1.Katherine Pancol--Muchachas

Dla Sylvie Genevoix

„Prawdziwy duch rewolucji polega na szukaniu szczęścia w doczesnym życiu”. IBSEN

– Ależ ludzie są brzydcy! – wzdycha Hortense, poprawiając lornetkę przed nosem. – Trudno się dziwić, że mam takie powodzenie... Ma na sobie soczyście zielony kardigan, czerwone dżinsowe cygaretki i baleriny w czarno-białą kratę, obserwuje przechodniów rozparta we wnęce okiennej salonu. – Są szarzy, starzy, szczerzą się, skrzeczą i jeżą, zgryźliwe zrzędy... Gary leży na łóżku ze słuchawkami na uszach i wybija takt wielkimi stopami. Jedna skarpetka czarna, druga czerwona. Raz, dwa, trzy, cztery, pauza ćwierćnutowa, pięć, sześć, siedem, osiem, pauza ćwierćnutowa, triola, pauza ósemkowa, dziewięć, dziesięć. – Albo – ciągnie Hortense – są jak mięczaki, ciągną się w prawo, w lewo, długie smutne strzępy włóczące się bez celu. Gary się przeciąga. Ziewa. Mierzwi dłonią włosy. Jego cytrynowożółta koszula Brookes Brothers wysuwa się ze spodni uszytych z przetartego aksamitu. Odsuwa słuchawki i jego spojrzenie pada na Hortense, rozkoszną czarownicę o ciekawskim nosku, długich kasztanowych włosach pachnących ziołowym szamponem Kiehl’sa, którego używa dwa razy w tygodniu i którego nie pozwala mu pożyczać, bo „widziałeś przecież, ile kosztuje!”, chowa go więc pod rękawicą w kabinie prysznicowej albo za muszlą klozetową. Gary i tak zawsze go znajduje. Do czy cis? zastanawia się, marszcząc brwi. Otwiera partyturę, żeby się upewnić. – Wszyscy ubrani w brązy, szarości i czernie. Żadnych czerwonych guzików ani zielonego szalika! Krzesła, mówię ci, po prostu krzesła. Armia krzeseł, które drżą w oczekiwaniu na zadek szefa. Wiesz co, Gary? Ci ludzie są w żałobie. Stracili nadzieję. Idą ulicą, bo kazano im wcześnie wstać, wsiąść do pociągu albo do metra, udać się do biura i kiwać głową przed wypomadowanym lalusiem, który służy im za zwierzchnika. Odmawiam bycia krzesłem! – Nie jesteś przypadkiem głodna? – pyta Gary, zamykając partyturę i mrucząc: „Cis, właśnie tak, cis, mi, re, fa, re, do”. – Odmawiam bycia krzesłem, chcę być wieżą Eiffla. Chcę wynaleźć strój, który rośnie, wyciąga się ku niebu. „Prostota jest szczytem wyrafinowania”. To będzie mój slogan. – Leonardo da Vinci wpadł na to przed tobą. – Jesteś pewien? – dziwi się, stukając balerinką w drewnianą skrzynię, na której siedzi. – To ja ci podszepnąłem to hasło wczoraj wieczorem. Zapomniałaś? – Trudno! Podkradam mu je. Nadeszła moja pora, Gary. Nie chcę być ani dziennikarką, ani attaché prasowym, ani pokorną stylistką w sieciówce, chcę tworzyć, wymyślać... Narzucić swoją markę. – Przerywa. Pochyla się naprzód, jakby dostrzegła na ulicy okaz elegancji, lecz po chwili prostuje się rozczarowana. – Żeby odnieść sukces w tym zawodzie, trzeba mieć fioła. Nosić przy sobie manierkę z koksem,

bufiaste spodnie, zarękawki w zebrę, odblaskowe getry... Ja nie jestem świrem. – Nie jesteś głodna? – pyta ponownie Gary, przyjmując zamyśloną pozę mężczyzny wspartego na łokciu. Przed oczami staje mu wnętrze herbaciarni w Neue Galerie przy Piątej Alei. Café Sabarsky. Lubi to przytulne miejsce, boazerie, okrągłe stoliki o marmurowych blatach i stary czarny fortepian Yamaha, który nudzi się w kącie. Rozszyfrowywanie partytury pobudziło mu apetyt. Jest głodny. – Głodna? – powtarza Hortense rozkojarzona, jak gdyby pytał ją, czy nie ma w planach adopcji kakadu z żółtym czubem z Oceanii. – Umieram z głodu, mam ochotę na tartę z karmelizowanymi jabłkami i bitą śmietaną. Chcę iść do Café Sabarsky. Tak tam wygodnie, przytulnie, słodko, wokół mnóstwo apetycznych ciasteczek, siwowłosych staruszków, staromodnych bibelotów, talerzy ze srebrnym brzegiem i grzecznych dzieci, które siedzą prosto i nie wrzeszczą. Hortense wzrusza ramionami. – Jestem utalentowana, bystra, mam dyplom z Saint Martins, pokazałam, co potrafię, u Gapa i u wielu innych. Brakuje mi pieniędzy i protekcji... po prostu bogatego męża. Nie mam bogatego męża. Chcę bogatego męża. Przebiega wzrokiem pomieszczenie, jak gdyby ów bogaty mąż siedział ukryty pod łóżkiem albo za komodą. – Zastanawiam się, czy wziąć tartę z jabłkami czy schwarzwälder kirschtorte. Waham się. – A gdybyś tak sprzedał klejnoty rodzinne... – I gorącą czekoladę po wiedeńsku. Z dużą ilością śmietany. – Odszukam twoją babkę. – Babka jest straszną sknerą. – Przystawię jej pistolet do srebrnej skroni. – Gorąca gęsta czekolada z bitą śmietaną i schwarzwälder kirschtorte. Wielkie czekoladowe ciasto z wiśniami. Bierz płaszcz. Wypełnia polecenie. Kiedy Gary jest głodny, staje się głuchy na wszystko. Hortense rzuca po raz ostatni okiem na manekina na kółkach, na którym upięty jest model sukni. Trzy tygodnie pracy. Misterne marszczenie otwiera się wachlarzem w pasie i rozpływa na wysokości kolan. Ciasno opięta klatka piersiowa, zręcznie ukryte biodra, gibka tajemnicza sylwetka. Prostota to szczyt wyrafinowania. Bosko! – Co sądzisz o moim najnowszym modelu? – Jeszcze się waham. Czeka z bijącym sercem na werdykt. Gary jest zawsze jej pierwszym jurorem. Tym, któremu chce się przypodobać. Dla którego mobilizuje wszystkie siły. Uczą się razem, dorastają razem, ona go zadziwia, on ją zadziwia, nigdy się sobą nie męczą.

Gdy ona kładzie na nim dłoń, jakby zaznaczając swoją własność, on odsuwa ją lekkim ruchem ramienia i ostrzega spojrzeniem, tylko nie to, Hortense! Nie to! Pozwól mi oddychać. A kiedy on zbliża się zanadto do niej zajętej przelewaniem pomysłu na papier, ona odpycha go, pomrukując. On mówi: w porządku, zrozumiałem, wpadnę później. Nie martwią się, przecież spotkają się wieczorem w wielkim łóżku, gdzie ich ciała rozpalą pieszczoty. Potrafią tak dobrze je przeciągać, tak długo, aż któreś w końcu poprosi o łaskę. Gary zawsze wygrywa, Hortense jest niecierpliwa i zachłanna. Z nikim innym nie mogłabym tak żyć. Jego muzyka fortepianowa ożywia moje modele, dźwięki Schuberta, Bacha i Mozarta wyznaczają rytm i nadają kształt moim rysunkom. Czeka, aż padną odpowiednie słowa. Gary zawsze starannie je dobiera, używa precyzyjnych określeń. Mówi: nieoczekiwany wypadek, nieszczęśliwy traf, zrządzenie losu, nieprzewidziane okoliczności – w zależności od powagi sytuacji. Uczy ją pogłębiać swoje myśli. Ale też... powstrzymuje ją, kiedy mówi zbyt szybko i opowiada byle jak. Kiedyś po długim namyśle znalazła definicję miłości, która pasowała do nich jak ulał, jak rękawiczka spod igły wielkiego krawca. Miłość, oznajmiła mu, kiedy szykował kawę, jest wtedy, kiedy dwie osoby się kochają, każda potrafi żyć własnym życiem, a mimo to decydują się być razem. To nasza historia. Odetchnęła z ulgą, on ją objął i potoczyli się na wielką wygniecioną kanapę, która stanowi granicę ich dwóch królestw: muzyki i krawiectwa. Wykwintnego krawiectwa, poprawia Hortense, marszcząc nos. – A gdyby tak... – mówi Gary. – Unieść nieco bryty spódnicy? – A gdyby tak... skusić się na zitronenschnitte? Jest puchata, krucha, a cytryna nie drażni zębów. Waham się... Na co ty masz ochotę? – Na nic – rzuca zraniona. – Będę patrzyła, jak jesz, i rozmyślała o plisach. Może powinnam lekko poluźnić talię... Albo nie. – Mówisz to za każdym razem, a potem zamawiasz stosy ciastek, które pochłaniasz do ostatniego okruszka. Zmiatasz wszystko z talerza, mówisz z pełnymi ustami i jesteś idealnie odpychająca, Hortense Cortès. – To dlatego, że postanowiłam nie utyć. Chodzi o strategię. Jestem silniejsza niż kalorie. Terroryzują wszystkie dziewczyny na ziemi, więc nimi gardzę. A one się obraziły i po prostu mnie unikają. – Wkładaj płaszcz, w parku wieje. Pójdziemy na piechotę, żeby się rozruszać. – Maxime Simoëns miał własny dom w wieku dwudziestu dwóch lat... – Weź rękawiczki, szalik i czapkę. Zostaw suknię i szpilki. Mój brzuch rządzi, musisz go słuchać, kobieto! Kiedy walcząc z wiatrem, idą przez park, Hortense trzyma się ramienia Gary’ego. On

stawia wielkie kroki, ona drepcze u jego boku. On marszczy brew, szukając harmonii, która mu umknęła. Ona poprawia szpilki na manekinie. On szuka akordu z dwoma szesnastkami, ona nie jest już pewna swojego upięcia. Błądzą myślami, nie zwracając uwagi na biegaczy, wiewiórki, trawniki i wzgórza, na grających we frisbee, sprzedawców precli i kiełbasek, na zjeżdżalnie i piłki. Jest zima: Central Park jest brązowy i łysy. Wcale nie przypomina parku z kartek pocztowych kupowanych przez turystów. Drzewa się kołyszą, gałęzie drżą, wiatr wieje i maluje czerwienią nosy, oni nic nie widzą. Tylko Hortense mówi na głos. Jakby odprawiała egzorcyzmy nad tym dziwnym uciskiem w brzuchu, który ją paraliżuje i ciągnie w dół. Każdego ranka budzi się ze ściśniętym żołądkiem. Nie umie tego nazwać, nie wie, do czego to przyrównać. Węzeł, który rozrywa ją na pół i rzuca w otchłań lęku. A jeśli życie ucieka jej między palcami? Do tej pory żyła w biegu, w kolorowym filmie, ale od pewnego czasu walczy z przygnębiającą szarzyzną. Może straciła swoją szansę? Jest już właściwie stara. Dwadzieścia trzy lata to początek końca, śmierć komórek, zanikanie neuronów, tak jest napisane we wszystkich książkach na temat wiedzy o życiu. Sama już nie wie, w którą iść stronę. Niedługo skończą jej się oszczędności. Nawija na palec kosmyk włosów, nachyla się, nie puszczając ramienia Gary’ego, zrywa źdźbło suchej trawy, odgarnia włosy, wsuwa w nie trawkę, upina wyrafinowany kok, wraca do swoich myśli z odsłoniętym czołem i smukłym, pełnym wdzięku karkiem. Zmylić wszystkich. Nie wyglądać na niezdecydowaną. Zignorować kulę w brzuchu. Przejść do czynu. Działanie rozgromi strach. Przecież zawsze parła naprzód. – Albo... zmienię wszystko. Zmarszczę górę i wyprostuję dół. Ołówkowa spódnica i gorset z dwoma miseczkami ściskającymi piersi, trzy perłowe guziczki na udrapowaniu podkreślającym talię. Co ty na to? Gary słyszy tylko ostatnie słowa i wcale mu się nie podobają. Kulawe kaczki, które kręcąc kuprami, znienacka pojawiają się w jego śnie. Plamy na pięknym marzeniu. Fałszywe nuty. Nienawidzi dysonansu. – Mógłbyś mi odpowiedzieć! – Hortense, proszę cię, szukam nuty... kluczowej nutki, która poprowadzi pozostałe. Jest tu gdzieś niedaleko, już prawie ją wyłuskałem. Pozwól mi ją złapać, a obiecuję, że potem cię wysłucham. – Nie rozumiesz, że kryzys wywraca wszystko do góry nogami? Sprzedaż spada, na produkty tekstylne nakłada się coraz wyższe podatki, marki o tym wiedzą i skupiają się na wartościach pewnych, na spuściźnie, na wizerunku. Muszę się tam wślizgnąć i znaleźć swoje miejsce, zanim będzie za późno. W przeciwnym razie przestanę istnieć, pozostanie mi obrębianie tkanin. Ściska mocniej jego ramię i przyciąga go bliżej siebie, bliżej swojego problemu, w stronę węzła w brzuchu, który ściska ją teraz za gardło.

– W życiu liczy się nie tylko twoja muzyka! – krzyczy. – Powiedz coś, Gary, rozmawiaj ze mną. Przechyla głowę w jego stronę, czuje powiew wody toaletowej zmieszany z zapachem wełny granatowej kurtki. Od jak dawna on chodzi w tej starej kurtce? Nie chce się z nią rozstać. Hortense zna ją od zawsze. Na prawym rękawie odcisnął się ślad jej ramienia. Wczepia się w ten rękaw, tarmosi za niego, Gary się wyswobadza, ona łapie go ponownie. – Muszę wymyślić coś nowego, muszę być innowacyjna. To jedyne antidotum na kryzys. Tylko kreatywność pobudzi rynek. Muszę to znaleźć sama. Czuję się taka samotna, tak bardzo samotna... Gary nie odwraca głowy. Wciąż szuka ostatniej nuty. Mi, sol, la, do, cis... marzenie rozpłynęło się w nicość. Nuta umknęła. Zaciska pięści, zaciska zęby. Odrzuca ruchem głowy koniec szalika, który nasunął mu się na nos. Naciąga rękaw starej kurtki. I jeszcze raz. Szuka ze wszystkich sił. Wściekłość hula w nim niczym wiatr pośród drzew. Cały wrze. Był już tak blisko. Nie mogę się złościć, powtarza sobie, nie mogę się złościć, jeszcze ciągle pamiętam pierwsze nuty. Akord wróci w budzącym poczucie bezpieczeństwa cieple herbaciarni. To jego schronienie. Właśnie tam skomponował pierwszy takt swojego pierwszego koncertu fortepianowego. Dmuchając na bitą śmietanę czekolady po wiedeńsku. Bazgrząc ołówkiem nuty tłoczące mu się w głowie. Zawsze ma przy sobie notes. I miękki ołówek śmigający po papierze. – Więc nic cię to nie obchodzi – upiera się Hortense – nie słyszysz mnie, nie słuchasz, czym ja dla ciebie jestem? Meblem? Błyskotką? Źle dokręconą żarówką? Puszcza ramię Gary’ego. Odsuwa się o krok. Stawia czoło wiatrowi. Znów czuje uścisk zamykający się na żołądku. Nie podda się. Ani skurczowi, ani obojętności Gary’ego. Będzie radzić sobie sama. Zresztą każdy jest w życiu sam. Muszę to sobie wbić do głowy i nie zapomnieć. Sama, sama, sama. No tak, ale co będę robić sama? Piłkę, za którą biegnie zdyszany dzieciak, wysyła kopniakiem w przeciwnym kierunku; chłopiec krzyczy i zaczyna płakać. Dobrze ci tak, zgrzyta zębami. Biegnij i złap ją sobie, to w końcu nie koniec świata! Masz przecież dwie nogi! Dzieciak przestaje płakać i przygląda jej się zdziwiony. – Dlaczego płaczesz? – pyta, opuszczając nauszniki czapki kanadyjskiego trapera. – Nie płaczę. Zmykaj. – Jesteś zła! Jesteś zła i do tego brzydka! Masz patyk we włosach. To ohydne. Hortense wzrusza ramionami i ociera oczy wierzchem dłoni. Odwraca się do Gary’ego, licząc, że wstawi się za nią. Ale już zatrzymał taksówkę i wsiada, nie czekając na nią. – Gary! – woła Hortense, czując napływające łzy. Wyciera je rękawiczkami i jeszcze raz krzyczy: – Gary!

Biegnie w stronę auta. Gary zamyka drzwi. Opuszcza szybę i w chwili gdy samochód rusza, rzuca: – Przykro mi, kochanie, potrzebuję ciszy i spokoju. Zostawiam cię z twoimi plisami. Spacer to najlepszy sprzymierzeniec zbłąkanych myślicieli. Hortense odprowadza wzrokiem czerwone światła oddalającej się żółtej taksówki. Zostawił ją na lodzie w Central Parku. Miał czelność zostawić ją na lodzie w Central Parku. Za kogo on się uważa? Myśli, że skoro jest piękny, uroczy i nonszalancki, to może igrać z uczuciami innych? Pfff... Spodnie ma za krótkie, a buty za duże. Stopy też ma za duże. Włosy za czarne. A zęby za białe. Hortense stoi przez chwilę z opuszczonymi rękami, z kapiącym nosem. Oddycha pełną piersią. Stawia kołnierz, żeby osłonić się przed wiatrem. Dostrzega dzieciaka, który nadal się jej przygląda. Wykrzywia się do niego w okropnym grymasie. Chłopiec odwraca się powoli i rzuca jeszcze na odchodnym: – Widzisz, że jesteś brzydka? Zostawił cię tu jak zgniłego banana. I puszcza się biegiem. W Café Sabarsky jest pusto o tej popołudniowej porze. Piękne próżniacze majętne panie przedłużają sobie porę lunchu, biegając po sklepach, starsi panowie odbywają sjestę, dzieci przykładają się do nauki w szkole, zimny wiatr zniechęcił wszystkich pozostałych. Gary siada przy okrągłym stoliku z białego marmuru, kładzie przed sobą notes i ołóweczek o miękkim wkładzie. Kelner w czarnej kamizelce i długim białym fartuchu przynosi menu i zamierza się wycofać, by pozostawić mu czas do namysłu. – Nie trzeba – mówi Gary zniecierpliwiony. – Wiem, czego chcę. Proszę gorącą czekoladę z dużą ilością bitej śmietany i schwarzwälder kirschtorte. I święty spokój! Ciszę i spokój, które można wypełnić nutami. Boże, ależ Hortense potrafi być irytująca! Czy on ją ciągnie za włosy, kiedy ona szkicuje? Czy całuje ją w szyję, chociaż ma na to wielką ochotę? Kiedy jej pochylony kark woła o pocałunek, a nawet o ugryzienie? Nie. On się cofa i kontempluje. Czeka, aż ona się odwróci, dostrzeże go, przypomni sobie o jego istnieniu. Pamiętasz, jak mam na imię? pyta z uśmiechem z kanapy. Jestem twoim ulubionym kochankiem. Hortense wstaje. Jej pełne wyraźnie zarysowane wargi rozciągają się w marzycielskim uśmiechu. Oczy zmieniają kolor na karmelowy. Gary, Gary Ward, coś mi to mówi... Ma wtedy ochotę wgryźć się w jej usta, ale się powstrzymuje, ona jeszcze ciągle jest w swoim rysunku. Poczeka, aż wróci na ziemię i mu się odda. Nigdy nie czeka w jej zasięgu. Jest łakoma. Uważna i uległa nocą, buntownicza w ciągu dnia. Gdzie ja miałem głowę, wsiadając do taksówki? Zgubiłem nuty i byłem wściekły. One wrócą. Oswojone miękką bielą obrusów, boazeriami na ścianach, skrzypiącą pod butami podłogą. Duch starego doktora Freuda krąży między szarlotkami, górami bitej śmietany,

tartami, herbatnikami, bezami i lukrowanymi ciastkami w poszukiwaniu pacjenta, którego mógłby położyć na swojej sofie. Nie nadaję się na pacjenta, doktorze Freud, żyję w zgodzie ze sobą. Lubię siebie, nie napuszam się ani nie chowam, z nikim się nie porównuję. Moja recepta na szczęście jest prosta: być sobą. Pochowałem ojca, który zapomniał o mnie zaraz po urodzeniu, ale w ramach zadośćuczynienia zostawił mi zamek w Szkocji. Jeszcze nie wiem, co zrobię. Babka wynajęła ekipę rzemieślników, którzy umacniają ściany i dach. Nie można pozwolić, żeby stuletnie zamki popadały w ruinę. Mój ojciec był człowiekiem niedbałym, samotnikiem. Spożywał dużo alkoholu. Tak, prawdą jest, że przyspieszył godzinę swojej śmierci. Czy powinienem czuć się winny, Zygmuncie? Nie sądzę. Spotkaliśmy się z ojcem tylko raz pewnego popołudnia1. Trochę po to, żeby nawiązać nić porozumienia. Po czym dziecko rozpoznaje ojca? Ojca, którego nigdy nie dane mu było poznać? Jeśli zaś chodzi o matkę... Dorastałem przy niej. Była moją jedyną towarzyszką. Moją północą, moim kompasem. Wychowała mnie, powtarzając, że jestem cudem. Nie ma znaczenia, że nie wiem, ile jest jeden plus jeden ani gdzie leżą Nowe Hebrydy. Ale jeśli przypadkiem zachowałem się nieuprzejmie, kopniak w zadek i hop! do pokoju. Nauczyła mnie chronić kobiety i kręcić majonez widelcem. W końcu musieliśmy się rozstać. Bolesne doświadczenie. To z tego powodu uciekłem do Nowego Jorku: zaskoczyłem ją w łóżku z moim nauczycielem fortepianu. Dzisiaj kochamy się czule. Nie czuję się przytłoczony, a ona kocha mnie na odległość, bo mieszka w Londynie. Śmiejesz się? Nie wierzysz? Tak właśnie jest. Idź dalej swoją drogą. W głębi sali jest bar z czarnego drewna z dużymi ekspresami do kawy, z parującym mlekiem, filiżankami do czekolady lub kawy ułożonymi rzędem na ocynkowanej obudowie. Gary rozpoznaje za barem dziewczynę ze swojej szkoły. Jest z tego samego roku co on. Pewnie pracuje jako kelnerka, żeby opłacić studia. Jak ma na imię? Jakoś przedziwnie. Imię greckiej nimfy dla dziewczyny o głowie ryjówki na końcu długiej tyczki. Szczupła, blada, niepewna, o rzadkich czarnych włosach splecionych w chudy warkoczyk, wielkich odstających uszach i nosie wieńczącym spiczasty pyszczek pełen mlecznych zębów. Imię w antycznej spódniczce. Atena, Afrodyta, Persefona? Nie, jakoś inaczej. W zakłopotanie wprawiają jej oczy: wielkie czarne wytrzeszczone oczy, które przywodzą na myśl czujne zwierzę. Przypomina starą pannę rodem z powieści Jane Austin. Taką, która nigdy nie wyjdzie za mąż i popija herbatkę w sypialni, podczas gdy jej siostrzeńcy i siostrzenice paplają w salonie. Jest za młoda na starą pannę. Gdy się jej lepiej przyjrzeć, na niemiłej twarzy zauważyć można uprzejmą obojętność. Jakby mówiła, nie ma mnie, nie patrzcie na mnie, i wcale z tego powodu nie cierpiała. Albo: mam inne sprawy na głowie, proszę nie nalegać. Tak, właśnie tak, stwierdza Gary, ta dziewczyna jest pozbawiona wdzięku, a jednocześnie delikatnie wyprasza cię za drzwi. Pewnie nosi długi brązowy płaszcz zapięty pod samą szyję

i śniegowce. Teraz sobie ją przypominam... Raz w tygodniu studenci Juilliard School grają przed publicznością. Agenci i profesjonaliści wślizgują się na widownię w poszukiwaniu przyszłych talentów. Rozpoznaje się ich po tym, że głośno rozmawiają i hałasują. Tego wieczoru interpretowała pierwszą część Koncertu skrzypcowego D-dur Czajkowskiego. Trzymała całą salę w napięciu. Nie było żadnego skrzypienia krzeseł, żadnego pokasływania, wszyscy wstrzymywali oddech i chłonęli śpiew smyczka z szyjami wyciągniętymi ku greckiej nimfie o mysiej twarzy. Nagle, kiedy smyczek zawisł w locie u szczytu frazy muzycznej, wprawiając przejętą publiczność w uniesienie, gdy czekała na kolejną falę, spojrzenie Gary’ego zatrzymało się na solistce. Stwierdził, że jest piękna, zadziwiająca, wzruszająca. Róż, złoto, kobaltowy błękit i jaskrawa żółć stroju rzucały jej na twarz lśniące refleksy, tworząc mieniącą się aureolę światła. Niekłamana przyjemność rozjaśniała jej oblicze. Oparłszy podbródek o skrzypce, wymieniła brzydką powłokę na pełną wdzięku postać ikony o zaróżowionych policzkach, drżących skrzydełkach nosa, z uniesioną w niemal bolesnym wyrazie jedną czarną brwią, o kącikach ust lekko drgających jakby pod wpływem dzikiej rozkoszy. Grała, odbierając słuchaczom mowę. Zmieniała ich w bezsilne, nieme, skurczone na swoich krzesłach karły. Stropił się. Stłumił w sobie wtedy chęć, żeby wstać, podejść do niej i pocałować ją w usta. Zjeść trochę jej koloru. Wielbić ją i chronić. Wiedział bowiem, że kiedy tylko opuści skrzypce, kiedy zapadnie cisza, powróci jej codzienna brzydota. Zwalonego posągu. Chciał, by utrzymała się w powietrzu unoszona wdziękiem efemerycznej piękności. Chciał być magikiem i przedłużyć cudowny śpiew skrzypiec. Grecka nimfa zrobiła tamtego wieczoru furorę. Wstali, by ją oklaskiwać. Lepiej jej słuchać z zamkniętymi oczyma, zachichotał jakiś student za Garym, kiedy zamilkły skrzypce i dziewczyna ukłoniła się drżąca, lekko przygarbiona, z czerwonymi plamami na szyi i dekolcie. Odwrócił się i spiorunował studenta wzrokiem. Co za dupek! Szkoda, że minęła era pojedynków, natychmiast bym go wyzwał! Jasnowłosy cherubinek o niebieskich oczach wielkich jak spodki peroruje, poklepując się po kieszeniach. Żywa reklama matczynego mleka. Co tu robi ten grubianin? Nie zasługuje na nią. Calypso! Miała na imię Calypso. Jak nimfa zakochana w Odyseuszu. „Siedział u czcigodnej nimfy, arcyboskiej Kalipso. Trzymała go w głębokich pieczarach, chcąc go mieć za małżonka”.2 Córka Atlasa przetrzymywała Odyseusza na swojej wyspie przez siedem lat, po czym z żalem sama pomogła mu zbudować tratwę i spuścić ją na fale. Fa-le. Fa. Fa, do. Mi, sol, la, si, do, cis... Re, fa, la, gis. Tak, to jest to! Gary wyciąga ołówek i układa nuty na pięciolinii. Kiedy ołówek śmiga po papierze, on wyłapuje nuty, porządkuje, całe, połówki, ćwiartki, ósemki, szesnastki. Szczęśliwy, olśniony, uwolniony. Opuścił ziemię. Wzlatuje z wielką torbą nut w ramionach i rozsiewa je po pięcioliniach. Ręka nie nadąża. Kartki notesu

przewracają się zbyt wolno. Wreszcie pochwycił dręczącą go melodię. Która skacze, umyka, zrywa się, a on biegnie za nią. Łapie ją, przytrzymuje i przygniata do ziemi. Ona wyrywa się, udaje, że ucieka, on powala ją i unieruchamia. Z trudem łapie oddech i upuszcza ołówek, jest u kresu sił. Ma ochotę wstać, ucałować kelnera w czarnej kamizelce, który przynosi mu gorącą czekoladę i czekoladowe ciasto zatopione w śmietanie, zwieńczone wisienką. Rzuca się na ciasto, rzuca się na bitą śmietanę i gorącą czekoladę, pożera pierwsze, pochłania drugie. Trzema ruchami widelca wymiótł wszystko z talerza, opróżnił filiżankę i teraz białe wąsy okalają jego uśmiech. Życie jest piękne! Tyle szczęścia w lawinie nut spływających z nieba, a raczej z fal oceanu. Tyle radości i fanfar! Potrzebuję ust do całowania, uszu do wysłuchania, oczu do oglądania odprysków. Hortense! Gdzie jest Hortense? Co robi? Dlaczego jej tutaj nie ma? Powinna dawno już dotrzeć tutaj. Pchnąć drzwi kawiarni, usiąść na czarnym krześle. Wściekła, lecz obecna. Byli już niemal na miejscu, kiedy porzucił ją w parku. Pewnie obrażona rozkopuje teraz stosy zeschłych liści. Ach! Jakże i ja byłbym wściekły na jej miejscu! Rozpiera się na krześle i śmieje się na samą tę myśl. Szuka w kieszeni telefonu, nie znajduje, musiałem zostawić go w domu. Ciągle o nim zapomina. Nie lubi tej smyczy, która łączy go ze światem, nawet kiedy wcale sobie tego nie życzy. What a drag! Lepiej się żyje bez sznura u nogi. Dziewczyna o imieniu nimfy usłyszała jego śmiech. Przygląda mu się zdziwiona zza baru. Gary, siedząc, wykonuje ukłon szczęśliwego człowieka. Ona uśmiecha się do niego i w tym uśmiechu przejawia się nieskończony wdzięk. Łagodny wyraz porozumienia igra na jej wargach. Mechanicznym ruchem wyciera filiżankę. Być może go śledziła ukryta za ekspresami do kawy. Przechwyciła jego błąkające się myśli, modliła się skrycie, by znalazł właściwe nuty. Całe, półnuty, ćwierćnuty i ósemki posypały się na czarny kajecik. Ca-lyp-so, artykułuje powoli szeptem. Boska. Ona oblewa się rumieńcem i spuszcza głowę. Przyjmuje komplement niczym wieniec laurowy. Wszystko w tej dziewczynie jest zagadkowe, stwierdza Gary, nie ma ciała, stóp, ona tylko muska ziemię. To kobieta bez kości, z dwoma skrzydłami na plecach. Dziewczyna prostuje się i znów mu się przygląda. Tym samym powolnym łagodnym gestem wyciera tę samą filiżankę. Nie spuszcza z niego wzroku. Do, mi, sol, la, si, do, cis, podśpiewuje Gary, akcentując każdą nutę. Palcem wskazującym wybija rytm, a ona macha ścierką do taktu. Przestępuje z nogi na nogę za barem. Re, fa, la, gis, powtarza bezgłośnie. Jej usta się poruszają, lecz nie wydobywa się z nich żaden dźwięk. Śpiewa melodię w głowie. A on słucha i słyszy. Wydaje mu się zarazem zadziwiające, jak i w pełni naturalne, że rozmawiają ze sobą w ten sposób poprzez salę. Chciałby dzielić z nią, podarować jej tę intensywną rozkosz, która go wypełnia,

przepełnia i z którą nie wie już, co począć. Nagle tak się wzbogacił o uczucie, którego nie sposób kupić za żadne pieniądze, z którym żadna kobieta nie może się równać. Jest królem Olimpu i Zeus niech lepiej ma się na baczności. Zrywa się gwałtownie i podchodzi do baru. Opiera ramię na ocynkowanym blacie, patrzy na nią i oświadcza: jestem taki szczęśliwy, znalazłem swoje nuty, szukałem ich od rana, co ja mówię, co najmniej od tygodnia. Szedłem po omacku, gdybyś wiedziała... Ona nie mówi nic, nie pyta, słucha. Jej wytrzeszczone oczy chłoną jego słowa. Ma piękne oczy, nie potrafiłby opisać ich koloru, są czarne ze srebrnymi refleksami rtęci i ołowiu, niemal wodniste, powiększają się, otulają go. Tonie w jej spojrzeniu. Ona słucha go, jak gdyby z każdego wypowiedzianego przez niego słowa skapywały piękne nuty. Jak gdyby tworzył na nowo podmuch ognia, huk potoku uderzającego o kamienie, uśpiony szept wodnych traw w jeziorach. Słucha go z taką uwagą, że miałby ochotę podejść bliżej i oprzeć czoło na jej czole. A później przestaje mówić. Ona zamyka oczy. Milczą. Kelner kładzie rachunek na kontuarze. Musiał uznać, że Gary chce wyjść bez płacenia. Chłopak sięga po niego. Wraca do stolika, wsuwa do kieszeni ołówek i notes, zostawia na stole dwa banknoty dziesięciodolarowe, kiwa głową w stronę Calypso i wychodzi z Café Sabarsky z przekonaniem, że przeżył właśnie idealną chwilę, tak idealną, że niemal go to przeraża. Calypso odstawia filiżankę. Sięga po kolejną. I zaczyna ją mechanicznie wycierać. Miejskie chodniki są szare, a niebo niemal białe. Budynki przypominają kostki lodu zatopione w makadamie. Wkrótce zacznie padać śnieg. Wspaniała burza unieruchomi miasto. Przechodnie będą pokrzykiwać z przerażenia, taksówki sunąć w ciszy. Świeży śnieg będzie chrzęścił jak wafelek, po czym zamieni się w błoto. Styczeń jak wiele innych. Robi się ciemno, nad Central Parkiem zapada wieczór. Miasto zmieniło się w czarno-biały film. Ależ on mnie wkurza! Wkurza! Hortense czeka na zmianę świateł i przechodzi na drugą stronę ulicy. Podnosi głowę: Siedemdziesiąta Dziewiąta Ulica i Piąta Aleja. Za kogo on się uważa? Zdanie to powraca w kółko, nakłada się na obraz Gary’ego wskakującego do taksówki. Przykro mi, kochanie... Słowa wirują – liche rzępolenie, które sprawia, że czuje się jak pijana. Nie no, za kogo on się uważa? – Za wnuka królowej – podszeptuje kpiarski głos. – To normalne, w jego żyłach płynie błękitna krew, lekceważąca krew. Jesteś tylko służką, którą uwodzi, kiedy tylko przyjdzie mu ochota. – Nieprawda! Jestem jego ukochaną, kobietą jego życia.

Zatrzymuje się, żeby sprawdzić swój wygląd w witrynie antykwariatu. Obraca się powoli wokół własnej osi. Długie nogi, szczupła talia, szyja wyłaniająca się z płaszcza, który wyszperała na targu przy Columbus Avenue, włosy opadające długimi złotymi kosmykami, mleczna cera i usta zarysowane tak ładnie, że sama ma ochotę pocałować siebie. Jesteś doskonała – mówi do swojego odbicia – elegancka, pikantna, zadziwiająca, oszałamiająca. Posyła sobie całusa i już spokojniejsza, odrywa się od witryny i rusza dalej. Za kogo on się uważa? Co? Pewnie siedzi teraz w Café Sabarsky i bazgrze te swoje nuty. Nawet do mnie nie zadzwonił. Bądźmy szczerzy: zapomniał o mnie. I ma przekrzywiony kołnierzyk. Jak zawsze. Mieszkamy razem od trzech lat w wygodnym mieszkaniu użyczonym przez Elenę Karkhovą. Elena Karkhova nie może żyć bez dźwięku pianina w swoim wielkim domu przy Sześćdziesiątej Szóstej Ulicy, na rogu Columbus Avenue. Co roku prosi w Juilliard School, żeby przysłano jej studentów, przesłuchuje ich, a najlepszym oferuje gościnę w zamian za prywatne koncerty. Przydziela im łaskawie całe piętro w swojej luksusowej willi. W ten właśnie sposób poznała Gary’ego. Zagrał dla niej andantino z sonaty A-dur Schuberta. Zmrużyła oczy, odchrząknęła i skinęła głową. To będzie on. Żadnych innych obowiązków oprócz grywania latem przy szeroko otwartych oknach lub zimą przy odsłoniętym szybrze kominka. Elena zajmuje drugie i trzecie piętro, Gary i Hortense – pierwsze. Piękny dom z białego kamienia i czerwonej cegły, o szerokich schodach, w pobliżu ABC Studios. Apartament jest obszerny, z wysokimi łukowymi oknami, obszernymi wykuszami, sufitami z ciemnego drewna, parkietami z szerokich desek, kominkami, łóżkami z baldachimem, kanapami, fotelami, podnóżkami, grubymi dywanami i bukietami zielonych paproci w srebrnych wazonach. Dwie łazienki, dwie garderoby. Kuchnia wyłożona fajansowymi kafelkami, stara żeliwna kuchenka. I codziennie rano sprzątaczka. Elena Karkhova nigdy się z nimi nie widuje. Słucha Gary’ego otulona w kaszmirowy szal, wyciągnięta na starej leżance, która pamięta jeszcze czasy jej ojca. W samowarze parzy się herbata. Dźwięki pianina wzlatują w górę, a ona zamyka oczy. Czasami Gary przychodzi jej potowarzyszyć. Ceni tę kobietę. Uważa, że jest malownicza, szczodra, niezwykła i obyta. A do tego bardzo czarująca! Za jej wielką fortuną kryją się tajemnice, które ma nadzieję poznać. Pewnego dnia uniesie wreszcie zasłonę milczenia i opowie mi swoje legendy... tego dnia otrzymam swoje wynagrodzenie. Tymczasem częstuje go czekoladkami z likierem wiśniowym, kruchymi rogalikami, rachatłukum, nazywa go kochaniutkim i ściska mu ramię długimi upierścienionymi palcami. Hortense nie lubi Eleny Karkhovej. Nakłada na siebie za dużo różu, za dużo

szminki, za dużo niebieskich cieni do powiek. Kiedy Gary wyjeżdża na tournée albo do Londynu ucałować Shirley lub Babkę, Elena Karkhova żąda, by wysyłał jej kartki pocztowe, kupował bibeloty, fotografował salony, korytarze i trawniki pałacu Buckingham. – Musi się w nim kochać – szepcze głos w głowie Hortense. – Pfff... Przecież ona ma co najmniej dziewięćdziesiąt lat! – Tak, ale... libido nie musi zanikać z wiekiem. – Co za bzdura! Jest cała pomarszczona, pożółkła. Przypomina pognieciony abażur. – To piękna kobieta, i ta jej postawa! Lubię dojrzałe kobiety, mają więcej wdzięku niż młode gąski. Z gładkiej skóry człowiek niczego się nie nauczy, palec się po niej ślizga, za to w zmarszczkach kryją się tysiące cudów. To istne wyspy skarbów. – Jest tak stara, że wygląda jak czarownica... – mruczy pod nosem Hortense. Któregoś dnia obedrze Gary’ego ze skóry i wypije jego krew. Za to ja, wciąż wytworna, uwodzę go, zadziwiam, rozczulam, obejmuję udami, owijam wokół swojego małego palca i... Szyderczy głos wybucha śmiechem. No, nie zawsze, przyznaje Hortense i opuszcza dumną głowę. Nikt nie owija sobie Gary’ego wokół małego palca. Jest nieprzewidywalny. Poza tym ma jeszcze swoją muzykę, która jest dla niego niczym szeroko otwarte okno. W każdej chwili może się przez nie wymknąć. Uciec. Jak brzmi to zdanie, które w kółko powtarza? Perhaps the world’s second worst crime is boredom. The first is being a bore3. Bim-bam-bom, I’m not a bore4. Waha się przez chwilę. Iść na Osiemdziesiątą Szóstą, spotkać się z Garym w Café Sabarsky i rzucić w niego filiżanką czy też zejść wzdłuż Madison i obejrzeć witryny luksusowych sklepów. Bim, bam, bom... Zdecydowane: pójdzie na Madison i poogląda sklepy. Zobaczy, co projektują inni, żeby ich nie naśladować. Żeby wytrwale tworzyć, dopracowywać. Chcę, by moje ubrania zmieniały kobietę, sprawiały, że stanie się łagodna, kobieca, chcę, by poprawiały ciało, rzucały czar na kształty, usuwały oponkę, wydłużały nogi. Chcę rysować stroje wygodne jak piżama, a zarazem eleganckie jak suknia Yves’a Saint Laurenta. Wtedy wszyscy będą sobie wyrywać moje modele i... Porzucił mnie w parku. Gdybym tylko mogła zadzwonić do najlepszej przyjaciółki i wyżalić się. Nie mam przyjaciółki. Tylko znajomych. Koleżanki od wędkowania. Od łapania pomysłów. – Ależ tak... masz przyjaciela – przypomniał cichy głosik skrzypiący w jej głowie jak stary tranzystor. Hortense zamiera czujnie. Czy to możliwe, żeby...? O tej porze? Ależ skąd! Na pewno od dawna śpi. Szuka komórki na dnie torebki, wyciąga ją, unosi do ucha, nic nie słyszy, wystukuje „śpisz?”. Odpowiedź przychodzi natychmiast, „nie”, „zadzwonisz?”, „za 5 minut...”.

Wślizguje się do Carlyle’a, zamawia dużą kawę. Łagodne światło sączące się przez białe abażury uspokaja ją. Powinnam przypudrować nos, ziąb na pewno zmienił go w rzodkiewkę. Gdzie moja puderniczka, moje niebieskie magiczne pudełeczko? Na ścianach wiszą zdjęcia muzyków jazzowych i wielki plakat przedstawiający rozgwieżdżone Three Flags Jaspera Johnsa. Pod tym obrazem pogodzili się po ich pierwszej nowojorskiej kłótni. To było w MoMA. Nie pamiętała już za bardzo, o co poszło. A, tak... Szli Pięćdziesiątą Trzecią w stronę Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Gary tłumaczył, w jaki sposób obrazy inspirują go do komponowania melodii. Obrazy tańczą i śpiewają. Przede wszystkim Matisse, to festiwal kolorów eksplodujący nutami w mojej głowie. Dawał jeszcze inne przykłady. Słuchała, pochylając się w jego stronę. Zadzwonił jej telefon, odsunęła się, żeby odebrać. I straciła go z oczu. Nienawidził, kiedy rozmowę przerywał telefon. Mówił, że to nieuprzejme, nieeleganckie, wręcz chamskie. To tak, jakby ktoś trzeci wepchnął się między nas i zaczął mówić, nie zwracając na ciebie uwagi. Poczułabyś się oburzona i uciekłabyś. I Gary odszedł. Spokojnie, bez nerwów, po co się spieszyć, skoro wiadomo, że postępuje się słusznie? Nie spojrzawszy nawet za siebie. Nie zwalniając, żeby mogła go dogonić. Nie wierzyła własnym oczom. Patrzyła na jego malejącą w oddali postać, która skręciła w prawo i weszła do muzeum. Nie musiał stać w kolejce, miał abonament, przeszedł przez obrotową bramkę z rękami w kieszeniach. Powiedziała do Francka Cooka oddzwonię do ciebie, a on nadal mówił, mówił, więc się rozłączyła. Pobiegła za Garym. Nie było to łatwe na siedmiocentymetrowych obcasach, z wielką torbą pełną szkiców i w ołówkowej spódnicy. Łysy tłuścioch odprowadził ją wzrokiem. Czekał, aż się wywróci. Nie miał nic innego do roboty? Zadziwia mnie liczba ludzi, którzy czekają, aż się wywrócę. Chyba nie budzę sympatii. Pożądanie owszem, lecz nie sympatię. Moja prezencja nie podoba się kobietom, które jej nie mają, ponieważ sprawia, że mężczyźni szaleją na moim punkcie. Szaleją i wyzwalają w sobie gwałtowne emocje. Pędziła jak na szczudłach, zostawiła ubranie w szatni, odstała co swoje w kolejce po bilet. Ruszyła w stronę ruchomych schodów prowadzących na trzecie piętro. Tam go znalazła. W przestronnej sali prezentowano stałą ekspozycję. Dostrzegła jego starą granatową kurtkę przed obrazem Jaspera Johnsa. Rzuciła mu się na plecy. Odwrócił się i wystrzelił jej z kuszy prosto w serce. Lodowate spojrzenie pytające: pani w jakiej sprawie? O co mu chodzi? Nie mogła zrozumieć. Zazwyczaj to ja zadaję ciosy nożem. Zignorował ją i przeszedł do kolejnego obrazu. Jeszcze jeden Jasper Johns, Target. Wtedy wszystko potoczyło się bardzo szybko. Rozsypała się w ciągu trzech sekund. Najpierw strach. Może się mną zmęczył? Zobaczyła tysiąc wirujących gwiazd.

Wirowały, a ona nie mogła złapać tchu. Zaraz potem ogarnęło ją przygnębienie, wpadła w nie niczym w otchłań. Nie mogła oddychać, łapała powietrze jak czerwona rybka na desce do prasowania. Aż wreszcie olśnienie: była zakochana. Naprawdę zakochana. Co gorsza: kochała go. Już po niej. Opadła na pokrytą czarną skórą ławeczkę naprzeciw gwiaździstej flagi, głaskała powoli obicie, chcąc schronić się w materii, którą dobrze zna, która budzi jej zaufanie. Po czym szepnęła dlaczego mi nie powiedziałeś, że jestem w tobie zakochana? Wybuchnął śmiechem, rozłożył ramiona, przytulił ją i oznajmił Hortense Cortès, jest pani wyjątkowa! Kiedy był wzruszony, nazywał ją Hortense Cortès i używał formy grzecznościowej. Kopnęła go w łydkę i pocałowali się. To było dwa lata temu przed obrazem Jaspera Johnsa. Będzie pamiętała ten dzień całe życie, ponieważ wtedy uświadomiła sobie, że wpadła po uszy. Komórka zawibrowała pod białym obrusem. – Hortense? – Junior! Nie śpisz? – Miałem kłaść się spać, kiedy otrzymałem twoją wiadomość... Musiałem się wymknąć do salonu, rodzice jeszcze się nie położyli. W salonie Josiane i Marcela Grobzów znajduje się telefon, z którego można bezpłatnie dzwonić za ocean. – Czy to ty byłeś przed chwilą tym głosem w mojej głowie? – Tak, sporo czasu upłynęło, zanim udało mi się z tobą skontaktować. – Jestem wściekła. Gary zostawił mnie samą w Central Parku. A kiedy jestem zła, nie słyszę zbyt dobrze. Tym bardziej że nie bardzo rozumiem, jak to w ogóle działa. – Tłumaczyłem ci ze sto razy. Wizualizuję tylną część twojego zakrętu skroniowego górnego... – Mojego czego? – To segment mózgu, gdzie dźwięki zamieniane są na fonemy. Podłączam się do tych fonemów, one wibrują i... – Nic nie rozumiem! – Jak z radiem, telewizją czy telefonem. Kwestia fal. Emitujesz fale, Hortense, a ja się do nich podłączam. – Wiesz, że nie lubię, kiedy wchodzisz do mojej głowy bez uprzedzenia. – Przecież się przedstawiam! Zawsze się przedstawiam! Nie słyszałaś, bo złość zakłócała odbiór, ale gdybyś nadstawiła uszu... – Czyli wiesz o wszystkim?

– To bzdury! Pewnie już wraca żwawo do domu. Zasiądzie do pianina i straci poczucie czasu. Uniesie głowę, dopiero kiedy zgłodnieje, i wtedy zacznie cię szukać. – Przestał zwracać na mnie uwagę. Jestem jak kran. Kałamarz. Solniczka. Nie wiem już, co robić. No i... mam ataki paniki. Nie mogę oddychać, duszę się, krztuszę, dławię. Boję się otchłani. – To normalne, kochana, przepoczwarzasz się, usamodzielniasz. To robi wrażenie. Junior ma rację. Ale jak staje się wschodzącą gwiazdą na firmamencie haute couture? Brakuje jej podnóżka. Siedziała udręczona w swoim nowojorskim biurze. Dobrze jej płacono, owszem, wręcz bardzo dobrze, ale ziewała. Wszyscy jej powtarzali, że w jej wieku to fan-tastycz-ne szczęście. Słyszała: dra-ma-tycz-ne. Żeby zatrzymać ją przy sobie, Frank zaproponował jej projektowanie „kolekcji w pigułce” dwa razy do roku. Cztery modele jej autorstwa defilowały na oczach prasy z całego świata. Cztery modele, które sobie wyrywano. Zniknęły ze sklepów w niespełna dwa tygodnie. Suknia wieczorowa, płaszcz, garsonka ze spodniami, rybaczki z wysokim stanem. – Więc będziesz kontynuować produkcję? Wypuścimy kolejne egzemplarze na rynek? – pytała Franka pijana z radości. – Nie, moja droga, to kolekcja w pigułce i zgodnie z tym, co sugeruje jej nazwa, składa się z krótkich serii, które mają znikać w okamgnieniu... kiedy oczywiście są udane. Kolekcja ma za zadanie rozpalić w klientce pożądanie poprzez fakt, że nie będzie dostępna cały rok. Kobieta widzi, pragnie i kupuje. Wie, że następnego dnia tego modelu już nie będzie. H&M działa podobnie, sama sprawdź. Uczynił ręką gest, jakby chciał powiedzieć wszystko jest pyłem, tylko pyłem na wietrze, taki już nasz los, amen. Nie spodobał jej się ten gest. – Wiesz, że mam talent, i nie pomagasz mi. – Masz talent, który wykorzystuję, nie stawiając ci ograniczeń. Robisz to, na co masz ochotę, Hortense. Czego chcesz więcej? – Żebyś pomógł mi założyć własną markę. To dla ciebie nic wielkiego. – Mam ci posłużyć za bankiera? Usiadła na skraju biurka i spojrzała mu prosto w oczy. – Tak. – Co dostanę w zamian? – Mój wielki talent. Oraz procent od zysku. Ale o tym musielibyśmy porozmawiać. – To wszystko?

– I tak idę na ustępstwa. – Nie będę cię oszukiwał, Hortense, takich jak ty są setki: w Nowym Jorku, Paryżu, Londynie... Setki utalentowanych chłopców i dziewcząt marzących o sukcesie. Wystarczy, że się schylę... – Ale ja nie jestem jak wszyscy. Jestem wyjątkowa. – Nie odpowiedziałaś... Co dostanę w zamian? – Nie chcę odpowiadać na to pytanie. – A więc o nic też nie proś. Wetknął z powrotem nos w papiery, chcąc dać jej do zrozumienia, że audiencja została zakończona. – Trzeba się pieprzyć, żeby odnieść sukces, tak? – spytała, kręcąc bransoletkami na prawym nadgarstku. Nawet w kwestii bransoletek była bardzo pomysłowa. – Teraz już jesteś wulgarna... – Używam wulgarnych słów, ale nie myślę wulgarnie: na tym polega różnica między tobą a mną. – Znam jeszcze jedną różnicę: ty potrzebujesz mnie, a ja ciebie nie! – Nie jestem tego taka pewna... Zastanów się. Wszystko, co rysuję, sprzedaje się jak ciepłe bułeczki. Znam wyniki sprzedaży, Frank, nie zamydlisz mi oczu. Spojrzał na nią oszołomiony. Powtórzył: – Znasz wyniki sprzedaży? Kto ci je dał? – Po prostu je mam i umiem czytać. Nie wykiwasz mnie. Sporo na mnie zarobiliście. Nie dostałam ani grosza za żaden swój projekt. Ani grosza! Potrzebujecie mnie, jesteście starą marką z zadyszką, a ja jestem młodym talentem, mam mnóstwo pomysłów i pracuję, nie oszczędzając się. Co dostaję w zamian? Nic. Mam tego dość. – Sprowadziłem cię do Nowego Jorku. Zatrudniłem cię. Za dobrą stawkę. – Bo już ci się to opłacało, a pieniądze nie były twoje, tylko firmy. – Traktowałem cię jak królową. Pokazałem miasto, wszędzie z tobą chodziłem. Nigdy mi za to nie podziękowałaś! – Dlaczego miałabym ci dziękować? Nowy Jork to jeszcze nie szczyt świata mody. Paryż albo Londyn są tysiąc razy ciekawsze i ty doskonale o tym wiesz. Nic nie zyskuję, zostając tutaj. Chyba że mi pomożesz, dofinansujesz... w przeciwnym razie... – Co w przeciwnym razie? – Odejdę. I nie jest to czcza pogróżka. Mam dość gnicia tutaj. W końcu wyhoduję grzyby między palcami u stóp. Zasługuję na więcej. Bawił się kopertą, zaginał jej róg, prostował, wygładzał paznokciem. Wahał się. Wiedziała, o czym myśli. Zwalniam ją czy jeszcze czekam? Mam na warsztacie dwie kolekcje. Ta dziewczyna ma niesamowity talent, ale i zbyt wygórowane ambicje.

A firma nie ma pieniędzy. Będę musiał w końcu pozwolić jej odejść. Widziała swoją klęskę w jego oczach. Nie chciała, żeby ją zwalniał. Potrafi dojść do siebie po porażce, lecz nie po upokorzeniu. – Pomogę ci – dorzuciła. – Odchodzę. – Będziesz żałować! – Przeciwnie, prowokuję los. Żyję tu i teraz. Poradzę sobie bez ciebie. – Powinie ci się noga! Będziesz mnie błagała, żebym cię znowu przyjął. Ale wtedy nie wysyłaj swojego CV! Wyszła z biura, trzaskając drzwiami. Była zbyt wzburzona, żeby myśleć. Kawa jest już prawie zimna. Hortense unosi dłoń, żeby zamówić jeszcze jedną. Będzie ją to kosztowało fortunę, ale nie przejmuje się tym. Musi przede wszystkim zająć się sobą. – Nie martw się – mówi Junior. – Twoje projekty są cudowne, jesteś bardzo uzdolniona, znajdziesz sobie coś innego. – Tak, ale kiedy? Kiedy? Trwa kryzys... Ilu znasz mecenasów, którzy postawiliby na mnie? – Nie możesz w siebie wątpić. Zasypiaj co wieczór, wyobrażając sobie swój pierwszy pokaz. Wypuść na wybieg modelki, dobierz muzykę, odpowiadaj na pytania dziennikarzy, puszczaj sobie w kółko ten film, a zobaczysz, że marzenie się spełni... Osiągniesz wielki sukces. Tak bardzo chciałaby w to uwierzyć. – Musisz mieć nadzieję! – Dawniej byłam w tym dobra... – Nadal jesteś. Dalej! Otrząśnij się. W butiku Prady na Pięćdziesiątej Siódmej trwa przyjęcie. Ruszaj. Pokaż się. – Nie mam zaproszenia, a poza tym widzisz, w co jestem ubrana? Nie wpuszczą mnie! – Owszem, wpuszczą. Spotkasz kogoś: kobietę. – Kobietę? – To twoja dobra wróżka. – Och, Juniorze... gdyby to tylko mogła być prawda! Jestem gotowa ciężko pracować, wiesz o tym. Ale nie chcę stać się krzesłem. – Nigdy nie będziesz krzesłem. – Nocą śnią mi się koszmary. Widzę się jako krzesło w wielkiej sali koncertowej, wśród setek innych krzeseł. I niczym, rozumiesz, absolutnie niczym nie różnię się od innych krzeseł. Aż w końcu pojawia się wielki zad i siada na mnie. Wtedy budzę się z krzykiem.

Junior powtarza wielokrotnie nigdy nie będziesz krzesłem, Hortense, uspokój się, i Hortense się uspokaja. Ściśnięte niepokojem gardło rozluźnia się i znów pozwala wciągnąć powietrze. Dziewczyna oddycha. Junior uporządkował jej w głowie. Gdziekolwiek się pojawia, tam kiełkuje szczęście. Jakby miał czarodziejską różdżkę. – Co w ogóle słychać? Marcel i Josiane są w formie? – pyta Hortense. – Ojciec postarzał się, ale wciąż dopisuje mu apetyt. Matka ponownie objęła stanowisko sekretarki, nie chce zostawiać go samego. A ja dzielę czas między studia i dom. Mam sporo pracy. Nie tylko świat mody się zmienia. Trzeba mieć oczy szeroko otwarte. Dni są długie, nie mogę cały czas być myślami z tobą. – A poza tym? – Poza tym nic. W zeszłą niedzielę twoja matka przyszła zjeść obiad z Zoé... – Jak się miewa Zoé? – Dobrze. Twoja matka gorzej wszystko znosi. Jedną nogą jest w Paryżu, drugą w Londynie. – Wiem. Często ze sobą rozmawiamy. Ale jej nie rozumiem. Nic nowego, pewnie powiesz. Ja w każdym razie nigdy nie będę miała dzieci! – Dzieciństwo to żadne życie. W wieku sześciu lat ciężko robić plany na przyszłość. Nikt cię nie bierze na poważnie. Wiem, że przeszkadzam podczas narad, na które chodzę z ojcem. – Czasami czuję się tak staro... – Przestań się tak dołować. Nudziłabyś się, gdyby wszystko było spokojne i płaskie. Nikt na koniec życia nie pamięta dobrze przespanych nocy. Hortense wybucha śmiechem. – I love you bardzo, Junior. – Kiedyś powiesz mi I love you i pobierzemy się. Hortense śmieje się jeszcze głośniej. – Nigdy się nie poddajesz, prawda? – Zasypiam, wyobrażając sobie, że mówisz mi „tak” w obliczu mera. – Skup się raczej na swojej karierze. – Nic innego nie robię! – Więc tak trzymaj. Myślisz, że naprawdę powinnam iść na przyjęcie u Prady? Nie wyrzucą mnie? Nie zniosłabym tego. – Zaufaj mi. – W porządku, szefie! Hortense rozłącza się, płaci za kawy i wychodzi z Carlyle’a. Potrząsa włosami, żeby nabrały objętości i żeby przegnać czarne myśli. Postanawia iść na Pięćdziesiątą Siódmą Ulicę. Napotyka spojrzenie dziewczyny, która czeka na autobus. Och! Przypomina szczura na szczudłach! Rzadko widuje się kogoś tak pozbawionego wdzięku.

Biedaczysko! Ale życie nie jest lekkie. Jeśli na dodatek jest się brzydkim... Na zegarze w Café Sabarsky wybiła szósta. Sześć potężnych uderzeń odmierzonych z głuchym brzmieniem i regularnością gongu. Calypso zdejmuje w szatni biały fartuch, czarne buty, wkłada brązowy płaszcz zapinany pod samą szyję i kalosze w żabiozielonym kolorze. Szyję owija czterokrotnie białym szalem i naciąga wełniane rękawiczki. Żegna się z Karlem – swoim szefem – z Gustavem – kelnerem – i wychodzi, podśpiewując. Od sześciu dni pracuje w Café Sabarsky. Podoba jej się łagodna wyciszona atmosfera wielkiej kwadratowej sali, dający poczucie bezpieczeństwa mrok, w którym może się skulić. Klienci zostawiają hojne napiwki, które personel dzieli między siebie, śliniąc palce, żeby przeliczyć dolary. Czasami obsługuje salę, ale najczęściej stoi za barem. Tam jest przyjemniej. Ma czym zająć ręce, a myślami może błądzić, gdzie tylko dusza zapragnie. Przymyka wtedy oczy, poprawia śrubę smyczka, opiera podbródek, dostraja instrument. Wybiera jedno ze swojego katalogu marzeń i odpływa. Dzisiaj nie odpłynęła. Dzisiaj odezwał się do niej Gary Ward. Musi się przejść. Pierś rozpiera jej zbyt duże szczęście, by wysiedziała spokojnie w autobusie. Powłóczy się po Madison Avenue, wzdłuż długiej świetlistej wstążki lśniącej luksusem. Później wsiądzie do autobusu. Gary Ward zbliżył się do niej, oparł łokieć na cynowej ladzie, zatopił spojrzenie w jej oczach. A ona się nie zarumieniła! Nie zaczęła bełkotać. Nie spociła się. Może tylko trochę zbyt intensywnie wycierała filiżankę z wiedeńskiej porcelany, pozostawiając bawełniane nitki na posrebrzanych brzegach. Ale Gary Ward niczego nie zauważył. Nauczyła się nie czerwienić. Oddycha przeponą, głęboko i powoli, wyobraża sobie, że jest piękną obojętną dziewczyną. Wdycha istotę o wspaniałej urodzie, wypuszcza z wydechem spoconą dziewczynę o spiczastym pyszczku. I to działa! Zaledwie przez kilka minut, ale wystarcza, żeby przepędzić plamy, które pojawiają się na jej szyi i dekolcie, kiedy tylko budzi się w niej niepokój. Cała krew odpływa wtedy z twarzy i tężeje w postaci szkarłatnych plam na szyi i piersiach. To niezwykle krępujące. Najtrudniej przychodzi jej oddychanie przeponą i jednoczesne utrzymanie spojrzenia rozmówcy lub śledzenie tematu konwersacji. Wszystkie dziewczyny z Juilliard School kochają się w Garym Wardzie. Podobno jest pół-Szkotem i pół-Anglikiem, a chodzi ze śliczną Francuzką pracującą w branży modniarskiej. Widuje się ich wieczorami w Café Luxemburg. Zamawiają francuskie czerwone wino i trzymają się za ręce. Podobno Gary ma też zielonego cadillaca

eldorado biarritz z pomarańczowymi skrzydłami, trzyma go w garażu i używa tylko w weekendy. Razem ze swoją piękną przyjaciółką jeździ do Hamptons. Tańczą na brzegu basenu albo w kominku smażą pianki cukrowe. Podobno Elena Karkhova szaleje za nim. Ekscentryczna miliarderka chce mu zostawić w spadku swoją piękną willę. Do tej pory Karkhova co roku wybierała młodego pianistę, który miał ją oczarować swoją grą. Gary Ward wygrał trzy lata temu i od tego czasu jego umowa jest przedłużana. Tyle się mówi o Garym Wardzie. Historie prawdziwe, nieprawdziwe, ale zawsze piękne. A Gary przemierza korytarze szkolne, nie zważając na odwracające się za nim zgodnym ruchem głowy dziewcząt. Zawsze nosi tę samą kurtkę, stare spodnie z przetartego aksamitu, różnokolorowe koszule od Brooks Brothers, czapkę i wełniane rękawiczki. Niewiele mówi. Jego twarz promienieje uśmiechem, który niełatwo zgasić. Dobrze zakorzenionym uśmiechem. Nie automatycznym albo takim, który mówi popatrzcie, jaki jestem piękny, inteligentny, podziwiajcie moje dołeczki w policzkach. Przed chwilą, kiedy do niej podszedł, czuła się, jakby miała zadarty nosek, równe zęby, była ubrana w pareo i popijała mleko kokosowe, stąpając po białym piasku wśród fioletowych i różowych kwiatów. W uszach zaczęło jej szumieć, krew odpłynęła wielką falą, odsłaniając białą plażę i barki na płyciźnie. Zazwyczaj przenosi się na piaszczystą plażę, kiedy jej policzek dotyka skrzypiec. Zazwyczaj jest przezroczysta dla chłopców. Depczą jej po stopach i nigdy do niej nie zagadują. Rozmawiają przy niej o innych dziewczynach, wymieniają się informacjami, które przyprawiają ją o plamy na twarzy i o pryszcze. Albo przechwalają się, rozmawiając o muzyce i technikach gry. Żeby grać, nie wystarczy technika, to musi dźwięczeć w głowie i w sercu. Trzeba więc jeszcze mieć serce... Ci chłopcy mają wszyscy ten sam model. Model podstawowy, bez dodatkowego wyposażenia. Czy wiedział o tym ten gamoń, który wykorzystał moment, gdy się odwróciła, żeby ją przedrzeźniać, naśladując szczura kanałowego? Widziała wszystko w odbiciu szyby. Zacisnęła palce w pięść i nawet nie mrugnęła. Wie, że ma szczurzą urodę. Nie trzeba jej o tym co chwilę przypominać. Z tym że szczury chodzą grupami. Ona nie należy do żadnej bandy. Kiedy nie jest w szkole, zaszywa się w domu i ćwiczy w piwnicy całymi godzinami albo pracuje w Café Sabarsky. Chciałaby móc zmienić karoserię, jak robi jej wujek, mechanik z Miami. Przeobraża stare samochody w pstrokate małe bolidy. Wyjeżdżając z warsztatu, przypominają kolorowe lizaki. Dzisiaj Gary Ward się do niej odezwał. Gary Ward zwierzył się jej. Gary Ward

pamiętał jej imię. Oczy Gary’ego Warda lśniły, kiedy na nią patrzył. Nigdy już nie będzie szczurem kanałowym. Odtąd będzie urodziwą Calypso. Dziś wieczorem przygotuje kurczaka w ananasach. Będzie rozkoszowała się każdym kęsem, przymknie oczy i będzie rozmyślać o koncertach, które kiedyś razem zagrają. Może nawet wyjadą na tournée... Chce zanurzyć się w szczęściu. Jeśli się postara, szczęście może trwać długo. Poćwiczy Sonatę kreutzerowską. Wypełni ją szczęście, zmieni się w wielką bańkę napiętą do granic możliwości. Calypso kolekcjonuje małe szczęścia. Gary Ward oparty o bar w Café Sabarsky jest olbrzymim szczęściem. Calypso czuje bicie serca aż w uszach. Próbuje zapanować nad uśmiechem, żeby nie wyglądać jak idiotka. Zaciska wargi, ale jej się nie udaje. Teraz najtrudniejszą rzeczą na świecie jest nie uśmiechać się. I nagle zaczyna się śmiać. Ma ochotę piszczeć i pocałować chłopca hotelowego, który gwiżdże, przywołując taksówkę. Zatrzymuje się przed Carlyle’em i staje w kolejce do autobusu. Mieszka w małym pokoiku w centrum Harlemu, na północy miasta, na rogu Sto Dziesiątej Ulicy i Madison. Kiedyś to była dzielnica portorykańska. Pozostały po niej małe ogródki, altany, domki ozdobione girlandami kwiatów i figurami gipsowych krasnali. Można się poczuć jak na słonecznej wyspie. Przymknąwszy oczy. Z sympatii dla jej dziadka Mister G. wynajmuje jej pokój za kilka dolarów. Kiedyś należeli do jednej orkiestry. Grali wszędzie: w Filadelfii, San Francisco, Miami. W zamian Calypso coś mu tam uprasuje, a w sobotę rano robi zakupy. Ma w pokoju elektryczny piecyk. Stary model uruchamiany na monety. Zawsze musi mieć drobne. Mister G. twierdzi, że jest kuzynem wielkiego Duke’a Ellingtona. Miał dwadzieścia pięć lat, kiedy Duke umarł. Podobno w piwnicy, w której teraz ona ćwiczy, mieściło się studio Duke’a. Podobno bywali tam Fats Waller i Sidney Bechet. Mister G. jest bardzo elegancki. Jak Duke. Nosi buty z krokodylej skóry, okulary przeciwsłoneczne, złoty łańcuch i filcowy kapelusz z szerokim rondem. Spaceruje po ulicy i czeka, aż ktoś zaprosi go na jednego. Czasami wraca podchmielony, czasami zapomina kluczy, czasami coś wywrzaskuje. Nigdy jej nie uderzył. Calypso wpatruje się w światła hotelu Carlyle, w zadaszenie z blachy miedzianej misternie wyciętej na wzór korony, w kule przystrzyżonego bukszpanu po obu stronach drzwi wejściowych. Pod daszkiem zauważa piękną dziewczynę, która patrzy w niebo, potrząsa głową, aż rozbłyska gęsta masa jej włosów. Białe światło lamp odbija się w złotych kosmykach, rozpalając w nich ogniki. Następnie dziewczyna jednym ruchem głowy przywraca włosom poprzednie ułożenie. Bije od niej pewność siebie osoby, która wie, że może liczyć na każdą część swojego ciała. Że każda część ciała wykona natychmiast jej polecenie.

Spojrzenie dziewczyny prześlizguje się po Calypso i wymazuje ją. Calypso podąża za nią wzrokiem oczarowana. Jak to jest być tak piękną? Czy ktoś taki dziwi się za każdym razem, kiedy spogląda w lustro? Czy może się do tego przyzwyczaić? Czy czasami wydaje się sobie brzydki? Czy snuje marzenia, które się nie spełniają? Autobus M2 zatrzymał się przy chodniku. Calypso wsiada do niego. W dłoni ściska swoją MetroCard. Wsuwa ją w szczelinę czytnika. Ktoś ją popycha, nie jest dość szybka. Przeprasza z uśmiechem. Bardzo jej przykro, naprawdę. Dzisiaj Gary Ward oparł się łokciem o ocynkowany bar i rozmawiał z nią. Stojąc przed butikiem Prady, Hortense usiłuje złapać oddech. Po raz pierwszy w życiu jej nie wpuszczono. Co się dzieje? O co chodzi? Ma ochotę wszystko rzucić i uciec. Jestem wykluczona. Nic dziwnego, że mnie wyrzucili! Nie można nigdy podchodzić do cerbera z opuszczoną głową. Trzeba zajeżdżać rydwanem zwycięstwa, z biczem Ben Hura w zębach. Jak to nie mam zaproszenia? Proszę spytać mojego asystenta, idzie tuż za mną. Odpowiedź ostra jak brzytwa. To przecież dziecinnie proste, jak gama dla początkujących. Więc dlaczego nie potoczyło się jak zwykle? Ochroniarze o kwadratowych szczękach mierzą ją wzrokiem. Wyłapują cwaniaków. Poznają ich po postawie drżącego żebraka. Wystarczy jedno kłapnięcie szczęką, a nędznicy uciekają, bełkocząc przeprosiny. Hortense zna cały ten cyrk na pamięć i nigdy nie dała się spławić. Ma ochotę zawrócić na pięcie. Ale nie chce dać satysfakcji cerberom przy wejściu, więc oddala się powoli, wytrzymując ich spojrzenia. Wycofuje się i przeklina. Przecież wiesz, co trzeba robić. Bim, przybierasz zdecydowany wyraz twarzy, bam, idziesz naprzód wielkimi krokami, bom, zmiatasz łysych ochroniarzy, bim-bambom, śmigasz im przed nosem. Robiłaś to ze sto razy! Ale dzisiaj coś poszło nie tak. Zabrakło energii. Popatrzyli na mnie jak na kupę francuskiego pudla. Przed butikiem Prady zgromadził się tłum. Ludzie cmokają się na powitanie, pokrzykując cicho. Robią krok do tyłu, żeby przyjrzeć się nawzajem swoim kreacjom. Wymachują cennym kartonikiem, dzierżą go niczym trofeum, które pozwala im trzymać się z dala od motłochu. Mają tlenione jasne włosy, skórzane kurtki i czarne okulary. Albo krótkie sukienki od Prady i eleganckie garnitury. Szpiegują się nawzajem, żeby mieć pewność, że nie będą do nikogo podobni. Gapie wypatrują celebrytów. Padają nazwiska zakończone znakami zapytania. Sarah Jessica Parker? Hugh Grant? Ashton Kutcher? Katie Holmes? Katy Perry? Madonna? Telefony komórkowe nagrywają, polujący na autografy wyciągają notatniki, jęczą i ślinią się

z radości na widok cennych trofeów. Co za sieroty! Nie jestem sierotą. Nie jestem kupą francuskiego pudla. Jestem Hortense Cortès i dostanę się na to przyjęcie! Zostawił mnie samą w parku i co z tego? Zapłaci słono, to wszystko. Przecież nie popełnię harakiri. Bim-bam-bom, zaczynam od zera. Zawracam, chowam się na chwilę za rogiem, pudruję nos, zmieniam uśmiech, chód, spojrzenie, wracam, dobywam miecza i ścinam żywopłot ochroniarzy z arogancją i wyższością. Idzie aż na róg Pięćdziesiątej Siódmej. Zatrzymuje się przed butikiem Vuittona. Dzień i noc przed oknem wystawowym błyskają światła fleszy. Ludzie zjeżdżają z całego świata, żeby robić zdjęcia. U sprzedawcy hot dogów kiełbaski są dwa razy droższe. Hortense potrząsa włosami, przeciąga błyszczykiem po wargach, unosi brew, podkasuje rękawy płaszcza, wsuwa ręce do kieszeni, przyciska torebkę, rusza naprzód, wysuwa lewe biodro, wysuwa prawe, cofa się i wpada na... Elenę Karkhovą. – Hortense! Co pani tu robi? – dziwi się Elena Karkhova, machając rękami. – Nic, właśnie wracam do domu. – Nie wybiera się pani do Prady? Podobno prezentują dzieła tego włoskiego artysty, rzeźbiarza, który dolepia zdjęcia oczu swojej matki do antycznych posągów bezrękich kobiet... Robi ostatnio furorę! Mówi głośno, jakby była głucha jak pień. Hortense odsuwa się, by zaznaczyć dystans, nie, nie, nie znam tej kobiety, nie wiem, dlaczego się do mnie odezwała, zgubiła się, postradała zmysły... Usiłuje odciągnąć ją na bok, by samej zniknąć w cieniu. Żeby tylko ktoś ich razem nie zobaczył! Nie dostałaby się już nigdy na żadne przyjęcie. Zostałaby wykreślona z list wszystkich attaché prasowych. Zaszufladkowana jako dama do towarzystwa starej wariatki. Tego wieczora Elena przeszła siebie. Oplotła się sznurami wielobarwnych pereł, zebrała włosy w dwa wątłe kasztanoworude koczki, zarzuciła na ramiona pomarańczowe futro z norek i wcisnęła stopy w różowe botki na koturnie. Usta ma umazane czerwoną mazią, powieki pociągnięte niebieskimi cieniami z brokatem, a dwa pomarańczowe placki wskazują umiejscowienie kości policzkowych, na wypadek gdyby postanowiła ich poszukać. Na próżno Hortense stara się odciągnąć ją jak najdalej od tłumu zgromadzonego przed butikiem Prady. Elena Karkhova nalega, żeby wrócić w pobliże barier i ochroniarzy. – Ma pani zaproszenie, Hortense? – pyta, a oczy jej lśnią jak psotnej dziewczynce. – Yyy... nie, zapomniałam wziąć z biura. – A zatem chodźmy! Wejdzie pani ze mną... Szturcha ją w bok i ciągnie za sobą.

