłem ku niemu dłoń. — Mamy z siostrzenicą — wskazałem podnoszącą się z ławki Zośkę — prośbę do pana. Czy nie zechciałby pan opowiedzieć Zosi co nieco o historii tego pięknego grodu? Oczy pana Mycio rozjaśniały się: — Ależ z największą chęcią! Przysiądziemy na ławeczce czy może przejdziemy do mego mieszkania. To kawałeczek drogi stąd. Poznałem pana Mirosława z panem

Onufrym, Zośką i Zygą. Przeprosiłem, że tylko przestawimy samochody (w internacie oświadczyłem, że wyjeżdżamy już na stałe) i oto delektowaliśmy się wonną herbatą, zaparzoną szczupłymi rączkami żony pana Mirosława, Marzeny. Rzecki drapał za uszami biało–czarnego spaniela Atosa, a Zyga rozpoczął dyskusję o instrumentach klawiszowych ze specjalizującym się w nich Pawłem (córka państwa Mycio, Marta, szóstoklasistka ucząca się gry na skrzypcach, była poza domem). — Nie chciałbym zanudzać państwa bogatą historią naszego miasta — pan Mirosław rozpiął kołnierzyk

dżinsowej koszuli. — Przytoczę z niej tylko kilka co ciekawszych faktów. — Bardzo prosimy — odezwała się w naszym imieniu Zosia. — Przed ośmiuset laty między Wałszą i Elmą rozciągała się dziewicza puszcza, w której porozrzucane były pojedyncze siedliska Prusów. Na terytorium Natangii wyodrębniła się kraina zwana „Wore” lub z łacińska „Woria”, rozciągająca się na południe od Stabławek i Wzniesień Iławskich. Mieszkały tutaj wspólnoty rodowe; zajmowane przez nie terytoria nazywano „lauks” — pole. Ślady takiego stanu rzeczy przetrwały do dziś w

staropruskich nazwach miejscowości, gdzie końcówka ,,–lack”, „–ławki” jest pozostałością wspomnianego wyżej terminu. Stąd mamy na przykład Worlack (Worławki). — Skąd my je znamy? — mruknął Rzecki. — Górowo należało do historycznej Natangii — ciągnął Mycio. — Hipotetyczna granica między Natangami a Wannami przebiegała od dzisiejszej granicy z gminą Lelkowo, między Dzikowem a Kandytami (które należały do Warmów), do Elmy w okolicy Weskajm. Od ujścia Elmy do Łyny, w górę tej rzeki przebiegała

granica z Barcją. Na północy plemię Natangów sięgało do Pregoły, granicząc z Sambami. Kiedy w wyniku układu księcia Konrada Mazowieckiego z Krzyżakami z 1226 roku, ci zaczęli niebawem przybywać na pogranicze pruskie, pociągnęli za sobą osadników i zaczęli podporządkowywać sobie Prusów. Byli oni przywiązani do swoich wierzeń, a tu Krzyżacy zaczęli narzucać im chrześcijaństwo. Ucisk i brutalność rycerzy zakonnych doprowadziły do wybuchu powstań ludności pruskiej. — A co z Górowem? — niecierpliwiła się Zosia. —

W 1251 roku na miejscu

dawnego zbrojnego obozowiska krzyżackiego powstała osada, która dała początek dzisiejszemu miastu. Przez tę osadę przebiegał szlak handlowo– komunikacyjny do stolicy komturstwa — Bałgi — przez Półwiosek, Kandyty i Augamy; inny szlak łączył Pieniężne z Bartoszycami i Lidzbark Warmiński z Pruską Iławką. Najpewniej Zakon widział perspektywy rozwoju osady, skoro w 1335 roku podniósł ją do rangi miasta. Historyczna nazwa Górowa Iławeckiego brzmiała Landstrasse, a od połowy XIV wieku przyjęła się nazwa Landsberg. Żona odwołała pana Mirosława do telefonu, z czego skorzystała Zośka, by

odezwać się scenicznym szeptem: — Ten pan tyle nam opowiada, a my jemu nie powiemy choćby o sprawie z panią Iriną? — Wszystko we właściwym czasie — uspokoiłem ją gestem ręki, nasz gospodarz bowiem wracał. Zdjąwszy skórzaną kamizelkę kontynuował: — Miasto jest położone w południowo–wschodniej części Wzniesień Górowskich (143 m n.p.m.) na kilku wzgórzach, poprzecinanych dolinami; przez Górowo przepływa rzeczka Młynówka.

— Większość tutejszych miast i miasteczek szczyci się odwiedzinami Napoleona — wtrącił z przekąsem Rzecki. — Jadąc drogą w kierunku Lidzbarka Warmińskiego możemy zauważyć zielony obszar tzw. Lasu Młyńskiego, poprzecinanego stromymi wzniesieniami, z których jedno znane jest szczególnie i nosi nazwę Góry Napoleona. Jak głosi legenda, 7 lutego 1807 roku Napoleon Bonaparte zbliżając się do miasta, zatrzymał się na owym wzniesieniu, skąd podziwiał panoramę Górowa. Jeszcze jedno wzniesienie jest szczególnie znane mieszkańcom miasta, mam tutaj na myśli

tzw. Górę Zarazy (na jej szczycie wznosi się wieża ciśnień). W 1710 roku w czasie tzw. „wielkiej zarazy” chowano tam zmarłych mieszkańców. — Czy to prawda, że w mieście był zamek? — spytał Zyga. — Raczej nie, choć spierano się o to długo. Górowo było miastem wzmocnionym murami i bramami. Bramą Górną, zwaną inaczej Wysoką Bramą, która znajdowała się w południowo–zachodniej części miasta, i Bramą Niską, zwaną też Bramą Młyńską, w południowo–wschodniej części. Miasto chroniły także stawy, wokół których rozpościerały się trudne

do przebycia tereny bagienne. Dostępu do miasta broniły również fosy... Mycio łyknął herbaty. — W 1482 roku wielki mistrz krzyżacki Marcin Truchsess obdarzył dowódcę wojskowego Mikołaja Taubenheima kilkoma wioskami oraz miastem Landsberg, a także dał mu prawo wolnego połowu ryb w stawach miejskich. Ale w 1535 roku miasto miało innego pana: książę Albrecht Hohenzollern przekazał je w lenno rycerzowi Fryderykowi von Waldburgowi, który otrzymał również dwie wsie: Dzikowo i Kandyty. W połowie XVII stulecia, po śmierci

