Szesc swiatow Hain - Ursula K. Le Guin

Ro​can​non's World co​py​ri​ght © 1966 by Ace Bo​o ks,Inc., © 1994 by Ur​su​la K. Le Guin. Pla​net of Exi​le co​py​ri​ght © 1966, 1994 by Ur​su​la K. Le Guin. City of il​lu​sions co​py​ri​ght © 1967, 1995 by Ur​su​la K. Le Guin. The Left Hand of Dark​ness co​py​ri​ght © 1969 by Ur​su​la K. Le Guin. The Word for World is Fo​rest co​py​ri​ght © 1972 by Ur​su​la K. Le Guin. The Di​spos​ses​sed co​py​ri​ght © 1974 by Ur​su​la K. Le Guin. Pro​jekt okład​ki Dark Cray​o n/Piotr Cie​śliń​ski Ilu​stra​cja na okład​ce © Ale​xey Pa​vluts / In​co​mi​ble Re​dak​tor pro​wa​dzą​cy Anna Czech Re​dak​cja Agniesz​ka Ro​słan Ko​rek​ta Gra​ży​na Na​wroc​ka ISBN 978-83-8069-953-3 War​sza​wa 2015 Wy​daw​ca Pró​szyń​ski Me​dia Sp. z o.o. 02-697 War​sza​wa, ul. Rzy​mow​skie​go 28 www.pro​szyn​ski.pl

Pro​log

Na​szyj​nik Sem​ley Jak od​róż​nić le​gen​dę od praw​dy na świa​tach nie​wy​obra​żal​nie da​le​kich? Na bez​i​mien​nych pla​ne​tach, zwa​nych przez swo​ich miesz​kań​ców po pro​stu świa​‐ ta​mi, pla​ne​tach bez hi​sto​rii, gdzie prze​szłość to spra​wa mitu, gdzie po​wra​ca​‐ ją​cy ba​dacz stwier​dza, że jego czy​ny sprzed kil​ku lat sta​ły się ge​stem boga. Ir​ra​cjo​na​lizm wy​peł​nia prze​paść cza​su, któ​rej dwa brze​gi łą​czą na​sze świa​tło​‐ wce, a w jego mro​ku ple​nią się jak ziel​sko nie​pew​ność i nie​współ​mier​ność. Ktoś, kto chce opo​wie​dzieć hi​sto​rię czło​wie​ka, zwy​kłe​go uczo​ne​go Ligi, któ​‐ ry udał się przed nie​wie​lu laty na je​den z ta​kich bez​i​mien​nych, na wpół po​‐ zna​nych świa​tów, czu​je się jak ar​che​olog wśród ty​siąc​let​nich ruin, prze​ci​ska​‐ ją​cy się przez gąszcz li​ści, kwia​tów, ga​łę​zi i pną​czy, by na​gle na​tknąć się na przej​rzy​stą geo​me​trię koła lub po​le​ro​wa​ne​go na​roż​ni​ka; a po​tem wcho​dzi w ja​kieś zwy​czaj​ne, oświe​tlo​ne słoń​cem drzwi, by w ciem​nym wnę​trzu uj​rzeć nie​ocze​ki​wa​ną iskier​kę ognia, błysk klej​no​tu, le​d​wie wi​docz​ny ruch ko​bie​cej ręki. Jak od​róż​nić fakt od le​gen​dy, praw​dę od praw​dy? W opo​wie​ści Ro​can​no​na po​wra​ca​ją błę​kit​ne bły​ski klej​no​tu. Za​cznij​my ją od tego: 8. Stre​fa Ga​lak​tycz​na, nu​mer 62: Fo​mal​haut II. Isto​ty ro​zum​ne (ga​tun​ki po​zna​ne): Ga​tu​nek I A. Gde​miar (l. poj. Gdem): Wy​so​ce in​te​li​gent​ni, w peł​ni człe​ko​kształt​ni ja​‐ ski​niow​cy. Wzrost 120–135 cm, skó​ra ja​sna, wło​sy ciem​ne. W mo​men​cie kon​‐ tak​tu ci tro​glo​dy​ci po​sia​da​li wy​raź​nie roz​war​stwio​ne oli​gar​chicz​ne spo​łe​czeń​‐ stwo typu miej​skie​go, zmo​dy​fi​ko​wa​ne zja​wi​skiem ko​lo​nii te​le​pa​tycz​nych, oraz tech​no​lo​gicz​nie na​sta​wio​ną kul​tu​rę okre​su wcze​snej sta​li. Skok tech​no​lo​gicz​ny od kul​tu​ry prze​my​sło​wej, po​ziom C na sku​tek wy​praw Ligi w la​tach 252–254. W r. 254 oli​gar​cho​wie okrę​gu Ki​rien otrzy​ma​li au​to​‐ ma​tycz​ny sta​tek za​pew​nia​ją​cy po​łą​cze​nie z Nową Po​łu​dnio​wą Geo​r​gią. Sta​tus C. B. Fiia (l. poj. Fian): Wy​so​ce in​te​li​gent​ni, w peł​ni człe​ko​kształt​ni, tryb ży​cia

dzien​ny, śr. wys. ok. 130 cm. Wśród ob​ser​wo​wa​nych osob​ni​ków prze​wa​żał typ ja​sno​skó​ry i ja​sno​wło​sy. Spo​ra​dycz​ne kon​tak​ty su​ge​ro​wa​ły spo​łe​czeń​stwo typu osia​dłej i ko​czow​ni​czej wspól​no​ty, czę​ścio​wo te​le​pa​tię ko​lo​nial​ną z pew​ny​mi ozna​ka​mi krót​ko​dy​stan​so​wej te​le​ki​ne​zy. Rasa spra​wia wra​że​nie an​ty​tech​no​lo​‐ gicz​nej, o mi​ni​mal​nych, płyn​nych wzor​cach kul​tu​ro​wych. Kon​takt bar​dzo utrud​nio​ny. Nie​opo​dat​ko​wa​ni. Sta​tus E? Ga​tu​nek II Liu​ar (l. poj. Liu): Wy​so​ce in​te​li​gent​ni, człe​ko​kształt​ni, tryb ży​cia noc​ny, śr. wys. ok. 170 cm. Miesz​ka​ją w gro​dach obron​nych, spo​łe​czeń​stwo typu kla​no​‐ we​go, tech​no​lo​gia za​blo​ko​wa​na na epo​ce brą​zu, kul​tu​ra ry​cer​ska. Ho​ry​zon​tal​‐ ny po​dział spo​łe​czeń​stwa na dwie pseu​do​ra​sy: a) Ol​gy​ior – lu​dzie śred​ni – ja​‐ sno​skó​rzy i ciem​no​wło​si; b) An​gy​ar, pa​no​wie – bar​dzo wy​so​cy, ciem​no​skó​rzy i ja​sno​wło​si… – To ona – po​wie​dział Ro​can​non, spo​glą​da​jąc znad Kie​szon​ko​we​go prze​wod​‐ ni​ka po isto​tach ro​zum​nych na bar​dzo wy​so​ką, ciem​no​skó​rą i ja​sno​wło​są ko​‐ bie​tę. Sta​ła w głę​bi dłu​gie​go ko​ry​ta​rza mu​zeum nie​ru​cho​mo, wy​pro​sto​wa​na, w ko​ro​nie zło​tych wło​sów, wpa​trzo​na w ga​blo​tę. Wo​kół niej krę​ci​ło się czte​‐ rech nie​spo​koj​nych brzyd​kich kar​łów. – Nie wie​dzia​łem, że Fo​mal​haut II ma oprócz tro​glo​dy​tów tyle tych lu​dów – po​wie​dział Ke​tho, ku​ra​tor. – Ja też. Tu są na​wet wy​mie​nio​ne „nie​po​twier​dzo​ne” ga​tun​ki, z któ​ry​mi nie do​szło do kon​tak​tu. Czas chy​ba na ja​kąś grun​tow​niej​szą eks​pe​dy​cję do nich. Do​brze, że przy​naj​mniej wie​my, kim ona jest. – Dużo bym dał, by się do​wie​dzieć, kim ona jest na​praw​dę… Po​cho​dzi​ła ze sta​re​go rodu pierw​szych kró​lów an​gy​ar​skich i mimo ubó​stwa mia​ła wło​sy błysz​czą​ce czy​stym, szcze​rym zło​tem jej dzie​dzic​twa. Mali lu​dzie, Fiia, kła​nia​li się na jej wi​dok, na​wet gdy jesz​cze jako dziec​ko bie​ga​ła boso po po​lach z ja​sną, pło​mien​ną ko​me​tą wło​sów roz​ja​śnia​ją​cą mrocz​ną at​mos​fe​rę Ki​rien. Była wciąż jesz​cze bar​dzo mło​da, kie​dy Dur​hal z Hal​lan uj​rzał ją i po​pro​sił o jej rękę. Za​brał dziew​czy​nę ze zruj​no​wa​nych wie​życ i peł​nych prze​cią​gów kom​nat dzie​ciń​stwa do swe​go wy​so​kie​go domu. W Hal​lan na zbo​czu góry też nie było wy​gód, choć za​cho​wa​ło się bo​gac​two. Okna nie mia​ły szyb, ka​mien​ne pod​ło​gi były na​gie; w zim​nej po​rze roku moż​na się było rano obu​dzić i uj​rzeć dłu​gie ję​zy​ki na​wia​ne​go w nocy śnie​gu pod każ​dym oknem. Mło​da żona Dur​‐ ha​la sta​wa​ła wą​ski​mi bo​sy​mi sto​pa​mi na za​śnie​żo​nej pod​ło​dze, za​pla​ta​jąc po​‐ żar swo​ich wło​sów i śmie​jąc się do mło​de​go mał​żon​ka w srebr​nym lu​strze zdo​bią​cym ścia​nę jej po​ko​ju. To lu​stro i ślub​na suk​nia jego mat​ki wy​szy​ta ty​‐ sią​cem drob​niut​kich krysz​tał​ków sta​no​wi​ły cały ma​ją​tek Dur​ha​la. Nie​któ​rzy z po​mniej​szych krew​nia​ków na​dal po​sia​da​li całe skrzy​nie bro​ka​to​wych szat, po​zła​ca​ne me​ble, srebr​ne rzę​dy dla swo​ich wierz​chow​ców, sre​brem zdo​bio​ne zbro​je i mie​cze, dro​gie ka​mie​nie i bi​żu​te​rię, na któ​rą mło​da mał​żon​ka Dur​ha​‐

la zer​ka​ła z za​zdro​ścią, oglą​da​jąc się za wy​sa​dza​nym ka​mie​nia​mi dia​de​mem lub zło​tą bro​szą, na​wet gdy jej wła​ści​ciel​ka przy​sta​wa​ła, by prze​pu​ścić Sem​‐ ley z sza​cun​ku dla jej uro​dze​nia i po​zy​cji męża. Dur​hal i jego żona Sem​ley za​sia​da​li pod​czas wiel​kiej uczty na czwar​tym miej​scu, tak bli​sko pana na Hal​lan, że sta​rzec czę​sto wła​sno​ręcz​nie na​le​wał Sem​ley wina oraz roz​ma​wiał o ło​wach ze swo​im bra​tan​kiem i na​stęp​cą Dur​‐ ha​lem, spo​glą​da​jąc na mło​dą parę z po​nu​rą, po​zba​wio​ną na​dziei mi​ło​ścią. Na​‐ dzie​ja była wiel​ką rzad​ko​ścią wśród An​gy​arów z Hal​lan i ca​łej Kra​iny Za​‐ chod​niej od cza​su, kie​dy po​ja​wi​li się Wład​cy Gwiazd ze swy​mi do​ma​mi ska​‐ czą​cy​mi na ko​lum​nach ognia i strasz​li​wą bro​nią mo​gą​cą roz​bi​jać góry. Na​ru​‐ szy​li oni sta​re oby​cza​je cza​sów po​ko​ju i cza​sów woj​ny i choć sumy były nie​‐ wiel​kie, ho​nor An​gy​arów cier​piał wiel​ce, że mu​sie​li pła​cić po​dat​ki, da​ni​nę na woj​nę, jaką Wład​cy Gwiazd mie​li sto​czyć z ja​kimś dziw​nym wro​giem, gdzieś w pu​stych prze​strze​niach mię​dzy gwiaz​da​mi, kie​dyś na koń​cu cza​su. „To bę​‐ dzie tak​że wa​sza woj​na”, mó​wi​li, ale już całe po​ko​le​nie An​gy​arów sie​dzia​ło w da​rem​nym wsty​dzie w swo​ich wiel​kich kom​na​tach, pa​trząc, jak rdze​wie​ją ich dłu​gie mie​cze, jak ich sy​no​wie do​ra​sta​ją, nie za​daw​szy cio​su w bi​twie, a cór​ki wy​cho​dzą za bie​da​ków lub na​wet lu​dzi śred​nich, nie ma​jąc w po​sa​gu bo​ga​te​go łupu god​ne​go męża szla​chet​ne​go rodu. Pan na Hal​lan z za​sę​pio​ną twa​rzą spo​glą​dał na ja​sno​wło​są parę, słu​cha​jąc ich śmie​chu, kie​dy pili cierp​‐ kie wino i we​se​li​li się w zim​nej, zruj​no​wa​nej, oka​za​łej for​te​cy swo​jej rasy. Cza​sa​mi Sem​ley ze stward​nia​łą twa​rzą roz​glą​da​ła się po sali i wi​dzia​ła na miej​scach znacz​nie po​ni​żej swe​go, na​wet da​le​ko wśród mie​szań​ców i lu​dzi śred​nich, na tle bia​łej skó​ry i czar​nych wło​sów lśnie​nia i bla​ski dro​go​cen​nych ka​mie​ni. Ona nic nie wnio​sła mę​żo​wi w po​sa​gu, ani jed​nej srebr​nej szpil​ki. Suk​nię z ty​sią​cem krysz​tał​ków scho​wa​ła do skrzy​ni na ślub cór​ki, je​że​li będą mieć cór​kę. Uro​dzi​ła cór​kę i na​zwa​li ją Hal​dre, a kie​dy jej mała brą​zo​wa głów​ka po​ro​sła nie​co już dłuż​szym wło​sem, za​bły​sło na niej szcze​re zło​to; dzie​dzic​two wiel​ko​‐ pań​skich przod​ków, je​dy​ne zło​to, ja​kie kie​dy​kol​wiek bę​dzie jej wła​sno​ścią… Sem​ley nie wspo​mi​na​ła mę​żo​wi o tym, co jej do​skwie​ra. Przy ca​łej do​bro​ci, jaką miał dla niej, Dur​hal w swo​jej du​mie ży​wił po​gar​dę dla za​wi​ści i dla próż​nych za​chcia​nek, a Sem​ley bała się jego po​gar​dy. Zdra​dzi​ła się jed​nak przed sio​strą Dur​ha​la, Du​ros​są. – Moja ro​dzi​na mia​ła kie​dyś wiel​ki skarb – po​wie​dzia​ła. – Był to szcze​ro​zło​‐ ty na​szyj​nik z błę​kit​nym ka​mie​niem, to się chy​ba na​zy​wa sza​fir. Du​ros​sa po​trzą​snę​ła gło​wą i uśmiech​nę​ła się, rów​nież nie​pew​na na​zwy. Była póź​na cie​pła pora, jak pół​noc​ni An​gy​aro​wie na​zy​wa​ją lato swe​go osiem​‐ set​dnio​we​go roku, li​cząc cykl mie​się​cy na nowo od każ​de​go zrów​na​nia, co Sem​ley uwa​ża​ła za dzi​wacz​ny ka​len​darz, do​bry chy​ba tyl​ko dla śred​nich lu​‐ dzi. Jej ród do​ży​wał koń​ca, ale był star​szy i miał czyst​szą krew niż rody z pół​‐ noc​no-za​chod​nich kre​sów, któ​re zbyt czę​sto mie​sza​ły się z Ol​gy​io​ra​mi. Sie​‐ dzia​ła z Du​ros​są w słoń​cu na ka​mien​nej ła​wie pod​okien​nej, wy​so​ko w Wiel​‐

kiej Wie​ży, gdzie miesz​ka​ła star​sza ko​bie​ta. Mło​do owdo​wia​ła i bez​dziet​na, Du​ros​sa zo​sta​ła po raz dru​gi za​ślu​bio​na panu na Hal​lan, swe​mu stry​jo​wi. Po​‐ nie​waż było to dru​gie mał​żeń​stwo dla nich oboj​ga i byli spo​krew​nie​ni, Du​ros​‐ sa nie mia​ła ty​tu​łu pani na Hal​lan, któ​ry pew​ne​go dnia otrzy​ma Sem​ley, ale za​sia​da​ła obok sta​re​go pana na wy​so​kim krze​śle i rzą​dzi​ła wraz z nim jego wło​ścia​mi. Star​sza od swe​go bra​ta Dur​ha​la, lu​bi​ła jego mło​dą żonę i uwiel​bia​‐ ła ich ja​sno​wło​są có​recz​kę Hal​dre. – Ku​pio​no go – opo​wia​da​ła Sem​ley – za cały okup, któ​ry mój przo​dek Ley​‐ nen do​stał po zwy​cię​stwie nad Księ​stwa​mi Po​łu​dnia. Po​myśl tyl​ko, wszyst​kie pie​nią​dze z ca​łe​go kró​le​stwa za je​den klej​not! Na pew​no przy​ćmił​by wszyst​‐ kie klej​no​ty Hal​lan, na​wet te krysz​ta​ły duże jak jaja ko​oba, któ​re nosi two​ja ku​zyn​ka Is​sar. Był tak pięk​ny, że do​stał wła​sne imię, Oko Mo​rza. No​si​ła go moja pra​bab​ka. – A ty ni​g​dy go nie wi​dzia​łaś? – spy​ta​ła star​sza ko​bie​ta le​ni​wie, spo​glą​da​jąc w dół na zie​lo​ne zbo​cza, gdzie dłu​gie lato wy​sy​ła​ło swo​je go​rą​ce, wiecz​nie nie​‐ spo​koj​ne wia​try na lasy i bia​łe dro​gi cią​gną​ce się hen, aż na mor​ski brzeg. – Za​gi​nął przed moim uro​dze​niem. – Za​bra​li go Wład​cy Gwiazd? – Nie, mój oj​ciec po​wie​dział, że klej​not zo​stał ukra​dzio​ny przed przy​by​ciem Wład​ców Gwiazd na na​sze zie​mie. Nie chciał mó​wić na ten te​mat, ale pew​na sta​ra ko​bie​ta ze śred​nich lu​dzi zna​ją​ca mnó​stwo opo​wie​ści po​wta​rza​ła mi nie​‐ raz, że Fiia wie​dzą, gdzie jest klej​not. – Ach, chcia​ła​bym zo​ba​czyć tych Fiia! – wes​tchnę​ła Du​ros​sa. – Tyle się o nich sły​szy w pie​śniach i opo​wie​ściach, dla​cze​go ni​g​dy nie za​glą​da​ją w na​sze stro​ny? – Zbyt wy​so​ko i zbyt chłod​no zimą, jak są​dzę. Oni lu​bią sło​necz​ne do​li​ny po​‐ łu​dnia. – Czy są po​dob​ni do Gli​nia​ków? – Gli​nia​ków ni​g​dy nie wi​dzia​łam; trzy​ma​ją się od nas z da​le​ka tam, na po​łu​‐ dniu. Po​dob​no są nie​fo​rem​ni i bia​li jak lu​dzie śred​ni. Fiia są pięk​ni, wy​glą​da​ją jak dzie​ci, tyl​ko szczu​plej​sze i mą​drzej​sze. Tak, cie​ka​we, czy wie​dzą, gdzie jest na​szyj​nik, kto go ukradł i gdzie scho​wał! Po​myśl, Du​ros​sa, gdy​bym tak mo​gła wejść do Wiel​kiej Sali Hal​lan i usiąść obok męża z ceną kró​le​stwa na szyi, przy​ćmi​ła​bym inne ko​bie​ty tak, jak on przy​ćmie​wa wszyst​kich męż​‐ czyzn! Du​ros​sa po​chy​li​ła gło​wę nad dziec​kiem, któ​re z za​in​te​re​so​wa​niem oglą​da​ło swo​je brą​zo​we stóp​ki, sie​dząc na skó​rze mię​dzy mat​ką a ciot​ką. – Sem​ley jest nie​mą​dra – szep​nę​ła do dziec​ka. – Sem​ley, któ​ra błysz​czy jak spa​da​ją​ca gwiaz​da, Sem​ley, któ​rej mąż nie ko​cha in​ne​go zło​ta poza zło​tem jej wło​sów. A Sem​ley, za​pa​trzo​na po​nad zie​lo​ny​mi wzgó​rza​mi w stro​nę da​le​kie​go mo​‐ rza, mil​cza​ła. Mi​nę​ła zim​na pora i Wład​cy Gwiazd zno​wu przy​by​li po da​ni​nę na woj​nę

z koń​cem świa​ta – tym ra​zem uży​wa​jąc jako tłu​ma​czy pary kar​ło​wa​tych Gli​‐ nia​ków i ob​ra​ża​jąc w ten spo​sób wszyst​kich An​gy​arów do gra​nic re​be​lii. Po​‐ tem mi​nę​ła na​stęp​na pora cie​pła, Hal​dre wy​ro​sła na uro​czą, roz​ga​da​ną dzie​‐ wusz​kę i Sem​ley przy​nio​sła ją któ​re​goś ran​ka do sło​necz​ne​go po​ko​ju Du​ros​sy w wie​ży. Sem​ley mia​ła na so​bie sta​ry błę​kit​ny płaszcz, wło​sy przy​kry​ła kap​‐ tu​rem. – Za​opie​kuj się Hal​dre przez kil​ka dni – po​wie​dzia​ła szyb​ko i spo​koj​nie. – Jadę na po​łu​dnie do Ki​rien. – Chcesz od​wie​dzić ojca? – Chcę od​na​leźć swo​je dzie​dzic​two. Twoi ku​zy​ni z Ha​gret po​kpi​wa​li z Dur​‐ ha​la. Na​wet ten mie​sza​niec Par​na może mu do​ku​czać, bo jego żona, ta klu​‐ cho​wa​ta, czar​no​wło​sa flą​dra, ma ak​sa​mit​ną kapę na łoże, dia​men​to​wy kol​‐ czyk i trzy sza​ty, a żona Dur​ha​la musi cho​dzić w ła​ta​nej suk​ni… – Dur​hal jest dum​ny ze swo​jej żony, nie z jej su​kien. Ale Sem​ley była nie​wzru​szo​na. – Pa​no​wie na Hal​lan sta​ją się bie​da​ka​mi we wła​snym zam​ku. Przy​wio​zę swo​je​mu panu po​sag god​ny mo​ich przod​ków. – Czy Dur​hal wie, że wy​jeż​dżasz? – Mój po​wrót bę​dzie szczę​śli​wy, to mo​żesz mu po​wie​dzieć – od​par​ła Sem​ley, wy​bu​cha​jąc bez​tro​skim śmie​chem. Schy​li​ła się, żeby po​ca​ło​wać cór​kę, od​wró​‐ ci​ła się i za​nim Du​ros​sa zdą​ży​ła się ode​zwać, zni​kła, jak​by po​dmuch wia​tru prze​mknął po za​la​nej słoń​cem ka​mien​nej pod​ło​dze. Za​męż​ne ko​bie​ty an​gy​ar​skie nie jeż​dżą wierz​chem dla za​ba​wy i Sem​ley nie opusz​cza​ła Hal​lan od cza​su za​mąż​pój​ścia, to​też te​raz, sa​do​wiąc się w wy​so​‐ kim sio​dle swo​je​go wia​tro​go​na, po​czu​ła się zno​wu jak pan​na, jak sza​lo​na dziew​czy​na, któ​ra na skrzy​dłach pół​noc​ne​go wia​tru ujeż​dża​ła pół​dzi​kie wierz​‐ chow​ce nad po​la​mi Ki​rien. Zwie​rzę uno​szą​ce ją te​raz ze wzgórz Hal​lan było szla​chet​nej krwi: pa​sia​sta skó​ra cia​sno ob​cią​ga​ła pu​ste, lek​kie ko​ści, zie​lo​ne oczy mru​ży​ły się od wia​tru, lek​kie, ale po​tęż​ne skrzy​dła biły po​wie​trze po obu stro​nach Sem​ley, na prze​mian od​sła​nia​jąc i prze​sła​nia​jąc chmu​ry nad jej gło​‐ wą i wzgó​rza pod jej sto​pa​mi. Na trze​ci dzień rano przy​by​ła do Ki​rien i sta​nę​ła na zruj​no​wa​nym dzie​dziń​‐ cu. Jej oj​ciec pił całą noc i tak jak daw​niej draż​ni​ło go po​ran​ne słoń​ce wpa​da​‐ ją​ce przez dziu​ra​wy dach, a wi​dok cór​ki roz​draż​nił go jesz​cze bar​dziej. – Po co wró​ci​łaś? – wark​nął, nie pa​trząc na nią za​puch​nię​ty​mi ocza​mi. Osi​‐ wiał, pło​mień jego wło​sów przy​gasł. – Czy mło​dy Hal​la nie oże​nił się z tobą i wra​casz chył​kiem do domu? – Je​stem żoną Dur​ha​la. Przy​je​cha​łam, żeby od​zy​skać mój po​sag, oj​cze. Sta​ry pi​jak wark​nął z iry​ta​cją, ale Sem​ley ro​ze​śmia​ła się tak ła​god​nie, że krzy​wiąc się, mu​siał zno​wu na nią spoj​rzeć. – Czy to praw​da, oj​cze, że Fiia ukra​dli na​szyj​nik Oko Mo​rza? – Skąd mogę wie​dzieć? Sta​re baj​dy. To zgi​nę​ło chy​ba przed moim uro​dze​‐ niem. Le​piej bym się wca​le nie ro​dził. Spy​taj Fiia, jak chcesz wie​dzieć. Idź do

nich albo wra​caj do męża, ale zo​staw mnie w spo​ko​ju. Ki​rien nie jest naj​lep​‐ szym miej​scem dla ko​biet, zło​ta i in​nych ta​kich rze​czy. Ki​rien jest skoń​czo​ne, to ru​ina, pu​ste mury. Sy​no​wie Ley​ne​na nie żyją, a ich bo​gac​twa zni​kły. Idź swo​ją dro​gą, dziew​czy​no. Sza​ry i spuch​nię​ty jak pa​jąk gnież​dżą​cy się w ru​inach po​szedł nie​pew​nym kro​kiem do piw​nic, by ukryć się przed ja​sno​ścią dnia. Pro​wa​dząc pa​sia​ste​go wia​tro​go​na z Hal​lan, Sem​ley opu​ści​ła swój daw​ny dom i zje​cha​ła ze stro​me​go wzgó​rza, przez wieś śred​nich lu​dzi, któ​rzy po​zdra​‐ wia​li ją z po​sęp​nym sza​cun​kiem, po​śród pól i pa​stwisk, gdzie pa​sły się ogrom​‐ ne, pół​dzi​kie he​ri​lo​ry z pod​cię​ty​mi skrzy​dła​mi, aż do do​li​ny zie​lo​nej jak ma​lo​‐ wa​na mi​ska i wy​peł​nio​nej po brze​gi sło​necz​nym bla​skiem. W głę​bi do​li​ny le​‐ ża​ła wio​ska Fiia i kie​dy Sem​ley zsia​dła z wierz​chow​ca, mali lu​dzie wy​bie​gli do niej z chat i ogro​dów. Ze śmie​chem wo​ła​li ci​chy​mi, wy​so​ki​mi gło​sa​mi: – Wi​taj, żono Hal​la, pani Ki​rien, ujeż​dża​ją​ca wiatr pięk​na Sem​ley! Na​zy​wa​li ją mi​ły​mi sło​wa​mi i słu​cha​ła ich z przy​jem​no​ścią, nie zwra​ca​jąc uwa​gi na ich śmiech, bo śmia​li się ze wszyst​kie​go, co mó​wi​li. Ona też tak ro​‐ bi​ła, mó​wi​ła i śmia​ła się. Sta​ła wy​so​ka, w dłu​gim błę​kit​nym płasz​czu. – Wi​taj​cie, sło​necz​ni Fiia, przy​ja​cie​le lu​dzi! Za​pro​wa​dzi​li ją do wsi i za​pro​si​li do jed​ne​go ze swo​ich prze​wiew​nych do​‐ mów, a wszę​dzie to​wa​rzy​szy​ła im gro​mad​ka dzie​ci. Wie​ku do​ro​słe​go Fia​na nie spo​sób okre​ślić, trud​no ich w ogó​le roz​róż​nić, a że krą​ży​li nie​ustan​nie ni​‐ czym ćmy wo​kół świe​cy, nie wia​do​mo było, czy mówi się do tego sa​me​go osob​‐ ni​ka. Wy​da​wa​ło się jed​nak, że je​den z nich roz​ma​wiał z Sem​ley, pod​czas gdy inni kar​mi​li i gła​ska​li jej wierz​chow​ca oraz przy​no​si​li jej wodę do pi​cia i na​‐ czy​nia z owo​ca​mi z ich kar​ło​wa​tych sa​dów. – To nie Fiia ukra​dli na​szyj​nik pa​nów Ki​rien! – krzyk​nął mały czło​wiek. – Co Fiia ro​bi​li​by ze zło​tem, pani? My mamy słoń​ce w cie​płej po​rze, a w zim​nej po​rze wspo​mnie​nie słoń​ca, mamy zło​te owo​ce, zło​te li​ście przy zmia​nie pór, zło​te wło​sy na​szej pani z Ki​rien; nie trze​ba nam in​ne​go zło​ta. – Więc to ja​kiś śred​ni czło​wiek ukradł klej​not? Od​po​wie​dzią był dłu​gi, zwiew​ny śmiech. – Jaki śred​ni czło​wiek miał​by od​wa​gę? O, pani na Ki​rien, jak skra​dzio​no wiel​ki klej​not, nie wie ża​den śmier​tel​nik, ani czło​wiek, ani śred​ni czło​wiek, ani Fian, ani nikt spo​śród sied​miu lu​dów. Tyl​ko zmar​li wie​dzą, jak prze​padł daw​no temu, kie​dy Ki​re​ley Dum​ny, twój pra​dziad, wę​dro​wał sa​mot​nie do ja​‐ skiń nad mo​rzem. Ale może znaj​dzie się u Wro​gów Słoń​ca. – U Gli​nia​ków? Nie​co gło​śniej​szy, ner​wo​wy wy​buch śmie​chu. – Usiądź wśród nas, Sem​ley sło​necz​no​wło​sa, któ​ra wró​ci​łaś z pół​no​cy. Usia​dła z nimi do po​sił​ku i cie​szy​ła się ich wdzię​kiem rów​nie jak oni jej obec​no​ścią. Kie​dy jed​nak usły​sze​li, jak po​wta​rza, że pój​dzie do Gli​nia​ków, żeby od​zy​skać swój po​sag, ich śmiech ucichł i stop​nio​wo ro​bi​ło się wo​kół niej co​raz pu​ściej. Wkrót​ce zo​sta​ła sam na sam z jed​nym, za​pew​ne tym, z któ​rym

roz​ma​wia​ła przed po​sił​kiem. – Nie chodź do Gli​nia​ków, Sem​ley – po​wie​dział i na chwi​lę od​wa​ga ją opu​‐ ści​ła. Fian prze​su​nął po​wo​li dłoń​mi po oczach i po​wie​trze wo​kół na​gle po​ciem​nia​‐ ło. Owo​ce na ta​le​rzu na​bra​ły bar​wy po​pie​la​tej, woda zni​kła ze wszyst​kich na​‐ czyń. – W da​le​kich gó​rach daw​no temu Fiia i Gde​mia​ro​wie roz​dzie​li​li się – mó​wił ci​cho Fian. – Przed​tem by​li​śmy jed​nym lu​dem. Oni są tym, czym my nie je​‐ ste​śmy. My je​ste​śmy tym, czym oni nie są. Po​myśl o słoń​cu, tra​wie i drze​‐ wach ro​dzą​cych owo​ce. Po​myśl, że nie wszyst​kie dro​gi, któ​re pro​wa​dzą w dół, pro​wa​dzą rów​nież w górę. – Moja nie pro​wa​dzi ani w dół, ani w górę, mój miły go​spo​da​rzu, ale pro​sto do mo​je​go po​sa​gu. Pój​dę tam, gdzie on jest, i wró​cę z nim. Fian skło​nił się ze śmie​chem. Za wio​ską Sem​ley do​sia​dła swe​go wia​tro​go​na i od​po​wie​dziaw​szy okrzy​kiem na po​że​gna​nia, wznio​sła się na przed​wie​czor​nym wie​trze i od​le​cia​ła na po​łu​‐ dnio​wy za​chód w stro​nę ja​skiń na ska​li​stych brze​gach mo​rza Ki​rien. Oba​wia​ła się, że bę​dzie mu​sia​ła wę​dro​wać da​le​ko w głąb ja​skiń, żeby zna​‐ leźć Gli​nia​ków, gdyż mó​wio​no, że ni​g​dy nie wy​cho​dzą ze swo​ich pod​zie​mi na świa​tło dzien​ne, że boją się Wiel​kiej Gwiaz​dy i księ​ży​ców. Była to da​le​ka dro​‐ ga i wy​lą​do​wa​ła raz, żeby jej wierz​cho​wiec za​po​lo​wał na szczu​ry drzew​ne. Zja​dła tro​chę chle​ba ze swo​jej tor​by. Chleb był już twar​dy i su​chy, prze​szedł za​pa​chem skó​ry, ale za​cho​wał coś ze swe​go sma​ku. Je​dząc go sa​mot​nie w cie​‐ niu po​łu​dnio​we​go lasu, wspo​mnia​ła Dur​ha​la, jego twarz zwró​co​ną ku niej w bla​sku świec Hal​lan. Co mu po​wie, kie​dy wró​ci do domu z ceną kró​le​stwa na szyi? „Chcia​łam mieć dar god​ny mego męża, o pa​nie”? Wkrót​ce ru​szy​ła da​‐ lej, ale kie​dy do​tar​ła do wy​brze​ża, słoń​ce już za​szło i Wiel​ka Gwiaz​da szła w jego śla​dy. Zło​śli​wy wiatr przy​biegł z za​cho​du, gwał​tow​ny i nie​sta​ły, i wal​‐ czą​cy z nim wia​tro​gon opadł z sił. Po​zwo​li​ła mu wy​lą​do​wać na pia​sku. Na​‐ tych​miast zło​żył skrzy​dła i pod​wi​nął pod sie​bie gru​be, lek​kie łapy z po​mru​‐ kiem za​do​wo​le​nia. Sem​ley sta​ła, otu​la​jąc się cia​sno płasz​czem i głasz​cząc szy​‐ ję wierz​chow​ca, któ​ry po​ło​żył uszy i nie prze​sta​wał mru​czeć. Jego cie​płe fu​tro było przy​jem​ne w do​ty​ku, ale wo​kół jak okiem się​gnąć było tyl​ko sza​re nie​bo ze strzę​pa​mi chmur, sza​re mo​rze, ciem​ny pia​sek. Na​gle po pia​sku prze​bie​gło ja​kieś ni​skie, ciem​ne stwo​rze​nie, po​tem dru​gie, cała grup​ka, przy​sia​da​jąc, bie​gnąc, przy​sta​jąc… Przy​wo​ła​ła ich okrzy​kiem. Cho​ciaż po​przed​nio jak​by jej nie do​strze​gli, te​raz w jed​nej chwi​li zna​leź​li się wo​kół niej. Trzy​ma​li się na dy​stans od wia​tro​go​na, któ​ry prze​stał mru​czeć, a sierść zje​ży​ła mu się lek​ko pod dło​nią Sem​ley. Chwy​ci​ła go za uzdę, cie​sząc się z obro​ny, lecz i bo​jąc się wy​bu​chu wście​kło​ści zde​ner​wo​wa​ne​go zwie​rzę​cia. Dziw​ni lu​dzie sta​li w mil​cze​niu, ich ma​syw​ne bose sto​py jak​by wro​sły w pia​sek. Nie było wąt​pli​wo​ści: byli wzro​stu Fiia i we wszyst​kim in​nym sta​no​wi​li ich cień, czar​ny ob​raz tam​tych ro​ze​śmia​nych

istot. Nadzy, przy​sa​dzi​ści, nie​zgrab​ni, mie​li pro​ste wło​sy i sza​ra​wą skó​rę, wil​‐ got​ną jak skó​ra ro​ba​ków; oczy jak ka​mie​nie. – Je​ste​ście Gli​nia​ka​mi? – Je​ste​śmy Gde​mia​ra​mi, ludź​mi pa​nów Kró​le​stwa Nocy. – Nie​ocze​ki​wa​nie do​no​śny i ni​ski głos za​brzmiał pom​pa​tycz​nie wśród sło​ne​go wia​tru i mro​ku, ale po​dob​nie jak z Fiia, Sem​ley nie po​tra​fi​ła okre​ślić, któ​ry się ode​zwał. – Po​zdra​wiam was, pa​no​wie nocy. Je​stem Sem​ley z Ki​rien, żona Dur​ha​la z Hal​lan. Przy​by​łam do was w po​szu​ki​wa​niu mo​je​go po​sa​gu, na​szyj​ni​ka zwa​‐ ne​go Okiem Mo​rza, któ​ry za​gi​nął daw​no temu. – Dla​cze​go szu​kasz go tu​taj, o pani? Tu​taj jest tyl​ko pia​sek, sól i noc. – Szu​kam go tu​taj, bo głę​bo​ko ukry​ci dużo wie​dzą o rze​czach za​gi​nio​nych – od​par​ła Sem​ley, nie lę​ka​jąc się po​je​dyn​ku na sło​wa. – A zło​to, któ​re po​cho​dzi z zie​mi, cią​gnie do zie​mi z po​wro​tem. Cza​sem, po​wia​da​ją, rzecz wra​ca do tego, kto ją zro​bił. Z tym ostat​nim strze​li​ła na chy​bił tra​fił i tra​fi​ła w dzie​siąt​kę. – Zna​my na​szyj​nik Oko Mo​rza z imie​nia. Był zro​bio​ny w na​szych ja​ski​niach daw​no temu i sprze​da​ny An​gy​arom. Błę​kit​ny ka​mień po​cho​dził z ko​pal​ni na​‐ szych krew​nia​ków ze wscho​du. Ale to są bar​dzo daw​ne opo​wie​ści, o pani. – Czy mogę ich po​słu​chać tam, gdzie są opo​wia​da​ne? Przy​sa​dzi​ści lu​dzie mil​cze​li przez chwi​lę, jak​by się za​sta​na​wia​li. Sza​ry wiatr dął nad pia​skiem, ściem​ni​ło się jesz​cze, po​nie​waż za​szła Wiel​ka Gwiaz​‐ da. Szum mo​rza to cichł, to na​ra​stał. Wresz​cie głę​bo​ki głos znów się ode​zwał: – Tak, pani, mo​żesz wejść do Głę​bo​kich Kom​nat. Chodź z nami te​raz. Głos był zmie​nio​ny, jak​by udo​bru​cha​ny, ale Sem​ley nie zwró​ci​ła na to uwa​‐ gi. Po​szła za Gli​nia​ka​mi po pia​sku, trzy​ma​jąc swe​go wierz​chow​ca krót​ko za uzdę. U wej​ścia do ja​ski​ni, bez​zęb​nej, zie​ją​cej pasz​czy dy​szą​cej cie​płem i stę​chli​‐ zną, je​den z Gli​nia​ków po​wie​dział: – La​ta​ją​ce zwie​rzę nie wej​dzie. – Wej​dzie – po​wie​dzia​ła Sem​ley. – Nie – za​pro​te​sto​wa​ły Gli​nia​ki. – Tak. Nie zo​sta​wię go tu​taj. Nie mam pra​wa go zo​sta​wić. Nie zro​bi wam krzyw​dy, do​pó​ki go trzy​mam za uzdę. – Nie – po​wtó​rzy​ły ni​skie gło​sy, ale inne wtrą​ci​ły: – Jak chcesz. Po chwi​li wa​ha​nia ru​szy​li da​lej. Ogar​nę​ły ich ta​kie ciem​no​ści, jak​by pasz​cza ja​ski​ni za​trza​snę​ła się za nimi. Szli gę​sie​go. Wkrót​ce mrok się roz​ja​śnił – zbli​ży​li się do wi​szą​cej pod stro​pem kuli sła​be​‐ go bia​łe​go ognia. Da​lej była na​stęp​na i jesz​cze na​stęp​na, mię​dzy nimi cią​gnę​‐ ły się po ścia​nach dłu​gie czar​ne ro​ba​ki. Im da​lej szli, tym wię​cej było kul ogni​‐ stych, aż wresz​cie cały tu​nel wy​peł​ni​ło ja​sne, zim​ne świa​tło. Prze​wod​ni​cy Sem​ley za​trzy​ma​li się u zbie​gu trzech ko​ry​ta​rzy za​mknię​tych że​la​zny​mi wro​ta​mi.

