Royal Greek Desert Squadrons

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΝ∆ΕΣΜΟΣ ΒΕΤΕΡΑΝΩΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ

ΟΙ ΜΟΙΡΕΣ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ * ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΑΠΟ ΤΗ ∆ΡΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΟΙΡΩΝ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1941 – ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1944

* 60 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΦΤΕΡΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙ∆Α

ΑΘΗΝΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2004

ΑΦΙΕΡΩΝΕΤΑΙ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΟΣΟΙ ΥΠΗΡΕΤΗΣΑΝ ΣΤΙΣ ΜΟΙΡΕΣ 13 Μ.Ε.Β., 335 Μ.∆. ΚΑΙ 336 Μ.∆. ΑΠΌ ΤΟΝ ΑΠΡΙΛΙΟ 1941 ΕΩΣ ΤΟΝ ΝΟΕΜΒΡΙΟ 1944 ΠΕΤΩΝΤΑΣ ΣΕ ΞΕΝΟΥΣ ΟΥΡΑΝΟΥΣ ΚΑΙ Ι∆ΙΑΙΤΕΡΑ ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΘΥΣΙΑΣΑΝ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥΣ ΤΗΝ Ι∆ΙΑ ΠΕΡΙΟ∆Ο ΓΙΑ ΤΑ Ι∆ΑΝΙΚΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

Η παρούσα επετειακή έκδοση πραγµατοποιήθηκε µε πρωτοβουλία Του ΠΑ.ΣΥ.ΒΕΤ.Α. και µε οδηγίες – συντονισµό του Προέδρου Αντιπτεράρχου (Ι) ε.α. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΛΕΙΩΝΗ Συνέβαλαν κατά σειρά συµµετοχής, οι κάτωθι Έρευνα – Κείµενα – Επίβλεψη Έκδοσης: Ταξίαρχος (Ι) ε.α. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Ηλεκτρονική Επεξεργασία – Μοντάζ – Λεζάντες: Υποπτέραρχος (Ι) ε.α. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ – ΒΑΡ∆ΗΣ ΠΑΠΑ∆ΑΚΗΣ ∆ιορθώσεις – Ιστορικός Έλεγχος: ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ ΚΑΙΣΑΡΟΥ – ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΥ Φιλόλογος – Ιστορικός της Υπηρεσίας Ιστορίας Π.Α.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ο Πρόεδρος και το ∆.Σ. του ΠΑ.ΣΥ.ΒΕΤ.Α. εκφράζουν τις ιδιαίτερες ευχαριστίες τους προς την ηγεσία της Πολεµικής Αεροπορίας, τον πρώην Αρχηγό ΓΕΑ Αντιπτέραρχο (Ι) κ. Παναγιώτη Παπανικολάου και τον νέο Αρχηγό ΓΕΑ Αντιπτέραρχο (Ι) κ. Γεώργιο Αυλωνίτη, για την έγκριση του παρόντος επετειακού πονήµατος και της σχετικής χορηγίας για την εκτύπωση αυτού.

Οµοίως τους υπηρεσιακούς παράγοντες για τις ενέργειές τους και το ενδιαφέρον που επέδειξαν: Υπηρεσίας Ιστορίας Π.Α. µε ∆/ντή τον Ταξίαρχο (Ι) κ. Ιωάννη Μουζή και ∆/νση ∆ηµοσίων Σχέσεων ΓΕΑ µε ∆/ντή τον Σµήναρχο (Ι) κ. Ιωάννη Σάσαλο. Τους εργασθέντες για την εκπόνηση του παρόντος, όπως αυτοί αναφέρονται στην προηγούµενη σελίδα και τέλος όλους τους Συναδέλφους και τους συγγενείς θανόντων, οι οποίοι µε την προσφορά αρχειακού υλικού συνέβαλαν στον εµπλουτισµό αυτού.

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ Κου Α/ΓΕΑ Χαιρετίζω µε ιδιαίτερη ικανοποίηση τον εορτασµό της 60ης επετείου από την άφιξη στην Ελλάδα των Μοιρών που έδρασαν για τα ιδανικά της ελευθερίας στο πλευρό των συµµάχων στη Μέση Ανατολή και στο µέτωπο της Ιταλίας κατά το Β' Παγκόσµιο Πόλεµο. Το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας µε ιδιαίτερο ενδιαφέρον έρχεται να υποστηρίξει και να συνεορτάσει την Ιστορική αυτή επέτειο. Η Πολεµική Αεροπορία, µνήµων της προσφοράς των παλαιοτέρων στελεχών αυτής, υιοθετεί και συµµετέχει ενεργά σε επετειακές εκδηλώσεις που σκοπεύουν στη διατήρηση της ιστορικής µνήµης, στην αναγνώριση των θυσιών των προγενεστέρων και τέλος, στον παραδειγµατισµό των νεοτέρων. Η εκπονηθείσα από τον ΠΑ.ΣΥ.ΒΕΤ.Α. παρούσα εργασία, µε την ευκαιρία της υπόψη επετείου, καλύπτει µία ακόµα περίοδο γενναίων πράξεων που καταυγάζουν την ιστορία των ελληνικών φτερών. Με τα στοιχεία που περιέχει και το πλούσιο φωτογραφικό υλικό κατάλληλα διανεµηµένο, είναι µία άξια επαίνου Ιστορική έκδοση, η οποία προστίθεται επικουρικά στην υπάρχουσα από την Υπηρεσία µας βιβλιογραφία. Το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας συµβάλλοντας στην όλη προσπάθεια ανέλαβε τη δαπάνη της εκτύπωσης σηµαντικού αριθµού αντιτύπων, για µία ευρεία κατά το δυνα-τόν διανοµή και εµπλουτισµό των βιβλιοθηκών των Μονάδων και των Μοιρών της Πολεµικής Αεροπορίας. Συγχαίρω θερµά το ∆ιοικητικό Συµβούλιο του Συνδέσµου Βετεράνων Αεροπορίας, τους πρωτεργάτες της προσπάθειας αυτής, κρίνοντας ότι παρόµοιες εργασίες προβάλλουν την ιστορία και το γόητρο του Όπλου. Αντιπτέραρχος (Ι) Γεώργιος Αυλωνίτης Αρχηγός Αθήνα, Νοέµβριος 2004

14 Νοεµβρίου 1944 Η σβάστικα έχει ήδη υποσταλεί από την Ακρόπολη και τα Ελληνικά Φτερά, τιµηµένα µε τη δράση τους σε ξένους ουρανούς επιστρέφουν στην πατρίδα και πετούν στον γαλανό αττικό ουρανό.

Απρίλιος 1941 – Νοέµβριος 1944 Περίοδος συγκρότησης και πολεµικής δράσης Των Μοιρών 13ης Μ.Ε.Β, 335ης Μ.∆ και 336ης Μ.∆

Οι Μοίρες αυτές ορµώµενες από τα α/δ της καυτής Ερήµου Aqir, El Daba, Gerawla, Idku, Dekheila, Sidi Barrani, El Adem, Marsa Matruh, Bersis και συνεχίζοντας τον αγώνα στο µέτωπο της Ιταλίας, σφραγίζουν µε τον επαναπατρισµό τους τα ηµερολόγια πτήσεων µε την πολυπόθητη φράση:

«ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΕΞΕΤΕΛΕΣΘΗ»

Στις ανωτέρω φωτογραφίες, ο τύπος α/φους Spitfire Vc των Μοιρών 335 και 336 µε τον οποίο επέστρεψαν στην Ελλάδα και κάτω ο αντίστοιχος Martin A-30 Baltimore της 13ης Μ.Ε.Β.

Το προσωπικό των Μοιρών είχε κλεισµένη στην ψυχή του την πατρίδα και έδωσε τα πάντα για την πιο γλυκιά και µεγάλη µέρα, την ηµέρα που θα γύριζε τροπαιούχο στις ρίζες του και στους δικούς του ανθρώπους.

ΑΝΩ: Ο Πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου επιθεωρεί το προσωπικό των Μοιρών στο αεροδρόµιο του Ελληνικού (Χασάνι όπως λεγόταν τότε). ΚΑΤΩ: Στιγµιότυπα από την τελετή των Μοιρών στο Μνηµείο του Αγνώστου Στρατιώτη, στις 20 Νοεµβρίου 1944. Το δάφνινο στεφάνι που κατατέθηκε ήταν φόρος τιµής στους συναδέλφους αεροπόρους που δεν γύρισαν. Το τµήµα που παρελαύνει είναι της 335 Μ.∆. µε επικεφαλής τον τότε Υποσµηναγό Γ. Πλειώνη.

Η συγγραφή της ιστορίας µέσα από τα ατοµικά ηµερολόγια πτήσεων των χειριστών

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ Η 14η Νοεµβρίου 1944 είναι µία ιστορική και πολύ σηµαντική ηµεροµηνία για την Πολεµική µας Αεροπορία. Την ηµέρα αυτή γύρισαν στην Ελλάδα από τα µέτωπα της Μέσης Ανατολής και της Ιταλίας του Β' Παγκόσµιου Πολέµου, οι τρεις πολεµικές Μοίρες, η 13 Μ.Ε.Β., η 335 Μ.∆. και η 336 Μ.∆. και έγιναν µε ενθουσιασµό δεκτές από τον ελληνικό λαό. Συγκροτήθηκαν στη Μέση Ανατολή -µετά την κατάληψη της Ελλάδας από τις φασιστικές ορδές του Χίτλερ και του Μουσολίνι- από προσωπικό, ιπτάµενους και τεχνικούς που προέρχονταν από τη σκλαβωµένη πατρίδα µας και από Έλληνες της Αιγύπτου. Ανέπτυξαν πλούσια δράση, έλαβαν µέρος σε πολλές πολεµικές αποστολές, συνέτειναν στις συµµαχικές επιτυχίες στις επιχειρήσεις της Β. Αφρικής, των νησιών του Αιγαίου, της Κρήτης και της Ιταλίας και δέχθηκαν επαίνους και συγχαρητήρια από τις συµµαχικές αρχές για το έργο τους. Ένα έργο που γέµισε µε υπερηφάνεια όλους τους Έλληνες. Οι αγώνες και οι προσπάθειες όµως των δοξασµένων ελληνικών φτερών στην ξενιτιά δεν ήταν χωρίς θυσίες. Τα ονόµατα των 80 συναδέλφων αεροπόρων που κοσµούν το πάνθεον των ηρώων, είναι ο βαρύς φόρος αίµατος της Ελληνικής Αεροπορίας της περιόδου εκείνης. Φέτος συµπληρώνονται 60 χρόνια από την επιστροφή των τριών Μοιρών µας στην Ελλάδα. Με ιδιαίτερη χαρά η επέτειος αυτή εορτάζεται από όλους µας σε αναγνώριση του ρόλου των Μοιρών αυτών στην περαιτέρω ανάπτυξη της Πολεµικής µας Αεροπορίας και στον µετέπειτα εκσυγχρονισµό της. Η επιµεληθείσα από τον Πανελλήνιο Σύνδεσµο Βετεράνων Αεροπορίας παρούσα έκδοση, µε την ευκαιρία της υπόψη επετείου, αποτελεί αναγνώριση της προσφοράς όλων των αεροπόρων που αγωνίσθηκαν και συνέβαλαν στην απελευθέρωση της Πατρίδας µας και στην τελική συµµαχική νίκη, αλλά αποτελεί και ελάχιστο φόρο τιµής προς όσους συναδέλφους θυσιάστηκαν κατά την περίοδο αυτή για τα ιδανικά της ελευθερίας. Αντιπτέραρχος (I) ε.α. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΛΕΙΩΝΗΣ Πρόεδρος ΠΑ.ΣΥ.ΒΕΤ.Α.

Μετά την κατάρρευση του µετώπου στην Ελλάδα το 1941, η Ελληνική Αεροπορία δεν υπέστειλε τη σηµαία της και συνέχισε τον αγώνα στη Μέση Ανατολή στο πλευρό των συµµάχων.

«Οι άνθρωποι που θέλουν να ζήσουν ελεύθεροι δεν υποκύπτουν στη βία, αλλά αγωνίζονται µε κάθε τρόπο»

Η ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΣΕ ΞΕΝΟΥΣ ΟΥΡΑΝΟΥΣ Μετά τη νικηφόρα προέλαση των Ελληνικών ∆υνάµεων στο µέτωπο της Αλβανίας το 1940 και στις αρχές του 1941, ακολούθησε η εναντίον της Ελλάδος επέλαση της πανίσχυρης Γερµανικής Στρατιωτικής Μηχανής, µε κύριο µοχλό δράσης την Αεροπορία της. Η συντριπτική υπεροχή δυνάµεων σε αριθµό και επιδόσεις αεροπορικών µέσων έκαµψε τη δυνατότητα αντίστασης των Ελλήνων µαχητών και της Ελληνικής Αεροπορίας, αλλά δεν εξουδετέρωσε τη θέληση του προσωπικού της για συνέχιση του αγώνα προς την ελευθερία.. Η Ελληνική Αεροπορία µε την τότε ονοµασία Ε.Β.Α. (Ελληνική Βασιλική Αεροπορία) έχασε όλο σχεδόν το αεροπορικό υλικό της, αλλά δεν υπέστειλε την ελληνική σηµαία. Με την αιώνια ηρωική λεβεντιά που διακρίνει την Ελληνική ψυχή, τα ελάχιστα εναποµείναντα αεροσκάφη και ο βασικός ανθρώπινος πυρήνας της κατέφυγαν σε ξένες χώρες. Εννέα αεροσκάφη και οι µαθητές της Σχολής Αεροπορίας µε αρκετούς κυρίως ιπταµένους Αξιωµατικούς και Υπαξιωµατικούς κατόρθωσαν µε πολλές δυσκολίες να καταφύγουν στη Μέση Ανατολή. Συγκεκριµένα: α. Πέντε αεροσκάφη Avro Anson της 13ης Μοίρας Ναυτικής Συνεργασίας µέσω Μάλεµε Κρήτης διέφυγαν στις 23 Απριλίου 1941 και µε προσγείωση στο αεροδρόµιο Marsa Matruh κατέληξαν στο αεροδρόµιο Dekheila της Αιγύπτου. Κυβερνήτες - χειριστές ήταν οι Αρχισµηνίες Θ. Καρβουτζής, Σπ. Παπαδόπουλος, ∆. Γαλανάκος, Β. Κουρδής και Υποσµηναγός Κ. ∆αβάκης. Τα πέντε αυτά Anson µε τα ελληνικά χρώµατα δεν άργησαν να αναλάβουν δράση στο πλευρό των συµµάχων, αποτελώντας τη βάση ανασυγκρότησης της πρώτης Ελληνικής Μοίρας και της Ελληνικής Αεροπορίας γενικότερα στο εξωτερικό. β. Τρία εκπαιδευτικά Avro 626 και Avro 621 που είχαν φθάσει στο Μάλεµε στις 18 Απριλίου, µετά από λίγες ηµέρες κατέφυγαν στην Αίγυπτο µε προσγείωση στα α/δ Marsa Matruh και Dekheila για να καταλήξουν στο κέντρο διερχοµένων στη Γάζα. Πληρώµατα τους ήταν οι Σµηναγοί Μ. Σαβέλλος και Ι. Τσουρογιάννης και οι Σµηνίες Α. Αηδονόπουλος, Η. Παπαγεωργίου και Γ. Αδοσίδης. Με αυτά τα αεροπλάνα διατήρησαν στη συνέχεια την πτητική τους ικανότητα πολλοί ιπτάµενοι που κατέφυγαν στη Γάζα.

γ. Τέλος, ένα υδροπλάνο Dornier 22 που είχε προσθαλασσωθεί αρχικά στη Σούδα, κατέφυγε και αυτό στις 29 Απριλίου στο Aboukir της Αιγύπτου µε πλήρωµα τον Υποσµηναγό ∆. ∆ηµητριάδη και τον Επισµηνία Θ. Γαζή. Το αεροσκάφος αυτό δεν είχε την τύχη να αξιοποιηθεί, γιατί γρήγορα καταστράφηκε σε αναγκαστική προσθαλάσσωση. Ως προς το προσωπικό, το µόνο οργανωµένο τµήµα που κατόρθωσε να διαφύγει στις 20 Απριλίου 1941 αρχικά στην Κρήτη, ήταν το Εκπαιδευτικό Κέντρο Ιπταµένων (ΕΚΙ), δηλαδή η Σχολή Αεροπορίας που είχε µεταφερθεί στο Άργος, µαζί µε αρκετούς Αξιωµατικούς και Υπαξιωµατικούς, που είχαν καταφθάσει εκεί και είχαν τεθεί όλοι υπό τις διαταγές του Σµηνάρχου Φίλιππα. Στο ΕΚΙ φοιτούσαν µόνο οι µαθητές της 10ης σειράς του τµήµατος Αξιωµατικών και της 6ης Υπαξιωµατικών αλλά και οι εκπαιδευόµενοι έφεδροι χειριστές και βοµβαρδιστές. Τελικά, το σύνολο του προσωπικού της Αεροπορίας που συγκεντρώθηκε σε δύο τοποθεσίες κοντά στα Χανιά, ήταν περίπου 800 άνδρες, από τους οποίους Αξιωµατικοί ήταν 54 ιπτάµενοι και 29 εδάφους, Υπαξιωµατικοί 81 ιπτάµενοι και 226 εδάφους, Σµηνίτες 200 και µαθητές της Σχολής Αεροπορίας 225. Από τους µαθητές, 145 προορίζονταν για χειριστές και 80 για βοµβαρδιστές. Από όλο αυτό το προσωπικό ένα µόνο µέρος, κυρίως οι µαθητές και οι συνοδοί τους του ΕΚΙ, κατόρθωσε να φτάσει µε αγγλικό πλοίο στην Αίγυπτο και στην Παλαιστίνη. Οι υπόλοιποι συνελήφθησαν αιχµάλωτοι από τους Γερµανούς και αργότερα αφέθησαν ελεύθεροι. Η διαφυγή στο εξωτερικό συνεχίσθηκε µέσω Τουρκίας µε πολλούς κινδύνους και πολλές δυσκολίες. Στο προσωπικό που διέφυγε από την Ελλάδα πρέπει να προστεθούν οι 46 ιπτάµενοι Αξιωµατικοί και Υπαξιωµατικοί και οι 4 εκπαιδευτές τους, που βρισκόντουσαν στο Ιράκ για εκπαίδευση, από το τέλος Ιανουαρίου 1941 και που πρώτοι έφθασαν στην Παλαιστίνη, έτοιµοι να αναλάβουν δράση. Οι πρώτοι µήνες στη Μέση Ανατολή

Το αεροδρόµιο Aboukir της Παλαιστίνης έγινε το πρώτο Κέντρο Υποδοχής του προσωπικού της Ελληνικής Αεροπορίας µε ∆ιοικητή τον Επισµηναγό Σπυρίδωνα Παπασπύρου. Ο Σµήναρχος Π. Βήλος, προερχόµενος από το Ιράκ, µετέβη στο Κάιρο και ανέλαβε Ανώτερος ∆ιοικητής της Αεροπορίας, µε άµεσο βοηθό του τον µέχρι τότε ∆ιοικητή Σµήναρχο Φίλιππα. Ταυτόχρονα ο Βήλος ανέλαβε και καθήκοντα συνδέσµου της ΕΒΑ µε τη RAF. Υπουργός Αεροπορίας ανέλαβε ο Στρατηγός Τζανακάκης, σε αντικατάσταση του µέχρι τότε Υπουργού Νικολάίδη. Ο Υπουργός και ο Ανώτερος ∆ιοικητής της Αεροπορίας εγκαταστάθηκαν στο µέγαρο Κότσικα, στο Κάιρο. Γρήγορα ο Βήλος, έπειτα από συνεννόηση µε τους Άγγλους, όρισε ως νέο αεροδρόµιο συγκέντρωσης της ΕΒΑ τη Γάζα. Το αεροδρόµιο αυτό υπήρξε κέντρο διερχοµένων των Άγγλων, όµως είχε ελάχιστο προσωπικό και ανεπαρκείς εγκαταστάσεις, που δυσκόλευαν τη διαβίωση του προσωπικού. Εκεί στη Γάζα, µε τις όποιες ελλείψεις της, µαζί µε τους προερχόµενους από το Ιράκ εκπαιδευόµενους Αξιωµατικούς και Υπαξιωµατικούς, εγκαταστάθηκε και ολόκληρη η Σχολή Αεροπορίας, µε ∆ιοικητή τον Επισµηναγό Ξενοφώντα Βαρβαρέσσο. Με τα τρία εκπαιδευτικά Avro άρχισαν να εκτελούν οι διαθέσιµοι Έλληνες αεροπόροι όλων των κατηγοριών, ολιγόλεπτες πτήσεις για συντήρηση της πτητικής ικανότητας τους. Ευτυχώς, γι' αυτή την τόσο σοβαρή ανάγκη, εκτός από τα Avro,

