113. Irski A. - Depozyt Hrabiego Paca

IRENEUSZ SEWASTIANOWICZ (ANDRZEJ IRSKI) 113 PAN SAMOCHODZIK I DEPOZYT HRABIEGO

PACA WSTĘP Pełgające płomienie świec osadzonych w srebrnych kandelabrach nie były w stanie rozproszyć mroku panującego w ogromnym salonie. Widmowate cienie tańczyły po ścianach, skwierczał kapiący wosk, bo nikt nie troszczył się o przycinanie knotów. Tak samo, jak nikt nie zadbał o napalenie

w piecach, nie podrzucił drewna do kominka. Służba rozpierzchła się z samego rana, gdy ktoś przyniósł wieść o zbliżaniu się konnego oddziału Moskali. Może to była przedwczesna panika, bo mijały kolejne godziny i za oknem nie rozlegał się tętent kopyt, nikt nie dobijał się do pałacowych bram. Panował niczym niezmącony spokój, ale mężczyzna siedzący przy długim stole wiedział, że jest to cisza przed burzą. Miał trochę ponad pięćdziesiąt lat.

Charakterystyczny orli nos wyglądał tak samo jak na portretach, które wyszły spod pędzla znakomitych malarzy i teraz zdobiły pałacową galerię. W ogóle twarz, chociaż poznaczona pionowymi bruzdami, zmieniła się niewiele, ciągle bujna była też fryzura, jednak ciemne włosy coraz wyraźniej przyprószał szron siwizny. Pogrążony w myślach, sięgnął po puchar napełniony czerwonym winem i wypił kilka łyków. Uświadomił sobie, że wkrótce minie rok, odkąd

podchorążowie pod wodzą Piotra Wysockiego ruszyli na Belweder i dali sygnał do ogólnonarodowego powstania. Nie był zwolennikiem tej rewolty wywołanej przez żądnych czynu młodych ludzi, czerpiąc ze swego życiowego doświadczenia przewidywał, że zakończy się ona klęską. Kadłubowe Królestwo Kongresowe nie mogło bowiem przeciwstawić się carskiemu imperium, na którym nawet Napoleon połamał sobie zęby.

Nie podzielał więc entuzjazmu na warszawskich ulicach, który zapanował po sławnej listopadowej nocy, ale wiedział, gdzie jest jego miejsce. On, dawny szwoleżer i uczestnik tylu wojennych kampanii, aż za dobrze rozumiał, na czym polega obowiązek wobec ojczyzny. Dlatego bez oporów zgodził się na wejście do Rady Administracyjnej, a później do Rządu Tymczasowego. Nie zgodził się tylko na przyjęcie funkcji naczelnego wodza, którą

zaproponowano mu dwa miesiące później. — Nie i po trzykroć razy nie! — zdecydowanie odpowiedział wtedy. — Gdyby sercem o ojczyznę wojować można, ach, wtenczas pierwszy bym po

buławę sięgał, bo w uczuciach dla niej, mniemam, iż nikt mnie nie przewyższy. Ale do wojny, a szczególnie w naszem położeniu, nie serca tylko

trzeba, ale głowy i głowy dobrze militarnej. Tej, wyznaję szczerze, nie posiadam, a oprócz tego jestem słaby, cierpię na reumatyzm w głowie. Czy była to tylko wymówka, wygodny pretekst, żeby nie brać na siebie winy za nieuchronnie nadciągającą klęskę? I tak, i nie. Przez dwa miesiące doświadczył małostkowości wielu ludzi odpowiedzialnych za losy powstania, widział walkę koterii i pozbawioną skrupułów pogoń za stanowiskami i innymi zaszczytami. Uważał się za

żołnierza, więc mierziły go te politykierskie gry. Nie skłamał jednak narzekając na kłopoty ze zdrowiem. Od lat cierpiał na podagrę, a ostatnio ataki zdarzały się częściej i stawały się coraz bardziej dokuczliwe. Także ów „reumatyzm” w głowie nie był czczym wymysłem, chociaż kolejni medycy nie potrafili zdiagnozować choroby. Odmówił wtedy i nie żałował później swojej decyzji, ale nie zawahał się

ani przez moment, gdy potrzebny był dowódca rezerwowego korpusu armii polskiej. Stanął na jego czele, bił się pod Iganiami i Ostrołęką. Dwukrotnie trafiły go rosyjskie kule, a rany jeszcze nie zabliźniły się do końca. Oderwał się od wspomnień i kolejny raz sięgnął po list, który zaledwie pół godziny temu doręczył mu posłaniec. Wziął do ręki pergaminowy arkusz, przybliżył go do oczu i czytał: Szanowny Jenerale, Czcigodny Hrabio! Mój Sąsiedzie, Przyyacielu i

Bracie... List przywiózł mu Rzędzian, dawny napoleoński wiarus, który tutaj spokojnie dożywał swoich dni i zasłużenie cieszył się opinią najbardziej zaufanego wśród zaufanych. — Ignacy! Jesteś tam? — głos hrabiego donośnie zabrzmiał w opustoszałych komnatach. — Jestem! — do salonu dziarsko wmaszerował siwowłosy starzec. Ubrany był w wypłowiały kawaleryjski

mundur bez szarż i odznak, o posadzkę postukiwał drewnianą protezą, która poniżej kolana zastępowała mu prawą nogę. Pamiątka z odwrotu Wielkiej Armii spod Moskwy. — Dobrze się spisałeś — pochwalił go hrabia. — Usiądź i napij się wina, bo zimniej tutaj niż w psiarni.

Rzędzian zajął miejsce przy stole i ochoczo sięgnął po puchar z rubinowym trunkiem.

— Opowiadaj, co u naszego przyjaciela — zachęcił gospodarz pałacu. — Z listu za dużo się nie dowiedziałem. Widać, że pisany w pośpiechu. — W samej rzeczy tak było, bo czas mnie poganiał. Chciałem jak najszybciej wrócić i panu hrabiemu zdać relację. — Mów więc, co u naszego sąsiada. — Na zdrowie nie narzeka, interesa też idą dobrze. Tylko na żałość wielką cierpi, że ojczyzna znów w nieszczęściu. Przemyśliwał o wyjeździe,

ale pewnie zostanie Liczy, że car dotrzyma amnestii, którą niedawno ogłosił. Dlatego i panu hrabiemu radzi jeszcze raz wszystko przemyśleć, żeby nie podejmować pochopnych decyzji. Ziąb doskwierał, więc hrabia mocniej opatulił się angielskim płaszczem do konnej jazdy. — Może car i dotrzyma, ale wpierw trzeba będzie się ukorzyć. Szanuję jego postanowienie, ale ja tu już nie zostanę. Czasem lepsza tułaczka na

obczyźnie niż upokorzenie w domu. A co z moją przesyłką? — Jeszcze dziś miała być ukryta w bezpiecznym miejscu, a w przyszłości rozdysponowana zgodnie z wolą właściciela. Pan hrabia zna to miejsce? — Znam i dlatego list już mi niepotrzebny. Ukryj go tak, żeby nie wpadł w niepowołane ręce. Na dziedzińcu zadudniły końskie kopyta, rozległy się rosyjskie

pokrzykiwania, a po chwili usłyszeli łomotanie w pałacowe drzwi. Hrabia podniósł się zza stołu. — Na mnie już czas. Żegnaj, przyjacielu! — objął Rzędziana. W oczach starego wiarusa pokazały się łzy. Hałasy na podwórzu przybrały na sile. Hrabia wziął świecę i przeszedł do narożnej sali, która służyła mu za garderobę. Otworzył drzwi jednej z szaf. Nie było w niej ubrań. Wąskie, kręte schody prowadziły na dół, do tylko

nielicznym znanych podziemi. Tunel, który zaczynał się pod pałacem miał prawie trzysta metrów długości i kończył się w parku, gdzie wybudowano niewielką kapliczkę, maskującą wyjście z lochu. Na dworze było mokro i wilgotno. Hrabia usłyszał ciche parsknięcie konia.

— Cicho, Lucky! To ja! — pogłaskał po

chrapach swojego ulubionego deresza. Znajomi czasami śmiali się z jego zamiłowania do angielszczyzny, nie rozumieli, dlaczego nawet wierzchowca trzeba chrzcić cudzoziemskimi imionami. Lucky jednak na swoje imię zasługiwał. Rzeczywiście, był szczęśliwy, co udowodnił aż nadto wynosząc na swym grzbiecie rannego właściciela z bitewnego pobojowiska pod Ostrołęką... Stał w milczeniu i po raz ostatni patrzył

na oświetlony księżycowym blaskiem pałac. To było dzieło jego życia, którego sława dawno przekroczyła granice Rzeczypospolitej. Przypomniał sobie zdarzenie sprzed dwóch lat. Jako jedyny z senatorów nie wziął wtedy udziału w odbywającej się w Warszawie koronacji cara Mikołaja I na króla polskiego. Uważał taki akt za upokarzający i wolał pozostać w swoich włościach.

Nieobecność została zauważona. I właściwie zinterpretowana. O dziwo, imperator nie poczuł się obrażony, chociaż słynął z wysokiego mniemania o sobie. Przeciwnie — synowi Aleksandrowi, przyszłemu następcy tronu, a wtedy zaledwie jedenastolatkowi polecił, aby ten w powrotnej drodze do Moskwy odwiedził posiadłość hrabiego, o której opowiadano prawdziwe legendy. Tak się stało. Orszak wielmoży

niespodziewanie pojawił się na pałacowym dziedzińcu. Carewicza i towarzyszącą mu świtę podejmowano najwymyślniejszymi trunkami i potrawami. Honory domu pełnił marszałek dworu. Gospodarz nie pokazał się nawet przez chwilę. Podobno miał kolejny atak podagry. Ostatni raz hrabia Ludwik Michał Pac popatrzył na pałac w Dowspudzie. Pomimo wieku zręcznie wskoczył na grzbiet Lucky’ego i pogalopował

uśpioną polną drogą. Zaledwie dziesięć kilometrów dalej, w Cimochach zaczynały się Prusy. Umówiony przewodnik czekał tuż za granicznym słupem... Wataha kozaków z krzykiem wtargnęła do pałacu. Dowodzący nimi oficer w wielkiej papasze groźnie wymachiwał szablą. — Gdie jenierał? Kuda uszoł etot buntowszczik? Na Rzędzianie wrzaski nie zrobiły wrażenia. Zachował spokój.

— Nie ma hrabiego. Wyjechał do Warszawy — odpowiedział po polsku, chociaż dobrze znał rosyjski.

Kozacy nie dali mu wiary i rozbiegli się po komnatach. Jeden z nich zauważył niedomknięte drzwi szafy i odkrył tajne przejście. Teraz harmider sięgnął zenitu. Żołnierze popędzili podziemnym tunelem, dotarli do ogrodu i wrócili, żeby zdać relację dowódcy. Rozwścieczony oficer całą swoją złość

skierował na Rzędziana. — Ty toże buntowszczik! — popatrzył na starego wiarusa i ciął go szablą przez pierś. Mężczyzna osunął się na podłogę, a na jego kawaleryjskim mundurze pojawiła się krew. Przez całą noc kozacy plądrowali pałac. Strzelali z pistoletów do portretów i obrazów, tłukli porcelanową zastawę i bez żadnego umiaru raczyli się znalezionym w piwnicy winem. Rano odjechali.

Do pałacu wróciła służba. Znaleziono i opatrzono rannego Rzędziana, lecz na ratunek było już za późno. Z wykrwawienia zmarł jeszcze tego samego dnia. Na stole ciągle leżał list, którego Ignacy nie zdążył ukryć, a którym nie zainteresowali się kozacy. Nikt nie przypuszczał, że ów list przetrwa kolejne zawieruchy dziejowe i wiele lat później otworzy drogę do skarbu. A tak właśnie się stało.

ROZDZIAŁ 1 KOBIETA Z WĄSAMI • PROPOZYCJA MILADY • TAJEMNICZY LIST • W POSZUKIWANIU MIERNIKA • BIWAK NAD MAMRAMI • W LEŚNEJ SAMOTNI • SPOTKANIE Z KŁUSOWNIKAMI • PAC I BRZOSTOWSKI • WYNAJMUJĘ TRATWĘ • ZAŁOGA

W KOMPLECIE Moi załoganci śpiewali pewnie już z kwadrans. Szczerze mówiąc i nazywając rzeczy po imieniu, należałoby stwierdzić, że wrzeszczeli jak opętani: Lance do boju, szable w dłoń, Bolszewika goń, goń, goń!... Z mostu z wyraźną przyganą przyglądało się nam dwóch mężczyzn. Sądząc po ubiorze byli turystami, którzy

przyjechali zapolować na suma lub szczupaka. Tymczasem bezradnie moczyli spławiki w wodzie i pewnie uważali, że to hałasy płoszą ryby. Chłopcy nie ograniczali się do krzyków, lecz z uporem godnym lepszej sprawy wymachiwali dwumetrowymi drągami. Zareagowałem, gdy końcówka jednego z nich omal nie musnęła mi głowy. — Przestańcie! — burknąłem. — Weźcie się do roboty, bo nie

wypłyniemy do wieczora. Niechętnie, ale odłożyli drągi, fachowo nazywane pływami lub pychami, i zajęli się przenoszeniem bagaży z wehikułu na nasz „transatlantyk” . Stałem na brzegu i patrzyłem na leniwy, ledwo zauważalny nurt Biebrzy, z trudem przebijającej się przez rozległe pasma przybrzeżnych trzcin. Zastanawiałem się, czy będzie to tylko miło spędzony urlop, do czego raczej nie miałem wątpliwości, czy też rzeka poprowadzi

mnie ku nowej przygodzie. Był początek lipca, lecz wszystko zaczęło się ponad trzy miesiące wcześniej. Właśnie kończył się marzec i słońce coraz śmielej zaglądało do

mojego biurowego pokoiku w gmachu przy Krakowskim Przedmieściu. Siedziałem nad jakimiś papierami, odruchowo przekładałem je na biurku, ale

myślami błądziłem daleko. Chyba jak wszyscy byłem zmęczony zimą, więc każdego dnia rano wyglądałem w drodze do pracy pierwszych oznak wiosny. Niestety, Warszawa ciągle wydawała się szara i ponura. „To nic” — pocieszałem się w duchu. „Jeszcze trochę cierpliwości. Zazielenią się drzewa, będzie można odwiesić do szafy grubą kurtkę i odstawić ciężkie buciory. A potem lato, urlop, wyjazd gdzieś nad jeziora albo w

góry...” . Ostry dźwięk telefonu wyrwał mnie z marzeń i przywrócił do rzeczywistości. Niechętnie podniosłem słuchawkę. Dzwoniono z ministerialnej portierni. Usłyszałem, że poszukuje mnie jakaś kobieta.

— Na pewno chodzi jej o mnie? — upewniałem się, bo z nikim na dziś nie byłem umówiony. — Wyraźnie powiedziała, że z detektywem Dańcem. Drugi taki chyba u nas nie pracuje. I proszę zejść jak najszybciej, bo ta pani jest bardzo zniecierpliwiona. Zbiegłem po schodach. W hallu czekała dość wysoka i tęga kobieta. Ubrana była w czarny, skórzany płaszcz, na głowie miała kapelusz tej samej

barwy. Jej wiek oceniłem na mniej więcej sześćdziesiąt lat. Ze zdziwieniem pod nosem niewiasty zauważyłem ciemne ślady zarostu. „Dama z wąsem” — natychmiast nazwałem ją w myślach. — Pani do mnie? — zapytałem. — Do detektywa Dańca! — odparła tubalnym głosem i zlustrowała mnie od stóp do głowy. — Inaczej sobie pana wyobrażałam. Nie wygląda pan na detektywa.

— Bo i nim nie jestem. Jestem urzędnikiem, który zajmuje się ochroną zabytków — wyjaśniałem zgodnie z prawdą. — Jak zwał, tak zwał! — lekceważąco machnęła ręką. — Chyba nie będziemy rozmawiać na korytarzu. — Oczywiście, że nie. Zapraszam do siebie. Zaprowadziłem ją do swojego ciasnego pokoiku, którego całe umeblowanie stanowiły podniszczone biurko, regał z książkami, trzy krzesła i

mocno już zdezelowany komputer. Pomogłem damie z wąsem zdjąć płaszcz i poprosiłem, żeby usiadła. Zaproponowałem kawę lub herbatę, lecz odmówiła.

Ciekawie rozglądała się po wnętrzu. — Kiepski ten pański apartament — rzekła bez ogródek, a ja musiałem jej przyznać rację. — Nasze ministerstwo do bogatych nie należy. Na wszystko brakuje

pieniędzy. Wyciągnęła rękę. — Nazywam się Emilia Piątkowska. Znajomi mówią na mnie Milady. Czytał pan „Trzech muszkieterów” ? — miała mocny i zdecydowany uścisk dłoni, ale nie to zaskoczyło mnie najbardziej. Czytałem powieść Dumasa i pamiętałem, że Milady była nie tylko uosobieniem zła, lecz również piękną kobietą, a tego ostatniego o damie z wąsem, nawet przy maksimum dobrej

woli, raczej nie mógłbym powiedzieć. Chyba zauważyła moje zdziwienie, bo dodała: — Tak naprawdę, to przezwisko wzięło się nie z książki, tylko od Emilii, od mojego imienia... Zrobiło mi się głupio, więc próbowałem zmienić temat. — A jaką sprawę ma pani do mnie? Od kogo pani o mnie słyszała? Nie odpowiedziała, bo zajęła się szukaniem czegoś w przepastnej torebce. Nie wierzyłem własnym oczom, gdy wyciągnęła z niej nabitą fajkę i

zapalniczkę. Chciałem jej powiedzieć, że w całym budynku ministerstwa obowiązuje zakaz palenia, lecz była szybsza. — Wiem, że nie można, ale i tak zapalę! — oznajmiła kategorycznie, nie pozostawiając mi żadnych szans nawet na próbę dyskusji. — Głupie zakazy są po to, żeby ich nie przestrzegać. Biurowy pokoik zapełnił się wkrótce kłębami dymu i na pocieszenie zostało mi jedynie to, że Milady używała

dobrego gatunku tytoniu. Coraz bardziej zniecierpliwiony czekałem, aż kobieta przejdzie do rzeczy. Wreszcie to zrobiła, chociaż nie do końca. — Nieważne od kogo słyszałam, ale wiem, że jest pan detektywem, szuka pan skarbów i niejeden już znalazł. Przyszłam z pewną propozycją. Razem możemy ubić dobry interes. Powtórnie próbowałem wyjaśnić, że nie jestem detektywem, tylko urzędnikiem. Wyraźnie rozdrażniona

powtórzyła swoje: — Jak zwał, tak zwał... Pomoże pan znaleźć skarb i podzielimy się po połowie. Myślę, że będzie to spora suma. Wystarczy do końca życia. Nie będzie pan już musiał wysiadywać w tej obskurnej klitce.

Starałem się zachować powagę, ale przychodziło mi to z trudem. Iluż to łowców skarbów widziałem w życiu, iluż z nich przyjmowałem w tym

pokoiku? Godzinami potrafili snuć fantastyczne wizje i zapewniać, że skrzynie ze złotem albo worki z klejnotami są na wyciągnięcie ręki. Milady chyba potrafiła czytać w myślach. — Niech pan nie bierze mnie za wariatkę! — powiedziała groźnie. — Wcale tego nie robię. Skąd pani to przyszło do głowy? — Po minie widać. Już ja wiem swoje! — burknęła ze złością, wypuściła z fajki kolejny kłąb dymu i

niespodziewanie zaczęła opowiadać o sobie: — Od niedawna jestem emerytką, ale czterdzieści lat przepracowałam w wojsku. I to na kierowniczych stanowiskach. Rzucali mnie po całej Polsce i zawsze byłam kierowniczką kasyna albo klubu oficerskiego. Nawet nie wie pan, jaka to odpowiedzialna praca. A ja umiałam trzymać dyscyplinę, wszyscy i wszystko musiało chodzić jak w szwajcarskim zegarku.

Z udawanym zrozumieniem pokiwałem głową. — To naprawdę musiała być ciężka i odpowiedzialna praca. — I była! — kobiecie wyraźnie poprawił się humor. — Przede mną majorzy i pułkownicy stawali na baczność. Nie mówię już nawet o nieboszczyku mężu, bo on był tylko chorążym. Znów pokiwałem głową, bo nawet generała stojącego na baczność przed Milady mogłem sobie wyobrazić. Ona

wreszcie uznała, że pora przejść do konkretów. — Jak mówiłam wcześniej, pan pomoże znaleźć skarb, a później dzielimy się po połowie. Nie zastanawiałem się już, czy jest wariatką, ale musiałem damę z wąsem mocno rozczarować. — Prawdopodobnie chodzi pani o jakieś zabytkowe przedmioty. Nawet gdybyśmy je znaleźli, są one własnością państwa. Pani, chociaż też

niekoniecznie, może dostałaby jakieś znaleźne. Ja jestem urzędnikiem, więc nawet na to nie mógłbym liczyć. Zepsułem jej humor, ale jeszcze nie rezygnowała. — Przecież nikt nie musi wiedzieć o naszej umowie i o naszych poszukiwaniach.

— Przykro mi, ale tego typu układy mnie nie interesują — odpowiedziałem najbardziej

zdecydowanie, jak potrafiłem. — Trudno! Poszukam innego wspólnika — do kosza wystukała zawartość wypalonej fajki. — A nie interesuje pana, co to za skarb? Interesowało. I to bardzo, lecz starałem się zachować obojętną minę. — I tak pani nie powie... — Nie powinnam — przyznała mi rację, lecz po chwili sięgnęła do swojej przepastnej torby. Wyjęła kserograficzną odbitkę jakiegoś dokumentu i

położyła na biurku. — Niech pan czyta. To jest — wyjaśniła — kopia dziewiętnastowiecznego listu. Nie wyglądała na znawczynię historii, więc domyśliłem się, że kopię albo oryginał musiała już komuś pokazywać, że zasięgała rady. Już na pierwszy rzut oka zauważyłem, że autorem listu musiał być człowiek biegle władający piórem. Pisownia i stylistyka rzeczywiście wskazywały na pierwszą połowę XIX wieku. Czytałem: Szanowny Jenerale,

Czcigodny Hrabio! Mój Sąsiedzie, Przyyacielu i Bracie... Kolejne zdania i akapity wnosiły do treści niewiele. Zawierały grzecznościowe uprzejmości, zachwyty nad pałacem, który podobno ma tyle drzwiow, ile rok ma dniow i podziękowania za bliżej nieokreśloną pomoc, jakiej kiedyś nadawca doznał od adresata listu. Były też rozważania, co czeka nieszczęsną Polskę po przegranej rewolucyi.

— Niech pan czyta tutaj — Milady pokazała palcem odpowiedni fragment: Rzecz ową, naycennieyszą ukryją, gdzie Bobra znak cyrkla robi, gdzie na zgubę Bobrana kaplica stała y gdzie Braci naszych mieysce spotkań. Znasz Hrabyo to mieysce... . List urywał się nagle, nie było podpisu. Wyglądało to tak, jakby ktoś odciął przynajmniej jedną trzecią strony. — A gdzie reszta listu? — zapytałem rozczarowany.

— Miałam tylko ten fragment — odpowiedziała, lecz nie zabrzmiało to przekonująco. Oddałem odbitkę, a ona schowała ją do torebki. — Domyśla się pan, do kogo był adresowany list? Domyślałem się, ale nie chciałem zdradzać się ze swoją wiedzą. — A pani się domyśla? Uśmiechnęła się z wyższością.

— Nie domyślam się, tylko wiem. W dodatku panu powiem, bo to żadna tajemnica. Bobra, to dawna nazwa Biebrzy, a w tamtych stronach stał tylko jeden pałac... — ...pałac hrabiego Paca w Dowspudzie — dokończyłem. Z aprobatą pokiwała głową. — Nie jest pan taki głupi, na jakiego wygląda. Ten wątpliwy komplement niespecjalnie

przypadł mi do gustu, ale nie zareagowałem. Nie chciałem zrażać Milady, bo liczyłem, że uda mi się wyciągnąć z niej jeszcze jakieś informacje na temat tajemniczego listu. Ku mojemu zdziwieniu dama z wąsem stawała się coraz bardziej rozmowna. — Nie zapyta pan, skąd wzięłam list? — Nie mam odwagi, skoro nie zostaliśmy wspólnikami. — Niech stracę! — zdecydowała się

bez żadnych zachęt z mojej strony i opowiedziała o zdarzeniu sprzed dziesięciu lat. Była wówczas kierowniczką kasyna oficerskiego w Węgorzewie. — Miasteczko niewielkie, znałam tam prawie wszystkich. Kiedyś przyszedł do mnie taki tamtejszy pijaczek. Nazywał się Miernik, chyba Kazimierz było mu na imię. Mieszkał na Ogrodowej, a to przez ogródki działkowe tylko kawałek do koszar. Przyniósł

jakieś dwie stare książki po francusku i ten list. Chciał sprzedać, bo zabrakło mu na wódkę. Zaczepiał każdego po kolei, aż wreszcie trafiło na mnie. — I pani kupiła? — Zaraz tam kupiłam — skrzywiła się. — Na książki nawet nie spojrzałam, bo nie znam francuskiego. A list wzięłam tylko dlatego, że Miernik był strasznie namolny. Dałam mu chyba na ćwiartkę. Wkrótce potem z Węgorzewa przeniosłam się do Zegrza.

Milady twierdziła, że wtedy nawet nie przeczytała listu. Wrzuciła pomiędzy domowe szpargały i zapomniała o nim. Wygrzebała go dopiero niedawno z dna komody, gdy po śmierci męża robiła w mieszkaniu generalne porządki. — Nie pytała pani, skąd Miernik wziął list? — Nie musiałam pytać, bo on gadał jak nakręcony, byle tylko wcisnąć towar. Podobno jego dziadek, zanim po

wojnie przeniósł się na Ziemie Odzyskane, był organistą gdzieś koło Suwałk i te szpargały znalazł na kościelnym strychu.

Milady sięgnęła po płaszcz i kapelusz, jeszcze raz wyraziła ubolewanie, że nie chcę jej pomóc w poszukiwaniach skarbu. — A skąd pani wie, że w liście jest mowa o skarbie? Znów się rozzłościła.

— A o czym innym? Co to jest rzecz najważniejsza? Chyba nie chodzi o worek piasku czy kamieni. Jeżeli jest pan historykiem, to powinien pan wiedzieć, że Pac w tamtych czasach zaliczał się do najbogatszych ludzi w Polsce. To akurat wiedziałem. Rozsierdzona Milady rzuciła na biurko swoją wizytówkę. — Gdyby jednak pan zmienił zdanie, to proszę zadzwonić. A jak nie, to

sama znajdę skarb. U mnie, jak już coś postanowię, nie ma odwrotu! Zaabsorbowany innymi obowiązkami, długo nie wracałem do sprawy dziewiętnastowiecznego listu, chociaż skłamałbym mówiąc, że nie zaintrygowała mnie jego treść. Niewątpliwie kryła w sobie jakąś zagadkę, a może nawet miała rację Milady, że zawierała wskazówkę, jak dotrzeć do ukrytego skarbu. Kończył się kwiecień, zieleniły się i

kwitły drzewa, niemal każdy marzył, żeby chociaż na dzień lub dwa wyrwać się z miasta, posiedzieć nad wodą, pospacerować po lesie. Nie trzeba dodawać, że też miałem takie marzenia. Pomocny w tym roku okazał się kalendarz. Święto Pracy wypadało w środę, rocznica Konstytucji 3 Maja w piątek, więc zapowiadał się wyjątkowo długi weekend. Wystarczało wziąć urlop w czwartek i można było leniuchować beztrosko przez pięć dni. Setki tysięcy osób, jak Polska długa i

szeroka, zacierały z tego powodu ręce. Tym razem i ja postanowiłem skorzystać z okazji. Usłyszałem wprawdzie od dyrektora Hipolita Wróbla, że jestem migającym się od pracy obibokiem, że urlop mam prawie codziennie, lecz podanie podpisał mi bez problemów. Uradowany perspektywą wyprawy, pierwszej w tym roku jeśli nie liczyć wyjazdów służbowych, we wtorek po południu spakowałem plecak, z pawlacza wyciągnąłem niewielki namiocik i śpiwór. Już wcześniej

postanowiłem, że pojadę na Mazury, gdzieś w okolice Wielkich Jezior. Może znajdzie się okazja, żeby chociaż na parę godzin wynająć jakąś łajbę, a jeśli nawet nie, to przynajmniej wstąpię na przystań, posiedzę na pomoście i popatrzę na żagle. To też miało swój urok.

Snułem te plany, gdy przypomniałem sobie wizytę Milady. Przekonywała

mnie, że list kupiła w Węgorzewie od miejscowego pijaka. Jak się on nazywał? — usiłowałem teraz sobie przypomnieć. Aha, Kazimierz Miernik, który mieszkał przy ulicy Ogrodowej. „Być może ten człowiek żyje do dzisiaj. Może dowiedziałbym się czegoś więcej o pochodzeniu dokumentu” — pomyślałem i postanowiłem, że właśnie od Węgorzewa zacznę swoją eskapadę. Wyjechałem wczesnym rankiem. Naiwnie liczyłem, że o tej porze nie

będzie tłoku na drogach. Niestety, podobnie rozumowali inni. Długi sznur pojazdów ciągnął się szosą prowadzącą na północ. Wędkarze, żeglarze, amatorzy grilla — wszyscy się spieszyli, wszyscy jak najszybciej chcieli być na miejscu. Starałem się jechać zgodnie z przepisami, co irytowało wielu kierowców. Wyprzedzając mój wehikuł trąbili, niektórzy nie szczędzili obraźliwych gestów. Nie było to przyjemne, lecz nie

zwracałem na nich uwagi, zdążyłem już przyzwyczaić się do takich zachowań. Dzień był ciepły i słoneczny, więc szeroko odkręciłem boczną szybę. Włączyłem radio i poszukałem muzyki. Wróćmy na jeziora, Na samotny brzeg. Zostań tu, gdzie las i woda, Masztów cichy śpiew. Białe żagle,

Które kryje mgła. I nic nie mów, Bo przygoda trwa. Wróćmy na jeziora, Gdy zapadnie mrok. Znajdziesz tu swoją przygodę, Wrócisz tu za rok. Lubiłem tę starą piosenkę „Czerwonych Gitar” , nadal chętnie nuconą przy ogniskach i w żeglarskich przystaniach, a teraz szczególnie

wydawała mi się na czasie. Wprawdzie na krótko, ale właśnie wracałem na jeziora i zamierzałem poszukać tam swojej przygody.

Pomimo tłoku na szosie, wehikuł pochłaniał kolejne kilometry i podróż wcale nie wydawała się nużąca. Za Łomżą zatrzymałem się w przydrożnym zajeździe, żeby zjeść mocno spóźnione śniadanie. Zamówiłem jajecznicę na

kiełbasie, wziąłem do tego kawę i usiadłem przy ustawionym na zewnątrz stoliku z parasolem. Jadłem, wystawiałem twarz do coraz mocniej przygrzewającego słońca i zastanawiałem się, co czeka mnie w najbliższych dniach. Przy sąsiednim stoliku ulokowali się dwaj kierowcy ciężarówek. Pochłaniali wielkie porcje golonki i narzekali, że wszyscy mają weekend, a oni muszą pracować. Z docierających do

moich uszu strzępów rozmowy dowiedziałem się, że jadą do Estonii, w dodatku z towarem, który może się zepsuć, więc szybko muszą dostarczyć go na miejsce. W duchu musiałem przyznać im rację, bo też nie miałbym uradowanej miny, gdyby w świąteczny dzień kazano mi setki kilometrów pędzić na złamanie karku czterdziestotonowym kolosem. W dodatku byłem wdzięczny tirowcom, bo zajęci własnymi sprawami, nie zwracali uwagi na

wehikuł. Nie usłyszałem więc zwykłych w podobnych sytuacjach rad, abym oddał gruchota na złomowisko. Powiedziałem im „do widzenia” i znów ruszyłem w drogę. Wkrótce zostawiłem za sobą Pisz, po lewej stronie miałem niewidoczne z szosy jezioro Śniardwy. Nie bez racji nazywa się je Mazurskim Morzem. I nie chodzi tu tylko o wielkość, rzeczywiście, imponującą. Nawet najbardziej

doświadczony żeglarz nie powinien lekceważyć Śniardw — wystarczy przypomnieć tragiczne żniwo, jakie przed kilkoma laty zebrał tu biały szkwał. W Giżycku było tłoczno jak w pełni sezonu. Nie miałem takiego zamiaru, ale pewnie długo musiałbym szukać miejsca do parkowania. Ten pierwszy w tym roku najazd turystów sprawił zapewne, że ręce zacierali właściciele restauracji, barów i sklepów. Powoli już mogli podliczać zyski.

Pomyślałem, że w Węgorzewie, do którego dotarłem dwadzieścia minut później, jest podobnie. Zatrzymałem się przy stacji PKN Orlen, bo należało „nakarmić” wehikuł. Zatankowałem do pełna i zapłaciłem rachunek, który wysokością mógł o ból głowy przyprawić nawet człowieka znacznie lepiej zarabiającego ode mnie. — Jak dojechać na ulicę Ogrodową? — zapytałem benzyniarza. Pokazał mi palcem.

— Tutaj. Pierwsza w lewo. Uliczka łagodnie pięła się pod górę, po jej obu stronach stały domki kryte czerwoną dachówką, na podwórzach zieleniły się drzewa i krzewy. Nie była długa, kończyła się tak, jak mówiła Milady, przy ogródkach działkowych. Zatrzymałem się i rozglądałem się za jakimś przechodniem. Akurat z sąsiedniej posesji wyszła podpierająca

się laską siwowłosa kobieta. Wysiadłem z wehikułu. — Przepraszam panią — ukłoniłem się grzecznie. — Szukam Kazimierza Miernika. Wiem, że gdzieś tutaj mieszka albo mieszkał... Kobieta popatrzyła na mnie badawczo i zdecydowanie pokręciła głową. — Ktoś taki nigdy tutaj nie mieszkał. Jestem pewna! — Ale mówiono mi... — Ktoś się pomylił albo celowo

okłamał. Ja tu zaraz po wojnie sprowadziłam się z Wileńszczyzny. Żadnego Miernika nigdy nie było. A i w całym Węgorzewie raczej nie było takiego. Całkiem mnie zamurowało. Wierzyłem mojej rozmówczyni i już wiedziałem, że Milady skłamała. Tylko po co to zrobiła? W dodatku łgała niezwykle przekonująco. Nigdy nie posądzałbym jej o takie umiejętności. — Naprawdę nie znajdzie pan tutaj żadnego Miernika — kobieta

spojrzała na zegarek. — Na mnie już czas, bo nie zdążę do kościoła. Nogi — znacząco postukała laską w chodnik — już nie takie jak kiedyś. — Mogę podwieźć — zaproponowałem. Chętnie się zgodziła i wkrótce byliśmy przed niewielkim kościołem, jak zdążyłem się już dowiedzieć, pod wezwaniem Matki Boskiej Fatimskiej. Podziękowałem za informacje i pojechałem na przystań. Zgodnie z przewidywaniami panował tu niemały ruch. Przy pomoście

kołysały się dziesiątki łódek, często niezwykle „wypasionych” i zapewne kosztujących krocie. Niektóre rzucały cumy i na włączonych silnikach wypływały w stronę niewidocznego stąd jeziora Mamry. Spacerowałem po porcie i z prawdziwą przyjemnością wdychałem wilgotne powietrze, lecz minę miałem nietęgą. Szybko zorientowałem się, że nie wynajmę żadnej łajby. Nie brakowało wprawdzie wolnych, ale tylko

takich, które były zdecydowanie nie na moją kieszeń. Sen o żeglowaniu prysł jak mydlana bańka.

Z konieczności zdecydowałem się na spacer po miasteczku, które znałem nie najgorzej, ale w którym nie byłem od trzech lat. Węgorzewo, po niemiecku nazywane Angerburgiem, ma długą historię. Wszystko zaczęło się od drewnianego zamku, który w 1336 roku Krzyżacy zbudowali u ujścia

Węgorapy. Trzydzieści lat później spalili go Litwini, ale rycerze Najświętszej Marii Panny postawili nowy, tym razem murowany. W jego cieniu wyrosła osada, której książę Albrecht Fryderyk Hohenzollern w 1571 roku nadał prawa miejskie. Dziejowe zawieruchy i plagi nie oszczędzały Angerburga. W 1656 roku został zniszczony przez Tatarów w służbie polskiego króla Jana Kazimierza, a na początku XVIII wieku

mieszkańców zdziesiątkowała epidemia dżumy. Skrupulatni kronikarze odnotowują ponadto, że w 1734 roku w węgorzewskim zamku przebywał król Stanisław Leszczyński, który przez Prusy uciekał do Francji przed Rosjanami. Osobny rozdział napisała ostatnia wojna światowa. Bliskość Wilczego Szańca, w którym rezydował Hitler, sprawiła że niemieckie dowództwo wojsk lądowych obrało na swoją siedzibę podwęgorzewskie Mamerki. Z kolei w

nieodległym Pozezdrzu jedną ze swoich kwater miał Heinrich Himmler. I tu, i tam do dzisiaj zachowała się część bunkrów, udostępnionych do zwiedzania. Rosjanie, w styczniu 1945 roku wkraczający do Prus Wschodnich, stosowali taktykę spalonej ziemi. Nie oszczędzili również Węgorzewa, z dymem puścili całe centrum. Do dziś nie ma tu typowego rynku — wielki plac z muszlą koncertową w środku otaczają przypadkowe, przeważnie

pozbawione wdzięku, kamienice i pawilony. Natomiast samo miasteczko robi sympatyczne wrażenie i na korzyść zmienia się z roku na rok, o czym teraz mogłem przekonać się na własne oczy. Problem w tym, że jak całe Mazury ożywa tylko w sezonie, kiedy staje się bramą na Wielkie Jeziora. W innych miesiącach życie toczy się tu leniwie i sennie. W dodatku nie jest to łatwe życie. Jedynym poważnym pracodawcą jest 11. Mazurski Pułk Artylerii im. gen.

Józefa Bema, lecz wojsko nie przygarnie wszystkich i stąd pnące się stale słupki bezrobocia. W niewielkim lokalu, niedaleko odrestaurowanego i sprzedanego prywatnemu inwestorowi zamku, zjadłem pizzę. Byłem trochę zmęczony kilkugodzinną podróżą i spacerem. Należało jeszcze zrobić zakupy i poszukać noclegu.

To jednak jeszcze nie było lato. Obudziłem się zziębnięty, szybko wygramoliłem się ze śpiwora i wyskoczyłem z namiotu. Dopiero stumetrowa przebieżka sprawiła, że wróciło normalne krążenie krwi i przestałem trząść się jak galareta. Wczoraj, krótko przed zapadnięciem zmierzchu, wyszukałem całkiem puste, nieduże pole biwakowe nad Mamrami. Rozstawiłem namiocik,

rozłożyłem karimatę i śpiwór, a następnie rozpaliłem małe ognisko i upiekłem nadzianą na patyk kiełbaskę. Księżyc świecił oślepiającym blaskiem, odbijał się w nieruchomej toni jeziora, cisza była taka, że dzwoniło w uszach, czasem tylko zmącił ją delikatny plusk wody. Pewnie jakaś ryba zaplątała się w trzcinach albo umykała przed goniącym ją drapieżnikiem. Tego mi właśnie brakowało przez

ostatnie miesiące. Trochę obawiałem się komarów, ale w tym roku jeszcze chyba nie zaczęły swoich harców, bo nigdzie nie słyszałem złowieszczego bzyczenia, zapowiadającego krwiożerczy atak. Ognisko dogasło, więc położyłem się spać. I zmarznięty obudziłem się o brzasku... Zapowiadał się kolejny pogodny dzień. Umyłem się, a raczej ochlapałem się lodowato zimną wodą, otworzyłem mięsną konserwę, zrobiłem kanapki.

Może nie było to zbyt wytworne śniadanie, ale na brak apetytu nie narzekałem. Jedząc, zastanawiałem się, co dalej. Żeglowanie przeszło mi koło nosa, poszukiwania mitycznego Miernika straciły sens, do Warszawy nie chciałem wracać, bo miałem przed sobą jeszcze cztery wolne dni. Siedziałem i myślałem, wreszcie klamka zapadła. Zwinąłem namiot i zapakowałem go do bagażnika, posprzątałem po biwaku.

— Do zobaczenia, Mazury! — powiedziałem głośno. Odpowiedziała mi tylko cisza, więc wsiadłem do wehikułu. Drogi w dawnych Prusach Wschodnich są wąskie i kręte. Budowano je w ten sposób, żeby wykorzystać naturalne ukształtowanie terenu. Podobno brano pod uwagę również względy militarne, bo na wijącej się jak piskorz szosie łatwiej schronić się przed wrogimi samolotami. Tak już zostało. Do granicy obecnych

województw warmińsko– mazurskiego i podlaskiego znalazłem bodaj jeden prosty odcinek — była to niedawno wybudowana obwodnica Gołdapi. Minąłem Filipów, sporo czasu

zajęło mi przebijanie się przez zapchane tirami Suwałki, wreszcie Sejny i Giby, niewielką letniskową osadę nad jeziorami Gieret i Pomorze. Byłem zaledwie o parę kilometrów od celu podróży, z którym łączyło mnie tyle

wspomnień. Alarmowy system Gubernatora zadziałał widocznie niezawodnie, bo właściciel pojawił się na progu, gdy tylko zbliżyłem się do bramy jego puszczańskiej samotni. Chociaż bliżej było mu do osiemdziesiątki niż do siedemdziesiątki, ciągle trzymał się prosto, a ruchy miał energiczne. Uśmiechnął się szeroko i uściskał mnie serdecznie. Nie był to jednak koniec powitań. Zza chałupy ze szczekaniem wypadł

łaciaty foksterier, za nim wielkimi susami pędził szary kocur, który natychmiast wskoczył mi na ramię. Zwierzaki pamiętały mnie, domagały się głaskania i przytulania. — Wystarczy tych czułości. Dajcie Pawłowi spokój — strofował je Gubernator, ale nie reagowały. Do mnie zwrócił się z wymówką: — Mogłeś zadzwonić, że przyjedziesz. Ugotowałbym jakiś porządny obiad. — Nie dzwoniłem, bo pan i tak nigdy nie odbiera telefonów —

odpowiedziałem zgodnie z prawdą. Robert Jurewicz, nazywany Gubernatorem, uchodził w okolicy za wyjątkowego dziwaka. W rzeczywistości był mądrym i wykształconym człowiekiem. Jako architekt zrobił karierę we Francji, dopiero na emeryturze wrócił do kraju, od nadleśnictwa odkupił zrujnowany dom i osiadł w Puszczy Augustowskiej.

Samotnia Gubernatora z zewnątrz sprawiała przygnębiające wrażenie. Większość okien była zabita deskami, oficjalnie Jurewicz korzystał tylko z kuchni i niewielkiego pokoju. W rzeczywistości dom krył wiele tajemnic, które poznałem, gdy szukałem skarbu UB i później, kiedy przez miesiąc musiałem zaopiekować się psem Dropsem i kotem Bigosem. Nie byłem głodny, więc siedzieliśmy i piliśmy kawę. Gubernator zmierzwił swoją długą, siwą brodę i

popatrzył na mnie badawczo. — Przyjechałeś towarzysko, czy znów tropisz jakąś zagadkę? — Trochę tak, trochę tak — odparłem wymijająco. — To dłuższa opowieść. Jeszcze będzie okazja porozmawiać. A co u pana? — Cóż u mnie może być? Siedzę w tej leśnej głuszy, tylko z psem i kotem mogę pogadać. Czasem wybiorę się na ryby i to jedyna rozrywka.

— Biorą? — Różnie bywa. Wiesz przecież, że mam poważnych konkurentów. Gubernator miał na myśli Pampucha i Siejaka, najbardziej w okolicy znanych kłusowników. — Zniszczył pan im dwa agregaty — przypomniałem. — Kupili nowy? — Podobno teraz mają siatkę. Znów ukręcili mi kłódkę w łodzi. Niech ich tylko spotkam, to pożałują! Aha, pewnie nie wiesz, że teraz „rybacka”

brygada jest trzyosobowa, bo dołączył do nich Miszkiel. — Ten, co siedział w więzieniu? — Ten sam. Siedział za jazdę po pijanemu na rowerze, a ty jego matce napisałeś podanie do sądu — w głosie Gubernatora zabrzmiała przygana. — Nawypisywałeś głupot, że potrzebny jest na gospodarstwie. Dali przerwę w odbywaniu kary i teraz jest dodatkowy ambaras. — Pan by też napisał...

— Może i tak — machnął ręką. — Ale to ty jesteś dobroczyńcą. Tak ciebie nazywa i pytał, kiedy przyjedziesz, bo musi osobiście podziękować. — Niepotrzebne mi jego podziękowania. Nie zamierzam spotykać się z kłusownikami. Gubernator uśmiechnął się pod nosem. — Nie zamierzasz, ale pewnie się spotkasz. I to niedługo. Nie wiedziałem, o co mu chodzi.

Jurewicz nigdy nie wpuszczał kłusowników do domu, a jeśli próbowali złożyć wizytę, straszył ich strzelbą, starym obrzynem, który posiadał nielegalnie i z tego powodu już parokrotnie zdarzały się mu kłopoty z policją. Teraz Gubernator wyjaśnił, że chce, abym go podwiózł do sklepu w Gibach, bo musi zrobić zakupy. A prawie w ciemno można obstawiać, że będą

tam siedzieć kłusownicy i raczyć się swoim ulubionym winem marki „Suwalski Patyk” . Zbliżało się południe, gdy wybraliśmy się do Gib. Przed sklepem Szarejki stało kilka samochodów, wyraźny znak, że i tutaj turyści wybrali się na długi weekend. Niestety, Gubernator miał rację. Przy ustawionym na tarasie stoliku siedzieli Pampuch, Siejak i ich kompan, którego wcześniej nigdy nie widziałem. Dyskutowali o czymś zawzięcie, gestykulowali, a nieogolone

twarze poczerwieniały pewnie nie tylko od słońca. „Rybakom” chyba dzisiaj

powodziło się nie najgorzej, bo przed każdym stała prawie pełna butelka „patyka” . Na nasz widok wszyscy zerwali się z miejsc. — Dzień dobry, panie Gubernatorze! Cześć, Paweł! Co za niespodzianka! Zapraszamy do nas! W odpowiedzi Jurewicz pogroził

palcem. — Zaraz przyjdę! Będziecie żałować tego spotkania — ostrzegł. Zwrócił się do mnie: — Sam zrobię zakupy, bo ty się nie znasz na trunkach, nie wiesz, co jest dobre. Możesz iść do nich. Niechętnie, ale tak zrobiłem. Powitania i wymiana uprzejmości trwały pewnie z pięć minut. Najbardziej aktywny był Miszkiel. — Jesteś, mój dobroczyńco! Wszystko wiem od matki. To ty

wyciągnąłeś mnie z kryminału! — wykrzykiwał, aż ze zdziwieniem oglądali się przechodzący koło sklepu ludzie. — Wypijesz z nami winko? — dopytywali się Siejak i Pampuch. — Doskonale wiecie, że takiego świństwa nie biorę do ust. — To może piwko? My stawiamy! Poczułem się zniecierpliwiony tą nachalną gościnnością. — Widzicie chyba, do diabła, że jestem za kierownicą. A co wy dzisiaj

tacy hojni? Wygraliście w lotto? Nie wygraliście, tylko znów kłusujecie! — Nie kłusujemy — zaprzeczyli bez przekonania. Dźwigając dwie torby z zakupami, ze sklepu wyszedł Gubernator. Stanął przy stoliku jak kat nad ofiarami. — Kto znowu urwał kłódkę w mojej łódce? Odpowiadać i to już! Kłusownicy patrzyli na siebie z zakłopotaniem. — To nie my...

— A kto? Pampuch chciał być dowcipny. — Pewnie duch Bartosza — miał na myśli zamordowanego przed wiekami strażnika królewskiej puszczy, którego zjawa czasem ponoć pojawiała się nad Jeziorem Mokrym. Gubernator odstawił na bok zakupy i zgarnął ze stołu butelki z „patykami” . — Odpowiadajcie, bo wszystko wyleję.

Trudno byłoby o bardziej skuteczną groźbę. Kłusownicy podnieśli larum.

— Niech pan nie wylewa! Szkoda wina! — bili się w piersi i zapewniali, że zaraz po weekendzie odkupią kłódkę. To nie usatysfakcjonowało Jurewicza. — Macie z daleka omijać Jezioro Mokre, bo strzelba będzie w robocie. Nie pożałuję śrutu!

Zostawiliśmy użalających się nad swoim losem „rybaków” i wróciliśmy do domu. Gubernator usmażył pyszne placki z młodych ziemniaków i ciągle utyskiwał, że nie może mnie podjąć bardziej wykwintnym daniem. Po obiedzie zdecydował się na drzemkę, a ja zrobiłem spacer po okolicy. Podobnie jak wczoraj, dzień był ciepły i słoneczny. Świergotały ptaki, drzewa nabierały zieleni, ciągle jeszcze nieśmiałej, bo Suwalszczyzna nieprzypadkowo uchodzi za polski

biegun zimna. Wegetacja roślin jest tu przynajmniej o dwa tygodnie późniejsza niż w innych regionach kraju. Doszedłem do ośrodka Kukle, posiedziałem na pomoście, popatrzyłem na jezioro Pomorze, na którym kołysało się kilka kajaków i jedna, samotna żaglówka. Wieczorem przenieśliśmy się do „apartamentów” Gubernatora. Tak nazywał on komfortowo wyposażone pomieszczenia za rozsuwaną ścianą, o

których wiedzieli nieliczni. Były tu dwie sypialnie, bogato wyposażona biblioteka, nowoczesny sprzęt komputerowy mógł przyprawić o zawrót głowy, sprawnie działała klimatyzacja. Na stole nie mogło zabraknąć whisky przedniej marki, w gustownych szklaneczkach grzechotały kostki lodu, sobie Jurewicz nie odmówił cygara. — A teraz opowiadaj! — zachęcił. Opowiedziałem więc o wizycie Milady, o dziewiętnastowiecznym liście i

o zakończonej fiaskiem wyprawie do Węgorzewa. Nie przerywał mi, słuchał z zainteresowaniem, czekał, aż skończę. — I zamierzasz poszukać tej „rzeczy najważniejszej” — skomentował. Trochę się zawahałem. — Nie wiem, czy powinienem. O wszystkim dowiedziałem się od Milady, odmówiłem współpracy... Czy nie byłaby to nieuczciwa konkurencja? — Przecież sam mówisz, że ten skarb, jeśli istnieje, jest własnością

państwa. Obojętne, kto go znajdzie. A ta Milady nie zagrała z tobą uczciwie. Po co kłamała, po co mówiła o nieistniejącym Mierniku. Chyba — przekonywał — nie powinieneś w tej sytuacji mieć skrupułów.

Nie przekonał mnie może do końca, ale byłem skłonny przyznać mu rację. Sącząc whisky, rozmawialiśmy o liście. Żałowałem, że Gubernator go nie widział, znał tylko z mojej opowieści. Był człowiekiem o

analitycznym umyśle i mógł dojść do interesujących wniosków. Na początku zgodziliśmy się, że Bobra to obecna Biebrza, musiało chodzić o pałac w Dowspudzie, bo innego nigdy nie było w tych stronach, więc list adresowano do hrabiego Ludwika Michała Paca. Zgadzaliśmy się też co do nazwiska nadawcy. — Czerwony hrabia... — zaczął Gubernator.

— ...hrabia Karol Brzostowski, właściciel dóbr sztabińskich — dokończyłem. Rzeczywiście, ze względu na postępowe poglądy, nazywano go „Czerwonym Hrabią” . Był sąsiadem Paca, przyjaźnili się, razem walczyli w Powstaniu Listopadowym. Jedynie Brzostowski wchodził w rachubę, żeby dojść do takiego wniosku wystarczała nawet dość pobieżna znajomość historii Polski.

Nie odkrywaliśmy więc Ameryki, a dalej zaczynały się same niewiadome. Kim był Bobran, gdzie stała jakaś kaplica, gdzie Bobra w znak cyrkla płynie... Jak zapamiętałem z lekcji geografii, Biebrza ma ponad 160 kilometrów długości, zatem bez dodatkowych wskazówek można szukać wiatru w polu, a raczej na rzece... Gubernator po raz ostatni dolał do szklaneczek aromatycznego trunku. — Trzeba spać! Rano idziemy na ryby.

Jęknąłem. — Przecież wie pan, że ja nie łowię. — Nie musisz. Popatrzysz, pokibicujesz, pooddychasz świeżym powietrzem — nie zważał na protesty. — Pewnie wszystko wyłapali kłusownicy... — Zobaczymy! Zawsze najlepiej jest przekonać się na własne oczy. Obudził mnie zaraz po wschodzie słońca. Z wędkami, bo mnie też został wręczony długi bambusowy kij,

pomaszerowaliśmy przez las mokry od porannej rosy. Zatrzymaliśmy się nad Jeziorem Mokrym, gdzie Gubernator trzymał swoją wiosłową krypę. Rzeczywiście, kłódka była urwana. Bez zapału wziąłem się do wioseł i popłynęliśmy na wyspę Bartosza. Przez prawie godzinę haczyki moczyły się w wodzie, a żaden ze spławików nie chciał

nawet drgnąć. Później poszło znacznie lepiej. Nawet ja zdołałem złowić kilka płotek, a Gubernator wyciągnął kilogramowego szczupaka i nieco większego leszcza. — Bez rewelacji, ale bywało dużo gorzej — Gubernator wreszcie dał znak do odwrotu. Przed domem czekał kot, miauczał i próbował wkładać łapę do wiaderka z naszą zdobyczą. Uspokoił się dopiero wtedy, gdy dostał trzy spore płotki.

Pożarł je błyskawicznie, a potem ułożył się na słońcu i zamknął oczy. Gubernator wypatroszył i usmażył ryby, ze smakiem zjedliśmy to późne śniadanie albo wczesny obiad. Trzy dni spędziłem w leśnej samotni. Dawno nie miałem okazji do takiego leniuchowania. Czas płynął od posiłku do posiłku, wypełniany spacerami po okolicy i rozmowami z Jurewiczem. Zastanawiałem się, jak powinienem spędzić lipcowy urlop, a właściwie już wiedziałem, że wybiorę

się na Biebrzę. — Wypożyczę kajak — podzieliłem się planami z Gubernatorem. — A może lepiej tratwę? Zdziwiłem się. — Przecież nie wybieram się na Dunajec. Naprawdę nie wiedziałem, że od kilku lat dużą popularnością cieszą się spływy tratwami po Biebrzy. Za odpowiednią opłatą można taki „okręt” wypożyczyć z całym niezbędnym

wyposażeniem. Poszukałem w Internecie. Wszystko się zgadzało, w okolicach Lipska i Sztabina funkcjonowało kilka sezonowych wypożyczalni. Odstraszająco działały jedynie ceny, bo za pierwszy dzień rejsu należało zapłacić 300 złotych, a za każdy następny połowę tej sumy. Tygodniowa wyprawa, bo o takiej myślałem, kosztowałaby więc aż 1200 złotych. To trochę nie na moją urzędniczą kieszeń.

Pomocna okazała się relacja, którą znalazłem na jednym z blogów. Jej autor barwnie i interesująco opisał swoją ubiegłoroczną wyprawę po Biebrzy. Przy okazji informował, że tratwę pożyczał u pana Chomki w Nowym Lipsku. Była mniejsza od oferowanych gdzie indziej, ale dzięki temu wyszło sporo taniej. Postanowiłem kuć żelazo, póki gorące, i do Warszawy wracałem nieco okrężną trasą.

Nowy Lipsk okazał się niewielką wioszczyną złożoną z kilkunastu chat rozrzuconych wśród lasów i nadbiebrzańskich bagien. Trochę błądziłem, dwukrotnie musiałem pytać o drogę, ale wreszcie znalazłem samotnie stojący drewniany dom. Na spotkanie wybiegł mi podpalany wilczur. Szczekał głośno, lecz zarazem przyjaźnie machał ogonem, więc bez specjalnych obaw wysiadłem z wehikułu.

Zwabiony hałasem na progu pojawił się siwowłosy, ostrzyżony najeża mężczyzna. Musiał mieć z sześćdziesiąt lat albo więcej. — Dzień dobry! — powiedziałem. — Szukam pana Chomki. Chciałbym... — Już pan znalazł — przerwał. — Ale nie będziemy rozmawiać na podwórku. Zapraszam do środka. Usiedliśmy w skromnie umeblowanej, ale starannie wysprzątanej kuchni,

gospodarz zaparzył herbatę i dopiero wtedy pozwolił mi przejść do konkretów. — Dowiedziałem się, że wypożycza pan tratwy. Chciałbym jedną wynająć na początku lipca. W zamyśleniu pokiwał głową. — Tak, mam dwie tratwy. Sam je zbudowałem, ale oficjalnie żadnej wypożyczalni nie prowadzę. Za duża jest w okolicy konkurencja. — Chyba jakoś możemy się dogadać?

— zasugerowałem. — Nie potrzebuje żadnych rachunków i faktur. Znów kiwnął głową. — Moglibyśmy, ale jest inny problem. Dzisiaj nie zobaczy pan tych tratw. Jeszcze ich nie ściągnąłem na wodę, a przez zimę stały u sąsiada w stodole. Pech, bo sąsiad wyjechał na kilka dni. Wróci dopiero jutro albo pojutrze. Odpowiedziałem, że to żaden problem, bo jego tratwę widziałem na

zdjęciach w Internecie. — W sam raz dla mnie. Nie potrzebuję żadnego kolosa, do luksusów też nie jestem przyzwyczajony. Mężczyzna wyraźnie się ucieszył z mojej odpowiedzi. — Skoro tak, to pewnie dojdziemy do porozumienia. Jedna tratwa ciągle jest wolna. Drugą, nie dalej jak poza wczoraj, zarezerwowała taka pani. Też — popatrzył przez okno na tablice rejestracyjne wehikułu — była z

Warszawy. Trochę dziwna kobieta, pewnie w moim wieku, ale dziarska, jakby diabeł w niej siedział. W dodatku miała wąsy. Naprawdę! Ostrzegawcze światełko zapaliło się mi w głowie. — Miała wąsy? Pamięta pan może nazwisko? — Nie pamiętam, ale mogę sprawdzić — sięgnął po leżący na parapecie

zeszyt. — Zapisałem jej adres i telefon — przez chwilę, śliniąc palce, przewracał kartki. — O, jest! Nazywa się Piątkowska, Emilia Piątkowska... — Milady! — powiedziałem sam do siebie. Nie krył zdziwienia. — Pan ją zna? Patrzcie państwo, niby ta Warszawa wielka, a takie przypadki chodzą po ludziach. — Miałem okazję poznać. I nie wiem, czy to jest przypadek —

przekonałem się właśnie, że Milady nie zrezygnowała z poszukiwań skarbu i w dodatku wpadła na identyczny pomysł jak ja. Kolejny raz musiałem przyznać, że jej nie doceniłem, gdy w marcu przyszła z dziewiętnastowiecznym listem. — Od kiedy chce wynająć tratwę? To chyba żadna tajemnica — zapytałem. Znów musiał zajrzeć do zeszytu. — Od trzeciego lipca i na cały tydzień.

A pan, od kiedy? — W takim razie o dzień później i też na tydzień. Przyglądał mi się badawczo, ale nie skomentował, prawdopodobnie nie chciał być wścibski. Dogadaliśmy się co do ceny i okazało się, że pan Chomko nie zamierza zedrzeć ze mnie skóry. Odetchnąłem z ulgą i zaproponowałem zaliczkę. — Nie trzeba. Wierzę panu, a ja znam się na ludziach. Rozliczymy się

już po wszystkim. Od tej pani Emilii też nie wziąłem pieniędzy. Panu Chomce chyba się nudziło i ucieszył się, że znalazł rozmówcę. Zaczął opowiadać o sobie. Dom, w którym teraz siedzieliśmy był jego ojcowizną, lecz spędził w nim tylko dzieciństwo. Całe dorosłe życie przepracował jako górnik w Wałbrzychu. — A potem kopalnię zamknęli na cztery spusty. Szczęście w nieszczęściu, że już przysługiwała mi

pomostowa emerytura. Inni mieli dużo gorzej. Tak się jakoś składało, że zostałem przy kawalerstwie. W Wałbrzychu nic mnie nie trzymało, wróciłem do tej chałupy. Rodzice dawno poumierali,

więc siedzę tu sam jak palec. Emerytura nie za wielka, ale da się przeżyć. Trochę dorabiam na tych tratwach, tylko po cichu, żeby skarbówka się nie zainteresowała.

Na pożegnanie pan Chomko zapytał, czy już skompletowałem załogę na lipcowy rejs. — W pojedynkę nie da rady. Tratwa to nie żaglówka. Musi pan dobrać jeszcze ze dwóch ludzi — ostrzegł. — Z tym nie będzie żadnych kłopotów — odparłem beztrosko. Najbliższa przyszłość pokazała, że nie miałem racji. Minął maj, zaczął się upalny czerwiec, coraz bardziej zbliżał się termin

zaplanowanego i dawno uzgodnionego urlopu. Już kilku znajomym zaproponowałem wspólną wyprawę na Biebrzę i za każdym razem widziałem lekceważące wzruszenie ramion. — A co to za atrakcja? Żaby, szuwary i komary... Lepiej na żagle, od biedy mogłyby być kajaki. A najlepiej do cieplejszych krajów... Aż któregoś dnia zadzwonił telefon. Zbliżało się południe, siedziałem w dusznym biurowym pokoiku, nie pomagało otwieranie na oścież okna. Na

wyświetlaczu pokazał się napis „Bliźniacy” . Tak zapisałem numer Jacka i Maćka, gimnazjalistów z Suwałk, których przed rokiem wyratowałem z opałów, kiedy pod Augustowem brali udział w bójce kiboli. Byli bliźniakami, w dodatku podobnymi jak dwie krople wody i nigdy nie nauczyłem się ich odróżniać. — Co tam się znów wydarzyło? — mruknąłem pod nosem i odebrałem rozmowę. W słuchawce rozległ się

radosny, młodzieńczy głosik: — Dzień dobry, panie Pawle! Poznaje pan? — Przecież wiecie, że was nigdy nie poznaję. Z którym teraz mam przyjemność? — Jacek mówi, ale Maciek jest koło mnie — usłyszałem odpowiedź. Może tak było, ale mogło też być dokładnie odwrotnie. — I czego chcecie? — nie siliłem się na grzeczność, bo obawiałem, że telefon może zwiastować jakieś

niepotrzebne kłopoty, jak bywało w przeszłości. — Chcemy spotkać się z panem. — Na razie nie wybieram się do Suwałk. Usłyszałem śmiech.

