Instalacja wodna i grzewcza

Wyglàd grzejnika ˝eliwnego przed wymianà.

Demonta˝ instalacji c.o. Wyci´cie palnikiem i usuni´cie ci´˝kiego i ma∏o wydajnego grzejnika.

INSTALACJA WODNA I GRZEWCZA

Po wykonaniu podejÊcia, wieszamy grzejnik.

Przycinamy rury na odpowiednià d∏ugoÊç.

62 PRZEWODNIK BUDOWLANY GRUDZIE¡ 2003

Problemem wielu starszych domów, szczególnie tych budowanych w latach 80-tych i 90-tych, sà olbrzymie straty ciep∏a, wynikajàce ze êle zaizolowanych Êcian, nieszczelnych okien, a tak˝e... nieefektywnego systemu grzewczego.

Instalacja wodociàgowa i centralnego ogrzewania firmy UPONOR

Projekt instalacji centralnego ogrzewania

Projekt instalacji wodociàgowej

5,46 z∏ 7,55 z∏

Kszta∏tki zaprasowywane PPSU: trójnik 16x16x16 15,26 z∏ PodejÊcie pod zawór grzejnikowy 16x3/4" Eurokous 8,46 z∏

BOR Rura BOR PN 20 Êrednica 20mm 2,48 z∏ d25 3,90 z∏ d32 6,45 z∏ Rura BOR PN 20 stabi 20mm 7,20 z∏ Kolano wieszakowe 20x1/2" GW – podejÊcie pod bateri´ 6,07 z∏ trójnik 20 0,65 z∏ kolano 20 0,65 z∏

N

ikt, kto w dzisiejszych czasach p∏aci rachunki za ogrzewanie i wod´, nie zaprzeczy jak wa˝na jest sprawnoÊç systemu grzewczego i wodnego, pozwalajàca na unikni´cie strat ciep∏a i energii. Podstawowym elementem obu tych systemów jest instalacja, która choç na co dzieƒ niewidoczna ma istotny wp∏yw na ich dzia∏anie a tak˝e na wysokoÊç rachunków. Dlatego nale˝y zwróciç uwa-

g´ nie tylko na kocio∏ i grzejniki, ale tak˝e na materia∏, z jakiego wykonana jest instalacja oraz odpowiedni projekt jej przebiegu. Obecnie najbardziej popularne sà rury z tworzyw sztucznych lub miedzi. Z tych te˝ materia∏ów projektuje si´ obecnie i wykonuje nowoczesne instalacje. Jednak co z budynkami starymi, w których straty powodowane przez êle zaprojektowanà i wykonanà instalacj´ wodnà i grzewczà, sà tak du-

REMONT

ILE TO KOSZTUJE? UNIPIPE Rura Ø 16 Rura Ø 20

˝e, ˝e dom jest wiecznie niedogrzany, a rachunki wysokie? Jedyna rada – wymieniç! Wià˝e si´ to ze sporà inwestycjà, nie tylko pod wzgl´dem kosztów, ale tak˝e zakresu prac – konieczne jest kucie Êcian. Problemu tego nie unikn´liÊmy tak˝e w przypadku remontowanego przez nas budynku. Instalacja grzewcza wykonana zosta∏a z, dawniej powszechnie stosowanych, rur stalowych. Sà one bardzo wra˝liwe

GRUDZIE¡ 2003 PRZEWODNIK BUDOWLANY

➧ 63

ASORTYMENT SYSTEMÓW: BORplus do instalacji wodociàgowej z polipropylenu UNIPIPE do instalacji centralnego ogrzewania w technologii wielowarstwowej

UNIPIPE: oryginalne opakowanie - kszta∏tki mosi´˝ne zaprasowywane

UNIPIPE: nowa generacja z∏àczek mosi´˝nych cynowanych z tulejà z aluminium

UNIPIPE: z∏àczki skr´cane z uszczelkà O-ring s∏u˝àce do pod∏àczenia rury z zaworem przygrzejnikowym.