kolejnego von Waldburga, Fabiana, jego żona Helena Dorota poznała w Królewcu Ottona von Schwerina, za którego w 1656 roku wyszła za mąż. W 1664 roku, po śmierci Gebharda — ostatniego męskiego przedstawiciela rodu Waldburgów — Otto von Schwerin przejął Dzikowo. W 1704 roku jego syn hrabia Fryderyk Wilhelm poślubił Luizę baronównę von der Heyden. Z tej okazji na suficie kościoła ewangelickiego w Górowie umieszczono herby dwu rodzin — Schwerinów i Heydenów; zachowały się one do dziś. A hrabia Fryderyk Wilhelm przeszedł do historii jako twórca pałacu w Dzikowie, gdzie — według niektórych historyków — w 1945 roku ukryto Bursztynową

Komnatę... — Och... — zająknęła się Zośka, dyskretnie uszczypnięta przez Zygmunta. Pan Mirosław spojrzał uważnie, ale po chwili ciągnął dalej: — W 1710 roku między innymi Górowo zaatakowała epidemia dżumy. Wielu mieszkańców zmarło na zarazę: codziennie umierało 10–15 osób. Wszystkich zmarłych chowano w miejscu, gdzie dziś stoi wieża ciśnień. Dlatego właśnie miejsce to okrzyknięto „Górą Zarazy”. —

To na niej!... — poderwała

się Zośka, ale po chwili sama naprawiła swój błąd: — To na niej jest ten piękny cmentarz. — A co do wizyty Napoleona w naszym mieście — Mycio skierował te słowa przede wszystkim do Rzeckiego — to na ten temat mamy ciekawą relację miejscowego pastora, u którego kwaterował. Wynika z niej, że cesarz Francuzów przybył do Górowa spod Pruskiej Iławki 17 lutego 1807 roku. Dowódcą warty strzegącej Napoleona był jeden z generałów, a cały czas byli przy cesarzu marszałek Joachim Murat, późniejszy król Neapolu, i minister wojny Ludwik Aleksander Berthier...

— Wierzę panu na słowo — pan Ignacy wydawał się przekonany dokładnymi informacjami gospodarza. — Kolejne dziesięciolecia aż do końca drugiej wojny światowej nie były łaskawe dla naszego grodu, ale nie chciałbym zanudzać państwa... — To może teraz my — uznałem za stosowne wtrącić się — odwdzięczmy się panu Mirosławowi tragikomiczną historią o Bursztynowej Komnacie, Dzikowie i Rosjance, która okazała się Ukrainką... — Słucham z uwagą — Mycio aż sprężył się w fotelu.

I tym razem z moich ust popłynęła opowieść o naszym wątpliwej sławy wykopalisku...

ROZDZIAŁ 16

PAN MYCIO DO DZIKOWA, A MY DO... · NIE JESTEM MICKIEWICZEM · NADKOMISARZ KWIECIŃSKI I PORUCZNIK ZAWADA · GOŚĆ Z NOCNEGO

NIEBA · SPRAWY TOWARZYSTWA „PRZEZ HISTORIĘ DO PRZYJAŹNI” AKT OSTATNI · GÓRĄ ROSYNANT!

— O, dzięki! — z radością przyjąłem z pięknych rączek pani Marzeny kolejną szklankę herbaty, tym razem z dzikiej róży. — Do pana zaś — zwróciłem się ku gospodarzowi — mam małą prośbę.

— Jestem gotów ją spełnić! — odpowiedział mi radośnie Mycio. — Otóż chciałbym prosić, aby pan zaopiekował się (i to już dzisiaj) skrzyniami z Dzikowa. Może w dziewięciu, nie tkniętych przez nas, znajduje się naprawdę coś ciekawszego niż wióry?... Pan Mirosław już podnosił się z fotela: — Wezmę nyskę od sąsiada, zwołam kilku chłopaków z VIII klasy i ruszamy! Ach, byłbym zapomniał! Muszę włożyć nową kliszę do aparatu! Taka akcja musi być uwieczniona! — sapnął znany miłośnik fotografii.

— Akcja czy klęska? — spochmurniałem. Mycio klepnął mnie po kolanie: — Klęska, panie Pawle? Przecież zdemaskował pan Zubajewą, ocalił ją z rąk ludzi Genschego, a przy pomocy pana Rzeckiego czyż nie odkrył pan „dzikowskiego skarbu”, za którym bezskutecznie uganiało się przez pół wieku tylu speców?! Że ten skarb to wióry? Wydaje mi się, że o tym nie wiedzieli ci, co skrzynie zakopywali. Niejedną Polinę Kulżenko tu oszukano! Chyba po dziś dzień są w Niemczech ludzie, którym po nocach marzy się skarb z Wildenhof. Już samo zachowanie

się Genschego i jego typów spod ciemnej gwiazdy o tym świadczy! — Fakt! — mruknąłem już pogodniejszym głosem. — Ruszajmy więc! — zawołał radośnie Mycio, ale łypnął ku mnie ciekawym okiem. — Dlaczego państwo nie wybiorą się z nami? — Bo Gę... łaj! — odezwała się i zamilkła uszczypnięta przeze mnie Zośka. — Bo gęsto — dokończyłem za nią — będzie tam i bez nas. Poza tym nie chciałbym płoszyć Niemców naszą krzątaniną w tamtach stronach, a mam

zamiar spotkać się z nimi dziś raz jeszcze... — Rozumiem — pan Mirosław przymrużył oko — tajemnica przede wszystkim! — Tak! — odpowiedziałem uśmiechem. — Zresztą, panie w internacie są już zawiadomione, że wyjechaliśmy do Lidzbarka Warmińskiego, aby tam sprawdzić „lidzbarski trop” Bursztynowej Komnaty... — A nie sprawdzimy? — zdumiała się nieszczerze Zośka. —

Innym razem, dziecko!

O mało za to „dziecko” nie lunęła we mnie herbatą. Ale, niech jej będzie! Rozstaliśmy się z panem Mirosławem i jego sympatyczną rodziną, obiecując sobie szybkie spotkanie i opowieść o tym, co dziś jeszcze przeżyjemy...

