Biala ksiezniczka 05 - Philippa Gregory

Philippa Gregory

Biała Księżniczka

cykl „Wojna kuzynów” tom 5

Zamek w Sheriff Hutton, hrabstwo Yorkshire jesień 1485 roku Pragnę, żeby te sny się skończyły. Klnę się na Boga, że tego pragnę! Jestem tak zmęczona, że mogłabym nie wychodzić z łóżka. Mogłabym przespać cały boży dzień, od rana do wieczora co rusz wcześniejszego i smętniejszego. Za dnia potrafię myśleć tylko o spaniu. Jednakże nocami ze wszystkich sił staram się nie zasnąć. Udaję się do jego cichych zaciemnionych komnat, gdzie w złotym świeczniku płonie świeca, mimo że on już nigdy ma nie ujrzeć światła. Słudzy co dzień w południe zapalają nową świecę, której następnie ubywa co godzinę, mimo że dla niego czas utracił wszelkie znaczenie. W wiecznej ciemności, w ciemnej wieczności czas się nie liczy, choć mnie ciąży na barkach nieludzkim brzemieniem. Cały długi dzień czekam na nadejście zmierzchu i odgłos żałobnych dzwonów wzywających na kompletę, aby wtedy w kaplicy zmówić modlitwę za jego duszę, mimo że już nigdy nie usłyszy mego szeptu ani stonowanego śpiewu kościelnych

chórów. Później mogę się już położyć do łóżka. Leżę i bronię się przed zaśnięciem, ponieważ nie jestem w stanie znieść obrazów, które przynosi sen. Albowiem śnię o nim. Noc po nocy śnię wyłącznie o nim. W dzień przybieram maskę, ukrywam swoje prawdziwe oblicze za wymuszonym uśmiechem, roziskrzonym wzrokiem, cerą napiętą jak pergamin i tak samo cienką. Głosowi nadaję czyste, łagodne brzmienie, wypowiadam słowa pozbawione jakiegokolwiek znaczenia, a czasem gdy trzeba, nawet śpiewam. W nocy zapadam się w pościel, jakbym tonęła w wodzie, jakbym nurkowała w głębinie, jakby odmęty brały mnie w posiadanie niczym morską syrenę, i wówczas na chwilę ogarnia mnie ulga, jak gdyby pod powierzchnią wyciekał ze mnie smutek, jak gdyby prądy rzeki Lete mogły sprowadzić na mnie zapomnienie i porwać mnie do nieprzeniknionej pieczary snu. Wszakże w końcu przychodzą sny. Nie śnię o jego śmierci – ujrzenie, jak pada na polu bitwy, byłoby koszmarem najgorszym ze wszystkich. Nie, nigdy nie śnię o bitwie ani o jego ostatniej szarży na straż przyboczną Henryka Tudora. Nie widzę więc, jak wyrąbuje sobie drogę toporem. Nie widzę nacierającej nań armii Tomasza Stanley’a, nie widzę, jak zostaje wysadzony z siodła ani jak zawodzi go prawe ramię w obliczu bezlitosnego ataku kawalerii, nie słyszę, jak krzyczy: „Zdrada! Zdrada! Zdrada!”. Nie widzę, jak Wilhelm Stanley podnosi jego koronę i wkłada na głowę innego człowieka. Nie śnię o niczym podobnym i dzięki Bogu choć za to. Dość, że te i straszniejsze obrazy prześladują mnie na jawie. Towarzyszą mi na każdym kroku, nawet kiedy rozprawiam o niezwyczajnych tegorocznych upałach, o trapiącej ziemię suszy, o marnych zbiorach. Niestety sny, które śnię nocami, są jeszcze przykrzejsze, znacznie przykrzejsze od tego, gdyż śpiąc, wyobrażam sobie, że leżę w jego ramionach i że budzę się na delikatny dotyk jego warg na moich ustach. Śnię, że przechadzamy się w ogrodach, snując plany na przyszłość. Śnię, że noszę pod sercem jego dziecko, że na zaokrąglonym brzuchu czuję jego ciepłą dłoń i że uśmiecha się do mnie z zachwytem, kiedy obiecuję, że dam mu syna, syna, którego tak potrzebuje, dziedzica dynastii Yorków, angielskiego księcia, dziecię zrodzone z naszej miłości. „Ochrzcimy go Artur”, mówi. „Na cześć Artura z Camelotu. Dla dobra Anglii...”

Ból, który mnie dopada po przebudzeniu, gdy uświadamiam sobie, że to był tylko sen, z dnia na dzień przybiera na sile. Klnę się na Boga, że najbardziej ze wszystkiego pragnę przestać śnić. Najdroższa córko Elżbieto! Sercem i modlitwą jestem z Tobą, moje dziecko, wszelako nadeszła pora, ażebyś postąpiła jak królowa, do której to roli się narodziłaś. Nowy król, Henryk Tudor, życzy sobie, abyś dołączyła do mnie w pałacu westminsterskim, a wrazz Tobą również Twoje siostry i kuzynostwo. Zważ, proszę, że nie cofnął danego Ci słowa. Wszystko wskazuje na to, że ślub się odbędzie. Wiem, że nie na to liczyłaś, moja droga, jednakowoż Ryszard nie żyje i tamta część Twojego życia jest już zamkniętym rozdziałem. Zwyciężył Henryk, a naszym zadaniem jest uczynić Cię jego żoną i królową Anglii. Zaklinam Cię, ażebyś usłuchała starej matki w jeszcze jednej sprawie: przybądź do Londynu uśmiechnięta i radosna, jak przystało oblubienicy wyglądającej spotkania z narzeczonym. Prawdziwa księżniczka nie obnosi się ze swoją żałobą. A Ty urodziłaś się księżniczką i spadkobierczynią długiej linii niewiast, którym nie można odmówić dzielności. Zatem głowa do góry i uśmiech na usta, najdroższa Elżbieto! Będę na Ciebie czekać i również się uśmiechać. Twoja kochająca matka, Elżbieta królowa wdowa. Czytam ten list uważnie, ponieważ moja matka nie należy do osób prostolinijnych i jej słowa mogą być podszyte czymś, czego nie sposób dojrzeć na pierwszy rzut oka. Potrafię sobie wyobrazić, jak ekscytuje ją kolejna w rodzinie szansa na koronę Anglii. Elżbieta Woodville to niewiasta nieposkromionych ambicji. Widywałam ją na samym dnie, wszakże nigdy nie widziałam jej spokorniałej – nawet wtedy, gdy owdowiała i odchodziła od zmysłów z rozpaczy. Rozumiem, dlaczego mi każe, abym wyglądała na szczęśliwą, abym zapomniała, że mężczyzna, którego pokochałam, zginął i skończył w nie oznakowanym grobie, abym wykuła przyszłość naszego rodu, zmuszając się do małżeństwa z jego wrogiem.

Henryk Tudor ściągnął do Anglii po latach wygnania, spędziwszy większość życia na oczekiwaniu, i stoczył wygrany bój, pokonał prawowitego władcę, mego ukochanego Ryszarda, przez co stałam się częścią jego łupów, jak cała Anglia. Gdyby to Ryszard zwyciężył pod Bosworth – któż mógł przypuszczać, że tak się nie stanie? – byłabym teraz jego małżonką i królową. Wszakże zginął zasieczony przez zdrajców: ludzi, których sam powołał pod broń i którzy przysięgali mu wierność. W efekcie muszę poślubić Henrykai zapomnieć, że przez prawie półtora roku całym sercem miłowałam Ryszarda i przewodziłam jego dworowi jako nie koronowana królowa. Tak, muszę o tym wszystkim zapomnieć i trzymać kciuki, aby inni także zapomnieli. Czytam matczyny list zaraz po jego dostarczeniu, wciąż stojąc pod łukiem bramnym zamku w Sheriff Hutton, po czym odwracam się i ruszam w stronę zabudowań, wprost do wielkiej sali z umieszczonym pośrodku kamiennym paleniskiem, na którym płonie ogień, przez co powietrze jest ciepłe i nieprzejrzyste od dymu. Mnę pojedynczą kartkę i rzucam ją na rozżarzone drwa, by sczezła w płomieniach. Taki los musi spotkać każdą wzmiankę na temat mej miłości do Ryszarda i jego obietnic mi składanych. Nie jest to jedyny sekret, który chowam przed światem. Będąc gadatliwą młodziutką księżniczką, wychowywałam się na dworze królewskim otwartym na intelektualne wyzwania, gdzie można było pomyśleć, powiedzieć i podyktować zgoła wszystko, jednakże po śmierci mego ojca króla z konieczności posiadłam umiejętności szpiega. Pod powiekami zbierają mi się łzy, być może za sprawą gryzącego dymu, a być może z całkiem innego powodu, wszelako wiem, że nie pora na płacz. Ocieram twarz i kieruję się do pokaźnej komnaty na szczycie zachodniej wieży zamku służącej młodszym dzieciom za bawialnię i salę lekcyjną. Dzisiejszego ranka uczy je śpiewu moja szesnastoletnia siostra Cecylia, toteż już na schodach słyszę rytmiczne pobrzękiwanie tamburynu. Muzyka milknie, gdy otwieram drzwi i wchodzę do środka, zastępują ją głośne prośby, bym wysłuchała skomponowanego właśnie utworu. Moja dziesięcioletnia siostra Anna od maleńkości pobiera nauki u najlepszych mistrzów, starsza od niej o dwa lata kuzynka Małgorzata ma godny pozazdroszczenia słuch muzyczny, a będący jej rówieśnikiem kuzyn Edward może się pochwalić pełnym słodyczy sopranem przywodzącym na myśl dźwięki fletu. Z przyjemnością spełniam prośbę całej trójki, po czym biję brawo. – Przynoszę wam wieści.

Edward Warwick, młodszy brat Małgorzaty, unosi dużą głowę znad tabliczki do pisania. – Dla mnie też? Dla mnie też? – dopytuje. – Tak, dla ciebie także. I dla twojej siostry Małgorzaty, i dla Cecylii, i dla Anny. Mam wieści dla was wszystkich. Jak wiecie, Henryk Tudor zwyciężył na polu walki i zasiądzie na tronie Anglii. Królewskie dzieci mają przygaszone miny, aczkolwiek odebrały nazbyt dobrą szkołę, aby wyrazić żal z powodu śmierci pokonanego wuja, Ryszarda. Zamiast się odezwać, czekają, co jeszcze powiem. – Nowy król potraktuje sprawiedliwie wszystkich swoich lojalnych poddanych – mówię, gardząc sobą za to, że jak papuga powtarzam słowa sir Roberta Willoughby’ego, który przywiózł list od mojej matki. – Tymczasem wzywa nas, dzieci Domu Yorków, do stolicy. – Czyli jednak Henryk zasiądzie na tronie – obwieszcza głuchym tonem Cecylia. – Zasiądzie na tronie Anglii. – Oczywiście, że tak! Któż... któż by inny? – potykam się na tym rzuconym mimochodem pytaniu, jakby zapachniało ono zdradą. – To zrozumiałe, że nowym królem Anglii zostanie Henryk. Przecież zdobył dla siebie koronę na polu bitwy. A teraz przywróci nam wszystkim dobre imię i uzna w nas potomków dynastii Yorków. Cecylia robi chmurną minę. W tygodniach poprzedzających wyruszenie w pole król Ryszard wydał ją za Ralpha Scrope’a, tego miernotę, a zrobił to tylko po to, by Henryk Tudor nie mógł jej pojąć za żonę, gdybym ja mu się jednak odwidziała. Cecylia podobnie jak ja jest księżniczką z dynastii Yorków, a to oznacza, że każdy mężczyzna, który nas poślubi, może sobie rościć pretensje do tronu. Mój powab prysł, kiedy oszczercy zaczęli rozgłaszać, że zostałam kochanicą Ryszarda, natomiast Cecylię poprzedni monarcha osobiście skazał na mezalians. Moja siostra utrzymuje, że małżeństwo nie zostało skonsumowane, że ślub był w jej oczach nieważny od początku i że teraz pani matka doprowadzi do jego unieważnienia. Prawda jest jednak taka, że Cecylia jest obecnie baronową Scrope, żoną pokonanego yorkisty, co oznacza, że gdy Anna i ja odzyskamy należne tytuły i znów będziemy

księżniczkami z królewskiego rodu, ona pozostanie tylko upokorzoną baronową, nawet jeśli nikt nie ma pojęcia, gdzie obecnie podziewa się Ralph Scrope. – Właściwie to ja powinienem zasiąść na tronie – wtrąca Edward, ciągnąc mnie za rękaw. – Jestem następny w kolejce, prawda? Odwracam się do niego. – Skądże znowu – zaprzeczam łagodnym tonem. – W żadnym razie nie mógłbyś włożyć korony. To prawda, że wywodzisz się z dynastii Yorków i że wuj Ryszard wyznaczył cię na swego następcę, jednakże musisz pamiętać, że wuj Ryszard nie żyje, a nowym królem jest Henryk Tudor. – Głos mi drży, kiedy mówię „Ryszard nie żyje”. Robię pauzę, biorę głęboki oddech i próbuję jeszcze raz. – Ryszard nie żyje, chyba to wiesz, co, Edwardzie? Rozumiesz, że nie ma już króla Ryszarda? Z tego wynika, że nie jesteś jego następcą. Wbija we mnie puste spojrzenie, a ja obawiam się, że nie zrozumiał ani słowa z tego, co przed chwilą mu powiedziałam, aż tu nagle jego ogromne piwne oczy wypełniają się łzami, a on sam spuszcza wzrok i wraca do przepisywania greckiego alfabetu. Spoglądam przez moment na jego ciemię porośnięte gęstymi ciemnymi włosami i myślę sobie, że jego dzika, zwierzęca żałość niczym nie różni się od mojej żałoby. Tylko że ja muszę szczebiotać i uśmiechać się na okrągło... – Nie pojmie tego. – Cecylia zwraca się do mnie szeptem, żeby nie usłyszała jej Małgorzata. – Już mu mówiłyśmy, raz za razem. Nie ma dość oleju w głowie, aby w to uwierzyć. Zerkam na siedzące w milczeniu rodzeństwo – Małgorzata pomaga Edwardowi kreślić litery greckiego alfabetu – i uznaję w myślach, że muszę być równie niemądra jak mały Warwick, ponieważ też nie potrafię uwierzyć. W jednej chwili Ryszard maszerował na czele niezwyciężonej armii wystawionej przez największe rody królestwa, w drugiej otrzymaliśmy wiadomość, że został pobity: trzej jego najzaufańsi przyjaciele siedzieli sztywno w siodłach i w bezruchu przyglądali się rozpaczliwej szarży, którą przypuścił, jakby był to zwykły turniej, jakby oni byli widzami, on zaś śmiałym rycerzem, a wszystko to tylko zabawą w słoneczny dzień – zabawą, która może przybrać różny obrót, lecz w której warto ponieść ryzyko.

Potrząsam głową. Jeśli zacznę o nim myśleć, jeśli wyobrażę go sobie nacierającego samotnie na wroga – z moją rękawiczką zatkniętą za płytę napierśnika tuż nad sercem – rozpłaczę się, a przecież pani matka wyraźnie zabroniła mi płakać. – Pojedziemy do Londynu! – rzucam ożywionym głosem, jakby cieszyła mnie ta perspektywa. – Na dwór królewski! Zamieszkamy znów w pałacu westminsterskim, razem z panią matką i siostrzyczkami Katarzyną i Brygidą. Dwie sieroty po księciu Clarence podnoszą zlęknione spojrzenia. – A co ze mną i z Edwardem? – pyta Małgorzata. – Gdzie my będziemy mieszkali? – Pewnie z nami – dorzucam wesołym tonem. – Tak, bez wątpienia z nami! – Hurra! – raduje się Anna, podczas gdy Małgorzata tłumaczy na boku młodszemu bratu, że wybierają się do Londynu i że będzie mógł całą drogę pokonać w siodle niczym mały rycerz. Cecylia natomiast ujmuje mnie pod łokieć i niespokojnie odciąga na stronę. – A ty? – pyta. – Wyjdziesz za króla? Pomimo tego, coście robili z Ryszardem? Henryk puści wszystko w niepamięć? – Nie wiem – odpowiadam i wyrywam się jej. – Skoro już o tym mowa, nikt nic nie robił z Ryszardem. A już zwłaszcza ty, moja siostra, niczego nie widziałaś i o niczym nie piśniesz słowa. To jasne, że wszyscy chcą wiedzieć, czy Henryk mnie poślubi czy nie. Wszakże odpowiedź na to pytanie zna tylko on jeden... No, może dwoje ludzi: on i ta stara wiedźma, jego matka, której się wydaje, że ma prawo decydować o wszystkim.

Wielki trakt jesień 1485 roku Podróż na południe ciepłą wrześniową porą upływa nam miło, toteż mówię eskortującym nas zbrojnym, że nie ma powodów do pośpiechu. Pokonujemy krótkie odcinki drogi, gdyż młodsze dzieci jadą na kucykach i nie są w stanie wytrzymać w

siodle dłużej niż trzy godziny. Ja dosiadam własnego wierzchowca, rosłego kasztanka, którego dostałam w prezencie od Ryszarda, ażebym mogła mu dotrzymywać towarzystwa w przejażdżkach. Cieszę się z tej przeprowadzki, cieszę się, że zostawiam w tyle zamek w Sheriff Hutton, gdzie zamierzaliśmy wznieść pałac mogący rywalizować z Greenwich, że porzucam ogrody, w których spacerowaliśmy pod rękę, i wielką salę, w której tańczyliśmy do najlepszej muzyki, i kaplicę, gdzie ująwszy moją rękę, obiecał, że poślubi mnie, jak tylko wróci z pola bitwy. Co dzień oddalam się od tego miejsca bardziej i mam nadzieję, że odległość stłumi wspomnienia. Usiłuję uciec przed snami, lecz nieustannie ściga mnie ich echo podobne do uporczywych duchów. Edward zdaje się podekscytowany podróżą, wyraźnie sprawia mu radość otwarta przestrzeń na wielkim trakcie i to, że ludzie wylegają, aby na własne oczy zobaczyć, ile się ostało z dynastii Yorków. Ilekroć gdzieś przystajemy, poddani ściągają, by nam błogosławić, biją ukłony przed Edwardem, którego wciąż mają za dziedzica Yorków, ostatniego dziedzica Yorków, mimo że nasza dynastia poniosła klęskę i wszem wobec wiadomo o nowym królu: nie znanym nikomu Walijczyku, przybłędzie przybyłym bez zaproszenia z Bretanii, Francji czy jeszcze skąd indziej po drugiej stronie Kanału Angielskiego. Mały Edward lubi udawać, że jest prawowitym monarchą, który zmierza do Londynu na koronację. Skłania głowę i ściągnąwszy czapkę, macha ręką rozradowany na widok ludzi wylegających z domów i warsztatów, kiedy przejeżdżamy przez jakieś miasteczko. Chociaż codziennie mu powtarzam, że udajemy się na koronację nowego króla Henryka, zapomina o tym, jak tylko ktoś z tłumu krzyknie: „ Ŕ Warwick! Ŕ Warwick!”. Jego siostra Małgorzata zwraca się do mnie w wieczór poprzedzający nasz wjazd do stolicy. – Wasza książęca mość, mogę na słówko? Uśmiecham się do niej. Matka nieszczęsnej zmarła w połogu, przez co Małgorzata jako bardzo młode dziewczę musiała zastąpić braciszkowi oboje rodziców i jeszcze zarządzać rodową siedzibą. Ojcem Małgorzaty i Edwarda był Jerzy książę Clarence, stracony w Tower na rozkaz mego ojca, za poduszczeniem mojej matki. Małgorzata nie żywi o to urazy, choć na szyi zawsze nosi medalion z kosmykiem włosów swojej matki, a na nadgarstku cienką bransoletę z dyndającą srebrną baryłką ku pamięci

swego ojca. Ci, którzy znajdują się najbliżej tronu, są narażeni na największe niebezpieczeństwo – Małgorzata wie o tym już w wieku dwunastu lat. W dynastii Yorków latorośle giną nagminnie niczym kocięta zdenerwowanej czymś kotki. – O co chodzi? – pytam ją delikatnie, widząc, że dziecięce czoło ma zmarszczone. – Martwię się o Edwarda. Milczę. Wiem, że jest bardzo oddana swemu bratu. – Martwię się o jego bezpieczeństwo. – Jak to? – Jest ostatni z rodu Yorków, ostatni z dynastii – zwierza mi się. – To znaczy są oczywiście inni Yorkowie, choćby dzieci naszej ciotki Elżbiety księżnej Suffolk, jednakże nie da się ukryć, że Edward jest ostatnim żyjącym synem spłodzonym przez któregokolwiek z synów Ryszarda Plantageneta: twego ojca króla Edwarda, mego ojca księcia Clarence i naszego wuja króla Ryszarda. Wszyscy oni nie żyją. Na wzmiankę o Ryszardzie znów drga we mnie struna znajomego bólu, jakbym była lutnią o nazbyt mocno naciągniętych chórach. – Tak – potwierdzam – to prawda. Wszyscy oni nie żyją. – Tak samo ich męscy potomkowie. Z wyjątkiem mojego brata... Spogląda na mnie z niepewnością w oczach. Albowiem nikt nie wie, jaki los spotkał moich braci Edwarda i Ryszarda, których ostatnio widziano, kiedy bawili się na dziedzińcu przed Tower, a potem machali z okien wieży. To znaczy nikt nie wie z całą pewnością, ale wszyscy podejrzewają, że obaj chłopcy nie żyją. Chowam przed światem swoją wiedzę na ten temat, choć znikoma to wiedza. – Wybacz – bąka Małgorzata. – Nie chciałam cię zasmucać... – Nic się nie stało – zapewniam ją, jak gdyby rozmowa o zniknięciu moich braci nie potęgowała dodatkowo mego bólu. – Obawiasz się, że król Henryk zamknie twego

brata w londyńskiej Tower, podobnie jak król Ryszard zamknął tam książęta? I że Edward również nigdy nie wyjdzie na wolność? Mnie dłonią suknię. – Nie wiem nawet, czy powinnam go zawozić do Londynu! – wykrzykuje ze zdenerwowaniem. – Może raczej trzeba nam wsiąść na statek i pożeglować do Flandrii, do naszej ciotki? Nie mam pojęcia, jak się do tego zabrać. Nie mam dość pieniędzy, by opłacić taki rejs. Nie mam nikogo, kogo mogłabym spytać o radę. A jak ty uważasz? Czy należy wywieźć Edwarda z Anglii? Ciotka Małgorzata na pewno zajęłaby się nim dobrze przez wzgląd na pamięć swego brata i miłość do Domu Yorków. Zrobimy tak? Wiedziałabyś, od czego zacząć? – Król Henryk nie skrzywdzi twojego brata – rzekę. – Przynajmniej na razie. Może o tym pomyśleć później, gdy jego władza okrzepnie i ludzie przestaną mu patrzeć na ręce, pilnując go na każdym kroku i oceniając jego działania. Za to w najbliższych miesiącach będzie wyłącznie szukał przyjaciół. Wygrał bitwę, lecz teraz musi jeszcze zdobyć królestwo. Nie wystarczy zabić poprzednika, trzeba jeszcze zyskać poparcie poddanych i włożyć koronę na głowę. Nie zaryzykuje więc obrazy dynastii Yorków i wszystkich, którzy nas kochają. Ha, biedak będzie być może musiał mnie poślubić, żeby ich ułagodzić! Małgorzata uśmiecha się do mnie. – Byłaby z ciebie wspaniała królowa! I jaka piękna! A ja mogłabym spać spokojnie, bo chyba wzięłabyś Edwarda pod swoją opiekę? Strzegłabyś go, prawda? Wiesz przecież, że mój brat nikomu nie zagraża. Oboje, Edward i ja, bylibyśmy wierni dynastii Tudorów. Wierni tobie... – Jeśli zostanę królową, zadbam, aby włos nie spadł mu z głowy – obiecuję, równocześnie myśląc o tym, ile istnień zależy od tego, czy uda mi się sprawić, aby Henryk dotrzymał złożonego mi przyrzeczenia. – Tymczasem uważam, że powinniście udać się z nami do Londynu, gdzie wszyscy będziemy bezpieczni pod skrzydłami mojej matki. Ona wie, jak się zachować. I wszystko już sobie zaplanowała. Małgorzata zdaje się wahać. Między moją matką a jej, Izabelą Neville, była zła krew, później oboje z Edwardem wychowywali się pod okiem żony Ryszarda, Anny, która traktowała Elżbietę Woodville jak śmiertelnego wroga.

– Naprawdę o nas zadba? – pyta z powątpiewaniem Małgorzata. – Okaże dobroć Edwardowi? Wiecznie słyszałam, że pragnie zguby mojej rodziny... – Pani matka nie ma nic do ciebie ani do małego Edwarda – zapewniam. – Jest waszą ciotką. Będzie was chronić jak własne dzieci. Wszyscy należymy przecież do Domu Yorków. Małgorzata daje się przekonać. Ufa mi. Na wszelki wypadek nie przypominam jej, że pani matka miała kiedyś dwóch synów, starszego Edwarda i młodszego Ryszarda, których kochała nad życie, lecz których nie zdołała ochronić. Ani że nikt nie wie, gdzie obecnie podziewają się moi braciszkowie.

Pałac Westminsterski jesień 1485 roku Przy wjeździe do Londynu nikt nas nie wita, a kiedy później w wąskich uliczkach spostrzega nas kilka mieszczek i paru czeladników, próbując wiwatować na cześć Yorków, eskorta zwiera szyki i przyśpiesza do kłusa, ażeby jak najprędzej znaleźć się za bramami królewskiego pałacu, które zamykają się za nami z głuchym szczękiem. Wszystko wskazuje na to, że król Henryk nie życzy sobie rywali konkurujących z nim o serca mieszkańców Londynu, który uczynił swoją stolicą. Na stopniach pałacu westminsterskiego czeka na nas pani matka z najmłodszymi siostrzyczkami: sześcioletnią Katarzyną i czteroletnią Brygidą, które trzymają się jej spódnic każda z jednej strony. Zeskakuję niezgrabnie z konia, na którym jechałam przez cały czas po męsku, i zanim się spostrzegę, już jestem w matczynych objęciach, wdychając znajomą woń wody różanej i włosów, podczas gdy pani matka trzyma mnie mocno i poklepuje po plecach. Znienacka wybucham płaczem i łkam z powodu utraty ukochanego i przekreślenia przyszłości, którąśmy razem planowali. – Sza! – rzecze pani matka stanowczo i przepuszcza mnie do środka, aby przywitać się z resztą mojego rodzeństwa i kuzynostwem.

Następnie rusza za mną, z Brygidą na ręku i Katarzyną uczepioną jej wolnej dłoni oraz z tańczącymi wokół niej Anną i Cecylią. Śmieje się i wygląda na szczęśliwą i znacznie młodszą, niż wskazywałaby metryka mówiąca, że liczy już sobie czterdzieści osiem lat. Ma na sobie granatową suknię podtrzymywaną w talii błękitnym skórzanym paskiem, a włosy upięła z tyłu i ukryła pod aksamitnym niebieskim czepkiem. W korytarzach wykładanych kamienną posadzką rozbrzmiewają echem donośne dziecięce głosy, kiedy prowadzi nas wszystkich do swych prywatnych apartamentów, gdzie zasiada z najmłodszą Brygidą na kolanach. – Teraz możecie mi wszystko opowiedzieć! – rzuca. – Powiedz, Anno... naprawdę przejechałaś całą drogę konno? To nie lada wyczyn. Edward, drogi chłopcze, czy jesteś zmęczony? Twój kucyk sprawował się jak należy?... Wszystkie odzywają się naraz, a Brygida i Katarzyna dokładają swoje trzy grosze, podskakując i próbując coś wtrącić od siebie. Cecylia i ja cierpliwie czekamy, aż harmider ucichnie, a pani matka obdarza nas uśmiechem, częstując dzieci kandyzowanymi śliwkami i rozwodnionym piwem, dzięki czemu nareszcie się uspokajają i zasiadłszy przed kominkiem, pałaszują przysmaki. – I jak się miewają moje dwie dorosłe panny? – zwraca się w końcu do nas. – Cecylio, chyba znowu urosłaś... jak tak dalej pójdzie, niedługo będziesz równie wysoka jak ja. A ty, Elżbieto, wydajesz mi się blada i zdecydowanie za szczupła. Nie masz przypadkiem kłopotów ze snem? Tuszę, że nie umartwiasz się i nie pościsz zanadto? – Elżbieta nie ma pewności, czy Henryk ją poślubi czy nie – wypala Cecylia. – Jeśli nie, co będzie z nami wszystkimi? Co będzie ze mną? – Ależ oczywiście, że Henryk poślubi twoją siostrę – odpowiada spokojnie pani matka. – To pewne. Rozmawiałam już z jego matką w tej sprawie. Oboje mają świadomość, że zarówno w parlamencie, jak i na prowincji sprzyja nam zbyt wiele znaczących osób, aby roztropnie było im się nie narażać taką obrazą Domu Yorków. Tak więc to już postanowione. Zresztą oświadczył się przed rokiem i teraz za późno na wycofanie danego słowa. Małżeństwo z naszą Elżbietą od samego początku stanowiło część jego planów inwazji i podstawę porozumienia z poplecznikami. – I nie gniewa się o króla Ryszarda? – drąży Cecylia. – O Ryszarda i Elżbietę? O to, co robili? Pani matka zwraca na dokuczliwą córkę pełne spokoju spojrzenie.

– Nic mi nie wiadomo na temat świętej pamięci uzurpatora Ryszarda – oznajmia, jak było do przewidzenia. – Podobnie jak tobie. A król Henryk ma jeszcze bardziej skąpe wiadomości. Cecylia otwiera usta, jakby chciała się sprzeczać, wszelako jedno lodowate spojrzenie pani matki ucisza ją natychmiast. – Król Henryk ma również bardzo skąpe wiadomości dotyczące jego nowego królestwa – dodaje pani matka bez mrugnięcia okiem. – Większość życia spędził bowiem za granicą. Dlatego będziemy mu doradzać i informować o wszystkim, o czym powinien się dowiedzieć. – Ale Elżbieta i Ryszard... – To akurat jedna z tych spraw, o których nie powinien się dowiedzieć. – No tak! – złości się Cecylia. – Tylko że chodzi o nas wszystkich, a nie wyłącznie o Elżbietę! Elżbieta nie jest tu jedyna, choć zachowuje się tak, jakby nikt oprócz niej się nie liczył. Nasi kuzyni bez przerwy dopytują, czy na pewno im nic nie grozi, a Małgorzata szczerze się martwi o bezpieczeństwo brata. A ja? Jestem w końcu mężatką czy nie? Jaka mnie czeka przyszłość? Pani matka marszczy czoło na ten potok żalów. Cecylia wyszła za mąż w wielkim pośpiechu tuż przed tym, zanim pan młody wyruszył w pole, tak że nawet nie było czasu na noc poślubną. A teraz oblubieńca nie sposób nigdzie znaleźć, król zaś, który go ożenił, nie żyje i wszystkie plany wzięły w łeb. Cecylia może być równie dobrze panną na wydaniu jak wdową bądź nawet porzuconą żoną. Nikt nie ma pewności w tej sprawie. – Matka króla Henryka, lady Stanley, zaopiekuje się dziećmi Jerzego. Ma również plany co do ciebie. Wyrażała się nader ciepło o tobie i twoich siostrzyczkach. – Matka króla Henryka zawiaduje dworem? – pytam cicho. – Jakie plany? – domaga się konkretów moja uparta siostra. – Powiem ci więcej, kiedy sama będę miała jasność – odpowiada Cecylii pani matka,

po czym mówi do mnie: – Usługują jej na kolanach i tytułują „waszą wysokością”, kłaniając się w pas jak królowej. Krzywię się pogardliwie. – Nie rozstałyśmy się w wielkiej przyjaźni... – Gdy zostaniesz żoną Henryka i koronują cię na królową Anglii, to ona będzie musiała kłaniać się tobie bez względu na to, jakie tytuły nosi – rzecze nie przejęta moim wyznaniem pani matka. – Czy cię lubi czy nie, wyjdziesz za jej syna i basta. – Na tym zakończywszy rozmowę z nami, odwraca się do dzieciarni. – A teraz pokażę wam wszystkim wasze komnaty. – To nie będziemy mieszkać w tych samych komnatach co zawsze? – pytam, zanim zdążę pomyśleć. Uśmiech pani matki wydaje mi się z lekka wysilony. – Oczywiście, że nie zajmujemy komnat królewskich. Lady Stanley zaanektowała je dla siebie. Resztę najlepszych apartamentów zasiedlili krewni jej męża. My musimy się zadowolić tym, co zostało. Tobie przypadnie w udziale dawna komnata lady Stanley. Wygląda na to, że zamieniłyśmy się z nią miejscami... – Lady Stanley zamieszka w apartamentach królowej? – nie wierzę własnym uszom. – Nie powinny być raczej moje? – Jak widać, nie – odpowiada pani matka. – Przynajmniej na razie, do dnia ślubu i koronacji. Do tego czasu ona będzie przewodzić temu dworowi, co wielkim staraniem daje do zrozumienia każdemu, kto się napatoczy. Ponoć zażądała, aby nazywać ją Królową Matką! – Królową Matką? – powtarzam zdumiona. – Tak – potwierdza z krzywym uśmiechem. – Nieźle jak na niewiastę, która była moją

dworką i minione lata spędziła pod kluczem oskarżona o zdradę, z dala od męża, zgodzisz się ze mną? Wprowadzamy się do przydzielonych nam komnat pałacowych i czekamy, aż król Henryk wezwie nas przed swoje oblicze. Czekamy na próżno, gdyż król Henryk przebywa w rezydencji biskupa Londynu nieopodal katedry Świętego Pawła, dokąd ściąga każdy, komu się wydaje, że od zawsze przynależy do Domu Lancasterów bądź że od dawna popiera sprawę Tudorów, z zamiarem odebrania nagrody za swoją lojalność. Oczekujemy nadejścia zaproszenia i przedstawienia nas na dworze królewskim, nadaremno jednak. Pani matka sprawia mi nowe suknie, kornety, dzięki którym wydaję się wyższa, i pantofle, które pokazują same noski spod skraju nowiutkich szat, po czym chwali mą prezencję. Mam gładką cerę, złociste włosy i szare oczy, zupełnie jak Elżbieta Woodville będąca swego czasu najśliczniejszą córką najpiękniejszej pary królestwa. Teraz moja matka może z cichym zadowoleniem potwierdzić, że odziedziczyłam urodę przodków. Robi wrażenie spokojnej, mimo że wszczynają się plotki. Nawet Cecylia powiada: – Cóż z tego, że znów mieszkamy w pałacu, skoro jest tu nudno i odludnie jak za murami sanktuarium! Nie odmawiam jej racji, choć bardzo się myli. Nie może pamiętać sanktuarium, z pewnością nie pamięta go tak dobrze jak ja... Nie ma nic gorszego – nic! – od martwoty i mroku, i świadomości, że jest się praktycznie uwięzionym, że nie sposób wyjść na zewnątrz, chociaż każdy, kto zechce, może się dostać do środka. Ostatnim razem spędziłyśmy tam dziewięć miesięcy, które dłużyły się niczym lata, przez co myślałam, że zblednę i sczeznę w ciemnicy, już nigdy nie ujrzawszy światła słonecznego. Cecylia dodaje, że jako mężatka właściwie nie powinna nam towarzyszyć, lecz zamiast tego winna się udać do małżonka. – Rzecz w tym, że nie masz pojęcia, gdzie on jest – zauważam. – Najpewniej zbiegł do Francji! – Ja przynajmniej byłam po ślubie – odgryza się – zamiast jak niektóre pokładać się z mężem innej niewiasty. Ja przynajmniej nie cudzołożyłam. I mój mąż przynajmniej żyje... – Ralph Scrope z Upsall – szydzę. – Baron Nikt rodem ze Skądinąd, pan na zamku Nigdzie. Jeśli o mnie chodzi, możesz go odnaleźć i zamieszkać sobie z nim. O ile cię

przyjmie z własnej woli. O ile cię zechce bez królewskiego rozkazu. Garbi ramiona i odwraca się ode mnie. – Królowa Matka się o mnie zatroszczy – rzecze obronnie. – W końcu jestem jej córką chrzestną. A teraz to ona się liczy, to ona decyduje o wszystkim. Nie zapomni o mnie. Pogoda jest nietypowa jak na tę porę roku: grzeje słońce, dnie są zbyt jasne i ciepłe, a noce zbyt duszne, aby dało się spać. Wszyscy cierpią na bezsenność – wszyscy z wyjątkiem mnie. Mimo że prześladują mnie koszmary, co noc wbrew sobie zapadam w objęcia Morfeusza. Co noc śnię, że Ryszard wraca do mnie roześmiany. Oznajmia, że bitwa potoczyła się po jego myśli i że teraz już możemy się pobrać. Chwyta mnie za dłonie, kiedy protestuję, mówiąc, że posłańcy przynieśli wieści o zwycięstwie Henryka, składa pocałunek na moich wargach i nazywa mnie głuptaską, najdroższą małą głuptaską. Budzę się w przekonaniu, że to wszystko prawda, po czym z nagłym bólem serca przytomnieję, spoglądając na otoczenie i Cecylię śpiącą razem ze mną w jednym łóżku, uzmysławiam sobie, że mój ukochany spoczywa w nie oznakowanym grobie, martwy i zimny, chociaż w Anglii panują upały. Moja służka Jennie, która wywodzi się z londyńskiej kupieckiej rodziny, donosi, że w miejskich domach szaleje straszliwa choroba. Dwaj czeladnicy jej ojca już zachorzali i wyzionęli ducha. – Zaraza? – pytam i odruchowo cofam się o krok. Na zarazę nie ma lekarstwa, a służący mogą ją przenosić, skoro sami mieszkają w zatłoczonych do granic budynkach w środku Londynu. Albo może ją przywiać upalny wiatr, który zawiruje wokół mnie i mojej rodziny. – To coś znacznie gorszego, jasna panienko – opowiada Jennie. – Coś, czego nie widzieli najstarsi ludzie. Wilhelm, jeden z czeladników, pedział przy śniadaniu, że ma dreszcze i czuje zmęczenie całego ciała, jakby zamiast spać, fechtował do bladego świtu. Pan ojciec pozwolili mu wrócić do łóżka, a biedny Wilhelm ledwie się położył, zaczął się pocić i rychło miał koszulę mokrą na wskroś, że dało się ją wyżąć. Pani matka zanieśli mu dzban piwa dla ochłody, ale biedny Wilhelm pedział, że tego ognia, co go trawi, chyba nic nie ugasi. A potem zapadł w sen i już się nie obudził. Niespełna dwudziestoletni młodzik! Trup w południe! – Jak wyglądał? – dopytuję. – Miał krosty?

– Ani krost, ani nawet wysypki – odpowiada z przekonaniem. – Przecie mówię, że to nie zaraza, tylko jakieś nowe choróbsko. Mówią na nie „poty”, a przywlókł je ze sobą król Henryk. Wszystkie dobre ludzie mówią, że jego panowanie zaczęło się pod znakiem kostuchy i długo nie potrwa, bo przywlókł do Anglii śmierć. Wszyscy pomrzemy przez jego wybujałą ambicję... Ludzie mówią, że przypłynął chory i będzie musiał się namozolić, oj, namozolić, coby nie spaść z tronu, któren sobie wywalczył. A wszystko przez choróbsko Tudorów, co to je ze sobą przywlókł. Ciąży na nim klątwa, każdy to wie. Choć mamy jesień, ciepło jest jak w szczycie lata i tera wszyscy wypocą ducha... – Wracaj do domu, Jennie – rozkazuję jej podenerwowana. – I zostań tam, póki się nie upewnisz, żeś całkiem zdrowa, ty i twoja rodzina. Królowa wdowa nie chce cię widzieć na służbie, skoro wasze progi nawiedziła choroba. Nie pokazuj się znów w pałacu, póki nie pozbędziesz się podejrzeń, słyszysz? I nie zachodź po drodze ani do moich sióstr, ani do kuzynów. – Nic mi nie jest! – upiera się dziewczyna. – Poza tym poty zbierają śmiertelne żniwo raz-dwa. Gdybym była chora, nawet bym nie zdążyła panience o niczym powiedzieć. Skoro mogę drałować taki kawał z domu do pałacu, nic mi nie jest... – Idź już – ponaglam ją. – Poślę po ciebie, kiedy będziesz potrzebna. Natychmiast po wyjściu Jennie udaję się na poszukiwania pani matki. W pałacu nigdzie jej nie ma – ani w zacienionych okiennicami komnatach, ani nawet na ogrodowych ścieżkach. Znajduję ją dopiero na najdalszym krańcu przystani wcinającej się w zakole rzeki, gdzie wystawia się na bryzę szemrzącą nad wodami i przysłuchuje pluskaniu fal o drewniany pomost. – Córko – odzywa się na mój widok. Klękam na deskach, aby odebrać jej błogosławieństwo, po czym przysiadam obok na skraju pomostu, machając w powietrzu stopami. Moje odbicie spogląda mi prosto w oczy, jak gdybym była wodną boginką żyjącą w nurcie rzeki i czekającą, aż ktoś zdejmie ze mnie zaklęcie, nie zaś księżniczką na wydaniu, której najwyraźniej nikt nie chce.

– Słyszałaś już o tej nowej chorobie grasującej w mieście? – pytam. – Tak. A także o tym, że król Henryk odroczył koronację, ponieważ zbytnim zagrożeniem byłoby skupienie dużej liczby ludzi w jednym miejscu – odpowiada pani matka. – Tak więc pozostanie nie koronowanym zwycięzcą jeszcze przez parę tygodni, aż nowa zaraza wygaśnie. Jego matka wychodzi z siebie. Zarządziła już specjalne modły, utrzymując, że Bóg sprzyja Henrykowi od samego początku, a teraz, zsyłając zarazę, tylko poddaje próbie jego siłę. Kiedy podnoszę na nią spojrzenie, muszę zmrużyć oczy przed rażącą poświatą zachodniego horyzontu, za który kryje się słońce barwy płomieni zapowiadające kolejny niezwyczajnie upalny dzień. – To twoja sprawka?... Pani matka wybucha śmiechem. – Zarzucasz mi uprawianie czarów? Ściągnięcie na Anglików zarazy? Nie mam takiej mocy, córko, ale nawet gdybym ją miała, nigdy bym z niej nie skorzystała. Nie... Choroba jest sprawką Henryka, który najął najgorsze szumowiny chrześcijańskiego świata, aby najechać ten nieszczęsny kraj. To oni, wydobyci z najplugawszych lochów Francji, rozsiewają zarazę. Nie ma w tym łuta magii, córko. Wojsko, maszerując, niesie śmierć. Zważ, że nowa zaraza wybuchła w Walii, gdzie Tudor przybił do brzegów, po czym opanowała Londyn... idzie za nim krok w krok nie za sprawą czarów, lecz brudu, który żołnierze wszędzie po sobie zostawiają, i branek, które niewolą po drodze, niech Bóg ma te nieszczęśnice w swojej opiece... Tak, córko, to zaciężna armia Henryka przywlokła do nas zarazę, choć teraz ludzie biorą ją za znak gniewu bożego na nowego króla. – A czy to nie może być prawda? – pytam. – Może zaraza jest i chorobą, i oznaką gniewu bożego? – Wygląda na to, że tak – odpowiada pani matka. – Niektórzy twierdzą, że skoro panowanie zaczyna się od nieznanej wcześniej zarazy, nowy król się namozoli, by utrzymać się na tronie. Poty zabijają przyjaciół i zwolenników Henryka, jakby choroba zaiste była wymierzona przeciwko niemu. Na polu bitwy nie stracił tylu sojuszników co ostatnio. Byłoby to zabawne, gdyby nie

było takie smutne. – Co to oznacza dla nas? Pani matka spogląda w górę rzeki, jakby to nurt miał przynieść odpowiedź do mych stóp. – Jeszcze nie wiem... – rzecze zamyślona. – Trudno mi powiedzieć... Wszelako gdyby Henryk umarł na poty, poddani z pewnością uznają to za palec boży, wymierzony w uzurpatora, i zwrócą się w poszukiwaniu następcy tronu z dynastii Yorków. – A jest taki? – Mój głos ledwie się przebija przez chlupot fal. – Jest taki następca tronu? – Oczywiście, że jest: Edward Warwick. Nie wydaję się przekonana. – Tylko on? Nie ma nikogo, kto by miał większe prawa do korony? Pani matka, spoglądając w dal, kiwa głową niezauważalnie. – Mój młodszy brat Ryszard?... Ponownie kiwa głową, jakby nie chciała zawierzyć swych słów wiatrowi. Wciągam ze świstem powietrze. – Zadbałaś o jego bezpieczeństwo? Zrobiłaś to? Mały Ryszard żyje? Jest gdzieś w Anglii? – zasypuję ją pytaniami. W odpowiedzi potrząsa głową. – Nie dostałam żadnych wieści. Nie mogę powiedzieć nic pewnego, zwłaszcza tobie. Powinnyśmy się modlić za dwóch synów Domu Yorków, zaginionych książąt Edwarda i Ryszarda, dopóki ktoś nie stwierdzi, co się z nimi stało. – Nieoczekiwanie uśmiecha się do mnie. – Lepiej, żebym nie zdradzała się ze swymi nadziejami nawet przed tobą... – dodaje łagodnie. – Któż jednak przewidzi, co przyniesie przyszłość w razie śmierci króla Henryka?

– A nie mogłabyś mu jej życzyć? Nie mogłabyś sprawić, żeby zapadł na tę chorobę, którą przywlókł do Anglii? – szepczę. Pani matka odwraca znowu głowę, jakby nasłuchiwała rzeki. – Jeśli zabił mego syna, moja klątwa już na nim ciąży – rzecze głuchym tonem. – Przeklęłyśmy morderców Edwarda i Ryszarda wspólnie, zapomniałaś? Poprosiłyśmy Meluzynę, boginkę i założycielkę mego rodu, aby nas pomściła. Pamiętasz, co wtedy powiedziałyśmy? – Nie pamiętam słów. Ale tamtą noc wciąż mam przed oczyma... Mówię o nocy, w którą szalałyśmy ze smutku i strachu uwięzione w murach sanktuarium, po tym jak mój wuj Ryszard przyszedł, by poinformować, że dwaj synowie króla Edwarda, dwaj moi ukochani bracia, zniknęli ze swych komnat w londyńskiej Tower. Po jego wyjściu spisałyśmy treść klątwy na kartce, którą własnoręcznie złożyłam na podobieństwo papierowego okrętu, podpaliłam i zwodowałam, by w końcu odprowadzić wzrokiem w otulających nas ciemnościach. – Nie pamiętam słów... – powtarzam. Pani matka wszakże ma je wyryte w pamięci, nigdy przedtem ani potem nie rzuciła na nikogo równie straszliwej klątwy. – Powiedziałyśmy: „Wiedz, że nie ma sposobu na znalezienie zadośćuczynienia za krzywdę, która nas spotkała, toteż zwracamy się z tym do ciebie, nasza pani matko, i zanosimy naszą prośbę do twych wód. Spraw, aby ten, kto odebrał nam syna i dziedzica, stracił swojego syna i dziedzica”... – Odrywa spojrzenie od powierzchni wody i spogląda na mnie oczyma o rozszerzonych źrenicach. – Przypominasz sobie już? Teraz, siedząc na brzegu tej samej rzeki? Potakuję skinieniem. – Powiedziałyśmy... – podejmuje, a ja drżę, widząc panią matkę w transie i słysząc jej ciche słowa padające na fale niczym krople deszczu. – Powiedziałyśmy: „Wiedz, że nasz książę zginął, nim wkroczył w wiek męski, nim został ogłoszony królem Anglii, mimo iż narodził się po to, aby być mężczyzną i monarchą. Dlatego odbierz

zbrodniarzowi jego dziecię, gdy wciąż będzie chłopięciem, zanim dostąpi zaszczytów i obejmie panowanie na swych włościach. A potem odbierz mu także wnuka, żebyśmy miały pewność, kto był winnym zbrodni pojmania bądź zabójstwa naszego Edwarda, żebyśmy wiedziały, że ta klątwa zadziałała, a straszny czyn został pomszczony”... Przeklęłyśmy jego syna i wnuka, gdyż na to zasłużył. Ten, komu umrą wszyscy męscy potomkowie, okaże się mordercą, zabójcą chłopca z rodu Meluzyny, a my będziemy mogły nareszcie poczuć słodki smak pomsty. – Uczyniłyśmy straszną rzecz, mamo – mówię z wahaniem. – Nasza klątwa dosięgnie Bogu ducha winnych spadkobierców złoczyńcy. Strasznie jest życzyć śmierci dwóm niewinnym chłopcom. – Zaiste – przyznaje Elżbieta Woodville, królowa wdowa – zaiste... Wszelako ktoś pierwszy życzył źle naszym chłopcom. I za to musi poznać ból utraty pierworodnego, a potem także wnuka, przez co jego dziedzictwo przypadnie w udziale niewieście. Ludzie od zawsze gadali, że moja matka zna się na czarach, a moja babka w rzeczy samej została oskarżona o paranie się magią i uznana za winną. Jednakże nikt poza Elżbietą Woodville nie wie, ile z tego gadania jest prawdą i jaką moc faktycznie posiadają potomkinie Meluzyny. W dzieciństwie byłam świadkiem, jak pani matka przywołuje burzę, i na własne oczy widziałam podnoszące się wody, które zmyły armię księcia Buckingham i całą jego rebelię. Wtedy sądziłam, że wystarczy, jak zagwiżdże, a żywioły stają się jej posłuszne. Opowiedziała mi raz o mgle, którą stworzyła chuchnięciem pewnej chłodnej nocy, dzięki czemu armia mego ojca znalazła kryjówkę w mglistych oparach i rzuciła się w dół zbocza do ataku, biorąc wroga przez zaskoczenie i rozprawiając się z nim bez trudu. Ludzie wierzą, że Elżbieta Woodville dysponuje nadprzyrodzonymi mocami, ponieważ jej matka wywodziła się z królewskiego rodu Burgundii, który za swą założycielkę ma wodną boginkę Meluzynę. Nie da się ukryć, że wszystkie niewiasty z naszej rodziny słyszą śpiew Meluzyny, kiedy umiera ktoś z krewnych. Sama go słyszałam i nie zapomnę do końca swoich dni. Najpierw było to dźwięczne, ciche zawodzenie, powtarzające się noc po nocy, a potem mojego brata już nie widziano na dziedzińcu przed Tower, jego blada twarzyczka przestała się pokazywać w oknie wieży. Opłakałyśmy go jak zmarłego. Niewykluczone, że nawet pani matka nie zna swych pełnych możliwości i nie wie, ile

zawdzięcza wyjątkowym zdolnościom, ile zaś zwykłemu szczęściu, które poczytuje za swoją zasługę i nazywa magią. Jako dziecko uważałam ją za potężną istotę zdolną rozkazywać rzekom Anglii, wszelako teraz, patrząc na klęskę naszej dynastii, na utratę jej syna i na nasze kiepskie położenie, śmiem twierdzić, że jeśli nawet uprawia czary, nie wychodzi jej to zbyt dobrze. Nie dziwi mnie więc, że Henryk wcale nie umiera, chociaż choroba, którą przywlókł do Anglii, zabiera najpierw jednego burmistrza Londynu, a później drugiego, wybranego w pośpiechu na jego stanowisko, i że również sześciu rajców oddaje ducha Bogu, i to w ciągu zaledwie miesiąca. Mówi się, że w całym mieście nie ma rodziny, która by nie ucierpiała od potów, i faktycznie zewsząd dobiega nocami turkotanie kół wozów na zwłoki, zupełnie jak w czas najgorszej zarazy. Gdy wreszcie nastają chłody i zaraza zamiera, moja służka Jennie nie pokazuje się w pałacu, choć po nią posłałam, albowiem także nie żyje – wszyscy domownicy pod jej dachem dostali potów i wyzionęli ducha między prymą i kompletą. Nikt nigdy nie widział, żeby jakaś choroba zbierała żniwo tak szybko, toteż wszczynają się szepty przeciwko nowemu królowi, którego panowanie rozpoczęła procesja trupów. Dopiero pod koniec października Henryk decyduje, że można bezpiecznie zwołać arystokrację i szlachtę do opactwa westminsterskiego na uroczystą koronację. Do wielkich drzwi pałacu łomoczą dwaj heroldzi, dzierżący sztandar rodu Beaufortów z kratą wyszywaną złotą nicią, w otoczeniu tuzina gwardzistów w liberii Stanley’ów, aby mnie zawiadomić, że Królowa Matka, lady Małgorzata Stanley z Beaufortów, złoży mi nazajutrz wizytę. Słysząc to, pani matka w moim zastępstwie skłania lekko głowę, po czym ściszonym głosem – jakbyśmy były zbyt dobrze urodzone, aby mówić głośno – odpowiada, że będziemy zaszczycone wizytą jej wysokości. Kiedy zostajemy same, rzucamy się szykować stroje. – Ciemna zieleń – decyduje pani matka. – Musisz włożyć ciemnozieloną suknię. To jedyny bezpieczny wybór w naszym wypadku. Granat jest kolorem zarezerwowanym dla członków rodziny królewskiej pogrążonych w żałobie, wszelako mnie nie wolno choćby przez moment okazać żalu po śmierci mego ukochanego i prawowitego króla Anglii. Głęboka czerwień z kolei to barwa męczeństwa, paradoksalnie jednak noszona też czasem przez nierządnice chcące porażać nieskazitelną bielą cery. A my pragniemy się wystrzegać obu tych skojarzeń w umyśle bezkompromisowej Małgorzaty Beaufort.

Nie powinna pomyśleć, że małżeństwo z jej synem to dla mnie katorga, ani przypomnieć sobie, że zdaniem niektórych byłam kochanicą Ryszarda. Żółć by się nadała, któż jednak wygląda dobrze w żółtym? Purpury zwyczajnie nie lubię, a poza tym jest to barwa nazbyt majestatyczna dla skromnego dziewczęcia, które marzy tylko o tym, by poślubić króla. Zatem staje na ciemnej zieleni, która jako kolor Tudorów powinna nam wyjść tylko na dobre. – Ale ja nie mam ani jednej ciemnozielonej sukni! – wykrzykuję. – A do jutra zostało zbyt mało czasu, żeby jakąś uszyć! – Cecylia ma taką od niedawna – odpowiada spokojnie pani matka. – Pożyczy ci. – A co ja włożę?! – oburza się moja siostra z nutką buntu w głosie. – Może mam wystąpić w starej sukni? Albo w ogóle się nie pokazywać? Może wszystkie mamy się gdzieś ukryć na czas wizyty lady Małgorzaty lub jeszcze lepiej zasłonić się niedyspozycją? – Rzeczywiście twoja obecność nie jest konieczna – rzecze do niej szorstko pani matka. – Skoro jednak jesteś chrześnicą lady Małgorzaty, zamiast w zieleni wystąpisz w błękicie i postarasz się... bardzo się postarasz zachowywać miło w stosunku do swojej siostry. Mało kto lubi złośnice. Cecylia jest wyraźnie oburzona, lecz posłusznie przynosi ze swej garderoby najnowszą, ciemnozieloną suknię, po czym strząsnąwszy ją ostentacyjnie na naszych oczach, podaje mi z cierpiętniczą miną. – Ubierz się i przyjdź do mojej komnaty – poleca mi pani matka. – Trzeba będzie popuścić jej rąbek. Odziana w pożyczoną suknię, obrąbioną od nowa i podszytą cienką złotą tasiemką, stoję w komnacie gościnnej mojej matki, czekając na przybycie Małgorzaty Stanley. Przypływa barką udostępnioną jej przez syna, przy wtórze rytmicznego uderzania w bęben i łopotu sztandarów umieszczonych na dziobie i rufie. Zza okien dolatuje chrzęst żwiru kruszonego stopami jej gwardzistów, gdy zmierzają do drzwi pałacu od strony ogrodów, przechodzą pod łukiem bramnym i wkraczają na płyty dziedzińca, stukając podkutymi butami. W końcu otwierają się podwójne drzwi komnaty i do środka wchodzi Królowa Matka. Wszystkie dygamy zgrabnie na jej widok. Trudno się było zdecydować na głębokość ukłonu, jednakże ostatecznie stanęło na ukłonie pośrednim, na jaki Małgorzata Stanley

odpowiada najpłytszym z możliwych. Choć moja matka obecnie jest znana jako lady Grey, była koronowaną królową Anglii, podczas gdy ta niewiasta służyła na jej dworze! I choć teraz Małgorzata Stanley rozbija się po Tamizie królewską barką, jej syn wciąż nie włożył na skronie angielskiej korony! Może się nazywać Królową Matką, jednakże jak na razie jej syn nie nosi korony. W dalszym ciągu oczekuje na swoją koronację, mając w garści co najwyżej otok zerwany Ryszardowi z hełmu na polu bitwy. Szybko przymykam oczy na wspomnienie złotego otoku na głowie ukochanego i jego uśmiechniętych piwnych oczu wyzierających na mnie przez wizjer. – Zamienię z Elżbietą parę słów na osobności – zwraca się do mojej matki lady Małgorzata, pominąwszy choćby kurtuazyjne słowa powitania. – Jej wysokość księżniczka Yorku z radością zaprowadzi cię do mej komnaty prywatnej – odpowiada pani matka ze słodkim uśmiechem. Ruszam w stronę przeciwległych drzwi. Idąc, czuję na plecach jej palący wzrok i natychmiast oblewa mnie gorąco. Obawiam się, że zbytnio kołyszę biodrami bądź kręcę głową. Przekraczam próg i dopiero wszedłszy głębiej, odwracam się do gościa. Widzę, że lady Małgorzata zdążyła bez zaproszenia zasiąść na wysokim krześle. – Możesz usiąść – rzuca, wskazując krzesło naprzeciwko siebie. Czuję suchość w ustach. Przełykam ciężko, mając nadzieję, że niczego nie dostrzegła. Taksuje mnie spojrzeniem, jakbym miała zostać jej dworką, po czym nagle się rozpromienia. – Twojemu wyglądowi nie można nic zarzucić – orzeka. – Z twojej matki była piękność, a ty się w nią wrodziłaś: masz gładką cerę, jesteś wiotka, twoja skóra przypomina barwą płatek róży, a włosy wydają się zarazem brązowe i złote. Bez wątpienia będziesz mieć urodziwe dzieci. Przypuszczam, że jesteś dumna ze swej urody? Przypuszczam, że się nią puszysz? Milczę, a ona w końcu chrząka, jakby przypomniała sobie właściwy powód tej wizyty. – Pragnę rozmówić się z tobą na osobności, po przyjacielsku – zaczyna ponownie. – Nie rozstałyśmy się w najlepszej zgodzie...

W rzeczywistości rozstałyśmy się pokłócone jak dwie przekupki. Tyle że wtedy byłam przekonana, iż mój ukochany pobije jej syna i uczyni mnie królową Anglii. Tymczasem okazało się, że to jej syn pobił mego ukochanego i teraz mój los spoczywa w jej bladych upierścienionych rękach. – Bardzo mi z tego powodu przykro – kłamię. – Mnie również – odpowiada, zadziwiając mnie. – Będę twoją świekrą, Elżbieto. Mój syn cię poślubi, pomimo wszystko. Zwalczam nagły przypływ gniewu na to „pomimo wszystko”. Yorkowie zostali pokonani, moje nadzieje na szczęście i panowanie Anglikom u boku dobrego króla Ryszarda sczezły pod kopytami jazdy barona Stanley’a, jej męża. Pochylam głowę. – Dziękuję. – Będę ci dobrą matką – rzecze zapalczywie. – Przekonasz się, gdy już mnie poznasz, że mam w sobie wielkie pokłady miłości i że moją największą cnotą jest lojalność. Pragnę jedynie wypełniać wolę Boga, a tak się składa, że w moim przekonaniu Bóg chce, abyś została moją snechą, żoną mego syna, i... – jej głos opada do szeptu nabrzmiałego zachwytem na myśl o moim przeznaczeniu, na myśl o boskiej obietnicy powstania dynastii Tudorów – matką mego wnuka. Ponownie schylam głowę, a gdy znów podnoszę spojrzenie, widzę, że Małgorzata Stanley ma twarz rozjaśnioną, by nie powiedzieć natchnioną. – Gdy byłam bardzo młoda, znacznie młodsza niż ty w tej chwili, przyszło mi urodzić Henryka – kontynuuje szeptem, jakby się modliła. – Myślałam wtedy, że ból mnie zabije, byłam pewna, że tak się stanie. Ale równocześnie czułam pewność, że jeśli jakimś cudem przeżyję, oboje... moje dziecko i ja... będziemy mieli wspaniałą przyszłość, najwspanialszą, jaką tylko można sobie wyobrazić. Wiedziałam, że Henryk zasiądzie na tronie Anglii i że ja przyłożę do tego rękę. – Wyraz twarzy ma poruszony, całkiem jak zakonnica tłumacząca się ze swego powołania. – Wiedziałam – powtarza z naciskiem. – Wiedziałam, że Henryk będzie królem. A kiedy poznałam ciebie, zrozumiałam, że urodzisz mu syna. – Przewierca mnie spojrzeniem na wylot. – Dlatego tak surowo cię potraktowałam, dlatego tak się

rozgniewałam, widząc, że zbaczasz z prostej ścieżki. Nie potrafiłam znieść, że sprzeniewierzasz się swemu przeznaczeniu. – Memu przeznaczeniu? – powtarzam szeptem. Małgorzata Stanley ma niesamowity dar przekonywania. – Będziesz matką następnego króla Anglii – obwieszcza. – Czerwono-białej róży, róży bez kolców. Urodzisz syna, który na chrzcie otrzyma imię... – zawiesza głos – Artur! – Ujmuje mnie za dłonie. – Takie właśnie jest twoje przeznaczenie, córko. Dopilnuję, byś je wypełniła. – Artur... – W pamięci mam słowa Ryszarda, który tak samo chciał nazwać syna, którego by ze mną spłodził. – Wprost nie mogę się doczekać – rzecze. My także nie mogliśmy się doczekać. Pozwalam, by trzymała mnie za ręce, nie wyrywam się jej. – Pan Bóg sprawił, że ścieżki naszego żywota się przecięły – kontynuuje z zapałem. – Pan Bóg postawił cię na mojej drodze, abyś dała mi wnuka. Sprowadzisz na Anglię pokój, przyczynisz się do zakończenia tej wojny między kuzynami. Będziesz pojednawcą, sam Pan Bóg to zobaczy i doceni. Będziesz błogosławioną, Elżbieto. Bezgranicznie zdumiona tą wizją nie sprzeciwiam się, gdy ściska mi dłonie tak, że aż drętwieją. Nie opowiadam pani matce o tej rozmowie. Unosi brew na moją wstrzemięźliwość, lecz nie dopytuje. – W każdym razie nie powiedziała twoim zdaniem nic, z czego by wynikało, że zaręczyny są nieważne? – upewnia się. – Przeciwnie, potwierdziła, że dojdzie do ślubu. Henryk weźmie mnie za żonę. A lady Małgorzata obiecała mi sprzyjać i pomagać.

Elżbieta Woodville uśmiecha się pod nosem. – Jak miło – kwituje krótko. Zatem czekamy na nadejście zaproszenia na koronację już z większym spokojem, spodziewając się, że będziemy mogły udać się do królewskiej garderoby na przymiarki sukien. Zwłaszcza Cecylia rozpaczliwie pragnie nowych strojów i tego, abyśmy znów tak jak kiedyś były postrzegane jako księżniczki z rodu Yorków. Wszakże dopiero gdy Henryk uchyli uchwałę parlamentu ogłaszającą, że jesteśmy nieślubnym potomstwem, a małżeństwo naszych rodziców nie było ważne ze względu na popełnioną bigamię, będziemy mogły ponownie przywdziać gronostaje i włożyć na skronie złote otoki. Koronacja Henryka będzie pierwszą od chwili śmierci Ryszarda okazją do tego, byśmy pokazały się światu w prawdziwych barwach, jako te, którymi jesteśmy w istocie: księżniczki z dynastii Yorków. Chociaż nikt nas nigdzie nie zaprasza, ja nie mam wątpliwości, że weźmiemy udział w planowanej koronacji. Nie mam wątpliwości, że Henryk zażyczy sobie mojej obecności w chwili, gdy będzie przyjmował koronę i berło. Nawet jeśli nie jest mnie ciekaw jako przyszłej żony, z pewnością pragnie pysznić się swoim zwycięstwem przed nami, członkami poprzedniej rodziny panującej. Niewątpliwie chce, abym ujrzała go w momencie jego największego tryumfu. Jednakże coraz bardziej czuję się jak śpiąca królewna z baśni dla dzieci aniżeli niewiasta z krwi i kości przyobiecana nowemu królowi Anglii. Co z tego, że mieszkam w pałacu, śpię we wspaniałych komnatach i otaczam się uniżoną służbą? Nikt nie usługuje mi na kolanach, co jest przywilejem wyłącznie panujących, a ja wiodę życie ciche, z dala od dworu królewskiego ze zwyczajnym dlań tłumem dworzan, pochlebców i petentów. Nawet nie widuję króla. Jestem księżniczką bez korony, oblubienicą bez oblubieńca, panną młodą wyczekującą ustalenia daty ślubu. Bóg świadkiem, że w przeszłości już raz o mnie mówiono „narzeczona Henryka Tudora”. Było to wówczas, kiedy przebywając na wygnaniu jako pretendent do tronu, ogłosił wszem wobec w katedrze w Rennes, że ma się za króla Anglii i mego przyszłego męża. Naturalnie rekrutował wtedy zaciężnych i szukał poparcia u Yorków i naszych sprzymierzeńców. Od tamtej pory zdążył stoczyć bój i wygrać bitwę, a także rozwiązać swoją armię. Nie da się wykluczyć, że wolałby również wyplątać się ze

złożonej mi obietnicy, swego czasu niezbędnej broni w walce o koronę Anglii, dłużej już mu niepotrzebnej. Pani matka postarała się o to, abyśmy dostały nowe stroje. Wszystkie pięć, co do jednej, nie możemy się powstydzić świeżo sprawionych przez nią szat. Problem w tym, że nikogo nie widujemy: ani my nigdzie nie chodzimy, ani nas nikt nie odwiedza. W dodatku nikt nie tytułuje nas zgodnie z naszymi oczekiwaniami, nikt nie mówi do mnie ani do moich sióstr „wasza wysokość”, lecz tylko „milady”, jakbyśmy jednak były nieślubnym potomstwem bigamisty, a nasza matka nie nosiła tytułu królowej wdowy, tylko żałobę po zwykłym szlachcicu. Żadna z nas nie znajduje się w lepszym położeniu niż Cecylia, której małżeństwo zostało unieważnione, a na horyzoncie nie ma żadnego nowego konkurenta do ręki. Biedna Cecylia nie może się mienić ani baronową Scrope, ani nikim innym. Zostałyśmy odarte z nazwiska, z rodziny, z pewności. Nie różnimy się od pierwszej lepszej dziewczyniny bez przyszłości. Spodziewałam się, że zostanie mi przywrócony tytuł księżniczki i majątek i że zostanę wydana za Henryka i koronowana w jednej wspaniałej uroczystości. Przedłużające się milczenie każe mi myśleć, że król nie jest skory do żeniaczki ze mną. W dalszym ciągu posłaniec nie przynosi zaproszenia wzywającego nas do królewskiej garderoby, gdzie mogłybyśmy sobie wybrać szaty z okazji procesji koronacyjnej. Mistrz krotochwil nie przybywa do pałacu, by nauczyć nas kroków nowego tańca przewidzianego po wieczerzy koronacyjnej. Londyńskie szwaczki mają ręce pełne roboty, prokurując suknie i kornety dla wszystkich dam, tylko nie dla nas. Nie otrzymujemy od lorda kanclerza wiadomości na temat planu uroczystości ani miejsca w orszaku. Nie udajemy się do Tower w noc poprzedzającą koronację, jak każe tradycja. Nie mamy zamówionych wierzchowców, które by nas powiozły z twierdzy do opactwa westminsterskiego. Nie dostaję zwyczajowych podarków, jakie oblubieniec posyła przed ślubem oblubienicy. Małgorzata Stanley także milczy. Zamiast rwetesu, dopinania przygotowań na ostatni guzik i przeczących sobie wzajemnie poleceń od króla i jego dworzan starających się zrobić jak najlepsze wrażenie, trwa głucha cisza, która nabrzmiewa jeszcze wraz z upływem dni. – Nikt nie zaprosi nas na koronację – stwierdzam głucho w rozmowie z panią matką, która przyszła życzyć dobrej nocy Cecylii i mnie. – Prawda? Odpowiada mi lekkim ruchem głowy, po czym dodaje: – Chyba tak...

– Dlaczego nie chce mnie widzieć u swego boku? Pani matka wygląda przez okno na ciemne nocne niebo i srebrzącą się tarczę księżyca. – Cóż, najwyraźniej wolą trzymać nas, Yorków, z dala od tronu, z dala od korony – rzuca oschle. – Ale dlaczego? Wyciąga ręce, by zamknąć okiennice, jakby chciała się odciąć od padającej na nią srebrzystej poświaty, która nadaje jej nieziemską aurę. – Nie jestem pewna dlaczego... – rzecze. – Domyślam się jednak, że matka Henryka nie chce, aby jej dziecku, pretendentowi, uzurpatorowi, królowi prawem kaduka, co zdobył koronę na polu bitwy, towarzyszyła przy uroczystej koronacji księżniczka z prawdziwego królewskiego rodu, ukochana przez lud istna piękność. Na miejscu Małgorzaty też bym się bała, jak to będzie wyglądać. – Czemuż to? Jaki jest Henryk Tudor? – dopytuję. – Pospolity. – Pani matka wydaje wyrok tym jednym potępiającym słowem. – Henryk Tudor jest niebywale pospolitym mężczyzną. Powoli dociera do nas wszystkich – nawet do Cecylii, która łudzi się praktycznie do samego końca – że koronacja odbędzie się bez naszej obecności, że Henryk nie życzy sobie, abym stała u jego boku przy ołtarzu, zwracając uwagę swą urodą, swym pochodzeniem, swą królewską krwią, kiedy on będzie kładł rękę na koronie mego ukochanego, na koronie noszonej przez mężczyznę, którego pokochałam, a wcześniej przez mojego ojca. Nie nadchodzi żadna wiadomość – ani od Henryka, ani od lady Małgorzaty – która by tłumaczyła ich decyzję w taki czy inny sposób, my zaś: pani matka i ja, choć rozpatrujemy możliwość zwrócenia się do lady Małgorzaty, koniec końców wolimy uniknąć wiążącego się z tym upokorzenia i jednak nie prosimy o zaproszenie na koronację ani nie błagamy o wyznaczenie daty ślubu. – Gdybyśmy zostały zaproszone, jako królowa wdowa poprzedzałabym ją w orszaku – zauważa pani matka kąśliwie. – I to zapewne jest prawdziwy powód. Przez większość swego życia, podczas wszystkich najważniejszych ceremonii, oglądała tylko moje

plecy. Wszystko, na co patrzyła, było przesłonięte przez mój kornet i mój welon. Tutaj, w tym pałacu, zasłaniałam jej cały świat najpierw ja, a potem robiła to Anna Neville, której dworką także była. Lady Małgorzata niosła welon Anny na jej koronacji. Widać uznała teraz, że nadeszła jej kolej. Pragnie być pierwszą damą królestwa. Chce, aby to inni dreptali za nią... – Ach tak? – wtrąca Cecylia głosem przepełnionym nadzieją. – Ja mogę nieść jej tren. Nie przeszkadza mi to. Poniosę go z miłą chęcią. – Ani mi się waż o tym myśleć – ucina krótko pani matka. Henryk Tudor nie rusza się z pałacu Lambeth, skąd – gdyby uniósł wzrok znad śniadania – mógłby zobaczyć moje okno w Westminsterze stojącym na drugim brzegu Tamizy, jednakże najwyraźniej nie unosi spojrzenia ani nie rozmyśla o mnie, ponieważ nadal milczy. Na noc poprzedzającą uroczystość koronacji przenosi się do Tower, jak każe tradycja. Bierze w posiadanie królewskie komnaty – mieszczące się nieopodal apartamentów, w których trzymano mych braci, z widokiem na dziedziniec, gdzie mały Edward ćwiczył strzelanie z łuku. Jakim trzeba być człowiekiem, aby nie poczuć dreszczu na plecach na wspomnienie bladej twarzyczki uwięzionego chłopca, który powinien był włożyć koronę? Jaką niewiastą, by nie dostrzec chłopięcego cienia na schodach i w kaplicy nie usłyszeć dyszkantu zmawiającego modlitwy? Jak to możliwe, że oboje Tudorowie korzystają z ciasnej i krętej kamiennej klatki schodowej w wieży Henryka III i nie przystają, by nasłuchiwać cienkich chłopięcych głosików za drzwiami? A jeśli jednak to robią, jakim cudem nie słyszą modłów zanoszonych przez małego Edwarda? – Każe wszcząć poszukiwania – wieszczy ponuro pani matka. – Przepyta każdego, kto pilnował chłopców. Zechce się dowiedzieć, co spotkało książęta, w nadziei że wypłynie jakaś informacja, że znajdzie się ktoś, kto za odpowiednią zapłatę odezwie się i rzuci oskarżenie w głos bądź da się namówić do „spowiedzi”, w każdym razie oczerniając Ryszarda. Jeżeli Henrykowi uda się wykazać, że Ryszard zabił bratanków, zdoła usprawiedliwić zagarnięcie tronu, podpierając się tym, że prawowity następca tronu nie żyje, że zginął z ręki wuja, który był tyranem i królobójcą. Henryk wygra, jeśli dowiedzie, że moi synowie są martwi. – Mamo, jestem gotowa przysiąc na wszystkie świętości, że Ryszard nie tknął ich nawet małym palcem! – zapewniam. – Byłby się przede mną zdradził, gdyby tak się stało. Wiesz o tym równie dobrze jak ja. Uwierzyłaś mu tamtej nocy, gdy przyszedł

zapytać, czy ich zniknięcie to twoja sprawka, pamiętasz? Nie miał pojęcia, co się z nimi stało. Sądził, że ty ich gdzieś ukryłaś. Jestem przekonana, że o niczym nie miał pojęcia. Na własne oczy widziałam, jak bardzo go to męczy. Pod koniec życia wahał się, kogo wyznaczyć na swego następcę. Jakże pragnął nie pominąć tego, kto zasługiwał na ten zaszczyt najbardziej... Spojrzenie pani matki twardnieje. – Och, wiem, że to nie Ryszard zabił moich synów. Nigdy bym nie oddała ciebie i twoich sióstr pod jego opiekę, gdybym uważała, że jest zdolny skrzywdzić dzieci własnego brata. Nie da się jednak ukryć, że porwał naszego Edwarda zmierzającego do stolicy. I że zabił mego brata Antoniego, który próbował bronić siostrzeńca. Zamknął następcę tronu w londyńskiej Tower i za wszelką cenę chciał mi odebrać też młodszego syna. Choć nie zamordował ich skrytobójczo, umieścił tam, gdzie zabójca miał do nich dostęp. Wbrew ostatniej woli twego ojca sięgnął po koronę dla siebie. Nie jest winny śmierci moich synów, lecz jest winny zabrania ich spod mojej pieczy, gdzie włos nie spadłby im z głowy. Ryszard książę Gloucester rozdzielił mnie z Edwardem i dążył do odebrania mi też młodszego syna. Zasiadł na tronie mego męża, pozbawił życia mego brata Antoniego i drugiego z mych synów po Greyu. Był uzurpatorem i był mordercą, czego nigdy mu nie wybaczę. Nie muszę obciążać go winą za śmierć innych osób, ponieważ aby trafił do piekła, wystarczą te dusze, które ma na sumieniu. Powtarzam: śmierci mego brata i mego syna z pierwszego małżeństwa nie przebaczę mu, pókim żywa. Potrząsam żałośnie głową, zdruzgotana, że rodzona matka opowiada takie straszne rzeczy o mężczyźnie, którego kochałam całym sercem. Wszakże wiem, że nie wypada mi bronić go przed nią, skoro utraciła dwóch synów i dotąd nie ma pojęcia, co mogło się z nimi stać. – Rozumiem – szepczę. – Rozumiem... Nie przeczę, że Ryszardowi przyszło działać w okropnych czasach ani że dopuścił się okropnych czynów. Wyznał wszystko księdzu i prosił o rozgrzeszenie. Nawet sobie nie wyobrażasz, jak bardzo cierpiał z powodu tego, co uczynił. Wszelako ani przez chwilę nie wątpię, że nigdy by nie wydał rozkazu uśmiercenia moich braci.

– Skoro tak – podchwytuje pani matka – Henryk nie znajdzie w Tower żadnych dowodów. Jeśli to nie Ryszard przyłożył rękę do śmierci książąt, nikt nie natrafi na ciała, które by go obciążały. Być może obydwaj chłopcy żyją... gdzieś w głębi Tower bądź w głębi Londynu. – Co wtedy? – pytam. – Co będzie, jeśli Henryk odnajdzie ich żywych? – Brakuje mi tchu na samą tę myśl. – Co Henryk zrobi, jeśli ktoś nagle obwieści, że chłopcy przez cały ten czas siedzieli w ukryciu...? Matczyny uśmiech jest równie smętny jak samotna łza. – Zabije ich – rzecze prosto z mostu. – Jeśli znajdzie moich synów żywych, natychmiast ich zabije, a winę zwali na Ryszarda. Jeśli znajdzie ich żywych, będzie musiał to zrobić, aby utrzymać się na tronie, tak samo jak twój ojciec musiał zabić starego króla Henryka. Przecież to jasne. Wszyscy to wiedzą. – Twoim zdaniem byłby do tego zdolny? Byłby zdolny do popełnienia takiej okropności? Wzrusza ramionami. – Myślę, że by to zrobił. Nie miałby wyboru. W przeciwnym razie ryzykowałby własne życie i życie swoich żołnierzy na próżno. W przeciwnym razie jego matka spędziłaby swoje dojrzałe lata, spiskując i wychodząc za mąż raz po raz, na próżno. Tak, Henryk bez wątpienia zamordowałby twego brata Edwarda, gdyby tylko położył na nim ręce. I to samo uczyniłby twemu drugiemu bratu, gdyby wiedział, gdzie go szukać. Dla niego byłby to tylko ciąg dalszy dzieła rozpoczętego pod Bosworth. Dopiero później martwiłby się, jak uspokoić sumienie. Henryk jest wciąż młodym mężczyzną, który od najwcześniejszych lat żyje w cieniu miecza: musiał uciekać z Anglii jako czternastolatek i czternaście lat później wrócił tu, by upomnieć się o swoje dziedzictwo. Nikt nie wie równie dobrze jak on, że pretendentów do tronu należy się pozbywać szybko i bezlitośnie. Władca nie może mieć pod swoim bokiem pretendentów ostrzących sobie zęby na jego koronę. Żaden król nie pozwoli dychać konkurentowi. Dworzanie Henryka przenoszą się wraz z nim do londyńskiej Tower i coraz więcej

osób gromadzi się pod sztandarem Tudorów od zwycięstwa pod Bosworth. Ulice huczą od plotek na temat nagród, jakie Henryk rozdaje szerokim gestem swoim poplecznikom. Wszystkie ziemie i majętności lady Małgorzaty do niej wracają, dzięki czemu matka króla nareszcie może cieszyć się świetnością, do której zawsze aspirowała. Jej mąż baron Stanley otrzymuje tytuł hrabiego Derby i zostaje potwierdzony na stanowisku lorda wielkiego konstabla, najznaczniejszym w całym królestwie, w uznaniu jego zdolności patrzenia w obie strony naraz, co potrafią tylko tacy zdradzieccy dwulicowcy jak on. Wiem, co mówię, gdyż na własne uszy słyszałam, jak przysięgał wierność memu drogiemu Ryszardowi – klęcząc, zapewniał o swej lojalnej miłości, a nawet był gotów oddać rodzonego syna jako gwaranta. Zarzekał się, że i on, i jego brat, i wszyscy krewni stoją murem za królem Ryszardem. Wszakże tamtego ranka pod Bosworth obydwaj siedzieli na grzbietach swoich wierzchowców, mając za sobą potężną armię, i czekali, by zobaczyć, na czyją stronę przechyli się szala zwycięstwa. Widząc, że Ryszard rzuca się samotnie w wir walki, mierząc niczym włócznia w nie kogo innego, tylko Henryka Tudora, Stanley’owie jak jeden mąż zakradli się doń od tyłu z uniesionymi mieczami. Tym samym przyszli z ratunkiem Tudorowi, powalając Yorka na ziemię na moment przed tym, zanim zdążył wrazić ostrze w serce rywala. Wilhelm schylił się po hełm mego ukochanego, leżący w błocie, zerwał złoty otok i wręczył go zwycięzcy, co było najpodlejszym uczynkiem w całym tym nikczemnym dniu. A teraz Henryk Tudor, okazując szczenięcą wdzięczność, uczynił Wilhelma Stanley’a swym szambelanem, ucałował w oba policzki i ogłosił, że stanowi część nowej rodziny królewskiej. Otacza się samymi Stanley’ami, nie może się ich nachwalić. Zyskał koronę i rodzinę za jednym zamachem miecza. Nie rozstaje się z matką, lady Małgorzatą, za którą wiecznie – o pół kroku z tyłu – snuje się jej oddany małżonek, Tomasz Stanley, ciągnący za sobą brata Wilhelma. I Henryk czuje się bezpiecznie w ramionach krewniaków, którzy pomogli mu zdobyć tron. Jego wuj Jasper, dzielący z nim los wygnańca i walczący za sprawę Tudorów od dnia narodzin Henryka, również nie został pominięty, gdy przyszło do nagradzania lojalności. Bratanek przywraca mu tytuł i ziemie i pozwala wybrać stanowiska. Ba, robi nawet więcej. Pisze do mojej ciotki Katarzyny, wdowy po tym zdrajcy księciu Buckingham, i każe jej szykować się do powtórnego zamążpójścia. Jasper dostanie ją wraz z majątkiem Buckinghamów. Wygląda na to, że my, niewiasty z rodu Riversów, jesteśmy częścią łupów wojennych. Ciotka Katarzyna zaciska dłoń na królewskim liście, kiedy przychodzi nas odwiedzić w komnatach pałacu westminsterskiego.

– Czy on oszalał? – pyta swoją siostrę. – Nie wystarczy, że już raz wydano mnie za młodzika, który okazywał mi nienawiść na każdym kroku, teraz jeszcze muszę wyjść za drugiego wroga naszej rodziny? – Dostaniesz rentę? – pyta rzeczowo pani matka, która też otrzymała list od króla. – Bo widzisz, ja dostanę. Cecylia wyjdzie za wicehrabiego de Welles, a Elżbieta za króla. – Ha, dzięki Bogu przynajmniej za to! – wykrzykuje ciotka Katarzyna. – Musiałyście mocno trzymać kciuki. Pani matka potakuje skinieniem. – Gdyby tylko mógł, wycofałby się z danego Elżbiecie słowa. Rozglądał się za inną kandydatką... Podnoszę wzrok znad robótki i widzę, że żadna nie zwraca na mnie najmniejszej uwagi. Wpatrują się w treść listów, pochylając głowy ku sobie. – Kiedy? Kiedy odbędzie się ślub? – Po koronacji. – Pani matka wskazuje właściwy ustęp. – Naturalnie nie chce, by postrzegano ich jako równych sobie. Pragnie być panującym monarchą. Nie pozwoli, by mówiono, że Elżbiecie korona należy się nie mniej niż jemu. Ani tym bardziej że jej zawdzięcza swoją koronę. – Ale będziemy wszystkie na koronacji? – dopytuje ciotka Katarzyna. – Wprawdzie jest już bardzo późno... – Nie otrzymałyśmy zaproszenia – przerywa jej pani matka. – To potwarz! Przynajmniej Elżbieta musi tam być! Pani matka wzrusza ramionami. – Ludzie zaczęliby wiwatować na jej cześć, domagać się Yorków – odpowiada cicho.

– Dobrze wiesz, że tak by było. Wiesz, jakim uczuciem londyńczycy darzą dynastię Yorków. Wyobraź sobie, że poddani na nasz widok przypomnieliby sobie o Edwardzie Warwicku. Że wygwizdaliby Tudorów i zażądali powrotu Yorka na tron. Henryk za nic nie dopuści do takiej sceny na swojej koronacji. Za nic nie wystawi się na takie ryzyko. – A jednak na uroczystości nie zabraknie Yorków – zauważa ciotka Katarzyna. – Twoja zełwa, Elżbieta, zmieniła barwy wraz ze swoim mężem księciem Suffolk. Jej syn, John de la Pole, którego król Ryszard wyznaczył na swego następcę, wyprosił przebaczenie u Henryka, dzięki czemu wszyscy będą obecni. Pani matka kiwa głową. – Dobra robota – kwituje. – Nie wątpię, że oddadzą mu niejedną przysługę. Ciotka Katarzyna parska śmiechem, na co pani matka także nie może powstrzymać uśmiechu. Udaję się na poszukiwania Cecylii. – Wychodzisz za mąż – oznajmiam bez ogródek. – Podsłuchałam rozmowę pani matki z ciotką Katarzyną. Moja siostra blednie. – Za kogo? Pojmuję, że ogarnął ją strach przed kolejnym upokorzeniem, jakim niewątpliwie byłby jeszcze jeden mezalians i ślub z nic nie znaczącym poplecznikiem Tudorów. – Nie musisz się martwić – uspokajam ją. – Lady Małgorzata ci sprzyja. Wydaje cię za swego przyrodniego brata, wicehrabiego de Welles. Cecylia wybucha płaczem i podchodzi do mnie. – Och, Elżbietko... Tak się bałam, tak bardzo się bałam cały ten czas...

Obejmuję ją. – Wiem. – Byłam taka bezradna. A jeszcze za życia papy wszyscy mówili o mnie: księżniczka szkocka, bo przecież miałam poślubić króla Szkocji! Skończyłam zaś jako baronowa Scrope... jako Cecylia Bez Nazwiska... Och, Elżbietko, byłam dla ciebie taka podła... – Nie tylko dla mnie – przypominam jej. – Tak, tak... – Głowa do góry – mówię do niej. – Zostaniesz wicehrabiną! A potem kto wie, może nawet hrabiną? Lady Małgorzata faworyzuje swoich krewnych, a Henryk wciąż ma dług wdzięczności u wicehrabiego za okazane poparcie. Z pewnością otrzyma nowe nadania, tytuły i ziemie. Będziesz bogata, będziesz utytułowana, będziesz miała za sprzymierzeńca matkę króla, będziesz... zaraz, niech pomyślę... będziesz jej przyrodnią siostrą, członkinią rodu Stanley’ów. – A co z resztą dziewcząt? Co z naszą kuzynką Małgorzatą? – Na razie nic. Wiem tylko tyle, że nasz przyrodni brat, Tomasz Grey, ma niebawem wrócić do domu. Cecylia wzdycha. Tomasz Grey był dla nas niczym drugi ojciec. Odkąd sięgam pamięcią, stał walecznie u naszego boku. Schronił się z nami w murach sanktuarium, które opuścił tylko po to, by spróbować uwolnić naszych braci w przypuszczonym sekretnie ataku na Tower. Służył na dworze Henryka w Bretanii, starając się podtrzymać z nim dobre stosunki, a przy tym szpiegując go na naszą rzecz. Kiedy pani matka zrozumiała, że Henryk jest naszym wrogiem, kazała Tomaszowi wracać do domu, wszakże Tudor go zatrzymał siłą. Od tamtej pory Tomasz był więźniem na francuskiej ziemi. – Został uwolniony? – pyta Cecylia. – Król mu przebaczył? – Myślę, że nikt nie ma przeciwko niemu żadnych dowodów. Do czasu był

zakładnikiem, gwarantem naszego sojuszu z Tudorami, dlatego pozostał w pieczy króla Francji. Wszelako kiedy Henryk przekonał się, że dajemy mu posłuch, postanowił wypuścić go z niewoli i spłacić Francuzów... – Ale mów, co z tobą? – przytomnieje Cecylia. – Wszystko wskazuje na to, że Henryk mnie poślubi, ponieważ nie udało mu się wyplątać z danego słowa. Najwyraźniej jednak nie śpieszy mu się do ożenku. Szkopuł w tym, że wszyscy o tym wiedzą. Spogląda na mnie współczująco. – To potwarz – stwierdza. – Owszem – przyznaję jej rację. – Ale ja chcę tylko być jego królową. Nie pragnę go jako mężczyzny, więc jest mi wszystko jedno, że i on nie widzi we mnie żony.

Pałac Westminsterski 30 października 1485 roku Z okna swej komnaty widzę, jak królewska barka płynie ku Tower w eskorcie tuzina statków. Słyszę dolatującą znad wody muzykę. Barka, którą pociągnięto nową warstwą pozłotki od czasów, gdyśmy my nią pływały, odbija się blaskiem na tle chłodnych fal, od dziobu i rufy powiewając sztandarami Tudorów i Beaufortów przedstawiającymi odpowiednio czerwonego smoka i złotą kratę. Henryk jest ledwie widoczny, niewiele większy od czubka mojego małego palca. Z tej odległości dostrzegam tylko rzucającą się w oczy długą pelerynę z purpurowego aksamitu lamowaną gronostajami. Stoi jednak tak, aby poddani zgromadzeni wzdłuż Tamizy mogli się napatrzyć: na szeroko rozstawionych nogach, z rękoma pod boki, na specjalnym podwyższeniu w tyle pokładu. Ocieniam dłonią oczy i przyglądam mu się uważnie. Nigdy wcześniej nie widziałam tego mężczyzny, któremu wkrótce mam zostać poślubiona. Barka przepływa majestatycznie, unosząc mego narzeczonego na uroczystość

koronacji, a on nawet nie wie, że na niego patrzę. Nawet mu nie przyjdzie do głowy, że przykładam mały palec do grubej szybki, mierzę go, po czym pogardliwie pstrykam. Wioślarze mają na sobie zielono-białe liberie i nawet wiosła pomalowano w kolory Tudorów: olśniewająco białe drągi z jaskrawozielonymi piórami. Henryk Tudor sprawił, że jesienią rozkwitły wiosenne barwy, jak widać, nic w Anglii nie jest dość dobre dla młodego zwycięzcy. Choć z drzew niczym brązowe łzy lecą uschnięte liście, on zażyczył sobie zieleni świeżej trawy i bieli majowego kwiecia, jakby chciał każdego z nas przekonać, że świat stanął na głowie i odtąd wszyscy są Tudorami. Druga barka wiezie Królową Matkę rozpartą tryumfalnie na wysokim krześle, zgoła tronie, aby najmarniejszy z marnych mógł zobaczyć, jak lady Małgorzata dopina swego. Jej małżonek stoi obok krzesła, jedną dłoń trzymając pańskim gestem na złoconym oparciu – jak zawsze wierny królowi, któremu przysięgał lojalność: obecnie Henrykowi, a kiedyś Ryszardowi, jeszcze wcześniej zaś Edwardowi. Jego motto... jego prześmiewcze motto... brzmi sans changer, co znaczy „niezmienny”, i prawdą jest, że Stanley’owie pozostają niezmiennie wierni sami sobie. Na pokładzie trzeciej barki płynie Jasper Tudor, wuj króla, który ma nieść koronę do ołtarza. Ciotka Katarzyna, jego nagroda, stoi obok, lekko wspierając dłoń na jego wyciągniętym przedramieniu. Nie podnosi spojrzenia na nasze okna, choć z pewnością się domyśla, że chłoniemy ten widok. Patrzy prosto przed siebie, spokojnie niczym łucznik przygotowujący się do strzału, zachowując w drodze na koronację wroga kamienną twarz. Jej pierwsze małżeństwo również ułożono z myślą o dobru rodziny, toteż już jako żona nienawidzącego jej młodzika przywykła do zachowywania pozorów na zewnątrz i ciągłego uczucia upokorzenia wewnątrz. Taką cenę przyszło jej zapłacić za bycie Riversówną, jedną z pięknych sióstr królowej, wiecznie tak blisko tronu, że dostała od tego bolesnych siniaków. Pani matka obejmuje mnie w pasie, obserwując ten płynący orszak. Nie odzywa się, lecz ja i tak wiem, że wspomina dzień, gdyśmy stały w mrocznej krypcie sanktuarium, w katakumbach kaplicy opactwa westminsterskiego, przyglądając się płynącym po Tamizie barkom królewskim wiozącym na koronację jej dziewierza Ryszarda zamiast jej syna, a mego brata, Edwarda. Myślałam wtedy, że wszystkie umrzemy w mroku i samotności. Myślałam, że którejś

nocy odwiedzi nas kat. Myślałam, że obudzę się, czując nacisk poduszki na twarz. Myślałam, że już nigdy nie ujrzę słońca. Byłam wówczas bardzo młoda i myślałam, że cierpienie tak głębokie jak moje może prowadzić tylko do śmierci. Opłakiwałam ojca i zamartwiałam się losem braci, i bałam się, że niebawem i ja umrę. Uzmysławiam sobie, że to już trzecia procesja koronacyjna, którą ogląda Elżbieta Woodville. Kiedy byłam jeszcze dzieckiem, a mojego brata Edwarda nie było nawet na świecie, też musiała poszukać schronienia w sanktuarium, po tym jak mój ojciec król został wygnany z Anglii. Na tron przywrócono dawnego króla, a moja matka, garbiąc się, wyglądała przez zapyziałe okienko katakumb opactwa westminsterskiego, chcąc zobaczyć lady Małgorzatę i jej syna Henryka udających się z wielką pompą w dół rzeki, aby świętować tryumf dynastii Lancasterów. Byłam wtedy mała, nie zapamiętałam więc ani przepływających statków, ani zwycięskiej matki z synem płynącej na barce udekorowanej czerwonymi różami, za to utkwił mi w pamięci wszechobecny smród wody i zgnilizny. Pamiętam, że zasypiałam spłakana, nie mogąc zrozumieć, czemu mieszkamy jak biedaczki w ciemnicy pod kaplicą, zamiast cieszyć się luksusami najwspanialszego pałacu w królestwie. – Trzeci raz widzisz ją wyniesioną wysoko przez koło fortuny – zauważam na głos. – Przy pierwszej okazji stary król Henryk wrócił na tron, a ona śpieszyła na jego dwór, aby przedstawić parze królewskiej swego syna. Za drugim razem jej mąż wkradł się w łaski króla Ryszarda, dzięki czemu niosła tren królowej Anny na jej koronacji. A teraz, patrz, znów płynie mimo ciebie... – Tak – przyznaje pani matka z zadumą. Widzę, jak jej śliczne szare oczy zwężają się w szparki, kiedy z natężeniem obserwuje olśniewającą barkę przystrojoną powiewającymi sztandarami. – Tylko że jakoś nigdy nie wypada w tej roli przekonująco – dodaje po chwili milczenia. – Nie? – pytam niepewnie, nie wiedząc, jak to rozumieć. – W moich oczach zawsze wygląda na niewiastę, z którą los wyjątkowo źle się obszedł – odpowiada pani matka, po czym wybucha radosnym śmiechem, jak gdyby klęska była niczym więcej jak przejściowym obrotem koła fortuny i jakby lady Małgorzata bynajmniej nie sięgnęła szczytu, będąc narzędziem w ręku Boga, jak sama uważa, lecz jakby zwyczajnie miała szczęście, które w każdej chwili może przestać się do niej uśmiechać. – Na niewiastę, którą przepełniają pretensje i żal. A zważ, że takie niewiasty rzadko spotyka dobre traktowanie. – Odwraca się do mnie i uśmiecha szeroko, widząc moją zdumioną minę. – Nieważne – rzuca. – Tak czy owak mamy jej

słowo, że Henryk cię poślubi natychmiast po koronacji, dzięki czemu na tronie jednak zasiądzie ktoś z dynastii Yorków. – Jakoś nie przejawia wielkich chęci, by mnie poślubić – mówię z goryczą w głosie. – Nie ma mnie u jego boku na barce królewskiej. Żadnej z nas tam nie ma. – Och, poślubi cię, nie musisz się o to martwić – rzecze pani matka z wielką pewnością siebie. – Nie będzie miał wyboru. Parlament tego przypilnuje. Henryk Tudor wygrał bitwę, ale nikt nie uzna w nim króla, jeśli nie uczyni cię swoją królową. Zresztą ponowił obietnicę. Lordowie rozmawiali o tym z Tomaszem Stanley’em, który chyba najlepiej z nas wszystkich rozumie, jak działa władza. Tomasz Stanley zaś rozmówił się ze swoją żoną, a ta wytłumaczyła wszystko synowi. Czy mu się to podoba czy nie, musi cię pojąć za żonę. – A jeśli ja tego nie chcę?! – Kładę jej dłonie na ramionach, aby nie mogła umknąć przed moim nagłym gniewem. – Jeśli nie w smak mi niechętny oblubieniec, pretendent do tronu, który wywalczył dla siebie koronę za pomocą zdrady i wiarołomstwa? Co wszyscy zrobicie, jeśli powiem, że moje serce spoczęło w nie oznakowanym grobie gdzieś pod Leicesterem? Pani matka stawia czoło memu gniewnemu żalowi z pełnym spokojem. – Córko, od maleńkości wiesz, że twoje zamążpójście ma przynieść pożytek rodowi i Anglii. Spełnisz swój obowiązek, jak na księżniczkę przystało, bez względu na to, gdzie leży twoje serce, bez względu na to, czy oblubieniec jest ci w smak czy nie. Co więcej, uczynisz to z uśmiechem na twarzy. – Wydasz mnie za mężczyznę, któremu życzę śmierci? Nie traci opanowania. – Elżbieto, równie dobrze jak ja wiesz, że niewiasta rzadko ma szansę zdecydować o swej przyszłości. Nie wychodzimy za mąż z miłości. – Ty wyszłaś. – Miałam dość rozumu w głowie, by zakochać się w królu Anglii!

– Ja także! – wyrywa mi się płaczliwie. Kiwa głową i delikatnie kładzie mi dłoń na szyi, a kiedy lgnę do niej niczym mała dziewczynka, przytula mnie i przyciska moją twarz do swego ramienia. – Wiem, kochanie, wiem... Ryszardowi nie poszczęściło się tamtego dnia, choć wcześniej szczęście nigdy go nie opuszczało. Wszyscy myśleli, że będzie górą. Ja myślałam, że będzie górą. I również wiązałam swoje nadzieje i swoją przyszłość z jego zwycięstwem. – Naprawdę muszę wyjść za Henryka? – Tak. Zostaniesz królową Anglii i przywrócisz naszej rodzinie należną pozycję. To ważna rzecz. Powinnaś być zadowolona. A w najgorszym razie powinnaś wyglądać na zadowoloną.

Pałac Westminsterski listopad 1485 roku Zwołany przez Henryka parlament uwija się, unieważniając prawa ustanowione przez Ryszarda i usuwając jego podpis spod uchwał, zupełnie jakby to był złoty otok, który można zedrzeć z hełmu wprost na polu bitwy. Przede wszystkim uniewinnia się zdrajców, którzy okazali poparcie Tudorom, i okrzykuje ich bohaterami działającymi w imię najlepiej pojętego interesu kraju. Mój wuj książę Suffolk i jego synowie John i Edmund de la Pole wszyscy przechodzą na stronę Henryka, zrywając z Yorkami, choć ich żona i matka, a moja imienniczka Elżbieta, jest córką Ryszarda Plantageneta i siostrą mojego Ryszarda oraz mojego świętej pamięci ojca. Mój przyrodni brat, Tomasz Grey, przetrzymywany we Francji jako zakładnik, ma zostać uwolniony dzięki okupowi i sprowadzony do domu. Król obiecuje wyzbyć się podejrzeń wobec niego żywionych w czasach, kiedy tylko pretendował do tronu. Tomasz wystosował do niego uniżony list, zapewniając, że nigdy nie miał zamiaru opuścić zbieraniny zwącej się dworem i po prostu chciał wrócić do Anglii w odpowiedzi na wezwanie rodzicielki. Henryk, który nabrał pewności siebie po włożeniu korony, jest gotów puścić w

niepamięć tę jednorazową zdradę. Trwa przywracanie rodzinnych włości i majętności matce króla, nic nie jest ważniejsze od budowania potęgi i bogactwa tej niewiasty. W drugiej kolejności przyznaje się wdowią rentę Elżbiecie Woodville. Parlament wyraża opinię, że uchwała przeforsowana przez Ryszarda, a mówiąca, iż moi rodzice nigdy nie byli małżeństwem, jest zwykłym oszczerstwem, którego nie wolno powtarzać w przyszłości. Jedno pociągnięcie pióra wystarcza, abyśmy odzyskali rodowe nazwisko. Odtąd moje siostry i ja możemy znów zwać się prawowitymi księżniczkami z dynastii Yorków. O pierwszym małżeństwie Cecylii nikt nie pamięta – zupełnie jakby baron Scrope nie istniał. Jako dziewicza księżniczka Cecylia z Domu Yorków może śmiało wychodzić za krewniaka lady Małgorzaty. Słudzy w pałacu westminsterskim znowu przyklękają, podając nam do stołu, i wszyscy zwracają się do nas per „wasza wysokość”. Cecylia skacze z radości, pozostałe siostry chętnie odnajdują się od nowa w dawnej skórze, wszakże ja nachodzę panią matkę spacerującą w milczeniu nad brzegiem rzeki, z twarzą ukrytą głęboko w kapturze i ze zmarzniętymi dłońmi schowanymi w mufce. Spojrzeniem szarych oczu wodzi po powierzchni szarych wód. – Mamo, co cię trapi? – ujmuję ją za ręce i wpatruję się w jej blade oblicze. – Uważa, że moi synowie nie żyją – szepcze. Spuszczam wzrok i dostrzegam błoto przyczepione do nosków jej pantofli i do rąbka sukni. Co najmniej godzinę snuje się wzdłuż brzegu, rozmawiając cicho z szemrzącą rzeką. – Chodźmy do środka, przemarzłaś na kość – rzucam. Pozwala, bym poprowadziła ją żwirowaną ścieżką w stronę ogrodowej bramy i pomogła jej wspiąć się po kamiennych schodach wiodących do prywatnych komnat. – Musi mieć niezbity dowód. Biorę od niej pelerynę i sadowię ją na krześle przy kominku. Moich sióstr nie ma w pałacu, wszystkie wybrały się do domów kupców jedwabnych – ze złotem w sakiewkach i ze sługami, którzy przyniosą zakupione materie.

Z pewnością aż piszczą z uciechy, że znów wszystko jest jak dawniej. Jesteśmy tylko my dwie pogrążone w żałobie: ja i pani matka. Opadam przed nią na kolana, czując, że poruszone przeze mnie trociny uwalniają przyjemną woń. Raz jeszcze łapię ją za wychłodzone dłonie. Głowy mamy tak blisko siebie, że nikt – nawet ktoś, kto by podsłuchiwał pod drzwiami – nie może usłyszeć naszych słów. – Mamo – pytam cicho – skąd to wiesz? Zwiesza głowę, jakby otrzymała cios prosto w serce. – Musi mieć niezbitą pewność. Musi mieć absolutną pewność, że obaj nie żyją. – Wciąż miałaś nadzieję ujrzeć Edwarda żywego? Nieznaczny gest, który wykonuje, a który przypomina ruch rannego zwierzęcia, mówi mi, iż ani na chwilę nie przestała wierzyć, że jej starszy syn, następca tronu, jakimś cudem wydostał się z londyńskiej Tower i ukrył gdzieś na mieście wbrew wszelkim przeciwnościom. – Jak to możliwe? – dopytuję. – Sądziłam, że poczuję – odpowiada szeptem. – W głębi ducha. Sądziłam, że gdyby mój syn Edward został zabity, natychmiast bym o tym wiedziała. Sądziłam, że jego dusza nie mogłaby odejść z tego świata, nie musnąwszy mnie chociaż. Bo wiesz, Elżbieto, niesłychanie go kochałam... – Ale mamo... tamtej nocy obie słyszałyśmy śpiew, śpiew, który towarzyszy śmierci kogoś z rodziny. Potakuje skinieniem. – To prawda. Mimo to wciąż miałam nadzieję. Zapada chwila ciszy, w której jej nadzieja umiera na dobre. – Myślisz, że Henryk zarządził poszukiwania i odnalazł ciała? Potrząsa przecząco głową. Najwyraźniej tego jednego jest pewna.

– Nie. Gdyby odnalazł ich ciała, pokazałby je całemu światu i urządził wspaniały pogrzeb, aby każdy się dowiedział, że dwaj dziedzice Domu Yorków odeszli. Wyprawiłby im iście królewski pochówek. Odziałby nas w najciemniejsze granaty i nie pozwolił zdjąć żałoby miesiącami. Wykorzystałby okazję i oczernił Ryszarda. Gdyby miał pod ręką kogoś, kogo mógłby oskarżyć o dokonanie mordu na chłopcach, postawiłby go przed sądem i skazał na szafot. Henryk marzył o znalezieniu zwłok książąt. Odkąd przybił do brzegów Anglii, liczył, że znajdzie ich martwych i zakopanych, dzięki czemu jego panowaniu nic by już nie groziło, skoro nikt nigdy nie mógłby twierdzić, że jest zaginionym księciem z rodu Yorków. Jeśli jest w całej Anglii ktoś, komu bardziej niż mnie zależy na odkryciu prawdy o twoich braciach, osobą tą jest właśnie król Henryk... – Urywa na moment, by zastanowić się głębiej. – Zatem nie odnalazł ciał, ale mimo to jest pewien, że chłopcy nie żyją. To znaczy, że ktoś pod przysięgą wyznał mu, co się z nimi stało. Ktoś, komu Henryk bezgranicznie ufa... W przeciwnym razie nigdy nie przywróciłby nam nazwiska ani tytułów, żyjący następca tronu z dynastii Yorków stanowiłby dla niego zbyt duże zagrożenie. Nigdy nie uczyniłby was znów księżniczkami, gdyby miał choć cień przypuszczenia, że gdzieś tam cały i zdrów żyje sobie wasz brat książę... – Ktoś zapewnił go, że obydwaj są martwi? – Najwyraźniej. W przeciwnym razie Henryk nigdy nie ogłosiłby, że moje małżeństwo z twoim ojcem było ważne. Uchwała przywracająca ci tytuł księżniczki zarazem czyni książętami twoich obydwóch braci. Jeśli nawet Edward nie żyje, następcą tronu jest twój młodszy brat, który powinien włożyć koronę jako Ryszard Czwarty Angielski. Henryk Tudor w tej sytuacji byłby zwykłym uzurpatorem. Nie mam wątpliwości, że ktoś taki jak on za żadne skarby nie przywróciłby królewskiego pochodzenia żyjącemu rywalowi. Stąd wniosek, że skądciś czerpie pewność co do śmierci moich synów. Ktoś musiał mu pod przysięgą wyznać, że istotnie doszło do morderstwa. Ktoś musiał mu bez cienia wahania donieść, że chłopcy zginęli i że widziano ich martwych. – Małgorzata Stanley?... – pytam zmartwiałymi wargami. – Tylko ona miała powód, by ich zamordować, tylko ona była w Londynie w momencie ich zniknięcia, tylko ona wciąż żyje – wylicza pani matka. – Henryk przebywał na wygnaniu, gdzie towarzyszył mu jego wuj Jasper. Książę Buckingham, który mógłby być drugim podejrzanym, nie żyje już, zatem nic nikomu nie powiedział. Jeśli ktoś upewnił Henryka, i to właśnie teraz, musiała to być jego rodzona matka. Wydaje im się, że są bezpieczni. Sądzą, że obydwaj książęta nie żyją. Szykują się do

wesela. – Henryk odczekał ze ślubem do czasu, aż zyskał całkowitą pewność, że moi bracia nie żyją? – Pytanie zalewa mi usta goryczą. Pani matka wzrusza ramionami. – To chyba zrozumiałe. Jak inaczej miał postąpić? Dorośnij wreszcie, Elżbieto. Jak zwykle pani matka się nie myli. Pewnego przejmującego zimnem wieczora do drzwi pałacu westminsterskiego zbliża się oddział nowo mianowanych gwardzistów królewskich w szkarłatnych liberiach. Herold obwieszcza, że król Henryk złoży mi wizytę w ciągu godziny. Pani matka szybko przebiega wzrokiem spisaną wiadomość, po czym zaczyna wydawać rozkazy. – Bess! – zwraca się do nowej służącej. – Przynieś mój nowy kornet i nową zieloną suknię jej wysokości i każ pachołkowi nanieść gorącej wody do komnaty księżniczki, żeby mogła wziąć kąpiel! Cecylio! Anno! Włóżcie swoje nowe stroje i ubierzcie siostrzyczki, a potem zaprowadźcie Małgorzatę i Edwarda do ich preceptora, który ma oboje przypilnować, póki po nich nie poślę. Wasi kuzyni nie mogą się pokazać królowi na oczy! Postarajcie się, żeby to do nich dotarło. – Włożę czarny kornet – rzucam znienacka. – Dlaczego nie mój, zdobiony klejnotami? – wykrzykuje zbulwersowana Elżbieta Woodville. – Masz zostać królową Anglii, czemu więc chcesz się nosić jak mieszczka? Albo jak jego matka? Zamierzasz być mdła niczym zakonnica? – Przecież to właśnie mu się podoba – mówię szybko. – Nie rozumiesz? Czuje pociąg do niewiast mdłych niczym zakonnice. Nie żył na naszym dworze, nie widział wspaniałych sukien ani prawdziwych piękności. Nie oglądał tańców, strojów ani przepychu naszego pałacu. Większość życia spędził w Bretanii pośród służących i mieszczek. Przenosił się od gospody do gospody. Nawet po powrocie do Anglii nie wyściubia nosa z własnych komnat i trzyma się matczynej spódnicy, a chyba przyznasz,

że lady Małgorzata nosi się jak zakonnica i jest brzydka, że aż strach. Powinnam zaprezentować się skromnie, nie oszałamiająco. Pani matka załamuje ręce. – Ech, gdzie ja mam głowę! Oczywiście, że tak. Oczywiście. Zatem do dzieła... – popycha mnie lekko. – No już, biegnij! – wybucha śmiechem. – Spowszedniej na tyle, na ile zdołasz. Wystarczy, że nie będziesz się jawić najurodziwszym dziewczęciem w całej Anglii! Puszczam się pędem, jak każe. Pachołek naniósł już drewna i wtoczył do mej komnaty ogromną drewnianą balię, a teraz mozoli się na schodach z ciężkimi dzbanami gorącej wody, które przekazuje w progu mojej służącej. Ta dolewa stale ciepłej wody, podczas gdy ja kąpię się pośpiesznie, a następnie suszę i układam wciąż lekko wilgotne włosy pod czarnym kanciastym kornetem, który ciąży mi na głowie, zasłaniając oboje uszu długimi skrzydełkami. Kolejno wkładam giezło i zieloną suknię, po czym Bess uwija się przy mnie, przewlekając sznurówki gorsetu i zaciskając je tak mocno, że w końcu czuję się jak związany do pieczenia kurczak. Wzuwam pantofle i odwracam się do niej, a ona z szerokim uśmiechem kwituje: – Cudnie. Wyglądacie przecudnie, wasza wysokość. Sięgam po lusterko i wpatruję się w niewyraźne odbicie rysujące się na powierzchni polerowanego srebra. Jestem zaczerwieniona od gorącej kąpieli, przez co wyglądam zdrowiej niż zwykle, a wrażenie to dodatkowo podkreśla owal mej twarzy i stalowy odcień oczu. Próbuję się uśmiechnąć i widzę, jak wargi wyginają się do góry, nadając memu obliczu pusty, daleki od radości wyraz. Ryszard mówił mi, że jestem najśliczniejszym dziewczęciem, jakie chodziło po świecie, że jedno moje spojrzenie rozpala go do białości z pożądania, że mam doskonałą cerę, że nie może się napatrzyć na moje włosy i najbardziej ze wszystkiego lubi spać z twarzą wtuloną w me jasne loki. Nie oczekuję, że kiedykolwiek jeszcze usłyszę podobne wyznanie miłości. Nie spodziewam się znów poczuć pięknością. Zarówno szczęście, jak i próżność opuściły mnie wraz z moim ukochanym. Jestem przygotowana na to, że już nigdy nie zaznam ani jednego, ani drugiego uczucia. Wtem drzwi mojej komnaty rozwierają się na oścież. – Przyjechał – wyrzuca z siebie zdyszana Anna.

– Wjechał na dziedziniec w eskorcie chyba czterdziestu ludzi. Pani matka każe ci natychmiast zejść na dół. – Małgorzata i Edward są pod opieką preceptora? Moja siostra potakuje skinieniem. – Mają przykazane się nie pokazywać. Zstępuję ze stopni sztywno wyprostowana, jakbym na głowie zamiast ciężkiego kornetu miała koronę, rąbkiem sukni zamiatając pachnące trociny. Widzę, jak otwierają się podwójne odrzwia i jak Henryk Tudor, zdobywca Anglii, nowo koronowany król, morderca mego ukochanego, wkracza do wielkiej sali w dole. Zalewa mnie ulga: Henryk jest niższy i chudszy, niż się spodziewałam. Wyobrażając sobie przez te wszystkie lata pretendenta do tronu tylko czyhającego na sposobność, by skraść koronę, nadałam mu cechy przerażające, zgoła zwierzęce, uczyniłam go w swoich myślach potworem. Ludzie gadali, że pod Bosworth chronił go jakowyś gigant, a ja niemądra w to uwierzyłam, a nawet oczyma wyobraźni widziałam w roli giganta jego samego. Tymczasem mężczyzna, który właśnie wszedł do wielkiej sali, jest drobnej budowy ciała – nie najniższy może, lecz szczupły – i choć porusza się krokiem sprężystym, jak na trzydziestolatka przystało, na jego twarzy widać napięcie przezierające ze szparkowatych piwnych oczu pasujących do brązowych włosów. Po raz pierwszy uderza mnie myśl, że życie na wygnaniu to nie przelewki i że wygrana o włos, i to dzięki zdrajcy na polu bitwy, nie przysparza honoru, zwłaszcza gdy większość poddanych nie jest chętna wiwatować, a oblubienica ewidentnie oddała serce innemu: prawowitemu królowi, poległemu wrogowi. Miałam go za tryumfującego zwycięzcę, tymczasem stoję oko w oko z człowiekiem czującym niesmak mimo wygranej, przygiętym do ziemi przez sierpniowy kaprys losu i nadal powątpiewającym, czy Bóg aby na pewno mu sprzyja. Przystaję na schodach i opierając dłonie o balustradę z zimnego marmuru, wychylam się, aby przyjrzeć się Henrykowi lepiej. Teraz widzę, że rdzawo-brązowe włosy rzedną mu na ciemieniu, ponieważ właśnie zdjął nakrycie głowy i pochylił się nad ręką mojej matki, podszedłszy do niej bez uśmiechu. Wyraźnie ma się na baczności, co można zrozumieć, skoro zjawił się pod dachem najmniej przewidywalnego sojusznika ze wszystkich. Pani matka czasem popierała go przeciwko Ryszardowi, a czasem była mu wroga. Najpierw posłała na jego dwór własnego syna Tomasza, a później odwołała, podejrzewając, że Henryk mógł maczać palce w zabójstwie książąt z

Tower. Przypuszczam, że Henryk Tudor nie wie, czy Elżbieta Woodville jest jego sprzymierzeńcem czy przeciwnikiem, z pewnością jej nie ufa. Bez wątpienia nie ma cienia zaufania do którejkolwiek z nas, dwulicowych księżniczek. Obawia się mej nieszczerości, może nawet niewierności. Składa na palcach pani matki najlżejszy pocałunek z możliwych, zapewne spodziewając się po niej i po nas wszystkich wyłącznie fałszu. W końcu prostuje się i podąża wzrokiem za jej spojrzeniem w górę. Natychmiast mnie rozpoznaje, a ja skinieniem głowy daję mu do zrozumienia, iż wiem, że jest mężczyzną, którego mam poślubić. Musimy się wydawać dwojgiem nieznajomych decydujących się na wspólną niedogodną podróż aniżeli parą oblubieńców. Jeszcze cztery miesiące temu byłam ukochaną jego wroga i trzykroć każdego dnia modliłam się o klęskę sprawy Tudorów. Zaledwie wczoraj on starał się wycofać z danego mi publicznie słowa. Minionej nocy śniłam, że ktoś taki jak Henryk Tudor nie istnieje, a rano przebudziłam się z nadzieją, że do bitwy pod Bosworth dopiero ma dojść i że Tudora przybyłego do Anglii spotka przegrana i śmierć. Wszelako Henryk Tudor odniósł pod Bosworth zwycięstwo i nie może zerwać zaręczyn ze mną, ja zaś nie mogę się sprzeciwić życzeniom pani matki, która obiecała mu moją rękę. Podejmuję wędrówkę w dół po stopniach, równocześnie mierząc się z nim wzrokiem, jakbym chciała przejrzeć prawdę skrywającą się za fasadą, i wiedząc, że on też stara się mnie rozszyfrować. Nie potrafię uwierzyć, że – czy chcę tego, czy nie – muszę wyjść za Henryka, dzielić z nim łoże, rodzić mu dzieci i spędzić z nim resztę życia. Będę nazywać go mężem, a on będzie moim panem, moim właścicielem. Z dziwną obojętnością zastanawiam się, czy do końca swoich dni będę mu życzyć śmierci. – Bądź pozdrowiony, najjaśniejszy panie – odzywam się cicho, po czym zstępuję z ostatniego stopnia, dygam i wyciągam do niego rękę. Schyla się, by pocałować czubki moich palców, lecz zaraz prostuje plecy i przygarnąwszy mnie bliżej, składa pocałunek najpierw na jednym, a potem na drugim moim policzku, zupełnie jakby był francuskim dworakiem wyuczonym pustych gestów.

Dolatuje mnie jego zapach: nie nieprzyjemny, niosący nutę czystości i świeżego zimowego powietrza. Wreszcie Henryk odstępuje ode mnie, tak że znów widzę powściągliwe spojrzenie jego piwnych oczu i jego nieśmiały uśmiech. – Bądź pozdrowiona, księżniczko Elżbieto – rzecze. – Cieszę się, że mogę cię poznać. – Napijesz się wina, najjaśniejszy panie? – proponuje pani matka. – Chętnie – odpowiada jej, choć nie odrywa spojrzenia od mojej twarzy, jak gdyby nie skończył mnie oceniać. – Proszę tędy – mówi pani matka łagodnym tonem, prowadząc do komnaty wydzielonej z wielkiej sali, tam, gdzie wcześniej kazała przynieść karafkę z weneckiego szkła i takie same kielichy dla nas trojga. Henryk zasiada, lecz wykazawszy się brakiem dobrych manier, nie prosi, byśmy doń dołączyły, przez co musimy stać przed nim jak kołki. Pani matka nalewa wina do jednego z kielichów i częstuje króla, który unosi naczynie, patrząc wprost na mnie, lecz zamiast wznieść też toast, przykłada brzeg pucharu do ust i wychyla zawartość, jakby był w zwykłej oberży. Milczenie zdaje mu się nie przeszkadzać – siedzi z zadowoloną miną i z namysłem mi się przygląda, a ja coraz bardziej czuję się jak małe dziecko na cenzurowanym. – Reszta moich córek... – przerywa ciszę pani matka i spokojnie zabiera się do przedstawiania wszystkich dziewcząt. Elżbieta Woodville nie należy do niewiast, które łatwo tracą kontenans – bądź co bądź spała smacznie, gdy w pobliskiej komnacie doszło do królobójstwa. Teraz kiwa głową w stronę drzwi, na co wchodzą Cecylia i Anna, prowadząc Brygidę i Katarzynę. Wszystkie cztery dygają głęboko przed królem. Mimowolnie uśmiecham się na widok składającej dystyngowany ukłon najmłodszej Brygidy. Choć ma dopiero pięć lat, zachowuje się jak istna księżna i właśnie rzuca mi karcące spojrzenie! Nie znam poważniejszego dziecka od niej. – Miło mi was wszystkie poznać – rzuca Henryk w przestrzeń, nawet nie wstając. – Wygodnie wam tutaj? Niczego wam nie brakuje? – Mamy wszystko, czego nam trzeba, dziękuję – odpowiada pani matka, jak gdyby nie władała kiedyś całą Anglią i jakby pałac westminsterski nie był jej ulubioną siedzibą,

w której wszystko musiało być tak, jak sobie życzyła. – Wdowia renta będzie ci wypłacana raz na kwartał – informuje ją Henryk. – Królowa Matka tego dopilnuje. – Proszę, przekaż lady Małgorzacie moje pozdrowienia – mówi niewzruszona Elżbieta Woodville. – Jej przyjaźń ostatnimi czasy wiele dla mnie znaczyła, podobnie jak jej nienaganna służba w przeszłości. – Hm – chrząka Henryk niezadowolony, że przypomina mu się o tym, iż jego matka była kiedyś czyjąś dworką. – Twój syn Tomasz Grey zostanie wkrótce uwolniony i będzie mógł wrócić z Francji do domu – kontynuuje głoszenie dobrych nowin. – Dziękuję – powtarza pani matka i dodaje: – Przekaż, proszę, lady Małgorzacie, że jej chrześnica Cecylia miewa się dobrze i jest wdzięczna za zaaranżowanie małżeństwa. Cecylia dyga jeszcze raz, aby pokazać, że to o nią chodzi, a Henryk ze znudzeniem kiwa jej głową. Moja siostra patrzy na króla tak, jakby miała na końcu języka, że nie może się doczekać wyznaczenia daty ślubu, gdyż do tego czasu nie czuje się ani wdową, ani dziewicą, wszelako Henryk nie daje jej szansy. – Moi doradcy twierdzą, że poddani chcieliby widzieć księżniczkę Elżbietę na ślubnym kobiercu. Pani matka skłania tylko głowę, natomiast Henryk zwraca się bezpośrednio do mnie. – Wolałem osobiście się upewnić co do twego dobrostanu, szczęścia i pragnienia zamążpójścia za mnie. Zdziwiona unoszę na niego spojrzenie. Dobrostan? Szczęście? Jakżeż mi do nich daleko! Noszę w sercu żałobę po ukochanym mężczyźnie, po człowieku, którego tenże Henryk mieniący się królem pozbawił życia i honoru, grzebiąc go gdzie bądź. Tenże Henryk mieniący się nowym królem, który teraz z taką kurtuazją pyta, czy chcę za niego wyjść, pozwolił, by jego ludzie odarli Ryszarda ze zbroi i ze spodniej odzieży, a następnie by całkiem nagiego przerzucili przez siodło i klepnąwszy wierzchowca w zad, powieźli do domu. Słyszałam od kogoś, że kołysząca się bezwładnie głowa Ryszarda obijała się o belki

mostu, którym wcześniej wyruszył z Leicesteru na swą ostatnią bitwę. Ten dźwięk, stukot czaszki martwego człowieka o drewno, prześladuje mnie we śnie i na jawie aż do tej pory. Ponoć później złożono jego nagie, potrzaskane ciało na stopniach prezbiterium miejscowego kościoła, ażeby każdy na własne oczy się przekonał, że król Ryszard został zabity na śmierć i że wraz z nim umarła nadzieja na szczęśliwe panowanie dynastii Yorków. – Moja córka na nic się nie skarży i pozostaje twą oddaną sługą – zapewnia Henryka pani matka, wypełniając przeciągającą się chwilę ciszy. – Jakie motto obierzesz? – pyta nagle król. – Gdy już zostaniesz moją żoną? Przemyka mi przez myśl, że zjawił się tutaj wyłącznie po to, aby mnie dręczyć. Motto? Nie zastanawiałam się nad nim. Dlaczego na Boga miałabym rozważać swoje żonine motto?! – Może sam coś wybierzesz, najjaśniejszy panie – odzywam się głucho, nie okazując cienia zainteresowania. – Jakoś nic nie przychodzi mi do głowy. – Królowa Matka zaproponowała „skruszona i pokorna”... Cecylia parska śmiechem, udaje, że dopadł ją kaszel, po czym odwraca głowę czerwona ze wstydu. Pani matka i ja wymieniamy spłoszone spojrzenia, lecz wiemy, że nie wolno nam pisnąć ani słówkiem. – Jak sobie życzysz, najjaśniejszy panie – odpowiadam jakimś cudem obojętnie, ciesząc się, że przynajmniej własny głos mnie nie zawiódł. Skoro już muszę to zrobić, będę udawać, że jestem niewzruszona. – Zatem „skruszona i pokorna” – powtarza pod nosem Henryk, wyglądając na bardzo z siebie zadowolonego, co utwierdza mnie w przekonaniu, że cały czas się z nas natrząsał. Nazajutrz pani matka wita mnie z uśmiechem. – Już rozumiem, czemu najjaśniejszy pan zaszczycił nas swoją wizytą – rzecze od progu. – Przewodniczący parlamentu zszedł z podwyższenia i osobiście zaczął błagać Henryka, aby cię poślubił. Zarówno Izba Gmin, jak i lordowie oznajmili mu, że trzeba

tę sprawę dociągnąć do końca. Poddani nie okażą mu poparcia, jeśli nie będzie miał ciebie u swego boku. Krótko mówiąc, złożyli mu propozycję nie do odrzucenia. Obiecywali, że to zrobią, ale nie mogłam mieć pewności... Wszyscy bardzo się go boją, lecz chcą księżniczki z dynastii Yorków na tronie i zakończenia dłużącej się wojny dzięki małżeństwu między skłóconymi kuzynami. Cała Anglia odetchnie, że Henryk Tudor przynosi pokój, dopiero gdy zasiądziesz obok na tronie. Większość ludzi nadal uważa Henryka za pretendenta, któremu dopisało szczęście. Powiedziano mu wprost, że ma się wszczepić w linię Plantagenetów, tę mocną gałąź. – Ciekawe, jak na to zareagował. – Wpadł w szał – opowiada zachwycona Elżbieta Woodville. – Wszakże nic nie mógł zrobić. Zostaniesz jego żoną. – Skruszoną i pokorną – przypominam jej kwaśno. – Ano skruszoną i pokorną – potwierdza bez cienia smutku. Zerka na mą chmurną minę i wybucha śmiechem. – To tylko słowa, córko. Słowa, które może ci wmusić. Ale my zmusimy go, żeby cię poślubił i uczynił swoją królową. Kiedy włożysz koronę Anglii, nie będzie miało znaczenia, jak brzmi twoje motto.

Pałac Westminsterski grudzień 1485 roku Raz jeszcze pojawia się herold, który ogłasza, że najjaśniejszy pan wyraził chęć złożenia nam wizyty. Tym razem wszakże Henryk pragnie z nami wieczerzać i zamierza sprowadzić do pałacu westminsterskiego dwa tuziny swoich dworzan. Pani matka wzywa przed swoje oblicze podstolego, podczaszego i podkomorzego i nakazuje przedstawić sobie zestaw dań i trunków, jakie można podać tego samego dnia, po czym odsyła ich, by zajęli się przygotowaniami. Swego czasu, będąc gospodynią w tym pałacu i żoną umiłowanego przez wszystkich króla Edwarda, urządzała uczty na setki osób z dziesiątkami potraw, zatem najmniejszego kłopotu nie sprawia jej zrobienie dobrego wrażenia na Henryku, który czternaście lat spędził na wygnaniu, w Bretanii nie mogącej się poszczycić dworem z prawdziwego zdarzenia, a

do tego nieustannie bał się o swoje życie. Pachołek znów wtacza balię do mej komnaty, a kuzynostwo zostaje skazane na banicję na czas wizyty króla, z zakazem choćby zbliżania się do schodów czy okien. – Ale dlaczego? – dopytuje Małgorzata, która wślizgnęła się za służącymi niosącymi naręcza zagrzanych płócien i butelki z wodą różaną, którą spłuczą mi umyte włosy. – Czyżby twoja matka była zdania, że Edward nie jest dość bystry, aby spotkać się z najjaśniejszym panem? – Płoni się nagle. – Czyżbyście się nas wstydziły? – Pani matka nie chce, by król przypomniał sobie o chłopcu z rodu Yorków – odpowiadam. – To nie ma nic wspólnego ani z tobą, ani z twoim bratem. Henryk oczywiście wie o waszym istnieniu, drobiazgowa Małgorzata Stanley, robiąc przegląd Anglii, bez wątpienia o was nie zapomniała. Oficjalnie jesteście pod jej pieczą. Ale dla własnego bezpieczeństwa powinniście schodzić jej z oczu. Małgorzata blednie. – Sądzisz, że najjaśniejszy pan mógłby zabrać od nas Edwarda? – Nie – uspokajam ją. – Wszakże nie ma powodu, by wieczerzali razem. Najlepiej trzymać ich z dala od siebie. Wyobraź sobie, że mały Edward oznajmia najjaśniejszemu panu, że ma zamiar zostać królem! Moja kuzynka śmieje się cicho. – Żałuję, że ktoś mu powiedział, że zajmuje miejsce w kolejce do tronu – wzrusza ramionami. – Edward wziął to sobie mocno do serca. – Tym bardziej powinien trzymać się z dala od Henryka, póki ten nie okrzepnie i nie przywyknie do noszenia korony. Twój braciszek jest kochanym dzieckiem, ale nie umie trzymać buzi na kłódkę. Małgorzata rozgląda się po komnacie, zatrzymując spojrzenie dłużej na parującej balii i rozłożonej najnowszej sukni, przywiezionej przed południem z miasta przez szwaczkę. Suknia jest oczywiście zielona i ma dekolt zdobiony motywem serca.

– Nie masz nic przeciwko, Elżbieto? – pyta mnie. Nie okazuję po sobie wewnętrznego cierpienia. – Urodziłam się księżniczką z rodu Yorków – tłumaczę. – Nie mam wyjścia. Tak czy owak musiałabym poślubić kandydata, którego mój ojciec uznałby za przydatnego w swoich planach. Pierwszego narzeczonego miałam jeszcze w kołysce. Nie mam wyboru, nigdy go nie miałam... z wyjątkiem krótkiego czasu, który teraz jawi mi się zaczarowanym przerywnikiem, snem zgoła. Gdy przyjdzie pora, ciebie też wydadzą wbrew twojej woli. – Naprawdę nie jesteś smutna, nic a nic? Ależ ona ma dobre serce! Potrząsam głową w odpowiedzi. – Nie, nie czuję smutku – mówię zgodnie z prawdą. – Nic nie czuję. W tym sęk, że nie czuję kompletnie nic. Goście pojawiają się punktualnie, elegancko odziani i z nieśmiałymi uśmiechami na twarzach. Połowa dworu królewskiego składa się z naszych dawnych przyjaciół, w większości z nami spowinowaconych, jeśli już nie spokrewnionych. Niejedno przemilczamy, gdy kolejni wielmożowie podchodzą, by się z nami przywitać, tak jak zwykli to robić w przeszłości, kiedy byliśmy rodziną panującą i podejmowaliśmy ich u siebie w pałacu. Jest obecny mój kuzyn John de la Pole, którego Ryszard wyznaczył na swego następcę przed bitwą pod Bosworth, w towarzystwie swojej matki, a mojej ciotki Elżbiety. Teraz cała rodzina de la Pole jest wierna Tudorom, a do nas podchodzi z ostrożnością. Druga z moich ciotek, Katarzyna, obecnie sama nosi nazwisko Tudor i spaceruje uczepiona ramienia królewskiego wuja Jaspera, aczkolwiek dyga przed panią matką równie głęboko jak zawsze, a powstawszy z ukłonu, składa na jej policzku szczery pocałunek.

Wśród dworzan Henryka Tudora jest nawet Edward Woodville, rodzony brat mojej matki i uhonorowany zaufany przyjaciel nowego króla. Sprzyjał Henrykowi, odkąd ten trafił na wygnanie, a pod Bosworth walczył po jego stronie. Pochyla się nisko nad dłonią Elżbiety Woodville, po czym całuje ją w oba policzki, jak wypada bratu, a także mówi szeptem: – Dobrze znów cię widzieć na należnym ci miejscu, wielmożna siostruniu. Pani matka zorganizowała wystawną ucztę z dwudziestoma dwoma daniami. Gdy już wszyscy rozprawili się z jadłem i uprzątnięto zastawę i stoły, moje siostry Cecylia i Anna dają pokaz tańca. – Prosimy, księżniczko Elżbieto, zatańcz dla nas – rzuca krótko Henryk. Zerkam na panią matkę, gdyż ustaliłyśmy wcześniej, że ja nie będę dziś tańczyć. Ostatnio ruszyłam w tany w tej komnacie w Boże Narodzenie, a miałam na sobie jedwabną suknię nie ustępującą niczym sukni królowej Anny, także pod względem kroju, jakby dla podkreślenia różnic między nami, z których największą była różnica wieku: urodziłam się dziesięć lat później niż ona. Jej mąż, ówczesny król Ryszard, nie potrafił oderwać ode mnie spojrzenia. Cały dwór wiedział, że zakochał się we mnie i zamierza odprawić dla mnie starą i chorą żonę. Tańczyłam razem z siostrami, lecz on widział tylko mnie. Tańczyłam na oczach setek gości, lecz robiłam to wyłącznie dla niego. – Jeśli łaska – dodaje Henryk, a ja pojmuję, że znów nie mam wyjścia i muszę dla niego zatańczyć. Wstaję ze swojego miejsca i wyciągam rękę do Cecylii, która będzie moją parą – czy tego chce, czy nie – a muzykanci uderzają w struny i rozlegają się dźwięki saltarella. Nieraz tańczyłyśmy razem dla króla Ryszarda i po skrzywieniu ust mojej siostry poznaję, że Cecylia myśli o tym samym co ja. Jeszcze przed momentem czuła się zapewne niczym niewolnica zabawiająca sułtana, wszakże polecenie króla podniosło ją na duchu, albowiem to ja z nas dwu zostałam bardziej upokorzona. Saltarello to skoczny taniec, z przytupem bądź podskokiem co rusz, lecz nam nie brak wprawy ani wdzięku. Wirujemy wokół sali, tańcząc razem, po czym odbiegamy tanecznym krokiem do czekających partnerów, by jeszcze później znowu się spotkać na środku pomieszczenia. Grajkowie kończą wysoką nutą, a my dygamy przed królem i przed sobą nawzajem i

wracamy na swoje miejsca u boku pani matki. Stoimy nieco zgrzane i zarumienione od ruchu, oddychając płytko, podczas występu grajków popisujących się przed Henrykiem. Tudor przysłuchuje się z uwagą, wybijając rytm na podłokietniku krzesła. Najwyraźniej jest miłośnikiem muzyki, co widać także po tym, że na koniec nagradza muzykantów sztuką złota. Nagroda jest odpowiednia, choć nieprzesadna. Obserwując mego przyszłego męża, domyślam się, że jest równie oszczędny jak jego matka – nie mam bynajmniej do czynienia z młodzikiem, któremu się wydaje, że zasłużył sobie na koronę. Ani z mężczyzną nawykłym do zbytku i szastającym pieniędzmi na prawo i lewo. Tym różni się od mojego Ryszarda, który uważał, że wielmoża musi żyć po pańsku i rozdawać majątek poplecznikom. Kiedy zaczyna grać muzyka i inne pary wychodzą na środek wielkiej sali, król nachyla się do mojej matki i mówi, że pragnie spędzić ze mną trochę czasu sam na sam. – Oczywiście, najjaśniejszy panie... – odpowiada pani matka i przymierza się do odejścia na przeciwległy kraniec sali. – Sam na sam, w cztery oczy. – Henryk zatrzymuje ją nieznacznym gestem. – Na osobności. W ciszy i spokoju. Pani matka waha się, a ja nieomal widzę, jakie myśli przebiegają jej przez głowę. Po pierwsze, Henryk jest królem. Po drugie, Henryk i ja jesteśmy zaręczeni. Po trzecie wreszcie – zwycięzcy spod Bosworth się nie odmawia. – Ciszę i spokój powinniście znaleźć w komnacie za wysokim stołem – rzecze koniec końców pani matka. – Dopilnuję, aby nikt wam nie przeszkodził. Henryk kiwa głową i wstaje. Muzyka cichnie w pół nuty, cały dwór gnie się w stokrotnych ukłonach, a gdy spojrzenia dworzan znów się podnoszą, Henryk i ja zmierzamy śladem pani matki w stronę podwyższenia i wysokiego stołu, przy którym niedawno wieczerzaliśmy, po czym pod łukowatym otworem drzwiowym dostajemy się do prywatnych komnat. Palący wzrok patrzących wywierca nam dziury w plecach. W drzwiach prywatnej komnaty pani matka odstępuje na bok i ni to zapraszającym gestem, ni to wzruszeniem ramion przepuszcza nas dalej, jakbyśmy byli parą aktorów schodzących ze sceny prosto w życie, gdzie role nie są już rozpisane z góry.

Słyszę szczęk zamykanych za nami drzwi. Słyszę, jak grajkowie podejmują przerwaną melodię stłumioną teraz przez grube ściany. Henryk jakby nigdy nic przekręca wielki klucz w zamku. – Co? – wyrzucam z siebie, ze zdumienia zapominając o dobrych manierach. – Co ty wyprawiasz?! Henryk odwraca się do mnie i pewnym ruchem obejmuje mnie w pasie, by przyciągnąć do siebie i zamknąć w żelaznym uścisku. – Teraz poznamy się lepiej – oznajmia. Nie kurczę się ze strachu jak niewinna panienka. Wyrażam głośno swoje zdanie. – Chciałabym wrócić do wielkiej sali. Henryk siada na krześle niewiele mniejszym od tronu, po czym pociąga mnie w dół, tak że ląduję niefortunnie na jego kościstym kolanie. Musimy wyglądać jak pijak i ladacznica w podłej oberży. Henrykowi musi się wydawać, że już za mnie zapłacił. – Nie teraz – odpowiada mi. – Rzekłem przecież. Teraz poznamy się lepiej. Próbuję mu się wyrwać, ale on trzyma mnie mocno. Jeśli zacznę z nim walczyć albo okładać go pięściami, popełnię akt zdrady, gdyż zdradą jest każde podniesienie ręki na króla Anglii. – Najjaśniejszy panie... – mówię. – Wygląda na to, że mamy się pobrać – przerywa mi, a w jego głosie pojawiają się twardsze nutki. – Zaszczyca mnie zainteresowanie parlamentu sprawą mojego małżeństwa. Jak widać, twoja rodzina nadal ma wielu sojuszników. Nawet pośród tych, którzy mienią się moimi przyjaciółmi. Słyszę, że upierasz się przy ślubie ze mną. Czuję się mile połechtany. Wiesz równie dobrze jak ja, że nasze

zaręczyny trwają już drugi rok. Dlatego dziś skonsumujemy nasz związek. – Proszę?! Wzdycha, jakbym okazała się niemożebnie głupia. – Skonsumujemy nasz związek – powtarza. – Ani mi się śni – rzekę lodowato. – I tak trzeba to będzie zrobić w noc poślubną. Czemu by nie dzisiaj? – Chcesz mnie zhańbić! – wykrzykuję. – Chcesz mnie posiąść pod bokiem moich sióstr, pod dachem mojej matki, zanim ksiądz udzieli nam błogosławieństwa... wszystko po to, aby mnie pohańbić, pozbawić honoru!... Uśmiecha się do mnie zimno. – Nie sądzę, abyś musiała aż tak bronić swojego honoru, Elżbieto. Ach, i nie musisz się bać, że odkryję, iż nie jesteś dziewicą. Nie potrafię zliczyć osób, które pisały do mnie specjalnie po to, aby mi donieść, że zostałaś kochanicą Ryszarda. Ani tych, które zadały sobie trud pokonania Kanału Angielskiego, aby mi powiedzieć, że przechadzasz się z nim pod rękę po ogrodach, że odwiedza cię co noc w twojej prywatnej komnacie, że choć jesteś dworką jego żony, większość czasu spędzasz w jego łożu! Byli też tacy, co twierdzili, że królowa Anna zmarła od trucizny, której ty jej dosypałaś z przemyconej w rękawie fiolki. Że twoja matka poczęstowała włoskim specyfikiem jeszcze jedną ofiarę. Riversowie niczym fala potrafią ominąć każdą przeszkodę... Ogarnia mnie takie przerażenie, że niemal tracę zdolność mowy. – Nigdy... – jąkam się – nigdy bym nie skrzywdziła królowej Anny, przysięgam. Henryk wzrusza ramionami, jakby nie miało znaczenia, czy jestem czy nie jestem morderczynią i królobójczynią. – Och, co za różnica? Jestem pewien, że oboje robiliśmy rzeczy, jakich wolelibyśmy nie pamiętać. Anna nie żyje, Ryszard nie żyje, twoi bracia nie żyją, a ty jesteś moją

narzeczoną. – Moi bracia! – podchwytuję, odzyskując zdolność koncentracji. – Nie żyją. Wszyscy nie żyją. Zostaliśmy tylko my. – Skąd wiesz, że...? – Po prostu to wiem. A teraz nachyl się niżej. – Mówisz mi o moich braciach, a chcesz odebrać mi wianek?! – krztuszę się z nadmiaru emocji. Odchyla się na oparcie krzesła i wybucha śmiechem, jakbym szczerze go rozbawiła. – No wiesz! Odebrać wianek tobie? Twoja reputacja jest znana nawet na kontynencie. Sama się dogłębnie pohańbiłaś. Przez miniony rok myślałem o tobie co najwyżej jako o żywiącej mordercze żądze ladacznicy. Brakuje mi tchu. Henryk obrzuca mnie obelgami, równocześnie przyszpilając mnie w talii, jakbym była dzieckiem usiłującym wyrwać się z uścisku nie lubianego krewnego. – Z pewnością mnie nie pożądasz. Musisz wiedzieć, że czuję do ciebie wstręt. – Rzeczywiście, nie pożądam cię. Ani trochę. Niespecjalnie lubię resztki, nie interesują mnie przechodzone towary. A już zwłaszcza wolałbym nie mieć do czynienia z czymś, co należało kiedyś do trupa. Sama myśl, że ten uzurpator Ryszard cię macał, a ty się do niego łasiłaś, byle mieć szansę na koronę, przyprawia mnie o mdłości. – W takim razie mnie puść! – krzyczę i szarpię się, lecz on nie popuszcza. – Ależ nie. Przecież mamy się pobrać, twoja matka czarownica już o to zadbała. Parlament o to zadbał. Dlatego chciałbym się najpierw upewnić, czy jesteś płodna. Nie chcę kupować kota w worku. Skoro już muszę się z tobą ożenić, chcę mieć pewność, że dasz mi dzieci. Bo widzisz, potrzebny mi książę z dynastii Tudorów. To byłaby niewyobrażalna strata, gdybyś okazała się jałowa.

Teraz już walczę na całego, usiłuję wstać, próbuję się wyrwać, staram się odgiąć jego kościste palce, uwolnić talię z mocarnego uścisku jego żylastych dłoni, nadaremno jednak: nie ma od niego ucieczki, trzyma mnie tak, jakby chciał zadusić. – No więc? – dodaje lekko zdyszany. – Mam cię wziąć siłą czy zadrzesz tę ładną kieckę i przejdziemy do rzeczy, by zdążyć na końcówkę tańców? Może zatańczysz dla wszystkich jeszcze raz? Ladacznice to lubią... Kamienieję ze strachu, wpatrując się w jego pociągłą twarz, aż tu nagle czuję, jak chwyta mnie za nadgarstek, równocześnie puszczając talię. Wykorzystuję to i zrywam się z jego kolan, by stanąć na wprost niego. Przez moment chcę wyrwać rękę i rzucić się do drzwi, jednakże skóra mnie pali w miejscu, na którym Henryk zaciska palce, a jego harde spojrzenie mówi mi, że od niego naprawdę nie ma ucieczki. Oblewam się szkarłatnym rumieńcem, czując pieczenie łez pod powiekami. – Proszę – jęczę. – Proszę, nie zmuszaj mnie do tego. Wzrusza nieznacznie ramieniem, jakby nie miał wyjścia i musiał mnie mocno trzymać niczym pojmanego jeńca. Wolną ręką pokazuje, że powinnam zadrzeć skraj sukni w barwie Tudorów. – Przyjdę do ciebie dziś w nocy – proponuję. – Przyjdę w tajemnicy do twoich komnat... Śmieje się pogardliwie. – Chciałabyś się zakraść do królewskich komnat jak za starych dobrych czasów? Czyli jednak jesteś ladacznicą, tak jak myślałem. Zatem wezmę cię jak ladacznicę, tu i teraz. – Mój ojciec... – szepczę. – Siedzisz na jego krześle, na krześle mego ojca... – Twój ojciec nie żyje, a twojemu wujowi jakoś nie zależało na bronieniu twojego honoru – stwierdza, po czym parska śmiechem, jakby powiedział świetny dowcip. – No dalej. Zadrzyj suknię i dosiądź mnie. Poujeżdżaj. Żadna z ciebie dziewica. Wiesz, jak to się robi.

Trzyma mnie wciąż mocno, gdy powoli się schylam, żeby unieść skraj zielonej sukni. Wolną ręką rozsznurowuje zapięcie pludrów, po czym rozpiera się na krześle, rozwala szeroko nogi, a ja posłuszna jego gestom i szarpnięciom podchodzę bliżej. Nie puszczając mojego nadgarstka, drugą dłonią odchyla misternie haftowane giezło, po czym usadza mnie sobie na kolanach, jakbym faktycznie była zwykłą ladacznicą. Napiera na mnie na siedząco i wykonuje co najwyżej tuzin ruchów. Gdy prostuje plecy, na twarzy czuję jego pachnący przyprawami ciepły oddech i muszę przymknąć oczy, odwrócić głowę, wstrzymać powietrze w płucach. Nie śmiem w tej chwili pomyśleć o Ryszardzie. Gdybym o nim pomyślała, gdybym wspomniała, z jakim zachwytem mnie brał, szepcząc moje imię w momencie największej przyjemności, chybabym zwymiotowała. Na szczęście Henryk już pojękuje z rozkoszy, a kiedy otwieram oczy, widzę, że wpatruje się we mnie pustym spojrzeniem piwnych oczu. Przez cały czas przyglądał mi się niczym jeńcowi na łożu tortur jego pożądania i doszedł bez mrugnięcia okiem. – Tylko nie płacz – rzuca, gdy już zeszłam z jego kolan i podtarłam się skrajem cieniutkiego giezła. – Przecież nie wyjdziesz zapłakana do swojej matki i moich dworzan. – Sprawiłeś mi ból – skarżę się i pokazuję mu czerwony odcisk jego palców na nadgarstku. Później schylam się i kolejno poprawiam zgniecione giezło, spódnicę i wierzch nowej sukni w radosnym kolorze zieleni. – Przykro mi z tego powodu – odpowiada obojętnym tonem. – Przy następnej okazji postaram się być delikatniejszy. Gdybyś się nie wyrywała, nie musiałbym trzymać cię tak mocno. – Przy następnej okazji? – Twoja służka albo twoja urocza siostra, albo wasza zgodna matka wpuści mnie do ciebie. To ja będę do ciebie przychodził. Nie wylądujesz więcej w królewskim łożu,

nie masz nawet co o tym marzyć. Siostrze, z którą dzielisz komnatę, powiesz, że odtąd musi spać gdzie indziej. Będę cię nawiedzał co noc przed północą, gdy najdzie mnie ochota. Jeśli nie pojawię się do północy, musisz na mnie czekać. Swojej matce powiesz, że takie jest nasze wspólne życzenie. – Nigdy w to nie uwierzy – rzucam gniewnie, ścierając łzy z twarzy i zagryzając wargi, aby przywrócić im naturalną barwę. – Nigdy nie uwierzy, że przyjmuję cię z miłości. – Ale nie zdziwi jej, że potrzebna mi płodna żona – zauważa przenikliwie. – Zrozumie, że musisz nosić moje dziecko w dzień naszego ślubu... w przeciwnym razie nie będzie żadnego wesela. Nie zamierzam wyjść na głupca, biorąc za żonę jałówkę. Już to postanowiliśmy. – My?! Niczego nie postanowiliśmy! Na nic się nie zgadzałam! Nawet słowem nie dałam do zrozumienia, że się zgadzam! Zresztą moja matka nigdy nie uwierzy, że podjęliśmy decyzję wspólnie, że przystałam na to, byś mnie zhańbił. Natychmiast się domyśli, że to twój plan i że mnie zniewoliłeś! Uśmiecha się na ten wybuch. – Nieporozumienie – rzuca krótko. – Mówiąc „my”, nie miałem na myśli siebie i ciebie. Nie wyobrażam sobie mówić o nas „my”. Bynajmniej... Chodziło mi o mnie i o Królową Matkę. Przerywam poprawianie stroju i odwracam się do niego z otwartymi ustami. – Twoja matka zgodziła się, abyś mnie zniewolił? Henryk kiwa głową. – Tak. Czemu by nie? – Choćby dlatego, że obiecywała mi przyjaźń! Mówiła coś o moim przeznaczeniu! Zapewniała, że będzie się za mnie modlić! Król nie wydaje się zmieszany tą sprzecznością w jej zachowaniu: okazaną mi przez nią łagodnością i wydanym mu poleceniem zhańbienia mnie.