— Wcale pan nie musi. Jesteśmy w Warszawie na szkolnej wycieczce. Mamy teraz dwie godziny wolnego. To

jak, możemy się spotkać? Lubiłem bliźniaków, więc nie zamierzałem odmawiać. — A gdzie teraz jesteście? — Blisko pańskiego ministerstwa — tajemniczo oznajmił Jacek czy Maciek. — To wpadnijcie do mnie — zaproponowałem. — Eee, u pana pewnie tylko zakurzone papierzyska... — W takim razie gdzie? W kawiarni?

— Niech pan przyjdzie na uniwersytet. Może pan? Siedzimy na ławce przed rektoratem. Zdziwiłem się, że wybrali akurat takie miejsce. O ile dobrze pamiętałem, dopiero kończyli drugą klasę gimnazjum, trochę więc za wcześnie, żeby myśleć o studiach. Zgodziłem się jednak chętnie, bo miałem pretekst, aby chociaż na krótko opuścić swój duszny pokoik, w którym nie było, nie ma i pewnie nigdy nie będzie klimatyzacji. Zamknąłem drzwi na klucz, zbiegłem

po schodach i wyszedłem na rozżarzone słońcem Krakowskie Przedmieście. Krótki spacer wystarczył, żeby bawełniana koszulka nasiąkła potem. Minąłem kutą w żelazie bramę, rozejrzałem się po dziedzińcu, z którym łączyło mnie tyle wspomnień. Niedawno zaczęła się sesja, panował duży ruch, zbici w stadka studenci i studentki dzielili się wrażeniami z egzaminacyjnej „giełdy” . Bliźniacy, rzeczywiście, siedzieli przed rektoratem i całe szczęście,

że udało się im znaleźć zacienioną ławkę. Nie widziałem ich prawie rok. Odniosłem wrażenie, że urośli i zmężnieli. Z poważnymi minami wyciągnęli do mnie dłonie, które ja równie poważnie uścisnąłem. Na tym zakończył się spektakl, bo żywioł był domeną Jacka i Maćka. Przekrzykiwali się, że cieszą się ze spotkania, że to już tyle czasu upłynęło, dopytywali się, co u mnie słychać. Nie nadążałem z odpowiedziami,

więc spróbowałem przejąć inicjatywę. — Dlaczego — zaciekawiłem się — chcieliście spotkać się właśnie na uniwersytecie? Odpowiedzieli chórem: — Bo my tu kiedyś będziemy studiować. Nie zaprzeczyłem. — Może i będziecie, ale macie jeszcze parę lat do namysłu. W Polsce nie brakuje uczelni.

Nie zdołałem ich przegadać, wiedzieli swoje. — Nasi rodzice tu studiowali i my też będziemy. Pan słyszał, że w Polsce są tylko dwie uczelnie? Owszem, słyszałem. Żart był popularny w niektórych środowiskach akademickich. — Najstarsza i najlepsza. O to wam chodzi? — Czyli Uniwersytet Jagielloński i Uniwersytet Warszawski! —

dokończyli nie bez triumfu. Zapytałem o dzisiejszą wycieczkę. Obaj się skrzywili. Ich zdaniem było to zwykłe nudziarstwo — wyjazd wczesnym rankiem, zwiedzanie Starówki, teraz przerwa, potem obiad, a na koniec spektakl w teatrze i nocna podróż powrotna. — Jedyna korzyść, że lekcje przepadły — ocenili, a ja nie skomentowałem, chociaż pewnie powinienem wyrazić zupełnie odmienną

opinię, ale nie zamierzałem wcielać się w rolę stetryczałego belfra. Chcieli dowiedzieć się, kiedy i dokąd wybieram się na urlop. Czy może znów przyjadę na Suwalszczyznę? Opowiedziałem o planowanym rejsie tratwą po Biebrzy, dodałem nawet, bo właśnie pomyślałem o bliźniakach, że kompletuję załogę i pilnie potrzebuję dwóch silnych majtków. Nie doczekałem się spodziewanej reakcji. — Tratwa to fajna rzecz. Pan pamięta,

że w ubiegłym roku tak pływaliśmy po Jeziorze Mokrym. Ale to dobre na dzień, na dwa. Co robić na tratwie przez cały tydzień. Później miałem tego żałować, lecz teraz zgrzeszyłem gadulstwem i opowiedziałem o tajemniczym liście. Bliźniakom natychmiast zapaliły się oczy. — Skarb? Będzie pan szukał skarbu hrabiego Paca? Oczywiście, że płyniemy z panem!

I tak skompletowałem załogę na lipcowy rejs.

ROZDZIAŁ 2 NOCNE HAŁASY • SPACER PO LIPSKU • NOWY ZAŁOGANT • BANDERA NA MASZCIE • LEGENDA O TOPIELICY • MEFISTOFELES W KAJAKU • W RUINACH PAŁACU • GDZIE JEST JIM?

Z bliźniakami umówiłem się w czwartek o ósmej. Tratwa już od wczoraj cumowała przy moście w Lipsku, skąd tradycyjnie rozpoczynają się spływy po Biebrzy. Wyglądała tak, jak na zdjęciach w Internecie. Zbudowana była z sosnowych bali, miała drewniany domek z trzema pryczami, a obok niego wiata zadaszała przytwierdzone do pokładu stolik i dwie ławki. Sypialnia, jadalnia, a w razie potrzeby nawet miejsce na rozbicie małego namiotu, czyli

pełny komfort... Niestety, czułem się niezbyt komfortowo. Liczyłem, że rejs rozpoczniemy nie później niż o dziewiątej. Tak radził znający rzekę pan Chomko. — Nie macie doświadczenia. Musicie oswoić się z wiosłami i pływami, bo inaczej co chwila będziecie lądować w trzcinach. A najbliższe nadające się do biwakowania, w miarę suche miejsce jest koło zatoki Topielica. Jak trafi się przeciwny wiatr, to i z osiem godzin

trzeba, żeby tam dopłynąć. Wcześniej nawet nie próbujcie schodzić na ląd. Wszędzie bagna i torfowiska. Siła wyższa spowodowała, że nie wypłynęliśmy o zaplanowanej porze. Zaraz po siódmej zadzwonili bliźniacy, którzy z Suwałk mieli przyjechać autobusem. — Utknęliśmy w Augustowie. Nici z przesiadki, bo PKS polikwidował na wakacje część połączeń. Zlikwidowali i zapomnieli uaktualnić rozkład

jazdy w Internecie. Będziemy w Lipsku dopiero w południe — zakomunikowali. Mogłem wsiąść do wehikułu i pojechać po nich do Augustowa, bo to tylko trochę ponad trzydzieści kilometrów, ale jakoś nie uśmiechała mi się ta podróż. Doszedłem do wniosku, że nic się nie stanie, jeśli wyruszymy później. Nie musieliśmy przecież nocować na lądzie, na tratwie były wystarczające,

jeśli nawet nie lepsze warunki. Jedyna strata, że nie zapalimy ogniska, ale przezornie zabrałem ze sobą składanego grilla. — Niech będzie w południe, ale ani minuty później — ostrzegłem. Odpowiedział mi śmiech. — Bez nas i tak pan nie popłynie. Nie da pan rady. Tratwa to nie kajak. — Poszukam innej załogi — zagroziłem, ale nie zrobiło to na nich

żadnego wrażenia: — Łatwiej będzie znaleźć wiatr w polu. Miałem ochotę na śniadanie, przydałaby się mocna kawa, ale nie wierzyłem, że w trzytysięcznym Lipsku o tak wczesnej porze znajdę czynną knajpę. Czułem się niewyspany, co nie zdziwiłoby nikogo, kto wiedziałby jak minęła mi noc. Przyjechałem wczoraj po południu, odwiedziłem pana Chomkę, usłyszałem od niego, że tratwa już czeka. Zostawiłem mu zapasowe

kluczyki od wehikułu. Obiecał, że gdy wypłyniemy, zabierze samochód i postawi na swoim podwórzu. Przy okazji poinformował, że Milady już wyruszyła w drogę. Zaproponował mi nocleg, ale nie chciałem nadużywać gościnności i wróciłem do Lipska. Dwieście metrów od mostu, po prawej stronie Biebrzy, było niewielkie pole namiotowe, które przylegało do kompletnie zrujnowanego basenu pływackiego. Z prawdziwą przykrością patrzyłem na

ten „zabytek” straszący połamanymi ławkami i dziurami w betonie. Pełnowymiarowy basen, nadający się do rozgrywania zawodów, wybudowano w latach siedemdziesiątych, lecz jego żywot okazał się wyjątkowo krótki. Zawinił projektant. Zaplanował, że woda będzie dostarczana z Biebrzy specjalnie wykopanym kanałem i tłoczona przy pomocy pomp. Szalony budowniczy nie docenił praw natury. Woda nie chciała płynąć pod górę i basen szybko popadł w ruinę.

Już dawno należałoby go zburzyć i zasypać, żeby nie straszył swoim widokiem, ale pewnie na takie przedsięwzięcie brakowało pieniędzy w miejskiej kasie, gdyż były inne, pilniejsze wydatki. Na polu stało kilka kolorowych namiocików, przy których kręcili się młodzi ludzie. Wyglądali na studentów, pewnie wybierali się na spływ kajakowy. W przeciwnym krańcu stał duży namiot z tarasem. Przy dymiącym

grillu siedzieli mężczyzna i kobieta w średnim wieku. Trudno było ich nie zauważyć, bo oboje, gdyby uprawiali boks albo inne sporty walki,

występowaliby w wadze ciężkiej. Jednak chyba nie przejmowali się nadwagą i nie tęsknili za zdrowym żywieniem, bo na grillu skwierczały wielkie płaty mięsiwa. Gdy rozstawiałem namiot, słyszałem strzępy rozmowy.

— Może jeszcze kawałek karkówki, Misiaczku? — pytała kobieta. — Nawet dwa. Albo i trzy — z entuzjazmem odpowiadał grubas. — Piwo też otwórz, bo mi zaschło w gardle. — Wypiłeś już pewnie z dziesięć... — To i jedenaste nie zaszkodzi. Słońce czerwonym blaskiem zachodziło gdzieś na biebrzańskich mokradłach, przygotowałem kanapki na kolację, w termosie miałem ciągle

ciepłą herbatę. Siedziałem na trawie i jadłem, gdy podeszła do mnie sympatyczna blondynka w okularach z grubymi oprawkami. — Chcieliśmy pana zaprosić na ognisko. Będzie gitara, posiedzimy, pośpiewamy. Grzecznie, ale odmówiłem. — Mam za sobą długą podróż, czuję się trochę zmęczony. Wcześniej położę się spać. Blondynka, która na imię, jak się

okazało, miała Magda, wyglądała na zawiedzioną. — Szkoda! Gdyby pan się jednak namyślił, to zaproszenie jest aktualne. Jeszcze chwilę porozmawiałem z Magdą. Dowiedziałem się, że młodzi ludzie są studentami z Lublina. Nazajutrz chcieli rozpocząć spływ kajakowy. Zamierzali dopłynąć aż do twierdzy Osowiec. Zagwizdałem z podziwem. — To chyba z osiemdziesiąt kilometrów. Trochę pomachacie wiosłami.

— Nawet osiemdziesiąt pięć. Jakoś sobie poradzimy. Dziewczyna ciągle namawiała mnie, żebym przyszedł na ognisko, ale nie zmieniłem zdania. — Tamtych państwa też zaprosiliśmy — wskazała namiot z werandą. — I co — zainteresowałem się — przyjdą? — Pani powiedziała, że noc jest od spania, a nie od głupot. A pan od razu zapytał, co będzie dojedzenia. Jak usłyszał, że kiełbaski z musztardą i

piwo, to tylko pogłaskał się po brzuchu. Obiecał, że na pewno będzie. Pożegnałem się z Magdą. Układając się do snu, z prawdziwym podziwem myślałem o apetycie grubasa. Spałem nie dłużej niż trzy godziny. Obudziły

mnie śpiewy, krzyki, odgłosy bieganiny. Wyjrzałem z namiotu i zrozumiałem przyczynę zamieszania — przy ognisku musiało być za dużo alkoholu i teraz

energia rozpierała uczestników biesiady. Pomyślałem, że za moich czasów studenci zachowywali się bardziej kulturalnie. Czy miałem rację? Nie wiem. Zdarzało się różnie, a pamięć z natury bywa wybiórcza. Przez kolejną godzinę przewracałem się z boku na bok i bezskutecznie próbowałem zasnąć. Na polu biwakowym włączono jakąś kolumnę głośnikową i rozszalała się muzyka. — Nic tu po mnie — powiedziałem.

Ubrałem się, po ciemku zebrałem swój skromny majdan i zwinąłem namiot. Z rzeczami pod pachą szedłem do furtki, gdy za sobą usłyszałem ciche kroki. W świetle księżyca zobaczyłem, że to była Magda. Wyglądała na speszoną. — Przepraszam za zachowanie kolegów. Naprawdę nie wiem, co im odbiło. Nie dali panu spać. Próbowałam ich uciszać, ale nie dałam rady. A ten grubas, niby wygląda na poważnego

człowieka, w dodatku ich podpuszcza. To on przyniósł głośniki. Mówi, że nie pamięta, kiedy bawił się tak dobrze. Pewnie hałasy słychać w całym Lipsku i tylko czekać, aż przyjedzie policja. Starałem się uspokoić dziewczynę. — Policjanci mają mocny sen. W środku nocy nie będą chcieli wychodzić z domów. A ja sobie jakoś poradzę. Chyba jej nie przekonałem. Wehikuł stał na parkingu po drugiej stronie

szosy, obok kominka wymurowanego z kamieni, drewnianych rzeźb i armaty z ostatniej wojny, której lufa groźnie spozierała w niebo. Wrzuciłem rzeczy do środka, rozłożyłem siedzenia. Hałasy od ogniska docierały i tutaj, ale były mocno wytłumione. W niewygodnej pozycji przedrzemałem do rana... Teraz zegarek pokazywał dziewiątą. Jeszcze trzy godziny do przyjazdu bliźniaków. Zdecydowałem się na spacer po Lipsku z nadzieją, że może

wkrótce otworzą jakiś bar. Miasteczko, które trochę poznałem przed rokiem, miało za sobą długą historię. Legenda głosi, że pomiędzy dolinami Biebrzy i Wołkuszanki, na skraju puszcz Perstuńskiej i Nowodworskiej, było uroczysko nazywane Lipsko, bo jak okiem sięgnąć rosły lipy. Tędy ze wschodu na zachód prowadził szlak handlowy zwany Wielką Drogą. Na początku XVI wieku przypadkowo zawędrował tu z Mazowsza

niejaki Stańko. Miejsce przypadło mu do gustu, więc na odludziu postawił

chałupę, a wkrótce pojawili się inni osadnicy. Stańko ożenił się z Nastką, córką Waśki Gawryluka. Oczywiście, żyli długo i szczęśliwie. Prawdziwa historia Lipska nad Biebrzą zaczyna się trochę później za sprawą króla Stefana Batorego. W 1580 roku monarcha nadał osadzie prawa miejskie. Planował wybudować tutaj port przeładunkowy, stąd w herbie

znalazła się łódź z żaglem. Nie trzeba dodawać, że nic nie wyszło z tych planów. Miasteczko nigdy nie przeżyło czasów świetności, bo nie było stanie konkurować z sąsiadami, czyli z Grodnem i Augustowem. Tak o historii Lipska pisał w 1859 roku Aleksander Połujański w książce „Wędrówki po Gubernji Augustowskiej w celu naukowem odbyte” : Rzeka Bobra, czyli Biebrza, od głównego niegdyś siedliska bobrów tak nazwana, płynie po większej części nizinami,

jednakże przez niemniej, jak i Hańcza, piękne okolice; odgranicza gubernję augustowską od grodzieńskiej, jest dziś spławną, ale w wieku XVI chciano ją uczynić więcej niż dziś ożywioną, bo król Stefan Batory, wielki w pomysłach i czynach, zamierzał ją zrobić tak przystępną i dogodną do żeglugi, jakim był Niemen (...) W tym celu nadał starożytnemu, bo od r. 1006 istniejącemu, i nad tą rzeką położonemu miastu

Lipsk, w r. 1580 dnia 8 grudnia prawo magdeburskie i jako portowemu, pieczęć, wyobrażającą łódź z żaglem. Miasto to miało być wielce handlowem na podobieństwo dzisiejszego Lipska saskiego; w niem król kazał mieszczanom zbudować dom gościnny na przyjazd kupców z innych miast krajowych i zagranicznych, oraz ratusz i koło niego kramnice na skład i sprzedaż towarów kramnych. Ustanowił tu także skład soli białej goniądzkiej, rzeką Bobrą z Goniądza sprowadzanej,

oraz wystawić kazał, na stronie od miasta, łaźnię publiczną, słodownie i browary. Aby zaś spodziewanej wielkiej ludności miasta nie brakło na drzewie, Batory nadał miastu w roku 1583 łut puszczy pierstańskiej, wzdłuż i w szerz na milę obszerny. Dla upowszechnienia zaś handlu, ustanowił 4 jarmarki do roku. Zygmunt III uposażając w grunta plebana kościoła miasta Lipska, wydzielić kazał dla niego z tejże puszczy włók sześć lasu, a mianowicie

ostępy: Dorotuszyn i Jesionowy. Miasto to bowiem leżało wśród lasów obszernych w ekonomji grodzieńskiej w leśnictwie Nowodworskiem. Wszystkie te przywileje, jakkolwiek nie w zupełności z nich korzystano, chowane były troskliwie w kościele; lecz dnia 21 września 1737 roku w dzień św. Mateusza apostoła po nabożeństwie, nie wiedzieć z jakich przyczyn,

pokazawszy się ze środka ogień, takowe spał ił. Żal było mieszczanom tej straty, i chcąc sobie powetować, udali się do króla Augusta III z prośbą, który w d. 27 czerwca 1754 r. przywileje te z akt grodzkich miasta Grodna wydać dozwolił i sam takowe potwierdził. Widzieliśmy je na pargaminie spisane, i to, cośmy o tem mieście tu podali, z nich wyczerpnęliśmy.

Jeszcze i dziś, choć liche to miasto, liczy przeszło 2.000 mieszkańców, dwa kościoły i kilkanaście ulic, a przy tem od czasów Batorego utrzymuje obszerne place nad Bobrą pod liczne spichrze i składy kupieckie przeznaczone. Lipska nie oszczędzały zarazy i wojny. W 1870 roku stracił prawa miejskie, które odzyskał dopiero przeszło sto lat później. Z zabytków przewodniki turystyczne odnotowują głównie szesnastowieczny układ

przestrzenny oraz wybudowane przez sowietów bunkry na tak zwanej linii Mołotowa. Neogotycki kościół, który właśnie mijałem, wygląda wprawdzie efektownie, ale powstał dopiero w 1914 roku. Zbliżałem się do rynku, gdy zauważyłem, że otwarte są drzwi baru o nazwie „Pyza” . Właśnie tego mi brakowało. Wszedłem do środka, zamówiłem flaki z pieczywem i dużą kawę. Byłem jedynym klientem. Zjadłem bez pośpiechu, zapłaciłem,

zajrzałem też do położonego po sąsiedzku sklepu i zrobiłem trochę zakupów. Nie zapomniałem o gazetach, bo obawiałem się, że na tratwie może być nudno, więc przyda się coś do lektury. W Lipsku, co sprawdziłem, są dwa przystanki PKS i nie wiedziałem, na którym wysiądą bliźniacy, dlatego zdecydowałem się poczekać na nich nad Biebrzą. Pojawili się tuż przed dwunastą, dźwigali ciężkie, wypchane plecaki,

lecz maszerowali dziarsko, zamaszyście wymachiwali rękoma. — Dzień dobry, panie Pawle! — krzyczeli z daleka. — Już jesteśmy! Gdzie nasz okręt? Witałem się z nimi, gdy pomyślałem, że mam przywidzenia. Coś wyraźnie poruszyło się w plecaku jednego z braci, a po chwili na świat wychynęła brązowa, kudłata mordka. — Co to jest? — zapytałem zaskoczony.

Zrobili obrażone miny. — Nie coś, tylko ktoś. To jest Jim, nowy członek naszej załogi.

Bezceremonialnie odchyliłem niezapiętą brązową klapę plecaka. Niezgrabna kula miała długie uszy i zaspane oczy. O ile znałem się na psach, kiedyś powinien z niej wyrosnąć poważny cocker spaniel. — Dobrze więc, może to i ktoś, ale dlaczego zabraliście ze sobą tego

psiaka? Nie tracili dobrego samopoczucia. — Popłynie z nami tratwą. On lubi wodę. I co tu z takimi zrobić, jak z nimi postąpić? — A czemu wepchnęliście psa do plecaka? — Bo kierowca na nas krzyczał, że potrzebne specjalne zaświadczenie od weterynarza. I głupie żarty robił. Mówił, że już niedługo lwy będą wozić w

autobusie. Piesek ciągle skomlał, więc wziąłem go na ręce. Polizał mi dłoń i ziewnął szeroko. Już nie protestowałem, pogodziłem się z tym, że przybył nam załogant na czterech łapach. Byłem tylko ciekaw, dlaczego wybrali takie imię. — Czytacie teraz Conrada? — wcale nie byłem zaskoczony, gdy usłyszałem, że znają „Lorda Jima” . — Ale imię wzięło się wcale nie z Conrada. To skrót od „Jacek i Maciek” — wyjaśnili, a ja ze zrezygnowaniem

pokiwałem głową. Obawiałem się, że to tylko niewinny wstęp, a prawdziwe kłopoty dopiero przede mną. Jim został zaokrętowany jako pierwszy. Natychmiast nasikał na środku kajuty. — On tak zaznacza teren — usprawiedliwiali psiaka bliźniacy. Rzuciłem im szmatę przeznaczoną do zmywania pokładu: — Ja tu jestem kapitanem i nie zamierzam sprzątać. Jacek i Maciek zrezygnowali wreszcie z

wymachiwania drągami, więc dość sprawnie przenieśliśmy na tratwę nasze bagaże. — Możemy ruszać — zadecydowałem. Zaprotestowali. — Najpierw musimy ochrzcić statek. Z tym akurat nie było problemu. Pan Chomko uprzedził mnie, że przed każdym rejsem na burtach tratwy przybija specjalnie dwie deski. Każdy może dać upust fantazji i namalować dowolną

nazwę. Przewidziałem, że bliźniakom przyjdzie do głowy taki pomysł, więc w sklepie w Lipsku kupiłem najgrubszy flamaster, jaki udało się dostać. Wyjąłem go z plecaka i podałem braciom.

— A jak nazwiecie ten okręt? Zastanawiali się tylko chwilę, odniosłem wrażenie, że z góry przygotowali odpowiedź.

— Był „Batory” , był „Stefan Batory” . Wypływamy z Lipska, który założył król Batory. Niech będzie „Batory II” . Nie dyskutowałem, a oni wzięli się do pisania. Żaden chyba nie grzeszył plastycznymi talentami, bo litery były nierówne i koślawe. — Skończyliście? — zapytałem. — Skończyliśmy, ale co to za chrzest bez szampana... Popatrzyłem na nich złym wzrokiem.

— Skoczę do sklepu po szampana i nawet wezmę taki z wyższej półki. Pod jednym warunkiem... — Jakim? — Pod warunkiem, że wcześniej pokażecie mi dowody osobiste. Chyba słyszeliście, że alkohol dozwolony jest od osiemnastu lat. Nie mogli pokazać dowodów, bo do pełnoletności trochę im jeszcze brakowało, lecz nie stracili dobrego samopoczucia.

— Może być szampan bezalkoholowy! — Nie będzie żadnego! — burknąłem. — Odpływamy! Wcale im się nie spieszyło. — A bandera? Nie mamy bandery, chociaż maszt jest przygotowany — wskazali drewniany kołek na dachu kajuty. Niecierpliwiłem się coraz bardziej. — Skąd ja wam wezmę banderę? Jak chcecie, to powieście tę szmatę do mycia pokładu.

Popatrzyli na siebie porozumiewawczo. Któryś z nich sięgnął do plecaka i wyciągnął biało–niebieski szalik z napisem „SKS Wigry” . No tak, zapomniałem, że byli kibicami suwalskiego klubu i w ubiegłym roku nawet uczestniczyli w bijatyce z kibolami „Jagiellonii” Białystok, co niespecjalnie im wyszło na zdrowie. Musiało upłynąć trochę czasu, zanim sińce i strupy zniknęły z twarzy.

— A co będzie, jak po drodze spotkamy kibiców innej drużyny? — Będziemy walczyć! — odpowiedzieli i znów zamierzali sięgnąć po drągi.

— Z nikim nie zamierzam walczyć — zapowiedziałem, ale nie protestowałem, gdy szalik załopotał na maszcie. Odwiązałem cumowniczą linkę od pala wbitego koło mostu. Od strony

Pola namiotowego docierał gwar głosów, co świadczyło, że studenci wreszcie obudzili się po nocnych szaleństwach i pewnie likwidowali obozowisko. Nie zazdrościłem im dzisiejszego samopoczucia, ale sami na nie zasłużyli. Ruszyliśmy, a przynajmniej tak nam się wydawało. Biebrza koło mostu miała nie więcej niż cztery metry szerokości. Wystarczyło mocniejsze odepchnięcie się pływem od brzegu i natychmiast wylądowaliśmy w trzcinach

po drugiej stronie rzeki. Z trudem wydostaliśmy się na główny nurt i za chwilę wszystko powtórzyło się co do joty. Wykonywaliśmy rozpaczliwe zygzaki i przez kwadrans prawie wcale nie posunęliśmy się do przodu. Całe szczęście, że nie było przeciwnego wiatru, bo pewnie popłynęlibyśmy w górę Biebrzy. Z zainteresowaniem i z wyraźnym rozbawieniem naszym nieudolnym wysiłkom przyglądali się stojący na

moście wędkarze. Na szczęście jakoś dotarliśmy do zakrętu i zniknęliśmy im z oczu. Odłożyliśmy pływy, sięgnęliśmy po wiosła, ale efekt był podobny albo jeszcze gorszy. Bliźniacy ocierali spocone twarze i głośno narzekali, że na rękach zaraz porobią się bąble. Trochę za późno przypomniałem sobie o radach, jakich udzielał pan Chomko. — Nie walczcie z rzeką, bo i tak nie wygracie — przekonywał. — Sama

was poniesie, jeśli będziecie jej pomagać. Nie machajcie bez potrzeby drągami i wiosłami. Używajcie ich, żeby nie wypaść z nurtu. Podzieliłem się tymi uwagami z Jackiem i Maćkiem. Chomko miał rację. Unikaliśmy gwałtownych ruchów, a meandrująca rzeka coraz rzadziej spychała nas w trzciny, kłopoty sprawiało jedynie przedzieranie się przez wielkie pola grążeli, których nie brakowało nawet na środku Biebrzy. Słońce

przyświecało trochę przymglonym blaskiem, delikatny wietrzyk chłodził rozgrzaną skórę, nad naszymi głowami pikowały wielkie ważki, koło tratwy pluskały ryby. W żółwim tempie, lecz posuwaliśmy się naprzód. Minęły dwie godziny, gdy za sobą usłyszeliśmy głosy i plusk wioseł. Zza niewielkiego cypla wychynęło pięć na różne kolory pomalowanych kajaków. — Mamy towarzystwo — zdziwili się chłopcy. Nie odpowiedziałem, chociaż domyśliłem się, że nadpływają

studenci z Lublina. Noc musiała dać

się im we znaki i nie przysporzyła kondycji, lecz całkiem dziarsko machali wiosłami. Mijając, pozdrowili nas marynarskim „ahoj” , a my odpowiedzieliśmy w ten sam sposób. Studenci zauważyli biało–niebieski szalik na maszcie. Zareagowali tak, jak na ich miejscu zrobiłby każdy piłkarski kibic.

— „Motor” Lublin! — zawołali chórem. — „Wigry” Suwałki! — nie pozostali dłużni bliźniacy. Na szczęście, był to wyłącznie pojedynek na głosy i nikt nie zamierzał używać groźniejszego oręża. Zauważyłem, że siedząca w przedostatnim kajaku Magda chciała mi coś powiedzieć, ale nie zdołałaby przekrzyczeć kolegów, więc tylko pomachała ręką. Ten gest nie uszedł uwagi moich

załogantów. Byli zdziwieni. — Pan zna tę blondynkę? Nie wiedzieli, że już wczoraj przyjechałem do Lipska, na razie nie chciałem też opowiadać o nocnych przejściach na polu namiotowym. Uśmiechnąłem się szeroko: — Nie znam, ale pewnie zrobiłem na niej wrażenie jako mężczyzna. — Wcale pan nie zrobił — przekomarzali się. — To my zrobiliśmy. Przecież ona nie wie, po ile mamy lat.

Uciszyłem ich w sposób najprostszy z możliwych. — Spokój, smarkacze! Bierzcie się za drągi, bo znów siedzimy w trzcinach. A do mnie macie zwracać się „panie kapitanie” ! — Tak jest, panie kapitanie! Zwabiony hałasami, z kajuty przydreptał Jim. Usiadł na skraju tratwy, w wodzie zamoczył brązową łapkę, a następnie ją oblizał. Odniosłem wrażenie, że skrzywił się z niesmakiem. Czystość

rzeki zdecydowanie poprawiła się, odkąd w 1993 roku utworzono Biebrzański Park Narodowy, największy w Polsce, zajmujący obszar prawie 600 kilometrów kwadratowych, nie trafiają już do niej ścieki przemysłowe, nie spływają nawozy sztuczne, ale ciągle nie jest to kryniczanka, która nadawałaby się do picia i przyrządzania potraw. Dlatego na tratwie mieliśmy trzy dziesięciolitrowe butle z wodą mineralną.

W trzcinach pojawił się spory przesmyk, przerzedziły się też zasłaniające brzeg wikliny. Zobaczyliśmy dumnie spacerujące po łące dwa bociany. Akurat nad Biebrzą jest to powszechny widok. Poza tym z ptaków spotyka się

żurawie, rybitwy, puchacze, orliki krzykliwe, kszyki, błotne sowy i bataliony. Te ostatnie znalazły się nawet w emblemacie parku. Słońce było coraz niżej, zmierzch zbliżał

się powoli, lecz nieuchronnie i należało pomyśleć o zacumowaniu „Batorego II” na noc. Niestety, przez całą dotychczasową drogę nie zauważyliśmy odpowiedniego „portu” . Jak uprzedzał pan Chomko, wszędzie niedostępny brzeg, wszędzie mokradła ciągnące się jak okiem sięgnąć. Nagle, za kolejnym zakrętem, wpłynęliśmy do rozległej, przynajmniej jak na biebrzańskie warunki, zatoki. W tym

miejscu rzeka dwukrotnie była szersza niż na innych odcinkach i w dodatku bez problemów pozwalała przybić do brzegu. Domyśliłem się, że jest to owa Topielica, o której opowiadał Chomko. Od niego też usłyszałem związaną z tym miejscem legendę. Była stosunkowo nowa, dotyczyła wydarzeń związanych z ostatnią wojną. Wówczas w okolicach Lipska Rosjanie budowali umocnienia linii Mołotowa.

Pracami na jednym z odcinków kierował pochodzący z Gruzji młody i przystojny inżynier. Zakochał się on z wzajemnością w Marii, córce biebrzańskiego rybaka, podobno nawet potajemnie wzięli ślub. W czerwcu 1941 roku Niemcy zaatakowali Związek Radziecki. Gruzin trafił do niewoli i znalazł się w obozie jenieckim koło Grodna. Sobie tylko znanym sposobem Maria dowiedziała się o losie ukochanego. Chciała się z nim zobaczyć, zamierzała przekupić

wartowników. Trwały właśnie pertraktacje przy obozowej bramie, gdy Gruzin ujrzał Marię i rzucił się w kierunku drutów. Jeden z żołnierzy wystrzelił, kula trafiła inżyniera prosto w usta. Zrozpaczona kobieta postradała zmysły. Już nie wróciła do domu, lecz całymi dniami i nocami błąkała się po nadbiebrzańskich mokradłach. Prawdopodobnie popełniła samobójstwo, bo jej ciało znaleziono na brzegu Topielicy.

— Mówią, że jej duch pojawia się tam o północy pod postacią srebrnej sowy — zakończył swoją opowieść pan Chomko. Do północy, na szczęście, było jeszcze daleko. Wpłynęliśmy w zatoczkę i spotkało nas rozczarowanie. Rzeczywiście, na brzegu widać było porośnięte trawą niewielkie wzniesienie, idealne miejsce na biwak. Problem w tym, że ktoś już zdążył zająć to miejsce, o czym świadczył rozstawiony namiot i

wyciągnięty na brzeg kajak. Właściciela w pobliżu nie było, może uciął w

namiocie popołudniową drzemkę. Nie chcieliśmy mu przeszkadzać, więc postanowiliśmy przenocować na tratwie. — Nie będzie ogniska — trochę marudzili bliźniacy. — Znajdzie się jeszcze niejedna okazja — pocieszałem. — Dopiero

zaczęliśmy rejs. Byliśmy zmęczeni, ale przede wszystkim głodni. Machanie ciężkimi drągami dobrze wpłynęło na apetyt. Na wyposażeniu tratwy znajdowała się turystyczna butla gazowa z palnikiem, więc mogliśmy zabrać się do przyrządzania kolacji. Jadłospis nie przewidywał frykasów, musiała wystarczyć odgrzewana fasolka po bretońsku, ale nie narzekaliśmy. Jim dostał psią potrawkę z puszki.

Wcześnie położyliśmy się spać, nie doczekaliśmy północy, więc nie mieliśmy okazji zobaczyć srebrnej sowy. Ranek wstał pochmurny, ale ciepły. Bliźniacy jeszcze spali, a ja nie chciałem im przeszkadzać. Zagotowałem wodę, zaparzyłem kawę i usiadłem przy stoliku pod wiatą. Z tratwy miałem dobry widok na brzeg, byłem więc świadkiem, jak z niebieskiego namiociku wygramolił się jego właściciel. Mężczyzna był wysoki i chudy, mógł

mieć koło czterdziestu lat, miał też trójkątną, starannie przystrzyżoną bródkę. Nie to jednak zwróciło moją uwagę. Nieznajomy ubrany był w dżinsy, bawełnianą koszulkę, właśnie wzuwał ciężkie gumowe buciory, więc nie odróżniałby się ubiorem od przeciętnego turysty spędzającego urlop na Biebrzy, gdyby nie... Z trudem uwierzyłem własnym oczom — na głowie miał czarny cylinder! „Co za dziwak?” — pomyślałem i

natychmiast nazwałem go Mefistofelesem, chociaż w jego zachowaniu nie było niczego diabolicznego. Spostrzegł mnie, uśmiechnął się i pomachał ręką. — Dzień dobry, sąsiedzie! — pozdrowił. — Jak się spało? — Nie narzekam. A panu? — Spało się dobrze, tylko za krótko, bo późno wróciłem z ryb. A teraz szkoda dnia, trzeba płynąć dalej.

— Przynajmniej coś pan złapał? — Niestety, nie mam czym się chwalić. Gwar rozmowy obudził i wywabił z kajuty bliźniaków. Na widok człowieka w cylindrze wybałuszyli oczy. Bałem się, żeby nie chlapnęli czegoś niestosownego, więc gestem nakazałem im milczenie.

— To moja załoga. Jacek i Maciek — przedstawiłem. — Tylko ciągle

nie wiem, który z nich jest który. A ja mam na imię Paweł. — Krzysztof! — zrewanżował się Mefistofeles i zajął się zwijaniem namiotu. Zanim zdążyliśmy przygotować śniadanie, on już wsiadał do kajaka. — Do widzenia! Może się jeszcze spotkamy. Mam zamiar trochę pobuszować po Biebrzy — rzucił na pożegnanie. Dopiero teraz bliźniacy mogli śmiać się do rozpuku, co skrupulatnie uczynili.

— Wypisz, wymaluj, prawdziwy diabeł. Tylko ogona brakowało. A może jest kominiarzem i nie chce rozstawać się z cylindrem nawet na wakacjach? Zmitygowałem ich dla zasady, bo nie należy wyśmiewać się z wyglądu innych, ale też czułem się rozbawiony. Kiedy kajak Mefistofelesa zniknął za rzecznym zakolem, zmieniliśmy temat. — Kiedy i jak zaczniemy szukać skarbu hrabiego Paca? —

zainteresowali się bliźniacy. — Nie wiem, czy był to skarb. Wolałbym używać słowa „depozyt” ... — Niech będzie depozyt — zgodzili się bez oporów — ale od czegoś trzeba zacząć. I tak chyba zrobiliśmy błąd. — Jaki? — Należało pojechać do Dowspudy i obejrzeć pozostałości po pałacu Paca. Mieli rację, ale nie do końca, bo ja

byłem w Dowspudzie. Zajechałem tam w drodze do Lipska. Dłużej już tego nie chciałem ukrywać, choć bracia poczuli się zawiedzeni, że nie zabrałem ich ze sobą. — Nie macie czego żałować — przekonywałem. — Tam niewiele zostało do oglądania. Dowspuda obecnie jest niewielką wioską koło Raczek i prawie nic nie pozostało po czasach świetności, kiedy rezydował tu Ludwik Michał Pac.

Budowę swego słynnego później pałacu, zaprojektowanego w stylu angielskiego neogotyku, hrabia rozpoczął w 1820 roku. Trwające siedem lat prace nadzorowali Piotr Bosio, a następnie Henryk Marconi, architekci sprowadzeni z Włoch. Aleksander Osipowicz w „Tygodniku Ilustrowanym” z 1865 roku pisał:

Dół pałacu przeznaczony był na pomieszczenia ludzi dworskich, kuchnie, łazienki, składy itp., a pod nim były piwnice ze studnią pośrodku. Pierwsze piętro składało się z obszernych sieni, a raczej wstępnej sali ośmiobocznej, dwóch galerii podłużnych i dwóch sal krańcowych, łącznie w obu skrzydłach. Wprost wejścia wstępowało się z owej sali po stopniach do kaplicy zamkowej, która wyłącznie zajmowała wnętrze wyżej opisanego czworoboku.

Po obu stronach kaplicy szły we dwa rzędy w pawilonie okazałe komnaty, aż do krańcowej sali. Galeria w prawym skrzydle i sala ośmiokątna narożna, obie w guście gotyckim, zawierały muzeum zbroi, rynsztunków i rzędów powołania rycerskiego. W lewym skrzydle podobnaż galeria, lecz w stylu klasycznym, mieściła zbiór cennych obrazów olejnych, a z niej wstępowało się do odpowiedniej tamtej sali narożnej przeznaczonej na oranżeryą malowaną

al. fresco w jakieś zaczarowane ogrody i fantastyczne gaje. Z niej po stopniach szło się w dół do łazienek, wykwintnie urządzonych w guście starożytnym. Komnaty w pawilonie przeznaczone były na przyjęcie gości, zabawy, pomieszczenie biblioteki, mnóstwa obrazów, bilardu itd., a ostatnia krańcowa na jadalnię. Była to komnata wyniosła, podłużna, wesoło ustrojona w misterne sztukaterye, mogąca pomieścić licznych

biesiadników. Z sali tej wyjścia do dwóch wieżyczek, zewnątrz po obu rogach ustawionych na wysmukłych kolumnach w przezrocze, niby dwa baldakiny zachwycającej lekkości i niezrównanego wdzięku. Zastępowały one balkony dla chcących odetchnąć świeżym powietrzem okolicznego parku. Drugie piętro przeznaczone było na powszednie mieszkanie właściciela i jego rodziny oraz zawierało pokoje dla gości.

Trudno ocenić, na ile ten opis jest rzetelny i dokładny. Osipowicz wybrał się do Dowspudy, gdy pałac był już mocno zrujnowany, musiał więc własne obserwacje uzupełniać przekazami innych osób. Posługiwał się też zachowanymi litografiami. Po wyjeździe Paca na emigrację pałac nie miał szczęścia do kolejnych właścicieli. Początkowo władze carskie przekazały go generałowi Sulimie, zasłużonemu w tłumieniu Powstania Listopadowego, ten

jednak szybko zrezygnował; wolał ekwiwalent pieniężny. Kolejnymi „gospodarzami” w Dowspudzie byli Horeczko i Sergiusz Karcew. Cudzysłów jest tu jak najbardziej uzasadniony, bo obaj systematycznie przyczyniali się do niszczenia pałacu. Finał nastąpił w 1887

roku, gdy rozebrano pozostałości budowli, a cegłę przeznaczono na budowę koszar w Suwałkach.

Oprócz powszechnie znanego porzekadła „Wart Pac pałaca, a pałac Paca” do czasów obecnych przetrwały jedynie arkadowy portyk, wieża nazywana Bocianią i piwnice. W posiadłości hrabiego siedzibę ma Zespół Szkół Rolniczych, którego początki sięgają jeszcze czasów przedwojennych. W wakacyjny dzień szkoła była jak wymarła. Z kwadrans spacerowałem po dziedzińcu, zanim spotkałem żywego człowieka. Okazało się, że jest

nauczycielem wychowania fizycznego, ale dopiero niedawno sprowadził się do Dowspudy, a właściwie do Raczek, gdzie ma mieszkanie. — Chciałbym panu pomóc, ale nigdy nie interesowałem się historią pałacu — bezradnie rozłożył ręce. — Może to i głupio, trochę wstyd... Jakoś tak wyszło. Z doświadczenia wiedziałem, że niemal w każdej miejscowości można spotkać miłośnika regionu, domorosłego historyka i znawcę przeszłości.

Zapytałem wuefistę, czy nie zna kogoś takiego. Wyraźnie się ucieszył. — Jest pan Ryszard Wasilewski. Mieszka w Raczkach. On w tej szkole uczył historii już pod koniec lat pięćdziesiątych i całe życie zbierał starocie. To chodząca encyklopedia. Musi pan go koniecznie odwiedzić. Pan Wasilewski okazał się krzepkim osiemdziesięciolatkiem w słomkowym kapeluszu. Zastałem go w przydomowym ogródku, bo właśnie

podlewał drzewa. Przedstawiłem się, a on poczęstował świeżo zerwanymi czereśniami. — To zrozumiałe, że interesuję się historią mojej małej ojczyzny. Każdy człowiek powinien się interesować — chociaż od dawna, jak się domyślałem, był na emeryturze, w jego głosie ciągle pobrzmiewały belferskie nuty. — A o co chciał pan zapytać? Miałem do niego dwie sprawy. Najpierw zapytałem, co sądzi o legendzie,

która głosi, że hrabia z pałacu uciekł przed kozakami podziemnym przejściem. — W każdej legendzie — zamyślił się — jest ziarnko prawdy. — Ta od zawsze wzbudzała emocje. Mówiło się, że w lochach są ukryte skarby, więc różni poszukiwacze próbowali szczęścia. Były też dwie naukowe ekspedycje. Przebadano każdy centymetr piwnic i żadnego tunelu nie znaleziono. — Czyli go nie było? — oczekiwałem potwierdzenia.

— Myślę, że jednak był. Pewnie zasypano wejścia przy rozbiórce pałacu. Wątpliwości mogłyby rozwiać badania z użyciem georadaru, ale to ciągle kosztowny i trudno dostępny sprzęt. Może w przyszłości ktoś jednak spróbuje. Przynajmniej mam taką nadzieję. Pan Wasilewski nie potrafił jednoznacznie odpowiedzieć również na moje

drugie pytanie. — Wiadomo, że Pac — nawiązałem do wydarzeń po Powstaniu Listopadowym — musiał opuścić Dowspudę. Co się stało z obrazami i innymi cennym rzeczami, które zgromadził w pałacu. Podobno była to niezwykle cenna kolekcja. Wszystko zagarnęli Rosjanie. — Chyba nie wszystko. Część służba dworska podobno zdążyła ukryć na strychu kościoła w Raczkach. Potem

przekazano to rodzinie. A może to kolejna legenda? Podziękowałem sympatycznemu staruszkowi za informacje i za czereśnie, a na odchodne rzuciłem: — Gdyby hrabia Pac przed swoją ucieczką chciał komuś powierzyć na przechowanie jakiś wartościowy depozyt, to kogo by wybrał? Jak pan myśli? Nie zastanawiał się długo. — Niewątpliwie wybrałby hrabiego Brzostowskiego. Byli sąsiadami i

przyjaciółmi, razem walczyli w powstaniu. Jemu z całą pewnością mógł zaufać. Na moment zatrzymałem się jeszcze przy kościele w Raczkach. Liczyłem, że porozmawiam z proboszczem, ale zarówno świątynia, jak i plebania były zamknięte na głucho. — Jak widzicie — powiedziałem do bliźniaków — wizyta w Dowspudzie nie zdała się na wiele. Nie musicie żałować, że nie byliście ze

mną. Nie wyglądali na przekonanych, ale akurat zaabsorbowało ich co innego. — Gdzie jest Jim? — przypomnieli sobie o psie. Nie pomogło przetrząsanie kajuty, nie poskutkowały nawoływania; szczeniak zniknął bez śladu. Jacek i Maciek byli załamani, snuli coraz bardziej czarne scenariusze. — Pewnie utonął w Biebrzy. — Przecież mówiliście, że lubi wodę i

umie pływać. Każdy pies umie. — Może chciał popłynąć na drugi brzeg i zabrakło mu sił.

Też obawiałem się, że stało się coś złego, lecz próbowałem nadrabiać miną. — Sami jesteście sobie winni. Po co zabieraliście psiaka na rejs? Dość tych lamentów — uciąłem. — Idziemy na poszukiwania. Przypuszczałem, że brzeg będzie

bagnisty, więc wszyscy włożyliśmy na nogi gumiaki. Na łączce, gdzie niedawno biwakował Mefistofeles, okazały się zbyteczne, ale później przydały się nawet bardzo. Grunt uginał się pod stopami, tu i ówdzie musieliśmy omijać błotniste kałuże. Przeszliśmy tak ponad pół kilometra i musieliśmy zawrócić, bo dalej zaczynała się wiklinowa dżungla, w której szukanie spaniela nie miało najmniejszego sensu. Bliźniacy wlekli się ze spuszczonymi

głowami i powtarzali jak zdarta płyta: — Biedny Jim, biedny Jim... Co my teraz zrobimy? Próbowałem ich pocieszać. — Przepłyniemy na drugą stronę Biebrzy i tam spróbujemy poszukać — wiedziałem z góry, że plan skazany jest na niepowodzenie, bo przeciwległy brzeg był niedostępny, od rzeki oddzielał go szeroki pas trzcin. Było to jednak lepsze niż bezczynność.

Na tratwie bliźniacy natychmiast chwycili za pychy, a ja zajrzałem do kajuty, bo pomyślałem, że może Jim pod naszą nieobecność wrócił ze spaceru. Niestety, pieska nie było. Współczułem chłopcom, z żalem pomyślałem, że trzeba pogodzić się ze stratą, kiedy coś poruszyło się w moim plecaku. A może było to tylko złudzenie, trudno bowiem przypuszczać, żeby na „Batorym II” zalęgły się szczury lub myszy?. Na palcach, nie robiąc hałasu,

podszedłem do pryczy i wyciągnąłem spod niej plecak. Ostrożnie uchyliłem brezentową klapę. Patrzyła na mnie para zaspanych brązowych oczu. Bezceremonialnie wziąłem psiaka pod pachę. — Jest wasza zguba! — oznajmiłem bliźniaków. Najpierw oniemieli, a później rozległy się wrzaski, które pewnie było słychać z odległości pięciu kilometrów, wreszcie odtańczyli na tratwie jakiś

zwariowany indiański taniec. Jim przyglądał się z pobłażaniem tym harcom, w końcu jednak zniecierpliwił się i szczeknięciem, poważnym jak na swój wiek i posturę, dał do zrozumienia, że jest głodny, że czas najwyższy, aby i on zjadł śniadanie.

ROZDZIAŁ 3 UCIEKAMY PRZED BURZĄ • CZARNA BANDERA •

DZIEWCZYNY NA BAGNACH • PRZYPŁYWA GRUBAS • NAPOLEOŃSKI SZWOLEŻER • POJEDYNEK Z KSIĘCIEM • NAGROBEK W TURCJI •

INTRUZ W TRZCINACH Zamieszanie z Jimem sprawiło, że straciliśmy sporo czasu, w końcu jednak pożegnaliśmy pachnącą miętą zatokę. Biebrza znów zrobiła się węższa, ale już trochę nabraliśmy wprawy i tratwa rzadko lądowała w trzcinach. Uznałem, że jako kapitan mogę machanie drągami pozostawić majtkom, wdrapałem się więc na kajutę i wygodnie rozciągnąłem się na

drewnianym daszku. Po porannym zachmurzeniu nie zostało śladu, słońce przygrzewało z lipcową intensywnością, nawet najmniejszy podmuch wiatru nie marszczył koryta Biebrzy. Na daszku czułem się jak w rozpalonym piecu. Szybko uznałem swój pomysł za niemądry i wróciłem na pokład. — Znudziło się panu opalanie? Tak szybko? — zdziwili się bliźniacy. — Za gorąco. Lepsza będzie kąpiel —

odpowiedziałem, chociaż rzeka nie zachęcała do pływackich wyczynów; wszędzie wodorosty, z rzadka tylko zdarzał się kawałek w miarę wolnej przestrzeni. — A wie pan, że w Biebrzy doliczono się dziewiętnastu gatunków pijawek? — straszyli bliźniacy. — Naprawdę, czytaliśmy w przewodniku. — Też czytałem, ale może żadnej nie spotkam. A rekinów, na szczęście, tutaj nie ma.

Wskoczyłem do wody. Tak, jak przewidywałem, Biebrza nie lubiła amatorów kąpieli. Co chwila musiałem wyplątywać się z podwodnych wodorostów, które oplątywały mnie oślizgłymi mackami. Przepłynąłem nie więcej niż pięćdziesiąt metrów i zawróciłem. Kąpiel nie należała do zbyt przyjemnych, ale czułem się orzeźwiony i chociaż na trochę mogłem zapomnieć o duchocie.

Bliźniacy zdążyli już zapomnieć o pijawkach i zdecydowali się pójść w moje ślady. Nie musiałem się o nich obawiać, wiedziałem, że obaj dobrze pływają i mają nawet uprawnienia młodszych ratowników. W odróżnieniu ode mnie pluskali się prawie kwadrans, później skakali po pokładzie i otrząsali się z wody, aż przestraszony Jim schował się do kajuty. Upał nie ustępował, chyba nawet się

wzmagał, pot zalewał oczy, chociaż, pomni wczorajszych doświadczeń, nie wymachiwaliśmy już na oślep wiosłami i jedynie staraliśmy się korygować kurs tratwy. Spojrzałem w niebo. Daleko na zachodzie pojawiła się granatowa chmura, której wcześniej tam nie było. — Chyba idzie burza — powiedziałem. — Należałoby poszukać jakiejś zatoczki.

Powiedzieć było łatwo, wykonać znacznie trudniej. Po obu stronach rzeki, jak okiem sięgnąć, ciągnęły się wysokie do pasa trzciny. Zajrzałem do przewodnika po Biebrzańskim Parku Narodowym i nie znalazłem niczego pocieszającego. Z książeczki wynikało, że w miarę dostępny brzeg będzie dopiero na wysokości Szuszalewa, a to jeszcze przynajmniej półtora kilometra wiosłowania. Bliźniacy byli optymistami.

— Może to nie burza, tylko zwykły deszcz. Może chmura pójdzie bokiem. Poza tym, Biebrza to nie morze ani jezioro. Nie musimy bać się żadnej burzy. Niby mieli sporo racji, bo Biebrza była tylko leniwie płynącą i wąską rzeczułką, przynajmniej na odcinku, gdzie obecnie się znajdowaliśmy. Wiedziałem jednak, że burza na wodzie jest zawsze groźna. Gdy biją pioruny, każdy rozsądny wodniak niezwłocznie ucieka na brzeg.

— Może, rzeczywiście, minie nam bokiem — sam sobie dodawałem otuchy. Szybko straciłem złudzenia. Chmura dosłownie rosła w oczach, a gdzieś nad biebrzańskimi torfowiskami rozległ się przytłumiony odgłos gromu. W dodatku nagle zerwał się wiatr przeciwny do kierunku naszej podróży, który spychał tratwę do tyłu. Teraz przepłynięcie nawet paru metrów wymagało

prawdziwej harówki przy pychach i wiosłach. — W trzciny! — podjąłem jedyną w tej sytuacji decyzję. Akurat byliśmy na płyciźnie, więc bez problemów dosięgnąłem dna i odepchnąłem

się z całej siły. Zrobiłem to samo jeszcze parokrotnie i „Batory II” zanurzył się w zielonej gęstwinie. „Jak my się potem stąd wydostaniemy?” —

pomyślałem, lecz na dłuższe rozważania zabrakło czasu. Chmura była już nad nami, zrobiło się prawie ciemno, jedynie błyskawice rozjaśniały ten półmrok. Lunął rzęsisty deszcz, trzciny trochę chroniły nas od szalejącej wichury, ale i tak tratwa chwiała się na wszystkie strony. Schroniliśmy się w kajucie, lecz ta nie miała zamykanych drzwi, więc nawiewane wichrem strugi wody wpadały do środka. Wkrótce byliśmy przemoczeni, namokły też nasze rzeczy.

Jacek i Maciek nadrabiali minami. Próbowali nawet śpiewać: Choć burza huczy wkoło nas, Do góry wznieśmy skroń! Niestraszny dla nas burzy czas, Bo silną mamy przecież dłoń! Weselmy, bracia, się, Choć wicher żagle rwie! Jim bał się piorunów. Kulił się po każdym grzmocie, krył się w kącie, popiskiwał, a czasem groźnie

zaszczekał. Gdy wziąłem go na kolana, natychmiast schował pysk pod moją pachą. Czułem, że drży, głaskałem po grzebiecie i brzuchu, ale nie chciał się uspokoić. Piorun musiał uderzyć gdzieś wyjątkowo blisko, bo zadzwoniło nam w uszach i ogłuchliśmy na chwilę. Bliźniacy stracili dobry humor. Przestali żartować, że taka nawałnica to dla nich kaszka manna z mlekiem. Jim dygotał jak chory na febrę. Później jeszcze jeden piorun i burza przetoczyła się nad

nami. Deszcz osłabł, wiatr ucichł jak ucięty nożem, chmura, demonstrując ciągle swoją potęgę, przenosiła się gdzieś w stronę Lipska. Mogliśmy wreszcie wyjść na pokład i oszacować szkody. Trochę tego było. Wiatr częściowo zerwał z wiaty nad stołem brezentowy dach, ale to łatwo da się naprawić. Niestety, uciekając przed deszczem do kajuty, zapomnieliśmy o prowiancie, który zostawiliśmy po śniadaniu. Ulewa zmyła i

wrzuciła gdzieś w trzciny ledwo napoczęty bochenek chleba, ostatni, jaki jeszcze mieliśmy; zniknęło masło, ser, wędliny. Należało jeszcze dziś uzupełnić zapasy, bo w przeciwnym razie czekała nas przymusowa głodówka.

Problem, gdzie zrobić zakupy, bo nikt nie wpadł jeszcze na pomysł, żeby na Biebrzy otworzyć pływający sklep.

Doszedłem do wniosku, że martwić się będziemy później. Najpierw należało wypchnąć tratwę z trzcin. Spodziewałem się, że nie będzie to łatwe i nie myliłem się. Pół godziny mocowaliśmy się z drągami, zanim zdążyliśmy wpłynąć we właściwy nurt Biebrzy. Świeciło słońce, lecz nie wróciła wcześniejsza parnota, powietrze po burzy było rześkie. Nasze przemoczone ubrania prawie wyschły, co wszystkim poprawiło humory. Jim chyba już

zapomniał o niedawnych strachach, bo biegał po pokładzie z podwiniętym ogonkiem i domagał się zabawy. Jeszcze daleko, ale po lewej stronie pojawiły się przed nami rozrzucone pojedynczo drewniane chałupy. Z mapy wynikało, że zbliżamy się do Szuszalewa. „Batory II” płynął swoim stałym tempem, czyli wyjątkowo ślamazarnie, lecz domy rosły w oczach. — Jeszcze jeden zakręt i będziemy na miejscu — powiedziałem i nie

pomyliłem się. Nie przewidziałem jednak niespodzianki, która nas czekała za tym zakrętem. Przy brzegu, w miejscu pozbawionym wszechobecnych trzcin, cumowała bliźniaczo podobna tratwa. Na maszcie powiewała czarna bandera z trupią czaszką, a napis na burcie informował, że statek nazywa się „Milady” . Spotkanie było nieuniknione, zresztą nigdy nie łudziłem się, że będzie inaczej. Dama z wąsem stała na pokładzie,

ubrana była w drelichowe spodnie, pasiastą koszulkę i marynarską czapkę. Jak na prawdziwego wilka morskiego przystało, paliła fajkę. — Dzień dobry, pani Emilio! — pozdrowiłem ją z daleka. Obrzuciła mnie niechętnym spojrzeniem. — Komu dobry, temu dobry. Nie zgodził się pan, gdy proponowałam spółkę, a teraz próbuje pan szukać na własną rękę. Nie powiem, żeby to było eleganckie. Ale może i lepiej, że tak się

stało. Zobaczymy, kto jest lepszy. Zdziwiłem się, że Milady jest na tratwie sama. — Nie ma pani załogi? Sama pani tu przypłynęła? — Spokojna głowa, znajdzie się i załoga. I to lepsza od tych pana dzieciaków — odpowiedziała i odwróciła się do nas plecami. — Wredny babsztyl! — mruknął któryś z bliźniaków. — Myśleliśmy, że pan przesadzał, gdy opowiadał o niej.

Przepłynęliśmy jeszcze kilkanaście metrów i też przybiliśmy do brzegu. Łączka wyglądała dość solidnie, buty nie grzęzły w torfowej mazi, a krąg po ognisku wskazywał, że niedawno ktoś tu biwakował. Zaczęliśmy od naprawy uszkodzonej wiaty, co poszło w miarę szybko i sprawnie. Problemem pozostawały braki w prowiancie. — Wycieczka nas nie ominie. Idziemy do Szuszalewa — zdecydowałem. — Mam nadzieję, że

jest tam jakiś sklep. Ruszyliśmy przez łąkę, która robiła się coraz bardziej podmokła, ku odległym o kilometr zabudowaniom. Jim biegł za nami, ale zmęczył się szybko i trzeba było wziąć go na ręce. Na bezludnych mokradłach dość nieoczekiwanie spotkaliśmy idące z przeciwka dwie dziewczyny. Wyglądały na starsze od bliźniaków, ale z całą pewnością nie miały jeszcze osiemnastu lat. Jedna była krótko ostrzyżoną blondynką, druga ciemne włosy miała

zawiązane w śmieszny kucyk. Różniły się od siebie znacznie, lecz zauważało się również podobieństwo i mógłbym się założyć się, że są siostrami. Pewnie z racji mojego wieku pozdrowiły nas pierwsze,

odpowiedzieliśmy, a panienki zaczęły zachwycać się Jimem. — Jaki ładny piesek — komplementowała blondynka. — Gdyby zawiązać mu kokardkę, wyglądałby jak maskotka. Te zachwyty jakoś nie przypadły do gustu bliźniakom. — Sobie zawiąż kokardkę. Najlepiej na nosie — odburknął jeden. — To jest Jim, groźny pies. Uważaj, bo cię zje — równie niegrzecznie dorzucił drugi.

Brunetka pociągnęła swoją towarzyszkę za rękę. — Idziemy! Nie będziemy kłócić się ze smarkaczami. Gdy odeszły, zapytałem bliźniaków, co ich napadło. — Przecież to miłe dziewczyny... — Może i miłe, ale to pewnie ta załoga, o której mówił babsztyl z wąsem. Nikt inny nie urządzałby spacerów po bagnach. To jest to nasza konkurencja i trzeba od nich trzymać się z daleka.

Rozbawiła mnie tak pryncypialna postawa. — Na razie — zauważyłem — nie mamy o co rywalizować. Pływamy tratwą, one też pływają. Miejsca na Biebrzy wystarczy dla wszystkich. Z łąki weszliśmy na polną drogę prowadzącą ku zabudowaniom Szuszalewa. Musieliśmy ominąć dwie świeżo złamane topole, widoczny

dowód, że i tutaj burza pokazała swoją moc. Spotkany mężczyzna dźwigał torbę z zakupami. — Jak dojść do sklepu? — zapytałem. — Za późno, sklep już pojechał. Nie zrozumiałem, o co mu chodzi, więc wyjaśnił: — U nas nie ma sklepu. Co drugi dzień przyjeżdża objazdowy. Trochę się spóźniliście. Dosłownie z dziesięć minut. — A gdzie najbliżej można zrobić zakupy? — miałem jeszcze resztkę

nadziei. — W Dąbrowie. Będzie stąd z siedem kilometrów. Szczęki nam opadły, na taki spacer nie mieliśmy ochoty. — Wy pewnie po Biebrzy pływacie? — zgadł mężczyzna. — A czego najbardziej potrzeba? Zastanowiłem się szybko. — Przynajmniej z pół bochenka chleba... Mężczyzna sięgnął do torby.