– Tu za​cze​ka​my, pani – po​wie​dzie​li i ośmiu po​zo​sta​ło z nią, a trzech otwo​‐ rzy​ło środ​ko​we wiel​kie drzwi i we​szło do środ​ka. Wro​ta za​trza​snę​ły się za nimi z hu​kiem. Córa An​gy​arów sta​ła nie​ru​cho​ma, wy​pro​sto​wa​na pod ostrym, bia​łym świa​‐ tłem lamp. Wia​tro​gon przy​siadł obok, bi​jąc koń​cem pa​sia​ste​go ogo​na, a jego wiel​kie zwi​nię​te skrzy​dła drga​ły raz po raz, zdra​dza​jąc ha​mo​wa​ną chęć uciecz​ki. Za ple​ca​mi Sem​ley ośmiu Gli​nia​ków przy​sia​dło na pię​tach, mam​ro​‐ cząc w swo​im ję​zy​ku. Środ​ko​we wro​ta otwo​rzy​ły się ze zgrzy​tem. – Wpro​wadź​cie An​gy​ar​kę do Kró​le​stwa Nocy! – za​wo​łał dud​nią​cym i na​pu​‐ szo​nym gło​sem sto​ją​cy we wro​tach Gli​niak. Miał coś w ro​dza​ju odzie​ży na krę​pym, sza​rym cie​le. – Wejdź i po​dzi​wiaj cuda na​szej kra​iny, dzie​ła rąk pa​‐ nów nocy! Sem​ley bez sło​wa szarp​nę​ła uzdę swe​go wierz​chow​ca i po​szła, schy​la​jąc gło​‐ wę w drzwiach zro​bio​nych dla kar​ło​wa​te​go ludu. Otwo​rzył się przed nią nowy roz​ja​rzo​ny ko​ry​tarz z wil​got​ny​mi ścia​na​mi ską​pa​ny​mi w bia​łym świe​tle, tyl​‐ ko tym ra​zem na pod​ło​dze za​miast chod​ni​ka le​ża​ły dwie lśnią​ce że​la​zne bel​ki cią​gną​ce się rów​no​le​głą li​nią jak okiem się​gnąć. Na bel​kach stał ja​kiś wó​zek na me​ta​lo​wych ko​łach. Po​słusz​na ge​stom swe​go no​we​go prze​wod​ni​ka Sem​ley bez wa​ha​nia i bez cie​nia zdzi​wie​nia na twa​rzy we​szła do wóz​ka i skło​ni​ła wia​tro​go​na, żeby przy​siadł obok niej. Gli​niak usiadł z przo​du, gdzie ma​ni​pu​lo​‐ wał ja​ki​miś dźwi​gnia​mi i kół​ka​mi. Roz​legł się gło​śny ha​łas, me​tal za​zgrzy​tał o me​tal i ścia​ny ko​ry​ta​rza za​czę​ły ucie​kać do tyłu. Umy​ka​ły tak co​raz szyb​‐ ciej, aż wresz​cie ogni​ste kule nad gło​wą zla​ły się w jed​no pa​smo, a cie​płe, stę​‐ chłe po​wie​trze zmie​ni​ło się w cuch​ną​cy wiatr, któ​ry od​rzu​cił jej kap​tur z gło​‐ wy. Wó​zek się za​trzy​mał. Sem​ley we​szła za prze​wod​ni​kiem po ba​zal​to​wych scho​dach do roz​le​głe​go przed​po​ko​ju, a stam​tąd do jesz​cze więk​szej sali wy​żło​‐ bio​nej przed wie​ka​mi przez wodę, a może wy​ku​tej w ska​le przez Gli​nia​ków. Mrok, któ​re​go ni​g​dy nie na​ru​szy​ło świa​tło dzien​ne, roz​ja​śniał nie​sa​mo​wi​ty, zim​ny blask ogni​stych kul. W otwo​rach wy​cię​tych w ścia​nach ob​ra​ca​ły się wiel​kie śmi​gła, wy​cią​ga​jąc stę​chłe po​wie​trze. Roz​le​gła za​mknię​ta prze​strzeń hu​cza​ła i wi​bro​wa​ła ha​ła​sem – do​no​śny​mi gło​sa​mi Gli​nia​ków, zgrzy​tem, pi​‐ skiem i szu​mem pra​cu​ją​cych wen​ty​la​to​rów i kół, wie​lo​krot​nym echem tych dźwię​ków od​bi​tym od skał. Tu​taj wszy​scy przy​sa​dzi​ści Gli​nia​cy mie​li na so​bie stro​je na​śla​du​ją​ce Wład​ców Gwiazd; spodnie, mięk​kie buty i blu​zy z kap​tu​ra​‐ mi. Tyl​ko nie​licz​ne ko​bie​ty, po​spiesz​nie prze​my​ka​ją​ce się kar​li​ce, były na​gie. Wśród męż​czyzn prze​wa​ża​li żoł​nie​rze no​szą​cy przy boku broń wy​glą​da​ją​cą jak strasz​ne mio​ta​cze świa​tła Wład​ców Gwiazd, ale Sem​ley za​uwa​ży​ła, że są to zwy​kłe że​la​zne pał​ki. Wszyst​ko to wi​dzia​ła, nie pa​trząc. Szła, do​kąd ją pro​wa​dzo​no, nie zwra​ca​jąc gło​wy w lewo ani w pra​wo. Kie​dy do​szła do grup​ki Gli​nia​ków no​szą​cych na czar​nych wło​sach że​la​zne ob​rę​cze, jej prze​wod​nik sta​nął, skło​nił się i za​hu​czał:

– Pa​no​wie Gde​mia​ru! Było ich sied​miu i wszy​scy spoj​rze​li na nią z taką butą na swo​ich z gru​ba cio​sa​nych sza​rych twa​rzach, że mia​ła ocho​tę ro​ze​śmiać im się w nos. – O wład​cy kró​le​stwa mro​ku, przy​by​wam do was w po​szu​ki​wa​niu za​gi​nio​‐ ne​go skar​bu mo​ich przod​ków – po​wie​dzia​ła po​waż​nie. – Szu​kam Oka Mo​rza, któ​re zdo​był Ley​nen. – Jej głos za​brzmiał sła​bo w ha​ła​sie wiel​kiej kryp​ty. – Tak nam do​nie​śli po​słań​cy, o pani Sem​ley. – Tym ra​zem za​uwa​ży​ła, kto mówi; Gli​niak z bia​łą, sro​gą twa​rzą, niż​szy jesz​cze od po​zo​sta​łych, się​ga​ją​cy jej le​d​wie do pier​si. – Nie mamy tego, cze​go szu​kasz. – Mó​wią, że kie​dyś Oko Mo​rza było w wa​szym po​sia​da​niu. – Róż​nie mó​wią na gó​rze, tam gdzie pali słoń​ce. – A wiatr roz​no​si sło​wa wszę​dzie, do​kąd do​cie​ra. Nie py​tam, w jaki spo​sób na​szyj​nik zgi​nął i wró​cił do was, któ​rzy go kie​dyś zro​bi​li​ście. To daw​ne opo​‐ wie​ści, daw​ne pre​ten​sje. Chcę tyl​ko zna​leźć go te​raz. Nie ma​cie go, ale może wie​cie, gdzie jest. – Tu​taj go nie ma. – Za​tem jest gdzie in​dziej. – Jest tam, do​kąd ni​g​dy nie do​trzesz. Chy​ba że my ci po​mo​że​my. – Więc po​móż​cie mi. Pro​szę o to jako wasz gość. – Po​wie​dzia​ne jest: An​gy​aro​wie bio​rą, Fiia dają, Gde​mia​ro​wie dają i bio​rą. Je​że​li zro​bi​my to dla cie​bie, co za to do​sta​nie​my? – Moje po​dzię​ko​wa​nie, pa​nie nocy. Sta​ła wśród nich wy​so​ka i ja​sna, uśmiech​nię​ta. Wpa​try​wa​li się w nią wszy​‐ scy z za​zdro​ścią i po​dzi​wem, z po​nu​rą tę​sk​no​tą. – Po​słu​chaj, An​gy​ar​ko, pro​sisz nas o wiel​ką przy​słu​gę. Sama nie wiesz, jak wiel​ką. Nie po​tra​fisz tego zro​zu​mieć. Na​le​żysz do rasy, któ​ra nie chce ro​zu​‐ mieć, któ​ra umie tyl​ko ujeż​dżać wia​tro​go​ny, upra​wiać zbo​że, ma​chać mie​‐ czem i chó​ral​nie krzy​czeć. A kto robi wa​sze mie​cze z ja​snej sta​li? My, Gde​‐ mia​ro​wie! Wasi pa​no​wie przy​cho​dzą do nas, ku​pu​ją mie​cze i od​cho​dzą, nie oglą​da​jąc się za sie​bie, nie ro​zu​mie​jąc. Ale ty je​steś tu​taj, ty bę​dziesz pa​trzeć, mo​żesz zo​ba​czyć kil​ka z na​szych nie​zli​czo​nych cu​dów, świa​tła, któ​re palą się wiecz​nie, wóz, któ​ry sam je​dzie, ma​szy​ny, któ​re ro​bią nam ubra​nia, go​tu​ją nam po​ży​wie​nie, od​świe​ża​ją nam po​wie​trze i słu​żą nam we wszyst​kim. Wiedz, że wszyst​ko to jest dla cie​bie nie do po​ję​cia. I wiedz, że my, Gde​mia​ro​‐ wie, ży​je​my w przy​jaź​ni z tymi, któ​rych wy na​zy​wa​cie Wład​ca​mi Gwiazd! By​li​śmy z nimi w Hal​lan, w Re​ohan, w Hul-Or​ren, we wszyst​kich wa​szych zam​kach, żeby po​móc im w roz​mo​wach z wami. Ksią​żę​ta, któ​rym wy, dum​ni An​gy​aro​wie, pła​ci​cie da​ni​nę, są na​szy​mi przy​ja​ciół​mi. Świad​czy​my so​bie na​‐ wza​jem przy​słu​gi! Czym jest dla nas two​je po​dzię​ko​wa​nie? – Na to py​ta​nie wy mu​si​cie od​po​wie​dzieć, nie ja – od​par​ła Sem​ley. – Ja za​‐ da​łam py​ta​nie. Od​po​wiedz mi, pa​nie. Sied​miu Gli​nia​ków na​ra​dza​ło się przez chwi​lę sło​wa​mi i w mil​cze​niu. Spo​‐ glą​da​li na nią, od​wra​ca​li się, mam​ro​ta​li coś i mil​kli. Po​wo​li, w mil​cze​niu zbie​‐

rał się wo​kół nich tłum, aż wresz​cie Sem​ley sta​ła oto​czo​na set​ka​mi czar​nych ku​dła​tych głów i cała wiel​ka hu​czą​ca gro​ta z wy​jąt​kiem wą​skie​go krę​gu wo​‐ kół niej była za​peł​nio​na Gli​nia​ka​mi. Wia​tro​gon drżał ze stra​chu i zbyt dłu​go po​wstrzy​my​wa​ne​go gnie​wu, a jego oczy zro​bi​ły się wiel​kie i ja​sne jak oczy zwie​rzę​cia zmu​szo​ne​go do lotu w nocy. Sem​ley po​gła​ska​ła cie​płe fu​ter​ko na jego gło​wie, szep​cząc: – Spo​koj​nie, mój dziel​ny, mą​dry po​grom​co wia​tru… – Pani, za​bie​rze​my cię tam, gdzie jest skarb – zwró​cił się do niej Gli​niak z bia​łą twa​rzą i że​la​zną ko​ro​ną na skro​niach. – Wię​cej nie mo​że​my nic dla cie​bie zro​bić. Udaj się tam z nami i za​żą​daj klej​no​tu od tych, któ​rzy go prze​‐ cho​wu​ją. La​ta​ją​ce zwie​rzę musi tu zo​stać, po​je​dziesz sama. – Jak da​le​ka bę​dzie po​dróż, pa​nie? Jego war​gi roz​cią​gnę​ły się w uśmie​chu. – To bar​dzo da​le​ka po​dróż, o pani. Ale po​trwa tyl​ko jed​ną dłu​gą noc. – Dzię​ku​ję wam za grzecz​ność. Czy za​opie​ku​je​cie się moim wierz​chow​cem przez tę noc? Nie chcę, żeby mu się zda​rzy​ło coś złe​go. – Bę​dzie spał do two​je​go po​wro​tu. Kie​dy zno​wu zo​ba​czysz to zwie​rzę, bę​‐ dziesz mia​ła za sobą jaz​dę na po​tęż​niej​szym wia​tro​go​nie! Nie spy​tasz, do​kąd cię za​bie​ra​my? – Czy pręd​ko wy​ru​szy​my? Nie chcę być zbyt dłu​go z dala od domu. – Wy​ru​sza​my wkrót​ce. – I znów roz​cią​gnął w uśmie​chu sza​re war​gi. Tego, co się dzia​ło przez kil​ka na​stęp​nych go​dzin, Sem​ley nie po​tra​fi​ła​by opo​wie​dzieć: po​śpiech, ha​łas, nie​zro​zu​mia​ła krzą​ta​ni​na. Trzy​ma​ła gło​wę swe​‐ go wia​tro​go​na, gdy je​den z Gli​nia​ków wbił w jego pa​sia​sty zad dłu​gą igłę. Omal nie krzyk​nę​ła na ten wi​dok, ale jej wierz​cho​wiec tyl​ko drgnął i za​snął. Za​bra​ła go gru​pa Gli​nia​ków, któ​rzy wy​raź​nie mu​sie​li zmo​bi​li​zo​wać całą swo​‐ ją od​wa​gę, żeby do​tknąć jego cie​płe​go fu​tra. Póź​niej mu​sia​ła znieść wi​dok igły wbi​ja​nej we wła​sne ra​mię – po​my​śla​ła, że może po to, by jej od​wa​gę wy​sta​wić na pró​bę, gdyż zda​wa​ło jej się, że nie za​snę​ła; pew​no​ści nie mia​ła. Były chwi​‐ le, że mu​sia​ła je​chać wóz​ka​mi na szy​nach, mi​ja​jąc set​ki że​la​znych wrót i skle​pio​nych pie​czar; raz wó​zek prze​je​chał przez ja​ski​nię, któ​ra cią​gnę​ła się po obu stro​nach toru bez koń​ca i cały jej mrok wy​peł​nia​ły ogrom​ne sta​da he​‐ ri​lo​rów. Sły​sza​ła ich ochry​płe na​wo​ły​wa​nia i wi​dzia​ła, jak mi​ga​ły w bla​sku lamp na prze​dzie wozu; po​tem zo​ba​czy​ła je wy​raź​niej w bia​łym świe​tle i za​‐ uwa​ży​ła, że wszyst​kie są bez​skrzy​dłe i śle​pe. Na ten wi​dok za​mknę​ła oczy. Ale da​lej były znów tu​ne​le i wciąż nowe gro​ty oraz sza​re, nie​kształt​ne cia​ła, sro​gie twa​rze i hu​czą​ce cheł​pli​wie gło​sy, aż wresz​cie wy​pro​wa​dzo​no ją na​gle na otwar​tą prze​strzeń. Była noc; z ra​do​ścią unio​sła oczy ku gwiaz​dom i księ​‐ ży​co​wi, ma​łe​mu He​li​ki ja​śnie​ją​ce​mu na za​cho​dzie. Na​dal jed​nak ota​cza​li ją Gli​nia​cy, któ​rzy ka​za​li jej wejść po schod​kach do in​ne​go wozu czy ja​ski​ni – nie umia​ła okre​ślić, co to jest. Wnę​trze było nie​du​że, peł​ne ma​łych, mru​ga​ją​‐ cych jak świecz​ki świa​te​łek, bar​dzo wą​skie i lśnią​ce po wiel​kich, wil​got​nych gro​tach i gwiaź​dzi​stej nocy. Znów ukłu​to ją igłą i po​wie​dzia​no, że musi zo​stać

przy​wią​za​na do cze​goś w ro​dza​ju pła​skie​go fo​te​la. – Nie dam się zwią​zać – po​wie​dzia​ła Sem​ley. Kie​dy jed​nak zo​ba​czy​ła, że czte​rej Gli​nia​cy, któ​rzy mie​li być jej prze​wod​ni​‐ ka​mi, po​zwa​la​ją się przy​wią​zać, zgo​dzi​ła się i ona. Wszy​scy inni wy​szli. Roz​‐ legł się ryk, po​tem za​pa​no​wa​ła ci​sza i przy​gniótł ją wiel​ki, nie​wi​docz​ny cię​‐ żar. A po​tem nie było cię​ża​ru, nie było dźwię​ków, nic. – Czy ja umar​łam? – spy​ta​ła Sem​ley. – O nie, pani – od​po​wie​dział głos, któ​ry się jej nie spodo​bał. Otwo​rzy​ła oczy i uj​rza​ła schy​lo​ną nad sobą bia​łą twarz, gru​be war​gi roz​cią​‐ gnię​te w uśmie​chu, oczy jak ka​my​ki. Wię​zy z niej opa​dły; ze​rwa​ła się z miej​‐ sca. Czu​ła się nie​waż​ka, bez​cie​le​sna, czu​ła się jak ob​ło​czek stra​chu na wie​‐ trze. – Nie zro​bi​my ci krzyw​dy – ode​zwał się po​nu​ry głos czy też gło​sy – ale po​‐ zwól nam się do​tknąć. Chcie​li​by​śmy do​tknąć two​ich wło​sów. Po​zwól nam, pani, do​tknąć swych wło​sów… Okrą​gły wóz, w któ​rym się znaj​do​wa​li, za​drżał lek​ko. Za jego je​dy​nym oknem pa​no​wa​ła czar​na noc, a może była to mgła albo w ogó​le nic? Jed​na dłu​‐ ga noc, po​wie​dzie​li. Bar​dzo dłu​ga. Sem​ley sie​dzia​ła bez ru​chu, zno​sząc do​tyk cięż​kich sza​rych dło​ni na wło​sach. Póź​niej do​ty​ka​li jej dło​ni, stóp i ra​mion, a raz do​tknę​li jej szyi – wów​czas za​ci​snę​ła zęby i wsta​ła. Gli​nia​cy od​stą​pi​li. – Nie zro​bi​my ci krzyw​dy, pani – po​wie​dzie​li. Po​trzą​snę​ła gło​wą. Kie​dy dali jej znak, po​ło​ży​ła się z po​wro​tem w fo​te​lu, a kie​dy za oknem bły​‐ snę​ło zło​ci​ste świa​tło, za​pła​ka​ła​by, gdy​by nie to, że wcze​śniej ze​mdla​ła. – Do​brze – po​wie​dział Ro​can​non. – Przy​naj​mniej wie​my, kim ona jest. – Dużo bym dał, by się do​wie​dzieć, kim jest na​praw​dę – mruk​nął ku​stosz. – Ona chce do​stać coś, co mamy w mu​zeum, je​że​li do​brze zro​zu​mia​łem tych tro​glo​dy​tów. – Nie na​zy​waj ich tro​glo​dy​ta​mi – rzekł Ro​can​non. Jako et​no​graf ko​smicz​ny miał obo​wią​zek prze​ciw​sta​wiać się po​dob​nym okre​śle​niom. – Nie są pięk​ni, ale to nasi so​jusz​ni​cy kla​sy C… Cie​ka​we, cze​mu ko​mi​sja wy​ty​po​wa​ła do roz​‐ wo​ju wła​śnie ich? I to jesz​cze przed na​wią​za​niem kon​tak​tu ze wszyst​ki​mi isto​ta​mi ro​zum​ny​mi. Za​ło​żę się, że ko​mi​sja była z Cen​tau​ra; oni za​wsze po​‐ pie​ra​ją isto​ty pro​wa​dzą​ce noc​ny tryb ży​cia i ja​ski​niow​ców. Ja bym ra​czej po​‐ sta​wił na ga​tu​nek dru​gi. – Wy​glą​da na to, że ci tro​glo​dy​ci są nią za​chwy​ce​ni. – A ty nie? Ke​tho rzu​cił spoj​rze​nie na wy​so​ką ko​bie​tę, za​czer​wie​nił się i wy​buch​nął śmie​chem. – W pe​wien spo​sób, nie​wąt​pli​wie. Przez osiem​na​ście lat tu​taj, na No​wej Po​‐ łu​dnio​wej Geo​r​gii, nie wi​dzia​łem tak pięk​nej rasy. Praw​dę mó​wiąc, ni​g​dy w ży​ciu nie wi​dzia​łem tak pięk​nej ko​bie​ty. Wy​glą​da jak bo​gin​ka.

Ru​mie​niec do​szedł do czub​ka jego ły​sej gło​wy, gdyż Ke​tho był nie​śmia​łym ku​sto​szem i rzad​ko się​gał do hi​per​bo​li. Ale Ro​can​non ski​nął gło​wą z po​wa​gą. – Szko​da, że nie mo​że​my z nią po​roz​ma​wiać bez tych trog… Gde​mia​rów jako tłu​ma​czy. Ale nic na to nie po​ra​dzi​my. – Pod​szedł do go​ścia, a kie​dy Sem​ley zwró​ci​ła ku nie​mu swo​ją wspa​nia​łą twarz, skło​nił się bar​dzo ni​sko, przy​klę​ka​jąc na jed​no ko​la​no z opusz​czo​ną gło​wą i przy​mknię​ty​mi ocza​mi. Na​zy​wał to in​ter​kul​tu​ral​nym dy​giem na każ​dą oka​zję i wy​ko​ny​wał go nie bez pew​ne​go wdzię​ku. Kie​dy wstał, pięk​na ko​bie​ta uśmiech​nę​ła się i prze​mó​wi​ła. – Ona mó​wić po​wi​ta​nie, Wład​co Gwiazd – za​dud​nił je​den z jej przy​sa​dzi​‐ stych prze​wod​ni​ków w uprosz​czo​nym ję​zy​ku ga​lak​tycz​nym. – Wi​taj, pani – od​po​wie​dział Ro​can​non. – Co na​sze mu​zeum może dla cie​bie zro​bić? Jej głos wzniósł się po​nad dud​nie​nie tro​glo​dy​tów jak po​wiew sre​brzy​ste​go wia​tru. – Ona mó​wić, bar​dzo pro​sić dać z po​wro​tem na​szyj​nik, wła​sność oj​ców jej oj​‐ ców, daw​no, daw​no. – Któ​ry na​szyj​nik? – spy​tał Ro​can​non, a ona zro​zu​mia​ła i wska​za​ła eks​po​‐ nat w cen​trum ga​blo​ty, przed któ​rą sta​li. Była to wspa​nia​ła sztu​ka, łań​cuch z żół​te​go zło​ta, ma​syw​ny, ale bar​dzo mi​ster​nej ro​bo​ty, ozdo​bio​ny wiel​kim ja​‐ skra​wo​błę​kit​nym sza​fi​rem. Ro​can​non uniósł brwi, a Ke​tho za jego ple​ca​mi szep​nął: – Ma do​bry gust. To jest na​szyj​nik z Fo​mal​haut Dwa, słyn​ne dzie​ło sztu​ki. Sem​ley uśmiech​nę​ła się do dwóch lu​dzi i znów prze​mó​wi​ła do nich po​nad gło​wa​mi tro​glo​dy​tów. – Ona mó​wić, o Wład​cy Gwiazd, star​szy i młod​szy opie​ku​no​wie Domu Skar​‐ bów, ten skarb jej wła​sność. Dłu​gi, dłu​gi czas. Dzię​ku​ję. – Jak ten eks​po​nat do nas tra​fił, Ke​tho? – Po​cze​kaj, spraw​dzę w ka​ta​lo​gu. Mam go tu​taj. Do​sta​li​śmy od tych tro​‐ glo… trol​lów czy jak im tam. Tu jest na​pi​sa​ne, że mają ob​se​sję han​dlo​wą; mu​sie​li​śmy po​zwo​lić im „ku​pić” ten sta​tek, AD-4, na któ​rym te​raz przy​by​li. Klej​not był czę​ścią za​pła​ty. To ich wła​sna ro​bo​ta. – Za​ło​żę się, że nie po​tra​fią już ro​bić ta​kich pięk​nych rze​czy, od​kąd skie​ro​‐ wa​no ich na dro​gę prze​my​sło​wą. – Wy​glą​da, że uwa​ża​ją tę rzecz za jej wła​sność, a nie swo​ją lub na​szą. To musi być waż​ne, sko​ro po​świę​ci​li tyle cza​su, żeby za​jąć się jej spra​wą. Prze​‐ cież obiek​tyw​na róż​ni​ca mię​dzy nami a Fo​mal​haut musi być nie​ma​ła! – Nie​wąt​pli​wie wy​no​si kil​ka lat – po​wie​dział et​no​graf, któ​re​mu nie​ob​ce były po​śli​zgi cza​so​we. – Nie tak wie​le. Nie​ste​ty, ani pod​ręcz​nik, ani prze​wod​nik nie po​da​ją cyfr po​zwa​la​ją​cych na do​kład​niej​szą oce​nę tej róż​ni​cy. Te ga​tun​ki lu​dzi nie były w ogó​le po​rząd​nie zba​da​ne. Może ci mali fa​ce​ci wy​świad​cza​ją jej zwy​kłą grzecz​ność, a może od tego cho​ler​ne​go klej​no​tu za​le​ży wy​buch woj​‐ ny mię​dzy ga​tun​ka​mi. Może speł​nia​ją jej za​chcian​ki, bo uzna​ją jej wyż​szość. Albo mimo po​zo​rów ona jest ich więź​niem i uży​wa​ją jej na wa​bia. Co my

o nich wie​my?… Czy mo​żesz od​dać ten na​szyj​nik, Ke​tho? – Tak. Wszyst​kie exo​ti​ca są teo​re​tycz​nie wy​po​ży​czo​ne, gdyż cza​sem wy​pły​‐ wa​ją po​dob​ne rosz​cze​nia. Zwy​kle ustę​pu​je​my. Po​kój po​nad wszyst​ko, do​pó​ki nie wy​buch​nie woj​na… – Pro​po​nu​ję więc, żeby jej to od​dać. – Z przy​jem​no​ścią – uśmiech​nął się Ke​tho. Otwo​rzyw​szy ga​blo​tę, wy​jął zło​‐ ty łań​cuch i w swo​jej nie​śmia​ło​ści po​dał go Ro​can​no​no​wi, mó​wiąc: – Ty jej to daj. I tak błę​kit​ny klej​not zna​lazł się przez chwi​lę w dło​ni Ro​can​no​na, któ​ry z dło​nią peł​ną błę​kit​ne​go ognia i zło​ta od​wró​cił się do pięk​nej nie​ziem​skiej ko​‐ bie​ty. Sem​ley nie wy​cią​gnę​ła do nie​go rąk, tyl​ko po​chy​li​ła gło​wę i Ro​can​non za​ło​żył jej na​szyj​nik. Błę​kit​ny ogień za​bły​snął na jej zło​to​brą​zo​wej szyi. Sem​‐ ley po​sła​ła znad nie​go spoj​rze​nie tak prze​peł​nio​ne dumą, ra​do​ścią i wdzięcz​‐ no​ścią, że Ro​can​non stał bez sło​wa, ku​stosz zaś szep​tał po​spiesz​nie w swo​im ję​zy​ku: – Bar​dzo pro​szę, bar​dzo pro​szę. Sem​ley skło​ni​ła zło​tą gło​wę przed nim i Ro​can​no​nem, po​tem od​wró​ci​ła się, ski​nę​ła swo​im przy​sa​dzi​stym prze​wod​ni​kom – a może straż​ni​kom? – i otu​liw​‐ szy się zno​szo​nym błę​kit​nym płasz​czem, ode​szła, nik​nąc w per​spek​ty​wie dłu​‐ gie​go ko​ry​ta​rza. Ke​tho i Ro​can​non od​pro​wa​dza​li ją wzro​kiem. – Mam wra​że​nie… – za​czął Ro​can​non. – Ja​kie? – spy​tał zdła​wio​nym gło​sem Ke​tho po dłuż​szej chwi​li. – Mam cza​sa​mi wra​że​nie… wiesz, przy spo​tka​niach z miesz​kań​ca​mi świa​‐ tów, o któ​rych wie​my tak nie​wie​le… wra​że​nie, że na​tkną​łem się na strzęp le​‐ gen​dy albo tra​gicz​ne​go mitu, któ​re​go nie ro​zu​miem… – Tak – ode​zwał się ku​stosz i od​chrząk​nął. – Cie​ka​we… cie​ka​we, jak ona ma na imię. Pięk​na Sem​ley, Sem​ley zło​to​wło​sa, Sem​ley z na​szyj​ni​kiem. Na​rzu​ci​ła swo​ją wolę Gli​nia​kom, a na​wet Wład​com Gwiazd w tym okrop​nym miej​scu, do któ​‐ re​go za​bra​li ją Gli​nia​cy, w tym mie​ście na krań​cu nocy. Na​wet oni ustą​pi​li i ze swe​go skarb​ca chęt​nie od​da​li jej klej​not ro​dzin​ny. Ale wciąż jesz​cze nie mo​gła się otrzą​snąć z na​stro​ju tych ja​skiń, gdzie ska​ły na​wi​sa​ły nad gło​wą, gdzie nie wie​dzia​ło się, kto mówi ani co się dzie​je wo​kół, gdzie dud​ni​ły gło​sy i wy​cią​ga​ły się sza​re ręce… Dość tego. Za​pła​ci​ła za swój na​szyj​nik, bar​dzo do​‐ brze. Te​raz jest jej. Cena zo​sta​ła za​pła​co​na, co prze​szło, mi​nę​ło. Jej wia​tro​gon wy​czoł​gał się z ja​kiejś za​gro​dy z męt​nym okiem, z fu​trem po​‐ kry​tym szro​nem i po​cząt​ko​wo, kie​dy już wy​szli z gde​miar​skich ja​skiń, nie chciał wzle​cieć. Te​raz jak​by do​szedł do sie​bie i pły​nął przez ja​sne nie​bo na ła​‐ god​nym po​łu​dnio​wym wie​trze ku Hal​lan. – Szyb​ciej, szyb​ciej! – przy​na​gla​ła go Sem​ley. Śmia​ła się, gdy wiatr oczy​ścił jej umysł z ciem​no​ści. – Chcę jak naj​szyb​ciej zo​ba​czyć Dur​ha​la… Przy​by​li do Hal​lan o zmierz​chu dru​gie​go dnia. Ja​ski​nie Gli​nia​ków wy​da​wa​‐

ły jej się ze​szło​rocz​nym złym snem, kie​dy jej wia​tro​gon po​ko​ny​wał ty​siąc stop​ni Hal​la​nu i Most Ot​chła​ni, gdzie las za​pa​dał się na​gle na set​ki me​trów. W zło​tym świe​tle wie​czo​ru zsia​dła ze swe​go wierz​chow​ca na dzie​dziń​cu i resz​tę scho​dów prze​szła mię​dzy sztyw​ny​mi, rzeź​bio​ny​mi po​sta​cia​mi bo​ha​te​‐ rów i dwo​ma straż​ni​ka​mi, któ​rzy skło​ni​li się przed nią, nie mo​gąc ode​rwać wzro​ku od pięk​ne​go ogni​ste​go klej​no​tu na jej pier​si. W sie​ni za​trzy​ma​ła prze​cho​dzą​cą dziew​czy​nę, bar​dzo pięk​ną dziew​czy​nę, z wy​glą​du jed​ną z krew​nia​czek Dur​ha​la, cho​ciaż Sem​ley nie mo​gła so​bie przy​po​mnieć jej imie​nia. – Po​zna​jesz mnie, pa​nien​ko? Je​stem Sem​ley, żona Dur​ha​la. Czy nie ze​‐ chcia​ła​byś pójść do pani Du​ros​sy i po​wie​dzieć jej, że wró​ci​łam? Dziew​czy​na spoj​rza​ła na nią z dziw​nym wy​ra​zem twa​rzy. – Tak, pani – wy​ją​ka​ła i po​bie​gła do wie​ży. Sem​ley cze​ka​ła w po​zła​ca​nej zruj​no​wa​nej sali. Ani ży​we​go du​cha. Czyż​by wszy​scy byli w Wiel​kiej Sali przy sto​le? Pa​no​wa​ła nie​po​ko​ją​ca ci​sza. Po chwi​li Sem​ley ru​szy​ła w kie​run​ku wie​ży. Na​gle uj​rza​ła spie​szą​cą po ka​mien​nej po​‐ sadz​ce si​wo​wło​są za​pła​ka​ną ko​bie​tę, któ​ra wy​cią​ga​jąc ra​mio​na, wo​ła​ła jej imię. Cof​nę​ła się, gdyż ni​g​dy nie wi​dzia​ła tej sta​rusz​ki. – Kim je​steś, pani? – Je​stem Du​ros​sa. Sem​ley sta​ła w mil​cze​niu, bez ru​chu, pod​czas gdy Du​ros​sa obej​mo​wa​ła ją z pła​czem i py​ta​ła, czy to praw​da, że Gli​nia​cy schwy​ta​li ją i trzy​ma​li przez tyle dłu​gich lat pod za​klę​ciem, czy też może były to sztucz​ki Fiia? Po​tem, od​‐ su​nąw​szy się na krok, Du​ros​sa prze​sta​ła łkać. – Je​steś na​dal mło​da, Sem​ley. Jak w dniu, kie​dy od​je​cha​łaś. I masz na​szyj​‐ nik… – Przy​wio​złam po​sag mo​je​mu mę​żo​wi Dur​ha​lo​wi. Gdzie on jest? – Dur​hal nie żyje. Sem​ley za​mar​ła w bez​ru​chu. – Twój mąż, a mój brat Dur​hal, pan na Hal​lan, zgi​nął w bi​twie sie​dem lat temu. Wład​cy Gwiazd nie przy​jeż​dża​ją już wię​cej. Wda​li​śmy się w woj​nę ze Wschod​ni​mi Zam​ka​mi, z An​gy​ara​mi z Log i Hul-Or​ren. Dur​hal zgi​nął w wal​‐ ce prze​szy​ty włócz​nią śred​nia​ka, gdyż miał mar​ną zbro​ję dla cia​ła i żad​nej dla du​cha. Leży po​cho​wa​ny na po​lach bli​sko or​reń​skich ba​gien. Sem​ley od​wró​ci​ła się do wyj​ścia. – Pój​dę za​tem do nie​go – po​wie​dzia​ła, do​ty​ka​jąc ręką łań​cu​cha cią​żą​ce​go jej na szyi. – Za​nio​sę mu mój dar. – Za​cze​kaj, Sem​ley! To cór​ka Dur​ha​la, two​ja cór​ka, Pięk​na Hal​dre! Była to dziew​czy​na, któ​rą za​trzy​ma​ła i po​sła​ła po Du​ros​sę, lat oko​ło dwu​‐ dzie​stu, z ocza​mi ciem​no​nie​bie​ski​mi jak oczy Dur​ha​la. Sta​ła obok Du​ros​sy, wpa​tru​jąc się w ko​bie​tę, któ​ra była jej mat​ką i ró​wie​śnicz​ką. Były w tym sa​‐ mym wie​ku, mia​ły ta​kie same zło​te wło​sy i były rów​nie pięk​ne, tyl​ko Sem​ley była nie​co wyż​sza i mia​ła błę​kit​ny klej​not na pier​si.