UNIPIPE: szcz´ki do zaciskarki akumulatorowej s∏u˝àcej do zaprasowania z∏àczki na rurze

UNIPIPE: z∏àczka przejÊciowa z systemu zaprasowywanego na skr´cany

UNIPIPE: z∏àczki zaprasowywane tworzywowe, które sà równie dobre jak mosi´˝ne a taƒsze od nich

BORplus i UNIPIPE: zawory z pó∏Êrubunkiem umo˝liwiajàce odci´cie elementów instalacji

BORplus: kszta∏tka tworzywowa z PP-R

BORplus: kszta∏tka przejÊciowa z PP-R z wtopkami mosi´˝nymi wyposa˝onymi w gwinty

BORplus i UNIPIPE: uchwyty stalowe do rur z gumowà wk∏adkà - mocno skr´cone mogà stanowiç punkt sta∏y na instalacji

BORplus: uchwyty plastikowe do rur tzw. Êlizgi lub punkty przesuwne

Uszczelnienie: konopie i pasta do po∏àczeƒ skr´canych

UNIPIPE: zwój 200-metrowy rur wielowarstwowych nowej generacji PE-RT/AL/PE-RT. Rury 14-32 mm w zwojach, 16-110 mm w 5-metrowych sztangach.

BORplus: 4-metrowe sztangi owini´te taÊmà samoprzylepnà owijane w celu ∏atwego i bezpiecznego transportu.

BORplus i UNIPIPE: pe∏ne i kompletne systemy firmy Uponor: rury i kszta∏tki zakres 16-110 mm oraz akcesoria i narz´dzia

BORplus: rura stabilizowana klasy PN20 z wk∏adkà aluminiowà zatapianà mi´dzy warstwami tworzywa w celu zmniejszenia wyd∏u˝eƒ cieplnych dla instalacji ciep∏ej wody

BORplus: rura jednorodna z polipropylenu klasy PN20 64 PRZEWODNIK BUDOWLANY GRUDZIE¡ 2003

Zaciskarka akumulatorowa firmy Klauke – mo˝liwoÊç zaprasowania z∏àczek na rurze w Êrednicach od 14 do 75 mm.

UNIPIPE: bateria do zaciskarki akumulatorowej, wytrzymuje ok. 150 zaprasowaƒ, szybkie ∏adowanie 15 min.

na osadzanie si´ kamienia i ∏atwo ulegajà korozji. Nasze równie˝ nie opar∏y si´ niszczàcemu dzia∏aniu wody i czasu. Dodatkowo, na etapie monta˝u i projektu, pope∏niono wiele b∏´dów, np. rury mia∏y ró˝ne Êrednice lub bieg∏y przez du˝e pomieszczenie do ma∏ego grzejnika, usytuowanego na samym jego koƒcu. W efekcie du˝o ciep∏a „ucieka∏o” w trakcie przesy∏u do „porozrzucanych“ po budynku grzejników. Podobnie system grzewczy „blo-

kowa∏ si´” na zw´˝onych odcinkach rur. Do tego doszed∏ kamieƒ i rdza, które pokry∏y wn´trze instalacji. Równie˝ grzejniki, ˝eliwne i du˝e obj´toÊciowo, wymaga∏y wymiany.

PROJEKT Z KOMPUTERA Wymiana starej instalacji wià˝e si´ najcz´Êciej z koniecznoÊcià przygotowania nowego projektu instalacji wodnej i grzewczej, w którym zostanie okreÊlony jej optymalny przebieg z wyliczenia-

mi dotyczàcymi zapotrzebowania cieplnego ogrzewanych pomieszczeƒ oraz Êrednicy rur. Takie projekty przygotowywane sà „od r´ki” przez specjalne programy komputerowe, opracowane pod kàtem systemu danej firmy. ZdecydowaliÊmy si´ na systemy instalacyjne firmy Uponor: system Borplus – do instalacji wodnej i Unipipe systems – do instalacji grzewczej. Do opracowania projektu instalacji potrzebne by∏y rzuty kondygnacji budynku z po-

2. BOR plus – zaczynamy od instalacji wodnej – rury z PP-R sà lekkie, a tym samym ich transport nie przysparza instalatorowi problemów.

3. BOR plus – zanim zaczniemy zgrzewanie rur i kszta∏tek systemu BOR nale˝y przygotowaç miejsce na piony i poziomy. Zaczynamy od wykucia otworó pod piony w stropach.