— Odstąpię wam cały, bo chyba za dużo nakupowałem. Mogę też odsprzedać ze dwa pęta kiełbasy i karton mleka. Chcecie? Pewnie, że chcieliśmy. Zapłaciliśmy, podziękowaliśmy i pożegnaliśmy się z naszym dobroczyńcą. Byliśmy uratowani. Z przewodnika pamiętałem, że Szuszalewo jest malutką wioską na otoczonym mokradłami wzniesieniu zbudowanym z naniesionych przez wodę żwirów i piasków. Główną atrakcję

turystyczną stanowi wieża widokowa. Nie przepuściliśmy okazji i po drabinie wdrapaliśmy się na jej szczyt. Widok naprawdę robił wrażenie. Pomiędzy bezkresnymi łąkami i szuwarami zygzakiem wiła się Biebrza. Pomyślałem, że może właśnie gdzieś tutaj robi ona wspomniany w liście znak cyrkla. Nie, to byłoby błędne rozumowanie. Jeśli Pac rzeczywiście powierzył Brzostowskiemu jakiś depozyt, to trzeba przyjąć założenie, że został on ukryty gdzieś w okolicach

Sztabina. — Ruch tutaj jak na Marszałkowskiej — powiedziałem. Do brzegu obok tratwy Milady przybijała właśnie plastikowa łódź z osadzonymi w dulkach wiosłami. Teoretycznie mogła pomieścić cztery albo pięć osób. Były tylko dwie i bagaże, ale i tak łajba sunęła solidnie zanurzona. Cóż, czasami liczy się nie ilość, lecz jakość...

Wiosłami ciężko pracował gruby amator karkówki i piwa, którego podczas grillowania w Lipsku żona nazywała Misiaczkiem i który później przyłączył się do hałasujących przez całą noc studentów. Nie tylko się przyłączył, jak mówiła Magda, był wręcz prowodyrem. Towarzysząca mu niewiasta też miała słuszną wagę, więc trudno dziwić się zanurzeniu łodzi. — Ale spaślaki! — skomentowali bliźniacy. — Ciszej! — powiedziałem, bo głos po

wodzie niesie się daleko, a nie chciałem, żeby Misiaczek słyszał takie mało sympatyczne komentarze. Zapadał zmierzch. Nie wiedziałem, czy w Biebrzańskim Parku Narodowym można palić ogniska. Rozgrzeszyłem się w duchu, przecież ktoś robił to już przed nami. Wracając z Szuszalewa nazbieraliśmy trochę suchych gałęzi, bo nad rzeką trudno byłoby o najmniejszy nawet patyk.

Z oddali słyszeliśmy sapanie grubasa, który pewnie rozstawiał swój namiot z werandą. Chyba nie miał wprawy, bo często rozlegały się głośne przekleństwa. — Moglibyście pójść i pomóc — zaproponowałem braciom. Skrzywili się, jakby ktoś kazał im wypić szklankę octu. — Nie musiał tak się spaść. Jak popracuje, to może trochę schudnie. A tej jego muzie też nie zaszkodziłaby dieta.

Bliźniacy byli źli, pewnie dlatego, że byli głodni. Rozpaliłem małe ognisko, na patyki nadzialiśmy kiełbasę kupioną od dobroczyńcy z Szuszalewa. Skwierczał tłuszcz, zapach piekącego się mięsa kręcił w nosie. Smakowała nam ta kolacja. Gdy ognisko dogasło, przenieśliśmy się na tratwę, bo doszliśmy do wniosku, że nie będziemy rozbijać namiotów. Po co, skoro mamy dach nad głową? Usiedliśmy przy stole pod naprawioną

wiatą. Noc była pogodna, tłuste lico księżyca odbijała się w Biebrzy. — A teraz — powiedziałem — sprawdzimy, jak odrobiliście zadane lekcje. Spróbujemy uporządkować naszą wiedzę o Pacu. Mam zaczynać? — Niech pan zaczyna — zgodzili się bliźniacy. Ludwik Michał Pac urodził się 19 maja 1778 roku we Francji, prawdopodobnie, chociaż są tu wątpliwości, w Strasburgu. Ojciec Michał był

generałem wojsk Wielkiego Księstwa Litewskiego, matka Ludwika pochodziła z magnackiego rodu Tyzenhauzów. Kształcił się we Francji i w Anglii, studiował też na Akademii Wileńskiej.

Przełomowy w życiu hrabiego okazał się rok 1797, kiedy po bezdzietnym dalekim krewnym, generale Józefie Pacu, otrzymał wielki spadek, na który

złożyły się pałace na Wileńszczyźnie i w Warszawie oraz majątek Dowspuda na Suwalszczyźnie. Zwłaszcza ten ostatni miał w przyszłości okazać się tak ważny dla Ludwika Michała. Nie uprzedzajmy jednak faktów. Tymczasem Pac wcale nie myślał o gospodarowaniu w swoich nowych dobrach. Wzorem wielu przodków postawił na karierę wojskową i zaciągnął się do armii napoleońskiej, a konkretnie do 1. Pułku Szwoleżerów– Lansjerów Gwardii Konnej...

— Pułkiem dowodził generał Wincenty Krasiński, ojciec Zygmunta, późniejszego autora „Nie–Boskiej komedii” i „Irydiona” — włączył się któryś z bliźniaków. — A Pac był ojcem chrzestnym poety. — Do pułku przyjmowano tylko ochotników z odpowiednim cenzusem majątkowym. Szwoleżerowie mieli granatowe kurtki z amarantowym kołnierzem i lampas na spodniach, uzbrojeni byli w szable, karabiny, pistolety

i lance — uzupełnił drugi z braci. Uśmiechnąłem się z zadowoleniem. Nie miałem już wątpliwości, że chłopcy starannie odrobili zadane lekcje. Musieli przebrnąć przez wiele lektur, żeby teraz popisywać się tak drobiazgową wiedzą. Kontynuowałem opowieść. Jako oficer szwoleżerów Pac uczestniczył we wszystkich kampaniach napoleońskich. W latach 1808–1809 wyróżnił się w bitwach pod Medina di Saco, Essling i

pod Wagram. W tej ostatniej poprowadził szarżę strzelców konnych, która przesądziła o zwycięstwie wojsk cesarza. Do Polski wrócił w 1810 roku i awansował do stopnia pułkownika Gwardii Narodowej. Dwa lata później Napoleon ruszył na Moskwę. W tej wyprawie nie mogło zabraknąć Paca. Znów spisywał się nadzwyczaj dzielnie, ze swoimi żołnierzami jako pierwszy przekroczył Dniepr pod Smoleńskiem. Jednak losy

tej wojny nie potoczyły się pomyślnie dla cesarza i przyszedł czas odwrotu. Wówczas hrabia zapisał jeszcze jedną wspaniałą kartę, gdy pod Małym Jarosławcem powstrzymał szarżę kozaków i uratował Napoleonowi życie. Później dzielnie spisywał się pod Dreznem i w Bitwie Narodów pod Lipskiem. Był ranny, odznaczono go Legią Honorową i krzyżem Virtuti Militari, został adiutantem Bonapartego, a pod Paryżem w 1814 roku dowodził dywizją jazdy. I to był koniec

wojaczki, a ściślej początek trwającej

ponad piętnaście lat przerwy. Po abdykacji Napoleona Ludwik Michał Pac wyjechał do Anglii. Kilka miesięcy spędził na zamku Holchem w hrabstwie Norfolk, gdzie jego nową pasją stało się rolnictwo. Podpatrywał metody gospodarowania stosowane przez tamtejszych farmerów i uznał, że należałoby je przenieść do

Polski. Wkrótce car ogłosił amnestię i powrót do kraju stał się możliwy. Na podsuwalskie dobra składały się przede wszystkim Dowspuda, Raczki i Mazurki. Folwarki były zrujnowane i opuszczone. Ich podźwignięcie wymagało niemałego wysiłku i pieniędzy, co nie odstraszyło hrabiego. Odmówił intratnego stanowiska w wojsku i zabrał się do pracy. — Teraz wasza kolej — zwróciłem się do bliźniaków. — Dowspuda to Suwalszczyzna i chyba znacie historię

swego regionu. — Pewnie, że znamy — odparli z właściwą sobie pewnością. Jak wspomniałem, nie potrafiłem ich odróżnić przy dziennym świetle, więc tym bardziej niemożliwe to było w nocy. Nie miałem więc pojęcia, który z nich podjął się kontynuowania wykładu. Bez znaczenia, bo musiałem przyznać, że robił to fachowo i w interesujący sposób. — Jak wiadomo, Pac był anglofilem —

zaczął. — Po latach Mickiewicz wzorował się częściowo na nim, gdy w „Panu Tadeuszu” stworzył postać Hrabiego. Pamięta pan niektóre fragmenty, czy mam zacytować? Jeden pamiętałem: Kiedy tak za szarakiem goniono, tymczasem Ukazał się pan Hrabia pod zamkowym lasem. Wiedziano w okolicy, że ten pan nie może

Nigdy nigdzie stawić się w naznaczonej porze. Surdut swój angielskiego kroju, biały, długi, Połami ma wiatr puścił... Bliźniacy wyrecytowali inny: Hrabia na polowaniu bardzo dobrze zna się, Nieraz gadał o łowów i miejscu, i czasie; Hrabia chował się w obcych krajach od dzieciństwa,

I powiada, że to jest znakiem barbarzyństwa Polować tak jak u nas, bez żadnego względu Na artykuły ustaw, przepisy urzędu,

Nie szanując niczyich kopców ani miedzy, Jeździć po cudzym gruncie bez dziedzica wiedzy. — No, ale zostawmy Mickiewicza w

spokoju — nastoletni prelegent zachowywał się poważniej niż uniwersytecki wykładowca. — To zapatrzenie w Anglików Pacowi wyszło na dobre. Żeby podnieść poziom rolnictwa w swoich włościach, postanowił sprowadzić zagranicznych osadników, przede wszystkim z Anglii i Szkocji, ale także z Niemiec. To oni założyli wieś Nowa Szkocja, która istnieje do dzisiaj, i folwarki New York, Langwood, Linton,

Berwik, Govenloch i Broomfield. Zastąpili powszechną wtedy trójpolówkę płodozmianem, co znacznie zwiększyło plony. Miejscowi poszli w ich ślady. Należy dodać, że hrabia, jak przystało na światłego człowieka, zniósł pańszczyznę i zastąpił ją czynszem dzierżawnym. Teraz głos zabrał drugi z braci: — Hrabia nie ograniczył się do upraw i hodowli. W Dowspudzie powstała wytwórnia maszyn i narzędzi

rolniczych, gdzie produkowano pługi, brony, sieczkarnie, siewniki i młockarnie. Wybudował tartak, browar, garbarnię, krochmalnię i olejarnię. Szybko postawił swój majątek na nogi. O pałacu już rozmawialiśmy... Przerwał, bo nocną ciszę zakłócił jakiś chrapliwy głos. — Na pokłaaadzieee caaaprztyk! Głos był gruby, ale z całą pewnością kobiecy i niewątpliwie należał do

Milady. Bracia zerwali się z miejsc. — Co tam się dzieje? Co to jest „caprztyk” ? Nigdy nie słyszeliśmy takiego słowa. — Bo nigdy nie byliście w wojsku — wyjaśniłem pobłażliwe. — Ja byłem i nigdy nie słyszałem, żeby tam ktoś prawidłowo powiedział „capstrzyk” . Zawsze był „caprztyk” i pewnie tak zostało do dzisiaj. — Ale co ta baba wyprawia, czemu tak

wrzeszczy? — nie potrafili pojąć. — Widocznie na jej tratwie obowiązują wojskowe zwyczaje. Właśnie informuje załogę, że trzeba spać. — Biedne te dziewczyny. Na ich miejscu ucieklibyśmy, gdzie pieprz rośnie.

— A ja zastanawiam się, czy nie pójść w ślady Milady i u nas nie

wprowadzić podobnych zwyczajów. Trochę dyscypliny wyszłoby wam na dobre. — Niech pan nie żartuje! — jęknęli. Hałasy u sąsiadów ucichły, więc mogliśmy wrócić do rozmowy. Kolej znów przypadła na mnie. Wątek może był trochę poboczny, ale interesujący i stanowiący dobry przyczynek do charakterystyki właściciela Dowspudy. Dotyczył życia osobistego Paca. — Do kraju — przypomniałem —

wrócił w 1815 roku. Miał wtedy już 37 lat i ciągle był człowiekiem samotnym. Nic dziwnego, że natychmiast zaczęły się próby wyswatania hrabiego. W ten sposób w jego życiu pojawiła się Anna Sapieżanka. Wszystko zmierzało ku rychłemu ślubowi, gdy na drodze stanął rywal... Anna pochodziła z magnackiego rodu Sapiehów i miała wówczas zaledwie 16 lat, co jednak nie stanowiło formalnej przeszkody do

zamążpójścia. Podobno nie grzeszyła urodą ani obyciem towarzyskim, ale zadbano o jej staranne wykształcenie, z zachowanych świadectw wynika, że wykazywała zamiłowanie do nauki. Niebagatelne znaczenie miał też posag, który mogła wnieść. I zapewne zostałaby panią na Dowspudzie, gdyby nie wspomniany konkurent. A był nim nie byle kto, bo sam książę Adam Jerzy Czartoryski, o siedem lat starszy od Paca, ale majętniejszy i dysponujący mocniejszą pozycją niż były generał

wojsk napoleońskich. Nie wiadomo, czy hrabią kierowały uczucia, czy chodziło tylko o urażone ambicje, lecz niezwłocznie wyzwał Czartoryskiego na pojedynek. W sumie owych potyczek było zresztą kilka i przez dwa lata żyła nimi opinia publiczna nie tylko w Królestwie Polskim, lecz także za granicą. Sprawa miała zresztą aspekt polityczny. Do pojedynku Paca zachęcał generał Wincenty Krasiński, dawny dowódca pułku szwoleżerów, a

obecnie zdeklarowany przeciwnik księcia, którego pozycję chciał osłabić za wszelką cenę i na wszelkie sposoby. Pierwsze starcie nie przyniosło jednoznacznego rozstrzygnięcia, chociaż hrabia został lekko ranny. Adwersarze przyrzekli sobie, że spotkają się ponownie i będą walczyć, dopóki jeden z nich trupem nie padnie. Zanim do tego doszło, Czartoryski ożenił się z Sapieżanką, a Pac wziął ślub z Karoliną Małachowską, córką generała Stanisława Małachowskiego, uczestnika

wojen napoleońskich.

Stało się to 27 listopada 1817 roku w Końskich. Oblubienica miała 21 lat, zgodnie ze spisaną u notariusza umową miała wnieść milion złotych posagu. Kwota ta pozostała tylko na papierze. W sumie rodzice Karoliny zapłacili zaledwie 36 tysięcy złotych.

— Pac nie protestował? — zainteresowali się bliźniacy. — To jednak duża różnica. — Chyba nie protestował, a przynajmniej nic na ten temat nie znalazłem w źródłach historycznych. Nie zapominajcie, że i bez posagu należał do najbogatszych ludzi w Królestwie Polskim. Pewnie więc przebolał taką stratę. — A co dalej było z pojedynkiem? — już zorientowałem się, że Jacek i

Maciek skupili się na oficjalnym życiorysie hrabiego i nie interesowali się jego życiem osobistym. Pojedynek ciągle miał swoją historię, a po Wilnie krążył złośliwy wierszyk: Czartoryski Kupidynek — miał pojedynek. Z generałem Pacem — nakryty materacem! O konflikcie pomiędzy dwoma wybitnymi obywatelami Królestwa

Polskiego dowiedział się car Aleksander I. W specjalnym rozporządzeniu zakazał dalszych pojedynków, lecz adwersarze znaleźli sposób na obejście tego polecenia. Umówili się na spotkanie poza granicami Kongresówki, a konkretnie na Śląsku. Paca aresztowano jednak w Legnicy i znów należało przełożyć termin decydującego starcia. Doszło do niego dopiero w połowie kwietnia 1818 roku. Sekundanci

przez siedem godzin ustalali zasady, wreszcie uzbrojeni w pistolety książę i hrabia stanęli naprzeciw siebie. Tym razem górą był Pac, który zranił Czartoryskiego w nogę. Kolejne strzały nie padły. Książę wymógł na przeciwniku obietnicę, że była to ich już ostatnia potyczka. — Prawda, że romantyczna historia? — zapytałem. — Tak kiedyś zabiegano o względy kobiety. Bracia nie wydawali się przekonani.

— I Pac, i Czartoryski musieli być niezłymi dziwakami. Dzisiaj uznano by ich za oszołomów. — Może i tak, ale to nie było dzisiaj, tylko prawie dwieście lat temu — przypomniałem. — Inne czasy i inne zwyczaje.

— A jak — zainteresowali się — było z małżeństwem Paca? Żyli długo i szczęśliwie? — Niezupełnie, a nawet wręcz

przeciwnie. Po ślubie pojechali w podróż do Włoch, hrabia zawsze nazywał Karolinę swoją najukochańszą żoną, ona urodziła mu najpierw córkę Ludwikę, a potem syna Jerzego. Niestety, los im nie sprzyjał. Chłopczyk zmarł, gdy miał niespełna dwa lata, Karolina rok później, bo chorowała na gruźlicę i lekarze okazali się bezradni. Małżeństwo trwało więc zaledwie pięć lat. Wychowaniem córki hrabiego zajęła się jego

siostra, Zofia Aleksandra. Paca wielokrotnie namawiano do ponownego ożenku, lecz do końca życia pozostał wdowcem... Zrobiło się późno i ja też powinienem ogłosić „caprztyk” na pokładzie tratwy. Jutro chcieliśmy pokonać spory odcinek Biebrzy, więc należałoby wypłynąć w miarę wcześnie. Bliźniacy przekonywali jednak, że wcale nie są senni i warto dokończyć życiorys hrabiego. W końcu im uległem, bo do omówienia pozostał już tylko ostatni

fragment. Zaczął się on 29 listopada 1830 roku, gdy podchorążowie ruszyli na Belweder z zamiarem zabicia wielkiego księcia Konstantego, a podpalenie browaru na Solcu dało sygnał do ogólnonarodowego powstania. Pac był jego przeciwnikiem, nie wierzył w zwycięstwo, lecz wszedł w skład Rady Administracyjnej, a następnie Rządu Tymczasowego. Uważał, że taki jest jego obowiązek.

W styczniu 1831 roku odmówił wprawdzie przyjęcia funkcji naczelnego wodza, wytłumaczył się chorobą, ale jeszcze tego samego dnia wpłacił sto tysięcy złotych polskich na uzbrojenie wojska. Miesiąc później — jak napisała „Gazeta Polska” — hrabia Pac, senator kasztelan, na własne swe żądanie, przez Rząd Narodowy powołany został do służby i przeznaczony na dowódcę korpusu pierwszej czynnej rezerwy. Dawny napoleoński szwoleżer bił się

dzielnie pod Iganiami i Ostrołęką, gdzie bronił przeprawy przez Narew. Po upadku powstania leczył rany w Dowspudzie. Pomimo ogłoszonej przez cara amnestii, zdecydował się na emigrację. Wyjechał do Francji, później przeniósł się do Anglii, podróżował do Włoch i Grecji. Związał się z monarchistycznym konserwatywno– liberalnym ugrupowaniem nazywanym Hotel Lambert, od pałacu na paryskiej wyspie Świętego Ludwika, na którego czele stał książę Czartoryski, dawny

rywal do ręki Anny Sapieżanki. Należał też do ścisłego kierownictwa tajnego Związku Jedności Narodowej. Podupadł na zdrowiu, ale nie rezygnował z politycznej aktywności. W 1835 roku z misją dyplomatyczną wyruszył do Turcji. Już nie wrócił. Zmarł w Smyrnie i tam został pochowany. Na jego nagrobku umieszczono epitafium:

D.O.M. Ludwik Michał hrabia Pac, ostatni potomek starożytnej rodziny litewskiej, pan na Dowspudzie, Różance i innych dobrach, jenerał dywizyi i senator wojewoda, członek Rządu Tymczasowego, wiceprezes Towarzystwa Rolniczego, komandor orderu polskiego Virtuti Militari, francuskiego Legii Honorowej, kawaler Orderu Sw. Stanisława, krzyżów bawarskiego i maltańskiego, urodził się w mieście francuskim Strasburgu 19 maja 1780

roku, odbył wojny 1808, 1809, 1812, 1813–14 w Hiszpanii, Austrii, Rosy i i w Niemczech pod Napoleonem; w wojnie narodowej Polaków 1831 r. dowódca korpusu jej rezerwy; mężny, gorliwy, szczodry, skromny, wojownik, ziemianin, sztuk pięknych i nauk protektor, patriota. Ojczyźnie od młodości całe życie oddał, dla niej walczył, krew w bitwach przelewał, służył w radach, cierpiał wydarcie majątku, tułactwo, tu na

cudzej ziemi śmierć znalazł dnia 31 października 1835 roku. Rodaku! Westchnij za duszę jego. Cnoty Jego czcij, naśladuj. — Kontrowersje budzi data śmierci. Niektóre źródła podają, że stało się to 6 sierpnia, ale bardziej wiarygodna jest chyba data na nagrobku — zakończyłem i ziewnąłem szeroko. — Trzeba spać! Mam ogłosić „capstrzyk” czy „caprztyk” ? Możecie wybierać...

Urwałem, bo coś zaszeleściło za moimi plecami. Z kabiny wyszedł Jim, którego pewnie obudziła nasza rozmowa. Chciałem go pogłaskać, lecz psiak zastrzygł uszami i żwawo podbiegł do skraju tratwy. Akurat chmura przesłoniła księżyc, więc bacznie wpatrywał się w pogrążone w ciemnościach trzciny i warczał. — Chyba miał złe sny — zażartowałem — a teraz ma przywidzenia.

— Niech pan nie żartuje — obruszyli się bliźniacy. — Przecież spaniel to pies myśliwski. Ma niezawodny węch. Tam coś albo ktoś musi być. Zawołałem Jima, lecz nie reagował. — Pójdę po latarkę — powiedziałem głośno.

Nie zdążyłem zrobić nawet kroku, gdy zaledwie parę metrów od naszej tratwy rozległ się głośny chlupot. Spłoszony „ktoś” uciekał, pospiesznie

przedzierając się przez trzciny. Zanim wróciłem z latarką, którą znalazłem dopiero na dnie plecaka, hałasy ucichły. Panowała niczym niezmącona cisza. — Ktoś nas podsłuchiwał! — emocjonowali się bliźniacy. — Możliwe. Żadnych tajemnic nie usłyszał, najwyżej trochę poduczył się historii. Niepotrzebnie sterczał w trzcinach. Mógł przyjść na tratwę. — Kto to był? Jak pan myśli? — Pewnie jeszcze tego się dowiemy, ale nie dzisiaj. Teraz idziemy spać.

Na pokładzie capstrzyk! — jednak „caprztyk” nie przeszedł mi przez gardło.

ROZDZIAŁ 4 POBUDKA O SZÓSTEJ X DZIENNIK POKŁADOWY • „TATUOWANIE” BLIŹNIAKÓW • GŁAZ KONTRA BATALION • WNUCZKI MILADY • „ROZGRZEWKA” PRZED MECZEM • SĘDZIA NA DESKACH •

FERALNY REMIS • „KWALIFIKATOR” Z PZPN Gdybym zabił teraz Milady, to każdy sąd dopatrzyłby się okoliczności łagodzących i nie skazałby mnie na dożywocie. Po prostu, dama z wąsem zasługiwała na taki los i zrobiła wszystko, żeby odezwały się we mnie mordercze instynkty. Każdy sam może, zresztą, to ocenić. Był sobotni ranek, wczoraj siedzieliśmy do późna, więc dzisiaj spaliśmy

jak zabici. I nagle ten okropny wrzask: — Pobudka! Pobudka! Pobuuudka! Zerwałem się przestraszony, bliźniacy przecierali zaspane oczy, Jim podniósł się ze swego legowiska i zaszczekał ze złością. Półprzytomny, nie wiedziałem, co się dzieje. Upłynęła dobra chwila, zanim zdołałem zebrać myśli. Spojrzałem na zegarek i wszystko już zrozumiałem. Właśnie minęła szósta. — Milady robi pobudkę swojej załodze — wyjaśniłem zdziwionym

nastolatkom. — A nie mogłaby tego robić ciszej? Po diabła tak wrzeszczy? I kto to słyszał, żeby wstawać o takiej nieludzkiej porze? Przecież są wakacje! — Już wam mówiłem, że pani Emilia ma wojskowy dryl we krwi. Wcale się nie zdziwię, jak zaraz zarządzi poranną zaprawę fizyczną. Chyba jednak nie zarządziła, bo hałasy ucichły. Co z tego, skoro spanie mieliśmy już z głowy? Poranną toaletę ograniczyliśmy do minimum, bo

planowaliśmy kąpiel w Biebrzy, gdy tylko znajdziemy jakieś miejsce wolne od wszechobecnych wodorostów. Zagotowałem wodę na gazowym palniku, zrobiłem sobie kawę, a bliźniakom herbatę, Jim zadowolił się miseczką mleka. — A co ze śniadaniem? — dopytywali się Jacek i Maciek.

— Śniadania nie będzie. Przecież

doskonale wiecie, że wieczorem zjedliśmy chleb do ostatniej okruszyny. — Chcemy jeść! — marudzili. — Bez śniadania nie popłyniemy. Ogłosimy strajk i sam pan będzie machał wiosłami. Przejrzałem nasze zapasy. Za wiele tego nie było — parę konserw i kilka potraw w słoikach, czyli bigos, fasolka po bretońsku, klopsiki i gołąbki. — Będziecie jeść bez chleba? To wybierajcie!

W rezultacie otworzyliśmy dwa słoiki klopsików i jeden z gołąbkami. Musieliśmy być naprawdę głodni, bo spałaszowaliśmy te potrawy z apetytem, w dodatku na zimno. Właśnie kończyliśmy, gdy na rzece pojawiła się tratwa Milady. Pani Emilia stała jedną ręką oparta o daszek kabiny, na głowie miała marynarską czapkę, a w zębach nieodłączną fajkę. Wydawała komendy swoim załogantkom: — Raz, dwa! Raz,

dwa! Mocniej z prawej strony! Nie lenić się! Pracować! Dziewczyny machały wiosłami, jakby im płacono na akord, ale Milady nie była zadowolona, a przynajmniej tak należało sądzić po jej nadąsanej minie. Nie było ani odrobiny wiatru, więc bandera z trupią czaszką smętnie zwisała z masztu. Gdy nasze tratwy się zrównały, wymieniliśmy pozdrowienia. O dziwo, dama z wąsem przemówiła ludzkim głosem.

— Panie Daniec, chyba czas najwyższy, żebyśmy porozmawiali. — Dlaczego, nie? Możemy nawet teraz. — Teraz nie mam czasu. Proponuję wieczorem. Zatrzymamy się przy brzegu w Sucharach. Niech pan też tam przypłynie. Zapraszam na ognisko! Pokiwałem głową. — Dobrze, możemy spotkać się w Sucharach. Czytałem w przewodniku, że tam jest dobre miejsce na biwak. Milady popatrzyła na mnie bez

przekonania. — Nie wiem tylko, czy dzisiaj dopłyniecie. Jak będziecie tak marudzić, to nie wyruszycie przed południem. Leniwa ta pańska załoga, a i pan chyba nie jest zbyt pracowity. — Na pewno będziemy dzisiaj w Sucharach — obiecałem i nie darowałem sobie złośliwości: — A pani załoga może i pracowita, ale dziewczyny wkrótce padną z wyczerpania. Kto to słyszał, żeby robić pobudkę

o świcie?

Ostatnie słowo i tak musiało należeć do Milady. — Niech pan zajrzy do kalendarza. Pobudka była o szóstej, a słońce wstało kilka godzin wcześniej. Dyscyplina musi być nawet na wakacjach. Tak mnie nauczono i na emeryturze nie zamierzam zmieniać zwyczajów. Czarna bandera zniknęła za wysepką trzcin.

— Ciekawe, kim są te dziewczyny — zastanawiali się bliźniacy. — Co im strzeliło do głowy, żeby płynąć z takim wcielonym diabłem? Co to za wakacje? To już lepiej chodzić do szkoły. — Może same chciały, a może musiały — zaczynałem domyślać się, kim są załogantki Milady, ale swoimi przypuszczeniami nie podzieliłem się z braćmi. — Naprawdę chce pan się z nią spotkać?

— Naprawdę. Milady może i jest groźna, ale chyba mnie nie zje. Porozmawiać nie zaszkodzi. Warto wreszcie wyjaśnić pewne sprawy. Milady chyba miała rację, że jestem leniwy. Dawno już wypiłem kawę, ale ciągle siedziałem przy stole, wystawiałem twarz na słoneczne promienie i nie mobilizowałem „flisaków” , żeby brali się do wioseł. Od Sucharów dzieliło nas, według mapy, nie więcej niż sześć kilometrów, więc nie było

obaw, że nie zdążymy dopłynąć przed zmierzchem. Nagle przypomniałem sobie, że pan Chomko mówił o dzienniku okrętowym. Poszedłem do kajuty, spod pryczy wyciągnąłem drewnianą skrzynkę z najbardziej niezbędnymi narzędziami i wyjąłem z niej oprawiony w ceratę gruby zeszyt. — Obowiązku nie ma — zaznaczył właściciel tratwy — ale wszystkie poprzednie załogi robiły wpisy ze swoich rejsów. To chyba miła pamiątka.

Przekartkowałem brulion. Niektóre notatki były nader lakoniczne, typu: „wypływamy o...” , „dopływamy o...” , „noocujemy w...” . Nie brakowało jednak relacji barwniejszych, napisanych ze swadą. Lipsk powitał nas zimną i deszczową pogodą. Znajdujemy pole biwakowe na skraju miasta, obok basenu kąpielowego. Wyruszamy dopiero jutro, więc dziś, w przerwach miedzy opadami, mamy czas na spacer uliczkami trochę

sennego miasta (...) Przy moście wypływamy na wody Biebrzy. Rzucając pożegnalne spojrzenie na zabudowania Lipska widniejące w oddali, ruszamy w dół rzeki. Koryto zarośnięte w dużej mierze roślinnością wodną, wśród której widać liczne grzybienie białe. Płyniemy korytarzem wytyczonym przez porastające

brzeg trzciny. Tego można było się spodziewać po relacjach znajomych, którzy zapamiętali przede wszystkim trzciny: wysokie (nic nie widać), średnie (prawie nic nie widać) i niskie (widać trochę). Trochę deszczu na przemian z mżawką. Kolejna załoga też skarży się na szuwary i kiepską pogodę: Początki były straszne, pychy zbyt długie i ciężkie, tratwa zbyt szeroka, a rzeka za wąska. Szybko zmęczyliśmy

się. Wieczorem, zakotwiczyliśmy tratwę w szuwarach i zjedliśmy kolację. Nadciągała burza. Wbiliśmy pychę kilka metrów od tratwy, by ściągała pioruny. Schowaliśmy się wszyscy w maleńkim domku. Z pychami zdążyliśmy się oswoić, burzę spotkaliśmy na szlaku, ale ciągle nie mieliśmy do czynienia z inną biebrzańską plagą, która tak opisano w dzienniku pokładowym:

O spaniu nie było mowy, bo komary strasznie kąsały, było strasznie duszno i nie można było oddychać. O 3:00 Grzegorz wypłynął kajakiem na ryby. O 4:00 byliśmy już po kawie, gotowi do drogi. Trochę załamani i rozczarowani. — Będą i komary — mruknąłem pod nosem. — O czym pan mówi? — nie zrozumieli bliźniacy. — Jakie komary? Nie potrzebujemy żadnych komarów.

— Też niepotrzebne mi do szczęścia, ale pewnie ich nie unikniemy — podałem bliźniakom zeszyt. — Mała robótka dla was. Trzeba uzupełnić dziennik. Przecież to już trzeci dzień wyprawy. Mamy spore zaległości! — Tylko nie to! — jęknęli. — Wakacje, a pan każe pisać wypracowania... Któryś z nich dodał sprytnie: — Dziennik powinien prowadzić kapitan. Tak jest na każdym statku.

— Na tratwie może być inaczej. Ja jestem kapitanem i wam zlecam to odpowiedzialne zadanie. Jak nie posłuchacie, to obu wysadzę na brzeg. Już nie protestowali, zapytali tylko, czy mogą uzupełnić dziennik po południu, gdy zatrzymamy się w Sucharach, a ja łaskawie wyraziłem zgodę.

— Ale później nie chcę słyszeć żadnych wykrętów. Macie dziennik prowadzić na bieżąco. Będę sprawdzał!

Aha, i nie naróbcie błędów ortograficznych, bo będzie wstyd, gdy ktoś to przeczyta. — My nie robimy błędów! — zapewnili i akurat tutaj im uwierzyłem. Czytali dużo książek, nie stronili od lektur za poważnych na ich wiek, więc pewnie nieźle opanowali zasady pisowni. Zza trzcin doszedł nas gwar rozmowy i szczękanie naczyń. Najwyraźniej obudzili się Misiaczek i jego żona. Zapewne przygotowywali się do

śniadania. Im raczej nie zabrakło prowiantu, mogli zapomnieć o wszystkim, ale nie o jedzeniu. Nasze domysły okazały się trafne, bo po paru minutach nad szuwarami uniosła się cienka smużka dymu. Bliźniacy głęboko wciągnęli powietrze, Jim próbował ich naśladować. — Niesamowite, zaczęli dzień od grillowania! Ale mają apetyt! — Takie śniadanko zajmie ze dwie godziny? Kiedy wyruszą w drogę?

— Łódź jest dużo szybsza od tratwy. Powinni bez problemu nas dogonić — przypuszczałem. Bracia zastanawiali się, co żona poda Misiaczkowi na śniadanie. — Udka z kurczaka czy karkówka? Pewnie jedno i drugie. — A może i piwko! Jak zaczynać dzień, to na całego! Pomysł przyszedł mi do głowy nagłe i nie dotyczył on grubasa, lecz bliźniaków. Irytowało mnie od dawna, że nie wiem, z którym rozmawiam.

Poszedłem do kajuty, pogmerałem w plecaku i znalazłem czerwony flamaster. — Koniec z anonimowością — oznajmiłem. — Będę was tatuować! Wybałuszyli oczy. — Co pan chce zrobić? — Który z was jest Jacek? — odpowiedziałem pytaniem na pytanie. Chwila milczenia i jeden zgłosił się na ochotnika, chociaż nie miałem zielonego pojęcia, czy to akurat on jest Jackiem.

— Ja! Ale co pan zamierza zrobić? — Nadstawiaj policzek — bawiłem się flamastrem. — Napiszemy wielkie „J” , Maćkowi napiszemy duże „M” i wreszcie do każdego z was będę mógł zwracać się po imieniu. Byli chyba przekonani, że zwariowałem. — Będziemy wyglądać jak idioci. Wszyscy będą się z nas śmiać — oponował rzekomy Jacek.

— Taki napis — tłumaczył Maciek — zejdzie po każdym myciu. Chce pan, żebyśmy się nie myli. Na taki argument miałem gotową odpowiedź. — Po każdym myciu napisy będą odnawiane. Już ja tego dopilnuję! Nie pomogły protesty, zgodziłem się tylko na pewien kompromis. „J” i „M” wymalowałem im nie na policzkach, lecz na przedramionach. — Gotowe! — z dumą oceniłem swoje

dzieło. — A teraz odpływamy! Drągi do ręki! Jacek na prawą burtę, Maciek na lewą! Gdy odbijaliśmy od brzegu, nad obozowiskiem Misiaczka ciągle unosił się dym. Śniadanie na trawie trwało. Tratwa na Biebrzy w ciągu dnia pokonuje przeciętnie pięć kilometrów. Oczywiście, zdarzają się wyczynowcy, którzy kosztem zmęczenia i bąbli na dłoniach, pokonują większy dystans. My do nich nie chcieliśmy należeć,

zwłaszcza że taka leniwa wędrówka ma swoje niezaprzeczalne uroki. Rzeka stała się trochę szersza, w trzcinach coraz częściej pojawiały się łuki i otwierał się widok na ciągnące się aż po horyzont łąki. Żałowałem, że nie wziąłem lornetki, bo dołączyłbym do grona tych zapaleńców z Polski i z zagranicy, którzy co roku przyjeżdżają tutaj, aby podglądać ptaki. A może udałoby się też zobaczyć łosia, niewątpliwego króla tych bagien? Jedynie nad Biebrzą łosie przetrwały

ostatnią wojnę, nic więc dziwnego, że objęto je ścisłą ochroną, która obowiązuje do dzisiaj. Niektórzy uważają, że zbyt ścisłą, bo potężne rogacze rozpanoszyły się na bagnach i mokradłach. Rolnicy skarżą się na wyrządzane przez nie szkody, powody do narzekań mają także kierowcy. W okolicach Lipska i Sztabina każdego roku dochodzi do kilku wypadków drogowych spowodowanych przez łosie, które wychodzą

prosto pod koła samochodów... Znaleźliśmy wreszcie zatoczkę nadającą się na kąpiel. Pierwszy do wody wskoczył Jim, a my poszliśmy w jego ślady. Z powodu wodorostów za daleko nie dawało się popłynąć, więc zatoczyliśmy po kilka kółek wokół tratwy. Lepsze to niż nic. O pijawkach tym razem nie rozmawialiśmy i, na szczęście, żadnej nie „złowiliśmy” . — Co pan tak się nam przygląda? — podejrzliwie zapytał Jacek.

— Sprawdzam, czy nie zmyły się „tatuaże” . Widzicie, są całkiem odporne na wodę. — Wieczorem wyszorujemy mydłem — zapowiedział Maciek.

Zauważyłem, że bliźniacy coraz zręczniej manewrują drągami, więc nie zamierzałem ich wyręczać. Zresztą, nie prosili o to, rola „galerników” chyba już zaczynała się im podobać. Tak jak wczoraj, ułożyłem się na daszku kajuty.

Słońce dziś nie prażyło za bardzo, więc mogłem się opalać. Trochę nawet się zdrzemnąłem, bo czułem się senny po przymusowej pobudce o szóstej rano zafundowanej przez Milady. — Ziemia na horyzoncie! — obudził mnie okrzyk któregoś z bliźniaków. Niechętnie podniosłem głowę. Po lewej stronie Biebrzy, w odległości, którą oceniłem na ponad kilometr, pojawiły się drewniane domy. Z mapy

wynikało, że jest to Kamienna Stara. Zeskoczyłem z daszka. — Chyba powinien tam być jakiś sklep? — zastanawiałem się głośno. — Na pewno jest. Wioska wygląda na sporą — odpowiedział Jacek, a brat poparł go aprobującym skinieniem głowy. — W takim razie szukamy portu i idziemy na zakupy — zarządziłem. Jak na złość, w pobliżu nie było najmniejszej chociażby zatoczki. Z trudem wepchnęliśmy tratwę w trzciny i

brodząc po kolana w wodzie, wydostaliśmy się na podmokły brzeg. Niespiesznym krokiem ruszyliśmy przez łąki w stronę Kamiennej Starej, biorącej nazwę od rzeczki, która wpada do Biebrzy. Trochę obawialiśmy, że będzie jak w Szuszalewie i wrócimy bez zakupów. — Najwyżej na kolację będziemy łowić ryby — pocieszał się Jacek. — Przecież nie mamy wędki. — przypomniałem.

— A kto dziś łowi na wędkę? — śmiał się Maciek. — Trzeba skombinować jakąś siateczkę. Tak jak Pampuch i Siejak — bliźniacy też mieli wątpliwą przyjemność poznania kłusowników z Gib. — Znalazłeś wzory do naśladowania — obruszyłem się. — Siateczki też nie mamy, a nawet gdybyśmy mieli, to sam bym nie kłusował i wam nie pozwolił. Szukaliśmy sklepu, a znaleźliśmy drewnianą kaplicę. Niewielki, kryty

gontem kościółek filialny pod wezwaniem świętej Anny, jak wynikało z tablicy informacyjnej, stał w otoczeniu kilkunastu lip. Zbudowano go w XVII wieku, na znajdującej się w środku kamiennej chrzcielnicy widnieje data „1609” . Niestety, drzwi były zamknięte.

Przy okazji dowiedzieliśmy się trochę o historii Kamiennej Starej. Jej

początki związane były z litewskim rodem Wiesiołowskich. Kaplicę miał ufundować Piotr Wiesiołowski, a legenda głosi, że stało się to po tym, jak dworskie psy zagryzły małą Anię, chłopską córkę. Możny magnat w ten sposób chciał odkupić swoje grzechy i dlatego świątynia za patronkę ma świętą Annę. W sąsiedztwie kaplicy znajduje się grób generała Nikodema Sulika. Właśnie w Kamiennej Starej w 1893 roku urodził się przyszły bohater spod

Monte Cassino. Podczas pierwszej wojny światowej służył w armii rosyjskiej, a w styczniu 1919 roku na ochotnika zgłosił się do Wojska Polskiego. Jako dowódca kompanii w Dywizji Litewsko–Białoruskiej walczył z bolszewikami, następnie brał udział w wyprawie generała Żeligowskiego na Wilno. W latach dwudziestych poprzedniego wieku był oficerem 41. Suwalskiego Pułku Piechoty. We wrześniu 1939 roku dowodził

pułkiem Korpusu Ochrony Pogranicza „Samy” , bił się najpierw z sowietami, a następnie z Niemcami pod Kockiem. Nie poszedł do niewoli, kierował wileńskim okręgiem Związku Walki Zbrojnej. Aresztowany w kwietniu 1941 roku przez NKWD, odzyskał wolność po układzie Sikorski–Majski. Z korpusem generała Władysława Andersa trafił pod Monte Cassino. Po wojnie nie wrócił do Polski. Zmarł w 1954 roku w Londynie. Jego

prochy w 1993 roku sprowadzono do kraju i pochowano w rodzinnej Kamiennej Starej. — Na dzisiaj wystarczy historii — powiedziałem. — Musimy poszukać sklepu. Znaleźliśmy go niedaleko kaplicy. Mieścił się w starej, ale starannie odnowionej chałupie. Przy wystawionych w ogródku stolikach, jak to zwykle bywa na wsi, paru panów raczyło się piwem lub innymi trunkami. W dość

przestronnym wnętrzu było pusto i tylko ekspedientka o posturze żony Misiaczka opędzała się od muchy, która natarczywie krążyła nad jej głową. — Czego potrzeba? — zapytała niezbyt grzecznie, ale pewnie taki styl tutaj obowiązywał, więc nie zwracaliśmy na to uwagi. Rozejrzeliśmy się po półkach. Zaopatrzenie nie było rewelacyjne, lecz nie brakowało podstawowych produktów, a najważniejsze, że nie brakowało pieczywa.

Zrobiliśmy zakupy i załadowaliśmy je do plecaka. Dodatkowo kupiłem

chłopcom po coli, a sobie wziąłem piwo. Nigdy nie przepadałem za piwem, ale musiałem przyznać, że doskonale gasi pragnienie. W ogródku znaleźliśmy wolną ławeczkę pod rozłożystą brzozą, piliśmy i mimowolnie słuchaliśmy rozmów docierających od sąsiednich stolików. Wkrótce zorientowałem się, że dotyczą one meczu, w którym „Głaz”

Kamienna Stara miał zmierzyć się z „Batalionem” Suchary. Popatrzyłem pytająco na bliźniaków, bo przecież interesowali się piłką nożną. — Znacie takie drużyny? — zapytałem półgłosem. Maciek przecząco pokręcił głową. — Nie słyszałem. Pewnie jakaś dziesiąta liga... Jacek też nie słyszał. — Ciekawe, skąd ten batalion. To od wojska czy od ptaka?

— Pewnie od nazwy ptaka. Przecież batalion jest w emblemacie Biebrzańskiego Parku Narodowego. Rozmowa sąsiadów nabierała rumieńców. Wszyscy, jak się okazało, wybierali się na mecz, żeby kibicować „Głazowi” . Wierzyli w zwycięstwo swojej drużyny, ale nie kryli też pewnego rodzaju obaw. — Najgorzej, że znów będzie sędziował ten stary oszust z Dąbrowy. Pamiętacie, co narobił naszym w zeszłym roku?

— Pamiętamy — potakiwali kumple — ale tym razem nie możemy pozwolić na takie hece. Jak coś, to za łeb go i do Biebrzy. — Tamci z Suchar nie pozwolą... — Dlatego musimy zebrać silną ekipę. Jeszcze mamy trochę czasu. Trzeba skrzyknąć chłopaków! Zauważyłem, że bliźniacy strzygą uszami. Mecz, awantura, oszukujący sędzia... To była woda na ich młyn. Gestem nieznoszącym sprzeciwu dałem

znak do odwrotu, a sam poszedłem do sklepu, żeby oddać butelki. Ekspedientka chyba już uporała się z muchą, bo spojrzała na mnie życzliwiej i z większym zainteresowaniem. — Kajakami płyniecie po Biebrzy? — Nie, tratwą... — Można i tak — pokiwała głową. — Teraz to może i popularniejsze niż kajaki. Powiedziałem „do widzenia” i zamierzałem wyjść ze sklepu, lecz

ekspedientka zatrzymała mnie.

— Pewnie chcielibyście zjeść coś pożywnego, a nie tylko te suche prowianty. Chciałam powiedzieć, że moja kuzynka w tym roku na sezon otworzyła bar w Sucharach. Możecie tam popłynąć na obiad. To za mostem, po drugiej stronie rzeki. — Wiem, gdzie są Suchary, ale o barze nie słyszałem —

podziękowałem za informację. — Może, faktycznie, wybierzemy się dzisiaj na obiad. Kamienna Stara została za nami, minęliśmy też Kamienną Nową i przepłynęliśmy pod mostem kolejowym. Za sporą wysepką, największą, jaką spotkaliśmy do tej pory, przybiliśmy do brzegu w Sucharach obok tratwy z czarną flagą. Milady ani jej załogantek nigdzie nie było widać. Pomyślałem, że pewnie wybrały się do wioski.

Było już po piętnastej i należało pomyśleć o obiedzie. — Będziemy gotować czy idziemy do baru?— opowiedziałem bliźniakom, co usłyszałem od ekspedientki w Kamiennej. Nie mieli najmniejszych wątpliwości. — Z pana kiepski kucharz, my też nie umiemy gotować. Idziemy do knajpy! Patrzyłem na nich podejrzliwie. Raczej nie mieli do tej pory okazji

przekonać się, jaki ze mnie kucharz. Ten ich nagły zapał wydawał się podejrzany, bo jeszcze niedawno narzekali, że są zmęczeni wiosłowaniem. Tymczasem wręcz rwali się do wyprawy, a ja domyślałem się, dlaczego. Wcale nie chodziło im o bar. — Na mecz i tak nie pójdziecie — zapowiedziałem. — Przecież mówiliście, że to dziesiąta liga... — Będą inne emocje. Sam pan słyszał w

Kamiennej pod sklepem. — I właśnie tych emocji zamierzam wam oszczędzić. Nie mam zamiaru martwić się, że któryś z was dostanie sztachetą po głowie. Swoją też chcę oszczędzić. Zgoda, pójdziemy, ale tylko na obiad. O meczu zapomnijcie! Nie mieli uradowanych min, ale przytakiwali mi i przekonywali, że nie interesuje ich kopanina na jakimś wiejskim klepisku. Niezupełnie czułem się przekonany, ale nie miałem wyboru.

Byliśmy gotowi, gdy niespodziewanie pojawiły się problemy z Jimem. Nakarmiliśmy psiaka zaraz po zakupach w Kamiennej, a on natychmiast ułożył się do snu i teraz też nie zamierzał

wstawać, szerokim ziewnięciem dał do zrozumienia, że nie interesuje go nasza eskapada. — Zostawimy go samego? — zastanawiali się bliźniacy.

— Nic mu nie będzie — uspokoiłem. — Wrócimy szybciej, niż się obudzi. Niewielki, drewniany pomost umożliwiał zejście na ląd suchą stopą. Do brzegu przylegało nieduże pole biwakowe, na którym stały dwa namiociki, lecz nigdzie nie było żywego ducha. Do wioski prowadziła wydeptana ścieżka, wijąca się równolegle do meandrującej Biebrzy.

Mijaliśmy kolejny zakręt, gdy naprzeciw pokazały się trzy postacie. Pierwsza szła Milady, za nią gęsiego maszerowały poznane przez nas wczoraj nastolatki. Nie wiem, czy pani Emilia udawała, ale na nasz widok zrobiła uradowaną minę. — Jednak dopłynęliście? To dobrze. Zaproszenie na ognisko jest ciągle aktualne — dama z wąsem przypomniała o swoich towarzyszkach. — A to są moje wnuczki. Ania — wskazała krótko ostrzyżoną blondynkę — i Kasia —

kiwnęła ręką ku brunetce z kucykiem. — Zabrałam je na tratwę, żeby poznały trochę prawdziwego życia. Pewnie pan nawet nie wie, jaka jest ta dzisiejsza młodzież... Myślą tylko o ciuchach i dyskotekach. A u mnie dyscyplina, nie ma czasu na głupoty. Ania, stojąca za plecami Milady, pokazała język. Ja zaprezentowałem swoich załogantów. Wyjaśniłem też, że musiałem ich podpisać, bo wcześniej nigdy nie wiedziałem, z którym akurat rozmawiam.

— Rzeczywiście, podobni jak dwie krople wody — Milady zmierzyła bliźniaków taksującym spojrzeniem. — Dobry pomysł z tym podpisaniem — pochwaliła, ale nie byłaby sobą, żeby nie dorzucić złośliwości: — Nie wiem tylko, czego mogą od pana się nauczyć. Dyscypliny, na pewno, się nie nauczą. Widziałam rano, jaka u was anarchia. Najchętniej wylegiwalibyście się do południa. Nie zareagowałem, a Milady zmieniła temat.

— Pewnie — domyśliła się — idziecie do baru na obiad. My właśnie wracamy. Przytaknąłem i zapytałem: — Przynajmniej smaczne obiady tam podają? — Nie takie smaczne, jak ja gotuję, wybór też nieduży, ale można zjeść. Polecam kaszankę z rożna albo szaszłyk.

Poprosiłem Milady i jej wnuczki, żeby

podczas naszej nieobecności zwróciły uwagę na Jima. Natychmiast wmieszali się bliźniacy. — Tylko nie podchodźcie za blisko, bo was pogryzie — powiedział do dziewcząt Jacek. — A on nie był szczepiony od wścieklizny — dodał Maciek. Teraz język pokazała Kasia i gest nie uszedł uwadze Milady. Groźnie spojrzała na wnuczkę. — Co to za zwyczaje? Udzielam ci

nagany z wpisaniem do dziennika pokładowego! Chyba tylko cudem udało się nam zachować powagę, ale później, już po rozstaniu z paniami, wszyscy pokładaliśmy się ze śmiechu. — Nagana z wpisaniem do dziennika... — trzymali się za brzuchy bliźniacy. — Uspokójcie się, bo też dostaniecie nagany — powtarzałem i długo nie mogłem się opanować.

Doszliśmy do wioski. Suchary były chyba trochę większe od Kamiennej Starej, miały też inną zabudowę. Tam domy ciągnęły się sznurem wzdłuż drogi, tutaj zabudowania były porozrzucane na większej przestrzeni. Bez trudu znaleźliśmy bar, który okazał się zwykłą drewnianą budą ze stojącym przed nią dymiącym rożnem. Reszty dopełniały stoliki i ławki z nieheblowanych desek na wysypanym żwirem placyku. Nikt przy nich nie

siedział, byliśmy jedynymi klientami, co miało zmienić się już za parę minut. Przy palenisku krzątała się tęgawa kobieta w białym fartuchu. Pewnie skończyła już sześćdziesiąt lat, ale ruchy miała energiczne. — Dzień dobry! Zapraszam! — wołała z daleka. — Co podać? Milady miała rację, że jadłospis nie wyglądał za bogato. Zaledwie kilka potraw, jakieś surówki, do tego kawa, herbata, piwo i inne napoje. Posłuchałem rady pani Emilii i

zamówiłem podwójną porcję kaszanki z musztardą, a chłopcy zdecydowali się na szaszłyki. — Nie lubię kaszanki — rzekł Jacek tonem doświadczonego smakosza. — A jadłeś kiedykolwiek? — Nie jadłem, ale nie lubię? — A ty jadłeś? — zapytałem Macka. — Też nie jadłem i też nie lubię. I gadaj z takimi! Tylko pokiwałem z ubolewaniem głową.

— Nie jedliście, więc nawet nie wiecie, co straciliście. Z porcjami jedzenia usiedliśmy przy stoliku w rogu placu. Po chwili podeszła do nas nudząca się barmanka. — Smakuje? — zapytała. — Pycha! Naprawdę pycha! — odpowiedziałem z ustami pełnymi kaszanki. Bliźniacy też nie kryli entuzjazmu. Kobieta rozpromieniła się, wyraźnie była zadowolona z pochwał.

— Bo ta pani, co niedawno tu była, taka z dwoma dziewczynkami... Pewnie spotkaliście ją po drodze? Ona tylko ciągle narzekała i próbowała mnie pouczać... — Ona wszystkich próbuje pouczać — wyjaśniłem. — To wasza znajoma? — przestraszyła się barmanka. — To ja może nie powinnam tak gadać. Nie obraziliście się? — Nie obraziliśmy się — zapewniłem i dodałem, że tamta pani wcale

nie jest naszą bliską znajomą. Teraz bufetowa rozgadała się na dobre. — Wszystko jej nie odpowiadało. Tu za dużo przypraw, tam za mało... W końcu powiedziała, że ja nie umiem gotować. To dopiero bezczelność! Ja nie umiem gotować... — Umie pani gotować. Doskonale pani gotuje — przekonywałem. Barmance, która na imię, jak się okazało, miała Michalina, kolejny komplement jeszcze bardziej poprawił

nastrój, ale ciągle nie mogła pozbyć się zadry. — Nie wiedzą, bo i skąd mogą wiedzieć, że ja przez trzydzieści lat byłam szefową kuchni w „Słonecznej” w Sztabinie. Och, jakie śledzie ja robiłam. Ile samochodów zatrzymywało się przed gospodą, bo każdy chciał wskoczyć na śledzika. Ech, dawne, dobre czasy — westchnęła z żalem. — Potem GS zlikwidowali, a gospodę zamknęli. Otworzyłam ten bar w tym

roku, bo z samej emerytury trudno wyżyć... Zwierzenia pani Michaliny zagłuszył ryk silnika. Na placyk wjechał granatowy polonez. Miał uszkodzony tłumik, hałasował więc okropnie, a wyglądał jakby wypożyczono go ze skupu złomu. Karoseria była powyginana w wielu miejscach, spod farby wychodziły płaty rdzy. Z gruchota wysiadło sześciu młodych mężczyzn. Szczerze mówiąc, niektórzy z nich z wysiadaniem

mieli poważne kłopoty ze względu na uginające się nogi.

Bliźniacy spojrzeli na mnie porozumiewawczo. Domyśliłem się, o co im chodzi. Dwóch z przybyszy widzieliśmy już dzisiaj pod sklepem w Kamiennej Starej, wtedy jednak byli jeszcze w miarę trzeźwi, czego teraz nie dałoby się powiedzieć nawet przy najlepszych chęciach.

— Przybyła mocna ekipa na mecz — przypomniałem zasłyszaną rozmowę. — Chyba dopiero jej część — zaoponowali bliźniacy. — W szóstkę to oni za wiele nie zwojują. W dodatku w takim stanie. Hałasując i przeklinając, młodzieńcy sadowili się przy stoliku. Krzyczeli do barmanki, żeby szybciej podawała piwo, bo umierają z pragnienia. — Prędzej umrą z przepicia — nie bez racji zauważył Jacek. Uciszyłem

go, ale przyjezdni, na szczęście, nie zwracali na nas uwagi. — Może panowie coś zjedzą? — zaproponowała im barmanka. — Nie będziemy jeść! Będziemy pić! Trzeba wzmocnić się przed meczem! „Wzmacniali się” z ogromnym zapałem, w dodatku nie tylko piwem. Jeden z nich, pewnie kierowca, bo nie chwiał się na nogach, poszedł do samochodu. Przyniósł butelkę wódki i plastikowe kubki. Pani Michalina

bezskutecznie próbowała protestować, że tu nie można pić przyniesionego ze sobą alkoholu, lecz została zakrzyczana. Umilkła, żeby uniknąć poważniejszej awantury. Skończyliśmy jeść i powinniśmy się zbierać, aleja miałem jeszcze ochotę na kawę, a bliźniacy uznali, że dobrze im zrobi herbata. Trochę się wahałem, ale skoro przybysze nas nie zaczepiali, a wręcz ignorowali, zdecydowałem się złożyć zamówienie. Barmanka miała zafrasowaną minę.

— Nie chcę krakać, ale bez bijatyki chyba dzisiaj się nie obejdzie. — Może się jednak obejdzie — pocieszałem bez przekonania. — Pokrzyczą trochę, poprzeklinają i się uspokoją. — Oby tak było, jak pan mówi... Ale ja ich znam jak zły szeląg. To pijacy i awanturnicy, a tutejsi wcale nie lepsi. Im nie o mecz chodzi, nie o wynik, tylko o okazję do rozróby. Sam się pan przekona! — Nie przekonam się, bo nie zostajemy

na mecz. — I macie rację. Ja też chyba wcześniej zamknę bar, bo nie chcę, żeby tu wszystko porozbijali i poniszczyli.

Z kawą i herbatami na tacy wróciłem do stolika. Kibice „Głazu” Kamienna Stara zachowywali się coraz hałaśliwiej. Nie miałem ochoty ich słuchać, ale nie mogłem przecież zatkać uszu. Prawie dwumetrowy osiłek, niemal zupełnie pozbawiony szyi,

przechwalał się przed kumplami. — Sędziego, jak on coś nie tak, to ja sam za kark i do rzeki! — I pójdziesz do kryminału — zauważył najtrzeźwiejszy z kompanii. — Masz przecież wyrok w zawiasach. — Nie pójdę! Gliniarzy nie będzie, nikt mnie za rękę nie złapie. Spokojna głowa! Za drzewami z trzech stron otaczającymi placyk przed barem rozległo się głośne skandowanie.

— „Batalion” Suchary! „Batalion” Suchary! „Batalion” Suchary! — Coraz weselej — uśmiechnął się Maciek. — Idą miejscowi. Zirytował mnie. — Uważaj, żeby nie było za wesoło i żebyś później nie żałował... Nadciągająca ekipa, jak policzyłem, składała się z ośmiu osób. Też nie ułomki i też do trzeźwości było im równie daleko jak z bieguna północnego na południowy. Nie zwrócili uwagi na nas,

pozornie zignorowali również przyjezdnych. Rozsiedli się przy dwóch stolikach, zamówili piwo, w ruch poszły też butelki z „patykami” , które przynieśli ze sobą. Pani Michalina już nawet nie próbowała protestów. Dopiłem kawę i rzuciłem hasło do odwrotu, co nie spodobało się bliźniakom. — Przecież — marudzili — nigdzie nam się nie spieszy. Możemy jeszcze trochę posiedzieć.

— Idziemy! — nie wdawałem się w dyskusję. Niechętnie, ale podnieśli się od stołu. Uszliśmy zaledwie kilkadziesiąt metrów, lecz na tyle daleko, że już nie było słychać wrzasków pijanych kibiców, gdy Jacek zaproponował: — Panie Pawle, a może obejrzymy mecz? — Nie ma mowy! Wracamy na tratwę. Maciek poparł brata. — Przecież pan lubi piłkę. To nie jest,

„Barcelona” czy „Real” , ale możemy popatrzeć, jak grają. Piłkę lubiłem, a kiedyś byłem nawet zagorzałym kibicem i regularnie chodziłem na mecze „Legii” . Było to jednak dawno temu. Przestałem, kiedy

stadionami zawładnęli chuligani w szalikach. Nie miałem ochoty przez dziewięćdziesiąt minut wysłuchiwać przekleństw i przyglądać się wyczynom

rozzuchwalonych kiboli. — Piłkę lubię — nie zaprzeczyłem — ale mecze oglądam tylko w telewizji. Bliźniacy nie rezygnowali i nadal wiercili mi dziurę w brzuchu. — Nie musimy oglądać całego meczu. Pobędziemy z pół godziny i wrócimy na tratwę. Jak pan nie chce, to możemy sami... Znacząco postukałem się w czoło. — Tylko tego brakowało! Na razie to ja

jestem za was odpowiedzialny. Nie zamierzam potem tłumaczyć się przed waszymi rodzicami. — Nic nam się nie stanie — zapewniali, ale byłem nieugięty. Bliźniacy zmienili taktykę. — Dobrze, nie zostawajmy na meczu. Ale przynajmniej chodźmy zobaczyć ich boisko. Ciekawe, na jakim klepisku zamierzają grać? Zgodziłem się i wkrótce miałem tego żałować. Boisko było położone

kilkadziesiąt metrów od Biebrzy. Nie wyglądało imponująco — niestarannie wykoszony kawałek łąki z licznymi nierównościami, dwie bramki z pocerowaną siatką, niedbale namazane wapnem linie boczne i końcowe... Na upartego pewnie dawało się grać, ale wolałbym nie próbować. Do meczu została jeszcze godzina, więc „stadion” był pusty, jeśli nie liczyć paroosobowej grupki nastolatków wyposażonych w plastikową trąbkę. Wzrok mnie nie mylił, to była

wuwuzela, piekielny instrument imitujący ryk słonia, która stała się popularna po piłkarskich mistrzostwach świata w Republice Południowej Afryki. Gdy okazało się, że powodowany przez nią hałas jest szkodliwy dla zdrowia, UEFA zakazała jej używania na europejskich stadionach. Bliźniacy odgadli, o czym myślę. — Tutaj mogą używać wuwuzeli. Platini ani jego żaden wysłannik nie

przyjedzie. Młodzi ludzie chyba dopiero oswajali się z trąbką, bo słoń ryczał cienkim głosem i niezbyt donośnie. Jacek i Maciek chcieli udzielić instruktażu, lecz ich powstrzymałem. — Obejrzeliście boisko? To wracamy!