– Weź to, weź to. Przy​wio​złam to z krań​ca dłu​giej nocy dla Dur​ha​la i dla cie​bie! – krzyk​nę​ła Sem​ley, schy​la​jąc gło​wę, żeby zdjąć cięż​ki łań​cuch. Upu​‐ ści​ła go na ka​mie​nie. – Weź go, Hal​dre! – krzyk​nę​ła jesz​cze raz i z gło​śnym pła​czem wy​bie​gła z zam​ku Hal​lan. Prze​by​ła most, po​tem dłu​gie, sze​ro​kie scho​dy i jak ucie​ka​ją​ce dzi​kie stwo​rze​nie rzu​ci​ła się ku la​som po​ra​sta​ją​cym zbo​cza gór. I zni​kła.

Część pierw​sza

Wład​ca Gwiazd

1 Tak koń​czy się pierw​sza część le​gen​dy; wszyst​ko to jest praw​dą. A te​raz kil​‐ ka rów​nież praw​dzi​wych fak​tów, za​czerp​nię​tych z Pod​ręcz​ni​ka 8. Stre​fy Ga​‐ lak​tycz​nej: Nu​mer 62: Fo​mal​haut II Typ AE – for​my ży​cia opar​te na wę​glu. Pla​ne​ta z że​la​znym ją​drem, śred​ni​ca 10 600 km, at​mos​fe​ra bo​ga​ta w tlen. Czas obie​gu: 800 ziem​skich dni 8 godz. 11 min 42 sek. Czas ob​ro​tu: 29 godz. 51 min 02 sek. Śred​nia od​le​głość od słoń​ca: 3,2 j.a., od​chy​le​nie or​bi​ty nie​wiel​kie. Na​chy​le​nie eklip​ty​ki 27° 20’ 20”, po​wo​du​ją​ce wy​raź​nie za​zna​czo​ne pory roku. Gra​wi​ta​cja: 0,86 stan​dar​do​wej. Czte​ry głów​ne kon​ty​nen​ty: Pół​noc​no-Za​chod​ni, Po​łu​dnio​wo-Za​chod​ni, Wschod​ni i An​tark​tycz​ny, zaj​mu​ją 38% po​wierzch​ni pla​ne​ty. Czte​ry sa​te​li​ty (typy: Per​ner, Lo​klik, R-2 i Fo​bos). Gro​ma​da Fo​mal​haut wi​‐ docz​na jako su​per​ja​sna gwiaz​da. Naj​bliż​sza pla​ne​ta Ligi: Nowa Po​łu​dnio​wa Geo​r​gia, sto​li​ca Ker​gu​elen (7,88 lat świetln.). Hi​sto​ria: Pla​ne​ta od​kry​ta przez eks​pe​dy​cję Elie​so​na w 202, zba​da​na przez son​dy bez​za​ło​go​we w 218. Pierw​sza wy​pra​wa geo​gra​ficz​na: 235–236. Kie​row​nik: J. Kio​laf. Głów​ne kon​ty​nen​ty zo​sta​ły zba​da​ne z po​wie​trza (patrz mapy 3114-a, b, c, 3115-a, b). Lą​do​wa​nie, ba​da​nia geo​lo​gicz​ne i bio​lo​gicz​ne oraz kon​takt z in​te​li​gent​ny​mi ga​tun​ka​mi prze​pro​wa​dzo​no je​dy​nie na Wschod​nim i Pół​noc​no-Za​chod​nim Kon​ty​nen​tach (patrz opis in​te​li​gent​nych ga​tun​ków po​ni​żej). Mi​sja roz​wo​ju tech​no​lo​gicz​ne​go dla ga​tun​ku I-A: 252–254. Kie​row​nik: J. Kio​laf (tyl​ko Kon​ty​nent Pół​noc​no-Za​chod​ni). Mi​sje kon​tro​l​ne i po​dat​ko​we dla ga​tun​ków I-A i II pro​wa​dzo​ne pod au​spi​cja​‐ mi Fun​da​cji Stre​fy Fo​mal​haut w Ker​gu​elen, N. Pd. Geo​r​gia, w 254, 258, 262, 266, 270; w 275 pla​ne​ta zo​sta​ła ob​ło​żo​na in​ter​dyk​tem przez Wszech​świa​to​wy Za​rząd ds. In​te​li​gent​nych Form Ży​cia do cza​su prze​pro​wa​dze​nia bar​dziej szcze​gó​ło​wych ba​dań wszyst​kich in​te​li​gent​nych ga​tun​ków. Pierw​sza mi​sja et​no​gra​ficz​na: 321. Kie​row​nik: G. Ro​can​non. Wy​so​ki słup ośle​pia​ją​cej bie​li wy​strze​lił bez​gło​śnie w nie​bo spo​za Po​łu​dnio​‐ wej Gra​ni. Straż​ni​cy na wie​żach zam​ku Hal​lan za​krzyk​nę​li, ude​rza​jąc brą​‐ zem o brąz. Ich wą​tłe gło​sy i ostrze​gaw​czy brzęk me​ta​lu po​chło​nął ogłu​sza​ją​‐

cy ryk, hu​ra​ga​no​wy po​dmuch wia​tru, skrzy​pie​nie drzew w le​sie. Mo​gien z Hal​lan spo​tkał swe​go go​ścia, Wład​cę Gwiazd, gdy ten biegł do zam​ko​we​go lą​do​wi​ska. – Czy to twój sta​tek był za Po​łu​dnio​wą Gra​nią, Wład​co Gwiazd? Wład​ca Gwiazd, choć bar​dzo bla​dy, od​po​wie​dział gło​sem spo​koj​nym jak za​‐ wsze: – Tak. – Chodź ze mną. Mo​gien po​sa​dził swe​go go​ścia na grzbie​cie pocz​to​we​go wia​tro​go​na, któ​ry już osio​dła​ny cze​kał na lą​do​wi​sku. Wia​tro​gon wzbił się w nie​bo i sfru​nął po​nad ty​sią​cem stop​ni, po​nad Mo​stem Ot​chła​ni, po​nad za​le​sio​ny​mi wzgó​rza​mi Hal​‐ lan ni​czym zie​lo​ny liść uno​szo​ny wia​trem. Kie​dy prze​le​ciał nad Po​łu​dnio​wą Gra​nią, jeźdź​cy uj​rze​li błę​kit​ny dym wzbi​‐ ja​ją​cy się w górę w pierw​szych po​zio​mych, zło​tych pro​mie​niach wsta​ją​ce​go słoń​ca. W le​sie na zbo​czu góry ogień z sy​kiem prze​dzie​rał się przez wil​got​ne za​ro​śla po​ra​sta​ją​ce ło​ży​sko stru​mie​nia. W dole na sto​ku grunt na​gle się za​padł, two​rząc wiel​ką czar​ną jamę wy​peł​‐ nio​ną dy​mią​cym czar​nym py​łem. Krąg ani​hi​la​cji ota​cza​ły po​wa​lo​ne drze​wa, spa​lo​ne na wę​giel, z wierz​choł​ka​mi roz​rzu​co​ny​mi pro​mie​ni​ście od cen​trum wy​bu​chu. Mło​dy wład​ca Hal​lan za​trzy​mał swo​je​go sza​re​go wia​tro​go​na we wstę​pu​ją​‐ cym prą​dzie po​wie​trza po​nad znisz​czo​ną do​li​ną i w mil​cze​niu spo​glą​dał w dół. Daw​ne opo​wie​ści z cza​sów jego dziad​ka i pra​dziad​ka mó​wi​ły o pierw​szym przy​by​ciu Wład​ców Gwiazd, o tym, jak pło​nę​ły wzgó​rza i go​to​wa​ła się woda w mo​rzu, kie​dy uży​li swej strasz​li​wej bro​ni, i jak pod groź​bą owej bro​ni zmu​‐ si​li pa​nów z An​gien do zło​że​nia przy​się​gi na wier​ność i do pła​ce​nia da​ni​ny. Do​pie​ro te​raz Mo​gien uwie​rzył w te opo​wie​ści. Przez chwi​lę nie mógł zła​pać tchu. – Twój sta​tek był… – Sta​tek był tu​taj. Mia​łem się dzi​siaj spo​tkać z in​ny​mi. Ksią​żę Mo​gie​nie, roz​każ swo​im lu​dziom, żeby uni​ka​li tego miej​sca. Przez ja​kiś czas. Do na​stęp​‐ nej zim​nej pory, do​pó​ki nie przej​dą desz​cze. – Za​klę​cie? – Tru​ci​zna. Desz​cze wy​płu​czą ją z zie​mi. Wład​ca Gwiazd na​dal mó​wił spo​koj​nie, ale wzrok miał wbi​ty w zie​mię i na​‐ gle prze​mó​wił po​now​nie, zwra​ca​jąc się nie do Mo​gie​na, lecz do tej czar​nej jamy w zie​mi, roz​świe​tlo​nej te​raz ja​sny​mi pro​mie​nia​mi słoń​ca. Mo​gien nie zro​zu​miał ani sło​wa, po​nie​waż Wład​ca Gwiazd prze​ma​wiał w swo​im ję​zy​ku, ję​zy​ku Wład​ców Gwiazd, a ża​den czło​wiek w An​gien ani na ca​łym świe​cie nie znał tej mowy. Mło​dy An​gya ścią​gnął wo​dze swe​go ner​wo​we​go wierz​chow​ca. Za nim Wład​‐ ca Gwiazd ode​tchnął głę​bo​ko i ode​zwał się: – Wra​caj​my do Hal​lan. Tu nic nie ma…

Wia​tro​gon za​to​czył koło po​nad dy​mią​cy​mi wzgó​rza​mi. – Ksią​żę Ro​ka​na​nie, je​śli twoi lu​dzie wal​czą te​raz wśród gwiazd, ślu​bu​ję wznieść mie​cze Hal​lan w two​jej obro​nie! – Dzię​ku​ję ci, ksią​żę Mo​gie​nie – od​parł Wład​ca Gwiazd, moc​niej przy​trzy​‐ mu​jąc się sio​dła, pod​czas gdy pęd po​wie​trza ude​rzał w jego po​chy​lo​ną, si​wie​‐ ją​cą gło​wę. Dłu​gi dzień się skoń​czył. Po​ry​wi​ste po​dmu​chy noc​ne​go wia​tru wpa​da​ły przez okno po​ko​ju Ro​can​no​na na wie​ży zam​ku Hal​lan, przy​ga​sza​jąc ogień pło​ną​cy w wiel​kim ko​min​ku. Zim​na pora zbli​ża​ła się ku koń​co​wi, wiatr niósł ze sobą nie​cier​pli​wą za​po​wiedź wio​sny. Kie​dy Ro​can​non pod​niósł gło​wę, czuł stę​chły, słod​ki za​pach bu​twie​ją​cych go​be​li​nów z tra​wy za​wie​szo​nych na ścia​‐ nach i świe​ży, słod​ki za​pach noc​ne​go lasu. Po​now​nie prze​mó​wił do na​daj​ni​ka: – Tu Ro​can​non. Mówi Ro​can​non. Czy mnie sły​szy​cie? Przez dłu​gą chwi​lę słu​chał ci​szy pły​ną​cej z od​bior​ni​ka, a po​tem spró​bo​wał jesz​cze raz na czę​sto​tli​wo​ści stat​ku: – Tu Ro​can​non… – Zo​rien​to​wał się, że mówi bar​dzo ci​cho, nie​mal szep​tem. Wy​łą​czył na​daj​nik. Nie żyli, czter​na​stu lu​dzi, jego to​wa​rzy​sze i przy​ja​cie​le – wszy​scy nie żyli. Znaj​do​wa​li się na po​kła​dzie stat​ku, po​nie​waż on ich tam we​‐ zwał. Prze​by​wa​li na Fo​mal​haut Dwa przez po​ło​wę dłu​gie​go pla​ne​tar​ne​go roku i nad​szedł już czas na wy​mia​nę po​glą​dów oraz po​rów​na​nie no​ta​tek. Więc Sma​te i jego za​ło​ga przy​le​cie​li ze Wschod​nie​go Kon​ty​nen​tu, za​bie​ra​jąc po dro​dze za​ło​gę z An​tark​ty​ki, i wy​lą​do​wa​li tu​taj, żeby się spo​tkać z Ro​can​‐ no​nem, kie​row​ni​kiem pierw​szej mi​sji et​no​gra​ficz​nej, czło​wie​kiem, któ​ry ich tu spro​wa​dził. A te​raz wszy​scy byli mar​twi. I cała ich pra​ca – wszyst​kie no​tat​ki, ta​śmy, zdję​cia, wszyst​ko, co mo​gło​by uspra​wie​dli​wić ich śmierć – wszyst​ko to rów​nież zo​sta​ło znisz​czo​ne, za​mie​‐ nio​ne w pył wraz z nimi, utra​co​ne bez​pow​rot​nie. Ro​can​non jesz​cze raz włą​czył ra​dio, na​sta​wia​jąc je na czę​sto​tli​wość alar​mo​‐ wą, ale na​wet nie pod​niósł na​daj​ni​ka. We​zwać po​mo​cy zna​czy​ło po​wia​do​mić wro​ga, że ktoś prze​żył. Sie​dział bez ru​chu. Kie​dy roz​le​gło się pu​ka​nie do drzwi, po​wie​dział w dziw​nym ję​zy​ku, któ​re​go od tej chwi​li bę​dzie mu​siał uży​‐ wać: – Pro​szę wejść! Do kom​na​ty wkro​czył Mo​gien, mło​dy wład​ca Hal​lan, któ​ry do​tąd był głów​‐ nym in​for​ma​to​rem Ro​can​no​na w spra​wach kul​tu​ry i oby​cza​jów Ga​tun​ku II i od któ​re​go obec​nie za​le​żał jego los. Mo​gien był bar​dzo wy​so​ki, ciem​no​skó​ry i ja​sno​wło​sy jak wszy​scy An​gy​aro​wie. Na jego przy​stoj​nej twa​rzy ma​lo​wał się wy​stu​dio​wa​ny wy​raz su​ro​we​go spo​ko​ju, spod któ​re​go od cza​su do cza​su prze​‐ bły​ski​wa​ły sil​ne emo​cje: gniew, ra​dość, am​bi​cja. Za nim po​stę​po​wał Rano, słu​‐ żą​cy; po​sta​wił na skrzy​ni żół​tą flasz​kę i dwa pu​cha​ry, na​peł​nił je i wy​co​fał się za drzwi. Dzie​dzic Hal​lan prze​mó​wił: – Wy​pij​my ze sobą, Wład​co Gwiazd.

– Niech bę​dzie przy​jaźń mię​dzy na​szy​mi ro​da​mi, a sy​no​wie nasi niech się sta​ną brać​mi – od​parł et​no​graf. Miesz​ka​jąc na dzie​wię​ciu roz​ma​itych pla​ne​‐ tach, na​uczył się do​ce​niać war​tość do​brych ma​nier. Obaj wznie​śli drew​nia​ne, oku​te sre​brem pu​cha​ry i wy​pi​li. – Mó​wią​ca skrzyn​ka – po​wie​dział Mo​gien, pa​trząc na ra​dio – nie prze​mó​wi już ni​g​dy. – Nie prze​mó​wi gło​sa​mi mo​ich przy​ja​ciół. Ciem​na jak orzech twarz Mo​gie​na nie wy​ra​ża​ła żad​nych uczuć, kie​dy stwier​dził: – Ksią​żę Ro​ka​na​nie, ta broń, któ​ra ich za​bi​ła, prze​cho​dzi ludz​ką wy​obraź​‐ nię. – Liga Wszyst​kich Świa​tów za​cho​wu​je tę broń na woj​nę, któ​ra na​dej​dzie. Nie uży​wa jej prze​ciw​ko wła​snym świa​tom. – Więc woj​na na​de​szła? – Nie są​dzę. Yad​dam, któ​re​go zna​łeś, był przez cały czas na stat​ku; usły​‐ szał​by wia​do​mość przez an​sibl i na​tych​miast by mnie za​wia​do​mił przez ra​dio. Na pew​no zo​sta​li​by​śmy ostrze​że​ni. To musi być ja​kieś po​wsta​nie prze​ciw​ko Li​dze. Kie​dy opusz​cza​łem Ker​gu​elen, na świe​cie zwa​nym Fa​ra​day za​no​si​ło się na wy​buch po​wsta​nia, a we​dług cza​su sło​necz​ne​go było to dzie​więć lat temu. – Ta mała mó​wią​ca skrzyn​ka nie może prze​mó​wić do mia​sta Ker​gu​elen? – Nie. Na​wet gdy​by to było moż​li​we, sło​wa wę​dro​wa​ły​by tam przez osiem lat, a dru​gie osiem lat mu​siał​bym cze​kać na od​po​wiedź. – Ro​can​non mó​wił swo​im zwy​kłym, spo​koj​nym, uprzej​mym to​nem, ale w jego gło​sie po​brzmie​‐ wa​ły głu​che nuty, gdy wy​ja​śniał przy​czy​ny swe​go wy​gna​nia. – Pa​mię​tasz an​‐ sibl, tę wiel​ką ma​szy​nę, któ​rą ci po​ka​za​łem na stat​ku, ma​szy​nę, któ​ra może roz​ma​wiać z in​ny​mi świa​ta​mi na​tych​miast, nie tra​cąc cza​su – przy​pusz​czam, że o nią wła​śnie im cho​dzi​ło. To zwy​kły pech, że wszy​scy moi przy​ja​cie​le byli wte​dy na po​kła​dzie. Bez tej ma​szy​ny nic nie mogę zro​bić. – Ale je​śli twoi lu​dzie, twoi przy​ja​cie​le w mie​ście Ker​gu​elen, we​zwą cię przez an​sibl i nie otrzy​ma​ją od​po​wie​dzi, czy nie przy​le​cą spraw​dzić…? – Mo​‐ gien do​my​ślił się od​po​wie​dzi w tej sa​mej chwi​li, kie​dy Ro​can​non od​parł: – Za osiem lat. Kie​dy w swo​im cza​sie Ro​can​non opro​wa​dzał Mo​gie​na po stat​ku mi​sji i po​ka​‐ zy​wał mu na​tych​mia​sto​wy na​daj​nik, an​sibl, opo​wie​dział mu rów​nież o stat​‐ kach no​we​go typu, któ​re prze​la​tu​ją od gwiaz​dy do gwiaz​dy w ze​ro​wym cza​‐ sie. – Czy sta​tek, któ​ry za​bił two​ich przy​ja​ciół, był stat​kiem nad​świetl​nym? – spy​tał te​raz an​gy​ar​ski wo​jow​nik. – Nie. To był sta​tek za​ło​go​wy. Tu​taj, na tej pla​ne​cie jest te​raz wróg. To się sta​ło ja​sne dla Mo​gie​na, gdy przy​po​mniał so​bie, co mu po​wie​dział Ro​‐ can​non – że żywe isto​ty nie mogą po​dró​żo​wać na stat​kach nad​świetl​nych. Stat​ki te uży​wa​ne były je​dy​nie jako broń au​to​ma​tycz​na – bom​bow​ce, któ​re

w mgnie​niu oka po​ja​wia​ją się, zrzu​ca​ją ła​du​nek i zni​ka​ją bez śla​du. To było bar​dzo dziw​ne, ale Mo​gien znał jesz​cze dziw​niej​szą, a jed​nak praw​dzi​wą hi​‐ sto​rię: mó​wio​no, że cho​ciaż sta​tek, na któ​rym tu przy​le​ciał Ro​can​non, po​trze​‐ bo​wał wie​lu lat, by prze​być noc po​mię​dzy gwiaz​da​mi, to dla lu​dzi na stat​ku te lata trwa​ły za​le​d​wie parę go​dzin. W mie​ście Ker​gu​elen na świe​cie krą​żą​cym wo​kół gwiaz​dy For​ro​sul Ro​can​non pra​wie pół wie​ku temu roz​ma​wiał z Sem​‐ ley z Hal​lan i dał jej na​szyj​nik Oko Mo​rza. Sem​ley, któ​ra w jed​ną noc prze​‐ ży​ła szes​na​ście lat, nie żyła od daw​na, jej cór​ka Hal​dre była sta​rą ko​bie​tą, jej wnuk Mo​gien – do​ro​słym męż​czy​zną; a jed​nak oto sie​dział tu Ro​can​non, któ​‐ ry nie był sta​ry. Dla nie​go te lata upły​nę​ły na mię​dzy​gwiezd​nych po​dró​żach. To było bar​dzo dziw​ne, ale ist​nia​ły też inne, jesz​cze dziw​niej​sze opo​wie​ści. – Kie​dy mat​ka mo​jej mat​ki, Sem​ley, je​cha​ła przez noc… – za​czął Mo​gien i urwał. – Ni​g​dy na żad​nym ze świa​tów nie było tak pięk​nej isto​ty – stwier​dził Wład​‐ ca Gwiazd. Na chwi​lę smu​tek pierzch​nął z jego twa​rzy. – Tego, kto oka​zał jej przy​jaźń, z ra​do​ścią wi​ta​my wśród nas – oświad​czył Mo​gien. – Ale chcia​łem za​py​tać cię, pa​nie, ja​kim stat​kiem je​cha​ła. Czy ten sta​tek zo​stał kie​dy​kol​wiek ode​bra​ny Gli​nia​kom? Je​śli jest na nim an​sibl, mógł​byś po​wie​dzieć swo​im ro​da​kom o wro​gu. Przez chwi​lę Ro​can​non wy​glą​dał jak ogłu​szo​ny, lecz za​raz ochło​nął. – Nie – od​parł – to nie​moż​li​we. Sta​tek zo​stał po​da​ro​wa​ny Gli​nia​kom sie​‐ dem​dzie​siąt lat temu; wte​dy nie było jesz​cze na​tych​mia​sto​wych na​daj​ni​ków. I nie za​in​sta​lo​wa​no ich póź​niej, gdyż ta pla​ne​ta znaj​du​je się pod in​ter​dyk​tem od czter​dzie​stu pię​ciu lat. Dzię​ki mnie. Po​nie​waż ja w to wkro​czy​łem. Po​nie​‐ waż kie​dy uj​rza​łem pa​nią Sem​ley, po​sze​dłem do mo​ich lu​dzi i po​wie​dzia​łem: „Co my ro​bi​my z tym świa​tem, o któ​rym nie wie​my nic? Dla​cze​go za​bie​ra​my im pie​nią​dze i wtrą​ca​my się w ich ży​cie? Ja​kie mamy do tego pra​wo?”. Ale gdy​by nie moja in​ter​wen​cja, przy​naj​mniej ktoś by tu przy​jeż​dżał co parę lat i nie by​li​by​ście cał​ko​wi​cie zda​ni na ła​skę wro​ga. – Cze​go oni od nas chcą? – za​py​tał Mo​gien po pro​stu z cie​ka​wo​ści. – My​ślę, że chcą mieć wa​szą pla​ne​tę. Wasz świat. Wa​szą zie​mię. Może was sa​mych jako nie​wol​ni​ków. Nie wiem. – Je​śli Gli​nia​ki na​dal mają ten sta​tek, Ro​ka​na​nie, i je​śli ten sta​tek je​dzie do mia​sta, mo​żesz nim po​wró​cić do swo​ich lu​dzi. Wład​ca Gwiazd pa​trzył na nie​go przez chwi​lę. – Chy​ba mógł​bym – przy​znał. Jego głos po​now​nie brzmiał głu​cho. Na mo​ment za​le​gło mię​dzy nimi mil​cze​‐ nie, a po​tem Ro​can​non oświad​czył z pa​sją: – Zo​sta​wi​łem swo​ich lu​dzi bez​bron​nych. Spro​wa​dzi​łem tu mo​ich lu​dzi, a te​‐ raz wszy​scy nie żyją. Nie będę ucie​kał osiem lat w przy​szłość, żeby się po​tem do​wia​dy​wać, co się tu wy​da​rzy​ło! Po​słu​chaj, Mo​gie​nie, je​śli po​mo​żesz mi do​‐ trzeć na po​łu​dnie do Gli​nia​ków, za​bio​rę im sta​tek i uży​ję go tu​taj, na pla​ne​‐ cie. Prze​pro​wa​dzę zwiad. A je​śli nie będę umiał zmie​nić za​pro​gra​mo​wa​nej

tra​sy lotu, mógł​bym przy​naj​mniej wy​słać go do Ker​gu​elen z wia​do​mo​ścią. Ale sam zo​sta​nę tu​taj. – Opo​wieść mówi, że Sem​ley zna​la​zła go w ja​ski​niach Gde​mia​rów nad mo​‐ rzem Ki​rien. – Czy po​ży​czysz mi wia​tro​go​na, pa​nie? – Ofia​ru​ję ci go wraz ze swo​im to​wa​rzy​stwem, je​śli je przyj​miesz. – Z wdzięcz​no​ścią! – Gli​nia​ki nie​zbyt uprzej​mie trak​tu​ją sa​mot​nych przy​by​szów – oznaj​mił Mo​gien. Wy​da​wał się za​do​wo​lo​ny. Na​wet wspo​mnie​nie tej okrop​nej czar​nej jamy wy​pa​lo​nej w gór​skim zbo​czu nie mo​gło uśmie​rzyć jego chę​ci wal​ki. Ręce go swę​dzia​ły, żeby użyć dwóch wiel​kich mie​czów wi​szą​cych mu u pasa. Dużo cza​su już upły​nę​ło od ostat​nie​go na​jaz​du. – Oby nasi wro​go​wie po​mar​li, nie spło​dziw​szy sy​nów – uro​czy​ście za​in​to​no​‐ wał An​gya, po​now​nie wzno​sząc na​peł​nio​ny pu​char. Ro​can​non, któ​re​go przy​ja​cie​le zo​sta​li za​bi​ci bez ostrze​że​nia, kie​dy znaj​do​‐ wa​li się w nie​uzbro​jo​nym stat​ku, nie za​wa​hał się. – Oby po​mar​li, nie spło​dziw​szy sy​nów – po​wtó​rzył i speł​nił to​ast na wy​so​‐ kiej wie​ży Hal​lan, w żół​tym świe​tle świec i po​dwój​ne​go księ​ży​ca.

2 Wie​czo​rem dru​gie​go dnia Ro​can​non był cały ze​sztyw​nia​ły i twarz go pa​li​ła od wia​tru, ale na​uczył się swo​bod​nie sie​dzieć na wy​so​kim sio​dle i dość zręcz​‐ nie kie​ro​wać wiel​ką, skrzy​dla​tą be​stią ze stad​ni​ny Hal​lan. Te​raz uno​sił się w ró​żo​wych bla​skach dłu​gie​go za​cho​du, omy​wa​ny przez kry​sta​licz​nie czy​ste po​wie​trze. Wia​tro​go​ny wzla​ty​wa​ły wy​so​ko, żeby jak naj​dłu​żej wy​grze​wać się w bla​sku słoń​ca, gdyż po​dob​nie jak wiel​kie koty uwiel​bia​ły cie​pło. Mo​gien na swo​im czar​nym ru​ma​ku (czy to jest ogier, czy ko​cur? – za​sta​na​wiał się Ro​‐ can​non) roz​glą​dał się, szu​ka​jąc miej​sca na obo​zo​wi​sko, jako że wia​tro​go​ny nie la​ta​ły po ciem​ku. Dwóch śred​nich lu​dzi le​cia​ło z tyłu na mniej​szych, bia​łych wierz​chow​cach, któ​rych skrzy​dła za​bar​wi​ły się ró​żo​wo​ścią w ostat​nich pro​‐ mie​niach wiel​kie​go słoń​ca Fo​mal​haut. – Spójrz tu​taj, Wład​co Gwiazd! Wia​tro​gon Ro​can​no​na wstrzy​mał lot i za​war​czał, do​strze​gł​szy to, co wska​‐ zy​wał Mo​gien: mały czar​ny obiekt prze​la​tu​ją​cy ni​sko w dole przed nimi, za któ​rym w wie​czor​nej ci​szy cią​gnął się sła​by ter​ko​czą​cy od​głos. Ro​can​non na migi po​ka​zał, że mają lą​do​wać na​tych​miast. Na le​śnej po​la​nie, gdzie zsie​dli na zie​mię, Mo​gien za​py​tał: – Czy to był taki sta​tek jak twój, Wład​co Gwiazd? – Nie. To był po​jazd pla​ne​tar​ny, he​li​kop​ter. Mógł być tu​taj przy​wie​zio​ny tyl​‐ ko na stat​ku o wie​le więk​szym niż mój, na fre​ga​cie ko​smicz​nej lub na trans​‐ por​tow​cu. Mu​sie​li zgro​ma​dzić tu wiel​kie siły. I mu​sie​li za​cząć, za​nim tu przy​‐ by​łem. A swo​ją dro​gą chciał​bym wie​dzieć, co oni mają za​miar zro​bić z tymi bom​bow​ca​mi i he​li​kop​te​ra​mi?… Mo​gli​by po​wy​strze​lać nas z po​wie​trza. Bę​‐ dzie​my mu​sie​li się ich wy​strze​gać, ksią​żę Mo​gie​nie. – To coś przy​le​cia​ło z te​re​nów Gli​nia​ków. Mam na​dzie​ję, że nas nie uprze​‐ dzi​li. Ro​can​non tyl​ko kiw​nął gło​wą, prze​peł​nio​ny gnie​wem na wi​dok tej czar​nej pla​my na ja​snym nie​bie, tej ska​zy na pięk​nym kra​jo​bra​zie. Kim​kol​wiek byli ci lu​dzie, któ​rzy bez ostrze​że​nia zbom​bar​do​wa​li nie​uzbro​jo​ny sta​tek ba​daw​‐ czy, naj​wy​raź​niej mie​li za​miar pod​bić tę pla​ne​tę i sko​lo​ni​zo​wać ją lub wy​ko​‐ rzy​stać do ce​lów mi​li​tar​nych. Isto​ty ro​zum​ne, któ​rych na pla​ne​cie żyły co naj​‐ mniej trzy ga​tun​ki, wszyst​kie znaj​du​ją​ce się na ni​skim stop​niu roz​wo​ju tech​‐ nicz​ne​go, zo​sta​ną albo zi​gno​ro​wa​ne, albo wy​tę​pio​ne, albo zmie​nio​ne w nie​‐ wol​ni​ków – za​leż​nie od tego, któ​ra moż​li​wość oka​że się naj​do​god​niej​sza. Po​‐ nie​waż dla na​jeźdź​ców li​czy​ła się tyl​ko tech​no​lo​gia.