διατέθηκαν στους Έλληνες και δύο αεροσκάφη Gauntlet και ένα Gloster Gladiator. Στο µεταξύ, τα πέντε Avro Anson Ναυτικής Συνεργασίας, που κατόρθωσαν να διαφύγουν κι αυτά στην Αίγυπτο, µε τα ελληνικά τους χρώµατα ανέλαβαν αποστολές ναυτικής συνεργασίας υπό Αγγλική ∆ιοίκηση. Οι Άγγλοι, επηρεασµένοι από τα ελληνικά κατορθώµατα κατά των Ιταλών, έβλεπαν µε συµπάθεια τόσο τους Έλληνες αεροπόρους όσο και τις προσπάθειες αναδηµιουργίας της Ελληνικής Αεροπορίας, Το ελληνικό προσωπικό διατηρούσε υψηλό ηθικό και ασυγκράτητη επιθυµία να συνεχίσει τον πόλεµο κατά των κατακτητών, παρά τις όποιες πολιτικές προπαγάνδες, που είχαν εισβάλει και δηλητηρίαζαν το µοναδικό και κυρίαρχο αγώνα, του οποίου σκοπός ήταν η απελευθέρωση της πατρίδας. Παράγοντες που συνέβαλαν στην ανασυγκρότηση της Ελληνικής Αεροπορίας στο εξωτερικό ήταν οι ακόλουθοι: - Η παρουσία των 34 Ελλήνων αεροπόρων που επέστρεψαν από το Ιράκ, εκπαιδευτών και εκπαιδευοµένων. - Η παρουσία των πέντε αεροσκαφών Anson Ναυτικής Συνεργασίας. - Η παρουσία του συνόλου των µαθητών της Σχολής Αεροπορίας και πολλών στελεχών - Η διαφυγή από την κατεχόµενη Ελλάδα προσωπικού της Αεροπορίας αλλά και απλών πολιτών. - Η συµβολή του Ελληνισµού της Αιγύπτου, ο οποίος πέραν της όποιας ηθικής συµπαράστασης, κατέταξε στις τάξεις της Αεροπορίας συνολικά 1417 νέους οµογενείς, µε αξιόλογες τεχνικές γνώσεις και άριστη γλωσσοµάθεια. - Η θέληση και η πίστη της εξόριστης Ελληνικής Κυβέρνησης, καθώς και των στελεχών και ανδρών της Αεροπορίας για συνέχιση του αγώνα κατά των κατακτητών της πατρίδας. - Η εκτίµηση και ο θαυµασµός που είχε εµπνεύσει στους Άγγλους και γενικά στους ξένους η Ελληνική Αεροπορία µε τα κατορθώµατα της στο αλβανικό µέτωπο. Ολα αυτά ήταν ισχυροί και ευνοϊκοί παράγοντες, ώστε η Ελληνική Αεροπορία να ανασυγκροτηθεί στην κυριολεξία από το µηδέν. Η συνέχιση της εκπαίδευσης Η ανασυγκρότηση της Αεροπορίας προϋπέθετε σαφώς την εντατική και απρόσκοπτη συνέχιση της εκπαίδευσης των ιπταµένων όλων των βαθµίδων και του τεχνικού προσωπικού, την οργάνωση συνεργείων και µονάδων επισκευών αεροσκαφών, καθώς και τη σταδιακή δηµιουργία πολεµικών Μοιρών. Η εκπαίδευση ιπταµένων άρχισε από τον Ιούλιο του 1941, µε µετεκπαίδευση 10 Αξιωµατικών και 17 Αρχισµηνιών και Υπαξιωµατικών σε εκπαιδευτικά κέντρα της RAF στη Νότιο Ροδεσία και στη Νότιο Αφρική. Στη Ροδεσία λειτούργησαν τµήµατα εκπαίδευσης χειριστών, ενώ στη Νότιο Αφρική τµήµατα άλλων ειδικοτήτων αέρος αλλά και εδάφους. Η εκπαίδευση συνεχίστηκε µε τους µαθητές της 10ης σειράς Ικάρων και της 6ης σειράς Υπαξιωµατικών χειριστών. Ακολούθησε η εκπαίδευση διαφόρων σειρών εθελοντών Υπαξιωµατικών χειριστών που µετά τον πόλεµο αποτέλεσαν τις 17η και 18η σειρές Ικάρων. Οι εθελοντές αυτοί, καθώς και οι προοριζόµενοι για διάφορα πληρώµατα αέρος,

προέρχονταν κυρίως από οµογενείς, που κατατάσσονταν αρχικά στη Γάζα και ήταν από την Αίγυπτο, το Σουδάν, την Συρία, την Παλαιστίνη, αλλά και από την Κύπρο. Μετά την αποφοίτηση από τις Σχολές Ροδεσίας και της Ν. Αφρικής η εκπαίδευση συνεχιζόταν σε επιχειρησιακά κέντρα εκπαίδευσης, µε πτήσεις Προκεχωρηµένου και Επιχειρησιακού σταδίου. Αρχικά οι πτήσεις αυτές πραγµατοποιήθηκαν στο Aqir της Παλαιστίνης µε ελάχιστα αεροπλάνα και µέσα, και αργότερα στα OTU (Operational Training Units) της Ισµαηλίας και του Σουδάν. Λόγω του εντατικού ρυθµού εκπαίδευσης των ιπταµένων στη Ροδεσία και τα άλλα εκπαιδευτικά κέντρα συνέβησαν αρκετά αεροπορικά ατυχήµατα, µε αποτέλεσµα να χάσουν τη ζωή τους 27 Ελληνόπουλα (Παράρτηµα Α/4). Παράλληλα µε την εκπαίδευση των ιπταµένων προωθείτο κι άλλο προσωπικό σε κέντρα τεχνικής εκπαίδευσης, που είχαν οργανωθεί στο Aboukir, την Tura, την Ηλιούπολη και τη Νότια Αφρική. Το επίπεδο απόδοσης των τεχνικών µ' αυτή την εκπαίδευση ανέβηκε κατακόρυφα. Στη Γάζα ήταν το κέντρο κατάταξης και προπαίδευσης των νεοσύλλεκτων στα βασικά καθήκοντα προσαρµογής στη στρατιωτική ζωή. Η εκπαίδευση αυτή στο εξωτερικό συνεχίστηκε µέχρι το 1945.

Η ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ Μετά την κατάρρευση του µετώπου στην Ελλάδα το 1941, η Ελληνική Αεροπορία µε τα ελληνικά χρώµατα και τον πόθο για ελευθερία συνέχισε τον αγώνα στη Μέση Ανατολή στο πλευρό των συµµάχων.

ΑΝΩ: Ένα Avro Anson Mk I της 13ης Μοίρας Ναυτικής Συνεργασίας που µαζί µε άλλα τέσσερα του ιδίου τύπου, ένα Dornier Do22 και τρία Avro 626 διέφυγαν στην Αίγυπτο και αποτέλεσαν τον πυρήνα της ανασυγκρότησης της Ελληνικής Αεροπορίας στο εξωτερικό. ΚΑΤΩ: Πληρώµατα α/φους Avro Anson στο α/δ Mariyut.

Ενώ οι επιχειρήσεις στο µέτωπο της Αλβανίας ήταν ακόµη υπό εξέλιξη, αποφασίστηκε κατόπιν εγκρίσεως των Αγγλων, η αποστολή αρχικά οµάδας 30 Αξιωµατικών και ακολούθως άλλων 16 Υπαξιωµατικών για επιχειρησιακή εκπαίδευση στη Σχολή της R.A.F. της Habbaniya. Οι αποφοιτήσαντες εµπλούτισαν µε το δυναµικό τους τις Μοίρες που οργανώθηκαν στη Μέση Ανατολή. Στη φωτογραφία η αρχική οµάδα. Από αριστερά όρθιοι: Σµηνίες Γκίζας ∆., Γεωργιάδης Γ, Παπανδρεόπουλος Ι., Παντελίδης Ι., Στρατηγάκης Ν., ∆ήµου Κ. Μεσαία σειρά: Σµηνίες Σκληρής Μ., Αλεξόπουλος Κ., Παπαγγελής Π., Μαρκόπουλος Ι., Ανθσγοί Καραγιάννης Π., Μαχαίρας Ηλ., Γκορέγκο Α., Καρταλαµάκης Ηλ., Χατζάκης Ι., Καρύδης Ε., Βαλαβάνης Κ. Καθιστοί: Ανθσγοί Θεοφανόπουλος Φ., Λιάτης Κ., Κωστάκος ∆., Σταµατελάτος Α., Παπακώστας Ι., Πλαστήρας Φ., Παππάς Π., Παπουτσής Ι., Γεωργακόπουλος Ε., Πολυχρονόπουλος, Νοµικός Μ., Μέλλης Θ.

Φεβρουάριος 1941 – Αναµνηστική φωτογραφία των εκπαιδευοµένων χειριστών στο 4th Special Flying Training School (4 S.F.T.S) της Habbaniya, στο Ιράκ, εκατό µίλια από τη Βαγδάτη.

Γάζα 1941, εκεί που άρχισε η ανασυγκρότηση των ελληνικών φτερών: Τα διαφυγόντα τµήµατα της Σχολής Αεροπορίας Αξ/κών, Υπαξ/κών και εφέδρων χειριστών αποτέλεσαν την ελπίδα αναζωογόνησης της Αεροπορίας. Τα ελάχιστα διαθέσιµα εκπαιδευτικά αεροσκάφη ήταν µία µικρή παρηγοριά στην αναµονή για µεγαλύτερη πτητική δραστηριότητα και αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναµικού.

Γάζα 1941 ∆ΙΠΛΑ: Στιγµιότυπο µε τους Χατζηϊωάννου Ε. (αριστερά) και Λουκόπουλο Κ. στο πλάϊ ενός Gloster Gladiator

Πρώτιστη ανάγκη για την ανασυγκρότηση της Αεροπορίας υπήρξε η µετεκπαίδευση του προσωπικού στα τότε σύγχρονα α/φη.

Στιγµιότυπα από την εκπαίδευση Ελλήνων στο Αεροπορικό κέντρο εκπαίδευσης της R.A.F. Στη Νότιο Ροδεσία. Εκεί λειτούργησε το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Τµήµα Νοτίου Ροδεσίας (Ε.Ε.Τ.Ν.Ρ) µέχρι τον Απρίλιο του 1945

Απρίλιος 1941, Αρχ/ίες της 9ης Σειράς Ικάρων εκπαιδευόµενοι στο Ιράκ, στη βάση Habbaniya της R.A.F. Από αριστερά Πλειώνης Γ, Καραγιώργος Α., Λουκόπουλος Κ., Πετράκης Α. και Χατζηϊωάννου Ε.

Μάθηµα αγγλικών στο Ελληνικό Εκπαιδευτικό Τµήµα Νοτίου Αφρικής (Ε.Ε.Τ.Ν.Α.)

Εκπαιδευόµενοι χειριστές και παρατηρητές στο 23 S.F.T.S. της Νοτίου Ροδεσίας. ∆ιακρίνουµε από αριστερά καθιστούς τους Τζαµτζή Ε., Φραγκιά Βυρ. και ∆αβάκη Κ. Όρθιους τους Αρβανίτη Ζ. και Κουµανάκο Γ.

1941 στη Ν. Ροδεσία. Οι εκπαιδευτές Μαργαρίτης Κ., Μάρκου Γ. και Ντρενάς Λ. µαζί µε τους εκπαιδευόµενους Αξ/κους της 9ης Σ. Ικάρων Γερµανό Β., Πλειώνη Γ, Λουκόπουλο Κ., Τσότσο Γ. και λοιπούς υπό εκπαίδευση χειριστές. 1944 στη Ν. Ροδεσία. Από αριστερά όρθιοι οι Αξ/κοί Παπαγεωργίου Ηλ., Φίλης ∆., Πάττας Γ, Ζαφειρόπουλος Ε., Σκλήρης Μ. και Κατσιγιάννης Χρ. Καθιστοί οι Αξ/κοί Εξαρχάκος Κ. και Πουλτίδης Ι.

Οι πρώτες πτήσεις χειριστών στους πολεµικούς τύπους αεροσκαφών και η επιχειρησιακή εκπαίδευση εγίνοντο αρχικά στο Aqir της Παλαιστίνης και αργότερα στα OUT (Operational Training Units) της Ισµαηλίας και του Σουδάν. Άνω: Χειριστές στο Aqir Παλαιστίνης ή στη «Μοίρα του Πόγγη» όπως αποκαλούσαν τη Μονάδα αυτή. Όρθιοι: Πετράκης Α., Νικολόπουλος Γ, Λάιτµερ Μ., Παπανδρεόπουλος Ι., Παπαγγελής Π., Πλειώνης Γ, Βουτσινάς ∆., Σπυρόπουλος Χ., Επ/γός Πόγγης Π. (∆ιοικητής), Σπυροµήλιος, Τριπόδης Ο., Γεωργακόπουλος Ε., Τσότσος Γ, Χατζηιωάννου Ε., Τζούβαλης Γ, Κόρµανιτς Οθ. Καθιστοί: Σκαλαίος, Αδοσίδης, Βαλαβάνης Κ., ∆επούντης Σπ., Λουκόπουλος Κ.

Οι χειριστές Κόκκας Κ. της 336 Μ.∆., Χατζηιωάννου Ε. και Πλειώνης Γ. της 335 Μ.∆. µε χειριστές συµµαχικών Μοιρών, στο σχολείο εναερίου βολής του Ballah.

ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΜΟΙΡΩΝ Πρώτη µάχιµη µονάδα της τότε Ε.Β.Α. (Ελλ. Βασιλική Αεροπορία) που συγκροτήθηκε στη Μέση Ανατολή από τα διαφυγόντα α/φη και ανέλαβε σύντοµα δράση, ήταν η 13η Μοίρα Ελαφρού Βοµβαρδισµού (13 Μ.Ε.Β), µε α/φη Avro Anson. Ακολούθησαν οι Μοίρες ∆ιώξεως µε α/φη Hawker Hurricane, η 335 στις 7 Οκτωβρίου 1941 και η 336 στις 25 Φεβρουαρίου 1943.

13η ΜΟΙΡΑ ΕΛΑΦΡΟΥ ΒΟΜΒΑΡ∆ΙΣΜΟΥ (13η Μ.Ε.Β.) Η παρουσία των πέντε αεροσκαφών avro anson της 13ης Μοίρας Ναυτικής Συνεργασίας µε τα πληρώµατα τους αποτέλεσαν τον πυρήνα ανασυγκρότησης της 13ης Μοίρας Ελαφρού Βοµβαρδισµού (Μ.Ε.Β.), αλλά και το έναυσµα αναγέννησης της Ελληνικής Αεροπορίας και των Ελληνικών Ενόπλων ∆υνάµεων γενικότερα στη Μέση Ανατολή. Η Μοίρα αυτή, που συγκροτήθηκε το καλοκαίρι του 1941, στην πραγµατικότητα αρχικά είχε δύναµη ανάλογη Σµήνους και ήταν η πρώτη Ελληνική Μονάδα που ύψωσε την ελληνική σηµαία στο εξωτερικό, δηλώνοντας ότι η Ελλάδα ήταν αποφασισµένη να συνεχίσει τον αγώνα κατά του φασισµού και εκτός της χώρας. Από τον ∆εκέµβριο του 1941 ενισχύθηκε µε αεροπλάνα blenheim MK IV και µε αρχική βάση το αεροδρόµιο Dekheila επιδόθηκε εντατικά τόσο στη συντήρηση των αεροσκαφών της, όσο και στην εκπαίδευση όλων των πληρωµάτων της, τα οποία προέρχονταν από τη συγχώνευση της 13ης Μ.Ν.Σ. και της 32ης Μοίρας Βοµβαρδισµού. Τα ονόµατα των πρώτων πληρωµάτων και µηχανικών ήσαν τα παρακάτω: Επισµηναγός » » Σµηναγός Υποσµηναγός » Αρχισµηνίας » » Επισµηνίας Σµηνίας » » » » » » » »

Σπ. ∆ακόπουλος Μιχ. ∆ασκαλάκης Ανδ. Κωτσάκης Ανάργ. Κουγιούφας Κων. ∆αβάκης Περ. Λιακέας Βασ. Βασιλειάδης Νικ. Ζευγολάτης Κων. Παλαιολόγου Ευαγ. Μπαµπάς ∆ηµ. Γαλανάκος Σπ. Παπαδόπουλος Βασ. Κουρδής Θεοδ. Καβουρτζής Αντ. Γουνελάκης Ιωάν. ∆εσύπρης Παν. Μακρής Φωκ. Σαρίδης Αριστ. Ντόσκας

∆ιοικητής Χειριστής » » » » Παρατηρητής » Ασυρµατιστής Μηχανικός Χειριστής » » » Ασυρµατιστής » » » Μηχανικός

Η Μοίρα αυτή, µόλις σε διάστηµα δύο µηνών από την άφιξη αεροπλάνων και πληρωµάτων στην Αίγυπτο, ήταν έτοιµη να αναλάβει την πρώτη της καθαυτό πολεµική αποστολή, η οποία πραγµατοποιήθηκε στις 14 Ιουλίου 1941 και ήταν ανθυποβρυχιακής έρευνας. Ας σηµειωθεί ότι τόσο αυτή η πρώτη αποστολή όσο και αρκετές από τις επόµενες πραγµατοποιήθηκαν µε περιορισµένο οπλισµό. Όµως, αν και έτσι, τα πληρώµατα αποκτούσαν πολύτιµη πείρα. Και αυτό ήταν πολύ σηµαντικό. Από τότε καθηµερινά εκτελούνταν τέτοιου είδους αποστολές ναυτικής συνεργασίας, παρά το χαρακτηρισµό της Μοίρας ως Μοίρας Βοµβαρδισµού. Και αυτό, γιατί η ικανότητα των χειριστών, αλλά και η µεγάλη ανάγκη των συµµάχων για αποστολές ναυτικής συνεργασίας, κράτησαν τη Μοίρα µακριά από καθαρά επιθετικές αποστολές βοµβαρδισµού. Αργότερα, τον Ιανουάριο του 1942, άρχισε η αντικατάσταση των υπαρχόντων αεροσκαφών µε blenheim MK V. Από τον Ιανουάριο του 1943 χρησιµοποιήθηκαν blenheim ΜΚ V βελτιωµένου τύπου (τα Bisley ή Longnose), τα anson παρέµειναν για µεταφορά προσωπικού. Με την παραλαβή των blenheim MK V εντάθηκε η εκπαίδευση σε πτήσεις µε όργανα, νυκτερινές, βοµβαρδισµούς, βολές, σχηµατισµούς, ναυτιλία και αναγνωρίσεις πλοίων και αεροσκαφών. Οι ανάγκες των επιχειρήσεων είχαν ως συνέπεια η Μοίρα να πραγµατοποιήσει 12 µετασταθµεύσεις σε αεροδρόµια της Παλαιστίνης, της Αιγύπτου και της Λιβύης. (Παράρτηµα Γ/1). Πολλά από αυτά ήταν ανεπαρκέστατα σε εγκαταστάσεις και µέσα διαβίωσης. Το προσωπικό, όµως, αντιπαρερχόταν τις δυσκολίες και τις ελλείψεις αγόγγυστα και µε υψηλότατο ηθικό. Από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο του 1942, που στη Μεσόγειο παρατηρήθηκε η µεγαλύτερη δραστηριότητα εχθρικών υποβρυχίων, η 13η Μ.Ε.Β. έδωσε και αυτή, µαζί µε τους άλλους συµµάχους, το δυναµικό της «παρών». Οι φίλιες νηοποµπές είχαν ανάγκη της έγκαιρης προειδοποίησης και προστασίας από αυτά τα τόσο ύπουλα και επικίνδυνα υποβρύχια. Η Μοίρα προσέφερε πολλά προς αυτή την κατεύθυνση. Η µαχητικότητα της απέσπασε την εκτίµηση και την απόλυτη εµπιστοσύνη των Άγγλων, µε αποτέλεσµα να της ανατεθούν, πέραν του ρόλου της ανθυποβρυχιακής έρευνας, και αποστολές συνοδείας και προστασίας µεγάλων νηοποµπών. Η δυναµική αυτή παρουσία της 13ης Μ.Ε.Β. µαζί µε τις υπόλοιπες Μοίρες της συµµαχικής Αεροπορίας συνέβαλε, ώστε να γίνει η Μεσόγειος ασφαλής θάλασσα. Αυτή ακριβώς την περίοδο, η 13η Μοίρα δέχθηκε τα συγχαρητήρια του Αρχηγού του Στόλου της Μεσογείου για την ουσιαστική συµβολή της στις επιχειρήσεις αυτές που ήσαν πολύωρες και εξαντλητικές. Το Μάιο του 1943 οι Άγγλοι κατέταξαν τη Μοίρα στις τρεις καλύτερες των συµµάχων, από την άποψη της εκτέλεσης αποστολών, αλλά και λόγω των λιγότερων ατυχηµάτων και έλαβε κατ' επανάληψη τις ευχαριστίες της Βρετανικής ∆ιοίκησης. Από τον Αύγουστο µέχρι το Σεπτέµβριο του 1943 έγινε νέα αντικατάσταση αεροσκαφών µε baltimore MK III αρχικά και στη συνέχεια µε βελτιωµένα ΜΚ IV µέχρι το Νοέµβριο. Οι τύποι αυτοί είχαν µεγαλύτερη δύναµη πυρός για βοµβαρδισµούς και επιθετικές αναγνωρίσεις, δηλαδή στόχους ευκαιρίας. Αλλά και οι αποστολές ναυτικής συνεργασίας συνεχίστηκαν το 1943 µε επιπλέον επιθετικές σαρώσεις στο Αιγαίο και στη θαλάσσια περιοχή της Κρήτης .Η πολυπόθητη νίκη όλο και πλησίαζε και ο αγώνας ξαναγύριζε κοντά στο σκλαβωµένο ελλαδικό χώρο για να τον ελευθερώσει. Από τις 8 έως τις 14 Νοεµβρίου 1943 εκτελέστηκαν τέσσερεις επιτυχείς βοµβαρδισµοί στη Σούδα µε την συµµετοχή συνολικά 14 α/φών και όλο το Νοέµβριο και ∆εκέµβριο συνεχίστηκαν οι επιθετικές σαρώσεις στο Νότιο Αιγαίο.

Τα πληρώµατα που έλαβαν µέρος στις επιθέσεις προς τη Σούδα είναι τα ακόλουθα: Επισµηναγός: Υποσµηναγοί: Ανθυποσµηναγοί:

Ανθυπολοχαγοί: Αρχισµηνίες: Επισµηνίες: Σµηνίες:

Μιχ. Στρατής, ∆/κτης Μοίρας Ι. Χατζάκης, Γ. Πάττας, Ηλ. Χιωνίδης, Άγγ. Αγγελίδης και Γ. Γιαννάτος Ν. ∆όνζογλου, Γ. Τσιτσόγλου, Θ. Ασσανάκης. Π. Φραγκογιάννης, Α. Μανιάτης, Γ. Κοντός, Ι. Κατσαρός, Μ.Σωτηρίου, Αν. Μαρµαράς και Β. Κυριαζής Θεµ. Καρβούνης, Γ. Ακοκαλίδης και Γ. Σαράντης Πετ. Πέτρου και Στυλ. Στρατηδάκης Ν. Παντόπουλος, Ελ. Ζαφειρόπουλος και Μ. Ευγενικός Χρ. Φράγκου, Χρ. Μακράς, Α. ∆ελένδας, Π. Βαρδάκος, Αλ. Κοπέγκος και 10 Άγγλοι

Η 13η Μ.Ε.Β., κατά την παραµονή της στη Β. Αφρική και τη Μ. Ανατολή µέχρι τον Απρίλιο του 1944, οπότε αναχώρησε για την Ιταλία, εκτέλεσε περισσότερες από 1600 πολεµικές αποστολές, υπερβαίνοντας τις 4550 ώρες πτήσεως συνολικά. Κατά το διάστηµα αυτό η Μοίρα είχε 13 νεκρούς από το ιπτάµενο προσωπικό (Παράρτηµα Α/1). Ήταν η προσφορά της σε φόρο αίµατος για χάρη της νίκης και των ελληνικών φτερών. Η αναχώρηση για την Ιταλία έγινε τµηµατικά και ολοκληρώθηκε στις 14 Μάιου µε αρχική προσγείωση των αεροσκαφών στην Catania, όταν οι σύµµαχοι ξεκινούσαν τη µεγάλη εαρινή επίθεση, που κατέληξε στην κατάληψη της Ρώµης (4/6/1944). Λίγες ηµέρες αργότερα, η Μοίρα αυτή άρχισε από το αεροδρόµιο του Biferno τις αποστολές της, που ήταν για πρώτη φορά ελαφρού βοµβαρδισµού κυρίως σε σιδηροδροµικές εγκαταστάσεις. Τις αποστολές αυτές τις συνέχισε σε καθηµερινή βάση µε αρκετή επιτυχία, αποσπώντας τιµητικές διακρίσεις από τα ανώτερα κλιµάκια. Από τις 3/6/1944 άρχισε να εκτελεί και επιδροµές σε λιµάνια, ενώ συνεχίστηκαν σε σιδηροδροµικές εγκαταστάσεις της Γιουγκοσλαβίας αλλά και σε πολλούς άλλους στόχους ευκαιρίας. Στις 26/6/1944 χτύπησε και κατέστρεψε τη γέφυρα Fano, την οποία είχαν προσβάλει ανεπιτυχώς αµερικανικά και βρετανικά αεροσκάφη. Η Μοίρα τιµήθηκε για το κατόρθωµα της αυτό µε «εύφηµο µνεία» και ειδική δεξίωση προς τιµή της. Τον Ιούλιο συνεχίστηκαν οι αποστολές σε Γιουγκοσλαβία και Αλβανία. Εκεί, υπήρχε ισχυρή αντιαεροπορική άµυνα του εχθρού, µια απειλή που όµως τα ελληνικά αεροπλάνα απέφευγαν µε µοναδική µαεστρία και ειδικούς ελιγµούς, µε τους οποίους κατέπληξαν τους Συµµάχους. Μία µόνο απώλεια αεροσκάφους σηµειώθηκε, αλλά το τετραµελές πλήρωµα διασώθηκε. Από αυτούς οι δύο αιχµαλωτίστηκαν και υπέστησαν όλες τις ταλαιπωρίες της αιχµαλωσίας, (ο Ανθυποσµηναγός Αναστασίου Π. και ο Αρχισµηνίας Μολυβαδάς Στέφ.) για να απελευθερωθούν µε τη λήξη του πολέµου, ενώ οι άλλοι δύο κρύφτηκαν και είχαν καλύτερη τύχη, αφού φυγαδεύτηκαν από Σέρβους αγωνιστές της Αντίστασης (Σµηναγός Αγγελίδης Αγγ. και Βρετανός Επισµηνίας W. Aldridge).