Ociągali się wprawdzie, ale nie protestowali i wrócilibyśmy zapewne spokojnie na tratwę, gdyby nie nagłe zamieszanie, którego staliśmy się

mimowolnymi świadkami. Czegoś takiego, moim zdaniem, nie wymyśliłby chyba najbardziej szalony scenarzysta filmowy. Od strony wioski nadciągała osobliwa procesja. Sześciu mężczyzn dźwigało drzwi wyjęte zapewne z jakiejś szopy albo stodoły, na których leżał niewielki człowieczek w czarnej koszuli i czarnych krótkich spodenkach. Panowie śpiewali: Umarł Maciek umarł, Już leży na desce...

Później zmienili repertuar: Na drzwiach ponieśli go Świętojańską, Naprzeciw glinom, naprzeciw tankom... Gdy podeszli bliżej, zorientowałem się, że człowieczek na deskach ubrany jest w kompletny strój sędziego piłkarskiego. — Te pewnie ten oszust z Dąbrowy, którego mieli wrzucić do Biebrzy — parsknął śmiechem Jacek. — Ale mecz przecież jeszcze się nie zaczął. Już teraz będą wrzucać? —

zastanawiał się Maciek. „Żałobnicy” zbliżali się do boiska, gdy dogonił ich zadyszany mężczyzna w średnim wieku ubrany w kraciastą koszulę z krótkim rękawem. Gestykulował gwałtownie i coś perswadował uczestnikom niecodziennego orszaku. Chyba z powodzeniem, bo zaniechali dalszego marszu i drzwi położyli na trawie. Sędzia nie reagował, nie dawał znaku życia. Zaniepokoiłem się, czy nie stało się coś

złego. — To sędzia? Co mu jest? Może trzeba zadzwonić po pogotowie? — podszedłem do człowieka w kraciastej koszuli. Ten, zanim odpowiedział, otarł pot z czoła, było widać, że zmęczyła go niedawna pogoń. — Pogotowie niepotrzebne. Schlał się jak Świnia. Musieliście go tak napoić? — z wyrzutem zwrócił się do „żałobników” . Ci nie poczuwali się do winy.

— Chciał, to pił. Do gardła mu nie wlewaliśmy. Niech sołtys popatrzy na nas, czy my jesteśmy pijani?

Pijani nie byli, ale na trzeźwych też nie wyglądali. A mężczyzna w kraciastej koszuli, jak się właśnie dowiedziałem, sołtys Sucharów rwał sobie ostatnie włosy z głowy. — I co teraz będzie? — biadolił. — Nie

ma sędziego, nie będzie meczu. Dostaniemy walkowera. Pozostali próbowali go pocieszać. — Wrzucimy moczymordę do Biebrzy. Jak się trochę wykąpie, to może wytrzeźwieje — zamierzali unieść drzwi. — Zostawcie! — krzyknął sołtys. — Jeszcze tylko topielca nam brakowało. — Jak sołtys chce, ale inaczej nie da się go ocucić. Za dużo bimbru wlał

w siebie, a bimber szybko nie odpuszcza. Rzeczywiście, próby cucenia zakończyły się kompletnym fiaskiem. Nie pomogło klepanie po twarzy, szczypanie w policzki i ciąganie za uszy. Sędzia jedynie przewrócił się na drugi bok i głośno zachrapał. — I co teraz będzie, co teraz będzie? — powtarzał sołtys. Chyba sam diabeł musiał podkusić bliźniaków. — A może ktoś mógłby zastąpić

sędziego? — wtrącił się Jacek. — Kto? — sołtys spojrzał na chłopca. — Ty nie zastąpisz, bo za młody jesteś. Ja nie zastąpię, bo za stary i nie mam siły biegać po murawie. Zresztą, na piłce za bardzo się nie znam i zaraz narobiłbym jakichś głupot. — Pan Paweł zna się na piłce i mógłby zastąpić — powiedział Maciek, zanim zdążyłem dać mu kuksańca. Teraz oczy wszystkich zwróciły się na mnie.

— Zna się pan na piłce? — w głosie sołtysa pojawiła się nadzieja. Kiwnąłem głową. — Trochę się znam, ale nie mam uprawnień sędziowskich. Bez tego mecz będzie nieważny. Tak się nie da... Załamany dotąd mężczyzna, zamienił się w pewnego siebie optymistę. — Wszystko się da, trzeba tylko chcieć. Chodźmy gdzieś na bok pogadać, bo tu za dużo uszu — wziął mnie za ramię i poprowadził w stronę

boiska. Usiedliśmy na ławce przeznaczonej dla rezerwowych zawodników. — Władysław Paluch! — przedstawił się sołtys i z kieszeni spodni wyciągnął wy miętoszoną paczkę papierosów. Podziękowałem: — Nie palę!

— Nie nauczył się pan? — ciągnął tonem towarzyskiej pogawędki. — A ja się nauczyłem i nie mogę się oduczyć. Pan pewnie turysta. A można

wiedzieć skąd? — Z Warszawy. — To jak będzie z tym meczem? — zmienił temat. Nie odpowiedziałem, więc próbował mnie przekonać, jakie to ważne spotkanie ma dzisiaj się odbyć. — Mówiłem, że nie za bardzo znam się na piłce, ale nawet ja wiem, że to mecz o wszystko. Kto przegra, ten spada do klasy „C” . A najgorszy remis, bo wtedy i my spadamy, i oni spadają...

— To chyba — zauważyłem — niewielka różnica grać w „B” czy w „C” klasie? Częściowo zgodził się ze mną. — Dla mnie niewielka. A najlepiej, żeby tych meczów wcale nie było, bo ciągle są kłopoty, ciągle awantury albo bijatyki. Kiedyś tłukli się na zabawach, teraz zabaw nie ma, to okładają się pięściami po meczach. A najbardziej nasi nie lubią się z Kamienną. Od zawsze tak było.

Zdaniem sołtysa, obie wsie oddzieliła nie tylko Biebrza, ale i historia, w dodatku dość odległa. Po rozbiorach Kamienna Stara znalazła się w Cesarstwie Rosyjskim, a Suchary należały do Kongresówki. Z tamtych czasów datuje się wzajemna niechęć przenoszona z pokolenia na pokolenie. — Przecież — nie chciałem wierzyć — przeszło dwa wieki minęły od tamtej pory. — A jak jest ze Ślązakami i Zagłębiakami? — zaperzył się Paluch.

— Tam też Sosnowiec nie lubi się z Katowicami. Wiem, bo parę lat pracowałem w Będzinie. Oni maja Brynicę, a my mamy Biebrzę. Przerwał, bo do linii bocznej boiska podjechał pomalowany na żółto bus. Jeden po drugim wysypywali się z niego młodzi mężczyźni w czerwonych spodenkach i granatowych koszulkach z napisem „Głaz” na plecach. Było ich ponad dziesięciu i nie mogłem pojąć, jak

zdołali zmieścić się w niedużym samochodzie. Musieli siedzieć ściśnięci bardziej niż sardynki w puszce. — To jak — naciskał sołtys — zgodzi się pan sędziować? Ciągle szukałem wykrętów. — Mówiłem, że nie mam uprawnień, więc nie będę mógł podpisać protokołu.

Lekceważąco machnął ręką. — Po meczu obudzimy tego moczymordę. On wtedy wszystko podpisze, nawet cyrograf na własną duszę. Pewnie miał rację. Przy okazji dowiedziałem się, że nieszczęsny sędzia z zawodu był piekarzem. Kiedyś grał w „Dębie” Dąbrowa Białostocka i nawet nieźle się zapowiadał, mówiono, że zrobi piłkarską karierę, lecz zgubiła go słabość do napojów wyskokowych.

Sięgnąłem po przedostatni argument. — A co będzie z sędziami liniowymi. Jakoś ich tutaj nie widzę. — I nie zobaczy pan. Skąd ich mieliśmy nabrać? Zrobimy tak, jak zawsze. Damy jednego z naszych, oni dadzą swojego i niech biegają z chorągiewkami. — Nie mam odpowiedniego stroju. Chyba nie zamierzacie rozbierać sędziego. Jego ciuchy i tak byłyby na mnie za ciasne.

Paluch zlustrował mnie od stóp do głowy. Ubrany byłem w pomarańczową, bawełnianą koszulkę, krótkie dżinsowe spodnie i tenisówki. — Może tak zostać. Sędzia to nie ksiądz. Niekoniecznie musi być na czarno. To jak? — wyciągnął rękę. — Zgadza się pan? Odwzajemniłem uścisk dłoni i definitywnie ukręciłem bicz na siebie. — To ja lecę do tych z Kamiennej i wszystko uzgodnię — sołtys poderwał się z ławki.

— Potrzebny jest gwizdek — przypomniałem. — Sędzia pewnie ma go gdzieś w kieszeni. — Zaraz go przeszukamy — obiecał. Z ponurą miną wróciłem do bliźniaków. — Zgodził się pan? — pytali. — Prawda, że pan się zgodził? — Wszystko przez was — mruknąłem niechętnie. Do meczu było coraz bliżej, wokół boiska zebrało się kilkadziesiąt osób.

Stali lub siedzieli na trawie, bo o ławkach dla kibiców nikt nie pomyślał. Witana oklaskami, pojawiła się ekipa „Bataliona” Suchary. W większości byli to młodzi chłopcy, z których wielu pewnie nie skończyło jeszcze osiemnastu lat. Wszyscy mieli na sobie zielone koszulki i czerwone spodenki. Od reszty drużyny odróżniał się bramkarz — zwalisty mężczyzna po trzydziestce.

Koło boiska trwało rewidowanie sędziego, który ciągle leżał na drzwiach od szopy i ciągle nie mógł ruszyć ręką ani nogą. — Jest gwizdek! — usłyszałem triumfalny okrzyk. — Kartki też są! Czerwone i żółte! Przekazano mi te insygnia władzy boiskowej, Paluch przyprowadził dwóch „sędziów” bocznych, zegarek pokazywał osiemnastą, mogliśmy więc zaczynać. Poprosiłem do siebie kapitanów obu drużyn. W ekipie

„Bataliona” zaszczyt noszenia opaski przypadł bramkarzowi, na którego zwróciłem uwagę, ze względu na wiek i posturę, już wcześniej. W „Głazie” identyczną funkcję pełnił rudy dryblas. Rzuciłem monetę. Reszka, czyli Kamienna! Gwizdnąłem pierwszy raz, gdy na „stadion” przy maszerowały obie ekipy spod baru, co raczej, chociaż nie zamierzałem krakać, mogło zapowiadać spore kłopoty. Panowie zapewne

nie próżnowali pod knajpą, bo wyglądali, jak zauważyłem kątem oka, na bardziej pijanych niż wcześniej. Pierwsi do ataku ruszyli piłkarze z Kamiennej. Nad przeciwnikami, jak wkrótce się zorientowałem, górowali fizycznie, gorzej było z techniką i szybkością. Na rozwinięcie tej ostatniej nie bardzo zresztą pozwalało boisko. Na nierównej nawierzchni co i raz któryś z zawodników potykał się, a zdarzało się również, że zarył nosem w

trawie. Mnie też omal nie spotkała taka przygoda. Zepchnięty do defensywy „Batalion” zastosował wariant nazywany popularnie obroną Częstochowy. Pod bramką przeciwników zostawili tylko jednego napastnika, a reszta drużyny zgromadziła się na własnej połowie. Starali się jak najdalej wybijać piłkę, co z powodzeniem robili przez cały pierwszy kwadrans. Niewątpliwym atutem batalionowców był bramkarz.

Chociaż ociężały z wyglądu, zwijał się jak w ukropie. „Głaz” swoją siłę uderzeniową opierał na rudzielcu. Musiałem przyznać, że miał on dryg do piłki, a paru udanych dryblingów pozazdrościliby mu zawodnicy grający w znacznie wyższej klasie. Niestety, zawodnik z Kamiennej miał również swoje wady, bo zbyt chętnie używał nie tylko nóg, lecz także łokci. Dwukrotnie odgwizdywałem faule i zastanawiałem się, czy

nie sięgnąć po żółtą kartkę. Nawet go uprzedziłem, że do trzech razy sztuka. Popatrzył na mnie ze złością i nie odpowiedział.

Publiczność, którą prawie wyłącznie stanowili mężczyźni, rozgrzewała się z minuty na minutę. Trudno powiedzieć, czy wpływ na to miały sportowe emocje, czy też temperatura rosła wraz z każdą butelką opróżnioną na

widowni. W pewnej chwili musiałem nawet przerwać mecz, bo na boisko poleciała pusta flaszka po wódce. Rzucono ją od strony, gdzie stali kibice „Bataliona” , więc z niezwłoczną interwencją pospieszył sołtys Sucharów. Kibice nie przebierali w słowach i od przekleństw puchły uszy. Nie zabrakło też przyśpiewek. Ci z Sucharów zdzierali gardła, żeby przekonać, że: Jak długo na Wawelu Zygmunta bije dzwon,

Tak długo nasz „Batalion” Zwyciężać będzie wciąż! Przeciwnicy odpowiadali: Kamienna Stara, To nasza duma i wiara! Minęło pół godziny i nogi zaczynały mi się uginać ze zmęczenia. Tak, kondycja ostatnimi czasy nie była moją najmocniejszą stroną. Pocieszałem się tylko, że i zawodnikom mecz zdążył dać się we znaki. Koszulki przesiąkły

potem, przeważnie już nikt nie kwapił się do boiskowych sprintów, wszyscy chcieli doczekać się coraz bliższej przerwy. Zostało do niej zaledwie pięć minut, ucichli zmęczeni kibice, gdy bramkarz „Bataliona” potężnym wykopem posłał piłkę na połowę „Głazu” . Tam zręcznie przyjął ją wysoki osiemnastolatek w zielonej koszulce, minął jedynego obrońcę, który zasłaniał mu drogę do bramki i...

— Goool! — zakrzyczeli zwolennicy „Bataliona” . Zanim zdążyłem odgwizdać gola, podbiegł do mnie rudy kapitan „Głazu” . — Nie ma bramki! — krzyczał i wymachiwał rękoma. — Był spalony! — Nie było spalonego — starałem się zachowywać jak najspokojniej. — Był! Co tu wciskasz ciemnotę? Pewnie jesteś przekupiony! Pokazałem mu żółtą kartkę i odgwizdałem bramkę dla gospodarzy.

Rudzielec zrobił się na twarzy czerwony jak piwonia i nie mógł z siebie wykrztusić ani słowa. Koledzy zdołali go trochę uspokoić i odprowadzili na

bok, bo obawiali się, że teraz sięgnę po kartkę w czerwonym kolorze. Wznowiłem mecz, lecz do przerwy na boisku już nic się nie wydarzyło, najzwyczajniej w świecie wiało nudą. Zmęczony usiadłem na trawie, ktoś podał mi litrową butlę z wodą

mineralną. Połowę jej zawartości natychmiast wylałem sobie na głowę, a resztę wypiłem duszkiem. Przyszedł sołtys Sucharów. — Brawo, panie kolego! — pochwalił. — Wiedziałem, że pan sobie poradzi! Tamten pijak, to panu do pięt nie dorasta. A może — zaproponował — od mineralnej woli pan piwo? Zaraz przyniosę? — W pracy nie piję. Nie chcę, jak tamten, leżeć na deskach — zażartowałem.

Paluch nie nalegał, a ja ze zdumieniem zauważyłem, że od piwa wcale nie stronią zawodnicy obu drużyn. I chyba nie tylko od piwa, bo dwaj w koszulkach „Głazu” , gestem charakterystycznym dla toastów, podnieśli do ust plastikowe kubeczki. Swoją drogą, nie wiedziałem, czy w futbolu alkohol traktowany jest jako środek dopingujący. Kiedyś należałoby to sprawdzić... Bliźniacy też pospieszyli z gratulacjami. — Sędziował pan jak prawdziwy

zawodowiec. Nie było żadnego spalonego. Niech oni nie opowiadają głupot — pokazali na piłkarzy „Głazu” . — A wy komu kibicujecie? — Oczywiście, że „Batalionowi” ! Suchary po prawej stronie Biebrzy jak Suwałki. Po lewej mieszkają śledzie! — a ja nie wierzyłem Paluchowi, że historyczne animozje ciągle mogą być żywe. Należało rozpoczynać drugą połowę, kibice już okazywali

zniecierpliwienie. — Grać! — krzyczeli. — Do roboty, bo przed nocą nie zdążycie! Niechętnie podniosłem się z trawy, zawodnicy też bez zapału wychodzili na boisko. W ślamazarnym tempie upłynął pierwszy kwadrans meczu. Zaraz potem zdarzył się incydent, który ożywił i graczy, i publiczność. Z alkoholowej drzemki ocknął się niedoszły sędzia. Może obudził się sam, może

ktoś zdołał go ocucić, tego nie widziałem. Byłem więc kompletnie zaskoczony, gdy człowieczek w czarnym uniformie nagle wbiegł na boisko. „Wbiegł” , to może za mocno powiedziane, bo wszystkich sił witalnych jeszcze nie zdążył odzyskać. Należałoby raczej

użyć określenia, że chwiejnym krokiem wtoczył się na murawę i natychmiast

podążył w moim kierunku. — Oddaj gwizdek! — krzyczał z daleka. — Oddawaj mój gwizdek, złodzieju! Sędzia–piekarz plątał się pod nogami zawodników, uniemożliwiał grę, więc musiałem przerwać mecz, a on już był przy mnie. Czubkiem głowy sięgał mi zaledwie do brody, więc wspiął się na palce nóg i powtarzał groźnie: — Oddaj gwizdek! Teraz ja będę sędziować.

Z odsieczą przybiegł sołtys Sucharów. — Uspokój się, „Sybis” ! — widocznie taki przydomek miał sędzia. — Zejdź z boiska! Nie będziesz sędziować, bo jesteś pijany. — Ja pijany? — „Sybis” nie krył oburzenia. — Jestem trzeźwy jak niemowlę i będę sędziować. Niech ten pajac — wskazał na mnie — odda gwizdek. Wietrzący dobrą zabawę kibice też tłumnie powchodzili na boisko.

Bezradny był Paluch, tym bardziej nikt nie słuchał moich próśb. Niektórzy spośród gapiów ze śmiechem dopingowali „Sybisa” . — Zabierz mu gwizdek! To twój gwizdek! Ty jesteś prawdziwy sędzia! Zamierzałem odgwizdać koniec meczu i pewnie byłoby to najlepsze rozwiązanie. Sołtys prosił, żebym poczekał parę minut i przez chwilę na boku naradzał się z kibicami „Bataliona” , których widzieliśmy przed barem.

Dwóch z nich podeszło do człowieka w czerni, coś poszeptali mu do ucha i cała trójka udała się za linię bramkową. — Jak oni go przekonali? — zdążyłem zapytać Palucha. Uśmiechnął się szeroko. — Nie dało się inaczej, to trzeba fortelem. Powiedzieli, że mają wódkę i zapraszają go na kielicha. „Sybis” w takich okazjach nie odmawia. — A przynajmniej mają tę wódkę? Coś tam mają, jak nie wódkę, to

„patyki” . On nie jest wybredny, wypije wszystko, co dadzą. Kibice wrócili na „trybuny” , a ja wreszcie mogłem wznowić mecz. Niezwłocznie do ataku ruszyli przyjezdni. Jednak nie pogodzili się z przegraną i zamierzali odrobić stratę z pierwszej połowy. Rudzielec znów się dwoił i troił, bramkarz wyłapywał kolejne strzały, ale obrona „Bataliona”

była coraz bardziej dziurawa i w końcu

padła bramka. Remis! Spotkanie zaczynało się od nowa. A ponieważ remis nie satysfakcjonował żadnej ze stron, bo dla obu drużyn oznaczał degradację do niższej klasy rozgrywkowej, gra nabrała rumieńców. Niestety, nie brakowało fauli i dwukrotnie sięgałem po żółte kartki. O dziwo, wyjątkowo poprawnie zachowywał się rudzielec, z którym wcześniej miałem kłopoty. Po prostu, dla niego kolejny faul oznaczałby

zobaczenie czerwonego kartonika. „Głaz” ciągle atakował. Jego zawodnicy dysponowali albo lepszą kondycja, albo pomógł im „doping” , który spożyli w przerwie. Nieustanne zamieszanie pod bramką „Bataliona” musiało wcześniej czy później zakończyć się kiepsko dla drużyny z Sucharów. Stało się tak na dziesięć minut przed końcowym gwizdkiem. Długie podanie, rudzielec wyskoczył ponad obrońców i było 2:1 dla „Głazu” .

Kibice gospodarzy umilkli, stracili nadzieję na wygraną, już tylko cud mógł uratować drużynę z Sucharów, ale jak mawiał niegdyś trener Kazimierz Górski, dopóki piłka w grze, nie można tracić nadziei. Spojrzałem na zegarek i chciałem odgwizdać koniec meczu, kiedy po indywidualnej akcji na pole karne „Głazu” przedarł się jasnowłosy chłopak w zielonej koszulce. Dopiero niedawno wszedł na boisko, więc miał więcej sił niż koledzy. Właśnie przymierzał się do strzału, gdy został

brutalnie sfaulowany przez rosłego obrońcę. — Kamy! — krzyczeli piłkarze Batalionu. — Nie ma karnego, sam się przewrócił — protestowali przeciwnicy. Kamy był ewidentny, co do tego nie miałem wątpliwości, więc nie wdawałem się w dyskusje i pokazałem na punkt o jedenaście metrów odległy od bramki. Poszkodowany już pozbierał się z murawy i sam wystąpił w roli

egzekutora. Nie zawiódł i płaskim strzałem umieścił piłkę w siatce. Był remis i był koniec meczu. Gwizdnąłem po raz ostatni i dopiero wtedy uświadomiłem sobie, co oznacza taki wynik — obie drużyny spadną do niższej klasy rozgrywkowej. Aż za dobrze wiedzieli o tym również zawodnicy i kibice obu ekip. Powinienem czym prędzej wziąć nogi za pas, ale było już za późno. Zanim zdążyłem pozbierać myśli,

otoczył mnie tłum rozgniewanych mężczyzn. Już nie było podziału na tych z Kamiennej i z Sucharów, bo dla jednych i drugich stałem się wspólnym wrogiem.

— To twoja wina! — widziałem przed sobą poczerwieniałe ze złości twarze. — Twoja wina! Nie znasz się na piłce! Nie trzeba było sędziować.

— Nawet tamten pijak byłby lepszy... Samosąd wisiał na włosku, a ja nie miałem szans, żeby przedrzeć się przez coraz ciaśniej otaczający mnie szpaler. Agresja rosła i nawet sołtys Sucharów, który pozostał jedynym moim sojusznikiem, niewiele mógł wskórać. — Uspokójcie się! — perswadował. — Sędzia nikogo nie oszukał. Jak graliście, taki jest wynik. Nikt go nie słuchał, dyskusja zeszła na

szczegóły „techniczne” — zastanawiano się, co ze mną zrobić. — Spuścić manto i po sprawie — ta opinia przeważała, a niektórzy ochoczo zacierali ręce. Taka perspektywa nie mogła mnie cieszyć. Przez lukę pomiędzy prześladowcami zobaczyłem, że któryś z bliźniaków wyciągnął z kieszeni komórkę i gorączkowo próbował uzyskać połączenie. Domyślałem się, że dzwoni na policję, ale stanowiło

to marne pocieszenie. Najbliższy posterunek był w Sztabinie, w tym przypadku pewnie ściągano by posiłki z Augustowa, więc pomoc nie mogła przyjść szybciej niż za pół godziny, a raczej później. Do tej pory dostałbym zapowiadane „manto” , a sprawcy zniknęliby bez śladu. Niespodziewanie w sukurs przyszedł mi rudzielec z „Głazu” . — Nie będziemy go bić. Całkiem nieźle sędziował i na lanie nie

zasłużył. — Chcesz go puścić wolno? — oburzyli się inni. — Wolno nie puścimy. Musi być jakaś kara — uśmiechnął się szeroko. — To co mamy zrobić? — Do Biebrzy! — lakonicznie odpowiedział rudzielec. — Przecież tak mieliśmy zrobić z tamtym starym oszustem. Pomysł przypadł do gustu większości. — Do Biebrzy! Do rzeki! — nakręcali

się wzajemnie. — Kąpiel mu dobrze zrobi. Paru mężczyzn pobiegło po porzucone niedaleko boiska drzwi od szopy. Teraz ja miałem odbyć przejażdżkę w tej raczej mało wygodnej „lektyce” . Szczerze mówiąc, już pogodziłem się z losem; wolałem przymusową kąpiel

niż zapowiadane wcześniej mordobicie. Woda zapewne była ciepła, więc nie groziło mi nawet przeziębienie. Nie

zamierzałem szarpać się ze swoimi prześladowcami. Drzwi zostały przyniesione i finał zbliżał się nieubłaganie. Wtedy zauważyłem, że przez otaczający mnie krąg próbuje przecisnąć się mężczyzna w czarnym cylindrze. Ktoś odepchnął go ze zniecierpliwieniem. — Ej, kapelusik! — burknął. — Czego tu szukasz? Też chcesz do Biebrzy? Uciekaj, póki czas. Znałem tego człowieka, widziałem po

nocy spędzonej w zatoce Topielica i ochrzciłem go Mefistofelesem. Ale co robił w Sucharach? Jakoś nie zauważyłem go podczas meczu, może dlatego, że nie miałem czasu przyglądać się publiczności. A jeśli nawet tak było, to nie mogłem zrozumieć, dlaczego teraz pcha się dobrowolnie w sam środek zamieszania. Mefistofeles nie zwracał uwagi na uszczypliwości, zdołał przedrzeć się przez otaczający mnie kordon.

Bezzwłocznie podszedł do rudego kapitana „Głazu” i pokazał mu jakiś dokument. Następnie identycznie postąpił z bramkarzem „Bataliona” . Chyba — jak się domyślałem — obu dał do zrozumienia, że chce z nimi porozmawiać na osobności. — Zróbcie przejście! — zarządził rudzielec. Piłkarze i kibice rozstąpili się kamie, a człowiek w cylindrze i kapitanowie obu drużyn udali się za boczną linię boiska. Narada trwała kilka

minut i wzbudzała powszechną ciekawość. — Kim jest ten kapelusik? — to pytanie powtarzało się najczęściej. — Podobny do diabła... — Eee, diabłem nie jest. Ty, jak za dużo wypijesz, to wszędzie widzisz diabły. — A tobie białe myszki biegają po stole... Dyskusja była zupełnie jałowa i przerwał ją powrót całej trójki.

Zauważyłem na pierwszy rzut oka, że kapitanowie obu drużyn mają zadowolone miny. — Ten pan — rudzielec wskazał na Mefistofelesa — jest kwalifikatorem z Polskiego Związku Piłki Nożnej i specjalnie przyjechał na nasz mecz... Ktoś ze zgromadzonych niezwłocznie wyraził niedowierzanie.

— Nigdy nie było u nas żadnych kwalifikatorów. Na takie mecze pies z kulawą nogą nie przyjeżdża. — Kapelusik kłamie! — poparli go inni. Mefistofeles zachował spokój i nie pozwolił zbić się z tropu. — Nie kłamię — zapewnił. — Pokazałem legitymację. Macie panowie rację, że dotąd nikt na takie mecze z PZPN nie przyjeżdżał. Teraz wszystko się zmieniło. Mamy nowego prezesa i nowe zwyczaje. Nawet w najniższych

ligach nie może być przekrętów. I nie będzie. Sceptycyzm nie opuszczał słuchaczy. Do głosu wyrwał się starszy mężczyzna. — Nawet jeżeli pan jest z tego, jak tam, PZPN, to nam nic z tego nie przyjdzie. Był remis i obie drużyny spadają do „C” klasy. — Właśnie, że nie spadają! — zakomunikował bramkarz i zarazem kapitan „Bataliona” . — Będzie dodatkowy mecz.

Niewiele z tego rozumiałem. Jeśli nawet właściciel czarnego cylindra, w co raczej nie wierzyłem, był kwalifikatorem z PZPN, to przecież nie mógł samowolnie zmieniać obowiązującego regulaminu. Popatrzyłem na Mefistofelesa pytająco, inni też oczekiwali wyjaśnień. — Tak, będzie dodatkowy mecz — potwierdził. — Ten, który rozegrano dzisiaj, potraktujemy jako towarzyski, bo napiszę w protokole, że sędzia był

pijany i zastępował go człowiek bez uprawnień. Za tydzień zagracie jeszcze raz i wtedy okaże się, kto spadnie, a kto zostanie. Więcej nie mogę zrobić. Po twarzach zawodników i kibiców poznałem, że odpowiada im takie rozwiązanie. Wątpliwości nie krył tylko sołtys Sucharów. — Pan napisze, że sędzia pijany, to wszystko będzie na nas. Powiedzą, że my go spiliśmy i wlepią walkower. — A co, nieprawda? Wy spiliście „Sybisa” ! — krzyknął któryś z

zawodników „Głazu” . Mefistofeles, którego pozycja rosła z minuty na minutę, uciszył wszystkich gestem ręki. — Obiecuję, że nie będzie żadnego walkoweru. Napiszę, że sędzia przyjechał pijany. To jemu grożą kary dyscyplinarne. Zwłaszcza ta ostatnia zapowiedź przypadła do gustu słuchaczom. — Dać „Sybisowi” dożywotnią dyskwalifikację. Precz z tym oszustem!

Niech u nas nie pokazuje się na oczy!

Napięcie opadło, już nikt nie groził mi przymusową kąpielą w Biebrzy. Zawodnicy i kibice zaczynali się rozchodzić do domów, tylko niektórzy próbowali jeszcze dyskutować z Mefistofelesem o sytuacji w polskiej piłce nożnej. Niestety, wciąż nie był to koniec „atrakcji” przewidzianych na to sobotnie popołudnie. Jak spod ziemi, na boisku znów wyrósł pijany „Sybis” i

znów podążył w moim kierunku. — Oddaj gwizdek, złodzieju! — powtarzał dobrze znaną śpiewkę. Gwizdek oddałem, lecz on wcale nie zamierzał się uspokoić. Wywrzaskiwał coś niezrozumiale i potrząsał pięścią, czym zwrócił na siebie ogólną uwagę. Trzeba dodać, że zrobił to na własne nieszczęście. — „Sybisa” do Biebrzy! — zakrzyknął jakiś wyrostek, nie wiem, czy pochodzący z Kamiennej, czy z

Sucharów. Nie miało to żadnego znaczenia, bo pomysł prawie wszystkim przypadł do gustu. Nawet Mefistofeles nie próbował protestować, wiedział, że jego niedawno zdobyty autorytet niewiele pomoże w tym wypadku. — „Sybis” wszystkiemu winien! Do rzeki z nim! — rozlegały się kolejne zachęty. Nieszczęsnego sędziego, chociaż nie miał siły uciekać, obezwładniono i

przemocą ułożono na drzwiach szopy. „Kondukt” , tym razem bez śpiewów, ruszył w stronę rzeki. Za późno zorientowałem się, że dołączyli do niego również bliźniacy. Próbowałem ich wołać, ale udawali, że nie słyszą. Na boisku zostałem tylko z Mefistofelesem. — Dziękuję! — wyciągnąłem do niego rękę. — Uratował mi pan skórę. — Nie ma sprawy — uśmiechnął się diabolicznie. — Trzeba pomagać bliźnim.

— Naprawdę — dociekałem — jest pan kwalifikatorem w Polskim Związku Piłki Nożnej? — Przecież pan się domyśla, że nie jestem. Pływałem kajakiem po Biebrzy, wstąpiłem do Sucharów po zakupy i przypadkowo trafiłem na mecz. — Jednak pokazywał pan im jakąś legitymację. Na słowo by nie uwierzyli. — Panu też mogę pokazać — zaproponował. — Owszem jest tam i

związek, jest i piłka, ale siatkowa. Część napisu zasłoniłem palcem, a oni się nie połapali. Siatkówka to moja pasja. Kiedyś grałem, teraz trochę udzielam się społecznie. Bo na co dzień jestem bibliotekarzem w Tarnowie.

W rewanżu powiedziałem mu kilka zdań o sobie, po czym rozstaliśmy się.

— Zostaję jeszcze kilka dni w tych stronach. Może znów się spotkamy — powiedział Mefistofeles. — Będzie mi miło — odparłem zgodnie z prawdą, bo właściciel czarnego cylindra zrobił na mnie sympatyczne wrażenie. Samotnie dotarłem nad rzekę, kilkadziesiąt metrów od miejsca, gdzie „topiono” sędziego. Musiałem poczekać parę minut, zanim pojawili się zdyszani bliźniacy. Powinienem był natrzeć im uszu.

— Bez was nie obejdzie się żadna rozróba. Jaki diabeł was tam poniósł? — przemówiłem tonem najbardziej surowym, na jaki mogłem się zdobyć. — Mało mieliśmy dzisiaj kłopotów? Powinienem był natrzeć im uszu, ale ciekawiło mnie, co stało się z „Sybisem” . — Faktycznie wrzucili go do wody? — Wrzucili i było wielkie „chlup” ! Szkoda, że pan tego nie widział — zaśmiewali się bliźniacy.

— Z czego się śmiejecie? — zgromiłem ich. — Przecież mogło być nieszczęście. — Jakie nieszczęście, co panu przyszło do głowy? — bagatelizowali. — Tam wody najwyżej po pas. Trochę szedł, trochę brodził na czworakach i jakoś wygramolił się na drugi brzeg. Nie miał żadnej krzywdy, a przynajmniej trochę wytrzeźwiał. Rozmowę przerwało nam wycie syreny. Od strony Sztabina, migając

„kogutem” , nadjeżdżał granatowy radiowóz. — To wy zadzwoniliście po policję? — My, ale niebiescy się nie spieszyli. Podejrzewali nawet, że robimy głupie żarty. Teraz jest już po herbacie.

ROZDZIAŁ 5 PRZEKUPNY JIM • ZNOWU MAGDA • WIELKI SUM • PROPOZYCJA MILADY • KIM JEST ALBERT? •

BOBRAN — DIABEŁ Z BAGIEN • ZAGINIONY PROFESOR • WE WŁOŚCIACH HRABIEGO

BRZOSTOWSKIEGO Słońce zachodziło, gdy wróciliśmy na „Batorego II” , obok którego cumowała teraz nie tylko tratwa Milady, lecz także wiosłowa łódź Misiaczka. Jacek i Maciek rozglądali się za Jimem. Psiaka nie było na pokładzie ani w kajucie, co zaniepokoiło bliźniaków. — Nie martwcie się, tam jest wasza zguba — wyciągnąłem rękę w stronę pola namiotowego. Nie dalej niż trzydzieści metrów od brzegu paliło

się ognisko, siedziało przy nim kilka osób, a wokół nich biegał rozbawiony spaniel. Ten obrazek nie przypadł do gustu chłopcom. — Przekupili Jima. A to zdrajca z niego! Ominęła mnie przymusowa kąpiel w Biebrzy, więc teraz z ulgą zrzuciłem z siebie przepocone ciuchy i wypluskałem się w ciepłej wodzie. Jacek i Maciek postąpili identycznie; umyci i przebrani byliśmy gotowi złożyć wizytę Milady i jej ekipie. Należało się nawet

pospieszyć, bo od ogniska dobiegały zapraszające okrzyki. — Długo mamy na was czekać? Chodźcie wreszcie! Zaraz będzie kolacja! Czułem się zmęczony i najchętniej wykręciłbym się od tej kolacji. Prawdopodobnie nie znalazłbym jednak pretekstu, który dama z wąsem uznałaby za przekonywający. — Już idziemy! — odpowiedziałem bez entuzjazmu.

Nad ogniskiem wisiał spory kociołek, w którym warzyła się jakaś potrawa. Nie wiedziałem, jakim daniem zamierza nas podjąć Milady, ale zapach był obiecujący.

— Będzie zupa gulaszowa — wyjaśniła bez pytania, nie przerywając mieszania drewnianą chochlą w garze. — Prawdziwa zupa gulaszowa. Takiej jeszcze nie jedliście.

Na rozłożonym kocu siedziały wnuczki pani Emilii, do których dołączył zmęczony bieganiną Jim. Dyszał ciężko i domagał się głaskania. — A mówiliście, że to taki groźny pies — śmiała się Ania. — Miał nas zjeść — dodała Kasia. Bliźniacy mieli nadąsane miny i nie odpowiadali na zaczepki. Czuli się oburzeni „zdradą” Jima, zwłaszcza że i teraz psiak wolał towarzystwo dziewcząt niż prawowitych właścicieli. Od ogniska ciężko dźwignęli się

Misiaczek i jego żona, bo był czas najwyższy, żeby dokonać wzajemnej prezentacji. — Bernard Truchan! — potężną łapę wyciągnął do mnie grubas. — Proszę mówić na mnie Benek. A to moja żona Alina. Ja ją nazywam Żabcią, ale ona tego nie lubi... — Nie lubię — przytaknęła pani Alina, lecz w jej głosie nie słychać było złości; chyba nie potrafiła gniewać się na swojego Misiaczka.

— Wprawdzie z daleka, ale widzieliśmy się już w Lipsku — przypomniałem grubasowi. Twarz mu się rozpromieniła. — W Lipsku to dopiero była zabawa! Ze studentami poszalałem do białego rana. Od razu poczułem się dwadzieścia lat młodszy. Może i dzisiaj zrobimy taką imprezkę? — Nie zrobimy! — kategorycznie ucięła Milady. — Nie będziemy demoralizować moich wnuczek ani tych

młodych chłopców. Nie zastanawiałem się nad niebezpieczeństwem demoralizacji, ale w duchu musiałem przyznać jej rację. Zupełnie nie uśmiechała mi się noc ze żłopaniem piwa bez umiaru i z wrzaskami, których bałyby się nawet biebrzańskie żaby. Milady ciągle mieszała w kociołku i opowiadała nam, jak przyrządza się prawdziwą zupę gulaszową. Ze składników najważniejsze są wołowina

i papryka, nie może zabraknąć czosnku, cebuli, fasoli i pomidorów. Dodaje się też ziemniaki... Słuchałem nieuważnie, bo przepis był zbyt skomplikowany i pracochłonny jak na moje kucharskie zwyczaje. Pomyślałem, że chętnie zjem taką potrawę, ale pod warunkiem, że przyrządzi ją ktoś inny. Tak jak teraz.

— Gotowe! — oznajmiła Milady, a Misiaczek pochylił się nad garnkiem

i z lubością wciągnął do nosa unoszące się w powietrzu zapachy. — To jedzmy! Szkoda czasu! — zaklaskał w dłonie. — Dawno nie byłem taki głodny! — Chwileczkę! — powstrzymała go Milady. — Jeszcze na kogoś czekamy. Popatrzyłem na nią zdziwiony, lecz nie zareagowała. Dopiero teraz przypomniałem sobie o namiociku, który widziałem, gdy wyruszaliśmy do

Sucharów. Zerknąłem za siebie, namiocik stał na dawnym miejscu, z tą różnicą, że obok niego wyrósł brezentowy „pałac” Truchanów. W milczeniu siedzieliśmy jeszcze z pięć minut, gdy za sobą usłyszałem delikatny szmer kroków. — Dzień dobry wszystkim, kogo jeszcze nie widziałam! — sympatyczny, młody głos należał niewątpliwie do kobiety. Odwróciłem głowę.

— Magda! — powiedziałem zaskoczony. Przed nami stała blondynka w okularach z grubymi oprawkami, studentka z Lublina. To ona przepraszała mnie na polu biwakowym w Lipsku za zachowanie swoich kolegów, którzy wspólnie z grubasem urządzili całonocną balangę. — Magda! — powtórzyłem. — Co ty tutaj robisz? — Dzień dobry, Pawle! — uśmiechnęła się trochę smutno. — Później wszystko opowiem. Teraz i tak kolacja

jest przeze mnie spóźniona, bo za długo zamarudziłam na spacerze. Milady na chwilę przerwała rozlewanie zupy do plastikowych misek i oznajmiła z dumą: — Magda jest nowym członkiem mojej załogi. Teraz zupełnie już zatkało mnie ze zdumienia. Nic nie powiedziałem i, podobnie jak inni, zająłem się kolacją. Już po kilku łyżkach zupy musiałem przyznać, że Milady potrafi gotować, to nie były tylko przechwałki. Zresztą,

wszyscy chwalili mistrzynię kuchni ku jej wyraźnemu zadowoleniu i prawie nikt nie odmówił dokładki. Nawet nie zauważyliśmy, kiedy w kociołku pokazało się dno. — Później rozpalimy grilla — pocieszał Misiaczek. — A teraz należałoby przepłukać gardło. Prawda, Żabciu? — zapytał żonę, która coś mruknęła pod nosem. Nie wiadomo, czy na znak aprobaty, czy sprzeciwu. Grubas tym się nie przejmował, poszedł do swego namiotu i przydźwigał

wypchany plecak. Jak łatwo się domyślić, jego główną zawartość stanowiły puszki i butelki z piwem. Sprawiedliwie jednak trzeba dodać, że zadbał również o bezprocentowe napoje dla nieletniej części naszego towarzystwa. — Pijcie, ile chcecie — zapraszał. — Na łódce mam dodatkowy zapas. Na pewno do rana nie zabraknie.

Milady i Żabcia nie skusiły się na piwo, więc na placu boju pozostaliśmy tylko grubas, Magda i ja. Nie miałem ochoty na wieczorną biesiadę, ale głupio było odmówić sympatycznemu w sumie Misiaczkowi, więc sięgnąłem po butelkę, a dziewczyna poszła w moje ślady. Benek, bo znów przypomniał, że tak mamy go nazywać, flaszkę opróżnił duszkiem i z lubością poklepał się po brzuchu. — Nie ma lepszego deseru niż piwko. A

najlepiej od razu dwa — perorował. — Co tak marudzicie? Pijcie! Przecież mówiłem, że mam zapas. Grubas okazał się niezłym gadułą. Nieproszony, bez żadnych zachęt, opowiedział nam prawie cały swój życiorys. Ku zaskoczeniu usłyszałem, że jest on właścicielem hurtowni zdrowej żywności koło Grójca. Cóż, nie wyglądał na człowieka, który odżywia się kiełkami albo cieniutkimi jak patyk marchewkami i pietruszkami. Chyba

spostrzegł moje niedowierzające spojrzenie. — Pewnie, że tego nie jem — roześmiał się głośno. — Na głowę nie upadłem! Najzdrowsza żywność to golonka, schaboszczak, karkóweczka... Ale są tacy, co lubią marchewki bez nawozów albo ziemniaczki wielkości laskowych orzechów. Ich sprawa, ja im tylko ułatwiam dostęp do towaru. Liczy się biznes, a ja, powiem szczerze, nie mam powodów do narzekań.

Sprzedaję te wynalazki w Polsce, eksportuję za granicę. Ekologicznych maniaków przybywa, interes rozkręca się z roku na rok. Nikt nie skomentował tych przechwałek. Misiaczek zmienił temat. — Pewnie dziwicie się, po co wybrałem się na Biebrzę. Stać mnie na urlop za granicą. Wybrałem się, żeby złowić suma. Jakiego suma? Popatrzyliśmy na siebie zdziwieni. — Nie czytacie gazet? — teraz

zdumiony był grubas. — Rekordowego suma. Podobno waży siedemdziesiąt kilogramów albo więcej. Pisali o tym kilka dni temu w... — wymienił tytuły dwóch popularnych brukowców. — Kilka osób widziało go w Biebrzy.

Uśmiechnąłem się w duchu. Te gazety mogły widzieć nie tylko suma, równie dobrze mogły zobaczyć wieloryba albo węża morskiego. Misiaczek

jednak nie tracił zapału. Przypomniał, że największy sum, którego złowiono w Polsce przed dwoma laty, ważył aż 109 kilogramów. A we Włoszech z rzeki Pad wyciągnięto potwora o wadze 135 kilogramów... Wszyscy życzyli Misiaczkowi powodzenia, tylko ja wyraziłem wątpliwość: — To dlaczego nie próbuje pan łowić? Chyba jeszcze nikt z nas nie widział pana z wędką. Grubas miał gotową odpowiedź.

— Jeszcze za wcześnie. Suma widziano niedaleko od Sztabina. Tam będę łowić. Wstałem, żeby rozprostować kości i odszedłem kilkanaście metrów od ogniska. Po chwili dołączyła do mnie Magda. Ciągle wyglądała na smutną. — Pytałeś, skąd tutaj się wzięłam... — Myślałem, że z kolegami z kajaków jesteś już gdzieś daleko za Sztabinem. Przecież mieliście ambitne plany, żeby dopłynąć aż do twierdzy w

Osowcu. — Mieliśmy... Nie chciałem być wścibski i nie zadawałem kolejnych pytań, ale dziewczyna chyba odczuwała potrzebę zwierzeń. Dowiedziałem się, że właśnie skończyła czwarty rok polonistyki na Uniwersytecie Marii Curie– Skłodowskiej w Lublinie. Na kajakowy spływ wybrała się z Kacprem, też studentem, tyle że politechniki. Od paru lat uważano ich za parę, poważnie

myśleli o przyszłości. Tak było do przedwczoraj. Wszystko skończyło się nagle, niespodziewanie, a także — o czym była głęboko przekonana — bezpowrotnie. Feralny okazał się biwak w Lipsku. — Kacper — głos się jej trochę łamał — spił się z kolegami i z tym grubasem. Zresztą, sam widziałeś i słyszałeś. Ale nie tylko się spił, doszedł do wniosku, że bardziej ode mnie podoba się mu moja koleżanka Małgosia. Jak

wytrzeźwiał, powtórzył to samo. Miałam dość. Kazałam, żeby mnie wysadzili na brzeg w Sucharach. Na szczęście, miałam ten swój namiocik i nie musiałam nocować pod gołym niebem. Bo oni nawet nie próbowali namawiać, żebym została. Wysadzili na brzeg, „cześć–czołem” i popłynęli dalej. Próbowałem ją pocieszać.

— Nie martw się na zapas. Jeszcze wszystko może być dobrze, wszystko może się ułożyć. — Nic nie będzie dobrze! — głos Magdy nagle stwardniał. — Nie chcę już nigdy słyszeć o Kacprze. On dla mnie nie istnieje! Obawiałem się, że się rozpłacze, więc zmieniłem temat. — A jak znalazłaś się w załodze pani Emilii? — Sama mnie, chyba tak się mówi

fachowo, zaokrętowała. Przenocowałam na tej łące, a dzisiaj prawie cały dzień siedziałam na pomoście i zastanawiałam się, co dalej. Do Lublina nie chciałam wracać, bo trochę szkoda wakacji. Przecież to już ostatnie, w przyszłym roku powinnam obronić dyplom i poszukać jakiejś pracy. Z drugiej strony, tutaj też nie miało sensu zostawać dłużej. Tylko ja i żaby, to trochę nudno. Siedziała na pomoście i biła się z

myślami, gdy do zatoczki wpłynęła tratwa z czarną banderą. — Pani Emilia natychmiast zaczęła dopytywać się, co ja tutaj robię — opowiadała teraz, a ja z łatwością mogłem wyobrazić sobie tę scenę. — Jak usłyszała, że mieszkam w tym namiociku, to huknęła tak, że aż poszło mi w pięty. „Samotna panienka na bagnach. Kto to słyszał? Co za czasy?” — Magda doskonale naśladowała Milady.

— Dowiedziałam się, że mogą mnie porwać, zamordować, że wszędzie czyha tyle różnych niebezpieczeństw. — Powiedziałaś jej, skąd się tu wzięłaś? — Powiedziałam. Przed panią Emilią niczego nie da się ukryć. — I co ona na to? — Natychmiast zadecydowała, że dołączam do jej załogi, a ja się zgodziłam. — Łatwego życia nie będziesz miała —

pospieszyłem z ostrzeżeniem, ale nie wydawała się przekonana: — Nie strasz, Milady tylko wygląda groźnie, a naprawdę to bardzo sympatyczna i życiowa kobieta. — Obyś miała rację — chciałem zakończyć rozmowę, ale przypomniałem, że kiedy przypłynęliśmy do Sucharów, Magdy nigdzie nie było, nie widziałem jej też we wsi. — Na twój widok schowałam się do namiotu. Było mi jakoś głupio, nie

miałam ochoty na rozmowę. — Teraz już nie jest ci głupio?

— Nie jest — odpowiedziała i wzięła mnie pod rękę. Wróciliśmy do ogniska. — Niech pan nie demoralizuje mojej załogantki — skarciła mnie Milady. — Broń Boże, nie miałbym śmiałości — odpowiedziałem i walnąłem się

w pierś, aż odezwało się echo. Z naszego powrotu najbardziej ucieszył się Misiaczek. — Spacerujecie gdzieś, a piwo się grzeje — narzekał i niemal siłą wcisnął nam po kolejnej butelce. Rozejrzałem się za bliźniakami. Stali kawałek od ogniska w towarzystwie wnuczek Milady i chyba o coś spierali się z dziewczętami. Nie wiedziałem, czy znów poszło o Jima, czy był inny powód. Piesek gdzieś zniknął, pewnie

poszedł spać na tratwę. Wypiłem parę łyków, gdy zauważyłem, że Milady daje mi jakieś tajemnicze znaki. Właśnie wstała od ogniska i pokazywała, żebym poszedł za nią. Dogoniłem ją na pomoście, przy którym cumowały nasze „okręty” i łódź Misiaczka. Trochę obawiałem się tej już wcześniej zapowiadanej rozmowy. Pani Emilia nie spieszyła się jednak z przejściem do konkretów. — Zmęczył mnie ten piwożłop — narzekała. — Jak można tyle pić i

jeść? Przecież to jakaś beczka bez dna. Nie podejmowałem dyskusji, więc Milady zza pazuchy wyjęła płaską butelkę, popularnie nazywana piersiówką. — Przy młodzieży nie wypadało, ale tutaj możemy zrobić po łyku. — Co to jest? — nie kryłem zdziwienia. — Przecież widzi pan, że nie żadne piwsko. Rum, prawdziwy rum — oznajmiła z dumą. — Taki, jaki piją marynarze i piraci. Spróbujemy?

Nie protestowałem, a ona otworzyła flaszeczkę i podsunęła mi pod nos. Sądząc po aromacie, rum był nie tylko prawdziwy, ale i przedniej marki. Przełknęliśmy po solidnym łyku, później po drugim, Milady zapaliła fajkę, w której tytoń prawdopodobnie też był dobrej marki. Dalsza gra na zwłokę nie miała sensu. — O czym pani chciała rozmawiać? — postanowiłem zrobić pierwszy krok.

Roześmiała się głośno.

— Niech pan przynajmniej nie udaje. Przecież nie o pogodzie zamierzam gawędzić, nie przy tej okazji. Pan mnie oszukał! — zaatakowała nagle. Starałem się zachować spokój. — Kiedy i gdzie panią oszukałem? Proszę powiedzieć.

— Ode mnie dowiedział się pan o skarbie. Proponowałam spółkę, ale pan nie chciał, a teraz wykorzystuje pan wiadomości, które wyciągnął ode mnie i próbuje szukać na własną rękę. Przypomniałem jej rozmowę w moim biurowym pokoiku na Krakowskim Przedmieściu. — Niczego wtedy nie wyciągałem. Sama pani wszystko opowiedziała. A dlaczego myśli pani, że ja szukam skarbu. Może, po prostu, mam urlop i

chcę trochę popływać tratwą po Biebrzy. — Tere fere kuku, strzela baba z łuku! A może to dziad strzela... Mam uwierzyć, że spotkaliśmy się tutaj przypadkowo? Komu chce pan wciskać ciemnotę? Takie bajeczki to można opowiadać temu waszemu spanielowi. Milczałem, bo obawiałem się, że Milady wpadnie w jeszcze większą złość. Tak jednak się nie stało. Kobieta nagle złagodniała i zmieniła ton. — Tak naprawdę, to nie mam do pana

pretensji — oznajmiła, chociaż nie wiedziałem, czy jej deklaracja jest szczera. — Sporo przemyślałam od czasu naszej pierwszej rozmowy. Nadal chcę znaleźć skarb Paca, ale nie zamierzam go wziąć dla siebie. Zgodnie z prawem oddam go państwu. Wystarczą mi podziękowania i jakiś dyplom. No, mogliby też pokazać w telewizji i napisać w gazetach, bo trochę sławy nikomu nie zaszkodzi. Czy Milady mówiła prawdę? Miałem poważne wątpliwości.

— Nie potrzebuję pieniędzy — kontynuowała. — Mam emeryturę, mam trochę oszczędności, dzieci są dawno samodzielne i ustawione w życiu. Potraktuję te poszukiwania jako wakacyjną przygodę. Możemy nawet współpracować. Zaskoczyła mnie ta deklaracja. Podejrzliwie spojrzałem na rozmówczynię. — Pani ma do mnie pretensje, a sama też nie grała fair. Nigdy nie istniał

i nie istnieje żaden Kazimierz Miernik z Węgorzewa, więc nie mogła pani kupić od niego dziewiętnastowiecznego listu. Milady była rozbawiona.

— Taki sławny detektyw i uwierzył w bajeczkę... Jeździł pan do Węgorzewa? Oczywiście, że jeździł. Nic pan nie stracił, przyjemna wycieczka, miłe miasteczko. Wiem, bo naprawdę kiedyś tam mieszkałam.

— A naprawdę skąd pani wzięła ten list? Wypuściła kłąb fajkowego dymu. — Powiem wtedy, gdy podpiszemy umowę o współpracy i wzajemnej pomocy. No tak, u Milady nic nie mogło być na gębę. Zastanawiałem się, czy planuje spisywanie tej umowy u notariusza, bo na Biebrzy trudno byłoby znaleźć potrzebną kancelarię. — Nie wiem, czy zawrzemy

jakąkolwiek umowę — odpowiedziałem. — Muszę się zastanowić, muszę też skonsultować się z moimi załogantami. — Po co ich pytać o zdanie? — oponowała. — Przecież to dzieciaki młodsze od moich wnuczek. — A jednak zapytam — chciałem zakończyć rozmowę, ale Milady zaproponowała po następnym łyku rumu. Nie odmówiłem, bo znów

przypomniałem sobie o rozmowie na Krakowskim Przedmieściu. Kobieta była rozzłoszczona, gdy odmówiłem przystąpienia do spółki. Zapowiadała, że sama znajdzie skarb. Wyglądało to na przechwałki, bo nie posądzałem jej o zaawansowaną wiedzę historyczną, która w tym przypadku wydawała się niezbędna. Mogła wprawdzie pójść do biblioteki i poczytać opracowania dotyczące XIX wieku, ale mogła też...

— Pani Emilio — zapytałem wprost — czy pani zwracała się do kogoś o pomoc w znalezieniu skarbu? Już później, po rozmowie ze mną... Strzał musiał być celny, bo przez chwilę milczała zaskoczona i zbierała myśli. — Tak, poprosiłam... — Kogo pani poprosiła? — Alberta. Nie wiem, czy pan o nim słyszał. Niestety, słyszałem. Pod pseudonimem

Albert krył się tajemniczy łowca skarbów, regularnie pojawiający się na specjalistycznych forach internetowych. Prowadził działalność co najmniej na pograniczu prawa, czasem nawet przestępczą. Przedstawiał się jako historyk sztuki, oferował pomoc w odnalezieniu, oszacowaniu i sprzedaży cennych przedmiotów.

Parokrotnie do naszego ministerstwa

docierały informacje, że Albert oszukiwał kontrahentów, ponadto wiele poszlak wskazywało, że zajmuje się on również paserstwem i przemytem dzieł sztuki. Niestety, Albert pozostawał nieuchwytny. Nikt nie widział jego twarzy, bo z potencjalnymi zleceniodawcami kontaktował się jedynie za pośrednictwem Internetu. — Rozmawiała pani z Albertem? — nie kryłem podekscytowania. — Tylko przez Internet. Zainteresował się skarbem Paca i obiecał

pomoc. Nie za darmo. To, co znajdziemy, mieliśmy podzielić na pół. — Wysłała mu pani list do hrabiego? — domyśliłem się. — Zeskanowałam i wysłałam, a on więcej się nie odezwał. Pewnie zrezygnował z poszukiwań. — Wątpię, żeby zrezygnował — opowiedziałem jej o Albercie. — Raczej mamy przeciwnika i nie wiemy, kim jest. Niewykluczone też, że on był tutaj już przed nami.

— Tym bardziej — Milady wróciła do wcześniejszego pomysłu — powinniśmy podpisać umowę o współpracy. — Mówiłem, że muszę się zastanowić — odparłem i zapytałem ją znienacka: — Lubi pani w nocy brodzić w trzcinach. Albo nie wiedziała, o co mi chodzi, albo była dobrą aktorką. — W jakich trzcinach? Co pan wygaduje? — Nieważne. Wracajmy do ogniska —

zaproponowałem. Nie uwierzyłem Milady, byłem przekonany, że to ona podsłuchiwała nas poprzedniej nocy. Ognisko dogasało, bo nikomu nie chciało się już dokładać nowych gałęzi, wszyscy myśleli o spoczynku. Jedynie Misiaczek nie tracił formy i proponował rozpalenie grilla. — Jeszcze nie ma nawet północy, a ja tak zgłodniałem. Trzeba coś wrzucić na ruszt — przekonywał, ale

bez rezultatu. — Na dzisiaj wystarczy — orzekła Milady, a ja ją poparłem. Grubas był niepocieszony: — To przynajmniej jeszcze po piwku, żeby lepiej się spało — namawiał. Nikt się nie skusił. Z bliźniakami wróciliśmy na tratwę. — Ciekawe — zastanawiali się Jacek i Maciek — czy Milady o szóstej zrobi pobudkę?

— Nie zrobi — odpowiedziałem z przekonaniem.

— Dlaczego? — Bo Milady jest przyzwyczajona do wojskowego drylu. A w wojsku w niedzielę nie ma pobudki. Śnił mi się Bobran, diablisko biorące swe imię od Biebrzy, która kiedyś nazywała się Bobra, znane ze sprytu i złośliwości. Jak głoszą legendy, swoją siedzibę miał on na bagnach, we

włościach, które w przyszłości staną się własnością hrabiego Karola Brzostowskiego i przekształcą się w sławną Rzeczpospolitą Sztabińską. Bobran pojawił się tutaj znacznie wcześniej, prawdopodobnie w połowie XVIII wieku, kiedy okolice były zapomniane przez Boga i ludzi. Jedynym przejawem „cywilizacji” było osiem karczem usadowionych na stosunkowo niewielkim terenie. W nich, ku zadowoleniu szynkarzy,

pańszczyźniani chłopi przepijali ostatni grosz, a okowita każdego dnia lała się obfitym strumieniem. Dopiero Brzostowski spróbował, ze sporym powodzeniem, ukrócić powszechne pijaństwo, lecz nie należy wyprzedzać faktów. Odurzeni alkoholem chłopi stawali się łatwym łupem Bobrana. Wracających z karczmy wyprowadzał na mokradła i tam zostawiał. Nieraz mijało nawet dwa dni, zanim zdołali wrócić do domu. Sprawiedliwie jednak

trzeba dodać, że diabeł nie był okrutny. Na swój sposób dbał o ofiary i nigdy nie pozwolił, żeby ktoś utonął w rzece czy w bagnie. Bobran też lubił wyskokowe napoje, więc w różnych przebraniach chętnie odwiedzał okoliczne karczmy. Wówczas popisywał się gestem i poił wszystkich obecnych, dopóki ostatni z nich nie usnął pod stołem. Szynkarzom płacił złotymi dukatami, które następnego dnia zamieniały się w popiół...

Bobran, którego przyśniłem, był ubrany na czarno, miał trójkątną bródkę, a cylinder na głowie z trudem zasłaniał mu rogi. Nie myliłem się, że niemal do złudzenia przypominał bibliotekarza z Tamowa, nazwanego przeze mnie Mefistofelesem. Tego samego, który wczoraj uratował mnie przed zemstą kibiców. — Ale on przecież nie ma rogów — wymruczałem przez sen i otworzyłem oczy.

— Kto nie ma rogów? — zdziwili się bliźniacy, którzy wstali wcześniej i właśnie karmili Jima.

Nie odpowiedziałem. Z zadowoleniem zauważyłem, że na gazowym palniku gotuje się woda na kawę i herbatę. Próbowałem podnieść się z pryczy i jęknąłem z bólu, bo wczorajszy mecz czułem we wszystkich mięśniach. W

końcu jednak jakoś stanąłem na nogach, a sił wystarczyło nawet, żeby opluskać się w Biebrzy. Słońce stało już wysoko, gdy siadaliśmy do śniadania. Ku mojemu zdziwieniu, kompletna cisza panowała na tratwie z czarną banderą. — Miał pan rację, że dzisiaj pobudki nie będzie — powiedział któryś z bliźniaków. „Tatuaże” zdążyły się zatrzeć, więc znów ich nie odróżniałem. — Pewnie jeszcze śpią — dodał drugi.

Raczej nie miał racji. Zdążyliśmy już trochę poznać zwyczaje Milady — z pobudką czy bez, ale nie pozwoliłaby swojej załodze na wylegiwanie się o takiej porze. Pewnie zabrała dziewczęta na spacer albo zorganizowała im marszobieg w ramach troski o kondycję. Zastanawiałem się tylko, czy ze sobą zabrała również Magdę, w której namiociku nie było widać żadnych oznak życia, podobnie zresztą jak w „pałacu” Misiaczka. To akurat nie wydawało się dziwne, grubas i jego Żabcia pewnie

nadal spali snem sprawiedliwych. Kończyliśmy śniadanie, gdy na ścieżce przecinającej pole biwakowe pojawiła się Milady. Maszerowała żwawym krokiem, za nią podążały Ania i Kasia, a pochód zamykała Magda. — Zwijaj swój namiot. Zaraz odpływamy — poleciła jej dama z wąsem. Milady mijając naszą tratwę przyjrzała się nam uważnie. — Lenie i śpiochy! — skomentowała.