4. BORplus: Nast´pnie wykuwamy bruzdy na piony

5. BORplus: oraz pod podejÊcia do przyborów

6. BORplus: w nich b´dziemy instalowaç rury systemu BOR plus

REMONT

1. Rozpoczynamy budow´ instalacji zgodnie z projektem.

GRUDZIE¡ 2003 PRZEWODNIK BUDOWLANY

➧ 65

UWAGA! INSTALACJA WODY: ❑ zastosowanie polipropylenu zgrzewanego jako materia∏u ca∏kowicie oboj´tnego w stosunku do wody jest najtaƒszym rozwiàzaniem dla instalacji zimnej i ciep∏ej wody u˝ytkowej. ❑ do obliczeƒ zastosowano programy firmy Instalsoft, którego najnowszà wersj´ Uponor-Therm ju˝ wkrótce znajdziecie Paƒstwo w ofercie firmy Uponor. Firma dysponuje równie˝ najnowszymi programami wspomagajàcymi obliczenia instalacji autorstwa firmy SANKAOM & Piotr Wereszczyƒski.

danymi metra˝ami. Nasz budynek zosta∏ wczeÊniej ocieplony we∏na mineralnà, co równie˝ zosta∏o uwzgl´dnione przy opracowywaniu projektu. Konieczne by∏o równie˝ zaznaczenie odbiorni-

7. BOR plus : wykonanie po∏àczenia zaczynamy od przyci´cia rury.

ków wodnych, czyli usytuowanie wanny, umywalek, miski ust´powej i zlewu. W praktyce okaza∏o si´, ze potrzebne sà pewne modyfikacje, które program bardzo szybko przetworzy∏, dopasowujàc

8. BOR plus: tniemy no˝ycami zapadkowymi prostopadle do osi.

10. BORplus: W przypadku rur typu stabi nale˝y usunàç wierzchnià warstw´ tworzywa wraz z warstwà aluminium.

11. BOR plus: s∏u˝y do tego zdzierak.

13. BOR plus: Przy u˝yciu zgrzewarki z zainstalowanymi teflonowymi koƒcówkami grzewczymi nagrzewamy polipropylen uplastyczniajàc go.

14. BOR plus: Nast´pnie zdejmujemy rur´ i kszta∏tk´ z koƒcówek grzewczych , wciskamy nagrzanà rur´ w uplastyczniony kielich kszta∏tki. Dociskamy z wyczuciem.

66 PRZEWODNIK BUDOWLANY GRUDZIE¡ 2003

projekt do istniejàcej sytuacji. OczywiÊcie mo˝na uniknàç koniecznoÊci wprowadzania takich zmian, umawiajàc si´ wczeÊniej z projektantem instalacji, który na miejscu spisze interesujàce go informacje „z natury”. JednoczeÊnie odradzamy wykonywanie instalacji bez projektu, szczególnie, ˝e inwestujemy przecie˝ sporo czasu, pracy i pieni´dzy na

9. BOR plus : prawid∏owo przyci´te rury majà g∏adkà kraw´dê przeci´cia.

12. BOR plus: JeÊli przygotowane rury i kszta∏tki nie sà mokre lub t∏uste przyst´pujemy do nagrzewania.

15. BOR plus: Krótka chwila i mamy z∏àcze.

M AT E R I A ¸Y I T E C H N O L O G I E jej wymian´. Póêniejsze przeróbki mogà nas kosztowaç du˝o wi´cej.

INSTALACJA WODNA Po opracowaniu projektu mo˝na by∏o przystàpiç do monta˝u instalacji, który wykona∏ autoryzowany przez firm´ Uponor instalator. Instalacja wodna zosta∏a wykonana w systemie Borplus. Warto

zwróciç uwag´, ˝e jest to system produkowany w ca∏oÊci w Polsce. Tworzy go kompletna oferta rur i kszta∏tek o Êrednicy od 16 do 110 mm - my wykorzystaliÊmy 20 mm. Rury i kszta∏tki wykonane sà z polipropylenu PP-R, który jest odporny na korozj´ i zarastanie kamieniem. Jest równie˝ niewra˝liwy na drgania i charakteryzuje si´ du˝à izolacyjnoÊcià cieplnà

18. BOR plus : Odcinki piwniczne oraz piony nale˝y odpowiednio przymocowaç do stropu lub Êcian. Wa˝ne jest sprawdzenie odst´pów pomi´dzy uchwytami i w razie potrzeb dog´szczenie.