– Ale ja chciałam już wracać. Gary na mnie czeka i... – Nie zostaniemy długo. Kieliszek szampana, kanapeczka z łososiem, rzut oka na te okropne posągi i znikamy! – Nie, naprawdę, proszę nie nalegać, ja nie... Nie mogę jej urazić. Stara wariatka gotowa jeszcze wyrzucić nas za drzwi i pogonić swoją laską. Koniec życia w zamku, mojego studia, fortepianu Gary’ego, łóżka wielkiego niczym statek pasażerski. Powrót do nędznej studenckiej egzystencji. To wykluczone. Potrzebuję luksusu, żeby oddychać, rysować, wymyślać, kochać, śmiać się. Spać. Myć zęby. – Dobrze, idę z panią. Hortense rusza naprzód, starannie zasłaniając twarz szalikiem, żeby jej nie rozpoznano. Zbliża się do butiku i ochroniarzy, przepuszcza Elenę przodem. Nagle na ramieniu Karkhovej zauważa wyszywaną perełkami małą torebeczkę, którą Elena otwiera, grzebie w niej chwilę, po czym wydobywa złożony na czworo biały kartonik, rozkłada go, podsuwa pod nos cerberom. Ci nie tylko się jej kłaniają, ale jeszcze ją wprowadzają do środka, osłaniając swoimi umięśnionymi ramionami. – Pani pozwoli... Pani Miuccia Prada czeka na panią na piętrze. Czy wskazać drogę? – Jestem z nią! Jestem z nią! – woła Hortense, łapiąc za futro z norek Eleny. – Przyszłyśmy razem, jestem osobą towarzyszącą! – Nie chciałbym, żeby coś jej się stało, taki tu ścisk – mówi łysy goryl nagle przymilny. Hortense usiłuje zachować spokój, ale nie może się powstrzymać i gapi się na Elenę, która zrzuca pomarańczowe norki na ladę w szatni, poprawia liche włosy, usiłując dodać im objętości, dokłada warstwę szminki na upaćkane wargi, uśmiecha się do przechodzącego mężczyzny i nachyla się w jego stronę, hi, Tom! So nice to see you, I was happy to chat with you last night5. Hortense wytrzeszcza oczy, gdy mężczyzna całuje Elenę w policzek i szepcze jej coś do ucha. Elena wydaje z siebie ciche pomruki. On zdaje się szukać jej aprobaty, której Karkhova wreszcie mu udziela powolnym skinieniem głowy. Następnie przyjaciele rozchodzą się, obiecując sobie spotkać się w nadchodzącym tygodniu u Isabelli. Ja chyba śnię, stwierdza Hortense, zaraz się obudzę. Kim jest ta kobieta? Nigdy nie poświęciłam czasu, żeby z nią porozmawiać, nie towarzyszę Gary’emu podczas wizyt u niej. Błąd zawodowy. – Idziemy zobaczyć te okropne rzeźby? Nie chciałabym umrzeć w niewiedzy... Co się stało? Wygląda pani, jakby zobaczyła ducha. Butik jest oświetlony białymi neonowymi rurkami ciągnącymi się wzdłuż ścian. Gigantyczne posągi rozstawiono co pięć metrów: rzeźby bezrękich bogiń i młodych

pasterzy z kołczanami pełnymi strzał. Kelnerzy w białych marynarkach krążą wśród gości z tacami kieliszków z szampanem. Zwiedzający gromadzą się przy posągach i robią sobie zdjęcia. Wykrzywiają się w uśmiechach, eksponują wielkie buciory, sznurowane botki, obcisłe dżinsy lub bufiaste spódnice. Jakiś mężczyzna paraduje w kilcie i żółtych mokasynach na gołych stopach. Wygolone głowy, rozczochrane czupryny, blade twarze, zaczerwienione oczy. Wszyscy mówią głośno, usiłując zwrócić na siebie uwagę. – Ależ ludzie są pospolici! – stwierdza Elena, wzdychając. – Przepraszam, ten mężczyzna, z którym pani rozmawiała w szatni, to był... Hortense nie ma czasu dokończyć zdania, gdyż zjawia się kobieta łudząco podobna do Anny Wintour, kładzie rękę na ramieniu Eleny, całuje ją i szepcze: – Jak się masz, Eleno? Masz może wieści od naszego drogiego Karla? Jedliśmy razem kolację u Pierre’a w zeszłym tygodniu, był w doskonałej formie. Bardzo żałował, że cię nie było. – Suszyłam akurat swoje stare kości w Cuernavace. W moim wieku, Anno, trzeba je wystawiać na słońce, w przeciwnym razie zaczną się kruszyć! Kobieta, która szaleńczo przypomina Annę Wintour, jest Anną Wintour, a mężczyzna napotkany w szatni to Tom Ford. A ja jestem jabłkiem, myśli Hortense. – Jesteś niemożliwa! Nigdy nie tracisz poczucia humoru, Eleno. – To jedyny specyfik przeciwzmarszczkowy, jaki mi pozostał, moja droga. Znasz Hortense Cortès, moją małą protegowaną?

Stella słyszy sygnał budzika, otwiera jedno oko. Ramiona Myszki Miki wskazują dziesięć po siódmej. Wysuwa jedną nogę spod kołdry. Stawia ją na podłodze. Zimno, bardzo zimno. Ciepła stopa zostawia ślad, który szybko znika. Dziewczyna dostrzega skarpetki na kaloryferze. I białą koszulkę. Długie kalesony amerykańskiego farmera. Pomarańczowe ogrodniczki w rozmiarze XXL, różowy polar i gruby granatowy sweter. Przygotowane poprzedniego wieczora. Gotowe do wciągnięcia. Nadchodzi chwila, której obawia się przez cały dzień. Jest zimno, ciemno, napadało śniegu, smugi szronu lepią się do szyb, wysokie drewniane drzwi stodoły trzeszczą. Muszę poprosić Georges’a, żeby je uszczelnił, któregoś dnia skrzydło odpadnie. Ryczy osioł. To na pewno Grizzly, który trzęsie się ze strachu przy najlżejszym hałasie. Wykradła go pewnej nocy z obwoźnego cyrku. Wychudzonego, przywiązanego do palika, poparzonego palnikiem, z uchem zwisającym niczym zwiędły tulipan. Jednym wyrzutem bioder wyskakuje z łóżka. Podbiega do kaloryfera, łapie podkoszulek, sweter, ogrodniczki, kalesony, grube skarpety i wkłada na siebie, jakby się paliło. Odkręca kran, żeby umyć zęby. Ochlapuje się lodowatą wodą. Krzywi się. Naciera mocno ręcznikiem. Poprzedniego dnia wykąpała się w wielkiej łazience, którą dla niej urządził iście po królewsku. Przejeżdża po głowie maszynką do włosów, której ostrze ustawiono na dwa centymetry. Ścina krótko boki, zostawiając na górze gęstą blond czuprynę, która opada na plecy gęstymi kosmykami. Włosy na szczycie głowy dobrze grzeją, a poza tym... nigdy nic nie wiadomo, może będzie musiała się upodobnić do księżniczki. Włosy ułożone w fale, mieniąca się kolorami suknia, nogi w jedwabnych pończochach. Odrobina szminki na wargach. Odsłaniający zęby uśmiech dumnej dziewczyny. Nie ma piersi. Niewiele na niej ciała. Jest tak szczupła, że drży w powiewach przeciągu. Wyglądać jak księżniczka. Jeśli kiedyś... Zabroniła sobie o tym myśleć. A już na pewno nie z samego rana. Dołuje ją to na cały dzień. Przede wszystkim nie z rana... Już jest przygnębiona. Ma przeczucie, że nadciąga tragedia, że ruszyła w drogę poprzedniego dnia i zmierza prosto na nią. Fala nieszczęścia obudziła ją tej nocy. Nauczyła się ją powstrzymywać. Zwija się w kłębek i przetacza z boku na bok, żeby zmiażdżyć smutek, podśpiewując pod nosem stare piosenki, których nauczyła ją matka. Te same, które kiedyś pomagały jej nie słyszeć, nie czuć, wpychać krzyki z powrotem do gardła. „Moja mała jest jak woda, jest jak woda żywa, mknie niczym strumyk, dzieci biegną brzegiem, biegnijcie, biegnijcie, najszybciej jak możecie, nigdy, nigdy jej nie złapiecie...” Czasami to działa. Ale kiedy nie śpi... Kiedy nie śpi, biegnie. Biegnie, żeby uciec przed falą nieszczęścia.

Zbiegła po schodach. Suzon rozpaliła ogień, wyciągnęła mleko, zrobiła grzanki, postawiła na stole miód i masło. Zapach kawy wypełnia kuchnię. Odgarnęła śnieg sprzed drzwi. Tak napisała na karteczce, która leży przy misce. – Dziękuję – szepcze Stella. Nalewa sobie kawy, chrupie kawałek cukru, opiera się o obudowę kominka, popijając gorący napój. Liście pachnących pelargonii, które wniosła do wewnątrz, żeby nie zmarzły, znów się zazieleniły, ale mimoza zmarniała, szkoda. Włącza wieżę stereo, puszcza płytę CD. Blondie, Heart of Glass. Once I had a love and it was a gas, soon turned out had a heart of glass6... Sięga po grzankę, smaruje ją masłem i miodem kasztanowym, wbija obcasy w podłogę i kręci się wokół własnej osi. Unosi ramiona i wykrzykuje słowa, i robi mmm, kiedy nie zna słów, ale są też takie, których nie zapomina, love is so confusing there’s no peace of mind, If fear I’m losing you, it’s just not good teasing like you do7... Dopija kawę, wciska na głowę sprany filcowy kapelusz i poklepuje klatkę Hektora, papugi, uważając, żeby nie zrzucić zakrywającej ją tkaniny. Wsuwa między pręty grzankę. Ptak zje ją koło południa, kiedy się obudzi. – Szczęściarz z ciebie! Możesz sobie spać! Wraca na piętro, otwiera drzwi do pokoju znajdującego się na końcu korytarza i podchodzi do łóżka. Tom śpi z nosem w harmonijce. Obejmuje jego ciepłe ciałko i szepcze już pora, mój słodziutki. On mamrocze, że jest noc, że to za trudne, kto wymyślił szkołę i dlaczego nikt nie sprał tego faceta. Ona uśmiecha się i zabrania tak mówić. Chłopiec wysuwa głowę spod kołdry, a ona dostrzega dwie niebieskie szparki napuchnięte od snu. – Dalej, pora wstawać! Ruszamy za równe pół godziny! Śniadanie masz na stole w kuchni. Odwraca się jeszcze w progu. – I myjemy zęby po jedzeniu. Trzy i pół minuty! Nałóż fartuszek... – Wiem... – mamrocze, siadając na brzegu łóżka. Jakbyś nie mogła mi zaufać, czyta ze zgarbionych pleców syna. Ma szczupłe ręce, wąskie ramiona, zagłębienia przy obojczykach. Piegi na nosie i policzkach. Taką samą jak ona jasną czuprynę, gęstą i potarganą na czubku głowy. Któregoś dnia nakryła go stojącego przed lustrem w łazience z maszynką do strzyżenia w dłoni, z ostrzem ustawionym na dwa centymetry. – Sprytnie, teraz będziemy wyglądać jak bliźniacy – powiedziała, patrząc na jego odbicie w lustrze. – Lubię twoje włosy. Są piękne. – Chcesz, żebym ścięła ci je z tyłu? Schylił głowę i wręczył jej maszynkę.

– Cała jesteś ładna, Stello. Mówi do niej po imieniu. Tak samo jak jego ojciec. Adrian nigdy nie mówił kochanie albo moja droga, albo mój aniołku. Adrian mówił Stello albo Księżniczko, a ona czuła, jak krew wrze jej pod skórą, zagryzała wargi, spuszczała wzrok, żeby nie odgadł, o czym myśli. Adrian patrzył na nią i wiedział. Jego uśmiech był miły i łagodny, odbierała to jako pieszczotę. Nie zbliżał się, nie dotykał jej, mimo to jęczała, zaciskając wargi. To było rok temu. Wygoliła Tomowi kark. Biały meszek na złotej skórze. Od tamtej pory Tom nadal goli boki głowy, zostawia tylko koronę na czubku czaszki, królewską koronę, jesteś moim królem, mówi Stella, czochrając mu włosy. – Spotykamy się w ciężarówce. Weź tornister i drugie śniadanie. Jest w lodówce. Wygląda tak delikatnie, kiedy siedzi na łóżku ze wzrokiem utkwionym przed siebie. Ma ochotę mu powiedzieć, żeby się jeszcze położył. W przyszłym roku skończy jedenaście lat, pójdzie do gimnazjum, później do liceum... Człowiek nigdy nie kończy się uczyć. Szkoła zdaje się trwać wiecznie. Na zewnątrz jeszcze panuje noc. Niebo jest czarne, wieje porywisty wiatr, który zmiata śnieg, spychając go pod drzwi i ściany. Nad stodołą latają szpaki, skrzecząc przenikliwie. Usiłują się schronić pod wiązaniami dachu i podrywają przy każdym trzasku ciężkiego drewnianego skrzydła. Stella otwiera drzwi sieni, gdzie śpią psy. Opiera się o ścianę, żeby przetrwać ich radosny napad, w przeciwnym razie przewróciłyby ją swoimi silnymi łapami. Tak, tak, moje maleństwa, jestem, wszystko dobrze, szczekałyście tej nocy, też bałyście się wiatru? Wyciąga z kieszeni ogrodniczek herbatniki i rozdaje psom. Wpuszcza je do kuchni. Całuje w nos Miodka. Wsypuje suchą karmę do trzech misek. Napełnia wodą wielką salaterkę. Przemawia cicho do zwierząt. I jak tam Mocarzu, Kundlu, Miodku? Gotowi na długi pracowity dzień? Psy rzucają się do misek, Stella tymczasem napełnia palenisko pieca bierwionami. Suzon rozpali w nim w ciągu dnia. Kiedy wrócą wieczorem, w pomieszczeniu będzie ciepło. Poranna rutyna. Każdą czynność wykonuje z zamkniętymi oczami. Dawniej robili wszystko we dwoje. Adrian i Stella. Teraz jest sama. Georges i Suzon mieszkają w sąsiednim domu. Letnia rutyna, zimowa rutyna. Jesienna i wiosenna rutyna. Stella dopasowuje gesty do pór roku, latem dłużej pije kawę, zimą rezerwuje czas na odśnieżanie. Albo na wyprowadzenie ciężarówki z wbudowanym dźwigiem, która służy jej za wóz rodzinny i narzędzie pracy. W zimie kran na podwórzu jest zamarznięty. Stella nalewa wodę w kuchni i taszczy w wielkiej trzydziestolitrowej polewaczce. Uchwyt wrzyna jej się w dłonie, zgubiła gdzieś skórzane rękawiczki, twoje rękawiczki dusicielki, mówi Tom. Świeża woda dla Merlina – świni – i dla osłów. Nie zapominając o granulacie dla wszystkich.

Siano dla osłów, po jednej wiązce na zagrodę. Jedna marchewka, dwie marchewki, trzy marchewki, pieszczoty dla Tota, Bergamotki i Grizzly’ego. Toto grzebie kopytem w ziemi, kiedy ona zajmuje się pozostałymi zwierzętami. Stella jest ostrożna, bo Toto jest złośliwy, może kopnąć. Już kiedyś do tego doszło. Pochyliła się, żeby przeciąć sznurek, którym związane było siano, a on wymierzył jej kopniaka. Przez dwa miesiące nosiła rękę na temblaku. Brzydkie złamanie, powiedział lekarz, ale miała pani szczęście, zakaz noszenia czegokolwiek! Mąż pani pomoże. To nie jest mój mąż, wycedziła przez zęby. Grizzly o gęstym czarnym futrze polarnego niedźwiedzia tuli się do niej. Trąca ją nosem i przypiera do barierki. Drży. Boi się burzy. Ja nie burzy się boję. Chodzi o inne niebezpieczeństwo, wiem. Nadciąga niebezpieczeństwo. Nauczyłem się je wyczuwać z daleka. – Nie bój się, Grizzly. Nie bój się, to tylko burza, może nawet do nas nie dojdzie. Czy będzie padać śnieg? A może deszcz? Nie wie. Niebo jest ciężkie, złowieszcze, ołowianoszare. Odchodzi z polewaczką. Woda dla kur, woda dla gęsi. Kukurydza i suchy chleb ze sklepu Leclerc. Wielkie dwustulitrowe worki kupuje po trzy euro, ładuje na ciężarówkę i przenosi na plecach. Rzuca chleb na ziemię i depcze, żeby go rozgnieść. Unosi głowę i krzyczy, patrząc w okna pierwszego piętra. Tom! Jesteś gotowy? Umyłeś zęby? Zerka na zegarek. Ruszamy za dziesięć minut. Piła elektryczna została na stercie drewna. Zapomniała ją wnieść do środka poprzedniego dnia. Musi pamiętać, żeby naoliwić łańcuch. Dziś wieczorem natnie drewna. Albo jutro. Ciężkie bierwiona do dużego kominka w pomieszczeniu, w którym wieczorami szyje patchworki, podczas gdy Tom składa modele i odrabia lekcje. Długi gobelin opowiadający jej historię. Musi nadać jej tytuł. Wpatruje się w niebo. Zawsze zaczyna się od wiatru. Wiatr, gęste czarne i białe chmury, deszcz. Deszcz smutku. Jako dziecko bała się deszczu. Bała się, że wyważy drzwi. Sikory, turkawki i dzwońce ćwierkają na kuchennych parapetach. Czekają, aż wywiesi im nawleczone na sznurek tłuszczyki z szynki. Aż wysypie ziarna słonecznika i wystawi miskę łuskanych orzeszków. Na początku czekały spokojnie, teraz, kiedy się spóźnia, wrzeszczą coraz głośniej. – I co jeszcze? – mówi, opadając na kamienną ławkę przed drzwiami. – O niczym nie zapomniałam? Rozmasowuje sobie krzyż. Polewaczka jest ciężka. Palce jej zesztywniały. Kawałki jabłka dla kosów! Zrywa się i rusza do kuchni, żeby pokroić jabłka. Układa je na stole ogrodowym. Na pochyłym drzewie śpią dzikie kury. Dwanaście lat temu, kiedy wprowadziła się na gospodarstwo Georges’a i Suzon, sąsiad przestał je karmić. Za dużo roboty, dość

tego, dają w kość, głupie bestie, żrą wszystko, niosą się gdzie popadnie! Kopał je w kupry. Kury uciekły i włóczyły się stadami po wsi w poszukiwaniu ziarna, sałaty i suchego chleba. Rozmnażały się w szalonym tempie i wkrótce utworzyły dzikie hordy, które wdzierały się do gospodarstw, rozrywały kraty kurników, wykradały pożywienie kur domowych i zadziobywały je. Czarne nerwowe kościste kurki o dzikim spojrzeniu, otoczone tłustymi leniwymi kogutami dumnie obnoszącymi samcze barwy. Stella pozwoliła im się ulokować na rosnącym na zboczu uschłym drzewie. Niedaleko drzwi wejściowych. U stóp pnia rozstawiła duże miski, żeby nie musiały mordować innych kur. Spały jedna przy drugiej skulone na gałęziach. Czasami latem wyruszały na wędrówkę. Wtedy drzewo wydawało się gołe. Tom lubi dzikie kury. Przypominają sępy z kreskówek. Są dziwne: mają skrzydła krótkie i chude, jak kikuty. Myślisz, że czasami podlatują czy cały czas chodzą? Stella siada za kierownicą i przekręca klucz w stacyjce. Silnik rzęzi targany czkawką, chwyta i zaczyna równo pracować. Stella wzdycha z ulgą, chucha na palce. Naprawdę muszę sobie kupić rękawiczki, wstąpię do spółdzielni, jak tylko odwiozę Toma do szkoły. Mam nadzieję, że nie zapomniał dzienniczka. I że go podpisałam wieczorem! Szuka syna wzrokiem w lusterku wstecznym, sprawdza godzinę. Wciska klakson, woła Toma. Tom! Gdzie ty się podziewasz? Spóźnimy się. Dostrzega go zbierającego przebiśniegi. Trzyma w dłoni bukiet białych dzwonków. Adrian robił to samo, zrywał gałęzie ostrokrzewu, dzikie kwiaty i kładł je ostrożnie na stole ogrodowym. Nadchodzi Tom, a za nim Mocarz, Kundel i Miodek, które wskakują na pakę. Rzuca tornister na siedzenie, wdrapuje się do ciężarówki i bez słowa wręcza jej bukiet przebiśniegów. Zamyka drzwi. – Jeśli chcesz, w niedzielę umyję ciężarówkę. – Potrzebujesz kieszonkowego? – Jest strasznie brudna. Ciężarówka rusza, toczy się, trzęsąc, aż do bramy. Droga jest wyboista. Stella manewruje, omijając dziury. Nie mogę teraz zniszczyć zawieszenia, znowu zostanę bez grosza na koniec miesiąca. Tom ociera usta i wyciąga harmonijkę. Wydobywa z niej pełen skargi jęk. Mijają dom Georges’a i Suzon. Czerwone kangoo, z naklejką na drzwiach przedstawiającą psią głowę, stoi z boku; przednią szybę zasłonięto grubą tekturą. Georges odgarnął śnieg i czeka przy bramie wsparty na łopacie. Stella opuszcza szybę. – Nie trzeba było, Georges! Zrobiłabym to... – Widziałaś, która godzina? Jedź już! Spóźnicie się... a ty, łobuzie, przynieś mi

dobre oceny! Tom go ignoruje, z ustami przyklejonymi do harmonijki wygrywa pierwsze takty Hey, Jude ze wzrokiem utkwionym przed siebie. Stella gromi go spojrzeniem. – OK! – mówi Tom z ustami wciąż zaciśniętymi na harmonijce. Stella zamyka okno. – Mógłbyś być milszy. Miałeś ochotę odgarniać śnieg? Zauważ, że dzięki niemu zyskaliśmy dobre pół godziny. – Nie jestem łobuzem... a on nie jest moim ojcem! Na ostatnim piętrze biurowca firmy Courtois, niczym orle gniazdo, znajduje się biuro Julie. Wielkie przeszklone pomieszczenie przypomina wieżę kontroli lotów i góruje nad alejkami zawalonymi szkieletami samochodów, traktorów, metalowymi belkami, blachą falistą, starymi piecykami, pogiętymi rurami i sprzętem gospodarczym. Julie przemawia łagodnie do słuchawki zatkniętej między ramię i ucho. Notuje coś, jakąś cyfrę, dodaje, kiwa głową, przeciąga wierzchem dłoni po policzku, dając do zrozumienia, że ma do czynienia z nudziarzem, znów coś bazgrze, zerkając po kolei na wszystkie ekrany monitoringu. Ścieżki placu nadzorowane są dniem i nocą. Jednym przyciskiem można powiększyć obraz, wyłapać gwałtowny ruch, podejrzaną schadzkę, dyskretną wymianę banknotów. Stella pokazuje jej nowe rękawiczki, uderza nimi o biurko. Rozlega się wesoły świst. Julie unosi kciuk w górę, piękny nabytek. W promocji, odpowiada Stella. Julie udaje, że bije brawo, i wraca do rozmowy. Ma na sobie bluzę, którą Stella wykończyła w pracowni patchworkowej w ubiegły czwartek. Luźną jasnoszarą bluzę z kolorowymi literami układającymi się w napis I am a candy girl8, naszyty na jaskrawoczerwonym sercu. Wszystkie dziewczyny się zebrały, żeby wśród bel materiałów, próbek ociepliny, sztruksu, strzępków wełny i szpulek z nićmi uczcić pierwszą patchworkową sztukę odzieży wykonaną dla Julie. Julie wahała się, czy ją włożyć. Wreszcie zdjęła okulary i wciągnęła bluzę przez głowę. Dziewczyny klaskały w dłonie, wołały brawo, Julie. Każdy pretekst jest dobry, żeby robić sobie prezenty i organizować imprezy. Nie jest za ciasna? spytała, naciągając bluzę na piersiach. Metr sześćdziesiąt dwa, siedemdziesiąt kilo, gęste kręcone włosy, czerwone policzki, uroczy płaski nosek. Ależ skąd! zaprotestowały. Myślicie, że to zachęci facetów? W wieku trzydziestu czterech lat Julie wciąż jeszcze nie znalazła pasującego do niej samca. Śmiały się, ależ tak, oczywiście, to na pewno zadziała im na wyobraźnię! Oni nie potrzebują wyobraźni, raczej odwagi, westchnęła Julie. – Za tę cenę nikt nie weźmie tego zlecenia! Na pewno doskonale zdaje pan sobie z tego sprawę. Niech pan będzie rozsądny. – Julie zasłania dłonią słuchawkę i zwraca się do Stelli: – Nie odchodź, jest duży teren do opróżnienia... olbrzymie miedziane kotły porzucone w lesie pod stertą żelastwa. Mają pochodzić ze starej fabryki

czekolady Reyniera, podobno wyrzucili też dokumentację. Sprzed dziesięciu lat. Na pewno ktoś to wszystko ukrył w oczekiwaniu na możliwość sprzedaży, ale w końcu odpuścił. Będzie tego najmarniej za trzydzieści tysięcy euro. Dzwoni do mnie gospodarz. Ocenił wagę na oko. Chce, żeby mu zapłacić gotówką. Podzielimy się z nim pół na pół. Dobry układ! – Wraca do rozmowy. – Tak, słucham pana... Doskonale zrozumiałam, ale... Wsparta o ramę okna Stella obserwuje podwórze. Ciężarówka czeka na wielkiej płycie wagi. Jest ważona, następnie wyładowuje się złom, potem auto wraca, jest ważone bez ładunku – zapłata jest od różnicy wagi. Albo pojazd wjeżdża pusty i powtarza się odwrotną operację. Jérôme przyjmuje towar. Codziennie przyjeżdża do pracy na rowerze, pięć kilometrów w jedną stronę, pięć w drugą. Zamarzła u niego kanalizacja, więc bierze prysznic w szatni. Potrafi postawić do pionu nieuczciwego klienta, lecz kiedy zwraca się do niego kobieta, cały oblewa się potem. Nie będzie deszczu. Śnieg prószy wielkimi zwartymi płatkami. Boubou wyciągnął miotłę z gałęzi i odgarnia kawałki zamarzniętego śniegu, które mogłyby zablokować maszyny. Jak tak dalej pójdzie, będzie musiała zostać z Tomem na noc w mieście. Zadzwoni do Suzon i poprosi ją, żeby zajęła się zwierzętami. Od dziesięciu dni mróz chwyta rano i wieczorem, od dziesięciu dni śnieg dusi życie, tłumi dźwięki, lepi się do butów. Jako dziecko nie lubiła śniegu zapychającego niczym knebel usta jej matki. Wieczorami kuliła się w łóżku i zatykała uszy. A mimo to słyszała... oddzielona od pokoju rodziców cienką ścianką. Serce jej się ściskało. Pierwsze skargi, ciała się szamoczą, łóżko trzeszczy, szklanka z wodą spada ze stolika nocnego i toczy się po podłodze, a ojciec wrzeszczy widzisz, co zrobiłaś? Świst wymierzonego policzka i zagłówek łóżka obija się o ścianę, głowa matki uderza w przepierzenie, przeciągła skarga i wciąż te same słowa połączone z łkaniem: Nie! Och, nie! Proszę, już nie będę, obiecuję. Zawsze te same słowa. Bo matka przepraszała. Stelli robiło się niedobrze. Cała kolacja podchodziła jej do gardła i trafiała do umywalki w pokoju. Potem następował antrakt. Jęki i westchnienia. Wreszcie cisza. Przerażająca, zastanawiająca cisza: jak ona się czuje? W jakim jest stanie? Stella próbowała zasnąć, przewracała się z boku na bok z podkulonymi kolanami, pozwalając, by wypłynął z niej strach i ból, „moja mała jest jak woda, jest jak woda żywa, mknie niczym strumyk, dzieci biegną brzegiem...”. Wieczorami, kiedy padał śnieg, ojciec znacznie łatwiej się irytował. Jestem bardzo wrażliwy, mówił. Ta cała biel działała mu na nerwy. Śnieg go wkurzał. Opiera czoło o zimną szybę, jeździ nim po szkle, skóra odrywa się z cmoknięciem, cmok, cmok. Zostawiła Toma w szkole. Zatrzasnął drzwi ciężarówki, odwrócił się,

wykonał krótki wojskowy gest pożegnania, przykładając prawą dłoń do daszka wełnianej czapki. Dobry mały żołnierzyk. Mało brakowało, a zawołałaby wracaj, dzisiaj nie ma lekcji, jest za zimno, po czym odjechała. Powrócił strach: strach, który wierci jej dziury w brzuchu. Radzi sobie sama, odkąd Adrian odszedł. Trzyma wysoko podniesioną głowę. Ty na pewno nie jesteś zmokłą kurą, mówił. Uśmiechał się rzadko, z zaciśniętymi wargami, na policzku powstawało tylko jedno ledwie zauważalne wgłębienie. Zmokła kura. Mam gęsią skórkę, pietram się, trzęsę portkami, mam cykora, duszę na ramieniu, jestem podszyta strachem – sporo tych określeń, żeby podygotać z lęku! – Wiem, że ceny wzrosły, ale nie do tego stopnia, panie Grisier! Proszę posłuchać, przemyśli pan tę sprawę i oddzwoni do mnie... Tak, właśnie Stella wpadnie zobaczyć. Kiedy? Dzisiaj pasuje panu? Julie nigdy się nie denerwuje. To ona rozmawia z klientami, negocjuje ceny, przygotowuje kosztorysy, szuka nowych zleceń, śledzi kurs metali na giełdzie, prowadzi księgowość, wypełnia kwity wypłat. Stella prowadzi ciężarówkę, ocenia wartość towaru, czuwa nad załadunkiem ton żelastwa i służy za pomoc drogową, kiedy inny samochód zepsuje się na wąskich dróżkach. Oprócz nich dwóch pracuje tam jeszcze osiem osób. Mężczyźni. Sortują, tną, obsługują dźwigi, uruchamiają prasę do złomu, dbają o jej sprawność i naprawy. Julie zarządza całym składem. Wszyscy wypełniają jej polecenia bez mrugnięcia okiem. To moi mężczyźni, mówi czasami ze śmiechem. Julie jest córką kierownika, pana Courtois. Pan Courtois zajmuje się interesami za granicą, rzadko bywa na miejscu, dużo podróżuje. Indie i Chiny stały się ważnymi klientami przyjmującymi tony metalu. Dwa wygłodniałe ogry wołające o zardzewiałe mięso. Julie Courtois i Stella Valenti poznały się w zerówce. Pracują razem od dwunastu lat. Dwanaście lat temu, poniedziałek. Stella uciekła z domu, płacząc z wściekłości suchymi oszczędnymi łzami, które staczały się po jej policzkach niczym kawałki żwiru. Kręciło jej się w głowie na myśl o wyruszeniu w świat. Na głównej ulicy wpadła na Julie, która wychodziła akurat z banku. Poszły na kawę. Stella o wszystkim jej opowiedziała. Julie słuchała, wzdychając od czasu do czasu. Przy każdym westchnieniu dosypywała łyżeczkę cukru do swojej kawy. Stella nie mogła opanować uśmiechu. – Nie masz wyboru, Stello. Dla twojej matki jest już za późno, poddała się. Pomyśl o sobie. Masz dwadzieścia dwa lata, jesteś młoda. – Jestem tchórzem. Porzuciłam ją z tymi dwoma potworami. W końcu ją dorwą,

a ja... uciekam... Ray Valenti i jego matka, Fernande Valenti, para z piekła rodem. Przetrzymywali Léonie, matkę Stelli, w charakterze zakładnika. Zrobili z niej popychadło. Z upływem czasu Léonie zamknęła się w sobie, przyjmowała ciosy i upokorzenia. Julie wiedziała o tym. Ale w Saint-Chaland niewiele osób zdawało sobie sprawę, co się dzieje na piętrze przy rue des Éperviers pod numerem czterdziestym drugim. Albo po prostu nikt nie chciał tego wiedzieć. – Nie jesteś tchórzem, jesteś zmęczona. Przeglądałaś się w lustrze? Skóra i kości, czerwone obwódki pod oczami, cała podskakujesz przy najlżejszym hałasie, garbisz się. Wyglądasz jak staruszka. Stella opuściła głowę na stół. Nie miała już siły walczyć. Nie miała siły chronić matki. Julie zabrała ją do siebie, przygotowała jej ciepłą kąpiel, podała środek na sen. Stella przespała dwanaście godzin bez przerwy. Nazajutrz przy śniadaniu była już zdecydowana. – Znajdę pracę. Mogę robić cokolwiek. A potem wrócę po nią i ukryję ją w bezpiecznym miejscu. – Niczego nie znajdziesz. On zna wszystkich w okolicy, nie pozwoli na to, chce, żebyś zdechła z głodu. Musisz opuścić miasto. – Nigdy. Nie zostawię jej z nimi samej. Ona umrze, Julie, umrze. Julie umilkła. Stella przejrzała ogłoszenia. Pożyczyła skuter od Julie. Stawiała się w barach, restauracjach i hotelach na terenie całego miasta. Kelnerka, pokojówka, praczka, portierka na nocną zmianę, cokolwiek, ale zatrudnijcie mnie, zatrudnijcie. Wieczorem wracała z kwitkiem do Julie. Zanurzała się w wannie, znikała w wodzie. Wynurzała się na powierzchnię, brała głęboki wdech i znów znikała. Chwilami miała ochotę zostać pod wodą. Pewnego wieczora przeszła pod oknami domu numer czterdzieści dwa przy rue des Éperviers. Zobaczyła światło w pokoju. I za białą firanką na krześle drobną nieruchomą sylwetkę. Swoją matkę. Która się nie ruszała. Wyglądała przez okno. Stella uniosła dłoń w szybkim geście i odeszła. Nie mam pewności, czy mnie zauważyła... Julie miała rację. Nie znajdzie pracy. Ludzie ją znają. Z widzenia albo z nazwiska. Córka Raya Valentiego. Mówili proszę zostawić numer telefonu, odezwiemy się. Nigdy się nie odzywali. Po miesiącu Julie zaproponowała jej pracę na złomowisku. Nie zarabia się tu kokosów, ale potrzebujemy kogoś, chłopaki nie wystarczają. Mój ojciec jest zajęty za granicą. Rozmawiałam z nim, zgadza się. Właściwie to on wpadł na ten pomysł. Poza tym może na taką nie wyglądasz, ale jesteś silna, potrafisz dźwigać ciężary, nie boisz się roboty. To praca w środowisku facetów. Nie możesz pozwolić, żeby ci weszli na

głowę. Ale jeśli o to chodzi, nabrałaś wprawy przy tamtym wariacie. – Nie boisz się Raya? Jego odwetu? – spytała Stella. – Owszem. – A więc? Julie wzruszyła ramionami i poprawiła okulary na nosie. – Nauczę cię fachu. Siedzę w tym od dziecka. – Nie pożałujesz. To był ich sposób na zawarcie umowy. Stella odwraca się i dostrzega zapomniane na biurku przebiśniegi. Sięga po szklankę, nalewa do niej wody. – Nie będzie hiacyntów ani żonkili tej wiosny – mówi na głos. – Wszystko zmarzło w ciągu kilku ostatnich dni. Moja mimoza zmarniała. – Stary Grisier jest wściekły. Zboże mu zmarzło. Będzie musiał siać słonecznik. – To z nim rozmawiałaś przez telefon? – Tak. Chce nam sprzedać stertę starych kanistrów po benzynie, które trzyma w garażu. Potrzebuje pieniędzy. Ale jest zbyt pazerny. Wpadnij do niego, jeśli znajdziesz czas, po tym jak załadujesz kotły... Stella wkłada przebiśniegi do szklanki z wodą. Ze strachu drżą jej ręce i woda się wylewa. Stella opiera palce na blacie biurka, bierze głęboki wdech. Julie podaje jej adres, mapkę naszkicowaną na kartce papieru. – To tuż za posiadłością Les Peupliers. Pięćset metrów w lewo za domem starego Cautreaux. Ogromny skład kotłów. Facet, który je znalazł, już tam na ciebie czeka. Chce się ich pozbyć i zgarnąć kasę. Dzielimy się pół na pół. Powiesz mu, że zapłacimy po zważeniu, podpisz mu papierek i załaduj towar. Interes, jakie lubię. – OK. Nic poza tym? – Nie. Zadzwonię w razie czego. Stella kiwa głową. – Na razie... Julie odprowadza wzrokiem smukłą sylwetkę w za dużych pomarańczowych ogrodniczkach, w grubym granatowym golfie sięgającym ud, w filcowym kapeluszu zawadiacko odsuniętym na tył głowy i wielkich buciorach. Stella zawsze ubierała się jak mężczyzna. Dzisiaj ma na sobie sweter Adriana, spodnie Adriana, kapelusz Adriana. Kiedy są osobno, za punkt honoru stawia sobie noszenie tylko jego ciuchów. Nie chce, żeby ją postrzegano jako kobietę. Piekielnie ładną kobietę! Metr osiemdziesiąt, sześćdziesiąt kilo, niebieskie oczy psa pociągowego i gęsta blond czupryna opadająca na twarz. Pięknie by wyglądała na rozkładówkach czasopism. Stella wdrapuje się do ciężarówki, gwiżdże na psy, które nadbiegają i ujadając,

wskakują na pakę samochodu podniecone, bo szykuje się przygoda. Opierają się łapami o krawędź burty. Ciężarówka przetacza się pod oknami biura Julie. Stella macha do niej, a Julie wypina pierś, eksponując roztańczone patchworkowe literki: I am a candy girl. Tak, z całą pewnością jesteś cukiereczkiem, mruczy Stella w szoferce ciężarówki. Jesteś najbardziej cukierkową ze wszystkich cukierkowych dziewczyn świata. Słodkim jabłuszkiem ze swoimi kręconymi włosami, płaskim noskiem i szkłami tak grubymi, że człowiek się zastanawia, czy jest ktoś po drugiej stronie. Studnią miłości, z której żaden brutal nie chce się napić. Może to i lepiej, jeszcze byś uschła z miłości. Zerka na adres składu kotłów, który podała jej Julie. Posiadłość Les Peupliers. Zna to miejsce, matka zabierała ją tam, kiedy Stella była mała. W czasach gdy matka ośmielała się jeszcze wychodzić z domu. Posiadłość należała kiedyś do jej dziadka, Jules’a de Bourracharda. Jak wiele okolicznych gospodarstw. Sprzedał je, żeby spłacić długi najstarszego syna, Andrégo. Pięknego, pełnego wdzięku, lekkomyślnego i próżnego. Wszyscy ulegali jego urokowi, opowiadała matka z uśmiechem, a ja pierwsza! Byłam zakochana we własnym bracie. Był ode mnie starszy o pięć lat. Nie dojadałam przy stole, żeby mu zostawić smakowite kąski pieczeni, chowałam się nocą za drzewami, żeby zobaczyć, jak przejeżdża swoim pięknym samochodem. Tańczył w świetle reflektorów, by zrobić wrażenie na towarzyszącej mu akurat dziewczynie, i popijał szampana z butelki. Tego dnia były w mieszkaniu same. Ray i Fernande poszli do lekarza. Fernande się wzbraniała. Doktorzy są dla mięczaków, mówiła, rzucając mroczne spojrzenie synowej, dla darmozjadów, dla gąsek, które cały czas narzekają i płaczą o byle co. Ray ją zmusił. Sprawdził objawy w słowniku medycznym Vidala, w którym opisane są szczegółowo wszystkie choroby. Czytywał go regularnie, mierząc jej puls, obmacując wątrobę, badając stan języka. Od pewnego czasu zaczął się niepokoić: matce stale chciało się pić, wstawała wielokrotnie w nocy na siusiu, gwałtownie pogorszył jej się wzrok i piekły ją stopy. Ponadto kiedy zacięła się nożem, rana nie chciała się goić i ropiała. Cukrzyca, mówił, czytając opasły słownik, cukrzyca! Fernande włożyła stary czarny płaszcz z kołnierzem z futra z wydry i bordowy filcowy kapelusz: przypominała w tym stroju drogowskaz. Zapięła płaszcz, narzekając, że to wyrzucanie pieniędzy w błoto. Była niska i przysadzista, o ustach bez warg, topornie wyciosanym nosie, niskim czole, krótkiej szyi i głębokich pionowych zmarszczkach przecinających jej twarz niczym więzienne kraty. Szorstka, zachłanna, pamiętliwa i pałająca żądzą zemsty. Odwróciła się jeszcze do Léonie i Stelli tuż przed

zatrzaśnięciem drzwi, jak gdyby mówiła: nie ma mnie, ale mam was na oku, a one odpowiedziały jej, schylając takim samym ruchem głowę. Słyszały zamykanie drzwi, podwójne przekręcenie klucza w zamku, spojrzały po sobie. Wreszcie same! Położyły się na łóżku Stelli. Léonie objęła córkę, przytuliła ją mocno, kołysała i śpiewała cichutko, kocham cię, córeczko, kocham cię tak mocno, jesteś moją gwiazdką szczęścia, a Stella miała ochotę stać się jeszcze mniejsza i lżejsza, by wzlecieć ku niebu i zalśnić. – Mamusiu, opowiedz, jak to było, kiedy byłaś mała i wszystko było jak w bajce. I Léonie opowiadała. Historię swojego brata Andrégo zmarłego w wieku dwudziestu czterech lat. Historię ojca, Jules’a de Bourracharda, otępiałego z rozpaczy, który odciął się od życia i czekał na śmierć w czterech ścianach swojej posiadłości. – Obaj odeszli zbyt szybko. Chciałabym, żeby cię poznali... – Léonie uczyniła nieokreślony ruch ręką i zamilkła na chwilę. – Chociaż nie wiem właściwie, czyby ich to interesowało. Nigdy się mną nie przejmowali. Byłam dziewczyną... Zachowywali się, jakbym była przezroczysta. I w pewnym sensie byłam. Przemykałam się po domu jak cień. Wiesz, wychowała mnie Suzon. Bardzo młodo przyjęła posadę u moich rodziców. – Georges też? – Tak. Przyszedł razem z nią. Zajmował się domem, samochodami i ogrodem. Złota rączka. – Suzon nie wyszła za mąż? – Nie. Zawsze mieszkała z bratem. Ja też chętnie mieszkałabym ze swoim. Tylko o tym marzyłam. – Roześmiała się i przymknęła oczy, żeby rozkoszować się marzeniem. – Stanowili fantastyczną ekipę, André i mój ojciec. Bratu wszystko uchodziło na sucho. Ojca bawiło każde jego słowo. Syn gwarantował przedłużenie rodu, był pochodnią, którą przekazuje się z pokolenia na pokolenie. Niezły z niego pistolet, mówił ojciec, zdumiewa mnie, naprawdę zdumiewa! Znów się roześmiała jak onieśmielona dziewczynka. – A twoja mama? Nigdy o niej nie mówisz. – Ach, mama... Nie znałam jej dobrze. Odeszła, kiedy miałam dwanaście lat. Często odchodziła i wracała. Ale tym razem już nie wróciła. Zostawiła liścik po angielsku na stoliku w przedpokoju i znikła. Nigdy więcej jej nie zobaczyłam. Nawet nie wiem, czy jeszcze żyje. – Co napisała w tym liściku? – Był zaadresowany do mojego ojca... Eyes that do not cry do not see9. Rodzice często rozmawiali ze sobą po angielsku. – A co to znaczy?

– Ciężko przetłumaczyć. I jestem taka zmęczona. – Postaraj się, mamusiu. – Nic zabawnego. Chodzi o to, że trzeba wypłakać wiele łez, by zrozumieć życie. Kto ma suche oczy, nie może niczego pojąć. – A jaka ona była? – Taka jak ty, jak ja, wysoka, jasnowłosa, bardzo szczupła. Ojciec mówił, że na całej ziemi nie ma nikogo o tak jasnych włosach! Prawdziwa Szwedka o błękitnych oczach, niemal białych włosach i długich nogach. Pozowała malarzom i rzeźbiarzom w Paryżu. Ale nie była przywiązana do życia. Mój ojciec ją bawił, dała mu się uwieść. Często bywała smutna, melancholijna. Wydawała się zdziwiona, że wydała na świat takiego syna. André był jak słońce, emanował życiem i radością. Prawdziwy czarodziej. Miał dar zmieniania życia w bajkę. A mimo to Stella wiedziała: jej wuj miał złą reputację. Mówiono, że zmarł w wyniku przedawkowania. Sporo czasu zajęło jej zrozumienie tego. Nie miała wielkiego pojęcia o życiu. Jej matka chyba też o niczym nie wiedziała, bo nigdy nie wymawiała słowa „przedawkowanie”. Mówiła, że to był wypadek, że utopił się w wannie, że to była wielka tragedia. Stella muskała palcami ramię matki. Głaskała siniaki, które czerniły się na skórze, jak gdyby chciała naprawić jej obolałe ciało. Miała ochotę spytać, dlaczego są takie żółte, fioletowe, czerwone i czarne. Ale nie śmiała. Myślała tylko, że jeśli będzie ją głaskać, skóra stanie się znów różowa i gładka. Było tyle spraw, których nie rozumiała. Wstyd przepełniał każde słowo, które tłumiła w ustach. Milczała więc wtulona w ramiona matki i bardzo często zasypiały w ten sposób obie, szepcząc sobie do ucha różne opowieści. Ponieważ wizyty u lekarza zdarzały się odtąd coraz częściej. Mogła była spytać Violette Maupuis. Violette była zawsze na bieżąco. Przechwytywała w locie plotki, pogłoski, informacje i wyjaśniała wszystko koleżankom, żując gumę. Violette, Julie i Stella stanowiły nierozłączne trio. I jak w każdym trio zawsze jednej trafiała się największa porcja ciasta. Tą osobą była Violette. Przede wszystkim dlatego, że była o rok starsza od Julie i Stelli. Poza tym miała piersi, niewielkie, i kołysała nimi pod koszulką. I jeszcze spojrzenie, które doprowadzało chłopców do szaleństwa. Raz, dwa, trzy, a teraz patrzcie! oznajmiała Violette, kiedy mijała jakiegoś chłopca, popatrzę na niego zamglonym wzrokiem, aż mu zmiękną kolana. Mrużyła oczy, jej spojrzenie łagodniało, stawało się zamglone, tęskne, a chłopiec chwiał się na nogach. Wszyscy chłopcy chwiali się pod zamglonym spojrzeniem Violette. Tracili panowanie

nad kolanami i głową. Głupieli. Szli za nią jak otępiali, potykali się o kamienie, wyciągali papierosa, poruszali biodrami, napinali mięśnie ramion, rechotali i szeptali, widziałeś jej piersi, widziałeś jej tyłek, nie wytrzymam, naprawdę nie dam rady. Włóczyli się za nią grupami, jak gdyby jej wzrok mógł zetrzeć ich w proch. Woleli więc trzymać się razem. Violette ignorowała ich i kołysała drobnymi piersiami, nie przerywając rozmowy ze Stellą i Julie. Pytała Stellę o jej ojca. Ray Valenti. Już samo to imię! Mówi samo za siebie! To imię szeryfa, aktora filmowego. To nie jest jego prawdziwe imię, mamrotała Stella, naprawdę nazywa się Raymond. Sam je skrócił. Mówi, że Raymond kojarzy się z picusiem w błękitnych nylonowych szortach. Mniejsza o to, ciągnęła Violette, jest po prostu boski. Przystojny, czarujący, naprawdę cool. No i jaki odważny! Nie można być cykorem, kiedy się wybiera zawód strażaka! Jak to jest mieć tak przystojnego ojca, o tak ciepłym spojrzeniu, umięśnionych ramionach, głębokim głosie, tak seksownego? pytała, zerkając na bok, żeby się upewnić, czy chłopcy nadal za nią idą. – Nie wiem – odpowiadała Stella. – To tylko mój ojciec. – No nie... – mówiła Violette. – To piękny mężczyzna, bardzo piękny. Prawdziwy bohater! Ostatnio, kiedy na piętrze baru Gérarda wybuchł pożar, mówię ci, jak walczył, żeby ocalić małą Norę, która zatrzasnęła się w toalecie! Gérard ciągle o tym później opowiadał, płakał przy tym jak bóbr, a znasz przecież Gégé, to twarda sztuka! – No na pewno – przytakiwała Julie – twój ojciec to kawał chłopa. – Pamiętasz, jak rzucił się w płomienie, żeby ratować niemowlę z kołyski? Wiesz, tej nocy, kiedy u Mocquardów nastąpiło spięcie i w mieszkaniu wybuchł pożar, który zagrażał wszystkim okolicznym budynkom... Rodzice stracili przytomność. Wszyscy zapomnieli o dziecku, a Ray ruszył mu na ratunek! Przyjechała telewizja i pokazywali go w dzienniku, a mer mu pogratulował i przyznał honorowe obywatelstwo miasta. Właściwie Ray tego nie potrzebował, już ze sto razy wcześniej był honorowym obywatelem! Przesuwała językiem gumę z lewego policzka na prawy, żuła, formowała kulkę, nadmuchiwała wielki różowy balon, wciągała z powrotem do ust i zaczynała od nowa. – I nie tylko wtedy pokazywali go w telewizji! Iluż on ludzi ocalił, walcząc z płomieniami! Twój ojciec to prawdziwy bohater. A do tego sexy... Megasexy, naprawdę! Zaczęła naśladować chód Raya, to, jak zatrzymywał spojrzenie na osobie stojącej naprzeciw, nie spuszczał wzroku, jakby brał ją sobie na własność, jakby wdzierał się jej do wnętrza. Violette trzymała się za brzuch, pokrzykiwała cicho, ciągnęła za kołnierzyk koszulki, zwilżała wargi językiem, wsuwała palce we włosy: całe przedstawienie! Wiedziała, o czym mówi. Wznosiła się ponad Julie i Stellę. Stawała się nieosiągalna.

Odwróciła się: chłopcy nadal za nią szli. – Twój ojciec – podsumowała – jakby miał fiuta w każdym oku, kiedy na kogoś patrzy. Ta ostatnia uwaga uplasowała go zdecydowanie na samym szczycie skali seksualnej, jedynej, która interesowała dziewczyny. Nie wiedziały, co odpowiedzieć. – A twoja matka? – ciągnęła Violette. – Wyobrażasz sobie, jak to jest mieć takiego faceta w łóżku na co dzień? Wow! Ależbym była podniecona! Trzeba by mnie wyżymać! – Moja mama... – zaczynała Stella, która nie rozumiała, dlaczego trzeba by wyżymać Violette. – Moja mama... I przerywała. Nie umiała określić, jaka była jej mama. Albo też nie mogła im tego powiedzieć. Głos jej się łamał. – Chcesz powiedzieć, że jest między nimi seksualna aura... – stwierdzała Violette z przekonaniem. – Tak, właśnie, seksualna... I naraz seks stawał się czymś przerażającym, co wykręcało ciało matki, zmuszało ją do zasłaniania się rękami, wyrywało jej z gardła jęki bólu. – Seks – ciągnęła Violette uczonym tonem – kiedy ktoś się zna na rzeczy, może rozwalić człowieka. Na tysiąc kawałków. – Tak, na tysiąc kawałków – powtórzyła Stella. – Moja matka wcale nie jest rozwalona – twierdziła Julie. – Nic dziwnego, twój ojciec w niczym nie przypomina Raya. – Mówisz na mojego ojca „Ray”? – spytała Stella naraz podejrzliwa. – No tak... Nie przesadzaj! Nie jest tylko twoim ojcem. To Ray Valenti. Wszystkie dziewczyny o nim marzą. Nawet czterdziestoletnie staruszki! Ja bym straciła głowę przy takim facecie jak Ray. Nie byłabym w stanie sensownie myśleć! Przy takim mężczyźnie nogi się człowiekowi plączą. Tak jak tamtej w Lourdes, co zobaczyła Matkę Boską i nigdy się nie pozbierała. Tego dnia Stella skończyła dwanaście lat. Była ciekawa, jak funkcjonują mężczyźni, kobiety, ich ciała, pot między ich ciałami, krzyki, westchnienia, rozbiegane oczy i eksplozja w głowie. Chciała wiedzieć, ale nie miała ochoty próbować. Szły naprzód w zamyśleniu. – A powiedz – zagadnęła ponownie Violette – czy twoja mama nie jest trochę szurnięta? – Zabraniam ci mówić takie rzeczy! – oburzyła się Stella. Tak bardzo chciała należeć do normalnej rodziny. Tata siedzi za kierownicą, mama rozdaje ciasteczka, a Stella liczy samochody: czerwone, niebieskie, żółte

i wygrywa coca-colę, kiedy obstawi dobry kolor. – Ja tylko powtarzam, co wszyscy mówią – odparła Violette, stukając się palcem w skroń. – Nazywamy ją tutaj świruską. Stella nie chciała, żeby Violette miała rację, a jednocześnie czuła, że to nienormalne, że ma matkę, która prowadzi samochód z prędkością trzydziestu kilometrów na godzinę, niemal leżąc na kierownicy, z nosem na przedniej szybie i strużkami potu spływającymi po policzkach. Wszyscy trąbią, wyprzedzają ją i obrzucają wyzwiskami. Miała ochotę ukryć się za deską rozdzielczą, żeby nikt nigdy się nie dowiedział, że jest córką Léonie Valenti. Matki, która co chwila podskakuje ze strachu, boi się przejść przez ulicę, a kiedy nakłada szminkę, drży tak, że rysuje sobie usta klauna. Matki, która nie jest w stanie nawlec nitki i próbuje bezskutecznie, aż wreszcie wybucha płaczem. Obserwowała inne matki i zdawała sobie sprawę, że jej matka nie jest do nich podobna. Tamte często pracowały albo grywały w brydża, w tenisa, smażyły konfitury, szyły sukienki dla swoich córek, prowadziły auto, włączając kierunkowskazy niedbałym ruchem palca, chodziły do fryzjera, ignorowały kasjerkę w Carrefourze, nie wysypywały monet na taśmę podawczą. Nie płakały, słuchając Hugues’a Aufraya, który śpiewał „powiedz, Céline, co się z nim stało, z miłym narzeczonym, który zniknął nam z oczu...”. Nie miały pluszowego misia o imieniu Półwisienka. Jej matka owszem. Trzymała go pod łóżkiem córki i całowała, kiedy była sama. Też się nad tym zastanawiała. Świruska czy nie? Ale wiedziała też o sprawach, o których inni nie mieli pojęcia. Nie mogła o nich mówić, bo nikt by jej nie uwierzył. Kiedy ma się dwanaście lat, nikt człowiekowi nie wierzy. Chyba że się przynosi dowody. Poza tym nawet ona czasami miała wątpliwości. Nie wiedziała, jakie reguły obowiązują między mężczyzną a kobietą za zamkniętymi drzwiami sypialni. Co jest dozwolone, a co nie. Jak należy postępować, jaka jest instrukcja obsługi. Może jednak te krzyki były normalne? Krzyki, ciosy, płacze, obelgi. Może na tym polega „uprawianie miłości”? Pewnego dnia w gospodarstwie Georges’a i Suzon widziała, jak osioł uganiał się za oślicą. W końcu zapędził ją w róg ogrodzenia, wspiął się na nią i ugryzł ją w kark do krwi, wyrwał jej skórę, odsłaniając żywe mięso, a ona mu na to pozwalała, schylała głowę, płynęła krew, nie był to przyjemny widok. Georges wyjaśnił jej, że osły w ten sposób robią dzieci. Mama nigdy nic na ten temat nie mówiła, ojciec tym bardziej, a babka nie była osobą, która mogłaby ją oświecić w tej kwestii. Nie śmiała spytać Violette. Ani Julie, która nie sprawiała wrażenia bardziej uświadomionej niż ona. Przyzwyczaiła się zachowywać wszystkie pytania dla siebie. A miała ich wiele! W wieku osiemnastu lat Violette wyjechała do Paryża.

Chciała zostać aktorką. Była piękna, to nie ulegało wątpliwości. Powiedziała, że będzie do nich pisać, a potem że jednak nie, że to nie ma sensu, na pewno dowiecie się wszystkiego z telewizji. Dajcie mi rok, a będę się wszędzie pojawiać... Będę queen of the world10! Nigdy więcej nie słyszały o Violette. Ani od jej rodziców, ani od koleżanek, a już na pewno nie z telewizji. Zresztą w domu tylko Ray i Fernande korzystali z telewizora. Mama i ja miałyśmy zakaz. Ray twierdził, że to może nam podsuwać niemądre pomysły, że i tak już robimy wystarczająco dużo głupot. Mogłyśmy oglądać tylko wiadomości. A więc późnym wieczorem. Siadałyśmy przed odbiornikiem i nie można było hałasować. Mama nie śmiała wręcz oddychać. Trzymała się za żebra, żeby przypadkiem nie kaszlnąć. Fernande miała nas na oku. Ray nagrywał całość swojego wystąpienia, a potem puszczał w kółko jakiś fragment, narzekając na dziennikarza, który nie pozwolił mu się wypowiedzieć i przerwał w chwili, kiedy on właśnie chciał wygłosić coś pasjonującego. Pewnego wieczora Ray pojawił się nawet w wiadomościach ogólnokrajowych. O dwudziestej, w rozmowie z Patrickiem Poivre’em d’Arvorem. To było wtedy, kiedy sam jeden opanował – tak w każdym razie twierdził – pożar fabryki środków chemicznych w Saint-Chaland, położonej w samym centrum miasta, w pobliżu McDonalda, Conforamy i dziesięciu innych centrów handlowych. Zaatakował ogień z wysokiego komina plującego płomieniami i toksynami, polał go strumieniem wody. Przez czternaście godzin walczył, stojąc na wysokiej drabinie, by ocalić domostwa setek ludzi. Narażał własne życie! – wołali wszyscy – narażał własne życie! Za kordonem bezpieczeństwa zgromadził się tłum. Dziennikarze, fotografowie, kamerzyści, reporterzy telewizji francuskiej, a nawet stacji zagranicznych. Wstrzymywali oddech i komentowali na żywo. Saint-Chaland zmieniło się na pewien czas w centrum świata. Można było poczuć się jak w filmie: te wszystkie samochody policyjne, wozy strażackie, gapie... Niesamowite napięcie! Wytrwał czternaście godzin i zwyciężył! Zszedł z drabiny witany owacjami publiczności, czarny od sadzy, z zakrwawionymi rękami, wyczerpany. Odniósł prawdziwy triumf. Nazajutrz pokazano go w wiadomościach o dwudziestej. „Zwyczajny bohater”, powiedział prezenter na wstępie. Rayowi się to nie spodobało. Nie mógł powiedzieć po prostu „bohater”? Ci paryżanie zawsze chcą nas poniżyć! Całe miasteczko zgromadziło się u Gérarda. Pito wino musujące, wręczono Rayowi kolejny medal, ponownie mu gratulowano, jeszcze raz zrobiono owację. Pocałował Léonie w usta, nazwał swoją kaczuszką i mocno przytulił. Jesteś ze mnie dumna, kaczuszko? Widziałaś, jakiego masz dzielnego męża? Co? Całował ją w usta i tulił z całej siły. Wszyscy bili brawo, kobiety pospiesznie ocierały łzy. Może na tym polega miłość, myślała Stella, patrząc na ojca i matkę. Pocałunki,

kiedy wokoło są ludzie, a bicie w pokoju. Niebieskie i żółte siniaki nazajutrz. Ta odpowiedź nie do końca ją zadowalała. Im bardziej chciała zrozumieć, tym mniejszy widziała związek między przytuloną do siebie parą przed sobą i nocnymi krzykami. Coś tu nie pasowało. Kręciła głową, nie, nie, przecież nie jesteśmy osłami. I wtedy to zobaczyła. Ciemne wściekłe spojrzenie ojca Julie skierowane na żarliwie całującą się parę, odwrócił głowę i splunął na ziemię. Nie klaskał, nie wznosił kieliszka w toaście, stał obok żony oparty o ladę baru. Nie włączył się w ogólną radość. I pluł na podłogę! A więc jednak coś się nie zgadzało. Czyli miała rację, ludzie to nie osły. Ojciec Julie westchnął, spojrzeniem obiegł salę i zatrzymał je na niepewnym obliczu Stelli. Przyjrzał się drobnej drżącej jasnowłosej dziewczynce i posłał jej smutny zmęczony uśmiech, który mówił wiem, wiem wszystko, moja mała, wiem o biciu, wiem o płaczu, wiem o codziennym okrucieństwie, złoszczę się, bo nic nie mogę zrobić, nie daj się, słyszysz, nigdy się nie poddawaj. To właśnie wyczytała z oczu posępnego surowego mężczyzny o potężnych dłoniach, czarnych paznokciach, odzianego w niebieski roboczy strój. W jego spojrzeniu zobaczyła błaganie i odpowiedziała oczami, tak, obiecuję, mnie on nie skrzywdzi, będę się bronić. Znów się uśmiechnął. Naprawdę. Jak do dorosłej osoby. Poczuła, że ten uśmiech jest jej zasługą. Nie może zawieść nadziei, jaką w niej pokładał. Pan Courtois jej ufał. Po raz pierwszy w życiu dorosła osoba stanęła po jej stronie. Po raz pierwszy dorosła osoba mówiła masz rację, miłość nie polega na publicznym całowaniu żony i biciu jej do nieprzytomności nocą. Każdy kocha na swój sposób, nie istnieje jednoznaczna definicja, ale ten oburzający spektakl nie ma z nią nic wspólnego. Masz rację, Stello, mówiły jego oczy. Uważaj na siebie, proszę cię. To właśnie mówiły oczy pana Courtois. Miała wtedy dwanaście lat i nigdy o tym nie zapomniała. Nawet dzisiaj, w wieku trzydziestu czterech lat, kiedy widzi nazwę „Posiadłość Les Peupliers”, przed jej oczami przewija się cały film z dzieciństwa. Właśnie parkuje na poboczu drogi, kiedy rozlega się dzwonek telefonu. W oddali, wśród pól, dostrzega dwóch mężczyzn. Zobaczyli ciężarówkę i czekają, jak gdyby mieli jeszcze coś do załatwienia. Odbiera rozmowę. To Julie. Pyta, czy Stella mogłaby wpaść do warsztatu Gomonta. Trzeba załadować dwa wraki, samochody po wypadku, które spłonęły na autostradzie. Mówi też, że może sobie odpuścić starego Grisiera. Już nie chce sprzedać kanistrów. Stella potakuje. Dwaj mężczyźni dyskutują, żywo gestykulując. Stella otwiera schowek i wyciąga z niego lornetkę. Kieruje ją na mężczyzn.

– Poczekaj, Julie, widzę tu dwóch facetów w polu. Rozmawiają... – Kto to? – Gospodarz i ktoś drugi, nie widzę dobrze. Stoi odwrócony plecami. Poczekaj chwilę... Reguluje lornetkę. Szuka ich ust. Usiłuje rozszyfrować słowa rozmowy. – No i? – Właśnie próbują wystawić nas do wiatru. – Co mówią? – Chcą, żebyśmy zabrały towar, ale nie zamierzają oddać nam połowy pieniędzy. Tylko dziesięć procent, żeby nie było awantury. – Kto jest inicjatorem? – Czekaj... Odwraca się. Widzę. Poznaję go! To Turquet, z merostwa. – Kumpel twojego ojca? – Tak, łajdak jakich mało. – Cholera! Co to za ściema? Na nic takiego się nie zanosiło. Gospodarz nie wspomniał, że będzie ich dwóch. – Co robimy? – Nie wiem, Stello, sama nie wiem. – Mogę po prostu zawrócić. Będą mieli się z pyszna, kiedy zostaną z całą stertą kotłów. – Wezwą chłopaków z Auxerre... – Uda im się ich wykiwać? Wątpię! Guillaume się nie da! Nas znają, wiedzą, że to dobra okazja. Ale tamci będą się bronić. Wywiąże się kłótnia. Oni doskonale o tym wiedzą. Nie mają wyboru. Jestem pewna! – Jesteś zbyt pewna siebie... – Znam tych facetów z Auxerre i z Montereau, w porównaniu z nimi jesteś aniołkiem. Te śmiecie o tym wiedzą. – Jesteś pewna? Bo nawet przy dziesięciu procentach... – Zwariowałaś, Julie! Jeśli tym razem ulegniemy, nigdy się nie podniesiemy! Pozwól mi działać, dobrze? Julie nie odzywa się przez chwilę. Stella widzi, że dwaj mężczyźni zmierzają w stronę jej ciężarówki. – Pospiesz się, idą tutaj. – Dobra, masz wolną rękę. – Dzięki. Stella się rozłącza. Wysiada z ciężarówki, gwiżdże na psy, które drepczą przy jej nogach. Straż przyboczna, dzięki której czuje się pewniej. Zostańcie przy mnie, pieski, nie oddalajcie się, Miodek, atakuj, kiedy powiem, zrozumiano? Nie pierś, tylko nogi! Stella odgarnia stopą pożółkłą przygniecioną śniegiem trawę. Czuje

ciepły bok Kundla przy swojej prawej nodze, a Mocarza przy lewej. Miodek otwiera pochód ze złotym ogonem sterczącym niczym proporzec. Jest podekscytowany i dyszy jak wentylator. Pierwsza zagaduje do dwóch mężczyzn. Widzi w ich oczach błysk rozbawienia. – Cześć! – Cześć! – Macie towar? – pyta Stella. – Jest tam, w lesie – odpowiada gospodarz, wskazując kierunek ruchem brody. – To co, idziemy? Zrobimy tak, jak ustaliła Julie... – Chodzi o to, że... – zaczyna gospodarz zakłopotany. – Trochę zmieniliśmy warunki sprzedaży. – Tak? W jakim sensie? Mam nadzieję, że na naszą korzyść. Mężczyźni uśmiechają się przebiegle i wymieniają rozbawione spojrzenia. – Urocze te kobietki, zawsze mają gotowy dowcip w zanadrzu – stwierdza facet z merostwa. – No więc przemyśleliśmy wszystko... – ciągnie gospodarz. – W sumie niewiele macie do roboty w całej tej sprawie. Ja znalazłem towar, zadzwoniłem do merostwa, a tam polecono mi zwrócić się do was. Ale merostwo też jest zainteresowane. Chciałoby swoją dolę. Więc zapłacimy wam za transport i dodamy małą marżę. Myślę, że to uczciwe. – Pięćdziesiąt procent za transport towaru... – Nie – przerywa jej Turquet – dajemy wam dziesięć procent. Koniec, kropka. Stella wbija w niego świdrujące spojrzenie, jakby go rozbierała: obrywa po kolei guziki u jego marynarki, spodni, rozpina rozporek, aż staje przed nią kompletnie nagi. – Chyba śnisz, kolego! – Hej, mała, za kogo ty się uważasz? – Ustaliliśmy: pół na pół, i tak zostanie. Inaczej zostawiam was tutaj z tym wszystkim, szukajcie sobie kogoś innego... – Milczy przez chwilę, czeka, aż informacja do nich dotrze. – Ale wątpię, żeby ktokolwiek był tak łatwy w obejściu jak my. I zdziwiłabym się, gdyby przyjął wasz układzik. Na przykład chłopaki z Auxerre... nie są zbyt życzliwe. Powiedzieć ci coś? – Zwraca się do Turqueta, jak gdyby trzymała nóż wymierzony w Raya Valentiego. – Tamci nawet się tu nie pofatygują. Albo buchną wam towar i papiery, a wy się obudzicie z ręką w nocniku. I będą mieli rację, bo niby do kogo należą te kotły? Powiedzą, że to ich własność, że je tutaj ukryli i teraz całkiem legalnie chcą je odzyskać. Będziecie się mieli z pyszna. Mężczyźni zerkają po sobie pospiesznie. Nie przewidzieli takiej reakcji. – Wybierajcie... Macie dziesięć minut. Potem albo ładuję, albo odjeżdżam. Muska rodno kapelusza palcem wskazującym, kłania się i zawraca na pięcie.

Gwiżdże na psy, które natychmiast przybiegają do nogi, to nie pora, żebyście się oddalały. A ty, Mocarzu, miej na nich oko, nie ufam im. Nie zdążyła jeszcze postawić nogi na stopniu ciężarówki i otworzyć drzwi, gdy usłyszała za sobą głos: – Stella! Stella! Odwraca się. Robi zdziwioną minę. Machają do niej, żeby wróciła. Nie rusza się. Skoro chcą rozmawiać, niech się pofatygują. Czeka na nich z rękami w kieszeniach pomarańczowych ogrodniczek, oparta o samochód. Sięga po ciasteczka, rzuca je psom, które walczą o smakołyk, ujadając i przepychając się. Mężczyźni podchodzą do niej z opuszczonymi głowami. Turquet powłóczy nogami, jest wyraźnie wściekły, ociąga się. – Zmienili panowie zdanie? – pyta Stella, spoglądając na gospodarza. – No więc... Stella czeka na wyjaśnienia. Mężczyzna zamiast mówić, zerka w bok i bawi się zamkiem kombinezonu. Z kieszonki na piersi wystaje mu gruby ołówek stolarski. Turquet wbija wzrok w swoje buty. – Ja też zmieniłam zdanie – mówi Stella. Wyciąga ze schowka samochodowego bloczek faktur i długopis, gryzmoli dwie liczby „60, 40”, po czym podaje papier gospodarzowi. – Sześćdziesiąt dla Courtois, czterdzieści dla ciebie. Będziesz miał nauczkę. Następnym razem dotrzymasz ustaleń. I jeszcze jedno: zapłacimy dopiero po zważeniu. Czasami okazuje się, że jest tego mniej... – Albo więcej – dodaje mężczyzna, który usiłuje ocalić twarz za pomocą żartu. – Nawet o tym nie marz! Gospodarz składa podpis, opuściwszy nisko głowę. – Oddaj długopis! – domaga się Stella. – I nigdy więcej nie próbuj ze mną takich numerów, zrozumiano? U Courtois nie pracują idioci. Znamy się na swoim fachu tak samo jak inni. Wbij to sobie do głowy. Turquet cofa się, kopie w grudę ziemi. Wypluwa z siebie obelgi, dziwka, dorwę cię, suko, przetrzepię ci skórę, nie myśl, że ci to ujdzie na sucho. – Jakiś problem, panie Turquet? – Nie zgrywaj mądrali. Dostaniesz za swoje. Pieprz się! – Odszczekaj to! Stella szeptem mówi bierz go do Miodka, który rzuca się na Turqueta, łapie go za łydkę, za nim ruszają pozostałe psy, podcinają mu nogi. Turquet upada na ziemię, wrzeszczy kurwa, zabierz te psy, suko! Zabierz psy! Stella składa karteczkę podpisaną przez gospodarza i chowa ją do kieszeni spodni. Podchodzi do Turqueta, stawia nogę na jego piersi i każe psom się odsunąć. Zwierzęta cofają się, ale nie spuszczają wzroku z mężczyzny. Warczą, gotowe rzucić

się na niego, gdyby tylko się poruszył. – Nigdy więcej nie odzywaj się do mnie w ten sposób, zrozumiano? Nigdy więcej. A wiesz dlaczego? Turquet usiłuje się oswobodzić, próbuje wstać, nie patrzy na nią. Stella czubkiem wielkiego buciora odwraca jego głowę w swoją stronę i przygważdża go surowym spojrzeniem. – Bo jestem księżniczką. Nie wiedziałeś? Teraz już wiesz. Wiesz tak dobrze, że powtórzysz to, patrząc mi prosto w oczy, gnoju. – Pieprzę cię! – Mam szepnąć słówko moim psom? Jedno słówko? Trzy psy tylko czekają na znak swojej pani. Wodzą wzrokiem od Turqueta do Stelli, wyczekując rozkazu, który pozwoli im się rzucić na niego. Stella dociska butem pierś mężczyzny, który dusi się, kaszle, spluwa. – Zemszczę się. Zobaczysz... – Umieram ze strachu. No więc? Czekam... – Pieprz się, głupia kurwo! – Miodek, Mocarz, Kundel! Psy rzucają się na niego, warcząc i szczerząc kły. Gospodarz obserwuje całą scenę z wyrazem przerażenia na twarzy. – Niech pani je powstrzyma! – woła, machając rękami. – Gdyby tylko zechciał wymówić te dwa słowa, nie byłoby problemu – wzdycha Stella. – Jesteś księżniczką! Jesteś księżniczką! – wrzeszczy Turquet, miotając się wściekle. Stella znów gwiżdże na psy, które kładą się przy jej nogach. Czeka, aż Turquet wstanie, i pokazuje mu gestem, żeby się wyniósł. – Wracaj, skąd przyszedłeś... A ty... – zwraca się do gospodarza. – Pojadę za tobą ciężarówką na miejsce z towarem. Urzędnik wstaje, otrzepuje ubranie i kieruje się w stronę swojego samochodu. Stella zauważa nagle na ziemi telefon komórkowy Turqueta. Stawia na nim nogę i dociska, jakby gasiła papierosa: telefon zgniata się z cichym metalicznym trzaskiem. – Niewiele by za niego dostał na złomowisku! – stwierdza z uśmiechem. Gospodarz mamrocze: – Co teraz? – Jedziesz pierwszy, ja za tobą. Dziewczyna wsiada do auta, przekręca klucz w stacyjce. Dzwoni do Julie. – Sprawa załatwiona. Opowiem ci później. Podpisał. Sześćdziesiąt dla nas, czterdzieści dla niego. I zapewniam cię, że nigdy już nie będzie nas oszukiwał,

a wieść o tym szybko się rozniesie. – Niemożliwe! – woła Julie. – Jak ci się udało? Naprawdę? Załatwiłaś to po królewsku! – Normalka. Jestem księżniczką... Dodaje gazu i rusza samochodem w ślad za gospodarzem. Telefon dzwoni ponownie. Stellę przenika dreszcz. To dźwięk harmonijki. Melodia z filmu Dobry, zły i brzydki. Dzwoni Adrian. Zaciska silniej dłonie na kierownicy. Nie odbiera. Musi zachować siły na wypadek, gdyby gospodarz znów zaczął się stawiać. Sygnał telefonu: zostawiona wiadomość w poczcie głosowej. Odsłucha ją po załadowaniu towaru. Chwilę później parkuje przy opuszczonej fabryce. Swego czasu u Chartiera produkowano meble biurowe. Stoły, półki, szafy, a nawet ławki szkolne. Fabryka zatrudniała około pięćdziesięciu osób. W południe wyciągano menażki, słychać było śmiechy i żarty. I odgłos korków wyskakujących z butelek z cydrem. Dzisiaj fabryka już nie ma nazwy. Stary szyld ZAKŁAD CHARTIERA wyblakł na deszczu i wietrze, z trudem można się dopatrzyć liter na łuszczącej się zielonej farbie. Ludzie mówią na to po prostu „opuszczona fabryka”. Stare opony, szkielety regałów, metalowe biurka, których Julie jeszcze nie zabrała, zalegają na dziedzińcu. Szyby są powybijane, żaluzje podniesione w warsztatach z blachy falistej. Na popękanej ziemi zostały tylko osmolone palnikiem skrawki metalu i zardzewiałe belki. Stella wyłącza silnik i opuszcza głowę na kierownicę. Nie dała się Turquetowi. Misja zakończona powodzeniem. Odsłuchuje wiadomość od Adriana. Słowa Adriana. „Księżniczko, krążę, krążę, wszędzie cię szukam, muszę cię dotknąć, to nie może tak dłużej trwać, niedługo oszaleję, zgłupieję. Potrzebuję twojej skóry, twoich wilczych oczu, twoich rąk, twojego zapachu, przytulam się do ciebie, pocałuj mnie”. Odchyla głowę do tyłu, szuka oddechu mężczyzny na swojej szyi, jego ręki na karku, ust szepczących słowa w nieznanym języku, ust Adriana na swojej skórze, jego dłoni na swoim brzuchu, jego rąk między swoimi nogami... Gorąca krew pulsuje jej w żyłach. Stella odwraca wzrok, odpycha mężczyznę, musi pokazać swoją siłę, nie może się tak oddać, patrzy niemal wrogo, chociaż marzy tylko o jednym – żeby dać mu wszystko. Tymczasem znów rozlega się jego głos, umrę, słyszysz, umrę, jeśli skierujesz to pożądliwe spojrzenie na innego. Grozi jej, a ona wie, że ta groźba zakończy się rozkosznie... Wie, że tam, gdzie odszedł, żeby ukryć się przed

niebezpieczeństwem, czeka tylko na jedno: by wrócić do domu i przytulić ją. Czasami wraca. Przybywa tajnym podziemnym przejściem i spędza z nią całą noc. Wczesnym rankiem odchodzi, a ona nie wie, kiedy go znów zobaczy. Nauczyła się żyć w ten sposób. Linią przerywaną. Cień mężczyzny zmienił jej życie. W porze obiadu spotka się z Tomem. Da mu do odsłuchania końcówkę wiadomości. Adrian zawsze zostawia kilka słów dla Toma. „A to dla nieustraszonego Toma...”. Albo „dla Toma dżentelmena”. Usiądą razem w szoferce ciężarówki, zdejmą buty, owiną się kocem, wyciągną kanapki z papierowych torebek. Będą słuchać Gry o tysiąc. Będą marszczyć nos i brwi, starając się odpowiedzieć na pytania z pełnymi ustami. Tom zagra Hey, Jude na harmonijce. Ona go nagra i wyśle Adrianowi. Tom powie zrobiłem postępy, prawda, Stello? Myślisz, że mu się spodoba? A potem ona odprowadzi go do drzwi szkoły. Nie jestem dzidziusiem, zaprotestuje chłopiec, zatrzymaj auto tutaj. Ona nachyli się ku niemu i wyszepcze do wieczora, kochanie, przyjadę po ciebie o siedemnastej, czekaj w szkole, nie wychodź, obiecujesz? I odjedzie z kulą strachu w brzuchu. Nie zadrżała przed Turquetem. O siedemnastej zatrzymuje się przed szkołą. Wraki aut, ciężkie kotły z fabryki czekolady i stary wózek odkupiony od jakiegoś gospodarza w drodze powrotnej zapełniają całą pakę ciężarówki. To był dobry dzień. Przykazuje psom, żeby zostały na pace, a sama wchodzi do szkoły. Szuka wzrokiem Toma. Jasnej czupryny, ołowianoniebieskich oczu, harmonijki przyklejonej do warg. Nie widzi go. Strach przykuwa ją do ziemi. Z twarzą oblaną falą gorąca wyobraża sobie, że dosięgła jej kara. Oczy zasnuwają się mgłą, nie widzi już nic. Wita się z nauczycielką syna. Pyta, gdzie jest Tom. – Czekał na panią, jeszcze minutę temu widziałam go na dziedzińcu, rozmawiał z Sébastienem. – Ale nie widzę go! – woła Stella zdziwiona natężeniem swojego głosu. Nauczycielka przygląda jej się zdziwiona. – Proszę się nie martwić, na pewno jest gdzieś w pobliżu. – Ale...