I może w tym wła​śnie tkwi sła​bość Ligi, po​wie​dział so​bie Ro​can​non, przy​glą​‐ da​jąc się, jak śred​ni lu​dzie zdej​mu​ją uprząż z wia​tro​go​nów i wy​pusz​cza​ją je na noc​ne po​lo​wa​nie. Może fak​tycz​nie naj​waż​niej​sza jest tech​no​lo​gia. W mi​‐ nio​nym stu​le​ciu dwie wy​pra​wy roz​po​czę​ły na tej pla​ne​cie ak​cję kie​ro​wa​nia jed​ne​go z ga​tun​ków na dro​gę roz​wo​ju tech​no​lo​gii przeda​to​mo​wej, za​nim jesz​‐ cze zba​da​ły po​zo​sta​łe kon​ty​nen​ty i za​nim na​wią​za​ły kon​takt z wszyst​ki​mi ga​tun​ka​mi ob​da​rzo​ny​mi in​te​li​gen​cją. Ro​can​non za​żą​dał, żeby z tym skoń​czy​‐ li, i uda​ło mu się na​wet zor​ga​ni​zo​wać mi​sję et​no​gra​ficz​ną, ale nie miał żad​‐ nych złu​dzeń co do jej re​zul​ta​tów. Wie​dział, że jego pra​ca w osta​tecz​nym roz​‐ ra​chun​ku po​słu​ży co naj​wy​żej za ma​te​riał in​for​ma​cyj​ny uła​twia​ją​cy wdra​ża​‐ nie po​stę​pu tech​nicz​ne​go dla naj​bar​dziej od​po​wied​nie​go ga​tun​ku czy kul​tu​ry. W taki spo​sób Liga Wszyst​kich Świa​tów przy​go​to​wy​wa​ła się na spo​tka​nie ze swym osta​tecz​nym wro​giem. Set​ki świa​tów zo​sta​ły wy​ćwi​czo​ne i uzbro​jo​ne, ty​sią​ce in​nych uczo​no uży​wać sta​li i me​ta​li, trak​to​rów i re​ak​to​rów. Ale Ro​‐ can​non, ko​smicz​ny et​no​graf, któ​re​go za​ję​cie po​le​ga​ło na ucze​niu się, a nie na​‐ ucza​niu in​nych, Ro​can​non, któ​ry miesz​kał na wie​lu za​co​fa​nych świa​tach, po​‐ wąt​pie​wał w mą​drość teo​rii opar​tych na ma​szy​nach i bro​ni. Al​bo​wiem Liga, zdo​mi​no​wa​na przez agre​syw​ne, wy​twa​rza​ją​ce na​rzę​dzia, hu​ma​no​idal​ne ga​‐ tun​ki z Cen​tau​ra, Zie​mi i Ceti, lek​ce​wa​ży​ła roz​licz​ne umie​jęt​no​ści, zdol​no​ści i moż​li​wo​ści roz​wo​ju in​te​li​gent​ne​go ży​cia i oce​nia​ła je zbyt jed​no​stron​nie. Ten świat, nie​po​sia​da​ją​cy na​wet in​nej na​zwy poza Fo​mal​haut Dwa, ni​g​dy praw​do​po​dob​nie nie zwró​ci na sie​bie uwa​gi, po​nie​waż przed przy​by​ciem Ligi ża​den z za​miesz​ku​ją​cych go ga​tun​ków nie znał in​nej tech​no​lo​gii prócz na​rzę​‐ dzi pro​stych. Inne rasy, na in​nych świa​tach, moż​na było szyb​ciej skie​ro​wać na dro​gę roz​wo​ju, żeby uzy​skać od nich po​moc, kie​dy w koń​cu po​wró​ci po​za​‐ ga​lak​tycz​ny wróg. A to na​stą​pi z pew​no​ścią. Po​my​ślał o Mo​gie​nie ofia​ru​ją​cym mie​cze Hal​la​nu do wal​ki z flo​tą pod​świetl​nych bom​bow​ców. Ale je​śli w po​rów​‐ na​niu z bro​nią nie​przy​ja​cie​la pod​świetl​ne czy na​wet nad​świetl​ne bom​bow​ce będą nie wię​cej war​te niż mie​cze z brą​zu? Je​śli bro​nią nie​przy​ja​cie​la była po​‐ tę​ga umy​słu? Czyż nie by​ło​by wska​za​ne na​uczyć się co nie​co o roz​ma​itych wła​ści​wo​ściach umy​słu i si​łach w nim za​war​tych? Po​li​ty​ka Ligi była zbyt krót​ko​wzrocz​na, zbyt czę​sto pro​wa​dzi​ła do mar​no​traw​stwa, a te​raz wi​docz​nie do​pro​wa​dzi​ła do wy​bu​chu po​wsta​nia. Je​śli bu​rza zbie​ra​ją​ca się na Fa​ra​day dzie​sięć lat temu w koń​cu wy​bu​chła, zna​czy​ło to, że nowy świat Ligi, do​brze uzbro​jo​ny i przy​go​to​wa​ny do wal​ki, pró​bo​wał te​raz wy​kuć so​bie po​śród gwiazd wła​sne im​pe​rium. Ro​can​non, Mo​gien i dwóch ciem​no​wło​sych słu​żą​cych je​dli krom​ki twar​de​go, smacz​ne​go chle​ba z kuch​ni Hal​lan, po​pi​ja​li żół​tym va​ska​nem ze skó​rza​nej flasz​ki i wcze​śnie po​ło​ży​li się spać. Wo​kół ich ma​łe​go ogni​ska sta​ły ciem​ne, wy​nio​słe drze​wa o ga​łę​ziach ugi​na​ją​cych się od ciem​nych, kan​cia​stych, nie​‐ doj​rza​łych szy​szek. W nocy chłod​ny, ożyw​czy deszcz szep​tał wśród ga​łę​zi. Ro​‐ can​non na​cią​gnął na gło​wę mięk​kie, lek​kie jak puch fu​tro he​ri​lo​ra i za​snął, słu​cha​jąc szep​czą​cych kro​pel. Wia​tro​go​ny po​wró​ci​ły o świ​cie i przed wscho​‐

dem słoń​ca zno​wu wznie​śli się w po​wie​trze, mknąc na skrzy​dłach wia​tru ku pła​skim wy​brze​żom za​to​ki, gdzie miesz​ka​ły Gli​nia​ki. Oko​ło po​łu​dnia wy​lą​do​wa​li na spła​chet​ku su​ro​wej gli​ny. Ro​can​non i dwóch słu​żą​cych, Raho i Yahan, roz​glą​da​li się bez​myśl​nie do​oko​ła, nie wi​dząc żad​‐ nych śla​dów ży​cia. – Przyj​dą – za​pew​nił ich Mo​gien, po​kła​da​ją​cy ab​so​lut​ną wia​rę w wyż​szość swo​jej ka​sty, I przy​szli – sze​ściu lu​dzi, ni​skie, nie​zgrab​ne ho​mi​ni​dy, ja​kie Ro​can​non wi​‐ dział nie​gdyś w mu​zeum wie​le lat temu, się​ga​ją​ce Ro​can​no​no​wi do pier​si, a Mo​gie​no​wi za​le​d​wie do pasa. Byli nadzy, o sza​ra​wej skó​rze ko​lo​ru gli​ny – dzi​wacz​ne pod​ziem​ne stwo​ry. Kie​dy prze​mó​wi​li, nie wia​do​mo było, któ​ry z nich się ode​zwał, Wy​da​wa​ło się, że mó​wią wszy​scy jed​no​cze​śnie, jed​nym zgrzy​tli​wym gło​sem. „Zja​wi​sko ko​lo​nii te​le​pa​tycz​nych” – przy​po​mniał so​bie Ro​can​non sło​wa pod​ręcz​ni​ka i z więk​szym sza​cun​kiem po​pa​trzył na ma​łych, brzyd​kich lu​dzi po​sia​da​ją​cych ów rzad​ki dar. Jego trzej wy​so​cy to​wa​rzy​sze nie po​dzie​la​li tych uczuć. Wy​glą​da​li po​nu​ro. – Cze​go szu​ka​ją An​gy​aro​wie i słu​dzy An​gy​arów na zie​mi Pa​nów Nocy? – za​‐ py​tał je​den z Gli​nia​ków czy też za​py​ta​ły Gli​nia​ki we wspól​nej mo​wie, dia​lek​‐ cie an​gy​ar​skim uży​wa​nym przez wszyst​kie ga​tun​ki. – Je​stem ksią​żę Hal​lan – od​parł Mo​gien. Przy ma​łych lu​dziach wy​da​wał się gi​gan​tem. – Obok mnie stoi Ro​ka​nan, wład​ca gwiazd i pan dróg pro​wa​dzą​‐ cych przez noc, pod​da​ny Ligi Wszyst​kich Świa​tów, gość i przy​ja​ciel rodu Hal​‐ lan. Wiel​kim za​szczy​tem jest go go​ścić! Za​pro​wadź​cie nas do tych, któ​rzy są god​ni z nami roz​ma​wiać. Są sło​wa, któ​re wy​po​wie​dzieć trze​ba, al​bo​wiem wkrót​ce śnieg za​cznie pa​dać w cie​płej po​rze, wia​try wiać będą do tyłu, a drze​‐ wa ro​snąć ko​rze​nia​mi do góry! Słu​cha​nie an​gy​ar​skiej prze​mo​wy to praw​dzi​wa przy​jem​ność, po​my​ślał Ro​‐ can​non, cho​ciaż mów​ca nie od​zna​czał się szcze​gól​nym tak​tem. Gli​nia​ki sta​ły przez chwi​lę w nie​pew​nym mil​cze​niu. – Czy to praw​da? – za​py​tał w koń​cu je​den z nich albo za​py​ta​li wszy​scy. – Tak, a mo​rze zmie​ni się w pia​sek i ka​mie​niom wy​ro​sną pal​ce! Za​pro​wadź​‐ cie nas do wa​szych przy​wód​ców, któ​rzy wie​dzą, kim jest Wład​ca Gwiazd, i nie mar​nuj​cie wię​cej cza​su! Zno​wu mil​cze​nie. Sto​jąc wśród ni​skich tro​glo​dy​tów, Ro​can​non miał nie​mi​łe uczu​cie, że skrzy​deł​ka ćmy mu​ska​ją mu uszy. Po​dej​mo​wa​no de​cy​zję. – Chodź​cie – po​wie​dzia​ły Gli​nia​ki i ru​szy​ły przez grzą​skie pole. W pew​nym mo​men​cie za​trzy​ma​ły się, a po​tem od​stą​pi​ły na bok, od​sła​nia​jąc dziu​rę w zie​mi i wy​sta​ją​cą z niej dra​bi​nę – wej​ście do Kró​le​stwa Nocy. Pod​czas gdy śred​ni lu​dzie cze​ka​li z wia​tro​go​na​mi na po​wierzch​ni, Mo​gien i Ro​can​non ze​szli po dra​bi​nie w pod​ziem​ny świat roz​ga​łę​zio​nych tu​ne​li wy​‐ drą​żo​nych w gli​nie, wy​ło​żo​nych szorst​kim ce​men​tem, oświe​tlo​nych elek​trycz​‐ no​ścią, wy​peł​nio​nych odo​rem potu i stę​chłe​go po​ży​wie​nia. Prze​wod​ni​cy, drep​‐ cząc przo​dem na swo​ich pła​skich, sza​rych sto​pach, za​pro​wa​dzi​li go​ści do

okrą​głej, sła​bo oświe​tlo​nej kom​na​ty przy​po​mi​na​ją​cej bą​bel po​wie​trza uwię​zio​‐ ny w ska​le i zo​sta​wi​li ich sa​mych. Ro​can​non i Mo​gien cze​ka​li. Cze​ka​li dłu​go. Dla​cze​go, u dia​bła, pierw​sze wy​pra​wy wy​bra​ły wła​śnie tych lu​dzi na człon​‐ ków Ligi? Ro​can​non miał na to go​to​wą od​po​wiedź: dwie pierw​sze mi​sje przy​‐ le​cia​ły z zim​ne​go Cen​tau​ra i od​kryw​cy z ra​do​ścią za​głę​bia​li się w ja​ski​nie Gli​‐ nia​ków, ucie​ka​jąc przed ża​rem i po​to​ka​mi ja​skra​we​go świa​tła bu​cha​ją​ce​go z wiel​kie​go słoń​ca typu A-3. Dla nich ten świat nie nada​wał się do za​miesz​ka​‐ nia; roz​sąd​ni lu​dzie żyli tu pod zie​mią. Dla Ro​can​no​na na​to​miast to wszyst​ko – go​rą​ce bia​łe słoń​ce, ja​sne noce roz​świe​tlo​ne bla​skiem czte​rech księ​ży​ców, gwał​tow​ne zmia​ny po​go​dy, nie​ustan​ny wiatr, gę​sta at​mos​fe​ra i sła​ba gra​wi​‐ ta​cja umoż​li​wia​ją​ca po​wsta​nie wie​lu ga​tun​ków la​ta​ją​cych – były nie tyl​ko zno​śne, ale wręcz przy​jem​ne. A jed​nak, na​po​mniał się w my​śli, wła​śnie z tego po​wo​du Cen​tau​ryj​czy​cy le​piej od nie​go po​tra​fi​li oce​nić ten pod​ziem​ny na​ród. Ci tro​glo​dy​ci nie​wąt​pli​wie byli uta​len​to​wa​ni. Po​sia​da​li rów​nież zdol​no​ści te​le​‐ pa​tycz​ne – zja​wi​sko dużo rzad​sze i dużo bar​dziej nie​zro​zu​mia​łe niż elek​trycz​‐ ność – ale pierw​si od​kryw​cy ni​cze​go spe​cjal​ne​go się w tym nie do​pa​trzy​li. Po​‐ da​ro​wa​li Gli​nia​kom ge​ne​ra​tor i zauto​ma​ty​zo​wa​ny sta​tek, na​uczy​li ich pod​‐ staw ma​te​ma​ty​ki, po​kle​pa​li po ra​mie​niu i po​zo​sta​wi​li sa​mym so​bie. Co Gli​‐ nia​ki ro​bi​ły od tego cza​su? Za​py​tał o to Mo​gie​na. Mło​dy ksią​żę, któ​ry ni​g​dy w ży​ciu nie wi​dział żad​nych urzą​dzeń do oświe​‐ tla​nia prócz świec i ży​wicz​nych po​chod​ni, bez odro​bi​ny za​in​te​re​so​wa​nia pa​‐ trzył na elek​trycz​ną ża​rów​kę wi​szą​cą mu nad gło​wą. – Gli​nia​ki za​wsze umia​ły ro​bić róż​ne rze​czy – po​wie​dział swo​im zwy​kłym, po kró​lew​sku wy​nio​słym to​nem. – Czy ostat​nio ro​bi​ły ja​kieś nowe rze​czy? – Ku​pu​je​my od nich sta​lo​we mie​cze. Za cza​sów mo​je​go dziad​ka mie​li ko​wa​‐ li, któ​rzy po​tra​fi​li ob​ra​biać stal, ale co było po​tem – nie wiem. Moi lu​dzie przez dłu​gi czas żyli obok Gli​nia​ków, po​zwa​la​li im drą​żyć tu​ne​le w gra​ni​cach swo​ich po​sia​dło​ści, pła​ci​li im sre​brem za sta​lo​we mie​cze. Po​dob​no Gli​nia​ki mają wiel​kie bo​gac​two, ale dla nas sta​no​wią tabu. Woj​ny ple​mion to złe spra​‐ wy. Na​wet kie​dy mój dziad Dur​hal szu​kał u nich swo​jej żony, po​dej​rze​wa​jąc, że ją po​rwa​li, nie od​wa​żył się zła​mać tabu i zmu​sić ich do mó​wie​nia. Gli​nia​ki nie po​wie​dzą ci ani praw​dy, ani kłam​stwa, je​śli mogą tego unik​nąć. Nie lu​bi​‐ my ich, a one nie lu​bią nas, My​ślę, że wciąż pa​mię​ta​ją daw​ne cza​sy, za​nim wpro​wa​dzo​no tabu. Nie są dziel​ni. Do​no​śny głos za​hu​czał za ich ple​ca​mi: – Po​chyl​cie gło​wy w obec​no​ści Pa​nów Nocy! Ro​can​non od​wró​cił się, ści​ska​jąc swój pi​sto​let la​se​ro​wy, a ksią​żę chwy​cił rę​‐ ko​je​ści mie​czów, ale Ro​can​non od razu za​uwa​żył gło​śnik umiesz​czo​ny na wklę​słej ścia​nie i mruk​nął do Mo​gie​na: – Nie od​po​wia​daj. – Mów​cie, o przy​by​sze w Ja​ski​niach Nocy! – Po​tęż​ny ryk brzmiał za​stra​sza​‐

ją​co. Mo​gien stał nie​wzru​szo​ny, z lek​ka uno​sząc wy​so​kie łuki brwi. Wresz​cie rzekł: – Przez trzy dni po​dró​żo​wa​łeś na wia​tro​go​nie. Czy za​czy​nasz od​naj​dy​wać w tym przy​jem​ność? – Mów​cie, a bę​dzie​cie wy​słu​cha​ni! – O tak. Mój pa​sia​sty wierz​cho​wiec fru​nie lek​ko jak za​chod​ni wiatr w cie​‐ płej po​rze – od​parł Ro​can​non, cy​tu​jąc kom​ple​ment pod​słu​cha​ny przy sto​le w sali bie​siad​nej. – Po​cho​dzi z bar​dzo do​brej rasy. – Mów​cie! Słu​cha​my was! Roz​po​czę​li dys​ku​sję o ho​dow​li wia​tro​go​nów, a ścia​na wciąż wrzesz​cza​ła. W tu​ne​lu po​ja​wi​ło się dwóch Gli​nia​ków. – Chodź​cie – po​wie​dzie​li bez en​tu​zja​zmu. Za​pro​wa​dzi​li go​ści przez skom​pli​ko​wa​ny la​bi​rynt ko​ry​ta​rzy do ma​łej, czy​‐ ściut​kiej elek​trycz​nej ko​lej​ki przy​po​mi​na​ją​cej za​baw​kę, ale za​baw​kę do​sko​na​‐ le funk​cjo​nu​ją​cą. Prze​je​cha​li nią parę ki​lo​me​trów z za​wrot​ną szyb​ko​ścią; po ja​kimś cza​sie po​zo​sta​wi​li za sobą wy​żło​bio​ne w gli​nie tu​ne​le i wje​cha​li do wa​pien​nych ja​skiń. Koń​co​wy przy​sta​nek znaj​do​wał się u wej​ścia do rzę​si​ście oświe​tlo​nej sali; na jej od​le​głym krań​cu cze​ka​li trzej tro​glo​dy​ci sto​ją​cy na nie​‐ wiel​kim po​dium. W pierw​szej chwi​li, ku za​wsty​dze​niu Ro​can​no​na jako et​no​‐ gra​fa, wszy​scy trzej wy​glą​da​li dla nie​go jed​na​ko​wo. Jak Chiń​czy​cy dla bia​łe​‐ go czło​wie​ka, jak Ro​sja​nie dla Cen​tau​ryj​czy​ka… Po​tem do​strzegł wy​róż​nia​ją​‐ cą się in​dy​wi​du​al​ność środ​ko​we​go Gli​nia​ka, któ​re​go bia​ła, po​bruż​dżo​na twarz pod że​la​zną ko​ro​ną tchnę​ła po​czu​ciem siły. – Cze​go szu​ka Wład​ca Gwiazd w Ja​ski​niach Nocy? Sztyw​ne for​muł​ki wspól​nej mowy zna​ko​mi​cie pa​so​wa​ły do tego, co chciał wy​ra​zić Ro​can​non, kie​dy od​po​wia​dał: – Pra​gnął​bym przyjść do tych ja​skiń jako mile wi​ta​ny gość, po​znać dro​gi, któ​ry​mi cha​dza​ją Pa​no​wie Nocy, i uj​rzeć cuda przez nich stwo​rzo​ne. Na​dal tego pra​gnę. Ale zło czai się o krok, dla​te​go przy​by​wam w po​śpie​chu i po​trze​‐ bie. Je​stem ofi​ce​rem Ligi Wszyst​kich Świa​tów. Pro​szę, by​ście za​pro​wa​dzi​li mnie do stat​ku, któ​ry otrzy​ma​li​ście od Ligi jako rę​koj​mię wza​jem​ne​go za​ufa​‐ nia. Trzej tro​glo​dy​ci spo​glą​da​li na nie​go bez​na​mięt​nie. Dzię​ki po​dium ich twa​rze znaj​do​wa​ły się na jed​nym po​zio​mie z twa​rzą Ro​can​no​na. Oglą​da​ne z tej po​zy​‐ cji owe pła​skie, po​zba​wio​ne wy​ra​zu twa​rze i twar​de, ka​mien​ne spoj​rze​nia wy​wie​ra​ły głę​bo​kie wra​że​nie. Po​tem ten, któ​ry stał po le​wej stro​nie, ode​zwał się w ła​ma​nym ję​zy​ku ga​lak​tycz​nym: – Nie mieć sta​tek. – Ma​cie sta​tek. Po chwi​li Gli​niak po​wtó​rzył: – Nie mieć sta​tek.

– Mów​cie we wspól​nej mo​wie. Po​trze​bu​ję wa​szej po​mo​cy. Na tej pla​ne​cie prze​by​wa​ją wro​go​wie Ligi. Je​śli po​zwo​li​cie im tu po​zo​stać, stra​ci​cie swój świat. – Nie mieć sta​tek – po​wtó​rzył Gli​niak sto​ją​cy po le​wej. Jego dwaj to​wa​rzy​‐ sze sta​li nie​ru​cho​mo jak sta​lag​mi​ty. – A więc mam po​wie​dzieć in​nym ksią​żę​tom Ligi, że Gli​nia​ki za​wio​dły ich za​ufa​nie i nie war​to o nie wal​czyć w woj​nie, któ​ra na​dej​dzie? Mil​cze​nie. – Za​ufa​nie może być tyl​ko obu​stron​ne – po​wie​dział we wspól​nej mo​wie środ​‐ ko​wy Gli​niak w że​la​znej ko​ro​nie. – Czyż pro​sił​bym was o po​moc, gdy​bym wam nie ufał? Zrób​cie przy​naj​mniej jed​no: wy​ślij​cie sta​tek z wia​do​mo​ścią do Ker​gu​elen. Nikt nie musi nim le​cieć i tra​cić lat; sta​tek sam po​le​ci. Zno​wu mil​cze​nie. – Nie mieć sta​tek – po​wtó​rzył zgrzy​tli​wym gło​sem ten, któ​ry stał z le​wej stro​ny. – Chodź​my, ksią​żę – mruk​nął Ro​can​non do Mo​gie​na, od​wra​ca​jąc się do nich ple​ca​mi. – Ci, któ​rzy zdra​dza​ją Wład​ców Gwiazd – oznaj​mił Mo​gien aro​ganc​kim to​‐ nem – ła​mią sta​re przy​się​gi. Daw​no temu zro​bi​li​ście dla nas mie​cze. Te mie​‐ cze jesz​cze nie za​rdze​wia​ły. – I dum​nie kro​cząc obok Ro​can​no​na, wy​szedł wraz z nim za ni​ski​mi prze​wod​ni​ka​mi, któ​rzy w mil​cze​niu po​pro​wa​dzi​li ich z po​wro​tem do ko​lej​ki, a po​tem przez la​bi​rynt ja​skra​wo oświe​tlo​nych, ocie​ka​‐ ją​cych wil​go​cią ko​ry​ta​rzy, i wresz​cie w górę, w świa​tło dnia. Do​siadł​szy wia​tro​go​nów, prze​le​cie​li parę ki​lo​me​trów na za​chód, żeby wy​do​‐ stać się z te​ry​to​rium Gli​nia​ków. Wy​lą​do​wa​li w le​sie nad brze​giem rze​ki i od​‐ by​li na​ra​dę. Mo​gien czuł, że za​wiódł swe​go go​ścia; nie przy​wykł do tego, żeby coś sta​wa​‐ ło na dro​dze jego wiel​ko​dusz​no​ści, i stra​cił nie​co ze swe​go ma​je​sta​tu. – Nędz​ne kre​atu​ry! – oświad​czył. – Tchórz​li​we ro​ba​ki! Ni​g​dy nie po​wie​dzą wprost, o co im cho​dzi. Wszy​scy Mali Lu​dzie są tacy, na​wet Fiia. Ale Fiia moż​na wie​rzyć. My​ślisz, że Gli​nia​ki od​da​ły sta​tek wro​gom? – Skąd mamy to wie​dzieć? – Wiem jed​no: nie od​da​li​by go ni​ko​mu, do​pó​ki nie otrzy​ma​li​by za nie​go po​‐ dwój​nej ceny. Rze​czy, rze​czy – nie my​ślą o ni​czym in​nym, tyl​ko o gro​ma​dze​‐ niu rze​czy. Co miał na my​śli ten sta​ry, mó​wiąc, że za​ufa​nie musi być obu​‐ stron​ne? – Chy​ba chciał nam dać do zro​zu​mie​nia, że jego lu​dzie uwa​ża​ją, iż my – Liga – za​wie​dli​śmy ich. Naj​pierw udzie​la​my im po​par​cia, a po​tem na​gle po​‐ rzu​ca​my ich na czter​dzie​ści pięć lat, nie kon​tak​tu​je​my się z nimi, znie​chę​ca​‐ my ich do skła​da​nia wi​zyt, ka​że​my im sa​mym się o sie​bie trosz​czyć. A to wszyst​ko sta​ło się prze​ze mnie, cho​ciaż oni o tym nie wie​dzą. I wła​ści​wie dla​‐ cze​go mie​li​by wy​świad​czać mi przy​słu​gi? Wąt​pię, czy zdą​ży​li się już po​ro​zu​‐

mieć z wro​giem, ale na​wet gdy​by prze​han​dlo​wa​li swój sta​tek, to nie mia​ło​by żad​ne​go zna​cze​nia. Wróg miał​by z nie​go jesz​cze mniej po​żyt​ku niż ja. – Ro​‐ can​non stał na brze​gu, zgar​bio​ny, i wpa​try​wał się w przej​rzy​stą wodę. – Ro​ka​na​nie – ode​zwał się Mo​gien, po raz pierw​szy zwra​ca​jąc się do nie​go jak do przy​ja​cie​la – za tym la​sem, w twier​dzy Ky​odor miesz​ka mój ku​zyn. To sil​na twier​dza, trzy​dzie​stu an​gy​ar​skich wo​jow​ni​ków i trzy wio​ski śred​nich lu​‐ dzi. Po​mo​gą nam uka​rać Gli​nia​ków za ich zu​chwa​łość… – Nie – sprze​ci​wił się ostro Ro​can​non. – Po​wiedz swo​im lu​dziom, żeby mie​li oko na Gli​nia​ków; wróg może pró​bo​wać ich prze​ku​pić. Ale nie bę​dzie żad​ne​go ła​ma​nia tabu ani pro​wa​dze​nia wo​jen z mo​je​go po​wo​du. Nie ma ta​kiej po​trze​‐ by. W tych cza​sach, Mo​gie​nie, los jed​ne​go czło​wie​ka się nie li​czy. – Cóż w ta​kim ra​zie się li​czy? – za​py​tał Mo​gien, uno​sząc swo​ją ciem​ną twarz. – Pa​nie – ode​zwał się szczu​pły, mło​dy śred​ni czło​wiek imie​niem Yahan – ktoś tam jest w krza​kach. – Po​ka​zał im ko​lo​ro​wy błysk wśród ciem​nych igla​‐ stych za​ro​śli na dru​gim brze​gu. – Fiia! – za​wo​łał Mo​gien. – Spójrz​cie na wia​tro​go​ny! – Wszyst​kie czte​ry wierz​chow​ce z po​sta​wio​ny​mi usza​mi wpa​try​wa​ły się w dru​gi brzeg. – Mo​gien, ksią​żę Hal​lan, wkra​cza na dro​gi Fiia jako przy​ja​ciel! – Głos Mo​‐ gie​na za​dźwię​czał do​no​śnie po​nad płyt​ką, sze​ro​ko roz​la​ną, szem​rzą​cą wodą i na​tych​miast na dru​gim brze​gu, w plą​ta​ni​nie bla​sków i cie​ni za​le​ga​ją​cej pod drze​wa​mi, po​ja​wi​ła się mała fi​gur​ka. Drżą​ce, mi​go​tli​we świa​tło spra​wia​ło, że fi​gur​ka wy​da​wa​ła się tań​czyć, aż trud​no było na nią pa​trzeć. Kie​dy za​czę​ła się zbli​żać, Ro​can​non miał wra​że​‐ nie, że jej sto​py za​le​d​wie mu​ska​ją po​wierzch​nię wody, tak lek​ko bie​gła, nie mą​cąc roz​sło​necz​nio​nych pły​cizn. Pa​sia​sty wia​tro​gon pod​niósł się i bez​sze​lest​‐ nie pod​kradł na sam brzeg na swo​ich gru​bych, lek​kich ła​pach. Kie​dy Fian wy​‐ szedł z wody, wiel​ka be​stia po​chy​li​ła łeb, a on wy​cią​gnął rękę i po​dra​pał ją za usza​mi po​ro​śnię​ty​mi pa​sia​stym fu​trem. Po​tem pod​szedł do Ro​can​no​na i księ​‐ cia. – Wi​taj, Mo​gie​nie, sło​necz​no​wło​sy dzie​dzi​cu Hal​lan, no​szą​cy miecz! – Jego głos był wy​so​ki i słod​ki jak głos dziec​ka, cia​ło drob​ne i lek​kie jak cia​ło dziec​‐ ka, ale twarz nie była dzie​cię​ca. – Wi​taj, go​ściu Hal​la, Wład​co Gwiazd, Wę​‐ drow​cze! – Duże, ja​sne oczy o dziw​nym spoj​rze​niu przez chwi​lę spo​czę​ły na twa​rzy Ro​can​no​na. – Fiia zna​ją wszyst​kie wie​ści i imio​na. – Mo​gien uśmiech​nął się, ale mały Fian nie od​po​wie​dział mu uśmie​chem. Na​wet Ro​can​non, któ​ry wcze​śniej zdą​żył za​le​d​wie zło​żyć krót​ką wi​zy​tę w wio​sce Fiia wraz ze swym ze​spo​łem, był tym za​sko​czo​ny. – O Wład​co Gwiazd – po​wie​dział Fian słod​kim, drżą​cym gło​sem – kto pro​‐ wa​dzi po​wietrz​ne stat​ki, któ​re nio​są śmierć? – Nio​są śmierć… two​im lu​dziom? – Ca​łej wio​sce – od​parł mały czło​wiek. – By​łem ze sta​dem na wzgó​rzach.

Usły​sza​łem w my​ślach krzyk mo​ich lu​dzi i wró​ci​łem, i wi​dzia​łem, jak pło​nę​li w ogniu. Były tam dwa stat​ki z wi​ru​ją​cy​mi skrzy​dła​mi. Wy​plu​wa​ły z sie​bie ogień. Te​raz je​stem sam i mu​szę mó​wić sło​wa​mi. Tam gdzie w mo​ich my​ślach byli moi lu​dzie, te​raz jest tyl​ko ogień i mil​cze​nie. Dla​cze​go tak się sta​ło, o pa​‐ nie? Prze​niósł spoj​rze​nie z Ro​can​no​na na Mo​gie​na. Obaj mil​cze​li. Fian zgiął się wpół jak śmier​tel​nie ran​ny czło​wiek, przy​padł do zie​mi i ukrył twarz w dło​‐ niach. Mo​gien sta​nął nad nim, oparł​szy ręce na rę​ko​je​ściach mie​czy, trzę​sąc się z gnie​wu. – Przy​się​gam ze​mstę tym, któ​rzy skrzyw​dzi​li Fiia! Ro​ka​na​nie, jak to moż​li​‐ we? Fiia nie no​szą mie​czy, nie gro​ma​dzą bo​gactw, nie mają wro​gów! Po​myśl, jego lu​dzie nie żyją, jego współ​ple​mień​cy, z któ​ry​mi roz​ma​wiał bez słów. Ża​‐ den Fian nie może żyć sa​mot​nie. On umrze. Dla​cze​go po​za​bi​ja​li jego lu​dzi? – Żeby po​ka​zać swo​ją siłę – od​po​wie​dział szorst​ko Ro​can​non. – Za​bierz​my go ze sobą do Hal​lan. Wy​so​ki ksią​żę ukląkł obok ma​łej, sku​lo​nej po​sta​ci. – Fian, przy​ja​cie​lu lu​dzi, jedź ze mną. Nie po​tra​fię roz​ma​wiać z tobą w my​‐ ślach jak twoi krew​nia​cy, ale sło​wa dźwię​czą​ce w po​wie​trzu rów​nież mogą coś zna​czyć. W mil​cze​niu do​sie​dli wia​tro​go​nów. Fian usiadł na wy​so​kim sio​dle przed Mo​‐ gie​nem jak dziec​ko. Czte​ry wia​tro​go​ny wzbi​ły się w po​wie​trze. Wiatr z po​łu​‐ dnia, nio​są​cy desz​cze, po​py​chał ich od tyłu; o schył​ku dru​gie​go dnia Ro​can​non uj​rzał mar​mu​ro​we scho​dy wy​ła​nia​ją​ce się spo​śród drzew, Most Ot​chła​ni prze​‐ rzu​co​ny nad zie​lo​ną prze​pa​ścią i wie​że Hal​lan oświe​tlo​ne dłu​gi​mi pro​mie​nia​‐ mi za​cho​dzą​ce​go słoń​ca. Miesz​kań​cy zam​ku, ja​sno​wło​si pa​no​wie i ciem​no​wło​si słu​dzy, zgro​ma​dzi​li się wo​kół nich na lą​do​wi​sku, pra​gnąc jak naj​szyb​ciej po​dzie​lić się wie​ścią o spa​le​niu zam​ku Re​ohan po​ło​żo​ne​go naj​bli​żej na wschód i wy​mor​do​wa​niu wszyst​kich lu​dzi. Zno​wu do​ko​na​ły tego dwa he​li​kop​te​ry i kil​ku męż​czyzn uzbro​jo​nych w broń la​se​ro​wą; wo​jow​ni​cy i wie​śnia​cy z Re​ohan zo​sta​li za​‐ szlach​to​wa​ni bez żad​nej moż​li​wo​ści obro​ny. Lu​dzie z Hal​lan znaj​do​wa​li się na gra​ni​cy sza​leń​stwa wy​wo​ła​ne​go bó​lem i wście​kło​ścią, do któ​rych przy​łą​czy​ło się uczu​cie zgro​zy, kie​dy zo​ba​czy​li Fia​na sie​dzą​ce​go przed ich mło​dym księ​‐ ciem i usły​sze​li jego opo​wieść. Wie​lu spo​śród nich, miesz​ka​jąc w tej naj​da​lej na pół​noc wy​su​nię​tej for​te​cy An​gien, ni​g​dy przed​tem nie wi​dzia​ło żad​ne​go z Fiia, ale wszy​scy sły​sze​li o tych le​gen​dar​nych isto​tach chro​nio​nych po​tęż​‐ nym tabu. Za​ata​ko​wa​nie zam​ku An​gy​arów, choć za​koń​czy​ło się krwa​wo, pa​‐ so​wa​ło do ich wy​obra​żeń o woj​nie, lecz za​ata​ko​wa​nie Fiia było świę​to​kradz​‐ twem. Owład​nę​ła nimi gro​za po​mie​sza​na z wście​kło​ścią. Tego wie​czo​ru Ro​‐ can​non, sie​dząc w swo​im po​ko​ju na wie​ży, sły​szał tu​mult do​cho​dzą​cy z dołu, z sali bie​siad​nej, gdzie ze​bra​li się wszy​scy An​gy​aro​wie z Hal​lan, ślu​bu​jąc wro​gom śmierć i znisz​cze​nie w prze​mo​wach peł​nych po​to​czy​stych me​ta​for