17. BOR plus : Po∏àczenia zgrzewane mogà byç chowane pod tynkiem lub w posadzce. Na zewnàtrz wystajà jedynie króçce pod∏àczeniowe, w tym wypadku kolano wieszakowe pod bateri´.

19. UNIPIPE: zwój 100-metrowy wa˝y nieca∏e 11 kg.

REMONT

16. BOR plus.: Armatur´ pod∏àczamy za pomocà kszta∏tek przejÊciowych z wtopkami.

rur. Wykonawcy cenià równie˝ szybkoÊç i ∏atwoÊç monta˝u – rury uk∏ada si´ i ∏àczy ze sobà za pomocà zgrzewarki. Taki sposób ∏àczenia zapewnia tak˝e idealnà szczelnoÊç po∏àczeƒ. Pierwszà czynnoÊcià przy pracach monta˝owych by∏o wykonanie bruzd i przejÊç przez stropy. Nasza instalacja zosta∏a rozprowadzona z zastosowaniem trójników.

20. UNIPIPE: rura daje si´ swobodnie profilowaç w r´kach.

➧ GRUDZIE¡ 2003 PRZEWODNIK BUDOWLANY

67

Polega to na wykonaniu bezpoÊrednich pod∏àczeƒ, najkrótszà drogà od pionu, z odbiornikami wody (umywalkà czy wannà). Nast´pnie rury z polipropylenu zosta∏y roz∏o˝one i poprzycinane na odpowiednie odcinki (standardowe d∏ugoÊci to 4 metry) specjalnymi no˝ycami. W systemie Borplus znajdujà si´ specjalne z∏àczki, przeznaczone do termicznego ∏àczenia odcinków rur. Rur´ i zlàczk´ wk∏ada si´ w koƒcówk´

grzewczà zgrzewarki. W czasie od 5 do 18 sekund (w zale˝noÊci od Êrednicy rury) materia∏ rury i z∏àczki ulega nadtopieniu i oba elementy podlegajà tzw. fuzji termicznej. Uzyskane po∏àczenie jest jednorodne i mo˝na je obcià˝aç ciÊnieniem ju˝ po up∏ywie ok. 2 minut.

INSTALACJA GRZEWCZA JednoczeÊnie z instalacjà wodnà wykonywana by∏a instalacja

grzewcza, doprowadzajàca ciep∏à wod´ z kot∏a do grzejników. W naszym przypadku zosta∏a ona wykonana z wykorzystaniem rur systemu Unipipe. Sà to rury wielowarstwowe, gdzie rura bazowa wykonana jest z aluminium, a wewn´trznà i zewn´trznà warstw´ tworzy polietylen (w tym przypadku jest to nowy jego rodzaj o nazwie PE-RT, o podwy˝szonych w∏aÊciwoÊciach cieplnych, odporny na wysokie tem-

21. UNIPIPE: trójnik mosi´˝ny z ko∏nierzami oporowymi i rowkami na tulei w celu ∏atwego ulokowania szcz´ki zaciskowej.

22. UNIPIPE: ukryte w profilu kszta∏tki dwie uszczelki o-ring odporne na starzenie i wysokà temperatur´ - uszczelniajàce po∏àczenie kszta∏tki i rury.

23. UNIPIPE: przed w∏o˝eniem rury w kszta∏tk´ fazujemy rur´ w celu ∏atwiejszego jej w∏o˝enia.

24. UNIPIPE: specjalne okienko w tulei zaciskowej pokazuje czy rura wesz∏a do koƒca.

25. UNIPIPE: do zaciskarki akumulatorowej wk∏adamy szcz´k´ zaciskowà dla odpowiedniej Êrednicy.

26. UNIPIPE: dzi´ki ruchomej g∏owicy w zaciskarce nawet trudno dost´pne miejsca nie stanowià przeszkody w zaciskaniu.

27. UNIPIPE: Po u∏o˝eniu szcz´k zaciskowych w rowkach kszta∏tki mo˝emy przystàpiç do procesu zaprasowywania.

28. UNIPIPE: Zaprasowanie trwa 5-7 sekund i procesu tego nie da si´ przerwaç, aby by∏ on powtarzalny za ka˝dym razem z tà samà si∏à docisku ok.35 kN.