Τον Οκτώβριο η Μοίρα πραγµατοποίησε τις τελευταίες πολεµικές επιχειρήσεις της. Στην Ιταλία η Μοίρα κατέστρεψε, µεταξύ άλλων, 6 σιδηροδροµικές γέφυρες, 7 σιδηροδροµικούς σταθµούς, έπληξε 9 λιµάνια, 3 οδικές γέφυρες, ανατίναξε 4 αποθήκες πυροµαχικών, 7 δεξαµενές βενζίνης και πολλές άλλες εγκαταστάσεις. Η απόδοση αυτή στην τετραµηναία έκθεση των συµµαχικών Αεροπορικών ∆υνάµεων Μεσογείου χαρακτηρίστηκε ως αξιοθαύµαστη. Στην ίδια έκθεση αναφέρεται ότι και η συντήρηση των αεροσκαφών αυτής της Μοίρας ήταν κατά µέσο όρο η καλύτερη µεταξύ των Μονάδων της Ανωτέρας ∆ιοίκησης της Βαλκανικής Αεροπορικής ∆ύναµης. Εκτέλεσε περισσότερες από 1400 πολεµικές αποστολές και απώλεσε 3 αεροσκάφη και 8 µέλη πληρώµατος. (Παράρτηµα Α/1).

13η Μοίρα Ελαφρού Βοµβαρδισµού

Η 13η Μ.Ε.Β. υπαγόταν στο 201 Group της συµµαχικής δύναµης µε την ονοµασία 13th Royal Hellenic Squadron. Σύντοµα η Μοίρα µε ∆κτή τον Επγό ∆ακόπουλο Σπ. ήταν έτοιµη και από τα µέσα του 1941 ανέλαβε πολεµικές αποστολές σάρωσης και ανθυποβρυχιακών περιπολιών.

Άνω: Α/φη Avro Anso Mk I σε αποστολή. Στις άλλες φωτογραφίες: Το πιλοτήριο ενός Avro Anso Mk I και η αριστερή πλευρά του ιδίου τύπου α/φους µε δύο σµηνίτες που ποζάρουν.

∆ίπλα: Αεροπορική τορπίλη της Μοίρας σε υπόστεγο του αερ/µίου στη Dekheila.

H 13η Μ.Ε.Β. µε α/φη Bristol Blenheim Mk IV και Mk V (Bisley) Με τα α/φη αυτά η Μοίρα αντικατέστησε τα Avro Anso στις αρχές του 1942 και συνέχισε απρόσκοπτα το επιχειρησιακό της έργο για το οποίο απέσπασε ευµενή σχόλια από τη Συµµαχική ∆ιοίκηση.

Πληρώµατα 13ης Μ.Ε.Β. ∆ιακρίνουµε από αριστερά πρώτο τον Σωτηρίου Μ. πέµπτο τον Γκορέγκο Ανδρ. και έκτο τον Μαρµαρά Αν.

Πληρώµατα 13ης Μ.Ε.Β. ∆ιακρίνουµε από αριστερά δεύτερο τον Σωτηρίου Μ., τρίτο τον Γκορέγκο Ανδρ., πέµπτο τον Φραγκογιάννη Π. και όγδοο τον Φραγκιά Β.

Στιγµιότυπα από τις δραστηριότητες της «τραγουδίστριας της νίκης» Σοφίας Βέµπο. Με α/φος της 13ης Μ.Ε.Β. και χειριστή τον Τζαµπτζή Ε. εκτελεί περιοδεία για την εµψύχωση του ηθικού των ανδρών. Μαζί της η αδελφή της Αλίκη.

Τα αξιόλογα α/φη ελαφρού βοµβαρδισµού Martin Α-30 Baltimore Mk III, Mk IV και V, κατασκευής USA.

Η 13η Μοίρα από τις 26 Σεπτεµβρίου 1943 άρχισε να παραλαµβάνει τα Baltimore στη βάση Gambut που έδρευε τότε. Μετά από εντατική εκπαίδευση τον Οκτώβριο 1943 άρχισαν οι επιχειρησιακές αποστολές. Αυτές ήταν επιθετικές αναγνωρίσεις, προστασία νηοποµπών και ανθυποβρυχιακή έρευνα. Οµοίως η Μοίρα συµµετείχε και σε αποστολές βοµβαρδισµού στόχων στα κατεχόµενα από τους Γερµανούς ελληνικά νησιά, Κύθηρα, Μήλο, Γαύδο και λιµάνι Σούδας. Το πλήρωµα του Baltimore ήταν τετραµελές: Κυβερνήτης (ένας χειριστής), ναυτίλος – βοµβαρδιστής, ασυρµατιστής – πολυβολητής και φωτογράφος – πολυβολητής.

Έλληνες και Βρετανοί εκπαιδευόµενοι στα Baltimore ως πολυβολητές στην 79 OTU.

Τα Baltimore διέθεταν 12 πολυβόλα, ως εξής: 4 σταθερά στις πτέρυγες ελεγχόµενα από τον κυβερνήτη, 4 οπίσθια σταθερά, 2 οπίσθια κινητά (βλ. εικόνα κάτω δεξιά), όλα των 0.303 in και ακόµη δύο σε κινητό πυργίσκο στη ράχη του α/φους των 0.50in. (βλ. εικ. Αριστερά και κάτω)

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ MARTIN AA-30 BALTIMORE. ∆ικινητήριο ελαφρού βοµβαρδισµού κατασκευής USA. Στα 11.000 πόδια πετύχαινε µέγιστη ταχύτητα 300 Kns και από πλευράς οπλισµού, πέραν των πολυβόλων που διέθετε, είχε τη δυνατότητα να µεταφέρει βόµβες συνολικού βάρους 2.000 lb. Στιγµιότυπο από τη δραστηριότητα του τεχνικού προσωπικού. ∆ιακρίνουµε στο µέσο τον Τσίκα Αρ. και κάτω δεξιά τον Βενετσάνο Αντ.

1944 – Αναµνηστική φωτογραφία πληρωµάτων της 13ης Μοίρας µε άνδρες της R.A.F. µπροστά από ένα Martin A-30 Baltimore Mk V στο α/δ µε κωδικό L.G.91.

∆εν επέστρεψαν στη βάση τους. ∆ίπλα: Το πλήρωµα του Baltimore B.473 που δεν επέστρεψε στις 24 Οκτωβρίου 1944. Εκτελούσε αποστολή έρευνας και προσβολή στόχων στη Νότια Κρήτη και κατάρρίφθηκε από Α/Α πυρά στη φάση βοµβαρδισµού στόχων στο λιµάνι της Γαύδου. Έχασαν τη ζωή τους: ο Εφ. Ανθσγός Πολυµενάκος Π., βοµβ/στής και ο Υπαξ/κός Νεοζηλανδός Banks N., ασυρ/στής (στη φ.1ος και 3ος από αριστερά). Οι δύο άλλοι ως αιχµάλωτοι εστάλησαν στη Γερµανία: Υπσγός Κοσκινάς Ν., κυβερνήτης, και Τσιρίκογλου Π. (στη φ. 2ος και 4ος).

Παρά την εµπόλεµη κατάσταση της περιόδου, εντούτοις, η δράση πολιτικοποιηµένων οµάδων δηµιούργησε σοβαρά προβλήµατα στις µαχόµενες ελληνικές µονάδες, µε έντονη εµφάνιση αυτών στη 13η Μ.Ε.Β. Προκειµένου να κοπάσουν οι ταραχές, επισπεύστηκε από τους Άγγλους η µετακίνηση της Μοίρας στην Ιταλία, όπου ήταν υπό εξέλιξη οι επιχειρήσεις εναντίον των Γερµανών. Έτσι η 13η Μ.Ε.Β. στις 29 Απριλίου 1944, αναχώρησε για την Ιταλία.

Η 13η Μοίρα Στο α/δ Biferno της Ιταλίας

Πλήρωµα α/φους Martin A-30 Baltimore έτοιµο να απόγειωθεί από α/δ της Ιταλίας σε µία από τις αποστολές της 13ης Μοίρας, προσβολής στόχων σε τοποθεσίες στην περιοχή των Βαλκανίων.

∆ΙΠΛΑ: Αεροφωτογραφία προσβληθέντος στόχου στη Γιουγκοσλαβία (Omis) µε Baltimore της 13ης Μοίρας.

ς ής αποστολή Ζ. της ιστορικ τη ν νί το βα ς ρ α Α ντ ύ Ν/Β εγγίζο OK του Υπσγο νία. Τα έξι Baltimore προσ O ε B µ G τη νί LO βα το υ Αρ λβα αφή σ ατίου στην Α ς. Το α/φος το 44: Η καταγρ υ ερ Β ο το 19 υ κε χή ου το τη λί ν νο υ ίσ υ ώ σ Ιο σ φα 16 ιοπηγ αν τη ρώµατος απο των πετρελα υρά και έχασ αση του πλη όφ στο χέρι του βοµβαρδισµού ήθηκαν από ισχυρά Α/Α π π , α τη ή νί ιν βα κο του Αρ ιές. Με µ µό ζη σ α. τι τη µα έσ αυ υπ στόχο προσβλ τρ τον τσή Ι. ενη αιµορραγί OFSH, παρά ν Σγό Παπου τη συνεχιζόµ B ι το LI κα τη το σ νή υ ερ β χο κυ ικού στό του εναλλακτ βοµβαρδισµός

ΑΝΩ: Απεικόνιση, στο πλάι του Baltimore Mk V FW 418 A, των 47 αποστολών βοµβαρδισµού που εκτελέστηκαν µε το α/φος αυτό. ΚΑΤΩ: Στιγµιότυπο από τη δραστηριότητα του τεχνικού προσωπικού της Μοίρας για την επιχειρησιακή ετοιµότητα των α/φών.

Εικόνες από την εξυπηρέτηση των α/φών Baltimore της 13ης Μοίρας σε συµµαχική βάση στην Ιταλία.

Τεχνικό Προσωπικό της 13ης Μοίρας σε δύο διαφορετικά στιγµιότυπα, αναµνηστικής πόζας και συντήρησης α/φους.

Πληρώµατα και προσωπικό εδάφους της 13ης Μ.Ε.Β. στο α/δ Biferno της Ιταλίας.

Η ελληνική σηµαία και ορισµένα ελληνικά τοπωνύµια, ζωγραφισµένα στα αεροπλάνα της 13ης Μ.Ε.Β., φανερώνουν την παρουσία της ελληνικής ψυχής στον κοινό αγώνα υπέρ της ελευθερίας και συγχρόνως την άκρατη επιθυµία του προσωπικού να επιστέψει στην πατρίδα µε τη δάφνη της νίκης. Ο χειριστής Παρασκάκης Χαρ. Κυβερνήτης α/φους Baltimore

Ιούλιος 1944. Πληρώµατα και προσωπικό της 13ης Μ.Ε.Β. µπροστά από το α/φος Baltimore της Μοίρας στο α/δ Kampo της Ιταλίας, µετά από αποστολή βοµβαρδισµού των πετρελαιοπηγών στο Ploesti.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ∆ΡΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΟΙΡΩΝ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΙΤΑΛΙΑ 13η Μ.Ε.Β. Περισσότερες από 3.000 πολεµικές έξοδοι, 9.500 πολεµικές ώρες, 1.300 τόνοι βοµβών Προσέβαλε 8 υποβρύχια – βύθισε δύο και πιθανά 5. Κατέστρεψε 6 σιδηροδροµικές γέφυρες, 4 αποθήκες πυροµαχικών, 9 λιµενικές εγκαταστάσεις, 3 οδικές γέφυρες, 7 σιδηροδροµικούς σταθµούς, 3 εργοστάσια, 7 δεξαµενές καυσίµων και 6 στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Απώλεσε 21 άνδρες στον βωµό του καθήκοντος.

Χάρτης θεάτρου Επιχειρήσεων Βορείου Αφρικής και ένθετα αντίστοιχος περιοχής Παλαιστίνης – Ιράκ.

335 ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΙΡΑ ∆ΙΩΞΕΩΣ (335 Β.Ε.Μ.∆.) Η Μοίρα αυτή ήταν η πρώτη Ελληνική Μοίρα ∆ιώξεως µε το χαρακτηριστικό κλήσεως 335 ΒΕΜ∆ ή απλά 335 Μ∆ όπως συνήθιζαν να την αποκαλούν. Συγκροτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 1941 στο αεροδρόµιο Aqir της Παλαιστίνης, µε 8 αεροπλάνα hawker hurricane MK I. Γρήγορα ενισχύθηκε µε hurricane MK lΙb και αργότερα µε ΜΚ lΙc. Η επάνδρωση της Μοίρας άρχισε µε έναν πυρήνα 15 Αξιωµατικών και 251 Υπαξιωµατικών και Σµηνιτών και ολοκληρώθηκε µέχρι τις 8 Νοεµβρίου µε 30 Αξιωµατικούς και Υπαξιωµατικούς που ήταν οι ακόλουθοι: Επισµηναγός Σµηναγός Υποσµηναγός » » » » » » » » Ανθυποσµηναγός » » » » » » » » » » Αρχισµηνίας »

Ξενοφών Βαρβαρέσσος Γεώργ. Χριστόπουλος Παν. Λιακέας Κυρ. Παναγόπουλος Ιωάν. Κατσαρός ∆ηµ. Θεοδοσιάδης Παν. Λαδέας Παν. Οικονοµόπουλος Μ. Οικονόµου Ν. Πατρονικολάου Ν. ∆αλαρέτος Ελ. Καραµολέγκος Γ. Καρούσος Γ. Μουλόπουλος Ι. Παπακώστας Ηλ. Καρταλαµάκης Π. ∆ιδασκάλου Φ. Πλαστήρας Μ. Νοµικός Θ. Θεοφανόπουλος Ευαγ. Καρύδης Γ. ∆άσσιος Γ. Παπαϊωάννου Ε. Ξύδης

∆ιοικητής Μηχανικός Βοηθός ∆ιοικητού ∆ιοικητής Α΄ Σµήνους Αξιωµ. Ασφαλείας ∆ιοικητής Β΄ Σµήνους Υπασπιστής Χειριστής Εφοδιαστής Εφοδιαστής Μηχανικός Χειριστής » » » » » » » » » Ιατρός Χειριστής »

Αρχισµηνίας

∆. Σπυρίδωνος

Χειριστής

» Σµηνίας » » Υπολοχαγός

Μ. Σκλήρης Κ. Αλεξόπουλος ∆. Γκίζας Ι. Γεωργιάδης Εµ. Βράτσος

» » » » Γενικών καθηκόντων

Στους παραπάνω πρέπει να προστεθεί και ο χειριστής Σµηνίας Σ. ∆ήµου, ο οποίος είχε τραυµατιστεί µε µοτοσικλέτα και πέθανε στις 10-11-1941 στο στρατιωτικό νοσοκοµείο Sarafand. Μέχρι τον Ιανουάριο του 1942, η δραστηριότητα της Μοίρας περιοριζόταν σε εκπαιδευτικές πτήσεις, νυκτερινούς σχηµατισµούς, ακροβατικά, αναχαιτίσεις και βολές κατά θαλασσίων στόχων. Τον Ιανουάριο του 1942, παράλληλα µε την εκπαίδευση, η Μοίρα ανέλαβε και την προστασία της περιοχής ΕΙ Daba της Αιγύπτου, στην οποία ήδη είχε µετασταθµεύσει. Ετοιµοπόλεµη χαρακτηρίστηκε στις 12 Φεβρουαρίου του 1942, οπόταν και εκτέλεσε την πρώτη της αποστολή προστασίας νηοποµπής. Από τότε συνεχίστηκαν όµοιες αποστολές µε επιπλέον αµυντικές περιπολίες µέρα και νύχτα και συνοδείες βοµβαρδιστικών, καθώς και επιφυλακές καθ' όλο το εικοσιτετράωρο. Η Μοίρα πραγµατοποίησε 18 µετασταθµεύσεις σε αεροδρόµια της Παλαιστίνης, της Αιγύπτου και της Λιβύης (Παράρτηµα Γ/2), πολλά από τα οποία ήταν κοντά στο µέτωπο, και ανέλαβε πλήθος αποστολών αναχαιτίσεων εχθρικών αεροσκαφών. Και εδώ, σ' αυτή τη Μοίρα, οι ρυθµοί δράσης ήταν εξαντλητικοί, για αντιµετώπιση των εχθρικών αεροσκαφών, που, ας σηµειωθεί, υπερείχαν σε ταχύτητα, ευελιξία και δύναµη πυρός. Αλλά και οι συνθήκες διαβίωσης στην έρηµο ήταν πολύ σκληρές. Τον Ιούνιο του 1942 µετά την κατάρριψη ενός ολοκλήρου Σµήνους γαλλικών αεροσκαφών από γερµανικά καταδιωκτικά, η 335 Μοίρα ανέλαβε µόνη της πλέον για δύο ολόκληρους µήνες την αεροπορική προστασία της ευρύτερης περιοχής. Αργότερα ανέλαβε, επίσης, και την αεροπορική άµυνα της Αλεξάνδρειας µε ταυτόχρονες αποστολές συνοδείας νηοποµπών και κάλυψης επίγειων εφοδιοποµπών στη διαδροµή Κάιρο-Αλεξάνδρεια. Στις αλλεπάλληλες µάχες του ΕΙ Alamein, που άρχισαν µε τη συµµαχική επίθεση στις 23.10.1942, η Μοίρα ήταν πάντα σε προχωρηµένα αεροδρόµια και δρούσε µε αµείωτη ένταση σε αποστολές κάλυψης περιοχής, αναχαιτίσεων και συνοδείας νηοποµπών. Την περίοδο εκείνη επανδρωνόταν από τους παρακάτω χειριστές: Επγός Σγός

Κέλλας Ι.(∆κτής Μοίρας) Χόνδρος Κων.

Ανθσγός »

Χατζηϊωάννου Ελ. Λουκόπουλος Κ.

»

Κοτρώνης Κορνήλιος

»

Πετράκης Αν.

»

Βολωνάκης Νικ.

»

Ξύδης Ε.

»

Θεοδοσιάδης ∆ηµ. Παναγόπουλος Κ.

Ασµίας »

Παπαϊωάννου Γ. Σπυρίδωνος ∆.

»

Βουτσινάς ∆. Καραµολέγκος Ε.

» »

Σκλήρης Μαρ. ∆επούντης Σπ.

» » »

Καρούσος Γ. Αναγνωστόπουλος Ι. Μουλόπουλος Α.

» » Εσµίας

Φράγκου Νικ. Κουντούρης Αθ. Σουφρίλας ∆.

» Υπσγός

Υπσγός

Καρταλαµάκης Ηλ.

Εσµίας

Γκίζας ∆.

»

Παπακώστας Ι.

»

Παπανδρεόπουλος Ι.

» Ανθσγός » » »

∆ιδασκάλου Πρ. Καρύδης Ευάγ. Γεωργακόπουλος Ελ. Πλειώνης Γ. Τσότσος Γ.

» » » »

Νικολόπουλος Γ. Τζούβαλης Γ. Παπαγγελής Περ. Λάιτµερ Μ.

Η Συµµαχική ∆ιοίκηση έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στην συµµετοχή των Ελλήνων αεροπόρων της 335 Β.Ε.Μ.∆. στην αναµέτρηση του ΕΙ Alamein. Αυτό φαίνεται από τις αλλεπάλληλες επισκέψεις υψηλόβαθµων ∆ιοικητών της περιοχής και κυρίως του Αιθεράρχη της RAF Λόρδου Trenchard λίγες ηµέρες πριν από την έναρξη της επίθεσης. Ο Αιθεράρχης διαπίστωσε τη θέληση των Ελλήνων να αγωνισθούν ηρωικά µέχρι την τελευταία νίκη και τόνισε: «Είµαι ευτυχής που σας συναντώ. Έχω ακούσει πολλά και είµαι υπερήφανος για εσάς....». Στις 28 Οκτωβρίου 1942, ηµέρα της επετείου της επίθεσης των Ιταλών κατά της Ελλάδος, η 335 Β.Ε.Μ.∆. πραγµατοποίησε την παράτολµη και πολύ επικίνδυνη αποστολή προσβολής του Ιταλικού Στρατηγείου, πίσω από τις γραµµές του µετώπου. Την αποστολή αυτή ζήτησε ο ∆ιοικητής της Μοίρας Επισµηναγός Ιωάννης Κέλλας, από την Πτέρυγα στην οποία υπαγόταν η Ελληνική Μοίρα. Ποτέ άλλοτε δεν είχε πραγµατοποιηθεί µέχρι τότε παρόµοια συµµαχική αποστολή. Επειδή όλοι οι χειριστές εξεδήλωσαν την επιθυµία να συµµετάσχουν στην αποστολή, παρότι γνώριζαν τους κινδύνους της από την καλά οργανωµένη άµυνα του εχθρού, οι χειριστές ορίσθηκαν µε κλήρο και ήσαν οι εξής: Επγός Υπσγός

Κέλλας Ι. Βολωνάκης Ν.