Wysłałem Zosię do sklepu, aby „zabezpieczyła” nam kolację. Sam wyszedłem z Rosynanta, by jeszcze odbyć kilka telefonów. I ruszyliśmy... Szosą na Dzikowo! — Nie rozumiem — kręcił głową Rzecki. — Irinę podejrzewałem, podobnie jak pan Paweł. Ale teraz?

Bunkier ze skarbem; łąka z pieczarkami... Tajemnicze telefony?... Kontakt z miejscową policją... No, to pojmuję: mają się zaczaić przy bunkrze i schwytać Genschego i jego zbirów... Zaśmiałem się: — A oni powiedzą, że jak przypadkiem tamtędy przejeżdżali, to miejscowi chłopi dali im cynk! Po czym się sobie pokłonimy i rozjedziemy. A Gensche jakiejś wysokiej szarży jeszcze się na nas poskarży, że towarzystwo tępimy i z jego przyjaźni kpimy... Ech, żaden Mickiewicz ze mnie! — No to niech pan wraca do prozy i mówi, co tu się szykuje! —

zmarszczyła nos Zośka. Zyga z tyłu niecierpliwie trąbił klaksonem malucha. Dojeżdżaliśmy do Półwioska, gdy zobaczyliśmy stojącego na poboczu poloneza drogówki i dwóch policjantów zajętych sprawdzaniem świateł ubłoconego stara. — To pańscy ludzie? — łypnęła na mnie ironicznie Zośka. — Nie moi, ale nadkomisarza Kwiecińskiego — zerknąłem w lusterko. — I są tam, gdzie być powinni. — Ale jak Gensche ich zobaczy...

— To tak samo zlekceważy jak ty! No, pora zjeżdżać z szosy! — wykręciłem Rosynanta na polną drogę ku dalekiemu pasmu lasu. — O rany! — szepnęła Zośka, widząc, że czekał tam już na nas policyjny lublin i wojskowy gazik z radiostacją. A na polanie roiło się od mundurów. — Zaangażował pan Straż Graniczną — mruknął z podziwem Rzecki. — Nie tyle ja, co pan Tomasz — odparłem skromnie. —

To wujek jest tutaj? —

ucieszyła się Zośka. — Raczej nie on, a jego znajomości i szacunek, jakim się cieszy u wszystkich łowców złodziei dzieł sztuki... Wysiedliśmy i już mogłem przedstawić naszą ekipę szczupłemu brunetowi z wąsikiem, nadkomisarzowi Krzysztofowi Kwiecińskiemu, szefowi górowskiej policji. Towarzyszył mu porucznik Janusz Zawada ze Straży Granicznej. — No, to jesteśmy w komplecie, nie licząc oczekiwanych gości — uśmiechnął się pod wąsem policjant.

— Właśnie — rozejrzałem się. — Może tylko cofniemy samochody i ludzi bardziej w głąb lasu. Niemcy słyną ze świetnych lornetek. A poza tym, obserwować nas będą nie tylko z ziemi... Ale niech ktoś pilnuje południowego skraju lasu. Samochody wjechały między drzewa. —

Co teraz? — spytał Rzecki.

— Zjemy kolację i będziemy czekać na meldunki i zapadnięcie nocy. Możemy też pomodlić się do właściwego (choć sam nie wiem którego) świętego o utrzymanie tego kierunku wiatru... Taak, z południa...

— Też! — gniewnie nastroszył brodę jasnowidz i podreptał ścieżką między paprociami. Wrócił po chwili: — Ci żołnierze patrzą podejrzliwie na moją brodę i urodę! Tylko salutowali i od odpowiedzi się uchylali! Tfu, teraz ja rymuję! — To z emocji, drogi panie Onufry — odpowiedziałem uprzejmie, tłumiąc śmiech. — Proponuję rozsiąść się wygodnie na kocu. Zagotuję wodę na maszynce. Napijemy się herbaty lub kawy i przekąsimy, co nam dobrego Zosia przygotowała... A dziewczyna postarała się aż miło; mogliśmy więc zaprosić do naszego

stołu, przepraszam, koca, obydwu oficerów. Las, pola i łąki szarzały w zapadającym zmierzchu. Z kępy olch dobiegł krótki śpiew (niezwyczajny o tej porze roku) śpiewaka usypiającego lasu — drozda. — Zaraz powinni tu być. Nie będą przecież lądować po ciemku na nieznanym terenie... — łyknąłem herbaty i odstawiłem plastykowy kubek. — Kto? Dowiem się wreszcie? — zaperzyła się Zośka. — czasie.

Wszystko we właściwym

Aż poderwała się z koca. Na szczęście grożącej naszej ekipie kłótni zapobiegły sygnały krótkofalówki. Kwieciński przygładził wąsa: —

Gensche buszuje w bunkrze.

Nie mający wąsów Zawada dla dodania sobie powagi chrząknął: — Hm. Granicę powietrzną przeleciał samolot turystyczny Fokker D–ZKA. W rejsie ze Sztokholmu do Gdańska. Ze względu na kłopoty z jednym z silników leci na małej wysokości — zaśmiał się cicho. — Operatorzy radarów meldują, że ma „ciekawe” echo. Miał pan rację —

skinął mi z szacunkiem ręką — ciągnie za sobą ogon! — Który tutaj mu zaraz przytrzaśniemy! — pstryknąłem palcami. — Nie rozumiem! — jęknęła moja „siostrzenica”. — Już pani tłumaczę — Zawada przysunął się bliżej. — Czasem przestępca, chcący niepostrzeżenie dla radarów dostać się, czyli jak to się mówi „wtargnąć”, w przestrzeń powietrzną jakiegoś kraju, wybiera samolot dający słabe echo na ekranach radarów, czyli na przykład o poszyciu z laminatu i leci jak najbliżej może samolotu zgłaszającego zgodnie z

przepisami swój przelot. — Ale dlaczego? — zdziwiła się Zośka. — To proste — uśmiechnął się pogranicznik. — Liczy na to, że nieuważnie pełniący swą funkcję radarzyści wezmą jego słabo czytelne echo za odbicie echa samolotu „oficjalnego” lub zakłócenie. Tani to — jak mówimy — numer. Ale tym razem pozwolimy, by się udał. Na prośbę tego pana — wskazał mnie palcem. — Jak więc tu wyląduje, to wy go!!... — krzyknęła Zośka. —