i grzmią​cych hi​per​bo​li. Dum​ną rasą byli ci An​gy​aro​wie – mści​wi, aro​ganc​cy, nie​prze​jed​na​ni, nie​zna​ją​cy pi​sma i nie​po​sia​da​ją​cy w swo​im ję​zy​ku for​my cza​‐ sow​ni​ka „nie móc” w pierw​szej oso​bie. W ich le​gen​dach nie było bo​gów, tyl​ko bo​ha​te​rzy. W od​le​gły gwar wmie​szał się na​gle ja​kiś za​ska​ku​ją​co bli​ski głos. Ręka Ro​‐ can​no​na sama sko​czy​ła do od​bior​ni​ka. Na​resz​cie tra​fił na czę​sto​tli​wość wro​‐ ga. Trzesz​czą​cy głos mó​wił w ję​zy​ku, któ​re​go Ro​can​non nie znał. Był​by to na​‐ zbyt szczę​śli​wy zbieg oko​licz​no​ści, gdy​by wróg uży​wał ję​zy​ka ga​lak​tycz​ne​go; wśród pla​net Ligi ist​nia​ły set​ki ty​się​cy na​rze​czy, nie li​cząc świa​tów, któ​re do​‐ tąd nie zo​sta​ły od​kry​te. Głos za​czął czy​tać li​stę nu​me​rów, któ​rą Ro​can​non zro​zu​miał, po​nie​waż były wy​mie​nio​ne po ce​tiań​sku – w ję​zy​ku rasy, któ​rej ma​te​ma​tycz​ne osią​gnię​cia spra​wi​ły, że w ca​łej Li​dze za​czę​to sto​so​wać ce​tiań​‐ ską ma​te​ma​ty​kę, a co za tym idzie, ce​tiań​skie licz​by. Słu​chał z na​pię​tą uwa​‐ gą, ale to nic nie zna​czy​ło. Zwy​kła se​ria liczb. Głos za​milkł na​gle i sły​chać było tyl​ko szum za​kłó​ceń. Ro​can​non po​pa​trzył na ma​łe​go Fia​na, któ​ry pro​sił, żeby mu po​zwo​lo​no z nim zo​stać, a te​raz sie​dział bez ru​chu, ze skrzy​żo​wa​ny​mi no​ga​mi, na pod​ło​‐ dze przy oknie. – To był wróg, Kyo. Zwra​ca​jąc się do Fia​na, za​zwy​czaj uży​wa​no an​gy​ar​skiej na​zwy jego wio​ski, po​nie​waż nikt nie wie​dział, czy po​szcze​gól​ni Fiia mają wła​sne imio​na. Twarz Fia​na była bar​dzo spo​koj​na. – Kyo – za​czął Ro​can​non – czy mógł​byś usły​szeć w my​ślach na​szych wro​‐ gów, gdy​byś spró​bo​wał? W swo​ich no​tat​kach, spo​rzą​dzo​nych pod​czas krót​kie​go po​by​tu w wio​sce Fiia, Ro​can​non za​zna​czył, że przed​sta​wi​cie​le ga​tun​ku I-B rzad​ko od​po​wia​da​ją wprost na za​da​ne py​ta​nie; do​brze za​pa​mię​tał ich uśmiech​nię​te wy​krę​ty. Ale Kyo, osa​mot​nio​ny w ob​cym świe​cie słów, po​słusz​nie od​po​wie​dział: – Nie, pa​nie. – A czy po​tra​fił​byś roz​ma​wiać w my​ślach z in​ny​mi ludź​mi two​je​go ga​tun​ku, w in​nych wio​skach? – Tro​chę. Gdy​bym żył po​mię​dzy nimi, być może… Fiia cza​sa​mi od​cho​dzą, żeby za​miesz​kać w in​nych wio​skach. Po​wie​dzia​ne jest na​wet, że nie​gdyś Fiia i Gde​mia​ro​wie roz​ma​wia​li ze sobą w my​ślach jak je​den lud, ale to było bar​dzo daw​no temu. Po​wie​dzia​ne jest… – Kyo urwał. – Twoi lu​dzie i Gli​nia​ki rze​czy​wi​ście sta​no​wią jed​ną rasę, cho​ciaż te​raz wa​‐ sze dro​gi się ro​ze​szły. Co jesz​cze? – Po​wie​dzia​ne jest, że bar​dzo daw​no temu na po​łu​dniu, wśród wy​so​kich skał żyli ci, któ​rzy roz​ma​wia​li w my​ślach z każ​dą isto​tą. Sły​sze​li wszyst​kie my​śli, ci Naj​star​si, Naj​daw​niej​si… Ale po​tem ze​szli​śmy z gór, za​miesz​ka​li​śmy w do​‐ li​nach i w ja​ski​niach, i dro​ga zo​sta​ła za​po​mnia​na. Ro​can​non my​ślał przez chwi​lę. Na po​łu​dnie od Hal​lan nie było żad​nych gór na tym kon​ty​nen​cie. Wstał i się​gnął po swój Pod​ręcz​nik 8. Stre​fy Ga​lak​tycz​nej

za​wie​ra​ją​cy mapy, kie​dy z ra​dia, szu​mią​ce​go wciąż na tej sa​mej czę​sto​tli​wo​‐ ści, do​biegł dźwięk, któ​ry go po​wstrzy​mał. Przez za​kłó​ce​nia prze​bi​jał się ja​kiś głos, sła​by, od​le​gły, na​si​la​ją​cy się i za​ni​ka​ją​cy na prze​mian, ale prze​ma​wia​ją​‐ cy w ję​zy​ku ga​lak​tycz​nym: „Nu​mer sześć, zgłoś się. Nu​mer sześć, zgłoś się. Tu Foy​er. Zgłoś się, nu​mer sześć”. We​zwa​nie po​wta​rza​ło się bez koń​ca. Po prze​rwie głos kon​ty​nu​ował: „Tu Foy​er. Czy mnie sły​szysz, nu​mer sześć? Nad​‐ świetl​ne przy​la​tu​ją ju​tro i chcą mieć peł​ny ra​port o roz​lo​ko​wa​niu sie​dem sześć i o łącz​no​ści. Zo​staw​cie plan ude​rze​nia dla od​dzia​łu wschod​nie​go. Sły​‐ szysz mnie, nu​mer sześć? Ju​tro bę​dzie​my mie​li po​łą​cze​nie z bazą przez an​‐ sibl. Na​tych​miast prze​każ mi in​for​ma​cje o roz​lo​ko​wa​niu. Roz​lo​ko​wa​nie sie​‐ dem sześć. Nie trze​ba…”. Na​gły wy​buch gwiezd​nych wy​ła​do​wań za​głu​szył resz​tę zda​nia, a kie​dy głos po​wró​cił, Ro​can​non mógł wy​ło​wić je​dy​nie strzęp​ki słów. Przez dzie​sięć dłu​gich mi​nut sły​chać było tyl​ko ci​szę, szum i uryw​ki zdań, a po​tem włą​czył się bliż​szy głos i za​czął coś szyb​ko mó​wić w tym sa​‐ mym co po​przed​nio ob​cym ję​zy​ku. Mó​wił i mó​wił; mi​nu​ty mi​ja​ły, a Ro​can​non słu​chał, za​sty​gły w bez​ru​chu, z dło​nią na okład​ce pod​ręcz​ni​ka. Rów​nie nie​ru​‐ cho​mo Fian sie​dział w pół​mro​ku na dru​gim koń​cu po​ko​ju. Głos wy​mie​nił i po​‐ wtó​rzył dwie pary liczb; za dru​gim ra​zem Ro​can​non po​chwy​cił ce​tiań​skie sło​‐ wo ozna​cza​ją​ce „stop​nie”. Szyb​ko otwo​rzył no​tes i za​pi​sał po​da​ne cy​fry; po​‐ tem, nie prze​ry​wa​jąc nad​słu​chi​wa​nia, otwo​rzył pod​ręcz​nik na ma​pach Fo​mal​‐ haut Dwa. Licz​by, któ​re za​no​to​wał, brzmia​ły: 28° 28 i 121° 40. Je​śli to ozna​cza​ło współ​rzęd​ne sze​ro​ko​ści i dłu​go​ści geo​gra​ficz​nej… Przez chwi​lę po​chy​lał się nad mapą, szu​ka​jąc ołów​kiem wła​ści​we​go punk​tu i tra​fia​jąc za każ​dym ra​‐ zem na pu​ste mo​rze. Wresz​cie, kie​dy spró​bo​wał 28° sze​ro​ko​ści pół​noc​nej i 121° dłu​go​ści za​chod​niej, ołó​wek su​ną​cy na po​łu​dnie za​trzy​mał się tuż za pa​smem gór​skim, po​środ​ku Kon​ty​nen​tu Po​łu​dnio​wo-Za​chod​nie​go. Głos w ra​‐ diu za​milkł. – Wład​co Gwiazd? – Chy​ba po​wie​dzie​li mi, gdzie się ukry​wa​ją. Nie je​stem pe​wien. I mają tam an​sibl. – Ro​can​non po​pa​trzył na Kyo nie​wi​dzą​cym wzro​kiem, po​tem znów po​‐ chy​lił się nad mapą. – Gdy​by tam byli… gdy​bym mógł się tam do​stać i po​‐ krzy​żo​wać im pla​ny, gdy​bym mógł wy​słać z ich an​si​bla cho​ciaż jed​ną wia​do​‐ mość do Ligi, gdy​bym mógł… Kon​ty​nent Po​łu​dnio​wo-Za​chod​ni zo​stał zba​da​ny tyl​ko z po​wie​trza, dla​te​go na ma​pie za​zna​czo​no je​dy​nie li​nię brze​go​wą, góry i głów​ne rze​ki; po​zo​sta​wa​ły set​ki ki​lo​me​trów pust​ki – i nie​zna​ny cel. – Ale prze​cież nie mogę tu sie​dzieć z za​ło​żo​ny​mi rę​ka​mi – mruk​nął Ro​can​‐ non. Pod​niósł wzrok i na​po​tkał czy​ste, nie​od​gad​nio​ne spoj​rze​nie Kyo. Prze​spa​ce​ro​wał się po ka​mien​nej pod​ło​dze tam i z po​wro​tem. Ra​dio szu​mia​‐ ło i trzesz​cza​ło. Jed​no prze​ma​wia​ło na jego ko​rzyść: wróg nie bę​dzie się go spo​dzie​wał. Wróg był prze​ko​na​ny, że ma całą pla​ne​tę dla sie​bie. Ale była to je​dy​na prze​wa​ga

Ro​can​no​na. – Chciał​bym użyć prze​ciw​ko nim ich wła​snej bro​ni – wy​znał. – Spró​bu​ję ich od​na​leźć. Na po​łu​dniu… Po​słu​chaj, Kyo, obcy za​bi​li mo​ich lu​dzi, po​dob​nie jak two​ich. Obaj je​ste​śmy tu sa​mot​ni i obaj mu​si​my mó​wić ob​cym ję​zy​kiem. Chciał​bym, że​byś mi to​wa​rzy​szył. Sam nie bar​dzo wie​dział, co po​pchnę​ło go do zło​że​nia tej pro​po​zy​cji. Przez twarz Fia​na prze​mknął cień uśmie​chu. Mały czło​wiek wy​cią​gnął ręce przed sie​bie, roz​kła​da​jąc dło​nie. Pło​my​ki świec w ścien​nych lich​ta​rzach drgnę​ły, po​chy​li​ły się i za​mi​go​ta​ły. – Prze​po​wie​dzia​ne było, że Wę​dro​wiec bę​dzie so​bie wy​bie​rał to​wa​rzy​szy – po​wie​dział Kyo. – Na ja​kiś czas. – Wę​dro​wiec? – po​wtó​rzył Ro​can​non, lecz tym ra​zem Fian nie od​po​wie​dział na jego py​ta​nie.

3 Pani zam​ku po​wo​li prze​szła przez wy​so​ko skle​pio​ną kom​na​tę, sze​lesz​cząc spód​ni​ca​mi po ka​mien​nej pod​ło​dze. Jej ciem​na twarz z wie​kiem po​ciem​nia​ła jesz​cze bar​dziej, jak na sta​rych iko​nach, ja​sne wło​sy sta​ły się bia​łe; ale jej rysy za​cho​wa​ły pięk​no świad​czą​ce o po​cho​dze​niu ze sta​re​go rodu. Ro​can​non skło​nił się i po​zdro​wił ją na spo​sób jej lu​dzi: – Wi​taj, pani na Hal​lan, cór​ko Dur​ha​la, Pięk​na Hal​dre! – Wi​taj, Ro​ka​na​nie, mój go​ściu – od​po​wie​dzia​ła, spo​glą​da​jąc na nie​go z góry spo​koj​nym wzro​kiem. Po​dob​nie jak więk​szość an​gy​ar​skich ko​biet i wszy​scy męż​czyź​ni, była od nie​go znacz​nie wyż​sza. – Po​wiedz mi, dla​cze​go wy​ru​szasz na po​łu​dnie. Po​wo​li szli obok sie​bie. Ota​czał ich pół​mrok i ka​mień, na wy​nio​słych ścia​‐ nach wi​sia​ły ciem​ne go​be​li​ny; zim​ne świa​tło po​ran​ka, wpa​da​ją​ce przez rząd okien w głów​nej na​wie, za​ła​my​wa​ło się w gó​rze po​śród czar​nych kro​kwi. – Jadę, żeby od​na​leźć swych wro​gów, pani. – A kie​dy już ich znaj​dziesz…? – Mam na​dzie​ję, że zdo​łam wejść do ich… ich zam​ku i sko​rzy​stać z ich… urzą​dze​nia do wy​sy​ła​nia wia​do​mo​ści, żeby za​wia​do​mić Ligę, że są tu, na tym świe​cie. Ukry​wa​ją się tu​taj i nikt ich nie od​naj​dzie. Świa​tów jest tyle, ile zia​‐ re​nek pia​sku na mor​skim brze​gu. A jed​nak trze​ba, żeby ich od​na​le​zio​no. Wy​‐ rzą​dzi​li wam krzyw​dę i będą po​peł​niać jesz​cze gor​sze zbrod​nie na in​nych świa​tach. Hal​dre ski​nę​ła gło​wą. – Czy na​praw​dę chcesz je​chać tyl​ko z kil​ko​ma ludź​mi? – Tak, pani. To dłu​ga dro​ga. Mu​si​my prze​pły​nąć mo​rze. A wo​bec ich prze​‐ wa​gi je​dy​ną moją szan​są jest chy​trość, nie siła. – Bę​dziesz po​trze​bo​wał nie tyl​ko chy​tro​ści, Wład​co Gwiazd – po​wie​dzia​ła sta​ra ko​bie​ta. – Za​tem dam ci czte​rech lo​jal​nych śred​nich lu​dzi, je​śli to ci wy​‐ star​czy, dwa jucz​ne wia​tro​go​ny i sześć pod sio​dło, je​den czy dwa ka​wał​ki sre​‐ bra na wy​pa​dek, gdy​by ja​cyś bar​ba​rzyń​cy w ob​cych kra​jach żą​da​li od was za​‐ pła​ty za noc​leg… a tak​że mo​je​go syna. – Mo​gien po​je​dzie ze mną? Ob​da​ro​wa​łaś mnie hoj​nie, pani, ale to jest naj​‐ więk​szy dar! Przez chwi​lę pa​trzy​ła na nie​go ja​snym, po​sęp​nym, nie​ugię​tym wzro​kiem. – Cie​szę się, że je​steś za​do​wo​lo​ny, Wład​co Gwiazd. – Pod​ję​ła na nowo prze​‐ rwa​ną prze​chadz​kę z Ro​can​no​nem u boku. – Mo​gien pra​gnie tej wy​pra​wy

z mi​ło​ści do cie​bie i po​wo​do​wa​ny żą​dzą przy​gód, a ty, wiel​ki ksią​żę po​dej​mu​‐ ją​cy ry​zy​kow​ną mi​sję, pra​gniesz jego to​wa​rzy​stwa. Są​dzę za​tem, że jego dro​‐ ga jest two​ją dro​gą. Ale chcę, że​byś za​pa​mię​tał, co ci te​raz po​wiem, i nie oba​‐ wiał się mego gnie​wu, je​śli po​wró​cisz: nie przy​pusz​czam, aby Mo​gien wró​cił wraz z tobą. – Ależ, pani, on jest dzie​dzi​cem Hal​lan. Hal​dre szła przez ja​kiś czas w mil​cze​niu. Przy koń​cu kom​na​ty, pod po​ciem​‐ nia​łym ze sta​ro​ści go​be​li​nem przed​sta​wia​ją​cym wal​kę uskrzy​dlo​nych gi​gan​‐ tów z ja​sno​wło​sy​mi ludź​mi, za​wró​ci​ła i do​pie​ro wte​dy ode​zwa​ła się po​now​nie: – Hal​lan znaj​dzie in​nych dzie​dzi​ców. – Głos mia​ła spo​koj​ny, zim​ny i pe​łen go​ry​czy. – Wy, Wład​cy Gwiazd, zno​wu po​ja​wi​li​ście się wśród nas, przy​no​sząc nowe dro​gi i nowe woj​ny. Re​ohan zo​stał ob​ró​co​ny w proch. Jak dłu​go bę​dzie stał Hal​lan? Nasz świat jest za​le​d​wie ziarn​kiem pia​sku na brze​gach nocy. Wszyst​ko się te​raz zmie​nia. Ale jed​ne​go je​stem pew​na: nad na​szym ro​dem za​wi​sła ciem​ność. Moja mat​ka, któ​rą zna​łeś, w swym sza​leń​stwie za​błą​dzi​ła w le​sie, mój oj​ciec zgi​nął w bi​twie, mój mąż – zdra​dziec​ko za​mor​do​wa​ny: a kie​dy uro​dzi​łam syna, moja du​sza roz​pa​cza​ła wśród ra​do​ści, prze​czu​wa​jąc, że bę​dzie żył krót​ko. Nie roz​pa​czam dla​te​go, że musi umrzeć; on jest An​gya, nosi po​dwój​ne mie​cze. Ale moim ciem​nym prze​zna​cze​niem jest rzą​dzić sa​mot​‐ nie tym upa​da​ją​cym kró​le​stwem, żyć i żyć, i prze​żyć was wszyst​kich… Po​now​nie za​mil​kła na chwi​lę. – Bę​dziesz po​trze​bo​wał więk​sze​go skar​bu, niż mogę ci dać, żeby oku​pić swo​‐ je ży​cie lub swo​ją dro​gę. Weź to. Daję to to​bie, Ro​ka​na​nie, nie Mo​gie​no​wi. Ciem​ność, któ​ra nad tym cią​ży, nie jest zwią​za​na z tobą. Ten klej​not na​le​żał nie​gdyś do cie​bie w mie​ście na krań​cu nocy. Dla nas był tyl​ko cię​ża​rem i cie​‐ niem. Za​bierz to z po​wro​tem, Wład​co Gwiazd, i użyj jako oku​pu lub po​da​run​‐ ku. Zdję​ła z szyi zło​ty łań​cuch z wiel​kim błę​kit​nym ka​mie​niem – na​szyj​nik, któ​‐ ry kosz​to​wał ży​cie jej mat​ki – i po​da​ła go Ro​can​no​no​wi w wy​cią​gnię​tej dło​ni. Wziął go, nie​mal ze zgro​zą re​je​stru​jąc ci​chy, zim​ny brzęk zło​tych ogniw, i pod​niósł oczy na Hal​dre. Sta​ła na​prze​ciw nie​go, bar​dzo wy​so​ka; jej błę​kit​ne oczy wy​da​wa​ły się ciem​ne w ciem​no​ściach za​le​ga​ją​cych kom​na​tę. – Te​raz za​bierz ze sobą mo​je​go syna, Wład​co Gwiazd, i idź swo​ją dro​gą. Oby twoi wro​go​wie po​mar​li, nie spło​dziw​szy sy​nów. Świa​tło po​chod​ni, dym i po​spiesz​na krzą​ta​ni​na cie​ni na zam​ko​wym lą​do​wi​‐ sku, gło​sy zwie​rząt i lu​dzi, gwar i za​mie​sza​nie – wszyst​ko to pa​sia​sty wia​tro​‐ gon Ro​can​no​na po​zo​sta​wił za sobą jed​nym ude​rze​niem skrzy​deł. Hal​lan le​żał te​raz w dole, pod nimi – mała plam​ka ja​sno​ści na ciem​nym ko​li​sku wzgórz; je​dy​nym dźwię​kiem był szum po​wie​trza, kie​dy wiel​kie, le​d​wo wi​docz​ne skrzy​‐ dła wzno​si​ły się i opa​da​ły mia​ro​wo. Z tyłu, na wscho​dzie, nie​bo po​bla​dło, a Wiel​ka Gwiaz​da pło​nę​ła jak ja​sny krysz​tał, ob​wiesz​cza​jąc na​dej​ście słoń​ca; ale do świ​tu było jesz​cze da​le​ko. Dzień i noc na​stę​po​wa​ły po so​bie sta​tecz​nie i bez po​śpie​chu na tej pla​ne​cie, któ​rej ob​rót trwał trzy​dzie​ści go​dzin. Pory

roku rów​nież zmie​nia​ły się po​wo​li; wła​śnie zbli​ża​ło się wio​sen​ne zrów​na​nie dnia z nocą, po któ​rym na​stą​pić mia​ło czte​ry​sta dni wio​sny i lata. – Będą śpie​wać o nas pie​śni w zam​kach – po​wie​dział Kyo, sie​dzą​cy za Ro​‐ can​no​nem na grzbie​cie pa​sia​ste​go wia​tro​go​na. – Będą śpie​wać o tym, jak Wę​‐ dro​wiec i jego to​wa​rzy​sze je​cha​li po nie​bie w ciem​no​ściach, na po​łu​dnie, za​‐ nim na​sta​ła wio​sna… – Za​śmiał się z ci​cha. Wzgó​rza i ży​zne pola An​gien roz​wi​ja​ły się pod nimi jak pej​zaż na​ma​lo​wa​ny na sza​rym je​dwa​biu; stop​nio​wo za​czy​na​ły się roz​ja​śniać, aż wresz​cie roz​kwi​‐ tły ja​skra​wy​mi bar​wa​mi, kie​dy za ich ple​ca​mi ma​je​sta​tycz​nie wze​szło słoń​ce. W po​łu​dnie przez parę go​dzin od​po​czy​wa​li nad rze​ką pły​ną​cą na po​łu​dnio​wy za​chód, któ​rej bieg miał ich do​pro​wa​dzić do mo​rza. O zmierz​chu wy​lą​do​wa​li w nie​wiel​kim zam​ku, zbu​do​wa​nym na szczy​cie wzgó​rza jak wszyst​kie zam​ki An​gy​arów, w za​ko​lu tej sa​mej rze​ki. Zo​sta​li tu go​ścin​nie przy​ję​ci przez do​‐ mow​ni​ków i pana zam​ku. Nie​wąt​pli​wie drę​czy​ła go cie​ka​wość na wi​dok Fia​na ja​dą​ce​go na jed​nym wierz​chow​cu z Ro​can​no​nem, czte​rech śred​nich lu​dzi i jed​‐ ne​go ob​ce​go, któ​ry mó​wił z dziw​nym ak​cen​tem, był ubra​ny jak ksią​żę, ale nie no​sił mie​czów i miał twarz bia​łą jak śred​ni czło​wiek. Wia​do​mo było, że ka​sty An​gy​arów i Ol​gy​io​rów mie​sza​ły się ze sobą czę​ściej, niż więk​szość An​gy​arów chcia​ła przy​znać (zda​rza​li się ja​sno​skó​rzy wo​jow​ni​cy i zło​to​wło​si słu​żą​cy), jed​nak​że ten Wę​dro​wiec był czymś nie​po​ję​tym. Ro​can​non, nie chcąc roz​pusz​‐ czać po​gło​sek o swo​jej obec​no​ści na pla​ne​cie, pra​wie się nie od​zy​wał, a go​spo​‐ darz nie ośmie​lił się wy​py​ty​wać dzie​dzi​ca Hal​lan; do​pie​ro więc wie​le lat póź​‐ niej, z pie​śni śpie​wa​nych przez min​stre​li do​wie​dział się, kim był jego dziw​ny gość. Na​stęp​ny dzień upły​nął po​dob​nie dla sied​miu po​dróż​ni​ków ja​dą​cych na wie​‐ trze po​nad pięk​ną kra​iną. Noc spę​dzi​li w wio​sce Ol​gy​io​rów nad rze​ką, a trze​‐ cie​go dnia zna​leź​li się w oko​li​cy, któ​rej na​wet Mo​gien nie znał. Rze​ka, skrę​‐ ciw​szy na po​łu​dnie, two​rzy​ła pę​tle i za​ko​la, wzgó​rza prze​cho​dzi​ły w roz​le​głe rów​ni​ny, a po​nad da​le​kim ho​ry​zon​tem nie​bo ja​śnia​ło bla​dym, od​bi​tym świa​‐ tłem. Póź​niej tego dnia do​tar​li do sa​mot​ne​go zam​ku sto​ją​ce​go na urwi​stym bia​łym cy​plu, za któ​rym roz​cią​ga​ły się głę​bo​kie la​gu​ny, sza​re pia​ski pla​ży i otwar​te mo​rze. Ro​can​non zsiadł z wierz​chow​ca sztyw​ny, zmę​czo​ny i z szu​mem w gło​wie od wia​tru i szyb​ko​ści. Po​my​ślał, że to naj​bar​dziej ża​ło​sna twier​dza An​gy​arów. Małe chat​ki sku​pi​ły się jak zmo​kłe kur​czę​ta pod skrzy​dła​mi ni​sko przy​kuc​‐ nię​tej, roz​sy​pu​ją​cej się bu​dow​li. Śred​ni lu​dzie, bla​dzi i wy​nędz​nia​li, wa​łę​sa​li się tu i tam, zer​ka​jąc na nich ukrad​kiem. – Wy​glą​da​ją tak, jak​by wy​cho​wa​li się wśród Gli​nia​ków – za​uwa​żył Mo​gien. – Tu jest bra​ma, a je​śli wiatr nie spro​wa​dził nas na ma​now​ce, tra​fi​li​śmy do To​len. Ho! Pa​no​wie To​len! Przed wa​szą bra​mą cze​ka gość! Z zam​ku nie do​biegł ża​den dźwięk. – Bra​ma To​len chwie​je się na wie​trze – ode​zwał się Kyo, a wte​dy spo​strze​‐ gli, że drew​nia​ne, oku​te brą​zem wie​rze​je ko​ły​szą się luź​no na za​wia​sach

w ostrych po​dmu​chach zim​ne​go mor​skie​go wia​tru. Mo​gien pchnął je koń​cem mie​cza. We​wnątrz była ciem​ność, ło​pot pierz​cha​‐ ją​cych skrzy​deł i przej​mu​ją​co wil​got​ny za​pach. – Pa​no​wie To​len nie spo​dzie​wa​li się go​ści – stwier​dził Mo​gien. – Ano, Yaha​‐ nie, po​ga​daj z tymi szpet​ny​mi lu​dzi​ska​mi i znajdź dla nas schro​nie​nie na noc. Mło​dy Ol​gy​ia prze​mó​wił do miej​sco​wych, któ​rzy zgro​ma​dzi​li się na od​le​‐ głym krań​cu zam​ko​we​go dzie​dziń​ca, żeby się po​ga​pić. Je​den zdo​był się na od​‐ wa​gę i wy​stą​pił do przo​du, kła​nia​jąc się i prze​my​ka​jąc bo​kiem jak mor​ski krab. Uni​żo​nym to​nem zwró​cił się do Yaha​na. Ro​can​non, któ​ry czę​ścio​wo ro​‐ zu​miał dia​lekt Ol​gy​io​rów, do​sły​szał, że sta​ru​szek prze​pra​sza, iż w wio​sce nie ma od​po​wied​nich po​miesz​czeń dla pe​da​na, co​kol​wiek by to mia​ło zna​czyć. Wy​so​ki śred​ni czło​wiek Raho pod​szedł do Yaha​na i po​wie​dział coś ostrym to​‐ nem, ale sta​ru​szek tyl​ko kła​niał się, ku​lił i mam​ro​tał, aż w koń​cu Mo​gien po​‐ stą​pił krok do przo​du. We​dług ko​dek​su An​gy​arów nie wol​no mu było roz​ma​‐ wiać z pod​da​ny​mi z in​nych ma​jąt​ków, wy​cią​gnął więc z po​chwy miecz i wzniósł go nad gło​wą. Klin​ga roz​bły​sła w zim​nym świe​tle. Sta​rzec za​skom​‐ lał, wy​cią​gnął ręce przed sie​bie, od​wró​cił się i po​czła​pał przez ciem​nie​ją​ce ulicz​ki wio​ski. Po​dróż​ni ru​szy​li za nim, pro​wa​dząc wia​tro​go​ny, któ​rych zwi​‐ nię​te skrzy​dła ocie​ra​ły się o ni​skie czer​wo​ne da​chy po obu stro​nach wą​skie​go przej​ścia. – Kyo, kto to jest pe​dan? Mały czło​wiek tyl​ko się uśmiech​nął. – Yaha​nie, co ozna​cza sło​wo pe​dan? Mło​dy Ol​gy​ia, do​bro​dusz​ny, szcze​ry chło​piec, wy​glą​dał nie​swo​jo. – Cóż, pa​nie, pe​dan to… ten, któ​ry cho​dzi po​mię​dzy ludź​mi… Ro​can​non kiw​nął gło​wą, za​do​wo​lo​ny z każ​de​go strzęp​ka in​for​ma​cji. Pod​czas swo​ich stu​diów nad tym ga​tun​kiem pró​bo​wał do​wie​dzieć się cze​goś o ich re​li​‐ gii. Wy​da​wa​li się nie wy​zna​wać żad​nej wia​ry, a jed​nak byli za​dzi​wia​ją​co ła​‐ two​wier​ni i prze​sąd​ni. Trak​to​wa​li po​waż​nie ist​nie​nie cza​rów, za​klęć i ma​gii, prze​ja​wia​li skraj​nie ani​mi​stycz​ny sto​su​nek do sił przy​ro​dy, ale nie mie​li bo​‐ gów. To sło​wo – pe​dan – ema​no​wa​ło czymś nad​na​tu​ral​nym. Jesz​cze nie po​dej​‐ rze​wał, że dziw​ne okre​śle​nie mia​ło zwią​zek z jego oso​bą. Trzy nędz​ne cha​ty za​le​d​wie zdo​ła​ły po​mie​ścić całą sió​dem​kę, wia​tro​go​ny zaś mu​sie​li uwią​zać na dwo​rze, gdyż w ca​łej wio​sce nie było dość du​że​go domu. Zwie​rzę​ta stło​czy​ły się ra​zem, stro​sząc fu​tro na przej​mu​ją​cym mor​skim wie​‐ trze. Pa​sia​sty wia​tro​gon Ro​can​no​na skro​bał w ścia​nę, war​czał i po​miau​ki​wał ża​ło​śnie, skar​żąc się na swój los, do​pó​ki Kyo nie wy​szedł na dwór i nie po​dra​‐ pał go za usza​mi. – Bied​ne zwie​rza​ki, wkrót​ce cze​ka​ją ich gor​sze przej​ścia – wes​tchnął Mo​‐ gien, sie​dzą​cy obok Ro​can​no​na przy ogniu pło​ną​cym w ziem​nej ja​mie. – Nie zno​szą wody. – W Hal​lan mó​wi​łeś, że wia​tro​go​ny nie po​le​cą nad mo​rzem, a ci wie​śnia​cy z pew​no​ścią nie mają stat​ków dość du​żych, żeby je unio​sły. W jaki spo​sób

prze​do​sta​nie​my się na dru​gi brzeg? – Czy masz swój ob​raz zie​mi? – spy​tał Mo​gien. An​gy​aro​wie nie zna​li map i Mo​gien był za​fa​scy​no​wa​ny ma​pa​mi mi​sji geo​‐ gra​ficz​nej znaj​du​ją​cy​mi się w pod​ręcz​ni​ku. Ro​can​non wy​jął książ​kę ze sta​rej skó​rza​nej tor​by, któ​ra to​wa​rzy​szy​ła mu we wszyst​kich po​dró​żach i któ​rą miał ze sobą w Hal​lan, kie​dy jego sta​tek zo​stał znisz​czo​ny. Tor​ba za​wie​ra​ła skrom​ny ekwi​pu​nek – pod​ręcz​nik i no​te​sy, broń i na​rzę​dzia, ze​staw me​dycz​‐ ny i ra​dio, kom​plet ziem​skich sza​chów i za​czy​ta​ny tom ha​iń​skiej po​ezji. Po​‐ cząt​ko​wo trzy​mał tu rów​nież na​szyj​nik z sza​fi​rem, ale po​przed​niej nocy, drę​‐ czo​ny my​ślą o war​to​ści klej​no​tu, ukrył sza​fir w nie​wiel​kim, za​szy​tym wo​recz​‐ ku z mięk​kiej skó​ry he​ri​lo​ra – tak że wy​glą​dał jak amu​let – i owi​nął łań​cuch wo​kół szyi, pod ko​szu​lą i płasz​czem. Te​raz nie mógł go zgu​bić, chy​ba że ra​‐ zem z wła​sną gło​wą. Mo​gien prze​su​nął dłu​gim, twar​dym pal​cem wzdłuż kon​tu​rów ozna​cza​ją​cych po​ło​żo​ne na​prze​ciw​ko sie​bie wy​brze​ża dwóch Za​chod​nich Kon​ty​nen​tów: od​le​‐ gły, po​łu​dnio​wy brzeg An​gien z dwie​ma głę​bo​ki​mi za​to​ka​mi i roz​dzie​la​ją​cym je wiel​kim cy​plem skie​ro​wa​nym na po​łu​dnie – a po dru​giej stro​nie ka​na​łu naj​bar​dziej na pół​noc wy​su​nię​ty przy​lą​dek Kon​ty​nen​tu Po​łu​dnio​wo-Za​chod​‐ nie​go, któ​ry Mo​gien na​zy​wał „Fiern”. – Tu​taj je​ste​śmy – po​wie​dział Ro​can​non, kła​dąc na czub​ku przy​ląd​ka ry​bią ość po​zo​sta​łą z ko​la​cji. – A tu​taj, je​śli ci tchórz​li​wi zja​da​cze ryb nie kła​mią, jest za​mek Ple​not. – Mo​gien umie​ścił dru​gą ry​bią ość cen​ty​metr na pra​wo od pierw​szej. – Z góry wie​ża wy​glą​da bar​dzo po​dob​nie. Kie​dy wró​cę do Hal​lan, wy​ślę set​kę lu​dzi na wia​tro​go​nach nad cały kraj, a po​tem we​dług ich wska​zó​wek wy​rzeź​bi​my w ka​mie​niu wiel​ki ob​raz An​gien. W Ple​not będą stat​ki – pew​nie nie tyl​ko ich wła​sne, ale rów​nież stat​ki stąd, z To​len. Była woj​na po​mię​dzy tymi ksią​żę​ta​‐ mi i dla​te​go w To​len wła​da te​raz wiatr i noc. Tak po​wie​dział Yaha​no​wi ten sta​ry czło​wiek. – Czy w Ple​not po​ży​czą nam stat​ki? – W Ple​not nie po​ży​czą nam ni​cze​go. Ksią​żę Ple​not jest wy​gnań​cem. W skom​pli​ko​wa​nym sys​te​mie po​wią​zań po​mię​dzy ro​da​mi An​gy​arów ozna​‐ cza​ło to księ​cia ba​ni​tę, sto​ją​ce​go poza pra​wem, któ​re​go nie do​ty​czy​ły obo​wią​‐ zu​ją​ce wszę​dzie za​sa​dy go​ścin​no​ści, ho​no​ru i po​sza​no​wa​nia dla cu​dzej wła​sno​‐ ści. – Ma tyl​ko dwa wia​tro​go​ny – do​dał Mo​gien, od​pa​su​jąc na noc swo​je mie​cze. – A jego za​mek, jak mó​wią, jest zbu​do​wa​ny z drew​na. Na​stęp​ne​go ran​ka, kie​dy wiatr za​niósł ich nad ten drew​nia​ny za​mek, stra​że spo​strze​gły ich nie​mal na​tych​miast. Dwa wia​tro​go​ny wzbi​ły się wkrót​ce w po​wie​trze i okrą​ża​ły wie​żę; nie​ba​wem mo​gli tak​że roz​róż​nić małe, uzbro​jo​‐ ne w łuki fi​gur​ki wy​chy​la​ją​ce się ze szcze​lin okien​nych. Ksią​żę wy​gna​niec wy​raź​nie nie ocze​ki​wał przy​ja​ciół. Ro​can​non zro​zu​miał te​raz, dla​cze​go zam​ki An​gy​arów mia​ły tak sze​ro​kie da​chy, nie​do​pusz​cza​ją​ce świa​tła do wnę​trza, ale

