Seria do Torebki - Oparek Joanna - Jesien w Nowym Jorku

JOANNA OPAREK

JESIEŃ W NOWYM JORKU

Było już po szóstej i marzyłem o rzęsistym deszczu z zasnutego nudą nieba, deszczu, który zmyje srebrzysty łeb Thomasa Ellmana i nieodwołalnie zakończy naszą uroczą wycieczkę. Bolały mnie nogi, moja żona Barbara musiała przeżywać prawdziwe katusze chybocząc się na tych swoich szpilkach, marszcząc z wysiłku brwi przy każdym kroku, który stawiała posuwając się za Thomasem, udając, że jego wykład o działaniu tamy jest interesujący dla kogokolwiek, poza samym Thomasem i, oczywiście – tamą. Nie przerywając wywodu schylił się, żeby zdjąć źdźbło trawy z wyglansowanej powierzchni prawego buta, drażniące jak rysa na lustrze, a Thomas, byłem tego pewien, lubił przeglądać się w butach. Żona Thomasa była dawną przyjaciółką mojej żony, jeszcze z czasów licealnych, i chociaż dzisiaj, po sześciu czy siedmiu latach odkąd widziały się po raz ostatni, nie miało to już żadnego znaczenia – zaraz po naszym przyjeździe do Nowego Jorku po prostu musieliśmy się spotkać. – Więc zajmujesz się literaturą – stwierdził, gdy wyrywałem rękę z żelaznego uścisku, który nie powinien dziwić u konstruktora mostów oraz tam. Złożona ta tematyka (mostów, nie literatury) zajmowała nas przez kolejne trzy godziny, kiedy jedliśmy ostrożnie słodkowodne ryby, co ucinało możliwość dygresji. Przyjaciółka Barbary, Margaret, odkąd zamieszkała w Ameryce, a zwyczajna Małgośka, w czasach, gdy jeszcze się jej o tym nie śniło, z chirurgiczną precyzją wyłuskiwała smętne szkieleciki nie naruszając chrupkiej złocistości skórki i odkładała je na półmisek, przeznaczony specjalnie do tego celu, o czym miał świadczyć opływowy kształt, pozłacany rybi ogon z jednej i bursztynowe oczko z drugiej strony. Zapewne uznałbym ten gadżet za pretensjonalny, gdyby nie ogromna życzliwość, jaką miałem dla Polaków mieszkających za granicą, a szczególnie w Stanach. Potem, w samochodzie, Barbara powiedziała mi, zabawnie podniosłym szeptem, że miłość do ryb Thomas zawdzięcza swojej polskiej żonie, która degradując się do roli pani domu (a przecież miała doktorat), chciała chociaż w ten sposób dzielić z nim zawodowe pasje. Wyobrażałem sobie, jak wartko płynie im życie, w słodkowodnej poetyce, a umiejętność tamowania wszelkich gwałtownych uczuć nie pozwala na zerwanie zadzierzgniętych z rozmysłem więzi. Była to w gruncie rzeczy sympatyczna para, jednak nie znajdowałem powodu, aby widywać ich częściej. Nie mieli zresztą nic wspólnego z naszym przyjazdem tutaj, ani z tym, co miało nastąpić w najbliższych tygodniach i miesiącach. Ich obecność w tej historii uzasadnia jedynie migocząca w pamięci chwila, tuż po szóstej, nad brzegiem tej szarej i obojętnej rzeki, gdy Barbara cichutko, by nie przeszkodzić Thomasowi w dokończeniu prezentacji („To moje nowe dziecko, zapewne nie ostatnie” – mówił, wskazując wielką ścianę ze stali i betonu), szepnęła: – Zapomniałam, przyszła do ciebie jakaś paczka. Zaledwie kilka osób znało adres, pod którym mieliśmy się zatrzymać i żadna z nich nie miała powodu przysyłać mi czegokolwiek. Nie czekałem na nic, lecz najwyraźniej było coś, co czekało na mnie. Nad naszymi głowami z wolna tężała ciemność – jednolita, sina chmura, oddech rzeki zatrzymanej w biegu, atmosferyczna groźba.

Moja wizyta w Stanach była związana z ostatnią książką Aleksa Krafta. Tak, tego Krafta.

Niemało zarobiłem na jego twórczości przez ostatnie lata i niemal uległem przyjemnemu złudzeniu, że łączy nas prawdziwa przyjaźń. Znajdowaliśmy się zresztą w specyficznym momencie życia, który nazywa się „przekroczyć pięćdziesiątkę (uwaga eufemizm) i nie dać tego po sobie poznać”. Aleks wątpił w sens swojego pisania, a ja wątpiłem w sens pisania w ogóle. Ukrywaliśmy to skrzętnie, choć bez powodzenia, i z braku innych możliwości – brnęliśmy do przodu. Charakter naszej współpracy był nieco nietypowy. Pomagałem mu w redakcji – weryfikowałem źródła, znajdowałem materiały, ale również, przede wszystkim, tłumaczyłem książki Aleksa... tak... to skomplikowane – z polskiego na polski. Były to te same książki, które w ciągu ostatnich kilkunastu lat napisał po angielsku. Kilka z nich przetłumaczono na niemiecki, włoski i hiszpański. Francuzi nie interesowali się twórczością Aleksa, a przekłady na polski robił sam – taka była przynajmniej wersja oficjalna (mój udział pozostawał tajemnicą dla wszystkich, również dla wydawnictwa). Zanim wyjechał do Ameryki (pod koniec lat siedemdziesiątych) łączyły nas bliskie stosunki stolikowe. Bywaliśmy w tych samych kawiarniach, w tym samym momencie i w podobnym stanie upojenia. Angażowaliśmy się w bełkotliwe dyskusje i czuliśmy się przysłowiowymi unknown legislators, podejrzewając, że nasze zgrabne strofki mogą ruszyć system, skoro poruszały nas. Zwyczajnie młodość – wiara, nadzieja, towarzystwo, całkiem typowy przebieg kulturalnego życia, aż do zużycia. Wznosiliśmy toasty za przyszłe sukcesy i cieszyliśmy się ich wyobrażeniem. Potem on nonszalancko wyemigrował – ja nonszalancko zostałem. Po dwudziestu latach różnica między nami była taka, jak między Stanami a Europą. Aleks stał się znany i zarabiał krocie. Był wysokonakładowym pisarzem amerykańskim, ja jedynie zajmowałem się literaturą w Polsce. Jednak literaturą prawdziwą, cokolwiek to znaczy. Czułem swoją wyższość wobec jego wielkości. Zazdrościłem mu i nie ufałem do końca – taki mniej więcej stosunek ma poezja do prozy i teatr do kina. Cicha zawiść umościła się w ciepłym kokonie z dystansu i lekceważenia – ta poczwarka nigdy nie miała już w nic się przeistoczyć. Nie snułem żadnych planów. Z perspektywy drobnych sukcesów formułowałem post factum moje małe cele. Jednak poczwarki nieświadome są swych metamorfoz... owszem... dopuszczałem pewną możliwość... ale póki co, zazdrościłem Aleksowi bezinteresownie i bezinteresownie gardziłem nim. Nie przyspieszałem kroku, nie zamierzałem gonić go ani mu towarzyszyć. Moja prowincjonalna duma pozwalała mi jedynie śledzić z daleka tę kuriozalną karierę – skłamałbym jednak mówiąc, że czyniłem to z obojętnością, z jaką w letnie wieczory wypatruje się gwiazd. Bolało mnie, że jest gwiazdą. Bolało... ale przecież chodziłem po ziemi. Nie przeżywałem w związku z tym żadnych szczególnych uniesień – zrozumiałem, że ziemia jest po prostu bliżej... Wtedy się ze mną skontaktował, mniej więcej... osiem lat temu. Spłynął strumieniem mamony z wyżyn swojej sławy. Sypnął mi w twarz akcjami z literackich giełd. Cała sprawa śmierdziała, jak używany banknot, ale ja miałem żonę, dorosłego syna z poprzedniego związku i kłopoty, tysiąc innych powodów, by ten banknot wydać. Tysiąc dobrych powodów, by przyjąć tę pracę: – Oczywiście Aleks, pomogę ci w redakcji. Z radością. Przyjacielu!

Nie był ani Conradem, ani Nabokowem, żeby pisać nadające się do czytania książki w obcym języku i miał pełną świadomość swoich ograniczeń w tym względzie (jak sądzę, tylko w tym). A jednak chciał pisać, chciał wszystkiego i uważał, że wszystko należy mu się z definicji. Ponieważ był tym, który dostaje. Ponieważ było tyle nagród, tyle obszarów... Dla pisarzy anglojęzycznych były samoloty. Rozkładane fotele, układne stewardesy i uprzejme powitania. Reszta jeździła pociągami, zatrzymując się na granicach. Aleks, ze swoją determinacją, upodobaniem do komfortu i elit, urodził się w złym kraju i kiedy tylko nadarzyła się sposobność wyjechał do Ameryki, by narodzić się na nowo. W nowym języku. W systemie wartości przekładających się na pieniądze (był to okres Wielkiej Emigracji Konsumentów, bardzo znaczący dla ich własnej historii). O ile pamiętam, nigdy nie walczył z komunizmem na trzeźwo – co najwyżej kpił, pluł z upodobaniem, z siłą rażenia pestek słonecznika – zakładając prawdopodobnie, że komunizm nie zasługuje na nic więcej. A wolność... ta, którą ukochał, była wolnością rynku. Uważał, że każdy ma niepodważalne prawo sprzedawać z zyskiem swoje przekonania. Jeżeli za coś go lubiłem, to chyba właśnie za to. Cały Aleks. Męża głoś, Muzo, wielce obrotnego, co wizę dostał i obywatelstwo... (tak, był obrotnym mężem i miał rzadką odwagę przyznawać to przed ludźmi). Nic dziwnego, że raz dwa dali mu obywatelstwo. Wystarczyło na niego spojrzeć, by odkryć ten potencjał – przyszłe bogactwo – miał je wypisane na czole. Jakby na mocy zawartego z diabłem paktu, to bogactwo już na niego czekało – gwarantowana chciwością nagroda. Wyjeżdżał pewien, że mu się powiedzie... ale... nie zapominajmy – był pisarzem. Cholerne, małe „ale” jest tym, co różni życie od biografii. Bo chociaż kraj go przyjął (Ameryka przyjmie każdego, kto legitymuje się żądzą zysku), język kraju wywalał się tylko w złośliwym grymasie. Język pokazywał Aleksowi, gdzie jego miejsce. Zapraszał do konwersacji przy budowach, drobnych naprawach, nawet do flirtu... Ale! Rozmowa o literaturze nie wchodziła w grę. Nawet teraz, po tych wszystkich latach, mógł jedynie budować poprawne gramatycznie, złożone zdania. Umieszczał w nich sensy, ale nie wydobywał piękna. Korzenie składni wypuszczały wątłe, blade roślinki o pustych pąkach... Czytał w oryginale – pisał podszywając się. Mała barierka dzieliła go od sławy i oto nie mógł jej przeskoczyć. Tylko obijał sobie kolana, tylko siniaczył golenie... Hej, chłopcze, masz za krótkie nogi, czołgaj się! Pochodzisz przecież z kraju, gdzie ludzie czołgać się umieją. Przemykać i prześlizgiwać, i wchodzić od kuchni, z tacą trzymaną jak tarcza. Zawsze lepiej jest wejść z tacą niż na tacy, prawda? Więc wypożyczył smoking i przebrał się za siebie. Kurczowo uczepiony cienkiej nóżki kieliszka do szampana stanął na salonach. Podobnie jak Kosiński przeczytał w dzieciństwie Karierę Nikodema Dyzmy i podobnie jak Kosiński chciał zrobić taką karierę. Po to tu przyjechał – do Ameryki, kraju pełnego murzynów, którzy mogli zrobić za niego wszystko, czego sam nie był w stanie. Aleks Kraft – pisarz. Autor własnej mistyfikacji. Tworzył historię, postaci i kupował styl. Można go za to oskarżać i czyniłem to, jednak zanim wyda się wyrok, wypada uwzględnić precedens, tak? Hojnie wynagradzani asystenci, pamiętając, że precedens istnieje, tłumaczyli jego angielski na angielski i zachowywali dyskrecję. Zaczął odnosić sukcesy, gdy był już zdolny, żeby im płacić. Warsztat pracy w krótkim czasie stał się małą fabryczką. Podobnie jak później moje usługi, również ich pracę zwykł nazywać

redakcją, a drobna pomoc w redakcji czyniła zeń mistrza. Uczniowie (asystenci, szybko ustępujący miejsca asystentkom) byli jego wstydem. Sytuację emigranta znacznie poprawił związek z byłą żoną przemysłowca z Detroit. Ona także czuła się obco w Nowym Jorku. Pokaźna suma, jaką otrzymała po rozwodzie, dawała jej takie poczucie bezpieczeństwa, że mogła się nim podzielić – z krępym, ciemnowłosym Polakiem, którego kutas był nawet większy niż jego domniemany talent. W każdym razie o rozmiarach kutasa mogła przekonać się osobiście. Z Aleksem w środku, czuła się dobrze w środku wielkiego miasta. Poza tym, miała już swoje lata i nigdy nie przypuszczała, że zdoła zrobić to w toalecie. Jej mąż nie był pasjonatem seksu, dużo bardziej kręciły go śruby. W bladoróżowej przestrzeni ladies, Aleks (dżentelmen z, było nie było, Europy) otworzył przed nią zupełnie nowy świat doznań. Posiadał jej rozwiedzione, uposażone ciało na wszystkie możliwe sposoby, na kafelkach, mozaikach, marmurach i porcelanach, prawił komplementy i wchodził do tyłka. Karmiona tą miłością, jego kariera rozwijała się jak wściekła – mówiono bez ogródek, że potrafi wcisnąć się wszędzie. – Podobno nie ma takiej dziurki, do której nie dopasowałbyś klucza, Aleks? – To prawda – odpowiadał. – Ale czasem brakuje drzwi.

Kiedy był już autorem uznanym, zainteresowali się nim również rodzimi wydawcy. Honor polskiego pisarza nie pozwalał mu jednak wydawać w kraju książek tłumaczonych z angielskiego, co to, to nie. Postanowił, że sam napisze polską wersję. Pamiętał język na tyle, by wiedzieć, że mu nie wyszło i za nic nie chciał przyznać się do tego publicznie. Jego język go zdradził. Jego własny język... Słowa uciekały przed nim, jak rozchichotane nastolatki, płoszyły się na widok tego chutliwego starca. Już nigdy nie miał ich posiąść... (Dręcząca wątpliwość: czy była to rzeczywiście sprawa słabej pamięci, czy może język nigdy go nie kochał?) Frazy rwały się, strzępiły się końcówki i mógł tylko bezradnie zaciskać pięści, bo wszystko dosłownie rozpadało mu się w rękach. Wtedy skontaktował się ze mną. W jego dziurawych wspomnieniach byłem starym kumplem z dobrych dawnych czasów, w sam raz na białego murzyna. Miałem tylko wyjąć trupa z szafy i natchnąć go duchem. Wygładzić co chropowate, posklejać połamane i trzymać gębę na kłódkę – drobna pomoc w redakcji, nic więcej... Aleks zbierał plon. W końcu mieliśmy już tu ten wolny rynek i to, co przychodziło z zewnątrz, było w cenie. A rola pisarza w Polsce? Scheda przeszłości... Estyma (niezależna od dochodów), uwielbienie... Ameryka płaciła, więc nie musiała wielbić. Tymczasem każdy sukinsyn, na starość, robi się sentymentalny. Nawet ktoś taki, jak Aleks. Nawet on. – Bo jak kiedyś zechcę wrócić, do Polski? Ja chcę wrócić, Maks... sam wiesz, że wszyscy wracają. Mrożek, Zagajewski, Głowa... Tutaj nigdy nie będą mnie szanować tak jak w Polsce. Mam już dosyć pieniędzy, teraz chcę szacunku, Maks. Ja muszę pisać po polsku, pięknie. – Ale nie piszesz, już nie. – To kwestia osłuchania. Wystarczy tylko trochę czasu, żeby na nowo zanurzyć się... znowu myśleć po polsku, poczuć ludzi, ulicę... kiedy wrócę. Od ośmiu lat przyjeżdżał regularnie. Spędzaliśmy razem około tygodnia, czasem dwóch w pensjonacie, który jego daleka krewna prowadziła na Mazurach. Przed sezonem (zwykle

był to początek maja – mógł potem, wypoczęty i lekko opalony, pojawić się jako gość specjalny warszawskich targów książki) pensjonat był tylko dla nas, prawdziwy dom twórczy, z dyskretną obsługą, z tarasem wychodzącym na czereśniowy sad. Mogliśmy całymi dniami roztrząsać niuanse i rozwodzić się nad odcieniami; w weekendy wpadała Barbara i wynajmowaliśmy żaglówkę ze sternikiem. Bywało miło: dobry wiatr, srebrzysta toń jeziora, chwilami nawet jakaś głębia otwierała się w nas. Wtedy w pół słowa urywaliśmy rozmowę, odwracaliśmy twarze do słońca. – Ładnie grzeje – powiedział kiedyś Aleks. – Aż się ciepło robi. Tutaj słońce inaczej pada na twarz. Jakby ktoś ujął w dłonie twoją głowę i całował czoło, takie słońce prowokuje pojednania i przynosi ulgę. Z moją dyskretną pomocą wydał w kraju już piątą książkę. W Stanach wyszło ich osiem. Aktualnie mordował dziewiątą. Prędzej czy później, na niej też miałem coś zarobić. Nostalgia i wiek średni (po pięćdziesiątce, sześćdziesiąt lat ma się przecież w mgnieniu oka) sprawiły, że tym razem Aleks postanowił umiejscowić akcję swojej powieści w Polsce, konkretnie w Krakowie. Kłopoty z odcinkiem szyjnym kręgosłupa (seria zastrzyków, rehabilitacja i proszę rozważyć implant) uniemożliwiły mu wizję lokalną, więc ściągnął mnie – przewodnika po raju utraconej młodości – by dopracować szczegóły i ostatecznie zrujnować sobie wątrobę w towarzystwie krajana. Miał teorię, że organy powinny degenerować się harmonijnie, bo zapewnia to organizmowi równowagę. – I kiedy zacznie rypać mnie wątroba, nie będę tak czuł mojego kręgosłupa. Przed wyjazdem gorliwie snułem się po mieście, notując w głowie zmiany, jakie zaszły w jego wyglądzie. Przeglądałem się w przeszklonych ścianach nowych biurowców, nurzałem się w omszałych zaułkach, schodziłem do piwnic, ze zdumieniem odnajdując rozjątrzone życie w miejscach, gdzie jeszcze parę lat temu lągł się tylko mech. Owszem, bywałem w restauracjach i umawiałem się w pubach, ale te piwnice, te bramy... Pod miastem, jakie znałem, powstało alternatywne miasto z jego ceremoniami przerażającego sabatu. Podziemne katedry i ambony. W zapachu siarki, stłoczone, mnożące się inkuby – demony seksu, niewolące kobiety pogrążone w narkotycznym śnie. W pulsującym rytmie klubowej muzyki spełniały się słowa świętego Augustyna, lęki Izydora z Sewilli, diagnozy Tomasza z Akwinu. Zstępując w te czeluście, byłem najgorszym z duchów, najstraszniejszym... Obsesje seksualne przerażają dopiero wówczas, gdy towarzyszy im podeszły wiek. Na powierzchni wciąż w sile i prawie, wciąż jeszcze przystojny – tam, na dole, byłem już starcem i mój oddech był oddechem starca. Zadziwiające, ile knajp może kryć miasto. Zadziwiające, jak obco czułem się będąc pod ulicą, której bruk tyle lat rzeźbiły przecież moje kroki. Pozmieniało się, Aleks, co by nie gadać, pozmieniało się... Jeśli wspominasz klimaty rodem ze SPATiF-u, to zapomnij stary, poniechaj... Czy o to mu chodziło? Z atmosferą miasta? Nie byłem zupełnie pewien. Równie dobrze mógł wysłuchać moich opowieści i powiedzieć: „Dobrze Maks, ale nie prosiłem cię o podróż do wnętrza ziemi. Kluby to ja mam w Nowym Jorku. Ty mi daj... coś tak... prawdę... jakąkolwiek, coś o mieście, o Polsce”. Tylko co? Gazety przecięż czytał na bieżąco, oglądał polskie filmy... Wiedział, że wszystko, co się zmienia, staje się podobne – sklep w sklep, półka w półkę, towar w towar i ludzi pewnie również dotyczyła ta konstatacja.

Co do mnie, cała ta przemiana była mi poniekąd obojętna. Nadeszła za późno, abym sam mógł ulec przemianie. Mijałem nowe szyldy, w drodze do wydawnictwa i na uniwersytet robiłem zakupy w centrach handlowych, wyciągałem nogi w przestronnych salach multikina, oglądałem więcej filmów i może piłem lepsze alkohole, jednak nadal byłem tym samym Maksem Laskowskim, autorem paru publikacji z dziedziny ogólnie pojętej humanistyki i jednej nibypowieści (której nijak nie dałoby się zaliczyć do literatury popularnej, co kiedyś było źródłem mojej dumy, a teraz stało się strumieniem goryczy), przyjacielem dwóch starych poetów oraz ich nieuchronnie starzejących się żon. Codziennie stawałem przed lustrem, zbyt często by widzieć, jak zmienia się rysunek twarzy i barwa włosów, jak wiotczeją pragnienia i tracą kolor pasje. Średniego wzrostu, szpakowaty, szaroniebieskie oczy, jeszcze przystojny mężczyzna... do zaakceptowania, jak jazzowy standard. Z przyzwyczajenia goliłem się i, z przyzwyczajenia, zajmowałem się literaturą. Eckart powiedział: Bóg staje się Bogiem, kiedy jego stworzenia mówią „Bóg”. Drukowano moje recenzje, więc stałem się krytykiem. Teraz chodziło jedynie o to, by jak najdłużej utrzymać stworzenia w tym przeświadczeniu. Niestety, tylko o to... Ludzie, szczęśliwie, rzadko bywają dociekliwi. Analiza wpływu Bachtina na formalistów zachodnich, aksjologia futurystów, rewolucja w postrzeganiu roli przedrostków... to nie są rzeczy, o których rozmawia się przy obiedzie – wystarczy tylko unikać konferencji. Nie zawsze udawało mi się ich uniknąć, ale radziłem sobie. Szybko pojąłem, że najważniejsze to nie dać się sprowokować, zachowywać wyniosłe milczenie, od czasu do czasu kaszleć. Zawsze można odejść – jak Lorca – niby to w kierunku intelektualistów pierwszej klasy. Druga klasa jest najbardziej upierdliwa, ale bez niej nie rozkwitłoby nic. Ktoś musi lać wodę w te donice, trudno. Możliwe, że organizatorzy tych konferencji rozumowali dokładnie tak samo zapraszając mnie. Wkładałem marynarkę, stawiałem się na czas i podejmowałem dyskusję, w końcu nie takich rzeczy ludzie podejmują się bezkarnie i na wyrost. Częściej kaszlałem niż odchodziłem, więc zaproszenia wysyłano mi regularnie: Mamy prawdziwą przyjemność – przynajmniej raz w miesiącu i Mamy zaszczyt – raz na tydzień. Za przyjemnością krył się bankiet, zaszczyt oznaczał, że będzie tylko wino. Wiele, wiele martwych sezonów mogła jeszcze potrwać słoneczna wegetacja... Zaprzeczając temu, co rozumie się przez przypadek, powiedziałbym, że to złośliwy przypadek (gdy poślizgniesz się na skórce, może to być sprawka losu, który podrzucił ci skórkę) sprawił, że poznałem tę dziewczynę. Tak – miała imię i tyle wiedziałem o niej w tamtym czasie. Powiedzieć „poznałem” jest oczywistym nadużyciem – spotkałem ją, to wszystko. Była ptakiem, który upodobał sobie drzewo, przysiadł na suchych konarach nie wiedząc, że zapragną objąć go i zatrzymać. Ponieważ ptaki nie myślą. Bo drzewa są drzewami, niczym więcej. A jednak. .. napływ żywotnego soku natchnął siłą poskręcane korzenie i darły ziemię, łaknąc więcej i więcej... życia, przestrzeni, wilgoci. Spotkałem ją w czasie, gdy niczego nie chciałem już poznawać... Co za zmiana... jaka głupota... Drzewo ruszyło w drogę. – Przywieź mi trochę życia, nie albumy – kolejny raz pouczył mnie Aleks. Z mojego odbioru świata chciał zbudować swój świat; szedł w zaparte twierdząc, że to rekonesans... mały rekonesans, nic więcej.

Zazdrościłem mu tupetu, jak Europa Ameryce, i z uśmiechem grałem swoją rolę – dostawcy inspiracji. A może czyściciela wspomnień? Pięćdziesiątka, setka, ciało jakiejś nastolatki, o które zawadziłem niechcący na piekielnych schodach („Masz rozmienić stówę?”) – tak to mogło się udać. Moja rozjątrzona wyobraźnia, wszystko co ostatnio mi się przydarzyło... Lądując w Nowym Jorku byłem aż ciężki od wrażeń i dziwnie zażenowany – jakbym migał się przed dopłatą za nadbagaż.

*** Chmura była już ciemniejsza niż rzeka, zupełnie nieruchoma. Thomas Ellman nie przestawał mówić... Stałem, krok za moją żoną, dwa kroki za jej przyjaciółmi, gdzieś w Ameryce... nowhere, oglądając tamę. Jeśli groził nam potop, miał nadejść z innej strony. – Przyszła do ciebie jakaś paczka! Wygląda na książkę... To chyba nie od tej dziewczyny? – zapytała Barbara, boleśnie szczypiąc mnie w ramię – Co? Od tej dziewczyny? Po jaką cholerę podałeś jej ten adres, tutaj!? Pytanie niosło ze sobą gorzką i żenującą prawdę. Oto kolejny raz objaśniałem drogę komuś, kto nigdy nie miał w nią wyruszyć... Zawsze wpadałem w tę pułapkę emocji, czy to nawiązując nowe, przypadkowe znajomości, czy spotykając po latach starych przyjaciół, zmuszając ich notatniki i kalendarze do przyjęcia kombinacji cyfr, której nie miały powtórzyć palce. Sejfy pamięci pustoszeją, pod banderolą lat kruszą się nominały. .. Skoro tyle już zapomniałem... skoro tylu zapomniało już o mnie – po cholerę podałem jej ten adres? Obcej dziewczynie. Jakiejś dziewczynie... Po co? Barbara karciła mnie z miłością, upominała, jak upomina się dziecko, które nie chce uczyć się na błędach. Moją znajomość z Niną traktowała pobłażliwie, jak chorobę, lekką chorobę, którą trzeba przeczekać. Nie było żadnego powodu, by tajemnicze paczki ścigały mnie za oceanem, szmuglując przez granice smaku swą naglącą zawartość. „To chyba nie od tej dziewczyny?” – zapytała i zaczęło się.

Młoda kobieta daje starszemu facetowi jedynie to, co chce z siebie zrzucić... Nina... Imię, w którym zawiera się naraz zachęta i odmowa. To imię obiecywało romans, który mi się nie należał, smutek, jakiemu nie zamierzałem się poddać, ostateczną utratę rozsądku, którym szastałem na prawo i lewo, by wywrzeć wrażenie, że posiadam go w nadmiarze. Ktoś znał zakończenie tej historii. Ktoś stworzył mnie z klisz i przedstawił Ninie. Zostałem wybrany, aby przepłynęła przeze mnie jak rzeka (złóżmy niezasłużony hołd biednemu Thomasowi), jak rzeka, która pokonuje tamę pozostawiając jedynie zielonkawy osad wspomnień i domysłów na korodującej powierzchni. Moja skromna, szpakowata, łaknąca eufemizmów postać, miała przecież ustaloną pozycję w podręcznym zbiorze książkowych bohaterów. Tacy jak ja, samotni czy żonaci – są zawsze do wzięcia. Byłem dla Niny facetem zrobionym z papieru i brała mnie sobie do serca – jak cytat. Literat, nauczyciel, starszy mężczyzna... cała parada skazanych na przegraną bohaterów. Przyszła do mnie, bo ich znała wcześniej, przyszła, by podtrzymać tradycję. By sprowokować upadek, którego zarzewie nosiłem w sobie od zawsze. Mam na imię Nina, tak to ja, twoje przekleństwo, twój błękitny anioł i jestem tu tylko po to, żeby mnie kochać, kochać mnie... poświęć mi parę minut.

– Ile tylko chcesz, wszystko, czego tylko sobie zażyczysz.... proszę wejdź... Wybacz Barbaro. Wiemy oboje, że żadna z tych strzelistych panien, które kręciły się koło mnie po literackiej orbicie – nie sięgała ci, kotku, do pięt. Dowcip Niny daleki był od twojego jadowitego dowcipu. Kształciła się dopiero w sztuce walki, w której ty byłaś dla mnie mistrzynią. Umiała już budzić pożądanie – prawdziwego zainteresowania jeszcze nie. Umiała już pisać, ale rozmowa z nią nie była ani ciekawa, ani nawet swobodna. Wiedziałem wszystko o takich dziewczynach. Znałem ich wiersze, dawały mi swoje opowiadania. Ani te dziełka, ani ich autorki już od dawna nie robiły na mnie wrażenia. Musiało więc być coś w Ninie, że nawet jej proza wydała mi się pociągająca. Że niemal piałem z zachwytu – tak, jak sobie życzyła. Kobiety, które interesują się pisaniem, zanim wyjdą za mąż lub gdy małżeństwo dostatecznie je znuży (jako mężczyzna wychowany na literaturze mężczyzn i w dodatku niemłody – mogłem to powiedzieć), czytają – czasem myślę, że jedynie one – pisma literackie. Wyobrażam sobie pojedynczą lampkę nocną, jej żółtawe, niepokorne światło na stronie, powiedzmy, sześćdziesiątej siódmej, gdzie z braku innego pomysłu, decyzją redaktora, umieszczono listy jakiegoś nieżyjącego poety do równie martwego autorytetu. Śledzą nerwowy impuls, który każe im stawiać się w roli owego poety, na jego grząskim piedestale i łaknąć, rozpaczliwie łaknąć takich listów i podobnego choć trochę adresata. Jeśli tak było z Niną, jeśli takie przeznaczył jej los ekscytacje – czy mogłem nie podjąć swojej roli i pozwolić, aby ktoś inny spił całą śmietankę? Pojedyncza lampka nocna, jakaś wizja i na coś nadzieja, przywiodły Ninę do moich drzwi, w ciężkie, duszne popołudnie... Prawdopodobnie fałszuję cały obraz – autorytety żywe albo martwe mogły w ogóle nie mieć znaczenia dla tych dziewczyn. Bardziej liczyli się publikujący rówieśnicy, którzy autorytetami dopiero mieli się stać. Ich fantazyjnie wystrzyżone bródki, mogły liczyć się dużo bardziej, tak... Interesująca kwestia, ale postanowiłem ją zignorować. Sfałszowany obraz lepiej mieścił mi się w ramach. Pojedyncza lampka nocna! Niepodzielona z nikim wizja i nadzieja! Przywiodły Ninę do moich drzwi, w ciężkie, duszne popołudnie. – Zastrzegł pan numer. – Zastrzegłem? – Musiałam tu dzisiaj... tu do pana... przyjść. Dlaczego drżały mi ręce, gdy robiłem jej kawę? Dlaczego natychmiast, gwałtownie, zapragnąłem papierosa? Dlaczego jej zażenowanie sprawiło mi taką... uwłaczająco fizyczną przyjemność... Trzy pytania i jedna prawidłowa odpowiedź – taki test dla dojrzałych mężczyzn. Naprawdę okropnie, okropnie chciało mi się palić... Od pewnego czasu rzucałem intensywnie, jak Zenon z powieści Sveva – każdy po którego sięgasz jest ostatnim... Cholerny papieros... niebezpieczny jak kobieta... cigarettes, lorettes, grisettes – pokusa nie do odparcia. Zanurzyłem się w Ninie. I powstrzymałem tę narastającą chwilę jakimś ostrym pytaniem, nakazem, uwagą, której musiała się po mnie spodziewać.

– Wiem, że jestem nachalna, przyszłam tutaj, żeby pana nagabywać i... no tak, chcę czegoś, to jasne... Pewnie nie pierwszy raz spotyka się pan z... Widziałem zdenerwowanie, ukryte pod nonszalanckim tonem, widziałem, jak pochylała głowę przerywając w pół słowa, nie mogąc powstrzymać łez napływających do oczu, bo tak wzruszała ją rola – adeptki Bóg wie czego w obliczu... kogo, tak naprawdę? W następnej scenie nerwowe poszukiwanie zapalniczki wśród szminek, tamponów, zbędnych kwitów, wizytówek i tanich długopisów. Wnętrze jej torebki było takie podniecające... mały, niegroźny bałagan – preludium tego burdelu, który miała wkrótce uczynić z mojego życia. – Zapraszam – powiedziałem. Zaprosiłem ją. Kąty proste i wszystkie ostre kanty naszego mieszkania natychmiast zaokrągliły się, złagodniały. Szkło żarówki pokryła mleczna mgła... Brakowało tylko muzyki i pobiegłem po mojego Milesa Davisa – owszem, stary ale przecież niekwestionowalny, miły w obcowaniu, jak ja sam, tradycyjnie zaskakujący, wibrujący od potencjałów. Zlekceważyłem tętnienie w skroniach... skok ciśnienia – to się zdarza, jak skok w bok, mężczyźnie. Oddychałem głęboko i uważnie parzyłem kawę. Nieczęsto obce kobiety przed trzydziestką przychodzą do mnie, żeby palić i płakać. Odczuwał wąż ten, widząc kwiatów kępę, Ustronie Ewy, samotnej o świcie Milton. Raj utracony. Bo mało potrzeba, by uszczęśliwić dziewczynę z ambicjami. Gdyby Nina nie upierała się przy literaturze, ile musiałbym wydać, ile włożyć wysiłku w zwabienie jej do mojego, zagraconego przeszłością, pokoju. Jakich zaklęć musiałbym użyć, aby wpasować jej abstrakcyjne ciało w znajomy, lojalny kąt kanapy. Na szarym kocu, w kratę, w białym świetle niepojętnej żarówki, była zależna ode mnie jak niewiadoma – od matematycznego równania. Tak oto dodawały się do siebie dwie fikcje literackie – szczupła, niebieskooka szatynka i jej – o mnie – wyobrażenie. Miałem objąć patronat intelektualny (to także musiała gdzieś wyczytać) nad jasną twarzą, nad pupą i piersiami, nad pachnącą gęstwiną włosów (kompletnie ogłupiały nie byłem zdolny ująć tego inaczej), które wyglądały tak, jak gdyby wstała przed minutą z łóżka – i było mi obojętne, kto jeszcze mógł się tam znajdować. Gdybym... gdybym nie wmawiał sobie co rano, że jestem starszy niż byłem naprawdę, gdybym miał mniej rozwagi, a odwagi więcej... Gdybym nie myślał o sobie jak o człowieku z dokonaniami, którym ona chciała mnie widzieć – objąłbym wtedy Ninę, mnąc bluzkę, koc i patronat. – Od dawna pani pisze? – zapytałem tylko. – Właściwie na czym skończyła się ta historia? – Barbara przerwała ciszę, w której pogrążyliśmy się na chwilę, po rozstaniu z Ellmanami. W bezpiecznej ciemności wnętrza wynajętego mercedesa odpowiedź nie sprawiła mi kłopotu. Nie posunąłem się jednak tak daleko, aby udawać, że nie wiem, o co pyta. Nieotwarta paczka, tajemnicza przesyłka rozpalała do czerwoności cichy, solidny silnik. Brałem zakręty jak wariat, bo ścigało mnie dojmujące poczucie straty. Woda i powietrze dzieliły mnie od ognia, który płonął w obecności Niny, i teraz już tylko ciekawość mogłem zaspokoić. – Na niczym – warknąłem. – Dlaczego znowu palisz w samochodzie?!

– Nie palę – odpowiedziała – nie palę! – Nie znoszę, kiedy palisz w samochodzie – powtórzyłem jak kretyn i oboje zamilkliśmy na dobre. Zwolniłem. Zmieniłem pas. Barbara odchyliła siedzenie i poddała się ogarniającej ją senności. Wypiła sporo wina do kolacji i było już dosyć późno. Kochałem moją żonę. Nadal lubiłem kochać się z moją żoną... od czasu do czasu. Nauczyliśmy się brać ulgę za rozkosz i zasypiać w tym samym momencie. Barbara zachowywała cudowną obojętność w stosunku do moich studentek, co z czasem i mnie samemu jakoś się udzieliło. Bardziej drażniły ją moje, zresztą sporadyczne, spotkania z gotowymi literatami – jak Aleks – kiedy upijałem się niemal do nieprzytomności, bo człowiek, wiadomo, ma do wyboru: pielęgnować swoją młodość albo zdrowie. – Płacisz za niską składkę ubezpieczeniową, żeby wystawiać mnie na takie ryzyko – mówiła następnego ranka, podając mi wodę, w której hałaśliwie musowało antidotum. Barbara miała gdzieś literaturę i za to kochałem ją najbardziej. Była młodsza niż wskazywałby na to jej wiek – bo pracowała w telewizji. Przygotowywała zajawki i czołówki i skrótowo myślała o życiu. – Frustratka – wzruszyła ramionami, gdy przeczytałem jej fragment książki Niny, książki, którą ostatecznie podjąłem się zrecenzować. – Frustratka, ale fajne ma włosy... Tylko raz zdarzyło się tak, że Nina odwiedziła mnie, gdy była w domu Barbara. Tylko raz zdarzyło się, że Barbara była w domu, gdy odwiedziła mnie Nina... Czy muszę mówić, że ta wizyta niczym nie różniła się od poprzednich. Swoboda bywa tak krępująca...

Pewnego dnia bez specjalnej przyczyny zaczęła gardzić wszystkim, czego nauczono ją pragnąć. Pielęgnowała to uczucie, oddawała mu swój czas, szacunek bliskich, dotychczasowe przyjaźnie. Pielęgnowała jak nieopierzonego ptaka, który wypadł z gniazda. Ciepłym oddechem budziła zamierające życie, bo brzydota wywołuje czułość. Nie spała po nocach, żeby karmić wzgardę. Przyszła na świat na wąskich stopach. To nie są nogi do chodzenia – mówiła jej matka i mówiła to z dumą. Ciebie będą nosili w lektyce. Rodzice nigdy nie wiedzą, które z ich słów zostaną zapamiętane. Masz takie pianistyczne dłonie – mówią, pianistyczne dłonie i równocześnie modłą się dla ciebie o karierę adwokata albo lekarza. Teraz, z tymi dłońmi, z tymi stopami, stała na środku pokoju, już salonu – jednak lubiła nazywać go salonem – w domu, z którego otwierał się widok na doskonałość, na pewną przyszłość, pogodną rezygnację. Układała w wazonie cięte kwiaty; zapach śmierci, różany całun, szkło. – Pokaż mi nadgarstki, panienko! – Nie mam. Nie mam już głowy, nie mam rąk. – Pokaż nadgarstki! Brama rozsuwała się, zanim nadjechał samochód. Brama na pilota. Zawsze zatrzymywał się na zakręcie i dawał sygnał bramie; potem zamykała się sama. Techniczne rozwiązania kopiują naturę – myślała – wybierasz moment, żeby otworzyć swoje życie, a potem ono

zamyka się samo.

– Frustratka – powiedziała Barbara – ale włosy ma niezłe. – Trochę anachroniczne, co? W dzieciństwie musiała czytać Balzaca, siostry Bronte i... – I powieści młodzieżowe – dokończyła. – Owszem, anachroniczne. Bardzo w twoim stylu. Pamiętasz... kiedy ostatnio byliśmy w IKEI, spodobał ci się regał stylizowany na... chyba holenderski... no jak te stare holenderskie meble, które można kupić w komisach... – Wiem, jaki. – Właśnie. Sosnowe drewno, które udaje dąb, w IKEI. Na tle całej reszty wyglądr1; naprawdę porządnie, muszę przyznać. Sięgnęła po lakier. Czerwień z domieszką brązu, dyskretny złoty połysk – kolor paznokci wzmacniał wymowę gestów, a Barbara nie potrafiła nic powiedzieć nie gestykulując, jej ciało było naładowane emocjami, słowa wyprane z nich zupełnie (póki nie wpadła we wściekłość) – razem dawało to dwuznaczny komunikat i rodziło pewien dyskomfort u rozmówcy, jeżeli nie znał jej zbyt dobrze lub nie tolerował dwuznaczności.

Dlaczego nie umiałem czytać Niny z wyostrzonym ołówkiem w ręku; oczekiwała oceny, a ja pragnąłem dać jej nadzieję, cokolwiek, byle tylko przedłużyć znajomość i nie – to nie było uczciwe. Przyniosła mi kawałek literatury; chciała wydać książkę – nie szukała kochanka ani psychoterapeuty, chyba nie... Mój profesjonalizm rozwiewał się jak dym z papierosa... pozostawał żar. Pieprzyć profesjonalizm! (Pieprzyć Ninę?) Życie jest żarem, popiołem, ogniem... życie jest papierosem... napisał Machado, wielki palacz. Oszukiwałem, przyjmując na siebie rolę jej krytyka. Nagle nie miałem nic do powiedzenia... o stylu, konstrukcji postaci czy fabuły... Tylko erekcja... erekcja na ruinach erudycji. Nie ma lepszego sposobu, żeby obrazić początkującą pisarkę. Podejrzewałem, że Nina wie, czułem, że postanowiła mi wybaczyć. – Słuchaj – rzuciłem przez telefon, brawurowo przechodząc na ty, skracając dystans, który mi doskwierał. .. Słuchaj – powtórzyłem, akcentując mimowolnie stosunek władzy, który chciałem jednak utrzymać – przeczytałem i wiesz... to mnie wzięło. Może niewielkie zmiany, w paru miejscach... tak, mam pewne sugestie. – Już myślałam, że pan nie zadzwoni – skłamała i sprawiła mi przyjemność. „Mam pewne sugestie” – mówi facet, który żyje z nazywania rzeczy po imieniu. „Wzięło mnie” – jakże wyrafinowana opinia, po prostu szczyt krytycznego rzemiosła (nie nazywaj siebie krytykiem, jesteś recenzentem książek – mówiła Barbara, gdy ją czymś wkurzyłem). Nina nie była bardzo obeznana, ani specjalnie przenikliwa, lecz nie wierzyłem, nie wierzyłem nawet przez moment, że pozwoli zbyć się tak łatwo... Żywy język krytyki, jaki zaprezentowałem w tamtej rozmowie, chciał tylko jednego – wepchnąć jej się do ust. Nie odważyłem się na to w domu i umówiliśmy się w mieście. Udo w udo. Choć udawałem, że nie dotykam jej uda. Siedzieliśmy na pomarańczowej sofie i piliśmy połyskujący oranżem sofy koniak. Kelner zerkał na Ninę i – z dezaprobatą – na mnie. Dobrze wiedział, że to nie moja córka, a ponieważ ubranie, które na sobie miałem, nie

nosiło oznak zamożności, jedynie dyskretne ślady zużycia – nijak nie mógł rozwiązać tej zagadki. Odsunęła się nieco... ale już po chwili... nasze kolana skierowane ku sobie zdradzały (czyżby obopólną?) seksualną atrakcję. W moim przypadku było to autentyczne – z jej strony pewnie zwykła uprzejmość. Jednak... po drugim kieliszku, obywszy się z moim widokiem i bliskością, Nina zaczęła rozkręcać się mimo woli. Jej dłoń przez moment dotknęła mojej i wycofała się, zanim zdążyłem zareagować. Śmiała się nieco za głośno i gestykulowała swobodnie na tematy paraliterackie, płynnie przechodząc na seks. Prowokowała bez litości, zachowując jednakże tę granicę, którą tak bardzo pragnąłem z nią przekroczyć. Jak to miło, jak miło tak kulturalnie rozmawiać sobie w kawiarni ze starszym facetem, który nie pyta (zanim nie zamówi): kochanie, u mnie, czy u ciebie? Mężczyźni z mojego pokolenia nie zadają takich pytań wprost. W nagrodę opowiedziała parę anegdotek, od których mózg mi się kurczył i nabrzmiewał penis. Dokładnie tak, jak się spodziewała. – Nie zdradzam swojego męża – odrzuciła włosy. – Być może powinnam, ale nie zdradzam go. Spotykam zresztą samych świrów, o takich nietrudno w tym mieście. Na przykład, w ostatni piątek... Miał koszulę w kwiaty i powiedział mi, że zajmuje się teorią systemów. Zrozumiałam, że chce mnie przelecieć. Albo taki reżyser, kto go zresztą wie... Powiedział, że mam amerykański sposób rozmawiania. Chodziło o to, że zadaję za dużo pytań. Za dużo pytań! A on chciał przelecieć mnie bez gadania – roześmiała się. – A ty co mi powiesz? Miała zdecydowanie romantyczny stosunek do literatury i tylko do niej. W każdym razie, w mieście, nie odważyłem się też. Na nic, po prostu na nic! Zachowałem się beznadziejnie elegancko i odprowadziłem ją do taksówki. Na pożegnanie pocałowała mnie w policzek i było to, cóż... smutne.