Nie może znaleźć słów. Dźwięki nie pokonują już bariery warg. Zaciska pięści, marszczy brew, żeby powstrzymać napływające łzy. – Zobaczę w środku – mówi nauczycielka – może wrócił do klasy. Proszę się nie martwić. Kładzie dłoń na ramieniu Stelli, która kręci głową, jakby otrząsała się z koszmarnego snu. – Ale... Chrypi, dusi się, wydaje ciche piskliwe odgłosy. Aż w końcu milknie. Nigdy nie potrafiła wyrazić strachu. – Niech pani tu zostanie. Zaraz wrócę. Stella wychodzi ze szkoły, opiera się o ścianę. Obcasem ciężkiego buta uderza o mur, z którego odrywa się kawałek starego tynku, wzbijając tuman pyłu. Drapie się po przedramionach, przyciska je do piersi. Zamyka oczy. Słucha przyspieszonego bicia serca, własnego płytkiego oddechu. Błaga niebo i gwiazdy. Maleńką gwiazdę, którą wskazywała jej matka. Ta jest najpiękniejsza, Stello. Ma osiem ramion, by spełniać wszystkie twoje życzenia. Masz prawo do ośmiu życzeń tygodniowo, do jednego na każdy dzień powszedni i do dwóch w niedzielę. To twoja szczęśliwa gwiazda. Jej możesz powiedzieć wszystko. Patrz w niebo, moja śliczna Stello, patrz w niebo, ono ci odpowie. Wierzyła matce. A później przestała wierzyć. Mruży oczy, żeby wysłać swoją wiadomość ku górze, mój Boże, mój Boże, nie zabieraj Toma. Nie jego! Chciała podskoczyć, uwiesić się ośmioramiennej gwiazdy, mieć pewność, że zostanie usłyszana, a gdyby okazało się, że jest na tyle głupia, by wierzyć w te wszystkie bzdury, niech chociaż pozwolą jej tułać się samotnie w nieszczęściu. Drogę zna na pamięć. Ktoś skradł kapelusz śniegowego bałwana ze szkolnego boiska, stwierdza opatulona po czubek nosa kobieta. Wszystko dzisiaj się kradnie, odpowiada inna. I pomyśleć, że to była zwykła plastikowa miednica za euro dwadzieścia pięć! Nawet czegoś takiego nie uszanują. Jak słowo daję! – Pani Valenti! – Tak? – Stella prostuje się gwałtownie. Nauczycielka wraca, trzymając Toma za ramię. – Siedział na podłodze w klasie. Grał na harmonijce. Tom rzuca jej zaskoczone spojrzenie i bierze ją za rękę. – Czekałem na ciebie – mówi oburzony, że wzięto go za dezertera. Stella oddycha z ulgą, przyciska dłoń do piersi, chcąc uspokoić bicie serca. Tuli do siebie Toma. Dziękuje nauczycielce. – Nie trzeba było wpadać w taką panikę... Powiedziałaś, że mam czekać w szkole.

– Wiem, kochanie, wiem. Chodź! Muszę wracać do pracy, rozładować towar. Zamykają o osiemnastej. Jednym gestem, jednym spojrzeniem przejmuje znów kontrolę nad swoim światem, stawia stopę na twardej ziemi, popycha syna naprzód, nachyla się, żeby wciągnąć w nozdrza jego zapach. Dopiero potem wsiada do ciężarówki i uruchamia silnik. Julie podnosi głowę znad rachunków i patrzy na zegarek. O osiemnastej mężczyźni przerywają pracę, schodzą ze stanowisk, idą wziąć prysznic w szatni, przebierają się, wieszają ubranie robocze w szafie i udają się do swoich domów. Słyszy ich, jak się przekomarzają, planują spotkanie w barze albo żartują na temat wyników wieczornej loterii, meczu piłki nożnej. Tylko Jérôme został jeszcze na stanowisku przyjęć ciężarówek. Kończy wypełniać karty zakupu i sprzedaży, zanim przekaże je Julie. Wie, że ona na niego czeka. Podsumuje stan magazynu. Powtarza tę czynność kilka razy dziennie. Julie słyszy kroki na schodach prowadzących do jej biura. Ciężkie męskie kroki na wąskich stopniach. Ktoś z trudem wspina się na górę. Ciężko się idzie po tych schodach. Niemal każdy przystaje, żeby złapać oddech. Nawet stali bywalcy. To musi być Jérôme. Jest powolny, małomówny. Zazwyczaj wręcza jej plik papierów, rzuca jakąś uwagę na temat pogody, gdy ona sprawdza dokumenty, a potem milknie. Nie muszą rozmawiać, rozumieją się, należą do tej samej rodziny – do rodziny żelastwa, którą gardzono, dopóki ceny metali nie skoczyły w górę. Dzisiaj nikt już nie mówi, że to brudna robota. Przynosi spory dochód. Jérôme o tym wie. Jest wdzięczny Julie, że tak dobrze zarządza swoim interesem. Jest dumny, że może dla niej pracować. Kiedyś sterował dźwigiem. Był dobrym dźwigowym, zręcznym i precyzyjnym. Aż nagle wygrał na loterii. To było w tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątym ósmym. Osiem milionów franków. Zaprosił wszystkich do La Madeleine u Gauthiera. Na pierwsze piętro. Do eleganckiej restauracji oznaczonej gwiazdką w czerwonym przewodniku Michelina. Wszyscy wyczyścili paznokcie, umyli włosy, włożyli białe koszule, marynarki i krawaty. Ledwie się rozpoznawali, patrzyli po sobie zaskoczeni. Bali się głośno rozmawiać. Zamówili aperitify, zielone i czarne oliwki, prażynki krewetkowe i kiełbaski koktajlowe. Oznajmił im, że opuszcza firmę nie dlatego, że was nie lubię, ale Jeanine chce wylegiwać się na słońcu, więc mamy zamiar trochę pokorzystać z życia. Kiedy to mówił, w jego spojrzeniu dało się zauważyć jakby żal. Wyjeżdżał do raju z ociąganiem. Wrócił trzy miesiące później kompletnie spłukany i stanu wolnego. I niemal łysy. Smutek zjadł mu włosy. Jeanine zwariowała na punkcie jakiegoś marynarza z San José na Kostaryce i ogołociła ich wspólne konto. Nie chciał wnosić skargi. Jakby czuł ulgę, że pieniądze się ulotniły. Ponownie zapukał do drzwi

przedsiębiorstwa Courtois. Julie o nic go nie wypytywała. Zatrudniła ponownie. Miał przyjmować towar. To był awans. Odpowiedzialność. Stanowisko dla zaufanej osoby. Julie wstaje, żeby zapalić lampę. Wkrótce zrobi się ciemno. Podchodzi do okna, słyszy jeszcze odgłosy rozmów w szatni. Zna ich wszystkich. Zna ich dzieci, żony, sytuację rodzinną. Niektórzy chodzili z nią do liceum, innych zatrudnił jej ojciec. Wszyscy nazywają ją kierowniczką. Ojcu zależało na tym, żeby zaczynała jak on: od zera. Żeby nauczyła się ciąć żelastwo, prowadzić ciężarówkę, sterować dźwigiem, sortować metale w wielkich czarnych rękawicach ciężkich niczym niedźwiedzie łapy. Nosiła takie samo jak pracownicy ubranie robocze, harowała na chłodzie, w deszczu, ładowała towar na ciężarówki, nauczyła się radzić sobie z przebiegłymi klientami, odczytywać kłamstwa z ich twarzy, rozbrajać ich uśmiechem. Nie był to uśmiech wampa, lecz łagodny uśmiech dziewczyny, która zna się na rzeczy, wie, jaki jest aktualny kurs metali i jego fluktuacje. Najsprytniejsi nie wiedzą, jak się zachować, kiedy widzą ten uśmiech. Zabawne, myśli, patrząc na zapalające się w oddali żółte światła latarni przy drodze krajowej, wkładam całą swoją słodycz i kobiecość w pracę, nie zostawiam nic na życie prywatne. Odpowiada sobie cichym smutnym śmiechem, przecież ja nie mam życia prywatnego... Nie wiem nawet, jak się zachować przy mężczyźnie. Potrafię węszyć w stertach złomu, wygrzebywać ukryty element, który wart jest więcej niż pozostałe, ale nie potrafię oceniać mężczyzn i zawiłości ich serc. Julie kocha swoją pracę. Rano zjawia się w firmie pierwsza, przechadza się po terenie, przygląda czekającym na posortowanie stosom metalu, ciężarówkom, których zawartość ma być sprasowana. Dotyka zimnych kawałków metalu, jak gdyby pieściła skórę kochanka, podnosi wielką srebrną nakrętkę od śruby, poleruje ją rękawem swetra, wsuwa do kieszeni i czuje wzruszenie, kiedy metalowy element obija się jej o uda, czasami robiąc jej nawet siniaki... O siódmej czterdzieści pięć szykuje kawę i drożdżówki dla swoich mężczyzn. Ona, kierowniczka. To ojciec zaraził ją miłością do żelastwa. Dorastała, patrząc, jak on pracuje. On także nosił kombinezon roboczy. Matka chciała, żeby poszła na studia, chcę, żeby moja córka była czysta, nie chcę, żeby pracowała jako szmaciarz. Kiedy tylko nie patrzyła, ojciec zabierał Julie na złomowisko. Brał ją na kolana, kiedy siadał za sterami wielkiego niebieskiego dźwigu, i uczył ją podnosić i opuszczać szczypce. W wieku czternastu lat potrafiła trzymać potłuczone samochody na długim mechanicznym ramieniu i zrzucać je do zgniatarki z ogłuszającym łoskotem. Wybuchała śmiechem, policzki oblewał jej rumieniec, a ona wołała jeszcze, tatusiu, jeszcze! Ojciec cieszył się i przytulał ją. Jej tato... Często zastanawiała się, czy nie wybrał obsługi sektora zagranicznego dlatego, że nie był już w stanie żyć w Saint-Chaland. Nigdy się nie dowiedziała, co tak naprawdę

się wydarzyło. Czasami, gdy padają pewne słowa, matka zaciska wargi, a ojciec spuszcza głowę. Pewnego wieczora pokłócili się. Padły cierpkie słowa, myślisz, że nie wiem, Edmondzie? Wszyscy wiedzą! Co sobie o mnie pomyślą? Matka rozłożyła walizkę na ich łóżku małżeńskim, ojciec próbował ją powstrzymać, nie odchodź, nie odchodź, pomyśl o Julie. Julie ukryta za drzwiami nie wiedziała, co o tym myśleć. Drzwi do jej biura otwierają się gwałtownie, aż cała podskakuje. Jak gdyby powracała kłótnia między ojcem i matką. W progu stoi mężczyzna. Przystojny, opalony, o ciemnym spojrzeniu, które przecina horyzont na pół, szeroki w ramionach i długonogi. Mężczyzna, który z dumą obnosi swoje sześćdziesiąt lat, napręża mięśnie ramion, klatki piersiowej i brzucha. Mężczyzna o siwiejących skroniach, równych zębach, pewny siebie i swojej wartości. Mężczyzna, który zadaje cios w szczękę, nie ruszając się z miejsca, a teraz cały trzęsie się z wściekłości. Przerażający człowiek, myśli Julie. Jeden z tych, którzy z ręką na piersi przysięgają, że nigdy nie mogliby popełnić haniebnego czynu, gdy tymczasem na ich brutalnych łapach wciąż jeszcze widać ślady winy. – Co to za historia z kotłami? Dlaczego nie chciałaś zapłacić? Gdzie się podziewa ta durna Stella? – Dzień dobry, Ray... – Cześć! No więc? – Uspokój się. – Zadałem ci pytanie! – Gospodarz nie dotrzymał warunków umowy, którą zawarliśmy. Stella nie ma nic wspólnego z tą sprawą. – Turquet wszystko mi opowiedział. Poszczuła go psami, mógł zginąć! – Nie przesadzaj. Turquet nie jest z cukru. Sprowokował ją, ona się tylko broniła. – Bo niby byłaś na miejscu? – Ty też nie byłeś. Twój kumpel nie zginął. Swoją drogą mógłbyś mi powiedzieć, co on tam robił? – Też mieliśmy prawo do działki. – Dlaczegóż to? Możesz mi wyjaśnić? – Bo tak. – Bo postraszyliście gospodarza? Groziliście mu, jak to macie w zwyczaju? – Mieliśmy prawo i tyle. – Taki fundusz socjalny dla strażaków? Zgadza się? Zabawny jesteś... – Istotnie, chodzi o składkę. – Prawo pierwszej nocy?

– Nie zgrywaj takiej spryciuli. – Powtarzam ci, że Stella broniła MOICH interesów i postępowała zgodnie z MOIMI instrukcjami. Jeśli chcesz się na kimś wyżywać, to na mnie. Ale ja robię, co do mnie należy, i odmawiam wpłacania składek na twój idiotyczny fundusz. Powinieneś już o tym wiedzieć! – Radzę ci dobrze, Julie, uważaj na siebie! – A teraz bądź tak miły i idź już sobie, a jeśli spotkasz Jérôme’a, poproś go, żeby do mnie przyszedł. Julie wie, że Ray Valenti wycofa się bez protestów. Boi się jej ojca. Edmond Courtois i Ray Valenti walczyli ze sobą w pewnym pojedynku. Ray Valenti został pokonany. Julie nie wie, jakim sposobem i dlaczego. Ojciec nigdy o tym nie mówi. Jak długo jej Edmond będzie żył, Ray Valenti nigdy nie zrobi jej krzywdy. Dziś wieczorem przyszedł tylko odegrać swoją rolę. Stary kogut, który wydziera się i wspina na ostrogach. Żeby namieszać, mieć coś do opowiedzenia kolegom przy wieczornym piwie, dwóch piwach, trzech piwach u Gérarda. – Powiedz tej swojej przyjaciółce, że tak łatwo jej nie odpuszczę! Nie pozbiera się! Julie wskazuje mu wzrokiem drzwi. Ray mruczy coś pod nosem, przecina powietrze szerokim gestem, otwiera drzwi i znika. Julie słyszy, jak zbiega po schodach. Miażdży każdy stopień obcasem. Nic nie ma przeciwko niej, po co więc przychodzi tu pyskować? Żeby nie opuszczać gardy? W Saint-Chaland wszyscy by się dowiedzieli i straciłby autorytet. Żeby tylko nie spotkał Stelli. W olbrzymiej hali Stella kończy wyładowywać wraki samochodów i miedziane kadzie. Niezły towar od Dehillerina. Wielkie brzuchate kotły z gładkiej złocistej miedzi ocynkowanej lub kutej, z uchwytami z mosiądzu albo kutego żelaza, głębokie garnki, wysokie rondle, szerokie balie, pokrywki, cała bateria utensyliów, które musiały niegdyś lśnić na półkach fabryki czekolady Reyniera. Blask miedzi znikł. Przedmioty są czarne i brudne. Suzon czyściła miedziane garnki mieszanką mąki, grubej soli i octu. Tarła je, niszcząc sobie ręce, ale udawało jej się przywrócić im piękny kolor. Boubou i Houcine pomagają Stelli. Liczą sztuki towaru i szepczą niezła zdobycz! Sześćdziesiąt do czterdziestu, jak ci się to udało? Nie ma co, Stello, masz jaja! Patrzą na nią z podziwem i ocierają pot z czoła. Potem Maurice zasuwa ciężkie drzwi hali zamocowane na szynach, zakłada gruby łańcuch i zatrzaskuje trzy zasuwy, włącza alarm. Stella daje znak Tomowi, żeby poszedł z nią do szatni, musi umyć ręce. Nie zauważa terenówki Raya skręcającej za róg ulicy.

W szatni zdejmuje kask. Przeczesuje włosy. Aż się wzdryga na swój widok. Jest biała jak kreda. Poklepuje się po policzkach, lekko je szczypie, naciera. Nie może pokazać Tomowi, że się boi. Majacząca na horyzoncie groźba budzi w niej tak wielki niepokój dlatego, że wciąż pozostaje nieokreślona, niejasna. Stella nie wie, na kogo spadnie nieszczęście, ale jest pewna, że wkrótce chwyci ją za gardło. Napotyka w lustrze spojrzenie Toma i uśmiecha się słabo. Czy on wie? Po powrocie do biura relacjonuje jeszcze raz incydent z gospodarzem. – Powinnaś udokumentować transakcję. Gotowi oskarżyć cię o nielegalny handel. – Wkrótce już nie będą mogli tego zrobić – odpowiada Julie. – Nie będziemy mogły płacić gotówką, z ręki do ręki. – Zgadza się, ale na razie uważaj. Będą chcieli się zemścić. Pewnie już debatują u Gérarda. Ci faceci nie wybiegają myślami dalej niż kufel piwa. Obie uśmiechają się do siebie. Julie przeciąga się w fotelu. I’m a candy girl napina się na jej piersi. Stella kładzie dłoń na ramieniu Toma. – No dobra, my wracamy. Lekcje do zrobienia, drewno do wniesienia, do jutra! Julie macha im na pożegnanie ręką i ponownie nurkuje w swoje księgi rachunkowe. Śnieg przestał padać, w kuchni panuje przyjemne ciepło. Suzon wniosła drewno, załadowała do pieca, na blasze postawiła zupę koperkową i patelnię ryżu z pomidorami. Tom podnosi pokrywę i wciąga zapach świeżych pomidorów z bazylią. – Ciągle się boisz? – Kto ci powiedział, że się boję? – Bałaś się... przez cały dzień. Nie musiał pytać. Zaciska wargi na harmonijce i słyszy jej strach. Mama inaczej stawia kroki, kiedy przeczuwa niebezpieczeństwo. Nie płynie już nad ziemią, kreśląc linie i koła. Coś się w niej blokuje, coś sprawia, że wypada z toru. Staje się słaba, delikatna. Kuli się w sobie, jakby się obawiała, że ktoś ją kopnie. Stella wzdycha. Tak bardzo by chciała mu tego oszczędzić. Wolałaby, żeby nigdy nie poznał, czym jest niebezpieczeństwo. Wie, że i tak ona będzie musiała pierwsza przez to przejść. Niebezpieczeństwo zawsze wygrywa pierwszą rundę. To stary zwyczaj między nimi. Stawia na stole dwie miski i dwa talerze, kroi kilka kromek chleba, nalewa wody do karafki i podaje zupę. – Ja się nie boję – mówi Tom. – Nie ufasz mi! A powinnaś... Uśmiecha się.

– Masz rację, kochanie. – Bo ja, kiedy zaczynam się bać, biorę duży młotek i zgniatam swój strach. Przysięgam! I powtarzam sobie nie boję się, nie boję, wyobrażając sobie, że go biję. – I to działa? – Doskonale. – Adrian cię tego nauczył? – Tak. Powiedział też, żebym cię pilnował. – A mnie powiedział, żebym pilnowała twoich zadań domowych! Więc zjedz i zabieraj się do nich! Strach czekał do wieczora, żeby się ujawnić. Wtedy przybrał głos Aminy. Amina miała nocną zmianę na ostrym dyżurze w szpitalu w Sens. Zadzwoniła o trzeciej nad ranem. – Stello... – Tak. – To ja, Amina. Stella od razu rozpoznała głos nieszczęścia. Skuliła się pod ciepłą kołdrą. Fala nieszczęścia właśnie na nią runęła. – Stello... musisz przyjechać. To pilne. Z trudem utrzymuje telefon przy uchu. Wszystko ją boli. Próbuje się wyzwolić, ale fala przygniata ją, odbiera jej oddech, zatyka nos, zaciska wargi. Usta ma pełne krwi. – Chodzi o twoją matkę. Jest w kiepskim stanie. Nie wiem nawet, skąd wzięła siły na to, żeby... – Już jadę, zaraz będę. – Jest pod opieką doktora Duré. Tylko on może ją chronić... – Och! – szepcze z trudem. – Stello! Słyszysz mnie? Stella nie śmie zadać pytania. Tego samego, które kołatało jej po głowie już w dzieciństwie, kiedy słyszała hałasy dochodzące z pokoju rodziców. W jakim ona jest stanie? W jakim stanie? – Naprawdę źle z nią – ciągnie Amina. – Jest w śpiączce farmakologicznej, żebyśmy mogli lepiej ją pielęgnować. Przyjedź szybko... – Już jadę. Czeka, aż Amina się rozłączy. – Aha, Stello... znaleźliśmy w kieszeni jej sukienki kartkę... Stella marszczy brwi, usta wypełniają się łzami. – Zdołała coś napisać? – Nie wiem, czy to ona, to duże wyraźne litery.

– Co tam jest napisane? – „100% Turquet”.

– Wiesz, skąd się wzięło francuskie powiedzenie „to już inna para rękawów”? Przemierzają ochrowe i czerwone drogi Sieny, uliczki pnące się w górę i opadające w dół, wywołujące zadyszkę, wbijające małe sztylety między żebra, zbliżające zakochanych, rozdzielające niedopasowane serca. Philippe otoczył ramieniem Joséphine i bawi się paskiem torebki, słucha jej i rozszyfrowuje dewizę miasta na Porta Camollia. COR MAGIS TIBI SENA PANDIT, „Siena otwiera serce na oścież przed tobą”. Ma za sobą dobre wspomnienia i lata łaciny. Nie lubił tłumaczyć na łacinę, wolał przekłady na język ojczysty. Pochylał się nad Cyceronem, Pliniuszem Starszym i wydawało mu się, że rozwiązuje zagadkę kryminalną. Philippe Dupin, detektyw. – Poddajesz się? – Joséphine odchyla głowę do tyłu. Blade lutowe słońce rozjaśnia jej oczy mglistym blaskiem. Chce wykorzystać każdą chwilę, wypełnić ją pięknem i zapachem. – Czyli nie wiesz? Kręci głową. Dziewczyna prostuje się, przyjmuje pozę wykładowcy, splata dłonie i wyjaśnia: – No więc w średniowieczu, żeby nie przebierać się od stóp do głów, kobiety zmieniały tylko rękawy sukni. Zwyczaj chciał, żeby w domu używać zwykłych solidnych rękawów, a na wyjścia nakładać bardziej luksusowe i wyszukane. Zresztą złodzieje kradli wyłącznie rękawy... był to bardzo dochodowy interes. – Znasz jeszcze inne opowieści o złodziejach rękawów? – pyta Philippe, muskając wargi Joséphine. Pocałunek ma smak kawy wypitej w Trattoria Papei, ristretta, na którym kostka cukru przez chwilę leży nieruchomo, po czym rozpuszcza się, wyściełając dno filiżanki gęstym syropem. – O, tak! – wzdycha Joséphine, spijając słodki pocałunek. – Na przykład historię guzika... Philippe się uśmiecha, z jego ust wydobywa się lekka mgiełka. I pomyśleć, że można się tak kochać! myślą oboje, lecz nie śmieją przyznać się do swojego rozkosznego zdziwienia. Że nie trzeba cierpieć, zdradzać, ranić, być nieszczęśliwym, kombinować, stosować podstępów, milczeć i obawiać się. Wszystko okazało się takie proste, począwszy od owego wieczora, kiedy przyjechała do mnie do Londynu. Stała pod moim balkonem, rzucała żwirem w okna salonu, mało brakowało, a niczego bym nie usłyszał. Otworzyłem okno. Wychyliłem się i... Ależ ja go kocham! stwierdza ona. Od dnia, kiedy wyszeptałam mój kochany pod jego balkonem na Montaigu Square. Rzucałam kamyczkami i miałam nadzieję, że podejdzie do okna... Rzucała żwirem w ciemności i ledwie ją zauważyłem w tej białej pelerynie... To było trzy lata temu. Zszedł, zawołał Joséphine! A ja nie byłam w stanie wydobyć z siebie żadnego dźwięku. Miłość zmienia mnie w kamienny posąg. Niemy,

zastygły ze strachu w oczekiwaniu na to, co ma nastąpić. Między zachwytem a przerażeniem. – Guzik pojawił się w dwunastym wieku we Włoszech. Z początku robiono go z korala, gdyż używano go w charakterze ozdoby. Aż pewnego dnia okazało się, że jest przydatny. Znalazł swoje miejsce i zastosowanie. Nigdy już nie zniknął. Z tego samego okresu pochodzi widelec. Philippe robi zdziwioną minę, żeby Joséphine mogła nadal bawić się w wykładowcę. – Wynaleziono go w średniowieczu, a Kościół uznał go za diabelski przyrząd. – Zmyślasz! – Wcale nie! Bizantyjska księżniczka Teodora popełniła wielki grzech, mianowicie zjadła mięso złotym dwuzębnym widelcem i zmarła z powodu gangreny. Usiłowano ograniczyć infekcję, odcinając coraz większe kawałki ciała księżniczki. Niestety nie udało się jej odratować. Kiedy wyzionęła ducha, była tylko kadłubkiem. Joséphine wyzwala się z wdziękiem z jego objęć i domaga się przerwy u Naninniego przy via Banchi di Sopra, za piazza del Campo. Wybiega naprzód i czeka na niego kawałek dalej, na rogu dwóch spadzistych uliczek, pod herbem contrady, ślimakiem namalowanym na fasadzie domu. Contrada Ślimaka, czyli uwaga, ostrożnie! Ślimak ma rację. Od nadmiaru szczęścia zawraca jej się w głowie. Musi odetchnąć. Wytężyć słuch, wyostrzyć wzrok i wyśledzić sprytnie ukryte zagrożenie, które na pewno ugodzi ją sztyletem w bok. Bo rzeczą pewną jest, że taka sytuacja nie może trwać wiecznie. Czasami nocą budzi się i patrzy, jak Philippe śpi. Minęły już trzy lata, a ona wciąż nie może się przyzwyczaić. Dotyka go lekko palcem niemal zdziwiona, że leży tuż obok, w jej łóżku. Czarne gęste włosy, mięsiste elastyczne usta, prosty nos, mięśnie karku, białe prześcieradło na biodrach, długie ręce... Wydaje się taki odległy. Czy rozpoznałby mnie, gdybym zapaliła czerwoną lampkę? Zabawia się straszeniem samej siebie, tłumi cichy napad śmiechu prześcieradłem. Następnie siada na łóżku, kołysze się w biodrach i zastanawia się poważnie, czy on naprawdę mnie kocha tak jak ja jego? Myśl ta wydaje jej się tak dziwaczna, że nie potrafi już z powrotem zasnąć. Wypatruje dnia, który sączy się przez zasłony, żeby odzyskać równowagę i rozum. Czy zakochanie musi iść w parze z taką udręką? Zakochanie? Powinno się mówić opętanie, osaczenie, odbarwienie i zabarwienie na jego kolor. Poszukiwanie właściwego słowa ją uspokaja. Odszukuje na wargach smak ich ostatniego pocałunku i od razu czuje się lepiej. On nie udaje pożądania, pożądania mężczyzny, które sprawia, że kobieta pięknieje. Czuje się wystrojona w pożądanie. Lubi sposób, w jaki otacza ją ramionami, kiedy kładą się na łóżku... Przytula ją, przyciąga bliżej

i wszystko wydaje się takie proste. Jeden pocałunek i wszystkie pytania znikają wymazane przez narzucającą się oczywistość, pocałuj mnie, pocałuj mnie raz jeszcze. Okazuje się, że namiętność może być nauką ścisłą choćby tylko przez jedną godzinę, przez jedną noc. Chodzi o wzajemne zwierzanie się ciał. O tajną umowę zawartą między jedną skórą i drugą. Mimo to wciąż nie udaje się jej pojąć, dlaczego, jak to możliwe. Za dnia jest jeszcze gorzej. Za dnia... szuka swojego odbicia w lustrach, żeby się upewnić, czy jest godna towarzystwa tak przystojnego mężczyzny. Kiedy wyplącze się z jego objęć, kiedy musi sama stawić czoło ulicy, spojrzeniom mężczyzn i kobiet, przestaje być czegokolwiek pewna. Jak gdyby ktoś obcy wprowadzał się do jej głowy. I miał nie tylko dobre zamiary. Joséphine usiłuje go uciszyć, ale nie zawsze jej się to udaje. Zaczyna się bać. Nie śmie podnieść wzroku z obawy, że dostrzeże błysk zawodu w oczach Philippe’a. Lęka się, że on zauważy coś, co go zniechęci. Albo że wymyśli sobie kobietę idealną, piękniejszą, bardziej inteligentną, do której będzie musiała za wszelką cenę się upodobnić. Upodobnić się do tej innej, którą on sobie wymyśli albo – bądźmy szczerzy – sama sobie ubzdurałam. Żeby być piękną jak na zdjęciu. To idiotyczne! Byłoby tak wspaniale, gdybym mogła po prostu być sobą, Joséphine Cortès, bez blichtru i sztuczności, żeby kochał mnie taką, jaka jestem. Zawsze wydawało mi się, że można mnie kochać tylko przez nieporozumienie. Że jestem zatkajdziurą... Odkąd pamiętam. Zostawiałam całą chwałę Iris... Pierwszy plan na zdjęciach. Najlepsze miejsce przy stole, w kinie, w aucie. Grałam role drugoplanowe. Byłam posłuszna i zgodna. Czasami w wypukłej szybie lub na zużytej tafli lustra zdarza jej się dostrzec ducha. Szczupłą ciemnowłosą sylwetkę o oczach niebieskich jak lód, pytającą co ty tu robisz, Joséphine? Co ty tu robisz? Czuje się wtedy zakłopotana i pyta Iris to ty? Wystarczy wtedy, że odwróci się do Philippe’a, że zobaczy nieco nieobecny, zagubiony wyraz jego twarzy, wystarczy, że on w tej właśnie chwili otrze dłonią oczy, jak gdyby chciał przegnać wspomnienie, i uczucie szczęścia pryska. Iris nigdy nie wraca nocą. W nocy Joséphine stwierdza, że szczęście nie jest towarem, który można położyć na ladzie, zważyć i kupić, żeby poczuć się jego właścicielem. To stan umysłu, decyzja duszy. Trzeba mieć oczy szeroko otwarte i szukać wszędzie szczęścia. Joséphine postanawia, że będzie szczęśliwa.

Na via Banchi di Sopra Philippe podnosi wzrok na malowidło nad drzwiami przedstawiające madonnę i oświadcza: – Jutro pojedziemy do Arezzo, żeby obejrzeć freski Piera della Francesca. Joséphine przytakuje. Gdyby mu na niej zależało, wyruszyliby z Palazzo Ravizza przy piazza del Campo, zatrzymując się w muzeach, kościołach i kawiarniach. Gdyby mu na niej zależało, wspinaliby się każdą uliczką w Sienie, żeby odcisnąć tam swój ślad, żeby miasto zmieniło się w ich królestwo. Jest luty i turyści się nie spieszą. To martwy sezon, mówią hotelarze i ziewają. Philippe i Joséphine zatrzymali się w Palazzo Ravizza. Właścicielka oddała im największy pokój z ciężkimi zasłonami w oknach, wysokim sklepieniem i kolumnami doryckimi, które sprawiają, że pomieszczenie kojarzy się z rzymskim pałacem. W Sienie mieszkają pod tym samym adresem, śpią w tym samym pokoju, w tym samym łóżku. Ale na co dzień on mieszka w Londynie, a ona w Paryżu. Zanim znaleźli się w Sienie, zatrzymali się we Florencji. W luksusowym hotelu Savoy – Joséphine nie wiedziała, gdzie podziać oczy. Wbijała wzrok w czubki własnych butów i stwierdzała, że wyglądają żałośnie. Trzewiki do deptania pokrzyw i błota na gliniastych łąkach. Dziewczyna w recepcji była smukła, jasnowłosa, w butach na wysokich obcasach. Urodzona, żeby czerpać szczęście garściami. Tonęła w bukietach białych kwiatów, w skórzanych kanapach, otoczona boazeriami i delikatną wonią pachnących świeczek. Kiedy weszli, powiedziała z szerokim uśmiechem witam pana, panie Dupin. I panią... Następnie ignorowała Joséphine, sprowadziwszy ją do rangi statystki: turystki śmierdzącej potem, wysiłkiem, ze źle wydepilowanymi łydkami i obgryzionymi paznokciami. Zamilkła na chwilę, po czym dodała jesteśmy szczęśliwi, goszcząc tu pana ponownie, panie Dupin. Podobała się panu Villa Kennedy we Frankfurcie i hotel Amigo w Brukseli? Wymieniała nazwy hoteli, rozciągając usta w szerokim porozumiewawczym uśmiechu. Joséphine stała nieruchomo w zabłoconych butach. Nie potrafiła przestać myśleć o tych miejscach, gdzie Philippe zatrzymywał się z Iris albo z inną równie piękną kobietą. Spuściła oczy, zrobiła krok w tył. Miała ochotę zmienić płaszcz, torbę, obgryzione paznokcie i obciąć kosmyk opadający jej na oczy... Philippe długo nie odpowiadał. Palcem wskazującym stukał w jasne drewno kontuaru. Zapanowała niezręczna cisza. Młoda kobieta czekała, zaskoczona uniosła brwi, uśmiech zamarł jej na ustach. Philippe powiedział wreszcie proszę pani, zmieniliśmy zdanie. Udamy się prosto do Sieny. Proszę anulować naszą rezerwację. Kazał odnieść bagaże do wypożyczonego samochodu i odjechali.

W deszczu. Wycieraczki drapały szybę niczym szorstkie patyki, szur, szur, szur. Wydawały nieprzyjemny nierówny odgłos, wyśmiewały się z jej butów, z jej bezkształtnego płaszcza, z jej wiedzy uniwersyteckiej. Philippe zawiózł ją do Sieny bez słowa, z nieodgadnionym wyrazem twarzy. Siedemdziesiąt kilometrów w ciszy. Deszcz zatapiał drogę, zaciemniał niebo. Joséphine milczała. Wycierała buty o krawędź płaszcza, ukrywała paznokcie w rękawach swetra, zagryzała wargi. Na pewno wyglądała niestosownie w tym holu hotelowym. Philippe wolał uciec. Chciała przeprosić, wyciągnęła w jego stronę rękę... Rzucił jej szybkie zirytowane spojrzenie. Więc palec Joséphine skręcił w stronę pokrętła temperatury. Udała, że przykręca ogrzewanie. Nie było sposobu na tajemnicę mężczyzny, którego się kocha i który nagle może stać się obcy właśnie dlatego, że się go kocha, a przez to traci się zdolność rozumowania i wpada na bolesną ścianę nie do pokonania. Kiedy dotarli do Palazzo Ravizza w Sienie, w recepcji na krześle huśtał się starszy pan. Miał na sobie niemodne ubranie, rozpiętą kamizelkę odsłaniającą zaokrąglony brzuch, łysą czaszkę, którą usiłował zasłonić pajęczyną rzadkiej zaczeski. Philippe oznajmił, że rezerwował pokój, że przyjechali nieco wcześniej, niż było zaplanowane, i czy to stanowi problem. Ależ skąd, odparł zwiędły starszy pan, obciągając kamizelkę; zawołał właścicielkę hotelu, żeby ją powiadomić, iż przyjechali signore i signora Dupin. Czy mogą dostać swój pokój czy też jest jeszcze zajęty? Certamente, odparła właścicielka. Tym sposobem znaleźli się w olbrzymim apartamencie z widokiem na toskańską wieś i strzeliste cisy przypominające korzenie lukrecji. Byli jedynymi lokatorami na piętrze, mogli spacerować amfiladą salonów, rzucać się na powygniatane kanapy, otwierać stary fortepian, kartkować nuty i siadać przy kominkach wysokich niczym bramy donżonów. Orkiestra grała walca z Lamparta, Burt Lancaster otwierał bal z Claudią Cardinale, Joséphine tańczyła w swoich nędznych bucikach. Nie onieśmielała jej ani stara rezydencja, ani starszy pan z pajęczyną na głowie. Ten ostatni przyniósł ich bagaże, otworzył barek, szafy, pokazał łazienkę, sejf, wręczył im klucz, po czym wyszedł zgięty wpół, jak gdyby na plecach dźwigał cały świat. Philippe zaciągnął Joséphine na wielkie łoże, otoczył ją ramionami i wyszeptał witaj w Palazzo Ravizza, bella ragazza. A ona ukryła nos w jego ciele. Nie był obrażony.

– Trzeba będzie kupić prezent dla Zoé – powiedział Philippe. – Jakąś ładną skórzaną torebkę, kolczyki, a może parasol? Joséphine wybucha śmiechem. – Z czego się śmiejesz? – Ze słowa „parasol”. I jeszcze dlatego, że... – dodaje cicho – jestem szczęśliwa. Przytula ją do siebie. Joséphine chciałaby, żeby i on powiedział, że jest szczęśliwy. Ale on nie mówi nic, tylko obejmuje ją mocno ramieniem w talii. To ramię stanowi dowód. Jest chyba równoznaczne z deklaracją. Gdyby Shirley spytała co w nim lubisz, rozłożyłaby ręce i powiedziała wszystko, wszystko, wszystko. Ale co jeszcze? Shirley domagała się szczegółów, precyzyjnych przymiotników. Więc wymamrotałaby nie wiem, przede wszystkim jest przystojny, pociągający... poza tym lubię jego spojrzenie, uprzejmość, elegancję ciała i duszy. Kiedy na mnie patrzy, staję się wyjątkowa, jedyna w swoim rodzaju. Bzdury! Woda różana i płatki malwy! pisnęłaby Shirley. Mężczyzna i kobieta to dreszcze, uściski, dzikie szturmy, to paznokcie wbijające się w kark, usta, które gryzą, krzyki, wrzaski, krótko mówiąc, centrum rzymskiej areny. Więc, ciągnęłaby Joséphine, czerwieniąc się, powiedziałabym, że jego zapach. Kiedy jestem w jego objęciach, wdycham zapach jego torsu, czuję się pijana i dzika. Ale co jeszcze? westchnęłaby Shirley zirytowana pruderyjną powolnością przyjaciółki. Lubię jego skórę, czystą, apetyczną, jej fakturę. Apetyczną, ale w jaki sposób? Gryziesz go, liżesz, ocierasz się o niego? To nie powinno cię obchodzić! Opowiedz, Joséphine! Powiedz coś jeszcze! Lubię jego głos... kiedy się kochamy, kiedy do mnie mówi, kiedy rozkazuje ostro poczekaj, poczekaj albo kiedy szepcze prosząco Joséphine. To naprawdę głupie! parsknęłaby Shirley. Moja biedna Joséphine! Zabraniam ci mówić moja biedna Joséphine! W jego ramionach jestem królową! Królową karawanseraju. Czuję się odważna, kiedy szepcze moje imię albo jesteś piękna, jesteś słodka, jesteś moją drugą skórą... Ach! To staje się ciekawsze, przyznałaby Shirley. A walczycie? Czy on cię mocno chwyta, pogania, wbija w ciebie zęby? Ależ skąd! Jesteśmy łagodni, odkrywamy się, zapuszczamy na nieznane tereny, oczarowani sobą wymyślamy tysiące pieszczot, spełniamy tysiące oczekiwań kończących się zjawiskowymi fajerwerkami, które mnie pochłaniają, unoszą, wypełniają moje ciało i wyrywają ze mnie krzyk tak szorstki, tak brutalny, że moja głowa eksploduje. W końcu moje ciało opada na ziemię. Czuję motylki w brzuchu i nie mam pojęcia, gdzie jest południe, a gdzie północ. To by zamknęło usta Shirley. Powiedziałaby jestem pod wrażeniem! Dodałaby jednak dociekliwie czy za każdym razem? Tak, odparłaby Joséphine, za każdym razem. To by zamknęło jej dziób. Albo prawie.

Niełatwo jest zamknąć dziób Shirley. – Kupimy też prezent dla Shirley – mówi Joséphine. – Zgoda. Dla Zoé i Shirley. Dla Hortense też? – Dla Hortense i Gary’ego. Nie zapomnijmy o Garym! – Jest jeszcze Alexandre i Becca... – Becca dostanie szal. A dla Iphigénie, która opiekuje się Du Guesclinem... panforte w opłatku z kandyzowanymi owocami, miodem, cukrem i cynamonem. Daleko jeszcze do Naninniego? – Kogo chcesz jeszcze rozpieścić? – Marcela, Josiane. I Juniora... Tak bardzo lubię Juniora! Nikt go nie rozumie. Jestem pewna, że cierpi z powodu swojej odmienności. Wiesz, wbił sobie do głowy, że potrafi produkować energię. A Hortense twierdzi, że mu się to udaje. Philippe patrzy na nią z lekkim uśmiechem, w którym błyska pożądanie. Joséphine marzy już tylko o jednym: chce wrócić do wielkiego łoża w Palazzo Ravizza. Nad Crete Senesi wstaje słońce. Blady dzień muska szyby. Budzą się w objęciach, uśmiechają do siebie. Odwracają w stronę światła, które powoli wypełnia okna, zapalając języki ognia w każdej z kolorowych szybek. Joséphine leży nieruchoma, uważna. Chciałaby uwiecznić ten moment, uczynić z niego idealną chwilę. Minutę szczęścia, którą zamknie szczelnie we flakoniku. Jej wzrok pada na tarczę zegarka Philippe’a na stoliku nocnym. Ósma dwadzieścia siedem. Przymyka powieki i rozpoczyna inwentaryzację. Zapach pościeli, biała tkanina, trochę szorstka w zetknięciu z nosem, dłoń Philippe’a głaszcząca ją po plecach, skrzypienie żwiru pod czyimiś krokami w ogrodzie, trel ptaka, potem drugiego, który mu odpowiada, głosy w korytarzu, sprzątaczka stawia wiadro, miotłę, piętro wyżej trzaskają drzwi, buongiorno woła mężczyzna za oknem, usta Philippe’a przy jej uchu, jego wargi ześlizgują się po jej szyi, ciepło jego ramion, ciemne włoski na jego nadgarstkach... Zaciska mocniej powieki, żeby zapieczętować te skarby. Żeby nigdy nie zniknęły. Tak łatwo stworzyć szczęście, stwierdza skulona w cieple idealnej minuty. Otwiera oczy. Ósma dwadzieścia osiem. Spoglądają na siebie, bawią się splecionymi dłońmi. On pieści każdy jej palec, naciąga je, całuje, rozwiera dłoń, unosi ją do ust, smakuje i składa na niej długi pocałunek. – Zamknij oczy... – rozkazuje Philippe. Wykonuje polecenie, a jej usta drżą.

Ich wargi stykają się, on bierze ją w posiadanie, dyktuje pocałunek. Ona drży, napina się w oczekiwaniu pieszczoty, rozkazu, sama nie wie czego. On wsuwa dłoń między jej włosy. Odchyla jej głowę do tyłu. Z jej ust wyrywa się jęk. Po chwili dzień zatapia całe okno złotym światłem. – Wszystko w porządku? – pyta ją, otulając prześcieradłem, żeby nie zmarzła. – W jak najlepszym. Joséphine wygląda na zamyśloną, międli w dłoniach brzeg prześcieradła. – We Florencji byłeś zły. Czy to przeze mnie? – Miałem ochotę zdzielić tę dziewczynę. Cóż za grubiaństwo! – Nie odpowiedziałeś mi... Philippe milczy przez chwilę. Próbuje odwrócić jej uwagę, rozdmuchując włosy. – Kiedy się wszystko czuje – ciągnie Joséphine – zauważa się każdy, najdrobniejszy nawet szczegół, każde zadraśnięcie. Tak to już jest. Są ludzie o wrażliwej epidermie i inni o krokodylej skórze. – Wsuwa palec między fałdy prześcieradła, bawi się haftem dla dodania sobie otuchy. Musi znaleźć w sobie odwagę i mówić dalej. – Byłeś na mnie wściekły we Florencji. Philippe się prostuje i muska jej ramię. – Wściekły? To trochę za mocne słowo... – Zirytowany? – Tak. – Bo nie miałam odpowiednich butów ani odpowiedniego... Zaczęła lękliwym tonem, ale przerywa jej w pół słowa nieopanowanym gestem wyrażającym złość. – Mam gdzieś twoje buty! – Ujmuje Joséphine pod brodę i zmusza, żeby na niego popatrzyła. – Mam gdzieś, że nie masz ładnych pantofelków, najmodniejszej torebki, zegarka od znanego jubilera, wypielęgnowanych paznokci, dopracowanej fryzury... Nie mogę tylko znieść, że płaszczysz się przed głupią jasnowłosą gęsią, że stale płaszczysz się przed głupimi jasnowłosymi gęsiami. Przed ciemnowłosymi zresztą też! Na jego twarz zakrada się cień, Philippe zaciska zęby, marszczy nos i brwi, wyostrza spojrzenie. A ona spuszcza wzrok, pokonana. – Wiedziałam. Wtedy Philippe wyrzuca z siebie ochryple całą swoją męską wściekłość, którą od dawna tłumił: – Joséphine, jak chcesz, żeby cię kochano, skoro masz tak złą opinię o sobie? Jak mam cię kochać ja, jeśli ty nie kochasz siebie? Joséphine się odsuwa. Szuka rękami kołdry, żeby się w nią owinąć, jest jej zimno,

kręci jej się w głowie. Jak gdyby w jej ciele utworzyła się przepaść, która wsysa ją teraz w zawrotnym tempie. – Czyli już mnie nie kochasz? – Nienawidzę cię, kiedy taka jesteś. – Ale... Chciała powiedzieć przecież ja zawsze taka byłam i dobrze o tym wiesz! Źle się ubieram, nie potrafię się uczesać, malować, nie jestem bystra, swobodna w każdej sytuacji, ładna jak... Patrzy na niego z rozpaczą. A on ją prowokuje: – No dalej, powiedz to... Powiedz! Jego głos jest surowy. Jest jak wiadro lodowatej wody. Joséphine kręci głową i milczy. – To ja ci powiem! Uważasz, że nie jesteś ładna jak Iris, elegancka jak Iris, bystra jak Iris... więc nie mogę cię kochać. Ale wiesz co? Właśnie dlatego cię kocham. Kocham cię, bo jesteś przeciwieństwem swojej siostry. Bo masz serce, bo masz duszę, bo zatrzymujesz się przed obrazem i stoisz tak przez godzinę z rozchylonymi ustami, bo kiedy mówię „parasol”, ty wybuchasz śmiechem, bo skaczesz po kałużach, bo przygarniasz bezpańskiego psa z ulicy, bo przemawiasz do gwiazd i myślisz, że one cię słyszą, bo kiedy kogoś kochasz, ten ktoś może poczuć się królem świata. Oto dlaczego cię kocham i mógłbym znaleźć jeszcze trzydzieści sześć innych powodów. O, na przykład za to, jak jesz rzodkiewkę, zaczynasz od czubka i chrupiesz aż po same liście. Ale Joséphine, nie znoszę, kiedy się poniżasz, kiedy cały czas uważasz, że jesteś brzydka i głupia! Mężczyzna chce chodzić pod rękę z boginią, a nie z żebraczką. Rozumiesz? Joséphine kręci przecząco głową. Chciałaby mu powiedzieć, że już jest za późno, że zawsze nosiła złe buty, nieodpowiedni płaszcz, że nie potrafi chodzić na wysokich obcasach. Jak może założyć na głowę diadem, skoro cały czas tarza się w pokrzywach? – Tamtego dnia we Florencji poczułam się brzydka w porównaniu z tą dziewczyną. Brudna i brzydka. – Brudna? – Tak. – Często ci się to zdarza? Wzrusza ramionami. Woli mieć się na baczności. Nie chce dać się ponieść temu emocjonalnemu rozczuleniu, które wyciska łzy z oczu na wspomnienie niektórych wydarzeń z dzieciństwa, w przeciwnym razie zaraz zmieni się w fontannę, a sama nienawidzi ludzi, którzy zalewają się łzami. – Często ci się to zdarza? – pyta Philippe po raz drugi, nachylając się nad nią.

– Och, przyzwyczaiłam się! – No mów, bo wezmę cię w niewolę. Zaciska wokół niej ramiona. – Mam wrażenie, że nie jestem warta zainteresowania. – A dlaczego? Nie ma ochoty mówić. Nie teraz. Nie chce ściągać na siebie nieszczęścia. Mogłoby się tu zakraść podstępem. – Może zejdziemy na śniadanie? – Czy kiedyś mi odpowiesz? – nalega Philippe. – Kiedyś... Wypili kawę, pochłonęli bruschetty z szynką dojrzewającą, jajecznicę, plastry sera pecorino. Joséphine smaruje konfiturą grzankę, odrobina skapuje na książkę. Wydaje z siebie cichy okrzyk i zaczyna czyścić ilustrowaną stronę. Philippe czyta gazetę i tłumaczy jej nagłówki. Dzwoni jego telefon, przeprasza i odbiera, to z biura, mówi, wstając i oddalając się. Z jadalni Joséphine dostrzega światło, daleko na wzgórzach, i rusza do ogrodu, żeby podziwiać grę przeplatających się promieni słonecznych, wachlarz kolorów, które upiększają krągłe zbocza Crete Senesi. Dziwne wzgórza! Łyse, gładkie, pomarszczone. Przypominają czaszki starych kanoników w refektarzu nachylonych nad talerzami, monotonnie recytujących modlitwy. Bóg jest wszechobecny w tym natchnionym krajobrazie. Chmury znikły, pozostało łagodne toskańskie światło, klarowne, przeobrażające pejzaż w muzeum. Aż się prosi, by wyciąć każdy dom, każdą wieżę kościelną, każdą ścieżkę i powiesić je na ścianie. Wpadająca w pomarańcz czerwień dachów stapia się z różem zagajnika, który znów wpada w żywą zieleń przy kamiennej ruinie zdobytej przez mech przetykany białymi i niebieskimi kwiatkami. Joséphine otwiera szeroko oczy z niedowierzaniem, oczarowana. Tyle piękna rozrzuconego wokół tak niedbale! Lucienie Plissonnier, tato, czy jesteś tutaj? Lubię sobie ciebie wyobrażać wśród obłoków, jak wyciągasz ku mnie ręce. Chciałabym z tobą porozmawiać, tu i teraz. Unosi głowę ku bezgwiezdnemu niebu i widzi tylko słońce. Słońce i strzępki białych chmur. Siada przy jednym ze stolików i kładzie na nim książkę. Moje muzeum wyobraźni, czyli arcydzieła malarstwa włoskiego Paula Veyne’a. Opasła ilustrowana księga, w której zebrano najpiękniejsze obrazy od Giotta do Tiepola. Pięć wieków cudów. Mimo iż jest ciężka, wszędzie ją ze sobą zabiera. W kościołach i muzeach czyta z niej Philippe’owi fragmenty. On dorzuca komentarze, wskazuje perspektywy, czy wiesz,

że perspektywa została wynaleziona tutaj, we Włoszech? W ciągu pięciu stuleci we Włoszech panowała epidemia geniuszy. W tym samym okresie malarze flamandzcy i holenderscy odczuwali podobny przypływ energii, to samo pragnienie innowacji, kolorów, niepohamowanej radości malowania. Joséphine słucha go i obrazy zaczynają żyć tysiącem szczegółów, które porywają ją w rozkosz. Odkrywa przyjemność patrzenia inaczej. Dzięki niemu uczy się widzieć. Ale tego ranka, gdy sama jest w ogrodzie, wśród drżących różowych, zielonych i pomarańczowych blasków przychodzi jej do głowy inny pomysł: zapytać książkę i poprosić o radę ojca. Kiedy gwiazdy nie lśnią, kiedy nie widać małej gwiazdki przy Wielkiej Niedźwiedzicy, Joséphine zwraca się do książek. Zastępują jej rozgwieżdżone niebo. Zadaje pytanie, wskazuje palcem na chybił trafił i odczytuje słowo, które jest odpowiedzią na jej pytanie. Czasami zadowala się jednym słowem. Czasami układa całe zdanie. Od kilku dni słowem powtarzającym się najczęściej pod jej palcem jest „połowa”. Połowa, połowa, połowa. Usiłuje zrozumieć. Znalazłam swoją drugą połówkę w postaci Philippe’a? Jestem w połowie drogi? W połowie szczęśliwa? Tym razem w ogrodach Palazzo Ravizza jej palec trafia na wyrażenie „liczna rodzina”. Uśmiecha się. Nie można powiedzieć, że tworzą liczną rodzinę z Philippe’em. Troje dzieci i ich dwoje to jeszcze nie tłum. Próbuje ponownie i jej palec trafia na słowo „rodzina”. No cóż, czyli chodzi o rodzinę. Kolejne podejście i tym razem odczytuje „połowa”. Znowu? Dziwi się. Połowa rodziny? No dalej, ostatni raz. To zbyt zagmatwane, nic nie rozumiem. Zamyka oczy, oczyszcza umysł z myśli, dotyka palcem papieru i... odczytuje słowo „siostra”. Joséphine blednie. Rodzina, połowa, siostra. Czy to możliwe, że nie ojciec przemawia do niej, lecz Iris? Iris, którą widuje w odbiciu szyb wystawowych, która przypomina jej, że zdobyła tylko połowę miłości Philippe’a, a druga należy się jej? Szykuje się do wycelowania palcem po raz ostatni, kiedy słyszy kroki Philippe’a na żwirze. Zamyka książkę. – Wszystko w porządku? – pyta go, usiłując ukryć zakłopotanie. Rodzina, połowa, siostra. Rodzina, połowa, siostra. – Tak. Nic ciekawego. Gwendoline radzi sobie w roli kierowniczki. Rozmawiałem też z Beccą. W Murray Grove także wszystko gra. Jesteś gotowa? – Dokąd jedziemy? – Do Arezzo. Znam tam małą restauracyjkę, której właściciele od dawna mnie intrygują. Zobaczymy, czy jesteś sprytna i czy przejrzysz sekret ich związku.

Bo nie mieszkają razem. Bo ona nie wie prawie nic o jego życiu w Londynie. Tylko to, co on zechce jej pokazać, co ona zauważy podczas zbyt krótkich weekendów. Pociąg Eurostar w piątek wieczorem, pociąg Eurostar w niedzielę późnym popołudniem. Bo ona mieszka w Paryżu. Bo pewnego dnia postanowiła wrócić do Francji. Być jak najdalej od Montaigu Square, nie mieć do czynienia z Beccą, Alexandre’em i Annie. I z Philippe’em. Był piątek, kwiecień. Joséphine i Zoé od blisko siedmiu miesięcy mieszkały w Londynie. Musiały zostawić Du Guesclina w Paryżu pod serdeczną opieką Iphigénie. Stał w progu i patrzył w bezruchu, jak odchodzą, a z jego ślepi wyczytać można było głęboką smutną mądrość. Szepnęła mu cicho do ucha ja wrócę, Doug, wrócę, nie porzucam cię, ale ciężko jest zabrać psa do Anglii. Będzie ci dobrze u Iphigénie, dzieci cię uwielbiają, będą cię dopieszczać, a ja będę cię często odwiedzać, obiecuję. Patrzył na nią surowo, jak gdyby dobrze wiedział, że kłamie. Nadal do niego przemawiała. W końcu zmęczony kłamstwami podniósł oczy i wbił wzrok w punkt w oddali, gdzieś ponad Joséphine, dość tego biadania, zdawał się mówić, rób, co masz do zrobienia, zabieraj manele i idź sobie, żyłem już samotnie, poradzę sobie. Joséphine wstała zawstydzona, że go porzuca. Trzeba też było przekonać Zoé, że Gaétan będzie ją odwiedzał, kiedy tylko zechce, kiedy zdoła. Joséphine zapłaci za jego bilet lotniczy. Matka Gaétana wyraziła zgodę. To nie mój problem, powiedziała, spytajcie Gaétana, on decyduje... Wykonała ręką nieokreślony gest, by pokazać, że na tym świecie nie można być niczego pewnym. Ona i jej syn mieszkali w małej garsonierze w XIX Dzielnicy. Po wielu nieszczęśliwych doświadczeniach udało jej się znaleźć pracę w sklepie papierniczym. Uwielbiała przybory szkolne. Działały kojąco na nerwy. Zoé miała wówczas szesnaście lat. Nie chciała mieszkać w Londynie. Nie mam tam nic do roboty! Chcę zostać w Paryżu! Nie możesz mi rozkazywać! Miała czerwone policzki, rozczochrane brwi i wielkie oczy płonące wściekłością. Krzyczała, płakała, błagała, podjęła strajk głodowy, strajk wagarowy, strajk pieszczot, strajk milczenia... lecz wobec nieustępliwości matki w końcu się ugięła. Niechętnie. Nienawidzę dorosłych! Mordercy miłości! Niszczyciele marzeń! Smutni przedstawiciele porządku! Dopracowywała swoje złorzeczenia, żeby przypadkiem nie przyszło im do głowy, że improwizuje. Nie, ważyła każde słowo, pakowała starannie i wysyłała im je niczym strumień gorącej smoły. Nie myślcie sobie, że wygraliście, nie spoczywajcie na laurach, zemszczę się, zamienię wasze życie w piekło! Jej usta wykrzywiały się w złowieszczym grymasie.

Joséphine wysłuchiwała jej stropiona, próbowała trafić na lukę, wynegocjować chwilę wytchnienia. Proponowała okres próbny, mówiła porozmawiamy o tym za trzy miesiące, za trzy tygodnie, za trzy dni... za trzy godziny? Philippe otwierał lodówkę i chrupał kawałek sera, nalewał sobie kieliszek starego bordeaux, sięgał po gazetę i szedł czytać do salonu. To twoja córka, nie chcę się do tego mieszać. Zoé długo się dąsała, aż nagle pewnego dnia – Joséphine nigdy nie zrozumiała dlaczego – wróciła na swoje miejsce w szeregu, powtarzając: niech wreszcie skończę osiemnaście lat! niech wreszcie skończę osiemnaście lat! Będę wtedy dorosła i wolna! Wtedy zobaczycie! Joséphine dane zostały dwa lata wytchnienia. Zoé nie potrafiła długo się złościć. Od bombardowania ciętymi obelgami przeszła do żarliwego cierpiętnictwa. Miała tysiące bolączek. Macała sobie brzuch, mierzyła puls, ważyła głowę, oglądała język, który chciałaby widzieć czarny z goryczy, domagała się wizyty u lekarza, poświadczenia dobrego stanu zdrowia na piśmie. Następnie uzbrojona w cenny dokument dochodziła powoli do siebie, poruszając swoim dziewczęco-kobiecym ciałem w tęsknym rozmarzeniu, które miało uchodzić za niezgłębione, i Joséphine uśmiechała się, widząc, jak córka porzuca jeden po drugim swoje przejawy gwałtowności na rzecz omdlewających tajemniczych póz. Bywały jeszcze wieczory, kiedy Zoé nie mogła zasnąć. Jak mogę spać, skoro moje ciało chce, ale głowa odmawia? Joséphine siadała na jej łóżku, kładła dłoń na brzuchu córki i czekała. Obserwowała, jak świeże różowe powieki stają się ciężkie, drżą, aż wreszcie się zamykają, opada kurtyna splątanych czarnych rzęs. Zoé zasypiała, przytulając do nosa Nestora, spraną bezkształtną maskotkę. Joséphine przyglądała się jej okrągłej łakomej twarzyczce, ustom o opadających nadąsanych kącikach i powtarzała sobie: moja szesnastoletnia córka walczy ze mną, bo ma kochanka. Moja szesnastoletnia córka, która walczy ze mną, bo ma kochanka, zasypia, wdychając mdły, nieco odpychający zapach maskotki. Zoé uczęszczała do francuskiego liceum, do klasy trzeciej o profilu literackim. Alexandre uczęszczał do francuskiego liceum, do klasy trzeciej o profilu matematycznym. Byli nierozłączni. Umawiali się na długie wieczorne schadzki w jej lub jego pokoju. Słuchali tej samej muzyki, chodzili ulicą, korzystając z jednej pary słuchawek. Używali sekretnego języka, który Joséphine usiłowała rozszyfrować. Wykrzykiwali high five i przybijali

sobie piątkę. On nazywał ją Zouille, ona mówiła na niego Louxi. On pytał Luxor? Ona odpowiadała Nefretete. Joséphine nie miała pewności, czy ich rozumie. Sytuacja wydawała się opanowana. Kończąc się ubierać, pili rano kubek ciepłej czekolady i zjadali grzanki z masłem przygotowane przez Annie, która narzekała, że nie je się na stojąco, że wypada usiąść i dobrze przeżuć. I wypić sok pomarańczowy ze względu na witaminę C. Odpowiadali z pełnymi ustami, że nie mają czasu, że musi zmienić płytę, co rano ta sama śpiewka, mamy tego dość, Annie! – A w ogóle jakie warzywo ma dość? Annie zastanawiała się z rękami na brzuchu. – Kapusta! – krzyczała Zoé. – Sprytne – mruczała Annie. – Wypij sok. – A... – ciągnął Alexandre, pochłaniając kanapkę – wiesz, dlaczego na świecie nie ma już mamutów? – Nie mówi się z pełnymi ustami! – Bo nie ma już tatutów! Wybuchali śmiechem na widok skonsternowanej miny Annie, która usiłowała zrozumieć i nie śmiała się. Przybijali sobie piątkę. High five! High five! Łapali w locie płaszcze, szaliki, plecaki i biegli do autobusu. Numer dziewięćdziesiąt osiem, sześć lub dwadzieścia cztery, a potem krótki marsz przez park, by wreszcie dotrzeć do South Kensington, do liceum. Zoé narzekała, nie lubiła chodzić. Alexandre nalegał, dzięki temu nie będzie tłuścioszką. – Nie jestem tłuścioszką! – złościła się Zoé. – Bo zmuszam cię do chodzenia. – A ty masz szyję żyrafy i uszy jak popielniczki. – Chyba ci się śni! Wszystkie dziewczyny za mną szaleją! – Co mi dasz, jak ci powiem, co Melly powiedziała mi wczoraj? – Co powiedziała Melly? Joséphine słyszała, jak się przekomarzają na ulicy. Stawała przy oknie i patrzyła za nimi. Wszystko w porządku, myślała, kiedy skręcali za róg ulicy. Z jakiegoś powodu nie potrafiła przestać się niepokoić. Nie słyszała dalszego ciągu ich dialogu. Kiedy znajdowali się w anonimowym otoczeniu ulicy, pędzili na autobus przy George Street. – Skończ z tymi żartami Kaczora Donalda! Nie jesteśmy już dziećmi – mówił Alexandre.

– Dzięki temu oni wciąż myślą, że jesteśmy. Są mniej podejrzliwi... – Naprawdę w to wierzysz? – Tak. A w tym czasie wszystko szykuję. – Wszystko robisz w tajemnicy. To niezbyt fajne. – Nie mogę inaczej. Oni nie chcą nic słyszeć. – Któregoś dnia będą mieli twarde lądowanie. – Nic nie mów, dobra? Obiecałeś. – Trzeba przyznać, że przeżyją szok. A jak ja będę wyglądał? – Będziesz wyglądał na kogoś, kto nie ma o niczym pojęcia. – Mój ojciec będzie wściekły. A co dopiero twoja matka! – Nic nie wiesz i kropka. – Nie. Im dłużej o tym myślę, tym bardziej dochodzę do wniosku, że nie mogę tego zrobić. – Wypisujesz się? Tak? A ja myślałam, że... – Przestań, Zoé, przestań! To, co chcesz zrobić, to poważna sprawa! – Nie ty to robisz, tylko ja. Ciebie proszę jedynie, żebyś siedział cicho. W końcu to nie takie skomplikowane! – Nie dam rady, przysięgam. Muszę znaleźć sobie jakieś usprawiedliwienie. – Ech, wy, chłopaki. Zawsze się boicie! – Aha! Czyli Gaétan też... – Wcale nie! Gaétan zgadza się ze mną. – Nie jestem tego taki pewien. Tego ranka Annie jak zwykle wygłosiła swoje zdanie na temat witamin w soku pomarańczowym, zbyt szybko zjadanych grzanek, czystych rąk przy stole, Alexandre i Zoé wybiegli, wołając do wieczora, całusy, a Joséphine pomachała im przez okno. Alexandre przypomina Philippe’a. Szczupły, ciemnowłosy, blisko metr osiemdziesiąt. Kosmyk opadający na oczy, koścista, niemal przesadnie klasyczna twarz. Różni się tylko wyglądem: rozczochrane włosy, poła koszuli wychodząca ze spodni, długie ramiona dyskobola, zuchwała mina, zadarta broda, a w oczach pogardliwe światełko niczym latarka przeszukująca duszę. Czasami Joséphine zastanawia się, czy w tym nastoletnim ciele nie kryje się szyderczy starzec z siwą brodą. A może dojrzał gwałtownie po śmierci matki11, kiedy to popioły dzieciństwa zmieszały się z bólem mężczyzny, nadając mu poważne, czasami wyniosłe spojrzenie. Ożywia się przy ojcu, ale niewiele rozmawia z Joséphine, na którą jego milczenie działa jak soda kaustyczna. Sprawia, że się rozpada, zachowuje niezdarnie. Alexandre trzyma ją na dystans. Daje lodowato do zrozumienia: nie dotykaj mnie.