Nie tak od razu! —

rozłożyłem ręce gościnnym gestem. — Przecież nie wypada, by gość z tak daleka nie załatwił sprawy, która go tu sprowadza... — Ja pana... pan ze mnie durną robi! — zacisnęła pięści. — Hi! Hi! Durną? — wtrącił się Rzecki. — Sama pani to powiedziała, młoda damo! Znów odezwała się krótkofalówka policyjna: — Mercedes załadowany. Wyjeżdża na łąki w waszą stronę. —

Może jeszcze cofniemy

wozy? — spytałem nadkomisarza. — I może wysłać kogoś bystrego na południowy skraj lasu? — Czyżby pan myślał, że ja nie myślę? — kpiąco musnął wąsik Kwieciński. — Hi! Hi! — zawtórowali mu Rzecki z Zośką. Potulnie wycofałem się do Rosynanta. „Dobrze, że południowy wiatr się utrzymuje, a nawet przybiera na sile — pomyślałem. — Gość z nieba musi wpaść nam w ręce!” Podszedł Zawada:

— Ten Gensche podjechał, jak pan przewidział, pod las. Zawrócił wóz i czeka... — Będzie próbował oświetlić reflektorami wybrane przez siebie lądowisko. A czeka... Od zachodu dobiegł nas warkot samolotu. — Wszyscy pod drzewa! Nie kręcić się bez potrzeby! — zawołali oficerowie. Za chwilę nisko nad lasem pokazał się lekki dwusilnikowy samolot, bez świateł pozycyjnych.

— Chyba Cesna 350 — mruknąłem. Wtem z miejsca, gdzie stał mercedes Genschego, rozległ się głuchy wystrzał i w niebo wzbiła się zielona rakieta ciągnąca za sobą smugę dymu. — Zgłasza, że wszystko w porządku i wskazuje kierunek wiatru nad lądowiskem — odpowiedziałem na pytające spojrzenie Zośki. Domniemana Cesna mrugnęła trzykrotnie światłami pozycyjnymi i zwalniając prędkość zniżyła się tuż nad wierzchołki drzew. —

Jeszcze nas zobaczą —

mruknął pan Onufry ze zdenerwowania skubiąc brodę. —

Wątpię — odmruknąłem.

Samolot zniknął nam za drzewami, ale krótkofalówka meldowała: — Zapalił reflektor do lądowania. Gensche świeci swoimi. — Ląduje. Już... Zaniosło go aż pod szosę... Zawraca. Kołuje pod las... — Czemu Niemiaszki nie pojadą mu na spotkanie?! — niepokoiła się Zośka. — Przecież samochodem łatwiej dojechać do samolotu, niż temu dwusilnikowcowi do nich!

— Spoko — położyłem rękę na jej ramieniu. — Samolot kołuje tutaj, by mieć przed sobą jak największą przestrzeń do startu. Spod lasu startować będzie pod wiatr, co pomoże mu wznieść się w powietrze po najkrótszym rozbiegu. Pamiętaj, że będzie startował obciążony „skarbem” Genschego. A do drzew nad szosę nie jest aż tak daleko, jak życzyłby sobie każdy pilot. — A może też Gensche i cała reszta ferajny go dociążą? — zaśmiała się Zosia. — Wątpię! — odpowiedział za mnie Kwieciński. — Niemcy na ogół cenią sobie bezpieczeństwo. Z chwilą,

gdy ładunek znajdzie się na pokładzie samolotu, a ten z nim wystratuje (i zostanie przez nas ujęty), Gensche przed dowolnie zaproponowanym przez panią sądem będzie twierdził, że w życiu go nie widział. Wątpię, czy na mokrych skrzynkach zachowają się odciski palców jego i całej reszty. Przygotowaliśmy tu kamerę z filmem o najwyższej czułości i noktowizory — zasalutował Zawadzie — ale najważniejsze i najpewniejsze będzie schwytanie przestępców na gorącym uczynku, czyli na przeładowywaniu skrzynek z wozu do samolotu... Ruszamy, chłopcy! Cienie policjantów wtopiły się w mrok

lasu. — Szosa zablokowana — meldowała krótkofalówka. I właśnie to słowo „szosa” sprawiło, że nie ruszyłem z innymi, a zawróciłem do Rosynanta i powolutku pojechałem drogą na łąki. I dalej nimi, skrajem lasu, w stronę, gdzie łuna świateł wskazywała miejsce załadunku Cesny. Jasnoniebieska maszyna bez oznakowania stała przed mikrobusem. Zwrócona w kierunku łąki wolno mieliła śmigłami. Oparty o jej burtę Tłuścioszek rozmawiał z kimś w środku, a dwaj „towarzysze” dźwigali z mercedesa kolejną skrzynkę.

I nagle... — Stój! Policja! Ręce do góry! — usłyszałem głos nadkomisarza. Zza drzew wybiegli uzbrojeni policjanci. Niosący skrzynkę rzucili ją i posłusznie unieśli ręce. Ale silniki Cesny ryknęły pełną mocą i samolot skoczył do przodu. Gensche biegł przy nim, próbując uchwycić się drzwi i dostać do środka; pośliznął się i padł, machając rozpaczliwie rękoma i coś krzycząc. Drzwi Cesny zatrzasnęły się jednak i samolot kołysząc się na wybojach zaczął nabierać prędkości!

—

Teraz! — krzyknąłem.

Włączyłem terenowy napęd i wcisnąłem pedał gazu do oporu. Rosynant popędził skosem na przecięcie z linią startu niemieckiej maszyny... Jaką nie była szybka w powietrzu Cesna, to w początkowej fazie startu, zwłaszcza na nierównym terenie, ani jej się równać z rozpędzonym terenowym samochodem! Gnaliśmy naprzeciw siebie. — No, zaryzykuj — mruczałem pod adresem niemieckiego pilota. — Przecież nie chcesz się zderzyć, przecież boisz się zderzyć!