Mój pobyt w Nowym Jorku miał potrwać półtora do dwóch miesięcy. Ta cała sprawa z ożywieniem Krakowa – kluczowa dla zamknięcia powieści – „redakcja” i łechtające nasze próżne ego dyskusje przy alkoholu... słowem plan. Aleks zmusił mnie do odstawienia na bok wszystkich innych spraw. Nalegał również na przyjazd Barbary, o ile nie będzie stawać nam na drodze do marskości przysłowiowej wątroby, zawału, raka płuc – wszystkich tych przyjemności (co by nie mówić, są gwarantowane). Zgodziła się bez wahania. Nowy Jork, który uwielbiała (trasę turystyczną odbyliśmy już pięć lat temu), nowe podniety, nowe ubrania – z właściwym sobie rozsądkiem przedkładała nad stan zdrowia starego męża. Poza wszystkim – Aleks przynosił nam pieniądze. „Twój strategiczny klient” – wołała, kiedy dzwonił. Zamieszkaliśmy w apartamencie na piętrze – przecznicę od mieszkania Aleksa przy West Broadway (żadnych kompromisów – mówił – tylko SoHo). Zastanowiło mnie, po jaką cholerę, mając takie mieszkanie, wynajmuje jeszcze jakiś apartament. – Niech mnie – Barbarę aż zatkało, gdy tylko przestąpiła próg. – Chyba trzyma tu jakąś superdziwę! Myślisz, że pozbył się jej ze względu na nas? Była niezwykle pobłażliwa, kiedy chodziło o cudze kochanki, a mieszkanie rzeczywiście wyglądało jak finał kankana i czekałem tylko, aż jakiś Toulouse-Lautrec wylezie nam spod

biurka. Okrągła wanna na środku pokoju kąpielowego, dywany tak grube jakby ktoś zapomniał je skosić, kaskady cholernego jedwabiu w oknach i łóżko z autentycznym baldachimem (orzech), które pozwalało myśleć, że Aleks nie raz przegrywał tu dwa do jednego. Barbarze nigdy nie przyszłoby do głowy, że mogę mu zazdrościć. Nie miałem ani apartamentu, ani superdziwy. Byłem skazany na gościnność starego skurwiela i własną, nowoczesną żonę. – Nic dziwnego, że wszyscy uciekają do Chelsea. Dopiero w tym mieszkaniu rozumiem w pełni, co to znaczy, że SoHo skomercjalizowało się na śmierć. Nie chodzi o butiki. Smród komercji rozchodzi się stąd – wskazała na stolik w stylu art deco, na którym leżał przerośnięty szklany banan, prawdopodobnie była to rzeźba. – Nie mów tego przy Aleksie. Jest dumny, że tu mieszka, teraz kiedy czynsze tak wzrosły. – Mieszka tu, odkąd wzrosły. Od dziewięćdziesiątego drugiego. Galeria Mary Boone wyniosła się ze trzy lata wcześniej. Zresztą prawdziwi artyści dawno uciekają już z Chelsea też. – Popełniasz błąd – mruknąłem – przykładając miarę artysty do pisarza z dokonaniami, którym jest Aleks. Poza tym, w pewnym wieku trzeba mieć trochę komfortu, żeby uprawiać miłość. Spojrzała na mnie znacząco: – Fakt. To co? Może pociągniemy ten francuski wątek? – rzuciła przez ramię i poszła do łazienki. Już miałem otworzyć szampana, którego Aleks – obleśny satyr – zostawił tu dla nas z małym liścikiem, zachętą do zabawy... już miałem otworzyć zasranego szampana – bo wszystkie te róże i fiolety, faktura dywanu pod stopami... Naprawdę zapomniałem o tej paczce. Moglibyśmy cudownie spędzić wieczór – gdybym się o nią nie potknął. Właściwie nie była to żadna paczka, tylko wielka, gruba koperta. Dostarczona na adres Aleksa trafiła tu razem z gazetami. Barbara nawet na biegunie poprosiłaby o świeżą prasę. Jadała gazety na śniadanie i przykrywała się nimi przed snem. Pośpiesznie rozrywałem papier. Wypełniona pęcherzykami powietrza folia i wciśnięta w nią niedbale czarna, koronkowa halka Triumpha. I maszynopis... I halka! Cieniutkie ramiączka, które będę zsuwał starzejącą się dłonią, w zwolnionym tempie, w powracających snach. Wyczuwalny skok ciśnienia, skurcz w piersiach. Przesycony zapachem, jej zapachem, zapachem jej perfum, strzęp nocy... I Barbara, która wychodzi z łazienki, dokładnie w tym momencie, zatrzymuje się... – Co tam chowasz? Pokaż, co tam chowasz?! – żałosna szamotanina. – Halka? Przysłała ci halkę?! Przecież nikt nie nosi już halek! I wstyd, zmieszany ze złością, dziecinny – jak kiedyś, gdy po umyciu zębów, zostałem przyłapany, stary koń, na jedzeniu czekolady, ukarany jedynie ironicznym spojrzeniem... Z tym, że halki nie można połknąć... I list, który jej podaję... który wyjmuje mi z ręki... „To twoje zęby” – zawibrował mi w pamięci znużony głos matki, a Barbara sięgnęła po okulary:

Kiedy to przeczytasz, zrozumiesz, że nie takiego chciałam zakończenia, jednak po wszystkim co przeszłam, właśnie na taki koniec musiałam się odważyć. Minęło dużo czasu, zanim pojęłam, że nie możemy być razem, teraz już to wiem. Czy warto było poświęcić tyle miesięcy, by dokonać takiego odkrycia?

Nina – Co to jest? Co to jest, na miłość boską? – Stała wyprostowana jak struna, nieruchoma, i tylko kartka drżała w jej dłoni. – Co to, kurwa, jest!? Sięgnąłem po list i czytałem go raz po raz, czując jak krew uderza mi do mózgu. Nie możemy być razem? Pojęłam, że nie możemy... koniec... – Maks – moja żona oddychała z trudem – czy ty... miałeś z nią romans? – Zwariowałaś!? – Zwariowałam? Ja? – Nie miałem, nie miałem żadnego romansu, z nikim nie miałem. Może to ona zwariowała? Nic z tego nie rozumiem... no to jakaś... to kompletna bzdura! Romanse to ja mam na półce... najwyżej. – O, nie! – krzyknęła i złapała torebkę, żeby wyciągnąć papierosy. – Nie, kochanie, tak rozmawiać nie będziemy! Jeśli ona ma tupet, żeby przysyłać ci swoje cholerne majtki, to... – Halkę – przerwałem. – Dobrze. Halkę! To i ty powinieneś zdobyć się na odrobinę odwagi... – chwyciła list i zaciągając się nerwowo, jeszcze raz przelatywała jego treść. – Rozumiem, że cię rzuciła. Tak? Rozumiem, że to raczej ona rzuciła ciebie, a nie ty ją, tak? Byłem zupełnie ogłupiały, naprawdę nie miałem pojęcia, jak wytłumaczyć ten idiotyczny list. Teatr absurdu odcina się od prób interpretacji, ponieważ interpretacja absurdu to absurd. – Barbara, ja nie mogłem jej rzucić, bo nigdy z nią nie byłem. Z tego samego powodu, ona nie mogła rzucić mnie! – A te parę miesięcy? Czy było warto? Co mi tu wciskasz, do kurwy nędzy! Masz mnie za idiotkę, powiedz! No za idiotkę mnie masz? – Nie – odpowiedziałem poważnie. – Ale nie wiem nic o miesiącach i nic o żadnym odkryciu, a jedyną rzeczą, którą przed tobą zataiłem, było pójście z nią raz na drinka. – Pieprzę cię! – krzyknęła i wyszła z pokoju, zatrzaskując za sobą drzwi. Siedziałem wpatrzony w halkę, leżącą na stole i rodziła się we mnie pewność, że wpakowałem się w kłopoty, o jakich nie śniłem (choć śniłem o Ninie, prawda) i muszę znaleźć jakieś wyjście, jakieś wytłumaczenie, że nie da się tego skwitować, tak po prostu, wzruszeniem ramion. – Barbara? – Nie waż się tu wchodzić! – To co? Mam spać na kanapie? Bo jakaś panna zapragnęła obdarować mnie bielizną? – Jasne – wysyczała. – A ciebie to wali! A po tobie to spływa! I właśnie dlatego tak się pocisz... Kurwa. Myślałam, że wyszłam za inteligentnego cynika i lubiłam tak myśleć. Ale gówno prawda. Jesteś tylko stetryczałym romantycznym pierdołą, chutliwym profesorkiem,

zwykłym romantycznym gnojem. A ona robi sobie z ciebie jaja. Jesteś dowcipem, który opowiada swoim kumplom na imprezie. Wetknij sobie w gardło tę halkę. Nie będę słyszeć twojego krzyku. Tylko ze strachu przed śmiercią rżnie się młode dupy i mój mąż właśnie zaczął się bać.

Podszedłem do barku i wyciągnąłem flaszkę. Aleks wyposażył nas tu całkiem nieźle; cokolwiek by o nim nie myśleć – kutwą nie był, o nie. Whiskacze, metaksy i koniaki, z odpowiednią ilością gwiazdek – jak znalazł w tej sytuacji. Problemów takiej rangi nie da się rozwiązać byle czym, po prostu nie wypada. Z gównianych trzech gwiazdek nie dałoby się zresztą ułożyć żadnej sensownej przepowiedni – wyrocznia ma swoją cenę, jak wszystko. Umrę ze strachu, czy z miłości? Bo, że umrę, to pewne. Barbara była jedyną osobą na świecie, z którą chciałem dzielić ten pierwotny lęk. Ale nie mogła sprawić, bym przestał go odczuwać – tego nie. Jednak doceniałem jej irytującą przenikliwość. Jednak doceniałem ją. – Ja też – powiedziała spokojnie – ja też się boję. Ale mam kosmetyki, hormony, mam dużo pracy... myślałam, że mam ciebie... Cicho zamknąłem drzwi. Ręka na klamce, czoło oparte o framugę – scena jak z Tennessee Williamsa. Wlałem sobie w gardło i czekałem na oświecenie. Głupia, egzaltowana dziwka! Nie, nie Barbara – Nina! Nie możemy być razem – powtarzałem w myślach – pojęłam, że nie możemy być razem... Czy to w ogóle możliwe? Czy mogło to oznaczać, że Nina chciała? Ale przecież znałem ją niecały miesiąc – jeden miesiąc? Wiele rzeczy, przyznaję, mi w życiu umknęło, ale przecież nie to... nie coś takiego! Nic między nami nawet się nie zaczęło – skąd nagle koniec, na który musiałam się odważyć. Czego koniec? Na co musiała się odważyć? Mój Boże... na co!? To pytanie wydało mi się teraz najważniejsze, na pierwszym miejscu w rankingu. No brawo! Sentymentalny dureń... tropi zużyty schemat, szuka odpowiedzi na pytania... brawo! Nagle zrozumiałem, jaka to bzdura, że skurczył się świat. Byłem naprawdę daleko od miejsca, w którym... może nie było już Niny. Chciałem pobiec do jej mieszkania. Chciałem zdążyć... To, oczywiście, nie może być prawda! 7o wszystko... bzdura... czysta literatura... tania książka. Zobaczyłem jej porcelanową twarz, zamknięte oczy, tak wyraźnie... Widziałem bezwładne ciało na wyspie tapczanu, drobne muszelki relanium... widziałem wielką katastrofę. Miała depresję? Była zwykłą wariatką? A czy to jej pisanie pozostawiało jakiekolwiek wątpliwości? Pokaż nadgarstki! Pokaż mi nadgarstki, panienko! Uświadamiałem sobie, że rośnie we mnie przerażenie, ale równocześnie ekscytacja... Z sekundy na sekundę wizja ewoluowała, a bluzka opinająca domniemane zwłoki zdawała się rozchylać i rozchylać, eksponując zarys ciała, bladą różę sutka, maleńki pieprzyk tuż obok. Krew spłynęła mi do nóg – nie, nie do nóg. Byłem starą, perwersyjną świnią i cholerna krew ordynarnie spłynęła mi... Dobrze było znowu mieć go w pogotowiu... A potem wyobraziłem sobie lekarza, którego wezwano, aby stwierdził zgon. Jego kosmate, żyłkowane ucho, na tej ślicznej piersi, jego lekarski język molestujący różę, sine wargi zaciskające się na niej. Jakże ja chciałem być tam – tym doktorem. Jak ja pragnąłem... dopaść – żywej, albo martwej. Jak usilnie szukałem pretekstu... Pokaż nadgarstki, panienko! Pokaż mi.

Następne pół godziny spędziłem wykręcając jej numer. Telefon w domu nie odpowiadał, komórka także nie, nie zgłaszała się nawet poczta. – A jak ona się zabiła!? – wpadłem do sypialni. – Dzwoniłem i nie odbiera, myślę, że ona się zabiła! To jest normalnie list samobójczyni, rozumiesz. Te piszące kobiety mogą posunąć się do wszystkiego! – Chyba oszalałeś – Barbara siedziała w łóżku, już spokojna, za to bez makijażu i z mokrymi włosami, co znaczyło, że nasz związek przechodzi poważny kryzys. – Tobie naprawdę odbija! Albo ci odbija, albo wciskasz mi... nawet nie wiem, co mi właściwie wciskasz... No, kurwa, co? Myślisz, że popełniła samobójstwo, bo ma wyłączony telefon?! Może od razu biegnij na lotnisko i, tak jak stoisz, wracaj pierwszym samolotem... Ty się zakochałeś, kurwa, ty się zakochałeś, jeżeli wyobrażasz sobie, że ona nie żyje, to znaczy, że się zakochałeś! I czemu ja się dziwię? Faceci w tym wieku mogą zakochać się nawet w słupie telegraficznym, wystarczy, że coś jest chude i stanie ci na drodze. Poza tym, ona ma męża. Czy on, według ciebie, też zapadł się pod ziemię? Bo przecież nie przyjdzie ci do głowy, że mogli normalnie wyjechać na wakacje – po tym wszystkim, co z nią robiłeś, w tym twoim gabinecie i, jak przypuszczam, tylko w wyobraźni! Prawda, jaką inteligentną mam żonę? Koperta, list, maszynopis, halka – usiadłem nad tym zestawem i zapadłem w stupor. Faktura dywanu odciskała misterne wzorki na moim tyłku, a mantra listu rzeźbiła skamieniały mózg. Milczący Budda, w jedwabnej piżamie, wpatruje się w nicość, w sam środek nicości, rzekłbym. Jeśli istnieje męska menopauza, to pewnie właśnie taki ma przebieg – podejrzewasz tendencje samobójcze u kobiet, których nie udało ci się przelecieć. – Tym właśnie jesteś! Zakładem utylizacji odpadków! Siedź i czytaj te brednie, do usranej śmierci, może odkryjesz nową Virginię Woolf, nową Sylvię Plath, a ja wypiję sama tę butelkę i zadzwonię na informację, żeby zapytać, gdzie jest ten punkt G, którego przez dwadzieścia lat nie udało ci się znaleźć! Celny strzał. Pluszowy miś należy do pani. Uderzając w punkt G, Barbara powaliła moją męskość na parkiet i teraz skakała sobie po niej, wznosząc zwycięskie okrzyki. – Czytaj, czytaj! Oto mroczna tajemnica sama otwiera się przed tobą! Indiana Jones literatury w potrzasku opalonych nóg! Czytaj sobie do rana, nie jesteś mi do niczego potrzebny. Powiedziałem, że dała się złapać na lep tych pism kobiecych, co to nimi gardzi, a te brednie z alfabetem wymyślają spece od marketingu i niech w końcu przestanie zrzucać na mnie winę za to, że sama jest oziębła, sztywna jak cholerny sonet, i może lepiej poszłaby już spać, bo nawet apartament superdziwy nie zdoła mnie skłonić do uprawiania z nią czegokolwiek – po takim tekście. A potem, gdy w końcu już się zamknęła, poszedłem pod prysznic i stałem tam, i stałem, i myślałem o zwierzęciu, którym mógłbym się stać, gdyby Nina...

*** Piszę, bo zaczęłam już pisać – zacytowała mi żartem, gdy próbowałem wybadać, skąd u

niej taki pomysł. Nie chciałem, by doszła do wniosku, że jestem jakimś seksistą (którym z natury mojego wieku i dzięki katolickiemu wychowaniu pewnie byłem), więc darowałem sobie mowę, że dziewczyna taka jak ona... No bo na co to jej? W dodatku miała interesującą pracę, która pochłaniała ją proporcjonalnie do pieniędzy, jakie brała co miesiąc. Dużo więcej i dużo częściej niż ci, co odnieśli literacki sukces. Bo trzeba żyć w Ameryce, jeśli chce się wyżyć z pisania. Ale cóż... najwyraźniej była typem samobójczyni, jak większość autorów, zresztą. Może wierzyła, że jest w stanie spłodzić coś, co wydadzą w Niemczech – to w końcu jest furtka, przez którą Polska wciska się do ogrodu bujnych zdań, gdzie wznoszą się przeszklone altany światowego dziedzictwa kultury, rozkwitają nazwiska, a skrzydła zapładniających je motyli pokrywa elegancka czcionka i perłowy pył. W każdym razie – Nina nie miała wyboru. Godziny jej biznesowej kariery i tak były już policzone: – Cokolwiek robię, mam poczucie, że tracę czas. Strategia rozwoju mojej firmy jest mi najzupełniej obojętna. Jeszcze bardziej niż jej misja... Te narady... wydaje mi się, że tylko tamtędy przechodzę, wiesz, mam takie wrażenie, jakbym tylko przechodziła. Chcę mi się rzygać na widok telefonu i rzygam, kiedy dzwoni. Była szefową sześcioosobowego działu promocji sieci supermarketów, która prężnie wchodziła na rynek, oferując nieograniczone możliwości ograniczonej liczbie osób, o ile zechcą oddać się jej bez ograniczeń. Zapewne żadna z tych osób nie zasłużyła sobie na to, żeby patrzeć, jak Nina rzyga po godzinach. Co ona robiła w tej promocji, w tych supermarketach – nie mogłem sobie tego wyobrazić. Z takimi włosami, ciałem... i talentem, na końcu listy. Jej mąż także robił karierę – w przyjaznym ludziom banku i dobrze wiedział, czym grozi przeginanie ze spłatą kredytów, których przyjazny bank był mu skłonny udzielać na wszystko, o czym może marzyć pracownik. W końcu zaczął się obawiać, że dostanie kredyt, gdy tylko powie komuś dzień dobry i zamilkł na dobre. Wieczorami siedzieli przy kominku w swoim nowym domu (naturalne ciepło drewnianej podłogi) i wpatrzeni w ekran notebooka przeliczali kurs franka na dolara lub odwrotnie. W weekendy spotykali się ze znajomymi, by jeść, pić i porównywać oprocentowanie. Przygotowywali wyrafinowane wegetariańskie dania – pasty i sałaty – i przerzucali się anegdotami, bo przecież każdy ma jakieś przygody z ekipą budowlaną. Mniej więcej tak to sobie wyobrażałem. Ja – przedstawiciel świata idei, z plastikowym identyfikatorem w klapie. Ja – dumny portier w gmachu sztuki. Tyle mniej więcej wiedziałem o humanistach w biznesie. Musiałem ją ratować. Wyrwać piękne ciało z żylastych objęć korporacji i przywrócić.... przewrócić na kanapę. – Głęboko, ach, jak głęboko pan sięga, wprost do mojej duszy, ach, ona jak rękawiczka naciąga się na pana, pięciopalczastego, ach, jak dobrze, jak dobrze, czuję, że wypełnia mnie pan sensem i dochodzi do punktu, G (H, J, K, L), i przekracza go... – nie powiedziała Nina, gdy stojąc sam pod prysznicem, rozsunąłem jej nogi.

Okłamałem moją żonę. Po pierwszej nieudanej randce był drugi drink. W jej mieszkaniu, pod nieobecność męża, przed południem... z listonoszem, który dzwonił dwa razy. – Nie ma nas – powiedziała.

Nie wiem, czy miała na myśli nas, czy może siebie i męża. – Palisz trawkę? – Ja?! Pewnie, że nie paliłem. Nie teraz. Ale moje doświadczenie lat sześćdziesiątych pozwalało sobie kpić z jej doświadczeń. – Chcesz porozmawiać o narkotykach? – Właśnie. Chciałabym czegoś się o nich dowiedzieć. Porozmawiajmy o narkotykach... i seksie... Nie było czasem sztuki pod tym tytułem? – I rock and roli – powiedziałem. – Bogosian. Seks, narkotyki i rock and roli – To musi być bardzo stara sztuka. Drugi dzwonek. W momencie, kiedy moja ręka rozchylała już jej uda. Ależ gówniarstwo... ależ cudowne, jakie gładkie nogi. Czułem emanujące z niej ciepło i dotarcie do jego źródeł mogło zająć już tylko kilka sekund... Wypaliliśmy tę trawkę. Miałem jakieś usprawiedliwienie... – Chyba powinnaś otworzyć – mówię wbrew sobie, cofam rękę. Oscylujemy – techniczne określenie – pomiędzy dobrym a złym smakiem, między wyrafinowaniem i prostactwem, trefną prawdą i wiarygodnym kłamstwem. To dobrze umocowany banał i równie banalne są wszystkie nasze wybory. A raczej nie ma wyborów, skoro oscylujemy. Umiałem płakać z Ameryką, gdy Twin Towers runęły i umiałem, te parę lat później, powiedzieć Barbarze: – Pentagon też nie przewidział, kotku, nie rób sobie wyrzutów. Dlaczego nasze małżeństwo miałoby przetrwać bez uszczerbku ten atak? Utrata twojego zaufania, jest dla mnie oczywista, zrozumiała, mimo że nie zasłużyłem na nią... no niestety... Jak wytrzeźwiałem – przeprosiłem za to i wszystko odwołałem, ale nadal było mi głupio, w stosunku do Ameryki. W gruncie rzeczy, jestem naprawdę porządnym facetem. Monogamiczny fantasta, ojciec dorosłego syna (Kim jest mój syn? Co słychać u jego matki?), jedna nominacja za Rozmowy z literaturą obcą mi osobiście, najistotniejsze z moich dzieł, bardzo pomocne studentom na dziekańskich urlopach. Odkupiłem burzliwą młodość i zjadałem jej marne resztki. A teraz nagle Nina... I nie była już studentką. Mogłem palić z nią trawkę i molestować ją do woli, nie narażając się na hańbę i utratę etatu – całej jego ćwiartki. Czy można się dziwić, że mój świat (i katedra krytyki współczesnej) troszkę się zachwiał... wpadł w leciutki swing, gdy wpadła rozgorączkowana, bo wczoraj, „wyobraź sobie, wczoraj”, dorwała ostatni numer „Kwartalnika” i tam.... Człowiek czuje się ważny, gdy ktoś ważny wypowiada się o nim w piśmie dotowanym przez państwo:

– Maks machnął na kelnera i kiedy ten, strasznie obrażony, podał nam butelkę Niedźwiedziej Krwi, zastanawiając się pewnie, czy powinien rozlać do kieliszków – wyrwał mu ją i bez słowa, patrząc mi prosto w oczy, z tym swoim szelmowskim uśmiechem, wylał na maszynopis. Recenzję – powiedział, zawsze mogę ci, Adasiu, sprokurować, ale przyjacielska rada brzmi: olej, kochany to gówno i weź się za prawdziwe pisanie! 1 mówię Pani, ten kelner, i ja, mieliśmy wtedy jedyną okazję, żeby zobaczyć, czym jest rzetelna krytyka literacka. .. – przeczytała mi jednym tchem, a jej głos zadrżał uroczo, przy

słowie „gówno” i przy słowie „pisanie”. Siedziałem z nią sam na sam, podpalałem jej papierosa i należałem do historii. Udręczona środowiskiem blefujących znad talii kredytowych kart – marzyła o takich spotkaniach i o takich śniła anegdotach. Samcy poezji i prozy, o pogmatwanych losach, w czarnych skórzanych płaszczach, bijący się na słowa w spelunach drugiego obiegu... Samice, które dzieląc z nimi łóżka i frustracje, zagubiły się i odnalazły w Londynie, czy Paryżu. Nina z determinacją mitologizowała moją epokę i, krótko mówiąc, dostałem odłamkowym. Składam serdeczne podziękowanie redaktorowi, który odpowiada za tamten wywiad i zachęcam wszystkich kolegów, aby wspominali mnie w podobnym tonie. Uwierzyłem, że mogę wrócić do mody – jak poszerzane spodnie. Zawsze zazdrościłem facetom w typie Jamesa Deana. Uważam także, że wywarł on niemały wpływ na polską literaturę – zainfekował ją. Jamesa Deana, Cybulskiego, Hłaskę i Stasiuka stawiam w jednym rzędzie. I patrzę na nich z przeciwnej strony ulicy. Z podziwem! Nie umiem nosić skórzanych kurtek, dżinsów ani dwudniowego zarostu bez zażenowania i mam (najwyraźniej) romantyczny stosunek do kobiet. Wolę tyłeczek od dupy i używam widelczyka do ciasta. Określiłbym siebie jako dżentelmena, który przez nieuwagę przyszedł na świat za żelazną kurtyną, i z lenistwa – został tam, gdy opadła. Mijałem obojętnie hasła na czerwonych wstęgach, nie poruszyły mnie sztandary wielkich korporacji. Przyjąłem z uśmiechem pobłażania całą tę szopkę i jej nowych królów. Z braku lepszej opcji, żyłem w świecie wersów i akapitów i wobec niego również miałem dystans. Nieszkodliwy szyderca, w sztruksowej marynarce – w walce o styl przelewałem ciepłą Niedźwiedzią Krew. Gdyby nie Barbara, może nigdy nie zrobiłbym prawa jazdy. Gdybym nie zrobił prawa jazdy, pewnie zostałbym poetą. Wtedy Barbara na pewno by ze mną nie została. Krytyka literacka – tak wówczas myślałem – to jedyne wyjście. Spokojne i kulturalne, eleganckie wyjście na tyły. Nie chciałem mieszać się z motłochem manifestującym talent. Nawet w obszarze prozy. – Coś jednak powinieneś – powiedziała kiedyś. – Nie mam na myśli wierszy, ale jesteśmy ze sobą już tyle, że sublimacja.... no rozważ... bo inaczej, w końcu zaczniesz mnie zdradzać. – Daj spokój – uśmiechnąłem się wtedy – nie sublimuję już tak długo... Nie masz się o co martwić. – Ale nie martwię się jakoś specjalnie. Tylko twój brak zainteresowania wobec wszystkiego wydaje mi się... no przesadny, demonstracyjny. – Brak? Przesadny? – Nie wierzę, że niczego nie chcesz, Maks. Nie ty. Zawsze się szarpałeś, więc nie wierzę ci. Szarpałem się? Może i tak... kiedyś. Na przykład... studiowałem wiele dziedzin. W czasach mojej młodości było znakomicie mniej knajp w okolicy rynku, więc studiowałem wiele dziedzin. Zapoznawszy się z filozofią (jeden semestr), liznąłem odrobinę historii, a po dwóch semestrach kierunków i prądów w psychologii – znów zmieniłem zdanie i po pewnym czasie uzyskałem magisterium z filologii polskiej (pisząc pracę, której tytułu nie rozumiałem

nigdy, a dziś nawet go już nie pamiętam). Przez jakiś czas potem udawałem, że mam zamiar zrobić doktorat i publikowałem co się dało tam, gdzie było można. Siła sugestii sprawiła to prawdopodobnie (bo niekoniecznie kompetencje), że w końcu zrobiłem doktorat rzeczywiście. Prowadziłem konserwatoria fakultatywne z recepcji dzieła literackiego, co zmusiło mnie, by samemu przeczytać – mimo postępującej niechęci – kilka dzieł. Po jakimś bankiecie, nawiązałem trwałą współpracę z jednym z literackich magazynów. Drukowali wszystko, niezależnie od formy i treści – takie podejście bardzo mi się spodobało. W końcu w literaturze przede wszystkim liczy się autor. Dosyć szybko porzuciłem pisanie wierszy i próbowałem obrzydzić je innym. Cóż... za pisanie płacili marnie – za obrzydzanie, zdarzało się, całkiem nieźle. Jak dla mnie, był to stosunkowo prosty wybór. Mój zawód (mój życiowy zawód), to zastanawiające, nigdy mnie nie zmusił do wylegitymowania się wiedzą. Wystarczyło, że byłem błyskotliwy – fajerwerki dowcipu, a za nimi ciemność! Gdy wychodziła nowa pozycja, któryś z moich przyjaciół dzwonił z wydawnictwa, prosząc o wstęp lub omówienie, co realizowałem ochoczo i w terminie. Z czasem, zacząłem segregować napisane teksty i wydawać je w formie książkowej. Określiłbym te publikacje jako hmm... przystępne. Wydawcy (w odróżnieniu od kolegów) twierdzili, że to atut i moja pozycja rosła. Piąłem się jak ten bluszcz, po murach, które stawiali inni. Masę recenzji zamieszczałem w tygodnikach – w „Przekroju”, „Polityce”, sporadycznie w „Tygodniku Powszechnym”. Tak... tam raczej rzadko – żądali dłuższych tekstów, a moim znakiem firmowym była zwięzłość. Szybkość i krótkie formy, ponieważ czułem się krótki. I śmiałem się w głos, czytając wypociny moich znakomitych przyjaciół, zaczerniających arkusze z powodu kilku mętnych strof. Brzydziła mnie taka atencja, ten niemal religijny stosunek, wysoki ton... Ja byłem literackim agnostykiem – zdarzało się, że pisałem równocześnie pochlebne i prześmiewcze recenzje, a wdzięczni redaktorzy zamieszczali je obok siebie, lansując me prawdziwe, i zmyślone, nazwisko. Taaa, byłem prawdziwym tygrysem (pominąwszy punkt G, niestety). Ocenę, co jest prawdą, a co fałszem, zawsze pozostawiałem czytelnikom. Dotyczy to także mojej własnej, papierowej postaci. Przeglądałem ją. Powieść Niny. (Jakby nic lepszego nie było do roboty wieczorem w Nowym Jorku, gdzie, przynajmniej według Oriany Fallaci, jest cały świat). Czytałem Ninę, odnotowując w myślach wszystkie moje sugestie, których zdecydowała się nie uwzględnić. Poczułbym się dotknięty... jednak gdy tylko to „dotknięty” przemknęło mi przez głowę... Słodka wizja. Nie chciałem przecież gniewać się na nią – i to z powodu jakiejś książki, z powodu jakichś tam sugestii. Chciałem wolno, wolno podnosić jej zawziętą spódnicę... wolno, wolno odsłaniać jej ściśnięte uda, nachylać się nad nią, kłaść na niej – wolno, czy nie wolno – nie przeżyć rozczarowania, jakie niesie ze sobą usztywniony stanik. Autobiograficzny ton książki nużył mnie niezwykle, i gdyby nie dramatyczne okoliczności (choć domniemane samobójstwo to przecież nie to samo, co samobójstwo prawdziwe), rzuciłbym ją w kąt. Wertowałem numerowane dowody jej samotności i niezrozumienia i chociaż kiepsko bawił się przy tym krytyk – mężczyzna we mnie napinał cięciwę swego łuku, gotów wypuścić zatrutą strzałeczkę wprost w serce problemu. Piłem zimną kawę, jadłem słone orzeszki, bezradnie lizałem sobie palce... Moja żona pokonała

butelkę szampana i spała już – subtelne, pogardliwe pochrapywanie. Myślałem o sercu problemu... ciemnym miejscu Niny. Było dobrze ukryte, gdy siedziała jak kulturalna kobieta, tak przede mną, z nogą na nodze. Obraz znika, ale łuk jest napięty. Następnego dnia, napięcie dalej się utrzymywało. Miałem komórkę, telefon do domu i do pracy – trzy wyschnięte źródła. (Zwolniła się w zeszłym miesiącu, nie, nie utrzymuje obecnie kontaktów... bardzo nam przykro). Niemożność uzyskania jakiejkolwiek informacji wzmocniła to uczucie, że nie mówimy o realnej osobie, a w każdym razie, nie mówimy o osobie żywej. Wyimaginowany był trup – jednak koronkowa halka istniała obiektywnie. Mój maleńki fetysz stał się dowodem rzeczowym, zyskał rangę. Wiedziałem, że młoda kobieta oznacza kłopoty dla starszego mężczyzny, i wiedziałem, że porucznik Colombo, który właśnie puka do moich drzwi – także jest fantazmatem, ale zgodziłem się na rozmowę. – Więc zajmuje się pan literaturą – obracał w palcach moją szklankę po whisky – moja żona, ona dużo czyta, szczególnie o psach... Czy pańska młoda przyjaciółka nie miała czasem psa? – Ten pies, nie był jej, to znaczy... ja... mam psa. Ona... nie umiałaby... nie była tego rodzaju kobietą... – Nie była? Zakłada pan zatem, że nie żyje? – Tak sądzę – zrobiłem krok do tyłu (w myślach oczywiście) – sądzę, a nie zakładam. – Nie chciałbym być niedelikatny, jednak, słabo znam środowisko literackie, więc... czy utrzymywał pan intymne stosunki z denatką? – Nigdy w życiu, panie Colombo, nigdy w życiu! Aleks dzwonił już drugi raz. – Odbierz, błagam cię, odbierz i powiedz, że oszalałem. Albo, że wymiotuję. Powiedz, że nie mogę podejść, bo wymiotuję jak wariat. – Dobrze już dobrze – odeszła kołysząc biodrami, co dawało mi nadzieję, że powoli mija jej złość. – Pyta, czy góra mogłaby przyjść do Mahometa? – Niech góra przyjdzie – odwrzasnąłem – góra jest tu u siebie. Nie minęło dwadzieścia minut, jak Aleks wtoczył się do mieszkania. Rozejrzał się, mimochodem dokonując odbioru technicznego i nie znajdując tematu, w którym mógłby nas pouczyć – zatarł ręce: – No i co, ptaszyny, jak wam się tu mieszka? Apartamencik fajny, nie? – Fajny; fajny – powiedziała Barbara – tylko boję się, że jak otworzę szafkę w łazience, tona viagry wyleci mi na twarz. – Co ty! – mrugnął. – Jaka viagra?! Spotykam się wyłącznie z młodymi kobietami. – Niewyobrażalne – odparowała. – No, ale przecież ciebie na to stać. – Jestem sławny. Nie muszę płacić za seks. Zaliczam dziewczyny rozdając autografy – zarechotał – mam pióro no... always ready, zawsze. – Słuchajcie – przerwałem – skończcie albo naprawdę zacznę wymiotować. Nie raz się zastanawiałem, czy mam kompleks Aleksa. Byłem gorliwym piewcą jego

sławy. Przyczyniłem się także do... redakcji Psich snów, które zapewniły mu miejsce, a właściwie – dostawkę – w panteonie. Lata w Stanach zaowocowały może niezbyt oszałamiającymi (jak na warunki amerykańskie), ale zupełnie przyzwoitymi nakładami w twardej oprawie. Jako pisarz, któremu udało się wślizgnąć pod spódnicę Statuy Wolności – zyskał automatycznie status herosa na wątłym, polskim rynku. Co dwa lata zasiadał przy stoliku w Pałacu Kultury, by nadać rangę targom książki i zaszczycić bankiet swą Jaśnie Obfitością. Widząc jego nazwisko w prasie, nieodmiennie czułem lekkie ukłucie w okolicy mostka i trzymałem się wersji, że to tylko wieńcówka. Potem, kiedy zasiadłem już w fotelu, sam na sam z jego nową książką, ze szklanką herbaty z rumem na podręcznym stoliku – przy czwartej, albo piątej stronie – ból zaczynał się rozchodzić. I mijał całkowicie, nim doszedłem do końca. Aleks nie uprawiał literatury, tylko publicystykę. Niosły go wyraziste fabuły, wiadome fakty, przewidywalne postacie. Używał powieściowej formy, aby zabrać głos w sprawie. Układał monstrualne zadania tekstowe i każdy, kto liczył do stu – bez trudu mógł je rozwiązać. Jeżeli główna bohaterka była, przykładowo, ortodoksyjną katoliczką i wierzyła w wieczne potępienie prezerwatyw, było jasne, że zajdzie, najpóźniej w czwartym rozdziale, a w piątym, narzeczony zrobi ją w balona. Wypowiedź na temat aborcji zawsze odbija się echem, jak wołanie na puszczy. Lubił takie tematy – społeczne, z hakiem etycznym – podobnie jak lubił babrać się w polityce. Akcje swoich książek umieszczał gdzieś w Stanach, ale często zdarzało mu się uczynić drugoplanową bohaterką Polkę lub Ukrainkę – Polka była bez konkurencji, kiedy szło o przemoc w rodzinie. Utrwalanie stereotypów na temat Europy Wschodniej okazywało się zresztą całkiem niezłym chwytem marketingowym. Literatura etniczna zaczynała być w modzie i Aleks słusznie założył, że bigos, bieda i katolicyzm – jako porcja egzotyki na wynos – nie smakują wcale gorzej niż potrawy hinduskie czy arabskie, które miały już ugruntowaną pozycję na międzynarodowym rynku. Najpierw pomagałem mu „zredagować” polską wersję, potem moja rola – krytyczna analiza dzieła – polegała na sprawdzeniu rozwiązania i opublikowaniu odpowiedzi. To był łatwy zarobek, a jak wiadomo, łatwy zarobek nie hańbi. Aleks rzucał powieści jak granaty. Wybuchały dyskusją jeśli nie o aborcji, to o eutanazji, karze śmierci, prostytucji, bezrobociu... Przyznaję, miał duży rozrzut. Czekałem tylko, aż weźmie się za kwestię żydowską... ale nie brał się. Nie tyle z braku odwagi, co raczej kompetencji. – Nazwisko mam prawie dobre – mówił – gdyby tylko pochodzenie... za nim szło... Nie masz pojęcia, jaka to strata nie być Żydem w Stanach. Z dobrym pochodzeniem, bez wysiłku, zaszedłbym na szczyt. – Widzę, że to sobie przemyślałeś. – Żarty żartami – mruknął – a filmy filmami. A ja mam zmysł fabularny, Maks. I żadnych kontaktów w Los Angeles. Trzy razy wysyłałem coś Scorsese i nawet jego sekretarka, nawet jego cholerna sprzątaczka... nikt nigdy sam do mnie nie zadzwonił z tego zasranego Hollywood! – Nie martw się – powiedziałem. – Nie napisałbyś tych swoich historii, gdybyś miał prawdziwą historię. – Może i tak. I tak urodziłem się za późno, żeby mieć naprawdę mocną historię, nawet

jako Żyd. Ale nie o tym ci mówię, chodzi mi tylko o kontakty, nic więcej. No przekonaj mnie, że to nie Żydzi robią Hollywood! – Błagam cię. Przestań. Udawaj, że jesteś człowiekiem wykształconym. – A niby co robię!? Co ja innego robię przez całe moje życie, Maks? Aleks tyle samo się wygłupiał, co szczerze żałował, że spiskowa teoria dziejów nie odnosi się do niego. Był dla mnie pięknym przykładem na to, w jaki sposób wrodzony antysemityzm może prowadzić do wtórnego filosemityzmu. Ta postawa komponowała się zresztą z jego niechęcią do środowiska lewicującej elity intelektualnej. Popierał politykę Busha na całej osi zła, był dumny z obecności Polaków w Iraku i nie znosił Francuzów, którzy nie chcieli jego książek. W rozmowach, które toczyły się w szerszym gronie, nie podnosił wątku hollywoodzkiego, za to obracał tezami Finkielkrauta: – „Z Żydów próbuje się uczynić prześladowców, a cholerne arabusy wyrastają na ofiary”. Biedny Aleks. Zanim zdołał polubić w sobie raczkującego liberała i demokratę, wpadł na nowo w pułapkę konserwatyzmu i siedział tam z gębą pełną trawy, niezdolny ani wypluć jej, ani połknąć. Zmieniał poglądy, ale wciąż był krową. Teraz pasł się na miękkiej kanapie, w całej krasie Krafta. – Kupiłem tę sofę – pochwalił się – od Miriam. Organizuje, no wiecie, te aukcje... Podobno sama Marilyn na niej posiadywała... Wyobrażacie sobie! Jeszcze teraz czuć ją Chanel 5. Samą Marilyn ją czuć! Zobaczcie tylko, jak jęczą te sprężyny – pochylił się i z wysiłkiem ugniatał drapowane aksamity, aż pot zrosił mu czoło. – Pomyśleć tylko... sama Marilyn... Podobno pochodzi z apartamentu przy 57... East Street... No wiecie, tam gdzie mieszkała z Arthurem Millerem. – Świetny zakup – szydziła Barbara. – Znakomity sprzedawca. – Co? Dlaczego? – A nic... tylko czytałam, że wszystko było tam białe. Dywany i meble też. – Swoją drogą – zmienił temat – teraz grają tu taką sztukę... jest taki mały festiwal... – Dzięki – odpowiedziała z jękiem – ale nie chcę już oglądać niczego między czterdziestą pierwszą a pięćdziesiątą trzecią, ani teatrów, ani galerii, Aleks, daruj nam. Wolałabym pójść coś zjeść... Wolałabym ordynarny lobster festiml, jeśli już. Barbara była zupełnie pozbawiona tego rysu prowincjonalności, który pcha ludzi do zwiedzania dużych miast. Będąc trzeci raz w Nowym Jorku miała już swojego fryzjera, swoją restaurację i właściwy sobie dystans do wszelkich sztuk. Zaplanowała sobie zobaczyć wystawę Brancusiego w Guggenheim Museum i zdjęcia Sandera w Metropolitan Museum i to było tyle. Wbrew pozorom wcale nie mało. Pierwsza wystawa była zatytułowana Esencja rzeczy, a druga Twarz naszych czasów – synteza do kwadratu i całą resztę można było już sobie odpuścić. – W Nowym Jorku mam do zrobienia naprawdę trochę więcej niż tylko gapić się na Nowy Jork. Mam tu sprawy. I parę osób, żeby się z nimi spotkać. W układzie prostokątów (o ile pamiętam zapoczątkowanym przez Randela w 1811, więc żadna nowina) – poruszała się z taką swobodą, jakby grała w kółko i krzyżyk. – Teatr was nie minie. Zamówiłem już bilety. Muszę sprawdzić... chyba na

siedemnastego... I Am My Own Wife Douga Wrighta, w reżyserii Moisesa Kaufmana. A dzisiaj wieczór zabieram Maksa na małe... – To świetnie – przerwała – ale teraz naprawdę chcę coś zjeść. – Kto to jest ten Doug Wright – zapytałem. – To jest Nagroda Pulitzera, Drama Desk Awards, Lucille Lortel Awards, Other Critics Circle Awards za wybitną sztukę broadwayowską i Tony Awards oraz Theatre World Awards dla Jeffersona Mays’a. – Dziękujemy – roześmiała się Barbara. – To ile kosztowały te bilety?