– Ależ tak... – odpowiada. – Bo widzisz, to właśnie jest twoje przeznaczenie – czyni gest obejmujący wszystko naraz: posiniaczony nadgarstek, zaczerwienione oczy, moje upokorzenie, pieczenie w kroku i ból w sercu. – Królowa Matka tak właśnie postrzega wolę Pana Boga. Przerażenie nie pozwala mi się odezwać, mogę tylko patrzeć na Henryka w niemym milczeniu. Wybucha na to śmiechem, po czym podnosi się, żeby utknąć koszulę w pludrach i zasznurować z powrotem rozpór. – Spłodzenie księcia z dynastii Tudorów jest dziełem bożym – dodaje. – Niewykluczone, że Królowa Matka dopatruje się w nim znamion sakramentu. Bez względu na towarzyszące temu cierpienie. Przecieram oczy kułakiem. – Skoro tak, twój Bóg musi być okrutny, a twoja matka jeszcze okrutniejsza – stwierdzam. Potakuje skinieniem. – Wiem... Jednakże gdyby nie jej determinacja, nigdy bym nie osiągnął tego, co osiągnąłem. Mogę liczyć tylko na nią. Dotrzymuje słowa i składa mi wizyty regularnie niczym człowiek odwiedzający aptekarza po dawkę leku czy parę pijawek – bez ochyby, ale też bez radości – noc w noc. Pani matka, zaciskając wargi w wąską kreskę, przenosi mnie z dotychczasowych komnat do pomieszczeń położonych bliżej bocznych schodów wiodących do ogrodu i na przystań, gdzie cumuje jego barka. Cecylię informuje, że odtąd będę sypiała sama, ona zaś ma dotrzymywać towarzystwa młodszym siostrom. Zacięta blada twarz Elżbiety Woodville zniechęca do rzucania komentarzy i zadawania pytań nawet Cecylię, która aż płonie z ciekawości. Henryk wchodzi do pałacu przez celowo nie zamknięte boczne drzwi, po czym jest eskortowany do mych apartamentów przez milczącą gniewnie panią matkę. Nie zaszczyca go ani jednym słowem powitania, wprowadza go i wyprowadza jak wroga, którym jest w istocie, trzymając głowę wysoko dla okazania potępienia. Czeka, aż wizyta dobiegnie końca, siedząc w antyszambrze przy jednej świecy i z

przygaszonym ogniem na kominku. Nie żegna się z wychodzącym Henrykiem, tylko otwiera mu drzwi, by zaraz je za nim zatrzasnąć z głuchą wściekłością. Król musi mieć wolę z żelaza, skoro udaje mu się odbywać tę wędrówkę raz po raz u boku nienawistnie milczącej Elżbiety Woodville, wypalającej mu w chudych plecach piętno samym spojrzeniem pałających szarych oczu. Ja także z początku milczę, wszelako po paru pierwszych wizytach Henryk zaczyna czuć się pewniej i przyjmuje poczęstunek, zanim zabierze się do dzieła. Przysiada na krześle obok kominka, podjada ciastka, sery i owoce, popijając winem, a dopiero potem rozsznurowuje pludry, by mnie posiąść. Siedząc i jedząc, zapatrzony w płomienie pyta mnie, jak minął mi dzień, i opowiada o własnych zajęciach, jakbym była mu równa, jakbym była zainteresowana jego życiem. Przynosi nowinki ze dworu, wspomina o ludziach, którym wybaczył i których ma nadzieję przeciągnąć na swoją stronę, snuje plany na temat przyszłości królestwa. Z czasem mój gniew topnieje i zamiast milczeć, rewanżuję się informacjami, co mój ojciec uczynił w tym czy innym hrabstwie, a nawet co zamierzał Ryszard. Wysłuchuje mnie z uwagą, od czasu do czasu rzucając: – Aha. Cieszę się, że mi to powiedziałaś, nie miałem o tym pojęcia. Jest boleśnie świadom tego, że większość życia spędził na wygnaniu, że mówi po angielsku z silnym obcym akcentem – na wpół bretońskim, na wpół francuskim – i że wie o Anglii tylko tyle, ile się dowiedział od swego oddanego wuja Jaspera i preceptorów, których ten dlań sprowadził. Wspomina mile Walię z czasów własnego dzieciństwa, które spędził pod pieczą Wilhelma Herberta, jednego z zaufanych przyjaciół mego ojca, lecz poza tym całą swą wiedzę czerpie od innych: nauczycieli, krewnych i reszty wygnańców kreślących dla niego przekłamane mapy. Najlepiej ze wszystkiego pamięta jedno wydarzenie, które opowiada na podobieństwo bajki: wyprawę na dwór obłąkanego króla, podczas gdy mój ojciec przebywał na wygnaniu, a moja matka, moje siostry i ja po raz pierwszy tkwiłyśmy zamknięte w zimnych murach sanktuarium opactwa westminsterskiego. Mówi, że jego matka była wtedy pewna tryumfu Lancasterów i tego, iż czerwona róża będzie panować w Anglii po wsze czasy, i że sam w to wierzył bezgranicznie, nagle rozumiejąc, że Pan Bóg dopomógł jej sprostać przeznaczeniu Beaufortów i że dlatego nie może się mylić. – Och, widziałyśmy cię wtedy płynącego barką – wtrącam. – Z mroku katakumb patrzyłam na rozświetloną promieniami słońca powierzchnię rzeki i na ciebie na pokładzie barki sunącej do pałacu, mając powyżej uszu ciemności i chłodu.

Dalej opowiada, że uklęknął przed Henrykiem VI po błogosławieństwo i poczuwszy na głowie królewską dłoń, doznał wrażenia, iż otarł się o świętość. – Był raczej świętym mężem aniżeli władcą – peroruje całkiem jak kaznodzieja, który chce nawrócić wiernych. – Otaczała go aura świętości, był niczym anioł... – urywa nagle, przypomniawszy sobie, że mówi o człowieku, który zginął we śnie najprawdopodobniej z ręki mego ojca, naiwnie i ufnie zawierzając honorowi Yorków. – Był świętym męczennikiem – podejmuje oskarżycielskim tonem. – Wyzionął ducha, zmówiwszy modlitwy, w stanie łaski... Ci, którzy go zabili, byli heretykami, zdrajcami, królobójcami. – Zapewne... – mamroczę. Ilekroć rozmawiamy, wyciągamy na wierzch stare konflikty. Ilekroć się dotykamy, rozmazujemy przelaną krew. Henryk zdaje sobie sprawę, że postąpił niegodziwie, ogłaszając początek swego panowania na dzień poprzedzający bitwę pod Bosworth, w czasie której poległ Ryszard. Każdy, kto walczył po stronie namaszczonego władcy, może teraz zostać oskarżony o zdradę i skazany na śmierć. Zakrawa to na sprzeniewierzenie się zasadom sprawiedliwości i tyranię. – Nikt wcześniej tak nie postąpił – zauważam. – Królowie z obu rodów, i Lancasterów, i Yorków, przyznawali, że panuje rywalizacja między kuzynami, i godzili się z tym, że każdy prawy człowiek może opowiedzieć się po jednej ze stron, nie tracąc honoru. Tymczasem ty chcesz zarzucić zdradę połowie Anglii. Która w dodatku ucierpiała, przegrała... Twierdzisz, że w prawie jest tylko zwycięzca. – Wiem, że brzmi to okrutnie. – Okrutnie i fałszywie. Jakże można oskarżyć o zdradę ludzi, którzy bronili namaszczonego władcy przed obcą armią? Coś takiego kłóci się z poczuciem sprawiedliwości i ze zdrowym rozsądkiem. I z pewnością nie podoba się Bogu. Uśmiecha się, jakby znaczenie miało tylko to, że powstała dynastia Tudorów i że nikt nie podważa jego panowania. – Mogę cię uspokoić, że Bóg nam sprzyja. Królowa Matka, która jest bogobojną niewiastą, nie żywi co do tego żadnych wątpliwości.

– Zatem od teraz ona będzie najwyższym sędzią? – pytam uszczypliwie. – Znającym się na prawie boskim i ludzkim najlepiej ze wszystkich? – Jak dla mnie tak – odpowiada. – Tylko jej ufam. I na pewno posłucham raczej jej rady niż twojej. Dopija wino, po czym przyzywa mnie do łóżka gestem pełnym niecierpliwości, która jak sądzę od niedawna, maskuje jego zmieszanie z powodu całego tego procederu. Kładę się na wznak i martwieję niczym głaz. Nigdy nie zdejmuję sukni ani nawet nie pomagam mu jej zadrzeć. Bez protestów pozwalam, aby mnie wziął, odwracając zawsze twarz do ściany, tak że gdy po raz pierwszy chce mnie pocałować w policzek, cmoka moje ucho, co ignoruję, jakbym zignorowała muśnięcie przelatującej muchy.

Pałac Westminsterski Boże Narodzenie 1485 roku Po trzech tygodniach oznajmiam pani matce: – Nie dostałam miesięcznej przypadłości. Przypuszczam, że to może coś znaczyć. Radość malująca się na jej twarzy wystarczyłaby za całą odpowiedź. – Och, moja droga...! – Musi mnie natychmiast poślubić. Nie wyobrażam sobie, aby mieli mnie napiętnować publicznie. – Teraz nie będzie miał powodów do dalszej zwłoki. Wszystko przebiegło po ich myśli. Pomyśleć, że poczęłaś z taką łatwością!... – kręci głową pani matka. – No ale ja też taka byłam, a przede mną moja matka. Niewiasty z naszego rodu są niesłychanie płodne, to prawdziwe błogosławieństwo. – Tak – zgadzam się sucho z jej opinią, nie mogąc wykrzesać z siebie radości. – Cóż, w moim wypadku to nieszczególne błogosławieństwo.

Dziecko nie zostało poczęte z miłości ani nawet w łożu małżeńskim. Pani matka nie zwraca uwagi na posępność mego głosu i napięcie, które czuję w mięśniach pobladłej twarzy. Przyciąga mnie bliżej i kładzie mi dłoń na wciąż szczupłej i płaskiej talii. – To jest błogosławieństwo – powtarza z mocą. – Nosisz tam nowe życie, być może chłopca, być może księcia. Nieważne, że został poczęty poza łożem małżeńskim i pod przymusem, ważne, aby wyrósł na silnego mężczyznę, który dzięki nam dwom włoży koronę Anglii i przywróci temu krajowi panowanie białej róży Yorków. Stoję pod jej dotykiem spokojnie niczym ciężarna klacz, wiedząc, że pani matka ma jak zwykle rację. – Ty mu powiesz czy ja mam to zrobić? Bezzwłocznie zaczyna snuć plany: – Ty mu powiedz. Ucieszy się bardziej, słysząc dobrą nowinę od ciebie. – Uśmiecha się szerzej. – Obyś w przyszłości jeszcze nieraz przynosiła mu podobne. Nie potrafię zmusić się do uśmiechu. – Miejmy taką nadzieję – odpowiadam matowym głosem. Tego wieczora Henryk zjawia się u mnie wcześniej niż zazwyczaj, a ja jak zwykle częstuję go winem, po czym jednak unoszę dłoń obronnym gestem, kiedy w końcu chce mnie zaprowadzić do łoża. – Ominęła mnie miesięczna przypadłość – mówię cicho. – Mogę być przy nadziei. Wyrazu radości, który odmalowuje się na jego twarzy, nie mogłabym pomylić z niczym innym. Nabiera kolorów, ujmuje mnie za obie ręce i przyciąga bliżej, zupełnie jakby chciał mnie objąć, jakby chciał mnie przytulić z gorącym uczuciem. – O, jakże się cieszę – odzywa się niewiele głośniej niż ja. – Niesłychanie się cieszę. Dziękuję, że mi powiedziałaś, kamień spadł mi z serca. Niech Bóg ci błogosławi, Elżbieto. Niech Bóg błogosławi tobie i temu dziecku, które nosisz w swoim łonie.

To wspaniała nowina. Najwspanialsza. – Odwraca się do kominka, po czym znów do mnie podchodzi. – To taka wspaniała nowina! – powtarza. – A ty taka piękna! I taka płodna!... Potakuję niemrawo. – Wiesz może, czy to będzie chłopiec? – pyta. – Za wcześnie, by cokolwiek stwierdzić z całą pewnością – odpowiadam. – Nawet to, czy rzeczywiście jestem brzemienna. Miesięczna przypadłość czasem nie przychodzi, gdy niewiasta jest nieszczęśliwa bądź przeżyje jakiś wstrząs. – Tuszę, że ty nie jesteś nieszczęśliwa ani nie przeżyłaś żadnego wstrząsu – kwituje Henryk wesołym tonem, jakby sam sobie wmawiał, że nie mam złamanego serca ani nie byłam ostatnio regularnie gwałcona. – I żywię szczerą nadzieję, że jednak nosisz tam chłopca. – Klepie mnie po brzuchu władczym gestem, jakbyśmy już byli po ślubie. – To bardzo ważne, żeby urodził się książę z dynastii Tudorów... Powiedziałaś matce? Kręcę głową, czerpiąc radość z faktu, że choć w tym mogę go okłamać. – Nie. Zachowałam dobrą nowinę najpierw dla ciebie. – Poinformuję Królową Matkę, jak tylko wrócę do pałacu. – Puszcza mimo uszu mój ponury ton. – Nie mógłbym jej przynieść lepszej wiadomości. Na pewno każe księdzu odprawić Te Deum. – Nie będzie na to za późno? Już jest po północy. – Zawsze czeka na mój powrót – rzecze Henryk. – Nie kładzie się spać, póki nie przyjdę. – Jak to? – dziwię się. Ma na tyle przyzwoitości, aby się oblać rumieńcem. – Lubi asystować mi przy układaniu się na spoczynek – wyznaje. – Lubi całować mnie na dobranoc.

– Lady Małgorzata całuje cię na dobranoc?! Nie potrafię pogodzić wizerunku bezlitosnej niewiasty, która noc w noc wysyła go tutaj, aby wymuszał na mnie swoje prawa, z obrazem czułej matki całującej syna na dobranoc. – Przez większość życia nie mogła tego robić – wyjaśnia cicho. – Przez większość życia nie wiedziała nawet, gdzie śpię ani czy w ogóle jestem bezpieczny. Teraz może co wieczór nakreślić znak krzyża na moim czole i pocałować mnie na dobranoc. A dziś, gdy przyjdzie to zrobić, powiem jej, że jesteś przy nadziei i że być może dam jej wnuka! – Mogę tylko przypuszczać... – zachowuję ostrożność. – Jest naprawdę za wcześnie, by coś powiedzieć z całą pewnością. Uprzedź ją, proszę, że na razie to jeno domysły. – Oczywiście, oczywiście. Musisz mieć mnie za strasznego samoluba, który nie widzi dalej niż czubek własnego nosa. Ale tu nie chodzi tylko o Tudorów. Chłopiec, którego urodzisz, potomek Lancasterów i Yorków, zasiądzie kiedyś na tronie Anglii. Ty, księżniczka z dynastii Yorków, zajmiesz należną ci pozycję, a wojna kuzynów nareszcie dobiegnie końca. Cezurą będą nasze zaślubiny i narodziny naszego dziecka. Tak miało być. Tylko w ten sposób można było zakończyć te odwieczne spory. Dzięki tobie nastanie pokój. – Spogląda na mnie takim wzrokiem, jakby chciał mnie pochwycić w ramiona i wycisnąć na moich wargach pocałunek. – Pokój i szczęśliwość. Obracam się do niego bokiem. – Były możliwe inne zakończenia – mówię, wspominając króla, którego darzyłam miłością, który chciał, abym dała mu syna, i który nawet wybrał dla pierworodnego imię: Artur, po władcy Camelotu. Ów Artur zostałby poczęty z miłości podczas naszych schadzek, a nie spłodzony z zacięciem i goryczą, jakie towarzyszyły spotkaniom minionych nocy. – Jeszcze nie wszystko przesądzone – odzywa się nagle Henryk, delikatnie ujmując mnie za dłoń. Ścisza głos do szeptu, jakby nawet tutaj, w zaciszu moich prywatnych komnat, ktoś mógł nas podsłuchać. – Nadal mamy wrogów. Nie ujawniają się, lecz ja wiem o ich istnieniu. Dlatego córka na nic mi się nie przyda. Urodzisz dziewczynkę, a wszystko, co osiągnąłem, pójdzie na marne. Musimy działać i modlić się o księcia.

Przekażę swojej matce, że może zacząć przygotowania do naszego ślubu. Wiemy przynajmniej tyle, że jesteś płodna. Nawet jeśli nie spełnisz pokładanych w tobie oczekiwań i urodzisz dziewczynkę, wiemy, że możesz dać mi więcej dzieci. Następnym razem powinien urodzić się chłopiec. – Co by było, gdybym nie poczęła dziecka? – pytam z ciekawości. – Co by było, gdybyś mnie posiadł, nie czyniąc brzemienną? Zaczynam zdawać sobie sprawę, że ten mężczyzna i jego matka są przygotowani na każdą ewentualność. – Poślubiłbym twoją siostrę – odpowiada Henryk krótko. – Cecylię. Sapię z wrażenia. – Ale ona ma wyjść za wicehrabiego de Welles! – Owszem, niemniej gdybyś okazała się jałowa, ja nadal potrzebowałbym niewiasty, która może dać mi syna wywodzącego się z rodu Yorków. Padłoby na Cecylię. Jej zaręczyny zostałyby zerwane i odbyłby się nasz ślub. – Ją także byś gwałcił? – wypluwam, cofając nagle dłoń. – Najpierw mnie, potem ją? Henryk unosi ramiona i rozkłada ręce, co jest francuskim gestem, nie angielskim. – Oczywiście. Nie miałbym wyboru. Muszę mieć pewność, że niewiasta, którą poślubię, jest w stanie dać mi potomków. Chyba nawet ty rozumiesz, że nie zależy mi na tronie jako takim, lecz na stworzeniu nowej dynastii. Nie biorę żony dla siebie, lecz dla przyszłości Anglii. – Zatem niczym się nie różnimy od biedaków ze wsi zabitej deskami – stwierdzam z goryczą. – Angielscy biedacy też pobierają się dopiero wtedy, gdy dziecko jest w drodze. Mają nawet takie powiedzenie: jak kupować jałówkę, to tylko cielną. Chichocze, ani trochę nie speszony. – Doprawdy? W takim razie jestem urodzonym Anglikiem! – Poprawia na sobie odzienie ze śmiechem. – Wyszło na to, że jest ze mnie angielski chłop całą gębą!...

Jeszcze dziś przekażę nowiny swojej matce, aby mogła cię odwiedzić z rana. Modliła się o tę chwilę co noc, kiedy do ciebie przychodziłem. – Modliła się, kiedy ty mnie gwałciłeś? – uściślam. – To nie były gwałty. Przestań tak o tym mówić. Wykazujesz się głupotą, tak to nazywając. Jesteśmy po słowie, nie może być więc mowy o gwałcie. Jako moja narzeczona nie masz podstaw odmawiać mi moich praw. Niewiasta jest własnością swego przyszłego męża nawet przed ślubem. Od dziś po kres swoich dni nie będziesz mogła mi odmówić. W grę wchodzi nie gwałt, lecz moje prawo i twój obowiązek. Miażdży mnie wzrokiem, sprawiając, że protest zamiera na moich wargach. – Przegrałaś pod Bosworth z całą resztą – zakańcza dobitnie. – Stanowisz część łupów wojennych.

Pałac Coldharbour, Londyn uczta Bożonarodzeniowa 1485 roku Z okazji świąt Bożego Narodzenia zostaję zaproszona na dwór mego narzeczonego, gdzie otrzymuję najlepsze komnaty pałacu Coldharbour, w którym rezyduje jego matka. Gdy się pojawiam, z panią matką i dwiema siostrami idącymi o krok za mną, w wielkiej sali zapada cisza. Dworka czytająca na głos z Biblii podnosi spojrzenie i urywa w pół słowa. Lady Małgorzata, która siedzi na wspaniałym krześle pod baldachimem, jakby sama była koronowaną królową, odwraca głowę i spokojnie się przygląda, kiedy wchodzimy dalej. Witam ją dygnięciem, czując, że za moimi plecami pani matka robi to samo, starannie odmierzając głębokość ukłonu. Przećwiczyłyśmy wszystko wcześniej, usiłując wyważyć proporcje. Pani matka znielubiła trwale lady Małgorzatę, a ja tej ostatniej nigdy nie wybaczę, że kazała synowi posiąść mnie przed ślubem. Jedynie Cecylia i Anna kłaniają się Królowej Matce bez uprzedzenia jako para pomniejszych księżniczek na dworze potężnego władcy. Cecylia nawet uśmiecha się przymilnie do swej matki chrzestnej, licząc na jej dobrą wolę i na to, że zaplanowany ślub z wicehrabią odbędzie się mimo wszystko.

Moja siostra nie wie – i nigdy się nie dowie, przynajmniej ode mnie – że Henryk Tudor byłby ją wziął z równą obojętnością jak mnie i uczynił swoją żoną, gdyby nie udało mi się począć jego dziecka, że byłaby regularnie gwałcona tak jak ja przed nią i że ta kobieta o kamiennym obliczu modliłaby się o powodzenie swych planów. – Witajcie w pałacu Coldharbour – zwraca się do nas lady Małgorzata, a ja myślę sobie, że nazwa tego miejsca jest bardzo odpowiednia, ponieważ ciągnie tu chłodem, i to nie tylko dosłownie. – Witajcie w stolicy – dodaje, jakbyśmy nie wychowywały się w Londynie, podczas gdy ona tkwiła ze swym nie liczącym się mężem na głuchej prowincji, z synem na wygnaniu i z rozbitą w proch dynastią. Pani matka rozgląda się wokół okiem gospodyni i z pewnością zauważa, że na prostej ławie w ambrazurze okiennej spoczywają poduszki z pośledniego materiału i że co lepsze tapiserie zostały zastąpione byle jakimi podróbkami. Małgorzata Stanley słynie ze skąpstwa, które nazywa ostrożnością. – Dziękuję – odpowiadam za nas wszystkie. – Przygotowania do zaślubin już trwają – informuje mnie. – W przyszłym tygodniu możesz przyjść do garderoby królewskiej na przymiarkę sukni. Razem ze swoją matką i siostrami. Zadecydowałam, że wszystkie weźmiecie udział w ceremonii. – Mam być obecna na własnym ślubie? – pytam oschle, na co przez jej twarz przemyka rumieniec gniewu. – Twoja rodzina ma być obecna – poprawia mnie. Pani matka obdarza ją mdłym uśmiechem. – A co z księciem Yorku? – pyta niewinnie. Zapada nagłe milczenie, jakby naraz mróz skuł całą salę. – Z księciem Yorku? – powtarza powoli lady Małgorzata, lecz ja słyszę drżenie w jej głosie.

Spogląda na Elżbietę Woodville, jakby coś jej świtało w głowie, jakby zaraz miała usłyszeć przerażającą wieść, której od dawna się obawiała. – Z jakim znowu księciem Yorku? O czym mowa? Co insynuujesz? Pani matka nie spuszcza oczu pod jej twardym spojrzeniem. – Jakże to? Chyba nie zapomnieliście o księciu Yorku? Lady Małgorzata zbladła jak prześcieradło. Widzę, że zaciska palce na podłokietnikach i knykcie ma pobielałe z napięcia graniczącego z paniką. Zerkam na panią matkę, która najwyraźniej czerpie przyjemność z tego dręczenia, zupełnie jak treser niedźwiedzi kłujący długim prętem swego podopiecznego. – Co masz na myśli? – dopytuje lady Małgorzata głosem podszytym strachem. – Nie sugerujesz chyba... – Przerywa z cichym sapnięciem, jakby nie miała śmiałości dokończyć. – Nie twierdzisz chyba nagle, że... Z szeregu występuje jedna z jej dworek. – Milady, źle się czujesz?... Elżbieta Woodville w dalszym ciągu obserwuje matkę króla z dystansem, na podobieństwo alchemika przeprowadzającego eksperyment. Wydało się, że nadmiernie ambitna Małgorzata Stanley zaczyna się trząść na samo wspomnienie o księciu Yorku. Pani matka, nacieszywszy się tą chwilą, zwalnia rywalkę spod swego zaklęcia. – Mówię o synu Jerzego księcia Clarence, Edwardzie hrabim Warwick. Małgorzata Stanley wypuszcza z ulgą powietrze. – A, o nim... O Warwicku. Całkiem mi wypadł z głowy... – O kimże innym? – pyta ją słodkim głosem pani matka. – Kogóż innego mogłam mieć na myśli twoim zdaniem?

– Naturalnie nie zapomniałam o dzieciach księcia Clarence... – Małgorzata Stanley stara się zachować resztki godności. – Dla nich także zamówiłam stroje. I suknie dla twych młodszych córek. – Jak miło – odpowiada wdzięcznie pani matka i dodaje znienacka: – A co z koronacją Elżbiety? – Odbędzie się w swoim czasie – zapewnia lady Małgorzata, starając się za wszelką cenę ukryć urywany oddech i to, że z trudem dochodzi do siebie. Porusza bezgłośnie ustami jak karp wyłowiony ze stawu. – Po uroczystości zaślubin. Gdy przyjdzie pora. Jedna z dworek zbliża się do niej z kielichem małmazji. Małgorzata Stanley upija jeden łyk, potem drugi. Odzyskuje kolory na twarzy dzięki słodkiemu mocnemu winu. – Po ślubie udadzą się w objazd królestwa, aby pokazać się poddanym. Do koronacji dojdzie po narodzinach następcy tronu. Pani matka kiwa głową, jakby nie była to sprawa najwyższej wagi. – Oczywiście, córce króla nie robi to różnicy – zauważa wyraźnie zadowolona, że księżniczka z rodziny panującej to jednak ktoś więcej niż zwykły pretendent do tronu. – Moim życzeniem jest, aby dziecko przyszło na świat w Winchesterze, stolicy dawnej Anglii, Anglii króla Artura – oświadcza Królowa Matka, nadając swemu głosowi autorytarne brzmienie. – Mój syn wywodzi się bowiem z rodu Artura Pendragona. – Doprawdy? – wykrzykuje zaintrygowana Elżbieta Woodville. – A mnie cały czas się wydawało, że jest synem bękarta Owena Tudora i Walezyjki, wdowy po królu Anglii. Na których małżeństwo nie ma żadnego dowodu. W jaki sposób to pochodzenie czyni go potomkiem króla Artura? Małgorzata Stanley blednie z wściekłości, a ja pragnę pociągnąć panią matkę za rękaw, aby przestała wreszcie dręczyć tę niewiastę. Zalała jej sadła za skórę, wspominając o księciu Yorku, lecz doprawdy są pewne granice. Nie wolno nam zapominać, że jesteśmy petentkami na tym nowym dworze i że nic nam nie przyjdzie z nastawienia lady Małgorzaty przeciwko nam. – Nie potrzebuję się tłumaczyć z pochodzenia mego syna tobie, któraś odzyskała własne nazwisko i tytuł dzięki naszej wspaniałomyślności, i to po tym, jak okrzyknięto

cię cudzołożnicą – rzecze lady Małgorzata bez ogródek. – Poinformowałam was o przygotowaniach do ślubu, nie będę was dłużej zatrzymywać. Pani matka trzyma głowę wysoko i odpowiada z uśmiechem: – Jestem ci bardzo wdzięczna. – Z każdego jej gestu i słowa przebija królewskość. – Mój syn spotka się teraz z księżniczką Elżbietą – kończy rozmowę lady Małgorzata, kiwając na pazia. – Zaprowadź jej wysokość do prywatnych apartamentów najjaśniejszego pana. Nie mając wyjścia, przemierzam amfiladę pomieszczeń, by znaleźć się w komnatach królewskich. Wygląda na to, że syn i matka są nierozłączni. Henryk siedzi przy stole, w którym na pierwszy rzut oka rozpoznaję mebel używany w tym pałacu przez mego ukochanego Ryszarda, a sprawiony przez mego ojca, króla Edwarda. Jakże dziwnie jest patrzeć na Tudora siedzącego na krześle mego ojca i podpisującego dokumenty przy stole Ryszarda, jak gdyby był królem... Wtem uświadamiam sobie, że Henryk Tudor istotnie jest królem i że jego blade zafrasowane oblicze zostanie niebawem wytłoczone na wszystkich monetach w Anglii. Właśnie dyktuje coś klerkowi, który notuje skrzętnie na przenośnym blacie do pisania, dzierżąc jedno pióro w śmigłej dłoni, drugie zaś trzymając w gotowości za uchem. Na mój widok Henryk posyła mi szeroki uśmiech, gestem odprawia sługę i po chwili drzwi jego prywatnej komnaty zamykają się, pilnie strzeżone od zewnątrz przez gwardzistów. Zostajemy tylko we dwoje. – Syczą na siebie jak dwie kotki na dachu stodoły? – pyta wesołkowato. – Nie przepadają za sobą, prawda? To, że jest ktoś, kto rozumie moje położenie, napawa mnie na moment taką ulgą, że nieomal odpowiadam mu równie ciepło, lecz w ostatniej chwili biorę się w karby. – Twoja matka jak zwykle komenderuje wszystkimi – mówię ozięble. Wesoły uśmiech znika z jego twarzy. Czoło marszczy mu się na słowa najlżejszej krytyki pod adresem Królowej Matki.

– Zrozum, ona czekała na tę chwilę całe swoje życie. – Wiem. Każdemu z nas dała to jasno do zrozumienia. – Wszystko jej zawdzięczam – ciągnie Henryk. – Nie pozwolę, by ją obrażano. Kiwam głową. – To także wiem. O tym też nie omieszkała wszystkim wspomnieć. Powstaje z miejsca i obszedłszy stół, rusza w moją stronę. – Elżbieto, niedługo będziesz jej snechą. Musisz ją szanować, kochać i cenić. Bo wiesz, przez wszystkie lata panowania twego ojca nigdy nawet na moment nie straciła z oczu tego co ważne... Zgrzytam zębami. – Wiem – powtarzam. – Wszyscy to wiedzą. Nie daje o tym nikomu zapomnieć. – Musisz ją za to podziwiać. Nie jestem w stanie wydusić z siebie, że podziwiam Małgorzatę Stanley. – Moja matka również potrafi być nieustępliwa – rzekę w zamian. W duchu zaś dodaję, że mimo to nie czczę jej jak malec rodzica, a ona ma inne tematy do rozmów niż ja i nie skupia się wyłącznie na mnie, jakby wszystko przesłoniło jej pierworodne dziecko. – Obecnie obie przepełnia żółć, lecz niegdyś były sojuszniczkami i przyjaciółkami – przypomina mi Henryk. – Po naszym ślubie znów zbliżą się do siebie. Będą miały wspólnego wnuka. – Milknie, jakby miał nadzieję, że dorzucę jakieś nowe informacje na temat oczekiwanego wnuka. Nie ułatwiam mu zadania. – Nic ci nie dolega, Elżbieto? – dopytuje. – Nie – odpowiadam krótko.

– Miesięczna przypadłość nie powróciła? Ponownie zgrzytam zębami, że porusza tak osobiste sprawy. – Nie. – To dobrze, to bardzo dobrze – mówi. – To doskonale! Duma i podniecenie, które okazuje, sprawiłyby mi ogromną radość, gdyby pochodziły od umiłowanego małżonka, w tym wypadku jednak tylko się jeżę. Spoglądam nań z nienawiścią i uparcie milczę. – Cóż, Elżbieto... chciałem cię poinformować, że nasz ślub odbędzie się osiemnastego stycznia, w sto piętnastą rocznicę śmierci otaczanej kultem za życia Małgorzaty Węgierskiej. Królowa Matka wszystko dokładnie zaplanowała, nie musisz się o nic kłopotać. – Ale chyba muszę podejść do ołtarza i powiedzieć „tak”? Chyba nawet twoja matka nie zaprzeczy, że moja zgoda jest niezbędna? Henryk kiwa głową. – Powiesz „tak” i zrobisz to z uśmiechem. Anglia pragnie radosnej oblubienicy, tak samo jak ja. Spełnisz moje życzenie, Elżbieto. Bo taką mam zachciankę. Małgorzata Węgierska podobnie jak ja była księżniczką, lecz żyła w ubogim klasztorze, gdzie pościła, póki nie zmarła z głodu. Powód, dla którego moja świekra wybrała akurat tę datę na mój ślub, jest dla mnie oczywisty. – „Skruszona i pokorna” – przywołuję słowa motta, które mi przypisała. – Skruszona i pokorna jak Małgorzata Węgierska. Henryk wyczuwa mój sarkazm i śmieje się cicho. – Skruchy i pokory nigdy za wiele. – Ma taką minę, jakby chciał mnie przyciągnąć bliżej i ucałować. – Nie możesz z nimi przesadzić, moja droga.

Pałac Westminsterski 18 stycznia 1486 roku Jestem zimową oblubienicą, a dzień mojego ślubu jest równie lodowaty jak moje serce. Gdy się budzę, na zewnętrznej stronie szyb okiennych malują się wzory ze szronu, toteż Bess, wszedłszy do komnaty, błaga mnie usilnie, abym pozostała w łóżku, dopóki nie rozpali ognia i nie zagrzeje przed kominkiem bielizny. Kiedy wstaję, ściąga mi przez głowę koszulę nocną i podaje najpierw giezło pachnące nowością i zdobione białym jedwabnym haftem u dołu, a następnie czerwoną wierzchnią suknię z satyny, z rozcięciami na rękawach i na dekolcie, aby było widać spodnią szatę z czarnego adamaszku. Robiąc wiele zamieszania, sznuruje tasiemki pod pachami, a aż dwie służące mocują się ze sznurówkami gorsetu z tyłu. Strój wydaje się nieco ciaśniejszy niż wtedy, gdy przymierzałam go po raz pierwszy. Piersi mi obrzmiały, a talia jakby się poszerzyła. Zauważam te drobne zmiany, choć nikt inny niczego jeszcze nie widzi. Tracę ciało, które uwielbiał mój ukochany, dziewczęcą smukłość, którą oplatał własnymi, stwardniałymi od miecza członkami. W to miejsce przybieram kształt, jaki chce mi nadać matka mego męża: gruszkowaty, świadczący o płodności, w sam raz odpowiedni dla naczynia na nasienie Tudorów. Pozwalam, by robiły ze mną wszystko co chcą, jakbym była kukłą ze słomy, wiotką i bezwolną. Ciemna, uszyta z bogatej materii suknia istotnie jest oszałamiająca, na tle jej czerwieni moje włosy nabierają złocistego blasku, a skóra błyszczy chłodną bielą. Pod koniec przygotowań drzwi się otwierają i do środka wchodzi pani matka. Zdążyła już włożyć własny strój w kolorze kremowym, przystrojony zielenią i srebrem. Włosy ma spięte luźno z tyłu, później ukryje je pod ciężkim kornetem. Po raz pierwszy zauważam u niej nitki siwizny wśród burzy jasnych włosów – Elżbieta Woodville nie jest już tą piękną królową, którą niegdyś była. – Wyglądasz ślicznie – mówi, całując mnie na powitanie. – Czy on wie, że wystąpisz w czerwieni i czerni? – Jego matka nadzorowała szycie sukni – odpowiadam głucho. – Osobiście wybrała tkaniny. Oczywiście, że Henryk wie. Królowa Matka jest kopalnią wiedzy i wszystką dzieli się z synem.

– Żadne z nich nie optowało za zielenią? – Ubrali mnie w czerwień Lancasterów – rzekę z goryczą. – Czerwień jest też kolorem męczenników, ladacznic i krwi. – Sza! – ucisza mnie pani matka. – Nadszedł dzień twego tryumfu. Dotyk jej rąk sprawia, że czuję ucisk w gardle, i nagle łzy, które przesłaniały mi widok na świat przez cały ranek, nagle znajdują ujście w dół mych policzków. Pani matka delikatnie ściera je wierzchem dłoni. – Przestań już – rozkazuje cicho. – Pozostało ci tylko być posłuszną i uśmiechać się. Czasem się wygrywa, czasem przegrywa. Grunt, żeby nigdy się nie poddawać. – Tak jak Yorkowie? – pytam sceptycznie. – Przez ten ślub Yorkowie zostaną wchłonięci przez Tudorów. To dla nas żadne zwycięstwo ani nawet przegrana. To totalna klęska. Elżbieta Woodville uśmiecha się tajemniczo. – Raczej jak potomkowie Meluzyny – poprawia mnie. – Twoja babka była córą wodnej boginki i burgundzką księżniczką. Nigdy nie zapomniała o swym królewskim i magicznym pochodzeniu. Gdy byłam w twoim wieku, nie miałam pojęcia, czy naprawdę potrafi przywołać burzę czy wszystko sprowadza się do kwestii szczęścia i pozorów, które jej sprzyjają. Nauczyła mnie jednak, że nie ma na świecie nic potężniejszego od niewiasty, która wie, czego chce, i zmierza prosto do celu. – Robi krótką pauzę. – Nie ma znaczenia, czy nazwiesz to czarami czy determinacją, zaklęciem czy spiskiem. Musisz tylko wyznaczyć sobie cel, a potem do niego dążyć bez względu na przeszkody. Wyjdziesz za króla, zostaniesz królową Anglii. Dzięki tobie Yorkowie odzyskają koronę, która im się z prawa należy. Brnij przez swój smutek, córko, albowiem nie ma on znaczenia, skoro zmierzasz tam, gdzie chciałaś. – Straciłam mężczyznę, którego kochałam – wyliczam. – A dziś mam poślubić człowieka, który go zabił. Nie wydaje mi się, abym kiedykolwiek miała dojść tam, gdzie chciałam. Nie wydaje mi się, aby takie miejsce istniało wciąż w Anglii. Nie wydaje mi się, aby istniało na całym świecie.

Elżbieta Woodville ma minę, jakby mogła skwitować śmiechem moje słowa. – To zrozumiałe, że teraz tak myślisz! Dziś weźmiesz ślub z mężczyzną, którym gardzisz, lecz skąd możesz wiedzieć, co przyniesie jutro? Nie potrafię przewidywać przyszłości. Żyjemy w burzliwych czasach. Poślubisz króla, któremu ktoś być może rzuci wyzwanie. Być może będziesz świadkiem, jak Henryk pada w błoto, prosto pod kopyta wierzchowców wrogiej armii. Nie wiem, czy tak się stanie. Nikt nie może tego wiedzieć. Ale jedno jest pewne: wychodząc za niego dzisiaj, zostaniesz królową Anglii. I będziesz mogła siać pokój zamiast wojny. Będziesz mogła chronić przyjaciół i krewnych, a koniec końców usadzisz na tronie Yorka. Dlatego, córko, idź dzisiaj do ołtarza z uśmiechem na twarzy. Henryk stoi przy stopniach prezbiterium, kiedy wchodzę przez zachodnie drzwi opactwa westminsterskiego do wtóru rozlegających się nagle srebrnych trąbek. Idę sama, największa ironia tego ślubu polega na tym, że gdyby w mojej rodzinie był mężczyzna, który mógłby mnie powieść do ołtarza, Henryk Tudor nie byłby królem Anglii ani tym bardziej nie czekałby tam na mnie z nieśmiałym uśmiechem na twarzy. Wszelako mój ojciec król nie żyje, nie żyją też wszyscy jego bracia, a moi wujowie, wreszcie obaj następcy tronu, Edward i Ryszard, zaginęli i są uznawani za zmarłych. Jedynym Yorkiem, który się ostał, jest mały Warwick, który właśnie skłania głowę zabawnym ruchem, jakby sam był władcą i udzielał mi swojego pozwolenia, gdy przechodzę mimo uprzywilejowanych miejsc, gdzie stoi między innymi on i jego siostra Małgorzata. Stojący na wprost mnie Henryk oślepia złotem. Jego matka postawiła na ostentację w miejsce elegancji, toteż ubrany jest w całości w strój ze złotogłowiu i wygląda jak świeżo odlany posąg, świeżo upieczony Krezus. Małgorzata Stanley sądziła, że dzięki temu będzie się prezentował iście królewsko, niczym pozłacany bóg, a ja przy nim wypadnę mdło, ponuro i skromnie. Tymczasem na tle jego tandetnego lśnienia moja ciemna, czerwono-czarna suknia roztacza aurę dystyngowanego autorytetu. Widzę, jak lady Małgorzata obrzuca nas szybkim spojrzeniem, wyraźnie zdziwiona, dlaczego ja jawię siękrólową, a jej syn oszustem. Suknia jest niezwykle obfita, z mnóstwem materii zmarszczonej na przodzie, dzięki czemu nikt się nie domyśla mego odmiennego stanu. Od poczęcia minął już pełen

miesiąc, może dłużej, lecz tylko ja, król i nasze matki znamy ten sekret. Zmawiam pośpieszną modlitwę, aby tak było w istocie, ponieważ nie mogę mieć pewności, czy któraś komuś się nie wygadała. Arcybiskup Canterbury czeka już na nas z otwartym modlitewnikiem i z uśmiechem na pomarszczonej twarzy. To mój krewniak, Thomas Bourchier. Ręce mu drżą, kiedy ujmuje moją dłoń i wciska ją w ciepłe dłonie Henryka. Przed niemal ćwierćwieczem koronował mego ojca, później także moją matkę i mego ukochanego Ryszarda oraz jego ówczesną żonę Annę, a jeśli dziecko, które noszę, okaże się chłopcem, bez wątpienia udzieli mu chrztu, po czym na koniec koronuje również mnie. Zwraca na mnie krągłe oblicze i patrzy z prostotą i dobrocią. Gdyby odprawiał nabożeństwo ślubne za mnie i za Ryszarda, stałabym tutaj odziana w biel zdobioną subtelnie motywem białej róży i zyskałabym męża i koronę w trakcie jednej uroczystości, po czym żyłabym długo i szczęśliwie jako żona ukochanego mężczyzny i uwielbiana przez lud królowa. Pod spojrzeniem jego łagodnych oczu popadam w dziwny stan, nieomal mdleję, zupełnie jakbym z rzeczywistości wkroczyła w jeden ze swoich snów, w którym stoję w tym właśnie miejscu, na stopniach prezbiterium, w dniu ślubu z Ryszardem, o czym zawsze marzyłam. Nieprzytomnie powtarzam słowa, które miałam nadzieję wypowiedzieć do innego mężczyzny: – Ja, Elżbieta, biorę sobie ciebie, H... H... H... Dopada mnie jąkanie. Jak gdybym nie umiała się zmusić do wypowiedzenia niewłaściwego imienia, jak gdybym nie chciała wrócić na jawę. Czuję się strasznie, nie potrafię wydusić z siebie ani słowa więcej, brakuje mi tchu, całkiem jakby gardło dławiła mi świadomość, że ślubuję innemu. Zaczynam się krztusić, jeszcze chwila, a zwymiotuję. Oblewają mnie poty. Zataczam się, robi mi się słabo. Nie zmuszę się, aby wypowiedzieć imię niewłaściwego mężczyzny, nie zdołam ślubować nikomu innemu. Mimo to czynię jeszcze jedną próbę. Tym razem udaje mi się wydukać tylko: – Ja, Elżbieta, biorę sobie ciebie... Daremny trud, nie dam rady tego zrobić. Kaszlę ostentacyjnie, zerkając na jego twarz.

Nic na to nie poradzę, że nienawidzę go jak zaprzysięgłego wroga. Nic nie poradzę, że wciąż śnię o jego rywalu. Nie wypowiem jego imienia, nie wyjdę za niego za mąż. Nie... Henryk, stojący nogami twardo na ziemi i jak zwykle przyziemny do bólu, szczypie mnie mocno w palec pod ukryciem splecionych dłoni. Używa paznokcia, wbija go w ciało, tak że wyrywa mi się cichy okrzyk i nagle z mgły spowijającej moje pole widzenia wyzierają jego rozgniewane piwne oczy. Chwytam łapczywie powietrze. – No mówże! – mruczy wściekle. Zbieram się w garść i zaczynam od nowa. – Ja, Elżbieta, biorę sobie ciebie, Henryku... Uczta weselna ma miejsce w pałacu westminsterskim, gdzie usługują mi na klęczkach, jak gdybym już była królową, chociaż lady Małgorzata napomyka raz czy dwa, jakby mimochodem, że choć zostałam żoną króla, koronacji jeszcze nie było. Po uczcie odbywają się tańce i jest wystawiona sztuka, w której grają sami utalentowani aktorzy. Są akrobaci, śpiewy, a nadworny błazen opowiada rubaszne dowcipy, po czym – prędzej, niżbym sobie życzyła – przychodzi pora, aby pani matka z siostrami odprowadziła mnie do komnaty sypialnej. W środku jest ciepło za sprawą długo podtrzymywanego ognia i miło dzięki zapachowi szyszek sosnowych strzelających na palenisku. Pani matka częstuje mnie specjalnym piwem weselnym. – Zdenerwowana? – pyta mnie Cecylia głosem słodkim jak miód. Wciąż nie wyznaczono daty jej ślubu, o którym lubi przypominać, jakby się łudząc, że dzięki temu inni też nie zapomną. – Ja na pewno będę się denerwować w noc poślubną. Będę bardzo nerwową oblubienicą, to pewne, gdy przyjdzie moja kolej. – Bynajmniej – odpowiadam za siebie. – Może byś pomogła siostrze się położyć – proponuje pani matka, na co Cecylia szybko odsuwa skraj pościeli i podsadza mnie na wysokie łoże, ja zaś moszczę się wśród poduszek, próbując stłamsić obawy.

Słyszymy, że do drzwi zbliża się król z kompanami. Pierwszy przekracza próg arcybiskup, aby pokropić święconą wodą małżeńskie łoże i zmówić krótką modlitwę. Za nim pojawia się lady Małgorzata z wielkim krucyfiksem z kości słoniowej w zaciśniętych dłoniach, a dopiero za nią Henryk – lekko zaczerwieniony i wyszczerzony – w otoczeniu grupki mężczyzn poklepujących go po plecach i zapewniających, że zdobył najwspanialsze trofeum w całej Anglii. Jedno lodowate spojrzenie Królowej Matki przywołuje do porządku żartownisiów. Paź odsuwa przykrycie, dworzanie króla odbierają od niego pelerynę, po czym wreszcie Henryk w samej nocnej koszuli z pięknie haftowanego lnu wślizguje się do łóżka obok mnie. Oboje siadamy prosto i popijamy weselne piwo niczym grzeczne dzieci mleko przed udaniem się na spoczynek, podczas gdy arcybiskup kończy mamrotać i wycofuje się z komnaty. Pozostali goście idą niechętnie w jego ślady, a pani matka, posławszy mi pożegnalny uśmiech, wyprowadza moje siostry. Ostatnia wychodzi lady Małgorzata, która od drzwi odwraca się do nas jeszcze raz. Jestem pewna, że toczy ze sobą wewnętrzną walkę, ażeby nie wrócić i nie przytulić go na dobranoc. Pamiętam słowa Henryka o tym, że całymi latami kładł się spać bez jej błogosławieństwa i że dlatego teraz jego matka lubi asystować mu przy przygotowaniach do snu. Widząc, że lady Małgorzata waha się wyraźnie, jakby nie potrafiła się z nim rozstać, uśmiecham się do niej i wyciągnąwszy rękę, dotykam lekko ramienia jej syna sugestywnym gestem. – Dobrej nocy, pani matko – mówię. – Życzymy ci oboje dobrej nocy. Chwytam między palce kołnierzyk nocnej koszuli jej syna, tenże kołnierzyk, który własnoręcznie misternie wyhaftowała subtelnym wzorem białej nici, i nie puszczam, jakby to była obroża ogara, który przeszedł na moją własność. Przez moment przygląda się nam z uchylonymi ustami, wciągając powietrze, a kiedy w dalszym ciągu się nie rusza, skłaniam głowę w stronę Henryka, jakbym ją chciała złożyć na jego ramieniu. Henryk pęcznieje i różowieje z dumy, myśląc, że jego matce podoba się widok wielbionego jedynaka w łożu małżeńskim u boku pięknej oblubienicy, księżniczki z królewskiego rodu. Tylko ja wiem, że widząc mnie uśmiechniętą w jego łóżku, z brodą wspartą na jego ramieniu, lady Małgorzata pęka z zazdrości, jakby do jej trzewi dobrało się stado wilków. Zamykając drzwi, twarz ma wykrzywioną w grymasie, toteż kiedy szczęka zamek i

zgrzytają halabardy gwardzistów zajmujących swoje miejsca na straży, oboje z Henrykiem oddychamy z wielką ulgą, jakbyśmy tak samo nie mogli się doczekać tego tęte-ŕ-tęte. Cofam głowę z jego ramienia i odejmuję rękę od jego szyi, lecz on łapie mnie i przykłada moje palce do swego obojczyka. – Nie przestawaj – prosi. Wyraz mojej twarzy mówi mu, że to nie była pieszczota, lecz brzydka sztuczka. – Och, to żeś robiła? Jakieś dziewczyńskie fochy? Cofam rękę jak oparzona. – Nie – kłamię. Nachyla się nade mną, a ja boję się przez moment, że go rozgniewałam i że teraz koniecznie będzie chciał skonsumować nasze małżeństwo, niewoląc mnie z wściekłością i rewanżując się bólem za zranienie. Wszakże chyba sobie przypomina o dziecku, które noszę w łonie, i o tym, że nie wolno mu mnie tknąć, póki jestem brzemienna, gdyż zrywa się nagle wielce obrażony, narzuca na ramiona pelerynę i roznieciwszy żywiej ogień, przyciąga krzesło do stołu i zapala świecę. Uświadamiam sobie, że ta jedna chwila zepsuła mu radość z całego dnia. Jest człowiekiem, którego dzień rujnuje jedna krótka chwila i który zapamięta raczej tę chwilę aniżeli resztę ważniejszych wydarzeń. Henryk wszystkim się zamartwia i we wszystkim doszukuje złych stron – rozczarowanie, które go spotyka, jest tylko potwierdzeniem jego wcześniejszych pesymistycznych podejrzeń. Do końca życia wspomnienie tego dnia i wszystkiego, co się z nim wiąże, a co sprawiło mu przyjemność, będzie widział przez pryzmat żalu, który czuje teraz. – A ja, głupiec, sądziłem, że nareszcie okazujesz mi miłość – wyrzuca z siebie. – Sądziłem, że sięgasz do mnie z uczuciem. Myślałem, że przysięga małżeńska tak cię poruszyła, zmiękczyła twoje serce. Łudziłem się, że wspierasz głowę na moim ramieniu, ponieważ mnie kochasz. Ależ ze mnie głupiec... Nie odpowiadam. To oczywiste, że nie okazywałam mu miłości. Henryk jest moim wrogiem, zabójcą mego ukochanego. Wielokrotnie mnie zgwałcił. Jak w ogóle śmie marzyć o uczuciu między nami?

– Możesz spać – dorzuca przez ramię. – Ja przejrzę petycje. Świat jest pełen ludzi, którzy czegoś ode mnie chcą. Mam w nosie jego humory. Nie zamierzam się nimi przejmować – nawet jeśli jest zły (albo smutny, tak jak teraz) przeze mnie. Pociechy może poszukać gdzie indziej bądź może się dąsać do rana, mnie jest wszystko jedno. Podkładam poduszkę pod głowę, poprawiam na sobie nocny strój i odwracam się do Henryka plecami. Wtem słyszę jego głos. – Och, byłbym zapomniał... Podchodzi do łóżka, a kiedy zerkam przez ramię, ku swemu przerażeniu widzę, że w dłoni trzyma nóż. Blask płomieni tańczy na obnażonym ostrzu. Zamieram ze strachu. Myślę sobie: Boże przenajświętszy, rozgniewałam go tak bardzo, iż zabije mnie teraz za to, że przyprawiłam mu rogi, ależ będzie z tego skandal, a ja nawet nie pożegnałam się z matką... Później nachodzi mnie luźna myśl, że z okazji ślubu pożyczyłam kuzynce Małgorzacie swój naszyjnik i chciałabym, aby wiedziała, iż może go zatrzymać po mojej śmierci. Wreszcie nieoczekiwanie dla samej siebie myślę: Boże, Boże, jeśli poderżnie mi gardło tu i teraz, już nigdy nie będę musiała śnić o Ryszardzie... Być może poczuję straszny ból, ale potem nie będzie już żadnych snów. Być może zakłuta nożem wpadnę prosto w ramiona mojego Ryszarda i odtąd oboje będziemy pogrążeni w tym słodkim śnie zwącym się śmiercią. Spojrzymy sobie ostatni raz w oczy, weźmiemy się w objęcia i razem zamkniemy na zawsze powieki. Na myśl o Ryszardzie, na myśl o wiecznej ciemności u jego boku, nabieram odwagi i odwracam się do Henryka. – Nie boisz się? – pyta z ciekawością w głosie, przyglądając mi się tak, jakby widział mnie po raz pierwszy. – Stoję nad tobą z obnażonym sztyletem, a ty ani drgniesz? A zatem to prawda? Prawdą jest, co mówią ludzie? Że masz złamane serce i pragniesz śmierci?... – Nie będę błagać o litość, jeśli na to miałeś nadzieję – odpowiadam gorzko. – Uważam, że najlepsze chwile życia mam za sobą i że już nigdy nie zaznam szczęścia. Wszakże mylisz się co do jednego. Nie chcę umierać. Wolę żyć, niż umrzeć, a już na pewno wolę zostać królową, niż umrzeć. Mimo to nie boję się ani ciebie, ani tego noża. Bo widzisz, obiecałam sobie, że nigdy się nie przejmę tym, co zrobisz czy powiesz. Poza tym gdybym nawet czuła strach, prędzej bym odebrała sobie życie, niż to okazała w twojej obecności.

Wybucha śmiechem i mówi jakby do siebie: – Uparta jak osioł, zupełnie jak mnie ostrzegała... – Natomiast głośno dodaje: – Nie, nie poderżnę ci gardła. Skaleczę cię tylko. Niechętnie wyciągam spod przykrycia stopę, lecz on odsuwa czubkiem noża zdobioną bogato narzutę. – Co za szkoda – mruczy. – Masz wyjątkowo gładką skórę, a twoje podbicie wręcz prosi się, by je całować... śmieszne, że to mówię, ale każdy mężczyzna chciałby złożyć swoje usta o tu... – Równocześnie tnie mnie szybkim ruchem, sprawiając niewysłowiony ból, tak że wzdrygam się i wykrzykuję. – Zrobiłeś mi krzywdę! – Nie ruszaj się! – rozkazuje i ściskając mistopę, plami prześcieradło dwiema, nie, trzema kroplami krwi. Później wręcza mi kawałek lnu. – Możesz się opatrzyć. Rano prawie nic nie będzie widać, to było ledwie draśnięcie, a zresztą i tak wzujesz pantofle. Przewiązuję stopę lnianą szmatką, rzucając mu przy tym spojrzenie. – Nie ma powodu robić takiej smutnej miny – stwierdza. – Tym sposobem ocaliłaś swoją reputację. Kiedy spojrzą rano na pościel, zobaczą czerwoną plamę mówiącą, że krwawiłaś jak każda dziewica w noc poślubną. Gdy zaokrągli ci się brzuch, powiemy, że dziecko poczęło się w tę noc, a gdy powijesz je przed czasem, wyjaśnimy, że pośpieszyło się na świat. Przykładam dłoń do brzucha, na którym nie czuję nic poza odrobiną więcej tłuszczyku. – Skąd wiesz o takich rzeczach? O krwi na prześcieradle i o dzieciach śpieszących się na świat? – Od Królowej Matki – odpowiada Henryk. – To ona kazała mi skaleczyć cię w stopę. – Jeszcze jeden powód do wdzięczności... – I owszem. Dzięki niej nasze dziecko będzie owocem nocy poślubnej – żartuje Henryk wisielczo. – Błogosławieństwem, a nie bękartem.

Pałac Westminsterski luty 1486 roku Jestem żoną króla Anglii, lecz nie zajmuję apartamentów królowej w pałacu westminsterskim. – Ponieważ nie jesteś królową – wyjaśnia Henryk. Patrzę na niego wrogo, z opuszczonymi kącikami ust. – Nie jesteś! – powtarza bardziej zdecydowanie. – Poza tym Królowa Matka często mi pomaga przy sporządzaniu dokumentów wagi państwowej. To, że nasze komnaty sąsiadują, czyni sprawę łatwiejszą. – Korzystasz z sekretnego przejścia łączącego jej sypialnię z twoją? Rumieni się. – Wszyscy o tym wiedzą. – Mój ojciec kazał zrobić to przejście, aby móc odwiedzać moją matkę w jej komnatach bez wiedzy całego dworu. Nie chciał, żeby wszyscy dworzanie towarzyszyli mu, ilekroć się do niej wybierał. Moi rodzice lubili spotykać się ukradkiem. Rumieniec nie schodzi z jego twarzy. – Elżbieto, o co ci znowu chodzi? Często wieczerzam z Królową Matką, często z nią rozmawiam wieczorami, często też modlimy się razem – tłumaczy. – Nasze kontakty są znacznie łatwiejsze dzięki temu, że mieszkamy blisko siebie. – Odwiedzacie się regularnie za dnia i nocą? Henryk milczy poirytowany. Poznałam go wystarczająco dobrze, aby z tego wyrazu

twarzy – z tego zacięcia ust i zwężenia oczu – domyślić się, że wywołałam w nim wstyd. Uwielbiam doprowadzać go na skraj, to jedna z nielicznych przyjemności, a właściwie jedyna przyjemność, jaką czerpię z tego małżeństwa. – Mam rozumieć, że pragniesz się wprowadzić do apartamentów królowej, abym mógł co noc zjawiać się niepostrzeżenie w twej komnacie sypialnej? Czyżbyś nagle zapałała do mnie afektem? Zapragnęła mojej obecności w swoim łożu? Chcesz, abym zakradał się do ciebie na schadzki miłosne? Nie po to, by dać nowe życie, lecz by zaspokoić żądze? Mamy zachowywać się równie grzesznie jak twoi rodzice? Spuszczam wzrok. – Nie – odpowiadam wciąż nadąsana. – Przeszkadza mi to, że nie zajmuję apartamentów królowej, choć powinnam. – A te komnaty, które zajmujesz? Coś jest z nimi nie tak? Są dla ciebie za małe? A może nie podoba ci się ich wystrój? – Nie. – Chciałabyś zawiesić na ścianach inne tapiserie? Grajkowie nie spełniają twoich oczekiwań? Słudzy cię zawodzą? Chadzasz głodna, mam kazać kucharzowi podsyłać ci więcej przysmaków w ciągu dnia? – Nie! – Ależ mów śmiało, jeśli przymierasz głodem. Albo jeśli czujesz chłód lub samotność. – Moje komnaty są całkiem odpowiednie – mówię przez zęby. – Skoro tak, pozwól mojej matce zostać w apartamentach, które zajmuje obecnie i do których ma pełne prawo jako mój główny doradca. Ciesz się tymi komnatami, które ci przydzieliła. Postaram się składać ci wizyty co wieczór, zanim rozpocznie się objazd królestwa. – Udajemy się w objazd królestwa? – pytam.

Henryk kręci głową. – Ja. Ja sam się udaję. Bez ciebie. Tobie nie wolno podróżować. Królowa Matka uważa, że powinnaś zostać w Londynie. Natomiast my oboje pojedziemy na północ. Królowa Matka uważa, że powinienem się pokazać jak największej liczbie poddanych, odwiedzić miasta i miasteczka, wyjednać lojalność ludu. Potwierdzić nominacje zwolenników na nowe urzędy i zaprzyjaźnić się z dawnymi wrogami. Pora, aby dynastia Tudorów odcisnęła swoje piętno na tym kraju. – Ha, już rozumiem, czemu nie chce mnie widzieć u twego boku – syczę. – Skoro to wyprawa Tudorów na podbój Anglii, niepotrzebna wam księżniczka Yorku. Co by było, gdyby poddani przedkładali mnie nad króla i Królową Matkę? Gdyby traktowali was jak powietrze i wiwatowali na moją cześć? Podnosi się ze swego miejsca. – Jestem pewien, że podobnie jak ja Królowa Matka miała na względzie wyłącznie twoje dobro i dobro naszego dziecka – rzuca ostrym tonem. – Chyba nie zaprzeczysz, że Anglia musi okazać wierność dynastii Tudorów. Dziecko, które nosisz w łonie, mój następca, jest Tudorem. Wszystko, co robimy, robimy dla ciebie i dla niego. Królowa Matka stara się zapewnić przyszłość tobie i swemu wnukowi. Szkoda, że tego nie widzisz i nie doceniasz. Powtarzasz wiecznie, że jesteś księżniczką, może więc pora, abyś zachowywała się, jak na księżniczkę przystało. Powtarzasz, że urodziłaś się, by być królową, może więc okażesz choć trochę królewskości! Spuszczam wzrok. – Przekaż, proszę, Królowej Matce, że jestem jej wdzięczna – mamroczę. – Za wszystko. Pani matka zjawia się w mojej komnacie blada, trzymając w ręku list. – Co tam masz? Sądząc z twojej miny, chyba nic dobrego... – Król Henryk uważa, że powinnam wyjść za mąż. Wyjmuję jej z dłoni złożoną kartkę.

– Ty? – pytam. – Za mąż? Co to ma znaczyć? Rozkładam papier i zaczynam czytać, lecz przerywam w połowie, by spojrzeć na twarz Elżbiety Woodville. Nawet wargi ma blade jak kreda. Kiwa głową, jakby nagle całkiem zabrakło jej słów. – Wyjść za mąż za kogo? – dopytuję. – Mamo, ocknij się. Przerażasz mnie taka... Co on sobie wyobraża? U czyjego boku chciałby cię widzieć? – Jakuba Szkockiego. – Wyrzuca z siebie to miano, po czym parska ni to ze śmiechu, ni z płaczu. – Wymienia go pod sam koniec listu, za pasmem komplementów wychwalających mój młody wygląd i dobre zdrowie. Twierdzi, że powinnam wyjść za króla Szkotów i wyjechać hen do Edynburga, i najpewniej nigdy nie wracać. Ponownie patrzę na list. Jest utrzymany w miłym tonie. Mój mąż Henryk zwraca się w nim do mej matki, królowej wdowy po Edwardzie Angielskim, mówiąc jej, że powinna spotkać się ze szkockim ambasadorem i przyjąć oświadczyny króla Szkocji, wyrażając też zgodę na zaślubiny, które odbyłyby się jeszcze tego lata. Przenoszę spojrzenie z powrotem na matczyną twarz. – Henryk oszalał. Nie ma prawa tego od ciebie żądać. Nie może ci nakazać zamążpójścia. Nigdy by się nie odważył. To musi być plan jego matki. Chyba nie zamierzasz ulec? Zakrywa dłonią usta, abym nie widziała drżenia jej warg. – Obawiam się, że będę musiała. Są w stanie mnie zmusić. – Mamo, nie mogę tu zostać sama! – Ale to królewski rozkaz... – Nie mogę tu zostać sama, bez ciebie!... – Też nie chcę cię opuszczać. Ale królewskie życzenie jest rozkazem, jak wiesz. Jeśli będzie nalegał, nie pozostawi mi żadnego wyboru. – Nie możesz wyjść powtórnie za mąż! – Czuję się wstrząśnięta na samą myśl. –

Chyba nie rozważasz tego poważnie?... Teraz zakrywa dłonią oczy. – Nawet nie umiem sobie tego wyobrazić... Twój ojciec... – Nie kończy. – Elżbieto, córko najdroższa, sama kazałam ci iść do ołtarza z uśmiechem, zgodziłam się na zaręczyny Cecylii z kandydatem wybranym przez Henryka, tłumaczyłam swojej siostrze Katarzynie, że niewiasty wychodzą za mąż za tego, za kogo im się każe... Nie mogę udawać, że mnie ta zasada nie dotyczy. Henryk Tudor wygrał bitwę. Objął panowanie w Anglii. Jeśli rozkaże, iż mam wyjść za mąż... nawet za króla Szkotów... będę musiała udać się do Szkocji. – To musi być sprawka jego matki! – wybucham. – To ona chce się ciebie pozbyć, nie on!... – Tak – przyznaje pani matka niechętnie. – To zapewne jej sprawka. Wszakże lady Małgorzata się przeliczyła. Nie pierwszy raz popełniła błąd w stosunku do mnie. – Co chcesz przez to powiedzieć? – Wydaje im się, że będę gwarantem sojuszu szkocko-angielskiego. Wydaje im się, że namówię Jakuba do okazywania przyjaźni Henrykowi. Wydaje im się, że jeśli zostanę królową Szkocji, mój mąż nie najedzie domeny mego zięcia. – Tymczasem...? – Mylą się – rzecze pani matka mściwie. – Bardzo się mylą. W dniu, w którym zostanę żoną króla Szkocji, królową Szkotów z własną armią i walecznym mężczyzną u boku, odwrócę się od Tudorów. Nie będę namawiać Jakuba, by dochował warunków traktatu pokojowego zawartego z Henrykiem. Jeśli tylko poczuję się dość silna, jeśli tylko będę mieć wystarczająco silnych sojuszników, ruszę na południe pierwsza, prowadząc żołnierzy siejących zniszczenie. – Najechałabyś Anglię na czele szkockiej armii? – pytam szeptem. To największy koszmar każdego Anglika: armia barbarzyńców z zimnej północy zalewająca angielską ziemię, szabrująca wszystko. – Zaatakowałabyś Henryka? Aby usadzić na tronie Anglii nowego króla? Yorkistowskiego pretendenta?

Nie musi powiedzieć tego głośno, nie musi nawet skinąć głową – odpowiedź widzę w jej rozszerzonych szarych oczach. – Ale co ze mną? – szepczę ledwie słyszalnie. – Co byłoby ze mną i z moim dzieckiem? Postanawiamy, że spróbuję porozmawiać z Henrykiem. W tygodniach poprzedzających objazd królestwa co noc nawiedza moją komnatę i śpi w moim łóżku. Ma to być potwierdzeniem prawego pochodzenia jego potomka poczętego w noc poślubną. Nie dotyka mnie jednak, gdyż w ten sposób naraziłby dziecko rosnące w moim brzuchu. Spożywa lekki posiłek przy kominku, a następnie kładzie się obok mnie. W większość nocy śpi niespokojnie, trapiony złymi snami. Nierzadko spędza całe godziny na klęczkach, co pozwala mi myśleć, iż dręczy go świadomość tego, że wypowiedział wojnę namaszczonemu władcy, sprzeciwił się boskim prawom i złamał mi serce. Pośród mroku nocy jego sumienie zagłusza ambicje Królowej Matki. Czasami zachodzi później, zasiedziawszy się z Małgorzatą Stanley nad dokumentami i planami, kiedy indziej znów zjawia się lekko podpity, prosto z komnat, gdzie spędzał miło czas z kompanami. Kompanię ma bardzo nieliczną – przyjaciółmi nazywa tylko tych, którzy byli z nim na wygnaniu i którym ufa, ponieważ wspierali go, gdy był zaledwie pretendentem do tronu, w nie mniej rozpaczliwej sytuacji niż oni. Podziwia wyłącznie trzy osoby: swego wuja Jaspera, swego ojczyma Tomasza Stanley’a i brata tego ostatniego, Wilhelma. Wyjąwszy Królową Matkę, są to jego jedyni doradcy. Tej nocy pojawia się wcześniej niż zwykle, zamyślony, z plikiem kartek w ręku. Jest dosłownie zasypywany petycjami ludzi, którzy udzielili mu poparcia i którzy teraz domagają się w zamian kawałka Anglii: bosi wygnańcy ustawiają się w kolejce po buty zamordowanych. – Mężu, muszę się z tobą rozmówić – oznajmiam ze swego miejsca przy kominku, gdzie siedzę w samym nocnym stroju z czerwoną peleryną zarzuconą na ramiona i z rozpuszczonymi luźno włosami. Na podorędziu czeka grzane piwo i świeże paszteciki. – Chodzi o twoją matkę – zgaduje gderliwie, obrzucając wzrokiem stół. – Inaczej nie zadałabyś sobie tyle trudu. I nie przybrałabyś tak kuszącej pozy. Wiesz, że jesteś najpiękniejszą niewiastą, jaką kiedykolwiek widziały moje oczy? Oczywiście, że to wiesz... Inaczej nie przywdziewałabyś czerwieni i nie rozpuszczałabyś włosów za każdym razem, gdy zastawiasz na mnie pułapkę.

– Tak, chodzi o nią – przyznaję ani trochę nie zbita z pantałyku. – Nie chcę, by została odesłana ze dworu. Nie chcę, by udała się do Szkocji. Nie chcę, by w ogóle wyszła powtórnie za mąż. Moi rodzice bardzo się kochali. Nie widziałeś ich nigdy razem, lecz zapewniam cię, że było to małżeństwo z miłości, ze szczerego i głębokiego uczucia. Nie chcę, aby musiała poślubić innego mężczyznę, dzielić z nim łoże... zwłaszcza gdy ten mężczyzna jest o czternaście lat młodszy od niej i wrogi dla nas. – Robię pauzę, nie wiedząc, co jeszcze mogłabym dodać. – To... To... – szukam właściwych słów. – To wprost nie przystoi: domagać się od niej czegoś podobnego! Henryk siedzi naprzeciw kominka, wpatrując się w płonące drwa, i nie odzywa się ani słowem przez długi czas. – Rozumiem, że chcesz ją mieć przy sobie – rzecze wreszcie. – Rozumiem, że nie w smak ci te plany. Jednakże połowa Anglii wciąż popiera Yorków. Jakby nic się nie zmieniło. Czasami boję się, że ci ludzie są niereformowalni. Klęska nie otwarła im oczu, co najwyżej sprawiła, że zgorzknieli jeszcze bardziej i stali się niebezpieczniejsi niż dotąd. Wzięli stronę Ryszarda i ani myślą przejść na moją. Niektórym się wydaje, że twoi bracia żyją, poszeptują o jakimś księciu za wodą. Mnie postrzegają jako najeźdźcę, przybysza z zewnątrz. Wiesz, jak się o mnie mówi na ulicach Yorku? Moi szpiedzy mi o tym donoszą. Mieszkańcy Yorku mówią o mnie Henryk Zdobywca, jak gdybym był Wilhelmem Normandzkim, jak gdybym był jeszcze jednym zamorskim bękartem. Pretendentem. Uzurpatorem. Kimś, kogo można tylko nienawidzić. Poruszam się na krześle, zbieram w sobie, by zapodać jakieś niosące pociechę kłamstwo, lecz Henryk wyciąga do mnie rękę, a ja odruchowo ją ujmuję i po chwili stoję tuż przed nim. – Gdyby ktoś, ktokolwiek, upomniał się o tron i gdyby ów ktoś wywodził się z rodu Yorków, zgromadziłby tysiąc, może nawet wiele tysięcy popleczników – kontynuuje mój mąż. – Pomyśl tylko. Można by wystawić kundla pod sztandarem białej róży, a setki, ba, tysiące ludzi opowiedziałyby się za nim i walczyły zań do ostatniego tchu. A ja wróciłbym do punktu wyjścia. Kundel czy książę za przeciwnika, tak czy siak musiałbym od nowa walczyć. Znów, tak jak przed Bosworth, cierpiałbym na bezsenność, a zapadłszy w sen, śniłbym o czekającym mnie boju. Ale byłaby jedna różnica: tym razem nie miałbym za sobą francuskiej armii ani zwolenników z Bretanii, zagranicznych oddziałów ani pieniędzy, by zgromadzić dobrze wyszkolonych najemników.

Zabrakłoby mi też naiwnego optymizmu, z jakim młodzik rusza w swój pierwszy bój. Tym razem byłbym zdany wyłącznie na siebie. Tym razem nie miałbym popleczników poza tymi, którzy zbiegli się na mój dwór po wygranej pod Bosworth. Widząc pogardę malującą się na mej twarzy, kiwa głową, okazując, że w tym jednym jesteśmy zgodni. – Tak, wiem... Wszystko to koguciki na dachu – przyznaje. – Tacy ludzie zawsze trzymają się blisko zwycięzcy. Myślisz, że nie zdaję sobie sprawy z tego, iż gdyby wygrał Ryszard, byliby jego najoddańszymi przyjaciółmi? Myślisz, że nie wiem, iż opowiedzą się po stronie wygranego, jeśli dojdzie do kolejnej bitwy? Myślisz, że nie jestem świadom, iż wszyscy oni są moimi drogimi przyjaciółmi tylko dzięki temu, że tamtego dnia zatryumfowałem? Sądzisz, że nie widzę różnicy między tymi, którzy wbrew przeciwnościom byli przy mnie w Bretanii, a tymi, którzy kłębią się wokół mnie w Londynie? Zauważ jednak, że ten nowy pretendent, gdyby mnie pobił, znalazłby się w tej samej sytuacji co ja w tej chwili: musiałby zmieniać prawo, rozdawać majętności, za wszelką cenę kupić sobie lojalność... – Nowy pretendent? – pytam szeptem, uczepiając się tego jednego słowa z jego długiej litanii trosk. Martwieję ze strachu, że Henryk usłyszał plotki o chłopcu odesłanym na kontynent, o księciu piszącym listy do swojej kochającej matki. – Co za nowy pretendent? – A któż to może wiedzieć?! – podnosi głos. – Bóg jeden wie, kto się na mnie czai w ukryciu. Dochodzą mnie słuchy o jakimś chłopcu, poszeptywania właściwie, jednakże nikt nie jest w stanie mi powiedzieć, gdzie on ani kto konkretnie. Bóg raczy wiedzieć, jak zareagowaliby poddani, gdyby znali połowę tych opowieści, których ja muszę wysłuchiwać każdego dnia. Co z tego, że John de la Pole... twój kuzyn, nawiasem mówiąc... przysiągł mi wierność, skoro jego matka jest siostrą twego ojca, a on sam został wyznaczony na następcę tronu przez Ryszarda. Skąd mogę wiedzieć, czy jest godzien mego zaufania? Niejaki Francis Lovell, zausznik Ryszarda, ukrywa się w murach sanktuarium i nikt nie wie, co knuje ani z kim. Na Boga, chwilami żywię podejrzenia nawet co do twego wuja Edwarda Woodville’a, który był mi kompanem w Bretanii. Zwlekam z uwolnieniem twego przyrodniego brata Tomasza Greya, ponieważ boję się, że wróci do Anglii nie jako lojalny poddany, lecz jako poplecznik mojego rywala... kimkolwiek ów jest. No i jest jeszcze młodziutki hrabia Warwick, pobierający nauki pod okiem twojej matki... a z jakiej to dokładnie

dziedziny? Może uczy się zdrady?! Otaczają mnie twoi krewni i powinowaci, z których żadnemu nie ufam. – Edward to jeszcze dziecko – mówię szybko, czując zalewającą mnie ulgę na myśl, że Henryk nie ma żadnych wieści o żadnym księciu Yorku, nie zna miejsca jego pobytu, nie otrzymał informacji na temat jego rysopisu, wykształcenia ani praw do tronu. – Do tego twój wierny poddany, jak my wszyscy, mojej matki nie wyłączając. Obiecaliśmy ci, że Edward nigdy nie rzuci ci wyzwania. Praktycznie jest na twojej łasce. Przysiągł ci wierność. Z całego naszego grona jego powinieneś najmniej się obawiać. – Mam nadzieję... Mam taką nadzieję... – Wydaje się ledwie żywy ze strachu. – A jednak... – podejmuje po chwili ciszy – a jednak mam jeszcze tyle do zrobienia! Muszę utrzymać pokój, muszę umocnić granice. Próbuję dokonać czegoś wielkiego, Elżbieto. Próbuję tak jak twój ojciec założyć nową dynastię, odcisnąć swoje piętno na tym kraju, przywieść Anglików do opamiętania i pokoju. Twojemu ojcu nie udało się doprowadzić do trwałego pokoju ze Szkocją mimo usilnych prób, które zamierzam kontynuować. Gdyby twoja matka udała się do Edynburga i przypilnowała, żeby Szkoci respektowali postanowienia traktatu pokojowego, oddałaby ogromną przysługę tobie, mnie i swojemu wnukowi, który byłby jej wdzięcznym dłużnikiem po kres swoich dni. Pomyśl tylko! Przekazalibyśmy naszemu pierworodnemu Anglię bezpieczną, Anglię umocowaną w Europie! A wszystko dzięki Elżbiecie Woodville... – Chcę mieć matkę blisko siebie! – zawodzę niczym dziecko. – Ty swojej nigdzie nie odsyłasz. Wiecznie jesteście razem! Nie spuszczasz jej z oka, masz ją pod ręką cały czas... – Królowa Matka służy naszej dynastii – przerywa mi. – Pragnę, by twoja macierz robiła to samo. Elżbieta Woodville nie może się powstydzić ani urody, ani manier. Gdyby zasiadła na tronie Szkocji, wszyscy moglibyśmy spać spokojnie. Zrywa się z krzesła. Obiema rękoma obejmuje mój rosnący brzuch i zagląda mi w przepełnione zmartwieniem oczy.

– Och, Elżbieto, uczyniłbym dla ciebie wszystko – rzecze łagodnie. – Proszę, nie trwóż się, nie teraz, gdy nosisz naszego syna. I nie płacz. Płacz szkodzi i matce, i dziecku. Proszę... tylko nie płacz... – Nawet nie wiemy, czy urodzi nam się syn – odpowiadam z urazą. – Na okrągło to powtarzasz, ale z gadania jeszcze niewiele przyszło. Henryk uśmiecha się do mnie. – Ależ naturalnie, że to będzie chłopiec. Taka piękna młoda niewiasta jak ty z pewnością powije mi urodziwego małego księcia. – Chcę mieć matkę blisko siebie – powtarzam z uporem. Unoszę spojrzenie i dostrzegam na jego twarzy cień emocji, o jakie nigdy bym go nie podejrzewała. Piwne oczy ma pełne uczucia, usta rozluźnione. Wygląda nieomal jak zakochany. – Ja widzę ją raczej w Szkocji – odpowiada cicho. – Nie mogę rodzić bez niej. Moja matka musi być przy porodzie. Co będzie, jeśli coś pójdzie nie tak?... – To moja karta przetargowa, mój atut. Henryk zaczyna się wahać. – Może mogłaby zostać w Anglii do czasu narodzin naszego pierworodnego... Potrząsam głową niezadowolona. – Musi zostać co najmniej do chrzcin. Nie zaznam spokoju w komnacie niewieściej, jeśli jej przy mnie nie będzie! Składa pocałunek na czubku mojej głowy. – Masz moje słowo – zapewnia. – To już postanowione. Naginasz mnie do swojej woli niczym śliczna wróżka, którą jesteś. Elżbieta Woodville pojedzie do Szkocji po tym, jak nasz syn przyjdzie na świat.

Pałac Westminsterski

marzec 1486 roku Królowa Matka dwoi się i troi, czyniąc przygotowania do objazdu królestwa. Elżbieta Woodville, która do niedawna sama była organizatorką wszelkich dworskich imprez, przygląda się temu z uwagą, lecz nie komentuje, gdy Małgorzata Stanley znika na całe dnie w królewskiej garderobie w towarzystwie krawców, szwaczek, szewców i kapeluszników celem wyczarowania strojów, które olśnią mieszkańców północy i sprawią, że ci nareszcie uznają w nim suzerena. Jak wszyscy uzurpatorzy niepewni swej wartości muszą dokładać starań, aby wypaść przekonująco w swojej nowej roli. Henryk Tudor musi grać króla – samo bycie nim nie wystarcza. Ku szyderczej wesołości pani matki i mnie lady Małgorzata tak naprawdę może się wzorować tylko na królu Edwardzie, moim ojcu, przez co zdaje się wyraźnie skonfundowana. Edward IV York był niesłychanie wysoki i niesłychanie przystojny, tak że przykuwał uwagę obecnych, kiedy tylko gdzieś się zjawił. Odziewał się zgodnie z najnowszą modą i preferował bogate materie i wyraziste kolory. Nieodmiennie wpadał w oko niewiastom, co bynajmniej mu nie przeszkadzało – przeciwnie wręcz, pławił się w ich zachwytach i zainteresowaniu. Białogłowy traciły dla niego głowę, a ich mężowie byli rozdarci między podziwem a zazdrością. Co więcej, u swego boku zawsze miał cudnej urody żonę i czeredkę wyjątkowo udanych córek. Przez większość czasu zdawaliśmy się obrazem zaczerpniętym z eleganckiego witraża, ikoną piękna i wdzięku. Małgorzata Stanley musi sobie zdawać sprawę, jak trudno jej będzie z nami konkurować. Służyła na naszym dworze i na własne oczy widziała, jak poddani nas postrzegają: niczym rodzinę panującą prosto z bajki. Roztaczaliśmy aurę gracji, bogactwa, płodności i królewskości. Lady Małgorzata odchodzi od zmysłów, starając się, aby jej cichy, blady i potykający się o własne nogi syn mógł nam dorównać. W jej mniemaniu rozwiązaniem są klejnoty. Henryk nie pokazuje się nigdzie bez drogocennej broszy przy kapeluszu lub wielkiej perły na pole dubletu. Jeździ w siodle ze złotymi strzemionami, a wodze ujmuje dłońmi przyobleczonymi w rękawice, na których pobłyskują diamenty. Królowa Matka przyodziewa go na każdym kroku w gronostaje, jakby był figurą udekorowaną z okazji procesji wielkanocnej. Nic nie może jednak zmienić tego, że Henryk Tudor wygląda na żyjącego ponad stan młodzika, który ma wybujałe ambicje, lecz nie jest w stanie im sprostać, który aspiruje do najwyższego stanowiska w kraju i

zarazem źle się na nim czuje, a do tego wiecznie paraduje w aksamitach o barwie purpury, potęgującej jeszcze bladość jego cery. – Szkoda, że ze mną nie jedziesz – mówi raz smutnym głosem, gdy w pałacowych stajniach wybieramy wierzchowce dla niego. Tak mnie to dziwi, że przyglądam mu się raz, a potem drugi, aby sprawdzić, czy na pewno ze mnie nie żartuje. – Myślisz, że stroję sobie żarty? Skądże. Naprawdę chciałbym, abyś mi towarzyszyła. Masz w tym doświadczenie, robisz to od dzieciństwa. Co rusz słyszę, że księżniczka Elżbieta szła w pierwszej parze na balach swego ojca i rozmawiała z ambasadorami. Zwiedziłaś całą Anglię, prawda? Znasz więc wszystkie miasta i miasteczka... Kiwam głową. Zarówno mój ojciec, jak i mój ukochany Ryszard cieszyli się miłością poddanych – szczególnie na północy. Opuszczaliśmy Londyn każdego lata i udawaliśmy się do północnych hrabstw, gdzie witano nas, jakbyśmy byli aniołami, które zstąpiły z nieba. Najznaczniejsze rody podejmowały nas paradami i ucztami, mieszczanie obdarowywali nas sakiewkami ze złotem. Nie potrafiłabym zliczyć, ilu burmistrzów, rajców i szeryfów całowało moją dłoń, odkąd byłam małą dziewczynką siedzącą na kolanach pani matki, aż do czasów, gdy umiałam składnie podziękować po łacinie bez niczyjej pomocy. – Muszę pokazać się wszystkim – rzecze stropiony Henryk. – Muszę wzbudzić w poddanych lojalność. Muszę przekonać ludzi, że przynoszę im pokój i dostatek. Mam to wszystko zrobić, przejeżdżając mimo nich z uśmiechem na ustach i machając ręką? Nie mogę się powstrzymać od śmiechu. – Rozumiem, że wydaje ci się to niemożliwe do przeprowadzenia, jednakże przekonasz się, że odniesiesz sukces. Pamiętaj, że każdy, kto wyległ na skraj drogi, zrobił to po to, aby cię zobaczyć. Poddani chcą ujrzeć potęgę majestatu, na to się pisali. Oczekują od ciebie uśmiechu i machania ręką. Mają nadzieję na dobrze usposobionego władcę. Sprawiaj więc takie wrażenie, a wszyscy będą zadowoleni. Nie zapominaj, że ludzie poza tym nie bardzo mają co oglądać... poznasz lepiej Anglię, a przekonasz się, że niewiele tu się dzieje. Panuje wieczny nieurodzaj, wiosny są mokre, a lata za suche. Pokaż im się dobrze odziany i uśmiechnięty, niech zobaczą młodego przystojnego monarchę, a będą przechowywać to wspomnienie przez długie lata. Anglicy to biedacy, których nie stać na rozrywki. Ty będziesz dla nich najwspanialszym przedstawieniem, szczególnie że twoja matka zamierza cię

wystawiać niczym święty obraz, otulonego w aksamity i wysadzanego klejnotami. – Ale to tyle trwa – żali mi się dalej. – Będziemy się zatrzymywać praktycznie na każdym zamku i w każdym dworku, by wysłuchać mów... – Papa powiadał, że kiedy ktoś przemawiał, on spoglądał ponad głowami zebranych, zastanawiając się, ile zdoła od nich pożyczyć – podsuwam. – Nigdy nie słuchał tego, co mówili lordowie, tylko liczył krowy na polu albo służących na dziedzińcu. Henryk nadstawia ucha. – Pożyczki? – Papa był zdania, że po pieniądze najlepiej zwrócić się bezpośrednio do tych, co je mają, zamiast prosić parlament o podniesienie podatków, skoro członkowie obu izb będą tylko wtrącać się do rządzenia i szarogęsić w sprawie wojny: ma do niej dojść czy nie. Dlatego pożyczał po drodze od kogo tylko mógł. Im bardziej zapalczywa mowa powitalna i przesadzone komplementy, tym większa suma wpadała mu po wieczerzy. Henryk śmieje się i obejmuje mnie w napęczniałej talii, by przyciągnąć bliżej tutaj, na stajennym dziedzińcu, na oczach wszystkich. – I zawsze mu pożyczali? – Prawie zawsze – odpowiadam. Nie odsuwam się od niego, ale też nie opieram oń. Pozwalam, by mnie trzymał w objęciach, gdyż jako mój mąż ma do tego prawo. Ale czuję ciepło jego palców, gdy rozczapierza je na moim brzuchu. To całkiem miłe uczucie. – W takim razie ja też spróbuję – rzuca energiczniejszym tonem. – Twój ojciec miał rację, rządzenie tym krajem sporo kosztuje. Wszystko, co spływa z podatków nałożonych przez parlament, muszę rozdać wielmożom w zamian za ich poparcie. – Och, to nie służą ci z czystej miłości do ciebie? – nie omieszkam spytać uszczypliwie. Henryk momentalnie cofa ramię.

– Chyba oboje wiemy, że nie. – Po chwili zastanowienia dodaje: – I nie wydaje mi się, aby przepadali też za twoim ojcem.

Pałac Westminsterski kwiecień 1486 roku Po trwających całe tygodnie przygotowaniach wreszcie zbierają się do wyjazdu. Królowa Matka będzie towarzyszyć Henrykowi przez pierwsze dwa dni, po czym wróci do Londynu. Gdyby miała dość odwagi, nie odstępowałaby boku syna przez cały czas trwania objazdu królestwa, wszakże czuje się rozdarta. Pragnie z nim być, pragnie z nim być nieustannie, ledwie potrafi spuścić go z oczu, lecz równocześnie nie może znieść myśli o tym, że utraciłaby nade mną kontrolę, przestała mieć decydujące słowo w każdej dotyczącej mnie sprawie. Nikomu nie ufa dostatecznie, by zlecić mu zamawianie dla mnie posiłków, nadzorowanie moich spacerów dwa razy dziennie oraz dostarczanie mi podnoszących na duchu nabożnych ksiąg. Ona jedna wie najlepiej, ile mogę zjeść i wypić wina czy piwa, i ona jedna zawiaduje dworem królewskim bez zarzutu. Nie potrafi znieść myśli, że pod jej nieobecność mogłabym to robić po swojemu. Ani tym bardziej że pałac mógłby znów trafić pod rządy dawnej gospodyni: Elżbiety Woodville. Królowa Matka jest pod takim wrażeniem ustalonych przez siebie zasad i tak ceni ważkość własnych rad, że zaczyna spisywać polecenia wydawane dworzanom i służącym, ażeby odtąd wszystko po wsze czasy odbywało się zgodnie z jej instrukcjami. Wyobrażam sobie, jak zza grobu nadal zawiaduje tym światem, zmuszając moje córki i wnuczki do zaglądania do jej wielkiej księgi, która poucza, że nie wolno im jadać surowych owoców ani siadać blisko płonącego ognia. Koniecznie należy unikać przegrzania i złapania przeziębienia. – Ona chyba uważa, że będziesz pierwszą niewiastą, która wyda na świat dziecko – zauważa Elżbieta Woodville, matka dwanaściorga. Henryk pisze listy do matki co drugi dzień, donosząc, jak jest witany w poszczególnych miejscach w swym pochodzie na północ: kogo spotyka i jakie otrzymuje dary. Do mnie pisuje raz na tydzień, opowiadając, gdzie akurat się zatrzymał, zapewniając, że czuje się dobrze, i wypytując o moje zdrowie. Swoje odpowiedzi utrzymuję w oficjalnym tonie, po czym przekazuję je niezalakowane lady

Małgorzacie, która jak wiem, czyta je, zanim dołączy do swojej korespondencji. W Wielki Post wszyscy na dworze królewskim poszczą, jednakże Królowa Matka uznaje, że dieta bezmięsna jako zbyt uboga nie jest dla mnie odpowiednia. Zwraca się do papieża o dyspensę, ażebym będąc brzemienna, mogła spożywać mięso wbrew zakazowi Kościoła. Wszystko blednie wobec mającego przyjść na świat księcia z dynastii Tudorów, przyszłego króla Anglii. Dobrostan jej wnuka zdaje się ważniejszy nawet od jej słynnej pobożności. Kiedy umiera Thomas Bourchier, Królowa Matka natychmiast wyznacza na stolec arcybiskupi swego faworyta i współspiskowca z dawnych lat, Johna Mortona, który też zostaje konsekrowany bez zbędnej zwłoki. Przykro mi, że to nie mój krewniak ochrzci mego pierworodnego i włoży mi na skronie koronę. Wszelako John Morton okazuje maniery dobrze ułożonego psa gończego – choć zawsze kręci się w pobliżu, nigdy nie jest utrapieniem. Okupuje najlepsze miejsce przy kominku i sprawia takie wrażenie, jakby był moim opiekunem i jakbym ja była mu winna wielką wdzięczność. Wszędzie go pełno: podsłuchuje dworzan, zadzierzga przyjaźnie, załagadza konflikty, a także – bez wątpienia – donosi o swych odkryciach Królowej Matce. Gdziekolwiek się ruszę, jest przy mnie, interesuje się moimi poczynaniami, oferuje mi poradę duchową, dogląda mych potrzeb, wypytuje, co myślę o różnych sprawach, rozprawia z dworkami. Bardzo szybko zaczynam rozumieć, że jego uwadze nic nie umyka i że wszystko, czego się dowie, trafia prędzej czy później do lady Małgorzaty. Jest jej spowiednikiem i przyjacielem od lat i to on właśnie przekonuje moją świekrę, że powinnam jeść czerwone mięso, oczywiście dobrze upieczone, niech ją głowa nie boli o papieską zgodę, on bierze wszystko na siebie. Klepie mnie po ręku i zapewnia, że nic obecnie nie jest ważniejsze od mego kwitnącego zdrowia – ma na względzie wyłącznie dobrostan mój i dziecka, podobnie jak sam Bóg. Nieco później, bo po Wielkiejnocy, gdy z panią matką i siostrami szyję dziecięce ubranka w komnacie gościnnej lady Małgorzaty, zjawia się posłaniec prosto z traktu, umorusany do granic, mówiąc, że przynosi nie cierpiącą zwłoki wiadomość od najjaśniejszego pana. Królowa Matka o dziwo nie mierzy go gburnym spojrzeniem ani nie odsyła z powrotem do stajni, aby doprowadził się do porządku i wrócił godzien stanąć przed jej majestatem. Zamiast to zrobić, tylko go obrzuca zdumionym wzrokiem i z poważną

miną wpuszcza do prywatnej komnaty, aby wysłuchać wiadomości z dala od ciekawskich uszu. Ręka Elżbiety Woodville zamiera nad robótką, kiedy mężczyzna przechodzi obok. Moja matka unosi głowę, przygląda mu się uważnie, po czym wydaje westchnienie i jakby nigdy nic wraca do szycia. Cecylia i ja wymieniamy zaniepokojone spojrzenia. – O co może chodzić, mamo? – pytam cichym szeptem. Wzrok ma wbity w trzymaną robótkę. – Skądże miałabym to wiedzieć? Drzwi komnaty prywatnej pozostają zamknięte przez dłuższy czas. W końcu posłaniec wyłania się zza nich, maszeruje na wskroś komnaty, jakby otrzymał rozkaz nie zwracania na nas uwagi, i kieruje się do wyjścia. Wszystkie oczekujemy pojawienia się lady Małgorzaty, ona jednak zaszczyca nas swoją obecnością dopiero w porze wieczerzy. Zasiada na wspaniałym krześle pod baldachimem i z ponurą miną czeka, aż stolnik ogłosi rozpoczęcie posiłku. Zjawia się arcybiskup Canterbury i przybiera taką postawę, jakby był gotów rzucić się udzielać jej błogosławieństwa, wszelako Królowa Matka siedzi nieruchoma jak głaz i milcząca, nawet gdy John Morton pochyla się ku niej, by usłyszeć najlżejszy szept z jej ust. – Czy u najjaśniejszego pana wszystko dobrze? – pyta na głos obojętnym tonem Elżbieta Woodville. Małgorzata Stanley ma taką minę, jakby wolała zachować milczenie. Odpowiada jednak: – Doświadczył czyjejś nielojalności. Z przykrością muszę stwierdzić, że w Anglii wciąż nie brak zdrajców. Pani matka unosi brwi i cmoka cicho, jakby jej również było przykro, wszakże nic nie mówi. – Mam nadzieję, że najjaśniejszemu panu nic się nie stało?... – próbuję. – Ten głupiec i zdrajczyk Francis Lovell nadużył gościnności sanktuarium, w którym sam poszukał schronienia, zwołując zza murów świątyni armię przeciwko memu

synowi! – Nieoczekiwanie lady Małgorzata daje upust swej wściekłości. Drży cała, oblicze ma oblane szkarłatem. Skoro już się odezwała, nie potrafi powstrzymać krzyku wyrywającego jej się z gardła. Toczy kropelki śliny, zaciska dłonie na podłokietnikach i trzęsie się, aż przekrzywia się jej kornet na głowie, nie przestając wyrzucać z siebie słów: – Jak śmiał? Jakże on śmiał?! Z podkuloną kitą ukrył się w świątyni, aby ujść kary, na jaką zasłużył każden, kto poniósł klęskę w uczciwej walce, a teraz wychynął z nory jak lis, którym jest w istocie! – Niech Bóg mu przebaczy! – woła arcybiskup. Nie jestem w stanie powstrzymać sapnięcia z wrażenia. Francis Lovell był przyjacielem Ryszarda za dziecinnych lat, a potem jego wiernym towarzyszem. Ruszyli razem w bój, a gdy Ryszard poległ, Francis zbiegł z pola bitwy i poszukał schronienia w sanktuarium. To, że opuścił jego mury, świadczy o zmianie wiatrów. Lovell nie jest głupcem, nie podnosiłby głowy, nie mając solidnego poparcia. Musi istnieć tajny krąg ludzi, którzy wyczekiwali sposobności i znaleźli ją teraz, gdy Henryk wyjechał z Londynu. Zapewne są gotowi i chętni rzucić mu wyzwanie. Bez wątpienia chcą go zdetronizować i w jego miejsce uczynić królem kogoś innego, kogoś, kogo widzą w roli władcy Anglii. Nic by im nie przyszło z działania, gdyby nie mieli swojego pretendenta. Małgorzata Stanley popatruje na mnie, jakbym także miała rozgorzeć buntowniczym płomieniem, szuka w mych oczach cienia zdrady, jak gdyby me czoło już nosiło piętno Kaina. – Jak zwykły pies! – dodaje jadowicie. – Czyż nie tak o nim mawiano? Wierny jak pies Francis? Przegryzł pręty kojca i niczym kundel ujada na mojego syna! Henryk pewnie szaleje z rozpaczy... A mnie przy nim nie ma... To dla niego za wiele!... – Niech Bóg ma najjaśniejszego pana w swojej opiece – mamrocze arcybiskup, dotykając złotego krucyfiksu na sznurze z pereł zwieszającym mu się aż do pasa. Elżbieta Woodville przybiera maskę frasunku. – Francis Lovell zgromadził armię? – powtarza, jakby nie wierzyła własnym uszom. – I srodze tego pożałuje – zarzeka się lady Małgorzata. – Wraz ze Staffordami.

Pożałują, że podnieśli rękę na majestat mego syna, że zakłócili zaprowadzony przez niego pokój. Pan Bóg uczynił Henryka królem Anglii. Powstanie przeciw niemu to powstanie przeciw woli Najwyższego. Lovell i Staffordowie są nie tylko zdrajcami, ale i heretykami. – Staffordowie? – dziwi się fałszywie pani matka. – Staffordowie też chwycili za broń? – Dwaj bracia, Humphrey i Thomas, wszystko zdrajcy! – Humphrey i Thomas Staffordowie? Synowie tego wspaniałego i potężnego rodu? – podchwytuje pani matka tym samym tonem. – A czy najjaśniejszy pan też się zbroi? Szykuje do ataku na nich? – Nie, nie... – Małgorzata Stanley zbywa te pytania niecierpliwym gestem, jakby nikt nigdy nie miał podać w wątpliwość męstwa Henryka Tudora, jeśli teraz schowa się za murami Lincolnu i każe innym stawić czoło buntownikom. – Po cóż miałby ruszać znowu w pole? Nie ma takiej potrzeby. Specjalnie doń napisałam, namawiając, by trzymał się od tego z daleka. Na czele ludzi stanie jego wuj Jasper. Obydwaj zwerbowali tysiące żołnierzy, a Henryk obiecał ułaskawienie tym, którzy im się poddadzą. W ostatnim liście doniósł mi, że rebelianci są spychani na północ, do Middleham. Middleham... Tam stoi ulubiony zamek Ryszarda, jego dom rodzinny. Ci wszyscy, którzy teraz śpieszą pod sztandar Francisa Lovella, znali niegdyś obydwóch – Ryszarda i jego najwierniejszego druha Francisa Lovella – dorastających właśnie na północy. Francis zna okolice Middleham jak własną kieszeń, bez trudu znajdzie dobrą kryjówkę i najlepsze miejsca na zasadzkę. – Wielkie nieba – odzywa się ni stąd, ni zowąd Elżbieta Woodville. – Trzeba nam się modlić za najjaśniejszego pana. Królowa Matka wpada w swój żywioł. – Otóż to, otóż to... Doskonały pomysł. Cały dwór uda się do kaplicy zaraz po wieczerzy. Zamówię specjalną mszę. Z tymi słowy kiwa na arcybiskupa, który kłania się jej i wychodzi, jak gdyby otrzymał polecenie zawiadomienia Pana Boga.

Moja kuzynka Małgorzata poprawia się na krześle. Dobrze wie, że specjalna msza zamówiona przez Królową Matkę w intencji bezpieczeństwa najjaśniejszego pana potrwa co najmniej dwie godziny. Lady Stanley, której uwagi nic nie uchodzi, natychmiast przyszpila ją spojrzeniem. – Jak widać, wciąż znajdują się grzeszni głupcy gotowi wesprzeć Dom Yorków – mówi. – Choć przy życiu nie ostał się już żaden York. John de la Pole został wyznaczony na następcę przez Ryszarda, aczkolwiek potem ślubował wierność Henrykowi. Braciszek mej kuzynki, w którego żyłach płynie krew Yorków, jest faktycznym spadkobiercą dynastii założonej przez mojego ojca. Nikt jednak nie zamierza o tym przypominać lady Stanley. Małego Edwarda trzyma się przez większość czasu z dala od jej oczu, a nieszczęsna Małgorzata ma dość rozumu w głowie, by szybko spuścić powieki i wbić spojrzenie w deski u swych stóp. Zapada niezręczne milczenie. Elżbieta Woodville podnosi się z miejsca i z wdziękiem kieruje ku wyjściu, przystając dopiero naprzeciwko swej bratanicy Małgorzaty, aby ochronić ją przed gniewem Królowej Matki. – Pójdę po różaniec i modlitewnik – oznajmia. – Życzysz sobie, milady, abym przyniosła także twoją książeczkę do nabożeństwa? To pomaga odciągnąć myśli lady Stanley od kwestii następstwa tronu. – Tak, tak, dziękuję. Możesz również wezwać chórzystów do kaplicy. – Podnosząc głos, dodaje: – Niech wszyscy udadzą się po swoje różańce. Msza odbędzie się zaraz po wieczerzy. Kiedy się modlimy, próbuję sobie wyobrazić rozwój zdarzeń, jak gdybym posiadała moc pani matki i potrafiła wejrzeć w głąb kraju, aż do wielkiego traktu i zamku w Middleham w hrabstwie Yorkshire. Jeśli Lovellowi uda się tam okopać, przetrwa oblężenie ciągnące się miesiącami, może nawet latami. Jeśli poprze go cała północ, masa buntowników przewyższy liczebność każdej armii, jaką mógłby zebrać Jasper Tudor. A trzeba pamiętać, że północna Anglia zawsze popierała Yorków i że mieszkańcy Middleham darzyli Ryszarda szczerym uczuciem, tamtejsze ołtarze zdobią białe róże – teraz, w przeszłości i być może po wsze czasy. Zerkam w bok na panią

matkę, która niczym uosobienie pobożności i oddania klęczy z zamkniętymi oczyma i uniesioną lekko twarzą, pozwalając, by promień światła sączący się przez witraże rozjaśniał jej urodziwe poważne oblicze, piękne jak u nieśmiertelnego anioła medytującego nad ludzkimi grzechami. – Wiedziałaś? – pytam ją, pochylając głowę i poruszając palcami, jak gdybym odmawiała różaniec. Nie otwiera oczu ani nie odwraca głowy, lecz porusza ustami jak w modlitwie. – Co nieco. Dostałam wiadomość od sir Francisa. – Jest po naszej stronie? – Oczywiście. – Myślisz, że wygra? Przelotny uśmiech pojawia się na jej wniebowziętej twarzy. – Być może. Ale mam pewność co do innej rzeczy. – Mianowicie? – Przeraził Tudorów na śmierć. Widziałaś wyraz jej twarzy? Widziałaś, z jakim pośpiechem jego ekscelencja wybiegał z wielkiej sali?...

Pałac Westminsterski maj 1486 roku O niepokojach na ulicach Londynu dowiaduję się z chwilą, gdy bramy pałacu westminsterskiego zamykają się ze zgrzytem pod naporem tuzina zbrojnych, a potem trzaskają głucho, ryglowane. Grzmot opadającej zasuwy rozlega się echem aż na wewnętrznym dziedzińcu, zapewniając, że jesteśmy bezpieczni. Panująca rodzina Anglii barykaduje się we

własnym pałacu z obawy przed poddanymi. Teraz londyńczyków i nas oddzielają nieprzeniknione mury. Trzymając dłoń na wystającym brzuchu, odszukuję panią matkę. Znajduję ją w jej prywatnych komnatach, z Małgorzatą i Anną u boku, gdy wygląda przez okno na ulice w dole. Nie odrywa spojrzenia od widoku miasta, lecz kuzynka odwraca się do mnie przez ramię i mówi: – Umacniają straże. Gwardziści wysypują się z wieży bramnej i z tupotem rozbiegają na swoje stanowiska na blankach. – Co się dzieje? – dopytuję. – Co się tam dzieje? – Poddani burzą się przeciwko panowaniu Henryka Tudora – odpowiada spokojnie pani matka. – Co takiego? – Zbierają się pod pałacem setkami, w rękach niektórych widać broń. Czuję, że dziecko obraca się niespokojnie w łonie. Przysiadam, z trudem łapiąc oddech. – Co poczniemy? – Zostaniemy tutaj, gdzie jesteśmy – rzecze pani matka z pewnością w głosie. – Zaczekamy na sposobność. – Sposobność? Jaką sposobność? – ogarnia mnie zdenerwowanie. – Gdzie indziej będziemy bezpieczne? Nareszcie odwraca głowę i uśmiecha się do mnie, widząc, że cała zbladłam. – Bez obaw, córko. Nie ruszymy się donikąd, póki nie będzie wiadomo, kto zwyciężył. – A czy chociaż wiemy, kto walczy z kim? Elżbieta Woodville potakuje skinieniem. – Anglicy wierni dynastii Yorków wystąpili przeciwko nowemu królowi. Tak czy siak nic nam nie grozi. Ale wyjdziemy stąd dopiero, gdy Lovell rozgromi siły Jaspera w

Yorkshire, gdy Staffordowie stoczą swoje bitwy w Worcestershire i gdy londyńczycy wedrą się do Tower i rozpoczną oblężenie tego pałacu. – Wyjdziemy... i co dalej? – pytam szeptem. Czuję rozdzierającą mieszaninę ekscytacji i panicznego strachu. – Upomnimy się o koronę – rzuca pani matka, jakby rozumiało się to samo przez się. – Uzurpator musi zaciekle walczyć o utrzymanie się na tronie, i to zaledwie po dziewięciu miesiącach od swojej wygranej. – Upomnimy się o koronę! – powtarzam głosem piskliwym z przerażenia. Pani matka wzrusza ramionami. – Mamy szansę dopóty, dopóki Henryk Tudor nie zaprowadzi pokoju i nie zjednoczy Anglików. Tymczasem trwają boje jak w najlepszych latach wojny kuzynów. Panowanie Tudora może być tylko epizodem. – Wojna kuzynów? Jakich kuzynów? – wykrzykuję. – Mężczyźni z rodu Lancasterów i Yorków poginęli wszyscy! Nie ma już rywalizujących ze sobą kuzynów! Pani matka nadal uśmiecha się dobrotliwie. – Henryk Tudor wywodzi się z Beaufortów. Ty jesteś księżniczką z dynastii Yorków. Masz kuzyna Johna de la Pole, którego matka była siostrą twego ojca. Drugi twój kuzyn, Edward hrabia Warwick, jest synem twego wuja Jerzego. Ależ oczywiście, że wciąż żyją kuzyni z pretensjami do tronu Anglii, całe nowe pokolenie kuzynów. Pytanie tylko, czy zjednoczą się przeciwko temu, który zagarnął tron dla siebie... – Henryk jest namaszczonym władcą! I moim mężem! – podnoszę głos, co jednak nie robi na niej wrażenia. – Zatem tobie nie grozi przegrana – wzrusza ramionami. – Widzicie?! – przerywa nam nagle Małgorzata.

– Widzicie ten sztandar? Powstaję z krzesła i patrzę ponad jej głową. – Z tej odległości nic nie widzę... – To mój sztandar! To podrapany pień Warwicków! Słyszę, jak wykrzykują nasze miano. „ Ŕ Warwick! Ŕ Warwick!” Domagają się Edwarda! Domagają się mego brata! Ponad jej podskakującą głową rzucam spojrzenie pani matce. – Domagają się Edwarda Yorka – mówię cicho. – Domagają się naszego dziedzica. – Oczywiście – przyznaje Elżbieta Woodville spokojnie. – Oczywiście, że tak. Czekamy na wieści. Przychodzi mi to z trudem, zwłaszcza że mam świadomość, iż wszyscy moi krewni i przyjaciele wystąpili zbrojnie przeciwko memu małżonkowi królowi. Oczekiwanie jest jeszcze większą torturą dla Małgorzaty Stanley, która najwyraźniej zrezygnowała ze snu i co noc klęczy przy ołtarzyku stojącym w jej komnacie prywatnej, dnie zaś spędza na klęczkach w kaplicy. Chudnie i traci rumieńce ze zgryzoty, szaleje ze strachu na myśl o rodzonym synu, ukochanym jedynaku, spełnieniu wszystkich jej nadziei, hen, daleko w głębi tego bezbożnego kraju, pod ochroną jedynie armii wuja Jaspera. Oskarża jego popleczników o to, że go zawiedli, a sojuszników, że go porzucili w obliczu wroga. Modląc się, wymienia ich nazwiska jedno po drugim, żeby dobry Bóg wiedział, którzy to tłoczą się przy zwycięzcy, lecz umykają w popłochu, gdy pojawia się niebezpieczeństwo. Lady Stanley pości, aby wyjednać bożą pomoc, lecz coraz jaśniej wszyscy widzimy, że nieustraszona Małgorzata Stanley zaczyna dopuszczać do siebie możliwość, że jej syn jednak nie został pobłogosławiony przez Najwyższego, że z jakiegoś powodu Pan Bóg jednak odwrócił się od Tudorów. Pozwolił, by objęli w Anglii panowanie, lecz nie dał im dość mocy, aby utrzymali się przy władzy dłużej. W wioskach tuż poza granicami Londynu dochodzi co rusz do utarczek między bandami londyńczyków i siłami wiernymi królowi.

Mogłoby się wydawać, że na każdym rozstaju rozlegają się okrzyki: „ Ŕ Warwick! Ŕ Warwick!”. W Highbury buntownicy uzbrojeni w kamienie, grabie i kosy porywają się na regularną królewską gwardię. Krążą słuchy o żołnierzach Henryka rzucających na ziemię sztandar Tudorów i przechodzących na stronę rebeliantów. Ponoć nawet mieszczanie i rajcowie popierają tłuszczę przelewającą się ulicami stolicy i domagającą się powrotu panowania Yorków. Lady Stanley rozkazuje, aby wszystkie okna od ulicy zabezpieczyć okiennicami, co chroni nas przed widokiem walk toczących się w dole u murów naszej własnej siedziby. Później każe też pozamykać resztę okien, ażeby do środka nie dolatywały okrzyki wznoszone przez tłum domagający się Edwarda hrabiego Warwick, mego małego kuzyna, który miałby się im pokazać i pomachać rączką. Trzymamy go z dala od okien, zabraniamy służącym plotkowania przy nim, lecz chłopiec skądciś i tak wie, że lud Anglii chciałby go widzieć na tronie. – Ale królem jest Henryk – wyrywa się, kiedy przysłuchuję się jego lekcji. – Tak, królem jest Henryk – potwierdzam. Jego siostra Małgorzata obrzuca nas oboje zmartwionym spojrzeniem, marszcząc czoło. – Zatem nie powinni mnie wołać – dodaje Edward. Sprawia wrażenie pogodzonego z losem. – Nie powinni – przyznaję. – Wkrótce przestaną to robić. – Ale też nie chcą Tudora za króla... – No, Edwardzie – przerywa mu siostra. – Chyba wiesz, że nie wolno ci tak mówić. Nakrywam dłonią rączkę chłopca. – Nie ma znaczenia, czego ludzie chcą – tłumaczę. – Henryk Tudor wygrał na polu bitwy i został koronowany na króla Henryka Siódmego. Nosi koronę Anglii i nie liczy się, co mówią poddani. Wielki błąd popełniłby każdy, kto by zapomniał, że Anglią włada Henryk...

Edward zwraca ku mnie ufną bystrą twarz. – Ja nie zapomnę – obiecuje. – Mam dobrą pamięć. Wiem, kto jest królem. Ale może powinnaś o tym przypomnieć londyńczykom. Nie przypominam nikomu o niczym. Królowa Matka nie wypuszcza nas za mury pałacu, dopóki zamieszki nie ucichną. Pałac westminsterski opiera się zakusom buntowników, jego mocne bramy bronią mieszkańców przed wzięciem siłą. Rozszalały tłum trzyma się na dystans, a w końcu rozchodzi, zbiegając na prowincję lub szukając kryjówek w mieście. W Londynie znów panuje spokój. Otwieramy okiennice i ciężkie bramy, jakbyśmy byli pewni swego i nie musieli się obawiać poddanych. Widać jednak, że nastroje wciąż są napięte – każda wyprawa służących na targ prowadzi do sprzeczki z kupcami. Na wszelki wypadek wystawiamy wzmocnione straże. Z północy nadal nie mamy żadnych wieści. Nie wiemy, czy Henryk stawił czoło buntownikom na polu bitwy ani z jakim skutkiem. Wreszcie – pod koniec maja, gdy dwór królewski powinien myśleć o letnich rozrywkach: spacerach nad rzeką, stawaniu w szranki, wystawianiu sztuk, komponowaniu muzyki i odwiecznym flirtowaniu – wtedy właśnie nadchodzi wiadomość od Henryka kierowana do rąk Królowej Matki, z dopiskiem dla mnie, a także list otwarty do członków parlamentu. Wszystko to przywozi mój wuj Edward Woodville w towarzystwie elegancko odzianych gwardzistów, jakby ich bogate stroje miały być potwierdzeniem, że ludzie Tudora mogą podróżować po całej Anglii bezpiecznie, nie kryjąc się z tym, komu służą. – Jakie wieści? – pyta Elżbieta Woodville. – Rebelia została zdławiona – odpowiadam, połykając treść. – Pisze tutaj, że Jasper Tudor zagonił buntowników hen na północ, po czym wrócił cały i zdrów. Francis Lovell znowu uciekł, a dwaj Staffordowie schronili się w sanktuarium. Henryk wyciągnął ich stamtąd – dodaję i zerkam na panią matkę nad skrajem kartki. – Złamał świętość sanktuarium. Złamał prawo kościelne. Powiada, że każe ich stracić.

Wręczam jej list zdumiona własnym poczuciem ulgi. Oczywiście, że pragnę przywrócenia władzy naszemu rodowi i klęski przeciwnika Ryszarda – czasem ogarnia mnie nagły przypływ emocji na pojawiający się w moim umyśle ni stąd, ni zowąd obraz Henryka spadającego z wierzchowca i walczącego o życie pieszo pośród szarży kawalerii, wśród grzmotu kopyt – a jednak za dobrą wiadomość poczytuję sobie to, że Henryk odniósł zwycięstwo i wyszedł cało z opresji. Bądź co bądź noszę w łonie małego Tudora. Choćbym bardzo chciała, nie potrafię życzyć Henrykowi śmierci, nie chcę nigdy ujrzeć go nagiego i zakrwawionego, przerzuconego przez siodło utykającego konia. Wyszłam za niego, ślubowałam mu wierność, pozwoliłam mu się posiąść i mam dać mu syna i dziedzica. Pochowałam własne kochające serce w nieoznakowanym grobie, jednakże lojalność winna jestem królowi Anglii. Urodziłam się księżniczką Yorku, lecz zostałam żoną Tudora. Moja przyszłość to on. – To koniec – oświadczam. – Dzięki Bogu, wszystko się skończyło... – Bynajmniej – zaprzecza pani matka cichym głosem. – Bynajmniej nic się nie skończyło. To dopiero początek.

Pałac w Sheen lato 1486 roku Henryk nie wraca do Londynu, lecz kontynuuje objazd królestwa, zbierając owoce swego zwycięstwa nad rebeliantami. Porażka Lovella i Staffordów przywraca do jego boku przeniewierczych sojuszników, którzy znów skupiają się wokół Tudora po części zwabieni perspektywą władzy, po części przestraszeni perspektywą klęski, w każdym wypadku jednak świadomi tego, że zawiedli monarchę w godzinie próby. Humphrey Stafford zostaje osądzony i stracony za zdradę, lecz jego młodszy brat Thomas ma więcej szczęścia. Henryk okazuje łaskę na prawo i lewo ze strachu, że zniechęci sprzymierzeńców nadmierną podejrzliwością i surowością. Rozpowiada, że zamierza być dobrym władcą, sprawiedliwym i miłosiernym dla każdego, kto dojrzy w nim prawowitego monarchę. Wszyscy, którzy zwracają się o przebaczenie, otrzymują je. Małgorzata Stanley występuje do papieża z petycją, którą do Rzymu zanosi jej pionek

arcybiskup John Morton, i w efekcie ojciec święty obwieszcza, że odtąd prawo sanktuarium będzie obowiązywało w zakresie odpowiadającym Tudorom. Żaden zdrajca nie może więcej poszukać schronienia w murach świątyni. Od tej pory Stwórca będzie po stronie króla. Lady Małgorzacie marzy się, by władza jej syna rozciągała się na kościoły, ołtarze, może nawet niebiosa. Papież z jakiegoś powodu przystaje na to. Od teraz po wsze czasy żaden zdrajca nie znajdzie nigdzie schronienia przed psami gończymi Henryka. Nijakie drzwi, nawet te na poświęconej ziemi, nie pozostaną przed nimi długo zamknięte. Skuteczność angielskiego prawa również przemawia na korzyść Tudorów. Sędziowie potulnie słuchają królewskich rozkazów, sądząc mężczyzn, którzy dali się uwieść idei głoszonej przez Francisa Lovella i obu Staffordów: jednych uniewinniają, drugich karzą, a wszystko zgodnie z wytycznymi Henryka. Za panowania mego ojca sędziowie w Anglii mieli mieć własne zdanie, a przysięgli mieli się kierować wyłącznie faktami i prawdą. Tymczasem teraz każdy sędzia czeka z wyrokiem, aż usłyszy, jakie są życzenia monarchy. Zeznania oskarżonych, nawet gdy przyznają się do winy, są mniej ważne od zdania króla. Przysięgłych nawet się nie powołuje, po co zawracać sobie nimi głowę. Henryk Tudor, który trzymał się z dala od walk, również na dystans feruje wyroki, posługując się pozbawionymi kręgosłupów sędziami, gdy stawką w grze jest ludzkie życie. Henryk wraca dopiero w sierpniu i od razu przenosi swój dwór z miasta, które przeciwko niemu wystąpiło, do pięknie odnowionego pałacu w Sheen nieopodal, także nad rzeką. Do domu wracają również mój wuj Edward Woodville oraz kuzyn John de la Pole, czujący się pewnie w królewskiej świcie i rozdający pełne zadowolenia uśmiechy kompanom, którzy nagle stracili do nich zaufanie. Obydwaj witają Elżbietę Woodville publicznie jak krewniacy, lecz nigdy nie spotykają się z nią sam na sam, jak gdyby każdego dnia musieli od nowa zapewniać, że Yorkowie nic nie knują, że wszyscy jesteśmy wiernymi poddanymi Tudorów. Nie brakuje takich, co mówią, że król nie śmie postawić nogi w Londynie, że obawia się krętych uliczek i zakoli rzeki, ciemnych zaułków i tych, którzy się nimi poruszają. Wedle niektórych nie jest pewien lojalności mieszkańców własnej stolicy i nie czuje się bezpiecznie w obrębie jej murów. Skore do bitki miejskie bandy zawsze mają broń na podorędziu, a czeladnicy aż się rwą do walki. Król, którego londyńczycy kochają, może liczyć na ich ochronę w razie potrzeby. Natomiast monarcha nie cieszący się sympatią czuje na sobie ich oddech w każdej

chwili swego życia, wiedząc, że cokolwiek – kiepska pogoda, sztuka o złym zakończeniu, wypadek w czasie turnieju czy aresztowanie lubianego powszechnie młodzika – może być przyczyną buntu, który doprowadzi do zburzenia dotychczasowego porządku. Henryk utrzymuje, że przeprowadzamy się do Sheen, ponieważ lubi spędzać letnie miesiące na prowincji, i rzeczywiście na miejscu wyraża zachwyty – chwali piękno zabudowy i bujność otaczających parków i ogrodów. Komplementuje mnie za rozmiar brzucha i nalega, abym nie wstawała. Kiedy udajemy się na wieczerzę, żąda, bym wspierała się na jego ramieniu, jakby nogi miały mi odmówić posłuszeństwa lada moment. Okazuje mi czułość i delikatność, a ja ku swemu zdziwieniu spostrzegam, że cieszę się z jego powrotu do domu. Królowa Matka, mając znowu syna na oku, przestaje na wszystko baczyć i boczyć się na wszystkich. Oboje z wolna zaczynają czuć się pewniej w swoich rolach i na swoich włościach, dzięki czemu życie nabiera znamion normalności: Henryk co rano wyrusza na polowanie, a wieczorami chełpi się trofeami. Nawet jego aparycja się poprawiła, jeżdżąc tyle w siodle, utracił swą bladość, a mając spokojniejszą głowę i więcej sił, częściej uśmiecha się rozluźniony. Szczerze się obawiał północy, zanim tam wyruszył, lecz gdy jego najgorsze obawy się sprawdziły, a mimo to wyszedł z opałów zwycięski i żyw, nagle znów jął uderzać w tryumfalną nutę. Nawiedza mnie co wieczór, przynosząc prosto z kuchni syllabub, i dopilnowuje, abym wypiła przysmak jeszcze ciepły, jakbyśmy nie mieli setek służących tylko czekających, aby spełnić każdą moją zachciankę. Wybucham śmiechem na jego widok, gdy wkracza do komnaty z niewielkim dzbanem i pucharem, niosąc je zgrabnie niczym podczaszy. – No jakże, przywykłaś, by ci usługiwano – mówi. – Wychowywałaś się w pałacu królewskim, za drzwiami zawsze czekał tuzin sług na twoje skinienie. Ja w Bretanii musiałem sam o siebie zadbać. Bywało, że pod dachem nie znalazłby się ani jeden służący. Ba, czasami nie mieliśmy nawet dachu nad głową... Kieruję się do krzesła przed kominkiem, lecz jego zdaniem matka następcy tronu zasługuje na coś lepszego. – Wyciągnij się na łóżku, unieś stopy – nalega, już prowadząc mnie do łoża, zzuwając pantofle z moich stóp i wciskając mi w dłonie puchar.

Niczym para mieszczan siedząca w przytulnym domu wieczerzamy tylko we dwoje. Henryk wkłada pogrzebacz między płonące kłody, po czym umieszcza rozgrzany w dzbanku ze słabym piwem. Złocisty płyn syczy i mój mąż przelewa go do naczynia jeszcze parujący, a po chwili ze smakiem kosztuje. – Mówię ci, w Yorku omal nie skostniałem na amen... – zabiera się do zwierzeń. – Dokoła świszczący wicher, siekący deszcz i niewiasty o twarzach niczym z kamienia. Patrzyły na mnie tak, jakbym każdej własnoręcznie zamordował jedynego syna. Wiesz, jak tam jest... Wszyscy darzą Ryszarda gorącym uczuciem, jakby ruszył na bitwę zaledwie przedwczoraj. Dlaczego, Elżbieto? Dlaczego są mu wciąż wierni? Pochylam się nad pucharem, żeby nie mógł dojrzeć wyrazu smutku malującego się na mym obliczu. – Miał ten sam talent co wszyscy Yorkowie, prawda? – naciska. – Wzbudzał miłość poddanych. Tak samo jak twój ojciec, król Edward... Jak ty... To istne błogosławieństwo, dar... Nie wszystkim jednak dane, prawda? Za niektórymi ludzie poszliby w ogień, prawda?... Wzruszam lekko ramionami. Nie ufam swemu głosowi na tyle, by wyjaśniać, czemu wszyscy kochali Ryszarda, opowiadać o jego przyjaciołach gotowych oddać za niego życie nawet teraz, po jego śmierci, wspominać o prostych żołnierzach wciąż wszczynających burdy w karczmach, kiedy ktoś powie, że był uzurpatorem, czy o przekupkach łacno sięgających po nóż, gdy padnie choć słowo na temat jego garbu lub słabości. – Mnie tego całkiem brak, prawda? – pyta Henryk prosto z mostu. – Jakkolwiek to nazwać: błogosławieństwem, darem, talentem czy zwykłą kuglarską sztuczką. Ja tego nie mam... – Kręci głową. – Gdziekolwiek byliśmy, uśmiechałem się i machałem, robiłem co tylko mogłem, robiłem co powinienem, odgrywałem rolę króla czującego się pewnie na swoim tronie, mimo że nieraz czułem się jak żebrak i przybłęda, w którego nie wierzy nikt poza oddaną bez granic matką i troskliwym wujem, jak pionek w rękach prawdziwych graczy zasiadających na tronach Europy. Nie jestem władcą, którego ukochałoby jakiekolwiek miasto, za którym stałaby murem wierna armia. Nie należę do osób, które popiera się z miłości... – Wygrałeś bitwę – rzucam oschle. – Tamtego dnia stanęło za tobą wystarczająco dużo żołnierzy. Tylko to się liczy: tamten jeden dzień. Jest tak, jak mówisz: nosisz koronę Anglii. Zdobyłeś ją w boju.

– Bitwę wygrałem dzięki najemnikom opłaconym przez króla Francji. Dzięki armii użyczonej przez Bretończyków. Połowa tych ludzi była zbirami do wynajęcia, a druga połowa jeszcze do niedawna siedziała w lochach. Nie walczyli za mnie z miłości. Nie jestem kochany, nigdy nie będę – kończy cicho. – Nie mam do tego drygu. Opuszczam rękę z pucharem i nasze spojrzenia na moment się krzyżują. Ta przypadkowa wymiana spojrzeń mówi mi, że – przynajmniej w tej chwili – Henryk uważa, iż nie kocha go nawet własna żona. Całą młodość spędził na ubieganiu się o tron Anglii, ryzykował życie, walcząc o koronę swego królestwa, lecz teraz przekonał się, że to tylko pusty klejnot, pozbawiony serca w środku. Z trudem przychodzi mi zapełnić czymś tę przeciągającą się ciszę. – Masz zwolenników... – bąkam. Śmieje się gorzko. – A, tak... udało mi się paru kupić. Są Courtenay’owie i są Howardowie... Mam też przyjaciół, o których wystarała się Królowa Matka. Mogę liczyć na kilka osób z dawnych lat: mego wuja, hrabiego Oksfordu... No i jeszcze ufam Stanley’om. – Robi pauzę. – Może to dziwne pytanie z ust męża w rozmowie z żoną, ale odkąd usłyszałem o rebelii Lovella, nie przestawałem się zastanawiać... Wiem, że Francis był przyjacielem Ryszarda. Widzę, że darzy go uczuciem wystarczającym, by walczyć za jego sprawę nawet po jego śmierci. Tym bardziej więc chciałbym wiedzieć, czy mogę liczyć na ciebie. – Jak możesz w ogóle pytać o coś podobnego? – Wszyscy mi mówią, że kochałaś Ryszarda. A ja poznałem cię dość dobrze, by wiedzieć, że nie przemawiała przez ciebie ambicja ani chęć zostania królową, tylko czysta miłość. Stąd moje pytanie. Nadal go kochasz? Tak jak Francis Lovell? Jak niewiasty z Yorku? Darzysz go miłością, choć nie żyje? Jak oni wszyscy? Czy też mogę na ciebie liczyć, żono? Poprawiam się, jakby nagle zrobiło mi się niewygodnie na miękkim łożu, i unoszę puchar do ust. Potem wolnym ruchem wskazuję na swój brzuch. – Tak jak powiedziałeś: jestem twoją żoną. I noszę twoje dziecko. Nic nie może tego zmienić.

Henryk kiwa głową. – Oboje wiemy, jak do tego doszło. Chodziło o założenie dynastii, spłodzenie następcy tronu, nie było w tym za grosz uczucia. Najchętniej byłabyś mi odmówiła, zresztą co noc odwracałaś się ode mnie, jak tylko mogłaś. Dlatego będąc z dala od ciebie, znalazłszy się w obliczu takiej wrogości, stanąwszy oko w oko z rebelią, przez cały czas zastanawiałem się, czy może... czy może w końcu połączyło nas zaufanie... albo lojalność... Nawet nie używa słowa „miłość”. Odwracam wzrok. Nie jestem w stanie spojrzeć mu w oczy ani odpowiedzieć na zadane pytanie. – Jedno i drugie już ci ślubowałam – mówię wymijająco. – W przysiędze małżeńskiej. Musiał dosłyszeć przeczenie w mym głosie, gdyż pochyla się ostrożnie, by wyjąć mi z dłoni pusty puchar, po czym z westchnieniem opuszcza moją komnatę.

Sanktuarium świętego Swituna, Winchester wrzesień 1486 roku Różowawe słońce na tle szafranowych obłoków opada poniżej parapetu w ten wrześniowy wieczór, gdy się budzę z popołudniowej drzemki i leżę nadal z otwartymi oczyma, rozkoszując się ciepłem na policzku i wiedząc, że dziś po raz ostatni mogę cieszyć się światłem słonecznym. Jeszcze dziś przyjdzie mi się wystroić, odebrać pozdrowienia od wszystkich dworzan, przyjąć od nich podarki i udać się do komnaty niewieściej, gdzie będę oczekiwać narodzin dziecka. Komnata niewieścia to ponure pomieszczenie, zacienione wiecznie zamkniętymi okiennicami, duszne od stale zamkniętych okien, miejsce, w którym osłania się nawet słaby blask świecy. Gdyby Królowa Matka mogła publicznie oznajmić, kiedy doszło do poczęcia – a było to pełen miesiąc przed ślubem – odosobniłaby mnie już przed czterema tygodniami. Zdążyła zapisać w Wielkiej Księdze, że królowa musi udać się do komnaty niewieściej na sześć tygodni przed narodzinami potomka, pierwej wydawszy pożegnalną ucztę i pozwoliwszy się odprowadzić do drzwi jej więzienia całemu

dworowi. Zatem musi tam się schronić i nie wyłaniać przez sześć tygodni po przyjściu na świat zdrowego księcia – jak Bóg da, dodaje w tym miejscu ta świątobliwa niewiasta – do chwili, w której trzeba będzie nadać mu imię na chrzcie, a jego matkę poddać ceremonii oczyszczenia, aby mogła podjąć normalne obowiązki w pałacu. Przeznaczeniem brzemiennej królowej jest spędzić w ciszy i ciemności bite trzy miesiące! Czytam te instrukcje nakreślone starannym charakterem pisma lady Małgorzaty i zapoznaję się przy okazji z jej opinią na temat wymaganej jakości tapiserii i baldachimu z zasłonami odgradzającymi łoże od otwartej przestrzeni komnaty. Nie opuszcza mnie myśl, że coś takiego mogła wymyślić wyłącznie jałowa niewiasta. Małgorzata Stanley, podówczas Tudor, urodziła tylko jedno dziecko, swego najdroższego syna Henryka, po czym nie dała potomka żadnemu z następnych mężów. Jestem przekonana, że gdyby musiała co roku spędzić cały kwartał z dala od świata, zapatrywałaby się na los brzemiennej zupełnie inaczej. Te zasady nie mają nic wspólnego z zapewnieniem mi spokoju i bezpieczeństwa, chodzi wyłącznie o to, by odsunąć mnie z drogi na trzy długie miesiące, ilekroć będę przy nadziei – trzy długie miesiące, w które ona będzie mogła brylować za mnie na dworze. Ot co. Tym razem jednak sama podłożyła sobie nogę, albowiem skoro wszem wobec wiadomo, że dziecko jest owocem Henryka i mojej nocy poślubnej w styczniu, to powinno przyjść na świat w połowie października, co oznacza, że w zgodzie z ustanowionymi przez nią zasadami nie muszę chronić się w komnacie niewieściej aż do teraz, czyli początków września. Gdyby odesłała mnie precz zgodnie ze swoją wolą, to jest wtedy, gdy naprawdę byłam w siódmym miesiącu z hakiem, straciłabym cały sierpień. Tymczasem chodziłam wtedy wolna – gruba, ale wolna – i przez okrągły miesiąc śmiałam się w kułak, widząc, jak świadomość tego oszustwa jej doskwiera. Dzięki temu czeka mnie co najwyżej tydzień w przygnębiającym półmroku, zanim rozpoczną się przygotowania do połogu. W tym czasie będzie mnie obowiązywał zakaz kontaktów ze światem zewnętrznym, zwłaszcza z mężczyznami, jeśli nie liczyć duchownego, którego też będzie mi wolno widzieć wyłącznie przez przepierzenie. Wydawszy dziecko na świat, pozostanę w odosobnieniu przez kolejne sześć tygodni. Pod moją nieobecność Królowa Matka będzie się szarogęsić w moim pałacu, przyjmować od wszystkich gratulacje z okazji narodzin pierwszego wnuka, nadzorować przygotowania do chrztu i planować ucztę, podczas gdy ja będę siedzieć po ciemku pozbawiona jakiegokolwiek towarzystwa – nawet towarzystwa jej syna, a mojego męża.

Służka przynosi mi zieloną suknię, którą mam włożyć na uroczystość pożegnania. Właśnie odprawiam dziewczyninę gestem, tak znużona zielenią Tudorów, że wprost nie mogę na nią patrzeć, gdy drzwi otwierają się na oścież i do środka wpada moja kuzynka Małgorzata. Rzuca się przede mną na kolana i załamując ręce, wykrzykuje: – Elżbieto! To znaczy wasza wysokość! Elżbieto! Och, Elżbieto! Ratuj Edwarda! Moje dziecko fika koziołka jakby przestraszone tym nagłym najściem, kiedy zrywam się z łóżka tak gwałtownie, że muszę się złapać zasłon baldachimu, ponieważ komnata zaczyna się dziwnie kołysać. – Edwarda?... – Zabierają go! Zabierają go ode mnie! – Uważaj! – przestrzega bystro moja siostra Cecylia, śpiesząc do mego boku, aby mnie podtrzymać. Nie zwracam na nią najmniejszej uwagi. – Dokąd go zabierają? – Do Tower! – woła Małgorzata. – Do Tower!... Och, chodź szybko i przeszkodź im! Proszę! – Biegnij do najjaśniejszego pana – rzucam do Cecylii przez ramię, ruszając w stronę drzwi. – Przekaż mu moje pozdrowienia i spytaj, czy mogę się z nim natychmiast zobaczyć. – Złapawszy kuzynkę za rękę, mówię do niej: – Chodźmy! Trzeba ich powstrzymać! Pośpiesznie przemykam kamiennymi korytarzami boso, ponieważ nie miałam czasu wzuć pantofli, zamiatając skrajem nocnej koszuli szeleszczące trociny. Małgorzata wyprzedza mnie na krętej klatce schodowej prowadzącej na piętro zajmowane przez Edwarda i moje dwie siostrzyczki, Katarzynę i Brygidę, wraz z ich opiekunkami i nauczycielami. Wtem widzę, że nagle się cofa, i słyszę tupot tuzina par podkutych butów. – Nie możecie go stąd zabrać! – protestuje Małgorzata. – Jest ze mną królowa! Nie możecie go zabrać...

Po chwili dostrzegam także obute stopy pierwszego mężczyzny, dalej jego ciemnoszkarłatne pludry i wreszcie jaskrawoczerwoną tunikę zdobioną i pikowaną złotą nicią – takie mundury mają gwardziści Henryka należący do nowo utworzonej przez niego formacji. Za plecami pierwszego wyrasta kolejny i następny... Przysłali cały oddział zbrojnych dla zabrania jednego bladego i roztrzęsionego jedenastolatka. Edward jest tak wystraszony, że ostatni z gwardzistów musi trzymać go pod pachy, żeby nie zleciał ze stopni. Widzę, jak chłopiec macha chudymi nóżkami, na wpół niesiony do miejsca, gdzie stoję. Przypomina raczej szmacianą lalkę z tymi swoimi rozwichrzonymi włosami i ogromnymi przepełnionymi strachem oczyma. – Małgorzato! – krzyczy na widok siostry. – Małgorzato! Każ im natychmiast postawić mnie na ziemię! Robię krok naprzód. – Jestem Elżbieta York, żona króla. A to jest mój kuzyn, hrabia Warwick. Nie macie prawa tknąć go palcem. Co wy wyprawiacie?! – Elżbieto, każ im postawić mnie na ziemię! – powtarza Edward. – Postawcie mnie! Postawcie!... – Puść go – rozkazuję mężczyźnie trzymającemu chłopca. Gwardzista puszcza malca dosłownie, a ten ledwie dotknie stopami posadzki, pada na ziemię, płacząc z rozgoryczenia i złości. Małgorzata przypada do niego, tuli brata do siebie, gładzi po włosach, pieści po policzkach, zasypuje czułymi słówkami, starając się go uspokoić. Chłopiec odrywa się od niej, by spojrzeć jej prosto w oczy. – Zabrali mnie od stołu w sali lekcyjnej – żali się dyszkantem. Jest zdumiony, że ktokolwiek ważył się go tknąć bez jego pozwolenia, jako urodzony hrabia przywykł do delikatnego traktowania i oddanej służby. Patrząc na jego zapłakaną twarzyczkę, przez moment myślę o dwóch chłopcach w Tower zabranych prosto z łóżek. Na ich drodze nie stanął nikt, kto mógł przeszkodzić oprawcom.

– Królewski rozkaz – wyjaśnia mi krótko dowódca gwardzistów. – Chłopcu nie stanie się krzywda. – To jakaś pomyłka. Hrabia Warwick powinien zostać tutaj, z nami, z rodziną – odpowiadam. – Zaczekajcie, póki się nie rozmówię z jego królewską mością, moim małżonkiem. – Rozkazy są jasne... – Gwardzista zaczyna się sprzeczać, lecz w tym samym momencie w drzwiach pojawia się Henryk odziany jak do jazdy konnej. W jednym ręku trzyma bicz, w drugim kosztowne skórzane rękawiczki. Zza jego pleców wygląda Cecylia, która robi wielkie oczy na widok mnie, Małgorzaty i gramolącego się z ziemi Edwarda. – O co chodzi? – pyta Henryk bez żadnych wstępów. – Popełniono pomyłkę – mówię. Tak się cieszę, że go widzę, że zapominam dygnąć na powitanie. Podchodzę do niego prędko i chwytam jego ciepłą dłoń. – Ci gwardziści sądzili, że mają zabrać Edwarda do Tower. – Bo tak jest – rzecze Henryk. Zdumiewa mnie ton jego głosu. – Ależ najjaśniejszy panie... Henryk daje znak gwardzistom. – Róbcie swoje. Zabierzcie stąd chłopca. Małgorzata wydaje nieartykułowany okrzyk oburzenia i zarzuca bratu rękę na szyję. – Miłościwy panie – zaczynam ponownie. – Edward jest moim kuzynem. Nie uczynił nic złego. Uczy się pilnie z moimi siostrami. Uznaje w tobie króla... – Tak właśnie – potwierdza moje słowa mały Edward. – Przecież złożyłem przysięgę. Kazali mi, więc złożyłem.

Gwardziści już go otoczyli, lecz teraz czekają, co powie Henryk. – Proszę – odzywam się znowu. – Pozwól Edwardowi zostać tutaj z nami. Chyba wiesz, że nie jest w stanie nikogo skrzywdzić. A już najmniej ciebie. Henryk ujmuje mnie delikatnie pod łokieć i odprowadza od tego zgromadzenia. – Powinnaś odpoczywać – zauważa. – Nie powinnaś zaprzątać sobie głowy podobnymi sprawami. Nie powinnaś się denerwować. Czy to nie pora, byś udała się do komnaty niewieściej? To wszystko miało się wydarzyć dopiero, gdy znajdziesz się w odosobnieniu... – Czas rozwiązania jest bliski – szepczę mu na ucho. – Bardzo bliski. Jak dobrze wiesz. Królowa Matka twierdzi, że potrzebny mi spokój, każde zdenerwowanie może się odbić źle na dziecku. A ja nie zaznam spokoju, jeśli Edwarda tu nie będzie. Proszę, pozwól mu zostać w pałacu. Przez ten pomysł z Tower jestem nieszczęśliwa. – Zerkam w jego przenikliwe piwne oczy, którymi omiata moją twarz. – Bardzo nieszczęśliwa, Henryku. Targana niepokojem. Zdenerwowana. Zapewnij mnie, że wszystko będzie dobrze... – Wracaj do swojej komnaty i połóż się – prosi. – Ja to załatwię. Ty nie powinnaś się niczym denerwować. W ogóle nie powinnaś o tym wiedzieć. – Już idę do siebie – obiecuję. – Ale muszę mieć twoje słowo, że Edward zostanie tutaj, w pałacu. Pójdę do swojej komnaty, jak tylko od ciebie usłyszę, że Edward może tu zostać. Z nagłym poczuciem przerażenia konstatuję, że obok nas wyrosła lady Stanley. – Odprowadzę cię do komnaty sypialnej – ofiarowuje się. Za nią drepczą jej dworki. – Chodźmy. Waham się. – Idź – ponagla mnie Henryk. – Idź z Królową Matką. Ja załatwię tę sprawę i przyjdę

się z tobą zobaczyć. – Edward musi zostać w pałacu – upieram się. Henryk nie wie, co odpowiedzieć. Jego matka wykorzystuje tę chwilę milczenia, by wyminąwszy mnie, stanąć za moimi plecami. Obejmuje mnie ramionami, przyciska do swojej piersi. Przez mgnienie myślę, że to czuły uścisk, jednakże po chwili zaczynam odczuwać, ile siły weń wkłada. Dwie z jej dworek także podchodzą i stanąwszy obok mnie, ujmują mnie za ręce. Jestem ich więźniem, ku swemu bezgranicznemu zdumieniu stałam się ich jeńcem. Inna dworka zajmuje się moją kuzynką Małgorzatą, podczas gdy gwardziści śmiało podnoszą Edwarda i wyprowadzają go. – Nie! – wrzeszczę. Małgorzata wyrywa się i kopie na oślep, chcąc ratować brata. – Nie! Nie możecie go zabrać! On nic nie zrobił! Tylko nie do Tower! Nie do Tower!... Henryk rzuca mi jedno spłoszone spojrzenie, musi widzieć więżące mnie dłonie Królowej Matki i to, że próbuję się oswobodzić, wszelako odwraca się w milczeniu i również nas opuszcza, idąc śladem swego osobistego gwardzisty. – Henryku! – wrzeszczę za nim. Lady Stanley zakrywa mi usta żylastą dłonią i w nagłej ciszy słychać tylko echo kroków oddziału gwardii schodzącego z galerii. Po jakimś czasie trzaskają drzwi wyjściowe. Kiedy cisza zaczyna nam dźwięczeć w uszach, Królowa Matka odejmuje dłoń od mojej twarzy. – Jak śmiesz? Jak śmiesz mnie przytrzymywać? Puszczaj! – Odprowadzę cię do twojej komnaty sypialnej – mówi, jakby nic się nie stało. – Nie wolno ci się denerwować. – Jak mam się nie denerwować? – krzyczę na nią. – Jak? Edward nie może trafić do Tower!

Nawet nie zaszczyca mnie odpowiedzią. Kiwa na swoje dworki, żeby poszły za nią, i pociąga mnie, nie zwalniając uścisku. Słyszę, że moja kuzynka wybucha płaczem, a niewiasty, które ją zniewoliły, pozwalają jej usiąść, tam gdzie stała, po czym ocierają jej twarz i szepczą, że wszystko dobrze się skończy. Cecylia wydaje się wstrząśnięta tym obrazem sprawnej przemocy. Chciałabym, żeby pobiegła i sprowadziła naszą matkę, lecz ona zdaje się ogłupiała i tylko wodzi bezmyślnym spojrzeniem ode mnie do Królowej Matki, jakby tej nieoczekiwanie wyrosły kły i pazury. – Chodźmy – ponagla lady Stanley. – Musisz się położyć. Zaczyna iść, a dworki trzymające mi dotąd ręce popychają mnie lekko w tę samą stronę. Ruszam jej śladem, usiłując nad sobą zapanować. – Milady, jestem zmuszona cię prosić o wstawienie się za mym kuzynem – odzywam się do jej sztywno wyprostowanych pleców, napiętych barków i białego maforionu. – Zaklinam cię, porozmawiaj ze swoim synem i wybłagaj, aby uwolnił Edwarda. Przecież wiesz, że to tylko dziecko nieskażone jedną złą myślą. Wzięłaś go pod swoje skrzydła, uczyniłaś zeń swego podopiecznego, tak więc jakikolwiek zarzut na nim ciąży, rzuca cień także na ciebie. Lady Stanley milczy, mijając kolejne pary zamkniętych drzwi. Idę za nią, nie zwracając uwagi na nic, usilnie szukając słów, którymi mogłabym ją przekonać. Wciąż mam nadzieję, że zdołam sprawić, aby się zatrzymała, odwróciła, zgodziła ze mną, kiedy znienacka otwiera drzwi wiodące do mrocznego pomieszczenia. – Edward jest twoim podopiecznym – powtarzam. – Powinnaś się o niego troszczyć. Nadal nie odpowiada. – Proszę, jesteśmy na miejscu. Wejdź i odpocznij. Przekraczam próg. – Pani matko, proszę... – zaczynam, lecz urywam nagle, widząc, że dworki weszły za nami, a jedna właśnie przekręciła klucz w zamku i podaje go lady Stanley.

– Co to ma znaczyć? – pytam. – To twoja komnata niewieścia – odpowiada nareszcie. Dopiero w tym momencie uświadamiam sobie, dokąd mnie przywiodła. Znajduję się w przestronnym pomieszczeniu z wysokimi łukowatymi oknami przesłoniętymi tapiseriami, aby do środka nie zakradł się ani jeden promyk światła słonecznego. Któraś dworka zapala już świece, po chwili żółtawy migoczący blask rozjaśnia gołe kamienne ściany i niebotycznie wysokie sklepienie. W dalszym końcu komnaty widnieje przepierzenie, za którym stoi ołtarz z monstrancją, krucyfiksem i obrazem Najświętszej Panienki, także oświetlony blaskiem świec. Przy przepierzeniu ustawiono klęczniki, nieopodal majaczy kominek, krzesło z wysokim oparciem i zydle w półokręgu będącym zaproszeniem do rozmowy. Czując zimny dreszcz, dostrzegam na stoliku obok krzesła swoją robótkę i książkę, którą czytałam, zanim ucięłam sobie popołudniową drzemkę tego dnia. Poza tym w pomieszczeniu jest jeszcze stół jadalny z sześcioma krzesłami, karafki z wodą i winem, złota zastawa, a nawet taca z pasztecikami, na wypadek gdyby ktoś zgłodniał, zanim nadejdzie pora głównego posiłku. Najbliżej nas pyszni się wielkie łoże z baldachimem wspartym na grubych dębowych słupkach i dopełnionym mięsistymi zasłonami z kutasikami. Pod wpływem impulsu otwieram skrzynię stojącą w nogach łoża i znajduję w środku schludnie poskładane i przesypane suszonym kwieciem lawendy moje ulubione stroje, bielizny nie wyłączając – do założenia, jak tylko odzyskam dawne rozmiary. Nieopodal przycupnęła wygodna leżanka, ale moje spojrzenie biegnie do cudnie rzeźbionej i wytłaczanej królewskiej kołyski wyścielonej miękuchnymi materiami. – Co? Co? – dopytuję, jakbym nic nie rozumiała. – Co? – To twoja komnata niewieścia – powtarza lady Stanley cierpliwie, jak gdyby miała do czynienia z niedorozwiniętą. – Tak będzie lepiej dla ciebie i dla dziecka. – A co z Edwardem? – Został zabrany do Tower dla własnego dobra. Tutaj groziło mu niebezpieczeństwo. Twój kuzyn musi być pilnie strzeżony. Jednakże porozmawiam z najjaśniejszym panem na jego temat. I przekażę ci, co powie. Nie

może być wątpliwości, że podejmie słuszną decyzję. – Chcę się widzieć z moim mężem królem. Natychmiast! Lady Stanley nie odpowiada od razu. – Córko, chyba wiesz, że nie wolno ci się widzieć ani z nim, ani z żadnym innym mężczyzną, dopóki nie opuścisz komnaty niewieściej – ucieka się do głosu rozsądku. – Wszakże masz moje słowo, że przekażę mu każdą wiadomość od ciebie bądź każdy list, jaki do niego napiszesz. – Kiedy już urodzę, będziesz musiała mnie stąd wypuścić – mówię zdyszana. Nagle dopada mnie wrażenie, że się duszę, że brak tu powietrza i że każdy oddech jest okupiony ogromnym wysiłkiem. – Wtedy bez przeszkód rozmówię się z mężem sama i powiem mu, że zostałam tu zwabiona podstępem, wtrącona przemocą! Lady Stanley wzdycha, jakbym zachowywała się bardzo niemądrze. – Doprawdy, wasza wysokość! Musisz zachować spokój przez wzgląd na dziecko. Poza tym z wyprzedzeniem zostało ustalone, że twoje odosobnienie rozpocznie się dzisiejszego wieczora, nie udawaj więc zdziwienia. – A co z ucztą, pożegnaniami i podarkami? – Twoje zdrowie na nic z tego nie pozwoliło. Sama to przyznałaś. Ze zdziwienia aż otwieram usta. – Kiedyż to przyznałam coś takiego? – Powiedziałaś, że jesteś zdenerwowana. Targana niepokojem. Nieszczęśliwa. Tutaj nie grozi ci ani zdenerwowanie, ani niepokój. Dlatego zostaniesz tu, pod moją pieczą, do czasu szczęśliwego rozwiązania. – Chcę się widzieć z matką! Chcę się z nią widzieć natychmiast! – wybucham. Przeraża mnie drżenie własnego głosu. Wszakże zwyczajnie boję się lady Stanley, zwłaszcza tutaj, w tym ponurym dusznym pomieszczeniu, i czuję coraz większą bezradność. Moje najwcześniejsze wspomnienie wiąże się z zamknięciem, z pobytem w sanktuarium, w przesiąkniętych wilgocią katakumbach opactwa westminsterskiego.