chro​nią​ce przed ata​kiem z po​wie​trza. Ple​not był nie​wiel​ką osa​dą, jesz​cze bar​‐ dziej pry​mi​tyw​ną niż To​len, przy​cup​nię​tą na wrzy​na​ją​cym się w mo​rze ru​mo​‐ wi​sku czar​nych gła​zów; nie było tu na​wet wio​ski śred​nich lu​dzi. Jed​nak mimo ca​łej tej nę​dzy pew​ność Mo​gie​na, że sze​ściu lu​dzi zdo​ła pod​bić za​mek, wy​da​wa​ła się prze​sad​na. Ro​can​non spraw​dził pasy udo​we przy sio​dle, moc​niej uchwy​cił dłu​gą lan​cę do wal​ki w po​wie​trzu, któ​rą dał mu Mo​gien, i prze​kli​nał swój pech. Nie było to od​po​wied​nie miej​sce dla czter​dzie​sto​trzy​let​nie​go et​no​‐ gra​fa. Mo​gien, któ​ry wy​su​nął się znacz​nie do przo​du na swo​im czar​nym ru​ma​ku, uniósł lan​cę i krzyk​nął. Wierz​cho​wiec Ro​can​no​na po​chy​lił łeb i ru​nął do przo​‐ du. Czar​no-sza​re skrzy​dła tyl​ko mi​ga​ły w po​wie​trzu, ło​po​cząc jak cho​rą​gwie, dłu​gie, sil​ne, lek​kie cia​ło było na​pię​te jak stru​na, ser​ce biło gło​śno. W uszach mie​li gwizd wia​tru; kry​ta sło​mą wie​ża Ple​not, okrą​ża​na przez dwa ry​czą​ce gry​fy, wy​da​wa​ła się pę​dzić im na​prze​ciw. Ro​can​non przy​warł do grzbie​tu wia​tro​go​na, dłu​gą lan​cę po​chy​lił do ude​rze​nia. Ki​pia​ła w nim ra​dość, daw​no za​po​mnia​ne uczu​cie szczę​ścia; śmiał się, pę​dząc na wie​trze. Co​raz bli​żej i bli​‐ żej była okrą​gła wie​ża i jej dwaj skrzy​dla​ci straż​ni​cy. Na​gle z prze​szy​wa​ją​‐ cym okrzy​kiem Mo​gien ci​snął swo​ją lan​cę w po​wie​trze jak strza​łę ze sre​bra. Lan​ca tra​fi​ła jed​ne​go z jeźdź​ców pro​sto w pierś. Ude​rze​nie było tak sil​ne, że pę​kły pasy na udach; jeź​dziec jak w zwol​nio​nym tem​pie pięk​nym łu​kiem prze​le​ciał nad za​dem wierz​chow​ca i spadł trzy​sta me​trów w dół, po​mię​dzy przy​brzeż​ne fale roz​bi​ja​ją​ce się bez​gło​śnie o ska​ły. Mo​gien prze​mknął obok po​zba​wio​ne​go jeźdź​ca wia​tro​go​na i za​ata​ko​wał z bli​ska dru​gie​go straż​ni​ka, usi​łu​jąc do​się​gnąć go mie​czem, pod​czas gdy tam​ten dźgał i pa​ro​wał cio​sy swo​‐ ją lan​cą, któ​rej nie wy​pu​ścił z ręki. Czte​rej śred​ni lu​dzie na swo​ich bia​ło-sza​rych wia​tro​go​nach krą​ży​li w po​bli​‐ żu jak sta​do go​łę​bi, nie wtrą​ca​jąc się na ra​zie do po​je​dyn​ku swe​go księ​cia, ale go​to​wi po​móc w każ​dej chwi​li. Wznie​śli się tak wy​so​ko, żeby strza​ły łucz​ni​‐ ków w dole nie mo​gły prze​bić skó​rza​nych kol​czug na brzu​chach wia​tro​go​nów. Na​gle wszy​scy czte​rej z tym sa​mym wy​so​kim, szar​pią​cym ner​wy krzy​kiem włą​czy​li się do po​je​dyn​ku. Przez chwi​lę w gó​rze ko​tło​wa​ło się kłę​bo​wi​sko bia​‐ łych skrzy​deł i po​ły​sku​ją​cej sta​li. Po​tem ode​rwa​ła się od nie​go po​je​dyn​cza fi​‐ gur​ka, któ​ra jak​by pró​bo​wa​ła po​ło​żyć się w po​wie​trzu, ob​ra​ca​jąc się na wszyst​kie stro​ny i wy​ma​chu​jąc bez​wład​ny​mi koń​czy​na​mi, aż wresz​cie ude​‐ rzy​ła o dach zam​ku i ze​śli​zgnę​ła się po nim w dół, na twar​de ka​mie​nie. Ro​can​non zo​ba​czył te​raz, dla​cze​go tam​ci wmie​sza​li się do po​je​dyn​ku: straż​‐ nik zła​mał re​gu​ły wal​ki i zra​nił wia​tro​go​na za​miast jeźdź​ca. Wierz​cho​wiec Mo​gie​na, z jed​nym czar​nym skrzy​dłem spla​mio​nym pur​pu​ro​wą krwią, opusz​‐ czał się z wy​sił​kiem na wy​dmy. Nad nim pę​dzi​li śred​ni lu​dzie w po​ści​gu za dwo​ma uwol​nio​ny​mi od jeźdź​ców wia​tro​go​na​mi, któ​re wciąż pró​bo​wa​ły za​‐ wra​cać do swo​ich bez​piecz​nych staj​ni. Ro​can​non wy​prze​dził ich, pod​ry​wa​jąc swe​go wierz​chow​ca wy​żej, nad da​chy zam​ku. Zo​ba​czył, że Raho ła​pie na sznur jed​no ze zwie​rząt, i w tej chwi​li po​czuł, że coś użą​dli​ło go w nogę. Na​gły

ruch jeźdź​ca zdez​o​rien​to​wał wierz​chow​ca; Ro​can​non szarp​nął wo​dze zbyt moc​no, a wte​dy wia​tro​gon wy​giął grzbiet w łuk i po raz pierw​szy od po​cząt​ku dro​gi sta​nął dęba, tań​cząc i wi​ru​jąc na wie​trze po​nad wie​żą. Strza​ły śmi​ga​ły wo​kół jak deszcz. Śred​ni lu​dzie i Mo​gien, do​sia​da​ją​cy żół​te​go wia​tro​go​na o dzi​kim spoj​rze​niu, prze​mknę​li obok wśród śmie​chu i na​wo​ły​wań. Wierz​cho​‐ wiec Ro​can​no​na otrzą​snął się i ru​szył za nimi. – Trzy​maj, Wład​co Gwiazd! – wrza​snął Yahan. Ro​can​non uj​rzał nad​la​tu​ją​cą wprost na nie​go ko​me​tę z czar​nym war​ko​‐ czem. Zła​pał ją w od​ru​chu sa​mo​obro​ny. Była to pło​ną​ca ży​wicz​na po​chod​nia. Po​zo​sta​li okrą​ży​li już wie​żę z bli​ska, usi​łu​jąc pod​pa​lić sło​mia​ny dach i drew​‐ nia​ne ścia​ny. Ro​can​non zro​bił to samo. – Masz strza​łę w le​wej no​dze! – za​wo​łał do nie​go Mo​gien, prze​la​tu​jąc obok. Ro​can​non za​śmiał się ra​do​śnie i ci​snął po​chod​nię w wą​ską szcze​li​nę okien​‐ ną, z któ​rej wy​chy​lał się łucz​nik. – Do​bry rzut! – krzyk​nął Mo​gien i spadł jak ka​mień na dach wie​ży, a po chwi​li wzniósł się w roz​bły​sku pło​mie​nia. Yahan i Raho po​wró​ci​li z no​wy​mi wiąz​ka​mi dy​mią​cych po​chod​ni, któ​re ze​‐ bra​li na wy​dmach, i rzu​ca​li je wszę​dzie, gdzie do​strze​gli sło​mę lub drew​no. Wie​ża wy​plu​wa​ła już z sie​bie sy​czą​ce fon​tan​ny iskier, a wia​tro​go​ny, do​pro​wa​‐ dzo​ne do sza​łu przez pie​ką​ce uką​sze​nia iskier na skó​rze i usta​wicz​ne szar​pa​‐ nie cu​gli, pi​ko​wa​ły na da​chy zam​ku z prze​ra​ża​ją​cym, kasz​lą​cym ry​kiem. Skie​ro​wa​ny ku gó​rze deszcz strzał prze​rze​dził się, a po chwi​li na dzie​dzi​niec zam​ku wy​sko​czył męż​czy​zna. Na gło​wie miał coś, co przy​po​mi​na​ło drew​nia​ną mi​skę na sa​ła​tę. W rę​kach trzy​mał przed​miot, któ​ry Ro​can​non w pierw​szej chwi​li wziął za lu​stro, a któ​ry oka​zał się misą peł​ną wody. Ścią​ga​jąc z ca​łych sił wo​dze żół​te​go wierz​chow​ca, któ​ry wciąż usi​ło​wał za​wró​cić do swej staj​ni, Mo​gien prze​le​ciał nad gło​wą tego męż​czy​zny i krzyk​nął: – Mów szyb​ko! Moi lu​dzie już za​pa​la​ją nowe po​chod​nie! – Z ja​kich wło​ści, ksią​żę? – Hal​lan! – Wład​co Hal​lan, ksią​żę wy​gna​niec z Ple​not bła​ga o czas na uga​sze​nie ognia! – Zga​dzam się w za​mian za ży​cie i ma​ją​tek lu​dzi z To​len. – Niech tak bę​dzie! – od​krzyk​nął wład​ca Ple​not i nie wy​pusz​cza​jąc z rąk misy z wodą, schro​nił się do bu​dyn​ku. Ata​ku​ją​cy wy​co​fa​li się na wy​dmy i stam​tąd przy​glą​da​li się, jak miesz​kań​cy Ple​not po​spiesz​nie przy​go​to​wu​ją pom​pę i or​ga​ni​zu​ją bry​ga​dę z wia​dra​mi, czer​pią​cą wodę z mo​rza. Było ich za​le​d​wie parę tu​zi​nów, wli​cza​jąc w to kil​ka ko​biet. Wie​ża się spa​li​ła, ale zdo​ła​li oca​lić ścia​ny i głów​ny bu​dy​nek. Kie​dy ogień zo​stał uga​szo​ny, grup​ka lu​dzi wy​szła pie​szo przez bra​mę i ze​szła ze skal​nej ostro​gi na wy​dmy. Na cze​le szedł wy​so​ki, szczu​pły męż​czy​zna z ciem​‐ ną jak orzech skó​rą i pło​mie​ni​sty​mi wło​sa​mi An​gy​arów; za nim po​stę​po​wa​ło dwóch żoł​nie​rzy, wciąż jesz​cze w drew​nia​nych heł​mach, a z tyłu drep​ta​ła

grup​ka sze​ściu ob​dar​tych męż​czyzn i ko​biet, pa​trzą​cych bo​jaź​li​wym wzro​‐ kiem. Wy​so​ki męż​czy​zna uniósł w obu dło​niach gli​nia​ną misę peł​ną wody. – Je​stem Ogo​ren z Ple​not, ksią​żę wy​gna​niec tych wło​ści. – Je​stem Mo​gien, dzie​dzic Hal​lan. – Ży​cie miesz​kań​ców To​len na​le​ży do cie​bie, pa​nie. – Ogo​ren kiw​nął gło​wą w stro​nę grup​ki ob​dar​tu​sów. – Nie było żad​nych skar​bów w To​len. – Były dwa stat​ki, Wy​gnań​cze. – Z pół​no​cy nad​la​tu​je smok i wi​dzi wszyst​ko – po​wie​dział Ogo​ren kwa​śno. – Stat​ki z To​len są two​je. – A ty otrzy​masz z po​wro​tem swo​je wia​tro​go​ny, kie​dy stat​ki znaj​dą się na przy​sta​ni w To​len – przy​rzekł wspa​nia​ło​myśl​nie Mo​gien. – Kim jest ten dru​gi ksią​żę, z któ​rym mia​łem ho​nor wal​czyć? – za​py​tał Ogo​‐ ren, zer​ka​jąc na Ro​can​no​na, któ​ry był w kom​plet​nej zbroi an​gy​ar​skiej z brą​‐ zu, ale nie miał mie​czów. Mo​gien rów​nież spoj​rzał na swe​go przy​ja​cie​la, a Ro​can​non od​po​wie​dział pierw​szym imie​niem, któ​re mu przy​szło na myśl, imie​niem, któ​rym na​zwał go Kyo – Ol​hor, Wę​dro​wiec. Ogo​ren przyj​rzał mu się cie​ka​wie, po​tem skło​nił się i rzekł: – Misa jest peł​na, pa​no​wie. – Niech ta woda nie bę​dzie roz​la​na, a przy​mie​rze niech nie bę​dzie zła​ma​ne! Wład​ca Ple​not od​wró​cił się i wiel​ki​mi kro​ka​mi po​dą​żył do swe​go do​pa​la​ją​ce​‐ go się zam​ku, nie spoj​rzaw​szy na​wet na uwol​nio​nych więź​niów stło​czo​nych na wy​dmie. Mo​gien po​wie​dział do nich tyl​ko: – Za​pro​wadź​cie do domu mo​je​go wia​tro​go​na, ma zra​nio​ne skrzy​dło. Do​siadł​szy zno​wu żół​te​go ru​ma​ka z Ple​not, wzbił się w po​wie​trze. Ro​can​non ru​szył za nim, oglą​da​jąc się do tyłu, na małą ża​ło​sną gro​mad​kę, któ​ra roz​po​‐ czy​na​ła mo​zol​ną wę​drów​kę do swo​ich zruj​no​wa​nych do​mostw. Za​nim do​tarł do To​len, jego duch bo​jo​wy osłabł. Ro​can​non po​now​nie za​czął w du​chu prze​kli​nać swo​ją głu​po​tę. Opu​ściw​szy się na wy​dmę, prze​ko​nał się, że w jego łyd​ce rze​czy​wi​ście tkwi​ła strza​ła. Nie czuł bólu, do​pó​ki jej nie wy​‐ cią​gnął; do​pie​ro wte​dy zo​ba​czył, że grot był za​gię​ty ha​czy​ko​wa​to. An​gy​aro​wie nie uży​wa​li oczy​wi​ście tru​ci​zny, ale ist​nia​ło nie​bez​pie​czeń​stwo za​ka​że​nia krwi. Po​rwa​ny au​ten​tycz​ną od​wa​gą swo​ich to​wa​rzy​szy, wsty​dził się do tej bi​‐ twy wkła​dać swój kom​bi​ne​zon ochron​ny. Ma​jąc taką zbro​ję, nie​mal nie​wi​‐ docz​ną, a jed​nak zdol​ną wy​trzy​mać strzał z la​se​ra – mógł umrzeć w tej prze​‐ klę​tej ru​de​rze od dra​śnię​cia strza​łą z brą​zu. Chciał ra​to​wać tę pla​ne​tę, a nie po​tra​fił na​wet ura​to​wać wła​snej skó​ry. Naj​star​szy ze śred​nich lu​dzi z Hal​lan, krę​py, mil​kli​wy Iot, zbli​żył się bez sło​wa, ukląkł i de​li​kat​nie prze​mył oraz opa​trzył mu ranę. Po​tem nad​szedł Mo​gien, jesz​cze w peł​nej zbroi; w swo​im heł​mie z pió​ro​pu​szem i wiel​kich, sztyw​nych, przy​po​mi​na​ją​cych skrzy​dła na​ra​mien​ni​kach przy​cze​pio​nych do płasz​cza wy​da​wał się mie​rzyć trzy me​try wzro​stu i pół​to​ra me​tra sze​ro​ko​ści w ra​mio​nach. Za nim szedł Kyo, mil​czą​cy jak dziec​ko za​błą​ka​ne po​śród wo​‐

jow​ni​ków. Zja​wi​li się też Yahan i Raho, i mło​dy Bien; cha​ta pę​ka​ła w szwach, kie​dy wszy​scy przy​kuc​nę​li przy pa​le​ni​sku. Yahan na​peł​nił sie​dem oku​tych sre​brem pu​cha​rów, któ​re Mo​gien po​da​wał im uro​czy​ście. Wy​pi​li i Ro​can​non po​czuł się le​piej. Mo​gien za​py​tał o jego nogę. Ro​can​non po​czuł się o wie​le le​‐ piej. Wy​pi​li jesz​cze tro​chę va​ska​nu, pod​czas gdy za​lęk​nio​ne, peł​ne po​dzi​wu twa​rze wie​śnia​ków uka​zy​wa​ły się co chwi​la w drzwiach, za​glą​da​jąc do środ​ka i na​tych​miast zni​ka​jąc w za​pa​da​ją​cym zmierz​chu. Ro​can​non był w na​stro​ju bo​ha​ter​skim i ła​ska​wym. Zje​dli i zno​wu wy​pi​li, po czym w dusz​nej cha​cie, cuch​ną​cej dy​mem, po​tem, sma​żo​ną rybą i sma​rem z uprzę​ży, Yahan wstał, trzy​ma​jąc lirę z brą​zu o srebr​nych stru​nach, i za​śpie​wał. Śpie​wał o Dur​ha​lu z Hal​lan, któ​ry uwol​nił więź​niów z Kor​halt w cza​sach Czer​wo​ne​go Księ​cia, na mo​cza​rach Born; a kie​dy już opi​sał ro​do​wód każ​de​go wo​jow​ni​ka bio​rą​ce​go udział w tej bi​twie i każ​dy za​da​ny cios, bez żad​ne​go przej​ścia za​czął śpie​wać o uwol​nie​niu lu​dzi z To​len i spa​le​niu wie​ży Ple​not, o po​chod​ni Wę​drow​ca pło​‐ ną​cej ja​sno w desz​czu strzał, o wspa​nia​łym rzu​cie Mo​gie​na, dzie​dzi​ca Hal​lan, o tym, jak lan​ca ci​śnię​ta w po​wie​trze od​na​la​zła swój cel ni​czym nie​chy​bia​ją​ca lan​ca Hen​di​na w daw​nych dniach. Ro​can​non, pi​ja​ny i szczę​śli​wy, po​zwa​lał się uno​sić pie​śni, czu​jąc, że jest tu​tej​szy, że wła​sną krwią przy​pie​czę​to​wał swój zwią​zek z tym świa​tem, do któ​re​go przy​był jako obcy przez oce​an nocy. A obok sie​bie wy​czu​wał nie​ustan​ną obec​ność ma​łe​go Fia​na, sa​mot​ną, uśmiech​nię​tą, po​god​ną.

4 Mo​rze prze​le​wa​ło wiel​kie, spo​koj​ne fale w sią​pią​cym desz​czu. Świat był wy​‐ pra​ny z barw. Dwa wia​tro​go​ny ze spę​ta​ny​mi skrzy​dła​mi, uwią​za​ne do łań​cu​‐ cha na ru​fie, skom​la​ły i roz​pa​cza​ły gło​śno, a z dru​giej łód​ki po​przez deszcz i mgłę do​bie​ga​ło po​nad fa​la​mi ża​ło​sne echo. Spę​dzi​li w To​len wie​le dni, cze​ka​jąc, aż za​goi się noga Ro​can​no​na, a czar​ny wia​tro​gon zno​wu bę​dzie mógł la​tać. Cho​ciaż były to waż​ne po​wo​dy zwło​ki, praw​dą było rów​nież, że Mo​gien wzdra​gał się przed dal​szą wę​drów​ką, przed wy​pły​nię​ciem na mo​rze, któ​re mu​sie​li prze​być. Włó​czył się sa​mot​nie wśród sza​rych pia​sków ota​cza​ją​cych la​gu​ny po​ni​żej To​len, pró​bu​jąc zwal​czyć w so​‐ bie to samo prze​czu​cie, któ​re na​wie​dzi​ło jego mat​kę, Hal​dre. Wszyst​ko, co po​‐ tra​fił po​wie​dzieć Ro​can​no​no​wi, to że wi​dok i głos mo​rza kła​dą mu się cię​ża​‐ rem na ser​cu. Kie​dy już czar​ny wia​tro​gon cał​ko​wi​cie wy​zdro​wiał, Mo​gien na​‐ gle po​sta​no​wił ode​słać go z po​wro​tem do Hal​lan pod opie​ką Bie​na, jak​by chciał oca​lić choć jed​ną cen​ną rzecz od za​gła​dy. Zgo​dzi​li się rów​nież po​zo​sta​‐ wić dwa jucz​ne wia​tro​go​ny i więk​szość ba​ga​ży sta​re​mu księ​ciu To​len i jego sio​strzeń​com, któ​rzy wciąż krę​ci​li się przy nich, usi​łu​jąc po​ła​tać swo​ją dziu​ra​‐ wą sie​dzi​bę. Dla​te​go też w dwóch ło​dziach o smo​czych łbach znaj​do​wa​ło się te​raz tyl​ko sze​ściu po​dróż​nych i pięć wia​tro​go​nów; wszy​scy byli prze​mo​cze​ni, a więk​szość na​rze​ka​ła. Łódź Ro​can​no​na pro​wa​dzi​ło dwóch po​sęp​nych ry​ba​ków z To​len. Yahan pró​‐ bo​wał uspo​ko​ić uwią​za​ne wia​tro​go​ny, śpie​wa​jąc dłu​gą, mo​no​ton​ną, ża​łob​ną pieśń o daw​no nie​ży​ją​cym księ​ciu; Ro​can​non i Fian, za​ku​ta​ni w płasz​cze, z kap​tu​ra​mi na​cią​gnię​ty​mi na gło​wy, sie​dzie​li na dzio​bie. – Kyo, kie​dyś wspo​mnia​łeś o gó​rach na po​łu​dniu. – O tak – po​twier​dził mały czło​wiek, rzu​ca​jąc szyb​kie spoj​rze​nie za sie​bie, w stro​nę nie​wi​docz​nych wy​brze​ży An​gien. – Czy wiesz co​kol​wiek o lu​dziach, któ​rzy żyją na po​łu​dniu, na lą​dzie Fiern? Pod​ręcz​nik nie oka​zał się w tym wy​pad​ku zbyt po​moc​ny; poza tym Ro​can​‐ non po to prze​cież zor​ga​ni​zo​wał swo​ją mi​sję, żeby wy​peł​nić luki w in​for​ma​‐ cjach. W pod​ręcz​ni​ku po​da​wa​no, że na pla​ne​cie wy​stę​pu​je pięć ga​tun​ków ro​‐ zum​nych, ale opi​sa​no tyl​ko trzy: An​gy​arów/Ol​gy​io​rów, Fiia i Gde​mia​rów oraz nie​hu​ma​no​idal​ne ga​tun​ki od​kry​te na wiel​kim Kon​ty​nen​cie Wschod​nim po dru​giej stro​nie pla​ne​ty. Za​pi​ski geo​gra​fów do​ty​czą​ce Kon​ty​nen​tu Po​łu​dnio​woZa​chod​nie​go były zwy​kły​mi po​gło​ska​mi: „Ga​tu​nek 4? (nie​po​twier​dzo​ny): wiel​‐ kie hu​ma​no​idy, po​dob​no za​miesz​ku​ją​ce ogrom​ne mia​sta (?). Ga​tu​nek 5? (nie​‐

po​twier​dzo​ny): skrzy​dla​te tor​ba​cze”. Ogó​łem bio​rąc, było to rów​nie po​moc​ne jak in​for​ma​cje uzy​ska​ne od Kyo, któ​ry chy​ba cza​sem my​ślał, że Ro​can​non zna od​po​wie​dzi na wszyst​kie za​da​wa​ne mu py​ta​nia, i od​po​wia​dał wów​czas jak uczeń w szko​le. – Na Fiern żyją Naj​star​si, praw​da? Ro​can​non mu​siał się kon​ten​to​wać wi​do​kiem mgły, za któ​rą na po​łu​dniu skry​wał się ta​jem​ni​czy ląd. Słu​chał skom​le​nia uwią​za​nych be​stii, pod​czas gdy przej​mu​ją​co zim​na wil​goć spły​wa​ła mu po szyi. Raz wy​da​wa​ło mu się, że sły​szy w gó​rze war​kot he​li​kop​te​ra, i ucie​szył się, że mgła ich kry​je; po chwi​li jed​nak wzru​szył ra​mio​na​mi. Po co się kryć? Ar​‐ mia, któ​ra prze​zna​czy​ła tę pla​ne​tę na swo​ją bazę w mię​dzy​gwiezd​nej woj​nie, z pew​no​ścią nie​zbyt się prze​ra​zi wi​do​kiem dzie​się​ciu lu​dzi i pię​ciu prze​ro​śnię​‐ tych ko​tów mok​ną​cych na desz​czu w dwóch dziu​ra​wych łód​kach… Pły​nę​li da​lej w nie​usta​ją​cym desz​czu. Z mo​rza pod​no​si​ła się mgli​sta ciem​‐ ność. Mi​nę​ła dłu​ga, zim​na noc, za​ja​śniał sza​ry świt i po​now​nie uj​rze​li fale, deszcz i mgłę. Na​raz czte​rej po​sęp​ni że​gla​rze w dwóch ło​dziach po​wró​ci​li do ży​cia. Dwaj z nich po​chwy​ci​li ste​ry i wpa​try​wa​li się z nie​po​ko​jem przed sie​‐ bie. Po chwi​li spo​śród kłę​bią​cych się w gó​rze tu​ma​nów mgły wy​nu​rzy​ła się nie​ocze​ki​wa​nie skal​na ścia​na. Pły​nę​li u jej pod​nó​ża, a gła​zy i kar​ło​wa​te, przy​‐ gię​te wia​trem drze​wa prze​su​wa​ły się wy​so​ko nad ich gło​wa​mi. Yahan wy​py​ty​wał jed​ne​go z że​gla​rzy. – Mówi, że bę​dzie​my te​raz mi​ja​li uj​ście wiel​kiej rze​ki, a po dru​giej stro​nie jest je​dy​ne na​da​ją​ce się do lą​do​wa​nia miej​sce na wie​le ki​lo​me​trów do​oko​ła. W tej sa​mej chwi​li pię​trzą​ca się nad nimi ska​ła po​now​nie zni​kła we mgle, gę​sty tu​man za​wi​ro​wał, łód​ka za​skrzy​pia​ła, kie​dy sil​ny prąd ude​rzył w kil. Wy​szcze​rzo​na smo​cza gło​wa na dzio​bie za​chy​bo​ta​ła się i ob​ró​ci​ła. Po​wie​trze było bia​łe i męt​ne; woda ko​tłu​ją​ca się za bur​tą była męt​na i czer​wo​na. Że​gla​‐ rze na dwóch ło​dziach krzy​cze​li coś do sie​bie. – Rze​ka przy​bie​ra! – za​wo​łał Yahan. – Pró​bu​ją za​wró​cić… Trzy​maj​cie się! Ro​can​non zła​pał Kyo za ra​mię; łód​ka zbo​czy​ła z kur​su, za​trzę​sła się i prze​‐ chy​li​ła po​rwa​na wi​rem, wy​ko​nu​jąc ja​kiś sza​leń​czy ta​niec, pod​czas gdy że​gla​‐ rze wal​czy​li, by utrzy​mać ją pro​sto. Ośle​pia​ją​ca mgła za​kry​ła wodę. Wia​tro​‐ go​ny szar​pa​ły się na uwię​zi i war​cza​ły z prze​ra​że​nia. Smo​cza gło​wa przez chwi​lę wy​da​wa​ła się pły​nąć pro​sto; na​raz w po​dmu​chu wia​tru nio​są​ce​go ko​lej​ny tu​man mgły nie​zgrab​na łódź sta​nę​ła dęba i prze​chy​‐ li​ła się na bok. Ża​giel z kla​śnię​ciem ude​rzył o po​wierzch​nię wody i przy​kle​ił się do niej, jesz​cze moc​niej prze​chy​la​jąc łódź. Cie​pła czer​wo​na fala za​la​ła twarz Ro​can​no​na, bez​gło​śnie wy​peł​ni​ła mu usta i oczy. Wal​czył o do​stęp do po​wie​trza, ści​ska​jąc coś w rę​kach ze wszyst​kich sił. To było ra​mię Kyo. Obaj sza​mo​ta​li się we wzbu​rzo​nym mo​rzu, cie​płym jak krew, któ​re mio​ta​ło nimi na wszyst​kie stro​ny i zno​si​ło co​raz da​lej od prze​wró​co​nej łód​ki. Ro​can​non krzyk​nął o po​moc, ale jego głos roz​pły​nął się w gę​stych, dła​wią​cych opa​rach. Do​kąd pły​nąć? W któ​rą stro​nę? Jak da​le​ko jest brzeg? Pły​nął za roz​ma​za​nym

kształ​tem ło​dzi, ho​lu​jąc Kyo ucze​pio​ne​go jego ra​mie​nia. – Ro​ka​na​nie! Smo​czy łeb, szcze​rząc zęby, wy​chy​nął z bia​łe​go cha​osu. Mo​gien pły​nął za bur​tą, wal​cząc z prą​dem. W rę​kach miał linę, któ​rą opa​sał pierś Kyo. Ro​can​‐ non wy​raź​nie wi​dział jego twarz; wy​so​kie łuki brwi i żół​te wło​sy po​ciem​nia​łe od wody. Po ko​lei wcią​gnię​to ich na łód​kę, Mo​gie​na na koń​cu. Po​tem zo​sta​li wy​ło​wie​ni Yahan i je​den z ry​ba​ków z To​len. Dru​gi że​glarz uto​nął, po​dob​nie jak dwa wia​tro​go​ny wcią​gnię​te pod prze​wró​co​ną łódź. Od​‐ pły​nę​li dość da​le​ko na za​to​kę, tam, gdzie prąd prze​pły​wu i wiatr z uj​ścia rze​‐ ki sta​ły się słab​sze. Łód​ka, wy​peł​nio​na mil​czą​cy​mi, prze​mo​czo​ny​mi ludź​mi, ko​ły​sa​ła się na czer​wo​nych fa​lach, oto​czo​na przez kłę​bią​ce się tu​ma​ny mgły. – Ro​ka​na​nie, jak to się sta​ło, że nie je​steś mo​kry? Ro​can​non, wciąż oszo​ło​mio​ny, po​pa​trzył na swo​je prze​mo​czo​ne ubra​nie. Nie zro​zu​miał. Kyo, uśmiech​nię​ty, dy​go​czą​cy z zim​na, od​po​wie​dział za nie​go: – Wę​dro​wiec nosi dru​gą skó​rę. Do​pie​ro wte​dy Ro​can​non zro​zu​miał i po​ka​zał Mo​gie​no​wi „skó​rę”, kom​bi​ne​‐ zon ochron​ny, któ​ry – by nie zmar​z​nąć – wło​żył po​przed​niej desz​czo​wej nocy, po​zo​sta​wia​jąc je​dy​nie gło​wę i ręce od​kry​te. Na​dal miał go na so​bie, więc Oko Mo​rza wciąż spo​czy​wa​ło bez​piecz​nie na jego pier​si, ale ra​dio, mapy, broń – wszyst​ko, co jesz​cze łą​czy​ło go z cy​wi​li​za​cją – było stra​co​ne. – Yaha​nie, wró​cisz do Hal​lan. Pan i słu​ga sta​li na​prze​ciw​ko sie​bie na mgli​stym wy​brze​żu nie​zna​ne​go lądu. Fale przy​bo​ju sy​cza​ły u ich stóp. Yahan nie od​po​wia​dał. Było ich sze​ściu, a mie​li te​raz tyl​ko trzy wia​tro​go​ny. Kyo mógł je​chać z jed​‐ nym ze śred​nich lu​dzi, a Ro​can​non z dru​gim, ale Mo​gien był za cięż​ki, żeby na dłuż​szy dy​stans za​bie​rać do​dat​ko​we​go pa​sa​że​ra; w tej sy​tu​acji któ​ryś ze śred​nich lu​dzi mu​siał wró​cić ra​zem z łód​ką do To​len. Mo​gien zde​cy​do​wał, że po​je​dzie Yahan, naj​młod​szy. – Nie od​sy​łam cię z po​wo​du two​je​go po​stę​po​wa​nia, Yaha​nie. Idź już. Że​gla​‐ rze cze​ka​ją. Słu​żą​cy stał bez ru​chu. Za jego ple​ca​mi że​gla​rze roz​rzu​ca​li kop​nia​ka​mi ogni​sko, przy któ​rym wcze​śniej je​dli. Iskry wzla​ty​wa​ły w górę i zni​ka​ły we mgle. – Pa​nie – wy​szep​tał Yahan – ode​ślij Iota. Mo​gie​no​wi twarz po​ciem​nia​ła, dło​nią się​gnął do rę​ko​je​ści mie​cza. – Ru​szaj, Yahan! – Nie pój​dę, pa​nie. Miecz ze świ​stem wy​su​nął się z po​chwy. Yahan z okrzy​kiem prze​ra​że​nia cof​nął się, od​wró​cił i znik​nął we mgle. – Za​cze​kaj​cie ja​kiś czas na nie​go, a po​tem płyń​cie swo​ją dro​gą – po​le​cił Mo​‐ gien z twa​rzą bez wy​ra​zu ry​ba​kom. – My mu​si​my te​raz od​na​leźć wła​sną dro​‐ gę. Mały pa​nie, czy ze​chcesz do​siąść mego wia​tro​go​na? Kyo sie​dział sku​lo​ny, jak​by mu było bar​dzo zim​no; od​kąd wy​lą​do​wa​li na wy​‐