*** Aleks był snobem i czasami śmierdział. Zapach skórzanych obić w jego nowiutkiej limuzynie mieszał się z aktualną propozycją Armaniego, ale zapach samego Aleksa czynił tę kombinację nieznośną, gdy siedziałem tuż obok, wpatrzony w estakady możliwości, na których ten spasiony kabotyn potrafił rozwinąć prędkość. – Neony – zamruczał czytając w moich myślach – to moja szczęśliwa gwiazda na tej ziemi. Nigdy nie doszedłbym do sławy w niedoświetlonym mieście. Przez trud do neonów, bracie, a wśród neonów, to już, kurwa, bez trudu – zarechotał, gdy tylko ta lotna myśl połechtała jego otłuszczone neurony. – Tu niedaleko jest taki klub, w którym traktują mnie jak króla... Taaa, nie ma lepszego sposobu budowania sobie autorytetu jak napiwki, przynajmniej na Manhattanie. To działa, mówię ci, bracie, nie tylko na kelnerów. Musisz dawać sute napiwki, nawet jeżeli stać cię jedynie na skromny obiad. Bywało, że starczyło mi tylko na napiwki, tak, bracie, na początku wcale nie było mi łatwo. – Miiity – ziewnąłem. – Co? – Mi tych pierdoł opowiadać nie musisz, Aleks. – Nie znasz Ameryki, stary. Nie wiesz, jak jest w tym diabelskim mieście. – Wiem – ziewnąłem jeszcze raz. – Znam Woody Allena, Scorsese, O’Hvera Stone’a i nawet Spiker Lee. Znam też Brooklyn, bo czytałem raz Paula Austera. A przy twoich tekstach każda inna fikcja wydaje mi się prawdziwa. Napiwki! Jakbym nie wiedział, kim jesteś, pomyślałbym, że nigdy nie wysunąłeś nosa z Greenpointu. – No nie popisuj się już tak... wystarczy, że ja... Co to, już pogadać nie wolno? O tu – wysapał i z widocznym wysiłkiem skręcił kierownicę – tu się postawimy. Zaparkowaliśmy obok jeepa, w którym całowały się dwie brunetki. Na tylnym siedzeniu szczekał przeraźliwie chudy pies. Kobiety nie zwracały na niego uwagi – na nas także nie. Aleks patrzył z niechęcią. Sięgnął po chustkę, żeby wytrzeć sobie czoło. Współczułem mu, że tak się poci, to musiało być uciążliwe. – Chyba mam coś z ciśnieniem – powiedział tonem skargi. – Whisky raczej ci go nie obniży. – To prawda – odparł. – I należy ją zignorować. Znaczy prawdę, nie?!

Z ulgą odetchnąłem rześkim, miejskim powietrzem. Załapując się na styl myślenia Aleksa, byłem znanym polskim krytykiem, który przyjechał do Nowego Jorku, żeby

zabalować w modnym klubie ze swoim przyjacielem, pisarzem amerykańskim. Moje wyważone uwagi i celne obserwacje miały pomóc jego następnej książce stać się pozycją na liście bestsellerów. Z przystrzyżoną brodą, w miękkiej marynarce, subtelnie połyskującej koszuli o śliwkowym odcieniu, w nowych butach, z artystowskim szalikiem przerzuconym przez ramię – przynależałem do owej diagnozowanej aktualnie przez socjologów przestrzeni, gdzie zbiory elementów rodem z bohemy i burżuazji, nakładają się na siebie. A w każdym razie – chciałem przynależeć. Podążając dwa kroki za Aleksem, czułem się naprawdę znakomicie. Ochrona utorowała nam przejście, a kelnerka ze sterczącymi cyckami zaprowadziła nas do stolika. Z bliska zobaczyłem, że jest półnaga. Purpurowo-złoty gorset z lamówkami był namalowany, sutki pokrywał brokat. Na scenie prezentowała się sześcioosobowa kapela. Wokalista w obcisłych spodniach z wężowej skóry, z wężem wytatuowanym na wygolonym torsie, operował przyjemnym, zmysłowym głosem. Lewą ręką delikatnie masował sobie genitalia. Dopiero po chwili, z pewnym zdziwieniem rozpoznałem język włoski. Saksofonista i basista także wyglądali na Włochów. Może byli to wynaturzeni synowie mafii, którzy zapragnęli od życia czegoś więcej i pewnie czegoś mniej. Należało przypuszczać, że rodziny nie wspierają ich na drodze do kariery. Ta niepokojąca, bogato zaaranżowana muzyka doskonale sprawdzała się klubie, podkreślała jego charakter, wzmacniała nieuzasadnione przekonanie, że tej nocy coś ma się wydarzyć. Nie zdziwiło mnie, że ciemnowłosa dziewczyna, która przysiadła się do nas zanim zdążyliśmy złożyć zamówienie, napiera kolanem na moje udo, niby to sięgając po papierosa. – Aleks, chyba powinieneś przedstawić mnie swojemu młodemu przyjacielowi – powiedziała z urzekająco złośliwym uśmiechem. – Suka – odparł po polsku i kiwnął na kelnera. – Maks Laskowski – wymamrotałem z zażenowaniem, powstrzymując głupawy odruch, żeby pocałować ją w rękę. – Ach tak... – cofnęła kolano – ach tak. Uwielbiam mięsiste obicia rozłożystych sof. Uwielbiam pijackie rozmowy o wysokości mojego honorarium na mięsistych obiciach rozłożystych sof. Uwielbiam smak whisky bez lodu i szczupłe scenarzystki, które wiedzą, kto to jest Różewicz, i przychodzą po aroganckich, ciemnowłosych sukach, które nie mają o tym pojęcia. Uwielbiam Aleksa, za jego kursy creative writing, owocujące w scenarzystki, które ciągną się za nim po drogich klubach, ożywiając zetlałą legendę Broadwayu. I moją żonę, za to, że nie chciała mi towarzyszyć. I każdą kolejną whisky, która pozwala mi patrzeć na sprawy w taki sposób. Nina – szeptałem, muskając jej idealne piersi pod absurdalnie błękitnym futerkiem – Ninaaa – przyciskając ją, znajdując fantastyczne miejsce, gdzie ukryte są sensy epizodów jak ten. Tuż nad linią pończochy – nagłe, niezasłużone iluminacje.... Byłem szczęśliwy i oszołomiony, po prostu jak Polak w Nowym Jorku. Nie przeszkadzało mi nawet, że Aleks najwyraźniej ma coś do zaproponowania jakimś scenarzystom, chociaż w życiu nie napisał żadnej sztuki. Ta dziewczyna też pewnie nie. Jednak odwaga, z jaką upijała się publicznie, wskazywała na pewien potencjał twórczy. Po prostu jej osobowość nie zdążyła się jeszcze przebić przez gładką, napiętą skórę. Koło trzeciej przypomniała sobie, że zna jeszcze Zagajewskiego. O

czwartej powiedzieliśmy jej, że Hłasko nie żyje już od dawna. Olbiński i Kapusta żyją, ale nie są pisarzami. Naprawdę, zachowywaliśmy się jak normalne gnojki. Ledwo trzymałem się na nogach, gdy doszło do Baudrillarda – taki ukłon w jej stronę – jednak szybko okazało się, że nikt z nas nie ma najmniejszego pojęcia, dokąd prowadzi fraktalna prawda. Pamiętałem tylko, że płeć nie ma definicji, a jeżeli płeć nie ma definicji, nie istnieje również różnica seksualna, a każda wartość pozbawiona drugiego bieguna może zwielokrotniać się bez opamiętania. Powiedziawszy to, musiałem ją przeprosić. W toalecie zadumałem się na widok automatu z prezerwatywami. Było w nim coś archaicznego – nie miałem pewności, czy umieszczono go tutaj, by spełniał wpisaną weń funkcję, czy jedynie z przyczyn estetycznych. Czymże zresztą jest ryzyko wirusa HIV wobec wirusa obojętności, w świecie pozbawionym biegunów. – Tu ją wysadzimy – Aleks zabrzmiał stanowczo i nie próbowałem protestować. – No ładnie! Zostanie z przekonaniem, że Ninaaa to jakiś komplement w polskim języku. Swoją drogą kawał z ciebie skurczysyna. Kawa postawi cię na nogi. Pojedziemy do mnie, mamy w końcu do pogadania. – Jasne. A myślałem, że bywasz moralistą tylko na papierze. To różowe gniazdko uwiłeś pewnie specjalnie dla mnie i Barbary? – Nie doceniasz swojej żony – wycedził tonem, który sprawił, że zacząłem trzeźwieć. Niebieskie futerko z zawartością wygramoliło się z samochodu i radośnie machało nam na do widzenia. Pa, pa słodkie futerko. Pa, pa Lucy Pussy. – Cześć chłopaki, pa profesorku, mam nadzieję, że nie byłeś zazdrosny! Intensywność życia intelektualnego w Stanach zawsze budziła moje zdumienie. Nina powracała nieproszona. Reminiscencja o kapryśnej częstotliwości morskiej fali, kiedy zmienia się wiatr, z całą jej grozą, z jej spienioną godnością i niezrozumiałą siłą. Uderzała o gorące wydmy czoła i rozbijała się o pytanie, które marszcząc to czoło zadawałem sobie raz po raz, bez nadziei, że kiedykolwiek usłyszę odpowiedź. (Cóż... język rozwiązuje się pijanemu, a my piliśmy już którąś godzinę i to z sukcesem). – W kraju nie zrobiłbym kariery – niczym dziecko z wiaderkiem i łopatką, Aleks upomniał się o zainteresowanie. – Mhm – westchnąłem, żeby coś powiedzieć. – Dlaczego? – Z powodu imion. Polska literatura cierpi z powodu imion. Wszystkie polskie imiona i nazwiska brzmią idiotycznie. Mam taką teorię, że nasza poezja rozkwita, bo w poezji, rozumiesz, nie ma imion. A proza dogorywa... taa, proza trudna jest bez imion... eksperymentalna... A eksperymentalna proza to... sam wiesz. Więc poezja! Polacy dostają Nobla za cwane unikanie imion. W kraju nie zrobiłbym kariery. Gdyby do którejkolwiek z moich książek wlepić jakiegoś Ryśka, albo Zbyszka, to, można by, jak to mówią, wypuścić pawia. – Puścić – poprawiłem. – Właśnie. Pawia. Aleks przyśpieszył na zakręcie, zachwycony, że stać go na samokrytykę. I zaraz przyhamował. Milczałem dyplomatycznie, aż dojechaliśmy na miejsce i wyalienowany

portier ukłonił się naszym cieniom. Granitowe posadzki w żółtawym świetle kinkietów wydawały się lekko uginać pod ciężarem kroków mojego przewodnika, który miał cholerne szczęście wynajmować w tym pałacu całe piętro. Dostrzegłem podrabiane fragmenty fresków, zachowanych jedynie w pamięci, a także mięsisty splot kapy, która motywem roślinnym oplatała fotele. Ustawiono je tutaj niechybnie tylko po to, aby podkreślić przestronność korytarza i dać odczuć własną mierność petentom oczekującym wejścia na pokoje. – No jak? Bo zrobiłem tu wnętrze. – Przyzwoicie. – Mówisz? – Przyzwoicie. Na miarę luksusowej callgirl. Kurewsko pięknie i kurewsko drogo. – Taa – westchnął – wiem. Brakuje osobowości. Muszę wynająć jakiegoś lepszego dizajnera, żeby zrobił mi tu gust. – Daj sobie spokój. Po co ci gust, kiedy masz pieniądze? – Jak to po co? – zaśmiał się. – Żeby wyeksponować, że mam wnętrze. Kawa postawiła mnie na nogi. Zachwyt ustąpił miejsca pobłażaniu i znowu mogłem rozmawiać z nim jak równy z równym – bez oglądania się wstecz i bez rozglądania się dookoła. Zapaliłem papierosa, on ssał czarnego klocka i usiłował grubymi paluchami ułożyć ośmiokąt z cedrowych zapałek. Domyślałem się, że to wstęp do dyskusji o konstrukcji najnowszej powieści. Było to całkiem zabawne, lecz Aleks zepsuł wszystko zerkając na mnie parokrotnie, z niemym pytaniem, czy śledzę tę brawurową jazdę po synapsach. Nie reagowałem i sprowokowany tym, w końcu przełamał się i wymamrotał: – Punkt kulminacyjny jest zapalnym momentem każdej dobrej powieści. – A reszta to drewno! – przerwałem, chcąc go jednak wkurzyć. – Punkty kulminacyjne – ciągnął z uporem – są jak... tego... momenty... ogniska, rozumiesz... zapalne, są jak... – po pijanemu odnawiała się w nim obsesja Hollywood. – Jak łebki – spróbowałem mu pomóc – od zapałek! – Właśnie – kiwnął przyzwalająco głową, zbyt nawalony, by przyjąć do wiadomości, że się z niego naśmiewam, będąc w końcu gościem – i kiedy pocierasz, kiedy tak pocierasz – urwał i odgadłem, że złota myśl, którą od dłuższej chwili starał się zwerbalizować, zabłąkała się gdzieś w obszarach przerzedzonej już szarej substancji i opuściwszy bez pożegnania rejon płata czołowego prześlizgnęła się w kierunku tyłomózgowia, gdzie – jak wiadomo – drzemią instynkty najniższe, nie tylko u Aleksa. – Kiedy tak ocierasz się, Aleks? Co wtedy? No, kiedy tak ocierasz się o te futerka, kolorowe z góry i ciemne na dole? Kiedy udaje ci się wepchnąć tłustą łapę pod jakąś Lucy albo Nancy, i trafić na jej punkt kulminacyjny, jej moment, czy... ognisko... ? – Napalam się – ryknął śmiechem i usiłując klepnąć mnie po ramieniu, przewrócił pustą już flaszkę. – Nie ma problemu – sapnął – whisky jeszcze jest. Napalam się i ciągnę to dalej, moje fucking writing. Bo – nagle jego ton stał się mniej bełkotliwy i nawet poważny – widzisz, przyjacielu mój, kiedy mężczyzna robi się miękki, to już koniec. Dlatego trzeba pisać. I wydawać, wydawać. Książki w twardych okładkach, przyjacielu... mój sposób na dupy!

Przyznaję, że wyznanie Aleksa sprawiło mi niemałą radość. Czułem się z tym wrednie, ale mimo wszystko była to radość. No jasne, stary, spasiony i przepity do cna sukinsyn, po prostu musiał mieć taki problem i to pewnie od dawna. Mały, opadający problem... Czyli nie było mu czego zazdrościć! Jego sukces, jak podobno każdy, miał przecież swoją cenę. Tak, na gruncie męskości naprawdę nie miałem mu czego zazdrościć, ba, męskość była tą jedną, jedyną sprawą, której Aleks mógł zazdrościć mnie, całkiem dużą sprawą, co by nie gadać. Może i nie zadowalałem w pełni mojej żony, ale wciąż mogłem, przynajmniej hipotetycznie, zadowolić Lucy i Nancy, mogłem mieć Ninę. Nalał z nowej flaszki i wypiłem pospiesznie – to był błąd. Morze wódy nie starczyłoby, żebym polubił skurwysyna, który był moim przyjacielem. Morze wódy nie starczyłoby, żebym mu zaufał! Tylko, że my piliśmy starą, drogą whisky i – koniec końców – była noc w Nowym Jorku, praktycznie świt. A kiedy poszedłem się odlać w luksusy glazur i porcelan, dostrzegłem w lustrze rozmywające się oblicze zarośniętego Michaela Douglasa przed liftingiem i pomyślałem, że oto dzieli mnie jeden krok od śmierci i impotencji. I pomyślałem, że najwyższy to czas, bym jak Michael Douglas rzucił swoją żonę, dla Niny oczywiście, młodszej dwukrotnie, zdolnej, pełnej pasji i życia. Prawdopodobnie wciąż. Sikałem ostrożnie i myślałem, że pasję Niny bez trudu dałoby się zastąpić inną pasją, na przykład wzbudzić w niej pragnienie rodzenia mi synów, obwieszczających światu krzykiem tę moją męskość, o której samemu krzyczeć mi nie wypada. I pomyślałem sobie jeszcze, jak to seksista starej daty, przy sedesie, że Nina pięknie realizowałaby się jako matka, gdybym tylko mógł jej zapewnić takie glazury i armatury od projektantów jakichś włoskich czy hiszpańskich... I, że od przeglądania się w takich lustrach kryształowych cała literatura wyparowałaby jej z głowy, za to ja – w aurze jej młodości, w zapachu jej włosów i potraw kuchni śródziemnomorskiej – napisałbym w końcu powieść lekkostrawną i bestsellerową, i ja, moją powieść, zaproponowałbym w akcie zemsty, od niechcenia, do tłumaczenia Aleksowi. A potem przypomniałem sobie o tajemniczym Niny zniknięciu i jej domniemanym samobójstwie. Strach i poczucie niewyobrażalnej straty dopadły mnie nagle, przybierając postać kłucia w okolicy mostka. Jak zwykle. Oddychałem... oddychałem, zbyt przerażony, aby wydobyć głos, a film mojego życia zaczynał już przewijać się z wolna, aby się zaraz zatrzymać – i na stopklatce zobaczyłem moją żonę, jak z pogardliwym uśmiechem puka mi się w czoło i przywołując do rozsądku, ratuje mi życie. Kłucie ustąpiło. Odzyskałem pewność, że Nina nadal czeka gdzieś na mnie, żywa jak najbardziej i otwarta na propozycje. Być może ociągałem się zbyt długo, może powinienem był już wtedy... Czy nie dawała mi czytelnych sygnałów – nawet tylko tą swoją prozą emanującą znużeniem, jakie przyniosło jej małżeństwo. Każda linijka mówiła mi przecież o niezaspokojeniu, poszukiwaniu i chęci odmiany... A to co stało się w jej mieszkaniu? Czy nie dawała mi dosyć czytelnych sygnałów? Czy to nie było ewidentne? Że ona chce? (Czego ja sam nie śmiałem pragnąć z nią na serio... ) Szybkiego seksu pośród sterty książek, zwyczajowego aktu molestowania w relacji pomiędzy uczennicą a mentorem? Jakim jestem durniem! Ta paczka... ta halka... czarna, kuriozalna i koronkowa – jasny komunikat. Niby jak jeszcze miała mi to powiedzieć? Boże, kocham to dziecko... Stary dureń! Ale kocham ją... Słyszysz, Barbara?! Właśnie...

Tylko co z tego? Co mi po tym? Po co usiłowałem czytać tę jej książkę, rozbierać książkę (!) na czynniki pierwsze, samej Ninie nie rozpinając nic... nawet bluzki, nawet stanika... Za późno. Gdziekolwiek była – nie było jej dla mnie. Może faktycznie, po prostu wyjechała z tym swoim mężem, który zresztą był tylko artefaktem, nie liczył się zupełnie, mieścił w granicach błędu, choć był to duży błąd, że go miała. Ponieważ ją kochałem. Byłem gotów. Spóźniony, ale gotów. I wiedziałem to wszystko teraz, dopiero teraz – nawalony, w manhattańskim kiblu, w stanie przedzawałowym, spuszczając wodę, tak daleko od niej. – Ty! – krzyknął Aleks i echa jego megagabarytowych pokoi. – Co z tobą jest? Pijesz coś? Czy nie żyjesz może tam? Tylko nie szukaj mi nic po kosmetyczce! – Idę. Miałem trochę zawał – pochwaliłem się. – Może lepiej pojadę już, Basia czeka. – Akurat! – No mówię ci, zakłuło mnie w mostku jak jasna... – Akurat czeka! Twoja żona nie czeka na nic, co nie czeka na nią. Ona lubi być na górze, nie wiedziałeś? – Być górą – poprawiłem go. – To niestety jest raczej prawda – przyznałem nie wiem po co i wbrew sobie sięgnąłem znowu po tę jego whisky. Jeśli człowiek nie przestaje pić kiedy pora, to jest sam sobie winien. – Ja tam lubię jak cycki skaczą mi przed nosem – zachrypiał tłumiąc chichot i zaczął masować sobie podbrzusze, o ile pod tym basiorem było jakieś podbrzusze, gruby cham. – Aleks nie świń się w kontekście mojej żony, proszę cię, bo ją to obraża. – Dobra, już – wymamrotał i wyciągnął łapę – extremely sorry. Nie złość się, przyjacielu, na starego impotenta, no! Chciałem tylko powiedzieć, że Barbara ostatnio wygląda bardzo dobrze i tego... to szczęście mieć taką bystrą żonę, nie? – Miałem wrażenie, że za sobą nie przepadacie. – No, no, nie ma o czym gadać, drobne rzeczy, kto się ten... czubi... to... no! Po prostu, stary, Barbara to jest fajna, ten... świetna kobieta w gruncie rzeczy i pewnie wielu chciałoby być z nią, wiesz, na twoim miejscu. Taka babka może postawić faceta... na te... nogi. Skrzyżowaliśmy spojrzenia, całkiem już błędne, a potem wzrok Aleksa uciekł gdzieś w bok. Spore wory zrobiły mu się pod oczami przez ostatnie lata. Zrobiło mi się go jakby żal. Może i był skurwielem, który śpi na kasie, ale po raz pierwszy pomyślałem, że ten skurwiel jest rozpaczliwie samotny. Nikt go nie kocha, to pewne. Wszyscy się kłaniają, ale nikt nie szanuje. Teraz to chyba nie szanują go już nawet dziwki. Może tylko jego wydawca... no i agent... Biedny Aleks, ma tylko mnie! Nasza przyjaźń może i nie była taka do końca prawdziwa, ale za to trwała. Mimo wszystko była to przyjaźń. Machając ręką na dzielące nas szerokości, nakłady i metraże stłukłem szklankę i wtedy oczywiście coś we mnie pękło, i oczywiście musiałem opowiedzieć Aleksowi całą historię mojej znajomości z Niną, całą historię z tajemniczą od niej paczką, z książką, z halką. (Z halką! Co za wstyd!). Opowiedzieć nie wiadomo po co, po pijaku, na godzinę przed świtem – i posunąć akcję. – Czyli – zapytał, jak to cham – w końcu było coś, czy nic? – Aleks, ja już żałuję, że opowiadam ci to wszystko. To whisky mówi przeze mnie. Ja lepiej pójdę już położyć się... milcząco...

– O, stary! Poddajesz się. Obcowanie z literaturą to nie jest aż takie fabulous, żeby było lepsze niż seks z panną. A obcowanie z literaturą, którą robi taka panna, to jest jeszcze gorzej. Jak mnie taka dziewczyna co ma mniej niż dwadzieścia pięć lat przynosi napisane coś i chce, żebym ja jej powiedział, co o tym myślę, to ja jej proponuję położyć mi się na brzuchu i czytać mi to na głos. Tym sposobem.... – Zdziwiłbyś się, ale ta jej książka nie jest wcale zła. – Nie? A co takiego niby dobrego tam w niej niby jest? Co się takiemu komuś, jak ty, mogło jeszcze podobać w książce, no? Ja, Maks, jestem ciekaw osobiście. Ja już od dawna wiem, że moje powieści to dla ciebie pieniądz, nic więcej. Szeleszczą tylko. Brzęczą jak pieniądz. Ale co tam moje! Cała literatura, to dla ciebie banknoty... przewracasz kartki i liczysz... Wzruszyłem ramionami, ale cieniutkie ostrze prawdy wbijało mi się między żebra. – Może nasza współpraca dobiega końca, Aleks? Może chcesz sam zaryzykować tę, jak to nazywasz, redakcję... Zobaczyć, co by było... – Szkoda mi czasu... no i ciebie, przyjacielu, ciebie mi szkoda. Zarabiasz na mnie, szkoda, żebyś miał przestać. I twojej żony, szkoda mi, .. Ona lubi luksus mieć, pachnieć luksusem, tak? – Czasem mi ciebie żal jest, żal mi – wybełkotałem. – Jesteś uzależniony ode mnie i od tych, których zatrudniasz tutaj... uzależniony. – Ale jestem pisarzem anglojęzycznym. – I kupujesz ładne angielskie słowa, jak markowe buty! Bez tych słów nie zaszedłbyś nigdzie... – Przymierzam – warknął. – Wybieram je sam. – Wybierasz? A! To wszystko w porządku, jasne. – I kurwa co z tego! – wyryczał. – Sprzedaję się! Ja sprzedaję się! Mój styl to wysoki nakład i dystrybucja w sieciach. – Możesz sobie układać te swoje zapałki, spokojnie możesz bawić się zapałkami, bo Aleks, to jest zimny ogień. I taka dziewczyna, widzisz, nawet taka dziewczyna jak ona, autorka jednej niewydanej książki, nawet taka dziewczyna pisze zdania, które mają rytm i brzmienie, nieosiągalne dla ciebie. – Rytm – wykrzywił się w drwiącym grymasie. – Brzmienie. Mam to w dupie, bo ja umiem opowiadać. – Ty nie opowiadasz, Aleks, raportujesz tylko. Masz szczęście, bo Ameryka nagradza fabuły. Stado pulitzerów już leci w twoją stronę.... Nie udawaj, że śpisz. – Nie śpię, Maks. Po prostu staram się przymknąć oczy na to, co do mnie mówisz. – Dobrze byś zrobił – nagle poczułem się parszywie. Niepotrzebnie z nim gadam i robię z siebie małpę, usiłując złamać gałąź, na której siedzi mi się tak wygodnie. – Wybacz Aleks, to zawiść przeze mnie przemawia, po pijanemu gada... nie wie co. – Zawiść mówi do sensu – jakby się uśmiechnął – ale sensu nie ma! Jacy by z nas byli kumple, Maks, jakbyśmy sobie, po pijaku, nie walili między oczy, no?! A kiedy to powiedział, usłyszałem cichutkie brzęczenie i zacząłem szperać po kieszeniach, sądząc, że to moja komórka. Sygnał alarmowy nierzadko bierze się za zwykły

dzwonek telefonu. Wtedy, nad ranem, nad brzegiem świadomości, kiedy fala alkoholu z łagodnym szumem obmywała mi stopy i sięgała do głowy – straciłem czujność. Przyjąłem naturalnie niczym wschód słońca tę jego łaskawość... Promienna łaskawość aż biła z nalanego oblicza. Uwierzyłem, że Aleks pokazał ludzką twarz – zapomniałem, że on nie ma twarzy, jedynie odbija światło. – To może być Barbara... – Tylko ci się zdawało.

Spała w poprzek ogromnego łóżka nie dając mi szansy, abym wsunął się cicho tuż obok udając, że jestem tam od dawna. Spała na brzuchu, z odrzuconą kołdrą, w jakiejś dziwacznej, seksownej koszulce, w której jeszcze nigdy jej nie widziałem, która pasowała idealnie do burdelowego wystroju tego apartamentu, i która podwinęła się zachęcająco na jej pośladkach. Ta pupa miała już pewien staż za sobą, to prawda, i należała do mojej własnej żony, jednak ku mojemu zdumieniu, pomimo litrów wlanego w siebie alkoholu, zapragnąłem jej, zapragnąłem wsunąć się – nie obok, jak zwykle – ale w samą Barbarę, tak gwałtownie i desperacko, że byłem nawet gotów ją obudzić. Hm... kiedy kocha się swoją żonę, nie jest łatwo przestać ją kochać, tylko dlatego, że pokochało się kogoś innego. Jednak zapanowałem nad sobą... tak... ponieważ uważam, że jeśli pokochało się kogoś innego, po prostu nie wypada budzić żony przed świtem. Chętnie podyskutowałbym zresztą o regułach dobrego zachowania w tym zakresie, wysłuchał uwag i przedstawił swoje... Może w jakimś elitarnym klubie dla sukinsynów? Bo oto z uczciwego dupka i oportunisty stałem się facetem, który – prędzej czy później – zdradzi swoją żonę. Tak myślałem, tego się obawiałem. Obawiałem się również, że najwyższy czas... Powiedziałem: „seksowną koszulkę”? Ha. To już naprawdę żałosne! Ale cóż... była siódma rano, testosteron mieszał się z alkoholem, tapety w sypialni z wolna stawały się różowe, nawet kanapa Marilyn nabierała koloru – ostatni moment, żeby zasnąć. Głowa mi pulsowała, a jej telefon nie odpowiadał konsekwentnie. Ani domowy, ani komórka. Próbowałem kilka razy. Barbary już nie było (szkoda dnia, kiedy nie straciło się nocy), mogłem więc kręcić swobodnie. Bez oporów nabijałem rachunek Aleksowi i w końcu – przekierowywany z oddziału do oddziału przez kolejne sekretarki i centrale, dowiedziałem się, że nie dowiem się niczego. (To bezskuteczne, proszę pana. Tylko traci pan czas. Już mówiłam). Całkiem zdesperowany zadzwoniłem do pana Ryśka, zaprzyjaźnionego taksówkarza. Zdziwił się charakterem zlecenia i trochę podrajcował. Może nawet odkryje w sobie żyłkę detektywistyczną, kto wie! Chociaż pan Rysiu i żyłka – to wcale nie musiało się udać. Tylko na co miałem czekać? – Czyli rozpytać się? – No jakby się dało, panie Rysiu... – Co się ma nie dać! To jakaś krewna pańska może? A zresztą co mnie do tego, prawda? – Tak naprawdę, panie Rysiu, to nie bardzo krewna. Tylko niech pan nie myśli, że mam z nią romans – zażartowałem w tonie ostrzegawczym, bo choć było mi stosunkowo obojętne, co sobie pan Rysio pomyśli, to chciałem dać mu sygnał, żeby nic nie mówił, teraz ani w ogóle. –

Jeśli jednak otworzy panu jakiś facet, to proszę udawać, że się pan pomylił. – Zapytam może, czy ta pani zamawiała taksówkę albo coś? – zaproponował. – Bardzo dziękuję, panie Rysiu, i odwdzięczę się... bardzo – dodałem znacząco. – W porządku, panie doktorze. Już ja się wszystkiego dowiem, a pan niech sobie tam spokojnie siedzi pod tą statuą i uważa na terrorystów. Powiedziałem, że zadzwonię znów po godzinie – uznałem, że tyle czasu wystarczy mu, żeby dotrzeć pod wskazany adres, bo w końcu była noc, tam w Krakowie. Pan Rysiek jeździł wyłącznie w nocy – nie wiem, czy miało to jakiś związek z kolorem jego gabloty. Seledynowa skoda! Coś takiego może zniszczyć faceta. Współczułem mu zza oceanu, ale tylko trochę. W rzeczywistości nie współczułem mu wcale, kolor jego auta był mi obojętny. Tak tylko sobie myślałem, o tym i owym, byle nie myśleć przez cały czas o uwłaczającej sytuacji, w jakiej się znalazłem... ze sobą... sam na sam. Byłem zażenowany, miałem strasznego kaca i niepokoiłem się o wynik śledztwa. Barbara zostawiła mi kartkę, że będzie późno, robi jakiś z kimś wywiad, idzie gdzieś na kolację, mogę do niej dołączyć, ale oczywiście nie muszę. Zapaliłem jakiegoś papierosa, który walał się wśród kosmetyków. Nigdy nie rzucę tego gówna naprawdę. Będę harował na raka i doznawał poczucia transcendencji. Zaciągałem się po samo dno skurczonych płuc i dziękowałem Bogu, że dał mi żonę, która trzyma tytoń w kosmetyczce. Barbara miała paskudny zwyczaj palenia w łazience – nie znosiłem tego. Nie wypada, skoro papieros ma być modlitwą naszych czasów. Zrobiłem sobie mocnej, czarnej kawy i, skrajnie napięty, ponownie zadzwoniłem na komórkę pana Rysia. – Był jej mąż – wypalił na wstępie – wyszedłem jakby na durnia – westchnął. – Opowiadaj pan! – No otworzył mi facet, co wyglądał tak, jakby pił od tygodnia, nieogolony i nie bardzo czysty, ale w krawacie. Jak zerknąłem do środka, to już właściwie byłem pewny, że żadnej kobiety nie ma tam od dawna. Jednak brnę dalej i zasuwam mu taki tekst, że pani spod tego numeru zamawiała zakupy na telefon. No to on się pyta, czy wódkę. Nie wódkę, ja mówię, na wszelki wypadek, bo wiedziałem, że wódkę to on by sobie kazał zaraz przynieść i co bym wtedy powiedział, prawda? Nie wódkę, ja mówię, proszek, różne takie proszki, i pytam, czy tu jakaś taka pani mieszka. No to mi mówi, że nie mieszka. Ale zamawiała, ja brnę. To on mówi, że nie mieszka. I że nie mogła zamawiać przez telefon, bo telefon jest od tygodnia odłączony. Może sąsiadka, pytam się na niby. Może, mówi on, i zatrzasnął mi drzwi przed nosem. – Słucham, panie Rysiu, słucham... – No to słuchaj pan! Jak on mi te drzwi zatrzasnął, to ja się patrzę, a na wizytówce jest tak: Paweł i wydrapane, rozumie pan? Paweł i wydrapane. Lipszyc. – Wydrapane? – Tak. Czyli, że prawdę mówi, że tamta pani nie mieszka już. Zresztą pewnie temu on pije tak, pomyślałem, ale to już nie moja sprawa i nie wiem, czy jeszcze pańska. Jakoś nie mogłem sobie wyobrazić Niny, która drapie jakąś tam wizytówkę... może to on chciał wymazać jej imię – wkurzony, bezradny chłopiec.

– Panie Rysiu, a gdzie ona się wyprowadziła, nie mówił nic? – Nic – odczekał chwilę i zarechotał. – Ale już ja wiedziałem, że pan to będzie chciał wiedzieć, więc dzwonię tam jeszcze raz i mówię do niego tak: Proszę pana uprzejmie, ale taka sprawa jest, że ta pani, co tu mieszka, to ona w zeszłym tygodniu albo i dwa temu, kurs zleciła koledze po zakupy i nie miała czym płacić. I dług jest czterdzieści dziewięć złotych na tym adresie, pan może sprawdzić w centrali, i trzeba uregulować. A i za dzisiejsze zakupy ktoś zapłacić musi, bo ktoś na ten adres zamawiał i żadna to pomyłka nie jest, proszę na centrali sprawdzić. To on mówi, że nie zapłaci, bo jak sobie ta pani dzwoni i zamawia, to niech sobie ta pani płaci sama. To ja się oczywiście pytam: dobrze, zgoda, my na tę panią rachunek możemy przesłać czy zawieźć, tylko gdzie ta pani obecnie jest? Sprytnie to wymyśliłem, sam sobie muszę przyznać, to aż mi się żal zrobiło, kiedy on powiedział, że pojęcia żadnego nie ma i żebyśmy od niego wszyscy odpierdolili się, powiedział, z zakupami na telefon razem, i z rachunkami za telefon razem, bo właśnie ma załamanie nerwowo-finansowe i na tym był koniec. – I to koniec? – No nie! Do sąsiadki poszedłem jeszcze i sąsiada jednego, ale nic nie wiedzieli, ani nie mieli pojęcia, skąd by się tu dowiedzieć. Wygląda, panie doktorze, że baba poszła! Szukaj wiatru w polu. Tak, że przykro mi niezwykle, co mogłem to zmogłem, ale z próżnego, jak to mówią, i Salomon nie tego. – Bardzo, panie Rysiu, panu dziękuję. Ogromnie jestem zobowiązany. Niepokoiłem się o tę panią, że długo telefonu nie odbiera... teraz rozumiem sytuację i pewnie ona sama... skontaktuje się wkrótce... Tak, że do widzenia, dziękuję najmocniej jeszcze raz i jak tylko wrócę, to zaraz się do pana odezwę. – Nie ma sprawy, nie ma i nie było! Tylko niech pan na terrorystów uważa trochę!

Uspokojony, że moja koszmarna wizja okazała się tylko wizją, ucieszony, że małżeństwo Niny okazało się fiaskiem, snując erotyczne fantazje, które, jak wierzyłem, staną się rzeczywistością po moim powrocie do Krakowa – sięgnąłem po wybuchową paczkę, żeby jeszcze raz wtulić twarz w cholerną halkę i ewentualnie przejrzeć jeszcze książkę. Liczyłem, że zawarła tam jakieś wskazówki albo obietnice – cokolwiek, co pozwoli mi ją odnaleźć i w efekcie posiąść. Jednak pudełko było puste. Było puste jak oczy mojej żony, gdy powiedziała (zanim znowu wyszła): – Chyba żartujesz, no chyba żartujesz! Po jaką cholerę miałabym ruszać pieprzoną bieliznę twojej pieprzonej dziwki?! Po jaką cholerę miałabym ruszać jej popieprzoną książkę?! Zadzwoniłem do Aleksa i zapytałem czy ktoś poza nami ma jeszcze klucze do apartamentu. Powiedział, że i owszem, ta Meksykanka, sprzątaczka, przecież przychodzi rano po śmieci, a co się stało? – Aleks ta książka, o której mówiłem ci wczoraj, wiesz, zniknęła! – No co ty, stary! Sprzątaczki nie kradną książek. – Książek może i nie, szczególnie sprzątaczki meksykańskie nie kradną książek w maszynopisie i po polsku, ale Aleks, chociaż głupio mi to mówić, nie ma ani książki, ani tej...

widzisz... halki... Wczoraj mówiłem ci o halce... – Rzeczywiście coś mi mówiłeś... Wybacz stary, ale mam spotkanie w wydawnictwie. Może zapytaj tę Meksykankę, albo poszukaj w śmieciach – zakończył i rozłączył się. Wykładzina. Włókno wykładziny. Pyłki kurzu na włóknie wykładziny... Nie ma chyba bardziej uwłaczającej sytuacji niż rozpaczliwie poszukiwanie czegoś, czego znaleźć nie można. Autoironicznie pomyślałem, że oto Nowy Jork rzucił mnie na kolana. Posuwając się na czworakach przetrząsnąłem każdy kąt, wlazłem pod łóżko, zemdliło mnie od zapachu wybielacza w schowku na pościel. Na głos wyzywałem od najgorszych swoją nieobecną żonę, bo moje podejrzenia wobec niej zmieniły się w ugruntowane przekonanie, bo czołgając się tak po podłodze zyskałem podstawy, by stwierdzić, że zostałem przez Barbarę haniebnie obrabowany z mojego jedynego, drogocennego skarbu, którym była halka oraz że straciłem pretekst, jaki stanowiła książka, a szukając ich z taką determinacją tracę również honor. By uspokoić nerwy, zszedłem do baru mieszczącego się w sąsiedniej kamienicy i zjadłem garść nieżywych krewetek na sałacie, udając przed nimi i przed sobą, że jesteśmy sobie przeznaczeni. Kac dopadł mnie z opóźnieniem i zmiął tak raptownie, że poczułem jak drży powietrze.

Przygotowując się do wyjazdu zrobiłem trochę notatek, przepytałem kilka osób, wyciąłem masę frapujących artykułów z lifestylowych gazet. Przywiozłem Aleksowi całe naręcze starych numerów „City Magazine” i „Aktivista”, piątkowe dodatki do „Wyborczej”, nawet parę map. Przywiozłem mu też tom wierszy o Krakowie, różnych autorów, naręcze lokalnych magazynów kulturalnych i tomik Zagajewskiego, napisany po powrocie do kraju. I żadnych albumów – zgodnie z ustaleniem. Miał dosyć, żeby nasycić swoją powieść krakowskimi klimatami, jeśli koniecznie musiał. Zbierając dla niego te materiały sam zaktualizowałem sobie miasto, jego galerie i kluby. Odwiedzając nowe, kultowe podobno miejsca zobaczyłem, że gromadzą one bohemę skompletowaną z samych tylko szczyli – na szczęście były tam też panny (im wybaczyłbym brak doświadczenia, choć właśnie one to doświadczenie miały). Tymczasem moje pokolenie po prostu wypadło z obiegu. Egzystowało jedynie w druku, w audycjach radiowych, rzadko w telewizji, ale nie miało już swojego miejsca w mieście. Czterdziestoletni poeci i rockmeni pełnili rolę starszyzny. Nawalone plemiona oddawały im prawo do miejsca przy stoliku i sporadycznie cześć. Ja – z moją dawno, dawno przekroczoną pięćdziesiątką – byłem już duchem przodków, czy coś podobnego. Ani w Londynie, ani w Nowym Jorku nie miałem takiego wrażenia, jednak w Krakowie gówniarstwo zawojowało całe miasto. Jedynie w restauracji, czasem w kawiarni na rynku mogłem jeszcze spotkać znajomych, ale w zatłoczonym pubie byłem sam. Bardzo nie na miejscu. Moje pokolenie nie przesiadywało w tych lokalach. Jeżeli ktoś zwracał na mnie uwagę, to jedynie niedobitki tych zastępów – średnich i nierokujących wielkości pisarzy albo dramaturgów, o których kiedyś zapewne wspomniałem... coś gdzieś. Eksplorując co podlejsze lokale z listy popularnych miejsc, pożałowałem, że lekceważyłem roczniki siedemdziesiąte i odkryłem cudowną możliwość, ba, konieczność zajęcia się, obojętnie prozą czy poezją, roczników osiemdziesiątych. Obiecałem samemu sobie solennie, że zaraz po powrocie z

Ameryki pochylę się nad ich niskonakładowymi publikacjami, że zarzucę redakcje recenzjami ich młodzieńczych, ale przecież już znaczących utworów, że stanę się dla nich czymś w rodzaju drabiny i będą sobie tak po niej wchodzić, kolejno, szczebel po szczebelku do literackiego raju, łączyć się z kosmosem. Bo lepiej być drabiną, niż powalonym pniem. Lepiej być... Ciekawe, kurwa, że mój wiek nigdy wcześniej mi nie doskwierał – dopiero w zderzeniu z jej wiekiem... dopiero w starciu z wyobrażeniem jej ciała... starzałem się gwałtownie, zyskiwałem bolesną świadomość. Są faceci, którzy nawet po upływie siedemdziesiątki mają odwagę wiązać się z młodymi kobietami – mnie brakowało tej odwagi już teraz... Poza tym miałem żonę. Wiedziałem, że każda kolejna fascynacja trwa krócej niż poprzednia. Moja miłość do Barbary nie zawierała już elementu fascynacji i dlatego mogła trwać wiecznie, przynajmniej po cholerny grób. Szansa na cokolwiek z Niną była tak mała jak Kraków przy Nowym Jorku, więc po co siedziałem tutaj, rozmyślając o niej i o Krakowie? Poprosiłem o kawę i rachunek. Po tych krewetkach rozbolał mnie żołądek i czym prędzej opuściłem restaurację, nie zostawiając napiwku. Przypomniałem sobie o tym dopiero pod prysznicem i zrobiło mi się głupio. Poprzedniego dnia umówiłem z się z Aleksem na osiemnastą. Mieliśmy uczciwie popracować, już tym razem bez picia, co nie wymagało ustaleń, jeśli czuł się podobnie jak ja. Poskładałem wszystkie papiery, gazety i mapy i włożyłem je do teczki. Ból głowy mijał i byłem gotów dzielić się wiedzą. Poczułem się rozczarowany, kiedy zadzwonił i – nienaturalnie uprzejmy – przeprosił, odwołując spotkanie. Poczułem się rozczarowany, gdy Barbara przysłała mi SMS-a, żebym na nią nie czekał „bo wiesz... nie ma na co... Jutro też nie będzie, Maks”. Poczułem się słusznie rozczarowany wszystkim. Samotny spacer wzdłuż West Broadway również nie przyniósł mi zadowolenia. Zanurzony w tłumie, rejestrowałem szczegóły, bez żadnych ogólnych wniosków. Żeliwne konstrukcje fasad, detale elewacji, dźwięk syren. Opisywany przez Ezrę Pounda tłum: pogański tłum... bardziej pogański niż w Rzymie. Gdzie oni się śpieszą? Niemożliwe, żeby wszyscy gdzieś się spieszyli... Jak to szło? Jeśli powiedzie ci się w Nowym Jorku... A jeśli nie? Nie powiedzie ci się już nigdzie? Co? Dyskutując z Sinatrą, minąłem Broome Street – dziewczyna w wysokich czerwonych butach upuściła torbę z zakupami i klęła na cały głos, ale nikt nie zwracał na nią uwagi. Zwalczyłem odruch, żeby się zatrzymać i szedłem dalej, bez celu. Profesjonalne uśmiechy kelnerek, zapraszające gesty sprzedawców, witryny, witryny i witryny. Wystawy i reklamy od dawna nie stanowiły już pokusy – wzmagały jedynie nerwowość. Tutaj jest miejsce zniechęcenia. Czas przed i czas po... – to nie było o Nowym Jorku... to o mnie. Cały chaos miasta byt mój. Naraz zagłębiałem się w siebie i rozglądałem za sobą. Moja rozmyta sylwetka odbijała się w witrynach i znikała, by za chwilę pojawić się znowu. Nieistotna, monotonnie sygnalizowana obecność... Wróciłem wcześnie i zanurzyłem się w nocy. Ciało Niny prześwitywało przez jej czarne koronki i wiedziałem, że brzask będzie jedynym spełnieniem, jakiego doczekam. Kiedy do kogoś mówię, ma patrzeć mi w oczy i chłonąć! Nie toleruję pytania czy słodzę, w chwili kiedy mówię. Moi znajomi zdążyli się już oswoić z tą małą słabością – po prostu lubię, kiedy ludzie słuchają mnie uważnie. Dekoncentracja zresztą przybiera różne, mniej i

bardziej obraźliwe formy. Dekoncentracja Aleksa podczas tamtego wieczoru – gdy w końcu mógł już się ze mną spotkać – była tak irytująca, ponieważ ze wszystkich sil starał się udawać zaangażowanie. No kochany! W końcu chodziło o jego powieść! Przyniosłem mu same nowe rzeczy; przy odrobinie talentu mógł wykrzesać z moich materiałów nawet kilkadziesiąt stron frapującego opisu. W końcu nie opowiadałem mu o architekturze, tylko malowałem, nieco abstrakcyjny, obraz duszy miasta. Chwilami z dupy strony – jednak obraz duszy. Sam mógłbym zrobić z tego książkę, gdyby nie fakt, że to tyle pisania. Dekoncentracja Aleksa była absolutnie nie na miejscu i musiał o tym wiedzieć, bo ni stąd, ni zowąd, zaczął opowiadać mi o swojej prostacie. W trakcie dyskusji o książce? Prostata? I jak tu nie lubić drania! Takie połączenia – to właśnie jest Aleks! Ten, którego poznałem... kiedyś tam. Powiedział, że musi przejść jakieś badania i w najbliższych dniach... no... wolałby się nie umawiać. Czuje się kiepsko i coś tam... i doktor, który powiedział mu, że... na dodatek ten doktor miał nazywać się Brown! Już wtedy odniosłem wrażenie, że Aleks wciska mi kit, ale co mogłem poradzić? Był to w końcu kit poniżej pasa!