Sam nie chciałem i sam bałem się zderzenia rozpędzonych Rosynanta i Cesny. — Wiesz, że skrętem ode mnie nie uciekniesz! W górę więc, do diabła, w górę! A potem... Dzieliło nas już tylko kilkanaście metrów, gdy — ku swej uldze — zobaczyłem podnoszący się dziób Cesny. Samolot wzbił się stromo... I nastąpiło wykrzyczane przeze mnie: „A potem...” „Przeciągnięta” — jak mówią lotnicy — maszyna zachwiała się... jeszcze rozpaczliwy ryk silników... i zwaliła

przez skrzydło na łąkę. Usłyszałem trzask łamanego laminatu i duraluminium. W ostatniej sekundzie pilot chcąc uniknąć pożaru wyłączył silniki... — Na szczęście! — sapnąłem. Cokolwiek złego myślałem o pilocie– przestępcy, to na pewno nie życzyłem mu śmierci w płomieniach! Obejrzałem się ku lasowi... Już pędził od niego wyjąc syreną policyjny lublin, a tuż za nim gazik Straży Granicznej. Z wraka samolotu wyskoczyło dwóch mężczyzn i potykając się zaczęło biec w stronę najbliższej kępy zarośli.

Znieruchomieli nagle, porażeni wzmocnionym przez megafon głosem Kwiecińskiego: —

Stać! Policja! Ręce do góry!

Klepnąłem kierownicę Rosynanta: — No, stary, dzielnie zakończyłeś bój z Towarzystwem „Przez Historię do Przyjaźni”. Choć wątpię, by historia ostatnich dni przyczyniła się do zwiększenia owej „przyjaźni”! No, a teraz złóżmy meldunek szefowi... Sięgnąłem po komórkowiec. Szef tak był zadowolony z osiągnięć naszej ekipy, iż przełknął gładko moją

uwagę, że Zosia musi zostać w Górowie jeszcze jeden dzień. „Celem złożenia zeznań”, jak powiedziałem, nie mijając się zresztą z prawdą. Ale zeznania zeznaniami, a tak naprawdę to myślałem o nie rozwiązanej jeszcze tajemnicy Góry Zarazy...

ROZDZIAŁ 17

IKONY I PISTOLETY · ZWROT

ŁAŃCUCHA JAWY · PAN BÓG STRZELA, A SZEF KULE NOSI · SMAKOSZOSTWO I BIAŁA MAGIA · TAJEMNICA LIDZBARSKIEGO TROPU · PRZED NAMI GÓRA ZARAZY · „WILCZYCA” I WILKI · NAGROBEK IRMY WOLF · TRIUMF BLONDYNKI · OBRĄCZKI, PIERŚCIONKI I... · WCIĄŻ NA TROPIE BURSZTYNOWEJ KOMNATY!

Dospaliśmy tę noc (ja z Zygą w Rosynancie, Zośka z panem Onufrym w gościnnym domu państwa Mycio) i poszliśmy na posterunek składać konieczne zeznania. Oj, długo to trwało! A nasze nocne łupy? W pięciu skrzynkach były pistolety maszynowe. Ale zawartość czterech pozostałych przyprawiłaby o zawrót głowy każdego dyrektora muzeum. Były tam obrazy i ikony z Kijowskiego Muzeum Sztuki Rosyjskiej i Muzeum Sztuki Zachodniej. Zyga wpatrywał się w nie oszołomiony. Aby przywrócić mu jasność myślenia, odwołałem go na bok:

— Ikony odzyskaliśmy, a tam gdzieś biedny właściciel jawy tęskni za łańcuchem. Może byś to załatwił? — Pan myśli, że ja nie myślę (jak powiedział nadkomisarz Kwieciński) — odparł z dumą Zyga. — Miałbym teraz, w biały dzień włamywać się do garażu? —

Więc?

— Toż już od kilku godzin łańcuch leży sobie na siodełku jawy. Nawet kwiatki przy nim zostawiłem, niech myśli, że to od jakiejś wielbicielki jego motocyklowej sztuki. Tak to sobie gawędziliśmy przed

posterunkiem, gdy odezwał się z Rosynanta brzęczek telefonu. Poszedłem go odebrać, a gdy wróciłem minę miałem ponurą. — Wujek domaga się mego natychmiastowego zwrotu? — zaniepokoiła się Zośka. — Gorzej! — kopnąłem ze złością kamyk. — Zostaliśmy wycięci ze sprawy Barcian i Reszla. — To pan Tomasz taki? — skrzywił się Zyga. — Nie pan Tomasz, tylko pan Marczak — machnąłem ręką. — Musiałem mu jeszcze raz przekazać

namiary na skrytki Kocha. Jak mi powiedział, myśmy już swoje zrobili, czas, żeby i inni urzędnicy departamentu mogli się wykazać... Cóż, Pan Bóg strzela, szef kule nosi... Tylko że... — Co tylko? — podskoczyła z radością Zośka. — Tylko wydaje mi się, że podając wytyczne chyba popełniłem jakieś błędy, tak więc... — mówiłem z niewinną miną. — Hi! Hi! — klasnął w rączki pan Onufry. — Coś mi się widzi, że Barciany i Reszel zaczekają na nas! Cześć i chwała panu, panie Pawle!

Ukłoniłem się uprzejmie. Zośka rzuciła mi się na szyję. Odsuwając ją jak najdelikatniej powiedziałem: — Już wiem, czym blondynki różnią się od innych kobiet! —

Panie Pawle!

— Tym, że ich uściski są od 20 do 30 razy gorętsze! Spojrzała tak na mnie, że już chciałem dodać: „A ich spojrzenia...” Ale zmilczałem z niejakim żalem. —

Skończcie z tymi flirtami —

wtrącił się zazdrosny widocznie Zyga. — Skoro tamte sprawy odkładamy na potem, to mogliśmy zająć się dzisiaj cmentarzem na Górze Zarazy. — Tak w biały dzień? — spojrzałem niechętnie. — Zresztą, ferajna Genschego na nic nie natrafiła... — Bo ciemne typki wałęsały się tam jeszcze ciemniejszą nocą — nieoczekiwanie odezwał się Rzecki. — Teraz, w biały dzień moja (jak niektórzy nazywają moje umiejętności) biała magia powinna zatriumfować. Tylko najpierw muszę ją natchnąć odpowiednią siłą... —

Co pan przez to rozumie? —

uśmiechnąłem się. — A to, że w odległym o 20 kilometrów Lidzbarku Warmińskim znajduje się Hotel „Pod Kłobukiem”, a kuchnia jego słynie ze steków, których nie powstydziłby się Dziki Zachód. A jego kołduny przyniosłyby chwałę każdej wileńskiej kucharce! Mój imiennik Onufry Zagłoba zwykł mawiać: „Nie chcesz podrwić głową, jedz pieczeń wołową!” — Radzi więc wuj, abyśmy przed zmaganiami ducha pokrzepili ciało? — wstałem. — Jeszcze jeden wuj?! — krzyknęła Zośka. — To już będzie trzeci!