Po dziś dzień odczuwam strach na samą myśl o ciasnych i ciemnych przestrzeniach. Teraz jednak drżę nie tylko ze strachu, ale i z gniewu. – Chcę widzieć się z moją matką. Najjaśniejszy pan nie miał nic przeciwko temu. Obiecał, że będzie mi dotrzymywała towarzystwa... – Dołączy do ciebie – zapewnia mnie lady Stanley. – Naturalnie, że tak... Będzie ci towarzyszyć do momentu opuszczenia komnaty niewieściej. – Po chwili przerwy dodaje: – Zjawi się po narodzinach dziecka. Wtedy będziecie mogły być razem. Znowu tylko się na nią gapię. Okazuje się, że ma nade mną przewagę. Skupia w ręku całą władzę, podczas gdy ja, bezsilna, nie mogę zrobić zgoła nic. Dałam się jej praktycznie uwięzić – dosłownie i w przenośni, godząc się na wymyślone przez nią zasady obowiązujące przy narodzinach królewskiego potomka. Trafiłam do mrocznego odciętego od świata pomieszczenia, do którego tylko ona ma klucz. – Jestem wolna – rzekę z butą. – Nie jestem niczyim więźniem. Znalazłam się tu po to, by urodzić dziecko. Z własnej woli. Nie jestem niczyim jeńcem. Jestem wolna. Jeśli zechcę stąd wyjść, to wyjdę. Nikt mnie nie powstrzyma. Jestem żoną króla Anglii. – Naturalnie – przyznaje zgodnie, po czym wychodzi za drzwi i przekręca klucz w zamku. Zostaję sama. Zamknięta na cztery spusty. Pani matka przychodzi w porze wieczerzy, prowadząc za rękę moją kuzynkę Małgorzatę. – Już jesteśmy – oznajmia. Małgorzata jest blada jak śmierć, oczy ma podpuchnięte od płaczu. – Co z Edwardem? Pani matka potrząsa głową. – Zabrali go do Tower. – Ale dlaczego? – Ci, którzy walczyli z Jasperem Tudorem, krzyczeli: „ Ŕ Warwick!”. Londyńczycy dzierżyli sztandar z podrapanym pniem... – wyjaśnia pani matka, jakby to wszystko

tłumaczyło. – Rebelianci walczyli za mojego brata – wtrąca Małgorzata. – Chociaż ich o to nie prosił, chociaż nigdy by ich o to nie poprosił. Edward wie, czego mu nie wolno mówić. Sama mu powiedziałam. Mój brat wie, że królem Anglii jest Henryk. Wie, że ma milczeć na temat dynastii Yorków. – Nie postawiono mu zarzutów – dodaje pani matka rzeczowo. – Nie oskarżono go o zdradę. W ogóle o nic go nie oskarżono. Król twierdzi, że w ten sposób chroni Edwarda. Jego zdaniem buntownicy mogliby go porwać i wykorzystać w charakterze marionetki. Uważa, że w Tower będzie bezpieczniejszy. To wyjątkowe kłamstwo sprawia, że wybucham śmiechem, który szybko przechodzi w płacz. – Bezpieczniejszy w Tower! A czy moi bracia znaleźli w Tower upragnione bezpieczeństwo? Pani matka krzywi się. – Wybacz, mamo – mówię prędko. – Przepraszam. Szczerze cię przepraszam... Czy Henryk powiedział, jak długo Edward zostanie w Tower? Małgorzata podchodzi bezszelestnie do kominka i opada na jeden z zydli, odwracając od nas głowę. – Biedactwo – szepcze pani matka. W odpowiedzi na moje pytanie mówi zaś: – Nie, nie powiedział. A ja nie pytałam. Zabrano rzeczy Edwarda, jego książki, ubrania. Przypuszczam, że najjaśniejszy pan będzie go tam przetrzymywał do czasu, aż przestanie się obawiać rebeliantów. Spoglądam na nią, wiedząc, że być może tylko ona, Elżbieta Woodville, ma świadomość, ilu jeszcze rebeliantów czeka w ukryciu na sposobną chwilę, aby upomnieć się o koronę w imieniu Yorków, postrzegając ostatnie zamieszki nie jako klęskę ich sprawy, lecz jako punkt wyjścia do następnego powstania i kolejnego, i tak dalej w nieskończoność. Elżbieta Woodville nie wie, co to porażka. Zastanawiam się teraz, czy to nie ona przypadkiem im wszystkim przewodzi, czy to nie jej niezmienny optymizm daje im wolę walki.

– Czy coś się szykuje, mamo? Ponownie potrząsa głową. – Nie wiem.

Wielka sala sanktuarium świętego Swituna, Winchester 19 września 1486 roku Muszę ścierpieć odosobnienie mimo dręczących mnie obaw i poczucia niedoli. Pobyt w komnacie niewieściej tak mi przypomina długie miesiące spędzone w katakumbach kaplicy opactwa westminsterskiego, że nieomal codziennie budzę się bez tchu i z największym trudem powstrzymuję od zerwania z krzykiem i wołania o pomoc. Co noc prześladują mnie koszmary o mrocznych i przeludnionych pomieszczeniach... Pani matka była brzemienna, pan ojciec za morzem, gdy miałam cztery latka, a młodsza ode mnie Maria – która zdążyła już trafić do nieba – i Cecylia nieustannie płakały za swoimi zabawkami, za swoimi futrzastymi ulubieńcami, za swoim ojcem, choć po prawdzie niewiele z tego wszystkiego pamiętały i wiedziały tylko tyle, że wiedziemy życie w wiecznym mroku, chłodzie i niedostatku. Spoglądałam na posępne, blade oblicze pani matki i zastanawiałam się, czy kiedykolwiek jeszcze uśmiechnie się do mnie. Zdawałam sobie sprawę, że grozi nam straszliwe niebezpieczeństwo, lecz miałam tylko cztery latka, nie rozumiałam, na czym polega zagrożenie ani dlaczego wybawieniem od niego mają być te wilgotne lochy. Pół roku tkwiłyśmy w katakumbach, długie pół roku bez widoku słońca, bez świeżego powietrza, bez możliwości wydostania się na zewnątrz. Przywykłyśmy do ścian naszego więzienia, jak każdy skazaniec przywyka do swojej celi. Tamże pani matka wydała na świat Edwarda, który natchnął nasze serca radością i otuchą, że oto nareszcie urodził się nam chłopiec, następca tronu. Równocześnie bolała nas świadomość, że mały Edward w tych okolicznościach nie ma szans na objęcie panowania w Anglii, skoro nie mógł nawet zobaczyć krajobrazów swego królestwa rozciągających się poza murami sanktuarium. Pół roku to długi, bardzo długi czas dla zaledwie czteroletniej dziewczynki. Myślałam, że już nigdy stamtąd nie wyjdziemy, myślałam, że będziemy wszyscy rosnąć dalej w ciemnościach niczym rośliny pozbawione światła słonecznego, aż

wreszcie bladzi i słabi pomrzemy w tym chłodzie i mroku. Śniło mi się, że zamieniamy się w bladolice pędraki i resztę życia spędzimy pod ziemią. To wtedy znienawidziłam zamknięte przestrzenie, zapach wilgoci, nawet pluskanie rzecznych fal, ponieważ bałam się, że woda będzie się podnosić coraz wyżej, aż w końcu zaleje nasze posłania i zatopi nas wszystkich. Kiedy mój ojciec, król Edward, wrócił zza morza i stoczywszy dwie wygrane bitwy jedna po drugiej, uwolnił nas z katakumb niczym rycerz z bajki, wyłoniliśmy się na światło dziennie niczym zmartwychwstały Chrystus. Gdy przyszedł ratunek, naiwnie ślubowałam sobie, że już nigdy, przenigdy nie dam się nigdzie zamknąć. Fortuna kołem się toczy, jak powiedziałaby moja babka Jakobina. Los potrafi wynieść człowieka hen, na sam szczyt, by potem nieoczekiwanie strącić na samo dno – i nie można na to nic poradzić, co najwyżej można próbować stawić wszystkiemu czoło. Pamiętam, że jeszcze wtedy, w dzieciństwie, brakowało mi niezbędnej do tego odwagi. Kiedy miałam siedemnaście lat i byłam ulubienicą całego dworu królewskiego i najurodziwszą księżniczką w całej Anglii, mój ojciec nieoczekiwanie zmarł, przez co znów musieliśmy się salwować ucieczką z obawy przed jego bratem, a moim wujem, Ryszardem. Tym razem spędziliśmy w sanktuarium dziewięć miesięcy, sprzeczając się ze sobą i złoszcząc na własną porażkę, aż w końcu pani matka doszła do porozumienia z Ryszardem, dzięki czemu opuściłam mroki więzienia niczym duch powracający do życia. Znów pławiłam się w słońcu, cieple, miłości. Raz jeszcze mrużyłam oczy w blasku wolności niczym jastrząb, któremu znienacka ściągnięto karnal i pozwolono latać. Poprzysięgłam sobie wtedy, że już nigdy, przenigdy nie zaznam odosobnienia. Jak widać, nie byłam w stanie dotrzymać złożonej samej sobie obietnicy. Bóle dopadają mnie o północy. – Przedwcześnie – sapie z wrażenia jedna z dworek. – Co najmniej o miesiąc... Dostrzegam szybką wymianę spojrzeń między urodzonymi konspiratorkami: Elżbietą Woodville i Małgorzatą Stanley. – Dziecko pośpieszyło się na świat o miesiąc – obwieszcza Królowa Matka głośno i wyraźnie na użytek każdego, kto by słuchał. – Módlmy się... – Milady – podchwytuje moja matka raźno – wcześniakowi przyda się

wstawiennictwo świętych. Zechciałabyś udać się do własnej kaplicy i pomodlić za moją córkę? Uczynisz to dla niej w tę chwilę ciężkiej próby? Lady Stanley waha się, rozdarta między obowiązkiem wobec Boga a zwykłą ludzką ciekawością. – Sądziłam raczej, że będę jej towarzyszyć tutaj... Myślałam, że powinnam być na miejscu... Pani matka gestem obejmuje całe pomieszczenie wraz z akuszerkami, moimi siostrami i dworkami. – To ziemskie sprawy – wzrusza ramionami. – Poradzimy sobie same. Wszakże nikt nie potrafi zjednywać sobie Pana Boga tak jak ty. – Ściągnę księdza i chórzystów – decyduje jak zwykle świetnie zorganizowana Małgorzata Stanley. – Posyłajcie do mnie umyślnych z wieściami przez całą noc. Każę zbudzić arcybiskupa. Jestem pewna, że Najświętsza Panienka wysłucha naszych modłów. Drzwi się otwierają i Królowa Matka wychodzi na zewnątrz zaabsorbowana własną misją. Pani matka nie traci czasu na uśmiech za jej plecami, lecz od razu zwraca się do mnie: – Nie marudź, tylko się ruszaj... Podczas gdy moja świekra mozoli się na klęczkach w kaplicy, ja męczę się do białego rana, aż w końcu z pobladłą spoconą twarzą odwracam się do pani matki i mówię: – Dziwnie się czuję, bardzo dziwnie... Nigdy wcześniej nie czułam niczego podobnego. Jakby zaraz miało się stać coś strasznego. Och, jakże się boję, mamo... Elżbieta Woodville z gołą głową, jako że porzuciła kornet w ciągu nocy, spacerując ze mną tam i nazad po komnacie, uśmiecha się szeroko pomimo zmęczenia. – Wesprzyj się na swoich towarzyszkach – rzuca tylko w odpowiedzi. Spodziewałam się czegoś bardziej dramatycznego, nasłuchawszy się przerażających opowieści niewiast o rozdzierającym bólu i konieczności obracania płodu w łonie czy też co gorsza o niemożności wydania potomka na świat i konieczności wydarcia go z żywego ciała brzemiennej za pomocą noża. Tymczasem pani matka każe dwom akuszerkom stanąć po moich obu stronach dla oparcia, a potem ujmuje moją twarz w

chłodne suche dłonie i patrząc mi prosto w oczy, rzecze cicho: – Zacznę teraz liczyć. Uspokój się, kochanie, i wsłuchaj w mój głos. Będę liczyć od jednego do dziesięciu, a ty w tym czasie poczujesz, jak twoje wszystkie członki stają się cięższe i jak twój oddech staje się coraz głębszy, aż wreszcie nie będziesz słyszeć niczego poza moim głosem. Będziesz miała wrażenie, że się unosisz, jak gdybyś była Meluzyną stąpającą po wodzie, jak gdybyś spływała słodkim nurtem rzeki. Nie odczujesz żadnego bólu, tylko głębokie odprężenie podobne do snu... Wpatruję się w jej szare oczy i nagle faktycznie nie widzę niczego poza nią i słyszę wyłącznie jej ciche odliczanie. Ból w lędźwiach przychodzi i odchodzi, lecz zdaje się odległy, a ja rzeczywiście unoszę się, tak jak mi obiecała, i czuję się tak, jakby porwał mnie rzeczny prąd. Przed sobą mam skupione spojrzenie matczynych oczu i rozjaśnioną emocjami znaną mi dobrze twarz i odnoszę wrażenie, że znalazłyśmy się obie poza przestrzenią i czasem, jak gdyby odliczanie Elżbiety Woodville, ciche i wolne, trwające nieomal wieczność, rozsnuło między nami i resztą świata magiczną barierę. – Nie ma się czego bać – szepcze do mnie. – Nie dopuszczaj do siebie obawy, córko. Nigdy. Najgorszy ze wszystkiego jest strach przed strachem. Wiedz, że możesz go pokonać. – Jak? – mruczę. Brzmi to tak, jakbym mówiła przez sen, jakby porwał mnie senny nurt. – Jak mam pokonać ten najgorszy ze strachów? – Własnym zdecydowaniem – odpowiada Elżbieta Woodville. – Po prostu postanów, że nie będziesz strachliwą niewiastą, i nawet gdy napotkasz coś, co wzbudza twoje obawy, staw temu czemuś czoło z podniesioną głową. Pamiętaj, żeby wychodzić swoim strachom naprzeciw. Wolno, statecznie i z uśmiechem. Pewność, którą słyszę w jej głosie, i ten obraz, który przede mną roztacza, a który jest odzwierciedleniem jej niesłabnącej odwagi w obliczu przeciwności losu, przyprawiają mnie o uśmiech, mimo że ból nadpływa coraz częstszymi falami. Pani matka nie odrywa ode mnie spokojnego spojrzenia zmrużonych szarych oczu.

– Wybierz dzielność – nakłania mnie. – Wszystkie niewiasty z twego rodu były dzielne jak lwice. My, córy Meluzyny, nie skarżymy się na nic ani niczego nie żałujemy. Mam wrażenie, że żołądek przewraca mi się na nice. – Dziecko chyba się rodzi – mówię, nie mogąc złapać tchu. – Chyba tak – potwierdza, po czym podnosi wzrok na podtrzymujące mnie akuszerki. Trzecia z niewiast klęczy na posadzce i przykłada ucho do mego falującego brzucha. – Teraz! – rzuca. Pani matka mówi do mnie: – Twoje dziecko jest gotowe przyjść na świat. Nie walcz z tym uczuciem, poddaj mu się... – Ona musi przeć! – odzywa się ostro jedna z akuszerek. – Musi walczyć! Dzieci mają się rodzić w bólu, jak mówi Biblia... Pani matka zagłusza jej słowa. – Nie potrzebujesz walczyć, nie potrzebujesz przeć. Po prostu pozwól swemu dziecku wyłonić się na świat, otwórz swoje ciało... Poród to łaska, nie walka ani oblężenie. Z pewnością nie bitwa, jak by chcieli mężczyźni, lecz akt miłości. Dziecko można urodzić delikatnie. Czuję, jak wszystkie tkanki mego ciała napinają się i rozluźniają. – To chyba już! – wołam nagle podniecona. – Czuję, że... Zanim się spostrzegę, co się dzieje, coś chlupocze mi w środku, czuję w dole jakby łaskotanie, po czym rozlega się donośny przenikliwy płacz mojego dziecka. Pani matka uśmiecha się przez łzy. – Brawo, Elżbieto. Dokonałaś tego. Twój ojciec byłby z ciebie dumny. Niewiasty puszczają mnie wreszcie i mogę się wyciągnąć na wznak, spoglądając w stronę, gdzie jedna z akuszerek owija zakrwawione wijące się ciałko. Wyciągam do niej ramiona, rozkazując niecierpliwie: – Podaj mi moje dziecko!

Odbieram zawiniątko z jej rąk, dziwiąc się, że w środku istotnie jest dziecko: idealnie uformowane, z brązowymi włoskami i różanymi usteczkami uchylonymi do krzyku pośród zaczerwienionej, pomarszczonej jakby z gniewu twarzyczki. Pani matka odsłania powijaki, żeby pokazać mi resztę doskonałego ciałka. – Chłopiec – stwierdza zmęczonym głosem, w którym nie słychać ani tryumfu, ani radości, lecz szczere zdziwienie. – Pan Bóg wysłuchał modlitw lady Małgorzaty. Zaiste niezbadane są ścieżki Pana... Elżbieto, dałaś Tudorom następcę tronu! Król we własnej osobie spędził noc na korytarzu za drzwiami, oczekując na wieści niczym kochający małżonek nie zawracający sobie głowy posłańcami. Elżbieta Woodville narzuca pelerynę na splamioną suknię i wychodzi na zewnątrz, aby donieść mu o naszym zwycięstwie z wysoko uniesioną głową. Posłaniec zanosi wiadomość do kaplicy Królowej Matki, że modły jej i arcybiskupa Canterbury zostały wysłuchane i dynastia Tudorów została przedłużona. Małgorzata Stanley pojawia się w momencie, gdy dworki pomagają mi się umościć na wielkim łożu, akuszerki zaś kąpią i od nowa motają w powijaki noworodka. Mamka dyga przed Królową Matką i pokazuje księcia babce, która wyciąga po niego łapczywie ręce, jakby był klejnotem znalezionym w żywopłocie. Porywa go w objęcia i przyciska do piersi. – Chłopiec... – mówi z zachwytem nie mniejszym niż u pustelnika, który nagle doznał objawienia i zobaczył Stwórcę we własnej postaci. – Pan Bóg wysłuchał moich modlitw. Kiwam głową zbyt zmęczona, by podjąć rozmowę. Pani matka przytyka mi do ust kielich, a ja czując woń słodyczy, alkoholu i mocnych przypraw, piję chciwie. Wciąż mam uczucie, że się unoszę, jestem rozleniwiona z wyczerpania i ulgi, że cierpienie się skończyło, teraz także lekko pijana trunkiem zwyczajowo podawanym położnicom, ale przede wszystkim zadowolona z udanego połogu i nieco oszołomiona myślą, że mam rodzone dziecko, i to syna, doskonałego w każdym calu syna i księcia. – Podaj mi go – mówię. Królowa Matka spełnia moje polecenie. Noworodek jest drobniutki, niewiele większy od lalki, lecz dopracowany w każdym detalu, jakby ktoś poświęcił jego stworzeniu niesłychanie dużo uwagi. Ma pulchne rączki niczym rozgwiazdy i malusie paznokietki podobne do muszeleczek. Kiedy go trzymam na ręku, otwiera oczka najbardziej zdumiewającej barwy, jaką

widziałam u dziecka: tęczówki ma granatowe niczym morze w środku nocy. Spogląda na mnie z powagą i jakby z odrobiną zdziwienia. Patrzy na mnie tak, jakby pojmował wszystko to, co dopiero ma się wydarzyć, jakby wiedział, że zrodził się do wielkości, i był gotów wypełnić swoje przeznaczenie. – Oddaj go mamce – rzecze Królowa Matka. – Za chwilkę – odpowiadam. Nie dbam o to, że mi rozkazuje. Mogła mieć kontrolę nad swoim synem, ale to dziecko jest moje. Moje, nie jej. Dałam Tudorom następcę tronu, lecz nikt mi nie odbierze mojej radości, mojego szczęścia. Mojego małego chłopca. Mój syn jest wyczekiwanym następcą tronu, dzięki któremu dynastia Tudorów będzie panowała w Anglii po wsze czasy. – Otrzyma imię: Artur – obwieszcza Królowa Matka. Wiedziałam, że tak będzie. Przywlekli mnie do Winchesteru, aby uprawomocnić dziedzictwo króla Artura, wyobrażając sobie, że jeśli mój potomek przyjdzie na świat niemalże na słynnym Okrągłym Stole rycerzy Camelotu, Tudorowie będą mogli się nazywać spadkobiercami mitycznego królestwa i uważać za odnowicieli potęgi Anglii, licząc, że wraz z ich arystokratyczną linią powróci wspaniała szlachetność dawnych czasów. – Tak – odpowiadam. Nie sprzeciwiam się temu pomysłowi. Jakżebym mogła? To właśnie imię Ryszard zamierzał nadać synowi, którego by ze mną spłodził. Mój ukochany również marzył o Camelocie i rycerskości, z tym że w odróżnieniu od Tudorów otaczał się dworem rycerzy i żył zgodnie z zasadami rycerskiej braci. Przymykam powieki na śmieszną myśl, że Ryszard pokochałby to dziecko, które będzie nosić wybrane przezeń imię, że niepoznaną siłą sprawił, iż je urodziłam, że w pewnym sensie jest to syn mój i Ryszarda... – Książę Artur – stawia kropkę nad i Królowa Matka. – Tak – powtarzam.

Mam wrażenie, że wszystko, co dzieje się między mną i moim mężem Henrykiem, jest smutną parodią marzeń, które snuliśmy wspólnie z mym ukochanym Ryszardem. – Dlaczego płaczesz? – pyta zagniewana. Unoszę rąbek przykrycia i ocieram oczy. – Wcale nie płaczę – mówię.

Wielka sala sanktuarium świętego Swituna, Winchester 24 września 1486 roku Chrzciny różyczki Anglii, kwiatu rycerskości, odbywają się z takim rozmachem i z taką przesadą, o jakie można posądzić wyłącznie osoby, które niedawno dorwały się do władzy. Małgorzata Stanley planowała uroczystości przez minione dziewięć miesięcy, a teraz wszystko po kolei zostaje wcielone w życie – oczywiście tak ostentacyjnie, jak tylko się da. – Chwilami myślę, że obleją go złotem i podadzą na paterze – rzecze z sarkazmem pani matka, uśmiechając się do mnie ukradkowo i wyjmując niemowlę z kołyski w ranek jego wielkiego dnia. Piastunki taktownie trzymają się z tyłu, choć śledzą każdy jej ruch z podejrzliwością osób wiedzących wszystko najlepiej. Mamka rozsznurowuje tasiemki gorsetu, nie mogąc się doczekać pory karmienia. Elżbieta Woodville tuli wnuka do siebie i obsypuje pocałunkami jego rozgrzane ciałko. Dziecko jest rozespane i kwili cicho. Natychmiast wyciągam ramiona stęskniona za jego dotykiem, a pani matka umieszcza tobołek w moich objęciach, po czym przytula nas oboje. Na naszych oczach niemowlę otwiera usteczka jakby do ziewnięcia, marszczy buzię, porusza rączkami jak niezdarny pisklak, a wreszcie uderza w bek, wszem wobec skarżąc się na głód w brzuszku. – Mój maleńki książę – rzecze pani matka z uczuciem. – Pokazuje, kto tu rządzi, jakby

już był królem. Pozwól, przekażę go Meg... Mamka już na niego czeka, lecz Artur płacze i marudzi, nie mogąc znaleźć sutka. – Może ja go nakarmię? – proponuję ochoczo. – Ssałby moją pierś? Piastunki, mamka, nawet moja rodzona matka – wszystkie potrząsają głową jak jeden mąż. – Nie – rzecze z żalem Elżbieta Woodville. – Taką cenę musisz zapłacić za bycie wielką damą, za bycie królową. Nie wolno ci karmić piersią własnego dziecka. Zapewniłaś mu wspaniałą przyszłość i najlepsze jedzenie do końca życia, lecz nie możesz dać mu kropli swojego mleka. Możesz mu matkować, ale tylko do pewnych granic. Nie jesteś pierwszą lepszą biedaczką. Nie możesz robić tego, co byś chciała. Musisz wrócić do małżeńskiego łoża i dać królowi kolejnego syna tak szybko, jak to będzie możliwe. Z zazdrością obserwuję, jak mój pierworodny wtula buzię w biust obcej niewiasty, po czym w końcu chwyta za sutek. Mamka posyła mi uspokajający uśmiech. – Od mojego mleka będzie rósł jak na drożdżach – zapewnia mnie cichym głosem. – Nie musicie się o nic troskać, najjaśniejsza pani. – Ilu synów muszę urodzić? – pytam niecierpliwie panią matkę. – Ilu będzie dość? Kiedy będę wreszcie mogła dać pierś własnemu dziecku? Elżbieta Woodville, która powiła trzech królewiczów i ostała się z samymi księżniczkami, wzrusza ramieniem. – Żyjemy w niebezpiecznym świecie – stwierdza. Drzwi otwierają się bez pukania i do środka wchodzi znów Małgorzata Stanley. – Gotów? – pyta bez zbędnych wstępów. – Właśnie je – odpowiada pani matka, wstając.

– Będzie gotów za parę chwil. Wszyscy już na niego czekają? Lady Stanley wciąga w płuca zapach słodyczy i czystości, którym przesiąknięta jest komnata, jakby nie miała go dość. – Wszystko przygotowane – mówi. – Zgodnie z moimi szczegółowymi wytycznymi... Goście zbierają się w wielkiej sali, czekamy już tylko na hrabiego Oksfordu. – Rozgląda się za Anną i Cecylią, po czym kiwa głową z zadowoleniem, widząc, jak dostojnie są odziane. – To wielki honor – przypomina im. – Będziecie pełnić dwie najzaszczytniejsze funkcje: nieść krzyżmo oraz samego księcia. – Do mojej matki zaś dodaje: – Ty natomiast zostaniesz matką chrzestną, matką chrzestną Tudora! Nikt nie może powiedzieć, że nie zjednoczyliśmy Anglii. Nikt nie może znów wołać o Yorków. Wszyscy jesteśmy jedną wielką rodziną. Dzisiejszy dzień ma być tego dowodem. – Zerka na mamkę, jakby miała ochotę wyrwać jej niemowlę. – Długo jeszcze? Elżbieta Woodville skrywa uśmiech. Wygląda na to, że Królowa Matka wie wszystko o chrzcinach następcy tronu, lecz nie ma pojęcia o karmieniu niemowląt. – Tyle, ile będzie trzeba – rzecze ze znawstwem. – Może nieco mniej niż godzinę. – A jego ubranko do chrztu? Pani matka wskazuje na cudną sukienczynę, którą sama uszyła z najdelikatniejszej francuskiej koronki. Szatę dopełnia tren spływający aż do podłogi oraz maleńka marszczona kryza. Tylko my dwie, ja i ona, wiemy, że specjalnie naddała materii, aby dziecko, które spędziło w łonie pełne dziewięć miesięcy, wydawało się drobniejsze niż w rzeczywistości, jakby przyszło na świat miesiąc przed czasem. – To będzie najwspanialsza ceremonia za tego panowania – ogłasza Małgorzata Stanley. – Nikogo nie brakuje. Każdy, kto ma jakiekolwiek znaczenie, ujrzy przyszłego króla Anglii. Mego wnuka... Czekanie się przedłuża. Mnie to nie robi różnicy, skoro i tak jestem skazana na odosobnienie w komnacie niewieściej. Zwyczaj każe, aby matka dziecka nie brała udziału w ceremonii chrztu, a lady Stanley ani myśli naginać tradycji, żeby wypchnąć

mnie na pierwszy plan. Poza tym zmęczenie chyba bierze nade mną górę – dotychczas byłam rozdarta pomiędzy żywiołową radością a rozpaczliwym znużeniem. Gdy niemowlę kończy wreszcie posiłek, zmieniają mu pieluszkę i umieszczają w moich objęciach. Tak zasypiamy: ja z ramionami oplecionymi wokół małego ciałka, z twarzą wtuloną w puszystą główkę. Hrabia Oksfordu, wezwany na ostatni dzwon, galopuje do Winchesteru ile sił, wszakże Królowa Matka ostatecznie decyduje, że dość się naczekała, i postanawia rozpocząć ceremonię bez niego. Zabierają ode mnie dziecko i wychodzą. Moje najbliższe krewne grają dzisiaj pierwsze skrzypce: Elżbieta Woodville jest matką chrzestną, Cecylia niesie dziecko do chrztu, moja kuzynka Małgorzata przewodzi orszakowi niewiast poprzedzanemu przez barona Neville’a dzierżącego zapaloną świecę. Tomasz Stanley z synem oraz bratem Wilhelmem – wszystko bohaterzy spod Bosworth, którzy zajęli pozycje na wzgórzu i przyglądali się, jak ich król szarżuje samotnie na wroga, po czym przyczynili się do śmierci suzerena – maszerują za moim synem, jakby mógł na nich liczyć, jakby ich słowo było cokolwiek warte. To oni będą trzymać małego Artura do chrztu. Kiedy mój syn otrzymuje imię przy ołtarzu, ja myję się i pozwalam odziać w nową piękną suknię z karmazynowej koronki i złotogłowiu. Tymczasem służące zmieniają pościel na wielkim łożu, a dworki potem pomagają mi się na nie wspiąć i poprawiają wokół mnie poduszki, abym przedstawiała obraz Madonny tryumfującej, gotowej odbierać gratulacje. Z korytarza dobiega dźwięk trąbek i tupot licznych par stóp. W końcu drzwi się otwierają na oścież i do środka wkracza uśmiechnięta Cecylia, by włożyć mi małego Artura w ramiona. Następca tronu otrzymuje piękny złoty puchar od swojej babki, a mojej matki, hrabia Oksfordu przysłał parę złotych miednic, hrabia Derby – solnicę ze szczerego złota. Do komnaty wlewa się tłum darczyńców, wszyscy klękają przede mną jako matką przyszłego króla i przed księciem, aby okazać mu swoją lojalność. Ja trzymam dziecko w objęciach, uśmiecham się i dziękuję gościom za ich dobroć, wiedząc, że patrzę na tych samych ludzi, którzy obiecywali wierność i służbę Ryszardowi. Teraz jakby nigdy nic, z uśmiechem na twarzy, całują moją dłoń i bez słów zapewniają, że od tej pory nie będziemy nawet wspominać o dawnych czasach. Co było, minęło. Tamte dnie są zamkniętą kartą, mimo że zaliczały się do najszczęśliwszych w moim, a może też w ich życiu. Mężczyźni jeden przez drugiego składają mi gratulacje i przyrzekają wierność memu synowi, aż pani matka musi w pewnym momencie im przerwać.

– Jej wysokość powinna teraz odpocząć. Małgorzata Stanley wtóruje jej natychmiast, jakby żaden rozkaz nie mógł pochodzić od Elżbiety Woodville. – Książę Artur zostanie teraz zabrany do komnaty dziecięcej. Wszystko tam już na niego czeka. To jego pierwszy dzień na dworze królewskim, pierwszy dzień w roli księcia z dynastii Tudorów. Za kilka tygodni dostanie własną książęcą siedzibę i odtąd nie będziemy nawet sypiać pod tym samym dachem. Ja wrócę do pałacu zaraz po ceremonii oczyszczenia, a Henryk zacznie mnie nawiedzać w łożu, aby jak najprędzej spłodzić następnego księcia. Spoglądam na niemowlę w objęciach piastunki z bolesną świadomością tego, że moje dziecko zaraz zostanie mi odebrane, że dobiegł końca nasz czas sam na sam, czas matczyny, czas synowski, i że od tej pory będziemy już tylko pionkami: królową i księciem. Zanim opuszczę komnatę niewieścią po ceremonii oczyszczenia, Henryk nagradza nas, Yorków, wydając moją siostrę za mąż. Zbieg okoliczności jest wyraźnym komplementem pod moim adresem, podziękowaniem za syna, lecz ten czas zawieszenia, czas oczekiwania, mówi mi, że gdybym zmarła w połogu, mój mąż poślubiłby drugą w kolejności księżniczkę Yorku, ażeby zapewnić sobie panowanie. Tudorowie zwlekali ze ślubem Cecylii na wypadek, gdybym umarła. W komnacie niewieściej towarzyszyła mi rodzona siostra, która zajęłaby moje miejsce u boku króla wdowca, gdyby zaszła taka potrzeba. Doprawdy, Królowej Matce nic nie umyka. Cecylia odwiedza mnie podekscytowana, z twarzą zarumienioną jakby z zakochania. Jestem zmęczona, piersi mi pękają, części intymne krzyczą z bólu, dosłownie wszystko mnie boli, gdy moja siostra wiruje dokoła mnie, wołając: – Okazał mi przychylność! Najjaśniejszy pan okazał mi swoją przychylność! Lady Małgorzata wstawiła się za mną i oto moje małżeństwo nareszcie dojdzie do skutku! Jestem córką chrzestną Królowej Matki, ale teraz zbliżę się do niej jeszcze bardziej! – Ustalono datę twojego ślubu? – Tak! Mój narzeczony, sir John, osobiście mnie zawiadomił. Zostanę wicehrabiną de Welles! Mój przyszły mąż jest niezwykle przystojny, a jaki bogaty!... Spoglądam na nią, czując cisnące mi się na usta słowa. Setki ostrych słów. John de Welles został wychowany w nienawiści do naszej rodziny. Jego ojciec zginął od

naszych strzał pod Towton, gdzie z powodu silnych opadów śniegu jego artyleria okazała się bezużyteczna. Jego przyrodni brat Richard wraz z synem zginęli z ręki naszego ojca, oskarżeni o zdradę na polu bitwy. Narzeczony Cecylii jest przyrodnim bratem Małgorzaty Stanley, Lancasterem z urodzenia, przekonania i wrogiego uczucia do nas, Yorków. Ma trzydzieści sześć lat, podczas gdy moja siostra liczy ich sobie ledwie siedemnaście. Przez całe życie był naszym zaciekłym wrogiem. Nie może być mowy, aby ją kochał. – To cię uszczęśliwia? Cecylia nawet nie zauważa sceptycyzmu w mym głosie. – Królowa Matka sama się postarała o ułożenie tego małżeństwa – informuje mnie. – Powiedziała Johnowi, że nie można mi odmówić czaru. Takiego słowa użyła: czar. Jest zdania, że jak najbardziej nadaję się na żonę arystokraty dworu Tudorów. Ma przesłanki, by podejrzewać mnie o płodność, nawet pochwaliła cię, że twoje pierwsze dziecko okazało się chłopcem. Dodała też, że nie nadymam się z fałszywej dumy. – A napomknęła coś o twoim prawym pochodzeniu? – pytam oschle. – Bo nigdy nie pamiętam, czy w danym momencie jesteśmy księżniczkami czy nie... Nareszcie dociera do niej moja gorycz. Przerywa nieustający taniec, łapie się słupka baldachimu i okręca, by na mnie spojrzeć. – Zazdrościsz mi, że wyjdę za mąż z miłości i z niepokalanym wiankiem, i to za arystokratę i krewniaka Królowej Matki?! Masz mi za złe, że mojej reputacji nie można niczego zarzucić, podobnie jak żadnej dziewicy na świecie? Chciałabyś, żeby ciągnęła się za mną mroczna tajemnica, która w każdej chwili może wyjść na jaw? Wolałabyś, żeby pierwszy lepszy plotkarz mógł zbrukać moje imię? – Nie – odpowiadam ze znużeniem. Zbiera mi się na płacz od ciągłego bólu tu i tam, od upływu krwi i nieustającego pieczenia pod powiekami. Tęsknię za swoim dzieckiem i za Ryszardem. – Cieszę się przez wzgląd na ciebie, naprawdę.

Po prostu jestem bardzo zmęczona. – Mam posłać po twoją matkę? – Nasza kuzynka Małgorzata występuje z cienia, obdarzając Cecylię surowym spojrzeniem. – Jej wysokość potrzebuje spokoju! – rzecze cicho, lecz dobitnie. – Nie wolno jej denerwować. – Przyszłam tylko, by zawiadomić cię o swoim ślubie. Sądziłam, że ta wieść cię ucieszy – mówi zasmucona Cecylia. – Tymczasem naskakujesz na mnie... Zmuszam się do zmiany tonu. – Przepraszam. Powinnam była powiedzieć ci, że się cieszę i że sir John jest szczęściarzem, skoro dostanie za żonę taką księżniczkę jak ty. – Pan ojciec snuł co do mnie inne, wspanialsze plany – przypomina. – Moim przeznaczeniem była znaczniejsza pozycja. Skoro nie gratulujesz mi szczerze, równie dobrze możesz mi współczuć. – Wiem – odpowiadam. – Tylko że widzisz, obecnie potrafię współczuć wyłącznie samej sobie. Nieważne, Cecylio... i tak nie zrozumiesz, co przechodzę. Raduj się swoim powodzeniem w życiu. Sir John jest szczęściarzem, a do tego, jak mówisz, jest też przystojny i bogaty, no i spokrewniony z Królową Matką, co z pewnością nie może zaszkodzić. Mało prawdopodobne, by kiedykolwiek wypadł z łask na tym dworze... – Ślub weźmiemy przed Bożym Narodzeniem – trajkocze dalej Cecylia. – Jak tylko stąd wyjdziesz, możesz zacząć się rozglądać za prezentem dla nas. Od ciebie i najjaśniejszego pana. – Już się nie mogę doczekać – rzucam. Kuzynka Małgorzata słyszy ironię w moim głosie i posyła mi ukradkowy uśmiech. – Świetnie. – Nic nie jest w stanie zwarzyć Cecylii humoru. – Myślę, że włożę szkarłatną suknię, tak jak ty. – Możesz ją sobie wziąć – rzekę wspaniałomyślnie. – Szwaczki przerobią ją tak, by na ciebie pasowała. – Naprawdę? – Podbiega do skrzyni ze strojami i zamaszyście otwiera wieko. – A co

ze ślubną bielizną? Też mogę sobie ją wziąć? – Nie. Daję ci tylko suknię i kornet. Już zbiera jej fałdy w ramiona. – Wszyscy będą nas porównywać – przestrzega z obliczem rozjaśnionym ekscytacją. – Co będzie, jeśli orzekną, że ja wyglądam lepiej w szkarłacie i czerni? Co będzie, jeśli uznają, że jest ze mnie ładniejsza panna młoda? Odchylam się z powrotem na poduszki. – Wiesz co, Cecylio? W ogóle nie będzie mi to przeszkadzać.

Pałac Westminsterski Boże Narodzenie 1486 roku Opuszczam komnatę niewieścią zaraz po ceremonii oczyszczenia, akurat w porę, by zdążyć wziąć udział w ślubie mojej siostry. Wyłaniam się elegancko odziana i w małej koronie na głowie, a Henryk wita mnie zaraz za progiem, całuje w policzek i prowadzi do królewskiej loży w kaplicy westminsterskiej. Uroczystość odbywa się w rodzinnym gronie, bez nadmiernego przepychu. Lady Stanley z dumą wpatruje się w przyrodniego brata. Pani matka stanowi świtę Cecylii wraz z Anną. Obecna jest jeszcze nasza kuzynka Małgorzata. Henryk i ja stoimy obok siebie. Widzę, że mój mąż zerka na mnie, jakby chciał nawiązać rozmowę, jednakże wyraźnie nie wie, od czego zacząć. To zrozumiałe, że panuje między nami niezręczne milczenie. Kiedy ostatnio się widzieliśmy, zaklinałam go, aby pozwolił Edwardowi pozostać w pałacu. On patrzył na mnie zamkniętą w uścisku Królowej Matki, która potem podstępem wtrąciła mnie do komnaty niewieściej. Henryk nie postąpił zgodnie z moim życzeniem, przez co mały Edward w dalszym ciągu przebywa w zamknięciu w Tower. Z pewnością obawia się teraz mojego gniewu. Czuję, że rzuca mi spojrzenia przez całe nabożeństwo, usiłując wybadać, w jakim jestem nastroju.

– Udasz się ze mną do komnaty dziecięcej, gdy to się już skończy? – pyta szeptem, kiedy oblubieńcy wymieniają słowa przysięgi małżeńskiej, a biskup unosi ich złączone stułą dłonie i oznajmia zebranym, że tego, co Bóg złączył, żaden człowiek nie rozdzieli. Odwracam głowę do Henryka. – Tak – odpowiadam. – Oczywiście. Zachodzę tam codziennie. Czyż on nie jest uroczy? – Niezwykle urodziwy chłopiec z niego! I jaki silny! – szepcze z nagłym podnieceniem. – A jak ty się czujesz? Czy... – urywa zażenowany. – Mam nadzieję, że w pełni wydobrzałaś? Tuszę, że nie wycierpiałaś się zbytnio?... Staram się zachować godność i dystyngowanie, jak przystało na królową, wszakże szczerość jego spojrzenia i troska sprawiają, że odpowiadam zgodnie z prawdą: – Nie miałam pojęcia, że to będzie tyle trwało! Jednakże moja matka była mi wielką pociechą... – Ale chyba wybaczysz mu, że sprawił ci ból? – Kocham go – mówię z prostotą. – Nigdy nie widziałam równie ślicznego dziecka. Każę go sobie przynosić codziennie, na cały dzień, narażając się na zarzut, że rozpieszczam następcę tronu. – Ja zachodzę do komnaty dziecięcej wieczorami, zanim udam się na spoczynek – wyznaje. – Siadam obok kołyski i przyglądam się, jak śpi. Ledwie mi się mieści w głowie, że to nasze dziecko. Bez przerwy się boję, że przestanie oddychać, i każę piastunce wyjmować go z kołyski, na co ta dobra niewiasta zapewnia mnie, że księciu nic nie jest, i rzeczywiście za moment malec wzdycha cichutko i już mam dowód, że z nim wszystko w porządku. Piastunka musi mnie brać za skończonego głupca... Państwo młodzi odwracają się w naszą stronę i zstąpiwszy ze stopni prezbiterium, ruszają krótką nawą. Cecylia wygląda kwitnąco w mojej czerwono-czarnej sukni i z włosami rozpuszczonymi na ramiona niczym welon. Moja siostra jest młodsza ode mnie, trzeba więc było podnieść rąbek. Jako dziewica, którą ja nie byłam w dniu swojego ślubu, mogła zasznurować gorset ciasno, podkreślając talię. Do tego szwaczki tak skroiły nowe rękawy, że ich rozcięcia ukazują mężowi nęcącą biel

nadgarstka i przedramienia oblubienicy. Przy jej świeżości sir John sprawia wrażenie zmęczonego – ma pokreśloną zmarszczkami twarz i worki pod oczyma jak u starego ogara. Wszelako poklepuje ją po dłoni i skłania ku niej głowę. Henryk i ja uśmiechamy się na widok młodej pary. – Dobrą partię znalazłem twojej siostrze – mówi jakby dla przypomnienia, że wszystko mu zawdzięczam, że jestem jego dłużniczką. Państwo młodzi zatrzymują się naprzeciwko nas i Cecylia dyga urzekająco, choć tryumfalnie. Postępuję naprzód i składam pocałunek na jej obu policzkach, a następnie podaję rękę jej małżonkowi. – Wicehrabiostwo de Welles... – wymawiam nazwisko niegdyś stanowiące synonim zdrady. – Życzę wam obojgu wiele szczęścia. Jako że jest to ich dzień, pozwalamy im pójść przodem, po czym wychodzimy ich śladem z kaplicy. Kiedy Henryk ujmuje mnie za rękę, mówię: – Wracając do Edwarda... Zwraca na mnie surowe oblicze. – Daj spokój – przerywa mi. – I tak dość dla ciebie robię, pozwalając twej matce żyć w pałacu. Choć nie powinienem... – Mej matce? A co moja matka ma z tym wspólnego? – Bóg jeden wie – rzecze rozzłoszczony. – Udział Edwarda w rebelii to pestka w porównaniu z tym, co rozpowiadają o niej. Plotki, które docierają do moich uszu, i raporty szpiegów są zatrważające. Nie będę się wdawał w szczegóły dla twojego dobra. W każdym razie wiedz, że czuję się chory do szpiku, tylko słuchając. Uczyniłem tyle, ile mogłem, dla ciebie i twoich krewnych, Elżbieto. Nie proś mnie o więcej. Nie teraz. – Co mówią o mojej matce? – dopytuję. Henryk nie zmienia wyrazu twarzy. – Jest sercem każdego spisku, bez wątpienia mnie zdradza, zdradza nas oboje,

konspiruje za naszymi plecami, zagrażając spuściźnie naszego syna. Jeżeli utrzymuje kontakty choćby z połową tych osób, które widziano poszeptujące z jej sługami, Elżbieta Woodville jest podszyta fałszem. Wszystko wskazuje na to, że tworzy kręgi ludzi, którzy są gotowi wystąpić przeciwko mnie, przeciwko nam... Gdybym nie był tak zaślepiony, oskarżyłbym ją o zdradę, postawił przed sądem i dowiódł prawdy. Wyłącznie przez wzgląd na ciebie wpieram tym, którzy znoszą mi raporty, że wszyscy oni co do jednego się mylą albo że kłamią czy są zwykłymi głupcami, a Elżbieta Woodville pozostaje wierna Koronie. Czuję, że nogi mi miękną, gdy rzucam spojrzenie przez ramię na panią matkę, która właśnie zaśmiewa się z czegoś w rozmowie ze swoim bratankiem Johnem de la Pole. – Moja matka jest niewinna! Henryk kręci głową. – Waż słowa, Elżbieto. Mam dowody jej winy. Przykre, że to powiedziałaś, gdyż tym samym dałaś widomy znak własnej kłamliwości. Teraz już wiem, że jesteś gotowa dla niej zeznać nieprawdę, i to komu?... swemu małżonkowi i królowi! W palenisku kominka wielkiej sali pałacu westminsterskiego umieszczają bożonarodzeniową kłodę. Jest to fragment pnia ogromnego jesionu, o obwodzie znacznie przekraczającym obwód ramienia jakiegokolwiek mężczyzny. Kłoda będzie płonąć bez przerwy przez wszystkie dnie świąteczne. Odziany na zielono błazen wjeżdża na niej na oklep, podczas gdy dwaj rośli służący dźwigają ów ciężar z widocznym wysiłkiem. Trefniś próbuje stanąć na pniaku i utrzymać równowagę, ale szybko spada, zrywa się z ziemi niczym rączy jeleń i znów rzuca na posadzkę, umykając chyżo, zanim pień się po nim przetoczy. Obydwaj służący, podobnie jak wszyscy dworzanie, śpiewają kolędę sławiącą narodziny Chrystusa, wszelako napisaną do melodii o wiele starszej, podkreślanej rytmicznym uderzaniem w bębny. Nie jest to li tylko chrześcijańskie święto, ale też świętowanie powrotu słońca na ziemię, pamiętające zaranie świata. Królowa Matka z uśmiechem przygląda się tej scenie, jak zawsze gotowa zmarszczyć

czoło na czyjeś nieobyczajne zachowanie lub pogrozić palcem śmiałkowi, który by wykorzystał krotochwile jako okazję do warcholstwa. Zdumiewa mnie, że zezwoliła na tę całą pogańską zieleń, lecz jak wiem, lady Stanley koniecznie chce zachować tradycje podtrzymywane przez poprzednich władców, byle tylko zbytnio się od nich nie odróżniać – od prawdziwych królów, którzy panowali wcześniej. Ma nadzieję, że będą z Henrykiem uchodzić za dość królewskich, jeśli tylko skutecznie pójdą w nasze ślady. Moja świeżo wydana za mąż siostra Cecylia, moja kuzynka Małgorzata i moja młodsza siostra Anna – wszystkie znajdują się w mojej świcie i wraz ze mną przyglądają się przedstawieniu, reagując żywiołowo na zmagania osiłków z kłodą. Pani matka stoi nieopodal nas z Katarzyną i Brygidą. Ta ostatnia klaszcze w dłonie i śmieje się tak głośno, że omal się nie przewróci. Służący naprężają liny, które uprzednio obwiązali wokół pniaka, a błazen odrywa gałązkę bluszczu i udaje, że ich smaga. Pod Brygidą uginają się kolana z uciechy i moja siostrzyczka, klapnąwszy na ziemię, niemalże płacze ze śmiechu. Lady Stanley spogląda w jej stronę z lekkim marsem na czole. Na dworze Tudorów wyczyny błazna mają rozśmieszać, jednakże bez przesady. Pani matka i ja wymieniamy zasmucone spojrzenia, lecz żadna z nas nie napomina dziecka. Wreszcie kłoda na naszych oczach trafia na palenisko w sam środek rozgrzanych popiołów, po czym pachołkowie natychmiast obkładają ją żarzącymi się węglami. Bluszcz oplatający korę kurczy się, trzaska i w końcu gdzieniegdzie błyska, a po chwili cały pniak zaczyna się jarzyć czerwonawym światłem. Pierwszy płomyk liże ostrożnie korę. Gdy bożonarodzeniowa kłoda zajmie się ogniem, można rozpocząć obchody świąt. Grajkowie uderzają w struny, a ja kiwam głową do moich dworek, dając im znak, że mogą ruszyć w tany. Otaczam się urodziwymi, dobrze wychowanymi damami dworu, tak jak wcześniej moja matka królowa. Właśnie podziwiam ich wdzięczny taniec, gdy kątem oka dostrzegam swego wuja Edwarda Woodville’a, który wchodzi bocznym wejściem i kieruje się ku pani matce z lekkim uśmiechem na twarzy. Całują się na powitanie w policzek, po czym odwracają od tłumu, jakby chcieli porozmawiać na osobności. To nic takiego, nikt nic z pewnością nie zauważył, ja jednak nie spuszczam z nich spojrzenia. Edward Woodville mówi coś do siostry szybko, a ta słucha z uwagą i potem kiwa głową jakby na zgodę. Edward Woodville pochyla się nad jej dłonią z ukłonem, po

czym rusza ku mnie. – Jestem zmuszony pożegnać się z tobą, siostrzenico, i życzyć wesołych świąt i dobrego zdrowia tobie i księciu Arturowi. – Ależ chyba nie zamierzasz opuścić dworu w Boże Narodzenie? – Udaję się w podróż. Na krucjatę, w której udział obiecałem sobie już dawno temu. – Wyjeżdżasz? Ale dokąd, wuju? – Do Lizbony. Jeszcze dziś wypłynę z Greenwich. Dotarłszy do brzegów Portugalii, ruszę do Granady. Tam zaciągnę się pod sztandar chrześcijańskich władców i pomogę im przegonić Maurów. – Do Lizbony? A stamtąd do Granady?... – odruchowo zerkam na Królową Matkę. – Lady Stanley wie o moich planach – uspokaja mnie. – Najjaśniejszy pan także. W istocie wyruszam w drogę na jego rozkaz. Królowa Matka jest zachwycona, że Anglik będzie bił heretyków podczas krucjaty, a Henryk wyznaczył mi kilka zadań... – Jakich zadań? – Wbrew sobie ściszam głos do szeptu. Edward Woodville jest jednym z nielicznych członków naszej rodziny, którym ufają Tudorowie. Wiódł życie na wygnaniu razem z Henrykiem, był jego zaufanym przyjacielem, gdy tych generalnie mu brakowało. Uprowadził z floty Ryszarda dwa okręty i jako jeden z pierwszych dołączył do Henryka Tudora w Bretanii. Stała obecność mego wuja na dworze wygnańca upewniła Henryka, że rodzina królewska kryjąca się w sanktuarium przed krewniakiem uzurpatorem w istocie mu sprzyja. Po tym jak Ryszard sięgnął po koronę dla siebie i zasiadł na tronie Anglii, Henryk – wciąż tylko pretendent do tronu – zdecydował się nam zaufać, widząc oddanie Edwarda Woodville’a, który nigdy by nie zdradził swojej siostry, byłej królowej. Nie on jeden z yorkistów trafił na pstrokaty dwór wygnańca rojący się od zdrajców i wyrzutków. Był tam również mój przyrodni brat Tomasz Grey, gwarant naszych obietnic i ciągłe przypomnienie o obietnicy ożenku ze mną. Mogę sobie tylko wyobrażać panikę Henryka, który obudził się pewnego dnia, by usłyszeć od nielicznej

służby, że wierzchowiec Tomasza Greya zniknął ze stajni, a jego posłanie pozostało nienaruszone minionej nocy, co wyraźnie sugerowało, że znów zmieniliśmy strony i opowiedzieliśmy się za Ryszardem. Henryk i Jasper Tudorowie wysłali jeźdźców śladem Tomasza, pojmali go i trzymali jako gwaranta lojalności Elżbiety Woodville – wiedząc, że praktycznie nic nie jest w stanie jej zapewnić. Tomasz Grey nadal przebywa we Francji – ni to więzień, ni to gość honorowy, któremu obiecuje się wolność i powrót do domu, lecz nie przydziela konia, jaki mógłby go powieźć do ojczyzny. Wszelako Edward Woodville odegrał poważniejszą rolę na bretońskim dworze Tudora. Dochował Henrykowi wierności do samego końca i wraz z nim bił się pod Bosworth. Służy mu do tej pory. A Henryk nie ma w zwyczaju zapominać o wiernych przyjaciołach, podobnie jak nie zapomina tych, którzy co rusz zmieniali barwy za czasów jego wygnania. Myślę, że już nigdy nie zaufa memu przyrodniemu bratu Tomaszowi, i jestem pewna, że nadal darzy mego wuja Edwarda szczerą przyjaźnią. – Chodzi o misję dyplomatyczną – odpowiada na moje pytanie Edward Woodville. – Poselstwo na dwór króla Portugalii? Lizbona raczej nie leży na drodze do Granady – zauważam. Pokazuje mi wnętrze dłoni i uśmiecha się, jakby właśnie opowiedział mi dowcip... albo wyjawił sekret. – Niedokładnie. Mam tam tylko coś zobaczyć... – Co takiego? Opada na jedno kolano i całuje moją dłoń. – Coś utrzymywanego w tajemnicy, coś nie mającego ceny – mówi wesołym tonem, po czym podnosi się i odchodzi. Odszukuję spojrzeniem panią matkę i widzę, że odprowadza go wzrokiem uśmiechnięta, podczas gdy on lawiruje między roześmianymi, tańczącymi, świętującymi dworzanami. Edward na naszych oczach kłania się szybko Henrykowi i z dostrzeżonym tylko przez nas królewskim błogosławieństwem wymyka się przez wielkie drzwi, bezszelestnie jak każdy szpieg.

Tej samej nocy Henryk nawiedza moją komnatę. Odtąd będzie przychodził do mnie co noc, wyłączywszy dnie mojej miesięcznej niedyspozycji, posty i święta. Musimy począć kolejne dziecko, najlepiej syna. Jeden dziedzic to za mało, by zapewnić ciągłość dynastii. Jeden książę to za mało, by utrzymać się na tronie. Jedno dziecko nie nazbyt dobitnie wskazuje na przychylność Pana Boga okazywaną nowej rodzinie panującej. Sam akt nie wzbudza we mnie pożądania ni namiętności, nie czerpię zeń żadnej przyjemności, ot, wypełniam swoją powinność jako żona króla. Poddaję się ze swego rodzaju rezygnacją. Henryk stara się nie sprawić mi bólu, nie przygniata mnie całym ciężarem, nie całuje ani nie pieści, czego bym nie zniosła, działa szybko i tak delikatnie, jak to możliwe. Dokłada również starań, abym nie poczuła do niego wstrętu: myje się przed wizytą i wkłada czystą bieliznę. O nic więcej nie mogłabym prosić. O dziwo coraz bardziej lubię jego towarzystwo, ów przepełniony milczeniem spokojny czas pod koniec każdego dnia obfitującego w wydarzenia na dworze. Siadamy razem przed kominkiem i zaczynamy rozmawiać o Arturze: czy miał apetyt i ile razy uśmiechnął się na nasz widok. Jestem pewna, że niemowlę nas poznaje i że to świadczy o jego nieprzeciętnej inteligencji, rozbudzającej nadzieje na przyszłość. Z nikim innym nie mogę tak otwarcie rozmawiać o swoim dziecku. Któż jak nie ojciec rozwodziłby się z chęcią nad szerokością bezzębnego uśmiechu czy błękitem ocząt albo urokiem jasnego kosmyka na czółku? Któż jak nie ojciec zastanawiałby się ze mną, czy wyrośnie z niego książę uczony czy książę waleczny, a może książę na podobieństwo swego dziada, który nawet zasiadając na tronie, nie porzucił zainteresowania nauką i nie stracił umiejętności dowodzenia armią? Słudzy przynoszą nam grzane wino z przyprawami, pieczywo i sery, orzechy i kandyzowane owoce i zostawiają nas samych, abyśmy mogli spożyć tę skromną wieczerzę tylko we dwoje, w nocnych strojach. Ja siedzę z podkulonymi nogami, żeby nie marzły mi stopy, on z nogami wyciągniętymi w stronę kominka. Musimy wyglądać jak szczęśliwe stadło. Czasami zapominam się i tak też o nas myślę. – Pożegnałaś się z wujem? – Tak – odpowiadam, wzmagając czujność. – Rzekł mi, że udaje się na krucjatę i w twojej służbie.

– Czy twoja matka powiedziała ci, co to za służba? Kręcę przecząco głową. – Co za dyskretna rodzina – uśmiecha się Henryk. – A ktoś mógłby pomyśleć, że urodziliście się, by szpiegować. Potrząsam głową energicznie. – Nieprawda. Doskonale wiesz, że urodziliśmy się, by panować. – Wiem, wiem. Ale odkąd zostałem królem, coraz częściej mam wrażenie, że to jedno i to samo. Doszły mnie słuchy, że w Portugalii żyje pewien paź, który podaje się za nieślubnego syna twego ojca i domaga uznania za księcia królewskiej krwi. Słuchając go, patrzę w płomienie, ale na ostatnie słowa odwracam się wolnym ruchem. Napotykam intensywne spojrzenie jego piwnych oczu. Przygląda mi się bacznie, a ja nagle mam uczucie, że jestem przesłuchiwana. Przytulna komnata znienacka staje się zimna i obca. Zdaję sobie sprawę, że nie zmieniłam wyrazu twarzy, na moim obliczu wciąż maluje się obojętność. Wszakże wszystkie zmysły mi się wyostrzają. – Doprawdy, mój mężu? A jak się ów paź nazywa? – Naturalnie twój ojciec miał bękartów na pęczki – rzuca pogardliwie. – Spodziewam się, że będziemy słyszeć o jakimś co rok albo dwa. – To prawda, że miał dzieci z nieprawego łoża – przyznaję. – Mam szczerą nadzieję, że Bóg mu wybaczy, ponieważ moja matka nigdy się na to nie zdobyła. Wybucha śmiechem, lecz szybko poważnieje. – Ach tak? I on miał odwagę jej się przeciwstawiać? Uśmiecham się lekko. – Zbywał ją śmiechem, całował i obdarowywał nowymi kolczykami. Poza tym ona wiecznie chodziła brzemienna, a on był królem. Jaka niewiasta by mu odmówiła?

– Wielka niedogodność – kwituje Henryk. – Powód całej masy nieślubnego przyrodniego rodzeństwa. Tylu Yorków nie potrzebuje żaden mężczyzna. – Zwłaszcza ten, który nie jest Yorkiem – zauważam. – Tak czy owak większość tych dzieci jest nam znana. Grace, służka pani matki, jest jedną z nieślubnych córek mojego ojca. Nie mogłaby kochać pani matki bardziej, nawet gdyby była jej rodzoną córką, toteż wszyscy traktujemy ją, jakby należała do rodziny. Jest twoją wierną poddaną. – Cóż, ten chłopak także twierdzi, że w jego żyłach płynie królewska krew, ja jednak nie mam zamiaru sprowadzać go na swój dwór. Pomyślałem, że twój wuj mógłby pojechać i zobaczyć go na własne oczy. Może porozmawiać z jego panem, wyjaśnić, że nie potrzebujemy, aby jakaś boczna gałązka pyszniła się zbytnio swoim pochodzeniem z pnia Plantagenetów. Wytłumaczyć, że niepotrzebny nam jeszcze jeden książę Yorku, mamy ich pod dostatkiem. Spokojnie przypomnieć, kto jest teraz królem Anglii. Pokazać, że pokrewieństwo z poprzednim królem nie przyniesie korzyści ani pretendentowi, ani jego mocodawcy. – A kto jest panem tego pazia? Jakiś Portugalczyk? – Och, tego nie wiem... – odpowiada lekceważącym tonem, lecz ani na moment nie spuszcza spojrzenia z mojej twarzy. – Nie potrafię sobie przypomnieć... Niejaki Edward Brampton? Znasz go może? Słyszałaś kiedyś to miano? Marszczę czoło, jak gdybym się zastanawiała, chociaż to imię i nazwisko trąca w mej duszy strunę tak mocno, że wydaje mi się, iż Henryk powinien to usłyszeć głośno i wyraźnie. Powoli kręcę głową. Przełykam, lecz gardło mam wyschnięte i muszę upić łyk wina. – Edward Brampton? – powtarzam. – Chyba obiło mi się o uszy... Czy ten człowiek nie był na służbie mego ojca? To Anglik, zdaje się...? – Żyd – rozwiewa moje wątpliwości Henryk, nie kryjąc pogardy. – Konwertyta. Żyd, który przyjechał do Anglii i nawróciwszy się, służył twemu ojcu... W gruncie rzeczy twój ojciec był jego ojcem chrzestnym, wprowadził go do Kościoła. Na pewno o nim słyszałaś, choć mogłaś zapomnieć. Bez wątpienia pojawiał się w pałacu. Nie postawił nogi w Anglii, odkąd zasiadłem na tronie, i tuła się tu i tam, być może nawet przeszedł z powrotem na judaizm, heretyk jeden. To on jest opiekunem pazia, o którym mówimy, i to on w jego imieniu wysuwa żądania, wszczyna niepokoje bez przyczyny. Twój wuj ma się z nim rozmówić. Przekonać, aby jednak uciszył chłopca. Edward Woodville aż

się pali, aby wyświadczyć mi przysługę. – Owszem – zgadzam się z tą opinią. – Wszystkim nam zależy, byś miał nas za swoich wiernych poddanych. Uśmiecha się do mnie. – Na lojalności tego młodego pretendenta jakoś nie bardzo mi zależy. Mam nadzieję, że twój wuj uciszy go takim czy innym sposobem. Kiwam głową, jakby niespecjalnie mnie to interesowało. – Nie chciałabyś go zobaczyć? – pyta od niechcenia, jakby oferował mi spontaniczny dar. – Tego małego uzurpatora? Może naprawdę jest nieślubnym synem twego ojca. Twoim przyrodnim bratem... Nie chcesz go poznać? Mam przekazać Edwardowi, aby przywiózł go do Anglii? Może mógłby służyć jako paź na twoim dworze? Czy raczej mam powiedzieć, aby zamilkł raz na zawsze z dala od granic Anglii, hen za morzem? Kręcę głową zdecydowanie. Mam świadomość, że życie tego chłopca zależy od moich następnych słów. Domyślam się, że Henryk bacznie mnie obserwuje, spodziewając się, iż poproszę o ściągnięcie chłopca do Anglii. Jestem pewna, że życie małego nieszczęśnika jest w moich rękach. Jeśli nie okażę dostatecznej obojętności... – To nie moja sprawa – rzucam ze wzruszeniem ramion. – Zrobisz, co uznasz za stosowne. Przypuszczam jednak, że jego obecność w pałacu wyprowadziłaby z równowagi moją matkę. Zapada cisza, w której popijam wino. Sięgam po dzban, aby napełnić kielich Henryka. Brzdęk srebra o srebro przypomina dźwięczenie monet, odliczanie trzydziestu srebrników. Choć pretendent w odległej Portugalii nie wzbudza mojego zainteresowania, poza mną interesuje się nim, kto tylko może. W Londynie krążą fantastyczne plotki o tym, że obaj moi bracia, Edward i Ryszard, uciekli z Tower przed laty, niemal natychmiast po koronacji Ryszarda, i teraz powoli zmierzają z powrotem do stolicy, aby upomnieć się o swoje dziedzictwo. Synowie Domu Yorków znów będą spacerować w ogrodach Anglii, a mroźna zima przejdzie w wiosnę, zakwitną białe róże i nastanie ogólna szczęśliwość.

Ktoś przypina do mego siodła balladę, kiedy mam się wybrać na przejażdżkę. Przebiegam wzrokiem tekst: słońce Yorków znowu zaświeci nad Anglią i zapanuje powszechne szczęście. Odrywam kartkę od łęku i zabieram do króla, pozostawiwszy wierzchowca na dziedzińcu stajennym. – Pomyślałam, że powinieneś to zobaczyć. Co z tego wynika? – Że wciąż są ludzie skorzy rozpowiadać kłamstwa i drukować zdradliwe pamflety – odpowiada Henryk z ponurą miną. Wyjąwszy kartkę z moich rąk, dodaje: – I tacy, którym się wydaje, że zdrada zasługuje na oprawę muzyczną. – Co zamierzasz? – Znajdę drukarza i każę mu obciąć uszy – mówi Henryk bez entuzjazmu. – Znajdę minstrela i każę mu wyrwać język. A ty? Wzruszam ramionami, jakby był mi obojętny los minstrela opiewającego Dom Yorków i drukarza chętnego drukować jego ballady. – Wybierałam się na przejażdżkę... – Nie przejmujesz się tymi... – macha ręką, w której trzyma kartkę – tymi plugastwami? Kręcę głową, otwierając szerzej oczy. – Nie. A powinnam? Czy to w ogóle ma jakieś znaczenie? – Dla ciebie najwyraźniej nie. – Uśmiecha się. – Ludzie wiecznie powtarzają jakieś brednie – mówię, odwracając się do odejścia. Henryk chwyta moją dłoń i całuje. – Dobrze zrobiłaś, przychodząc z tym do mnie. Zawsze mów mi o wszystkim, o czym usłyszysz, nawet jeśli uznasz, że to mało istotne.

– Oczywiście, mój mężu. Odprowadza mnie na dziedziniec. – Przynajmniej co do ciebie mogę mieć pewność. Jakiś czas potem moja służka donosi mi szeptem, że na targu mięsnym w Smithfieldzie doszło do zamieszek, po tym jak ktoś powiedział, że mój kuzyn Edward uciekł z Tower i podniósłszy własny sztandar na zamku w Warwick, gromadzi wokół siebie zwolenników dynastii Yorków. – Połowa czeladników chciała łapać za tasaki, by zaciągnąć się na jego służbę – opowiada z przejęciem – a drugie tyle rwało się pod mury Tower, żeby go oswobodzić. Nie śmiem nawet spytać o to Henryka, który chodzi z twarzą ponurą niczym chmura gradowa. Tkwimy zamknięci w pałacu niczym w potrzasku z powodu lodowatych wichrów i opadów marznącego śniegu, które nie ustają od wielu dni. Henryk wypuszcza się na zewnątrz, buzując z wściekłości, a Królowa Matka spędza długie godziny na klęczkach w ciągnącej chłodem kaplicy. Z każdym dniem do naszych uszu dociera coraz więcej opowieści o gwiazdach tańczących na zimnym niebie i zapowiadających powrót Yorków do władzy. Ktoś ponoć widział białą różę utkaną ze szronu na polu pod Bosworth. Na drzwiach opactwa westminsterskiego co rusz ktoś wiesza wiersze i ballady. Grupka młodych wioślarzy śpiewa kolędy pod oknami Tower, a Edward Warwick wychyla się za parapet, macha do nich i woła: „Wesołych świąt!”. Henryk Tudor i lady Stanley kroczą po korytarzach pałacu sztywni, jakby kij połknęli albo jakby zmartwieli ze strachu. – Ha, z pewnością są przerażeni – potwierdza ochoczo Elżbieta Woodville. – Nie chcą, by się okazało, że bitwa pod Bosworth wcale nie zakończyła wojny, lecz była tylko jedną z wielu bitew, których liczby i nazw nikt nie jest w stanie spamiętać. Boją się, że wojna kuzynów wciąż trwa w najlepsze, z tą różnicą, że Lancasterów zastąpili Beaufortowie. – Kto jednak walczyłby po stronie Yorków? – pytam.

– Tysiące ludzi – odpowiada pani matka. – Dziesiątki tysięcy. Nie sposób orzec, ile dokładnie. Twój małżonek nie przekonał do siebie poddanych, choć Bóg świadkiem, że się starał. Ci, którzy bili się u jego boku i zostali za to nagrodzeni, rozglądają się, co by tu jeszcze uszczknąć z Korony, lecz jemu nieśpieszno do dalszego dzielenia się z kimkolwiek łupami. Dla odmiany ci, którym darował, stwierdzili, że muszą mu się opłacać i wnosić do skarbca grzywny za dawną winę. Łaska królewska przypomina raczej dożywocie aniżeli faktyczne przebaczenie. Mało komu się to podoba. No i są jeszcze ci, którzy walczyli przeciwko niemu i bynajmniej nie zmienili zdania. Henryk Tudor w niczym nie przypomina twego ojca, Edwarda Yorka. Poddani go nie kochają. A on nie potrafi sobie radzić z ludźmi. – Musi tylko umocnić swoje panowanie – oponuję. – Na razie traci czas na oglądanie się za siebie, czy któryś z sojuszników nie zwrócił się przeciwko niemu. Pani matka rzuca mi uśmieszek. – Nagle go bronisz? – pyta z niedowierzaniem. – Przede mną? – Nie winię go za ostrożność, którą przejawia – rzekę. – Ani za to, że nie tryska słodyczą. Ani że nie przyświecają mu trzy słońca Yorków, a pod stopami nie wyrastają białe róże w śniegu. Henryk jest sobą i nic na to nie poradzi. Oblicze pani matki łagodnieje. – Prawda, że władca taki jak Edward York zdarza się raz na stulecie albo jeszcze rzadziej – mówi. – Kochali go wszyscy... Zgrzytam zębami. – Urok osobisty nie przesądza o wielkości monarchy – irytuję się. – O królewskości nie decyduje siła roztaczanego charme’u. – Nie. Przynajmniej nie w wypadku mości Tudora. – Jak go nazwałaś?

Zakrywa dłonią usta, lecz spojrzenie szarych oczu nadal ma roztańczone. – Mości Tudor i jego matka, Madonna Małgorzata Nieustającej Boleści... Wybucham śmiechem wbrew samej sobie, po czym natychmiast macham rękoma, żeby ją uciszyć. – Sza! Ani słowa więcej! – proszę. – Henryka nic nie zmieni. Wychowywał się w ukryciu, od dzieciństwa przygotowując do roli pretendenta do tronu Anglii. Urokiem szafują tylko ci, którzy czują się pewnie. Henrykowi brak pewności siebie. – Otóż to – podchwytuje Elżbieta Woodville. – I dlatego właśnie nikt inny też w niego nie wierzy. – Któż jednak stanąłby na czele rebelii? – pytam. – Nie ma nikogo w odpowiednim wieku, zabrakło yorkistowskich dowódców. Zresztą my nie mamy kogo usadzić na tronie, gdyby przyszło co do czego. Dynastia Yorków wygasła. Następca tronu nie żyje... – Przedłużające się milczenie sprawia, że w końcu przyciskam ją do muru: – Następca tronu nie żyje, prawda? Pani matka umyka przede mną spojrzeniem. – Spadkobiercą Yorków jest Edward Warwick, a jeśli poszukać dalej, twój drugi kuzyn, John de la Pole. Nie zapominajmy też o młodszym bracie tego ostatniego, Edmundzie. Są krewniakami twego ojca, Elżbieto, nie mniej niż Warwick. – Zaledwie po kądzieli – przypominam. – John i Edmund są zaledwie siostrzeńcami Edwarda Angielskiego, synami księżnej, nie księcia z królewskiego rodu. Poza tym John przysiągł wierność nowemu królowi i nawet zasiada w jego radzie, podobnie jak Edmund. Natomiast Edward, nieszczęsny Edward Warwick, mimo że również obiecał lojalność wobec Tudorów, został wtrącony do Tower, choć ręczyłyśmy za niego wszystkie i byłybyśmy go przypilnowały. Tak więc jak widać, bynajmniej nie ma Yorka, który mógłby poprowadzić rebelię przeciwko mojemu mężowi. A może się mylę? Elżbieta Woodville wzrusza ramionami.

– Skąd miałabym to wiedzieć? Ludzie nie przestają opowiadać o bohaterze na podobieństwo ducha czy uśpionego świętego albo... pretendenta. Słuchając ich, można nabrać przekonania, że istotnie gdzieś na wzgórzach kryje się dziedzic Domu Yorków, przyszły król tylko czekający na wezwanie do bitwy, pogrążony we śnie niczym Artur Pendragon, gotów powstać z mieczem w wyciągniętej ręce. Gawiedź uwielbia snuć takie mrzonki, nikt temu nie zaprzeczy... Łapię ją za ręce. – Mamo, choć raz bądźmy ze sobą szczere. Nie zapomniałam tamtej nocy, gdyśmy do Tower wysłały pazia zamiast mojego brata Ryszarda. Przygląda mi się, jakbym opowiadała bajki tak jak ci ludzie marzący o powrocie króla Artura, wszakże mnie bardzo dobrze wyryło się w pamięci wspomnienie tamtego biednego chłopca zabranego z ulic Londynu, syna pary rodziców przekonanych, że potrzebujemy go tylko do odegrania niewinnej roli, za którą otrzymali z góry zapłatę, i że odeślemy malca do domu, gdy będzie po wszystkim. Własnoręcznie nałożyłam mu czapkę na głowę i obwiązałam szyję szalikiem, przykazując, aby nie odzywał się ani słowem. Pokazałyśmy go tym, którzy przyszli po mego brata Ryszarda, mówiąc, że to książę we własnej osobie, ale że stracił głos z powodu choroby gardła. Nikt nie mógł przypuszczać, że jesteśmy zdolne do takiego oszustwa. Wszyscy pragnęli nam wierzyć. Podeszły wiekiem arcybiskup Canterbury, Thomas Bourchier, odprowadził chłopca do Tower i obwieścił wszem wobec, że książę Ryszard dołączył do swego brata, księcia Edwarda. Pani matka nie rozgląda się na boki, wiedząc, że jesteśmy same. Ale chociaż rozmawiamy twarzą w twarz, bez świadków, szeptem, nie waży się potwierdzić moich przypuszczeń bądź zaprzeczyć im. – Puściłaś do Tower pazia, a mojego brata odesłałaś precz – szepczę. – Kazałaś mi nabrać wody w usta. Zabroniłaś o tym kiedykolwiek wspominać. Postąpiłam, jak chciałaś. Milczałam wobec ciebie, wobec moich sióstr, wobec każdego człowieka na ziemi. Jeden jedyny raz napomknęłaś w rozmowie ze mną, że nic mu nie grozi. Że sir Edward Brampton przywiódł go z powrotem do ciebie. Nigdy o nic nie pytałam... – Skrywa go milczenie – mówi tylko pani matka. – Ale czy żyje? – dopytuję naglącym tonem. – Czy żyje i przymierza się do powrotu do kraju, by upomnieć się o koronę?

– Chroni go milczenie. – Czy to ten chłopiec w Portugalii? Ten, do którego pojechał wuj Edward? Czy to ten paź sir Edwarda Bramptona? Patrzy na mnie takim wzrokiem, jakby chciała wyznać mi prawdę, gdyby tylko mogła. – Skądże mi to wiedzieć? Skąd mam wiedzieć, kto podaje się za księcia Yorku? I to w Lizbonie, na drugim końcu świata? Gdy go ujrzę na własne oczy, będę wiedziała, tego możesz być pewna. Masz moje słowo, że wszystkiego się dowiesz, kiedy już go zobaczę. Wszakże równie dobrze mogę go już nigdy nie zobaczyć.

Tower w Londynie wiosna 1487 roku Przenosimy się do stolicy, gdzie wrze jak w ulu budzącym się do życia. Wygląda na to, że wszyscy mówią wyłącznie o książętach, następcach tronu i Yorkach podnoszących głowy niczym zieleniący się bluszcz. Każdy zna kogoś, kto powiedział, że dynastia Yorków wcale nie wygasła, lecz że ma dziedzica, chłopca, który właśnie płynie do Greenwich, który ukrywał się w sekretnej komnacie pod kamiennymi schodami, który maszeruje na południe ze Szkocji – i że ów chłopiec zostanie osadzony na tronie przez swojego swaka, Henryka, że przez cały czas przebywał na dworze swojej siostry, tylko czekającej na sposobną chwilę, by zaskoczyć męża. Że mieszka w domostwie pewnego Anglika w Portugalii, pewnego rybaka we Flandrii. Że ukrywa się na dworze swojej ciotki księżnej wdowy w Burgundii, czeka uśpiony na odległej wyspie, żywi się jabłkami na strychu domu rodzinnego Woodville’ów w Grafton, tkwi zamknięty w Tower wraz ze swym kuzynem Edwardem hrabią Warwick. Znienacka wokół aż się roi od pretendentów niczym od motyli w ciepły wiosenny dzień, są ich tysiące niczym paproszków kurzu unoszących się na promieniu światła. Wszyscy tylko czekają, aż słowo stanie się armią.

Tudorowie, którzy aż dotąd sądzili, że zdobyli królewską koronę na błotnistym polu w środkowej Anglii i umocnili swoje panowanie, wjeżdżając wielkim traktem do Londynu, nagle stwierdzają, że są otoczeni przez morze błędnych ogników, zagrożeni przez istoty rodem z bajki. Dziedzic dynastii Yorków nie schodzi z ust Anglików, każdy zna kogoś, kto go widział na własne oczy i jest gotów przysiąc na wszystkie świętości, że to prawda. Gdziekolwiek pojawia się Henryk, ludzkie głosy milkną, aby jego uszu nie doleciał żaden szept, wszakże wiecznie towarzyszy mu nieustanny szelest słów przypominający szum wiatru w listowiu będący zapowiedzią potężnej ulewy. Cała Anglia wyczekuje objawienia się nowego króla, wyłonienia się księcia niby spod powierzchni wód i zalania świata kwieciem białych róż. Przenosimy się do londyńskiej Tower, jakby Henrykowi przestała odpowiadać jego wiejska siedziba, którą tak zachwalał przed niespełna rokiem. Tej wiosny czuje potrzebę otoczenia się murami, których w razie czego przyjdzie łatwo bronić, jak gdyby chciał, by blanki przesłoniły mu widok, jak gdyby chciał się znaleźć w sercu miasta – jego niekwestionowany pan, aczkolwiek kto może rozprawia o innym panu, innym władcy, począwszy od zwykłych poganiaczy wkraczających na targ w Smithfieldzie i żywiołowo gestykulujących podczas opowiadania sobie nawzajem o nie mającym sobie równych tryku zoczonym o świcie wśród pastwisk, po żonę rybaka na przystani, która zarzeka się, że pewnej bezksiężycowej nocy dwa lata temu widziała, jak brama wodna Tower unosi się w ciszy, przepuszczając łódkę uwożącą małego chłopca, kwiatuszek Yorków, do morza, ku wolności. Henryk i ja zajmujemy apartamenty królewskie w Białej Wieży, z których rozciąga się widok na niższe zabudowania, gdzie przetrzymywano obu chłopców: mego brata Edwarda spodziewającego się koronacji, lecz oczekującego śmierci, oraz pazia, którego pani matka i ja wysłałyśmy zamiast Ryszarda. Henryk dostrzega moją bladość, gdy wkraczamy na komnaty rozjaśnione blaskiem płonącego ognia i przytulne od rozwieszonych na ścianach tapiserii, i ściska mą dłoń, choć nic nie mówi. Za nami szura piastunka niosąca księcia Artura. – Dziecko będzie spało przy mnie, w mojej komnacie prywatnej – przerywam milczenie. – Królowa Matka kazała tam wstawić ołtarzyk i klęcznik – informuje mnie mąż. – Przyszykowała wszystko z myślą o tobie, a komnatę dziecięcą urządziła na piętrze.

Ani myślę ustąpić. – Nie zostanę tu, jeśli dziecka nie będzie przy mnie. – Elżbieto... – odzywa się Henryk łagodnym głosem. – Chyba wiesz, że tutaj nic nam nie grozi, to najbezpieczniejsze miejsce na ziemi... – Mój syn zostanie ze mną. Król kiwa głową. Nie próbuje się sprzeczać ani nawet nie pyta, jakie żywię obawy. Jesteśmy małżeństwem od nieco ponad roku, lecz o niektórych sprawach zwyczajnie nie rozmawiamy. Pomijamy milczeniem zniknięcie moich braci – ktoś, kto by się nam przysłuchiwał, mógłby pomyśleć, że to nasz jakiś sekret, brzydki sekret. Nie wracamy do tematu mego rocznego pobytu na dworze Ryszarda. Nie wspominamy okoliczności poczęcia Artura ani nie przyznajemy choćby przed samymi sobą, że książę nie był – jak chce Królowa Matka – owocem nocy poślubnej uświęconej kropidłem i błogosławieństwem arcybiskupa, owocem miłości dwojga szczęśliwych małżonków. Mamy tyle wspólnych sekretów, i to zaledwie po roku z kawałkiem od ślubu. Jakie kłamstwa padną z naszych ust po dekadzie? – Będzie to wyglądać dziwnie – stwierdza tylko Henryk. – Ludzie zaczną gadać. – Po co tu w ogóle przyjechaliśmy, zamiast zostać na prowincji? Henryk szura stopami, ucieka przede mną wzrokiem. – W niedzielę przejdziemy w procesji na mszę – odpowiada wreszcie. – Wszyscy. – Jak to: wszyscy? Jego zakłopotanie jeszcze wzrasta. – Cała rodzina królewska... Czekam na ciąg dalszy. – Twego kuzyna Edwarda nie wyłączając.

– A co Edward ma z tym wszystkim wspólnego? Bierze mnie pod ramię i odprowadza na stronę, z dala od moich dworek, które wsypały się za nami i już poprawiają krzywo wiszące tapiserie, rozpakowują tamborki i nici, wyjmują talie kart. Jakiś grajek stroi lutnię, szarpane palcami struny dźwięczą głośno. Ja jedna nie cierpię tego miejsca, dla pozostałych są to znajome cztery ściany domu. Wchodzimy na długą galerię, gdzie o zawrót głowy przyprawia woń świeżo rozsypanych trocin wymieszanych z ziołami. – Krążą słuchy, że Edward uciekł z twierdzy i zbiera armię na swoich ziemiach. – Edward? – powtarzam bezmyślnie. – Edward hrabia Warwick, twój kuzyn. Dlatego przejdzie z nami w orszaku do katedry Świętego Pawła, by pokazać się wszystkim jako szanowany członek rodziny królewskiej. Kiwam głową. – Przejdzie z nami w orszaku. Żeby się pokazać. – Właśnie. – Dzięki temu wszyscy zrozumieją, że nie siedzi na zamku w Warwick i nie gromadzi armii. – Tak. – Ale jest żyw. – Tak. – W ten sposób ukręcisz łeb plotkom... Henryk nie przerywa mi. – Skoro tak, potem Edward może z nami zamieszkać... jak to ująłeś... jako szanowany

członek rodziny królewskiej. Niech będzie tym, za kogo chcesz go podać. Darzonym miłością kuzynem. Skoro może iść z nami w orszaku, może też mieszkać z nami w pałacu. Przedstawienie nabierze znamion realności. Zwykła rzecz w wypadku królów. Ogłaszasz się królem i udajesz króla, aż zostaniesz zaakceptowany przez poddanych. Jeśli mam brać udział w tej maskaradzie, jeśli mam udawać, że wszyscy kochamy Edwarda jak swego, ty możesz sprawić, aby tak się stało. Henryk waha się. – Taki jest mój warunek – dodaję prosto z mostu. – Skoro każesz mi udawać, że Edward mieszka z nami jak członek rodziny, życzę sobie, abyś do tego doprowadził. Pójdę w tej niedzielnej procesji dla udowodnienia, że Edward Warwick i wszyscy Yorkowie wiernie cię wspierają. Ale ty będziesz traktował mnie i moich krewnych tak, jakbyś naprawdę nam ufał. – Dobrze – odpowiada po dłuższej chwili. – Jeśli przekonamy Anglików, jeśli plotki ucichną i wszyscy zrozumieją, że Edward Warwick wiedzie życie w pałacu u naszego boku, pozostając lojalnym członkiem rodziny panującej, będzie mógł opuścić Tower i faktycznie zamieszkać z nami. – W pełni wolny, darzony zaufaniem nie mniejszym niż moja matka – uściślam. – Wbrew temu, co by ktokolwiek twierdził. – Nie mniejszym niż twoja matka – przystaje Henryk. – Pod warunkiem, że plotki ucichną. Moja kuzynka Małgorzata odnajduje mnie przed wieczerzą zaróżowiona z podniecenia po całym popołudniu spędzonym w towarzystwie dawno nie widzianego brata. – Ależ on urósł! Jest już wyższy ode mnie! Och, jakże za nim tęskniłam! – Rozumie, czego się od niego oczekuje? Potakuje skinieniem. – Wyjaśniłam mu wszystko dokładnie, a potem to jeszcze przećwiczyliśmy, żeby na pewno nie popełnił żadnego błędu. Edward wie, że ma kroczyć za Henrykiem i tobą i

uklęknąć do mszy. Ale chyba mogę iść u jego boku? Wtedy na pewno dopilnuję, że niczego nie pokręci... – Tak, koniecznie – zgadzam się. – Pamiętajcie: jeśli ktoś wykrzyknie jego imię, Edward nie może pomachać ani odkrzyknąć w odpowiedzi. To ważne. – To właśnie mu powiedziałam – zapewnia Małgorzata. – Mój brat wszystko to wie. Wytłumaczyłam mu, dlaczego ma się pokazać londyńczykom. – Jeśli udowodni, że jest lojalnym członkiem rodziny panującej, będzie mógł wrócić do pałacu. Chyba więc rozumiesz, że właściwe zachowanie w niedzielę jest kluczowe?... Wargi zaczynają jej drżeć. – Naprawdę będzie mógł zamieszkać z nami w pałacu? Obejmuję ją, czując, że drży na całym ciele od żywionej nadziei. – Tak, zrobię dla niego co w mojej mocy. Spogląda na mnie oczyma zaczerwienionymi od płaczu. – Edward nie wytrzyma dłużej w zamknięciu, wasza wysokość. Odosobnienie go zabija. Nikogo nie widuje, nie pobiera lekcji... – Król nie przydzielił mu preceptora? Małgorzata kręci głową przecząco. – Nikt do niego nie przychodzi. Całe dnie spędza, leżąc na łóżku i czytając książki, które mu przesłałam, albo wpatrując się w sufit czy wyglądając przez okno. Raz dziennie wolno mu przejść się po ogrodach. A przecież to jedenastoletni chłopiec, w przyszłym miesiącu kończy dwanaście lat. Powinien brać udział w dworskim życiu, uczyć się, bawić, doskonalić sztukę jazdy konnej.

Powinien dorastać w towarzystwie rówieśników. Tymczasem tkwi tutaj samotnie, za jedynych kompanów mając strażników, którzy przynoszą mu posiłki. Powiedział mi, że powoli zapomina słowa. Że któregoś dnia nie mógł sobie przypomnieć, jak wyglądam. Mówi, że czasem minie cały dzień, a on tego nie pamięta. Dlatego zaczął rysować znaki na ścianie, jak zwykły więzień. Mimo to nie wie, gdzie się podziały miesiące... Zdaje sobie sprawę z tego, że nasz ojciec został tu poddany egzekucji i że stąd zniknęli twoi bracia, chłopcy tacy jak on. Czuje zarazem strach i nudę, a nie ma o tym z kim porozmawiać. Jego strażnicy to nieobyci mężczyźni, ogrywają go w karty na marne szylingi, przeklinają przy nim i piją na umór. Edward nie może tu zostać dłużej. Muszę go uwolnić... Czuję się wstrząśnięta. – Małgorzato... – zaczynam. – Jakże – wpada mi w słowo – ma z niego wyrosnąć książę, skoro jest traktowany jak mały zdrajca? Takie życie go zniszczy do szczętu, a ja obiecywałam naszemu ojcu, że zawsze będę się opiekować braciszkiem!... – Porozmawiam z królem jeszcze raz – przyrzekam. – Zrobię co w mojej mocy. Jak tylko ludzie przestaną bez przerwy o nim mówić, Henryk z pewnością go wypuści. – Po chwili milczenia dodaję: – Można by pomyśleć, że nasze rodowe nazwisko to nasza największa chluba i zarazem największe przekleństwo. Gdyby twój brat nazywał się po prostu Edward, a nie Edward hrabia Warwick z dynastii Yorków, nikogo by nie obchodził. – Bardzo bym chciała, żebyśmy nazywali się inaczej – rzecze z goryczą moja kuzynka Małgorzata. – Gdybym mogła wybierać, zmieniłabym nazwisko na pierwsze lepsze i nigdy więcej nie pokazała się na dworze królewskim. Mój mąż zwołuje spotkanie panów rady, aby zasięgnąć ich opinii w sprawie tego, jak najskuteczniej uciąć pogłoski o powrocie księcia Yorku. Wszyscy już słyszeli o synu czy choćby bękarcie Edwarda Yorka powracającym do Anglii z zamiarem

wyciągnięcia rękę po koronę. John de la Pole, siostrzeniec mego ojca, doradza królowi spokój i przeczekanie najgorszego w nadziei, że plotki same ucichną. Jego ojciec, książę Suffolk, zapewnia Henryka, że nie ma podziału między Yorkami i Tudorami. Jak tylko poddani zobaczą, że Edward Warwick kroczy w orszaku królewskim, sami przestaną gadać. John wysuwa prośbę, aby uwolnić małego Edwarda z Tower, co tylko utwierdzi ludzi w przekonaniu o jedności panującej wśród Yorków i Tudorów. – Powinniśmy wszystkim pokazać, że się nie boimy – mówi, uśmiechając się do króla. – To najlepszy sposób na ukrócenie krążących pogłosek: pokazanie, że nie mamy się czego bać. – I że stanowimy jedność – dodaje Henryk. John wyciąga do niego rękę, którą mój mąż skwapliwie ujmuje. – Bo stanowimy jedność – zapewnia mój kuzyn. Henryk posyła po Edwarda. Osobiście pomagam jego siostrze Małgorzacie odziać go w nowy dublet i doprowadzić do porządku niesforne chłopięce włosy. Mały Warwick jest blady, przerażająco blady jak każde dziecko, które nie zażywa ruchu w słońcu, i ma chude kończyny, choć powinien już powoli mężnieć. Jego twarzyczka jest naznaczona urodą i czarem Yorków, wszakże zachowanie stoi w kontraście z wyglądem. Edward wykazuje nerwowość, której nigdy nie widziałam u żadnego ze swoich braci. Spędza za dużo czasu z nosem w książkach, a za mało rozmawia z ludźmi, przez co jąka się, gdy już się odezwie, a czasami nawet urywa w pół zdania, nie mogąc sobie przypomnieć, do czego zmierzał. Z powodu odosobnienia i towarzystwa wyłącznie nieokrzesanych strażników zrobił się nieśmiały – swobodnie czuje się tylko w obecności siostry i tylko do niej się uśmiecha i z nią rozmawia bez przeszkód. Prowadzimy go pod zamknięte drzwi komnaty rady, przed którymi stoją gwardziści ze skrzyżowanymi halabardami. Edward zatrzymuje się nagle niczym źrebak, który w ostatniej chwili przestraszył się i zrezygnował ze skoku. – Nie chcą mnie wpuścić do środka – oznajmia zdenerwowany, gapiąc się na oblicza

rosłych mężczyzn zapatrzonych w przestrzeń pustym wzrokiem. – Trzeba ich słuchać. Zawsze trzeba ich słuchać. Drżenie jego głosu przypomina mi o dniu, w którym mężczyźni w takich samych strojach znieśli go po schodach, a ja nie byłam w stanie temu zapobiec. – Najjaśniejszy pan pragnie cię widzieć – mówię doń. – Gwardziści otworzą przed tobą drzwi, jak tylko się zbliżysz. Tak to działa, musisz podejść bliżej, a wtedy drzwi staną przed tobą otworem. Zerka na mnie, a na jego twarzyczce pojawia się nieśmiały uśmiech, w oczach zaś gości nagła nadzieja. – Dlatego, że jestem hrabią? – Jesteś hrabią, to prawda – ściszam głos – wszakże gwardziści otworzą przed tobą te drzwi, ponieważ takie jest życzenie najjaśniejszego pana. Liczy się król Henryk, nie my. Pamiętaj, żeby już za drzwiami zapewnić o swojej lojalności wobec króla Henryka. Edward kiwa zamaszyście głową. – Już to zrobiłem – rzecze. – Zapewniłem, tak jak kazała mi siostra. Procesja z londyńskiej Tower do katedry Świętego Pawła odbywa się w swobodnej atmosferze, jak gdyby rodzina królewska przechadzała się pieszo ulicami swojej stolicy każdego dnia, udając się do kościoła na mszę. Towarzyszą nam gwardziści – z przodu, z tyłu i po bokach – aczkolwiek starają się sprawiać wrażenie, iż też są członkami rodziny wybierającymi się na nabożeństwo, a nie strażnikami. Henryk kroczy na czele orszaku wraz z moją matką dla podkreślenia, że nowy król i królowa wdowa po poprzednim monarsze nie mają nic do siebie. Królowa Matka idzie ze mną, aby każdy widział, że księżniczka Yorku stanowi teraz część dynastii Tudorów. Za nami suną moje siostry – Cecylia pod rękę ze świeżo poślubionym mężem, będąca dowodem tego, że żadna księżniczka Yorku w wieku zdatnym do małżeństwa nie sieje niezgody – jeszcze dalej zaś idzie Edward Warwick, sam, tak żeby wszyscy ludzie, po lewej i po prawej, wyraźnie go widzieli. Jest wspaniale odziany, lecz przestraszony, potyka się nawet, kiedy ruszamy. Jego

siostra Małgorzata postępuje za nim razem z Anną, Katarzyną i Brygidą i musi się pilnować, żeby nie przyśpieszyć kroku i nie ująć braciszka za rękę, jak by chciała. Przy tej okazji Edward Warwick musi kroczyć samotnie, bez żadnego wsparcia i bez przymusu, z własnej woli idąc śladem Henryka Tudora. Wszedłszy do długiego i wysokiego mrocznego wnętrza katedry, podchodzimy do stopni prezbiterium, by wysłuchać mszy, czując za sobą napierający tłum mieszkańców stolicy, który zdążył wypełnić przestronną świątynię. Henryk kładzie dłoń na ramieniu Edwarda i szepcze mu coś do ucha, a chłopiec na to bez sprzeciwów opada na klęcznik, opiera łokcie na wyściełanym aksamitem pulpicie i unosi spojrzenie na ołtarz. Cofamy się nieco, jak gdybyśmy pozwalali mu na chwilę skupionej modlitwy, choć tak naprawdę chcemy, aby każdy, kto patrzy, zobaczył Edwarda hrabiego Warwick oddanego, lojalnego i nade wszystko – w naszej pieczy. Nie przebywa na zamku w rodzinnych włościach, nie zwołuje ludzi pod broń ani na północy Anglii, ani w Irlandii, jak chcą niektórzy, nie spiskuje też na dworze swojej ciotki księżnej wdowy w Burgundii czy we Flandrii. Jest tu, gdzie powinien: na łonie kochającej rodziny, na klęczkach przed Bogiem. Po nabożeństwie spożywamy posiłek z kanonikami, a następnie udajemy się w drogę powrotną brzegiem Tamizy. Tym razem mały Edward radzi sobie lepiej i nawet zagaduje moje młodsze siostry. W pewnym momencie Henryk poleca mu iść obok kuzyna Johna. John de la Pole służy wiernie Henrykowi od pierwszego dnia jego panowania – jest nieodłącznym kompanem króla, a nawet dostąpił zaszczytu zasiadania w radzie królewskiej. Jest znany ze swej lojalności wobec Tudorów, tak więc obraz dwóch spadkobierców Domu Yorków idących ramię w ramię stanowi czytelny przekaz dla tłumów obserwujących nasz orszak z poziomu ulicy i z okien budynków nad naszymi głowami. Wszyscy widzą, że to prawdziwy Edward Warwick i że towarzyszy mu prawdziwy John de la Pole, wszyscy widzą, że ci dwaj rozmawiają i spacerkiem wracają z kościoła do domu, jak to kuzyni. Wszyscy widzą też, że obydwaj czują się dobrze na łonie rodziny Tudorów – tak jak ja, tak jak Elżbieta Woodville i tak jak Cecylia z Yorków, a teraz wicehrabina de Welles. Henryk macha do londyńczyków gromadzących się nad rzeką, by nas zobaczyć, po czym gestem przywołuje mnie do swego boku razem z Edwardem, tak że stanowimy obraz pojednania i wszyscy widzą, iż Henryk Tudor dokonał zda się niemożliwego: zaprowadził w Anglii pokój i zakończył wojnę kuzynów.

Wtem jakiś głupiec woła z tłuszczy: – Ŕ Warwick! Na to stare zawołanie wojenne wzdrygam się i rzucam spojrzenie mojemu mężowi, spodziewając się, że zapłonie gniewem. Wszelako on nadal się uśmiecha, nadal jakby nigdy nic macha poddanym. Zerkam z powrotem na tłum i dostrzegam jakieś zamieszanie na stronie, jakby ów, kto zakrzyknął, został powalony na ziemię i przyszpilony do niej. – Co się dzieje? – pytam nerwowo Henryka. – Nic – odpowiada mi. – Zupełnie nic. Odwraca się ode mnie i kieruje ku barce, zaprosiwszy nas gestem na pokład. Na rufie siada na wspaniałym tronie, król w każdym calu, i osobiście daje sygnał do odpłynięcia.

Pałac w Sheen wiosna 1487 roku Okazuje się, że nawet świadectwo własnych oczu nie przekona tych, którzy wiedzą swoje. Zaledwie kilka dni po naszym tryumfalnym przejściu przez Londyn, z Edwardem u boku, znajdują się ludzie twierdzący, że hrabia Warwick uciekł w drodze do kościoła i teraz ukrywa się w Yorku, wyczekując sposobnej chwili, aby uderzyć na tyrana mającego na sztandarze czerwonego smoka, pretendenta do tronu, uzurpatora Henryka, podającego się za króla Anglii. Przenosimy się do pałacu w Sheen sami, bez Edwarda, który musi pozostać w Tower. – Jakże mógłbym go zabrać z nami? – pyta mnie Henryk. – Nie zdajesz sobie sprawy z tego, że gdybym wypuścił go poza mury twierdzy, ktoś natychmiast by go porwał, a potem byśmy o nim usłyszeli, kiedy by stał na czele armii?! – Nieprawda! – zaprzeczam z uczuciem. Zaczynam podejrzewać, że mój mąż z powodu nadmiernej ostrożności pragnie więzić mego kuzyna do końca jego dni.

– Przecież wiesz, że Edward nigdy by od nas nie uciekł! Nigdy nie wystawiłby przeciwko nam armii! On chce tylko znów mieszkać w pałacu, znów odrabiać zadane lekcje! Chce udawać się na przejażdżki. Chce być znowu z własną siostrą... Henryk Tudor obdarza mnie twardym spojrzeniem swych ciemnych niczym walijski węgiel oczu. – Ależ oczywiście, że by wystąpił przeciwko nam. Tak jak każdy. Zresztą zapewne nie miałby wielkiego wyboru. – Edward ma dwanaście lat! – krzyczę. – To jeszcze dziecko! – Jest wystarczająco duży, by siedzieć w siodle, podczas gdy jego armia będzie walczyć za niego. – Edward jest moim kuzynem – mówię. – Moim bratem ciotecznym. Proszę, uwolnij go przez wzgląd na swój majestat. – Uważasz, że powinienem go uwolnić, ponieważ jest bratankiem twego ojca? Uważasz, że twoi krewni byli równie wspaniałomyślni, kiedy dzierżyli władzę? Elżbieto, twój rodzony ojciec uwięził swego brata, a ojca Edwarda, w Tower i kazał go stracić za zdradę! Twój kuzyn Edward to syn zdrajcy i buntownika, a kolejni zdrajcy chcieliby zgromadzić przeciwko mnie armię w jego imieniu. Nie wypuszczę Edwarda z Tower, póki nie nabiorę pewności, że nic nam nie grozi, naszej całej czwórce: Królowej Matce, tobie, mnie i jedynemu prawowitemu następcy tronu, księciu Arturowi. – Wzburzony rusza do drzwi, lecz w progu jeszcze się odwraca, by mnie zgromić spojrzeniem. – Nie poruszaj więcej tego tematu – rozkazuje. – Ani się waż. Nie masz pojęcia, ile już zrobiłem z miłości do ciebie. Zapewniam cię, że o wiele więcej, niż powinienem. Znacznie więcej. Zatrzaskuje za sobą drzwi, a mnie dolatuje szczęk metalu, gdy gwardziści pośpiesznie prezentują broń na jego widok. – Ile dokładnie? – zwracam się z tym pytaniem do lśniącego skrzydła drewnianych drzwi. – I czy aby na pewno z miłości? Henryk nie odwiedza mnie w moich komnatach przez cały Wielki Post. Tradycja wymaga, aby pobożny mężczyzna nie dotykał żony w tygodniach poprzedzających Wielkanoc, mimo iż żonkile złocą się na brzegu rzeki, kosy wyśpiewują miłosne trele

o poranku, łabędzie zabierają się do budowania przysadzistych gniazd wprost w nurcie i wszystkie boże stworzenia dobierają się w pary, tylko nie ludzie. Henryk Tudor zachowuje post jako posłuszny syn Królowej Matki i Kościoła, a ja za towarzyszkę w komnacie sypialnej mam swoją kuzynkę Małgorzatę. Zdążyłam już przywyknąć do tego, że całymi godzinami klęczy i modli się, raz po raz szepcząc imię swego brata. Pewnego dnia słyszę, że modli się za Edwarda do świętego Antoniego, i odwracam głowę. Święty Antoni to patron rzeczy zaginionych, płonnych nadziei i przegranych spraw – Małgorzata musi czuć, że jej brat jest bliski zniknięcia, że podzieli los książąt z Tower, niewidzialnych chłopców, że niedługo wszyscy trzej będą dla nas straceni na zawsze. Nikt w pałacu nie spożywa mięsa, nie tańczy ani nie urządza przedstawień. Królowa Matka chodzi wiecznie w czerni, jakby męka Chrystusa niosła dla niej specjalne znaczenie, jakby tylko ona pojmowała w pełni Jego cierpienie. Obydwoje, Henryk i ona, modlą się w zaciszu prywatnych komnat wieczorami, jak gdyby zostali powołani do znoszenia oziębłości Anglików w stosunku do Tudorów na podobieństwo Jezusa, który doświadczył samotności na pustyni i odwrócenia się od Niego uczniów. Matka i syn są niczym męczennicy, których niedoli nikt nie jest stanie zrozumieć. Otacza ich ciasny krąg najbliższych współpracowników. John Morton – jedyny doradca, któremu ufa lady Stanley, jej przyjaciel i spowiednik. Jasper Tudor – wuj Henryka i jego wychowawca na wygnaniu. Hrabia Oksfordu, John de Vere – jego najwierniejszy kompan. I wreszcie dwaj nierozłączni Stanley’owie, bracia Tomasz i Wilhelm. Nieliczna to grupa, wyalienowana na tak wielkim dworze, przez co można odnieść wrażenie, że wszyscy jej członkowie obawiają się świata zewnętrznego i pędzą żywot w okowach własnego pałacu. W istocie zaczynam podejrzewać, że żyją jakby w innym świecie niż reszta z nas. Pewnego dnia, gdy Królowa Matka i ja spacerujemy nad olśniewającą blaskiem rzeką, w grzejącym słońcu, pośród jasnego kwiecia i słodkiej delikatnej woni nektaru unoszącej się w powietrzu, słyszę nagle, że Anglia jest pogrążoną w mroku pustelnią grzechu. Idąca za nami w niedużej odległości Elżbieta Woodville, stąpająca lekko w wiosennej trawie i zrywająca naręcza żonkili, wybucha na to cichym śmiechem. Zwalniam kroku, pozwalając, by lady Stanley otoczyły dworki, po czym zrównuję się

z panią matką. – Musimy porozmawiać – rzucam. – Podziel się ze mną swoją wiedzą. Jej uśmiech jest pełen spokoju i uroku jak zwykle. – To by zabrało całe życie – droczy się ze mną. – Znajomość czterech języków, pojęcie o muzyce i sztuce, zainteresowanie techniką druku, umiejętność wyrażania myśli w piśmie zarówno po angielsku, jak i po łacinie. Ale cieszy mnie, że nareszcie zaczęła ci imponować moja wiedza. – Królowa Matka jest chora ze strachu – mówię cierpliwie. – Wiośniana Anglia to w jej oczach pogrążona w mroku pustelnia. Henrykowi w najlepszym razie brakuje polotu. Żadne z nich nie ufa nikomu spoza wąskiego kręgu zauszników, a za murami pałacu co dzień podnoszą się nowe plotki. Zbliża się, prawda? Nowa rebelia? A ty o wszystkim wiesz, znasz plany i przywódców. – Urywam i zniżam głos do szeptu. – Jest już w drodze, zgadza się? Pani matka przez moment nic nie mówi, idzie dalej w zupełnym milczeniu, urocza jak zawsze. W końcu przystaje i odwraca się do mnie, ujmuje jeden kwiat i zdobi nim moje nakrycie głowy. – Sądzisz, że nic ci nie mówię, odkąd wyszłaś za mąż, ze zwykłego zapominalstwa? – pyta cicho. – Skądże. – Może więc dlatego, że moim zdaniem te sprawy cię nie interesują? Potrząsam głową. – Elżbieto, w dniu swego ślubu obiecałaś kochać, szanować i słuchać we wszystkim swego męża króla. W dzień swojej koronacji będziesz musiała przyrzec przed Bogiem, słowami najuroczystszej i najbardziej wiążącej przysięgi, że pozostaniesz jego wierną poddaną, pierwszą z wielu. Przyjmiesz na głowę koronę, a na pierś krzyżmo. Nie możesz popełnić krzywoprzysięstwa. Nie możesz wiedzieć niczego, co

musiałabyś przed nim zataić. Nie wolno ci mieć tajemnic przed Henrykiem... – Ale on i tak mi nie ufa! – wybucham. – Chociaż ty odmawiasz mi informacji, podejrzewa mnie o znajomość szczegółów całego spisku! Bez przerwy mnie pyta, co wiem, i przypomina mi co rusz, jaki to jest dla nas wspaniałomyślny. Królowa Matka jest przekonana, że go zdradzam, myślę nawet, iż Henryk też zaczyna w to wierzyć. – Być może w końcu ci zaufa – mówi Elżbieta Woodville. – Po latach. Być może kiedyś szczerze się pokochacie, o ile będzie wam dane żyć wystarczająco długo. Dlatego jeśli nic ci teraz nie powiem, nigdy nie przyjdzie taka chwila, w której będziesz musiała go okłamać. Bądź w której co gorsza będziesz musiała opowiedzieć się po jednej ze stron. Nie chciałabym, abyś kiedykolwiek musiała wybierać między rodziną swego ojca i rodziną swego męża. Nie chciałabym, aby przyszło ci decydować, czyje prawo do tronu jest silniejsze: twego syna czy innego chłopca... Przeraża mnie sama myśl o wyborze pomiędzy Tudorami i Yorkami. – Bez tej wiedzy jestem jak liść na wodzie, porywany nurtem. Nie mogę podejmować decyzji, nie mogę działać. Elżbieta Woodville uśmiecha się lekko. – O, właśnie. Pozwól się porwać nurtowi. Zobacz, co powie rzeka. Odwracamy się w ciszy i kierujemy wzdłuż brzegu do pałacu – wspaniałej budowli z wieloma wieżami górującymi nad zakolem Tamizy. Gdy jesteśmy już blisko, widzę, że do bocznych drzwi prowadzących bezpośrednio do apartamentów Henryka podjeżdża tuzin konnych. Mężczyźni zsiadają z wierzchowców, po czym jeden zdejmuje nakrycie głowy i wchodzi do środka. Pani matka na czele dworek mija zbrojnych, z wdziękiem odpowiadając na ich salut. – Wyglądacie na zmęczonych – zauważa. – Pokonaliście daleką drogę? – Aż z Flandrii, wasza miłość. Bez jednego przestanku na sen – chwali się któryś. – Pędziliśmy, jakby gonił nas sam diabeł. – Ach tak?

– Tylko że diabeł – wyznaje ściszonym głosem mężczyzna – tak naprawdę wcale nie jest za nami, a przed nami, nawet przed najjaśniejszym panem: hasa w polu i zbiera swoją armię, podczas gdy my możemy tylko patrzeć w zdumieniu. – Dosyć – przerywa mu kompan i kłania się mnie i mojej matce. – Wybaczcie mu, miłościwa pani. Tak długo nie mógł złapać tchu, że teraz chce się wygadać. Elżbieta Woodville uśmiecha się czarująco do gwardzisty i jego dowódcy. – Och, nic takiego się nie stało – zapewnia. W ciągu godziny król zwołuje spotkanie panów rady. Schodzą się wszyscy, którym ufa w godzinie próby. Jest Jasper Tudor z pochyloną rudą głową i z ryżo-siwymi brwiami ściągniętymi w wyrazie zmartwienia na zagrożenie czyhające na jego bratanka, na jego krew. Hrabia Oksfordu bierze Henryka pod ramię i deliberuje nad tym, czy werbować ludzi i jeśli tak – z których hrabstw, a które pozostawić w spokoju. John de la Pole zjawia się w komnacie, depcząc po piętach swemu lojalnemu do szpiku ojcu, a za nimi wsypują się pozostali członkowie rodziny i przyjaciele: Stanley’owie, Courtenay’owie, John Morton – arcybiskup Canterbury, Reginald Bray – marszałek dworu... wszyscy ci ludzie, którzy osadzili Henryka Tudora na tronie, a teraz mają problemy z utrzymaniem go na nim. Ja udaję się do komnaty dziecięcej. Na miejscu zastaję lady Stanley – siedzi na wysokim krześle w rogu i przygląda się, jak piastunka zmienia niemowlęciu pieluszkę i z powrotem mota je w powijaki. Jej obecność tutaj należy do rzadkości, wszakże po zaciętej minie i paciorkach różańca w dłoni domyślam się, że szukała spokojnego miejsca, by pomodlić się o bezpieczeństwo syna. – Złe wieści? – pytam cicho. Rzuca mi nieprzychylne spojrzenie, jakby wszystko było moją winą. – Powiadają, że księżna Burgundii, twoja ciotka, wynalazła dowódcę gotowego za pieniądze spełniać jej rozkazy – oznajmia. – Powiadają, że ów dowódca jest niepokonany. – Dowódca?

– Na czele armii. – Dotrą aż tutaj? – szepczę, wyglądając za okno na rzekę i leżące za nią sielskie pola. – Nie – odpowiada zdecydowanie Królowa Matka. – Jasper na to nie pozwoli, Henryk na to nie powoli, sam Pan Bóg na to nie pozwoli. Po drodze do matczynych komnat mijam apartamenty króla, jednakże drzwi do jego komnaty gościnnej nadal są zamknięte. Henryk zwołał do siebie wszystkich liczących się wielmożów, którzy właśnie starają się ocenić, na ile poważna jest sytuacja i jakie dokładnie niebezpieczeństwo zagraża dynastii Tudorów, czego się należy bać i co trzeba zrobić. Przyśpieszam kroku, bezwiednie unosząc dłoń do ust. Obawiam się tego, co nam może grozić, ale też reakcji Henryka, który jest zdolny odpowiedzieć na napaść z niewspółmierną siłą, powodując więcej szkód niż sama inwazja. Apartamenty pani matki także są szczelnie zamknięte, przed drzwiami nie ma nawet sługi, który wpuściłby mnie do środka. Panuje cisza, złowroga cisza. Własnoręcznie popycham ciężkie skrzydło i obrzucam spojrzeniem puste pomieszczenie przypominające scenę przed pojawieniem się aktorów. Nie ma ani jednej dworki, ani jednego grajka, samotna lutnia stoi oparta o ścianę. Rzeczy znajdują się na swoim miejscu: meble, tapiserie, księga na stole, robótka w szkatułce, wszakże Elżbiety Woodville ani widu, ani słychu. Jakby się rozpłynęła. Nie potrafię w to uwierzyć. – Mamo? – pytam głosem dziecka. – Mamusiu? Wchodzę głębiej, nie przestając się rozglądać wokół. Otwieram drzwi prowadzące do komnaty prywatnej, która również okazuje się pusta. Na jednym z krzeseł leży porzucona robótka, na parapecie tasiemka... Czując bezradność, sięgam po skrawek materiału, jakby mogła to być jakaś wskazówka. Okręcam sobie tasiemkę wokół palców. Cisza mnie przytłacza. Przeciąg od drzwi porusza skrajem tapiserii, lecz jest to jedyny ruch w całej komnacie. Zza okna dobiega

gruchanie synogarlicy. Odzywam się ponownie: – Mamo? Pani matko? Pukam do drzwi komnaty sypialnej i otwieram je na oścież, choć nie spodziewam się nikogo za nimi zastać. Z łoża zniknęła wszelka pościel. Słupki baldachimu straszą nagością, odarte z zasłon. Gdziekolwiek się udała, zabrała ze sobą najintymniejsze rzeczy. Gdy otwieram skrzynię stojącą w nogach łóżka, przekonuję się, że jej stroje również zniknęły. Obracam się na pięcie, by spojrzeć na stolik, przy którym służki czeszą jej włosy, i widzę, że zniknęło też lustro z polerowanego srebra, grzebienie z kości słoniowej, złote szpilki do włosów i fiolka z rżniętego szkła zawierająca zwykle olejek liliowy. Apartamenty Elżbiety Woodville zieją pustką. Zupełnie jak za sprawą czarów moja matka zniknęła w ciągu jednego poranka. Mrugnęłam okiem i już jej nie było. Wypadam na korytarz i biegnę do apartamentów Królowej Matki, gdzie lady Stanley spędza dnie w towarzystwie swoich dworek, podejmując decyzje dotyczące swoich majątków i umacniając swoją władzę, podczas gdy jej damy dworu szyją koszule dla biednych i słuchają przypowieści biblijnych. W komnatach lady Stanley wiecznie panuje ruch, teraz także widzę ruch i słyszę wesołe głosy, zbliżając się do drzwi, które – zapowiedziana głośno – mijam, by znaleźć się oko w oko z lady Małgorzatą zasiadającą pod baldachimem ze złotogłowiu, w otoczeniu dworek własnych i mojej matki, zlanych w jedną obszerną świtę. Damy dworu Elżbiety Woodville patrzą na mnie szeroko otwartymi oczyma, jakby chciały wyjawić mi tajemnicę, wszakże ten, kto uprowadził moją matkę, postarał się o to, aby zachowały milczenie. – Milady – odzywam się, dygając tak, jak wymaga tego jej pozycja: matki króla i mojej świekry. Lady Stanley podnosi się z krzesła i odwzajemnia płytki ukłon, po czym całujemy się wzajemnie w chłodne policzki. Jej wargi ledwie mnie muskają, podczas gdy wstrzymuję powietrze, nie chcąc odetchnąć dymnym zapachem kadzidła, który zawsze snuje się w załomkach jej kornetu. W końcu odstępujemy o krok, aby obrzucić się spojrzeniem. – Gdzie moja matka? – pytam głucho.

Robi poważną minę, jakby było za wcześnie na taniec z radości. – Może jednak powinnaś o tym porozmawiać z najjaśniejszym panem. – Henryk naradza się w swojej komnacie. Nie chcę mu przeszkadzać. Ale mogę to zrobić, skoro nalegasz. Chyba że sama mi powiesz, co stało się z moją matką. A może nic nie wiesz? I tylko udajesz, że posiadasz jakąś wiedzę? – Oczywiście, że wiem! – odpowiada z oburzeniem. Rozgląda się po wpatrzonych w nas chciwie dworkach, po czym gestem pokazuje, że przejdziemy do jej komnaty prywatnej, gdzie będziemy mogły porozmawiać na osobności. Ruszam za nią. Mijając panny dworskie mojej matki, spostrzegam, że nie wszystkie są obecne – brakuje na przykład mej przyrodniej siostry Grace, nieślubnej córki mego ojca króla Edwarda. Mam nadzieję, że zniknęły razem. Lady Stanley sama zamyka drzwi, po czym wskazuje mi krzesło. Jak zawsze świadome dworskiego protokołu siadamy praktycznie równocześnie. – Gdzie jest moja matka? – powtarzam. – To ona stała za rebelią – odpowiada cicho lady Stanley. – Posyłała pieniądze i sługi do Francisa Lovella, przyjmowała wiadomości od niego. Wiedziała o jego poczynaniach, doradzała mu i wspierała go. Informowała, które rody udzielą mu schronienia, dadzą ludzi i wyposażą w broń. Podczas gdy ja planowałam objazd królestwa, ona spiskowała przeciwko mojemu synowi, zamierzając zwabić go w zasadzkę po drodze. Elżbieta Woodville jest wrogiem twego męża i twego dziecka. Bardzo ci współczuję, Elżbieto. Jeżę się, mimo że od dłuższej chwili nie dociera do mnie sens jej słów. – Niepotrzebne mi twoje współczucie! – Właśnie że potrzebne – upiera się. – Albowiem twoja rodzona matka spiskuje przeciwko tobie i twojemu mężowi. Planuje twój upadek, a może nawet twoją śmierć. Najpierw udzielała pomocy Lovellowi, a teraz zaczęła pisać w sekrecie do swej zełwy we Flandrii, namawiając ją do inwazji.

– Nie. Nieprawda. Moja matka nigdy by tego nie zrobiła. – Mamy dowody – mówi spokojnie lady Stanley. – Sprawa jest przesądzona. Bardzo mi z tego powodu przykro. Ta hańba położy się cieniem na tobie i twoich bliskich. Co za wstyd dla całej rodziny... – Gdzie ona jest? – dopytuję. Drżę z obawy, że zabrano ją do Tower, że umieszczono ją tam, gdzie kiedyś przetrzymywano jej synów, i że ona również już nigdy stamtąd nie wyjdzie. – Odsunęła się od świata – oznajmia uroczyście lady Stanley. – Proszę? – Zrozumiała swój błąd, wyznała swoje grzechy i przeniosła się do opactwa w Bermondsey. Wybrała życie zakonne. Kiedy mój syn przedstawił jej dowody winy, przyznała, że zgrzeszyła przeciw niemu, i zrozumiała, że musi odejść. – Chcę się z nią widzieć. – Naturalnie, możesz się z nią zobaczyć. – Lady Stanley ścisza głos. – Naturalnie. – Dostrzegam błysk nadziei w jej skrytych za welonem rzęs oczach. – Możesz nawet zostać z nią na stałe. – Nie wybieram się do opactwa w Bermondsey. Ale spotkam się z matką i rozmówię z Henrykiem, ażeby pozwolił jej wrócić na dwór królewski. – Elżbieta Woodville nie może dysponować bogactwem ani wpływami – oświadcza lady Stanley. – Wykorzystałaby je przeciwko twemu mężowi i twemu synowi. Pojmuję, że darzysz ją miłością, lecz zrozum... ona stała się twoim wrogiem. Przestała być matką dla ciebie i dla twoich sióstr. Przekazywała fundusze ludziom mającym nadzieję na zdetronizowanie Tudora, doradzała im, wysyłała im wiadomości. Spiskowała wraz z księżną wdową Małgorzatą, która zaczęła nawet gromadzić armię. Mieszkała pod naszym dachem, bawiła się z twoim dzieckiem, z naszym bezcennym księciem, widywała cię codziennie, a mimo to dążyła do zniszczenia ciebie... nas... Powstaję z krzesła i podchodzę do okna. W dole pierwsze jaskółki ślizgają się nad

powierzchnią wody, robiąc nagłe zwroty i uniki, pokazując jasnokremowe brzuszki, jakby bawiło je dziobanie własnego odbicia, jakby sprawiały im przyjemność figle nad słodkim nurtem Tamizy. Odwracam się. – Milady, moja matka jest człowiekiem honoru. I nigdy nie uczyniłaby nic, co by mnie skrzywdziło. Lady Stanley wolno kręci głową. – Nalegała na twój ślub z moim synem – rzecze. – Domagała się go w zamian za swoją lojalność. Była przy narodzinach następcy tronu. Została wyróżniona na jego chrzcinach jako matka chrzestna. Traktowaliśmy ją z czcią, przyjęliśmy pod swój dach, wypłacaliśmy rentę. Tymczasem ona zaczęła spiskować przeciwko własnemu wnukowi, by osadzić na tronie kogoś innego. To nie jest zachowanie godne człowieka honoru, Elżbieto. Nie możesz zaprzeczyć, że twoja matka jest dwulicowa i gra na dwa fronty. Zakrywam twarz rękoma, aby nie patrzeć na nią dłużej. Gdyby w jej oczach malował się tryumf, zwyczajnie bym ją znienawidziła, wszelako ona zdaje się przerażona, jak gdyby czuła – podobnie jak ja – że wszystko, o co walczyliśmy, nagle stanęło pod wielkim znakiem zapytania. – Nie zawsze byłyśmy jednomyślne, Elżbieta Woodville i ja – kontynuuje tonem wyjaśnienia. – Wszakże nie przyglądałam się jej odejściu z radością. To klęska zarówno jej, jak i nasza. Miałam nadzieję, że staniemy się jedną wielką rodziną, jedną rodziną panującą trzymającą się razem. Tymczasem ona zawsze tylko udawała. Była wobec nas fałszywa. Nie mam nic na jej obronę. Zwieszam głowę i zaciskając zęby, mimowolnie wydaję z siebie jęk. – Nie potrafi zaznać spokoju – kwituje lady Stanley. – Bez końca chce prowadzić wojnę, którą wy, Yorkowie, przegraliście. Nie pogodziła się z nami, a teraz na dodatek wypowiedziała wojnę tobie, własnej córce. Z cichym płaczem opadam na siedzisko w ambrazurze okiennej, zakrywając twarz

obiema dłońmi. Królowa Matka w milczeniu przecina komnatę i ciężko siada obok mnie. – To wszystko dla jej syna, prawda? – dopytuje ostrożnie. – Tylko jego dobro przedłożyłaby nad twoje. Tylko takiego pretendenta wolałaby ujrzeć w koronie zamiast własnego wnuka. Nie wątpię, że kocha księcia Artura jak my wszyscy. Dlatego myślę, że byłaby zdolna pozbawić go praw do tronu wyłącznie na rzecz rodzonego syna. Musi być przekonana, że jeden z jej chłopców, Ryszard albo Edward, nadal żyje. Musi mieć podstawy, by wierzyć, że jeden albo drugi może wciąż objąć panowanie. – Nie wiem! Nie wiem!... – wykrzykuję z płaczem. Gardło mam tak ściśnięte, że ledwie jestem w stanie mówić. Wśród szlochu z trudem słyszę jej dalsze słowa. – No więc?! – podnosi nieoczekiwanie głos, wpadając we wściekłość. – O kogo chodzi? O kogo innego może chodzić? Kogo mogłaby przedłożyć nad własnego wnuka? Kogóż mogłaby widzieć w roli przyszłego króla, jeśli nie prawowitego następcę tronu? Księcia Artura, który przyszedł na świat w Winchesterze, Artura z Camelotu? Kogóż woli od niego?! Oszołomiona potrząsam głową. Czuję, jak gorące łzy moczą mi lodowate dłonie. Twarz mam całą wilgotną. Lady Stanley pochyla się ku mnie z szeptem: – Nie, nie uczyniłaby tego dla nikogo innego. To jasne, że chodzi o jednego z jej chłopców. Powiedz, Elżbieto. Powiedz mi wszystko, co wiesz, abyśmy mogły zapewnić twemu synowi Arturowi koronę Anglii. Czy twoja matka ukryła gdzieś jednego z książąt? Czy chłopiec przebywa u swej ciotki we Flandrii? – Nie wiem – odpowiadam bezradnie. – Ona mi nigdy nic nie mówi. Ile razy mam powtarzać, że nie wiem?! Pani matka postarała się o to, abym nie mogła wam nic powiedzieć. Chciała mnie uchronić przed podobnym przesłuchaniem. I uchroniła, dlatego nic nie wiem i nic nie powiem. Henryk zjawia się w moich komnatach wieczorem w otoczeniu swojej świty, z wymuszonym uśmiechem na twarzy odgrywając rolę króla i usiłując ukryć przed nami obawę, że przyjdzie mu stracić wszystko, co osiągnął.

– Porozmawiamy później – odzywa się do mnie niemiłym szeptem. – Gdy przyjdę do ciebie po wieczerzy. – Najjaśniejszy panie... – zaczynam. – Nie teraz – przerywa mi stanowczo. – Trzeba nam udawać zgodę, trzeba nam udawać jedność... – Nie możesz trzymać w odosobnieniu mojej matki wbrew jej woli – oświadczam wyraźnie. Przed oczyma mam obraz Edwarda Warwicka za murami Tower, Elżbiety Woodville w opactwie w Bermondsey. – Nie pozwolę, by więziono moich krewnych. Bez względu na to, jakie żywisz co do nich podejrzenia... Nie będę tego tolerować. – Po wieczerzy – powtarza. – Wyjaśnię ci wszystko później. Moja kuzynka Małgorzata rzuca mi szybkie wstrząśnięte spojrzenie, po czym zajmuje miejsce za mną, unosi tren i poprawia go, podczas gdy mąż podaje mi ramię i ruszamy razem do wielkiej Sali na oczach całego dworu, tak jak wypada. Uśmiecham się na prawo i lewo, nie mogąc przestać myśleć o tym, co moja matka włoży dziś do ust, podczas gdy w pałacu, który kiedyś należał do niej, będzie się odbywała huczna uczta. Henryk przychodzi do mnie, tak jak obiecał, zaraz po wieczornej modlitwie w kaplicy, przebrany już do snu. Jego kompani, którzy odprowadzają go pod same drzwi, prędko się wycofują, by zostawić nas samych, natomiast moja kuzynka Małgorzata zwleka z odejściem, chcąc się upewnić, czy czegoś nie potrzebujemy, ale wkrótce również wychodzi, spoglądając na mnie oczyma rozszerzonymi strachem, jakbym i ja miała do rana zniknąć. Henryk przechodzi od razu do rzeczy. – Nie jest moim zamiarem więzienie twojej matki. Nie wytoczę jej procesu, jeśli da się tego uniknąć. – Ale czym konkretnie zawiniła? – dopytuję. Nie mogę dłużej udawać, że jest całkiem niewinna.

– Pytasz poważnie? Czy raczej starasz się stwierdzić, ile właściwie wiem? Wydaję cichy okrzyk, po czym odwracam się od niego. – Usiądź, no dalej, usiądźże – podchodzi, bierze mnie za rękę i prowadzi do kominka, gdzie kiedyś siadywaliśmy razem, spędzając miłe chwile. Usadza mnie na krześle i klepie po zaczerwienionym policzku. Przez chwilę czuję chęć, by rzucić mu się w ramiona, wypłakać na jego piersi i powiedzieć, że niczego nie wiem na pewno, ale że żywię liczne obawy, zupełnie jak on. Że jestem rozdarta pomiędzy miłością do mej matki i mych zaginionych braci i do mego syna. Że nikt nie może ode mnie żądać wskazania następnego króla Anglii oraz co najdziwniejsze, że za możliwość ponownego ujrzenia mego braciszka i upewnienia się co do jego dobrostanu oddałabym wszystko. Wszystko – z wyjątkiem korony Anglii, Henrykowego tronu. – Nie wiem wszystkiego – odzywa się w końcu pierwszy, usiadłszy naprzeciwko mnie i wsparłszy brodę o pięść, zapatrzony w płomienie. – To właśnie jest najgorsze, że nie wiem wszystkiego. W każdym razie Elżbieta Woodville wysyłała listy do Flandrii, do twej ciotki Małgorzaty, która zaczęła gromadzić wrogą armię. Twoja matka kontaktowała się ze wszystkimi yorkistami, tymi, którzy jej służyli, gdy była królową, i nie zapomnieli twego ojca i wuja. Wzywała ich do gotowości na wypadek inwazji armii Małgorzaty. Słała listy do osób pozostających na wygnaniu, w ukryciu. Spiskowała pospołu ze swą zełwą, matką Johna de la Pole. Złożyła nawet wizytę twojej babce Cecylii Neville. Przez cały czas trwania małżeństwa darły koty, lecz teraz zjednoczyły się w obliczu wspólnego wroga, czyli mnie. Wiem, że wymieniała korespondencję z Francisem Lovellem. Widziałem te listy na własne oczy. To ona stała za wznieconą przezeń rebelią, nie mam już co do tego żadnych wątpliwości. Orientuję się nawet, jakie sumy przekazała na wyposażenie jego ludzi. Z pieniędzy, które otrzymywała ode mnie, z wdowiej renty, którą jej przydzieliłem w przypływie dobroci. Tyle wiem na pewno, na wszystko mam dowody. Jestem w posiadaniu listów pisanych jej ręką. Współudział Elżbiety Woodville nie ulega kwestii.

Wypuszcza ciężko powietrze, po czym upija łyk trunku. Ja wpatruję się w niego coraz bardziej przerażona. Dowody, o których mówi, wystarczą, by pani matka nie wyszła na wolność do końca swoich dni. Gdyby nie była niewiastą, już dałaby głowę oskarżona o zdradę stanu. – Ale to jeszcze nie wszystko – dodaje posępnie mój mąż. – Z pewnością jest tego więcej. Z tym że nie mam dobrego rozeznania w innych jej sprawkach. Nie znam wszystkich jej sojuszników, nie doniesiono mi o części jej planów. Chwilami wolę o tym nawet nie myśleć... – Henryku, czego ty się właściwie obawiasz? – pytam go szeptem. – Co twoim zdaniem robiła moja matka? Czemu masz taką minę?... Sprawia wrażenie osoby zaszczutej niemal na śmierć. – Sam już nie wiem, czego najbardziej się obawiać – odpowiada. – Twoja ciotka księżna wdowa gromadzi armię, wielką armię, przeciwko mnie... – Doprawdy? Potakuje skinieniem. – A twoja matka podburzała Anglików tu, na miejscu. Dziś rozmówiłem się z moimi doradcami. Zapewniają mnie, że wielmożowie są po mojej stronie, a w każdym razie wiąże ich złożona mi przysięga wierności. Kto jednak mi pozostanie, jeśli armia twojej ciotki przybije do brzegów, a na jej czele będzie stał... – urywa nagle. – Kto? Kto taki? Kto twoim zdaniem może poprowadzić tę armię przeciwko tobie? Odwraca ode mnie wzrok. – Chyba to wiesz. Wstaję, by ująć go za rękę. Na piersi czuję ogromny ciężar. – Przysięgam, że nie wiem. Ściska mą dłoń i spogląda mi w oczy, jakby pragnął przeniknąć moje myśli, jakby chciał za wszelką cenę nabrać pewności, że może mi ufać – że może zawierzyć swojej

żonie i matce swego dziecka. – Uważasz, że John de la Pole mógłby zmienić barwy i stanąć na czele wrogiej armii? – pytam, wymieniając miano mego kuzyna, dziedzica wyznaczonego przez króla Ryszarda. – Czy to jego się obawiasz? – Czyżbyś słyszała o czymś, co go obciąża? Potrząsam głową. – Nie, niczego nie słyszałam. Masz moje słowo. – Obawiam się kogoś znacznie groźniejszego niż on – rzuca Henryk. Stoję przed nim, milcząc i zastanawiając się, czy poda miano przeciwnika, którego tak się obawia, figuranta, który jest bardziej niebezpieczny niż York po kądzieli. – Kogo? – szepczę. Z czasem pojmuję, że to duch zakradł się do moich komnat, duch, o którym wszyscy rozprawiają, lecz którego miana nikt nie waży się przywołać. Przesądny Henryk także się na to nie zdobywa. – Jestem przygotowany na jego nadejście – mówi krótko. – Tego, kto powiedzie armię księżnej wdowy. Możesz wszystkich o tym zawiadomić. – Ale o kim mówisz? – pytam, rzucając mu wyzwanie. Wszelako Henryk Tudor w odpowiedzi tylko kręci głową. Nazajutrz o świcie w pałacowej kaplicy brakuje Johna de la Pole na jutrzni. Wyglądam ze swego miejsca na galerii i widzę, że jego miejsce jest puste. Później, w porze wieczerzy, także nigdzie go nie ma. – Gdzie podział się mój kuzyn John? – pytam Królową Matkę, gdy po posiłku czekamy, aż ksiądz zakończy przydługie czytanie, jakie z jej rozkazu stało się tradycją w Wielki Post. Lady Stanley obrzuca mnie takim spojrzeniem, jakby spotkała ją z mojej strony

zniewaga. – Mnie pytasz? – Chciałam wiedzieć, gdzie podział się mój kuzyn John – powtarzam, pomyślawszy, że za pierwszym razem nie dosłyszała. – Nie było go w kaplicy na jutrzni i nigdzie go nie spotkałam przez cały dzień. – Powinnaś pytać raczej swoją matkę niż mnie – rzecze z goryczą w głosie. – Ona mogłaby znać odpowiedź. Albo jego matkę, księżną Suffolk... Ta też może wiedzieć co nieco. Czy też wreszcie swoją własną ciotkę, księżną wdowę, tę przebiegłą lisicę z Burgundii. O, ta na pewno ma pojęcie, gdzie on jest, skoro zmierza prosto do niej! Sapię z wrażenia i natychmiast zakrywam usta dłonią. – Twierdzisz, że John de la Pole jest w drodze do Flandrii? Skąd to przypuszczenie? – To nie przypuszczenie, lecz pewność. Wstydziłabym się rozpowiadać podobne rzeczy, gdyby mijały się z prawdą. John de la Pole okazał się niewiernym psem, za jakiego zawsze go miałam. Udając lojalność, zasiadał w radzie królewskiej, przysłuchiwał się naszym planom obrony, naszym obawom przed rebelią, a teraz zbiegł za Kanał Angielski, aby wszystko przekazać ciotce i prosić ją, by pomogła mu zasiąść na naszym tronie, odwołując się do jej korzeni, do tego, że wywodzi się z Yorków, bo przecież on zawsze był po stronie Yorków, zawsze był po ich stronie całym sercem... tak samo jak ty i cała twoja rodzina! – John niewiernym psem? – powtarzam jej słowa z niedowierzaniem. Gdyby to była prawda, być może prawdziwe byłyby też wszystkie pozostałe ich obawy: to, że gdzieś tam jest hrabia Yorku, książę Yorku, może nawet następca tronu z dynastii Yorków, który w wielkiej tajemnicy od dawna snuje plany kampanii. – Mój kuzyn John popłynął do Flandrii? – Niewierny pies – potwierdza lady Stanley – jak wszyscy Yorkowie. – I nie bacząc na to, że mi ubliża, dodaje: – Podszyty fałszem jak każda biała róża! Królowa Matka informuje mnie, że przeniesiemy się do Norwich wczesnym latem, gdyż Henryk pragnie pokazać się poddanym i obdarzyć ich sprawiedliwością swoich sądów. Choć niepokój w spojrzeniu lady Stanley zadaje kłam jej słowom, nie ciągnę tematu. Zamiast rzucić wyzwanie świekrze, czekam, aż pochłoną ją całkowicie

przygotowania do wyjazdu, po czym pewnego dnia pod koniec kwietnia oznajmiam, że nie czuję się dobrze i potrzebuję odpoczynku w komnacie sypialnej. Stawiam kuzynkę Małgorzatę na warcie przed moimi drzwiami, przykazując, by mówiła wszystkim, iż śpię, po czym zmieniam suknię na najskromniejszą, jaką mam, narzucam na siebie ciemną pelerynę i wymykam się bocznym wyjściem na przystań, gdzie najmuję łódź, która zabierze mnie w dół rzeki. Na środku rzeki panuje ziąb, znajduję więc pretekst, by naciągnąć kaptur i szczelniej owinąć się szalem, dzięki czemu nikt nie widzi wyraźnie mojej twarzy. Towarzyszy mi wybrany pachołek, który nie ma pojęcia, dokąd się udajemy, jednakże drży ze strachu, wiedząc, że naraża się na królewski gniew. Łódź płynie szybko z wartkim nurtem. Powrót będzie powolniejszy, wszakże tak wszystko zaplanowałam, że odpływ zacznie się niedługo przed tym, zanim ruszymy w drogę powrotną. Gdy łódź przybija do przystani nieopodal opactwa, Wes – mój pachołek – zeskakuje na stopnie i wyciąga do mnie obie ręce. Wioślarz obiecuje, że zaczeka i odstawi mnie bezpiecznie do pałacu w Sheen, z przekornym błyskiem w oku, podejrzewając, że jestem panną dworską udającą się na zakazaną schadzkę. Wspinam się po mokrych schodach na mały mostek łączący kawałki lądu i obszedłszy mury opactwa dokoła, docieram do głównej bramy. Pociągam za dzwonek i czekam na pojawienie się furtianki oparta o ścianę wzniesioną na poły z cegieł, na poły z ciemnego nieociosanego kamienia. Wtem otwierają się drzwiczki w wielkiej bramie. – Chciałabym się widzieć z... – urywam. Nie mam pojęcia, jak należy mówić o pani matce teraz, skoro przestała być królową i trafiła tutaj podejrzewana o zdradę. W gruncie rzeczy nie wiem nawet, czy wstąpiła do zakonu pod swym prawdziwym nazwiskiem. – Jej wysokością królową wdową – mrukliwie dokańcza za mnie furtianka, jak gdyby pod Bosworth nie stoczono żadnej bitwy, a Plantageneci nadal krzewili się bujnie w ogrodzie Anglii. Niewiasta wpuszcza mnie do środka, gestem nakazując pachołkowi, by został na zewnątrz. – Skąd siostra wiedziała, że chodzi mi właśnie o nią? – dopytuję.

Zakonnica obdarza mnie ciepłym uśmiechem. – Nie ty pierwsza o nią pytasz i zapewne nie ostatnia – mówi i prowadzi mnie przez starannie przystrzyżony trawnik do zachodniego skrzydła budynku, gdzie mieszczą się cele mieszkalne. – Wielka z niej pani, takim ludzie pozostają wierni do śmierci. Modli się w kaplicy. – Gestem wskazuje kościółek z otaczającym go cmentarzykiem. – Zaczekaj na nią w jej celi, powinna tam niedługo przyjść. Wpuszcza mnie do czystego pomieszczenia o pobielonych ścianach, na których wiszą półki przeznaczone na ukochane księgi pani matki – zarówno manuskrypty, jak i nowomodne drukowane książki. Na wolnej ścianie wisi krucyfiks z kości słoniowej i złota, a na krześle przy kominku stoi szkatułka z niedokończoną koszulką, którą Elżbieta Woodville zaczęła szyć dla wnuka. Nie tego się spodziewałam, toteż w progu ogarnia mnie lekkie wahanie, wszakże cieszę się, iż mojej matki nie więzi się w lodowatej wieży ani w ubogim klasztorze. Najwyraźniej zdążyła się tu już nawet zadomowić, zmieniając otoczenie na swoją modłę, jak to ma w zwyczaju. Za drugimi drzwiami rozciąga się jej komnata prywatna, w której rysuje się odgrodzona baldachimem z zasłonami alkowa zasłana pięknie haftowaną pościelą. Mieszkająca tu osoba, z pewnością nie cierpi głodu ni samotności, lecz jest traktowana po królewsku i ma na swoje skinienie wszystkie siostrzyczki. Czekając, przysiadam na zydlu naprzeciw kominka, a z zamyślenia wyrywa mnie dopiero tupot stóp na kamiennych płytach na zewnątrz. Drzwi otwierają się i w progu staje moja matka. Zanim się spostrzegę, już trzyma mnie w ramionach, a ja płaczę jak dziecko, pozwalając, by mnie tuliła i pocieszała. Po jakimś czasie zasiadamy obok siebie, nie przestając trzymać się za ręce. Pani matka uśmiecha się do mnie i zapewnia, że niczego jej nie brakuje. – Ale nie możesz opuścić tego miejsca, kiedy zapragniesz? – Nie – potwierdza moje słowa. – Prosiłaś Henryka, aby mnie uwolnił? – Oczywiście. Jak tylko się zorientowałam, że zniknęłaś. Ale odmówił mojej prośbie.

– Tak też myślałam. A zatem będę musiała tu zostać. Przynajmniej na razie. Jak się miewają twoje siostry? – U nich wszystko dobrze – zapewniam. – Katarzyna i Brygida pilnie się uczą. Powiedziałam im, że schroniłaś się w klasztorze, by medytować. Brygida naturalnie pragnie do ciebie dołączyć. Powiada, że próżność światowego życia jej doskwiera. Pani matka rozciąga wargi w uśmiechu. – Od małego przejawiała takie inklinacje... Wraz z ojcem chcieliśmy ją widzieć jako służkę Kościoła... – Zmienia nagle temat. – A twoi kuzyni? Co u Johna? – John zniknął – mówię bez ogródek. Czuję, jak silniej zaciska palce na moich dłoniach. – Został aresztowany? – pyta. Kręcę przecząco głową. – Uciekł. Powątpiewam jednak, czy powinnam ci wierzyć, że nic o tym nie wiesz... Elżbieta Woodville nie zniża się do odpowiedzi. – Henryk twierdzi, że ma dowody twych działań przeciwko nam. – Nam? – podchwytuje. – Przeciwko Tudorom – poprawiam się spłoniona. – Aha – kiwa głową. – Przeciwko nam, Tudorom... Wiadomo ci może, jakie to dowody? – Wie, że wymieniałaś korespondencję z księżną wdową Małgorzatą i odwoływałaś się do przyjaźni yorkistów. Wspomniał też coś o księżnej Suffolk, a nawet księżnej wdowie Cecylii... Kiwa głową raz po raz.

– Tylko tyle? – Mamo, jeszcze ci mało? – Owszem, to sporo, lecz w gruncie rzeczy mógłby wiedzieć więcej... – Cóż, mnie nic więcej nie powiedział. Żadne z nich, ani Henryk, ani lady Stanley, mi nie ufa. Elżbieta Woodville wybucha perlistym śmiechem. – Oni ledwie ufają samym sobie, boją się własnego cienia. Czemu mieliby zawierzyć tobie? – Ponieważ jestem żoną Henryka i królową Anglii? Zbywa mnie takim gestem, jakby jedno i drugie było bez znaczenia. – Gdzie jego zdaniem udał się John de la Pole? – Może do ciotki we Flandrii? Nie stanowi to dla niej zaskoczenia. – Wymknął się bez przeszkód? – Z tego co mi wiadomo, tak... Ale mamo... Jej spojrzenie natychmiast mięknie. – Och, moja droga. To zrozumiałe, że czujesz obawy, nawet strach... Ale wszystko powinno zakończyć się szczęśliwie. – A co z moim synem? – Artur urodził się księciem. Nikt mu tego nie odbierze. Nikt nawet nie będzie próbował. – I z moim mężem?

Uśmiecha się dziwnie. – Hm, Henryk jest plebejuszem. Być może czeka go marny koniec. – Mamo, nie mogę pozwolić, byś występowała przeciwko memu mężowi. Przystaliśmy na pokój z nim, sama dążyłaś do naszego małżeństwa. Henryk i ja dochowaliśmy się syna, który powinien w przyszłości zasiąść na tronie Anglii. Elżbieta Woodville wstaje i paroma krokami pokonuje ciasne pomieszczenie, aby wyjrzeć przez okienko wykute wysoko w murze na rozległy trawnik i klasztorny kościółek. – Być może. Być może Artur zostanie królem Anglii. Jakoś nigdy tego nie czułam. Nie widziałam... Nie znaczy to jednak, że objęcie przezeń panowania nie jest możliwe. – Powiedz mi – nalegam. – Powiedz mi, co się stanie! Kiedy się do mnie odwraca, widzę, że powieki ma spuszczone, a na jej wargach błąka się uśmiech. – Chcesz, żebym przepowiedziała przyszłość, tak jak czyniła to twoja babka? Czy raczej żebym wyznała ci swoje plany jako konspiratorka, buntownicza zdrajczyni? – Obojętne! – krzyczę. – A najlepiej jedno i drugie! Niech ktoś mi wreszcie powie, co się dzieje! Kręci nieznacznie głową. – Nie mam pewności... – mówi tylko. – Muszę już iść – rzucam poirytowana. – Niedługo zacznie się odpływ, dzięki któremu będę mogła wrócić do pałacu w Sheen. A potem wszyscy udajemy się w objazd królestwa. – Ach tak? Jaką trasą? Odpowiadając, uzmysławiam sobie, że wykorzysta te informacje. Zawiadomi zbrojących się rebeliantów, naszych wrogów w granicach Anglii i na

kontynencie. Jedno słowo z moich ust równa się zdradzie, sprzyjaniu Yorkom. Już czuję się jak szpieg donoszący na własnego męża. – Jedziemy do Norwich – mówię zwięźle. – Na Boże Ciało. Skoro już to wiesz, mam się spodziewać ataku? – Zatem Henryk myśli, że przybijemy do wschodniego wybrzeża – raduje się. – Tego oczekuje... – Proszę? – Nie jedzie do Norwich, żeby świętować. Zamierza wzmocnić obronę wschodniego wybrzeża przed inwazją. – Będzie inwazja? Z Flandrii? Pani matka całuje mnie w czoło, ignorując zadawane nerwowo pytania. – O nic się nie martw – rzecze. – O niczym nie musisz wiedzieć. Odprowadza mnie do furty, a potem dalej, za mury opactwa, aż na przystań nad rzeką Neckinger, gdzie kołysząc się na wznoszącej się fali, czeka moja łódź. Pani matka całuje mnie ponownie na pożegnanie, a ja klękam, by odebrać jej błogosławieństwo. Nawet przez materiał kaptura czuję ciepło jej ręki na swojej głowie. – Niech Bóg ma cię w swojej opiece – rzecze łagodnie. – Odwiedź mnie znowu po powrocie z Norwich, jeśli zdołasz, jeśli będziesz mogła. – Będę taka samotna bez ciebie w pałacu – żalę się. – Wprawdzie jest Cecylia i Anna, i kuzynka Małgorzata, ale... Katarzyna i Brygida także już za tobą tęsknią. Do tego lady Stanley sądzi, że spiskuję razem z tobą, a Henryk mi nie ufa. Życie tam, z nimi, na ciągłym cenzurowanym, bez ciebie będzie jeszcze trudniejsze... – Już niedługo – przerywa mi z jak zawsze niezachwianą pewnością. – Już niedługo znów się zobaczymy. Przyjdziesz do mnie lub... kto wie... może ja znajdę sposób, by przyjść do ciebie.