— Dopiero wstali. Ziewnąłem szeroko. — Przecież dziś niedziela. Nigdzie nam się nie spieszy. — Niedziela czy nie niedziela, ale my dawno jesteśmy na nogach. Zrobiłyśmy sobie spacerek, bo trzeba dbać o kondycję — ostatnie słowo i tak musiało należeć do pani Emilii. — A pan Bernard ciągle śpi — pokazałem namiot z werandą. Machnęła ręką.

— Z was pewnie mogłabym jeszcze zrobić ludzi. Z tego piwożłopa już nic nie będzie. Ciarki przeszły nam po plecach. Nie chcieliśmy, żeby Milady robiła z nas ludzi. Na szczęście dama z wąsem zmieniła temat. — To jak, podpisujemy umowę?

— Daleko dzisiaj zamierza pani płynąć? — pytaniem odpowiedziałem na pytanie.

— Chyba tylko do Krasnegoboru. To z pięć kilometrów stąd. — Dobrze, to my zrobimy tak samo i tam porozmawiamy. Magda spakowała rzeczy, zwinęła namiocik i przyszła na tratwę z czarną banderą. Uśmiechnęła się do mnie, już nie wyglądała na tak smutną jak wczoraj wieczorem. Milady włożyła na głowę marynarską czapkę i zapaliła fajkę. — Odpływamy! — rzuciła komendę, jeden z drągów wręczając

Magdzie. Drugi wzięła brunetka z kucykiem. Magda nieporadnie manewrowała pychem, widać było, że ma z nim do czynienia pierwszy raz w życiu. O dziwo, Milady wcale nie złościła się z tego powodu i udzielała dziewczynie życzliwych rad. Tratwa osiągnęła wreszcie główny nurt i zniknęła za kępami trzcin. — O jakiej umowie ona mówiła? — natychmiast z pytaniami rzucili się na mnie bliźniacy.

Opowiedziałem o wczorajszej propozycji Milady. Nie przypadła im do gustu. — To jakiś podstęp. Nie powinniśmy się zgadzać. — Pomyślimy o tym później. Teraz przynieście flamaster! — Po co? — jęknęli. — Znów pan chce nas tatuować? — Nie tylko chcę, ja to zrobię. Dawajcie flamaster! Podpisałem ich jak poprzednio, chociaż nie wiem, czy nie zażartowali ze

mnie i nie zamienili się imionami. Tego nie mogłem przecież stwierdzić. Zamierzaliśmy odpływać, kiedy przed namiotem pojawił się Misiaczek. Przeciągnął się tak, że pewnie zatrzeszczało w kościach i krzyknął w naszym kierunku: — Dzień dobry! Jak się spało? — Dzień dobry! — odpowiedzieliśmy chórem. — Spało się dobrze, ale krótko. Zgodził się z nami.

— Też bym jeszcze poleżał, ale głód mnie obudził. Trzeba pomyśleć o śniadaniu. Pożegnaliśmy się z Misiaczkiem i popłynęliśmy w stronę Krasnegoboru. Biebrza wreszcie zaczynała nabierać odwagi i śmielej, coraz szerszą strugą wdzierała się pomiędzy zagony trzcin, czasami nawet tworzyła odnogi

z położonymi między nimi bagnistymi

wysepkami. Nurt też stawał się bardziej wartki, jeśli takie określenie pasuje do tej wyjątkowo ospałej i leniwej rzeki. Płynęło się nam przyjemnie i prawie bez żadnego wysiłku, mogliśmy więc spokojnie porozmawiać o wczorajszych wydarzeniach. Opowiedziałem bliźniakom o Albercie, z którym skontaktowała się Milady, gdy nie zgodziłem się na wspólne poszukiwanie depozytu hrabiego Paca.

— Myśli pan, że on może być niebezpieczny? — dopytywał się Jacek, który równie dobrze mógł być Maćkiem. — Przypuszcza pan, że on na własną rękę prowadzi poszukiwania i jest naszym konkurentem? — zastanawiał się Maciek, który mógł być Jackiem. Nie znalazłem na te pytania jednoznacznej odpowiedzi. — Czy jest niebezpieczny? Zależy w jakim sensie? Albert nie używa przemocy, a przynajmniej nie używał do tej pory. Natomiast jest, na pewno,

przebiegły, inteligentny, ma sporą wiedzę i doświadczenie. Powiedziałbym więc, że to wyjątkowo groźny przeciwnik. Niestety, obawiam się, że połknął haczyk i spróbował lub próbuje odgadnąć tajemnicę dziewiętnastowiecznego listu. Bliźniakom przyszła do głowy myśl, która mnie męczyła od wczoraj. — A może — zamyślił się Jacek — my już spotkaliśmy Alberta, tylko

nie wiemy, że on to on. Takie rozumowanie miało sens, ale przecząco pokręciłem głową. — Poznaliśmy przez ostatnie dni parę osób, ale nikt z tego grona raczej nie wygląda na Alberta. Maciek nie zgodził się ze mną. — A ten Mefistofeles, jak go pan nazywa? — przypomniał mi człowieka w czarnym cylindrze, który obronił mnie przed rozsierdzonymi kibicami. — To dziwny i podejrzany

typ! Pasowałby jak ulał. — Mówił, że jest bibliotekarzem z Tamowa. — Mówić można wszystko. Widział pan jego dokumenty? — Kibicom pokazywał legitymację Polskiego Związku Piłki... — Legitymacja mogła być fałszywa — przerwał mi Jacek. — A może i prawdziwa, bo gdzie powiedziane, że oszust nie może być działaczem sportowym. Musimy uważać na tego Mefistofelesa.

— Pewnie już go nie spotkamy... — nie dokończyłem zdania, bo z przeciwka, zza kępy trzcin wypłynęła łódź hybrydowa. Miała kształt litery

„V” , kadłub był zbudowany z laminatu, burty stanowiły napełniane powietrzem komory, wyciszony silnik dawał o sobie znać jedynie prawie niesłyszalnym warkotem. Łódź pomalowana była na niebiesko, z daleka zauważyliśmy

charakterystyczne emblematy Biebrzańskiego Parku Narodowego, na których batalion rozpinał skrzydła do lotu. W środku siedziało dwóch mężczyzn w zielonych drelichach. Podpłynęli do tratwy, sternik wyłączył silnik. — Dzień dobry! Jesteśmy ze straży Biebrzańskiego Parku Narodowego — przedstawił się starszy z mężczyzn. — Od dawna panowie jesteście na rzece? Musiałem policzyć w myślach, bo

straciłem rachubę czasu. — Czwarty dzień. Ale chyba nie zrobiliśmy nic złego. Chcecie ukarać nas mandatem? Obaj się uśmiechnęli. — Mandatu chyba nie będzie, a przynajmniej nie tym razem — obiecał młodszy ze strażników. — Ale skoro jesteście już parę dni na Biebrzy, to może będziecie mogli pomóc. Szukamy człowieka... Pomyślałem, że pewnie ścigają jakiegoś

kłusownika i odpowiedziałem, że podczas rejsu nie widzieliśmy żadnego podejrzanego typa z siatką albo prądotwórczym agregatem. Strażnicy zaprzeczyli. — Z kłusownikami ciągle mamy problemy, ale tym razem nie o nich chodzi. Szukamy profesora. W dodatku to cudzoziemiec, a konkretnie Szwed. Zdziwieni wysłuchaliśmy opowieści starszego z mężczyzn. W Osowcu– Twierdzy, siedzibie Biebrzańskiego Parku Narodowego, od tygodnia

odbywała się konferencja poświęcona ochronie przyrody, na którą przybyli naukowcy z kilkunastu krajów. Oprócz referatów i dyskusji przewidziano również zwiedzanie okolicy. W piątek po południu kilkoro uczonych z przewodnikiem dotarło do Sztabina, gdzie mieli wcześniej zarezerwowane noclegi. Wśród nich był profesor Knut Eriksson z uniwersytetu w Uppsali, światowa sława w dziedzinie ornitologii. — On ma już pewnie z osiemdziesiąt lat

— kontynuował strażnik — ale ciągle krzepki i sprawny, kondycji mógłby mu pozazdrościć ktoś o połowę młodszy. Niestety, profesor jest też człowiekiem strasznie upartym. Wymyślił samotną wyprawę na Biebrzę. Wszyscy odradzali, ale nie dał się przekonać.

Podobno chciał podglądać ptaki i poszukać łosia, żeby przekonać się, czy jest

taki sam jak szwedzki. Wypożyczył kajak i wypłynął w sobotę o świcie. — Nie wrócił do tej pory? — domyśliłem się. — Może nadal szuka łosia. Strażnikom mój żart nie przypadł do gustu. — Wczoraj po południu znaleziono jego kajak. Był pusty i dryfował po Biebrzy koło Krasnegoboru. Stąd nasze poszukiwania. Obawiamy się, że stało się coś złego.

— Pusty kajak o niczym jeszcze nie przesądza — zastanawiałem się głośno. — Może nie wyciągnął go porządnie na brzeg, kajak odpłynął, a profesor błąka się gdzieś po bagnach. Przydałby się helikopter. Częściowo przyznali mi rację. Już od wczoraj dyrekcja parku zabiegała, aby policja włączyła się do poszukiwań i użyła śmigłowca. Dzisiaj po południu powinien przylecieć z Białegostoku. Zapytałem na koniec, jak wyglądał

zaginiony profesor. Strażnicy nie widzieli go na oczy. — Z tego, co słyszeliśmy, wysoki, szczupły i siwy. Ubrany był w jakieś sportowe spodnie i jasną wiatrówkę. Nosił okulary z grubymi szkłami. Na pewno zabrał ze sobą aparat fotograficzny i lornetkę. Obiecałem, że gdybyśmy trafili na jakikolwiek ślad profesora, natychmiast damy znać do dyrekcji parku lub na policję. Na pożegnanie

humor strażnikom popsuli bliźniacy, którzy, jak zwykle, nie potrafili utrzymać języka za zębami. Przypomniał się im sum, na którego zamierzał zapolować Misiaczek. — Nie widzieli go panowie po drodze? Podobno ogromny jak wieloryb. Starszy ze strażników skrzywił się z niechęcią. — Papier wszystko zniesie. Dziwne, że ktoś czyta takie brukowce. Możecie szukać suma. Powodzenia! — dodał ironicznie.

W hybrydowej łodzi znów zaszemrał silnik, a my chwyciliśmy za wiosła, bo w tym miejscu rzeka była za głęboka, żeby używać pychów. Jeszcze kawałek i po prawej stronie minęliśmy ujście Lebiedzianki, niewielkiej rzeczki leniwie ciurkającej wśród bagien, którą upodobały sobie bobry, chętniej niż gdzie indziej budujące na niej swoje żeremia. Również po prawej stronie ukazała się wieża kościoła w Krasnymborze. Dotarliśmy do dawnych włości hrabiego Karola

Brzostowskiego.

ROZDZIAŁ 6 DWA KOŚCIOŁY • ADOLF KWIATEK OPOWIADA • KLĘSKA BOBRANA • WŁAMANIE DO KRYPTY • MISIACZEK RUSZA NA ŁOWY • UMOWY NIE BĘDZIE • RZECZPOSPOLITA SZTABIŃSKA • KTO BYŁ MASONEM?

Z konieczności, bo w pobliżu nie było innego odpowiedniego miejsca, znów zakotwiczyliśmy koło tratwy z czarną banderą. Milady ani jej załogantek nie było widać. — Pewnie kolejny spacer dla poprawienia kondycji — zgadywali bliźniacy. — My też pójdziemy na spacer i też będziemy dbać o kondycję — zapowiedziałem — ale wcześniej trzeba pomyśleć o obiedzie.

Za długo nie myśleliśmy, bo ograniczyliśmy się do jajecznicy na kiełbasie. Po tym raczej skromnym i niewyszukanym posiłku rozłożyłem na stole mapę. — Czy wam to coś przypomina? Macie jakieś skojarzenia? — pokazałem niewielki punkt oznaczający Krasnybór. Obaj twierdząco pokiwali głowami. — Ujście Lebiedzianki do Biebrzy i kościół w widłach obu rzek. To

mogłoby być miejsce, gdzie Bobra znak cyrkla robi, gdzie na zgubę Bobrana kaplica stała. Myśli pan, że to tutaj? — nie kryli podekscytowania. — Myślę, że nie — studziłem ich zapał. — To byłoby za proste, ale warto przekonać się na własne oczy. Umyjcie naczynia i idziemy do Krasnegoboru. Kierowaliśmy się na górującą nad okolicą białą wieżę kościoła. Trzykilometrowy marsz przez łąki zajął nam przeszło pół godziny.

Popołudniowe słońce przyjemnie grzało w plecy, w nosach kręciło od zapachu świeżo skoszonej trawy. Po drodze rozmawialiśmy o historii osady. Krasnybór nazwę wziął od rosnącego tu kiedyś lasu, stanowiącego część

nieprzebytej Puszczy Perstuńskiej. W 1506 roku tereny te otrzymał od króla Zygmunta I Starego Bohdan Chreptowicz, który wybudował dwór myśliwski.

Jego potomkowie założyli folwark, wytyczyli trójkątny rynek, wystarali się o przywilej odbywania trzech jarmarków rocznie. Historia kościoła, wzniesionego w latach 1581–1589, jest związana z osobą Adama Litawora Chreptowicza, podkomorzego nowogródzkiego Z kolei jego wnuk, też Adam, dobudował do świątyni cele klasztorne, zajmowane najpierw przez bazylianów, a następnie przez bernardynów. Gdy

ci ostatni wrócili do Grodna, w 1684 roku Konstancja Chreptowicz, żona Samuela, sprowadziła z Wilna dominikanów, hojnie obdarowując ich wszelakiego rodzaju dobrami, którymi nie pogardzili, chociaż obowiązywała ich reguła żebracza. Zresztą, braciszkom apetyty rosły w miarę jedzenia. Nie przypadły im do gustu ciasne cele, więc Chreptowiczowa sfinansowała postawienie wygodnego budynku klasztornego. Przez ponad sto lat pazerni zakonnicy

nieustannie domagali się nowych darowizn. Konflikt osiągnął apogeum, gdy właścicielem dóbr sztabińskich został Karol Brzostowski. Dominikanie wytoczyli mu proces, który omal nie doprowadził do zlicytowania majątku hrabiego. Kres sporom położyła dopiero kasata klasztoru w 1824 roku. Staliśmy na pustym dziedzińcu, zadzieraliśmy głowy do góry i podziwialiśmy imponującą bryłę świątyni. Z przewodnika wiedziałem, że

kościół pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Marii Panny jest najstarszym zabytkiem budownictwa sakralnego na Suwalszczyźnie, łączącym w stylu późny gotyk z renesansem. Niestety, mogliśmy oglądać go tylko z zewnątrz, bo chociaż była niedziela, ostatnia msza odbyła się kilka godzin wcześniej i wszystkie drzwi były pozamykane na głucho. Żałowałem z tego powodu, liczyłem bowiem, że uda mi się zobaczyć XVII–wieczny obraz Matki Boskiej z

Dzieciątkiem, przez wiernych uważany za cudowny. Zdaniem historyków sztuki jest to dawna ikona. Hrabia Karol Brzostowski w 1821 roku skarżył się biskupowi: Dominikanie nie chcieli opuszczać swych murów i zrzekać się cudownego Obrazu wsławionego w tym miejscu, który na kilka odpustów co rok lud z dalekich stron do nich sprowadza. Krasnybór nie jest nawet wsią gminną, ale ma aż dwa kościoły. Drugi, na

cmentarzu, został zbudowany w XIX wieku z kamienia na zaprawie

wapienno–glinianej, ma dwuspadowy dach z pomalowanej na czerwono blachy. Architektonicznie nie jest zbyt interesujący. I on był zamknięty, więc mogliśmy zapomnieć o zwiedzaniu. Niedaleko kaplicy znaleźliśmy grób Wiktorii Rymaszewskiej. Widoczny jest z daleka, bo stoi na nim ostrołukowy pomnik oparty na czterech

żeliwnych kolumnach. Zaprojektował go i osobiście wykonał w swojej hucie Karol Brzostowski. Napis na tablicy głosi: WIKTORYA * Z WIERZBICKICH * RYMASZEWSKA * ZMARŁA W 53 ROKU ŻYCIA * DNIA 20 LUTEGO 1850 ROKU. Kim była kobieta, której miejsce spoczynku hrabia uhonorował tak okazałym pomnikiem? Z całą pewnością była wdową po Jerzym Rymaszewskim, zmarłym w 1821 roku zarządcy dóbr sztabińskich. Wówczas

przejęła obowiązki męża, prowadziła całą buchalterię, pod nieobecność właściciela zarządzała majątkiem. Z zachowanych relacji wynika, że cieszyła się nieograniczonym zaufaniem Brzostowskiego, którego nigdy nie zawiodła. — I to wszystko? Była jedynie administratorką? — podejrzliwie popatrzyli na mnie bliźniacy. Domyśliłem się, o co im chodzi. — Nie wiem. Podobno była także piękną i inteligentną kobietą, o rok

młodszą od Brzostowskiego. Historycy do dziś próbują dociekać, dlaczego Brzostowski nigdy się nie ożenił, chociaż regularnie próbowano go swatać. Prawdopodobnie Rymaszewska była również jego towarzyszką życia, chociaż z nią też się nie ożenił. Na pewno, bardzo przeżył jej śmierć. Podobno z tego powodu podupadł na zdrowiu. — Romantyczna historia — ocenił Jacek.

— A później w życiu hrabiego nie było już żadnych kobiet? — dopytywał się Maciek. — Jak wiecie, tego życia zostały mu już tylko cztery lata. Chyba nie było, bo raczej żadne więzy uczuciowe nie łączyły go z Otylią Neumann. To była po prostu opiekunka, która zajmowała się chorym hrabią. Miała za zadanie nie odstępować go na krok, towarzyszyła w zagranicznych wyjazdach, gdy udawał się na kolejne kuracje. Była przy nim, kiedy w Paryżu

umarł na zawał serca. Okazała się zresztą osobą niegodną zaufania i po śmierci Brzostowskiego zdefraudowała spore sumy.

— Morał jest taki, że nie należy wierzyć kobietom — wymądrzali się bliźniacy. Uśmiechnąłem się ironicznie. — Znaleźli się znawcy kobiet. A jak — zapytałem — podobają się wam

wnuczki Milady. Sympatyczne dziewczyny, prawda? Skrzywili się demonstracyjnie. — Wcale się nie podobają — burknął Jacek. — Dlaczego? — zdziwiłem się. — To przemądrzałe smarkule! — skwitował Maciek. — Chyba nie takie znów smarkule — zauważyłem. — Są chyba od was starsze. Milady mówiła, że jedna z nich skończyła właśnie pierwszą klasę

ogólniaka, a druga po wakacjach zaczyna naukę w liceum. Bliźniacy uznali temat za niewygodny, więc milczeli. Wyszliśmy na szosę łączącą Lipsk ze Sztabinem. Krasnybór był kompletnie wyludniony, wyglądał jak wymarły. Pewnie niedzielne popołudnie wszyscy spędzali przed telewizorami i oglądali jakieś wakacyjne powtórki seriali. Mijaliśmy właśnie niewielki drewniany domek za gęstym żywopłotem, gdy usłyszeliśmy:

— Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus! Spojrzałem w tamtym kierunku i dopiero teraz zauważyłem mężczyznę opartego o bramkę ze stalowych prętów. Był niski i pękaty niby antałek, miał na sobie białą koszulę i staroświecką czarną marynarkę. Słońce odbijało się od łysiny, na której zachowała się jedynie mikroskopijna kępka siwych włosów. — Na wieki wieków amen! — odpowiedziałem, uznając, że w

Krasnymborze takie pozdrowienie jeszcze nie odeszło do lamusa. Staruszek, którego wiek oceniłem na osiemdziesiąt parę lat, chyba się nudził i wyglądał partnerów do rozmowy. Może nie był amatorem seriali? — A dokąd to drogi prowadzą? — nie ukrywał ciekawości. — Szukają kogoś? Może w czymś trzeba pomóc? Chciałem odpowiedzieć coś zdawkowo, ale przyszedł mi do głowy pewien pomysł. Uznałem, że staruszek

może okazać się cennym źródłem informacji. — Pan długo mieszka w Krasnymborze? — chciałem się upewnić. — Z dziada pradziada... — To pewnie pan wszystko wie o Krasnymborze. Wszystko o historii, o ludziach, którzy tu mieszkają.

Mężczyzna z udawanym zakłopotaniem podrapał się po łysinie.

— Wszystko to wie tylko Pan Bóg. Ale ja też niemało wiem. Przecież przez pół wieku byłem kościelnym, to i ludzi poznałem i sporo się nasłuchałem. A kim wy jesteście i czego chcielibyście się dowiedzieć? Nie chciałem kłamać, lecz wolałem też nie mówić całej prawdy. Zgodnie z prawdą odpowiedziałem, że jestem pracownikiem Ministerstwa Kultury i Sztuki, pokazałem nawet legitymację, której on nie obejrzał, bo nie miał przy sobie okularów.

— A teraz — to już nie była prawda — zbieram materiały do pracy doktorskiej o zabytkach Suwalszczyzny. Ci młodzi ludzie — wskazałem na bliźniaków — trochę mi pomagają. Sam pan rozumie, ze Krasnegoboru nie mogę pominąć w mojej pracy. — Pewnie, że nie — zgodził się ze mną ochoczo. — Grzech to byłby nie do wybaczenia. Zaprosił nas do ogródka. Staruszek i ja usiedliśmy na drewnianej, trochę

chybotliwej ławeczce, dla bliźniaków zabrakło miejsca, więc ulokowali się na trawie. Wcześniej dokonaliśmy wzajemnej prezentacji. — Kwiatek! — pomarszczoną dłoń wyciągnął gospodarz. — Imienia wolę nie wymieniać, bo będziecie się śmiać. — Czemu — zdziwiłem się — mamy się śmiać? — Bo brzydkie imię. Oj, brzydkie, choć to nie moja wina. — Nie ma brzydkich imion —

przekonywałem. Krygował się jeszcze trochę, ale w końcu dowiedzieliśmy się, że na imię ma Adolf. — Takie sobie na świat przyniosłem. Urodziłem się 19 kwietnia, a wtedy w kalendarzu jest Adolfa. I takie dali. To był rok 1932 i wtedy o tym zbrodniarzu Hitlerze mało kto jeszcze słyszał. Po wojnie, jak twierdził pan Kwiatek, to imię stało się dla niego

prawdziwą kulą u nogi. Nieustannie słyszał jakieś złośliwe żarty. Gdy został kościelnym, to dzieciaki pod kościołem potrafiły urządzać koncerty. Śpiewały: Kiedy ranne wstają zorze, Jedzie Hitler na motorze. Zbiera miski i półmiski, robi z nich pociski.

Jeszcze raz pocieszyłem staruszka, że nie powinien przejmować się swoim imieniem. Wybitny aktor Dymsza też przecież miał na imię Adolf, więc niekoniecznie od razu trzeba szukać skojarzeń z kanclerzem III Rzeszy. — Może i tak — odpowiedział, ale ciągle nie wyglądał na przekonanego. Zastanawiałem się, od czego zacząć rozmowę. W końcu zapytałem o Bobrana. Kwiatek uśmiechnął się od

ucha do ucha. — Słyszeliście o Bobranie? Oj, to dopiero był piekielnik! Ileż on szkód narobił, ilu chłopów na bagna wyprowadził. Wracali z karczmy popici jak bele, a on światełka na łąkach rozpalał i myśleli, że do wioski idą. A szynkarze to mało nie pobankrutowali, bo im tymi fałszywymi dukatami płacił. Ale przyszła kryska na Matyska, przyszła i na Bobrana... Akurat tej części legendy nie znaliśmy,

więc słuchaliśmy z zainteresowaniem, zwłaszcza że pan Adolf okazał się doskonałym gawędziarzem. — Przyszła kryska na Bobrana za sprawą karczmarza, co Berek się nazywał. Diabeł jego gospodę często w różnych przebraniach nawiedzał. Zawsze wszystkim gorzałkę fundował, płacił, a potem pieniądze w popiół się zamieniały. Berek rwał włosy z brody, bał się, że z torbami pójdzie i od rana

do nocy zastanawiał się, jaką zemstą diabłu odpowiedzieć. Aż wreszcie umyślił... Kwiatek przerwał na chwilę swoją opowieść, aby zbudować odpowiednie napięcie. — Pewnie nie wiecie, co Berek umyślił? — zapytał. Przecząco pokręciliśmy głowami, więc kontynuował: — Szynkarz przypomniał sobie, że każdy diabeł boi się święconej wody. Postanowił więc Bobrana napoić wodą

święconą. Pomysł może i dobry, ale trudniej go wykonać. Dlaczego? Berek był Żydem i w kościele nie mógł się pokazać. Musiał poprosić syna chrześcijańskich sąsiadów, dał parę groszy, a ten przyniósł mu wielką butlę święconej wody. Myślicie, że to koniec kłopotów? Nieprawda. Mówiłem już, że do karczmy Bobran za każdym razem przychodził w innym przebraniu. Jak go rozpoznać? Ale Berek nie był w ciemię bity, teraz też znalazł sposób. — Jaki sposób? Jak rozpoznał Bobrana?

— zainteresowali się bliźniacy. Kwiatek uśmiechnął się z wyższością.

— To proste. Woda święcona nie jest trucizną, więc Berek wszystkim trochę dolewał do wódki. Nikt nawet nie poczuł, póki nie trafiło na Bobrana. Diablisko wypiło szklankę okowity i oczy wyszły mu na wierzch, z pyska buchnął ogień i jak oparzony wyskoczył z karczmy. Więcej już się nie pokazał.

Myślałem, że to już koniec legendy, ale pan Adolf ręką dał znak, żeby mu nie przerywać. — Zaraz skończę — obiecał. — Opowiem tylko, jak Bobran próbował zemścić się za swoje upokorzenie. I wcale nie na Berku, tylko na naszym kościele, bo stamtąd była święcona woda. Kombinował długo, ale wykombinował. Po drugiej stronie Biebrzy leżał głaz wyższy od człowieka. Wymyślił Bobran, że rzuci tym kamieniem i rozbije kościelną wieżę.

Żeby nie chybić, poczekał na pełnię księżyca, kiedy noc jest jasna i wszystko widać z daleka. Dokładnie o północy zaczął swoją szatańską robotę. Kamień podźwignął bez trudu, przymierzył, rzucił, ale głaz nawet nie przeleciał nad Biebrzą i wpadł do wody. Wszystko przez to, że Bobran po święconej wodzie ciągle był osłabiony i zabrakło mu siły. Ze wstydu zaszył się na bagnach i od tamtej pory nikomu nie pokazuje się na

oczy. A miejsce, gdzie upadł kamień, do dziś nazywają Diablą Głębiną. Jak jest pełnia księżyca, to taki wir tam się robi, że wciągnie najlepszego pływaka. Podziękowaliśmy Kwiatkowi za ciekawą opowieść, a on był zadowolony, że znalazł słuchaczy. Pewnie nieczęsto miał taką okazję. Raczej wątpliwe, żeby miejscowych interesowały bajdy o diabłach. — A czy słyszał pan o kaplicy, którą specjalnie postawiono na postrach

Bobranowi? — zapytałem. Zastanawiał się chwilę. — Przeważnie ludzie stawiali krzyże na rozdrożach. Ale podobno i kaplica była nad samą Biebrzą, a może nawet na wyspie. Rzekomo zniszczyli ją ruscy żołnierze, jak pędzili Napoleona spod Moskwy. Nie wiem, czy to prawda i nie wiem, gdzie ta kaplica była pobudowana. Na pewno nie w Krasnymborze, chyba gdzieś bliżej Sztabina.

Zamierzaliśmy pożegnać się z sympatycznym staruszkiem, gdy on o czymś przypomniał. — Poczekajcie trochę. Przed wami już ktoś pytał o tę kapliczkę.

Drgnąłem, ale udawałem brak zainteresowania. Na szczęście Kwiatek kontynuował z własnej inicjatywy: — Taka kobieta u mnie była. Dziwna, bo wąsy miała. Naprawdę, miała wąsy. I

też rozpytywała o Bobrana i o kaplicę. Wszystko jej opowiedziałem. — A kiedy była ta kobieta? Pan Adolf nawet nie musiał się zastanawiać. — Na początku maja. Akurat w ten, jak to nazywają, długi weekend. — A później — przypomniałem sobie o Albercie — już nikt pana nie pytał o Bobrana? — Pytać, to nie pytał, ale z tydzień potem dziwna rzecz się stała. Ktoś

włamał się do krypty pod kościołem. Nie wiadomo, jak dostał się do środka, może drzwi otworzył jakimś wytrychem. Wszedł do zakrystii i podważył płytę w posadzce? Czego szukał? W tych podziemiach nic nie ma. Kiedyś chowano tam zmarłych Chreptowiczów. Pod koniec lat sześćdziesiątych robiono badania archeologiczne. Znaleźli parę zbutwiałych trumien i trochę ludzkich kości. Te szczątki przenieśli na cmentarz i od tamtej pory krypty stoją puste.

Przy tym włamaniu nic nie zginęło, więc proboszcz nawet nie zawiadamiał policji. Widziałem, że bliźniacy aż gotują się z emocji, więc czym prędzej pożegnałem się ze staruszkiem. Zaatakowali mnie, gdy tylko wyszliśmy na ulicę. — Kobieta z wąsem... — powtarzał Jacek. — A pan chce z Milady zakładać spółkę. Wyjdziemy na tym jak Zabłocki na mydle.

— To Milady włamała się do krypty — nie miał wątpliwości Maciek. — To ona jest Albertem. — Niedawno mówiliście — przypomniałem im — że Albertem jest Mefistofeles. — Pewnie działają razem! — bliźniacy znaleźli gotową odpowiedź. Do zmroku pozostały jeszcze przynajmniej dwie godziny, ale słońce zdążyło nabrać rdzawej barwy i wydawało się, że już wkrótce powinno skąpać

się w Biebrzy. Nad naszymi głowami z głośnym warkotem przeleciał granatowy śmigłowiec z napisem: „Policja” . Domyśliliśmy się, że wracał z zapowiadanych przez parkowych strażników poszukiwań szwedzkiego profesora. Zastanawialiśmy się głośno, czy przyniosły one rezultat. Nie kryłem sceptycyzmu.

— Myślę, że go nie znaleźli.

— Dlaczego pan tak uważa? — dopytywali się bliźniacy. Ręką wskazałem helikopter, który stał się już tylko niewielkim punktem na niebie. — Poleciał na południe, więc pewnie wraca do bazy w Białymstoku. Gdyby znaleźli profesora, to najpierw odstawiliby go do siedziby parku w Osowcu. Przynajmniej tak przypuszczam. Załoga tratwy z czarną banderą była w komplecie i właśnie zasiadała do

kolacji. Na nasz widok zareagowała tylko Magda, która pomachała ręką. Zdziwiłem się, że nigdzie w pobliżu nie było łodzi Misiaczka. Może miał dość naszego towarzystwa, pewnie obraził się, że nie chcieliśmy mu za długo towarzyszyć w piwnej biesiadzie i wybrał inne miejsce na biwak. „Może to i lepiej” — pomyślałem. Należało pójść w ślady Milady i też pomyśleć o kolacji. Zapaliłem gaz w turystycznej kuchence, postawiłem

garnek, do którego wrzuciłem zawartość dwóch słoików z klopsikami. Długo nie musieliśmy czekać i wkrótce mogliśmy zasiadać do stołu. Potrawa smakowała umiarkowanie, w dodatku chleb był już czerstwy, ale gdy się nie ma, co się lubi, to się lubi... A jednak Misiaczek przypłynął. Kończyliśmy jeść, gdy z zakrętu wychynęła jego łódź. Trochę się zdziwiłem, bo grubas siedział rozparty, a wiosłami machała Żabcia i w dodatku

robiła to nieumiejętnie, widać było, że brakuje jej wprawy. — Biedna pani Alina. Ten pasibrzuch ją wykorzystuje — skomentował Jacek. — Misiaczek pewnie zgłodniał i nie ma sił na wiosłowanie — dodał Maciek. Uciszyłem ich, bo łódź była już blisko i Bernard mógłby usłyszeć te nieprzychylne komentarze. W duchu przyznawałem chłopcom rację,

Misiaczek zdecydowanie przesadził. Trochę wysiłku fizycznego wyszłoby mu jedynie na dobre, ale to nie była nasza sprawa. Przecież chyba nie używał przemocy, żeby zmusić Żabcię po sięgnięcie za wiosła. Łódź niezdarnie przybiła do brzegu obok tratwy Milady. Docierały do nas fragmenty rozmowy. — Dlaczego zrobił pan z żony galernicę? — z wyraźną dezaprobatą pytała dama z wąsem.

— Sama zaproponowałam. Chciałam nauczyć się wiosłowania — bez przekonania odpowiedziała Żabcia. Grubas, jak zwykle, był w dobrym humorze. Przypuszczałem, że zdążył już wypić kilka piw. — Święta prawda! — zapewniał. — Sama chciała! A zresztą, mamy równouprawnienie. W dodatku musiałem oszczędzać siły, bo w nocy

ruszam zapolować na suma. Wcześniej tylko muszę coś wrzucić na ruszt. Nie marudź i rozpalaj grilla! — to polecenie musiało być skierowane do Żabci. — Umieram z głodu! — Ty zawsze umierasz z głodu — chyba nie bez złośliwości odparła pani Alina, lecz na tym chyba skończył się jej bunt, bo po chwili usłyszeliśmy brzęk naczyń, co oznaczało, że Żabcia wzięła się do pracy.

Rozmowa u sąsiadów umilkła, a ja wziąłem się do mycia garnka po klopsikach. Stałem pochylony nad wodą, gdy usłyszałem za sobą ciężkie człapanie. Nie musiałem nawet odwracać głowy, bez trudu odgadłem, kto przyszedł z wizytą. — Co tam na waszym okręcie? Jak minął dzionek? O, widzę, że już jesteście po kolacji. Komu dobrze, temu dobrze, a ja jeszcze muszę poczekać, bo grill dopiero się rozpala — grubas

nudził się i wyraźnie miał ochotę na pogawędkę. Pewnie uznał, że w ten sposób łatwiej zapomni o głodzie. Nie wypadało go zignorować, więc zaprosiłem na tratwę. Ciężko klapnął na ławkę, aż zachybotał pokład, a po wodzie rozeszły się kręgi. Zastanawiałem się, ile może ważyć Misiaczek. Dawałem mu na oko ponad 150 kilogramów, więc gdyby był bokserem, z powodzeniem mógłby występować w wadze superciężkiej.

— A panu — wczułem się w obowiązki gospodarza — dzień upłynął przyjemnie? Pewnie próbował pan złowić suma? Popatrzył na mnie z lekceważeniem. — Od razu widać, że nie zna się pan na wędkarstwie. Gdyby pan znał się chociaż trochę, to wiedziałby, że sum żeruje w nocy i wtedy trzeba na niego zapolować. W dzień zrobiłem mały rekonesansik i trochę potrenowałem rzucanie spinningiem. Pan pewnie nawet

nie wie, co to jest spinning? — Taka wędka...

— Powiedział, co wiedział. Wędka... Ale jaka wędka? Musi pan zgłosić się do mnie na szkolenie. Poduczę przez kilka godzin i będzie pan mógł stawać do zawodów. Bawiło mnie zarozumialstwo grubasa, ale nie dałem tego po sobie poznać. Gorzej było z bliźniakami, którzy pospiesznie uciekli do kabiny i

tam, jak przypuszczałem, pokładali się ze śmiechu. — Dzisiaj już chyba nie zrobimy tego szkolenia — ciągle zachowywałem powagę. — Już trochę za późno. Misiaczek przyznał mi rację. — Dzisiaj nie zrobimy. Nie dość, że późno, to ja zaraz po kolacji wypływam na łowy. Pan pewnie nie chce wierzyć, ale ten sum musi być mój.

Jak go złapię — rozmarzył się — to zrobimy wielką ucztę. Będziemy jeść, jeść i jeść... Życzyłem Bernardowi powodzenia. Przy okazji zapytałem, czy pani Alina też wybiera się na nocne łowy. — Gdzież tam! — prychnął. — Moja Żabcia o wędkowaniu ma takie pojęcie jak pan, czyli nie ma nawet zielonego pojęcia. Ona zostaje. Trochę był kłopot, bo nie miałem ochoty rozstawiać tego naszego wielkiego namiotu. Na

szczęście Magda obiecała pożyczyć swój, a sama przenocuje na tratwie. Biedna Żabcia nie będzie musiała spać pod gołym niebem. Pogadaliśmy jeszcze z dziesięć minut o wszystkim i o niczym. Rozmowę przerwały nawoływania pani Aliny. — Bernardzie, gdzie jesteś? Przychodź szybko, bo kolacja gotowa! Misiaczek, pomimo tuszy, energicznie zerwał się z ławki. Rzucił mi szybkie „do widzenia” i tratując nadbrzeżne trawy, pogalopował w

stronę, z której unosił się zapach pieczonego mięsiwa. Chyba naprawdę musiał być głodny. Bliźniacy, którzy wyszli z kajuty, ciągle trzymali się za brzuchy. — Panie Pawle, koniecznie musi pan zapisać się na to szkolenie... — Grubas zrobi z pana wędkarskiego mistrza. Z kabiny wyszedł również Jim. Nie chciał z nami iść do Krasnegoboru i

pewnie przespał całe popołudnie. Jacek podsunął psiakowi miseczkę z jedzeniem, lecz ten nawet nie spojrzał na karmę. — Może chory? Przecież nie jadł nic od obiadu — zaniepokoił się Maciek.

Uśmiechnąłem się tajemniczo. — Myślę, że jadł i pewnie lepsze dania niż te, które wy mu serwujecie.

Ktoś się już o to zatroszczył. Pewnie Jim był z towarzyską wizytą. Zrozumieli natychmiast. — Znów te okropne dziewuchy — burknął Jacek. — Ty niewdzięczniku! — karcił psa Maciek. — Przyznaj się, chodziłeś żebrać o jedzenie. Jim nie zwracał uwagi na chłopców. Rozsiadł się wygodnie przy krawędzi tratwy i brązowymi ślepiami wpatrywał się w nieruchomą wodę.

Słońce właśnie zaszło, zbliżał się zmierzch, zrobiło się chłodniej, więc poszedłem do kajuty i z plecaka wyciągnąłem dresową bluzę. Bliźniacy też poszukali okryć z długim rękawem. Na dzisiejszy wieczór zaplanowaliśmy prześledzenie losów hrabiego Karola Brzostowskiego, co mogłoby, chociaż wcale nie musiało, pomóc w rozwikłaniu tajemnicy dziewiętnastowiecznego depozytu. Zwlekaliśmy

jednak, bo spodziewaliśmy się wizyty Milady z jej umową o współpracy i wzajemnej pomocy. — Gdzieś czytałem — przypomniał Maciek — że takie umowy obowiązywały kiedyś między Związkiem Radzieckim i innymi krajami komunistycznymi. — Obowiązywały — potwierdziłem. — Krążył nawet taki dowcip, w którym pytało się, na czym polega układ polsko–radziecki. „My im układamy

rurociągi, a oni nam konstytucję” — brzmiała odpowiedź. Na rzece rozległ się głośny chlupot, to Misiaczek ruszał na nocne łowy. Gdy łódź mijała naszą tratwę, jeszcze raz życzyliśmy grubasowi powodzenia. Podziękował i zapowiedział buńczucznie: — Jutro będziemy piec suma! — Pod warunkiem, że Misiaczek kupi go w sklepie — pod nosem dopowiedział Maciek. — Ale nie kupi, bo w najbliższej okolicy nie ma

rybnych sklepów. Szmer kroków i szelest trawy uprzedził nas, że nadchodzi Milady. I tak było; zdziwiłem się tylko, że Milady nie zabrała ze sobą wnuczek, towarzyszyła jej jedynie Magda. Dama z wąsem chyba zauważyła moje pytające spojrzenie, bo wyjaśniła: — Nieletnie panienki o tej porze powinny spać. Nieletni chłopcy też — aluzja wyraźnie była skierowana pod adresem bliźniaków, ale ci udawali, że nie słyszą.

Milady i Magda weszły na tratwę, usiadły przy stole, ja ulokowałem się na przeciwległej ławce, a bliźniacy przycupnęli gdzieś w kącie, bo woleli nie rzucać się w oczy srogiej niewieście. Bez ciekawości, raczej po to, żeby jakoś nawiązać rozmowę, zapytałem: — Gdzież to panie były dzisiaj po południu? Magda chciała odpowiedzieć, lecz Milady szturchnęła ją łokciem.

— To nasza tajemnica! — Skoro tajemnica, to więcej nie będę pytał — obiecałem. Milady była kobietą czynu. Zapaliła fajkę i niezwłocznie przeszła do konkretów. — Szkoda czasu na próżne pogaduszki. Spisujemy tę umowę czy nie? Przecząco pokręciłem głową. — Nie spisujemy, a przynajmniej jeszcze nie teraz. Najpierw musimy porozmawiać, bo ciągle zastanawiam

się, czy pani nie gra w znaczone karty. Ta uwaga, chociaż w sumie dość niewinna, wyraźnie wyprowadziła ją z równowagi. Zerwała się z ławki i popatrzyła na mnie groźnym wzrokiem. — Ma pan mnie za oszustkę? To bezczelność, która przechodzi wszelkie pojęcie! — Proszę usiąść — powiedziałem spokojnie, a kiedy to zrobiła, zrelacjonowałem jej dzisiejszą rozmowę z Adolfem Kwiatkiem. — Pani była

u niego już na początku maja... — I co z tego, że byłam? — zaperzyła się jeszcze bardziej. — Umowy, na razie, nie podpisaliśmy, więc nie muszę ze wszystkiego się zwierzać. Jakie ma znaczenie, że odwiedziłam tego staruszka? Niczego konkretnego od niego się nie dowiedziałam, nasłuchałam się tylko bajek o Bobranie. Nie chciałem jeszcze bardziej rozsierdzić Milady, ale nie miałem wyjścia.

— Tydzień po pani wizycie — kontynuowałem — ktoś włamał się do krypty kościoła w Krasnymborze... Nie zdołałem dokończyć, bo Milady walnęła pięścią w stół, aż poszło echo. — Co pan sugeruje? Sugeruje pan, że jestem złodziejką, że włamuję się do kościołów? Naprawdę przebrał pan miarkę. Próbowałem ją uspokoić, ale bezskutecznie.

— Nie będzie umowy! — krzyczała. — Chce pan wojny, będzie wojna! Zobaczymy, kto na tym gorzej wyjdzie. Magda, idziemy! — złapała za ramię swoją towarzyszkę i obie zniknęły w gęstniejącym mroku.

Zaparzyliśmy herbatę i usiedliśmy przy stole. Noc była ciemna, księżyc akurat wszedł w fazę nowiu, więc na daszku nad naszymi głowami zawiesiłem

zapaloną latarkę. Nastąpił czas, żeby uporządkować naszą wiedzę o Brzostowskim. Na początek uzgodniliśmy, że będziemy trzymać się chronologii. Przyszły właściciel dóbr sztabińskich urodził się w 1796 roku w Michaliszkach na Wileńszczyźnie. Ojciec Michał Hieronim Brzostowski pełnił wiele funkcji publicznych, był nawet posłem na Sejm Czteroletni, a więc jednym z twórców Konstytucji 3 Maja. Matka Ewa była z kolei córką

Joachima Litawora Chreptowicza, kanclerza Wielkiego Księstwa Litewskiego. Rodzice umarli, gdy Karol miał nieco ponad dziesięć lat, więc o jego wychowanie i edukację musieli zatroszczyć się krewni. Chłopca posyłano do szkół w Wilnie i we Francji. Podobno od dziecka zdradzał duże zdolności, a szczególnie pasjonowały go mechanika i fizyka, znał też języki obce — biegle mówił po niemiecku, francusku i po łacinie.

Po osiągnięciu pełnoletności zrobił pierwsze podejście do odziedziczonego majątku. Pozbył się zadłużonych folwarków na Wileńszczyźnie, sprzedał należący wcześniej do Chreptowiczów pałac w

Warszawie. Zainteresował się również dobrami sztabińsko–krasnoborskimi, chciał uporządkować sprawy majątkowe, lecz to zadanie przerosło jego siły. Zniechęcony postawił na karierę wojskową i zaciągnął się do armii Królestwa Polskiego. Koligacje ze znamienitymi rodami magnackimi sprawiły, że szybko piął się do góry. Wkrótce mianowano go adiutantem generała Aleksandra Rożnieckiego, dawnego legionisty i oficera

napoleońskiego, a wówczas dowódcy kawalerii Kongresówki. Jak się okazało, na gorszego patrona chyba nie mógł trafić. — Słyszeliście o Rożnieckim? — zapytałem bliźniaków. — Trochę o nim czytaliśmy. Nieciekawa postać. Mieli rację. Generał dawno zdążył zapomnieć o ideałach, które mu przyświecały w młodości. Wysługiwał się narzuconej przez cara Aleksandra I władzy, otaczał się donosicielami, tropił

rzeczywiste i urojone patriotyczne spiski w wojsku. Był powszechnie znienawidzony, więc gdy wybuchło Powstanie Listopadowe, w obawie o życie uciekł z Warszawy i zaciągnął się do armii rosyjskiej.

Obcowanie z Rożnieckim i ludźmi jego pokroju musiało dla Brzostowskiego stanowić ogromny dyskomfort, ale służba wojskowa nie była

dla niego wyłącznie czasem straconym. Spożytkował ją, żeby poszerzyć swoją wiedzę z inżynierii, a przede wszystkim z mechaniki, co zaowocowało w przyszłości. Pod pretekstem złego stanu zdrowia mundur zrzucił w marcu 1818 roku. Tak zaczęło się drugie podejście hrabiego do Sztabina i okolic. Osiadł w niewielkim dworku w Cisowie. Swoje włości zastał w opłakanym stanie. Folwarki były zrujnowane, ziemi nikt nie obsiewał, dobrze prosperowały

tylko knajpy, te same, które tak lubił odwiedzać Bobran. W dodatku kolejne procesy wszczynali wierzyciele i majątkowi nieustannie groziła licytacja. W jednym z listów pisał: Początki mego gospodarstwa czarne myśli tylko przywodzą: pustki, budowle walące się, grunt wiatrem nasiany, pola czcze, dobytku żadnego, pod tytułem lasów obręb wydmuchów i wrzosów, przytem włość nieposłuszna, sprawy nieustanne — podatki znaczne, dochodów prawie żadnych, kredyt od dawna ubity. Stan

ich wiązał ręce i czujność umysłu robił bezskuteczną. Sam tameczne jedząc kartofle mogłem żyć, ale oficyjalisty do pomocy przystojnie utrzymać nie było podobieństwa. Jak gospodarować? Czem prowadzić sprawy? Sytuacja wywoływała u hrabiego zniechęcenie, podobno popadał również w depresję. W dodatku kłody pod nogi rzucała mu siostra Izabela, która nieustannie domagała się spłaty należnej jej części spadku i nie zawahała się

nawet przed skierowaniem pozwu do sądu. Nic dziwnego, że Brzostowski był coraz bliższy decyzji o sprzedaży majątku, co z trudem, ale pewnie pozwoliłoby na spłacenie długów. I wtedy... Jeszcze raz należy oddać głos hrabiemu, który w swoim „Dzienniku Administracyjnym” zanotował: Wizyt sąsiadów unikałem, bo nie miałem ani czem przyjąć, ani na czem posadzić, ani stołka, ani owsa, ani obiadu, ani

świecy. Gdy kto przyjechał, ze wstydem kryć się musiałem lub narażony byłem na pośmiewisko. Przypomnieć tu jednak muszę, iż sąsiad bliski Pac, stan, w którym mię znalazł, innym okiem widział. Dziwił się od dawna mojej samotności, przyjechał z Girardem, dawnym moim przyjacielem, gdy byłem chory, a gdy ani herbaty, ani imbryczka do gotowania jej w domu moim nie znalazł, gdy nic w gębę nie wziąwszy odjechał bez popasu tem i samymi końmi

(...) Wkrótce potem pożyczył mi 12 tysięcy i odtąd kasa jego była dla mnie w

każdym zdarzeniu pomocą. Przez kilka lat za każdym podatkiem ofiary (dziesięciny) przesyłałem do niego. Jedno i niesłychane jest to zdarzenie, gdzie widok złego stanu interesów pobudził do kredytu. — Bez przesady więc można powiedzieć — podsumowałem — że

Pac uratował Brzostowskiego od ruiny. — Dla Paca to nie była chyba duża kwota — zastanawiali się bliźniacy. — Należał wtedy do najbogatszych ludzi w Królestwie Kongresowym. — Kwota może i nie była zawrotna, ale liczył się gest, liczył się ludzki odruch. Ta pożyczka zapoczątkowała lepszą passę Brzostowskiego i on o tym zawsze pamiętał, zawsze był wdzięczny sąsiadowi.

Pożyczka pozwoliła hrabiemu załatać najpilniejsze dziury w budżecie. Na nogi pomogły mu stanąć inne wydarzenia. Rząd Kongresówki podjął decyzję o budowie Kanału Augustowskiego, który miał połączyć dorzecza Wisły i Niemna, dzięki czemu możliwy byłby wodny transport towarów do Bałtyku z ominięciem pruskiej blokady celnej. Pracami kierował Jan Chrzciciel Malletski, francuski inżynier w służbie polskiej, dawny znajomy

Brzostowskiego. Obaj szybko ubili interes. Do stawianych śluz potrzebne były żeliwne odlewy. Hrabia sprowadził z Prus fachowca i w drewnianej szopie w Janówku uruchomił produkcję. Tylko w 1824 roku zarobił 10 tysięcy rubli, czyli ponad 72 tysiące złotych polskich. Odtąd rozjaśniło się nieco niebo, już miałem czem się obrócić, mogłem pokazać się w interesach — napisał w swoim „Dzienniku” . To był przełomowy moment, od niego

zaczęły się kolejne, coraz poważniejsze inwestycje Brzostowskiego. Prymitywna odlewnia zamieniła się wkrótce w prawdziwą hutę, powstała też fabryka maszyn rolniczych, w której produkowano młocarnie, sieczkarnie, kopaczki do ziemniaków, kieraty, kultywatory, pługi, a także zegary słoneczne. — Taki żeliwny zegar z huty Brzostowskiego do dziś stoi w parku w Suwałkach — przypomnieli bliźniacy.

— Parę lat temu został nawet odnowiony. W dobrach hrabiego, koło Cisowa, istniała również huta szkła. Wytwarzano w niej butelki, szklanki, kieliszki, słoiki, kałamarze, naczynia laboratoryjne. Rzeczpospolita Sztabińska, bo prawdopodobnie już wtedy zaczęto używać tej nazwy, szybko wzbogaciła się również o gorzelnię i nowoczesny browar. Co ciekawe, w tym ostatnim, specjalizującym się

głównie w porterach, piwo było rozlewane i korkowane automatycznie. Potrzebne urządzenia osobiście skonstruował Brzostowski, co dobrze świadczyło o jego wynalazczej smykałce. Osobiście zbudował też telegraf i linię, którą połączył Cisów z Hutą Sztabińską. Było to pierwsze tego typu urządzenie na terenie Królestwa Kongresowego. Inwestując w przemysł, hrabia nie

zapominał o rolnictwie. Wziął przykład ze swego sąsiada Paca i we własnych folwarkach wprowadził, zamiast obowiązującej dotąd trójpolówki, znacznie wydajniejszy płodozmian. Rozszerzył też asortyment upraw, siano teraz nie tylko żyto, owies i jęczmień, lecz także koniczynę, pasternak, buraki pastewne i cukrowe, powiększyły się znacznie plantacje ziemniaków i chmielu. Nic dziwnego, że Brzostowski szybko

odniósł sukces finansowy. Jeszcze wcześniej zdecydował się uwolnić chłopów od pańszczyzny. W specjalnej odezwie z 1819 roku stwierdzał: Uwalniam was od wszelkiej przymusowej roboty, bo wszelka przymusowa robota poniża człowieka, zamienia go w bydlę, wystawia na tysiączne pokrzywdzenia, tamuje jego moralne dźwignienie. „Czerwony Hrabia” , jak go później nazwano, nie stronił również od

innych reform. Pracownikom i chłopom zapewnił opiekę lekarską, stworzył wiejskie samorządy, dbał o oświatę i zwalczał pijaństwo. Bez przesady można powiedzieć, że Rzeczpospolita Sztabińska na tle ówczesnej Kongresówki stanowiła oazę spokoju i dobrobytu. Dopiero Powstanie Listopadowe zahamowało jej rozwój. Brzostowski nie wahał się ani chwili. Chociaż narzekał na zdrowie, natychmiast zgłosił się do służby

wojskowej. Początkowo kierował składnicą uzbrojenia w Suwałkach, jednak wkrótce przeniesiono go do Warszawy, gdzie został, już w stopniu majora, adiutantem polowym Ludwika Michała Paca, dowodzącego Korpusem Rezerwy. Walczył pod Ostrołęką, był ranny, odznaczono go Złotym Krzyżem Wojennym Virtuti Militari. Część historyków uważa, że po upadku powstania hrabia wyemigrował z

kraju, lecz szybko zdecydował się na powrót do sztabińskich dóbr. W rzeczywistości chyba nigdzie nie wyjeżdżał, bo już na początku września 1831 roku złożył przysięgę na wierność carowi, został objęty amnestią i nie groziły mu ani aresztowanie, ani konfiskata majątku.

— Pac przysięgi nie złożył. Wykazał więcej charakteru niż

Brzostowski? — zastanawiali się bliźniacy. — Trudno — odpowiedziałem — oceniać ich wybory. Myślę, że Brzostowski, nawet kosztem upokorzenia, chciał ratować swój wcześniejszy dorobek. Nie robił tego dla siebie. W testamencie spisanym w listopadzie 1853 roku uwłaszczył chłopów i powołał Instytucję Rolno–Przemysłową Sztabińską. Na jej administratora

wyznaczył inżyniera Adama Gerszowa, przyjaciela i towarzysza broni spod Ostrołęki. Ta, jak miało się okazać, niefortunna decyzja zapoczątkowała upadek Rzeczypospolitej Sztabińskiej. W grudniu 1853 roku hrabia wyjechał na kolejną kurację do Paryża i pół roku później zmarł tam na zawał serca. Początkowo pochowano go na cmentarzu Montmartre, później przeniesiono na cmentarz w Montmorency. Na tablicy nagrobnej można przeczytać:

TU * SPOCZYWA W BOGU * KAROL BRZOSTOWSKI * PRAWY POLAK * W ROKU 1831 RANNY POD OSTROŁĘKĄ * W OBRONIE OJCZYZNY * UMARŁ W PARYŻU 25 LIPCA 1854. ŚWIEĆ PANIE NAD DUSZĄ JEGO. Rzeczpospolita Sztabińska jej twórcę przetrwała o trzydzieści lat, ale z roku na rok była w coraz bardziej opłakanym stanie. Na stanowisku administratora nie sprawdził się Gerszow, nie popisali się również jego

następcy. Zamykano kolejne zakłady przemysłowe, za grosze wyprzedawano dobytek, część ziemi znów leżała odłogiem. W 1883 roku Instytucja Rolno– Przemysłowa Sztabińska została zlikwidowana. Skończyłem mówić i ziewnąłem szeroko. Zrobiło się późno, należało położyć się spać. Bliźniacy chyba myśleli podobnie, bo mieli tylko jedno pytanie.

— Czy Brzostowski był masonem? — Był. Niedawno nawet na jakiejś licytacji pojawiło się zaświadczenie, które mu wystawiono, gdy z poufną misją wyruszał do „braci” na Litwie. — A Pac też był masonem? — Przypuszczam, że tak, chociaż dowodów nie znalazłem. Trzeba wziąć pod uwagę czasy, w których żył. Wtedy większość światłych ludzi wstępowała do wolnomularstwa. Porozmawiamy o tym jutro, a właściwie

dzisiaj — spojrzałem na zegarek — bo już jest po północy. Teraz idziemy spać.

ROZDZIAŁ 7 ŚWIATŁO NA BAGNACH • JIM NA TROPIE • OCALONY PROFESOR • OFIARA WIELKIEJ RYBY • CO PIJĄ PIRACI? • MISTRZ MISIACZEK • DOBRE

ŚNIADANIE • „KRET” NA WYSPACH • PAMIĄTKOWA FOTOGRAFIA • LENISTWO ZWYCIĘŻYŁO • CZYTAMY GAZETY • DUKATY

BOBRANA Myliłem się, bo spać nie poszliśmy. Zdejmowałem właśnie zawieszoną na wiacie latarkę, gdy usłyszeliśmy plusk wioseł, a następnie głośne sapanie. A może było odwrotnie i sapanie pierwsze dotarło do naszych uszu. Na jedno wychodziło. Nie mieliśmy wątpliwości, że z nocnych łowów powraca Misiaczek.

— Poczekajmy chwilę — powstrzymali mnie bliźniacy. — Może on naprawdę złapał tego suma. — Prędzej własne ucho zobaczycie niż suma — odparłem, ale też byłem ciekaw efektów wędkarskiej wyprawy. Łódź zrównała się z naszą tratwą. — Jeszcze nie śpicie? — zdziwił się grubas. — Właśnie mieliśmy taki zamiar, ale usłyszeliśmy, że pan nadpływa — odpowiedziałem. — Udały się łowy?

Bernard był podekscytowany. — Widziałem go, naprawdę widziałem! — wykrzykiwał. — To nie sum, to prawdziwe monstrum. Niewiele brakowało, żeby połknął haczyk. Bez specjalnego zainteresowania słuchałem jego opowieści. Nigdy nie łowiłem ryb, ale znałem skłonność wędkarzy do przesady. Jak wspomniałem wcześniej, noc była bezksiężycowa, a w ciemnościach Misiaczek nie mógł zobaczyć żadnego suma.

— Zdrzemnę się ze trzy godziny i o świcie znów ruszam — kontynuował grubas. — Ten sum będzie mój!

Przypomniałem sobie, że Misiaczkowi nie chciało się wieczorem rozstawiać własnego namiotu i ulokował Żabcię w malutkim namiociku Magdy. To nie był dach nad głową wystarczający dla dwu osób, zwłaszcza

takiej wagi i postury.. — A gdzie — zainteresowałem się — będzie pan spać? — Prześpię się na łodzi. Na deszcz się nie zanosi, do rana jakoś wytrzymam. To przecież już niedługo. Grubas znów złapał za wiosła, a my życzyliśmy mu przyjemnych snów. — Naprawdę pora spać — ponagliłem bliźniaków, ale nie zareagowali. Stali nieruchomo i wpatrywali się w ciemności, w stronę, gdzie rozciągał się

szeroki pas nadbiebrzańskich łąk i mokradeł. Któryś tracił mnie w ramię. — Niech pan spojrzy — wyciągnął rękę. — Światło na bagnach. Miał rację, gdzieś daleko błyskało słabe światełko. Bliźniaków natychmiast poniosła wyobraźnia. — To Bobran! Pewnie wylazł ze swojej kryjówki i rozpalił diabelskie ogniki. Znów chce kogoś zwabić na bagna. Światełko ciągle migotało i zauważyłem prawidłowość. Trzy krótkie

błyski, trzy długie, znów trzy krótkie. Chwila przerwy i wszystko się powtarzało. — To nie Bobran — zaprzeczyłem. — Nie słyszałem, żeby diabły znały alfabet Morse’a. A wy znacie? Należycie może do harcerstwa? Tam uczą takich rzeczy, a przynajmniej uczyli za moich czasów. Wyjaśnili, że harcerstwo znudziło się im po miesiącu. Owszem, w szkole działał Związek Harcerstwa

Rzeczypospolitej, ale drużynę prowadził katecheta i działalność sprowadzała się do nieustannych modlitw. — Nie chcieliśmy się modlić, to nas wyrzucili. Ale alfabet znamy, nauczyliśmy się sami. — Skoro uczyliście się, to popatrzcie teraz uważnie. Co widzicie? Zrozumieli bez problemów. — Trzy krótkie, trzy długie, trzy krótkie... Trzy kropki, trzy kreski, trzy kropki. Ktoś nadaje SOS. To skrót od

angielskiego „Save our souls” , czyli „Ratujcie nasze dusze” . Kiedyś używano tego sygnału na morzu, gdy statek znalazł się w niebezpieczeństwie. Teraz używa się „Mayday” ... Przerwałem im ten wykład.

— Przy pomocy latarki raczej trudno nadać „Mayday” . A ten ktoś — wskazałem w kierunku bagien — prawdopodobnie ma tylko latarkę. Jeśli nie

jest to jakiś głupi żart, to wyraźnie potrzebuje pomocy. O śnie mogliśmy zapomnieć. W pośpiechu wzuliśmy gumowe buty, włożyliśmy kurtki i byliśmy gotowi do drogi. Ku mojemu zdziwieniu obudził się Jim, zeskoczył z posłania i szczekaniem dał do zrozumienia, że idzie z nami. — Myśli pan, że to ten zaginiony profesor? — zastanawiali się bliźniacy.

— To wydaje się najbardziej prawdopodobne, ale równie dobrze na bagnach mógł zabłąkać się jakiś turysta. Wkrótce wszytko się okaże. Z Jimem, otwierającym marszową kolumnę, zeszliśmy na łąkę. Kilkadziesiąt metrów dalej usłyszałem z tyłu kroki. Ktoś biegł za nami. Odwróciłem się, skierowałem w tamtą stronę latarkę. To była Magda. — Co ty tu robisz? — nie kryłem zdziwienia. — Dokąd wybierasz się w środku nocy?