Po wujku Tomaszu i panu–wujku Pawle! — Z Trylogią to miałaś kontakt dawno temu i raczej przelotnie... — odezwał się Zyga. —

Bo?!

— Bo wiedziałabyś, że pan Jan Skrzetuski wujem nazywał Onufrego Jana Zagłobę herbu Wczele, choć ten żadnym krewnym mu nie był. — To niby pan Paweł ma być Skrzetuskim? — zachichotała dziewczyna. — Ty z kolei mogłabyś być naszą Heleną Kurcewiczówną, gdyby

nie jeden mankament. — Ciekawam jaki? — wzięła się pod boki Zośka. — A taki, że dzielna kniaziówna blondynką nie była! — Wuju! — zawrzasnęło zranione do żywego dziewczę. — Który? — spytaliśmy jednocześnie z Rzeckim. No, ale dość żartów. Pożegnaliśmy się z nadkomisarzem Kwiecińskim oraz rodziną państwa Myciów. Niech mi wybaczą, że zatailiśmy przed nimi tajemnicę Góry Zarazy, ale to były

jeszcze nasze prywatne porachunki z Towarzystwem „Przez Historię do Przyjaźni”. Poza tym, bałem się jeszcze jednej porażki, których „wilczyca z Landsbergu” nam nie szczędziła. Wyjeżdżaliśmy z Górowa (Zyga zostawił swego malucha na parkingu przy placu Świerczewskiego, która to nazwa nasunęła mi myśl, że w małych miasteczkach koło historii toczy się wolniej). Nagle Zośka zapytała: — Panie Pawle, wiem że „nikczemny” oznacza „podły”. Dlaczego Sienkiewicz użył tego określenia dla podania wzrostu Wołodyjowskiego?

Wzruszyłem ramionami: — Ot, użył archaizmu. Poza tym, moim zdaniem, bardzo dźwięcznego... Dlaczego pytasz? Zosia poprawiła włosy: — Bo skoro tak wszyscy przymierzamy się do postaci z Trylogii, to patrząc na pana Zygę pomyślałam o panu Michale, bądź co bądź pierwszej szabli Rzeczypospolitej... Nikczemnego wzrostu... — powtórzyła ze smakiem, a ja ze śmiechu o mało nie wpakowałem Rosynanta na cysternę z mlekiem... Zyga obojętnym wzrokiem wpatrywał się w okno, ale ręce bardziej mu się

trzęsły niż panu Michałowi przed pojedynkiem z Bohunem. Tak to dojechaliśmy do Lidzbarka i zaszliśmy do Hotelu „Pod Kłobukiem”. — Jak to jest z tym lidzbarskim śladem Bursztynowej Komnaty? — spytała wreszcie Zośka odsuwając miseczkę po kołdunach. — Na początku lutego 1945 roku zamek biskupów warmińskich stał się świadkiem dziwnych manewrów wojsk niemieckich. I tak 31 stycznia Heilsberg (Lidzbark Warmiński) został oddany Rosjanom bez walki. Ale już około 17 lutego od strony Górowa nadciągnęły silne niemieckie formacje

wojskowe, opanowując miasto aż po zamek. Ponoć Niemcy mieli rozkaz wysadzenia zamku w powietrze, ale zostali wyparci... — Coś mi się tu nie trzyma kupy — mruknął Zyga. — Odbijać zamek, by go wysadzić w powietrze? — Masz rację — skinąłem mu widelcem. — Istnieje tylko jedno jako tako logiczne wytłumaczenie dwóch akcji SS: spalenia pałacu w Wildenhof i próby odbicia zamku w Heilsbergu. Były to zgrane ze sobą akcje maskujące. W Dzikowie chodziło o zatarcie wszelkich śladów ukrycia dzieł sztuki. W drugim wypadku o zamaskowanie i

ukrycie transportu, przewiezionego tu z Wildenhof. Niemcy udali, że wywożą Komnatę do Dzikowa i tam zainscenizowali jej spalenie. Następnie ukryli ją w piwnicach lidzbarskiego zamku za cenę zniszczenia połowy miasta! — To się nazywa cena! — pogładził brodę Rzecki. — Pomówmy teraz o ewentualnym miejscu ukrycia Komnaty. Pochodzący z XIV wieku lidzbarski zamek jest znakomicie podpiwniczony. Dwie kondygnacje piwnicy służyły do przechowywania zapasów żywności. Natomiast obok głównej wieży, w

północnym skrzydle znajdowała się trzecia kondygnacja podziemna, skąd najprawdopodobniej prowadził na zewnątrz tunel. Obecnie nie ma do niego dostępu... — A co z Komnatą? — zaciekawiła się Zosia. — Może tam właśnie?... — Jestem w tej materii równie mądry jak ty — zaśmiałem się. — Choć należy przyznać, że ukryta tu czy nie Komnata już dobrze przysłużyła się Lidzbarkowi? —

Oo?...

— W 1967 roku wykorzystując zainteresowanie możliwością odkrycia cudu z jantaru lidzbarskie władze „urządziły” z inicjatywy społecznej odgruzowywanie piwnic. Tak uporządkowano dwie kondygnacje. Wiadomość o tym wyczynie dotarła do niemieckiej prasy i sprawiła, że przybył do Lidzbarka były konserwator Nidzicy, doktor Gerhard Kniess. Podziwiał, fotografował, pytał o dalsze plany. Ale odpowiedzcie mi, czy było to zainteresowanie historyka, czy też sprawdzanie, jak daleko są Polacy od kryjówki Komnaty? W każdym razie trzecia kondygnacja czeka. I sądzę, Zosiu, że władze Lidzbarka nie miałyby nic przeciw temu, abyś zgłosiła się do

nich z łopatą i chęcią odgruzowywania podziemi. Piwnice pod zamkiem są ponoć bardzo piękne i godne tej odrobiny wysiłku... — Panie Pawle! — Zośka zmięła serwetkę. — Hi! Hi! — wtrącił Rzecki. — Ruszamy na podbój Góry Zarazy! —

Jest pan gotów? — spytałem.