Wracamy do pałacu w Sheen z falą odpływu i jak tylko wyłaniamy się zza zakola rzeki, dostrzegam na przystani samotną wysoką i szczupłą postać. Król Henryk. Poznaję go nawet z tej odległości i w pierwszej chwili nie wiem, czy kazać wioślarzowi zawrócić czy płynąć dalej przed siebie. Powinnam była się domyślić, że odkryje, dokąd się udałam. Mój wuj Edward Woodville ostrzegał mnie, że Henryk Tudor wie o wszystkim. Powinnam była się domyślić, że nie przełknie gładko kłamstwa o moim złym samopoczuciu i że będzie naciskał na mą kuzynkę, aby wpuściła go do mnie. Henryk jest sam, nie ma obok niego Królowej Matki ani nikogo z jego świty. Czeka niespokojnie jak troskliwy mąż, nie jak podejrzliwy władca. Gdy łódka przybija do drewnianego pomostu i pachołek gramoli się na deski, by pomóc mi wysiąść, król odsuwa go stanowczym ruchem i sam podaje mi rękę. Rzuca monetę wioślarzowi, który próbuje ją zębem, jakby zdziwiony, że w ogóle dostał zapłatę, po czym prędko łapie za wiosła i niknie we mgle ścielącej się nad powierzchnią wody w zapadającym zmroku. – Powinnaś była mi powiedzieć, że chcesz ją odwiedzić, a wysłałbym cię w drogę wygodniej, na pokładzie barki – rzecze Henryk na powitanie. – Przepraszam. Sądziłam, że nie zechciałbyś mnie puścić... – Dlatego postanowiłaś wymknąć się bez mojej wiedzy? – pyta urażony. Kiwam głową potakująco. Nie ma sensu zaprzeczać, że pragnęłam odbyć tę podróż za jego plecami. – Nie ufasz mi – stwierdza. – Myślisz, że nie pozwoliłbym na tę wizytę, gdyby tylko nic ci przy niej nie groziło. Wolisz mnie oszukiwać i wykradać się niczym szpieg na sekretne spotkanie z moim wrogiem. Milczę. Henryk ujmuje mnie za rękę i nakrywszy palcami moją dłoń, przykłada ją sobie do zgięcia łokcia, jakbyśmy byli kochającą się parą. W rzeczywistości jednak zmusza mnie, abym szła obok niego, dotrzymując mu kroku. – Zastałaś swoją matkę w dobrym zdrowiu? Zadowoloną z warunków, w jakich

przyszło jej mieszkać? – Tak – przyznaję. – Nic jej nie brakuje. – Powiedziała ci, co ostatnio porabia? – Nie. – Waham się przez mgnienie, zanim dodam: – Pani matka nic mi nie mówi. Ja jej powiedziałam, że wybieramy się do Norwich, chyba nie uczyniłam nic złego, mój mężu? Jego spojrzenie na moment mięknie, jak gdyby współczuł mi tego rozdarcia i przeciwstawnych celów moich bliskich, wszelako odzywa się głosem pełnym goryczy. – Nie. Nic się nie stało. Wokół mnie roi się od nasłanych przez nią szpiegów, nie jesteś jedyna. Zresztą pewnie i tak wiedziała to przed tobą. O co jeszcze cię wypytywała? Prawdziwym koszmarem jest to relacjonowanie rozmowy z rodzoną matką, w pełnej świadomości, że jedna czy druga informacja może ją obciążyć – może obciążyć mnie. – Właściwie o nic – mówię. – Chciała wiedzieć, czy John de la Pole opuścił dwór. Powiedziałam, że tak. – Wysunęła może przypuszczenie, z jakiego powodu pozbawił nas swego towarzystwa? Zdradziła się z wiedzą, dokąd się udał? Potrząsam głową. – To ja ją poinformowałam, że prawdopodobnie popłynął do Flandrii – wyznaję. – I to stanowiło dla niej zaskoczenie? Wzruszam ramionami. – Trudno powiedzieć.

– Odniosłaś wrażenie, że Johna czeka serdeczne powitanie? – Nie wiem... – Myślisz, że jego bliscy podążą za nim? Jego brat Edmund, jego matka Elżbieta, twoja imienniczka i ciotka? Jego ojciec? Wszyscy oni są wiarołomcami, choć im zaufałem, wprowadziłem ich na swój dwór, słuchałem ich rad? Notowali każde moje słowo i teraz zamierzają zdać raport swoim krewniakom, a moim wrogom? Ponownie potrząsam głową. – Naprawdę nie wiem. Puszcza moją rękę i odstępuje o krok do tyłu, aby na mnie spojrzeć ciemnymi poważnymi oczyma. Twarz ma zaciętą, minę podejrzliwą. – Kiedy pomyślę, jaki majątek wydano, aby cię wykształcić, Elżbieto, zdumiewa mnie, jak niewiele wiesz.

Kolegiata Matki Boskiej polnej, Norwich lato 1487 roku Podróżujemy na wschód błotnistymi traktami i święto Bożego Ciała obchodzimy w Norwich, gdzie zatrzymujemy się w kolegiacie Matki Boskiej Polnej. Stamtąd wyprawiamy się do samego miasta, aby zobaczyć słynną na cały kraj procesję, w której członkowie poszczególnych cechów udają się do katedry. Norwich to chyba najzamożniejsza miejscowość w całym królestwie. Mieszkańcy – w większości członkowie gildii mających w ten czy inny sposób coś wspólnego z wełną – przywdziewają uroczyste szaty i zrzucają się na kostiumy, dekoracje, a nawet wierzchowce, dzięki czemu powstaje wspaniała procesja, w której w nakazanym prawem porządku idą mieszczanie, kupcy, rzemieślnicy i czeladnicy świętujący Ciało i Krew Pańską oraz własną ważność. Henryk i ja stoimy obok siebie w swych najlepszych szatach i przyglądamy się długiemu orszakowi. Każdą gildię poprzedza misternie haftowany sztandar, obraz

świętego patrona oraz wóz prezentujący rękodzieło będące owocem pracy jej członków. Czuję, że król od czasu do czasu rzuca mi kose spojrzenie. Właściwie więcej patrzy na mnie niż na procesję. – Uśmiechasz się, kiedy ktoś na ciebie spoziera – zarzuca mi nagle. Jestem zaskoczona. – To... to z czystej uprzejmości – bronię się. – Nie masz się o co gniewać. – Wiem. Chodzi mi o to, że spoglądasz na nich tak, jakbyś im dobrze życzyła, przyjaźnie. Nie rozumiem, do czego zmierza. – Tak, naturalnie, najjaśniejszy panie. Podoba mi się cała procesja. – Ach, podoba ci się – podchwytuje, jakby to wiele wyjaśniało. – Zatem dobrze się bawisz? Kiwam głową, aczkolwiek czuję się przez niego winna z powodu tej chwili zwykłej przyjemności. – A ty nie? Procesja jest taka barwna, żywe obrazy takie dopracowane, a te śpiewy! – zachwycam się. – Chyba jeszcze nigdy nie słyszałam tak pięknej muzyki. Henryk potrząsa głową, jakby miał sobie coś za złe, po czym nagle przypomina sobie, że wszyscy na nas patrzą, i unosi rękę, by pomachać w stronę przejeżdżającego wozu ze wspaniałym zamkiem wzniesionym na pozłoconych deskach. – Jakoś nie mam do tego serca – odpowiada mi. – Wydaje mi się, że ci wszyscy ludzie tylko udają na pokaz, prawdziwe myśli zachowując dla siebie w głębi ducha. Co z tego, że uśmiechają się do nas, machają i zamiatają przed nami czapkami, skoro być może wcale nie akceptują mnie w roli swojego władcy... Jakiś malec przebrany za cherubina macha do mnie z biało-niebieskiej poduszki mającej przedstawiać chmurkę. Uśmiecham się i przesyłam mu pocałunek, na co omal

nie spada na ziemię, tak się wierci zachwycony. – Ale tobie się podoba – powtarza Henryk, jakby kwestia zwykłej przyjemności stanowiła dla niego zagadkę. Wybucham śmiechem. – Cóż, ja wychowałam się na wesołym dworze królewskim, mój ojciec najbardziej ze wszystkiego lubił turnieje, przedstawienia i ceremonie. W pałacu wiecznie grała muzyka, wiecznie urządzano tańce. Nic na to nie poradzę, że ta procesja do mnie przemawia. Dzięki niej wspominam dawne dobre czasy... – I zapominasz o zmartwieniach? – wtrąca. Zastanawiam się nad odpowiedzią. – Na parę chwil tak. Uważasz, że to niemądrze z mojej strony? Uśmiecha się melancholijnie. – Skądże. Uważam, że twoim przeznaczeniem było szczęśliwe życie. Wielka szkoda, że zagościło w nim tyle smutku. Rozlega się wystrzał armatni, salwa oddana z zamku na naszą cześć, jednakże Henryk aż się kuli ze strachu, po czym zgrzytając zębami, szybko bierze znowu w garść. – Nic ci nie jest, mój mężu? – pytam go cicho. – Najwyraźniej takie rozrywki nie przypadają ci do gustu równie mocno jak mnie. Zwraca na mnie blade oblicze. – Mam swoje troski – rzecze krótko. Z nagłym przestrachem przypominam sobie słowa pani matki, która powiedziała, że Henryk przenosi swój dwór do Norwich nie po to, aby świętować, lecz z zamiarem umocnienia obrony wschodniego wybrzeża. Uświadamiam sobie nagle, że przez cały czas szczerzyłam się jak głupia, podczas gdy mój małżonek drżał o własne życie. Dołączamy do procesji, aby we wspaniałej katedrze wysłuchać uroczystej świątecznej

mszy. Królowa Matka pada na klęcznik, ledwie znajdzie się na swoim miejscu, po czym przez dwie godziny pozostaje na kolanach, z głową nisko pochyloną. Co pobożniejsze dworki klękają za nią, jakby należały do jakiegoś zakonu o zaostrzonym rygorze. Przypominam sobie, że pani matka nazwała lady Stanley „Madonną Małgorzatą Nieustającej Boleści”, przez co z trudem panuję nad wyrazem twarzy, siedząc obok króla Henryka na krześle przypominającym tron, przysłuchując się mszy odprawianej po łacinie i śledząc uważnie nabożeństwo. Ponieważ jest to dzień świąteczny, wszyscy przyjmiemy komunię. Henryk i ja podejdziemy do ołtarza razem, prowadząc za sobą nasze świty. Gdy kapłan podaje konsekrowany opłatek królowi, widzę, że ten się waha, zanim otworzy usta, w tej krótkiej chwili pojmuję, że mój mąż boi się skosztować czegokolwiek, co nie zostało pierwej sprawdzone przez umyślnego, z obawy że zostanie otruty. Myśl, że Henryk mógłby zacisnąć wargi i odmówić przyjęcia konsekrowanego opłatka, hostii, Ciała Bożego, sprawia, że zamykam oczy z przerażenia. Kiedy przychodzi moja kolej, w ustach mam sucho i opłatek drapie mnie w gardło. Jak to możliwe, że Henryk boi się o własne życie nawet we własnej katedrze, u ołtarza? Klękam do modlitwy, przyciskając czoło do chłodnej balustrady prezbiterium, i dopiero wtedy przypominam sobie, że świątynia przestała gwarantować bezpieczeństwo. Nie kto inny, tylko Henryk wyciągnął swych wrogów z sanktuarium i kazał ściąć. Czemu więc sam nie miałby zostać otruty przy ołtarzu? Wracając na swoje miejsce, przechodzę obok wciąż pogrążonej w modlitwie Królowej Matki, która – jak się domyślam z jej cierpiętniczej miny – zanosi do Najwyższego prośby o bezpieczeństwo dla syna, bo chociaż ów zdobył dla siebie królestwo, nijak nie może w nim zaznać spokoju. Po nabożeństwie udajemy się na zamek, gdzie zostaje wyprawiona huczna uczta. Są mimowie i tancerze, żywe obrazy i śpiewy. Henryk zasiada za wysokim stołem, uśmiecha się i je z apetytem. Widzę jednak, jak spojrzeniem czujnych piwnych oczu przeczesuje wielką salę i jak raz po raz zaciska dłonie na podłokietnikach tronu. Po obchodach święta Bożego Ciała pozostajemy w Norwich i dwór dalej wesoło się bawi, korzystając ze sprzyjającej letniej aury, wszakże ja dość szybko spostrzegam, że Henryk coś planuje. W każdym angielskim porcie ma swojego człowieka, którego obowiązkiem jest donosić królowi o wpływaniu obcych statków. Nakazuje sygnałami świetlnymi

przekazywać informację o nadciągającej flocie. Co rano spotyka się z nieznanymi nikomu mężczyznami, których przyjmuje w prostej komnacie połączonej sekretnym przejściem ze stajniami. Nikt nie ma pojęcia, co to za ludzie, wszyscy jednak widzą ich zgonione wierzchowce odpoczywające w stajniach. Mężczyźni ci ani razu nie zachodzą do wielkiej sali na wieczerzę, nie tracą czasu na śpiewy ni picie, dziękując za posiłek, który spożyją po drodze. Gdy jakiś stajenny pyta: „O jakiej drodze mowa?”, nie odpowiadają. Pewnego dnia Henryk obwieszcza, że udaje się na pielgrzymkę do Walsingham i tamtejszego sanktuarium Matki Boskiej leżącego o dobry dzień drogi na północ. Mój mąż wybiera się do świątyni opiekunki niewiast w pojedynkę, beze mnie. – Czy coś się stało? – pytam go. – Na pewno nie chcesz, żebym pojechała z tobą? – Nie – odpowiada krótko. – Pojadę sam. Matka Boska z Walsingham słynie z pomocy niewiastom nie mogącym się doczekać potomka. Nie potrafię zrozumieć, czego chce u niej szukać król Anglii. – Zabierasz tam Królową Matkę? Nie pojmuję, skąd u ciebie ten pomysł... – To już nie mogę nawet udać się w pielgrzymkę? – wybucha. – Święcę dni święte, pilnuję postów. Jesteśmy bardzo pobożną rodziną, gdybyś nie zauważyła. – Wiem, wiem – łagodzę sytuację. – Po prostu wydało mi się to dziwne. Naprawdę pojedziesz sam? – Z kilkoma kompanami. Będzie mi towarzyszyć książę Suffolk. Książę Suffolk to mój wuj, mąż siostry mego ojca, oraz ojciec zaginionego Johna de la Pole. Ta wiadomość przyprawia mnie o jeszcze większy niepokój. – Książę Suffolk będzie ci towarzyszyć? – powtarzam wolno, chcąc sobie wszystko dobrze poukładać w głowie. – Wybrałeś księcia Suffolk na swego towarzysza przy okazji pielgrzymki? Henryk posyła mi lisi uśmiech.

– A jakże! Książę Suffolk to mój wierny druh i kompan. Czemuż to nie miałby mi towarzyszyć na pielgrzymce? Na to nie znajduję odpowiedzi. Kiedy wyraz twarzy Henryka się nie zmienia, próbuję go podpytać: – Robisz to po to, by dowiedzieć się czegoś o poczynaniach jego syna? Zamierzasz poddać go przesłuchaniu?... – Zaczynam się niepokoić o wuja. To cichy, spolegliwy człowiek, walczył pod Bosworth po stronie Ryszarda, lecz potem zabiegał o przebaczenie Henryka Tudora i zyskawszy je, przeszedł na jego służbę. Ojciec Suffolka był zaciekłym lancasterem, lecz on sam pozostał wierny yorkistom, ożeniwszy się z księżniczką Yorku. – Mam pewność, mam całkowitą pewność, że mój wuj nic nie wie o ucieczce Johna. – A ile wie twoja ciotka? I twoja matka? Widząc, że milczę, wybucha domyślnym śmiechem. – Słusznie się niepokoisz. Wychodzi na to, że nie mogę ufać nikomu, kto nosi bądź nosił miano York, nawet jeśli stał się moim powinowatym. Myślisz, iż uczynię twego wuja swoim zakładnikiem, gwarantem dobrego prowadzenia się twego kuzyna Johna? Myślisz, iż zabieram go w podróż, aby mu przypomnieć, że ma jeszcze drugiego syna i że wszyscy prosto z Walsingham mogą trafić do Tower? A stamtąd na szafot? Spoglądam na swego męża z nagłą obawą przed jego zimnym gniewem. – Nie mów nic o Tower ani o szafocie – odzywam się cicho. – Proszę, nie mów do mnie nic o takich sprawach. – Nie zmuszaj mnie więc do tego.

Kolegiata Matki Boskiej polnej, Norwich lato 1487 roku Król Henryk i książę Suffolk udają się na pielgrzymkę, po czym wracają do domu niespecjalnie znużeni, lecz też niezbyt podniesieni na duchu obcowaniem z Matką

Boską. Henryk milczy na temat podróży, a mój wuj wtóruje mu w ciszy. Zakładam, że mój mąż przesłuchał go, a może nawet mu groził, książę Suffolk zaś – jako człowiek przywykły do życia w bezpośredniej bliskości tronu – zareagował w sposób dostateczny, pozwalający na zapewnienie jemu samemu, żonie i reszcie dzieci bezpieczeństwa. Wszelako gdzie podziewa się mój przystojny kuzyn John de la Pole i co zamierza, nikt dalej nie wie. Jakiś czas później Henryk wpada wieczorem do mojej komnaty nie w nocnym stroju, lecz w tym samym odzieniu, które nosił za dnia, oraz z chmurną, pociemniałą twarzą. – Irlandczycy oszaleli – rzuca krótko. Stoję przy oknie, wyglądając na ginące w mroku ogrody i majaczącą w oddali rzekę. W wieczornej ciszy rozlega się pohukiwanie sowy szukającej partnera i wydaje mi się, że kątem oka widzę mignięcie białych skrzydeł. Po chwili rozbrzmiewa jakby echo tamtego pohukiwania, ja zaś odwracam się do mego męża, by obrzucić spojrzeniem jego zgarbione plecy i poszarzałą, napiętą twarz. – Wyglądasz na bardzo zmęczonego – mówię. – Może powinieneś odpocząć? – Odpocząć? Ci ludzie wpędzą mnie do grobu! Jak myślisz, co zrobili teraz? Potrząsam głową, zamykając okiennice i odcinając od nas nocny spokój, po czym znowu odwracam się do Henryka. Przez moment czuję irytację, że nie potrafi zaznać spokoju, że wiecznie grożą nam jego strachy. – Kto? I co zrobił? Macha trzymaną w ręku kartką. – Ci, którym nie dowierzałem... słusznie, jak się okazało... i ci, o których nie miałem pojęcia. Od dawna mam urwanie głowy z angielskimi zdrajcami. O irlandzkich nawet nie pomyślałem. Nie zdążyłem ich poznać, zanim zeszlina manowce. – Kto? – pytam ponownie przez ściśnięte gardło, starając się zachować pozory spokoju.

Irlandczycy darzyli naszą rodzinę miłością, zatem to nasi przyjaciele i sprzymierzeńcy grożą teraz Henrykowi. – Kto zdradził i jak? – Twój kuzyn John de la Pole okazał się farbowanym lisem, tak jak podejrzewałem, mimo iż przysięgał, że jest wobec mnie lojalny. W czasie podróży patrzył mi prosto w oczy i kłamał jak z nut. John de la Pole uczynił to, czemu zaprzeczał książę Suffolk. Popłynął prosto do Flandrii, udał się na dwór księżnej wdowy, twojej ciotki Małgorzaty York, która udzieliła mu poparcia. Teraz John jest w Dublinie. – W Dublinie? – Połączył siły z Francisem Lovellem. Wyrywa mi się jęknięcie. – Francis Lovell? Znowu on? Henryk potakuje z ponurą miną. – Spotkali się na burgundzkim dworze. Wszyscy w Europie wiedzą, że Małgorzata York poprze każdego, kto by chciał wystąpić przeciwko mnie. Twoja ciotka rozpaczliwie pragnie ujrzeć znów na tronie Anglii króla z dynastii Yorków, a ma do dyspozycji majątek swojej pasierbicy oraz przyjaźń połowy europejskich koronowanych głów. To najpotężniejsza niewiasta w całym chrześcijańskim świecie, a do tego mój zaprzysiężony wróg. Mimo iż nie dałem jej powodu, nie dałem jej żadnego powodu do prześladowania mnie... – Mówisz, że John popłynął prosto do niej? – Dowiedziałem się bezzwłocznie – wraca do tematu Henryk. – Mam szpiega w każdym angielskim porcie. Nikt się nie prześlizgnie w żadną stronę bez mojej wiedzy. Słyszę o wszystkim w ciągu góra dwóch dni. Stąd wiedziałem, że książę Suffolk kłamie, mówiąc, że jego syn najprawdopodobniej zbiegł do Francji. Wiedziałem, że Elżbieta Woodville mija się z prawdą, twierdząc, że trudno cokolwiek powiedzieć. Wiedziałem, że ty mnie okłamujesz, utrzymując, że o niczym nie wiesz... – Ale tak było! – protestuję. – Nie miałam o niczym pojęcia.

Puszcza moje protesty mimo uszu. – To jeszcze nie koniec. Księżna wdowa wystawiła dla nich potężną armię, ktoś podsunął im pretendenta. – Podsunął? – Spreparował niczym brzuchomówca marionetkę. Wytrzasnął skądciś chłopca. – Przygląda się mojej pobladłej nagle twarzy. – Małgorzata York sprawiła sobie bratanka. – Bratanka? – A przynajmniej chłopca w odpowiednim wieku i o odpowiednim wyglądzie. Chłopca, który ujdzie. – Ujdzie jako...? – Jako następca tronu z dynastii Yorków. Czuję, że miękną mi kolana. Opieram się o kamienny parapet, od którego marzną mi spocone dłonie. – Chłopiec? – powtarzam bezmyślnie. – Jaki chłopiec? Henryk zbliża się od tyłu, jakby chciał mnie zamknąć w miłosnym uścisku. Obejmuje mnie ramionami w talii i przytula, napierając piersią na moje plecy, pochylając głowę, by szeptać mi prosto do ucha, jakby liczył, że moja odpowiedź owionie go odorem zdrady. – Chłopiec, który nazywa siebie Ryszardem. Chłopiec, który podaje się za twego młodszego brata, syna Edwarda Yorka. Nogi jednak się pode mną uginają, lecz Henryk podtrzymuje mnie, po czym unosi niczym kochanek ukochaną, ale zamiast złożyć mnie delikatnie w pościeli, rzuca na łóżko. – To niemożliwe – mamroczę, usiłując usiąść. – Jak to możliwe?

– Nie mów, że o niczym nie wiedziałaś, zdradziecka suko! – Rozpala go płomień nagłej wściekłości. – Nie patrz na mnie tymi pięknymi niewinnymi oczętami i nie mów mi, że o niczym nie miałaś pojęcia! Nie unoś do mnie tej uroczej twarzyczki i nie wyginaj ust w podkówkę, wyrzucając z siebie kłamstwa. Patrząc na ciebie, można by pomyśleć, że masz honor, że nikt tak cudnej urody, niebiańskiej urody, nie może zniżać się do szpiegowania! Naprawdę oczekujesz ode mnie, bym uwierzył, że matka nic ci nie powiedziała? Że nie wiedziałaś? – O czym? Ja nic nie wiem – zapewniam pośpiesznie. – Przysięgam, że o niczym nie wiem! – Tak czy owak zmienił śpiewkę... – Henryk opada znienacka na krzesło stojące przy kominku i przykłada dłoń do czoła. Wydaje się wyczerpany własnym wybuchem. – Podawał się za twego młodszego brata Ryszarda tylko przez kilka dni. Teraz twierdzi, że jest twoim starszym bratem, Edwardem. Mam wrażenie, że występuje przeciw mnie jakiś odmieniec, istota zmiennokształtna, stwór przybierający różne postaci. Ciekawe, kto to w ogóle jest... Zalewa mnie niespodziewana nadzieja. – Edward? Mój starszy brat Edward? Książę Walii? – Nie, nie ten Edward. Edward Warwick, twój kuzyn. Strasznie rozległą masz rodzinę ku mojemu utrapieniu. W głowie zaczyna mi się kręcić, tak że muszę przymknąć oczy i odetchnąć parę razy głęboko. Gdy znowu unoszę powieki, widzę, że Henryk wpatruje się we mnie, jakby chciał przejrzeć wszystkie moje tajemnice samym patrzeniem mi w twarz. – Uważasz, że twój brat Edward może pozostawać przy życiu! – rzuca oskarżycielskim tonem. Głos mu twardnieje, dźwięczą w nim teraz podejrzliwe nutki. – Przez cały ten czas miałaś nadzieję, że się ujawni. Ilekroć mówiłem o nowym pretendencie, sądziłaś, że chodzi o niego! Zaciskam wargi, potrząsam energicznie głową.

– To chyba niemożliwe?... Henryk martwieje. – Zadałem ci pytanie! Biorę głęboki oddech. – Nikt przy zdrowych zmysłach nie może sądzić, że ten chłopiec to Edward hrabia Warwick. Wszem wobec wiadomo, że Edward Warwick tkwi w Tower. Pokazaliśmy go londyńczykom. Postarałeś się o to, by wszyscy go widzieli... Mój mąż rozciąga wargi w nieprzyjemnym uśmiechu. – Tak. Kazałem mu iść u boku jego kuzyna, Johna de la Pole, mego przyjaciela i sojusznika. Tyle że obecnie ów John de la Pole, który klęczał podczas mszy obok prawdziwego Warwicka, znalazł sobie chłopca podszywającego się pod syna Jerzego księcia Clarence i zabrał go ze sobą do Irlandii. Twój kuzyn powtarza tam przedstawienie, które my wcześniej urządziliśmy w Londynie: stara się przekonać wszystkich, że dziedzic Yorków przebywa w Irlandii, gromadząc armię przeciwko mnie. John de la Pole wprowadził tego chłopca do dublińskiej katedry, Elżbieto, i tam koronował na króla Irlandii, Anglii i Francji. Wzięli jakiegoś przybłędę i uczynili go królem. Włożyli mu koronę na skronie. Powołali go do roli monarchy, namaścili krzyżmem. Stworzyli nowego króla Anglii. Króla z dynastii Yorków. Jak ci się to podoba? Chwytam haftowaną narzutę, jakbym się chciała uczepić rzeczywistości, zamiast dać się porwać rwącemu nurtowi iluzji. – Ale kto to? Tak naprawdę? Ten chłopiec?... – Na pewno nie twój brat Edward ani młodszy Ryszard. Możesz o tym zapomnieć – dorzuca jadowicie. – Mam szpiegów wszędzie. Już dziesięć dni temu znałem prawdziwe pochodzenie tego przybłędy. To nisko urodzony dzieciak, którego jakiś klecha sposobił do roli księcia dla żartu. Ów ksiądz musi być jakimś dowcipnisiem tęskniącym za starymi dobrymi czasami, za panowaniem Yorków. Twoja matka przyjmuje takich na pęczki i rozdaje im jałmużnę z wdowiej renty, którą ja jej wypłacam. Wszakże ten odcisnął swoje piętno. Z pewnością jednak nie działa sam.

Ktoś go przekupił, żeby wysunął pretendenta, za którym pójdą ludzie. W razie wygranej pozbędą się dzieciaka i wyczarują prawdziwego księcia, który zasiądzie na tronie. – W razie wygranej?... – zdradza mnie nadzieja w głosie. Henryk potrząsa głową, jakby chciał się pozbyć sprzed oczu obrazu klęski. – Walka będzie wyrównana. Pretendent ma za sobą niemałą armię opłacaną przez twoją ciotkę księżną i resztę twoich krewnych: Elżbietę Woodville, księżną Suffolk, księżną wdowę Cecylię... Co więcej, zwerbował irlandzkie klany, których członkowie, jak twierdzi mój wuj Jasper, są zaciekłymi wojownikami. Kto wie, może nawet wystara się o poparcie Anglików? Gdy podniesie się sztandar przedstawiający podrapany pień, gdy rozlegnie się okrzyk wojenny: „ Ŕ Warwick!”, ludzie mogą się poderwać przez wzgląd na dawne czasy. Być może wszyscy opowiedzą się za nim. Być może dostałem swoją szansę i spisałem się niedostatecznie. Być może Anglicy pragną wrócić do tego, co znają, tak jak pies wraca do swoich rzygowin. – Przyszpila mnie spojrzeniem, pod którym wciąż nie mogę się pozbierać. – Co ty na to? Co na to twoja matka? Uważacie, że yorkistowski pretendent wciąż może porwać za sobą Anglików? Czy wszyscy staną po stronie farbowanego księcia i sztandaru z białą różą? – Wyczarują prawdziwego księcia... – powtarzam jak echo jego wcześniejsze słowa. Tak powiedział, dokładnie tak. – Prawdziwego? Nie zaszczyca mnie odpowiedzią, a tylko wygina wargi w strasznym grymasie, jakby nie był w stanie się zmusić do wyjaśnienia, co miał na myśli. Oboje milkniemy na dłuższą chwilę. – Co zamierzasz, mój mężu? – pytam w końcu szeptem. – Zamierzam powołać pod broń tylu ludzi, ilu się da, i szykować się do następnej bitwy – odpowiada gorzko. – Sądziłem, że zdobyłem to królestwo, lecz jak widać, ani król, ani mąż... zwłaszcza twój mąż... nie może być niczego pewien. Stoczyłem bój, wygrałem i zostałem koronowany, jednakże teraz moi poddani koronowali kogoś innego i znów trzeba nam walczyć. Wygląda na to, że w tym kraju, gdzie snują się mgły i kuzyni, niczego w ogóle nie można być pewnym...

– A co będzie, jeśli... – szepczę. – Jeśli przegram? – pyta, spoglądając na mnie z nienawiścią. – Jeśli przegram, moi przeciwnicy podmienią przybłędę na księcia. – Księcia?... – Chłopaczysko zniknie, a jego miejsce zajmie prawdziwy książę, następca tronu. Młodzieniec, który na razie przebywa w bezpiecznej kryjówce, i czeka, aby się wcielić. – Wcielić?... – Pojawić jak grom z jasnego nieba. Powstać z martwych. – Z martwych? Kto?... Henryk wykrzywia przerażająco twarz. – Kto? Kto? – przedrzeźnia mnie, kierując się do drzwi. – A jak ci się wydaje? – Wybucha strasznym śmiechem, całkowicie pozbawionym wesołości. – Może w twoim wypadku to raczej kwestia wiedzy niż wyobrażeń, Elżbieto?... Żegnaj, moja piękna żono, i módl się, abym powrócił do twego ciepłego łoża jako król Anglii. – Jakże inaczej? – pytam głupkowato. – Jakże inaczej?... – Zawsze mogę zginąć i wrócić do ciebie jako zimny trup. Ześlizguję się z łóżka i robię krok w jego stronę, wyciągając ku niemu ręce. Henryk chwyta je, lecz nie przyciąga mnie bliżej. Trzyma mnie na odległość ramienia i obrzuca mą twarz uważnym spojrzeniem w poszukiwaniu oznak oszustwa. – Myślisz, że twoja ciotka księżna wdowa chowa w ukryciu młodszego Ryszarda? – pyta rzeczowo, jakby nie była to sprawa życia i śmierci. – Że to owoc długoletniego spisku zawiązanego wspólnie przez nią i twoją matkę? Myślisz, że Elżbieta Woodville odesłała młodszego księcia, jak tylko znalazł się w niebezpieczeństwie, a do Tower puściła podmieńca? Myślisz, że następca tronu Anglii spędził we Flandrii minione

cztery lata? W oczekiwaniu, aż odbędzie się bitwa, po której rozstrzygnięciu będzie mógł wyskoczyć znienacka? Niczym Jezus z grobu? Nagi, jeśli nie liczyć całunu i uleczonych ran? Tryumfujący nad śmiercią i... nade mną? Nie potrafię spojrzeć mu prosto w oczy. – Nie wiem – odpowiadam. – Nic nie wiem. Klnę się na Boga, Henryku, że... Przywołuje mnie do porządku. – Nie przysięgaj – przerywa mi. – Dość ludzi przysięga mi coś co chwila. Od ciebie chciałem usłyszeć prawdę. Stoję przed nim, milcząc, a on kiwa głową, jakby przyznawał, że między nami dwojgiem nigdy nie padnie słowo szczerej prawdy. Potem wychodzi.

Zamek w Coventry lato 1487 roku Henryk oznajmia swojej matce i mnie, że pod jego nieobecność powinnyśmy zachowywać się beztrosko, tak jak podczas objazdu królestwa, korzystając ze sprzyjającej aury. Organizujemy więc przedstawienia i tańce, sprowadzamy muzykantów i aktorów. W planie jest turniej, wielmożowie ściągają do Coventry jakby dla zabawy. Wszakże mają przykazane przywieść ze sobą zbrojnych gotowych ruszyć do boju, gotowych bronić nas przed inwazją z Irlandii. Chodzi o to, by emanować pewnością siebie, w sekrecie zaś szykować się na wojnę. Królowa Matka nie staje na wysokości zadania. Nie potrafi udawać radosnej pani na zamku, skoro dzień w dzień zjawia się nowy posłaniec przywożący coraz gorsze wieści z Irlandii. Okazuje się, że John de la Pole i Francis Lovell przybili do tamtejszych brzegów w sile dwóch tysięcy ludzi – dobrze wyszkolonych żołnierzy. Lady Stanley nie rozstaje się z różańcem i przesuwając paciorki, nieustannie modli się, aby Pan Bóg uchronił jej syna od złego.

Któregoś dnia słyszymy, że tak jak powiedział mi Henryk w rozmowie sam na sam, w Dublinie doszło do koronacji chłopca podającego się za Edwarda Warwicka, jedynego prawowitego władcę Anglii, Irlandii i Francji. Lady Stanley przestaje się do mnie odzywać, z największym trudem mogąc zdzierżyć moją obecność w tym samym pomieszczeniu. Mogę sobie być jej snechą, lecz teraz widzi we mnie przede wszystkim potomkinię rodu, który wydał ten trujący owoc, to nowe zagrożenie dla dynastii Tudorów. Moja ciotka Małgorzata York przekazuje znaczące sumy i broń rebeliantom w Irlandii, moja druga ciotka, Elżbieta York, zapewniła buntowniczym oddziałom dowódcę, wreszcie moja matka Elżbieta Woodville knuje spiski za wysokim murem opactwa w Bermondsey. Lady Stanley unika mnie jak może. Właściwie tylko raz w ten ciężki czas zwraca się do mnie bezpośrednio. Zatrzymuje mnie, kiedy przechodzę obok jej apartamentów w drodze do stajni, aby wybrać się na codzienną przejażdżkę z siostrami i kuzynką. Łapie mnie za rękaw, zmuszając do dygnięcia przed nią. Czekam, co ma mi do powiedzenia. – Wiesz, prawda... – rzuca tonem dalekim od pytającego. – Wiesz, gdzie on jest. Wiesz, że nadal żyje. Nie jestem w stanie stawić czoła jej obawom. – Nie mam pojęcia, o czym mówisz, milady... – Doskonale wiesz, o czym mówię! – wybucha. – Wiesz, że żyje. Wiesz, gdzie mieszka. Wiesz, jakie mają co do niego plany! – Czy mam zawołać twoje dworki, milady? – pytam. Lady Stanley wyraźnie się trzęsie, a ja boję się, że zaraz zemdleje z nadmiaru emocji. Wzrokiem świdrującym nawet w normalnych okolicznościach bada mą twarz, jakby chciała przeniknąć moje myśli. – Milady, mam poprosić dworki, żeby odprowadziły cię do twych komnat? – Omotałaś mego syna, lecz nie licz na to, że zwiedziesz i mnie! – syczy. – Jeszcze się przekonasz, że ja mam tutaj ostatnie słowo i że każdy zdrajca... za jedno, czy wysoko czy nisko urodzony... każdy poniesie karę. Nieprawomyślne głowy odpadną od

zdradzieckich ciał. Za jedno, czy wysokiego czy niskiego urodzenia, nikt nie zostanie oszczędzony w Sądny Dzień. Owce zostaną oddzielone od kozłów i nieczyści zostaną strąceni w ogień wieczny. Cecylia wpatruje się w swoją matkę chrzestną z nieskrywanym przerażeniem. Robi krok naprzód, lecz zaraz się cofa pod nieprzychylnym, udręczonym spojrzeniem jej ciemnych oczu. – Ach – odzywam się ponownie. – Teraz już rozumiem. Mówisz o tym pretendencie w Irlandii... Wszakże kto ma tutaj ostatnie słowo i czy przypadkiem nie przyjdzie ci salwować się ucieczką w popłochu, to się dopiero okaże. Lady Stanley wzmacnia uchwyt na mym ramieniu, słaniając się przy tym na nogach. – Jesteś mi wrogiem? Powiedz, niech choć raz zapanuje między nami uczciwość. Wrogaś mi? Wrogaś memu ukochanemu synowi? – Jestem twoją snechą i matką twego wnuka – odpowiadam cicho. – Stało się, jak chciałaś. Czy darzę Henryka miłością czy nienawiścią, to sprawa między nami dwojgiem. Czy darzę ciebie miłością czy nienawiścią, również zawdzięczasz wyłącznie sobie. I myślę, że wiesz, jak przedstawia się prawda. Cofa gwałtownie rękę, jakbym ją ugryzła. – Dopilnuję twego upadku, jeśli go wystawisz przeciwko nam – udziela mi przestrogi. – Wystawię? – powtarzam zajadłym tonem. – Wystawię?! Mówisz tak, jakby chodziło o zmarłego! Co też możesz mieć na myśli? Przed czym tak drżysz, milady?... Z jej piersi wyrywa się nagły szloch, odpowiedź – nawet jeśli jakaś się zrodziła – ginie przełknięta ciężko. Dygam płytko, po czym ruszam ku stajniom. Wbiegam do boksu mego wierzchowca i zatrzaskuję za sobą drewniane drzwi. Przykładam głowę do rozgrzanego karku ogiera, oddychając nierówno. Powoli zaczyna do mnie docierać, że lady Stanley właśnie się przede mną zdradziła ze swoją i Henryka wiarą w to, że mój brat żyje.

Zamek w Kenilworth, hrabstwo Warwickshire czerwiec 1487 roku W końcu zarzucamy udawanie, że cieszymy się latem, spędzając czas w środkowej Anglii dla piękna krajobrazu, obfitości zwierzyny w lasach i udanych polowań. Dotarły do nas wieści, że armia Irlandczyków przybiła do naszych brzegów i maszeruje na przełaj kraju. Najeźdźcze oddziały poruszają się szybko na podobieństwo hord dzikusów z północy co jakiś czas wgryzających się w ciało Anglii. Niemieccy najemnicy, którzy wzięli pieniądze za odbicie angielskiej korony dla Yorka, działają sprawnie, udowodniając, że zasłużyli na sowitą nagrodę. Księżna Małgorzata istotnie wybrała najlepszych żołnierzy, na których czele stanął wybitny dowódca. Codziennie zjawia się nowy szpieg, nowy posłaniec donoszący, że atakujący zalewają królestwo niepowstrzymaną falą. W ich szeregach panuje dyscyplina, zwiadowcy zapewniają im bezpieczne przemieszczanie się naprzód, a brak wozów z taborem tylko przyśpiesza wędrówkę. Idą w setki, w tysiące, a przewodzi im chłopiec, Edward Warwick, występujący pod dwojakim sztandarem: królewskim i rodowym. Koronowany na króla Anglii i Irlandii. Obsługiwany na klęczkach jak prawdziwy monarcha. Gdziekolwiek się pojawi, ludzie wylegają na ulice i drogi z okrzykiem: „ Ŕ Warwick!”. Prawie nie widuję Henryka, który większość czasu spędza za zamkniętymi drzwiami ze swoim wujem Jasperem i hrabią Oksfordu, Johnem de Vere, śląc listy do wielmożów, poddając próbie ich lojalność, wzywając ich do stawienia się u jego boku. Liczni, bardzo liczni zwlekają z odpowiedzią. Nikt nie chce opowiedzieć się po stronie rebeliantów przedwcześnie, ale też nikt nie chce niepotrzebnie się trzymać nowego króla. Wszyscy doskonale pamiętają, że Ryszard zdawał się niepokonany, wyruszając z Leicesteru, a mimo to przegrał z niewielką armią najemników i zginął powalony przez zdrajcę. Ci, którzy obiecywali mu wierność, a siedzieli bezczynnie w siodłach, przyglądając się, na czyją stronę chyli się szala zwycięstwa w tamtej bitwie, dzisiaj też mogą być tylko obserwatorami i włączyć się do walki dopiero wtedy, gdy wynik będzie przesądzony. W ten niespokojny czas Henryk zachodzi do mych komnat zaledwie jeden raz, wymachując trzymanym w dłoni listem.

– Powiem ci to osobiście, ażeby nie uprzedził mnie żaden yorkistowski zdrajczyk – zaczyna nieprzyjemnym głosem. Powstaję z miejsca, czując, że krąg moich dworek rozpierzcha się przed gniewem króla. Nauczyły się, wszystkieśmy się nauczyły schodzić z drogi Tudorom, zarówno matce, jak i synowi, kiedy pada na nich blady strach. – Najjaśniejszy panie?... – Król Francji postanowił... teraz, właśnie teraz!... uwolnić twego przyrodniego brata Tomasza Greya. – Tomasza? – Pisze mi tutaj, że Grey nas wesprze – dodaje z goryczą mój mąż. – Wiesz co, chyba nie podejmiemy tego ryzyka. Albowiem gdy ostatnio udzielił mi poparcia w drodze pod Bosworth, zmienił zdanie i barwy jeszcze przed wypłynięciem z Francji. Któż może wiedzieć, jak by się zachował na polu bitwy?... Tak czy owak niedługo odzyska wolność. W samą porę, by wziąć udział w kolejnej bitwie. Co twoim zdaniem powinienem uczynić? Zaciskam dłonie na oparciu krzesła, żeby ukryć ich drżenie. – Gdyby dał ci swoje słowo... – Swoje słowo! – podchwytuje, śmiejąc się gorzko. – Słowo Yorka! Uważasz, że byłoby warte tyle samo co zapewnienia twojej matki? Albo obietnice twojego kuzyna Johna? I twoje śluby złożone mi przed ołtarzem?!... Zaczynam coś mówić z jąkaniem, wszakże on unosi rękę, aby mi przerwać. – Wtrącę go do Tower. Niepotrzebna mi jego pomoc, ale nie chcę, żeby szwendał się na wolności. Wolę, żeby nie kontaktował się z Elżbietą Woodville. I żeby nie odwiedzał ciebie. – Ale mógłby... – Nie, nie mógłby – ucina Henryk.

Biorę głębszy oddech. – Czy wolno mi napisać do pani matki, by zawiadomić ją, że jej syn, a mój przyrodni brat nareszcie wraca do domu? Wybucha szyderczym śmiechem. – Sądzisz, że Elżbieta Woodville jeszcze o tym nie wie? Sądzisz, że to kto inny, nie ona, wpłacił okup i zażądał jego uwolnienia? Piszę list do pani matki nadal przebywającej w opactwie w Bermondsey. Nie lakuję go, wiedząc, że Henryk albo lady Stanley bądź któryś z ich szpiegów i tak otworzy go i przeczyta. Najdroższa Pani Matko! Bądź pozdrowiona. Piszę, aby Cię zawiadomić, że Twój syn Tomasz Grey został zwolniony z niewoli we Francji i zaoferował pomoc Najjaśniejszemu Panu, który wszelako uznał w swej mądrości, iż mego brata przyrodniego należy umieścić w Tower, przynajmniej na razie. Pozostaję w dobrym zdrowiu, podobnie jak Twój wnuk. Elżbieta. PS. Artur już raczkuje i chwyta się mebli, żeby stanąć o własnych nogach. Jest niezwykle silny i bardzo z siebie zadowolony, jednakże nie umie jeszcze chodzić. Henryk dochodzi do wniosku, że musi zostawić mnie, Artura i swą szalejącą z niepokoju matkę pod opieką gwardzistów za grubymi murami zamku w Kenilworth, a sam zwołuje armię i wyrusza na jej czele w pole. Odprowadzam go do bram zamku, przed którymi jego oddziały stoją w szyku bojowym pod dowództwem dwóch zaprawionych w walkach żołnierzy: Jaspera Tudora, królewskiego wuja, oraz Johna de Vere, hrabiego Oksfordu, wiernego druha i sprzymierzeńca nowej dynastii. W zbroi mój mąż wydaje się postawny i mocarny, przypominając mi o mym ojcu, który także

zawsze ruszał w bój przekonany o czekającym go zwycięstwie. – Jeśli sprawy przybiorą zły obrót, powinnaś wrócić do Londynu – rzuca krótko Henryk. Z jego głosu przebija strach. – Schroń się w sanktuarium. Ktokolwiek zasiądzie na tronie, będzie twoim krewniakiem. Nie powinien cię skrzywdzić. Miej jednak baczenie na naszego syna. W żyłach Artura płynie połowa krwi Tudorów. I proszę... – urywa wzruszony. – Okaż łaskę mojej matce, dopilnuj, aby nie spotkało jej nic złego. – Nigdy więcej nie schronię się w sanktuarium – rzekę głucho. – Nie pozwolę, by mój syn wychowywał się w ciasnocie i mroku. Henryk ujmuje mnie za rękę. – Uważaj na siebie... Ukryj się za murami Tower. Czy na tronie zasiądzie Edward Warwick czy ktoś inny... – Nawet nie pytam, któż by to mógł być. Jakby czytając w moich myślach, Henryk kręci lekko głową. – Bo ja wiem, kogo jeszcze mogą mieć w zanadrzu czekającego na ten moment? Wiem jeno, że mam wrogów, ale którzy żyją, a którzy są martwi?... Czasem wydaje mi się, że muszę stawić czoło armii duchów, że to duchy zwracają się przeciwko mnie... – Milknie i bierze się znów w garść. – Ktokolwiek zostanie królem, będzie pochodził z rodu Yorków, więc powinnaś być przy nim bezpieczna. Przy tobie zaś powinien być bezpieczny nasz syn. Daj mi tylko słowo, że nie pozwolisz skrzywdzić mojej matki... – Zakładasz porażkę? – pytam z niedowierzaniem. Łapię go za ręce, czując pod palcami napięte ścięgna i mięśnie. Henryk jest sztywny ze strachu od stóp do głów. – Nie wiem, jaki będzie wynik – odpowiada. – Nikt nie może tego wiedzieć. Jeśli opowie się za nimi cały kraj, znajdziemy się w mniejszości. Irlandczycy mają w zwyczaju walczyć do upadłego, najemników zaś napędza pragnienie łupów. Ja mam tylko tych, którzy stoją przy mnie. Armia spod Bosworth została spłacona, żołnierze rozjechali się do domów. Nie dam rady zwerbować nowych oddziałów, nie mam im czego obiecać w zamian za ofiarną walkę. Jeśli rebelianci będą się bić za prawdziwego księcia, znajdę się na straconej pozycji.

– Prawdziwego księcia? – powtarzam. Występujemy z cienia wieży bramnej i żołnierze na nasz widok wznoszą gromki okrzyk. Henryk macha do nich, po czym znów zwraca się do mnie. – Pocałuję cię – uprzedza szeptem, chcąc, aby obrazek zgodnej pary królewskiej wypadł przekonująco i dodatkowo zagrzał żołnierzy do walki. Obejmuje mnie i przyciąga do siebie. Napierśnik lekkiej zbroi gniecie mi pierś, mam wrażenie, że przytulam się do głazu. Unoszę głowę i widzę, że z marsem na czole pochyla się do mnie, przymknąwszy powieki, zakleszczona w jego objęciach, czuję pocałunek na wargach. Na krótką chwilę bierze nade mną górę współczucie. – Niech Bóg ma cię w swojej opiece, mężu, i niech sprowadzi cię z powrotem do domu całego i zdrowego – odzywam się drżącym głosem. Żołnierskie okrzyki przybierają na sile, wszakże Henryk zdaje się tego nie słyszeć. Całą uwagę skupia na mnie. – Mówisz poważnie? Udzielasz mi swego błogosławieństwa? – Tak – odpowiadam, zadziwiając samą siebie. – Tak. Będę się za ciebie modlić. Będę chronić naszego syna i zadbam o twoją matkę. Henryk ma taką minę, jakby chciał jeszcze zostać i porozmawiać ze mną. Rozmówić się łagodnie i szczerze chyba po raz pierwszy od dnia ślubu. – Muszę już iść – rzecze niechętnie. – Idź z Bogiem – dodaję. – I ślij wieści, kiedy tylko będziesz mógł. Będę ich wypatrywać, modląc się, żeby były dobre. Podprowadzają jego konia bojowego i pomagają mu dosiąść wielkiego wierzchowca. Moment później do Henryka dołącza jego chorąży i biało-zielony sztandar z czerwonym smokiem Tudorów zaczyna powiewać nad jego głową.

Druga chorągiew pozostaje zwinięta – jest to sztandar królewski. Uświadamiam sobie, że gdy ostatnio go widziałam, w bój wyruszał mój ukochany Ryszard. Czując ukłucie bólu, mimowolnie przykładam dłoń do serca. – Niech Bóg ma cię w swojej opiece, żono – mówi Henryk, ja jednak nie mam już dlań uśmiechu. Henryk Tudor dosiada tego samego wierzchowca co pod Bosworth, gdzie poległ Ryszard. Łopocze nad nim ten sam sztandar, który Ryszard ciął w ostatniej szaleńczej szarży. Unoszę dłoń na pożegnanie, lecz nie jestem w stanie dobyć słowa, nie jestem w stanie powtórzyć wcześniejszego błogosławieństwa. Henryk obraca konia i wyprowadza armię na trakt, kierując się na wschód – tam, gdzie jak twierdzą jego szpiedzy, rozłożyły się oddziały wroga: tuż za Newark.

Zamek w Kenilworth, hrabstwo Warwickshire 17 czerwca 1487 roku W mojej komnacie gromadzą się wszystkie dworki, aby wysłuchać najświeższych wieści. Jedynie Królowa Matka nie podnosi się z klęczek w pięknej kaplicy zamku. Przez okna dolatuje nas tętent, a potem zgrzyt podnoszącej się kraty na moście zwodzonym. Cecylia podbiega do okna i wygląda na zewnątrz, wykręcając szyję. – Królewski! – woła. – Posłaniec królewski! Wstaję i zamieram w oczekiwaniu, wszelako zaraz sobie uświadamiam, że zanim goniec tutaj dotrze, zostanie po drodze przechwycony przez lady Stanley. – Zaczekajcie tu – polecam dworkom, po czym wyślizguję się z komnaty i zbiegam po schodach na dziedziniec stajenny. Tak jak się domyśliłam, Królowa Matka odziana w nieodmienną czerń energicznie przecina podwórzec, gdy posłaniec zeskakuje z siodła. – Mam rozkaz przekazać wieści tobie, milady, i jej wysokości królowej – mówi

mężczyzna. – Małżonce króla – poprawia go lady Stanley. – Koronacja jeszcze się nie odbyła. Przekaż wieści mnie, ja poinformuję ją o wszystkim. – Już jestem – rzucam zdyszana. – Wysłucham wieści od najjaśniejszego pana osobiście. Mów! Mężczyzna odwraca się do mnie. – Nie zapowiadało się to dobrze... Przeciwnik rekrutował nowych ludzi w czasie marszu na południe. Wrogie oddziały poruszały się szybko, szybciej, niżeśmy sądzili. Irlandczycy niosą lekką broń i prawie nic poza tym, a Niemców nic nie jest w stanie powstrzymać... Lady Stanley bieleje jak płótno i chwieje się, jakby miała się przewrócić. Wszakże dla mnie wysłuchiwanie wieści z pola bitwy to nie pierwszyzna. – Nieważne! – przerywam posłańcowi. – Przejdź do najważniejszego. Król żyje czy zginął? – Żyje. – Zwyciężył wroga? – Jego dowódcy zwyciężyli. To także ignoruję. – Najemnicy z Irlandii i z Niemiec pokonani? Mężczyzna potakuje skinieniem. – Co z Johnem de la Pole? – Poległ. Na wieść o śmierci kuzyna momentalnie brak mi tchu. Lady Stanley wykorzystuje to skwapliwie.

– A Francis Lovell? – Zbiegł z pola bitwy. Najpewniej utonął w rzece. – Opowiadaj po kolei! – rozkazuję. Mężczyzna wraca do wcześniej przerwanego wątku, jakby wyuczył się tekstu wiadomości na pamięć. – Najeźdźcy poruszali się szybko... Minęli York, stoczyli parę szybkich potyczek, w końcu stanęli nieopodal wioski zwącej się East Stoke, tuż za Newark. Ludzie ściągali zewsząd, żeby do nich dołączyć. Werbunek zakończył się na minuty przed bitwą. – Ilu ich było? – wtrąca lady Stanley. – Na oko osiem tysięcy. – A jak liczną armię miał najjaśniejszy pan? – Dwakroć większą. Powinniśmy byli czuć się pewnie, a jednak tak nie było... – Kręci głową na wspomnienie własnego strachu. – W każdym razie natarli z rana, spadli na nas ze szczytu wzgórza i stanęli oko w oko z hrabią Oksfordu przewodzącym sześciu tysiącom żołnierzy. John de Vere wziął na siebie główny impet walk, ale się nie ugiął. Odepchnął wroga i zmusił do wejścia w wąską dolinę, skąd nie wyszedł żywy ani jeden przeciwnik. – Irlandczycy wpadli w pułapkę? – dopytuję. – Raczej postanowili walczyć do ostatka. Teraz to miejsce zwą Krwawym Rynsztokiem. Jatka była tam straszna... Krzywię się i oddalam obrazy, które pojawiają mi się przed oczyma. – Co w tym czasie robił najjaśniejszy pan? – Trzymał się na tyłach dla bezpieczeństwa. – Mężczyzna przenosi spojrzenie na Królową Matkę, która wszakże nie widzi w tej postawie nic wstydliwego. – Później, gdy było już po wszystkim, przywiedziono doń pretendenta.

– Nic mu się nie stało? – upewnia się lady Stanley. – Najjaśniejszemu panu nic się nie stało? – Włos mu nie spadł z głowy. Dławię krzyk rodzący mi się w gardle. – A pretendent? – pytam z pozornym spokojem. Posłaniec przygląda mi się ciekawie. Uzmysławiam sobie, że napięłam wszystkie mięśnie i wstrzymałam oddech. – Czy to w rzeczy samej jakiś biedak, jak przypuszczał miłościwy pan? – Lambert Simnel, żak z Oksfordu, niebrzydki młodzik. Od małego szkolony, by wypełniać polecenia innych. Jego wysokość król Henryk kazał go aresztować razem z nauczycielem i innymi przywódcami buntu. – A Francis Lovell? – powtarza lady Stanley twardszym głosem. – Widziano, jak tonie? Mężczyzna potrząsa głową. – Skoczył do rzeki w siodle i nurt uniósł go razem z wierzchowcem. Czynię znak krzyża. Królowa Matka idzie w moje ślady, lecz minę ma zaciętą. – Trzeba było go pojmać – mówi. – Jego i Johna de la Pole. Wywiedzieć się, co obaj planowali. To kluczowa sprawa. Pojmać i wywiedzieć się wszystkiego... – Bój był zażarty – tłumaczy posłaniec. – A łatwiej wroga zabić, niż wziąć w niewolę. Walka była wyrównana. Choć mieliśmy przewagę liczebną, losy bitwy ważyły się do ostatniej chwili. Najemnicy bili się, jakby sam szatan w nich wstąpił. Byli gotowi umrzeć za sprawę, a my... – Co? – pytam, gdy przerywa. – My wykonywaliśmy rozkazy – odpowiada ostrożnie. – Aleśmy się spisali.

Zrobiliśmy co trzeba. Czuję, że brak mi słów. Słyszałam w życiu wiele doniesień z pola walki, jednakże żadne nie opisywało zwycięstwa w taki sposób. No ale nigdy nie opowiadano mi o bitwie, w której głównodowodzący – król we własnej osobie – trzymałby się na tyłach dla bezpieczeństwa pomimo miażdżącej przewagi liczebnej i zrezygnował z wyciśnięcia z przeciwników informacji, zamiast tego pozwalając wyrżnąć ich jak bezwolne bydło. – Grunt, że nie żyją – pociesza samą siebie lady Stanley. – A mój syn wyszedł z tego cały. – Cały i zdrów – potwierdza posłaniec. – Nie ma nawet jednego draśnięcia. Bo niby skąd, skoro siedział na tyłach, z dala od oczu wroga? – Posil się w wielkiej sali – zwraca się do mężczyzny lady Stanley. – Masz, to dla ciebie – dodaje. Z rąk do rąk przechodzi sztuka złota. Królowa Matka musi być niebotycznie wdzięczna za dobre wieści, skoro wynagradza posłańca tak szczodrze. Po jego odejściu wzdycha: – A zatem to koniec... – Chwała niech będzie Panu – dorzucam świątobliwym tonem. Lady Stanley kiwa głową. – I niech się dzieje Jego wola. Nagle pojmuję, że najnowszy tryumf Henryka Tudora tylko ją upewnił co do tego, że przeznaczeniem jej syna było, jest i będzie panowanie w Anglii.

Zamek w Lincolnie lipiec 1487 roku Król wydaje rozkaz, abyśmy dołączyli do niego na zamku w Lincolnie, po czym u swego boku udajemy się do miejscowej katedry na nabożeństwo dziękczynne. Zaledwie o krok za nami, w złotym otoku niczym koronowana głowa, postępuje lady

Stanley, której towarzyszą po dwu stronach dowódcy Henryka: jego wuj Jasper Tudor, który obmyślił plany bitwy, oraz najlojalniejszy z królewskich druhów John de Vere, hrabia Oksfordu, który wziął na siebie impet wrogiego uderzenia. Arcybiskup Canterbury, John Morton, do tej pory cały się trzęsie na myśl o możliwości przegranej i z zarumienioną twarzą drżącymi rękoma udziela komunii. Królowa Matka zalewa się łzami wdzięczności i szczęścia. Nawet Henryk zdaje się poruszony, jakby to było jego pierwsze zwycięstwo. Tryumf pod East Stoke znaczy dlań więcej niż wygrana pod Bosworth – umacnia bowiem jego pewność siebie. – Ulżyło mi – rzecze, kiedy znajdujemy się wreszcie sam na sam pod koniec długiego dnia. – Bardzo mi ulżyło. – Z powodu zwycięstwa? – pytam, obrzucając spojrzeniem jego zaczerwienione oblicze. Siedzę przy oknie, wyglądając na wschodni horyzont, gdzie wysokie iglice katedry kaleczą nisko wiszące chmury, wszelako odwracam się do drzwi, słysząc pisk otwieranych zawiasów. – Nie tylko – odpowiada. – Z chwilą, gdy poznałem liczebność obu stron, wiedziałem, że zwycięstwo jest nasze, w czym tylko utwierdził mnie widok Irlandczyków. Stanęli do walki nieuzbrojeni, zgoła nadzy. Wobec naszych łuczników nie mieli najmniejszych szans... bez tarcz, bez pikowanych kaftanów, bez kolczug... Nieszczęśni... Najbardziej ze wszystkiego jednak ucieszyło mnie pojmanie chłopca. – Tego, o którym mówiono, że jest moim kuzynem Edwardem? – Tak. Będę mógł go wszystkim pokazać. Dzięki temu Anglicy przekonają się na własne oczy, że to żaden dziedzic Yorków, tylko ubogi żak zwący się Lambert Simnel, dziesięciolatek pod nijakim względem wyjątkowy, jeśli nie liczyć urody i uroku – zerka na mnie – typowych dla Yorków. Kiwam głową, jakby była to uzasadniona krytyka pod naszym adresem. – Co więcej... – dodaje Henryk z uśmiechem, widać, że radość aż go rozpiera. – Co więcej nikt inny nie przybił do naszych brzegów, nikt inny się nie pojawił. Przeszli Anglię na wskroś, lecz nikt nie stał na kotwicy u wschodniego wybrzeża, nikt nie czekał na nich w Newark.

– Do czego zmierzasz? Henryk wstaje i przeciąga się, jakby ramionami chciał objąć całe swoje królestwo. – Gdyby był prawdziwy książę, prędzej czy później musiałby się zjawić w Anglii na wypadek zwycięstwa rebelii. W razie tryumfu Irlandczyków doszłoby do zamiany: urodziwy żak zostałby odsunięty na bok, a na plan pierwszy wysunąłby się właściwy pretendent, który udałby się do Londynu na drugą koronację. Milczę. – No wiesz, jak w przedstawieniu – dodaje, nie posiadając się wciąż z radości. – Jak w sztuce z okazji Wielkiejnocy. Najpierw jest ciało Jezusa w grobie, a potem ktoś strzepuje pelerynę i już mamy zmartwychwstałego Pana. Rzecz w tym, aby wszyscy aktorzy byli na swoich miejscach... Toteż gdy się okazało, że nie ma żadnego chłopca, który mógłby zastąpić Simnela, zrozumiałem, że czeka ich klęska. – Wybucha śmiechem. – Pojmujesz już? Nikogo takiego nie mieli. Nikt nie przypłynął i nie przedostał się do Newark. Nikt nie przybył z Flandrii, nie popłynął Tamizą i nie dostał się do Londynu, by wziąć udział w tryumfalnym pochodzie. Nikt nie zjawił się w Walii, nikt nie przekroczył granicy ze Szkocją. Pojmujesz, Elżbieto? – Śmieje mi się w twarz. – Nie ma żadnego księcia. Jest tylko jakiś biedny żak, któremu wbito do głowy, że ma grać następcę tronu. – Nie ma żadnego księcia? Ulga, którą czuje, sprawia, że po raz pierwszy jest ze mną całkowicie szczery. – Moi przeciwnicy nie mają żadnego z twoich braci: ani Edwarda księcia Walii, ani Ryszarda księcia Yorku. Gdyby mieli któregokolwiek, trzymaliby go na podorędziu, gotowego do włożenia korony natychmiast po wygranej bitwie. Gdyby mieli któregokolwiek z nich żywego, trzymaliby go blisko, aby mógł się upomnieć o tron po moim trupie. Lecz jak widzisz, nie mają. Nie mają!... – Urywa na moment. – Wszystko to były tylko plotki, wymysły, fałszywe relacje, przekłamane raporty. Krótko mówiąc, jeden wielki blef. Dałem się im nabrać, dałem... nie będę tego krył przed tobą... dałem się im przestraszyć, lecz wszystko to było wyłącznie udawanie. Kazałem swoim ludziom tropić księcia w całym znanym chrześcijańskim świecie, a tymczasem okazał się on duchem, mrzonką... Dlatego mi ulżyło, Elżbieto. Mojej uwadze nie umyka zdrowa barwa jego policzków i roziskrzone spojrzenie piwnych oczu – uświadamiam sobie, że oto po raz pierwszy widzę mego męża

wolnego od ciągłego dotąd brzemienia strachu. Bezwiednie uśmiecham się doń. Ulga, którą aż emanuje, udzieliła się też mnie. – Nic nam nie grozi – konstatuję. – Nareszcie nic nie grozi nam, Tudorom – potwierdza. Wyciąga do mnie rękę, a ja pojmuję, że tę noc spędzi w moim łożu. Podnoszę się z miejsca, lecz nie przejawiam ochoty, nie czuję pożądania. Nie przejawiam również niechęci, jestem wierną żoną, a mój mąż wrócił właśnie do domu z pola bitwy, i to szczęśliwszy niż kiedykolwiek – jakżebym mogła nie czuć z tego powodu zadowolenia. Witam go w murach jego pałacu, witam go nawet w swojej sypialni. Henryk delikatnie rozwiązuje troczki pod moją brodą i ściąga mi z głowy nocny czepek. Obraca mnie i rozplata mi włosy na plecach, rozwiązuje pas w talii i krótkie tasiemki rękawów, po czym zsuwa ze mnie giezło, tak że stoję przed nim naga, za jedyną osłonę mając pasma długich włosów. Mój mąż wzdycha i przykłada wargi do mego obnażonego ramienia. – Koronuję cię na królową Anglii – rzecze krótko i bierze mnie w objęcia. Dla uczczenia wspaniałego zwycięstwa Henryka Tudora udajemy się w objazd królestwa. Królowa Matka dosiada wielkiego konia bojowego, jakby zmierzała na pole bitwy. Ja jak zawsze jadę na wierzchowcu, którego podarował mi Ryszard, dzięki temu mogę mieć wrażenie, że odbywam tę podróż razem z nim, choć na ogół czuję, że się od niego oddalam, że nie ma go u mojego boku pomimo obietnic, które składał. Tym razem towarzyszy mi Henryk. Wiem, iż pragnie pokazać wylegającym na nasz widok poddanym, że jest żonaty z księżniczką Yorku, że zjednoczył oba rody i że pokonał rebeliantów. Wiem też, iż chodzi o coś więcej – o to, że lubi moje towarzystwo. Bywa, że śmiejemy się z czegoś, przejeżdżając przez wioski hrabstwa Lincolnshire, podczas gdy wieśniacy wypadają z chałup i gonią przez pola, żeby zobaczyć nas z bliska. – Uśmiech – odzywa się do mnie, szczerząc zęby do tuzina chłopów, których zdanie z całą pewnością nie ma najmniejszego znaczenia.

– Machanie ręką – dodaję, odrywając dłoń od wodzy i czyniąc delikatny gest. – Jak ty to robisz? – Przestaje się szczerzyć do tłumu i odwraca do mnie. – Ten nieznaczny gest przychodzi ci z taką łatwością. Jakbyś nigdy nie musiała się go uczyć. Zastanawiam się przez chwilę. – Mój ojciec zwykł powtarzać, iż poddani wylegają specjalnie po to, aby nas ujrzeć, chcą poczuć, że jesteśmy ich przyjaciółmi. Zachowywał się zawsze tak, jakby był pośród sprzymierzeńców. Uśmiech i machanie ręką to zwykłe pozdrowienie w wypadku przyjaciół. Pamiętaj, choć nie znasz tych ludzi, oni uważają, że znają ciebie. Stoją wzdłuż traktu, żeby cię podziwiać. Zasługują na to, by pozdrowić ich tak, jakby byli twoimi przyjaciółmi. – A czy twój ojciec nie pomyślał, że równie chętnie będą wylegać, by zobaczyć jego rywala? Nie pomyślał, że ich uśmiechy i wiwaty są podszyte fałszem? Rozważam przez moment jego słowa, po czym chichoczę cicho. – Jeśli mam być z tobą szczera, chyba mu nawet nie przyszło to do głowy. Bo widzisz, mój ojciec był niesłychanie próżny i zadufany w sobie. Sądził, że ludzie za nim przepadają. Po prawdzie w dużej mierze tak właśnie było. Dlatego papa jeździł sobie spokojnie po całym królestwie przekonany, że poddani go kochają. W końcu upomniał się o koronę Anglii jako prawowity następca tronu. Zawsze uważał się za najpierwszego w całym królestwie. Henryk kręci głową i zagapiwszy się, nie macha człowiekowi, który znienacka woła: „ Ŕ Tudor!”. To pojedynczy głos, nikt inny nie podejmuje okrzyku, który – dziwnie nieprzekonujący i jakby nie na miejscu – zamiera szybko. – Twój ojciec nie mógł częściej ode mnie słyszeć, że urodził się do roli króla – stwierdza półgłosem. – Żadna niewiasta na całym świecie poza moją matką nie mogła mieć większej pewności co do tego, że jej syn zostanie królem.

– Mój ojciec brał udział w bitwach od chłopięctwa – wyjaśniam. – Mając tyle lat co ty, kiedy się ukrywałeś, werbował ludzi i domagał się od nich posłuszeństwa. Jego sytuacja była inna niż twoja. Upominał się o tron z woli ludu. To on był potomkiem dawnego króla, nie jego matka. Nad głowami jego żołnierzy zaświeciły trzy słońca. Nabrał pewności, że Bóg wyznaczył go do roli monarchy. Mając tyle lat co ty, kiedy pozostawałeś w ukryciu, on chodził jawnie po świecie. Walczył, podczas gdy ty się chowałeś w cieniu. Henryk kiwa głową. „Mój ojciec – dodaję w myślach – został pobłogosławiony wielką odwagą, wrodzoną dzielnością, podczas gdy ty, mój mężu, zdajesz się spętany strachem. Mój ojciec miał też żonę, która była dlań pełna podziwu, która wyszła zań z gorącego uczucia i której krewni go popierali, tak że jego sprawa była ich sprawą, a my wszyscy: jego córki, jego synowie, jego szurzy i swacy, jego świeście, byliśmy wobec niego lojalni i gotowi oddać za niego życie. Wokół niego kręciło się życie całej naszej kochającej się rodziny. Tymczasem ty, mój mężu, masz tylko matkę i wuja, którzy są znani z zimnego serca”. – Wiwat! – woła ktoś na przedzie i gwardziści podchwytują ten okrzyk, odpowiadając pełnymi głosami: „Wiwat! Wiwat!”, a ja myślę sobie, że mój ojciec nigdy nie powołałby gwardii, której jednym z zadań byłoby wznoszenie okrzyków na jego cześć, ponieważ przez całe życie szczerze wierzył, że poddani go kochają i że niepotrzebna mu niczyja ochrona.

Pałac Westminsterski sierpień 1487 roku Wracamy do Londynu i rozpoczynamy przygotowania do mojej koronacji. Henryk wkracza tryumfalnie do swojej stolicy i bierze udział w nabożeństwie dziękczynnym w katedrze Świętego Pawła. Nagradza za lojalność nawet tych, którzy nie mieli wielkiego wyboru, tkwiąc w Tower tak jak mój przyrodni brat czy Thomas Howard hrabia Surrey. Teraz obaj wychodzą na wolność. Arcybiskup John Morton zostaje mianowany lordem kanclerzem, przez co wiele osób zaczyna się zastanawiać, jakąż to przysługę oddał królowi ten hierarcha Kościoła, aby zasłużyć sobie na takie wyróżnienie.

– Przeszpiegi – oświeca mnie Tomasz Grey. – Arcybiskup Canterbury i Królowa Matka zawiadują największą siatką szpiegowską w Europie, dzięki której nikt nie prześlizgnie się przez granice Anglii bez wiedzy ich protegowanego, miłościwie nam panującego Henryka. Mój brat przyrodni i ja siedzimy w mej komnacie gościnnej i rozmawiamy ściszonymi głosami, korzystając z tego, że muzyka zagłusza nasze słowa, podczas gdy moje dworki ćwiczą kroki nowego tańca. Ja od czasu do czasu dla pewności unoszę robótkę do twarzy. Tak mnie raduje widok Tomasza po długiej rozłące, że nie jestem w stanie powstrzymać szerokiego uśmiechu. – Widziałeś się z panią matką? – pytam. Tomasz potakuje skinieniem. – Dobrze się miewa? Wie, że zostanę koronowana? – Czuje się dobrze i ma całkiem wygodnie w murach opactwa. Przesyła ci wyrazy miłości i najlepsze życzenia z okazji koronacji. – Jak dotąd nie udało mi się przekonać Henryka, żeby przywrócił ją na mój dwór. Wszakże mój mąż zdaje sobie sprawę, że nie może przetrzymywać jej tam wiecznie. Nie ma do tego żadnych podstaw. – Cóż... – odpowiada na to mój przyrodni brat, uśmiechając się krzywo. – Henryk wie, że nasza matka przekazywała niemałe sumy Francisowi Lovellowi i Johnowi de la Pole. Wie, że to za jej sprawą zjednoczyli się znów wszyscy yorkiści, którzy przeciw niemu wystąpili. Tuż pod nosem króla, tuż pod twoim nosem nasza matka stworzyła własną siatkę szpiegowską sięgającą od Szkocji po Flandrię. Henryk wie, że to ona skontaktowała rebeliantów z księżną wdową Małgorzatą. Ale najbardziej ze wszystkiego boli go to, że nie może o niczym powiedzieć głośno. Nie może na nią rzucić oskarżenia, gdyż to równałoby się przyznaniu, że naprawdę istniał spisek przeciw Koronie zawiązany przez naszą matkę, finansowany przez twoją ciotkę i wspierany przez twoją babkę, księżną Cecylię. Henryk nie chce przyznać przed całą Anglią, że ród Yorków zjednoczył się przeciwko niemu. Ujawniając spisek, potwierdziłby istnienie zagrożenia. A całość bez dwóch zdań wygląda na wysiłki niewiast zmierzające do oddania sprawiedliwości dziedzicowi własnego rodu. Dowodów jest w bród, z tym że na to, czemu Henryk woli zaprzeczać.

– Mianowicie? Tomasz opiera brodę na złączonych dłoniach, zasłaniając usta splecionymi palcami. – Wymienione niewiasty działają wspólnie na rzecz yorkistowskiego księcia. – Ale Henryk twierdzi, że w Anglii nie pojawił się żaden prawdziwy książę, a skoro tak, nie ma takiego. – Chłopiec, który mógłby uchodzić za prawdziwego księcia, byłby bezcenny – argumentuje Tomasz. – Nikt przy zdrowych zmysłach nie przywiózłby go do Anglii przed ostatecznym zwycięstwem. – Który mógłby uchodzić? – powtarzam. – Mówisz o fałszywym pretendencie, o oszuście, tak? Uśmiecha się do mnie. Spędził w niewoli długie lata: najpierw we Francji od czasu poprzedzającego bitwę pod Bosworth i ostatnio w londyńskiej Tower. Tomasz Grey nie powie głośno nic, przez co znów mógłby trafić za kraty. – O pretendencie, oczywiście. Taki chłopiec nie mógłby być nikim więcej... Henryk zostaje w Londynie wystarczająco długo, aby pokazać wszystkim, że jego zwycięstwo nad rebeliantami jest całkowite, że ani przez moment nie groziło mu poważne niebezpieczeństwo i że koronowany w Dublinie „król Anglii, Irlandii i Francji” jest zaledwie przestraszonym dzieciakiem, obecnie wtrąconym do lochu. Dokonawszy tego, zabiera najlojalniejszych wielmożów i znów udaje się na północ, gdzie odwiedza kolejne siedziby, prowadząc dochodzenie i dowiadując się, którzy arystokraci nie obstawili traktów, zbyli wzruszeniem ramion konieczność udzielenia mu wsparcia, zignorowali przewalającą się armię najeźdźców, a nawet wskoczyli na koń i niczym zdrajcy dołączyli do wroga. Nieubłaganie tropi prawdę, posiłkując się poszeptywaniami i pogłoskami, gadaniną przy kuflu i na targu, po czym odkrywa tożsamość każdego, kto okazał się nie dość lojalny, gdy yorkiści znowu podnieśli głowy. Postanawia ukarać każdego, kto przeszedł na stronę rebeliantów – niektórych skazując na śmierć za zdradę, innych zaś obkładając rujnującą grzywną, która zasili skarbiec królewski.

Dociera aż do Newcastle leżącego głęboko na terytoriach Yorków, po czym wysyła stamtąd ambasadorów na dwór Jakuba III Szkockiego, aby zaproponować traktat pokojowy i mające go usankcjonować małżeństwa. Następnie zawraca do Londynu niczym bohater, pozostawiwszy północ liżącą rany od zadanej śmierci i odebranego złota. Wzywa do swej komnaty gościnnej młodziutkiego Lamberta Simnela wraz z całym dworem. Jest obecna Królowa Matka zawsze chętnie obserwująca poczynania swego ukochanego syna, jestem ja z wszystkimi dworkami, którym przewodzą moje dwie starsze siostry i kuzynka Małgorzata, jest ciotka Katarzyna z uśmiechem towarzysząca swemu zwycięskiemu małżonkowi Jasperowi Tudorowi, są wszyscy lojalni wielmożowie, jak również ci, którzy uniknęli oskarżenia i kary. W końcu otwierają się na oścież podwójne drzwi i gwardziści uderzają w posadzkę rękojeściami halabard oraz wykrzykują miano: – John Lambert Simnel! Spojrzenia wszystkich kierują się na chudego chłopca, który utknął w progu i dopiero gdy ktoś go popchnie, wpada do środka i ląduje na klęczkach przed najjaśniejszym panem. Moja pierwsza myśl jest taka, że istotnie bardzo przypomina mojego brata z czasów, kiedy widziałam go po raz ostatni. Mam przed sobą urodziwego blondynka lat dziesięciu, a Ryszard w noc, w którąśmy przeszmuglowały go z panią matką z opactwa westminsterskiego, wyglądał równie niewinnie. Oczywiście teraz, gdyby żył, miałby czternaście lat i powoli wyrastał na młodego mężczyznę. To dziecię nie może za niego uchodzić! – Przypomina ci kogoś? – Henryk ujmuje mnie za rękę i prowadzi z podwyższenia, na którym ustawione są nasze krzesła, wzdłuż całej komnaty do miejsca, gdzie klęczy dziecko z głową pochyloną i odsłoniętym karkiem, jakby miecz kata miał na nie spaść lada moment. Wokół panuje cisza jak makiem zasiał. W komnacie jest setka osób i wszystkie one wpatrują się w chłopca, który rozpłaszcza się na ziemi z płonącymi czerwienią uszami. – Komukolwiek kogoś przypomina? – Henryk omiata wzrokiem członków mojej rodziny. Moje siostry pospuszczały głowy, jakby czuły się winne, moja kuzynka Małgorzata nie może oderwać spojrzenia od chłopca przypominającego jej braciszka, mój przyrodni brat Tomasz rozgląda się obojętnie, za punkt honoru postawiwszy sobie najwyraźniej, że nikt nie przyłapie go na cieniu emocji. – Nie – odpowiadam krótko. Chłopiec przede mną jest drobnej budowy ciała, jak mój młodszy brat Ryszard, i ma

takie same krótko przystrzyżone blond włosy. Nie widzę wyraźnie jego twarzy, lecz wcześniej wychwyciłam błyśnięcie brązowo-zielonych oczu podobnych do oczu Ryszarda, teraz zaś dostrzegam kładące się mu na szyi dłuższe kosmyki, identyczne jak u mojego brata. Ilekroć Ryszard siedział u stóp pani matki, ta okręcała sobie te kosmyki wokół palców, jakby były to złote pierścienie, równocześnie czytając mu, póki nie zaczął się robić senny. Widok tego dziecka sprawia, że raz jeszcze zastanawiam się nad losem mego brata Ryszarda i pazia, któregośmy odesłały do Tower w jego miejsce, a także mego drugiego brata, Edwarda księcia Walii, oraz kuzyna Edwarda hrabiego Warwick, brata Małgorzaty, który wciąż przebywa w londyńskiej twierdzy. Mam wrażenie, że istniała kolejka małych chłopców z rodu Yorków – bystrych, pełnych uroku, dobrze się zapowiadających – jednakże dziś nikt nie potrafi rzec, gdzie są ani nawet czy w ogóle żyją. Być może wszyscy oni od początku byli nierzeczywiści, stworzeni przez ludzką wyobraźnię i ambicje – jak ten pretendent. – Zatem nie przypomina ci twego kuzyna Edwarda hrabiego Warwick? – nagabuje Henryk, mówiąc głośno i wyraźnie, aby słyszeli wszyscy dworzanie. – Nie, ani trochę. – A mogłabyś go pomylić ze swym nieżyjącym bratem Ryszardem? – Nie. Odwraca się ode mnie, skoro tylko przedstawienie dobiegło końca. Wszyscy widzieli, że spojrzałam na klęczącego przed nami chłopca i wyparłam się go. – Każdy, kto pomyślał, że to syn Yorków, albo padł ofiarą oszustwa, albo sam był oszustem – oświadcza twardym tonem Henryk. – Był bądź głupcem, bądź kłamcą. Robi pauzę, aby do wszystkich obecnych dotarło, że John de la Pole, Francis Lovell i Elżbieta Woodville byli głupcami i kłamcami, po czym kontynuuje: – Czyli nie jesteś tym, za kogo się podawałeś, chłopcze. Moja żona, księżniczka Yorku, nie poznaje cię. Z pewnością przyznałaby się do ciebie, gdybyś był jej krewniakiem, jak twierdzisz. Ona jednak mówi, że nie łączą was więzy krwi. Kim więc jesteś? Przez moment myślę, że to dziecko jest przerażone do utraty mowy. Wtem jednak, nie podnosząc głowy ani nie odrywając oczu od posadzki, odzywa się szeptem: –

Nazywam się John Lambert Simnel, za pozwoleniem waszej wysokości. Wybaczcie... – dodaje niezręcznie. – John Lambert Simnel – powtarza Henryk, przeciągając zgłoski niczym mściwy preceptor. – John... Lambert... Simnel... Jakże się dostałeś tutaj ze swojej komnaty dziecięcej, John? Bo była to długa podróż dla ciebie, dla mnie zaś kosztowna i ciągnąca się okrutnie sprawa. – Wiem, wasza wysokość. Wybaczcie, wasza wysokość – mówi dziecko. Ktoś uśmiecha się ze współczuciem na ten cienki drżący głosik, lecz napotkawszy rozwścieczone spojrzenie Henryka, natychmiast ucieka wzrokiem i sztywnieje. Widzę, że moja kuzynka Małgorzata pobladła z napięcia, a Anna zaczęła drżeć i właśnie szuka oparcia w ramieniu Cecylii. – Przyjąłeś na skronie koronę, wiedząc, że ci się nie należy? – dopytuje Henryk. – Tak, wasza wysokość. – Zrobiłeś to, podając się za kogoś innego. Pozwoliłeś, by włożono ci koronę na głowę, choć jako nisko urodzony wiedziałeś, że nie masz do niej żadnych praw. – Tak, wasza wysokość. – Chłopiec, któremu imię ukradłeś, Edward Warwick, jest moim wiernym poddanym jak wszyscy Anglicy. Dzieciak znowu stracił zdolność mowy, tylko ja stoję wystarczająco blisko, by usłyszeć rozpaczliwy szloch. – Mówiłeś coś?! – wrzeszczy na niego Henryk. – Tak, wasza wysokość. – Zatem to wszystko nie miało znaczenia. Nie jesteś koronowanym królem? Chyba każdy to widzi. John Lambert Simnel jest małym chłopcem zagubionym w wielkim świecie.

Przygryzam dolną wargę, żeby się nie rozpłakać. Postępuję naprzód i kładę Henrykowi dłoń na ramieniu. Najwyraźniej jednak nic nie jest w stanie go powstrzymać. – Pomazali ci pierś krzyżmem, ale nie jesteś królem, nawet nie miałeś prawa dać się namaścić świętym olejem. – Wybaczcie... – dławi się dziecko. – A potem wkroczyłeś na moje ziemie na czele armii najemników i zbójów, którą starłem w proch dzięki potędze własnego wojska i woli bożej! Na wzmiankę o Najwyższym lady Stanley robi krok do przodu, jakby chciała dołączyć do strofowania dziecka. Chłopiec dalej klęczy z nisko pochyloną głową, czołem niemal dotykając posadzki. Nie ma nic do powiedzenia ani majestatowi króla, ani Boga. – Co mam z tobą począć? – pyta retorycznie Henryk. Widząc nagłą zmianę na twarzach obecnych, jak wszyscy uświadamiam sobie, że to kwestia życia i śmierci. Temu chłopcu grozi szafot: powieszenie, wybebeszenie i poćwiartowanie. Jeśli mój mąż odda go w ręce sędziego, kara zostanie wykonana z całą surowością. Lambert Simnel zadynda na stryczku, lecz zostanie odcięty przez kata, który następnie rozpłata mu brzuch od krocza do mostka, wyszarpnie jego serce, płuca i jelita, a następnie podpali je na oczach dogorywającego skazańca, by na sam koniec odrąbać mu wszystkie cztery kończyny. Zaciskam palce na ramieniu Henryka. – Proszę – szepczę – miej litość... Napotykam przerażone spojrzenie mojej kuzynki Małgorzaty, która również zdała sobie sprawę, że król może dociągnąć to przedstawienie do zabójczego finału. Chyba że pokrzyżujemy mu szyki, odgrywając całkiem inną scenę. Jako żona króla mam prawo rzucić mu się do kolan i publicznie poprosić o okazanie łaski oskarżonemu. Wiem, że Małgorzata wystąpi z szeregu, by zdjąć mi z głowy kornet i rozpuścić włosy, po czym także uklęknie, a w jej ślady pójdzie reszta moich dworek. Jesteśmy w stanie dać taki spektakl i być może będziemy zmuszone to zrobić. Wszakże na dworze Yorków nic podobnego nie miało nigdy miejsca, ponieważ mój

ojciec zwykł był wymierzać sprawiedliwość – karać przykładnie winnych i szafować absolucją – osobiście, nie wdając się w teatr okrucieństwa na użytek poddanych. Na dworze Yorków nie trzeba było bronić życia dziecka przed mściwością monarchy. W tym specjalizowali się Lancasterowie – Małgorzata Andegaweńska nieraz wybłagiwała u swego uduchowionego męża uniewinnienie dla tych, którzy zeszli ze słusznej drogi. Należy to do królewskiej tradycji, jest swego rodzaju uświęconą ceremonią. Być może będę musiała uciec się do tego sposobu, chcąc uratować Lamberta Simnela przed niewyobrażalnym cierpieniem. – Henryku? – pytam szeptem. – Życzysz sobie, bym błagała cię o litość dla niego? Potrząsa głową. Ogarnia mnie strach, że jego odmowa jest równoznaczna z pragnieniem skazania chłopca na śmierć. Boję się, że chce mi oszczędzić zachodu, skoro już podjął decyzję, jak zakończyć tę sprawę. Chwytam go za rękę. – Henryku! W tej samej chwili chłopiec podnosi głowę. Tak, ma takie same brązowo-zielone oczy jak mój młodszy brat. – Okażecie mi łaskę, najjaśniejszy panie? – pyta. – Z dobrego serca? Ponieważ mam tylko dziesięć lat i żałuję tego, co zrobiłem... Po tych słowach zapada głucha cisza. Henryk odwraca się od chłopca i prowadzi mnie z powrotem na podwyższenie. Zajmuje swoje miejsce, a ja siadam obok niego. Czuję tętnienie w skroniach, zastanawiając się gorączkowo, co mogłabym uczynić dla uratowania tego dziecka. Henryk celuje palcem w Lamberta Simnela. – Będziesz pracował w moich kuchniach – oznajmia. – Będziesz szorował ruszty. Wyglądasz na takiego, co przyda się do pomocy kucharzowi. Chcesz pracować w moich kuchniach? Chłopiec oblewa się rumieńcem ulgi. Łzy wypełniają mu oczy i wypływają na

zaróżowione policzki. – O tak, najjaśniejszy panie! – woła z zapałem. – Bardzoście szczodrzy! Miłosierni... – Rób, co ci każą, a może kiedyś zostaniesz kucharzem – rzecze Henryk. – No, zmykaj już! – Strzela palcami na najbliższego sługę. – Zaprowadź Lamberta do kuchni, pozdrów ode mnie kucharza i poproś, by wdrożył go do codziennej pracy. W komnacie rozlega się szmer aprobaty, a po chwili gdzieniegdzie wybuchają gromkie śmiechy. Ujmuję dłoń Henryka i także się śmieję. Ulga z jego decyzji jest nieopisana. Mój mąż uśmiecha się – uśmiecha się do mnie. – Chyba nie sądziłaś, że mógłbym się odgrywać na małym dziecku? Kręcę głową, czując, że pod powiekami mam łzy. – Mimo to bardzo się o niego bałam... – Nie uczynił nic złego, był tylko ich chorągiewką. Na karę zasługują ci, którzy za nim stali. Poślę na szafot ludzi, którzy go podburzyli. Przeczesuje wzrokiem tłum dworzan, którzy rozmawiają między sobą, na różne sposoby okazując ulgę. Naraz wbija spojrzenie w mą ciotkę, Elżbietę de la Pole, która niedawno straciła syna i która teraz trzyma mocno za rękę moją kuzynkę Małgorzatę, zapłakaną jak i ona. – Faktyczni zdrajcy nie ujdą kary – obwieszcza złowrogo Henryk Tudor. – Kimkolwiek by byli...

Pałac w Greenwich listopad 1487 roku Wdziewając szaty koronacyjne, uzmysławiam sobie, że przygotowywanie się do roli

królowej jest zupełnie czym innym niż szykowanie się do ślubu. Tym razem, mając na sobie ciasno zasznurowaną biało-złotą suknię przetykaną złotą nicią i lamowaną królewskimi gronostajami, bynajmniej nie czuję się nieszczęśliwa. Wiem już, czego mogę się spodziewać po mym małżonku. Wspólnymi siłami wypracowaliśmy sposób bycia, rzucający zasłonę na tajemnice przeszłości i chroniący nas przed niepewną przyszłością. Ja dałam Henrykowi syna, on daje mi teraz koronę. Przywykłam nawet do Królowej Matki przedkładającej jedynaka nad wszystkich innych ludzi i pogodziłam się z tym, że nienawidzi ona mojej rodziny. Nad moją i Henryka codziennością wisi widmo zaginionych książąt z Tower oraz strach Tudorów przed Yorkami. Nauczyłam się radzić sobie z nagłymi wybuchami złości mego męża, które jak teraz już wiem, są zawsze wynikiem obaw, że mimo zwycięstwa na polu bitwy, mimo matczynego poparcia, mimo przekonania, że sam Pan Bóg sprzyja Tudorom, jednak zawiedzie oboje, Najwyższego i Królową Matkę, pozwalając strącić się z tronu równie okrutnie i niesprawiedliwie jak władca, który zginął u jego stóp. Wszelako poznałam również, jaki Henryk jest delikatny, jaki czuły dla naszego syna i jaki posłuszny i kornie uległy względem rodzonej matki, a także – z dnia na dzień coraz bardziej – jaki ciepły w stosunku do mnie. Gdy go rozczaruję, gdy ma podstawy o coś mnie podejrzewać, ziemia jakby usuwała mu się spod stóp. Usilnie pragnie darzyć mnie miłością i ufać mi – a mnie o dziwo zależy na tym samym. Tego dnia mam wiele powodów do radości. W komnacie dziecięcej rośnie zdrowo mój pierworodny syn, a mój mąż pewnie zasiada na tronie Anglii. Wszystkim moim siostrom doskonale się powodzi, mnie zaś przestały nareszcie nękać koszmary i smutek. Nadal jednak jestem rozżalona. Choć włożę dziś koronę, nic nie odwróci klęski rodu Yorków. Moja matka tkwi zamknięta w murach opactwa w Bermondsey. Mój kuzyn John de la Pole nie żyje. Mój wuj Edward cieszy się łaskami króla, wszakże przebywa hen daleko, w Granadzie, na krucjacie przeciwko Maurom. Mój przyrodni brat Tomasz Grey musi zachowywać na dworze królewskim wielką ostrożność, chodząc na paluszkach wokół Henryka, by nie rozniecić od nowa jego podejrzeń. Cecylia właściwie nie jest już częścią naszego rodu – odkąd wyszła za poplecznika Tudorów, nie odzywa się bez pozwolenia swego męża. Anna, Katarzyna i Brygida także pozostają w gestii Królowej Matki, która nie pozwoli, by stały się zarzewiem kolejnego buntu, i powydaje wszystkie za mężczyzn

lojalnych wobec Henryka. Najgorsze zaś ze wszystkiego jest to, że mój kuzyn Edward Warwick wciąż jest przetrzymywany w Tower. Pewność siebie, którą Henryk poczuł dzięki zwycięstwu pod East Stoke, nie wystarczyła, by uwolnić chłopca, mimo iż o to prosiłam, mimo iż podsuwałam, żeby jego uwolnienie było prezentem dla mnie z okazji dnia koronacji. Blade oblicze siostry Edwarda, Małgorzaty, stanowi ciągłe przypomnienie mej porażki. Obiecałam kuzynce, iż zarówno ona, jak i jej brat Edward będą bezpieczni z nami w Londynie. Twierdziłam, iż pani matka zadba o nich oboje. Zapewniałam, iż zaopiekuję się małym Edwardem, wszelako okazałam się bezradna, pani matka sama żyje w odosobnieniu, a pieczę nad młodziutkim hrabią Warwick i jego majątkiem przejęła lady Stanley. Nie zapobiegłam sekretnym działaniom Henryka. Nie sądziłam, że król może się obawiać małego chłopca. Yorkiści mają na koncie jeden czy dwa tryumfy. Choć Henryk wygrał pod East Stoke, nie może się pochwalić bohaterską kampanią. Choć większość wezwanych wielmożów przywiodła uzbrojone oddziały na pole bitwy, tylko nieliczni przystąpili do walk. Niepokojąco duża liczba arystokratów w ogóle się nie pokazała... Wprawdzie Henryk wciąż ma koronę na głowie i dziedzica w komnacie dziecięcej, lecz jedna z jego domen przekazała królewskie berło komu innemu – nie znanemu nikomu chłopcu. Do tego nieustannie rozlegają się szepty o jeszcze jednym następcy tronu przebywającym w ukryciu i wyczekującym swojej szansy. Nie pani matka, lecz kuzynka Małgorzata czesze mi włosy i wygładza je na moich plecach, tak by sięgały niemal talii. Cecylia narzuca na nie siateczkę z cienkiej złotej nici, a ja umieszczam na własnych skroniach złoty otok wysadzany brylantami i rubinami. Najwięcej jest rubinów, które symbolizują niewieścią cnotę wyznaczającą mą przyszłą rolę w życiu – cnotliwej żony i królowej Henryka Tudora z mottem „skruszona i pokorna”. Nie ma znaczenia, że w głębi ducha jestem niezależna i namiętna. Moje prawdziwe ja nie ujrzy już nigdy światła dziennego. Potomni zapamiętają mnie jako córkę jednego króla, żonę drugiego i matkę trzeciego. Królewska barka powiezie mnie w górę rzeki do pałacu westminsterskiego w otoczeniu przystrojonych barwami gildii statków z burmistrzem Londynu i innymi mieszczanami na pokładzie. Orszakowi będą towarzyszyły głośna muzyka i śpiewy. Elżbieta Woodville raz jeszcze wyjrzy z miejsca swego odosobnienia, by zobaczyć rzeczną procesję koronacyjną. Wiem, że na pewno będzie wyglądać z okien swego więzienia, by mnie zobaczyć, i mam nadzieję, że sprawi jej przyjemność świadomość tego, iż chociaż ta część jej planu doczekała się realizacji: osadziła na tronie Anglii rodzoną córkę.

Chociaż pozłacana barka przepłynie mimo niej po raz czwarty, bez jej zgody i błogosławieństwa, tym razem to ja – córa Meluzyny – zasiądę na złotym tronie, a ludzie na obu brzegach będą wiwatować: „ Ŕ York!”. Idę na przystań odprowadzana przez dworki unoszące mój tren wysoko, by nie zamiatał wilgotnego pomostu, po czym również przy ich pomocy wchodzę na pokład. Królewska barka olśniewa ozdobami w postaci chorągwi i kwiatów, a towarzyszą jej wszelakiego rodzaju mniejsze jednostki przystrojone nie mniej wspaniale. Kiedy wstępuję na pokład, gra muzyka i rozlega się hymn pochwalny na moją cześć. Zajmuję miejsce na rufie, gdzie czeka na mnie złoty tron wyściełany aksamitem i zadaszony baldachimem ze złotogłowiu. Damy dworu otaczają mnie półkręgiem. Nasza uroda słynie na całą Anglię, a dziś w dodatku wszystkie występujemy w swych najlepszych strojach. Rozbrzmiewają werble i wioślarze chwytają za wiosła. Pomniejsze statki zajmują pozycje przed dziobem i za rufą barki. Przyoblekam twarz w uśmiech, gdy wiosła uderzają w wodę i ruszamy w drogę. Jedna z towarzyszących barek ma galion w kształcie głowy smoka oraz łuskowaty ogon doczepiony do rufy. Słudzy co jakiś czas wzniecają płomień w paszczy drewnianej rzeźby, która zionie ogniem nad wodą, wywołując piski i wiwaty poddanych. Ludzie krzyczą: „ Ŕ York!”, jakby chcieli zaprzeczyć, że jest to na wskroś ceremonia Tudorów, czego smok ma być widomym dowodem. Mimowolnie uśmiecham się na te oznaki wiernej miłości poddanych do dynastii Yorków, choć nad głową powiewają mi biało-zielone sztandary, a pomalowany na czerwono smok co rusz wydaje parskanie mające udawać groźny ryk. Poruszamy się głównym nurtem, korzystając z przypływu, lecz w okolicach Bermondsey, kiedy już widzę kamienne mury i bramę opactwa, sternik skręca w stronę przeciwległego brzegu, tak że oddalamy się od miejsca odosobnienia Elżbiety Woodville. Dostrzegam ludzkie sylwetki stojące w cieniu murów okalających sanktuarium, wszelako nie potrafię rozróżnić twarzy. Przykładam dłoń do czoła i wtedy kaleczę sobie palce o oprawę klejnotów w otoku. Nigdzie nie widzę pani matki – znajdujemy się za daleko i tłum jest zbyt gęsty, abym mogła ją wypatrzyć. Jakżebym jednak chciała ją ujrzeć! Jakże pragnę, aby wiedziała, że jej szukam. Przez moment myślę, że kazano jej zostać w celi na czas rzecznej procesji. Zastanawiam się, czy siedzi w chłodnym pomieszczeniu o bielonych ścianach, przysłuchując się dolatującej od wody muzyce i uśmiechając na nieprzystojne odgłosy wydawane przez

smoka, lecz nie wiedząc, że wypatruję sobie za nią oczy. Wtem, jakby za sprawą magii, dostrzegam ją wyraźnie. Na dalszym brzegu powiewa sztandar szarpany porywami wiatru znad Tamizy. Tłem sztandaru jest zieleń, jak w dzisiejszych czasach nakazuje lojalność i zdrowy rozsądek, a na tej gładkiej zielonej płaszczyźnie widnieje wyhaftowana róża. Tylko że... Powinna być biało-czerwona, jak w symbolu dynastii Tudorów, tymczasem wydaje się całkiem biała – jeśli nawet zawiera elementy czerwieni, są one niewidoczne. Zarówno na pierwszy rzut oka, jak i przy bliższym przyjrzeniu się wygląda na śnieżnobiałą różę Yorków. A pod nią – jakżeby inaczej! – stoi Elżbieta Woodville, do samego końca wierna swemu ukochanemu mężowi. Spoglądam prosto na nią i unoszę rękę, ona zaś niczym mała dziewczynka podskakuje z radości, że ją dojrzałam, i macha do mnie obiema rękami wysoko nad głową, i woła moje imię – z entuzjazmem, ze śmiechem, z nutką buntu w głosie. Zaczyna biec wzdłuż brzegu, starając się dotrzymać kroku majestatycznemu ruchowi barki, i krzyczy nieprzerwanie na tyle głośno, że słyszę ją pomimo ogólnego harmideru. Zrywam się z tronu, podbiegam do burty i wychylam, aby jej pomachać, nie zważając, że takie zachowanie mi nie przystoi. – Mamo! Spójrz! Wybucham śmiechem z zachwytu, że jednak ją wypatrzyłam i że ona zobaczyła mnie, i że udam się na swoją koronację, czując, że mam matczyne błogosławieństwo. Uroczystość koronacji jest sygnałem do serii zaręczyn. Jak zwykle metodyczny Henryk używa mych kolejnych sióstr jako graczy mających przysłużyć się dynastii Tudorów, układając ich małżeństwa z myślą o własnej korzyści. Zaszczyt ten spotyka nawet Elżbietę Woodville. Henryk pozwala mi na odwiedziny w Bermondsey, przy której to okazji mam przekazać pani matce, iż Tudorowie wybaczyli jej wszystko do tego stopnia, że znów na tapecie jest małżeństwo z Jakubem III Szkockim. Żywiłam obawy, że opactwo o tej porze roku okaże się zimnym i nieprzyjaznym miejscem, wszelako zastaję panią matkę przy trzaskającym ogniu napełniającym komnatę gościnną przyjemnym zapachem drewna jabłoni. Towarzyszy jej moja przyrodnia siostra Grace i dwie inne dworki zajęte robótkami. Elżbieta Woodville podnosi się na widok mój i moich sióstr i całuje nas wszystkie na powitanie.

– Wspaniale cię znów widzieć... – mówi, poniewczasie dygając przede mną – ...wasza królewska mość. – Odstępuje o krok, aby mi się lepiej przyjrzeć. – Wyglądasz cudownie... – Bierze w ramiona Brygidę i Katarzynę, które piszczą z uciechy, i z uśmiechem spogląda ponad ich głowami na Annę. – Ty także, Cecylio. Ależ masz piękną suknię i jaką kosztowną broszę. Twój mąż jest dla ciebie dobry? – Tak – potwierdza Cecylia sucho, mając w pamięci podejrzenia ciążące na naszej matce. – Cieszy się wielkim zaufaniem najjaśniejszego pana i swej krewniaczki, lady Stanley. Mój małżonek słynie z lojalności, podobnie jak ja. Elżbieta Woodville uśmiecha się, jakby nie miało to dla niej większego znaczenia, po czym znowu siada, przygarniając do siebie siedmioletnią Brygidę i ośmioletnią Katarzynę. Gdy już siedzą wygodnie na jej kolanach, a Anna przysunęła sobie zydel, by być blisko nich, pani matka przenosi na mnie wyczekujące spojrzenie. Uprzedza mnie jednak Katarzyna, która nie wytrzymuje i woła: – Wszystkie zostałyśmy zaręczone! Wszystkie z wyjątkiem Brygidki! – Albowiem ja jestem oblubienicą Chrystusa – odzywa się jak zwykle nadmiernie poważna smarkula. – Naturalnie – przytula ją mocno pani matka. – A kimże są szczęśliwi wybrańcy? Zagorzałymi zwolennikami Tudorów, jak mniemam? Cecylia jeży się na tę zawoalowaną aluzję na temat swego małżonka. – Ty też wychodzisz za mąż – oznajmia nieprzychylnym tonem. Elżbieta Woodville wydaje się nieporuszona tą informacją. – Znów za Jakuba Szkockiego? – pyta z uśmiechem. Zdaję sobie sprawę, że o wszystkim wiedziała jeszcze przed naszą wizytą. Jej szpiegowska siatka okazuje się równie skuteczna teraz, kiedy pani matka przebywa w odosobnieniu i teoretycznie z dala od świata, jak przed laty na dworze królewskim, gdzie też przynajmniej w teorii otaczali ją sami sprzymierzeńcy.

– Słyszałaś?... – Wiem, że król wysłał ambasadorów do Szkocji, by zawrzeć pokój z Jakubem – odpowiada bez zająknienia. – To zrozumiałe, że pragnie umocnić traktat pokojowy małżeństwem. A skoro już wcześniej raz o mnie pomyślał, mógł wrócić do pierwotnego planu. – Masz coś przeciw temu? – dopytuję. – Bo gdybyś chciała odmówić, może bym mogła... Delikatnie ujmuje moją dłoń. – Nie sądzę, abyś mogła cokolwiek – przerywa mi. – Nie udało ci się go odwieść od pomysłu przetrzymywania Edwarda w Tower czy mnie tutaj, zatem raczej nie masz przełożenia na jego politykę zagraniczną. Uczynił cię swoją królową, lecz choć dzierżysz berło, nie masz prawdziwej władzy. – To samo jej wiecznie powtarzam – wtrąca Cecylia. – Że nic nie może. – Nie wątpię, że tak... – Pani matka obdarza ją słodkim uśmiechem, do mnie zaś dodaje cicho: – Nie rób sobie wyrzutów. Wiem, że dokładasz starań. Pamiętaj jednak, że niewiasta dysponuje tylko taką władzą, jaką sobie wywalczy, a ciebie otaczają bliscy, którzy raczej nie są skorzy do dzielenia się czymkolwiek. – A ja wyjdę za szkockiego księcia! – informuje wszystkich donośnie Katarzyna, nie zdoławszy wytrzymać dłużej. – Tego młodszego. Pojedziemy do Szkocji razem, mamo, i zamieszkamy we wspólnych komnatach. Będę mogła służyć na twoim dworze! – Ach, jakże się cieszę, kochanie! – Pani matka pochyla się i cmoka biały koronkowy czepek Katarzyny. – We dwie będzie nam raźniej w dalekiej Szkocji! Stamtąd wyprawimy się z wizytą do twojej siostry królowej Anglii, przejedziemy cały Londyn w wystawnym orszaku, a ona podejmie nas, szkockie damy, wielką ucztą! – Ja zaś mam wyjść za następcę szkockiego tronu – mówi cicho Anna. Nie tryska radością jak młodsza siostra. W wieku lat dwunastu zdaje już sobie sprawę, że małżeństwo z wrogiem, nawet za cenę utrzymania pokoju, to nie zabawa. Pani matka spogląda na nią z milczącym współczuciem.

– No cóż, przynajmniej wszystkie będziemy razem – kwituje. – Doradzę wam, pomogę... Anno, zostać królową Szkocji to honor nie lada. – A co ze mną? – interesuje się Brygida. Pani matka zerka na mnie. – Może też pojedziesz ze mną do Szkocji – odpowiada. – Myślę, że król na to zezwoli. – A jeśli nie, zawsze będę mogła zamieszkać tutaj – stwierdza Brygida z zadowoleniem, rozglądając się po matczynych komnatach. – Sądziłam, że chcesz zostać zakonnicą – rzuca uszczypliwie Cecylia – a nie pławić się w zbytkach niczym papież. Elżbieta Woodville chichocze. – Och, Cecylio, naprawdę uważasz, że pławię się w zbytkach niczym papież? Wyborne... Twoim zdaniem mam kardynałów na swoje skinienie? I jadam ze złotej zastawy?... – Podnosi się nagle, stawiając na ziemię najmłodsze dziewczynki. – Wasza siostra przypomniała mi, że pora coś zjeść. Brygido, będziesz mogła zmówić przy stole modlitwę dziękczynną. Gdy wychodzimy, zostaje nieco w tyle. – Nie zamartwiaj się – mówi do mnie. – Od zaręczyn do ślubu daleka droga. Zresztą gdyby Szkoci dochowali warunków traktatu pokojowego, stałby się istny cud. Jak na razie nikt nie wybiera się na daleką północ.

Pałac w Sheen wiosna 1488 roku Wuj Edward wraca z krucjaty śniady niczym Maur wcielony, aczkolwiek bez wszystkich przednich zębów. Nie przejmuje się tym bynajmniej i powiada, że teraz Pan Bóg może łatwiej wejrzeć w jego serce – sepleni przy tym jednak tak, że nie mogę powstrzymać uśmiechu.

Tak się cieszę na jego widok, że wpadam mu prosto w objęcia, a słysząc koło ucha niewyraźne: „Też się cieszę, że cię widzę!”, śmieję się przez łzy. Spodziewałam się, że okaże oburzenie na wieść, iż jego siostra tkwi zamknięta w opactwie w Bermondsey, wszelako jego wzruszenie ramion i uśmiech mówią mi, że postrzega to raczej jako przejściową niedogodność w długim życiu, w którym nie brak było i sukcesów, i porażek. – Nie skarży się na brak wygód? – pyta, jakby tylko to się liczyło. – Skądże. Ma wspaniałe apartamenty i liczną służbę. Wszystkie siostrzyczki za nią przepadają, a Grace pilnuje, aby niczego jej nie brakowało. Furtianka nazywa ją „jej wysokością królową wdową”, jakby nic w ogóle się nie zmieniło. – Skoro tak, poradzi sobie – rzecze wuj Edward. – Twoja matka ma do tego dar. Sypie jak z rękawa opowieściami o krucjacie toczącej się w Granadzie, o pięknie kraju Maurów i o zaciętości, z jaką chrześcijańscy władcy starają się pozbyć niewiernych z Hiszpanii. Opowiada też o portugalskim dworze i swoich przygodach. Ponoć Portugalczycy eksplorują dalekie południowe wybrzeża Czarnego Lądu, gdzie na każdym kroku można znaleźć kopalnie złota, targi z cennymi przyprawami i zwały kości słoniowej leżące na wyciągnięcie ręki dla każdego, kto poważy się aż tam zapuścić pomimo prażącego słońca i gwałtownych sztormów. Ponoć jest tam królestwo, na którego polach rośnie złoto i gdzie wystarczy się schylić po kamyk, aby zdobyć bogactwo. Ponoć żyją tam dziwne zwierzęta i niespotykane bestie – wuj na własne oczy widział ich skóry i futra: cętkowane, pasiaste i szlachetnie płowe. Ponoć w samym sercu tego kontynentu leży królestwo, którym włada biały chrześcijanin. Ponoć gdzieś indziej można znaleźć królestwo czarnych ludzi oddających cześć chrześcijańskiej legendzie, Prezbiterowi Janowi. Henryka nie interesują bajki na temat cudownych krain, wszakże porywa wuja Edwarda, jak tylko ten pojawia się w pałacu, i zamyka wraz z nim na całe pół dnia w komnacie rady, skąd wyłaniają się objęci wpół – wuj Edward ze szczerbatym uśmiechem na twarzy, a mój mąż nareszcie rozluźniony, jakby to, co go trapiło, odeszło nagle w niepamięć.

Król ufa Edwardowi Woodville’owi tak bardzo, że powierza mu obronę Bretanii. – Kiedy wyruszasz? – pytam. – Praktycznie od razu – odpowiada. – Nie ma czasu do stracenia, a poza tym... – zawiesza głos – nie znoszę nudy. Zabieram go do pałacu w Eltham, aby pokazać, jak bardzo wyrósł mały Artur. Mój syn umie już ustać o własnych siłach, a nawet przejść dokoła krzesła czy zydla. Niesłychanie lubi trzymać mnie za palce i stawiać chwiejne kroki wzdłuż całej komnaty, po czym zawracać koślawo i drałować od nowa. Na mój widok zawsze się rozpromienia i wyciąga do mnie rączki. Zaczyna już mówić, a raczej gruchać niczym ptaszę, ponieważ na razie obywa się bez słów, choć wypowiada sylabę „ma” – tyczącą się mnie, jak mniemam – oraz „bo” – odnoszącą się do wszystkiego, co mu się podoba. Uwielbia, kiedy go łaskoczę, i śmieje się do rozpuku, a także upuszcza wszystko, co mu wpadnie w rączki, w nadziei że ktoś znowu mu poda dany przedmiot, aby mógł go upuścić ponownie. Przepada za grą w piłkę z Brygidą, która to zabawa polega na upuszczaniu piłki przez niego i łapaniu jej przez moją siostrę, zanim odbije się od podłogi określoną liczbę razy, książę, zapominając o swym majestacie, gaworzy dziko i pieje z zachwytu, widząc, jak jego ciotka ugania się za skaczącą kulą. – Czyż to nie najpiękniejsze dziecko, jakie kiedykolwiek widziałeś? – pytam wuja Edwarda, który odpowiada mi szerokim bezzębnym uśmiechem. – A ten chłopiec, w którego sprawie tam pojechałeś?... – dodaję, przytulając Artura silniej i gładząc go po pleckach. Malec ciąży mi na rękach, zachwycająco ciepły w dotyku. Znienacka ogarnia mnie przemożne pragnienie, aby nic nigdy nie zagroziło jego bezpieczeństwu i spokojowi. – Henryk wspomniał mi, że masz odnaleźć jakiegoś chłopca w Portugalii... a potem zamilkł na jego temat zupełnie... – Teraz zaś ci opowie, że spotkałem się z paziem sir Edwarda Bramptona. Jakiś żartowniś uznał, że chłopiec jest podobny do mego nieszczęsnego zaginionego siostrzeńca Ryszarda. Ludzie uwielbiają wszczynać wokół siebie hałas. Wielka szkoda, że zamiast tego nie zajmą się czymś pożytecznym. – No i? Był podobny? – naciskam.

Edward kręci głową. – Nie, nieszczególnie. Rozglądam się dokoła. W pobliżu nie ma nikogo, jeśli nie liczyć mamki, której nie obchodzi nic poza objadaniem się i popijaniem cienkiego piwa. – Wuju, jesteś pewien? Porozmawiasz o tym z moją matką? – Nie, gdyż to tylko sprawiłoby jej ból – odpowiada stanowczo. – Ów paź ani trochę nie przypominał twojego brata, a jej syna. Nie mam co do tego wątpliwości. – A sir Edward Brampton? – dopytuję. – Przybędzie do Anglii z wizytą, jak tylko pozwolą mu sprawy na miejscu w Portugalii – zapewnia. – Wcześniej jednak zwolni ze służby tego chłopca, nie chcąc nikomu przysparzać wstydu jego obcesowym zachowaniem. Czegoś tu nie rozumiem... – Skoro to jeno pyszałek, jakim cudem narobił tyle hałasu w Lizbonie, że usłyszeliśmy o nim aż tutaj, w Londynie? – pytam. – Skoro to jeno chwalipięta, dlaczego zadałeś sobie tyle trudu i pojechałeś do niego? Lizbona nie leży po drodze do Granady. No i czemu Brampton przyjedzie do Anglii? Na spotkanie z królem? Skąd to nagłe wyróżnienie, skoro wszem wobec wiadomo, że był yorkistą, wiernym sługą mego ojca? Dlaczegóż to zwalnia ze służby jakiegoś pazia bez najmniejszego znaczenia? – Bo tak się podoba najjaśniejszemu panu – rzecze lekkim tonem mój wuj. Przyglądam mu się przez dłuższą chwilę. – Coś tu jest dla mnie niejasne... Wietrzę tu jakąś tajemnicę... Wuj Edward klepie mnie po dłoni, którą przyciskam Artura do swego serca. – Tajemnic wszędzie pełno, moja droga, ale czasem lepiej ich nie poznać. Nie kłopocz się o nic, najjaśniejsza pani. Nowy Świat roi się od zagadek. Gdybyś wiedziała, czego się nasłuchałem w Portugalii!...

– A słyszałeś o chłopcu, który powstał z martwych? Którego ukryto przed zabójcami i przeszmuglowano za granicę? Który wyczekuje sposobnej chwili?... – nie odrywam spojrzenia od jego twarzy. Edward Woodville nie traci opanowania. – Słyszałem. I przypomniałem wszystkim, którzy mi o nim mówili, że król Anglii nie jest wielkim miłośnikiem cudów. Przez chwilę milczymy oboje. W końcu się odzywam: – Najjaśniejszy pan ci ufa... Przekazuję Artura mamce, która mości go na obfitym podołku. – Nie żywi co do ciebie podejrzeń... Może mógłbyś zamienić z nim słowo na temat pani matki i postarać się, aby wróciła na dwór królewski? Skoro nie ma żadnego chłopca, który by się liczył, nie powinien się niczego obawiać. – Henryk nie jest specjalnie ufny – rzuca mój wuj z uśmiechem. – Aż do Lizbony towarzyszył mi cień, odnotowujący każde moje spotkanie. Kto inny jechał moim śladem w przeciwną stronę, aby się upewnić, że nie odwiedzę twej ciotki we Flandrii. – Mój mąż kazał cię śledzić? Ciebie, własnego wysłannika? Własnego szpiega? Kazał szpiegować swojego szpiega? Wuj potakuje skinieniem. – W twoich apartamentach jest niewiasta, która przekazuje mu każde twoje słowo. Twój spowiednik jest zobowiązany składać raporty swemu przełożonemu w Kościele, arcybiskupowi Canterbury, Johnowi Mortonowi. John Morton to wielki przyjaciel Królowej Matki. We dwójkę spiskowali przeciwko królowi Ryszardowi, wspólnymi siłami doprowadzili do upadku księcia Buckingham. Widują się codziennie, mówią sobie o wszystkim. Nie wyobrażaj sobie, że Henryk ufa komukolwiek z nas. Nie łudź się, że nie jesteś obserwowana. Ktoś ma na ciebie oko bez przerwy. Ktoś ma bez przerwy oko na nas wszystkich. – Ależ my nic nie robimy! – wykrzykuję. I zaraz zniżam głos. – Prawda, wuju? Nic nie robimy?... Znowu klepie mnie po dłoni.

– Tak, moja droga. Nie robimy nic a nic – zapewnia mnie.

Zamek w Windsorze lato 1488 roku Wszakże moja ciotka Małgorzata nie siedzi bezczynnie. Jej wysokość księżna wdowa, rodzona siostra mego ojca, ma ręce pełne roboty. Nieustannie pisze listy do Jakuba III Szkockiego, a nawet kieruje do niego wysłanników spośród yorkistowskich lojalistów. – Stara się go namówić na wojnę z nami – rzecze znużonym tonem Henryk. Siedzi w komnacie prywatnej swego wielkiego zamku, mając po obu stronach długiego stołu klerków, a przed sobą kartkę poplamioną solą. Z daleka rozpoznaję czerwone pieczęcie Małgorzaty Burgundzkiej z charakterystycznymi sznureczkami. Moja ciotka nadal używa jako herbu słońca w splendorze, stworzonego przez mego ojca. – Wszelako jest skazana na porażkę – podejmuje król. – Zawarliśmy traktat pokojowy, który umocnimy jeszcze małżeństwami. Jakub przysiągł mi wierność. Dochowa lojalności Anglii Tudorów. Nie opowie się znów za Yorkami. Mój mąż być może nie myli się co do króla Szkotów, lojalnego wobec nas w głębi ducha, wszakże nawet król Szkotów nie jest władny przekonać swoich poddanych do wspierania Anglików. Jego lud, jego arystokracja, nawet jego rodzony syn – wszyscy są przeciwko Anglii i przeciwko Tudorom bez względu na sympatie monarchy i koniec końców to oni wygrywają. Zwracają się przeciwko własnemu królowi, byle nie musieć ścierpieć sojuszu ze znienawidzonym wrogiem. Dochodzi do tego, że Jakub musi bronić swej przyjaźni z Anglią, a nawet swojego tronu. Otrzymuję pośpiesznie nagryzmolony liścik od pani matki, którego treści wszakże nie rozumiem:

Jak widzisz, nie wybieram się na daleką północ. Zdaję sobie sprawę, że Henryk już widział tę wiadomość – zapewne zanim goniec wyniósł ją z opactwa – toteż prędko zanoszę mu karteluszek, aby udowodnić swoją prawomyślność. Wpadłszy do mężowskiej komnaty prywatnej, przystaję w pół kroku, ponieważ Henryk nie jest sam: towarzyszy mu jakiś mężczyzna, który wydaje mi się znajomy, chociaż nie potrafię od razu skojarzyć ze śniadą twarzą żadnego konkretnego nazwiska. Jednakże kiedy się do mnie odwraca, pojmuję, że lepiej by się stało, gdybym zapomniała go całkowicie, a nie tylko połowicznie, jak się okazuje. Mam bowiem przed sobą sir Edwarda Bramptona, syna chrzestnego Edwarda IV Angielskiego, człowieka, którego mój wuj Edward Woodville odwiedził w Portugalii z powodu obcesowego pazia. Gość kłania mi się nisko, z pewnym siebie uśmiechem. – Znacie się? – pyta król, przyglądając mi się bacznie. Kręcę głową. – Niestety nie. Mam przyjemność z...? – Nazywam się Edward Brampton – odpowiada gość. – Spotkaliśmy się raz w pałacu, kiedy najjaśniejsza pani była młodą księżniczką. Mało prawdopodobne, by zapamiętała tak pośledniego dworzanina jak ja. Kiwam głową i zwracam całą swoją uwagę na Henryka, jak gdyby obecność sir Edwarda Bramptona ani trochę mnie nie interesowała. – Chciałam ci przekazać, że otrzymałam wiadomość z opactwa w Bermondsey. Henryk odbiera ode mnie karteluszek i w milczeniu zapoznaje się z treścią. – Aha. Czyli już wie, że Jakub nie żyje. – Doprawdy? Pisze tylko, że nie wybiera się na daleką północ. Król Szkocji nie żyje? Jak umarł? Jak to w ogóle możliwe?... – Poległ na polu bitwy – odpowiada krótko Henryk. – Poddani poparli jego syna przeciwko niemu. Wygląda na to, że niektórzy nie mogą ufać nawet własnym krewnym.

Nie sposób być pewnym rodzonego dziedzica, co dopiero mówić o obcych. Pilnuję się, aby nie zerknąć w stronę Bramptona. – Przykro mi, jeśli to oznacza dla nas kłopoty – odzywam się spokojnie. Henryk kwituje moje słowa skinieniem. – Przynajmniej zyskaliśmy sojusznika w osobie sir Edwarda... Uśmiecham się lekko, Brampton odpowiada ukłonem. – Sir Edward wróci do Anglii w przyszłym roku – informuje mnie Henryk. – Niegdyś służył wiernie twemu ojcu, a teraz przejdzie na moją służbę. Brampton wydaje się zadowolony z takiego obrotu spraw i ponownie się kłania. – Zatem pisząc do matki, możesz wspomnieć, że spotkałaś jej dawnego znajomego – dodaje mój mąż. Kiwam głową i kieruję się do drzwi. – Nie zapomnij napisać, że sir Edward miał gadatliwego pazia, który bardzo się puszył, lecz został odprawiony i trafił na służbę do kupca jedwabnego. Trudno powiedzieć, gdzie przebywa obecnie. Być może wyjechał do Afryki albo do Chin, kto to może wiedzieć... – Przekażę jej, skoro o to prosisz – mówię od drzwi. – Będzie wiedziała, o kim mowa – uśmiecha się do mnie Henryk. – Zuchwalec lubił stroić się w pożyczone jedwabie, no i spójrz, na co mu przyszło... jak raz trafił na służbę do kupca jedwabnego i z miejsca wyruszył w daleką podróż, można by rzec: zniknął...

Pałac w Greenwich Boże Narodzenie 1488 roku

Tudorowie zarzucają nieustanną obserwację nieprzychylnego im świata zewnętrznego na czas obchodów świąt Bożego Narodzenia, jakby nareszcie sprawy mogły się toczyć swoim trybem bez nieprzerwanego nadzoru Henryka muszącego wiedzieć wszystko o wszystkim i wszystkich. Wygląda na to, że od zniknięcia kolejnego małego chłopca nie ma już kogo pilnować i szpiedzy w portach i na traktach mogą w końcu zaznać odpoczynku. Nawet Królowa Matka wygładza wiecznie zmarszczone czoło i z bladym uśmiechem wita pojawienie się bożonarodzeniowej kłody, błaznów, aktorów, mimów i śpiewaków. Kuzynce Małgorzacie wolno odwiedzić brata w Tower, dzięki czemu wraca do pałacu radośniejsza niż kiedykolwiek ostatnimi czasy. – Najjaśniejszy pan przydzielił mu preceptora i pozwolił na trzymanie ksiąg – opowiada. – Edward dostał też lutnię. Gra na niej i komponuje piosenki, jedną mi nawet zaśpiewał... Henryk nawiedza moją komnatę co noc po wieczerzy, siaduje przy kominku, rozprawia o minionym dniu, czasem zlega ze mną, nieraz zostaje do rana. Dobrze nam razem, miło. Jeśli jakaś gorliwa służka przeszkodzi nam wieczorem, by zasłać łóżko i pomóc mi się rozdziać, odprawia ją ręką już przy drzwiach. – Zostaw nas samych – rozkazuje, po czym sam zsuwa z mych ramion nocne giezło. Przykłada wargi do mej nagiej skóry i pomaga mi się położyć w pościeli. Potem kładzie się obok w ubraniu i delikatnymi ruchami odgarnia mi włosy z twarzy. – Jakaś ty piękna... – szepcze. – To już nasze trzecie wspólne święta. Czuję się jak szczęśliwy małżonek o długim stażu, żonaty z piękną niewiastą. Leżę bez ruchu, pozwalając, aby rozsupłał tasiemkę na końcu mego warkocza i przeczesał palcami pasma złocistych włosów. – Do tego tak cudnie pachniesz... – mruczy. Podnosi się i rozwiązuje pas przytrzymujący jego szatę, rozbiera się, odkładając ubranie na krzesło. Należy do osób, które lubią mieć wokół ład i porządek. W końcu unosi przykrycie i wślizguje się do łóżka. Jest mnie spragniony, co cieszy me serce, ponieważ chcę drugiego dziecka. Oczywiście potrzebny nam drugi syn, aby umocnić dynastię i zapewnić następstwo tronu, wszakże ja łaknę nowego życia rosnącego w moim łonie i żwawych kopnięć drobnych kończyn.

Dlatego uśmiecham się do Henryka i sama zadzieram skraj rozchełstanego giezła, zachęcając, by się na mnie uwalił. Sięgam doń i macam jego ciepłe, prężące się pod moim dotykiem ciało. Porusza się delikatnie, lecz szybko, drżąc przy łatwym dla niego szczytowaniu, ja wszakże nie czuję nic poza gorącem i gotowością. Nie oczekuję niczego więcej, cieszę się, że jestem przynajmniej gotowa i że on obchodzi się ze mną łagodnie. Jeszcze przez moment leży na mnie z twarzą ukrytą w moich włosach, z wargami na mojej szyi, po czym odrywa się wolno i mówi jakby zdziwiony: – To nie jest prawdziwa miłość, czyż nie? – Słucham? – Zdumiewa mnie, że nie owija w bawełnę. – To nie jest prawdziwa miłość – powtarza. – Gdy żyłem na wygnaniu w Bretanii, była pewna dziewczyna... Wymykała się z domu rodzinnego, ryzykując wszystko dla paru chwil ze mną. Chowałem się w stodole, płonąc z pożądania. Kiedy jej dotykałem, drżała, a kiedy ją całowałem, rozpływała się dosłownie. Raz oplotła mnie rękami i nogami i krzyczała, doznawszy rozkoszy. Nie była w stanie przestać, trzymałem ją w ramionach i czułem, jak jej ciałem wstrząsa dreszcz szczęścia. – Co się z nią stało? – pytam. Mimo że Henryk jest mi obojętny, zaciekawiła mnie jej historia, a przy tym lekko zirytowała. – A gdzie by miała być? W Bretanii. Urodziła moje dziecko. Rodzice wydali ją za wieśniaka. Do tej pory pewnie się roztyła i urodziła dwoje kolejnych dzieci – wybucha śmiechem. – Pierwsze jest rudzielcem. Jak myślisz, nazwała go Henri? – Nikt nie zarzuca ci łajdaczenia się – zauważam. Odwraca do mnie głowę i śmieje się w głos, jakbym powiedziała coś wyjątkowo zabawnego. – Cóż, to fakt, najdroższa. Nikt mi tego nie zarzuca, gdyż jestem królem Anglii i mężczyzną. Cokolwiek byś chciała zmienić na tym świecie: osadzić znów Yorka na tronie, odwrócić przebieg bitwy pod Bosworth, ożywić Ryszarda, nie zmienisz tego, jak postrzegane są niewiasty. Każda niewiasta, która czuje namiętność i pozwala, by ta nią powodowała, zostanie nazwana ladacznicą. To nigdy się nie zmieni. Twoja

reputacja przepadła w niemądrym romansie z Ryszardem, mimo że według ciebie była to miłość, pierwsza miłość... Udało ci się odzyskać szacunek wyłącznie dzięki małżeństwu z mężczyzną, którego nie kochasz. Znalazłaś nazwisko, ale nie przyjemność. Słysząc, jak mimochodem wymienia miano mego ukochanego, podciągam przykrycie pod samą brodę i zaczynam od nowa splatać włosy. Henryk nie przeszkadza mi w tym, a tylko obserwuje bacznie. Poirytowana uświadamiam sobie, że tym razem zostanie na całą noc. – Chcesz, żeby na święta przyjechała twoja matka? – pyta jakby nigdy nic, zdmuchując świecę stojącą obok łóżka. Teraz komnatę rozjaśniają tylko żarzące się drwa na palenisku, ich blask pokrywa migotliwym brązem ramię leżącego obok mnie męża. Gdybym go kochała, byłaby to moja ulubiona pora dnia. – A może? – Nieomal się jąkam ze zdziwienia. – Nie widzę powodu, dla którego miałaby nie móc – odpowiada. – Skoro chcesz ją tu widzieć. – Pragnę tego najbardziej ze wszystkiego – zapewniam. – Bardzo chciałabym ją mieć przy sobie. Byłabym taka szczęśliwa, gdyby mogła tu być na święta, a moje siostry... zwłaszcza najmłodsze... wprost nie posiadałyby się z radości. – Pod wpływem chwili pochylam się i całuję go w ramię. Henryk szybko się odwraca, ujmuje mą twarz w obie dłonie i całuje mnie w usta. Potem jeszcze jeden raz i kolejny... Czuję, jak zdenerwowanie na myśl o Ryszardzie opuszcza mnie, podobnie jak zazdrość z powodu Bretonki, którą niegdyś darzył uczuciem. Z jakiegoś powodu zaczynam reagować na jego pocałunki, obejmuję go za szyję i wkrótce czuję na sobie jego ciężar, przygniata mnie całą, a moje wargi się rozchylają, smakuję go na języku, trzepoczę powiekami, gdy wchodzi we mnie ponownie – i pierwszy raz odkąd jesteśmy razem, nasze kochanie przypomina nieco prawdziwą miłość.

Pałac Westminsterski wiosna 1489 roku Boże Narodzenie upływa w radosnej atmosferze dzięki obecności mojej matki, po czym przenosimy się na długą mroźną zimę do Londynu. Zamawiamy specjalną mszę za duszę Edwarda Woodville’a, który poległ w trakcie ubiegłorocznej wyprawy do Francji. – Nie musiał jechać na wojnę – mówię, zapalając mu świeczkę na ołtarzu kaplicy. Pani matka uśmiecha się, choć wiem, jak za nim tęskni. – Och, właśnie że musiał – rzecze. – Nie należał do mężczyzn, którzy umieliby usiedzieć długo na jednym miejscu, zwłaszcza w domu. – Skoro już o tym mowa... Niedługo będziesz musiała wrócić do siebie. Boże Narodzenie minęło i Henryk przebąkuje, że powinnaś schronić się znów za murami opactwa. Odwraca się ku drzwiom, narzucając kaptur na przysrebrzone włosy. – Nie przeszkadza mi to, pod warunkiem że wy wszystkie jesteście szczęśliwe, a ty nareszcie zaznałaś wewnętrznego spokoju. Gdy ją doganiam, ujmuje mnie za rękę. – No więc? Pokochałaś go, tak jak miałam nadzieję? – pyta. – To dziwne... – wyznaję. – Nie uważam go za bohatera ani za najwspanialszego człowieka na świecie. Wiem, że nie grzeszy odwagą i że często wpada w gniew. Nie kocham go tak jak Ryszarda, ale... – Jest wiele rodzajów miłości – rzecze pani matka. – Gdy przychodzi nam kochać mężczyznę, który nie dorasta do naszych marzeń, trzeba wziąć poprawkę na różnicę między marzeniami a rzeczywistością. Często wiąże się to z koniecznością wybaczania. Nieraz przy więcej niż jednej okazji. Wszelako od przebaczenia już blisko do miłości... W kwietniu, gdy ptaki śpiewają szaleńczo na polach leżących na południe od rzeki,

oznajmiam Henrykowi, że nie wybiorę się z nim na łowy z sokołem. Dosiada właśnie swego wierzchowca na stajennym dziedzińcu, a mój koń – trzymany w boksie od wielu dni – drobi i tańczy w miejscu, trzymany krótko za uzdę przez stajennego. – Po prostu jest niewyżyty – rzuca Henryk, spoglądając to na mnie, to na młodego wałacha. – Chyba dasz sobie z nim radę? Na pewno nie chcesz przegapić polowania w taki ładny dzień. Dosiądź go, a sama zobaczysz, że pójdzie ci jak z płatka. Potrząsam głową. – Wybierz innego wierzchowca – nalega mój mąż. Uśmiecham się, że tak usilnie stara się mnie przekonać. – Wuj Jasper nie będzie miał nic przeciwko temu, że weźmiesz jego. To najspokojniejszy koń, jakiego znam. – Nie dziś – upieram się. – Nie czujesz się dobrze? – Rzuca wodze pachołkowi i zeskakuje z siodła, aby do mnie podejść. – Wyglądasz na trochę bladą. Na pewno nic ci nie jest, moja droga? Słysząc, jak się do mnie zwraca, wspieram się na jego ramieniu, a on odruchowo obejmuje mnie w talii. Odwracam głowę, żeby mu szepnąć na ucho: – Miałam mdłości... – A gorączkę? – Wzdryga się lekko. Strach przed chorobą, którą przywlekła jego armia, po dziś dzień nie ustąpił zupełnie. – Powiedz, że nie masz gorączki! – To nie poty – zapewniam go. – Ani nawet nie zwykła gorączka. Nie zjadłam też niczego, co by mi mogło zaszkodzić. – Uśmiecham się doń, lecz on nadal nic nie rozumie. – Miałam mdłości dzisiaj rano, wczoraj rano i spodziewam się ich dostać także jutro o poranku. Przygląda mi się z pączkującą nadzieją. – Elżbieto...? Kiwam głową.

– Jestem brzemienna. Obejmuje mnie mocniej. – Och, moje kochanie... Och, najdroższa... To najlepsza wiadomość z możliwych! Na oczach całego dworu całuje mnie prosto w usta, po czym odrywa ode mnie twarz, by obrzucić wzrokiem dworzan. Widząc jego rozpromienione oblicze, muszą się już domyślać, co mu powiedziałam. – Najjaśniejsza pani nie będzie nam dziś towarzyszyć! – woła, jakby była to wspaniała nowina. Szczypię go w ramię. – Jeszcze za wcześnie, by komukolwiek mówić... – napominam go. – Oczywiście, oczywiście... – kiwa głową. Całuje mnie w usta i w dłoń. Dworzanie popatrują na niego niepewnie. Ten i ów daje kuksańca sąsiadowi, czując pismo nosem. – Najjaśniejsza pani będzie zażywać dziś odpoczynku – oznajmia gromko. – Nie ma powodów do obaw. Jej wysokość czuje się świetnie. Tylko chce odpocząć. Nie pojedzie z nami. Nie chcę, by z nami jechała. Jest nieco nieswoja... Równie dobrze mógłby wyłożyć wszystko prosto z mostu. Teraz już nawet najmniej rozgarnięty młodzik szturcha sąsiada. Wszyscy już wiedzą, czemu Henryk tak mnie ściska i z jakiego powodu promienieje. – Wypoczywaj – zwraca się do mnie nieświadom domyślnych uśmiechów dworzan. – Chcę, żebyś dobrze wypoczęła. – Zgoda – odpowiadam bliska śmiechu. – Rozumiem. Myślę, że wszyscy to rozumieją... Henryk szczerzy się do mnie niczym nieśmiały chłopiec. – Nie będę ukrywał swojego szczęścia.

Posłuchaj, ustrzelę dla ciebie najpyszniejszego bażanta... – Jednym skokiem dosiada znów wierzchowca. – Najjaśniejsza pani nie czuje się najlepiej – informuje stajennego, który wciąż trzyma za uzdę mojego wałacha. – Musisz sam zabrać swego podopiecznego na przejażdżkę. Dziś i w następne dnie też. Nie wiem, kiedy jej wysokość poczuje się znów dość dobrze, aby jeździć w siodle. Stajenny kłania się w pas. – Tak jest, najjaśniejszy panie... – Odwraca się do mnie i dodaje szybko: – Najjaśniejsza pani, tak go zgonię, że jak tylko będziecie chcieli, możecie przyjść i wolniutko na nim pojeździć, nic wam nie zrobi, obiecuję. – Jej wysokość nie czuje się najlepiej... – Henryk informuje swych najbliższych kompanów, którzy szczerzą się wszyscy nie mniej niż on. – Nic więcej nie powiem... – Uśmiech nie schodzi mu z twarzy. – Ani słowa. Sza! – Staje w strzemionach, zrywa nakrycie głowy i macha ręką w powietrzu. – Boże, chroń królową! – Boże, chroń królową! – odkrzykują wszyscy. Henryk uśmiecha się do mnie, a ja śmieję się do niego. – Cóż za dyskrecja, cóż za dworność, cóż za powściągliwość, mój mężu!

Pałac w Greenwich jesień 1489 roku Tym razem sama decyduję, kiedy schronić się w komnacie niewieściej. Królowa Matka wybiera tapiserie i poleca wstawić leżankę oraz kołyskę, wszakże to ja mam ostatnie słowo w sprawie wystroju wnętrza i to ja oświadczam jej, że moje odosobnienie rozpocznie się z końcem października. – Wcześniej poślę po panią matkę – dodaję.

Spojrzenie lady Stanley natychmiast się wyostrza. – Pytałaś o pozwolenie najjaśniejszego pana? – Tak – kłamię jej prosto w oczy. – I on się zgodził?... – Najwyraźniej nie wierzy mi nawet przez chwilę. – Tak. Dlaczego miałby się nie zgodzić? Moja matka z własnej woli wycofała się z dworskiego życia, by oddawać się modlitwie i kontemplacji. Całe życie miała refleksyjną i pobożną naturę. – Nie spuszczam spojrzenia z twarzy lady Stanley, która uważa się za wzór świątobliwości. – Wszyscy wiedzą, że od dawna marzyła o klasztornym życiu – dorzucam, czując, jak moje kłamstwo potężnieje, ja zaś aż się trzęsę z powstrzymywanego chichotu – jednakże z pewnością zechce opuścić mury klasztorne, by dołączyć do mnie na czas połogu. Teraz pozostaje mi tylko dopaść Henryka, zanim uczyni to Królowa Matka. Udaję się śpiesznie do jego apartamentów i choć zastaję drzwi komnaty gościnnej zamknięte, kiwam na gwardzistę, aby je przede mną otworzył. Mój mąż siedzi przy ustawionym centralnie stole w otoczeniu swych najbardziej zaufanych doradców. Gdy podnosi na mnie wzrok, widzę, że czoło ma zmarszczone ze zmartwienia. – Przepraszam – bąkam. – Nie zdawałam sobie sprawy... Wszyscy obecni powstają, aby ukłonić się przede mną, a Henryk podchodzi do mnie prędko i łapie mnie za rękę. – To nic takiego – zapewnia. – Wszystko inne może poczekać. Dobrze się czujesz? Nic ci nie dolega?... – Nie, skądże. Przyszłam prosić cię o przysługę. – Przecież wiesz, że niczego bym ci nie odmówił – rzecze. – Jakie masz życzenie? Zażyć kąpieli w perłach? – Wystarczy, jeśli moja matka będzie mi mogła towarzyszyć w komnacie niewieściej...

– Wypowiadając te słowa, dostrzegam cień przemykający po jego zafrasowanym obliczu. – Henryku, bardzo mi pomogła ostatnim razem, ma tyle doświadczenia, sama wydała na świat gromadkę dzieci... Naprawdę jej potrzebuję. Henryk dalej się waha. – To moja matka – nalegam, czując, że głos zaczyna mi się łamać. – Mam jej dać drugiego wnuka. Mój mąż milczy przez parę chwil. – Nie domyślasz się, o czym tutaj rozmawiamy? Właśnie teraz? Obracam się, by spojrzeć na krąg ponurych mężczyzn. Wuj Henryka, Jasper Tudor, spogląda smętnie na jakąś mapę. Potrząsam głową. – Z całego królestwa nadpływają niepokojące raporty. Jedni zamierzają nas odsunąć od władzy, drudzy chcą naszej śmierci. W Northumberlandii tłuszcza rzuciła się na tamtejszego hrabiego, który zbierał dla mnie podatki. Nie skończyło się na poturbowaniu i urażonej ambicji, buntownicy ściągnęli go z konia i zabili, wiedziałaś o tym? Sapię z wrażenia. – Hrabia Percy nie żyje? Henryk potakuje skinieniem. – W Abingdon pewien szanowany powszechnie opat spiskuje przeciwko nam. – Kto...? Oblicze mego męża ciemnieje. – Nieważne! Na północnym wschodzie, w porcie Hartlepool, niejaki Robert Chamberlain z synami został zatrzymany, gdy próbował odbić od brzegu w kierunku Flandrii... Pozornie oddzielne przypadki, które jednak traktujemy jako zły omen. – Omen czego?

– Rosnącego niezadowolenia poddanych. – Ale Percy? – nie mogę się nadziwić. – Jakże jego śmierć ma coś wspólnego z nami? Mówiłeś, że ludziom nie podobało się to, iż ściągał z nich podatki. Mój mąż tłumaczy mi cierpliwie: – Mieszkańcy północy nigdy mu nie wybaczyli zdrady Ryszarda pod Bosworth... Przypuszczam, że twoim zdaniem też zasłużył sobie na taki los? Nie odpowiadam. Wszystko to jest dla mnie zbyt świeże. Wiem, że hrabia Northumberlandii oświadczył Ryszardowi, że jego oddziały nie mogą wziąć udziału w walce, ponieważ zbytnio je zmęczył długi marsz na południe – jak gdyby jakikolwiek dowódca ciągnął na pole bitwy słabeuszy niezdolnych do walki po paru stajaniach! Zajął pozycję na tyłach armii Ryszarda i nie wykonał żadnego ruchu. Kiedy Ryszard ruszył na swą ostatnią szarżę w dół zbocza, Percy ani drgnął. Rzeczywiście, nie czuję żalu z powodu tego, jak skończył. Nie będę po nim płakać. – Wszakże nic z tego, o czym mówisz, nie ma związku z moją matką – ryzykuję. Jasper Tudor posyła mi chłodne spojrzenie błękitnych oczu, jakby się z tym stwierdzeniem nie zgadzał. – Może nie bezpośrednio – przyznaje Henryk. – Elżbieta Woodville wystrzeliła ostatnią strzałę ze swego kołczanu przy okazji rebelii, której przewodził kuchcik. Nie mam dowodów na jej współudział w obecnych rozruchach. – Zatem może dołączyć do mnie w komnacie niewieściej? – Niech ci będzie – postanawia. – W czterech ścianach komnaty niewieściej będzie miała równą swobodę ruchów jak w murach opactwa w Bermondsey. A przy okazji wyślemy czytelny znak, że stanowi część naszej rodziny, na wypadek gdyby komuś wciąż się roiło utożsamiać ją z Yorkami. – Mogę więc do niej napisać jeszcze dziś? Henryk kiwa głową, unosi moją dłoń do ust i składa na niej pocałunek. – Nie odmówiłbym ci niczego – powtarza. – Zwłaszcza teraz, gdy masz mi dać drugiego syna.

– A jeśli to będzie dziewczynka? – pytam z uśmiechem. – Wystawisz mi rachunek za wszystkie oddane przysługi, jeśli urodzi się dziewczynka? Mój mąż kręci zdecydowanie głową. – To będzie chłopiec. Nie mam co do tego najmniejszych wątpliwości.

Pałac Westminsterski listopad 1489 roku Pani matka przyrzeka zjawić się jak najszybciej, wszakże w całym Londynie panuje ospa, toteż woli odczekać jeszcze parę dni w Bermondsey, aby się upewnić, że nie przywlecze do pałacu choroby, która objawia się niebezpiecznie wysoką gorączką i okropnymi czerwonymi krostami na całym ciele. – Za żadne skarby nie chciałabym cię zarazić – mówi, przekroczywszy wreszcie próg. Wyściełane specjalnie drzwi chroniące komnatę niewieścią przed dobiegającymi z zewnątrz hałasami otwierają się ostatnio niezwykle rzadko. Na widok wyczekiwanego gościa podbiegam niezdarnie i po chwili już trzymamy się wzajemnie w objęciach. Pani matka odstępuje o krok, aby przyjrzeć się mojej twarzy, wystającemu brzuchowi i opuchniętym dłoniom. – Zdjęłaś wszystkie pierścienie – zauważa. – Uciskały mi palce – odpowiadam. – Kostki u nóg też mam spuchnięte tak, że nie odróżniają się od łydek. Śmieje się niefrasobliwie. – Och, wszystko to minie, gdy dziecko przyjdzie na świat. Usadza mnie na leżance, sama siada na drugim końcu i pomaga mi wyciągnąć się wygodnie, z nogami na jej podołku. Potem zaczyna masować moje opuchnięte stopy

zdecydowanymi ruchami silnych rąk. Gładzi podeszwy i podbicie oraz porusza wszystkimi palcami, aż niemal mruczę z przyjemności. Uśmiecha się na to. – Spodziewasz się chłopca... – Niezupełnie. – Otwieram oczy, by na nią spojrzeć. – Pragnę, by dziecko urodziło się zdrowe i silne. Bardzo bym się ucieszyła z dziewczynki. Oczywiście Anglii potrzebny jest drugi dziedzic... – Może więc teraz będzie dziewczynka, a dopiero później jeszcze jeden chłopiec – podpowiada. – Najjaśniejszy pan nadal jest ci przychylny? W Boże Narodzenie sprawiał wrażenie zakochanego. Kiwam głową. – Henryk okazuje mi wielką delikatność. – A Królowa Matka? Krzywię się. – Poświęca mi wiele uwagi. – Ach tak. Cóż, teraz masz mnie – mówi, otwarcie przyznając, że jedynie ona sama jest godnym przeciwnikiem dla lady Stanley. – Świekra jada z tobą posiłki? Potrząsam głową. – Jada z Henrykiem. Ilekroć oczekuję rozwiązania, ona zajmuje moje miejsce na dworze, nie wyłączając krzesła za wysokim stołem w wielkiej sali. – Pozwól jej nacieszyć się tą chwilą tryumfu – doradza mi. – Zresztą będzie nam tu milej bez niej. Kogo masz za dworki? – Cecylię, Annę i kuzynkę Małgorzatę – wymieniam. – Aczkolwiek Cecylia sama jest przy nadziei, więc nie ma z niej większego pożytku. Oczywiście są też krewniaczki Henryka, no i niewiasty, na których obecność przy mnie nalega Królowa Matka. – Zniżam głos do szeptu i dodaję: – Jestem pewna, że o

wszystkim jej donoszą. – Bez wątpienia masz rację. A jak się miewa nasza Małgorzata? I jej nieszczęsny młodszy brat? – Wolno jej odwiedzać Edwarda – informuję. – Ostatnio od niej słyszałam, że chłopcu nic nie brakuje. Ma nawet własnego preceptora i grajka. Chociaż ja wciąż uważam, że nie są to odpowiednie warunki dla małego chłopca. – Być może, jeśli doczekacie się drugiego syna, Henryk wypuści Warwicka z Tower – wyraża przypuszczenie pani matka. – Modlę się za niego co wieczór. – Nie... – potrząsam głową. – Mało prawdopodobne, by Henryk go wypuścił, skoro w dalszym ciągu istnieje ryzyko powstania w imię księcia Yorku. Szczególnie że w całym królestwie panują niepokoje. Elżbieta Woodville nie pyta, jakie niepokoje i gdzie. Nie chce się dowiedzieć, kto zagraża Koronie ani na jakiej podstawie. Podchodzi do okna i odsuwa skraj ciężkiej tapiserii, by wyjrzeć na zewnątrz, jak gdyby nie interesowało jej to, co przed chwilą powiedziałam. Stąd wiem, że mój mąż się myli – moja matka bynajmniej nie wystrzeliła ostatniej strzały ze swego kołczanu. Przeciwnie, znów znalazła się w centrum spisku. Wie więcej ode mnie, być może nawet więcej od Henryka. – Po co to ciągnąć?! – wybucham. – Po co bez przerwy wzniecać kłopoty, narażać ludzi na utratę życia lub banicję we Flandrii? Tyle rodzin na tym straciło, tyle matek musiało pożegnać się z synami, tak jak ty, tak jak moja ciotka Elżbieta nadal opłakująca swego pierworodnego i zamartwiająca się drugim synem. Co ty w ogóle chcesz osiągnąć?! Gdy się odwraca, wyraz twarzy ma równie spokojny i czuły jak zawsze. – Ja? – pyta ze szczerym zdziwieniem. – Nic, zupełnie nic. Jestem nikomu nie wadzącą staruszką mieszkającą kątem u siostrzyczek z opactwa w Bermondsey. Cieszę się z każdej możliwości odwiedzin u córki. Mam na względzie tylko swoją duszę i pełen żołądek. Nie sprawiam nikomu kłopotów.