Υπσγός Υπσγός

Παναγόπουλος Κ. Βουτσινάς ∆.

Ανθσγός

Καρταλαµάκης Ηλ.

Ανθσγός

∆ιδασκάλου Πρ.

»

Καρύδης Ευάγ.

»

Χατζηϊωάννου Ελ.

»

Τσότσος Γ. Νικολόπουλος Γ.

» Εσµίας

Ξύδης Ευστρ. Γκίζας ∆.

Εσµίας

Κατά την επίθεση βλήθηκαν πολλά αεροσκάφη της Μοίρας και δύο πραγµατοποίησαν αναγκαστική προσγείωση σε φίλιο όµως έδαφος, µε σοβαρό τραυµατισµό του ενός χειριστή. Του εχθρού καταστράφηκαν πυροβολεία, αυτοκίνητα, κατασκηνώσεις και σκοτώθηκαν πολλοί Ιταλοί. Το κέρδος όµως δεν ήταν τόσο τα αποτελέσµατα των ζηµιών και των απωλειών του εχθρού, όσο ότι κατέδειξε το πείσµα και την αποφασιστικότητα των Ελλήνων κατά των κατακτητών της πατρίδας τους. Ήταν µια ηρωική αποστολή πρώτου µεγέθους. Τα συµµαχικά ραδιόφωνα µιλούσαν αρκετές ηµέρες για την επιδροµή των Ελλήνων αεροπόρων, εξυψώνοντας το ηθικό των σκλαβωµένων Ελλήνων. Οι εφηµερίδες έγραψαν: «Η Ελληνική Αεροπορία και ο Ελληνικός Στρατός συνεχίζουν τις ηρωικές παραδόσεις των στη µεγάλη µάχη που διεξάγεται στην Έρηµο». Μετά την µάχη του ΕΙ Alamein και την οπισθοχώρηση των Γερµανών, το Νοέµβριο ∆εκέµβριο και τους πρώτους µήνες του 1943, η Μοίρα επανήλθε στις παλιές της αποστολές, εκτελώντας συνοδείες νηοποµπών, ανθυποβρυχιακές έρευνες, επιθετικές περιπολίες, αναγνωρίσεις και αναχαιτίσεις εχθρικών αεροσκαφών.

Στις 23 Ιουλίου 1943 η Μοίρα συµµετείχε µε 8 αεροσκάφη στην αποστολή «ΘΕΤΙΣ», όπου 184 συµµαχικά αεροσκάφη επέδραµαν εναντίον εχθρικών στόχων στην Κρήτη. Στην αποστολή αυτή απωλέστηκαν περισσότερα από 30 συµµαχικά αεροσκάφη, από τα οποία πολλά κατέπεσαν στη θάλασσα από έλλειψη καυσίµων. Η 335 Μοίρα σε κείνες τις επιδροµές έχασε δύο αεροπλάνα µαζί µε τους χειριστές τους, από αντιαεροπορικά πυρά. Τους Επισµηνίες Μαυρίκιο Λάιτµερ στο Καλό Χωριό και Βασίλειο ∆ούκα στο Τυµπάκι. Παρόµοιες αποστολές στην Κρήτη συνεχίστηκαν µε επιτυχία το Νοέµβριο του 1943, ευτυχώς χωρίς απώλειες. Στις αποστολές αυτές οι Έλληνες αεροπόροι συµµετείχαν µε ιδιαίτερο ενθουσιασµό, συγκίνηση και αυταπάρνηση, γιατί για πρώτη φορά ο αγώνας τους από τα ξένα εδάφη επανήρχετο σε εδάφη ελληνικά, µε έντονη λαχτάρα και προσµονή της απελευθέρωσης τους. ΓΓ αυτή την αποτελεσµατική συµµετοχή η 335 Μοίρα έλαβε «εκφράσεις ευαρέσκειας» από τον Ανώτερο ∆ιοικητή της Βρετανικής Αεροπορίας Μέσης Ανατολής και από τον ίδιο τον Αρχηγό της RAF. Οι χειριστές που συµµετείχαν στις παραπάνω αποστολές είναι οι ακόλουθοι:

23.7.43 µε 8 α/φη:

13.11.43 µε 4 α/φη: 15.11.43 µε 4 α/φη: 17.11.43 µε 4 α/φη:

Σµηναγός Πάγκαλος Γ., (∆/κτής Μοίρας) Σµηναγός Βολωνάκης Ν., Ανθυποσµηναγοί Μιχαηλίδης Κ., Χατζηϊωάννου Ελ., Αρχισµηνίες Κουντούρης Α., Φράγκου Ν., και οι Επισµηνίες ∆ούκας Β. και Λάϊτµερ Μαυρ. Σµηναγός Μαργαρίτης Κ., Υποσµηναγός Κοττάς Επ., Ανθυποσµηναγός Φραγκίσκος Μαρ. και ο Αρχισµηνίας Κολιόπουλος Χρ. Σµηναγός Κωνιωτάκης Κ., Υποσµηναγός Βαλαβάκης Κ., Ανθυποσµηναγός Χαλκιάς Χρ. και ο Αρχισµηνίας ∆επούντης Σπ. Επισµηναγός Μεταξάς Θ., (∆κτής Μοίρας) Υποσµηναγοί Καλογερίδης Στ., Πετράκης Αντ. και ο Σµηνίας Βαρβέρης Γ.

Το ∆εκέµβριο του 1943 άρχισε η αντικατάσταση των αεροσκαφών hurricane µε Spitfire MK Vb και Vc, ένα καταπληκτικό ατσάλινο σύντροφο. Οι πτήσεις εθισµού των χειριστών είχαν αρχίσει ενωρίτερα. Τους πρώτους µήνες του 1944, µέχρι και τον Αύγουστο, η δραστηριότητα της Μοίρας συνεχίστηκε χωρίς διακοπή µε αποστολές συνοδείας και κάλυψης νηοποµπών, επιθετικές σαρώσεις, αναχαιτίσεις αγνώστων αεροσκαφών και καθηµερινά µε εκπαιδευτικές πτήσεις στα νέα αεροσκάφη. Η Μοίρα κατά την παραµονή της στη Β. Αφρική και τη Μ. Ανατολή, µέχρι το Σεπτέµβριο 1944 που αναχώρησε για Ιταλία, εκτέλεσε περισσότερες από 4.000 πολεµικές εξόδους και συµπλήρωσε πολλές χιλιάδες πολεµικές και εκπαιδευτικές ώρες πτήσεων. Κατά το ίδιο διάστηµα απώλεσε 10 χειριστές (Παράρτηµα Α/2). Επίσης είχε και µία πτώση και αιχµαλωσία χειριστή από τους Ιταλούς, ο οποίος όµως τα κατάφερε και δραπέτευσε (Ανθυποσµηναγός Αναγνωστόπουλος Ιωάννης). Η µετακίνηση και η δράση της 335 Μοίρας στην Ιταλία αναφέρεται στο επόµενο κεφάλαιο µαζί µε τη δράση της 336 Μοίρας.

Η 335 Μοίρα ∆ιώξεως

Α/φη Hawker Hurricane σε ελληνικά χέρια. Στις 7 Οκτωβρίου 1941 συγκροτήθηκε στο Aqir της Παλαιστίνης η πρώτη Ελληνική Μοίρα ∆ιώξεως µε την ονοµασία 335 Β.Ε.Μ.∆. (Βασιλική Ελληνική Μοίρα ∆ιώξεως) ή όπως επικράτησε 335 “Hellenic Squadron”. Η Μοίρα µε ∆κτή τον Επγό Ξενοφ. Βαρβαρέσσο (κάτω) πλαισιώθηκε αρχικά µε α/φη Hawker Hurricane Mk I και στη συνέχεια µε Mk IIb και ΙΙc. Στη φωτογραφία παρατηρούµε τον κώνο της έλικας να έχει τα ελληνικά χρώµατα καθώς είναι βαµµένος γαλάζιος/ λευκός/ γαλάζιος.

H διαταγή συγκρότησης της 335 Β.Ε.Μ.∆.

ΤΟ Α/ΦΟΣ HAWKER HURRICANE Ήταν το πρώτο µαχητικό µονοπλάνο και το πρώτο που έφθανε την ταχύτητα των 300mph στη δύναµη της R.A.F., µε µεγάλη δράση στη µάχη της Αγγλίας. Οι Έλληνες χειριστές πέταξαν µε το µοντέλο Mk I που διέθετε 8 πολυβόλα των 0.303 in, Mk IIb µε 12 πολυβόλα και Mk IIc µε 4 πολυβόλα των 20mm. Από πλευράς βοµβών είχε την ικανότητα µεταφοράς 2 των 500 lb ή αντίστοιχο βάρος ρουκετών ή ακόµη δεξαµενών καυσίµου.

Οµάδα χειριστών της 335 Μ.∆. Από αριστερά Ανθσγός Παπακώστας Ι. (έπεσε µε Spitfire το 1944), Επγός Βαρβαρέσσος Ξ. (∆κτής Μ.), Ανθσγός Νοµικός Μ. και Επισµηνίας Σουφρίλας ∆.

ΑΝΩ: Από αριστερά Χόνδρος Κ., Βαρβαρέσσος Ξ., Ασµχος Loftus (∆κτής της Νοτιοαφρικάνικης Σµηναρχίας), Κέλλας Ι., Κοτρώνης Κορν. Καθιστός: Θεοδοσιάδης ∆.

ΚΑΤΩ: Επιφυλακή στο α/δ της Haifa. Όρθιοι από αριστερά οι χειριστές Γεωργιάδης Ι., Σκλήρης Μ. και Ξύδης Ε.

ΑΝΩ: Από αριστερά οι χειριστές Καρταλαµάκης Η., Κατσαράς Ι. και ∆ιαµαντόπουλος Σπ. Όλοι µε το χαµόγελο.

ΚΑΤΩ: Ο χειριστής ∆επούντης Σπ. Με το σήµα της ΝΙΚΗΣ.

ΑΝΩ: Καθιστοί από αριστερά Βαρβαρέσσος Ξ., Νοτιοαφρικανός Loftus και Κέλλας Ι. Όρθιος στο ρύγχος του Hurricane ο ∆κτής Σµήνους της 335 Μ.∆. Βουτσινάς ∆. ∆ΙΠΛΑ: Παρατηρούµε στο Hurricane µε την αναγραφή LEONI τους Κρικώνη Τρ. Και Λουκόπουλο Κ.

El Daba 5 Μαΐου 1942, στιγµιότυπα της επιθεώρησης της 335 Μ.∆. µε ∆κτή τον Επγό Ξεν. Βαρβαρέσσο, από τον Βασιλιά Γεώργιο.

Στη Μάχη του El Alamein η 335 Μ.∆., έλαβε µέρος µε τα α/φη Hawker Hurricane II b που διέθετε. Στο PILOT’S FLYING LOG BOOK του Χειριστή Πλειώνη Γεωργ. διακρίνουµε µία από τις αποστολές, την κάλυψη της 33ης Μοίρας της RAF.

Νοέµβριος 1942: Οι ∆κτές της 335 Μ.∆. στη σηµαία. Από αριστερά: Άγγλος σύνδεσµος, Επγός Κέλλας Ι. (παραδίδων ∆κτής), Βαρβαρέσσος Ξ. (παραλαµβάνων ∆κτής), ο υπασπιστής Κανελλόπουλος Α. και ο Θεοδοσιάδης ∆.

Προσωπικό της 335 Μ.∆. µε την ευκαιρία της παράδοσης της ∆ιοικήσεως της Μοίρας από τον Επγό Κελλα Ι., στον Επγό Βαρβαρέσσο Ξεν. το Νοέµβριο του 1942. Καθιστοί: Παπαγγελής Π., Χατζηιωάννου Ελ., Παπαϊωάννου Γ., ∆ιδασκάλου Πρ., Σουφρίλας ∆., ∆επούντης Σ., Παπακώστας Ι., Σκλήρης Μ., Αλεξόπουλος, Νικολόπουλος Γ., Λάϊτµερ Μ. Όρθιοι: Σπυρίδωνος ∆., Κουντούρης Αθ., Γεωργακόπουλος Ελ., Ξύδης Ευ., Λουκόπουλος Κ., Παναγόπουλος Κ., Χόνδρος Κ., Επγός Βαρβαρέσσος Ξ., Wing Commander LOFTUS, Επγός Κέλλας Ι., Κοτρώνης Κ., Καραµολέγκος Ε., Κατσαρός Ι., Γκίζας ∆., Καρούσος Γ. Στην πτέρυγα α/φ: Βουτσινάς ∆., Πλειώνης Γ., Τσότσος Γ., και στην άτρακτο: Μουλόπουλος Α., Καρταλαµάκης Ηλ., Νικολόπουλος Γ.

Άνω: Ο Υπγός Τίγκος Εµ. Πρώτο θύµα µετά την επιστροφή των Μοιρών στην πατρίδα, όταν στις 5 ∆εκ. 1944 έπεσε σε αποστολή εναντίον γερµανικών στόχων στην Κρήτη.

Marsa Matruh 1943. Το «∆ιοικητήριο» της 335 Μ.∆.

Ο Επγός Κέλλας Ιωάν. (αριστερά) µε τον Υπσγό Κατσαρό Ιωάν.

Στιγµιότυπο χαράς. Η 335 Μ.∆. γιορτάζει τα επινίκια µετά την επιτυχή προσβολή του Ιταλικού Αρχηγείου, στις 28 Οκτωβρίου 1942, επέτειο του «ΟΧΙ». Στην αποστολή αυτή έλαβαν µέρος οι χειριστές: Κέλλας Ι. (∆κτής Μ.), Παναγόπουλος Κ., Βολωνάκης Ν., Βουτσινάς ∆., Καρταλαµάκης Ηλ., ∆ιδασκάλου Πρ., Καρύδης Ευάγ., Χατζηϊωάννου Ελ., Τσότσος Γ., Ξύδης Ευστρ., Νικολόπουλος Γ. και Γκίζας ∆.

Η προσβολή του Ιταλικού Αρχηγείου, όπως αυτή αναγράφεται στο βιβλίο πτήσεων του Υπσγού Καρταλαµάκη Η. (φωτ. Άνω), «Πολυβολισµός εχθρικού καταυλισµού βάθους 20 µιλίων». Στην αποστολή αυτή το α/φος του προσβλήθηκε από πυρά του εχθρού και στην αναγκαστική προσγείωση που ακολούθησε σώθηκε από θαύµα, αφού η πέριξ περιοχή ήταν ναρκοθετηµένη.

Νοέµβριος 1942 – Χειριστές της 335 Μ.∆. µετά από τη Μάχη στο El Alamein. Στο µέσον ο Νοτιοαφρικανός ∆κτής της Πτέρυγας µαχητικών α/φων Ασµχος Loftus και στα αριστερά του ο ∆κτής της Μοίρας Επγός Ι. Κέλλας.

Κάτω αριστερά: Οι χειριστές µε το χαµόγελο και τη βεβαιότητα της Νίκης αγνοούσαν τις αντιξοότητες της Ερήµου. Οι χειριστές Παπακώστας και Σκλήρης «ξετρυπώνουν» από το Γραφείο Επιχειρήσεων, για µια άλλη αποστολή.

Οκτώβριος 1942: Στα χαρακώµατα του L.G.37 λίγες µέρες πριν από τη µάχη του El Alamein. Από αριστερά οι χειριστές Τσότσος Γ., ∆ιδασκάλου Πρ., Πετράκης Αν., Λουκόπουλος Κ. και Χατζηϊωάννου Ελ.

ΑΝΩ: Ο χειριστής Τίγκος Εµ. Ευτύχησε και επέστρεψε στην πατρίδα µε τη λήξη του πολέµου, εντούτοις η µοίρα του έλαχε να σκοτωθεί στις 5.12.1944 µε α/φος Spitfire από γερµανικά πυρά στην Κρήτη. ∆ΙΠΛΑ: Ο Ανθσγός Πλειώνης Γ. σε ετοιµότητα άµεσης απογείωσης µε α/φος Hurricane. ∆ιεσώθη δύο φορές µε αλεξίπτωτο. ΚΑΤΩ: Στιγµιότυπο από µεταστάθµευση της 335 Μ.∆. σε άλλο α/δ, αρχές 1943.

∆ΙΠΛΑ: Marsa Matruh 1943. Από αριστερά οι χειριστές Βουτσινάς ∆., Βαλαβάνης Κ., Κονιωτάκης Κ., Αντωνόπουλος Α., Κουντούρης Α., Καλογερίδης Χ. και Βαρβέρης Γ.

ΚΑΤΩ: Οι χειριστές, από αριστερά, Πετράκης Αντ., Τσότσος Γ., ∆ιδασκάλου Πρ., Λουκόπουλος Κ. και Χατζηϊωάννου Ελ.

Το Υπασπιστήριο της 335 Μ.∆.

ΑΝΩ και ∆ΙΠΛΑ: Προσωπικό της 335 Μ.∆. στη Βεγγάζη. ∆ιακρίνουµε τον Κορνάρο Π. (δεύτερο από αριστερά στην άνω και πρώτο από δεξιά στη δίπλα) και τον ιατρό Τριβυζά Γ. (τέταρτο από αριστερά στην άνω).

Από αριστερά Ανθσγός Πλειώνης Γ., Κέλλας Ι. και ο Υπασπιστής της Μοίρας Κανελλόπουλος.

Από αριστερά Χριστοφόρου Χρ. και Τσίκας Α.

ΚΑΤΩ: Marsa Matruh 1943. Χειριστές της 335 Μ.∆. σε κατάσταση επιφυλακής για άµεση απογείωση.

Ο Σγός Βλαντούσης Αναστ. Υπηρέτησε και στις δύο Μοίρες.

Ο Υπσγός Αναγνωστόπουλος Ι. ως χειριστής της 335 Μ.∆., καταρρίφθηκε και ως αιχµάλωτος δραπέτευσε από την Ιταλία όπου εκρατείτο. Μετά από πολλές περιπέτειες επανήλθε και τοποθετήθηκε στην 336 Μ. Στην 335 Μ.∆., που είχε προϋπηρετήσει, σε γενόµενη εµπλοκή µε γερµανικά Messerschmuitt Bf 109 στις 29.10.42, έπληξε ένα το οποίο εθεάθη να συντρίβεται στο έδαφος. Στο α/δ Bersis εµπρός σε ένα Spitfire, από αριστερά οι χειριστές Καλογερίδης Χ., Πλειώνης Γ., Μιχαηλίδης Κ., Γεωργόπουλος Ε., Βουτσινάς ∆., ∆ούκας Γ. (∆κτής 335 Μ.∆.), Βλαντούσης Α., Φράγκου Ν. και Χατζηϊωάννου Ελ.

Προσωπικό της 335 Μ.∆. στην έρηµο, µε τον πόθο η ελληνική σηµαία να κυµατίσει και πάλι στην απελευθερωµένη πατρίδα. Από την επίσκεψη του Μητροπολίτη Παντελεήµονα το 1943 στην 335 Μ.∆. και την ευλογία του προσωπικού.

336 ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΙΡΑ ∆ΙΩΞΕΩΣ (336 Β.Ε.Μ.∆.) Οι εξαιρετικές επιδόσεις των δυο προηγούµενων Ελληνικών Μοιρών και η

αποφοίτηση ικανού αριθµού Ελλήνων ιπταµένων και τεχνικών από τα σχολεία και κέντρα εκπαίδευσης ήταν ενισχυτικοί παράγοντες στην απόφαση του συµµαχικού στρατηγείου για δηµιουργία και τρίτης Ελληνικής Πολεµικής Μοίρας, της 336 Β.Ε.Μ.∆. που ιδρύθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 1943, µε αρχική έδρα το αεροδρόµιο ΑΙ Maza της Αιγύπτου. Η συγκρότηση της έγινε µε 21 hurricane MK lIc και µε προσωπικό ετοιµοπόλεµο κατά µεγάλο ποσοστό, µια που προερχόταν κυρίως από την 335 Β.Ε.Μ.∆. και ήταν: Σµηναγός Σµηναγός Σµηναγός Υποσµηναγός Υποσµηναγός Υποσµηναγός Υποσµηναγός Ανθυποσµηναγός Ανθυποσµηναγός Αρχισµηνίας Αρχισµηνίας Αρχισµηνίας Αρχισµηνίας Αρχισµηνίας Αρχισµηνίας Αρχισµηνίας Αρχισµηνίας Αρχισµηνίας Αρχισµηνίας Αρχισµηνίας Αρχισµηνίας Επισµηνίας Επισµηνίας Επισµηνίας

∆ιαµαντόπουλος Σ. Παναγόπουλος Κ. Κατσαρός Ι. Βουτσινάς ∆. Καρταλαµάκης Η. ∆ιδασκάλου Π. Καρύδης Ε. Τσότσος Γ. Ξύδης Ε. Παπαϊωάννου Γ. Σπυρίδωνος ∆. Αθανασάκης Ε. Μιχελόγκωνας Π. Χατζηλάκος Κ. Ζαχαράκης Χ. Μπράτσος Α. Σκάντζικας Σ. Φραγκιάς Α. Κόκκας Κ. Ξανθάκος Γ. Ψιλόλιγνος Κ. Σκλήρης Μ. Σουφρίλας ∆. Γκίζας Ι.

∆ιοικητής της Μοίρας ∆ιοικητής 1ου Σµήνους ∆ιοικητής 2ου Σµήνους

Αξ/κός πληροφοριών

Επισµηνίας

Νικολόπουλος Γ.

Επισµηνίας Σµηναγός Ανθυποσµηναγός Ανθυποσµηναγός

Τζούβαλης Γ. Ζαχαριάδης Μ. Συµεωνίδης Σ. Μητρόπουλος Ν.