brze​żu Fiern, nie wziął nic do ust i nie ode​zwał się ani sło​wem. Mo​gien po​sa​‐ dził go na grzbie​cie sza​re​go wia​tro​go​na, ujął wo​dze i ru​szył w głąb lądu, pro​‐ wa​dząc za sobą wiel​ką be​stię. Ro​can​non szedł za nim, oglą​da​jąc się co chwi​la do tyłu, gdzie zo​stał Yahan, i po​pa​tru​jąc na Mo​gie​na. Za​sta​na​wiał się, kim na​praw​dę był ten dziw​ny czło​wiek, jego przy​ja​ciel, któ​ry do​pie​ro co za​mie​rzał za​bić z zim​ną krwią, a w na​stęp​nej chwi​li prze​ma​wiał z nie​wy​mu​szo​ną uprzej​mo​ścią. Aro​ganc​ki i lo​jal​ny, bez​li​to​sny i uprzej​my, pe​łen nie​da​ją​cych się po​go​dzić sprzecz​no​ści – Mo​gien był praw​dzi​wym księ​ciem. Ry​ba​cy po​wie​dzie​li im, że na wschód od za​tocz​ki znaj​du​je się osa​da; ru​szy​li więc na wschód, bro​dząc w bia​łej mgle, któ​ra ota​cza​ła ich ze​wsząd i two​rzy​ła ni​skie skle​pie​nie nad gło​wa​mi. Na wia​tro​go​nach mo​gli​by wznieść się po​nad mgłę, ale zwie​rzę​ta, wy​czer​pa​ne i roz​draż​nio​ne po dwóch dniach nie​wo​li na łód​kach, nie chcia​ły le​cieć. Mo​gien, Iot i Raho pro​wa​dzi​li je, a Ro​can​non szedł za nimi, roz​glą​da​jąc się ukrad​kiem za Yaha​nem, któ​re​go zdą​żył po​lu​bić. Na​‐ dal miał na so​bie kom​bi​ne​zon dla ochro​ny przed zim​nem, nie na​cią​gnął tyl​ko kap​tu​ra, któ​ry cał​ko​wi​cie by go od​izo​lo​wał od świa​ta. Mimo to czuł się nie​‐ swo​jo, wę​dru​jąc po nie​zna​nej oko​li​cy w ośle​pia​ją​cej mgle, pa​trzył więc pod nogi, szu​ka​jąc ja​kie​goś kija czy la​ski. Mię​dzy ko​le​ina​mi wy​żło​bio​ny​mi przez cią​gną​ce się po zie​mi skrzy​dła wia​tro​go​nów, po​śród fe​sto​nów wo​do​ro​‐ stów po​kry​tych na​lo​tem soli za​uwa​żył dłu​gi bia​ły kij wy​rzu​co​ny przez fale; wy​do​był go z pia​sku i tak uzbro​jo​ny po​czuł się pew​niej. Ale za​trzy​mu​jąc się, stra​cił to​wa​rzy​szy z oczu. Po​spie​szył ich śla​dem przez mgłę. Po jego pra​wej ręce wy​ro​sła ja​kaś po​stać. Za​uwa​żył na​tych​miast, że nie był to ża​den z jego przy​ja​ciół, i pod​niósł kij w górę jak szer​mier​czą pał​kę, ale ktoś zła​pał go od tyłu i prze​wró​cił na wznak. Coś przy​po​mi​na​ją​ce​go zim​ną, mo​krą skó​rę opa​dło mu na twarz. Uwol​nił się moc​nym szarp​nię​ciem i zo​stał na​gro​dzo​ny ude​rze​‐ niem w gło​wę, po któ​rym stra​cił przy​tom​ność. Stop​nio​wo świa​do​mość po​wró​ci​ła, po​prze​dzo​na falą bólu. Le​żał na pia​sku. Wy​so​ko nad jego gło​wą dwie ogrom​ne, nie​wy​raź​ne po​sta​cie sprze​cza​ły się nie​‐ mra​wo. Tyl​ko czę​ścio​wo ro​zu​miał dia​lekt Ol​gy​io​rów, któ​re​go uży​wa​ły. – Zo​staw​my to tu​taj – po​wie​dzia​ła jed​na, a dru​ga od​rze​kła coś w ro​dza​ju: – Za​bij​my to tu​taj, to nie ma nic. Po tych sło​wach Ro​can​non prze​krę​cił się na bok, na​cią​gnął kap​tur kom​bi​ne​‐ zo​nu na gło​wę i za​piął. Je​den z gi​gan​tów od​wró​cił się, żeby mu się przyj​rzeć, a wte​dy Ro​can​non prze​ko​nał się, że był to tyl​ko ma​syw​nie zbu​do​wa​ny śred​ni czło​wiek za​ku​ta​ny w fu​tra. – Za​bierz​my to do Zga​my, może Zga​ma chce to mieć – po​wie​dział dru​gi. Po krót​kiej dys​ku​sji zła​pa​li Ro​can​no​na za ra​mio​na i za​czę​li go wlec po zie​‐ mi. Po​ru​sza​li się szyb​kim truch​tem. Ro​can​non opie​rał się, ale za​krę​ci​ło mu się w gło​wie i mgła ogar​nę​ła jego umysł. Nie​ja​sno uświa​da​miał so​bie na​gły pół​mrok, gło​sy, ścia​nę z drew​nia​nych koł​ków prze​ple​cio​nych wo​do​ro​sta​mi i umoc​nio​nych gli​ną, po​chod​nię pło​ną​cą w uchwy​cie na tej ścia​nie. Póź​niej był dach nad gło​wą, wię​cej gło​sów i ciem​ność. Kie​dy wresz​cie do​szedł do sie​bie,

zo​rien​to​wał się, że leży twa​rzą ku zie​mi na ka​mien​nej pod​ło​dze. Pod​niósł gło​‐ wę. Obok nie​go, na ko​min​ku wiel​kim jak dom, pło​nę​ły kło​dy drze​wa. Gołe nogi, wy​sta​ją​ce spod wy​strzę​pio​nych zwie​rzę​cych skór, ota​cza​ły go zwar​tym sze​re​‐ giem. Spoj​rzał wy​żej i zo​ba​czył twarz ja​kie​goś męż​czy​zny – śred​ni czło​wiek, bia​ło​skó​ry i czar​no​wło​sy, z gę​stą bro​dą, odzia​ny w pa​sia​ste, czar​no-zie​lo​ne fu​‐ tra, w kwa​dra​to​wej fu​trza​nej czap​ce na gło​wie. – Czym ty je​steś? – za​py​tał ów czło​wiek ni​skim, szorst​kim gło​sem, spo​glą​‐ da​jąc w dół na Ro​can​no​na. – Ja… od​da​ję się pod opie​kę go​spo​da​rzom tego miej​sca – od​parł Ro​can​non, pod​no​sząc się na ko​la​na. W tym mo​men​cie nie było go stać na nic wię​cej. – Już się tobą za​opie​ko​wa​li​śmy – oznaj​mił bro​dacz, przy​glą​da​jąc się, jak Ro​‐ can​non ob​ma​cu​je guz na po​ty​li​cy. – Chcesz wię​cej? Brud​ne nogi i ob​szar​pa​ne fu​tra za​tań​czy​ły w miej​scu, ciem​ne oczy roz​bły​sły, bia​łe twa​rze wy​krzy​wi​ły się szy​der​czo. Ro​can​non dźwi​gnął się i wy​pro​sto​wał. Stał bez ru​chu, nie mó​wiąc nic, do​pó​‐ ki nie ustą​pił ból ło​mo​czą​cy pod czasz​ką. Kie​dy po​czuł, że cał​ko​wi​cie od​zy​skał wła​dzę w no​gach, pod​niósł gło​wę i spoj​rzał w błysz​czą​ce oczy swe​go prze​śla​‐ dow​cy. – Ty je​steś Zga​ma – po​wie​dział. Bro​da​ty męż​czy​zna cof​nął się o krok, za​lęk​nio​ny. Ro​can​non, któ​ry by​wał w trud​nych sy​tu​acjach na wie​lu świa​tach, po​sta​rał się jak naj​le​piej wy​ko​rzy​‐ stać swo​ją prze​wa​gę. – Je​stem Ol​hor, Wę​dro​wiec. Przy​cho​dzę z pół​no​cy i z mo​rza, z kra​ju, któ​ry leży poza słoń​cem. Przy​cho​dzę w po​ko​ju i od​cho​dzę w po​ko​ju. Idę na po​łu​dnie przez zie​mie Zga​my. Niech nikt nie pró​bu​je mnie za​trzy​mać! – Aaach! – jęk​nę​ły jed​no​cze​śnie wszyst​kie bia​łe twa​rze ga​pią​ce się na nie​go z otwar​ty​mi usta​mi. On sam nie spusz​czał oczu z twa​rzy Zga​my. – Ja tu je​stem pa​nem – oświad​czył ostrym, na​pa​stli​wym to​nem krzep​ki męż​czy​zna. – Nikt nie prze​cho​dzi przez moje zie​mie! Ro​can​non nie od​po​wie​dział i da​lej wpa​try​wał się w nie​go nie​ru​cho​mym wzro​kiem. Zga​ma zo​rien​to​wał się, że nie wy​gra w tym po​je​dyn​ku spoj​rzeń; jego lu​dzie na​dal wy​trzesz​cza​li oczy na ob​ce​go. – Prze​stań się tak ga​pić! – roz​ka​zał. Ro​can​non ani drgnął. Wie​dział, że tra​fił na prze​ciw​ni​ka o twar​dym cha​rak​‐ te​rze, ale było już za póź​no, żeby zmie​niać tak​ty​kę. – Nie gap się! – ryk​nął po​now​nie Zga​ma, po czym wy​szarp​nął spod fu​trza​ne​‐ go płasz​cza miecz, za​krę​cił nim w po​wie​trzu i po​tęż​nym za​ma​chem spró​bo​wał ściąć ob​ce​mu gło​wę. Gło​wa nie spa​dła; obcy za​chwiał się wpraw​dzie od cio​su, ale miecz Zga​my od​bił się od nie​go jak od ska​ły. Lu​dzie zgro​ma​dze​ni przy ogniu po​now​nie wy​‐ szep​ta​li:

– Aaach! Obcy zła​pał rów​no​wa​gę i sta​nął nie​ru​cho​mo, wbi​ja​jąc spoj​rze​nie w Zga​mę. Zga​ma za​drżał. Już miał się cof​nąć i roz​ka​zać, żeby uwol​nio​no tego nie​sa​‐ mo​wi​te​go przy​by​sza, lecz upór wła​ści​wy jego lu​do​wi zwy​cię​żył nad stra​chem i nie​pew​no​ścią. – Trzy​maj​cie go… złap​cie go za ręce! – wrza​snął, a kie​dy jego lu​dzie nie po​‐ ru​szy​li się, sam zła​pał Ro​can​no​na za ra​mio​na i ob​ró​cił do​oko​ła. Do​pie​ro wte​dy po​zo​sta​li włą​czy​li się do ak​cji. Ro​can​non nie sta​wiał opo​ru. Kom​bi​ne​zon chro​nił go przed ob​cy​mi cia​ła​mi, wa​ha​nia​mi tem​pe​ra​tu​ry, ra​dio​‐ ak​tyw​no​ścią, wstrzą​sa​mi oraz nie​zbyt moc​ny​mi ude​rze​nia​mi, ta​ki​mi jak cio​‐ sy mie​czem lub tra​fie​nie kulą, lecz nie mógł go uwol​nić z rąk dzie​się​ciu czy pięt​na​stu sil​nych męż​czyzn. – Ża​den czło​wiek nie przej​dzie przez zie​mie Zga​my, Wład​cy Dłu​giej Za​to​ki! – Bro​dacz dał upust swo​jej wście​kło​ści, kie​dy co dziel​niej​si z jego lu​dzi zwią​‐ za​li Ro​can​no​no​wi ręce. – Je​steś szpie​giem Żół​to​gło​wych z An​gien! Już ja cię znam! Przy​cho​dzisz z tą swo​ją an​gy​ar​ską mową, cza​ra​mi i za​klę​cia​mi, a za tobą przy​pły​ną z pół​no​cy ło​dzie o smo​czych łbach. Ale nie tu​taj! Je​stem pa​‐ nem tych, co nie mają pa​nów. Niech​że przyj​dą Żół​to​gło​wi ze swo​imi płasz​czą​‐ cy​mi się nie​wol​ni​ka​mi – damy im po​sma​ko​wać na​szych mie​czy! Wy​peł​złeś z mo​rza i pro​sisz o miej​sce przy ogniu, tak? Ogrze​je​my cię, szpie​gu. Na​kar​mi​‐ my cię pie​czo​nym mię​sem, szpie​gu. Przy​wią​zać go tam do pala! Cheł​pli​we, bru​tal​ne po​gróż​ki do​da​ły du​cha jego lu​dziom, któ​rzy hur​mem rzu​ci​li się, żeby przy​wią​zać ob​ce​go do jed​ne​go ze słu​pów pod​trzy​mu​ją​cych ogrom​ny ro​żen za​wie​szo​ny nad ogniem i zgro​ma​dzić ster​tę drew​na wo​kół jego nóg. Po​tem za​pa​dła ci​sza. Zga​ma wy​stą​pił na​przód, po​nu​ry i ma​syw​ny w swo​ich fu​trach, pod​niósł z pa​le​ni​ska ga​łąź i po​trzą​snął nią przed twa​rzą Ro​can​no​na, a po​tem pod​pa​lił stos. Stos za​pło​nął z trza​skiem. Ubra​nie Ro​can​no​na, brą​zo​‐ wy płaszcz i tu​ni​ka z Hal​lan, na​tych​miast za​ję​ło się pło​mie​niem, któ​ry ob​jął jego twarz i wzniósł się nad gło​wą. – Aaach! – po raz trze​ci jęk​nę​li lu​dzie Zga​my. Na​raz je​den z nich krzyk​nął: – Pa​trz​cie! Ogień opadł i po​przez dym uj​rze​li nie​ru​cho​mą po​stać pa​trzą​cą pro​sto na Zga​mę. Pło​mie​nie li​za​ły jej nogi, a na na​giej pier​si błysz​czał jak otwar​te oko wiel​ki klej​not za​wie​szo​ny na zło​tym łań​cu​chu. – Pe​dan, pe​dan! – za​pisz​cza​ły ko​bie​ty kry​ją​ce się po ciem​nych ką​tach. Zga​ma swo​im grzmią​cym gło​sem prze​ła​mał na​ra​sta​ją​cą falę pa​ni​ki: – On się spa​li! Niech się pali! Deho, do​rzuć do ognia, szpieg się pie​cze zbyt wol​no! Za​cią​gnął mło​de​go chłop​ca przed ko​mi​nek, mię​dzy ska​czą​ce od​bla​ski pło​mie​‐ ni, i zmu​sił go, by do​rzu​cił drew do sto​su. – Czyż nie mamy nic do je​dze​nia? Przy​nie​ście mię​so, ko​bie​ty! Wi​dzisz na​szą

go​ścin​ność, Ol​ho​rze, wi​dzisz, jak jemy? Po​rwał płat mię​sa z drew​nia​ne​go pół​mi​ska, któ​ry po​da​ła mu ja​kaś ko​bie​ta, i sta​nąw​szy przed Ro​can​no​nem, szar​pał mię​so zę​ba​mi, po​zwa​la​jąc, żeby tłuszcz ście​kał mu po bro​dzie. Paru zbi​rów na​śla​do​wa​ło go, trzy​ma​jąc się tro​‐ chę da​lej. Wo​le​li nie zbli​żać się do ko​min​ka, ale Zga​ma ka​zał im jeść i pić, i krzy​czeć. Po pew​nym cza​sie kil​ku chłop​ców od​wa​ży​ło się po​dejść bli​żej i do​‐ rzu​cić ja​kiś pa​tyk do sto​su, gdzie mil​czą​cy, nie​ru​cho​my czło​wiek stał wśród pło​mie​ni mu​ska​ją​cych jego dziw​nie błysz​czą​cą skó​rę czer​wo​nym od​bla​skiem. Wresz​cie ogień wy​pa​lił się, ha​łas przy​cichł. Męż​czyź​ni i ko​bie​ty za​snę​li sku​‐ le​ni pod po​dar​ty​mi fu​tra​mi, na pod​ło​dze, po ką​tach, w cie​płym po​pie​le. Kil​ku męż​czyzn za​sia​dło na stra​ży, trzy​ma​jąc mie​cze na ko​la​nach i flasz​ki w dło​‐ niach. Ro​can​non po​zwo​lił opaść po​wie​kom. Skrzy​żo​waw​szy dwa pal​ce, roz​piął kap​‐ tur kom​bi​ne​zo​nu i ode​tchnął świe​żym po​wie​trzem. Dłu​ga noc mi​ja​ła po​wo​li i po​wo​li za​ja​śniał świt. W sza​rym świe​tle po​ran​ka, są​czą​cym się przez tu​ma​ny mgły, nad​szedł Zga​ma, śli​zga​jąc się po pla​mach tłusz​czu na pod​ło​dze i prze​stę​pu​jąc przez cia​ła śpią​cych. Po​pa​trzył na swo​ją ofia​rę. Ofia​ra pa​trzy​ła po​nu​ro i nie​ustę​pli​wie, prze​śla​dow​ca z bez​sil​ną zło​ścią. – Spa​lić, spa​lić! – wark​nął Zga​ma i od​szedł. Gdzieś z ze​wnątrz, spo​za ścian pry​mi​tyw​nej izby, do​bie​gło Ro​can​no​na gru​‐ cha​ją​ce po​mru​ki​wa​nie he​ri​lo​rów, tłu​stych, pu​cha​tych zwie​rząt do​mo​wych, któ​re An​gy​aro​wie ho​do​wa​li na mię​so, przy​ci​na​jąc im skrzy​dła. Tu​taj praw​do​‐ po​dob​nie pa​sły się na nad​mor​skich urwi​skach. W bu​dyn​ku poza Ro​can​no​nem po​zo​sta​ło tyl​ko kil​ko​ro dzie​ci i ko​bie​ty, któ​re trzy​ma​ły się od nie​go z dala na​‐ wet wte​dy, kie​dy przy​szła pora pie​cze​nia mię​sa na ko​la​cję. Ro​can​non stał przy​ku​ty do pala już od trzy​dzie​stu go​dzin i oprócz bólu drę​‐ czy​ło go pra​gnie​nie. Pra​gnie​nie wy​zna​cza​ło gra​ni​ce jego moż​li​wo​ści. Mógł obyć się bez je​dze​nia przez dłuż​szy czas i przy​pusz​czal​nie mógł​by wy​trzy​mać w łań​cu​chach co naj​mniej rów​nie dłu​go, cho​ciaż już za​czy​na​ło mu się krę​cić w gło​wie; ale bez wody mógł prze​żyć naj​wy​żej jesz​cze je​den z tych dłu​gich dni. Był cał​ko​wi​cie bez​sil​ny; gdy​by spró​bo​wał ode​zwać się do Zga​my, każ​de jego sło​wo – czy by​ła​by to groź​ba, czy pró​ba prze​kup​stwa – tyl​ko by umoc​ni​ło upór bar​ba​rzyń​cy. Tej nocy, kie​dy pło​mie​nie tań​czy​ły mu przed ocza​mi, a po​mię​dzy nimi wi​‐ dział bia​łą, ma​syw​ną, bro​da​tą twarz Zga​my, ocza​mi du​szy uj​rzał inną twarz, ciem​ną i ja​sno​wło​są – twarz Mo​gie​na, któ​re​go po​ko​chał jak przy​ja​cie​la i tro​‐ chę jak syna. A gdy noc i ogień do​pa​la​ły się z wol​na, po​my​ślał o ma​łym Kyo, mil​czą​cym i ta​jem​ni​czym, z któ​rym zwią​za​ny był w ja​kiś nie​po​ję​ty spo​sób; usły​szał, jak Yahan śpie​wa o bo​ha​te​rach, a Iot i Raho na​rze​ka​ją i śmie​ją się po​spo​łu, czysz​cząc zgrze​błem wiel​kie, skrzy​dla​te wia​tro​go​ny; i uj​rzał Hal​dre zdej​mu​ją​cą zło​ty łań​cuch z szyi. Nie na​wie​dzi​ły go żad​ne ob​ra​zy z jego po​‐ przed​nie​go ży​cia, cho​ciaż prze​żył wie​le lat na wie​lu świa​tach, wie​le się na​‐

uczył i wie​le do​ko​nał. To wszyst​ko spło​nę​ło jak garść tra​wy. Zda​wa​ło mu się, że jest w Hal​lan, że stoi w dłu​giej sali ob​wie​szo​nej go​be​li​na​mi przed​sta​wia​ją​‐ cy​mi wal​kę lu​dzi i gi​gan​tów, a Yahan po​da​je mu pu​char pe​łen wody. – Wy​pij to, Wład​co Gwiazd. Wy​pij. Więc wy​pił.

5 Feni i Feli, dwa naj​więk​sze księ​ży​ce, rzu​ca​ły bia​łe bla​ski na roz​tań​czo​ną po​‐ wierzch​nię wody, kie​dy Yahan po​da​wał mu na​stęp​ny pu​char. Na pa​le​ni​sku ża​rzy​ło się za​le​d​wie parę wę​giel​ków. W ciem​no​ściach wi​dać było wy​raź​ne smuż​ki i plam​ki księ​ży​co​wej po​świa​ty, ci​szę mą​ci​ły je​dy​nie po​ru​sze​nia i od​de​‐ chy śpią​cych lu​dzi. Yahan ostroż​nie roz​luź​nił łań​cu​chy, a Ro​can​non oparł się ca​łym cię​ża​rem o słup, gdyż nogi tak mu zdrę​twia​ły, że nie mógł ustać o wła​snych si​łach. – Pil​nu​ją ze​wnętrz​nej bra​my przez całą noc – szep​tał mu Yahan do ucha – a ci straż​ni​cy nie śpią. Ju​tro wy​pro​wa​dzą sta​da… – Ju​tro wie​czo​rem. Nie mogę biec. Będę mu​siał użyć pod​stę​pu. Za​pnij łań​‐ cuch, Yaha​nie, że​bym mógł się go przy​trzy​mać. Przy​czep hak tu​taj, obok mo​‐ jej ręki. Któ​ryś ze śpią​cych usiadł, zie​wa​jąc. Yahan za​nur​ko​wał w ciem​ność i za​nim znik​nął wśród cie​ni, w świe​tle księ​ży​ca przez chwi​lę za​ja​śniał jego uśmiech. Ro​can​non uj​rzał go po​now​nie o świ​cie. Yahan wraz z in​ny​mi wy​pę​dzał he​ri​‐ lo​ry na pa​stwi​sko. Po​dob​nie jak tam​ci odzia​ny był w ob​szar​pa​ne fu​tra, a jego czar​ne wło​sy ster​cza​ły jak szczot​ka. Nad​szedł Zga​ma i ob​rzu​cił swo​ją ofia​rę po​nu​rym spoj​rze​niem. Ro​can​non wie​dział, że ten czło​wiek od​dał​by po​ło​wę swo​ich stad i wszyst​kie żony, żeby tyl​ko się po​zbyć swo​je​go go​ścia nie z tej zie​mi, ale okru​cień​stwo wpę​dzi​ło go w pu​łap​kę bez wyj​ścia: do​zor​ca jest więź​‐ niem swo​je​go więź​nia. Zga​ma spał w cie​płym po​pie​le i miał wło​sy tak wy​sma​‐ ro​wa​ne sa​dzą, że wy​da​wał się bar​dziej ucier​pieć od ognia niż Ro​can​non, któ​‐ re​go naga, błysz​czą​ca skó​ra ja​śnia​ła bie​lą. Wy​szedł, tu​piąc gło​śno, i zno​wu przez cały dzień bu​dy​nek był pu​sty, tyl​ko straż​ni​cy pil​no​wa​li drzwi. Ro​can​‐ non wy​ko​rzy​sty​wał ten czas na ukrad​ko​we ćwi​cze​nia gim​na​stycz​ne. Kie​dy prze​cho​dzą​ca ko​bie​ta za​uwa​ży​ła, że się pro​stu​je i prze​cią​ga, wy​pro​sto​wał się jesz​cze bar​dziej, ko​ły​sząc się i za​wo​dząc ję​kli​wie ni​skim, nie​sa​mo​wi​tym gło​‐ sem. Ko​bie​ta przy​pa​dła do zie​mi i z pi​skiem umknę​ła na czwo​ra​kach. Mgli​sty zmierzch za​pa​dał za okna​mi, po​sęp​ne ko​bie​ty go​to​wa​ły gu​lasz z mię​sa i mor​skich wo​do​ro​stów, po​wra​ca​ją​ce sta​da od​zy​wa​ły się na ze​wnątrz set​ką gło​sów. Wszedł Zga​ma ze swy​mi zbi​ra​mi. Kro​pel​ki wil​go​ci po​ły​ski​wa​ły w ich bro​dach i fu​trach. Za​sie​dli na pod​ło​dze do po​sił​ku. Izba wy​peł​ni​ła się ha​ła​sem, za​du​chem i pa​ru​ją​cym smro​dem. Nie​ustan​na obec​ność ta​jem​ni​cze​go go​ścia po​wo​do​wa​ła wi​docz​ną at​mos​fe​rę na​pię​cia: twa​rze były po​nu​re, gło​sy brzmia​ły kłó​tli​wie.

– Do​łóż​cie do ognia, trze​ba go upiec! – krzyk​nął Zga​ma i ze​rwał się na nogi, żeby we​pchnąć na stos pło​ną​cą kło​dę. Nikt z jego lu​dzi się nie po​ru​szył. – Zjem two​je ser​ce, Ol​ho​rze, kie​dy usma​ży ci się w pier​si! Będę no​sił ten błę​‐ kit​ny ka​mień za​miast kol​czy​ka! – Zga​ma trząsł się w fu​rii, do​pro​wa​dzo​ny do sza​łu przez to mil​czą​ce, upo​rczy​we spoj​rze​nie, któ​re mu​siał zno​sić od dwóch dni. – Już ja cię zmu​szę, że​byś za​mknął oczy! – wrza​snął, chwy​cił cięż​ki drąg le​żą​cy na pod​ło​dze i z trza​skiem opu​ścił go na gło​wę Ro​can​no​na, jed​no​cze​śnie od​ska​ku​jąc do tyłu, jak​by oba​wiał się na​wet ta​kie​go kon​tak​tu z dziw​nym przy​by​szem. Drąg spadł po​mię​dzy pło​ną​ce kło​dy i utknął jed​nym koń​cem w ja​kiejś szpa​rze. Ro​can​non po​wo​li wy​cią​gnął pra​wą rękę, za​ci​snął pal​ce na kiju, wy​szarp​nął go z ognia. Wy​mie​rzył pło​ną​cy ko​niec w twarz Zga​my i z wol​na po​stą​pił krok do przo​du. Krę​pu​ją​ce go łań​cu​chy opa​dły. Pło​mień strze​lił do góry, syp​nął iskra​mi i roz​stą​pił się wo​kół jego na​gich stóp. – Precz! – wy​rzekł Ro​can​non. Szedł pro​sto na Zga​mę, a Zga​ma co​fał się krok po kro​ku. – Nie je​steś już tu pa​nem. Czło​wiek ła​mią​cy pra​wo jest nie​‐ wol​ni​kiem, czło​wiek okrut​ny jest nie​wol​ni​kiem, czło​wiek bez​ro​zum​ny jest nie​wol​ni​kiem. Je​steś moim nie​wol​ni​kiem, a ja wy​pę​dzę cię jak dzi​ką be​stię. Precz! Zga​ma obu​rącz chwy​cił się fra​mu​gi drzwi, ale pło​ną​ca ga​łąź mi​gnę​ła mu przed no​sem, aż przy​padł do zie​mi. Straż​ni​cy sku​li​li się i za​mar​li w bez​ru​chu. Po​chod​nie z si​to​wia, umiesz​czo​ne przy ze​wnętrz​nej bra​mie, roz​świe​tla​ły mrok; nie sły​chać było żad​ne​go dźwię​ku prócz mam​ro​ta​nia he​ri​lo​rów w za​‐ gro​dach i szu​mu mor​skich fal roz​bi​ja​ją​cych się o ska​ły. Krok po kro​ku Zga​ma co​fał się przez po​dwó​rze, aż do​tarł do bra​my. Z bia​łą, nie​ru​cho​mą jak ma​ska twa​rzą nie spusz​czał ciem​nych oczu ze zbli​ża​ją​cych się pło​mie​ni. Ogłu​pia​ły ze stra​chu, przy​warł kur​czo​wo do jed​ne​go ze słu​pów bra​my, prze​sła​nia​jąc wej​‐ ście swym ma​syw​nym cia​łem. Ro​can​non, wy​czer​pa​ny i do​pro​wa​dzo​ny do osta​tecz​no​ści, w od​ru​chu ze​msty moc​no pchnął go w pierś pło​ną​cym koń​cem kija, prze​wró​cił i prze​stą​pił nad jego cia​łem. Za bra​mą oto​czy​ła go skłę​bio​na mgła. Prze​szedł w ciem​no​ści kil​ka​dzie​siąt kro​ków, po​tknął się, upadł i nie zdo​łał już wstać. Nikt go nie ści​gał. Nikt nie wy​szedł z twier​dzy. Le​żał na po​ro​śnię​tej tra​wą wy​dmie, chwi​la​mi tra​cąc przy​tom​ność. Po ja​kimś cza​sie po​chod​nie przy bra​‐ mie wy​pa​li​ły się lub zo​sta​ły zga​szo​ne i po​zo​sta​ła tyl​ko ciem​ność. Wiatr za​wo​‐ dził wie​lo​ma gło​sa​mi wśród traw, a w dole szu​mia​ło mo​rze. Kie​dy mgła się roz​pro​szy​ła, prze​pusz​cza​jąc świa​tło księ​ży​ca, Yahan zna​lazł go tam, opo​dal kra​wę​dzi ska​ły. Z jego po​mo​cą Ro​can​non zdo​łał wstać. Wy​ma​‐ cu​jąc dro​gę przed sobą, po​ty​ka​jąc się i peł​znąc na czwo​ra​kach, kie​dy tra​fi​li na trud​niej​szy od​ci​nek, po​su​wa​li się na po​łu​dnio​wy wschód, byle da​lej od wy​‐ brze​ża. Za​trzy​my​wa​li się kil​ka razy, żeby ode​tchnąć i zo​rien​to​wać się w te​re​‐ nie, a wte​dy Ro​can​non na​tych​miast za​sy​piał. Yahan bu​dził go i zmu​szał do

dal​sze​go mar​szu. Tuż przed świ​tem do​tar​li do do​li​ny o stro​mych zbo​czach po​‐ ro​śnię​tych la​sem, któ​ry w mgli​stej ciem​no​ści wy​da​wał się czar​ny. Yahan i Ro​‐ can​non za​głę​bi​li się weń, idąc z bie​giem stru​mie​nia, ale nie za​szli da​le​ko. Ro​‐ can​non za​trzy​mał się i po​wie​dział w swo​im ję​zy​ku: – Nie mogę już iść. Yahan wy​szu​kał piasz​czy​stą ła​chę pod wy​so​kim, pod​my​tym brze​giem, któ​ry za​kry​wał ich przy​naj​mniej od góry. Ro​can​non wczoł​gał się tam jak zwie​rzę do nory i za​snął. Obu​dził się po pięt​na​stu go​dzi​nach. Za​pa​dał zmierzch, a obok Yaha​na le​ża​ła nie​wiel​ka kup​ka zie​lo​nych pę​dów i ja​dal​nych ko​rze​ni. – Za wcze​śnie jesz​cze na owo​ce – tłu​ma​czył się Ol​gy​ia – a te wy​rzut​ki z twier​dzy za​bra​ły mi łuk. Za​sta​wi​łem parę si​deł, ale przed zmro​kiem nic się nie zła​pie. Ro​can​non żar​łocz​nie po​chło​nął ja​rzy​ny, po​pił wodą ze stru​mie​nia, prze​cią​‐ gnął się i wresz​cie po​czuł, że od​zy​skał ja​sność my​śli. – Yaha​nie, jak tra​fi​łeś do tej twier​dzy wy​rzut​ków? – za​py​tał. Mło​dy Ol​gy​ia ze spusz​czo​ną gło​wą przy​sy​py​wał pia​skiem nie​ja​dal​ne koń​‐ ców​ki ko​rze​ni. – Cóż, pa​nie, sam wiesz, że… zdra​dzi​łem mo​je​go pana, Mo​gie​na. Więc po tym wszyst​kim po​my​śla​łem so​bie, że mógł​bym przy​łą​czyć się do tych, co nie mają pa​nów. – Sły​sza​łeś już o nich wcze​śniej? – W moim kra​ju opo​wia​da​ją o zie​miach, gdzie my, Ol​gy​io​ro​wie, je​ste​śmy i pa​na​mi, i słu​ga​mi. Mówi się na​wet, że w daw​nych cza​sach w An​gien miesz​‐ ka​li​śmy tyl​ko my, śred​ni lu​dzie; po​lo​wa​li​śmy w la​sach i nie mie​li​śmy pa​nów, a po​tem An​gy​aro​wie przy​by​li z po​łu​dnia na ło​dziach o smo​czych łbach… No więc zna​la​złem twier​dzę, a lu​dzie Zga​my za​bra​li mnie ze sobą, ucie​ka​jąc z ja​‐ kie​goś in​ne​go miej​sca na wy​brze​żu. Ode​bra​li mi łuk, za​go​ni​li mnie do pra​cy i nie za​da​wa​li żad​nych py​tań. I tak od​na​la​złem cie​bie. Ale uciekł​bym stam​tąd na​wet wte​dy, gdy​bym cię nie zna​lazł. Nie chcę być pa​nem po​mię​dzy ta​ki​mi wy​rzut​ka​mi! – Czy wiesz, gdzie są nasi to​wa​rzy​sze? – Nie. Bę​dziesz ich szu​kał, pa​nie? – Mów mi po imie​niu. Tak, będę ich szu​kał, je​śli jest ja​kaś szan​sa, żeby ich od​na​leźć. Sami, bez bro​ni i ubrań nie zdo​ła​my przejść przez cały kon​ty​nent na pie​cho​tę. Yahan w mil​cze​niu wy​gła​dzał pia​sek, pa​trząc na stru​mień, któ​ry pły​nął, ciem​ny i czy​sty, pod ni​sko zwie​szo​ny​mi ga​łę​zia​mi drzew igla​stych. – Nie chcesz szu​kać ich ze mną? – Je​śli mój pan Mo​gien mnie zo​ba​czy, za​bi​je mnie. To jego pra​wo. We​dług ko​dek​su An​gy​arów była to praw​da, a je​śli ktoś prze​strze​gał ko​dek​‐ su, to wła​śnie Mo​gien. – Gdy​byś zna​lazł no​we​go pana, twój daw​ny pan nie miał​by pra​wa cię tknąć.