A kiedy ojciec się dziwi nie pocałujesz Jo? nadstawia jej policzek, nie pochylając się ku niej. Sztywny, milczący, podejrzliwy. Ona musi się wspinać na czubki palców, żeby go pocałować, rzuca całusa niczym piłkę do kosza i modli się, żeby nie spadła obok. On nigdy się jej nie sprzeciwia, nie używa słów wykraczających poza granice kurtuazji. Ma w sobie tę staroświecką nabytą uprzejmość, o której nie może zapomnieć, ale całe jego ciało trzyma się jak najdalej od uciążliwego towarzystwa. Joséphine wolałaby, żeby był mniej gładki, bardziej kolczasty, nawet gdyby miała przez to znosić jego szorstkość, lecz za to korzystać także z uniesień czułości, z chwil zapomnienia. Krótko mówiąc, żeby przestał być taki zimnokrwisty. Oswój go, mówi sobie. Bądź cierpliwa. Karci się, dodaje sobie otuchy, przemawia do rozsądku. Nigdy nie rozmawia o tym z Philippe’em. Becca wyjechała wczesnym rankiem do Murray Grove, żeby zrobić przegląd ubrań do rozdania i przygotować obiad. Udało jej się z Philippe’em zrealizować projekt: przekształcić jedno ze skrzydeł kościoła w schronisko dla kobiet zabranych z ulicy. Przytułek miał stanowić pewien etap, dodać im sił, pomóc stanąć na nogi w prawdziwym życiu. Dzięki zrównoważonym posiłkom, łóżkom, prysznicom, kursom gotowania, szycia, jogi, ceramiki, malarstwa, pianina, komputera i innym zajęciom dostosowanym do potrzeb małej społeczności kobiety dzień po dniu odzyskiwały tu godność. Pastor Green włączył się w tę działalność pełen entuzjazmu dla projektu. Znalazł wolontariuszy prowadzących kursy, zorganizował świetlicę dla dzieci i sam się nimi zajmował, podczas gdy ich matki uczestniczyły w zajęciach. Poza godzinami mszy wejście do kościoła zastawione było wózkami, a podłoga usiana zabawkami. Tego ranka Philippe udał się wcześnie do swojego biura przy Regent Street. Od pewnego czasu ma dwie siedziby. Dawną, w której nadal prowadzi bieżące sprawy, i nową, gdzie zajmuje się wyłącznie sprawami Fundacji Tylko dla Kobiet. FWO, czyli For Women Only. Pierwszy lokal jest majestatyczny, luksusowy, położony na ostatnim piętrze kamienicy przy jednej ze starych londyńskich ulic. Na ścianach wiszą ekrany telewizyjne cienkie jak bibułki papierosów i dzieła współczesnych malarzy. Trophy Wife Maurizia Cattelana przedstawiający Stephanie Seymour wynurzającą się z wody niczym figura na dziobie statku. Płaczącą dziewczynę Ursa Fischera. Albo jeszcze Marilyn Nate’a Lowmana. Klienci czekają w małym salonie, kontemplując owe awangardowe dzieła, po czym wchodzą do biura Philippe’a przesiąknięci zdziwieniem, szacunkiem lub też pełni potępienia. Philippe objawia im się jako człowiek oświecony, błyskotliwy,

paradoksalny. A on wykorzystuje tę niewielką wyższość, żeby udzielić im rad i skłonić do podpisania umów. Drugie biuro przy Murray Grove jest skromne. Szkocka krata przypięta pineskami do okna zastępuje zasłonę, stół na krzyżaku, stary telefon, komputer, stosy akt na podłodze, faktury do zapłaty na tablicach korkowych. W pomieszczeniu hulają przeciągi. Philippe siada przy biurku, wciąga mitenki, owija się szalikiem i wkłada grubą wełnianą kamizelkę. Spędza tu trzy popołudnia w tygodniu. Na ścianie widnieje graffiti, które zastał na wejściu: „Kiedy człowiek zetnie ostatnie drzewo, zatruje ostatnią kroplę wody, zabije ostatnie zwierzę i wyłowi ostatnią rybę, wtedy uświadomi sobie, że pieniądze nie są jadalne”. Fundacja wymaga od niego coraz większego zaangażowania. Próbuje znaleźć pracę dla rekonwalescentek. Często jego zamożni klienci mają w tym swój udział. Wyprasza u nich posadę sekretarki, hostessy, archiwistki albo telefonistki. Bylibyście zdziwieni – wyjaśnia – ile wykształconych kobiet trafia na ulicę, a chciałoby bardzo się podnieść. Są gotowe pracować bez wytchnienia. Czasami interweniuje w merostwie, żeby załatwić lokale mieszkalne. Uczę się nowego zawodu, mówi sobie, zostałem pracownikiem socjalnym. Podnosi wzrok na zdanie na ścianie. Czyta je po raz kolejny. W Murray Grove nie zarabia pieniędzy, wręcz przeciwnie, ale czuje się bogaty. Na swoim miejscu. Dołącza do niego Shirley. Razem z Beccą zajmuje się posiłkami. Opracowała program The Healthy Food, żeby nauczyć ludzi właściwie się odżywiać. Warzywa, owoce, zboża, migdały, orzechy, jajka, kurczak, ryba. Objeżdża sklepy z ekologiczną żywnością i skupuje po promocyjnych cenach produkty z krótką datą przydatności do spożycia. Czuwa nad dobrą jakością podawanych posiłków i nie uznaje kompromisów. Nabrała zwyczaju spotykać się z Philippe’em w jego biurze pod koniec dnia i wyrzuca wtedy z siebie wszystko, co jej leży na sercu, wycierając ręce o fartuch. Jej związek z Olivierem przeżywa kolejny kryzys. Nie są w stanie się porozumieć, on rozmawia tylko ze swoim pianinem, wkłada słowa w nuty i zostawia mnie samą, sfrustrowaną, złą i bezsilną. Oddala się coraz bardziej, a ja nie wiem dlaczego. Wmawiam sobie, że to moja wina. Kiedy on się zbliża, ja go odpycham, kiedy on się cofa, ja biegnę za nim, ale on milczy. Patrzy na mnie nieszczęśliwy, a ja mam wyrzuty sumienia. To straszne! Powiedz, Philippe, co jest ze mną nie tak? Mam w sobie coś, co rzuca się w oczy, ale ja tego nie widzę? Dlaczego nigdy nie wychodzi mi z mężczyznami? Opuszcza głowę między swoje potężne nogi i lamentuje. Wydawało mi się, że rozumiem, doradzałam Joséphine, uważałam się za kobietę spełnioną, wyzwoloną, aż tu nagle nie wiem nic. Może nikogo nie kocham? Powiedz,

Philippe, jestem zdolna do miłości czy też mam serce suche jak szczapa? Dlaczego tak trudno zrozumieć mężczyzn? Ty powinieneś wiedzieć... Philippe często bierze w obronę mężczyzn, których ona tak chętnie oskarża. Wreszcie Shirley wychodzi, mamrocząc, że jest stronniczy, lecz i tak wraca później z nowymi pytaniami. – Czyli już mnie nie nienawidzisz? – pyta Philippe z uśmiechem. – Złości mnie twój rozsądek, twoja pogoda ducha. Jakby to było takie łatwe! Zdarza im się rozmawiać do późnego wieczora. Philippe zerka w końcu na zegarek mój Boże! dziewiąta! Joséphine będzie się niepokoić. Dokończymy jutro, obiecuję... Owego ranka, dwudziestego drugiego kwietnia, Zoé wyszła do francuskiego liceum z plecakiem i torbą, która na oko wydała się Joséphine bardzo ciężka. – Musisz to wszystko taszczyć? – Mamy dzisiaj gimnastykę, wzięłam ubrania na zmianę. Po szkole idę się uczyć do Lucy, więc zabrałam też książki. – O której wrócisz? – Koło szóstej, może wpół do siódmej. Bez przerwy zerkała na zegarek, poprawiała pasek torby na ramieniu: wyraźnie było jej spieszno. – Mamo, jestem już spóźniona. – Chcesz, żebym cię odebrała ze szkoły? – Nie trzeba. Zresztą będę u Lucy, przecież ci mówiłam. – Zadzwoń, jeśli zmienisz zdanie. – Nie zmienię zdania. Joséphine uniosła brew zaskoczona determinacją córki. Zoé podeszła bliżej. Położyła dłoń na ramieniu matki. Lekko ochrypłym, łagodnym i czułym głosem powiedziała: – Mamuńciu... kocham cię. Nigdy cię nie skrzywdzę. Nigdy. – Dlaczego to mówisz? – Jesteś supermamą. Najwspanialszą mamą na świecie. Padła w ramiona Joséphine, która poczuła, że świat usuwa jej się spod stóp. Zoé zawsze szafowała czułościami. Używała pieszczot niczym miecza. Rzucała się na matkę, chowała głowę na jej piersiach i dawała upust zwierzeniom bez ładu i składu. Joséphine potrzebowała tych uniesień tak samo jak powietrza, którym oddychała. Dobrze robi się tylko to, co się kocha. A ona nade wszystko lubiła być „mamusią”. Nić porozumienia zawiązała się na nowo owego ranka dwudziestego drugiego kwietnia. Po wyjściu Zoé Joséphine zrobiła sobie przerwę od zajęć domowych. Codziennie poświęcała dwie godziny na korespondencję. Czytała każdy list, każdy e-mail, każde

świadectwo mężczyzny czy też kobiety, którzy jej się zwierzali, opowiadali o swoich lękach, nadziejach, czasie minionym, czasie straconym. Jej ostatnia powieść, Mały młodzieniec12, którą skończyła pisać w Londynie, ukazała się we francuskich księgarniach. Serrurier, jej wydawca, dzwonił do niej od czasu do czasu, żeby podać wyniki sprzedaży, wtrącając wielokrotnie „wspaniała”, „niewidziane”, „cudowne”, „ma pani szeroką publiczność, Joséphine, ludzie panią kochają, kochają panią czytać, kochają historie, które pani opowiada. Stworzyła pani nowy gatunek, stworzyła pani styl, stworzyła pani cały świat, krótko mówiąc, czekam teraz na trzecią część”! Dodawał jeszcze „niech pani zostawi uczelnię, pracę doktorską i wykłady, nic pani z tego nie ma i wszyscy tam pani nienawidzą, wyszła pani przed szereg, oni pani tego nigdy nie wybaczą”. Mimo to po południu siadała do przygotowywania kolejnego wykładu, czekając, aż w głowie pojawi jej się pomysł na nową książkę i zażąda od niej, by rzuciła wszystko i w pełni się mu poświęciła. Lubiła tę przemienność wykładów, studiów i pisania powieści. Dawało jej to poczucie wolności. Tak więc dwudziestego drugiego kwietnia Joséphine pisała wstęp do odczytu, który miała wygłosić pod koniec maja w Glasgow, na temat mniszek z Zamory. Była to historia skandalu, który wybuchł w żeńskim zakonie w Kastylii w lipcu tysiąc dwieście siedemdziesiątego dziewiątego roku, po wizycie biskupa oburzonego rozluźnieniem dyscypliny i obyczajności u zakonnic. W średniowieczu nie wszystkie kobiety należące do zgromadzeń religijnych trafiały tam z powołania. Niektóre szukały po prostu schronienia przed władzą mężczyzn, wstąpienie do klasztoru jawiło im się jako jedyny sposób na zyskanie niezależności, ucieczkę od męża, którego chciano im narzucić, albo sprzeciwienie się wywłaszczeniu. Zyskawszy bezpieczeństwo, nie zamierzały mimo wszystko zrzec się wolności. Niektóre modliły się, studiowały, malowały, pisały, prowadziły nieskazitelne życie, zarządzając jednocześnie gospodarstwami, lasami i zamkami, inne zaś, lżejszych obyczajów, nawiązywały kontakty z żyjącymi w pobliżu dominikanami. Te ostatnie ściągnęły na siebie gniew biskupa. Zamierzał walczyć z rozpustą i żądał wygnania grzesznic. Pojawiło się jednak istotne pytanie, co zrobić z owymi kobietami. Wypędzenie z klasztoru oznaczało wydanie ich na pastwę brutalnych ojców, braci i mężów. Skoro ludzkie prawo ich nie chroniło, czyż nie powinien uczynić tego Kościół? Temat ten fascynował Joséphine. Rozmyślała nad losem kobiet bitych, maltretowanych, przymuszonych do małżeństwa, pracujących niewolniczo. Myślała o Murray Grove, o trafiających tam kobietach. Ile z nich skorzysta z opieki Kościoła, żeby się odbudować i rozpocząć nowe życie? Ile odzyska szacunek dla siebie i sprzeciwi się przemocy i wyzyskowi? Robiła notatki, porównując pozycję kobiet

w średniowieczu i w dwudziestym pierwszym wieku, kiedy nagle uniosła wzrok i spojrzała na zegar. Wpół do ósmej. Zoé nie wróciła. Alexandre też nie. Pospieszyła do kuchni. Annie kończyła przygotowywać kolację. Mieszała pietruszkę, tymianek, liść laurowy, wąchała, wahała się, dosypywała. – Przygotowałam kociołek, pani Joséphine, pyszności! Mam nadzieję, że dziś wieczorem, kiedy podniesie pani pokrywkę... – Widziałaś, która godzina, Annie? Annie spojrzała na duży okrągły zegar nad zlewem i zawołała: – Prawie ósma! A dzieci jeszcze nie wróciły! – Powinni być już oboje. To nie jest normalne. Nie dzwonili. Coś się musiało stać. Joséphine weszła do pokoju Zoé. Może nie zauważyła, kiedy córka wróciła, tak była zajęta losem zakonnic z Zamory. Pchnęła drzwi. Pokój był pusty. Uporządkowany. Żadnych swetrów na podłodze, paczek po ciasteczkach na łóżku, porozrzucanych rajstop, otwartych książek, na wpół pełnej szklanki na biurku, zwiniętej piżamy. Pokój nie przypominał sypialni Zoé. Już miała zamknąć drzwi, kiedy zaniepokoił ją pewien szczegół. Na łóżku nie było Nestora. Ani pod łóżkiem. Ani pod poduszką. Ani w szafie. Ani w szufladzie biurka. Wybrała numer Zoé. Włączyła się poczta głosowa. Spróbowała ponownie. I jeszcze raz, i jeszcze. Wciąż ta sama wiadomość. „Hello! Tu Zoé, leave a message i hasta luego”, oznajmiał dźwięczny beztroski głos jej córki. Wróciła do kuchni i opadła na krzesło. – Nie odbiera telefonu i nie ma jej w pokoju. – Na pewno jej nie ma, słyszałabym, gdyby wróciła. – Nestora też nie ma – szepnęła Joséphine. – Jak to „Nestora też nie ma”? Nigdy nie zabiera go ze sobą do szkoły. Nigdy. – No właśnie. Och, Annie, czuję, że coś się stało. Gdzie Alexandre? On na pewno coś wie. – Proszę do niego zadzwonić. Joséphine poczuła ogarniającą ją panikę na myśl, że będzie musiała wypytać Alexandre’a, ale w końcu wybrała jego numer. Nie odebrał. Zostawiła więc wiadomość. – Mój Boże! Mój Boże! – powtarzała Annie, przyciskając drewnianą łyżkę do piersi. – Nie ma go w pokoju? – Spróbuj zadzwonić do niego z telefonu stacjonarnego, ja sprawdzę, czy

przypadkiem nie wrócił. Może odbierze, jeśli to Annie zadzwoni... Pobiegła do sypialni Alexandre’a. W pokoju panował bałagan, Alexandre’a nie było. – Nie odbiera – oświadczyła Annie, kiedy Joséphine wróciła do kuchni. – Ma pani telefon Lucy? – Nie. – A jej rodziców? – Też nie. Znam tylko jej adres. Kiedyś parkowałam przed jej domem. – Znajdziemy telefon i zadzwonimy do jej rodziców – stwierdziła Annie, biorąc sprawy w swoje ręce. Joséphine zadzwoniła do państwa Diammond. Lucy powiedziała, że Zoé nie pojawiła się tego dnia w szkole. Widziała Alexandre’a na korytarzu podczas przerwy, ale nie rozmawiała z nim. Nauczyciel francuskiego był niezadowolony i chciał dzwonić do Joséphine. Czy nie zrobił tego? – Nie. Pewnie zapomniał. Sądziłam, że Zoé jest u ciebie. Powiedziała, że będziecie się uczyć razem dziś wieczorem. – To niemożliwe, pani Cortès. Miałam umówioną wizytę u dentysty. Przed chwilą wróciłam. Zoé wiedziała o tym. Myśli pani, że coś jej się stało? – Nie wiem, Lucy. Czy widziałaś jeszcze potem Alexandre’a? – Był w szkole przez cały dzień. Ale nie rozmawialiśmy ze sobą. Myślałam, że Zoé źle się czuje. Zdarzyło jej się to już dwa razy w ubiegłym miesiącu... spóźniła się na lekcje i nauczyciel powiedział, że nie będzie tego więcej tolerował, że będzie potrzebowała usprawiedliwienia na czas tych nieobecności. – Ach... – powiedziała Joséphine. – Przykro mi, pani Cortès. Na pewno wróci do domu. Może poszła coś załatwić. Wiem, że szukała sukienki, mówiła, że ma bardzo ważne spotkanie i musi stanąć na wysokości zadania. – Ach... – powtórzyła Joséphine. – Może chce pani zrobić niespodziankę... – Może... Dziękuję, Lucy. Gdyby do ciebie zadzwoniła, poproś ją, żeby odezwała się do mnie, martwię się. – Dobrze, pani Cortès. Powiem jej. Joséphine rozłączyła się i rzuciła Annie pełne rozpaczy spojrzenie. Milczała, usiłując zebrać siły. Czuła się spustoszona przez smutek, który rozlewał się coraz szerszą kałużą. Wkrótce ją zatopi. Siedziała nieruchomo na krześle, podczas gdy Annie krzątała się, wyglądała przez okno, przetrząsała po kolei sypialnie dzieci, gderała, że przecież musiała gdzieś zostawić liścik, a może oboje wyruszyli w świat. Pewnie teraz zaśmiewają się i krzyczą z przerażenia, kołysząc się w gondoli nad przepaścią.

Joséphine siedziała nadal w bezruchu, zesztywniała ze strachu przed tym, czego nie chciała nazwać słowami. Minęła ósma, wpół do dziewiątej, dziewiąta, a Zoé wciąż nie wracała. Alexandre też nie. Wybrała numer Philippe’a. Nie odebrał. Philippe zamyka ciężkie wrota kościoła, idzie alejką prowadzącą poza teren ogrodzenia z czerwonej cegły, unosi głowę ku wysokim pączkującym drzewom, wdycha powietrze i rozmyśla o pysznej kolacji, którą przygotowała Annie, o dobrym winie, które otworzy, i o dniu, o którym opowie. Przyspiesza kroku. Jest już spóźniony. Shirley chciała wiedzieć, dlaczego mężczyźni, kiedy popadają w kłopoty, chowają się w swojej jaskini i nie wychodzą z niej, dopóki nie rozwiążą problemu albo nie podejmą decyzji. To pójście na łatwiznę, takie chowanie się w jaskini, gderała. Lubi rozmawiać z Shirley, powoli nawiązuje się między nimi czuła serdeczna nić porozumienia. Joséphine zapada się w otchłań oczekiwania, bezsilna, obolała liczy uderzenia oszalałego serca, 34, 35, 36, 37, 38. Potrafi cierpieć bez słowa, jak szacowna kobieta, ale w jej głowie powstają tysiące szokujących scenariuszy. Zoé spotkała chłopca w Internecie i pojechała do niego, Zoé skoczyła z London Tower, Zoé jest w niebezpieczeństwie, a ja nie mogę nic zrobić. Och, chciałabym się okłamywać, wmawiać sobie, że nic się nie stało, ale to silniejsze ode mnie, dojmujący ból utwierdza mnie w przekonaniu, że przeciwnie, że to coś poważnego, że nie chodzi o zwykłe spóźnienie, nierozwagę, potrafię rozpoznać tego owijającego się wokół mnie zaskrońca, który miażdży mi pierś. Dlaczego nie zostawiła listu? Wróć, Zoé, wróć, zrobimy, co tylko zechcesz, wrócimy do Paryża, nabierzesz znów kolorów, a ja poczekam. Poczekam na swoją miłość, uzbroję się w cierpliwość, wróć. – Pani Joséphine! Pani Joséphine! Znalazłam, znalazłam... Annie wpadła do kuchni z kopertą, widniały na niej dwa słowa, za które Joséphine gotowa była oddać życie: „Kochana Mamusiu”. – Była na PANI poduszce, w PANI pokoju, tam go ukryła przed wyjściem do szkoły. Doskonale wie, że wstaje pani wcześnie i od razu ścieli łóżko. Wszystko dokładnie zaplanowała. Joséphine dopada listu, rozrywa kopertę, wyciąga z niej dużą białą kartkę zaczernioną pismem Zoé. Niektóre słowa są skreślone, inne podkreślone, a jeszcze inne napisane drukowanymi literami. „Mamuńciu,

Przede wszystkim, PRZEDE WSZYSTKIM nie martw się. Za bardzo tęsknię za Gaétanem. Rozłąka z nim sprawia mi zbyt duże cierpienie. Miesiąc temu rozmawialiśmy przez Skype’a i wtedy podjęłam decyzję. Leżał na łóżku, zakrył oczy poduszką, otoczył się ramionami i nie byłam w stanie do niego dotrzeć. Spytałam: co się dzieje, co ci jest? Włączyłam bardzo głośno piosenkę Someone Like You i tańczyłam, tańczyłam, a on się uśmiechnął i po chwili powiedział: Zoé, nie lubię swojego życia. Przestraszyłam się, że mnie porzuci. Jeśli Gaétan odejdzie, będę niczym, Mamunieczko, a przecież to dzięki niemu udało mi się być KIMŚ. Chcę powiedzieć, że nie byłabym w stanie zdać matury, uprawiać sportu ani spacerować po parku. Tak bardzo go kocham. Więc jadę do niego. Nie jedziemy do Paryża. Nie zostaniemy też w Londynie. Wyjedziemy w SEKRETNE miejsce, a kiedy już tam dotrzemy i urządzimy się, wtedy Ci powiem, ale pod JEDNYM warunkiem, Mamuńciu – że nie przyjedziesz po mnie. Zresztą nie będziesz mogła nic zrobić, będzie już za późno. Zoé PS. Nie ma sensu wypytywać Alexandre’a. On nic nie wie. Wie tylko, że coś knuję”. Joséphine przeczytała list raz, potem drugi i trzeci. Następnie przeczytała go na głos Annie. – Co to znaczy, pani Joséphine? Siedziały we dwie w kuchni i patrzyły po sobie, jak gdyby zamierzały wyczytać sobie nawzajem z oczu rozwiązanie zagadki. – Dlaczego ona pisze, że będzie już za późno? – wymamrotała Annie. – Mówi się tak, kiedy nie da się już nic zrobić... w każdym razie ja to tak rozumiem. Może Alexandre będzie wiedział... – Zoé twierdzi, że on o niczym nie wie. – Wątpię, pani Joséphine. Ona miałaby coś przed nim ukrywać? – Tak samo jak przed nami. Nikt nie jest bardziej zdecydowany niż zakochana szesnastolatka. Siedziały tak dłuższą chwilę, patrząc na siebie pytającym wzrokiem, wysuwając hipotezy, które po chwili obalały. Jeśli nie są ani w Paryżu, ani w Londynie, dokąd się udali? I kto im pomógł w ucieczce? – Najważniejsze, że żyją, pani Joséphine. – Masz rację. Ale czy ona mówi to wszystko na poważnie? – Powinna pani zadzwonić do matki Gaétana... może ona coś wie.

Nie wiedziała. We Francji trwały ferie i Gaétan wyjechał do kolegi. Nie wiedziała, jak się nazywa. Tak, poprosił ją o pieniądze. Nie, nic poza tym nie mówił. Tak, zabrał bagaż, nawet dość dużą torbę. Nie, nie zauważyła niczego podejrzanego. A Domitille? A Charles-Henri? Może jego rodzeństwo coś wie? Och, pani Cortès, jest pani urocza, ale od dawna nie mam od nich wieści, od Gaétana zresztą też nie. Jesteśmy dziwną rodziną, w rozsypce, wie pani, jesteśmy do niczego niepodobni. Wtedy wrócił Alexandre. Rzucił plecak w przedpokoju i wsunął głowę do kuchni. – Nie ma Zoé? – Nie. Nie wróciła. Wiesz może, gdzie jest? Joséphine patrzyła mu prosto w oczy, usiłując odgadnąć, czy coś wie. Spojrzał na nią – przez kilka sekund wydawało jej się, że ze współczuciem – po czym popadł w swoje zwyczajowe milczenie. – Nie. – Kiedy się rozstawaliście dzisiaj rano... nic nie mówiła? – Nie. – Czy weszła z tobą do szkoły? – Nie pamiętam. Spotkałem kolegów i... – Dlaczego nas nie uprzedziłeś? – O czym? – Że coś knuła. Tak napisała w liście. – Wydawała się szczęśliwa. – Wydawanie się nie wystarcza, Alexandre. – A jeśli mi się podoba poprzestawać na wydawaniu się? Przybrał ponownie maskę „nie dotykaj mnie” i wysunął arogancko podbródek. Joséphine pochyliła czoło wściekła, że cofa się przed szesnastoletnim chłopakiem, że jest zbyt słaba na sprzeczkę, niezdolna odparować mu celną ripostą. – Czy udało ci się zgłębić sekret pary z zajazdu? – pyta Philippe. Są w małej restauracji na piazza Grande w Arezzo. W karcie sałatki i pasty. Trzy desery. Nic poza tym. Ale jak zapewnia Philippe, to najlepsze makarony i najlepsze sałatki w całej Toskanii. Stąd też rozciąga się najpiękniejszy widok na miasto, na średniowieczne domki, wieże i budynek sądu. Właściciel wygląda na takiego, co zna się na rzeczy i z którym lepiej nie zadzierać. Ponury, wysoki, kanciasty, przypomina wieżę strażniczą. Obserwuje salę bystrym wzrokiem i uderza kantem dłoni o ladę za każdym razem, gdy jakaś potrawa jest gotowa do podania. Ma osobliwą fryzurę, napuszony wieniec kasztanowych włosów, szczupłe, niemal kobiece ramiona – co zaskakuje przy jego masywnej sylwetce – i bardzo jasną cerę. Joséphine podnosi głowę i dostrzega dziewczynę o zuchwałym uśmiechu,

czarnych gęstych lśniących włosach ściągniętych pospiesznie w koński ogon, roześmianych żywych oczach, szczupłej talii i długich nogach migających w rozcięciu spódnicy. Wślizguje się między stoły obładowana talerzami, śmieje się i zagaduje do klientów. – Jest zakochana. – Tak. Ale w kim? – W kimś obecnym na sali? – Rozejrzyj się dobrze. – Widzę tu same rodziny. – Otwórz oczy... Jej spojrzenie wędruje ponownie ku mężczyźnie za ladą. Blask rzucany przez lampę nad kuchenką rozjaśnia delikatny zarys wąsa na jego górnej wardze i ożywia spojrzenie osobliwą iskrą, na poły łagodną, na poły gorączkową. – Ojciec i córka? – sugeruje Joséphine, popijając montepulciano. – Mmm, ależ ja lubię to wino. Uprzedzam, zacznę mówić, co mi ślina na język przyniesie. Alkohol szybko uderza mi do głowy... Ojciec jest zazdrosny i pilnuje córki? Gotów by ją zabić, gdyby przyłapał ją na całowaniu się z mężczyzną? – Przypatrz się dobrze. Joséphine się nachyla. Wyostrza się jej spojrzenie. Pod kraciastą koszulą mężczyzny zauważa oponkę ciała, która mogłaby być kobiecą piersią. – Matka i córka? Osoba za kontuarem to kobieta. Czyli to jej matka... Ale gdzie jest ukochany? W kuchni? Ukryty w szafie? – Popatrz bardziej w lewo, wyciągnij szyję, ale nie zwracaj na siebie uwagi i obserwuj. Nie powinnaś długo czekać... Po kilku kursach tam i z powrotem dziewczyna odstawia tacę na ladę i obchodzi ją, żeby sięgnąć po następną. Starsza kobieta robi krok do tyłu, uchylonymi drzwiami szafy jest osłonięta przed wzrokiem klientów, ale nie przed Joséphine. Dziewczyna zbliża się, ociera się o nią, rzuca jej łobuzerskie spojrzenie, po czym się wymyka. Energicznym gestem ukryta w cieniu kobieta wyciąga rękę niczym ośmiornica, chwyta spryciulę, przechyla ją, ona zaś otwiera się przed nią jak szmaciana lalka i pozwala całować się po dekolcie. Po chwili opanowuje się, poprawia fryzurę i wraca na salę tanecznym krokiem. Oczy jej lśnią, na szyi widoczny jest delikatny ślad po szmince. Kobieta wraca do pieca z lekkim uśmiechem przypominającym grymas. Joséphine woła: – Para kobiet... są wzruszające! – I zakochane tak samo jak pierwszego dnia, kiedy je tu zobaczyłem. Przez dłuższy czas sądziłem tak jak ty, że to ojciec i córka. Joséphine odwraca się w stronę kobiety za kontuarem, która obserwuje swoją piękność, siekając jednocześnie cebulę i paprykę mechanicznymi ruchami. Piękna

chodzi tam i z powrotem roześmiana, sarkastyczna, odpycha czyjąś dłoń, przyjmuje pieniądze z innej, rozpina guziczek bluzki, ale wciąż wraca ku starszej kobiecie, dotyka jej nogi pod ladą, ociera się o nią, a tamta wyraźnie blednie. Zaciska wargi, zagryza je, oblizuje, w jej oczach Joséphine widzi głód, gorączkę, a później w nagłym przebłysku samotność i niepokój, że zostanie pozbawiona własności. – Ja widziałabym się raczej jako kobieta przy piecu – szepcze Joséphine. Montepulciano ośmiela ją, zaczyna więc mówić jak na spowiedzi: – Chyba człowiek zawsze się boi, kiedy kocha. – Bo nie czujesz się godna miłości? – Właśnie. – Bo czujesz się brudna i brzydka? – Tylko przy tobie! Joséphine ma pewną taktykę, kiedy czuje się złapana w pułapkę, kiedy ma wrażenie, że cały świat obraca się przeciwko niej: podnosi głowę i stawia czoło problemowi. Co jest nie tak z Philippe’em? Dlaczego wciąż mam wątpliwości, skoro kochamy się od trzech lat? Pyta hardo: – Powiedz. – Co mam powiedzieć? Chcesz deser? – Powiedz, dlaczego ciągle się boję, że mnie zostawisz? – Bo nie znasz się zupełnie na miłości. Joséphine prawie się dławi. Woła: – Ja się nie znam na miłości? – Nie. Myślisz, że wiesz wszystko, ale jesteś tylko początkującą uczennicą. Chcesz deser? Nie! ma ochotę krzyknąć Joséphine. – Due ristretti – zamawia Philippe. Uśmiecha się, jego spojrzenie zatrzymuje się na dziewczynie, która znika za barem, gdzie zderza się czołem ze swoją towarzyszką życia. – Popatrz na tę dziewczynę... Jest szczęśliwa, bo dostaje miłość, dużo miłości. I daje ją na swój sposób. Uważa, że umowa jest sprawiedliwa. Daje, dostaje, kocha, jest szczęśliwa. Nie zadaje sobie pytań. Ale ta starsza... nie może dojść do siebie ze szczęścia. Więc je rozdaje garściami. Daje z siebie wszystko, ale nie potrafi przyjmować, bo nie jest do tego przyzwyczajona. Jest początkująca, tak jak ty. I tak jak ty się boi. – Ale dlaczego? – pyta Joséphine. – Bo nigdy nie dawano ci miłości. – Owszem, tatuś mi dawał! – woła Joséphine. – Masz rację, ale kiedy zmarł, byłaś jeszcze dzieckiem. Dorastałaś bez miłości. Dorastałaś, myśląc, że nikt nigdy cię nie pokocha. Bo w oczach matki czytałaś, że nic

nie jesteś warta. – Ona patrzyła tylko na Iris... – Nie patrzyła na nią. Widziała w niej siebie. Iris była jej przedłużeniem. To nie jest miłość. – Ale ja tak myślałam. I porównywałam się do niej. – Wmawiałaś sobie, że to normalne, bo Iris była piękna, bystra... – A ja brudna i brzydka. – Więc uwierzyłaś, że aby cię kochano, musisz dać z siebie wszystko. Tak właśnie zrobiłaś z Antoine’em, z Iris, ze swoimi córkami... Dawałaś aż do zatracenia się. I nigdy nie otrzymywałaś nic w zamian. Weszło ci to w nawyk. Uważasz nawet, że tak powinno być. Joséphine nie spuszcza z niego wzroku. Philippe wpasowuje ostatnie elementy jej wewnętrznej układanki. Głaszcze ją po policzku i dodaje: – Przyjmowanie miłości, którą ktoś nam daje, to sztuka. – Ty znasz się na niej bardzo dobrze. – Nauczyłem się. – Jak to zrobić? – Najpierw trzeba nauczyć się kochać siebie. Powiedzieć sobie, że zasługuje się na tę miłość. Powtarzaj sobie, że jesteś wspaniałą kobietą. – Nie mogę. Nie dam rady. – Bierz przykład z Hortense. – Ona wie więcej ode mnie! – wzdycha Joséphine. – Ona jest jak ta dziewczyna... pewna siebie. Ponieważ stoi na silnym cokole: na matczynej miłości. Joséphine skrobie rękaw kurtki Philippe’a i przyznaje cichutko: – Zazdroszczę tej dziewczynie. Kocha, kogo chce, i nie przejmuje się tym, co myślą inni. Nie dba o to, że ktoś uzna jej kochankę za starą i brzydką. – Masz rację, nie widzi w tym problemu. – Na tym polega wolność. – Pewnego dnia, Joséphine, będziesz taka sama. – Pomożesz mi? – Będę miał na ciebie oko, ale sama sobie poradzisz. Joséphine odchyla się na oparcie krzesła i wzdycha zniechęcona. – Pewnego dnia – ciągnie Philippe – wrócimy do tego hotelu we Florencji i tam zamiast się wycofać i spuścić wzrok, wystąpisz naprzód i wbijesz oczy w tę pretensjonalną babę. – Mówisz tak, żeby mi zrobić przyjemność... – Możesz wszystko, ale sama o tym nie wiesz.

– Mógłbyś mnie pocałować teraz? Philippe nachyla się ku niej, ujmuje jej twarz w dłonie i całuje ją długo i powoli. A ona przestaje się bać. Nadszedł dzień wyjazdu. Opuszczają Sienę otoczoną murami obronnymi. Wyciągnęli walizki, rozłożyli je na łóżku, opróżnili szafy, schowali szczoteczki do zębów, krem do golenia, mleczko do demakijażu, zajrzeli pod łóżko, za zasłony, do szafek nocnych. Philippe mówi schodzę uregulować rachunek i przyślę kogoś po bagaże. Joséphine udaje, że chce ostatni raz sprawdzić, czy o niczym nie zapomnieli. Czeka, aż zatrzasną się za nim drzwi, po czym opiera łokcie na parapecie okna i patrzy na krągłe łyse Crete Senesi. Tej nocy wreszcie przemówiła. Tej nocy wstała, oparła czoło o szybę. Zaczęła rozmyślać o rozmowie w restauracji w Arezzo, o dwóch kobietach, o tej, która daje wszystko, ale nie potrafi brać. Philippe dołączył do niej. Patrzyli w noc, a potem Joséphine wyrzuciła z siebie jednym tchem: – Kiedy powiedziałam brzydka i brudna... Skinął głową, żeby ją zachęcić. – ...mogłam dodać... i prawie utopiona. Czekał, aż powie więcej, aż znajdzie na to siłę. – Nie lubię o tym mówić, bo za każdym razem płaczę i... – Opowiedz. Opowiedziała. Opowiedziała o tamtym dniu w Landach, kiedy matka porzuciła ją na wzburzonym morzu. Joséphine miała siedem lat, Iris jedenaście. We trzy poszły się kąpać. Odpłynęły daleko, daleko. Ojciec został na brzegu i patrzył za nimi zaniepokojony. Nie potrafił pływać. Burza zerwała się w ciągu kilku minut. Uwiesiły się we dwie szyi matki. Chłostały je fale, słona woda szczypała w oczy. Wtedy Joséphine poczuła, że matka ją odpycha. Henriette złapała Iris pod pachę i bokiem dopłynęła z nią do brzegu. Joséphine widziała, jak matka i siostra się oddalają. Otrzymała ostateczny dowód na to, że nie jest warta ocalenia. Walczyła, wypiła litry morskiej wody, ale wreszcie zdołała dotrzeć do brzegu cała podrapana piachem, z algami przyklejonymi do czoła, z zakrwawionymi rękami, plując, wymiotując słoną wodą, brzydka i brudna, brzydka i brudna. Ale żywa.

Od tamtej pory przebyła długą drogę. Mimo fal. Albo dzięki falom. Nauczyła się ich dosiadać. Musiała pozbyć się piasku i alg, które brudziły ją i dusiły. Brzydka i brudna, brzydka i brudna. Po raz ostatni widziała matkę na pogrzebie Iris. Kilka dni później zadzwoniła do niej, szukała zdjęć swoich i siostry z dzieciństwa, chciała je oprawić. – A ona mi powiedziała... „Joséphine, nie dzwoń do mnie więcej. Nie mam już córki. Miałam jedną i straciłam ją”. – Odwróciła się do Philippe’a i podsumowała: – Proszę bardzo. Wiesz już wszystko. – Dlaczego nigdy mi nie powiedziałaś? – Być może uważałam, że matka miała rację, ratując Iris, a nie mnie. Kiedy doszłam do siebie, byłam w ramionach taty, który zabrał mnie daleko od mamy. Nazwał ją zbrodniarką. Naprawdę był przekonany, że umrę. Ja zresztą też... – A teraz żyjesz i masz wszelkie powody, żeby być z siebie dumna. – Tak sądzisz? – spytała cichutko. – Nie sądzę. Jestem pewien. Chce jeszcze raz przywołać wspomnienie tej nocy. Ośmieliła się wyznać prawdę. Mężczyźnie, swojemu mężczyźnie. Mężczyźnie, któremu zaufała, mężczyźnie, który jej wysłuchał, mężczyźnie, który czeka na nią w recepcji Palazzo Ravizza. Ociera oczy i uśmiecha się. Sięga po torebkę. Narzuca na siebie płaszcz. Wsuwa ręce w kieszenie z energią małego żołnierzyka wyruszającego na wojnę. Jej palce prześlizgują się po podszewce kieszeni. Jedna jest rozdarta. Joséphine się dziwi. Zanurza dłoń w głąb płaszcza i napotyka palcami rulonik papieru. To liścik od Zoé. „Korzystaj z podróży, Mamusiaczku, otwieraj szeroko oczy, napełniaj je pięknem i miłością, kocham Cię szaleńczo z całego serca”. Zoé nie wróciła owego wieczora dwudziestego drugiego kwietnia. Alexandre siedział zamknięty w swoim pokoju i powtarzał ojcu, że o niczym nie wie. Zoé nie podzieliła się z nim żadnym planem ucieczki albo samobójstwa, nie wspominała o nieznajomym poznanym w Internecie. Był blady, lakoniczny, ale nie wydawał się zaniepokojony. Kolacja wystygła w żeliwnym garnku. Annie w końcu schowała potrawę do lodówki, płacząc nad niepewną przyszłością dania, byle tylko nie przyznać się, iż płacze z obawy, że być może nie zobaczy już Zoé. Philippe długo trzymał Joséphine w ramionach.

Nie miał wyboru: nie była w stanie utrzymać się na nogach. Kiedy tylko ją puszczał, osuwała się na podłogę. Nie płakała, brakowało jej łez. Wbijała w ziemię wzrok zbitego zwierzęcia. Położył ją na łóżku. Przez dłuższy czas leżał obok niej. Wstrząsały nią dreszcze, powtarzała Zoé, moje dziecko, gdzie jesteś? Wreszcie wyczerpana zasnęła. Philippe włączył komputer Zoé. Sprawdził historię wyszukiwania w przeglądarce i trafił na stronę, na którą wielokrotnie wchodziła w ciągu ostatnich trzech miesięcy. Odkąd skończyła szesnaście lat. Tym sposobem trafił na trop uciekinierki. Bo była to ucieczka. Historia przeglądarki pozwalała na sprawdzenie haseł wyszukiwanych przez Zoé. Śledztwo doprowadziło do strony Gretna Green, miejscowości na granicy Szkocji i Anglii słynącej z błyskawicznie udzielanych ślubów. Europejskiego odpowiednika Las Vegas. W Szkocji małżeństwa zawierać można już w wieku szesnastu lat. Zoé pewnie się tego dowiedziała od jakiejś koleżanki ze szkoły. Wtedy zaczęła cierpliwie opracowywać swój plan. Oszczędzała, pożyczała pieniądze. Kupiła dwa bilety kolejowe do Glasgow, a stamtąd do Gretna Green. Wszystkie dokumenty wypełniła przez Internet. Ze strony wynikało, że trzeba mieć szesnaście lat, być stanu wolnego, odpowiedzialnym i zdrowym na umyśle, nie mieć powiązań rodzinnych z przyszłym małżonkiem i być przeciwnej płci niż on, posiadać odpis aktu urodzenia i przedłożyć zaświadczenie o zdolności do zawarcia związku małżeńskiego otrzymywane w merostwie. Jak jej się udało zdobyć ten dokument? zastanawiał się Philippe. Sfałszowała go? A może Gaétan skombinował dwa zaświadczenia? Następnie dołączyła do Gaétana w Londynie i oboje uciekli do Gretna Green, żeby się pobrać. Joséphine i Philippe udali się następnego dnia pociągiem do Szkocji. W Gretna Green wynajęli samochód. Przemierzyli uliczki miasteczka słynącego z szybkich ślubów od tysiąc siedemset pięćdziesiątego czwartego roku, od owego pamiętnego dnia, kiedy kowal połączył węzłem małżeńskim dwoje szesnastoletnich uciekinierów w swojej kuźni. Miasteczko porównywało się do Disneylandu dla małżeństw z całego świata. Wokoło widać było domki podobne do chatki Królewny Śnieżki i siedmiu krasnoludków, sieć sklepów z pamiątkami, szyldy w kształcie pierniczków i niskie bajkowe żywopłoty. Tandetne dekoracje na użytek turystów mające za zadanie wyciągnąć od nich pieniądze. Rozglądali się na wszystkie strony, wypytywali mieszkańców, pokazywali zdjęcia Zoé i Gaétana, sprawdzali rejestry hotelowe.

Mieli tylko jeden dzień opóźnienia w stosunku do uciekinierów. Znaleźli ich w sklepiku z pamiątkami. Zoé upuściła kubek, który trzymała w ręce. Gaétan oblał się rumieńcem i wybełkotał cholera, twoja matka! Joséphine rozłożyła ramiona i Zoé rzuciła się w jej stronę. Wydawała się wyczerpana swoją odwagą, pełna ulgi na widok matki. Mimo to nie chciała zrezygnować ze swojego projektu, nie mogę bez niego żyć, mamo, posłuchaj... Zrobię to jeszcze raz, jeśli nas teraz rozdzielisz. Poszli na herbatę do gospody. Trzeba koniecznie ich przekonać, żeby wrócili z własnej woli, szepnął Philippe do Joséphine, bez tego jesteśmy praktycznie bezsilni. Zgodnie ze szkockim prawem są pełnoletni i mogą robić, co chcą. Dzwoniłem do ambasady, potwierdzili, że takie sytuacje miały już miejsce, że da się zapobiec zawarciu małżeństwa, ale nie sposób zmusić uciekinierów do wyjazdu. Philippe porozmawiał z Gaétanem. Który pierwszy dał się przekonać. Spuścił głowę i zgodził się wrócić do Paryża. Sprawiał wrażenie, jakby przyłapanie ich przyniosło mu ulgę. Jak gdyby małżeństwo było dla niego w rzeczywistości zbyt dużym ciężarem. Zoé nie chciała o niczym słyszeć. Joséphine przyglądała się córce z czułością i powtarzała sobie znalazłam ją, stoi tu przede mną, po czym dotknęła Zoé palcem, żeby się upewnić, sięgnęła po jej dłoń, wsunęła kosmyk za ucho, uśmiechnęła się. – Wcale mnie nie słuchasz! – zawołała Zoé. – Myślałam, że umrę. Pozwól mi złapać oddech. – Chcę żyć z Gaétanem. Zostaję tutaj. Dowiadywałam się. Mam do tego prawo. – A z czego będziecie żyć? Macie po szesnaście lat! – Dam sobie radę. Będę pracować. On też. Ale przynajmniej będziemy razem. Tobie jest wszystko jedno, masz Philippe’a! – Jesteś za młoda na małżeństwo. – Ty tak twierdzisz! – Jak w ogóle wpadłaś na ten pomysł? Po raz pierwszy Zoé się rozluźniła i uśmiechnęła. – Naprawdę chcesz wiedzieć? Joséphine skinęła głową. – Czytając Dumę i uprzedzenie Jane Austin... Jest tam para zakochanych, która ucieka do Gretna Green, żeby się pobrać. Zrobiłam tak samo. Joséphine obiecała, że wrócą do Paryża.

– Z Gaétanem? – Z Gaétanem. – Będzie z nami mieszkał? – Wrócimy do Paryża. Co z resztą, zobaczymy. – Nie wyjadę stąd, dopóki mi nie przysięgniesz, że będzie z nami mieszkał. On już nie może znieść życia ze swoją matką. Jest depresyjna, płacze, śmieje się, połyka mnóstwo tabletek, pali, grozi, że napije się Domestosu. – Porozmawiamy o tym z jego matką. – A Philippe? Myślisz, że się zgodzi? Philippe nie powiedział nic. Chociaż właściwie owszem. Po dłuższym milczeniu w pubie w Gretna Green, kiedy Gaétan i Zoé poszli po swoje bagaże do bed and breakfast, w którym się zatrzymali, podniósł wzrok na Joséphine, popatrzył na nią, jak gdyby byli jedynymi ludźmi na świecie, i wypowiedział te słowa: – Ty wiesz... Milczała, nie mogła nic powiedzieć, nie mogła wybrać między swoją miłością a córką. Pocierała dłonie, zagryzała wargi, marszczyła brwi, żeby się nie rozpłakać. Wiedziała, że nie potrafi dokonać wyboru, wiedziała też jednak, że wyjedzie z Zoé. Trzeba było przekonać dyrekcję francuskiego liceum, wyjaśnić, że owszem, to szaleństwo, ale Zoé nie ukończy roku szkolnego w Londynie. – W tym roku córka podchodzi do matury z francuskiego, pani Cortès. To bardzo ważne, żeby Zoé ją zdała. – Wiem, panie Valentin, wiem... Dowiem się, czy poprzednie liceum ją przyjmie. – Popełnia pani poważny błąd... Philippe co rano wychodził do biura, po południu pędził do Murray Grove i wracał do domu późnym wieczorem. Całował ją w czoło, nalewał sobie kieliszek bordeaux, sięgał po orzeszki, migdały i gazetę, siadał zawsze w tym samym fotelu w salonie, pod tym samym abażurem. Zdystansowany, uprzejmy. Nieobecny. Nie był nieprzyjazny, był milczący. – Pewnie przy tobie też chodzi taki zamyślony – powiedziała Joséphine do Shirley. – Zachowuje się jak automat. Nie sposób go rozweselić, nakręcić kluczykiem, żeby zaczął mówić. – Ale dlaczego nic nie mówi? – Bo mężczyźni nie mówią. Schodzą do swojej jaskini, zamykają się, przeżuwają i wychodzą dopiero wtedy, kiedy rozwiążą problem. Skąd wiem? Philippe mi to wyjaśnił. – Wszystko mnie boli, Shirley, mam poskręcane wnętrzności i nie jestem w stanie

niczego przełknąć. – Szczęściara! Kiedy mnie jest smutno, jem tłusto i słodko, nabieram kilogramów, a potem patrzę w lustro i mam ochotę rzucić się w przepaść. – Powiesz mi, jeśli jakaś kobieta się do niego zbliży? – Powiem, obiecuję. – Jesteś dla mnie jak siostra. – Jestem lepsza niż siostra! – Będę się martwić. To przystojny mężczyzna... Być może popełniam błąd. Raczej na pewno, pomyślała Joséphine, rezerwując dwa miejsca w Eurostarze, kobieta nigdy nie powinna zostawiać tego mężczyzny samego. Wróciły do Paryża. Gaétan przeprowadził się do Joséphine, do ich dużego apartamentu przy avenue Raphaël. Zoé musiała powtarzać klasę. Gaétan też. Jego oceny były tak złe, że nie miał wyboru. Od tamtej pory Joséphine mieszkała z parą młodych ludzi pod swoim dachem. Nie mogła się przyzwyczaić. Czasami słyszała, jak się śmieją, czasami nie słyszała niczego. Czasami się kłócili, trzaskali drzwiami do pokoju. Czasami wychodzili rano, trzymając się za ręce, i całowali się, czekając na windę. Wieczorem, kiedy kładła się spać, Du Guesclin lizał jej stopy szorstkim językiem, po czym układał się na dywanie i z ulgą głęboko wzdychał. Pierwszy weekend spędziła w Paryżu. Czekała na telefon od Philippe’a, żeby powiedział jej przyjedź, przyjedź, tęsknię za tobą. Nie zadzwonił. Wciąż siedział w jaskini. Czekała cały poniedziałek, wtorek i środę. Wybrała jego numer. Miała wilgotne dłonie. Już miała odłożyć słuchawkę, kiedy odebrał. Spytała, czyby chciał, by przyjechała. Odpowiedział, że tak. Wskoczyła do Eurostaru. Czekał na peronie. Nigdy już o tym nie rozmawiali. Zostawiła za sobą Philippe’a i Montaigu Square. Opuściła rodzinę, którą próbowała zrekonstruować. Żyła połowicznie. Rodzina, połowa, siostra. Po raz ostatni podziwia Crete Senesi. Czaszki łysych mnichów. Wysmukłe spiczaste cisy. Cis męski jest prosty, wiotki i dumny, wyjaśnił jej kiedyś pan z pajęczyną na głowie, cis żeński jest okrągły, gruby i pozbawiony wdzięku.

Wybuchnęła śmiechem. Była szczęśliwa w Sienie. To dobry początek, jeśli człowiek wie, co daje mu szczęście.

Każdego wieczora o osiemnastej trzydzieści, po odstawieniu Toma do Suzon i Georges’a, Stella zostawia ciężarówkę na parkingu przed szpitalem, popycha samozamykające się drzwi wejściowe, idzie po schodach na pierwsze piętro i odwiedza swoją matkę, Léonie Valenti, w pokoju numer sto czterdzieści cztery przylegającym do gabinetu doktora Duré. Umieściła małą wieżę stereo i grożący upadkiem stos płyt CD na stoliku nocnym. Schuberta, Schumanna, Szopena, Bacha, Purcella, Mozarta, Beethovena. Matka wciąż prosi o nowe płyty, które Stella wypożycza z mediateki. Co wieczór ustawia nowy stos, uważaj, mamo, zaraz wszystko spadnie! Léonie wybija rytm wątłym palcem, który wystaje spod grubego opatrunku. Wiesz, kiedy byłam mała, miałam pianino. Grałam, może niezbyt dobrze, ale czułam się jak we śnie. Traktowałam swoje granie bardzo poważnie, miałam metronom, nuty, miałam nawet nauczyciela. Ale w końcu odszedł. Jak wszyscy pozostali. Wszyscy w końcu odchodzili. Stella poprawia poduszki, układa ciało matki, wiąże jej serwetkę pod brodą i karmi ją jak dziecko dochodzące do siebie po chorobie. – Gdybym tu nie przychodziła, zagłodziłabyś się. Przyniosłam ci mus jabłkowy, który Suzon zrobiła specjalnie dla ciebie. Całuje cię. Georges też. Léonie zadaje wciąż te same pytania: – Jak się miewa Tom? Dobrze się uczy? Szkoła jest ważna. Jest u Suzon i Georges’a? Odrabia lekcje? Są mili. Co byśmy bez nich zrobiły? Zawsze byli przy nas. Zauważyłaś, że dni są coraz dłuższe? Zima się kończy. Potem milknie zmęczona wypowiedzeniem tych kilku zdań. Stella opowiada, jak jej minął dzień, urozmaica relację kilkoma perypetiami, wymyśla dziką kurę, która uciekła, nowe zdanie, którego nauczyła się papuga Hektor, kaprys Grizzly’ego, żart Boubou i Houcine’a, wypowiedziane przez Julie zdanie, że chciałaby znaleźć sobie męża. Léonie słucha, jedząc. Stella wyciera jej usta, nalewa nieco wody do szklanki, podaje matce. Léonie przypomina zepsutego pajacyka. Jedno oko ma na półprzymknięte, na palcach małe metalowe łubki, otartą skórę na szyi, kołnierz ortopedyczny, prawą nogę w gipsie i opatrunek na czole. – Lepiej się dzisiaj czujesz? Mniej boli? – Doktor Duré jest bardzo miły. Dobrze się mną opiekuje. Amina też. Zagląda do pokoju, żeby sprawdzić, czy czegoś nie potrzebuję, chyba mnie pilnuje. – Wzdycha. – Dobrze mi tutaj, nie chcę stąd nigdy wychodzić. – Wkrótce to będzie już tylko złym wspomnieniem. Nie myśl o niczym, mamo, odpoczywaj. Léonie potakuje. Z jej gardła wydobywa się dziwny odgłos, jakby kruszyła drobne kosteczki. Stella marszczy brwi. Nigdy wcześniej tego nie zauważyła. Musi

wspomnieć o tym doktorowi Duré. – Zostaniesz tu długo, mamo, nie martw się. Masz złamaną kość piszczelową. Leczenie potrwa co najmniej trzy miesiące. „Unieruchomienie nogi od stopy aż do połowy uda, nie wolno stawać przez trzy miesiące, powiedział lekarz. Mogą się pojawić komplikacje, zapalenie żył, staw rzekomy, krzywozrost, algodystrofia, które wymagać będą operacji. Zatrzymamy pani matkę w szpitalu tak długo, jak długo będzie trzeba”. Taką diagnozę postawił doktor Duré. Nie musiała go prosić, błagać proszę jej nie odsyłać do domu, on ją zabije. Czy on wie? Czy Amina mu powiedziała? Czy jest mu wstyd, że tak długo milczał? Wciąż zadaje sobie to pytanie. Ma wrażenie, że wszyscy w Saint-Chaland wiedzą, ale wolą nie zwracać uwagi. Są chwile, że nawet ona woli nie pamiętać. – Jesteś pewna, Stello, kochanie? Zatrzymają mnie tutaj? Co wieczór Léonie pyta córkę, chce się upewnić. Następnie opada na poduszki i prosi o bajkę o Pluszowym Króliku. – Nie chcesz, żebyśmy wzięły inną książkę, mamo? Tej mam już trochę dość. Léonie kręci delikatnie głową. – Jeszcze raz. Potem zmienimy, obiecuję. – Codziennie to mówisz! – Tym razem naprawdę. Znajdź mi inną książkę. Niech się dobrze kończy. Chcę po raz ostatni wysłuchać historii o Króliku i Skórzanym Koniu. Stella sięga po książkę Margery Williams i czyta ją na głos. Matka zamyka oczy, daje się ukołysać do snu głosowi córki. „To coś, co ci się przydarza. Kiedy dziecko pokocha cię przez naprawdę długi czas, nie tylko po to, by się z tobą bawić, ale tak NAPRAWDĘ, wtedy stajesz się Prawdziwy. – Czy to bolesne? – zapytał Króliczek. – Czasami – odparł Skórzany Koń, gdyż zawsze mówił prawdę. – Ale kiedy już jesteś Prawdziwy, wcale ci to nie przeszkadza. – Czy dzieje się to od razu, jak po nakręceniu mechanizmu – nie ustępował – czy też stopniowo? – Nie dzieje się to od razu – odpowiedział Skórzany Koń. – Prawdziwym się stajesz. Potrzeba na to długiego czasu. Dlatego nie przydarza się to zabawkom, które łatwo się psują albo mają ostre krawędzie, albo z którymi należy się obchodzić ostrożnie. Zwykle, zanim staniesz się Prawdziwy, większość twojej sierści zostanie wytulona, twoje oczka wypadną, a łapki się poluzują. Będziesz wyglądał na bardzo zniszczonego. Ale to nie ma najmniejszego znaczenia, bo jak już jesteś Prawdziwy, nie możesz być brzydki, chyba że dla zabawek, które tego nie rozumieją”.13 Tego wieczora ponownie łza spływa Léonie po policzku.

– Zawsze płaczesz przy tym fragmencie, mamo. – Myślę o Półwisience. Chciałabym mieć go przy sobie. – Ale to niemożliwe. Wyobrażasz sobie, że stanę w drzwiach i powiem Rayowi dzień dobry, przyszłam po pluszowego misia, bo moja mama nie może bez niego spać w szpitalu, do którego trafiła po tym, jak ją stłukłeś? – Wiem, wiem. Ale w jej spojrzeniu Stella odczytuje prośbę, idź po niego, Stello, idź po niego. – Dlaczego jesteś do niego tak przywiązana? – Jest śliczny i mięciutki, no i kocha mnie. – To tylko pluszowy miś! Léonie milknie, spojrzeniem ucieka w bok. – Ktoś ci go podarował? Ktoś, kogo bardzo kochałaś? To sekret? – pyta Stella, łaskocząc ją po wnętrzu dłoni. – Masz rację, nie idź tam, mogłabyś ściągnąć uwagę na misia, a oni byliby zdolni wyrzucić go do śmieci. Nie po raz pierwszy Léonie domaga się pluszowego misia, który niegdyś należał do Stelli. – Może już go wyrzucili – mówi Stella. – O, nie! Ukryłam go pod zlewem razem ze środkami czystości i ścierkami. Oczywiście, zrobili z ciebie sprzątaczkę, upuszczali na ziemię kieliszek z winem albo patelnię pełną sosu i kazali ci zbierać i sprzątać. Bawiło ich oglądanie ciebie na czworakach. Wiercili się na krzesłach, a jeśli – ich zdaniem – nie pracowałaś dostatecznie szybko, kopali cię. Fernande się cieszyła. Drapała się po rękach i rechotała. Zdarzało jej się zachłysnąć tym swoim cierpkim śmiechem. Nie wstawała już sama z łóżka i trzeba było ją nosić do stołu. Korzystała wtedy z okazji, ile się dało. Potrafiła nawet laską zrzucić na ziemię słoik z konfiturą i zaśmiewać się z tego. To była jej jedyna rozrywka. Trzeba było amputować jej jedną nogę, gdyż jej ciało obumierało. Nigdy nie chciała zażywać leków na cukrzycę. Twierdziła, że lekarze to złodzieje, którzy do spółki z ubezpieczalnią próbują na niej zarobić. W ranę na pięcie wdało się zakażenie, nie chciała się zagoić. Cukrzyca w połączeniu z zapaleniem tętnicy, orzekł lekarz, trzeba będzie amputować, pani Valenti. Odtąd była już tylko przysadzistą starszą panią z potarganymi siwymi włosami, wywrzaskującą rozkazy i wymachującą laską. A ty byłaś gosposią, na której ona rozładowywała swoje stresy. Ale Stella nie mówi nic, uśmiecha się tylko na myśl o sprytnym posunięciu mamy. – Pod zlewem! Tam na pewno nigdy go nie znajdą! W oczach Léonie pojawia się iskierka dumy. – Widzisz, nie jestem taka znowu głupia. – Nie, mamo, nie jesteś głupia. – Jak tutaj do mnie mówią, wszystko rozumiem.

– Mamo, proszę cię... W spojrzeniu Stelli zapala się błysk wściekłości na tych, którzy uczynili z jej matki wrak człowieka. Ma ochotę wstać i pobiec po czerwonego pluszaka ukrytego pod zlewem. Nie mówi nic, ale przysięga sobie, że znajdzie sposób, by dostać się do domu numer czterdzieści dwa przy rue des Éperviers. Do pokoju wchodzi Amina i pyta: – W porządku, dziewczyny? – Tak – odpowiada Léonie. – Jest pani bardzo miła. – Może mi pani mówić po imieniu, pani Valenti. Jest pani u nas już trzy tygodnie! Trzeba się przełamać. Spędzimy tu jeszcze trochę czasu. Stella się uśmiecha. – Nigdy ci się nie odwdzięczę. – Z twoją mamą nie ma żadnych problemów. – O której kończysz? – Za kwadrans. – Mogę do ciebie wpaść? – Zapukaj do biura. Muszę zrobić porządek w aktach, a potem zmykam. – Dobrze. – Aha, byłabym zapomniała, twoja mama zażyła już wieczorną dawkę leków, nie musisz ich podawać, będzie jej się dobrze spało. Amina uśmiecha się szeroko do Léonie i zamyka drzwi. Stella odstawia na bok tacę z kolacją, zdejmuje serwetkę z szyi mamy, sięga do szuflady stolika nocnego po szczotkę, rozczesuje jej włosy i splata w srebrną koronę o perłowym połysku, spryskuje perfumami za uszami. – Będziesz piękna na powitanie snów. Chcesz iść do toalety? – Nie. Jestem śpiąca. W razie potrzeby wezwę nocną pielęgniarkę. Jest miła. – Włączyć ci Mozarta? Léonie kiwa głową. Stella ujmuje dłoń matki i głaszcze ją wzdłuż wyraźnie zarysowanych żył. Nie wolno jej wychodzić na słońce. Ray uważa, że opalone kobiety są wulgarne i łatwe. Léonie wzdycha, jej ciało się rozluźnia, pogrążając się we śnie. Odkąd Stella wyprowadziła się z domu, widywała matkę tylko z daleka. Przejeżdżała przed domem przy rue des Éperviers ciężarówką i naciskała klakson. Jeśli Léonie była sama, odsuwała zasłonę i wychodziła na balkon. Machały do siebie, przesyłały sobie całusy. Kiedy urodził się Tom, pokazała jej kartkę z napisem „Ma na imię Tom i jest najpiękniejszy!”. Wcześniej przyszła pochwalić się swoim wielkim brzuchem. Léonie biła brawo, starając się nie hałasować.

– Udało ci się dowiedzieć, co się wydarzyło w dniu, kiedy trafiła do szpitala? – pyta Stella Aminę. – Nie chce mi tego powiedzieć. – Za wcześnie. Jest w szoku, musiał być bardzo brutalny. Chcesz zobaczyć ostatnie prześwietlenia? – Doktor Duré już mi pokazywał. – Dobra wiadomość jest taka, że zostanie z nami na dłużej. Ten szaleniec nieprędko ją znowu dostanie. – Myślisz, że lekarz wiedział? – Posłuchaj, Stello, wszyscy wiedzą, ale wszyscy też boją się Raya Valentiego. On i jego koledzy trzymają ludzi za gardło. – Ale Duré... – To taki sam człowiek jak inni. Ma żonę, dzieci, może kochankę, może oszukiwał fiskusa, założył konto w Szwajcarii, płacił robotnikom na czarno, nie wiem, ale Ray Valenti o tym wie. Wyłapuje ludzkie słabości, czyta ukryty strach w ich oczach i wykorzystuje to. On i jego kumple rozkręcili biznes na ludzkim strachu. Wszyscy trzęsą przed nim portkami. To go dzisiaj podnieca, już nie laleczki, którym zaglądał pod spódniczki za swoją wielką drabiną. Pamiętaj też, że to bohater. Narodowy bohater! Słowo twojej matki nic wobec tego nie znaczy. Stella zna tę śpiewkę na pamięć. Kiedy idzie ulicą w Saint-Chaland, napotyka spojrzenia tych, którzy wiedzą, ale milczą. Albo wolą powiedzieć jak się masz, Stello? Wszystko w porządku? Tchórze. Są równie niebezpieczni jak kaci. Ma ochotę chwycić każdego za kołnierz i wrzasnąć po co się pytasz, skoro wiesz? Dlaczego nic nie mówisz, nic nie robisz, pozwalasz na to wszystko i stoisz z założonymi rękoma, z zaciśniętymi ustami? Bo wszyscy wiedzą o cierpieniu Léonie Valenti. Miasteczko jest małe, a Ray Valenti jest wszędzie. Cichy władca. Większość ludzi ma z nim do czynienia, a ci, którym udaje się ominąć jego pajęczynę, i tak wolą milczeć. – Kiedy ty się dowiedziałaś? – pyta Aminę. – Pamiętasz, jak byłyśmy w szkole... Nie kumplowałyśmy się, ale byłaś moją idolką. Blondynka, szczupła, taka zdystansowana, a ja sucha, gadatliwa, czarna jak śliwka. – Śmieje się. – Algierska śliwka! Nie miałam wielu przyjaciółek, ale ciebie lubiłam. Przyglądałam ci się z daleka, szpiegowałam cię nawet i szybko zrozumiałam, że w twojej głowie nie wszystko gra. Cały czas byłaś czujna, drżałaś, kiedy ktoś cię dotknął. Nikt nie mógł się do ciebie zbliżyć oprócz tej pyskatej Violette i dzielnej Julie. One miały prawo. Ja obserwowałam, naśladowałam twój uśmiech, który tak szybko gasł, twoje uciekające spojrzenie, twój sposób chodzenia. Naśladowałam nawet twoją melancholię! Wydawało mi się to takie eleganckie... – Zmyślasz! – Nie zmyślam, opowiadam. Aż pewnego dnia usłyszałam, jak nauczyciel rozmawia z wychowawcą, który skarżył się na twoje zachowanie. Daj spokój, mówił,

nie masz pojęcia, przez jakie piekło przechodzi to dziecko! Trzeba jej pomóc, a nie wylewać na nią kolejne wiadro zimnej wody. Wystarczy jej to, co znosi w domu. Później szeptali i nie wszystko zrozumiałam. Tego dnia czułam się, jakby niebo spadło mi na głowę. Mój piękny obrazek został podarty. Obrazek rodziny Valentich. A że jestem ciekawska, postanowiłam poznać całą prawdę. Zebrałam mnóstwo informacji na temat Valentich: o babce, matce, córce i ojcu. Wiesz, mówi się różne rzeczy. Część jest prawdziwa, część nie. Ja wiedziałam na pewno. Później zostałam pielęgniarką. To było coś wspaniałego. Awans, odznaczenie Legii Honorowej na moim fartuchu. Któregoś dnia, kiedy dowiedziałam się, że twój ojciec i babka są umówieni na wizytę w szpitalu, wybrałam się do was do domu. To było dawno temu, po twojej wyprowadzce, mieszkałaś już na wsi... Zapukałam do drzwi pod numerem czterdzieści dwa przy rue des Éperviers. Otworzyła mi twoja mama. Była ubrana w szlafrok, nędzny i wytarty, bose stopy wsunęła w kapcie, do czoła kleiły jej się kosmyki włosów. Przyjrzała mi się podejrzliwie. – Czego pani chce? W tej chwili na zewnątrz rozległ się płacz dziecka i odwróciła głowę. Zauważyłam siniak na jej lewej skroni. Rozległą fioletową plamę. Łuk brwiowy był rozcięty. – Jestem koleżanką Stelli... Kiedy usłyszała twoje imię, otworzyła szerzej drzwi. Była wciąż taka piękna! Jasnowłosa, wysoka, szczupła, miała takie same oczy jak ty. Elegancja starej daty. Zaprosiła mnie do kuchni. Na stole stały dwa kubki po kawie, kanapki, masło i słoiki z dżemem. Obrus w kratę był cały poplamiony. Zasłoniła plamy ścierką. – Przed chwilą wyszli. Jeśli chce się pani zobaczyć z moim mężem... – Nie, przyszłam do pani. – Czy mój mąż wie, że pani tutaj jest? – Nie. – Nie wie? – powtórzyła przestraszona. – Jestem koleżanką Stelli, nie musi się pani niczego obawiać. – Stella prosiła, żeby pani przyszła? – Nie, ona o tym nie wie. – Więc... proszę już iść! Proszę, oni nie mogą pani tu zobaczyć. Popchnęła mnie w stronę drzwi. Dwoma rękami. Strach dodawał jej sił. Miała wykrzywioną twarz i drżała na całym ciele. Zrobiło mi się jej żal i cofnęłam się. Kimże byłam, żeby narzucać jej się z pomocą, moją cenną pomocą? Zanim zamknęła drzwi, zdążyłam jeszcze spytać: – On panią bije, prawda? Potrzebuje pani pomocy, pani Valenti. Instynktownie uniosła rękę, żeby zasłonić lewą skroń, a wtedy pod szlafrokiem zobaczyłam ślady po innych uderzeniach, długie czarne sińce na jej białej skórze.

– Zawsze siedzi pani tu taka zamknięta? – Nie jestem zamknięta. Mogę wyjść. – Kocha go pani? – Myśli pani, że siedziałabym tu, gdybym go nie kochała? – Ma pani dość jedzenia? – Nie jest za bogaty. Jego matka zarządza pieniędzmi. – Dlaczego? – A czy ja wiem? To jego sprawa. Ja nie pracuję, jestem do niczego. Zresztą co to panią obchodzi? Chciałam położyć jej rękę na ramieniu i powiedzieć, że może na mnie liczyć, że jej tak nie zostawię, ale ona się cofnęła. – Nie jestem dobrą osobą. Tylko moja córka wierzy, że jestem coś warta. – Pomogę pani. – Nie potrzebuję pomocy... proszę mnie zostawić w spokoju. – Wrócę tu jeszcze. – Nie potrzebuję litości. Wszystko to moja wina, wiem o tym. Niech pani już idzie, nie chcę tu pani widzieć. Rozpłakała się, złożyła dłonie i prosiła, żebym sobie poszła, że dla niej jest już za późno. Tego dnia poczułam, że mam do zrealizowania misję. Chciałam ocalić twoją matkę. Nie było to łatwe, bo praktycznie nigdy nie wychodziła z domu. Kiedy syn i matka przyjeżdżali do szpitala – on wnosił ją na rękach – pędziłam natychmiast na rue des Éperviers. Nie otwierała mi. Próbowałam się dowiedzieć, jaki naprawdę jest Ray Valenti, i zrozumiałam, że natrafiłam na pajęczynę. On miał wszędzie przyjaciół: w merostwie, w podprefekturze, wśród żandarmów, nawet w szpitalu! Nie poddałam się, ale przestałam ją nachodzić. – Czy to ty namówiłaś Durégo, żeby ją zostawił w szpitalu? – Tak. – Dlatego wymyślił tę całą historię ze złamaniem kości udowej, prawda? – Użyję dżokera! – odpowiada Amina z uśmiechem. – Nie chcę zdradzać jego tajemnic, on też ryzykuje. – A ten liścik, „100% Turquet”, zachowałam. Myślisz, że to Turquet ją zbił? – Nie wiem. Ona nie chce o tym mówić. Daje się leczyć i wypoczywa, a to najważniejsze. Trzeba dać jej czas, by zrozumiała, że może nam się zwierzyć, nie ryzykując najgorszego. – Masz rację. Jeśli to Turquet, Ray mu pozwolił. Tego dnia go sprowokowałam. To moja wina. – Skąd miałaś wiedzieć, że zemści się na twojej matce? – Sądziłam, że będzie próbował wyżyć się na mnie.

– To nie twoja wina, Stello. To trwa od tak dawna... – Nie mam pewności. To straszne, Amino. Kiedy tylko się buntuję, oni mnie karzą... Jestem bezsilna. Dorwali moją matkę. Dorwali Adriana. Mnie też chcą dorwać. Ale mnie nie dostaną. Jej spojrzenie staje się nieobecne, powtarza nie dostaną mnie, ściska dłoń Aminy i dodaje obiecuję ci. Mnie nigdy nie dorwał, myśli Stella, włączając kierunkowskaz przy wyjeździe ze szpitalnego parkingu. Chociaż... Chociaż byłam za słaba, że opierać mu się fizycznie. Mógł robić, co chciał z moim ciałem, ale w głowie barykadowałam się na tyle skutecznie, że nigdy nie zdołał tam wejść. Co wieczór, odkąd skończyłam piętnaście lat, miałam ochotę umrzeć. Ale kiedy tylko wychodził z mojego pokoju, brałam się w garść. Nie mogłam umrzeć, bo to by oznaczało porzucenie matki. Nie płakałam. Wyobrażałam sobie różne sposoby na to, jak nas ocalić, ją i mnie. Wrzucałam do skrzynek anonimowe, jak mi się wydawało, listy. Pisałam dużymi literami: RAY VALENTI TO ŁAJDAK. RAY VALENTI WCHODZI NOCĄ DO POKOJÓW MAŁYCH DZIEWCZYNEK. RAY VALENTI NIE JEST BOHATEREM. Ale w bloku mieszkali sami koledzy Raya Valentiego, strażacy, którzy pili z nim u Gérarda i jedyną odpowiedzią, jaką otrzymywałam, było wieczorne bicie. Usiłowałam zrozumieć, jak do tego doszło. Mówiła sobie to układanka. Muszę dopasować wszystkie elementy jak w kryminale. Dlaczego mama sobie na to pozwoliła? Dlaczego mnie też poświęciła? Co sprawiło, że pękła w niej wola przetrwania? Jako nastolatka pytała Suzon, pytała też Georges’a. Długo pracowali w służbie u jej dziadka, Jules’a de Bourracharda. Suzon gotowała, Georges był złotą rączką od wszystkiego. Suzon miała zaledwie szesnaście lat, kiedy została zatrudniona. Léonie dopiero co się urodziła. Suzon ją wychowywała, karmiła, wycierała jej nosek. Opuściła posiadłość po śmierci Jules’a. Przeniosła się z Georges’em do gospodarstwa, które Jules zapisał im w testamencie w podziękowaniu za opiekę nad swoją rodziną. Dlaczego Ray jest zły? pytała Stella, nie ośmielając się powiedzieć więcej. Georges nie odpowiadał. Dopytywała się dlaczego, dlaczego?... Wtedy on wzdychał i mówił to od ciebie zależy, czy chcesz być szczęśliwa czy nie. Jeśli postanowisz być szczęśliwa, będziesz silniejsza. Jeśli zdecydujesz się stawiać opór, któregoś dnia odniesiesz zwycięstwo. Jedni wolą grać rolę ofiary, a inni postanawiają się nie dać. Nie była pewna, czy to właśnie jej przypadek.

Kiedy Ray wchodził do jej sypialni w nocy podczas burzy, a huk grzmotów zagłuszał krzyki, była tylko drobnym drżącym ciałkiem. Mówiła sobie oszaleję, chcę umrzeć. Właśnie wtedy przestała nazywać go tatą. Po pierwszej nocy, kiedy usłyszała, że otwiera drzwi do jej pokoju. – Mama jest chora? – spytała, otwierając oczy. – Coś się stało mamie? – Ależ skąd, głupia gąsko... Jego głos był łagodny, pełen słodyczy – nigdy wcześniej nie słyszała, żeby mówił w ten sposób. – Wyjeżdżasz? Chcesz, żebym ci przygotowała przekąskę na drogę? Zawsze trzeba było mu szykować przekąskę, kiedy wyjeżdżał do pożaru albo do wypadku, by wyciągnąć ciała z samochodu zgniecionego na autostradzie. Mówił, że niebezpieczeństwo dodaje apetytu. Zmuszał Léonie, żeby wstawała w nocy i szykowała mu kanapki z szynką i korniszonami, nie zapomnij o korniszonach, bo... i groził jej pięścią. – Ależ nie, skąd, połóż się i nic nie rób. Jedną rękę wsunął jej pod piżamę, a drugą zatkał usta. Czuła jego palce w buzi, jego oczy wytrzeszczone w obłędzie zbliżały się do jej twarzy. Usta też się zbliżały i przemawiały do niej słodkim głosem: – Następnym razem włożysz ładną koszulę nocną, dobrze? Kupię ci taką. Ładną koszulę nocną, żeby Ray mógł się z tobą zabawić. Chcesz, żebyśmy się zabawili? Znam bardzo fajne zabawy. – Tato, zostaw mnie, proszę, ja spałam... – Nie bądź taka nadęta. Zobaczysz, będzie miło, nawet bardzo miło, wszystkie kobiety to lubią, będę pierwszy, a kiedyś mi podziękujesz... Jesteś już duża, masz piętnaście lat, nie mów, że nigdy się nie obmacywałaś z chłopcami! Jego ręka ześlizgiwała się coraz niżej, na brzuch, pieściła go, och, jaki śliczny brzuszek, jaki mięciutki, gładziutki, zaraz go zjem! Druga dłoń rozpinała guzik przy spodniach piżamy, zsuwała je do kolan, rozchylała jej nogi i sięgała między nie. – Nie! – zawołała. – Tato, nie rób tego... – Nie wrzeszcz! Nie znoszę krzyku! – Tato! – krzyknęła ponownie. Mama ją usłyszy. Mama wstanie. Mama ją obroni. – Zamknij się! Kurwa, te baby! Ciągle beczą! Ciągle narzekają! – Tato... – odezwała się raz jeszcze, naprężając ciało, żeby nie mógł w nią wejść, i wyrywając mu się ze wszystkich sił. – Wkurzasz mnie! Przecież nie jestem twoim ojcem. Mam do tego prawo. – Ale tato... – Nie jestem twoim ojcem! Kumasz czy mam ci to narysować?

Jego palce, ostre niczym metalowe szpony, rozdzierały jej skórę na udach. – Myślisz, że nie widziałem, jak kręcisz przede mną biodrami, kurewko? Prowokowałaś mnie, więc jestem! Skończ już z tą dziecinadą... Nie róbmy z tego afery. Ponieważ wciąż się wyrywała, wymierzył jej cios w nos, w usta, w głowę, uniosła ręce, żeby się osłonić, a on to wykorzystał, żeby w nią wejść jednym ruchem. Miała wrażenie, że nóż rozpruwa jej brzuch. Nigdy więcej nie nazwała go tatą. Jak jej się udawało nadal żyć, wstawać rano, chodzić do szkoły, odrabiać lekcje, rozmawiać z Violette i z Julie, nigdy się im nie zwierzając? Tamtego ranka matka jej nie pocałowała, chodziła ze spuszczoną głową, krzątała się wokół stołu, szykowała śniadanie, kręciła się po kuchni z czajniczkiem kawy, nie potrafiła ustać w jednym miejscu. Stella wyszła do szkoły. Przy każdym kroku czuła ostrze noża w brzuchu. Była na lekcji historii, angielskiego, biologii. Zanotowała zadania w zeszycie. Odpowiadała na pytania nauczyciela. W stołówce zjadła zapiekankę z makaronem, wypiła oranżadę. Dziwiła się, że wciąż żyje. Ale jej głowa nie zapomniała. Stella żyła dalej jak dotąd. Ot, wielka tajemnica. Chciała ukarać swoje ciało. Wyrywała sobie włosy, wciskała w nie wsuwki, niszczyła je gumkami. Obcinała sobie brwi nożyczkami do paznokci. Gryzła wargi do krwi, aż robiły się na nich strupy. Obgryzała paznokcie. Żuła jedzenie, ale go nie połykała. Wypluwała i chowała do kieszeni. Nie chciała mieć już piersi, pośladków, niczego, co by przyciągało dłonie Raya. Chciała stać się przezroczysta. Nikt nie ma ochoty na worek kości, prawda? Niszczyła swoje ciało. Biegała jak szalona. Mówiła, że chce wziąć udział w maratonie. Suzon wzdychała, że jeśli ktoś tak biega, to znaczy, że chce przed czymś uciec, nie? Suzon i Georges zawsze zostawiali otwarte drzwi domu, wielkiego budynku z przyległościami. Czasami nocą Stella wymykała się na rowerze i spała z osłami albo na drzewie. Znalazła jedno z szerokimi gałęziami i tam zbudowała sobie platformę, na której mogła się skulić i spędzić noc. Sama pod gwiazdami spała spokojnie. Nie znajdzie jej. Pchnie drzwi do pokoju i stwierdzi, że łóżko jest puste. Zemści się w burzową noc, ale w przewidywaniu jej Stella na razie nabierała sił na drzewie. Czasami było tak zimno, że miała wrażenie, iż jej skóra się kurczy, staje się cienka jak bibuła do papierosów, które skręcał sobie Georges. Właściwie dlaczego powiedział nie jestem twoim ojcem, mam ci to narysować? Czy to prawda? Z Rayem nigdy nie wiadomo. Mógł powiedzieć cokolwiek. Dla zabawy, żeby zranić. Ale jeśli on nie jest

moim ojcem, to kto nim jest? Słuchała wiatru, wsłuchiwała się w nocne odgłosy, patrzyła na gwiazdy, zasypiała, otulając się różową kurtką puchową, w czapce na głowie i grubych skarpetach na nogach. Kiedy wschodziło słońce, odjeżdżała rowerem, mijając Suzon i Georges’a, którzy wstawali wcześnie do zwierząt. Machała im ręką, ale się nie zatrzymywała. Wracała do domu, jadła śniadanie, wbijała nieustępliwe spojrzenie w Raya. Opuść wzrok albo oberwiesz! wrzeszczał. Ale jej nie bił. Krzyczał, lecz nie bił. Wytrzymywała jego spojrzenie, żeby przetestować swoją siłę. Bolały ją oczy, nie poddawała się jednak. Zaliczyła punkt – Georges miał rację, to ja decyduję, czy jestem ofiarą czy nie. Patrzyła mu w oczy, a on się wycofywał. Piła kawę z mlekiem, w głowie jej się kręciło od pierwszego zwycięstwa. Pierwszy punkt. Nie musiała płakać, bić ani wyciągać noża. Nigdy nie mówiła o tym matce. Wtulały się w siebie, kiedy były same. Matka głaskała ją po włosach, po nosie, dotykała ramion, wymieniały delikatne pocałunki, łaskotały się, żeby usłyszeć swój śmiech, wzdychały i znów się obejmowały. – Jesteś moją złotą gwiazdką, moją małą szczęśliwą gwiazdką – mówiła Léonie, nawijając na palce kosmyki jasnych, niemal białych włosów Stelli. Pewnego dnia, po nocy spędzonej pod gołym niebem, gdy poczuła w sobie siłę zaczerpniętą z drzewa, wróciła do domu, rozłożyła ramiona niczym silne gałęzie i spytała matki: – Jak ci się udaje nigdy nie krzyczeć? Dlaczego nie odejdziesz? – Bo mam ciebie. Jesteś moją małą wielką miłością... – Dlaczego za niego wyszłaś? – Był przekonany, że poślubia wspaniałą dziewczynę, ale pomylił się co do towaru. – Jesteś wspaniałą kobietą! Matka pokręciła głową z uśmiechem. Jasne włosy opadały jej na twarz i powtarzała nie, nie, nie jestem wspaniałą kobietą. – Więc on się nie zna na miłości... – Albo nie postrzega jej tak samo jak ja. Można kochać na wiele sposobów. – Ale w miłości jest serce. On nie ma serca. Mówiła, jakby była sama. Mówiła na głos, żeby się usłyszeć, upewnić się, że nie śni. Bo zdarzało jej się myśleć, że to wszystko zły sen, że się zaraz obudzi. Ale teraz nie chciała, żeby to był koszmar, chciała, żeby to była prawda, by móc z nią walczyć w rzeczywistości. Nie sposób walczyć z duchem, prawda? – Czy pożądanie polega na braniu nawet siłą? – spytała Stella. – Jak osioł oślicę? To się nazywa uprawianiem miłości?