Następne dni nie żądały ode mnie niczego. Oddałem się eksploracji. Nie kierowała mną wola poznania – prędzej już instynkt. Węsząc, penetrowałem zaułki miasta i wciskałem się w jego szczeliny – podejrzane lokale z kartą wstępu, pomniejsze galerie i offowe kina. Chelsea i TriBeCa. Little India i Hell’s Kitchen, bo nie mając szczególnego powodu, niezwykle lubię Irlandczyków. Z całego serca chciałem ulec jakiejś fascynacji, jednak byłem tylko obserwatorem. Otyła kobieta zaczepiła mnie przy barze, mówiąc coś, czego do końca nie byłem w stanie zrozumieć. Jej tandetna, różowa szminka budziła mój wstręt. Tyłek aż spływał ze stołka, a jaskrawo wymalowane pazury kurczowo trzymały się blatu. Zabrałem swojego drinka i przeszedłem w głąb lokalu. Tłum młodych, kolorowych ludzi wyrażał obojętność poprzez taniec. Wiecznie opalone brzuchy zerkały na mnie spod kolczyków z niemym pytaniem – czego właściwie tu szukam. Dobre pytanie... gdy zadaje ci je piękny brzuch. Środę przeznaczyłem na snucie się po księgarniach. Molochy w stylu Barnes&Noble nigdy nie były w moim stylu. W Krakowie także wybierałem małe księgarnie, byłem stałym klientem ZNAK-u na Sławkowskiej, z rozkoszą wdychałem kurz w ciasnych wnętrzach antykwariatów – wolałem łowić książki niż znajdować je na stole, lubiłem to złudzenie samodzielnego odkrywania. W Nowym Jorku cieszyły mnie miejsca w rodzaju Gotham Book Mart, specjalizujące się w sprzedaży książek o wyczerpanych nakładach, bo choć nie byłem kolekcjonerem i nie zdarzało mi się w ogóle kupować książek po angielsku, myśl, że dotykam czegoś rzadkiego, sprawiała mi zmysłową przyjemność (choć może nie wypada facetowi przyznawać się do tego, że zmysłową przyjemność może sprawiać mu jakaś myśl). Na 96 wysiadłem z metra i zachowując w oczach obraz egzotycznej blond piękności, która zapatrzona w nicość siedziała naprzeciwko mnie przez dobrze dwadzieścia minut, szedłem w kierunku 92, gdzie mieściła się księgarnia Murder Ink – ta wdzięczna nazwa wyraźnie definiowała jej asortyment. Również tutaj, w jaskini powieści kryminalnej, mieszkały białe kruki, tyle, że pod ich pazurami tężała utoczona z fikcji krew. W zakątku kolekcjonerów można było trafić na egzemplarze opatrzone autografami i zwykłe paperbacki

po trzysta dolców. Spękana folia okładek, pozaginane rogi niosły ze sobą pamięć nerwowych dłoni, które w pośpiechu i zaciekawieniu przerzucały niegdyś kartki, póki nazwisko mordercy nie zostało podane czarno na białym, bez żadnych wątpliwości. James Ellroy Suicide Hill za 200, Dick Francis Blood Sport – 350, dalej Red Death za jedyne 75. I nagle, ni stąd, ni zowąd, Salinger. Za 7. 500. Oż kurcze! Siedem i pół tysiąca! Obok Czerwonej śmierci! Co tu robisz, chłopie!? Czujny wzrok ekspedientki, a może była to sama właścicielka, śledził każdy mój ruch, prawdopodobnie nie wyglądałem jej na kolekcjonera, ani na kogoś, kto ma warunki, by nim być. Nic dziwnego, ktoś, kto zna się na kryminałach, musi znać się także na ludziach – nie miałem jej za złe. Szczupła, krótko ostrzyżona brunetka, szyja i nadgarstki w pętach oryginalnej, etnicznej biżuterii. Odpowiedziała uśmiechem na mój uśmiech, ale była niepewna... podejrzliwa... może wcale nie chodziło o książki i pieniądze. Może otaczała mnie niepokojąca aura zdrady i oszustwa, i w ciemnym wnętrzu księgarni Murder Ink wyłapały to noktowizory. Ekspedientka zrobiła krok w tył i odwróciła spojrzenie, a ja skierowałem się do drzwi... Broadway, między 92 a 93, wyrasta specjalnie dla mnie Suicide Hill. Budynki rozmywają się we mgle, wiatr rozrzuca szyldy, bruk pod stopami rozdzielony na piasek i pojedyncze kamienie. Wzgórze Samobójców. Rozhuśtane konary. Zwłoki mężczyzny w sztruksowej marynarce leciutko podskakują, jakby umocowano je na gumce.

*** Im bardziej Barbara nie wracała na noc, tym mniej myślałem o Ninie. Po trzech dniach wymownej nieobecności mojej żony, sprawa z paczką była już artefaktem. Umarło również we mnie to podejrzenie... minął lęk. Nawet miłość nie trwa wiecznie, a co dopiero śmierć, karawana jedzie dalej, piach sypie się w oczy... Czułem tylko niesmak, że wplątałem w to wszystko pana Rysia i nabiłem Aleksowi rachunek za telefon. No, ale co, w końcu powinien był założyć, że wykorzystam ten sprzęt, by się z kimś połączyć. Telefon... niezbyt głośny, mimo to natarczywy, dzwonek. Podniosłem z nadzieją, że to moja żona. – Barbara? – Maks? – Anna? Jeszcze jedna, z naszych dawnych przyjaciółek, która wybrała emigrację i właśnie przeżywała (choć nie bardzo, nie bardziej niż za drugim razem) swój trzeci rozwód, zadzwoniła, żeby zaprosić nas na pojutrze, na wieczór, na kolację w nowym, modnym lokalu, gdzie podobno mieli bywać wszyscy, których znała z telewizji i nie miała nigdy poznać osobiście. Absolutely fabulous! – powiedziała i roześmiałem się, bo od dawna leciał taki serial na BBC Prime, o bogatych alkoholiczkach z menopauzą r i Anna doskonale pasowała mi do scenariusza. Zbyłem ją, mówiąc, że muszę najpierw porozumieć się z Barbarą. Bardzo, bardzo chciałem już się z nią porozumieć... Mechaniczne usta powtarzały do znudzenia, że abonent chwilowo ma mnie gdzieś. Kawa na ławę, a ja byłem zbyt głupi, żeby to zrozumieć.

W końcu, kiedy rozważałem już, czy nie zwrócić się o pomoc do policji, odezwała się i umówiliśmy się na lunch w restauracji, jak obcy sobie ludzie. Stół, bukiet tulipanów i niebieski obrus z haftowanym emblematem – miniaturowa trupia główka z wieńcem laurowym – między nami. I znaczone karty na stole. – Wiesz, co ja przeżyłem? – Nie wiem. Przeżyłeś coś? Ani słowem nie wyjaśniła mi swojego zniknięcia i odniosłem wrażenie, że nie jestem aktualnie w prawie, by się tego domagać. I zgasiła mnie, kiedy zacząłem mówić, że co do tamtej sprawy... kochanie... – Nie chcę roztrząsać z tobą twojego kryzysu! Chcę tylko wiedzieć, jaki masz plan, bo ja zamierzam zostać tu dwa, trzy tygodnie dłużej. Wczoraj miałam spotkanie i będę realizować taki materiał... o Polonii. Mam zaproszenie z Chicago i mój dyrektor już się zgodził. Skoro już tu przyjechałam, to warto coś zrobić. No i sfinansują mi pobyt. Barbara znalazłaby sobie pracę nawet na Alasce. Porządny, kolorowy materiał o lodzie i śniegu, żadnych dłużyzn. Jej operatywność zaczynała mnie brzydzić. I po co komercyjnej stacji jakiś materiał o Polonii? Ale nie zamierzałem jej wkurzać. Wyglądała tak młodo, w beżowym sweterku, z gołymi ramionami, w tej krótkiej, rozwichrzonej fryzurce, taka szczupła i aktualna, jakby wyjęta z wieczornych wiadomości... moja gorąca żona. – Dzwoniła Anna. Chce nas widzieć! Na jakiejś kolacji. – Wiem. Rozmawiałam z nią. Chce pokazać nam swojego nowego kochanka, tak sądzę. A może tym razem to kobieta? Pójdziemy, oczywiście, jeśli nie masz innych planów. Co? Masz jakieś plany? – Ale skąd! Jakie ja mógłbym mieć plany? Jedynie leżę i liczę zęby, które jeszcze mi zostały, jeden po drugim, dotykam ich językiem i liczę... Oferta, chodzi mi o pastę do zębów, jest tu jakby bogatsza, to daje do myślenia. Więc leżę i wiesz, myślę, o tym wszystkim, po całych dniach. – Tak właśnie zakładałam – uśmiechnęła się całkiem szczerze, bez skrzywienia. – Twoja aktywność redukuje się do podnoszenia słuchawki. Pod warunkiem, że ktoś zadzwoni. Czy ty w ogóle zarabiasz jeszcze jakieś pieniądze? Mam na myśli, poza tym... tutaj? – Ja i pieniądze. Nowy temat! Jak to dobrze, że wciąż mamy ze sobą o czym rozmawiać, prawda? – Owszem, mamy! – wyciągnęła papierosy tak nagłym ruchem, że kilka wypadło na podłogę. Pochyliła się i zbierała je pośpiesznie, a ja patrzyłem na jej dekolt, który znienacka obnażył to, co miał eksponować. Patrzyłem na nią i próbowałem jej nienawidzić, ale to trudne, nie bardzo etyczne – nienawidzić kobiety, która jest z tobą tak długo, że jej piersi utraciły jędrność. A co dopiero mówić o uczuciach – biust i tak był w lepszym stanie. – Barbara, to są Stany! Tu nie wolno palić! Musisz wyjść na zewnątrz, kochanie. Może trochę ochłoniesz. – To bzdura. Papierosy są amerykańskie. Tak samo amerykańskie jak ich konstytucja. Owszem, mamy ze sobą o czym mówić – schowała paczkę do filigranowej zielonej torebki.

– Nowa? Ładna. – Torebka? Tak. Stać mnie, bo ja zarabiam. W przeciwieństwie do ciebie, jestem w świecie. Istnieję! Codziennie wstaję i idę do pracy, pamiętasz jeszcze, co to jest praca? Ty nic nie robisz! Tylko od czasu do czasu przeczytasz coś, co ci przyślą i napiszesz coś od niechcenia, a jakaś redakcja od niechcenia da ci za to parę nędznych groszy. – Od czasu do czasu jeszcze coś wykładam – podpowiedziałem jej skwapliwie – od niechcenia i za to też płacą mi nędzne grosze. Jestem także w jury paru konkursów literackich... – O których nikt nie słyszał! A jedyne, co przynosi ci zysk, to ta chałtura dla Aleksa! Przyssałeś się do niego jak pijawka i jeszcze usiłujesz prawić mu morały? – Jakie znowu morały? – No krytykujesz jego język, tak? Nieprawda? Może jednak powinieneś to rzucić. Zarabianie pieniędzy najwyraźniej nie leży w twojej naturze! Dopóki twoja praca zależy od jego pracy lepiej trzymać gębę na kłódkę, bo on zawsze może znaleźć sobie innego tłumacza, czy tam... redaktora, a ty raczej nie napiszesz już książki. – Rozmawiałaś z Aleksem? – Owszem, rozmawiałam. Po tym waszym spotkaniu był zupełnie rozbity. – Basia, on nie był rozbity, on po prostu miał kaca. Ego Aleksa pokrywa gruba warstwa tłuszczu, nie tak łatwo go zranić. – Za to twoje ego jest przeźroczyste! Jak plaster cytryny zanurzony w wódce. Nawet ładnie to powiedziała. Oboje z głupia frant, uśmiechnęliśmy się do siebie. A zaraz potem kelner przyniósł nam rachunek. Na kretyńskim talerzyku, czerwonym, nawiązującym kształtem do motywu serca. Dziwaczne... gapiłem się w ten talerzyk, nie znajdując rysy, dopóki nie pojawiły się na nim banknoty. Mieszanina potu i piżma. Pot był jego własny, a to piżmo syntetyczne, podlane spirytusem, zmieszane z nutą cedru i kto wie czego jeszcze, zapakowane w flakonik z rżniętego kryształu. Coś mi tu śmierdzi, Aleks, coś mi tu śmierdzi... Dlaczego zlekceważyłem ten zwierzęcy zapach? W którym momencie utraciłem czujność? Teraz mogłem już jedynie analizować bez końca tamten wieczór, sekundę po sekundzie – szklane koraliki słów i półsłówek, na cienkiej żyłce pamięci. Moja żona pochyliła się, żeby sięgnąć po torebkę i wydało mi się, że czuję od niej zapach Aleksa... Tak właśnie pachniała mi Ameryka... bezkompromisowo... pot i satysfakcja, jak jazz band, który schodzi ze sceny, pozostawiając nutę... Nie lubiłem tego zapachu i wzdrygałem się przed nim. – Myślisz, że tyle wystarczy? – zapytała, odliczając drobne. – Kelnerce? Kelnerce tak. Wyszliśmy na ulicę skąpaną w zimnym słońcu. Barbara biegła na spotkanie z jakimś polskim muzykiem. Rzecz jasna – zawodowe. W spotkaniach tego typu zawsze chodziło o materiał – przyjemność nigdy nie była dla niej celem. Wiedziałem o tym dobrze, ponieważ sam byłem jej przyjemnością... kiedyś. – Pogadam z nim pół godziny. Potem wpadnę przebrać się do tego teatru. Jeśli będziesz w

domu, to pojedziemy razem. – Oczywiście, że będę – zupełnie zapomniałem, że mamy iść do jakiegoś teatru. Patrzyłem w stronę, gdzie zabrała ją taksówka i myślałem, że nazywanie burdelowego apartamentu domem, stanowi spore nadużycie.

Miesiące 1982-1987.

Ze zdziwieniem wziąłem do ręki tom w jasnozielonej obwolucie. Nawet tu – w gniazdku miłości (w gniazdku, w którym pieprzył swoje ptaszki) – Aleks umieścił biblioteczkę i było w niej trochę polskich książek. Rok myśliwego, Krynicki – Brandys między nimi... Na okładce jego zdjęcie – siedzi pozując z uśmiechem, w koszuli, w tych samych okularach... Intelektualistę z Europy Wschodniej najszybciej poznaje się po oprawkach. Prawdziwi pisarze nie wymieniają oprawek za każdym razem, gdy zmieni im się punkt widzenia. Zdjęcie pochodziło z 1982. Paryż, u Teresy Dzieduszyckiej, zaledwie dwadzieścia miesięcy emigracji... Mojej znajomości z Paryżem nie mógłbym nazwać wzajemną. Lepiej ja znam to miasto niż ono mnie. Wzajemna jest moja znajomość z Warszawą. Znam ją i dałem jej się poznać. Zastanowiło mnie... Aleks był tu już całą wieczność – czy nadal znał bez wzajemności Nowy Jork? I jakim do cholery cudem, wciąż mówił po polsku tak czysto, bez tego głupawego akcentu... Jak pogodził się z faktem, że nie umie już pisać? Gówno wiedziałem o jego zmaganiach. Nie liczył na moje współczucie, bo nie współczuje się zwycięzcom. Absolutnie nie należy pocieszać zadufanych w sobie gwiazdorów – to naprawdę sprawiłoby im przykrość. Ach kurwa... gdyby w tej chwili stanął obok mnie, słowo daję, że uściskałbym drania. Może rzeczywiście, niewesoło z tą jego prostatą. O prostacie też nie wiem zbyt wiele... Te problemy jeszcze mnie nie dotknęły, jeszcze nie. Z lubością obserwowałem silny strumień moczu – czułem się zdrowo i pewnie. Maleńkie hurra dla rozładowania emocji. Ani impotencja, ani inne okołokutasowe kłopoty nie były moim udziałem. W związku z tym było mnie stać na problemy sercowe. Zwłaszcza teraz. Moja żona nie poruszała już tematu halki, ani nawet pieniędzy. Po spektaklu bawiliśmy się doskonale, krytykując (niesłusznie) reżyserię i trochę z rozpędu tekst. Jej angielski nie był przecież aż tak dobry – ja cieszyłem się, że w ogóle coś rozumiem. Jefferson Mays jako Charlotte von Mahlsdorf był bez zarzutu. I prawie doskonały w rolach pozostałych postaci, od których było aż tłoczno w tym monodramie – bardzo ekonomiczne rozwiązanie. – Ale story było gotowe – powiedziała Barbara. – Ten Doug Wright, on musiał to tylko napisać. Sztuka opowiadała o tym, jak powstała sztuka, a sztuka, która powstała, była oparta na losach Charlotte von Mahlsdorf. Ikona niemieckiego ruchu gejowskiego, o której pewnie słyszałbym będąc choćby Niemcem, urodziła się jako Lothar Berfede, po czym założyła sukienkę i sznur pereł. Nosiła ją godnie, przetrwała reżim nazistowski i Wschodnie Niemcy, równocześnie kolekcjonując antyki. W podziemiach swojego domowego muzeum przechowała gejowski bar z wyposażeniem, ze wspomnieniem Marleny Dietrich na krześle.

Po upadku muru doceniono jej zasługi dla kultury, a wkrótce potem upubliczniono akta, z których wynikało, że Charlotte współpracowała ze Stasi. Był to interesujący kawałek historii, a skażona niemieckim akcentem angielszczyzna Maysa wydała mi się zachwycająca. Brak pointy zbytnio mi nie przeszkadzał, życie na ogół jest jej pozbawione, ale autor nie dawał za wygraną: Czy poddaje pani swoje antyki renowacji? – Nie – odpowiedziała Charlotte, ponieważ rysy, skazy na politurze i uszczerbek na honorze są tym, po czym poznaje się autentyk, obojętnie, czy dotyczy to mebla, czy człowieka. Niedokładnie tak to powiedziała, ale ja tak zapamiętałem i odniosłem do siebie. A także do Aleksa. Do Barbary. Do wszystkich naszych starań. Rysa na moim małżeństwie jedynie potwierdzała, że jest unikalne i wartościowe i podobała mi się taka myśl. – Nic dziwnego, że robi karierę – powiedziała Barbara o Dougu. – Nie każdy autor potrafi wysnuć uniwersalne wnioski z tak oryginalnego przypadku. – Słusznie. Banalne zakończenie sztuki o transwestycie, to jest coś, co łapie za serce. – Sztuki o transwestycie, tak. Zakończenie, które łapie za serce, nie zadowoliłoby nas, gdyby była to historia miłosna. Wtedy nie zadowoliłoby nas żadne zakończenie. – Wtedy nie dałabyś się namówić na teatr. Zjedliśmy razem kolację i poszliśmy do łóżka, dyskutując... nie dotykając się. Było naprawdę miło... jak zazwyczaj... To w pewnym sensie krzepiące: mogły się zmieniać okoliczności, nastroje, scenografia, ale kwestie pozostawały niezmienione. Może na tym polega stabilizacja – da się powiedzieć wszystko i jest zupełnie nieważne, co się mówi. Kiedy mebel traci status nowości, plamy i zadrapania przyjmuje się ze spokojem. Nawet wypalone papierosami dziury w tapicerce wydają się do zaakceptowania. I można cieszyć się komfortem posiadania rzeczy, o którą nie trzeba dbać. Wartość użytkowa zwycięża piękno.

W przerwie między spotkaniami zawodowymi i towarzyskimi, Barbara skróciła włosy, i była zadowolona uznając, że ujmuje jej to kilka lat. Fryzjer był Rosjaninem – jak powiedziała – oszałamiająco przystojny hetero, wielka zaleta w Nowym Jorku, podobno już prawdziwa rzadkość. Prawił jej komplementy, które miały zapewne uzasadnić jeszcze bardziej oszałamiającą cenę zabiegu. – Zabieg – podkreśliła. – Nie jakieś tam strzyżenie. Maska i masaż głowy. – Za tyle pieniędzy – roześmiałem się – powinien był wymasować cię całą. – Wiem. Pomyślałam o tym. Zatrzasnęła drzwi i słyszałem, jak zbiega po schodach – imponował mi ten wieczny pośpiech, zawsze napięty plan. Moje plany rozgrywały się głównie w wyobraźni, ale podobno ludzie dobierają się na zasadzie przeciwieństw. Nasz drobny konflikt rozchodził się po kościach – znów mogłem więc lubić jego przyczynę i ekscytować się nią... Tymczasem Nina abonent, Nina kochanka – wciąż poza zasięgiem. Świat przestał odbierać moje telefony, ale ja się uparłem i dzwoniłem nadal. Ponawianie czynności, które do niczego nie prowadzą, traktuję jako przejaw charakteru. Odkąd tylko pamiętam, jak to mówią, chciałem mieć charakter, ale nigdy nie było mnie stać. Po raz kolejny wykręciłem numer domowy i na chwilę straciłem oddech, kiedy podniósł

jej mąż. O, kurwa. Zaskoczenie, co? Jeszcze jakie, drogi panie Lipszyc. Skąd pan ma to nazwisko? Dlaczego ona przyjęła je tak pochopnie? Z głosu wnosiłem, że odzyskał formę. Był na luzie i taki... młodzieńczy, właśnie. – Maks Laskowski – wystękałem. – Czy mógłbym rozmawiać z panią Lipszyc? – A... – chwila ciszy – w jakiej sprawie? Zrobił na mnie wrażenie. Tym, że przyznawał sobie prawo, by zadać to pytanie. Właściwie nie było powodu, żeby coś ukrywać, prawda? Byłem ciekaw, co może sądzić o tym Nina. W każdym razie ten powód nie był znany jej mężowi. Tak przynajmniej należało zakładać. – Próbujemy – powiedziałem przybierając ton nieco lekceważący – skontaktować się z panią Lipszyc w sprawie tekstu. Jesteśmy gotowi wydrukować fragment w naszym magazynie. Jednak... pewne korekty... byłyby wymagane pewne korekty... Sprawa jest o tyle pilna, że na dniach zamykamy numer i... – Przykro mi. Pani Lipszyc jest za granicą. Ja nie bardzo orientuję się, o co chodzi... – Mhm... tak... Jak mógłbym się z nią skontaktować? – Niestety – powiedział spokojnie. – Jeżeli nie odbiera komórki, nie potrafię panu pomóc. – Może... spróbowałbym drogą pisemną? – Przykro mi – powtórzył – ale jeśli pani Lipszyc się skontaktuje, przekażę, że pan dzwonił. O jaki to magazyn chodzi? – Magazyn? Tak... literacki.... magazyn literacki. Maks Laskowski... tak, proszę jej przekazać. – Oczywiście – odpowiedział głosem tak zrelaksowanym, że i ja poczułem jak ogarnia mnie spokój. Przyjemne, fizyczne doznanie – spadek napięcia mięśni i spokój w skroniach. Najwyraźniej mąż Niny nie podzielał moich obaw. Zaskakująco spokojnie przyjął jej odejście, o ile rzeczywiście odeszła. Na pewno odeszła. Nie miał z nią kontaktu, co znaczyło, że musiała odejść. Nawet nowoczesne małżeństwo nie mogłoby tak radykalnie oderwać się od tradycji – wzajemnej troski i nachalnej kontroli. Tylko mnie i Barbarę było na to stać – podszyta obojętnością tolerancja, dopóki byliśmy siebie pewni.

*** Meksykańska sprzątaczka miała może ze trzydzieści lat i nieco tłuste, choć jędrne i przyjemne ciało. Zabroniłem jej dotykać biurka, mojego laptopa, tych papierów. Bo pracowałem tam, przecież po parę godzin dziennie siedziałem i robiłem te korekty. Obecność sprzątaczki wydawała mi się jakoś krępująca... niby przywykłem już do sprzątaczek, lecz najwyraźniej do innego typu. Gimnastykowała się przede mną, a jej ciemne piersi rosły i rosły w moich oczach. Bluzka na cienkich ramiączkach nie mogła już ich utrzymać, a pod bluzką nie było nic – nic... między bluzką a piersiami. Kiedy się odwróciła, żeby wsunąć do kontaktu wtyczkę odkurzacza – pod jasną spódnicą nie dostrzegłem nawet zarysu majtek. – Book! – powtórzyłem raz jeszcze. Od paru minut usiłowałem wyjaśnić tej krowie, że szukam książki, maszynopisu, że musi gdzieś tu być. Oczywiście, jeżeli w swej ignorancji nie wyrzuciła go do kosza. Cholerna, tępa Meksykanka! Kiedy człowiek się wkurzy, łatwo

zapomnieć, że jest się liberalnym demokratą i nie chamem. Wzruszyła ramionami i popukała się w czoło. Nie wytrzymałem i wydarłem się na nią po polsku. – What?! – Sorry – powiedziałem. – I am so sorry... – No book! You lookl – jednym ruchem odsłoniła biust. – No book, you see! I never touch any papers! Przeholowałem z tym polskim. Wyglądało, że naprawdę się wściekła. Skonfundowany, zaproponowałem zimne piwo i, nie wiem kiedy, sam wypiłem dwa. Powiedziała, żebym zapytał pana Aleksa. Pan Aleks zaglądał tu pod naszą nieobecność, wie, bo zostawił niedopalone cygaro, jest taki nieuważny, mógł nawet wywołać pożar. Może pan Aleks zabrał książkę, powinienem go zapytać, zamiast czepiać się ludzi, którzy ciężko pracują na utrzymanie dzieci, tak? Ona nie ma nic wspólnego z żadnymi książkami i powinienem to wiedzieć, bo gdyby miała coś z książkami, nie byłaby tu sprzątaczką, tak? – Right – mruknąłem przekonany. – Sorry madom. – Right – kiwnęła głową, wyjęła mi z rąk pustą szklankę i zmierzając w kierunku kuchni rzuciła przez ramię, że pan Aleks ostatnio w bardzo złym humorze, wyrzuca, co napisze, wyrzuca i wyrzuca, ona musi to sprzątać, wszystkie te kartki, już ją plecy bolą od ciągłego schylania się, kto to widział, żeby tak wyrzucać. Reszta utyskiwań utonęła w szumie odkręconej wody, a ja siedziałem jak sparaliżowany, bo wściekle czerwona myśl uderzyła mi do głowy i rozlała się morzem, że cholerny skurwysyn podpieprzył mi tę książkę i skurwysyn dlatego mnie unika! Problemy z prostatą, doktor Brown, jasne! Tylko w tę impotencję teraz nie wątpiłem. O, impotencja dopadła go najwyraźniej, i to na różnych poziomach jednocześnie. I demencja chyba, skoro połakomił się na pisaninę jakiejś dziewczyny, o której nieopatrznie napomknąłem mu po pijanemu. Bo niby co? Niby po co? To nagłe zainteresowanie nie mogło przecież być czyste. Mało to ma książek, które mogłyby stanowić źródło inspiracji? Gdyby chodziło o inspirację... Mało książek spływa na jego biurko, mało bestsellerów? Jeśli Aleks przyszedł tu i zabrał maszynopis nie mówiąc ani słowa, znaczyło to, że jest już na dnie, że z kół ratunkowych uszło mu powietrze, że jest gotowy na wszystko, by tylko wypłynąć jeszcze raz na powierzchnię, jeszcze raz nabrać w płuca sławy... Jeśli ukradł – to znaczyło, że zamierza ukraść. A co? Co? On, pisarz amerykański, miałby się niby przejmować? Jakąś nieznaną Polką? Moje podejrzenia były oczywiście absurdalne. Aż nie mogłem uwierzyć, że są moje. Chociaż... zabójcą zawsze jest najmniej podejrzany i ta zasada zrodziła się tu, w Ameryce. Poszedłem do kuchni i obijając się o rozłożyste, meksykańskie biodra, przygotowałem sobie drinka, bo piwo piwem, ale musiałem się napić! Zanim minęło pół flaszki, z majestatu całej mojej złości i pogardy, wycisnąłem numer Aleksa! – Prostata? – zapytałem automatyczną sekretarkę. – Cholerna świnio! Czy raczej spektakularnie – zabełkotałem – kończysz się? Kończysz się, Aleks? Powiedz mi jak ojcu,

no? Jak bratu mi powiedz! Chyba nie upadłeś tak nisko, żeby przepisywać od gówniary? Zresztą są lepsze, przecież wiesz... gówniary są. Wtedy podniósł słuchawkę. A jednak! Czułem to! – Jesteś kompletnie pijany – powiedział spokojnie. – Jesteś małym, pijanym gnojkiem. Pijany? Aha. No to miałem już pewność... Jeszcze większą pewność – choć nawet po pijanemu zastanawiałem się, czy pewność podlega stopniowaniu. – Aleks? – Coś jeszcze? – zapytał zmęczonym głosem, w którym wyczuwało się autentyczny spokój. Potrafił skurwiel trzymać maskę, nie ma co! – Oddaj mi – wymamrotałem, przytrzymując się blatu. – Po prostu oddaj mi go, dobra? I tę ha... i tę halkę też. – Nie mam żadnego zasranego maszynopisu – powiedział cicho i powoli. – Musisz uważać, Maks, musisz uważać z alkoholem. Zatoczyłem się do sypialni. Kręciło mi się w głowie i zaczynałem czuć mdłości. Chciałem coś zażyć, natychmiast coś zażyć. Potrzebowałem jakiejkolwiek tabletki, z pełnej leków na wszystko torebki Barbary. Ale Barbary nie było i jej torebki nie było, żadnych nigdzie tabletek ani sensu w niczym. I Niny nie było też. W półmroku, w poczuciu samotności i zagubienia zacząłem intensywnie myśleć o niej, prawą ręką. Moja dłoń umiała myśleć szybko, znajdowała rozwiązania, podsuwała wnioski. Moja prawa ręka – moją prawą... no... ręką, ha! Na sekundę zamknąłem oczy, a gdy ponownie je otwarłem olbrzymia, ciemna pierś była tuż, tuż nad moją twarzą. Pierś Aleksa, służącej Aleksa, pierś ciepła i wilgotna od potu – spijałem upokorzenie i ssałem mój wstyd. – You need a woman, sir! You need a woman, right? Podciągnęła fartuch i usiadła na mnie, sprężysta, gorąca, stereotypowo meksykańska. Jej ciemne włosy na moim brzuchu, na mojej piersi, na moim brzuchu, na mojej twarzy. Jej skłębione, wilgotne włosy – w moich ustach... język w niej, usta na mnie, ja w ustach... – No book, no book, nooo booook, right? Pulsująca głębia i rytmiczny jęk: – Right? Right? Right? Raczej nie było w porządku. Nie było w porządku... aż do końca. Kiedy już w końcu wyszła, zadowolona, z sutym napiwkiem w kieszeni jasnego płaszczyka, a może to była sukienka, taka zapinana sukienka, o kroju no... płaszcza – sumienie nawet nie próbowało robić mi wyrzutów. To tak wygląda zdrada? Tego się obawiałem przez te wszystkie lata? Coś takiego miałoby uwłaczać mojej żonie? To... chyba żart... Kobieta, której imienia nie znałem i nie miałem poznać, zerżnęła mnie dla porządku, między sprzątaniem kuchni a myciem podłogi w łazience. Drobiazg... Możliwe, że Aleks w ogóle ją zatrudnił pod takim warunkiem – kiedy skończysz myć wannę, podejdź no tu, proszę i pamiętaj, żeby potem przewietrzyć gabinet. Tak właśnie sobie to wyobrażałem, chociaż nie... Bo taka piękna... egzotyczna... z tym knurem?! Wszystko jedno, czułem się odprężony, jakbym spędził godzinę na basenie, czego również nie robiłem od dawna. Zaparzyłem kawę, rozsiadłem się z filiżanką, sięgnąłem po leżącą na stoliku gazetę i oblałem się zimnym potem!

Czy ja do szczętu oszalałem?! Jezu! O Jezu! Jak mogłem uprawiać z obcą kobietą seks... no bez gumy, tak?! Kawa poparzyła mi kolana i spodnie nadawały się do wyrzucenia, ale miałem to gdzieś. Kompletny stupor. Obezwładniający strach. Lata monogamii sprawiły, że niemal zapomniałem o istnieniu prezerwatyw. Barbara zresztą miała spiralkę, gdzieś tam w sobie... A zanim ożeniłem się z Barbarą, HIV był wirusem zwierząt. Moim dawnym dziewczynom wystarczyły zapewnienia, że uważam, i że bardzo je kocham. A ja sam nie spodziewałem się z ich strony – innych niż ciąża – chorób. Czego spodziewać się po służącej Aleksa – nie miałem pojęcia. Jednak już sam fakt, że mogła robić z nim to, co zrobiła ze mną, dawał do myślenia. O ile etyczny wymiar tego incydentu nie robił na mnie wrażenia, to jego wymiar septyczno-higieniczny – owszem, tak. Objąłem ramionami poparzone kolana i kołysałem się w fotelu, jak dziecko. Jeżeli rzeczywiście coś od niej złapałem, chociaż wyglądała zdrowo, całkiem zdrowo... ale jeżeli coś od niej złapałem to... no przecież... mogę zarazić tym... Ninę... Tak właśnie pomyślałem – Ninę! Dopiero teraz poczułem się naprawdę podle. Żądza żądzą, namiętność namiętnością, ale troska należy się żonie. – Którą marynarkę? – nie było jej całkiem obojętne, co włożę na tę kolację. – No... chyba tę zieloną, nie? – Jest brązowa. Ile razy mam ci powtarzać, że jest brązowa. Wytrawni w sztuce udawania wobec innych i wobec samych siebie, przyjemnie spędziliśmy popołudnie na zakupach i właśnie przymierzaliśmy nowe ubrania, przed wyjściem na kolację z Anną – tyle zachodu, jakby to były Oscary, albo co! Dwie marynarki na jedną tylko Annę. Barbara powiedziała, że to prawdziwy cud, że udało jej się zdobyć rezerwację i, że nowy kochanek Anny to jakiś młody reżyser czy asystent reżysera, który właśnie kręci swój drugi film, czy reklamówkę. Niezależnie od pozycji w branży jest dobre dziesięć lat młodszy od Anny, co niestety widać. Jak na warunki Nowego Jorku to i tak świetnie, ponieważ nie jest raczej gejem, przynajmniej nie jest gejem chwilowo, przynajmniej Anna na razie nic o tym nie wie. – To już drugi niegej, o jakim słyszę – wypunktowałem. – Chyba masz rację. Te statystyki są chyba trochę przesadzone. Barbara śmiała się i układała włosy. Sukienka z lamówką wyglądała na niej świetnie i na droższą niż była. Ciemny, połyskujący brąz stanowił właściwą oprawę dla figury i inteligencji mojej żony. Symulowałem rozbawienie i nie mogąc samemu zdobyć się na słowo, a tym bardziej dowcip – patrzyłem na nią wymownie, tak, żeby wiedziała, że patrzę z zachwytem. No, owszem, bywała wredna, fakt, ale bezdyskusyjnie zasługiwała na zachwyt – nie na to, żeby zdradzać ją ze sprzątaczką, nawet sprzątaczką egzotyczną – absolutnie nie! W głębi pieprzonej duszy targała mną rozpacz. Dużo boleśniej odczuwałem wstyd. Wiązałem krawat zastanawiając się, czy powinienem jej powiedzieć... No to. Że pokłóciłem się z Aleksem. – Możesz podać mi suszarkę? – Z łazienki? – Chyba jest w którejś torbie, chyba w tej zielonej. Części bagażu nie chciało nam się

rozpakować i lekko rozbebeszony zalegał w garderobie – zielona torba na samym dole sterty. – I te buty – krzyknęła – są tam takie buty. Na obcasie. Usłyszałem, że dzwoni telefon. Barbara odebrała i po chwili jej modulowany głos raptownie umilkł. Odstawiłem na bok największą walizkę. Kupiliśmy ją specjalnie na ten wyjazd. Moja żona uparła się, że z tym, co mamy, nie poleci do Stanów i przekonała mnie, że mój bagaż świadczy o mnie. I o niej też. Jakość skóry miała podobno wyrażać się w jej cenie. Jeśli było tak istotnie – jakość skóry naszej walizki... hmm... tak... najwyższa. Pragnąc raz jeszcze przyjrzeć jej się pod światło, zapaliłem górną lampę w garderobie. I nagle był! Był tam! Prawdopodobnie przez cały czas – wciśnięty między torby, gorszej już jakości, które mówiły o nas nie najlepsze rzeczy – maszynopis Niny. Niosłem go przed sobą na wyciągniętej ręce, jak broń o nieznanej sile rażenia. Wniosłem go do salonu bez słowa, zapominając o suszarce. Barbara stała nad telefonem i wpatrywała się w odłożoną słuchawkę. Jej włosy były jeszcze mokre, ale makijaż kompletny. – Znalazłem. Ten maszynopis. Znalazłem go w garderobie. – To... świetnie – odwróciła głowę i w jej oczach nie było nic. Nawet cienia złości. Chłodne, błękitno-szare, zimne jak szpitalna posadzka, jak oczy źle wynagradzanych pielęgniarek. NIC. – Właśnie dzwonił Aleks. Chciał, żebym ci przekazała, że nie jest w stanie współpracować z kimś, kto uważa go za złodzieja. Sugeruje, żebyś rozważył przedterminowy wyjazd z Nowego Jorku i będzie mu miło, jeśli ja zostanę. Nie widzi przeszkód, żebym nadal korzystała z tego wygodnego apartamentu. Opadłem na kanapę Marilyn. Czyżby to właśnie na niej popełniła głośne samobójstwo? Nie, raczej nie, to raczej było łóżko. – Barbara, ja... – niepewnym ruchem odłożyłem maszynopis. Zsunął się na podłogę. Luźne kartki, wachlarzem, leżały u moich stóp i czułem, jak nadchodzi fala gorąca. – Zawistny, zakompleksiony, zawistny i zakompleksiony dupek! – powiedziała cicho, bez emocji. – A teraz zamów taksówkę, muszę wysuszyć włosy. Nie zamierzam stracić dobrej kolacji tylko dlatego, że wiele lat temu poślubiłam cholernego dupka! O nowy związek jest zresztą dużo łatwiej niż o rezerwację w nowej knajpie. Koronkowe gówno z karmelu zdobiło szczyt lodowej konstrukcji; zgrabna łyżeczka tonęła w niej bez krzyku i przy stole zapadło pełne napięcia milczenie. Barbara zamówiła dżin z tonikiem, reszta towarzystwa pozostała przy winie. – Desery tutaj mają po prostu wyśmienite, to po prostu poezja – powiedziała Anna, ale nikt nie podjął wątku. – Wyśmienite – potwierdziłem po kilkunastu przykrych sekundach. W końcu płaciła za wszystko i należało jej się trochę entuzjazmu z naszej strony. – Niezłe – zlitował się Tobby i ziewnął. Ten blady kutas w obcisłej marynareczce, kretyńskich kowbojkach, pseudoreżyser z kretyńskim imieniem – mógłby chociaż być milszy. Anna zgarbiła się lekko i jej piersi opadły. Miałem wrażenie, że jeszcze chwila, a wyleją się na stół. Zastanowiłem się, czy Tobby rżnie ją z równie widoczną niechęcią. W tym mieście były przecież tabuny starzejących się kobiet, znacznie bogatszych niż Anna,

posiadających znacznie lepsze niż ona kontakty. Gratyfikacja w postaci heteroseksualnego mężczyzny przed czterdziestką była prawdopodobnie ostatnią dobrą rzeczą, jaka spotkała ją w życiu. Pogardliwy uśmiech kelnera, gdy poprosiła o rachunek, zdawał się to potwierdzać. – Tak – ni w pięć, ni w dziewięć odezwała się Barbara – to prawdziwy triumf. Masz własną kolumnę, to prawdziwy triumf. – Dzięki, kochanie, rzeczywiście, moja pozycja w redakcji jest teraz niekwestionowalna – mówiąc to Anna zerknęła na Tobby’ego. Nie odwzajemnił spojrzenia. Jego oczy podążały za tyłkiem dziewczyny w kusej sukience w kratę. Zapewne nie miała ona wiele do powiedzenia na temat problemów wewnętrznych nowych państw członkowskich wspólnoty europejskiej. Tobby pewnie myślał, że taka zgrabna dziewczyna może nie mieć nic do powiedzenia o problemach wewnętrznych w ogóle. Ta perspektywa podniecała go chyba jeszcze bardziej niż jej tyłek. Wkurwiony wyraz jego twarzy oznaczał, że nie może darować Annie, że taka młoda i bezproblemowa cipka właśnie przeszła mu koło nosa. Czy kobieta w wieku Anny nie powinna czasami iść już spać? Ile jeszcze godzin, facet taki jak Tobby, ma siedzieć nad pierdolonym deserem, w towarzystwie jej pierdolonych przyjaciół z jakiejś pierdolonej Polski?! Nie niepokoiłem się o los tego związku. Anna długo wypracowywała sobie sposoby na rozładowanie napięcia młodych mężczyzn o kretyńskich imionach. Barbara nawet zazdrościła jej tej wolności, tego atrakcyjnego życia, tego życia na pewnym poziomie. Nagle zobaczyłem ich w windzie, już w windzie... Tobby z zamkniętymi oczami – co sprawia, że jego twarz wydaje się inteligentna – oparty o ścianę. Anna na kolanach – jest spontaniczna, nadal spontaniczna, nie myśli o białej garsonce od Chanel ani o tym, że bolą ją stawy. Na pewnym poziomie jej wyrafinowany język, jej uszminkowane wargi potrafią czynić cuda. Tobby pozwala zsunąć sobie spodnie, za które zapłaciła. Nienawidzi tych starych, dzianych dziwek, ma w końcu, kurwa, swoją godność, nie jest byle chłopaczkiem, kręci filmy, ma zamiar... Dziane dziwki, o tak, tak... tak! Dziane dziwki wysysają jego talent. Stare, dziane dziwki połykają takich jak on bez mrugnięcia okiem. – Jeśli macie ochotę na drinka u nas, to zapraszam – mówi Anna, a Barbara przyjmuje zaproszenie. Po czterdziestu minutach jesteśmy już praktycznie trzeźwi i potrafimy docenić design kuchni. Tobby’ego oczywiście nie ma wśród nas. U nich Anna jest sama i sama płaci czynsz. – Tobiaszek – mówi: Tobiaszek! – zaraz dojedzie. Ma jeszcze spotkanie z jakimś producentem, nieformalne spotkanie – zrzuca pantofle i daje stopom odpocząć. Pieszczota drogiej, luksusowej wykładziny to jest coś, na co zawsze można liczyć. Wykładziny nie mają takich niezapowiedzianych spotkań. Szperam w biblioteczce, ze szklanką whisky w ręce znowu czuję się sobą, zażenowanie mija i świat wydaje się lepszym miejscem. Tak cenna jasność metodycznego poznania, dzięki której człowiek może zapanować nad rzeczami, jasność, która likwiduje niepokój seksualny (likwiduje go, jeśli bierze górę), zawsze w końcu może przyznać się do swego ograniczenia, jeśli w celach praktycznych zmuszona była odrzucić część prawdy... Bataille... Foucault – same stare pierdoły. Biblioteczka Anny wygląda jakby razem z zawartością kupiła ją w antykwariacie. Odkładam

książkę i słyszę je, jak rozmawiają w kuchni. – Jest naprawdę słodki. Nieśmiały. Kończy szybko, jak chłopiec, rozumiesz, śpieszy się... tak mu się śpieszy... Jasne, że mu się śpieszy, jasne. Ten kutas Tobby, kutas Tobby’ego... chce zwyczajnie mieć to za sobą. – Dziwka przysłała mu halkę – mówi Barbara – halkę, wyobrażasz sobie!? – bełkocze. Jest pijana i powinienem zabrać ją do domu, jednak wolę nie wchodzić do tej kuchni. Poczekam na Tobby’ego, zapytam go o plany, o kinowe nowości albo kina porno. Wszystko jest lepsze niż dwie kobiety nad puszką Pandory, o drugiej nad ranem. Współczucie dla Tobby’ego zalewa mnie niespodziewanie – fala spermy, przypływ zrozumienia. Pochylony nad umywalką myślę o Ninie, o jej ustach, o jej bieliźnie, jej telefonie komórkowym i przegranym mężu. Doświadczam w końcu ulgi, która napawa mnie wstydem i odzyskuję zdolność myślenia o problemach wewnętrznych państw. Poglądy polityczne, sam fakt ich posiadania oraz znajomość realiów, umiejętność dzielenia się tą wiedzą z czytelnikiem magazynów – jest parę rzeczy, za które autentycznie szanuję Annę. Szanuję ją! I dlatego tak skrzętnie zaraz po sobie sprzątam. – Zadzwonić po taksówkę? – pytam, a one odrywają się od siebie. – Tak, oczywiście, zadzwoń – głos Barbary jest zdyszany, a jej prawa pierś wygląda ze stanika, patrzy na mnie skurczonym, różowo-brązowym okiem. Siadam obok i bardzo powoli zaczynam jej próbować, smakuje szminką. Anna stoi tuż przy nas. Wkładam rękę pod jej sukienkę, odsuwam majtki. Nie patrzę na nią i nie wypuszczam z ust piersi mojej żony. Jęczy i rozpina mi spodnie. Zachłanne, mokre usta Anny opowiadają mi o problemach państw członkowskich wspólnoty, o problemach, o... Język Anny i nagle Anna... dwujęzyczna i strumień mleka, krwi, wspaniałego porto... z nabrzmiałego sutka Barbary. Skóra napina się i ciemnieje, ciemnieje coraz bardziej... I nagle, wiśnia jej piersi pęka... Eksploduję! Siła wybuchu zrzuca budzik ze stolika przy łóżku. Upada bezgłośnie na jasny, gruby dywan. Jest po jedenastej. Pamiętam, że hinduski taksówkarz próbo wał oszukać nas na pieniądze. Pamiętam, że znalazłem maszynopis, że muszę przeprosić Aleksa. Nie ma siły, muszę go przeprosić.