— Po takim steku? — głasnął się poprzez brodę po brzuszku mile wypiętym. — Albo dziś, albo nigdy! Na rynku Górowa (placu Świerczewskiego) zatrzymałem na

chwilę Rosynanta: — Pozwól ze mną, Zosiu — wskazałem budynek ratusza. — Podczas pobytu tutaj spotkałaś się z różnymi gośćmi zza Odry. Pamiętasz jak powiedziałem, że są Niemcy i Niemcy? Porucznik von Schnauberg, choć nasz wróg, zasłużyłby na miano „dobrego”. O pięknie nazwanym Towarzystwie „Przez Historię do Przyjaźni” mówić nawet nie trzeba. Ale spójrz tu: „Renowacja ze środków RFN”. Tak więc nie sądź zbyt łatwo... W milczeniu wróciliśmy do Rosynanta, który posłusznie powiózł nas ku Górze Zarazy, zwanej także Górą Dżumy...

Minęliśmy skrzydło na wpół rozwalonej bramy i wspięliśmy się na cmentarne wzgórze odgrodzone siatkowym płotem od wieży ciśnień, na której koronie widać było dziury po trafiających w nią przed półwieczem pociskach. Rzecki przysiadł na zmurszałej przygrobnej ławce: — Teraz poproszę o naszą „wilczycę” i mapkę pana Okońskiego... — Po co mapka, rozumiem — skinęła głową Zosia — ale „wilczyca”? Myśli pan, że doprowadzi nas do schowka?

— Młoda damo — głasnął brodę pan Onufry — czyż wilki nie chodzą stadami? Spotkaliśmy przecież podobne naszemu medalionowi cuda i pod kamieniem w Pareżkach, i przy drodze na Worławki. Może więc?... — Zostaw, Zośka, naszego jasnowidza jego jasnym myślom... — przerwałem. — Proszę, panie Rzecki: mapka i medalion. A my, rebiata, na bok. Czekajmy wezwania... — Bylebyśmy tylko... — Zośka z wrodzoną sobie zręcznością uchyliła się od smargnięcia gałązki, którą zamachnął się na nią Zyga. Pan Onufry pogrążył się już w swoim

tajemniczym świecie. Minęło sporo czasu. Pomagałem właśnie zapalić pewnej staruszce znicz na zapadającym się w ziemię grobie, gdy usłyszałem ciche wołanie Rzeckiego... Już byłem przy nim. W sam czas, by usłyszeć, jak Zośka zapewnia go, że nigdy nie traciła w niego wiary. — Brunetki, blondynki, ja wszystkie was dziewczynki... — zanucił pan Onufry mrużąc do mnie oko, widać było po nim jednak, że, podobnie jak w poniedziałek w Dzikowie, bardzo jest wyczerpany. —

I jak poszło, panie Rzecki?!

— gorączkował się Zyga. — Różnie, proszę pana. Oczywiście w części, gdzie są polskie i ukraińskie groby, nie było czego szukać. Aż się sam dziwię takiemu specowi jak Gensche, że penetrował tę część cmentarza... A skoro nie ma niczego nas interesującego tam, gdzie są interesujący innych, czyli zmarli i groby, należało poszukać tam, gdzie z pozoru nic nie ma — szerokim gestem wskazał cmentarne śmietnisko spadające skarpą na nadrzeczną łąkę. — Zośka.

To tam! — ucieszyła się

—

Chwileczkę, młoda damo —

przygładził brodę Rzecki. — Tam, ale moje przyrządy — uniósł wahadełko, a drugą ręką dotknął skroni — dają dziwne odczyty... — Nie rozumiem — posmutniała dziewczyna. — Już ci tłumaczę. Otóż wahadełko wsparte pomocą „wilczycy” wskazuje ten niepozorny pagórek — wskazał pryzmę uschniętych liści, potrzaskanych lampek i innego śmiecia. — Ale przed oczyma mojej biednej starej głowy przemyka wataha, czyli stado wilków. Skąd ich tyle? Skoro dotychczas spotykaliśmy tylko pojedyncze „wilczyce”? Cała wataha na

krawędzi pagórka? — Ee, że też nawalili tego świństwa tyle! — żachnęła się Zośka i rozzłoszczona kopnęła stertę: — Łaj! A co tu za pręt?!... Wujowie, mam! Nie bacząc na prawdziwe więzy pokrewieństwa skoczyliśmy do niej... Pochylała się nad wystającym spod liści prętem, zapewne ogrodzenia dawnego grobu... Szczyt pręta był wykuty na kształt wilczego łba... — Dziecinko, dziecinko! — nucił Rzecki, obiegając Zośkę w kółko ze swym wahadełkiem. A dziewczyna, po raz pierwszy odkąd ją znam, nie obrażała się na nazywanie jej

dzieckiem! Zresztą, cała nasza trójka w trwożnym milczeniu oczekiwała na zakończenie badań radiestety. Wreszcie zatrzymał się i charakterystycznym ruchem przetarł czoło: — łopaty.

Tutaj. Tylko będą potrzebne

—

Już lecę! — zawołałem.

— Poczekaj! — zatrzymał mnie za rękę Zyga. — Chcesz mieć za chwilę całą miejscową policję na karku? Łącznie z nadkomisarzem Kwiecińskim? Widzisz, jak tamta staruszka nam się przygląda?

— Sorry. Masz rację! Chodź więc ze mną powolutku i przyniesiemy tu saperki pod kurtkami. Zresztą, ta starsza pani chyba zbiera się do odejścia. Miałem rację! Gdy wróciliśmy cały cmentarz należał do nas! Ale nam zależało tylko na tym odcinku skarpy. Nie trzeba było kopać głęboko, gdy żelazo zgrzytnęło o kamień. Starannie, by nie popełnić jakiegoś błędu odsłoniliśmy płytę z piaskowca, do której była przymocowana tablica z czerwonego marmuru z napisem. — Dziwny napis jak na nagrobny — szepnął po chwili Rzecki.