– Nie. Przed uprawianiem miłości jest wiele innych rzeczy. Jest czułość, uśmiechy, śmiechy, szepty, muśnięcia... liczy się nie tylko seks, skóra i pot, niełatwo mi to wyjaśnić, kochana. – Ale ty wiesz! Bardzo dobrze wyjaśniasz. – Ja nic nie wiem. Myślałam, że wiem, dawno temu. Zawsze wyobrażałam sobie rzeczy, które nigdy nie miały miejsca. Jakbym żyła obok właściwego życia. Chyba nie jestem normalna. Jestem nieco stuknięta. Ray ma rację. Nie można zatrzymywać się na pozorach, kochana, on czasami ma rację, a czasami się myli, ale ma prawo mnie karać. Tego dnia Stella zrozumiała, że nie tylko biciem można kogoś zniszczyć. Chciała, by jej matka umilkła, położyła więc dłoń na jej ustach, pragnąc powstrzymać wypływający z nich smutek. Słuchała Violette i Julie. Zastanawiała się, czy one też wiedzą, co to nóż w brzuchu nocą. Przyglądała się ich ojcom. Wbijała w nich spojrzenie, żeby sprawdzić, czy odwrócą wzrok. Nie odwracali. Co więcej, pan Courtois, zdziwiony jej hardością i lodowatym spojrzeniem, pytał ją oczami, nakłaniał do mówienia, a ona przypominała sobie niemą obietnicę, którą mu kiedyś złożyła. Odpowiedziała mu oczami tak, obiecuję, że on mnie nie skrzywdzi, będę się bronić, nie dam się zniszczyć. Spuszczała wzrok na widok pana Courtois. Pod poduszką ukryła widelec i kiedy Ray się zbliżał, groziła jeśli mnie tkniesz, wbiję ci widelec w oko! Wybuchał śmiechem, wyrywał widelec i rzucał ją na ziemię. Wtedy ukryła scyzoryk. Otwarty scyzoryk, gotowy do użycia. Ale Ray był sprytny, przytrzymywał ją ręką, a drugą sprawdzał, co chowa pod poduszką, zanim się na niej położył. Ale ona była uparta. Pewnego wieczoru zbił ją za karę. Jego łokieć unosił się i opadał, wielka litera „V” w ciemnościach. Jak oberwiesz, może przestaniesz się bawić w żołnierzyka. Bił ją i bił, a ona zaciskała zęby, próbowała trzymać prosto głowę. Tego dnia pękł jej lewy bębenek. Później prawy. Przestała słyszeć. Ciosy rezonowały w jej ciele, ale ona ich nie słyszała. Zamknęła się w swoim kokonie. Otuliła się ciszą. Widziała, jak usta i szczęka Raya poruszają się, lecz nie słyszała nic i to ją niemal bawiło. Wybuchnęła dzikim śmiechem, a wtedy wściekłość Raya przybrała na sile, bił ją jeszcze i jeszcze, ciągle po uszach. Bang, bang, słyszała łomot wewnątrz, ciężkie uderzenia w wielki bęben, z zewnątrz jednak nie docierał już do niej żaden dźwięk. Rano przy śniadaniu panowała kompletna cisza. Uderzała łyżeczką o miskę – nic. Widziała poruszające się usta, ale nie wydobywał się z nich głos.

Niedługo przestanę cokolwiek czuć, stwierdziła. Tym sposobem nauczyła się czytać z ruchu warg. Bo to trwało ładny kawał czasu. Przestała chodzić do szkoły. Lekarz szkolny zbadał ją zakłopotany. – To może być wada wrodzona, od kiedy miesiączkujesz? – spytał, poruszając groteskowo wargami. Wybuchnęła śmiechem. – Musisz wrócić do szkoły, porozmawiam z twoimi nauczycielami. I nauczyciele starali się mówić powoli, nikt się nie śmiał. Jak gdyby wszyscy wiedzieli, że nie ma się z czego śmiać. Julie pożyczała jej zeszyty. Z początku Stella je czytała, w końcu stwierdziła, że to nie ma sensu, że rozumie wszystko, o czym jest mowa w klasie. Violette twierdziła, że zachowuje się tak specjalnie, by zwrócić na siebie uwagę. Myślisz, że jak będziesz udawać taką tajemniczą, chłopcy się tobą zainteresują? Mylisz się, lepiej wypełnij czymś stanik, bo piersi masz jak orzeszki! Chłopcy wolą duże, pełne, okrągłe i twarde. – Nie obchodzą mnie chłopcy! – mruczała. A kiedy Violette i Julie wyryły serca ze swoimi imionami na korze drzewa, zostawiając mnóstwo miejsca, żeby jakiś chłopiec zapełnił je swoimi inicjałami, myślała, że to one niczego nie zrozumiały, że są głupie, że nie można liczyć na niczyje inicjały, by wypełnić sobie życie. Na imprezach nie pozwalała chłopcom się dotykać. Ani się całować. Ich usta przypominały jej odrażające zaślinione ślimaki. Podpierała ściany, zaciskała pięści w przyciasnej sukience, bo Ray nie dawał jej matce pieniędzy na nową. Zresztą nie miała wystarczająco dużych piersi, żeby podobać się chłopcom, i była z tego zadowolona. Tak jak była zadowolona ze swojej głuchoty. Słyszała tylko to, co chciała słyszeć, ludzie mogli rozciągać usta aż do pęknięcia kącików, a ona i tak odpowiadała im tylko groźnym milczeniem. – Podziękuj ojcu! – powiedział pan Avril, wykrzywiając się jak klaun. – To on nalegał, żebym cię przyjął na staż. Nie będzie łatwo zmusić głuchą do pracy, co, Ray? Miała szesnaście lat, była w pierwszej klasie liceum i musiała odbyć tygodniowy staż w przedsiębiorstwie. Pan Avril zajmował się stolarką przemysłową. Produkował drzwi i okna, należał też do rady miejskiej, podobnie jak Ray. – Tak, podziękuj tacie – podchwycił Ray z uśmiechem łaskawcy, który ratuje małe dzieci z pożaru. Wyciągnął rękę i położył jej na biodrze. Szczypał ją, żeby się uśmiechnęła, żeby

podziękowała. Musiała odegrać rolę wdzięcznej córki. Normalnej wdzięcznej córki. Poza domem udawali normalną rodzinę. Kiedy szli na pokaz sztucznych ogni z okazji święta 14 Lipca albo na bal strażaków. Wtedy Ray przebierał się za sympatycznego człowieka. Tańczył z żoną, trzymał ją pod ramię, trzymał za rękę swoją córkę, odgrywał rolę męża i idealnego ojca. Nie chciała być idealną córką. Wolała stać się brzydka. Tylko na tym się skupiała. Na słowach Georges’a, sama zdecyduj, czy chcesz być szczęśliwa... i na zdobywaniu punktów. Liczyła punkty. Pewnego wieczoru, który spędzała u Georges’a i Suzon na oglądaniu w telewizji starego filmu Jules i Jim, zauważyła aktorkę przebraną za mężczyznę. W obszernym męskim swetrze, męskich spodniach i wielkich buciorach. Biegała, podtrzymując rękami za duże spodnie. Domalowała sobie węglem wąsy, ukryła włosy pod czapką z daszkiem... Stella poprosiła wtedy Georges’a o pożyczenie jej starego swetra, czapki i spodni. Chcesz być podobna do Jeanne Moreau? spytał, przeszukując szafę. Nie dociekał dlaczego. Gdyby wtedy zadał jej to pytanie, odpowiedziałaby. Miała w głowie śmiech Jeanne Moreau, minę Jeanne Moreau. Ona się nie bała. Owijała sobie mężczyzn wokół palca. To ona rządziła. I ubierała się jak mężczyzna. Kiedy w szkole pytano ją, skąd ten męski strój, opowiadała o filmie. Mówiła, że to historia dziewczyny, która się nie daje. Ludzie nigdy nie posuwali się dalej. Zmieniali temat, pytali czy masz dobre oceny, czy jesteś zadowolona? Widziałaś, jaka pogoda? Wstydzili się swojego tchórzostwa. A ona bawiła się ich wstydem. Spóźniała się na lekcje, siadała w pierwszej ławce i rzucała plecak na biurko. Rysowała, kiedy nauczyciel wykładał. W stołówce kładła nogi na stół. Chodziła do męskiej toalety. Paliła na przerwie. Prowokowała ich. A oni milczeli, odwracali się. Była szczwana, niemal zła. Mruczała pod nosem, wyrywała się, kiedy ją dotykano. Wieczorem zasypiała, kreśląc w głowie plan. Wyobrażała sobie, w jaki sposób się zemści, przewijała sobie w kółko w głowie film ze szczęśliwym zakończeniem. Ten dzień nadejdzie, musi być gotowa. Dodawała sobie otuchy, nie wiesz, kiedy nadarzy się okazja, ale musisz ją złapać w locie. Rękami, zębami, nagle. Musisz się przygotować. Jak sportowiec. Nie możesz zgnuśnieć. Musisz cały czas o tym myśleć... zgoda? Zgoda.

Ten dzień wreszcie nadszedł. Léonie jest bezpieczna. W pokoju numer sto czterdzieści cztery. Na długi czas. Ray pilnuje w domu matki, której wkrótce trzeba będzie amputować drugą nogę. Doktor Duré trzyma jej stronę. Amina też. Wszyscy są gotowi, by wbić ostatni gwóźdź. Nagle, kiedy przymierza się do wyprzedzenia ciężarówki na wąskiej jednopasmowej drodze przecinającej wieś, straszliwa myśl przychodzi jej do głowy. A jeśli Amina kłamała? Jeśli jest po stronie Raya? A doktor Duré... Dlaczego człowiek o takiej pozycji miałby ryzykować, żeby bronić Léonie? Śnisz, dziewczyno. I wiesz, że ten sen jest niebezpieczny. „We śnie do mleka zawsze wpada mucha”, powtarza Georges. Wyczytał to zdanie w swoim czasopiśmie Rustica. Zapisano je złotymi literami jako motto na miesiąc maj. Georges zna wiele podobnych zdań, nauczył się ich na pamięć. Lubię to, mówi, czytam i rozmyślam na ten temat. Przeżuwam je cały dzień. Stella wyprzedza ciężarówkę, czuje, jak serce zaczyna bić jej szybciej, a potem zwalnia. Strach przesłania jej oczy. Nie widzi już drogi. Dlaczego tych dwoje miałoby zdradzić Raya? Dlaczego? To niemożliwe. Leczą Léonie, żeby oddać ją w dobrym stanie Valentim. Mydlą mi oczy... Ręce jej drżą, ślizgają się po kierownicy. Ciężarówka, którą właśnie wyprzedziła, siedzi jej na zderzaku i wyje syreną. Grozi jej długimi światłami. Ryczy klaksonem, po czym wyprzedza ją, spychając auto na bok. Stella wystawia kierowcy środkowy palec i uderza w przednią szybę dłonią. Draniu! krzyczy w otchłań nocy. Ciężarówka oddala się, tylne światła giną w ciemnościach. Stella bierze się w garść. Ociera czoło. Wróg znów wokoło się czai. Stella opiera czoło o zimną kierownicę. Wariuję. Samotność wpędza mnie w szaleństwo. ADRIAN! – woła w kabinie ciężarówki. – Gdzie jesteś? Co robisz? Adrian, ja już nie mogę... Otwiera drzwi, wyskakuje na drogę, idzie poboczem, zrywa garść trawy. Patrzy w niebo. Oddychaj, oddychaj. Musi porozmawiać z Julie. Julie nigdy jej nie zdradziła. Tego dnia poszły ze szkołą na basen. Ray zmuszał ją do noszenia jednoczęściowego kostiumu, chociaż wszystkie pozostałe dziewczynki chwaliły się pociągającymi bikini z biustonoszami push-up. Twierdził, że czuwa nad jej cnotą, uczy ją skromności, że obnażać się może tylko

przed mężem, którego on dla niej wybierze. Groził jej nocą zapalonym papierosem i przypalał brzuch. Albo dół pleców. Albo pośladki. Na ciele pozostawały ciemne ślady, konstelacja martwych gwiazdek. Starannie wybierał miejsce, w które wciskał czerwoną główkę papierosa, a oczekiwanie było równie okrutne jak samo przypalenie. Spod jednoczęściowego kostiumu nie było widać śladów. Skoczyła z najwyższej trampoliny w czarnym kostiumie. Obiecała sobie, że to zrobi. Jeszcze jeden punkt na jej koncie. Zatkała nos jedną ręką, zamknęła oczy i skoczyła. Woda otworzyła się przed nią niczym stalowa szczęka, a w jej głowie nastąpił wybuch. Powtarzające się strzały, bang-bang. Została pod wodą oszołomiona, nieruchoma. Julie zanurkowała i wyciągnęła ją na brzeg basenu, zmusiła do wyplucia wody. Nagle wszystkie dźwięki powróciły. Przyłożyła dłonie do uszu obolałych od hałasu. Wytrzęsła wodę z jednego ucha, potem z drugiego. Słyszała Julie nachylającą się nad nią i pytającą wszystko dobrze? Wszystko dobrze? Poczciwa kuleczka Julie o zaczerwienionym nosie i małych oczach krótkowidza. Kwadrans później w przebieralni Stella szepnęła do Julie: – Moje uszy... Julie była odwrócona do niej tyłem. Walczyła z ramiączkami stanika. Spytała bolą cię? Cieknie ci z nich? Stella odparła nie, nie cieknie, ale... Julie odwróciła się gwałtownie. – Ty słyszysz? – Chyba tak. – Ty słyszysz! – powtórzyła Julie, klaszcząc w dłonie. – Już nie jesteś głucha! – Nie mów nikomu, dobrze? Obiecujesz? – Obiecuję. – Wolę uchodzić za głuchą. Julie dotrzymała obietnicy. Julie nadal mieszka z rodzicami. Willę postawiono w latach pięćdziesiątych, kiedy szefowie fabryk oddawali swoim robotnikom do dyspozycji lokale socjalne. Dzisiaj nie ma już fabryk, szefów ani robotników. Domki zostały wykupione po korzystnych cenach przez mieszkańców miasta. Edmond Courtois wybrał solidną żółtą betonową kostkę z grzebieniem aerodynamicznym na dachu. Klocek postawiony w wielkim ogrodzie, który można by uznać niemal za park. Z czarną bramą otwierającą się automatycznie, alejką z białego żwiru, pięknym trawnikiem i stawem. Musiał tu mieszkać urzędnik, bo budynek nie przypomina pozostałych. Wyróżnia się, niemal przytłacza. Julie mieszka na pierwszym piętrze. Ma dla siebie całą kondygnację i własne

zewnętrzne schody. Ojciec kazał je dobudować. Odzyskał stare metalowe schody ze złomowiska, odnowił je, odmalował i przystawił do ściany. Pani Courtois twierdzi, że są jak liszaj, psują harmonię budowli, kłócą się z eleganckim skrzydłem skierowanym ku niebu. Pani Courtois jest miłośniczką poezji, urody, harmonii, więc liszaj zdecydowanie jej przeszkadza. Wzrusza ramionami za każdym razem, kiedy przechodzi w pobliżu schodów, i to, co dawniej było gestem, przerodziło się w tik. Posadziła Ampelopsis brevipedunculata – czyli winobluszcz – żeby ukryć liszaj. Dopieszcza go, osłania zimą, spryskuje latem, karmi nawozem. Julie przycina go energicznie, ilekroć roślina za bardzo wybuja, i Ampelopsis brevipedunculata słabnie. Pani Courtois lamentuje. Ostatnio postanowiła unowocześnić dom, tak że nawet Jacques Tati by się go nie powstydził. Widziałyście Mojego wujaszka? – pyta, podając popołudniową herbatkę przyjaciółkom. – To prawdziwe arcydzieło francuskiego kina. Zaproszenie do państwa Courtois to zaszczyt. Pan Courtois podróżuje po całym świecie, podpisuje umowy z Chińczykami i skończył handel w szkole wyższej. W Paryżu bywa w Ministerstwie Przemysłu, a raz nawet państwo Courtois zostali zaproszeni do Pałacu Elizejskiego. Wszyscy się zastanawiają, jak się ubrał, bo on i elegancja to dwie różne historie! Pani Courtois zaczęła się uczyć angielskiego. W dzisiejszych czasach to konieczne, mówi, kręcąc głową. Chce należycie podjąć bogatych klientów swojego męża, gdyby przyszło im kiedyś do głowy odwiedzić Saint-Chaland. Idąc aleją, Stella dostrzega Julie i Edmonda przy stole w kuchni. Przy pani Courtois nie jadają w kuchni, lecz w jadalni, pod żyrandolem z kryształu weneckiego. Stella puka w szybę. Julie daje jej znak, żeby weszła. – Nie przeszkadzam? – pyta Stella, wycierając nogi o grubą wycieraczkę z napisem WELCOME po jednej stronie i WITAJCIE po drugiej. – Jemy kolację. Dostawić talerz? – Nie ma twojej mamy? – W środy gra w brydża. – Chciałam z tobą porozmawiać... – Możesz mówić przy tacie. Wejdź, proszę! Stella nigdy się nie dowiedziała, co zaszło między Rayem Valentim a Edmondem Courtois. Dlaczego doszło między nimi do bójki tamtego wieczora u Gérarda. Ray Valenti został pokonany. Obecni zawarli pakt milczenia i nikt nigdy nie wspominał o tamtym zdarzeniu. Ray i Edmond przestali się ze sobą zadawać. Do tamtej pory Edmond Courtois należał do bandy Raya. Stanowili grupę pięciu chłopaków zżytych od szkolnych czasów, razem włóczyli się po lasach, barach i za dziewczynami. Ekipa twardzieli, którym wszyscy schodzili z drogi. Ray im przewodził. Ponieważ był piękny, rosły, silny, mówił głośno, unosił brew i rzucał groźne spojrzenia. Edmond

Courtois nie był przystojny, nie był wysoki, nie mówił głośno, nikt nie schodził mu z drogi. Ten masywny niemal łysy mężczyzna, o dużych policzkach i małych oczkach, zaczynał jako urzędnik w dużym międzynarodowym przedsiębiorstwie, po czym wrócił do Saint-Chaland, zainteresował się złomowiskiem, odkupił firmę i zaczął rozwijać interes za granicą. Ożenił się, kupił dom ze skrzydłem na dachu, wyrobił sobie reputację. Od tej pory jest ważną szanowaną osobistością, chociaż nikt nie może się pochwalić zażyłymi z nim stosunkami. Jest samotnikiem, mrukliwym i niezdarnym, który odziedziczył po dziadku zwyczaj wstawania wcześnie rano, picia złej kawy, noszenia w kieszeni finki do krojenia chleba lub kiełbasy i niedowierzania człowiekowi, który uśmiecha się bez powodu. – Usiądź, Stello – mówi Edmond Courtois z dużą serwetą pod brodą. – Czemu zawdzięczamy twoją wizytę? I Stella nagle przestaje się bać. Siada, opuszcza ramiona, broda jej drży, ulatnia się całe zgromadzone w niej napięcie. – Jadłaś? – dopytuje się pan Courtois. – Nie mam czasu, muszę wracać do gospodarstwa i położyć Toma spać. Jest u Georges’a i Suzon, opiekują się nim, kiedy jestem w szpitalu. – Może zatem kieliszeczek? Nalewa jej wina. – To dobre bordeaux z naszej piwniczki. Nie pożałujesz! Stella się uśmiecha. Pociąga łyk. Wino przepędza strach ukryty w piersi, rozgrzewa ją, wywołuje zawrót głowy. Dziewczyna kładzie dłonie na pomarańczowych spodniach i pociera nimi o materiał. Odrzuca kapelusz na kark. Zalewa ją fala ciepła, na twarz jej występuje rumieniec. – Wracam ze szpitala. – Jak się czuje twoja matka? – Lepiej. Przeszła trudne chwile, ale teraz... – Jest w rękach doktora Duré, prawda? Stella odnosi wrażenie, że Edmond Courtois prowadzi przesłuchanie. Opada na oparcie krzesła. – Tak. – Jemu możesz zaufać. – Skoro pan tak twierdzi... – Wierz mi, to dobry człowiek. Stella podnosi wzrok. W głowie zaczyna jej świtać pewna myśl: a jeśli pan Courtois był u doktora Duré? – On się nią zajmie – dodaje Edmond. – Nie wypuści jej szybko. – Zjedz trochę ossobuco, przygotowałam je dzisiaj rano przed wyjściem do pracy – zachęca Julie.

Nie czekając na odpowiedź, nakłada na talerz potrawę, kromkę chleba i popycha talerz w jej stronę. – Nie jestem głodna. – Rozluźnij się – uśmiecha się Edmond Courtois. – Wyglądasz, jakbyś połknęła kij! – Znowu prosiła o swojego pluszowego misia. Zastanawiam się, dlaczego jest do niego aż tak przywiązana. Czy pan może wie? Edmond Courtois kręci głową. – Nie. Musi jej się kojarzyć z miłym wspomnieniem, a nie ma ich wiele... – Chyba po niego pójdę, ale nie chciałabym trafić na Raya. – Boisz się? Stellę przeszywa dreszcz, jak gdyby ktoś ją ukłuł igłą. Ręce same zaciskają się na materiale spodni. – On nie tknie twojej matki – mówi Edmond głosem spokojnym i pewnym, krojąc chleb. – Nawet się do niej nie zbliży. Skąd możesz być taki pewny? zastanawia się Stella. Chroniłeś ją wcześniej? Bo przecież wiedziałeś od dawna. Ale nie mówi nic. – Może wyślesz Toma? – proponuje Julie. – Jest wystarczająco zwinny, żeby wejść przez okno na półpiętrze, to niewysoko. – Wykluczone! – Naprawdę... zastanów się. – Powiedziałam, wykluczone! – Nie bądź taka uparta. Posłuchaj. Jeśli ona tak go pragnie, to znaczy, że miś jest dla niej ważny... Może kogoś jej przypomina. – Naprawdę tak myślisz? – Wybierz moment, kiedy Raya nie będzie w domu. Któregoś wieczoru, kiedy będzie u Gérarda. Stara jest w swoim pokoju, nie rusza się z łóżka. Tom wejdzie przez okno do mieszkania i po wszystkim. Załatwicie sprawę w mgnieniu oka. – Może... – Wpakowałam cię kiedykolwiek w tarapaty? – Nie, nigdy... – przyznaje Stella. – A więc? Stella kiwa głową. – No dobra. Rozluźnia się kolejny węzeł niepokoju. Stella macza kawałek chleba w sosie ossobuco. – Pyszne... Dobrze się przegryzło. Zdejmuje kapelusz, opiera się łokciami o stół i zaczyna wcinać danie Julie, otoczywszy rękami talerz, jakby się bała, że go jej odbiorą.

– O co jeszcze prosi Léonie? – pyta Edmond, dolewając sobie wina. Ma na sobie nylonową koszulę i spodnie na szelkach. Spod kołnierzyka widać podkoszulek i nieco siwych włosów. – Wspominała o metronomie i nutach. Słucha muzyki klasycznej i wybija rytm palcem. To ją uszczęśliwia. Nie wiedziałam nawet, że gra na pianinie. – Kiedyś grała bardzo dobrze. To on zmusił ją, żeby przestała. – Och! I nie miała nic przeciwko? Natychmiast się reflektuje. Głupie pytanie. Na twarzy Edmonda Courtois pojawia się zmęczony uśmiech, jak gdyby myślał jest tyle rzeczy, o których nie wiesz. – Czytam panu w głowie – odzywa się Stella. – Dlaczego nie mówi pan nic, skoro tak wiele pan wie? To znaczy, że jest pan taki sam jak wszyscy inni... – Nie, Stello, to bardziej skomplikowane. – To samo mówi się dzieciom, żeby nie musieć im niczego wyjaśniać: to skomplikowane, dowiesz się później... – Wzdycha. – Nie jestem już dzieckiem. Mam trzydzieści pięć lat, syna i stałam się matką dla własnej matki. Nie mogę już znieść tej zmowy milczenia, panie Courtois. Edmond wyciera nóż o chleb, składa go i chowa do kieszeni. – Na razie najważniejsza jest twoja matka. Jej bezpieczeństwo... Nie unoś się. Każda rzecz w swoim czasie. – Mam dość czekania. To trwa już zbyt długo... zastanawiam się, jakim cudem ona jeszcze żyje. – Widocznie nie miała umrzeć. Wyjdzie z tego, obiecuję. Patrzy na nią takim samym wzrokiem jak wtedy w barze. Wściekłym i łagodnym zarazem, mówiącym: jestem tutaj, zaufaj mi, nie wszyscy mężczyźni to dranie. Stella chce mu wierzyć. Gdyby tylko, gdyby tylko... Opuszcza wzrok na zegarek. – Mój Boże! Jak późno! Muszę wrócić i położyć Toma spać! – Suzon na pewno to zrobi – uspokaja ją Edmond Courtois. – Nie! Muszę już iść. Do widzenia, panie Courtois, i dziękuję! Ujmuje jej dłoń i ściska ją mocno. – Dziękuję za wszystko – dodaje Stella. – Możesz do mnie przyjść, kiedy tylko zechcesz. – Wiem. Julie odprowadza ją do drzwi. – Do jutra – mówi Stella. – I dziękuję... Julie się uśmiecha. – Zawsze jesteś tu mile widziana. Stella nagle chwyta ją w objęcia, mocno przytula i unosi w górę. Okulary Julie

zachodzą parą. – Dziękuję, że zawsze dla mnie jesteś. Zażenowana Julie nie śmie otoczyć Stelli ramionami. Nogi jej dyndają. – Zrobiłam patchworkową laleczkę na święto pracowni, chcesz zobaczyć? Stella stawia Julie na podłogę i kładzie dłoń na klamce. – Innym razem... Aha, zapomniałabym! Nie masz może jakiejś książki dla mojej mamy? Mam już dość czytania jest w kółko tej samej bajki. – A co ona lubi? – Nie mam pojęcia. Coś, co się dobrze kończy i budzi emocje. W domu mam niewiele. Książki to nie moja specjalność. Julie poprawia okulary, drapie się po głowie i woła: – Mam coś! Genialna książka, czyta się jednym tchem i człowiek wiele się może z niej nauczyć. Poczekaj, pójdę po nią. Jesteś pewna, że nie chcesz zobaczyć mojej laleczki? Ty jakąś zrobiłaś? – Nie mam ostatnio wiele czasu... Pracownia patchworku organizuje kiermasz. Zarobione pieniądze zostaną przekazane organizacji charytatywnej opłacającej obiady dla potrzebujących w Sens. Stella kompletnie o tym zapomniała. Waha się chwilę, ale w końcu idzie za Julie. Kiedy Julie szuka książki, Stella podziwia szmacianą lalkę. To kobieta w czarnej wieczorowej sukni i srebrnym żakiecie, ma długie białe włosy, czerwone policzki i szeroki uśmiech. Stella wciska kciuk w brzuch lalki, która zgina się wpół, nie przestając się uśmiechać. Zwalnia ucisk i lalka się prostuje. – Ładna – mówi wreszcie. – Widziałaś żakiet? Nieźle się przy nim napracowałam! – Wyobrażam sobie! – I te białe włosy! Nitka po nitce! Tato podsunął mi ten pomysł. Włosy wróżki... – Świetnie. Stella bierze książkę, którą Julie jej podaje. – Nie chcesz wiedzieć, jak ma na imię? – pyta Julie wyraźnie rozczarowana. – Przepraszam, jestem zmęczona, chciałabym wrócić do domu i położyć się... Przeniknęło ją dziwne uczucie. Niepokój każe jej wracać natychmiast, nie tracić czasu. Nie może wytrzymać w miejscu, musi wyjść. Chciałaby pobiec do ciężarówki, wcisnąć gaz i pognać do domu. Spogląda na okładkę książki i czyta tytuł: Mały młodzieniec Joséphine Cortès. – Zobaczysz – mówi Julie – świetna książka. – Piękne wydanie! Julie się rumieni. – Jérôme mi ją podarował...

– No proszę! Czyli zostało mu jeszcze trochę pieniędzy z wygranej w lotto! – Na urodziny. Zauważył ją na liście bestselerów. – Na pewno chcesz ją pożyczyć? – Oczywiście – odpowiada Julie, czerwieniąc się jeszcze bardziej. – Ale będziesz na nią uważać? Nie pozaginasz rogów? Georges i Suzon oglądają telewizję, kiedy rozlega się skrzypienie bramy wejściowej i ciężarówka Stelli wtacza się na drogę. Suzon sięga po wełniany szal z wieszaka przy wejściu i wychodzi. Stella wyskakuje z auta, rusza w jej stronę dużymi krokami. – Przepraszam. Jestem spóźniona. Po szpitalu wpadłam jeszcze do Julie. – Jak się czuje twoja matka? – Zjadła twój mus. – Ach, czyli ma się lepiej... – Tak. Otoczona jest dobrą opieką. – Położyłam Toma spać – mówi Suzon. – U was? – Nie, u ciebie. Padał na nos. Zostawiłam psy w domu. – NIE CHCĘ, żeby zostawał sam! – woła Stella. Suzon już chce wtrącić, że wcale nie jest sam, ale się powstrzymuje. – Czuwałam nad nim, nie martw się. – Wiesz, co ustaliłyśmy! – krzyczy Stella zrozpaczona. – Nigdy nie zostawiamy go bez opieki. Naprawdę, Suzon... czy na ciebie też już nie mogę liczyć? – Nie unoś się tak, kochana. Tom jest tu bezpieczny. – On NIGDY nie jest bezpieczny! Kiedy to zrozumiesz? – krzyczy Stella. – NIGDY! Cholera, przecież nie tak trudno to pojąć! – Jesteś zmęczona... idź, połóż się. Na stole zostawiłam dla ciebie rosół. – Mam gdzieś twój rosół! Suzon otula się szczelniej szalem i patrzy na nią speszona. W oczach ma łzy. Stella nie zwraca na to uwagi, uderza pięścią w swój kapelusz i rusza w stronę domu. Georges staje w progu. – Co się dzieje? – Powiedziałam jej, że Tom jest u niej w domu, i... – Mam nadzieję, że nic więcej nie powiedziałaś... – Nie. Georges przygląda się siostrze z powątpiewaniem. – Naprawdę nic jej nie powiedziałam! – wybucha Suzon zraniona zachowaniem Stelli. – Z wami, kobiety, nigdy nic nie wiadomo.

– Daj mi spokój! Wszyscy mną pomiatają. Wracaj i oglądaj swojego Maigreta! – Znam go na pamięć. Wiem, jak się kończy. – Więc po co nalegałeś, żebyśmy oglądali ten film? Przez ciebie przegapiłam Louis la Brocante. – Świetnie, idź sobie oglądać. Zobaczysz, jak się kończy. – Nie chcę końca, chcę całą historię. Przełykając łzy, rusza do domu. – Co to za życie? – dodaje, odwracając się jeszcze w progu. – Nie można żyć w ciągłym strachu. Georges pociera twarz, siada na kamiennej ławeczce i spogląda w niebo. Czy to ich wina, że są posłuszni? Cały czas. Jak niby mieliby się sprzeciwić? Nigdy nie mieli na to środków. A dzisiaj są już starzy. Dwoje spracowanych staruszków z rękami opadającymi po bokach jak strzępy flaneli. Przyszedł człowiek i zabrał Toma. Nie pytał ich o zdanie. Od jak dawna żyją w kręgu strachu i dramatów rodziny Bourrachardów? Od jak dawna ta rodzina zatruwa im życie? Obgryźli ich do cna, a tak! Zabrali im wszystko! To przez nich on się nie ożenił, a Suzon nie wyszła za mąż. Byli zbyt zajęci zlepianiem ludzkich skorup w zamku. Bourrachardowie tłukli co popadnie i rozrzucali resztki wokoło. I śmiali się z tego. Nikomu nie zależało na poprawie sytuacji. A mimo to radzili sobie dobrze, mieli zamek, pieniądze, koneksje, piękne samochody, długie szczupłe dłonie, spodnie zaprasowane w kant. Lepiej by było, żebym złamał nogę, niż przyjął u nich służbę, pociągając za sobą siostrę. Myślałem, że to będzie spokojna posada. Akurat! Stary Jules, świeć Panie nad jego duszą, nie był złym facetem, ale jedyne, do czego był zdolny, to układanie pięknych frazesów i entuzjazmowanie się. Lubił to określenie. Entuzjazmuję się, Georges, entuzjazmuję się. Klepał mnie po ramieniu, jak się poklepuje dobrego psa, który spisał się na polowaniu. Był przedstawicielem owej starej szlachty, która woli umrzeć, niż coś zmienić, umrzeć, niż dopasować się do nowego świata. Używał słów ze starego słownika, wyrzucał je z siebie bez ładu i składu i jeśli się dobrze zastanowić, w jego wypowiedziach nie było żadnego sensu. Myślenie jest męczące, a Jules de Bourrachard chciał przede wszystkim przeżyć swoje życie bez wysiłku. Wstawał wcześnie, robił trzy ćwiczenia gimnastyczne przed otwartym oknem w sypialni, golił się, wiązał na szyi starannie dobrany fular, schodził na herbatę do jadalni, wypijał pierwszą filiżankę, zjadał grzankę z masłem i konfiturą z borówek oraz jajko na bekonie. Następnie wkładał myśliwską kurtkę, wysokie gumowe buty,

brał strzelbę, filcowy kapelusz i oświadczał: ruszam na polowanie. Szedł do kurnika, gdzie strzelał kilka razy w powietrze, żeby przestraszyć ptactwo, wybuchał śmiechem na widok wzbijającej się w górę słomy i piór, sprawdzał, czy kury zniosły jajka, zbierał je i wracał do posiadłości, nie omieszkawszy poinformować wszystkich, jak bardzo nie lubi wsi. Ale nie znoszę też miasta, mój poczciwy Georges’u, więc gdzie powinienem mieszkać? Co? Możesz mi powiedzieć? Wy to macie szczęście! Prości z was ludzie, szczęśliwi tam, gdzie się was postawi. Brak pomyślunku to opium dla ludu. Ach, jakże wam zazdroszczę... Czy ogień w kominku rozpalony? Siadał w salonie otoczony psami, domagał się kolejnej filiżanki herbaty i zagłębiał w lekturze kroniki towarzyskiej Le Figaro, którą komentował w oczekiwaniu na obiad. Sylabizował, parskał śmiechem, to o-sza-ła-mia-ją-ce! To po-ciesz-ne! Komiczne, zabawne, cudaczne, wesołe, niesamowite, paradne, bezcenne! A kiedy był w złym humorze, narzekał: jestem rozwścieczony, rozsierdzony, toczę pianę, grzmię. W kółko ten sam rytuał. Około południa Suzon zabierała tacę z herbatą i dorzucała drewna do ognia. On odkładał gazetę i wypytywał ją o najnowsze lokalne ploteczki. Kto z kim sypia? Kto komu zrobił brzuch? A ta mała Sylviane, taka prowokująca, jeszcze nie wyszła za mąż? Powiedziałby dwa słowa temu czupiradłu! A Fernande? Kto jest ojcem dziecka? Nadal nie wiadomo? Na pewno robotnik sezonowy. Lepiej, żeby go znalazła, bo nie będzie miała wielu kandydatów na męża! Pewnie dała się wychędożyć któregoś ciemnego wieczoru, kiedy facet myślał fujarą! Suzon milczała i rumieniła się. – Ty byś nie dała sobie tak zrobić brzucha, moja poczciwa Suzon. Nie wyglądasz na taką, której prawi się komplementy. Włosy rosną ci za nisko na czole. Wyglądasz przez to jak pokraczny byczek. Możesz spać spokojnie. Nikt się tobą nie zainteresuje... Suzon powinna zająć się szykowaniem obiadu, ale stała przed nim na baczność. Robił przerwę, zakładał nogę na nogę, klepał psa po karku i ciągnął: – Nie wiedziałbym, od której strony się do ciebie zabrać, gdyby mi przyszła na to ochota... Kojarzysz mi się tylko z pochylonym grzbietem i rękami, które podają do stołu. Jesteś dla mnie jak kłoda z dwoma ramionami. Czyż to nie pocieszne? Rozmawiam z kłodą! Z kłodą, która na dodatek głosuje! Twój głos wart jest tyle samo co mój, czyż to nie dzi-wacz-ne? Świat robi się nieprzyzwoity! Żadnych hierarchii. Francuzki domagają się równości. „Wszyscy ludzie rodzą się równi. Następnego dnia już nimi nie są”. Nie ja to wymyśliłem, ale niejaki Jules Renard. Gdybym urodził się przed nim, sam bym to powiedział. Jeszcze jeden, który odszedł bez pożegnania. Popatrz na mnie. Ja, Jules de Bourrachard, urodziłem się, żeby zostać artystą. Naskrobałem swego czasu kilka utworów, ale nigdy nie zostały wydane. Chociaż właściwie i owszem, raz... w lokalnej gazecie. Przyznano mi wyróżnienie. Nie

pierwszą nagrodę ani nie drugą, tylko wyróżnienie! Nigdy więcej nie wziąłem udziału w podobnym konkursie, nie chciałem, by u-po-ka-rza-li mnie sędziowie, których tak łatwo przekupić plikiem banknotów, obietnicą popijawy albo krągłą dziewczęcą pupą. Wiem, jak się odbywają takie ceremonie. Do diabła z geniuszem i niech żyją układy... Wolałem trzymać się na dystans. Godnie. Pielęgnowałem sztukę nicnierobienia, pielęgnowałem porażkę. To sztuka jak każda inna. Przykładałem się do niej, cały oddałem się porażce. Czyż to nie zdu-mie-wa-ją-ce? – Och, proszę pana... Niech pan tak nie mówi. Rani się pan. – Wokół mnie wszystko się wali, moja posiadłość popada w ruinę, wyprzedaję ziemie, gospodarstwa, ale widzisz, droga Suzon, lubię tę porażkę, podoba mi się, że jest całkowita, chwalebna, jasna jak słońce Napoleona pod Austerlitz. Podoba mi się myśl pielęgnowania porażki bez jednej łzy. Nie robię z niej tragedii. Nienawidzę ludzi, którzy epatują swoim cierpieniem, żeby dodać sobie znaczenia. Przegrałem życie i co z tego? Żyję z rozkoszną niepewnością: być może, gdybym chciał, udałoby mi się. Wykład nigdy się nie zmieniał. W żadnym wypadku nie należało go przerywać. – I proszę! Oto ugrzązłem w tym domu z kłodą, która służy mi za horyzont. Teoretycznie powinienem się wstydzić, praktycznie czuję się jak ryba w akwarium. Teoretycznie rozumiem twoją nędzną egzystencję wartą trzy grosze, wypełnioną potem, bólem, usuwaniem się w cień. Praktycznie zaś nie byłbym w stanie spędzić na twoim miejscu nawet pół minuty... Suzon stała przed nim, nie do końca pewna, czy dobrze rozumie. Ja słuchałem pod drzwiami gotów interweniować, gdyby wykonał choćby jeden nieprzyzwoity gest w jej stronę. Czułem się winny. Została zatrudniona do pracy w kuchni, a w rezultacie pełniła rolę pokojówki i powiernicy nieudacznika. Jules de Bourrachard mówił dalej: – Podać ci przykład mojej retoryki, moja poczciwa Suzon? Weźmy moją żonę... Ładna roślinka z północy, płynie sobie nad ziemią, nie należąc do nikogo ani do niczego. Kochałem tę pustkę, tę e-wa-po-ra-cję. Eva jak ewaporacja, pocieszne, prawda? Byłem nią zafascynowany do tego stopnia, że podarowałem jej swoje nazwisko, herb i przodków. Była wysoka, szczupła, jasna, sprawiała wrażenie wiecznie sennej. Nazywałem ją moją Królewną Śnieżką. Co ją interesuje w życiu? Nie wiem. Zastanawiam się czasami, czy nie jest przygłupia. W tym miejscu Suzon spuszczała wzrok. Żywiła ciepłe uczucia w stosunku do Evy de Bourrachard. Pamiętała, by okryć ją szalem, kiedy Eva wstawała, smarowała jej kanapki masłem, szczotkowała włosy, wcierała perfumy w nadgarstki. Mogłaby dłońmi objąć ją w talii. – Taaak... Oczywiście nie patrzymy na świat tymi samymi oczyma. To problem wielu ludzi: oceniamy ich z własnego, a nie z ich punktu widzenia. Katastrofalny

błąd. Ale jakiż to wielki wysiłek postawić się na ich miejscu! – Proszę pana, jeśli obiad ma być gotowy za godzinę... – Wracając do mojej żony... Co w niej kocham? Pięknie pachnie, ma wdzięczną sylwetkę, nie jest uciążliwa. Lubię lakier, którym maluje sobie paznokcie. Jest też urodziwa. Lepiej nie wnikać w szczegóły, ale zachowuje pozory. Robi wrażenie, jak to się mówi. Nie pytaj mnie jednak, co jej chodzi po głowie. Teoretycznie ją rozumiem, praktycznie w ząb nie pojmuję. Wychodzi, wraca, czasami po miesiącu. Co robi podczas tych nieobecności? Tajemnica. Dała mi syna, to najbardziej nam się udało. Nie mam wątpliwości, że jest mój. Kiedy André jeszcze żył, monolog schodził na temat szlachetnego nasienia. Jules pozwalał mu na wszelkie kaprysy, zamykał oczy na jego rozpasanie. Śmierć Andrégo zdruzgotała go, ale w niczym nie zmieniła zachowania. – André... był moją nadzieją, moim światłem. Byłem zakochany w swoim synu. Szokuje cię to? Miał wszystko, ale zabrała go śmierć. Jak mógłbym jeszcze oddychać po tak strasznym doświadczeniu? W tym miejscu Suzon ośmielała się wtrącić nieśmiało: – Została panu jeszcze Léonie... – Moja córka? Najlepsze w niej są oczy. Takie same jak u matki. Dwoje oczu zatopionych w błękicie fiordów. Poza tym to deska. Czy to moja córka? Nie mam pojęcia. Ta niewiedza dodaje jej nieco uroku, muszę przyznać. Jej poczęcie pozostaje dla mnie tajemnicą. Poza tym jest dość transparentna, nie uważasz? Tak rzadko widywał Léonie, że zapominał poczekać na nią z obiadem. Odsuwał jej talerz, kieliszek i sztućce na koniec stołu. Musiała wypatrywać swojego nakrycia. Wtedy wybuchał śmiechem, mówił: zapomnieliśmy o tobie! Zabawne, co? Czasami razem z Andrém znęcali się nad nią. Powiedz no, moja mała, zagadywał ojciec, o jakim kraju mówi się, że to dach świata? Ty wiesz, André, nie podpowiadaj jej! Léonie ukrywała nos w talerzu i mamrotała, że nie wie. Ojciec i syn śmiali się i stwierdzali: oto dlaczego mężczyźni i kobiety nigdy nie będą równi, mały móżdżek, mały móżdżek! Uważali, że to prześmieszne, zadawali kolejne pytanie, a ona kuliła się na krześle, nie tykając nawet talerza z jedzeniem. Suzon zabierała go i podgrzewała jej obiad w kuchni. Léonie spędzała z nami coraz więcej czasu. Rok po śmierci Andrégo Léonie oznajmiła ojcu, że Ray poprosił ją o rękę. Tego dnia sprawiała wrażenie małego żołnierzyka wyruszającego na wojnę. Popatrzyła ojcu prosto w oczy i powiedziała: on mnie kocha, ja go kocham, będę z nim szczęśliwa. Jules de Bourrachard wybuchnął śmiechem i zawołał: ach, ten mały bękart! Następnie zrobił minę, jakby się zastanawiał, i powiedział: teoretycznie tak nie powinno być, ten chłopak to wieśniak, ale praktycznie możesz zrobić, co chcesz, to twoje życie, każdy jest kowalem swojego losu, nie zamierzam cię odwodzić od tego

pomysłu. Nasz pobyt na ziemi przypomina drogę, jaką pokonuje kret. Idziemy od dziury do dziury, ślepi i głusi. Niech każdy wybierze własny tunel. Wtedy przestał się nią całkowicie interesować. Jego syn nie żył, żona go opuściła, nie dawała już o sobie znać, córka popełniała mezalians... Léonie nie rozumiała długich wywodów ojca. Przyglądała mu się oszołomiona, jak niegdyś przyglądała się bratu. Dorastała zdana na samą siebie i na dobre serce Suzon, która czytała jej bajki i piękne powieści o zakończeniu zawsze dobrym. – To śliczne, nianiu, piękne jak sen – mówiła z głową wspartą na dłoni. – Tak, kochana, ty też poznasz taki sen. Każdy ma swój sen, który gdzieś na niego czeka. – O, tak! – mówiła Léonie. – Będzie piękny, miły, dzielny i nigdy nie będzie mnie łajał. Obserwowała matkę i ojca, kuliła się, kiedy podnosili głos. Pewnego wieczoru, Léonie musiała mieć wtedy około dwunastu lat – pamiętam dobrze ten dzień, gdyż nazajutrz Eva de Bourrachard odeszła na dobre – w zamku odbywało się przyjęcie. Zaproszono wszystkich okolicznych właścicieli ziemskich. Kobiety odsłaniały ramiona w dość nędznych jedwabnych sukniach, paliły długie papierosy. Mężczyźni nosili garnitury. Jules i Eva de Bourrachardowie stali u stóp schodów w przestronnym holu, uśmiechali się do gości, rozmawiali przez zęby. On, wciśnięty w czarny garnitur, miał coś złego w uśmiechu i oczy zapatrzone w pustkę. Mówił żonie ależ tak, Evo, kocham cię. Po prostu kocham cię w sposób ekonomiczny. Léonie słyszała każde ich słowo ukryta w cieniu wielkiej palmy doniczkowej ustawionej na pierwszym stopniu schodów. Słowa te utkwiły jej w gardle niczym rybia ość. Potem matka spytała, czy to znaczy, że ją kocha, bo dzielą się pieniędzmi? Bo rozwód byłby zbyt drogi? Czy też kocha ją i zarazem oszczędza pieniądze, jakby była wielką skarbonką, której nie można stłuc? Léonie wyobrażała sobie, jak ojciec liczy, stara się nie wydawać za dużo, widziała w nim księgowego, który mówi: dzisiaj pięćdziesiąt centymów miłości, jutro czterdzieści, nie mogę wydać więcej niż na bagietkę. Bała się. Przytłaczający strach umiejscowił się w jej gardle, uniemożliwiał jej przełykanie. Nie była w stanie pozbyć się dławiącej ją ości. Przez długi czas mówiła chrypiąc, odchrząkiwała. Nazajutrz matka odeszła. Zostawiła liścik po angielsku na stoliku w holu wejściowym. Tym razem już nie wróciła. Skąd o tym wiem? Léonie opowiedziała o wszystkim Suzon, która nie ma przede mną tajemnic. – Wracaj, Georges, robi się późno, zaziębisz się. – Zostaw mnie, rozmyślam.

– Przykryj się przynajmniej – mówi Suzon, podając mu koc. Wraca do domu, mrucząc pod nosem, myślenie niczego nie zmieni. Co się stało, to się nie odstanie. Georges owija się w koc. Suzon ma rację, jest zimno. Suzon często ma rację. Mówiła Léonie: nie zamartwiaj się, kochana, mężczyźni po prostu są ulepieni z innej gliny. My gromadzimy wszystko w sercu jak w wielkiej spiżarni, z nimi jest inaczej, serce nie jest dla nich najważniejsze. Jedz, może przełkniesz wreszcie tę ość. Suzon nie rozumiała, dlaczego Léonie nie jada już jej ciasta z czereśniami, jej legumin, królików w potrawce i marchewki z cebulką. Léonie zaczęła wątpić. We wszystko. Nie ma nic lepszego niż zwątpienie, aby powoli obumrzeć. Żeby dodać sobie otuchy, liczyła rzeczy, których była pewna. Tworzyła listy i pokazywała mi je: Suzon, drzewa w lesie, psy, kury, zapach pasty do butów, trzaskający piecyk w kuchni, obierki rzepy i ziemniaków, które owijała sobie na palcach, orzechy na drzewie, Alfred, wiewiórka, którą udało jej się oswoić. Nie miała koleżanek. Z nikim się nie spotykała. Dorastała w parku, lesie i w kuchni. Uciekała w marzenia. Potrafiła zapałać uczuciem do napotkanego na ulicy chłopca. Widziała w nim księcia z bajki. Był łagodny, miły, piękny, bardzo piękny. Zasypiała, rozmyślając o nim. Chodziła do szkoły, zdawała egzaminy, nauczyciele mówili, że dobra z niej uczennica, że powinna iść na studia. Kiedy skończyła osiemnaście lat, zapisała się na wydział prawa. To był szczęśliwy dzień, pamiętam go dobrze. Zawiozłem ją na uniwersytet, żeby zapisała się na pierwszy rok studiów. Jakiś chłopak zagwizdał na jej widok i Léonie aż podskoczyła. Spojrzała na mnie, a ja ją zachęciłem, idź, idź. W radiu grali All You Need Is Love, a ja podkręciłem głośność, żeby skłonić ją do działania. Wróciła dumna, szczęśliwa, sama wypełniłam wszystkie dokumenty, wyobrażasz to sobie? I mam listę przedmiotów, wykładów i ćwiczeń. Poszliśmy się napić grenadyny, wrzuciłem kilka monet do juke-boxu. Dwa lata później André został znaleziony martwy w wannie. On nie śpi, oświadczył Jules de Bourrachard. Był narkomanem, do licha! mówili ludzie z SaintChaland. Chciał wymoczyć nogi, a stracił przy tym życie. Dobrze mu tak, mruknął pod nosem Ray Valenti zamiast mowy żałobnej, opuszczając cmentarz w towarzystwie swojej bandy. Raymond bękart, syn Fernande, kozioł ofiarny Andrégo de Bourracharda, został Rayem Valentim, krzepkim facetem, metr osiemdziesiąt osiem, o czarnych oczach, czarnych włosach, w dżinsach, czarnej skórzanej kurtce i w ciemnych okularach. Odchylał się do tyłu na siedzeniu swojego motoru i dokuczał mieszkańcom SaintChaland w dniu pogrzebu syna de Bourrachardów. Z konduktu pogrzebowego spadł wieniec, Ray skinął głową na Turqueta, który kopnął kwiaty. Wieniec potoczył się po

szosie i wpadł do rowu. Ray i jego banda wybuchnęli śmiechem. – Na wieki wieków! – parsknął Ray i przeżegnał się. Mały Raymond, którego Fernande wszędzie ze sobą zabierała w koszyku, kiedy był dzieckiem, a ona pracowała jeszcze w zamku, dorósł. Mały Raymond, którym André poniewierał, stał się mężczyzną. Mścił się. Chciał, żeby całe Saint-Chaland dowiedziało się, że czas, kiedy był tylko zabawką Andrégo, już się skończył. Na dobre. Jako dzieciak André zmuszał go do zdejmowania mu butów. Wypnij tyłek! krzyczał już w progu, po czym z całej siły opierał się o niego, żeby zdjąć buty, a następnie, rycząc ze śmiechu, odpychał go tak, że chłopiec upadał na ziemię. Kiedy Jules de Bourrachard przeprowadzał prace remontowe w posiadłości, André proponował, żeby matka z synem „wycierali tynki”. Wyjaśniał, że tak właśnie swego czasu sprawdzano, czy ściany budynku są suche. Umieszczano tam służbę i dopóki ich ubrania pokrywał pył, właściciele się nie wprowadzali. – A jak! Służący nadają się do wszystkiego! – stwierdzał. Oczy Fernande rzucały pioruny, Raymond zaciskał zęby, ale zabierali swoje tobołki i wprowadzali się do posiadłości. Na trzy albo i sześć miesięcy. Żeby się popisać przed kolegami z Paryża, André wzywał Raymonda i posypywał go proszkiem na mrówki. Sypał mu go we włosy, w oczy, w usta, do spodni, a potem kopniakiem odsyłał go do kuchni, do matki. Chłopcy ryczeli ze śmiechu, kiedy tak biegł, plując i otrzepując spodnie obydwoma rękami. André miał diabelską wyobraźnię, kiedy chodziło o upokarzanie matki i syna. Kazał zanosić do kuchni to, co zostawało z liści karczocha serwowanego na kolację, żeby wysysali z nich resztki miąższu i jeszcze mu za to dziękowali. Ależ macie szczęście! To wykwintne danie, a ten, kto je ostatni, ma na talerzu największą porcję! Jego ojciec zaśmiewał się, ależ to po-ciesz-ne! W bibliotece, chcąc zdjąć książkę z półki, André zmuszał Raymonda do ustawiania się na czworakach w charakterze podnóżka. Starszy od niego o pięć lat, stawał na chłopcu całym ciężarem i perorował, ugniatając mu plecy. Czytał na głos przypadkowe fragmenty i deklamował: „Ból upiększa homara”, wbijając obcasy w ciało dziecka. Raymond Valenti znosił to wszystko w milczeniu. Twarz mu tężała, krew napływała do głowy, plecy się wyginały, zaciskał zęby i wciągał brzuch. André, wysoki, blady, chudy, o włosach tak jasnych, że patrząc na niego, miało się wrażenie, że to duch, porównywał się z Raymondem, który co roku stawał się bardziej smukły, silny i wytrzymały. Nabijał się z jego imienia. Raymond! Śmierdzi jak krowi placek! Nawet gorzej! Cuchnie porażką, przegraną, jak „wiecznie drugi” kolarz Raymond Poulidor. Dalej, Raymond, dasz radę, będziesz znowu na drugim miejscu! Wypoleruj mi buty, Raymond, i spuszczaj wzrok, kiedy przechodzisz obok mnie, capisci? Rozumiesz po włosku, prawda? Jak twój ojciec. Wiesz, ten facet, co po

pijaku zapłodnił twoją matkę i zwiał. W wieku piętnastu lat Raymond musiał przejść operację jąder, banalny zabieg, który przeprowadza się u wielu nastolatków. Kiedy André się o tym dowiedział, nie mógł się nacieszyć. Raymond Małysiusiak, Raymond Zwiędlas, Raymond, któremu nie staje! Kiedy tylko go spotykał, wrzeszczał: Zwiędlas, chodź no tutaj! Przezwisko przylgnęło do chłopca, wyrywało się piekarzowi i rzeźnikowi. Pewnego dnia nauczyciel wezwał go do tablicy i powiedział: Zwiędlas, pokaż nam, czy zrozumiałeś. Cała klasa się śmiała. Raymond Valenti wstał i wyszedł. Nazajutrz jego miejsce było puste. Nie wrócił już do szkoły. To było wkrótce po egzaminie gimnazjalnym. Raymond był jeszcze za mały, żeby sprać Andrégo na kwaśne jabłko. Każda obelga sprawiała, że robiło mu się czerwono przed oczami i rzucał się na chłopaka. Bili się tak długo, aż André zyskiwał w końcu przewagę, rzucał Raymonda na ziemię i wyzywał: won stąd, robaku, wypierdku! Raymond podnosił się z ziemi i wspinał na drzewo jak wiewiórka, a następnie sikał z góry, celując w Andrégo. Albo zwisał z gałęzi na jednej ręce i wydzierał się jak orangutan. – Tak, świetnie! – wołał André. – Udawaj małpę! To rola w sam raz dla ciebie. Fernande wychodziła z kuchni, wycierała tłuste dłonie o fartuch i wołała zabijecie moje dziecko! Ależ skąd, Fernande, małe bękarty są niezniszczalne. A wtedy ona wybuchała dalej, synu! Wyjdź jeszcze wyżej! Pokaż, kto tu jest najsilniejszy! I Raymond wspinał się ku koronie drzewa. Fernande odwracała się do Andrégo, robiła minę wściekłej czarownicy, mrużyła oczy i cedziła przez zęby bądźcie przeklęci, Bourrachardowie! Przeklęci, zrujnowani, zalani krwią! Niech spadnie na was nieszczęście, niech leje się krew, niech zamek runie w gruzy, niech zostaną wam tylko oczy do płaczu! André patrzył na tę matkę gotową stracić posadę w obronie swojego potomstwa i dzika złość skręcała mu wnętrzności. Léonie serce ściskało się na widok okrucieństwa brata. Rzucała Raymondowi nieśmiałe spojrzenia, lecz on ją ignorował. Ponieważ jednak pałała uwielbieniem dla Andrégo, nie odzywała się wcale. Raymond i Léonie byli w tym samym wieku. Uczęszczali do tej samej szkoły, dopóki Raymond nie został przyjęty na naukę do rzeźnika. Na pewien czas. Czas potrzebny mu, żeby nauczyć się obchodzić z nożami. Następnie postanowił zostać księgowym. Zapisał się na kurs korespondencyjny, ale nie zdał egzaminu, stwierdziwszy, że cyfry nie są jego powołaniem. Co zatem jest twoim powołaniem? pytała jego matka, która opłacała kursy księgowości, biorąc liczne zlecenia. Chcę zostać bohaterem, mamo, ratować ludzi. Chcę być człowiekiem, przed którym

wszyscy chylą czoło. Zaufaj mi, znajdę swoją drogę, a wtedy postawimy ich pod pręgierzem. Fernande Valenti ufała synowi bezgranicznie. Później, znacznie później Raymond znalazł sposób, żeby poskromić Andrégo. Poruszał się w grupie zawsze otoczony czterema kolegami. Zawsze tymi samymi. Młody Courtois, okrągły i niezdarny, w okularach, berecie, opiętych spodniach i nieodzownym szaliku, uchodził za intelektualistę w ich paczce. Czytał książki, najlepiej się uczył, cytował zdania, których jego koledzy nie rozumieli, przez co jednak zyskał sobie niejaki szacunek. „Kiedy nie lubimy siebie, musimy stwarzać pozory”. André brzydzi się siebie i próbuje przypisać to uczucie innym. „Żeby nie torturować siebie, torturuje bliźnich”. Raymond słuchał Edmonda. Edmond podziwiał prezencję i odporność kolegi. Zawarli braterstwo krwi. Na śmierć i życie. To co twoje, jest i moje, a to co moje, należy także do ciebie. Byli też Turquet, Gerson i Gérard Lancenny, który miał wkrótce przejąć bar po ojcu i otworzyć salę na zapleczu, żeby Ray Valenti mógł tam załatwiać swoje ciemne interesy. Turquet był rudy, a cerę miał tak bladą, że drażniły ją najlżejsze promienie słońca. Nazywano go Rak. Wysoki i apatyczny, miał tak złą postawę, że w wieku osiemnastu lat był już prawie garbaty. Był przybocznym Raya Valentiego, człowiekiem od brudnej roboty. Niczego się nie bał, niczego nie brzydził. Gerson z kolei myślał tylko o dziewczynach, samochodach, fliperach i o piciu. Potrafił udusić kurę jedną ręką albo przeciągnąć zębami motor. Został mechanikiem samochodowym. Tych pięciu świetnie się dobrało. Wiedziałem o wszystkim. Każdy w Saint-Chaland wiedział. Ale wszyscy milczeli. Z początku zafascynowani butą Bourrachardów, później arogancją Valentiego. Zanim się spostrzegli, przeszli spod jednego jarzma pod drugie. To Raymond wciągnął Andrégo w narkotyki. Zobaczył go któregoś wieczoru przez jedno z okien w zamku, jak nachyla się nad białym proszkiem, oddając się nieznanemu rytuałowi. Edmond Courtois nie miał wątpliwości: – Ćpa, to pewne! – Jasne, że ćpa, to wiem, chciałem się po prostu upewnić! – odparł Raymond urażony, że przyłapano go na niewiedzy. Wtedy wysłał Turqueta do Andrégo. I Turquet został głównym dilerem Bourracharda. – Wciskasz mu taki towar, żeby nie mógł się bez niego obejść, potem go od niego odcinasz, aż chłopak będzie jadł nam z ręki. – Jak mam płacić za kokę? Gdzie mam jej szukać? – spytał przestraszony Turquet. – Załatwię to, nie martw się. W końcu od czego jest szef?

To było jego pierwsze przestępstwo. Dowiedziałem się o tym od kolegi, który pracował w szpitalu i kumplował się z Raymondem. Nigdy natomiast się nie dowiedziałem, jak mu się udało załatwić odpowiednie ilości narkotyków, ale jedno jest pewne: André uzależniał się coraz bardziej od spotkań z Turquetem. A Turquet sprzedawał mu małe paczuszki coraz drożej. Pewnego dnia, pamiętam go bardzo dobrze, Raymond wszedł na dziedziniec zamkowy, gdzie André wylegiwał się na słońcu biały jak kreda. Ułożył dłonie na wysokości penisa i wykonał biodrami kilka ruchów naśladujących czynność seksualną, po czym rzucił wydymałem cię, stary, wydymałem! I uciekł, zanosząc się śmiechem. Ten chłopak był diabłem wcielonym. Ale diabeł był wszędzie. I u Valentich, i u Bourrachardów. To było jak klątwa przechodząca z pokolenia na pokolenie. Przymus powtarzania tych samych nieszczęść. Jedynym dobrym uczynkiem Jules’a de Bourracharda było zapisanie nam tego gospodarstwa. Pięknego czterohektarowego gospodarstwa ze stawem i szopami w całkiem przyzwoitym stanie. Przyznał nam nawet pewną kwotę na pokrycie kosztów związanych z uzyskaniem spadku. „Nie chcę, żebyście żyli w biedzie, ty i Suzon. Byliście moimi jedynymi towarzyszami. Rzekłbym nawet – jedynymi przyjaciółmi...” Tak napisał w testamencie. Ależ mi wtedy serce załomotało. Musiałem się położyć na kanapie, kiedy się o tym dowiedziałem. Suzon płakała. Bez przerwy pytała notariusza: na pewno nam to zostawił? Była przekonana, że to pomyłka. Jeszcze teraz zasiada czasami w kuchni, patrzy w lśniącą podłogę i stwierdza: to był jednak porządny człowiek, ten Jules, chyba nie zaprzeczysz. Gdyby nie on, trafilibyśmy do przytułku. Ray Valenti był już po ślubie z Léonie, kiedy umarł stary Bourrachard. Nie spodobała mu się jego ostatnia wola, ale takie było prawo. Ciągle się nie poddaje, regularnie grozi, że odbierze mi gospodarstwo. A minęło już ze trzydzieści lat! Dodaje, że jest w dobrych stosunkach z nowym notariuszem, że podważy testament, że wszystko jest jeszcze możliwe. Od czasu do czasu dostaję list od notariusza, w którym prosi on o kopię starego dokumentu, żeby skompletować akta. W takie wieczory muszę brać podwójną dawkę kropli na serce. Naprawdę rodzina Bourrachardów ściągnęła na nas same nieszczęścia. Kiedyś, z dziesięć lat temu, może nawet ze dwanaście, odwiedził mnie tu Edmond Courtois. Spytał, czy mógłbym dać schronienie Stelli. Dopóki nie znajdzie sobie innego miejsca. – Ma pan tu budynek w całkiem dobrym stanie. Nie korzysta pan z niego. Zapłacę,

a pan go wyremontuje tak, żeby dziewczyna mogła w nim zamieszkać... Nic nie odpowiedziałem. – Wyświadczy mi pan przysługę – nalegał Courtois. – I jej także. Przyjrzałem się temu mężczyźnie, który nie bał się Raya Valentiego. – On pana nie tknie. Ani pańskiej siostry. Gwarantuję to panu. – Skąd pan może być taki pewny? – spytałem. – Daję panu słowo. – On wciąż grozi, że odbierze mi dom. – Nie ma takiej możliwości. Sprawa jest zamknięta. – On twierdzi co innego. – Chce was trzymać w niepewności. – No cóż... trzeba przyznać, że mu się to udaje. – Więc powiedzmy, że mam nad nim przewagę. Kiedy Edmond Courtois wypowiadał te słowa, twarz mu stężała, zmieniając się w bryłę nienawiści i lodu. Uwierzyłem mu. Odświeżyłem przybudówkę i przyjąłem Stellę. – Pod jednym warunkiem – powiedziałem jej – że nigdy nie będziesz tu wspominać o ojcu, matce ani o domu przy rue des Éperviers. Mam już dość twoich rodzinnych dramatów. Stella odgarnęła na bok jasny kosmyk włosów, wcisnęła pięści w kieszenie, wzruszyła ramionami i odpowiedziała zresztą i tak wcale o nich nie mówię, nauczyłam się milczeć. Głupio mi się zrobiło. I Stella została z nami na zawsze. Pokazałem jej wejście do sekretnego przejścia podziemnego ukrytego wśród traw, w zboczu wzniesienia. Do długiego korytarza prowadzącego z gospodarstwa na polanę położoną mniej więcej półtora kilometra stąd. To stary tunel z czasów rewolucji, kiedy rojaliści uciekali, żeby zachować głowę na karku. Ukrywali się w gospodarstwie z nadzieją, że nikt ich tam nie wywęszy. Sklepienie jest solidne. Owszem, są tam szczury, ryjówki i nietoperze, ale to nic groźnego. Możesz tędy wchodzić i wychodzić, jeśli chcesz, żeby nikt cię nie zauważył. Kiedy była młodsza, przychodziła do nas, jeśli było źle. Wślizgiwała się do domu jak wygłodniały kot. Przełykała resztkę zupy, zagryzała pajdą chleba, zwijała się na kanapie przed telewizorem, oglądała film, a potem odjeżdżała nocą na rowerze. – Nie zgrywaj już takiej zarozumiałej! – mówiłem, wsuwając do kieszeni jej puchowej kurtki miodowe cukierki. W końcu zacząłem ją traktować jak własną córkę. Uśmiechała się do mnie, ale w tym uśmiechu było tyle smutku, że wolałem już, żeby się jednak nie uśmiechała.

A dzisiaj wieczorem, kiedy ten człowiek pojawił się w naszej kuchni i powiedział, że przyszedł po Toma, nawet nie pisnąłem. Tom poszedł z nim, a Stella krzyczała później tak głośno, że Suzon się popłakała. Kolejna tragedia. Georges patrzy w niebo i zastanawia się, dlaczego życie zatacza krąg, dlaczego serwuje nam wciąż te same dania. Żeby wreszcie kiedyś wszyscy zrozumieli i załatwili sprawę raz na zawsze? Ale trzeba mieć jeszcze środki na rozwiązanie problemu. Trzeba też być dość silnym, sprytnym i mądrym. Rzucił szkołę w wieku czternastu lat. Nigdy nie czytał prawdziwych książek. Nie wierzy w Boga. Nigdy nie rozmawiał z księdzem. Zna się na drzewach, roślinach, zwierzętach, warzywach, owocach, na wietrze, co wieje z zachodu i przynosi deszcz. Potrafi przycinać drzewa i trzymać robaki z dala od drzewek brzoskwiniowych i figowych, wieszając na nich woreczki wypełnione skorupkami z jajek. Wie, że sałatę, kapustę, trybulkę i pietruszkę sieje się przy przybywającym księżycu. Takie rzeczy wie. Ale o mężczyznach i kobietach wie niewiele. Spogląda po raz ostatni w niebo, jakby szukał w nim odpowiedzi, wzrusza ramionami, nazywa się durniem, otrzepuje pośladki i wraca do domu. Stella wchodzi do kuchni i potyka się o Miodka leżącego na kafelkowej podłodze. Uśmiecha się. Skoro tak śpi przy drzwiach, to znaczy, że Tom jest bezpieczny. – Co tu robisz, kochany? Gdzie reszta? Miodek podnosi się z trudem. Kuleje, prycha. Wspina się na tylne łapy i domaga się pieszczot. Stella czuje jego pazury przez materiał spodni, gładzi mu głowę, uszy, całuje go w nosek, drapie pod brodą. Ależ z niego niepoprawny sentymentalista, odrywa się od niej dopiero po otrzymaniu swojej dawki miłych słów i pieszczot. – Jesteś śliczny, jesteś najpiękniejszym psem świata, moje kochanie. A Tom? Śpi? Jest w swoim pokoju? Papuga Hektor otrząsa się w swojej klatce. Dziobie kraty w oczekiwaniu na kawałek chleba z masłem albo orzeszek. – Później, mój ty piękny, później... On też nie skrzeczy. To znaczy, że nie ma zagrożenia. Niepotrzebnie panikowała. Odstawia torebkę, zdejmuje kapelusz, przeczesuje palcami włosy, zrzuca ciężkie buty, podciąga rękawy swetra i wbiega po schodach. Mocarz i Kundel warują przy uchylonych drzwiach. Unoszą jednocześnie łby, słysząc jej kroki, i rzucają pytające spojrzenie: kto idzie? Po chwili w ich oczach pojawia się uległość. Zrywają się na nogi, zachowując godność angielskich kamerdynerów.

– Trzymacie wartę? – cieszy się Stella. – Jesteście kochane. Wyciąga z kieszeni ciasteczka. O ile Miodek lubi pieszczoty, brzmienie słów podkreślających jego pozycję faworyta, o tyle Kundel i Mocarz wolą chrupać herbatniki. Tom śpi w łóżku ze szczęśliwym uśmiechem na ustach. Kosmyk włosów ma odgarnięty na bok, jak gdyby dłoń anioła głaskała go po czole. Stella opada na łóżko i ciężko wzdycha. Ma wrażenie, że zaraz eksploduje, tak wiele sprzecznych emocji ją przepełnia: czuje ulgę na widok Toma śpiącego spokojnie, niepokoi się o matkę samotną w szpitalu. Wsuwa ramię pod plecy Toma i przytula go do siebie. Kołysze syna i rozmyśla, a ciepło jego ciała uspokaja ją. Muszę uratować mamę, muszę znaleźć jakieś rozwiązanie. Edmond Courtois mi pomoże, czuję to, dał mi wyraźnie do zrozumienia, że mogę na niego liczyć. Tom porusza się przez sen, wyrzuca w górę rękę, która uderza ją w twarz. Stella sięga po dłoń chłopca i zasypuje ją pocałunkami. Byłam niemiła dla Suzon. Tyle we mnie przemocy, to wystrzeliło ze mnie jak kula z armaty... Najpierw gryzę, a dopiero później myślę. Odkłada dziecko, wyjmuje telefon z kieszeni i odzywa się cicho. – Suzon? Nie śpisz? – Przestraszyłaś mnie, kochana, nie lubię nocnych telefonów. – Chciałam cię przeprosić... – Nie ma za co, Stello, nie ma za co. Żyjesz w takim stresie. Wszyscy żyjemy w stresie. – To żadna wymówka. – Naprawdę, kochana, przestań albo znowu zacznę płakać... – Ucałuj ode mnie Georges’a. – Poszedł się już położyć. – Do jutra. – Zajmę się zwierzętami. Będziesz mogła dłużej pospać... – Dziękuję... Stella jeszcze raz spogląda na syna. Nachyla się nad nim. Całuje go w czoło, w nos, szepcze śpij kochany, mama jest przy tobie, kocham cię i chronię, tata też cię kocha i chroni... Nagle wyczuwa czyjąś obecność w progu pokoju. Cała sztywnieje, na gardle zaciska się węzeł – nie może wydobyć z siebie głosu. Ktoś stoi oparty o framugę drzwi i patrzy na nią. Wysoki, szczupły, ale umięśniony, ma włosy w kolorze miodu zaczesane do tyłu, szare oczy, wąski prosty nos, trzydniowy zarost i lekki uśmiech, który kreśli delikatną rysę na jego policzku. Ma spojrzenie człowieka, który stoi na krawędzi życia, starając się nie wpaść w pułapkę. – Adrian!