*** Jake lubił po paru piwach mówić głośno, że jest kim jest – zwykłym białym śmieciem i nigdy nie chciał czegoś więcej, te parę piw po robocie i przyjemna kobieta w domu, kablówka i wietnamskie żarcie, to dosyć jak na jedno życie Jake’a. – Tak między nami – pochyla się nad obitym sklejką blatem, w kierunku kumpli, podobnych do niego – może i jestem białym śmieciem, może i przyjechałem tu z samej dupy świata, ale ci – wznosi wzrok – ci tam, to jest dopiero brud! W tych swoich apartamentach tarzają się w brudzie, zlizują z siebie brud... Jake wie, bo sam widział, bo ogląda każdego dnia. Zna na wylot życie tych bogatych byków, tych wyczesanych krów. Codziennie widzi ich przez szybę, zbyt zajętych całym tym

gównem, żuciem gówna, zbyt zajętych, żeby wyjrzeć przez okno, żeby dostrzec tam Jake’a. On jest tylko ludzką maszyną, w granatowym uniformie z plakietką, latającym dodatkiem do umocowanej na stelażu gąbki. Nie da się zmyć brudu z szyb, które brudzą się od środka. Jake sądzi, ma taką teorię, że okna brudzą się od ich oddechów. To pierdolone homary i ostrygi rozkładają się w winie, dwadzieścia dolców za butelkę, może nawet więcej. Cuchnący oddech zawsze bierze się z żołądka – nie jest tak? Myśli z odrazą o wszystkim, co w siebie wkładają i wyjmują, wkładają i wyjmują w jego obecności. Czasami ci zwyrodnialcy robią na jego oczach takie rzeczy, takie rzeczy – nigdy nie zaproponowałby tego swojej dziewczynie. Bo Jake jest normalny i jego dziewczyna jest normalna, ich podłe mieszkanie wygląda normalnie podle, uprawiają normalny seks, a Jake szanuje wszystkie pierdolone kobiety – nie jest tak? I jego dziewczyna nie jest jakąś prostytutką, jest jego narzeczoną, a nie dziwką. Jego dziewczyna jest porządna, chociaż jest białym, kurwa, czym? – Białym śmieciem – dopowiadają koledzy Jake a i kiwają głowami. Gorzkie uśmiechy utrzymują się na ich twarzach, gdy opowiada o scenie, jakiej byl świadkiem zaledwie wczoraj, dopiero co! Byk jak zwierzę, a kobieta, taka wypielęgnowana rura, wiecie, majtki i stanik do kompletu. Oni robili to na biurku, a potem ona mu jeszcze – taka rura temu bykowi, tak właśnie było. Jake myśli, że mogła być w wieku jego matki. Kurwa. Te bogate gnoje nawet stojąc nad grobem mogą myśleć o seksie. Nawet trumny wybierają takie, jakby zamierzali jeszcze raz się zabawić, wielkie, ciężkie po skurwysynu, wanny. Wyciera spocone czoło i opróżnia szklankę. Przez chwilę, moment przedtem, zanim skończył, ten facet wytrzeszczył oczy, jakby prosto na niego, ale nie, nie widział go. A potem kobieta wstała, wyjęła lusterko i pomalowała sobie usta. Była plecami do okna; jeśli dojrzała w lusterku fragment błękitnego uniformu, mogła wziąć go za kawałek nieba. Jednak odwraca się. Podchodzi bliżej, jej małe piersi dotykają szyby, sutki kurczą się pod wpływem zimna. Jake przyciska gąbkę i widzi jak brudna woda spływa po jej nagim, lekko zaokrąglonym brzuchu. Kobieta uśmiecha się i bez pośpiechu opuszcza żaluzje. – Jak my jesteśmy białe śmieci, to, kurwa, czym oni są!? W milczeniu, Jake i jego kumple, płacą i opuszczają bar.

Aleks naciska save us i zamyka plik. Jake i jego kumple znikają w ciemności monitora. Teraz rachunek za piwo i wszystko inne, za co przyszło im płacić, liczy się już w bitach. Cała złość staje się informacją, równorzędną z innymi. Aleks jest zadowolony. Już od dawna pisanie nie przychodziło mu tak łatwo. Już nic nie przychodzi mu tak, samo z siebie. Lepi swoje powieści z kawałków innych książek, z cudzych przeżyć – nic naprawdę ważnego, żadna prawda, żadna autentyczna emocja nie rodzi się w nim i nic naprawdę do niego nie należy. Jest nędzarzem w sobolowym futrze, który zjada resztki, ale jeszcze nikt o tym nie wie, prawie nikt. Nikt poza Maksem... Niepotrzebnie go tu sprowadził. Gnojek sam nie osiągnął nic, gnojek żyje z niego, Z NIEGO! Gnojek powinien go podziwiać i włazić mu do dupy. Nieprawda? Zawsze czuł się gorszy od Maksa, mniej przystojny, nie tak wyrafinowany, nie dosyć dowcipny. Patrzył na niego z góry, ale czuł, że ta góra to kupa gówna. Sukcesy,

nagrody, cała amerykańska kariera – wielka kupa gówna i on, na gównianym szczycie. Mimo wszystko, Aleks był z siebie dumny. Nie odczuwał satysfakcji, ale miał wszelkie powody, żeby ją odczuwać – patrząc obiektywnie, doświadczał satysfakcji cały czas. Dotykał drogich sprzętów i ciał, ściskał brylantowe dłonie, papierami wartościowymi mógł podcierać sobie tyłek. Więc obiektywnie doświadczał satysfakcji i cieszył się prestiżem – choć nie cieszył się nim. Miał dokonania, posiadał pewną władzę, mógł dyktować warunki. Również Maksowi, nawet jemu... Czy nie zasłużył na to, żeby zobaczyć choć raz, choć raz... żeby poczuć, jak gnojek mu zazdrości. Bo zawiść starych kumpli, Aleks o tym wie, jest jedyną, rzetelną, miarą sukcesu. Nie istnieje podziw bez zawiści, jest niemożliwy, a jeśli Maks nie zazdrościł mu tego wszystkiego, to dlatego, że uważał go za tandeciarza. Tym większego, im większe osiągał nakłady. Pewnie nic nie mogło już tego zmienić, a jednak starał się. Sprowadził go tu za swoje pieniądze, udostępnił mu swój apartament... Kiedyś byłeś moim idolem, teraz jesz i pijesz za moje. Teraz ja pokazuję tobie moje miasto i ja ciebie wprowadzam. Tak Maks, ja – ciebie. Praca nad powieścią, materiały – to tylko pretekst, powinieneś to wiedzieć, może wiesz... Jedyne, czego potrzebuję, to błysk stali w twoich oczach. Moje serce bije w oczekiwaniu na nóż. To jest największa pułapka emigracji – kiedy coś w końcu ci się uda, twoi kumple są poza, już poza tym wszystkim. Ci, których miałeś za autorytety, ci, z którymi dzieliłeś swoje obawy, nie czują, jak ich przerastasz, bo nie stoją już obok ciebie. Twój sukces jest pozbawiony kontekstu, nie widzisz swoich zdjęć na tle klasy. Kiedy odcinasz się od punktu wyjścia, nie wiesz, jak daleko zaszedłeś. W amerykańskim światku i tak będziesz na zawsze tym Polakiem, małpą o zaskakującej zdolności uczenia się. Choćby traktowali cię jak człowieka, będziesz gorylem, któremu szyją smoking. Aleks jest naprawdę zadowolony. Delikatny szmer komputera koi to poranione ego. Przez chwilę mieszka w domu nad strumieniem, przez kilka minut wierzy, że zbudował dom. Właśnie tak powinna powstawać literatura. Doświadczenie, autentyczne przeżycie zostaje podchwycone i rozdmuchane przez siłę wyobraźni, otwarcie wewnętrznych drzwi sprawia, że nagle otwierasz się również na zewnątrz, na światy, które z twoim nie mają już nic wspólnego, a jednak powstają w nim. To tak jak z kosmosem, który naraz zwija się i rozpręża. Chyba tak jakoś jest z tym kosmosem. Autentyczne przeżycie... ostre rżnięcie prowokuje nową historię. Tak rodzi się Jake, jego krzyk wypełnia kolejne strony. Ostre rżnięcie owocuje społecznie zaangażowanym tekstem – daje wgląd w problematykę o charakterze politycznym. Niemal. Aleks zaciąga się dymem i atak kaszlu wstrząsa jego obfitym ciałem. Myśli o stworzeniu sagi, przynajmniej sześćset stron; nie zdecydował jeszcze o pochodzeniu Jake’a, ale myśli, że mógłby być Ukraińcem. Może też być zwyczajnie amerykańskim białym śmieciem, zobaczy się. Aleks jest zachwycony, że w końcu stać go na taką autoironię, że potrafi spojrzeć na siebie oczami Jake’a. Paradoksalnie Aleks utożsamia się z Jake’em, dzieli jego pogardę dla grubych, obrzydliwie bogatych wałów, którzy w drogich apartamentach Manhattanu, posuwają w środku dnia umalowane kobiety. Dzieli pogardę Jake’a dla tych starzejących się, ponaciąganych we wszystkie strony lasek, które lecą na kasę i fałszywy prestiż, bo nabyty prestiż jest fałszywy z definicji, z gruntu fałszywy, tak... racja... po twojej stronie Jake...

Giacobe, mistrzu mój. Aleks jest tak dumny z tego, co napisał, że pragnie pokazać to Maksowi, zaskoczyć go, zadziwić... Jest tylko jeden mały szkopuł... Może niepotrzebnie – myśli, szczęśliwie poniewczasie – zerżnąłem właśnie jego żonę. Kto by pomyślał... Usta Barbary są cudowne, kiedy przestaje mówić. Kolejny raz odtwarza w pamięci tę scenę, kiedy zjawiła się u niego zdenerwowana, kiedy stanęła przed nim, wolno zdejmując żakiet. Czarna, jedwabna halka wrzynała się w jej mleczne ciało i Aleks domyślił się, co to za halka, dlaczego Barbara ma ją na sobie, dlaczego jest na nią za mała. Domyślił się też, że musiała wcześniej sporo wypić. – Wina? – Wszystko mi jedno. Mam już dosyć. Cokolwiek, Aleks. Barbara jest w dobrym nastroju do małej, smutnej zemsty, więc popycha ją na łóżko, więc zrywa z niej tę halkę. Nie protestuje, śmieje się na głos, gdy dowód domniemanej zdrady jej męża nagle zmienia się w strzęp. – On nigdy nie spał z tą dziewczyną – słyszy, ale jest już za późno. Nagłe poczucie winy wzmacnia tylko jej orgazm. Kiedy ciężkie, zgrzane ciało zsuwa się z niej, Barbara czuje się jak dziwka i jest jej z tym w sam raz. Już dawno tak się nie czuła, zbyt długo. Nie miała wątpliwości, że Aleks da jej rozkosz... choćby zwyczajną przyjemność, to wystarczy. Przy tym starym draniu każda kobieta stawała się dziwką. Utył, ale nadal jest atrakcyjny, pociągał ją, odkąd pamięta. Nadal jest silnym mężczyzną, facetem, któremu się udaje. Nie zabiega już o nic, po prostu bierze. Wziął mnie jak dziwkę – myśli – i podobało mi się to. Bo szansa, że ktoś potraktuje ją jak dziwkę, była już naprawdę niewielka, ta szansa zmniejszała się z roku na rok. Barbara oddycha z ulgą. Jest już w takim wieku, że prawdziwa rozkosz bierze się stąd, że jeszcze ktoś jej pożąda, być może tylko stąd. Kiedy twój mąż nie chce już z tobą sypiać, kiedy tracisz ochotę, żeby sypiać z mężem, wydaje się, że to wszystko skończyło się na dobre, miło jest przekonać się, że to nieprawda... Aleks... na początek. Przy nim mogła się przełamać, był w końcu przyjacielem domu, nie jakimś dupkiem z baru. Był partnerem w grze i odróżniał konwencję od rzeczywistości. – Mówi ci, że jesteś dobra? – pyta Aleks. – Powiedział, że jesteś dobra w łóżku? – Nie – odpowiada po chwili – w jego łóżku nie jestem dobra, nie. – Rozsuń nogi. Robi, co mówi, i znowu czuje to ciepło w brzuchu, to narastające pragnienie. Rozsuń nogi. Miną tygodnie, a ona wciąż będzie budzić się słysząc te słowa. Obok swojego męża, w ich kremowej pościeli, w ich jasnej sypialni – będzie rozsuwać nogi dla Aleksa. W tym momencie Barbara kocha tego skurwiela, po prostu kocha go. I pozwala sobie trzymać tak, jeszcze przez kilka minut, zanim weźmie prysznic, zrobi sobie twarz, zanim to wszystko do niej dotrze. Chce, żeby oszalał na jej punkcie – na jakiś czas, parę dni, kilka minut... jeszcze jedno rozdanie, mam prawo się odegrać, przecież to moje prawo, Maks. – Zostań – jęczy Aleks. – Zostań ze mną... jeszcze chwilę. Znowu ma pomysł na kilka dobrych zdań. Podziwia jej zręczność i zapał, graniczący z

oddaniem – to tylko pozory, ale pozory są dobre, wszystko opiera się na pozorach, cała cywilizacja... Myśli, na co jeszcze mógłby z nią sobie pozwolić... Zamyka oczy i widzi wykrzywioną twarz przyjaciela. Dochodzi. Tak, dopiero teraz... jesteś pode mną, Maks... mam cię! – Przyjdziesz jutro? – O tej samej porze? – Tak. – Nie. Już nie przyjdę, Aleks. A jednak przychodzi. Następnego dnia i kolejny raz, dzień później i... – Dlaczego to robię? – pyta go, w powietrze. Jej głos staje się płaski, równy... Martwy głos, jakby recytowała kwestię, czytała z kartki, którą jej podsunął: – Dlaczego to robię, Aleks? – Dlatego – odpowiada, popychając ją, półnagą, w kierunku okna – że jesteś w Nowym Jorku. I dlatego, że jesteś piękna. Dlatego, że masz piękne piersi... Pokażemy je światu, chcesz? – Nie – odpowiada, ale daje mu się prowadzić. – Podchodzi bliżej – mówi Aleks, bardzo cicho. – Jej piersi dotykają szyby, sutki kurczą się pod wpływem zimna. Jake przyciska gąbkę i widzi, jak brudna woda spływa po nagim, lekko zaokrąglonym brzuchu. – Kto to jest Jake? – pyta Barbara. – Cii – szepcze i wchodzi w nią. – Znowu zacząłem pisać, wiesz? – Do kogo mówisz?

*** Chwilę wcześniej... może godzinę... Ja, który nic nie wiem o tym wszystkim, ja, który mógłbym to wymyślić, ale nie przewidzieć – dzwonię do Aleksa, żeby go przeprosić. Wykręcam numer i zaraz zmieniam zdanie. Decyduję, że do niego pojadę, tak będzie lepiej, pogadamy twarzą w twarz... ja i on – którzy nie znosimy już widoku naszych twarzy. Tak będzie lepiej.. . tak wypada... Taksówkarz obrzuca mnie wściekłym spojrzeniem – wiem, wiem, krótki kurs, sorry. Po drodze zatrzymuję się jeszcze, żeby kupić flaszkę nieprzyzwoicie drogiego wina, niemal tłumię w sobie chęć kupienia mu kwiatów. Ja, który nie wiem o niczym, proszę sprzedawcę o radę – nie bardzo się na tym znam, chciałbym kupić... także... paczkę cygar? Czy nie powinienem zamienić wina na koniak? Hitchcock. .. pamiętam, że Hitchcock palił cygara mocząc je w koniaku, sam koniec, dla aromatu. Czy Aleks nasącza czymś swoje cygara? Może po prostu śliną? Tą, co przynosi mu na język słowa, droższe i mocniejsze niż koniak. To znaczy – Aleks tak myśli, a ja... mówię sprzedawcy, że jestem z Polski, na wypadek, żeby nie wciskał mi czegoś, za co nie będę w stanie zapłacić. Mówię, że to prezent dla przyjaciela, znanego pisarza amerykańskiego – żeby nie wcisnął mi jakiegoś gówna. Kiwa głową i uśmiecha się... jego żona też pochodzi z Polski, mają dwóch synów. Gratuluję mu, ale cygara i tak kosztują swoje. Folia na pudełku leciutko marszczy się pod palcami. Płacę.

– Prezent od firmy – podaje mi nieduży przedmiot w skórzanym etui. – Przyda się, na Broadway, czy gdzieś? Będzie widać wszystko, nawet z ostatniego rzędu. Czy pański przyjaciel pisze dla teatru? – Pisze powieści – odpinam zatrzask i znajduję zgrabną, mosiężną lornetkę. – Bardzo dziękuję, naprawdę nie spodziewałem się. – Dobra jakość – mówi sprzedawca – prezent. Dla specjalnych klientów. Sklep nazywa się Simon&Simon, a Simon to on. – Maks Laskowski – wyciągam rękę i wymieniamy szczery uścisk. – A ten drugi Simon? – To brat – śmieje się – ten, którego nie miałem. Wymyślony partner. – Słusznie – mówię. – Bardzo mądrze. Na tych, co nie istnieją, można zawsze polegać. Dokonał pan właściwego wyboru, panie Simon.

Z koniakiem, cygarami i lornetką w kieszeni marynarki wysiadłem pod małym bistro, visa vis domu Aleksa. Chwila wahania... Tak. Chciałem wlać w siebie setkę, tak przed tym spotkaniem... jakoś nie potrafię kajać się na trzeźwo. Dwuosobowy stolik na podeście, w witrynie – zapraszał mnie do dialogu z drugim JA. Mahoniowy blat nosił znaki czasu. Moje drugie JA pisało się na nim dużymi literami – gdy spojrzeć pod innym kątem, była to zaledwie niewidoczna, nic nie znacząca rysa. Zniechęcony przeniosłem spojrzenie na szybę. Nigdy nie powinienem był odsunąć tej zasłony. Gdyby trochę wcześniej zapadł zmrok, nie zobaczyłbym nic. A jednak zobaczyłem – śledząc ruchy postaci, trwałem w oczekiwaniu na zawiązanie akcji. Byłem podejrzanie cierpliwy, choć spektakl rozwijał się powoli. Przechodnie zerkali na mnie z ulicy i odwracali spojrzenia, widząc, że ja także im się przyglądam. W budynku naprzeciw z wolna zapalały się światła. Wpatrywałem się w imponującą fasadę, zgadując, które okna należą do apartamentu Aleksa... zgadując, jakie fasady kryją wnętrza, które posiadł Aleks. Sięgnąłem do kieszeni i zaraz się zreflektowałem. Przecież rzuciłem palenie, zamierzam rzucić... Lornetka od Simona. Nie większa od pudełka papierosów. Co to za pomysł z tą lornetką... głupi pomysł... te cygara – tak naprawdę to nie wiadomo, co ten Simon mi wcisnął. Gówno wiem o cygarach... i o nim. Zmierzch stał się schronieniem wszystkich, którzy byli na ulicy. Twarze i sylwetki rozmywały się w szarości. Ten sam zmierzch obnażył wszystko, co kryło się za murami. Zdradliwa godzina – czas pomiędzy zapaleniem lampy a zaciągnięciem story. Czas, kiedy to, co prywatne, można zobaczyć z ulicy. W luksusowych apartamentach ludzie sylwetki na różnokolorowych tłach. Przechodzili, zatrzymywali się, znikali. Trójwymiarowa szachownica wysuwała dla mnie swoje pionki. Logika anonimowego miasta. Białe i czarne, dzień i zmrok – i ja, przeciwko mnie... Maks&Maks... barowy dyskurs... Jakie wnętrza kryją fasady, które wznosi Aleks? Wyższe piętra ukazywały mi jedynie zdobione stiukami sufity, niższe pozwalały mi odnaleźć w sobie żyłkę podglądacza. Lornetka dla specjalnych klientów... dobra jakość... Oto miasto, widoczne jak na dłoni... obnażone, dotknięte miasto. Skośnooka nastolatka topless rozmawia z facetem, prawdopodobnie starszym od jej ojca. Masywna brunetka rozpina zieloną bluzkę. Czarny mężczyzna w garniturze nerwowo przemierza pokój, rozmawia przez komórkę. Brunetka

zdejmuje stanik. Skośnooka nastolatka płacze i wyrywa sobie włosy. Mężczyzna w garniturze znika. Brunetka zdejmuje włosy. Skośnooka nastolatka płacze. Czarny mężczyzna. Duży, biały mężczyzna ujeżdża przy oknie moją żonę. Jej twarz wgniata się w szybę. – Podać coś jeszcze? – pyta rutynowo kelnerka. Zbiera szkło. Widzę, jak Aleks prostuje się, jego ręce głaszczą nagie piersi Barbary, jej ramiona, jej szyję. Przez moment mam nadzieję, że zamierza ją udusić – jednak nie, to tylko pieszczota. Odsuwa się i opuszcza żaluzje. – Podwójna – mówię i odkładam lornetkę. Wali mi serce. Trzęsą mi się ręce, kiedy chowam lornetkę do etui. Kelnerka zatrzymuje na niej wzrok i bezgłośnie przeklina. Jestem dla niej jeszcze jednym zbokiem, którego wypada obsłużyć, w imię tolerancji. I demokracji, kurwa. Chowam mój prezent od losu do kieszeni. Przyda się na Broadwayu. Bo nie można nie pójść na Broadway – powiedział Simon. Lista rzeczy, których nie można nie zrobić, jest cholernie długa. Rodzimy się i umieramy dla tej listy. Dla tytułów sztuk. Dla dobrych scenariuszy. To właśnie muszę teraz zrobić. Nowy scenariusz – napisać go od początku, od krzyku do słowa, postawić pierwsze litery nocy, w pustym świetle dnia. Nowy scenariusz na resztę pieprzonego życia – życia, które pieprzy mi się pod nosem, które pieprzy się na moich oczach, i które mimo wszystko mam ochotę przeprosić. Słucham Billie Holliday i jest jesień. Jesień w Nowym Jorku, jak na życzenie.

*** Dwa dni później wyjechałem ze Stanów. Odprawiłem bagaż, który świadczył o mnie – teraz było na nim kilka nowych plakietek. Barbara nie odwiozła mnie na lotnisko. Pożegnaliśmy się na ulicy, szybkim, formalnym pocałunkiem. Jej spojrzenie było chłodne, nie wyrażało nic, prócz rezygnacji. Domyślałem się, co mogłaby mi powiedzieć i byłem wdzięczny, że milczy. Kolejny raz odcinałem się, ustępowałem z placu boju. Nie wiem, na ile była to rzeczywista słabość – na ile wygodnictwo. Ale Barbara wiedziała, znała moje reakcje, mogła żonglować elementami, z których budowałem swoją tożsamość. Oczywiście nie miała pojęcia, że ich widziałem. (Nie miałem sposobności. Niby jakim cudem? Co, może przez lornetkę!?) Mogła jedynie zakładać, że podejrzewam i gardzić mną, że poddaję się tak szybko. Miała przecież prawo do zemsty... sądziła, że je ma. I co? Może należało przekonywać ją dłużej, z większym zaangażowaniem, że nigdy nie dotknąłem Niny... i może trzeba było dodać – w dowód szczerości – że kochałem się z pokojówką. Tak, to byłby dowód... Postanowiłem zniknąć. Bo stary cynik nie przegrywa nigdy. Odwraca się i odchodzi, nie czekając na werdykt. Za bardzo się bałem, że na ten werdykt mogę nie mieć już wpływu. Przecież nie chciałem mieć. Jedyne, na co byłem gotów, to zniknąć. Chciałem jak najszybciej znaleźć się daleko od Aleksa, który zmuszał mnie do konfrontacji. Daleko od Barbary, która była moją utraconą racją. Teraz racja jest po stronie Aleksa, to jego racja. Wyciągnął po nią rękę i oddała mu się... Tacy jak on dyrygują światem – ja, z obawy przed fałszywym tonem, jestem skazany, by grać drugie skrzypce... sam nie zabiegam o nic... Postawa wyczekująca – konstytutywna dla dżentelmena. Nic na siłę, nic za wszelką cenę. Zostawiałem światu prawo

wyboru i dziwiłem się, kiedy decydował za mnie. Tak, jak dziwiłem się mojej żonie, że woli tego prostaka, który ma pieniądze, siłę, zdefiniowany cel i pewną rękę. Udałem, że kupuję wersję z tą jej pracą w Chicago. Byłem pewien, że realizacja materiału o Polonii znacznie się przeciągnie. Co do Aleksa, cóż... dostarczyłem mu to, o co prosił... wszystko, czego chciał, tak? Zwrot kosztów podróży po prostu mi się należał, podobnie jak ta suma, którą miotany wyrzutami sumienia przesłał na moje konto, dwa tygodnie później. Oficjalnie było to wynagrodzenie za pomoc w redakcji książki, nieocenioną pomoc, jak twierdził w liście. Był uprzejmy podzielić się ze mną swoimi planami na przyszłość i zapowiedział, że tym razem naprawdę się zdziwię. No, no! Napisałem coś zdumiewającego, coś na co do tej pory nie było mnie stać. To niesamowite, zacząłem nową powieść, zanim ostatnia została ukończona. Coś takiego nie zdarzyło mi się dotąd. Jasne, pomyślałem – nic tak nie wpływa na potencję jak pieprzenie żony przyjaciela. Nawet skutki uboczne są mniej groźne niż, dajmy na to, po zażyciu viagry. Biorąc pod uwagę fakt, że suma, jaką mi przesłał, miała stanowić rekompensatę za rozbicie mojego małżeństwa – nie był specjalnie hojny. Co? Skrupuły? Piłem już wtedy tak ostro, że jego pieniądze były mi bardzo potrzebne. Wziąłem je bez oporów, tak jak on moją żonę. Honor chwilowo miałem w dupie, bo wódka płynęła w moich żyłach i zatapiała serce. W jego nasączonej spirytusem głębi wiedziałem, wiedziałem, że sam jestem sobie winien. Nie, nie dlatego, że pozwoliłem usiąść na moim brzuchu nadgorliwej pokojówce. Nie dlatego, że pozwoliłem, by ogarnęła mnie fascynacja, której przedmiotem była Nina... Chodziło raczej o zaniedbanie, bardziej o zaniedbanie niż o zdradę... Chodziło o to, że mogłem pragnąć innych kobiet, podczas gdy nie umiałem już pragnąć Barbary. Lubiłem jej ciało, doceniałem jej dowcip, szanowałem ją, kochałem nawet, ale nie umiałem pożądać jej jak kiedyś. To naturalna kolej rzeczy, ale Barbara buntowała się przeciwko naturze. Wiedział o tym jej ginekolog, jej dentysta – tylko ja nie chciałem przyjąć tego do wiadomości... Dawałem mojej żonie swobodę, nie żałowałem jej akceptacji, ale w gruncie rzeczy nie zależało mi na niej. Nie zajmowałem wobec niej postawy, nie czuwałem nad przebiegiem zmian. Nie słuchałem prognoz, choć przecież zanosiło się na burzę... Dostrzegłem ten mały plasterek na pośladku, ale nie obchodziło mnie, jakie płyną z tego wnioski, jakie hormony szaleją w niej. Zachowywałem się jak obserwator, uznając, że najlepiej poradzi sobie sama. Oczywiście rozumiałem to, że może jej czegoś brakować, rozumiałem jej niezadowolenie i łaskawie przyznawałem prawo do niezadowolenia. Tak, kochanie, wszystko się kończy, tak, kochanie, nie czeka nas już nic, to rzeczywiście smutne. Tymczasem Aleks niczego nie starał się zrozumieć. Żadnych głębokich analiz, tylko ordynarna penetracja. Tylko pożądanie, tylko emocje, bo nasze emocje dawno oddzieliły się od uczuć. Poszła do niego, ponieważ jej czas był jak wezbrana rzeka – płynął przez nią, zabierał ją ze sobą, zabierał jej ciało, kawałek po kawałku. Powinien był uszanować tę słabość i odwrócić wzrok. Ja na jego miejscu... cóż... może zaoferowałbym jej wsparcie... kulturalny dialog, dyskusję o wartościach – z pewnością nie brutalny seks. Całe szczęście, że Aleks był inny. Posuwał Barbarę, bez refleksji, na miejsce, w którym pragnęła się znaleźć. Robił to dla niej – dla własnej przyjemności. Bo mógł. To w końcu bardzo amerykańskie, prawda? Mało brakowało, a skorzystalibyśmy na tym wszyscy, cała nasza trójka.

– Nie wygłupiałbyś się z tą lornetką. Taki marny trik, to poniżej twojej godności, Maks. Mogłeś wymyślić coś lepszego. – Odwal się. Proste rozwiązania są najlepsze. – Powiedział kto? – Co, kurwa, kto? Węzeł! – Naprawdę masz już dosyć, stary. Siedząc samotnie w naszym mieszkaniu, w otoczeniu książek, obrazów, encyklopedii i kronik – obracałem się w nicość. Nie starałem się odzyskać Barbary, tak jak wcześniej nie starałem się jej zatrzymać. Była dorosłą kobietą (dojrzałą kobietą) – chciałem zachować się z klasą, uszanować jej wybór, choć nie zgadzałem się z nim, chociaż brzydził mnie i doprowadzał do szaleństwa. Jednak szaleństwo nie było w moim stylu, a gniew zbytnio mi uwłaczał. Złapałem się na tym, że mówię sam do siebie i, że słucham tego, co mówię. Na jawie, we śnie – niekończąca się dyskusja, bezsensowne pierdolenie. Zawzięta Eris, córka Nocy – bogini sporu, który trwa całą wieczność – zamieszkała ze mną i sprzątała w mojej kuchni. Miałem serdecznie dosyć – jej i wszystkich innych: bogów, kobiet, kompletnych i niekompletnych prawd. Nie pragnąłem już niczego innego, jak tylko zgodzić się ze sobą, ujrzeć sedno... dno szklanki, podnieść wzrok na butelkę. Dzięki Aleksowi. To dzięki Aleksowi miałem za co pić. Tak jak sądziłem, Barbara zdecydowała się zostać w Stanach „jakiś czas”. Dzwoniła kilka razy i za każdym razem serwowałem jej bełkot. Ale nawet po pijanemu pilnowałem się, nie napomknąłem, że wiem, ani jednym słowem. To na zawsze zamknęłoby jej drogę powrotu, nie zniosłaby takiego upokorzenia. Nie Barbara. Po czymś takim, nie wróciłaby do mnie nigdy. Zaciskałem zęby i pogrążałem się w piekle empatii oraz tolerancji. Szczerze wątpiłem, że zechce do mnie wrócić. Uważała mnie za nieudacznika, a z kimś takim kobieta może zostać tylko wtedy, gdy wie, że jest kochana. W Nowym Jorku straciła tę pewność. Zobaczyła mnie, jak siedzę na podłodze miętosząc cudzą bieliznę i tak, to musiał być okropny widok, zgadzam się. W Nowym Jorku kontrast pomiędzy jej mężem a wyimaginowanym lepszym mężczyzną bardzo się uwydatnił. Lepszy mężczyzna na moment się zmaterializował, przybierając postać Aleksa, fakt, naznaczoną upływem czasu i nałogami, ale ślady dawnego wdzięku wciąż były trochę widoczne. Miałem wolne. Mogłem iść do diabła, mogłem iść posuwać wariatki, troszczyła się już jedynie o moje zdrowie. Dzwoniła, żeby zapytać jak się czuję, mając na myśli zdrowie. – Jesteś alkoholikiem. – Jestem – przyznałem i zaciągnąłem się. – Ty palisz? Zacząłeś znowu palić? – Zacząłem. Bardzo chciałem coś zacząć, więc zacząłem. – Błagam cię! – Tak? – Umrzesz! Albo zaśniesz pijany, z papierosem w ustach. Umrzesz i spalisz dom. – Tak – zgodziłem się. – Świetny pomysł. Tak właśnie zrobię. Bo jeśli miałaby wrócić, to tylko dlatego, że zostawiony samemu sobie, niechybnie umrę i

niechybnie spalę dom. W każdym razie to był jakiś powód. Na początek dobre i to! – Boże – westchnęła – żal mi cię! – Mam nadzieję, kochanie, na to liczę. A co słychać u twojej Polonii? – Co? No trochę... przeciąga się. – No to pozdrów go ode mnie – powiedziałem i rozłączyłem się. Czyżbym zaczynał pękać? Nie miałem zamiaru tego mówić. Wyobraziłem sobie ten wyraz zaskoczenia, niedowierzanie na jej twarzy i jakoś mnie to ubawiło. Chyba rzeczywiście byłem dupkiem. Prawdziwy mężczyzna dawno zabiłby sukę i jej psa. Ja miałem satysfakcję odważając się na drobny przytyk. I określenie „suka” absolutnie nie pasowało mi do Barbary. Dorosła, samodzielna kobieta – brzmi lepiej. Poza tym – przynajmniej oficjalnie – nadal przyjaźniłem się z psem.

Nie rozpamiętywałem tamtej chwili. Ich zbliżenie – to, co ujrzałem przez lornetkę – zeszło na dalszy plan. To nie akt, ale wyobrażenie jego konsekwencji załamało mnie na dobre. Za to wielokrotnie przewijałem w pamięci taśmę, zatrzymywałem klatkę – jakieś czterdzieści minut później, gdy zjawiłem się w mieszkaniu Aleksa. A tak, poszedłem tam... Obserwowałem bramę, patrzyłem jak moja żona zbiega po schodach, wsiada do taksówki, na nic się nie ogląda... I poszedłem do Aleksa – z ciekawości, z rozpaczy, bez powodu, może szukając wyjaśnienia? Ulica, portier, schody... niewiele dzieli tragedię od tragifarsy. Otworzył mi dopiero po chwili. Na jego fałszywej gębie malował się smutek. – No cóż, stary – wyjechałem z koniakiem, z cygarami – wpadłem, bo jestem ci winien... jestem ci winien przeprosiny. Jak wiesz, maszynopis się znalazł. ALEKS: Maks... Jak ty mogłeś tak o mnie pomyśleć. Ja przecież wiem, że to nie było na trzeźwo, ja ci przecież wybaczam, ale ty sprawiłeś mi ból... Rozczarowałeś mnie. MAKS: Ból? Powiedz to jeszcze raz. Tętniło mi w skroniach i poczułem pierwsze ukłucie za mostkiem. Serce zdecydowanie wymyka mi się spod kontroli. – Ja sprawiłem ci ból? Oddychałem powoli, zastanawiając się, czy zdążę zabić skurwysyna, zanim sam dostanę zawału. Narastający ucisk w klatce porządnie mnie przeraził – jęknąłem i osunąłem się na kanapę. Nie zdążę – pomyślałem – nie mam szans. – Maks, co ci jest, bracie, co ci jest? Nigdy nie wierzyłem w Boga. Nigdy nie wierzyłem, ale też nigdy nie umierałem, to fakt. Od paru lat miałem już pewne problemy z sercem, ale nie zmobilizowało mnie to... nawet do rzucenia palenia, podjąłem jedynie kilka prób. Zmiana postawy wobec religii nigdy dotąd jeszcze mi nie groziła. – Może koniaku? Maks? Może łyk koniaku? Nigdy dotąd ból nie był tak silny... i Bóg... jestem agnostykiem... czyli nie wykluczam... W tamtym momencie myślałem o sądzie ostatecznym tak, jakby termin rozprawy był już

ustalony. Na chwilę przed śmiercią nie powinno się zabijać ludzi, nawet takich jak Aleks, jednak nie! Prędzej czy później on też stanie przed ławą – dwunastu wkurwionych aniołów, albo jakąś tam. – Nie chcę koniaku... nic mi... nie dawaj mi nic. Postanowiłem odpuścić. Poniechać zemsty, poniechać jej... przynajmniej do czasu, kiedy poczuję się lepiej. Udawać, że nie stało się... przeczekać... złapać oddech. – Lepiej ci, stary, lepiej ci? – Aleks stał nade mną z mokrym ręcznikiem, przerażony, blady, widziałem, że drżą mu ręce. MAKS: Chyba... lepiej. ALEKS: Ty, Maks? Nie umierasz mi co? Ty już mnie więcej za nic nie przepraszaj... Lepiej ci? Zawołać lekarza? MAKS: W porządku Aleks, jakoś będzie. Nie umieram tobie. ALEKS: Kocham cię, sukinsynu. Już tylko ty wkurwiasz mnie na świecie. MAKS: Ja też cię kocham, Aleks. Dziwne. Za każdym razem gdy tam wracałem... gdy analizowałem tę scenę, próbując bezskutecznie wyłuskać z niej jakiś sens – nasze ostanie kwestie brzmiały przekonująco. Gdybym tylko mógł podzielić się tym odkryciem z Barbarą... Zapewne powiedziałaby coś w rodzaju: Mnie to nie dziwi – sorry, ale nie. Nie ma na świecie takiej zbrodni, której ty nie umiałbyś wybaczyć. Wszystko krytykujesz i, równocześnie, usprawiedliwiasz wszystko. Twoje poczucie moralności jest... estetyczne. – To płynie z doświadczenia – odpowiedziałbym. Nic nie jest całkiem dobre, ani całkiem złe... wiesz, te bieguny... oddaliły się. W kościołach może nie ma już Boga, ale mamy architekturę i... freski. W najcięższych chwilach ludzie zwracają się do wizerunków. – Bredzisz. Bredzę. Mam gorączkę i jestem sam. Moje poczucie moralności jest estetyczne i odkrywam piękno w Aleksie... chyba zawsze je dostrzegałem, podejrzewałem jego istnienie. Powiedziałem Aleksowi, że go kocham i przy temperaturze trzydziestu ośmiu stopni – nic wielkiego – wierzę, że ten skurwysyn kocha mnie. Jak bratu, wymierzam mu siarczysty uścisk... Nasze powitania zawsze były walką, a pożegnania odliczaniem... czas łamał nam nosy, masakrował oblicza naszych prawd. Powiedz... powiedz mi, co sprawia, że jesteśmy sobie tak potrzebni? Że nasza fałszywa przyjaźń jest ponad krzywdę i stratę, ponad zaufanie? Jak nazwać tę relację? Aleks rośnie we mnie jak pasożyt, a ja karmię się nim. Czy miłość nie jest dobrym słowem? Roztrząsam to, z Barbarą, której nie ma. Nie spotykałem się z nikim. Nasi znajomi także się nie odzywali, sądząc zapewne, że jestem wciąż w Nowym Jorku. Sprzedawczyni ze sklepu naprzeciwko była jedyną realnie istniejącą osobą, z którą mogłem porozmawiać używając głosu.

– To ile jestem winien? – A czy ja coś mówię?