— Idę z wami. Grubas przypłynął i tak hałasował, że mnie obudził. Wyszłam z kajuty i zobaczyłam światełka. Tak — uprzedziła moje pytanie — znam alfabet Morse’a, chociaż nigdy nie był mi do niczego potrzebny. Zauważyłem, że na nogach Magda ma tenisówki. — Mogłaś — strofowałem — włożyć jakieś porządniejsze buty. Tenisówki nie nadają się do spacerów po bagnach.

— Nie zdążyłam. Bałam się, że znikniecie mi z oczu. Namawiałem Magdę, żeby wróciła na tratwę. Tłumaczyłem, że poradzimy sobie i bez niej. Na próżno. Postawiła na swoim. — Nic się nie stanie, jak trochę zamoczę nogi. Nie przeziębię się, jest lato. Szybko skończył się pas wykoszonej łąki. Teraz trawy sięgały nam za kolana. W dodatku coraz częściej pod nogami chlupotała woda, a niektóre

bajorka musieliśmy omijać szerokim łukiem. Światełko było coraz słabsze, pewnie w latarce wyczerpywała się bateria, wreszcie zamigotało po raz ostatni i zgasło. Więcej się nie pokazało. Zatrzymaliśmy się. — I co teraz? — zapytała Magda. — Co zrobimy? Byłem bezradny, nie miałem żadnego pomysłu.

— Chyba musimy wrócić na tratwę i poczekać do rana. W ciemności, obojętne kto to jest, i tak go nie znajdziemy. Nie zapominajcie, że te bagna ciągną się kilometrami. To jak szukanie igły w stogu siana. — Nie możemy wrócić na tratwę i czekać do rana — zaprotestowali bliźniacy. — Przecież tam ktoś potrzebuje pomocy. Rzecz jasna, przyznawałem im rację, ale powrót wydawał się jedynym

rozsądnym rozwiązaniem. Nie miało żadnego sensu, żebyśmy również my spędzali noc na bagnach. — Skoro jesteście tacy mądrzy — nie kryłem zniecierpliwienia — to wymyślcie coś sensownego. — Już wymyśliliśmy — zapewnił mnie któryś z braci. — W takim razie zamieniam się w słuch — ironizowałem. Drugi z bliźniaków z dumą w głosie zdradził nam „genialny” plan.

— Nie musimy odkładać poszukiwań, bo mamy Jima. Przecież on jest myśliwskim psem. Jak tylko złapie trop, szybko zaprowadzi nas do celu. Prawda, Jim, że tak będzie? Chciało mi się śmiać, chociaż nasza sytuacja wcale nie wyglądała zabawnie. Jim mógł w przyszłości wyrosnąć na myśliwskiego psa, ale teraz był jedynie zabawnym szczeniakiem, którego nie interesowało nic poza jedzeniem, spaniem i zabawą. Magda chyba podzielała moje wątpliwości, ale

milczała. A bracia zabrali się do dzieła. — Szukaj, Jim! Szukaj! — zachęcali. Psiak kręcił się w kółko, próbował węszyć, wesoło poszczekiwał i najwyraźniej domagał się pochwał. — Dajcie mu spokój. I tak nic z tego nie będzie — przekonywałem. Nie zrezygnowali i z uporem godnym lepszej sprawy ciągle dopingowali spaniela. — Jim, dobry piesek! Mądry piesek! Szukaj!

Chciałem być stanowczy i zamierzałem dać hasło do odwrotu, gdy stał się cud, a przynajmniej na to wyglądało. Jim zatoczył kolejne kółko wśród traw, warknął głośno i szczeknął całkiem poważnym głosem. — Hurrraa! Złapał trop! — ucieszyli się bliźniacy. Moim zdaniem, ich radość była przedwczesna, ale nic nie powiedziałem. Nie miałem czasu, bo Jim jak strzała ruszył przed siebie. Zatrzymywał się co

kilkanaście metrów i ujadaniem domagał się, żeby podążać za nim. — Może naprawdę złapał trop — nabrała nadziei Magda.

— Trop to on złapał, ale nie wiadomo jaki — ciągle nie mogłem pozbyć się sceptycyzmu. — Może tędy przechodził łoś albo przebiegł zając, a my teraz idziemy jego śladem. Jim wprawnie przedzierał się wśród traw i krzaków, nam przychodziło to

z większym trudem. Nic dziwnego, że wkrótce byliśmy zziajani i zadyszani. Przydałaby się chwila odpoczynku, lecz psiak nie pozwolił nawet na krótki postój. Nie patrzyłem na zegarek, straciłem rachubę czasu i nie wiedziałem, jak długo trwała ta nasza wędrówka. Przypuszczałem, że przynajmniej godzina upłynęła, odkąd zeszliśmy z tratwy. A może nawet więcej? Mrok nadal był nieprzenikniony, tylko trochę rozpraszały

go światła latarek. Potknąłem się parokrotnie na nierównościach, raz nawet prawie wywinąłem kozła. Wszyscy byliśmy zmęczeni, do końca straciłem wiarę w sens naszej wyprawy i chciałem głośno poddać w wątpliwość myśliwskie umiejętności Jima, gdy gdzieś w ciemnościach usłyszeliśmy krzyk. — Help! Help! — zachrypnięty głos z całą pewnością należał do mężczyzny.

Jeszcze tylko kilkadziesiąt metrów i światła naszych latarek wyłuskało z mroku ludzką postać. Mężczyzna mierzył prawie dwa metry, był szczupły, a właściwie chudy, miał siwe włosy. Wyglądał dokładnie tak, jak strażnicy opisali nam zaginionego Szweda. Stał przy prymitywnym szałasie skleconym z gałęzi i trawy; ubrany tylko w cienką wiatrówkę, dygotał z zimna. — Profesor Knut Eriksson? — zapytałem zupełnie niepotrzebnie. — Yes, I am! — szeroko rozkładając

ramiona rzucił się w naszym kierunku. Znałem angielski, znali go bliźniacy, ale uczony mówił z jakimś dziwnym, zapewne skandynawskim akcentem, więc rozumiałem co drugie słowo, a reszty musiałem się domyślać. W lepszej sytuacji, jak się później okazało, była Magda, która kiedyś w Szwecji i Danii spędziła całe wakacje, więc miała okazję oswoić się z tamtejszą wymową. Zmarzniętemu profesorowi dałem swoją kurtkę, bo po forsownym marszu

i tak było mi za gorąco. Wylewnie dziękował za ocalenie, bo już obawiał się, że resztę życia spędzi na bagnach w towarzystwie komarów. Nadrabiał miną, próbował żartować, ale na jego twarzy widać było zmęczenie. Miał swoje lata i te dwie doby w ekstremalnych warunkach musiały pozostawić ślady.

— Wracamy! — zarządziłem i natychmiast zorientowałem się, że wcale

nie będzie to takie łatwe. Prowadzeni przez Jima, nie zważaliśmy na kierunek, krążyliśmy po bagnach, omijaliśmy niektóre mokradła. Gdzie jest Biebrza, gdzie jest tratwa? Na to pytanie ani ja, ani nikt inny nie potrafił odpowiedzieć, a na bezgwiezdnym i bezksiężycowym niebie próżno było szukać jakichkolwiek wskazówek. — Mamy problem — powiedziałem po polsku, bo nie chciałem, żeby Szwed zrozumiał, że jego „wybawiciele” , z których przybycia tak

się ucieszył, są bezradni. — Nie mamy problemu — odpowiedzieli bliźniacy. — Jim nas zaprowadzi. Rzeczywiście, znów musieliśmy zdać się na psi nos. Profesor z szałasu zabrał lornetkę aparat fotograficzny i latarkę z kompletnie już rozładowaną baterią, po czym ruszyliśmy w drogę. Jim prowadził pewnie, marsz opóźniał osłabiony Szwed. Chociaż protestował,

że sam sobie poradzi, wziąłem go pod ramię. Przybysz ze Skandynawii okazał się nieprzeciętnym gadułą. Rzeczywiście, jak mówili strażnicy, wybrał się na samotną wycieczkę, bo chciał podglądać ptaki i poszukać łosia. Bez przeszkód dopłynął kajakiem w okolice Krasnegoboru i wyszedł na brzeg. A wtedy... — Fish! Big fish! — kilkakrotnie powtórzył profesor z prawdziwym lub udawanym przerażeniem.

Rzekomo z nurtu Biebrzy nagle wyłoniła się ryba ogromna jak wieloryb. Machnęła olbrzymim ogonem i kajak zepchnęła na środek rzeki. Szwed trochę ze wstydem przyznał się, że nigdy porządnie nie nauczył się pływać, więc nie próbował ścigać swojego „okrętu” . W dodatku przy tym zamieszaniu zgubił okulary, bez których czuł się bezradny jak dziecko. Na szczęście, był lepiej wyposażony niż Robinson Cruzoe, bo na szyi miał aparat fotograficzny i

lornetkę, a w kieszeni wiatrówki latarkę, którą wziął na wszelki wypadek. Profesor cały czas przekonywał nas, że wszystkim jego nieszczęściom winna jest wielka ryba. — To chyba ten sum, którego chce złapać Misiaczek — zastanawiali się bliźniacy. Powiedziałem kolejny raz, że nie wierzę w żadnego gigantycznego suma. To wymysł brukowej gazety, a Szwedowi coś się przywidziało. Oczywiście,

ze zrozumiałych względów, powiedziałem to po polsku.

Profesor — jak sam twierdził — początkowo nie przejął się utratą kajaka. Zamierzał, idąc wzdłuż Biebrzy, pieszo wrócić do Sztabina, jednak ten plan okazał się niewykonalny. Rzeka na tym odcinku miała liczne odnogi, tworzyła też rozlewiska, które musiał omijać. W rezultacie zgubił kierunek i zabłądził na bagnach. Może poradziłby sobie i wydostałby się z pułapki, ale bez

okularów widział nie dalej niż na wyciągnięcie ręki. Zmęczony bezsensowną wędrówką, znalazł kawałek suchej łączki i uciął parogodzinną drzemkę. Później uznał, że najlepiej zostać na miejscu i oczekiwać pomocy, która musi nadejść, bo opiekunowie ekipy zauważą jego zniknięcie. Zbliżał się wieczór, więc z gałęzi i trawy sklecił prymitywny szałas. Jeszcze wtedy nie tracił humoru. Wyobrażał sobie pełne podziwu i

zazdrości miny kolegów naukowców, gdy im opowie o spotkaniu z wielką rybą i późniejszych perypetiach. Budując szałas, poczuł się jak bohaterowie powieści Karola Maya, przemierzający bezkresne prerie Ameryki Północnej. Dobre samopoczucie skończyło się wraz z nadejściem nocy. Podszyta wiatrem kurteczka i dziurawy jak rzeszoto szałas nie chroniły przed zimnem. W rezultacie aż do rana nawet nie zmrużył oka. Położył się dopiero po

wschodzie słońca. Spał najwyżej godzinę, bo obudził go głód. — Powinienem zrobić łuk i zapolować na jakiegoś ptaka — żartował teraz. — Ale jak ten łuk zrobić, skoro nawet noża nie miałem. Dobrze, że znalazłem malutkie źródełko i mogłem napić się wody. Nadzieja wróciła po południu, gdy nad bagnami pojawił się helikopter. Profesor podskakiwał, wymachiwał rękoma, ale załoga śmigłowca go nie zauważyła, pewnie dlatego, że akurat

lecieli pod słońce. Zapadł zmierzch i Szweda czekała już druga noc na mokradłach. Wtedy przypomniał o latarce, chwycił się jej jak tonący brzytwy i zaczął nadawać SOS. — Przyszliście! Uratowaliście mi życie! — powtarzał i kolejny raz wszystkim ściskał ręce. Jim znów okazał się niezawodny i bezbłędnie doprowadził nas do tratwy. Niebo właśnie zaczynało szarzeć, zbliżał się świt. Bliźniacy patrzyli na

mnie z triumfem. — A pan nie wierzył w Jima. Sam się pan przekonał, jaki to mądry pies. — Teraz już wierzę — pogłaskałem szczeniaka po łbie, podrapałem za uchem, a on polizał mi rękę.

Posadziliśmy zmęczonego Szweda na pryczy. Szybko zagotowałem wodę

na herbatę i przygotowałem kilka kanapek. Musiał być wygłodzony, bo rzucił się na jedzenie. Magda, która zgodnie z moimi przewidywaniami przemoczyła sobie dżinsy do kolan, powiedziała, że idzie się przebrać. Wróciła po kilku minutach. W ręce trzymała nieduża, płaską buteleczkę. Bez trudu domyśliłem się, co to jest. — Podkradłaś od Milady piracki rum? — Odkupię albo oddam pieniądze. W zapasie ma jeszcze dwie

buteleczki. Nie chciałam jej budzić, a profesorowi przyda się na rozgrzewkę — przetłumaczyła rozmowę na angielski i do kubka, z którego Szwed zdążył upić zaledwie kilka łyków herbaty wlała solidną porcję rumu. Eriksson spróbował i z lubością mlasnął językiem. — Good tea! — pochwalił. — Jeżeli ta „tea” jest taka dobra, to my też powinniśmy spróbować. Nam też nie zaszkodzi rozgrzewka — zdecydowałem, a Magda wzmocniła

„prądem” mój i swój kubek. Natychmiast zareagowali bliźniacy. — My też przemarzliśmy, też chcemy być piratami! — Będziecie piratami, jak dorośniecie — uciąłem dyskusję. Profesor zjadł kanapki i dopił herbatę. Odstąpiłem mu swoją pryczę i śpiwór. Nie minęło pięć minut i usłyszeliśmy ciche chrapanie. Do snu ułożyli się również bliźniacy. Żeby nie przeszkadzać śpiącym, przenieśliśmy się

z Magdą na przylegającą do Biebrzy łąkę, usiedliśmy na spróchniałym pniu wierzby. Na dworze zrobiło się już całkiem jasno. — Mam nadzieję, że Milady nie obedrze nas ze skóry — odezwały się we mnie wyrzuty sumienia. — Nie obedrze. Już ci mówiłam, że to dobra kobieta i tylko udaje taką surową. Na pewno nie będzie żałować jakiegoś głupiego rumu. Gdyby nie

spała i wiedziała, o co chodzi, to by sama zaproponowała. Zastanawiałem się, jak i kogo powiadomić o odnalezieniu profesora. Do dyrekcji Biebrzańskiego Parku Narodowego nie znałem numeru telefonu, poza tym wątpiłem, że o tej porze ktokolwiek odbierze połączenie. Z kieszeni kurtki wyjąłem komórkę i wybrałem alarmowy numer 112. Dopiero przy trzeciej próbie dodzwoniłem się do

dyżurnego Komendy Powiatowej Policji w Augustowie. Wysłuchał mnie uważnie.

— Mówi pan, że się znalazł? Dzięki Bogu! Od dwóch dni mamy z jego powodu prawdziwe urwanie głowy. Jeszcze trochę i byłby skandal międzynarodowy. Policjant chciał wiedzieć, jak czuje się Eriksson. — Jest zmęczony, przemarzł na bagnach,

ale chyba nic mu nie będzie. Teraz położył się. Jak wstanie, to ktoś powinien go odebrać — w przybliżeniu opisałem, gdzie cumuje nasza tratwa. Dyżurny zastanawiał się chwilę. — Tam nie dojedzie samochód. Musiałby pan odstawić profesora do Krasnegoboru. Chyba lepiej zrobić inaczej. Dajmy człowiekowi trochę pospać, a ja zadzwonię do dyrekcji parku, gdy tylko zaczną pracę i o wszystkim powiem. Niech wyślą łódź

po swoją zgubę. Uznałem propozycję za rozsądną i przerwałem połączenie. — Rzeczywiście, tak chyba będzie najlepiej — zgodziła się ze mną Magda. Od rzeki doszedł nas plusk wioseł. Zgodnie z zapowiedzią Misiaczek wyruszał na poranne łowy. Należało docenić jego upór i poświęcenie. Pewnie nawet nie zjadł śniadania, bo świat przesłonił mu ogonem wielki sum.

Magda myślała chyba o tym samym. — I tak go nie złapie — skomentowała z pewnością w głosie. — Też nie wierzysz, że ten sum istnieje? — zapytałem. Pokręciła głową. — Nie wiem, czy sum istnieje, czy to tylko wymysł jakiegoś niezbyt mądrego dziennikarza. Nawet gdyby istniał, gdyby sam pchał się Misiaczkowi

na haczyk, to on go nie złapie. Trochę zdziwiła mnie ta pewność dziewczyny. Nie podejrzewałem, że może znać się na wędkarstwie. — Zdziwisz się, ale znam się zupełnie nieźle — odparła. — Studiuję w Lublinie, ale urodziłam się i spędziłam dzieciństwo we Włodawie. Zapewne wiesz, że tam Bug o rzut kamieniem, jeziora też są. W dodatku miałam dwóch starszych braci, a oni mieli kompletnego hopla na punkcie łowienia ryb.

Niemal na siłę ciągnęli mnie ze sobą i sporo przy nich się nauczyłam. Brzmiało to przekonująco, lecz ciągle nie rozumiałem, dlaczego Magda nie docenia Bernarda, który przede mną wystąpił jako mistrz spinningu.

— Nawet zaproponował mi przyspieszony kurs — opowiedziałem wczorajszą rozmowę. Parsknęła śmiechem.

— Z niego taki mistrz, jak ze mnie baletnica. Wczoraj przypadkowo widziałam to, co on nazwał treningiem. Żyłka plątała się co chwila, haczyk zaczepiał o trzciny. Może się mylę, ale on chyba nigdy wcześniej nie miał wędki w ręku. Pewnie naczytał się jakichś książek i uznał, że to wystarczy, żeby zapolować na suma. Nie wystarczy! Słońce wyszło zza horyzontu, zapowiadał się pogodny i ciepły dzień. — Idę spać — postanowiła Magda.

— Pomysł dobry, ale za długo nie pośpisz — zauważyłem. — O szóstej Milady pewnie zrobi pobudkę. — Pewnie zrobi — westchnęła. — Trochę jednak zdążę pospać. A ty co zamierzasz robić? Pryczę zajął przecież profesor. — Zdrzemnę się na tratwie pod wiatą — jak zapowiedziałem, tak zrobiłem. Było trochę po ósmej, więc spałem niewiele ponad trzy godziny. W

dodatku, co to za spanie? Cały zdrętwiałem od leżenia na twardych deskach. Podniosłem się i po cichu zajrzałem do kabiny. Profesor jeszcze się nie obudził, lecz bliźniacy już gramolili się ze śpiworów. Wyglądali na zmęczonych, czemu trudno się dziwić; wszyscy mieliśmy za sobą naprawdę zwariowaną noc. — Mogliście jeszcze nie wstawać — powiedziałem, gdy wyszli na pokład. — Nie planowałem pobudki, a

przynajmniej nie teraz. — Głodni jesteśmy — poskarżyli się. — Pomyślał pan o jakimś śniadaniu? Gdybym nawet pomyślał, to za wiele nie mógłbym wymyślić, bo nasze zapasy były na wyczerpaniu. Nie licząc potraw dla Jima, dysponowaliśmy tylko połową bochenka czerstwego chleba i dwoma słoikami fasolki po bretońsku. Na nasze podniebienia byłoby to danie wystarczające, ale

zastanawiałem się, co na takie śniadanie powie profesor Eriksson. Trudno, najwyżej nie będzie jadł. Wkrótce pewnie przypłyną po niego z Biebrzańskiego Parku Narodowego, zabiorą w bardziej cywilizowane strony i nakarmią lepszymi frykasami.

Zaparzyłem herbatę i skończyłem podgrzewać fasolkę, gdy obudził się Szwed. Przywitał się z nami i kolejny raz wylewnie dziękował za uratowanie

mu życia. Twierdził, że jeszcze nie odespał zaległości, ale czuje się już znacznie lepiej. Z zainteresowaniem przyglądał się potrawie, którą właśnie nakładałem do misek. Jak należało się spodziewać, prawdopodobnie takiego dania nie widział nigdy w życiu. — Co to jest? — dopytywał się z zainteresowaniem. Próbowałem wytłumaczyć, lecz chyba niezupełnie zrozumiał. Powąchał, a następnie sięgnął po łyżkę. Wszyscy, łącznie z Jimem, zastygliśmy w oczekiwaniu.

— Good breakfast! — orzekł ku naszemu zdumieniu. Nie wiedziałem, czy mówi prawdę, czy tylko nie chce nam sprawiać przykrości, lecz jadł z nieudawanym apetytem. Powiedziałem Erikssonowi, że o jego odnalezieniu poinformowana jest policja, więc wkrótce powinien pojawić się ktoś z Biebrzańskiego Parku Narodowego. Lekceważąco machnął ręką. — Nie muszą się spieszyć. Mnie jest dobrze na tej waszej... — chyba nie

wiedział, jak po angielsku nazywa się tratwa, bo dokończył: — ...na tej waszej łodzi. Pijąc herbatę, zauważył, że ta, którą zaserwowaliśmy mu nad ranem, była smaczniejsza. — Niestety, nie mamy już rumu — wyjaśniłem. Profesor dokończył śniadanie i uznał, że warto byłoby rozprostować kości, bo on przywykł do porannego joggingu i teraz też potrzebował ruchu.

— Zrobię tylko krótki spacer — zapowiedział. Trochę się zaniepokoiłem, czy Szwed znów nie zabłądzi. — Nie będę odchodził od brzegu — obiecał. — Wrócę za pół godziny. Gdy oddalił się od tratwy, z przyganą powiedziałem bliźniakom: — Popatrzcie na profesora. Ma już z osiemdziesiąt lat i dba o kondycję. A wy wolicie siedzieć tutaj i gnuśnieć. Odpowiedzieli, że przyganiał kocioł garnkowi. Dalszą dyskusję przerwało

pojawienie się Magdy. Zdziwiłem się na jej widok. — Nie popłynęłyście jeszcze? Od kiedy to Milady pozwala na takie leniuchowanie? Przecież u was pobudka jest o szóstej. Uśmiechnęła się z pobłażaniem.

— Jak widzisz, pozwala. A pobudki wcale nie było. Jak wróciłam na tratwę, to pani Emilia się obudziła i

opowiedziałam jej o poszukiwaniach profesora. Bardzo się o mnie martwiła. Że jestem zmęczona, pewnie się przeziębiłam i zapalenie płuc murowane... Natychmiast kazała się kłaść i spać jak najdłużej. A teraz zastanawia się, czy dzisiaj popłyniemy. Uważa, że powinnam wypocząć. Byłem ciekaw, czy Magdzie się nie oberwało za uszczuplenie zapasów „pirackiego” rumu.

— Przeciwnie! Pani Emilia mówiła, że powinnam wziąć dwie buteleczki. Nie poznawałem Milady, takie zachowanie do niej nie pasowało. Tymczasem Magda zainteresowała się, gdzie jest profesor. — Jeszcze nie wstał? — Wstał, zjadł śniadanie i poszedł na spacer... — nie dokończyłem, bo od rzeki usłyszeliśmy cichy warkot silnika. Jak łatwo było zgadnąć,

nadpływała łódź z namalowanymi na burtach batalionami. Za sterem siedział strażnik, którego poznaliśmy już wcześniej, towarzyszył mu mężczyzna po pięćdziesiątce w zielonym mundurze, jaki noszą leśnicy. Łódź przybiła do tratwy, pierwszy wysiadł strażnik. Przywitał się z Magdą, potem ze mną i bliźniakami, po głowie pogłaskał Jima. — Tak myślałem, że to wy znaleźliście profesora — powiedział, a

następnie przedstawił swojego towarzysza, dostojnie gramolącego się na pokład tratwy: — Pan Roman Grycuk, zastępca dyrektora Biebrzańskiego Parku Narodowego. Nie należało nabierać uprzedzeń do człowieka, którego widzi się pierwszy raz w życiu, lecz pięćdziesięciolatek nie zrobił na mnie dobrego wrażenia. Twarz miał skrzywioną, jakby go bolał ząb, zachowywał się

sztywno, niczym urzędnik, który całe życie spędził na ogryzaniu ołówków. Przywitał się tylko z Magdą i ze mną, zupełnie zignorował Jacka i Maćka. Na widok psa zrobił krok do tyłu. — Na pewno nie ugryzie? Dyskretnie pogroziłem palcem bliźniakom, bo już rwali się do odpowiedzi i zamierzali postraszyć przybysza, że Jim wygląda może i niepozornie, ale z natury jest krwiożerczą bestią.

— Nie ugryzie — zapewniłem dyrektora. Trochę uspokojony, zapytał o profesora. Powiedziałem, że wybrał się na spacer, lecz wkrótce powinien wrócić. Grycuk ciągle miał nadąsaną minę. — Spacerów mu się zachciało... — mruczał pod nosem. — Wystarczająco już mieliśmy z nim kłopotów. Znów gdzieś zabłądzi i będzie kolejna historia. Trzeba było — zwrócił się z pretensjami do mnie — nie

puszczać go nawet na krok. Odpowiedziałem, że Eriksson jest dorosłym człowiekiem i ma prawo robić to, na co ma ochotę. Nie przekonałem Grycuka. Narzekał dalej. — Skoro świt policja mi zrobiła pobudkę. Mogli poczekać i dać jeszcze trochę pospać. Jeżeli się znalazł, to nie było pośpiechu. Czy ja nie mam nic innego do roboty oprócz uganiania się za jakimś zwariowanym Szwedem? Niech pan sam powie.

Zaczynał mnie irytować, ale robiłem dobrą minę do złej gry. — Na pewno ma pan dużo roboty. Zwłaszcza teraz, w sezonie. Pewnie i z turystami kłopoty, i z kłusownikami... Grycukowi trochę poprawił się humor. — Nie tylko z kłusownikami i z turystami. Jest też ten cholerny kret... Popatrzyłem na niego zdziwiony. Krety w parku narodowym zapewne się zdarzają, ale dlaczego miałyby przyprawiać dyrektora o ból głowy. Zauważył

moją niezbyt mądrą minę, więc kontynuował: — To nie jest taki zwykły kret, ten chodzi na dwóch nogach. A raczej pływa łódką albo kajakiem i rozkopuje wysepki na Biebrzy. Diabli wiedzą, czego tam szuka. Nadstawiliśmy uszu. Okazało się, że „kret” po raz pierwszy pojawił się na początku maja. Wtedy pozostawił ślady na kilku wysepkach pomiędzy Krasnymborem i Sztabinem, teraz powrócił i kontynuuje swoje dzieło.

— Pewnie jakiś wariat, który szuka skarbów. Ale tu przecież nigdy nie było i nie ma żadnych skarbów. Teraz, jak płynęliśmy, to zajrzeliśmy na wysepkę pół kilometra przed wami. Dziwne, ale jej jeszcze nie rozkopał — urwał, bo do tratwy szybkim krokiem zbliżał się profesor Eriksson. Z odrobiną zażenowania Grycuk wyznał, że nie zna angielskiego i poprosił nas o tłumaczenie. Tych obowiązków podjęła się Magda. Dyrektor był niezłym aktorem. Na widok

Szweda natychmiast pozbył się cierpiętniczej miny i z przesadną wylewnością powitał profesora.

— Tak się cieszę... Wszyscy tak się martwiliśmy. Jak pan się czuje? Dobrze? To wspaniała wiadomość — zauważyłem, ze Magda, pewnie zdegustowana hipokryzją Grycuka, nie przykłada się do tłumaczenia. Dyrektor, zakończywszy powitalną

orację, chciał jak najszybciej odpływać. Profesor się nie spieszył. Poszedł do kajuty i przyniósł swój cyfrowy aparat fotograficzny, który wręczył strażnikowi i pokazał, jak należy się nim posługiwać. — Muszę mieć zdjęcie z moimi wybawcami — wyjaśnił. Ustawiliśmy się do pamiątkowej fotografii — w środku profesor z Jimem na rękach, przy nim Magda i ja, po bokach bliźniacy. W ostatniej chwili, chociaż nikt go nie

zapraszał, dołączył do nas Grycuk. Eriksson już zorientował się, że dyrektor nie zna angielskiego, więc skomentował z łobuzerskim uśmiechem: — Trudno, później go wykadruję. — Co profesor powiedział? — dopytywał się Grycuk. — Mówił, że będzie ładne zdjęcie — skłamała Magda. Serdecznie pożegnaliśmy się z profesorem, wymieniliśmy się numerami telefonów i adresami mailowymi. Gdy łódź odpłynęła, bliźniacy natychmiast

zaczęli pastwić się nad dyrektorem. — Okropny śledź. Nawet nie podziękował nam za odnalezienie profesora. — Dlaczego śledź? — nie zrozumiałem. — A nie poznał pan po wymowie, że on z Białegostoku? — Co robi policjant w Białymstoku? On sliedziii... Orzekłem, że są okropnymi suwalskimi szowinistami, lecz nie rezygnowali.

— A słyszał pan dowcip, jak Gierek przyjechał do Białegostoku? Przedstawiają mu kolejnych towarzyszy. Ten Bałtruk, ten Biziuk, ten Michaluk... A nie macie kogoś na „ski” ? — pyta Gierek. Mamy — odpowiadają zadowoleni. Jest towarzysz Skibczuk! Magda się śmiała, ja z trudem zachowałem powagę. Jeszcze trochę czasu upłynęło, zanim bliźniacy się uspokoili. Siedzieliśmy rozleniwieni

przedpołudniowym słońcem i zastanawialiśmy się, co dalej. Należałoby brać się do wioseł i ruszać w drogę, a nam się nie chciało. Bliźniacy, których znów nie odróżniałem, bo zdążyli zmyć „tatuaże” , chyba odgadywali moje myśli.

— Przecież nigdzie nam się nie spieszy. Zróbmy dzień przerwy — zaproponowali.

W zasadzie mieli rację. Jeśli nawet leniuchowalibyśmy dzisiaj cały dzień, to i tak w porę zdołamy dopłynąć do Sztabina. Szalę przeważyła Milady, która pojawiła się na czele pochodu tworzonego przez Magdę i obie wnuczki. — Witam konkurencję — była zadziwiająco uprzejma. — Odpływacie? — Mamy taki zamiar — odpowiedziałem bez przekonania. — A my dzisiaj nigdzie nie płyniemy — zupełnie mnie zaskoczyła. —

Dałam załodze dzień wolny. Z trudem ukryłem zdziwienie. Wprawdzie Magda wspominała niedawno, że dama z wąsem waha się, czy dzisiaj kontynuować rejs, ale myślałem, że to tylko chwila słabości i poczucie obowiązku zwycięży. — Tak, dobrze pan słyszał. Nigdzie nie płyniemy — powtórzyła. — A można wiedzieć, gdzie panie wybierają się na spacer? — zapytałem.

— Nie można. To tajemnica! — burknęła już we właściwym sobie stylu. — A można wiedzieć, czy smakował panu mój rum? Niestety, Magda musiała wygadać się, że nie tylko profesor pił rum. — Bardzo smakował — oblizałem się demonstracyjnie. — Szkoda, że było go tak mało. Milady trochę się rozchmurzyła. — Mam jeszcze dwie buteleczki. Może będzie okazja, to pana

poczęstuję — obiecała i natychmiast ponagliła swoją gromadkę: — Dość marudzenia. Idziemy! Dziarskim krokiem odmaszerowały w stronę Krasnegoboru, a my zastanawialiśmy się, co to za tajemnica, o której już drugi raz mówiła Milady. — Powinien pan podpytać Magdę — radzili bliźniacy. — Nie mam zamiaru. Jak jesteście tacy ciekawi, to możecie pociągnąć za język Anię albo Kasię.

— Te okropne dziewuchy nic nie powiedzą. — Trudno. W takim razie tajemnica pozostanie tajemnicą. Należało podjąć decyzję, więc zarządziłem głosowanie. Płyniemy czy nie płyniemy? Wynik był łatwy do przewidzenia. Nikt, łącznie ze mną, nie chciał płynąć. Bliźniacy natychmiast pozdejmowali koszulki i zamierzali się opalać.

— Hola, hola, panowie! — powstrzymałem ich. — Nie popłyniemy, ale iść musimy. — Dokąd? — prawie jęknęli. Przypomniałem im, że wyczerpał się prowiant i trzeba zrobić zakupy. — Chyba, że nie chcecie obiadu? Jak nie chcecie, to możecie opalać się nawet do wieczora. Jednak nie uśmiechała się im

przymusowa głodówka, więc ponarzekali jeszcze parę minut, że są zmęczeni, ale byli gotowi do wyprawy. Chcieli zabrać ze sobą Jima, ale rozespany pies tylko na chwilę otworzył jedno oko, po czym przewrócił się na drugi bok. Poznaną już wczoraj ścieżką poszliśmy w kierunku Krasnegoboru. Bliźniakom przypomniała się opowieść wicedyrektora Biebrzańskiego Parku Narodowego o tajemniczym „krecie” , który niszczy wyspy.

— Pierwszy raz pojawił się na początku maja. To mniej więcej wtedy, gdy ktoś włamał się do kościelnej krypty — spekulowali głośno. — I wtedy, gdy Milady przyjeżdżała, żeby zarezerwować na lipiec tratwę. Czy nie za dużo przypadków? To pewnie ona szukała skarbu i robiła te wykopki. Teraz wróciła i „kret” znów dał znać o sobie. Takiemu rozumowaniu nie mogłem do końca odmówić logiki, lecz

miałem spore wątpliwości. — Zauważcie, że Milady w maju nie miała tratwy — powiedziałem. — Chyba nie myślicie, że na wyspy dostawała się wpław? Woda wtedy była trochę za zimna. — Mogła wynająć kajak albo przywieźć ze sobą ponton — nie zdołałem ich przekonać. — A teraz ma tratwę. Roześmiałem się. — I wszystko robi w biały dzień, w dodatku do spółki z Magdą i

wnuczkami. Trochę się zagalopowaliście. Niechętnie, lecz w końcu przyznali mi rację. — Jeśli nie Milady, to kto? — oczekiwali ode mnie odpowiedzi, której nie znałem. — Kto jest Albertem? — Nie wiem i nie wiem, czy kiedykolwiek tego się dowiemy. Mówiłem wam, że Albert jest człowiekiem sprytnym i nigdy, jak dotąd, nie powinęła się

mu noga.

— Wobec tego jedynym podejrzanym pozostaje ten Mefistofeles — wrócili do swoich wcześniejszych przypuszczeń. Zgodziłem się z nimi częściowo. — Nie wiem, czy jedynym, ale trudno go wykluczyć. Jeśli rzeczywiście jest Albertem, to nasze drogi powinny się jeszcze skrzyżować. Znaleźliśmy sklep. Był nieźle

zaopatrzony, więc zrobiliśmy solidne sprawunki, wzięliśmy też coś do picia i usiedliśmy na ławeczce przed wejściem. Ponieważ dzień zapowiadał się leniwie, więc kupiłem również kilka gazet, które teraz przeglądaliśmy. Bliźniacy zaczęli lekturę od popularnego tabloidu. Teraz kolorową płachtę wyrywali sobie z rąk. — Jest o sumie z Biebrzy! — wykrzykiwali. — Złapał go ktoś? — zapytałem bez większego zainteresowania.

— Nie złapał, ale znów go widziano. — Pokażcie! — wziąłem od nich brukowca. Sensacyjna informacja, ozdobiona zdjęciem jakiegoś rybnego potwora, oczywiście znalazła się na pierwszej stronie. Dziennikarz, pewnie jakiś nieopierzony stażysta, któremu kazano pracować, gdy inni wyjechali na urlop, donosił, że siedemdziesięciokilogramowy drapieżnik nadal grasuje w okolicach Sztabina. Ponoć miał go widzieć jeden z

wędkarzy, który niezwłocznie zadzwonił do redakcji. Pomyślałem nawet o Misiaczku, lecz czas się nie zgadzał. Gdy on rzekomo spotykał się z sumem, to wydanie gazety musiało już być zamknięte. — Nie mam ochoty na czytanie bzdur — oddałem brukowca bliźniakom. — Profesor też widział suma — upierali się przy swoim. — Jego chyba

nie podejrzewa pan o kłamstwo? — Profesor mówił, że ma kłopoty ze wzrokiem. Mogło się mu coś przewidzieć. Bez specjalnego zainteresowania przekartkowałem lokalny dziennik. Wzrok zatrzymałem dopiero na stronie sportowej. Moją uwagę zwrócił spory artykulik zatytułowany „Burdy na meczu B–klasy. Sędziemu ukradli gwizdek” . Bez problemu domyśliłem się, co będzie dalej i nie pomyliłem się

ani trochę. Autor tekstu, powołując się na rozmowę z piłkarskim sędzią z Dąbrowy Białostockiej, relacjonował, co wydarzyło się podczas sobotniego meczu pomiędzy „Głazem” Kamienna Stara a „Batalionem” Suchary.

„Dziełko” na swój sposób było frapujące. Arbiter, którego zapamiętaliśmy jako „Sybisa” , skarżył się na organizatorów spotkania za to,

że nie zapewnili porządku, co rozzuchwaliło pijanych chuliganów. Nie pozwolili oni dzielnemu sędziemu, zapewne trzeźwemu jak niemowlę, na rozpoczęcie meczu. W dodatku pojawił się jakiś podejrzany typ i ukradł mu gwizdek, bo postanowił, że to on będzie decydował o losach pojedynku, chociaż kompletnie nie znał się na piłce nożnej. Cóż, nie dało się ukryć, że dobrze znałem tego typa. Z podziwem pomyślałem też o „Sybisie” . Wyglądał na kompletnie pijanego, a pamiętał

nawet o incydencie z gwizdkiem. Artykulik kończył się, nie mogło być inaczej, sceną wrzucenia „Sybisa” do Biebrzy, do czego mieliśmy zachęcać ja i uzurpator w czarnym cylindrze, podający się za delegata Polskiego Związku Piłki Nożnej. Pokazałem gazetę bliźniakom. — Przeczytajcie i przekonajcie się, jak „wiarygodni” bywają niektórzy dziennikarze. Czytali na głos, niektóre zdania nawet

parokrotnie, i pokładali się ze śmiechu. — Za kradzież gwizdka pan Paweł pójdzie do kryminału... — I za podburzanie kibiców. Zamkną pana Pawła w jednej celi z Mefistofelesem... Skrzypnęła furtka prowadząca na podwórze przed sklepem. Spojrzałem w tamtą stronę i zobaczyłem Adolfa Kwiatka. Emerytowany kościelny, który wczoraj opowiadał legendę o Bobranie,

miał przewieszoną przez ramię torbę, więc zapewne przyszedł po zakupy. Ucieszył się na nasz widok. — Niech będzie pochwalony... Jeszcze nie popłynęliście dalej? Przyjemnie znów spotkać tak miłych ludzi. Trochę obawiałem się gadulstwa staruszka, więc skłamałem na poczekaniu: — Przyszliśmy tylko po zakupy i zaraz odpływamy. — A to szkoda, szkoda — ubolewał. — Ale płyńcie z Bogiem, dopóki

jest pogoda. Jutro będzie deszcz od rana. — Skąd pan wie? Słuchał pan prognozy pogody? — Niepotrzebne żadne prognozy, tam przeważnie głupstwa wygadują. Jak w kościach łamie, to wiadomo, że idzie na deszcz. A mnie łamie od rana. Pożegnaliśmy się z panem Kwiatkiem. Zapytałem go, czy słyszał o wykopkach na wyspach.

— Pewnie, że słyszałem. I na wiosnę, i

teraz. Ludzie różnie na ten temat gadają. Najczęściej mówią, że ktoś szuka talarów Bobrana. Może szukać, a i tak nie znajdzie. Diablisko było sprytne i dobrze wiedziało, gdzie schować skarby. Zbliżaliśmy się do Biebrzy, gdy z nadrzecznych zarośli wyszło dwóch mężczyzn w średnim wieku. Twarze mieli zarośnięte i ponure, niekoniecznie wyglądali na przykładnych obywateli. Jeden z nich trzymał pod pachą

brezentowy worek, w którym coś się ruszało. To on zagaił rozmowę. — Świeżej rybki nie chcą? Prosto z rzeki. Sum, lin, leszcz... Do wyboru, do koloru. Drogo nie weźmiemy — zachęcał z wprawą zawodowego handlarza. Przecząco pokręciłem głową. Bez problemu domyśliłem się, że mamy do czynienia z kłusownikami i nie chciałem robić żadnych interesów z przestępcami.

— Nie, to nie — odezwał się drugi z mężczyzn. — Znajdą się inni chętni. Taki grubas niedawno kupił od nas dwa szczupaki i lina. W dodatku wziął największe. W drodze na tratwę zastanawialiśmy się, czy kłusownik miał na myśli Misiaczka. Innego grubasa nie znaliśmy.

ROZDZIAŁ 8 ROSÓŁ Z KURCZAKA • ZAPROSZENIE NA GRILLA •

FANTAZJA BLIŹNIAKÓW • Z DZIEJÓW WOLNOMULARSTWA • OKO CYRKLA • KOLACJA U MISIACZKA • NIEOCZEKIWANA PROPOZYCJA • RUM NA ZGODĘ Na obiad gotowałem rosół drobiowy z makaronem. Do największego garnka, jaki mieliśmy na wyposażeniu tratwy, wrzuciłem trzy ćwiartki kurczaka, dodałem jarzyny. Gazowy palnik przykręciłem na niewielki

płomień. Gotowanie w ten sposób potrwa dłużej, ale rosół będzie bardziej aromatyczny i esencjonalny. Bliźniacy skończyli lekturę kupionych w Krasnymborze gazet i ziewali z nudów. Postanowiłem zatroszczyć się im o zajęcie. Przypomniałem o dzienniku okrętowym. Z kajuty przyniosłem oprawiony w ceratę brulion. — Mamy — policzyłem w myślach — piąty dzień rejsu, a w tym zeszycie nie ma ani słowa. Nie tak się

umawialiśmy. Mieliście prowadzić dziennik na bieżąco. Natychmiast odpowiedzieli, ze żadnej umowy nie było. — To pan kazał nam prowadzić dziennik, chociaż powinien to robić kapitan. — Dobrze, niech będzie, że kazałem. Teraz też każę, więc bierzcie się do roboty. Ciągle próbowali się wymigać.

— Nie mamy długopisu. — Ja mam nawet dwa. Zaraz przyniosę — jeszcze raz poszedłem do kabiny, pogmerałem w plecaku i przyniosłem długopisy. — Bierzcie się do roboty. Marudzili, że nie mają natchnienia, że są wakacje, a na ich czas stali się wtórnymi analfabetami, ale nie ustąpiłem.

— Jeżeli przynajmniej częściowo nie uzupełnicie zaległości, to nie dostaniecie obiadu — zagroziłem. Mrucząc coś pod nosem, usiedli przy stole i bezmyślnie wpatrywali się w czyste kartki. Przemieszałem rosół i dodałem przypraw. Zapach, który unosił się z garnka, był obiecujący. Żadne odgłosy nie docierały z tratwy pod czarną banderą, więc jej załoga pewnie jeszcze nie wróciła na pokład. Zastanawiałem się, na czym polega

tajemnica, o której już dwukrotnie wspomniała Milady. Może trafiła na jakiś trop, przez nas przeoczony, i podąża nim do depozytu hrabiego Paca? Dokąd dziś poprowadziła swoją gromadkę? Chyba nie do Krasnegoboru, bo spotkalibyśmy się we wsi lub gdzieś po drodze. Zamyśliłem się, a rosół omal nie wykipiał. Musiałem zdjąć pokrywkę z garnka i jeszcze bardziej zmniejszyć płomień. Przy okazji zauważyłem, że

Jacek i Maciek najwyraźniej wzięli się do roboty, bo coś skrobali w brulionie. Zdziwiły mnie tylko ich rozbawione miny, które wskazywały, że nieźle się bawią. Obiecałem sobie sprawdzić po obiedzie ich pisaninę, bo spodziewałem się różnych niespodzianek. Słońce świeciło mniej intensywnie niż przed południem, na niebie coraz częściej pojawiały się postrzępione obłoki. Może pan Adolf miał rację, że szykuje się zmiana pogody. Ale — pocieszałem się — mówił, że na deszcz

nazbiera się dopiero jutro, więc przed nami było jeszcze sporo czasu. Siedziałem na tratwie i przyglądałem się krzątającym się na łączce Misiaczkowi i jego Żabci. Właśnie skończyli zwijanie namiociku Magdy, w którym ostatnią noc spędziła pani Alina. Teraz zabrali się do rozstawiania swojego „pałacu” z werandą. Nie szło to im zbyt składnie, na pierwszy rzut oka było widać, ze oboje nie są doświadczonymi turystami i nie mają wprawy.

Gdybym nie musiał pilnować obiadu, pewnie bym poszedł do nich i zaoferował pomoc. Z powodu odległości nie słyszałem rozmowy, ale jej treść mogłem wyczytać z nadąsanej miny Bernarda. Zapewne nie przyznawał się do własnej nieudolności i za wszystko winił żonę. Manewry Misiaczka zwróciły również uwagę bliźniaków. — Stawia namiot, więc chyba nie wybiera się dzisiaj na łowy —

zastanawiali się. — Może już zrezygnował z tego suma.

„Pałac” miał trochę koślawe ściany, ale wreszcie był gotów, podobnie jak nasz rosół z makaronem. — Przerwa w pisaniu — ogłosiłem i usiedliśmy do obiadu. Nie wiem, czy szczerze, ale bliźniacy pochwalili moje kucharskie umiejętności. — Pyszny rosół — zapewniali. — Takiego smacznego dawno nie

jedliśmy. Pokraśniałem z dumy, a już całkiem uwierzyłem w swój talent gastronomiczny, gdy nawet Jim z apetytem wychłeptał pół miseczki rosołu i oblizał się ze smakiem. Skończyliśmy jeść, zamierzałem zajrzeć do dziennika okrętowego, gdy za plecami usłyszałem ciężkie kroki. Nie musiałem odwracać głowy, żeby odgadnąć, że nadchodzi Misiaczek. Powiedział „dzień

dobry” i wciągnął do nosa zapachy, które ciągle unosiły się z garnka. — Rosół z kurczaka, na jarzynach i z makaronem — stwierdził ze znawstwem, a ja musiałem przyznać mu rację. Jeśli chodzi o jedzenie, grubas miał niezawodny węch i każdą potrawę pewnie potrafił rozpoznawać na kilometr. — Może pan też zje — zaproponowałem, chociaż w garnku zostały już tylko żałosne resztki.

Ku mojemu zdziwieniu, Misiaczek odmówił. Pewnie zorientował się, że na solidną porcję, godną jego apetytu, i tak nie mógłby liczyć. — Głodny jestem — nie zaprzeczał — ale moja Żabcia kończy gotowanie obiadu. Byłoby jej przykro, gdybym najadł się u was. Nie zabrzmiało to wiarygodnie. Bernard, przynajmniej moim zdaniem, poradziłby sobie i z rosołem, i z obiadem przygotowanym przez panią Alinę.

W dodatku pewnie nadal byłby głodny. Udałem jednak, że biorę jego tłumaczenia za dobrą monetę. Wymieniliśmy parę zdawkowych zdań o wszystkim i o niczym, głównie o pogodzie, która jest ładna, lecz może się zmienić, po czym okazało się, że Misiaczka przygnała ciekawość. Od Żabci słyszał o odnalezieniu profesora Erikssona i przyszedł dowiedzieć się czegoś więcej. Opowiedziałem więc w skrócie o nocnej wyprawie na bagna.

— Wspaniała przygoda! — entuzjazmował się grubas. — Jaka szkoda, że mnie przy tym nie było. Poszedłbym z wami... Nie skomentowałem, ale pomyślałem, że nieobecność Misiaczka wszystkim wyszła na dobre. Nie potrafiłem sobie wyobrazić, jak przedziera

się przez bagna i szybkim krokiem

podąża za tropiącym Jimem. Przy takiej tuszy zdecydowanie nie byłoby to możliwe. Zmieniłem temat. — Dzisiaj nie wybiera się pan na łowy? — zapytałem. — Aha, widział pan, że rozstawiam namiot — domyślił się. — Rzeczywiście, dzisiaj się nie wybieram. Trochę zmęczyło mnie to ganianie za sumem. Muszę odpocząć. Aleja i tak go dorwę. Sam pan się przekona. Nie

dziś, to jutro, a jak nie jutro, to pojutrze albo za dwa dni. Bliźniacy przypomnieli sobie o spotkaniu z kłusownikami i podstępnie dopytywali się Bernarda, czy dzisiaj złowił jakieś ryby. — Oczywiście, że złowiłem — dumnie wypiął pierś. — Przecież mówiłem, że jestem mistrzem wędkarstwa. Wcale się nie chwaliłem i nie przesadzałem. Naprawdę jestem. Złapałem dzisiaj dwa szczupaki i lina. A

jakie ogromne... No tak, wszystko już było jasne. Z udawanym entuzjazmem pogratulowaliśmy Misiaczkowi zdobyczy, a on nie wyczuł podstępu. — Na własne oczy przekonacie się, jakie wielkie. Bo wieczorem zapraszam na rybne grillowanie. Mam nadzieję, że przyjdziecie. Oczywiście, piwka nie zabraknie, znajdzie się też coś dla młodzieży? Przyjdziecie? — Postaramy się przyjść — odpowiedziałem wymijająco.

— A nie wiecie, gdzie jest pani Emilia ze swoją załogą. Bo ją też chcę zaprosić. Nie wiedzieliśmy, lecz jak na zawołanie Milady z załogą pojawiła się na ścieżce przecinającej łąkę. Misiaczek pospiesznie pożegnał się z nami i ruszył w tamtym kierunku. Zauważyłem, że bliźniacy mają rozbawione miny. — Czego tak rżycie? Z kogo się śmiejecie. — Z pana się śmiejemy.

— Ze mnie? A niby dlaczego? — Nie chciał pan kupować ryb u kłusowników, a u Misiaczka będzie jadł. Chyba pan nie myśli, że on sam złowił te szczupaki i lina. — Nie myślę, ale nie powiedziałem też ostatniego słowa i nie wiem, czy wybiorę się na to grillowanie. — A my się wybierzemy. Dobra rybka nie jest zła i wcale nie musimy wiedzieć, kto ją złowił.

Wreszcie sięgnąłem po dziennik okrętowy i od razu zobaczyłem, że bliźniacy się nie przepracowali. Zapełnili zaledwie dwie kartki, a w dodatku co nawypisywali... Przeczytałem parę pierwszych akapitów i złapałem się za głowę. Zaczynało się to tak: Czwartek, 4 lipca. Załoga w składzie Jacek, Maciek i Jim, pomimo kłód rzucanych im pod nogi przez PKS, nadludzkim wysiłkiem dotarła do Lipska.

Tu już czekał na nich samozwańczy kapitan (sam siebie mianował) Paweł Daniec. Okazał się człowiekiem leniwym i wszystkie prace powierzył marynarzom, a sam stał bezczynnie. W dodatku nie chciał przyjąć na pokład Jima i ustąpił dopiero wtedy, gdy załoga zagroziła buntem... Później następował równie daleki od prawdy opis „chrzczenia” tratwy i wywieszania bandery. Ciągle występowałem jako czarny charakter, a w

dodatku rzekomo byłem okropnym skąpcem, bo pożałowałem pieniędzy na butelkę szampana. Równie „interesująco” ponoć miał wyglądać początek rejsu: Natychmiast okazało się, że samozwańczy kapitan nie ma pojęcia o sterowaniu i nawigacji. Jedynie ciężka, ponad ludzkie siły, praca załogi spowodowała, że zdołaliśmy odbić od przystani, bo w innym wypadku kręcilibyśmy się w kółko przez tydzień.

Upór Jacka i Maćka, którym dzielnie pomagał Jim, sprawił, że dopłynęliśmy do zatoki Topielica, gdzie spędziliśmy noc i zobaczyliśmy srebrną sowę. Na tym zapiski się kończyły. Trzasnąłem zeszytem o stół. — Co to jest? — zapytałem groźnie. Obaj mieli miny niewiniątek: — Dziennik okrętowy. Przecież sam pan kazał go wypełnić. — Co to jest? — powtórzyłem.

Bawili się moim kosztem. — Znalazł pan jakieś błędy ortograficzne albo stylistyczne? Proszę pokazać, to zaraz poprawimy. — Nie róbcie ze mnie wariata! Doskonale wiecie, że nie o błędy chodzi. Dlaczego wypisujecie takie bzdury? — My wypisujemy bzdury? — udawali obrażonych. — Napisaliśmy tak, jak potrafiliśmy najlepiej.

— Owszem, wypisujecie bzdury! — grzmiałem, chociaż chciało mi się śmiać. — Wcześnie zaczynacie. Już teraz moglibyście zrobić karierę w tym brukowcu, co ugania się za nieistniejącym sumem. Wyrwałbym kartkę i musielibyście zaczynać od nowa, ale nie chcę niszczyć dziennika. Za karę będziecie siedzieć i pisać do wieczora. Dziennik ma być uzupełniony i to bez wygłupów, na poważnie i zgodnie z

prawdą. Zamierzali protestować, lecz popatrzyłem na nich groźnym wzrokiem. Zapytali więc tylko, czy przed dalszą pracą mogą się wykąpać. — Dobrze! — zgodziłem się łaskawie, bo też miałem ochotę trochę popływać. Nie okazałem się konsekwentny i po kąpieli bliźniacy nie zasiedli nad dziennikiem okrętowym. Znaleźli sprytny wybieg.

— Dziennik może poczekać — przekonywali. — Jutro nadrobimy zaległości. Teraz powinniśmy zająć się skarbem hrabiego Paca. Dni mijają, a my nie kiwnęliśmy nawet palcem. Chce pan, żebyśmy przegrali z Milady albo z Albertem? Nie chciałem, ale nie wiedziałem, co powinniśmy zrobić. Jedynym punktem zaczepienia był dziewiętnastowieczny list. — Cyrkiel, bracia... To nawiązanie do terminologii i symboliki

masońskiej — nie mieli wątpliwości Jacek i Maciek, a ja się z nimi zgadzałem. Cofnęliśmy się więc w czasie o trzy wieki. W 1717 roku w położonej nad Tamizą gospodzie „Pod Jabłonią” została utworzona Wielka Loża Narodowa Londynu i tę datę uważa się za początek masonerii, zamiennie nazywanej wolnomularstwem. To drugie określenie pochodzi od słowa mularz, czyli murarz.

Na ziemiach polskich jako pierwsze, już w 1721 roku, powstało Czerwone Bractwo. Później ruch masoński rozwijał się żywiołowo. Wprawdzie w 1821 roku car Aleksander I wydał zakaz działalności wolnomularskiej, ale dotyczył on tylko Cesarstwa Rosyjskiego i nie obowiązywał w Królestwie Kongresowym. Z czasem wokół masonerii narosło wiele mitów, zaciekle była zwalczana zwłaszcza przez Kościół katolicki. Nie

bez przyczyny, bo ruch rzeczywiście nawiązywał do nurtów liberalnych, republikańskich i antyklerykalnych. Za cel

stawiał sobie doskonalenie jednostki, braterstwo ludzi różnych religii, narodowości i poglądów. Do wolnomularstwa należeli: Giacomo Casanova, Benjamin Franklin, George Washington, Woodrow Wilson, Johann Wolfgang Goethe, George

Byron, Voltaire, Aleksander Puszkin, Lew Tołstoj, Arthur Conan Doyle, a także sam Napoleon Bonaparte. W Polsce też nie zabrakło znakomitych nazwisk — kontynuowałem wyliczankę — jak chociażby król Stanisław August Poniatowski, prymasi Gabriel Podoski i Michał Jerzy Poniatowski, książę Józef Poniatowski, książę Adam Czartoryski, Tadeusz Kościuszko, Zygmunt Krasiński, generał Józef Zajączek, Józef Wybicki... Według szacunków historyków, wśród posłów

na Sejm Wielki, który uchwalił Konstytucję 3 Maja, jedna piąta była masonami. — Pan mówi, że historia wolnomularstwa zaczyna się w XVII wieku — przerwał mi któryś z bliźniaków. — Niedawno gdzieś czytałem, że wszystko zaczęło się dużo wcześniej, od zakonu templariuszy. Skinąłem głową, bo też to czytałem. Taką tezę postawił między innymi amerykański historyk John J. Robinson

w pracy „Zrodzeni z krwi” . Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona istniał od XII do XIV wieku i miał chronić szlaki pielgrzymkowe do Jerozolimy. Rycerze nosili czerwone krzyże i byli nazywani templariuszami. Kres ich działalności położył francuski król Filip IV Piękny. W 1307 roku uwięził członków zakonu, oskarżył ich o herezję, czary, świętokradztwo i kult bożka Bafometa. Te zarzuty przypuszczalnie były wyssane z palca. Monarcha u

templariuszy zaciągnął pokaźne długi i nie zamierzał ich spłacać. W rezultacie wielkiego mistrza Jakuba de Molaya i 54 jego podwładnych spalono na stosie. Wspomniany John J. Robinson stara się dowieść, że nie wszyscy templariusze zginęli. Kilku z nich, przebranych za mularzy, miało zabrać prochy mistrza i poprzysiąc zemstę. To właśnie oni ponoć stworzyli podwaliny masonerii. — To chyba jednak legenda — podsumowałem — chociaż pod koniec XVIII wieku amerykańska Wielka Loża

York wprowadziła stopień „rycerza templariusza” . W paru zdaniach dociągnąłem historię wolnomularstwa do czasów współczesnych. Przypomniałem, że w poprzednim wieku do masonerii w Polsce należały tak znane osoby, jak Ignacy Paderewski, Gabriel Narutowicz, marszałek Edward Rydz–Śmigły, Felicjan Sławoj–Składkowski, Walery

Sławek, generałowie Bolesław Wieniawa–Długoszowski i Michał Tokarzewski–Karaszewicz, a także Antoni Słonimski. W 1938 roku prezydent Ignacy Mościcki wydał dekret zakazujący działalności masońskiej. W 1961 roku w konspiracji reaktywowano w Warszawie lożę „Kopernik” . Wśród jej członków wymienia się Jana Józefa Lipskiego, Aleksandra Małachowskiego i Jana Olszewskiego. Obecnie do

wolnomularstwa w Polsce należy około 1500 osób. — Kiedy — dociekali bliźniacy — masonem został hrabia Brzostowski? — Dokładnej daty raczej nie poznamy. Prawdopodobnie zaraz po tym, jak wstąpił do armii Królestwa Kongresowego. Wspominałem wam o zaświadczeniu, które pojawiło się na aukcji. Było wystawione w listopadzie 1818 roku dla kapitana i adiutanta polowego Armii Polskiej Michała

Brzostowskiego, członka loży „Tarcza Północy” , który z poufną misją udawał się do braci z loży „Gorliwy Litwin” . — Co jeszcze wiadomo o masońskiej działalności Brzostowskiego? — Mało, a zarazem sporo. Można obstawiać, że przynależność do wolnomularstwa pomogła mu postawić na nogi sztabińskie dobra. Przecież pierwsze pieniądze zarobił na dostawach na budowę Kanału Augustowskiego.

Warto więc przypomnieć, że projektantem kanału był Ignacy Prądzyński, a pracami kierował Jan Chrzciciel Malletski. Tak się składa, że obaj byli członkami „Tarczy Północy” i zapewne chętniej dawali zamówienia „bratu” niż innym. Bliźniacy natychmiast zasugerowali, że również Pac otoczył opieką Brzostowskiego, ponieważ sam należał do wolnomularstwa. — Już wam mówiłem, że nie znalazłem

potwierdzenia w źródłach historycznych. Pewnie należał. Przynajmniej połowa generałów Powstania Listopadowego była masonami. W dodatku weźmy pod uwagę ten list. Cały czas zakładamy, że jego autorem był Brzostowski. Wątpliwe, aby zwracał się do Paca „bracie” , jeśli nie łączyłaby ich przynależność do wolnomularstwa. Porozmawialiśmy o masońskich symbolach. Do najważniejszych należą węgielnica, kielnia, młotek. Cyrkiel

oznacza mądrość, wiedzę, rozum, a wpisany w okrąg przywołuje absolut i nieskończoność, z kolei oko odsyła do Wielkiego Budowniczego Wszechświata.

— Trochę to wszystko wydaje się niepoważne — ocenili bliźniacy. — Wygląda na dziecinną zabawę. A jeszcze śmieszniejsze są fartuszki, w które ubierali się masoni. — Patrzycie na to ze współczesnej

perspektywy — odpowiedziałem. — Ta symbolika, a także otaczająca wszystko aura tajemniczości była spoiwem ruchu. Tak samo, jak przysięga, którą obowiązkowo trzeba było składać, zanim zostało się „bratem” . Wspomniałem też o specjalnych hasłach używanych przez wolnomularzy. „Deszcz pada” oznaczało, że wśród zebranych znajduje się obcy, nazywany „profanem” . Natomiast „do mnie, dzieci i wdowy” było wezwaniem o

pomoc. Podstawową jednostkę organizacyjną masonerii stanowiła loża. — Myśli pan, że tutaj istniała loża, a jej członkowie spotykali się tam, gdzie na zgubę Bobrana kaplica stała? — któryś z bliźniaków zacytował fragment listu. Zaprzeczyłem. Powołanie samodzielnej loży było możliwe dopiero wtedy, gdy znalazło się przynajmniej siedmiu członków, którzy wcześniej

uzyskali tytuł „mistrza” . — W Rzeczypospolitej Sztabińskiej i w najbliższych okolicach tylu ich raczej nie było — wyraziłem przypuszczenie. Nie zgodzili się ze mną. — Przecież w liście jest mowa o spotkaniach braci właśnie gdzieś nad Biebrzą. Wyjaśniłem, że oprócz lóż istniały również trójkąty masońskie, które stanowiły najmniejszą jednostkę

organizacyjną. Do ich utworzenia wystarczało trzech wolnomularzy. — Prawdopodobnie — kontynuowałem — właśnie o taki trójkąt chodziło w liście. Niestety, to nam nie daje odpowiedzi na pytanie, gdzie było miejsce potajemnych spotkań. Bliźniacy mieli swoją teorię. Ich zdaniem oko cyrkla musi oznaczać wysepkę w jakimś zakolu Biebrzy. — Szkoda, że nie mamy dostępu do Internetu. Moglibyśmy pooglądać

zdjęcia satelitarne i wytypować odpowiednie miejsca. Takiemu rozumowaniu pozornie trudno odmówić logiki, ale ja już wiedziałem, że żaden satelita nas nie zaprowadzi na trop.