Stella rzuca się ku niemu. – Kiedy przyjechałeś? – Dziś wieczorem... Poszedłem po Toma do Georges’a i Suzon. – Nic mi nie powiedzieli! – Zabroniłem im. Użyłem swojej groźnej miny. Chciałem ci zrobić niespodziankę. Obejmuje ją, miażdży w objęciach, ugniata dłońmi jej ciało. – Och! – wzdycha Stella, szukając jego mięśni pod grubym swetrem. Zapada się w ramionach mężczyzny, spokojna i gibka, po czym nagle odrywa się od niego i łomocze pięściami w jego klatkę piersiową. – Przestraszyłam się, dlaczego mnie nie uprzedziłeś, dlaczego nic nie powiedziałeś? On kładzie ręce na jej biodrach, jakby przymierzali się do tańca, przytrzymuje ją i szepcze cicho: – Jestem tutaj, księżniczko, jestem tutaj, mamy całą noc dla siebie. – Taka jestem zmęczona, Adrian. Gdybyś wiedział... – Jestem tu. Zawsze jestem. – Nie. Jestem sama. Zawsze. Bierze ją na ręce, wynosi z sypialni syna i kładzie na ich łóżku. – Znajdziemy rozwiązanie. Zawsze nam się udawało. – Mamy tylko jedną noc, a potem znowu odejdziesz. – Musisz mi zaufać. Komu innemu mogłabyś wierzyć? – Nie wiem. Nic już nie wiem. Stella nie chce już nic wiedzieć. Zamyka oczy i nie stawia więcej oporu. Julie poszła się położyć. Pani Courtois nadal nie wróciła do domu. Jest dwudziesta trzecia, w kuchni szwajcarski zegar z kukułką wyśpiewuje jedenaście razy. Edmond Courtois schronił się w swojej pracowni urządzonej w pomieszczeniu przylegającym do biura. Naprawia tam stare zegary. Obecnie odnawia stary zegarek z dewizką, srebrny zenith o gotyckich czarnych cyfrach wyszperany na pchlim targu. Musi pochodzić z połowy dziewiętnastego wieku. Długo obracał go w palcach, żeby to stwierdzić. Wyobrażał sobie pierwszego właściciela wręczającego zegarek synowi na łożu śmierci, syna przekazującego go przed śmiercią swojemu synowi i tak dalej, aż w końcu przedmiot trafił na stertę starych zegarków po pięćdziesiąt euro za skrzynkę. Wziął je wszystkie. Powyginane wskazówki, zdeformowane sprężyny, połamane wrzeciona, popękane osie sekundnika, rozbite tarcze – każdy z nich nosił ślady przemocy, przez co wydawały mu się takie rozczulające. Stare zegarki mają

swoje historie. Opowiadają je. To nie to samo co dzisiejsza plastikowa tandeta. Naprawia zegarki, a kiedy palce ma zajęte pracą, myślami buja. Babka robiła na drutach, matka haftowała, ciotka Eugénie rozwiązywała krzyżówki, a on nachyla się nad zardzewiałymi, połamanymi i powyginanymi mechanizmami, doprowadzając je do stanu używalności. Jego żona uważa, że spędza za dużo czasu w pracowni. A on wzrusza ramionami. Lepiej mi się tu myśli. Liczenie maleńkich ząbków w cylindrycznym wychwycie koi nerwy. Niestety wzrok mu się pogarsza. Młode lata ma już za sobą. Stracił tyle czasu w młodości. Kiedy należał do bandy Raya. Mieli po dwanaście lat, chodzili do jednej klasy. Ray nazywał się jeszcze wtedy Raymond. Pyskaty i ponury. Maltretowany notorycznie przez syna Bourracharda, dokuczał chłopcom i dziewczynkom w szkole. Kradł im zegarki, pieniądze, batoniki czekoladowe, które znajdował w ich tornistrach lub kieszeniach. Bił ich po twarzy. Obrabowani uciekali wielkimi susami, jak zające, oglądali się jeszcze za siebie, sprawdzając, czy Raymond nie przypuszcza kolejnego ataku. A on dawał im gestem do zrozumienia: jeśli komuś coś powiesz, poderżnę ci gardło. Dzieciaki zmykały jeszcze szybciej. Nigdy na niego nie donosiły. Byli też tacy, z którymi zawierał pakt, nie tknę cię, ale wyświadczysz mi przysługę, urządzisz w piątek imprezę i zaprosisz Emmanuelle i Christelle albo pożyczysz mi swój skuter w południe, mam coś do załatwienia. Niektórzy sami składali mu propozycje, żeby uniknąć prześladowania. Szli do Raymonda i podsuwali mu różne pomysły: skok na skład kurtek w magazynie, sposób na to, jak wśliznąć się nocą do sklepu sportowego i wykraść towar, pożyczali mu lornetkę, żeby mógł szpiegować piękną Annie, która rozkładała nogi przed panem Settinem, farmaceutą. Raymond oceniał informacje, przyznawał punkty, klepał po głowie w nagrodę, groził co bardziej krnąbrnym. Upatrzył sobie Edmonda. Zaproponował mu, żeby został jego wspólnikiem. A mieć za wspólnika Raymonda Valentiego to była nie lada oferta! Stojąc w pierwszym rzędzie, po prawicy szefa, Edmond mógł do woli studiować ludzką naturę. Wysuwał na ten temat teorie, których wszyscy słuchali z rozdziawionymi ustami. Twierdził, że trzeba oddziaływać na wyobraźnię. Mocne uderzenie na początek, żeby nie trzeba uderzać drugi raz. – A co potem? – pytał Lancenny. – Potem będą całować nas po stopach – odpowiadał Edmond. – Nie ma co – stwierdzał Turquet – ma chłop łeb nie od parady. – Nic dziwnego – mówił Raymond – w końcu to mój brat. Brat krwi.

I poklepywał się po klatce piersiowej. Tak po męsku. To Edmond wybrał zastraszanie jako główny oręż. – Nie ma nic lepszego. Nie musisz nawet sięgać do kieszeni po broń i nikt nigdy nie znajdzie narzędzia zbrodni. Strach jest nienamacalny, niewidoczny. Ludwik Jedenasty, który był inteligentnym królem, też to zrozumiał. Wyciągał rękę, a ludzie przed nim klękali. Panował bardzo długo, możecie sprawdzić w podręczniku do historii. My zrobimy to samo: jedno mocne uderzenie, które zasieje terror, a potem odcinamy kupony. Turquet nie do końca rozumiał, o co chodzi, i Raymond się złościł: – Nie przejmuj się, mów dalej, jak pojmie, to do nas dołączy, twój plan jest świetny, czuję, że będziemy się świetnie bawić. – Żeby wprowadzić terror – ciągnął Edmond – potrzebna jest nam amunicja. Sekrety rodzinne, brudy, które ludzie zamiatają pod dywan. Musimy wiedzieć, kto z kim sypia, gdzie w grę wchodzą pieniądze, kto się kłóci o miedzę. Szpiegujemy, wślizgujemy się, słuchamy, kumplujemy się, wyciągamy informacje i gromadzimy je. A potem grozimy, że o wszystkim rozpowiemy, jeśli nie będą nam posłuszni. Zajmie to trochę czasu, to prawda, ale kiedy utkamy naszą pajęczą sieć, będziemy mogli na luzie już tylko obrastać w tłuszcz. Raymond klasnął w dłonie. – Rewelacja! Rewelacja! – powtarzał. – Jesteś genialny! Edmond obmyślał plany i strategie. Żeby przypodobać się Rayowi. Żeby dorównać bratu. Czesał się jak on, nosił takie same dżinsy, wciągał brzuch. Zawsze był okrągławy, ale wyrobił sobie mięśnie, nauczył się bić, mówić głośno, wpychać kciuki za pasek spodni, patrzyć ludziom prosto w oczy. Jak Ray. Nie miał tylko jak Ray magnetycznej siły, która hipnotyzowała dziewczyny i chłopaków. Uroda Raymonda była magiczna. Gdziekolwiek się pojawiał, budził w ludziach gorące uczucia. Przechylał głowę, unosił brew i stał nieruchomo, a ofiary same do niego podchodziły. Opowiadano w Saint-Chaland, że kiedy był dzieckiem, matka ukrywała go w fałdach spódnicy, żeby inne kobiety nie głaskały go po włosach albo policzkach. Nawet moja matka! wzdycha Edmond, szukając oliwiarki, żeby nasmarować jedną ze sprężynek. Ta kobieta, czysta jak wschodzący dzień, przyznawała, że Ray ma urodę diabła. Cieszę się, że jestem stara, w przeciwnym razie ciężko by mu się oprzeć! To Edmond wpadł na pomysł, żeby skrócić jego imię. – Kasztelan ma trochę racji, Raymond brzmi zwyczajnie, za to jako Ray, Ray Valenti, masz szansę stać się legendą. Jak aktor filmowy. Wyobrażam cię sobie, jak idziesz ulicą w westernie z dwoma koltami kołyszącymi się na biodrach... Raymond nie wahał się nawet przez chwilę. – Taaa! Ray Valenti! Dobrze brzmi! Zrozumiano, chłopaki? Odtąd tak się do mnie zwracajcie. Podajcie dalej!

Kiedy Ray rzucił szkołę, zaczął się włóczyć to tu, to tam. Kręcił się po mieście na skuterze. Mówił jestem trutniem. Często pukał do drzwi Edmonda. – Chodź. Nudzę się... – Nie mogę, uczę się – odpowiadał Edmond. Powtarzał do matury i chciał zdawać do szkoły handlowej. Edmond nie lubił, kiedy Ray przychodził do niego do domu. Mieszkał z matką, babką i ciotką – z trzema kobietami, które go dopieszczały, nazywały króliczkiem, misiem i owijały mu szyję szalikiem, podawały syrop, wcierały brylantynę we włosy. Wstydziłby się, gdyby nazwały go misiem przy Rayu. Kiedy Edmond miał cztery lata, jego ojciec zmarł na gruźlicę. Pracownia zegarmistrzowska należała do niego. Edmond odziedziczył po nim doskonałe narzędzia made in Switzerland. A także czarno-białe zdjęcie, na którym ojciec je kanapkę w gospodarstwie gdzieś w Niemczech, kiedy był robotnikiem przymusowym. Jego ojciec był przystojny, silny, wysoki, umięśniony, o szerokich ustach błazna. Jak Ray. Ray odchodził i włóczył się po lasach, obmyślając nowy plan. W końcu wracał pod drzwi domu Edmonda. – Nudzę się. Wymyśl mi jakieś zajęcie, bo oszaleję! Pewnego dnia, gdy Edmond szedł po dowód osobisty do merostwa, zauważył ogłoszenie zachęcające do zapisania się na egzamin na strażaka. Jego wuj Léon był strażakiem. Na koniec każdego świątecznego posiłku, po jednym lub dwóch koniakach, opowiadał o swoich wyczynach, obracając kieliszek w palcach. Nikt nie miał śmiałości mu przerwać. Podczas gaszenia swojego pierwszego pożaru, kiedy wyważał drzwi, żeby ocalić pewną rodzinę, płomienie sięgnęły jego ramienia. Miał wrażenie, że straci rękę. Pod wpływem gorąca rękaw kurtki skurczył się aż pod łokieć. Wuj doznał wtedy poparzenia drugiego stopnia. Odstawiał koniak, powoli podciągał prawy rękaw koszuli i pokazywał spaloną skórę, napuchnięte brązowe, a miejscami jasnoróżowe ciało. Edmond nakłonił Raya, by przystąpił do egzaminu, zostaniesz bohaterem, stary! Pomógł mu w powtórzeniu materiału z francuskiego, matematyki, poćwiczyli działania, proporcje, objętości, a jeśli chodzi o kondycję fizyczną, jesteś w sam raz! W mundurze będziesz wyglądał idealnie. Wszystko odbyło się zgodnie z planem. Ray zdał egzamin na strażaka w Sens. Bardzo szybko się zasłużył. Już podczas pierwszego pożaru wyniósł troje dzieci z płomieni i uratował kolegę, który upadł na ziemię. Kiedy zdjął rękawice, skórę na palcach miał w strzępach. Miał wtedy dwadzieścia lat. Jego twarz jaśniała szczęściem. Odszukał wzrokiem Edmonda stojącego za barierką i uśmiechnął się do niego promiennie, jakby mówił dziękuję, stary, miałeś całkowitą rację.

Edmond poczuł ukłucie w sercu. Jak gdyby on też miał spalone dłonie. Tego dnia miał wrażenie, że on i Ray Valenti stanowią jedność. Edmond przestawia ostrożnie lampę, by oświetlić wrzeciono. Wyciąga małą szczoteczkę, nakłada odrobinę pasty i zaczyna czyszczenie. Tamtego wieczoru ich przyjaźń sięgnęła zenitu. Ich dwa istnienia złączyły się z żarliwością ognia, który jeszcze przed chwilą płonął. Był to świetlisty biało-czarnoczerwony wieczór, czarny od sadzy, czerwony od krwi i biały jak uśmiech Raya. Edmond stworzył Raya Valentiego, człowieka legendę. A Ray Valenti uczynił z niego mężczyznę. Zerwał mu z szyi szalik, zakończył nazywanie go misiem, zabrał syrop na kaszel, brylantynę i zbyt obcisłe spodnie. Rozpalił w nim głód sukcesu, poszerzył jego horyzonty. Tamtego wieczoru Edmond nie domyślił się, że to już koniec. Nie zrozumiał, że Ray w aureoli bohatera już nie będzie go potrzebował. Że poszuka sobie innych idoli, których będzie szanować, a potem łamać. Aż pewnego dnia stanie samotnie na piedestale swojego szaleństwa. Swojej wszechmocy. Odsuwa polerkę, szczypce, małe szpatułki do wyciągania wskazówek bez ich wyginania i łamania. Pociera czubek nosa. Odchyla się na krześle. Splata ręce za głową. Wszystko zmieniło się wraz z pojawieniem się Rolanda Clairvala. Do tej pory dopuszczali się drobnych kradzieży, dziecięcych występków. Prowadzili taką „wojnę guzików”. Roland był bratankiem mera. Synem Laurenta Clairvala, posła centrysty, dobrego przyjaciela Jeana Lecanueta. Roland nie dostał się na studia inżynierskie w jakiejś pomniejszej szkole, której nazwy Edmond nie znał. Ojciec wysłał go do SaintChaland, żeby chłopak pouczył się i ponownie przystąpił do egzaminu we wrześniu. Skazał syna na dwa miesiące kary. Przyjechał na wielkim motorze, na harleyu-davidsonie, na którego widok Ray oniemiał. Pojazd miał wmontowane potężne kolumny i kiedy banda Raya słuchała Pozwól mi się kochać Mike’a Branta, zawodząc „całąąą nooooc”, i sikała przy murze, Roland Clairval przemierzał ulice miasta na swoim potworze, puszczając na cały regulator Jumping Jack Flash. – Wyglądamy na debili! – krzywił się Ray i skazywał Mike’a Branta na wieczne potępienie. Roland Clairval przejeżdżał raz po raz przed nimi, a oni wpatrywali się w niego olśnieni. Zwalniał i pozwalał im się wsłuchiwać w warkot silnika harleya-davidsona,

po czym dodawał gazu i znikał w tumanie pyłu. – Eeej, chłopaki! Widzieliście to? Tylko tyle Ray był w stanie z siebie wydusić. Odbierało mu dech. Chciał za wszelką cenę zakolegować się z chłopakiem na harleyu. Wysyłał Turqueta, wysyłał Gersona, wysyłał Lancenny’ego, żeby włóczyli się w pobliżu maszyny i jej właściciela, chciał nawet wysłać Edmonda. – Sam sobie idź, jeśli tak cię interesuje... – odburkiwał Edmond. – Człowieku! Nie marudź. Jesteś zazdrosny, kotku, czy co? Edmond ignorował go i odchodził. – No co? Żartowałem tylko, wracaj! – wołał za nim Ray. – Kurwa, nic już nie można mu powiedzieć! Edmond wracał do domu i oglądał telewizję. Albo otwierał książkę. Przygotowywał się do egzaminów wstępnych do szkoły handlowej i nie zamierzał ich oblać. O wszystkim zdecydowały wydarzenia tamtego lata. Przeznaczenie każdego z chłopców wyklarowało się niepostrzeżenie. Zły wiatr hulał wąskimi uliczkami Saint-Chaland. Ray spotkał w końcu Rolanda Clairvala przy nowym fliperze w barze Lancenny’ego. Przy nowoczesnej superszybkiej maszynie, która migała światełkami i wypluwała zdjęcia pin-up girls w bikini. Rozmawiali o motorach, cylindrach custom i cruiser, o zapłonie platynowym. Roland pozwolił Rayowi dosiąść swojego bolidu. – To FX 1200 Super Glide. Nie dla bab! Oblukaj siedzisko i błotnik z poliestru! Dotykasz legendy, człowieku! – Mogę się przejechać? – spytał Ray, śliniąc się na samą myśl. – Co mi za to dasz? – odparował Roland Clairval, rozciągając usta w grymasie. Ten chłopak się nie uśmiechał, on się krzywił. – Randkę z Valérie. To najładniejsza dziewczyna w Saint-Chaland, zrobi, co jej każę. – Zgoda. To dziś wieczorem o dziewiątej? Dopilnujesz, żeby mi się nie wymknęła? – Jasne, nie ma sprawy. I Ray dosiadł FX 1200 Super Glide. Paradował po całym miasteczku. Zwolnił przed apteką, przywitał się z Annie, która rozmawiała z aptekarzem, puścił do niej oko, po czym pomknął w stronę domu Valérie. Dziewczyna wyszła po chwili, machając dłońmi, żeby wysuszyć krwistoczerwony lakier do paznokci. Wyznaczył jej spotkanie punktualnie o dziewiątej, zrób się na bóstwo, mam dla ciebie zadanie. Valérie wróciła do domu w podskokach. Kiedy Roland Clairval zsiadał z motoru, wcale nie robił wrażenia. Niski, z płaską, osadzoną na krótkiej szyi głową, z wykrzywioną twarzą, cofniętym podbródkiem,

małymi wścibskimi oczkami i jasnymi kręconymi włosami, które przypominały raczej perukę niż prawdziwą czuprynę. Śpieszno mu było odzyskać pojazd od Raya, a zarazem cały swój prestiż. Miał też kamerę Kodak Instamatic i kolorowy polaroid. Podkreślał słowo „kolorowy”. Filmował Raya i jego bandę, robił im zdjęcia. Przybierał natchnioną minę i oświadczał: marzyłem o karierze filmowej, ale ojciec się sprzeciwiał. Nosił spodnie dzwony – pomarańczowe, fioletowe i żółte – wysokie buty na obcasie, obcisłe kurtki z białego skaju. Nikt wcześniej nie widział takiego stroju w Saint-Chaland. – No przecież... nie macie tu Renomy! To najmodniejszy butik w Paryżu. Wykrzywiał się, musiał wtedy myśleć: co za banda wieśniaków! Ray przyjmował jego pogardę i arogancję bez słowa, byleby tylko móc pojeździć harleyem. Prosił Valérie, żeby się w tym czasie zajęła Rolandem, wiesz, co mam na myśli, laleczko! Wynagrodzę ci to! I ruszał w drogę na motorze. Tego lata Edmond nie spędzał zbyt wiele czasu z kolegami. Ale miał dobrą wymówkę: szykował się do egzaminów. Pewnego wieczoru Ray jadąc na harleyu, zobaczył na przystanku autobusowym Léonie. Wracała z uczelni, na której kończyła drugi rok prawa. Zatrzymał się, uśmiechnął i zaproponował, że ją podwiezie. Dziewczyna zarumieniła się i odmówiła. Ray pomachał jej i odjechał. Po chwili jednak zawrócił, zatrzymał się obok niej, rozłożył ramiona i powiedział no chodź! Zaczerwieniła się jeszcze bardziej. Zatapiał w niej swój uśmiech, swoje spojrzenie, napinał pierś, zmuszał ją do cofnięcia się przed naporem jego białych zębów, czarnych oczu, wyciągniętych ramion, które trzymał oparte na kierownicy harleya. Léonie tuliła do siebie książki i cofała się drobnymi kroczkami, nie mogąc oderwać wzroku od Raya. Wreszcie bez słowa odjechał. Przyglądał jej się w lusterku wstecznym. Opadła na ławkę, a książki rozsypały się po ziemi. Bingo! – powiedział do siebie – trafiona-zatopiona, po czym pojechał opowiedzieć o zdarzeniu Edmondowi. – Niesamowite, co można zrobić na takim motorze! Podrywam dziewczynę z zamku! Edmond przyjrzał mu się zirytowany. – Poderwałbyś ją nawet bez motocykla, Ray. – Tak myślisz? Naprawdę? Ona jest inna. Zdawał się mówić szczerze. – Czy ty nie widzisz, jakie wrażenie robisz na ludziach? Nie mów mi, że sobie

z tego nie zdajesz sprawy... – Na tych z Saint-Chaland, owszem, ale to jest dziewczyna z zamku... – To po prostu zwykła dziewczyna, Ray. – O, nie! Nie jest zwykła. Jest inna. Nie potrafię ci powiedzieć dlaczego, ale jest inna, całą sobą. Edmonda zdziwiła sentymentalna naiwność Raya. – Zrobiła na tobie wrażenie, co? Ray wzruszył ramionami i skrzywił się, no trochę, to w końcu nie byle kto... Przetarł osłonę silnika rękawem i spytał: – Myślisz, że gdybym ją zaprosił do kina, toby się zgodziła? – Zawsze warto spróbować. Moim zdaniem: tak. – Nie chciałbym, żeby mnie wystawiła do wiatru... Co byś zrobił na moim miejscu? – Jeśli odmówi, nikt się nie dowie. To nie typ dziewczyny, która miałaby o tym zaraz wszystkim roztrąbić. – Masz rację. Zaproszę ją... W Sens puszczają Love Story. Będzie niezłe dla dziewczyny, co? – Tak, Ray, będzie niezłe. Kiedy Roland Clairval odjechał do Paryża, Edmond znów stał się powiernikiem Raya. Ale coś w ich przyjaźni pękło. Coś się skończyło. Edmond dostał się do szkoły handlowej. Wyjechał do Jouy-en-Josas. Mieszkał w miasteczku studenckim. Było tam trochę smutno, same chłopaki – szkoła nie przyjmowała jeszcze dziewcząt. Matka kupiła mu używaną simcę 1000 i Edmond przyjeżdżał na niektóre weekendy i wakacje do Saint-Chaland. Spotykał się wtedy z Rayem i jego bandą. Turquet został przyjęty do pracy w merostwie, Gersona zatrudnił mechanik, od którego miał zamiar odkupić warsztat, gdy stary odejdzie na emeryturę. Nie ma dzieci, a mnie lubi, opowiadał, dłubiąc w zębach czarnymi paznokciami. Lancenny pracował w barze ojca i ćwiczył picie piwa. Chłopcy się nie zmieniali. Nadal robili swoje mętne interesy pod opieką Raya, którego coraz bardziej szanowano w mieście. Dzielili się łupem, pieniędzmi i dziewczynami. Edmond nie bardzo wiedział, o czym z nimi rozmawiać, ale teraz do bandy należała też Léonie. Léonie uwieszona ramienia Raya. Léonie zawsze obok przywódcy. Otoczona ramieniem szefa. Już ujarzmiona, już zatracona.Wyrosła na piękną dziewczynę o nieśmiałym łagodnym uśmiechu. Pochylała głowę i słuchała, odrzucała zbyt bezpośrednią prośbę ruchem dłoni, zatrzymywała na rozmówcy niebieskie spojrzenie, które wsysało go jak bibuła, po czym wybuchała płochliwym śmiechem, odwracając głowę na bok w przepraszającym geście. Léonie, symfonia kobiecych wdzięków.

Léonie, od której nie potrafił oderwać oczu. Myślał o niej dniami i nocami. Podkradał jej drobne przedmioty. Szminkę, guzik, który odpadł od bluzki, nuty ze śladami jej palców. Zbierał gumy do żucia, które przyklejała do stolika w kawiarni, i chował do swojej chusteczki. Potem żuł je, leżąc nocą w łóżku, usiłując odgadnąć ślady jej zębów. Miała drobne zęby małej dziewczynki z niewielką szparką między górnymi jedynkami. To podobno przynosi szczęście... Pożyczał jej szalik, kiedy robiło się chłodno, a ona otulała się nim po sam nos. Przyglądał się jej wtedy zachwycony. Szalik przesiąkał jej zapachem, ciepłem jej szyi. Wkładał go sobie następnie pod poduszkę i napawał się jego wonią przez całą noc. Na jej widok plątał mu się język, zalewał go pot, czuł się jak w obecności bóstwa. Edmond słyszy pomruk silnika samochodu i otwieranie bramy garażu. To pewnie jego żona wraca z wieczoru brydżowego. Kroki, trzaśnięcie drzwiami i przenikliwy głos: – Edmond? Jesteś? W twoim biurze się świeci. Nie odpowiada. Jeśli będzie chciała z nim rozmawiać, po prostu przyjdzie. Nie jest psem, na którego można gwizdać z daleka. – Edmond? W głosie można wyczuć wahanie. Pyta ponownie: Edmond? Ton się zmienia. Jest niecierpliwy, zirytowany. – No dobrze... idę się położyć. Nie siedź za długo! Jasne, myśli, idź spać i nie zapomnij o zatyczkach do uszu. Léonie świata nie widziała poza Rayem, a Ray obnosił się z Léonie. Zadzierał jej spódnicę, żeby wszyscy mogli podziwiać jej nogi i uda, szczypał ją w piersi, całował w usta, poklepując po pośladkach, no postaraj się, króliczku, zrób przyjemność swojemu mężczyźnie. A ona siadała mu na kolanach, żeby mógł ją obmacywać do woli. Albo przynosiła mu piwo. Bez piany. Mówiłem: bez piany. Podnosił głos. Léonie była posłuszna. Léonie się rumieniła. Léonie pozwalała się całować. Potem wstawała i mówiła, że musi wracać do nauki. Kończyła ostatni rok prawa i chciała za wszelką cenę zdać egzaminy. To dla mnie ważne, to już za miesiąc, ostatnia prosta, dodawała przepraszającym tonem. Ray się boczył. Kazał jej obiecywać, że szybko wróci. Przytrzymywał ją za ramię, wykręcał je, kiedy usiłowała się wymknąć. Odchodziła tanecznym krokiem, odwracała się i posyłała mu całusy, wracała biegiem, żeby jeszcze raz go pocałować, aż wreszcie szła do zamku, gdzie zamykała się w pokoju i uczyła. Pewnego dnia siedzieli całą paczką na tarasie kawiarni. Panował taki upał, że

chłopcy byli już przy swoim trzecim piwie, obwąchiwali się pod pachami, mówiąc kurwa, ale gorąco, a Léonie popijała miętową lemoniadę i chrupała kostki lodu. Wreszcie zmarszczyła brwi i szepnęła muszę iść się uczyć, za dwa dni egzamin, jeszcze tylko dwa dni i koniec! Wiedziała, że Ray będzie zły. Kuliła się, mieszała słomką w szklance, powtarzała tonem usprawiedliwienia to tylko dwa dni, jak gdyby popełniła błąd, którego obiecuje więcej nie powtórzyć. – Panience zachciało się dyplomu – warknął Ray. – Panienka chce pokazać, że jest inna. – Jakiego dyplomu? – spytał Turquet, jak gdyby nie wiedział, o co chodzi. Za każdym razem rozgrywała się ta sama komedia. Wciąż padały te same kwestie, pełne zdziwienia pytania. – Dyplomu z prawa – odpowiadał Ray, zanurzając usta w kuflu. – A po co to? – dziwił się Gérard i ocierał pot z czoła. – Żeby nosić długą czarną kieckę, w której będzie wyglądała jak kruk... Parsknął śmiechem i zamachał ramionami jak kruk, który leci nad lasem. – Chcę bronić kobiet i dzieci. I wszystkich uciśnionych – zaprotestowała Léonie. – A mężczyzn nie? Mnie byś nie broniła? – zarechotał Ray. – No pewnie, że tak... Przecież wiesz, nie bądź dziecinny! – szepnęła nieśmiało Léonie. – Ho, ho! Jak mu odpowiada! – uniósł się Turquet. – „Nie bądź dziecinny!” A ty co? Nie ustawisz jej? Edmond odwrócił głowę. Zobaczył matkę Valentiego odzianą w czerń, przechodziła przez ulicę z koszem wypranej i wyprasowanej pościeli. Czuł rosnące napięcie i modlił się, żeby Léonie właśnie teraz wstała i odeszła jak najszybciej. Ale ona nadal tkwiła przyklejona biodrami do stolika, z rękami splecionymi na piersiach, przebierając nogami w miejscu. – Ma rację! Nie mów tak do mnie, zrozumiano? – ryknął Ray. Matka Valentiego przeszła obok nich i uśmiechnęła się nieprzyjemnie. Léonie skinęła głową, drżąc na całym ciele. – No dobrze, to ja już pójdę... – Poczekaj – odezwał się Ray. – Odwiozę cię. Léonie spojrzała na niego zaskoczona. – Nie musisz... – Skoro mówię, że tak!... – zagrzmiał. – Jesteś pewien? Przyjechałam na rowerze. – Zostaw rower, przecież cię odwiozę... Jutro go sobie zabierzesz. Dasz mi klucze do swojej bryki, Gégé? Gérard rzucił mu przez stół klucze do renaulta 4, który stał zaparkowany przed kawiarnią. Ray złapał je w locie. Wziął Léonie pod rękę. Pchnął ją przodem. Otworzył

drzwi samochodu, a kiedy Léonie oparła się o nie dłonią, żeby wygodnie usiąść, zatrzasnął je z całej siły. Dziewczyna krzyknęła i straciła przytomność. Złamała trzy palce. Nigdy nie podeszła do egzaminu końcowego, nigdy nie otrzymała dyplomu z prawa. Tego dnia Edmond zrozumiał, że przyczynił się do stworzenia potwora. Weekendy spędzał na kampusie studenckim i rzadko wracał do Saint-Chaland. Na wakacje jeździł do Anglii, Stanów Zjednoczonych, Meksyku, Indii i Brazylii. Kiedyś się dowiedział, że Ray i Léonie pobrali się w końcu. Zebrało mu się na mdłości i wyrzucił swoje pudełko z pamiątkami. To, w którym przechowywał gumy do żucia, spinki do włosów, chusteczki, słomki używane przez Léonie. Spotykał ich czasami na ulicach Saint-Chaland, kiedy wpadał tam w odwiedziny do matki, ciotki i babki. Ray witał się z nim, Léonie spuszczała wzrok. Uprzejmie odpowiadał na ich powitanie. Zobaczył ich ponownie na weselu Gersona. Zdziwił się, słysząc różne uwagi. Są już cztery lata po ślubie, a jeszcze nie mają dzieci! Co o tym sądzisz, stary? – spytał go ojciec Gersona. – Ludzie zaczynają plotkować, znów słyszy się o Raymondzie i suchych jajkach, a on się wścieka. Wspominał ci o tym? W końcu gdyby komuś miał się zwierzyć, to tylko tobie. Edmond zaprzeczył, nie, o niczym nie wie. Nic a nic. Rzadko bywa w SaintChaland. Pracuje dla DuPonta, wie pan, amerykańskiego konsorcjum chemicznego. – Cały czas jestem w rozjazdach. Hongkong, Wilmington, Honolulu, Londyn. Uczę się, jak się robi interesy. Naprawdę nie mam czasu na plotki. – Tak tylko mówię – wymamrotał ojciec Gersona. – Myślałem, że coś wiesz. – No nie... i szczerze mówiąc, to najmniejszy z moich problemów! Dwa lata później Edmond Courtois odszedł z firmy DuPonta i wykupił złomowisko w Saint-Chaland. Wrócił do miasta. I wtedy zdarzyło się coś, co wydawało mu się nie do pomyślenia. Coś, o czym nie mógł myśleć bez mdłości, bez wstydu, który palił go niczym rozżarzone żelazo. Pewnego burzowego wieczoru Ray zapukał do jego drzwi. Tamtego wieczoru przekroczył bramy piekła. Jeśli można nazwać piekłem to, co na zawsze pozbawia nas miłości. Dzisiaj nie skończy naprawiać zegarka z dewizką. Wizyta Stelli zalała go falą wspomnień, od których aż szumi mu w głowie. Całe lata zabraniał sobie o tym myśleć. Żadnego wracania do przeszłości.

Rzucił się w wir pracy aż do zatracenia, aż po bezsenność. Na złomowisku pracował jak pozostali robotnicy: z rękami w metalu, pyle, opiłkach, smarze i płynach z akumulatorów. Sprawdzał wahania cen miedzi, mosiądzu, aluminium, stali i cynku. Uczył się rozbierać złomowane samochody, sortować części, regenerować akumulatory, rozpoznawać kradziony towar, nie przyjmował na przykład niczego, co pochodziło z kolei. Chciał znać się na wszystkim, żeby być wolnym i pozwolić sobie na każdą śmiałość. Nie zamierzał być szefem, który nie brudzi sobie rąk. Pewnego dnia dowiedział się, że Léonie oczekuje dziecka. Uniósł dłoń do serca – miał wrażenie, że umiera. Czy to możliwe, żeby dziecko było jego? Nie! Niemożliwe. Przecież... Przecież tak długo o tym marzył... więc może jednak... a zaraz potem: przestań, przestań, chciał oczyścić umysł z szalonych marzeń. Pobiegł do Gérarda, wyważył drzwi baru ramieniem i rzucił się na Raya, krzycząc ty draniu, ty draniu! Wygrałeś! Runęli na ziemię. Byli tam Turquet, Gerson, Gégé i wszyscy patrzyli, jak on, Edmond Courtois, okłada Raya. Bił coraz mocniej, a Ray z jakiegoś powodu prawie się nie bronił, zasłaniał się tylko rękami i wywrzaskiwał jakieś niezrozumiałe słowa. Długo tak szamotali się po podłodze, aż wreszcie Edmond wstał i wyszedł, splunąwszy na leżącego Raya. Kilka miesięcy później urodziła się Stella. Ray paradował po mieście i chwalił się córką. Nosił ją na wyciągniętych rękach, jak się nosi flagę. Dumny, rozpromieniony, opowiadał każdemu, że ma jego oczy, jego usta, jego podbródek. Wykapany tatuś. Hm, mówiły złe języki, to raczej wykapana matka. Edmond się ożenił. Niedługo po awanturze u ojca Lancenny’ego poślubił Solange Gavillon. Patrzyła na niego – jak mu się wtedy zdawało – z czułością, choć on stracił już ochotę na czułość. Dziewięć miesięcy później urodziła mu się córka, mała Julie, która rozjaśniła mu twarz uśmiechem, pierwszym od bardzo dawna. Nie lubił rozstawać się z dzieckiem. Chciał widzieć, jak rośnie. Obdarzyć córkę uczuciem, którego nie potrafił dać wcześniej nikomu innemu. Unikał Saint-Chaland, a jeśli wybierał się z Solange do kina albo do restauracji, jechali do Sens. Albo do Paryża. Nie miał wieści od Léonie. Ani od Raya. Nie utrzymywali kontaktów. Czasami dochodziły go pogłoski, które bardzo mu się nie podobały. Zatykał uszy. Nie chciał już być czyjąś zabawką. Zbyt wiele wycierpiał. Pojawiwszy się u niego w domu tamtego wieczoru, Stella rozdrapała dawne rany. Odległe wspomnienia.

Musi znaleźć sposób, żeby pomóc Léonie. Musi pomóc Léonie w biały dzień. To właśnie powiedział do Durégo wtedy w szpitalu, dość tego, nie możemy już odwracać oczu, widziałeś, w jakim stanie trafiła na ostry dyżur? Zamierzasz odesłać ją do domu? Tym razem on ją zabije, to pewne. I nie powtarzaj mi, że to ich sprawa, że nie powinniśmy wtykać nosa. Mam dość tych słów. Brzydzę się nimi. Co takiego masz sobie do zarzucenia, że aż tak się boisz? Duré odwrócił wzrok. Edmond mówił dalej: – Nie chcę wiedzieć, nie interesuje mnie to. Proszę cię po prostu, żebyś się zastanowił i zadał sobie jedno pytanie: czy twoja tajemnica jest warta tego, by pozwolić na dalsze maltretowanie tej kobiety? Duré nic nie powiedział. – Jesteś lekarzem? Słyszałeś o przysiędze Hipokratesa? – nalegał Edmond. – Pozwól mi się zastanowić, to nie jest łatwa decyzja... – Daję ci dwadzieścia cztery godziny na walkę z sumieniem, bo to z nim będziesz musiał się rozliczać. Do końca swoich dni! Po czym odwrócił się na pięcie i odszedł. Idąc szpitalnym korytarzem, czuł na plecach wzrok Durégo. Było mu wszystko jedno. Za długo tchórzył. – Co ty wyprawiasz, Edmond. Chodź się położyć! – woła Solange Courtois ze schodów. – Mam New Delhi na linii. Zostaw mnie w spokoju. – Nie masz nikogo na linii. Znowu bawisz się tym starym szmelcem! Edmond nie odpowiada. Słyszy, że żona schodzi kilka stopni w dół, waha się i wraca na górę. – Tylko mi się jutro nie skarż, że jesteś zmęczony! Jemy kolację u państwa Duré! – Daj mi święty spokój! – mruczy ze swojego biura. – Jak chcesz! – mówi żona. Wraca do sypialni i siada na brzegu łóżka. Zrzędzi: w końcu to on będzie zmęczony, nie ja! Byleby tylko dobrze się zachowywał na proszonej kolacji... Zdejmuje szlafrok, zapina długą ciepłą koszulę nocną i kładzie się na prawej połowie łóżka. To jej strona. Lekko odbija jej się babką rumową. Jutro odmówi sobie deseru. Czuje się wzdęta. Trzeba pamiętać, żeby zanieść państwu Duré butelkę czegoś dobrego. To ważni ludzie w Saint-Chaland. Kim będą pozostali goście? – zastanawia się, obracając w palcach zatyczki do uszu. – Muszę spytać Maryse Duré, żeby odpowiednio dobrać suknię. Wkłada zatyczkę do każdego ucha, dociska palcem wskazującym. Przez chwilę się relaksuje, po czym

marszczy czoło i zaczyna w myślach ustalać listę rzeczy do zrobienia następnego dnia. Wreszcie podciąga kołdrę pod brodę i zasypia. Jest już po północy. Adrian i Stella odpoczywają. Policzek Stelli spoczywa na klatce piersiowej Adriana, ciężka dłoń Adriana – na biodrze Stelli. Wpasowani w siebie jak dwa elementy układanki. Nieruchomi. Wypełnieni nieopisanym szczęściem. Nie są najlepsi w wyrażaniu myśli słowami. Otwierają usta, po czym zamykają je bezsilnie. Okno jest szeroko otwarte, by przy najlżejszym podejrzanym trzasku Adrian mógł wskoczyć w buty i spodnie, zejść do piwnicy, do podziemnego przejścia, i zniknąć we wnętrznościach ziemi. Nie złapiesz mnie, Valenti! Nie boją się, po prostu wolą być ostrożni. Wsłuchują się w odgłosy nocy. Próbują zidentyfikować każdy dźwięk. Adrian mówi z tym swoim delikatnym obcym akcentem: noc to moje królestwo. Stella się uśmiecha, zna noc lepiej niż on. Nasłuchują skrzypienia gałęzi, pohukiwania sowy, skrzeku ptaków. – Ależ z nich strażnicy! – mówi Adrian. – Dobrze cię pilnują! – A to co za odgłos? Rozpoznajesz? Adrian nadstawia ucha i kręci głową. – To piski ryjówki... – wyjaśnia Stella. – Nie lubię ich. Pełno ich w podziemnym korytarzu. Łakomy jeż, wciąż ten sam, przychodzi grzebać w psich miskach. Słychać, jak trąca pyszczkiem metalowe brzegi i przesuwa je po ziemi. Adrian pyta: – A to co za dźwięk? – To jeż. Zapomniałam dziś wieczorem schować psie miski, czego on nie omieszkał zauważyć! Śmieją się. Turlają się po łóżku, wzmacniają uścisk. – Następnym razem – mówi Adrian – wejdziemy na drzewo i zabierzemy Toma ze sobą. Adrian skonstruował szeroki podest na drzewie, na którym Stella swego czasu lubiła się ukrywać. Mieszczą się tam we troje. Dwadzieścia metrów nad ziemią. Otoczeni solidną siatką zabezpieczającą. Kołyszą się, wdychając zapachy nocy. Tom otacza ramionami szyje rodziców i naśladuje głosy zwierząt. Adrian wyjaśnia, jak uciec przed niedźwiedziem, cofasz się, machając rękami i mówiąc bez przerwy. Tom rzuca mu pełne podziwu spojrzenie. Stella uśmiecha się szczęśliwa między swoimi dwoma mężczyznami. Dzika kura wydaje zwycięski okrzyk. Stella się ożywia. – Zniosła jajko!

– W środku nocy? – Te kury to wiedźmy. Naprawdę mam ich dość. Składają jaja, wysiadują je potajemnie, a ja nagle znajduję się z tuzinem kurcząt, które zjadają moje sałaty i niszczą siatkę. Zobaczysz... Za pół minuty kogut zapieje, jakby to jajko było jego! Kogut pieje triumfalnie ile sił w płucach, siejąc zamieszanie wśród gęsi, które zaczynają jazgotać. Gołębie podrywają się chmarą do lotu. – Co za harmider! – Widzisz, w jakich warunkach żyjemy – wzdycha Stella. – Kiedy inne pary rozmawiają o swoich wieczorach, przyjaciołach, my słuchamy naszych zwierząt, drzew i wiatru. – Nie spodobałoby ci się życie towarzyskie... – Mogłabym wkładać piękne suknie i sprawiać, że szalałbyś z zazdrości. – Spróbuj tylko, a zobaczysz, będę niewzruszony. – Świetnie! Nie ruszaj się. Zamknij oczy i czekaj, dobrze? – Obiecuję. Adrian zapala papierosa i przeciąga się, drapiąc się po klatce piersiowej. Stella wyplątuje się z jego objęć, wyskakuje z łóżka, biegnie do łazienki. We framudze okiennej dostrzega księżyc. Okrągły, biało-szary. Wygląda, jakby śledził moje ruchy i chronił mnie. Stella czuje się lekka, kobieca. Adrian. Jego szare spojrzenie, skóra gładka niemal jak u kobiety, cień uśmiechu. Wojownik o miodowej cerze. Bawi się w chowanego z Rayem Valentim. Ray chce go dopaść. Chce zobaczyć, jak żandarmi odprowadzają Adriana na granicę. Won, nielegalny imigrancie. Ukochany Stelli, pierwszy mężczyzna, który zbliżył się do niej po tych wszystkich nocach, kiedy w brzuchu czuła tylko ostrze noża. Mężczyzna, który ją rozśmiesza i tańczy z nią w kuchni, once I had a love and it was a gas, soon turned out had a heart of glass... Dla niego wkłada piękną suknię, siada do kolacji przy świecach, które płoną tylko dla niej, dla jej oczu psa husky o czarnych rzęsach i dla jej jasnych włosów rozwichrzonych na czubku głowy. Stella od razu zwróciła na niego uwagę na złomowisku. Pojawił się pewnego ranka z tobołkiem w ręce, w podartej koszulce i brudnej kurtce. Nieogolony, z brudnymi włosami lepiącymi się do czoła, mamrocząc coś po angielsku. Julie przyjęła go w swoim biurze, po czym skierowała do sortowni. Pracował ciężko, nigdy się nie wymigiwał. Stella patrzyła z daleka, jak podnosi metalowe belki bez jednego grymasu na twarzy. I wciąż ten uśmieszek mówiący łatwizna, łatwizna, zręczne dłonie w grubych rękawicach, strużki potu na twarzy czarnej od kurzu i sadzy. Rozmawiała z Maurice’em, Houcine’em i Boubou, którzy uczyli go francuskiego. Szybko się uczył. Stella udawała, że go nie widzi, ale wzrok

wciąż jej uciekał ku niemu. On się prostował, wytrzymywał jej spojrzenie. Odwracała głowę. Taniec spojrzeń trwał wiele tygodni. On, milczący, pracował, pocił się, spał w kącie hali, brał prysznic razem z innymi chłopakami, jadał z nimi, uczył się ze starego podręcznika gramatyki, który pożyczył mu Boubou. Ona jeździła swoją ciężarówką, bezpieczna w szoferce, ukryta za jasnymi kosmykami i męskim strojem. Pewnego dnia, kiedy rozładowywała towar z Boubou i Houcine’em, Adrian odczekał, aż skończą sortować i układać, aż koledzy odejdą, i otworzył drzwi magazynu, które przesunęły się po szynie i po chwili same zasunęły się z powrotem. Zagrodził jej przejście. Stella zamarła w miejscu i spytała: – Czego chcesz? – Czego ty chcesz. Była tak zakłopotana, że odwróciła się na pięcie i skierowała ku wąskim schodom prowadzącym do biura Jérôme’a. – Odkąd to tędy wychodzisz? – spytał rozbawiony Jérôme. – Nie twoja sprawa! – odparła Stella rozwścieczona. Nazajutrz taniec spojrzeń zaczął się od nowa. Ich oczy szukały się nawzajem, unikały się, powracały, prześlizgiwały, uciekały. Stella zatrzaskiwała głośno drzwi ciężarówki i wyjeżdżała. Maurice, Boubou i Houcine zaśmiewali się do rozpuku. – Tym dwojgu trzeba by pomóc! Któregoś wieczoru zamknęli za nimi drzwi magazynu na zasuwę, podłączyli alarm i odjechali, krzycząc dobranoc, dzieci! To była ich pierwsza wspólna noc. Na sienniku Adriana w kącie hali. Niezdarni i cisi. Nie zdążyli zmarznąć. Kiedy ich dłonie się stykały, iskrzyło. Kiedy ich usta się stykały, iskrzyło. Machali rękami, żeby pozbyć się trzeszczącego wokół nich powietrza. – Powoli – wyszeptała. – Wiem... – odparł, głaszcząc ją po włosach. – Nic nie wiesz. Miała ochotę go odepchnąć. A zaraz potem przyciągnąć do siebie. I jeszcze raz odepchnąć. – Wiem o tobie wszystko, obserwuję cię od tygodni. Znam twoje sekrety. Nie musisz mi nic mówić. Pozwoliła mu położyć na sobie dłoń. I dotknąć się ustami... Byli ostrożni. Nie rozmawiali ze sobą w pracy. Szeptem wyznaczali sobie spotkania, mijając się w przejściu, zasłaniając usta rękawem swetra.

Stella pokazała Adrianowi właz do podziemnego przejścia. Nigdy nie wracali do domu razem. Aż pewnego dnia Stella spotkała Raya. Szła główną ulicą Saint-Chaland, tańcząc na czubkach palców, kołysząc torbą, zerkając na swoje odbicie w szybach witryn sklepowych. Ładna jesteś, moja droga, jesteś ładna i masz ukochanego! Wieczorem będziecie świętować „półrocznicę”. Pchnęła drzwi do sklepu z winami i pochyliła się nad butelkami w promocji, kiedy nagle poczuła, że ktoś się jej przygląda. Nie odwróciła się, ale przesunęła w bok, by znaleźć się na wprost lustra. W odbiciu zobaczyła Raya. Czekał na nią na ulicy. Czy to możliwe, żeby mnie śledził? Czy mógł to robić od dawna? zastanawiała się, analizując etykietę wina Saint-Julien 1998. Serce waliło jej jak młot. Musi wykazać się sprytem. On na pewno nic nie wie, to niemożliwe. Nigdy się razem nie pokazują, a Maurice, Boubou i Houcine na pewno się nie wygadali. Wdała się w rozmowę ze sprzedawcą, który zaprowadził ją na zaplecze, żeby pokazać domowe wina. Spytała, czy mają wyjście awaryjne, z którego mogłaby skorzystać. Udało jej się bezpiecznie dotrzeć do ciężarówki zaparkowanej na sąsiedniej ulicy. Tego dnia udało jej się go zgubić. Ale też odsłoniła się. Uciekła. – Trzeba będzie zwiększyć środki ostrożności – wyjaśniła Adrianowi. – Coś podejrzewa. – Kim jest ten człowiek? Dlaczego ma ci coś za złe? – Kiedyś ci opowiem. – Stłukę go na kwaśne jabłko. – Sprytnie! To lokalny bohater, a ty nielegalny imigrant. Jeśli mu przyłożysz... Pomyśl sam. – Nie lubię, kiedy zwracasz się do mnie w ten sposób. Ray Valenti wysyłał Turqueta i Gersona na złomowisko. Kazał im składać sobie raporty. Rzeczywiście, Ray, pojawił się tam nowy pracownik, jasnowłosy kowboj, przystojniak z grabami jak łopaty, ale on się w ogóle nie odzywa. Cały dzień dźwiga żelastwo. Nikt nic nie wie na jego temat. Nie wiemy nawet, czy ma pozwolenie na pracę. Na pewno tam śpi, kąpie się, je z innymi, pomaga im, ale zawsze trzyma się nieco na uboczu. Znasz Julie, zbiera z ulicy Cyganów i włóczęgów... Ray się złości. Mówię wam, popatrzcie na gębę tej małej, zmieniła się, chodzi lekko, kołysze się, śmieje, patrzy w niebo, za tym musi stać jakiś facet. Gość, co ją podnieca. To jasne jak słońce na niebie. Gdzie wy macie oczy! Chyba w kieszeni! I znowu odsyłał ich na zwiady.

Skąd się wziął ten facet? pytali Gerson i Turquet. Nie wiemy, odpowiadali Jérôme, Houcine, Boubou i Maurice. Po prostu pewnego dnia się pojawił i Julie wzięła go pod swoje skrzydła. Wiecie, jaka ona jest, zawsze chętna do pomocy biednym i głodnym. Ją musicie spytać. – Czyli on tu pracuje? To nielegalne... Na pewno nie ma pozwolenia. – Nie prosiliśmy go o dowód osobisty. Julie przygląda im się z wysokości swojego biura. Nigdy do niej nie przyszli. Gerson usiłował pozyskać Jérôme’a umizgami: – No dalej, stary, wyrzuć to wreszcie z siebie. Dam ci namiar na świetne wraki, zarobisz na tym furę kasy! – Przecież mówię, że nic nie wiem – powtarzał Jérôme. Odeszli więc po raz kolejny z kwitkiem. Nie zauważyli nawet, że Stella jest w ciąży. Trzeba przyznać, że dobrze swój stan ukrywała dzięki wzrostowi, chłopięcym biodrom i za dużym ogrodniczkom. Ray musiał nieźle ich wyłajać. Kiedy urodził się Tom, Ray pojawił się w szpitalu. Z bukietem kwiatów. – Przychodzę zobaczyć się z moją córką i wnukiem – powiedział pielęgniarce, która wychodziła właśnie z pokoju Stelli. – Ależ zapraszam, panie Valenti. Stello, masz gościa! Czy mam przynieść wazon na kwiaty? – Nie trzeba. – Jak pan uważa – powiedziała pielęgniarka zdziwiona. – To piękny bukiet. Nie sposób wstawić go do szklanki... Stella się skrzywiła. Usiadła na łóżku. Przysunęła do siebie kołyskę z synem i trzymała ją mocno gotowa skoczyć na równe nogi, gdyby Ray zanadto się zbliżył. – Słodki ten twój dzieciak – powiedział Ray, robiąc krok naprzód. – Zostań tam, gdzie jesteś. Albo ci przyłożę. Ray pokazał kwiaty, które trzymał w ręce. – Mylisz się, Stello. Chcę się pogodzić. – Ale ja nie. Spadaj. A że Ray uczynił ruch, jakby miał zamiar nachylić się nad kołyską, Stella zaczęła krzyczeć jak szalona: Idź sobie! Idź sobie! Idź albo będziemy się bić, nie będziesz mnie więcej terroryzował! Ray znieruchomiał ze swoim bukietem. Obszedł łóżko dookoła, unikając kołyski, nachylił się nad Stellą, przyjrzał się jej z szyderczym uśmiechem i powiedział: – A więc wojna! Nawet sobie nie wyobrażasz jaka. Dopadnę twojego faceta. Dorwę go w taki czy inny sposób. Jeszcze będzie mi lizał dupę!

Dłoń Stelli na kołysce nawet nie drgnęła. Wargi też nie. Wbiła w niego wzrok, który sprawił, że Ray się cofnął. Rzucił bukiet na komodę. Jeszcze jeden punkt dla mnie! pomyślała. Kiedy chwilę później pielęgniarka wróciła z wazonem, dostrzegła kwiaty w koszu na śmieci łodygami do góry, wśród poplamionych opatrunków i zużytych chusteczek. Wyszła, wzruszając ramionami. Pomyśleć tylko, taki piękny bukiet! Co za marnotrawstwo. Ta dziewczyna musi być stuknięta, tak samo jak jej matka. Nazajutrz Stella opuściła oddział położniczy. Szuka w szafie odpowiedniej sukienki. Wyciąga jedną, później drugą. Ma tylko dwie, ale lubi udawać, że wybór jest ogromny. Przesuwa palcem po miękkiej gładkiej tkaninie pierwszej, a następnie po drugiej – lśniącej i lekko chropowatej. Niewiele wie o przeszłości Adriana. To, co wie, wydobyła z niego pewnego wieczoru, kiedy oboje trochę się upili. Pochodzi z Rosji, to jest pewne. Z Aramilu, małego miasteczka na Uralu. Kiedy o nim mówi, sprawia wrażenie, jakby odpływał gdzieś daleko. Ku krajobrazowi, na który składają się stare fabryczne kominy, słupy elektryczne, drewniane baraki i odrapane bloki spółdzielcze. Jego twarz tężeje, szare spojrzenie przybiera odcień brudnego śniegu. Można się go wtedy przestraszyć. Trzynaście tysięcy mieszkańców żyje tam wpatrzonych w dworzec. Czekają na pociąg. Pociąg, który ich stamtąd zabierze. Nie wiedzą dokąd. Nie wiedzą jak. Na pewno dalej niż do Jekaterynburga, stolicy okręgu, oddalonego o trzydzieści kilometrów. W Aramilu ponad sześćdziesiąt procent ludności pobiera emeryturę, a pięćdziesiąt procent młodych to bezrobotni. Za czasów Związku Sowieckiego dwie fabryki rolno-spożywcze zapewniały pracę całemu miastu. Wynagrodzenia były godziwe, pracodawcy zapewniali robotnikom dach nad głową i darmowe bilety do Mołdawii albo Gruzji, na wybrzeże Morza Czarnego, żeby mogli tam sobie wypocząć. Prowadzono politykę prorodzinną, budowano szkoły i żłobki, duże bloki mieszkalne, uniwersytety w Jekaterynburgu, państwo brało na siebie wszystkie koszty. Aż w końcu ZSRR znikło. Zamknięto fabryki, porzucając ludność na pastwę smutnej egzystencji polegającej na oczekiwaniu na śmierć: pod gołym niebem, pod śniegiem, wśród hulającego wiatru. Młodych skazano na bezczynność i alkohol. W Aramilu nie było już nic do roboty. Można było tylko patrzeć na wiecznie szare niebo, na pokryte śniegiem ulice, czarne ogrodzenia, zamknięte fabryki, niszczejące budynki, na umierających na stojąco ludzi, którzy wciąż wspominali dawne czasy, potęgę partii komunistycznej. Jedyną nadzieją było wślizgnięcie się do wagonu towarowego i ucieczka za granicę. Do Ameryki, Niemiec, Włoch, Francji. Niepotrzebne są pieniądze czy dyplomy – wystarczą silne ręce, żeby wczepić się w drzwi pociągu do Moskwy, a później w platformę ciężarówki jadącej do Europy, do portu albo na

lotnisko. Adrian przemierzył Rosję i część Europy, ukrywając się, kradnąc chleb, drżąc z zimna w starych łachmanach, bijąc się z innymi wygłodniałymi uciekinierami czyhającymi na jego miejsce na pace ciężarówki. Pewnej nocy na parkingu przy autostradzie pod Frankfurtem wślizgnął się na przyczepę TIR-a, przespał wiele godzin wśród skrzyń z mrożonymi rybami i paluszkami krabowymi i wreszcie po cichu wysiadł w Sens. Cuchnął rybami. Dlaczego w Sens? zastanawiała się Stella. Gdy była szczęśliwa i lekka, odpowiadała sobie bo musieliśmy się spotkać. To prezent od Nieba. Patrzyła w Niebo, a nawet jeszcze dalej, i mówiła dziękuję. Dodawała dziękuję, mój Boże. – Wierzysz w Boga? – pytał Adrian ze swoim zamkniętym uśmiechem. – Tak. – Naprawdę wierzysz w Boga? – Tak – powtarzała Stella poważna niczym stara zakonnica. – Bo przysłał mi ciebie. Tylko On mógł wiedzieć, że czekałam na ciebie. Co wieczór w ciemnościach malowałam twój portret i pokazywałam Mu. Nie znam jego imienia, ale proszę mi go przysłać. Chcę, żeby był wysoki, żeby miał jasne włosy, szare oczy i wielką dobroć pod żelazną zbroją. Adrian mówił, że zwariowała, przytulał ją i przyznawał, że to cud, że się spotkali, on, włóczęga z Aramilu, i ona, księżniczka z Saint-Chaland. Co robił, zanim się poznali? Z kim oglądał biało-szary księżyc? Czy w Aramilu tulił w objęciach inną kobietę? Jej palec nieruchomieje, waha się, gładzi białą suknię. Czy zostawiał otwarte okno na noc? Czy podrywał się, słysząc drzewo trzeszczące niczym hamulec zardzewiałego roweru? Te pytania kołaczą się jej w głowie. Krzywi się. Kończy z przemyśleniami i wybiera białą suknię. Tkanina spływa po jej ciele jak tunika młodej dziewicy. Mój mężczyzna. Kiedy jest daleko, zachowuje się jak wojowniczka gotowa się bić; kiedy jest blisko, rozkłada bezwolnie ramiona. Mężczyzna to ktoś, kto daje. Kobieta to ktoś, kto przyjmuje, mówi Adrian. Stella lubi jego słowa. Podoba jej się, że on nigdy się nie boi. Że wie o niej wszystko, choć o nic nie pyta. Czyta historię jej życia z jej skóry jak z książki. Żyli w ukryciu. Unikali się w pracy. Stella chodziła po mieście pod rękę z Julie albo z jakąś inną dziewczyną. To lesbijka, bez dwóch zdań, kpili Turquet, Gerson i Lancenny. Obrzydziłeś jej

facetów! Złapała jednego, żeby zrobił jej dziecko, a potem go rzuciła. Ray nic nie mówił. Myślał to niemożliwe, wyczuwam oszustwo. Dziewczyna próbuje wystrychnąć mnie na dudka. Ale nikomu nie uda się przechytrzyć Raya Valentiego! Wtedy zdarzył się wypadek w szkole, który odwrócił jego uwagę. Pewnego dnia w dwa tysiące piątym roku jakiś mężczyzna wszedł do szkoły podstawowej w Saint-Chaland i klasę składającą się z czterdziestu uczniów wziął jako zakładników. Były pracownik fabryki papieru, którego zwolniono z powodu zamknięcia przedsiębiorstwa. Żandarmi, służby antyterrorystyczne, mer i prefekt podjęli natychmiastowe działania. Zorganizowano kordon bezpieczeństwa. Mijały godziny, a mężczyzna siedział zamknięty w placówce. Żądał pieniędzy, samochodu, biletu lotniczego do Caracas. Pierwszą klasą. Chwilę później twierdził, że zamierza walczyć o godność ludzi zdeklasowanych, ubogich, niskiego pochodzenia. Wyszedł na dziedziniec i celował z broni palnej do pani Grampion, nauczycielki. Groził. Żądał wody i chleba dla dzieci, oblężenie będzie trwało, on nie zamierza się poddać. Pojawił się Ray Valenti. Z rękami w górze, bez broni, podszedł do mężczyzny ukrytego za szklanymi drzwiami i zaproponował siebie w charakterze zakładnika. Wypuść dziesięcioro dzieci i porozmawiamy. Rozumiem cię, wiem, co czujesz, chodziliśmy razem do szkoły, nauczyciele cię lubili, znajdziemy ci pracę, masz moje słowo. Ray mówił i mówił, a mężczyzna pocierał oczy, wydawało się, że słucha. Po dłuższej chwili opuścił broń, kazał nauczycielce wybrać dziesięcioro dzieci. Najmłodszych, które płakały i chciały do mamy. Ray wszedł do szkoły. Po jakimś czasie dzieci zaczęły wychodzić grupkami. Pod koniec dnia w szkole został tylko Ray, dwie nauczycielki i dyrektor zamknięty w swoim biurze, wiszący na telefonie. Nazajutrz, szóstego kwietnia, o świcie mężczyzna oddał się w ręce policji. Ray Valenti znów pojawił się na pierwszych stronach gazet i w telewizji, przyćmiewając częściowo informacje o śmierci Rainiera III, księcia Monako. Znów był bohaterem. I to jakim! Wszyscy chcieli się z nim zobaczyć, pogratulować mu. Przed drzwiami jego mieszkania rodzice składali kwiaty, butelki szampana i listy z podziękowaniami. Dzieci w szkole napisały dla Raya Valentiego piosenkę, którą orkiestra strażacka odegrała w dniu nadania dziedzińcowi szkolnemu jego imienia. Uczestniczył w bankietach, spotkaniach strażaków, otrzymał telegramy od ministrów i innych ważnych postaci. Prezydent Jacques Chirac podjął go w Pałacu Elizejskim. Pewien wydawca zaproponował mu napisanie książki. Oferta była bardzo korzystna, umowa wiązała się z otrzymaniem czeku na pokaźną kwotę. Ray nigdy

nie widział tylu zer obok siebie. Wydawca przysłał dziennikarza, który miał przelać na papier opis tych przerażających godzin, kiedy to wszyscy drżeli ze strachu: rodzice, miasteczko Saint-Chaland i cała Francja. Był fotografowany, rozrywany, udzielał wywiadów, uczestniczył w spotkaniach i naradach oddziału antyterrorystycznego żandarmerii. Otrzymał Legię Honorową. Wygłosił przemówienie. Nie był w stanie usiedzieć w jednym miejscu. Był już po pięćdziesiątce, a otwierała się przed nim nowa kariera celebryty. Zapomniał o Adrianie i Stelli. Jego matka leżała w łóżku i wycinała artykuły z gazet, dzwonkiem wzywała Léonie, kazała jej przygotowywać kawę dla dziennikarzy i miło się uśmiechać. – I włóż inną sukienkę! Wyglądasz jak kocmołuch. Léonie nie musiała udawać: Ray przestał się nią interesować. Zaznała kilku miesięcy spokoju, który trwał, odkąd Ray zaczął uczęszczać na przyjęcia, inauguracje basenów, sal gimnastycznych, uroczystości składania kwiatów pod pomnikami upamiętniającymi zmarłych, na jarmarki, wybory Miss Sens i Miss Auxerre. Objeżdżał licea, gdzie uczył młodzież życia: należy szanować starszych, pomagać bliźnim, chronić słabszych, panować nad sobą, być silnym i dawać przykład innym. Jego książka Bohater nie odniosła wielkiego sukcesu w księgarniach, co bardzo go zezłościło, ale sprawiła, że wielokrotnie zapraszano go do telewizji. Pytano go o zdanie, słuchano, podkreślano jego wyjątkową odwagę – a on nigdy nie miał dość. Odtwarzacz wideo u Valentich pracował pełną parą. Ponieważ jako mężczyzna Ray dobrze się prezentował, kamery go lubiły. W końcu jednak skończyło się jego pięć minut. Ktoś inny przeżywał swoje chwile chwały. Zapomniano o Rayu Valentim. Wbił sobie wówczas do głowy, że napisze kolejną książkę. Poprzednia nie odniosła sukcesu wyłącznie z winy tego żałosnego dziennikarza, durnia, który nie potrafił dobrać właściwych słów, nie zdołał obudzić w ludziach chęci prześcignięcia samych siebie. Bohaterstwo trzeba mieć w sobie, zrzędził, już ja coś na ten temat wiem! Chciał pokazać wszystkim, do czego jest zdolny. Wymyślił nawet tytuł, z którego był bardzo dumny: Bohater, który w nas drzemie. Zapisał go dużymi literami na kartonowej teczce. I na tym się skończyło. Jego godzina chwały minęła. Nigdy nie zdołał się z tym pogodzić. Pewnego grudniowego dnia spotkał Stellę, Adriana i Toma w aptece. Chłopiec siedział na ramionach ojca i dmuchał w harmonijkę. Rozczulona aptekarka poprosiła go, żeby zagrał kolędę, ale Tom wzruszył ramionami i powiedział, że tylko dzidziusie wierzą w Świętego Mikołaja. – Jakiż on słodki! – zawołała aptekarka. – I do tego silna osobowość!

Całą swoją wściekłość i frustrację Ray przelał teraz na Adriana i Stellę. Jakim prawem są szczęśliwi? Postanowił nie przebierać w środkach. Powiadomił żandarmerię o przypadku Adriana. Funkcjonariusze pojawili się na złomowisku. Zażądali od Julie akt pracowników i dokumentów dotyczących płac, grozili jej karą i więzieniem, gdyby się okazało, że zatrudnia nielegalnych imigrantów. Stawiła im czoło, zapewniając, że wszystkie papiery ma w porządku, czuła jednak, że wkrótce skończą się jej argumenty. Udało jej się wodzić ich za nos jeszcze przez kilka miesięcy. Wciąż wracali. Nie śmieli dobrać się do niej ze względu na jej ojca, ale ponieważ Ray wciąż ich dręczył, nie odpuszczali. Pewnego wieczoru, kiedy Tom już spał, a oni jedli w kuchni kolację, Adrian oświadczył wyjeżdżam, nie chcę, żeby Julie miała przeze mnie kłopoty. Znam kryjówkę niedaleko stąd, tam mnie nie znajdą. Stella przygładza jasny kosmyk włosów, maluje usta bladoczerwoną szminką, wpina dwa długie kolczyki, stopy wsuwa w czarne szpilki, które kupiła za sześć euro na wyprzedaży garażowej, popycha drzwi łazienki i wchodzi do sypialni. Adrian czeka na nią z rękami skrzyżowanymi na piersiach. Czerwona plamka papierosa w jego palcach wypala otwór w ciemnościach. Stella wpatruje się w niego, nieruchomieje. Ma gęsią skórkę. On mówi zachrypniętym głosem pozwól mi na siebie popatrzeć. Stella dygocze, obejmuje się ramionami. – Jesteś piękna, księżniczko. Adrian sięga po poduszkę, ugniata ją dłonią. – Chodź tutaj... Stella czeka, aż powtórzy to jeszcze raz, aż głos uwięźnie mu w gardle. Podchodzi powoli, poprawia ramiączko sukienki, siada na brzegu łóżka, czeka, aż zbliży się do niej. Adrian rozgniata papierosa w popielniczce. Czerwone światełko gaśnie. Stella wzdycha. Adrian przesuwa się na łokciach po pościeli, siada, wyciąga ku niej rękę. Drugą przesuwa jej po włosach. Ona zarzuca mu ręce na kark, odgarnia jasne kosmyki. I zamyka oczy gotowa odpłynąć w daleką podróż. A on patrzy na nią, oczy zmieniają mu się w rozpalone pożądaniem szczeliny. Weź mnie, zrób ze mną, co tylko chcesz, myśli Stella. Kundel i Mocarz chrapią za drzwiami. Stella i Adrian opadają na łóżko, on kładzie się na niej, całuje ją, przerywa, niespiesznie pieści wzrokiem.

Ona czeka niecierpliwie, odwraca głowę, udaje, że patrzy gdzie indziej. Usta Adriana muskają ją, zsuwają się ku szyi... i jeszcze niżej. Stella słyszy, że włączył się piec, dwa koty walczą na podwórku. Uświadamia sobie, że zamiast ich rozdzielić, Ray Valenti tylko przyczynił się do zacieśnienia łączącej ich więzi. Przegnał monotonię, rutynę, wywołał krzyki, uniesienia, żarliwość, sprawił, że ich usta nigdy nie mają się dość... A potem przestaje myśleć, nic już nie słyszy, daje się unieść, umysł zalewa jej fala rozkoszy, która wstrząsa całym ciałem w rytm szumiących drzew i odgłosów lasu. Stella przyniosła książkę Joséphine Cortès do szpitala. Co wieczór czyta jeden rozdział. Léonie słucha, jak gdyby zamierzała nauczyć się tekstu na pamięć. – To tylko bajka, mamo, nie musisz wszystkiego zapamiętywać. – Tak, ale mam wrażenie, że została napisana specjalnie dla mnie. To historia niezgrabnego nastolatka, niezbyt pewnego siebie, który spotyka Cary’ego Granta, ulega jego urokowi i zakochuje się w nim. W książce przeplata się opowieść o życiu aktora, jego karierze i miłościach oraz relacja z krótkiej przyjaźni dwóch mężczyzn w Paryżu lat sześćdziesiątych. – Czasami – ciągnie Léonie cała podniecona tym wspomnieniem – wieczorami puszczali w telewizji filmy z Carym Grantem, Fernande je lubiła. Tak bardzo ją pochłaniały, że nie zwracała na mnie uwagi i też je oglądałam, siedząc cichutko w kącie. Udawałam, że robię na drutach, ale nie traciłam z nich ani sekundy. Wiesz, Cary Grant był taki przystojny. I do tego świetny aktor. – Możliwe – mówi Stella, która nigdy nie widziała żadnego filmu z Carym Grantem. – Przeczytaj mi ten wczorajszy fragment... – Mamo, nie każ mi w kółko czytać tego samego! – Tylko raz. Stella wzdycha i przewraca kartki. – W tym tempie nigdy nie skończymy! – Mamy czas, kochana, doktor Duré znów mi to dzisiaj potwierdził. – To dlatego tak mnie wykorzystujesz... Zaczynasz kaprysić! Uważaj lepiej! Léonie śmieje się cicho, jak gdyby słowo „kaprysić” wcale do niej nie pasowało. Jak gdyby ktoś przykrył jej ramiona ciepłym kaszmirowym szalem, który pieści jej skórę, wlewa nieco słońca do jej życia i sprawia, że wygląda jak piękna dama. Stella jest taka szczęśliwa, słysząc jej śmiech, że szuka wybranego fragmentu i czyta go ponownie: „Cary twierdzi, że w życiu często wiążemy się z osobami, które przypominają naszych rodziców, i trzeba tego unikać, bo historia się powtarza i to trwa bez końca.

Często opowiada mi o pierwszych latach w Nowym Jorku, gdy przymierał głodem i nie miał przyjaciół. Pewnego dnia spotkał kolegę, któremu się zwierzył. Kolega, który miał na imię Fred, zaciągnął go na szczyt wieżowca. Dzień był deszczowy i zimny, a widoczność nie przekraczała 10 metrów. Fred oświadczył, że za tą mgłą rozciąga się na pewno wspaniała panorama, a to, że jej nie widzą, nie znaczy, że jej nie ma. Wiara w życie, dodał, to przekonanie, że ta panorama istnieje i że za tą mgłą jest gdzieś miejsce dla ciebie. Teraz sądzisz, że jesteś bardzo malutki, bez znaczenia, ale gdzieś za całą tą szarością przygotowano dla ciebie miejsce, w którym będziesz szczęśliwy. Więc nie osądzaj swojego życia na podstawie tego, czym jesteś dzisiaj, osądzaj je, myśląc o tym miejscu, które wreszcie zajmiesz, jeżeli będziesz naprawdę uczciwie go szukał. Cary powiedział, żebym dobrze to zapamiętał”. Léonie, której szyja wciąż jeszcze unieruchomiona jest w kołnierzu, marszczy brwi i pyta: – Myślisz, że ja też mam swoje miejsce za mgłą?

– Tak. A oto dowód: odzyskałaś siły. Nie tylko ja tak sądzę... – Ach... – Wczoraj wieczorem wstąpiłam do Julie. Jadła właśnie w kuchni kolację ze swoim ojcem. Rozmawialiśmy o tobie, oczywiście, i wiesz, co mi powiedział pan Courtois? – Edmond? – zadrżała Léonie. – Edmond opowiadał ci o mnie? – Kuli się w swojej biało-różowej lizesce, którą Stella kupiła jej, żeby nie marzła. – Co ci mówił? – pyta, wysuwając brodę z kołnierza, czujnie w rozgorączkowaniu wyczekuje odpowiedzi. – Rozmawialiśmy o tobie, o Półwisience, o metronomie i pianinie, opowiedziałam im, jak się czujesz, a wtedy on powiedział, cytuję: wyjdzie z tego, obiecuję ci. – Tak powiedział? Edmond tak powiedział? – Naprawdę tak uważa. Nie mówił tego, żeby mi zrobić przyjemność. Léonie rozmyśla przez chwilę: – A więc to on przysłał mi nuty i metronom... To mógł być tylko on. – Jak to? – Amina dała mi je dzisiaj rano. Powiedziała, że jakiś mężczyzna zostawił dla mnie paczkę w recepcji. – Dlaczego nic mi nie powiedziałaś? – Zapomniałam. Przez tę książkę. Poza tym jestem jeszcze bardzo osłabiona. – Gdzie są te nuty? – Pod łóżkiem. Dobrze ukryte. Boję się, że ktoś mi je odbierze. – Mamo! – ofukuje ją Stella. – Nikt ci ich nie odbierze. Jesteś tutaj bezpieczna. – Wiem... ale jednak... – On tu nie przyjdzie, mamo. – Skąd ta pewność? Léonie opada na poduszki i wzdycha. – Jeśli on zabierze mnie do domu, nie zniosę tego, Stello. – Nie mów tak! – rozkazuje Stella ze łzami w oczach. – Proszę... – Kochana... nie płacz. Tak się cieszę, że chociaż ciebie odzyskałam. Wyciąga dłoń ku córce, która ściska ją i całuje. – Wyjdziesz z tego, obiecuję. Nie jesteś już sama. Masz wokół siebie dobrych ludzi. Doktora Duré, Aminę, pana Courtois, Julie. Wszyscy chcą ci pomóc. – Wiem... wiem... Ale Léonie wcale w to nie wierzy. Stella czuje, że dłoń matki wiotczeje, nieruchomieje. To ręka rozbitka, który przestaje walczyć o życie. – Mamo, nie poddawaj się, błagam. Chcesz zobaczyć się z Tomem? Wreszcie byś go widziała na żywo. Dużo mu o tobie opowiadam. Często z Tomem przejeżdżali rue des Éperviers, a kiedy widzieli w oknie Léonie, machali do niej, posyłali jej całusy. Tom stawał na masce samochodu, żeby mogła go

zobaczyć w całej okazałości, ocenić, czy znowu urósł. Pewnego razu Tom wspiął się nawet na balkon i pocałował ją. Pytała to ty, Tom, to ty? Jesteś ślicznym chłopczykiem, wyglądasz mi na silnego i odważnego. Tom powiedział nie martw się, babciu, uratujemy cię. Wtedy Léonie szybko ukryła się w mieszkaniu. W ciężarówce Tom wciąż powtarzał trzeba uratować babcię, trzeba uratować babcię. Mam kolegów, wiesz, moglibyśmy zorganizować jednostkę komandosów. – Życie to nie film. Nie pomożemy jej w ten sposób, kochanie. – Nie robiąc nic, też jej nie pomagamy... Stella nie wiedziała, co odpowiedzieć. Gdyby istniało jakieś rozwiązanie, dawno by je wprowadziła w życie. – Ciebie Ray Valenti też skrzywdził? Powiedziała wtedy popraw boczne lusterko, źle widzę. Tom wypełnił polecenie, a potem przypuścił kolejny atak. – Też cię skrzywdził? Możesz mi powiedzieć, jestem już duży. Musiał mieć wtedy jakieś dziewięć lat. Miał na sobie spraną niebieską koszulkę, z której wystawały chudziutkie ramiona. Oparł się łokciem o drzwi i nie spuszczał z niej oczu. Milczała. Nie miała siły go okłamywać. Ani też wyznać mu prawdy. – Skoro nic nie mówisz, to znaczy, że tak. Udajesz silną. Nieźle ci to wychodzi. Na tym skończył i wyciągnął harmonijkę. – To prawda, bardzo chciałabym go zobaczyć – wzdycha Léonie. – Zajmę się tym... – Myślisz, że to możliwe? – Teraz wszystko jest możliwe, mamo. Zapewniam cię. Léonie trwa w zamyśleniu. Porusza palcami chudymi niczym odnóża ważki. – Edmond Courtois... Kiedyś byliśmy blisko. Nic ci więcej nie mówił, kochana? – Nie jest zbyt rozmowny. Sprawia wrażenie człowieka z poparzeniami trzeciego stopnia. Nie wiem, w jaki sposób życie go doświadczyło, ale musiało to być bolesne. Ten jego sposób patrzenia na ludzi... Jakby grał w filmie niemym. Zawsze wiedziałam, że mogę mu ufać. Ale jednocześnie bałam się, że być może się mylę... – To wspaniały człowiek, Stello. Wierz mi. Stella spogląda na matkę i uświadamia sobie, jak wielu rzeczy o niej nie wie. – Ależ jesteś tajemnicza, mamo! Może któregoś dnia będziesz mogła mi opowiedzieć... – Czytamy dalej? Męczę się, kiedy tak dużo mówię. – Sprytnie! – stwierdza Stella z uśmiechem. – Zawsze wymigujesz się od odpowiedzi.