Oglądałem telewizję, rozkładałem i składałem papiery, udając, że pracuję. Robiłem sobie kanapki i zjadałem je, nie czując smaku. Mała lornetka od Simona stała się moją ulubioną zabawką. Przy zgaszonym świetle czaiłem się w oknie, podglądałem ludzi bez tajemnic. Sięgali na półki i zdejmowali z nich przedmioty, by za chwilę odłożyć je na miejsce. Zdejmowali ubrania. Poruszali ustami. Ich zachowania, przejścia, gesty nie opowiadały żadnej historii. Satysfakcję czerpałem jedynie z tego zawłaszczenia intymności, bawiło mnie, że mogę podglądać ich bezkarnie. Był to rodzaj przyjemności, który odczuwasz, kiedy ból na chwilę słabnie. Oddychasz z ulgą i przygotowujesz się na kolejny atak. W każdym z tych mieszkań spodziewałem się zobaczyć Aleksa i Barbarę, ale domniemany dramat zawsze okazywał się nużącą komedią ludzką – bez udziału gwiazd. Gdy gasły światła, kładłem się na wznak i splatałem ręce na piersiach, rozmyślając, jaką pozycję przybiera ciało mojej żony w monstrualnym łóżku Aleksa. Czy jest na tyle duże, że może zasnąć, nie czując na sobie jego ciężkich rąk. Czy ich stopy dotykają się? Mogłem znieść myśl, że z nim sypia, lecz wyłem z wściekłości wyobrażając sobie, że z nim śpi. Nie wierzyłem w to do końca... W pewnym stopniu... poniżej zera – ufałem jej. Ona także mogła ufać mi – w pewnym stopniu. Coraz częściej myślałem o Ninie. Może istniała alternatywa dla tej udręki? Może warto było to sprawdzić? Chciałem ją zobaczyć – moją niewinną (póki co) obsesję, obleczoną w ciało. Fałszywą przesłankę, z której Barbara wyciągnęła wnioski – niezupełnie fałszywe... zbyt daleko idące, to pewne... A jednak... nie odrzuca się ofert, nie znając ceny... Ja zapłaciłem już swoje... Mogłem chociaż sprawdzić, na czym polegała propozycja... Komórka nadal nieaktywna. Wyglądało, że jednak zmieniła numer. W domu zgłaszała się automatyczna sekretarka – głosem męża Niny proponowała, abym się odpierdolił. Ewentualnie mogłem też zostawić wiadomość. Dzięki. Wolałem pójść i przekonać się sam... tylko o czym... właściwie o czym? – Ja... proszę wybaczyć, że tak późno, tak bez uprzedzenia... Facet, który mi otworzył, nie wyglądał na szczęśliwego i chyba sypiał w ubraniu od dobrych paru dni. – Pan... jest mężem Niny? Ja... dzwoniłem... rozmawialiśmy... – Taa – przejrzał mnie od razu – temu pańskiemu... magazynowi musi bardzo zależeć na jej tekstach. Proszę – wzruszył ramionami – proszę wejść, właściwie czemu nie. Przekazałem jej wtedy, że pan dzwonił. Przekazał, czyli wszystko jasne. Przekazał! Odetchnąłem z ulgą. Tak naprawdę nie wierzyłem w to jej samobójstwo... dłużej niż kilka minut... tak naprawdę to nie. Nie, żeby miała to zrobić z mojego powodu – wolne żarty! Wolne, kurwa, żarty. Nikomu na świecie nie zależało na mnie aż tak. – No to proszę. Kawy może? – zapytał z wyraźną kpiną. Przestronne, wyposażone mieszkanie bez określonego stylu wypełniał zapach trawionego alkoholu i życiowej klęski. Pudło z resztkami pizzy leżało na środku korytarza i gdy

wchodziłem, on od niechcenia przesunął je nogą. – Pieprzył pan moją żonę? – Czy... pieprzyłem? – Właśnie. Pieprzył pan? Nie było w tym złości, tylko pijacka rezygnacja. Zrzuciłem płaszcz i usiedliśmy naprzeciwko siebie, w lepiącej się od brudu kuchni. Zarejestrowałem obecność wszystkich ekskluzywnych sprzętów i marmurowy blat – klasa średnia, klasa średnia, jak się patrzy! W zabudowanej lodówce mogły swobodnie rozkładać się małże, gnić drogie sery i faszerowane migdałami oliwki. – Jestem, widzi pan, krytykiem – oparłem łokcie na stole i głowę na rękach. – To specyficzna profesja. Nie pieprzyłem pańskiej żony, chciała tylko, żebym pomógł jej wydać książkę. Pieprzyłem na temat tej książki. – I co? Pomógł pan? Była coś warta? – Nie wiem. Czytałem tylko kawałek, nie mam pojęcia. Nie przeczytałem jej całej... Nina... przysłała mi maszynopis, ale nie przeczytałem go... jeszcze nie... Wydarzyły się różne rzeczy i nie, nie przeczytałem go. Miałem zamiar... Przyszedłem tu, bo próbowałem się z nią skontaktować i... zaniepokoiło mnie... – A ja tak – powiedział wolno – a ja, kurwa, tak. Odkąd wyjechała, czytam go bez przerwy. I powiem panu, że na moje oko to nie jest żadna tam książka. Na stu dziewięćdziesięciu stronach ona tylko wyjaśnia, rozumie pan, wyjaśnia mi, jakim jestem chujem. – Wyjaśnia panu? – w jednej sekundzie wszystkie fragmenty zaczęły nabierać sensu... – Wyjaśnia panu, dlaczego nie możecie być razem? Czemu zdecydowała się... odejść... od pana!? – Dała mi to na papierze! Zabawne, co? Najpierw przeczytałem, że mnie rzuciła, a potem rzuciła mnie naprawdę. No, ale byłem przygotowany, zachowałem spokój. Moja reakcja też została już opisana, wszystko, co mogłem jej powiedzieć, było już w książce... Rozmowa nie miała sensu, bo ona postawiła już kropkę. Zabrało to parę miesięcy, ale skończyła, uporała się z tym, wie pan? Nie potrzebowała już dodatkowego materiału. Rozumie pan? Rozumiałem. Zabójcza układanka objawiła mi swój logiczny landszafcik. Nie takiego zakończenia chciałam... to, na co musiałam się odważyć... nigdy nie chodziło o mnie! I zrozumiałbym, gdybym to przeczytał... kurwa, jasne, że tak! Tylko ta jej halka jakoś nie chciała się wpasować. To „zakończenie”... nawet nie pomyślałem, że mowa o zakończeniu książki – ta dwuznaczność nie dotyczyła mnie... Parę miesięcy nad klawiaturą, by odkryć, że rozstanie jest najlepszym sposobem na wybrnięcie z tematu i z małżeństwa, jednocześnie. Zrozumiałbym, gdyby nie halka... Gdyby nie pożądanie, ha... zaślepiające pożądanie... – Lecą tylko na kasę – powiedział gorzko i czknął. – Wszystkie są takie. Nie mówię o kobietach, wie pan... żony... Wszystkie są takie? – Nie wiem. Spotkałem się z taką. opinią, ale nie znam statystyk, przykro mi. – Póki spłacałem nasze zajebiste kredyty, fakt, że nie jestem artystą, jakoś jej nie przeszkadzał. Jakoś dopiero kiedy przestałem być wypłacalny, uderzyło ją, rozumie pan,

uderzyło ją, że wyszła za zwykłego chama, a cham, widzi pan, cham musi być bogaty, mieć bogaty dom i drogi samochód, i gotówkę... No może zaakceptowałaby nasze przejściowe trudności, gdybym był, kurwa, jakimś poetą, albo malarzem... Bo takim to uchodzi, rozumie pan? Ale jak jesteś w biznesie i nie zarabiasz, automatycznie stajesz się chamem, stajesz się chamem, ot tak! Kiedy przestajesz zarabiać, staje się ważne, że nie czytasz! Coś w tym było, musiałem przyznać. Bystry był facet, nawet w stanie przepicia. Trochę już chyba trwał u niego ten stan. Wywlekał przede mną swoje brudy, bo było mu już serdecznie wszystko jedno – mimo to doceniałem tę otwartość, przyjmowałem tę prawdę. Nina zostawiła go na tle finansowej zapaści, także dlatego, że zlał się z tym tłem, stał bezosobową masą problemów, jakie ciążyły jej na drodze do kariery. Zdemonizowanej w zarodku, literackiej kariery, niech ją szlag! Ileż to razy musiała imaginować sobie barwne, alternatywne życiorysy, wyobrażać sobie siebie samą z dala od tego mieszczańskiego bagna i jego mętnych zawirowań. Z dala od tego ikeowskiego mieszkania, tego mężczyzny obarczonego laptopem, metalowym garbem, kwadratową kulą, sformatowanym workiem bez dna. Alternatywne życiorysy – jej niemożliwe biografie, odbijające się echem w artystycznym światku (na artystycznej prowincji) romanse z właścicielami NAZWISK, o ileż bardziej fascynujące niż związek z posiadaczem obciążonych kont. Głupia, infantylna dupa... – Teraz, kiedy zajęła się pisaniem – szydził – moja rola miała sprowadzić się do zapewnienia jej bytu, spokoju, papieru do drukarki, wieczornej porcji wsparcia i zachwytu na wyrost. A zresztą, mój zachwyt niewiele był wart. Nie miałem przecież kompetencji, żeby ją ocenić. A pan, zdaje mi się, miał... – Tak. Chyba miałem. Tylko, że nic by jej z tego nie przyszło. To tylko takie mity... to, że moje zdanie, że czyjeś zdanie coś znaczy, na coś wpływa. Osoby, które zaczynają, dopiero w to wchodzą... one wierzą, że kontakt, rozmowa... Czepiają się jak brzytwy... takich jak ja... Póki nie zrozumieją, że muszą utonąć same... i same, ewentualnie, wypłynąć... tak się mówi, kiedy kogoś wyrzuca na brzeg... Cokolwiek by napisała. .. to nikogo nie obchodzi, a ja... może obchodzi mnie Nina... ale jej książka? Niekoniecznie. – Napije się pan ze mną? Ostatnio zajmuję się głównie tym i mam już rezultaty – jego ręce zadrżały potwierdzając pewne zawodowstwo. – Mam tylko wódkę, czystą i ciepłą! – Ona wróci – powiedziałem z przekonaniem, bo rzeczywiście tak czułem. – To jest faza, taka faza, trzeba to tylko przeczekać. Jeżeli nawet uda jej się w końcu wydać tę książkę... cóż.... powieść o rozpadzie małżeństwa chyba nie zawojuje rynku... Spektakularna kariera raczej jej nie grozi. Jest wiele ładnych, wrażliwych dziewczyn, które mają ambicję. Kiedy to odkryje, po prostu wróci do domu. Musi jej pan dać czas, to tyle. – Kocham ją jego zmięta twarz zmięła się jeszcze bardziej. – Nie wiem, gdzie jest... od tygodnia nawet się nie odezwała. – Ha – wypiłem do dna. – Ja w i e m, gdzie jest moja żona, wiem dokładnie z kim... i myśli pan, że co? Może czuję się lepiej? W jego oczach dojrzałem nikły blask zainteresowania i podniosłem się z krzesła, uznając, że nic więcej nie powinniśmy już sobie mówić. Szczerość bez umiaru rujnuje organizm nawet szybciej niż alkohole.

– Lepiej z tym uważać – wskazałem butelkę. – Kobiety czasem wracają, a to wchodzi w człowieka i nigdy już go nie opuszcza. – Chcę do niej pojechać – mruknął. – Będę jej szukał w pierdolonym Paryżu. Będę wypytywał jej popierdolonych znajomych... Nie umiem zostawić tego tak. – Będzie zachwycona. Mówię szczerze. Będzie tym zachwycona. Zwłaszcza, jeśli zdążyła poznać już jakiegoś artystę, będzie zachwycona po same czubki ślicznych palców, kiedy wywlecze ją pan z tych cuchnących mansard. Co do tych mansard, miałem pewne wątpliwości. Łatwiej przychodziło mi wyobrażenie jej sobie w którymś z zamkniętych klubów – w podziemiu – jak dosiada w ciemności swoich nowych szans, nadziewa na nowe wyzwania, zadziwiona sobą szeroko otwiera usta. Chyba nie po to tam pojechała, żeby włóczyć się po galeriach – pisarze nigdy nie szukali w Paryżu sztuki. Nawet sto lat temu, kiedy była jeszcze świeża, stanowiła pretekst, nic więcej. Pisarze jeżdżą po stolicach świata w poszukiwaniu niezłych sztuk – niezapomnianych dzieł natury, wymownych biustów i nabrzmiałych od znaczeń penisów, w ich chujowej istocie. Mąż Niny był już bardzo blisko od odkrycia tej prawdy. – Z całego serca nienawidzę literatury – powiedział na pożegnanie i serdecznie uścisnął mi rękę. Jak tu nie lubić faceta, no!? Ninę lubiłem teraz jakby trochę mniej, siebie wcale. Na wieść, że pojechała do Paryża ogarnął mnie gwałtowny, niepohamowany śmiech. Ryczałem ze śmiechu na pustej, mokrej od deszczu ulicy, aż patrol straży miejskiej znacząco zwolnił krok i ten widok przywrócił mi równowagę. Mandat, izba wytrzeźwień – tak kończy się seksualna obsesja w moim wieku. Zamknąłem gębę i pospiesznie skręciłem w stronę Rynku. Potrzebny mi był bezzwłocznie przyjazny, zadymiony bar, możliwie blisko postoju taksówek. Nigdzie nie dostrzegłem szyldu, który zwracałby się personalnie do mnie, więc wszedłem byle gdzie. Grupa studentów rozstąpiła się, żeby zrobić mi miejsce, jakby wiedzieli, że rozsiewam niewidoczne drobiny śmierci. Gnojki – pomyślałem – zarażę was i tak!

*** W świętym stanie kaca – stan ten cechuje, jak niektórym wiadomo, wzmożona czułość, pewna nadwrażliwość – wpadłem na myśl, że trzeba wrócić do roboty. Mój urlop dobiegał już końca, sprawy nawarstwiały się, terminy zbliżały – zbawienny przymus. Ogoliłem się, ubrałem jak człowiek, co idzie między ludzi i pojechałem do... nazwijmy to biurem. Eufemizmy, których używamy na co dzień, wyznaczają naszą pozycję w społeczeństwie. Metafory natomiast pozwalają złapać dystans... więc... redakcja „Magazynu Literackiego” to była nora i gnieździły się w niej stare lisy, a między nimi ja. Zależnie od koniunktury zmienialiśmy ubarwienie i stosunek do przedmiotu. Redakcja cuchnęła lisem już od lat. Był też licencjonowany kurczak, choć nie pierwszej młodości. Trzypokojowe mieszkanie na piętrze zabytkowej kamienicy z witrażami, trzy stare komputery i jeden nawet nieźle wyglądający laptop, posiadający jednakowoż tę wadę, że gdy się go włączyło, zaczynał rzęzić wiatrak. Laptop z powodu usterki wiatraka rozgrzewał się tak bardzo, że wkrótce rozgrzewał się stół i schowane pod nim kolana – całe, za przeproszeniem, uda – naszej drogiej Audrey,

która od siedmiu lat była tu na stażu. Kolejny eufemizm, którego potrzebowaliśmy, by określić jej pracę – jej rozpływające się od tego gorąca stanowisko. Gówniana robota za gówniane pieniądze i Egipt w sierpniu, przez okrągły rok. Musiała to kochać, albo uzależniła się od wiatraka, jedno z dwóch. Nie widząc jej od miesiąca z hakiem, dostrzegłem z przykrością dyskretne zmiany w urodzie. Coraz mniej była Hepburn, coraz mniej. Czterdziestka z cynicznym uśmiechem zaglądała jej w twarz, i w inne miejsca pewnie też. Ale Audrey nie poddawała się. Z tym, co jej zostało, robiła co było można, a z pisarzami, których dzięki swej nudnej pracy poznawała regularnie – można było zawsze. Uwielbiała zostawać w redakcji po godzinach i oddawać się ostatecznym korektom z przygodnymi autorami. Im byli młodsi, tym ważniejsza wydawała im się sprawa korekt. To naturalne – młodzi popełniają więcej błędów... „Prześlę panu tekst mailem – mówiła Audrey – jednak pewien fragment aaa... wymaga dyskusji. Kiedy może pan wpaść do redakcji? Po południu, stanowczo po południu... W ciągu dnia jestem zbyt zajęta”. W czasie pracy Audrey rozgrzewała się do tego stopnia, że bez możliwości wydatkowania energii po godzinach, chyba wybiłoby ją w kosmos. Odczytując sygnały, wychodziliśmy nieco wcześniej i nikt nigdy nie robił jej głupawych uwag. Ceniliśmy tę żelazną zasadę: owszem w redakcji, ale z nikim z redakcji – bo tak jest sprawiedliwie! Rzadkie połączenie: rozbuchana seksualność i szacunek dla zasad – Audrey miała klasę. – Twoja skrzynka wybuchła – powiedziała mi zaraz po przywitaniu – pozbieraj sobie maile z podłogi. – Cholera, wiem – mruknąłem – trochę oderwałem się od rzeczywistości. – A z tą konferencją we Wrocławiu, to co? To przecież jutro... – To nic. Nie będzie mnie. Myślisz, że ktoś to zauważy? – No wątpię – opowiedziała ze wzruszającą szczerością. – A w tym Nowym Jorku to jak? – A, świetnie... – jęknąłem i wyciągnąłem papierosy. – A ty zacząłeś znowu palić!? – Trochę zacząłem, a trochę znowu przestaję, bo... wiadomo. – No dobrze... no czyli z tym Nowym Jorkiem, to co? – No świetnie – jęknąłem jeszcze raz – tak świetnie, że, widzisz Audrey, moja żona chyba już tam zostanie. – O kurwa! – Noo... – zastanowiłem się – hmm. – Chcesz pogadać? – zapytała po amerykańsku. – Chcesz iść na kolację? – Mogę, tylko najpierw zobacz sobie te maile! Nowe wiadomości: 98. No bez przesady, nie tak znowu wiele. Zresztą połowa z tego to Klub Księgarza – spotkanie z tym, spotkanie z tamtym, takie tam rzeczy. Od dawna nie brałem już udziału w imprezach literackich, chyba że spotykał się ktoś naprawdę ważny, kto był kandydaturą, kogo rozważano... i tylko jeśli zaprosił mnie osobiście. Razem ze cztery nazwiska – lokalne majestaty. Należeć do ich świty, to może nie był wielki honor, ale nie zostać poproszonym – dyshonor niewątpliwie. Przy czym wolałem uczestniczyć w panelu, niż

prowadzić spotkanie. Moje koślawe ego cierpiało w bezpośredniej relacji z każdym pisarzem, który wyszedł na prostą. Wtrącając trzy grosze do dyskusji, czułem się tylko odrobinę lepiej. Jednak lepiej... Była to rzadka okazja, żeby zabrać głos – od czasu do czasu zdarzało mi się nawet szarpnąć na jakąś, hmm, prognozę. Mogłem odkryć, że posiadam zapatrywania, śledzę tendencje, wiem tyle, co inni. Szklanka wody, do połowy pełna, stała przede mną na wyciągniecie ręki. Rutynowe zaspokojenie pragnień i na bankiet! Żegnały nas wątłe oklaski i rozlewano wino. W tłumie pojawiali się młodzi pisarze o niechlujnym wyglądzie, który miał podkreślać ich postawę. Bezkompromisowość i lekceważenie – manifestacja twórczej osobowości. Była to uświęcona tradycją przykrywka dla determinacji. Ich ugruntowana niepewność najlepiej wyrażała się w ruchach – przebierali nogami, zerkali spode łba. , toczyła się w nich wewnętrzna walka – podejść czy nie, przedstawić się, pociągnąć rozmowę... Nie zachęcałem ich i w końcu podchodzili do kogo innego. Może decydowali słusznie, że nie będę specjalnie pomocny... moja przychylność, nawet gdybym ją im okazał – nie miała mocy sprawczej. Nigdy nie stałem się jednym z tych recenzentów, którzy kreowali gwiazdy. Moje namaszczenia okazywały się zaledwie maźnięciem, przynosiły nietrwałe królestwa, drobne zwycięstwa i kruche legendy. Jednak lubiłem te spotkania, potrzebowałem ich... Cieszyłem się nimi jak Gogolowski Kowalew, co to zatrzymywał się przy kramiku i kupował wstążeczki do orderu – nie wiadomo z jakiego powodu, bo kawalerem żadnego orderu przecież nie był. Tym razem nie znalazłem w poczcie żadnych zaproszeń, które zasługiwałyby na uwagę. Przejrzałem listę nadawców, nie otwierając wiadomości, póki jedna kopertka nie przykuła wzroku. Wiadomość od Niny. Wysłana prawie dwa tygodnie temu. Dlaczego nie odebrałem tej poczty zaraz po powrocie...

Witaj! Podobno chciałeś się ze mną skontaktować. Mąż mi przekazał, że mam zadzwonić do redakcji w sprawie jakiegoś tekstu. Czy chodzi o moją książkę? Dotarła? Przeczytałeś ją? I jak? Zrobiłam ci niespodziankę? Czy tylko moja bielizna? Podobno dobra literatura zawsze polega na obnażaniu się – w ten sposób chciałam ci powiedzieć, że rozebrałam się do majtek. Mam nadzieję, że to, co napisałam, jest coś warte, bo bardziej rozebrać się już nie potrafię, no przynajmniej nie sama. Czy mogę nadal liczyć na Twoją pomoc (w sensie: redakcja, oczywiście) ? Za jakieś dwa tygodnie wracam do Polski i bardzo chciałabym się spotkać. Nie odbierałam telefonu, bo zostawiłam go w jakiejś knajpie. Razem z komórką straciłam wszystkie numery. Do wszystkich, do Ciebie też. Podaję mój nowy numer i proszę nie dzwoń już do domu. Rozstaję się z mężem. Pozdrawiam, czekam na sygnał

Nina

Zapaliłem drugiego papierosa. Jak nie palić? No? No słowo daję... co za głupia... nawiedzona... co za kretyn ze mnie! Podobno literatura polega na obnażaniu się... Kurwa,

podobno tak... I co pan o tym sądzi, panie poruczniku? Tajemnica Czarnej Halki rozwiązana! Zamykamy sprawę i mamy weekend... Oto jak jedno pretensjonalne zdanko rozjebało mi małżeństwo... słowa... one jednak mają siłę... Mówił pan coś, panie Colombo? Tak.. ? Miałem ochotę wepchnąć jej tę cholerną halkę w głupie gardło! Rozebrała się do majtek, akurat! Byłe dziwka wie, czego facet chce od kobiety – tylko popieprzona pisarka może uważać, że kogoś rzeczywiście kręci jej popieprzone wnętrze. Jakbym słyszał Barbarę: Tylko popieprzona pisarka może zaproponować ci symboliczny striptiz, po którym będziesz mógł ją symbolicznie zerżnąć. Nie do końca tak uważałem, ale w tym momencie byłem naprawdę wściekły. I pomyślałem z rozpaczą, że Barbara mogłaby się uśmiać. Było z czego! I tak bardzo chciałem znowu usłyszeć jej śmiech, głośny, ale daleki od egzaltacji, cudowny, wibrujący śmiech mojej żony – odseparowany od rechotu Aleksa. Jezu! Barbara była solą mojego życia – Aleks wodą, w której rozpuszczała się sól. Gdybym mógł zanurzyć w tym roztworze cienką białą nić, przejrzysty śmiech Barbary osadziłby się na niej drobnymi kryształkami. – To co – krzyknęła Audrey – idziemy coś zjeść? Pochyliłem się nad klawiaturą, kliknąłem „prześlij dalej” i wpisałem adres Barbary. Wyszliśmy z redakcji koło szóstej i postawiłem Audrey obiad. Nic wielkiego, ale niezobowiązujące meksykańskie żarcie jest w porządku – pewna i niedroga satysfakcja bez ceregieli. I wiadomo, że nie idzie o randkę. Zamówiliśmy flaszkę wina, buritto i enchiladę z ostrym sosem i nie dochodząc do słowa, wysłuchałem jej relacji z afer, skandali i wydarzeń istotnych dla środowiska – bez znaczenia w ogólnym sensie. Zresztą interesowało mnie jedynie, czy i kiedy moja żona odbierze pocztę. Dowód uczciwości podałem jej na tacy, życząc smacznego, ale musiała go jeszcze skonsumować. I ja musiałem jakoś przełknąć tę obrzydliwą zdradę – było to wykonalne, podobnie jak zjedzenie żywej ośmiornicy... To moja ulubiona scena z filmu... no... w każdym razie... zrobił go Koreańczyk... Półprzeźroczysta, błękitna ośmiornica, której macki chlastają cię po twarzy, kiedy odgryzasz jej głowę... Tak. Mogłem się na to zdobyć! – Przepraszam cię, Audrey... tak naprawdę, to nie chcę gadać o moim małżeństwie... dopóki trwa. – Jeśli lubisz stonogę, to musisz też lubić jej nogi. – Co? – Afrykańskie przysłowie – powiedziała z pełnymi ustami. – Ależ to jest, kurwa, ostre, trzeba było wziąć średni sos. – Moja żona jest stonogą, Audrey? – Mhm. I musisz lubić jej nogi. – Wiesz co – odsunąłem się od stołu – jak chodzi o zastosowanie afrykańskich przysłów to ja czarno to widzę... – Jeśli chodzi o jej wady, pewnie tak. Ale nie masz nic przeciwko temu, żeby ona akceptowała twoje, co? – Znasz jakieś przysłowie na temat niewierności? – zapytałem wbrew założeniom. – Jej? Czy twojej? – Co ty, studiujesz afrykanistykę jakąś, kobieto?

– Jednego stypendystę – uśmiechnęła się rozkosznie – przestudiowałam, a co? – Nic. Mi tam nic do tego, kochanie. – Właśnie – odsunęła talerz i sięgnęła po papierosa. – Znam takie przysłowie. Tylko może ci się nie spodobać. – No? Zamknęła oczy, odchyliła się i wyrecytowała pełnym głosem, aż parę osób, z zainteresowaniem, spojrzało w naszą stronę: – Nsoso akolia monkuwa tnpo mbwa atikeli ye yango. – Aha... a skąd konkretnie był ten... stypendysta? – Jeśli kura dziobie kość, to znaczy, że pies ją jej zostawił – powiedziała i spojrzała mi w oczy. Odwróciłem wzrok i poprosiłem o rachunek, a Audrey wzruszyła ramionami: – Uprzedzałam, że ci się nie spodoba. Po trzech dniach dostałem kartkę z Chicago. Pocieszyło mnie, że kura najwyraźniej znudziła się już dziobaniem kości. Kartka była sygnałem, że Barbara zajęła się swoimi sprawami, jak gdyby nigdy nic. I musiała wysłać ją, zanim forwardowałem jej maila Niny. Jednak nie spal wszystkiego. Barbara. Miłe... ale radość rychło ustąpiła miejsca wątpliwościom... Las podejrzeń, gęsty jak afrykańska dżungla, pełen kości... Najwyraźniej miała mnie za durnia... Nie, nie... jakoś nie mogłem uwierzyć w ten wyjazd – wciąż widziałem ich razem i Chicago, z całą jego Polonią, pewnie już do końca życia, będzie mi się kojarzyć z parującym wyrem Aleksa... Jak on się nazywa... ? Ten najwyższy budynek? Mam to w dupie!

Ponaglany obowiązkami, stłumiłem frustracje i z impetem zabrałem się do przygotowania planu zajęć na najnudniejsze konwersatorium świata – semestr drugi. Moim zadaniem było dodatkowo uczynić je niezrozumiałym, ponieważ – patrz Friedrich Schlegel – Der Philologe muss Philosoph sein. Nurzając się w warstwach słów, w tym leczniczym błocie mórz martwych i cuchnących rybą (które były wytchnieniem po prześladujących mnie obrazach dżungli) – niemal zapomniałem, że chcę zadzwonić do Niny, a raczej, że Nina prosiła mnie o telefon. Sprawdziłem numer w skrzynce (co prawda miałem zwyczaj kasowania maili, ale przecież nie takich) i odebrała natychmiast – z wrażenia przedstawiłem się oficjalnie, imieniem i nazwiskiem... Stało się dużo złego, to fakt, ale... mimo wszystko... – I jak tam... Paryż? – zapytałem, kasując pamięć. – W porządku. Wystarczy przymknąć oko na islam i Paryż wygląda jak Paryż. Uwielbiam to miasto. A ty? – Ciebie. Kiedy przymykam oko... Przez jej modernistyczne ciągoty, mentalny bajzel zapanował w moim życiu i nawet teraz pulsowało mi w głowie to różowe, to czerwone światło... Jej szkolony głos przekonał mnie momentalnie... że Der Philologe... może też być kochankiem... chociaż nie jestem pewien, co sądził o tym Schlegel...

*** Leżała na kanapie. Była znacznie szczuplejsza niż kiedy widzieliśmy się po raz ostatni. Rozpuściła włosy, próbując ukryć sińce... bluzka odsłaniała obojczyk i wydawało mi się, że widzę ślad wściekłego uścisku wokół szyi. Spokojnie, zapytam o to za chwilę... delikatnie. Powie mi za chwilę... Absolutnie nie uważałem jej teraz za głupią, infantylną dupę. Gdybym kiedykolwiek powiedział to na głos, musiałbym odgryźć sobie język. Była najlepszą, najcudowniejsza dupą i wypinał ją dla mnie sam Bóg. Nina na mojej kanapie, ze mną, sam na sam... Lilith, Ewa, Maria Magdalena, Rita, Lola, Pamela – cały wachlarz imion niosących obietnicę. Zasługiwała, by kontemplować ją na kolanach i byłem gotów posuwać się tak godzinami, zedrzeć sobie skórę – w mozolnej pielgrzymce do świeżych blizn na jej policzku, do jej nieumalowanych ust. Zamiast tego stałem, jak dziad przed obrazem i proponowałem chianti. Zesztywniające zapalenie stawów – sama myśl, żeby się na nią rzucić, powodowała ból. Zesztywniające zapalenie mózgu. Skrupuły. Odrażające guzy. Niemal słyszałem jak rosną – monstrualne, obłe nuty, rozpychające pięciolinię czoła. Przykry, jednostajny dźwięk limfatycznego requiem. – Cieszę się, że tu jestem... – odgarnęła włosy i jeszcze wyraźniej zobaczyłem małe rozcięcia na skórze, tuż przy skroni, już zagojone. – Nina, czy... – zawahałem się – czy on? – Wiedział, że wracam. Zadzwoniłam wcześniej, rozmawialiśmy spokojnie, zupełnie normalnie. Powiedział, że u niego byłeś, że mówiliście o mojej książce... Podobno nawet jej nie przeczytałeś? – Nie. – Nic nie szkodzi – szepnęła. – Chyba nie warto. Ja.... musiałam to napisać, chyba chciałam... no odreagować, oddzielić to od siebie, rozumiesz? – No rozumiem – wzruszyłem ramionami. Widać nie da się uniknąć tej rozmowy. – Często tak jest. Pierwsza książka to najczęściej jest... tylko bluzg. Dopiero kiedy wszystko z siebie wyrzucisz, dopiero wtedy łapie się... tę lekkość, jakąś inną prawdę... kłamstw. – Nie powinnam była nigdy mu tego pokazywać. Nie chciałam, żeby wziął to tak dosłownie. Ja... zamierzałam do niego wrócić, powiedziałam mu, że zamierzam. Dopiero potem... – Nic nie rozumiem – wpadłem jej w słowo. – Wróciłaś, powiedziałaś, że chcesz wrócić, a on pobił cię za książkę, z powodu książki!? Zamknęła oczy i powiedziała: – Nagle zrozumiałam, że chcę wrócić do ciebie. Tak, dobrze usłyszałeś. Weszłam do mieszkania, postawiłam walizkę i powiedziałam mu, że mam z tobą romans. – Masz ze mną... co?! – Wpadł w furię. Myślałam, że mnie uderzy. Zrobiłam krok w tył i spadłam ze schodów. – Nina – zamarłem z korkociągiem w ręku – dlaczego, na miłość boską, tak mu powiedziałaś? – Uznałam, że to... cóż... okazja. Przecież od pierwszej chwili... no chciałeś mnie mieć... No to jestem. La vida es sueno... La vida es, kurwa, sueno – rzeczywiście b y ł a, a co gorsza – na jawie.

Teoretycznie mogłem zrobić z nią wszystko, zwłaszcza TO – byle tylko nie dociekać powodów – nie myśleć o tej desperacji, która przywiodła ją do mnie. Bo rzeczywiście – była. Zmaterializowane jej piersi i łono, całe spektrum wypukłości i wgłębień – kształt nękającej mnie obsesji, boleśnie konkretny. Wlać wino do jej kieliszka... Włożyć palec w krem i oblizać ukradkiem. Grzech w grzech, rozkosz w rozkosz, ciało w ciało – bawiłem się tą kolejką, ale nie zamierzałem do niej wsiadać... Chciałem ją mieć – nic więcej. Brak komponenty behawioralnej – te mrzonki nigdy nie miały przejść w aktywną postawę. Mała pomyłka, kochanie, nadinterpretacja... naprawdę mi przykro. Co miałbym z tobą robić, gdy już to zrobimy? Cieszyło mnie samo odczuwanie pożądania, fakt posiadania odczuć, niekoniecznie kobiet. Był to rodzaj umysłowej gimnastyki, profilaktyka, jaką podjąłem nieświadomie, żeby odsunąć emocjonalną śmierć. Dla tego pragnienia warto było może nawet narazić małżeństwo – nie ryzykowałbym tak jedynie dla prostackiego aktu kopulacji... No i co miałbym robić z nią potem? Wyobraziłem nas sobie... nie – nie mnie i Ninę... mnie i Barbarę na naszej kanapie, jak oglądamy wieczorne wiadomości. Rozbawienie i irytacja, splecione ze sobą w konserwatywny warkoczyk malej stabilizacji... Ten sam wyregulowany odbiór, ta sama częstotliwość. I nagle Nina, między nami – jak dziecko błędu, córka znużenia... Chciałem ją wziąć, ale nie do domu, na miłość boską – nie na zawsze. Nigdy naprawdę i nigdy do siebie. – Żartujesz – pytam z nadzieją? I zalewa mnie wdzięczność, kiedy widzę jej uśmiech. – Żartuję Maks, uspokój się. Nie wiem, dlaczego tak mu powiedziałam. Po prostu weszłam do mieszkania i jechało takim Bergmanem... – Jechało Bergmanem? – uśmiechnąłem się. – I co? Zakręciło ci się w głowie? – Właśnie. I spadłam ze schodów. – Tak. Czyli zgadzasz się, że żadnego romansu nie było? Są rzeczy, które warto ustalić raz na zawsze – nawet gdyby ceną za to miało być trzymanie się tych ustaleń w przyszłości. – Gdyby był – przeciągnęła się – nie powiedziałabym mu o tym, to chyba oczywiste. No fakt! Przecież! Facet wścieka się, zamiast myśleć logicznie. Nie to, co ja! – Nie wiem – zacząłem – ale podobał mi się ten twój mąż. Rozumiem, że tkwi po uszy w jakimś gównie, ale robi to z wdziękiem, w każdym razie ma świadomość... w czym tkwi. Potrafi coś o tym powiedzieć i może... nie wypada tak ostentacyjnie nie podać mu ręki, co? – Sądzisz, że jestem egoistką? Że powinnam wziąć na siebie część odpowiedzialności za jego kłopoty... że jestem odpowiedzialna, tak? – Wina? – zapytałem. – Napijesz się jeszcze wina? Pochyliła głowę i zobaczyłem zmęczoną kobietę. Spektakl, w którym obsadziła sama siebie, miał zejść z afisza już wkrótce. Rola powoli opadała z niej i lada chwila zwyczajne życie – to, przed którym starała się uciec – miało wziąć ją w posiadanie. Kłopoty. Problemy finansowe, problemy z mężem – porażający dramat przeciętności. Rezygnacja, która dyktuje kwestie, czasem całe książki. Żeby nie zmarnował się czas, który marnujemy. – Masz jakiś ibuprom? Cokolwiek od bólu? – Nie licz na szybki efekt – powiedziałem i przytuliłem ją.

Była już dobrze wstawiona, kiedy potykając się o stolik do kawy i własne buty, przeszła w końcu do meritum. Nic głupszego – najgorsze z możliwych zakończeń tego smutnego wieczoru. Spośród wszystkich sensów przenicowanej na wylot rzeczywistości... najmniejszy sens – ostatni, jaki dostrzega... – Pomożesz mi – zapytała powoli, wyraźnie akcentując słowa – czy pomożesz mi wydać tę beznadziejną książkę? Bo wlałam w nią tyle nienawiści... wlałam w nią. – Tak, rozumiem. To nie może się zniszczyć, wiem. Nikogo nie stać na to, żeby wyrzucać z siebie takie rzeczy, prawda? Odcinać balast, jeśli balon nie ma poderwać się w górę. – Więc pomożesz mi? – Nina, w czym tu pomagać? Po prostu wydrukuj to – mówię na odczepne – wyślij do dwóch, trzech wydawnictw, jedno z nich powie ci tak, owszem, bo niby czemu nie? To, co napisałaś, nie jest ani gorsze, ani lepsze od innych rzeczy, które publikują, coś przecież muszą, tak? Od czasu do czasu muszą wydać polskiego autora i trochę na tym stracić. Potem i tak odkują się na kingach czy brownach, jaki to problem? A ja oczywiście napiszę ci tę parę zdań na podkładkę. Mogę nawet napisać, niestety zgodnie z prawdą, że twoja powieść wstrząsnęła moim życiem, jeśli chcesz... – Wstrząsnęła? – Odrzuciła włosy i ułożyła się na kanapie w pozycji klasycznego aktu. Na moment, znowu w roli i od razu wyglądała lepiej, gdy patrzyłem przede wszystkim na ciało. – Nie sama książka. Ta manifestacja, ta twoja halka. .. – obróciłem to słowo w ustach jak nieznany, egzotyczny owoc, którego smak jest wątpliwy, który instynkt nakazuje wypluć. – I ten list... wiesz... moja żona szybko wyciąga wnioski i szybko reaguje... Z ulgą powróciłem do konwencji. Nasz flirt – to miała być farsa, zwykła komedia omyłek, tak się umówiliśmy. Nie chciałem dotykać jej bolesnych miejsc, nie o te miejsca chodziło. Książkowy model romansu nauczyciela z uczennicą nie przewiduje roztkliwiania się nad uczennicą. Życie wewnętrzne nauczyciela jest dostatecznie głębokie i dostatecznie nudne. – Nie pomyślałam o twojej żonie. Sądziłam, że potraktujesz to, no... jak żart, tylko tyle. Przyznaję, że był to nieco histeryczny pomysł. – Tak – zgodziłem się – ale mimo wszystko było to zabawne. Szczególnie twój list... Miałem wizję... przez chwilę obawiałem się, że coś sobie zrobiłaś... – Aha? Czyli udało mi się? No... przekonać cię, że jestem... taką Sarą Kane? – Ona się powiesiła. W mojej wizji były tabletki. Ale przestraszyłem się naprawdę... – Często prześladują cię wariatki? – Nigdy. Tylko ten raz. Duże wrażenie, przyznaję ci... – uśmiechnąłem się, całkiem szczerze. Miałem jeszcze wiele razy uśmiechać się na wspomnienie tej chwili. Własna głupota śmieszy, gdy już się ją odkryje. Jedynie jej konsekwencje doprowadzały mnie do rozpaczy – ale nie chciałem obnosić się z rozpaczą, nie przy niej. Wobec aktu Niny na kanapie rozpacz wydawała się tak żenująca... jak brudne buty, czy... nie wiem... Opróżniłem kolejny

kieliszek... Tak samo jak nałogi – rozpacz, dla faceta w moim wieku, oznacza zwiotczenie mięśni, wory pod oczami i zwapnienie żył. O ileż bardziej męski czułbym się olewając zdradę i odejście mojej żony, bo Barbara... gdybym tylko umiał stłumić w sobie chęć, by wybaczyć jej jak najszybciej... Gdybym wierzył choć trochę, że moje przebaczenie jest jej w ogóle do czegoś potrzebne... Jak głupio by to nie brzmiało, nie umiałem już bez niej żyć... Jak nie da się żyć bez wody, która nie ma smaku. Byłem uzależniony od Barbary, tak bardzo, że nasz związek nie potrzebował już ani rozkoszy, ani wzajemnego szacunku, aby trwać. Domagałem się jej obecności, choć nie wiązała się z tym żadna przyjemność. Zaspokojenie pierwotnej potrzeby – tym nasze małżeństwo stało się po wszystkich tych latach. Sens egzystencji sprowadzony do niej samej, ale poznałem go, to już coś. Teraz miałem na wyciągnięcie ręki obce i atrakcyjne ciało i – mimo czającej się w nim inteligencji (to przeszkadza) – mógłbym przecież... po kolejnej butelce... no przynajmniej spróbować. A byłaby to przecież tylko niewinna wycieczka, Nino. Tylko mała wycieczka, nic więcej... Chłopcy zostawiają znaki na drzewach, chłopcy ryją swoje ksywki na zabytkowych murach... Mężczyzna w moim wieku chce zostawić ślad na ciele młodej kobiety. Tu byłem. M. L. – nie chodzi o nic więcej... Zamykam oczy i gorącym oddechem tatuuję jej na pośladku małą kotwicę. Śpi spokojnie, wino płynie w jej zdrowych żyłach i kołysze sen. Porusza palcami nagiej stopy i uśmiecha się lekko, odprężona, poddana mojej lubieżnej reżyserii. Odwracam ją na plecy, uwielbiam ją, jak uwielbiam kraje i miasta, których nie widziałem – to niedostępność czyni egzotykę. Kiedy już tam jesteś, wszystko co miało fascynować staje się niedogodnością. Wiedząc o tym, kto chciałby znosić długi lot... Odwracam ją na plecy, przykrywam, otulam kocem, śpiewam jej kołysankę. – Nie powinnam tu spać – mówi. – On na mnie czeka. Zawołaj mi taksówkę. To jest koniec. Cztery cyfry załatwiają sprawę. Operatorka sieci przyjmuje zlecenie, Nina ubiera się... Po dziesięciu minutach sprowadziłem ją na dół i wsadziłem do wozu, pilnując, żeby podała adres. – Spokojnie. Wiem, gdzie mieszkam. Poradzę sobie. Taksówkarz miał sympatyczną twarz ojca rodziny i nie wątpiłem, że odprowadzi ją do drzwi – teraz musiałem tylko znaleźć swoje. Drzwi, za którymi nie czekał na mnie nikt. Dom, który powoli znikał... Zasypiałem ze świadomością, że dokonałem jednak wyrzeczenia, i wiarą, że spotka mnie za to nagroda. Nie przypuszczałem tylko, że stanie się to tak szybko.

*** Telefon z wydawnictwa wyrwał mnie z łóżka i otrzeźwił natychmiast. – Naczelny do pana. Po dziesięciu sekundach usłyszałem schrypnięty głos Hornego. – Witam, panie Maksymilianie, co to, zapomniał pan o nas? Autor zaniepokojony, liczyliśmy tu na artykulik... Ten Baszewski to nerwowy taki, no obiecałem mu poważną recenzję, tak żeśmy uzgodnili, a pan jak ten kamień! – No wiem, wiem – westchnąłem sobie. – Obiecałem poważną, ale szczerze mówiąc, to mnie ten Baszewski śmieszy.

– I pan też! – krzyknął. – Pan też sądzi, że jak książka jest zabawna, to nie zasługuje na poważną recenzję?! Tłuczemy te piedestały, ale ja chciałbym też coś zarobić przecież. Ten Baszewski całkiem zabawny przecież... i niegłupi autor. – Właśnie, panie Adamie, tu ma pan problem – powiedziałem, zresztą zgodnie z przekonaniem. – Zabawny i niegłupi się wyklucza, jeśli chodzi o poważną recenzję. Jakby był niegłupi i smutny, to bym... może i do „Tygodnika” napisał. A jakby był tylko zabawny... – Wiem – przerwał – to by pan wcale nie musiał nic pisać! A ja bym zrobił centralną promocję i wypchał! Tylko, że ja i tak na centralną promocję nie mam. Na książki nam jeszcze starczy, ale na księgarzy to już nie. – Może – zastanowiłem się – tak krakowskim targiem... proponuję notkę. – Notki! Jak już! – Dobrze – obiecałem – notki. Do końca tygodnia panu napiszę i gdzieś je wsadzimy na pewno. – No dobrze... a co pan na tego Krafta powie? Zamurowało mnie. Przez moment pomyślałem, że wieść o zdradzie mojej żony dotarta aż tutaj. „Aleks Kraft sypia z żoną Maksa Laskowskiego” – na Czytelni Onetu lub w Wiadomościach Literackich Wirtualnej Polski. – Co mam mówić? – Jak to, nie wie pan?! NBA! Za Most! National Book Award, właśnie ogłosili wyniki. Ja byłem pewien, że pan wie! Nie wiedziałem. Nie wierzyłem własnym uszom. Słomiany most. Ostatnia powieść Aleksa, wydana, póki co, w czterech krajach. Niezła... ale żeby najlepsza? Polska wersja (miałem w tym swój udział) była już gotowa do druku. Horny zapewne nie posiadał się z radości. Jego wydawnictwo miało z Aleksem umowę na wyłączność w kraju. Opublikowali już parę jego książek i teraz trafiło im się, nie ma co! Najważniejsza nagroda! Ich autor! Amerykański wydawca pewnie cieszył się bardziej, ale i Horny miał powody – tak, mógł tu coś zarobić. – To ja tu z panem o Baszewskim, o pierdołach rozmawiam, a tymczasem pan nie wie... Wczoraj podali! No to dla pana, jako redaktora, też jest satysfakcja... Ja sobie zresztą pomyślałem, że warto by może... esej czy... no coś większego... Nie myślał pan, żeby tak jakiś większy wywiad... ? – Nie myślałem. – No nie myślał pan, ja rozumiem, co pan miał myśleć, jak pan nic nie wiedział... ale już pan wie. – Tak – odparłem. – Fantastyczna sprawa. – No to niech pan myśli. Ja bym koło tej nagrody coś chciał wykombinować, a pan z Kraftem jest blisko. No przecież panowie się prywatnie... no okazja jest! – Zastanowię się, panie Adamie, dobrze... – Dobrze, niech się pan zastanowi! Tu zresztą, jak się dobrze wykombinuje, to i zaliczkę jakąś wykombinować by się dało!