Pałac Westminsterski

28 listopada 1489 roku Bóle dopadają mnie we wczesnych godzinach porannych, wyrywając ze snu nagłym wierceniem w brzuchu. Pani matka jest przy mnie, ledwie jęknę, i nie wypuszcza moich rąk z uścisku, podczas gdy akuszerki warzą specjalne piwo i ustawiają święty obraz, abym miała w nim oparcie w trakcie porodu. Na spoconym czole czuję matczyną dłoń i nawet miotając się, mam przed oczyma matczyną twarz. Elżbieta Woodville nie odrywa ode mnie spojrzenia, po cichu przekonując, że nie ma żadnego bólu, że porywa mnie orzeźwiająco chłodny pewny nurt, i rzeczywiście unoszę się na nim przez długie godziny, aż wreszcie słyszę płacz i uświadamiam sobie, że już po wszystkim, że dziecko przyszło na świat. W ramionach trzymam maleńką dziewczynkę. – Mój syn życzy sobie, abyś uczciła mnie, nadając jej wysokości księżniczce moje imię. – Nagłe pojawienie się lady Stanley przywraca mnie w przyśpieszonym tempie do rzeczywistości. Widzę, jak stojąca za jej plecami pani matka ukrywa uśmiech za składanymi w powietrzu pieluszkami. – Proszę? – Wciąż jestem oszołomiona od zaprawionego czymś piwa, które wlewały we mnie akuszerki, i od magii Elżbiety Woodville, dzięki której nie czułam bólu i dobrnęłam do szczęśliwego rozwiązania. – Będzie dla mnie wielką radością nadanie księżniczce mego imienia – kontynuuje myśl lady Stanley. – Takie uczczenie mojej osoby jest bardzo podobne do mego syna. Mogę mieć tylko nadzieję, że książę Artur okaże się równie kochającym dzieckiem dla ciebie jak Henryk dla mnie. Elżbieta Woodville, matka dwóch książąt, którzy za nią przepadali, bez słowa odwraca się, by schować pieluszki do skrzyni. – Księżniczka Małgorzata z dynastii Tudorów – obwieszcza lady Stanley, rozkoszując się połączeniem tego tytułu i swojego imienia. – Nazwanie wnuczki swoim imieniem nie jest oznaką próżności? – pyta słodkim głosem pani matka trzymająca się wciąż w rogu komnaty. – Księżniczka otrzyma imię po mojej świętej patronce – wyjaśnia lady Stanley ani trochę nie zmieszana – a nie ku mojej chwale. Poza tym wyboru dokonała twoja

rodzona córka, nieprawdaż, Elżbieto? – O, tak – odpowiadam posłusznie, nazbyt zmęczona, by się o cokolwiek sprzeczać. – Najważniejsze zaś, by moja córka chowała się zdrowo i wyrosła na silną niewiastę. – Silną i piękną – dorzuca Elżbieta Woodville. Jako że w Londynie wciąż panuje ospa, chrzciny są stosunkowo skromne, a ja zostaję poddana ceremonii oczyszczenia w małym gronie i powracam na dwór królewski po cichu, bez zwyczajowej wystawnej uczty. Domyślam się, że Henryk nie chce trwonić pieniędzy na świętowanie narodzin księżniczki. Co innego, gdyby urodził się książę – wówczas mój mąż ogłosiłby święto i wino lałoby się strumieniami z ustawionych na ulicach fontann. – Nie czuję rozczarowania – zapewnia mnie, dołączywszy do mnie w komnacie dziecięcej i wziąwszy na ręce niemowlę. – To zrozumiałe, że potrzebny nam drugi dziedzic, wszelako ta istotka jest najśliczniejszą, najdrobniejszą dziewuszką, jaka kiedykolwiek przyszła na świat. Staję przy nim i spoglądam na twarzyczkę naszej córki. Przypomina pączek róży. Ma pulchne rączki niczym rozgwiazdy i malusie paznokietki podobne do najdrobniejszych muszeleczek, jakie przypływ wyrzuca na brzeg. – Małgorzata po mojej matce – szepcze Henryk, całując niemowlę w główkę. Gdy moja kuzynka odbiera dziecko z jego rąk, mówię do niej samym ruchem warg: – Małgorzata po tobie.

Pałac w Greenwich czerwiec 1491 roku Mijają dwa lata, zanim udaje nam się począć kolejne dziecko, wszakże tym razem nareszcie rodzi się drugi syn jakże upragniony przez Henryka. Mój mąż wita go żywiołowo, jakby był wielką wygraną. Henryk Tudor zyskał reputację monarchy lubiącego mieć pełen skarbiec, a ten chłopiec jest dla niego niczym nowo wybita moneta z wizerunkiem Tudora na awersie.

– Nadamy mu imię: Henryk – oświadcza, biorąc tygodniowe niemowlę na ręce po raz pierwszy. – Henryk po tobie? – pytam, uśmiechając się z pościeli. – Po królu Henryku świątobliwym mężu – odpowiada zdecydowanie, przypominając mi w tej chwili szczęścia i beztroski, że nie zaprzestał oglądania się przez ramię i wciąż czuje się na tronie Anglii niepewnie. Spogląda ode mnie do kuzynki Małgorzaty z taką miną, jakbyśmy były osobiście odpowiedzialne za uwięzienie starego króla w Tower i jego późniejszą śmierć. Wymieniamy spłoszone spojrzenia. Najpewniej to nasi ojcowie, działając wspólnie przy pomocy naszego wuja Ryszarda, przyłożyli poduszkę do twarzy śpiącego niewinnie Henryka VI. Jakkolwiek było naprawdę, nie możemy nie poczuć wyrzutów sumienia, kiedy obecny władca przywołuje przy nas imię swego poprzednika i informuje, że ochrzci syna po nim. – Jak sobie życzysz – rzucam lekkim tonem. – W każdym razie jest do ciebie bardzo podobny. Ma miedziane włosy, jak na Tudora przystało. Henryk wybucha na to śmiechem. – Rudzielec jak mój wuj Jasper – cieszy się. – Bóg da, wyrośnie na nie mniejszego od niego szczęściarza. Choć Henryk się uśmiecha, dostrzegam zmarszczki wokół jego oczu i ten szczególny wyraz charakterystyczny dla człowieka czymś prześladowanego, który kładzie się nieprzerwanym cieniem na naszym małżeństwie. Henryk ma taką minę, gdy przymierza się do wylewania żalów. Podejrzewam, że tak właśnie wyglądał przez długie lata wygnania, kiedy nie mógł nikomu ufać, za to musiał obawiać się wszystkich – i kiedy każda wiadomość z domu przestrzegała go przed mym ojcem, a każdy posłaniec mógł się okazać mordercą. Skinieniem daję znak kuzynce Małgorzacie, która jest równie jak ja wyczulona na zmienne nastroje Henryka. Małgorzata odpowiada tym samym i zanosi niemowlę

mamce, po czym siada przy niej, jakby chciała wtopić się w pokaźną sylwetkę niewiasty. – Czy coś się stało? – pytam cicho mego męża. Mierzy mnie spojrzeniem, jakbym była wszystkiemu winna, po czym powoli się uspokaja i w końcu kręci głową. – Otrzymałem dziwne wieści – mówi. – Niepokojące wieści. – Z Flandrii? – Na ogół to moja ciotka przyprawia Henryka o marsa na czole. Rok po roku wysyła do Anglii swoich szpiegów, przekazuje fundusze rebeliantom, wypowiada się przeciwko Tudorom, a nawet oskarża mnie o brak lojalności wobec własnej krwi. – Nie tym razem – rzuca Henryk. – Być może chodzi o coś gorszego niż księżna wdowa... o ile może być coś gorszego niż ona. Czekam w milczeniu na ciąg dalszy. – Twoja matka nic ci nie mówiła? To bardzo ważne, Elżbieto. Musisz mi powiedzieć, jeśli zdradziła się choćby słowem. – Nic mi nie mówiła – zapewniam. Sumienie mam czyste. Tym razem nie towarzyszyła mi w komnacie niewieściej, twierdziła, że nie najlepiej się czuje i że nie chce przywlec jakiejś choroby. Było mi smutno, ale teraz zaczynam rozumieć, że pragnęła zachować swobodę ruchu, by knuć zdradzieckie spiski. – Nie widziałam jej nawet. Nie dostałam od niej żadnego listu. Niedomaga ostatnimi czasy... – Twoje siostry też nic nie słyszały? – dopytuje Henryk. Skłania lekko głowę w stronę kuzynki Małgorzaty siedzącej u boku mamki i pieszczącej delikatnie stópki śpiącego niemowlęcia. – Ona nic nie słyszała? Twoja kuzynka, Małgorzata Warwick, nic nie słyszała o swoim bracie? – Nieustannie prosi mnie, byśmy go uwolnili – odpowiadam. – Ja zaś oczywiście przekazuję ci te prośby. Mały Edward nie czyni nic złego... – Edward Warwick nie czyni nic złego, ponieważ jako mój więzień jest bezradny – przerywa mi Henryk gwałtownie. – Gdyby pozostawał na wolności, Bóg jeden wie,

gdzie by się pokazał. Najpewniej w Irlandii. – Dlaczego akurat tam? – Karol Francuski najechał Irlandię – wyjaśnia zduszonym tonem świadczącym o wzbierającym w nim wielkim gniewie. – Pół tuzina okrętów, kilkuset żołnierzy pod sztandarem świętego Jerzego, jakby to była angielska armia. Król Francji uzbroił i wyposażył oddziały maszerujące pod sztandarem świętego Jerzego! Francuzi w Irlandii! Jak sądzisz, po co? Potrząsam głową. – Nie mam pojęcia... – Uzmysławiam sobie, że teraz także szepczę jak on, jakbyśmy byli spiskowcami, jakbyśmy planowali zamach stanu, jakbyśmy nie mieli żadnych praw tutaj być. – Twoim zdaniem coś się szykuje? Raz jeszcze potrząsam głową. Ogarnia mnie coraz większa konsternacja. – Henryku, doprawdy nic nie wiem. Czego król Francji może szukać w Irlandii? – Może nowego ducha? Czuję, jak po plecach przebiega mi zimny dreszcz, mimo że jest środek lata. Odruchowo poprawiam na sobie szal, opatulając się ciaśniej. – Jakiego znowu ducha? – Zniżam głos jeszcze bardziej, jakbyśmy to my wywoływali duchy. Henryk nachyla się ku mnie i szepcze: – Jest chłopiec... – Chłopiec? – Kolejny chłopiec, podający się za twego nieżyjącego brata. – Edwarda? – Ryszarda.

Serce przygniata mi znajomy ciężar. Ryszard... Jest to imię nie tylko mężczyzny, którego niegdyś kochałam, ale i utraconego braciszka. Zacieśniam szal wokół siebie, mimowolnie obejmując się ramionami, jakbym potrzebowała otuchy. – Jakiś chłopiec podaje się za Ryszarda? Ale kto? Następny pretendent? – Jeszcze go nie wytropiłem – mówi mi Henryk. Oczy ma pociemniałe ze strachu. – Nie potrafię odkryć, kto za nim stoi ani skąd się wziął. Powiadają, że włada kilkoma językami i nosi się jak prawdziwy książę. Powiadają, że jest bardzo przekonujący w swej roli... ale cóż, Simnel również taki się wydawał, ktoś dobrze szkoli te dzieci... – Dzieci?... – Wszystkich tych chłopców. Wszystkie te duchy. Przez chwilę nic nie mówię, wyobrażając sobie prześladowców mego męża: małych chłopców, bezimiennych, nieuchwytnych niczym zjawy. Zamykam oczy. – Jesteś zmęczona, nie powinienem był zawracać ci tym głowy. – Nie, to nie zmęczenie. Raczej znużenie na myśl o kolejnym pretendencie. – Właśnie – podchwytuje Henryk z uczuciem. – Właśnie! Słusznie prawisz, żono. Masz pełne prawo tak go nazywać. Przyszło nam się zmierzyć z jeszcze jednym pretendentem. Z jeszcze jednym oszustem, z jeszcze jednym przysposobionym do roli chłopaczyskiem. Muszę go wytropić, odkryć, kim jest i skąd się wziął, podważyć jego historię, rozprawić się z jego kłamstwami, jakby to były suche patyczki, ośmieszyć jego mocodawców, doprowadzić do upadku ich i jego razem z nimi... Wtem wyrywa mi się niefortunne: – Jak to? Co chcesz powiedzieć przez to, że mam pełne prawo tak go nazywać? Kimże innym mógłby być jak nie jeszcze jednym pretendentem? Henryk patrzy na mnie tak jak w początkach naszego małżeństwa, gdy wciąż mnie nienawidził. – Otóż to, Elżbieto. Kimże innym mógłbym być jak nie pretendentem? Czasami

wykazujesz się taką głupotą, że ocierasz się o genialność. Opuszcza komnatę pobladły z rozżalenia, a kuzynka Małgorzata rzuca mi przerażone spojrzenie. Wyłaniam się z komnaty niewieściej w upalną aurę i zastaję cały dwór niemile pobudzony pomimo narodzin drugiego królewskiego syna. Co dzień docierają do nas nowe wieści z Irlandii, jednakże najgorsze ze wszystkiego jest to, że nikt nie śmie odezwać się na ten temat. Zgonione wierzchowce odpoczywają na dziedzińcu stajennym, mężczyźni w zakurzonych podróżnych strojach trafiają wprost przed oblicze najjaśniejszego pana, wieści wysłuchują również zaufani doradcy króla, wszakże nikt nie komentuje tego ani słowem. Zupełnie jakbyśmy prowadzili wojnę przy zmowie milczenia, zupełnie jakbyśmy odpierali oblężenie w absolutnej ciszy. Dla mnie jest jasne, że król Francji bierze odwet za długotrwałą lojalność Bretanii wobec nas. Mój wuj, Edward Woodville, zginął, broniąc niezależności tego małego księstwa od Francuzów, a mój mąż ani na moment nie zapomina, że tam właśnie znalazł bezpieczną przystań na czas swego wygnania. Henryk uważa, że honor nakazuje mu bronić domu dawnych gospodarzy. Mamy wszelkie podstawy traktować Francuzów jak naszych wrogów. Wszelako z jakiegoś powodu nikt z członków rady królewskiej, której niedaleko w obecnych warunkach do rady wojennej, nie wypowiada się otwarcie przeciwko Francji. Wszyscy milczą, jakby zawstydzeni. Karol Francuski wysłał na nasze ziemie w Irlandii własną armię, a my nie odpowiedzieliśmy zbrojnie. Wielmożowie chyba czują, że to nasza wina, że Henryk nie sprawdził się w roli głównodowodzącego, że na tym polega prawdziwy problem – i że francuska inwazja jest tylko jego przejawem. – Francuzi nie dbają o mnie – rzecze ostro do mnie mój mąż. – Są wrogiem króla Anglii, kimkolwiek ów jest, jakiekolwiek barwy nosi. Chcą Bretanii tylko dla siebie, chcą skłócić Anglików. Nie zależy im na ściągnięciu hańby na moją głowę, nie po to wspomagają drugi bunt na przestrzeni czterech lat. Gdyby na tronie zasiadał York, byliby spiskowali przeciwko niemu. Stoimy przed stajniami otoczeni przez zwykły harmider letniego dnia – stajenni wyprowadzają z boksów wierzchowce, damy są podsadzane na siodła, dworzanie wychylają ostatni kielich i naciągają rękawice, toczą rozmowy, flirtują, cieszą się słońcem. My też powinniśmy być spokojni i szczęśliwi, mając troje potomków w komnacie dziecięcej i wiernych poddanych dokoła.

– Oczywiście, że Francuzi są naszym odwiecznym wrogiem – odpowiadam kojącym tonem. – Jest tak, jak mówisz. Od wieków opieramy się ich atakom i jeszcze nigdy im nie ulegliśmy. Może przez to, że spędziłeś w Bretanii tak długi czas, obawiasz się Francji nadmiernie? Spójrz... Masz przecież swoich szpiegów, swoich donosicieli, swoich gońców, którzy znoszą ci najświeższe wieści, i swoich wasali, którzy w okamgnieniu są gotowi stanąć do boju. Jesteśmy potęgą. Od Francji dzieli nas Kanał Angielski. Nawet jeśli przybili do brzegów Irlandii, nie stanowią dla nas wielkiego zagrożenia. Chyba możesz się czuć bezpiecznie, mój mężu? – Nie pytaj mnie, zapytaj swoją matkę! – wybucha, ulegając kolejnemu atakowi gniewu. – Zapytaj swoją matkę, czy powinienem się czuć bezpiecznie! I przyjdź mi przekazać, co powiedziała!

Pałac w Sheen wrzesień 1491 roku Henryk w otoczeniu całego dworu zjawia się w mych komnatach przed wieczerzą, by odciągnąć mnie na bok, do okiennej ambrazury, z dala od uszu wszystkich. Moja siostra Cecylia, która niedawno opuściła komnatę niewieścią po narodzinach swej drugiej córki, unosi brew, widząc, jak czułym gestem Henryk mnie obejmuje, szukając chwili sam na sam ze mną i nic sobie nie robiąc z dziesiątek świadków. Uśmiecham się pod nosem na jej zdziwienie. – Muszę z tobą porozmawiać – rzuca mój mąż. Pochylam ku niemu głowę, a on przyciąga mnie bliżej. – Myślimy, że twoja kuzynka Małgorzata powinna wyjść za mąż. Mimowolnie biegnę ku niej spojrzeniem. Stoi właśnie u boku Królowej Matki, wysłuchując jakiejś perory.

– Wygląda na to, że to więcej niż zwykła myśl, to decyzja – rzucam. Henryk uśmiecha się po chłopięcemu, jakbym przyłapała go na gorącym uczynku. – W rzeczy samej jest to pomysł Królowej Matki – przyznaje Henryk. – Niemniej partia wydaje mi się dobra, no i chyba rozumiesz, najdroższa, że musimy ją wydać za kogoś godnego zaufania. Przez nazwisko, które nosi, i obecność swego brata zawsze będzie się czuć niepewnie pod naszymi rządami. Wszakże przynajmniej jej nazwisko możemy zmienić. – Kogo dla niej wybrałeś? – pytam. – Ostrzegam cię, Henryku, kocham Małgorzatę Warwick niczym rodzoną siostrę i nie wyobrażam sobie, byś miał ją wysłać do Szkocji albo... – podejrzenia we mnie narastają – albo do Bretanii czy Francji, żeby mieć gwarancję pokoju. Henryk wybucha śmiechem. – Skądże, skądże... Wszem wobec wiadomo, że Małgorzata Warwick to nie księżniczka Yorku jak ty i twoje siostry. Że zadaniem jej męża będzie ją chronić i trzymać na uboczu. Że nie powinna zyskać na potędze ani rzucać się w oczy. Jej przeznaczeniem jest raczej pozostać w Anglii, w czterech ścianach własnego domu, niedaleko od nas, tak aby nikt nie miał podstaw sądzić, że mogłaby udzielić wsparcia konkurencyjnemu rodowi. – A kiedy już będzie zamężna i dobrze pilnowana, jak mówisz, czy jej brat Edward nareszcie opuści Tower? By zamieszkać z siostrą i swakiem? Henryk potrząsa głową, sięgając po moją dłoń. – Doprawdy, moja droga... Gdybyś wiedziała, ile osób o nim poszeptuje, ile osób spiskuje dla niego, ile osób posyła pieniądze, by zbroić jego oddziały... nie pytałabyś mnie o to. – Nawet teraz? – pytam. – Sześć lat po bitwie pod Bosworth? – Nawet teraz – potwierdza mój mąż. Przełyka ciężko, jakby poczuł znów smak strachu. – Czasami myślę, że nigdy nie zrezygnują... Królowa Matka zmierza w naszą stronę, prowadząc za rękę Małgorzatę. Z daleka

dostrzegam, że moja kuzynka nie wydaje się nieszczęśliwa, ba, wygląda na zadowoloną, jakby schlebiała jej ta cała atencja, a ja uświadamiam sobie, że małżeństwo w jej wypadku oznacza własny dom, męża i dzieci, które zwolnią ją z obowiązku ciągłego troszczenia się o brata i nieustannego usługiwania mnie. Co więcej, być może trafi jej się małżonek, który ją szczerze pokocha i który obdarzy ją ziemiami i przychówkiem. Majątku będzie doglądać okiem gospodyni, jej dzieci zaś – choć nigdy nie upomną się o koronę Anglii – będą miały szansę wieść szczęśliwe życie Anglików na angielskiej ziemi. Postępuję ku niej, zwracając się do Królowej Matki z pytaniem: – Kimże jest kandydat na męża mej drogiej kuzynki? – To sir Richard Pole – wymienia w odpowiedzi miano syna swej przyrodniej siostry, człowieka tak spolegliwego i wiernego sprawie mego męża, że równie dobrze mógłby być jego koniem bojowym. – Poprosił mnie o pozwolenie, a ja wyraziłam zgodę. Przez moment nie pamiętam, że lady Stanley nie ma prawa wydać za mąż mojej kuzynki. Nie pamiętam, że Richard Pole zbliża się do trzydziestki, podczas gdy Małgorzata ma zaledwie osiemnaście lat. Nie pamiętam nawet o tym, że kandydat może się poszczycić wyłącznie dobrym nazwiskiem, gdyż jest biedny jak mysz kościelna, podczas gdy Małgorzata Warwick jest spadkobierczynią fortuny Warwicków i zajmuje miejsce w kolejce do tronu Anglii z dynastii Yorków. Nie pamiętam o tym wszystkim, ponieważ twarz mojej kuzynki lśni z podniecenia, policzki rumienią się, a oczy skrzą radością. – Chcesz za niego wyjść? – pytam ją po łacinie, wiedząc, że ani mój mąż, ani moja świekra nie posługują się tym językiem biegle w mowie. Małgorzata kiwa głową. – Ale dlaczego?... – Żeby uwolnić się od naszego nazwiska – odpowiada bez ogródek. – Żeby uwolnić się od podejrzeń. Żeby należeć do Tudorów, a nie do ich przeciwników. – Nikt nie uważa cię za przeciwnika.

– W dzisiejszych czasach świat dzieli się na Tudorów i na tych, którzy są przeciwko nim – rzecze zmyślnie. – A ja mam dosyć ciągłych podejrzeń.

Pałac Westminsterski jesień 1491 roku Ślub odbywa się zaraz po naszym powrocie do Londynu w początkach jesieni, wszakże szczęście młodej pary przyćmiewają dalsze wieści z Irlandii. – Wystawili swego chłopca – rzuca do mnie krótko Henryk. Właśnie wyruszamy konno nad rzekę, by wypłoszyć parę kaczek dla naszych sokołów. Słońce grzeje mocno, dworzanie krzątają się przy swoich wierzchowcach. Z bram ptaszarni sokolnicy wynoszą swoich podopiecznych – każdy sokół ma łebek zakryty barwnym skórzanym karnalem ozdobionym małym pióropuszem na czubku. Kątem oka dostrzegam kuchcika czającego się w drzwiach kuchni, skąd tęsknie spogląda na przygotowania do łowów. Jeden z sokolników wspaniałomyślnie przyzywa go gestem, po czym wkłada mu na dłoń rękawicę sokolniczą i pozwala sprawdzić ciężar ptaka na własnej pięści. Uśmiech malujący się na twarzy tego chłopca przypomina mi o moim bracie – i nagle widzę, że kuchcikiem jest ów mały pretendent Lambert Simnel, przysposobiony do kolejnego stylu życia. Henryk gwiżdże na swego sługę, który skwapliwie podchodzi, niosąc urodziwego sokoła wędrownego z piersią nakrapianą niczym królewskie gronostaje, a grzbietem ciemnym jak u sobola. Mój mąż nakłada rękawicę i odbiera ptaka, natychmiast więżąc jego nogi pętami do własnych palców. – Wystawili swego chłopca – powtarza. – Nowego chłopca. Posępność Henryka nie umyka mojej uwadze. Rozumiem już, że to polowanie z sokołem, towarzyszące mu gwarne zamieszanie, nowa królewska peleryna, a nawet czułe powitanie z ptasim ulubieńcem – że wszystko to tylko pozory.

Henryk Tudor pokazuje całemu światu, że się nie przejmuje. Stara się sprawiać wrażenie, że wszystko jest jak należy. Tymczasem tak naprawdę Henryk jest jak zwykle przestraszony i przyparty do muru. – Tym razem mówią o nim „książę”. – Kto to jest? – pytam cicho. – Nie wiem, choć moi ludzie przeczesali całą Anglię i zajrzeli do każdej sali lekcyjnej. Wygląda na to, że nigdzie nie brakuje ani jednego dziecka. Wszakże ten chłopiec... – Ile ma lat? – Osiemnaście. Mój brat Ryszard miałby osiemnaście lat, gdyby żył. Nie mówię tego głośno. – I kim jest? – Za kogo się podaje? – poprawia mnie Henryk. – No jakże za kogo? Za Ryszarda oczywiście. Za twego zaginionego brata Ryszarda. – A za kogo biorą go ludzie? Mój mąż wzdycha. – Zdradzieccy wielmożowie i Irlandczycy, którzy polecą za każdym skrawkiem jedwabiu, twierdzą, że to książę Ryszard, następca tronu z dynastii Yorków. Już chwytają za broń w jego imieniu, już się sposobią do walki. Czeka mnie powtórka spod East Stoke, nowa bitwa z nową armią, dowodzoną przez jakiegoś młodzika, co ma na swoje skinienie francuskich najemników i irlandzkich wielmożów, którzy przysięgli mu wierność. Zupełnie jakby zmarli nie chcieli zaznać spokoju, tylko wstawali z martwych, aby mnie dręczyć bez końca... Choć słońce nadal mocno przygrzewa, mnie robi się zimno z przerażenia.

– Nowa bitwa? Chyba nie mówisz poważnie? Na przeciwległym krańcu dziedzińca rozlega się jakiś krzyk, któremu wtóruje wybuch gromkiego śmiechu. Henryk zwraca się w tamtą stronę z radosnym uśmiechem na twarzy i także się śmieje, jakby wiedział, na czym polega dowcip, albo jak dziecko, które koniecznie chce dołączyć do zabawy dorosłych. – Przestań! – odzywam się nieoczekiwanie dla siebie samej. Zbytnio mnie boli ten widok: Henryk udający beztroskiego króla na użytek dworzan, którym nie może ufać. – Muszę być uśmiechnięty, muszę być wesoły – odpowiada mi półgłosem. – Ten chłopiec w Irlandii nigdy nie chodzi skrzywiony. Powiadają, że tryska radością, roztacza dokoła siebie aurę uroku... Zastanawiam się, co to wszystko oznacza dla nas, dla mojej kuzynki Małgorzaty, świeżo poślubionej i pełnej nadziei, że jej brat nareszcie opuści Tower i zamieszka pod jej dachem, i dla mojej matki w opactwie Bermondsey. Skoro ktoś podający się za mego brata Ryszarda zwołuje ludzi pod broń choćby w dalekiej Irlandii, ani mój kuzyn Warwick, ani królowa wdowa nie odzyskają nigdy wolności. Henryk nie zaufa nam, jeśli ktoś pod sztandarem Yorków prowadzi na niego armię Francuzów. – Mogę napisać do pani matki, zawiadomić ją o tym pretendencie? – pytam mego męża. – Imię Ryszarda na ustach wszystkich będzie dla niej wielkim wstrząsem... Henryk mruży oczy na samą wzmiankę o Elżbiecie Woodville. Jego spojrzenie lodowacieje, potem z wolna kamienieje mu cała twarz, aż wygląda nie jak żywy człowiek, lecz jak posąg monarchy, którego nic nie może wzruszyć. – Możesz do niej pisać, o czym tylko chcesz – rzecze. – Wszakże przekonasz się, że córczyna troska jest raczej nie na miejscu w tym wypadku. – Co masz na myśli? – dopytuję z nagłym przestrachem. – Och, Henryku, nie bądź taki. Powiedz, o co ci chodzi! – Twoja matka o wszystkim już wie. Brak mi słów. Jego podejrzliwość wobec mojej matki kładzie się cieniem na naszym małżeństwie niczym trujący opad niszczący zieleń łąki, która w przeciwnym razie

rosłaby bujna i nieokiełznana. – To niemożliwe. – Doprawdy? Chyba jednak się mylisz. Bo ja mam pewność, że każdy grosz, jaki jej przekazałem, każdy prezent, jaki ty jej podarowałaś, zostały przeznaczone na jedwabie na jego grzbiecie i aksamit na jego głowie – rzuca Henryk ostro. – Ozdobiony rubinem, skoro już o tym mowa. I trzema wielkimi perłami. Przez moment znów mam przed oczyma złote loki mego młodszego brata okręcane wokół matczynych palców. Widzę je tak wyraźnie, jakbym go całego wyczarowała, tak jak zdaniem Henryka niemądrzy Irlandczycy wyczarowali zmarłego księcia wprost z niepoznanego... – Czy jest przystojny? – pytam szeptem. – Jak wszyscy z waszego rodu – odpowiada Henryk kwaśno. – Przystojny, urokliwy i zdolny rozkochać w sobie poddanych. Muszę go dopaść i powalić na ziemię, zanim wespnie się wyżej, chyba się ze mną zgodzisz? Muszę dopaść tego chłopca, który podaje się za księcia Ryszarda z dynastii Yorków. – Mimo wszystko nie potrafię życzyć mu źle... – szepczę. Oglądam się przez ramię na naszego uroczego brązowowłosego synka, podskakującego, by wsiąść na grzbiet kucyka, zarumienionego z podniecenia, i wspominam swego złotowłosego braciszka, który był równie dzielny i radosny jak Artur, kiedy dorastał na przyjaznym mu dworze. Nie lękającym się niczego. – W takim razie wyświadczasz niedźwiedzią przysługę sobie i swoim dzieciom – stwierdza Henryk. – I dlatego ja życzę mu wszystkiego co najgorsze. Wymawiam się od udziału w całodziennym polowaniu i udaję się rzeką do opactwa w Bermondsey. Ktoś wypatruje barkę z oddali i śpieszy donieść Elżbiecie Woodville, że nadciąga jej córka, królowa. Dzięki temu może mnie powitać na przystani i wejść na pokład, gdy tylko przybijemy do brzegu. Idzie szpalerem wioślarzy, którzy stoją na baczność, prezentując wiosła, jakby to ona była nadal królową. Wejście w dawną rolę przychodzi jej z łatwością, rozdaje uśmiechy na prawo i lewo, kiwa z aprobatą głową, jakby nigdy nie przestała być panującą monarchinią. Tuż przede mną dyga lekko, a ja klękam, aby odebrać jej błogosławieństwo.

– Musimy porozmawiać – rzucam krótko. – Naturalnie – zgadza się. Wiedzie mnie do najgłębiej położonego ogrodu opactwa, chronionego wysokim ogrodzeniem, i wskazuje kamienne siedzisko w załomie muru ocienione gałęziami rozłożystej śliwy. Decyduję, że będę stać, ale niezręcznym gestem pokazuję, że ona może usiąść. Jesienne słońce grzeje przyjemnie, lecz pani matka otula się szczelniej szalem, siadając naprzeciwko mnie, i splótłszy dłonie na podołku, zamienia się w słuch. – Najjaśniejszy pan uważa, że już wszystko wiesz... W każdym razie w Irlandii pokazał się chłopiec podający się za mego brata. – Nie wiem na ten temat wszystkiego – akcentuje ostatnie słowo. – Ale coś słyszałaś? – Słyszałam, że się tam pokazał... – Czy to naprawdę mój brat? – przerywam jej. – Proszę, mamo, nie zbywaj mnie swymi kłamstewkami. Powiedz mi prawdę. Czy w Irlandii pojawił się mój brat Ryszard? On żyje? Zamierza upomnieć się o tron? Mój tron...? Przez moment ma taką minę, jakby chciała się wymigać, obrócić kota ogonem jak zwykle to czyni. Jednakże gdy unosi wzrok na moją pobladłą z napięcia twarz, wyciąga rękę i zachęca mnie, abym usiadła obok niej. – Twój mąż żywi znów obawy? – Tak – odpowiadam, tracąc dech. – Nawet gorsze niż poprzednio. Sądził, że pod East Stoke stoczył ostatnią bitwę. Sądził, że wygrał raz na zawsze. Tymczasem teraz zaczyna myśleć, że wygrana nigdy nie była pewna. Henryk boi się, boi się zwłaszcza własnego strachu. Boi się, że strach go nigdy nie opuści. Elżbieta Woodville kiwa głową i mówi: – Słów nie da się cofnąć, córko. Jeśli odpowiem na twoje pytanie, dowiesz się czegoś, co powinnaś natychmiast przekazać Henrykowi i lady Stanley. Będą cię szczegółowo wypytywać. Uznawszy, że masz pewne informacje, zaczną traktować cię jak wroga. Tak jak mnie do tej pory. Być

może nawet cię uwiężą tak jak mnie. Być może zabronią ci widywać się z dziećmi. Być może okażą się na tyle surowi, by odesłać cię gdzieś daleko... Opadam przed nią na kolana i chowam twarz w fałdach jej sukni, jakbym znów była małą dziewczynką ukrywającą się w sanktuarium i nie mającą nadziei na ocalenie. – Mam nie pytać? – szepczę. – Przecież chodzi o mojego brata. Kocham go. Tęsknię za nim. Mam nawet nie pytać, czy żyje? – Nie pytaj – radzi mi. Podnoszę na nią spojrzenie i w złocistych promieniach popołudniowego słońca widzę, że wciąż jaśnieje urodą i że się uśmiecha. Wygląda na szczęśliwą. Wcale nie przypomina niewiasty, która by straciła dwóch ukochanych synów z ręki wroga i wiedziała, iż za życia już nigdy ich nie ujrzy. – Masz nadzieję go jeszcze zobaczyć? – pytam wbrew sobie. Uśmiech, którym mnie obdarza, jest przepełniony szczęściem. – Jestem pewna, że jeszcze go zobaczę – odpowiada bez cienia wahania. – W pałacu? – Lub w niebie. Po wieczerzy Henryk zjawia się w moich komnatach. Nie spędza wieczornego czasu z Królową Matką, lecz przychodzi od razu do mnie, słucha muzyki grajków, przygląda się tańcom dworek, próbuje sił w grze w karty i w kości. Gdy rozrywki dobiegają końca i dworzanie z ukłonami wycofują się z mej komnaty gościnnej, Henryk zasiada na krześle stojącym tuż przy kominku, strzela palcami, by obok przystawiono drugie podobne, po czym zaprasza mnie, abym doń dołączyła, gestem odprawiając wszystkie sługi z wyjątkiem podczaszego. – Wiem, że się z nią widziałaś – oznajmia bez żadnych wstępów. Podczaszy napełnia dzban grzańcem, stawia kielich z czerwonym winem na stoliku przy mnie, po czym dyskretnie się ulatnia.

– Popłynęłam barką królewską – odpowiadam. – Nie zrobiłam niczego w sekrecie. – Mówiłaś jej o chłopcu z Irlandii? – Tak. – Była zdziwiona? Waham się. – Raczej nie. Ale mogła o nim usłyszeć od kogokolwiek. W Londynie zaczyna być głośno o wypadkach w Irlandii. Ja sama nasłuchałam się o pretendencie dzisiaj w pałacu, wszyscy o nim mówią... nareszcie. – A czy twoja matka wierzy, że to Ryszard, powstały z martwych? Ponownie milczę przez dłuższą chwilę. – Myślę, że to możliwe. Wszelako ona nigdy nie rozmawia ze mną otwarcie. – Dlatego, że wdała się w spisek przeciwko nam? I woli z niczym się nie zdradzić? – Nie rozmawia ze mną otwarcie, ponieważ przywykła do dyskrecji. Mój mąż wybucha śmiechem. – A to dobre! Elżbieta Woodville wzorem dyskrecji!... Zamordowała świątobliwego króla Henryka we śnie, zabiła Warwicka na polu bitwy, zsyłając wiedźmową mgłę, pozbawiła życia Jerzego w Tower, przyczyniając się do jego utopienia w beczce słodkiego wina, jak zwykła trucicielka rozprawiła się z jego żoną Izabelą i z żoną Ryszarda, Anną. Nikt nigdy nie oskarżył jej wprost o te zbrodnie. Z czego wynika, że cokolwiek robi, istotnie zachowuje niezwykłą dyskrecję. Jest tyleż dyskretna co mordercza. – Nic z tego nie jest prawdą – oponuję stanowczo, nie zawracając sobie głowy faktami, które mnie samą od dawna niepokoją. – Hmmm... – Henryk wyciąga stopy w stronę kominka. – Zatem nie powiedziała ci dzisiaj nic, co by mogło nam pomóc? Skąd wziął się ten chłopak? Jakie ma plany?

Kręcę przecząco głową. – Elżbieto... – Ton głosu ma niemal błagalny. – Co ja mam zrobić? Nie mogę nieustannie walczyć o koronę Anglii. Część z tych, którzy opowiedzieli się za mną pod Bosworth, nawet się nie pojawiła pod East Stoke. Nie mogę nieustannie walczyć o moje życie... o nasze życie... Jestem jeden, a ich jest legion. – Ich? Kogo? – Książąt – odpowiada, jak gdyby Elżbieta Woodville wydała na świat monstrualną armię. – Książąt jest legion, Elżbieto. Nie widać ich końca.

Pałac Westminsterski grudzień 1491 roku Kiedy dworzanie przygotowują się do dwunastodniowych obchodów świąt Bożego Narodzenia, Henryk wysyła do Irlandii swoje oddziały na okrętach, które stawiają żagle w zawsze lojalnym wobec niego porcie Bristol, by zawieźć żołnierzy na sąsiednią wyspę i przywieźć z powrotem jego szpiegów, którzy w te pędy zjawiają się w Londynie, aby donieść, że pretendent wzbudza gorące uczucia u każdego, kto go spotka. Ledwie postawił nogę na przystani, ludzie porwali go na ręce i ponieśli na własnych ramionach, witając niczym herosa. Ów młodzieniec ma ponoć urok młodego boga, wprost nie można mu się oprzeć. Bożonarodzeniowe obchody spędza jako gość irlandzkich wielmożów w jednym z bardziej oddalonych zamków. Jak można sobie wyobrazić, odbywają się uczty i tańce, a wszyscy wznoszą toasty za jego zwycięstwo. Z pewnością czuje się niepokonany, kiedy tyle osób pije jego zdrowie i przysięga, że go nie zawiedzie. Rozmyślam o uśmiechniętym złotowłosym młodziku i modlę się za niego – ażeby nie zwrócił się przeciwko nam. Niech nacieszy się sławą i powodzeniem i niech poszedłszy po rozum do głowy, powróci do dawnego cichego życia tam, skąd przyszedł. A kiedy Henryk odprowadza mnie do komnat z kaplicy, korzystam z okazji, iż jesteśmy sam na sam, i mówię mu, że chyba znów jestem brzemienna.

Widzę, jak chmura spowijająca jego oblicze ustępuje na moment. Mój mąż gratuluje mi i natychmiast z troską każe wypoczywać, w żadnym razie wyprawiać się konno na przejażdżki, a gdy przyjdzie potrzeba, przenieść się do Sheen czy Greenwich, koniecznie mam korzystać z barki bądź karocy... Wszakże nawet taka nowina nie odwraca jego uwagi na długo. – O czym myślisz? – pytam z nadzieją, że oto planuje moje nowe komnaty tutaj, w Westminsterze, skoro odtąd mam spędzać więcej czasu w pałacu. – O tym, że muszę umocnić nasze panowanie – odpowiada cicho. – Pragnę, aby to dziecko, aby wszystkie nasze dzieci miały zapewnioną spuściznę. Podczas gdy w komnacie gościnnej moja kuzynka Małgorzata tańczy z niedawno poślubionym małżonkiem, radośnie wyrzekając się rodowego nazwiska i z chęcią reagując na zawołanie „lady Pole”, mój mąż wymyka się z pałacu na zewnątrz, gdzie na stajennym dziedzińcu rozmawia w pojedynkę z mężczyzną przybyłym z Greenwich, a przywożącym wieści z Francji. Francuski król, który dopiero co zbroił przeciw Henrykowi Irlandczyków, teraz okazał zainteresowanie chłopcem noszącym jedwabie w tym dalekim kraju. Karol Francuski orzekł ponoć, że choć Henryk Tudor zasiadł na angielskim tronie dzięki jego armii, teraz wszyscy widzą, że żyje książę z dynastii Yorków, któremu korona Anglii należy się bardziej. Co gorsza, Karol ponoć szykuje okręty, aby najechać Anglię i sprowadzić chłopca w jedwabiach. Henryk wraca z ukradkowego spotkania w podsieniach stajni z chmurnym obliczem. Widzę, jak Królowa Matka rzuca mu jedno spojrzenie, po czym zamienia słowo z dziewierzem. Następnie oboje, lady Stanley i Jasper Tudor, ponad głowami tańczących dworzan spoglądają na mnie bez cienia uśmiechu.

Pałac w Sheen luty 1492 roku Przenosimy się do pałacu w Sheen, aby powitać wiosnę, wszakże pory roku nie chcą się zmienić i znad Tamizy wciąż wieje potępieńczy wiatr, przynosząc lodowate deszcze, a czasem nawet grad. Pierwiosnki pokazują swe główki w ogrodzie, lecz siekące ulewy wbijają je z

powrotem w zmarzniętą ziemię. Każę na okrągło palić w moich komnatach i noszę najnowszą bożonarodzeniową suknię z grubego czerwonego aksamitu. Królowa Matka odwiedza mnie i przysiada przy huczącym kominku pełnym świeżych kłód. – Zadziwia mnie, że stać cię na takie luksusy – rzuca, jak gdyby to nie ona ustaliła wraz z Henrykiem wysokość moich rocznych poborów, jak gdyby nie miała pojęcia, że w istocie otrzymuję znacznie mniej niż Elżbieta Woodville, kiedy była królową, jak gdyby wreszcie wszyscy nie byli świadomi tego, że wcale nie stać mnie na luksusy, a obecne ciepło i wygody odpokutuję latem, robiąc oszczędności gdzie się da. Duma nie pozwala mi się skarżyć. – Możesz tu przychodzić, żeby się ogrzać, kiedy tylko zechcesz, pani matko – mówię, uśmiechając się w duchu, iż udało mi się przedzierzgnąć jej narzekanie na moją rozrzutność w akt wspaniałomyślności. Nie zniżam się do tego, by wspomnieć, że powinny były ją zahartować lata spędzone w odległej Walii, gdzie przebywała z dala od rozrzutnego dworu mego ojca, z dala od naszych uroczych komnat i strzelających wysoko płomieni, na które w przeciwieństwie do niej nikt z nas nie żałował pieniędzy. Lady Stanley patrzy w ogień, a potem przenosi spojrzenie na moją suknię. – Dziwne, że Henryk nie każe ci zażywać przejażdżek – mówi. – Takie siedzenie w czterech ścianach nie może wyjść nikomu na zdrowie. Mój syn codziennie poluje, a ja spaceruję dzień w dzień bez względu na pogodę. Spoglądam w stronę okna, po którym ściekają szare grube krople deszczu. – Henryk chce, żebym wypoczywała. Jej spojrzenie natychmiast się wyostrza i wędruje ku mojemu brzuchowi. – Jesteś brzemienna? – pyta. Uśmiechnięta potakuję. – Nic mi nie wspominał...

– Prosiłam, aby się wstrzymał, póki nie nabiorę pewności – odpowiadam. Wygląda na to, że Królowa Matka oczekuje wyznań niezależnie od mojej woli. – W takim razie możesz palić w kominkach na okrągło – ogłasza w przypływie nagłej wspaniałomyślności. – Każę ci posyłać drewno z własnych lasów, zwłaszcza jabłoniowe, daje taki miły zapach. – Uśmiecha się do mnie. – Jako matka mego kolejnego wnuka zasługujesz sobie na to. Wnuka albo wnuczki, poprawiam ją w myślach. Moja kuzynka Małgorzata również jest przy nadziei, toteż porównujemy tempo przybierania w talii i zadręczamy kucharzy naszymi zachciankami, domagając się prażonego marcepanu, baraniny i marmolady. W końcu docierają do nas wieści, które rozchmurzają także króla. Statek, który zawiózł pretendenta do hrabstwa Cork, zostaje przejęty w drodze powrotnej przez kapitana jednego z okrętów Henryka stale kursujących wzdłuż brzegów Irlandii. Właściciel jednostki, kupiec jedwabny, jak się okazuje, zostaje przesłuchany i choć zaprzecza, jakoby znał obecne miejsce pobytu rzekomego księcia, przyznaje się do wszystkiego innego. Mój mąż zachodzi do mnie z kielichem grzańca w jednym ręku i pucharem ziołowego naparu w drugim. – Królowa Matka twierdzi, że powinnaś to wypić... – podejrzliwie wącha napar – ale nie wiem, czy będzie ci smakować. – Zapewniam cię, że nie – odpowiadam, podnosząc się leniwie z łoża. – Chciała mnie tym napoić już zeszłego wieczora, ale ledwie skosztowałam tej ohydy, wylałam całość za okno. Nawet Małgorzata nie zamoczyła w tym ust, choć poza tym słucha się lady Stanley we wszystkim. Henryk z wesołą miną otwiera okno. – Garde ŕ l’eau! – woła wesołkowato i wylewa napar za parapet. – Wydajesz się odprężony – zauważam, dołączając doń przy kominku. Obdarza mnie szerokim uśmiechem.

– Mam pewien plan, którym chciałbym się z tobą podzielić. Zamierzam odesłać Artura do Walii, gdzie mógłby mieć swój własny dwór na tamtejszym zamku w Ludlow. Nie jestem pewna, czy to dobry pomysł. – Henryku, on jest jeszcze za mały... – Nieprawda. W tym roku skończy sześć lat. Poza tym jest księciem Walii i powinien władać w swoim księstwie. Nie przestaję się wahać. Mój brat Edward także wyjechał do Walii i został pojmany po drodze, by wrócić do Londynu na pogrzeb własnego ojca. Wbrew sobie oczyma wyobraźni widzę Artura pokonującego tę samą trasę, przemierzającego trakt biegnący na wschód z wioski Stony Stratford, gdzie wzięto w niewolę mego wuja Antoniego, którego już nigdy nie mieliśmy ujrzeć... – Będzie tam bezpieczny – zapewnia Henryk. – Będzie w Walii bezpieczny. Dostanie własnych dworzan i własnych gwardzistów. I co najważniejsze, nie będzie mu groził żaden pretendent. Poczyniłem pewne postępy w sprawie tego kupca jedwabnego... lepsze tyle niż nic. – Poczyniłeś postępy w sprawie z kupcem jedwabnym? – Człowiek ów może się jeszcze okazać przydatny. Tak uważa mój doradca, który się z nim widział i rozmówił. Rzeczony mężczyzna poszedł po rozum do głowy, zmienił zdanie, zmienił barwy, dał się przekonać do zmiany stron. Kiwam głową. Wiem, co to znaczy. Doradca Henryka przyparł tamtego człowieka do muru, zaszantażował go, przekupił lub wręcz pobił, zmuszając do wyjawienia wszelkich znanych mu informacji na temat pretendenta, a następnie kazał mu szpiegować dla nas, przez co tamten młodzik – kimkolwiek naprawdę jest – zostanie niebawem zdradzony. Utracił przyjazną duszę, choć jeszcze o tym nie wie. – Powiedział, kto to? – Nikt nie wie, kto to. Jak wszyscy tylko powtarza imię, które przybrał chłopak.

– A ten utrzymuje, że jest moim bratem Ryszardem? – Tak. – Czy ów kupiec jedwabny umiał przedstawić jakieś dowody? – Pregent Meno, bo takie miano nosi kupiec jedwabny, spotkał chłopaka na portugalskim dworze królewskim, gdzie ten był szeroko znany jako twój brat i cieszył się wielką popularnością wśród równie kosztownie odzianych i dobrze wykształconych dworzan. Ponoć rozpowiadał, że cudem zbiegł z londyńskiej Tower... – Mówił, jak dokładnie? – wpadam mężowi w słowo. Jeśli Henryk się dowie, że przed laty do Tower trafił nie prawdziwy książę, a zwykły paź, Elżbieta Woodville zostanie oskarżona o zdradę i być może nawet straci głowę, ja zaś będę się mogła pożegnać z dotychczasowym życiem, ponieważ król nigdy więcej mi nie zaufa. – W ogóle nie podaje żadnych szczegółów! – irytuje się Henryk. – Twierdzi, że złożył taką obietnicę i że opowie wszystko dopiero po odzyskaniu korony. Wyobrażasz sobie? Wyobrażasz sobie jakiegoś chłystka, który ma czelność mówić takie rzeczy?!... Kiwam głową. O tak, wyobrażam sobie, i to bez najmniejszego trudu. Mój brat zawsze wygrywał, bawiąc się w chowanego, gdyż nie brakowało mu cierpliwości ani przemyślności, dzięki którym pozostawał w ukryciu dłużej niż ktokolwiek inny. Potrafił się kryć, póki nas nie zawołano na posiłek, i dopiero wtedy wyłaniał się skądciś ze śmiechem. Poza tym szczerze miłował panią matkę i za nic w świecie by jej nie naraził, nawet za cenę własnego dziedzictwa. – Ów kupiec powiada, że chłopak chciał zobaczyć kawałek świata i że dlatego razem popłynęli do Irlandii. Gdyby wierzyć jego słowom, wyszłoby na to, że młodzik działał w pojedynkę, bez niczyjego wsparcia i bez cudzych pieniędzy. Gdyby dać mu wiarę, Irlandczycy noszący zwierzęce skóry są nagminnie odbiorcami przedniego jedwabiu, a Irlandia ważnym punktem przestankowym na trasie każdego kupca, który najchętniej prezentuje swoje towary, odziewając w nie jakiegoś pazia przebranego za księcia. – Tymczasem w rzeczywistości...

– W rzeczywistości chłopak musi mieć popleczników płacących za wszystko. Od początku musiał też istnieć plan, skoro Pregent Meno postanowił popłynąć z nim akurat do Irlandii, gdzie młodzika powitano niczym bohatera już w porcie i uniesiono na barkach półtuzina przeniewierczych irlandzkich wielmożów, którzy przypadkiem tam się znaleźli. Teraz chłopak żyje niczym król na jednym z zamków, pilnie strzeżony przez oddział Francuzów, którzy też pojawili się w Irlandii czystym przypadkiem... – Zamierzasz go pojmać? – Odesłałem doń kupca ze skrzynią złota i ustami pełnymi frazesów. Będzie zapewniał pretendenta o swej przyjaźni, weźmie go znów na swój pokład, obiecując bezpieczną przeprawę do zaprzyjaźnionej Francji, lecz tak naprawdę przywiezie chłopaka prosto do mnie. Zachowuję kamienną twarz. W uszach słyszę dudnienie własnego serca. Bicie jest tak głośne, że mój mąż także musi je słyszeć w niewielkiej komnacie, gdzie ciszę przerywa jedynie trzaskanie ognia w kominku. – I co z nim poczniesz, Henryku?... Nakrywa moją dłoń swoją ciężką ręką. – Przykro mi, Elżbieto. Kimkolwiek ów młodzik jest, za kogokolwiek się podaje, nie mogę pozwolić, by chodził swobodnie, wycierając sobie gębę twoim nazwiskiem rodowym. Każę go powiesić za zdradę. – Powiesić? Henryk potakuje z chmurną miną. – A jeśli nie jest Anglikiem? – dopytuję. – Jeśli nie możesz go oskarżyć o zdradę, gdyż pochodzi skądinąd, z Portugalii albo nawet z Hiszpanii? Zapatrzony w płomienie Henryk wzrusza ramionami. – Wtedy każę go zabić po kryjomu. Wzorem twego ojca, który próbował się mnie pozbyć w taki sam sposób. Nie ma innej rady na fałszywych pretendentów. Ten chłopak musi sobie zdawać z tego sprawę nie gorzej ode mnie. I nie gorzej od ciebie. Nie udawaj więc wstrząśniętej, Elżbieto. Przede mną nie musisz kłamać.

Opactwo w Bermondsey lato 1492 roku Henryk udaje się w objazd zachodniej części Anglii i już w Abingdon staje oko w oko z mieszczanami, którzy podważają jego panowanie. Ku zdumieniu wszystkich król okazuje im łaskę. Wstrzymuje procesy winnych, każąc uwolnić podsądnych z lochów. Do mnie natomiast pisze: ...Niewierne psy nie wiedzące, co to lojalność! Wszakże nie mogłem uczynić nic innego, jak tylko im przebaczyć, w nadziei że inni ujrzą we mnie miłosiernego władcę i odwrócą się od zdradzieckiego opata, który jak jestem pewien, za tym wszystkim stoi. Odebrałem mu ostatnie źdźbło trawy, jakie było w jego posiadaniu, i złamanego pensa poniewierającego się na dnie pustego skarbczyka. Uczyniłem zeń biedaka, nie stawiając przed sądem. Nie wiem, jak jeszcze mógłbym mu zaszkodzić... Pod nieobecność Henryka wybieram się z wizytą do pani matki. Zwracam się do opata z prośbą o zgodę na dłuższy pobyt, tłumacząc, że potrzebna mi chwila wytchnienia od świata z myślą o dobru mojej duszy. Opat doradza mi zabranie własnego kapelana. Uprzedzam panią matkę pisemnie o planowanym przyjeździe i otrzymuję krótką, lecz utrzymaną w ciepłym tonie odpowiedź, zachęcającą do odwiedzin i sugerującą ściągnięcie także moich młodszych sióstr. Nie spełniam jednak matczynej prośby, wiedząc, że musimy się rozmówić w cztery oczy. W pierwszy wieczór spożywamy posiłek w refektarzu opactwa, przysłuchując się czytanemu na głos Pismu Świętemu. Tak się składa, że fragment traktuje o Noemi i Rut, świekrze i synowej połączonych tak wielką miłością, że ta druga po śmierci męża wybiera życie u boku pierwszej zamiast we własnym domu rodzinnym. Odmawiając wieczorną modlitwę i kładąc się spać, nadal rozmyślam o lojalności wobec najbliższych, szczególnie wobec rodzonej matki. Moja kuzynka Małgorzata, najwierniejsza towarzyszka darząca mnie nieustającym uczuciem, która przyjechała tu ze mną, modli się u mego boku, a potem zajmuje drugą stronę wielkiego łoża.

– Miłych snów – rzucam do niej ciepłym tonem. – Ja mogę przewracać się z boku na bok z powodu natłoku myśli. – Nie przejmuj się – pociesza mnie. – I tak będę wstawać po ciemku do nocnika. Ilekroć się kładę, dziecko w brzuchu zaczyna kopać i muszę sobie ulżyć. Tak czy siak rankiem dostaniesz odpowiedzi na wszystkie swoje pytania albo... – Albo co? Chichocze nagle. – Albo twoja matka okaże się równie mało pomocna jak zawsze... Doprawdy wspaniała z niej królowa. Najwspanialsza, jaką widziała Anglia. Jakaż niewiasta wspięła się tak wysoko? Która wykazała się większą dzielnością? Nigdyśmy nie mieli bardziej nieustępliwej monarchini. – To prawda – przyznaję. – Ale śpijmy już lepiej... Małgorzata zasypia w ciągu paru chwil, wszelako ja leżę obok niej bezsennie, wsłuchując się w jej spokojny oddech. W końcu dostrzegam, że gomółki okien rozjaśniają się od blasku świtu, po jakimś czasie wstaję i czekam, aż rozlegną się dzwony na prymę. Dziś zamierzam spytać matkę, co wie. Nie zadowolę się niczym oprócz prawdy. – Nic nie wiem z całą pewnością – mówi mi cicho. Siedzimy na tylnej ławce kaplicy opactwa w Bermondsey. Wcześniej odbyłyśmy spacer nad rzeką i wzięłyśmy udział we mszy, modląc się u swego boku z brodami wspartymi na złączonych kornie dłoniach. Teraz pani matka przysiada ciężko na kościelnej ławie i przykłada rękę do serca. – Czuję się taka zmęczona – rzuca, aby wyjaśnić nagłą bladość. – Chyba nie jesteś chora? – pytam z nagłym przestrachem. – Coś... – zaczyna i przełyka. – Coś mnie dławi i zmusza moje serce do szalonego bicia... Och, Elżbieto, nie patrz na mnie takim wzrokiem. Jestem już stara, pochowałam wszystkich swoich braci i cztery siostry. Mężczyzna, za którego wyszłam

z wielkiej miłości, nie żyje, a korona, którą nosiłam, znalazła się na twojej głowie. Moje dzieło dobiegło końca. Nie przeszkadza mi to, że muszę ucinać sobie drzemkę każdego popołudnia. Kładąc się do snu, przybieram godną pozycję, na wypadek gdybym miała się już nie obudzić. Zamykam oczy i czuję zadowolenie. – Ale jeśli jesteś chora – nalegam – powinnaś wezwać medyka. – Nie, nie... – poklepuje mnie po ręku. – Nie jestem chora. Po prostu mam już pięćdziesiąt pięć lat i dziewczęce lata dawno za sobą. Pięćdziesiąt pięć lat to niemało, jednakże pani matka w moich oczach nie wydaje się stara. Nic nie przygotowało mnie na jej odejście. – Może lepiej wezwij swojego medyka?... Potrząsa głową. – Nie powie mi nic, czego sama bym nie wiedziała, kochanie. Milknę, uświadamiając sobie, że nie jestem w stanie przełamać jej uporu. – A co wiesz? – Wiem, że jestem gotowa. – Ale ja nie jestem! – krzyczę. Zbywa mnie lekkim ruchem głowy. – Jesteś tam, gdzie powinnaś być. Twoje dzieci, a moje wnuczęta, są tam, gdzie powinny być. Na myśl o tym mogę czuć wyłącznie zadowolenie. Ale dość o mojej śmierci, która przyjdzie prędzej czy później, nie oglądając się na nas... Dlaczego chciałaś się ze mną widzieć? – Muszę z tobą porozmawiać...

– Wiem, Elżbieto. – Delikatnie ujmuje mnie za dłoń. – Chodzi o Irlandię. – Tego także się domyśliłam. Przytrzymuję jej rękę palcami. – Mamo, wiesz, czemu Francuzi wysłali tam małą armię i czemu nadal wysyłają okręty? Spogląda mi w twarz prostodusznym spojrzeniem swych szarych oczu. Lekki ruch jej głowy mówi mi, że pani matka wie o wszystkim, co się dzieje. – Czy dojdzie do inwazji? Wzrusza ramionami. – Chyba sama wiesz, że dowódca mający pod sobą armię i okręty szykuje się do inwazji. – Ale kiedy? – We właściwym czasie. – W imię kogoś z rodu Yorków? – dopytuję. Radość opromienia jej oblicze ciepłym uśmiechem. Wydaje się tak przepełniona szczęściem, że niemal wbrew sobie również się uśmiecham. – Och, Elżbieto... – szepcze. – Przecież wiesz, że moim zdaniem jest dla ciebie lepiej, gdy nic nie wiesz. – Mamo, ja muszę wiedzieć. Powiedz, co cię tak raduje? Wygląda całkiem jak młoda niewiasta, tak jest pogodna i kwitnąca, tak promienna.

– Wiem, że nie posłałam syna na pewną śmierć. Koniec końców tylko to się liczy. Świadomość, że nie zawiodłam małżonka, którego miłowałam bardziej niż własne życie... Że nie powierzyłam obu jego synów wrogowi. Że nie wykazałam się naiwnością, kiedy trzeba było zachować ostrożność. Największą radość pod koniec życia sprawia mi to, że nie zawiodłam ani rodzonych synów, ani męża, ani dynastii... Nie zdołałam uratować Edwarda, ukochanego następcy tronu. Choć kazałam im przybyć szybko i pod bronią, nie stanęli na wysokości zadania. Nie zdołałam uratować Edwarda, księcia Walii, mimo że powinnam była... Ciąży mi na sercu świadomość, że nie przestrzegłam go, aby zmierzał prosto do celu bez zbędnej zwłoki. Jednakże dzięki Bogu ocaliłam Ryszarda. Ocaliłam go... Wydaję ciche sapnięcie i instynktownie zakrywam rękoma brzuch, jakbym chciała chronić nienarodzonego Tudora. – Ryszard żyje? Pani matka potakuje skinieniem. Tylko tyle. Nie ufa mi dostatecznie, by coś takiego potwierdzić głośno. – Jest w Irlandii? Szykuje się do wypłynięcia tutaj? Elżbieta Woodville wzrusza ramionami, jak gdyby wystarczała jej świadomość, że nie wysłała go na pewną śmierć, wszelako co robił potem i gdzie jest teraz, musi pozostać tajemnicą. – Ale mamo... Co ze mną?! Spogląda na mnie obojętnie, czekając, aż powiem coś więcej. – Co ze mną?! – powtarzam. – Pomyślałaś o mnie choć przez chwilę? Co będzie ze mną, jeśli mój brat żyje i nadejdzie na czele armii, aby walczyć o tron z moim mężem? O ten sam tron, który jest dziedzictwem mego syna? Co ze mną? Co będzie ze mną, kiedy mój brat zastuka do mych drzwi z mieczem w ręku? Kimże wtedy będę, do kogo mam się przyznać? Do Tudorów czy do Yorków?... Łagodnym gestem ujmuje obie moje dłonie.

– Skarbie, nie ekscytuj się tak. To niezdrowe dla ciebie i dla dziecka. – Ale co ja mam począć...? Obdarza mnie spokojnym uśmiechem. – Przecież wiesz, że nie masz na nic wpływu. Będzie, co ma być. Jeśli dojdzie do bitwy... – wciągam powietrze ze świstem, ona jednak nie traci spokoju i powtarza mocniej: – Jeśli dojdzie do bitwy, wygra albo twój mąż, po którym na tronie zasiądzie wasz syn, albo twój brat, dzięki czemu będziesz siostrą króla. – Siostrą króla... Mój brat królem... – Nie powinnyśmy nawet o tym myśleć – przerywa moje mamrotanie. – Wszakże cieszę się, że doczekałam dnia, w którym mogłaś mnie zawiadomić, że do Anglii wraca chłopiec, którego wysłałam w nieznane pod osłoną mroku, nie mając pojęcia, jaki los go czeka, nie wiedząc nawet, czy dopłynie szczęśliwie do ujścia rzeki. Elżbieto, przez cały ten czas tęskniłam za nim i niejedną noc spędziłam na klęczkach, modląc się o jego bezpieczeństwo, nie mając żadnych wiadomości. Obyś nigdy nie musiała się rozstać z własnym dzieckiem, obyś nigdy nie musiała odesłać go daleko od siebie, nie wiedząc, czy jeszcze je zobaczysz. – Dostrzegłszy mój niepokój, uśmiecha się szerzej. – Och, Elżbieto!... Spójrz tylko, jesteś cała i zdrowa, masz dwóch synów w komnacie dziecięcej i następne dziecko w drodze, do tego mówisz mi, że mój syn wraca do domu... jakże mogłabym nie czuć przemożnej radości? – Zakładając, że ten pretendent to istotnie Ryszard – przypominam jej. – Oczywiście.

Pałac w Greenwich czerwiec 1492 roku Małgorzata udaje się do komnaty niewieściej i rodzi chłopczyka. Dziecko otrzymuje imię po królu dla taktownego podkreślenia lojalności jej męża wobec Korony.

Składam kuzynce wizytę i trzymam niemowlę w ramionach, zanim sama wycofam się z dworskiego życia, by w omroczonej komnacie powić kolejnego królewskiego potomka. Henryk wraca do stolicy w porę, by wydać na moją cześć wielką ucztę pożegnalną z powodu czekającego nas prawie trzymiesięcznego rozstania. Wrócę na dwór królewski dopiero po ceremonii oczyszczenia, za długie dziesięć tygodni. – Czy wolno mi posłać po panią matkę? – pytam Henryka, gdy zmierzamy ku drzwiom komnaty niewieściej. – Tak – odpowiada mój mąż – wszakże pamiętaj, że nie czuje się najlepiej. – Opat do ciebie pisał? Do ciebie, nie do mnie? Dlaczego natychmiast mnie nie zawiadomił? Grymas na jego twarzy mówi mi, że informację posiadł nie z korespondencji, lecz dzięki siatce szpiegów, którą oplótł całą Anglię. – Och... – markotnieję jeszcze bardziej. – Obserwujesz ją nadal? Nawet teraz? – Mam powody podejrzewać, że Elżbieta Woodville jest sercem spisku zawiązanego wspólnie przez Francuzów i Irlandczyków – odpowiada mi cichym głosem. – Nie po raz pierwszy skorzystałaby z medyka w charakterze posłańca tajnych wieści. – Co z pretendentem? – pytam wprost. Henryk ponownie się krzywi. Widzę, jak wysiłkiem woli tłumi niepokój. – Wyślizgnął się nam z rąk. Ponownie. Powziął podejrzenia co do kupca jedwabnego, swego dawnego przyjaciela, i nie chwycił rzuconej mu przynęty. Udał się dokądś, nie mam pojęcia dokąd. Najpewniej do Francji. Wciąż gdzieś tam jest... – Potrząsa głową. – Ale nie bój się. Odnajdę go. Zresztą nie rozmawiajmy na takie tematy teraz, gdy rozpoczynasz połóg. Miej lekkie serce, Elżbieto, i daj mi zdrowego i silnego syna. Nic nie trzyma pretendentów z dala od naszego progu równie skutecznie jak nasi właśni książęta. Jeśli takie jest twoje

życzenie, poślij po swoją matkę, która może ci towarzyszyć aż do ceremonii oczyszczenia. – Dziękuję, Henryku. Całuje mnie kolejno w obie dłonie, po czym nie zważając na obecność dworzan, składa delikatny pocałunek na moich ustach. – Kocham cię – szepcze mi do ucha, grzejąc skórę oddechem. – Bardzo bym sobie życzył, abyśmy oboje mogli zaznać spokoju. Ogarnia mnie przelotne wahanie. Przez moment chcę mu wyznać wszystko, co wiem, powiedzieć, iż moja matka tryska nadzieją, wydaje się przepełniona pewnością, że znów ujrzy dawno nie widzianego syna. Przez mgnienie pragnę mu się zwierzyć, że pod osłoną ciemności razem z nią odesłałam do Tower nie Ryszarda, lecz jakiegoś pazia, i że wśród legionu powstających przeciw niemu książąt być może znajduje się jeden prawdziwy, królewskiej krwi – młody mężczyzna, który wyrósł z chłopca puszczonego prosto w noc w zbyt obszernej pelerynie, spławionego rzeką z dala od rodzonej matki, i który teraz wróci do Anglii, aby odebrać dziedzictwo naszemu synowi, aby upomnieć się o nasz tron. Nieomal się odzywam, wszakże w ostatniej chwili dostrzegam blade czujne oblicze jego matki pośród roześmianych dworzan i tracę odwagę, by przed tą dwójką najbardziej podejrzliwych znanych mi osób przyznać, że ich od dawna żywione obawy zaiste są słuszne i że ja sama odegrałam swoją rolę w długotrwałym spisku. – Niech Bóg ma cię w swojej opiece – dodaje Henryk, po czym powtarza szeptem: – Kocham cię. – Ja też cię kocham – odpowiadam, zadziwiając samą siebie. Odwracam się i zagłębiam w zacienionym pomieszczeniu. Tego samego wieczora piszę do pani matki, po czym niedługo otrzymuję od niej krótką odpowiedź, w której zapewnia, że pojawi się, jak tylko poczuje się lepiej, wszelako na razie ból w piersi doskwiera jej tak bardzo, iż woli nie wyprawiać się nawet w nieodległą podróż. Pyta za to, czy Brygida nie mogłaby do niej dołączyć w murach sanktuarium, na co natychmiast wysyłam do niej najmłodszą siostrę z przykazaniem, ażeby sprowadziła panią matkę do pałacu, gdy tylko ta poczuje się lepiej. Dnie

odosobnienia spędzam na szyciu, lekturze i słuchaniu kojących melodii lutnistów grających zza przepierzenia z uwagi na moją i ich skromność. W zamkniętych pomieszczeniach jest nudno, duszno i gorąco. Nocami źle sypiam, za to dużo drzemię w ciągu dnia, przez co mam wrażenie, że ciągle przebywam na granicy snu i jawy. Pewnej nocy budzi mnie czysty słodki dźwięk jakby fletu czy też chóru nucącego na jedną nutę tuż za moim oknem. Wyślizguję się z pościeli i odsuwam tapiserię, aby wyjrzeć na zewnątrz, niemalże się spodziewając widoku kolędników w dole, tak piękna i wyraźna jest melodia, która mnie dolatuje, rozbrzmiewając echem w kamiennych ścianach, wszelako dostrzegam tylko cieniejący księżyc w kształcie końskiej podkowy zawieszony pośród morza burzowych chmur o ciężkich brzuchach, a jednak przemykających na nieboskłonie żwawo, choć czubki drzew trzymają się prosto jak przy bezwietrznej pogodzie. Powierzchnia rzeki migocze w srebrnej księżycowej poświacie, a nad nią unoszą się czyste słodkie dźwięki jakby chorału zanoszonego ku sklepieniu niebieskiemu na podobieństwo pieśni kościelnych w świątyni. Przez chwilę czuję tylko zdumienie, lecz wtem rozpoznaję tę melodię. Taki sam dźwięk usłyszałyśmy w sanktuarium, kiedy z Tower zniknęli moi bracia. Pani matka wyjaśniła mi wtedy, że córy Meluzyny słyszą tę pieśń, ilekroć umiera jeden z ukochanych członków ich rodu. Boginka Meluzyna rozpacza w ten sposób po utracie swego potomka, przyzywa go do siebie. W tym samym momencie dopada mnie zrozumienie: moja matka, moja najdroższa, najpiękniejsza, najweselsza pani matka, oddała ducha Bogu. A tylko ona wiedziała – mówiąc, iż nie ma wątpliwości, że jeszcze zobaczy Ryszarda – czy chodziło jej o spotkanie tutaj, na ziemi, czy też w niebie. Henryk łamie zasady ustanowione przez Królową Matkę odnośnie do odosobnienia małżonki spodziewającej się narodzin księcia z rodu Tudorów i stanąwszy za przepierzeniem w komnacie niewieściej, osobiście donosi mi o śmierci Elżbiety Woodville. Mówi niewyraźnie, jakby nie wiedział, co powinno wziąć górę: mężowski obowiązek czy obawa, że przysporzy mi cierpienia. Twarz ma jak wyciosaną z kamienia, pozbawioną wszelkiego wyrazu – tak starannie się pilnuje, by nie pokazać po sobie, jak ogromną ulgę poczuł, pozbywszy się jednego z najpoważniejszych przeciwników. Nie mogę się dziwić jego radości, że jeśli nawet pretendent się ujawni, wyłoniwszy z mroków przeszłości, nie będzie już Elżbiety Woodville, która jako jedyna mogłaby go bezbłędnie rozpoznać. Ale nie mogę też nie czuć ogromnego smutku z powodu straty, która mnie dotknęła.

– Wiem – przerywam mu, gdy zaczyna szukać nieszczerych słów współczucia. Wsuwam palec między kratki przepierzenia i dotykam jego przyciśniętej do metalu pięści. – Nie martw się, Henryku. Nie ty pierwszy przynosisz mi złą nowinę. Już minionej nocy wiedziałam, że umarła. – Ale jak? Nie nadeszła żadna wiadomość z opactwa. Dopiero rano pojawił się mój sługa... – Po prostu wiedziałam – mówię. Nie widzę potrzeby opowiadania Henrykowi czy lady Stanley o sprawach, które tylko by ich przeraziły, przywodząc im na myśl czary. – Pamiętasz wizje Królowej Matki, których doznaje w czasie modlitwy? Ja też czegoś takiego doświadczyłam tej nocy i stąd wiem. – Doświadczyłaś wizji zesłanej przez Boga? – upewnia się. – Tak – kłamię. – Głęboko ci współczuję, Elżbieto. Naprawdę. Wiem, jak bardzo ją kochałaś. – Dziękuję – szepczę, po czym zostawiam go przy przepierzeniu, sama zaś przechodzę w głąb komnaty niewieściej, by usiąść. Domyślam się, że zdaniem Henryka teraz jesteśmy bezpieczniejsi. Mój mąż nic nie poradzi na to, że cieszy się ze śmierci mojej matki. Będzie się starał okazywać żałobę, wszakże w środku czuje wyłącznie ulgę. Elżbieta Woodville za życia była sztandarem, pod który ściągali yorkistowscy rebelianci, wystarczyłoby jedno jej słowo, ażeby nawet farbowanego pretendenta uznać za prawdziwego księcia. Nazwanie przez nią jakiegoś chłopca rodzonym synem przekreśliłoby prawa Henryka do tronu. Moja matka mogła jednym pstryknięciem palców strącić koronę z głowy mego męża. Przy niej Henryk nigdy nie mógł się czuć pewnie. Śmierć Elżbiety Woodville to najlepsze, co mogło się przytrafić Tudorom. Nie mnie jednak. Czekając w komnacie niewieściej na narodziny mego kolejnego dziecka, nie potrafię sobie nawet wyobrazić, jak będzie wyglądało moje życie bez pani matki. Rozumiem, że jej śmierć to najlepsze, co mogło spotkać Henryka. Nie mnie jednak.

Muszę przejść przez trudy porodu sama, wiedząc, że pani matki nie ma nawet na tym świecie. Pocieszam się myślą, że gdziekolwiek teraz jest, towarzyszy mi duchem, usiłuję dodać sobie otuchy wspomnieniami poprzednich porodów, przy których towarzyszyła mi również ciałem, trzymając mnie za ręce i szepcząc tak kojąco, że ból zdawał się odpływać wraz z jej słowami. Niemniej jestem boleśnie świadoma, że odeszła i że odtąd wszystkiego cierpienia, wszystkich trudów życia, a także wszystkiej radości będę doświadczać bez niej. Samotnie. Kiedy dziecko się rodzi po wielu godzinach zmagań, od nowa dopada mnie żal i smutek, że moja matka nigdy nie ujrzy swej następnej wnuczki. Noworodek jest wyjątkowo urodziwy, ma niezwykle ciemne niebieskie oczka i niesamowicie jasne włoski. Jednakże ta śliczna dziewuszka nigdy nie poczuje kołysania ramion babki. Nigdy nie usłyszy jej śpiewu. Gdy odbierają maleństwo, by je umyć i ubrać w powijaki, uczucie opuszczenia przeszywa mnie niczym strzała. Pogrzeb Elżbiety Woodville i odczytanie jej ostatniej woli odbywa się, kiedy wciąż tkwię w czterech ścianach komnaty niewieściej. Zgodnie z jej życzeniem chowają ją obok mężczyzny, którego umiłowała całym sercem, i odtąd po wsze czasy spoczywać będzie u boku króla Edwarda IV. Z dóbr doczesnych nie pozostawia zgoła nic – mój mąż Henryk wypłacał jej tak skromną wdowią rentę, ona zaś tak ochoczo ją rozdawała, że umarła właściwie jako biedaczka. W swej ostatniej woli poprosiła Tomasza Grey’a i mnie, abyśmy uregulowali jej długi i opłacili msze za jej dusze. Przepadła gdzieś fortuna, którą obdarzył ją mój ojciec, przepadły skarby Anglii, przepadły nawet jej prywatne klejnoty. Ci, którzy nazywali ją chciwą i złą niewiastą i zarzucali jej gromadzenie majątku podstępem, powinni obejrzeć jej skromne komnaty i puste skrzynie. Gdy przyniesiono mi do komnaty niewieściej jej szkatułkę z dokumentami i księgi, nie zdołałam powstrzymać uśmiechu. Wszystko, co Elżbieta Woodville kiedykolwiek posiadała jako królowa Anglii, zostało spieniężone i przeznaczone na finansowanie rebelii najpierw przeciw Ryszardowi, a następnie przeciw Henrykowi. Pusty skarbczyk jest widomym dowodem jej nieustającej walki o przywrócenie w Anglii panowania Yorków, co skłania mnie do myśli, że nieuchwytny pretendent rzeczywiście nosi królewskie jedwabie sprawione przez panią matkę i perłowe brosze będące prezentem od niej. Lady Stanley składa mi oficjalną wizytę celem poznania najmłodszej wnuczki, którą

zastaje na moich kolanach zaróżowioną od kąpieli, opatuloną ręcznikiem i obezwładniająco nagą. – Dobrze wygląda – kwituje. Duma z jeszcze jednego Tudora sprawia, że na moment zapomina o tym, iż jej zdaniem niemowlę powinno być zakutane w powijaki i przytroczone do kawałka deski, żeby nóżki i rączki rosły prosto. – Śliczna z niej dziewczynka – dodaję – naprawdę prześliczna... Dziecko spogląda na mnie niezłomnym wzrokiem świeżo przybyłego na świat, jakby próbując rozwikłać naturę tego świata i ocenić, jakie ma na nim szanse. – Chyba najśliczniejsza ze wszystkich naszych dzieci. Mówię prawdę. Moja najmłodsza córka ma tak jasne włoski, że aż zdają się srebrzyste, podobnie jak u Elżbiety Woodville, oraz granatowe oczy wpadające w indygo i przypominające toń głębokiego morza. – Co za kolory! – zachwycam się. – To jeszcze się zmieni – studzi mój zapał lady Stanley. – Może będzie miała włosy miedziane, po ojcu. Tak czy siak jest wyjątkowym dzieckiem. – Co do imienia, pomyślałam, że nazwiemy ją... – Elżbieta – przerywam obcesowo świekrze. – Nie, myślałam o imieniu... – Będzie się nazywać Elżbieta – powtarzam dobitniej. Królowa Matka waha się w obliczu mojej determinacji. – Dla uczczenia świętej Elżbiety? – dopytuje. – Dziwny wybór w wypadku drugiej córki, ale...

– Dla uczczenia mojej matki – odpowiadam. – Byłaby tu ze mną, gdyby tylko mogła, pobłogosławiłaby to dziecko jak wszystkie poprzednie. Odbyłam bez niej ciężki poród i spodziewam się, że przez resztę życia już zawsze będzie mi ciężko. Moja córka przyszła na świat w chwili, w której odeszła z niego moja matka, i dlatego otrzyma imię po niej. Wszyscy wspomną moje słowa: panowanie królowej Elżbiety z Tudorów będzie jednym z najwspanialszych w całej historii Anglii. Lady Stanley zbywa uśmiechem to, co powiedziałam. – Księżniczka Elżbieta panującą monarchinią? Niewiasta na tronie Anglii? – Tak będzie – zapewniam głucho. – Miedzianowłosa dziewczynka z Tudorów, nasza Elżbieta, włoży koronę Anglii i przejdzie do historii.

Pałac w Greenwich lato 1492 roku Po ceremonii oczyszczenia wracam na dwór królewski, gdzie aż huczy od plotek o młodzieńcu noszącym jedwabne koszule sfinansowane przez Elżbietę Woodville. Młodzik wystosował ładnie sformułowany list do wszystkich koronowanych głów Europy, w którym wyjaśnia, że zaiste jest księciem Ryszardem uratowanym z twierdzy londyńskiej i ukrywającym się przez lata z rzędu. W wieku lat dziewięciu trafiłem w ręce pewnego wielmoży, który miał mnie pozbawić życia. Wszelako dobry Bóg w swej łaskawości sprawił, iż ów wielmoża, pożałowawszy mej niewinności, zachował mnie przy życiu i w dobrym zdrowiu. Wszelako najpierw kazał mi przysiąc na Hostię, że dopóki nie upłynie określony czas, dopóty nie ujawnię nikomu swego rodowodu ani nazwiska. Następnie wysłał mnie za granicę. – Co o tym sądzisz? – pyta mnie Henryk z ponurą miną, upuszczając mi na podołek list, kiedy siedzę w komnacie dziecięcej, przyglądając się, jak niemowlę łapczywie ssie, pulchną rączką dotykając poprzecinanej niebieskawymi żyłkami obfitej piersi mamki, pulchną nóżką zaś machając z zadowolenia.

Zapoznaję się z treścią. – Skierował list do ciebie? Nie do mnie? – Odruchowo kładę dłoń na krawędzi kołyski, jak gdybym chciała ochronić córeczkę. – Nie napisał tego do mnie. Choć Bóg świadkiem, wysłał takie listy praktycznie do wszystkich z wyjątkiem nas. Czuję, że serce zaczyna mi walić. – Z wyjątkiem nas?... – Właśnie – potwierdza Henryk, nabierając z nagła animuszu. – To przemawia przeciwko niemu, prawda? Powinien był w pierwszej kolejności napisać do ciebie, do twojej matki... Czyż zaginione dziecko pragnące wrócić do domu nie napisałoby najpierw do matki? Potrząsam głową. – Nie wiem... Żadne z nas nie mówi głośno, że pretendent z pewnością skierował swój pierwszy list do niej i że ona bez wątpienia odpowiedziała. – Czy ktoś mu w ogóle doniósł, że jego... – urywam. – Że moja matka nie żyje? – Och, na pewno – potwierdza Henryk. – Nawet na naszym dworze roi się od jego sprzymierzeńców. – Doprawdy? Henryk potakuje skinieniem. Nie potrafię ocenić, czy przemawia przezeń odwieczny nieuzasadniony strach czy raczej usprawiedliwiona obawa, że otaczają nas zdrajcy, którzy – choć kłaniają nam się nisko – w tajemnicy ślą listy do młodzika podającego się za mojego brata. Tak czy owak powinien wiedzieć, że Elżbieta Woodville nie żyje, i skoro Henryk zapewnia mnie, że tak jest – tym lepiej. – Te słowa skierował do króla i królowej Hiszpanii, Ferdynanda i Izabeli – wyjaśnia

Henryk. – Moi ludzie przechwycili wiadomość, skopiowali ją i posłali dalej. – Nie kazałeś im zniszczyć listu? Aby Ferdynand i Izabela go nie otrzymali?... Mój mąż robi grymas. – Pretendent rozesłał taką masę podobnych wiadomości, że zniszczenie tylko jednej nic by nie dało. Rozpowiada o swym smutnym losie. Udatnie snuje smętną opowieść. Większość ludzi zdaje się w nią wierzyć. – Większość...? – Pomiędzy nimi Karol Francuski. Sam jeszcze nie wyrósł z wieku chłopięcego, a do tego wydaje się niespełna rozumu. Uwierzył w ten cień, w tego ducha. Roztoczył nad nim opiekę. – Jak to? – Zaprosił go do Francji, na swój dwór. – Henryk wyrzuca z siebie odpowiedź przez zaciśnięte zęby, miażdżąc mnie zagniewanym spojrzeniem. Gestem nakazuję mamce zabrać niemowlę i zostawić nas samych, albowiem nie chcę, by nasza malutka księżniczka Elżbieta nasłuchała się o zagrożeniach, nie chcę, by wychwyciła nutę strachu w naszych głosach, zamiast pożywiać się w błogim spokoju jak jeszcze przed chwilą. – Myślałam, że twoje okręty u brzegów Irlandii nie pozwolą mu się nigdzie oddalić. – Pregent Meno miał mu zaoferować bezpieczną przeprawę. Moje okręty miały go przechwycić, w razie gdyby wsiadł na inny statek. Wszakże pretendent przejrzał nasze zamiary, przestał ufać kupcowi jedwabnemu i skorzystał z francuskiej jednostki, dzięki czemu umknął nam niepostrzeżenie. – Dokąd? – Do Honfleur... Zresztą co za różnica? – Żadna – odpowiadam, choć dla mnie różnica jest ogromna.

Dzięki tym informacjom potrafię sobie wyobrazić morze ciemne jak oczy małej Elżbiety, kłębiącą się mgłę, zapadający zmierzch i wreszcie niewielkie łodzie wślizgujące się do któregoś irlandzkiego portu, gdzie młody mężczyzna w szykownym stroju lekkim krokiem pokonuje trap i stanąwszy pewnie na pokładzie, zwraca się twarzą w stronę Francji, spoglądając w przyszłość z nadzieją. Oczyma wyobraźni widzę, jak wiatr rozwiewa mu złociste loki i jak na chłopięcym obliczu z wolna pojawia się niezłomny wyraz, który tak często widziałam u pani matki.

Pałac w Greenwich lato i jesień 1492 roku Anglicy szykują się do wojny. Na polach otaczających pałac w Greenwich zbierają się ochotnicy, wszyscy wielmożowie ściągają ze swych włości zdatnych do boju mężczyzn, wyposażają ich w broń drzewcową i topory, odziewają w barwy rodowe. Co dzień przypływają z Londynu statki od zbrojmistrzów. Ilekroć zawieje silniej z zachodu, czuję intensywną woń pracującej kuźni, nieomal słyszę klepanie ostrzy i wyobrażam sobie odlewanie kul armatnich. Z targu mięsnego w Smithfieldzie nadpływają barki o pokładach zawalonych ubitymi zwierzętami, które następnie umieszcza się w soli bądź wędzi. W piwowarniach w promieniu dwudziestu mil wre praca, w powietrzu unosi się słodkawy zapach rosnących drożdży. Bretania – niezależne księstewko, które gościło Henryka podczas długich lat jego wygnania, gdy był zaledwie ubogim pretendentem – stanęła do wojny z potężnym sąsiadem, Francją, i poprosiła Anglię o pomoc. Z trudem tłumię uśmiech rozbawienia, widząc Henryka w rozterce. Mój mąż pragnie być królem walecznym na podobieństwo mego ojca, wszakże czuje wstręt do walki. Ma dług honorowy wobec Bretanii, jednakże wojna to kosztowne przedsięwzięcie, a on nie lubi szastać pieniędzmi. Byłby chętnie pokonał Francję na polu bitwy, wszelako nie zniósłby porażki, a z każdą potyczką zbrojną wiąże się ryzyko przegranej. Nie mogę go winić za ostrożność, którą przejawia. Anglię do niedawna rozdzierała wojna domowa, nasza rodzina ucierpiała wskutek klęski poniesionej na polu walki. Henryk dobrze robi, zachowując ostrożność, zdaje

sobie sprawę, że w wojowaniu nie ma niczego szlachetnego. Dlatego nawet w trakcie przygotowań do wojny usilnie się zastanawia, jak jej uniknąć, ostatecznie jednak pod koniec lata decyduje, że ten bój po prostu trzeba stoczyć, i już we wrześniu opuszczamy pałac we wspaniałej procesji. Przewodzi nam Henryk Tudor w zbroi jadący na potężnym koniu bojowym, ze złotym otokiem przymocowanym do hełmu, jakby nigdy nie nosił na głowie niczego innego. Tymczasem to ta sama korona, którą Wilhelm Stanley zerwał pod Bosworth z hełmu powalonego w błoto Ryszarda. Widząc ją teraz na głowie mego męża, czuję strach o jego życie, nie wiedząc, czy tym razem przyniesie noszącemu ją mężczyźnie szczęście czy również pecha. Młodsze dzieci zostawiamy pod opieką piastunek i preceptorów w Greenwich, wszakże Arturowi, który ma już prawie sześć lat, wolno jechać z nami na kucyku i pożegnać ojca udającego się na wojnę. Z malutką Elżbietą rozstaję się bardzo niechętnie. Niemowlę nie przybiera na wadze jak powinno mimo tłustego mleka mamki ani okruszków chleba nasączonych bulionem, które zdaniem medyków dodają sił najsłabszemu dziecku. Córeczka nie wita mnie uśmiechem, mimo że Artur w jej wieku to robił, ani nie wierzga i nie złości się, jak miał w zwyczaju mały Henryk. Jest niezwykle spokojna, za spokojna w moim mniemaniu, i wolałabym jej nie opuszczać. Nie dzielę się swymi obawami z Henrykiem, a on nie mówi nic głośno na temat gnębiącego go strachu. Niczym podczas objazdu królestwa jakby nigdy nic przecinamy na przełaj urokliwe hrabstwo Kent, gdzie jabłonie uginają się od dojrzałych owoców, a suszarnie chmielu pękają w szwach od chmielowych szyszek i serwują darmowe piwo. Podróżujemy w towarzystwie muzykantów, którzy przygrywają nam do posiłków spożywanych w misternie haftowanych płóciennych pawilonach rozstawianych nad rzekami, na malowniczych zboczach lub też w głębi zielonego lasu. Za nami postępuje imponujących rozmiarów kawaleria licząca ponad półtora tysiąca jeźdźców, dalej zaś maszeruje piechota w sile dwudziestu pięciu tysięcy żołnierzy – obutych i zaprzysiężonych Henrykowi. Wspominam czasy, gdy w Anglii panował mój ojciec i zawsze latem przewodził swemu dworowi w objeździe po najwspanialszych siedzibach i klasztorach królestwa. Przynajmniej przy tej okazji zdajemy się nieodrodnymi dziedzicami poprzedniej pary monarszej: jesteśmy młodzi, urodziwi, pobłogosławieni przychówkiem, majątkiem i

szczęściem. Poddanym musimy się jawić jako aniołowie, odziani w szaty ze złotogłowiu, podążający pod łopoczącymi kolorowymi sztandarami. Towarzyszy nam kwiat Anglii: najznaczniejsi wielmożowie są dowódcami w armii Henryka, a ich żony i córki stanowią moją świtę. Jedziemy na czele wojska zgromadzonego, aby walczyć z wrogiem, którego nienawidzi każdy Anglik. Sprzyja nam nawet pogodna aura: długie słoneczne dnie zachęcają, by wyruszać o świcie, a najgorętsze godziny spędzać na postojach nad wodą lub w gęstwinie. Prezentujemy się niczym król i królowa, jakimi powinniśmy być – ośrodek piękna i potęgi w tym pięknym i potężnym kraju. Spostrzegam, że Henryka ogarnia duma, gdy tak prowadzi swoją armię przez serce Anglii, widzę, że zaczyna przypominać głównodowodzącego wybierającego się na wojnę. Gdy przemierzamy po drodze miasteczka i poddani wylegają, aby nas zobaczyć, mój mąż unosi dłoń w ciężkiej rękawicy, macha ludziom i pozdrawia ich uśmiechem. Nareszcie zrozumiał, że ma z czego być dumny, nareszcie poczuł się w swej roli pewnie. Wiodąc armię większą, niż ta część Anglii kiedykolwiek widziała, Henryk uśmiecha się jak król pewnie zasiadający na tronie, ja zaś wreszcie czuję, że jestem tu, gdzie powinnam być, tym, kim powinnam być: żoną wielkiego władcy, ukochaną przez lud królową, niewiastą, której poszczęściło się nie mniej niż Elżbiecie Woodville. Nocami zachodzi do mej komnaty i przytula mnie, nie wątpiąc w miłe przyjęcie, ja zaś po raz pierwszy od dnia ślubu zwracam twarz ku niemu i podaję mu usta, zamiast odwracać się do ściany. Obejmuję go za szerokie ramiona i przyciągam, odpowiadając na jego pocałunki. Kiedy Henryk kładzie mnie delikatnie na łożu, nie sztywnieję, lecz oplatam go rękoma i nogami, kiedy zaś we mnie wchodzi, drżę z rozkoszy i cieszę się na jego dotyk po raz pierwszy od dnia ślubu. Gdy zatrzymujemy się na zamku w Sandwich i odwiedza mnie całkiem nagi, poruszam się z nim w zgodnym rytmie, coraz bardziej zapraszająca, aż w końcu sama błagam go o więcej i rozpuszczam się w jego ramionach, krzycząc z przyjemności. Uprawiamy miłość co noc, jakbyśmy byli świeżo po ślubie i dopiero odkrywali wzajemnie piękno swych ciał. W łożu Henryk trzyma mnie mocno, jakby miał nigdy nie puścić, a o poranku przenosi mnie na rękach do okna, gdzie siadamy owinięci w futra. Czując na nagim barku pieszczotę jego nareszcie uśmiechniętych ust, przyglądam się, jak weneckie galery pokonują zatokę dzięki miarowemu wysiłkowi wioślarzy i

zabierają nasze oddziały na francuską ziemię. – Nie dziś, nie tak prędko... Nie zniosę myśli o rychłym rozstaniu – szepczę. – Że też dopiero teraz mnie pokochałaś! – wykrzykuje rozżalony. – Czekałem na to od naszego pierwszego spotkania. Marzyłem, że mnie zapragniesz, noc po nocy nawiedzałem twe łoże w nadziei, że obdarzysz mnie uśmiechem, że w końcu nadejdzie taki moment, że przestaniesz się ode mnie odwracać... – Już nigdy się od ciebie nie odwrócę – przyrzekam. Wyrazu radości na jego twarzy nie da się pomylić z niczym innym. Henryk wygląda jak zakochany mężczyzna. – Wróć do mnie cały... cały i zdrów – szepczę namiętnie. – Obiecaj, że się nie zmienisz. Obiecaj, że po powrocie zastanę cię taką jak teraz. Pełną miłości do mnie... Śmieję się. – Może złożymy sobie przyrzeczenie? Ty obiecasz, że wrócisz cały i zdrów, ja zaś zapewnię, że nie przestanę cię kochać. – Tak – podchwytuje. – Przysięgam. – To mówiąc, kładzie jedną dłoń na sercu, a drugą wsuwa w moje ręce. Choć zaróżowiona od miłosnych zmagań sprzed paru chwil śmieję się wciąż z nas obojga składających sobie obietnice niczym para kochanków, ściskam mocno jego palce i przyrzekam powitać go w domu z równą miłością, z jaką teraz go żegnam. – Albowiem nareszcie mnie pokochałaś – dodaje, otulając mnie ramionami i całując we włosy. – Albowiem nareszcie cię pokochałam – powtarzam. – Nie sądziłam, że do tego dojdzie, nie myślałam, że to w ogóle możliwe. Jednakże stało się... – I cieszysz się z tego – naciska.

Uśmiecham się i pozwalam mu zaprowadzić się z powrotem do łóżka, choć na zewnątrz już grają trąbki. – I cieszę się z tego – potwierdzam. Na czas swej nieobecności w Anglii Henryk wyznacza na regenta naszego pierworodnego w trakcie uroczystej ceremonii na pokładzie swego okrętu flagowego. Choć Artur ma zaledwie sześć lat, nie trzyma mnie za rękę, lecz stoi sam, jak na księcia przystało, podczas gdy jego ojciec odczytuje głośno łacińską proklamację o regencji, a otaczający go wielmożowie przyklękają na jedno kolano i przyrzekają honorować panowanie następcy tronu do chwili powrotu króla z zagranicy. Artur stoi z gołą głową, tak że jego brązowe włosy o miedzianym połysku lekko burzy bryza wiejąca od morza. Ma poważne spojrzenie i poważną minę. Odpowiada ojcu bezbłędną łaciną – słów nauczył go preceptor, a później ja dzień w dzień ćwiczyłam z nim wymowę. Dostrzegam, że wielmożowie są pod wielkim wrażeniem jego oczytania i iście królewskiej postawy. Mój syn od maleńkości sposobi się do roli księcia Walii oraz angielskiego monarchy i wiem, że nie zawiedzie pokładanych w nim oczekiwań. Za drobną postacią chłopca stoi wuj Henryka, Jasper Tudor, przepełniony dumą na widok wnuka swego dawno utraconego brata, którego rozpoznaje w Arturze za sprawą kasztanowych włosów i poważnego wejrzenia. Lady Stanley trzyma się nieco z boku, trzepocząc na wietrze białą podwiką i nie odrywając wzroku od syna. Wyprawa wojenna Henryka przeraża ją nie mniej niż wtedy, gdyby do boju musiała się udać ona, bezbronna niewiasta. Moja świekra nie zazna chwili spokoju, dopóki Henryk nie wróci bezpiecznie do domu. Gdy okręt odbija od brzegu, stoimy obok siebie, demonstrując jedność dynastii Lancasterów i Yorków. Marynarze zwalniają liny, barki ustawione po obu stronach statku kołyszą się wyraźnie i zaraz wioślarze chwytają za wiosła do wtóru bicia w bębny. Obydwie barki i okręt na naszych oczach zaczynają oddalać się od brzegu. Henryk unosi rękę w salucie, pamiętając, aby przybrać postawę zdecydowaną i władczą, podczas gdy statek wymyka się z przystani na otwarte wody zatoki, a następnie wpływa do kanału. Okręt porywają fale uderzające wysoko o burty, rozwijane żagle łopoczą na porywistym wietrze. Za okrętem flagowym suną z mozołem weneckie galery niosące żołnierzy i sprzęt. – Mój syn wyrusza niczym bohater – stwierdza z nietypową dla niej pasją lady Stanley. – Będzie bronił Bretanii i całego chrześcijańskiego świata przed

zachłannością i podstępnością Francji. Kiwam głową, kiedy rączka nadal poważnego Artura odnajduje moją dłoń, i uśmiecham się do syna ciepło. – Najjaśniejszy pan wróci do domu, prawda? – pyta mnie szeptem dziecko. – O, tak – zapewniam w odpowiedzi. – Widzisz, jak wspaniałej armii przewodzi? Mając tylu żołnierzy na swoje rozkazy, z pewnością odniesie wspaniałe zwycięstwo. – Najjaśniejszemu panu będzie groziło wielkie niebezpieczeństwo – nie zgadza się ze mną babka Artura. – Znajdzie się na pierwszej linii frontu, a Francja to silny i groźny przeciwnik. Nie prostuję, że gdyby Henryk istotnie znalazł się na pierwszej linii frontu, byłby to ewenement, jako że na ogół starał się unikać udziału w bezpośredniej walce. Ściskam tylko rączkę Artura i pocieszam go: – Tak czy owak nie ma powodów do niepokoju, synu. Nie ma powodów do niepokoju. Nie martwię się ja, nie martwi się moja kuzynka Małgorzata, której małżonek wyruszył na wojnę z Henrykiem, ani moja siostra Cecylia również czekająca na powrót męża z kampanii wojennej. Zanim angielska armia przybije do francuskich brzegów, w drogę ruszają wysłannicy mający uzgodnić warunki traktatu pokojowego. Henryk wprawdzie maszeruje na Boulogne i wszczyna oblężenie pod potężnymi murami obronnymi, ani przez chwilę jednak nie marzy o odbiciu dla Korony tego miasta czy jakiegokolwiek innego rejonu Francji. Ta wyprawa była raczej czczym rycerskim gestem wobec Bretanii, jego dawnego sojusznika, oraz ostrzeżeniem udzielonym królowi Francji aniżeli prawdziwą inwazją, aczkolwiek odniosła skutek nawet lepszy od spodziewanego. Karol Francuski przestraszył się nie na żarty i podpisał długotrwały rozejm.

Pałac w Greenwich zima 1492 roku Henryk powraca w zasłużonej glorii bohatera. Wjeżdża tryumfalnie do Londynu, po czym płynie Tamizą do Greenwich. Niektórzy są zdania, że powinien był stoczyć choć

jedną nędzną bitwę, skoro ciągnął ludzi tak daleko i w takiej sile. Zwykli żołnierze szykowali się do bitki oraz ostrzyli sobie zęby na wojenne łupy. Ich dowódcy marzyli o odzyskaniu dawno utraconych francuskich ziem. Są tacy, co uważają, że cały trud poszedł na marne, a sowita zapłata przekazana przez Francję do angielskiego skarbca się nie liczy, skoro wzbogacił się tylko król, a poddanym nic z tego nie przyszło. Obawiam się, że Henryka rozgniewają te zarzuty, rozzłoszczą oskarżenia o tchórzostwo i chciwość. Tymczasem mężczyzna, który ściąga do Greenwich, nieoczekiwanie nie przejmuje się tym, co mówią o nim ludzie. Sprawia wrażenie usatysfakcjonowanego wynikiem starcia, choć nie uratował Bretanii. Co więcej, nie dba o Bretanię ani o koszt, z jakim wiązała się wyprawa za Kanał Angielski. Mojego męża przepełnia sekretna radość, której powodów nie rozumiem. Królewska barka przybija do przystani wysuniętej w głąb zielonkawego nurtu Tamizy równie sprawnie jak zawsze. Wioślarze wyjmują wiosła z wody i unoszą je wysoko w salucie. Z pokładu rozlegają się werble, którym odpowiadają dźwięki trąbek z brzegu. Henryk skinieniem dziękuje kapitanowi, po czym zstępuje na brzeg. Uśmiechami odpowiada na wiwaty dworzan, ojcowskim gestem kładzie dłoń na głowie małego Artura, po czym całuje mnie najpierw w oba policzki, a następnie prosto w usta. Na jego słodkich od wina wargach czuję smak tryumfu. – Znalazłem go – szepcze mi do ucha, nieomal śmiejąc się w głos ze szczęścia. – Tylko na tym mi zależało i odniosłem sukces. Znalazłem go. Czuję, jak powitalny uśmiech spełza z mojej twarzy. Henryk wydaje się rozradowany jak dowódca zwycięskiej armii, wszakże nie stoczył żadnego boju, nie stoczył ani jednej bitwy. Mimo to macha teraz do tłumu zgromadzonego na nabrzeżu, macha do kołyszących się na wodzie łódek i podskakujących w miejscu rybaków. W końcu umieszcza moją dłoń w zagłębieniu swego łokcia i prowadzi mnie wzdłuż przystani i dalej ścieżką przez ogrody, skąd już widzimy, że mu na powitanie wyszła nawet Królowa Matka. Idąc u boku Henryka, zauważam, że zmienił mu się krok – obecnie stawia nogi pewnie i puszy się za dwóch wyprostowany na całą wysokość.

– Mam go nareszcie! – powtarza raz po raz, a ja spoglądam na naszych synów. Artur zmierza przed nami uroczystym krokiem odziany w czarny aksamit, natomiast mały Henryk, który dopiero niedawno nauczył się chodzić i musi trzymać się kurczowo ręki piastunki, zatacza się na krzywych nóżkach z lewa na prawo, co rusz przystając gwałtownie, by schylić się po listek albo kamyk. Gdy malec mitręży zbyt długo, opiekunka bierze go na ręce, wiedząc, że najjaśniejszy pan nie lubi, by ktoś stawał mu na drodze. Jako król Anglii musi kroczyć niepohamowany, mając przed sobą dwóch dziedziców i zapewnioną przyszłość dynastii. – Elżbieta słabuje – mówię mu. – Leży bez ruchu, nie wierzga ani nie płacze. – Prędzej czy później się ożywi – zbywa moje obawy. – Wyrośnie na silną księżniczkę... Dobry Boże, nie masz pojęcia, ile dla mnie znaczy to, że nareszcie znalazł się chłopiec. Chłopiec, powtarzam za nim w myślach. Wiem doskonale, że Henryk nie mówi o żadnym z naszych synów. Chodzi mu o chłopca, który od lat spędzał mu sen z powiek. – Mieszka na francuskim dworze, gdzie jest traktowany jak wielki pan – opowiada gorzkim tonem. – Otacza się własnymi dworzanami, dawnymi yorkistami i przyjaciółmi twojej matki. Jest gościem honorowym króla Francji, na Boga! – oburza się. – Sypia w tej samej komnacie co Karol Francuski, no bo czemu nie, skoro jest księciem Ryszardem? Odziany w najlepsze aksamity towarzyszy Karolowi w konnych przejażdżkach, poluje razem z nim, ponoć są w świetnej komitywie. Głowę nakrywa czerwonym aksamitem wysadzanym rubinem i trzema perłami. Król Francji nie kryje się ze swoją wiarą, że ma do czynienia z księciem Ryszardem. Trzeba przyznać, że młodzik nosi się niczym prawdziwy następca tronu. – Ryszard... – Ryszard, twój brat. Karol Francuski mówi nań: Ryszard książę Yorku. – Co teraz z nim będzie? – Na mocy traktatu pokojowego, który zawarłem, a który ma dla mnie znacznie większą wartość aniżeli jakiekolwiek francuskie miasto, a już zwłaszcza Boulogne, Karol zgodził się przekazać nam wszystkich angielskich buntowników spiskujących przeciwko mnie na francuskiej ziemi. I odwrotnie, rzecz jasna. Ale oczywiście obaj

mieliśmy świadomość, o kogo naprawdę chodzi. A chodzi naprawdę o tylko jedną osobę, o tylko jednego chłopca. – Co z nim będzie? – dopytuję cicho. Przemarzłam na listopadowym chłodzie i najchętniej weszłabym już do środka, schroniła się gdzieś przed zimnem i przed tryskającą radością twarzą mego męża. – Co z nim teraz będzie? Zastanawiam się, czy cała wyprawa, z tyloma ludźmi i z tyloma okrętami, a nawet z oblężeniem Boulogne, pomyślana była w tylko jednym celu. Czy strach Henryka przybrał aż takie rozmiary, że konieczne było wysłanie armady przeciwko jednemu chłopcu? Czy to nie byłoby oznaką szaleństwa? Tyle zachodu z powodu jednego jedynego chłopca?... Lady Stanley wraz z resztą dworzan stoi przed podwójnymi drzwiami wejściowymi do pałacu. Henryk podchodzi do niej i klęka, aby odebrać matczyne błogosławieństwo. Przyglądam się, jak ta starsza niewiasta z bladym obliczem promieniejącym szczęściem kładzie synowi dłoń na głowie, po czym schyla się, aby go podnieść z klęczek i ucałować. Wokół wybuchają wiwaty, dworzanie prześcigają się, by mu gratulować, gnąc się w ukłonach. Henryk zwraca się to do jednego, to do drugiego, odbierając pochwały i podzięki. Oboje z Arturem czekamy na uboczu, aż zamieszanie przeminie, i w końcu Henryk faktycznie wraca do nas zaróżowiony z zadowolenia po koniuszki uszu. – Karol Francuski przyśle go tutaj – podejmuje mój mąż ściszonym głosem, uśmiechając się promiennie do mijających nas dworzan, którzy zgodnie z dworskim ceremoniałem przystają przed nami, aby nam się pokłonić. Wszyscy radują się, jakby Henryk wrócił zwycięski z ciężkiej wojny. Zachwycona lady Stanley odbiera słowa uznania pod adresem militarnych umiejętności i odwagi jej syna. – To moja nagroda, moja zdobycz wojenna. Niech sobie mówią o ziemiach we Francji, nigdy nie chodziło o nie naprawdę. Nie dbam, że oblężenie nie zakończyło się sukcesem. Nie pojechałem tak daleko, by zdobyć jakieś miasto. Od samego początku chciałem tylko napędzić strachu Karolowi, żeby odesłał do mnie chłopca w kajdanach. – W ka... kajdanach? – zaczynam się jąkać.

– Tak – potwierdza mój mąż. – Jak każdy tryumfator sprowadzę go do swej stolicy w kajdanach, jadącego w powozie ciągnionym przez białe muły. Każę odciągnąć zasłonki, żeby każdy mógł się na niego napatrzyć. – Tryumfator?... – Karol przyrzekł mi, że przyśle chłopca skutego łańcuchami. – Na śmierć? – pytam szeptem. Henryk kiwa głową. – Oczywiście. Przykro mi, Elżbieto, ale chyba od zawsze wiedziałaś, jak ta sprawa musi się skończyć. Zresztą miałaś go za umarłego od tak dawna, zdążyłaś pogodzić się z tą myślą, a teraz... cóż... teraz faktycznie będzie martwy. Spuszczam obie ręce wzdłuż boków. – Nie czuję się dobrze – rzekę żałośnie. – Chyba wejdę do środka... Nawet nie muszę udawać choroby, aby uniknąć jego dalszego towarzystwa – naprawdę ogarniają mnie mdłości. Wysłałam ukochanego męża na niebezpieczną kampanię i co dzień modliłam się o jego powrót do domu. Wcześniej przyrzekłam mu, że odtąd będę kochać go wierną i namiętną miłością, którą oboje dopiero poznaliśmy. Wszakże teraz dostrzegam w nim coś, czego żadna niewiasta nie byłaby zdolna pokochać. Henryk napawa się zwycięstwem nad jakimś młodzikiem, nie może się doczekać jego upokorzenia, z lubością wyobraża sobie jego śmierć. Przerzucił za Kanał Angielski potężną armię, a wszystko po to tylko, by doprowadzić do tortur i egzekucji sieroty. Nie potrafię podziwiać swego męża ani tym bardziej go kochać, ani nawet przebaczyć mu tej zaciekłej nienawiści do bezbronnego dziecka. Sama jeszcze nie wiem, jak wytłumaczę przed sobą ten rodzaj szaleństwa. Henryk pozwala mi odejść. Jego matka natychmiast zajmuje moje miejsce, jakby tylko czekała, aż je zwolnię. Oboje odprowadzają mnie czujnym spojrzeniem, gdy przekraczam próg naszego ulubionego pałacu, który angielscy władcy wznieśli, by mieć gdzie świętować przyjemne okazje. Mijam wielką salę, w której służący ustawiają blaty na kozłach przed mającą się odbyć wieczorem ucztą z okazji

zwycięskiego powrotu najjaśniejszego pana. Gdybyż tylko wiedzieli, o jakie zwycięstwo naprawdę chodzi!... Jeden z najpotężniejszych władców chrześcijańskiego świata przerzucił wielką armię za morze i najechał obce królestwo, ażeby pojmać zaginionego księcia, nieszczęsnego sierotę, i skazać go na okrutną śmierć. Rozpoczynają się przygotowania do obchodów świąt Bożego Narodzenia – najszczęśliwszych i najbezpieczniejszych za panowania Henryka. Wiedząc, że Karol Francuski ma pretendenta w swojej pieczy oraz że traktat pokojowy między Anglią i Francją jest pewny i niczym nie zagrożony, mój mąż wysyła do Paryża swego wysłannika z poleceniem sprowadzenia chłopca na egzekucję i pochówek, przygląda się zaciąganiu do wielkiej sali bożonarodzeniowej kłody, opłaca chórmistrza, zlecając skomponowanie nowej kolędy, wyprawia uczty i urządza przedstawienia, organizuje tańce i zamawia stroje dla wszystkich. Mnie obdarza belami jedwabi i aksamitów, po czym patrzy, jak szwaczki upinają na mym ciele bogate materie. Każe lamować mi suknie złotogłowiem, srebrną nicią i futrami. Pragnie, abym lśniła od klejnotów i złotej koronki. Tego roku opływam w dostatki, a moje siostry i kuzynki otrzymują szaty skrojone na modłę tych uszytych dla mnie, dzięki czemu niewiasty z Domu Yorków brylują na dworze Tudorów. Odnoszę wrażenie, że mój mąż się zmienił. Henryka opuściła straszna niepewność, która nękała go nieprzerwanie w pierwszych latach naszego małżeństwa. Gdziekolwiek jest – czy to w sali lekcyjnej Artura, przerywając zajęcia i ucząc pierworodnego gry w kości, czy to w komnacie dziecięcej, podrzucając małego Henryka wysoko na rękach, porywając małą Małgorzatę i wirując z nią w tańcu, póki ta nie zacznie piszczeć z uciechy, przyglądając się małej Elżbiecie w kołysce bądź marnotrawiąc czas w mych komnatach, drocząc się z dworkami i śpiewając do wtóru melodii grajków – nieustannie się uśmiecha, domaga rozrywek, zaśmiewa z niemądrych żartów. Witając się ze mną rano w kaplicy, najpierw składa pocałunek na mojej dłoni, a potem przyciąga mnie bliżej i całuje prosto w usta, a w ciągu dnia przechadza się ze mną u boku, obejmując mnie ciasno w talii. Odwiedzając mą komnatę sypialną wieczorem, nie zasiada ponury przed kominkiem, by wylewać żale i dopatrywać się swej przyszłości w dogasających popiołach, lecz wpada roześmiany, trzymając w ręku dzban z winem, częstuje mnie napitkiem, po czym zanosi do łóżka, gdzie uprawia ze mną miłość jak nienasycony, zasypując pocałunkami każdy kawałeczek mego ciała,

skubiąc płatek ucha, cmokając w ramię i w brzuch, a w końcu wślizgując się we mnie z westchnieniem, jakby moje łoże było jego najulubieńszym miejscem na świecie, a mój dotyk największą przyjemnością. Nareszcie czuje się wolny, czuje się młody. Do przeszłości należą długie lata wygnania, życia w ukryciu, strachu i niebezpieczeństw, Henryk zaczyna myśleć, że ma to, co mu się od zawsze należało, i że wreszcie może się nacieszyć koroną, królestwem i kochającą małżonką. Jest pewien swego. Zdobył to wszystko i nikt mu już tego nie odbierze. Dzieci podchodzą doń coraz pewniejsze miłego przyjęcia. Ja przerzucam się z nim dowcipami, grywam w karty i kości, ogrywając do goła lub zdejmując kolczyki, kiedy podbija stawkę, co nieodmiennie doprowadza go do śmiechu. Lady Stanley nie przestaje regularnie odwiedzać kaplicy, ale nie modli się już z taką zaciekłością o bezpieczeństwo syna i nawet dziękuje Panu Bogu za błogosławieństwa, którymi go obdarzył. Jasper Tudor odpręża się na wygodnym krześle i śmieje z figlów błazna, przestawszy przeczesywać komnatę bacznym spojrzeniem i doszukiwać się w każdym ciemnym kącie skrytobójcy z obnażonym sztyletem. Aż tu nagle dwa dni przed Bożym Narodzeniem drzwi mojej komnaty sypialnej uchylają się z nieśmiałym skrzypieniem, a ja mam wrażenie, że cofnęliśmy się znów w przeszłość, w pierwsze lata po ślubie, i cała radość i swoboda, którymiśmy się ostatnio cieszyli, gdzieś wyparowały. Tym razem bowiem wraz z pojawieniem się Henryka nadchodzi towarzyszący mu swego czasu nieustannie chłód i mrok. Przekracza próg, rzucając ostre słowo do sługi, który biegł za nim z dzbanem i kielichami. – Nie trzeba nam tego! – syczy, jakby wino było jakąś fanaberią, na którą nigdy nie miał ochoty. Służący wzdryga się i umyka przed królewskim gniewem, zamykając drzwi bez jednego słowa. Najjaśniejszy pan opada swym starym zwyczajem na krzesło przy kominku, a ja zbliżam się do niego, czując narastającą we mnie obawę. – Czy coś jest nie tak? – pytam ostrożnie. – Wszystko jest nie tak!

Gdy milczy nadąsany, zajmuję miejsce na drugim krześle i czekam, na wypadek gdyby przyszła mu ochota na rozmowę ze mną. Tymczasem obserwuję uważnie mężowskie oblicze. Henryk wygląda tak, jakby radość w nim umarła, zanim w pełni rozkwitła. Spojrzenie mu zmatowiało, twarz poszarzała. Wydaje się wyczerpany, siny ze zmęczenia. Siedzi tak, jakby był znacznie starszy, niż wskazuje metryka, trapiony cierpieniem, z napiętymi barkami i głową wysuniętą do przodu, jak gdyby dźwigał wielkie brzemię. Przypomina mi okrutnie traktowanego konia pociągowego. Gdy tak na niego patrzę, przykłada dłoń do oczu, jak gdyby blask ognia zanadto go raził w zderzeniu ze spowijającym jego wnętrze mrokiem. Niespodziewanie ogarnia mnie współczucie dla niego. – Mężu, co się stało? Powiedz, o co chodzi... Podnosi na mnie wzrok jakby zdziwiony moją obecnością, na co uświadamiam sobie, że jego zamyślenie było tak głębokie, iż znalazł się gdzieś daleko poza ścianami mej komnaty sypialnej, być może usiłując wejrzeć za całkiem inne mury. Być może nawet sięgał pamięcią w przeszłość, do pewnego pomieszczenia w londyńskiej Tower i do dwóch małych chłopców budzących się nagle na odgłos otwieranych ze skrzypnięciem drzwi i dziwiących się widokowi nie znanego im człowieka w progu. Jakby sam pragnął dowiedzieć się, co było dalej, jakby bał się możliwości ratunku i jednak liczył na ujrzenie aktu morderstwa. – Co? – pyta poirytowany, że mu przerwałam. – Co mówiłaś? – Widzę, że coś cię trapi. Chciałam wiedzieć, co się stało. Oblicze mu ciemnieje, a mnie ogarnia strach, że Henryk zaraz wybuchnie, wszelako niemal natychmiast opuszcza go cała energia, jakby był to tylko zryw ciężko chorej osoby. – Chodzi o chłopca – odpowiada ze znużeniem. – O tego przeklętego chłopca. Zniknął z francuskiego dworu. – Przecież posłałeś... – Wiem, kogo posłałem. Pół tuzina moich szpiegów miało go na oku, odkąd postawił nogę we Francji po ucieczce z Irlandii. Dwakroć tyle śledziło każdy jego krok po tym,

jak Karol mi go obiecał. Brałaś mnie za głupca? Kręcę głową. – Powinienem był im kazać, żeby zabili go na miejscu. Sądziłem jednak, że lepiej się stanie, jeśli zostanie sprowadzony do Anglii, gdzie odbyłaby się egzekucja. Chciałem wytoczyć mu proces, udowodnić, że jest fałszywym pretendentem. Zamierzałem stworzyć mu wstydliwy życiorys, wymyślić ubogich głupich rodziców, ojca pijaka chwytającego się podłej roboty, może w garbarni nad rzeką... cokolwiek, byle zdjąć z niego tę pozłotkę. Miałem nadzieję skazać go na śmierć i wykonać egzekucję na oczach wszystkich. Aby Anglicy raz na zawsze zrozumieli, że książę Yorku nie żyje. Żeby przestali spiskować w jego imieniu, gromadzić oddziały, marzyć o powrocie do władzy... – Zniknął? To znaczy uciekł? – dopytuję podniecona. Nie potrafię się powstrzymać. Kimkolwiek jest ten chłopiec, życzę mu szczęścia. – Chyba mówię wyraźnie?!... Czekam, aż kolejny wybuch zgaśnie w zarodku, po czym próbuję jeszcze raz. – Dokąd uciekł? – Gdybym to wiedział, natychmiast posłałbym za nim zabójcę – rzecze mój mąż z goryczą. – Kazałbym usiec go na trakcie, utopić w morzu, spuścić mu na głowę gruby konar, okulawić jego konia, przebić mieczem... Trudno powiedzieć, dokąd uciekł. Poszukiwacz przygód z niego, nieprawdaż? Może wrócił do Portugalii? Tam też biorą go za Ryszarda, twego brata, księcia Yorku. Może pojechał do Hiszpanii? Napisał do króla Ferdynanda i królowej Izabeli, jakby był im równy urodzeniem, a oni nie zaprzeczyli temu głośno. Może jest już w Szkocji? Jeśli uda się na dwór króla Szkotów i ci napadną na mnie razem z nim, nie mam najmniejszych szans w północnej Anglii. Ani jedna tamtejsza rodzina z wszystkich zamieszkujących te posępne wzgórza nie opowie się za mną! Już ja dobrze znam mieszkańców północy... tylko na niego czekają,

żeby znów zwrócić się przeciwko mnie!... Chociaż mógł też popłynąć do Irlandii, żeby od nowa wzniecać bunty wśród Irlandczyków. Albo do Flandrii, do twojej ciotki Małgorzaty. Jak uważasz, księżna wdowa przyjmie go z otwartymi ramionami i wesprze w walce ze mną? Wystawiła całą armię dla kuchcika, czemu nie miałaby się postarać dla prawdziwego księcia? Czemu nie miałaby mu przydzielić paru tysięcy najemników i wysłać pod East Stoke, gdzie by dokończyli to, co zaczęli w imię pierwszego pretendenta?! – Nie pytaj mnie, bo nie wiem... Henryk zrywa się na równe nogi tak nagle, aż krzesło z hukiem przewraca się na podłogę. – Nie wiem! Nie wiem! – przedrzeźnia mnie, nie posiadając się z wściekłości, pryskając drobinkami śliny prosto w moją twarz, od której dzielą go zaledwie cale. – Nigdy nic nie wiesz! Skruszona i pokorna? Ha! Pal licho dawne motto, powinnaś sobie obrać nowe: nie wiem... O cokolwiek cię zapytam, nie masz na to odpowiedzi! Drzwi za naszymi plecami uchylają się i przez szparę zagląda jasnowłosa kuzynka Małgorzata. – Najjaśniejsza pani... – Wynoś się! – ryczy na nią mój mąż. – Ty yorkistowska ladacznico! Wszystkieście zdrajczyniami Tudorów! Zejdź mi z oczu, zanim wtrącę cię do Tower, żebyś mogła tam gnić razem ze swoim bratem! Małgorzata wzdryga się i w pierwszym odruchu cofa przed królewskim gniewem, wszakże nie zamierza pozostawić mnie samej na pastwę. – Wszystko w porządku, najjaśniejsza pani? – zwraca się do mnie, usiłując ignorować jego obecność. Widzę, że musi się podpierać o futrynę, aby ustać prosto, nogi ma miękkie ze strachu, lecz mimo to spogląda ponad rozwścieczonym królem Anglii w moją stronę,

sprawdzając, czy aby nie potrzebuję pomocy. Jej pobladła twarz uświadamia mi, że sama muszę wyglądać znacznie gorzej, zapewne jestem aż szara z przerażenia. – Owszem, lady Pole – odpowiadam jej najspokojniej, jak umiem. – W jak najlepszym porządku. Nie będziesz mi więcej potrzebna, możesz udać się na spoczynek i zostawić nas samych... – Mną się nie przejmuj! – ryczy dalej Henryk. – Ja już wychodzę! Ani mi się śni spędzać tutaj nocy! Niby dlaczego miałbym to robić? – Rusza śpiesznie do drzwi, wyrywa uchylone skrzydło z rąk Małgorzaty, która zatacza się, lecz cudem nie traci równowagi, choć wyraźnie się trzęsie. – Wracam do siebie – oznajmia król. – Wracam do najlepszych apartamentów w całym pałacu. Nic tu po mnie, w tym yorkistowskim gnieździe żmij, przebrzydłych zdradzieckich żmij... Z tymi słowy na ustach opuszcza moją komnatę. Dolatuje mnie jeszcze głośne trzaśnięcie drzwi komnaty gościnnej, szczęk broni gwardzistów zaskoczonych nagłym pojawieniem się monarchy, a na koniec szurgot stóp na posadzce, kiedy formuje się mały oddział osobistej straży Henryka. Nazajutrz wszyscy będą wiedzieli, że Małgorzatę Pole nazwał yorkistowską ladacznicą, a mnie zdradziecką żmiją, określając moje komnaty mianem gniazda żmij. Zarazem wszyscy się dowiedzą, jaki był tego powód. Chłopiec podający się za mego brata Ryszarda znów znalazł się na wolności.

Pałac Westminsterski wiosna 1493 roku Wiosnę spędzamy w Londynie, dzięki czemu Henryk trzyma rękę na pulsie swej siatki szpiegowskiej i odbiera najpierw z Antwerpii, a następnie z Mechelen wiadomość o cudzie, do którego doszło na dworze mojej ciotki Małgorzaty Burgundzkiej. Na ustach wszystkich jest historia o chłopcu, który zniknąwszy z Francji za sprawą anielskiego wstawiennictwa, znalazł się we Flandrii i uklęknął przed księżną wdową, która spoglądając mu w oczy, pośród wielkiej radości rozpoznała w nim swego zaginionego

bratanka Ryszarda. Małgorzata Burgundzka w przypływie szczęścia pisze do kogo może, zawiadamiając, że cuda wciąż się zdarzają. Oto jej zaginiony przed wielu laty bratanek, uznany za zmarłego, objawił się i chodzi po ziemi niczym Artur z Camelotu przebudzony z wiecznego snu. Chrześcijańscy władcy jeden po drugim reagują na przekazane przez nią wieści. Sprawa jest zaiste wyjątkowa, wszelako jeśli księżna żywi pewność, któż śmiałby podważyć jej słowa? Któż zna własnego bratanka lepiej niż ciotka? Któż odważyłby się zarzucić Małgorzacie Burgundzkiej pomyłkę? Zresztą niby czemu miałaby się mylić? Księżna opowiada każdemu, że dostrzega w chłopcu cechy zaginionego bratanka, i oświadcza wszem wobec, że rozpoznaje w nim księcia Ryszarda, syna króla Edwarda IV Angielskiego. Nikt – ani cesarz, ani król Francji, ani król Szkocji, ani król Portugalii, ani para monarsza Hiszpanii – zupełnie nikt nie wątpi w jej osąd. Szczególnie że rzeczony chłopiec, jak donoszą we wszystkich raportach, nosi się po książęcemu, roztacza urok, ma uśmiech dla każdego i nade wszystko – zachowuje iście królewskie opanowanie. Odziany w przebogate stroje, które dostał od Małgorzaty Burgundzkiej, otoczony przez rozlicznych dworzan ściągających na jego dwór przez wzgląd na dawne czasy, co rusz ujawnia jakąś informację ze swej przeszłości, którą może znać wyłącznie dziecko wychowywane w pałacu mego ojca. Słudzy Edwarda IV Angielskiego, przyjaciele Elżbiety Woodville wymykają się z Anglii, jakby ta przestała być ich ojczyzną. Udają się do Mechelen, aby przekonać się o wszystkim na własne oczy. Zadają chłopcu pytania, które ułożyli, aby poddać go testowi. Przewiercają go na wylot spojrzeniami, doszukując się podobieństw z małym księciem, za którym przepadała pani matka. Próbują zwabić go w pułapkę, podsuwając fałszywe wspomnienia, nieprawdę. Kiedy przechodzi wszelkie próby zwycięsko, zaczynają mu wierzyć i zostają u jego boku. Nie mają więcej pytań. Nawet ci, którzy wyruszyli do Flandrii z zamiarem zdemaskowania pretendenta, nawet ci, którym Henryk za to zapłacił. Wszyscy dali się przekonać. Padają na klęczki, niektórzy otwarcie płaczą, kłaniają się w pas, jakby był królewskiej krwi. Albowiem w ich oczach jest to Ryszard, powstały z martwych Ryszard, o czym zawiadamiają w swych listach do krewnych w Anglii. Teraz już wszyscy wiedzą, że książę Ryszard wyrwany ze szponów śmierci, prawowity następca

tronu Anglii, odnalazł się i został nam przywrócony, ażeby słońce Yorków raz jeszcze mogło zapłonąć pełnym blaskiem. Coraz więcej osób opuszcza angielską ziemię. Niejaki William, ulubiony podkuwacz koni Henryka, znika z królewskich kuźni. Nikt nie potrafi zrozumieć, czemu ktoś taki jak on porzucił przychylny dwór i podkuwanie wierzchowców króla Anglii umiejącego okazać swoją wdzięczność, wszelako prawda jest taka, że jego kuźnia stoi ciemna i pusta. Rozchodzi się wieść, że kowal William udał się za morze, by podkuwać wierzchowce prawdziwego króla Anglii, zamiast służyć pretendentowi z rodu Tudorów. Grupa sąsiadów zamieszkujących ładne posiadłości w hrabstwie Hertfordshire nieopodal majątku mojej babki Cecylii znika z własnych domów i w sekrecie wybiera się do Flandrii, ponoć z błogosławieństwem Cecylii York. Z plebanii znikają proboszczowie, wikarzy ślą listy do znanych sympatyków, umyślni zbierają fundusze i wysyłają je chłopcu. W końcu dochodzi do najgorszego. Robert Clifford, długoletni dworzanin Edwarda IV Yorka, człowiek, któremu mój mąż zaufał na tyle, by uczynić go ambasadorem w Bretanii, pakuje manatki i zabrawszy złoto, które dostał od Tudorów, wyjeżdża z Anglii. Jego miejsce w ławce pałacowej kaplicy świeci pustkami, podobnie jak miejsce przy stole w wielkiej sali. Choć trudno w to uwierzyć, sir Robert – nasz dobry przyjaciel – zniknął ze dworu wraz z całą rodziną i służbą. Jak łatwo się domyślić, popędził do Flandrii. W końcu to my zaczynamy przypominać pretendentów. Tamten chłopiec czuje się coraz pewniej w roli prawowitego następcy angielskiego tronu, a nam pozostaje tylko udawać pewność. Obserwuję wyraz napięcia na twarzy Królowej Matki i Jaspera Tudora przechadzającego się nerwowo po pałacowych korytarzach, z dłonią przy pasie, gdzie powinna się znajdować rękojeść jego miecza, i zachowującego czujność nawet podczas posiłków w wielkiej sali, reagującego na każde skrzypnięcie drzwi. Mój mąż wydaje się blady ze strachu i zmęczenia. Wstaje o świcie, po czym cały dzień spędza w wewnętrznej komnacie pilnowanej przez podwójne straże, przyjmując swoich doradców i szpiegów. Nienaturalny spokój panuje w całym pałacu, nawet w komnacie dziecięcej, gdzie powinien rozlegać się rozgwar i śmiech. Ścichłe piastunki napominają dzieci, aby nie biegały i nie krzyczały. Najmłodsza Elżbieta jak zwykle leży bez ruchu w kołysce i najczęściej śpi. Artur też nie dokazuje, choć nie wie, co się dzieje, wyczuwa, że

znaleźliśmy się pod oblężeniem i że jego przyszłość jest zagrożona. Mimo to nikt mu nie wyjaśnia, kto przed nim zajmował te same pomieszczenia, ucząc się nie mniej pilnie od niego przy tym samym stole. Mój syn nie ma pojęcia o swoim poprzedniku, księciu Walii z dynastii Yorków, który również był sumiennym uczniem, ukochanym synem i dobrym chłopcem. Jego siostra Małgorzata także ma się na baczności. Zdaje sobie sprawę, że coś jest nie tak, i stara się nie zwracać na siebie uwagi. Zachowuje milczenie, jak jej kazano, ale nie wie, co poza tym mogłaby zrobić. Mały Henryk wkracza w wiek, w którym dzieci stawiają na swoim, lecz nawet on – impertynencki chłopczyk o donośnym śmiechu, uwielbiający gry i zabawy – cichnie w obliczu ogólnego niepokoju i ciężkiej atmosfery. Nikt nie ma czasu bawić się z nim, nikt nie przystaje, by zamienić z nim choć parę słów, wszyscy ciągle dokądś pędzą, załatwiając niezrozumiałe dlań sprawy. W zdumieniu spogląda na dworzan, którzy jeszcze parę tygodni temu łapali go na ręce i podrzucali wysoko albo toczyli dla niego piłkę lub też zabierali do stajni i pokazywali swoje wierzchowce, teraz zaś nieustannie marszczą brew i przemykają obok, jakby go nawet nie zauważali. – Wil-elm! – woła na widok brata Tomasza Stanley’a. – Ąsi, ąsi! – Nie – odpowiada Wilhelm Stanley ostro i obrzuca chłodnym spojrzeniem Henryka, który staje jak wryty i niepewnie rozgląda się za piastunką. – Nic się nie stało – uspokajam go z uśmiechem. – Sir Wilhelm po prostu bardzo się śpieszy. Mały Henryk marszczy czółko. – Ciemu nie ąsi? Ciemu nie ąsi? – dopytuje, na co nie mam już odpowiedzi. Najjaśniejszy pan wykorzystuje kogo może, by położyć tamę wieściom nadpływającym z Mechelen – nie ma obecnie niczego ważniejszego. Doradcy królewscy udają się do Irlandii, by przypominać tamtejszym wielmożom, komu są winni lojalność, i odwodzić od wspierania fałszywego pretendenta. Zdrajcy opuszczają więzienia w przypływie królewskiej łaski i od nowa są zaprzysięgani

dynastii Tudorów. Odświeża się stare sojusze. Irlandia musi stanąć za nami i odwrócić się od uwielbianego przez wszystkich yorkistowskiego chłopca. Ktoś z kręgu osób najbliższych Henrykowi wyprawia się do Bristolu, gdzie buduje flotę okrętów mających patrolować Kanał Angielski. Zadaniem zwiadowców jest wypatrywanie statków nadpływających od brzegów Francji, Flandrii, Irlandii, nawet Szkocji. Samozwańczy książę Yorku zdaje się mieć popleczników dosłownie wszędzie. – Spodziewasz się inwazji? – pytam z niedowierzaniem męża. Na jego obliczu pojawiła się nowa zmarszczka, głęboka bruzda między wiecznie ściągniętymi brwiami. – Oczywiście – burczy. – Oczywiście, że spodziewam się inwazji. Nie wiem tylko kiedy. Kiedy ani gdzie, ani w jakiej liczbie... To kluczowe sprawy, a ja nie znam odpowiedzi na żadne z tych pytań. – Twoi szpiedzy nic nie wiedzą? – Mimowolnie przybieram pogardliwy ton. – Nie, jeszcze nie – rzuca obronnie. – Niektórych sekretów wróg strzeże zadziwiająco dobrze. Obracam się, by odejść do komnaty dziecięcej, gdzie ma się pojawić medyk Elżbiety. – Nie idź jeszcze – zatrzymuje mnie Henryk. – Chciałbym... Spoglądam przez ramię z dłonią na klamce, śpieszno mi spytać medyka, czy lepsza aura doda sił niemowlęciu. – Co? Henryk sprawia wrażenie bezradnego. – Na pewno nikt z tobą nie rozmawiał? Powiedziałabyś mi, gdyby tak było? Wszystkie myśli mam skupione na chorym dziecku, tak że nie dociera do mnie

znaczenie słów mego męża. – Rozmawiał? Ale o czym? O co ci chodzi, Henryku? – O chłopcu... – odpowiada. – Na pewno nikt ci o nim nic nie mówił? – Któż niby? Jego posępne spojrzenie naraz się wyostrza. – A kto twoim zdaniem mógłby mieć coś do powiedzenia na jego temat? – pyta podejrzliwie. Obracam się całkiem i rozkładam ręce. – Mężu, ja naprawdę nic nie wiem. Nikt nie zwrócił się do mnie w sprawie pretendenta. Nawet nie umiem sobie wyobrazić takiej sytuacji. Twoje strapienie rzuca się w oczy każdemu. Nie ma człowieka, który pragnąłby rozmawiać ze mną o czymś, co doprowadza cię do... – urywam nagle. – Do szaleństwa? – Henryk kończy zdanie za mnie. Milczę. – Ktoś z mego otoczenia otrzymuje odeń rozkazy – informuje mnie, z trudem dobywając słów. – Ktoś zamierza strącić mnie z tronu i uczynić królem Yorka. – Ale kto? – szepczę. Strach Henryka jest tak namacalny, że rozglądam się wokół niespokojnie i sprawdziwszy, czy drzwi za moimi plecami są wciąż zamknięte, postępuję krok w stronę męża, aby nie dać szansy podsłuchiwaczom. – Któż z naszych dworzan spiskuje przeciwko nam w naszym własnym pałacu? Henryk kręci głową. – Jeden z moich ludzi przechwycił wiadomość, wszakże nie było w niej żadnych nazwisk. – Przechwycił?

– Ukradł – poprawia się. – Stąd wiem, że parę osób połączonych miłością do twojego rodu ma nadzieję na przywrócenie Yorka do władzy. Być może nawet więcej niż parę. Wcześniej spiskowcy działali z udzielonym skrycie błogosławieństwem twojej matki. Teraz niektórzy z nich cieszą się poparciem twojej babki, księżnej wdowy Cecylii. Wszelako są też pozostali, ci, którzy na co dzień udają naszych przyjaciół, towarzyszy czy służących. Nie mogę ufać nawet człowiekowi, który jest mi bliski niczym rodzony brat. Sam już nie wiem, w którą stronę się zwrócić... Dopada mnie nagłe przenikliwe uczucie, którego Henryk doświadcza na co dzień: że za zamkniętymi drzwiami komnaty, za tym lśniącym grubym drewnem tłoczą się ludzie, setki ludzi udających nieustannie, odprowadzających nas z uśmiechem do wielkiej sali, gnących się przed nami w ukłonach, a w sekrecie wysyłających tajne wiadomości, gromadzących broń i zamierzających się nas pozbyć przy pierwszej okazji. Otacza nas mnóstwo dworzan – co będzie, jeśli ćwiartka z tej liczby jest przeciwko nam? Albo połowa? Co będzie, jeśli tyle osób zechce wydziedziczyć moich synów? Otruć moje córki? Zwrócić się przeciwko mnie?... – Mamy wrogów tuż pod nosem – szepcze do mnie Henryk. – Wśród służby ścielącej nasze łóżka, wśród podstolich usługujących nam do wieczerzy. Naszym śmiertelnym wrogiem może być każdy, nawet ten, którego zadaniem jest kosztowanie naszych potraw, nawet ten, kto dotrzymuje nam towarzystwa podczas przejażdżki, grywa z nami w karty albo tańczy, odprowadza nas pod drzwi komnaty sypialnej. Nawet ktoś, kogo nazywamy bratem czy kuzynem... Nie zapewniam go o swojej lojalności, gdyż słowa utraciły ostatnio wszelkie znaczenie. Moje zapewnienia nic nie dadzą w sytuacji, kiedy yorkiści zbierają siły przeciw Tudorom, kiedy moi krewni i ja sama jawimy się Henrykowi zagrożeniem. – Są ludzie, którym możesz ufać – mówię i wymieniam kolejne imiona, jakbym recytowała litanię świętych mających rozproszyć mrok. – Lady Stanley, Królowa Matka, Jasper Tudor, twój wuj, John de Vere, hrabia Oksfordu, Tomasz Stanley, twój ojczym, cały ród Stanley’ów i Courtenay’ów, mój przyrodni brat Tomasz Grey... wszyscy ci, którzy opowiedzieli się za tobą pod East Stoke i uczynią to ponownie w razie potrzeby. Kręci przecząco głową. – Nie wszyscy opowiedzieli się wtedy za mną. Jedni woleli stać z boku i przyglądać się biernie. Drudzy obiecali nadejście z pomocą, lecz coś ich zatrzymało i nie zdążyli

na czas. Jeszcze inni zapewniali o swej miłości i lojalności, ale wprost odmówili stawienia się na polu bitwy. Pozostali udali chorobę lub mieli jakąś inną wymówkę, aby nie opuszczać domu. Byli też tacy, którzy zasilili szeregi mojego wroga, a po fakcie błagali mnie o łaskę. A zresztą nawet ci, którzy pod East Stoke walczyli u mego boku, nie będą mnie popierali w nieskończoność. Z pewnością zaś nie staną za mną w obliczu szykującego się starcia z chłopcem spod znaku białej róży, którego uważają za prawdziwego księcia i następcę tronu... Podchodzi do stołu, na który starannie wyłożono papiery, szyfry i pieczęcie. Henryk Tudor od dawna nie pisze zwykłych listów, tylko wszystko szyfruje. Nie dzieli się wieściami, tylko wydaje rozkazy. Ten stół nie przypomina stołu monarchy, nadaje się raczej dla szpiega. – Nie będę cię dłużej zatrzymywał – rzuca. – Wszakże gdybyś coś usłyszała, powinnaś mi o tym donieść. Muszę wiedzieć o wszystkim, nawet o zwyczajnych plotkach. Jako moja żona masz obowiązek wszystko mi przekazywać. W pierwszym odruchu pragnę potaknąć – jakże inaczej mogłabym postąpić, skoro jak powiedział, jestem jego żoną, moi ukochani synowie są jego dziedzicami i spadkobiercami, a jego córki to szczęście mego życia, źrenica mego oka. Jakże Henryk może wątpić w moją prawdomówność?... Bardzo szybko jednak dostrzegam marsa na mężowskim czole i uświadamiam sobie, że Henryk wcale nie prosi mnie o pomoc, lecz grozi mi. Nie zabiega o pociechę, lecz udziela przestrogi, iż lepiej nie sprawić mu rozczarowania. Ewidentnie mi nie ufa, a co gorsza, chce, abym o tym wiedziała. – Jestem twoją żoną – mówię cicho. – W dzień ślubu obiecałam ci żoniną miłość i z czasem nauczyłam się ciebie kochać. Oboje radowaliśmy się z tego, ja wciąż się raduję. Jestem twoją żoną i kocham cię, Henryku... – Wszelako wcześniej byłaś jego siostrą – domyślnie wpada mi w słowo.

Zamek w Kenilworth, hrabstwo Warwickshire lato 1493 roku

Henryk ponownie przenosi swój dwór na zamek w Kenilworth, najbezpieczniejszy w całej Anglii i niezwykle dogodnie położony w samym sercu kraju, skąd można wyprawić się w każdym kierunku i odeprzeć atak najeźdźców na każdym wybrzeżu, a do tego solidnie umocniony, dzięki czemu można w nim odpierać oblężenie dłużej niż gdziekolwiek indziej. Tym razem nikt nie udaje letniej beztroski, na ludzi padł blady strach, że Henryka Tudora, któremu pozostali wierni, czeka druga w ciągu ośmiu lat obca inwazja i że w obliczu gromadzącego siły za morzem pretendenta mającego silniejsze prawa do tronu ich król jest tylko tym, kim był od samego początku – uzurpatorem. Jasper Tudor z zaciętą miną wyprawia się do Kornwalii i Walii, ażeby odkryć miejscowe spiski i pokrzyżować szyki tym, którzy radzi by powitać najeźdźcę z otwartymi ramionami. Nikt z zachodnich rubieży nie opowiada się za Henrykiem, wszyscy wyczekują powrotu księcia zza morza. Mój mąż osobiście przeprowadza śledztwa bliżej naszej siedziby, przemieszcza się to tu, to tam, ściga duchy, stara się wytropić osoby stojące za wypływem środków i ludzi do Flandrii. Jak Anglia długa i szeroka – od Yorku do Oksfordu, od wschodniego wybrzeża do Kenilworth – wyznaczeni przezeń szeryfowie próbują zdusić bunty w zarodku. Mimo to nadal nadpływają raporty o spiskowcach, tajnych spotkaniach i zbrojeniu się pod osłoną nocy. W końcu Henryk zamyka porty. Wszyscy są podejrzani. Nikt nie może odpłynąć z Anglii, na wypadek gdyby chciał przyłączyć się do zamorskiego księcia, nawet kupcy muszą ubiegać się o specjalne pozwolenia, zanim wyślą swoje statki. Następnie mój mąż ogłasza kolejną ustawę: nikt nie będzie podróżował na większe odległości również na lądzie. Pojedynczy poddani mogą odwiedzać miasta targowe i wracać z nich do domów, lecz ukróceniu ulega przemieszczanie znaczących oddziałów. Zabrania się letnich zgromadzeń, zabaw przy okazji sianokosów, dożynek czy zbierania runa owiec, nie ma mowy o gromadnym wychodzeniu poza granice parafii. Ludziom nie wolno zbierać się w grupy, ponieważ to grozi zrodzeniem się tłumu, a nawet chwyceniem za broń, ani pić po oberżach, gdyż kto mógłby wiedzieć, czyje zdrowie piją – może tego księcia, którego królewscy przodkowie byli uosobieniem dworskiej radości. Królowa Matka chodzi blada ze strachu. Odmawiając różaniec, porusza wargami tak białymi jak podwika otaczająca jej twarz. Bez przerwy mi towarzyszy, pozostawiając swoje apartamenty – najlepsze w całym

pałacu – puste. Ściąga swoje dworki i członków najbliższej rodziny, którym jeszcze ufa, po czym każe znieść swoje księgi i zapiski i zasiada w moich komnatach, jakby szukała ciepła, pociechy lub bezpieczeństwa. Nie jestem w stanie nic z tego jej zagwarantować. Cecylia, Anna i ja praktycznie nie rozmawiamy ze sobą, gdyż dręczy nas obawa, że cokolwiek powiemy, zostanie skrzętnie odnotowane. Wszyscy skrycie zastanawiają się, czy nasz brat przyjdzie nam z odsieczą i uwolni nas z dworu Tudorów. Moja kuzynka Małgorzata przemyka ze spuszczoną głową i wzrokiem wbitym w czubki własnych pantofli z obawy, iż ktoś przypomni sobie, że o ile książę Yorku chodzi po świecie wolny, hrabia Warwick tkwi zamknięty w Tower i można go łatwo pozbawić życia, tym samym uwalniając Dom Tudorów przynajmniej od tego jednego zagrożenia. Parokrotnie podwojono straże przed komnatami młodego Edwarda, a jego siostra jest pewna, że ktoś przechwytuje listy, które do niego wysyła, albowiem nie otrzymuje żadnych wiadomości. Najchętniej skryłaby się w mysią dziurę, byle zejść ludziom z oczu. Wszystkie cztery boimy się, że którejś nocy ktoś przekroczy próg komnaty Edwarda, aby udusić go we śnie. Któż by się starał temu zapobiec? Któż by się odważył? Moje dworki czytają, szyją, zabawiają się różnymi grami i słuchają muzyki, lecz wszystko odbywa się w ściszonym tonie lub zgoła w milczeniu – żadna nie śmie trajkotać, śmiać się ni żartować. Wszystkie starannie układają w myślach wypowiedzi, zanim odezwą się choćby słowem. Każdy poddany Henryka uważa na słowa, aby nie wyrzec czegoś, co można by wykorzystać przeciwko niemu, wszyscy podsłuchują wszystkich, na wypadek gdyby ktoś wyrwał się z czymś wartym zaraportowania. Cieszę się nieustającą atencją niczym ukochana królowa lub główna podejrzana. Ilekroć rozlega się pukanie do drzwi, towarzyszy mu chóralne wciągnięcie powietrza do płuc, przejaw najczystszego przerażenia. Wytchnienia od tej atmosfery szukam w komnacie dziecięcej, gdzie biorę na kolana małą Elżbietę, prostuję jej nóżki i rączki, śpiewam jej cicho, na wszystkie sposoby usiłując skłonić ją do bladego czarującego uśmiechu. Artur, który zostanie z nami dopóty, dopóki nie upewnimy się co do przyjaznych zamiarów Walijczyków, odrywa się co rusz od nauki, aby wyjrzeć przez wysokie okno na rosnącą w oczach armię ojca gotującą się do walki. Co dzień jest świadkiem przy odczytywaniu najświeższych wieści z Walii, z Irlandii i z Londynu, gdzie na ulicach

ponoć aż huczy od plotek, a czeladnicy otwarcie przechadzają się z białymi różami u kołnierzy dubletów. Popołudniami zabieram najstarszego syna na konne przejażdżki, dopóki Henryk nie zabroni mi opuszczać terenu zamku bez zbrojnej eskorty. – Gdyby ktoś porwał Artura, moja głowa nie byłaby warta złamanego szeląga – rzecze gorzko. – Śmierć moich synów równałaby się wyrokowi śmierci wydanemu na mnie i końcowi dynastii Tudorów. – Nawet tak nie mów! – wyciągam przed siebie rękę. – Nie życz chłopcom śmierci! – Jesteś zbyt miękka – zarzuca mi, jakby to była moja wina. – I naiwna. Nie uświadamiasz sobie powagi sytuacji, ogromu niebezpieczeństwa ci grożącego. Nie możesz ot tak sobie zabierać dzieci za fosę. Osobiście skłaniam się ku temu, by je rozdzielić, niech każde mieszka pod innym dachem, dzięki temu ten, kto pojawi się, by porwać Artura, nie zrobi krzywdy Henrykowi. – Ależ mój mężu... – Słyszę drżenie swego głosu, słyszę jęczące nutki rozsądku przeciwstawione zimnemu wyrachowaniu szaleńca. – Chyba przeniosę Artura do Tower... – Nie! – krzyczę. Nie potrafię nad sobą zapanować. – Nie, Henryku! Nie! Nie! Nie! – Dla jego bezpieczeństwa. – Nie. Nie dam swojej zgody. Artur nie może trafić do Tower. To samo spotkało... – Twojego brata? – pyta Henryk błyskawicznie niczym atakujący wąż. – Edwarda Warwicka? Twoim zdaniem nie ma między nimi różnicy? Uważasz, że wszystko to są chłopcy, którzy mogą wyrosnąć na królów? – Artur nie może trafić do Tower jak oni. Jest księciem Walii. Nie może tkwić w zamknięciu. Muszę zabierać go na przejażdżki. Niemożliwe, aby we własnym królestwie groziło nam aż takie niebezpieczeństwo, że trzeba kryć się za fosą...

Gdy do niego mówię, Henryk ma odwróconą głowę, przez co nie widzę wyrazu jego twarzy, wszelako po chwili wbija we mnie spojrzenie, w którym dostrzegam błysk podejrzliwości. Przystojne oblicze wykrzywia mu grymas, jak gdyby najchętniej wydłubał mi oczy, żeby poznać moje prawdziwe myśli. – Skąd ten nagły upór? – dopytuje. Czuję, jak podejrzliwość w nim jeszcze wzbiera. – Czemu tak ci zależy, aby nasi synowie tutaj zostali? Wyprawiasz się na przejażdżki z Arturem, a przy okazji udajesz się na spotkania z nimi?... Mydlisz mi oczy tym gadaniem o bezpieczeństwie? Zamierzasz przekazać Artura w ich ręce? Spiskujesz z Yorkami, aby odebrać mi dziedzica? Dobiłaś z nimi targu? Uknułaś spisek? Na tronie zasiądzie twój brat, a jego następcą zostanie Artur? Chcesz oddać naszego pierworodnego pod jego pieczę i doradzić najdogodniejszy moment inwazji, gdy wiatry przestaną mi sprzyjać? Milczę przez długą chwilę po tym, jak przebrzmiewa echo jego słów. Powoli ogarnia mnie zrozumienie, a u mych stóp rozwiera się przepaść wypełniona jego nieufnością do mnie. – Henryku, chyba nie sądzisz, że jestem ci wrogiem? – Mam cię na oku – rzecze zamiast odpowiedzi. – Królowa Matka ma cię na oku. Nie pozwolę, byś gdzieś jeździła z moim synem i dziedzicem. Jeśli tego chcesz, musisz brać ze sobą ludzi, którym ufam. Zalewa mnie fala gniewu. Trzęsąc się na całym ciele, wybucham: – Ludzi, którym ufasz? Ludzi, którym ufasz? Wymień choć jednego... Henryk przykłada dłoń do piersi, jakbym zraniła go w serce taranem. – Co wiesz? – pyta szeptem. – Wiem, że nikomu nie ufasz. Wiem, że żyjesz w piekle samotności, które sam sobie zgotowałeś.