Edmond Courtois, Półwisienka... Od czasu do czasu Léonie rzuca jakąś wskazówkę niczym kamyczek na ścieżkę. Na drodze leży jeszcze jeden kamień, czarny i groźny, Stella chciałaby go skruszyć: kto jest moim ojcem? Czy to prawda, co mówił Ray? Nie śmie spytać. Musiałaby wspomnieć o milczeniu matki nocą, kiedy Ray wchodził do jej pokoju. Im bardziej usiłuje przetoczyć ten kamień, tym robi się cięższy. Wielki głaz, który zasłania jej oczy, ciąży na piersiach, odcina oddech. Wciąż się o niego potyka. – Stello! – woła Léonie. – Tak, mamo? – Nie patrz na mnie tym wzrokiem. Zaczynam się ciebie bać. – Przepraszam, odpłynęłam na chwilę myślami. Zresztą, ciągnie Stella w duszy, cóż mogła zrobić? Może nie mówiąc nic, ocaliła nas obie? Może nie miała już sił, żeby interweniować? I znów czuje się zagubiona w labiryncie, szuka nitki, po której mogłaby dotrzeć do wyjścia. Szuka klucza do zagadki. Nadarza się okazja, jest tego pewna, ale musi być ostrożna. Musi zmierzać naprzód małymi kroczkami. Nie wystraszyć matki, która mogłaby tego nie wytrzymać. Wyśle Toma na rue des Éperviers. Poprosi go, żeby sprawdził pod zlewem i zabrał czerwonego pluszowego misia, którego włoży w zniszczone dłonie swojej matki. Być może tym sposobem skłoni Léonie do zwierzeń. Stella wraca do lektury, odnajduje fragment, na którym się zatrzymała, i zauważa zdanie nagryzmolone na górze strony. „Zniknęłaś, piękności, w której spojrzeniu nowe mi zabłysły zorze! Ja nie znam twojej drogi, tyś mojej nie znała”14. Odczytuje je na głos. Léonie pyta: – Tak jest w książce? – Nie, ktoś dopisał te słowa na kartce. – Julie? – Nie wygląda mi to na jej pismo. – Więc kto mógł to zrobić? – Nie wiem, mamo. Léonie porusza się niespokojnie na łóżku. Kładzie rękę na sercu. – To zaszyfrowane zdanie, jestem pewna. Ma jakieś ukryte znaczenie. Ray w ten sposób wydawał rozkazy, wyznaczał spotkania. Edmond go tego nauczył... – Ale Ray nie czyta książek! A jeśli już, to na pewno nie takie. Zresztą ona należy do Julie. – Skoro tak mówisz... Bazgrał na marginesach gazet i porzucał je na stoliku w barze Gérarda. Zdania z pozoru bez znaczenia...

– Ale to nie jest bez znaczenia. Przypomina wiersz... – Wplatał ważne słowo w zlepek innych, powstawało zdanie, jakby cytat. I nikt się nie orientował. – Nie umiem sobie wyobrazić Raya szperającego w słowniku cytatów! To nie w jego stylu. – I tu się mylisz. Z Turquetem, Gersonem i Lancennym używali kodu, żeby na przykład zdecydować o losie jakiegoś nieszczęśnika, który im stanął na drodze. Boję się, Stello, boję się. Na pewno chciał mi coś przekazać tymi słowami! – Ale to nie jest jego książka! Należy do Julie. – Nieważne. Na pewno ma wspólnika. – Nie on to napisał! Léonie kręci się niespokojnie, porusza głową, mruga oczyma. – Uspokój się, mamo. Jestem tutaj. Nie jesteś już sama. – Owszem – powtarza Léonie uparcie. – On jest od ciebie silniejszy. – Nie mów tak! – Stella podnosi głos. – Taka jest prawda, kochana. Jeszcze jedna tajemnica, wzdycha Stella. Tego nie mógł napisać Jérôme. Chyba że... Czyż wiemy wszystko o ludziach, których codziennie spotykamy? Odwraca kartkę i czyta dalej. W końcu zapada wieczór i nadchodzi pora powrotu do domu, do Toma, Suzon, Georges’a, psów, zwierząt i odgłosów nocy. Suzon szykuje w kuchni zapiekankę ziemniaczaną na kolację. Tom obiera ziemniaki. Skończył odrabiać lekcje, jego palce wciąż jeszcze noszą ślady atramentu. – Dobrze obieram? – Doskonale, żabko. – Dodasz żółtego sera? – Tak. I masło. I mleko. – Czy to drogo wychodzi? – O, nie! To potrawa ubogich. Ziemniaki, ziemniaki i jeszcze raz ziemniaki! – Jesteśmy ubodzy? – No cóż... powiedzmy, że nie jesteśmy ani biedni, ani bogaci, nie opływamy w luksusy. – Gdybyś miała dużo pieniędzy, co byś jadła? – Grillowanego łososia. Codziennie. – Tak ci smakuje? – Zjadłabym go nawet z ziemi! – Smakuje jak kurczak? – No nie... to jest ryba. – Czy Stella jest bogata?

– Nie sądzę. Mogłaby być bogata... – A Léonie? – Też mało brakowało, a byłaby bogata. Twój pradziadek, Jules de Bourrachard, miał zamek, gospodarstwa, pieniądze, tysiące hektarów żyznej ziemi. Powoli wszystko wyprzedał. To, co zostało, trafiło w ręce Léonie, czyli Raya. – Ray zagarnął wszystko dla siebie? – Tak, on nie jest skłonny do dzielenia się z innymi. – Dlaczego wszyscy się go boją? – Bo wszystkim się naprzykrza. Jakby nie mógł znieść szczęścia innych. – Nikogo nie kocha? – Chyba nie. Albo o czymś nie wiem. Suzon smaruje masłem żaroodporne naczynie i układa pierwszą warstwę cienkich plasterków ziemniaka, dodaje masło, sól, pieprz, odrobinę gałki muszkatołowej, tartego żółtego sera, po czym zastanawia się chwilę, drapiąc się po nosie. – A jednak. Kocha swoją matkę, Fernande. – Normalne – mówi Tom – w końcu to jego matka. – Ona go uwielbia, a on nie może bez niej żyć. Trzeba było ich widzieć przylepionych do siebie w kuchni zamkowej, kiedy tam jeszcze pracowała. – Czyli dobrze ich kiedyś znałaś? – Obie byłyśmy służącymi. Ja na stałe, a ona z doskoku. Dobrze się dogadywałyśmy, nie była wścibska i nie czyhała na moją posadę. Nie obijała się też. Czasami mi się zwierzała. Siadałyśmy przy stole, żeby coś przegryźć, i wtedy rozmawiałyśmy. – Czy Ray znał swojego ojca? – Nie. – A ty go poznałaś? – Był robotnikiem sezonowym. Przystojny mężczyzna o byczych barach. Pracował jak wół. Fernande była wtedy bardzo młodziutka, ale brzydka jak noc. Nie mam pojęcia, co go skłoniło do zbliżenia się do niej. Musiał być pijany. – A ty nigdy nie miałaś ukochanego? – Nie miałam nawet czasu o tym pomyśleć. Przyjęłam posadę na zamku w wieku szesnastu lat, a dzisiaj mam siedemdziesiąt siedem. – Gdzie mieszkałaś? – Z Georges’em w małym domku przy zamku. W pobliżu kurnika. W stróżówce. – Ile lat miała Léonie, kiedy zaczęłaś tam pracować? – Dopiero co się urodziła. To ja ją wychowałam. Traktowałam ją jak córkę. Stella to prawie moja wnuczka, a ty mój prawnuczek! Nie miałam ukochanego, ale mam rodzinę. Jak to możliwe, potrafisz mi to wyjaśnić, mądralo? Smaruje mu czubek nosa masłem, a chłopiec się krzywi.

– Dlaczego nie odwiedzisz jej w szpitalu, skoro to prawie twoja córka? Suzon nie odpowiada. Krząta się po kuchni i udaje, że czegoś szuka. – Boisz się. Tak? Boisz się Raya Valentiego? – Nie widziałeś obieraczki? Położyłam ją na stole. Nie wyrzuciłeś jej przypadkiem razem z obierkami jak ostatnio? – Trzeba uratować Léonie. – Gdyby to było takie łatwe, spryciarzu!... – W przeciwnym razie ona umrze... – Co ty możesz o tym wiedzieć? – Słucham, przyglądam się, nie jestem głupi. – No dobrze... Nakryj do stołu. Żeby wszystko było gotowe, kiedy przyjedzie twoja mama. A potem pójdziemy po jajka, sałatę, nalejemy wody osłom i damy im chleba. – Stella nazywa Léonie mamą, ale na Raya zawsze mówi Ray Valenti. Dlaczego? – Trzeba przyznać, że łatwo się nie poddajesz! Co tak naprawdę chcesz wiedzieć? – Lionel Trouillet z mojej klasy mówi, że Raya Valentiego przezywano „Zwiędlas”. Czy to dlatego, że nie mógł mieć dzieci? – Ho, ho! Za daleko się wypuszczasz! Nakryj do stołu. I weź głębokie talerze. Zjemy też zupę. – Znowu? Wolę zapiekankę z ziemniaków. – Trzeba zjeść jedno, żeby dostać drugie. – Bez sensu. – Wzdycha. – Nikt nigdy nie odpowiada na moje pytania. – Dlaczego nie zapytasz o to wszystko mamy? – Nie chcę jej robić przykrości. – Mną się nie martwisz. – To nie to samo. Ray Valenti nic ci nigdy nie zrobił. – To prawda. – Jestem pewien, że bił Stellę. Mówiłaś, że mogę dokończyć przygotowywanie zapiekanki. Dodam na wierzch mnóstwo sera, żeby ładnie się zarumieniła. – Nie zapomnij o śmietanie, gałce muszkatołowej i mleku – rzuca Suzon, chętnie zmieniając temat. – Zaufaj mi – odpowiada Tom skupiony na gałce muszkatołowej, którą ściera ostrożnie na tarce. Skąd on aż tyle wie? zastanawia się Suzon. Dzieci potrafią zaskakiwać. Szczególnie te w wieku Toma. Później, jako nastolatki, są już jak woły. Uparte, ciężkie i brudne. Ryczą, kiedy ktoś chce nimi pokierować. Trzeba je krótko trzymać. Tego właśnie zabrakło Andrému. Porządnego prania pasem. I matczynej miłości. Cała uwaga, czułość i pieszczoty, którymi nie obdarzyła syna, zmieniły się u niego w żółć. Mały Raymond nie był lepszy. Trzeba było brać go za rogi, żeby do czegokolwiek zmusić. Pamięta to doskonale. Fernande jej o tym opowiadała. „Im

dłużej się z tym zwleka, tym większe ryzyko niepłodności, ale on nie chce tego przyjąć do wiadomości. Jego jądra znalazły się w jamie brzusznej, gdzie wysoka temperatura je sterylizuje”. Kiedy miał piętnaście lat, niemal siłą położono go na stole operacyjnym. Operował go ojciec doktora Durégo. W tej rodzinie zawód przechodzi z ojca na syna. Duré senior oznajmił Fernande, że ryzyko niepłodności u jej dziecka wynosi blisko sto procent, że należało zgłosić się na zabieg znacznie wcześniej. Fernande była załamana. Obawiała się, że ludzie będą nabijać się z jej syna. Opowiedziała o tym Suzon. Nazajutrz chciała wycofać się ze zwierzeń, ale było już za późno. Suzon zrozumiała wtedy, że nie powinno się słuchać ludzi, którzy otwierają przed nami swoje serce. To psuje relacje znacznie skuteczniej niż kłótnia. Z początku była wzruszona, że to ją Fernande wybrała na powiernicę, myślała nawet, że się zaprzyjaźnią, ale stało się coś przeciwnego. Fernande przestała się do niej odzywać. A Stella najprawdopodobniej wcale nie jest córką Raya Valentiego. Byłoby niedobrze, gdyby sprawa się wydała: kiedy Stella się urodziła, Ray obnosił się z nią, jakby była żywym dowodem jego męskości. Popatrzcie sobie na nią z bliska, zobaczcie moje czoło, moje oczy, podbródek... dobrze, że nie doszukiwał się podobieństwa do siebie w tym, co miała między nogami. Bawił się w Prawego Obywatela z dzieckiem na ręku. Nie dało się go powstrzymać. Jeśli chodzi o Toma, to jedno jest pewne: chłopiec nie jest głupi. – Skończyłeś? Tom kiwa głową. – No to możesz wstawić zapiekankę do pieca, jeśli naczynie nie jest dla ciebie zbyt ciężkie... Tom wsuwa zapiekankę do piekarnika. Ustawia zegar na czterdzieści pięć minut, temperaturę na dwieście stopni. Zlizuje z palców resztki tartego sera. – Mogę iść po jajka? – Mówiłam, że pójdę z tobą. – Nie mogę sam? – Nie. Poczekaj na mnie. Wychodzą razem. Suzon opiera się na ramieniu Toma. To znowu sprawka Stelli, myśli Tom. Ciągle się boi, że coś mi się stanie. Suzon by mi nie zabroniła wychodzić samemu, przecież ledwo trzyma się na nogach. Nie protestuje. Obejmuje ją mocno. – Duża jesteś. Musiałaś być piękną kobietą, Suzon! – Ej, ty urwisie, trochę szacunku! – mówi, wymierzając mu lekkiego kuksańca. – No co...? To był komplement. – Wiem, nicponiu, wiem. Kiedy się wzruszę, zawsze mnie ręka świerzbi. Toma męczą te wszystkie tajemnice, które szumią mu w uszach niczym pszczeli rój.

Męczy go, że matka wciąż jest czujna, że wszędzie dopatruje się niebezpieczeństwa, że nie pozwala mu z ojcem za rękę przejść główną ulicą Saint-Chaland. Że nie może za dnia iść do babci i pograć z nią w karty, zjeść ciasteczek i popić ich lemoniadą. Na odchodnym babcia dałaby mu drobne, za które kupiłby sobie naklejki z Gwiezdnych wojen albo cukierki. I miałaby ostre włoski na brodzie. Tak mówią dzieci w szkole. Babcie kłują i brzydko pachną. Dlaczego jego tato pojawia się tylko w nocy? Dlaczego przechodzi podziemnym korytarzem? Dlaczego on musi milczeć i nie wolno mu rozmawiać z nikim w szkole? Na przykład w Dzień Ojca. Wszyscy koledzy coś szykują: breloczek do kluczy, rysunek, wierszyk, który czytają na głos w klasie, a nauczycielka ich poprawia. On siedzi na swoim miejscu z założonymi rękami i mruczy pod nosem dupa, dupa, dupa, oto jego wiersz. Tak to już jest, mówi mama, masz swój sekret, jesteś inny niż wszyscy i powinieneś być z tego dumny. Wcale nie jest dumny. Czuje się odrzucony. Nie może mieć prawdziwych kumpli. Prawdziwym kolegom można wszystko powiedzieć. Dawniej Tom nie wiedział, co to samotność. Pojawiała się w wierszach razem z chłodem, śniegiem, nieszczęściem. Dawniej było mu łatwiej. Miał gospodarstwo, zwierzaki, ojca, matkę, Suzon i Georges’a, wszystko na swoim miejscu. Teraz wydaje mu się, że jego życie to jedno wielkie oszustwo. Nie sposób tego określić. Kiedy nie można o czymś mówić, znaczy, że to coś nie istnieje, prawda? Potrafi czytać, codziennie uczy się czegoś nowego w szkole, ma dobre stopnie, ale nie zna tajemnic swojej mamy, taty, Georges’a i Suzon. Mówią, że jest jeszcze za mały, i to go złości. Więc się bije. Ze wszystkimi. Męczy go nieustanne milczenie, ma wrażenie, że napina się w nim cięciwa łuku. Bije się, żeby poczuć ulgę. Agresja wylatuje z niego jak strzała. Nie da się nad nią zapanować. Bije się na dziedzińcu szkoły albo już za bramą. Najchętniej wybiera starszych od siebie, bo wie, że będzie mógł w nich walić z całych sił. Wraca do domu z zakrwawionymi kolanami, w podartych ubraniach. Suzon go pociesza i zamartwia się, Georges mówi, że to dobrze, on też radzi, żeby oddawać, w ten sposób chłopiec staje się mężczyzną. Mama patrzy na niego smutnym wzrokiem i kręci głową, jakby się obawiała, że skończy w więzieniu. Cięciwa znów się napina, Tom czuje ucisk w piersiach. Szuka czegoś, w co mógłby uderzyć. Zabiera psy do lasu, biegnie, kopie, chwyta za gałęzie, wyrywa trawę, wspina się na drzewa, krzyczy, że wszystko zniszczy, że o wszystkim opowie – żeby tylko pozbyć się tego ciężaru w sercu. I w głowie. Boi się, że tajemnica go przygniecie, że nigdy

przez nią nie urośnie. Co by się stało, gdyby napisał w szkole wiersz, w którym podziękowałby tacie za harmonijkę? Albo gdyby opowiedział kolegom o przejściu podziemnym? Może gdyby bańka tajemnic prysła, rozległby się tylko głośny huk, a potem zapanowałyby wielki spokój i cisza. I wszystko byłoby jak dawniej, kiedy mogli we trójkę przechadzać się ulicami Saint-Chaland, jedząc croissanty... Kiedy rano Amina wchodzi do pokoju, Léonie prosi ją, żeby wyjęła nuty i metronom spod łóżka i podała jej. Wieczorem każe je tam ponownie schować. Amina zapewnia ją, że nie ma się czego obawiać, że jest tu bezpieczna, nikt nie przyjdzie jej okraść, ale Léonie nalega: nie chce ryzykować. Gdyby pani wiedziała, ma ochotę powiedzieć Aminie, jakie to uczucie, kiedy trzymam metronom przed sobą, kiedy go uruchamiam i śledzę ruch wskazówki. Kołnierz gipsowy uniemożliwia mi kręcenie głową, więc poruszam tylko oczami w lewo i w prawo. Zamiatam sobie w głowie. Przecieram myśli wycieraczkami. Robię porządek. Po jakimś czasie pojawiają się obrazy. Migawki albo całe sceny. Fale wspomnień, które spadają na mnie z niezwykłą siłą. O niektórych nawet całkiem zapomniałam, a jednak powracają. Niesamowite, prawda? Nie może przyznać się do tego Aminie, bo uznałaby ją za wariatkę. Milczy więc. Czeka, aż Amina skończy się nią zajmować, po czym ustawia metronom na małym stoliku najeżdżającym na łóżko. Otwiera czarne pudełko w kształcie piramidy, wybiera rytm andante, nakręca urządzenie małym kluczykiem i śledzi wzrokiem długą srebrną wskazówkę. Cóż to za hałas – metaliczny głuchy dźwięk niesie się po całym pokoju, który na szczęście znajduje się na końcu korytarza, nikomu więc to nie przeszkadza. Léonie skupia się na wskazówce i poddaje się rytmowi. Czeka. Czasami nic się nie dzieje. Siedzi wówczas z szeroko otwartymi oczyma. Wpatruje się w czarną skrzynkę i w miarkę z podziałką. Presto, allegro, moderato, andante, adagio, larghetto, largo. Czasami wspomnienia przypuszczają atak bez ostrzeżenia. Wyłaniają się krótkie sekwencje, jakby skrawki taśmy filmowej. Léonie raz je poznaje, raz odkrywa na nowo. Siedzi przed białym ekranem, na którym wyświetla się jej życie. Bardzo często fragmenty filmu wywołują u niej potoki łez. Przestaje wtedy widzieć wskazówkę. Ociera oczy. Wydmuchuje nos. Powraca do rytmicznego odliczania. Nie odrywa się od metronomu. Czasami zalewa ją pot. Boli brzuch. Dopadają ją nudności. Ale nie spuszcza oczu ze wskazówki, nie robi nic, żeby wyzwolić się od rytmu, który ją budzi, zabiera w podróż w odległą przeszłość.

Są noce, kiedy śnią jej się koszmary. Wtedy budzi się z krzykiem. Wyrywa się, nie chce zażyć środka na uspokojenie, który proponuje jej pielęgniarka. Za bardzo się boi, że wspomnienia przestaną powracać. Jest przekonana, że wyzdrowieje tylko wtedy, kiedy wszystkie wypłyną na powierzchnię. Na tym polega cud metronomu: przemierza zranione bruzdy jej pamięci, oczyszcza je, naprawia, uruchamia ponownie twardy dysk. Wkrótce będzie jak nowo narodzona. – Léonie, zainstaluję mały dzwonek elektryczny na pani stoliku nocnym, gdyby czuła się pani zagrożona, wystarczy zadzwonić. – Dziękuję, Amino. – Zrobimy to jutro. Osobiście tego dopilnuję. – Jest pani bardzo miła... – Proszę się też nie obawiać o metronom. Chyba tylko pani wie, do czego służy to urządzenie! – Dobrze mi robi – szepcze Léonie, nie ośmielając się powiedzieć nic więcej. – Przypomina pani czasy, kiedy grała pani na fortepianie, prawda? Za pierwszym razem, kiedy to się wydarzyło, siedziała wygodnie w swoim łóżku i rozczytywała nuty. Marszu tureckiego Mozarta. Wystukiwała palcami rytm na małym stoliku, śledząc wzrokiem metronom. Nuciła szczęśliwa, że potrafi jeszcze odczytać melodię. Sprzedał jej pianino za karę. Piękne pianino Gaveau, które miała jeszcze z domu. To musiało być jakieś trzy miesiące po ślubie. Nie jest pewna, ale był to sam początek ich wspólnego życia z Fernande w trzypokojowym mieszkaniu, które przydzielono Rayowi. Rue des Éperviers numer czterdzieści dwa. To pianino było dla niej wszystkim. Przypominało jej inną dziewczynę o imieniu Léonie, która wymykała się z zamku i biegała po lesie, przyglądała się swojemu odbiciu w strumyku, lubiła rankiem czuć rosę na bosych stopach, a nocą liczyć zielone światełka robaczków świętojańskich. Dziewczynę, która siedziała wyprostowana na taborecie przy pianinie, kołysała się w rytm muzyki, ćwiczyła gamy, lekka niczym tancerka na linie z parasolką, w sznurowanych puentach, wykonująca podskoki, bemole, krzyżyki. Kiedy znajdowała się na linie, nikt nie mógł jej złapać. Była wolna. Nie wiedziała, z jakiego powodu została ukarana, ale to było bez znaczenia, chciała zatrzymać pianino. – Błagam cię – powiedziała – zostaw mi pianino. Już nic złego nie zrobię nigdy więcej. Przepraszam. Nie wiem, co mi strzeliło do głowy. Jestem zła, masz rację,

słusznie mnie karzesz, ale nie zabieraj mi pianina, tylko nie pianino. Uderz mnie, jeśli chcesz, uderz mnie z całej siły, ale zostaw mi je, błagam. Uklękła na ziemi, złożyła ręce, powtarzała no proszę, uderz mnie, uderz mnie, ale go nie sprzedawaj. A on się nie ruszał. Całowała jego buty, biła czołem w podłogę. Aż zakręciło jej się w głowie i musiała usiąść na krześle. Patrzył na nią z obrzydzeniem i wyszedł, nie dotknąwszy jej nawet. Pomyślała wygrałam, zostawi mi je. Wstrzymywała oddech. Przemykała się cichcem, przy ścianach, z rękami wzdłuż ciała. Aż któregoś dnia trzech mężczyzn w roboczych ubraniach przyszło po pianino. Krzyczała, jakby wyrywano jej wnętrzności. Tego wieczoru ją pobił: o mało nie roztrzaskał jej głowy, obił krzyże i nogi. Nie przejmował się, że zostaną ślady. Zatrzyma ją w zamknięciu tak długo, aż znów będzie się nadawała do pokazania światu. – Co sobie o mnie musieli pomyśleć ci faceci? Zastanowiłaś się nad tym chociaż przez chwilę? Pewnie nie. Bił i bił. A ona się nie broniła. Nie widziała już sensu. Niech robi z nią, co chce. Fernande patrzyła na nich i pochwalała. – Dobrze, synu. Masz tu niezłą zdobycz, ale musisz ją sobie jeszcze wytresować. Bez litości! Traktuj ją jak ptaka złapanego w sidła. Musisz ją upokorzyć, niech zapłaci za twoje pożądanie, bo będziesz jej pożądał, co? Takie dziewczyny trzeba poskromić. Bij, bij. Bij jeszcze, jeśli nie wie za co, bij mocniej, a będzie ci jadła z ręki. Takie jak ona, wysoko urodzone, są twarde, trzeba je złamać, żeby wpasowały się do naszej formy. Tylko bicie tu pomoże. Niech straci punkty odniesienia. W końcu się ugnie, będzie ci posłuszna, a jeśli kiedyś zapomnisz, po co to robisz, będę przy tobie, żeby ci przypomnieć. Ocierała usta chusteczką. Kiedy wyrzucała z siebie te słowa, ślina pieniła jej się na wargach. Przełykała ją i ciągnęła: – Będzie miękka jak szmata. Nie zrobi już nic bez spojrzenia ci w oczy. Nigdy już nie będzie Bourrachardówną, tylko żoną Raya Valentiego, bękarta, którego jej ojciec i brat upokarzali. Wypierzesz jej mózg. Będzie się bała. Wierz mi... dość się napatrzyłam, pamiętam, jak nas traktowali. Nie można się po nich spodziewać niczego dobrego. Pamiętasz liście karczocha? Nigdy o nich nie zapominaj! To był wściekły koncert: syn bił, matka nakłaniała, wykrzykując słowa w rytm uderzeń. W tamtym okresie Léonie starała się jeszcze zrozumieć. W końcu uznała, że wina musi leżeć po jej stronie, że jest w niej coś złego, coś, co tylko on widzi i stara się

poprawić. Może mogliby o tym porozmawiać, a ona zmieniłaby się na lepsze. Wtedy on znów stałby się tym miłym Rayem, którego znała przed ślubem. Chłopakiem, który przyjeżdżał po nią na motorze, kazał przytulać się do niego mocno na zakrętach. Który zabierał ją do kina na Love Story i całował w szyję. Ona się śmiała, a on powtarzał ależ jesteś ładna! Dawał jej w prezencie kolczyki, bransoletki, lody w podwójnym rożku, całował ją, nazywał gołąbeczką. Czy to możliwe, że ten człowiek nigdy nie istniał? Że go sobie wymyśliła, czerpiąc inspirację z romansów, które pożyczała jej Suzon? A może, zastanawiała się, naprawdę jestem wariatką. Niczego nie rozumiem. Może jestem głupią gęsią, która nie wie, że dachem ziemi są Himalaje. Tatuś i André mieli rację, a Ray okazał mi dużo serca, żeniąc się ze mną. To były pierwsze wspomnienia odzyskane przy metronomie. Powracały, a ona nauczyła się nad nimi panować. Za to teraz... Teraz nie daje sobie już z nimi rady. Obrazy z przeszłości rzucają się na nią, niszczą ją. Kiedyś pewna scena uderzyła ją prosto w twarz. Jakby dostała korkiem od szampana w oko. A później kolejna i jeszcze jedna. Strzępy przeszłości smagały ją jak bicz. Dzień ślubu w merostwie. Październikowa sobota. Dopiero co skończyła dwadzieścia jeden lat. Ray taki przystojny w granatowym garniturze z żółtą chusteczką w kieszonce, w niebieskim krawacie. Fernande cała na czarno stoi za nim. Na głowie ma kapelusik z woalką, taki sam, jaki nakłada się na pogrzeb. Ray mówi TAK stanowczym głosem, ona tak cicho, że prawie nie słychać. Jej ojciec nie przyszedł. Matka nie wróciła. W ostatnim rzędzie siedzą Georges i Suzon. Trzymają się na uboczu jak na miejscu zbrodni. Ray wsuwa jej na palec obrączkę i puszcza oko do kolegów. Léonie odwraca się i szuka wzrokiem Georges’a i Suzon. Chciałaby powiedzieć proszę, przerwijmy to wszystko, ja nie chcę. Ale nie mówi nic. Wskazówka wciąż tyka. Po ceremonii w merostwie udali się do lokalu ojca Gérarda. Pan Lancenny wybrał płytę w szafie grającej i poprosił ją do tańca. Stone i Charden L’Aventura. Miała nieco za ciasne buty, odczepiło jej się watowanie miseczki biustonosza. Modliła się, żeby nie wypadło.

Pan Lancenny szeptał jej do ucha jesteś bardzo ładna, Léonie. Uśmiechała się z zażenowaniem. Ray zamawiał przy barze trzecią anyżówkę i rzucał strzałkami do tarczy na ścianie. Piosenka się skończyła. Léonie usiadła obok Fernande. Nie wiedziała, jak powinna się do niej zwracać. Nie chciała nazywać jej mamą ani matką. Czekała i wierciła się, usiłując poprawić miseczkę biustonosza. Georges i Suzon rozmawiali z panem Lancennym o życiu, które robiło się coraz droższe, o cenie papierosów – frank pięćdziesiąt, i bagietek – sześćdziesiąt centymów. Jest ciężko, wzdychali. Pan Lancenny wybrał inny kawałek i znów poprosił ją do tańca. To było Mourir d’aimer, przy tej piosence zawsze chciało jej się płakać. A on śmiał się i mówił, to przecież tylko piosenka, Léonie, nie ma co się tak przejmować! Myślisz, że Aznavour ryczy, jak to śpiewa? Wcisnęła nos w jego ramię, żeby pohamować łzy. Przy barze Ray brał udział w konkursie picia z Gersonem. Miał już na swoim koncie sześć kieliszków anyżówki, a Gerson cztery. Wrzeszczał wygrałem, wygrałem! Gerson zapewniał, że rozgrywka jeszcze się nie skończyła. Turquet wrzucił monetę do szafy grającej. Śpiewał Dobrze zjadłem, dobrze wypiłem razem z Patrickiem Topaloffem. Odwrócił się, beknął, podciągnął rozporek. O mało nie upadł, w ostatniej chwili przytrzymał się szafy grającej i wszyscy się roześmiali. Hej, co ty tam obmacujesz, Raku? Gerson spytał: nie zaprosiłeś Clairvala? Ray odparł: nie, to dupek. Później, wieczorem, goście zjedli kolację w małym hotelu naprzeciw dworca w Sens. Młoda para miała w nim spędzić noc poślubną. Ray zarezerwował stolik. Każdy płaci za siebie, uprzedził. Léonie rozmawiała z Georges’em i Suzon. Wciąż zastanawiała się, jak będzie zwracać się do Fernande. Kelner zaproponował im menu za dwadzieścia trzy franki pięćdziesiąt. Chłopcy się kłócili, bo Ray zapomniał zatankować do pełna pożyczony od Gérarda samochód. – Naprawdę przeginasz, litr kosztuje frank dwadzieścia! – pyskował Gérard. – Nie jestem milionerem. Stawiasz mi kolację w ramach rekompensaty! – Jasne, bierz sobie tego starego grata! O mało się nie pobili. Po kolacji Georges i Suzon wstali, jest już późno, musimy wracać, długa droga przed nami. Léonie miała ochotę ich poprosić: nie zostawiajcie mnie, boję się, nie wiem, co się wydarzy tej nocy. Wsiedli do swojego starego samochodu. Georges miał trudności z uruchomieniem silnika.

– Chyba za dużo wypiłem. W końcu odjechali. Pomachała im na do widzenia. Jej spojrzenie zatrzymało się na palcach prawej dłoni. Wciąż jeszcze ją bolały. Sama nie wie, dlaczego powracają najboleśniejsze wspomnienia. Jak gdyby nie należały tylko do przeszłości. Jak gdyby wszystko mogło się powtórzyć – dziś lub jutro. Łóżko jest duże. Okropnie trzeszczy. Kapa w szkocką kratę. Podobnie jak zasłony. W kącie znajduje się umywalka, a tuż pod nią bidet. Ray sika do umywalki. Léonie patrzy na niego od tyłu. Jeszcze nigdy nie widziała męskiego przyrodzenia. W książkach Suzon mężczyźni nie mają członków. Intymne partie kobiecego ciała również nie są w nich opisywane. Ludzie szepczą sobie czułe słowa, ich wargi się stykają, co pozwala im odczuć niezwykłą rozkosz. Zanim weszli do hotelowego pokoju, Léonie zobaczyła łazienkę na piętrze. Pójdzie się tam umyć. Nie w umywalce. Ray się rozbiera. Léonie odwraca wzrok, kiedy kładzie się do łóżka z zapalonym papierosem i naciąga prześcieradło na biodra. Ma suche wargi, z trudem przełyka ślinę. Krzywi się i wyciera kąciki ust. – Znajdź mi popielniczkę – rozkazuje. Léonie zauważa ją na stoliku nocnym, przynosi mu. On poklepuje materac obok siebie i mówi: – Połóż się. Léonie zdejmuje buty. Wślizguje się w ubraniu pod kołdrę. Ray wybucha śmiechem. – Rozbierz się! To twoja noc poślubna, moja droga. Léonie się uśmiecha. Odsuwa się nieco i zaczyna rozpinać białą sukienkę. Ściąga pończochy i biustonosz. Majtki. Cała drży. Wreszcie wślizguje się pod kołdrę, zasłaniając piersi dłońmi. – Zgaś światło – rozkazuje Ray. Mała lampka z abażurem w szkocką kratę jest po jego stronie łóżka. – Ale... sam możesz to zrobić – odpowiada Léonie ze zdziwieniem. – Zgaś światło. Nie będę dwa razy powtarzał! Léonie wyciąga rękę w stronę lampy. Muska ramieniem twarz Raya. – Co takiego? Nie ogoliłaś się pod pachami? – Ależ tak. – Nie. Zostały włoski. Niech to będzie ostatni raz. – Myślałam, że... – Co myślałaś?

Jego głos jest nieprzyjemny. Taki sam jak w dniu, kiedy przytrzasnął jej palce drzwiami od samochodu. Léonie odgaduje zbliżające się nieszczęście, którego nie rozumie. Co zrobiła źle? Nikt jej nie powiedział, że panna młoda musi być wydepilowana. Nikt jej nie wyjaśnił, jak będzie wyglądała noc poślubna. Znów zasłania piersi dłońmi i stara się odsunąć od niego jak najdalej. – Jesteś brudna... śmierdzisz. Ray odwraca się do niej plecami. Léonie widzi już tylko jego plecy. – Przepraszam – mówi. – Nie wiedziałam. – Czego cię uczyli w tym twoim zamku? – Rechocze i dodaje: – Nie jestem tego wart, co? – Och, ależ nie! Chciałaby mu powiedzieć o tylu rzeczach. Po raz pierwszy jestem zakochana. Po raz pierwszy znalazłam się sama i naga z mężczyzną. Po raz pierwszy chcę mu dać wszystko. – Chcesz, żebym poszła się umyć? – Wypadałoby... Wstaje, rozgląda się za czymś, w co mogłaby się ubrać, żeby nie iść nago do łazienki. Wkłada ponownie białą suknię. Sięga po kosmetyczkę i wychodzi na korytarz. Słyszy jeszcze jego warknięcie: – Weź też moją kosmetyczkę! Nie będę musiał z nią łazić, jeśli przyjdzie mi jutro ochota wziąć prysznic. Léonie wraca, bierze drugą kosmetyczkę. Uważa, żeby nie wysypać jej zawartości. Ma ochotę uciec. Ale jest już za późno. Jest mężatką. Żoną Raya Valentiego. Musi być mu posłuszna, dopóki śmierć ich nie rozłączy. Popycha drzwi łazienki. Jest tu tylko umywalka i prysznic. Ze świetlówki nad umywalką sączy się słabe światło. Na ścianie wisi ręcznik. Léonie zastanawia się, czy jest czysty czy też ktoś go już przed nią używał. Stawia obie kosmetyczki na brzegu umywalki. Należącą do Raya opiera starannie o kafelki. W kącie pomieszczenia zauważa zielony pojemnik z proszkiem na mrówki. Czarny puder zostawił na podłodze brudną aureolę. Rozbiera się. Próbuje uruchomić prysznic. Stoi, drżąc, na białych płytkach i patrzy w miejsce, skąd powinna popłynąć woda. Nie wie, jak działa to urządzenie. Jest inne niż u niej w zamku. Osuwa się na podłogę i zaczyna płakać. Jest zmęczona. Ma wrażenie, że niczego nie rozumie. Czuje się głupia. Szepcze

chcę do Suzon, a jej usta są pełne łez. Z korytarza dobiega ją odgłos kroków. Ray staje przed nią i pyta: – Co znowu? – Nie wiem, jak działa prysznic. Jest inny niż w domu. – Zwariowałaś? – Nie wiem, jak... Zirytowany wyciąga rękę, podnosi uchwyt i woda zaczyna się lać. Spływa na nią, moczy jej włosy. Chciała, żeby ładna fryzura została jej do jutra. Corine, młodziutka fryzjerka z Saint-Chaland, zaplotła jej piękny warkocz przetykany perełkami i plastikowymi kwiatkami. Kiedy Léonie wychodziła z salonu, wyglądała jak dziewczynka przystępująca do pierwszej komunii. – Zimna – mówi. Ray patrzy na nią z wściekłością, podnosi rękę, żeby ją uderzyć. Zasłania się, unosząc w górę łokieć. Ray zmienia zdanie i mówi: – Jesteś naprawdę durna! Podkręca temperaturę wody, a ona odzyskuje nadzieję. Uśmiecha się do niego niczym skruszona więźniarka, oplatając nogi szczupłymi ramionami. Przepraszający uśmiech najwyraźniej zaognia jego złość. W spojrzeniu Raya pojawia się niedobry błysk, coś pomiędzy irytacją a zdziwieniem, satysfakcją a łakomstwem. Wreszcie widać w jego czarnym oku lśnienie radości. Jak gdyby mówił sobie: proszę, proszę, tego jeszcze z nią nie próbowałem... Zamierza się na nią ponownie, a ona kuli się pod strumieniem zbyt gorącej, parzącej skórę wody. Czuje dotkliwy ból w skroni. Wie, że ją uderzył. Z taką prędkością, że nawet nie zauważyła, kiedy wymierzył cios. Nie rozumie dlaczego. Unosi głowę i patrzy na niego oszołomiona. I znów dostrzega to spojrzenie. Ray patrzy na nią zdziwiony, oczarowany. Jak gdyby odkrył w sobie magiczną moc. Nigdy dotąd nie uderzyłem żadnej kobiety, a już tym bardziej nagiej kobiety skulonej u moich stóp, kobiety, która do mnie należy, która aż się o to prosi, sądząc po jej spojrzeniu, która się do tego przygotowuje, zasłania ramieniem, drży. Powinienem spróbować... Jeśli chcę, żeby mnie szanowała, to będzie najłatwiejszy sposób osiągnięcia celu. Muszę zaznaczyć swoją przewagę mocnym akcentem, żeby później mieć już spokój. Léonie odczytuje to wszystko z jego spojrzenia. Ich myśli podążają tą samą ścieżką. Jednocześnie uświadamiają sobie siłę tego ciosu.

– Dlaczego mnie uderzyłeś? – odważa się spytać. – Nie wiesz? – Z powodu kranu? – Mam gdzieś ten kran. – Ale... – Mam uderzyć jeszcze raz, żeby wróciła ci pamięć? Léonie kręci głową, że nie. Wie, że w tej chwili popełnia poważny błąd. Zaczyna rozumować tak jak on. – Myślisz, że nie widziałem, jak tańczyłaś z ojcem Lancenny’ego? – Poprosił mnie, więc pomyślałam... – Że możesz tak kręcić tyłkiem tuż pod moim nosem? Za kogo ty mnie bierzesz? Ledwo się pobraliśmy, a ty już chcesz mi przyprawić rogi. Na dodatek ośmieszasz mnie przed kumplami. – Ależ nie, mylisz się. – Nie odzywaj się tak do mnie! Zachowujesz się jak rozpustnica. Rozpustnica. Nikt jej nigdy tak nie nazwał. Czy naprawdę źle postąpiła, tańcząc z ojcem Lancenny’ego? Myślała, że tak wypada: panna młoda powinna tańczyć ze swoimi gośćmi. Być może niechcący obraziła Raya. – I nie próbuj kłamać! Dobrze widziałem, że byłaś napalona. Jeszcze jedno słowo, którego nigdy nie słyszała. Nie śmie się już odezwać ani podnieść. Siedzi skulona, z głową ukrytą w ramionach, modli się, żeby nie uderzył jej ponownie. Czuje uderzenie w głowę, skóra pęka, gorąca woda zalewa jej ciało, czerwone strużki spływają do brodzika. Podnosi dłoń do skroni, pod palcami wyczuwa wielki guz, łuk brwiowy jest rozcięty. Zaczyna płakać, połyka słone łzy. – Dlaczego to zrobiłeś? – powtarza zdziwiona. – Dawniej byłeś miły... – Tak, ale dawniej byłem durniem. Nie wiedziałem, że żenię się z kurwą. Góruje nad nią, spogląda groźnie. Léonie boi się znów odezwać. Przesuwa palcami po zranionej skórze. Nie rusza się. Nie czuje już, że woda jest za gorąca, nie czuje już nic. Trwa w otępieniu. Chciałaby, żeby już sobie poszedł, chce zostać sama, żeby dojść do siebie. Zerka w bok. Zastanawia się, czy uderzy ją jeszcze raz. – Nic nie mówisz – rechocze Ray. – I słusznie. Przyznajesz się do winy... Tego cię nauczono w zamku? Kręcenia dupą przed facetami? Mówi wolniej. Powtarza słowa. Najwyraźniej czegoś szuka. Omiata spojrzeniem pomieszczenie. Zauważa zielony pojemnik ze środkiem na mrówki i sięga po niego. Otwiera go, wącha, odczytuje etykietę. Jego twarz się rozluźnia. Rozpromienia. Ray rozciąga usta w szerokim sympatycznym uśmiechu. Takim samym jak wtedy, kiedy czekał na nią na

przystanku autobusowym i nosił jej książki. Léonie odwzajemnia uśmiech. To wszystko dlatego, że za dużo wypił. Nie wiedział, co mówi. Za chwilę weźmie ją w ramiona i poprosi o przebaczenie. A ona każe mu obiecać, że już nigdy nie będzie tyle pił. Całując go, doda, że nie wychodzi mu to na dobre. I cała ta sprawa będzie już tylko złym wspomnieniem. Na przyszłość będzie uważała, żeby nie tańczyć z innymi mężczyznami, a nawet nie pozwoli, żeby inny mężczyzna się do niej zbliżył. Kiedy Ray chce, potrafi być taki miły. Uśmiecha się do niego ponownie. Pyta, czy mógłby jej podać mydło, które zostawiła w kosmetyczce na umywalce. Oczywiście, nie ma problemu. Ale nie rusza się z miejsca. Trzyma w ręce zielony pojemnik, wpatruje się w nią i jego uśmiech znów staje się zły. Wysypuje na nią zawartość pojemnika. Czarny proszek pokrywa jej włosy, piersi, ramiona i nogi. Ray łapie ją za głowę, trzyma mocno za kark i resztę zawartości pojemnika wytrząsa jej na oczy i usta. – A to na pamiątkę po twoim bracie! Przypominasz sobie? Léonie kaszle, dławi się, pluje. Pociera oczy, ale pieczenie tylko się wzmaga. Całe jej ciało pokrywają ciemne smugi. – A teraz się umyj. Przynajmniej będziesz wiedziała po co! Podnosi na niego zalęknione spojrzenie. – Przestań się bać! Wybaczam ci. Tym razem. Odwraca się na pięcie i wychodzi z łazienki. Léonie wstaje, idzie po mydło. Co niby mogłam zrobić, kiedy André go prześladował? rozważa, namydlając się. I jak miałam się zachować wobec ojca Lancenny’ego? Skąd mogłam wiedzieć, że narobię mu wstydu przed kolegami? On wcale taki nie jest. Jest piękny, odważny, silny, czuły. Poprosił mnie o rękę. Każda dziewczyna chciała być jego żoną, ale wybrał właśnie mnie. Muszę się nauczyć sprawiać mu przyjemność, chcę, żeby był ze mnie dumny. Problem w tym, że wszystko robię nie tak, więc on się złości, ale szybko się nauczę. Dostrzega maszynkę do golenia Raya w jego kosmetyczce. Sięga po nią i goli się pod pachami. Wkłada białą suknię, rozczesuje włosy, próbuje umocować na nich plastikowe kwiaty, po czym wraca do wielkiego łóżka. – Nie będziesz już tego robić? – pyta Ray, głaszcze ją i zdejmuje z niej suknię. – Nie, obiecuję. – Będziesz zawsze czysta i gładka, kiedy będę cię chciał? – Tak... Wyciąga rękę i rozkazuje: – Chodź tu do mnie...

Léonie zbliża się z wahaniem. Czy na pewno dokładnie się umyła? Szepcze: – Wiesz, to mój pierwszy raz... – Cicho! Już ja się tym zajmę! Jestem w końcu twoim mężem, prawda? – Tak. – Byłem trochę nieprzyjemny, ale to dla twojego dobra. Rodzice niczego cię nie nauczyli? – ... – Niczego, jak widzę. Nie ma im czego gratulować! Zadzierają nosa, a nie potrafią wychować dziewczyny jak należy. Już ja cię wytresuję. Ale teraz sobie ciebie schrupię. Jego oddech zalatuje alkoholem. Léonie nie śmie odwrócić głowy. Ray wsuwa sobie rękę między nogi i przez chwilę nią porusza. Léonie zastanawia się dlaczego. – No pomóż mi! – woła Ray. – Ja nie... nie rozumiem. – Kurwa, co za idiotka! Co za idiotka! – Opada na materac i uderza się pięścią w głowę. – Kto mi sprzedał taką debilkę! To niemożliwe! Niemożliwe! Kopniakiem zrzuca ją z łóżka. Léonie spędza swoją noc poślubną na dywaniku przed łóżkiem, drżąc z zimna przykryta białą suknią. Nazajutrz Ray przeskakuje przez nią, idąc do łazienki. Podłoga ugina się pod jego krokami. Léonie wyciąga rękę, wyczuwa szorstką w dotyku plecionkę dywanika, kwaśny smak kurzu w ustach. Jej umysł jeszcze śpi, zastanawia się, dlaczego spała na podłodze. Jest zmarznięta, podkula nogi, suknia ślubna się poddziera, nie czuć prześcieradła ani kołdry. Léonie otwiera oczy. Umysł wreszcie się budzi i przypomina, że coś jest nie tak. Nie wie jeszcze co, ale straszliwe przeczucie całkowicie ją paraliżuje. Zalewa ją fala strachu. Zapomniała, co się wydarzyło, ale ma pewność, że jest jakiś problem. Duży problem. Wisi nad nią zagrożenie. Chciałaby o nim nie pamiętać. Zasnąć. Zniknąć we śnie. Chciałaby pozostać w niepamięci tego czegoś strasznego, co ma zamiar ją pochłonąć. Podciąga kolana pod brodę, zwija się w kulkę, żeby odeprzeć wspomnienie, zastanawia się, czy nie jest chora, ale jej umysł szuka i szuka, aż wreszcie Léonie uświadamia sobie, że leży na dywaniku przy łóżku, i wszystko sobie przypomina. Chciałaby zniknąć. Ukrywa głowę w dłoniach, żeby nie widzieć dywanika, podłogi, żółtej listwy przyściennej. Ray wraca z krzykiem. – Widziałaś moją maszynkę do golenia? Patrz! – Podsuwa ją jej pod nos, kipiąc ze złości. – Pełno na niej włosów! Podkradłaś mi ją! Tym razem bije ją pięściami, kopie. Léonie nie ma jak uciec, leży na podłodze

zwinięta w kłębek, nieruchoma. Kiedy metronom się zatrzymuje, Léonie wraca do rzeczywistości. Pamięta tamtą noc i przebudzenie wczesnym rankiem. Była tak przerażona, że straciła tę resztkę szacunku do siebie, jaka jej pozostała. Nie wiedziała już nic, ale jednego była pewna: nigdy nie zrobi niczego dobrze. Zrozumiała też, że właśnie pożegnała się ze światem zewnętrznym. W ciągu jednej nocy jej świat zawęził się do ciasnej komórki: odtąd byli tylko Fernande, Ray i ona. Wpadła w pułapkę. Została uwięziona.Włożyła białą suknię, ukryła podkrążone oczy za szkłami ciemnych okularów – dostała je od Raya, kiedy jeszcze był „miły”. Wyszła na zewnątrz. Powietrze było ciężkie. Ray siedział na hotelowym tarasie przy kieliszku białego wina. Był uroczy październikowy poranek. Właściciel wystawił kilka stolików, żeby goście mogli skorzystać z ostatnich słonecznych dni. Ray zawołał na głos oto i moja żoncia! Jakaż ona śliczna! A obecni na tarasie uśmiechnęli się szeroko. – Ma pani szczęście, że trafił się pani taki czuły mąż – stwierdziła właścicielka hotelu. – Noc musiała być udana! Wybuchnęła głębokim ochrypłym śmiechem. Wszyscy podchwycili i unieśli w górę kieliszki. Ray dał jej znak, żeby usiadła obok niego. Otoczył ją ramieniem. Pocałował jej napuchnięty czerwony policzek. – Wszystko w porządku, kotku? Léonie nie mówi Stelli o metronomie. Wstydzi się za młodą kobietę, którą kiedyś była. Słyszy, jak jej córka czyta, ale nie słucha. Zamyka oczy, jakby była zafascynowana opowieścią, jakby nie chciała stracić z niej ani okruszka. Stella uśmiecha się zachwycona, że sprawia jej przyjemność. Przewraca kartki i dociera do ostatniego rozdziału. – Prawie już skończyłyśmy, mamo. Muszę znaleźć inną książkę. Ta ci się podobała? – Bardzo. – Jutro przeczytamy zakończenie. Ale czekaj, mam jeszcze dla ciebie niespodziankę. Zamknij oczy i wyciągnij rękę. Léonie wykonuje polecenie. Na jej ręce ląduje miękki, gładki i lekki pakunek. Głaszcze go palcem. Otwiera oczy. – Półwisienka!

Wybucha spazmatycznym niepohamowanym płaczem. Stella bierze ją w ramiona, kołysze, ociera jej łzy z twarzy, uspokaja ją, ciii... ciii... nie płacz, to nic, znalazł się, Tom po niego poszedł, wspiął się po balkonie, okno było otwarte, wślizgnął się do kuchni, otworzył drzwi do szafki pod zlewem i znalazł misia tam, gdzie go zostawiłaś. Nikt Toma nie widział ani nie słyszał, zapewniam cię, nie bój się, kochana mamusiu. Jesteś już bezpieczna. Léonie płacze, tuląc czerwonego pluszowego misia. Opróżnia serce z wszystkich nieszczęść, z czarnego lepkiego błota. Warstwa czarnej ropy się wypłukuje, odsłaniając biały drobny piasek. Jej pierś wypełnia nadzieja. Ma wrażenie, że wychodzi z klatki, obolała i zmęczona. Zrobiła właśnie pierwszy krok poza bramę więzienia. Odwiedził go Ray. Pewnego wieczoru. Czekał na niego w gabinecie. Zasiadł w jego fotelu. Bawił się swoimi okularami przeciwsłonecznymi, czarnymi ray-banami, które traktował jak swój znak rozpoznawczy, obracał je w palcach, wkładał na głowę albo opuszczał na czubek nosa, analizował bloczek z receptami, stosy akt, zdjęcia rentgenowskie pacjentów na ścianie, otwartą pocztę. Bawił się złotą linijką z wygrawerowanym napisem DOKTOR BERNARD DURÉ. Bernard dostał ją od ojca w prezencie na koniec studiów. Z wierszem Kiplinga Jeśli oprawionym w ramkę. Jeśli nie tracisz głowy, kiedy inni Potracą swoje, krzycząc „winnyś ty!” Jeżeli wiesz, że jesteś tym niewinnym, Gdy wszyscy zwątpią, skażą, nazwą „zły”; Jeśli w czekaniu umiesz być cierpliwy, Gdy łżą ci – umieć nigdy nie łgać im Lub być nienawidzonym i nie żywić Złości, gdy umiesz w cieniu skryć swój czyn... Co on tu robi? Ogarnął go strach. Miał ochotę uciec. Ukryć się. Ray znowu wepchnie mu głowę w gówno. Ray wiedział. Asystenci i pielęgniarki również wiedzieli. Ale oni milczeli. Nie mieli wyboru. Ray dawał mu do zrozumienia, że również może milczeć, pod warunkiem że... Oparł się o ścianę korytarza. Źle się pan poczuł, doktorze? spytał młody student. Było wpół do ósmej. Koniec dnia pracy. Mógł po prostu ominąć gabinet i wyjść, ale

zostawił w nim klucze do samochodu. Do pięknego audi Q5, które niedawno sobie kupił. Zawahał się. Pomyślał o Léonie leżącej w pokoiku tuż obok. Przypomniał sobie jej zmasakrowane ciało na noszach niespełna miesiąc temu. Bardziej jednak niż zakrwawione ciało poruszyła go rezygnacja, jaką można było wyczytać z twarzy Léonie. Leżała posępna i obojętna. Jej skóra była jednocześnie fioletowa, czerwona, napuchnięta i blada, niemal przezroczysta. Wydawało się, że kobieta czeka na śmierć. Rzuciła mu spojrzenie, które zdawało się mówić błagam, niech pan mnie dobije, niech pan nie próbuje mnie ratować. Tylko nie to. Ujął jej dłoń, chcąc dodać jej otuchy, a ona aż skrzywiła się z bólu. Teraz, sam nie wiedząc dlaczego, zrobił krok naprzód. To nie może już dłużej trwać, nie będzie mnie terroryzował do końca moich dni, za dwa lata odchodzę na emeryturę, niech sobie robi, co chce, mam tego dość. Nie chcę już się bać Raya Valentiego. Edmond Courtois ma rację: skończę życie jako tchórz. Pchnął drzwi do swojego gabinetu. – Wyrabiasz nadgodziny? – spytał Ray Valenti. – Skończyłem już na dzisiaj. Ray nałożył ciemne okulary. Wyciągnął przed siebie nogi. Rozsiadł się wygodnie w fotelu. Skrzyżował ręce na karku. Wbił w niego twarde spojrzenie. – Oddaj mi ją. – Nie nadaje się do wypisu. – Oddaj mi ją. – Potrzebuje jeszcze dobrych dwóch miesięcy. Jest zagipsowana od stopy po biodro. Ma liczne złamania i krwiak w głowie, który źle się wchłania. Nie powinna się ruszać. – Ty tak twierdzisz. Żądam innej opinii. Zabiorę ją do innego lekarza. – Ona stąd nie wyjdzie. – Wyjdzie. Wiesz dlaczego? Wypowiedział te słowa z łagodnym, ujmującym uśmiechem. Jak ojciec, który nachyla się nad dzieckiem i szepcze mu do ucha słowa otuchy uda ci się, dasz radę, uwierz w siebie. Bernard Duré nawet nie mrugnął. Czekał, aż spadnie cios. Stał wyprostowany i usiłował oddychać powoli, żeby zapanować nad łomoczącym sercem. – Rób, co chcesz. Nie pozwolę jej stąd wyjść. – Zgoda. A więc opowiem o wszystkim glinom. Wiesz, że to moi kumple. – Żenujące typy jak ty. – Nie zgrywaj spryciarza. Mam duże możliwości. – Proszę bardzo. Jest mi wszystko jedno. A teraz spadaj. Stropiony Ray Valenti zdjął okulary. Bernard Duré nie odpuszczał. Bernard Duré

nie trząsł się już w swoim białym kitlu. Bernard Duré stawiał opór. Bernard Duré nakazywał mu wstać z fotela, bo to był JEGO fotel i JEGO gabinet. Ray Valenti cofnął nogi. Oparł się rękami o blat biurka. Wstał. Po czym opadł ponownie na fotel. – Cholera jasna, Duré! Nie możesz mi tego robić! Mam dość bycia sługusem we własnym domu. Wszystko jest teraz na mojej głowie: zakupy, sprzątanie, żarcie, mycie garów, noszenie matki z łóżka na fotel, włączanie jej telewizora, sadzanie na kiblu, podcieranie tyłka, to nie robota dla mnie, do diabła! – Poproś o opiekunkę społeczną. Albo zatrudnij służącą. – Miałem służącą, i to za friko! Oddaj mi ją. Nagle Ray Valenti zmienił się w żałosną postać. W tchórza z podkulonym ogonem. Bernard Duré poczuł, jak fala szczęścia wypełnia mu pierś, pozwala wyjść na wolność z ciemnej cuchnącej celi. Zastanowił się, skąd się bierze ta ogromna radość. Spodziewał się drżenia, wszechogarniającego niepokoju, który przykułby go jak zwykle do ziemi, ale nic takiego nie nastąpiło. Zrozumiał więc i po jego ciele rozeszła się kolejna dawka radości: przestał się bać. Zawahał się jeszcze pełen obawy, że to nowe upajające uczucie zniknie równie szybko, jak się pojawiło. Stwierdził jednak, że dzieje się coś przeciwnego, że radość rośnie, rozgrzewa mu wnętrze, serce i umysł. Spojrzał Rayowi prosto w oczy. – Nie trzeba było jej tak maltretować. – To nie ja. To Turquet. Na dodatek wydał wspólnika. – Powiem ci coś, Ray. Mam to gdzieś. Radź sobie sam. Ray Valenti zebrał się w sobie. Nałożył ciemne okulary. – Dobra. Sam mnie do tego zmuszasz. Idę do gliniarzy. Opowiem im, jak przyjeżdżasz pijany do wypadków, jak dwukrotnie pozwoliłeś umrzeć jakiemuś nieszczęśnikowi na poboczu, jak ci pomogłem, fałszując raporty, bo myślałem, że jesteś wielkim chirurgiem... – Zaakcentował „wielkim chirurgiem”. Jak gdyby się usprawiedliwiał, dlaczego wcześniej nie wydał go żandarmom. Wybitnym jednostkom można przecież wybaczyć błąd. – Powiem, że zdarza ci się operować pod wpływem alkoholu i że wszyscy milczą na ten temat, bo jesteś synem wielkiego człowieka, a Paul Duré w przeciwieństwie do ciebie był nieskazitelnym lekarzem, oddanym swojej pracy, wymagającym, ale prawym, uczciwym i trzeźwym. Wspomnienie o ojcu wprawiło Bernarda Durégo w zakłopotanie. Wyobraził go sobie siedzącego naprzeciwko, przyłączającego się do ataku Raya Valentiego. Zawstydził się. Ręce zaczęły mu drżeć. Poczuł, że musi się napić. Opuścił głowę. – Chcesz, żebym powiedział to wszystko glinom? Co? Ile lat ma dzisiaj twój ojciec? Jakieś osiemdziesiąt pięć, prawda? Nie będzie to dla niego łatwe... Zbrukane dobre imię rodziny. I jak przyjmą to twoja żona i córki? – Ray przyglądał mu się

z politowaniem, jak kat, który czeka, aż ofiara sama do niego wróci po chwilowym buncie. – Oddaj mi ją, tak będzie prościej. I dla ciebie, i dla mnie. Roześmiał się cicho, mówiąc „i dla mnie”. Chichot ten miał po raz kolejny uczynić z Bernarda Durégo jego wspólnika. Śmiech sprawił, że lekarz przypomniał sobie ostatnie strofy wiersza Kiplinga. Jeżeli chodząc w tłumie, będziesz panem, Z królami zaś – utrzymasz nisko kark, Gdy ni wróg, ni przyjaciel cię nie zrani, Gdy każdy sam rozpozna, ileś wart; Jeśli nie znajdziesz chwili, gdzie byś nie miał do czego wracać, co by było złe, Wtedy, mój synu, twoja będzie Ziemia Oraz, co więcej, Człowiek – imię twe! Bernard Duré podniósł głowę i odezwał się bezbarwnym głosem: – Wyjdź z mojego biura, Ray, i nie wracaj nigdy. Nie chcę cię więcej widzieć. Nie zbliżaj się też do swojej żony. Nigdy więcej. Zrozumiano? Mówił spokojnie, stanowczo, głosem lekarza dyktującego raport. Ray Valenti spojrzał na niego z bezsilną wściekłością. Bernard Duré odwrócił właśnie role. Bez jednego gestu czy krzyku. Na pierwszym piętrze szpitala, w okolicy pokoju Léonie, zorganizowała się konspiracja. Nie umówiwszy się wcześniej, lekarze i pielęgniarki stoją na warcie, czuwają, żeby nikt nie zakłócił spokojnej, niemal medytacyjnej atmosfery pokoju sto czterdzieści cztery. Pielęgniarka ciągnie szpitalny wózek, starając się nie robić niepotrzebnego hałasu, młody lekarz uchyla ostrożnie drzwi i zerka do środka, aby się upewnić, że Léonie wypoczywa. Wszystkich wzruszyła niewinność postaci, która leży na łóżku, ściskając w dłoniach metronom. Kobieta nie spuszcza z urządzenia wzroku, zdaje się odgadywać z niego swój los niczym wróżbiarka czytająca z fusów zebranych na dnie wyszczerbionej filiżanki. Jednakże Léonie odgaduje nie swoją przyszłość, lecz przeszłość. Odkrywa ją na nowo zdziwiona, jak gdyby wszystko, co dotychczas przeżyła, było tylko snem. Jak gdyby wszystko odbyło się bez jej udziału. Na powierzchnię wypływają jednak nie tylko mroczne wspomnienia. Szczęśliwe chwile również się zdarzały. Wtedy płacze słodkimi łzami. Uśmiecha się, czując, jak spływają po policzkach, zlizuje je czubkiem języka, rozkoszuje się tymi perłami odnalezionego szczęścia.

Niemowlę w kołysce. Mała dziewczynka, Stella. Ma niebieskie oczy Léonie i Evy de Bourrachard. Niebieskie oczy lwicy. Léonie nie bardzo wie, jak zajmować się dzieckiem. Instynktownie pozwala działać swoim dłoniom, ramionom i ustom. Dotyka jej oczarowana. Przemawia do niej półgłosem. Maleństwo, moje maleństwo, moje słońce, moja śliczności. Dzidziuś o idealnym ciele, małych różowych stópkach, nosku przypominającym muszelkę wyłowioną z ciepłego morza, nieskazitelnych wargach, rączkach, które wczepiają się we mnie, raz, dwa, trzy, puszczasz mój palec i zwracasz mi wolność, żeby sprawdzić, czy łączy nas już prawdziwa więź, raz, dwa, trzy, całuję twój paluszek, który tylko czeka, aż go znów pochwycę. Otwierasz z trudem oczka, na twoich ustach rysuje się uśmiech, twój palec zaciska się mocno, potwierdza nasz pakt, a w moim sercu rodzi się nadzieja. Od tak dawna na ciebie czekałam, już prawie straciłam wiarę, wiesz, że rozpacz to coś więcej niż razy i krzyki. Ani Ray, ani Fernande nie interesują się Stellą. Tolerują ją. Ray przypiął ją sobie jak szeryf gwiazdę do kurtki. Kiedy dziecko kwili w nocy, jest niezadowolony. Wypycha Léonie z łóżka, twoja córka ryczy, ucisz ją! Léonie wstaje. Bierze Stellę w ramiona, przytula do piersi, podkłada białą pieluszkę na wypadek, gdyby jej się ulało, idzie do salonu, szepcząc ciii.... ciii... jestem tutaj, to mama, mamusia cię kocha najbardziej na świecie, jesteś moją córeczką, moją gwiazdeczką, moją miłością. Poklepuje delikatnie maleństwo po pleckach i Stella przestaje zanosić się płaczem. Próbuje podnieść główkę, nasłuchuje, kwili jeszcze przez chwilę i wreszcie milknie. Léonie chucha jej w oczka, przygląda się rzęsom zlepionym łzami, całuje je, przytula małe ciepłe ciałko – lekko, tak, żeby Stella nie czuła się uwięziona, żeby mogła sama zdecydować, czy chce jeszcze płakać czy już nie. Powtarza znowu: jesteś silna, piękna, duża, jesteś moja i kocham cię do szaleństwa. Recytuje te słowa, chodząc po pokoju, tuląc dziecko do siebie, powtarza je, dopóki Stella nie zaśnie w jej ramionach. Czuje się silna, kiedy trzyma w objęciach Stellę. Chciałaby wyśpiewywać jej swoją miłość przez całą noc. Siada w fotelu i kołysze dziecko. Czasami Ray wstaje i wrzeszczy co ty wyprawiasz? Przestaniesz wreszcie gadać do tego dziecka? Wracaj się położyć. Ciii... ciii... Léonie zatyka Stelli uszy, żeby tego nie słyszała. Kiedy czuje dziecięcy ciężar w ramionach, nie boi się. Wie, że Ray nie tknie Stelli. Jest z niej zbyt dumny. Przechadza się z nią po Saint-Chaland, wita się

z mieszkańcami, chwali się pierwszym ząbkiem dziecka. Więc teraz Ray przeczesuje palcami włosy i wraca do sypialni. Léonie układa córkę w kołysce, a sama kładzie się na podłodze. Śpiewa kołysanki, urywki piosenek, kiedy nie pamięta słów, szepcze po prostu la la la. „Moja mała jest jak woda, jest jak woda żywa, mknie niczym strumyk, dzieci biegną brzegiem, biegnijcie, biegnijcie, najszybciej, jak możecie, nigdy, nigdy jej nie złapiecie...” Léonie jest szczęśliwa, kiedy nocą słyszy płacz dziecka. Adrian biegnie podziemnym korytarzem. Latarka czołowa rzuca jasny snop światła. Zna drogę na pamięć, każdą dziurę, każde usypisko, kamienie, na których można sobie skręcić nogę, poczerniałe deski z zardzewiałymi gwoździami, kałuże i błoto. Biegnie do wyjścia. Mógłby biec z zamkniętymi oczyma. W końcu pokochał ten bieg w ciemnościach, pośród chrypliwych pisków ryjówek. Lubi iść naprzód, nienawidzi uciekać. Przypomina mu się ubiegła noc, oddech śpiącego Toma, dotyk palców Stelli na szyi, rozumie wreszcie znaczenie jej spojrzenia i milczenie. Czasami tak wolno myśli. Tak bardzo się od niej różni. Boi się nieporozumienia. Przy wyjściu czeka na niego samochód. Ukryty wśród wysokich traw leżącego odłogiem pola. Czy należało kiedyś do Jules’a de Bourracharda? zastanawia się, przyspieszając. Jak można posiadać tyle ziemi, gospodarstw, lasów i wszystko stracić? Ilekroć biegnie podziemnym korytarzem, myśli o tym człowieku, który wolał żyć skulony w cieniu przodków, zamiast czerpać z życia pełnymi garściami. Przychodzi mu do głowy słowo „marnieć”. Marnieć we francuskim zamku czy marnieć w Aramilu to taki sam los, taki sam brak miłości do siebie. Boubou opowiedział mu kiedyś historię rodziny de Bourrachardów. Mówił o Jules’u i jego synu André, wyjaśnił mu, że to szlachta, ludzie bogaci, inni niż pozostali mieszkańcy miasteczka. Adrian spytał, co to znaczy „szlachta”. W podręczniku gramatyki przeczytał zdanie: „Zawsze lepiej jest nosić szlachecki tytuł. Być z jakiegoś rodu”. Wtedy właśnie rozmowa zeszła na de Bourracharda seniora. Boubou widział go kiedyś w Saint-Chaland. Rok przed swoją śmiercią słynny szlachcic pojawił się na złomowisku. Szukał jakiejś części zamiennej do zegara w stylu empire. Spędził całe popołudnie, grzebiąc w pudełkach, w których składowano rzadkie części. Nic nie znalazł. Odszedł, pożegnawszy się ze wszystkimi. Uchylił kapelusza zamaszystym gestem, jak gdyby pozdrawiał jakieś szacowne grono. – Miałem wtedy dwadzieścia lat – podsumował Boubou – i pomyślałem sobie, że tacy ludzie, ze względu na swoją obojętność, mogą uchodzić za arogantów. Ale on taki nie był. Po prostu było mu wszystko jedno. Trzeba mieć w sobie wielką siłę, żeby

nie przywiązywać wagi do niczego w życiu. – Nie jestem taki pewien – odparł wtedy Adrian. – W moim rodzinnym kraju ludzie są obojętni, ponieważ zmęczyło ich nieszczęście, na które nic nie mogą poradzić. Nie mają już nawet siły kochać. Żyją resztkami życia, jak koty wygrzebujące resztki ze śmietników. Połykają każdy kęs, nie zastanawiając się, co to takiego. – Niewesoły ten twój kraj. – Moim krajem jest teraz Francja. – Ale tu odmawiają ci prawa pobytu! – To nie ma związku z dokumentami. Twój prawdziwy kraj to ten, w którym po raz pierwszy ktoś ci się przyjrzał uważnie, ktoś dał ci do zrozumienia, że coś potrafisz, że możesz coś zrobić swoją głową i rękoma. Mój kraj to Julie, pan Courtois, Stella. Oczywiście wymieniam ich w takiej kolejności, w jakiej ich spotykałem. Boubou szturchnął go łokciem i poczęstował papierosem. – Każda z tych osób jest narodowości francuskiej i symbolizują dla mnie trzy kolory francuskiej flagi: niebieski to Julie, biały – pan Courtois, czerwony – Stella. – Nigdy nie patrzyłem na to w ten sposób. – Nie wszystko da się wyczytać z podręcznika gramatyki. To tylko instrukcja obsługi, a nie idee. – Dużo masz jeszcze takich myśli? – Wszystko przez to, że żyję sam. Mam czas na rozmyślania. Biegnie podziemnym przejściem i uświadamia sobie, że właściwie zawsze żył sam. Urodził się w mieście, które konało pod gołym niebem. Jego ojciec wyruszył szukać pracy gdzie indziej. Nigdy nie wrócił. Skóra matki stała się ziemista od czekania na niego. I od płaczu. Miała na imię Natalia. Patrzyła na niego zdziwiona, że ciągle jest przy niej. Wcześniej straciła już dwóch synów. Pytała: Wasyl? Siergiej? A on odpowiadał: nie, to Adrian. Nie potrafił wymówić słowa mama. Ludzie byli zbyt wyczerpani, żeby marzyć. Jedyną nadzieję widzieli w pieniądzach i telewizji. Pieniądze były w Aramilu rzadkością. Słońce też. Pewnego dnia nauczyciel oznajmił im, że wieczorem obejrzą film. Adrian ucieszył się, że dostaną cukierki, kiełbaski i ziemniaki. Kiedy się ściemniło, nauczyciel rozwiesił duże białe płótno, poprosił o zgaszenie świateł, pokręcił jakąś gałką i na płótnie pojawiły się obrazy i słowa, zaczęły tańczyć, zmieniły się w inne słowa i obrazy, a pośrodku widać było małą dziewczynkę o prawie białych włosach – prostych i związanych wstążką. Adrian nigdy wcześniej nie widział takich czystych miękkich włosów. Przestał nawet dłubać w nosie, tak bardzo dziewczynka mu się

podobała. Były tam też wielkie krowy, które dawały całe wiadra mleka, a dziewczynka uśmiechała się, odsłaniając białe zęby. Biegła do swojej mamy, podawała jej wiadro z mlekiem, matka wręczała jej kubek. Dziewczynka piła i śmiała się. Adrian oglądał film ze swoim dziadkiem, który postarał się o plakat filmu. Może go ukradł? Nauczył Adriana wskakiwać do plakatu, gdzie mógł się spotkać z jasnowłosą dziewczynką. Nauczył go z nią rozmawiać, dzień dobry, jak się nazywasz? Ja mam na imię Adrian. Nauczył go się kłaniać, uchylając nieistniejącego kapelusza. – Jesteś pewien, dziadku? Kapelusz? Dziadek był pewien. – Tak się rozmawia z jasnowłosymi dziewczynkami o gładkiej skórze. Kiedy ją wreszcie znajdziesz, będzie już piękną dziewczyną, na pewno ją rozpoznasz. Ale będziesz musiał jechać bardzo, bardzo daleko, synu. – Zawsze mówił do niego „synu”. – Co wieczór zanim zaśniesz, musisz wskakiwać do plakatu, aż pewnego dnia wskoczysz do pociągu, potem do jeszcze jednego i w końcu znajdziesz się przy dziewczynie o blond włosach. Jak za sprawą czarów. Nie próbuj tego zrozumieć. Nie zawsze rozumie się wszystko, co nas spotyka w życiu. Tego dnia pomyśl o mnie, daj mi znak, że się udało, że dotarłeś do celu i trzymasz tę dziewczynę za rękę. Wtedy będę mógł umrzeć spokojnie. Adrian sypiał na podłodze obok plakatu z jasnowłosą dziewczynką. Czuł, jak przeszywa go prąd. Głaskał ją po twarzy. Mówił do niej – nie tylko to, czego uczył go dziadek. Kładł wargi na ustach z plakatu i smakował mokry papier. Przyszło mu pokonać tysiące kilometrów na pakach ciężarówek, zanim spotkał dziewczynę o blond włosach. Pewnego dnia w Sens na targu staroci znalazł kartkę pocztową z plakatem filmu Na samym dnie z Tildą Swinton. Stella przypominała mu tę wysoką jasnowłosą aktorkę z kosmykiem włosów opadającym na oczy. Narysował na kartce duże niebieskie oczy i czerwone usta, po czym wysłał ją do dziadka w Aramilu. Stella. Pojawiła się w jego życiu i chwyciła go za gardło. Żeby tylko pozwoliła się dotknąć, żeby tylko otworzyła przed nim swoje ciało, swoją głowę i swój dom, w przeciwnym razie oszaleje. Kiedy się spotykają... W jego wnętrzu toczy się walka... Bada, nasłuchuje, przykłada swoje serce do jej serca, żeby mogli porozmawiać bez pośrednictwa tłumacza. W jej objęciach teraźniejszość miesza mu się z przeszłością. Ich dwie dusze łączą się w jedno. Stella mówi, że jego dusza przybyła z bardzo daleka, by spotkać się z jej duszą. Musi mu o tym powiedzieć natychmiast, na ucho. A on ma ochotę opisać jej szarość Aramilu, słońce, które nie daje blasku, matkę, która tak długo płakała, że przestała go poznawać, mężczyzn, którzy piją, kobiety, które

przeklinają i z każdym dniem stają się grubsze, bardziej wulgarne, miłość, którą uprawia się w pośpiechu za byle płotem. Błoto, które pozbawia wszystko koloru. Chce jej też opisać te wszystkie barwy, które się pojawiły, kiedy ona szła w jego stronę. Chce jej to powiedzieć, ale nie słowami, nigdy bowiem nie znajduje właściwych, chyba że są wydrukowane w podręczniku gramatyki. Chce jej to powiedzieć swoim ciałem, dłońmi, każdym centymetrem swojej skóry. Ponieważ Stella jest jedyną kobietą, której kiedykolwiek dotykał tak, jak się powinno dotykać kobiety. Pisze swoją historię na jej skórze. Ożywia ją oddechem. Proszę, teraz wiesz już wszystko. A ona się śmieje, mówi nic nie zrozumiałam, zacznij od początku... Mówi to serdecznie, wielkodusznie, bez cienia złośliwości, nie zastawiając na niego pułapek. Przy niej czuje się piękny, silny i odważny. Stella jest piękna. Chciałby wymyślać dla niej nowe imię przy każdym spotkaniu. Bo za każdym razem poznają się od nowa. Stella zanurza swoje niebieskie spojrzenie w jego oczach, oplata się wokół niego sznurem tak mocnym, że Adrian nie może oddychać, mówi chciałabym cię związać, żebyś nigdy mnie nie opuścił. On wzdycha, że wcale nie chce odchodzić. Nie chcę znów wciskać się w podziemny korytarz pełen dziur, kopców i ryjówek. Ona poważnieje i stanowczo stwierdza, że jednak będzie to konieczne. Adrian to wie, ale nie Stella pierwsza go ostrzegła przed grożącym mu niebezpieczeństwem, tylko pan Courtois, uważaj, chłopcze, uważaj na Raya Valentiego... Widywał go czasami w Saint-Chaland podczas spacerów ze Stellą. Jej ręka wtedy sztywniała, stawała się zimna i śliska jak wąż. Usiłowała rozluźnić uścisk, ale on ją przytrzymywał. Ściskał ze wszystkich sił. A potem, kiedy ten mężczyzna już ich minął, cedziła przez zęby nigdy więcej tego nie rób, nigdy więcej! Nie używaj wobec mnie siły, nie znoszę tego. Jej spojrzenie ciemniało, wypełniało się błotem. Po powrocie, kiedy leżeli w łóżku, mówiła dziękuję. Jedno proste słowo, w którym zawierało się wiele innych: dziękuję, że się nie oddalasz, że nie odstrasza cię przemoc, która czasami we mnie narasta, że rozumiesz przerażenie zwierzęcia, które musi uciekać przed katem. Ciągle się obawiam, że on po mnie wróci, zawsze, nawet kiedy udaję dumną i szczerzę zęby. Później zasypiała, a jej słowa mieszały się jak splątane rzęsy. Adrian potrafi czytać ze spojrzenia. Nie muszą rozmawiać. Wiedzieć, kiedy należy się zbliżyć, a kiedy – wręcz przeciwnie – oddalić, to cała

tajemnica miłości, której nie nauczy żaden podręcznik. Wiedzieć, jakie zadać pytanie. Jaką odpowiedź odgadnąć. Chciałby jej powiedzieć zapomnij o matce i wyjedźmy stąd wszyscy troje. Ułożymy sobie życie od nowa. Czyta w jej oczach, że to niemożliwe. Woli więc milczeć. Gdyby się teraz odezwał, to jakby się włamał do jej wnętrza. Niczym złodziej. Jak daleko sięgają ręce tego mężczyzny? zastanawia się czasem. Czy to możliwe, że jest aż tak potężny? Pan Courtois mówi, że tak, mówi też, że Adrian musi cały czas mieć się na baczności, że dzień buntu jeszcze nie nadszedł... Nigdy by nie pomyślał, że kiedyś będzie miał kobietę i dziecko. W Aramilu ludzie nie mieli już dzieci. Dziecko oznacza obietnicę złożoną czasowi. Zarys przyszłości. On miał syna. Nosił go pod kurtką, kiedy był malutki. Później nauczył go stawiać nogi na właściwych kamieniach, żeby przedostać się na drugi brzeg rzeki, odczytywać z nieba, jaka będzie pogoda, patrzeć na topniejący na palcu płatek śniegu, nie karmić osłów trującymi roślinami, takimi jak bukszpan, oleander czy tuja. Tom nie był wyższy od łanu zboża, ale słuchał jak duży. Jak gdyby wiedział, że to ważne. Że nie ma czasu do stracenia. Mając sześć lat, Tom usiadł na dużym kamieniu na środku strumienia przecinającego łąkę i spytał: – Czy kiedyś kupisz mi strzelbę? – Nie sądzę, Tom. – Kiedyś to ja będę bronił mamy. – A ja gdzie wtedy będę? – spytał chłopca i uśmiechnął się. – Ty odejdziesz. Na dobre. Będę z nią sam. – A dlaczego będę musiał odejść? – Po prostu wiem, że tak będzie. – Nigdy wcześniej o nic mnie nie pytałeś... – Jesteś moim tatą. Powinieneś znać moje pytania. Adrian opowiedział mu o Aramilu, o swoich rodzicach, o dziadku, nauczycielu, kinie. Ale przemilczał całą resztę. Nie chciał, żeby syn zdradził się z czymś w szkole. Tom stanął na kamieniu pośrodku strumienia zachmurzony i podsumował: – Widzisz, nic mi nie mówisz. To ja obronię Stellę. Od tamtego dnia przestał nazywać ją mamą. Suzon lubi Adriana. Siadają razem na kamiennej ławce. Ona naprawia mu kurtkę, spodnie, opowiada o ostatnich wyczynach Toma. O napadach złości Toma, o jego podartych ubraniach, siniakach i opatrunkach. Kiedy tylko Adrian spyta o Léonie albo o Raya, Suzon milknie.