— Myślałem podobnie — przyznałem. — Przed wyjazdem sporo czasu spędziłem przy komputerze. Nic to nie dało, bo takich miejsc na Biebrzy są

dziesiątki. Pewnie ten „kret” , jeżeli faktycznie szuka depozytu Paca, doszedł do identycznych wniosków i dlatego na oślep rozkopuje wszystkie wysepki. Jacek i Maciek zmarkotnieli, a ja przypomniałem im, że trzeba pomyśleć o kolacji. — Nie będziemy robić żadnej kolacji — odpowiedzieli zdecydowanie. — Dość już tych puszek i słoików. Idziemy do Misiaczka na grilla. Też miałem ochotę na świeżą rybę, lecz próbowałem stwarzać pozory.

— Nie boicie się, że te skłusowane ryby staną wam ością w gardle? — Nie boimy się. A pan, jeżeli się boi, to może zostać na tratwie i zjeść fasolkę po bretońsku ze słoika. Tak bym pewnie zrobił, ale Misiaczek przyszedł, żeby ponowić zaproszenie. — Rybka już oprawiona i przyprawiona, grill rozpalony, będzie pyszna wyżerka. Nawet nie ma mowy, żeby pan nie przyszedł — nie dopuścił mnie

do głosu. — Najpóźniej za kwadrans musicie być w komplecie. W komplecie, bo razem z pieskiem. Pewnie nie lubi ryb, ale o nim też pomyślałem. Nie potrafiłem odmówić zabawnemu, lecz sympatycznemu w gruncie rzeczy grubasowi. Przy dymiącym grillu siedziała już cała załoga tratwy z czarną banderą. Pani Alina zawijała w aluminiową folię duże rybne płaty, a Misiaczek popijał piwo i patrzył jej na ręce. — Kobiety nie znają się na kuchni. W

każdej porządnej restauracji szefem kuchni jest mężczyzna. Muszę wszystkiego osobiście dopilnować — perorował i natychmiast wcisnął mi w rękę butelkę piwa. — Dobrze zrobi na apetyt. Na apetyt nie narzekałem, a unoszące się nad grillem zapachy sprawiły, że poczułem się głodny, ale piwo wziąłem. Niespiesznie wypiłem parę łyków i nieuważnie słuchałem gadaniny Bernarda, który wygłaszał prelekcję na

temat prawidłowego przyrządzania ryby. — Musi być oliwa z oliwek, czosnek, sól, pieprz, inne przyprawy — podawał proporcje, więc zapewne był świeżo po lekturze jakiegoś poradnika kucharskiego. — Nie można za bardzo spiec, to najczęściej popełniany błąd... Milady złym okiem patrzyła na Misiaczka. Wreszcie nie wytrzymała.

— Gada pan głupoty, że kobiety nie znają się na kuchni. Pamięta pan

moją zupę gulaszową? Smakowała? Grubas trochę się speszył, ale znalazł wyjście z niezręcznej sytuacji. — Oczywiście, że zupa smakowała. Wśród kobiet zdarzają się wyjątki i pani do nich należy. Wypijmy na zgodę — podsunął Milady piwo, lecz odmówiła. Pogroziła Misiaczkowi palcem: — Żeby to było ostatni raz. Więcej nie chcę słyszeć takich bredni! Trudno mi było ocenić, jaki rzeczywisty udział w przygotowaniu kolacji

miał Bernard, przypuszczałem raczej, że wszystkim musiała zająć się pani Alina. Tak czy inaczej, ryba smakowała wybornie i rozpływała się w ustach. Zagryzaliśmy kawałki lina i szczupaka świeżym chlebem, nie żałowaliśmy sobie małosolnych ogórków i wszyscy chwaliliśmy gospodarzy. Misiaczek, zgodnie z obietnicą, pamiętał o Jimie, dla którego upiekł na grillu duży płat wołowiny. Piesek rzucił się na mięsiwo, jakby niczego nie jadł przynajmniej od tygodnia.

Błyskawicznie pożarł swoją kolację, a później wygodnie rozciągnął się na trawie. Może nieświadomie, a może celowo ułożył się koło wnuczek Milady, co natychmiast zirytowało bliźniaków. Wołali spaniela do siebie, lecz ten udawał głuchego i ślepego. Dziewczęta prowokowały Jacka i Maćka. — Kiepsko dbacie o psa. On was nie lubi.

— Powinniście oddać Jima nam. Potrafiłybyśmy się nim zaopiekować. Otarłem z brody ściekający tłuszcz i powiedziałem, że nie zjem już ani kęsa. Pozostali też mieli dość i tylko Misiaczek nałożył sobie kolejną porcję. — A może jeszcze po kawałku? — namawiał. — Nie! Wystarczy! — jęknęliśmy zgodnym chórem, co wcale nie speszyło Bernarda. Spałaszował jeszcze dwie dokładki i dopiero wtedy z zadowoleniem poklepał się po brzuchu.

— Ale byłem głodny. Wreszcie trochę podjadłem! Nie byłby sobą, gdyby nie zaproponował kolejnego piwa. Zdołał przekonać mnie i Magdę. Milady powtórzyła, że nie lubi piwa, więc Bernard poszedł do namiotu i przyniósł butelkę wina. — Białe wytrawne! — zachwalał. — Akurat do ryby. Milady się wahała, ale on odkorkował butelkę i po brzegi napełnił

plastikowy kubek. Dama z wąsem spróbowała trochę nieufnie, lecz po chwili z wyraźnym smakiem przełknęła kilka łyków.

— Naprawdę dobre wino — pochwaliła. Żadnego alkoholu nie chciała pani Alina, a czwórka nieletnich musiała zadowolić się coca–colą. Kolacja nas rozleniwiła, nikomu nie chciało się

rozmawiać. Na moment zapadła niezręczna cisza, wreszcie przerwała ją Milady. W odróżnieniu ode mnie i od bliźniaków nie znała jeszcze dalszych planów Misiaczka związanych z siedemdziesięciokilogramowym sumem. Bernard nadął się jak indyk. — Muszę lepiej przygotować się do nowej wyprawy. Trzeba żyłkę zmienić na plecionkę, dać inną błystkę i większy kołowrotek... — sypał fachowymi terminami, chociaż nikt go nie słuchał. Zreflektował się dopiero

po paru minutach. — Niepotrzebnie tak gadam. Przecież nikt z was nie ma pojęcia o łowieniu ryb. Mam rację? Spojrzałem na Magdę. Uśmiechała się pod nosem, ale milczała. — Niestety, nie mamy pojęcia — wygłosiłem samokrytykę w imieniu wszystkich. Grubas był niepoprawnym samochwałą. Opowiadał, jakie ryby złapał w życiu i jakie już prawie miał na haczyku. Dowiedzieliśmy się, że jeszcze w

tym roku zamierza wystartować w wędkarskich mistrzostwach Polski, a wcześniej wybiera się na Bałtyk, żeby łowić dorsze. — To są dopiero emocje — zapewniał. — Kuter kołysze się z burty na burtę, zarzucasz wędkę i wyciągasz parokilogramowego dorsza. A jak on później smakuje. Prawdziwe niebo w gębie. W kieszeni Magdy odezwał się telefon komórkowy. Odeszła na bok i odebrała rozmowę. Nie trwało to dłużej

niż minutę. Wróciła z zasępioną twarzą. Miałem ochotę zapytać, czy coś się stało, ale uznałem, że nie wypada. Podobne pytanie wyczytałem we wzroku Milady, jednak Magda milczała. Bernard skończył swoje przechwałki i znów namawiał nas do picia piwa. — Jeszcze tego nie skończyłem — pokazałem do połowy pełną butelkę. Tak jak przy ognisku sprzed paru dni, które zorganizowała Milady, tak i teraz zastanawiało mnie zachowanie pani Aliny. I wtedy, i dzisiaj nie

odzywała się prawie wcale, ograniczała się do przytakiwania mężowi. Nie wiedziałem, czy jest małomówna z natury, czy też aż tak bardzo przytłamszona przez Misiaczka, który niewątpliwie w tym małżeństwie grał pierwsze skrzypce i wcale tego nie ukrywał. „Pewnie jednak to drugie” — pomyślałem i raczej się nie myliłem.

A Bernardowi nadal nie zamykały się usta.

— Słyszałem — zwrócił się do mnie — że jest pan sławnym detektywem. — Od kogo pan słyszał? — Pani Emilia niedawno mówiła, jeszcze zanim przyszliście na grilla. Byłem zły na Milady, bo raczej nie posądzałem jej o niepotrzebne gadulstwo. Chyba że zrobiła to celowo? — Jestem urzędnikiem, chociaż czasem wykonuję pracę podobną do detektywa — starałem się odpowiedzieć

możliwie najbardziej lakonicznie, lecz to nie zaspokoiło ciekawości Misiaczka. — W ministerstwie pewnie dobrze płacą. Dużo pan zarabia? — niezrażony indagował dalej. Kwoty nie wymieniłem, lecz wyjaśniłem, że na nikim nie zrobiłaby ona wrażenia. — Zapewne dobrze płacą ministrowi i jego zastępcom. Ja do tego grona

nie należę. Ale nie narzekam — zapewniłem, chociaż nie do końca była to prawda. — Nie mam wielkich potrzeb i spokojnie mogę przeżyć od wypłaty do wypłaty. Misiaczek nie skomentował i na celownik wziął Magdę. — A pani, tak słyszałem, studiuje? Dużo jeszcze zostało? Odpowiedziała, że w przyszłym roku chce obronić pracę magisterską. — O czym — zainteresowałem się —

piszesz pracę? To chyba nie jest tajemnica? — Żadna tajemnica. Temat pracy to „Wileńszczyzna w prozie Tadeusza Konwickiego” . Pogratulowałem jej wyboru tematu, bo Konwicki jest również moim ulubionym pisarzem. Z aprobatą pokiwali głowami bliźniacy, podobnie zachowały się Ania i Kasia, natomiast nazwisko autora „Sennika współczesnego” było chyba kompletnie

obce Milady i państwu Truchanom. — Wybrałaś ambitny temat — zauważyłem. — Nie wiem, czy znajdzie się książka Konwickiego bez odniesień do Wileńszczyzny. — Pewnie nie. Trochę pracy to ode mnie wymaga — przyznała mi rację. — Napisałam już prawie sto stron, a końca nie widać. Inicjatywę znów przejął Misiaczek. — A co pani będzie robić po studiach?

Magda milczała chwilę. — Nie wiem. Po polonistyce niełatwo o pracę. Pewnie spróbuję poszukać etatu w szkole albo w bibliotece. Zauważyłem, że Bernard był zadowolony z odpowiedzi. Odniosłem wrażenie, że nie kierowała nim zwykła ciekawość, lecz zmierzał do określonego, sobie tylko znanego celu. Jednak nie od razu zdecydował się

odkryć karty. Wcześniej duszkiem wypił pół butelki piwa, później mruczał coś niezrozumiałe do siebie. Gdy wreszcie się odezwał, byliśmy kompletnie zaskoczeni. — Panu Pawłowi mamie płacą w ministerstwie, pani Magda nie wie, co będzie robić po studiach — tak podsumował dotychczasową rozmowę. —A ja wam proponuję pracę za konkretne pieniądze. Jak się zgodzicie, to nie

będziecie żałować. Uważałem grubasa za niegroźnego mitomana, ale byłem ciekaw, na czym polega owa propozycja. Na szczęście, nie musieliśmy ciągnąć Bernarda za język. Z dumą w głosie opowiedział o swoich planach. — Jak wiecie wszyscy, jestem właścicielem hurtowni zdrowej żywności — zauważyłem, że bliźniacy i wnuczki Milady dyskretnie zasłonili usta. Pewnie nie mogli powstrzymać śmiechu.

— Jestem właścicielem — kontynuował — ale doszedłem do wniosku, że jedna hurtownia, to za mało. Chcę otworzyć sieć w całej Polsce. Będzie się nazywać „Ben–Pol” . Wszystko przemyślałem, uzgodniłem z żoną. Prawda, Żabciu? — Prawda! — pani Alina odezwała się chyba pierwszy raz w ciągu ostatniej godziny. Nie wykluczałem, że pomysł Bernarda może mieć ręce i nogi. Amatorów

ekologicznych warzyw stale przybywa, więc przy odrobinie szczęścia pewnie potrafiłby stworzyć sieć hurtowni. Nie potrafiłem natomiast pojąć, co z jego ambitnymi planami mamy wspólnego Magda i ja. Wkrótce się dowiedziałem. — Potrzebuję zaufanych ludzi. I właśnie ich znalazłem! — oznajmił. — Pani Magda byłaby dyrektorem na południu, a pan Paweł na północy Polski. Na początek daję miesięcznie po

dziesięć tysięcy. Oczywiście, na rękę, nie żadne tam brutto i umowa na czas nieokreślony. Już wszystko uzgodniłem z żoną. Prawda, Żabciu? — Prawda! — znów potwierdziła pani Alina.

Magda milczała, ja też nie odezwałem się ani słowem. Misiaczek opacznie zrozumiał naszą reakcję. — Za mało? Moja strata, niech będzie

po dwanaście tysięcy. Więcej, naprawdę, nie mogę dać. Postanowiłem wyprowadzić go z błędu. — Panie Bernardzie, tu nie chodzi o pieniądze. Propozycja jest naprawdę atrakcyjna i wielu ludzi przyjęłoby ją bez wahania. Ja jednak lubię swoją pracę i nie chcę zmieniać na inną. Przynajmniej na razie. Magda wykazała więcej dyplomacji. — Bardzo dziękuję. Zapomniał pan

jednak, że chcę skończyć studia, a jeszcze rok nauki przede mną. Misiaczek wyglądał na zmartwionego. Nie skomentował naszej odmowy, zajął się rozniecaniem żaru w prawie wygasłym grillu. — Sporo ryby jeszcze zostało — przypomniał. — Szkoda, żeby się zmarnowała. Musimy zjeść do końca. Milady oświadczyła, że zamierza rozprostować kości. Wcześniej dyskretnie dała mi znak, żebym poszedł

za nią. Odczekałem parę minut i wstałem, mówiąc, że też mam ochotę na mały spacer. Dama z wąsem czekała na mnie koło tratwy. Paliła fajkę. — Melduję się na rozkaz! — zażartowałem. Popatrzyła na mnie badawczo i pewnie zastanawiała się, czy nie wypiłem za dużo piwa, które hojną ręką serwował Misiaczek. — Nie musi pan się meldować. Nie chciałabym mieć takiego

podwładnego. — Dlaczego? — udałem oburzenie. — Aż tak źle mnie pani ocenia! O dziwo, Milady się roześmiała. Zrobiła to chyba pierwszy raz, odkąd ją znałem. Nic dziwnego, że uważałem ją za wyjątkową ponuraczkę. — Nieważne. Nie o rozkazy tu chodzi i nie zamierzam pana oceniać. Chodzi o rum. Zdziwiłem się. O jaki rum? Z profesorem i Magdą uszczupliliśmy jej

zapasy, ale sama mówiła, że nie ma o to pretensji. Czyżby zdążyła zmienić zdanie? Milady odgadła, o czym myślę. — Nie miałam i nie mam pretensji — uspokoiła. — Rano pan mówił, że rum był smaczny, tylko mało. Obiecałam poczęstować przy okazji. I właśnie

mamy okazję — z kieszeni kurtki wyciągnęła niewielką buteleczkę ze znaną

mi już nalepką. Nie odmówiłem poczęstunku. Popijaliśmy rum małymi łyczkami i gawędziliśmy niezobowiązująco. — Dlaczego nie przyjął pan propozycji Misiaczka. Taka okazja drugi raz w życiu się nie zdarzy — żartowała. — Pewnie nie lubię zdrowej żywności... — Misiaczek też nie lubi. — Może lubi, tylko o tym jeszcze nie wie, bo nigdy nie spróbował.

Zapytałem ją o Magdę, czy już zaaklimatyzowała się na tratwie z czarną banderą. — To naprawdę mądra i dobra dziewczyna. Chciałabym, żeby moje wnuczki brały z niej przykład. Trochę jeszcze nie może się pozbierać po rozstaniu z tym swoim chłopakiem, ale niedługo pewnie jej przejdzie, znajdzie kogoś innego. Przypomniałem Milady, że Magda niedawno odchodziła od grilla. Po

powrocie wyglądała na zmartwioną. Pewnie powiedziała Milady — znów dzwonił ten, jak mu tam, Kacper. Od rana nie daje dziewczynie spokoju. Błaga o przebaczenie, przekonuje, że jeszcze wszystko można naprawić. Nic nie osiągnie. Magda ma twardy charakter i nie rzuca słów na wiatr. Zgodziłem się z taką oceną. Nadal uważałem, że rum był tylko pretekstem i zastanawiałem się, o czym Milady chce ze mną porozmawiać.

Wreszcie zaspokoiła moją ciekawość. Pozornie lekkim tonem zapytała: — Znalazł pan oko cyrkla? Znalazłem w książkach o masonerii. — Niech pan nie żartuje — prychnęła. — Tyle to i ja znalazłam. Nie zamierzam słuchać bajeczek o Wielkim Budowniczym Wszechświata. Mimowolnie potwierdziła więc moje przypuszczenia, że przed wyprawą musiała sporo czasu spędzić w bibliotekach, bo wiedzy o masonerii nie

wynosi się ze szkoły. — O jakim więc oku pani mówi? — zapytałem z niewinną miną. Albo udawała, albo rozzłościła się naprawdę.

O jakim oku pani mówi... — próbowała mnie przedrzeźniać. — O tym, gdzie ukryto „rzecz najcenniejszą” . O tym, które musi być gdzieś tutaj, bo tak wynika z listu... Nie chciałem dłużej bawić się w słowne

gry. Obawiałem się, że Milady nie uwierzy, ale zdecydowałem się powiedzieć prawdę. — Nie wiem, gdzie jest to oko i jak wygląda. Nie wiem, gdzie stała kaplica na zgubę Bobranowi. Próbowałem rozpytywać miejscowych, ale usłyszałem tylko parę legend o złośliwym diable. Milady patrzyła na mnie badawczo, ale chyba jednak uwierzyła. Też nie potrafię wymyślić nic mądrego.

Pewnie chodzi o jakąś wyspę. — ...po której od dawna może nie być żadnego śladu — dokończyłem. — Minęło prawie dwieście lat. Od tamtej pory Biebrza wiele razy mogła zmienić bieg, wyspa mogła zamienić się w łąkę, w dodatku oddaloną obecnie od rzeki. To gorsze niż szukanie igły w stogu siana. — Ktoś jednak rozkopuje te wysepki — dama z wąsem miała w zanadrzu jeszcze jeden argument. — On chyba nie szuka igły. Jestem pewna,

że szuka skarbu. Przez chwilę zastanawiałem się, skąd Milady wie o tajemniczym „krecie” . Nie była przecież obecna przy rozmowie z dyrektorem Biebrzańskiego Parku Narodowego. Zaraz jednak uświadomiłem sobie, że przy rozmowie obecna była Magda i zapewne zdała szczegółową relację pani kapitan tratwy. Ktoś rozkopuje przyznałem — ale nie wiemy, czego szuka. Może to tylko

jakaś idiotyczna zabawa w ciuciubabkę ze strażnikami parku. — Nie wierzę! — pani Emilia tupnęła nogą, aż obcas jej pantofla ugrzązł w torfiastym podłożu. — Szuka tego samego, czego my szukamy. Tylko kto jest „kretem” ? — Pewnie Albert. Pani znajomy... Za późno zorientowałem się, że przebrałem miarkę. Milady była już naprawdę rozsierdzona. — Albert nie jest moim znajomym —

wbiła w ziemię drugi obcas. — Mówiłam panu, że kontaktowałam się z nim tylko przez Internet. — Tak czy inaczej, to właśnie od pani dowiedział się o depozycie hrabiego Paca. Chyba mnie nie słuchała.

— Do stu tysięcy Bobranów i innych diabłów — prawie wykrzyczała —

kto jest tym Albertem? Zastanowiłem się, czy to nie będzie o jeden most za daleko, ale zaryzykowałem. — Bliźniacy sądzili, że to pani jest Albertem. Albo z nim współpracuje. Z powodu zmierzchu nie widziałem dobrze twarzy Milady, lecz przypuszczałem, że poczerwieniała jak burak. — Tak mówią ci smarkacze? — chciała się upewnić, bo chyba nie

dowierzała własnym uszom. — Tak mówili — sprostowałem. — Mówią czy mówili... Jaka to różnica? Zaraz pójdę i się z nimi rozprawię. Nie będą więcej pleść, co im ślina na język przyniesie. Ja Albertem? Ja jestem uczciwą kobietą. Jak można opowiadać takie bzdury? Narozrabiałem na własne życzenie, więc teraz próbowałem uspokoić rozgniewaną niewiastę. — Nie musi pani robić porządków.

Przekonałem Jacka i Maćka, że nie ma pani nic wspólnego z Albertem. Milady, na ile zdołałem ją poznać, łatwo wpadała w złość, lecz równie szybko odzyskiwała spokój. Tak stało się i teraz. — Dobrze, nie zrobię awantury — obiecała. — Z panem też nie będę się kłócić. Na zgodę wypiliśmy po łyku rumu i wróciliśmy do grilla. Misiaczek niemal na siłę wmusił nam po kawałku

właśnie upieczonej ryby. Z trudem, ale zdołałem wymówić się od kolejnego piwa. — Niech państwo jeszcze zastanowią się nad moją propozycja — apelował do mnie i do Magdy. — Ciągle jest aktualna. Obiecaliśmy się zastanowić, po czym pożegnaliśmy się z gościnnymi gospodarzami. W ciemnościach wracaliśmy na tratwy. Od łąk białymi jęzorami nadciągała mgła. Z jednej strony sprzyjało to moim zamiarom, a z

drugiej je komplikowało.

ROZDZIAŁ 9 NOCNE CZUWANIE • „KRET” NA WYSPIE • CZARNY CYLINDER • BUKIET DLA MAGDY • ŁOWCA REKINÓW • CO UKRYŁ PAC? • SŁAWNY MISIACZEK • TELEFON OD PROFESORA •

TAJEMNICE MILADY Odczekałem prawie dwie godziny, żeby upewnić się, że bliźniacy śpią głębokim snem. Dopiero wtedy ostrożnie wstałem z pryczy. Buty wziąłem pod pachę i włożyłem po wyjściu na brzeg. Chyba się udało, bo ciągle panowała niczym niezmącona cisza. Nawet Jim, zmęczony i objedzony grillowaną wołowiną, nie zauważył

moich manewrów. Mgła zdążyła zgęstnieć i niewiele pomagała latarka. Na szczęście, pomiędzy mlecznymi zagonami zdarzały się nieduże przerwy, gdzie można było zobaczyć trochę więcej niż czubek własnego nosa. Szedłem wzdłuż Biebrzy i rozpamiętywałem rozmowę z wicedyrektorem Biebrzańskiego Parku Narodowego, a raczej jej fragment. Ten, w którym wspomniał o pobliskiej wysepce, ciągle nierozkopanej przez tajemniczego

„kreta” . Sam uważałem mój plan za trochę naiwny. Założyłem bowiem, że „kret” , który udowodnił, że działa w sposób przemyślany i systematyczny, nie pominie również tej wysepki. Takie rozumowanie było jak najbardziej logiczne, co jednak wcale nie oznaczało, że nasz przeciwnik, bo za takiego zacząłem go uważać, pojawi się akurat tej nocy. „Pewnie się nie pojawi, ale warto spróbować” — postanowiłem, gdy

siedzieliśmy przy grillu. Nie wtajemniczyłem w swoje plany bliźniaków. Nie wiedziałem, kim jest „kret” , więc obawiałem się, że ewentualne spotkanie z nim byłoby niebezpieczne. Tymczasem bracia, na pewno, chcieliby mi towarzyszyć. Poważny problem polegał na tym, że nie wiedziałem, gdzie jest wysepka, o której mówił dyrektor. Podobno nie dalej niż pół kilometra od tratwy, ale ta

informacja była mało przydatna. Trochę inaczej odbiera się odległości na

wodzie, a inaczej na lądzie, gdzie trzeba łukiem omijać kolejne przeszkody. W dodatku ta mgła... Musiałem zatem zdać się na własny nos i uwierzyć w przysłowiowy łut szczęścia. Pół kilometra raczej już przeszedłem. Zacząłem wątpić w sens wyprawy i zastanawiałem się, czy nie wracać na

tratwę. Dałem sobie jeszcze pięć minut i okazało się, że jestem prawdziwym szczęściarzem. Mgła znów się rozstąpiła, na bezchmurnym niebie zamigotały gwiazdy, a na środku Biebrzy zauważyłem sporą kępę porośniętą trzcinami i krzakami. Głowy bym nie dał, ale to musiała być „moja” wyspa. Teraz należało uzbroić się w cierpliwość i czekać. Jeśli „kret” miałby się rzeczywiście pojawić, przypuszczalnie

musiałby zrobić to przed brzaskiem, do którego nie pozostało już za wiele czasu. Ułożyłem się wygodnie w trawie, niezauważalny z wody miałem dobry widok na rzekę. Noc był ciepła, nawet parna. Pomyślałem, że pewnie sprawdzą się prognozy Adolfa Kwiatka, którego łamało w kościach, więc przepowiadał deszcz. Leżałem nieruchomo, czasami tylko opędzałem się od komarów. Na szczęście, pikujące z

groźnym bzyczeniem owady pojawiały się rzadko i nie zanosiło się na to, że przerażę się rano, gdy w lusterku zobaczę swoją twarz, całą pokrytą bąblami. Kwadranse mijały, a ja chyba trochę się zdrzemnąłem. Nie wiedziałem, co sprawiło, że otworzyłem oczy. Tak, to nie było złudzenie, po drugiej stronie wysepki usłyszałem cichy plusk wioseł. Ktoś płynął albo coś płynęło. Sądząc po odgłosach nie był to ani

legendarny już sum, ani duża łódź, podobna do tej, którą posługiwał się Misiaczek. „Kajak lub ponton” — oceniłem. Niestety, mogłem tylko zgadywać, bo wszystko działo się po drugiej stronie wyspy. Plusk wioseł umilkł, zastąpił go szelest deptanych trzcin. Jeszcze trochę i na wyspie zamigotało światło latarki. Sprawdził się mój, wydawało się, niezbyt prawdopodobny scenariusz. „Kret” przybył, a mnie dzieliło od niego

zaledwie kilkanaście metrów. Tak mało i zarazem tak dużo, bo w ciemnościach widziałem jedynie niewyraźny zarys sylwetki, a nie zamierzałem wpław forsować Biebrzy. Leżałem więc, wytężałem wzrok i nadstawiałem uszu. Spodziewałem się usłyszeć zgrzyt szpadla i hałas towarzyszący odrzucaniu wykopanej ziemi, jednak nic takiego się nie działo. „Kret” krążył po wysepce, schylał się, przyświecał sobie latarką, lecz nie brał

się do kopania.

„Może to przypadkowy i Bogu ducha winny turysta?” — zaczynałem się zastanawiać, szybko jednak doszedłem do wniosku, że takie przypuszczenia są bez sensu. Turyści nie robią wypraw po Biebrzy w ciemną i mglistą noc. Ten człowiek zjawił się tutaj w konkretnym celu. Tylko w jakim i kim on jest? Do żadnych wniosków nie doszedłem, bo nie zdążyłem. Nagle za plecami

usłyszałem psie ujadanie i odgłos szybkich kroków. Zakląłem pod nosem, nie miałem wątpliwości co do składu nadciągającej ekspedycji. „Kret” , kimkolwiek on był, też usłyszał szczekanie, latarka natychmiast zgasła, jeszcze jakiś chlupot, a później plusk wioseł znacznie głośniejszy niż poprzednio. Ktoś odpływał i robił to z wyraźnym pośpiechem. Dalsze ukrywanie mojej obecności nie miało najmniejszego sensu.

Zerwałem się na nogi, lecz za wiele nie zobaczyłem. Tak, na pewno był to kajak, który teraz pospiesznie oddalał się od wyspy. Mrok i mgła nie pozwoliły rozpoznać siedzącego w nim człowieka. Nocne czuwanie zakończyło się fiaskiem. Zrezygnowany, pogłaskałem Jima, który łasił się do moich nóg. — Wyłaźcie! Już po wszystkim! — powiedziałem w stronę milczących teraz ciemności. — Szybciej! Długo mam na was czekać?

Wreszcie wyszli. Spuszczone głowy pewnie miały świadczyć o skrusze, w którą nie chciałem wierzyć. — Wszystko zepsuliście! — bez zbytecznych wstępów naskoczyłem na bliźniaków. — Jaki diabeł was tu przyniósł? Jak mnie znaleźliście? — Jim pana znalazł... — pod nosem mruknął któryś z braci. — Przecież pan wie, że on jest myśliwskim psem. Profesora też znalazł. — I to Jim — cały czas mówiłem podniesionym głosem — namówił

was na nocną wycieczkę? Pies nie był organizatorem wyprawy, ale przyczynił się do niej w wydatny sposób. Obudził bliźniaków, gdy tylko opuściłem tratwę. — Zobaczyliśmy, że pana prycza jest pusta. Nie wiedzieliśmy, co się stało. Pomyśleliśmy, że pana Bobran porwał... — Nie róbcie żartów — ofuknąłem ich. — Wystarczająco narozrabialiście.

— Dobrze, o Bobranie nie myśleliśmy — przyznali. — Byliśmy ciekawi, gdzie pan poszedł.

Ciąg dalszy łatwo mogłem przewidzieć. Chłopcy ubrali się, Jim złapał trop i cała trójka ruszyła moim śladem. — Od dawna tu jesteście? — zapytałem. — Z pół godziny albo więcej. Siedzieliśmy cicho jak mysz pod miotłą.

Nigdy by pan nas nie zauważył. To wszystko przez Jima. Nudził się, wiercił, w końcu się wyrwał i pobiegł. Dalsza dyskusja nie miała sensu. — Wracamy — zdecydowałem. — Zaraz zacznie świtać, a trzeba zdrzemnąć się parę godzin. Szliśmy w milczeniu. Mgła zgęstniała, można było zgubić drogę, więc zdaliśmy się na nos Jima. Pies biegł w podskokach, prowadził pewnie i

wkrótce dotarliśmy do tratwy. — Widział pan tego „kreta” ? — dociekali bliźniacy. — Przecież doskonale wiecie, że nie widziałem. Nie daliście mi szansy, żeby go zobaczyć. Teraz już się nie dowiemy, kim on jest. Następnej takiej okazji nie będzie. Coś poszeptali między sobą. — A my go widzieliśmy — oznajmili ku mojemu zaskoczeniu. Nie chciałem im wierzyć. Byłem

znacznie bliżej rzeki i wyspy, a zobaczyłem tylko niewyraźny zarys sylwetki. — A jednak widzieliśmy — upierali się. — On się potknął i wtedy światło latarki poszło do góry. To była chwila, ale wystarczyło. Nadal nie kryłem sceptycyzmu, ale zapytałem: — I kogo zobaczyliście? Wyjaśnili, że nie kogo, lecz coś. — Czarny cylinder na głowie. Jesteśmy pewni. On miał czarny cylinder.

— Nasłuchaliście się opowieści pana Kwiatka i macie obsesję na punkcie Bobrana — powiedziałem. — Wszędzie widzicie diabła. Chyba trochę się obrazili albo udawali. — Jak pan będzie się śmiać, to nie powiemy już ani słowa. Wcale nie myśleliśmy o Bobranie. — W takim razie, o kim myśleliście — dociekałem, chociaż znałem odpowiedź. — O Mefistofelesie! — oznajmili z

triumfem. — Przecież pan wie, że on nie rozstaje się z czarnym cylindrem. To on jest „kretem” , to on jest Albertem.

Trudno było odmówić ich rozumowaniu logiki. Mefistofeles nosił czarny cylinder i pływał kajakiem, a ja widziałem kajak oddalający się od wyspy. Mefistofelesowi należało się czołowe miejsce na liście podejrzanych. Nie

podzieliłem się jednak tą uwagą z bliźniakami. Ziewnąłem tylko szeroko i powiedziałem, że idę spać. — A wy róbcie, co chcecie — dodałem. Co zrobili, miałem okazję przekonać się już niebawem. Obudziły mnie nawoływania bliźniaków. — Panie Pawle, niech pan wstanie! Tylko szybko! Półprzytomny zerwałem się z pryczy i wybiegłem na pokład, gdzie stali obaj i gapili się w ścianę mgły.

— Niech pan patrzy! — wołali. Nie rozumiałem, o co im chodzi, przed sobą miałem tylko nieprzeniknioną biel. — Tam, wyżej! — któryś z braci pokazał ręką. Spojrzałem i wręcz oniemiałem. Mgła opadała i mniej więcej dwa metry nad ziemią nie było już po niej ani śladu. Nie o to jednak chodziło Jackowi i Maćkowi. Ponad mgielną kurtyną ujrzałem wielkie i rozłożyste rogi, które

zdawały się szybować w powietrzu. Za nimi frunęły długie i nastroszone uszy. Widok naprawdę był niesamowity. Mogłem się tylko domyślać, że to łoś, król biebrzańskich bagien, wybrał się na poranny spacer w towarzystwie małżonki. Patrzyliśmy zafascynowani, ale rogi i uszy wkrótce zniknęły za kępą drzew. — Szkoda, że nie ma profesora — powiedziałem. — Mógłby wreszcie porównać polskie łosie ze szwedzkimi.

— Za dużo by nie zobaczył. Rogi pewnie wszystkie łosie mają podobne — śmiali się bliźniacy. Przy śniadaniu wynikł pomiędzy nami spór. Znów zamierzałem „wytatuować” braci, bo odczuwałem niezmienny dyskomfort z powodu ich anonimowości. Zaprotestowali. — Najchętniej pan zakolczykowałby nas jak krowy. Nic z tego! To narusza naszą godność osobistą i prawa obywatelskie — sięgnęli po

argumenty z najwyższej półki.

— To znajdźcie inny sposób — zaproponowałem. — Nie zamierzam rozmawiać z Jackiem w dwu osobach ani z Maćkiem, też w dwóch osobach. Dobrze, że nie jest was trzech. Długo się nie zastanawiali. Z kabiny przynieśli dwie czapeczki z daszkiem — czerwoną i niebieską.

— Ja jestem Jacek i cały czas będę miał na głowie czerwoną czapkę — oświadczył jeden z bliźniaków. — A ja Maciek i nawet do spania nie zdejmę niebieskiej czapki — zapewnił drugi. Czy powinienem im wierzyć? Przecież w każdej chwili mogli zamienić się czapeczkami. Głośno wyraziłem swoje wątpliwości. — Nie będziemy kombinować — obiecywali. — Słowo harcerza!

Ubawiła mnie ta deklaracja. — Sami mówiliście, że z harcerstwa was wyrzucili, bo nie chcieliście się modlić. — Ale w duchu jesteśmy harcerzami — odparli z godnością. — Sam pan widzi, że nie palimy papierosów, nie pijemy alkoholu i w dodatku znamy alfabet Morse’a. — Dobrze, niech już będą te czapeczki — zgodziłem się. — Tylko naprawdę bez żadnych kombinacji.

— Słowo harcerza! — powtórzyli chórem. Mgła opadła już całkiem, po niebie krążyły strzępiaste chmury. Miał wczoraj rację Adolf Kwiatek — zanosiło się na deszcz i tylko należało czekać, aż z nieba spadną pierwsze krople. Na brzegu pojawiła się Magda i ręką dawała mi jakieś znaki. — Woła pana. Pewnie ma jakąś pilną sprawę — zauważył ten w czerwonej czapeczce, czyli domniemany

Jacek. — Stęskniła się za panem Pawłem — uśmiechnął się jego brat. Dopiero później uświadomiłem sobie, że w ich zachowaniu było coś dziwnego. Oni przewidzieli wizytę Magdy, wręcz jej oczekiwali. Ale to było później. Teraz, nie namyślając się długo, jednym susem pokonałem odległość dzielącą tratwę od brzegu i raźno pomaszerowałem w kierunku blondynki w

okularach. Magda dostrzegła śledzące nas uważnie dwie pary oczu, więc szepnęła, żebyśmy przeszli za kępę drzew.

Zrobiliśmy tak, a ona niespodziewanie zarzuciła mi ręce na szyję i pocałowała w jeden policzek, potem w drugi. — Dziękuję, Pawle! Dziękuję! — powtarzała, a jej oczy w kolorze chabrów zamgliły się za grubymi szkłami okularów. — Jesteś wspaniały!

Byłem kompletnie zaskoczony. Nie wiedziałem, skąd ten nagły przypływ uczuć do mnie, nie potrafiłem zrozumieć, za co Magda dziękuje w tak, trzeba przyznać, nietypowy sposób. Chciałem ją zapytać, ale nie pozwalała sobie przerwać. — Takie piękne kwiaty — ciągnęła rozmarzona. — Jak ja lubię grążele i grzybienie. Grzybienie są pod ochroną, ale pewnie nie wiedziałeś... Trudno, to nie takie wielkie przestępstwo, a ja tak się cieszę.

O tym, że grzybienie, nazywane też wodnymi liliami, są pod ochroną wiedziałem doskonale. Natomiast ciągle nie wiedziałem, o co chodzi Magdzie. Musiałem wytężyć szare komórki, żeby wyłapać sens z cokolwiek chaotycznej opowieści. Wreszcie zrozumiałem, że zaraz po przebudzeniu Magda znalazła na tratwie wiązankę wodnych kwiatów. — A skąd wiesz, że były dla ciebie? — zapytałem. — Może to jakiś tajemniczy adorator Milady dał o sobie

znać? — Nie udawaj, Pawle! — Magda sięgnęła do kieszeni dżinsów i wyjęła kratkowaną kartkę papieru. Rozwinęła ją i pokazała. „Dla Magdy od Pawła” — ktoś napisał czerwonym flamastrem. Zastanawiałem się, co odpowiedzieć, ale nie zdążyłem, bo z daleka doszedł nas tubalny głos Milady. — Magda, gdzie jesteś? Wracaj! Zaraz odpływamy. Dziewczyna jeszcze raz cmoknęła mnie w policzek i pobiegła w kierunku

tratwy z czarną banderą. Bliźniacy bacznie obserwowali mój powrót. Pewnie zastanawiali się, co działo za zasłoną drzew, a ja zastanawiałem się, jaką im przygotować niespodziankę, bo niewątpliwie na nią zasłużyli. Na razie zachowałem stoicki spokój. — Odpływamy? — dopytywał się Jacek. — Jeszcze nie odpływamy. — Dlaczego? — zdziwił się Maciek.

— Najpierw — wyjaśniłem — zajmiecie się dziennikiem okrętowym. Dość odkładania. Bierzcie się do roboty. — Znów będzie pan narzekał, że wypisujemy głupoty.

— Radzę więc nie wypisywać głupot — na stoliku pod wiatą położyłem oprawiony w ceratę brulion i dwa długopisy. Przy okazji zauważyłem, że z zeszytu ktoś niedbale, pewnie w

pośpiechu, wyrwał kartkę. Taką samą, jaką pokazała mi Magda. Bliźniacy narzekali i marudzili, ale wreszcie zajęli się dziennikiem. Z nieba spadły pierwsze krople deszczu, więc schroniłem się w kabinie. Ułożyłem się wygodnie na pryczy i zamknąłem oczy. Byłem senny, dawały o sobie znać dwie ostatnie, prawie nieprzespane noce. Drzemałem ponad godzinę, obudziłem się, gdy Jim mokrym i śliskim jęzorem polizał mnie po

uchu. Wstałem niechętnie i wyszedłem na pokład. Deszcz zamienił się w drobną, prawie nieodczuwalną mżawkę. — Jak idzie pisanie? — zapytałem. — Kiepsko idzie — bliźniacy zademonstrowali zbolałe miny i zaczęli przekonywać, że powinniśmy już płynąć. — Niech pan popatrzy, nawet Misiaczek zbiera się do drogi — pokazali grubasa zwijającego namiot. — Dobrze, możemy płynąć — wziąłem

od nich brulion, ale lekturę zostawiłem na później. Jacek i Maciek ochoczo złapali za wiosła. Ruszyliśmy całkiem żwawo, jeśli to słowo pasuje do ociężałej tratwy i leniwej Biebrzy. Zatrzymaliśmy się dopiero przy wysepce, którą w nocy odwiedził „kret” . Chciałem zobaczyć, czy nie zostawił po sobie jakichś śladów. Okazało się, że zostawił jedynie zdeptane trzciny. Zrozumiałem natomiast, dlaczego zrezygnował z

wykopalisk. Po prostu nie miały one sensu. Grząski grunt uginał się przy każdym stąpnięciu, niemożliwe więc, żeby kiedykolwiek stała tu jakaś budowla. Wysepka zdecydowanie nie kryła żadnych tajemnic. Kolejne, które mijaliśmy, były do niej bliźniaczo podobne i też nie nadawały się do ukrycia depozytu hrabiego Paca. Dopływaliśmy do niewielkiego pomostu. Prowadziła do niego

przecinająca łąki błotnista droga. Na brzegu stał terenowy samochód z wymalowanym na karoserii logo popularnej stacji telewizyjnej. Młoda kobieta w przeciwdeszczowej pelerynie pomachała ręką w naszym kierunku. — Możecie zatrzymać się na chwilę? — Po co? — odpowiedziałem pytaniem na pytanie. Obawiałem się, że nic dobrego nie wyniknie z tego spotkania, lecz bliźniacy już skierowali tratwę w stronę pomostu. Panienka, bo z

racji wieku tak należało ją określić,

nie przejęła się moją mało uprzejmą odpowiedzią i trajkotała jak najęta. Usłyszeliśmy, że chce porozmawiać o rekordowym sumie. Z samochodu wysiadł kamerzysta i przygotowywał sprzęt. — Nie znam się na sumach i nie mam nic do powiedzenia — demonstracyjnie odwróciłem się plecami i schroniłem się w kajucie. Niestety,

jak mogłem przewidzieć, bliźniacy aż się rwali do telewizyjnych występów. — My możemy opowiedzieć. Wszystko wiemy o sumie — ich bose stopy zadudniły na pomoście. Spodziewałem się, że wyniknie z tego jakaś historia, bo entuzjazm braci wydawał się nienaturalny, ale takiej hecy nie mogłem przewidzieć. Nie należy jednak wyprzedzać faktów. Na razie siedziałem w kabinie, nie wychylałem z niej nosa i przysłuchiwałem się

rozmowie. — Możecie opowiedzieć? — ucieszyła się dziennikarka. — Możemy — potwierdzili ochoczo. — A czemu ten pan — niewątpliwie mnie miała na myśli — taki niegrzeczny? To wasz ojciec? Zgodnie z prawdą wyjaśnili, że jestem ich opiekunem i kapitanem tratwy. Na tym prawda się skończyła. — Pan Paweł nie jest niegrzeczny. On jest strasznie nieśmiały —

tłumaczyli. — Przestraszył się kamery. Gdyby mógł, to zaszyłby się w mysią dziurę. „Dam wam mysią dziurę” — obiecałem sobie w duchu i dalej słuchałem tego, co działo się na pomoście. — Stańcie tutaj — dziennikarka instruowała bliźniaków. — Trochę dalej! Tak będzie dobrze. A ty — to musiało być skierowane do kamerzysty — zrób przebitkę na rzekę. Tratwę też nakręć.

Nagranie chyba się zaczęło, bo panienka poleciła bliźniakom, żeby się przedstawili. Gdy to zrobili, zapytała: — Czy słyszeliście o siedemdziesięciokilogramowym sumie, który pojawił się w Biebrzy. Nie wiem, który z braci był autorem odpowiedzi, lecz nie mogłem uwierzyć własnym uszom. — Nie tylko słyszeliśmy o sumie, my go widzieliśmy. To prawdziwa bestia. Waży na pewno więcej niż siedemdziesiąt kilogramów.

— Naprawdę widzieliście suma? — ucieszyła się dziennikarka. — Opowiedzcie, jak to było.

Opowiadali na zmianę, a ja co chwila łapałem się za głowę. — To było wczoraj. Wieczór się zbliżał i chcieliśmy przybić do brzegu. Nagle coś chlupnęło tak, że tratwa mało się nie przewróciła... — Straszna paszcza wyjrzała z wody.

Gdyby pani widziała, jakie zęby miał ten sum. A człowieka to on mógłby żywcem połknąć. Najbardziej przestraszył się nasz kapitan, bo on jest nie tylko nieśmiały, ale i bojaźliwy... — I co było dalej? — po głosie dziennikarki poznałem, że zafascynowała ją ta opowieść. Pewnie oczami duszy już widziała rewelacyjny materiał, który przygotuje i który wszyscy będą oglądać z zapartym tchem. — Sum znów się wynurzył i próbował zaatakować tratwę. Przyłożyłem

mu wiosłem po grzbiecie, ale pomogło tylko na chwilę. Zanurkował i znów się wynurzył... — Wtedy ja trzepnąłem go drągiem. Przekonał się, że to nie przelewki i wreszcie uciekł. — Tylko wy widzieliście tego suma? — dociekała panienka. Dla bliźniaków, rzecz jasna, była to woda na młyn. Wyjaśnili, że bliskie spotkanie z potworem miał również szwedzki profesor Eriksson.

— Sum zabrał mu kajak i profesor dwie noce błądził na bagnach. Dopiero my go uratowaliśmy. Naiwnie myślałem, że to już koniec, tymczasem bliźniacy dopiero teraz wyjęli asa atutowego z rękawa. — Suma widział również pan Bernard Truchan. Pewnie pani o nim słyszała. — Jakoś nie przypominam sobie... — Nie słyszała pani o Bernardzie Truchanie? Przecież to taki sławny

podróżnik. — Tak, oczywiście, że słyszałam — skłamała, bo nie chciała wyjść na ignorantkę. — Pan Truchan właśnie przyjechał z Florydy, gdzie polował na rekiny. A teraz chce złowić suma. — Raz już go prawie miał na haczyku. Tylko cudem sum się mu wywinął, ale pan Bernard zagiął na niego parol. Zapowiedział, że sum musi być jego.

— I wy znacie tego sławnego podróżnika? — dziennikarka była podekscytowana do granic możliwości. — On jest gdzieś tutaj, na Biebrzy?

Z dumą oświadczyli, że wczoraj pan Truchan podejmował ich uroczystą kolacją, a dzisiaj, nie więcej niż półtorej godziny temu, widzieli, jak podróżnik zwijał biwak. — Zaraz powinien nadpłynąć. Tylko proszę nie mówić, że to od nas

słyszała pani o nim. Pan Bernard chciał zachować incognito. — Nie powiem — przyrzekła i długo dziękowała bliźniakom za pasjonującą relację. Ciągle nie wychodziłem z kabiny. Zrobiłem to dopiero wtedy, gdy od pomostu odpłynęliśmy przeszło sto metrów. Bliźniacy odłożyli wiosła i ze śmiechu tarzali się na deskach tratwy. — Straszna paszcza... Sławny podróżnik... Łowca rekinów... —

powtarzali jak w amoku. — Będzie telewizyjny hit sezonu. — Uspokójcie się! — huknąłem, ale nie zareagowali. Zamieszanie zrobiło się jeszcze większe, bo Jim zwietrzył okazję do dobrej zabawy i dołączył do tarzających się po pokładzie bliźniaków. Musiałem odczekać parę minut, aż im miną paroksyzmy śmiechu. Wreszcie trochę spoważnieli. — Co wam strzeliło do głowy? Jak można opowiadać takie bzdury? — zapytałem. — Sami z siebie zrobiliście

idiotów i to na całą Polskę. Zupełnie nie przejęli się moim moralizatorskim tonem. — Przecież mogliśmy widzieć suma i z nim walczyć. Kto nam udowodni, że tak nie było? — A ja się przestraszyłem i schowałem się w kabinie? — przypomniałem, co wygadywali przed kamerą. — Przecież tak też mogło być — znów parsknęli śmiechem, który

okazał się zaraźliwy, więc poszedłem w ich ślady. Wreszcie bliźniacy chwycili za wiosła. Płynąc, zastanawialiśmy się, co w telewizji powie sławny podróżnik Bernard Truchan. Znając jego gadulstwo i skłonności do przechwałek, byliśmy przekonani, że w żadnym wypadku nie zrezygnuje z występu przed kamerą. Tratwa nie jest żaglówką pędzącą pomiędzy grzywami fal. Czuliśmy się już trochę znużeni monotonią rejsu, bo

ile razy można wykonywać te same ruchy wiosłami, jak długo można oglądać ciągnące się jak okiem sięgnąć morze trzcin.. Zatrzymaliśmy się przy kolejnej wysepce. Też była podmokła, więc nikt nie próbował kopać. Jedyny dowód, że czasem odwiedzali ją ludzie, stanowiły dwie butelki po wódce i puszka po konserwach. Najwidoczniej podczas

swoich połowów posilali się tu wędkarze albo kłusownicy. Następna wysepka i efekt prawie identyczny, tyle że tutaj nikt nie zostawił butelek. Po minach bliźniaków widziałem, że są coraz bardziej zniechęceni. — Takie szukanie na oślep do niczego nas nie zaprowadzi — zauważył ten w czerwonej czapeczce, czyli prawdopodobnie Jacek. — Mówiłem wam już wcześniej, że szukamy igły w stogu siana. To wy

byliście wielkimi optymistami. — Może — głośno myślał Maciek — nie tędy droga. Może powinniśmy zastanowić się, czym była ta rzecz naycennieysza i dopiero potem zgadywać, gdzie ją ukryto. Pochwaliłem go, bo sam doszedłem do podobnych wniosków. Jeszcze w Warszawie poszperałem w książkach, żeby sprawdzić, co stało się z dobrami zgromadzonymi przez Paca. Jak wiadomo, pałac w Dowspudzie

przeszedł w ręce carskiego generała, lecz stanowił on jedynie część ogromnego majątku. Z ciągle nielicznych biografii wynika, że hrabia był zapalonym kolekcjonerem dzieł sztuki, a jego zbiory wzbudzały zawiść wśród polskich i litewskich magnatów. Najcenniejsze obrazy trzymał w stolicy. Po wybuchu Powstania Listopadowego obawiał się, że mogą przepaść w wojennej zawierusze, więc oddał je na przechowanie Antoniemu Blankowi,

profesorowi malarstwa na Uniwersytecie Warszawskim, a ten wywiązał się z powierzonej mu misji. Po upadku powstania i po ucieczce Paca z kraju, okrężną drogą przez Drezno, dzieła sztuki przemycono do Paryża. Po śmierci właściciela zatroszczył się o nie generał Karol Kniaziewicz, przyjaciel hrabiego i prawny opiekun jego nieletniej córki Ludwiki.

Ciekawą historię miały obrazy również w czasach późniejszych. Od Kniaziewicza przejęła je Ludwika, która następnie wyszła za mąż za księcia Karola Sapiehę. W 1904 roku ich syn Leon wystawił kolekcję na sprzedaż. Znaczną jej część kupił spokrewniony z nim Jakub Potocki i trzydzieści lat później postanowił przekazać jako darowiznę warszawskiemu Muzeum Narodowemu. Stało się zgodnie z jego wolą, lecz dopiero po ostatniej wojnie. — Czytaliśmy, że dzieła sztuki były

również w pałacu w Dowspudzie — przypomnieli bliźniacy. — To prawda — potwierdziłem. — Ich losy nie są jednak znane do końca. Wiadomo tylko, że władze carskie pozbyły się części zbiorów w

trakcie publicznej licytacji. Co stało się z resztą? Podobno po ucieczce hrabiego wiele obrazów ukryto w kościołach w Raczkach i w Janowce. Potem

miały trafić do spadkobierców Paca. Czy tak było w rzeczywistości? Trudno powiedzieć. — Obrazy raczej nie wchodziły w skład rzeczy naycennieyszej, bo nie nadawały się do ukrycia na biebrzańskich bagnach — spekulowali bliźniacy. — Czym był więc depozyt hrabiego i na jaki cel został przeznaczony? Najpierw spróbowałem odpowiedzieć na drugą część pytania. — Trochę czytaliście, trochę

rozmawialiśmy na ten temat, więc doskonale wiecie, że hrabia był patriotą. Na cele publiczne nigdy nie żałował pieniędzy. Przypomnijcie sobie chociażby te sto tysięcy złotych, które wpłacił po wybuchu Powstania Listopadowego. To nie była bagatelna kwota. Tyle mniej więcej kosztowało pięćdziesiąt kawaleryjskich wierzchowców. Przypuszczam, że i depozyt przeznaczony był na cele publiczne. — Ale powstanie upadło. Pac chyba nie

miał już żadnych złudzeń — zauważył Jacek. — Skoro zdecydował się na ucieczkę z kraju, to doskonale wiedział, że sprawa jest przegrana. — Oczywiście, że wiedział — przyznałem im rację. — Nie zapominajcie jednak, że hrabia w Paryżu natychmiast zaangażował się w działalność Wielkiej Emigracji. Uważał, że przegrana jest bitwa, lecz walka powinna toczyć się nadal. W ten czy

inny sposób, ale powinna. I zapewne na tę przyszłą walkę przeznaczył swój depozyt. Rozbudziłem ich wyobraźnię. Gorączkowo zastanawiali się nad zawartością depozytu. Co w nim było? Pieniądze, klejnoty, inne kosztowności? — Dowiemy się, jak go znajdziemy — odpowiedziałem. — A pewnie się nie dowiemy, bo nie znajdziemy... Deszcz znów przybrał na sile, więc

musieliśmy włożyć peleryny. Zajrzałem do mapy i policzyłem, że bez problemu moglibyśmy przed zmrokiem dopłynąć do Sztabina i zakończyć naszą wyprawę. To jednak nie był dobry pomysł, bo z panem Chomko, właścicielem tratwy, umówiłem się dopiero na jutro. Lepiej więc jeszcze jeden nocleg spędzić na rzece, zwłaszcza że tego wymagała niespodzianka, którą postanowiłem przygotować bliźniakom.

Minęliśmy jeszcze jeden z niezliczonych zakrętów na meandrującej Biebrzy i w przybrzeżnej zatoczce zauważyliśmy tratwę z czarną banderą. Obok bez problemów znalazłoby się miejsce również dla nas, ale wahałem się chwilę. — Płyniemy dalej czy dołączamy do towarzystwa?

Bliźniakom chyba znudziło się wiosłowanie. — Możemy dołączyć — uznał Jacek. — Dołączmy! Pani Magda się ucieszy — znacząco uśmiechnął się Maciek. Spojrzałem na niego groźnym wzrokiem. — Ucieszy się z waszej obecności? Dlaczego tak myślisz? — Nie z naszej... Ucieszy się z obecności Jima — wykręcił się sianem. — Ona go bardzo lubi.

Przybiliśmy do brzegu. Tratwa Milady była pusta. — Gdzie ich ciągle diabli noszą? — zastanawiali się bliźniacy. — Może naprawdę są na tropie skarbu? — Jak znajdą, to i tak przekażą do muzeum — przypomniałem o obietnicach Milady. — Wcale nie musimy z nimi rywalizować, raczej powinniśmy życzyć powodzenia. Nie powiedzieli tego głośno, ale pewnie uznali, że zwariowałem.

— Przecież — zaprotestowali — to my mamy znaleźć depozyt. Żadna Milady i jej pomocnice, a tym bardziej żaden Albert. Należało zająć się obiadem, a ja nie miałem żadnego pomysłu. Wreszcie postanowiłem pójść po linii najmniejszego oporu. Przypomniałem sobie o posiłkach, jakie jadałem w czasach studenckich w trakcie żeglarskich rejsów na Mazurach albo pieszych wędrówek po bieszczadzkich połoninach. Wlałem

do garnka trochę wody i nasypałem makaronu, a gdy zmiękł, dorzuciłem drobno pokrojoną mięsną konserwę. — Co to będzie? — bliźniacy nieufnie obserwowali moje czynności. — Zaraz zobaczycie. Danie miało nawet przyjemny zapach, ale gęsta breja nie wyglądała apetycznie i smakowała tak sobie. Nie pomogły nawet przyprawy, które hojną ręką sypaliśmy do misek. — Pan Paweł chce nas otruć — żalili

się bliźniacy.

— Możecie nie jeść — zignorowałem ich narzekania. — Poszukajcie sobie jakiejś restauracji. Nie mieli wyboru i zjedli. Skończyliśmy „obiad” , gdy nadpłynął Misiaczek ze swoją Żabcią. Też zdecydowali się przybić do brzegu. Bernard tradycyjnie zaczął od narzekań, że dosłownie umiera z głodu.

— Szybko rozpalaj grilla — ponaglał panią Alinę. — Pospiesz się albo zaraz zostaniesz wdową. Żabcia wdową chyba nie chciała zostać, bo energicznie zabrała się do pracy. Rozmontowanego grilla przeniosła z łodzi na brzeg, złożyła go w całość i rozpaliła ogień. Grubas w tym czasie siedział rozparty jak basza i nadymał się jak balon. Widać było, że jest z siebie zadowolony. Domyślałem się przyczyny.

— Wiecie, co dzisiaj się wydarzyło? — pytanie było adresowane do nas. — Złapał pan suma? — zgadywałem. Pokręcił głową. — Jeszcze nie złapałem, ale wieczorem znów zapoluję. Misiaczek nie grzeszył cierpliwością i dłużej już niczego nie kazał zgadywać. — Wystąpiłem w telewizji. Będę głównym bohaterem programu — zakomunikował z nieukrywaną duma.

— Naprawdę? — staraliśmy się w to pytanie włożyć maksimum entuzjazmu. — Kiedy pan wystąpił? Gdzie to było? Misiaczek trochę pomilczał, pewnie chciał w ten sposób zaostrzyć naszą ciekawość. Potem zaczął opowiadać, jak płynął łódką, a na brzegu stał telewizyjny samochód. Zastanawiał się nawet, czego dziennikarze szukają na bagnach, gdy taka przepiękna dama poprosiła go, żeby przybił do brzegu. Przecież nie mógł jej odmówić.

— I wiecie, co było dalej? Nie wiedzieliśmy. — Okazało się, że jestem znaną osobistością. Mało z łódki nie wypadłem, gdy ta pani zapytała, czy nazywam się Bernard Truchan i czy jestem sławnym podróżnikiem. — Co pan odpowiedział? — dopytywali się bliźniacy. Na szczęście jakimś cudem udawało się im zachować powagę.

— Przecież nie będę wypierał się nazwiska. Potwierdziłem, że jestem Bernard Truchan. — I że jest pan sławnym podróżnikiem? — bliźniacy uparli się pastwić nad biednym Misiaczkiem. W zakłopotaniu potarł czoło. — Podróżnikiem to ja dopiero zamierzam być. Dotąd brakowało czasu, ciągle interesy i interesy... Nic nie powiedziałem. To ona, znaczy ta pani,

powiedziała, że wszystko wie, wie, że właśnie wróciłem z Florydy, a tam polowałem na rekiny. Tak mnie zagadała, tak zakręciła w głowie, że nie zdążyłem zaprzeczyć. Bernard poinformował nas, że półgodzinny reportaż o sumie zostanie wyemitowany dzisiaj wieczorem. — Szkoda, że nie mam telewizora i nie będę mógł tego zobaczyć — ubolewał. — Trudno, może kiedyś dadzą powtórkę. Poza tym pani redaktor

powiedziała, że jak złapię suma, to nakręcą ciąg dalszy. Mam zadzwonić, a oni natychmiast przyjadą. Dobrze — pomyślałem — że Misiaczek nie ma telewizora. Gdyby obejrzał materiał i zobaczył, co wygadują bliźniacy, to mógłby stracić nie tylko dobry humor, ale i apetyt, czego mu w żadnym wypadku nie życzyłem. Po sutym posiłku Bernard wziął się do rozstawiania namiotu. Chyba zdążył już nabrać trochę wprawy, bo

szło mu znacznie lepiej niż poprzednio. Jacek i Maciek ciągle zastanawiali się, gdzie zniknęła Milady ze swoimi załogantkami. Miałem dość ich gadania, chciałem posiedzieć spokojnie, więc zaproponowałem: — Skoro jesteście tacy ciekawi, to idźcie i sprawdźcie. Myśleli, że żartuję. — Jak mamy sprawdzić? Jak je znajdziemy? Przecież nie wiemy nawet, w którą poszły stronę. — Nie wiecie, ale macie Jima.

Twierdzicie, że to myśliwski pies, więc bez problemów powinien znaleźć Milady i jej ekipę. Coś na kształt uznania zobaczyłem w ich oczach. Dziwili się głośno, że sami nie wpadli na taki pomysł. Zbierali się do drogi, lecz natknęli się na przeszkodę trudną do pokonania. Najedzony pies uważał, że teraz jest pora drzemki i nie chciał podnieść się z legowiska. — Jim, wstań! — błagali go na

przemian. — Później pośpisz. Teraz pójdziemy na spacer.