Słomiany most, mówiąc w skrócie, opowiadał o chłopcu z rodziny patologicznej, dla którego gniew stał się siłą pozytywną, popychając go ku zdumiewającej karierze politycznej. Twój gniew jest słomianym mostem, który płonie pod twoimi stopami. Biegnij nie patrząc w tył, biegnij na drugi brzeg. Zanim ocean pochłonie całe to zło, posiądziesz nowy kontynent. Ładnie, co? Aleks Kraft czasami bywał prawdziwym poetą – w takim stopniu, w jakim opłaca się to w prozie. Prawdziwy fachura od dobrych przesłań – sam wielokrotnie rozpisywałem się o terapeutycznych wartościach uprawianej przez niego literatury. Brak innych wartości schodził wówczas na drugi plan. Zapewne przemawia przeze mnie złośliwość, ale choćbym się starał, nie mogę zamknąć jej ust. Aleks wiedział, co robi – robił to dobrze, oddajmy mu sprawiedliwość. Ale nie trzeba od razu przyznawać mu nagród, prawda? Przecież pisał dla ludzi, nie dla nagród – oczywiście chodzi mi o gatunek, a nie cel. Solidny, sążnisty, napakowany dobrą energią kicz. Z pewną dozą sentymentalizmu... coś jak osiłek o spojrzeniu dziecka – ludzie uwielbiają takie kombinacje. Wystarczyło jeszcze tylko nasmarować to oliwą mistycyzmu i bestseller jak się patrzy, bo tłum ulega złudzeniom i... Ale taka ranga? Taka poważna nagroda? Kto następny? Coelho? On też jest świetny w te klocki, tak... Parę lat temu, kiedy wyszedł Alchemik, kilka z pozoru rozsądnych i obytych osób powiedziało mi, że ta książka odmieniła im życie (nie da się tego potwierdzić z perspektywy czasu). Nawet Sonia, nasza dobra przyjaciółka, malarka, zadzwoniła – praktycznie w środku nocy – bredząc, że odkurza jakieś kryształy. Poradziłem jej, żeby nie mówiła o tym w towarzystwie. Nie mam nic przeciwko jej kryształom i epifaniom – chciałem tylko, by miała świadomość, że Alchemik odmienił również życie wszystkim ekspedientkom z naszych delikatesów i dwudziestoletniej fryzjerce Barbary. Fenomen, bez dyskusji! Dubravka Ugresic, jedna z inteligentniejszych piszących kobiet, z powodu Coelho miała zepsute wakacje, bo egzemplarzy Alchemika było na plaży więcej niż kocy i parawanów razem wziętych – żaden pisarz, w takiej sytuacji, nie leżałby spokojnie. Czasem myślę, że ten cholerny Coelho najbardziej odmienił mnie – ostatecznie podważając sens zawodu krytyka. Dyskusja o masowych gustach byłaby donkiszoterią – krytyk miele ozorem, a wiatraki nakręcają obrót... Kiedy ostatnio byłem w księgarni generującej obrót, Coelho miał własną półkę, dokładnie – kilka półek. Dopiero pod nim, może na wysokości kolan, leżał Umberto Eco. W pierwszym odruchu (głupoty) chciałem odwrócić tę półkę, jednak powstrzymało mnie pojawienie się dwóch kobiet – prawdopodobnie były to matka i córka, ich wysokie głosy splatały się w jazgot. – To musisz przeczytać koniecznie – powiedziała starsza. – Na bezwartościowe książki szkoda twojego czasu, weź sobie Jedenaście minut Coelho. Czytałaś Alchemika? – A ten Umberto Eco? – zapytała domniemana córka. – No też... też pisarz... ale nie taki jak Coelho! Nie odwróciłem półki. Pomyślałem nawet, że Eco ma kupę szczęścia, że jego książki leżą w bezpośredniej bliskości Jedenastu minut. Wszedłem do internetu i wpisałem NBA do Google. Po sekundzie wyskoczył mi Kraft... no kurwa... to jednak prawda. Czytałem raz po raz, odpalając papierosa od papierosa. Powoli, ale skutecznie, zalewała mnie krew. Po południu wylądowałem na pogotowiu.

Nareszcie. Ile można siedzieć w domu?! Należało mi się. Dopóty dzban wodę nosi... jak mówi afrykańskie przysłowie... przecież już wielokrotnie przymierzałem się do zawału. Chlanie, palenie i gniew – to musiało przynieść jakiś wieńcowy skutek. Właściwie mogłem umówić się na termin – niepotrzebnie czekałem, aż zacznie naprawdę boleć. Dzięki Bogu, karetka przyjechała dosłownie w kilka minut. Lekarz był mniej więcej w moim wieku. Nieogolony, sińce pod oczami – okazał mi zrozumienie. Sanitariusz – w markowych dżinsach, z żelem na włosach i bez cienia empatii w głosie – poprosił o książeczkę... Jasne... goście po pięćdziesiątce powinni nosić książeczki zdrowia przy sobie, jak legitymacje... Gdzieś pewnie była – Barbara znalazłaby ją bez kłopotu. – Dobra – powiedział lekarz. – Przy następnej okazji. Od razu nabrałem zaufania do jego doświadczenia, do niego samego, jako człowieka. Nie bolało mnie aż tak bardzo, żebym przestał oceniać ludzi i sanitariuszy. – No – zawyrokował – nie ma co czekać! Zabieramy pana na intensywną. Kogoś powiadomić? – A co? Umrę? – E, nie! Spokojnie. EKG jest paskudne, ale nie zanosi się tu jeszcze na żadną śmierć. To powiadomić kogoś? – Nie – powiedziałem stanowczo. – Moja żona jest za granicą i... sam nie wiem... chciałbym przemyśleć strategię. Pokiwał głową. – Jak tam pan sobie chce. Zaskakujące, że zdrada jakoś nie przyprawiła mnie o zawał, ale nagroda tak. Nie całkiem zawał, ale blisko. Nie najlepiej świadczy to o mnie jako człowieku – zawiść silniejsza niż miłość... miłość własna kontra serce. Wyobraziłem sobie Aleksa, jak rechocze: I co, Maks! I kto tu jest większym samolubem, przyjacielu? – Odpierdol się – odpowiedziałem w myślach i ciśnienie znowu mi podskoczyło. Widok szpitala i ciężko chorych ludzi podziałał na mnie cudownie. Poprawiło mi się, zanim utleniona pielęgniarka (same takie były na intensywnej) zdążyła wkłuć się w żyłę. Przy kroplówce ból ustał i odzyskałem spokój. Tego samego wieczoru przeniesiono mnie na zwykły oddział i z lekceważącego stosunku lekarza prowadzącego (młody, ogolony, bez sińców) wywnioskowałem, że mój zawał niewiele był wart. Miałem rację nie alarmując Barbary. Wściekłaby się, że wzywam ją niepotrzebnie, uznała, że ją szantażuję. Taki zawał nie był wart nawet tego, co musiałaby zapłacić za bilet. Tak naprawdę – wiedziałem, że na jej powrót jest jeszcze za wcześnie. Tak naprawdę to miałem inny plan. Nie obejmował on blondwłosej siostry Teresy i jej dessous – o nie! Jednak przyjemnie i chyba zdrowo było na nią patrzeć, gdy tańczyła szpitalną sambę, między naszymi łóżkami, z pełną kaczką w ręku. Budzony regularnie wizytami i zabiegami spędziłem w szpitalu cztery dni i wyglądało na to, że wyjdę z końcem tygodnia. Miałem zamiar wywiązać się z niektórych przynajmniej obietnic i postanowiłem wykonać parę telefonów. Do Hornego też wypadało się odezwać. Ten jego Baszewski tyle czekał na jakąś recenzję, że dawno powinien już był coś sobie

zrobić. Chociaż nie! Miał, zdaje się, poczucie humoru, czyli mógł czekać dalej. – A o Krafcie myślał pan? – Horny, nawet w rozruszniku, dokręcałby mi śrubę. – Cały czas myślę tylko o nim. – Bo ja też myślałem i wymyśliłem, wie pan?! Ja już z nim to uzgodniłem nawet. Autobiografię Aleksa Krafta wydamy! Jak się da najszybciej! – A co? Gotową ma? Biografię? – w gruncie rzeczy nie zdziwiłbym się nawet, gdyby Aleks opisał awansem własny pogrzeb, w obawie, że ktoś inny zrobi to gorzej. – No nie ma gotowej, ale już pisze – wyjaśnił mi. – Może niezupełnie autobiografię, rzeczywiście, ale takie, no wie pan... jak zostałem pisarzem... czerwony notatnik... tak z głowy. – Aha – powiedziałem, aha. Tak z głowy, to on chyba nie da rady. – Pewnie niedługo kawałek do pana przyśle, mam nadzieję. – Aleks? Do mnie? – No, proszę pana, przecież ja swoje wiem... jak jest. No przecież chyba mi pan redakcji nie odmówi, znaczy jemu. Teraz, jak nam się trafia taka gratka. A bez pańskiej pomocy to ja tej biografii nie opublikuję, przecież wiem, jak jest... – To się cieszę – mruknąłem – że pan wie. – Wiem – powtórzył. – Doceniam i nawet zapłacę. Byle to było szybko... ja chciałbym zaraz po Słomianym moście. I promocja targowa wtedy... za jednym zamachem. – Poczekam na ten kawałek i odezwę się do pana – obiecałem jakoś z rozpędu, wbrew sobie. Właściwie czemu nie miałem tego zrobić? Już po tym, co się stało, wziąłem od Aleksa jego brudne pieniądze. Przekląłem je, przepiłem i wyrzygałem do kibla. Czemu nie miałbym dalej iść w zaparte. Nie miał pojęcia... ani on, ani Barbara... Biedny, głupi Maks... W imię czego zrezygnowałem z widowiskowej awantury, kiedy był na to czas? Jaka etykieta powstrzymała mnie wówczas od wtargnięcia do jego mieszkania? I co bym zyskał decydując się na ten krok? Dyplomacja czy asekuracja? Nigdy nie wiesz – trudno jest znaleźć alternatywę dla przemocy. Morderstwo w afekcie nie leżało w mojej naturze (tak jak nie leżał w niej afekt), ale jak długo miałem jeszcze udawać, że nie stało się nic. Jak długo ona mogła jeszcze udawać? Nasz dramat ciągnął się jak niskobudżetowe przedstawienie – trzy postacie, dwa krzesła i tekst. Potrzebowałem tej forsy. Fakt, że Barbara nie odezwała się do mnie po tym, jak przesłałem jej maila Niny, świadczył na jej korzyść. W ten sposób przyznawała, że mój nibyromans był jej właściwie na rękę i przesyłka z halką doszła w samą porę. Jeszcze chwila i przyzna się do własnego romansu... Przypuszczam jednak, że nadal różnilibyśmy się w ocenie co było przyczyną, a co skutkiem. Pomyślałem, że biografia Aleksa mogłaby to wyjaśnić. Rzucić jakieś światło na sprawę, czy Barbara koiła w jego ramionach smutek z powodu kryzysu naszego małżeństwa, czy też ten kryzys zawdzięczam głównie Aleksowi. Miałem nadzieję, że nie odmówi mojej żonie miejsca w tej pierdolonej biografii. To mogłoby ją urazić. Mój lekarz prowadzący był jakoś po trzydziestce, nosił trendowe okularki i hiszpańską bródkę. Gdyby nie kitel, wziąłbym go za muzyka lub specjalistę od komiksu.

– Wypis? – ujrzałem dymek nad jego głową. – Owszem – odpowiedziałem dymkiem – wypisuję się. Ze wszystkiego. – Czyżby depresja? – znowu dymek. – Wolałbym... załamanie. – Fatalnie. Na depresję mamy leki – na załamanie tylko dobre słowo. – Będzie taniej – odparłem – i można przełknąć bez popijania. – Co do tego ostatniego – spoważniał w sekundzie – to radzę panu uważać! Już w cywilnym ubraniu spotkałem się z nim w dyżurce. – Ciśnienie ma pan w porządku, poziom cukru może trochę za wysoki, ale wystarczą tabletki, żeby to skorygować... oczywiście, jeśli będzie pan uważać. Będzie pan? – Taa – powiedziałem – taa... Pomimo stosunkowo krótkiego stażu znał życie na tyle, by dalej nie indagować mnie w tej kwestii. Jego myśli krążyły raczej wokół mojego nazwiska – stan organizmu chyba nie robił mu specjalnej różnicy. – Pan Laskowski... Pan nie pisał czasem do „Polityki”? – Czasem pisałem – przyznałem niechętnie. – Ostatnio piszę trochę mniej. – A więc to pan! – jakoś nagle się rozochocił. – No kto by pomyślał! Bo widzi pan... ja sam... trochę piszę... – To miło – wstałem i wyciągnąłem rękę, żeby czym prędzej się pożegnać. Nawet w szpitalu człowiek nie może opędzić się od autorów! Po jaką cholerę lekarzowi pisanie, niech ktoś mi wytłumaczy. No nie chciałbym, słowo daję, żeby operował mnie chirurg, który równocześnie zastanawia się, za pomocą jakiej metafory można by określić trupa... Cztery rodzaje operacji substytucyjnych, według Kwintyliana, w odniesieniu do kategorii żywotności: nazwa istoty żyjącej na nazwę innej istoty żyjącej; nazwa istoty żyjącej na nazwę rzeczy nieożywionej; nazwa rzeczy nieożywionej na nazwę innej rzeczy nieożywionej; nazwa rzeczy nieożywionej na nazwę istoty żyjącej... niby proste, ale co począć z trupem? Takie rozważania w trakcie wykonywania operacji o charakterze medycznym mogą doprowadzić jedynie do rychłej substytucji pacjenta na zestaw organów, których żywotność, jak dla mnie, pozostawia wiele do życzenia... Lekarze stanowczo nie powinni pisać. – Dwa lata temu wydałem tomik. – Ach, tomik – uśmiechnąłem się – to pięknie. – Mam go tutaj – sięgnął na półkę nad biurkiem – może rzuci pan okiem? Niezwykle rzadko spotyka się tomiki poetyckie w dyżurce – rzuciłem okiem i zatrzymało się na strofach silnie nacechowanych branżą – szczególny rodzaj introspekcji, w sam raz dla chirurga. – No wiem, wiem – uprzedził – za dużo organów. – No wie pan – chciałem jakość podnieść go na duchu – życie wewnętrzne z punktu widzenia internisty musi być... trochę bebechowate. – He! Pewnie tak. Rzeczywiście jestem trochę skrzywiony. Moja narzeczona się nawet obraziła... wie pan, porównałem kiedyś nasz związek do tej zależności, jaka zachodzi między trzustką a wątrobą.

– A! – teraz roześmiałem się na całego. – To jest kapitalne porównanie! To mi coś mówi o moim własnym związku. Niech się pan nie poddaje i pisze te wiersze dalej. W taksówce pomyślałem, że organy, które pozostają w ścisłej zależności z innymi, kiepsko poddają się przeszczepom i przypomniałem sobie o tym kilka dni później, gdy odbierałem Barbarę z lotniska. – Ludzie tacy jak my, po prostu nie przyjmują się w Ameryce – powiedziała, pozornie bez sensu. Jednak Ameryka nas potrzebowała – tak jak potrzebował Aleks – dla równowagi. Wydzielanie żółci – taki jest wkład Europy w humory świata. Bez mojej krytyki (nie zawsze życzliwej), bez domieszki ironii, którą niosła ze sobą Barbara (a nawet szczytując bywała ironiczna), nasz wszechmożny przyjaciel byłby jak król bez błazna – Wielkim Głąbem, dzierżącym berła, korony i odlewy – znienawidzony i nieoceniany. – To dzieło kabotyna, prawdziwa zaraza – wycedziła. – Mówię o Słomianym moście. Chciałam, żebyś wiedział, że tak właśnie uważam. – Nie do końca, kochanie, niestety... Ale miło, że to mówisz, doceniam twoje intencje. W obliczu Nagrody znowu byliśmy razem, po jednej stronie. W obliczu NBA i zarazy – była ze mną! Lojalność jest ważniejsza niż wierność – przynajmniej w zaawansowanym stadium związku tak chyba właśnie jest. Wieczorem otworzyliśmy butelkę chianti i poszliśmy do łóżka, żeby czytać gazety. Razem i osobno – pod namiotami światła. Zgasiła swoją lampkę, a potem ja zgasiłem swoją, oboje byliśmy zmęczeni i noc nadawała się do spania. Na podłodze: Sharon Stone zaskoczyła wszystkich, występując na Światowym Forum Ekonomicznym w Davos. To niewątpliwie próba zmiany wizerunku femme fatale. Raczej nieskuteczna, bo świat chce usłyszeć od aktorki tylko jedno: kiedy wreszcie powstanie . „Nagi instynkt 2”. „Forum”. Dywan z gazet, pod naszym łóżkiem.

*** Podręczniki do nauki pisania scenariuszy i powieści są w większości amerykańskie, bo tylko Amerykanie wierzą, że nauczyć można się wszystkiego i każdy, kogo stać na kupno podręcznika, może napisać go sam. Nie spotkałem pozycji „Jak napisać autobiografię”, ale widać nie patrzyłem uważnie – musiała istnieć i Aleks musiał już od dawna mieć ją na półce. Amerykański sen w nasennej pigułce – to właśnie od niego dostałem. Nie żaden tam „kawałek”, tylko kompletny, dopracowany erzac, wyjustowany druk – na jego miejscu pchnąłbym to za jednym zamachem do wydawcy i Watykanu. Uznanie Aleksa świętym mogłoby się odbyć na jednym posiedzeniu komisji – dowodów na cudowne uzdrowienia pod wpływem jego powieści była najwyraźniej cała masa. Gorzej, znacznie gorzej, z dowodem na istnienie Aleksa. Napisał ikonę – wyprodukował nie więcej niż siedemdziesiąt stron, na których mówił o sobie z zawzięciem, z jakim Plutarch traktował o Aleksandrze Macedońskim – lista podbojów rynku i barwna mapka uznania, dla niezorientowanych. Listy od czytelników zajmowały pozostałe sto dwadzieścia stron. I tak było cienko, za cienko jak na biografię

pisarza. Należy oddać mu sprawiedliwość – od czasu do czasu przytaczał również odpowiedzi: Odnaleźć w swoim życiu element mistycyzmu i zbudować na nim dom – radził na przykład Helen z Bostonu, której jego powieść Białe łąki przywróciła radość bycia dzieckiem. Nie miałem wyobrażenia, jak bardzo Aleks kocha miłość swoich czytelników ani, że zawsze posiadał tę świadomość istnienia jedynie w nich i dzięki nim. Odpowiadając na listy dawał im część siebie – jakim sposobem coś jeszcze z niego zostało, skoro dawał siebie, także pisząc wszystkie te książki. Powziąłem podejrzenie, że przyparty do muru, mógł co niektórym rozsyłać zasmarkane chustki. Nie chodziło o to, że Aleks Kraft miał problem z nabijaniem stron, jednak tym razem realizował zamówienie polskiego wydawcy – to nabijanie stron Po polsku było męką, ciężką orką na ugorze pamięci. Byłoby lepiej, gdyby zrobił to jak zwykle – przełożył sam siebie, jak robił to z powieściami. Z języka, z którym był na bieżąco (chociaż nadal w charakterze ucznia), na język najlepszych wspomnień, które zacierały się i blakły – może nie wyszłoby lepiej, ale na pewno więcej. Nieszczęsny Aleks – Barbara nigdy nie mogła zresztą pojąć, po co mu jest cała ta kołomyja. Nikt tak nie robi, to nieekonomiczne, nikt nie pisze książek w dwóch wersjach językowych, na miłość boską! Jakby nie umiał zdecydować, kim jest – pisarz polski czy amerykański... no co to za wybór!? Barbara ceniła ambicję Aleksa, ale w tym wypadku był to przerost... narośl, ojczyźniany garb. Nie zgadzałem się z nią – dla mnie był to raczej worek, który Aleks-tułacz dźwigał i uznawał za swój dobytek (może cały dobytek, kto wie). Worek, z którym nie zamierzał się rozstać, nawet gdy wpuszczono go na pokoje, nawet gdyby przyjmowano go w Białym Domu. Lubiłem ten jego upór i korzystałem na nim. Przyznawałem również, że zamieszczenie w książce listów od czytelników było inteligentnym zabiegiem, ponieważ listy bez żenady mógł powierzyć tłumaczom. Więc rozumiałem to. Nie pojmowałem natomiast, czemu nie chciał na tych siedemdziesięciu stronach napisać chociaż słowa prawdy o sobie. Przeglądałem to, co mi przysłał i miałem wrażenie obcowania z curriculum vitae, jakie absolwent składa pracodawcy – zafoliowane, z urzędowym zdjęciem. Wrażenie obcowania z osobowością, sprowadzoną do formalności. „Redakcja” nie mogła tu w niczym pomóc. – Nie musisz tego robić. Nie musisz dla niego pracować – powiedziała Barbara. – Dlaczego nagle nie muszę? – sprowokowałem ją. – Nigdy nie musiałeś. Nigdy nie powinieneś był zrezygnować z pisania. Po jednej nieudanej powieści. – Nie zrezygnowałem dlatego, że była nieudana. Zrezygnowałem, bo byłem przekonany, że jest dobra. Mały, banalny paradoks: uznając, że nie potrafię ocenić sam siebie, wybrałem zawód, który polegał na ocenianiu innych. Jeżeli po tylu latach coś mnie niepokoiło, to fakt, że tak rzadko się myliłem – może moje pisanie było jednak coś warte? Nienawidziłem tej myśli, bo nie mieć talentu to normalne, ale zmarnować go, to klęska. – Nigdy nie uważałam, że twoja powieść była zła. Źle przyjęta, to wszystko. Książki też czasem mają pecha, chyba już to wiesz – w jej głosie wyczułem kpinę i zirytowało mnie, że rozmawiamy tak normalnie, że jeśli w ogóle miała jakieś wyrzuty sumienia, to najwyraźniej

zaginęły na lotnisku. Taki bagaż nie pasował jej do wizerunku – oszczędziła mi wyznań, które mogłyby jedynie ciążyć nam w dalszej podróży i zawadzać w domu. To bardzo praktyczne podejście do zdrady. – Z jakiego powodu miałbym tego nie zrobić? Dlaczego miałbym odmówić Aleksowi? – Muszę lecieć – powiedziała. – Mam spotkanie z producentem, kupiliśmy nowy format. Kiedy wyszła, zadzwoniłem do wydawnictwa i poprosiłem Hornego. – Jakieś trzy, cztery tygodnie. Dostałem... materiał i potrzebuję trochę czasu. – Co mam zrobić? – westchnął. – To Kraft sam się na pana uparł, muszę czekać. Przecież my tu mamy redaktorów na etacie, no, ale jemu pasuje tylko pan... Miesiąc to ja poczekam, byle nie dłużej, bo nam to wystygnie... Ja jemu chciałem po kraju cykl spotkań, wie pan, zorganizować, zresztą z pańskim udziałem, to myślę... – No, zobaczymy – spróbowałem zakończyć rozmowę. – Ale ta biografia ciekawa? Co? Dobre to? – To pan nie czytał jeszcze? – Nam nic nie przysłał! Nic! Zastrzegł, że dopiero po pana korekcie dostaniemy tekst... dlatego pana pytam. – Dobre – powiedziałem. – Samo mięso. Krwisty portret faceta, który kocha życie, a od anegdot aż się iskrzy! Tak miało być? – No to całe szczęście – odparł, nie łapiąc dowcipu. – Dziękuję i rozłączam się, bo mam drugi telefon. Zostałem ze słuchawką w ręce i niemiłym wrażeniem, że niechcący zrobiłem wariata z mojego ulubionego naczelnego. Miał przecież święte prawo liczyć na anegdoty i przysłowiowe mięso. Głupio się zachowałem – powinienem go uprzedzić, że to, co kupuje, jest... formatem, właśnie. Zaledwie wzorcem, czymś w rodzaju storylineu ~ Barbara potrafiłaby to wyjaśnić. Autobiografia Aleksa pasowała mi do wszystkich, jako tako znanych pisarzy, którzy wyemigrowali na początku lat osiemdziesiątych i próbowali zdziałać coś w Stanach. Jakby chciał pomniejszyć swój sukces... dobrowolna unifikacja... Nieliczne anegdoty dotyczyły wyłącznie okresu sprzed emigracji (może rzeczywiście nie znajdował w niej nic zabawnego) i stanowiły standardowy opis stylu picia krakowskiej bohemy w drugiej połowie lat siedemdziesiątych – w dyżurnej scenografii Klubu Dziennikarzy Pod Gruszką, Zwisu i kamienicy na Krupniczej. Starałem się nie pamiętać, że i ja stanowię fragment owej mitologii – była to barwna część życia, której jednakże nikt z nas zbyt dobrze pamiętać nie mógł. Stolik Niedokończonych Mężczyzn, Kawalkada Poetów Znużonych Pracą, Grupa Grób, Chór Odwykowców... owszem, miało się jakieś zręby wspomnień i po latach człowiek z uwagą przyglądał się menelom mijającym go na Plantach. Nie wszyscy starzeliśmy się pięknie – tylko nieliczni starzeli się publicznie: uczestniczyli w oficjalnym życiu kulturalnym, mieli zdjęcia w gazetach albo na okładkach. Prawdziwi królowie życia spotykali się prywatnie – w knajpie z widokiem, tam, gdzie ich zostawiłem. Zgarbieni nad kieliszkiem żołądkowej gorzkiej, w kłębach dymu, siedzieli i gapili się na ulicę. Miasto nie należało już do nich, choć zajmowali jego krzesła i bili piętami w jego bruk. Nie byłem już pewien, kto pożyczył pieniądze od komornika, który przyszedł zabrać mu

telewizor, kto kierując tramwajem zmienił trasę, żeby podrzucić do pracy blondynkę. Kołatały mi się w głowie strzępy historii: o przyjaźni z Fidelem Castro, kontenerze kefiru, który wniesiono na spektakl... nie wiem czyj, o epidemii kaca. Pamiętałem urywki wierszy i dziewczyny – zwykłe dziewczyny, co przysiadały się do nas na wiosnę... Kiedy nadeszła ich jesień, dorabiały pozując do aktów na Akademii i nagabywały studentów, żeby stawiali im piwo – tak bardzo zmienione, a wciąż do rozpoznania. Bohema w ujęciu Aleksa była grupą aktywnych, utalentowanych ludzi, którzy mieli odwagę komentować rzeczywistość polityczną – ich galopujący alkoholizm był winą systemu i formą biernego sprzeciwu (uważał widać, że trzeba to wyjaśnić i nie obchodziła go sprzeczność między biernym a aktywnym). Anegdot o tramwajach, kefirze i kurtynie nie przytaczał wcale – jedyne, co było tu zabawne, to fakt, że istnieliśmy. Egzystencjalny żart, po nim chwila konsternacji i metafizyczny rechot... Mnie śmieszyło najbardziej, że istniejemy nadal, ale tym Aleks nie chciał jednak się zajmować – ani słowa, ani jednej myśli o TAJEMNICY. A przecież przegadaliśmy o niej tyle nocy, poświęciliśmy życie, by ją posiąść... Tajemnica przeistoczenia. Moment, w którym proces rozwoju przechodzi w degenerację, pasja zmienia się w obojętność, a szaleństwo przeradza w głupotę. Smutny cud przemiany wina w wodę. Posiąść tajemnicę, zanim staniemy się jej częścią... Świadomość tego zagrożenia wypłynęła już w pierwszej rozmowie. Intensywność, z jaką to przeżywaliśmy, była niezwykła u trzydziestolatków. Uderzająca – mimo, że nie rozmawialiśmy w tonie serio – ot, dwóch facetów kpi sobie ze wszystkiego... z siebie samych, z siebie nawzajem... Zawzięci jak sportowcy, trenowaliśmy śmierć. Po pewnym czasie nasze drogi zaczęły się rozchodzić: Aleks chciał jak najszybciej stać się winem (zanim obróci się w wodę) – ja uznałem, że najrozsądniej będzie nigdy nie stawać się niczym i nikim. Nie sięgałem za daleko, nie wychylałem się zbytnio, nie miałem żadnego powodu, żeby wyjeżdżać z kraju. Chodziłem na amerykańskie filmy i smakowały mi camele, ale nie miałem najmniejszej ochoty budzić się z amerykańskiego snu. – Stchórzyłeś – powiedział mi parę lat temu. – Nigdy naprawdę nie odważyłeś się na siebie. Tak, Aleks. Dokładnie tak. Byłem jak ci faceci, co to nie żenią się, żeby nie zestarzeć się za wcześnie, a potem – samotni – starzeją się i tak. Byłem Piotrusiem Panem, który nawet nie chciał latać, Panem Redaktorem – z żoną, pensją i czynszem – w czterech pokojach na parterze. Stchórzyłem i odtąd wszystkie nagrody Aleksa były moją karą. Jego zadziwiająca kariera była próbą, zesłaną na mnie. Jego biografia była po to, żeby mnie doświadczyć, może nawet moja żona była po to, żeby zdradzić mnie z nim.

Okres nowojorski opisany był nieco lepiej, w każdym razie pojawiało się tu znacznie więcej nazwisk (choć nadal bez anegdot), trochę wielkomiejskiej egzotyki – jednak została przedstawiona jako widok zza okna pokoju pisarza, bez wpływu na to, co dzieje się w jego wnętrzu. PISARZ jawił się jako myśliciel – persona ponad, czyli dystans w pionie – inspiracje brały się z niego samego, w nim pojawiały się rozwinięcia i jemu sprzyjały zakończenia

radujące wydawców. Szczególny dar introspekcji... tak... A gdyby tak napisał... że miesiąc w miesiąc... na jego ciężkim, szerokim biurku pojawiają się te raporty – wyniki badań opinii publicznej – takie same, z jakich korzystają czasami scenarzyści specjalizujący się w soap... Gdyby napisał, że to raporty dostarczają mu tej prawdy o człowieku, która potem sprzedaje się tak świetnie... O ileż ciekawsza byłaby to biografia... jakże dawałaby do myślenia czytelnikom... Lekarz dusz i geniusz marketingu – Aleks Kraft i Mr. Hyde. Gdyby napisał, jak udało mu się zdobyć swojego pierwszego agenta, żeby wspomniał choć jednym, politycznie niepoprawnym słowem, że ten agent posiadał przecież płeć... Albo przebieg trasy promocyjnej, kiedy ukazały się Marzenia... przecież opowiadał mi o tym! Jednak nie było nic – prawie nic o nim... o żonach przyjaciół nic zupełnie... totalny brak poczucia humoru. Listując tak sprawy, o których moim zdaniem wspomnieć by warto – wszystkie stoły (nierzadko – łóżka), przy których układał się z życiem, najadał się, rozkładał karty i podpisywał umowy – doznałem olśnienia! Tu i teraz. Ja. Miałem okazję, żeby w końcu się zemścić! Za zdradę, kłamstwa i sławę – zabić go... zwyczajnie... gołymi słowami wykończyć drania! Obnażyć jego egoizm, pychę, te wszystkie machinacje, żądzę zysku, te jego słomiane mosty, różowe kanapy, siedzącego w nim żłoba i nuworysza, kombinatora, chama... Wszystkie wyzwiska świata pasowały do niego jak ulał – tymczasem do mnie łasił się mały tchórz. *** Audrey stała oparta o ścianę i patrzyła z wymownym uśmiechem. – Patrzę na ciebie, z wymownym uśmiechem – podkreśliła i wskazała na drzwi. – Bo tam ktoś czeka na ciebie, już dobre pół godziny, a ma na sobie spódnicę! Odpowiedziałem uśmiechem – kwaśnym – i nacisnąłem klamkę. – Nina? – Dzwoniłam trzy razy – powiedziała z przekąsem. – Czy nie wyświetlił ci się mój numer? – Nie wiem... może mi się wyświetlił... – Nie zapisałeś go, prawda? Nie masz mnie w telefonie? – Rzeczywiście, nie mam. Moja żona wróciła ze Stanów – dodałem, kompletnie bez sensu. Jej obecność w redakcji wytrąciła mnie z równowagi. – Chciałam cię prosić o coś... o przysługę. – Ach tak... no tak, wiem, że obiecałem... coś ci napisać... – Nie, nie – przerwała – jesteś zajęty, nic nie szkodzi... prawdę mówiąc, mam inny pomysł. – Nina – usiadłem naprzeciw jej kolan i zmusiłem się, żeby patrzeć w oczy – nie odpuszczaj tej książki, nie daj sobie wybić jej z głowy! Może moja reakcja nie była entuzjastyczna, ale to nic nie znaczy... może podeślemy ją Hornemu? To duże wydawnictwo... robię dla nich różne rzeczy, no niech przeczytają i... zobaczymy.

– Widzisz... ja właściwie – odwróciła wzrok – już ją tam wysłałam i teraz... wpadłam na pomysł... ty przecież przyjaźnisz się z tym Kraftem? No, jesteś jako redaktor, jeździsz do niego do Stanów... – 1? – wiedziałem już do czego zmierza. – Obraziłbyś się? Bo pomyślałam, że gdyby facet... taki facet, po tej nagrodzie, napisał dwa zdania o mojej książce... chyba nie mogliby mi odmówić? – Prześlij mi plik – powiedziałem sucho – wybiorę jakiś fragment i wyślę do niego, może jeszcze dzisiaj, nie ma sprawy – zapewniłem ją i podniosłem się z krzesła, ponieważ musiałem wyjść. – Jesteś niesamowity – rzuciła mi się na szyję – mam szczęście, że cię znam. Bez ciebie nie miałabym żadnych szans dotrzeć do Krafta. Ja uwielbiam jego książki! Byłem wściekły! Z całych sił powstrzymywałem się, żeby jej nie odepchnąć... prawdę mówiąc, miałem ochotę wyrzucić ją przez okno. Uwielbia jego książki! To trzeba, kurwa, wysłać halkę! Niech koniecznie wyśle mu halkę! Ponieważ literatura polega na obnażaniu się! – Przekażę mu. Przekażę, że uwielbiasz, bądź spokojna. – Strasznie ci jestem wdzięczna, wiesz? Masz może chwilę... skoczymy na jakąś kawę? – Nie tym razem, chętnie, ale nie tym razem – otworzyłem drzwi i wyprowadziłem ją.

Audrey paliła papierosa i nie zadawała pytań. Byłem jej wdzięczny, widziałem, że wkłada w to dużo wysiłku. Musiała wyczuć, że nie mam nastroju do żartów. Bez słowa podała mi kawę i zorientowałem się, że jest w niej whisky. – Dzięki. – Proszę, kochanie – uśmiechnęła się i włączyła radio. Doktor weterynarii, Zofia jakaś tam, twierdziła, że wbrew powszechnemu przekonaniu koty bynajmniej nie są fałszywe, w każdym razie nie bardziej niż ludzie. – Bastet – powiedziałem – bogini seksu, kobieta z głową kotki. Jej kult wiązał się z rytualnymi orgiami i świętami rzecznymi, szczęście, zabawa, seks. – Kot z Cheshire – powiedziała Audrey. – Miał zwyczaj stopniowego znikania, od ogona, na uśmiechu kończąc. – Kot w worku. – W butach! – Odwraca kota ogonem! – I mruga! – zgodziła się. – Chcesz jeszcze trochę tej whisky? – Katzenjammer – kiwnąłem głową. – Chcę. Wieczorem usiadłem przy komputerze i zacząłem pisać biografię Aleksa od początku. Moją własną wersję. Z linijki na linijkę zemsta stawała się coraz słodsza – to było fantastyczne uczucie, niemal ekstaza. Nawet gdybym posiekał go nożem, nie miałbym takiej satysfakcji. To był proces – nie pojedynczy akt agresji, gest uczyniony w afekcie, po którym zakładają ci kajdanki i przytrzymują głowę, żebyś mógł wsiąść do samochodu... Mogłem przedłużać tę przyjemność w nieskończoność i nastukać czterysta stron. Gdzieś tam pod koniec zamierzałem umieścić scenę w oknie i podniecało mnie to do szaleństwa. Dawałem

sobie na to cztery tygodnie, chociaż w takim tempie pisania mogło się okazać, że wystarczą mi trzy. Potem trzeba było jeszcze kilku dni – żeby poprawić wersję zero, którą przysłał mi Aleks... i już. To by było wszystko... Mój plan był prosty, genialny plan: wersję Aleksa wysyłam Aleksowi (do akceptacji, Aleks!), moją wersję – do wydawnictwa. Potem miałem powiedzieć mu jeszcze: Skład jest fatalny, czcionka za mała, dalej znajduję trochę błędów... Chcesz to zobaczyć? Wiedziałem, że odpowie: „Może już zrób to do końca Maks, tę korektę... no jak już robisz... „ Aleks nigdy nie sprawdzał tekstu po złożeniu – dużo uwagi poświęcał natomiast okładce, ale tytułu nie zamierzałem mu przecież zmieniać. – „Pokonałem ocean” – zasugerował mi przez telefon. – Chodzi ci o to, że pokonałeś ocean, czy, że przeszedłeś po nim jak Jezus? – Raczej – odparł po sekundzie wahania – o to drugie... Ihave crossed... ocean. – Dobra. Niech zostanie „Pokonałem”, ale to mi wygląda, że pokonałeś go na tratwie. – Czyli lepiej: „Przeszedłem”? Co? – Nie lepiej, niestety jeszcze gorzej – zmartwiłem go z przyjemnością. – No to wymyśl coś, Maks! – Może: „Idąc po oceanie” – zaproponowałem, ale i to brzmiało głupio. Aż się prosiło o tryb dokonany i był to pewien kłopot. – Upierasz się przy tej konotacji? Z Jezusem? – Chciałbym tylko powiedzieć, że have crossed ocean – powtórzył obrażonym tonem. – Nie mam pomysłu, Aleks. Zostawmy to na później. Jak starzy przyjaciele gadaliśmy przez telefon, podczas gdy Barbara przygotowywała kolację. Nakryła do stołu i żaden talerz ani kieliszek nie wypadł jej z rąk. Była spokojna, śmiała się słuchając tego, co mówiłem. Jak dawniej, śmiała się z Aleksa – ze mną. – Czy konotacja z Jezusem to jest niedobrze? – Dla mnie z a dobrze – odpowiedziałem – ale dla ciebie w sam raz. Milczał. Szedł przez ocean i stado rekinów płynęło mu naprzeciw. Jeszcze kilka tygodni i woda zabarwi się na czerwono, jeszcze kilka tygodni, przyjacielu. – Na razie, Maks. Za tydzień znowu zadzwonię, to wymyśl coś. A tej pannie to wiesz... okay... napisz jej w moim imieniu... co tam sobie chcesz. Tylko mi powiedz co, żebym wiedział, okay? – Bardzo łaskawy jesteś. Na razie, Aleks. – Jestem, bo ja też kobiety lubię, nie!? To w końcu sama końcówka, stary! Trzeba kochać to życie, dopóki piersi ma! – Racja – odłożyłem słuchawkę i wytarłem rękę o spodnie. Barbara podaje do stołu, nasze oczy na moment spotykają się. – Zawsze tak było – mówi cicho – zawsze budził w nas fascynację, pomieszaną z obrzydzeniem, jak tłuste jedzenie. – Kto się boi tłuszczu, ten boi się życia – przypominam jej. Na naszym stole rozłożone sałaty: zielone i czerwone liście, ćwiartki pomidorów, papryki i czarne oliwki, krążki czerwonej cebuli. Ocet balsamiczny i bagietki – dłonie Barbary są stworzone, żeby ujmować eleganckie kieliszki i łamać biały chleb. Jest pewna siebie, gdy

zajmuje stanowisko w kwestiach delikatnych, bo inne nie dotyczą jej wcale – oto kobieta, która przyrządza sałaty i nie dotyka mięs. Dba o linię, o właściwy dobór kolorów – smak ma dla niej barwy i faktury, z których wnioskuje o smaku. Powinienem być dumny, w końcu ożeniłem się z kimś, kto zjada obrazy, trawi w skupieniu martwe natury, rozgryza kompozycje... Miałbym morze pytań, kochanie... wielkie, wilgotne ciało Aleksa nigdy nie mogło cię dotknąć, kadłub holownika nie przepołowił tej białej, smukłej żaglówki... Mam morze pytań, więc milczę i nalewam wino – przy płycie Piazzoli, posrebrzane tango tańczą sztućce i choć mdli mnie od metafor, nie nazywam rzeczy po imieniu przy kolacji. – Zrobiłam coś strasznego – mówi, za późno i za wcześnie – coś strasznego z Aleksem. – Psujesz mi niespodziankę. Nie doszedłem jeszcze do tej sceny, moja praca nad jego biografią dopiero się rozpoczęła. – Dlaczego to zrobiłam? – pyta cicho i przełamuje chleb. – Byłaś po prostu głodna... czasami trzeba najeść się porządnie, tylko proszę cię, nie płacz. Nie jestem chłopakiem, ona nie jest już dziewczyną – zazdrość jakby przestała być naturalna i za późno na prawdziwy gniew. Minął czas, kiedy rezerwowaliśmy tylko dla siebie nasze ciała, ta restauracja nie jest już oblegana jak kiedyś. – Wiedziałeś? On ci powiedział? Skąd mogłeś o tym wiedzieć? – Otworzymy drugą butelkę? Koło dwunastej idziemy do łóżka, bo przecież trzeba jakoś to zakończyć – jest nam dobrze, może trochę lepiej niż zazwyczaj i napięcie w końcu opada, najwyższy czas. – Co miałeś na myśli? Z tą biografią? Co właściwie chcesz zrobić? Uzupełnię ją – chciałbym odpowiedzieć, ale milczę. Byłoby perwersją planować moją małą zemstę razem z nią. – Podjąłem się redakcji i to właśnie robię. Nie martw się, Aleks chyba pominął ten fragment... w ogóle przesadza z dyskrecją... książka na tym straci. Ktoś to powiedział... Camus... w ludziach więcej rzeczy zasługuje na podziw niż na pogardę – u Aleksa to rozkłada się po równo, a jednego i drugiego jest o wiele za dużo. – Może gdyby jego życie potoczyło się bardziej... stereotypowo, może wtedy byłby w stanie o tym pisać – mówi Barbara i trafia w sedno. – Wie, co robi – uśmiecham się z nieskrywaną złośliwością. – Zyskał poczytność unikając wyrażania siebie, więc pewnie wie, co robi. Tak naprawdę było to w dalszym ciągu zagadką – nie wiedziałem do końca, czy Aleks nie chce, czy nie może pisać inaczej – czy to „inaczej” również w Ameryce znaczy: lepiej. – Nie jestem Kosińskim – powiedział mi kiedyś – nie jestem ofiarą niczego i nie mam kompleksu, na którym można by zarobić. Dlatego zarabiam na innych. Bazował na najniższych instynktach: współczuciu (które nieodmiennie wzbudzali bohaterowie każdej z jego książek) i dziecinnej radości odkrywania – gdy fundował swoim czytelnikom zaskakujący koniec. Jedynie wersaliki, dwukropki i może lepszy agent – tylko tego brakowało, żeby jego powieści stały się filmami. Od pierwszego słowa tak właśnie je planował, ale akurat w tym względzie prześladował go pech... Owszem, były rozmowy, raz

udało mu się nawet sprzedać prawa, raz podał mu rękę Mel Gibson, ale do realizacji nie doszło. Od trzech lat projekt „rozwijał się”. – Pieprzone świnie! – wykrzyczał, tylko raz i pod wpływem polskiej wódki. – Wpuścili mnie do zagrody, ale nie chcą dopuścić mnie do żłobu. Weterynaryjnie zabarwiona analiza – udana, jednak trzeźwiejąc, przypomniał sobie, że jest bykiem: – Pieprzę ich kontrakty, ich szampany, wszystkie te pomyje! Zobaczysz, kiedyś rozniosę ich na strzępy! Skumulowaną złość przetwarzał w zapas energii, która budowała mięśnie – chciał być silny, bo siła musiała zastąpić mu układy, pochodzenie, geniusz i szczęśliwy traf. Osiągnął już tak wiele, tak szybko – nie mieściło mu się w głowie, że jakieś progi są wciąż za wysokie dla niego. Wyczekiwał momentu, kiedy boks w końcu się otworzy i ukaże arenę. Rozkoszował się wyobrażeniem wsiąkającej w piasek krwi. Nie wątpił, że wygrałby walkę, gdyby pozwolono mu ją stoczyć. Jednak drzwi producentów pozostawały zamknięte, oczy agentów puste, a sumy zaliczek, które uzyskiwał od swojego wydawcy, nigdy nie osiągnęły skandalicznie wysokiego poziomu, jak działo się to w przypadku literackich gwiazd. Ale dostawał te zaliczki. Jego książki pojawiały się na listach bestsellerów i miewały wydania kieszonkowe. Zarabiał duże pieniądze, posiadał luksusowe apartamenty, tak niewiele brakowało by osiągnąć szczyt, wejść w grono autentycznych celebrities i rzeczywistej sławy. Będąc tak blisko... w obliczu sukcesu trudno jest też uwierzyć w pecha. Zamerykanizował się na tyle, by uznać, że pech dotyka tylko pechowców – miękkie, zewnątrzsterowne istoty o skurczonych płucach i wątłych lędźwiach. Było to nieludzkie i nielogiczne, podważał samą istotę pecha i rodacy, którym powiodło się gorzej, mieli powód, aby go nienawidzić. Aleks był zresztą jedynym znanym mi przypadkiem emigranta, który od samego początku, konsekwentnie i brutalnie odcinał się od swoich. Nie korzystał z pomocy dawnych przyjaciół, omijał redakcję „Dziennika Polskiego” i jeżeli tęsknił, to nigdy w polskiej knajpie, bardzo rzadko w ramionach Polek. Na jakiś czas zapomniał kim jest, bo świetnie zapowiadający się poeta z Polski nie miał wcale większych niż inni szans na pracę w stolarce, a rzeźbienie w drewnie wychodziło mu przecież równie dobrze jak rzeźbienie w słowach i nie występowała tu żadna bariera językowa – za to płacili regularnie. W przeciwieństwie do swoich starszych kolegów nie usiłował robić kariery od razu, wolał zaoszczędzić sobie trochę forsy i upokorzeń. – Chodziłem do teatrów, żeby uczyć się języka, nie chciałem pisać, zanim nie nauczyłem się rozumieć. – Gdybym cię nie znał – mówiłem wtedy – pomyślałbym, że jesteś... na swój sposób skromny. Jednak nie był. Po prostu siedział w okopach i obserwował przeciwnika, przygotowywał się do ataku, podczas gdy inni wciskali się na przyjęcia i wystrzeliwali z pomysłów, gdy tylko udało im się przyłapać jakieś KOGOŚ, choćby był kompletnie pijany albo w kiblu... albo jedynie czyimś asystentem. Kiedy wynajął obskurne studio – dziurę w sercu Manhattanu i oczekiwał na wydanie

swojej pierwszej powieści – po angielsku – koledzy z krainy SPATiF-u zaczęli wydzwaniać do niego jeden po drugim. Gratulowali mu sukcesu i starali się go przekonać, że sami także odnieśli sukces, że mają go przed sobą, że wkrótce... mają mieć. Kiedy książka Aleksa wyszła i zaczęła się sprzedawać, przepaść między nim a całą resztą była już nie do zasypania. Nigdy nie mieli mu darować, że kiedy oni kłamali (koloryzowali, snuli wizje, brali za dobrą monetę) – on jednak mówił prawdę. Jakby złamał żelazną zasadę środowiska: pozostań nikim, a my będziemy udawać, że wierzymy, kiedy mówisz, że jesteś kimś. Kiedy zaczął zarabiać na pisaniu w Ameryce, emigracyjne środowisko mogło już tylko postponować go z oddali, podobnie jak przyjaciele, którzy pozostali w Polsce i... tak... podobnie, jak ja sam. A na spotkania przy okazji warszawskich targów (pod koniec lat dziewięćdziesiątych jego powieści zaczęły już ukazywać się w kraju) tłumnie waliła młodzież szkolna – tych, co wrócili ze Stanów, tych, którzy nie wyjechali, przyjaciół z roku i starych kumpli od wódki nie widywałem tam wcale. Nic to dziwnego... gdyby nie nasze powiązania, wydawnictwo... mnie pewnie też by tam nie było. Zawiść mylona z pogardą nabrała takiego rozmiaru, że gdyby film na podstawie jego książki w końcu powstał, gdyby nawet dali mu Oscara, nie zmieniłoby to już nic. Samotność Aleksa była najtrwalsza rzeczą, jaką kiedykolwiek osiągnął. Samotność – tylko z pozoru w sprzeczności z barwnym życiem: nagród, jupiterów i braw. Piekło pieniądza i najwyższych rankingów, dla którego każdy był przecież gotów umrzeć. – Zrobiłam coś strasznego – mówi Barbara. – Zrobiłam coś strasznego z Aleksem. Patrzę na nią, patrzę na niego i mam ochotę powiedzieć im: trudno. Będzie niezręcznie kontynuować nasze weekendy na Mazurach i sady będą kwitły bez aplauzu. Piękno i brzydota są obojętne naturze, rezygnacja – myślę – spokojne trwanie i pierdolony buddyzm. .. Dopiero następnego dnia przypominam sobie, że jestem wściekły i mogę znowu usiąść do pisania.