Αρχιµηχανικός Υπασπιστής Ιατρός

Η πρώτη πολεµική αποστολή έγινε την 1η Μαρτίου 1943 σε αναγνώριση τοµέα. Οι αποστολές που ακολούθησαν ήταν συνοδείες νηοποµπών και αεροπορική κάλυψη της περιοχής του αεροδροµίου της Μοίρας. Επιπλέον πραγµατοποιήθηκαν αναχαιτίσεις, ενώ συνεχίστηκαν οι εκπαιδευτικές πτήσεις, ηµέρα και νύχτα. Στις 15 Ιουνίου 1943, η Μοίρα δέχτηκε τα συγχαρητήρια της Ανωτάτης ∆ιοίκησης της RAF/ΜΑ, λόγω αρίστης επίδοσης. Ωστόσο, συχνά προβλήµατα βλαβών παρουσιάστηκαν κυρίως στους κινητήρες των αεροσκαφών και γι' αυτό το λόγο προκλήθηκαν πολλά ατυχήµατα. Στις 23 Ιουλίου 1943, η Μοίρα συµµετείχε µε 9 αεροσκάφη στη µεγάλη συµµαχική επιδροµή στην Κρήτη (Ιεράπετρα, Άγιο Νικόλαο-Ηράκλειο) µε πλήρη επιτυχία στις αποστολές που ανέλαβε, αλλά µε απώλεια δυο αεροσκαφών και το θάνατο του Ανθυποσµηναγού Ελευθέριου Αθανασάκη από γερµανική περίπολο, µετά την πτώση του, καθώς και την αιχµαλωσία του Ανθυποσµηναγού Σωτήρη Σκάντζικα. Τόση ήταν η επιθυµία και η προθυµία όλων των χειριστών (αναφέρονται στην παραπάνω κατάσταση) να συµµετέχουν σ' αυτές τις αποστολές στη σκλαβωµένη πατρίδα, παρά τους πολλούς κινδύνους που είχαν, ώστε η επιλογή έγινε µε κλήρωση. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Αθανασάκη, που παρότι του αποκολλήθηκε µία δεξαµενή καυσίµων κατά την απογείωση και του ζητήθηκε να µαταιώσει, αυτός συνέχισε γνωρίζοντας ότι δεν πρόκειται να επιστρέψει από έλλειψη καυσίµων. Ο Σκάντζικας εκτελέστηκε στις 25-3-1944 κατά τη «µεγάλη απόδραση» από το στρατόπεδο Stalag Luft ΙΙΙ. Η Μοίρα, επίσης, ανέλαβε την εκτέλεση ειδικών πρόσθετων αποστολών έρευνας πολύ χαµηλού ύψους (Sweeps) για εντοπισµό και αναχαίτιση εχθρικών αεροσκαφών που πετούσαν χαµηλά για να αποφύγουν τον εντοπισµό τους από ραντάρ. Οι αποστολές αυτές ήταν επικίνδυνες, πολύωρες και εξαντλητικές. Τον Αύγουστο του 1943, η Μοίρα συµπλήρωσε τις περισσότερες ώρες πτήσεων από όλες τις συµµαχικές Μοίρες, το ίδιο και τον Οκτώβριο, κυρίως νυχτερινές. Στις 12/10/1943 η Μοίρα παρέλαβε 6 spitfire MK Vc, αλλά η πλήρης αντικατάσταση των hurricane από τα spitfire πραγµατοποιήθηκε το Μάρτιο του 1944. Τον Νοέµβριο επαναλήφθηκαν τέσσερις φορές οι επιδροµές στην Κρήτη µε επιτυχία, αλλά και µε απώλειες: Στις 9 Νοεµβρίου µε τέσσερα αεροπλάνα. Επλήγη ο ∆ιοικητής της Μοίρας Σµηναγός ∆ιαµαντόπουλος. Πραγµατοποίησε αναγκαστική προσγείωση, αιχµαλωτίστηκε και στάλθηκε στη Γερµανία. Επέστρεψε µετά τον πόλεµο. Και τα άλλα αεροπλάνα επλήγησαν, αλλά επέστρεψαν. Ένα προσγειώθηκε στο Tobrouk (Σµηναγός Κορνήλιος Κοτρώνης). Στις 11 Νοεµβρίου µε 4 αεροπλάνα. Επιτυχής αποστολή. Όλα επέστρεψαν. Στις 13 Νοεµβρίου µε 2 αεροπλάνα. Μία αναγκαστική προσγείωση στη Μεσσαρά. Ο χειριστής Αρχισµηνίας Τζούβαλης, αιχµάλωτος στη Γερµανία. Επέστρεψε µετά τον πόλεµο. Στις 14 Νοεµβρίου µε 4 αεροπλάνα. Κατερρίφθησαν 2 και οι χειριστές τους, ο Ανθυποσµηναγός Κ. Ψιλόλιγνος και ο Σµηνίας ∆ηµ. Σαρσώνης, εφονεύθηκαν. Οι άλλοι δύο, ο Επισµηναγός Καρύδης και ο Σµηνίας Μαδεµλής, επλήγησαν και προσγειώθηκαν

αναγκαστικά. Αιχµαλωτίστηκαν από τους Γερµανούς, εστάλθηκαν στην Γερµανία από όπου και επέστρεψαν µετά τον πόλεµο. Αυτή ήταν η τελευταία αποστολή των Συµµάχων στην Κρήτη, ενώ συνεχίσθηκαν τους επόµενους µήνες οι συνήθεις αποστολές της Μοίρας, κυρίως συνοδείας νηοποµπών. Οι χειριστές που συµµετείχαν στις παραπάνω αποστολές είναι οι ακόλουθοι: 23.7.43 µε 9 α/φη:

9.11.43 µε 4 α/φη: 11.11.43 µε 4 α/φη: 13.11.43 µε 2 α/φη: 14.11.43 µε 4 α/φη:

Σµηναγοί ∆ιαµαντόπουλος Σπ. (∆κτής Μοίρας) Κατσαρός Ι., Υποσµηναγός Βουτσινάς ∆., Αρχισµηνίες Παπαϊωάννου Γ., Κόκκας Κ., Φραγκιάς Αν., Αθανασάκης Ελ., Σκάντζικας Σωτ., και ο Επισµηνίας Νικολόπουλος Γ. Σµηναγός ∆ιαµαντόπουλος Σπ. (∆κτής Μοίρας), Κοτρώνης Κορν., Αρχισµηνίας Σουφρίλας ∆. και Επισµηνίας Σταυρόπουλος Χαρ. Σµηναγός Σκάντζικας Σωτ., Ανθυποσµηναγοί Φραγκιάς Αν., Χρηστάκος Σ. και Αρχισµηνίας Σκλήρης Μάρ. Ανθυποσµηναγός Τσότσος Γ. και Αρχισµηνίας Τζούβαλης Γ. Υποσµηναγός Καρύδης Ε., Ανθυποσµηναγός Ψιλόλιγνος Κ., Αρχισµηνίες Μαδεµλής Γ. και Σαρσώνης ∆. Είναι η τετράδα που δεν επέστρεψε κανένας.

Τον Απρίλιο του 1944 η Μοίρα, ενώ βρισκόταν στο α/δ Marsa Matruh, είχε αρκετά ατυχήµατα από ανεµοθύελλες, αλλά παρ' όλα αυτά πέτυχε τον υψηλότερο δείκτη απόδοσης σε εξόδους από όλες τις Μοίρες της Μ. Ανατολής. Η 336 Μοίρα, κατά την παραµονή της στη Β. Αφρική µέχρι τον Σεπτέµβριο του 1944, που µετακινήθηκε στην Ιταλία, πραγµατοποίησε επιχειρήσεις από έξι διαφορετικά α/δ της Αιγύπτου και της Λιβύης (Παράρτηµα Γ/3) µέσα στην έρηµο, µε αντίξοες συνθήκες διαβίωσης και εκτέλεσης των αποστολών. Εκτέλεσε µε επιτυχία τις πολλές αποστολές που της ανατέθηκαν, συµπληρώνοντας µε µεγάλο συναγωνισµό πολλές χιλιάδες ώρες πτήσεων σε περισσότερες από 2000 πολεµικές εξόδους και αντίστοιχες εκπαιδευτικές. Και η Μοίρα αυτή θυσίασε στο βωµό της ελευθερίας εννέα χειριστές (Παράρτηµα Α/3) και επιπλέον τον Ανθυποσµηναγό Σκάντζικα, που εκτελέστηκε στη Γερµανία µετά την αιχµαλωσία του σε αποστολή στην Κρήτη. Η µετακίνηση της κυρίως συµµαχικής αεροπορικής δύναµης προς το δυτικό µέτωπο της Ευρώπης κατέστησε την παρουσία και την συµβολή της Ελληνικής Αεροπορίας στην Ιταλία σηµαντικό και αναγκαίο παράγοντα παρεµπόδισης των ελιγµών των Γερµανών. Όπως έχει ήδη αναφερθεί η 13η Μ.Ε.Β. έφθασε στην Ιταλία στα µέσα Μάιου 1944, ενώ οι 335 και 336 Μοίρες ∆ιώξεως αναχώρησαν από τη Β. Αφρική στις 15 Σεπτεµβρίου και έφθασαν στο αεροδρόµιο Nuova της Ιταλίας στις 16/9/1944 και 18/9/1944 αντίστοιχα. Ήταν τότε που οι σύµµαχοι επιχείρησαν να διασπάσουν τη Γοτθική Γραµµή στην περιοχή Κεντρικής Ιταλίας. ∆ύο µέρες µετά την άφιξη τους άρχισαν τις πολεµικές τους αποστολές. Ήταν έρευνας και προσβολής οδικών αρτηριών και λιµένων στη Γιουγκοσλαβία, καθώς και αποστολές "sweep" (σαρώµατος). Σε µία από αυτές τις αποστολές, στις 28.9.1944, σκοτώθηκε κατά την απογείωση ο Ανθυποσµηναγός Παπαϊωάννου Γ. (Παράρτηµα Α/3). Ιδιαίτερα η 336 Μ.∆. εκτέλεσε επιπλέον συνοδείες βοµβαρδιστικών στις από αέρος επιδροµές των συµµάχων στη Γιουγκοσλαβία.

Οι δυο Μοίρες χρησιµοποίησαν σαν ορµητήριο και το προκεχωρηµένο αεροδρόµιο στο νησάκι VIS, πλησίον της Γιουγκοσλαβίας. Από το νησάκι αυτό, σµήνη τεσσάρων αεροσκαφών ενεργούσαν εκ περιτροπής εναντίον των αποχωρούντων γερµανικών τµηµάτων, στα οποία επέφεραν µεγάλες καταστροφές. Τις πρώτες ηµέρες του Οκτωβρίου και οι δύο Μοίρες µετακινήθηκαν από το αεροδρόµιο Nuova στο αεροδρόµιο Biferno λόγω καταστροφών από καταρρακτώδεις βροχές. Στις 12 Οκτωβρίου, σε αποστολή και πάλι τεσσάρων αεροπλάνων της 335 Μ.∆. στη Γιουγκοσλαβία, επλήγη το αεροσκάφος του Αρχηγού, Σµηναγού Επαµεινώνδα Κοττά, το οποίο ανεφλέγη. Ο χειριστής σκοτώθηκε (Παράρτηµα Α/2). Ο Κοττάς ήταν ο τελευταίος νεκρός Αξιωµατικός αεροπόρος σε αεροπορικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό, σ' εκείνο τον καταστρεπτικό πόλεµο. Ήταν ένας ικανότατος χειριστής, ίνδαλµα για τους συναδέλφους του. Στις 8/10 και 17/10, σµήνη από τρία αεροπλάνα αρχικά και τέσσερα στη συνέχεια, και από τις δύο Μοίρες, µετακινήθηκαν προς το αεροδρόµιο του Αράξου για τη συνοδεία και προστασία µεταγωγικών αεροσκαφών DC-3 που κατευθύνονταν προς το Ελληνικό. Η Ελλάδα επιτέλους άρχισε να αναπνέει ελεύθερα και η δράση από ελεύθερο πλέον ελληνικό έδαφος γέµισε τους Έλληνες Αεροπόρους ενθουσιασµό και χαρά.

Η 336 Μοίρα ∆ιώξεως Στις 25 Φεβρουαρίου 1943 συγκροτήθηκε και η δεύτερη Ελληνική Μοίρα ∆ιώξεως µε την ονοµασία 336 Β.Ε.Μ.∆. και µε πρώτο ∆κτη τον Σγό ∆ιαµαντόπουλο Σπ. (πλάι). Για τη νέα Μοίρα συνηγορούσε η εξαιρετική επίδοση των προγενέστερων Ελληνικών Μοιρών, της 13ης Ελαφρού Βοµβαρδισµού και της 335ης ∆ιώξεως. Άλλωστε από τα εκπαιδευτικά Κέντρα της Ροδεσίας και της Νοτίου Αφρικής είχε αποφοιτήσει ικανός αριθµός ιπταµένων και τεχνικών για την απαιτούµενη επάνδρωση. Η Μοίρα µε έδρα το αεροδρόµιο Almaza (L.G.219), εφοδιάστηκε µε α/φη Hawker Hurricane IIc. Η επιχειρησιακή ετοιµότητα αυτής ήταν άµεση, δεδοµένου ότι ο πυρήνας των χειριστών προερχόταν από την 335 Μ.∆.

H διαταγή συγκρότησης της 336 Β.Ε.Μ.∆.

Στιγµιότυπο παραλαβής από την 336 Μ.∆. των πρώτων α/φων Hawker Hurricane IIc.

∆υτική έρηµος 1943. Ο ∆κτής της 336 Μ.∆. Σγός ∆ιαµαντόπουλος Σπ. Με προσωπικό της Μοίρας. ∆ιακρίνουµε τους χειριστές, (όρθιους από αριστερά): Σκάντζικα Σωτ., Σπυροµήλιο Κ., ∆ιαµαντόπουλο Σπ., Παναγόπουλο Κυρ., Νικολόπουλο Γ., Σπυρίδωνος ∆., Σκλήρη Μ., Καρταλαµάκη Ηλ., (καθιστό δεξιά) Χατζηλάκο Κ., (στην άτρακτο) Ξανθάκο Γ., (στο φτερό) Τριπόδη Θ.

Αριστερά: Ο Ανθσγός Σκάνντζικας Σωτ. Της 336 Μ.∆. Στις 23.7.43, στη διάρκεια προσβολής στόχου στην Κρήτη, καταρρίφθηκε και εκτελέστηκε στις 25.3.44 στη Γερµανία, όταν ως αιχµάλωτος προσπάθησε να δραπετεύσει. ∆εξιά: Οι χειριστές Λεβεντίδης Λ. (από αριστερά) και Σκλήρης Μαρ.

Χειριστές 336 Μ.∆. στο πλάι ενός α/φους Hawker Hurricane. ∆ιακρίνουµε από αριστερά τους Καρταλαµάκη Η., Χατζηλάκο Κ., Παναγόπουλο Κ., ∆ιαµαντόπουλο Σπ. (∆κτή Μοίρας), Σπυροµήλιο Κλ., Σπυρίδωνος ∆., Σκλήρη Μ., Σταουρόπουλο Χαρ., Νικολόπουλο Γ., Παπαγεωργίου Ηλ., Σουφρίλα ∆. και Ξανθάκο Γ.

Αναγνωρίζουµε από αριστερά τους ∆αδιώτη ∆., Μυρίλλο Ι., ……., Σουφρίλα ∆., Καραµολέγκο Ε., Μπαλτατζή Σ., Χαλκιά Χρ., Αναγνωστόπουλο Ι., ………, ∆έδε Βλ., Κόκκα Κ. και Φραγκιά Αν.

Α/φος Spitfire προσγειούµενο αναγκαστικά εκτός διαδρόµου

Ο Ανθσγός Κόκκας Κ. µετά από µία επιχειρησιακή αποστολή µε α/φος Hurricane το 1943.

11 Νοεµβρίου 1943, µετά από επιδροµή στην κατεχόµενη Κρήτη. Στο εικονιζόµενο Hurricane τα πτερύγια της έλικας έχουν σπάσει κατά 15 εκατοστά µετά από πρόσκρουση σε δένδρα στην περιοχή Σφακίων (Χανιά), πετώντας άνωθεν του στόχου, σε λίαν χαµηλό ύψος. Ο χειριστής του α/φους Σκλήρης Μαρ., ως µέλος σχηµατισµού της 336 Μ.∆., κατάφερε να επιστρέψει µε µειωµένη ισχύ και κραδασµούς αλλά και πολλή αγωνία που µεταδόθηκε και στο προσωπικό που τον περίµενε.

Μετρώντας τα αεροπλάνα που επιστρέφουν από πολεµική αποστολή.

ΚΑΤΩ: Οι χειριστές Σκάντζικας Σωτ. Και Αθανασάκης Ελ. (από αριστερά) που δεν επέστρεψαν από την αποστολή στην Κρήτη 23.7.43.

Χειριστές και τεχνικοί του Β΄ Σµήνους της 336 Μ.

∆ιακρίνονται: Ξανθάκος, Μιχελόγκωνας, Μπαλτατζής, Αλιφραγκής, Πασχαρίδης, Θεοδώρου, Πολέµης, Άµαλος, Γιαναγάς, Παπαγιάννης, Παπαδάκης, Ανδρουλάκης, Μανουσάκης, Μεϊµάρης, Στεφανόπουλος, Ζουβελέτης, Λόπαρνος, Καραστάθης, Λαγούδης, Ξυπολητίδης, Χατζηγεωργίου.

Στην προσπάθεια αξιοποίησης του πτητικού δυναµικού δεν έλειψαν και τα ατυχήµατα. Είναι ο φόρος που δίδει κάθε αεροπορία.

ΚΑΤΩ: Όταν κάποιοι εναγκαλισµοί δεν είναι καθόλου φιλικοί.

Οι Μοίρες 335 και 336 µε α/φη Supermarine Spitfire Mk Vb και Vc

Με ιδιαίτερη ικανοποίηση οι Έλληνες χειριστές υποδέχτηκαν τα α/φη Spitfire. Από τον Οκτώβριο του 1943 άρχισε η σταδιακή αντικατάσταση των καταπονηµένων πλέον α/φων Hurricane των δύο Μοιρών µε α/φη Spitfire Mk Vb και Vc. Σηµειώνεται ότι τον Μάιο του 1944 παραλήφθηκε και το µοντέλο ΙΧ. Το Spitfire µε τη φήµη του κατέστη θρύλος στη διάρκεια του πολέµου. Πάνω από 20.000 α/φη κατασκευάστηκαν σε 24 εκδόσεις.

Οι χειριστές Σαχαρίδης Β. (αριστερά) και Λεβεντίδης Λ.

∆ΙΠΛΑ: Ο ∆κτής της 336Μ.∆., Επγός Μαργαρίτης Κ. συγχαίρει τους χειριστές Σουφρίλα ∆. και Τσότσο Γ. για την επιτυχία τους να καταρρίψουν ένα Junkers Ju 88.

El Adem 1944 – Προσωπικό της 336 Μ.∆. µπροστά από ένα Spitfire Vc. Στην πρώτη σειρά οι χειριστές: Χατζηλάκος Κ., Σαχαρίδης Β., ∆έδες Β., Παπαϊωάννου Γ., Καρταλαµάκης Ηλ. και Ξανθάκος Γ.

Παρατηρούµε τον χαρακτηριστικό τύπο Spitfire Vb Trop, ο οποίος φέρει φίλτρο για τροπικές περιοχές. Επίσης διακρίνουµε στο α/φος την απεικόνιση µιας περικεφαλαίας. Μεταξύ των ανδρών είναι ο χειριστής Βουτσινάς ∆. (στο µέσον). Οι καθήµενοι έξω από τη σκηνή είναι (από αριστερά) οι Ξανθάκος Γ., Κόκκας Κ. και Χατζηλάκος Κ.

Σε ώρα ανάπαυσης, περισυλλογής και απολογισµού έργου.

Μία ένδειξη του είδους των αποστολών των Ελληνικών Μοιρών ∆ιώξεως Βοµβαρδισµού άνωθεν της Γιουγκοσλαβίας. Η εικονιζόµενη σελίδα είναι από το PILOT’S FLYING LOG BOOK του χειριστή Καρταλαµάκη Ηλ.

Άραξος 17.10.44, χειριστές της 336 Μ.∆. Η πρώτη αλλά προσωρινή προσγείωση στην ελεύθερη πατρίδα. Βλαντούσης Α., Βαρβέρης ∆., Μπαλτατζής Σοφ., Τίγκος Εµµ., Γερούκαλης Α. (συµµετείχαν και οι Σαχαρίδης και Ξύδης).

Από την έκθεση ∆ράσεως των Ελληνικών Μοιρών Στη Μέση Ανατολή και την Ιταλία

335 Μοίρα ∆ιώξεως Περισσότερες από 5.200 πολεµικές εξόδους, 8.000 πολεµικές ώρες. Προσέβαλε στόχους εδάφους, συγκεντρώσεις οχηµάτων, σιδηροδροµικούς σταθµούς, φάλαγγες, κλπ. Κάλυψε περιοχές και νηοποµπές, από εχθρικά α/φη, κατέρριψε ένα και κατέστρεψε δύο στο έδαφος. Απώλεσε 11 χειριστές στο βωµό του καθήκοντος.

336 Μοίρα ∆ιώξεως Περισσότερες από 3.000 πολεµικές εξόδους, 5.180 πολεµικές ώρες. Προσέβαλε στόχους εδάφους, εκτέλεσε αποστολές σαρώσεως, κατέρριψε ένα εχθρικό α/φος. Απώλεσε 10 χειριστές στην περιοχή των επιχειρήσεων και έναν σε αιχµαλωσία.