Georges za nim nie przepada. Nie bardzo wiadomo dlaczego. Ale szczerze mówiąc, Adrian też nie darzy go sympatią. Zastanawia się, dlaczego Georges pozwolił, żeby to całe nieszczęście zalęgło się wokoło. Dlaczego nigdy się nie odezwał? Cóż z niego za mężczyzna? Przypomina ludzi z Aramilu. Stracił wolę sprzeciwu. Nie bardzo wiadomo, po czyjej stoi stronie. Adrian biegnie podziemnym korytarzem i wszystkie te pytania krążą wokół niego niczym nietoperze, które budzi niechcący po drodze. Wreszcie popycha stare drewniane drzwi, odgarnia trawy, wychodzi na świeże powietrze, bierze głęboki wdech, wsiada do auta, ukrywając twarz, żeby nikt go nie rozpoznał. Kierunek – Paryż. Jego góry. Paryż jest tak wysoki, wielki i silny jak góry. Adrian mieszka na zboczu Montmartre’u, najwyższego paryskiego wzgórza. Tę kryjówkę znalazł mu Edmond Courtois. Zapisał adres na skrawku papieru, wsunął do koperty i powiedział oni będą wiedzieli, co z tobą zrobić, możesz im zaufać. Nikomu o tym nie mów, Adrianie. Nie pozwól, żeby ktoś cię zauważył. Żadnych awantur, żadnych kobiet, żadnego pijaństwa. Stella nie może się dowiedzieć, że Adrian mieszka w Paryżu. Nie można pozwolić, by Ray wydobył od Stelli jego adres. Nie chce, żeby gliny wpadły do niego kiedyś o świcie. Nie chce, żeby deportowano go do Aramilu, do błota, ogrodzeń i szarego słońca. Musiałby zaczynać wszystko od początku. Nie wie, czy starczyłoby mu na to sił. Są też wspomnienia, które powracają jakby nigdy nic. Niepozorne. Nie ma w nich krzyków ani bicia. A jednak... okazują się bardziej bolesne niż inne. Léonie rozszyfrowuje je z zapamiętaniem detektywa, który szuka właściwego tropu. Wskazówka metronomu rozdziera powietrze, prawo-lewo, lewo-prawo. Modli się, żeby nikt nie wszedł do pokoju w takiej chwili. Jej palce zaciskają się na drewnianym pudełku, w którym bije wskazówka. Nie puściłaby go za nic na świecie. Intuicja podpowiada jej, że od tego zależy jej los, że w takich chwilach jak ta toczy się walka o jej życie. Eva de Bourrachard jest w swoim pokoju na pierwszym piętrze zamku. Dzieci kulą się w kącie obok toaletki i patrzą na nią nieruchome. Léonie musi mieć siedem lat, André – dwanaście. Jasne włosy ma spięte czerwono-niebieską klamrą, a na nogach białe sandały. Na łóżku leży otwarta walizka. Matka wrzuca do niej ubrania, byle jak, jak gdyby szykowała się do ucieczki, jak gdyby ktoś ją gonił. Jest zdenerwowana, miota się po pokoju, aż wreszcie pada na łóżko, trzymając się za głowę.

Wstaje, wznawia szaleńczą krzątaninę. Suzon usiłuje zaprowadzić w pokoju ład. Składa sukienkę, marynarkę, spódnicę, bieliznę, której tę czy inną sztukę André podkrada czasem szybkim gestem i chowa do kieszeni. Léonie zauważa to, ale on rzuca jej groźne spojrzenie, żeby przypadkiem go nie zdradziła. – Znów pani wyjeżdża? – pyta Suzon, gładząc kołnierzyk białej bluzki. – Kiedy pani wróci? – Nie wiem, Suzon, nie pytaj o nic. Nie mam siły odpowiadać na twoje pytania. Widziałaś moją szczotkę do włosów, tę z masy perłowej? – Powinna być na toaletce... – Nie ma jej tam. Mój Boże, wszystko gubię, jestem do niczego! Znajdź ją, Suzon, tak bardzo ją lubię. Suzon zostawia na chwilę walizkę, idzie do łazienki, wraca ze szczotką. – Zostawiła ją pani na umywalce. – Widzisz, jestem do niczego – powtarza Eva, sięgając po szczotkę. – A naszyjnik z białych pereł, gdzie on może być? – W pudełku z biżuterią, proszę pani. – Jesteś pewna? – Tak, proszę pani. André i Léonie obserwują matkę, która kręci się w kółko i naraz nieruchomieje, przyciskając palce do skroni. Podnosi głowę i dostrzega ich. – Co wy tu robicie, dzieci? Idźcie się bawić gdzie indziej... André robi krok naprzód, wkłada ręce do kieszeni szortów. Jest lato. Ma na sobie koszulkę i espadryle. Léonie stoi za nim. Czeka, aż brat przemówi. Aż wypowie te dwa słowa, które mogłyby powstrzymać matkę. Gotowa jest mu je podszepnąć, gdyby zapomniał. – Nie wyjeżdżaj, mamo. Nie wyjeżdżaj. – Jesteś kochany. Powinieneś przestać ubierać się jak mały chłopiec, jesteś już na to za duży. Wyglądasz śmiesznie. – Nie wyjeżdżaj. Suzon słucha Andrégo, splata dłonie na obfitych piersiach. Nie rusza się, nie oddycha. Nic nie powinno zakłócić błagania chłopca. – Suzon – mówi Eva de Bourrachard – pamiętaj, żeby mu kupić ubrania pasujące do jego wieku. Ma dwanaście lat, powinien już nosić długie spodnie. – Nie dbam o spodnie. Chcę, żebyś została – mówi André, tupiąc nogą. – Jaki on słodki, kiedy się złości! – śmieje się matka. – Chce mnie przestraszyć, jak wszyscy bezsilni mężczyźni. – Proszę go posłuchać – mówi Suzon. – Dzieci pani potrzebują. – Nikt mnie nie potrzebuje, Suzon. Czy tu jestem, czy nie, to nie ma żadnego

znaczenia. Zapomną o mnie. Jak to mawia mój mąż? – Robi wysiłek, żeby to sobie przypomnieć. Kładzie palec na ustach, by nikt nie zakłócił ciszy, marszczy nos i brwi, aż wreszcie woła: – Ulotna! Jestem ulotna. I ma rację, Suzon. – Ale pani dzieci są jeszcze małe. – Lepiej im będzie beze mnie. Nawet one mi się nie udały. Ty, André, ledwo przypominasz chłopca, a ty, Léonie, dziewczynkę. Moje biedactwa, kiedyś zrozumiecie, że wszystko, czego się dotknę, gnije. – Proszę pani! – oburza się Suzon. – Proszę nie mówić takich rzeczy. – Ale to prawda. Zresztą co one tutaj robią? Nie powinny siedzieć w moim pokoju. Idźcie się bawić gdzie indziej. No idźcie już... – Wskazuje im ręką drzwi, odwraca się do Suzon i do otwartej walizki. – Mój krem na dzień? – W kosmetyczce. – Woda kolońska? – Również. – Dziękuję, Suzon. Co ja bez ciebie zrobię? Wtedy Léonie słyszy trzask zamykanych drzwi. To André opuścił pomieszczenie. Huk niesie się niczym grzmot po całym zamku. Ściany drżą, obrazy zdają się wysuwać z ram. Léonie stoi niczym żebraczka, czekając na choćby jeden pieszczotliwy gest, pochyla głowę, żeby jakaś życzliwa dłoń na niej spoczęła. Drzwi otwierają się ponownie, w progu staje ojciec. W bonżurce z ciemnoczerwonego aksamitu ozdobionej pozłacanymi guzikami, z jedwabnym szalem na szyi i gazetą pod pachą. – Co tu się znowu wyprawia? Kto tak trzaska drzwiami? – To przeciąg... – mówi Suzon. Ojciec również dostrzega walizkę na łóżku. – Znowu wyjeżdżasz, moja droga. Prawdziwa mania. To prze-ra-ża-ją-ce! Nie potrafisz usiedzieć w jednym miejscu. Léonie, co ty tu robisz? Idź się bawić do swojego pokoju. Te dzieci są naprawdę źle wychowane. Suzon, daj mi znać, kiedy kolacja zostanie podana. Będę w bibliotece. Léonie słyszy oddalające się korytarzem kroki ojca, przenosi spojrzenie na matkę, która zamyka walizkę, sięga po kuferek z kosmetykami i rękawiczki, prosi Suzon, by powiadomiła Georges’a, że będzie potrzebowała samochodu, jej pociąg odjeżdża o osiemnastej pięćdziesiąt osiem z dworca w Sens. Stella parkuje ciężarówkę przed wejściem na teren złomowiska. Wystarczy tylko zawrócić i będzie mogła jechać po towar. Każe psom czekać na pace. Jest spóźniona. Tom zasnął po tym, jak go obudziła rano, musiała zawieźć go do szkoły bez śniadania. Sięga właśnie po kask i rękawice robocze, kiedy nagle zauważa Turqueta

i Jérôme’a pogrążonych w rozmowie. Turquet opiera się o betonowy parapet okienka, a Jérôme wychyla się do niego, jak gdyby się spowiadał. Ósma trzydzieści. Podest wagi jest pusty. Julie zapewne siedzi w swoim biurze zajęta ustalaniem ceny każdego metalu, miedzi, bojlerów, płyt offsetowych, mosiądzu, brązu, opiłków aluminium, ołowiu, cynku, stali, kabli aluminiowych, miedzianych, akumulatorów, stopów... Każdego ranka musi aktualizować dane. Houcine i Boubou są w hali z metalem. Sortują i tną. Stella ukrywa się za kierownicą i obserwuje. Nie śmie nawet drgnąć ani sięgnąć po lornetkę. Turquet niemal nie porusza wargami, a twarz Jérôme’a odwrócona jest do niej bokiem. Z trudem odgaduje słowa. Wyłapuje zaledwie kilka. Powiedział Rayowi... Myślisz naprawdę, że... Uciekł... Jest wściekły. Nie wie, dokąd... Nie wiesz... Mógłby mu pomóc... Punkt honoru... Jeśli wszyscy się w to włączą... Na pewno w Paryżu. Ma długie ramię. Na próżno Stella się skupia, wpatruje, nie udaje jej się zrozumieć całych zdań. Postanawia wysiąść z ciężarówki. Bierze kask, rękawice i rusza w stronę mężczyzn. Jakie to zdanie ktoś nabazgrał w książce Julie? „Zniknęłaś, piękności, w której spojrzeniu nowe mi zabłysły zorze! Ja nie znam twojej drogi, tyś mojej nie znała”... Czy to możliwe, że to zakodowana wiadomość od Jérôme’a? Do kogo miałaby być skierowana? Zaczynam wszystkich podejrzewać, mam mętlik w głowie... Jérôme dostrzega ją, unosi rękę w geście powitania i uśmiecha się. Wydaje się szczery. Turquet ostentacyjnie odwraca się do niej plecami. – Masz problem, Turquet? – pyta Stella, stając za nim. – Nie. Wszystko w porządku – odpowiada Jérôme. – Przyszedł uprzedzić, że na kolei miała miejsce kradzież i zajrzą do nas żandarmi. – Jak to miło z jego strony! – ironizuje Stella. – Teraz nam pomaga. Cóż za radykalna zmiana! Co cię ugryzło, Raku? – Spadaj! – warczy Turquet, nie odwracając się. – To ty stąd znikaj, i to szybko! – Lepiej będzie, jeśli już sobie pójdziesz – wtrąca Jérôme pod adresem Turqueta. – Wróżę ci poważne kłopoty, Raku – dodaje Stella. – Na twoim miejscu zaczęłabym się martwić...

– Grozisz mi? – odparowuje Turquet, odwracając się na pięcie. – Właśnie. Mam ci odświeżyć pamięć? „100% Turquet”. Coś ci to mówi? – Idiotka. – Doskonały argument! Mam kilka innych dowodów, znacznie bardziej obciążających. Drogo za to wszystko zapłacisz. A na razie zmiataj stąd. – Daj mi spokój. Rozmawiam z kumplem. Stella zwraca się do Jérôme’a: – Kumplujecie się? Jérôme uśmiecha się z zakłopotaniem i kręci głową, jakby chciał jej dać do zrozumienia, że nie może nic powiedzieć. – Liczę do trzech – mówi Stella. – Jeśli nadal tu będziesz, jak skończę, poszczuję cię psami. Pamiętasz, jak cię ostatnio urządziły? Turquet wzrusza ramionami, mruczy jeszcze raz pod nosem „idiotka”, zerka na Jérôme’a i odchodzi. – Ma gadane ten twój kumpel – stwierdza Stella. – Żaden z niego mój kumpel... – broni się Jérôme. – Więc co tu robił? Szeptał ci słodkie słówka? – Nie, już ci mówiłem, przyszedł poinformować o kradzieży. – Odniosłam wrażenie, że łączą was bliskie stosunki. – No... przecież nie mogłem go przepędzić. – Owszem. Nie chcę go tu widzieć. – Przestań, Stello. Przesadzasz. – Nie przesadzam, Jérôme. On zmaltretował moją matkę. – Dobra, dobra... Już tu nie wróci, obiecuję. Stella przygląda mu się i ponownie się zastanawia, po czyjej jest stronie. Wspina się na górę, do biura Julie. Julie podnosi głowę znad papierów i przeciąga się. – W porządku? – Średnio – odpowiada Stella. – Spotkałam na dole Turqueta. – Co on tu robił? – Rozmawiał z Jérôme’em. Podobno na kolei miała miejsce kradzież i odwiedzą nas żandarmi. – Wiem. Codziennie to samo! Będę musiała dobrze pilnować, żeby ktoś nie wcisnął nam kradzionej szyny! Mam tego dość. – Nie chcę go tu widzieć, Julie. Nie mogę. To ponad moje siły. – Może przyszedł z ramienia merostwa... – Mam to gdzieś. Powiedz Jérôme’owi, żeby trzymał go na dystans. W przeciwnym razie go zabiję... Stella stoi naprzeciw Julie, zaciska pięści i cała trzęsie się z wściekłości.

– Porozmawiam z nim, Stello. Już nie płacz. – Nie płaczę, boję się, że nie zapanuję nad sobą. Kto by się wtedy zajął Tomem? – Przestań, Stello, przestań! Stella przeciera oczy wierzchem dłoni. – Co mam dzisiaj do roboty? – Trzeba jechać po barierki z autostrady. Sprawdziłam pochodzenie, wszystko w porządku. Ale upewnij się mimo wszystko. Jeszcze by tego brakowało, żeby nas przyłapano na szmuglowaniu kradzionych barierek. Ray tylko czeka, aż się na czymś takim potkniemy... – Zgoda. Podaj mi adres. – Dasz radę? Jesteś pewna? – pyta Julie, notując adres na kartce. – Skończyłaś czytać moją książkę? – Skończę dziś wieczorem. Jutro ci ją oddam. – Nie chodzi o to, że ci nie ufam, ale... – rumieni się Julie. – Wiem. Stella ma już na końcu języka pytanie, skąd wzięło się tajemnicze zdanie w książce, ale rezygnuje i wychodzi z biura, nakładając kask i rękawice. Julie bardzo dba o kwestie bezpieczeństwa: nie wolno przebywać na terenie zakładu bez kasku. – Stello! – woła Julie, kiedy Stella zbiega już po schodach. – Co? – pyta, zatrzymując się. – Zapomniałam ci powiedzieć, że Violette wróciła! Stella zawraca, znów wspina się po stopniach do biura Julie. – Violette Maupuis? – Tak, dzwoniła do mnie wczoraj wieczorem. Nie chciała zdradzić, po co wraca, ale widziałam się z Brunonem, wiesz, zawiadowcą stacji, w sprawie tej afery z kradzieżą metalu... Violette podobno tonęła w bagażach. Nigdy nie widział, żeby jedna osoba przewoziła tyle rzeczy... – Ma zamiar się tu ponownie osiedlić? – pyta Stella. – Po śmierci swoich rodziców nie spędziła tu nawet doby, a teraz wraca? Na dobre? – Możliwe. Chociaż mi mówiła, że nie zamierza zagrzać tu miejsca. Przysięgała, że nie będzie gnić w tej dziurze. – Niech sobie gwiazdorzy w Paryżu. Pamiętasz? Zarzekała się, że będzie sławna. – Tak, mówiła nawet, że usłyszymy o niej w telewizji. – W dzisiejszych czasach ciężko się przebić... Uśmiechają się do siebie. Julie sięga po dużą srebrną śrubę i podrzuca ją na dłoni. Stella zamiera: kiedy Julie zaczyna się bawić kawałkami metalu, to znaczy, że jest zakłopotana. Że chce coś powiedzieć, ale nie wie, od czego zacząć. – Jest jeszcze coś, Stello... – Co takiego?

Julie pochyla głowę zażenowana. – Nie wiem, czy powinnam ci to mówić... – Śmiało, jestem kuloodporna. – Ray odebrał ją z dworca. – Ray? – Tak. Podobno sam taszczył jej bagaże. Wsiadła do jego auta... Wieczorem w pokoju matki Stella kończy czytać książkę Joséphine Cortès bezbarwnym głosem. Nie dba o historię Młodzieńca, wciąż ma przed oczyma konspirujących Turqueta i Jérôme’a, wraca myślami do Violette i Raya, ale czyta, usiłując włożyć w lekturę nieco serca. Młodzieniec stracił swoją wielką miłość, Cary Grant wrócił do Ameryki, zostawiwszy mu pożegnalny list. Nie miał odwagi powiedzieć mu wprost, że wyjeżdża. Serce Młodzieńca zostało zranione. Włóczy się bez celu. Jest już tylko ramieniem wyciągniętym w stronę niewidzialnego człowieka. Człowieka, który o nim zapomniał. Léonie wzdycha: – A więc on też, on też... – On też co? – pyta Stella, unosząc głowę znad ostatniej strony. – Dlaczego tak się wiercisz, mamo? – On też został porzucony... – Takie jest życie, mamo. Zdarza się. – Wiem. Ale to i tak smutne. Wygląda na bardzo zmartwioną losem bohatera książki. – To tylko powieść – powtarza Stella – wymyślona historia. – Takie historie zdarzają się w prawdziwym życiu. Bardzo mi się podobała ta książka. To już koniec? – Tak. Zostały tylko podziękowania autorki. Ale może to sobie darujemy... Chce jak najprędzej wrócić do Toma. Żeby tylko Turquetowi nie przyszło do głowy wałęsać się w okolicach gospodarstwa. Na szczęście zostały tam psy, dzięki temu Stella czuje się pewniej. – Przeczytaj mi je, proszę. Może opisuje, co się stało później z Młodzieńcem... Czasami autorzy opowiadają, co słychać u bohaterów, jeśli inspirowali się istniejącymi postaciami. Stella sięga ponownie po książkę i czyta: „Przede wszystkim dedykuję tę książkę mojemu ojcu, Lucienowi Plissonnierowi, zmarłemu trzynastego lipca tysiąc dziewięćset siedemdziesiątego siódmego roku, kiedy w całej Francji strzelały petardy i sztuczne ognie. Był dobry, czuły. Miał czterdzieści lat. Dał mi siłę, by żyć, by stawiać opór, by pisać, bym stała się osobą,

którą jestem dzisiaj. Miałam zaledwie dziesięć lat, kiedy odszedł, ale pozostawił we mnie ślad nie do zatarcia. Chciałabym również podziękować...” Lekturę Stelli przerywa łkanie matki, straszliwa, rozdzierająca skarga. Léonie przyciska ręce do piersi i powtarza Lucien, Lucien, Lucien. Stella opuszcza książkę na kolana, przygląda się matce ze zdumieniem. – Znałaś go? – Och, moja kochana, moja kochana... – Znałaś go. – To boli. Tak bardzo boli. Nie wiedziałam, że może wciąż tak bardzo boleć... – Nigdy mi o nim nie opowiadałaś. Nigdy. – Nie mogłam... Och! Jak boli! Też chciałabym umrzeć! Odpycha stolik, wysuwa zagipsowaną nogę poza krawędź łóżka, usiłuje wstać. Stella ją powstrzymuje, zmusza do położenia się, poprawia prześcieradło i kołdrę. Obejmuje matkę ramionami. – O co chodzi z tym człowiekiem, mamo? Léonie nie odpowiada. Siedzi przygnębiona, popłakuje cicho skulona, zaciskając palce na różowej lizesce. – Możesz mi o wszystkim powiedzieć. – Och, Stello... – Powiedz mi, mamo. – Był taki dobry, taki łagodny, że zawsze się zastanawiałam, dlaczego... to było do niego niepodobne. Jego milczenie było dla mnie udręką. – Czyli znaliście się dobrze? Łączyło was coś poważnego? – Tak. Léonie się waha. Zerka w stronę drzwi, jak gdyby Ray mógł w każdej chwili je wyważyć i rzucić się na nią. Drży, unika spojrzenia córki. – Przyjaźniliście się? – Tak. – A może chodziło o coś więcej? Léonie kiwa głową. – Byliście kochankami? Léonie odkasłuje. Zalewa ją rumieniec i odwraca głowę. Z jej gardła znów wydobywa się odgłos miażdżonych kosteczek. – Miałaś kochanka, mamo? Stella przygląda się matce, słowa kłębią jej się w głowie, mama, kochanek, mama, kochanek, mama! Opanowuje się, przełyka ślinę, ujmuje dłonie matki w swoje i zaczyna wypytywać spokojnym tonem:

– Kiedy to było? – ... – Powiedz mi, mamo, proszę. Nie spuszczaj tak wzroku. Nie ma się czego wstydzić. – ... – Proszę, powiedz. To ważne. Léonie wpatruje się uparcie w jeden punkt na podłodze. Nie potrafi mówić bezpośrednio do Stelli. Mówi do plamy na podłodze. Do czarnej rysy, którą czyjś obcas zostawił na żółtej płytce. Mówi głosem małej dziewczynki dręczonej poczuciem winy: – Ray wyjechał do Hiszpanii, w okolice Alicante, żeby pomóc tamtejszym strażakom w ugaszeniu wyjątkowo gwałtownego pożaru. Zgłosił się na ochotnika. Miało go nie być dwa tygodnie. Milknie wyczerpana. Bierze głęboki wdech. Jej spojrzenie znów zatrzymuje się na rysie. – Zostałaś sama – ciągnie Stella – spotkałaś go. Spotkałaś go przypadkiem, a potem spotkaliście się jeszcze raz... – Tak – przyznaje Léonie. – Z początku po prostu dobrze wam się rozmawiało. Nie robiliście nic innego, aż w końcu... zbliżyliście się do siebie. – Tak, właśnie, zbliżyliśmy się do siebie. – Pewnego dnia poczuliście, że chcecie się pocałować. I sami nie wiedząc, kiedy to się stało, pocałowaliście się... – Był wieczór. Fernande wysłała mnie po mleko i boczek. Chciała zrobić tartę. Pobiegłam do sklepu spożywczego i wpadłam na niego. Dosłownie. Z impetem. – A po tym pierwszym pocałunku spotkaliście się znowu... – Umawialiśmy się. – A co z Fernande? Pozwalała ci wychodzić? Léonie uśmiecha się chytrze, jak zakochana kobieta, która zna tysiąc sposobów na to, by wymknąć się na spotkanie z kochankiem, nie boi się kłamać, stosować najdziwniejszych wybiegów. Jej pomarszczoną twarz rozjaśnia młodzieńczy uśmiech, powracają wspomnienia. – Kochaliście się? Léonie podnosi głowę. Powraca dawne szczęście. – O, tak! Kochaliśmy się. – I wtedy po raz pierwszy w życiu byłaś szczęśliwa. – Unosiłam głowę ku niebu i dziękowałam. Léonie nadal się uśmiecha. Wolną ręką kokieteryjnie odgarnia kosmyk jasnych włosów, błękit jej oczu wydaje się jeszcze głębszy, wypełniony światłem szczęścia.

– Przeczytaj mi jeszcze raz od tego miejsca, kiedy ona wspomina Luciena – prosi. Stella znów sięga po książkę, czyta jeszcze raz wskazany fragment. Jeszcze raz, szepcze Léonie, jeszcze raz. Stella spełnia prośbę. Léonie powtarza wielokrotnie, trzynastego lipca, trzynastego lipca, trzynastego lipca, czyli to dlatego... – To on ci podarował Półwisienkę? – Tak. – Kiedy to było, mamo? – W tysiąc dziewięćset siedemdziesiątym siódmym roku. Maj, czerwiec, tysiąc dziewięćset siedemdziesiąty siódmy rok. – Byłaś już sześć lat po ślubie – stwierdza Stella nagle zamyślona. Pewna myśl zaczyna kiełkować jej w głowie. Przełyka ślinę. – Od sześciu lat byłaś mężatką, a wciąż nie miałaś dzieci... Słowa Raya Valentiego owej pierwszej straszliwej nocy. Wykrzywione usta Raya Valentiego wyrzucające z siebie: nie jestem twoim ojcem! Kumasz czy mam ci to narysować? Ostatni element układanki wpasowuje się na swoje miejsce. Klik. Obraz jest już pełny. Stella czuje, jak w jej brzuchu rozlewa się chłód. Następnym razem włożysz ładną koszulę nocną, dobrze? Kupię ci taką. Ładną koszulę nocną, żeby Ray mógł się z tobą zabawić. Chcesz, żebyśmy się zabawili? Znam bardzo fajne zabawy. Przecież nie jestem twoim ojcem. Mam do tego prawo... Nie jestem twoim ojcem. Nie jestem twoim ojcem.Oczy jej ciemnieją z dawnej złości. Ma ochotę krzyczeć: nie obroniłaś mnie! Nie obroniłaś! Puszcza dłonie matki i wstaje. Podchodzi do okna, spogląda na parking. Ciężarówka na parkingu. Zapomniała zamknąć okno od strony pasażera. Ktoś może wślizgnąć się do szoferki i ukraść lornetkę. Dokumenty ze schowka. A nawet całą ciężarówkę, jeśli przyjdzie mu na to ochota... Ostrze noża w brzuchu, jej własna matka, która na to pozwalała, matka, która spuszczała wzrok przy śniadaniu, Ray Valenti, który wchodził do jej sypialni każdej nocy, kiedy tylko nachodziła go ochota. Matka wiedziała. Wiedziała i nic nie zrobiła. Stella oplata się ramionami i kołysze. Chciałaby wszystko z siebie wyrzucić, porzucić matkę, porzucić nieszczęście. Odejść. – Nie, proszę cię! Léonie krzyczy, żeby przerwać zamyślenie córki. Już ma coś powiedzieć, kiedy Stella się odzywa: – Urodziłam się w tysiąc dziewięćset siedemdziesiątym ósmym. W marcu siedemdziesiątego ósmego roku. Jeśli dobrze liczę... Matka opuszcza głowę. – Kochałaś go chociaż? Czy to była prawdziwa miłość? Léonie szepcze: tak. – Więc to on jest moim ojcem?

– ... – On jest moim ojcem. Wiem. Ale chciałabym to usłyszeć chociaż raz z twoich ust... Potrzebuję słów, które mówią, nie tych, które zacierają pamięć. Mam dość tej mgły. Po co wypowiadać słowa, które nic nie mówią? Można ukryć całe życie, jeśli nie będzie się wypowiadać właściwych słów. Te, które mamy na końcu języka, ograniczają nas, a te, które wypowiadamy głośno – uwalniają. Walczę z duchami błądzącymi w ciszy. Chcę je złapać, lecz one za każdym razem się wymykają i zaciskają pęta na moich nogach. – Tak. To Lucien Plissonnier. – A więc mam ojca. Prawdziwego. Stella powtarza: mam ojca, mam ojca. I nie jest nim Ray Valenti. Nie mam z nim nic wspólnego. Mój ojciec nazywa się Lucien Plissonnier. Ten nieznajomy mężczyzna właśnie mnie uwolnił. Nagle złość opada. A raczej Stella odrzuca ją jak stare zużyte ubranie. Odwraca się i przygląda białej postaci na łóżku. Kołnierz na szyi, złamana noga unieruchomiona w gipsie, fioletowe żyłki pod skórą, blednące sińce, kościste dłonie mumii. Cóż ona mogła zrobić? Jak miałaby pokonać Raya? I znów ogarnia ją niewysłowiona czułość. – Mamo, gdybyś wiedziała... Léonie unosi głowę i spogląda na córkę. Stella wyciąga do niej rękę, Léonie wkłada wszystkie odradzające się siły w ten uścisk. – To był cudowny człowiek, Stello. Twój ojciec był wspaniałym człowiekiem. – Mam ojca. Mam ojca... – Nagle Stella marszczy brwi. – Czy Ray Valenti wie? – Tak, wie, że nie jesteś jego córką, ale nigdy mu nie mówiłam, kto jest twoim ojcem. Powiedziałam, że nie żyje. Że przeczytałam o tym w gazecie. Wrzeszczał: w gazecie? Co on robił w gazecie? Był aż tak wyjątkowy? Tylko on miał prawo oglądać swoje nazwisko w gazecie. – Wzdycha. – Powiedziałam, że przeczytałam o tym w rubryce nekrologów w Le Figaro. W starym numerze, który wzięłam do obierania ziemniaków. – Zgodził się, żebyś mnie zatrzymała? – Bardzo się cieszył, że zaszłam w ciążę. Nie mógł mieć dzieci. W Saint-Chaland obgadywano go z tego powodu. Ludzie się mszczą. Mszczą się za siebie i za własne słabości. – Wiem. Wiem o tym od dawna. To mnie przytłacza. Chyba muszę się przewietrzyć. – Stella wzdycha głęboko i ziewa. Brak jej sił. – Tom na mnie czeka. Mogę cię zostawić? Poradzisz sobie? Léonie kiwa głową w milczeniu. – Czy mogę zatrzymać jeszcze jakiś czas tę książkę?

Stella odpowiada tak, jeśli chcesz. Léonie odwraca książkę i patrzy na twarz Joséphine Cortès. Czyta notę z czwartej strony okładki. Myśli przez chwilę, po czym mówi niepewnie: – To twoja siostra? Twoja przyrodnia siostra... – Tak – przyznaje Stella, jak gdyby ta sprawa jej jeszcze nie dotyczyła. – Powiedział mi, że nie jest sam. Nie chciał mnie okłamywać. Powiedział też, że pewnego dnia będzie wolny i wtedy... Nie zdążyliśmy. Życie tego nie chciało. Czekałam na niego. Tylko to mi dawało siłę. Nadzieja na jego powrót i ty... Wyobrażałam sobie, że pewnego dnia stworzymy rodzinę. Znów jest na skraju łez. Stella wstaje. – Muszę już iść. Wrócę jutro. Zażyłaś coś na sen? – Zażyję. Idź już... Ja też mam potrzebę pobyć trochę sama. Spoglądają na siebie ze zdziwieniem. Właśnie rozcięły łączącą je nić. Jak siostry syjamskie rozdzielone ostrym skalpelem. Każda potrzebuje odnaleźć własne miejsce. Milkną. Uśmiechają się do siebie łagodnie. Ten uśmiech oddala je od siebie. Nigdy już nie będą takie same. Właśnie pokonały największą trudność. Na parkingu czas jakby się zatrzymał. Ani jednego przechodnia, żadnego samochodu, który by parkował albo odjeżdżał, wyrzucając z siebie chmurę czarnych spalin, ani powiewu wiatru. Dni robią się coraz dłuższe, więc słońce wciąż jeszcze lśni na wpół zakryte przez wysokie mury szpitalne. Kilka czerwonych promieni wyłania się zza budynku niczym ramiona stracha na wróble. W powietrzu unosi się pogodna woń, coś delikatnego, pachnącego, zapowiedź wiosny. Stella siada na betonowym murku i czeka, aż zapadnie mrok. Spogląda na zegarek. Znowu się spóźni. Tom zjadł pewnie u Suzon i poszedł spać. Ma u nich swoją sypialnię. Nad salonem. Kto wie, może właśnie siedzą na kanapie wszyscy troje i oglądają program przyrodniczy Thalassa. W piątki zawsze oglądają tę audycję. Stella musi pomyśleć. Chce sobie przypomnieć słowo po słowie rozmowę z matką, żeby następnie zepchnąć ją na boczny tor. Odczuwa też głęboką potrzebę zwierzenia się komuś, podzielenia się tą oszałamiającą nowiną. Ma ojca i on nie nazywa się Ray Valenti. To Lucien Plissionnier. Ojciec Joséphine Cortès, kobiety, której książki sprzedają się tysiącami i figurują na listach bestselerów. Czyli mojej siostry, poprawia się Stella. Mam siostrę. Połowiczną, ale mimo wszystko siostrę. Być może ta połowiczna siostra ma dzieci... a wtedy Tom miałby kuzynów i kuzynki.

Należy do prawdziwej rodziny – na samą tę myśl wstrząsa nią rozkoszny dreszcz. Odczuwa też jednak obawę. Ta kobieta, jej przyrodnia siostra... sukces musiał uczynić z niej osobę wyniosłą i dumną. A może wręcz przeciwnie – hojną i uważną? Na zdjęciu w książce widać tylko zachęcający uśmiech, skromne łagodne spojrzenie. Moja przyrodnia siostra. Rodzina. Stella patrzy na swoje pomarańczowe ogrodniczki, maca gruby sweter, macha wielkimi butami, odsuwa kapelusz na tył głowy, przeczesuje dłonią włosy. Łączy nogi i usiłuje przyjąć pozę światowej damy: proste plecy, ściągnięte łokcie. Czuje się tak, jak gdyby nagle kazano jej włożyć nowe ubranie, nauczyć się nowego języka, nowych manier przy stole. Czuje się niezdarna, bezradna, a chwilę potem lekka i pełna euforii. Lucien Plissonnier i Léonie się kochali. A ja jestem owocem tej miłości. Nie zostałam poczęta przez brutalnego mężczyznę, który rzucał się na moją matkę, kiedy tylko budziło się w nim pożądanie, ale przez łagodnego człowieka, który ją kochał, szanował, szeptał jej w ciemności czułe słówka. Całował pieprzyk na prawym ramieniu. Wypowiadał słowa, których Léonie nie znała. Moja kobietka, moja słodka, czekaj na mnie, wrócę po ciebie. Wszyscy zajęci mężczyźni to mówią. A jej matka płakała, kiedy w radiu grano piosenkę Hugues’a Aufraya „Powiedz mi, Céline, co się z nim stało, z tym miłym narzeczonym, który nigdy nie powrócił?”. Nigdy więcej go nie widziała. On nigdy się nie dowiedział, że ma córkę. Gdyby wiedział... Wzdycha. Po chwili zbiera się w sobie. Nie ma sensu się zadręczać. Nie jest córką Raya Valentiego. Kolejny punkt zdobyty. Ogniste punkciki migoczą jeszcze na horyzoncie, aż wreszcie na parkingu zapada ciemność. Noc nadeszła łagodnie, stapiając niebo z ziemią. Stellą wstrząsa dreszcz. Zrobiło się zimno. Wstaje i rusza w stronę ciężarówki, stara się iść jak wielka dama. Po chwili odpuszcza sobie i rozgniata butem kamyk. Mam ojca, ojca, którego już tu nie ma, ale z którego mogę być dumna. To wszystko zmienia. Otwiera drzwi samochodu, wspina się na stopień i wtedy dostrzega siedzącego wewnątrz mężczyznę. Cofa się gwałtownie, lecz po chwili rozpoznaje Edmonda Courtois. Ma na sobie szary garnitur, rozpiętą pod szyją białą koszulę i przekrzywiony krawat. Uśmiecha się i szepcze nie bój się. Stella wzrusza ramionami i siada za kierownicą. Czeka, aż przemówi pierwszy. Ona skończyła już na dziś ze słowami.

– Zostawiłaś otwarte okno. – Wiem. – Szukałem cię, zobaczyłem ciężarówkę na parkingu. Podejrzewałem, że jesteś w szpitalu. Stella opiera dłonie na kierownicy, przeciąga się i kładzie powoli głowę na klaksonie. – Jestem zmęczona. Edmond rozumie, że musi radzić sobie sam. Wierci się w swoim szarym garniturze wciśnięty w za ciasną marynarkę, bawi się krawatem. – Muszę wracać do domu, panie Courtois. Mężczyzna się waha. Zwija krawat w palcach. – Wpadłem dzisiaj do warsztatu Gersona. Rzadko tam bywam, ale musiałem zatankować do pełna. Gerard był zajęty rozmową z jakimś facetem. Sam się obsłużyłem. Stałem tam, odwrócony do nich plecami, i czekałem, aż bak się napełni. Nie rozpoznali mnie od razu. Rozmawiali o Rayu i o twojej matce. Nie było to oczywiste, ale w końcu zrozumiałem, o co chodzi. Milczy przez chwilę, licząc, że Stella o coś zapyta albo przynajmniej podniesie głowę i na niego spojrzy. Ale ona się nie porusza i czeka. Edmond Courtois znów wciąga ją w przeszłość, a nie zamierzała już do niej wracać. Przeszłość śmierdzi. Cuchnie, okalecza, niszczy, a Stella przecież próbuje się odbudować, nie dać się pogrzebać żywcem. Ruchome piaski wciągają ją za każdym razem. Chciałaby jeszcze chociaż przez kilka minut być szczęśliwa i spokojna. Wyobrażać sobie cień twarzy i sylwetkę ojca. Planować, co dalej. Może wyruszy na poszukiwanie swojej przyrodniej siostry. Wie tylko, jak wygląda. Zna jej uśmiech zastygły na papierze. Ale to już początek szczęścia. Każdy choć raz w życiu ma okazję poczuć zalążek szczęścia. Chcemy przytrzymać je delikatnie i sprawić, by trwało jak najdłużej. A to właśnie jest najtrudniejsze. – Gerson mówił temu człowiekowi, że Ray jest wściekły. Duré nie chce wypuścić Léonie ze szpitala, a Ray ma dość opiekowania się chorą matką. Więc Gerson powiedział: „Porwie ją, nie wiem, jak zamierza to zrobić, ale zabierze ją stamtąd. Baba wczasuje się tam już prawie dwa miesiące, to jakieś szaleństwo”. Tak właśnie powiedział, Stello. Mam tego dość, myśli skulona na kierownicy, głowa ciąży jej coraz bardziej, nie widzi pan, że już nie mogę? Co mam zrobić? Teraz pana kolej, żeby się nią zająć. Milczał pan przez tyle lat! – Wtedy odezwał się tamten facet: „Pomożemy mu, porwiemy ją. Poczekamy do nocy i wślizgniemy się do szpitala. Wiesz, w którym leży pokoju?”. Gerson milczał przez chwilę, a potem nachylił się do niego i nic już więcej nie słyszałem. Stella prostuje się, zaciska dłonie na kierownicy ze wzrokiem utkwionym prosto

przed siebie. – Nie chcę już nic na ten temat słyszeć, panie Courtois. Chcę tylko pojechać do syna i położyć się spać. Zapomnieć. Zanurzyć się w miękkiej wacie. Świat już mnie nie interesuje. Nic tu nie działa, jak powinno. Nie chcę się już ubierać, ładować ciężarówki, wstawać rano, karmić zwierząt, budzić Toma, mówić, nie chcę zaciskać zębów. Chcę czekać, aż świat się naprawi. Nie dbam o to, w jaki sposób, byleby tylko nabrał sensu. Chcę wiedzieć, dokąd idę, i widzieć światełko w tunelu. Maleńkie światełko. Odwraca się powoli w stronę Edmonda i wyrzuca z siebie: – Mam ojca, panie Courtois. Właśnie się dowiedziałam. Z ust własnej matki. Nazywa się Lucien Plissionnier. Ray Valenti nie jest moim ojcem. – Lucien Plissonnier – powtarza Edmond Courtois, ugniatając w palcach koniec krawata. – Czy pan go znał? Czy to kolejna rzecz, o której pan wiedział i nigdy mi nie powiedział? Kiedy wreszcie skończą się te wszystkie tajemnice? – ... – Przez ten cały czas, kiedy wszyscy milczeli, ja przyjmowałam na siebie ciosy. Uważa pan, że to sprawiedliwe? – Nie. Masz rację. – Więc albo zacznie pan mówić tak, żebym zrozumiała, albo proszę wysiąść z mojej ciężarówki i stanąć na warcie przed drzwiami pokoju mojej matki. Pierwsze piętro. Pokój sto czterdzieści cztery. Edmond Courtois nie odpowiada, wciąż bawi się krawatem. Stella ma ochotę zerwać mu go z szyi i powiedzieć: niech pan na mnie popatrzy! – Nie wiem, jaką rolę odegrał pan w tym wszystkim, wiem tylko, że przyjaźnił się pan z Rayem Valentim i pewnego dnia spuścił mu pan niezłe baty. Zapewne miał pan ku temu dobry powód... Proszę dokończyć tę historię. Edmond Courtois zdaje się namyślać. Stella przekręca klucz w stacyjce i oznajmia: – Proszę się zdecydować. Muszę wracać do domu. – Dobrze, wszystko ci opowiem. Jesteś pewna, że tego chcesz? Stella nie wie, czy chce wiedzieć więcej. Wzdycha: – To zdecydowanie nie jest mój dobry dzień... Proszę mówić. – Zgoda. Edmond Courtois rozsiada się wygodniej, odchyla głowę, zaczyna mówić cichym głosem, jakby się spowiadał. Stella zauważa obrączkę na jego lewej dłoni. Nie może oprzeć się myśli, że Solange, jego żona, również jest wpisana w historię, którą za chwilę usłyszy. Zawsze się zastanawiała, dlaczego ją poślubił. – Tak, byłem przyjacielem Raya Valentiego. Tak, wina leży po mojej stronie. Co by Ray zrobił ze swoim życiem, gdyby nie doradzał mu młody człowiek, jakim wtedy

byłem, oczarowany jego postawą i urodą? Nie mam pojęcia. – To dość słaby argument... – Ależ tak, Stello, nie boję się tego powiedzieć: Ray Valenti był wspaniałą bestią, której wszyscy pożądali. Wszyscy przyczyniliśmy się do jego przemiany w okrutnego człowieka. Niewielu potrafiło mu się oprzeć. Przynależność do jego bandy była sposobem na życie. Z początku on sam nie zdawał sobie z tego sprawy. Wydaje mi się nawet, że był bardzo zakompleksiony. Twój wuj André postawił sobie za cel zniszczyć go. Uczynił z niego żałosną istotę, o którą wycierał brudne buty. Ray dorastał w upokorzeniu. Jego matka była służącą, nie miała grosza przy duszy, zarobione pieniądze ledwo wystarczały, żeby wyżywić siebie i syna. Zimą marzł, naciągał rękawy swetra, wydłubywał sobie chore zęby nożem. Niespodziewanie przestał chodzić do szkoły. Był kozłem ofiarnym nauczycieli. Kiedy osiągnął wiek męski, wszystko się zmieniło. Wyczuł wokół siebie pokorną uległość wynikającą z pożądania i wykorzystał ją. Posuwał się coraz dalej i nikt go nie powstrzymywał. Chciałem się od niego oddalić, ale było już za późno, bo tymczasem wydarzyło się coś, czego nie przewidziałem. Zakochałem się w twojej matce. Nadal spotykałem się z Rayem i jego bandą, żeby móc ją widywać, napawać się jej urodą. Była taka eteryczna, wdzięczna, promienna. Ja byłem brzydki, niezgrabny. Nie robiłem sobie złudzeń. A ona była wpatrzona w Raya. Nawet kiedy poszła na studia i zaczęli się wokół niej kręcić inni chłopcy, nie zwracała na nich uwagi. Po zajęciach pędziła do autobusu, żeby jak najszybciej wrócić do Saint-Chaland. Pobrali się, straciłem ich z oczu, ułożyłem sobie własne życie, sporo podróżowałem. Byłem sam, w wirze zajęć: marzyłem o sukcesie. Zależało mi na wydostaniu się z prowincjonalnego środowiska. Chciałem zostać przedsiębiorcą, w tamtych czasach to było coś. Wreszcie kupiłem złomowisko i wróciłem do Saint-Chaland. Moja matka się starzała. Kochałem ją. Okazała mi tyle miłości. Pomieszkiwałem w mieszkanku, które wynająłem w Sens, w pobliżu Saint-Chaland, żeby mieć oko na firmę, gdyż zależało mi na jej rozwoju. No i była jeszcze Léonie. Nie porzuciłem jeszcze całej nadziei, chociaż udawałem, że tak jest. Wyobrażałem sobie, że zostawi Raya i zamieszka ze mną. Chciałem w to wierzyć. Byłem głupi. Miałem dwadzieścia siedem lat. Żyłem po kawalersku, żywiłem się chlebem i serem połykanym naprędce nad stołem kuchennym pokrytym ceratą, zanosiłem brudne ubrania do matki, uczyłem się o rynku metali, wypracowywałem swój przyszły sukces. Nie widywałem się z nikim, nie licząc mojej matki, ciotki, babki i ludzi w pracy. Ray i Léonie byli już małżeństwem od sześciu lat, spotykałem ich od czasu do czasu na ulicy. Léonie się kurczyła, stawała się własnym cieniem, ale nie chciałem tego przyjąć do wiadomości. Nadal ją kochałem. Cierpiałem, patrząc na nią. Milczy przez chwilę, puszcza wreszcie krawat, kładzie obie dłonie na udach, jak gdyby próbował się podeprzeć. – Wciąż ją kocham, jeśli mam być szczery... skoro postanowiliśmy powiedzieć

sobie prawdę. – Proszę powiedzieć wszystko do końca. W przeciwnym razie wolę odjechać... – Nie popędzaj mnie, Stello, proszę. Słowa nie są moją mocną stroną. To wyznanie wiele mnie kosztuje. Stella milknie, podciąga nogę na fotel, opiera brodę na kolanie i mówi OK, słucham. – To się wydarzyło pewnego wieczoru. Właśnie zjadłem kolację, wziąłem prysznic. Ktoś zadzwonił do drzwi. Spytałem kto tam? Myślałem, że to pomyłka, byłem wykończony, chciałem położyć się spać. – To ja, Ray. – Ray? Co ty tu robisz, chłopie? – Otwórz. To był rozkaz, więc go wykonałem. Nie powinienem był otwierać tych drzwi. Gdyż od tamtego dnia przez blisko miesiąc, co wieczór po zapadnięciu nocy, kiedy wszystkie okiennice w mieście były już zamknięte, Ray Valenti przychodził do mojego domu. Ale wszedł. Nie był sam. Była z nim twoja matka. Ze wzrokiem wbitym w podłogę. Obejmowała się ramionami. Pierwszego wieczoru, pamiętam to dobrze, ubrana była w płócienny szary żakiet i różową sukienkę. Usta miała pomalowane szminką. To musiała być jego robota, bo szminka była rozmazana. Léonie wyglądała jak lalka, na której ktoś ćwiczył makijaż. Na szyi miała zawiązaną lawendową apaszkę. Zapewne żeby ukryć siniaki, bo kiedyś później widziałem ślady po uderzeniach. Wypchnął ją naprzód i rzucił bez wstępu: – Chcę, żebyś zrobił jej dziecko. Tu i teraz. Wszystko obliczyłem. To ten dzień. Prawdę mówiąc, nie on obliczył, tylko jego matka. Liczyła wszystko. Chleb, mięso, owoce, warzywa, makaron i ryż, sos pomidorowy, znaczki, gaz i elektryczność. Oszczędzała nawet na papierze toaletowym. Notowała wszystko, łącznie z datami okresu swojej synowej i jej dniami płodnymi. Patrzyłem na niego oszołomiony. A potem spojrzałem na twoją matkę. Spuściła wzrok i przyglądała się swoim stopom. Miała na nogach złote balerinki. I rajstopy z puszczonym oczkiem. – Zrozumiałeś? Zrób jej dziecko. Mnie się nie udaje i szlag mnie trafia. W końcu wszyscy uwierzą w te plotki, a ja chcę im zamknąć gęby. Wybełkotałem ależ Ray, nie mogę.... Musiałem dodać tego się tak nie robi... Przerwał mi i uszczypnął twoją matkę w ramię. – Zrób jej dzieciaka albo ją spiorę. Léonie jęknęła i rzuciła mi zrozpaczone spojrzenie. Ten jej wzrok, Stello! Pierwszy raz widziałem coś takiego. W jej oczach było tyle nieszczęścia!

Przełknąłem ślinę. Spytałem jak mam to zrobić? Roześmiał się. – Jak mam to zrobić? Żartujesz? Masz łóżko? Masz kutasa? Kładziesz ją na łóżku i wkładasz w nią kutasa. Co z ciebie za debil! Nie powiedziałem już nic więcej. Wziąłem twoją matkę za rękę. Skierowałem się do pokoju. Ray krzyknął jeszcze za nami: – Czekam tu na was. Masz zimne piwo w lodówce? Skinąłem głową. Nie byłem w stanie wydusić z siebie ani słowa. – I włącz mi telewizor. Ustaw głośność na maksimum. Nie chcę słyszeć waszego świntuszenia. Wróciłem do salonu, włączyłem telewizor, potem znów wziąłem twoją matkę za rękę i weszliśmy do sypialni. Stella zasłania uszy dłońmi i kręci głową, żeby nic już nie słyszeć. – Mam przestać? – pyta Courtois. – Nie. Chcę wiedzieć. Chcę wszystko wiedzieć. To ohydne. Wszyscy jesteście ohydni. Léonie stała przy łóżku. Z rękami opuszczonymi wzdłuż ciała. Delikatnie pomogłem jej wspiąć się na materac. Sam położyłem się obok niej, starając się jej nie dotykać. Powiedziała: – Powinniśmy się przykryć. Wślizgnęliśmy się pod kołdrę w ubraniach. Wciąż jedno daleko od drugiego. Léonie znów się odezwała: – Powinniśmy się rozebrać. Rozebraliśmy się. Unikaliśmy patrzenia na siebie. Leżeliśmy w ciszy, każde po swojej stronie łóżka. – Powinniśmy się zachowywać tak, jakby... Ujęła mnie za ramię, przyciągnęła do siebie. Czekaliśmy jeszcze w bezruchu, nic nie mówiąc. Słyszałem odgłosy dobiegające z telewizora w sąsiednim pokoju. Transmitowali mecz piłki nożnej. Trwała już druga połowa. To były czasy SaintÉtienne, Platiniego i tak dalej. Ray wydzierał się za drzwiami. Léonie powiedziała: – My też powinniśmy robić trochę hałasu... Owinąłem się w prześcieradło i położyłem się na niej, udając, że się w niej poruszam. Dzięki temu łóżko uderzało o ścianę, na pewno było to słychać w salonie. Ray musiał być zadowolony. Ukryłem twarz w jej włosach. Szeptałem, nic się nie bój, nic ci nie zrobię, śpij, jeśli chcesz. Po chwili Ray zapukał do drzwi. Wrzasnął: dość już tego! Skończyliście? Nic nie odpowiedzieliśmy.

Wszedł do pokoju. Odgarnął prześcieradło. Spojrzał na nas i wybuchnął śmiechem. – No, prawdę mówiąc, nie wyglądacie najlepiej! – Po czym zwrócił się do Léonie: – Ubieraj się! Spadamy stąd. I wyszli. Nazajutrz wrócili. O tej samej porze. Tym razem Ray powiedział tylko: – Powtórka, na wypadek gdyby wczoraj się nie udało... Poszedł nalać sobie piwa. Włączył telewizor. Nawet nie spojrzał w naszą stronę. W sypialni znów się rozebraliśmy, położyłem się na niej, rozkołysaliśmy łóżko. Objąłem ją dłońmi za głowę, zasłaniając jej uszy. Jęknęła. Spytałem: boli cię? A ona odpowiedziała tak, tylko nie uszy, tylko nie uszy. Kiedy skończył się program w telewizji, zabrał ją i poszli sobie. Trwało to około trzech tygodni. Co wieczór to samo. Chciał mieć pewność, że „nie spartaczyliśmy roboty”. Przestałem wychodzić z domu. Czekałem na nich. Wstawiałem kwiaty do małego wazonu przy łóżku, rozpylałem perfumy, sprzątałem sypialnię. Ostatniego wieczoru przed wyjściem Ray odwrócił się do mnie i powiedział: – Lepiej, żeby to zadziałało. I wybuchnął tym swoim piekielnym śmiechem. – A zadziałało? – pyta Stella, gryząc kłykcie. – Nie – odpowiada Edmond, znów biorąc do ręki krawat. – Nie mogło zadziałać. Co wieczór kładłem się na niej owinięty w prześcieradło, przytulałem ją, wdychałem jej zapach, przemawiałem do niej szeptem, mówiłem, żeby się nie bała, że nie musi się niczego obawiać, że chcę, aby była szczęśliwa, wolna, że do niczego jej nie zmuszę. Mówiła: ale on mnie zabije... Odpowiadałem, że zanim zdąży ją tknąć, ja ją porwę i ukryję w bezpiecznym miejscu. Uśmiechała się, mówiła to się nie uda, ale miło z twojej strony. Nie byłem miły, byłem szaleńczo zakochany. Wszystko nawet zaplanowałem. Miałem zamiar wynająć mieszkanie w Paryżu i wziąć ją ze sobą któregoś wieczoru, kiedy Ray wybierze się do baru z Gérardem i Gersonem, a Fernande będzie spała. Wyjechałem do Paryża. Wynająłem mieszkanie przy rue de l’Assomption, w spokojnej dzielnicy. Kiedy wróciłem, okazało się, że Ray jest w Hiszpanii. Nie było też Léonie! Wszędzie jej szukałem. Nie śmiałem pytać, żeby nie wzbudzać podejrzeń. Wyobrażałem sobie, że przed wyjazdem ją zabił. Nie zaszła w ciążę, więc się jej pozbył. Aż pewnego dnia zobaczyłem ją w supermarkecie.

Zbierała zakupy z taśmy przy kasie. Odprowadziłem ją do samochodu. Podziękowała mi i dodała, że nie powinniśmy więcej się widywać. Zauważyłem w jej oczach błysk kokieterii. Było w niej coś lekkiego i radosnego. Zmieniła się. Usta starannie pomalowała szminką, obcięła grzywkę, w prawym uchu nosiła zabawny kolczyk. Powiedziałem jej, że znalazłem mieszkanie w Paryżu. Że możemy oboje uciec, że warto wykorzystać nieobecność Raya. Dodałem, że niczego od niej nie wymagam, będzie po prostu mogła korzystać z mieszkania. Ja za wszystko zapłacę, nie musi się o to martwić. Ale ona powtarzała: nie, Edmond, nie nalegaj, zostaw mnie. Poczułem, że... zawadzam jej. Dotknęła mojej dłoni i powiedziała: – To już nieaktualne. Zapomnij o mnie. Wszystko dobrze. Przeżyłem szok. Stałem jak głupi z kluczami do mieszkania w kieszeni. Odwróciłem się na pięcie i odszedłem. Tamtego dnia przekląłem ją na parkingu przed supermarketem. Wkrótce potem dowiedziałem się, że jest w ciąży. Byłem wściekły. Rayowi jednak się udało. Będzie ojcem. Wygrał po raz kolejny. Zawsze wygrywał. A ja byłem nieudacznikiem. Wpadłem w szał. To wtedy pobiliśmy się z Rayem. Nazajutrz na peronie kolejowym spotkałem Solange. Jechaliśmy tym samym pociągiem do Paryża. Postanowiłem nie tracić czasu. Trzy miesiące później pobraliśmy się. Rok później urodziła się Julie. Teraz wiesz już wszystko. – Musiał pan bardzo cierpieć – stwierdza Stella. – W tej historii wszyscy cierpią. – Nie chciałem już o nich więcej słyszeć. Unikałem ich, zatykałem sobie uszy. Nie chciałem być tym żałosnym pajacem, z którego sobie zakpili. Przecież Léonie mogła mi się zwierzyć. Wiedziała, że ją kochałem. – Spotkała tego mężczyznę. Zobaczyła w nim szansę na ocalenie. Rozczarowanie musiało być bardzo bolesne. – To był dureń! Takiej kobiety jak twoja matka się nie porzuca. – Nie okłamał jej. Poprosił, żeby na niego czekała. Może miał szczere zamiary? Nigdy się tego nie dowiemy. Zmarł dwa tygodnie po tym, jak się rozstali. Nigdy się nie dowiedział, że była w ciąży. – Ach... Edmond wydaje się zaskoczony: – Dwa tygodnie... naprawdę? Skąd wiesz? – Znalazłam tę informację w książce autorstwa córki Luciena Plissonniera. Na końcu wspomina ojca zmarłego trzynastego lipca tysiąc dziewięćset siedemdziesiątego siódmego roku.

– Jesteś tego pewna? – Tak. – Zmarł trzynastego lipca! – powtarza Edmond, jak gdyby nie mógł uwierzyć. – Trzynastego lipca! To niemożliwe! Odchrząkuje, wygładza spodnie, sam już nie wie, co robić z rękami, niezgrabnymi tłustymi marionetkami. – Kiedy byłam mała, lubiłam sposób, w jaki pan na mnie patrzył... – ciągnie Stella. Edmond Courtois skulił się, szuka wzrokiem na parkingu punktu, na którym mógłby zaczepić wzrok. – Słyszy pan, co mówię? Wstrząsa nim dreszcz, spogląda na nią zagubiony. Powoli wraca do siebie. – Słucham. – A jednocześnie miałam panu wiele za złe. Zachowywał się pan jak wszyscy inni. – Jesteś dobrą dziewczyną, Stello. Dziewczyna przekręca klucz w stacyjce, silnik rzęzi kilkakrotnie, aż wreszcie zapala. – Dziś wieczorem będę czuwał przy jej drzwiach – mówi Courtois. – Jutro coś wymyślimy. Nie można jej zostawiać samej. Trzeba z tym skończyć raz na zawsze! Wysiada z ciężarówki, daje jej znak ręką na pożegnanie. Powtarza pokój sto czterdzieści cztery, pierwsze piętro, zgadza się? Stella kiwa głową. I odjeżdża. Ma tylko jedno marzenie: spać. Jutro pomyśli o tym wszystkim. Toczy się z prędkością trzydziestu kilometrów na godzinę, wczepia się w kierownicę, by nie stracić z oczu czarnej wstążki drogi. Mruży oczy za każdym razem, gdy mija ją nadjeżdżający z naprzeciwka samochód. Zaczyna śpiewać na całe gardło, żeby nie przysnąć, starą piosenkę Cindy Lauper, która budzi ją za każdym razem, she bop, he bop, we bop, I bop, you bop, they bop, wrzeszczy, skandując każdą sylabę. Potem jej myśli powracają do Luciena Plissonniera i zaczyna powtarzać, głośno i na tę samą melodię, Stel-la Plissonnier. Stel-la Plis-son-nier. Stel-la Plis-son-nier. Coraz głośniej. STELLA PLISSONNIER. STELLA PLISSONNIER. Dobrze jest sobie pokrzyczeć, przełamawszy głęboką ciszę. Samochód bezgłośnie wjeżdża na podwórko gospodarstwa. Wokół panuje całkowita ciemność. Bezksiężycowa noc. Światła u Suzon i Georges’a są już pogaszone. Stella przeklina na głos, bo nic nie widzi. Mogli mi przynajmniej zostawić światło na zewnątrz. Ciągle o tym zapominają. Parkuje obok czerwonego kangoo Georges’a. Wyłącza silnik, sięga po torbę. Stella Plissonnier, szepcze jeszcze do siebie. Wyciąga klucze od domu.

Stella Plissonnier, tak, to ja. Idzie w stronę drzwi. Wpada na jakiś przedmiot leżący w progu. Na coś ciężkiego i miękkiego. Naciska to coś czubkiem buta. To nie kawałek drewna, ma jeszcze czas pomyśleć. Pochyla się. Jej ręce natrafiają na miękką masę, nieruchomą i lepką. Wydaje z siebie krzyk. Przed oczami zaczynają wirować jej czerwone gwiazdki. U Suzon i Georges’a zapala się światło. Jasność zalewa dziedziniec, rysując złowróżbne cienie. Nadbiega Georges. Na piżamę narzucił kurtkę. Krzyczy co się dzieje? To ty, Stello? Biegnie jak kaczka, której przed chwilą obcięto głowę. Stella upada, kładzie się na ciepłym jeszcze ciele Miodka. Na podciętym gardle krzepnie lepka krew. Przytula do siebie zwłoki. Potrząsa nimi łagodnie, jak gdyby mogła jeszcze przywrócić zwierzę do życia. Zanurza dłonie w klejącej się sierści. Głaszcze psa i płacze. Mój kochany, mój kochany. Och, nie! Tylko nie ty! Tylko nie ty! Georges stoi nad nią, mamrocze to niemożliwe, na Boga, i dyszy jak zwierzę w klatce. Obok Miodka leży kamień. Stella bierze go do ręki i zauważa napis: „100% Turquet” grubymi dużymi literami. Podaje kamień Georges’owi. – To nie może być Turquet – stwierdza mężczyzna. – Wyjechał grać w kule do Dijon. – Więc to Ray. Albo Gerson. Albo Lancenny. – Też nie oni. Wyjechali z wielkimi fanfarami dziś wieczorem około ósmej. Nocują tam, żeby być w formie na jutro. Grają w barwach Saint-Chaland. O tej porze Miodek był u nas. Chciał wyjść, kiedy zaczynał się program w telewizji. Otworzyłem mu tylko drzwi. – Nigdy nie lubiłeś Miodka. Denerwował cię. Mówiłeś, że cały czas się do mnie klei. Georges pociera policzek, opuszcza wzrok, ociężały, zmęczony. – Może specjalnie go wyprosiłeś na zewnątrz? – pyta Stella, szukając jego spojrzenia. – Jasne, używaj sobie! Powiedz jeszcze, że to ja go zabiłem! Georges podnosi głos, a ich kłótnia sprawia, że noc wydaje się jeszcze mroczniejsza i bardziej złowieszcza. Po kamiennych płytach podwórka roznosi się odgłos lekkich szybkich kroków. Stella odwraca głowę i dostrzega nadbiegającego Toma. Trzyma w rękach strzelbę myśliwską Georges’a.

OD AUTORKI Zdarzyło się to pewnego czerwcowego dnia dwa tysiące dziesiątego roku, było gorąco i parno. W miasteczku Plaisance-du-Gers. Niedaleko Lourdes. Siedziałam na tarasie kawiarni. Upał sprawiał, że nikomu nie chciało się wychodzić na zewnątrz bez naglącej potrzeby. Zamówiłam piwo z lemoniadą i otworzyłam gazetę. Pojawiła się para ludzi. Mężczyzna w japonkach, luźnym podkoszulku bez rękawów i nylonowych niebieskich szortach. Chuderlawy, z rzadką jasną brodą. I kobieta. Brigitte Bardot w ciemnej peruce Camille z Pogardy, ukryta za wielkimi ciemnymi okularami. Tak piękna, że bąbelki piwa podeszły mi do nosa. Przyprowadzili ze sobą dwóch małych chłopców. Na oko osiem i dziesięć lat. Para usiadła w odległości kilku stolików ode mnie. Po dłuższej naradzie złożyli zamówienie. Mężczyzna przemawiał do kobiety szeptem. Strofował ją. Ona nie reagowała. Patrzyła prosto przed siebie. Była w ciąży, mniej więcej w czwartym lub piątym miesiącu. A potem... Mężczyzna uniósł rękę i uderzył ją kilkakrotnie. Kobieta waliła głową o kamienny słupek raz po raz. Nie wydała z siebie żadnego dźwięku. Poprawiła okulary. Chłopcy zaczęli się dopytywać co takiego zrobiła mamusia? Chuderlak odpowiedział już ona na pewno dobrze wie. Kelner przyniósł napoje. Wszyscy sięgnęli po słomki i zaczęli pić. Później poszłam za tą kobietą, kiedy udała się do toalety. Mężczyzna zastąpił mi drogę. – Spadaj stąd albo ją rozwalę – powiedział. A ona popatrzyła na mnie.

Nigdy nie zapomnę tego spojrzenia. Błagała, żebym się nie odzywała. Dała mi znak, żebym sobie poszła. Odeszłam. Nie widziałam, co się działo dalej. Długo nic nie widziałam. Aż do dnia, kiedy postanowiłam, że zacznę o tym pisać. Pisanie pozwala widzieć rzeczy, o których wolelibyśmy zapomnieć. Ledwo zaczęłam, powrócił głos Hortense. Niczym kontrapunkt. I głos Gary’ego. I Joséphine, Shirley, Zoé, Philippe’a. Wszyscy się pojawili. Każde z nich chciało opowiedzieć, co u niego słychać. Wpletli się w historię Léonie i Stelli, Raya, Adriana, Georges’a, Suzon i Julie, i tych wszystkich innych, którzy wyrastali w mojej historii jak grzyby po deszczu. Napisałam tę powieść, myśląc o kobiecie z tarasu kawiarni w Plaisance-du-Gers. I o tych wszystkich, z którymi przeprowadziłam rozmowy, zbierając materiały do niniejszej książki. O kobietach bitych, gwałconych, maltretowanych. Zdobyły się na odwagę, żeby przemówić, dziękuję im za to. Dziękuję również tym, którzy mnie wspierali: Nadine, która gościła mnie w swoim gospodarstwie z osłami, psami, kotami, gęsiami, świnią i papugą. Glorii, która otworzyła przede mną bramę złomowiska. Jérôme’owi, mojemu konsultantowi w sprawach medycznych. Didierowi Rollandowi, wojownikowi ognia. Michèle Benveniti z konsulatu francuskiego w Edynburgu. Podziękowania niech również przyjmą: Octavie Dirheimer Charlotte de Champfleury Sophie Montgermont Thierry Perret Coco Chérie Sarah Maeght Alain Castoriano na żywo z Miami, Sophie Legrand z Anglii. Dom Dom, Patricia, Lilo, Marianne, Maggy, Gilbert, Christoph.

A także : Clara Frugioni, Le Moyen Âge sur le bout du nez, Belles Lettres 2011. Margery Williams, Pluszowy Królik, czyli jak zwierzęta stają się Prawdziwe, przeł. A. Zychla, Wydawnictwo MORPHO 2012. Peter Lineham, Les Dames de Zamora, Belles Lettres 1998. Inès de la Fressange, Paryski szyk, Rebis 2012. Bruno Monsaingeon, Mademoiselle (o Nadii Boulanger), Van de Velde 1980. Georges Duby i Michelle Perrot, Histoire des femmes en Occident, t. 2, Tempus 2002. Dziękuję również tym, których słowa mnie inspirowały, którzy karmili mnie szczegółami, „boskimi detalami” – przez wszystkie trzy tomy! A są to: Gemma, Béatrice A. i Béatrice B. D., Inès de la Fressange, Marie-Louise de Clermont-Tonnerre, Jean-Jacques Picart, Franck Della Valle, Élise, Willy le Devin, Aurélie Raya, Carine Bizet, Michel, Guillemette Faure, David Larousserie, Anne Cécile Baudoin, Adèle Van Reeth, Philippe Petit. Dziękuję po stokroć Charlotte i Clémentowi, moim ukochanym dzieciom. Romainowi. Jeanowi-Marie, of course. Dziękuję, że jesteście.

1 Patrz Wiewiórki w Central Parku są smutne w poniedziałki. 2 Przeł. J. Parandowski. 3 „Nie ma większej zbrodni niż nuda. Chyba że... bycie nudziarzem” (Cecil Beaton). 4 Nie jestem nudna. 5 Cześć, Tom! Cieszę się, że cię widzę. Miło było pogawędzić wczoraj wieczorem. 6 Raz byłam zakochana i to było wspaniałe, wkrótce jednak się okazało, że serce miał ze szkła... 7 Miłość jest tak zagmatwana, że nie zaznam spokoju, gdy boję się, że cię tracę; to po prostu nie w porządku

drażnić się ze mną tak, jak ty potrafisz... 8 Jestem cukierkową dziewczyną. 9 Tylko przez łzy można dojrzeć prawdziwe życie. 10 Królowa świata. 11 Zob. Wolny walc żółwi i Wiewiórki w Central Parku są smutne w poniedziałki. 12 Zob. Wiewiórki w Central Parku są smutne w poniedziałki. 13 Przeł. A. Zychla. 14 Charles Baudelaire, Do przechodzącej, przeł. J. Opęchowski.