*** Tak jak przewidywałem moja wersja autobiografii Aleksa (teraz to słowo było już więcej niż nieodpowiednie) została ukończona po upływie trzech mniej więcej tygodni. Potem wyczyściłem z językowych okropieństw jego wersję i wysłałem w dwa różne miejsca dwie całkiem różne książki. – Sam nie wiem – powiedział Aleks – teraz po czasie, tak coś sobie myślę... nie wydaje ci się, że to jest trochę soft? – Jest – odparłem – dokładnie takie, jak napisałeś i jak zdecydowałeś, żeby było. W takim ujęciu nie rozpoznałaby cię nawet matka, a już na pewno żadna z twoich żon. Ja też bym cię nie rozpoznał. – No – zamilkł na chwilę – to ujęcie jest... to może jest... – To jest ujęcie wodne – podpowiedziałem – lanie wody w całkiem sztuczny zbiornik. Z listami od czytelników komponuje się rewelacyjnie. I jest tak oderwane od wszystkiego, że z powodzeniem możesz wydać to również u siebie, oczywiście mam na myśli Stany. – To co? – warknął – dobijasz mnie i czekasz na honorarium, tak? – Tak. – No – zamknął temat. – To dobrze. Niech ludzie ocenią. Ja powiedziałem o tym, co jest

dla mnie najważniejsze. – Zmiłuj się – jęknąłem i odłożyłem słuchawkę. Co takiego potrafi stać się z człowiekiem, że zapomina całe swoje życie łatwo jak numer telefonu. Najważniejsze! Ta zasrana notka: urodziłem się, wyjechałem, wydałem i przyjąłem... Jakby naprawdę już nie żył, jakby nie żył nigdy... Nie pamiętał nawet, jak go żegnaliśmy... Ja po tylu latach wciąż miałem w oczach czarną, ściągniętą paskiem walizkę – leżała tam tarasując korytarz i każdy, kto próbował go uściskać, potykał się o walizkę... Była rozdarta, materiał wisiał w strzępach i kiedy szliśmy na dworzec, Lilka, mała ruda kurewka, zobaczyła to, otwarła torebkę i wygrzebała z niej plaster, cały oblepiony pokruszonym tytoniem... i zakleiła mu tę walizkę plastrem. Głaskał ją po plecach i przepraszał, że musi już iść, że spóźni się na pociąg, a ona zaczęła płakać, ni stąd, ni zowąd zaczęła ryczeć na ulicy, aż tusz spływał jej po policzkach i nie pocieszyło jej, że „no co ty, Lila, przecież my zostajemy i nie zginiesz”... Czy to nie było ważne? Że płakały po nim kurwy? Czy to nie było ważne dla czytelników? Moja wersja biografii obejmowała Lilkę oraz inne, także filar przy barze, o który zaczepialiśmy się, żeby zachować pion, bo leżącym twarzą do ziemi niechętnie dawali na kreskę. Na tym filarze wspierała się cała wolność, o którą walczyliśmy jako pijacy i artyści. W spękanym marmurze odciskały się nasze prawdy i deklaracje i razem z nim kruszyła się nadzieja. Cała katedra słów wspierała się na jednym filarze i nie wspominając o tym, Aleks oznajmiał jej upadek. Po prostu musiałem to odkręcić – przywrócić świetność naszym starym czasom i odkłamać jego późniejsze losy – fascynujący dramat byka czekającego w boksie. Moja wersja obejmowała i Mela Gibsona, i paru innych, którym Aleks zdołał jednak podać rękę, a także to wszystko, za co dałby ją sobie uciąć. Nie posunąłem się tak daleko, żeby pisać w pierwszej osobie, o śliskich sprawach, jakie znałem z opowieści. Rysowałem jego postać z własnego punktu widzenia i starałem się zachować perspektywę. Nie wkładałem mu w usta słów, które wypowiadał, kiedy nie słyszał go nikt – demaskowałem go, ale w sposób tak delikatny i uważny, że to, co miało być zemstą, zaczęło wyglądać na przysługę. Impuls nienawiści dyktował mi zdania, w których pobrzmiewała miłość, choć nie od razu wychwyciłem to i zrozumiałem. Podpisałem się jego nazwiskiem i wysłałem maszynopis Hornemu. Czułem satysfakcję, ale nie taką, o jaką mi chodziło. Powtarzałem sobie, że tak, że wycinam mu numer, i że jak ta mistyfikacja się uda... właściwie nie wiem, co miało wtedy się stać... Chciałem pokazać światu, co za kutas z tego Krafta i napawać się jego wstydem, tymczasem czułem jedynie radość, zadowolenie z dobrze napisanej książki, a portret Aleksa, który się z niej wyłaniał, wcale nie był odrażającym obrazem z szafy. Był portretem artysty, kurwa, i miał jakąś siłę wyrazu – bez złotogównianej oprawy listów od czytelników. Słabości, drobne świństwa, determinacja, z jaką parł do przodu – ta parszywa natura, którą tak starałem się obnażyć – to wszystko tylko dodawało mu atrakcyjności, czyniło postać... Postać – z tej kreatury! O tym, że przeleciał mi żonę, nie napisałem wcale, jakoś nie przeszło mi przez klawiaturę, zresztą nie było sensu... gdy już wiedziała, że wiem... Zwyczajnie... no dotarło do mnie, że to kretyński pomysł, i tyle. Apoteoza błędu i grzechu... apoteoza, kurwa, człowieczeństwa – na

przykładzie Aleksa, wszystko to wydało mi się tak przekonujące... niemal zgodziłem się, że cudza żona, jak nic co ludzkie, obca mu być nie mogła. – Gdybym żałował swoich grzechów, żałowałbym, że żyłem – powiedział kiedyś po tym, jak obaj boleśnie doświadczyliśmy skutków chorobliwego umiłowania cnoty, które dotknęło jednego z naszych znakomitych przyjaciół – Jerzego Widaja, także literata. Spotkaliśmy się któregoś lata na Mazurach, co zostało zaaranżowane na prośbę Aleksa i stanowiło próbę reaktywowania znajomości. Pamiętał Jerzego z czasów, gdy był ciekawie zapowiadającym się dramaturgiem, przekonująco wypowiadał się o aktorkach i nosił jasną grzywę, która przyciągała spojrzenia zarówno kobiet jak i mężczyzn, i nie było pewne, które spojrzenia cieszyły go bardziej. Aleks był nim zafascynowany, mnie podobały się jego sztuki, przez kilka miesięcy utrzymywaliśmy niezwykle intensywne kontakty, potem to się urwało. Jerzy odziedziczył mieszkanie po dziadkach i wyjechał na wybrzeże, po czym słuch o nim zaginął. Po jedenastu latach zjawił się w redakcji „Magazynu” – odnalazł mnie po nazwisku w stopce i zaskoczył wizytą bez zapowiedzi. Szara, urzędnicza marynarka, krótkie, choć nadal mocne włosy i zgaszone spojrzenie – z trudem rozpoznawałem w nim tamtego faceta. Owszem... nadal pisał. Nic dziwnego, że przez te wszystkie lata nie słyszeliśmy o nim – głęboka duchowa przemiana spowodowała, że zwrócił się w kierunku środowisk ultrareligijnych i w tych rejonach rozwijał odtąd swoją twórczość. Był autorem czegoś, co najprościej można by nazwać poradnikami modlitewnymi. Rozważał tajemnice różańcowe i podobne rzeczy, a specjalizujące się w tym gatunku wydawnictwo rozprowadzało je w parafiach i zakonach. Ostrzegałem Aleksa przed tym spotkaniem, on jednak uparł się, by do niego doprowadzić – przemianę Jerzego uznał za świetny dowcip, zagadkę, spektakularny case, domagający się analizy. Po krótkiej wymianie korespondencji spotkaliśmy się na Mazurach, w naszym pensjonacie – impreza miała potrwać trzy dni, jednak już pierwszy wieczór utwierdził mnie w przekonaniu, że nie jest to wykonalne. Jerzy nie przyjechał, by spotkać się z dawnymi przyjaciółmi i w najmniejszym stopniu nie interesowały go losy ani dokonania żadnego z nas. Przyjechał jedynie po to, aby nas nawrócić i skłonić do pokuty, którą wymierzał sobie. – Nasze dawne grzechy – powiedział – są magnesem, który przyciąga nowe pokusy. Nie muszę pytać, kim jesteście, ponieważ znam waszą przeszłość, naszą wspólną przeszłość, przez wiele miesięcy byliśmy razem, utwierdzeni w naszym zepsuciu, egoizmie i pysze, w naszych rozmowach uczestniczył szatan. – Jesus freak – odparł Aleks. – Prawdziwy oryginał z ciebie! Kiedy trzykrotnie odmówiliśmy poddania się egzorcyzmom, Jerzy obraził się i wyjechał. Z jego opowiadania wywnioskowałem, że szatanem był szczupły, niebieskooki student filozofii, który faktycznie kilka razy pojawił się w naszym gronie, na chwilę przed zniknięciem Jerzego. Domniemywałem, że z nim to właśnie, w jego chłopięcym uścisku, Jerzy doświadczył tej piekielnej rozkoszy, która złamała mu życie. – Nie jestem pewien – powiedziałem Aleksowi – ale była taka historia... nie dam głowy, czy on nie wstąpił potem do klasztoru... – Piękny chłopak – Aleks westchnął z prawdziwym smutkiem. – Nie dziwię się, że Jerzy

go kochał. To jego histeryczne nawrócenie... nie chodziło o problem z orientacją, z tym ktoś taki jak Jerzy nie miałby problemu. Poszło o miłość. Nie poradził sobie z miłością. Kiedy stracił swoją miłość, nazwał ją grzechem. Cała jego wiara jest tylko zaprzeczaniem miłości. Szliśmy w milczeniu przez ciemną łąkę, przez sad. Na tarasie zapaliło się światło. Zobaczyłem drewniany stół z czterema krzesłami, leżało na nim parę książek, stała butelka wina. Wyglądało to jak scena – aktorzy zniknęli za kulisami, ale zaraz powrócą, ukłonić się i zebrać oklaski. – Gdybym żałował swoich grzechów, żałowałbym, że żyłem – powiedział Aleks. Wiedziałem, że nie mówi tylko o kobietach albo braku wstrzemięźliwości w piciu. Chodziło mu o umiar w ogólniejszym sensie. O pychę i pożądliwość pisane z dużych liter – cechy konstytutywne dla pisarza. Pierwsze decyduje o wyborze tego zawodu, drugie pozwala go uprawiać, tak już jest. Człowiek, który nie wynosi się ponad innych – co mógłby im powiedzieć? Bez megalomańskiego przekonania, że potrafi słowem wpływać na kształt świata – po co by mu było otwierać usta? Gdyby nie pycha, czy dopominałby się o uwagę, walczył o uznanie? A gdyby nie pożądliwość – o czym miałby pisać? Szukając bodźców i wrażeń obcował z każdą nadarzającą się rzeczywistością. Obmacywał ją, smakował, wnikał w jej szczeliny. Napastował studentki i gwałcił umysły przedsiębiorców, dociekając zawartości, która była mu nieznana. Z pychy i pożądliwości brała się nawet jego atencja dla ludzi prostych, życzliwe zainteresowanie ich zwyczajną egzystencją. Usiłował pojąć ich małe radości, przeniknąć motywacje, wydobyć z nich dramat. Był ujmująco uprzejmy dla ludzi, którzy obchodzili go jedynie jako przedmiot badań. Podchodził do nich z szacunkiem, podobnie jak do statystycznych raportów – starał się ich nie ubrudzić, nie pognieść i nie zalać kawą. I kochali go za to. I kochali go za jego książki, bo pozwalały im zobaczyć siebie w powiększeniu. Wydobywały szczegóły, o których istnieniu nie mieli nawet pojęcia. W powiększeniu ich przeciętność zyskiwała wymiar uniwersalny, a przejawy tej przeciętności ukazywały samo sedno ich człowieczeństwa. Zwykłe przypadki zyskiwały rangę wyboru albo wyroku – rzeczom, które się zdarzały, nadawał status biblijnej przypowieści. Przypominałem sobie jego podróże. Wraz z Barbarą wyśmiewaliśmy te eskapady w rejony niezbadane literacko. Nie jeździł do Afryki ani Czeczenii, nie inspirował go Nowy Jork. Odwiedzał małe miasteczka. Zatrzymywał się w podłych hotelach, sypiał na poplamionych materacach z czterdziestoletnimi ekspedientkami, które pokazywały mu zdjęcia swoich dzieci. Społecznie zaangażowana literatura, którą sobie tak upodobał, a która mnie samego zawsze odrzucała – powstawała w takich podróżach. Można z tego żartować, ale gdy tematy, o których dyskutują politycy i teologowie, przefiltruje się przez mentalność ekspedientki, treść oddziela się od argumentacji, jak makaron na sitku. Prostota wywodu czasami mnie raziła, ale nie mogłem odmówić mu logiki. Im dłużej zastanawiałem się nad podejściem Aleksa, tym bardziej rosło we mnie przekonanie, że zawodowa ciekawość, z jaką podchodził do ludzi, kryła w sobie prawdziwe zainteresowanie ich losem. To nie musiało wcale specjalnie kłócić się ze sobą – wiele dobra uczyniono przecież z czysto egoistycznych pobudek. Pycha i pożądliwość znamionują każdego, kto zabiera głos w sprawie, czy dzieje się to w salach senatu, na ulicy, czy na papierze. Wyrażanie woli innych zawsze jest nadużyciem,

ale Aleks nie widział sensu w literaturze pozbawionej tez, podobnie jak nie trawił filmów, których twórcy ograniczali się do przedstawienia środowiska i problemu, bo wyrażenie opinii czy sformułowanie manifestu grozi posądzeniem o publicystykę, zbytnio upraszcza rzecz. – Zauważyłeś, że wszystkie filmy o emigrantach, ludziach z nizin, dzieciach nędzy i kurwach, robią reżyserzy wywodzący się z klasy średniej? – zapytał mnie siedząc w skórzanym fotelu, zaprojektowanym na zamówienie. – Sobie przyznajesz większe prawo? Będąc tutaj? – Tak. Bo ja tu dotarłem, pokonałem drogę. I jestem Polakiem. To tak, jakbym był naraz Żydem, murzynem, gejem i brzydką kobietą. Wszystko musiałem zaczynać jako Polak. – Przesadzasz. Nie była to znowu taka droga krzyżowa, Aleks. Inni przed tobą już przetarli te szlaki. Nie czekałeś długo, żeby podstawili ci te limuzyny. – Nie mówię, że doznałem krzywdy. Mówię, że potrafię sobie to wyobrazić. – Pojęcie krzywdy też upraszczasz. A indywidualny los myli cię ze statusem. – Gdybym lekceważył stereotypy, moje książki sprzedawałyby się fatalnie. – Naprawdę nie rozumiem, czemu olewają cię ci producenci. Jesteś stworzony dla Hollywood. – Co z tego? Hollywood nie jest stworzone dla mnie. Zadziwiające połączenie komercji z misją, jakiemu hołdował od czasu wyjazdu, było dla mnie niepojęte, bo nie miało się nijak do jego postawy sprzed lat. Pamiętałem Aleksa, któremu nie zależało na niczym i który nie walczył o nic – lubiłem go takim. Nawet te rozgrywki z komuną – wtedy wszyscy podejmowaliśmy je w jakimś stopniu – były jedynie zabawą, manierą intelektualistów. Niektórzy z nas angażując się w walkę z cenzurą, traktowali to jak flirt, sprawiało im frajdę, że jest ktoś, kto tak uważnie czyta ich wypociny i znajduje tam drugie dno. Jasne, że nie dotyczyło to wszystkich, ale Aleks z pewnością nie przejmował się obowiązkiem, który wynika z roli pisarza w ciemiężonym kraju. Jeśli uczestniczył w składaniu manifestów, traktował to jako eksperyment formalny, interesowały go możliwości tkwiące w samym gatunku – nie konsekwencje manifestu. Oczywiście chwilami ten dystans znikał, czuliśmy się ważni, nasze słowa były ważne – rodziło się w nas pewne wzruszenie... dopuszczaliśmy możliwość, że sztuka może na coś wpłynąć, ale sama sztuka interesowała nas bardziej i ważniejszy od przesłania był język. Nie upieram się, że to godna szacunku postawa, ale byliśmy uczciwi. Wolta, którą Aleks wykonał znalazłszy się w Ameryce, wydawała mi się jeszcze bardziej zdumiewająca niż duchowa przemiana Jerzego. Odsuwałem myśl, że to on się rozwija, a ja stoję w miejscu. Bezruch nazywałem konsekwencją i utwierdzałem się w bezruchu. Gdy samo pisanie przestało już tak mnie ekscytować, nie znalazłem żadnego dobrego powodu, żeby pisać. Odżegnałem się od misji, nie miałem szans na komercję i nie posiadałem talentu, który mógłby pokryć te braki. Tylko geniusz może pisać dla samego pisania, dla samej literatury. Rezygnując, mogłem zachować twarz, a bałem się narazić na śmieszność. To bywa zabójcze dla cynika. Kto boi się śmieszności, może co najwyżej zostać ironistą. Znamienne, że autobiografia Aleksa była zupełnie pozbawiona ironii. To właśnie trzeba było zmienić. Ślęcząc dniami i nocami przy komputerze kwestionowałem wymowę zdarzeń i wyborów. Przykładałem do jego życia

krzywe lustro, nie... przykładałem to lustro do zafałszowanego obrazu i postać, która z wolna się w nim ukazywała, miała idealne proporcje. Głowa uzyskiwała odpowiednią wielkość, normalizowała się rozpiętość rąk... jakby wszystko, po co odważył się sięgnąć, było dokładnie tym fragmentem świata, tą jego porcją, jaką rzeczywiście był w stanie objąć i posiadać.

Gdy książka była już w drodze do wydawnictwa, zacząłem się wahać. Stało się jasne, że wymknęła się moim intencjom. Nie powinienem był jej pisać, ani tym bardziej wypuszczać z rąk. Ta hucpa brzydziła mnie już teraz, zanim mogłem poznać jej rezultaty. Ale wypielęgnowane dłonie sekretarki kładły właśnie moje dzieło na biurku wydawcy, było już za późno... W tym czasie Barbara ciężko pracowała, wracała skonana i zasypiała wtulając się we mnie, w moje łóżko, w życie, które sobie pościeliła. Cieszyłem się jej ciepłem i nie czułem odrazy. Zdrada, nawet jej fizyczny aspekt – wydawał mi się głupim snem, niczym więcej. Byłem mężem i przyjacielem – nie jakimś Freudem, żeby przejmować się snami. Z ulgą wybaczałem jej, jemu, i na końcu sobie, jak doszczętnie zhumanizowany mięczak. Kompletny pierdoła! I kompletne fiasko. Po tygodniu chciałem już tylko zadzwonić do Hornego i odkręcić całą sprawę. – Rewelacyjne! – krzyknął, zanim zdążyłem cokolwiek powiedzieć. – Prawda, że rewelacja? Już rozmawialiśmy, pogratulowałem mu, podpisaliśmy umowę, dziesięć tysięcy bym drukował na początek, ale to może i sto tysięcy być za chwilę! Tylko ja nie rozumiem... on mi jeszcze coś mówił o listach czytelników... że dołączył... A ja od pana listów nie dostałem, to teraz nie wiem... Co za listy? – Od czytelników... – nie mogłem wydobyć głosu – listy. – No mogą być, mogą być. Wie pan, ja mu tak wdzięczny jestem, że on u mnie... pierwszego to wydaje, tyle lat my za prawa do niego przecież płacimy, a teraz to ja nie wiem... chyba ja prawa Amerykanom teraz sprzedam. Wszystkim sprzedam! A jak mi się to uda, to chyba ze szczęścia... na emeryturę już w końcu... No, żeby taki numer! Polskie wydawnictwo! Sam sobie gratuluję, po przebudzeniu! – Panie Adamie – zacząłem i urwałem na tym, bo zrobiło mi się słabo.

*** Spotkanie z Aleksem Kraftem, pisarzem amerykańskim – zaczęła wystukiwać redaktor Zadorożna i przerwała – jej palce zawisły w powietrzu i zaniepokojona rozejrzała się na boki. – To w końcu jak, panie dyrektorze? Amerykański, czy polski? – No, hmm – odparł – taki właśnie mamy dylemat. To pan Horny najlepiej wie, jaka strategia tutaj... ja bym lansował amerykańskiego. – Na notce zawsze był amerykański – przytaknęła. – Premiera w Polsce, ale amerykański... bym zostawił. – Ale „byłem i jestem pisarzem polskim” powiedział „Newsweekowi”, prawda? – Pani Haniu – wy sapał – ja za to odpowiadać nie chcę, bo to jest wszystko ewenement i przez ten ewenement cały czas... ekwilibrystyka. I ja nie wiem, o co temu Kraftowi chodzi, bo

jak już NBA strzelił... jako amerykański... to się uparł, że polski. A może on chce do historii literatury wejść jako pierwszy polski pisarz z amerykańską nagrodą, po prostu! – Matko – redaktor Zadorożna zakręciła się na fotelu – to może by jednak pana Hornego zapytać... Ciśnieniowy ekspres grał biurową melodię, kiedy redaktor Zadorożna uchyliła drzwi do gabinetu naczelnego i zastała na podłodze jego zwłoki. Krzyk ściągnął pozostałych pracowników i kłębili się przy wejściu, podczas gdy Horny, który zdążył już zmartwychwstać, otrzepywał garnitur. – I po cholerę pani krzyczy!? Położyłem się na podłodze, bo mi dokucza kręgosłup, co pani za cyrk robi, nigdy nie bolał panią kręgosłup? Tyle pani w branży siedzi i nigdy pani nie leżała na twardym? – Matko – jęknęła. – No ja przepraszam, zobaczyłam tak pana i... – Bez pukania pani wchodzi, to pani sama sobie winna. – No przepraszam, ale co... nic się nie stało? – Tego nie powiedziałem – powiódł wzrokiem po zebranych i zawiesił głos. – Proszę państwa... mamy, proszę państwa, katastrofę! Kiedy powiedział im, co się stało, umilkły nawet telefony – taką w każdym razie relację zdała mi sama Zadorożna, uprzedzając, że Horny rozmawiać ze mną nie może i długo nie będzie ani mógł, ani chciał. Fakt, że sprawa wydała się przed publikacją, był dla wydawnictwa zbawieniem (dla pana też, podalibyśmy pana do sądu – zapewniała). Za tydzień pierwszy nakład mógł być już wydrukowany i pewnie trzeba by go zniszczyć, bez względu na koszty. Scenariusz apokalipsy – skoro do niej nie doszło – niespecjalnie już mnie obchodził. Zadorożna po raz trzeci zadawała mi pytanie, czy zdaję sobie sprawę, na co ich naraziłem i czy jestem człowiekiem poważnym. W odpowiedzi wysłałem im pocztą kurierską prawdziwą biografię Aleksa – byłem autentycznie ciekaw, czy Horny zdecyduje się to drukować. I czy sprzeda prawa omnipotentnemu, amerykańskiemu wydawcy Aleksa. Kto wie – w końcu dla ludzi i tak nie miało to znaczenia – życie pisarza obchodziło ich pewnie jeszcze mniej niż jego książki, po co w ogóle wydawać tę biografię – tylko dla pisarzy, to jasne. Dla aspirujących i żerujących... trzy tysiące... absolutnie nie więcej. Rzecz wyszła na jaw, kiedy było już po korekcie. Horny chciał ustalić z Aleksem, który fragment książki powinno się rozesłać redakcjom. Dobrze wiedziałem, że taka jest procedura i jeśli o tym zapomniałem... może chciałem zapomnieć... Ulżyło mi, że odkryli to na czas. Bzdurna mistyfikacja, krótkonogie kłamstewko – naprawdę bardzo mi ulżyło. I z minuty na minutę odzyskiwałem humor... – Potraktujmy to jako żart – zaproponowałem Zadorożnej i rzuciła słuchawką. Wieloletnia współpraca z wydawnictwem dobiegła tym samym końca, no cóż... Przyznawałem, że mogą mieć mi za złe... Aleks nie rozpoznając się w przesłanym mu fragmencie, zażądał całości. Po czasie potrzebnym na przesłanie maila zadzwonił i uprzejmie poinformował Hornego, że co prawda przedstawiony mu fragment m a jakieś zaczepienie w jego przeszłości, ale na pewno nie pochodzi z autobiografii, którą napisał aktualnie. Horny, gdy już poskładał te klocki (leżąc na twardym, czyli podłodze w swoim odnowionym

gabinecie) przy świadkach obiecał mi śmierć. Aleksa wylewnie przeprosił: był zdumiony, zbulwersowany, wkurwiony do głębi serca, jednak proszę pamiętać, że „redakcja” pana Laskowskiego nigdy nie była naszym wyborem, lecz pańską sugestią, co miał na celu pan Laskowski – tego już Horny nie wie, podobnie jak nie wie, dlaczego zmierzając do owego celu pan Laskowski się posunął... jeden skok za daleko. Niepokoił go brak tej odpowiedzi. – Miałem już się do pana nie odezwać słowem – wycedził – ale jednak dzwonię. Ja na durnia przez pana wyszedłem, ja już prawie szczotki do miesięczników wysłałem, ludziom pokazałem próbkę... Co by było, gdybym ja książkę wydrukował?! On by do sądu mnie mógł pozwać! No ja pana tyle lat... dziesięć lat się znamy... zwariowałeś pan, panie? Jakoś mi to trzeba wytłumaczyć, na miłość boską, coś pan tam sobie myślał? – Nie trzeba – powiedziałem. – Przysłał już panu tę dobrą wersję? – No mam. W poczcie. – To niech pan przeczyta! – namawiałem go, nie bez uciechy. – Proszę przeczytać jak najszybciej, a ja gwarantuję, że dużo czasu to czytanie panu nie zajmie. – Co? – A to, że jak pan przeczyta, to pan może jeszcze się do mnie odezwie. Pogadamy, oczywiście prywatnie, bo zakładam, że nasz stosunek zawodowy... i przyjmuję to, oczywiście – dodałem nienaturalnie ugrzecznionym tonem.

*** W środku nocy Barbara odebrała telefon. Godzinę później zastałem ją w kuchni, z włosami w popielniczce. Podniosła głowę i zobaczyłem, że płacze. – Anna nie żyje. Dzwonił Tobby. Pokłócili się. Wyszedł i trzasnął drzwiami, a ona wybiegła za nim. Spadała ze schodów krzycząc, żeby jej nie zostawiał. Ale on nie chciał odejść, wyszedł, żeby kupić papierosy. Miała lodowate dłonie. Przyniosłem koc i owinąłem ją. Tobby był zdruzgotany, powiedziała, szlochał rozmawiając z Barbarą, jej telefon znalazł w notesie Anny, dopiero tydzień po pogrzebie, znalazł ten czerwony notes, chociaż leżał na samym wierzchu, w jej gabinecie, przez cały czas leżał tam na widoku. Anna zginęła na miejscu, roztrzaskała głowę na podeście z białego marmuru, a on klęczał nad jej ciałem, tłumaczył, że za dziesięć minut byłby z powrotem, przecież powinna to wiedzieć, że wróciłby do niej jak pies, zawsze wracał, lizał jej szczodre ręce. – Uważała za cud, że ten chłopak chce z nią być. – Barbara mówiła z trudem, jakby wygrzebywała słowa spod ziemi, każde z nich było kamieniem. – Oddałaby wszystko, żeby go zatrzymać. Była szczęśliwa, kiedy mogła płacić za jego ubrania i śmiała się w oczy tym ekspedientkom, które pewnie zastanawiały się, czy jest choć parę lat młodsza od jego matki. Nie wstydziła się, że chce kochać. Wstydziła się siwych włosów, swojej skóry, swojej menopauzy, ale nie tego. Umarła, nawet nie przypuszczając, że on mógłby po niej płakać. Nie masz pojęcia, jakie to upokarzające... starzeć się... wciąż być kobietą, kupować te wszystkie kremy, spojrzenia... każdego dnia śledzić ten proces... utratę... Nie jest łatwo zachowywać godność, kiedy traci się siebie. – Nie pytam, dlaczego mnie zdradziłaś, rozumiem to. Nie wiem tylko, dlaczego musiało

się to stać z Aleksem. Inny facet... to byłby przypadek, epizod. A ja i Aleks to była rywalizacja... zawsze o tym wiedzieliśmy... To zupełnie inny rodzaj zdrady... jakbyś pomogła mu mnie pokonać. – Poszłam do niego wściekła, pewna, że masz romans... i... nie sądzę, żeby naprawdę tego chciał... to nie dotyczyło ciebie...

Śmierć Anny tak szybko została przez nas wykorzystana, stała się jedynie przyczynkiem do rozmowy, dramatycznym tłem... Tej nocy Barbara, po telefonie Tobby’ego, zgięta wpół przy kuchennym stole, płakała nad sobą, a ja nie umiałem jej pocieszyć. Nic mądrego nie przychodziło mi do głowy – między pragnieniem zemsty a prawdziwym wybaczeniem rozciągał się słomiany most. – Seks nigdy nie był dla mnie specjalnie ważny – powiedziała cicho. – Raczej jego brak... kiedy praktycznie przestaliśmy ze sobą sypiać... nie byłam gotowa, żeby z tego rezygnować... Zazdrościłam Annie jej przymusowej wolności, że jest sama, że ma tego chłopaka... Chciałam znowu to poczuć... tego nie ma już między nami, przecież wiem. I... nic nie poradzisz... naturalna kolej rzeczy, tego już nie da się zmienić. – Basiu, ta smutna prawda nie jest jeszcze naszą prawdą... jeszcze nie. Nawet gdyby miała stuprocentową rację, wolałem zrezygnować z seksu razem z nią niż zrezygnować z niej dla seksu z kim innym. Tradycyjne wychowanie w kulturze chrześcijańskiej zmusza nas do takich wyborów, wbrew rozsądkowi i zdrowiu. Mówiąc uczciwie, rozumiałem, o co jej chodzi. Ja także zazdrościłem facetom, którzy będąc w moim wieku mieli możliwość lub odwagę sypiać z wieloma kobietami, choćby z dziwkami za pieniądze. Odwaga – odnosi się oczywiście do szczęśliwie żonatych mężczyzn, za jakiego sam się uważałem. Możliwość – w moim rozumieniu – oznaczała po prostu samotne życie i tego zazdrościłem znacznie mniej. Sprawdzona, mieszczańska moralność kazała mi uznać, że nie mam możliwości i, że ryzyko jest zbyt wielkie. Odkąd poznałem Barbarę, obce kobiety brałem tylko w myślach i raczej sporadycznie (przygoda z Meksykanką była przygodą naprawdę). Jak wygląda wewnętrzne życie seksualne mojej żony – nie zastanawiałem się prawie nigdy. Gdyby wpadło mi do głowy, że leżąc obok, na chwilę przed zaśnięciem wyobraża sobie akty tej sztuki w zupełnie innej obsadzie... pewnie odsunąłbym tę myśl. Nie wychodziłem naprzeciw jej oczekiwaniom i tłumiłem własne. Tamtego dnia... widząc ją w oknie z Aleksem, po raz pierwszy od bardzo dawna zobaczyłem w niej obcą i pociągającą kobietę, i zawdzięczałem to jemu. – Zrobię kawy. – Tak – skinęła głową i odniosłem wrażenie, że odpowiada na jakieś inne pytanie, którego być może oczekiwała, a ja nie ośmieliłem się zadać.

*** Horny przeczytał oryginał książki i zadzwonił zaraz potem, dokładnie, jak przewidywałem... Ale wcześniej zadzwonił Aleks. Nie pytał, dlaczego to zrobiłem. I ja nie pytałem dlaczego... Hej, Aleks, stary druhu, czemu zerżnąłeś mi żonę? Czy czujesz się tym,

za kogo cię mam, najpodlejszy ze skurwysynów!? Darowaliśmy sobie retorykę. – Moje życie... całkiem pięknie pamiętasz to Maks – powiedział ze smutkiem, jakoś nie dosłyszałem w nim kpiny. – A rzeczy, które ci opowiadałem, pamiętasz lepiej niż ja. Krótko mówiąc, twoja wersja mnie podoba mi się bardziej. Zwłaszcza ta część, jeszcze w Polsce... Nie wiem tylko, czy nie jesteśmy za starzy, żeby kochać młodość? Jak sądzisz, Maks? Czy ty jesteś pewien, że ta prawda... że ona nam jeszcze wypada? Po co to napisałeś? – W sensie... w, kurwa, ogólnym sensie... zrobiłem to dla siebie. Chciałem ci dokopać, ale w trakcie pisania jakoś umknął mi ten cel. – Tak – powiedział. – Ja przecież wiem. Uspokoiłem się chwilę i wiedziałem to zaraz... przysłali mi całą książkę... I zastanawiam się, gdzie byłeś, przez dwadzieścia lat, Maks. Zawsze wiedziałem, że to ty powinieneś pisać. Ja nawet... czasami... trochę ci... ja zazdrościłem tobie. – Tak? – upewniłem się. – Ty mnie? Tego, że nic nie robię? Tego, jak zmarnowałem wszystkie swoje szanse? Zmarnowałem je z powodzeniem, prawda? – No – powiedział. – Z powodzeniem, right. A teraz, z moją autobiografią, jesteś jak ta dublerka, nie? Z Deszczowej piosenki, co to ona śpiewa za tę gwiazdę, a tamta rusza ustami, tylko ustami rusza i nagle kurtyna... no odsłania się. – Ha! – ucieszyłem się. – Tak! To byłoby dobre zakończenie. – A wydawnictwo mam w dupie, przypuszczałbyś? – Hornego? Czy to swoje... srałgrałpublishing? – W obu – powiedział spokojnie i powoli – chcę, żeby to poszło, Maks. Pod twoim nazwiskiem. Bo napisałeś dużą książkę. Jedyna wada w niej, że to jest o mnie. – To... – słowa uwięzły mi w gardle – to jednak nie jest taki najgorszy temat, Aleks. – Z byle czego – roześmiał się – można zrobić coś. Zadzwonię do Hornego i powiem mu, jaka jest decyzja. Będziesz miał promocję na targach, a ja tam w charakterze gościa... pojawię się albo nie. Tylko ten tytuł... Przeszedłem ocean... aż się rzygać chce! Zamieniliśmy jeszcze parę zdań, żeby wyhamować emocje. Powiedział, że na razie zarzuca pracę nad książką o Krakowie: – Coś jest nie tak z tym miastem, akcja umiera mi w nim... Może do tego wrócę... może kiedyś... teraz pracuję nad czymś innym i... to zależy od Jake’a... – Nie ma mowy, Aleks! Nie zapytam cię, kim jest Jake. Telefon od Hornego był niecałą godzinę później. – Cieszę się z tej decyzji. Przeczytałem tamtą... no chyba pana rozumiem. – Rozumie pan? – Nawet Kraftowi powiedziałem... myśmy się zawsze domyślali, że on ma w panu prawdziwego przyjaciela. Tylko tym razem „redakcja” to już nie był odpowiedni termin. Pana jest autorstwo i tak ma być. A żebym ja coś sprzedał... wystarczy nazwisko Krafta... w tytule przecież... To się aż prosi. Zresztą, wszystko lepsze niż ten ocean, no nie tak? – Sam nie wiem – powiedziałem. – Jeszcze pomyślę o tytule. Do jutra... da mi pan czas? – Wysyłam umowę – powiedział – jutro do pana i do jutra ma pan całe morze czasu... byle nie ten ocean, dobra?!

Wieczorem powiedziałem Barbarze, że napisałem książkę o Aleksie. – Książkę Aleksa – poprawiła mnie. – Moją książkę. Wzięła maszynopis i papierosy i zamknęła się w sypialni. Wsłuchiwałem się w dochodzącą z niej ciszę. – Słuchaj – krzyknąłem zza drzwi – jeśli uważasz, że jest niedobra, ten jeden jedyny raz... zachowaj swoje zdanie dla siebie, co?! Kilka godzin później powiedziała: – Jest świetna. Wzmacnia moje poczucie winy i równocześnie... chyba usprawiedliwia mnie trochę. Gdyby Aleks był taki, jak go wykreowałeś, naprawdę chciałabym się z nim przespać. – Fakt – przyznałem – podkoloryzowałem go trochę. Czułem taką potrzebę, żeby uzasadnić... twój szczodry gest. – Wiesz – szepnęła – nie rozumiem... jak mogłeś, po tym co się stało, napisać taką książkę... o nim. – To rodzaj perwersji, kochanie, forma masochizmu. Może nie wiedząc o tym marzyłem o trójkącie lub podnieca mnie podglądanie. – A podnieca? Głupie słówko, głupia, stara gra... a jednak... – Stawiam wszystko! Na czerwoną! Czerwona i czarna – kanapy w naszym salonie, pamiętające lepsze czasy i dużo lepszy seks... nasze prywatne, podupadłe kasyno. Pociągnąłem ją na czerwoną i po kilku minutach, z krzykiem, rozbiłem bank. Audrey wyjęła z lodówki szampana informując wszystkich, że kosztował sto siedemdziesiąt i budżet, którego nie mamy, został tym samym wyczerpany. Naczelny „Magazynu” długo ściskał mi rękę, obiema rękami – jakbym to ja sam dostał co najmniej Pulitzera – po czym odciągnął na bok i zaświszczał: – A pańska znajoma, mówię przy okazji, przysłała fragmencik... No z taką rekomendacją, ja powiedziałem, wydrukujemy, no wydrukujemy, czemu by nie? – Nina Lipszyc? – Lipszyc, Lipszyc – uśmiechnął się obleśnie. – Dobra znajoma, rozumiem... Proza do wytrzymania, nie przeczę, do zniesienia. Nie dementowałem. Audrey, która przed szampanem musiała walnąć już drinka, zarzuciła mi ręce na szyję i polizała ucho. – Kochanie – posadziłem ją na redakcyjnej kanapie – jesteś urocza, wiesz? – Nie, to nie – udała obrażoną i mrugnęła do mnie. – Taki tam z ciebie pisarz! – Jedna mądra – przypaliłem jej papierosa. – Jedyna, w tym towarzystwie. – A, słuchaj, ten Kraft, to co? Sam napisać nie chciał? O sobie? – Audrey Hepburn – zanuciłem – Audrey... – Ona nie żyje – mruknęła – ciągle mi przypominacie, że jestem podobna do trupa. A ta twoja panna tu była i emablowała Jurka... ze czterdzieści minut.

– Jurka? No to musi jej zależeć... niezwykle – niechcący podważyłem męskie walory naszego szefa. – Nie jest już taka znowu młoda... i może zależy jej naprawdę. A ty ją przepchniesz? W tym swoim wydawnictwie? Moje wydawnictwo – pomyślałem – ładnie. Jasne, że zamierzałem jej pomóc. Miałem w stosunku do Niny pewien dług. Gdyby nie jej inwencja – egzaltowany gest debiutantki – moje życie pewnie nadal płynęłoby uregulowaną, obojętną rzeką i ani miłość, ani nienawiść nie spiętrzyłaby tych zimnych wód (jak określiłby to Aleks). Jeszcze tego tygodnia udało mi się namówić Hornego, żeby przejrzał jej powieść – nadawała się do czytania, ryzyko nie było aż tak wielkie... przynajmniej dla wydawnictwa. Nina poniosła już pewne konsekwencje, choć nadal nie wiedziałem, czy książka była efektem, czy powodem rozpadu jej małżeństwa (ona również nie miała co do tego pewności). Fragment, który miał ukazać się w „Magazynie” zaznaczyła na czerwono. Zgodnie z tym, co jej poradziłem, wybrała scenę, w której bohaterka parkuje samochód w niedozwolonym miejscu: Nie może się pani tu zatrzymać. – I co z tego? – krzyknęła. – Nie mogę zatrzymać się nigdzie! (... ) Nie miało to związku z resztą książki, ale mówiło coś o autorce. – Nie wiem, czy to dobra decyzja – zawahała się. – I nie wiem, po co było mi to wszystko... Chyba powinnam cię przeprosić. – Przeprosić?! Za te drobne kłopoty? – uśmiechnąłem się z głębi duszy. – W żadnym wypadku. Choć nie posunę się do tego, żeby ci podziękować, jednak nie przepraszaj mnie. To tylko woda... miesza się z powietrzem, wybite w niebo ryby odbywają krótki lot, po czym milkną... Kaskada zdarzeń, jak powiedziałby Aleks. Jej książka ukazała się siedem miesięcy później. Przysłała mi egzemplarz z dedykacją – trzy słowa, żadnych zagadkowych sformułowań czy innych niespodzianek. Jeszcze kilka razy rozmawialiśmy przez telefon, raczej krótko. Po roku, w jakiejś gazecie zobaczyłem jej zdjęcie i zachowałem tę stronę.

*** – Malembe malembe etabi ekotela – uśmiechnęła się Audrey. – Banany dojrzewają powoli. – Tak – podałem jej pióro. – A mleko jest białe nawet w nocy.