Northampton jesień 1493 roku Przenosimy się do Northampton, gdzie Henryk przyjmuje dworzan wysłanych wcześniej na negocjacje z moją ciotką, księżną wdową Burgundii. Rozmowy kończą się wstrzymaniem handlu między Anglią i Flandrią: nie będzie żadnej wymiany kupieckiej, Flandryjczycy nie zobaczą uncji angielskiej wełny, jeżeli pretendent, ów nadto śmiały młodzik, będzie się dalej panoszył pod jej skrzydłami. Małgorzata Burgundzka uparcie twierdząca, że chłopiec jest jej bratankiem, pisze do innych koronowanych głów, broniąc zaciekle jego sprawy. Wysłannicy radośnie donoszą memu mężowi, że zdołali dopiec księżnej wdowie. Na jej własnym dworze, w jej przytomności, oświadczyli, że Małgorzata przygarnia bękartów, których mogłaby zwrócić przeciwko Tudorom. Grubiańsko sugerują, że chłopiec jest jej dzieckiem z nieprawego łoża, owocem zakazanej miłości. Stroją sobie z niej żarty, mówiąc, że nie różni się od innych niewiast w swoim wieku – żądza rzuciła się jej na rozum z nadmiaru bądź niedostatku cielesnych wrażeń, a może po prostu brak jej rozsądku tylko z powodu płci, albowiem jak wiadomo, niewiastom rzadko staje rozumu. Nazywają ją wariatką z rodu samych wariatów, przez co czuje się urażona moja babka po mieczu, prawie osiemdziesięcioletnia księżna wdowa po Ryszardzie Plantagenecie. Odium spada także na nieżyjącą Elżbietę Woodville i jej wszystkie córki, nie wyłączając mnie, a nawet na moją kuzynkę Małgorzatę. Henryk nie zwraca na to uwagi. Pozwala, by ambasadorowie przytaczali obelgi w naszej obecności, jakby nie dbał o to, że Yorków obrzuca się błotem. Zależy mu wyłącznie na tym, by oczernić pretendenta. Wysłuchuję wszystkich relacji z kamienną miną, nie zniżając się do skarg. Mam świadomość, że to Henryk upadł bardzo nisko, stracił rozeznanie, co jest słuszne, a co nie przystoi monarsze. Tak się zapiekł, że jest gotów na wszystko, byle zaszkodzić Małgorzacie Burgundzkiej i jej podopiecznemu. Wiem, że Królowa Matka obserwuje mnie nieustannie, czuję na sobie oszalałe spojrzenie jej zaczerwienionych oczu. Odwracam głowę, jakbym nie chciała na nią patrzeć ani słuchać oszczerstw rzucanych

przez jej syna. Wszelako jeden z wysłanników, William Warham, nie traci we Flandrii czasu na mieszanie z błotem mojej ciotki. Najęci przezeń ludzie przeczesują całe hrabstwo w poszukiwaniu rodzin, którym zaginęli synowie. Zgłaszają się setki osieroconych rodziców twierdzących, że przed dwudziestu laty skradziono im niemowlę z kołyski, że ich chłopiec oddalił się od domu i nigdy nie wrócił, że w czasie zabawy młodzieniec został porwany przez rzeczny nurt, ale nigdy nie odnaleziono jego ciała. Czy to możliwe, że porwała go księżna i że teraz się odnalazł w osobie tego pretendenta udającego Ryszarda księcia Yorku? Jeden suplikant po drugim opowiada swe smutne dzieje, liczba zaginionych dzieci idzie w setki, wszelako nic najwyraźniej nie łączy tych historii z chłopcem otaczającym się własnym dworem, wspominającym ciepło rodzonego ojca i jakby nigdy nic składającym wizyty u ciotki Małgorzaty. – Nie masz pojęcia, kim on jest – odzywam się głuchym tonem do męża. – Wydałeś fortunę, każąc wysłuchiwać Warhamowi osieroconych matek, a mimo to nadal nie masz zielonego pojęcia, kim on jest. – Dowiem się – odpowiada mi Henryk. – Poznam jego życiorys, choćbym sam miał mu go napisać. Już teraz mogę ci wyjawić część faktów. Dziesięć lat temu chłopak pojawił się znikąd w jakiejś rodzinie i zamieszkał pod jej dachem na mniej więcej cztery lata. Wtedy napatoczył się Edward Brampton, który zabrał go do Portugalii... tyle wiemy z ust samego Bramptona. Na portugalskim dworze okrzyknięto młodzika Ryszardem z Yorku, zaginionym księciem. Gdy Brampton pozbył się go... nieważne z jakiej przyczyny... chłopak dostał się pod skrzydła kupca jedwabnego. Pregent Meno to potwierdził na piśmie. Osobiście zabrał chłopaka do Irlandii, gdzie wzniecili bunt Irlandczycy widzący w nim księcia Yorku. Ich zeznania także posiadam. Z Irlandii chłystek dostał się do Francji. Karol Francuski przyjął go jak angielskiego następcę tronu, lecz tuż przed tym, zanim przekazał go w moje ręce, młodzik znowu uciekł, tym razem do twojej ciotki. – I to wszystko masz na piśmie? – pytam. Potakuje skinieniem. – Naoczni świadkowie zaręczyli własnymi podpisami. Jestem w stanie odtworzyć każdy dzień z życia pretendenta od chwili wyjazdu z Portugalii.

– A wcześniej? Masz jakiekolwiek dowody, gdzie przyszedł na świat, w jakiej rodzinie się urodził? Sam przed chwilą powiedziałeś, że dziesięć lat temu pojawił się nagle znikąd. On zaś utrzymuje, że przypłynął z Anglii po ucieczce z londyńskiej twierdzy. Wszystko, co zeznali świadkowie... pod przysięgą, jak się domyślam... nie przekreśla wersji tego chłopca. Właściwie wszystko to tylko dowodzi, że istotnie jest potomkiem Yorków. Przecina komnatę w dwóch zamaszystych krokach i chwyta mnie za dłoń, miażdżąc mi kostki w silnym uścisku. Krzywię się, lecz nie wydaję dźwięku. – Mówiłem przecież, że resztę dopiszę, jeśli zajdzie taka potrzeba – zgrzyta zębami. – Stworzę chłystkowi genealogię, wymyślę mu rodziców niskiego stanu i podłego charakteru. Ojca pijaka, nierozgarniętą matkę, a z niego samego zrobię hultaja, utracjusza, nicponia. Takaś pewna, że nie znajdzie się pijak ożeniony z tępaczką skłonny przysiąc, że to jego syn? Takaś pewna, że marny ze mnie pisarz i historyk? Czemu nie miałbym wykreować wydarzeń, które potomni uznają za fakty? Bądź co bądź jestem królem. Któż ma stworzyć kronikę panowania jak nie ja sam? – Możesz sobie mówić, co chcesz – odpowiadam spokojnie. – Oczywiście, że tak. To prawda, że jesteś królem Anglii, najpotężniejszym człowiekiem w tym kraju. Niemniej nawet ty nie zdołasz zmienić faktów. Parę dni później odwiedza mnie kuzynka Małgorzata. Sir Richard Pole został mianowany lordem szambelanem na walijskim dworze Artura, wszakże nikt nie może wyjechać do Walii, póki pretendent stanowi zagrożenie. – Usłyszałam od mego męża, że najjaśniejszy pan wynalazł miano dla tamtego chłopca. – Wynalazł miano? A cóż to w ogóle znaczy? Robi grymas, jakby przyznawała, że jej również coś takiego nie mieści się w głowie. – Powinnam była powiedzieć, że najjaśniejszy pan już wie, jak tamten chłopiec się nazywa. – Mianowicie?

– Perkin Warbeck, syn wioślarza z Doornijk w Pikardii. – A czy ów wioślarz lubi zaglądać do butelki i ma nierozgarniętą żonę? Małgorzata spogląda na mnie nierozumiejącym wzrokiem. – Król nic więcej o nim nie mówił... – kręci głową. – A czy zamierza wysłać wioślarza z żoną na dwór księżnej Małgorzaty, aby stanęli tam twarzą w twarz ze swoim synem, który nie mając wyjścia, wyzna całą prawdę? Potem zaś może powlecze ich przez Europę do pałaców wszystkich chrześcijańskich władców, ażeby każdy jeden na własne oczy się przekonał, kogóż to tak długo hołubił na swoim dworze?! Małgorzata ma coraz bardziej zdziwioną minę. – Mój mąż o tym nie wspominał... – Ja bym tak zrobiła – oświadczam. – Pewnie każdy by tak zrobił – przyznaje z wahaniem. – Czemu więc najjaśniejszy pan o tym jeszcze nie pomyślał? Patrzymy sobie w oczy dłuższą chwilę, jednakże nic nie mówimy.

Pałac Westminsterski zima 1493 roku Umiera cesarz i Henryk wysyła ambasadorów, aby uczestniczyli w ceremonii pogrzebowej z ramienia Anglii. Wszakże gdy ci przybywają na miejsce, przekonują się, że nie są jedynymi wielmożami reprezentującymi swój kraj. Pogrążony w żałobie następca tronu Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, Maksymilian Habsburg, przechadza się u boku swego nowego bliskiego przyjaciela – Ryszarda księcia Yorku, syna Edwarda IV Angielskiego.

– Co takiego?! – grzmi mój mąż. Wcześniej wezwał mnie do swej komnaty gościnnej, abym razem z nim wysłuchała relacji powracających ambasadorów, wszakże teraz nie zaszczyca mnie nawet spojrzeniem. Wątpię, aby w ogóle zauważył moje nadejście, skoro wściekłość przyćmiewa mu wzrok. Opadam na swoje krzesło, podczas gdy Henryk przemierza komnatę, trzęsąc się z gniewu. Przybyli mężczyźni zerkają na mnie, by sprawdzić, czy zapanuję jakoś nad królewskim małżonkiem. Siedzę nieruchoma jak głaz. Ani myślę choćby się odezwać. – Heroldzi zapowiadali go jako Ryszarda księcia Yorku, syna Edwarda... – powtarza ambasador. Henryk odwraca się do mnie. – Słyszałaś? Czy ty to słyszałaś?! Skłaniam głowę. Zza ramienia najjaśniejszego pana wygląda Królowa Matka. Patrzy na mnie tak, jakby spodziewała się, że wybuchnę zaraz płaczem. – To imię twego nieżyjącego brata – informuje mnie. – Wykorzystywane do niecnych celów przez jakiegoś oszusta! – Tak – potwierdzam. – Młody cesarz Maksymilian przepada za księ... – ambasador przerywa, czerwieniejąc z powodu niefortunnego przejęzyczenia. – Przepada za tym chłopcem. Są praktycznie nierozłączni. Młodzik reprezentuje cesarza przy okazji spotkań z bankierami, a nawet wiedzie rozmowy z narzeczoną Maksymiliana. Służy mu radą na każdym kroku. Jest jego najbliższym przyjacielem i zausznikiem... – Doprawdy? – przerywa mu Henryk, jakby tamto nie miało znaczenia. – A jak ty byś go nazwał? Mężczyzna szura stopami, miętosi w dłoniach nakrycie głowy. – Jak go nazywałeś, będąc na dworze Maksymiliana? Widząc go u cesarskiego boku? Mając go za duszę towarzystwa, człowieka, wokół którego kręci się życie w cesarskim pałacu?

Uważając go jak wszyscy za przyjaciela i doradcę cesarza? Myśląc, że bez niego cesarz nie mógłby się obejść? Jakże się doń zwracałeś? Jak zwracałeś się do tej niezwykle ważnej persony, mój panie? – Sądziłem... eee... sądziłem, że najważniejsze to nie urazić jego cesarskiej mości. Maksymilian jest młody, porywczy i... przede wszystkim jest cesarzem. Do tego szczerze kocha i podziwia tego młodzika. Opowiada wszystkim o jego cudownym ocaleniu, podkreśla jego wysokie urodzenie i należne mu prawa... – No więc – pyta Henryk ciszej – jak się doń zwracałeś w obecności cesarza? – Na ogół starałem się go ignorować. Jak my wszyscy... – Ale gdy przyszło ci się do niego odezwać? Z rzadka? Bo było to bardzo rzadko, nieprawdaż? Niezwykle rzadko byłeś zmuszony zwrócić się doń bezpośrednio i wtedy...? – zawiesza głos. – Mówiłem „wasza miłość”. Uznałem, że tak będzie najbezpieczniej. – Wasza miłość? Jakby był księciem? – Tak, właśnie... – Jakby był księciem Yorku? Jakby naprawdę urodził się jako Ryszard Shrewsbury, syn króla Edwarda Angielskiego? – Nigdy nie użyłem pełnego tytułu... Nigdy nie powiedziałem „książę Yorku”. – Ach tak? A jak mówiłeś? Kim on twoim zdaniem jest? Henryk się zagalopował. Nikt nie wie, kim jest młodzik podający się za księcia Walii z dynastii Yorków. Ambasador milczy, poruszając wargami jak wyrzucona na brzeg ryba, nie przestaje miąć w dłoniach nakrycia głowy. Jeszcze nie słyszał historii, którą król uraczył nas wszystkich, i to nie raz. – To Perkin Warbeck, syn wioślarza z Doornijk w Pikardii – odpowiada na swoje pytanie mój mąż. – Nicpoń mający pijaka za ojca i tępaczkę za matkę. A ty się przed

nim korzyłeś i kłaniałeś mu się w pas? Tytułowałeś go „waszą miłością”? Ambasador dopiero teraz uzmysławia sobie, że wysłany na przeszpiegi sam także był szpiegowany i że na stole Henryka piętrzą się raporty donoszące o wszystkich jego spotkaniach i przeprowadzonych rozmowach. Na jego strapione oblicze wypływa znów rumieniec. – Mogło mi się zdarzyć... Tak samo bym się zwracał do zamorskiego księcia, lecz nie znaczyłoby to wcale, że uznaję jego tytuł. – Do księcia czy do króla? Bo zamorskiego króla też tytułowałbyś „waszą miłością”, nieprawdaż? – Nie mówiłem do niego jak do króla, najjaśniejszy panie – zaprzecza ambasador, dobywając resztek godności. – Ani na chwilę nie zapomniałem, że to tylko pretendent. – Być może jest z niego pretendent, ale taki, co ma potężnego sojusznika, jak widać! – wybucha Henryk, nie zdzierżywszy dłużej. – Mieszkający w pałacu cesarza i zapowiadany przez jego heroldów jako Ryszard książę Yorku, syn króla Edwarda Angielskiego! Przez moment nikt nie śmie nawet głębiej odetchnąć. Król przyszpila rozpłomienionym spojrzeniem nieszczęsnego ambasadora, który w końcu duka: – Tak... Tak o nim mówili... – A ty nie zadałeś ich słowom kłamu! Mężczyzna zdążył skamienieć ze strachu i nie odpowiada na zarzut. Henryk wzdycha potężnie, aż drżą mu ramiona, po czym ciężko stąpając, wraca na swoje miejsce pod baldachimem. Staje z jedną ręką na oparciu krzesła przypominającego tron, jakby dla podkreślenia własnej wielkości. – Skoro ów młodzik jest królem, kimże jestem dla nich ja? – pyta jadowicie. Ambasador ponownie rzuca mi błagalne spojrzenie. Spuszczam oczy. Nie mogę mu w żaden sposób pomóc, nie jestem w stanie zapanować nad gniewem królewskiego

małżonka. Zresztą muszę myśleć o sobie, odciągnąć burzowe chmury znad swojej głowy. Milczenie przedłuża się, dopóki ambasador nie zbierze się na odwagę, by wyznać prawdę. – Henryk Tudor. Pretendent. Siedzę w swoich komnatach z malutką Elżbietą obok w kołysce i z robótką w ręku, mimo że nie mam głowy do szycia. Jedna z niezliczonych krewniaczek Królowej Matki czyta na głos z Księgi Psalmów. Słysząc znajome słowa, lady Stanley kiwa miarowo głową, jakby poczuwała się do ich autorstwa, a reszta z nas siedzi zasłuchana i milcząca, przybrawszy oblicza w wyraz pobożnej refleksji, choć myślami krążymy zgoła gdzie indziej. Wtem otwierają się drzwi i w progu staje kapitan gwardii. Z piersi otaczających mnie dworek wyrywa się chóralne sapnięcie, któraś nawet krzyczy cicho z przestrachu. Podnoszę się na nogi wolnym ruchem, spoglądając na kuzynkę Małgorzatę. Widzę, że porusza wargami, jakby chciała coś powiedzieć, lecz nie jest w stanie dobyć głosu. Drżenie powoduje, że ledwie potrafię utrzymać się na nogach. Małgorzata w okamgnieniu staje u mego boku, by złapać mnie za łokieć dla przywrócenia mi równowagi. We dwie patrzymy na kapitana gwardii odpowiedzialnego za moje bezpieczeństwo. Mężczyzna ani nie wchodzi do środka, ani nie zapowiada żadnego gościa. Milczy, jakby stracił zdolność mowy. Czuję, że moja kuzynka cała się trzęsie, podobnie jak ja myśląc, że zaraz zostaniemy aresztowane i wtrącone do Tower. – O co chodzi? – pytam. Cieszy mnie, że gdy już się odezwałam, głos mam pewny i spokojny. – Muszę o czymś donieść, najjaśniejsza pani – odpowiada kapitan i rozgląda się po komnacie, jakby obecność tylu niewiast go deprymowała. Ogarnia mnie niewysłowiona ulga. Nie ma rozkazu pojmania mnie i odstawienia do Tower.

Cecylia, która na wpół podniosła się z krzesła, opada z powrotem na siedzisko z cichym szlochem. Małgorzata odstępuje o krok i zaciska dłonie na oparciu mojego krzesła. Jedynie Królowa Matka wydaje się niewzruszona. Gestem nakazuje się zbliżyć mężczyźnie. – Słuchamy. Co masz nam do zakomunikowania? Kapitan wciąż się waha. Podchodzę doń, aby mógł mówić ściszonym głosem. – Co się stało? – pytam. – Mój podwładny... Edwards... – zaczyna i czerwieni się, jakby czuł wielki wstyd. – Proszę o wybaczenie, miłościwa pani. To naprawdę bardzo złe wieści... – Zachorował nagle? – Moja pierwsza myśl jest taka, że w Londynie grasuje znów zaraza. Lady Stanley wyrasta u mego boku i wykazuje większą domyślność. – Uciekł? Kapitan kiwa głową. – Do Mechelen? Ponowne kiwnięcie głową. – Nikogo nie uprzedził o swym wyjeździe ani nie dał poznać, że zmienił strony. Byłbym go wtrącił do lochu, gdyby doszły mnie najlżejsze słuchy o jego nielojalności. Służył pode mną od dawna, przez pół roku stał na straży przed drzwiami waszej królewskiej mości. Nawet przez moment nie sądziłem, że... Proszę o wybaczenie, miłościwa pani. O niczym nie wiedziałem. Gdyby nie zostawił listu dla tej dziewki, nadal bym nie wiedział... – Niepewnie wyciąga do mnie dłoń, w której trzyma karteluszek. Udaję się na służbę księcia Ryszarda, prawowitego następcy tronu Anglii. Kiedy wrócimy do kraju pod sztandarem białej róży Yorków, upomnę się o Twoją rękę. – Pokaż! – woła lady Stanley, wyrywając mi list.

– Możesz go sobie zatrzymać – mówię oschle. – Może zanieść królowi. Nie sądzę, aby ci za to podziękował. Rzuca mi spanikowane spojrzenie. – Teraz twój własny gwardzista... – szepcze. – A wcześniej stajenny Henryka. – On też? O niczym nie wiedziałam. Lady Stanley kiwa głową. – Ochmistrz sir Ralpha Hastingsa przeniósł się do Mechelen z całą swoją rodziną. Podobnie dzierżawcy sir Edwarda Poyningsa, naszego dawnego ambasadora we Flandrii. Skoro nawet on nie jest w stanie zatrzymać tutaj swoich ludzi... Możemy się spodziewać istnego exodusu. Oglądam się na dworki. Księga Psalmów poszła w odstawkę, wszystkie niewiasty wyciągają szyje, aby dosłyszeć, o czym toczy się rozmowa. Widać, że aż pękają z ciekawości. Kapitan gwardii skłania głowę i wychodzi, zamykając za sobą drzwi. Tymczasem lady Stanley napada na mnie, celując palcem w moją siostrę i kuzynkę. – Wydaliśmy dobrze obydwie – syczy, pokazując na Cecylię i Małgorzatę, jakby ich ciekawość była moją winą – aby pozostały wierne nam i dynastii Tudorów, tymczasem teraz nie możemy mieć pewności, czy ich mężowie nie odwrócą się od nas, licząc na karierę na yorkistowskim dworze. Wydaliśmy obie za lojalnych nicponi, oddaliśmy biedakom księżniczki, żeby trwali przy nas, żeby byli nam wdzięczni. A im się być może wydaje, że dzięki ciepłym żonkom sięgną po większe zaszczyty... – Cała moja rodzina jest lojalna wobec Henryka – mówię twardo. – Twój brat... – przełyka jeszcze cięższe oskarżenia i dosiada znów znajomego konika. – Obydwie, zarówno twoja siostra, jak i twoja kuzynka, zdobyły pozycję i bogactwo dzięki nam. Ale czy możemy im ufać? Teraz, gdy wszyscy zdają się nas opuszczać? Być może raczej wykorzystają swoje majątki i swoich mężów, by zwrócić się przeciwko nam?...

– To wy wybraliście im mężów – mówię jej prosto w twarz pobladłą z nagłego niepokoju. – Nie ma więc sensu skarżyć się przede mną, jeśli ci starannie wyselekcjonowani mężczyźni zawiodą wasze zaufanie.

Pałac w Greenwich lato 1494 roku Nadejściu lata nie towarzyszy zwykły pogodny nastrój. Nie potrafię udawać, że w pałacu panuje radosna atmosfera, chociaż głowę zaprząta mi najpierw zakup pierwszego konia z rzędem dla Artura, a potem wynalezienie jak największego kucyka dla młodego Henryka, który domaga się prawdziwego wierzchowca, takiego jakiego dostał jego brat. Najjaśniejszy pan chodzi posępny niczym chmura gradowa, jego matka spędza większość czasu na klęczkach w kaplicy, a ilekroć kogoś zabraknie przy stole czy w ławie kościelnej, wszyscy rozglądają się i poszeptują między sobą: „On też? Dobry Boże, on też? Przeszedł na stronę pretendenta?”. W oczach kogoś postronnego możemy się wydawać aktorami na tandetnej scenie, robiącymi dobrą minę do złej gry, niepewnymi na rozchwierutanych tronach i w niedopasowanych koronach na głowie. Wystarczy się rozejrzeć, by stwierdzić, że stanowimy garstkę osób przycupniętych na przystrojonym kotarą wozie i z trudem roztaczających atmosferę władzy. Kuzynka Małgorzata odwiedza w Tower swego brata tuż przed naszym wyjazdem ze stolicy, po czym wraca do mnie zafrasowana. Mały Edward tak ścichł i tak posmutniał, że nawet gdyby został uwolniony nazajutrz, mógłby już nigdy nie odzyskać pogody ducha, która cechowała go, kiedy przybył z nami do Londynu. Choć ma dziewiętnaście lat, od dawna nie pobiera nauk i nie może zażywać spacerów na otwartym powietrzu – wolno mu chodzić tylko po szczycie wieży, i to zaledwie raz każdego popołudnia. Ponoć zapomniał, jak się biega, jak jeździ się konno. Nieustannie pilnują go straże złożone z samych obcych mężczyzn, mimo że nie zawinił niczym poza wspaniałym nazwiskiem. Będąc chłopcem, nie może się go pozbyć, tak jak jego siostra czy jak moje siostry, które powychodziły za mąż i przybrały nazwisko małżonka, grzebiąc swoje. Wszystko wskazuje na to, że jego rodowód i tytuł księcia z rodu Yorków

pogrążą go niczym kamień młyński u szyi, wciągną w głęboką toń, z której już nigdy się nie wynurzy. – Myślisz, że najjaśniejszy pan kiedykolwiek wypuści mojego brata? – pyta mnie kuzynka. – Tego lata nie śmiem go o to prosić, nie śmiem nawet z nim rozmawiać, a cóż dopiero dopominać się przysług. Poza tym mąż mi zabronił. Powiedział, że nie wolno nam rzec ani uczynić nic, co mogłoby wzbudzić podejrzenia króla co do naszej lojalności. – Ależ Henryk ufa twojemu mężowi jak nikomu innemu na świecie – zapewniam kuzynkę. – Mianował go przecież lordem szambelanem na walijskim dworze Artura. Odeśle was do Walii, jak tylko zrobi się bezpieczniej... Małgorzata potrząsa głową, jakby chciała przypomnieć mi, że Henryk Tudor nie ufa nikomu. – Uważasz, że sir Richard Pole też jest podejrzany w jego oczach? – pytam szeptem. – Wyznaczył szpiega, który ma nas obserwować – wyznaje półgłosem w odpowiedzi. – Skoro więc nie ufa memu mężowi... – Mało prawdopodobne, aby kiedykolwiek uwolnił twojego brata – kończę za nią. – Henryk raczej go więc nie wypuści. – Nie, on nie... – zgadza się ze mną Małgorzata. – Ale... W ciszy, która nagle zapada, widzę jej dalsze słowa, jakby napisała je palcem na blacie stołu, po czym szybko starła: „Król Henryk go nie wypuści, ale król Ryszard owszem”. – Nikt nie wie, co przyniesie przyszłość – wzruszam ramionami. Po chwili dodaję ciszej: – Niemniej nigdy, nawet będąc sam na sam, nie powinnyśmy puszczać wodzy fantazji. Z Mechelen nieprzerwanie napływają wieści. Znienawidziłam widok zamkniętych drzwi apartamentów Henryka i skrzyżowanych halabard gwardzistów, gdyż to

oznacza, że znów pojawił się jakiś jego szpieg lub posłaniec. Mój mąż stara się jak może, by tajne wiadomości nie rozchodziły się po pałacu, wszelako bardzo szybko wszyscy się dowiadują, że cesarz Maksymilian odwiedził swe ziemie we Flandrii i że towarzyszył mu młodzik, którego imienia nikt nie śmie wymówić głośno. Ponoć podróżowali niczym dwaj zaprzyjaźnieni monarchowie. Jak widać, Mechelen przestało wystarczać pretendentowi do korony Anglii. Młodzieniec otrzymuje od cesarza wspaniały pałac w Antwerpii, nad którego murami powiewa jego własny sztandar i gdzie wszystkie ściany zdobi emblemat białej róży. Jego imię – Ryszard, książę Yorku – widnieje na frontonie budynku nad głównym wejściem, a jego świta nosi liberie w kolorach morwowym i niebieskim, czyli takich, jakich używał jego wuj król Ryszard III. Henryk zachodzi do mnie, kiedy szykuję się do wypłynięcia barką na Tamizę dla wieczornej ochłody. – Pozwolisz, że dotrzymam ci towarzystwa? Mój mąż ostatnimi czasy jest dla mnie miły tak rzadko, że zamiast mu odpowiedzieć, gapię się na niego z rozdziawionymi ustami jak jakaś prostaczka. Tymczasem on śmieje się, jakby nie zaprzątały go żadne troski. – Wyglądasz na zdziwioną, że chcę z tobą popłynąć. – Jestem zdziwiona – odzyskuję nareszcie głos – ale też bardzo zadowolona. Obawiałam się, że znów zamknąłeś się w swojej komnacie z doradcami. – Tak było, lecz z okna zobaczyłem, że szykują twoją barkę, i pomyślałem, że szkoda takiego wieczoru na obrady. Zajmujemy nasze miejsca na pokładzie i Henryk kiwa głową na wioślarzy, że możemy ruszać. Dworzanie rozstępują się, abyśmy mogli porozmawiać na osobności. Wieczór jest uroczy, jaskółki kołują i pikują nad srebrzystą wstęgą rzeki, by nabrać w dziobki odrobinę wody i znów wzbić się w niebiosa. Kulik zrywa się do lotu i powtarza melodyjne „tlo-id”, rozłożywszy szerokie skrzydła.

Niezauważenie grajkowie na sąsiedniej barce podejmują nutę i rozbrzmiewa muzyka. – Bardzo się cieszę, że z nami popłynąłeś – mówię cicho. Henryk ujmuje moją dłoń, by złożyć na niej pocałunek. To pierwszy od wielu tygodni czuły gest w jego wykonaniu i czuję, jak wnętrze zalewa mi fala ciepła. – Ja też się cieszę – odpowiada. Spoglądam na niego, chłonąc wzrokiem zmęczenie na twarzy i sztywność barków. Przez moment zastanawiam się, czy powinnam zwrócić się doń jak żona do męża, napomnieć, że musi bardziej o siebie dbać, więcej odpoczywać, uważać na zdrowie. – Uważam, że się przepracowujesz... – Mam sporo zmartwień – ucina krótko, jakby nie znalazł się na skraju szaleństwa. – Dziś jednak chciałbym nacieszyć się tobą. Zwracam ku niemu promienną twarz, czując, jak uśmiech rozciąga mi wargi. – Och, Henryku!... – Ukochana moja... Zawsze będę cię kochał bez względu na wszystko. Ujmuje mnie za dłoń, skłania głowę i całuje delikatnie koniuszki palców, ja zaś wolną ręką ostrożnie dotykam jego policzka. – Mam takie wrażenie, jakbyś niespodzianie wrócił z długiej i niebezpiecznej podróży – mówię z zachwytem. – Chciałem popłynąć Tamizą – wyjaśnia. – Gdzież indziej w całej Anglii jest równie pięknie wieczorową porą? Gdzież można znaleźć milsze towarzystwo? – Tylko wtedy, gdy i ty jesteś na pokładzie, mój mężu. Uśmiecha się na ten komplement, a jego spojrzenie staje się miększe, cieplejsze. Wygląda na znacznie młodszego od tego mężczyzny, który całymi dniami nerwowo wyczekuje wieści z Flandrii.

– Powziąłem postanowienie – oznajmia nagle. – Ach tak? – Bardzo ważne postanowienie. Uznałem, że najwyższa pora na inwestyturę mojego młodszego syna. Ogłoszę go księciem Yorku, skoro ma już cztery lata. – Nie skończył jeszcze czwartego roku – oponuję. – Jego urodziny są wystarczająco blisko. Powinien otrzymać tytuł. Czekam na ciąg dalszy z gasnącym uśmiechem na twarzy. Znam swego męża wystarczająco dobrze, by wiedzieć, że to jeszcze nie koniec. – Mianuję go także lordem namiestnikiem Irlandii. – Trzyipółletniego chłopca?... – Ma już prawie cztery lata – przypomina mi. – Nie martw się, Elżbieto. Nie będzie musiał donikąd jechać ani nic robić. Sir Edward Poynings pojedzie do Irlandii w jego zastępstwie, zabierając wojsko. – Wojsko? – Dla pewności, że Irlandczycy zaakceptują rządy mojego syna. Dla umocnienia pozycji księcia Yorku na Szmaragdowej Wyspie. Odwracam spojrzenie od twarzy męża i przenoszę je na zarośnięty tatarakiem brzeg. Miarowe uderzenia wioseł o wodę niemal w ogóle nie burzą spokoju wśród gęstej roślinności. Ostrygojad wydaje ostrzegawcze „pik-pik”, a kiedy spoglądam w jego stronę, dostrzegam także pisklę powoli nabierające wyrazistych czarno-białych barw swych rodziców. Pisklak przycupnął nisko, jakby chciał się przed nami ukryć. – Nie zamierzasz uhonorować naszego syna – wyrzucam Henrykowi cicho. – Chcesz uczynić go swoim narzędziem.

– Chcę pokazać wszystkim w Mechelen, w Antwerpii, we Flandrii, w Londynie i nawet w Dublinie, że nigdzie tam nie ma księcia Yorku, albowiem jedyny prawdziwy książę Yorku jest tutaj i nosi imię po mnie. To mój syn i namiestnik Irlandii, przed którym wszyscy mają chylić czoła. Odejmę głowę z ramion każdemu, kto będzie twierdził, że jest jakiś inny książę! – Znowu mówisz o tamtym chłopcu... – Głos mam głuchy i ogarnia mnie wrażenie, że wokół zbladł złocisty blask. Radość wycieka ze mnie prędzej, niż słońce chowa się za horyzont. – Mówią o nim Ryszard książę Yorku. Pokażemy im, że my mamy Henryka księcia Yorku, którego prawa do tego tytułu są znacznie silniejsze. – Nie podoba mi się, że nasz syn jest wykorzystywany do odebrania tytułu... – To jego tytuł – przerywa mi król. – Henryk jest moim drugim synem, zatem nosi tytuł księcia Yorku. To zrozumiałe, że musi go używać, powstrzymując wszystkich pretendentów. Tym sposobem pokażemy też całemu światu, że wciąż się liczymy, że książę Yorku jest jeden i że nosi on nazwisko Tudor. – A nie pokażemy przypadkiem, że nie jesteśmy pewni swego? – pytam. – Skoro intronizujemy na księstwo Yorku małe dziecko? Nie będzie to wyglądało tak, jakbyśmy koniecznie chcieli zawłaszczyć tytuł kogoś innego? Nie okażemy słabości zamiast siły? Gdy milczenie się przeciąga, odwracam głowę i ze zdumieniem konstatuję, że Henryk trzęsie się z wściekłości. Podważając jego decyzję, uwolniłam buzujący w nim gniew. – Możecie zawracać! – krzyczy do sternika, ignorując mnie całkowicie. – Zawróćcie i odstawcie mnie na brzeg. Mam tego dość, mam tego serdecznie dość... – Henryku... – Mam dosyć was wszystkich – dorzuca z goryczą.

Pałac Westminsterski jesień 1494 roku Intronizacja małego Henryka na księstwo Yorku daje początek dwutygodniowym uroczystościom, w trakcie których malec obnosi się z królewskimi szatami, objada nieprzyzwoicie podczas uczt, kładzie późno spać zmęczony do imentu, po czym zasypia z płaczem, by rano obudzić się w stanie wielkiej ekscytacji, nie mogąc się doczekać kolejnego dnia świętowania. Pomimo obiekcji i niesmaku wywołanych tą maskaradą zauważam, że mały Henryk staje na wysokości zadania i rozkoszuje się tą chwilą. Mój młodszy syn jest zepsuty do szpiku – najbardziej ze wszystkiego lubi znajdować się w centrum uwagi i przyjmować hołdy. Choć przez te dwa tygodnie wszyscy wychwalają jego edukację, siłę i urodę, od nadmiaru pochlebstw rumieni się tylko czasami, czerwieniejąc niczym róża Lancasterów. Artur, od maleńkości spokojniejszy i poważniejszy od rozhukanego brata i hałaśliwej siostry, siedzi obok mnie w trakcie długiego nabożeństwa, podczas którego Thomas Langton – biskup Winchesteru – u boku arcybiskupa intronizuje małego Henryka na księcia Yorku. Później, w wielkiej sali, kiedy król stawia malca na stole, aby wszyscy go zobaczyli, mój pierworodny mówi do mnie cicho: – Mam tylko nadzieję, że nie zaśpiewa. Marzył o tym, żeby zaśpiewać piosenkę. Wybucham śmiechem. – Nie pozwolę mu na to – zapewniam Artura. – Aczkolwiek twój brat ma śliczny głos... Urywam nagle, gdyż właśnie ich siostra Małgorzata, zżerana przez zazdrość z powodu zainteresowania poświęcanego małemu Henrykowi, ześlizguje się z krzesła i pociąga za królewską pelerynę. Wstrząśnięta piastunka ściga ją i dygając nisko przed najjaśniejszym panem, prosi go o wybaczenie. Teraz, gdy pokazujemy się publicznie i głosimy swoją potęgę, Henryk nie wzdryga się na każdy głośniejszy hałas ani nie wpada w szał z chwili na chwilę. Prezentuje poddanym maskę. Nie przeszkadzają mu psotne dzieci opuszczające

przypisane im miejsca. Nauczył się udawać na użytek dworzan i ludu i sprawiać monarsze wrażenie. Nauczył się ode mnie... Zanosi się więc śmiechem, jakby był szczerze rozbawiony, i podnosi Małgorzatę, aby ustawić ją obok braciszka, następnie zaś macha wszystkim ręką. Gestem przyzywa piastunkę małej Elżbiety, a gdy ta unosi niemowlę, każdy z obecnych widzi króla w otoczeniu trojga młodszego potomstwa. – Oto przyszłość Anglii! – woła radośnie, a zebrani wiwatują. Potem Henryk wyciąga rękę w stronę moją i Artura, zachęcając, byśmy do niego dołączyli. Artur wstaje niechętnie i odsuwa mi krzesło, po czym oboje podchodzimy do głowy rodu Tudorów. Mój mąż stoi z ramionami szeroko rozłożonymi na boki, aby objąć całą naszą piątkę. Dworzanie biją brawo, jakbyśmy zaiste byli aktorami. Wtem mały Henryk odwraca się do ojca i szepcze mu coś na ucho. Król klaska w dłonie, a gdy zapada cisza, obwieszcza: – Mój syn, książę Yorku, zaśpiewa piosenkę! Artur posyła mi nieprzeniknione spojrzenie. Wszyscy zamieramy w bezruchu, gdy najmłodszy z Tudorów w linii męskiej zaczyna śpiewać przepełnionym słodyczą sopranem „Powitajmy wesoło wiosenkę”, i przytupujemy do rytmu bądź nucimy do wtóru. Po tym krótkim występie aplauz jest spontaniczny i ogłuszający. Artur i ja wymieniamy uśmiechy, jakbyśmy także byli zachwyceni. W trakcie dwóch świątecznych tygodni odbywa się turniej, a nagrody zwycięzcom przydziela księżniczka Małgorzata. W pewnym momencie jestem zmuszona usunąć księcia Yorku z loży królewskiej, gdyż nie potrafi godnie znieść rozczarowania tym, iż nie wystąpi w szrankach na swoim kucyku ani nawet nie weźmie udziału w paradzie na arenie. – Możesz tu stać i machać tłumom albo wrócisz do komnaty dziecięcej – rzekę stanowczo. – Nigdzie nie pójdzie – podważa mój autorytet król. – Wszyscy muszą go widzieć. Uśmiechniętego.

Odwracam się do naburmuszonego malca. – Słyszałeś, co powiedział najjaśniejszy pan. Będziesz tu stał i machał z uśmiechem na buzi. Czasem trzeba zrobić coś, na co się nie ma ochoty. Czasem trzeba udawać radość, gdy jest się smutnym lub zagniewanym. Stanowimy rodzinę panującą Anglii, musimy być postrzegani jako niezłomni i przepełnieni szczęściem. Musimy wyglądać na zadowolonych... Nie trzeba mu powtarzać dwa razy. Próżność nie pozwala mu zawieść pokładanych w nim oczekiwań. Jeszcze przez krótką chwilę zwiesza markotnie miedzianowłosą główkę, po czym przechodzi na przód loży królewskiej i unosi rękę. Z tysięcznej piersi tłumu wyrywa się okrzyk aprobaty. Wiwaty tak ekscytują małego Henryka, że uśmiecha się szerzej i macha jeszcze żwawiej, aż w końcu zaczyna brykać jak jagniątko. Stojący za jego plecami Artur także się uśmiecha i macha tłumowi. Dyskretnie chwytam młodszego syna za połę dubletu i przytrzymuję go w miejscu, zanim nas wszystkich wprawi w zażenowanie, wyskakując za niską balustradę. Gdy w szrankach pojawiają się uczestnicy turnieju, mimowolnie wciągam powietrze ze zdumienia. Sądziłam, że wszyscy przywdzieją tudorowską nieśmiertelną zieleń towarzyszącą panowaniu mego męża od samego początku, jakby wiosna za jego rządów nigdy nie miała przeminąć. Tymczasem oboje, król i lady Stanley, wspólnie postanowili, że turniej odbędzie się w barwach Yorków dla uczczenia młodego księcia Yorku i przypomnienia wszystkim, że róża Yorków jest tutaj, w Anglii, a nie w odległym Mechelen. Rycerze występują więc w błękicie i w kolorze morwowym, których nie było mi dane oglądać od dnia, gdy Ryszard, ostatni król z dynastii Yorków, wyruszył na spotkanie śmierci pod Bosworth. Mój mąż dostrzega wyraz mej twarzy i komentuje obojętnym tonem: – Nieźle to wygląda. – Tak... Obecność Tudorów jest zaznaczona za pomocą kwiatów, które otaczają arenę: białe róże Yorków przeplatają się z czerwonymi różami Lancasterów, a między nimi gdzieniegdzie widać nowy gatunek coraz powszechniejszy przy różnego rodzaju

okazjach: różę Tudorów, która jest czerwona z białą otoczką na zewnątrz, jak gdyby każdy York tak naprawdę w głębi serca pozostał Lancasterem. Turniej jest otwarty dla wszystkich i wszyscy ściągają nań z całej Anglii. Pojawiają się lojaliści, zdrajcy oraz ci, którzy jeszcze się nie zdecydowali, jakie stanowisko zająć. W Londynie roi się od przybyszów – każdy angielski wielmoża sprowadził do stolicy swoją rodzinę i świtę, każdy giermek choć jedną osobę do towarzystwa. Nikogo nie mogą ominąć uroczystości z okazji intronizowania małego Henryka. W pałacu panuje tłok, komnaty przerabia się pośpiesznie na sypialnie, w wielkiej sali brakuje krzeseł. Oberże w promieniu dwu mil pękają w szwach od gości, na każde wolne łóżko jest czterech chętnych. Kto może użycza domów przyjezdnym, jednakże i tak niektórzy z nich muszą się zadowolić miejscem na stryszku w stajniach. Dzięki zgromadzeniu takiej masy ludzi w jednym miejscu Henryk Tudor ma ułatwione zadanie, gdy przychodzi do aresztowania tych spośród arystokracji, szlachty, mieszczaństwa i pospólstwa, których podejrzewa o zdradę, nielojalność lub choćby niefortunnie rzucone słówko. W momencie zakończenia turnieju mój mąż wysyła gwardzistów w miasto i wielu mężczyzn – zarówno winnych, jak i bez skazy – zostaje wyrwanych z kwater, a czasem wręcz własnych łóżek. Odbywa się niespodziewany i celny atak na każdego, kto trafił na czarną listę króla sporządzaną od chwili pierwszej wzmianki o pretendencie. Wszyscy dali się zwabić Henrykowi w pułapkę. Plan był prosty, genialny i bezwzględny. Juryści są w rozsypce, większość oglądała zmagania w szrankach jak my, zwykli klerkowie zrobili sobie wolne. Oskarżeni mają kłopoty ze znalezieniem kogoś, kto by ich bronił, często nie są nawet w stanie skontaktować się z przyjaciółmi, żeby ci uiścili wysokie grzywny, jakie na nich nałożył Henryk. Mój mąż spada na swych wrogów błyskawicznie niczym polujący jastrząb, wyłapuje przeciwników tuzinami niczym szalejący lis w kurniku, a wszystko to w mieście, które straciło czujność po dwóch tygodniach weselenia się, zapomniawszy, że Anglią włada król, który rzadko się weseli i zawsze jest czujny.

Tower w Londynie

styczeń 1495 roku Przenosimy się za mury londyńskiej twierdzy, jakby groziło nam oblężenie. Jestem zmuszona zająć najskromniejsze komnaty w najgorszej porze roku. Henryk zastaje mnie, jak siedzę na kamiennym parapecie wąskiego okna przypominającego otwór strzelniczy i wyglądam na zachmurzone niebo i deszcz siekący nieustannie wody Tamizy w dole. – Przytulnie tu – rzuca, ogrzewając dłonie nad ogniem kominka. Gdy nie odpowiadam, skinieniem głowy odprawia moje dworki, które w pośpiechu wysypują się na korytarz, klapiąc skórzanymi pantoflami na posadzce i zamiatając sukniami trociny. – Dzieci są w komnacie obok – informuje mnie. – Kazałem je tam umieścić, wiedząc, że lubisz mieć wszystkie blisko siebie. – A gdzie jest mój kuzyn Edward Warwick? – Tam gdzie zawsze – odpowiada Henryk, krzywiąc się lekko ze wstydu. – Cały i zdrów, oczywiście. W naszej pieczy. – Dlaczego opuściliśmy Greenwich? Czyżby groziło nam jakieś niebezpieczeństwo? – Och nie, skądże. – Odwraca się znów do kominka i mówi tak lekkim tonem, że natychmiast się domyślam, iż coś jest nie tak. – W takim razie czemu tu jesteśmy? Zerka na drzwi, aby się upewnić, że są zamknięte. – Jeden z największych zwolenników pretendenta, sir Robert Clifford, wraca do Anglii. Najpierw mnie zdradził, a teraz do mnie wraca. Może mi zdać relację, w nadziei że odzyska moje względy, a ja potem bez kłopotu mogę go aresztować. Z komnaty prywatnej króla prosto do lochu jest zaledwie parę schodków! – Uśmiecha się do mnie tak, jakby mieszkanie w twierdzy pomyślanej jako więzienie dla zdrajców miało same korzyści. – Robert Clifford? – powtarzam. – Sądziłam, że spalił za sobą wszystkie mosty,

uciekając z Anglii. Sądziłam, że przedostał się na dwór pretendenta... – Bo tak było! – podchwytuje Henryk podnieconym tonem. – Dostał się na dwór młodzika, a ten powierzył mu wszelkie swoje tajemnice, plany, a nawet skarbiec. Tymczasem Clifford to wszystko przywiezie mnie. A do tego jeszcze sakwę... – Sakwę? Mój mąż potakuje skinieniem, nie spuszczając przy tym ze mnie wzroku. – Sakwę z pieczęciami. Każdy, kto spiskował na rzecz pretendenta w granicach Anglii, każdy, kto kiedykolwiek wysłał do niego list, użył pieczęci. A pretendent odcinał je i zatrzymywał, jakby to były cyrografy. Teraz zaś wpadną w moje ręce dzięki Cliffordowi. Wszystkie. Cały komplet. To, Elżbieto, umożliwi mi poznanie nazwisk spiskowców. Twarz ma podnieconą jak szczurołap mogący się pochwalić setką szczurzych ogonków. – Wiesz ile? Domyślasz się ile? – Po tonie jego głosu poznaję, że w swoim mniemaniu zastawia na mnie pułapkę. – Ile? – Setki. – Setki? Pretendent ma setki sojuszników? – A ja znam ich nazwiska. Wiesz może jakie? Muszę się ugryźć w język, aby nie okazać irytacji. – Skąd miałabym wiedzieć, kto słał listy do pretendenta! Skąd miałabym wiedzieć, ile pieczęci i czyje! – Zastanawiam się przez chwilę. – Nie wiem nawet, czy są prawdziwe... Co będzie, jeśli lista jest spreparowana? Jeśli znalazły się na niej nazwiska osób lojalnych wobec ciebie, które na przykład przesłały jakąś wiadomość księżnej wdowie przed wielu laty? Jeśli pretendent robi to celowo,

a Clifford tylko wypełnia jego wolę, aby wzbudzić w tobie większy zamęt? Jeśli ów młodzik pragnie zasiać w naszych sercach strach? Widzę, że Henryk wstrzymuje oddech, rozważając możliwość, której nie wziął pod uwagę. – Clifford postanowił wrócić... jako jedyny!... i podzielić się ze mną swoją wiedzą, wiedzą na wagę złota... – Albo tombaku – przerywam mu. – Łatwo go pomylić z prawdziwym złotem. – Nieoczekiwanie wzbiera we mnie odwaga, której dawno nie czułam. – Chcesz powiedzieć, że na tej liście są nazwiska moich krewnych, krewniaczek, dam dworu?... – Chyba nie Małgorzata! Dodaję w myślach rozpaczliwie. Tylko nie Małgorzata! Nie daj Boże, aby spiskowała przeciwko Henrykowi nawet za cenę uwolnienia ukochanego brata. Boże Broń, żeby któraś z moich dworek czyniła starania za plecami męża kierowana miłością do chłopca uważanego za mojego brata. Boże, miej w opiece moją babkę, moje ciotki, moje siostry! Obym się nie myliła co do tego, że pani matka nigdy nie zdradziła się niczym przed nimi, tak jak nie zdradziła się przede mną. Spraw, Boże, aby nikt, kogo kocham, nie znalazł się na tej liście i nie trafił na szafot... – Chodź – rzuca nagle Henryk. Posłusznie podnoszę się na nogi. – Dokąd? – Do mojej komnaty gościnnej – odpowiada, jakby nie było nic dziwnego w tym, że osobiście po mnie przyszedł. – Ja? – Tak. – Ale po co? – Znienacka czuję się bardzo samotna, dworki odeszły, dzieci tkwią gdzieś za zamkniętymi drzwiami. Uświadamiam sobie, że w twierdzy jest niezwyczajnie cicho i że lochy faktycznie znajdują się zaledwie parę schodków stąd, o czym mój mąż nie omieszkał przypomnieć mi przed chwilą. – Po co?...

– Będziesz świadkiem mojej rozmowy z Cliffordem. Skoro masz tyle przemyśleń na temat przynoszonych mi przezeń informacji, skoro tak w nie powątpiewasz, najlepiej będzie, jeśli przekonasz się na własne oczy. – To sprawa dla ciebie i dla twoich doradców – bronię się, zwlekając. Henryk wyciąga do mnie rękę. – Chodź – powtarza bardziej zdecydowanie. – Nie chcę, by ktoś zauważył twoją nieobecność i zaczął sobie roić Bóg wie co. Podaję mu dłoń i natychmiast czuję, że palce ma lodowate. Przelotnie zastanawiam się, czy to ze strachu czy z gniewu. – Jak sobie życzysz, mój mężu – mówię najspokojniej jak umiem, równocześnie zastanawiając się gorączkowo, czy uda mi się przesłać wiadomość kuzynce Małgorzacie, czy znajdzie się ktoś w komnacie gościnnej, kto dosłyszy mój szept z prośbą, aby przyniosła mi szal czy pelerynę albo cokolwiek innego dla ochrony przed zimnem. – Powinny mi jednak towarzyszyć moje dworki. – Niektóre już tam są – zapewnia. – Postarałem się o to. Część nie miała innego wyjścia, czeka je przesłuchanie. Zobaczysz, zdziwisz się, przekonawszy, ile osób czeka tam na nas. Na ciebie. Wkraczamy do komnaty gościnnej ramię w ramię, jakbyśmy przewodzili orszakowi. Pomieszczenie jest długie, sięga bowiem w głąb Tower, i ciemne, gdyż światło wpada tylko przez wąskie okna na obu krańcach. Tłoczno w nim od ludzi, którzy podpierają zimne kamienne ściany w pewnym oddaleniu od prowizorycznego podwyższenia ze stołem i wysokim krzesłem pod baldachimem. Królowa Matka stoi nieopodal tronu, mając u swego boku Tomasza Stanley’a i jego brata Wilhelma, za sobą zaś moje siostry, Cecylię i Annę, a nawet moją kuzynkę Małgorzatę, która rzuca mi jedno przerażone spojrzenie, po czym znów wbija wzrok w posadzkę. Sir Robert Clifford, przyjaciel Ryszarda i jego wierny towarzysz broni aż do bitwy pod Bosworth, kłania się, gdy wchodzimy. Wydaje się spięty, w jednym ręku trzyma

skórzaną sakwę niczym domokrążny kupiec, w drugim – kartkę papieru, jakby istotnie przymierzał się do targów. Henryk zajmuje swoje miejsce pod baldachimem i obrzuca Clifforda spojrzeniem od stóp do głów, jak krawiec biorący miarę człowieka, który już dwukrotnie zmienił barwy. – Słuchamy, co masz do powiedzenia – rzecze cicho mój mąż. Lady Stanley zbliża się do tronu i kładzie rękę na rzeźbionym oparciu jakby dla pokazania, że król i ona są nierozerwalną jednością. Ja przeciwnie, cofam się lekko. Kuzynka zerka na mnie trwożliwie, jakby się obawiała, że zaraz zemdleję. W komnacie jest duszno, czuć w powietrzu woń potu podenerwowanych wielmożów. Zastanawiam się mimowolnie, którzy z nich mają powody do strachu. Patrzę kolejno na Cecylię, Annę i Małgorzatę, próbując zgadnąć, czy im także grozi niebezpieczeństwo. Tymczasem Clifford osusza górną wargę z potu i zaczyna mówić: – Przybywam prosto z dworu... – To nie jest dwór – przerywa mu Henryk. – Przybywam od... – Od farbowanego lisa Warbecka – wpada mu znów w słowo mój mąż. – Warbecka?... – powtarza Clifford niepewnie, jakby nigdy nie słyszał tego nazwiska. Zirytowany król podnosi głos. – Tak, Warbecka! Oczywiście, że Warbecka! Tak się przecież nazywa! – Z tym. – Clifford pomija środkową część zdania i od razu przechodzi do rzeczy, wyciągając przed siebie sakwę. – Z pieczęciami zdrajców – podpowiada mu Henryk. Clifford blednie, ale kiwa posłusznie głową. – Z dowodami zdrady.

– Które pochodzą z listów pisanych przez zdrajców do pretendenta. Clifford ponownie potakuje skinieniem. – Pokaż wszystkie pieczęcie po kolei. Sir Robert Clifford podchodzi do stołu, za którym siedzi Henryk, a Jasper Tudor staje na palcach, jakby w każdej chwili był gotowy rzucić się do przodu i bronić bratanka. Najwyraźniej czują obawę nawet teraz, nawet tutaj, w sercu Tower. To, co Clifford robi potem, przypomina niewinną dziecięcą zabawę. Sięga ręką do sakwy i wyjmuje pierwszą z brzegu pieczęć. Po chwili Henryk obraca ją już w dłoniach. – Cressener – rzuca zwięźle. W rogu komnaty, gdzie stoją krewniacy nieobecnego młodzika, wszczyna się szmer. Na obliczach ich wszystkich maluje się szczere zdziwienie. W końcu jeden z mężczyzn pada na klęczki. – Klnę się na Boga, że o niczym nie wiedziałem! – zapewnia. Najjaśniejszy pan spogląda nań w milczeniu, podczas gdy klerk trzymający pióro w gotowości kreśli jakiś znak na dokumencie. Henryk już sięga po drugą pieczęć. – Astwood. – Niemożliwe! – wykrzykuje jakaś niewiasta, po czym szybko milknie, uświadomiwszy sobie widać, że lepiej nie bronić zdrajcy. Mój mąż znów prostuje rękę, nie zważając na chóralne sapnięcie dobywające się z piersi zebranych. Dostrzegam następną wyłaniającą się z sakwy pieczęć, jakby nagle wyostrzył mi się wzrok, jakbym była sokołem, który potrafi dojrzeć śmignięcie myszy czy ruch bażanciego pisklęcia. Gdy Clifford podaje królowi niewielki czerwony krążek laku, rzuca mi się w oczy odcisk pierścienia Elżbiety Woodville.

Wszyscy inni też rozpoznają go bez większego trudu. Najjaśniejszy pan obraca pieczęć w palcach bez jednego słowa, patrząc na mnie spojrzeniem bez wyrazu, jakby jego ciemne oczy zamieniły się w nieczułe kamyki. Nie odzywając się, odkłada pieczęć na blat, gdzie wcześniej spoczęły pieczęcie pozostałych zdrajców. Jasper Tudor gromi mnie wzrokiem, a Królowa Matka odwraca się ze wstrętem. Napotykam przestraszone spojrzenie Cecylii, wszakże nie starcza mi odwagi, aby gestem nakazać jej milczenie. Zmuszam się do całkowitego bezruchu, nie pozwalając, by drgnął mi choć jeden mięsień na twarzy. Nie możemy przyznać się do winy w żaden widomy sposób. Sakwę opuszcza kolejna pieczęć. Mnie zaczyna brakować tchu, jak gdyby cokolwiek mogło się okazać gorsze od współudziału rodzonej matki w spisku. Nadal milczący Henryk odkłada pieczęć na stół, a dworzanie wyciągają szyje, aby zobaczyć, o kogo chodzi, nawet wbrew królewskiemu życzeniu. – Dorlay – informuje głosem przepełnionym goryczą. Jedna z moich dworek wydaje cichy jęk, ponieważ właśnie padło nazwisko jej brata. Kiedy Clifford wydobywa następną pieczęć, lady Stanley wreszcie traci opanowanie. Zatacza się w tył, wzmacniając uścisk palców na oparciu krzesła, z którego równocześnie podnosi się jej syn. Jako że Henryk nakrył dłonią krążek laku, nic nie widzę i przez jedną straszną chwilę myślę, że chodzi o mnie, że mój mąż zaraz się do mnie zwróci, zarzucając mi zdradę. Obawiam się, że wyjęta pieczęć wskazuje na mnie. Wszyscy zebrani wstrzymują oddech, wodząc spojrzeniami od zszokowanego oblicza najjaśniejszego pana do bladej jak sama śmierć Królowej Matki. Na cokolwiek Henryk liczył, nie przewidział tej rewelacji. Drżącą ręką wyciąga przed siebie znajomy herb. – Sir Wilhelm...? – pyta łamiącym się głosem, spoglądając ponad głową lady Stanley na jej dziewierza, oddanego brata jej męża, który wraz ze swoją armią ocalił mu życie pod Bosworth, wręczył koronę Anglii wprost na polu bitwy, a potem w ramach podzięki przyjął stanowisko lorda szambelana, najwyższe w królestwie, i wielki majątek. – Sir Wilhelm Stanley? – powtarza z niedowierzaniem. – To jakaś pomyłka – zaprzecza prędko Tomasz Stanley. Ku zgrozie wszystkich w tej właśnie chwili wyrywa mi się śmiech. Jestem tak wstrząśnięta, tak zdumiona i tak przerażona, że mogę tylko śmiać się nerwowo. Zakrywam twarz dłońmi, zaczynam się dusić, lecz niepohamowana potrzeba śmiechu

nie opuszcza mnie. Co za szaleństwo... Nawet krztusząc się, wciąż chichoczę. Dociera do mnie w tym momencie przeraźliwej jasności, że Stanley’owie raz jeszcze podzielili siły i swoim zwyczajem opowiedzieli się po obu stronach. Jeszcze od pani matki usłyszałam, że w każdej bitwie jeden Stanley walczy po jednej stronie, a drugi po drugiej, bądź któryś tylko obiecuje swoje poparcie, lecz wskutek nieszczęśliwego splotu okoliczności nie jest w stanie dotrzymać danego słowa. Ilekroć w dziejach Anglii zaistniała potrzeba określenia się, rodzina Stanley’ów zawsze znalazła sposób na wygraną. Także pod Bosworth, gdzie koniec końców znaleźli się po stronie wygranych, pierwotnie przyrzekali wierność Ryszardowi. Przed rozpoczęciem bitwy byli jego zaprzysiężonymi sprzymierzeńcami, a gwarantem ich obietnicy miał być syn Tomasza Stanley’a przetrzymywany przez Ryszarda. Ostatni król z rodu Yorków był pewien, że ruszą mu na pomoc, nawet wtedy, gdy stali bezczynnie na szczycie wzgórza, obserwując losy bitwy. Ostatecznie jednak rzucili się na niego hurmem, udzielając poparcia Henrykowi Tudorowi. A teraz zrobili to samo. – Sans changer... – parskam. – Sans changer!... Tak brzmi motto Stanley’ów: „niezmienni”. Niezmiennie pozostają wierni sami sobie, dbając o własne dobro i własne bezpieczeństwo. Całkiem straciłabym nad sobą kontrolę, gdyby nie kuzynka Małgorzata, która wyrasta obok mnie i szczypie mnie w wewnętrzną część przedramienia, nakazując szeptem: – Przestań! Przestań natychmiast! Gryzę się w dłoń trzymaną przy ustach i wreszcie milknę. Wstrząsana suchym szlochem, uświadamiam sobie, na jaką potęgę wyrósł pretendent. Skoro Stanley’owie podzielili siły między niego i Henryka, muszą uważać, że dojdzie do inwazji i że młodzik z Flandrii ma szanse na wygraną. A poparcie Stanley’a – niczym rodowód – nieomal legitymizuje roszczenia. Do tego poniekąd wskazuje na zwycięzcę. Skoro sir Wilhelm przeszedł na stronę pretendenta, z pewnością uważa, że ten ma duże szanse na tryumf. Podobnie sir Tomasz, który pozwolił na taki ruch bratu, musi wychodzić z założenia, że pretensje młodzika do

tronu są uzasadnione. Mój mąż rzuca mi przeciągłe spojrzenie, kiedy staram się uspokoić. Później odwraca się do Wilhelma Stanley’a i rzecze głucho: – Dałem ci wszystko, o co prosiłeś. Wilhelm Stanley przechyla głowę, jakby nie do końca zgadzał się z tym, że lojalność można kupić. – Osobiście wręczyłeś mi koronę na polu bitwy – dodaje Henryk takim samym tonem. Zdumiewające, jak szybko odsunęli się ludzie od sir Wilhelma, całkiem jakby był nosicielem zarazy. Pozornie nikt się nie poruszył, lecz w rzeczywistości powstała ziejąca luka i teraz sir Wilhelm stoi samotnie, mierząc się z królewskim strasznym gniewem. – Jesteś bratem mego ojczyma, traktowałem cię jak wuja... – Mówiąc to, Henryk spogląda na lady Stanley, która przełyka konwulsyjnie, jakby treść żołądka podchodziła jej do gardła, zapowiadając wymioty. – Królowa Matka zapewniała mnie, że należysz do rodziny, że możemy ci ufać. – To pomyłka – powtarza Tomasz Stanley. – Mój brat z pewnością zdoła wyjaśnić, jak... – Wraz z nim swoją lojalność obiecały cztery dziesiątki wielmożów – wtrąca Clifford niepytany. – Zabiegał o ich względy, a potem wspólnie z nimi przekazał pretendentowi małą fortunę. – Jesteś członkiem angielskiej rodziny panującej, a mimo to popierasz jakiegoś przybłędę?... – Mówienie przychodzi Henrykowi z trudem, jakby sam nie potrafił uwierzyć, że zarzuca coś podobnego własnemu krewniakowi. Mój mąż liczył, że zawstydzi mnie przed wszystkimi, udowadniając nielojalność Elżbiety Woodville, i wstrząśnie całą resztą, posyłając na szafot pół tuzina osób, by pozostali dostali nauczkę i dochowali mu wierności po wsze czasy. Nie spodziewał się jednak, że przy okazji tego przedstawienia i umacniania swojej władzy natknie się na zdrajcę wśród najbliższych. Nie spuszczam oka z Królowej

Matki, która czepiając się oparcia wysokiego krzesła, wodzi spojrzeniem od męża do dziewierza i z powrotem, jakby uważała ich za jednako przeniewierczych. Sądząc po jej oszalałym wzroku, zapewne się nie myli i obaj – Wilhelm i Tomasz Stanley – są tak samo winni. Ci dwaj nigdy nie działają bez porozumienia ze sobą. Być może uzgodnili zawczasu, że w oczekiwaniu na rozwój wypadków sir Wilhelm udzieli poparcia pretendentowi, podczas gdy Tomasz Stanley pozostanie wierny swemu pasierbowi, królowi Anglii. Oczywiście i jeden, i drugi chciał być górą. A zatem i jeden, i drugi nie dawał wielkich szans Tudorowi. – Dlaczego? – ciągnie Henryk. – Dlaczego mnie zdradziłeś? Mnie, któregoś najpierw wspierał! Mnie, który wynagrodziłem cię sowicie za wszystko!... Urywa nagle, zniesmaczony nutą słabości w swoim głosie. Zaczął biadolić jak mały chłopiec pozbawiony miłości, żyjący na wygnaniu i mogący tylko pomarzyć o powrocie do domu. Chłopiec, który nigdy nie pojął, czemu musi mieszkać z dala od matki, czemu nie może mieć przyjaciół, czemu tuła się po obcej ziemi, a w ojczyźnie ma samych wrogów. I przypomniał sobie, że na pewne pytania lepiej nie znać odpowiedzi. Ostatnie, czego mu teraz trzeba, to wyjaśnienia Wilhelma Stanley’a, dlaczego lekką ręką odrzucił wszelkie dobra, które otrzymał od króla Anglii, i postawił wszystko na jedną kartę, faworyzując pretendenta. Albowiem wytłumaczenie może być tylko jedno: w Stanley’ach po dziś dzień tli się uczucie do dynastii Yorków i wiara, że odnaleziony we Flandrii chłopiec jest prawowitym następcą tronu. Żaden Tudor nie chce tego słuchać. Henryk nie pozwoli więc, by któryś z braci zaczął przedstawiać swoje racje. Któż może wiedzieć, ile osób by się z nimi zgodziło?... Uderza na płask dłonią w blat stołu. – Ani słowa więcej! – krzyczy. Wilhelm Stanley nie sprawia wrażenia kogoś, kto by się rwał do przemowy. Stoi w milczeniu, blady i dumny. Patrząc na niego, zaczynam myśleć, że w swoim przekonaniu dokonał słusznego wyboru. Według niego nie Henryk Tudor powinien nosić koronę Anglii. – Zabrać go! – rzuca król do gwardzistów przy drzwiach. Mężczyźni otaczają Wilhelma Stanley’a i wyprowadzają go, nadal milczącego. Nawet w obliczu czekającej go śmierci nie błaga o litość ani nie stara się usprawiedliwiać.

Wychodzi z głową podniesioną, jakby od samego początku był świadom, że być może przyjdzie mu zapłacić wysoką cenę za swój wybór. Nigdy wcześniej nie widziałam Wilhelma Stanley’a równie dumnego. Zawsze uważałam go za zdrajczyka wiążącego się z tą stroną, która może mu zapewnić większe łupy. Tymczasem dziś – ogłoszony zdrajcą, prowadzony na śmierć, przegrany przez to, że wspomógł pretendenta podającego się za mego brata – Wilhelm Stanley kroczy z dumą i wielką pewnością siebie, nie spuszczając oczu. Clifford, którego majątek rodzinny został skonfiskowany przez Wilhelma Stanley’a i który od tamtej pory żywił przez to do niego jawną niechęć, odprowadza wychodzącego z komnaty mężczyznę, uśmiechając się szeroko, po czym sięga znów do sakwy, by sprawić nam kolejną niespodziankę. – Dosyć! – powstrzymuje go Henryk, który wygląda równie kiepsko jak Królowa Matka. – Resztę obejrzę sam, w swoich komnatach. Możesz odejść. Wszyscy możecie odejść. Nie chcę niczyjego... – przerywa i omija mnie starannie spojrzeniem, jakbym była ostatnią osobą na świecie mogącą go wesprzeć w tej chwili potwornej zdrady. – Nie chcę niczyjego towarzystwa.

Pałac Westminsterski luty 1495 roku Podejrzliwość co do mnie i wszystkich Yorków skłania Henryka do znalezienia mej siostrze Annie takiego męża, który by wyeliminował ryzyko nowej rebelii tym razem skupionej wokół jej osoby. Wybór pada na Thomasa Howarda, hrabiego Surrey, którego spotkała surowa kara za okazywanie poparcia Yorkom i który niedawno opuścił mury Tower. Howard pozostał wierny Ryszardowi, wszakże później dał jasno do zrozumienia, że przede wszystkim jest lojalny wobec Korony. Z chwilą objęcia panowania przez Henryka zaczął sprzyjać Tudorom, lecz mój mąż nadal mu nie ufał. Jak się zdaje, dopiero długie i spokojne uwięzienie w londyńskiej twierdzy, przypominające czekanie psa na powrót pana, przemówiło na jego korzyść i król zdecydował się podjąć ryzyko. Zostają ogłoszone zaręczyny sir Thomasa, który

odzyskuje swój tytuł i ma wszelkie powody uważać, że ród Howardów nabierze znaczenia za panowania Tudorów, skoro nie udało się tego osiągnąć za panowania Yorków. – Co o tym sądzisz? – pytam Annę. Siostra obdarza mnie zrezygnowanym spojrzeniem. Ma dziewiętnaście lat i była już narzeczoną większości europejskich wielmożów. – Najwyższy czas, abym wyszła za mąż – stwierdza. – Trafiłam niezgorzej. Hrabia Surrey cieszy się względami najjaśniejszego pana, zdobywa wpływy. Wykaże się jeszcze w jego służbie, zobaczysz. Henryk nie zawraca sobie głowy weselem, mimo iż sam przyczynił się do ułożenia tego małżeństwa. Nie potrafi oderwać myśli od sakwy z pieczęciami oraz nazwisk tych, którzy spiskowali przeciwko niemu, odkąd włożył koronę Anglii. Jasper Tudor, jedyny człowiek, któremu Henryk ufa bezgranicznie, staje na czele sądu i wraz z jedenastoma innymi wielmożami oraz ośmioma sędziami przygląda się każdemu, kto kiedykolwiek wspomniał o pretendencie czy księciu Ryszardzie. Przed sądem tym pojawiają się duchowni, arystokraci, urzędnicy koronni, a nawet zwykli klerkowie – wszyscy wraz z rodzinami i służącymi. Długo trwa ta parada ludzi, którzy połasili się na tudorowskie złoto i przysięgli Tudorom na wierność, lecz później uznali, że chłopiec z Flandrii ma większe prawa do tronu. Pomimo bogactwa i znaczenia, którymi obdarzył ich Henryk, wszyscy oni wystąpili przeciw samym sobie, jakby pretendent przyciągał ich w jakiś magiczny sposób albo jakby dostrzegali wyższe dobro nawet oczyma oślepionymi własną korzyścią. Mogą być przyrównani do męczenników za sprawę Yorków, skoro na swoją zgubę posyłali rywalowi Henryka słowa miłości i poparcia, narażając się na szwank i przystawiając rodową pieczęć. Wszyscy płacą za to straszliwą cenę. Wysoko urodzeni zostają ścięci, nisko urodzeni trafiają na szafot, gdzie wiesza się ich, odcina ze sznura, wybebesza, po czym pali ich wnętrzności przed zachodzącymi mgłą oczyma, a kiedy w końcu wyzioną ducha, ćwiartuje się zwłoki jak ścierwo i okaleczone rozsyła po całym królestwie ku przestrodze innych, aby zawisły na mostach, bramach, rozstajach i wiejskich placach. Henryk łudzi się, że w ten sposób nauczy Anglików moresu, lecz ja wiem – znając rodaków lepiej od niego – że poddani wyciągną z tego taki mianowicie wniosek, iż

nawet wielcy panowie, zamożni, wykształceni, uprzywilejowani jak Wilhelm Stanley i jak on cwani, są skłonni oddać życie za chłopca mieniącego się Ryszardem księciem Yorku. Lud wylegnie, by obejrzeć gnijące rozczłonkowane ciała, i uzna, że mnóstwo poczciwych osób zawierzyło pretendentowi i było gotowych oddać za niego życie. Wilhelm Stanley idzie pod katowski topór, nie prosząc o łaskę ani nie wyjawiając nazwisk innych zdrajców. To dowodzi, że w jego mniemaniu młodzik jest prawdziwym królem, a Tudor był, jest i pozostanie na wieki pretendentem. Milczenie sir Wilhelma jest równie wymowne jak szczerzące się uśmiechy czaszek jego towarzyszy niedoli. Jedno i drugie skłania do zastanowienia, za jaką sprawę ci poczciwi mężczyźni ponieśli okrutną śmierć. Król rozsyła umyślnych, by tropili zdrajców w najdalszych zakątkach królestwa. Ma nadzieję, że w ten sposób uda mu się wykorzenić nielojalność. Ja wiem, że poddani odbiorą to inaczej. Pomyślą, że zdaniem króla zdrada czai się wszędzie. Kiedy gwardziści wejdą do wsi i miasteczek, by nadstawiać ucha plotkom, ludzie uznają, że najjaśniejszy pan boi się własnego cienia. Mój mąż pokaże się jako tchórz na podobieństwo dziecka, które obawia się nocnych ciemności, myśląc, że w każdym kącie czai się potwór. Jasper Tudor urządza w kraju czystkę i wraca do Londynu wyczerpany ze zmęczenia. To człowiek lat sześćdziesięciu trzech, który aż dotąd sądził, że przed dekadą udało mu się osadzić bratanka na tronie raz na zawsze i że niedługo będzie mógł przejść na zasłużony odpoczynek. Tymczasem teraz się przekonuje, że na każdego poległego pod Bosworth przypada dziesięciu, dwudziestu, stu wrogów działających z ukrycia. Yorkowie nie zostali pokonani, oni tylko wycofali się do cienia. Dla kogoś takiego jak Jasper, kto całe życie walczył z Domem Yorków, kto ćwierć wieku spędził na wygnaniu z dala od ukochanej ojczyzny, równa się to przekreśleniu zwycięstwa odniesionego na polu bitwy. Dynastia Yorków znów podnosi głowę, a podeszły wiekiem Jasper musi odnaleźć w sobie pokłady siły, odwagi i gotowości do dalszej walki. Jego żona, a moja ciotka Katarzyna, żegna go uległym ukłonem, lecz z zaciętą miną. Co najmniej połowa pojmanych przez niego osób to wierni słudzy naszego rodu i w dużej części jej przyjaciele. Wszelako lady Stanley, która jak sądzę, darzy go miłością od chwili, gdy została wdową po raz pierwszy i nie miała przy sobie drugiej przyjaznej duszy poza nim, wpatruje się weń teraz pustym wzrokiem, jak gdyby pragnęła opaść przed nim na klęczki i błagać go, aby raz jeszcze uratował jej jedynaka. Ci troje – król, Królowa Matka i Jasper Tudor – trzymają się w swoim gronie, nie dopuszczając

nikogo z zewnątrz. Tomasz Stanley, który wiele zyskał na pozbawionym miłości małżeństwie z Małgorzatą, w zamian wystawiając armię po stronie jej syna, zostaje wykluczony z tego ścisłego grona, jakby odium zdrady Wilhelma padło również na niego. A skoro Tudorowie nie mogą zaufać własnym krewniakom, których wyposażyli w majętności i zaszczyty, komuż mogą ufać? Nie ufają nikomu, obawiają się każdego. Henryk przestał nawiedzać moją komnatę wieczorami. Przerażony na śmierć myślą o pretendencie, nie zaprząta sobie głowy dawaniem nowego życia. Dochowaliśmy się dziedziców, których tak potrzebował: Artura i jego młodszego brata. Mój mąż spogląda na mnie takim wzrokiem, jakby nie potrafił się zabrać do spłodzenia ze mną kolejnego dziecka, które byłoby tylko na wpół Tudorem, a na wpół Yorkiem – czyli zdrajcą z urodzenia. Całe ciepło i czułość rodzące się między nami przepadają w atmosferze strachu, braku zaufania i oziębłości. Wszakże nawet gdy moja świekra rzuca mi kose spojrzenie, nawet gdy mój mąż prowadzi mnie na wieczerzę, ledwie dotykając czubków moich palców, ja kroczę tak, jak kroczył sir Wilhelm Stanley: z głową wysoko uniesioną i dumą w sercu. Czuję na sobie spojrzenia wszystkich, ale nie potrafię się zdobyć, by popatrzeć im w oczy i uśmiechnąć się do nich. Nie potrafię ocenić, kto odpowiedziałby uśmiechem, widząc we mnie okrutnie traktowaną żonę człowieka, który stracił z trudem wypracowany urok i który bardziej niż kiedykolwiek wątpi w swe przeznaczenie do roli króla, mimo iż od maleńkości nasłuchał się, że jest stworzony do korony i wielkich rzeczy. Boję się, że czyjś grymas mógłby być porozumiewawczym uśmiechem współkonspiratora, osoby cieszącej się z tego, że nie została wykryta, i przekonanej, że ja też nie ujawniam swych prawdziwych sympatii. Boję się, że na dworze królewskim wciąż są spiskowcy mający mnie za swoją sojuszniczkę. Boję się, że ktoś uśmiechnąłby się dlatego, że dojrzał pieczęć Elżbiety Woodville w tamtej sakwie i poczuł pewność, czyja będzie następna... Wciąż mam przed oczyma młodzika z Mechelen, chłopca o złocistych lokach i brązowo-zielonym spojrzeniu, noszącego się tak jak ja, z zadartą brodą, jak uczono wszystkie dzieci Yorków. Próbuję go sobie wyobrazić w chwili, gdy dowiaduje się o utracie swego skarbu, sakwy z pieczęciami, co musiało być dotkliwym ciosem dla niego i dla jego planów. Ponoć wyraził żal z powodu zdrady sir Roberta Clifforda, lecz nie uciekł się do złorzeczeń ani przekleństw. Nie pobladł, jakby nagle źle się poczuł, i nie wyprosił

wszystkich z komnaty. Zachował się tak, jak przystało na chłopca wychowanego przez kochającą matkę, która nauczyła go, że fortuna kołem się toczy i nie ma sensu walczyć z losem. Jestem pewna, że przyjął złe wieści nie jak Tudor, lecz jak prawdziwy York.

Zamek w Worcester lato 1495 roku Czuję się jak pijawka umieszczona w głębokim słoju o grubych ściankach. Otacza mnie zmowa milczenia. Nawet Henryk nie odzywa się do mnie, kiedy przychodzi do mych komnat. Wykonuje powinności małżeńskie, jakby odbębniał wizytę w lupanarze czy podłym zaułku. Miłość, która nas w końcu połączyła, zmarniała, nim zdążyła rozkwitnąć na dobre. Mój mąż zapragnął po prostu kolejnego dziedzica, aby jeszcze lepiej zabezpieczyć się przed zakusami pretendenta. Pytał o radę astrologów, którzy zapewnili go, że trzeci książę z dynastii Tudorów umocni jego panowanie. Wygląda na to, że dwaj dziedzice – jeden książę Walii i jeden książę Yorku – nie wystarczą. Potrzebny nam mur utworzony z dzieci, które Henryk wymusi na mnie z czystej konieczności. W lipcu mówię mu, że ominęła mnie miesięczna przypadłość i że znów jestem brzemienna. Tylko kiwa głową w milczeniu, jak gdyby nawet taka wiadomość nie mogła go wyrwać z zaklętego kręgu ciszy. W poczuciu dobrze spełnionego obowiązku przestaje mnie odwiedzać w komnacie sypialnej, a ja chętnie powracam do znajomej rutyny, gdzie towarzyszką łoża jest mi któraś z sióstr lub kuzynka Małgorzata ponownie przebywająca na dworze królewskim, odkąd jej małżonek ściga zdrajców we wschodnich hrabstwach. Utraciłam wszelką chęć cielesnego obcowania z Henrykiem, którego ręce są zimne i splamione krwią. Królowa Matka, chyba czytając w moich myślach, patrzy na mnie tak, jakby chciała kazać mnie aresztować za samo pochodzenie. Jaspera Tudora prawie nie widuję, ponieważ wiecznie krąży między stolicą i wschodnim wybrzeżem, gdzie wszyscy spodziewają się inwazji, północą, gdzie zagrożeniem są Szkoci, i zachodnimi hrabstwami, gdzie próby zdławienia irlandzkiej rebelii przez Henryka odbijają się czkawką w postaci coraz bardziej buntowniczych

nastrojów. Większość czasu spędzam w komnacie dziecięcej. Artur pobiera naukę u preceptorów, a popołudniami ćwiczy w szrankach, doskonaląc umiejętność jazdy konnej i robienia mieczem oraz włócznią. Małgorzata popisuje się bystrością umysłu i temperamentem – potrafi ukraść starszemu bratu książkę i pognać do swojej izdebki, zanim ktokolwiek zdąży się obejrzeć. Mała Elżbieta jest lekka jak piórko i równie blada. Wszyscy mnie pocieszają, że niebawem przybierze na wadze i dogoni starsze rodzeństwo, ja jednak w to nie wierzę. Henryk planuje jej zaręczyny. Tak rozpaczliwie pragnie przymierza z Francją, że zamierza wykorzystać nasz skarb, to porcelanowe dziecię, aby zawrzeć trwały pokój. Nasza córka posłuży za żywą przynętę, aby złapać na haczyk pretendenta. Nie oponuję, ponieważ nie w głowie mi jej ślub, który odbędzie się za dwanaście lat, skoro potrafię myśleć wyłącznie o tym, że tego dnia nie zjadła nic ponad odrobinę chleba z mlekiem i trochę ryby, co trudno uznać za posiłek. Mały Henryk jest bystry i gorliwy, aczkolwiek łatwo traci koncentrację, jakby urodził się do zabawy. Został przeznaczony na duchownego, co zdaje się nikogo nie dziwić, mimo że pomysł jest – przynajmniej moim zdaniem – komiczny. Królowa Matka widzi młodszego wnuka w roli kardynała na podobieństwo jej wielkiego przyjaciela i sojusznika, Johna Mortona. Modli się, ażeby mały Henryk piął się po szczeblach kościelnej kariery i w końcu zasiadł na Stolcu Piotrowym – pierwszy papież z rodu Tudorów. Nie przekonują jej argumenty, że ten chłopiec uwielbia zapasy, gry, muzykę i jedzenie w stopniu nieprzyzwoitym dla osoby duchownej. Jest głucha na wszystko. Osadziwszy Artura na tronie Anglii, a Henryka na Tronie Piotrowym, będzie miała w swoim ręku cały świat – zarówno ten, jak i tamten. Tym samym Pan Bóg spełni obietnicę, którą złożył jej, gdy była przestraszoną dziewczynką obawiającą się, że jej syn w przyszłości może co najwyżej zawiadywać paroma zamkami w Walii, skąd i tak rychło zostanie przegnany przez mego ojca, Edwarda IV Yorka. Kardynał John Morton przebywa na południu kraju, podczas gdy my spędzamy lato w jego środkowej części, z dala od niebezpiecznych wybrzeży, za to blisko zamku w Coventry. Kardynał pilnuje południowych brzegów Anglii w imieniu strachliwego Henryka Tudora, który co rusz opuszcza nas niespodziewanie, jakby sam musiał

patrolować okolicę, jakby nie dowierzał już nawet własnym szpiegom i wszystko musiał zobaczyć na własne oczy. Nigdy nie wiadomo, czy wróci na wieczerzę i czy spędzi noc we własnym łóżku. Pod jego nieobecność dworzanie rozglądają się, kogo by tu osadzić na jego tronie w zastępstwie. Obecnie obaj Tudorowie ufają wyłącznie tym, którzy przed laty zbiegli z nimi na wygnanie. Ich cały świat skurczył się do garstki osób, które towarzyszyły im w Bretanii, zupełnie jakby po bitwie pod Bosworth nie nawiązali żadnych przyjaźni ani sojuszy i jakby nie powołali pod broń własnej armii. Dwór, na którym przychodzi mi żyć, jako żywo przypomina dwór pretendenta całkowicie pozbawiony majestatu i pewności dnia jutrzejszego. W pojedynkę nie jestem w stanie tego zmienić, nawet jeśli co wieczór udaję się do wielkiej sali z podniesionym czołem, uśmiechając się zarówno do sprzymierzeńców, jak i do potencjalnych wrogów i za wszelką cenę starając się zniwelować wrażenie, że król drży ze strachu, a jego dworzanie nie wiedzą, co myśleć. Pewnego wieczoru biskup z Worcesteru, John Kendal, zatrzymuje mnie w drodze do mych apartamentów i z miłym uśmiechem na twarzy – niczym człowiek dzielący się zachwytem na widok tęczy czy urokliwego zachodu słońca – pyta: – Czy wasza królewska mość widziała już łunę? – Łunę? – powtarzam niepewnie. – Niebo jest od niej aż krwiste. Obracam się do wąskiego wysokiego okna, by wyjrzeć na zewnątrz. Południowy horyzont rzeczywiście wydaje się mocno różowy: jak okiem sięgnąć, na wzgórzach płoną ogniska niknące w oddali niemal za linią widnokręgu. – Co to takiego? – pytam. – Najjaśniejszy pan rozkazał, aby w ten sposób doniesiono o inwazji Ryszarda księcia Yorku – odpowiada John Kendal. – Pretendenta – poprawiam go. – Młodzika podającego się za księcia Yorku. Perkina Warbecka. W bijącej przez okno poświacie dostrzegam sekretny uśmiech biskupa, równocześnie słysząc jego cichy śmiech.

– Naturalnie. Zapomniałem, że tak się nazywa. W każdym razie to znak, że wylądował. – Wylądował?... – Ogniska świadczą o jego przybyciu. Książę Yorku wraca do domu. – Wraca do domu?... – powtarzam niczym echo z lekka ogłupiała. Wiem, że mi się nie przywidziało i że biskup dosłownie promienieje radością. Blask szczęścia emanuje z niego, jakby sam był latarnią morską wskazującą okrętom bezpieczną drogę do portu. John Kendal szczerzy się do mnie zachwycony, że potomek Plantagenetów wraca na angielską ziemię. – Tak – potwierdza moje słowa. – Wraca do domu. Nazajutrz Henryk wypada z zamku w otoczeniu swojej gwardii i bez słowa pożegnania wyrusza na zachód gromadzić oddziały, składać wizyty Stanley’om i ich poplecznikom, za wszelką cenę chcąc utrzymać ich przy sobie pomimo dręczącej go niepewności. Nie żegna się ani ze mną, ani z dziećmi, ani nawet z własną matką, która mogłaby mu udzielić swego błogosławieństwa. Lady Stanley jest tak wstrząśnięta jego nagłym odjazdem, że cały dzień spędza w kaplicy, klęcząc na kamiennych płytach posadzki i nie robiąc sobie przerw na posiłki, gdyż pości w intencji bezpiecznego powrotu syna do domu. Chudy kark wystający z sukni jest niezdrowo zaczerwieniony, ponieważ lady Stanley nosi pod spodem włosiennicę, aby umartwiać swe papierowe ciało. Henrykowi towarzyszy nieodłączny Jasper Tudor przypominający wiernego ogara albo konia bojowego, który nie potrafi dać sobie na wstrzymanie. Dolatują nas sprzeczne doniesienia. Ponoć młodzik przybił do wschodniego wybrzeża i wdarł się do wnętrza Anglii przez Hull i York, podobnie jak mój ojciec wracający tryumfalnie ze swego wygnania. Nieodrodny syn króla Edwarda idzie w ślady wielkiego rodzica, głosi plotka. Później słyszymy, że z powodu niesprzyjającego wiatru statki młodzika zboczyły z kursu i przybiły do południowych brzegów, których nikt nie broni, nie licząc kardynała

Mortona i zbieraniny ochotników. Co powstrzyma pretendenta przed ruszeniem prosto na Londyn? Nikt nie stanie mu na drodze, nikt nie podważy jego prawa do angielskiej ziemi, odpowiadają plotkarze. Gdy oddział Henryka wraca niespodzianie, stajenni zajmują się zgonionymi wierzchowcami, a utytłani gwardziści w posępnych nastrojach rozchodzą się na swoje kwatery. Żaden nie woła o piwo ani nie przechwala się, co widział, wszyscy są cisi, jakby ujrzeli widmo naszej porażki i odebrało im mowę. Mój mąż ucztuje z nami w dwa kolejne wieczory, jednakże nie uśmiecha się ani razu, jak gdyby zapomniał nauki o tym, jak być cieszącym się popularnością królem. Kiedy przychodzi po mnie przed wieczerzą, wita się ze mną obcesowo. – Wylądował – informuje. Wyrzuca z siebie krótkie zdania, prowadząc mnie do wysokiego stołu. – Puścił paru ludzi na brzeg. Ale jak zobaczył naszą obronę, wziął nogi za pas jak zwykły tchórz, którym jest. Żołnierze ubili ich kilkuset, lecz głupcy pozwolili się wymknąć pretendentowi. A on uciekał, aż się za nim kurzyło... Nie przypominam Henrykowi, że niegdyś on też przybił do angielskiego brzegu i zobaczywszy zastawioną na niego pułapkę, szybko postawił żagle i odpłynął, nie stawiając nogi na lądzie. Tym bardziej nie mówię, że wszyscyśmy mieli go wtedy za tchórza, jakim był. – Gdzie się podział? – pytam. Mierzy mnie spojrzeniem, jakby się zastanawiał, czy może mi to wyjawić. – Któż może wiedzieć? Może w Irlandii? Wiatr był zachodni, ale wątpię, by chciał lądować w Walii. Przynajmniej Walia pozostała wierna Tudorom. Tyle wie nawet on. Milczę. Nie prostuję, że Tudor nie może być pewien żadnej krainy w Anglii. W milczeniu wyciągam ręce, by podstoli polał mi dłonie różaną wodą i wytarł je w zagrzaną serwetę. Henryk także dokonuje ablucji, po czym ciska zużyty ręcznik paziowi. – Pojmałem kilku jego ludzi – podejmuje z odzyskaną nagle energią. – Do niewoli trafiło ponad stu pięćdziesięciu mężczyzn, zarówno Anglików, jak i cudzoziemców. Oczywiście wszystko to rebelianci i zdrajcy.

Nie muszę pytać, jaki los czeka tych, którzy zdecydowali się pożeglować z pretendentem do Anglii. Zachowując kamienne miny, na oczach całego dworu zajmujemy nasze miejsca za wysokim stołem. – Roześlę ich w grupkach po kraju i każę wieszać na każdym placu targowym – obwieszcza mój mąż zimnym tonem. – Niech moi poddani zobaczą, co czeka każdego, kto zwróci się przeciwko mnie. Ale oskarżę ich o korsarstwo, nie o zdradę. Dzięki temu będę też mógł powywieszać cudzoziemców, skoro są piratami. Anglicy i Francuzi zawisną obok siebie i każdy się dowie, że bez względu na pochodzenie nie wolno podnieść na mnie ręki. – Nie okażesz im łaski? – pytam, gdy podczaszy nalewa mi wino. – Ani jednemu? Nie okażesz miłosierdzia? Zawsze twierdziłeś, że miłosierdzie pomaga władcy sprawować rządy. – Czemu do diaska miałbym im wybaczyć? Przecież najechali moje królestwo. Chcieli mnie strącić z tronu. Skłaniam głowę, by nie patrzeć na jego rozwścieczone oblicze, lecz wiem, że wszyscy inni chłoną widok zagniewanego króla. – Mimo to nawet ci straceni w Londynie umrą śmiercią godną pirata – dodaje po chwili już spokojniej i nawet uśmiecha się do mnie, jakby ten pomysł niezmiernie mu się podobał. Kręcę głową. – Nie rozumiem – odzywam się ostrożnie. – Czego znowu naopowiadali ci twoi doradcy?... – Powiedzieli mi, jak należy karać piratów – rzecze z okrutną uciechą – a ja zamierzam zastosować się do ich wskazówek. Albowiem choć to buntownicy i zdrajcy, najechali Anglię od morza. Dlatego dowiodę, że parali się korsarstwem, a potem każę ich związać i rzucić na nabrzeże Świętej Katarzyny nieopodal londyńskiej twierdzy, gdzie przypływ zakrada się niepostrzeżenie. Fale zaleją skazańcom usta. Utopią się cal po calu w wodzie głębokiej na stopę. Sądzisz, że to będzie wystarczającą nauczką dla moich poddanych? Sądzisz, że wreszcie zrozumieją i przestaną się przeciwko mnie burzyć? Że już nigdy nie wystąpią przeciw dynastii Tudorów?

– Nie wiem – odpowiadam. Z trudem łapię oddech, jakbym to ja leżała związana na piasku, czując, jak woda zachlapuje mi zamknięte usta, moczy twarz i powoli podnosi się cal po calu, aż... – Mam nadzieję, że tak będzie. Jakiś czas potem, gdy niestrudzony Henryk znów się wyprawił na patrolowanie środkowej Anglii, dochodzą nas wieści, że pretendent przybił do brzegów Irlandii i właśnie oblega zamek w Waterfordzie. Ponoć Irlandczycy tłumnie zebrali się pod jego sztandarem, co w praktyce oznacza koniec rządów mojego męża na Szmaragdowej Wyspie. Dużo odpoczywam. To dziecko bardzo mi ciąży i nie pozwala wiele chodzić. Towarzystwa dotrzymuje mi kuzynka Małgorzata, która siedzi obok zajęta robótką i szepcze, że nieposkromieni Irlandczycy wypowiedzieli posłuszeństwo Anglii i opowiedzieli się za młodzikiem z Flandrii. Jej mąż, sir Richard Pole, miał się udać prosto do jaskini lwa – Henryk kazał mu wyruszyć z wojskiem i stłumić rebelię, rozprawiając się z pretendentem i oczarowanymi nim irlandzkimi wielmożami. Wszakże zanim mąż Małgorzaty zdąży zebrać ludzi i wsadzić ich na okręty, oblężenie kończy się znienacka, a nieuchwytny pretendent znowu znika. – Gdzie jest teraz? – dopytuję, kiedy Henryk znów wyrusza na czele oddziału gwardii zakutego w żelazo i uzbrojonego jak do bitwy, zupełnie jakby atak groził nawet na traktach w sercu Anglii. Oblicze króla ciemnieje. – Nie wiem – odpowiada krótko. – Irlandia to jedno wielkie bagno zdrady. Warbeck może się ukrywać na moczarach albo na wzgórzach. Poynings, tamtejszy namiestnik, stracił wszelką kontrolę i także nic nie wie. To chłopaczysko jest niczym duch, można się o nim nasłuchać, ale nie sposób go zobaczyć. Jedno jest pewne: Irlandczycy mu sprzyjają i ukrywają go. Pytanie tylko gdzie.

Pałac Westminsterski

jesień 1495 roku Henryk nie zlega ze mną ani nawet nie rozmawia – nie było go u mnie od miesięcy. Choć dni naszej przyjaźni i miłości należą do przeszłości, nie pogrążam się w żalu i nie opłakuję utraconego uczucia męża, gdyż widzę, że toczy ze sobą nieustanną walkę, podobnie jak nieprzerwanie patroluje okolicę. Króla zżerają strach i nienawiść, nie cieszy nawet rosnący w mym łonie kolejny potomek. Henryk nie jest w stanie spędzać wieczorów przed kominkiem na cichej rozmowie, zbytnio nękają go zmory. Gdzieś tam, w Anglii albo w Irlandii czy w Walii, czuwa pretendent, przez co mój mąż nie potrafi zmrużyć oka. Sir Richard Pole wyruszył w końcu na Szmaragdową Wyspę, ażeby namówić irlandzkich wielmożów do utrzymania sojuszu z nami przeciwko uzurpatorowi, toteż wieczorami towarzystwa dotrzymuje mi osamotniona kuzynka Małgorzata. Dokładamy starań, aby w pobliżu znajdowała się zawsze choć jedna dworka Królowej Matki, i nie poruszamy żadnych poważniejszych tematów, wszelako i tak czerpiemy otuchę z wzajemnej obecności. Jeśli nawet jak zakładamy, dworki lady Stanley szpiegują dla niej, mogą przekazać swej mocodawczyni tylko tyle, że Małgorzata i ja rozmawiamy o dzieciach, ich zdrowiu i postępach w nauce, oraz o pogodzie, która nie sprzyja przechadzkom dla przyjemności, albowiem w tym roku bardzo wcześnie zrobiło się mokro i zimno. Z nikim poza Małgorzatą nie mogę rozmawiać tak otwarcie. Wyłącznie jej wyznaję szeptem: – Malutka Elżbieta nie nabiera sił. Przeciwnie wręcz, słabnie z każdym dniem. – Te nowe zioła nie pomagają? – Niestety nie. – Może jej się polepszy na wiosnę, kiedy przeniesiesz się na prowincję? – Och, Małgorzato, nie mam nawet pewności, czy ona dożyje wiosny. Obserwuję ją i małego Henryka i widzę, że chociaż są niemal rówieśnikami, sprawiają wrażenie istot różnych gatunków. On jest taki solidny i krzepki, a ona taka drobna, zwiewna niczym jakaś wróżka... Dotyka mojej dłoni.

– Tak mi przykro... Czasem Pan Bóg odbiera nam to, co dla nas najcenniejsze... – Nadałam jej imię po mojej matce i obawiam się, że niebawem do niej dołączy. – Wtedy jej babka dobrze się nią zaopiekuje w niebiesiech, skoro nam się to nie udało na ziemi. Trzeba w to wierzyć. Kiwam głową wdzięczna za te słowa pocieszenia, wszakże perspektywa utraty maleńkiej Elżbiety nie staje się przez to bardziej znośna. Małgorzata ściska mnie za rękę. – Możemy być pewne, że zazna niebiańskiej chwały u boku swej babki – powtarza Małgorzata z większą mocą. – Możemy być tego pewne, Elżbieto. – Ale ja już sobie ją wyobrażałam jako młodą księżniczkę... – wyjawiam rozmarzonym głosem. – Stanęła mi przed oczyma jak żywa. Dumna młoda niewiasta o miedzianych włosach Henryka Tudora i alabastrowej cerze Elżbiety Woodville, dzieląca nasze zamiłowanie do ksiąg. Praktycznie ją widziałam, jak stoi, niby pozując do portretu, z dłonią na okładce, wyniosła jak prawdziwa królowa. Powiedziałam nawet lady Stanley, że Elżbieta Tudor przewyższy nas wszystkich... – Może tak się stanie – wtrąca Małgorzata. – Może jednak dożyje dorosłości. Nigdy nie wiadomo, co wyrośnie z niemowlęcia. Elżbieta ma jeszcze szanse na udane życie... Kręcę głową niezdolna pozbyć się swych wątpliwości i tej samej nocy, nim wybije dwunasta, budzę się nagle, by zobaczyć jesienny księżyc świecący na ciepłożółto przez szpary w okiennicach. Myślami biegnę natychmiast do chorego dziecka. Wstaję i narzucam na siebie pelerynę. Śpiąca w mej komnacie Małgorzata wyrywa się ze snu i pyta: – Źle się czujesz? – Nie. Ogarnął mnie dziwny niepokój. Muszę zobaczyć małą Elżbietę. Ty nie wstawaj... – Pójdę z tobą – oznajmia Małgorzata, wyślizgując się z pościeli i sięgając po coś, co mogłaby narzucić na nocny strój.

Wychodzimy za próg, napędzając strachu przysypiającemu gwardziście, który zrywa się gwałtownie, jakby pojawiła się przed nim para duchów, a nie dwie niewiasty o bladych obliczach i włosach ukrytych pod białymi czepkami. – Wszystko dobrze – uspokaja go Małgorzata. – Jej królewska mość pragnie udać się do komnaty dziecięcej. Idziemy boso zimnym kamiennym korytarzem odprowadzane przez wyrwanych ze snu strażników. – Co się stało? – pyta mnie kuzynka, gdy zatrzymuję się znienacka. – Słyszysz? – szepczę. – Słyszysz coś jakby śpiew...? Małgorzata potrząsa głową. – Nie. Niczego nie słyszę. W tej samej chwili pojmuję, co to za dźwięk, i przyśpieszam kroku, by znaleźć się w komnacie dziecięcej jak najprędzej. W końcu zaczynam biec, bez słowa wymijam gwardzistę pilnującego podnóża schodów prowadzących na wieżę, gdzie na szczycie mieści się ciepła i zaciszna komnata dziecięca. Kiedy otwieram drzwi, piastunka pochylona nad kołyską prostuje się gwałtownie i ze wstrząśniętą miną woła: – Najjaśniejsza pani! Właśnie miałam po ciebie posłać! Porywam małą Elżbietę na ręce. Ciałko ma ciepłe i oddycha płytko, lecz jej skóra blednie z każdym mgnieniem oka, a powieki i wargi sinieją. Składam pocałunek na czole niemowlęcia i dostrzegam, jak uśmiecha się przelotnie, wyczuwając moją obecność, po czym już tylko stoję bez ruchu, trzymając dziecko przy sercu, a jego wątła pierś podnosi się i opada, podnosi się i opada, aż wreszcie zamiera. – Zasnęła? – pyta Małgorzata z nutą nadziei w głosie. Kręcę głową, roniąc pierwsze łzy. – Nie. To nie sen. Przynajmniej nie ten zwyczajny. Rano, gdy już umyłam i ubrałam jej ciałko w koszulkę, pcham do Henryka posłańca z wiadomością, że nasze najmłodsze dziecko nie żyje. Król zjawia się tak prędko, że

musiał usłyszeć o tragedii, zanim dostał mój list. Z pewnością nasłał szpiegów i na mnie, tak jak na wszystkich w Anglii, i dowiedział się, że wybiegłam z komnaty sypialnej w środku nocy, aby trzymać córeczkę w ramionach, kiedy opuszczało ją życie. Wpada do mych apartamentów w pośpiechu i klęka u mego krzesła, na którym siedzę odziana w granatową suknię, szukając ciepła w ogniu kominka. Z nisko opuszczoną głową wyciąga do mnie obie ręce. – Najdroższa... – szepcze. Czuję go i słyszę, lecz nie widzę. Dworki zdążyły wymknąć się z komnaty, abyśmy mogli zostać sami. – Tak mi przykro, że mnie przy tobie nie było... Niech Bóg mi wybaczy, że mnie przy tobie nie było... – Nigdy cię nie ma – czynię mu cicho wymówki. – Wiecznie zajmujesz się tylko sprawą tego pretendenta. – Staram się chronić dziedzictwo wszystkich naszych dzieci. – Podnosi głowę, lecz nie głos. – Starałem się tylko zapewnić jej bezpieczeństwo we własnym królestwie. O, biedactwo, nieszczęsne biedactwo. Nie zdawałem sobie sprawy, jaka jest chora, powinienem był ciebie słuchać... Niech Bóg mi wybaczy, że cię nie słuchałem... – Właściwie nie była chora, tylko słabowita – prostuję. – Nawet nie walczyła o życie, ot, odetchnęła głębiej i odeszła... Henryk znowu zwiesza głowę i ukrywa twarz w moich dłoniach, które przyciska do mego podołka. Po chwili na palcach czuję gorące łzy i pochylam się nad nim, by go objąć, przytulam się mocno, jakbym chciała poczuć jego siłę i dać mu poznać własną moc. – Niech Bóg ma ją w swojej opiece – mówi dalej Henryk. – I niech mi wybaczy, że mnie przy was nie było. To dla mnie wielka strata, większa, niż możesz sobie wyobrazić. Wiem, że twoim zdaniem jestem złym ojcem i złym mężem, ale dbam o nasze dzieci i o ciebie bardziej, niż możesz sobie wyobrazić, Elżbieto. Klnę się, że przynajmniej okażę się dobrym królem. Utrzymam koronę na głowie i moje królestwo, aby Artur mógł zasiąść po mnie na

tronie. – Ciii... – Mając wciąż w pamięci stygnące wiotkie ciałko najmłodszej córki, nie chcę kusić losu snuciem planów na temat przyszłości reszty naszych dzieci. Henryk podnosi się, a ja razem z nim, tak że nawet stojąc, tulimy się do siebie, mąż oplata mnie ciasno ramionami, przykłada twarz do mojej szyi, jakby wraz z moim zapachem chciał wciągnąć w płuca otuchę. – Wybacz mi – szepcze bezgłośnie, muskając mi skórę oddechem. – Wiem, że proszę o wiele, Elżbieto, ale... Wybacz mi. – Jesteś dobrym mężem, Henryku – zapewniam go. – I dobrym ojcem. Wiem, że w głębi ducha nas kochasz, wiem, że nigdzie byś nie pojechał, gdybyś przewidział, że Elżbietka może nas tak nagle opuścić. Zresztą sam zobacz, wróciłeś do domu, zanim otrzymałeś moją wiadomość. Przechyla głowę, aby na mnie spojrzeć, lecz nie zaprzecza, że to dzięki szpiegom usłyszał o śmierci naszej córki, nie dzięki mnie. – Muszę być dobrze poinformowany – mówi tylko. – To gwarantuje nam bezpieczeństwo. Królowa Matka wyprawia uroczysty pogrzeb naszej córeczce. Mała Elżbieta zostaje pochowana w kaplicy Edwarda Wyznawcy w opactwie westminsterskim. Nabożeństwo żałobne celebruje kardynał Morton, a koncelebrantem jest biskup z Worcesteru, który pewnego wieczora doniósł mi, że książę Yorku wraca do domu. Nie mogę powiedzieć mężowi, że John Kendal uśmiechał się, gdy na zachodnim wybrzeżu zapłonęły ogniska pokazujące pretendentowi drogę do domu. Nie mogę donieść na duchownego, który grzebie moje dziecko. Składam dłonie i oparłszy na nich brodę, modlę się za duszyczkę Elżbiety w przekonaniu, że już dostąpiła nieba i że mnie pozostało mierzyć się z goryczą straty na tym padole. Potem czuję, jak Artur, moje pierworodne i najwrażliwsze dziecko, wsuwa mi rączkę w dłoń, mimo że jest już chłopcem lat prawie dziewięciu. – Nie płacz, mamo – szepcze. – Przecież wiesz, że Elżbietka jest teraz z panią babką, przecież wiesz, że jest z Bogiem.

– Wiem – odpowiadam, mrugając powiekami. – A ty nadal masz mnie. Przełykam łzy. – Nadal mam ciebie – zgadzam się. – I zawsze będziesz mnie miała. – Miło mi to słyszeć – uśmiecham się doń. – Bardzo miło mi to słyszeć, Arturze. – Może kolejne dziecko okaże się dziewczynką – pociesza mnie na koniec. Tulę go mocno. – Dziewczynka czy chłopiec, żadne dziecko nie zdoła zająć miejsca Elżbietki. Chyba nie sądzisz, że gdybym straciła ciebie, mogłabym się pocieszyć obecnością małego Henryka?... Choć oczy ma lśniące od łez, śmieje się na moje słowa. – Nie, wcale tak nie uważam. Chociaż małemu Henrykowi na pewno się wydaje, że tak właśnie by było. Mój brat myśli, że mógłby zastąpić każdego.

Pałac Westminsterski listopad 1495 roku Kuzynka Małgorzata zjawia się u mnie w komnacie prywatnej pałacu westminsterskiego, w ramach pretekstu dzierżąc szkatułkę z klejnotami. Ostatnimi czasy z powodu panującej wokół podejrzliwości zawsze się staramy, aby nasze spotkania miały uzasadnienie: posyłam po nią, aby załatwiła coś dla mnie, względnie to ona coś mi przynosi. Unikamy sytuacji, w których ktoś mógłby nas posądzić o tajne konszachty i narady w cztery oczy. Dostrzegłszy, że niesie szkatułkę na widoku, w wyciągniętych rękach przed sobą, sprawiając wrażenie, że będziemy robiły przegląd moich klejnotów, od razu się domyślam, że pragnie pomówić ze mną na osobności.

Odwracam się do najbliższej panny dworskiej. – Poszukaj ciemnopurpurowej wstążki – rzucam. Dziewczyna dyga nisko. – Wybacz, najjaśniejsza pani, sądziłam, że chcesz niebieską. – Tak było, ale zmieniłam zdanie. Idźcie razem z Claire, przyniesiecie też pelerynę w tym samym kolorze. Obydwie wychodzą, kiedy Małgorzata otwiera szkatułkę i wyjmuje z niej ametysty, jakby dla podkreślenia wagi moich słów. Reszta dworek siedzi przy kominku, mając na nas dobry widok, lecz nie słysząc ani słowa z naszej rozmowy. Małgorzata tymczasem unosi klejnoty do światła, wydobywając z nich purpurowofioletowe błyski. – O co chodzi? – pytam ostro, poprawiając się na swym krześle przed lustrem. – Jest w Szkocji. Z gardła dobywa mi się śmiech, a może raczej szloch. – W Szkocji? Opuścił Irlandię? Jesteś pewna? – Został zaproszony na dwór króla Jakuba. Król Szkotów ma dla niego wielkie poważanie, zwołał co znaczniejszych arystokratów i jawnie nazywa go księciem Yorku... – opowiada Małgorzata, stojąc za mymi plecami i trzymając nad mą głową tiarę z ametystów. – Skąd wiesz? – Od mojego męża, niech Bóg go zachowa w dobrym zdrowiu. On z kolei usłyszał o wszystkim od hiszpańskiego ambasadora, który otrzymuje wieści prosto z Hiszpanii. Cokolwiek ślą buntownicy na dwór hiszpański, w postaci kopii trafia w nasze ręce, tak silny jest sojusz zadzierzgnięty przez najjaśniejszego pana z królem Ferdynandem i królową Izabelą. – Dyskretnie upewnia się, że niewiasty przy kominku zajęte są własnymi sprawami, przykłada ametystowy naszyjnik do mego dekoltu, po czym

kontynuuje: – Jakub Szkocki wezwał przed swe oblicze hiszpańskiego wysłannika i gniewnie go poinformował, że król Henryk jest marionetką w rękach hiszpańskiej pary monarszej i że on, Jakub, postara się, aby na tronie Anglii zasiadł prawowity władca. – Będzie wojna? Małgorzata odkłada naszyjnik i sięga znów po tiarę, by umieścić ją na mojej głowie. W lustrze widzę odbicie swojej zafrasowanej twarzy, z bladą cerą i powiększonymi od strachu oczyma. Przez moment wydaję się sobie równą pięknością jak pani matka. Potem szybko szczypię się w policzki. – Wyglądam, jakbym zobaczyła ducha... – Wszyscy tak wyglądamy – szepcze Małgorzata, a jej odbicie uśmiecha się słabo, gdy zabiera się do zapinania naszyjnika. – Wszyscy zdajemy się przerażeni jak ktoś, po kogo duch wyciąga ręce. Na ulicach już układają pieśni o Ryszardzie księciu Yorku, który tańcuje w Irlandii, zabawia się w Szkocji i niebawem będzie się przechadzał po ogrodach Anglii, a ludzie znów będą się weselić. Powiadają o nim: zmartwychwstały książę... – Powiadają o nim: Ryszard Shrewsbury, syn Edwarda Yorka, mój brat... – Król Szkotów dałby sobie za to głowę uciąć. – A twój mąż? – Mój mąż twierdzi, że dojdzie do wojny – odpowiada Małgorzata, poważniejąc w okamgnieniu. – Szkoci udzielą pretendentowi wsparcia, najadą Anglię i będą się z nami bić.

Pałac Westminsterski Boże Narodzenie 1495 roku Wuj króla, Jasper Tudor, wraca z jednej z długich i ciężkich wypraw równie blady jak

skazańcy, których wysłał na szafot, z obliczem pooranym głębokimi zmarszczkami znużenia wżartymi w rysy na trwałe. Jest już stary, ma grubo ponad sześćdziesiąt lat, i przez cały miniony rok podejmował desperackie działania mające upewnić panowanie Henryka w Anglii, boleśnie świadom, że powoli zaczyna brakować czasu im obydwóm. Jaspera nęka podeszły wiek, króla prześladuje pech. Moja ciotka Katarzyna, jako spolegliwa żona, mości Jaspera Tudora w łożu ich wygodnych i przyjemnych komnat, a następnie wzywa medyków, pigularzy i uzdrowicieli, aby zrobili dlań co w ich mocy, wszelako zostaje odsunięta na bok przez Królową Matkę, która chlubi się znajomością ziół i leków i przy tej okazji twierdzi, iż Jasper jest tak silnej konstytucji, że postawią go na nogi jej mikstury i dłuższy odpoczynek. Henryk odwiedza wuja trzykroć każdego dnia: rankiem, by sprawdzić, jak ten spał, przed wieczerzą, by upewnić się, że kuchnia przysłała najlepsze kąski, i późną nocą, zanim oboje z matką udadzą się do kaplicy, ażeby modlić się o zdrowie człowieka, który od niepamiętnych czasów gra kluczową rolę w życiu ich dwojga. Jasper był Henrykowi niczym ojciec, niczym mentor – nigdy nie opuścił jego boku i zawsze go chronił. Młody Henryk Tudor byłby marnie zginął, gdyby nie ciągła czuła opieka wuja. Na Królową Matkę dziewierz wywarł nawet większy wpływ, największy, jakiego niewiasta może zaznać od mężczyzny: był jej niespełnioną miłością, uosobieniem życia, które ją ominęło, człowiekiem, którego powinna była poślubić. Zarówno Henryk, jak i lady Stanley są zgodnego zdania, że Jasper, który zawsze wiódł życie obfitujące w trudy i nigdy się nie oszczędzał, który każdorazowo wynosił głowę cało z wszelakich opresji i kwitł nawet na wygnaniu, jeszcze ten jeden raz wymknie się szponom śmierci i zatańczy z nami na bożonarodzeniowej uczcie. Z czasem miny im rzedną, aż w końcu Królowa Matka się przełamuje i jednak wzywa medyków. Mija kilka kolejnych dni i Jasper ogłasza, że chce sporządzić testament. – Testament? – powtarzam w rozmowie z mężem. – Tak – potwierdza z irytacją. – Ma sześćdziesiąt trzy lata, jest bogobojny i odpowiedzialny. Chyba zrozumiałe, że chce sporządzić testament. – Zatem poważnie zaniemógł? – A co sobie myślałaś? – naskakuje na mnie Henryk. – Że leży w łóżku, żeby wypocząć do woli? W życiu się nie wylegiwał, w życiu nie opuścił mego boku, kiedy go potrzebowałem, w życiu nie mitrężył, ani przez jeden dzień, ani przez jeden

moment... – Urywa i odwraca się ode mnie, ażebym nie widziała jego łez. Ostrożnie podchodzę doń od tyłu i siedzącego na krześle obejmuję ramionami, po czym schylam się i przytulam policzek do jego twarzy dla dodania mu otuchy. – Wiem, jak bardzo go kochasz – mówię. – Był ci ojcem, a nawet kimś więcej... – Był mym obrońcą, mym nauczycielem, mym mentorem i mym przyjacielem – wpada mi w słowo Henryk, choć głos mu się łamie. – Gdy byłem zaledwie chłopcem, wywiózł mnie z Anglii i ukrył przed wrogami, znosząc ze mną niedolę wygnania. Później sprowadził mnie z powrotem i pomógł mi odzyskać tron. Bez niego nigdy nie trafiłbym na pole bitwy, nie odnalazłbym drogi na przełaj Anglii, nie odważyłbym się zaufać Stanley’om, a już zwłaszcza nie wygrałbym boju, gdyby nie to, czego wuj mnie nauczył. Zawdzięczam mu dosłownie wszystko. – Czy mogę coś dla niego zrobić? – pytam bezradnie, spodziewając się negatywnej odpowiedzi. – Królowa Matka robi dlań wszystko co w ludzkiej mocy – rzecze dumnie Henryk. – W twoim stanie nie na wiele jej się przydasz. Jeśli chcesz, możesz się za niego modlić. Ostentacyjnie prowadzę swoje dworki do kaplicy, gdzie modlimy się i zamawiamy śpiewaną mszę w intencji powrotu do zdrowia Jaspera Tudora, wuja króla Anglii i niepowstrzymanego bojownika. Gdy nadchodzą święta, Henryk wydaje polecenie, aby obchody tego roku były stonowane – zakazuje głośnej muzyki i śmiechów, które mogłyby zakłócić spokój mężczyzny spoczywającego na łożu boleści oraz króla i Królowej Matki pełniących przy nim nieprzerwane czuwanie. U wezgłowia łoża umierającego Jaspera Tudora stają książęta Artur i Henryk. Małej księżniczce Małgorzacie oszczędza się tego przeżycia, wszakże jej imienniczka, lady Stanley, żąda, aby obydwaj chłopcy uklęknęli przy łożu najwspanialszego Anglika, jakiego wydała nasza ziemia. – Walijczyka – poprawiam szeptem. W Boże Narodzenie cały dwór zbiera się w kaplicy, by świętować przyjście na świat

Pana Jezusa i modlić się o ratunek dla Jego umiłowanego syna i żołnierza, Jaspera Tudora. Wszelako już nazajutrz wczesnym rankiem Henryk zjawia się w mych komnatach niezapowiedziany i przysiada w nogach łóżka, sprawiając, że budzę się leniwie, a moja siostra Cecylia dotrzymująca mi towarzystwa w komnacie sypialnej zrywa się gwałtownie, dyga i ucieka za drzwi. – Odszedł – oznajmia mój mąż. Głos ma nie tyle smutny, ile zdziwiony. – Siedzieliśmy przy nim z Królową Matką, a on wyciągnął rękę do niej, uśmiechnął się do mnie, po czym odchylił się znów na poduszki, odetchnął raz głęboko... i umarł. Zapada milczenie. Ogrom straty, która go dotknęła, jest tak przytłaczający, że nic, co bym powiedziała, nie zdoła zmniejszyć jego bólu. Henryk stracił jedynego ojca, jakiego poznał, wpadł w czarną rozpacz jak każdy inny sierota. Niezdarnie opadam na klęczki i pomimo wystającego brzucha wyciągam ręce, aby objąć męża. Stoi do mnie plecami i nie odwraca się, nie widzi więc, że sięgam ku niemu ze współczuciem. Cierpi w samotności. Przez chwilę myślę, że opłakuje śmierć wuja, wszelako zaraz dociera do mnie, że odejście Jaspera tylko wzmogło jego odwieczne obawy. – Kto stanie na czele armii przeciwko pretendentowi i Szkotom? – pyta sam siebie, jakby nagle padł na niego blady strach. – Sam będę musiał stawić czoło młodzikowi gdzieś na północy Anglii, gdzie jestem znienawidzony. Kogo wyznaczyć na głównodowodzącego, skoro zabrakło Jaspera? Kto przy mnie stanie, komu powinienem zaufać, teraz, gdy nie ma już mego wuja?

Pałac w Sheen zima 1496 roku Kuzynka Małgorzata wparowuje do mej komnaty tak raptownie i z takim błyskiem w oku, że znając ją jak nikt inny, natychmiast się domyślam, iż pragnie mówić ze mną w cztery oczy.

Tymczasem siedzę wraz z Królową Matką, szyjąc coś w ręku i przysłuchując się, jak wybrana przez nią dworka deklamuje jeden z jej słynnych traktatów na temat religii, czytając z ręcznie skopiowanego manuskryptu, gdyż Bóg świadkiem, nikt by nie wydrukował takiej miernoty. Małgorzata dyga przed nami obiema, po czym opada na zydel, bierze w dłonie robótkę i za wszelką cenę stara się nad sobą zapanować. Czekam, aż dworka dobrnie do końca rozdziału, i kiedy zaczyna przewracać kartkę, wstaję ze słowami: – Zażyję świeżego powietrza. Lady Stanley rzuca spojrzenie za okno, gdzie na niebie królują ciężkie szare chmury zapowiadające śnieg, i mówi: – Lepiej byś zaczekała, aż pokaże się odrobina słońca. – Włożę pelerynę, mufkę i ciepłe nakrycie głowy – decyduję. Moje dworki, pierwej zerknąwszy na Królową Matkę, aby sprawdzić, czy nie zgłosi sprzeciwu, podają mi wymienione części garderoby i opatulają mnie tak, że zaczynam przypominać baryłkę. Królowa Matka pozwala na to, gdyż odeszła ją chęć na wydawanie mi rozkazów w moich własnych komnatach. Od śmierci Jaspera Tudora postarzała się co najmniej o dziesięć lat. Kiedy czasem przyglądam się jej teraz, widzę nie silną niewiastę, która swego czasu zdominowała swego syna i mnie, lecz kruchą osobę, która całe życie spędziła na walce w imię obranej sprawy, poświęciła się dla rodzonego syna, a obecnie ma się przekonać, czy ich wspólna sprawa została przegrana i oboje czeka ucieczka w celu ratowania własnego życia. – Małgorzato, wesprzesz mnie? – pytam. Moja kuzynka podnosi się z pozorną obojętnością, nawet niechęcią, jakby wolała zostać w obrębie murów, i narzuca na ramiona pelerynę. – Musicie wziąć z sobą straże – poleca Królowa Matka. – A wy trzy... – wskazuje na najbliższe dworki, nie bacząc, kogo wybiera – wy trzy udacie się z jej królewską mością. Niewiasty nie wydają się zachwycone na myśl o spacerze na zimnie i być może śniegu, lecz posłusznie wstają, przynoszą swoje nakrycia i już po chwili możemy ruszać, mając za obstawę dwóch gwardzistów: jednego na przedzie i jednego za

naszymi plecami. W końcu Małgorzata i ja, udając raźny marsz dla rozgrzewki, wysforowujemy się naprzód i zostawiwszy wianuszek dworek z tyłu, wszczynamy rozmowę bez obaw, że zostanie ona podsłuchana. – No więc? – pytam niecierpliwie. Kuzynka ujmuje mnie pod ramię, aby uchronić nas obie przed poślizgnięciem się na pokrytym cienką warstwą lodu gruncie. Płynąca obok nas rzeka ma brzegi skute mrozem, nad nurtem kołuje nie bielsza od szronu mewa, która krzyczy raz przeraźliwie i za moment odlatuje. – Wziął sobie żonę – informuje Małgorzata zwięźle. Istotnie nie musi nawet wymieniać jego imienia. Także my dwie podtrzymujemy iluzję, że pretendent go w ogóle nie ma. – Żonę! Dopada mnie strach, że popełnił mezalians i poślubił jakąś spolegliwą służkę albo ciepłą wdówkę, która patrząc na własną korzyść, pożyczyła mu pieniądze. Jeśli faktycznie to zrobił, jeśli sam aż tak się poniżył, Henryk będzie piać z zachwytu i wyśmiewać go tym bardziej, wyzywając od Perkinów i Peterkinów, synów pijaka i tępaczki, zowiąc go też odtąd mężem ladacznicy. Wszyscy powiedzą, że to najlepszy dowód, iż żaden z niego książę, tylko nisko urodzony chłystek, któremu zamarzyła się korona. Bądź że tak przywykł do życia wśród pospólstwa, że omamiła go pomniejsza szlachcianka, z którą ożenił się dla jej posagu. Jeśli jego wybranką została jakaś puszczalska fleja, równie dobrze może pakować manatki i wracać do domu, gdziekolwiek on jest – we Flandrii czy w Hiszpanii. Staję w pół kroku. – Na Boga, Małgorzato. Mów, kim ona jest... Moja kuzynka uśmiecha się promiennie. – To dobra partia, nawet świetna. Katherine Gordon, krewniaczka samego króla Szkocji, córka hrabiego Huntly, najznaczniejszego szkockiego wielmoży.

– Córka hrabiego Huntly? – upewniam się. Małgorzata potakuje skinieniem. – Ponoć wielka z niej piękność. Król Jakub we własnej osobie poprowadził ją do ołtarza. Do zaręczyn doszło przed Bożym Narodzeniem, teraz już są po ślubie i z tego co mówią niektórzy, spodziewają się nawet dziecka. – Mój braci... Rysz... Ten młodzik się ożenił? – A jego żona jest brzemienna. Biorę Małgorzatę pod ramię, aby dłuższym postojem nie wzbudzić niczyich podejrzeń. – Och, gdyby mogła to zobaczyć moja matka... – szepczę. – Byłaby szczęśliwa – przyznaje Małgorzata. – Przeszczęśliwa. Wybucham śmiechem. – Byłaby zachwycona, szczególnie jeśli ta dziewczyna w istocie jest piękna i bogata. Ale, ale... Małgorzato, wiesz może, gdzie odbył się ślub i jak byli ubrani państwo młodzi? – Ona miała na sobie suknię w tonie głębokiej czerwieni, a twój br... a on czarne pludry i czarny dublet z białymi wyłogami. Po ceremonii urządzono wielki turniej rycerski. – Turniej! – Za wszystko zapłacił król Jakub, tak że uroczystości miały należytą oprawę. Ponoć nie ustępowały w niczym uroczystościom na naszym dworze, a nawet je przewyższały. Tymczasem król Jakub i młoda para udali się do monarszej rezydencji myśliwskiej w hrabstwie Fife, zamku Falkland. – Najjaśniejszy pan już o tym wie – stwierdzam oczywistość.

– Tak. Ja usłyszałam o wszystkim od mego męża, który udał się do Lincolnu, by zwoływać ludzi pod broń przed wojną ze Szkocją, i tam zasięgnął języka u jednego z królewskich szpiegów. W tej chwili najjaśniejszy pan ze swymi doradcami nakazuje umocnienie zamków na północy Anglii i przygotowania do szkockiej inwazji. – Na której czele stanie król Jakub? – Krążą słuchy, że wojna wybuchnie już na wiosnę, skoro ksią... skoro młodzik wżenił się w rodzinę panującą Szkocji. Król Szkotów nie poprzestanie, póki nie osadzi go na tronie Anglii. Wspominam swego brata z czasów, gdy widziałam go po raz ostatni, uroczego małego chłopca lat dziesięciu, o płowych włosach, błyszczących brązowo-zielonych oczach i łobuzerskim uśmiechu. Wspominam drżenie jego dolnej wargi, gdyśmy całowały go na pożegnanie i opatulały ciepło, odsyłając za mury sanktuarium i wsadzając na łódź płynącą w dół rzeki, w nadziei że nasz plan zadziała i że Ryszard dotrze bezpiecznie na dwór księżnej Małgorzaty Burgundzkiej, która zapewni mu schronienie. Próbuję wyobrazić go sobie teraz, dorosłego już mężczyznę, biorącego ślub w czarnobiałym stroju. Oczyma wyobraźni widzę go nadal łobuzersko uśmiechniętego, ze śliczną oblubienicą u boku. Przykładam dłoń do brzucha, gdzie rośnie następny Tudor, wróg mego brata, syn mężczyzny, który odebrał tron Yorkom. – Nic na to nie poradzisz – dodaje Małgorzata, widząc zamierający mi na wargach uśmiech. – Nikt z nas nic na to nie poradzi. Musimy wyjść z tego obronną ręką, nie pozwolić, by wina spadła na nas. Potem zobaczymy, co będzie dalej. W lutym, gdy zaczynam się szykować do odosobnienia w komnacie niewieściej, dwór nadal jest pogrążony w żałobie po Jasperze Tudorze i ścichły z niepewności po otrzymanych wiadomościach z młodzieńczego, weselącego się dworu szkockiego, gdzie jak słyszymy, czas spędza się na polowaniach pomimo śniegu i planowaniu inwazji na nasze północne ziemie z chwilą polepszenia się pogody. Henryk wydaje na moją cześć wielką ucztę, w której jako gość honorowy bierze udział hiszpański wysłannik, Roderigo Gonzalva de Puebla. Jest to mężczyzna nikczemnego wzrostu, śniady i ciemnowłosy, lecz nie odrażający. Kłania mi się nisko i całuje mą dłoń, po czym prostuje się uśmiechnięty od ucha do ucha, jakby sądził, że znajduję go ponętnym. – Ambasador ma propozycję ożenku dla księcia Artura – szepcze do mnie Henryk. –

Chodzi o najmłodszą z hiszpańskich księżniczek, infantkę Catalinę. Spoglądam od pogodnego oblicza męża do pyszałkowatego wysłannika i pojmuję, że powinnam okazać radość. – Doskonały pomysł – mówię. – Jednakże oboje są jeszcze bardzo młodzi... – Na początek tylko zaręczyny dla umocnienia przyjaźni między naszymi królestwami – rzecze Henryk gładko. Kiwa głową ambasadorowi i prowadzi mnie do wysokiego stołu. – Mowa nie tylko o stałym i pewnym przymierzu z Hiszpanią przeciwko Francji, lecz także o tym, by dopaść pretendenta. Ferdynand i Izabela obiecują, że jeśli ogłoszę zaręczyny, zwabią młodzika do siebie pod pretekstem zawiązania z nim sojuszu. A gdy już stawi się w Granadzie, przekażą go nam. – Nigdzie nie pojedzie – stwierdzam z dużą dozą pewności w głosie. – Po co miałby zostawić brzemienną żonę w Szkocji i pojechać do odległej Hiszpanii? – Po to, by zyskać poparcie Ferdynanda i Izabeli w sprawie inwazji. Tymczasem oni oddadzą rękę infantki Arturowi i pojmą naszego wroga, ażeby mieć pewność, że Catalina wyjdzie za jedynego następcę tronu Anglii. Połączy nas wspólny cel. Sami oboje niedawno doszli do władzy, pamiętają więc, jak to jest walczyć o królestwo. Zaręczając swoją córkę z naszym synem, wydadzą wyrok śmierci na pretendenta. Będzie im zależeć, aby umarł, nie mniej niż nam na tym zależy. Stojący szpalerem dworzanie kłaniają nam się kolejno, a już na podwyższeniu podstoli przybiega ze złotą misą pełną wody różanej dla obmycia palców. Zanurzam opuszki w ciepłej wodzie i wycieram starannie w serwetę. – Ale mężu... – zaczynam. – Dość o tym na razie – ucina Henryk. – Wrócimy do tego tematu, gdy dasz mi kolejne dziecko. Teraz ciesz się względami naszych przyjaciół i myśl tylko o tym, by połóg przebiegł szczęśliwie. Mam nadzieję na jeszcze jednego syna, Elżbieto. Uśmiecham się do niego, jakby właśnie dodał mi pewności siebie, po czym przenoszę wzrok na niżej ustawione stoły. Przy jednym z nich, w otoczeniu wysłanników z innych dworów królewskich, siedzi ambasador de Puebla, którego głowa ledwie wystaje zza dużej solnicy.

Zastanawiam się, czy ów człowiek jest aż tak dwulicowy, aż tak zapatrzony we własną karierę, by obiecać przyjaźń dwudziestodwulatkowi, a następnie wydać go na pewną śmierć. Kiedy podnosi na mnie spojrzenie i posyła mi uśmiech, w myślach odpowiadam sobie na to pytanie. Tak, ten człowiek jest zdolny do czegoś podobnego.

Pałac w Sheen marzec 1496 roku Do komnaty niewieściej udaję się z ciężkim sercem, wciąż opłakując małą Elżbietę, a w dodatku połóg okazuje się długi i bolesny. Moja siostra Anna, która wcześniej żartowała, że musi się wszystkiemu dobrze przyjrzeć, aby wiedzieć, co ją czeka w przyszłości, zielenieje ze strachu. Po paru nieprzerwanych godzinach bólów dostaję specjalne mocne piwo warzone przez akuszerki, ale i tak tęsknię za matką, która w chwili takiej jak ta potrafiła mnie uspokoić samym spojrzeniem łagodnych oczu i szeptem o przypływach i odpływach rzeki, pomagając zdzierżyć nawet najgorsze. Około północy czuję, że dziecko jest gotowe do przyjścia na ten świat, kucam więc jak zwykła wieśniaczka, zaciskam zęby i prę z całych sił, aż rozlega się cichy płacz i ja też zaczynam płakać – z radości, że mam kolejne dziecko, z wyczerpania, a także z powodu złamanego serca: gdzieś tam żyje mój brat, którego nigdy nie zobaczę, i jego żona, której nigdy nie poznam, i niebawem pojawi się u nich mój bratanek lub moja bratanica, kuzyn lub kuzynka tego noworodka, i nasze dzieci nigdy nie będą mogły się ze sobą bawić. Nawet gdy mam już córeczkę w ramionach, gdy leżę otoczona przez krąg swoich dworek wychwalających moją dzielność, pojących mnie słabym grzanym piwem i podtykających mi smakołyki, czuję nękającą mnie samotność. Tylko kuzynka Małgorzata dostrzega moje łzy i ociera je rąbkiem czystego lnu. – Coś nie tak? – pyta. – Mam wrażenie, że jestem ostatnia z rodu, zupełnie sama... Małgorzata ani nie rzuca się mnie pocieszać, ani nie oponuje, wskazując na moje siostry zachwycające się noworodkiem motanym w powijaki i przystawianym do

piersi mamki. Twarz ma ponurą, znużoną po nieprzespanej nocy, a policzki wilgotne od łez tak jak ja. Nie zaprzecza moim słowom. Poprawia poduszki pod moimi plecami, po czym dopiero się odzywa. – Jesteśmy ostatnie z rodu – potwierdza cicho. – Nie będę cię pocieszać na siłę. Jesteśmy ostatnie z Yorków. Ty, twoje siostry i ja, no i jeszcze mój brat. Być może Anglia już nigdy nie ujrzy białej róży. – Miałaś jakieś wieści od swojego brata? – pytam. Potrząsa głową. – Piszę do niego, ale nie dostaję odpowiedzi. Nie wolno mi nawet złożyć mu wizyty. Edward hrabia Warwick równie dobrze mógłby być dla mnie martwy. Dziewczynka otrzymuje na chrzcie imię po Matce Boskiej – Maria. Moja najmłodsza córeczka jest ładniutką subtelną dziewuszką z granatowymi oczkami i kruczoczarnymi włoskami. Apetyt tak jej dopisuje, że rośnie jak na drożdżach, a ja – choć nie zapomniałam o jej bledziutkiej złotowłosej siostrzyczce – czerpię pociechę z nowego potomka Tudorów w kołysce. Ceremonię oczyszczenia przechodzę przy wtórze trąb wojennych. Henryk zjawia się w komnacie dziecięcej, by zobaczyć niemowlę – i nic więcej. Nawet nie bierze małej na ręce. – Nie ma cienia wątpliwości, że Szkoci zaatakują i że na ich czele będzie stał pretendent – rzecze z goryczą. – Muszę wspomagać się armią z północy i co najmniej od połowy wielmożów słyszę, że będą się bili z dzikusami, ale odłożą broń na pierwszy widok białej róży. Szkotom nie popuszczą, ale przyłączą się do potomka Yorków. Moi poddani to banda zdrajców. Trzymając małą Marię w ramionach, mam wrażenie, że chcę dzięki niej zatamować gniew Henryka: oto w Szkocji sposobi się do wojny z nami następca tronu z dynastii Yorków, ale ja w naszej ulubionej siedzibie na południu dałam swemu mężowi kolejną śliczną księżniczkę... Tymczasem on nawet na nią nie patrzy. – Naprawdę nie możemy nic zrobić, żeby odwieść króla Jakuba od pomysłu bratania

się z... z tym pretendentem? Mój mąż posyła mi porozumiewawcze spojrzenie. – Oczywiście, że zaproponowałem mu układ – wyznaje. – I nie ma znaczenia, że ci się nie spodoba. Wątpię bowiem, żeby został zawarty. Zapewne nigdy nie będziemy musieli mu jej wysyłać. – Kogo nie będziemy musieli wysyłać? Ucieka wzrokiem. – Małgorzaty. Naszej córki Małgorzaty. Spoglądam na niego, jakby postradał zmysły. – Nasza córka ma sześć lat – oświadczam to, co oczywiste. – Chcesz ją wydać za króla Szkocji, który ma... ile to?... ponad dwadzieścia lat? – Rozważam taką możliwość. Kiedy ona będzie zdatna do małżeństwa, on będzie dopiero po trzydziestce. To nie jest jeszcze wielka różnica wieku. – Ale mężu... to oznacza, że związki małżeńskie wszystkich naszych dzieci zostaną zawarte z myślą o rozprawieniu się z pretendentem do twojego tronu! Przecież już obiecałeś Artura w zamian za pomoc Hiszpanów w pojmaniu młodzika... – Który nie rusza się z miejsca. Jest na to za cwany. – ... a teraz chcesz w dodatku wydać naszą córkę za wroga?! – Wolałabyś, żeby pretendent chodził wolno? – wybucha Henryk. – Nie, oczywiście, że nie. Ale... Najwyraźniej powiedziałam o jedno słowo za dużo i Henryk w okamgnieniu nabiera podejrzliwości. – Obiecam ją na żonę króla Szkocji, a w zamian dostanę od niego pretendenta w kajdanach – oznajmia głuchym tonem. – Twoje zdanie w sprawie małżeństwa naszej

córki czy naszego syna nie interesuje mnie. Małgorzata jest księżniczką, Artur księciem z dynastii Tudorów. Mają swoje obowiązki. Księżniczka musi wyjść za tego, kto nam się przysłuży najlepiej. Wszyscy mamy swoje obowiązki i nie powinniśmy o tym zapominać. Przytulam mocniej niemowlę. – To dziecko także? Ledwie na nie spojrzałeś! Czyżby wszyscy twoi potomkowie liczyli się dla ciebie wyłącznie jako pionki w twojej grze, karty do rozdania? I czy ta gra to niekończąca się, rozdmuchana do granic wojna z urojonym pretendentem?! Henryk nie okazuje gniewu. Na jego obliczu maluje się wyraz goryczy, jakby ciążący na nim obowiązek był trudniejszy od obowiązków tych, których życiem rozporządza. – Naturalnie – odpowiada. – I jeśli nasza Małgorzata ma być ceną za jego śmierć, rachunek według mnie się zgadza. Tego lata na twarzy Henryka pojawiają się dwie nowe bruzdy biegnące od nosa aż do ust i podkreślające jego ciągły skrzywiony grymas. Zwyczajny dla niego mars żłobi mu czoło coraz głębiej, w miarę jak docierają coraz to nowe wieści ze Szkocji i północnej Anglii. Wróg szykuje się do wojny, a w naszej obronie pojawiają się wciąż nowe luki. Połowa szlachty mieszkającej na północy przekroczyła już granicę, by zaciągnąć się pod sztandar pretendenta, a ich krewniacy, którzy pozostali po tej stronie, bynajmniej nie rwą się do walki z członkami własnej rodziny. Co wieczór Henryk znika w komnacie Królowej Matki, gdzie we dwoje wciąż od nowa liczą rody, którym mogą ufać. Lady Stanley sporządziła listę tych, których możemy być pewni, i tych, których lojalność stoi pod znakiem zapytania. Mój wzrok pada na obie listy, gdy życzę świekrze dobrej nocy. Zwój z wypisanymi nazwiskami tych, których uznali za godnych zaufania, leży przyciśnięty do blatu kałamarzem, z piórem tuż z boku, jakby autorzy mieli nadzieję, że listę da się wydłużyć. Natomiast zwój z nazwiskami osób niegodnych zaufania rozciąga się na całą szerokość stołu i jeszcze spływa ku podłodze. W każdej linijce skreślono jedno nazwisko, obok niego zaś wyszczególniono wątpliwości. Nic nie pokazałoby

dobitniej, że król i Królowa Matka boją się własnych poddanych, że starają się doliczyć przyjaciół i ponoszą w tym porażkę, natomiast kiedy przychodzi do wyliczenia wrogów, lista zdaje się nie mieć końca. – Czego chcesz? – zwraca się do mnie burkliwie Henryk. Unoszę brwi na tę ordynarność, i to w przytomności lady Stanley, po czym jakby nigdy nic dygam przed nią, mówiąc bardzo cicho: – Przyszłam ci życzyć dobrej nocy, pani matko. – Dobranoc – odpowiada, nawet nie podnosząc wzroku. Oboje są całkowicie pochłonięci tym, co robią. – Dzisiaj w drodze do kaplicy zaczepiła mnie pewna niewiasta z pytaniem, czy jej dług wobec króla może zostać puszczony w niepamięć lub chociaż prolongowany. Zdaje się, że jej mąż został skazany za pomniejszy występek, lecz nie dostał możliwości wyboru kary. Musi zapłacić grzywnę, pokaźną grzywnę. Usłyszałam od niej, że stracą dom i majątek, będą praktycznie zrujnowani. Niewiasta ta twierdzi, że jej mąż wolałby trafić za kraty, zamiast patrzeć, jak przepada wszystko to, na co ciężko pracował. Nazywa się George Whitehouse. Henryk i lady Stanley mają takie miny, jakby byli na tureckim kazaniu. Ni w ząb nie rozumieją, co do nich mówię. – To lojalny poddany – dodaję. – Po prostu wdał się w bójkę. Niesprawiedliwością byłoby, gdyby z powodu karczemnej awantury stracił dom rodzinny, skoro zapłacenie grzywny przekracza jego możliwości. Wcześniej kary pieniężne nie były aż tak dotkliwe. – Czy ty nic nie pojmujesz? – zwraca się do mnie lady Stanley tonem drżącym z tajonej wściekłości. – Czy ty nie widzisz, że potrzebujemy każdego pensa, każdego miedziaka, nieważne skąd, byle zgromadzić armię i mieć z czego wypłacać żołnierzom żołd? Uważasz, że powinniśmy wybaczyć jakiemuś pijaczynie i podarować mu grzywnę, choć za jego pieniądze kupimy sobie jednego żołnierza więcej? Jedną strzałę więcej? Henryk dalej mozoli się nad tworzoną listą, aczkolwiek ja wiem, że uważnie się przysłuchuje.

– Ale ten człowiek jest lojalnym poddanym – powtarzam. – Jeśli straci dom i majątek, jeśli zostanie zrujnowany przez poborców królewskich, którzy rozsprzedają jego własność na jego oczach, ponieważ nie stać go na zapłacenie grzywny, bez wątpienia przestanie być nam wierny. A to znaczy, że stracimy żołnierza, a nie zyskamy go. Bezpieczeństwo Korony zależy od miłości tych, którzy nam służą. Wyłącznie od ich miłości. Sprawujemy władzę, racja, ale za zgodą poddanych i właśnie dlatego musimy dołożyć wszelkich starań, aby nie stracić ich lojalności. Ta lista zaś... – wskazuję na dłuższy ze zwojów – ta lista jeszcze urośnie, jeżeli będziecie skazywać na niebotyczne grzywny uczciwych ludzi. – Łatwo ci mówić takie rzeczy... łatwo mówić takie rzeczy komuś, kto jest kochany, kto zawsze był kochany! – wybucha nieoczekiwanie lady Stanley. – Wywodzisz się z rodu szczycącego się opinią nieskończenie, ostentacyjnie... – truchleję, czekając, jakie dalej padną słowa – zachwycająco czarującego! Czarującego! – parska, jakby był to największy zarzut. – Wiesz, co opowiadają o tym młodziku? Kręcę głową. – Opowiadają, że gdziekolwiek się ruszy, zyskuje przyjaciół! – Teraz już krzyczy, podniósłszy głos o parę tonów. Twarz ma zaczerwienioną, sprawia wrażenie wyprowadzonej z równowagi na samą myśl o pretendencie i jego czarującej proweniencji. – Opowiadają, że sam cesarz, sam król Francji, sam król Szkocji poddali się jego urokowi. W każdym razie sprzymierzyli się z nim: i cesarz, i król Francji, i król Szkocji, ot, za same piękne oczy! Za nic! Podczas gdy my chcąc mieć spokój, musimy im oddawać w małżeństwie własne dzieci albo płacić fortunę za ich przyjaźń! Irlandczycy znów skrzykują się pod broń, mimo że nic z tego nie mają. To my im płacimy za to, żeby dochowali nam wierności. A oni jakby nigdy nic idą za nim z czystej miłości. Zaciągają się do jego armii, bo go kochają! Przenoszę wzrok na męża, który wciąż siedzi z odwróconą głową. – Ciebie też mogliby kochać – mówię do niego. Henryk po raz pierwszy od początku rozmowy patrzy mi prosto w oczy.

– Nie tak jak jego – odpowiada gorzko. – Wyraźnie czegoś mi brakuje. Nigdy nie pokochają mnie tak jak pretendenta. Niewiasta, która zatrzymała mnie w drodze do kaplicy i prosiła o wstawiennictwo u mego męża króla, tłumacząc, że jej rodziny nie stać na zapłacenie grzywny i że podatki nałożone przez Koronę na poddanych są zbyt wysokie, nie jest odosobnionym przypadkiem. Coraz częściej zwracają się do mnie ludzie proszący o umorzenie długu, ja zaś coraz częściej muszę odmawiać pomocy. Każdy Anglik musi zapłacić to, co jest winien Koronie – pod postacią czy to podatku, czy to grzywny – a poborcy podatkowi przemierzają kraj wzdłuż i wszerz pod bronią i pod eskortą. Udając się tego roku w zwyczajowy letni objazd królestwa, zabieramy z sobą podskarbich, którzy przy tej okazji robią nową wycenę posiadłości, majątków, a nawet warsztatów, poczynając od zieleniących się terenów równiny Salisbury, i przedkładają właścicielom wysokość nowych zobowiązań finansowych wobec Henryka. Zaczynam żałować, że powiedziałam mu o moim ojcu, który ilekroć ktoś wygłaszał mowę na jego powitanie, spoglądał ponad głowami zebranych, zastanawiając się, ile zdoła od nich pożyczyć. Tamten system pożyczek, kredytów i grzywien zamienił się teraz w znienawidzone podatki Tudorów – gdziekolwiek się znajdziemy, nasi klerkowie liczą szybki w oknach albo żywinę na pastwiskach czy też łany na polach, po czym wystawiają naszym gospodarzom rachunek. Zamiast wylegać tłumnie na trakty i ulice, żeby zobaczyć królewski orszak i pomachać nam oraz przesłać całusy książętom, wszyscy przemykają chyłkiem, upychając swoje dobra po magazynach, przenosząc do kryjówek swoje księgi rachunkowe i generalnie tając swoje bogactwo. Wielmożowie, u których się zatrzymujemy, wydają skromne uczty i chowają przed nami swoje najlepsze tapiserie i zastawę. Nikt nie szafuje gościnnością ani hojnością, z obawy że albo król, albo Królowa Matka dopatrzy się w tym przejawu tajenia zamożności i oskarży gospodarza o fałszywe zeznania w odniesieniu do wartości majątku. Przemieszczamy się od jednej arystokratycznej siedziby do drugiej, od klasztoru do opactwa, traktowani niczym wędrowni druciarze, na których widok należy ukrywać rodowe srebra. Z niepokojem wyczekuję odwiedzin u kolejnych przestraszonych osób, które

pożegnają nas z wyraźną ulgą. Do tego, gdziekolwiek jesteśmy, znikąd pojawiają się zakapturzone postacie na spienionych wierzchowcach, śledzące nas niczym sama Śmierć. Mężczyźni ci zamieniają parę słów z królem, zażywają paru godzin snu, po czym znowu wyruszają w drogę na świeżych koniach z naszych stajni. Kierują się na zachód, gdzie Kornwalijczycy – ziemianie, górnicy, marynarze i rybacy – zaczynają się burzyć i zapowiadają, że nie zapłacą Tudorom ani pensa więcej, i na wschód, gdzie leży zapraszająco bezbronne wybrzeże otwarte na inwazję, i wreszcie na północ, do Szkocji, gdzie król Jakub zbiera armię i odlewa armaty, jakich świat nie widział, dla swego ukochanego kuzyna: chłopca, który ma zostać królem Anglii. – Nareszcie go mam! – Henryk wkracza do mych komnat, całkowicie ignorując obecność dworek, które zrywają się na równe nogi i dygają przed nim głęboko, i grajków, którzy jak na zawołanie urywają w pół nuty, czekając, aż padnie taki czy inny rozkaz. – Mam go. Spójrz tylko na to... Posłusznie spoglądam na trzymaną przezeń kartkę. Widnieje na niej masa jakichś znaków i cyfr, których znaczenia nawet się nie domyślam. – Nie rozumiem – mówię cicho. – To język, którym ty się posługujesz, język szpiegów. Mój mąż cmoka zniecierpliwiony i wyciąga drugą kartkę spod spodu. Znajduje się na niej tłumaczenie zaszyfrowanej wiadomości od portugalskiego herolda, poświadczone pieczęcią przez samego króla Francji. Mieniący się księciem Yorku młodzik jest w istocie synem golibrody z Doornijk. Dotarłem do jego rodziców, których podeślę, jeśli będzie trzeba... – Co ty na to? – dopytuje Henryk. – Teraz dam radę udowodnić, że młodzik uzurpował sobie tytuł i pochodzenie. Jeśli sprowadzę do Anglii jego rodziców, wszyscy dowiedzą się, że jest synem golibrody z Doornijk. Co na to powiesz?! Wyczuwam, że kuzynka Małgorzata podchodzi bliżej, jakby chciała wziąć mnie w obronę przed królem coraz mocniej podnoszącym głos. Im bardziej jest Henryk niepewny, tym groźniejszych tonów dobywa. Wstaję z krzesła i ujmuję męża za rękę. – Wynika z tego, że masz całkowitą rację – odpowiadam, jakbym zwracała się do młodszego z moich synów, który sprzeczając się z bratem, często jest na krawędzi płaczu. – Z pewnością zdołasz do niej wszystkich przekonać.