Spaniel otworzył oczy dopiero wtedy, gdy podsunęli mu pod nos kawałek czekolady. Jak większość psów, lubił słodycze, a w dodatku okazał się niezłym łakomczuchem. Jacek pokazał mu, że ma jeszcze czekoladę, więc Jim wreszcie dźwignął się na łapy i oblizał się od ucha do ucha. — Dostaniesz, jak znajdziesz Milady —

zapowiedź Maćka chyba przemówiła szczeniakowi do wyobraźni, bo podreptał za bliźniakami. Z zainteresowaniem obserwowałem, co będzie dalej. Bracia zaprowadzili Jima w bezpośrednie sąsiedztwo tratwy z czarną banderą i zachęcali, żeby podjął trop. Wprawdzie nie od razu, ale zabiegi te przyniosły rezultat. Spaniel szczeknął parokrotnie i zdecydowanym krokiem ruszył w poprzek łąki. Chyba naprawdę powinien wyrosnąć na myśliwskiego psa.

Zamierzałem sprawdzić, co bliźniacy nawypisywali w dzienniku okrętowym. Właśnie otwierałem brulion, gdy zadzwonił telefon. Numer na wyświetlaczu wydawał się nieznajomy i zastanawiałem się, czy odebrać połączenie. Byłem wszak na urlopie i nie miałem ochoty, żeby ktokolwiek zawracał mi głowę. Ciekawość jednak zwyciężyła. — Good morning, mister Daniec! — rozległo się w słuchawce, chociaż

ze względu na popołudniową porę powinno być „good afternoon” . Poznałem głos, to był profesor Eriksson. Miałem, jak wspominałem już wcześniej, pewne problemy ze zrozumieniem jego szwedzkiej angielszczyzny, więc nie od razu pojąłem, o co mu chodzi. Musiał parokrotnie powtórzyć, że bezskutecznie próbuje skontaktować się z miss Magdą, która nie odbiera telefonu. Czy ją dzisiaj widziałem? Tłumaczyłem Szwedowi, że zapewne

Magdzie rozładowała się bateria w komórce, chociaż niezupełnie w to wierzyłem. Nie dalej jak wczoraj Milady mówiła, że Magda czuje się nękana telefonicznie przez Kacpra, jeszcze niedawnego narzeczonego. Pewnie więc — przypuszczałem teraz — miała dość i celowo wyłączyła aparat. Intrygowało mnie, dlaczego Eriksson poszukuje Magdy, lecz go nie zapytałem, nie chciałem być wścibski. Obiecałem, że wszystko przekażę, gdy

tylko spotkam dziewczynę. — Z góry panu dziękuję. To naprawdę ważna sprawa — zakończył profesor. Wreszcie sięgnąłem po dziennik. Było tak, jak przypuszczałem; bliźniacy nadal dawali upust swojej wybujałej fantazji. Oto opis burzy, którą

przeżyliśmy w drugim dniu rejsu: Pioruny biły z prędkością karabinu

maszynowego. Jeden z nich uderzył w maszt i osmalił naszą banderę. Dwumetrowe fale nie pozwalały płynąć dalej. Walcząc z rozszalałym żywiołem (najcięższa pracę wykonali Jacek i Maciek) zdołaliśmy się schronić w niewielkiej zatoce, gdzie było trochę bezpieczniej. Najdzielniej spisywał się Jim. Pomimo ulewy stał na pokładzie i szczekał po każdym grzmocie, jakby w ten sposób chciał przepędzić burzę. W dzienniku, rzecz jasna, nie mogło zabraknąć uszczypliwości pod moim

adresem. Rzekomo jedynie przytomności umysłu i odwadze bliźniaków zawdzięczałem uniknięcie kąpieli w Biebrzy, którą chcieli mi zgotować rozsierdzeni kibice z Kamiennej Starej i Sucharów. Spory fragment, poświęcony poszukiwaniom zabłąkanego profesora, sprowadzał się głównie do wychwalania Jima, który mądrzejszy jest niż Szarik i Cywil razem wzięci. To on natychmiast podjął trop i jak strzała pomknął w

ciemności, chociaż pan Paweł lekceważąco wypowiadał się o jego umiejętnościach. Jim dowiódł jednak, że nie ma sobie równych. Pewnie poprowadził nas przez bagna, zręcznie omijając trzęsawiska i inne przeszkody. Bez problemu odnalazł profesora, bezbłędnie zaprowadził nas na tratwę. Następnego dnia profesor Eriksson długo dziękował Jimowi za uratowanie życia. Bliźniacy się nie wysilili, bo na tym

zdaniu urywały się zapiski. Odłożyłem zeszyt na bok. To była walka z wiatrakami, więc pogodziłem się z myślą, że relacja z naszego rejsu nigdy nie doczeka się zakończenia. Biegnącą przez łąkę ścieżką nadciągała Milady z załogantkami. Panie rozmawiały o czymś z wyraźnym ożywieniem. Gdy przechodziły koło tratwy, odwołałem na bok Magdę. Powiedziałem jej o telefonie od profesora.

Była zdziwiona. — Naprawdę nie mam pojęcia, czego ode mnie chciał. Zaraz do niego zadzwonię. — Nie wzięłaś ze sobą komórki czy masz rozładowaną? — zapytałem pozornie niedbałym tonem. — Ani jedno, ani drugie. Wyłączyłam, a ty powinieneś domyślić się, dlaczego. Przecież jesteś podobno znanym detektywem i nic przed tobą się nie

ukryje.

Kwadrans później wrócili bliźniacy. Już z daleka zauważyłem, że na zmianę nieśli pod pachą Jima. Obawiałem się, że stało się coś złego. — Nic się nie stało — uprzedzili moje pytanie. — To jest leń! Zaprowadził nas do Milady, zżarł do końca czekoladę, a potem rozłożył się w trawie i nie chciał iść. Musieliśmy nieść obiboka.

Pierwszy raz z ich ust usłyszałem przyganę pod adresem Jima. Do tej pory, co chociażby niedawno wyczytałem dzienniku okrętowym, wychwalali psa pod niebiosa albo i wyżej. Byłem ciekaw, czy poznali cel tajemniczych wypraw Milady. — Geocaching — odpowiedzieli krótko. — Wie pan, co to jest? Wiedziałem. Geocachingiem, którego nazwa pochodzi od angielskich słów „ziemia” i „schowek” nazywana

jest coraz popularniejsza, także w Polsce, gra terenowa. Polega ona na urządzaniu skrytek i zostawianiu w nich różnych drobnych przedmiotów. Następnie na specjalnych stronach internetowych umieszcza się współrzędne geograficzne i każdy posiadacz lokalizatora GPS może ruszyć na poszukiwanie „skarbu” . — Wiem — potwierdziłem — i nawet bawiłem się ze dwa razy. Trochę to nudne, wystarczy GPS i nie trzeba

myśleć. — Nie zawsze — nie zgodzili się ze mną. — Czasem namiary GPS to tylko początek drogi. Żeby dotrzeć do właściwej skrzynki trzeba kierować się kolejnymi wskazówkami albo odgadnąć jakiś szyfr... — Skąd wiecie — przerwałem — że Milady bawi się w geocaching? Pytaliście ją? Popatrzyli na mnie z góry. — Są inne sposoby. Milady nawet nas

nie widziała. — Jakie sposoby? W końcu Jacek wyjaśnił: — Jak zobaczyliśmy drużynę Milady, to schowaliśmy się za krzakami. Maciek trzymał Jima, żeby ten nie pobiegł i nie narobił hałasu, a ja poczołgałem się przez trawy. Jak Winnetou albo Old Shatterhand, nikt nie mógł mnie zauważyć. Słyszałem całą rozmowę. Poprzednio one szukały schowków, a teraz przygotowały własny.

Tajemnica Milady przestała więc być tajemnicą. Upewniliśmy się, że prawdopodobnie i ona nie wie, gdzie ukryto depozyt hrabiego Paca. Bliźniacy w zanadrzu mieli jeszcze jedną wiadomość. — Widzieliśmy Mefistofelesa!

— Gdzie go widzieliście? — Z daleka zobaczyliśmy, jak w tym swoim cylindrze płynął kajakiem

po Biebrzy. Potem przybił do brzegu i wyszedł na ląd. Na wszelki wypadek do niego nie podchodziliśmy. On ciągle coś kombinuje. Głowę można dać, że to on jest Albertem. Głową nie zamierzałem ryzykować, ale też nie wykluczałem, że Mefistofeles i Albert to jedna i ta sama osoba.

ROZDZIAŁ 10 KOMARY ZAATAKOWAŁY •

MEFISTOFELES W TELEWIZJI • SŁODKI SMAK ZEMSTY • PROPOZYCJA PROFESORA • PRZEGRANE REGATY • NA PLAŻY W SZTABINIE • KŁAMSTWO BLIŹNIAKÓW • TAJEMNICA PÓŁWYSPU •

ZDEMASKOWANY ALBERT Obawiałem się powtórki z poprzedniej nocy, ale Jim spał jak zabity. Na wszelki wypadek podsunąłem mu pod nos kawałek czekolady. Miałem nadzieję, że jeśli nawet obudzą go moje manewry, to zajmie się słodyczami i nie podniesie alarmu. Najciszej, jak potrafiłem, wymknąłem się z kajuty i wyszedłem na brzeg.

Bukiety przygotowałem wcześniej, gdy bliźniacy śledzili Milady i jej załogantki. Czekały na mnie tam, gdzie je zostawiłem — pod krzakiem wikliny. Złożone z trzcin i pokrzyw wiechcie przewiązane były sznurkiem i miały dołączone liściki. Podkradłem się do tratwy z czarną banderą i ostrożnie, żeby nie wywołać hałasu, wrzuciłem je na pokład. „Zemsta jest rozkoszą bogów” — w myślach zacytowałem znaną łacińską sentencję. Przez nikogo niezauważony,

przynajmniej taką miałem nadzieję, wróciłem na „Batorego II” i położyłem się spać. Zdążyłem tylko zamknąć oczy, gdy nadleciały one. Wypełniły kajutę okropnym bzyczeniem, a potem zaatakowały i najmniejszego znaczenia nie miało, czy reprezentowały gatunek culex pipiens czy równie rozpowszechniony w Polsce anopheles maculipennis. Dla mnie komar brzęczący niczym nie różnił się od komara widliszka.

Może sprawiła to deszczowa pogoda, ale owady były wyjątkowo rozjuszone. Nie pomagało chaotyczne wymachiwanie rękoma, niewiele dawało klepanie się po policzkach, co chwila czułem nowe bolesne ukłucie. A przecież czytałem, że żądne krwi są tylko samice, natomiast samce zadowalają

się nektarem kwiatów. Jeśli tak, to atakujące niczym hitlerowskie junkersy

stado musiało składać się z samych komarzyc. O śnie mogłem zapomnieć, również bliźniacy zerwali się z prycz, a Jim zaskomlał żałośnie; widocznie i on stał się ofiarą skrzydlatych rozbójników. — Co się stało? — Jacek i Maciek nie mogli jeszcze otrząsnąć się z resztek snu. — Wojna! — zażartowałem. — Właśnie mamy nalot. Trzeba poszukać bezpiecznego schronu.

Dopiero teraz zorientowali się w sytuacji. — Komary! — jęknęli. — Zjedzą nas żywcem. Bezpiecznego schronu nie mieliśmy, więc z kabiny przenieśliśmy się na pokład. Tutaj komarów nie brakowało, ale przynajmniej łatwiej niż w ciasnym pomieszczeniu można było się od nich opędzać. Bliźniacy użalali się nad własnym losem. — Całą drogę obeszliśmy się bez tego

świństwa. Musiały przylecieć na sam koniec? — Powinniście się cieszyć, że dopiero na koniec. Mieliśmy naprawdę dużo szczęścia. Tego roku inwazja komarów, na taką skalę niespotykana od lat, zaczęła się już w maju i wielu turystów zniechęciła do urlopowych wyjazdów. Tymczasem my wybraliśmy się w prawdziwe owadzie epicentrum. Nadbiebrzańskie mokradła zawsze były

i są wylęgarnią komarów. Nie przesadziłem więc mówiąc, że szczęście do tej pory nam dopisywało. Niestety, właśnie się skończyło. Z ręczników porobiliśmy prowizoryczne wachlarze, machaliśmy nimi jak maczugami i w ten sposób próbowaliśmy odpierać kolejne naloty, ale efekt był znikomy. Zaczynałem żałować, że nie palę papierosów. Tytoniowy dym podobno dość skutecznie odstrasza komary. Podzieliłem się swoją wiedzą z

bliźniakami. — My też nie palimy — odpowiedzieli — chociaż w gimnazjum z nas się śmieją. — Dlaczego się śmieją? — nie zrozumiałem — Bo prawie wszyscy palą. Na przerwach w toaletach ciemno jest jak w kotłowni. Nie chciałem moralizować, więc tylko z ubolewaniem pokiwałem głową. Coraz bardziej powszechne stawało się przekonanie, że reforma oświatowa,

którą obok trzech innych swego czasu zafundował rząd Jerzego Buzka okazała się kompletnym niewypałem, a utworzone wtedy gimnazja stały się siedliskami patologii. — Dobrze, że nie palicie — pochwaliłem, lecz to nie rozwiązywało problemu komarów. — Papierosów nie palimy i nie mamy, ale przecież możemy rozpalić ognisko — wpadli na pomysł, jak się

później okazało, dość zbawienny. Przyświecając sobie latarkami nazbieraliśmy trochę patyków i gałęzi, zerwaliśmy też kilka kęp suchej trawy. Wkrótce zapełgał niewielki płomyk, w powietrzu rozszedł się zapach dymu. Może nie było to idealne antidotum na szalejące owady, ale natężenie ataków wyraźnie osłabło. — Chyba musimy poczekać do świtu — uświadomiłem sobie, że to będzie kolejna z rzędu zarwana noc. Trudno, odeśpię zaległości po powrocie

do Warszawy. — Rano komary pewnie się uspokoją. Siedzieliśmy przy mikroskopijnym ognisku i próbowaliśmy podsumować dotychczasowy przebieg naszej wyprawy. Spotkało nas sporo przygód, tu nie mieliśmy powodów do narzekań, lecz ani odrobinę nie przybliżyliśmy się do rozwiązania zagadki depozytu hrabiego Paca. — Zapomnieliśmy panu powiedzieć o jednej rzeczy — odezwał się

któryś z bliźniaków. Znów ich nie odróżniałem, bo podczas pospiesznej ewakuacji z tratwy nie zabrali swoich czapeczek. — O czym zapomnieliście powiedzieć? — Dopiero wczoraj doszliśmy do wniosku, że tego Mefistofelesa my już kiedyś widzieliśmy. Z rok temu albo i więcej. — Jesteście pewni? — zainteresowałem się. — Gdzie go widzieliście? Zaskoczyła mnie odpowiedź.

— W telewizji. Tak się nam wydaje. Dopytywałem się, w jakim programie i z jakiej okazji mógł pojawić się Mefistofeles. Niestety, nie potrafili sobie przypomnieć. Zapamiętali tylko twarz i że nie był to żaden magazyn kryminalny, w którym pokazywano poszukiwanych przestępców. Albo bliźniacy się pomylili, albo Mefistofeles stawał się jeszcze bardziej zagadkowy niż do tej pory. Plusk wioseł i szelest trzcin rozpychanych dziobem łodzi

poinformował nas o przybyciu Misiaczka, który wracał z nocnych łowów na suma. Posapując głośno, wygramolił się na brzeg.

— Jeszcze nie śpicie? — zdziwił się na nasz widok. — Już nie śpimy. Komary — odpowiedziałem lakonicznie. Bernard głośno zaklął.

— Cholerne komary! Tak mnie pogryzły, że cały będę w bąblach. — Suma pan nie złapał? — domyślili się bliźniacy. — Musiałem uciekać przed komarami. Na szczęście, w namiocie mam moskitierę. Prześpię się ze trzy godzinki i znów wyruszę. Owady nie odfrunęły o świcie, zrobiły to po wschodzie słońca i dopiero wtedy wróciliśmy na tratwę. Za wiele snu nam nie pozostało, lecz krótka drzemka lepsza od żadnej. Obudziły

mnie dziewczęce głosy na brzegu. Wyszedłem na pokład. Wnuczki Milady nawoływały Jacka i Maćka. — Zaraz ich obudzę — obiecałem ochoczo. Nie musiałem się fatygować, bo bliźniacy już wstawali. — Pospieszcie się — ponagliłem. — Dziewczyny za wami się stęskniły, a wy śpicie jak zabici. Muszę za was się wstydzić. Bracia przygładzili włosy, nacisnęli na głowy czapeczki i wystartowali

jak sprinterzy na bieżni. Musiała ich palić ciekawość, nie potrafili odgadnąć przyczyny tej niespodziewanej wizyty. Stałem na pokładzie i patrzyłem. Zwróciłem uwagę, że każda z dziewcząt trzyma jedną ręką coś za plecami. Zaczynało się widowisko, którego byłem współreżyserem. — Co się stało? Co panie sprowadza o tak wczesnej porze w nasze skromne progi? To prawdziwy dla nas zaszczyt — próbowali pajacować bliźniacy.

— Zaraz się dowiecie — groźnym tonem odparła blondynka, szybkim ruchem zza pleców wyjęła zielony wiecheć i trzepnęła jednego z braci po odsłoniętych przedramionach. Jej siostra, wyposażona w podobny oręż, identycznie postąpiła z drugim. — Aj, to parzy! Pokrzywy! — rozkrzyczeli się bliźniacy. Ponieważ damska szarża trwała, rzucili się do ucieczki i schronili się na tratwie. Tu czuli się w miarę bezpiecznie, więc pytali z

oburzeniem: — Co wam odbiło? Zwariowałyście? — Dostaliście, smarkacze, nauczkę! — dumnie oznajmiła Ania. — Odechce się wam końskich zalotów — dodała Kasia. Przed odejściem dziewczyny wrzuciły na nasz pokład „bukiety” . Oglądałem je z udawanym zainteresowaniem.

— Pokrzywa, trzciny, tatarak, nawet

skrzyp polny. I wstążeczki ze szpagatu do snopowiązałki. O, są nawet dołączone bileciki — przeczytałem na głos: — „Dla Ani od Jacka” i „Dla Kasi od Maćka” . Przyznaję, że ładny gest. Szkoda tylko, że nie znacie się na kwiatach. Mogliście wybrać ładniejsze. Gdyby ich spojrzenia potrafiły zabijać, to niezwłocznie padłbym trupem. — Panie Pawle, dlaczego pan to zrobił? Uśmiechnąłem się szeroko.

— Zemsta jest rozkoszą bogów. Znacie taką maksymę? Znali i wiedzieli, co mam na myśli, ale przez najbliższą godzinę udawali mocno obrażonych. Przy śniadaniu nie odezwali się do mnie ani słowem. Skończyliśmy właśnie jeść, gdy przyszła Magda. Już wiedziała o przygodzie bliźniaków. Śmiała się, ale chyba trochę nieszczerze. Przynajmniej takie odniosłem wrażenie. Najwyraźniej chciała porozmawiać ze mną w cztery oczy, więc zeszliśmy na łąkę i

oddaliliśmy się kawałek od tratwy. — Teraz rozumiem... — Magda urwała w połowie zdania i zastanawiała się, czy kontynuować. — Co rozumiesz? — Tamte kwiaty... Te grążele i grzybienie. Tak się ucieszyłam, a one wcale nie były od ciebie. To głupi dowcip bliźniaków. Teraz im się zrewanżowałeś, prawda? Co miałem zrobić? Kiwnąłem głową, że prawda.

— Ale co tam jakieś grążele — dodałem natychmiast. — Zasługujesz ode mnie na bukiet prawdziwych róż i je dostaniesz. Obiecuję. Poczekaj tylko, aż dopłyniemy do Sztabina, bo tutaj nie widzę żadnej kwiaciarni. Magdzie poprawił się humor. Zaczęła opowiadać, po co dzwonił profesor. — Dotąd nie mogę uwierzyć. Dzwonił z lotniska w Warszawie, czekał na samolot do Szwecji. Ale powiedział, że już skontaktował się ze swoim kolegą, który jest dziekanem polonistyki

na uniwersytecie w Uppsali. I zgadnij, co z tego wynika? Bezradnie rozłożyłem ręce. — Nie zgadnę. Nawet nie będę próbował. Magda jeszcze chwilę droczyła się ze mną, a potem odkryła karty. — Profesor w imieniu swego kolegi zaproponował mi, żebym ostatni rok studiów zrobiła w Uppsali. Tam dokończyłabym i obroniła pracę

magisterską, później mogłabym robić doktorat. I co najważniejsze, nie musiałabym martwić się o pieniądze, bo dostałabym stypendium. Wyściskałem Magdę, chociaż miałem świadomość, że cały czas śledzą nas ciekawskie oczy bliźniaków. — Bardzo się cieszę. To wspaniała wiadomość. Chyba skorzystasz z propozycji? — Jeszcze nie wiem. Nie zdążyłam się

zastanowić. To spadło na mnie tak nagle. A co ty o tym sądzisz? — Nie powinnaś marnować szansy. Zwłaszcza, że będziesz mogła zrobić doktorat. Sama niedawno mówiłaś, że po polonistyce jest ciężko o pracę. Magda wyjaśniła, że na podjęcie ostatecznej decyzji ma czas do końca lipca. Milady ją wołała, więc szybko przekazała pozdrowienia od profesora Erikssona dla mnie, bliźniaków i Jima.

— Mówił, że nigdy nie zapomni o swoich wybawicielach — dodała i pobiegła w kierunku, z którego dochodził zniecierpliwiony głos groźnej pani kapitan. — Czego chciała Magda? — bliźniacy już odzyskali głos. — Miała pretensje, że zapomnieliście o niej i nie dostała kwiatów. — Niech pan nie wspomina już o kwiatach — miny mieli tak skwaszone, że zrobiło mi się ich żal.

— Postaram się nie wspominać — obiecałem, a później opowiedziałem o propozycji, jaką Magda dostała od profesora. — Powinna z niej skorzystać — podzielali moje zdanie. Kończyliśmy przygotowania do drogi, gdy zrównała się z nami tratwa z czarną banderą. Milady w marynarskiej czapce i z fajką w zębach wyglądała jak prawdziwy wilk morski. — Rzucam wam wyzwanie — oznajmiła. — Ciekawe, czy

przyjmiecie? — Jakie wyzwanie? — zdziwiłem się. — Mamy pojedynkować się na drągi? Milady skrzywiła się, dając do zrozumienia, że żart uważa za niezbyt wyszukany. — Regaty! — z naciskiem wymówiła słowo. — Kto pierwszy dopłynie do mostu w Sztabinie, ten wygra. To jak, przyjmujecie wyzwanie?

Pomysł, moim zdaniem, nie był za mądry, trudno bowiem znaleźć coś mniej przydatnego do ścigania się po wodzie niż tratwa. Chciałem powiedzieć, że rezygnujemy z rywalizacji, lecz uprzedzili mnie bliźniacy. — Przyjmujemy wyzwanie! — odkrzyknęli z niekłamanym entuzjazmem. — Nie was pytałam! — uciszyła ich Milady. — Czekam na odpowiedź waszego kapitana.

Co miałem zrobić? Na odwrót było za późno. — Oczywiście, że przyjmujemy wyzwanie — dostosowałem się do poważnego tonu Milady. — I jestem przekonany, że to my pierwsi będziemy w Sztabinie. — To się jeszcze okaże! — zakrzyknęła. — Ruszamy! — wydała komendę, a Ania i Kasia złapały za wiosła. Bliźniacy zamierzali pójść w ślady dziewcząt, ale ich powstrzymałem.

— Najpierw czapki na głowy — poleciłem. — Chcę wiedzieć, który jest który. I poprawcie tę waszą banderę — dodałem, bo niedbale przywiązany szalik z emblematem klubu sportowego „Wigry” Suwałki zwisał z masztu jak przemoczona ścierka. Gdy ruszyliśmy, rywalki były przed nami nie więcej niż trzydzieści metrów. Bracia machali wiosłami szybciej i mocniej niż poganiani przez nadzorców galernicy. Mitygowałem ich zapał.

— Zaraz się zmęczycie. Do Sztabina daleko. Trzeba sensownie rozłożyć siły. Na razie nie musimy ich doganiać. Wystarczy, że będziemy utrzymywać dystans. — Dlaczego mamy nie doganiać? — zdziwili się. — Ponieważ nic to nam nie da. Choćbyśmy płynęli jak ślizgacz, to teraz ich nie wyprzedzimy. Sami widzicie, że Biebrza jest tutaj za wąska. Tylko częściowo mnie posłuchali, bo odległość wkrótce zmalała o

połowę. Milady zorientowała się, że jesteśmy coraz bliżej, więc zarządziła zmianę przy wiosłach. Teraz ona i Magda nadawały tempo tratwie. U nas wszystko zostało po staremu — wiosłowali bliźniacy, a ja i Jim dobrze wczuliśmy się w rolę kapitana i pierwszego oficera. Krążące od rana chmury zgęstniały, znów padał drobny deszcz. Obie tratwy sunęły równym rytmem, płosząc ryby i wodne ptactwo. Po łące

spacerowała para bocianów i mógłbym przysiąc, że spoglądała na nas z nieukrywaną ironią. Pewnie pierwszy raz w życiu oglądała takie regaty. Bliźniacy byli zmęczeni, więc zapomniałem o swoich kapitańskich przywilejach i przy wiośle zastąpiłem najpierw Jacka, a potem Maćka. Od tej pory pracowaliśmy w trybie trójzmianowym i tylko Jim mógł leniuchować do woli. Nasze rywalki też wyraźnie

osłabły, więc zaczynaliśmy je doganiać. Sądząc po upływającym czasie, przepłynęliśmy pewnie ze trzy kilometry i zbliżaliśmy się do Sztabina. Należało pomyśleć o manewrze, który miał rozstrzygnąć o zwycięstwie. Tym bardziej, że Biebrza stała się szersza, dwie tratwy bez problemu zmieściłyby się obok siebie. Wiosłami akurat machali bliźniacy. — Teraz mocniej! — zakomenderowałem, jak na kapitana

przystało. — Doganiamy i wyprzedzamy! — Już po nich! Nie mają szans! — ucieszyli się bliźniacy. Wówczas stała się rzecz, której nie przewidzieliśmy. Za kolejnym zakolem Biebrza rozdzieliła się na dwa koryta. Milady swoją tratwę skierowała w to po lewej stronie. Tam znów było wąsko i bez szans na wyprzedzanie. — Spróbujmy na prawo! — byłem

przekonany, że oba nurty wkrótce połączą się ze sobą. Tak się nie stało. Dziesięć minut płynęliśmy coraz węższym kanałem wśród coraz wyższych i gęstszych trzcin. Na chwilę ożyła nadzieja, bo wydostaliśmy się na niewielkie rozlewisko, w które wrzynał się półwysep z owalnym zakończeniem. I na tym koniec. Żeby dopłynąć do właściwego koryta rzeki, należało zawrócić i znów pokonać kanał, którym tu dotarliśmy.

— Przegraliśmy! — zniechęceni bliźniacy rzucili wiosła. Dyszeli ciężko. — Będzie wstyd. Nie odpowiedziałem. Stałem jak wmurowany i przyglądałem się półwyspowi, który wznosił się przynajmniej metr ponad lustrem wody i do którego prowadziła zarośnięta trawą, najwidoczniej rzadko używana wąska droga. Mruczałem pod nosem: gdzie Bobra znak cyrkla robi... — Co pan mówi? — zainteresowali się

bliźniacy. — Też żałuję, że przegraliśmy. Trudno, niech z nas się śmieją. Ktoś musiał przegrać. Nie mieliśmy szczęścia.

Nie zdołałem ich przekonać, humory mieli zwarzone. Już bez żadnego pośpiechu zawróciliśmy tratwę, pokonaliśmy odnogę Biebrzy i wróciliśmy do właściwego koryta. Nie trzeba dodawać, że po tratwie Milady dawno

nie było śladu. W oddali pojawiły się natomiast czerwone wieże kościoła w Sztabinie. Bez przeszkód i bez emocji dowiosłowaliśmy do mostu, który miał być umowną metą regat. Stanowi on część ruchliwej szosy łączącej Suwałki z Białymstokiem. Z rykiem silników nad naszymi głowami sunęły ogromne ciężarówki. Widziany z wody sznur pojazdów wydawał się nie mieć początku

i końca. Jeszcze trochę i wylądowaliśmy na gminnej plaży, gdzie mieliśmy przekazać tratwę właścicielowi. Na niedużym, drewnianym pomoście stała Milady ze swoją załogą. Patrzyła na nas z pobłażaniem, a jej triumfująca mina mówiła sama za siebie. — Wiedziałam, że przegracie — wydmuchnęła kłąb dymu z fajki. — Od początku nie mieliście szans. — To nie pana Pawła wina — pozornie

wzięły mnie w obronę Ania i Kasia. — Z tymi fajtłapami nie mógł nic osiągnąć — skorzystały z okazji, żeby dopiec bliźniakom. Zszedłem na brzeg, gdzie stał wehikuł, a przy nim czekał na mnie pan Chomko. — Ale maszyna! — pieszczotliwie pogładził maskę samochodu. — Aż strach jeździć takim potworem. A jak spisał się mój okręt?

— Doskonale. Szedł jak burza. Chomko zaangażował do pomocy sąsiada i oprócz wehikułu dostarczył do Sztabina również golfa Milady. Cieszył się, że na razie nie musi odwozić tratw do Lipska. — Od jutra obie znów będą wynajęte. Turyści z Łodzi chcą popłynąć ze Sztabina w dół Biebrzy. Wziąłem kluczyki od wehikułu i pożegnałem się z sympatycznym

„armatorem” . Spakowaliśmy nasze rzeczy i poprzenosiliśmy do samochodu. Na koniec bliźniacy zdjęli z masztu „Batorego II” biało–niebieską banderę. Milady miała te czynności za sobą, więc znudzona przyglądała się naszej krzątaninie. — Wraca pan dzisiaj do Warszawy? — zapytała.

Zaprzeczyłem.

— Nie bardzo chce mi się tłuc po nocy. Poszukam jakiegoś noclegu albo prześpię się w namiocie. Pojadę jutro rano. Wyjaśniła, że dwa kilometry za Sztabinem jest agroturystyczny ośrodek „Biebrzańska Ostoja” . — Jest pełnia sezonu. Pewnie nie mają miejsc — wyraziłem wątpliwość. — Mają. Dzwoniłam i sprawdziłam. Dopiero pojutrze zaczyna się rezerwacja dla jakiejś zorganizowanej grupy.

Podziękowałem za informację i pomyślałem, że pewnie też zahaczę o „Biebrzańską Ostoję” . Tymczasem do pomostu przybiła łódź z Misiaczkiem i Żabcią. Byłem przekonany, że więcej ich nie zobaczę, więc poszedłem się pożegnać. Bernard często mnie irytował, ale przez te kilka dni staliśmy się niezłymi znajomymi. — Przyszedł pan zapytać, czy złapałem suma? Niestety, nie złapałem — boleść malowała się na twarzy grubasa. — Jakoś nie mam szczęścia. Dziś

spróbuję ostatni raz. Ruszam na całą noc. Nawet nie będę rozstawiał namiotu. Popłyniemy razem z Żabcią. Jak się nie uda, to jutro wracamy do domu. Trzeba pilnować interesów. Wie pan, jak kota nie ma, to myszy harcują — dodał sentencjonalnie. Ucieszyłem się, że nie nawiązuje już do propozycji, które wcześniej składał mnie i Magdzie. Przed udaniem się do „Biebrzańskiej Ostoi” czekało mnie jeszcze wyekspediowanie bliźniaków. Sprawdziłem telefonicznie, że najbliższy

autobus do Suwałk odjeżdża tuż przed siedemnastą. Mieliśmy więc jeszcze sporo czasu, wystarczająco dużo, żeby coś zjeść i zwiedzić osadę. Niestety, to pierwsze nastręczyło poważnych problemów. Okazało się, że w liczącej tysiąc mieszkańców osadzie, położonej w dodatku przy ruchliwej trasie, nie ma restauracji ani baru. Musieliśmy więc zadowolić się kupionymi w sklepie bułkami, kiełbasą i pomidorami. Usiedliśmy na skwerku przy pomniku

Karola Brzostowskiego. Naprzeciw mieliśmy neogotycki kościół św. Jakuba z początków XX wieku. Dobra sztabińskie król Aleksander Jagiellończyk w 1506 roku, czyli tuż przed swoją śmiercią, nadał rodzinie Chreptowiczów. Początkowo wieś nazywała się Osinki. Do rangi miasta, już jako Sztabin, została podniesiona w 1760 roku za sprawą Joachima Chreptowicza, dziadka Karola Brzostowskiego, natomiast

utrata miejskich przywilejów nastąpiła po Powstaniu Styczniowym.

Weszliśmy na kościelny dziedziniec i obejrzeliśmy żeliwne popiersie Joachima Chreptowicza, które własnoręcznie odlał w swojej hucie hrabia Brzostowski. Popatrzyłem na zegarek. — Dość marudzenia, bo spóźnicie się na autobus — powiedziałem do bliźniaków.

— Będzie następny. A może zostalibyśmy do jutra? Niech pan się zgodzi — prosili. Nie zgodziłem się, bo obawiałem się, że mogliby skomplikować plany, które miałem na dzisiejszy wieczór. Zawiozłem Jacka i Macka na przystanek. Niechętnie wysiedli z wehikułu, zabrali z bagażnika plecaki i usiedli na ławce pod wiatą. Poszedłem do pobliskiego sklepu, żeby kupić coś do picia. Gdy wróciłem, zobaczyłem tył oddalającego się autobusu i stojących na przystanku

bliźniaków. Przy ich nogach kręcił się Jim. — To nie ten autobus? — zdziwiłem się. — Ten... — To dlaczego nie pojechaliście? — Kierowca nie wpuścił nas z Jimem. To chyba ten sam, który wiózł nas z Augustowa do Lipska. Pamięta pan, opowiadaliśmy, jak robił głupie żarty, że niedługo lwy będą wozić w autobusach... Owszem, pamiętałem, ale jakoś nie

chciałem uwierzyć bliźniakom. Odniosłem wrażenie, że starają się mnie zagadać. Byłem przekonany, że celowo nie wsiedli do autobusu. — Trudno, pojedziecie następnym — nie zdradzałem swoich podejrzeń. — Do następnego też mogą nas nie wpuścić. — Osobiście — zapowiedziałem — postaram się, żeby was wpuścili. Bez większych kłopotów znalazłem ośrodek „Biebrzańska Ostoja” .

Wbrew nazwie położony był dość daleko od rzeki, ale robił przyjemne wrażenie. Składał się z piętrowego pensjonatu, czterech domków campingowych i pola namiotowego. Na parkingu zauważyłem golfa Milady, co oznaczało, że jej ekipa zdążyła już rozgościć się w nowym miejscu. Na spotkanie nam wyszła korpulentna kobieta w średnim wieku, jak się okazało, właścicielka „Ostoi” . Potwierdziła, co już wiedziałem od Milady, że

dzisiaj ośrodek świeci pustkami. Domki były dwupokojowe, lecz musiałem wynająć cały, chociaż nie przewidywałem, żeby bliźniacy zostali na noc.

Nadal byłem zdecydowany odwieźć ich na przystanek i zapakować do autobusu. Przeniosłem z wehikułu plecak i rozpakowałem go. Bracia coś szeptali po

cichu. — Co tam znów kombinujecie? — zainteresowałem się. Odpowiedział mi ten w czerwonej czapeczce, czyli domniemany Jacek. — Panie Pawle, może jednak zostalibyśmy do jutra? I tak pan musiał zapłacić za cały domek. Miejsca nie brakuje, szkoda tracić pieniądze. — Co panu szkodzi? — naciskał Maciek. — Nie i jeszcze raz nie! — pozostałem głuchy na ich argumenty. —

Czemu mnie okłamaliście? — Okłamaliśmy? — zrobili oburzone miny. — Kiedy pana okłamaliśmy? Wyjaśniłem, że nie wierzę w bajeczkę o niedobrym kierowcy, który nie chciał zabrać Jima. — Celowo nie wsiedliście do autobusu. Prawda? — naciskałem. Nie zaprzeczyli. — Czemu nie pojechaliście do Suwałk?

— Bo pan też nie jest z nami szczery... Nie wiem, na ile skutecznie, ale próbowałem udawać niewiniątko. — Może będziecie zatem tacy łaskawi — przybrałem ironiczny ton — i powiecie, kiedy byłem z wami nieszczery? Za chwilę, przekonałem się, że nie doceniłem bliźniaków. — Pan wcale nie zrezygnował z poszukiwania depozytu Paca — zarzucił Jacek.

— Pan wie, gdzie jest oko cyrkla — dodał Maciek, a później obaj przypuścili zmasowany atak: — Prawda, że pan wie? Wahałem się, co odpowiedzieć, ale zostałem postawiony pod ścianą. — Wydaje mi się, że wiem — przyznałem. — Zaznaczam, że to tylko przypuszczenia. Mogę się mylić. — Hurraa! — zakrzyknęli. — Nigdzie nie jedziemy. Zostajemy z panem!

I co miałem zrobić? Siłą nie wepchnę ich do autobusu. Przewidywałem z tego powodu perypetie, lecz zgodziłem się, żeby zostali do jutra. Postawiłem

jednak warunek: — Nic nie zrobicie na własną rękę. Co powiem, to święte. Obiecujecie? Obiecali, ale czy mogłem im do końca wierzyć? Uradowani pobiegli po swoje plecaki. Jim też miał zadowoloną minę. W domku były cztery łóżka,

więc jedno natychmiast zaanektował dla siebie. Wieczorem na polu namiotowym rozpaliliśmy ognisko. Oddalenie ośrodka od Biebrzy miało swoje zalety, bo nie było komarów. Siedzieliśmy sami. W domku zajmowanym przez Milady i jej ekipę cały czas świeciło się światło, ale żadna z pań nie złożyła nam wizyty. Zjedliśmy upieczone na patyku kiełbaski, a ja opowiedziałem bliźniakom o swoich przypuszczeniach związanych z okiem cyrkla. O północy

zamierzaliśmy wyruszyć. Przyszedł czas na ostateczną rozgrywkę. Zastanawiałem się, jak będzie wyglądał jej finał. Z mapy wynikało, że należy cofnąć się do centrum osady, a następnie skręcić w lewo, w kierunku Krasnoborek. Tak zrobiliśmy. Gdy ruszaliśmy, w domku zajmowanym przez Milady już nie paliło się światło. Sztabin wyglądałby na uśpiony, gdyby nie

pędzące tiry. Współczułem mieszkańcom, przez całą dobę narażonym na hałas i smród spalin. Asfaltówka, na którą zjechaliśmy, była dość wąska, ale zupełnie przyzwoita, prawdopodobnie niedawno załatano co większe dziury w jezdni. Ciągle myślałem o oku cyrkla. Byłem przekonany, że wcześniej wszyscy przyjęliśmy błędne założenie. Miejsce spotkań „braci” nie mogło się mieścić na wyspie.

— To przecież byli poważni ludzie — tłumaczyłem bliźniakom, którzy w towarzystwie Jima ulokowali się na tylnym siedzeniu wehikułu. — Za poważni, żeby wsiadać do łódki i machać wiosłami. Przypuszczalnie przyjeżdżali na koniach, więc musiała być jakaś droga. — I pan myśli, że chodzi o ten półwysep, który widzieliśmy podczas regat z Milady? — Powtarzam któryś raz, że nie jestem pewny. Na Biebrzy jest sporo

półwyspów. Może chodzi o ten, a może o inny. Sprawdzić nie zaszkodzi. Jechałem wolno, bo pilnie wypatrywałem zjazdu w stronę Biebrzy. W lusterku zauważyłem, że mamy za sobą jakiś samochód. Nie wydawało się to dziwne ani podejrzane, pewnie mieszkaniec którejś z okolicznych wiosek wracał do domu.

Późno zauważyłem rozjazd i musiałem ostro zahamować. Znaleźliśmy się na polnej dróżce, wyboistej i z licznymi kałużami po niedawnych deszczach, które jednak dla napędzanego na wszystkie koła wehikułu nie stanowiły poważniejszej przeszkody. Światła w lusterku zniknęły, więc nikt nas nie śledził, na wszelki jednak wypadek wyłączyłem reflektory. Posuwaliśmy się prawie po omacku, bo niewielki sierp księżyca nie był w stanie rozproszyć ciemności. Z moich wyliczeń wynikało,

że jesteśmy nie więcej niż sto metrów od Biebrzy. Wyłączyłem silnik. — Zgodnie z umową zostajecie w samochodzie i nie ruszacie się nawet na krok — przypomniałem bliźniakom. Protestowali, chcieli iść ze mną, ale pozostałem głuchy na ich prośby. — Zostajecie i koniec! Przyjdziecie, jak was zawołam. Celowo nie zapalałem latarki, więc co parę kroków grzęzłem w kałużach. W duchu przeklinałem swoją głupotę.

Mogłem przecież włożyć solidniejsze buty, adidasy niekoniecznie nadawały się do spacerów po trzęsawiskach. Charakterystyczny zapach wody i butwiejących roślin uprzedził mnie, że jestem blisko rzeki. Późniejsze wydarzenia potoczyły się szybko. Pomimo mroku nie miałem wątpliwości, ze trafiłem na półwysep, który widzieliśmy kilkanaście godzin wcześniej. Poza tym czekały mnie same niespodzianki. Najpierw

zorientowałem się, że półwysep jest zryty jak kartoflisko, na którym grasowało stado dzików. Następnie zauważyłem ukrytą w trzcinach łódź, co oznaczało, że nie tylko my wybraliśmy się na nocną wycieczkę. Ktoś zrobił to przed nami, nie wiedziałem tylko, gdzie ten ktoś teraz się podziewa. Podziewał się pod ziemią, o czym się przekonałem, gdy prawie potknąłem się o odsuniętą na bok żeliwną klapę. Ziejący obok niej otwór prowadził do miejsca spotkań braci i,

przynajmniej taką miałem nadzieję, do rzeczy naycennieyszej. Zatrzymałem się i nasłuchiwałem. Z podziemia dochodził szmer przyciszonej rozmowy, ale słów nie potrafiłem zrozumieć. Zajrzałem do otworu, z którego pełgało przyćmione światełko. W dół prowadziło kilka kamiennych schodków. Zszedłem po nich najciszej jak potrafiłem. Nisko sklepione pomieszczenie, obmurowane jasną cegłą, miało nie więcej niż dwadzieścia metrów

kwadratowych. Pod przeciwległą ścianą paliła się świeca, a dwie sylwetki, odwrócone do mnie plecami, bezskutecznie zmagały się z wiekiem metalowej skrzyni.

— Dobry wieczór! — powiedziałem. — Jak to miło znów spotkać znajomych. Tamci zerwali się jak oparzeni i wybałuszyli na mnie oczy.

— Dobry wieczór, pani Alino! Dobry wieczór, panie Bernardzie — powtórzyłem. Tak, to byli Misiaczek i jego Żabcia. — Ccccoo pan tu robi? — grubasowi plątał się język, a jego żona ze strachu nie potrafiła wykrztusić ani słowa. — Szukam depozytu hrabiego Paca, ale państwo chyba już go znaleźliście. Tym lepiej. Zaoszczędzę sobie niepotrzebnej fatygi. Misiaczek nadspodziewanie szybko

zdołał się opanować. — Tak, znaleźliśmy i panu nic do tego. Skarb jest nasz. Wyprowadziłem go z błędu. Poinformowałem, o czym zapewne doskonale wiedział, że znalezisko należy do Skarbu Państwa. — Pewnie możecie liczyć na jakąś nagrodę. Akurat wystarczy na mandaty za dewastowanie parku narodowego i niszczenie zabytkowej budowli — dodałem nie bez złośliwości.

Mowę odzyskała również pani Alina. — A co pan nam zrobi? Zatrzyma tutaj siłą? — Nie mam takiego zamiaru. Od tego są odpowiednie instytucje. Bernard doszedł do wniosku, że jeszcze nie wszystko jest stracone. — Nie zdążyliśmy otworzyć skrzyni i nie wiemy, co jest w środku, ale możemy to zaraz zrobić i podzielić na trzy części. Jedna dla pana, reszta dla nas — zaproponował. — To chyba uczciwy interes?

Przecząco pokręciłem głową. — Nie interesuje mnie taki biznes. — Dobrze, niech będzie po połowie. Nasza strata — biadał Misiaczek. — Zgadza się pan? — Nie zgadzam się. — Z pana Pawła jest nieużyty człowiek — podsumował grubas. — Trudno. Bierzemy skrzynię — zwrócił się do Żabci — i znikamy. — Zadzwonię na policję — uprzedziłem.

— A dzwoń pan, gdzie chcesz — zdenerwował się grubas. — Nie ma świadków. Będzie słowo przeciw słowu. Miał sporo racji. Jeśli nie zostanie zatrzymany na gorącym uczynku, trudno będzie mu cokolwiek udowodnić.

— Znajdą się i świadkowie — usłyszałem za sobą męski głos. — A w dodatku będzie ładne zdjęcie — całe

pomieszczenie wypełnił jaskrawy błysk flesza. Drgnąłem i gwałtownie odwróciłem głowę. Z aparatem fotograficznym w ręce i w czarnym cylindrze na głowie do piwnicy schodził człowiek, którego nazywałem Mefistofelesem. Nie wyglądał na zdziwionego, więc pewnie wcześniej przysłuchiwał się naszej rozmowie. Chwilę później w pomieszczeniu zrobiło się tłoczno jak w miejskim

autobusie w godzinach szczytu. — Tutaj jest ten skarb? — Milady wkroczyła w towarzystwie Magdy i obu wnuczek. Wyjaśniła się więc zagadka samochodu jadącego za wehikułem. Milady musiała mnie śledzić, odkąd wyruszyłem z „Biebrzańskiej Ostoi” . Gdy skręciłem w polną drogę, pewnie zatrzymała się na kilka minut i dlatego nie widziałem w lusterku reflektorów. Głośne szczekanie oznajmiło nadejście

kolejnych gości. Bliźniacy, oczywiście, nie posłuchali mojego polecenia i nie zostali w samochodzie. — To jest depozyt hrabiego Paca? — roziskrzonymi oczami wpatrywali się w metalową skrzynię. Misiaczek i Żabcia stali bezradni, przytłoczeni zamieszaniem. — To my chyba już pójdziemy — powiedział wreszcie grubas. — Jeszcze chwileczkę — powstrzymałem go. — Najwyższa pora, żeby

wszyscy poznali tajemniczego Alberta. Skierowało się na mnie wiele par zdziwionych oczu. Milczałem chwilę, żeby wzmóc napięcie. Cóż, samokrytycznie należałoby przyznać, że czasami bywałem próżny i lubowałem się w efekciarskich sztuczkach. — To jest Albert! — wskazałem dłonią Misiaczka i Żabcię. — To jest Albert w dwóch osobach — kontynuowałem. — „Al” jak Alina, „Ber” jak

Bernard i „T” jak Truchan. — To tak jak Gruppenführer Wolf — któremuś z bliźniaków przypomniał się ostatni odcinek „Stawki większej niż życie” , w którym czterech hitlerowskich oficerów od pierwszych liter swoich nazwisk stworzyło postać nieistniejącego generała. — Tak jak Gruppenführer Wolf — potwierdziłem. Misiaczek i Żabcia wyszli ze spuszczonymi głowami. Dogoniłem ich,

gdy wsiadali do łódki.

— Czego pan jeszcze chce? — burknął niechętnie Bernard. — Wystarczająco narobił pan kłopotów. — Chciałbym, żeby tych kłopotów było mniej — odpowiedziałem i obiecałem, że ukryję ich rolę w poszukiwaniu skarbu, nie będą więc musieli odpowiadać za niszczenie przyrody w

parku narodowym ani za dość bezpardonowe postępowanie z zabytkami. — Pod jednym warunkiem — zastrzegłem. — Nie będzie już Alberta i podejrzanych interesów z dziełami sztuki. — Będę musiał się zastanowić — odparł grubas. Wróciłem do piwnicy, gdzie wszyscy ciągle stali wokół metalowej skrzyni. Bliźniacy odwołali mnie na bok.

— Przypomnieliśmy sobie, kim jest Mefistofeles. Rzeczywiście, widzieliśmy go w telewizji. — Ja też go widziałem i przypomniałem sobie.

ZAKOŃCZENIE Była połowa sierpnia. Ołowiane chmury majestatycznie sunęły nad Krakowskim Przedmieściem, zapowiadając ulewę. Siedziałem w swoim

biurowym pokoiku, piłem kawę, gdy zadzwoniła sekretarka ministra. Poinformowała, że wreszcie został przygotowany specjalny dyplom dla Emilii Piątkowskiej z podziękowaniami za odnalezienie depozytu hrabiego Paca. Do mnie należało ustalenie terminu spotkania, które miało mieć uroczystą oprawę i na które zostaną zaproszeni dziennikarze. Tak, to nie pomyłka. Dyplom był

przeznaczony dla Milady, bo w oficjalnych dokumentach, o co zadbałem, ona figurowała jako znalazczyni skarbu. Uznałem, że dama z wąsem zasłużyła na taki gest, bo to przecież ona była właścicielką listu Brzostowskiego do Paca, od którego wszystko się zaczęło. Próbowałem teraz skontaktować się z panią Emilią, lecz jej telefon milczał. Powróciły natomiast wspomnienia.

Duchem znów byłem na nadbiebrzańskim półwyspie, w śmierdzącej stęchlizną i wilgocią piwnicy, znów wszyscy staliśmy nad metalową skrzynią z tajemniczą zawartością. — Na co czekamy? — niecierpliwili się bliźniacy. — Przyniesiemy z samochodu jakieś narzędzia i otwieramy. Już byli przy wyjściu, lecz ich zatrzymałem. — Nie będziemy otwierać. Trzeba

poczekać do rana i ściągnąć konserwatora zabytków. Musimy też powiadomić dyrekcję parku, bo to ich teren. Jacek i Maciek byli rozczarowani, Milady też skrzywiła się, jakby ktoś jej kazał zjeść cytrynę. — Naprawdę musimy czekać? — zapytała. — Przecież możemy powiedzieć, że skrzynka już była otwarta. — Lepiej poczekajmy — poparł mnie

Mefistofeles. — Ten Albert w dwóch osobach wystarczająco tu narozrabiał. Do rana było jeszcze daleko, a ktoś musiał pilnować skrzynki. Zgłosiłem się na ochotnika, dołączył do mnie Mefistofeles.

— My też zostajemy — natychmiast oznajmili bliźniacy. — I Jim zostaje!

Co miałem zrobić? Musiałem się zgodzić. Milady ze swoimi towarzyszkami postanowiła pojechać do „Biebrzańskiej Ostoi” , lecz zapowiedziała, że wróci z samego rana. Spędzenie reszty nocy w mrocznej piwnicy stanowiło wątpliwą atrakcję. Na szczęście, po Misiaczku i Żabci zostało kilka świec, więc nie musieliśmy siedzieć w ciemnościach. Wziąłem jedną do ręki i metr po metrze obszedłem całe pomieszczenie.

— Coś pan odkrył? — zainteresował się Mefistofeles. — Przypuszczam, że kiedyś była to krypta pod kaplicą. Mogę się mylić, nie jestem aż takim fachowcem, ale prawdopodobnie zbudowano ją w drugiej połowie XVIII wieku. Kaplicę, jak głosi legenda, zniszczyli rosyjscy żołnierze ścigający napoleońską armię. Krypta ocalała i służyła jako miejsce spotkań wolnomularzy. — Pewnie tak było — zgodził się ze

mną Mefistofeles, poprawiając na głowie swój nieodłączny cylinder. Bliźniacy chcieli coś powiedzieć, lecz ich uprzedziłem. — A właśnie, panie Krzysztofie — zwróciłem się do Mefistofelesa. — Może pan zdradzić, co teraz pan pisze? Nie ukrywał zdziwienia. — Pan wie, kim ja jestem? Wprawdzie od niedawna, ale wiedziałem. Wiedzieli również bliźniacy.

Krzysztof był pisarzem, twórcą postaci komisarza Mącika i autorem popularnych powieści kryminalnych. Rzeczywiście, jak sam mówił, mieszkał w Tarnowie. Mniej więcej w tym samym czasie przypomnieliśmy sobie, że widzieliśmy go w telewizyjnym magazynie kulturalnym, gdy promowano jego nową książkę. — Powinienem pisać, bo mam umowę wydawniczą i terminy gonią. Nie piszę — uśmiechnął się — bo nie mam

pomysłu. Zrobiłem sobie krótki urlop, wyskoczyłem nad Biebrzę. Miałem nadzieję, że tutaj coś mi przyjdzie do głowy. No, i przyszło. To głównie wasza zasługa. — Napisze pan o skarbie hrabiego Paca? — dociekali bliźniacy. — Napiszę. O was też napiszę. Zainteresowało mnie, dlaczego Mefistofeles śledził Misiaczka i Żabcię, bo nie wątpiłem, że w ten sposób dzisiejszej nocy znalazł się na półwyspie.

— Jak wiecie, pływałem nocami kajakiem i próbowałem łowić ryby. Parę dni temu przypadkowo zobaczyłem, jak Bernard z łopatą buszował na takiej niewielkiej wyspie. Nie zauważył mnie, a ja zainteresowałem się, czego on może szukać. Od tej pory starałem się go obserwować. Zapytał mnie, czy podejrzewałem grubasa. Nie podejrzewałem aż do wczorajszego popołudnia.

— Uważałem Misiaczka za niegroźnego dziwaka. Myślałem, że w nieskończoność będzie uganiał się za mitycznym sumem. Dlatego zdziwiło mnie to, co powiedział na plaży w Sztabinie. Powiedział, że wypływa na całą noc i na tym koniec. Jak nie złapie, to wraca do domu. Jakoś to do niego nie pasowało. — A skąd — zainteresowali się bliźniacy — dowiedział się o półwyspie?

Odpowiedź wydawała się prosta. Misiaczek w swojej łodzi zwiedził chyba wszystkie zakamarki Biebrzy pomiędzy Krasnymborem a Sztabinem. Wcześniej czy później musiał trafić na półwysep. Skojarzył go z okiem cyrkla w liście Brzostowskiego tak samo, jak zrobiłem to ja. Czas w piwnicy ciągnął się jak guma do żucia. Próbowałem trochę się zdrzemnąć, ale ziąb za bardzo dawał się we znaki. Wreszcie doczekaliśmy się poranka, słońce zaczęło przygrzewać i

mogliśmy wygodnie rozciągnąć się w trawie. Zaraz po ósmej zadzwoniłem do delegatury Służby Ochrony Zabytków w Suwałkach. Akurat pojawiła się Milady ze swoją gromadką. Wyglądała na zmęczoną, ale i tak jej zazdrościłem, bo przynajmniej część nocy spędziła w wygodnym łóżku. Konserwator z dwoma pomocnikami przyjechał terenowym autem dopiero w południe. Był to mężczyzna w wieku przedemerytalnym. Sprawiał

wrażenie wyjątkowego formalisty. Uważnie obejrzał moją legitymację. — Chyba prawdziwa — orzekł, ale nie stał się przez to ani odrobinę bardziej sympatyczny. Na każdym kroku podkreślał, że on tu jest najważniejszy. Obejrzał piwnicę, też uznał, że to była kiedyś krypta i że wybudowano ją w XVIII wieku. Następnie kazał skrzynkę załadować do samochodu. — Trzeba otworzyć. Chcemy zobaczyć, co jest w środku —

zaprotestowała Milady.

— Nie będzie żadnego otwierania. Zabieram skrzynkę do Suwałk — burknął konserwator. Odjechali bez pożegnania. Gdy samochód zniknął za zakrętem, Milady nie wytrzymała: — Okropny typ! To nie konserwator, tylko konserwa. W dodatku przeterminowana. Skąd się biorą tacy ludzie?

Dopiero więc kilka dni później dowiedziałem się, co zawierał depozyt hrabiego Paca. Przeważały zniszczone przez wilgoć banknoty o wysokich nominałach z czasów Królestwa Kongresowego, było też sporo złotych i srebrnych precjozów. Jednak prawdziwy rarytas stanowiły bite podczas Powstania Listopadowego dukaty, wzorowane na holenderskich, ale uzupełnione o niewielkiego orzełka na awersie. Była ich równa setka. Sprawdziłem, że na aukcjach osiągały

cenę nawet 9 tysięcy złotych za sztukę. Wszystko to Ludwik Michał Pac chciał przeznaczyć na walkę z zaborcą, gdy nadarzy się kolejna okazja. Stało się inaczej i skarb prawie dwa wieki przeleżał w piwnicy na bagnach... Ktoś zapukał do drzwi mojego biurowego pokoiku. Przyniesiono korespondencję. Zacząłem od zaadresowanej do mnie dużej, białej koperty. Na odwrocie nie było nazwiska nadawcy. W środku, wsunięty między

dwie tekturki, znajdował się pergaminowy arkusik. Oryginał listu Brzostowskiego do Paca: Rzecz ową, naycennieyszą ukryję, gdzie Bobra znak cyrkla robi, gdzie na zgubę Bobrana kaplica stała y gdzie Braci naszych mieysce spotkań. Znasz Hrabyo to mieysce... . Cieplej niż kiedykolwiek pomyślałem o Milady. Mogła przecież sprzedać list za całkiem niemałe pieniądze. Kolorową widokówkę ze Szwecji

wysłała Magda, której w Sztabinie, zgodnie z obietnicą, kupiłem bukiet róż. Pisała, że podjęła decyzję i właśnie załatwia formalności niezbędne, aby od nowego roku akademickiego podjąć studia na uniwersytecie w Uppsali. I jeszcze jeden list, który przeczytałem wyjątkowo uważnie. Miałem przeczucie, że zapowiada on nową przygodę, ale o tym już innym razem.

SPIS TREŚCI

113 Pan Samochodzik i DEPOZYT HRABIEGO PACA _________________________________ 1

WSTĘP _________________________________ 3

ROZDZIAŁ 1 _________________________________ 9 KOBIETA Z WĄSAMI • PROPOZYCJA MILADY • TAJEMNICZY LIST • W POSZUKIWANIU MIERNIKA • BIWAK NAD MAMRAMI • W LEŚNEJ

SAMOTNI • SPOTKANIE Z KŁUSOWNIKAMI • PAC I BRZOSTOWSKI •

WYNAJMUJĘ TRATWĘ • ZAŁOGA W KOMPLECIE _________________________________ 9

ROZDZIAŁ 2 _________________________________ 33 NOCNE HAŁASY • SPACER PO LIPSKU • NOWY ZAŁOGANT • BANDERA NA MASZCIE • LEGENDA O TOPIELICY • MEFISTOFELES W

KAJAKU • W RUINACH PAŁACU • GDZIE JEST JIM? ______________________ 33

ROZDZIAŁ 3 _________________________________ 51 UCIEKAMY PRZED BURZĄ • CZARNA BANDERA • DZIEWCZYNY NA BAGNACH • PRZYPŁYWA GRUBAS • NAPOLEOŃSKI SZWOLEŻER • POJEDYNEK Z KSIĘCIEM • NAGROBEK W TURCJI • INTRUZ W TRZCINACH ____ 51 ROZDZIAŁ 4

_________________________________ 67 POBUDKA O SZÓSTEJ X DZIENNIK POKŁADOWY • „TATUOWANIE” BLIŹNIAKÓW • GŁAZ KONTRA BATALION • WNUCZKI MILADY • „ROZGRZEWKA” PRZED MECZEM • SĘDZIA NA DESKACH • FERALNY

REMIS • „KWALIFIKATOR” Z PZPN _________________________________ 67

ROZDZIAŁ 5 _________________________________ 97

PRZEKUPNY JIM • ZNOWU MAGDA • WIELKI SUM • PROPOZYCJA MILADY • KIM JEST ALBERT? • BOBRAN — DIABEŁ Z BAGIEN • ZAGINIONY PROFESOR • WE WŁOŚCIACH HRABIEGO BRZOSTOWSKIEGO __ 97

ROZDZIAŁ 6 _________________________________ 113 DWA KOŚCIOŁY • ADOLF KWIATEK OPOWIADA • KLĘSKA BOBRANA • WŁAMANIE DO KRYPTY • MISIACZEK RUSZA NA ŁOWY • UMOWY NIE BĘDZIE •

RZECZPOSPOLITA SZTABIŃSKA • KTO BYŁ

MASONEM? _________________________________ 113

ROZDZIAŁ 7 _________________________________ 133 ŚWIATŁO NA BAGNACH • JIM NA TROPIE • OCALONY PROFESOR • OFIARA WIELKIEJ RYBY • CO PIJĄ PIRACI? • MISTRZ MISIACZEK • DOBRE ŚNIADANIE • „KRET” NA WYSPACH • PAMIĄTKOWA FOTOGRAFIA

• LENISTWO ZWYCIĘŻYŁO • CZYTAMY GAZETY • DUKATY BOBRANA _______________________________ 133

ROZDZIAŁ 8 _________________________________ 153 ROSÓŁ Z KURCZAKA • ZAPROSZENIE NA GRILLA • FANTAZJA BLIŹNIAKÓW • Z DZIEJÓW WOLNOMULARSTWA • OKO CYRKLA • KOLACJA U MISIACZKA • NIEOCZEKIWANA PROPOZYCJA •

RUM

NA ZGODĘ _________________________________ 153

ROZDZIAŁ 9 _________________________________ 171 NOCNE CZUWANIE • „KRET” NA WYSPIE • CZARNY CYLINDER • BUKIET DLA MAGDY • ŁOWCA REKINÓW • CO UKRYŁ PAC? • SŁAWNY MISIACZEK • TELEFON OD PROFESORA • TAJEMNICE MILADY _____________ 171

ROZDZIAŁ 10 _________________________________ 191 KOMARY ZAATAKOWAŁY • MEFISTOFELES W TELEWIZJI • SŁODKI SMAK ZEMSTY • PROPOZYCJA PROFESORA • PRZEGRANE REGATY • NA PLAŻY W SZTABINIE • KŁAMSTWO BLIŹNIAKÓW • TAJEMNICA

PÓŁWYSPU • ZDEMASKOWANY ALBERT _________________________________ 191

ZAKOŃCZENIE _________________________________ 209

SPIS TREŚCI _________________________________ 213