29. UNIPIPE: nawet po zaprasowaniu po∏àczenie mo˝emy jeszcze przekr´ciç wokó∏ osi rury bez utraty szczelnoÊci. Kszta∏tki przed zalaniem betonem powinniÊmy zabezpieczyç papierem falistym lub folià polietylenowà.

68 PRZEWODNIK BUDOWLANY GRUDZIE¡ 2003

UWAGA! INSTALACJA C.O.

peratury). Zastosowane warstwy tworzywa sà bardziej elastyczne od polietylenu sieciowanego, dzi´ki czemu dajà si´ swobodnie odkszta∏caç, nie zachowujàc pami´ci kszta∏tu. Dzi´ki tej technologii eliminowane sà prawie ca∏kowicie wady rur z tworzywa, które majà wysoki wspó∏czynnik rozszerzalnoÊci termicznej (przy wzroÊcie temperatury ulegajà wyd∏u˝eniu). Standardowo stosuje si´ tzw. kompensatory, jednak w nowoczesnej instalacji mo˝na tego uniknàç wykorzystujàc w∏a-

Ênie rury warstwowe. Du˝à zaletà tego materia∏u jest tak˝e to, ˝e rury dajà si´ wyginaç na zimno sà bardzo elastyczne. Dzi´ki temu mo˝liwe jest wykonywanie pod∏àczeƒ bez u˝ycia kolanek, co zmniejsza zarówno koszty instalacji, jak i przyspiesza czas jej monta˝u. R´czne gi´cie rur jest mo˝liwe w Êrednicach 16-20 mm, dla Êrednic od 25 – 50 mm konieczne jest u˝ycie spr´˝yny

lub gi´tarki. W naszym przypadku nie by∏o takiej potrzeby – rury majà Êrednic´ 16 mm. ¸àczenie kolejnych odcinków odbywa si´ za pomocà zaprasowywania rury i kszta∏tki mosi´˝nej. Wykonanie instalacji zaj´∏o wykonawcy ok. 2 tygodni. Na koniec zosta∏y pod∏àczone grzejniki. Teraz trzeba tylko sprawdziç instalacj´ czy nie przecieka i mo˝na jà uruchamiaç.

31. BORplus i UNIPIPE: prowadzenie poziomych rur w piwnicy i ich mocowanie.

32. BORplus i UNIPIPE: przy tej iloÊci rur mo˝na si´ pomyliç, dlatego wa˝na jest korelacja robót z projektem.

PLUSY ✔ szybki monta˝ ✔ bardzo dobre parametry przesy∏u

REMONT

30. UNIPIPE: przygotowane podejÊcia pod grzejniki tylko przy pomocy rur w peszlu. Rury ukrywamy w bruêdzie w Êcianie. Dzi´ki temu pod∏àczenie jest taƒsze (sama rura), bezpieczniejsze (nie ma po∏àczenia w pod∏odze) i estetyczne (rury nie wychodzà z pod∏ogi i sà niewidoczne).

❑ podejÊcia pod grzejniki zrealizowano przez bezpoÊrednie pod∏àczenie rury wychodzàcej ze Êciany. Dzi´ki temu rury nie wystajà z pod∏ogi a instalacja jest niewidoczna. Rura UNIPIPE jest bardzo elastyczna i umo˝liwia swobodne wyprofilowanie ∏uków, co pozwala na wykonanie niewielkiej bruzdy w Êcianie.

✔ rury odporne na osadzanie si´ kamienia i rdz´

MINUSY ✔ doÊç wysoka cena ✔ potrzebne specjalistyczne narz´dzia do zamontowania W trakcie wykonywania nowej instalacji grzewczej i wodnej wymieniliÊmy tak˝e system kanalizacyjny.

✔ brak ekip autoryzowanych przez producenta GRUDZIE¡ 2003 PRZEWODNIK BUDOWLANY

69