– Owszem! – podchwytuje zaciekle. – Jest tak, jak mówiłem: to tylko jakiś biedak znikąd! – Jest tak, jak mówiłeś – potakuję. Patrząc na jego zaczerwienione od gniewu oblicze, mogę mu tylko współczuć. – To dowód, że masz absolutną rację. Henryka przebiega wyraźny dreszcz. – W takim razie poślę po nich – decyduje. – Po jego rodziców. Niech przyjadą do Anglii i niech pokażą wszystkim, jak niskiego urodzenia jest fałszywy pretendent.

Pałac Westminsterski jesień 1496 roku Koniec końców Henryk nie ściąga golibrody i jego żony. Śle do Doornijk jeszcze jednego szpiega, lecz ten nie potrafi odnaleźć rzeczonych. Przelotnie rozbawiona widzę oczyma wyobraźni pikardyjskie miasteczko, w którym roi się od zakapturzonych postaci ukrywających swoje twarze i poszukujących pary ludzi – jakichkolwiek ludzi – którzy przyznają, że ich syn zniknął z domu przed laty, a następnie ogłosił się królem Anglii i wżenił w szkocką rodzinę panującą, zaprzyjaźniając się z większością koronowanych głów chrześcijańskiego świata. Wizja Henryka poszukującego osieroconych rodziców, śladów po zaginionym chłopcu, a nawet samego nazwiska, które mógłby mu przypisać, jest tak niedorzeczna, że zaczyna do mnie docierać, iż król wcale nie pragnie rozwikłać tej zagadki, lecz rozpaczliwie stara się nadać pretendentowi tożsamość i przyszyć mu łatkę. Na moją sugestię, że do tej roli nadałoby się pierwsze lepsze małżeństwo, niekoniecznie golibroda z żoną, gdyż każdy może obwieścić, że miał syna, wychował go, a potem stracił, Henryk rzuca mi chmurne spojrzenie i przyznaje: – Właśnie, właśnie... Choćbym miał tuzin takich par, i tak nikt mi nie uwierzy, że to prawda. Pewnego wieczora na jesieni otrzymuję zaproszenie do komnat królowej – wciąż mówi się o nich „komnaty królowej”, choć zajmuje je lady Stanley. Ponoć Królowa Matka życzy sobie porozmawiać ze mną przed wieczerzą. Wybieram się tam z

Cecylią, jako że moja młodsza siostra Anna przebywa w komnacie niewieściej, spodziewając się narodzin swego pierwszego potomka. Kiedy przekraczamy próg, okazuje się, że komnata gościnna świeci pustkami. Zostawiam Cecylię przy skromnym ogniu podtrzymywanym dzięki wiązkom chrustu i przechodzę sama dalej, do komnaty prywatnej lady Stanley. Królowa Matka modli się przed ołtarzykiem, lecz słysząc, że wchodzę, szybko rzuca: „Amen” i podnosi się z klęcznika. Dygamy równocześnie – ona przede mną, gdyż jestem jej królową, ja przed nią, ponieważ jest moją świekrą – po czym stykamy się wyziębłymi policzkami, jakbyśmy wymieniały pocałunek na powitanie, choć w rzeczywistości wargi żadnej z nas nie dotykają skóry tej drugiej. Lady Stanley wskazuje mi jedno z wysokich krzeseł ustawionych przed kominkiem i siadamy naraz, nie starając się udowodnić swojej wyższości. Coraz bardziej ciekawi mnie, o co może chodzić. – Pragnę pomówić z tobą w zaufaniu – zaczyna Królowa Matka i podkreśla: – W całkowitym zaufaniu. Cokolwiek od ciebie usłyszę, pozostanie w tych czterech ścianach. Możesz mi zawierzyć wszystko. Masz moje święte słowo honoru. Czekam w milczeniu. Wątpię, abym podzieliła się z nią jakąkolwiek informacją, nie interesują mnie więc jej zapewnienia. Poza tym wiem, że jeśli coś mogłoby pomóc jej synowi, przekazałaby mu to bez wahania, łamiąc dane słowo. Jej honor nie ma znaczenia, gdy chodzi o dobro Henryka Tudora. – Pragnę wrócić pamięcią do dawnych lat – zagaja po chwili ciszy. – Byłaś wtedy małą dziewczynką i nic, co wtedy miało miejsce, nie było twoją winą. Ani ja, ani mój syn nie winimy cię o nic, albowiem to twoja matka wydawała rozkazy, a ty musiałaś wtedy być jej posłuszna. – Urywa i dodaje: – Teraz już nie musisz. Skłaniam głowę. Zadanie pytania wprost najwyraźniej przychodzi lady Stanley z dużym trudem. Pauza przeciąga się, moja świekra stuka palcami w podłokietnik krzesła. Przymyka oczy, jakby zmawiała krótką modlitwę. – Gdy jako młódka chroniłaś się z matką i siostrami w murach sanktuarium, twój starszy brat, książę Edward, przebywał w Tower, młodszy zaś, książę Ryszard, wciąż

był z wami. Elżbieta Woodville zatrzymała go u swego boku. W końcu padła obietnica koronacji Edwarda, lecz warunkiem było wydanie przez was Ryszarda, aby mógł dołączyć do brata w Tower. Pamiętasz tamte czasy? – Pamiętam – odpowiadam. Bezwiednie zerkam na kominek, jakbym tam – pomiędzy żarzącymi się kłodami – mogła ujrzeć łukowate sklepienie katakumb, pobladłą twarz pani matki, jej granatową żałobną suknię oraz kilkuletniego chłopca, któregośmy rozdzieliły z jego rodzicami, przygarnęły, doprowadziły do porządku i zakazawszy się odzywać choćby słowem, przebrały za małego Ryszarda, naciągając mu czapkę głęboko na czoło i obwiązując szyję szalikiem. Następnie oddałyśmy go w ręce arcybiskupa gwarantującego chłopcu bezpieczeństwo, aczkolwiek nie miałyśmy do hierarchy i reszty krztyny zaufania. Skazałyśmy tamtego chłopca na niebezpieczeństwo, żeby ocalić Ryszarda. Sądziłyśmy, że gramy na zwłokę, że dzięki temu zyskamy dzień, półtora. Nie potrafiłyśmy uwierzyć we własne szczęście, gdy nasze oszustwo się nie wydało, gdy obaj chłopcy – urodzony książę i żebrak z plebejskiej rodziny – podtrzymali złudzenia. – Członkowie rady królewskiej zwrócili się do was z żądaniem, abyście wydały im drugiego księcia – kontynuuje lady Stanley bezbarwnym szeptem. – Ciekawi mnie, czy to uczyniłyście. Podnoszę na nią wzrok i obdarzam szczerym spojrzeniem. – Oczywiście, że tak – rzekę z przekonaniem. – Wszyscy to wiedzą. Świadkami byli najbliżsi doradcy króla. Między innymi twój mąż, Tomasz Stanley. To oni odprowadzili małego Ryszarda do Tower, ażeby dotrzymywał Edwardowi towarzystwa do dnia koronacji. Byłaś podówczas na dworze królewskim, musiałaś widzieć, jak prowadzą mojego brata do Tower. Musisz pamiętać, gdyż było o tym głośno, że Elżbieta Woodville szlochała, żegnając się z synem, wszakże arcybiskup zapewnił ją, że włos nie spadnie chłopcu z głowy. Królowa Matka potwierdza gestem. – No tak... Ale potem... czy potem twoja matka poczyniła kroki, aby ich oswobodzić? – Moja świekra nachyla się ku mnie, sięgając przypominającymi szpony palcami do dłoni, które złożyłam na podołku. – Nie można jej było odmówić sprytu ani czujności. Może więc przygotowała się na to żądanie? Nie zapominaj, że połączyłam z nią siły w próbie odbicia książąt z Tower. Ja także próbowałam ich ratować...

Chciałabym więc wiedzieć, czy po tej nieudanej wspólnej próbie Elżbieta Woodville zdołała jednak uwolnić synów z murów twierdzy, a może tylko młodszego Ryszarda?... Czy istniał spisek, o którym nic nie wiedziałam? Zostałam ukarana za współudział w ataku na Tower, skazano mnie na areszt domowy pod dachem męża, nie mogłam z nikim rozmawiać ani do nikogo pisać. Chyba mam prawo wiedzieć, czy Elżbieta Woodville, mądra niewiasta i dobra matka, oswobodziła Ryszarda. – Obie wiemy, że nie przestawała spiskować – mówię. – Słała listy do ciebie i do Henryka. Dlatego to raczej ja powinnam wypytywać ciebie. Czyżby moja matka doniosła ci, że Ryszard jest bezpieczny? Czyżbyś utrzymała to w tajemnicy przez te wszystkie lata? Cofa rękę, jakby moja dłoń sparzyła ją niczym ogień. – Skądże! Niczego podobnego od niej nie usłyszałam! Jak w ogóle możesz tak myśleć...? – Knułaś razem z nią, aby nas uwolnić – przypominam słodkim głosem. – Czyniłaś starania, aby twój syn nas uwolnił. Henryk właśnie dlatego wrócił do Anglii, prawda? Żeby nas uwolnić? Nie po to, żeby objąć panowanie, lecz żeby osadzić na tronie mego brata i uwolnić nas wszystkie? – Elżbieta Woodville nic mi nie powiedziała! – wybucha Królowa Matka. – Nigdy nic mi nie mówiła! Wszyscy twierdzili, że książęta nie żyją, ale ona nie zamówiła mszy żałobnej, nikt nie odnalazł ciał, nie pojmano mordercy ani nawet nie odkryto śladów spisku mającego na celu ich uśmiercenie. Elżbieta Woodville nie nazwała z imienia zabójcy swych synów i żaden penitent nie wyznał grzechu królobójstwa... – Miałaś nadzieję, że ludzie oskarżą o zbrodnię mojego wuja – zauważam cicho. – Nie starczyło ci jednak odwagi, by poinformować o swych podejrzeniach otwarcie. Nawet po tym, gdy Ryszard trafił do nieoznakowanego grobu. Nawet wtedy, gdy publicznie wyliczałaś jego inne przewiny. Ani razu nie zarzuciłaś mu morderstwa książąt. Żadne z was, ani ty, ani Henryk, nie znalazło w sobie dość odwagi, by oskarżyć króla Ryszarda o pozbawienie życia jego bratanków. – Ale czy oni zginęli? – dopytuje z sykiem. – Jeśli nawet nie z ręki Ryszarda, to z czyjejś innej? Nieważne, kto był sprawcą! Pytam, czy na pewno nie żyją! Czy obaj zginęli? Mów, co wiesz!

Kręcę głową. – Gdzie oni są? – podejmuje ledwie słyszalnym szeptem, konkurującym z trzaskaniem płomienia na kominku. – Gdzie? Gdzie jest dziś książę Ryszard? – Myślę, że wiesz to lepiej ode mnie. Myślę, że doskonale znasz miejsce jego pobytu. – Odwracam się do niej i pozwalam, by dostrzegła mój uśmiech. – Nie sądzisz, że jest w Szkocji, szykując się do wojny z nami? Szykując się do wojny z twoim rodzonym synem, którego nazywa uzurpatorem? Z jej oczu wyziera czyste cierpienie. – Szkoci przekroczyli już naszą granicę – szepcze. – Są ich tysiące, a przewodzi im król Jakub u boku młodzika. Mają armaty i bombardy, maszerują w karnym szyku... nikt na północy nie widział takiej zdyscyplinowanej armii. W dodatku pretendent rozpropagował proklamację... – przerywa i sięga między fałdy sukni. Nie potrafię okiełznać ciekawości. Wyciągam rękę i odbieram od niej papier. Istotnie jest to jego proklamacja, zapewne rozwieszona w całej Anglii w setkach egzemplarzy. U dołu widnieje podpis: RR – Ricardus Rex. Król Ryszard IV Angielski. Nie umiem oderwać wzroku od zamaszystego inicjału. Przykładam palec do wyschniętego dawno atramentu, wodząc nim wzdłuż podpisu. Jeśli to sygnatura mego brata, dlaczego nie czuję ciepła w opuszkach, dlaczego nie mam wrażenia braterskiego dotyku? – Ryszardzie... – rzekę rozmarzona, słysząc przebijającą z mego głosu miłość. – Och, Ryszardzie... – Wzywa Anglików do pojmania Henryka w trakcie ucieczki – informuje mnie drżącym głosem świekra. Ledwie ją słyszę, myślami jestem z moim bratem podpisującym setki proklamacji: RR – Ricardus Rex, król Ryszard. Mimowolnie się uśmiecham, wspominając małego pogodnego, wiecznie uśmiechniętego chłopca, ulubieńca pani matki, ulubieńca nas wszystkich. Oczyma wyobraźni widzę, jak stawia ostatni zawijas i uśmiecha się tym swoim

uśmiechem. Ani przez chwilę nie wątpię, że odbije królestwo z rąk Tudorów i dzięki niemu na angielskim firmamencie znów rozbłyśnie słońce Yorków. – Przekroczył granicę, idzie prosto na Berwick... – wyrzeka. Nareszcie dociera do mnie sens jej słów. – Inwazja się rozpoczęła? Królowa Matka potakuje skinieniem. – Henryk rusza na wojnę? Przygotowuje się do wymarszu? – Posłaliśmy pieniądze – informuje mnie lady Stanley. – Małą fortunę. Na północ płynie złoto i broń. – Najjaśniejszy Pan rusza na wojnę? Poprowadzi swoją armię przeciwko pretendentowi? Ku memu zdumieniu lady Stanley potrząsa głową. – Nie wystawimy armii. Jeszcze nie teraz, nie tak daleko. Nic nie rozumiem. Wodzę spojrzeniem od proklamacji wypisanej czarnym atramentem do pomarszczonej, wystraszonej twarzy świekry. – Ale dlaczego?... Przecież trzeba bronić północnych ziem! Sądziłam, żeście się dobrze przygotowali... – Nie możemy! – odpowiada mi wreszcie. – Nie śmiemy wystawić armii na północy. Co by było, gdyby żołnierze się od nas odwrócili, dostrzegłszy sztandar pretendenta? Taka zmiana barw, opowiedzenie się po stronie Ryszarda, doprowadziłoby do naszej zguby. Nasi żołnierze, nasze uzbrojenie... wszystko przeszłoby w ręce wroga. Nie wyślemy armii na północ. Tamtejszych ziem muszą bronić miejscowi wielmożowie ze swoimi wasalami, to dla nich nie pierwszyzna, Szkoci nieraz w przeszłości robili grabieżcze wypady za naszą granicę. My tymczasem zbierzemy armię najemników, aby wzmocnić ich szeregi, odwołamy się do zaciężnych z Lotaryngii i Niemiec...

Spoglądam na nią z niedowierzaniem. – Wolicie nająć cudzoziemców, bo aż tak się obawiacie Anglików? Lady Stanley wykręca nerwowo ręce. – Poddani są rozgoryczeni wysokimi grzywnami i podatkami, zaczynają szemrać przeciwko Koronie. Nikomu nie można ufać, nie można być pewnym... – Nie jesteście pewni, że armia Anglików nie zmieni barw i nie obróci się przeciwko królowi? Moja świekra chowa twarz w dłoniach, garbi się na krześle, nieomal opadając na klęczki jak do modlitwy. Patrzę na nią pustym wzrokiem niezdolna wykrzesać z siebie cienia współczucia. W życiu nie słyszałam o czymś podobnym: królestwu zagraża napaść, a monarcha zbytnio się boi, aby bronić własnych granic, i nie ufa własnej armii, którą zgromadził, wyposażył i opłacił. Taki monarcha zakrawa na uzurpatora, skoro wzywa na pomoc obce oddziały, i to przeciwko komu! Przeciwko jakiemuś młodzikowi, który nie ma krzty doświadczenia w boju! – Kto stanie na czele północnej armii, skoro Henryk nigdzie się nie wybiera? – pytam. Lady Stanley weseleje trochę. – Thomas Howard, hrabia Surrey – odpowiada. – Jemu powierzymy to zadanie. Z pewnością nas nie zdradzi, przecież twoja siostra nosząca ich pierwszego potomka znajduje się pod naszą opieką. Howard nie pomyśli nawet o zdradzie, dopóki Anna i dziecko są naszymi zakładnikami. Obiecamy rękę twej siostry Katarzyny Williamowi Courtenay’owi, tak więc powinni nas wesprzeć także Courtenay’owie. Dobrze będzie mieć po swojej stronie dotychczasowych yorkistów, zgodzisz się chyba ze mną? Coś takiego powinno dać ludziom do myślenia. Niech wszyscy zobaczą, że hrabia Surrey, przetrzymywany w Tower, wyszedł na wolność bez najmniejszego uszczerbku.

– W odróżnieniu od księcia – zauważam. Królowa Matka podrywa na mnie wzrok, na jej twarzy maluje się przerażenie. – Którego księcia? – dopytuje. – Którego...? – Mówię o moim kuzynie Edwardzie – kłamię gładko. – Warwick wciąż tkwi w Tower bez dania racji, mimo że nie padło przeciw niemu żadne oskarżenie. Tak się nie godzi! Powinien zostać natychmiast uwolniony, aby poddani przestali gadać, że Tudorowie wyłapują dzieci Yorków i wtrącają je lochu! – Nic podobnego! – zaprzecza szybko moja świekra, jakby miała odpowiedź wyuczoną na pamięć, jakby pobożne życzenia mogły się stać faktami. – Młody Warwick przebywa w londyńskiej twierdzy dla własnego bezpieczeństwa. – Ależ nic mu nie grozi – rzucam. – Wszyscy uważają, że powinien przebywać na wolności. Jako królowa domagam się jego uwolnienia. Najlepiej teraz, dla pokazania, że czujemy się pewnie... Lady Stanley kręci głową i odchyla się na oparcie krzesła, zapiekając się w swym postanowieniu. – Najwcześniej wtedy, gdy niebezpieczeństwo przeminie. Wstaję, nie wypuszczając z ręki odezwy do ludu nawołującej do wystąpienia przeciwko Henrykowi, zaprzestania płacenia podatków i pojmania króla podczas ucieczki do Bretanii, skąd przypłynął przed laty. – Nie mogę cię uspokoić – rzekę twardo. – Sama namawiałaś Henryka, by podnosił podatki, przyczyniając się do rujnacji wielu osób, zachęcałaś, by trzymał się na uboczu, zamiast wychodzić do ludzi, pokazywać się poddanym i nawiązywać przyjaźnie z wielmożami, podjudzałaś go, by ścigał i prześladował pretendenta, który teraz nas najechał, kazałaś mu zgromadzić armię, jakiej nie możemy ufać, a na koniec sprawiłaś, że zwrócił się o pomoc do zamorskich zaciężnych. Gdy ostatnio to zrobił, przywlekli do Anglii śmiertelną zarazę, przez którą omal wszyscyśmy nie sczeźli. Monarcha winien być kochany przez lud, a nie traktowany jako zagrożenie. I na pewno nie powinien bać się własnej armii.

– Ale czy ów młodzik to twój brat? – naciska lady Stanley głosem ochrypłym z emocji. – W tej sprawie cię zawezwałam. Ty jedna wiesz. Musisz wiedzieć, co Elżbieta Woodville uczyniła dla uratowania go. Pytam więc, czy to ukochany syn twojej matki nadciąga, by zmierzyć się z moim jedynakiem. – To nie ma znaczenia – odpowiadam, dostrzegłszy nagle możliwość zmiany tematu i porzucenia tej kontrowersyjnej kwestii. Samopoczucie znacząco mi się polepsza, kiedy wreszcie pojmuję, jak wybrnąć z niezręcznego położenia. – Nieważne, kto stanie przeciwko Henrykowi. Nieważne, czy to ukochany syn mojej matki czy syn innej niewiasty. Istotne jest to, że tobie nie udało się przekonać Anglików do Henryka. Powinnaś była to uczynić, lecz zawiodłaś. Mimo że jego bezpieczeństwo zależy od miłości ludu, nie postarałaś się, aby poddani go pokochali. – Jakże miałam to zrobić? Jak ktokolwiek miałby to zrobić? Anglicy to naród bezbożników, ludzi pozbawionych serca, uganiających się za mrzonkami i nie ceniących tego, co najwartościowsze. Prawie mi jej żal, tej niewiasty siedzącej krzywo na tle wystawnego klęcznika w najlepszych pałacowych komnatach zdobionych misternymi tapiseriami. Może sobie mieć wystawny klęcznik i ogromną Biblię zamkniętą w emaliowanych okładkach, może mieć najlepsze komnaty w pałacu zdobione misternymi tapiseriami i wielką fortunę w skarbcu. – Nie byłaś w stanie sprawić, by poddani pokochali Henryka, ponieważ sama go nie kochałaś jako małego chłopca – mówię, jakbym ją potępiała. Zachowuję się równie bezlitośnie jak anioł sędzia złego i dobrego na Sądzie Ostatecznym. – Choć nie ustawałaś w wysiłkach dla dobra jego sprawy, zawiodłaś go w tym, co najważniejsze. Henryk nie był kochany jako dziecko i wyrósł na mężczyznę, który nie potrafi ani dawać, ani zjednywać sobie miłości. Zniszczyłaś go doszczętnie! – Kochałam go! – Zrywa się gwałtownie, miotając z ciemnych oczu błyski wściekłości. – Nikt nie zaprzeczy, że go kochałam! Poświęciłam dla niego swoje życie! Tylko jego miałam zawsze na względzie! Niemalże umarłam, wydając go na świat, a potem złożyłam wszystko: wygodę, dobrostan, nawet małżeństwo... na ołtarzu wspólnej sprawy! – Henryka wychowała obca niewiasta, hrabina Herbert, żona jego strażnika Wilhelma

Herberta. To ją kochał – ciągnę nieubłaganie. – Nazywałaś ją wrogiem, odebrałaś syna przy pierwszej okazji i oddałaś pod opiekę swojego dziewierza. Po klęsce zadanej lancasterom przez mojego ojca Jasper Tudor zabrał małego Henryka za morze, a ty na to pozwoliłaś. Praktycznie go odesłałaś, a przynajmniej on tak to odczuł. Wszystko w imię własnej ambicji, o czym Henryk także doskonale wiedział. Mój mąż nie zna żadnej kołysanki, żadnej historyjki na dobranoc, nie ma pojęcia, jak rodzice bawią się z dziećmi. Nikomu nie ufa ani nie okazuje czułości. To prawda, że podejmowałaś działania z myślą o jego przyszłości, spiskowałaś dla niego i walczyłaś o jego dziedzictwo, wszakże bardzo wątpię, abyś kiedykolwiek za jego dziecinnych lat wzięła go na kolana, połaskotała po stópkach i rozśmieszyła do łez. Lady Stanley cofa się przede mną, jakbym obrzuciła ją przekleństwami. – Byłam jego matką, nie mamką. Po cóż miałabym obdarzać go pieszczotami? Zamiast go rozpieszczać, uczyłam, jak być władcą. – Wydawałaś mu rozkazy – podsumowuję. – I wspierałaś go. Jednakże jedno i drugie nie ma nic wspólnego z miłością. Teraz zbierasz owoce tego, co sama kiedyś zasiałaś. W Henryku nie ma uncji miłości. Z północy docierają do nas przerażające wieści o Szkotach atakujących niczym stado wilków i niszczących wszystko na swojej drodze. Nasze północne oddziały dzielnie ruszają przeciwko nim, jednakże zanim dojdzie do bitwy, wróg znika jak kamfora, wracając na własny górzysty teren. Przeciwnik bynajmniej nie oddaje pola, a przyczaja się tylko. Możemy być pewni, że uderzy ponownie. Henryk jest niepocieszony, znów domaga się od parlamentu pieniędzy – setek tysięcy funtów – a także zwraca się bezpośrednio do wielmożów, którzy z musu udzielają Koronie pożyczek, oraz do londyńskich mieszczan, by wystawiali zbrojnych mających odeprzeć niewidzialne zagrożenie, gdy dotrze do stolicy. Nikt nie wie, co zamierzają Szkoci: czy będą robić wycieczki za naszą granicę nieprzerwanie, podkopując naszą pewność i dumę na północnych rubieżach nawet wśród zimowych zadymek, czy też raczej wezmą na wstrzymanie i odczekają do wiosny, by uderzyć na nas z pełnym impetem. – Urodziło mu się dziecko – szepcze do mnie Małgorzata, która wraz z mężem wróciła niedawno z Walii, gdzie we dwoje pomagali Arturowi zadomowić się na zamku w

Ludlow. Po drodze do Londynu nasłuchała się plotek na miejscach postoju: w opactwach, gościńcach i arystokratycznych siedzibach, i teraz dzieli się nimi ze mną pośród ogólnego harmideru towarzyszącego przygotowaniom do świąt Bożego Narodzenia, których za żadne skarby świata by nie przepuściła. – Wszyscy mówią tylko o tym. Wyobrażam sobie, jaka szczęśliwa byłaby pani matka, jak bardzo chciałaby ujrzeć swojego wnuka. – To chłopiec czy dziewczynka? – pytam, nie kryjąc ciekawości. – Chłopiec. Urodził mu się chłopiec. W dynastii Yorków pojawił się kolejny dziedzic. Łapię Małgorzatę za ręce i patrząc prosto w jej uśmiechniętą twarz, wiem, że moje wargi rozciągają się w radosnym uśmiechu – niemądrze, niepotrzebnie. – Naprawdę? Chłopiec? – Nowy pączek białej róży – potakuje. – Nowy spadkobierca Domu Yorków. – Gdzie? W Edynburgu? – Ponoć wszyscy troje mieszkają na zamku Falkland, wiodą spokojne rodzinne życie. Ludzie gadają, że jego żona jest prześliczna i że on robi, co może, aby jej nie odstępować, taki jest w niej zakochany. – Nie myśli o inwazji? Małgorzata wzrusza ramionami. – Pora jest niesprzyjająca, choć może po prostu jest rodzinnym człowiekiem. Krótko po ślubie, ze śliczną żoną i niemowlęciem w domu... Na co mu wojna? Może zadowoli się tym, co ma. – Gdybym mogła się z nim skontaktować... gdybym mogła do niego napisać... Powiedziałabym mu, że powinien się trzymać tego, co ma... że tak będzie najlepiej dla nas wszystkich. Moja kuzynka wolno kręci głową.

– Przez granicę nie przedostanie się żadna wiadomość, której by wpierw nie widział najjaśniejszy pan. Gdybyś posłała pretendentowi choćby liścik, król Henryk uznałby to za zdradę najgorszą w świecie. Nigdy by ci nie wybaczył, do końca życia by cię podejrzewał, uwierzyłby, że byłaś mu wrogiem przez te wszystkie lata... – Gdybyż tylko można mu przekazać, żeby został tam gdzie jest, żeby cieszył się swoim szczęściem i chronił je niczym źrenicę oka, bo korona nie da mu tej radości, której zaznał dzięki żonie i dziecku! – Chętnie bym to zrobiła, gdyby była taka możliwość – zapewnia mnie Małgorzata. – Albowiem jestem dowodem na prawdziwość tych słów: po raz pierwszy zaznałam rodzinnego ciepła u boku męża na zamku w Ludlow. – Doprawdy? – pytam z uśmiechem. Potakuje skinieniem, wyraźnie promieniejąc. – Richard Pole to dobry człowiek, jestem zadowolona, że za niego wyszłam. Cechuje go spokój i lojalność wobec króla i mnie. Cieszy mnie u niego brak porywczości. Dość się naoglądałam przeniewierców i raptusów, wystarczy mi wrażeń, teraz pragnę tylko wychować własnego syna i pomóc twojemu stać się księciem, zawiadywać zamkiem w Ludlow wedle twego życzenia, a w końcu powitać na nim oblubienicę Artura, gdy ta wreszcie się pojawi. – Jak się miewa mój Artur? – pytam ją szybko. – Możesz być dumna z takiego syna i księcia – odpowiada, nie przestając się pogodnie uśmiechać. – Artur jest sprawiedliwy i wspaniałomyślny. Ilekroć mój mąż zabiera go na posiedzenie jakiegoś sądu, książę rwie się do tego, by okazać oskarżonym łaskę. Świetnie radzi sobie w siodle, a przebywając wśród poddanych, odnosi się do nich przyjacielsko. Richard uczy swego podopiecznego wszystkiego, co sam umie. Dobry z niego opiekun, dzięki niemu z Artura wyrośnie dobry król, a najpewniej nawet wspaniały. – Pod warunkiem, że młodzik nie upomni się o tron.

– Być może uzna, że miłość do żony i dziecka mu wystarczy – wyraża nadzieję Małgorzata. – Być może dojdzie do wniosku, że nie każdy książę musi zostać królem. Być może zrozumie, że ważniejsza od władzy jest miłość. Być może widok żony z niemowlęciem w ramionach przesłoni mu królestwo, które chciał zdobyć. – Gdybym mogła się z nim skontaktować... – powtarzam. – Nie jestem w stanie przesłać listu własnemu bratu, który mieszka nieopodal w Tower. Niby jak miałybyśmy dostarczyć twój list pretendentowi?

Tower w Londynie lato 1497 roku Kornwalijczycy zaczynają od szemrania, że podatki nałożone przez króla są za wysokie, po czym stwierdzają, że Henryk podstępnie odebrał im prawo własności do cyny, którą wydobywają w kopalniach. Jest to pracowity, przepełniony goryczą naród, którego członkowie stają twarzą w twarz z niebezpieczeństwem codziennie w ciasnych podziemnych korytarzach, posługują się własnym, dziwnie brzmiącym językiem i wiodą żywot bliższy barbarzyńcom niż prawdziwym chrześcijanom. Z dala od stolicy, na najdalej na zachód wysuniętym półwyspie Anglii, łatwo ulegają mrzonkom i plotkom. Wierzą w królów i anioły, w objawienia i cuda. Mój ojciec powiadał zawsze, że to specyficzni Anglicy, ci Kornwalijczycy, zgoła nieangielscy, i że należy się z nimi obchodzić delikatnie, jak nie przymierzając z elfami, które ponoć żyją obok nich. W ciągu zaledwie paru dni, w mgnieniu oka można by rzec, osiągają zgodę i stan najwyższego wzburzenia. Pokonują zachodnie ziemie niczym rozprzestrzeniający się suchą porą ogień, który pochłania pole za polem, las za lasem, szalejąc bardziej aniżeli rozjuszony ogier. Rychło cała Kornwalia jest pod bronią, a następnie przyłączają się do niej inne zachodnie hrabstwa, gdzie w poddanych także od dawna buzuje złość. Powstają oddzielne armie, na które składają się ludzie z hrabstw Somerset, Wiltshire i samej Kornwalii, a wszystkimi dowodzi kornwalijski kowal Michael Joseph zwany po ichniemu An Gof. Ów śmiałek, wysoki na dziesięć stóp, jak wieść niesie, pono poprzysiągł, że nie pozwoli, by doprowadził go do ruiny jakiś król, którego ojciec nie

był królem i który stara się narzucić nowe obyczaje – walijskie obyczaje – porządnym Kornwalijczykom. W szeregach armii znaleźli się nie tylko zwykli wieśniacy, ale też gwardziści, rybacy, ziemianie, górnicy, a nawet o zgrozo jeden wielmoża, niejaki James Tuchet, baron Audley, który ofiarowuje się ich poprowadzić do boju. – Zostaniesz tu z Królową Matką i dziećmi – rzuca do mnie ostrym tonem Henryk, na którego wierzchowiec już czeka na czele oddziału gwardii przybocznej w szyku bojowym tuż pod Białą Wieżą, w obrębie Tower wszystkie bramy są zamknięte, działa podtoczone do otworów strzelniczych, jakby wojna była tuż-tuż. – Tutaj będziecie bezpieczne, w razie oblężenia przetrzymacie wiele miesięcy. – Oblężenia? – powtarzam z przestrachem, poprawiając na biodrze małą Marię, jakbym była zwykłą wieśniaczką, która żegna męża wyruszającego na bitwę niepewna swoich dalszych losów. – Jak to? Czyżby byli już tak blisko Londynu? Przecież maszerują aż z Kornwalii! Obrona w zachodnich hrabstwach powinna ich zatrzymać! Czy twierdza jest na pewno dobrze obsadzona? Czy londyńczycy pozostaną nam wierni? – Jadę do Woodstock, tylko do Woodstock. Tam zbiorę armię i odetnę rebeliantom drogę, gdy pojawią się na zachodnim trakcie. Muszę też ściągnąć siły z północy, i to tak szybko, jak się da. Wysłałem wojsko, by walczyło ze Szkotami i pretendentem, nie spodziewając się ataku z południowego zachodu. Tymczasem odwołuję barona Daubney z jego oddziałem, moje rozkazy są już w drodze. Daubney zawróci na południe, jak tylko mój posłaniec doń dotrze. Zjawi się i... – Daubney? Przecież on wywodzi się z hrabstwa Somerset... – I co z tego? – wykrzykuje zdesperowany Henryk, sprawiając, że mała Maria kuli się i zaczyna popłakiwać. Wzmacniam uścisk na jej pulchnym ciałku i przestępując z nogi na nogę, kołyszę ją uspokajająco. Ściszam głos, by nie przestraszyć jej bardziej ani nie zaalarmować królewskich gwardzistów czekających nieopodal z ponurymi minami.

– Chodziło mi o to, że baron może nie zechcieć zwrócić się przeciwko krajanom – odpowiadam. – Przyszłoby mu walczyć z sąsiadami. Praktycznie całe Somerset przyłączyło się do Kornwalijczyków, a Daubney niewątpliwie zna się z Audley’em jeszcze z chłopięcych lat. Nie twierdzę, że cię zdradzi, mówię tylko, że ma zachodnie korzenie i prawie na pewno pożałuje krajanów. Trzeba by go otoczyć naszymi ludźmi. Gdzie są pozostali?... Parowie i jego krewniacy powinni utrzymać go po naszej stronie. Mój mąż wydaje jęk rozpaczy i przykłada dłoń do szyi wierzchowca, jakby potrzebował wsparcia. – Na północy... Wysłałem tam większość żołnierzy, armat i pieniędzy... Milczę przez moment, zrozumiawszy, w jakim niebezpieczeństwie otośmy się znaleźli. Wszystkie dzieci, Artura nie wyłączając, znajdują się razem ze mną w Tower, podczas gdy na Londyn maszeruje armia buntowników, nasze wojsko jest zbyt daleko, by je odwołać na czas, jeżeli niewielki oddział Henryka nie powstrzyma rebeliantów po drodze, istotnie dojdzie do oblężenia. – Nie trać odwagi – mówię, choć sama jestem chora ze strachu. – Nie trać odwagi, Henryku. Mój ojciec, którego raz pojmano, a kiedy indziej znów wygnano z kraju, pozostał wielkim królem i zmarł we własnym pałacu. Henryk spogląda na mnie smętnym wzrokiem. – Thomasa Howarda hrabiego Surrey wysłałem na wojnę ze Szkotami. Pod Bosworth walczył przeciwko mnie, a potem z mojego rozkazu spędził w Tower więcej niż trzy lata. Uważasz, że zdążył się do mnie przekonać? Pozostaje mi liczyć, że małżeństwo z twoją siostrą uczyniło zeń mojego sprzymierzeńca. Teraz słyszę od ciebie, że Daubney pochodzi z hrabstwa Somerset i raczej opowie się za swymi sąsiadami, którzy burzą się przeciwko mnie. Nie miałem o tym pojęcia. Nie znam żadnego z tych mężczyzn. Oni też mnie nie znają ani nie kochają. Twój ojciec nigdy nie był osamotniony tak jak ja, nigdy nie musiał walczyć o panowanie w obcym kraju. Ożenił się z miłości i miał za sobą szczerze oddanych ludzi. Otaczali go poplecznicy. W twierdzy londyńskiej obsada trwa na swoich stanowiskach – działa są podtoczone

do otworów strzelniczych, ogień płonie nieustannie, a kule armatnie spoczywają w stertach przy leżach. Dochodzą nas słuchy, że armia buntowników kieruje się na Londyn od strony Kornwalii w sile dwudziestu tysięcy żołnierzy, po drodze powiększając swoje szeregi. Taka siła jest zdolna podbić królestwo. Baron Daubney dociera na południe w porę, by zablokować zachodni trakt, i wszyscy się spodziewamy, że zdoła odeprzeć rebeliantów, jednakże on nawet nie opóźnia ich marszu. Niektórzy twierdzą, że zamiast tego każe zrobić przejście i przepuszcza naszych wrogów. Rebelianci, z baronem Audley na czele, nieprzerwanie maszerują na Londyn, rosnąc w siłę z każdą milą. Domyślamy się, że inni panowie muszą podsyłać im pieniądze, uzbrojenie i żołnierzy. Od Henryka nie mam żadnych wieści, mogę tylko trzymać kciuki, by zdążył zgromadzić swoją armię i nie mitrężąc, wkroczył do akcji. Tymczasem nie pisze ani do mnie, ani do Królowej Matki, aczkolwiek ona spędza całe dnie na klęczkach w kaplicy rozjaśnionej blaskiem świec wotywnych zapalonych w jego intencji. Artur, który jest z nami w Tower dla własnego bezpieczeństwa, przychodzi do mnie z pytaniem. – Czy najjaśniejszy pan powstrzyma maszerujących buntowników? – Jestem tego pewna – odpowiadam mu, choć nie czuję pewności. Mój kuzyn Edward bez wątpienia słyszy tupot podkutych butów, wykrzykiwane rozkazy i szczęk broni podczas zmiany warty, która odbywa się co cztery godziny. Jedynie Małgorzata, dotrzymująca mi towarzystwa, gdy jej mąż jest w polu tak jak mój, ma prawo go odwiedzać. Pewnego dnia pojawia się u mnie z zafrasowaną miną. – Jest nad wyraz cichy – zaczyna. – Wie, że mieszkamy w Tower, i pyta mnie, czemuśmy wszyscy się tu przenieśli, a także skąd te ciągłe hałasy. Kiedy odparłam, że na Londyn maszerują kornwalijscy rebelianci, powiedział... – urywa nagle i zakrywa usta dłonią. – Co? – dopytuję. – Co takiego powiedział Edward? – Powiedział, iż do Londynu nie ma po co przyjeżdżać, bo to bardzo nudne miejsce. Powiedział, iż ktoś powinien im wyjaśnić, że jest tu samotnie. Bardzo, bardzo

samotnie. Ogarnia mnie przerażenie. – Małgorzato, czy on postradał zmysły? Kręci głową w odpowiedzi. – Nie, nie wydaje mi się. Po prostu od tak dawna jest trzymany w zamknięciu, bez towarzystwa, że prawie całkiem zapomniał, jak rozmawiać z innymi. Jest niczym dziecko, któremu odebrano dzieciństwo. Och, Elżbieto... zawiodłam go, strasznie go zawiodłam. Podchodzę, by ją uścisnąć, lecz ona odwraca się ode mnie i szybko dyga. – Pozwól, że obmyję twarz w swojej komnacie – rzuca. – Nie mogę o nim mówić. Nie mogę o nim myśleć. Wyszłam za mąż, przybrałam nazwisko Richarda, wyparłam się rodziny i zostawiłam własnego brata na pastwę losu. Pochwyciłam szansę na wolność obiema rękami, a o nim zapomniałam, jakby był ptaszkiem w klatce, z wydłubanymi oczami oczekującym na swój marny koniec... – Gdy już będzie po wszystkim... Nie daje mi skończyć. – Wtedy będzie jeszcze gorzej! – wykrzykuje z pasją. – Tyle czasu czekamy, aż król Henryk poczuje się pewnie na tronie, on wszakże zawsze się czegoś obawia. Po wszystkim, nawet jeśli zwyciężymy, trzeba będzie stawić czoło Szkotom, nie da się bowiem wykluczyć, że pretendent jednak upomni się o tron. Wrogów Henryka jest coraz więcej, a przyjaciół jakoś nadal nie widać. Twój mąż nigdy nie poczuje się dość pewnie, aby uwolnić mego brata. Zawsze będzie drżał o swoją koronę. Zakrywam jej usta dłonią. – Sza! Ani słowa więcej. Wiesz przecież, czym to może grozić. Dyga ponownie i opuszcza moje komnaty, a ja nie staram się jej zatrzymać. Zdaję sobie sprawę, że Małgorzata powiedziała wyłącznie prawdę i że ci kiepsko uzbrojeni Kornwalijczycy z zachodu, Szkoci z północy, a nawet Irlandczycy także podnoszący

znowu głowy i oczywiście nieśmiertelny pretendent zadadzą nam jeszcze bobu i zgotują krwawą łaźnię przed końcem lata, jesienią zaś przyjdzie czas rozrachunków, aczkolwiek nikt nie jest w stanie przewidzieć, jaki będzie wynik i kto ostatecznie będzie zwycięzcą i sędzią. Pandemonium wybucha nad ranem. Dolatują mnie wykrzykiwane rozkazy i tupot stóp, gdy załoga twierdzy odpowiada na wezwanie dowódcy. Wpierw rozbrzmiewa dzwon na trwogę w Tower, a w dalszej kolejności biją na alarm dzwony w Londynie i w całej Anglii. Wieść niesie, że Kornwalijczycy już tu są i rozochoceni żądają nie tylko zwolnienia z podatków i odprawienia złych królewskich doradców, lecz także strącenia Henryka Tudora z tronu. Królowa Matka wyłania się z kaplicy, mrugając powiekami niczym sowa zaskoczona przez wczesny świt, a tak naprawdę przestraszona rejwachem w obrębie twierdzy. Dostrzegłszy mnie w progu Białej Wieży, przecina pośpiesznie trawnik i rzuca w moją stronę: – Zostań w środku! Musisz zostać w środku dla własnego bezpieczeństwa. Król zabronił ci wychodzić. Tobie i dzieciom nie wolno wychodzić na zewnątrz. Odwraca się do kapitana gwardii, a ja w tym momencie pojmuję, iż jest zdolna kazać mnie aresztować, jeśli choć przemknie jej przez głowę, że mam nadzieję na ucieczkę. – Postradałaś zmysły? – pytam z nagłą goryczą. – Jestem królową, żoną króla Anglii i matką księcia Walii! Rozumie się samo przez się, że zostanę tutaj, w swojej stolicy, pośród swoich poddanych. Nie ruszę się stąd, cokolwiek by się działo. Dokąd twoim zdaniem miałabym się udać? Nie zapominaj, że to nie ja spędziłam większość życia na wygnaniu! Nie ja pojawiłam się w tym kraju na czele armii, posługując się obcym językiem! Jestem Angielką na wskroś. Naturalnie, że zostanę w Londynie. Tu jest mój pałac, tu jest mój dwór. Nawet jeśli przyjdą po mnie pod bronią, tu jest moje miejsce, tu jest moje panowanie... Nieoczekiwanie moja świekra zaczyna się wahać. – Sama nie wiem, sama nie wiem... – mamrocze. – Nie gniewaj się, Elżbieto. Ja tylko chcę nam zapewnić bezpieczeństwo. Nic już nie wiem... Gdzie ci rebelianci? – W Blackheath – odpowiadam rzeczowo. – Ich siły są znacznie przetrzebione. W

hrabstwie Kent doszło do potyczki. – Londyńczycy otworzą przed nimi bramy miasta? – pyta, chwytając mnie za ramię. Nawet tutaj słyszymy hałasy dobiegające zza murów. – Mieszczanie i straż miejska ich wpuszczą? Zostaniemy zdradzeni? – Nie wiem – mówię. – Chodźmy na blanki, może stamtąd zobaczymy, co się właściwie dzieje. Lady Stanley, moje siostry, kuzynka Małgorzata i ja z dziećmi wspinamy się po wąskich stopniach na zewnętrzne blanki Tower. Spoglądamy na południe i na wschód, gdzie rzeka niknie za zakolem, wiedząc, że tuż niedaleko, niecałe siedem mil stąd, kornwalijscy rebelianci rozkładają obóz u stóp naszego pałacu w Greenwich, okupując tryumfalnie Blackheath. – Tu gdzie dziś stoimy, stała niegdyś moja matka, a wasza babka – opowiadam dziatwie. – Trwało oblężenie, podobnie jak teraz. Byłam wtedy małą dziewczynką, ale wszystko pamiętam... – Bałaś się, mamo? – pyta mnie sześcioletni Henryk. Ściskam go i uśmiecham się pod nosem, czując, że mi się wyrywa. Mały Henryk pali się do dorosłości, jest już bardzo samodzielny, a chce być postrzegany jako niezależny młodzik skory do wojaczki. – Nie – odpowiadam na jego pytanie. – Nie bałam się. Miałam pewność, że mój wuj Antoni zapewni nam bezpieczeństwo i że Anglicy nigdy nas nie skrzywdzą. – Teraz ja cię ochronię – zapowiada Artur. – Nie czuję strachu. Kiedy buntownicy się pojawią, przekonają się, że na nich czekamy w gotowości. Stojąca obok mnie lady Stanley kuli się wyraźnie. Jak widać, brak jej pewności wnucząt. Przechodzimy blankami na północną stronę murów, by rzucić okiem na ulice Londynu. Czeladnicy ganiają od domu do domu, waląc w drzwi i nawołując ludzi do obrony miejskich bram czym kto ma: zakurzonymi mieczami trzymanymi po skrzyniach i starymi pikami upchniętymi po piwnicach.

Członkowie wyszkolonej straży miejskiej już maszerują środkiem ulic, szykując się do powstrzymania fali atakujących. – Widzisz? – dodaje Artur, wyciągając rękę przed siebie. – Są po naszej stronie – uspokajam Królową Matkę. – Chwytają za broń, by stawić czoło rebeliantom. Biegną do bram, żeby je zamknąć. Lady Stanley nie wydaje się przekonana. Domyślam się jej obaw: mieszczanie mogą otworzyć bramy na oścież, jak tylko buntownicy okrzykami obiecają zniesienie podatków. – Cóż, tutaj nic nam nie grozi – mówię jeszcze. – Bramy twierdzy zamknięto, kratę opuszczono, no i mamy działa. – Henryk już nadciąga z odsieczą – dorzuca moja świekra. Kuzynka Małgorzata i ja wymieniamy sceptyczne spojrzenia. – Na pewno – potakuję dla świętego spokoju. Koniec końców to nie Henryk, lecz baron Daubney przecina drogę Kornwalijczykom wycieńczonym długim marszem z zachodnich hrabstw. Zaskakuje odpoczywających podczas snu. Kawaleria przedziera się przez leżących pokotem mężczyzn, siejąc zniszczenie, jakby to były ćwiczenia na polu pełnym snopków siana. Niektórzy jeźdźcy dzierżą kiścienie, których wielki ruchliwy bijak jest zdolny strącić głowę dorosłego mężczyzny z ramion albo rozkwasić twarz, nawet chronioną hełmem. Inni trzymają lance, dźgając w pełnym pędzie. Jeszcze inni używają toporów wojennych z groźnym szpikulcem na krańcu ostrza, zdolnym przebić zbroję. Henryk, który planował tę bitwę, postarał się, by na tyłach przeciwnika znaleźli się łucznicy odcinający drogę odwrotu. Zaskoczeni Kornwalijczycy, którzy dysponują co najwyżej sztachetami i widłami, przypominają owce z własnych podmokłych pastwisk: rozbiegają się w tę i we w tę, starając się uniknąć zagrożenia, podczas gdy w powietrzu świszczą strzały, umykają przed kawalerią, by zaraz wpaść na piechotę uzbrojoną w piki i broń ręczną i

nacierającą nieubłaganie, głuchą na odwołania do braterstwa. Wspólnymi siłami żołnierze powalają na kolana rebeliantów, którzy padają twarzą w błoto, zanim rzucą broń i podniosą ręce w geście poddania. Ich przywódca, An Gof, zbiega z pola bitwy i salwuje się ucieczką, wszakże zostaje dogoniony jak nie przymierzając, szpotawy jeleń cierpiący na rozedmę. Baron Audley zdaje miecz parowi, który przyjmuje kapitulację z ponurą miną. Ani Audley, ani Daubney nie mają pewności, czy opowiedzieli się po właściwej stronie. Przegrana pierwszego wydaje się nieprzesądzona, natomiast zwycięstwo drugiego – mało szlachetne. – Już nic nam nie grozi – mówię dzieciom, wysłuchawszy przyniesionych przez umyślnych wieści o ostatnich wypadkach. – Armia waszego ojca rozprawiła się z bandą złych ludzi i wszyscy teraz wracają do domów. – Szkoda, że nie stałem na czele tej armii! – stwierdza Henryk. – Byłbym walczył kiścieniem. Buch! Szast i buch! – Wiruje po komnacie, udając, że jedną rączką trzyma wodze galopującego konia, drugą zaś wymachuje kiścieniem. – Może jak podrośniesz – pocieszam go. – W każdym razie teraz powinien zapanować pokój. Kornwalijczycy wrócą do domu, podobnie jak my... Artur czeka, aż młodsze dzieci pochłonie zabawa, po czym podchodzi do mnie z poważną miną. – W Smithfieldzie już wznoszą szafoty – informuje cicho. – Mnóstwo szafotów. Wygląda na to, że spora część Kornwalijczyków nie wróci do domu. – Tak trzeba. – Przychodzi mi bronić męża przed rodzonym synem. – Władca nie może tolerować rebelii. – Ale on sprzedaje niektórych w niewolę – dodaje Artur głuchym tonem. – W niewolę? – powtarzam zszokowana, nie odrywając spojrzenia od poważnej buzi chłopca. – W niewolę? To na pewno jakaś pomyłka... Kto ci to powiedział?

– Królowa Matka we własnej osobie. Skończą jako galernicy, dokonają żywota przywiązani łańcuchem do wioseł. Najjaśniejszy pan sprzeda ich barbarzyńcom z Irlandii. Kornwalijczycy znienawidzą nas na całe pokolenie albo i dłużej. Jakże król może sprzedawać swoich poddanych w niewolę? Patrzę na syna, oczyma wyobraźni widząc spuściznę, którą mu zostawimy, i nie znajduję słów odpowiedzi. Odnosimy zwycięstwo, wszakże jakby mimochodem, przez co tryumfowi nie towarzyszy wielka radość. Henryk niechętnie szafuje tytułami rycerskimi, natomiast nieliczni obdarzeni z obawą myślą o zobowiązaniach, jakie będzie nieść nowo zyskany status. Potężne karne podatki zostają nałożone na wszystkich tych, którzy okazali poparcie buntownikom, dodatkowo arystokraci i szlachcice muszą uiścić wysokie grzywny na rzecz skarbu Korony idące w parze z zapewnieniami o przyszłej lojalności. Przywódcy rebelii zostają w trybie przyśpieszonym osądzeni i straceni: wiesza się ich, odcina ze stryczka jeszcze żywych, po czym wybebesza, ćwiartuje i rąbie na kawałki, przysparzając ofiarom niewysłowionych cierpień. Baron Audley zostaje ścięty w naprędce zorganizowanej egzekucji – kładzie głowę pod topór przy wtórze śmiechów gawiedzi, mimo że tak naprawdę tylko bronił swych dzierżawców przed pazernością króla. Oddziały Henryka ścigają Kornwalijczyków aż na półwysep, gdzie miejscowi dosłownie rozpływają się w powietrzu, znikając w labiryncie ścieżek wytyczonych wysokimi żywopłotami i przypominających tunele w świecie wiecznej zieleni. Odtąd nikt nie wie, gdzie podziali się zdrajcy ani co kombinują. – Czekają – informuje mnie król. – Na co? – pytam, jakbym nie wiedziała. – Na pretendenta. – A gdzie on jest? Mój mąż uśmiecha się po raz pierwszy od wielu miesięcy. – W swoim mniemaniu wyrusza na kampanię finansowaną przez króla Szkocji.

Milczę, nadto dobrze znając ten promienny wyraz tryumfu na twarzy Henryka Tudora. – Tylko że grubo się myli. – Ach tak? – Zostanie wystrychnięty na dudka na pokładzie okrętu. I przekazany mnie. Jakub Szkocki nareszcie zrozumiał, że muszę dopaść młodzika. – Zatem wiesz, gdzie jest? – Nie tylko wiem, gdzie przebywa w tej chwili, ale znam też nazwę statku, na którym ma wypłynąć razem z żoną i synem. Jakub Szkocki wydał go mnie, a moi hiszpańscy sprzymierzeńcy przechwycą go na morzu, również udając przyjazne zamiary. Tak trafi w moje ręce. Przyszła kryska na matyska.

Pałac w Woodstock, hrabstwo Oxfordshire lato 1497 roku Tymczasem znów tracimy go z oczu. Zachowujemy się jak w trakcie dorocznego objazdu królestwa, wszelako naprawdę tkwimy uwięzieni w środkowej Anglii i boimy się wyściubić nos gdzieś dalej, spodziewając się kłopotów, lecz nie wiedząc, z której strony nadejdą. Henryk prawie w ogóle nie opuszcza swoich komnat. Wszędzie, gdzie się zatrzymamy, rozbija coś na kształt obozu, zawsze gotów stawić czoło najgorszemu, nieustannie wydaje jakieś rozkazy, przyjmuje posłańców, domawia broń, rekrutuje zaciężnych, a nawet dopasowuje od nowa zbroję, szykując się do włożenia jej przed bitwą. Jednakże nie ma pojęcia, gdzie przyjdzie mu ją stoczyć ani tym bardziej gdzie podział się pretendent. Artur przez to wszystko nie może wrócić do Walii. – Powinienem być na zamku w Ludlow – mówi mi. – Powinienem być ze swoimi poddanymi. – Wiem. Ale twój opiekun sir Richard jest zobowiązany dowodzić swymi ludźmi w armii królewskiej. Zresztą odkąd najjaśniejszy pan nie wie, gdzie odbędzie się bitwa,

najlepiej trzymać się razem. Patrzy na mnie zafrasowanym spojrzeniem ciemnych oczu. – Mamo, kiedy nareszcie zapanuje spokój? Nie umiem na to odpowiedzieć. W jednej chwili zapewnia się nas, że pretendent przepędza czas w miłosnym gniazdku z oblubienicą i niemowlęciem, ciesząc się względami króla Szkotów i w sekrecie planując kolejną wyprawę, w drugiej zaś dochodzą nas wieści, że odbił od brzegów Szkocji i raz jeszcze zniknął, w czym wydaje się mistrzem. – Sądzisz, że popłynął do twojej ciotki? – pyta mnie Henryk, tak jak codziennie ostatnio. Na kolanach trzymam małą Marię, siedząc w plamie słońca w komnacie dziecięcej na wysokiej wieży tego przepięknego pałacu. Przytulam córeczkę mocniej, gdy Henryk zaczyna defilować przed nami – zbyt duży, zbyt głośny i zbyt gniewny jak na komnatę dziecięcą mężczyzna, który do tego przygotowuje się do stoczenia bitwy i łatwo traci nad sobą panowanie. Maria przygląda mu się z powagą bynajmniej nie przestraszona, tak jak nierozumne dziecko może się przyglądać spektaklowi szczucia niedźwiedzia – niewątpliwie intrygującemu, lecz nie zagrażającemu mu bezpośrednio. – Nie mam pojęcia, dokąd się udał – odpowiadam. – Nic nie przychodzi mi do głowy. Zdaje się, że cesarz osobiście zabronił księżnej udzielania wsparcia... – Czemu miałaby usłuchać? – napada na mnie Henryk. – Ta wiarołomczyni lojalna jedynie wobec rodu Yorków! Ta wiarołomczyni, co za nic ma wszystkich i wszystko i z pasją rujnuje mi życie, odbierając przy tym należne prawa do mojego królestwa! Te okrzyki okazują się za głośne dla Marii, której zaczyna drgać dolna warga i cała twarzyczka się wykrzywia. Obracam ją ku sobie i obdarzam szerokim uśmiechem. – Już, już... – koję. – Ciii... Wszystko dobrze... – Wszystko dobrze? – powtarza za mną Henryk niedowierzającym tonem.

– Dla Marii tak – odpowiadam. – Przestań ją straszyć. Król zerka na swoją najmłodszą latorośl, jakby chciał ją gromkim głosem ostrzec przed niebezpieczeństwem, przed upadkiem dynastii za sprawą jakiegoś pretendenta wymykającego się wszystkim niczym błędny ognik. – Gdzie on może być? – zastanawia się na głos Henryk. – Chyba masz wszystkie porty obstawione? – Owszem, każdy jard wybrzeża jest patrolowany, choć kosztuje to fortunę. – W takim razie pierwszy dowiesz się o jego przybyciu – wzruszam ramionami. Po chwili milczenia podsuwam: – Może zawrócił do Irlandii? – Do Irlandii? – nadstawia uszu mój mąż. – Co ci wiadomo o Irlandii, Elżbieto? – pyta chytry naraz jak wąż. – Nic mi nie wiadomo! – wołam w proteście. – Skąd miałabym cokolwiek wiedzieć. Po prostu pomyślałam, że skoro był tam wcześniej, mógł wrócić w znane miejsce, do przyjaciół... – Co? Do jakich przyjaciół? Wzmacniając uścisk na ciałku dziecka, podnoszę się na nogi, by nasze oczy znalazły się na tej samej wysokości. – Mężu, nie mam o niczym pojęcia. Gdybym cokolwiek wiedziała, podzieliłabym się z tobą swoją wiedzą. Nic jednak nie wiem. Wyłącznie ty rozmawiasz ze mną o nim. Nikt inny nie śmie poruszyć jego tematu, zresztą nawet gdyby ktoś to zrobił, i tak bym nie słuchała. – Hiszpanie wciąż mogą go przechwycić – mamrocze Henryk raczej do siebie niż do mnie. – Zapewniali go o swej przyjaźni, wszakże mnie obiecali jego przechwycenie. Twierdzili, że mają statki nieopodal wybrzeża i że on zgodził się z nimi spotkać. Może więc zdołają... Przerywa mu łomot do drzwi komnaty. Maria uderza w bek, a ja obejmuję ją oburącz i cofam się w głąb pomieszczenia, ku drzwiom komnaty sypialnej, jak gdybym chciała

uciekać, nagle czegoś przestraszona. Henryk obraca się na pięcie, blednąc na twarzy. Na dźwięk otwieranych drzwi przystaję w progu, mając męża tuż za plecami, tak że gdy w końcu do środka wchodzi posłaniec, utytłany prosto z drogi, widzi dwoje ludzi bladych z przerażenia, spodziewających się ataku. Pada przed nami na klęczki. – Wasze królewskie moście... – O co chodzi? – pyta szorstko Henryk. – Napędziłeś strachu jej wysokości, pojawiając się tak znienacka. – Zaczęła się inwazja – wyrzuca z siebie goniec. Henryk chwieje się i dla oparcia chwyta się krzesła. – Pretendent...? – Nie. Szkoci. Król Szkotów maszeruje na południe. Musimy ufać, że Thomas Howard hrabia Surrey, mąż mej siostry Anny, ocali Anglię dla Henryka. My, którzy boimy się każdego i nie ufamy nikomu, musimy zawierzyć jemu, aczkolwiek koniec końców to deszcz oddaje nam największą przysługę. Oblężeń dokonują obie strony i obydwie przegrywają z nieustającymi opadami. Angielscy żołnierze, stacjonujący na rozmokłej od ciągłego deszczu ziemi u stóp wyniosłych zamczysk, zapadają na choroby i powoli wtapiają się w rozsnutą wokół mgłę, umykając do domów, gdzie czeka na nich ciepło kominka i suche odzienie. Thomas Howard nie jest w stanie przywołać ich do lojalności, a nawet do szeregów. Ludzie nie chcą walczyć i mają gdzieś, że król Henryk musi bronić królestwa przed odwiecznym wrogiem Anglii. Mają go głęboko gdzieś. Wreszcie Thomas Howard staje przed obliczem najjaśniejszego pana w jego komnacie prywatnej. Stoję po jednej stronie wysokiego krzesła, a Królowa Matka po drugiej, kiedy Henryk naskakuje na hrabiego Surrey, zarzucając mu brak lojalności, zdradę i przeniewierstwo. – Nie byłem w stanie zatrzymać żołnierzy – tłumaczy się żałośnie Thomas. – Nie byłem w stanie zatrzymać nawet ich dowódców. Nie uśmiechała im się walka, szczególnie że nie mogli liczyć na hojną nagrodę. Trudno to sobie wyobrazić... – Chcesz powiedzieć, że mam zbyt małe doświadczenie wojenne? – grzmi Henryk.

Thomas posyła mnie, swojej świeści, spłoszone spojrzenie. – Skądże, najjaśniejszy panie, skądże... Chodziło mi tylko o to, że nie sposób opisać słowami trudów tej kampanii. W tamtej części twego królestwa jest niesłychanie mokro i zimno, brakuje żywności, a miejscami nawet podpałki. Bywało, że żołnierze musieli zlec wieczorem o pustym brzuchu, spać w sieczącym deszczu i ruszyć dalej bez śniadania. Ciężko wykarmić armię w takich warunkach, a w dodatku ludzie nie kwapili się do bitki. Nikt nie powątpiewa w twoją odwagę, najjaśniejszy panie, udowodniłeś ją bez ochyby. Wszelako nie da się zmusić żołnierzy do pozostania w polu o tej porze roku... – Dość – przerywa mu Henryk. – Możesz wrócić na północ? – Jeśli takie jest twoje życzenie, najjaśniejszy panie... – skłania głowę Thomas, doskonale zdając sobie sprawę, że choć cień odmowy wystarczyłby, aby wpędzić go do Tower z łatką zdrajcy, i nie pomogłoby mu nawet małżeństwo z moją siostrą. Widać podobne myśli przebiegły przez głowę hrabiemu, gdyż ponownie rzuca na mnie spojrzenie, lecz natychmiast orientuje się z mej obojętnej miny, że nie jestem w stanie mu pomóc. – Uczynię co w mej mocy – zapewnia. – Z dumą powiodę twoją armię do walki z wrogiem. Tylko że najpierw trzeba ją będzie z powrotem zebrać do kupy... – Nie mogę bez końca rekrutować ludzi – decyduje Henryk znienacka. – Im nie chce się walczyć, a ja nie mam pieniędzy na ich żołd. Będę musiał zawrzeć pokój ze Szkotami. Słyszałem, że skarbiec Jakuba świeci pustkami. Zatem zawrę rozejm i wycofam oddziały spod północnej granicy. Wszystkie siły muszą bezzwłocznie przenieść się na południe i gotować się... – Gotować się na co? – wpada mu w słowo Królowa Matka. Nie rozumiem, po co w ogóle pyta – zupełnie jakby potrzebowała wyrażonego na głos potwierdzenia swych najgłębszych obaw. – Gotować się na starcie z pretendentem.

Pałac w Woodstock, hrabstwo Oxfordshire jesień 1497 roku Gońcy, utytłani, umęczeni, pędzą co koń wyskoczy, przekazując wiadomość od jednej stacji pocztowej do drugiej, i dalej do następnych, po drodze zmieniając wierzchowce, gdy te są spienione lub okulawione. Zwój dla bezpieczeństwa zaszyty w owczą skórę przechodzi z rąk do rąk, przy czym padają wydyszane słowa: – Do najjaśniejszego pana, jego wysokości króla Henryka, w pałacu w Woodstock! Ledwie przebrzmią, nowy goniec na świeżym wierzchowcu puszcza się zakurzonym jesiennym traktem, by cwałować od świtu do zmroku, kiedy robi się zbyt ciemno, by odróżnił koleiny od zarośniętego pobocza, i przychodzi pora na spoczynek. Wtedy kładzie się gdzie bądź, bywa, że pod drzewem, tylko na własnej pelerynie, i śpi niespokojnie, wyczekując brzasku, aby z tętentem pokonać ostatni odcinek dzielący go od najbliższej stacji pocztowej i tam przekazać cenny ładunek ze słowami: – Do najjaśniejszego pana, jego wysokości króla Henryka, w pałacu w Woodstock! Dworzanie właśnie szykują się na łowy z sokołem, jeźdźcy dosiadają wierzchowców, spomiędzy zabudowań wytaczają się wozy z rządkami zakapturzonych jastrzębi i sokołów, sokolnicy truchtają obok i przemawiają uspokajająco do swoich podopiecznych, obiecując rozrywkę i suty posiłek, jeśli będą grzeczne, jeśli tylko będą teraz ciche i układne, jeśli będą trzymały się żerdek, zamiast trzepotać skrzydłami i podfruwać. Henryk wygląda nad wyraz przystojnie w stroju myśliwskim z zielonego aksamitu, z ciemnozielonymi skórzanymi butami z wysoką cholewką i takimi samymi rękawiczkami do pary. Bardzo się stara sprawiać wrażenie monarchy będącego panem własnego losu, czującego się dobrze w swoim królestwie, wśród swoich dworzan i poddanych. Tylko nowe zmarszczki wokół ściągniętych warg zdradzają, że tak naprawdę żyje w ciągłym napięciu. Zbliżamy się do bram pałacu, gdy dolatuje mnie tętent końskich kopyt. Odwracam się w tamtą stronę i widzę zgonionego wierzchowca, którego jeździec wciąż nagli do galopu, pochylając się nisko nad jego karkiem. Gwardziści natychmiast otaczają króla pierścieniem, cała ich szóstka ścieśnia się wokół mnie, lecz i tak zza barczystych pleców widzę, że pewniej chwytają halabardy i wbijają je drzewcem w ziemię.

Reagują na widok samotnego jeźdźca tak, jakby spodziewali się z jego strony ataku. Biorą pod uwagę możliwość, że za bramy pałacu wedrze się zamachowiec, który na miejscu zetnie króla Anglii, podczas gdy ten wybiera się na polowanie. Wydaje im się, że ich obowiązkiem jest stawać między mną a każdym moim poddanym. Dostrzegam, że się boją, i pojmuję, że nie są w stanie nawet sobie wyobrazić, co znaczy być królową z Domu Yorków. W dalszym ciągu nie opuszczają broni, która szczerzy się wokół nas dla ochrony, nawet gdy jeździec ściąga gwałtownie wodze, zmuszając wierzchowca do raptownego zatrzymania, po czym dźgnąwszy go ostrogą, podprowadza stępa bliżej. – Wiadomość dla króla – rzecze głosem zachrypniętym od kurzu i pyłu na trakcie. Henryk chyba rozpoznaje posłańca, gdyż kładzie dłoń na ramieniu najbliższego gwardzisty, po czym rusza przed siebie, ku drżącemu koniowi i wycieńczonemu gońcowi. Mężczyzna zeskakuje z siodła, lecz nogi tak mu ścierpły, że musi się złapać strzemienia, by nie upaść na ziemię. Wsuwa dłoń za pazuchę i wyciąga nadwerężoną przesyłkę. – Skąd? – pyta Henryk. – Z Kornwalii. Z samego krańca półwyspu. Henryk kiwa głową i odwraca się do nas. – Muszę zostać i zapoznać się z wiadomością – rzecze. Stara się nadać tonowi lekkie brzmienie i rozciąga wargi w uśmiechu, który jednak przypomina bardziej grymas cierpiącego. – Błahostka, nic więcej, lecz nawet błahostki domagają się królewskiej uwagi. Jedźcie przodem, dogonię was. Dworzanie poszeptują, aczkolwiek posłusznie ruszają ku bramie, wszelako ja gestem każę pachołkowi przytrzymać mojego wierzchowca i nie opuszczam miejsca u boku Henryka, razem z nim odprowadzając wzrokiem uczestników polowania. Kiedy mija nas wóz z ptakami, sokolnicy opuszczają skórzane zasłonki, żeby ich podopiecznym nie doskwierał gorąc i kurz w drodze na miejsce polowania – dopiero

tam zdejmą im karnale z łebków, dzięki czemu drapieżcy nareszcie rozejrzą się dookoła bystrymi oczyma i czując przestrzeń, rozłożą skrzydła. Jeden z mężczyzn biegnie za wozem, trzymając w ręku zapasowe pęta i linki. Gdy się kłania Henrykowi, miga mi jego twarz: to Lambert Simnel awansowany z podkuchennego na królewskiego sokolnika i lojalny w naszej służbie pretendent, który odnalazł szczęście. Mój mąż nawet go nie zauważa. Nie zwraca uwagi na nikogo, odwracając się i kierując do wschodniego wejścia, skąd klatka schodowa prowadzi prosto pod jego komnatę gościnną. Podążam za nim i na miejscu stwierdzam, że lady Stanley już na niego czeka, stojąc przy oknie. – Widziałam posłańca z daleka – informuje syna cicho, jak niewiasta spodziewająca się najgorszych wieści. – Modliłam się, odkąd zobaczyłam chmurę kurzu na trakcie. Domyśliłam się, że chodzi o pretendenta. Gdzie przybił do brzegu? – W Kornwalii – odpowiada Henryk. – Nie mam tam zbyt wielu sprzymierzeńców. Nie jest to najlepszy moment, by mu przypominać, że nie ma przyjaciół w Kornwalijczykach, ponieważ złamał ich dumę, złamał im serca i powywieszał ludzi, których kochali i słuchali. Milcząc, czekam, aż Henryk rozerwie opakowanie i dobędzie list. Natychmiast rozpoznaję pieczęć hrabiego Devonu, Williama Courtenay’a, męża mej siostry Katarzyny i ojca mego drogiego siostrzeńca. – Pretendent przybił do brzegu i postawił stopę na lądzie – referuje Henryk, pośpiesznie przebiegając treść wzrokiem. – Szeryf Devonu zaatakował jego obóz w dużej sile... – urywa, a ja widzę, jak z wrażenia nabiera powietrza do płuc – ale wszyscy ludzie szeryfa przeszli na stronę pretendenta, jak tylko go ujrzeli. Królowa Matka złącza dłonie jak do modlitwy, jednakże nic nie mówi. – Hrabia Devonu, mój paszenog... – Henryk rzuca mi spojrzenie, jakbym osobiście była odpowiedzialna za Williama Courtenay’a. – Hrabia Devonu, William Courtenay, także miał ruszyć do ataku, wszelako uznał, że przeciwnik przewyższa go liczebnie, a poza tym nie ufał własnym ludziom. Zawrócił więc do Exeter. – Podnosi głowę znad kartki. – Pretendent ledwie postawił stopę na angielskiej ziemi, a już zdobył Kornwalię i większość Devonu. Twój swak zaś – patrzy groźnie na mnie – wycofał się do Exeter, ponieważ nie ma zaufania do swoich wasali.

– Ilu? – pytam. – Ilu żołnierzy ma za sobą pretendent? – Około ośmiu tysięcy. – Mój mąż śmieje się sucho, szczekliwie. – Więcej niż ja, gdy przypłynąłem z Bretanii. Wystarczająco zatem. Wystarczająco, aby odebrać mi koronę. – Ale ty miałeś prawa do korony Anglii! – rzecze z pasją w głosie Królowa Matka. – William Courtenay hrabia Devonu – kontynuuje relację Henryk – został uwięziony w Exeter, gdyż pretendent przypuścił oblężenie... – Odwraca się do stołu i krzykiem przyzywa klerków. Lady Stanley i ja cofamy się, kiedy do komnaty wpadają zaaferowani mężczyźni, którym król zaczyna wydawać polecenia. Baron Daubney ze swoimi ludźmi pomaszeruje w stronę Exeter i uwolni Williama Courtenay’a spod oblężenia. Inny wielmoża, baron Willoughby de Broke, poprowadzi swe oddziały na południowe wybrzeże celem odcięcia pretendentowi drogi ucieczki. Każdy arystokrata otrzymuje rozkaz stworzenia małej armii, wyposażonej w konie i broń, i ma ruszyć na zachód na spotkanie królowi. Muszą stawić się wszyscy, nie może być mowy o żadnych wymówkach. – Chcę, by przyprowadzono go do mnie żywego – dyktuje Henryk klerkom. – Napiszcie to dowódcom wyraźnie. Pretendent musi być pojmany żywcem. Tak samo jego żona i syn. – Gdzie oni są? – pytam, mając na myśli żonę i syna. Nie mogę znieść myśli, że młoda niewiasta z niemowlęciem, być może moja bratowa i mój bratanek, znajdują się pośród armii przypuszczającej oblężenie. – Na Ostrowie Świętego Michała – odpowiada Henryk treściwie. Królowa Matka wydaje cichy okrzyk z irytacji, że pretendent i jego syn śmieli wpleść się w historię Artura, legendę, którą zaanektowała z myślą o wnuku. Klerkowie podsuwają Henrykowi spisane rozkazy, kapiąc rozgrzanym woskiem, by król mógł odcisnąć swoją pieczęć i złożyć podpis paroma zamaszystymi ruchami skrzypiącego pióra: HR. Henricus Rex. Przypominam sobie proklamację podpisaną: RR – Ricardus Rex, i w tej samej chwili pojmuję, że po angielskiej ziemi znów stąpają dwaj mężczyźni mieniący się monarchą, że znów są dwie rywalizujące ze sobą rodziny królewskie i że tym razem ja sama też jestem rozdarta...

Pozostaje nam tylko czekać na rozwój wypadków. Henryk stracił ochotę na polowanie, lecz wysyła mnie do namiotów rozstawionych w lesie na myśliwski posiłek z uczestnikami łowów, ażebym na oczach dworzan i służby odegrała rolę królowej, której nic nie trapi. Towarzyszą mi dzieci jadące na kucykach oraz Artur dumnie dosiadający swego ogiera. Kiedy jeden z wielmożów pyta, czy najjaśniejszy pan nie zaszczyci nas swoją obecnością, odpowiadam, że będzie nieco później, gdyż zatrzymały go w pałacu pewne błahe sprawy. Wątpię, aby ktokolwiek mi wierzył. Wszyscy wiedzą, że pretendent czai się gdzieś u naszych brzegów, niektórzy być może są nawet świadomi tego, że już wylądował. Nie ulega kwestii, że część szykuje się, by do niego dołączyć, ten i ów być może otrzymał już wezwanie. – Nie czuję strachu. – Artur odzywa się takim tonem, jakby przysłuchiwał się własnym słowom i sprawdzał ich brzmienie. – Nie boję się. A ty? Zwracam ku niemu twarz, jakbym nie miała nic do ukrycia, i szczerze się uśmiecham. – Ja też się nie boję. Nic a nic. W pałacu czeka rozpaczliwa wiadomość od mojego swaka, hrabiego Devonu. Rebelianci wdarli się za bramy obleganego Exeter, a on sam został ranny. W obliczu zalewających miasto buntowników był zmuszony do zawarcia z nimi paktu. Wszelako Kornwalijczycy okazali miłosierdzie: Exeter nie ucierpiało, a William Courtenay nie trafił w niewolę. Mieszczanie ocalili dobytek, a Courtenay swoją godność. W zamian rebelianci zyskali obietnicę, że gdy podejmą marsz na Londyn, nie będzie ich ścigał. Nie posiadam się ze zdumienia. – Nie powstrzymał ich? Przepuścił i obiecał, że nie będzie pościgu? – To nic – uspokaja mnie Henryk. – William złamie dane słowo. Przymuszę go do tego. Obietnica złożona rebeliantom nie ma żadnej mocy. Każę mu ruszyć ich śladem, odciąć im drogę ucieczki. Baron Daubney natrze na nich z północy, baron Willoughby de Broke z zachodu. Wspólnymi siłami zmiażdżymy ich.

– Ale on zaręczył honorem – rzekę z wahaniem. – Nie godzi się łamać danego słowa. Oblicze mego męża ciemnieje z gniewu. – Żadna obietnica złożona fałszywemu pretendentowi nie liczy się przed Bogiem. Pojawiają się słudzy z jego butami jeździeckimi, peleryną i rękawiczkami. Paź biegnie do stajni z rozkazem naszykowania królewskiego wierzchowca, na dziedzińcu zbiera się osobista gwardia Henryka, gońcy zostają wysłani we wszystkie miejsca w stolicy, gdzie przygotowano artylerię. – Ruszasz w pole? – pytam. – Jedziesz do swojej armii? – Zamierzam dołączyć do Daubney’a – odpowiada. – Dzięki temu będziemy mieć nad młodzikiem trzykrotną przewagę. Z takimi szansami na wygraną mogę stawić mu czoło. Czuję, że brak mi tchu. – Wyruszasz już teraz? Cmoka mnie zdawkowo zimnymi wargami, a ja mam przy tym wrażenie, że owiewa mnie woń jego strachu. – Myślę, że wygramy – rzecze. – Wszystko wskazuje na to, że wygramy. – I co wtedy? – zadaję ostrożne pytanie. Nie śmiem wspomnieć o pretendencie ani tym bardziej spytać wprost o mężowskie plany co do niego. – Skażę na śmierć każdego, kto podniósł na mnie rękę – oznajmia głucho. – Nie okażę cienia litości. Ukarzę grzywną wszystkich tych, którzy pozwolili rebeliantom przemaszerować przez swoje ziemie i nie powstrzymali ich. Gdy już się rozprawię z wiarołomcami, w Kornwalii i Devonie ostaną się same trupy i sami dłużnicy. – A on...? – szepczę. – Sprowadzę go do stolicy w kajdanach – zapowiada. – Rzucę na ziemię, w pył. Niech wszyscy przekonają się na własne oczy, że pretendent to tylko jakiś nicpoń. Kiedy już ludzie zrozumieją, że żaden z niego książę królewskiej krwi, każę go zabić... – Wbija spojrzenie w mą bladą jak kreda twarz. – Będziesz musiała się z nim spotkać – dodaje, nie tając goryczy, jakbym ponosiła winę za wszystko. – Popatrzysz mu

prosto w oczy i wyprzesz się go. Uważając przy tym, aby w żaden sposób... ni słowem, ni szeptem, ni westchnieniem... nie okazać, że go poznajesz. Kogokolwiek by ci przypominał, cokolwiek by mówił, jakiekolwiek brednie by opowiadał, będziesz patrzeć nań jak na obcego, a gdyby ktoś cię zapytał, odpowiesz, żeś nigdy go nie widziała. Wspominam swego braciszka, ukochanego syna Elżbiety Woodville. Oczyma wyobraźni widzę, jak przegląda obrazki, siedząc u mnie na kolanach, czy biega po wewnętrznym dziedzińcu pałacu w Sheen, wymachując drewnianym mieczykiem. Nie sądzę, abym była zdolna stanąć z nim twarzą w twarz, spojrzeć w jego przepełnione ciepłem brązowo-zielone oczy, zobaczyć jego wesoły uśmiech – i nie wyciągnąć do niego rąk. – Wyprzesz się go – powtarza Henryk – albo ja wyprę się ciebie. Jeśli kiedykolwiek jakkolwiek... słowem, szeptem czy choćby westchnieniem... dasz komukolwiek do zrozumienia, że ten pretendent, ten uzurpator, ten napędzany ambicją plebejusz jest ci znany, odprawię cię i odeślę do opactwa w Bermondsey, gdzie dożyjesz końca swych dni tak jak twoja matka przed tobą. Odejdziesz z tego świata pohańbiona. A wcześniej już nigdy nie ujrzysz żadnego z naszych dzieci. Usłyszą ode mnie, że ich matka to ladacznica i wiedźma. Podobnie jak ich babka i prababka. Podnoszę głowę i wierzchem dłoni ścieram z ust jego suchy pocałunek. – Nie ma potrzeby mi grozić – rzekę lodowatym tonem. – Nie ma potrzeby mnie obrażać. Znam swoją powinność jako królowa i matka następcy tronu. Nie przyłożę ręki do wydziedziczenia rodzonego syna. Postąpię, jak uznam za stosowne. Nie boję się ciebie, nigdy się ciebie nie bałam. Przysłużę się Tudorom przez wzgląd na mego syna, nie na ciebie czy twoje groźby. Pozostanę wierna Tudorom dla Artura, prawowitego króla Anglii. Henryk kiwa głową wyraźnie usatysfakcjonowany tym, że moja bezgraniczna miłość do pierworodnego zapewni jemu bezpieczeństwo. Mimo to dodaje: – Jeśli kto bądź z Yorków choćby się zająknie na temat pretendenta inaczej, niż nazywając go głupcem i przybłędą, da za to głowę. Będziesz świadkiem egzekucji tej osoby, Elżbieto. Z chwilą gdy ty, jedna z twoich sióstr, twoja kuzynka Małgorzata czy ktokolwiek z niezliczonych krewniaków i szemranych powinowatych rozpozna w młodziku Yorka, wyda na siebie wyrok śmierci. Skończy z toporem na szyi, tak samo jak ów młodzik. Zrozumiałaś?

Potakuję skinieniem i odwracam się. Pokazuję mu plecy, jakby wcale nie był królem. – Oczywiście, że rozumiem – rzucam pogardliwie przez ramię. – Ty za to powinieneś pamiętać, że skoro mamy do czynienia z synem zapijaczonego wioślarza z Doornijk, nie możesz go ściąć na dziedzińcu Tower jak kogoś wysoko urodzonego albo samego księcia. Będziesz musiał kazać go powiesić. W pierwszej chwili zdaje się wstrząśnięty moimi słowami, ale zaraz wybucha śmiechem. – Masz rację – stwierdza. – Pierre Osbeque, bo takie nadamy mu miano, jako człowiek niskiego stanu zadynda na stryczku. Z nasyconym ironią szacunkiem odwracam się twarzą do mego męża i dygam przed nim, zdając sobie sprawę, że go nienawidzę. – Naturalnie, nadamy mu takie miano, jakie wybierzesz. Jako morderca tego młodego mężczyzny będziesz mógł ochrzcić jego zwłoki wedle własnej woli. Henryk wyrusza w pole bez żoninego pożegnalnego uścisku, gdyż nie godzimy się ze sobą przed jego wyjazdem. Królowa Matka obdarza syna błogosławieństwem, czepia się uzdy jego wierzchowca, a na koniec długo za nim patrzy, mamrocząc modlitwy. Ja przeciwnie, stoję nieruchomo z suchymi oczyma, przyglądając się wymarszowi trzystuosobowego oddziału gwardii, który ma dołączyć do sił barona Daubney. Lady Stanley rzuca mi zdziwione spojrzenie. – Nie martwisz się? – pyta drżącymi wargami, mruganiem przepędzając z oczu łzy. – Nie martwisz się o własnego męża, który jedzie na wojnę? Nawet go nie pocałowałaś, nawet go nie pobłogosławiłaś. Jakbyś ani trochę nie przejmowała się tym, że w boju grozi mu śmiertelne niebezpieczeństwo. – Och, wątpię, aby Henryk zechciał aż tak się narażać – odpowiadam złośliwie, po czym odwracam się i udaję do swych komnat, wciąż ustępujących apartamentom Królowej Matki.

Wschodnia Anglia jesień 1497 roku Henryk dokłada starań, by cały kraj usłyszał o chowających ogon pod siebie rebeliantach, którzy cofają się przed nadciągającymi siłami królewskimi. Kornwalijczycy co rusz wymykają się z obozowisk, opuszczając szeregi na wieść, że zgromadzono nie jedną ani nawet nie dwie, lecz aż trzy armie, których zadaniem jest zdławienie rebelii. W końcu i pretendent zostaje zmuszony do ucieczki, w towarzystwie dwóch kompanów wywija się z pułapki, którą zastawił na niego mój mąż, po czym dotarłszy na wybrzeże, słyszy o czyhających w pobliżu okrętach dybiących na jego osobę i ostatecznie znajduje schronienie w klasztorze w Beaulieu. Wszelako to nie ta sama Anglia co kiedyś. Wpływy Henryka Tudora sięgają Kościoła – postarali się o to Królowa Matka i jej przyjaciel kardynał. Młodzik nie znajdzie sanktuarium w całej Anglii, mimo że podaje się za monarchę, który z woli Boga powinien nią władać. Klasztor łamie uświęconą tradycję i wydaje uciekiniera. Pretendent nie ma wyjścia i musi oddać się w ręce króla, który rządzi zarówno świeckimi, jak i duchownymi. „Wyszedł odziany w złotogłów, reagując na miano Ryszarda IV” – informuje mnie nagryzmolony liścik, który znajduję zatknięty za strzemiono przez jak sądzę, mego przyrodniego brata Tomasza Grey’a. Wybieram się z dziećmi na przejażdżkę, jestem zaaferowana malcami dosiadującymi kucyków, nie zauważam więc ręki, która przytroczyła list do skórzanej części strzemienia, ale z tego samego powodu mogę być pewna, że nikt inny też nie był świadkiem niczego podejrzanego. Raczej nikt nie przyłapie mnie na odebraniu tajnej wiadomości, w której dalej czytam: „Wszelako gdy najjaśniejszy pan poddał go przesłuchaniu, młodzik wyparł się swego pochodzenia. Zatem niech tak będzie. Zważ na moje słowa. Skoro sam siebie się wypiera, my też możemy się go wyrzec”. Tłamszę kartkę w dłoni, formując ją w ciasną kulkę, a następnie chowam między fałdami sukni, aby spalić, kiedy nikt nie będzie patrzył. Cieszę się, że Tomasz doniósł mi o wszystkim, a jeszcze bardziej raduje mnie myśl, że ów młodzik zobaczył choć jedną przyjazną twarz w pomieszczeniu pełnym wrogów, zanim koniec końców wyparł się swego pochodzenia.

Reszta wiadomości docierających do mnie, do wszystkich dworzan oraz wszystkich poddanych zawiera się w utrzymanych w tryumfalnym tonie oficjalnych listach Henryka, pisanych przezeń własnoręcznie, a następnie odczytywanych głośno jak Anglia długa i szeroka. Król kieruje też rozwlekłe epistoły do pozostałych władców chrześcijańskiego świata. Oczyma wyobraźni widzę, jak heroldzi wykrzykują słowa Henryka na każdym wiejskim placu, pod każdym miejskim krzyżem, na stopniach świątyń i przed drzwiami hal targowych. Styl tych przekazów jest potoczysty, jakby autor tworzył opowieść, a nie relacjonował fakty, co sprawia, że prawie się uśmiecham, porównując męża w myślach do Chaucera, który dał Anglikom historię ich początków, rozrywkę i wytłumaczenie rzeczywistości w jednym. Henryk Tudor sam sobie jest kronikarzem i chyba nie tylko ja odnoszę wrażenie, że to wszystko gawęda o zmyślonym zwycięstwie, które w istocie nie miało miejsca na smaganych wiatrem polach Devonu, jakby ważniejsze od walki i rządzenia było czarowanie słuchających. Wersja Henryka przedstawia się następująco: Był sobie biedak, opiekujący się bramą wodną w Doornijk we Flandrii. Miał słabą wolę, ciągoty do gorzałki i ubogą tępaczkę za żonę. Para ta dochowała się syna półgłówka, który uciekł z domu i wpadł w złe towarzystwo, będąc paziem na czyjejś służbie (nie pytajmy czyjej ani dlaczego), a następnie znalazł się na portugalskim dworze, gdzie z jakiegoś powodu (jak wiemy, niemądre chłopaczyska znane są z chlapania ozorem) zaczął udawać angielskiego księcia, a wszyscy dali się nabrać. Później przeszedł na służbę u kupca jedwabnego. Nauczył się angielskiego, francuskiego, hiszpańskiego i portugalskiego (co wydaje się nam nieco dziwne, lecz chyba nie niemożliwe). Odziany w stroje swego pana, paradując w jedwabiach dla zwiększenia ruchu w interesie, obnosił się i puszył po całej Irlandii i znowuż wszyscy dali wiarę, że jest angielskim księciem (lepiej nie traćmy czasu na zastanawianie się, jak to w ogóle możliwe). Tam też namówiono go, aby podtrzymał tę iluzję na oczach całej Europy (nie będziemy wdawać się w dywagacje po co ani dlaczego). Na temat tego, jakim cudem niedouczony chłystek z plebsu wprowadził w błąd liczne koronowane głowy, cesarza nie wyłączając, jakim cudem zabawiał króla Portugalii i uwiódł parę monarszą Hiszpanii, Henryk się nie wypowiada. Odpowiedź na te pytania musi pozostać w sferze domysłów, jak zwykle w wypadku baśni, w których gęsiarka tak naprawdę jest królewną czy też inna młódka kokosi się na puchowych piernatach, ponieważ uwiera ją ziarnko grochu umieszczone pod spodnim, dwudziestym z kolei siennikiem. O dziwo, ów nisko urodzony, nieokrzesany,

pozbawiony ogłady syn pijaka i tępaczki tak działa na zamożnych i wyrafinowanych władców Europy, królów Francji i Szkocji nie wyłączając, że ci zasypują go złotem i wystawiają dlań armie. Na temat tego, w jakich okolicznościach przygłupi dzieciak z zaułków Doornijk uczy się czterech obcych języków oraz łaciny, gdzie posiada umiejętność czytania i pisania oraz kaligrafii, dzięki komu potrafi polować z sokołem i pojedynkować się w szrankach, strzelać z łuku i tańczyć, przez co wszyscy podziwiają jego wdzięk i iście książęcą odwagę, Henryk się nie wypowiada. Godny króla uśmiech i swoboda, z jaką przyjmuje hołdy, nie zakradają się nawet do opowieści Henryka, mimo iż to właśnie mój mąż jest nimi najbardziej zdumiony. Albowiem ta opowieść to bajka: chłopiec z nizin przywdziewa jedwabną koszulę i wszyscy jak pod wpływem zaklęcia zaczynają w nim widzieć księcia z królewskiego rodu. Zatem niech tak będzie, jak napisał mi niedawno mój przyrodni brat. Od męża otrzymuję w tym czasie tylko jedną wiadomość, tak jest zajęty tworzeniem i przepisywaniem od nowa życiorysu chłopca znanego jako John Perkin, Piers Osbeque i Peter Warboys – albowiem jedno miano dla Henryka to za mało – i tłumaczeniem każdemu, kto chce słuchać, jak doszło do przeistoczenia żebraka w księcia i odwrotnie. „Jego żonę posyłam do Ciebie, ażeby dołączyła do Twych dworek” – pisze do mnie król, doskonale wiedząc, że nie musi wyjaśniać, o czyją żonę chodzi. „Zadziwi Cię jej uroda i elegancja. Moim życzeniem jest, ażebyś powitała ją ciepło i dobrze traktowała, utrzymując w mocy okrutne kłamstwo, którego padła ofiarą”. Podaję list Królowej Matce, która już stoi z niecierpliwie wyciągniętą ręką. Zaiste, żona młodzika padła ofiarą najokrutniejszego kłamstwa z możliwych. Dała się omamić ładnemu strojowi i poleciała na mężczyznę noszącego szlachetne jedwabie. Zaślepiona nie dostrzegła, że pod wierzchnią szatą kryje się zwykły plebejusz z Flandrii. Łatwowiernie wzięła żebraka za księcia i została jego żoną.

Pałac w Sheen

jesień 1497 roku Siedzę w swych komnatach, czekając na niewiastę, która ma być znana na dworze jako lady Katherine Huntly. Nie wolno się do niej zwracać, używając nazwiska jej męża, szczególnie że – jak sądzę – nikt jeszcze nie ma pewności, jak ono brzmi: Perkin, Osbeque czy Warboys. – Będziemy ją traktować jak niewiastę niezamężną – ogłasza Królowa Matka w obecności moich dworek. – Spodziewam się, że jej małżeństwo zostanie unieważnione. – Na jakiej podstawie? – Doszło do oszustwa. – Jakiego mianowicie? – dopytuję lekko onieśmielona. – To chyba oczywiste – ucina lekceważącym tonem lady Stanley. – Skoro to takie oczywiste, trudno mówić o oszustwie – szepcze cierpkim tonem Małgorzata. Postanawiam zmienić temat. – A gdzie zamieszka jej dziecko, milady? – Z dala od dworu, pod opieką piastunki. Nie będziemy o nim nawet wspominać. – Powiadają, że jest bardzo ładna – wtrąca moja siostra Cecylia głosem słodkim niczym arszenik. Uśmiecham się do niej, jednakże wyraz twarzy i oczu mam pusty. Chcąc zachować koronę i wolność i ocalić życie dziecka młodego mężczyzny, który mieni się moim bratem, będę musiała zdzierżyć nie tylko pojawienie się lady Katherine, niezamężnej księżniczki, lecz także znacznie więcej. Z korytarza dolatuje szczęk halabard, padają stłumione hasła i drzwi stają otworem. – Lady Katherine Huntly! – obwieszcza herold pośpiesznie, jakby istniała obawa, że

ktoś inny powie: „Królowa Katarzyna Angielska”. Kiedy młoda niewiasta przekracza próg, pozostaję na swoim krześle, choć lady Stanley zadziwia wszystkich, podnosząc się z miejsca. Dworki dygają nisko jak przed osobą czystej krwi królewskiej. Nowo przybyła nosi się na czarno, jakby była wdową, zarówno jej peleryna, jak i suknia są uszyte z najlepszych materiałów i z wyraźną starannością. Kto by pomyślał, że w Exeter mają tak wyborne szwaczki? Katherine ma na sobie suknię z czarnej satyny lamowaną mięsistym czarnym aksamitem, na głowie czarny czepek, przez ramię przerzuconą czarną jeździecką pelerynę, a dłonie ozdobione rękawiczkami z cienkiej wyszywanej skórki, także czarnej. Nawet oczy ma ciemne, wpadające w czerń na tle bladej twarzy, cerę zaś bez jednej skazy niczym najświetniejszy marmur. Jest piękną niewiastą w wieku lat dwudziestu paru. Dyga przede mną głęboko, a podnosząc znów na mnie spojrzenie, obrzuca wzrokiem mą twarz, jakby się doszukiwała podobieństw z jej mężem. Podaję jej rękę i wstaję, by ucałować ją kolejno w oba policzki, ponieważ nadal jest krewniaczką króla Szkocji, czyjąkolwiek żoną została i jakiekolwiek jej mąż nosi koszule. Czuję drżenie jej dłoni i baczne spojrzenie jej oczu, gdy mi się przygląda, jakby chciała mnie rozszyfrować, jakby się domyślała mojej roli w tej maskaradzie, którą stało się jej życie. – Witaj na naszym dworze – mówi w imieniu nas wszystkich Królowa Matka. Nie ma potrzeby rozszyfrowywać lady Stanley. Robi to, czego zażyczył sobie jej syn: wita Katherine w pałacu z taką uprzejmością, że nawet najbardziej gościnny gospodarz zastanowiłby się, dlaczego czynimy tyle zamieszania wokół tej niewiasty, zhańbionej żony pokonanego przez nas wroga. Katherine dyga raz jeszcze, lecz poza tym nie rusza się z miejsca, jakby spodziewała się przesłuchania. – Z pewnością jesteś zmęczona – rzucam. – Jego wysokość król Henryk był niezwykle łaskaw – odpowiada. Ma ciężki szkocki akcent, przez co muszę się wysilać, by zrozumieć jej słowa: wypowiadane cicho i z czarującym zaśpiewem. – Miałam dobre wierzchowce i możliwość odpoczynku po drodze.

– Usiądź, proszę – dodaję. – Do wieczerzy zostało jeszcze trochę czasu. Zajmuje wskazane miejsce z wielką godnością i spokojem, składając ręce na podołku okrytym jedwabiem, po czym znów wbija wzrok we mnie. Dostrzegam jej kolczyki z czarnymi kamieniami i drugi – jedyny poza tym – element biżuterii: złotą broszę zdobiącą pas, a przedstawiającą dwa splecione serca. Pozwalam sobie na lekki uśmiech, na co ona odpowiada mi ciepłym spojrzeniem. Przypuszczam, że to wszystko, do czego możemy się posunąć. W końcu wstajemy, by udać się do wielkiej sali. Ja, będąc królową, ruszam pierwsza, lady Stanley idzie obok, aczkolwiek o ćwierć kroku z tyłu, natomiast zaraz za nami jest miejsce Katherine, co sprawia, że moje siostry tracą swoją dotychczasową pozycję w orszaku. Zerkam przez ramię i widzę, że Cecylia aż pobladła, a wargi ma zaciśnięte. Wyraźnie jej się nie podoba, że jest czwarta z kolei. – Czy lady Huntly powróci do Szkocji? – pytam świekrę cicho, gdy zbliżamy się do wielkiej sali. – Naturalnie – zapewnia. – Cóż by tu miała do roboty po śmierci swego męża? Nieśpieszno jej jednak z odjazdem. Mieszka z nami, dopóki mój mąż nie zakończy powolnego powrotu z Exeter do stolicy. Umyślni zjawiają się przed nim i ze stajennego dziedzińca posyłają mi wiadomość, że najjaśniejszy pan jest już niedaleko i oczekuje oficjalnego powitania. Zwołuję swoje dworki, po czym schodzę z nimi szeroką klatką schodową, na której końcu otwierają się podwójne odrzwia, byśmy mogły powitać tryumfatora. Otaczają nas damy dworu Królowej Matki, która zajmuje miejsce obok mnie – na tym samym stopniu, ażeby nikt nie przypisał mi większego znaczenia. Zamieramy w oczekiwaniu w ciepłych promieniach jesiennego słońca, nasłuchując przybierającego na sile tętentu. – Jego posłał prosto do Tower? – pyta mnie Małgorzata, pochyliwszy się, by poprawić tren mojej sukni.

– Najpewniej tak – odpowiadam. – Co innego miałby z nim zrobić? – Chyba nie... – urywa z wahaniem. – Chyba nie myślisz, że go zabił w drodze powrotnej? Zerkam na żonę pretendenta, całą w czerni. Dla ochrony przed zimnem narzuciła na ramiona aksamitną pelerynę, a złotą broszę przypięła tym razem do kołnierza. – Nic mi o tym nie wiadomo... – Dygoczę mimowolnie. – Podejrzewam, że zawiadomiłby nas, gdyby istotnie tak się stało... Albo choć lady Katherine, jeśli już nie mnie... Chybabym wiedziała...? – Najjaśniejszy pan raczej by go nie stracił bez stosownego obwieszczenia – dodaje niepewnie moja kuzynka. Zza naszych pleców dolatuje narastający szmer głosów i kroków służby wyłaniającej się z mrocznego wnętrza i zmierzającej na dziedziniec, by uformować wzdłuż drogi wjazdowej szpaler powitalny na cześć wracającego zwycięskiego króla. Wreszcie słyszymy dźwięk trąbek zapowiadających pojawienie się monarchy, a w istocie tryumfalne fanfary. Służący zaczynają wznosić okrzyki. Wtem rozlega się inny odgłos – zabawne „tra-ta-ta” skądś z traktu – na co wszyscy wybuchają śmiechem. Małgorzata bezwiednie lgnie do mnie, jakby to „tra-ta-ta” dziecięcej trąbki ją z jakiegoś powodu przeraziło. Czuję, że po krzyżu przebiegają mi zimne ciarki. Zza węgła wyłaniają się pierwsi jeźdźcy, pół tuzina chorążych dzierżących sztandar królewski, krzyż świętego Jerzego, kratę Beaufortów i różę Tudorów. Oczywiście nie zabrakło czerwonego smoka na biało-zielonym tle i czerwonej róży Lancasterów. Pominięto symbol Okrągłego Stołu z Camelotu – na szczęście, gdyż w przeciwnym razie scena ta ocierałaby się o śmieszność. I tak można odnieść wrażenie, że Henryk epatuje wszystkimi herbami i podpiera się wszystkimi przodkami w próbie udowodnienia swoich praw do tronu, który przecież wywalczył na polu bitwy. Całkiem jakby wciąż uważał, że musi przypominać o prawowitości swego panowania. Za chorążymi podąża sam król zakuty w emaliowaną zbroję, chociaż bez hełmu na głowie, dzięki czemu roztacza aurę waleczności i hartu ducha, jakby wybierał się na potyczkę albo na turniej. Mój mąż uśmiecha się promiennie najszerszym ze swych uśmiechów, a gdy zgromadzeni słudzy i mieszkańcy pobliskich wsi, którzy wylegli z domów i aż dotąd biegli za orszakiem, zaczynają wiwatować i machać czapkami

zerwanymi z głów, ich władca kiwa na lewo i prawo, jakby przyznawał im rację. Za Henrykiem suną jego najbliżsi kompani i dworzanie. Żaden nie ma na sobie zbroi, a tylko zwykłe odzienie, jakby to była normalna przejażdżka dla przyjemności: długie jeździeckie buty i peleryny narzucone na pikowane dublety. Pomiędzy znajomymi twarzami bardzo szybko wypatruję młodego mężczyznę, od którego dosłownie nie mogę oderwać wzroku. Jest ubrany podobnie jak reszta: ma porządne buty z jasnej skórki, eleganckie brązowe pludry i gruby kubrak dopasowany dobrze w ramionach, co widać dzięki temu, że jeździecką pelerynę zdjął i zwinąwszy w rulon, przytroczył za sobą do siodła. Nakrycie głowy z brunatnego aksamitu zdobi piękna brosza z trzema wielkimi perłami i rubinem. Rozpoznaję go natychmiast nie dzięki tej broszy, lecz dzięki złocistobrązowym lokom i wesołemu uśmiechowi, który często widywałam na twarzy pani matki, oraz prostej postawie i wysoko uniesionej głowie, jak zwykł był trzymać się w siodle papa. To on. To musi być on. Pretendent. Nie został odesłany prosto do Tower ani przywleczony pieszo w kajdanach czy dla poniżenia usadzony na ośle tyłem do przodu, z nasadzonym na głowę słomianym kapeluszem. Młodzik jedzie konno wśród reszty królewskich towarzyszy, jak przyjaciel lub wręcz krewniak rodziny panującej. Ktoś wytyka go palcem i zebrany plebs zaczyna zeń szydzić, wydając nieprzystojne dźwięki, a nawet pokrzykując: „Zdrajca!”. Ktoś inny kłania się w pas prześmiewczo, natomiast jakaś niewiasta drze się: – I co się szczerzysz, wesołku? Niedługo już twojej radości!... Młodzik nie przestaje się uśmiechać. Zadziera wyżej brodę i dostojnie kiwa głową na prawo i lewo, kiedy zaś jaka niedowarzona młódka ujęta jego urokiem woła: „Hura!”, zamiast rzucać obelgi, ściąga czapkę gestem swobodnym i uroczym jak u mego ojca, króla Edwarda, któremu chyba nie zdarzyło się minąć ładnej dziewczyny i nie mrugnąć do niej. Młodzik odkrywszy głowę, przy każdym ruchu śle rażące rozbłyski w jesiennym słońcu. Włosy ma proste i gładkie, do ramion, aczkolwiek tuż nad kołnierzem koniuszki zwijają się w złote pierścienie. Oczy brązowe, twarz ogorzałą, rzęsy długie i ciemne. Zakrawa na najurodziwszego mężczyznę z otoczenia króla – i najswobodniejszego. Jadący przed nim Henryk w połyskliwej zbroi sprawia wrażenie człowieka, który

zanadto się stara. Pretendent przemyka spojrzeniem po ustawionych na schodach dworkach i wyraźnie się odpręża, dostrzegłszy swoją żonę, której natychmiast posyła zawadiacki uśmiech, jak gdyby nie znaleźli się oboje w ciężkich tarapatach. Spoglądam na Katherine kątem oka i widzę praktycznie inną niewiastę. Policzki ma zaróżowione, oczy błyszczące, stoi na czubkach palców i wyciąga szyję, całkowicie ignorując osobę monarchy i powiewające sztandary i wpatrując się w męża z taką miną, jakby radość z ponownego z nim spotkania przewyższała wszelkie możliwe troski. Jakby nie miało znaczenia, w jakiej sytuacji się znaleźli, pod warunkiem że tkwią w niej razem. W pewnym momencie młodzik przenosi spojrzenie na mnie. Rozpoznaje mnie od razu, po czym dalej chłonie mój widok. Najpierw dostrzega, że noszę się jak prawdziwa królowa. Potem wodzi po mnie wzrokiem od stóp do głów: zauważa kornet wyższy niż u innych dworek i wyjątkowo bogate zdobienia stroju. Na koniec zagląda mi prosto w twarz i rozciąga wargi w łobuzerskim uśmiechu sięgającym samych oczu, a niewiele się różniącym od okazywanego przez panią matkę przy różnych okazjach, gdy nie była wymagana nadmierna powaga. Jest to uśmiech zdradzający wielką pewność siebie, a przy tym to, że mnie rozpoznaje i że cieszy się ze swego powrotu. Muszę zagryzać wewnętrzną stronę policzka, żeby się opanować i nie wybiec mu na spotkanie z szeroko rozłożonymi ramionami. Nic jednak nie mogę poradzić na to, że dusza we mnie śpiewa i że promienieję, jakbym też miała zamiar wiwatować. On wrócił. Mój brat Ryszard nareszcie wrócił do domu. Henryk unosi dłoń, zatrzymując kawalkadę, na co jeden z paziów zeskakuje prędko z konia i pośpiesznie chwyta uzdę królewskiego wierzchowca. Mój mąż zsiada ciężko, grzechocząc zbroją, po czym wchodzi po niskich stopniach i całuje mnie serdecznie w usta, a następnie odwraca się do lady Stanley i skłania przed nią głowę, by odebrać matczyne błogosławieństwo. – Witaj w domu, najjaśniejszy panie – odzywam się sztywno na użytek gapiów. – Dzięki ci za odniesione zwycięstwo. Co dziwne, nie odpowiada mi, chociaż skrybowie stoją w pogotowiu, by zapisać słowa monarchy wypowiedziane w tej wiekopomnej chwili. Odwraca się jeszcze kawałek i ledwie dostrzegalnie wzdycha – zauważam to, ponieważ stoję bardzo blisko niego – na widok żony pretendenta. Na policzki występuje mu rumieniec, oczy robią mu się szkliste. Robi krok w stronę lady Katherine, lecz nadal nic nie mówi, niczym ugodzony strzałą Amora paź traci dech i zdolność mowy w chwili, w której powinien

przemówić. Katherine dyga przed nim nisko, uniżenie, a gdy znów się prostuje, mój mąż sięga po jej rękę. Młódka spuszcza skromnie oczy, lecz i tak zdradza ją błąkający się na jej wargach lekki uśmiech. W jednej chwili pojmuję powód, dla którego została moją dworką, jak również to, dlaczego jej mąż jedzie konno jako wolny człowiek pośród dworzan króla. Henryk zakochał się po raz pierwszy w życiu, a jego wybór okazał się najgorszy z możliwych. Królowa Matka, która swoim zwyczajem bacznie wszystko obserwowała, wzywa mnie do swych komnat tego samego wieczora, przed zaplanowaną tryumfalną ucztą. Informuje mnie, że Henryk przydzielił lady Katherine w sumie cztery damy dworu – dwie służące dotąd mnie i dwie służące jej – do czasu, aż sama nie znajdzie odpowiednich kandydatek. Zanosi się na to, że nowo przybyła krewniaczka króla Szkocji i żona mego brata otrzymała prawo stworzenia własnego niewielkiego dworu. Do tego przysługują jej własne komnaty, w których będzie traktowana jak każda składająca nam wizytę szkocka księżniczka, obsługiwana zwyczajowo na klęczkach. Dostała też zaproszenie do królewskiej garderoby, gdzie ma sobie wybrać suknię, w której mogłaby świętować zwycięstwo króla Henryka. Z tego by wynikało, że mój mąż chciałby ujrzeć ją w barwach innych niż czerń. Przypominam sobie z goryczą, że przed laty zostałam poproszona o włożenie sukni takiego samego kroju i koloru jak szata królowej Anny, co spowodowało sypiące się zewsząd komplementy dworzan, skrycie porównujących mnie ze starszą i smutniejszą monarchinią, oraz to, że jej mąż – mój wuj król Ryszard – nie był w stanie oderwać ode mnie spojrzenia. Działo się to podczas obchodów świąt Bożego Narodzenia poprzedzających śmierć królowej Anny, a suknie, o których mowa, miały odcień głębokiej czerwieni, z tym że nieszczęsna królowa Anna w swojej wyglądała jak w całunie, taka już wtedy była chuda i blada. Tymczasem mnie królewska czerwień przydawała zdrowego wyglądu i wydobywała świeżość włosów i spojrzenia. Byłam podówczas młoda, zakochana i okrutna. Wciąż mam w pamięci godność, z jaką moja rywalka zniosła widok męża tańczącego ze mną zamiast z nią, i bardzo chciałabym móc ją przeprosić, ponieważ obecnie rozumiem znacznie więcej niż wtedy. – Pytałaś Henryka, kiedy odeśle lady Katherine do domu? – wyrywa mnie z zamyślenia lady Stanley. Stoi plecami do kominka, chowając dłonie w szerokich

rękawach. Ogień, jak zwykle w jej apartamentach, ledwie płonie, dając niewiele ciepła. Parę kroków od kominka jest już przeraźliwie zimno. – Nie, nie pytałam. Może ty to zrobisz, milady? – Owszem, zrobię! – podchwytuje. – Oczywiście, że zrobię!... – Po chwili potrzebnej na uspokojenie próbuje ponownie: – A czy wiesz, kiedy Pero Osbeque trafi do Tower? – A więc tak się teraz nazywa? Królowa Matka czerwienieje z wściekłości. – Pero Osbeque, Peter Warboys, co za różnica... – W ogóle niewiele rozmawiałam z Henrykiem – wpadam jej w słowo. – Wszyscy wypytywali go o bitwę, udał się więc prosto do swej komnaty gościnnej, by zabawiać starszych wielmożów i szlachciców opowieściami z pola bitwy. – To była jakaś bitwa? – Raczej nie. Lady Stanley nabiera powietrza do płuc, po czym rzuca mi spojrzenie – przebiegłe i ostrożne, jakby nie do końca była pewna swego. – Wydaje się, że zauroczyła go lady Katherine... – Jest z niej piękna niewiasta – przyznaję. – Nie powinno ci przeszkadzać... – podejmuje i urywa. – Nie powinnaś mieć nic przeciwko... – Przeciwko czemu? – Głos mam spokojny i miły, w żadnym razie nie wyzywający. – Nieważne. – Królowa Matka rejteruje w obliczu mego spokoju. – Zapomnij, że w ogóle coś mówiłam.

Przed wieczerzą zjawia się w moich komnatach lady Katherine odziana posłusznie w nową suknię wybraną spośród strojów trzymanych w królewskiej garderobie, wszakże też nieprzeniknienie czarną. Złotą broszę w kształcie splecionych serc zawiesiła na cienkim złotym łańcuszku wyłożonym na wierzch welonu z białej koronki służącego jej za szal zakrywający ramiona. Mleczna cera emanuje ciepłem spod zwiewnego materiału, zarazem przesłonięta i bezwstydnie odkryta. Kiedy Henryk wchodzi do komnaty, od progu przeczesuje pomieszczenie wzrokiem, a natknąwszy się na postać lady Katherine, chwieje się lekko ze zdziwienia, jakby zdążył zapomnieć jej urodę, po czym wyraźnie znów ulega zalewającemu go pożądaniu. Ona zaś dyga równie statecznie jak reszta dworek, a następnie podchodzi do niego z uśmiechem równie niepewnym jak u niewiasty, która uśmiecha się przez łzy. Jednakże Henryk podaje ramię mnie, po czym wiedzie nas do wielkiej sali, nie oglądając się na resztę dworzan karnie zajmujących miejsca w orszaku. Lady Katherine Huntly, z ciemnymi oczyma wbitymi skromnie w posadzkę, zajmuje swoje miejsce za Królową Matką. Gdy przy wtórze dźwięków trąbek i aprobującego szmeru gawiedzi zgromadzonej, by z galerii podziwiać rodzinę królewską przy wieczerzy, schodzimy po szerokich kamiennych stopniach do wielkiej sali, nie tyle widzę, ile wyczuwam, że młodzieniec noszący miano Peter Warboys, a może Pero Osbeque czy też John Perkin, z niskim ukłonem mija niewiastę, którą niegdyś poślubił, a następnie zajmuje miejsce u stołu z resztą młodych wielmożów Henrykowego dworu. Pretendent zdaje się czuć w pałacu jak ryba w wodzie. Robi sobie wycieczki do stajni, ptaszarni i ogrodów i nigdy się nie gubi, nigdy nawet nie pyta, którędy do skarbca czy na królewskie korty. Poproszony o przysługę przynosi Henrykowi rękawiczki, nie wypytując nikogo o to, gdzie są zwykle trzymane. Równie swobodnie czuje się w towarzystwie wysoko urodzonych. W apartamentach króla wiecznie snuje się grupka przystojnych młodych arystokratów gotowych na każde skinienie najjaśniejszego pana i chętnie zaglądających do moich komnat, gdzie można posłuchać muzyki i pogawędzić z dworkami. Ilekroć ktoś tasuje talię, zasiadają do gry, ilekroć ktoś wspomni o strzelaniu z łuku, łapią kołczan i prześcigają się wzajemnie w celności. Są rozrzutni w hazardzie, są pełni wdzięku w tańcu, a ich podstawowym zajęciem jest flirt. Każda z moich dworek ma wśród nich swego faworyta i liczy na to, że ów zauważa jej na wpół ukradkowe spojrzenia. Młodzik wpada w wir dworskiego życia, jakby się do niego urodził. Jakby nigdy nic

śpiewa do melodii wygrywanych przez mojego lutnistę, jeśli tylko ktoś go o to poprosi, a gdy dostanie do ręki księgę ze spisanymi po francusku czy po łacinie opowieściami, zabiera się do czytania w obcym języku, jakby nic innego nie robił przez całe życie. Jeździ konno wyśmienicie, sprawiając wrażenie kogoś, kto w siodle siedział od wczesnego dzieciństwa, i nie boi się zmieniania wierzchowców jak niektórzy mniej pewni siebie jeźdźcy. Potrafi tańczyć wszystkie najnowsze tańce, rzuca dowcipami i komponuje poezje na zawołanie. Kiedy urządzamy improwizowane przedstawienia, wykazuje się inwencją i dowcipem, biorąc udział w konkursach recytatorskich, zawsze ma dla nas w zanadrzu jakiś długi wyuczony na pamięć poemat. Nie można mu odmówić zdolności właściwych dobrze wykształconemu wielmoży. Pod wszystkimi względami zachowuje się jak książę, którego udaje. Wyróżnia się z tłumu nie mniej przystojnych od niego młodych dworzan zgoła tylko jednym. Co rano i co wieczór wita lady Katherine, klękając przed nią na kolano i całując jej wyciągniętą dłoń. Każdego ranka w drodze do kaplicy opada na klęczki, ściąga nakrycie głowy i delikatnie całuje rękę, którą do niego wyciąga, po czym trwa w tej samej pozycji jeszcze przez parę chwil, aż Katherine cofnie z jego barku dłoń, którą oń przelotnie wsparła. Wieczorem zaś, kiedy opuszczamy wielką salę bądź kiedy przerywam muzykę w swoich komnatach, kłania się nisko najpierw mnie, nieodmiennie z tym samym znajomym uśmiechem, po czym odwraca się do żony, by przed nią uklęknąć na pożegnanie. – Musi bardzo się wstydzić, że ją tak pohańbił – stwierdza Cecylia po paru dniach powtarzającego się rytuału. – Błaga ją w ten sposób o przebaczenie. – Tak sądzisz? – pyta ją Małgorzata. – A nie pomyślałaś, że to jedyna okazja, przy jakiej może jej dotknąć? I przy jakiej ona może odwzajemnić jego dotyk? Po tej wymianie zdań przyglądam się tej parze uważniej i skłaniam się ku wersji kuzynki Małgorzaty. Ilekroć młodzik coś podaje Katherine, stara się ją musnąć choć opuszkami. Ilekroć wybieramy się na konną przejażdżkę, pierwszy wyrasta u boku jej wierzchowca, by ją podsadzić na siodło, a po powrocie pierwszy wjeżdża na dziedziniec stajenny, rzuca wodze paziowi i już może pomóc jej zsiąść z grzbietu konia, by przez tę krótką chwilę, zanim postawi Katherine delikatnie nogami na ziemi, móc potrzymać ją w ramionach. Ilekroć gra z nią w karty, nachylają się ku sobie ramionami przy stole. Ilekroć stoi

obok niej usadzonej wysoko w siodle, cofa się odrobinę, póki nie sięgnie jasnymi włosami siodła i nie poczuje na głowie i karku jej palców, które tylko pozornie zaczęły nagle szukać wodzy. Katherine nigdy go nie odtrąca, nigdy nie unika jego dotyku. Jako poślubiona mu żona nie może tego zrobić. Ale też widać łączącą ich namiętność, z którą nawet nie starają się kryć. Przy wieczerzy, gdy nalewa sam sobie wina przy swoim stole, unosi kielich jakby w toaście jej poświęconym, za co spotyka go nagroda w postaci ukradkowo posłanego mu uśmiechu. Zauważyłam nawet, że gdy Katherine przechodzi obok stolika, przy którym siedzi grupka mężczyzn, zatrzymuje się na moment, po czym nachyla, jakby chciała lepiej zobaczyć, jakie jej mąż dostał karty, on zaś odchyla się na oparcie, dzięki czemu ich policzki stykają się na moment jakby w pocałunku. Po pałacu krąży dwoje wyjątkowo urodziwych młodych ludzi, rozłączonych z rozkazu króla, a jednak spędzających dnie razem: jedno drugiego ani na moment nie spuszcza z oka, zupełnie jak tancerze, którzy oddalili się od siebie w tańcu, lecz mogą mieć pewność, że znów zejdą się z powrotem. Skoro w Anglii znów jest bezpiecznie, mój syn Artur musi udać się na swój zamek w Ludlow, a towarzyszyć mu będzie Małgorzata Pole z małżonkiem. Żegnam się z nimi na dziedzińcu stajennym, mając u swego boku brata przyrodniego, Tomasza Grey’a. – Nie chcę się z nimi rozstawać – mówię. Wybucha na to śmiechem. – Pamiętasz, co wyczyniała nasza matka... Panie, świeć nad jej duszą... kiedy musiała się rozstać z małym Edwardem? Przejechała razem z nim kawał drogi, mimo że była wtedy brzemienna z Ryszardem. Wiem, że rozstanie jest trudne i dla ciebie, i dla Artura. Niemniej jego wyjazd to pewny znak, że wszystko wraca do normalności. Powinnaś się cieszyć. Artur, uśmiechnięty od ucha do ucha, macha mi z wysokości siodła, po czym podąża za sir Richardem za bramę dziedzińca. Z tyłu za nimi zwierają szeregi gwardziści. – Jakoś nie umiem się cieszyć – mówię cicho. Tomasz ściska mnie za rękę.

– Twój Artur wróci już na święta. Nazajutrz Henryk zawiadamia mnie, że w małym gronie uda się do Londynu, aby mieszkańcy mogli na własne oczy ujrzeć Perkina Warbecka, pretendenta. – Kogo? – pytam, jakbym nie zrozumiała za pierwszym razem. Mój mąż rumieni się lekko. – Perkina Warbecka – powtarza. Zatem w końcu ustalono jego nazwisko. Ba, nie tylko jego – nazwano całą rodzinę Warbecków: z wujami, kuzynami, ciotkami i dziadkami. Wszakże choć rozrysowano całe drzewo genealogiczne, dołączając informacje o zawodach i adresach, nikt z krewnych pretendenta nie zostaje wezwany. Nikt nie pisze z Flandrii z wymówkami ani z ofertą pomocy. Mimo że ród jest rozległy i dobrze udokumentowany, ani jeden człowiek nie ofiarowuje się zapłacić okupu za młodzika. Król wplata ich życiorysy w opowieść o Perkinie Warbecku, a my nie zadajemy pytań, zupełnie jak ludzie, którzy mają dość rozumu w głowie, by nie pytać o zaczarowany pantofelek czy magiczne wrzeciono ani nie domagać się zobaczenia czarnego kota czarownicy. Londyńczycy przyjmują pojawienie się pretendenta z mieszanymi uczuciami. Mężczyźni, którzy ucierpieli od rosnących podatków i niesprawiedliwych grzywien, przeklinają go za wysokie koszty obrony przed jego inwazją i wygwizdują, jak tylko się pokaże. Niewiasty, zawsze pierwsze do podłości, obrzucają go błotem, lecz również pierwsze miękną, niezdolne oprzeć się urokowi jego oblicza i nieśmiałemu uśmiechowi. Mój brat pokazuje się w stolicy, roztaczając aurę młodości i niepohamowania, jawiąc się jako ktoś, kto został powołany do pewnej roli i postanowił stanąć na wysokości zadania, gdyż w swoim mniemaniu nie miał innego wyjścia. Wiele osób piekli się na niego, lecz niemało okrzykuje go mężem sprawiedliwym, różą Anglii. Henryk każe mu iść pieszo i prowadzić starą szkapę, na której siedzi w kajdanach jeden z jego zwolenników. Ów to ponurolicy podkuwacz, który niegdyś uciekł z królewskiej służby, aby przyłączyć się do pretendenta. Dziś cały Londyn może go zobaczyć w kajdanach, przytroczonego do siodła niczym jakiś błazen, obitego, ze zwieszoną głową. Zazwyczaj w takich sytuacjach ludzie ciskają czym popadnie, żeby upokorzyć ofiary, po czym z lubością przyglądają się jeźdźcowi i jego giermkowi, gdy ci starają się oczyścić ze szlamu z rynsztoka i zawartości nocników opróżnianych przez okna. Wszelako przy tej okazji, gdy tworzący dziwną parę młodzik i jego

przegrany zwolennik mijają w milczeniu londyńskie ulice, zmierzając do Tower, ktoś niespodziewanie rzuca głośno i wyraźnie w zapadłej nagle ciszy: – Spójrzcie tylko na niego! Przecie to skóra zdarta z dobrego króla Edwarda! Henryk też to słyszy, zbyt późno jednak, by zareagować, by wtłoczyć wypowiedziane słowa z powrotem do gardła mówiącemu, by uciszyć znienacka wzburzony tłum. Jedyne, co może mój mąż, to postarać się, aby nikt nigdy nie zobaczył już młodego mężczyzny tak bardzo przypominającego księcia z dynastii Yorków. Dlatego jest to pierwszy i ostatni raz, kiedy pretendent idzie przez Londyn, wysłuchując obelg. – Zamkniesz go w Tower – poleca synowi lady Stanley. – W swoim czasie. Chcę, żeby wszyscy przekonali się na własne oczy, kim naprawdę jest. Żeby zobaczyli, iż to nicpoń, próżniak i głupiec. Ot, młodzik, chłopaczysko, jak go często nazywałem. Bez najmniejszego znaczenia, bez żadnej wagi... – Cóż, pokazałeś go londyńczykom i jakoś nikt nie uważa, żeby był pozbawiony wagi. Nikt nie wie, jak go nazywać, mimo że do znudzenia powtarzaliśmy wszystkim jego imię. Chcą mu przypisywać miano, które nie powinno paść z niczyich ust. Chyba najwyższa pora wytoczyć mu proces i zarządzić jego egzekucję? – Dałem mu słowo, że nie zginie, jeśli mi się podda. – To żadna obietnica. – Strach sprawia, że lady Stanley sprzeciwia się królowi. – Zresztą łamałeś dane słowo z mniej ważnych powodów. Wreszcie nie masz obowiązku dotrzymywać słowa takim jak on. Oblicze Henryka nagle się rozjaśnia i zaraz chmurnieje. – No tak, tylko że ja dałem słowo jej... Królowa Matka błyskawicznie zwraca na mnie oskarżycielskie spojrzenie. – Jej?! Chyba nie miała czelności błagać cię o litość dla niego?! – Wściekłość się z niej ulewa, oczy przesłania nienawiść. – Chyba nie zbrukała się wstawiennictwem za zdrajcą?! Co takiego powiedziała?!

Zachowuję zimną krew i stawiam jej czoło w odruchu buntu. Kręcę przecząco głową. – Nie chodzi o mnie – rzucam. – Znowu się mylisz. Nie prosiłam o litość dla pretendenta. Nie przemówiłam ani za nim, ani przeciwko niemu. W ogóle nie mam zdania na jego temat i nigdy nie miałam. – Czekam, aż przestanie się gotować z gniewu i ogarnie ją wstyd. – Sądzę, że najjaśniejszy pan miał na myśli inną niewiastę. Zbulwersowana patrzy na Henryka, jakby to ją zdradzał, jakby to ona padła ofiarą jego niewierności. – Kogo? Kto śmiał wstawić się za nim? Kogo śmiesz słuchać zamiast mnie, swojej matki, która cię prowadziłam krok po kroku przez życie?... – Lady Katherine – odpowiada mój mąż z głupawym uśmiechem na twarzy wywołanym samym brzmieniem jej imienia. – Lady Katherine. Dałem słowo honoru damie. Katherine przesiaduje w mych komnatach sztywno niczym pełna godności wdowa, wiecznie w czerni, z taką czy inną robótką w dłoniach. Szyjemy koszule dla biednych, a ona zawsze pochyla głowę nad misternym ściegiem, obrębiając mankiet czy kołnierzyk. Wokół panuje rozgwar, dworki przekomarzają się i żartują, a ona tylko czasem podnosi spojrzenie, by uśmiechnąć się na jakiś żart albo udzielić krótkiej odpowiedzi bądź – najrzadziej ze wszystkiego – włączyć się do rozmowy. Z tych sporadycznych wzmianek dowiadujemy się o jej dzieciństwie w Szkocji, o królu Szkotów Jakubie i jego dworze. Nie tryska życiem, lecz stanowi miłe towarzystwo. Ma swój urok, nierzadko sama łapię się na tym, że uśmiecham się, tylko patrząc na nią. Nie można jej odmówić wytworności. Jest moją dworką, mój mąż wyraźnie się w niej podkochuje, a ona w żaden sposób, ni spojrzeniem, nie okazuje, że o tym wie. Mogłaby mnie dręczyć, mogłaby się puszyć, mogłaby być moim kamieniem młyńskim u szyi, a tymczasem nie wykorzystuje swojej przewagi. W ogóle nie wspomina o swoim mężu i praktycznie wcale nie mówi o minionym roku obfitującym w niestworzone wypadki: kurs małym statkiem do Irlandii, ucieczkę przed Hiszpanami, którzy omal ich nie pojmali, udaną inwazję i przemarsz z Kornwalii do Devonu, wreszcie porażkę. Nie mówiąc o mężu, unika wymieniania jego imienia. Tym

samym nie daje nam odpowiedzi na najważniejsze pytanie: jak brzmi prawdziwe miano młodego mężczyzny, który nie potrafi przejść obok niej bez uśmiechu? Pozostaje bezimienny. Raz, gdy ambasador Hiszpanii publicznie zwraca się doń, używając miana „Perkin Warbeck”, młodzik odwraca się ostentacyjnie, powoli, niczym aktor albo tancerz, i patrzy w siną dal. Uciera Hiszpanowi nosa z taką pewnością siebie, z takim wdziękiem, na jakie stać chyba wyłącznie księcia. Wysłannik Ferdynanda i Izabeli wychodzi na głupca, a młodzik robi średnio zmartwioną minę, okazując, że nie sprawiło mu przyjemności zawstydzenie człowieka, który powinien umieć lepiej się zachować. Koniec końców to Henryk ratuje nas wszystkich przed przedłużającą się skandalizującą sceną, w której mężczyzna posądzany o zdradę stanu przywołuje do porządku wysłannika naszych największych sprzymierzeńców. Zamiast jednak napomnieć młodzika i odesłać go precz, mój mąż zrywa się z tronu, przemierza w pośpiechu komnatę gościnną i zwracając się do mnie i dworek, woła: – Niech zaczną się tańce! Wszelako nie ujmuje mnie za rękę, lecz podchodzi do lady Katherine. Kiedy grajkowie uderzają w struny, chwyta ją za obie dłonie i staje naprzeciwko niej. Twarz ma czerwoną, jakby sam popełnił gafę. Żona pretendenta zachowuje się tak jak zawsze, wionąc chłodem niczym strumyk zimową porą. Henryk kłania się, ona dyga, co stanowi rozpoczęcie tańca, ale zaraz się do niego uśmiecha i wszyscy obecni mają wrażenie, że słońce wyszło zza chmur. Katherine Huntly uśmiecha się do króla Anglii, a ja widzę, że jemu jest raźniej na duszy na tę skromną oznakę aprobaty.

Pałac w Sheen Boże Narodzenie 1497 roku Na święta wszystkie moje dzieci wracają do domu. Mały Henryk, Małgorzata i Maria ściągają z pałacu w Eltham, a Artur zjeżdża z Ludlow wraz ze swym opiekunem sir Richardem i moją drogą kuzynką. Zbiegam na dziedziniec stajenny, gdzie pewnego zimnego wieczora wsypuje się orszak jadący z Walii. Deszcz, który padał uporczywie przez cały dzień, właśnie zaczyna przechodzić w śnieg, którego płatki wirują dokoła ludzkich i końskich sylwetek.

– Chwała Bogu, żeście zdążyli, zanim oziębi się na dobre! – przypadam do Artura, jakbym go ocaliła przed wieczną ciemnością. – Aleś ty zgrzany! – wykrzykuję. – I uroczy! – dodaję, albowiem mój pierworodny wciąż i od nowa wydaje mi się istnym cudem stworzenia. W ciągu paru miesięcy nieobecności znowu urósł odrobinę, głową sięga mi już do brody. Gdy mnie obejmuje, czuję siłę jego żylastych ramion, oto młody książę w każdym calu. Chwilami wprost nie potrafię uwierzyć, że niegdyś nosiłam go na ręku jako niemowlę i czuwałam nad jego pierwszymi krokami. Obecnie mam przed sobą młodzika o nieproporcjonalnie długich kończynach, przez co przypomina nieco źrebaka. Kiedy cofa się, aby się przede mną ukłonić, porusza się z wdziękiem swego dziada, a mego ojca, króla Edwarda. – Oczywiście, że jestem zgrzany – odpowiada. – Sir Richard nie popuszczał nam przez ostatnie pół godziny, galopowaliśmy aż miło. – Chciałem dojechać na miejsce przed zmrokiem – tłumaczy się Richard Pole, zeskakując z siodła i kłaniając mi się nisko. – Artur jest w świetnej formie. Zdrowy, silny i spragniony wiedzy. Co dzień uczy się czegoś nowego. Doskonale sobie radzi z Walijczykami. Ma wielkie poczucie sprawiedliwości. Kształtujemy tam wspólnymi siłami króla. Dobrego króla. Kuzynka Małgorzata niezgrabnie gramoli się na ziemię, dyga przede mną, po czym rzuca mi się w ramiona. – Dobrze wyglądasz – zauważa, a następnie odsuwa się kawałek i obrzuca mnie bacznym spojrzeniem. – Ale czy na pewno jesteś szczęśliwa? – pyta powątpiewającym tonem. – Jak się mają tutaj sprawy? Jak miewa się najjaśniejszy pan? Pod wpływem impulsu obracam się, żeby spojrzeć na cień majaczący w otwartych drzwiach. We wnętrzach palą się pochodnie, toteż bez trudu dostrzegam sylwetkę Katherine Huntly, której czarna aksamitna suknia mieni się w blasku płomieni. Żona pretendenta

przygląda się memu powitaniu z synem, świadoma, że jej własny syn znajduje się tego wieczora daleko od niej i że nie będzie im wolno się zobaczyć nawet przy okazji świąt. Słyszy, jak sir Richard chwali Artura w roli księcia Walii, świadoma, że jej własny syn urodził się do tego stanowiska i od maleńkości nosił ten tytuł. Przywołuję ją gestem. – Z pewnością pamiętacie lady Katherine Huntly – mówię do kuzynki i jej męża. Małgorzata dyga przed młodą niewiastą i na moment zamieramy we trzy bez ruchu pośród wirujących płatków śniegu, jakbyśmy były lodowymi posągami w ogrodzie Zimy. Jak powinien brzmieć tytuł tej rzeźby? Dwie kuzynki i bratowa, których przeznaczeniem jest przeżyć życie w zakłamanym milczeniu? Dwie nieszczęsne córy Yorków i uzurpatorka, która osiągnęła swą pozycję bezprawnie, mamiąc wdziękami króla? Który tytuł jest bliższy prawdzie? Czy kiedykolwiek się tego dowiemy? Henryk wyznacza sześć dworek mających służyć lady Katherine na jego koszt. Wszystkie będą pełnić te same obowiązki co moje dworki: oddawać jej drobne przysługi, pisać, co im podyktuje, rozdawać dary ubogim w jej imieniu, dotrzymywać jej towarzystwa, pomagać dobrać części garderoby wedle jej gustu, modlić się razem z nią w kaplicy, śpiewać, gdy jest wesoła, i czytać, gdy pragnie ciszy i spokoju. Do tego lady Katherine ma do dyspozycji apartamenty w mojej części pałacu: własną komnatę sypialną, własną komnatę prywatną i własną komnatę gościnną. Niekiedy spędza czas ze mną, niekiedy z Królową Matką, u której jest mniej mile widziana, najczęściej jednak trzyma się swoich komnat, gdzie od teraz będzie miała także własny dwór. Nawet młodzik dostaje dwóch służących, którzy nie odstępują go na krok i spełniają wszystkie jego rozkazy: sprowadzając wierzchowca, chroniąc podczas przejażdżek, przygotowując komnatę sypialną przed nocą, eskortując do wielkiej sali. Sypiają w jego komnacie, jeden na sienniku, drugi wprost na podłodze – bynajmniej jednak nie dla towarzystwa, tylko w charakterze jego strażników. Mimo to, ilekroć o coś poprosi, choćby o drobiazg taki jak podanie rękawiczek czy peleryny, chętnie mu nadskakują. Zamieszkuje w skrzydle pałacu należącym do Henryka, w komnatach znajdujących się w głębi królewskiej garderoby, która jest strzeżona niemal tak pilnie jak skarbiec. Oba pomieszczenia są na noc starannie zamykane, tak że – pozornie ciesząc się wolnością – pretendent jest trzymany pod kluczem co noc, jakby sam był

bezcennym skarbem. Za dnia wszakże chodzi, gdzie chce, przyjaźnie kiwa gwardzistom głową, galopuje na rączym rumaku czy to z całym dworem, czy z wybranymi dworzanami, którzy zdają się czuć wyróżnieni tym zaszczytem. Robi sobie przejażdżki łódką, gdzie nikt nie pilnuje, jak daleko ani jak szybko wiosłuje. Summa summarum niczym się nie różni od reszty młodych i beztroskich dworzan, aczkolwiek sprawia wrażenie osoby, która mimowolnie wchodzi w rolę przywódcy, pierwszego pośród równych, uznawanego przez wszystkich zgoła za księcia. Wieczory spędza zawsze w moich apartamentach. Pojawia się z ukłonem, mówi parę słów na powitanie, obdarza mnie tym swoim dziwnym ciepłym i zażyłym uśmiechem, po czym zajmuje miejsce nieopodal Katherine Huntly. Nieraz można ich zobaczyć, jak siedzą, pochylając ku sobie głowy, i rozmawiają półgłosem, nie wzbudzając jednak niczyich podejrzeń. Ilekroć ktoś przechodzi obok nich, podnoszą nań spojrzenie i robią mu wolne miejsce, nie tracąc nic ze swej uprzejmości, swobody i czaru. Pozostawieni samym sobie wiodą rozmowę, która składa się z pytań i odpowiedzi, jakby byli zsynchronizowani, jakby śpiewali na głosy albo wręcz jakby nie pragnęli bardziej niczego niż słyszenia się nawzajem. Mogą mówić o pogodzie, o wyniku zawodów łuczniczych, o czymkolwiek, a i tak każdy na odległość czuje łączące ich powinowactwo. Często widuję ich siedzących w wykuszowym oknie, jedno obok drugiego, stykających się barkami i nieledwie kolanami. Bywa, że młodzik pochyla się ku żonie i szepcze jej coś na ucho, muskając wargami policzek. Bywa, że Katherine zwraca ku niemu twarz i wtedy on musi czuć jej ciepły oddech, równie intymny jak pocałunek. Potrafią tak siedzieć godzinami, cisi jak grzeczne dzieci, czuli jak kochankowie przed zaręczynami, powstrzymując się od dotyku, lecz nigdy nie oddaleni bardziej niż o piędź – niczym zakochane gołąbki. – Mój Boże, on za nią przepada – stwierdza Małgorzata, naoglądawszy się tych nieprzerwanych zalotów. – Nie wierzę, żeby zdołał trzymać się od niej na dystans. Chyba muszą wymykać się do jej komnaty? – Nie sądzę – odpowiadam. – Zdaje się, że pogodzili się z tym, iż nie są już mężem i żoną, ale nie zrezygnowali z ciągłego dotrzymywania sobie towarzystwa.

– A co na to najjaśniejszy pan? – pyta taktownie moja kuzynka. – Czyżby już doszły cię słuchy? – pytam oschle. – Jesteś w pałacu zaledwie od paru dni, a plotkarze zdążyli zasypać cię wieściami. Czego takiego się dowiedziałaś? Małgorzata się krzywi. – Nie jest żadną tajemnicą, że nie może od niej oderwać oczu. Na przejażdżce jedzie u jej boku, prosi ją pierwszą do tańca, posyła do jej stołu najlepsze potrawy. Bez końca zasypuje ją podarkami, mimo że wszystkie mu zwraca, każe jej przebierać w królewskiej garderobie i kupuje dla niej najwspanialsze jedwabie, choć ona nie zrzuca wdowiej żałoby. – Wpatruje się we mnie, próbując wejrzeć za maskę obojętności. – Chyba to wszystko widzisz? Chyba to wiesz? Wzruszam ramionami. – Większość z tego, owszem. Teraz dotyczy to mego męża, kiedyś dotyczyło cudzego. Sama niegdyś byłam młódką, za którą wszyscy wodzili wzrokiem, pokazując plecy królowej. Sama niegdyś otrzymywałam nowe suknie i prezenty. – Będąc królewską faworytą? – Tak jak ona. Nawet gorzej niż ona, albowiem chełpiłam się tym, co robię. Byłam zakochana w Ryszardzie, on twierdził, że mnie kocha, i flirtowaliśmy pod samym nosem królowej Anny. Teraz postąpiłabym inaczej. Nigdy bym się tak nie zachowała. Wiem już, jakie to bolesne. – Bolesne? – I upokarzające. Dla żony. Przecież widzę, jak wszyscy na mnie patrzycie, zastanawiając się, co myślę. Widzę Henryka, który rzuca mi spłoszone spojrzenia w nadziei, że nie dostrzegam jego chłopięcego jąkania, ilekroć wspomina o niej. Ona zaś... Małgorzata czeka, nie przerywając.

– Ona zaś nigdy na mnie nie patrzy – podejmuję po chwili milczenia. – Nie patrzy, aby się przekonać, jak reaguję i czy aby na pewno dostrzegam jej tryumf. Nie patrzy, by sprawdzić, czy jestem świadoma tego, że mój mąż za nią szaleje, a tymczasem właściwie tylko jej spojrzenie byłabym w stanie znieść z godnością. Zawsze gdy przede mną dyga albo coś do mnie mówi, mam wrażenie, że jest jedyną osobą na świecie, która mnie rozumie, która wie, co czuję. Jakbyśmy obie tkwiły w tym po uszy i musiały sobie razem z tym radzić. Katherine nie ponosi winy za to, że Henryk się w niej zakochał. Nie ubiega się o jego względy, nie uwodzi go. Żadna z nas nie ma wpływu na to, że przestał mnie kochać i zaczął kochać ją. – Mogłaby wyjechać! – Nie może – zaprzeczam. – Nie może opuścić męża, nie zniosłaby myśli o pozostawieniu go tutaj, a Henryk najwyraźniej postanowił, że pretendent zamieszka w pałacu i będzie z nami żył, niemal jakby... – Jakby był twoim bratem? – kończy za mnie szeptem Małgorzata. Potakuję skinieniem. – Poza tym jej Henryk też nigdzie nie puści. Co dzień rano odszukuje ją wzrokiem w kaplicy, jakby nawet nie mógł zamknąć powiek i zmówić modlitwy, nie zobaczywszy jej pierwej. Przez to czuję się... – urywam i osuszam kąciki oczu skrajem rękawa. – Może to głupie, ale czuję się niechciana. Pospolita. Bynajmniej nie jak pierwsza niewiasta w Anglii. Nie mam wrażenia, że zajmuję należne miejsce, że poszłam w ślady mej matki. Nie jestem nawet druga, zaraz po lady Stanley. Spadłam w hierarchii jeszcze niżej. Zostałam upokorzona. Jestem królową Anglii, lecz znalazłam się w niełasce u mego męża i całego dworu. – Milknę i chcę się roześmiać, wszakże z gardła dobywa mi się tylko cichy szloch. – Pospolita i upokorzona! Taka się właśnie czuję, Małgorzato. Po raz pierwszy w życiu! To niełatwe... – Ależ jesteś pierwszą niewiastą w Anglii, jesteś królową, nic i nikt ci tego nie odbierze – pociesza mnie z pasją. – Wiem. Wiem, naprawdę – zgadzam się z nią smutnym głosem. – Nie wyszłam za mąż

z miłości, cóż z tego więc, że on pokochał inną. Dlaczego w ogóle tym się przejmuję? Biorąc ślub, uważałam Henryka za swego wroga. Nienawidziłam go i życzyłam mu śmierci. Nie powinno mieć dla mnie znaczenia, że cały aż rozkwita na widok innej niewiasty. – Ale ma znaczenie? – Tak, przekonuję się teraz, że jednak ma. W radosnej atmosferze trwają przygotowania do świąt Bożego Narodzenia. Artur zostaje wezwany przed oblicze ojca, który zawiadamia go, że jego zaręczyny z infantką hiszpańską Katarzyną Aragońską zostały potwierdzone i faktycznie się odbędą. Nic nie stoi na przeszkodzie, odkąd para monarsza Hiszpanii zyskała pewność, iż żaden pretendent nie zagraża panowaniu Henryka Tudora. Mimo wszystko piszą do swego wysłannika z pytaniem, dlaczego pretendent jeszcze nie został stracony – od samego początku zakładali bądź to jego śmierć na polu bitwy, bądź rychłe skrócenie o głowę później. Nie potrafią zrozumieć, czemu nie został oskarżony i wysłany na szafot. Ambasador udziela wymijającej odpowiedzi, wskazując na miłosierność jego wysokości króla Henryka Angielskiego. Ferdynand i Izabela, którzy doszli do władzy dzięki twardemu sercu i twardej ręce, jak wszyscy uzurpatorzy, nie pojmują motywów przyszłego świekra ich córki, wszelako nie robią wstrętów i nie wycofują się z obietnicy zaręczyn, a jedynie wysuwają warunek, by pretendent stracił życie przed ceremonią zaślubin. Ich zdaniem tyle miłosierdzia zupełnie wystarczy. Ambasador napomyka Henrykowi, że król i królowa Hiszpanii optują za tym, by w Anglii nie ostała się ani kropla „wątpliwej krwi”, jak nazywają i Perkina Warbecka, i brata Małgorzaty, Edwarda Warwicka. Najlepiej, by w ogóle nie było żadnych dziedziców z Domu Yorków. – Czy to dotyczy również syna lady Katherine Huntly? – pytam. – Mamy zostać współczesnymi Herodami? Moim towarzyszem jest Artur, który spaceruje ze mną po ogrodach, gdzie kulę się w futrze i przyśpieszam kroku dla rozgrzewki, a damy dworu truchtają pośpiesznie za mną.

– Chyba przemarzłaś... – mówi. – Owszem. – W takim razie czemu nie wejdziesz do środka? – W środku jest mi duszno. Dostaję duszności od tego, że wszyscy pilnie mnie obserwują. Podaje mi ramię, które chętnie przyjmuję, czerpiąc otuchę z myśli, że mój syn, mój pierworodny, posiadł maniery prawdziwego księcia. – Dlaczego mieliby cię pilnie obserwować? – pyta łagodnym tonem. – Chcą wiedzieć, co czuję w związku z lady Katherine Huntly – odpowiadam szczerze. – Chcą wiedzieć, czy przeszkadza mi jej obecność. – A przeszkadza ci? – Nie. – Najjaśniejszy pan, mój ojciec, wydaje się bardzo zadowolony z tego, że udało się pojmać Perkina Warbecka – zaczyna ostrożnie. Nie potrafię powstrzymać uśmiechu, widząc pierwsze kroki Artura na polu dyplomacji. – To prawda – potwierdzam. – Aczkolwiek dziwi mnie, że ów Warbeck cieszy się względami na dworze królewskim... – kontynuuje mój syn. – Sądziłem raczej, że po sprowadzeniu do Londynu trafi prosto do Tower. – Myślę, że wszystkich dziwi nieoczekiwana łaskawość najjaśniejszego pana. Artur marszczy czoło w skupieniu. – Z Lambertem Simnelem było inaczej, okazał się użyteczny jako sokolnik. Wszakże ów Warbeck nie jest sokolnikiem. Dlaczego więc chadza sobie, gdzie chce? I czyżby

król wypłacał mu pobory? Bo zdaje się mieć pieniądze na księgi i hazard. Bez wątpienia dostaje od najjaśniejszego pana odzienie i wierzchowce, wszystko najlepszego sortu, a jego żona, lady Huntly, żyje iście po królewsku. – Nie wiem... – bąkam. – Może najjaśniejszy pan trzyma go przy życiu przez wzgląd na ciebie? – pyta cicho. – Nie wiem – odpowiadam z obojętną miną. – Wydaje mi się, że jednak wiesz, tylko nie chcesz mi powiedzieć – obrusza się Artur. Przytulam go. – Synu, o niektórych sprawach lepiej nie mówić głośno. Unosi twarz, w niewinnych oczach ma niekłamane zdumienie. – Ale mamo... Jeśli Perkin Warbeck naprawdę jest tym, za kogo się podaje, jeśli z tego powodu chodzi nadal wolny, to znaczy, że ma większe prawa do tronu niż mój ojciec. Niż ja. – Właśnie dlatego nie będziemy o tym nigdy rozmawiać – rzekę stanowczo. – Ale jeśli jest tym, za kogo się podaje, z pewnością cieszysz się, że żyje – naciska z uporem właściwym młodości. – Z pewnością cieszysz się, mogąc go oglądać. Musi ci się wydawać, że został wyrwany ze szponów śmierci, ba, że powstał z martwych. Na pewno cieszysz się, że tu jest, nawet jeśli nigdy nie włoży korony. Nawet jeśli się o to modlisz. Nawet jeśli uważasz, że to ja powinienem być następnym królem. Przymykam powieki, aby nie dostrzegł blasku szczęścia w mych oczach. – Tak – odpowiadam krótko. Artur okazuje się mądrym książątkiem, gdyż nie wraca więcej do tego tematu.

W Boże Narodzenie mamy tańce, turnieje, przedstawienia i zabawy. W kaplicy królewskiej wysłuchujemy przecudnego występu chóru, a potem rozdajemy słodkości i pierniki dwusetce biednych dzieci. Resztki mięsiwa z uczty wydawane u kuchennych drzwi żywią przez dwanaście dni z rzędu setki żebraków. W pierwszy dzień świąt korowód taneczny wiedziemy we dwoje z Henrykiem, ale gdy się obejrzę za siebie, widzę kawałek dalej lady Katherine tańczącą z mężem. Ze splecionymi palcami, zarumienieni, wydają się najurodziwszą parą na sali. Każdy dzień przynosi jakieś nowe rozrywki. Urządzamy polowanie w maskach, któremu przewodzi olbrzym grający rolę Robina z Zielonego Lasu dosiadający potężnego kasztanka. Oglądamy występy mimów i przedstawienie w wykonaniu niespotykanie wysokich ludzi, Egipcjan, którzy pożerają rozżarzone węgle i są tak przerażający, że mała Maria ukrywa twarz w fałdach mojej sukni, jej siostra Małgorzata wydaje ciche okrzyki i nawet mały Henryk przechyla się na krześle, by poczuć uspokajający dotyk mego ramienia. Jednakże wszędzie, czy to pośród tańców, maskarad czy konnych wyścigów, najbardziej rzuca się w oczy lady Katherine Huntly, najurodziwsza niewiasta na całym dworze, jak zwykle w czarnych aksamitach. A także mój mąż, wodzący za nią wzrokiem jak wierny psiak, oraz jej mąż, nie odstępujący jej dalej niż na pół kroku jak wierny sługa, nikt więcej, albowiem prawie nigdy nie stanowią pary w żadnych krotochwilach, co najwyżej wymieniając szybkie, trudne do odczytania spojrzenia, gdy król kiwa na nią zapraszającym gestem, a ona posłusznie zbliża się doń i dygnąwszy – ani na moment nie tracąc swego opanowania i czaru – czeka, aż najjaśniejszy pan nawiąże z nią niezręczną rozmowę. Wszelako widzę, że w trakcie świątecznych obchodów Henryk woli – zamiast z nią rozmawiać – jechać konno tuż obok, oglądać razem występy, słuchać wspólnie muzyki, nawet tańczyć, grunt, żeby nie było konieczności się odzywać. Cóż bowiem miałby powiedzieć? Katherine jest żoną jego więźnia, mężczyzny ogłoszonego zdrajcą, jakżeby więc mógł ją adorować? Katherine nosi wdowią czerń i zwraca na niego blade, niemal przezroczyste lica mające raczej otrzeźwiające działanie, jakżeby więc mógł z nią flirtować? Z pewnością nie może paść przed nią na klęczki ani wyznać jej miłości w przypływie uczucia (choć niewątpliwie to właśnie pragnie uczynić najbardziej ze wszystkiego), ponieważ coś takiego wiązałoby się z pohańbieniem i jej, niewiasty znajdującej się pod jego pieczą, i mnie, żony bez skazy i zmazy, i samego siebie, człowieka honoru i króla Anglii.