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΟΙΡΩΝ ΣΤΗ ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ∆ΙΑΒΙΩΣΗΣ Η συµβολή και των τριών Ελληνικών Μοιρών στον κοινό αγώνα των Συµµάχων ήταν ουσιαστική και αξιοθαύµαστη. Οι Έλληνες αεροπόροι είχαν καταπλήξει µε την τόλµη τους και την αποτελεσµατικότητα τους και απέσπασαν το θαυµασµό και την εκτίµηση των Συµµάχων. Αυτός, άλλωστε, ήταν και ο λόγος που οι Βρετανοί δέχθηκαν να δηµιουργηθούν αυτές οι τρεις Ελληνικές Μοίρες, τη στιγµή κατά την οποία οι άλλοι Σύµµαχοι (Γαλλία, Γιουγκοσλαβία κ.α.) συµµετείχαν µε πολύ µικρότερο αριθµό αεροσκαφών και αυτόνοµων Μοιρών. Η 13η Μ.Ε.Β. µε τις ανθυποβρυχιακές αποστολές της συνέβαλε στην εξασφάλιση της ασφαλούς ναυσιπλοΐας στο Αιγαίο και Μεσόγειο και τη διακίνηση εφοδίων των συµµάχων. Αρκετές προσβολές σε υποβρύχια καταλογίσθηκαν ως µερική ή ολική εξουδετέρωση τους. Αντίστοιχα, παρεµπόδισε τη διακίνηση των εχθρικών εφοδίων και µέσων, που θεωρούνται ως ο κυριότερος παράγοντας συντριβής του Ρόµµελ, αφού στερήθηκε τους απαραίτητους ανεφοδιασµούς. Οι Μοίρες 335 και 336 συµµετείχαν ουσιαστικά στον αγώνα µε την προστασία ευπαθών περιοχών, συνοδεία νηοποµπών και δυσκολότατων αποστολών προς την Κρήτη. Ιδιαίτερα η 335 Β.Ε.Μ.∆. προσέφερε στη νικηφόρο έκβαση της µάχης του ΕΙ Alamein µε επιτυχείς αναχαιτίσεις, ενώ η 336 Β.Ε.Μ.∆. συµµετείχε στις εξαντλητικές αποστολές έρευνας χαµηλού ύψους στη θάλασσα για εντοπισµό εχθρικών αεροσκαφών και υποβρυχίων. Μετά το νικηφόρο αποτέλεσµα στη Β. Αφρική, οι Μοίρες συνέχισαν τον αγώνα τους στην Ιταλία όπου συνέβαλαν στην ολοκληρωτική νίκη κατά των Γερµανών. ∆υστυχώς κατά την περίοδο προ της Ιταλίας, το «ζιζάνιο της πολιτικής» είχε εισχωρήσει και στις Ένοπλες ∆υνάµεις, µη εξαιρουµένης και της Πολεµικής Αεροπορίας, τις οποίες και καταταλαιπώρησε και αµαύρωσε το µεγαλείο της προσφοράς τους στην κοινή συµµαχική προσπάθεια. Ευτυχώς, όµως, που όλα αυτά ανήκουν πια στο παρελθόν, και µάλιστα, στο µακρινό. Στη γενική πολεµική προσπάθεια των Μοιρών θα πρέπει να αναφερθούν και οι συνθήκες διαβίωσης και δράσης στην έρηµο, που ήταν εξαιρετικά δύσκολες. Η πύρινη ηλιακή ακτινοβολία υπερέβαινε σε θερµοκρασίες τους 40° C την ηµέρα και κατρακυλούσε τη νύκτα σε πολύ χαµηλά επίπεδα. Οι αντανακλάσεις της φλεγόµενης ερήµου και τα χαµσίνια, καυτοί άνεµοι που έρχονταν από τα βάθη της Αφρικής, παρέσυραν τεράστιες ποσότητες άµµου που σκέπαζαν τα πάντα και δυσκόλευαν εξαιρετικά την κατάσταση.

Η ορατότητα ήταν ιδιαίτερα περιορισµένη και δυσχέραινε αφάνταστα τις απογειώσεις και τις προσγειώσεις. Αλλά και τα αεροπλάνα απειλούνταν µε πτώση από την άµµο, που εισχωρούσε στους ευπαθείς µηχανισµούς των κινητήρων και τους έφραζε, παρά τα εξωτερικά φίλτρα αέρος που έφεραν. Η έλλειψη υποδοµής στρατωνισµού µε τις σκηνές ως µοναδική λύση, οι ελλείψεις νερού και βασικών ειδών διατροφής και η αναγκαστική συντροφιά µε ενοχλητικά ή, το χειρότερο, επικίνδυνα έντοµα, καθιστούσαν τη διαβίωση και τις συνθήκες εργασίας κόλαση. Επίσης, η ένταση του πολέµου απαιτούσε συνεχή εγρήγορση και δράση µε αδιάκοπες µετασταθµεύσεις και επιπρόσθετη απασχόληση και ταλαιπωρία (συγκέντρωση υλικών και µέσων και ξανά ανάπτυξη τους στο νέο αεροδρόµιο, που τις περισσότερες φορές οι ευκολίες ήταν υποτυπώδεις και χωρίς καµιά υποδοµή). Όλα αυτά δεν άφηναν κανένα περιθώριο για σωµατική και ψυχική ανάπαυση. Η κατάσταση αυτή συνεχιζόταν χωρίς άδεια ή έστω και κάποια µικρή ανάπαυλα. Στην Ιταλία οι συνθήκες ήταν βέβαια περισσότερο ανθρώπινες. Εκείνο όµως που είχε ιδιαίτερη σηµασία ήταν η διαφαινόµενη γρήγορη επιστροφή στην πατρίδα. Αυτή η ελπίδα γέµιζε όλο το προσωπικό µε γλυκιά προσµονή και το παρακινούσε να εντείνει τις προσπάθειες του για την τελική νίκη. Το ηθικό, όµως, του προσωπικού, ακόµα και στην έρηµο, έµενε άκαµπτο και υψηλό σε αξιοθαύµαστο επίπεδο. Οι χειριστές συναγωνίζονταν ποιος θα συµπληρώσει τις περισσότερες αποστολές και ώρες πτήσεως. Θεωρούσαν τους εαυτούς τους τυχερούς, όταν προγραµµατίζονταν για οποιαδήποτε αποστολή, όσο δύσκολη και επικίνδυνη και αν ήταν. Το τεχνικό προσωπικό εργαζόταν αδιάκοπα όλο το εικοσιτετράωρο µε προθυµία µοναδική, παρά τις απάνθρωπες συνθήκες.

Όταν η ναζιστική αλαζονεία γίνεται συντρίµµια.

Στη Μάρσα Ματρούχ. ∆εξιά στο βάθος Η σκηνή – λέσχη Αξ/κών της 335 Μ.∆.

Η ζωή στην έρηµο

Περπατώντας σε χαµσίνι (ανεµοθύελλα)

ΑΝΩ: Επαναπλήρωση µε καύσιµο ενός α/φους της 335 Μ.∆. ΚΑΤΩ: Το κινητό γραφείο επιχειρήσεων της 335 Μ.∆.

Συνάδελφοι τεχνικών ειδικοτήτων. Στο µέσον ο τότε Σµηνίας Τασιός Κων. Κάτω: ∆επούντης Σ. και Βαλαβάνης Κ. readiness.

∆ιάφορα στιγµιότυπα Ευκαιριακά στον Ιορδάνη ποταµό.

Τα είχαµε όλα, αεροπλάνα, µοτοσικλέτες και κανόνια για τον εχθρό. Ακόµη και αγήµατα για τους επιθεωρητές µας.

ΑΝΩ ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Στη Marsa Matruh το 1943. Πλάι στο Spitfire οι χειριστές της 335 Μ.∆. Πλειώνης Γ. και ∆επούντης Σπ. Μαζί και ένα γαϊδουράκι για ώρα ανάγκης. ∆ΙΠΛΑ: Οι χειριστές Ξανθάκος Γ. και Φραγκιάς Αν. ΚΑΤΩ: El Daba 1943.

Τα είχαµε όλα, τις σκηνές µας, τα σκυλιά µας και τα χαρακώµατά µας. ΑΝΩ: Από αριστερά καθιστοί, Τασιός Κ., Τσίκας Αρ. Στη διπλανή φωτογραφία, ο γιατρός της 335 Μ.∆. µε τη µασκότ της Μοίρας που άκουγε στο όνοµα «Μαξ».

Ώρα φαγητού. Να προλάβουµε πριν κτυπήσει συναγερµός …. Η ονοµασία Ελένη στο α/φος Hurricane δόθηκε για χάρη δύο ωραίων κοριτσιών µε το ίδιο όνοµα από την ελληνική παροικία της Αλεξάνδρειας. ∆ιακρίνουµε τους δύο ερωτευµένους, στο κέντρο τον Τασιό Κ. και δεξιά τον Τσίκα Α. Στις ώρες που ήταν µακριά τους ξεδιψούσαν από την υδροφόρο. Τελικά δεν «γλίτωσαν» και επέστρεψαν στην Ελλάδα παντρεµένοι και ευτυχισµένοι.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙ∆Α Η επιστροφή στην πατρίδα των αεροπλάνων πραγµατοποιήθηκε στις 14/11/1944 και για τις τρεις Μοίρες µαζί. Η Αθήνα είχε ελευθερωθεί και ο ελληνικός λαός τις υποδέχθηκε µε τιµές και δόξα. Συγγενείς και φίλοι, όσοι µπόρεσαν να πληροφορηθούν εγκαίρως την άφιξη των Αεροπόρων, ανάµεναν στο Χασάνι µε ανείπωτη λαχτάρα και ανυποµονησία, κατ' αρχάς για να βεβαιωθούν ότι οι δικοί τους άνθρωποι επέστρεφαν ζωντανοί και µετά για να τους σφίξουν στην αγκαλιά τους. Η 14η Νοεµβρίου είχε ορισθεί, πολλές ηµέρες πριν, ως ηµεροµηνία επιστροφής. Οι τρεις Πολεµικές Μοίρες είχαν συγκεντρωθεί στο αεροδρόµιο Grottaglie της Νότιας Ιταλίας και προετοιµάζονταν για την περιπόθητη αναχώρηση. Το προηγούµενο βράδυ κανένας δεν έκλεισε µάτι από τη συγκίνηση της αναµενόµενης επιστροφής και από την αγωνία της άγνωστης πραγµατικότητας που θα συναντούσαν στην πατρίδα. Οι περισσότεροι είχαν φύγει από τα σπίτια τους µετά την κατάρρευση του µετώπου κάτω από τραγικές συνθήκες, αφήνοντας πίσω τους γονείς, αδέλφια και άλλους συγγενείς. Κανένας δεν γνώριζε τι απέγιναν όλοι αυτοί οι δικοί τους άνθρωποι. Αν επέζησαν τα χρόνια της κατοχής ή εκτελέσθηκαν από εχθρικά χέρια. Στα ξένα που βρίσκονταν για τέσσερα χρόνια άκουγαν θλιβερά µαντάτα, αλλά δεν µάθαιναν για ονόµατα. Έτσι έµειναν άυπνοι όλη τη νύχτα από τη λαχτάρα της επιστροφής αλλά και από την αγωνία πιθανών δυσάρεστων καταστάσεων. Πολλοί όµως ξενύχτησαν και για έναν επιπλέον λόγο. Αυτοί ήταν οι µηχανικοί που έπρεπε να ετοιµάσουν τα αεροπλάνα για την επικείµενη αναχώρηση, θεώρησαν χρέος τιµής να µη µείνει κανένα αεροπλάνο στην Ιταλία από οποιαδήποτε αιτία. Έτσι ξενύχτησαν αποκαθιστώντας και την παραµικρή βλάβη για να µπορέσουν όλα τα αεροπλάνα να πετάξουν την εποµένη µε σιγουριά και ασφάλεια προς την πατρίδα. Το πρωί της 14ης Νοεµβρίου 1944 ξεκίνησαν και οι τρεις Μοίρες, η µία πίσω από την άλλη, και ακολουθώντας το δροµολόγιο Πρίντεζι - Κεφαλονιά - Πάτρα - Κόρινθος έφθασαν στην ηλιόλουστη Αθήνα. Απαραίτητη εκδήλωση χαρµόσυνου χαιρετισµού ήταν οι οµαδικές διελεύσεις πάνω από την Ακρόπολη και την Πλατεία Συντάγµατος. Αλλά και µεµονωµένες διελεύσεις από σηµεία γνώριµα και µη, δεν εµποδίστηκαν από απαγορευτικούς κανονισµούς. Την έντονη επιθυµία εκδήλωσης της στερηµένης χαράς και του ακράτητου ενθουσιασµού, µόνο µε τις κάθετες εφορµήσεις των αεροσκαφών τους και τα µουγκρητά των κινητήρων µπόρεσαν, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο να την εκδηλώσουν οι ηρωικοί Αεροπόροι στον Αττικό ουρανό, προτού προσγειωθούν στο Χασάνι.

Σκηνές συγκλονιστικές και ανεπανάληπτες διαδραµατίστηκαν µετά την προσγείωση των αεροσκαφών. Κλάµατα χαράς αλλά και σε πολλές περιπτώσεις δραµατικής απογοήτευσης επικράτησαν παντού. Απεγνωσµένες φωνές που κατέληγαν σε λυγµούς από τους συγγενείς που δεν εντόπιζαν τον δικό τους άνθρωπο. Αυτοί οι λυγµοί συγκλόνισαν τις καρδιές και όσων είχαν στην αγκαλιά τους αυτούς που επιστρέψανε και µετέτρεπαν τα δάκρυα χαράς σε ρίγη συµπόνιας και ανθρώπινης συµπαράστασης. Πολλοί ήταν αυτοί που δεν επέστρεψαν, γιατί έπεσαν για τα ιδανικά της ελευθερίας και έµειναν για πάντα σε ξένα µέρη. Τις επόµενες ηµέρες ακολούθησαν οι οφειλόµενες επίσηµες επισκέψεις, τελετές και παρελάσεις για να εορταστεί απ' όλο τον Αθηναϊκό λαό το χαρµόσυνο γεγονός της επιστροφής των τροπαιούχων τριών Πολεµικών Μοιρών. Τελικά, η χαρά της απελευθέρωσης και της νικηφόρας επιστροφής των γενναίων Αεροπόρων κυριάρχησε στις καρδιές όλων των Ελλήνων, ακόµη και αυτών που έκλαψαν για την απουσία των δικών τους ανθρώπων. Η σκέψη ότι η δική τους θυσία συνέβαλε στο γενικό καλό απάλυνε τον πόνο τους.

Νοέµβριος 1944 Η µεγάλη ηµέρα της επιστροφής στην πατρίδα

Ο Πρωθυπουργός Γεωργ. Παπανδρέου επιθεωρεί και συγχαίρει το προσωπικό των τριών Μοιρών στο α/δ του Ελληνικού (Χασάνι)

Ο Αρχιεπίσκοπος ∆αµασκηνός υποδέχεται και ευλογεί τους τιµηµένους άνδρες των Ελληνικών Μοιρών.

Άνω: Νοέµβριος 1944 στο Χασάνι. Η 335 Μ.∆. µε επικεφαλής τον ∆κτή της Μοίρας ∆ούκα Γ. περιµένοντας τον Πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου για επιθεώρηση. ∆ιακρίνονται οι χειριστές: Πετράκης Α., Πλειώνης Γ., Αντωνόπουλος Α., Ταγκαλάκης Γ., Καλογερίδης Χαρ., Σµυρνιωτόπουλος Ελ., Αθανασόπουλος Ευστ. και Βλαντούσης Αν. Κάτω: Προσωπικό της 336 Μ.∆., λίγες ηµέρες µετά την επάνοδο στην πατρίδα. ∆ιακρίνονται καθιστοί: οι χειριστές Χαλκιάς Χρ., Λεβεντίδης ∆. Όρθιοι: Κόκκας Κ., Σαχαρίδης Β., Νικολόπουλος Κ., Μυρίλος Ι., Σταυρόπουλος Χ., ∆έδες Βλ. και Αναγνωστόπουλος Ι.

Ένα ακόµη στιγµιότυπο επιθεώρησης των Μοιρών από την πολιτική ηγεσία τον Νοέµβριο του 1944. ∆ιακρίνουµε αριστερά τον χειριστή Βουτσινά ∆ηµ. ΚΑΤΩ: Στο βιβλίο πτήσεων του ιδίου χειριστή παρατηρούµε ότι ένα µήνα πριν από την οριστική άφιξη των Μοιρών στην Ελλάδα, τον Νοέµβριο του 1944, πραγµατοποιήθηκαν πτήσεις από την Ιταλία στον Άραξο και το Καλαµάκι (Χασάνι) µε επιστροφή στην Ιταλία.

Στις 20 Νοεµβρίου οι Μοίρες πραγµατοποίησαν τελετή στο Μνηµείο του Άγνωστου Στρατιώτη µε κατάθεση στεφάνων από τους ∆κτές των τριών Μοιρών και παρέλαση ενώπιον της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, µε την παρουσία µεγάλου αριθµού Αθηναίων που προσέτρεξαν µε ενθουσιασµό για να θαυµάσουν και να χειροκροτήσουν αυτούς που πολέµησαν στο όνοµα της ελευθερίας.

Η καταγραφή στο PILOT’S FLYING LOG BOOK του χειριστή Καρταλαµάκη Ηλ. της ηµεροµηνίας επιστροφής στην Ελλάδα των Πολεµικών Μοιρών. Αξιοσηµείωτο είναι ότι το τότε αεροδρόµιο του Χασανίου (Ελληνικού) αναφέρεται ως Καλαµάκι και ακόµη ότι στις 20 Νοεµβρίου 1944, συγχρόνως µε την παρέλαση των Μοιρών, υπερίπτατο των Αθηνών και της Πλατείας Συντάγµατος σχηµατισµός α/φών. Εντούτοις, αυτή η εορταστική εκδήλωση µε τον άκρατο ενθουσιασµό, σε λίγες ηµέρες επισκιάστηκε µε τα θλιβερά γεγονότα των ∆εκεµβριανών, της ένοπλης σύγκρουσης µεταξύ ΕΑΜ-ΕΛΛΑΣ και τµηµάτων ελληνικού και αγγλικού στρατού. Οι Ελληνικές Μοίρες συνέχισαν τον αγώνα εναντίον του κατακτητή µε αποστολές στα ∆ωδεκάνησα και στην Κρήτη, την περίοδο αυτή έξι αεροπόροι έχασαν τη ζωή τους.

ΜΝΗΜΕΙΑ

∆εν ευτύχησαν να δουν την πατρίδα ελευθερωµένη.

Η πολιτεία, στη µνήµη των πεσόντων από τα τρία όπλα (Κλάδους) στη Μ. Ανατολή και στο µέτωπο της Ιταλίας, ανήγειρε στην περιοχή του El Alamein, Ελληνικό Μνηµείο (δίπλα) και στην περιοχή του Rimini, Ελληνικό Στρατιωτικό Κοιµητήριο (κάτω).

Κάθε χρόνο µε τη συµµετοχή της πολιτικής και στρατιωτικής Ηγεσίας της χώρας, των συνδέσµων πολεµιστών, βετεράνων των Ε.∆. και συγγενών των νεκρών, οργανώνεται επιµνηµόσυνη δέηση και προσκύνηµα. Είναι ένας ελάχιστος φόρος τιµής προς τη µεγάλη προσφορά τους.

∆ΙΠΛΑ: ∆ιακρίνουµε την επιγραφή στο Σταυρό του Μνηµείου στο El Alamein «ΟΥ ΕΝΕΚΕΝ ΖΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΘΑΝΕΙΝ ΜΗ ΚΑΤΟΚΝΕΙ». Η ρήση αυτή είναι παράφραση και σύντµηση από κείµενο του Πορφυρίου (233 – 301 µ.Χ) «ών γαρ ένεκα ζην εθέλεις, τούτων χάριν και αποθανείν µη κατόκνει». ∆ηλαδή: «Για κείνα τα οποία θέλεις να ζεις µη διστάσεις να αποθάνεις χάριν αυτών».

ΚΑΤΩ: Τα ονόµατα των πεσόντων αεροπόρων που εξορµούσαν από αεροδρόµια της Ιταλίας, όπως αναγράφονται στο Στρατιωτικό Κοιµητήριο στην περιοχή του Rimini. Εκεί υπάρχει και η επιγραφή «πάσα γη πατρίς γενναίων».

Ελληνικό Μνηµείο εντός του νεκροταφείου της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξάνδρειας. Ανεγέρθηκε στη µνήµη των αεροπόρων που σκοτώθηκαν στη διάρκεια των επιχειρήσεων στη Μέση Ανατολή. Με σχεδίαση του Ανθσγού Κυριακίδη Τ. Στο βάθρο του Μνηµείου αναγράφεται η φράση:

ΕΝΘΑ∆Ε ΚΕΙΝΤΑΙ ΟΙ ΕΝ ΑΠΟ∆ΗΜΩ ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΙΚΑΡΟΙ ΠΟΛΕΜΟΥ 1940 - 1945

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ Θα ήταν υπερβολή να λεχθεί ότι στις προηγούµενες σελίδες καλύφθηκε όλο το φάσµα των δραστηριοτήτων των Ελληνικών Μοιρών στην περίοδο 1941 -1944, πολεµώντας στα µέτωπα της Αφρικής και της Ιταλίας στην διάρκεια του Β' Παγκοσµίου Πολέµου. Ο διαθέσιµος χρόνος της συλλογής στοιχείων ήταν πιεστικός και τα συγκεντρωθέντα στοιχεία προήλθαν από µία επίπονη προσπάθεια στην επίσηµη βιβλιογραφία και στα αρχεία της Υπηρεσίας Ιστορίας της Π.Α. και ακόµη στην αναζήτηση υλικού από τους πρωταγωνιστές της εξεταζόµενης περιόδου. Ελπίζουµε ότι αποδόθηκε µε αντικειµενικότητα µία εικόνα δράσης γιατί η κάθε πτήση αεροσκάφους είναι και µία ιστορία, ξεκινά από τη βάση της πυραµίδας όλων των συντελεστών για να καταλήξει στον χειριστή, προκειµένου αυτός ως µονοµάχος να εκπληρώσει την αποστολή. Όλες οι πολεµικές δραστηριότητες της Αεροπορίας µας στο εξωτερικό τίµησαν το ελληνικό στοιχείο και την πατρίδα µας. Συνέβαλαν στη συνολική προσπάθεια για την επικράτηση του υπέρτατου αγαθού της ελευθερίας. Οι αγώνες τους και οι θυσίες τους κατέχουν µία ξεχωριστή θέση στην ιστορία του Όπλου. Ιδιαίτερα οι τρεις Πολεµικές Μοίρες µε το εµπειροπόλεµο προσωπικό τους αποτέλεσαν ουσιαστικό παράγοντα στη µετέπειτα νικηφόρα έκβαση του Εµφυλίου που ακολούθησε και, ακόµη, τον κορµό στην αναδηµιουργία της µεταπολεµικής Αεροπορίας. Η ηµέρα της επιστροφής τους στην πατρίδα, η 14η Νοεµβρίου 1944, αποτέλεσε ορόσηµο χαράς και δόξας για όλο το προσωπικό των τριών τιµηµένων Μοιρών της Ερήµου. Αποτελεί επέτειο νίκης και πανηγυρισµού του τέλους των ταλαιπωριών τους και του νήµατος των απωλειών που προκαλούνται σε έναν πόλεµο. Θυµίζει την πολυπόθητη λαχτάρα της επιστροφής στην πατρίδα και στο οικογενειακό περιβάλλον µετά από τέσσερα χρόνια αναγκαστικής απουσίας. Η λαχτάρα αυτή είναι το αιώνιο «νόστιµον ήµαρ» της ελληνικής ψυχής στην «Ιθάκη της». Μα πάνω απ' όλα, η ηµεροµηνία αυτή παροτρύνει τη σκέψη µας σε ένα µνηµόσυνο για αυτούς που η τύχη τους στέρησε τη χαρά της επιστροφής. Σε κάποιους η τύχη ήταν περισσότερο σκληρή, τους στέρησε όχι µόνο τη ζωή αλλά και έναν απλό τάφο. Είναι και αυτό ένα χαρακτηριστικό των αεροπόρων. ∆ιατηρούµε αναλλοίωτη την εκτίµηση µας προς όλους τους τότε πολεµιστές. ∆ιαβεβαιώνουµε όσους είναι τώρα ανάµεσα µας ότι το παράδειγµα τους µας συνόδευε πάντα στην πορεία µας στην Αεροπορία και εκφράζουµε προς τους µεγάλους απόντες τον σεβασµό µας αφιερώνοντας το παρόν πόνηµα. Η αναγνώριση του έργου των παλαιοτέρων και οι εκδηλώσεις τιµής προς αυτούς, πρέπει να έχουν τον χαρακτήρα της διαχρονικής έκφρασης. Αυτή την υποχρέωση επιδιώξαµε να εκπληρώσουµε µε την παρούσα επετειακή έκδοση. Όλη η αεροπορική οικογένεια, η ενεργός και η απόµαχη τους θυµάται και τους τιµά.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α΄ Α/1 Απωλεσθέντα πληρώµατα 13ης Μ.Ε.Β. (Ιούνιος 1941 – Νοέµβριος 1944) (όπου δεν αναφέρεται η ειδικότητα, νοείται χειριστής)

1. ΚΑΤΣΕΛΗΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ του Γεωργίου, Ανθυποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1920 στη ∆άβδανη Ιωαννίνων. Σκοτώθηκε στις 30.12.42 µε Blenheim στο α/δ Γκαµπούτ της Λιβύης.

4. ΝΤΑΛΕΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ του ∆ηµητρίου, Ανθυποσµηναγός. Γεννήθηκε το 1913 στον Πύργο Κύµης Ευβοίας. Εισήλθε το 1931 στη ΣΤΑ και αποφοίτησε ως Επιτεχνίτης το 1934. Σκοτώθηκε στις 3.10.43 ως µηχανικός α/φους Blenheim κοντά στο α/δ Καµπούτ 2 της Λιβύης.

2. ΣΚΑΛΑΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ του ∆ηµητρίου, Ανθυποσµηναγός 1ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1935). Γεννήθηκε το 1915 στη Μικροµάνη Μεσσηνίας. Σκοτώθηκε στις 30.12..42 µε Blenheim στο α/δ Γκαµπούτ της Λιβύης.

5. ΠΟΛΥΜΕΝΑΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ του Κωνσταντίνου, Ανθυποσµηναγός. Γεννήθηκε το 1919 στην Άρνα Λακωνίας. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ το 1937. Τον Ιανουάριο 1941 εισήλθε στη Σχολή πολυβολητών – βοµβαρδιστών και αποφοίτησε τον Μάιο του 1941 µε το βαθµό του Έφεδρου Σµηνία. Πνίγηκε (κατά µαρτυρία του κυβερνήτη του Κοσκινά) στις 24.10.1943 όταν το α/φος του Baltimore κατέπεσε χτυπηµένο από εχθρικό αντιαεροπορικό στη θαλάσσια περιοχή της Γαύδου Κρήτης.

3. ΧΑΡΤΟΚΟΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του Παναγιώτη, Υποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στον Καρβελά Λακωνίας. Σκοτώθηκε στις 3.10.43 µε Blenheim κοντά στο α/δ Καµπούτ 2 της Λιβύης.

6. ∆ΡΙΤΣΑΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ του Περικλή, Αντισµήναρχος, 2ας ΣΑ. Γεννήθηκε το 1913 στη Λάρισα. Σκοτώθηκε στις 8.12.43 µε Baltimore στο α/δ Ντέρναν κοντά στο Τοµπρούκ.

7. ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ του ∆ηµητρίου, Υποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1920 στο Γύθειο Λακωνίας. Σκοτώθηκε στις 13.1.44 µε Baltimore, βόρεια του α/δ Μπούργκ Ελ Αράµπ.

11. ΣΤΡΟΥΜΠΟΣ ΠΕΤΡΟΣ του Ιωάννου, Λοχαγός παρατηρητής. Γεννήθηκε το 1912 στην Καλαµάτα. Εισήλθε το 1934 στη Σχολή Ευελπίδων. Πήρε µέρος στον Β΄Παγκ. Πόλεµο ως παρατηρητής. Σκοτώθηκε στις 15.2.44 µε Baltimore στη Ματαριά της Αιγύπτου.

8. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ του ∆ήµου, Ανθυπολοχαγός. Γεννήθηκε το 1920 στην Τεγέα Αρκαδίας. Εισήλθε το 1940 στη Σχολή Ευελπίδων. Στην Αεροπορία εκπαιδεύτηκε στη Μέση Ανατολή ως επίκουρος παρατηρητής. Σκοτώθηκε στις 13.1.44 µε Baltimore, βόρεια του α/δ Μπούργκ Ελ Αράµπ.

12. ΑΣΑΝΑΚΗΣ ΘΕΟ∆ΟΣΗΣ του Γραµµατικού, Υποσµηναγός της 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στην Ίµβρο. Σκοτώθηκε στις 15.2.44 µε Baltimore στη Ματαριά της Αιγύπτου.

9. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του Ιορδάνη, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1920 στο Πορτ Σάϊδ. Κατατάχθηκε ως εθελοντής της ΠΑ τον Σεπτέµβριο του 1941. Το 1942 εκπαιδεύτηκε ως ασυρµατιστής – πολυβολητής και ονοµάστηκε Έφεδρος Σµηνίας. Σκοτώθηκε στις 13.1.44 µε Baltimore, βόρεια του α/δ Μπούργκ Ελ Αράµπ.

13. ΦΙΛΙΠΠΙ∆ΗΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ του Κωνσταντίνου, Ανθυποσµηναγός. Γεννήθηκε το 1916 στην Αθήνα. Υπηρέτησε ως εθελοντής στην ΠΑ. Το 1940 ανακλήθηκε ως Έφεδρος Σµηνίας και εκπαιδεύτηκε ως βοµβαρδιστής – πυροβολητής. Σκοτώθηκε στις 15.2.44 µε Baltimore στη Ματαριά της Αιγύπτου.

10. ΤΣΑΓΚΑΡΟΥΛΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ του Αργυρίου, Υποσµηναγός, 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1920 στον Κλαδά Λακωνίας. Σκοτώθηκε την 1.2..44 µε Baltimore, βόρεια του α/δ Τσανακλή της Αιγύπτου.

14. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ του Κυριάκου, Επισµηναγός 6ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1916 στο Ναύπλιο. Σκοτώθηκε στις 29.5.44 µε Baltimore, κοντά στο Τερµόδι της Ιταλίας.

15. ΛΙΑΚΕΑΣ ΠΕΡΙΚΛΗΣ του Σωκράτη, Επισµηναγός 4ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1915 στην Καστανιά Λακωνίας. Σκοτώθηκε στις 9.6.44 µε Baltimore στο α/δ Bifermo της Ιταλίας.

19. ∆ΑΝ∆ΟΥΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ του Γεωργίου, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1922 στην Τάντα της Αιγύπτου. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ το Σεπτέµβριο του 1941 και εκπαιδεύτηκε παρατηρητής στη Ν. Αφρική, όπου ονοµάστηκε Έφεδρος Σµηνίας. Σκοτώθηκε στις 11.8.44 µε Baltimore στο α/δ Μπρίντιζι επιστρέφοντας από αποστολή βοµβαρδισµού στη Γιουγκοσλαβία.

16. ΑΚΟΚΑΛΙ∆ΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ∆ηµητρίου, Σµηναγός. Γεννήθηκε το 1918 στην Κωνσταντινούπολη. Τον Απρίλιο του 1943 αποσπάστηκε από το ΣΞ στην ΠΑ/13η ΜΕ.Β. και εκπαιδεύτηκε ως παρατηρητής. Σκοτώθηκε στις 9.6.44 µε Baltimore στο α/δ Bifermo της Ιταλίας.

20. ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ του Ιωάννου, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1923 στον Πειραιά. Κατατάχθηκε το 1942 ως εθελοντής στην ΠΑ και εκπαιδεύτηκε ως ασυρµατιστής – πυροβολητής στη Ν. Αφρική. Αποφοίτησε τον Απρίλιο του 1944 ως Έφεδρος Σµηνίας. Σκοτώθηκε στις 11.8.44 µε Baltimore στο α/δ Μπρίντιζι επιστρέφοντας από αποστολή βοµβαρδισµού στη Γιουγκοσλαβία.

17. ΚΟΠΕΓΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ του Στέργιου, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1916 στο Teh El Baroud της Αιγύπτου. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ τον Σεπτέµβριο του 1941 και εκπαιδεύτηκε ασυρµατιστής – πυροβολητής. Ονοµάστηκε Έφεδρος Σµηνίας το Νοέµβριο 1942. Σκοτώθηκε στις 9.6.44 µε Baltimore στο Biferno της Ιταλίας.

21. ΚΟΛΛΑΡΟΣ ΙΩΝΑΣ του Αποστόλου, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1924 στην Αθήνα. Κατατάχθηκε το 1943 ως εθελοντής στην ΠΑ και εκπαιδεύτηκε ως ασυρµατιστής – πολυβολητής στη Ν. Αφρική. Αποφοίτησε τον Απρίλιο του 1944 ως Έφεδρος Σµηνίας. Σκοτώθηκε στις 11.8.44 µε Baltimore στο α/δ Μπρίντιζι επιστρέφοντας από αποστολή βοµβαρδισµού στη Γιουγκοσλαβία.

18. ΟΙΚΟΝΟΜΙ∆ΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ του Χρήστου, Επισµηναγός, 7ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1918 στο Σκλαβοχώρι Λακωνίας. Σκοτώθηκε την 11.8..44 µε Baltimore στο α/δ Μπρίντιζι επιστρέφοντας από αποστολή βοµβαρδισµού στη Γιουγκοσλαβία.

Α/2: Απωλεσθέντες χειριστές 335 Β.Ε.Μ.∆. (Οκτώβριος 1941 – Νοέµβριος 1944)

1. ΘΕΟΦΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ του Νικολάου, Υποσµηναγός 8ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1920 στο Λεοντάρι Αρκαδίας. Σκοτώθηκε στις 28.11.41 µε Hurricane στο Aqir Ιορδανίας.

4. ΓΕΩΡΓΙΑ∆ΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ του Στυλιανού, Αρχισµηνίας, 4ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1938). Γεννήθηκε το 1919 στον Άγιο Θωµά Βοιωτίας. Σκοτώθηκε στις 16.7.42 µε Hurricane κοντά στην Αλεξάνδρεια µετά από αναγκαστική προσγείωση.

2. ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ του ∆ηµητρίου, Υποσµηναγός 7ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1917 στη Ναύπακτο. Σκοτώθηκε στις 10.12.41 µε Hurricane κοντά στο α/δ Saint Jean της Παλαιστίνης.

5. ΚΟΡΜΑΝΙΤΣ ΟΘΩΝ του Μιχαήλ, Ανθυποσµηναγός. Γεννήθηκε το 1917 στο Μπάτσεσβο της Σερβίας. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ στο Σέδες τον Μάρτιο του 1941. Σκοτώθηκε στις 5.10.42 µε Hurricane κοντά στην Αλεξάνδρεια.

3. ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ του Βασιλείου, Αρχισµηνίας 4ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1938). Γεννήθηκε το 1919 στο Ψάρι Κορινθίας. Πνίγηκε στις 22.5.42 µε Hurricane, µετά από αναγκαστική προσθαλάσσωση στην περιοχή El Daba της Αιγύπτου.

6. ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του Αλεξάνδρου, Υποσµηναγός, 9ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στο Λυµπερδό Λακωνίας. Σκοτώθηκε στις 26.2.43 µε Hurricane στο α/δ Μάρσα Ματρούχ της Αιγύπτου.

7. ΓΑΖΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ του Βασιλείου, Ανθυποσµηναγός 2ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1936). Γεννήθηκε το 1916 στο Νυδρί Λευκάδας. Σκοτώθηκε στις 26.2.43 µε Hurricane στο α/δ Μάρσα Ματρούχ της Αιγύπτου.

10. ∆ΟΥΚΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του Ιωάννη, Αρχισµηνίας, 4ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1938). Γεννήθηκε το 1921 στη Γουρία Αιτωλοακαρνανίας. Σκοτώθηκε στις 23.7.43 µε Hurricane, όταν κατέπεσε από εχθρικό αντιαεροπορικό στην περιοχή Τυµπακίου Κρήτης.

8. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του Ιωάννου, Υποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1920 στο Καθολικό Αχαΐας. Σκοτώθηκε στις 12.6.43 µε Hurricane στην περιοχή Σίντι Μπαράνι της Αιγύπτου.

11. ΚΟΤΤΑΣ ΕΠΑΜΕΙΝΩΝ∆ΑΣ του Αθανασίου, Επισµηναγός, 6ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1919 στην Παραλία (Πλατάνου) Αχαΐας. Σκοτώθηκε στις 12.10.44 µε Spitfire στη Γιουγκοσλαβία, όταν το α/φος χτυπήθηκε από εχθρικά πυρά.

9. ΛΑΪΤΜΕΡ ΜΑΥΡΙΚΙΟΣ του Ιωσήφ, Αρχισµηνίας 5ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1939). Γεννήθηκε το 1921 στην Θεσσαλονίκη. Σκοτώθηκε στις 23.7.43 µε Hurricane, όταν κατέπεσε από εχθρικό αντιαεροπορικό κοντά στον Αγ. Νικόλαο Κρήτης.

Α/3: Απωλεσθέντες χειριστές 336 Β.Ε.Μ.∆. (Φεβρουάριος 1943 – Νοέµβριος 1944)

1. ΖΑΧΑΡΑΚΗΣ ΧΑΡΙ∆ΗΜΟΣ του Αθανασίου, Υποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στην Αθήνα. Σκοτώθηκε στις 10.3.43 µε Hurricane κοντά στο α/δ Αλµάζα της Αιγύπτου.

4. ΑΘΑΝΑΣΑΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ του Σπύρου, Ανθυποσµηναγός, 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στην Τανάγρα Βοιωτίας. Σκοτώθηκε στις 23.7.43 από γερµανική περίπολο, όταν µε α/φος Hurricane προσγειώθηκε αναγκαστικά στην περιοχή Αγ. Νικολάου Κρήτης λόγω έλλειψης καυσίµων.

2. ΓΚΙΖΑΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ του Βασιλείου, Αρχισµηνίας 4ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1938). Γεννήθηκε το 1920 στους Μελισσουργούς Άρτας. Σκοτώθηκε στις 26.5.43 µε Hurricane κοντά στο α/δ Σίντι Μπαράνι της

5. ΨΙΛΟΛΙΓΝΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ του Νικολάου, Υποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στη Μεθώνη Μεσσηνίας. Σκοτώθηκε στις 14.11.43 µε Hurricane, όταν χτυπήθηκε από εχθρικό αντιαεροπορικό στην

Αιγύπτου. Ιεράπετρα Κρήτης.

3. ΣΠΥΡΟΜΗΛΙΟΣ ΚΛΕΑΡΧΟΣ του Ιωάννου, Σµηναγός 6ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1917 στη Χειµάρα. Πνίγηκε στις 15.6.43, όταν εγκατέλειψε λόγω βλάβης το α/φος Hurricane, βορείως του Σίντι Μπαράνι της Αιγύπτου, σε αποστολή κάλυψης νηοποµπής.

6. ΣΑΡΣΩΝΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ του Κων/νου, Επισµηνίας, 6ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1940). Γεννήθηκε το 1921 στην Κοκοτή Αλµυρού. Σκοτώθηκε στις 14.11.43 µε Hurricane, όταν χτυπήθηκε από εχθρικό αντιαεροπορικό στην Ιεράπετρα Κρήτης.

7. ΧΡΙΣΤΑΚΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ του Λεωνίδα, Υποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1919 στον Παραπόταµο Τρικάλων. Σκοτώθηκε στις 29.12.43 µε Spitfire κοντά στο α/δ Σίντι Μπαράνι της Αιγύπτου.

8. ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ του Ευθυµίου, Σµηναγός 7ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1918 στον Πειραιά. Πνίγηκε στις 23.3.44 µε Spitfire στο Ελ Άντεµ λόγω πτώσης του α/φους του από βλάβη του κινητήρα.

9. ΣΚΑΝΤΖΙΚΑΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ του Ιωάννη, Υποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στην Αθήνα. Εκτελέστηκε από τους Γερµανούς στις 25.3.44, ενώ προσπαθούσε να δραπετεύσει από το γερµανικό στρατόπεδο Stalag Luft III στη «Μεγάλη Απόδραση». Είχε καταρριφθεί στις 23.7.43 σε επιδροµή µε Hurricane στην Κρήτη.

10. ΣΟΥΒΛΕΡΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ του Χρυσοστόµου, Σµηναγός, 9ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1919 στα Λαφθιανά Λέσβου. Σκοτώθηκε στις 30.5.44 µε Spitfire στο α/δ Μάρσα Ματρούχ της Αιγύπτου.

11. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του Αρίστου, Υποσµηναγός, 2ας ΣΑ/ΥΠΑΞ (1936). Γεννήθηκε το 1916 στα Σκουραίικα Σάµου. Σκοτώθηκε στις 28.9.44 µε Spitfire κατά την απογείωση για αποστολή στη Γιουγκοσλαβία στο α/δ Νουόβα της Ιταλίας.

Α/4: Απωλεσθέντα πληρώµατα σε εκπαιδευτικές πτήσεις (Ιούλιος 1941 – Οκτώβριος 1944) (όπου δεν αναφέρεται η ειδικότητα, νοείται χειριστής)

1. ΣΙΜΙΤΖΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ του ∆ηµητρίου, Επισµηνίας 5ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1939). Γεννήθηκε το 1918 στην Κάρυστο. Σκοτώθηκε στις 24.7.41 µε Harvard στη Ν. Ροδεσία σε εκπαιδευτική πτήση.

2. ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του Τριαντάφυλλου, Ανθυποσµηναγός 9ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στη Φαρακλάδα Μεσσηνίας. Σκοτώθηκε στις 20.8.41 µε Harvard στη Ν. Ροδεσία σε εκπαιδευτική πτήση.

3. ΚΑΛΟΓΕΡΑΚΟΣ ΚΛΕΟΜΕΝΗΣ του Γεωργίου, Ανθυποσµηναγός 9ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1918 στα Χάνια Κουτουµάνης Λακωνίας. Σκοτώθηκε στις 22.1.1942 µε Harvard στη Ν. Ροδεσία σε εκπαιδευτική πτήση.

4. ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ του Γεωργίου, Ανθυποσµηναγός, 9ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1920 στην Αθήνα. Σκοτώθηκε στις 2.4.42 µε Hurricane Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στο α/δ Ράµλεϋ της Παλαιστίνης.

5. Α∆ΟΣΙ∆ΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ του Αναστασίου, Αρχισµηνίας. Γεννήθηκε το 1908 στην Αθήνα. Το 1931 υπηρέτησε στο Στρατό Ξηράς (Σύνταγµα αεροπλάνων) και απολύθηκε ως ∆εκανέας Μετεωρολόγος. Το 1939 ανακλήθηκε ως Έφεδρος Σµηνίας ιπτάµενος και πήρε µέρος στις επιχειρήσεις. Σκοτώθηκε στις 13.5.42 µε Hurricane Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στο α/δ Ακίρ της Παλαιστίνης. 6. ΧΡΗΣΤΑΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του Σταύρου, Επισµηνίας, 6ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1940). Γεννήθηκε το 1919 στο Κούτσι Κορινθίας. Σκοτώθηκε στις 9.6.42 µε Harvard στη Ν. Ροδεσία σε εκπαιδευτική πτήση.

7. ΤΣΙΓΚΑΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ του Χαραλάµπους, Επισµηνίας 6ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1940). Γεννήθηκε το 1920 στα Σιταράλωνα Αιτωλοακαρνανίας. Σκοτώθηκε στις 9.6.42 µε Harvard στη Ν. Ροδεσία σε εκπαιδευτική πτήση.

10. ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ του Αφεντούλη, Επισµηνίας, 6ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1940). Γεννήθηκε το 1920 στην Παραλία Αχαΐας. Σκοτώθηκε στις 12.12.42 µε Hurricane Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στο α/δ Σαµίτ του Σουδάν.

8. ΣΤΡΑΤΗΓΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ του Νικολάου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1919 στο Ηράκλειο Κρήτης. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ στη Μέση Ανατολή το 1941. Σκοτώθηκε στις 14.8.42 µε Harvard στη Ν. Ροδεσία σε εκπαιδευτική πτήση.

11. ∆ΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ του Κων/νου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1920 στον Πύργο Ηλείας. Εθελοντής της ΠΑ από το 1938. Απολύθηκε το Μάιο του 1941 και στη συνέχεια διέφυγε στη Μέση Ανατολή. Το Νοέµβριο του 1941 απεστάλη στη Ν. Ροδεσία για εκπαίδευση χειριστή. Σκοτώθηκε στις 26.2.43 µε Harvard κοντά στο α/δ Κράνµπορν της Ν. Ροδεσίας.

9. ΕΥΑΓΓΕΛΙΝΑΚΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ του Ιωάννου, Επισµηνίας, 5ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1939). Γεννήθηκε το 1919 στο Νικηθιανό Λασιθίου. Σκοτώθηκε στις 21.8.42 µε Hurricane Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στο α/δ Καρθάγκο του Σουδάν.

12. ΚΟΥΡΜΟΥΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του Ιωάννου, Ανθυποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στη Σελλιά Ρεθύµνου. Σκοτώθηκε στις 25.3.43 µε Hurricane Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης κοντά στο α/δ Καρθάγκο του Σουδάν.

13. ΚΟΙΛΑΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του Θεοδώρου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1918 στην Καλαµάτα. Κατατάχθηκε στην ΠΑ ως εθελοντής το 1937, διέφυγε στη Μέση Ανατολή και στη συνέχεια πήγε στη Ν. Ροδεσία για εκπαίδευση χειριστή. Σκοτώθηκε στις 13.4.43 µε Harvard κοντά στο α/δ Κράνµπορν της Ν. Ροδεσίας.

16. ΚΟΥΜΑΝΑΚΟΣ ΗΛΙΑΣ του Ευστρατίου, Σµηναγός, 8ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1916 στο Γύθειο Λακωνίας. Πέθανε στις 3.6.43 εξαιτίας αεροπορικού ατυχήµατος µε Oxford στο οποίο ήταν κυβερνήτης, που συνέβη την 1.6.43 κοντά στο α/δ Χηνύ της Ν. Ροδεσίας.

14. ΚΟΥΡΚΟΥΤΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του Γεωργίου, Επισµηνίας, 6ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1940). Γεννήθηκε το 1921 στο Θέρµο Αιτωλοακαρνανίας. Σκοτώθηκε στις 25.5.43 µε Hurricane Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στην Ισµαηλία της Αιγύπτου.

17. ∆ΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του Σωτηρίου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1921 στην Καλαµπάκα. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ το 1941, στη Γάζα. Τον Οκτώβριο του 1941 εστάλη στη Ν. Ροδεσία για εκπαίδευση χειριστή. Σκοτώθηκε στις 27.6.42 µε Oxford βορειοδυτικά του α/δ Χηνύ της Ν. Ροδεσίας.

15. ΜΕΝΤΖΙΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του Μιχαήλ, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1918 στο Γύθειο Λακωνίας. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ το 1938, διέφυγε στη Μέση Ανατολή και στη συνέχεια πήγε στη Ν. Ροδεσία για εκπαίδευση χειριστή. Σκοτώθηκε στις 1.6.1943 µε Oxford, ως παρατηρητής, κοντά στο α/δ Χηνύ της Ν. Ροδεσίας.

18. ΣΥΡΙΓΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του Εδουάρδου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1921 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ το 1942. Τον Μάϊο του 1943 εισήλθε στο Εκπαιδευτικό Τµήµα Ν. Ροδεσίας για χειριστής. Σκοτώθηκε στις 7.12.43 µε Harvard στο α/δ Σεβαστουπόλεως Ροδεσίας.

19. ΓΑΛΗΝΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ του Εµµανουήλ, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1921 στο Σόλσµπερυ της Ν. Ροδεσίας. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ το 1943 και φοίτησε στο τµήµα χειριστών της Ν. Ροδεσίας. Σκοτώθηκε στις 18.7.44 κοντά στο α/δ Χηνύ της Ν. Ροδεσίας.

22. ΤΑΚΤΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ του Γεωργίου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1923 στο Πορτ Σάιδ. Κατατάχθηκε εθελοντής στην ΠΑ το 1942 και φοίτησε τον επόµενο χρόνο στη Ν. Ροδεσία για χειριστής. Σκοτώθηκε στις 21.8.44 µε Oxford στη Ν. Ροδεσία.

20. ΜΟΥΜΤΖΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ του Παναγιώτη, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1922 στην Ασµάρα Ερυθραίας. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ το 1942. Εκπαιδεύτηκε χειριστής στη Ν. Ροδεσία και ονοµάστηκε Έφεδρος Σµηνίας τον Ιούνιο του 1944. Σκοτώθηκε στις 29.6.44 µε Hurricane Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στη Μέση Ανατολή.

23. ΒΕΝΤΟΥΡΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ του Ηλία, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1922 στο Γιοχάνεσµπουργκ. Κατατάχθηκε ως εθελοντής της ΠΑ το 1943 και εκπαιδεύτηκε στη Ν. Ροδεσία ως χειριστής. Σκοτώθηκε στις 14.9.44 µε Harvard στη Ν. Ροδεσία.

21. ΣΚΑΝΑΒΗΣ 24. ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ ΠΕΡΙΚΛΗΣ του Ιωάννου, Σµηνίας. του Ηλία, Επισµηναγός. Γεννήθηκε το 1923 στην Γεννήθηκε το 1915 στη Αλεξάνδρεια. Κατατάχθηκε ∆οµβραίνα Βοιωτίας. ως εθελοντής στη ΠΑ το Εισήλθε το 1938 στη 1942 και φοίτησε στη Ν. Σχολή Εφέδρων Ροδεσία ως χειριστής. Αξιωµατικών της Σκοτώθηκε στις 21.8.44 µε Χαλκίδας και αποφοίτησε Oxford στη Ν. Ροδεσία. το 1939 ως έφεδρος Ανθυπασπιστής πυροβολικού. Το Φεβρουάριο του 1940 πήρε πτυχίο χειριστή και µετατάχθηκε στην ΠΑ ως έφεδρος Αρχισµηνίας. Σκοτώθηκε στις 12.10.44 µε Baltimore Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στην Ισµαηλία της Αιγύπτου.

25. ΝΤΟΥΒΛΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ του Βασιλείου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1921 στην Πάτρα. Κατατάχθηκε το 1942 ως εθελοντής στην ΠΑ και τον Ιούνιο του 1944 πήρε πτυχίο πυροβολητή ως Έφεδρος Σµηνίας. Σκοτώθηκε στις 12.10.44 µε Baltimore Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στην Ισµαηλία της Αιγύπτου. 26. ΣΟΦΙΑΝΟΣ ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ του Βασιλείου, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1922 στο Βόρειο Κονγκό. Κατατάχθηκε το 1942 ως εθελοντής στη ΠΑ. Εκπαιδεύτηκε ως ασυρµατιστής – πυροβολητής στη Ν. Αφρική και ονοµάστηκε Έφεδρος Σµηνίας τον Απρίλιο του 1944. Σκοτώθηκε στις 12.10.44 µε Baltimore Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στην Ισµαηλία της Αιγύπτου.

27. ΣΤΡΑΤΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ του Επαµεινώνδα, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1921 στο Ζαγαζίκ της Αιγύπτου. Κατατάχθηκε το 1942 εθελοντής της ΠΑ και το Μάιο του 1944 ονοµάστηκε Έφεδρος Σµηνίας έχοντας λάβει πτυχίο παρατηρητή. Σκοτώθηκε στις 12.10.44 µε Baltimore Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στην Ισµαηλία της Αιγύπτου.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β΄ B/1 Αποβιώσαντες συνέπεια κακουχιών πολέµου (Σεπτέµβριος 1941 – Οκτώβριος 1945) (όπου δεν αναφέρεται η ειδικότητα, νοείται χειριστής)

1. ΚΑΛΥΒΙΩΤΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ του Ιωάννου, Αρχισµηνίας 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στην Άρτα. Πέθανε στις 11.9.41 στο νοσοκοµείο της Γάζας από τυφοειδή πυρετό.

4. ΡΕΒΕΖΟΥΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του Ηλία, Ανθυποσµηναγός. Γεννήθηκε το 1914 στην Αθήνα . Κατατάχθηκε το 1931 ως µαθητής στη ΣΤΑ. Πέθανε την 1.11.43 στο Χελουάν Μέσης Ανατολής από κοιλιακό τύφο.

2. ∆ΗΜΟΥ ΚΩΝ/ΝΟΣ του Αθανασίου, Σµηνίας 4ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1938). Γεννήθηκε το 1918 στα Σελιανίτικα Αχαΐας. Πέθανε στις 10.11.41 στο νοσοκοµείο της Παλαιστίνης µετά από τροχαίο ατύχηµα.

5. ΑΓΡΑ∆ΑΣ ΚΟΣΜΑΣ του Χρήστου, Ανθυποσµηναγός. Γεννήθηκε το 1914 στην Αταλάντη. Κατατάχθηκε το 1931 στη ΣΤΑ. Πέθανε την 1.11.43 στο Χελουάν Μέσης Ανατολής από κοιλιακό τύφο.

3. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ του Ευαγγέλου, Αρχισµηνίας 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1922 στο ∆οµένικο Ελασσόνας. Χάθηκε στις 8.10.42 κατά τη µετάβασή του από Ροδεσία στη Μ. Ανατολή σε διατεταγµένη υπηρεσία. (Κατασπαράχθηκε από καρχαρία στο Durban).

6. ΡΟΜΠΟΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ του Βασιλείου, Σµηναγός, 1ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1912 στην Κέρκυρα. Πέθανε στις 7.11.43 στο ΓΝΑ Καΐρου από οξεία λευχαιµία.

7. ΣΤΡΟΥΒΑΛΗΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ του Ευαγγέλου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1922. Κατατάχθηκε το 1942 ως εθελοντής στην ΠΑ και εκπαιδεύτηκε παρατηρητής. Πέθανε στη Ροδεσία στις 16.4.44.

9. ∆ΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του Ιωάννου, Ανθυποσµηναγός. Γεννήθηκε το 1914 στην Ιστιαία Ευβοίας. Το 1940 µετατάχθηκε από τη Σχολή Εφέδρων Αξ/κών Πεζικού στην Αεροπορία ως Αρχισµηνίας χειριστής. Πέθανε στις 3.9.45 σε νοσοκοµείο της Καντάρας Μέσης Ανατολής από άγνωστη αιτία.

8. ΙΩΑΝΝΙ∆ΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ, Αντισµήναρχος. Γεννήθηκε το 1895 στο Κάιρο. Το 1943 µετατάχθηκε από το Στρατό στην Αεροπορία. Πέθανε σε νοσοκοµείο του Καΐρου στις 23.1.1945.

10. ΧΡΙΣΤΟ∆ΟΥΛΟΥ ΣΟΛΩΝ του Αντωνίου, Σµηναγός. Γεννήθηκε το 1896 στην Αλεξάνδρεια. Το 1941 κατατάχθηκε στην ΠΑ και το 1943 προήχθη στο βαθµό του Εφέδρου Σµηναγού γεν. καθηκόντων. Πέθανε στις 12.10.45 σε σανατόριο του Λιβάνου.

Β/2: Αιχµαλωτισθέντες µετά από καταρρίψεις λόγω εχθρικού αντιαεροπορικού. (όπου δεν αναφέρεται η ειδικότητα, νοείται χειριστής)

1.ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ανθυποσµηναγός χειριστής της 335 Β.Ε.Μ.∆. Στις 3.11.42 µε Hurricane προσθαλασσώθηκε αναγκαστικά στις ακτές της Αιγύπτου. Αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στην Ιταλία. ∆ραπέτευσε και επανήλθε στην 336 Β.Ε.Μ.∆.

7. ΜΑ∆ΕΜΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Σµηνίας της 336 Μ.∆. Με Hurricane προσγειώθηκε αναγκαστικά στην Κρήτη µετά από κτύπηµα αντιαεροπορικού, αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στη Γερµανία.

2. ΚΟΣΚΙΝΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Υποσµηναγός κυβερνήτης Baltimore της 13ης Μ.Ε.Β. Στις 24.10.43 προσθαλασσώθηκε αναγκαστικά στη Γαύδο, µετά από κτύπηµα αντιαεροπορικού, αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στη Γερµανία.

8. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ανθυποσµηναγός ραδιοναυτίλος. Σε Baltimore της 13ης Μ.Ε.Β. στις 28.7.44 κτυπήθηκε από αντιαεροπορικό στο Σεράγεβο, εγκατέλειψε µε αλεξίπτωτο, αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στη Γερµανία.

3. ΤΣΙΡΙΚΟΓΛΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Επισµηνίας παρατηρητής Baltimore της 13ης Μ.Ε.Β. Στις 24.10.43 προσθαλασσώθηκε αναγκαστικά στη Γαύδο µετά από κτύπηµα αντιαεροπορικού. Αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στη Γερµανία. Σηµείωση: Ο βοµβαρδιστής Ανθυποσµηναγός Πλυµενάκος Π. και ο ασυρµατιστής Νεοζηλανδός Banks N. Πνίγηκαν.

9. ΜΟΛΥΒΑ∆ΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ Αρχισµηνίας, παρατηρητής. Σε Baltimore της 13ης Μ.Ε.Β. στις 28.7.44 κτυπήθηκε από αντιαεροπορικά πυρά. Εγκατέλειψε µε αλεξίπτωτο, αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στη Γερµανία. Σηµείωση: Ο Κυβερνήτης του α/φους Σµηναγός Αγγελίδης Άγγελος και ο Βρετανός πυροβολητής Επισµηνίας W. Aldridge διασώθηκαν και φυγαδεύθηκαν στην Ιταλία.

4. ∆ΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΣΠΥΡΟΣ Σµηναγός ∆/της της 336 Μ.∆. Στις 9.11.43 µε Hurricane, προσγειώθηκε αναγκαστικά στην Κρήτη, µετά από κτύπηµα αντιαεροπορικού, αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στην Γερµανία.

10. ΣΚΑΝΤΖΙΚΑΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ Υποσµηναγός της 336 Μ.∆. Στις 23.7.43 µε Hurricane προσγειώθηκε αναγκαστικά στην Κρήτη µετά από αντιαεροπορικό κτύπηµα, αιχµαλωτίστηκε, απεστάλη στη Γερµανία και εκτελέστηκε στις 25.3.44 κατά τη Μεγάλη Απόδραση (περιλαµβάνεται και στους απωλεσθέντες).

5. ΤΖΟΥΒΑΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Αρχισµηνίας της 335 Μ.∆. Στις 13.11.43 µε Hurricane, προσγειώθηκε αναγκαστικά στην Κρήτη, µετά από κτύπηµα αντιαεροπορικού, αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στην Γερµανία.

Άπαντες οι παραπάνω ελευθερώθηκαν µετά τη λήξη του πολέµου και επέστρεψαν στην Ελλάδα (πλην Αναγνωστόπουλου που δραπέτευσε και Σκάντζικα που εκτελέστηκε).

6. ΚΑΡΥ∆ΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Υποσµηναγός της 336 Μ.∆. Στις 14.11.43 µε Hurricane προσγειώθηκε αναγκαστικά στην Κρήτη µετά από κτύπηµα αντιαεροπορικού, αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στην Γερµανία.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ΄ Γ/1: Μετασταθµεύσεις της 13 Μ.Ε.Β. στη Μέση Ανατολή και στην Ιταλία (Απρίλιος 1941 – Νοέµβριος 1944) Αεροδρόµιο Dekheila

Χώρα Αίγυπτος

Χρόνος Παραµονής Απρίλιος 1941 – Νοέµβριος 1941

Mariyut-Amriya(LG 173)

Αίγυπτος

∆εκέµβριος 1941 – Ιανουάριος 1942

LG 86

Αίγυπτος

Ιανουάριος 1942

Gianaclis (LG 227)

Αίγυπτος

Ιούλιος 1942

Ismailia (LG 207)

Αίγυπτος

Ιούλιος 1942

Gaza

Παλαιστίνη

Ιούλιος 1942 – Αύγουστος 1942

Gaza EAst

Παλαιστίνη

Αύγουστος 1942 – Νοέµβριος 1942

Gianaclis (LG 227)

Αίγυπτος

Νοέµβριος 1942 – Ιανουάριος 1943

LG 07

Αίγυπτος

Ιανουάριος 1943 – Ιούλιος 1943

Gambut (3)

Λιβύη

Ιούλιος 1943 – Ιανουάριος 1944

Amriya South (LG 91)

Αίγυπτος

Ιανουάριος 1944 – Απρίλιος 1944

Castel Benito

Λιβύη

Μάιος 1944

Catania

Ιταλία

Μάιος 1944

Biferno

Ιταλία

Μάιος 1944 – Ιούνιος 1944

Pescara

Ιταλία

Ιούνιος 1944 – Οκτώβριος 1944

Grottaglie

Ιταλία

Νοέµβριος 1944

Χασάνι

Ελλάδα

Νοέµβριος 1944

Γ/2: Μετασταθµεύσεις της 335 Β.Ε.Μ.∆. στη Μέση Ανατολή και στην Ιταλία (Οκτώβριος 1941 – Νοέµβριος 1944) Αεροδρόµιο Gaza

Χώρα Παλαιστίνη

Χρόνος Παραµονής Οκτώβριος 1941

Aqir

Παλαιστίνη

Οκτώβριος 1941 - ∆εκέµβριος 1941

St. Jean

Παλαιστίνη

∆εκέµβριος 1941 - Ιανουάριος 1942

Aboukir – Helwan

Αίγυπτος

Ιανουάριος 1942

El Daba (LG 20)

Αίγυπτος

Ιανουάριος 1942 – Μάιος 1942

El Gerawla (LG 10)

Αίγυπτος

Μάιος 1942 – Ιούνιος 1942

El Daba (LG 20)

Αίγυπτος

Ιούνιος 1942

Idku

Αίγυπτος

Ιούνιος 1942 – Αύγουστος 1942

Dekheila

Αίγυπτος

Αύγουστος 1942 – Σεπτέµβριος 1942

Amriya (LG 173)

Αίγυπτος

Σεπτέµβριος 1942 – Οκτώβριος 1942

LG 85

Αίγυπτος

Οκτώβριος 1942

Burg El Arab (LG 37)

Αίγυπτος

Οκτώβριος 1942 – Νοέµβριος 1942

Sidi Haneish (LG 13)

Αίγυπτος

Νοέµβριος 1942

Sidi Barrani (LG 121)

Λιβύη

Νοέµβριος 1942 – Φεβρουάριος 1943

Marsa Matruh (LG 08)

Αίγυπτος

Φεβρουάριος 1943 – Ιανουάριος 1944

Tocra

ΛΙβύη

Ιανουάριος 1944 – Φεβρουάριος 1944

Bersis

Λιβύη

Μάρτιος 1944 – Σεπτέµβριος 1944

Savoia

Λιβύη

Σεπτέµβριος 1944

Nuova

Ιταλία

Σεπτέµβριος 1944

Biferno

Ιταλία

Σεπτέµβριος 1944 – Νοέµβριος 1944

Grottaglie

Ιταλία

Νοέµβριος 1944

Χασάνι (α/δ Ελληνικού)

Ελλάδα

Νοέµβριος 1944

Γ/3: Μετασταθµεύσεις της 336 Β.Ε.Μ.∆. στη Μέση Ανατολή και στην Ιταλία (Φεβρουάριος 1943 – Νοέµβριος 1944) Αεροδρόµιο Almaza (LG 219)

Χώρα Αίγυπτος

Χρόνος Παραµονής Φεβρουάριος 1943 – Απρίλιος 1943

Sidi Barrani (LG 121)

Λιβύη

Απρίλιος 1943 – Ιανουάριος 1944

El Adem

Λιβύη

Ιανουάριος 1944 – Μάρτιος 1944

Bu Amoud

Αίγυπτος

Μάρτιος 1944 – Απρίλιος 1944

Marsa Matruh (LG 08)

Αίγυπτος

Απρίλιος 1944 – Ιούλιος 1944

El Adem

Λιβύη

Ιούλιος 1944 – Σεπτέµβριος 1944

Canne

Ιταλία

Σεπτέµβριος 1944

Nuova

Ιταλία

Σεπτέµβριος 1944

Biferno

Ιταλία

Σεπτέµβριος 1944 – Νοέµβριος 1944

Grottaglie

Ιταλία

Νοέµβριος 1944

Χασάνι (α/δ Ελληνικού)

Ελλάδα

Νοέµβριος 1944

Γ/4: ∆ιατελέσαντες ∆ιοικητές της 13 Μ.Ε.Β. (1941 – 1944) Βαθµός Επισµηναγός (Ι)

Ονοµατεπώνυµο ∆ακόπουλος Σ.

Χρονική περίοδος 30.03.1941 – 13.06.1942

Τύπος α/φ Avro Anson

Επισµηναγός (Ι)

Πόγγης Ρ.

13.06.1942 – 26.03.1943

Blenheim

Αντισµήναρχος (Ι)

Αλεξανδρής Γ.

26.03.1943 – 22.04.1943

Blenheim Bisley

Αντισµήναρχος (Ι)

Παπατσώρης Α.

22.04.1943 – 20.07.1943

Blenheim Bisley

Επισµηναγός (Ι)

Στρατής Μ.

20.07.1943 – 07.03.1944

Baltimore

Επισµηναγός (Ι)

Παπαπαναγιώτου Π.

07.03.1944 -

Baltimore

Γ/5: ∆ιατελέσαντες ∆ιοικητές της 335 Β.Ε.Μ.∆. (1941 – 1944) Βαθµός Επισµηναγός (Ι)

Ονοµατεπώνυµο Βαρβαρέσσος Ξ.

Χρονική περίοδος 7.10.1941 – 28.08.1942

Τύπος α/φ Hurricane

Επισµηναγός (Ι)

Κέλλας Ι.

29.08.1942 – 10.11.1942

Hurricane

Επισµηναγός (Ι)

Βαρβαρέσσος Ξ.

10.11.1942 – 22.01.1943

Hurricane

Σµηναγός (Ι)

Πάγκαλος Γ.

22.01.1943 – 27.10.1943

Hurricane

Επισµηναγός (Ι)

Μεταξάς Θ.

27.10.1943 – 05.12.1943

Spitfire

Επισµηναγός (Ι)

Κονιωτάκης Κ.

05.12.1943 – 01.01.1944

Spitfire

Επισµηναγός (Ι)

∆ούκας Γ.

01.01.1944 -

Spitfire

Γ/6: ∆ιατελέσαντες ∆ιοικητές της 336 Β.Ε.Μ.∆. (1943 – 1944) Βαθµός Σµηναγός (Ι)

Ονοµατεπώνυµο ∆ιαµαντόπουλος Σπ.

Χρονική περίοδος 18.02.1943 – 09.11.1943

Τύπος α/φ Hurricane

Επισµηναγός (Ι)

Μαργαρίτης Κων.

09.11.1943 – 08.10.1944

Spitfire

Επισµηναγός (Ι)

Χόνδρος Κων.

08.10.1944 -

Spitfire

Γ/7: Τεχνικό Προσωπικό Ένα µεγάλο µέρος της επιτυχούς δράσης των τριών Πολεµικών Μοιρών στις ξένες χώρες, οφείλεται στην εργατικότητα και την υψηλή απόδοση του προσωπικού εδάφους όλων των ειδικοτήτων και ιδιαίτερα του τεχνικού. Ακολουθούν µερικά ονόµατα τεχνικών, από τους πολλούς που υπηρέτησαν σ’ αυτές και τα οποία εντοπίσθηκαν µετά από µεγάλες προσπάθειες. α) Αρχιµηναχικοί και Μηχανικοί Σµήνους Επισµηναγός

Σαββουλίδης Παύλος

Σµηναγός

Ζαβός Ηλίας

Σµηναγός

Ντάνης Κων/νος

»

∆αλαρέτος Νικόλαος

»

Ζαχαριάδης Μιχαήλ

Υποσµηναγός

Χρυσαΐτης ∆ηµήτριος

»

Χούλης Τηλέµαχος

»

Χοϊµπός Σπύρος

»

Ζωγράφος Θεµιστοκλής

Ανθυποσµηναγός

Τσαλδάρης Αλέξανδρος

»

Μπαλτατζής Χρήστος

»

Λιβανός Νικόλαος

»

Χριστόπουλος Γεώργιος

»

Κρικώνης Τριαντάφυλλος

β) Μηχανικοί Υπόλογοι Επισµηνίας

Τρανταλίδης Ιωάννης

Επισµηνίας

Συµεωνίδης Γρηγόριος

»

Τζαµτζής Αχιλέας

»

Ταχτατζής Πάτροκλος

»

Γιαννακόπουλος Ευάγγελος

»

Καραµίχαλος Αλέξανδρος

»

Λάµπρου Νικόλαος

»

Πέτροβας ∆ηµήτριος

»

Μπαµπάς Ευάγγελος

»

Κοντογιώργος Πλάτων

»

Ντόσκας Αριστοτ.

»

Γκικόπουλος Βασίλειος

»

Κωστοµητσόπουλος Γεώργιος

»

Μελλής Νικόλαος

»

Τσίκας Αριστείδης

»

Μπέλτσιος Ευάγγελος

»

Φακλής Κων/νος

»

Αυλωνίτης Νικόλαος

»

Πριόβολος Ευθύµιος

»

Γιούνης Ηρακλής

»

Χιονίδης Ηλίας

»

Βενετσάνος Αντώνιος