KONSPEKT---wyklad-3---Czlowiek---zapotrzebowanie-na-miejsce--Pomiary-antropometryczne

ERGONOMIA KONSPEKT WYKŁAD 3. Człowiek – zapotrzebowanie na miejsce. Pomiary antropometryczne.

1.

Ciało człowieka a wymiary przedmiotów, z których człowiek korzysta.

2.

Przeciętny wzrost człowieka. Jest to wartość, której znajomość pomaga architektom we właściwym rozwiązywaniu

zadań projektowych. W ciągu ostatnich dekad przeciętny wzrost ludzi uległ znacznemu zwiększeniu.

3.

Pojęcie „człowieka przeciętnego”. W

XX

wieku

większość

projektantów

przyjęła

zgodnie

z

badaniami

antropologicznymi średnią wysokość człowieka równą 175 cm. Był to pierwszy krok w kierunku wprowadzenia do projektowania pojęcia „człowieka przeciętnego” (z punktu widzenia cech antropometrycznych). Na wymiarach „człowieka przeciętnego” oparty jest m.in. „Podręcznik projektowania architektonicznego” Ernsta Neuferta. Przedstawiono w nim m.in.: zapotrzebowanie człowieka na miejsce przy róŜnych czynnościach, zapotrzebowanie na miejsce grup ludzi, wymiary mebli i sprzętów, moŜliwości ruchowe człowieka. Pojęcie „człowieka przeciętnego” stworzono wychodząc z załoŜenia, Ŝe w kaŜdej populacji największą grupę stanowią osobnicy o wzroście przeciętnym. Jednocześnie przyjmowano, Ŝe proporcje ciała ludzkiego są stałe, Ŝe kaŜdy człowiek niski jest po prostu zmniejszeniem człowieka wyŜszego. Badania wykazują, Ŝe tak nie jest. W praktyce „człowiek przeciętny” właściwie nie istnieje. Jest to wyłącznie teoretyczny model człowieka stworzony na potrzeby projektowania.

4.

Antropometria. Dla celów projektowych w ramach antropologii wyodrębniono specyficzna dziedzinę

– antropometrię. Pomiary antropometryczne umoŜliwiają ustalenie podstawowych wymiarów

2

ciała i zasięgów kończyn człowieka. W wyniku tego moŜna prawidłowo określić wysokości maszyn, blatów, sprzętów i mebli, określić szerokości przejść i wszystkich pozostałych wymiarów istotnych dla funkcjonowania człowieka w róŜnym otoczeniu. Dzięki nim określona zostaje przestrzeń ruchowa człowieka i gabaryty wszelkich rzeczy materialnych. Ten aspekt ergonomii jest niezwykle istotny w pracy architekta. 4.1. Definicja badań antropometrycznych. Badania antropometryczne - zespół technik i metod pomiarowych, umoŜliwiających ścisłe badanie zróŜnicowania cech mierzalnych człowieka i ich zmienności w rozwoju osobnicznym i ewolucyjnym. Antropometria zajmuje się pomiarami odcinków, obwodów, kątów między płaszczyznami lub liniami ciała. WyróŜniamy wymiary antropometryczne statyczne (wysokości, długości, obwody i.t.d.) oraz wymiary dynamiczne (kąty odchylenia kończyn, kąty odchylenia i skrętów głowy, kąty odchylenia reki, itd.). 4.2. Atlas antropometryczny. Atlas antropometryczny zawiera około 200 cech antropometrycznych człowieka, które zdaniem antropologów wydają się niezbędne w praktyce projektowej. Pomiary uwzględniają róŜne pozycje w czasie wykonywania pracy, naturalny układ ciała i sprawne jego funkcjonowanie. Układ

atlasu:

szereg

rysunków obrazujące poszczególne

cechy (wymiary)

antropometryczne a następnie tabela z wartościami poszczególnych cech. W kolejnych kolumnach tabeli znajdują się: numer cechy, opis cechy, wartości dla kobiet i męŜczyzn. Podane są trzy wartości dla obu płci: wartość dolna, wartość średnia i wartość górna. Pojawia się tutaj pojęcie centyla. 4.3. Pojęcie centyla. Centyl rzędu p jest to taka wartość Cp, dla której p procent populacji ma wartość danej cechy mniejszą, natomiast pozostała część populacji, czyli (100 - p) procent większą niŜ Cp. Centyl C5 to centyl dolny, C95 to centyl górny, C50 to centyl średni (mediana). Pomiędzy wartościami progowymi (C5 i C95) znajduje się 90 centyli (czyli 90% populacji). Przyjmuje się, Ŝe rozwiązanie projektowe jest prawidłowe, jeŜeli będzie przystosowane dla minimum

90% populacji,

czyli

moŜe nie

obejmować ludzi

„najmniejszych” (poniŜej C5) i „największych” (poniŜej C95). 4.4. Przykładowe zadania projektowe z wykorzystanie atlasu antropometrycznego i przy zastosowaniu pojęcia centyla. 4.5. Najnowsze tendencje w badaniach antropometrycznych.

3

Tradycyjna antropometria jest dwuwymiarowa, ale w ostatnich latach zaczęto stosować laserowe skanowanie ciała, co daje dane trójwymiarowe. Najnowsze opracowania z zakresu antropometrii pokazują zmienność wymiarów antropometrycznych ludzi w zaleŜności od wieku (od niemowlęcia po osobę w wieku podeszłym). Co szczególnie istotne w przypadku dzieci pokazują równieŜ rozwój percepcji (cognitive developement). Zwraca się w nich równieŜ uwagę na osoby o róŜnym stopniu i rodzaju niepełnosprawności.

5.

Zasadnicze pozycje pracy w róŜnych zawodach. Podstawowe pozycje przy wykonywaniu róŜnych prac: - stojąca, - siedząca normalna, - półstojąca, - siedząca niska, - półleŜąca, - leŜąca tyłem, - leŜąca przodem, - klęcząca, - w przysiadzie. Wraz ze zmianą pozycji ciała zmienia się geometria ciała człowieka i jego moŜliwości

ruchowe. Najmniejszy koszt energetyczny dla człowieka występuje w pozycji leŜącej w stanie odpoczynku i wynosi 64,8 kcal/godz. KaŜda inna pozycja pociąga za sobą wzrost tego kosztu. JednakŜe pozycja leŜąca nie jest wcale najkorzystniejsza w trakcie wykonywania pracy, poniewaŜ stwarza ograniczenie swobody ruchów (zwłaszcza kończyn górnych) oraz zwiększa udział wysiłku statycznego (rąk, głowy, czy teŜ innych mięśni). Za najlepszą uznaje się pozycje siedzącą. 6.

Cztery typy budowy ciała człowieka. Podstawowe typy budowy ciała człowieka: - pykniczny (krępy), - leptosomiczny (szczupły), - atletyczny, - dysplastyczny.

dr inŜ. arch. Wojciech Niebrzydowski