Tylko: leży, imię i nazwisko, data śmierci. Ani niemieckiego odpowiednika „świętej pamięci” czy „Ave Maria”, a był to przecież i za Niemców cmentarz katolicki... — I takie ułożenie napisu — zastanawiała się Zosia. — Że jesteśmy na właściwym tropie, nie ma dwóch zdań: spójrzcie na te wilcze łebki, co robią za ozdobne śruby... — dodał Zyga. Pochyliłem się nad tablicą: — Brawo, panie Onufry, brawo, Zosiu, i brawo, Zyga. Tylko że ty w nagrodę lub za karę, żeś „utonął przy

brzegu” przyniesiesz teraz największy śrubokręt z Rosynanta! — Proszę bardzo. Tylko wytłumacz mi, po co ci to mordercze narzędzie, bo inaczej może mnie po drodze zabić ciekawość. — Dobra! — klepnąłem tablicę z szacunkiem może zbyt małym jak na tak szacowne miejsce. Ale jeśli tablica nie była taką nagrobną na jaką wygładała?... — Pan Onufry odkrył ten, hm, grób. Zośka zwróciła uwagę na specyficzny kształt napisu. Zyga utwierdził nas w podejrzeniu, że jesteśmy na właściwym tropie. Ja tylko połączyłem wszystko do kupy. Pomyślcie: jaki znak był najmilszy

hitlerowcom? — Zośka.

Swastyka — odpowiedziała

— No więc patrząc przez jej „pryzmat” spójrzcie jeszcze raz na żałobny napis... — A żeby cię! — jęknął z zachwytem Zyga i popędził po śrubokręt. Ja tymczasem tłumaczyłem Rzeckiemu, który zostawił okulary w aucie: — Gdy pochyliłem się nad tablicą zobaczyłem, że niektóre z cyfr i liter oraz ozdobne łby wilcze mają nacięcia. Tak jakby były łepkami śrub.

Teraz już łatwo było zauważyć, że tak zaznaczone są krańce ramion swastyki, którą wyznacza na tablicy napis... Zyga był już z powrotem. Powoli pod naciskiem śrubokręta i ostrz łopatek zaśniedziałe brązowe śruby poczęły się obracać... Jeszcze jedna śruba, jeszcze jeden obrót... Tablica zsunęła się ze zgrzytem z płyty. W odsłoniętym wgłębieniu zobaczyliśmy skórzany woreczek i pergaminowy rulon. Obok nich leżała zalakowana butelka. Chwyciłem woreczek, nader ciężki, rulon i butelkę:

—

Uciekajmy stąd!

— Ależ grób! Jak można go tak zostawić! — zawołał Rzecki. — Uciekajmy, bo już do tamtej staruszki dołączyła druga. Zaraz będziemy mieli całe Górowo na głowie. Poza tym, jeśli jest tu pochowana prawdziwa Irma Wolf, to ja nazywam się Ireneusz Burek! — pociągnąłem go za rękę. Zbiegliśmy cmentarną ścieżką obok dwu oburzonych kobiet. Powietrze było coraz bardziej gorące, lepkie. Gdzieś od północy przetoczył się pierwszy grom. Wskoczyliśmy do Rosynanta. Nie żałowałem gazu. Gdy przejeżdżaliśmy

ulicą Wyszyńskiego wydawało mi się, że w jednym z okien błysnął obiektyw aparatu fotograficznego czy szkło lornetki... Niech tam! Wyjechałem na lidzbarską szosę, za znany już nam z nieudanych poszukiwań wiadukt. Rozsiedliśmy się na trawie: — No to od czego zaczynamy? — Zyga spojrzał na mnie. — Od woreczka — zaśmiałem się — bo jest najcięższy! Rozsupłałem zawiązujący go rzemyk... — O rany! — jęknęła z zachwytem Zośka.

W moich dłoniach mieniły się, połyskiwały złote obrączki, pierścionki i sygnety. — Pora sięgnąć po pergamin — pokiwał głową nad rozsypanymi kosztownościami Rzecki. — Chyba na nim znajdziemy wyjaśnienie, skąd tu tyle tego dobra — ostrożnie zsunął przewiązującą rulon zetlałą wstążkę i delikatnie go rozprostował... Zobaczyliśmy wypisany gotykiem po niemiecku tekst:

Podpisując się krwią własną obiecujemy trwać wiernie, na dobre i złe, przy Rzeszy Niemieckiej i jej

wielkim wodzu, Adolfie Hitlerze, bądź przy wyznaczonym przez niego Następcy.

Niżej wypisane były jakby zblakłym brunatnym atramentem, a więc rzeczywiście krwią, imiona i nazwiska. A na samym dole karty widniała pieczęć w formie wilczego łba... — Mamy więc ślubowanie członków Werwolfu i nawet potwierdzające je złote dowody zaślubin — Zyga podrzucił sygnet. — Ciekawe, co kryje butelczyna?!

— Właśnie! — pokiwałem głową. — Mamy tu pergamin i woreczek z dobrze wyprawionej skóry. Butelka zdaje się wskazywać na to, że ktoś po złożeniu w schowku ślubowania otworzył go raz jeszcze i włożył do niego coś bardzo ważnego. Użycie jej wskazuje także na to, że ten tajemniczy ktoś liczył się z tym, że do schowka może dostać się dopiero po wielu, wielu latach. Szkło, o ile się go nie stłucze, jest praktycznie niezniszczalne... — Co więc pan proponuje? — obejrzał butelkę Rzecki. — Właśnie zniszczyć butelkę, czyli ją stłuc. Tylko ostrożnie, żeby nie

uszkodzić zawartości, którą wydaje się być zwitek papieru. Położyłem butelkę na kamyku i uderzyłem w nią drugim. Brzęk! Powolutku rozwijałem pożółkły papier. Ukazał się nam fragment tak zwanej ślepej mapy, czyli takiej, na której nie ma podanych nazw, a jest jedynie ukształtowanie terenu. Nasza mapka wydawała się ukazywać fragment brzegu morza czy też wielkiego jeziora i strome wzgórza nad nim. Na szczycie jednego z nich widniał czerwony krzyżyk i niemiecki napis drobnymi literkami gotyckimi: „Ona jest tu”.

— Bursztynowa Komnata! — szepnęła Zośka.