– Może wezmę ją na bok i zwyczajnie powiem, że powinna zażądać odesłania do Szkocji? – proponuje jak zwykle bezpośrednia kuzynka Małgorzata. – Niechże zda sobie sprawę, że jej obecność tutaj jest ciągnącą się w nieskończoność obrazą twej osoby. – Nie – odpowiadam, stawiając kolejny równy ścieg na zwykłym płótnie. – Nie czuję się obrażona. – Wszyscy przecież widzą, jak najjaśniejszy pan na nią patrzy... – Widzą zatem, jak robi głupca z siebie, nie ze mnie – rzekę ostro. Małgorzata aż sapie z wrażenia, że mam odwagę mówić źle o królu, i to na głos. – Nie ona jest tu winna – kontynuuję. Obie równocześnie przenosimy spojrzenie na drugi kraniec rozsłonecznionej komnaty, gdzie lady Katherine siedzi, obrębiając kołnierzyk jednej z koszul dla ubogich, z ciemnowłosą głową pilnie pochyloną nad robótką. – Ale przez nią król tańczy, jak mu zagra – upiera się Małgorzata. – Nie czyni nic, aby go zachęcać. Zresztą przychylność Henryka zapewnia bezpieczeństwo jej mężowi. Dopóki król jest nią zauroczony, dopóty nie każe stracić pretendenta. – Taką jesteś gotowa zapłacić cenę? – pyta szeptem moja kuzynka, wyraźnie wstrząśnięta. – Za jego życie? Mimowolnie się uśmiecham. – Myślę, że płacimy tę cenę po połowie, ona i ja. Poza tym wiedz, że zrobiłabym znacznie więcej, byle go ocalić. Kuzynka Małgorzata odprowadza mnie na spoczynek, jakby nadal była moją pierwszą dworką w miejsce naszego drogiego gościa ze Szkocji, po czym pomógłszy mi się przygotować do snu, zdmuchnięciem gasi świecę i opuszcza moją komnatę sypialną. Budzi mnie bicie dzwonów i łomot do drzwi. Moment później ktoś wpada do środka. Na granicy snu i jawy myślę, że pretendent zwiódł nas wszystkich swoją biernością i jednak zebrał potajemnie armię, by w końcu zwrócić się znów przeciw Henrykowi w

jego własnym pałacu, nasyłając na nas oboje skrytobójcę. W mgnieniu oka wyskakuję z łóżka, łapię pelerynę i krzyczę: – Gdzie Artur? Gdzie książę Walii? Straże! Bronić następcy tronu! – Artur jest bezpieczny – odzywa się z ciemności Małgorzata, wbiegając do wnętrza komnaty boso, z włosami luźno splecionymi w warkocz i w samej nocnej koszuli. – Mój mąż o to zadbał. Ale wybuchł pożar, musimy iść, szybko... Narzucam pelerynę na ramiona i wybiegam za kuzynką na korytarz. W pałacu rozlegają się głośne krzyki, ludzie biegają wszędy, dzwony dzwonią... istne pandemonium. Małgorzata i ja bez słowa kierujemy się w tę samą stronę, do wieży z komnatą dziecięcą, gdzie – Bogu niech będą dzięki – zastajemy Henryka, Małgorzatę i Marię: dwójka starszych samodzielnie schodzi po stopniach, podczas gdy za ich plecami piastunki nakazują im pośpiech i ostrożność, natomiast najmłodsza Maria z oczyma rozszerzonymi strachem trzyma się kurczowo szyi mamki. Przyklękam i obejmuję rodzeństwo, napawając się ciepłem ich ciał i czując, jak serce wali mi z ulgi, że nic się żadnemu nie stało. – W pałacu wybuchł pożar – informuję. – Nic nam jednak nie grozi. Wyjdziemy teraz na zewnątrz i będziemy się przyglądać, jak służba gasi ogień... – W pędzie mija nas jeden z gwardzistów niosący cepy i cebry. Wzmacniam uścisk na rączkach dzieci. – Chodźmy już... Poszukamy waszego starszego brata i ojca. Jesteśmy w połowie galerii prowadzącej do wielkiej sali, gdy drzwi znajdujących się nieopodal apartamentów otwierają się nagle i wybiega za nie lady Katherine w samej pelerynie narzuconej na nocny strój, przez co miga na przemian czernią i bielą. Oczy ma wielkie ze strachu, włosy w nieładzie. Na mój widok zatrzymuje się raptownie. – Wasza królewska mość! – woła i dyga nisko, nie powstając z ukłonu, dopóki nie przejdę. – Och, daj spokój, musimy uciekać – mówię. – Wybuchł pożar, trzeba nam się śpieszyć... Mimo moich słów widocznie się waha. – No chodźże! – rozkazuję. – Ty i twoje dworki!

Naciąga kaptur na rozpuszczone włosy i raźno zajmuje miejsce za mymi plecami. Zagarniając dzieci przed siebie, obracam lekko głowę i kątem oka dostrzegam, że młodzieniec zwany Perkinem Warbeckiem, już w pelerynie, wyślizguje się z prywatnej komnaty lady Katherine i po chwili dołącza do naszego orszaku. Oglądam się, aby nabrać całkowitej pewności, a on jakby nigdy nic patrzy mi prosto w oczy i odpowiada na me spojrzenie ciepłym uśmiechem. Wzrusza ramionami i rozkłada ręce, gestem na wskroś francuskim, a przy tym ujmującym. – Jestem jej mężem – mówi samymi wargami. – Kocham ją. – Wiem – szepczę i już biegnę dalej. Drzwi frontowe stoją otworem, a przed nimi ciągnie się sznur ludzi podających sobie z rąk do rąk wiadra pełne wody. Henryk już jest na dziedzińcu stajennym, ponagla wszystkich, nadzoruje nabieranie wody ze studni, zmusza pachołka przy pompie do większego wysiłku. Mimo to nasze zmagania zdają się przegrywać z siłą żywiołu, wokół snuje się gryzący dym, od gorąca aż zapiera dech w piersi, a bijącym głośno dzwonom wtórują okrzyki ludzi domagających się więcej wody i donoszących, że płomienie rozprzestrzeniają się coraz bardziej. Artur także jest na zewnątrz, stoi u boku swego opiekuna w samych pludrach i narzuconej na gołe ramiona pelerynie. – Zamarzniesz tu na śmierć! – łaję go. – Biegnij po jakiś dublet z wozu z naszymi nierozpakowanymi rzeczami – instruuje księcia Małgorzata. – Powinien być gdzieś na wierzchu. Artur kiwa posłusznie głową i odwraca się w stronę stajni. – Pożar szaleje w królewskiej garderobie, stracisz swoje suknie i Bóg wie, ile klejnotów! – woła do mnie Henryk, przekrzykując harmider. Słyszę trzask pękającej kosztownej gomółki w oknie, po czym na dokładkę zaraz ogłusza mnie hałas przypominający wystrzał armatni, kiedy zapada się jedna z więźb,

a przez dziurę w dachu buchają wysoko płomienie. – Czy wszyscy wyszli z budynku? – odkrzykuję. – O ile mi wiadomo, tak – odpowiada Henryk. – Tylko że... najdroższa, tak mi przykro... – Oddala się parę kroków od mężczyzn nerwowo podających sobie kolejne pełne cebry. – Tak bardzo mi przykro, Elżbieto... Obawiam się, że pretendent nie żyje. Oglądam się za siebie. Widzę lady Katherine, wszelako jej mąż zdążył już się wtopić w grupę osób kręcących się przy otwartych drzwiach pałacu i odskakujących strachliwie, gdy ogień wzmaga się i płomieniami liże okna wyższych kondygnacji. – Przekażesz jej? – pyta mnie król. – Nie ma cienia wątpliwości, że zginął w pożarze. Noc spędzał w tamtej części pałacu, w komnacie zamkniętej na klucz, oczywiście. Tam właśnie wybuchł pożar. Musimy dzielnie znieść jego śmierć. Choć to tragedia, straszliwa tragedia. Uderza mnie coś w wyrazie jego twarzy. Zadziwiająco przypomina naszego młodszego syna, który też zawsze patrzy mi prosto w twarz oczyma błękitnymi i czystymi niczym niebo latem, równocześnie wymyślając niestworzone historie na temat pracy domowej, swojej siostry lub nauczyciela. – Pretendent nie żyje? – powtarzam pytającym tonem. – Zginął w pożarze? Henryk spuszcza wzrok, wzrusza ramionami, przykłada dłoń do twarzy, jakby ocierając łzy. – Nie miał szans się stamtąd wydostać – mówi mi. – Nie miał najmniejszych szans... Ogień rozszalał się, zanim ktokolwiek to zauważył, rozpętało się prawdziwe piekło. – Wyciąga do mnie rękę. – Nie cierpiał – zapewnia. – Możesz jej przekazać, że śmierć była szybka i bezbolesna. Przekaż też, że wszystkim nam jest bardzo przykro. – Tak zrobię – rzucam do niego i szybko się odwracam, pozostawiając go, by dalej dowodził ludźmi walczącymi z żywiołem, domagającymi się piasku, którym można by ugasić płomienie, i raz po raz wołającymi: „Gore! Gore! Dawać więcej wody!”. Sama podchodzę do lady Katherine, stojącej nieopodal z małym Henrykiem i małą

Małgorzatą, i gestem odwołuję ją poza zasięg ich słuchu. Zanim się do mnie zbliży, składa pocałunek na złocistych lokach mego syna. – Najjaśniejszy pan wierzy, że twój mąż spał we własnym łóżku, kiedy wybuchł pożar – informuję ją głuchym tonem. Mój głos jest zupełnie bezbarwny, mdły niczym gotowane mleko. Katherine potakuje skinieniem, nie zmieniając wyrazu twarzy. – Najjaśniejszy pan obawia się, że twój mąż zginął w płomieniach – dodaję. – Pali się garderoba? – Pożarł wybuchł w garderobie, po czym się rozprzestrzenił. Obydwie w milczeniu przetrawiamy fakt, że pożar wybuchł nie w kuchniach ani nie w wielkiej sali, gdzie na okrągło pali się w olbrzymich kominkach, tylko w pomieszczeniach garderoby, niezwykle pilnie strzeżonych i rozjaśnianych co najwyżej blaskiem świec używanych wyłącznie wtedy, gdy szwaczki są przy pracy, i zawsze skrzętnie gaszonych na koniec dnia. – Przypuszczam... – odzywam się znowu. – Przypuszczam, że skoro najjaśniejszy pan uważa twego męża za martwego, nie będzie go szukał. Katherine w bezruchu zastanawia się nad tym, co właśnie powiedziałam, po czym wolno podnosi na mnie spojrzenie. – Miłościwa pani... Król Henryk ma w swej pieczy mego syna, mego małego chłopca. Za nic w świecie nie odjadę bez niego. Mój mąż też nas nie zostawi samych. Rozumiem, że to jego jedyna szansa na ucieczkę, wszelako nawet nie muszę pytać, co zrobi, po prostu wiem, że nigdy by nas nie zostawił. Musiałoby mu odjąć zmysły, żeby pozwolił sobie na rozłąkę z nami... – Możliwe, że Pan Bóg w ten sposób wyciąga do was rękę – zauważam. – Zsyłając ten pożar, to zamieszanie, wreszcie królewskie podejrzenie co do jego śmierci... Niewiasta, która może być moją bratową, patrzy mi prosto w oczy. – Mój mąż kocha mnie i kocha naszego syna – rzecze. – Jest człowiekiem honoru... jak

każdy książę. Poza tym dopiero wrócił do domu. Z pewnością nigdzie się nie wybiera. Delikatnie dotykam jej ręki. – W takim razie powinien jak najszybciej się ujawnić, mając na podorędziu przekonujące wyjaśnienie – rzucam zwięźle i odchodzę od niej, by dołączyć do swych dzieci, którym ktoś musi wreszcie powiedzieć, że ich kucykom nic się nie stało, zostały wyprowadzone ze stajni i wypuszczone na pastwisko mimo późnej pory i zimowego chłodu. Nad ranem po ogniu nie ma śladu, wszakże w całym pałacu unosi się ohydna woń mokrego drewna i wilgotnego dymu. Królewska garderoba to tak naprawdę wielki magazyn, toteż w płomieniach utraciliśmy prawdziwe skarby, a nie tylko suknie i błyskotki – przepadły stroje wykorzystywane przy okazji różnych ceremonii, stopiły się szlachetne kamienie, złote korony, a nawet złota i srebrna zastawa stołowa, co lepsze meble i zapasy lnu. Z dymem poszły drogocenne przedmioty, nic dziwnego więc, że Henryk każe służącym przesiewać popioły w poszukiwaniu klejnotów i nieforemnych grudek metalu. Ludzie znoszą przeróżne dobra, choćby ołów spomiędzy gomółek, stopiony i na powrót stężały w dziwaczne kształty. To straszne, ileśmy utracili, to zdumiewające, ileśmy zdołali ocalić. – Jakim cudem Warbeck wyszedł z tego żywy? – Królowa Matka napada na Henryka, kiedy stoimy w trójkę, przyglądając się ruinie królewskich apartamentów, z nadwęglonymi i wciąż kopcącymi belkami nad głową, otwierającymi prześwit na zimowe niebo. – Jak to w ogóle możliwe? – Twierdzi, że drzwi zajęły się ogniem i zdołał je wyważyć kopniakiem – odpowiada Henryk krótko. – Że co? – zachłystuje się lady Stanley. – Nie umarł pierwej od zaczadzenia? Nie spłonął? - Z pewnością ktoś pomógł mu wydostać się w porę! – Przynajmniej nikt nie zginął – wtrącam się do rozmowy. – To wielkie szczęście. Oboje odwracają się do mnie, a ja dostrzegam w wyrazie ich twarzy mieszaninę podejrzliwości i strachu.

– Ktoś musiał mu pomóc. – Henryk jak zwykle zgadza się z Królową Matką. Milczę na to. – Rozpytam się wśród służby – obiecuje mój mąż. – Nie pozwolę, by z mojego stołu jadł judasz, nie będę tolerował zdrady pod własnym dachem, w sercu pałacu. Ktokolwiek sprzyja pretendentowi, ktokolwiek wyciąga do niego pomocną dłoń, powinien mieć się na baczności. Ktokolwiek ocalił go z pożaru, jest takim samym zdrajcą jak ten uzurpator. Darowałem mu życie, jak dotąd, ale nie zamierzam tego robić w nieskończoność. – Nagle zwraca się do mnie z pytaniem: – Może ty wiesz, gdzie on właściwie był? Spoglądam od zaczerwienionej twarzy Henryka do pobladłego oblicza lady Stanley. – Powinniśmy raczej odkryć, kto podłożył ogień – rzekę. – Albowiem w próbie zabicia młodzika zniszczeniu uległy nasze skarby. Kto mógł mu życzyć śmierci? To nie było przypadkowe zaprószenie ognia, ktoś musiał celowo rzucić ubrania na stertę i podpalić je. Najpewniej z zamiarem zabicia pretendenta. Nikt nie przychodzi wam na myśl? Nadstawiam ucha, czekając, które z nich pierwsze zacznie kłamać. Słysząc, że lady Stanley zaczyna się jąkać w odpowiedzi na moje pytanie, poznaję prawdę. – P... p... pretendent ma mnóstwo wrogów. W... w... wszyscy go nienawidzą za zdradę, połowa dworzan życzy mu śmierci... – Od ognia? We własnym łóżku? – rzucam głosem ostrym jak brzytwa. Lady Stanley wbija wzrok w ziemię, niezdolna spojrzeć mi w oczy. – To zdrajca – upiera się. – Straceńcza dusza, zasługująca na ogień piekielny. Henryk zerka na nią niepewnie, jakby stracił wątek. – Ja nie chciałem jego śmierci – broni się. – Powiedziałem tylko, że lady Katherine nie powinna była za niego wychodzić. Tylko tyle. Chyba nikt nie pomyśli, że życzyłem mu śmierci...?

Lady Stanley kręci energicznie głową. – Nikt nie będzie cię obwiniał. Być może jednak znalazł się ktoś, kto pomyślał, że odda ci w ten sposób przysługę. Chroniąc cię przed własną wspaniałomyślnością. Chroniąc cię przed samym sobą. – Gdyby zginął, lady Katherine zostałaby wdową – mówię powoli – i mogłaby powtórnie wyjść za mąż. Królowa Matka sięga po krzyż, który nosi u pasa, i zaciska na nim dłonie, jakby chciała odgonić pokusę. Czekam na jej słowa, lecz ona choć ten jeden raz wybiera milczenie. – Wystarczy! – przerywa ciszę Henryk. – Nie powinniśmy przysparzać sobie kłopotów. Tworzymy rodzinę panującą, musimy stanowić jedność zawsze i we wszystkim. Pożar nie pokrzyżował nam szyków, uratowaliśmy się my, nasi dworzanie i służący. To znak od Boga. Wzniosę nowy pałac. – Tak – podchwytuję. – Powinniśmy odbudować nasz pałac. – Nazwę go od swego tytułu i tytułu mego ojca, który nosił go przede mną. Nowo wybudowana siedziba będzie nosiła miano „pałac w Richmond”.

W drodze wiosna 1498 roku Pretendent dalej sypia w najpilniej strzeżonych komnatach kolejnych siedzib, w których się zatrzymujemy, opuściwszy Londyn i zmierzając wzdłuż wybrzeża hrabstwa Kent, za sobą mając pielgrzymi trakt prowadzący do Canterbury, przed sobą zaś i wokół siebie – pofałdowany, pagórkowaty teren charakterystyczny dla tej części Anglii. Gdy od coraz cieplejszych promieni słońca zielenią się żywopłoty, a jabłonie obsypują się biało-różowym kwieciem kołyszącym się na lekkim wietrzyku, lady Katherine Huntly pozwala, by król sprawił jej nowe stroje, i porzuca żałobną czerń, z którą się obnosiła niczym wdowa, co dopiero pochowała męża, dla sukni wybranej

osobiście przez króla: mieniącej się w słońcu różnymi odcieniami beżu, zdobionej czarnym aksamitem i wstawkami z kremowej skórki, z dobranym do pary aksamitnym kornetem tej samej barwy, pod którym starannie upina ciemne lśniące włosy. Henryk i lady Katherine jadą na czele orszaku, w pewnym oddaleniu od reszty, jakby zależało im na intymności, tak że mnie i moim dworkom pozostaje podążać za nimi, w bezpośredniej bliskości masy dworzan, spośród których wyróżnia się znajomy młodzik, od czasu do czasu podjeżdżający bliżej albo chociaż posyłający mi uśmiech z dala. Król zamawia dla siebie nową pelerynę z beżowego aksamitu, dzięki czemu ci dwoje wyglądają całkiem jak para, jadąc konno obok siebie na wskroś hrabstwa Kent: szybciej, gdy grunt na to pozwala, wolniej i ostrożniej, gdy ziemia jest kamienista, zawsze jednak na przedzie. W ten sposób docieramy aż na brzeg morza. Mój mąż, który do tego czasu zdążył odzyskać głos, rozmawia ze swoją towarzyszką w trakcie jazdy, wypytuje ją o dzieciństwo i młodość w Szkocji. Nigdy jednak nie pyta o jej męża, jakby dwuipółletnie małżeństwo w ogóle nie miało miejsca. Żadne ani razu nie wspomina pretendenta. Katherine nie zbywa na uprzejmości w stosunku do mnie, ani jej w głowie wyrywać się przed szereg, wszelako gdy Henryk zamawia dla niej nowe siodło i podstawia dla niej nowego wierzchowca, nie znajduje wymówki, aby nie przyjąć darów i nie uśmiechnąć się wdzięcznie w podzięce. Kątem oka obserwuję młodzika, który przygląda się temu wszystkiemu i robi dobrą minę do złej gry, jak gdyby nie chodziło o jego ukochaną żonę, którą ktoś właśnie chce sprzątnąć mu sprzed nosa. Jedzie stępa z tyłu i z pewnością widzi tak jak ja, że Katherine nachyla się ku Henrykowi, by usłyszeć, co ten do niej mówi, i że Henryk kładzie dłoń na trzymanych przez nią wodzach pod pretekstem zapanowania nad koniem. Pretendent musi widzieć to wszystko, a mimo to zadziera brodę i rozciąga wargi w uśmiechu, jakby sobie obiecał, że nie takie rzeczy mu straszne. Co do mnie, czuję ból na widok mężczyzny, z którym dzielę łoże od dwunastu lat, poślubionego mi w oczach Boga, oddalającego się teraz ode mnie z jakąś obcą niewiastą – młodą i piękną niewiastą, należy dodać. Nie miałam okazji widzieć Henryka zakochanego, tymczasem obecnie dostrzegam w nim nieśmiałość, urok, zapał

i mam wrażenie, że zmienił się zupełnie, stał się innym człowiekiem. Otaczający mnie dworzanie, nieodmiennie zachowując wielki takt, starają się rozdzielać mnie i tę parę, trzymać się na dystans, gdy wypada, i zajmować mnie rozmową dla odwrócenia uwagi. Ostatnimi czasy coraz częściej wspominam królową Annę, która – podówczas już poważnie słabująca – musiała patrzeć, jak Ryszard wodzi za mną wzrokiem i prosi mnie do tańca. Wiedziałam, że straciła przez kostuchę syna, domyślałam się, że traci przeze mnie męża, byłam w pełni świadoma, że łamię jej serce, a jednak nie potrafiłam się powstrzymać, tak oczarowana się czułam, tak olśniona... Teraz się dowiaduję, jak to jest być królową, której dworzanie komponują poematy dla innej i zasypują inną liścikami, jak to jest, gdy inną niewiastę wszyscy okrzyknęli największą pięknością, królową serc, jak to jest zobaczyć własnego męża, który także się za nią ugania. To korzące doświadczenie nie uczy mnie wszakże pokory. Zaczynam rozumieć coś, z czego nie zdawałam sobie sprawy wcześniej. Mianowicie pojmuję, że serce nie sługa. Nie pokochałam Henryka dlatego, że wywarł na mnie wrażenie jako zdobywca Anglii, zwycięski wódz. Pokochałam go, gdyż najpierw go przejrzałam, a potem zaczęłam mu współczuć – od tej pory moja miłość do niego z każdym dniem rozkwitała bardziej. Widząc, że mnie nie kocha, nic nie umiem poradzić na swoje uczucia. Nadal go kocham. Henryk znów popełnia błąd, dokonuje złej oceny sytuacji, boi się Bóg wie czego, a mnie na ten widok ogarnia nie zazdrość, lecz jeszcze większa czułość do męża. Co więcej, wcale się nie gniewam na lady Katherine. Każdego wieczora, gdy opuszcza siodło nowego cennego wierzchowca, a Henryk jednym gestem odprawia jej męża i sam pomaga jej zsiąść na ziemię, przelotnie trzymając przy tym w ramionach, moja rywalka rzuca mi często spojrzenie świadczące o tym, że to wszystko jest dla niej raczej torturą niż wielkim szczęściem. Dlatego nie mam do niej żalu, lecz jej żałuję – podobnie zresztą jak siebie samej. Uważam, że tylko druga niewiasta jest zdolna zrozumieć moje położenie i że tylko ona może pojąć mój dylemat. Gdy lady Katherine pojawia się później w moich komnatach i dołącza do mych dworek, przekonuje się, że mam dla niej miły i pełen cierpliwości uśmiech, tak samo jak królowa Anna miała go dla mnie. Wiem, że nie jest w stanie zapobiec temu, co się dzieje, tak samo jak ja nie byłam w stanie zapobiec temu, co wydarzyło się między mną i Ryszardem. Jeśli król obdarza niewiastę swym zainteresowaniem, może ona

wyłącznie ulec jego czarowi. Nie wiem za to, jakie uczucia naprawdę nią targają. Ja przynajmniej zakochałam się w Ryszardzie, który został królem Anglii i był władny uratować moją rodzinę od popadnięcia w niepamięć. Co ona czuje do obecnego króla Anglii, będąc żoną zdeklarowanego zdrajcy, któremu na razie darowano życie, wolę sobie nawet nie wyobrażać.

Tower w Londynie lato 1498 roku Po powrocie do Londynu mój mąż zarządza, że pierwszy tydzień spędzimy w naszych apartamentach w Tower, a dopiero potem udamy się do pałacu westminsterskiego. Pretendent przejeżdża pod uniesioną kratą sztywny jakby kij połknął. Zerka na mnie raz, przelotnie, i napotyka równie bezbarwne spojrzenie oczu jak jego. Być może dlatego tak prędko odwraca wzrok. Wielmożowie mający własne siedziby w stolicy jak zwykle rozjeżdżają się do domów, tak że w Tower otacza nas tylko skromny dwór. Henryk, lady Stanley oraz ja zajmujemy nasze zwykłe komnaty w apartamentach królewskich. Gdy szambelan kieruje wszystkich młodych wiekiem dworzan do wieży Lanthorn, nie wyłączając młodzika, ten ostatni odwraca się do kamiennego łuku wejścia, czyniąc nieznaczny gest ręką, po czym uśmiecha się szeroko i prostuje ramiona, jakby postanowił właśnie, że nie będzie się bać duchów przeszłości. Edward Warwick przebywa w innej wieży, tej, w której niegdyś przetrzymywano zaginionych książąt. Czasem, gdy przecinamy porośnięty trawą dziedziniec, dostrzegam jego twarz w oknie i wspominam relacje osób twierdzących niegdyś, że w podobnych okolicznościach widziały po raz ostatni moich braci żywych. Nie wolno mi odwiedzać kuzyna – zdaniem Henryka nie wyszłoby to na dobre ani chłopcu, ani mnie. Król łaskawie wyraża zgodę, abym złożyła Edwardowi wizytę później, w bliżej nieokreślonej przyszłości, gdy pora będzie sposobniejsza. Pretendent nie zadziera nawet głowy, aby spojrzeć w okno Warwicka, ani nie zbliża się do ciemnej sieni i wiodących z niej krętych schodów sięgających komnat bezpośrednio nad łukiem bramnym.

Spaceruje po londyńskiej twierdzy, z jej ogrodami i kaplicą, jakby był ślepy na historyczne budynki, jakby nie chciał zobaczyć miejsca, gdzie William Hastings dał głowę na zwykłym pniaku za to, że dochował lojalności swemu dawnemu panu, memu ojcu królowi Edwardowi IV, ani innego, gdzie bawił się niekoronowany król Edward V i gdzie mały książę Ryszard, jego brat, ćwiczył strzelanie z łuku, dopóki obaj nie musieli znów wrócić do wieży, z której w końcu już nigdy nie wyszli.

Pałac Westminsterski lato 1498 roku Wczesnym latem przenosimy się do pałacu westminsterskiego, by uczcić święto Trójcy Świętej, dla którego jedyną godną oprawą jest opactwo. Rankiem, gdy udajemy się do kaplicy, rozglądam się za lady Katherine, której brakuje wśród moich dworek. Pretendenta, jej męża, również nie znajduję pośród ulubionych dworzan króla. Pochylam się ku Cecylii odzianej w żałobną czerń, odkąd na wiosnę straciła w krótkim odstępie czasu zarówno męża, jak i córkę, i pytam ją przenikliwym szeptem: – Na miłość boską, gdzie oni są? Moja siostra tępo kręci głową. Nie dowiaduję się niczego nowego aż do czasu, gdy po nabożeństwie zasiadam do wspólnego śniadania z mężem i świekrą w prywatnej komnacie Henryka. W trakcie posiłku wchodzą dwaj słudzy i klękają przed naszym stołem ze zwieszonymi głowami. Kiedy cisza się przedłuża, król rzuca: – O co chodzi? Niepotrzebnie, gdyż wszyscy troje natychmiast się domyślamy, że chodzi o pretendenta. Kawałek pieczywa wypada mi z rąk, gdy odruchowo zaczynam się podnosić z miejsca, w głębi duszy czując, jakie wieści zaraz usłyszę. – Dopraszamy się łaski, wasza królewska mość... Młodzik zbiegł. – Zbiegł? – Henryk powtarza, jakby nie zrozumiał. – Co znaczy: zbiegł? Królowa Matka zerka na niego ostro, zapewne też słysząc jego sztuczny ton. Słowa w ustach króla brzmią jak wyuczona rola deklamowana na scenie przez aktora.

– Młodzik? – pyta głośno lady Stanley. – Mówicie o Perkinie Warbecku? – Tak, milady – potwierdza jeden ze służących, nie śmiąc podnieść na nią wzroku. – Perkin Warbeck uciekł. – Jak to możliwe? Przecież był uwięziony? – wtrącam. Obaj służący zwieszają głowy niżej, kuląc się na ton zdumienia w moim głosie. – Ktoś mu dorobił klucz pasujący do zamka komnaty, najjaśniejsza pani – wyjaśnia ten odważniejszy, zerkając na mnie spod rzęs. – Jego kompani posnęli, pewnie zamroczeni jakowąś miksturą, tak trudno było ich obudzić. A on otwarł sobie drzwi i wyszedł jakby nigdy nic. – Wyszedł? – powtarza znów Henryk. – Miał skądciś klucz, wasza królewska mość... – Wyszedł?! – Pewnie ktoś podał miksturę i strażnikom... Pod wpływem impulsu odwracam się, by spojrzeć nie na Henryka udatnie odgrywającego zdziwienie i narastający gniew, lecz na jego matkę. Lady Stanley spogląda na syna nie ze zwykłą aprobatą, lecz tak, jakby zobaczyła go po raz pierwszy w życiu albo jakby zapędził w kozi róg nawet tak sprawną intrygantkę jak ona. Bezwiednie opadam z powrotem na krzesło. – Niby skąd wziął mikstury? Skąd wytrzasnął klucz? – dopytuje mój mąż donośnie, ażeby słyszano go nawet za drzwiami komnaty gościnnej, gdzie zebrał się cały tłum osób pragnących złożyć mu życzenia dobrego dnia, a teraz nadstawiających pilnie uszu na hałasy dobiegające z zamkniętej komnaty prywatnej. Nikt nie waży się odpowiedzieć, że młodzik mógł dostać do ręki wszystko, czego tylko zapragnął, ponieważ najjaśniejszy pan zezwolił, aby poruszał się po pałacu swobodnie, i wypłacał mu pobory wystarczające nie tylko na zakup końskiego rzędu czy piórka do kapelusza, ale także na opłacenie nietrudno dostępnych mikstur na sen i niedrogich usług ślusarza. Nikt też nie zamierza się wychylać i twierdzić, że młodzik równie dobrze mógł zwyczajnie udać się do stajni, wybrać wierzchowca i

pogalopować w siną dal, i to od zeszłego października począwszy – wcale nie musiał czekać na zapadnięcie nocy ani dorabiać klucza do drzwi komnaty, w której go zamykano. Cała ta historia brzmi nieco bajkowo, podobnie jak życiorys młodzika i jak jego miano. Oto chłopiec, który uchodził za księcia tylko dlatego, że ktoś pozwolił mu włożyć na grzbiet jedwabną koszulę, znika z zamkniętego na cztery spusty pomieszczenia w samym środku nocy! – Trzeba go pojmać! – ryczy Henryk. Strzela palcami, wzywając jednego ze swych klerków. Braciszek kolebie się niezdarnie, świecąc tonsurą i niosąc pod pachą rozkładany pulpit, a w ręku dzierżąc świeżo zaostrzone pióra. Król wyrzuca z siebie litanię rozkazów: zamknąć szczelnie porty, zawiadomić szeryfów wszystkich hrabstw, by mieli oczy szeroko otwarte, rozesłać gońców głównymi traktami, żeby uprzedzili właścicieli gościńców i karczem. – Obiecaj nagrodę za pojmanie go żywego lub martwego – podsuwa lady Stanley. Trzymam spojrzenie wbite w niedojedzone resztki i bynajmniej nie wyrywam się z: „Och, ależ nie można mu zrobić krzywdy!”. Jestem księżniczką z dynastii Yorków i doskonale wiem, że stawką zawsze jest życie albo śmierć. Młodzik też to wiedział, też miał tego świadomość, wymykając się w mrok nocy, musiał zdawać sobie sprawę, że uciekając, wydaje na siebie wyrok. Nadużywszy królewskiego miłosierdzia, musi się liczyć z tym, że będą go ścigać zbrojni z obnażonymi mieczami. – Chyba każę go sprowadzić żywego – rzecze Henryk z pozorną obojętnością. – Wolałbym nie denerwować lady Katherine. – Katherine i tak będzie się denerwować – mamroczę. – Z pewnością, wszakże zrozumie, że skoro porzucił ją i uciekł niczym tchórz, przestał czuć się jej mężem – tłumaczy Henryk, zadziwiając mnie jasnością swego spojrzenia. – Lady Katherine będzie musiała pogodzić się z tym, że nigdy o nią naprawdę nie

dbał, skoro okazał się zdolny do podobnego czynu. – Wiarołomca! – dorzuca Królowa Matka. – Zatem idź do niej i przekaż jej wieści – ponagla mnie Henryk. – Powiedz, że zorganizował ucieczkę, zdradzając własny honor, gdyż posłużył się nasenną miksturą do unieszkodliwienia strażnika i wykradł się niczym złodziej. Pozostawiając na pastwę ją i jej dziecko. Powinna nim za to pogardzać. Spodziewam się, że wystąpi o unieważnienie małżeństwa. Wstaję, a gdy dwornie odsuwa mi ciężkie drewniane krzesło z drogi, odwracam się do niego i patrząc mu prosto w piwne oczy swoimi szarymi jak angielski łupek, mówię: – Naturalnie, przekażę jej twoje słowa, że powinna nim pogardzać. Naturalnie, powiem, że powinna się odtąd uważać za niewiastę niezamężną, za jaką ty ją brałeś od samego początku. Czy mam też ją zapewnić, że twoje motywy są szlachetne i czyste, gdy namawiasz ją do wystąpienia o unieważnienie małżeństwa? Opuszczam ich, pozostawiając samym sobie, aby mogli teatralnie zażądać mapy królestwa i pochyliwszy nad nią głowy, zastanawiać się, gdzie należy szukać zbiegłego pretendenta. Tego samego wieczoru Henryk zjawia się w mojej komnacie sypialnej, zaskakując mnie i Cecylię, która miała mi być towarzyszką w nocy. Moja siostra wymyka się na zewnątrz, trzymając mocno poły wierzchniego stroju, podczas gdy Henryk ignorując ją, wkracza do środka z dzbanem grzanego piwa z korzeniami dla siebie i kielichem wina dla mnie, jakby nic się nie zmieniło ostatnimi czasy. Podaje mi kielich, siada przy kominku, nalewa sobie trochę grzanego piwa i pociąga długi łyk, jak człowiek, który znalazł spokojną przystań i nareszcie może świętować. – On spiskował, wiesz – oznajmia bez wstępów. – Planował ucieczkę przy pomocy Flandryjczyków, Francuzów, Szkotów. Zwykłych w jego wypadku sojuszników. Przyjaciół, którzy o nim nie zapomnieli. Od razu domyślam się, o kogo chodzi. – To oni pomogli mu w ucieczce? – pytam.

Henryk chichocze, prostuje długie nogi i kopnięciem wtrąca do ognia kłodę, która osunęła się na brzeg paleniska. – Cóż, ktoś najwyraźniej mu dopomógł. Przeszmuglował i uwolnił. Spostrzegam się, że patrzę na męża chłodno, zastanawiając się, co właściwie chce mi powiedzieć. – Został napojony miksturą nasenną tak jak strażnicy? – zdobywam się na pytanie po dłuższej chwili milczenia. – Został porwany i wyniesiony z pałacu? Henryk ucieka spojrzeniem. Ponownie przypomina mi naszego młodszego syna, który okręcając kosmyk włosów na palcu i gapiąc się w czubki swoich butów, jest zdolny uraczyć mnie każdym kłamstwem, jakie tylko przyjdzie mu do głowy. – Skąd miałbym to wiedzieć? – odpowiada pytaniem na pytanie mój mąż. – Skąd miałbym wiedzieć, jakie sztuczki znają zdrajcy tacy jak on? – Zatem gdzie jest teraz? Znowu chichocze. Najwyraźniej ma zamiar podzielić się ze mną przynajmniej tą wiadomością. – Nie martw się, wiem gdzie. Dam mu parę dni, żeby zaznał smaku wolności i zorientował się, w jakich się znalazł opałach. Jest zdany tylko na siebie, pozbawiony przyjaciół. Musi spać o chłodzie i głodzie. Zgarnę go jutro, może pojutrze, w każdym razie niebawem. Podwijam nogi na krześle. – A dlaczego jest to powód do radości? Bo jest, skoro zaszczyciłeś mnie swoją wizytą?... Obdarza mnie uśmiechem. – Och, Elżbieto, jak ty mnie dobrze znasz! Mamy powód do radości, choć może się on nie wydawać oczywisty na pierwszy rzut oka.

Musiałem zerwać z tym nowym zwyczajem, z tą przypadkową zgodą, którąśmy osiągnęli. W najśmielszych snach nie przypuszczałem, że okaże się taki, i to pod moim własnym dachem! Tymczasem cieszył się jak prosię w deszcz, zakradał do sypialni żony... nawet nie zaprzeczaj, wiem, że tak było... tańczył z dworkami, pisywał poezje, śpiewał piosenki, polował, a wszystko to na mój koszt, nie mówiąc o książęcych strojach i książęcym przyjęciu, gdziekolwiek się pojawił. Nie tak to sobie wyobrażałem, wyciągając go z sanktuarium jako zwykłego pretendenta. W Exeter miałem go w kajdanach. Przyznał się do wszystkich wysuniętych przeciwko niemu zarzutów, podpisał wszystko, co przed nim położyłem. Został upokorzony do cna, nazwany synem zapijaczonego wioślarza. Nie sądziłem, że się odbije, i to prosto do jej komnaty sypialnej. Nie sądziłem, że jakby nigdy nic pojawi się na moim dworze i oczaruje każdego, kogo spotka. Nie sądziłem, że będzie żył jak książę, po tym jak zmusiłem go do przyznania, że jest kłamcą i oszustem. Nie sądziłem, że ona... któż mógł przypuszczać, że ona... no bo jak to, księżniczka? – Że będzie się go trzymać? – Że nie przestanie go kochać – mówi Henryk cicho. – Po tym, jak zrobiłem z niego głupca. – A co myślałeś? Jaki miałeś plan? – Myślałem, że ludzie zobaczą w nim chłopca niskiego stanu, pretendenta, nie różniącego się niczym od tamtego, Simnela sokolnika. Myślałem, że będą się tłumnie gromadzić, by go wyśmiewać i kpić z jego impertynencji, a potem zwyczajnie o nim zapomną. Myślałem, że spokornieje, przebywając w naszym towarzystwie, że sam się pogrąży. – Pogrąży? – Wtopi w tę ciżbę, która nie odstępuje nas na krok, fagasów, pochlebców, nadskakujących wiecznie urzędasów, zgoła żebraków, przepędzanych co rusz i za każdym razem powracających, zbierających cięgi, lecz uparcie wleczących się za dworem w nadziei, że coś im skapnie. Byłem pewien, że nadaje się do tej roli.

Myślałem, że skończy jak marny paź, którego nikt nie lubi i który zbiera razy od masztalerza, gdy ten sobie wypije. Myślałem, że ludzie będą nim gardzić. Nie spodziewałem się, że tak zabłyśnie. – Nie uczyniłam nic, co by świadczyło, że go poznaję – przypominam dobitnie. – Nic a nic. – To prawda... – przyznaje zamyślony Henryk. – A jednak zachowywał się w pałacu tak, jakby tu było jego miejsce. Nie odstawał. Wszyscy go lubili, lgnęli do niego. Jakby go... – urywa i dopiero po chwili dorzuca słowo, które go zdradza: – szanowano. Wciągam powietrze ze świstem. – Ktoś dopatrzył się w nim księcia Ryszarda? Mojego brata? – Nie – zaprzecza Henryk szybko. – Nie znalazł się nikt równie głupi. Nie w moim pałacu. Nie w obecności szpiegów. Mówię, że szanowano go dla niego samego. Inni dostrzegali w nim moc, osobowość. Był w ich oczach kimś. – Po prostu był lubiany... – Wiem. Dlatego muszę z nim skończyć raz na zawsze. Jest obdarzony tym przeklętym urokiem, który macie wy wszyscy. Nie mogę pozwolić, by szwendał się po moim pałacu uśmiechnięty, czarujący, jakby tu było jego miejsce. Szkopuł jednak w tym, że złożyłem obietnicę, kiedy się poddawał. Jego żona padła przede mną na klęczki, a ja dałem jej moje słowo. A ona mnie za nie cały czas trzymała. Nigdy by mi nie pozwoliła na proces ani uwięzienie. Patrzy w żarzący się popiół z marsem na czole, nieświadom, że wyznaje żonie życzenia kochanicy. – Jest jeszcze inny problem... Ustaliłem, że to syn flandryjskiego wioślarza... co swego czasu wydawało mi się doskonałym rozwiązaniem, które może byłoby doskonałe, gdyby nie to, że nie mam żadnej władzy nad flandryjskimi poddanymi, jako król Anglii nie mogę żadnego skazać za zdradę. Skoro nie był moim poddanym, nigdy mnie nie zdradził. Szkoda, że nikt mi tego nie uświadomił, gdyśmy mozolnie szukali jego rodziny we Flandrii. Niepotrzebnie

zadaliśmy sobie tyle trudu, trzeba było szukać bliżej, w Irlandii albo gdzieś. Przysłuchuję mu się w milczeniu, widząc oto, z jakim cynizmem mój mąż zmyślał życiorys pretendenta. – No i stanąłem przed nieprzyjemnym dylematem: albo go nie skażę za zdradę, gdyż jest poddanym innego władcy, albo... – Albo co? – pytam, czując, że brakuje mi tchu. – Albo będę musiał przyznać, że jednak jest Anglikiem i prawowitym królem! – Henryk parska śmiechem i osusza swój kielich, patrząc na mnie roziskrzonym wzrokiem nad jego pokrytym patyną brzegiem. – Rozumiesz? Jeśli jest tym, za kogo go uważam, nie mogę sądzić go zdradę. Jeśli zaś jest tym, za kogo sam się podaje, powinien zasiadać na tronie Anglii, a ja powinienem gnić w lochu. Tak czy owak okazał się kłopotem. Z dnia na dzień coraz większym, zważywszy, że niemal zdominował mój dwór. Dlatego właśnie musiałem się go pozbyć, musiałem sprawić, by zrezygnował z sanktuarium, które mu zaoferowałem... – Sanktuarium? Henryk znów się śmieje. – Zdaje się, że przyszedł na świat w sanktuarium, zgadza się? Wypuszczam powoli powietrze z płuc. – W sanktuarium urodził się mój drugi brat, Edward. Nie Ryszard. – Nieważne – macha lekceważąco ręką. – Liczy się to, że wyrugowałem go z przytulnego gniazdka, które uwił sobie pod moim bokiem. Teraz jest zbiegiem, mogę udowodnić, że spiskuje przeciw mnie. Złamał obietnicę, że nie opuści pałacu. Złamał małżeńską przysięgę. Lady Katherine była pewna, że nigdy jej nie zostawi, tymczasem proszę, zostawił ją. Mogę kazać go pojmać i wtrącić do Tower. – Stracisz go? – pytam, nie zmieniając tonu głosu. – Uważasz, że tak będzie? Henryk odstawia kielich, zrzuca z ramion pelerynę, a następnie nocną koszulę. Gdy

wchodzi do mego łóżka nagi, kątem oka dostrzegam u niego podniecenie. Ekscytuje go zwycięstwo, przyłapywanie innych, wywodzenie w pole, ogrywanie z pieniędzy i zdradzanie, takie czyny wprawiają mego męża w miłosny nastrój. – Chodź do mnie, żono – mówi. Nie okazuję cienia niechęci. Nie mam pojęcia, czyje losy ważą się tej nocy. Rozwiązuję tasiemki nocnego stroju i po chwili całkiem naga wślizguję się do pościeli. Henryk sięga po mnie bez słowa, przygniata swoim ciężarem. Pilnuję się, by na moich wargach widniał uśmiech, kiedy przymykam oczy. – Nie mogę go stracić – szepcze, wbijając się we mnie głębiej z każdym słowem. Uśmiecham się nieprzerwanie, gdy uprawia ze mną miłość, rozprawiając o śmierci. – Nie mogę kazać go ściąć, chyba że postąpiłby wyjątkowo nierozważnie. – Porusza się coraz gwałtowniej. – Na szczęście w jego wypadku jest to bardzo prawdopodobne – dodaje z drżeniem całego ciała i uwala się na mnie całą swoją masą. Biorąc pod uwagę, że chodzi o znanego zdrajcę, fałszywego pretendenta do tronu, ducha, który dręczył króla Henryka przez trzynaście lat, pościg za uciekinierem odbywa się w wyjątkowo rozluźnionej atmosferze. Strażnicy, którzy zasnęli na warcie, otrzymują naganę i zostają przywróceni na stanowiska, mimo że wszyscy spodziewali się raczej oskarżenia, procesu i skazania za współudział w ucieczce młodzika. Wysłani przez Henryka gońcy udają się do poszczególnych portów, wszakże rozjeżdżają się na północ i zachód, południe i wschód w wolnym tempie, jakby wybierali się na przejażdżkę dla przyjemności. Z niewyjaśnionych powodów Henryk każe członkom swojej osobistej gwardii wiosłować w górę Tamizy, jakby pretendent mógł uciekać w głąb Anglii, zamiast kierować się ku któremuś brzegowi, skąd już prosta droga do bezpiecznej Flandrii albo Szkocji. Lady Katherine przesiaduje ze mną, gdy czekamy na jakiekolwiek wieści. Nie wróciła do wdowiej czerni, lecz nie nosi też świeżych aksamitnych beżów. Przywdziewa granat i zajmuje miejsce trochę z tyłu, tak że chcąc coś do niej powiedzieć, muszę się odwracać. Dzięki temu osoby odwiedzające moje komnaty – mój mąż i moja świekra – ledwie ją widzą ukrytą za wysokim oparciem krzesła.

Czas wypełnia szyciem, Chryste, szyje praktycznie bez przerwy: koszulinki dla swego syna, czepeczki i giezełka godne księcia, malusie skarpetki na drogocenne stópki, tycie rękawiczki z jednym palcem, żeby przypadkiem nie zadrasnął swej nieskazitelnej cery. Pochyla głowę nad robótką i stawia rozpaczliwie ściegi, jakby chciała pozszywać z powrotem swoje życie, jakby każdy obrąbiony skrawek materiału mógł ją przenieść do Szkocji, do domu, do czasów, gdy byli tylko oni dwoje na zamku Falkland – oni dwoje i jego historie o tym, gdzie był, czego dokonał i kim jest. Nikt wtedy nie pytał, dokąd się uda, o co upomni i komu będzie musiał stawić czoło. Poszukiwania kończą się sukcesem po paru dniach. Zupełnie jakby Henryk doskonale wiedział, gdzie patrzeć, zupełnie jakby pretendent istotnie został napojony, przeszmuglowany i wyrzucony na brzeg, żeby wszystko odespać. Ponoć szedł wzdłuż nurtu Tamizy pieszo, brodząc na płyciznach, taplając się w bagnie, trzymając się biegu rzeki nawet w gęstym lesie i za wysokimi żywopłotami odgradzającymi wodę od pól, aż do kartuzji w Sheen, gdzie niegdyś Elżbieta Woodville miała zaufanego przyjaciela w osobie byłego przełożonego i gdzie niedawno obecny przełożony udzielił pretendentowi schronienia. Przełożony Tracy osobiście przyjechał do stolicy, poprosił o audiencję u króla i błagał o pozostawienie młodego mężczyzny przy życiu. Henryk, bombardowany prośbami o łaskę, mając przed sobą duchownego, który odmawia powstania z klęczek, dopóki chłopcu nie zostanie darowane życie, raz jeszcze postanawia okazać miłosierdzie. Mając po lewicy swoją matkę, jakby we dwoje byli sędziami na Sądzie Ostatecznym, decyduje, że młodzik spędzi na szafocie wzniesionym z pustych beczek po winie dwa całe dni, żeby każdy przechodzień mógł go zobaczyć z bliska, wyśmiać, obrzucić klątwami i łajnem, wyszydzić i zmieszać z błotem, po czym dopiero trafi do Tower, gdzie pozostanie dopóty, dopóki król tak sobie będzie życzył – a więc na zawsze.

Tower w Londynie lato 1498 roku Zamykają go w tej samej wieży co Edwarda Warwicka. Wyobrażam sobie, jak Henryk wybucha dźwięcznym, od niedawna rezonującym nadmierną pewnością siebie,

śmiechem na ironię losu, która sprawiła, że młodzik podający się księcia Ryszarda trafił w końcu tam, gdzie książę Ryszard był widziany ostatnio. Istotnie, pretendent zajmuje te same pomieszczenia, w których przetrzymywano moich braci. W oknie wychodzącym na trawiasty dziedziniec swego czasu widywano ich twarzyczki, gdy machali ludziom zgromadzonym w dole i chcącym zobaczyć królewskich synów lub błogosławić im po wyjściu z kaplicy. Obecnie w tym samym oknie pojawia się tylko jedno oblicze – młodzika, ci, którzy widzieli je z bliska, donoszą mi, że przez sińce pretendent zmienił się nie do poznania. Ma złamany paskudnie nos, który bardzo go szpeci, i krwawą szramę za uchem, gdzie ktoś go ewidentnie kopnął, kiedy wciąż leżał na brzegu rzeki. Samo ucho jest na wpół oderwane, a rana zamiast się goić, ropieje. Nikt teraz nie wziąłby za księcia Yorku tego młodego mężczyzny, który przypomina raczej zwykłego awanturnika biorącego udział w karczemnych bójkach dla zabawy, do czasu aż się doigrał. Nikt nie ulegnie więcej czarowi jego uśmiechu, skoro ma wybite wszystkie przednie zęby. Charakterystyczny dla Yorków urok, z którym się afiszował, nagle gdzieś prysł. Ludzie nie zbierają się na dziedzińcu, żeby doń machać, nikt nie chwali się, że go widział, jakby było to wielkie wydarzenie warte opisania w liście do rodziny pozostawionej na prowincji: „Byłem zobaczyć księcia. Poszedłem do Tower i popatrzyłem w jego okno. Widziałem, jak macha i jak się uśmiecha”. Obecnie pretendent jest więźniem takim samym jak wszyscy inni w Tower. Odesłano go tam, by przestał przyciągać uwagę, i z wolna ludzie zaczynają o nim zapominać. Lady Katherine raczej nieprędko zapomni o swoim mężu. Czasami, patrząc na jej smutną twarz, myślę, że nigdy go nie zapomni. Jej wierność budzi moje zdziwienie. Zarzuciła wieczne obrębianie płótna i jęła zszywać kawałki samodziału w gruby kaftan, jak każda niewiasta, która ma kogoś bliskiego w lochu, gdzie panuje ciągła wilgoć i gdzie nie dociera blask słońca. Nie pytam jej, dlaczego szyje ciepły samodziałowy kaftan z jedwabną podszewką w barwie głębokiej czerwieni i błękitu, a ona nie śpieszy się, by to wyjaśnić. Przesiadując w moich komnatach z głową pochyloną nad igłą z nitką, od czasu do czasu podnosi wzrok, żeby uśmiechnąć się do mnie albo żeby zapatrzyć się w okno, nigdy jednak nie wspomina o mężczyźnie, którego poślubiła, ani słowem nie wraca do jego ucieczki i ceny, jaką przyszło mu za to zapłacić. Nie skarży się nawet, że ją opuścił i zdradził. Moja kuzynka Małgorzata ponownie ściąga do stolicy z Ludlow, gdzie został mój syn książę Artur, i o dziwo ze wszystkich wolnych miejsc w mej komnacie wybiera krzesło stojące tuż obok lady Katherine. Obie niewiasty siedzą w zgodnym milczeniu,

jakby czerpiąc otuchę z wzajemnego towarzystwa. Częścią dowcipu, który Henryk spłatał Domowi Yorków, jest to, że brat Małgorzaty, Edward Warwick, mieszka w tej samej wieży co mąż Katherine, tyle że piętro niżej. Dwaj młodzieńcy – pierwszy będący synem Jerzego księcia Clarence, drugi zaś podający się za syna króla Edwarda IV Angielskiego – znajdują się tak blisko siebie, że gdy ten ostatni tupnie, tamten musi go słyszeć. Obydwaj są przetrzymywani w grubych zimnych murach najstarszej londyńskiej twierdzy za przynależność do rodu Yorków – czy też co gorsza, za pretendowanie do niej – zupełnie jakby wojna kuzynów jeszcze się nie skończyła, jakby krewniak wciąż bał się krewniaka.

Pałac Westminsterski jesień 1498 roku Przez dziecko rozpierające się w łonie mam bóle w krzyżu i w nogach i ogólnie czuję się rozbita jak przy gorączce. Cokolwiek robię – spaceruję, siedzę, a nawet leżę – odczuwam cierpienie ciała. Do poczęcia doszło tamtej nocy, gdy Henryka rozpierała wielka radość z powodu ucieczki młodzika. Myślę sobie: jaki ojciec, taki syn... Mój mąż także uwalił się na mnie całym ciężarem w tamtą noc, nasze spółkowanie nie miało wiele wspólnego z miłością. Król podniecony własnym tryumfem nad pretendentem odcisnął swoje piętno na wrogu, na mnie, na Anglii. Wyjątkowo tęsknię za panią matką, przyglądając się leniwie, jak popołudniami liście sypią się z drzew w brązowo-złotej zamieci i jak poranny przymrozek zasnuwa mgiełką szyby w oknach. Tęsknota ściska mi serce, kiedy widzę drżące żółte brzozy odbijające się w srebrzystej toni Tamizy. Bywa, że niemal słyszę jej głos pośród plusku rzecznych fal rozbijających się o kamienne podpory przystani, a gdy nagłym krzykiem odezwie się mewa, wzdrygam się pewna, że to woła mnie Elżbieta Woodville. W głębi ducha wiem, że jeśli w Tower zamknięto jej syna, jestem winna jej, jemu, dynastii Yorków choć próbę jego uwolnienia. Najpierw zwracam się do Królowej Matki. Czynię to w kaplicy, gdy wciąż klęczy po

skończonej modlitwie, z brodą złożoną na splecionych dłoniach i z oczyma wbitymi w cudną monstrancję z wysadzanego klejnotami szkła, przez które widać słabo opłatek hostii. Lady Stanley wzrok ma nawiedzony, jakby zobaczyła anioła albo jakby przemówił do niej sam Pan Bóg. Długo nie śmiem jej przerwać tego stanu dziwnej medytacji, podczas której z pewnością wydaje Najwyższemu polecenia. Kiedy wreszcie nieznacznie zmienia pozycję i wzdycha, przykładając rękę do oczu, pytam cicho: – Możemy pomówić? Nie odwraca do mnie głowy, ale lekkim skinieniem daje do zrozumienia, że mnie słyszy. – O twoim bra...? – zaczyna, po czym zaciska wargi i biegnie spojrzeniem do krucyfiksu, jak gdyby Pan Jezus nie powinien zwrócić uwagi na jej przejęzyczenie. – O pretendencie – poprawiam ją. Nikt już nie nazywa go wymyślonym nazwiskiem, Warbeck czy Osbeque. Żadne z licznych mian jakoś do niego nie przylgnęło na dobre, nawet Henryk przestał się przy którymkolwiek upierać. Najczęściej mówią o nim „młodzik” albo wręcz „chłopiec”, ponieważ król od tak dawna postrzega go jako zagrożenie swego panowania i próbował nawet sprowadzić go do roli pazia na swym dworze. Moim zdaniem popełniają błąd, było zbyt wielu zagrażających panowaniu Henryka chłopców, istny legion młodych pretendentów. Mimo to mój mąż upiera się przy wypominaniu temu jego młodzieńczości. Pretendent, kimkolwiek jest naprawdę, dla najjaśniejszego pana i jego dworzan pozostał „młodzikiem”. – Nie mogę nic dla niego zrobić – rzecze z żalem lady Stanley. – Lepiej dla niego, lepiej dla nas wszystkich byłoby, gdyby zaiste umarł wtedy, kiedy wszyscy mieli go za martwego. – To znaczy po koronacji? – szepczę, wspominając smutek, jaki zapanował w Londynie po tym, gdy książęta zniknęli i wszyscy zastanawiali się, co się z nimi stało, a matka chłopców cierpiała katusze, tkwiąc w mroku katakumb. Lady Stanley potrząsa głową, nie odrywając oczu od krucyfiksu, jakby to jedno wyznanie prawdy mogło przekreślić pasmo kłamstw.

– Po Exeter. Po doniesieniu, że zginął. Biorę głęboki oddech, by otrząsnąć się ze wspomnień i nie zdradzić drżeniem głosu. – Skoro jednak nie zginął w Exeter... czy nie mógłby po cichu wrócić do Szkocji wraz z żoną? Królowa Matka wreszcie się do mnie odwraca. – Znasz życie. Wiesz, że jeśli ręka Opatrzności postawi kogoś blisko tronu, nie sposób się bronić przed własnym losem. Równie dobrze mógłby udać się na Czarny Ląd, a i tak trafiłby się ktoś, kto by go znalazł w głębi Etiopii i zaczął roić marzenia o wielkości. Nigdy nie zabraknie ludzi, którzy będą chcieli sprawić kłopoty czy wręcz zdetronizować mojego syna, nigdy nie zabraknie kundelków podgryzających pięty Tudorom. Musimy uciszać naszych wrogów. Musimy być gotowi ich uciszać, gdy tylko zajdzie taka potrzeba. Najlepiej wciskając ich twarze w błoto. Takie jest nasze przeznaczenie. – Ale ten pretendent został uciszony – mówię, nie tając podniecenia. – Słyszałam, że go pobito, że zdefasonowano mu twarz, odebrano zdrowie. Młodzik przestał kogokolwiek udawać, podpisuje wszystko, co mu podsuną, jest skory przybrać takie imię, jakie mu się nada, ma złamanego ducha, nie twierdzi już, że jest księciem, nawet nie wygląda jak książę... Pokonaliście go, milady, jest tak, jak chcieliście: śmiałek spoczął twarzą w błocie. Lady Stanley ponownie się ode mnie odwraca. – Takich jak on można upokorzyć, zmieszać z błotem, zagłodzić, a oni i tak w dalszym ciągu brylują – wzrusza ramionami. – Grają obraną rolę... Ktoś, kto poszedł się z niego natrząsać, powiedział mi, że teraz wygląda jak Jezus, który też zmaltretowany, zraniony i obolały wciąż przypominał Syna Bożego. Ponoć młodzik kreuje się na męczennika. Ponoć wygląda jak okulawione jagnię, przygaszone światło, pojmany książę. Chyba rozumiesz, że nie możemy go uwolnić. Nigdy. Ta mściwa stara jędza jest głównym, a właściwie jedynym doradcą Henryka, skoro więc odmawia mi pomocy, nie mam czego szukać u króla. Milczę przez całą wieczerzę, czekam, aż mój mąż sobie podje i wypije, a następnie rozsiądzie się wygodnie w komnatach Królowej Matki. Gdy ta zostawia nas na chwilę samych,

wykorzystuję okazję. – Pragnę cię prosić o okazanie miłosierdzia temu chłopcu – mówię. – Oraz memu kuzynowi Edwardowi. Odkąd spodziewam się kolejnego dziecka, kolejnego dziedzica z pewnością, ciągłości dynastii Tudorów nic nie zagraża. Możemy uwolnić tych dwóch młodych mężczyzn, zgodzisz się ze mną chyba? Żaden z nich nie stanowi już dla nas zagrożenia. Dochowaliśmy się dwóch książąt, Artura i Henryka, i dwu księżniczek, teraz zaś oczekujemy przyjścia na świat naszego następnego potomka. Zaznałabym wreszcie spokoju, mogłabym bezpiecznie donosić to dziecko, gdybym wiedziała, że ci dwaj zostali uwolnieni i skazani na wygnanie, gdziekolwiek sobie zażyczysz. Połóg na pewno przebiegłby sprawniej, gdybym nie musiała się nimi martwić. – Dziecko to mój as w rękawie, wiem więc, że Henryk przynajmniej mnie wysłucha. – Nie – odpowiada błyskawicznie, bez zastanowienia. Podobnie jak przedtem świekra, on też na mnie nawet nie patrzy, mówiąc, że zarówno mój kuzyn, jak i młodzik uchodzący za mego brata są dla mnie straceni na zawsze. – Dlaczego? – pytam. Henryk wyciąga przed siebie obie ręce. – Po pierwsze – odgina mały palec lewej ręki, przytrzymując go palcem wskazującym prawej – Ferdynand i Izabela nie przyślą swojej córki na ślub z Arturem dopóty, dopóki jego sukcesja nie będzie pewna. Jeżeli chcesz, żeby twój syn się ożenił, musisz pogodzić się ze śmiercią kuzyna i tego młodzika. Dławię się z oburzenia. – Nie mają prawa domagać się czegoś takiego! Nie mogą żądać, abyśmy pozbawili życia naszych krewniaków! – Mają prawo i korzystają z niego. Taki postawili warunek, jeśli ślub Artura i Katarzyny Aragońskiej ma się odbyć, a w to, że ma się odbyć i że się odbędzie, chyba nie wątpisz? Otwieram i zamykam usta w niemym proteście.

Tymczasem Henryk podejmuje wyliczanie powodów. – Po drugie, wciąż przeciwko mnie spiskuje. – Nieprawda! – Zupełnie co innego słyszałam od służących, którzy byli w Tower i na własne oczy widzieli młodego mężczyznę całkowicie pozbawionego własnej woli. – Nie ma żadnego spisku! Ten człowiek został wyzuty ze wszystkiego, nawet z sił... – Spiskuje, i to z młodym Warwickiem – kontynuuje jakby nigdy nic mój mąż. Teraz mam już pewność, że kłamie. Nieszczęsny młody Warwick nie jest zdolny do spisków, on pragnie tylko mieć kogoś, z kim mógłby porozmawiać. Przysiągł wierność Henrykowi jeszcze w dzieciństwie, a lata odosobnienia dodatkowo utwierdziły go w słuszności tej obietnicy. Postrzega Henryka w kategoriach wszechwidzącego, wszechwiedzącego bóstwa. Nie śmiałby się sprzeciwić takiej potędze, rozpadłby się na kawałki z drżenia na samą myśl o tym. – Nieprawda – powtarzam spokojniej. – Cokolwiek ci doniesiono na temat młodzika, nie może mieć nic wspólnego z moim kuzynem. Edward Warwick jest wobec ciebie lojalny. Twoi szpiedzy cię oszukują. – Właśnie że jest, jak mówię – irytuje się król. – Obydwaj spiskują. Jeżeli ich spisek ociera się o zdradę, zginą śmiercią zdrajców. – Ale jak? – pytam bezradnie. – Jak mogliby spiskować ze sobą? Czyż nie są przetrzymywani oddzielnie? – Zdrajcy potrafią znaleźć sposoby, by knuć swoje spiski – oświadcza Henryk z mocą. – Zapewne przesyłają sobie wiadomości. – W takim razie trzeba im uniemożliwić kontaktowanie się ze sobą! – podsuwam zapalczywie. Równocześnie przebiega mnie dreszcz, gdy uświadamiam sobie, co tak naprawdę się dzieje. – Mężu, proszę, nie mów mi, że pozwalasz im na to, aby wciągnąć ich w pułapkę. Proszę, powiedz, że nigdy byś tego nie zrobił... Zwłaszcza nie teraz, gdy

masz młodzika w garści, gdy już go złamałeś. Powiedz, że nigdy byś tego nie zrobił memu kuzynowi, drogiemu młodemu Edwardowi, któremu serce pęknie, jeśli go zwabisz w swoje sidła... W spojrzeniu Henryka nie widać tryumfu, czai się w nim raczej niepokój. – Czemu nie wyrzekną się swego towarzystwa? – zasypuje mnie pytaniami. – Czemu nie miałbym sprawdzić ich lojalności? Czemu nie zamilkną wreszcie, czemu nie odwrócą się od osób, które mamią ich opowieściami o wolności?... – Po chwili ciszy ciągnie: – Okazałem obydwóm łaskę. Chyba nawet ty to widzisz! Są mi winni swą wierność i lojalność. Chyba więc mam prawo poddać ich próbie? Aż się o to proszą. Zaproponuję, by zamieszkali razem. Spodziewam się, że każdy z nich odmówi, nie chcąc mieć z tym drugim nic do czynienia. Tym samym się ocalą. Nie uważasz chyba, że to niegodne zachowanie z mojej strony? – Kończąc mówić, Henryk pochyla się w stronę cherlawego ognia. Najpierw zalewa mnie fala współczucia dla niego. Moment później dostaję mdłości na myśl, co mój mąż planuje. – Jesteś królem Anglii – przypominam mu. – Zachowuj się, jak na króla przystało. Nikt nie jest w stanie odebrać ci korony. Nie musisz sprawdzać ich lojalności. Możesz sobie pozwolić na wspaniałomyślność. Miej królewski gest. Uwolnij ich, skaż na wygnanie i odeślij z kraju. Henryk kręci głową. – Wspaniałomyślność nie leży w mojej naturze – rzecze podle. – Albowiem czy ktoś kiedyś okazał wspaniałomyślność mnie?

Pałac w Greenwich zima i wiosna 1499 roku Odosobnienie w komnacie niewieściej spędzę w naszym najpiękniejszym pałacu. Już w styczniu mój mąż i Królowa Matka wyprawiają wspaniałą ucztę, na której żegnają

mnie wszyscy z wyjątkiem mej siostry Cecylii – ta przebywa z dala od stolicy. Właśnie straciła swą drugą córeczkę, noszącą to samo imię co ja, i przekonała się, że małżeństwo zawarte dla odniesienia sukcesu pod panowaniem Tudorów nie przyniosło jej ani miłości, ani dzieci: koniec końców ostała się samotną wdową. Taki los dotknąłby ciężko każdą niewiastę, a co dopiero Cecylię, która pogrążona w głębokiej żałobie zamierza pozostać na prowincji do czasu zrzucenia czerni. Żal mi jej, lecz nic nie mogę dla niej zrobić. Żegnam się z resztą dworzan i wstępuję do przygotowanych dla mnie komnat niewieścich, gdzie po raz pierwszy nie będzie jej u mego boku. Lady Stanley jak zwykle zajmuje najlepsze apartamenty przylegające bezpośrednio do apartamentów Henryka, wszelako ja jestem zadowolona z komnat, których urządzenia sama pilnowałam, a których okna wychodzą na rzekę. Każę służącym odciągnąć ciemne tapiserie ukazujące sceny z Biblii, zgodnie z tradycją zalecone przez Królową Matkę dla mego umoralnienia, i zamiast na nie patrzę na łodzie i ciepło opatulonych ludzi chodzących po nabrzeżu, przytupujących dla rozgrzewki i wydychających obłoczki pary zza wysoko postawionych kołnierzy i szalików. Ta brzemienność wyjątkowo mi nie służy, aktowi poczęcia zabrakło miłości, przez co obawiam się ciężkiego porodu. Trawiąc czas na próżnych czynnościach w oczekiwaniu na pojawienie się następnego dziedzica Tudorów, mimowolnie wybiegam myślami do dwóch młodzieńców zamkniętych w Tower – mego kuzyna i chłopca podającego się za mego brata – zastanawiając się, co widzą z okien i czy zimowe popołudnia i wieczory, gdy słońce chowa się wcześnie za horyzont, im również tak bardzo się dłużą. Nieszczęsny Edward Warwick z pewnością zdążył przywyknąć do niewoli, gdyż spędził w Tower trzynaście lat, wyrósł na mężczyznę, patrząc wciąż na te same zimne mury i małe szybki w oknie swojej komnaty. Ilekroć go wspominam, czuję, że dziecko się porusza, i nachodzi mnie myśl, iż źle uczyniłam, nie wybawiając go od tego życia, które jest podobniejsze do śmierci. Zawiodłam go, zawiodłam własną krew. Zawiodłam jako kuzynka i jako królowa. A teraz jeszcze jeden młodzieniec musi wyglądać przez małe okno na ciemniejące szybko niebo i kończący się właśnie kolejny zimowy dzień... Przykładam dłoń do pękatego brzucha i szepczę: – Nie. Nie pozwolę, by i ciebie to spotkało... O naiwna! Wydaje mi się, że zdołam ocalić syna, skoro nie pomogłam własnemu bratu. W komnacie niewieściej towarzyszy mi lady Katherine Huntly z nieodłączną robótką

w ręku: tym razem szyje uroczą plisowaną nocną czapeczkę dla mego malca, mimo że nadal nie wolno jej zobaczyć się z własnym dzieckiem. Ma prawo odwiedzać uwięzionego męża, do którego wybiera się raz na tydzień na jeden dzień i jedną noc, po czym wraca do nas milcząca i natychmiast zajmuje się znów swoim szyciem, unikając dzielenia się z kimkolwiek wieściami o tym, co zobaczyła i usłyszała. Któregoś razu, korzystając z okazji, że wszystkie dworki są przy drzwiach komnaty, gdzie odbierają od służby dania, by następnie ustawić je na stole nieopodal kominka – do Wielkiego Postu jeszcze daleko i możemy się cieszyć różnorodnością potraw, co też chętnie czynimy – nachylam się ku Katherine z pytaniem: – Jak on się miewa? Rozgląda się, by sprawdzić, czy ktoś nas może podsłuchać, lecz w pobliżu nie ma nikogo. – Źle z nim – odpowiada krótko. – Jest chory? – Raczej zmarnowany. – Ma księgi? Dostaje listy? – dopytuję. – Czuje się bardzo osamotniony? Kręci głową. – Nie. Ktoś bez przerwy go odwiedza. Nie mam pojęcia czemu... – wzrusza ramionami. – Właściwie każdy może do niego zajść i porozmawiać z nim. Gdy jest w komnacie gościnnej, drzwi stoją otworem i do środka może wejść pierwszy lepszy głupiec, który chce się z nim sprzymierzyć. Praktycznie nie widać tam straży. – Chyba z nikim nie rozmawia? – pytam zmartwiona. Katherine potrząsa lekko głową, aby mnie uspokoić. – Nie wolno mu z nikim rozmawiać! – ciągnę z odzyskaną nagle werwą. – Od tego zależy jego bezpieczeństwo... Katherine przerywa mi w pół zdania. – To oni zasypują go gradem słów – stara mi się wytłumaczyć. – Straże nie domykają

drzwi, przeciwnie, zostawiają je otwarte. A ludzie się schodzą i szepczą mu na ucho różne obietnice. – Nie wolno mu udzielać żadnych odpowiedzi! – Chwytam ją za ręce, aby mieć pewność, że moje słowa do niej dotrą. – Mają go na oku, obserwują go bacznie! Nie wolno mu uczynić nic, co mogłoby wzbudzić czyjeś podejrzenia. Niewiasta, którą w innych okolicznościach mogłabym nazywać swą bratową, podnosi na mnie spojrzenie i mówi mi prosto w twarz: – Wzbudza podejrzenia całe swoje życie. Nawet gdy nie robi nic poza oddychaniem. Poród ciągnie się niemiłosiernie długo, tak że niemal tracę przytomność z wycieńczenia i bólu, zanim mych uszu doleci słaby płacz dziecka. Po wszystkim podają mi grzane piwo z domieszkami i znajomy zapach przywołuje wspomnienia czasu, gdy wydawałam na świat Artura i gdy oplatały mnie silne ramiona pani matki, a jej głos wprowadzał mnie w trans, w którym nie było bólu ni zmęczenia. Kiedy się budzę wiele godzin później, mówią mi, że urodziłam chłopca, kolejnego dziedzica Tudorów, i że król przysyła swoje gratulacje wraz z kosztownym prezentem, a lady Stanley klęczy w kaplicy, modląc się za mnie i dziękując Bogu, iż wciąż łaskawie błogosławi założonej przez nią dynastii. Noworodek zostaje zabrany na chrzest, na którym otrzymuje imię: Edmund, co wydaje mi się okropnym wyborem Królowej Matki, jako że mieliśmy króla Edmunda Męczennika. Gdy przychodzi do ceremonii oczyszczenia i mego powrotu na dwór królewski, jakoś mi nieśpieszno do opuszczania komnaty niewieściej. Ociężałość i zmęczenie, towarzyszące mi podczas brzemienności, nie odchodzą mnie nawet teraz, sześć tygodni po porodzie, kiedy niemowlę z mamką przeprowadza się do pałacu w Eltham, a John Morton, spowiednik lady Stanley, odkłada na bok mitrę i paliusz i pojawia się u przepierzenia komnaty niewieściej niczym zwykły proboszcz, by wysłuchać mej spowiedzi, pobłogosławić mnie i przywrócić światu. Zbliżam się do kutej kraty i zaciskam dłonie na prętach giętych w kształt tudorowskiej róży, mając wrażenie, że jestem więźniem tak samo jak młodzik w Tower, z równie nikłymi szansami na uwolnienie. – Wybacz mi, ojcze, bo zgrzeszyłam strachem.

– Czego się obawiasz, córko? – Lata temu rzuciłam klątwę na pewnego mężczyznę – wyznaję głosem tak cichym, że hierarcha ledwie mnie słyszy. Staruszek kiwa spokojnie głową. W tym momencie dociera do mnie, że nasłuchał się gorszych rzeczy, znacznie gorszych. Dociera do mnie również to, że wszystko, co powiem, najpewniej zaraz trafi do Królowej Matki. W całej Anglii nie ma księdza, który by jej nie podlegał, a mnie spowiada przecież sam John Morton, człowiek, którego życie splotło się ciasno z jej żywotem i który praktycznie uznał ją świętą już za życia. – Na kogo rzuciłaś tę klątwę, córko? – Nie wiem na kogo – odpowiadam. – Wraz z matką przeklęłyśmy tego, kto przyłożył rękę do zamordowania książąt z Tower. Obu nam pękły serca, kiedyśmy się dowiedziały, że zniknęli. Zwłaszcza mojej matce... – urywam, nie chcąc wracać do tej nocy, gdy opadła na klęczki i przyłożyła czoło do lodowatej posadzki. – Co to była za klątwa? – Ktokolwiek zabrał nam naszych chłopców, miał utracić swoich – szepczę prawie niesłyszalnie. Nie posiadam się ze wstydu z powodu naszego uczynku. Nie posiadam się z obawy, jakie będą jego konsekwencje. – Morderca miał się ostać z samymi córkami, jego ród miał wyginąć. Mówiłyśmy coś o tym, że straci syna w pierwszym pokoleniu i wnuka w drugim, obu w młodym wieku... Stary duchowny wzdycha na ciężar klątwy, choć przebiegły polityk, którym bez wątpienia jest, już rozważa na zimno możliwe skutki. Przez długą chwilę klęczymy w milczeniu. Wreszcie ksiądz dotyka krucyfiksu z kości słoniowej. – Żałujesz tego teraz? Kiwam głową. – Głęboko żałuję, ojcze. – Pragniesz zdjąć klątwę?

– Tak. Modli się przez chwilę po cichu. – Kto to był? – pyta nagle. – Kto zabił książąt, twoich braci? Kto to był twoim zdaniem? Na kogo spadła twoja klątwa? Wzdycham i opieram czoło na żelaznej kracie, czując, jak metalowe płatki róży wbijają mi się w skórę. – Tak naprawdę... – zaczynam i urywam. – Bóg świadkiem, że nie wiem. Podejrzewałam wiele osób, lecz w dalszym ciągu nie mam pewności... Mordercą mógł być król Ryszard, ale on zmarł bezpotomnie, pochowawszy pierwej jedynego syna. Ksiądz potakuje skinieniem. – Czy to nie dowód jego winy? Sądzisz, że to mógł być on? Znałaś go dobrze... Nie rozmawialiście nigdy o tym? Kręcę głową. – Nie wiem – popadam w płaczliwe tony. – Zapewniał, że to nie on, a ja mu wierzyłam. Zawsze to wszystkim powtarzałam. Ale teraz sama już nie wiem... John Morton milczy przez chwilę, wyraźnie coś rozważając w duchu. – Jeśli książęta przeżyli... – zaczyna. – Jeśli chociaż jeden z nich przeżył... Klątwa spadnie na tego, kto pozbawi go życia... – Widocznie się wzdryga pod moim spojrzeniem, gdy powoli dociera do niego groza sytuacji. – Właśnie – potakuję. – O to mi chodzi. Dlatego muszę zdjąć klątwę, zanim będzie za późno. Natychmiast. Arcybiskup blednie na otwierającą się nagle przed Anglią perspektywę.

– Klątwa spadnie na człowieka, który wyda rozkaz uśmiercenia twego brata – wyrzuca z siebie słowa szybko, w pośpiechu, jakby klepał modlitwę. – Nawet jeśli wyrok będzie zasadny. Nawet jeśli egzekucja odbędzie się w majestacie prawa. Klątwa spadnie na tego, kto ją zarządzi? – Właśnie – powtarzam coraz bardziej zdesperowana. – Tenże człowiek utraci syna i wnuka, zanim ci osiągną dorosłość. To oznacza, że po dwóch pokoleniach spadkobierczynią jego rodu będzie dziewczynka. Jeżeli ten sam człowiek zabił obu moich braci, Edwarda i Ryszarda, jest dwakroć przeklęty. Hierarcha jest biały jak kreda. – Módl się, córko – poleca gorączkowo. – Ja też będę się modlił, za ciebie i w intencji zdjęcia klątwy. Musimy rozdać sowitą jałmużnę, musimy nająć księży i zakonników do modłów. Co dzień będę ci zadawał określony zestaw modlitw. Udasz się na pielgrzymkę i wspomożesz biednych według moich zaleceń. – Czy to wystarczy, by zdjąć klątwę? Wbija we mnie wzrok, a ja widzę w jego szklistych oczach odbicie strachu królowej Anglii, matki trzech bezcennych chłopców. – Żaden śmiertelnik nie jest władny rzucić klątwy na bliźniego – rzecze stanowczo, powtarzając oficjalne stanowisko Kościoła w tej sprawie. – Ani żadna śmiertelniczka. To, coście nawygadywały z matką, to tylko złorzeczenia dwu szalejących z rozpaczy niewiast. – Zatem nic złego się nie stanie? – pytam z nadzieją. Waha się, zanim odpowie. – Nie wiem – oświadcza szczerze. – Będę się gorąco modlił, żeby nic złego się nie stało. Pan Bóg jest litościwy. Wszakże może być i tak, że wasza klątwa niczym bełt wystrzelony w ciemność pomknęła przed siebie i nic nie zdoła jej powstrzymać.

Wyspa Wight

lato 1499 roku Wyszedłszy z komnaty niewieściej, zastaję na dworze królewskim pogodną atmosferę. Trwają przygotowania do objazdu królestwa wzdłuż południowego wybrzeża, na wskroś hrabstw Kent, Sussex i Hampshire, jakby nigdy tam nie podniesiono obnażonego miecza przeciwko królowi, jakby nikt stamtąd nie opowiedział się za pretendentem. Z Portsmouth popłyniemy na wyspę Wight, zazwyczaj postrzeganą jako zamglony niebieskawy szczyt na horyzoncie. Będziemy się radować. Co ważniejsze zaś, pokażemy radosną twarz poddanym. Henryk obnosi się z uśmiechem niczym z maską. U jego boku wisi lady Katherine, nie odstępująca go na krok, kiedy jedziemy konno, jej piękna nowa kara klacz idzie stępa tuż obok jego ogiera. Henryk ostatnio dosiada wyłącznie swego konia bojowego, jak gdyby chciał wszystkim przypomnieć, że jest nie tylko królem, lecz również walecznym dowódcą. Katherine skłania ku niemu głowę, ilekroć coś mówi, i uśmiecha się, słuchając odpowiedzi. Gdy najjaśniejszy pan jest wesół, słyszymy jej śmiech, gdy prosi, by coś zaśpiewała, wysłuchujemy szkockich pieśni, przepełnionych melancholią i nostalgią za utraconą ojczyzną, dopóty, dopóki jej nie przerwie i nie zażąda czegoś skoczniejszego, na co ona wybucha śmiechem i zmienia melodię, a z nią cała reszta. Obserwuję ich jakby z oddali. Widzę, że spacerują razem, lecz nie słyszę, o czym rozmawiają. Przyglądam im się tak, jak niegdyś mnie przyglądała się królowa Anna, żona mego ukochanego Ryszarda, z wysokości okna swej komnaty, kiedyśmy przechadzali się po ogrodach w dole – on podając mi ramię, ja pochylając się ku niemu, albowiem tak bardzo łaknęłam jego dotyku. Nie mogę winić lady Katherine za to, że uwiodła króla Anglii, ponieważ w przeszłości zrobiłam to samo. Tym bardziej nie mogę jej winić za to, że jest młoda – ma osiem lat mniej niż ja – a ja ostatnimi czasy czuję się tak, jakbym miała setkę, ani za to, że jest ładna – urodziwa niewiasta to ozdoba każdego dworu, a na nią aż miło popatrzeć. Nade wszystko jednak nie mogę jej obwiniać o to, że przez nią Henryk odwraca głowę ode mnie, swej prawowitej małżonki, albowiem domyślam się, iż robi to tylko przez wzgląd na swego męża, mając nadzieję go ocalić. Nie wydaje mi się, żeby była pod jego urokiem w takim stopniu, w jakim on dał się oczarować jej. Przypuszczam, że trzyma go na dystans, dokładnie tam, gdzie chce – na odległość ramienia, lecz na wyciągnięcie ręki, akurat w takiej odległości, aby mieć na niego wpływ: odwracać jego uwagę, łagodzić nastrój, koić, a wszystko to dla utrzymania małżonka przy życiu. Z pewnością słyszała – któż nie słyszał? – krążące plotki o planach uwolnienia

pretendenta. Księżna wdowa Małgorzata przysłała swych przedstawicieli, aby złożyli wizytę jej ulubionemu protegowanemu i ukochanemu bratankowi, i wszyscy myślą, że przekazane po kryjomu informacje dotyczyły nadciągającej pomocy („cierpliwości, odsiecz w drodze”). Wszyscy wiedzą, że prędzej czy później Małgorzata Burgundzka spróbuje odbić młodzika. Cieszy się wielkimi wpływami w całej Europie, a najznaczniejsi władcy nadal uważają się za przyjaciół chłopca, mimo iż okrzyknięto go fałszywym pretendentem. Gromadzą się poplecznicy młodzika, jeśli tylko jego żona zdoła go utrzymać przy życiu do następnej pory roku, ktoś w końcu powinien go uwolnić. Henryk jak dotąd nie poczynił żadnych zdecydowanych kroków – nadal trzyma młodzika w zamknięciu, lecz zezwala na liczne wizyty u niego. Katherine nie odstępuje boku króla, szafując uśmiechami i półsłówkami przypominając, aby był miłosierny dla mężczyzny, którego poślubiła, będąc błądzącą młódką. Okazując, że ma dobre serduszko i – kto wie? – może jest zdolna przebaczyć, zapomnieć i pokochać innego. Młodzik nie musi zginąć, aby ona odzyskała wolność, gdyż już teraz zaczęła rozważać unieważnienie małżeństwa. Henryk co rusz jej doradza, aby zwróciła się do papieża z prośbą o zwolnienie jej ze ślubów małżeńskich. Powinna to być czysta formalność. Została wprowadzona w błąd przez człowieka podającego się za kogoś całkiem innego. Została omamiona przez jedwabne koszule. Coś takiego może przekreślić jedna bulla z Rzymu. Katherine zapewnia, że bierze to pod uwagę i że już modli się w tej intencji trzy razy dziennie. Z rzadka rzuca mu ukradkowy uśmiech i dodaje, że kusi ją myśl o powrocie do stanu panieńskiego, o byciu znów wolną niewiastą. Henryk, zakochany po raz pierwszy w życiu, patrzy na nią cielęcym wzrokiem, nadskakuje jej i wierzy w każde wypowiedziane przez nią słowo, nawet gdy rzecze mu, jakim to jest wspaniałym władcą, jakimże potężnym królem, którego stać przecież na udzielenie pardonu komuś tak nic nieznaczącemu jak jej mąż. Jego wielkość postrzega przez pryzmat jego miłosierdzia. Dlatego Henryk zaprasza ją do swej komnaty gościnnej w porze, gdy przyjmuje petentów, i spogląda na nią jednym okiem, czy aby na pewno widzi, jaki jest wspaniałomyślny, kiedy przychodzi do darowania grzywien czy ferowania wyroków. Nie odprawia jej, rozmawiając z hiszpańskim ambasadorem, który ma na tyle taktu, by w obliczu niewiasty, którą uczyni wdową, nie domagać się natychmiastowego zgładzenia Edwarda Warwicka i pretendenta, chociaż jego mocodawcy, Ferdynand i

Izabela, nalegają na ślub Artura z ich córką, którego warunkiem jest wcześniejsze pozbawienie życia dwóch młodzieńców. Zatrzymujemy się na zamku w Carisbrook, za murem z szarego kamienia, lecz co dzień udajemy się na przejażdżki po zielonej okolicy, gdzie skowronki wzbijają się w czyste niebo pozbawione zgoła jednej chmurki. Lady Katherine oświadcza, że nie pamięta tak uroczego lata, na co Henryk odpowiada jej, że wszystkie lata w Anglii są takie i że jeśli spędzi ich tutaj wystarczająco wiele, jeśli przeżyje w Anglii wiele szczęśliwych lat, w końcu zapomni o okropnej deszczowej Szkocji. Co najmniej raz w tygodniu nawiedza moją komnatę i zostaje do rana, aczkolwiek najczęściej zasypia, ledwie przyłoży głowę do poduszki, tak jest znużony po całodziennej galopadzie i wieczornych tańcach. Zdaje sobie sprawę, że jestem nieszczęśliwa, lecz nie ma śmiałości spytać, w czym rzecz, bojąc się, co mógłby usłyszeć w odpowiedzi. Myśli, że oskarżyłabym go o niewierność, o przedkładanie innej niewiasty, o złamanie ślubów małżeńskich. Woli uniknąć podobnej rozmowy, zatem uśmiecha się do mnie promiennie, całuje mnie w czoło, wchodzi do łóżka i pożyczywszy mi kordialnie dobrej nocy, zasypia, nim zdążę odpowiedzieć. Mam dość rozumu w głowie, aby nie skarżyć się na niedostatek miłości w moim życiu. Mam dość rozumu, aby nie narzekać, że mój mąż traci mną zainteresowanie i zwraca je na młodszą i ładniejszą ode mnie niewiastę. Nie z powodu miłosnego zawodu ciążą mi stopy, przez co nie mam ochoty na spacery ani tańce, i nie złamane serce boli mnie co rano w piersi po przebudzeniu. Przyczyną nie jest zawiedziona miłość do Henryka ani poczucie małżeńskiej zdrady. Cierpię przez chłopca z Tower i przez swój strach, narastający strach, że kiedy my znajdujemy się z dala od Londynu, tamże strażnicy nasłani przez mojego męża i ich przyjaciele z karczem i ciemnych zaułków zmawiają się i rozsnuwają sieci wystarczająco mocne, by wpaść w nie razem z niczego nieświadomym młodzikiem, że plotki o ludziach kręcących się po jego komnatach w Tower nie odbiegają wiele od rzeczywistości, lecz razem z opowieściami o nieuważnych gwardzistach tak naprawdę stanowią część historii wymyślanej od dawna przez Henryka – historii o synu wioślarza z Doornijk, podstępnym i tchórzliwym do ostatka, spiskującym ze zbirami i wiodącym ich jak głupców na rzeź. Król wydaje się nie zaprzątać sobie głowy ani pretendentem, ani moim kuzynem Edwardem. Weseli się, jak każdy monarcha pewny swego panowania, pewny swego dziedzictwa i przyszłości dynastii. Kiedy przed jego obliczem staje hiszpański ambasador utyskujący, że zdrajcy żyją w Tower jak u Pana Boga za piecem, Henryk

wali go w plecy i każe przekazać ich wysokościom, że w Anglii zapanował trwały pokój, kłopoty odeszły w niepamięć i infantka może przybywać bezzwłocznie, gdyż ślub trzeba wyprawić już teraz. Brak bowiem po temu przeszkód. – Jest młodzik – przypomina mu ambasador. – I jest Edward Warwick. Henryk strzela palcami.

Pałac Westminsterski lato 1499 roku Po powrocie do Londynu król i moja świekra zamykają się w prywatnych komnatach, by zapoznać się z raportami, które nadpłynęły pod naszą nieobecność. Już pierwszego dnia wszczyna się korowód postaci przemykających niepostrzeżenie boczną klatką schodową. Nie umykają jednak mojej uwadze. Na ich widok zastanawiam się, co też mogło sprawić, że tylu członków osobistej gwardii Henryka normalnie pełniących służbę w Tower nagle musi rozmówić się z królem w cztery oczy. Tego samego wieczora, gdy młodzi dworzanie tańczą i flirtują z dworkami przed wieczerzą, mój mąż siedzi nachmurzony. – Złe wieści? – pytam, gdy stajemy na czele orszaku mającego się udać do wielkiej sali. Natychmiast posyła mi czujne spojrzenie. – Wiesz jakie? Wiedziałaś przez cały czas? Potrząsam głową. – Doprawdy, nic nie słyszałam. Ale widziałam mężczyzn znoszących ci wieści, a teraz widzę ciebie poszarzałego na twarzy, jakbyś nagle zachorzał. Wydajesz się bardzo zmęczony... Ściska mi boleśnie rękę.

– Masz o jednego kuzyna mniej. Przed oczyma staje mi Edward Warwick. – Edward?... – Edmund – poprawia mnie król. – Edmund de la Pole – wypluwa z siebie pełne miano. – Jeszcze jeden podły York. Syn twojej ciotki Elżbiety. Ten, który rzekomo miał mi wiernie służyć, jak sama zapewniała... – Edmund? – powtarzam. – Co z nim? – Zbiegł – informuje mnie Henryk zwięźle. – Wiedziałaś o tym? – Nie, skądże. Dworzanie zaczynają się niecierpliwić. Henryk zerka przez ramię, jakby bał się zobaczyć, kto stoi tuż za nim. – Niedobrze mi – dorzuca. – Mdli mnie niemożebnie. Zasiada u szczytu wysokiego stołu, a stolnicy wnoszą kolejno najwspanialsze płody Anglii, wszelako Henryk skubie to jedno, to drugie danie, lecz tak naprawdę niczego nie kosztuje. Mięso utraciło dla niego krwisty smak, a marcepan całą słodycz. W końcu patrzy otwarcie ku stołowi, gdzie lady Katherine przewodzi moim dworkom, a ona odpowiada ciepłym spojrzeniem i tym swoim czarującym, niosącym obietnicę uśmiechem. Wszelako tego wieczora Henryk patrzy na nią nie jak na niewiastę, której pożąda do bólu, lecz jak na zagadkę, której nie potrafi rozwikłać. Katherine to chyba dostrzega, bo uśmiech zamiera na jej wargach. Moja rywalka przełyka ciężko i szybko spuszcza oczy. Po wieczerzy Henryk udaje się razem z Królową Matką prosto do swej prywatnej komnaty, skąd wołają o słodkie wino, ciastka i ser i gdzie rozprawiają długo w noc. Do mnie przychodzi grubo po północy, opada na krzesło przy kominku i wbija wzrok w płomienie. – Co się stało? – pytam. Na wpół spałam, jednakże wyślizguję się z pościeli i zajmuję miejsce na zydlu obok niego. – Co się stało, mężu? Wolnym ruchem opuszcza głowę, aż podpiera ją na dłoni, a potem jeszcze niżej, aż

zakrywa twarz obiema rękami. – Młodzik – mówi niewyraźnie. – Znów ten przeklęty młodzik. Ogień trzaska jakby nigdy nic. – Młodzik? – powtarzam tylko. – Otoczyłem go siatką swoich ludzi, którzy mieli go przywieść do złego – opowiada wciąż ze zwieszoną głową i skrytym przede mną obliczem. – Sądziłem, że w ten sposób nakłonię go do próby uwolnienia się z Tower... – Żeby go zabić – dodaję obojętnym głosem. – Żeby go stracić za zdradę – poprawia mnie. – Za złamanie danego mi słowa... Kazałem jakimś opryszkom pójść do niego i obiecać mu uwolnienie, ucieczkę... Przystał na to. Później poszli też do Warwicka... Zakrywam dłonią usta, żeby nie krzyknąć. – Warwick także – rzecze twardo mój mąż. – To konieczność. Najwyższa pora. – Po chwili przerwy podejmuje opowieść: – Dwaj głupcy wydrążyli szczelinę między swymi komnatami i teraz komunikują się ze sobą. – Rozmawiają?... – Robi mi się cieplej na sercu na myśl, że ci dwaj szepczą sobie przez otwór o swych nadziejach i pocieszają się wzajemnie. – Dostali plan ucieczki – kontynuuje Henryk, jakby mnie nie usłyszał. – Młodzik przystał na wszystko od razu, Warwickowi trzeba było wpierw długo tłumaczyć... Plan zakłada uwolnienie z Tower, ucieczkę w głąb kraju, zebranie armii i strącenie mnie z tronu. – Chyba wiedzą, że to niemożliwe? – Młodzik pewnie wie, ale rozpaczliwie pragnie wolności... Rzecz w tym, że niemożliwe nagle stało się możliwe. – Urywa i krztusi się, jakby wymiociny mu podeszły do gardła. – Elżbieto... Z początku był tylko mój mały spisek, półtuzin konspiratorów, jakiś szyfr, wiadomość wysłana do księżnej, mgliste mrzonki o

powstaniu... jednym słowem dość, by pogrążyć człowieka, wszystko jednak zaplanowane i kontrolowane przeze mnie... Ale... Ale... Wstaję z zydla i kładę dłoń na zwieszonych ramionach Henryka. Mam wrażenie, że dotykam drewna, takie ma napięte mięśnie. – Ale co? Ale co, najdroższy? – Dołączyli do nich inni. Ludzie, którzy nie są na mojej służbie. Którzy są mi winni lojalność. Teraz wiadomości nadchodzą już z całej Anglii. Jak widać, w moim królestwie jest wiele osób gotowych ryzykować życie i majątek, byle uwolnić z uwięzienia pretendenta. Szykuje się kolejna rebelia! Kolejna rebelia po tym wszystkim, co już przeszliśmy! Nie mam pojęcia, jak liczni są buntownicy, nie mam pojęcia, kto jest po mojej stronie, a kto po stronie młodzika. Ale tak czy owak wszystko zaczyna się od nowa. Anglicy chcą zobaczyć na tronie tego młodzika. Wolą młodzika ode mnie. – Nie – zaprzeczam. Nadal nie wierzę w to, co przed chwilą usłyszałam, gdy Henryk zrywa się z krzesła i strząsa moją dłoń z ramienia, w mgnieniu oka przechodząc od smutku do szału. – Wszystko przez Yorków! – wydziera się na mnie. – Wszystko przez twoją przeklętą rodzinę! Edmund de la Pole zniknął. To znaczy, że jeden z twoich kuzynów tkwi w samym środku spisku! Białą różę można zobaczyć wymalowaną na każdym ulicznym rogu! A wszystko przez twoją rodzinę, przez twoich krewnych, dzierżawców i służących, przez wasz czar i magię, i rodzinną sztamę, i Bóg jeden wie przez co jeszcze, jakie inne sztuczki znacie. Bóg jeden wie, czemu wszystko mu się zawsze udaje. Stracił urodę, zbity na kwaśne jabłko, już ja się o to postarałem. Stracił swój urok, bezzębny nie może już nikogo mamić swoim uśmiechem. Stracił majątek, a nawet rubinową broszę, stracił żonę, którą mógłbym uczynić swoją kochanicą, a oni i tak wolą jego! Są gotowi za niego walczyć, są gotowi mi grozić w jego imieniu. Siedzi zamknięty w Tower, nie widuje nikogo, z wyjątkiem tych osób, które ja mu podsunę, nie ma ani jednej przyjaznej duszy, tylko same nasłane na niego szumowiny, a mimo to gromadzi przeciwko mnie armię i znów muszę się przed nim bronić, muszę bronić siebie, ciebie i naszych synów. Dygam nisko, przerażona jego gniewem, właściwie jestem bliska padnięcia przed nim na kolana.

– Najjaśniejszy panie... – Ani słowa! – przerywa mi wściekle. – Właśnie wydał na siebie wyrok śmierci. Teraz nie mam już wyjścia i muszę go zabić. Gdziekolwiek by był, jakkolwiek by wyglądał, pod jakimkolwiek imieniem by występował, zawsze go znajdą, zawsze udzielą mu poparcia i w końcu uczynią z niego króla Anglii. – Ale on nie spiskował! – odważam się przypomnieć. – Sam powiedziałeś, że plan był twój. Nie jego ani nie Warwicka! Obaj nie zawinili niczym z wyjątkiem złapania się w twoją sieć. Co najwyżej przystali na to, co ty wymyśliłeś! – Zagrożeniem jest już to, że żyje – rzecze Henryk głucho. – Jeden jego bezzębny uśmiech może doprowadzić do mojej zguby. Nawet z rozkwaszoną twarzą, nawet w lochu, pozostał wciąż urodziwym księciem. Tylko jego śmierć może mnie od niego wybawić.

Pałac Westminsterski jesień 1499 roku Henryk zwołuje swoich doradców, ażeby przedstawić im zarzuty przeciw mojemu kuzynowi, a bratu Małgorzaty. Oskarżyciele mówią o nim „Edward mieniący się Warwickiem”, jakby niczyje miano nie było już pewne, ustalone raz na zawsze. Na cenzurowanym jest też Perkin Warbeck i dziesiątki innych. Zaniepokojeni, zastraszeni wielmożowie każą szeryfom wybrać ławników spośród mieszkańców Londynu, aby miał kto zapoznać się z dowodami i wydać wyrok. Gdy lady Katherine zjawia się w moich komnatach, twarz ma bielszą od koronki, którą trzyma w ręku. Tym razem dzierga wykończenie kołnierza męskiej koszuli. Jaskrawe koraliki służące za ozdobę drżą i grzechoczą o siebie. Klęka przede mną na posadzce i wolnym ruchem ściąga z głowy kornet, uwalniając burzę włosów. Pochyla się nisko, niemal do mych stóp. – Wasza królewska mość, przyszłam dopraszać się o łaskę.

Spoglądam na jej schyloną głowę, na lśniące ciemne włosy. – Nic nie zależy ode mnie – mówię. – O łaskę dla mego męża! Potrząsam głową. Skłaniam się ku niej, by dotknąć jej ramienia. – Naprawdę nic ode mnie nie zależy. Miałam raczej nadzieję, że wstawisz się za nimi oboma u najjaśniejszego pana. – Złożył mi obietnicę – szepcze ledwie słyszalnie. – Złożył mi tego lata obietnicę. Tymczasem teraz mój mąż ma trafić przed sąd... Nie pocieszam jej fałszywie, że być może sąd nie dopatrzy się jego winy, ani nie kłamię, że dowody nie są wystarczająco obciążające. – A nie mogłabyś przekonać najjaśniejszego pana tak jak poprzednio? – podsuwam jej rozwiązanie. – Nie mogłabyś znaleźć dla niego uśmiechu i pozwolić mu na... na wszystko, cokolwiek zechce? Podrywa na mnie spojrzenie i wpatruje się w moją twarz przez dłuższą chwilę, jakby dla podkreślenia ironii, że ja, królowa Anglii, proszę ją, by uwiodła mego męża celem ocalenia pretendenta. Niewątpliwie obie doskonale wiemy, ile ów młodzik znaczy dla każdej z nas. – Przez całe lato dotrzymywałam swojej strony umowy – przypomina. – Najjaśniejszy pan powiedział, że jeśli mój mąż nie będzie sprawiał kłopotów zza murów Tower, w późniejszym czasie zostanie uwolniony. W zamian dałam mu wszystko, co miałam do zaoferowania. Nie mam nic więcej do dania. Odchylam do tyłu głowę i na moment przymykam oczy. Czuję potworne znużenie zarówno władcami i ich obietnicami, jak i niewiastami, które muszą ich zadowalać w taki czy inny sposób. – Straciłaś na niego wpływ? Potakuje skinieniem, patrząc mi prosto w oczy i przyznając się do swego wstydu.

– Nie pozostało mi nic, czym mogłabym go kusić. – Po krótkiej pauzie dodaje przeprosiny: – Przykro mi. Nie wiedziałam, co innego mogłabym zrobić tego lata, gdy usłyszałam, że mój mąż trafił do więzienia i został pobity. Nie miałam nic innego do zaoferowania... Wzdycham. – Porozmawiam z nim – decyduję. – Lecz wiedz, że i ja nie mam mu nic do zaoferowania. Wysyłam szambelana, aby zapowiedział moją wizytę, i po pewnym czasie zjawiam się w komnacie prywatnej Henryka. Za krzesłem z wysokim oparciem, na którym siedzi mój mąż, tkwi nieruchomo Królowa Matka. Jeden z młodszych dworzan podsuwa mi mniejsze krzesło, tak że spoglądam teraz na męża ponad wypolerowanym blatem. Moja świekra stoi wciąż w tym samym miejscu, niczym strażnik na warcie. – Wiemy, po co przyszłaś – rzecze krótko lady Stanley. – Jednakże nic nie da się zrobić. Ignoruję ją i nie odrywam spojrzenia od Henryka. – Najjaśniejszy panie, nie przyszłam prosić o łaskę dla nich. Przyszłam, ponieważ boję się, że grozi nam niebezpieczeństwo. Król natychmiast nadstawia ucha. Oto człowiek spodziewający się zagrożenia w każdej chwili swego życia. – Niebezpieczeństwo będzie nam groziło, dopóki będzie żył młodzik. – Mówię o innym zagrożeniu. Takim, o którym nawet nie wiesz. – Zamierzasz nas przestrzec? – pyta sceptycznie lady Stanley. – Owszem. Henryk po raz pierwszy w trakcie tej rozmowy skupia na mnie wzrok.

– Ktoś się do ciebie zwrócił? Ktoś próbował cię przekabacić? – Nie, skądże. Słynę ze swej lojalności wobec ciebie. – Przenoszę spojrzenie na zacięte oblicze Królowej Matki. – Wszyscy oprócz was dwojga nie mają wątpliwości, że jestem wam ślepo wierna. – Zatem o co chodzi? Mówże. Nabieram powietrza do płuc. – Lata temu, gdy z matką i siostrami mieszkałam w sanktuarium, przyszedł do nas Ryszard York z wiadomością, że moi bracia zniknęli. Wspólnie z panią matką złorzeczyłyśmy człowiekowi, który ich zabił... – Czyli Ryszardowi, jak wiadomo – wtrąca prędko moja świekra. Henryk wykonuje nieznaczny ruch ręką, jakby chciał ją uciszyć. – Ryszard uśmiercił obu książąt – powtarza lady Stanley, jakby powtarzane kłamstwo mogło zamienić się w prawdę. Nadal ją ignorując, kontynuuję: – Chciałyśmy, ażeby ten, kto odebrał nam chłopców i pozbawił ich życia, sam też stracił młodo syna, a później wnuka. Ażeby jego jedyną spadkobierczynią została w końcu dziewczynka, która okaże się bezpłodna, dzięki czemu jego ród wyginie. – Syn Ryszarda zmarł, ledwie intronizowali go na księstwo Walii. – Lady Stanley przypomina milczącemu synowi. – To dowód jego winy. Henryk odwraca się, by na nią spojrzeć. – Wiedziałaś wcześniej o tej klątwie? Królowa Matka mruga powiekami niczym jaszczurka, z czego wnioskuję, że John Morton przekazał jej moje słowa równie gorliwie, jak modlił się za mnie do Boga. – I nie uznałaś za stosowne mnie ostrzec? – ciągnie Henryk oskarżycielskim tonem. – Na cóż jakieś przestrogi? – obrusza się, doskonale zdając sobie sprawę, że to

pytanie musi pozostać pytaniem retorycznym. – Żadne z nas nie miało ze śmiercią książąt nic wspólnego. To Ryszard zabił ich na terenie Tower – dodaje z mocą. – On albo Stafford, książę Buckingham. Ryszard zmarł bezpotomnie, młody książę Stafford niedomaga. Jeśli ta klątwa ma jakąkolwiek moc, z pewnością spadnie na niego. Henryk zwraca znów spojrzenie na mnie. – Co z tą przestrogą? – pyta. – O jakie zagrożenie ci chodzi? Co to wszystko ma wspólnego z nami? Ześlizguję się z krzesła i klękam przed ciężkim ciemnym stołem, jakby Henryk był i moim sędzią. – Młodzik... – zaczynam. – Ten, który podaje się za Ryszarda księcia Yorku... Jeśli skażemy go na śmierć, klątwa obróci się przeciw nam. – Tylko wtedy, jeśli naprawdę jest księciem – wytyka przytomnie mój mąż. – Poznajesz go, żono? Nagle masz czelność przyjść tutaj do mnie i powiedzieć mi, że go rozpoznałaś? Po tym wszystkim, czego doświadczyliśmy? Po tylu miesiącach ciągłych zaprzeczeń? Kręcę głową i zginam karku. – Nie, nie poznaję go, nikogo mi on nie przypomina. Pragnę jednak, byśmy zachowali ostrożność. Przez wzgląd na nasze dzieci. Najjaśniejszy panie... mężu... Grozi nam, że stracimy pierworodnego syna, zanim ten wejdzie w wiek męski. Grozi nam, że stracimy wnuka. Może być tak, że naszą spadkobierczynią zostanie dziewczynka, która będzie ostatnia z naszego rodu, po niej nie ostanie się po nas już nic. Wszystko, cośmy osiągnęli, wszystko, cośmy wycierpieli, może prowadzić do Królowej Dziewicy, bezpłodnej monarchini, po której czeka nas... nicość. Tej nocy Henryk nie potrafi zmrużyć oka. Nie kładzie się do swojego łoża ani nie zjawia się w moim. Zamiast udać się na spoczynek, idzie do kaplicy, gdzie u boku matki klęka przed ołtarzem, by modlić się z nią ramię przy ramieniu, opierając brodę

na złączonych dłoniach i zasłaniając usta. Nikt nie domyśla się nawet, o co proszą Boga. To sprawa między nimi i Najwyższym. Co robią, wiem stąd, że sama także jestem w kaplicy i siedząc wraz z lady Katherine w loży królewskiej, zanoszę modły do Pana Boga, aby król Henryk okazał litość, przebaczył młodzikowi i uwolnił jego oraz mojego kuzyna z Tower, pokazując, że panowanie, które rozpoczęło się od rozlewu krwi i zarazy, uległo na przestrzeni lat złagodzeniu i odtąd będzie trwać pod znakiem łaski. Wspólnie z Katherine modlimy się o to, by wojna kuzynów zakończyła się zgodą, zamiast się ciągnąć przez następne pokolenie. Żeby Tudorowie okazali się miłosierni i żeby nie wymarli w trzecim pokoleniu. Henryk, jakby ze strachu, że odejdzie go odwaga, nie czeka, aż ławnicy zbiorą się w londyńskiej sali cechów, lecz pod wpływem chwili wzywa przed swoje oblicze dwóch wysokich urzędników dworskich, których zadaniem jest wydanie wyroku. Nikt nie przedstawia dowodów przeciwko młodzikowi, o dziwo, nikt nawet nie wymienia jego imienia. Choć król w pocie czoła ukuł pretendentowi niegodny życiorys, czyniąc zeń syna pijaka zawiadującego bramą wodną w Doornijk, teraz nikt nie kreśli wymyślonego miana na sporządzanych dokumentach. Sędziowie stwierdzają winę oskarżonego, lecz na długiej liście zdradzieckich spiskowców brakuje tych dwóch dziwnych słów. Zamiast „Perkin Warbeck” widnieje puste miejsce. Skazując go na śmierć, odbierają mu nawet imię i nazwisko, jakby nie mieli pewności, jak się nazywa, bądź też doskonale to wiedzieli, lecz nie mieli śmiałościprzyznać. Ostatecznie zapada werdykt: Zaciągnąć ulicami Londynu na szafot w Tyburn, tam powiesić, odciąć jeszcze żywych ze sznura, wybebeszyć i spalić wnętrzności na oczach umierających ofiar. Następnie zdekapitować, ciało poćwiartować, a na koniec czerep i wszystkie członki wywiesić tam, gdzie zażyczy sobie Jego Wysokość król Henryk. Trzy dni później w wielkiej sali pałacu westminsterskiego odbywa się proces mego kuzyna Edwarda Warwicka. Głównym sędzią jest hrabia Oksfordu.

Oskarżyciele nie zadają podsądnemu żadnych pytań, ów bez protestów przyznaje się do wszystkich stawianych mu zarzutów. Wyrok: winny. Edward Warwick dodaje, że mu bardzo przykro z tego powodu.

Pałac Westminsterski sobota, 23 listopada 1499 roku Lady Katherine wpada do mojej komnaty sypialnej niczym niewiasta szukająca schronienia. Wpierw słyszę szybkie kroki rozlegające się echem w korytarzu, później kląskanie podeszew jej skórzanych pantofli na posadzce komnaty prywatnej i zamierające szepty moich dworek na jej widok, po czym rozlega się pukanie do drzwi i służka uchyla je odrobinę. – Możesz wejść – rzucam bez ceregieli. Poza służbą w komnacie nie ma nikogo. Siedzę przy oknie, wyglądając na rzekę, którą ukochała moja matka, i przysłuchując się szmerowi rozmów zza pleców i stłumionym przez szyby krzykom mew kołujących nad wodą i wyraźnie odcinających się bielą skrzydeł od szarego nieba. Katherine rozgląda się po komnacie w poszukiwaniu jakiejś dworki, która dotrzymywałaby mi kompanii, i robi zdziwioną minę, widząc, że jestem sama, albowiem królowa powinna mieć zawsze towarzystwo. – Czy wolno mi spędzić z tobą trochę czasu? – pyta niepewnie, zwracając ku mnie przeraźliwie smutne oblicze. – Wybacz, ale nie potrafię znieść samotności... Na powrót przywdziała czerń, jakby oczekując nadejścia wdowieństwa. Czuję lekkie ukłucie nieusprawiedliwionej zazdrości, że ona może obnosić się ze swym żalem, podczas gdy ja – która niebawem stracę i kuzyna, i mężczyznę podającego się za mego brata – muszę podtrzymywać iluzję pogody ducha, chodząc w zwyczajowej tudorowskiej zieleni i uśmiechając się jakby nigdy nic. Nie wolno mi przyznać się do młodzika nawet teraz, gdy szykuje się na spotkanie śmierci, tak jak nie mogłam tego zrobić do tej pory, gdy cieszył się życiem. – Dobrze – zgadzam się.

Lady Katherine wchodzi głębiej i przysuwa sobie zydel, aby zająć miejsce tuż obok mnie. Widzę, że w rękach ma koronkową robótkę i że dziergany przez nią męski kołnierz jest już prawie gotowy, wszelako tym razem wyjątkowo jej palce nie śmigają. Cóż z tego, że niemal skończyła kołnierz, skoro szyja, którą miał zdobić, niedługo zostanie opleciona stryczkiem... Katherine odrywa wzrok od koronki, podnosi na mnie spojrzenie, wzdycha i odkłada robótkę na bok. – Przybyła lady Pole – informuje. – Moja kuzynka Małgorzata? Potakuje skinieniem. – Udała się od razu do króla, by błagać najjaśniejszego pana o litość dla swego brata. Nie pytam, co odpowiedział król. W milczeniu czekamy, aż w korytarzu rozlega się szczęk halabard i skrzypią zewnętrzne drzwi. W komnacie gościnnej znów zapada niezręczna, pełna zażenowania cisza, kiedy Małgorzata przecina pomieszczenie na wskroś, by wejść do mojej sypialni. Żadna z dworek nie znajduje słów, którymi mogłaby powitać niewiastę mającą wkrótce stracić rodzonego brata oskarżonego i skazanego za zdradę. Chwilkę później moja kuzynka puka do drzwi, ja równocześnie podnoszę się z miejsca i już za moment obejmujemy się mocno, czepiając się siebie nawzajem i zaglądając sobie wzajemnie w udręczone twarze. – Najjaśniejszy pan twierdzi, że nic nie można już zrobić... – Małgorzata przechodzi od razu do rzeczy. – Padłam przed nim na kolana, ukorzyłam się, dotykając twarzą jego buta. Przytulam wilgotne lico do jej policzka. – Ja także go zaklinałam, podobnie jak lady Katherine. Podjął nieodwołalną decyzję. Pozostaje nam tylko czekać... Małgorzata wyplątuje się z moich objęć i opada na zydel nieopodal. Cisza przeciąga się, nie ma nic do dodania. Mimo to wszystkie trzy wciąż łudzimy się nadzieją. Czekając, ściskamy sobie dłonie.

Zapada zmierzch, lecz nie wołam, by przyniesiono nam świece, pozwalamy, by wolno otulał nas mrok przesączający się do środka. Po pewnym czasie znów słychać szczęk halabard, ktoś stuka podkutymi butami na posadzce i jedna z moich dworek nieśmiało zagląda przez szparę w uchylonych drzwiach, pytając: – Zechcesz przyjąć markiza Dorsetu, najjaśniejsza pani? Wstaję, gdy próg przekracza mój przyrodni brat Tomasz Grey, któremu udało się wyjść cało z nielichych opresji, i to nie raz. Tomasz obrzuca wzrokiem naszą trójkę, po czym oznajmia bez wstępów: – Pomyślałem, że będziesz wolała dowiedzieć się pierwsza... – To prawda, tak wolimy – odpowiadam za nas wszystkie. – Nie żyje – mówi Tomasz szybko, zanim zdążymy uczepić się złudnej nadziei. – Zmarł godnie. Wyznał swoje winy i uzyskał rozgrzeszenie. Katherine wydaje cichy dźwięk, jakby się dławiła, i zaraz ukrywa twarz w dłoniach. Małgorzata czyni znak krzyża. – Przyznał się do uzurpacji? – pytam. – Oświadczył, że nie jest tym, za kogo się podawał – odpowiada Tomasz. – Kazano mu w zamian za lekką śmierć powiedzieć przed zebranym tłumem, przed wszystkimi, że po ziemi nie stąpa żaden książę Yorku. No więc powiedział, powiedział, że nie jest tym, za kogo się go uważa. Czuję, że w piersi rodzi mi się histeryczny śmiech, który sięga powoli gardła. – Powiedział, że nie jest tym, za kogo się podawał? Tomasz patrzy mi prosto w oczy. – Najjaśniejsza pani... Przysiągł pierwej, że nie pozostawi żadnych wątpliwości. Król wyraził zgodę na egzekucję przez powieszenie, bez wybebeszenia, pod warunkiem, że skazaniec wszystko jasno wyłoży przed śmiercią.

Nie potrafię się powstrzymać, śmiech wyrywa mi się spomiędzy wygiętych w podkówkę warg, po chwili śmieję się już w cały głos. Katherine wydaje się wstrząśnięta. – Powiedział, że nie jest tym, za kogo się podawał?!... Ale przecież wcześniej, w Exeter, został zmuszony do przyznania, i to na piśmie, że nazywa się Perkin Warbeck! – Gdybyś przy tym była... – Tomasz urywa, gdyż jak wiadomo, nie mogłam przy tym być, lecz zaraz ciągnie: – Gdybyś jednak przy tym była, nie miałabyś wątpliwości, co ma na myśli, a także zobaczyłabyś jego skruchę... Powoli się opanowuję. – Jakie miano dla niego wybrali? – pytam. – Wywołując go na szafot? Tomasz kręci głową. – Nie padło żadne miano, przynajmniej ja żadnego nie słyszałem. – Umarł bezimienny? – Tak właśnie się stało – potwierdza. Obracam się do okna, by wyjrzeć na ciemną wstęgę rzeki. Widzę, że na wodzie kołysze się parę światełek odbijających się nierównym blaskiem w nurcie. Nasłuchuję jakowychś dźwięków, melodii czy śpiewu. Jest dzień świętego Klemensa, gdzieś w oddali rozlegają się pienia chóru, przepełnione smutkiem niczym pieśń lamentacyjna. – Czy cierpiał? – odzywa się blada jak płótno Katherine. – Czy doznał bólu? Tomasz zwraca się w jej stronę. – Dzielnie zbliżył się do szafotu – opowiada. – Ręce miał związane za plecami, więc pomogli mu wspiąć się po drabinie. Tłum szedł w setki, w tysiące, ludzie przepychali się, żeby lepiej widzieć, niepotrzebnie, bo szafot był specjalnie tak wysoki, żeby każdy mógł wszystko dobrze zobaczyć. Nikt jednak nie gwizdał ani nie rzucał wyzwisk. Całkiem jakby ciżbę ogarnął żal. Albo ciekawość. Niektórzy ludzie płakali. Wcale nie przypominało to egzekucji zdrajcy.

Lady Katherine kiwa raz po raz głową, przełykając łzy. – Przemówił krótko, zapewniając, że nie jest tym, za kogo się podawał, po czym nałożono mu pętlę na szyję. Rozglądał się jeszcze przez moment, przez mgnienie, jakby spodziewał się, że coś może się wydarzyć... – Liczył na ułaskawienie? – szepcze Katherine wyraźnie przejęta. – Nie zdołałam zdobyć dla niego ułaskawienia... Do samego końca wierzył, że może zostać ułaskawiony?... – Raczej liczył na cud – podsuwa Tomasz. – W końcu przestał się rozglądać i zwiesił głowę, by się pomodlić, a potem kat wykopnął pieniek spod jego stóp... – Czy umarł szybko? – pyta szeptem Małgorzata. – Umierał godzinę, może trochę dłużej – odpowiada Tomasz. – Nie dopuścili do niego nikogo, kto by pociągnął go za nogi i złamał mu kark. Jednakże nie ciskał się i w końcu zgasł. Odszedł z tego świata godnie, a ludzie stojący przy samym szafocie nieprzerwanie się za niego modlili. Katherine opada na klęczki i skłoniwszy głowę, pogrąża się w modlitwie, Małgorzata zamyka oczy. Tomasz wodzi wzrokiem od jednej do drugiej, potem patrzy na mnie. Każda oddaje się żałobie inaczej. – Zatem to koniec – mówię wreszcie. – Nareszcie koniec tego maratonu strachu, aktorstwa i fałszu. – Nie dla mego brata – przypomina Małgorzata. Udajemy się we dwie do Henryka, by wybłagać ocalenie Edwarda Warwicka, wszelako król nawet nas nie przyjmuje. Później w moich komnatach odwiedza mnie mąż Małgorzaty, sir Richard, i zaklina, abym nie wstawiała się za jego jedynym szurzym. – Dla niego lepsza śmierć niż powrót do Tower – rzecze prosto z mostu. – Dla dobra nas wszystkich nie przypominajmy najjaśniejszemu panu, że Małgorzata wywodzi się z rodu Yorków.

Niech Warwick umrze, zamiast się dłużej męczyć... Niech umrze, zanim znów ktoś wywoła rebelię w jego imieniu. Błagam, miłościwa pani, pomóż mojej żonie pogodzić się z rzeczywistością. Pomóż jej pożegnać się z bratem. Co on miał za życie? Niech to się wreszcie skończy i niech wszyscy zapomną, że w żyłach mego syna płynie krew Yorków. Dzięki temu przynajmniej on będzie bezpieczny. Waham się. – Najjaśniejszy pan ściga Edmunda de la Pole – dorzuca, aby mnie przekonać. – Pragnie wszystkich Yorków albo przeciągnąć na swoją stronę, albo ukatrupić. Proszę, miłościwa pani, wytłumacz mojej żonie, że musi odpuścić brata, aby zachować syna. – Jak ja? – szepczę, wszakże zbyt cicho, aby mnie usłyszał.

Pałac Westminsterski 28 listopada 1499 roku W dzień egzekucji Edwarda Warwicka rozpętuje się potworna burza z grzmotami bijącymi nad pałacem i błyskawicami, przez które wszyscy zamykają okna i skupiają się wokół kominków. Po południu ulewa dalej siecze dziedziniec przed Tower, sprawiając, że trawa robi się śliska i zdradziecka, tak że mój kuzyn zmierza niepewnym krokiem ku drewnianemu podwyższeniu, na którym już czeka nań odziany na czarno kat w kapturze i z toporem. Nieopodal stoi ksiądz, a pod szafotem zebrali się gapie. Jednakże Warwick nigdzie nie widzi przyjaznej twarzy, mimo że rozgląda się, komu by tu pomachać. Nauczono go, by uśmiechał się i machał tłumom, toteż zapamiętał, że jego pochodzenie zobowiązuje i że każdy York powinien poznawać i pozdrawiać znajome osoby. Błyska i grzmi równocześnie, na co skazaniec zatrzymuje się w pół kroku niczym nerwowe źrebię. Najpewniej nigdy nie przebywał na zewnątrz pośród szalejącej burzy. Bez wątpienia od trzynastu lat nie czuł na twarzy deszczu. Zdaniem mego przyrodniego brata Warwick nie domyśla się, co się z nim stanie. Wyznaje lekkie grzechy i wręcza pieniążek katowi, gdy tak go instruują. Od małego

był posłuszny, starał się wszystkich zadowolić. Teraz składa głowę na katowskim bloku i rozkłada ramiona, jakby dawał zgodę. Nie sądzę jednak, aby tak naprawdę zgodził się na opadnięcie topora i odebranie mu jego marnego żywota. Wieczorem Henryk nie pokazuje się w wielkiej sali na wieczerzy, a Królowa Matka nie opuszcza kaplicy. Pod ich nieobecność jestem zmuszona przejść korytarzami pałacu westminsterskiego samotnie, na czele swoich dworek. Tuż za mną kroczy lady Katherine w głębokiej czerni i Małgorzata w sukni w kolorze granatu. Na Sali panuje cisza jak makiem zasiał, dworzanie zdają się przygaszeni i ponurzy, jakby odeszła ich radość i nigdy już miała nie wrócić. Coś mnie uderza w wyglądzie wielkiej sali, lecz dopiero gdy mijam milczących dworzan i zajmuję swoje miejsce za wysokim stołem, mogę się rozejrzeć, by stwierdzić, co uległo zmianie. Otóż zmieniło się usadzenie obecnych. Co wieczór dworki i dworzanie pojawiają się w orszaku sformowanym wedle urodzenia i pozycji, po czym zasiadają – mężczyźni i niewiasty – po przeciwnych stronach pomieszczenia. Przy każdym stole posila się tuzin osób, z których wszystkie częstują się z tac leżących pośrodku. Dzisiejszego wieczora jest jednak inaczej: przy niektórych stołach panuje tłok, przy niektórych widnieją puste krzesła. Zauważam, że mieszkańcy pałacu potworzyli grupki, nie bacząc na tradycję. Przyjaciele młodzika, yorkiści, wierni kompani mojej matki i mojego ojca bądź ci, których rodzice wiernie służyli Elżbiecie Woodville i Edwardowi IV, a także przyjaciele moi i mojej kuzynki Małgorzaty, pamiętający o jej bracie Warwicku, postanowili usiąść razem. Okupują wiele, naprawdę wiele stołów na sali, a czynią to w całkowitej ciszy, jakby złożyli śluby milczenia, i rozglądają się tylko bez słowa. Resztę stołów zajmują te osoby, które opowiadają się po stronie Henryka. Większość wywodzi się ze starych lancasterskich rodów, część należy do dworu Królowej Matki bądź zalicza się do przyjaciół jej licznych krewnych. Niektórzy ludzie, jak widzę, ściągnęli z Bretanii i walczyli pod Bosworth, jeszcze inni – jak mój przyrodni brat czy mój swak Thomas Howard – po dziś dzień nieustannie muszą udowadniać swoją lojalność wobec Tudorów. Ci starają się zachować pozory normalności, pochylając się nad opustoszałymi stołami, odzywając nienaturalnie głośno i wyszukując tematy do rozmowy. Niemalże niechcący dwór dzisiejszego wieczora podzielił się na tych w żałobie, noszących szare, czarne bądź granatowe tasiemki przy dubletach lub ciemne

rękawiczki na dłoniach, oraz tych drugich, którzy usilnie starają się zachowywać, jakby nic się nie stało, gromkim śmiechem i wesołością nadrabiając miną. Mój mąż byłby przerażony, widząc, ile osób otwarcie przyznaje się do opłakiwania synów Domu Yorków. Wszelako nie zobaczy tego. Ja jedna wiem, że w tej chwili leży na swoim łóżku, wciskając twarz w pościel, z peleryną zarzuconą na zgarbione ramiona, niezdolny przyjść do wielkiej sali, niezdolny przełknąć kęsa, ledwie zdolny oddychać z powodu dławiącego poczucia winy, które go dopadło po tym, co się stało i co już nigdy się nie odstanie. Na zewnątrz wciąż słychać pomruki burzy, na niebie kotłują się czarne chmury całkowicie przesłaniające księżyc. W wielkiej sali panuje niespokojna atmosfera, nikt nie ma poczucia zwycięstwa ani wrażenia, że jakiś rozdział historii się skończył. Śmierć tych dwóch młodzieńców miała sprowadzić na nas ukojenie, tymczasem wszystkich nas prześladuje myśl, że popełniono rzecz straszną. Zerkam w stronę stołu, przy którym zazwyczaj siadują młodzi kompani Henryka, spodziewając się, że przynajmniej oni opowiadają sobie dowcipy albo usiłują spłatać niemądrego figla. Jednakże widzę, że czekają na przystawki w milczeniu, ze zwieszonymi głowami, a gdy pojawiają się pierwsze potrawy, konsumują w ciszy, jakby nie było już powodów do żartów i śmiechu na dworze Tudorów. Wtem dostrzegam coś, co sprawia, że rzucam spojrzenie stolnikowi, zastanawiając się, czy na to zareaguje, i nie wątpiąc, że o tym doniesie. Mianowicie na stole młodzieńców, gdzie zwykł był wieczerzać pretendent, stoi karnie jego kielich, leży jego nóż i jego łyżka. Ktoś nawet przygotował talerz i nalał wina, jakby młodzik lada moment miał nas zaszczycić swoją obecnością. Kompani Henryka na swój własny wyzywający sposób okazują lojalność wobec ducha, wobec mrzonki, i wyrażają miłość do księcia, który – o ile kiedykolwiek był księciem – przestał nim być na zawsze.

Pałac Westminsterski zima 1499 roku Henryk jest chory, bardzo chory. Podupadł na zdrowiu nagle, jakby nie był w stanie stawić czoła światu, który wyłonił się z odmętów burzy. Trzyma się na uboczu,

większość czasu spędzając we własnej komnacie, gdzie wstęp mają wyłącznie jego najbardziej zaufani służący, którzy ani myślą rozpowiadać, co jest z nim nie tak. Jedni poszeptują, że dopadła go zaraza, którą przywlókł ze sobą z Bretanii. Drudzy twierdzą, że ma narośl w trzewiach, domyślnie pokazując na talerze z nietkniętymi potrawami wynoszone regularnie z jego apartamentów. Kucharze plotkują, że najjaśniejszy pan rzyga dalej niż widzi, taki jest chory, to oczywiste, skoro nie je nic z tego, co przygotowują dla niego w pocie czoła. Lady Stanley odwiedza syna codziennie wieczorem i zostaje z nim przez parę godzin. Przysyła doń swych medyków, a raz nawet widzę, jak prywatną klatką schodową zmierzają na górę alchemik z astrologiem. Ukradkiem, gdyż wbrew prawu jest korzystać z porad astrologów czy wróżów jakiegokolwiek autoramentu, stawiają wespół Henrykowi horoskop i mówią mu, że wróci do sił i że miał prawo pozbyć się wroga, słabego, bezbronnego wroga. Warunkiem jego potęgi było zniszczenie młodzika, który mu się poddał. Nie ma niczego złego w wykorzenianiu słabości. Nie ma niczego złego w rozprawieniu się z całkowicie bezbronnym więźniem. Mimo to królowi się nie polepsza. Lady Stanley dzieli czas pomiędzy kaplicę, gdzie modli się za niego, i komnatę Henryka, gdzie namawia go, żeby chociaż usiadł prosto, odwrócił twarz od ściany, napił się odrobinę wina, skosztował mięsa, czegokolwiek. Mnie nawiedza mistrz krotochwil, pytając o plany co do uczty bożonarodzeniowej, bo przecież tancerze i chórzyści muszą przećwiczyć nowe tańce i pieśni, ja wszakże nie wiem, czy nie czekają nas święta w minorowym nastroju i z pustym tronem, toteż odpowiadam, że wszelkie plany zaczniemy snuć dopiero wtedy, gdy najjaśniejszy pan wyzdrowieje. Pozostali mężczyźni oskarżeni o zdradę i współudział w ostatnim spisku yorkistów giną na szafocie, tracą majątek lub udają się na przymusowe wygnanie. Tylko z rzadka ktoś zostaje ułaskawiony na życzenie monarchy, który kreśli koślawo swój podpis u dołu strony. Nikt nie wie, dlaczego król Henryk odciął się od świata i ludzi: z powodu wyrzutów sumienia czy raczej utraty sił do dalszej walki. Spiskowi ukręcono łeb, a król mimo to nadal nie opuszcza swojej komnaty, nikogo nie przyjmuje, nie czyta raportów ani nie wydaje rozkazów. I dwór, i całe królestwo wyczekują jego powrotu do życia. Gdy zjawiam się w apartamentach lady Stanley, zastaję ją nad rozłożonymi na blacie dokumentami, jakby była panującą królową. – Muszę wiedzieć, czy Henryk jest ciężko chory – rzekę. – Krąży wiele plotek, które budzą mój niepokój. On sam nie chce mnie widzieć.

Zanim moja świekra podniesie na mnie wzrok, dostrzegam, że choć dokumenty są pogrupowane w schludne sterty i czekają na podpis, ona nie patrzy nawet na nie. Moment później widzę, że spojrzenie ma błędne, jakby całkiem się pogubiła. – Doskwiera mu nie choroba, lecz żałość – odpowiada z prostotą. – Henryk jest chory z żałości. Przykładam dłoń do piersi, czując, że serce zaczyna mi szybciej bić z gniewu. – Jak to? Czego żałuje? Co utracił? – pytam, mając przed oczyma Małgorzatę i jej brata, lady Katherine i jej męża oraz siebie samą i swoje siostry, które przepędzamy dnie, pokazując światu nasze obojętne oblicza. Królowa Matka potrząsa głową, jakby sama tego nie rozumiała. – Mówi mi, że utracił niewinność. – Niewinność?! – wykrzykuję. – Przecież zdobył koronę na polu bitwy, pozbawiając życia poprzedniego króla. Przybył do Anglii jako pretendent ubiegający się o tron! – Nie waż się tak mówić! – naskakuje na mnie. – Ani mi się waż! Zwłaszcza ty...! – Nic nie pojmuję... – obieram inną taktykę. – Nie pojmuję, co chce przez to powiedzieć. Utracił niewinność? Kiedyż ją posiadł? – Objął panowanie jako młody mężczyzna po latach aspirowania do roli króla – odpowiada lady Stanley, z trudem artykułując słowa, jakby było to dla niej ciężkie wyzwanie, takie, jakie trzeba wyrywać z wnętrza człowieka obcęgami. – Tak go wychowałam, od zawsze mu powtarzałam, że musi zostać królem Anglii, że nie ma dla niego innego życia niż w pałacu. Utrzymywałam, że nie może myśleć o niczym innym, że jego obowiązkiem jest wrócić do Anglii, upomnieć się o swoje dziedzictwo i utrzymać je. Milczę. – Mówiłam mu, że taka jest wola Boga.

Kiwam głową. – Zdobył koronę – ciągnie moja świekra. – Osiągnął to, do czego się zrodził. Lecz aby utrzymać się na tronie, aby umocnić swoje panowanie, musiał zabić młodzika, młodego mężczyznę takiego samego jak on, chłopca, który aspirował do bycia królem, ponieważ tego odeń oczekiwano. W gruncie rzeczy zamordował samego siebie. – Samego siebie... – powtarzam. Po raz pierwszy dostrzegam inną twarz pretendenta. Mógł być księciem, jak mówił, albo synem wioślarza, jak mówili inni, jednakże dla Henryka stracony młodzik był przez cały czas bratnią duszą, kimś, kogo wychowywano i sposobiono do wypełnienia swego przeznaczenia. – Dlatego tak go lubił. Był gotów darować mu życie, cieszył się, że dał mu swoje słowo. Miał nadzieję go umniejszyć, trzymać na własnym dworze w charakterze błazna, opłacać jego stroje z tej samej kiesy co innych trefnisiów. Taki był pierwotny plan. Wszakże szybko się przekonał, że bardzo go polubił. Rychło odkrył, że wiele ich łączy: byli młodzi, wychowywali się za granicą, gdzie tęsknili za Anglią i uczyli się o niej, nieustannie słysząc, iż pewnego dnia trzeba im będzie postawić żagle i popłynąć do ojczyzny. Raz mi nawet powiedział, że tak naprawdę nikt nie rozumie pretendenta z wyjątkiem niego i że nikt nie rozumie jego z wyjątkiem pretendenta... – Dlaczego w takim razie kazał go zabić? – wybucham. – Dlaczego skazał go na śmierć? Skoro przeglądał się w owym młodziku jak w lustrze? Lady Stanley sprawia wrażenie szczerze strapionej. – Bezpieczeństwo tego wymagało – odpowiada. – Dopóki młodzik by żył, dopóty by ich porównywano, dopóty patrzono by to na jednego, to na drugiego, dopóty istniałby konkurencyjny dwór... – milknie. Przypominam sobie słowa Henryka wypowiedziane do mnie przy jakiejś okazji, mianowicie, że w głębi ducha nie czuje się prawdziwym królem, że daleko mu do monarchy takiego jak mój ojciec. Równocześnie mam przed oczyma młodego mężczyznę, którego mój mąż ochrzcił mianem „Perkin Warbeck”, i nie potrafię zapomnieć, że ów zawsze wyglądał na prawdziwego księcia.

– Jedynie śmierć pretendenta mogła zagwarantować nam bezpieczeństwo – dodaje Królowa Matka po chwili ciszy. – Nawet gdy trzymaliśmy go blisko siebie, nawet gdy wtrąciliśmy go do Tower i opletliśmy siecią kłamstw, zwabiając w pułapkę jego własnych słów, w Anglii co rusz znajdowali się ludzie gotowi ruszyć mu na ratunek, przyjść z odsieczą. Teraz niepodzielnie panujemy w Anglii... Wszakże Henryk żywi obawy co do tego, czy jesteśmy faktycznie bezpieczni i czy zdołamy utrzymać nasze panowanie. Mimo wszystko ci dwaj bardzo się różnią... – mówi zamyślona. – Henrykowi brak tego daru, który młodzik posiadał: daru wzbudzania miłości poddanych. – Nie jesteście bezpieczni – odpowiadam na jej pytanie niepytanie, zdając sobie sprawę, że nareszcie mam okazję wziąć odwet na tej niewieście, która sprzątnęła mi sprzed nosa najlepsze pałacowe apartamenty i najlepsze miejsce za stołem, podobnie jak jej syn sprzątnął sprzed nosa memu bratu tron Anglii. – Wasze panowanie nie jest niepodzielne. Nigdy nie zaznacie w tym królestwie bezpieczeństwa, ponieważ nigdy nie będziecie tutaj miłowani. Lady Stanley zwiesza głowę, jakbym właśnie skazała ją na zasłużone dożywocie. – Pójdę się z nim zobaczyć – oświadczam, kierując się do drzwi łączących jej apartamenty z komnatami króla. – Nie możesz tam wejść – zastępuje mi drogę. – Henryk nie czuje się dość dobrze, aby cię przyjąć. Prę na nią, jakbym miała zamiar ją staranować. – Jestem jego żoną – mówię twardo. – Jestem królową Anglii. Zaraz zobaczę się ze swoim mężem, a ty mi w tym nie przeszkodzisz. Przez moment sądzę, że będę ją musiała odepchnąć, lecz najwyraźniej dostrzega w mym spojrzeniu zaciekłą determinację, gdyż sama schodzi mi z drogi i pozwala przejść za próg. Henryka nie ma w antyszambrze, jednakże drzwi do jego komnaty sypialnej stoją otworem. Pukam w nie lekko i nie czekając, wchodzę dalej. Mój mąż stoi przy oknie, wyglądając na nocne niebo, choć na zewnątrz widać tylko nieprzeniknioną czerń i kobierzec gwiazd przypominających rozrzucone połyskliwe cekiny. Na dźwięk moich

kroków zerka przez ramię, lecz nie odzywa się. Jego ból jest namacalny – sama czuję w piersi jego samotność i przeraźliwą udrękę. – Musisz opuścić swoje komnaty – rzekę głucho. – Wszczynają się plotki. Zresztą i tak nie mógłbyś ukrywać się tutaj wiecznie. – Twoim zdaniem ukrywam się? – pyta wyzywającym tonem. – O, tak – odpowiadam bez cienia wahania. – Aż tak się za mną stęsknili? – rzuca z pogardą. – Aż tak mnie kochają? Aż tak pragną mnie znowu ujrzeć? – Mają prawo cię oglądać – wzruszam ramionami. – Jesteś królem Anglii, powinieneś siedzieć na swoim tronie. Nie dam rady unieść brzemienia korony Tudorów w pojedynkę. – Nie przypuszczałem, że będzie tak ciężko – oznajmia jakby mimochodem. – Zgadzam się z tobą. Ja także się tego nie spodziewałam. Opiera się o profilowany kamień ambrazury. – Kiedyś myślałem, że jak już wygram bitwę, wszystko inne pójdzie jak z płatka. Myślałem, że spełni się moje marzenie. Tymczasem wiesz co?... Bycie królem znacznie ustępuje byciu pretendentem. – Odwraca się i patrzy na mnie po raz pierwszy od wielu tygodni. – Czy twoim zdaniem źle postąpiłem? – pyta. – Zgrzeszyłem, zabijając tamtych dwóch? – Tak – odpowiadam. – I boję się, że przyjdzie nam zapłacić za twój grzech. – Nadal uważasz, że pochowamy syna, stracimy wnuka, a nasz ród zakończy się na Królowej Dziewicy? – pyta, nie kryjąc goryczy. – Tak się składa, że kazałem sobie powróżyć, i to komuś bieglejszemu w sztuce astrologii niż ty i twoja matka czarownica. I dowiedziałem się, że będziemy żyli długo i szczęśliwie, odnosząc liczne sukcesy.

Wszystkie horoskopy na to wskazują. – Naturalnie – nie zaprzeczam jego słowom. – Nie mam zamiaru udawać, że potrafię przewidzieć przyszłość. Po prostu wiem, że za wszystko trzeba kiedyś zapłacić. – Nie wydaje mi się, aby nasz ród miał wymrzeć bezpotomnie – ciągnie Henryk z uśmiechem. – Mamy trzech synów. Trzech zdrowych książąt: Artura, Henryka i Edmunda. O Arturze słyszę same dobre rzeczy, Henryk także jest bystry, przystojny i silny, a Edmund wręcz kwitnie, dzięki Bogu. – Moja matka również miała trzech synów – przypominam. – Mimo to umarła, pochowawszy pierwej ich wszystkich. Czyni zamaszysty znak krzyża. – Na Boga, Elżbieto, nie wygaduj takich rzeczy. Jak w ogóle możesz mówić coś podobnego? – Ktoś zamordował moich braci – rzekę. – Obydwaj zginęli, nie pożegnawszy się nawet ze swoją matką. – Nie zginęli z mojej ręki! – krzyczy Henryk. – Byłem wtedy na wygnaniu, za morzem. Nie zleciłem ich śmierci! Nie możesz mnie o nic obwiniać! – Ale skorzystałeś na tym, że usunięto ich z twojej drogi – argumentuję. – Byłeś następny w kolejce do tronu. Poza tym przyłożyłeś rękę do śmierci Edwarda Warwicka, mego kuzyna. Nawet twoja matka nie jest w stanie temu zaprzeczyć. A Warwick nie skrzywdziłby nawet muchy. Do tego pozbawiłeś życia młodzika, uroczego młodzika, i to za co?! Za to, że był powszechnie darzony uczuciem! Zakrywa twarz jedną dłonią, a drugą wyciąga po omacku przed siebie, jakby chciał mnie powstrzymać. – Prawda, prawda, niech Bóg mi przebaczy... Ale nie wiedziałem, co innego mógłbym zrobić. Klnę się, że nie miałem innego wyjścia. – Odnajduje na oślep moją rękę i

ściska ją tak mocno, jakbym była zdolna wyciągnąć go z otchłani smutku. – Wybaczysz mi, Elżbieto? Nawet jeśli nikt inny tego nie zrobi? Znajdziesz dla mnie wybaczenie w swoim sercu, żono? Elżbieto... Elżbieto York... wybaczysz mi?... Pozwalam, aby przytulił mnie do siebie. Gdy zwraca ku mnie twarz, czuję, że policzki ma mokre od łez. Oplata mnie ciasno ramionami i trzyma w objęciach. – Musiałem to zrobić – szepcze mi we włosy. – Wiesz przecież, że nie zaznalibyśmy spokoju, dopóki by żył. Wiesz, że ludzie by się skrzykiwali w jego imieniu, nawet gdyby tkwił zamknięty w grubych murach Tower. Kochali go, jakby był ich księciem. To przez ten jego urok, przez urok Yorków... Musiałem go zabić. Musiałem. Trzyma mnie tak, jakbym miała go ocalić od utonięcia. Wszystko mnie boli i ledwie potrafię z siebie wydusić: – Przebaczam ci. Przebaczam ci, Henryku. Łka chrapliwie, po czym wtula twarz w zgięcie mojej szyi. Czuję, że jego ciałem wstrząsają konwulsyjne dreszcze. Ponad pochyloną głową męża spoglądam na witrażowe okno królewskiej komnaty, ciemne na tle nocnego nieba, i malującą się na nim różę Tudorów: białą z czerwonym środkiem, którą lady Stanley kazała umieścić jako motyw przewodni w całym pałacu. W tym momencie nie wydaje mi się, że biała i czerwona róża rozkwitają zgodnie, w tym momencie nachodzi mnie myśl, że raczej biała róża otrzymała cios w samo serce i że jej czystą biel splamił szkarłat krwi. W tym momencie pojmuję, że zaiste mam wiele do wybaczenia.

Od Autorki Ta powieść została rozpisana na wielu poziomach. W głównej mierze jest to fikcyjna opowieść o historycznej zagadce – a zatem dość daleka od znanych faktów – aczkolwiek osnułam ją na kanwie wydarzeń, których nie da się podważyć i które można samodzielnie prześledzić w źródłach. Zamordowanie książąt z Tower, o które tradycyjnie posądza się Ryszarda III, w moim odczuciu było dziełem kogoś innego. Na to, że jeden z chłopców przeżył, wskazują liczni historycy, których prace wymieniam poniżej. Osobiście skłaniam się ku wersji przedstawionej w mojej książce. Należy jednak pamiętać, że nikt – nawet obecnie – nie wie, co naprawdę stało się z Edwardem i Ryszardem, synami Edwarda IV

Angielskiego i Elżbiety Woodville. Poparcie, którego królowa wdowa udzieliła rebelii Simnela, świadczy moim zdaniem, że Elżbieta Woodville wystąpiła przeciwko Henrykowi VII (i rodzonej córce), mając w zanadrzu lepszego kandydata do roli króla Anglii. Nie potrafię sobie wyobrazić, aby zaryzykowała pozycję córki dla kogokolwiek innego niż własny syn. Elżbieta Woodville zmarła, zanim młody mężczyzna podający się za księcia Ryszarda przybił do brzegów Anglii, lecz wszystko wskazuje na to, że jej świekra – księżna Cecylia York – udzieliła pretendentowi wsparcia. Kronikarze odnotowali również, że pretendenta poparł sir Wilhelm Stanley, chociaż pasierb jego brata już zasiadał na tronie. Wilhelm dał głowę, nawet nie przeprosiwszy, że opowiedział się po stronie pretendenta, co może świadczyć, że jego zdaniem ów miał szansę na wygraną i uzasadnione roszczenia do korony Anglii. Potraktowanie młodego mężczyzny, ostatecznie bez przekonania ochrzczonego mianem „Perkin Warbeck”, także wydaje się dziwne. W swojej książce sugeruję, że Henryk VII podejmował kolejne próby umożliwienia mu ucieczki ze swego dworu (przy jednej z okazji każąc podłożyć ogień w królewskiej garderobie – pożar wtedy rozprzestrzenił się, wyrwał spod kontroli i doprowadził do zniszczenia pałacu w Sheen, przy drugiej wreszcie doszło do udanej ucieczki), a w końcu wmanewrował go w zdradziecki spisek z Edwardem Warwickiem. Większość historyków zgadza się co do tego, że spisek ów zrodził się za zgodą, a być może nawet poduszczeniem Henryka VII, który chciał się pozbyć obu pretendentów naraz, oraz że ich śmierć faktycznie była warunkiem postawionym przez króla i królową Hiszpanii przed udzieleniem zgody na ślub infantki z księciem Arturem. Bardzo możliwe, że nigdy nie poznamy prawdziwej tożsamości mężczyzny, który podawał się za księcia Ryszarda i który przyznał się do miana „Perkin Warbeck”. Możemy być jednak pewni, że wersja wydarzeń odnotowana przez kronikarzy czasów Tudorów fałszuje rzeczywistość. Drobiazgowe opracowanie autorstwa Anne Wroe odsłania mechanizm tego kłamstwa. Niniejsza książka w żadnym razie nie rości sobie prawa do odsłonięcia prawdy historycznej – jest to powieść kostiumowa napisana w oparciu o liczne opracowania dotyczące tamtej fascynującej epoki. Mam nadzieję, że udało mi się w niej opowiedzieć przemilczane dotąd dzieje i nakreślić sylwetki mniej znanych postaci zarówno z szacunkiem, jak i z uczuciem, na które zasługują.

Gardens for the Gambia (ogrody dla Gambii) Philippa Gregory odwiedziła Gambię, jeden z najsuchszych i najbiedniejszych krajów subsaharyjskiej Afryki, w 1993 roku i opłaciła ręczne wykopanie studni w wiejskiej szkole podstawowej w miejscowości o nazwie Sika. Dziś – prawie 200 studni później – nadal zbiera pieniądze i zleca kopanie studni w wiejskich szkołach, ogrodach osiedlowych i jedynym w całym kraju college’u rolniczym. Współpracuje ze swoją przedstawicielką w Gambii, dyrektorką szkoły Ismailą Sisay, i prowadzona przez nie razem organizacja dobroczynna opłaca zajęcia garncarstwa, batiku, pszczelarstwa i nauki czytania i pisania dla dorosłych. Ufundowana ostatnio studnia głębinowa opłacona przez Klub Rotariański w Temecula zapewnia czystą wodę dla kliniki. Gardens for the Gambia (Ogrody dla Gambii) to organizacja charytatywna zarejestrowana w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych oraz organizacja pozarządowa zarejestrowana w Gambii. Wszystkie donacje, bez względu na wysokość, trafiają do Gambii bez żadnych pomniejszeń. Aby dowiedzieć się więcej o działalności Philippy Gregory, którą sama autorka określa „najlepszym, co zrobiła”, należy wejść na stronę www: PhilippaGregory.com i kliknąć zakładkę GARDENS FOR THE GAMBIA, gdzie można również przekazać donację, wspierając projekt Philippy Gregory. Każda wykopana przez nas studnia zapewnia wodę dla szkoły, w której uczy się około 600 dzieci, i przyległych ogrodów, gdzie uprawia się warzywa na szkolne obiady. Nie znam bardziej bezpośredniej metody nakarmienia głodnych dzieci i nauczenia ich uprawiania ziemi dla polepszenia własnej przyszłości. Philippa Gregory