Do​brze mó​wię, Yaha​nie? – Tak, ale ten, kto się bun​tu​je, nie znaj​du​je no​we​go pana. – To za​le​ży. Złóż mi przy​się​gę wier​no​ści, a ja obro​nię cię przed Mo​gie​nem… o ile go znaj​dzie​my. Nie wiem, jak brzmi wa​sza przy​się​ga. – Mo​je​mu panu od​da​ję całe moje ży​cie wraz ze śmier​cią – po​wie​dział Yahan bar​dzo ci​cho. – Zwró​ci​łeś mi moje ży​cie, a te​raz ofia​ro​wu​jesz mi swo​je. Przyj​mu​ję. Woda z do​no​śnym szu​mem prze​le​wa​ła się przez skal​ny próg w gó​rze stru​‐ mie​nia, a nie​bo po​ciem​nia​ło zło​wro​go. W za​pa​da​ją​cym zmierz​chu Ro​can​non zdjął kom​bi​ne​zon i za​nu​rzył się cały w stru​mie​niu, po​zwa​la​jąc, żeby chłod​na woda ob​my​wa​ła jego cia​ło, spłu​ki​wa​ła brud, strach i zmę​cze​nie, i wspo​mnie​‐ nie ognia li​żą​ce​go mu twarz. Pu​sty kom​bi​ne​zon skła​dał się za​le​d​wie z garst​ki prze​zro​czy​stych strzęp​ków ma​te​rii, cie​niut​kich jak włos, le​d​wie wi​docz​nych dru​ci​ków i prze​wo​dów oraz kil​ku pół​prze​zro​czy​stych sze​ścia​nów wiel​ko​ści pa​‐ znok​cia. Po ką​pie​li Ro​can​non zno​wu wło​żył kom​bi​ne​zon, po​nie​waż nie miał żad​ne​go in​ne​go ubra​nia. Yahan przy​glą​dał się temu z nie​po​ko​jem. – Ksią​żę Ol​ho​rze – za​py​tał w koń​cu – czy… czy ta skó​ra chro​ni​ła cię przed ogniem? Czy też… ten klej​not? Na​szyj​nik scho​wa​ny był te​raz w wo​recz​ku na amu​le​ty za​wie​szo​nym na szyi Ro​can​no​na. – To ta skó​ra, a nie żad​ne cza​ry – od​po​wie​dział Ro​can​non ła​god​nie. – To ro​‐ dzaj bar​dzo sil​nej bro​ni. – A to coś bia​łe​go? Ro​can​non po​pa​trzył na swój kij z jed​nym koń​cem moc​no nad​pa​lo​nym; Yahan zna​lazł go w tra​wie na wy​dmach ze​szłej nocy. Lu​dzie Zga​my przy​nie​‐ śli ten ka​wa​łek drew​na do twier​dzy ra​zem z wła​ści​cie​lem, uwa​ża​jąc wi​docz​‐ nie, że nie po​win​no się ich roz​łą​czać. Czym był​by cza​ro​dziej bez swo​jej la​ski? – Cóż – od​parł Ro​can​non – la​ska może się przy​dać, je​śli bę​dzie​my mu​sie​li iść pie​cho​tą. Prze​cią​gnął się i za​miast ko​la​cji na​pił się jesz​cze raz z ciem​ne​go, by​stre​go, chłod​ne​go stru​mie​nia. Na​stęp​ne​go ran​ka obu​dził się wy​po​czę​ty i z wil​czym ape​ty​tem. Yahan o świ​‐ cie po​szedł spraw​dzić si​dła; w nocy zmarzł i nie mógł już dłu​żej le​żeć na wil​‐ got​nym pia​sku. Wró​cił, przy​no​sząc tyl​ko tro​chę ziół i nie​zbyt do​bre wia​do​mo​‐ ści. Wdra​pał się na za​le​sio​ną grań, któ​ra bie​gła rów​no​le​gle do wy​brze​ża, i z jej szczy​tu uj​rzał na​stęp​ną sze​ro​ką mor​ską od​no​gę za​gra​dza​ją​cą im dro​gę na po​łu​dnie. – Czyż​by ci nędz​ni zja​da​cze ryb z To​len wy​sa​dzi​li nas na wy​spie? – jęk​nął. Jego zwy​kły opty​mizm zo​stał po​ko​na​ny przez głód, zim​no i zmę​cze​nie. Ro​can​non spró​bo​wał przy​po​mnieć so​bie za​rys li​nii brze​go​wej na uto​pio​nej ma​pie. Rze​ka wpa​da​ją​ca do mo​rza z za​cho​du bra​ła po​czą​tek na pół​no​cy, z dłu​gie​go ję​zy​ka lądu sta​no​wią​ce​go część gór​skie​go łań​cu​cha, któ​ry cią​gnął się wzdłuż wy​brze​ża z za​cho​du na wschód; po​mię​dzy tym ję​zy​kiem a głów​‐

nym lą​dem znaj​do​wa​ła się cie​śni​na do​sta​tecz​nie sze​ro​ka, by wy​raź​nie za​zna​‐ czyć się na ma​pach i w jego pa​mię​ci. – Jak sze​ro​ka? – za​py​tał Yaha​na, któ​ry od​parł po​sęp​nie: – Bar​dzo sze​ro​ka. Nie umiem pły​wać, pa​nie. – Mo​że​my iść pie​szo. Ta grań łą​czy się z głów​nym lą​dem na za​cho​dzie. Mo​‐ gien pew​nie bę​dzie nas szu​kał w tej stro​nie. Wie​dział, że po​wi​nien te​raz ob​jąć do​wo​dze​nie – Yahan zro​bił już wię​cej, niż do nie​go na​le​ża​ło – ale na myśl o cze​ka​ją​cej ich wę​drów​ce przez nie​zna​ne, wro​gie oko​li​ce duch w nim upadł. Yahan nie spo​tkał ni​ko​go, ale wi​dział wy​‐ dep​ta​ne ścież​ki; w tych la​sach mu​sie​li żyć ja​cyś lu​dzie, co sta​no​wi​ło do​dat​ko​‐ we nie​bez​pie​czeń​stwo. Je​śli jed​nak chcie​li, żeby Mo​gien ich zna​lazł – o ile jesz​cze żył, był wol​ny i nie stra​cił wia​tro​go​nów – mu​sie​li iść na po​łu​dnie, i to w mia​rę moż​li​wo​ści po otwar​tym te​re​nie. Mo​gien bę​dzie ich szu​kał na po​łu​dniu, jako że był to głów​‐ ny kie​ru​nek ich po​dró​ży. – Chodź​my – po​wie​dział Ro​can​non i ru​szy​li w dro​gę. Wcze​snym po​po​łu​dniem spo​glą​da​li z gra​ni w dół na sze​ro​ką za​to​kę, oło​wia​‐ no​sza​rą pod ni​skim nie​bem. Po​łu​dnio​wy brzeg wi​dać było tyl​ko jako nie​wy​‐ raź​ną li​nię ni​skich, ciem​nych wzgórz. Zim​ny wiatr wie​ją​cy znad cie​śni​ny prze​ni​kał ich do szpi​ku ko​ści, kie​dy ze​szli na brzeg i ru​szy​li wzdłuż nie​go na za​chód. Yahan po​pa​trzył na chmu​ry, wcią​gnął gło​wę w ra​mio​na i zło​wróżb​‐ nym to​nem oznaj​mił: – Bę​dzie śnieg. I rze​czy​wi​ście śnieg za​czął pa​dać, mo​kry, wio​sen​ny śnieg mie​cio​ny wia​trem, zni​ka​ją​cy szyb​ko w ze​tknię​ciu z wil​got​ną zie​mią lub z ciem​ny​mi wo​da​mi za​‐ to​ki. Kom​bi​ne​zon chro​nił przed zim​nem, ale głód i mę​czą​cy nie​po​kój da​wa​ły się Ro​can​no​no​wi we zna​ki. Yahan rów​nież był zmę​czo​ny i bar​dzo zmar​z​nię​ty. Wle​kli się da​lej, bo nie po​zo​sta​ło im nic in​ne​go. Prze​szli w bród stru​myk, wdra​pa​li się na stro​my brzeg, brnąc przez szorst​ką tra​wę w za​ci​na​ją​cym śnie​gu, i na szczy​cie wznie​sie​nia sta​nę​li twa​rzą w twarz z ja​kimś czło​wie​‐ kiem. – Huf! – par​sk​nął nie​zna​jo​my, przy​glą​da​jąc im się ze zdzi​wie​niem i cie​ka​‐ wo​ścią. Wi​dział bo​wiem dwóch męż​czyzn brną​cych przez śnież​ną za​mieć, z któ​rych je​den, trzę​są​cy się z zim​na i z po​si​nia​ły​mi usta​mi, ubra​ny był w wy​strzę​pio​ne fu​tra, a dru​gi był cał​kiem nagi. – Ha, huf! – po​wtó​rzył obcy. Był wy​so​kim, ko​ści​stym, zgar​bio​nym męż​czy​zną, bro​da​tym, z dzi​kim wej​rze​‐ niem ciem​nych oczu. – Ha, wy tam! – po​wie​dział w mo​wie Ol​gy​io​rów – za​‐ mar​z​nie​cie na śmierć! – Mu​sie​li​śmy pły​nąć… na​sza łódź za​to​nę​ła… – po​spiesz​nie im​pro​wi​zo​wał Yahan. – Czy masz dom i ogień, łow​co pel​liu​na​rów? – Pły​nę​li​ście przez cie​śni​nę z po​łu​dnia? – Obcy wy​glą​dał na za​nie​po​ko​jo​ne​‐ go. – Je​ste​śmy ze wscho​du… – od​po​wie​dział Yahan wy​mi​ja​ją​co. – Chcie​li​śmy

ku​pić fu​tra pel​liu​na​rów, ale wszyst​kie na​sze to​wa​ry po​pły​nę​ły z wodą. – Ha, hm – mruk​nął dzi​ki czło​wiek. Na​dal był za​nie​po​ko​jo​ny, ale jego do​‐ bro​dusz​na na​tu​ra wy​da​wa​ła się prze​zwy​cię​żać strach. – Chodź​cie, mam ogień i je​dze​nie. Po​pro​wa​dził ich do cha​ty usa​do​wio​nej na zbo​czu po​mię​dzy za​le​sio​ną gra​nią a brze​giem za​to​ki. Z ze​wnątrz i od we​wnątrz wy​glą​da​ła jak zwy​czaj​na zi​mo​‐ wa cha​ta śred​nich lu​dzi z la​sów i wzgórz An​gien. Yahan czuł się w niej jak w domu. od razu przy​kuc​nął przy ogniu z wes​tchnie​niem praw​dzi​wej ulgi. To uspo​ko​iło ich go​spo​da​rza sku​tecz​niej niż naj​bar​dziej po​my​sło​we wy​ja​śnie​nia. – Do​rzuć no do ognia, chłop​cze – po​wie​dział i po​dał Ro​can​no​no​wi gru​bo tka​‐ ny płaszcz, żeby gość mógł się czymś okryć. Zrzu​ciw​szy wła​sny płaszcz, po​sta​wił w cie​płym po​pie​le gli​nia​ny gar​nek z gu​‐ la​szem i przy​siadł po​ufa​le mię​dzy nimi, prze​wra​ca​jąc ocza​mi to na jed​ne​go, to na dru​gie​go. – O tej po​rze roku za​wsze pada śnieg, a wkrót​ce bę​dzie jesz​cze wię​cej śnie​‐ gu. Znaj​dzie się dla was dużo miej​sca; jest nas tu trzech tej zimy. Tam​ci wró​‐ cą wie​czo​rem albo ju​tro, albo za ja​kiś czas; prze​cze​ka​ją za​mieć wy​so​ko na gra​ni, tam gdzie po​lu​ją. Je​ste​śmy łow​ca​mi pel​liu​na​rów, jak to za​uwa​ży​łeś po mo​ich pisz​czał​kach, co, chłop​cze? Do​tknął pęku cięż​kich drew​nia​nych fu​ja​rek dyn​da​ją​cych mu u pasa i wy​‐ szcze​rzył zęby w sze​ro​kim uśmie​chu. Wpraw​dzie wy​glą​dał jak nie​okrze​sa​ny, nie​roz​gar​nię​ty dzi​kus, ale o jego go​ścin​no​ści świad​czy​ły na​ma​cal​ne fak​ty. Dał im po peł​nej mi​sce mię​sne​go gu​la​szu, a kie​dy za​padł zmrok, za​pro​po​no​wał, żeby się po​ło​ży​li. Ro​can​non od razu za​wi​nął się w cuch​ną​ce fu​tra le​żą​ce w ką​‐ cie i za​snął jak dziec​ko. Rano na​dal pa​dał śnieg, a świat był bia​ły i po​zba​wio​ny kon​tu​rów. To​wa​rzy​‐ sze go​spo​da​rza jesz​cze nie wró​ci​li. – Mu​sie​li zo​stać na noc w wio​sce Ti​mash, po dru​giej stro​nie Grzbie​tu. – Grzbiet… to jest ta mor​ska od​no​ga? – Nie, to jest cie​śni​na, a po dru​giej stro​nie nie ma żad​nych wsi! Grzbiet to są te wzgó​rza nad nami. Skąd wy je​ste​ście? Ty mó​wisz pra​wie tak samo jak lu​dzie stąd, ale twój wuj – nie. Yahan rzu​cił prze​pra​sza​ją​ce spoj​rze​nie Ro​can​no​no​wi, któ​ry do​tąd nie wie​‐ dział, że kie​dy spał, przy​był mu sio​strze​niec. – Och… on jest z Ru​bie​ży; oni tam mó​wią ina​czej. My rów​nież na​zy​wa​my tę wodę cie​śni​ną. Do​brze by było zna​leźć ko​goś, kto ma łód​kę, żeby nas prze​‐ wieźć na dru​gą stro​nę. – Chce​cie je​chać na po​łu​dnie? – Cóż, te​raz, kie​dy wszyst​kie na​sze to​wa​ry prze​pa​dły, sta​li​śmy się że​bra​ka​‐ mi. Mu​si​my wra​cać do domu. – Jest łód​ka na brze​gu, ka​wa​łek dro​gi stąd. Kie​dy się prze​ja​śni, zo​ba​czy​my, co da​lej. Po​wiem ci, chłop​cze, że kie​dy tak spo​koj​nie mó​wisz o po​dró​ży na po​‐ łu​dnie, krew się we mnie ści​na. Ża​den czło​wiek nie miesz​ka mię​dzy cie​śni​ną

a wiel​ki​mi gó​ra​mi, ni​g​dy o czymś ta​kim nie sły​sza​łem. Chy​ba że masz na my​‐ śli tych, o któ​rych się nie mówi. A to są tyl​ko sta​re opo​wie​ści. Skąd wia​do​mo, czy tam w ogó​le są ja​kieś góry? By​łem tam, po dru​giej stro​nie cie​śni​ny – nie​‐ wie​lu lu​dzi mo​gło​by ci to po​wie​dzieć. By​łem tam. Po​lo​wa​łem na wzgó​rzach. Jest tam mnó​stwo pel​liu​na​rów w po​bli​żu wody. Ale nie ma żad​nych osad. Żad​nych lu​dzi. Ni​ko​go. I nie chciał​bym zo​stać tam na noc. – My tyl​ko pój​dzie​my po​łu​dnio​wym brze​giem na wschód – od​parł Yahan obo​jęt​nym to​nem, lecz wy​glą​dał na zmie​sza​ne​go; z każ​dym py​ta​niem zmu​‐ szo​ny był ucie​kać się do co​raz bar​dziej skom​pli​ko​wa​nych kłamstw. Ale jego pierw​sze, in​stynk​tow​ne kłam​stwo oka​za​ło się słusz​ne, kie​dy Piai, go​spo​darz, zmie​nił te​mat. – Przy​naj​mniej nie przy​pły​nę​li​ście z pół​no​cy! – rzu​cił, ostrząc na oseł​ce swój dłu​gi nóż z klin​gą w kształ​cie li​ścia. – Nie ma żad​nych lu​dzi za cie​śni​ną, a za mo​rzem żyją tyl​ko nędz​ne kre​atu​ry, co to słu​żą Żół​to​gło​wym jak nie​wol​ni​cy. Czy twoi lu​dzie o nich nie sły​sze​li? Za mo​rzem, w pół​noc​nej kra​inie żyją lu​‐ dzie z żół​ty​mi gło​wa​mi. To praw​da. Po​wia​da​ją, że ci lu​dzie miesz​ka​ją w do​‐ mach wy​so​kich jak drze​wa, no​szą mie​cze ze sre​bra i jeż​dżą na grzbie​tach wia​tro​go​nów! Uwie​rzę w to, jak zo​ba​czę. Za fu​tra wia​tro​go​nów do​sta​je się do​‐ brą cenę na wy​brze​żu, ale na te be​stie nie​bez​piecz​nie jest na​wet po​lo​wać, a co do​pie​ro oswa​jać je i na nich jeź​dzić. Nie moż​na wie​rzyć we wszyst​kie baj​ki, ja​kie lu​dzie opo​wia​da​ją. Za​ra​biam do​syć na fu​trach pel​liu​na​rów. Mogę je przy​wo​łać w każ​dej chwi​li. Po​słu​chaj! Przy​tknął fu​jar​ki do swo​ich wło​cha​tych ust i dmuch​nął, naj​pierw bar​dzo le​‐ ciut​ko. Roz​le​gła się le​d​wie sły​szal​na, nie​śmia​ła skar​ga, wzbie​ra​ła i opa​da​‐ ła, za​ła​my​wa​ła się w pół dźwię​ku, wzno​sząc się w nie​mal me​lo​dyj​nej fra​zie brzmią​cej jak krzyk dzi​kiej be​stii. Ro​can​no​no​wi mróz prze​szedł po ple​cach – sły​szał już tę me​lo​dię w la​sach Hal​lan. Yahan, któ​ry był szko​lo​ny na my​śli​‐ we​go, w pod​nie​ce​niu krzyk​nął jak na wi​dok zdo​by​czy: – Śpie​waj! Śpie​waj! Nad​la​tu​je! Przez resz​tę po​po​łu​dnia on i Piai opo​wia​da​li so​bie my​śliw​skie hi​sto​ryj​ki. Wiatr ucichł, ale śnieg wciąż pa​dał ci​cho i spo​koj​nie. Na​stęp​ne​go dnia o świ​cie nie​bo było czy​ste. Okry​te bia​łym śnie​giem wzgó​‐ rza skrzy​ły się ośle​pia​ją​co w ró​żo​wo-bia​łych pro​mie​niach słoń​ca. Przed po​łu​‐ dniem zja​wi​li się dwaj to​wa​rzy​sze Pia​ia, nio​sąc kil​ka sza​rych, pu​szy​stych fu​‐ ter pel​liu​na​rów. Czar​no​bre​wi i ży​la​ści jak wszy​scy Ol​gy​io​ro​wie z po​łu​dnia, wy​da​wa​li się jesz​cze bar​dziej dzi​cy niż Piai; nie​uf​ni wo​bec ob​cych jak zwie​‐ rzę​ta, ob​cho​dzi​li ich z da​le​ka i tyl​ko ukrad​kiem zer​ka​li na nich spode łba. – Na​zy​wa​ją mój lud nie​wol​ni​ka​mi – po​wie​dział Yahan do Ro​can​no​na, kie​dy tam​ci wy​szli z cha​ty. – Le​piej jed​nak być czło​wie​kiem słu​żą​cym in​nym lu​‐ dziom niż be​stią po​lu​ją​cą na inne be​stie, jak oni. Ro​can​non pod​niósł ostrze​gaw​czo rękę i Yahan za​milkł, kie​dy je​den z po​łu​‐ dniow​ców wszedł do środ​ka, przy​pa​tru​jąc im się z uko​sa i nie mó​wiąc ani sło​‐ wa.

– Chodź​my – mruk​nął Ro​can​non w ję​zy​ku Ol​gy​io​rów, któ​re​go tro​chę się pod​uczył przez ostat​nie dwa dni. Ża​ło​wał, że cze​ka​li do po​wro​tu to​wa​rzy​szy Pia​ia. Yahan rów​nież czuł się nie​swo​jo. – Pój​dzie​my już – zwró​cił się do Pia​ia, któ​ry wła​śnie nad​szedł. – Po​go​da po​‐ win​na się utrzy​mać, do​pó​ki nie obej​dzie​my za​to​ki. Gdy​byś nie udzie​lił nam schro​nie​nia, nie prze​ży​li​by​śmy tych dwóch mroź​nych dni. Oby two​je łowy za​‐ wsze były szczę​śli​we! Ale Piai stał bez ru​chu i nie mó​wił nic. Na ko​niec od​chrząk​nął, splu​nął do ognia, prze​wró​cił ocza​mi i wark​nął: – Obej​dzie​cie za​to​kę? Prze​cież chcie​li​ście pły​nąć ło​dzią. Jest łódź na brze​gu. To moja łódź. Mo​że​my nią po​pły​nąć. Prze​wie​zie​my was przez wodę. – To wam oszczę​dzi sześć dni dro​gi – wtrą​cił Kar​mik, niż​szy z przy​by​szów. – Za​osz​czę​dzi​cie sześć dni dro​gi – po​wtó​rzył Piai. – Prze​wie​zie​my was ło​dzią na dru​gą stro​nę. Mo​że​my już iść. – Zgo​da – od​parł Yahan, spoj​rzaw​szy szyb​ko na Ro​can​no​na: nic nie mo​gli zro​bić. – No to chodź​my – mruk​nął Piai i ja​koś tak na​gle, nie pro​po​nu​jąc na​wet go​‐ ściom za​pa​sów na dro​gę, wy​szedł z cha​ty, a za nim po​zo​sta​li. Wiał ostry wiatr, słoń​ce świe​ci​ło ja​sno; cho​ciaż gdzie​nie​gdzie w za​głę​bie​‐ niach grun​tu le​żał jesz​cze śnieg, roz​mię​kła od wil​go​ci zie​mia chlu​po​ta​ła pod no​ga​mi. Ru​szy​li wzdłuż brze​gu, kie​ru​jąc się na za​chód. Słoń​ce już za​cho​‐ dzi​ło, kie​dy po dłu​gim mar​szu do​tar​li do nie​wiel​kiej za​tocz​ki, gdzie na ska​li​‐ stym brze​gu po​śród trzcin le​ża​ła wy​cią​gnię​ta z wody łód​ka. Wody za​to​ki i nie​bo na za​cho​dzie po​wlo​kły się czer​wie​nią; po​nad czer​wo​ną po​świa​tą ja​‐ śniał mały księ​życ He​li​ki zbli​ża​ją​cy się do peł​ni, we wschod​niej stro​nie nie​ba Wiel​ka Gwiaz​da – od​le​gła gro​ma​da Fo​mal​haut – lśni​ła jak opal. Woda i nie​bo od​bi​ja​ły ten sam blask, a po​mię​dzy nimi cią​gnął się dłu​gi pa​gór​ko​wa​ty brzeg, ciem​ny i nie​wy​raź​ny. – To ta łód​ka – oznaj​mił Piai. Na twarz pa​dał mu czer​wo​ny od​blask za​cho​‐ du. Dwaj jego to​wa​rzy​sze sta​nę​li w mil​cze​niu po​mię​dzy Yaha​nem a Ro​can​no​‐ nem. – Z po​wro​tem bę​dzie​cie wio​sło​wać po ciem​ku – za​uwa​żył Yahan. – Świe​ci Wiel​ka Gwiaz​da; bę​dzie ja​sna noc. No, chłop​cze, czym nam za​pła​ci​‐ cie za wio​sło​wa​nie? – Ach… – po​wie​dział Yahan. – Piai wie, że nie mamy nic – ode​zwał się Ro​can​non, któ​ry wi​dząc, skąd wiatr wie​je, już prze​stał się mar​twić, że jego ak​cent może ich zdra​dzić. – Na​‐ wet ten płaszcz do​sta​li​śmy od nie​go. – Je​ste​śmy bied​ny​mi my​śli​wy​mi. Nie stać nas na ro​bie​nie pre​zen​tów – oświad​czył Kar​mik, ten, któ​ry miał ła​god​niej​szy głos i wy​glą​dał na bar​dziej roz​sąd​ne​go od Pia​ia i trze​cie​go my​śliw​ca. – Nie mamy nic – po​wtó​rzył Ro​can​non. – Nie mamy czym za​pła​cić za wio​‐ sło​wa​nie. Zo​staw​cie nas tu​taj.

Yahan za​czął bar​dziej ob​szer​nie wy​ja​śniać to po raz trze​ci, ale Kar​mik mu prze​rwał. – No​sisz na szyi wo​re​czek, obcy czło​wie​ku. Co w nim jest? – Moja du​sza – szyb​ko od​po​wie​dział Ro​can​non. Wszy​scy wy​trzesz​czy​li na nie​go oczy, na​wet Yahan. Ale blef w tej sy​tu​acji nie był naj​lep​szym wyj​ściem. My​śli​wi szyb​ko otrzą​snę​li się z za​sko​cze​nia. Kar​mik po​ło​żył rękę na swo​im my​śliw​skim nożu z klin​gą w kształ​cie li​ścia i przy​su​nął się bli​żej; Piai i dru​gi łow​ca zro​bi​li to samo. – By​li​ście w twier​dzy Zga​my – stwier​dził Kar​mik. – W wio​sce Ti​mash wie​le o tym mó​wio​no. Po​dob​no nagi czło​wiek stał w pło​ną​cym ogniu, a po​tem spa​lił Zga​mę ogniem wy​la​tu​ją​cym z jego bia​łej la​ski i od​szedł wol​ny. Na szyi miał wiel​ki klej​not na zło​tym łań​cu​chu. W wio​sce mó​wi​li, że to były cza​ry, ale ja my​ślę, że to głup​cy. Może cie​bie nie moż​na zra​nić, ale jego… Z szyb​ko​ścią bły​ska​wi​cy zła​pał Yaha​na za dłu​gie wło​sy, po​cią​gnął mu gło​wę do tyłu i przy​ło​żył nóż do gar​dła. – Chłop​cze, po​wiedz temu ob​ce​mu, z któ​rym po​dró​żu​jesz, żeby za​pła​cił za noc​leg, do​brze? Wszy​scy za​mar​li w bez​ru​chu. Czer​wo​ny po​blask na wo​dzie przy​gasł, Wiel​ka Gwiaz​da ja​śnia​ła na nie​bie, wiał zim​ny wiatr. – Nie skrzyw​dzi​my go – wark​nął Piai. Jego dzi​ką twarz wy​krzy​wiał gry​‐ mas. – Zro​bi​my tak, jak po​wie​dzia​łem, prze​wie​zie​my was przez cie​śni​nę... tyl​ko nam za​płać​cie. Nie mó​wi​li​ście, że ma​cie zło​to, żeby nam za​pła​cić. Mó​wi​‐ li​ście, że stra​ci​li​ście całe swo​je zło​to. Spa​li​ście pod moim da​chem. Daj​cie nam ten klej​not i łań​cuch ze zło​ta, a prze​wie​zie​my was na dru​gą stro​nę. – Do​sta​nie​cie to… po tam​tej stro​nie – oświad​czył Ro​can​non, wska​zu​jąc dru​‐ gi brzeg. – Nie – po​wie​dział Kar​mik. Yahan, bez​sil​ny w jego rę​kach, nie mógł na​wet drgnąć; Ro​can​non wi​dział pul​su​ją​cą ar​te​rię na jego szyi i przy​ło​żo​ne do niej ostrze noża. – Po tam​tej stro​nie – po​wtó​rzył z po​sęp​nym upo​rem i po​trzą​snął swo​ją bia​łą la​ską, pró​bu​jąc zro​bić na nich wra​że​nie. – Prze​wie​zie​cie nas na dru​gą stro​nę i dam wam tę rzecz. Obie​cu​ję wam to. Ale je​śli go skrzyw​dzi​cie, umrze​cie tu​‐ taj, za​raz. Obie​cu​ję wam to! – Kar​mik, on jest pe​dan – mruk​nął Piai. – Rób, co ci każe. Miesz​ka​li ze mną pod jed​nym da​chem przez dwie noce. Puść chłop​ca. Pe​dan ci obie​cu​je to, cze​go chcia​łeś. Kar​mik po​pa​trzył spode łba na nie​go, na Ro​can​no​na i w koń​cu po​wie​dział: – Wy​rzuć tę bia​łą la​skę. Wte​dy was prze​wie​zie​my. – Naj​pierw puść chłop​ca – od​parł Ro​can​non, a kie​dy Kar​mik uwol​nił Yaha​‐ na, ro​ze​śmiał mu się w twarz, za​krę​cił ki​jem nad gło​wą i ci​snął go z roz​ma​‐ chem w wodę. Z ob​na​żo​ny​mi no​ża​mi w dło​niach trzej my​śli​wi za​pro​wa​dzi​li po​dróż​nych do łód​ki. Mu​sie​li brnąć przez wodę, po śli​skich ska​łach, na któ​rych ła​ma​ły się

drob​ne czer​wo​ne fale. Piai i trze​ci my​śli​wy wio​sło​wał, a Kar​mik usiadł mię​‐ dzy pa​sa​że​ra​mi z no​żem w ręku. – Od​dasz im klej​not? – szep​nął Yahan we wspól​nej mo​wie, któ​rej ci Ol​gy​io​‐ ro​wie z pół​wy​spu nie zna​li. Ro​can​non kiw​nął gło​wą. Yahan szep​tał da​lej ochry​ple: – Skacz i płyń do brze​gu, pa​nie, kie​dy się zbli​ży​my. Za​bierz klej​not. Pusz​czą mnie wol​no, jak zo​ba​czą… – Po​de​rżną ci gar​dło. Ciii… – Oni rzu​ca​ją cza​ry, Kar​mik – ode​zwał się trze​ci męż​czy​zna. – Chcą za​to​pić łódź… – Wio​słuj, ty śmier​dzą​cy rybi fla​ku. A wy siedź​cie ci​cho, bo za​rżnę chło​pa​ka. Ro​can​non sie​dział cier​pli​wie na ław​ce wio​śla​rza, pa​trząc na wodę, któ​ra po​‐ wle​ka​ła się mgli​stą sza​ro​ścią, w mia​rę jak oba od​le​głe brze​gi ogar​nia​ła noc. Noże my​śli​wych nie mo​gły go zra​nić, ale nie zdo​łał​by im prze​szko​dzić, gdy​by chcie​li za​bić Yaha​na. Mógł z ła​two​ścią uciec wpław, ale Yahan nie umiał pły​‐ wać. Nie było wyj​ścia. Przy​naj​mniej do​sta​ną się na dru​gi brzeg i za​pła​ta nie pój​dzie na mar​ne. Za​mglo​ne kon​tu​ry wzgórz na po​łu​dnio​wym brze​gu z wol​na przy​bli​ża​ły się i na​bie​ra​ły ostro​ści. Nie​wy​raź​ne sza​re cie​nie prze​su​nę​ły się na za​chód, a na sza​rym nie​bie po​ja​wi​ło się kil​ka gwiazd; świa​tło od​le​głych słońc Wiel​kiej Gwiaz​dy zdo​mi​no​wa​ło na​wet blask księ​ży​ca He​li​ki, któ​re​go te​raz uby​wa​ło. Sły​sze​li już szum fal roz​bi​ja​ją​cych się o brzeg. – Prze​stań​cie wio​sło​wać – roz​ka​zał Kar​mik i od​wró​cił się do Ro​can​no​na. – Daj mi to te​raz. – Bli​żej do brze​gu – od​parł bez​na​mięt​nie Ro​can​non. – Po​ra​dzę so​bie od tego miej​sca, pa​nie – wy​mam​ro​tał Yahan drżą​cym gło​‐ sem. – Z brze​gu wy​sta​je si​to​wie… Łód​ka prze​su​nę​ła się do przo​du o kil​ka ude​rzeń wio​seł i za​trzy​ma​ła się po​‐ now​nie. – Skacz, kie​dy ja sko​czę – rzu​cił Ro​can​non w stro​nę Yaha​na, a sam po​wo​li pod​niósł się i sta​nął na ław​ce. Roz​piął od góry kom​bi​ne​zon, jed​nym szarp​nię​‐ ciem ze​rwał z szyi skó​rza​ny rze​mień, ci​snął na dno ło​dzi wo​re​czek za​wie​ra​ją​‐ cy sza​fir na zło​tym łań​cu​chu, za​piął kom​bi​ne​zon i w tej sa​mej chwi​li sko​czył. Parę mi​nut póź​niej stał obok Yaha​na na ska​li​stym brze​gu i pa​trzył, jak czer​nie​ją​ca na wo​dzie łódź ma​le​je w sza​rym pół​mro​ku. – Aże​by​ście zgni​li, żeby ro​ba​ki zże​ra​ły wam wnętrz​no​ści, żeby wa​sze ko​ści zmie​ni​ły się w próch​no! – za​wo​łał Yahan i wy​buch​nął pła​czem. Najadł się po​rząd​nie stra​chu, ale nie tyl​ko ulga po gwał​tow​nych wzru​sze​‐ niach była po​wo​dem jego za​ła​ma​nia. Wi​dział coś, co nie mie​ści​ło mu się w gło​‐ wie – wi​dział, jak „ksią​żę” skła​da w oku​pie klej​not war​to​ści kró​le​stwa, żeby ura​to​wać ży​cie zwy​kłe​go Ol​gy​io​ra, jego ży​cie – i ta świa​do​mość zwa​li​ła się na nie​go cię​ża​rem nie do znie​sie​nia.

– Nie mia​łeś ra​cji, pa​nie! – krzy​czał. – Nie mia​łeś ra​cji! – Ku​pu​jąc two​je ży​cie za ka​wa​łek ka​mie​nia? Prze​stań, Yaha​nie, weź się w garść. Za​mar​z​niesz na śmierć, je​śli nie roz​pa​li​my ognia. Masz swo​je krze​si​‐ wo? Tam w za​ro​ślach jest dużo ga​łę​zi. Rusz się! Uda​ło im się roz​pa​lić ogni​sko na brze​gu, a po​tem do​rzu​ca​li do ognia tak dłu​‐ go, aż od​pę​dzi​li ciem​ność i przej​mu​ją​cy chłód. Ro​can​non od​dał Yaha​no​wi do przy​kry​cia fu​trza​ny płaszcz my​śli​wych i mło​dzie​niec wkrót​ce za​snął. Ro​can​‐ non sie​dział, pil​nu​jąc ognia. Nie chcia​ło mu się spać. Czuł się nie​swo​jo. Mar​‐ twił się, że mu​siał od​dać na​szyj​nik, nie z po​wo​du jego wiel​kiej war​to​ści, ale dla​te​go, że nie​gdyś dał go Sem​ley, któ​rej pięk​ność, nie​da​ją​ca się za​po​mnieć, przy​wio​dła go po wie​lu la​tach na tę pla​ne​tę; dla​te​go, że go do​stał od Hal​dre, któ​ra – jak wie​dział – mia​ła na​dzie​ję prze​ku​pić tym los, od​wró​cić cień przed​‐ wcze​snej śmier​ci cią​żą​cy na jej synu. Może wraz ze śmier​cią Mo​gie​na miał znik​nąć rów​nież ten dro​go​cen​ny na​szyj​nik, tak nie​bez​piecz​nie pięk​ny. I może, co naj​gor​sze, Mo​gien ni​g​dy się nie do​wie o utra​cie na​szyj​ni​ka, po​nie​waż ni​g​dy się nie spo​tka​ją; może Mo​gien już nie żyje… Od​su​nął od sie​bie tę myśl. Mo​‐ gien szu​kał jego i Yaha​na; na tym mu​siał się oprzeć. Bę​dzie ich szu​kał na szla​ku pro​wa​dzą​cym na po​łu​dnie. Cóż bo​wiem mo​gli zro​bić in​ne​go, niż iść na po​łu​dnie, aby zna​leźć tam wro​ga lub – je​śli wszyst​kie jego przy​pusz​cze​nia były błęd​ne – nie zna​leźć tam wro​ga. W każ​dym ra​zie, z Mo​gie​nem czy bez Mo​gie​na, on pój​dzie na po​łu​dnie. Wy​ru​szy​li o świ​cie. W sza​rym brza​sku wspię​li się na nad​brzeż​ne wzgó​rza, a kie​dy do​tar​li na szczyt, w bla​skach wscho​dzą​ce​go słoń​ca roz​po​starł się przed nimi aż po ho​ry​zont pu​sty, roz​le​gły pła​sko​wyż po​kre​ślo​ny przez dłu​gie cie​nie pa​da​ją​ce od za​ro​śli. Piai miał ra​cję, kie​dy mó​wił, że na po​łu​dnie od cie​‐ śni​ny nie ma lu​dzi. Przy​naj​mniej Mo​gien bę​dzie mógł ich do​strzec z da​le​ka. Ru​szy​li więc na po​łu​dnie. Było zim​no, lecz po​god​nie. Yahan wło​żył na sie​bie wszyst​kie ubra​nia, ja​kie mie​li, a Ro​can​non – kom​bi​ne​zon. Co ja​kiś czas prze​cho​dzi​li przez stru​my​ki wpa​da​ją​ce do za​to​ki, do​sta​tecz​nie czę​sto, żeby nie gro​zi​ło im pra​gnie​nie. Szli przez cały dzień i przez dzień na​stęp​ny, ży​wiąc się ko​rze​nia​mi ro​śli​ny zwa​nej peya. Schwy​ta​li tak​że kil​ka stwo​rzeń po​dob​nych do kró​li​ków z ma​ły​mi skrzy​‐ deł​ka​mi, któ​re na prze​mian pod​ska​ki​wa​ły i pod​la​ty​wa​ły w po​wie​trzu. Yahan strą​cał je ki​jem na zie​mię i piekł na ogniu, któ​ry roz​nie​cał krze​si​wem. Nie wi​‐ dzie​li żad​nych in​nych ży​wych stwo​rzeń. Pła​ska, tra​wia​sta, bez​drzew​na rów​‐ ni​na roz​po​ście​ra​ła się sze​ro​ko pod czy​stym nie​bem, pu​sta i mil​czą​ca. Przy​tło​cze​ni jej bez​mia​rem dwaj wę​drow​cy sie​dzie​li przy ogniu w za​pa​da​ją​‐ cym z wol​na zmierz​chu, nie mó​wiąc nic. Gdzieś z góry, z wy​so​ka do​bie​gał ich w re​gu​lar​nych od​stę​pach od​le​gły krzyk ni​czym po​wol​ne pul​so​wa​nie ogrom​ne​‐ go ser​ca nocy. To były ba​ri​lo​ry, wiel​cy, dzi​cy ku​zy​ni udo​mo​wio​nych he​ri​lo​rów, od​by​wa​ją​ce wio​sen​ną mi​gra​cję na pół​noc. od cza​su do cza​su le​cą​ce sta​da prze​‐ sła​nia​ły gwiaz​dy na sze​ro​kość dło​ni, ale za każ​dym ra​zem roz​le​gał się tyl​ko po​je​dyn​czy krzyk, jak ude​rze​nie pul​su.

– Z któ​rej gwiaz​dy przy​by​łeś, Ol​ho​rze? – za​py​tał ci​cho Yahan, wpa​tru​jąc się w nie​bo. – Uro​dzi​łem się na pla​ne​cie zwa​nej Hain przez lud mo​jej mat​ki, a De​ve​nant przez lud mo​je​go ojca. Na​zy​wa​cie jej słoń​ce Zi​mo​wą Ko​ro​ną. Ale opu​ści​łem ją daw​no temu… – A więc wy, Wład​cy Gwiazd, nie je​ste​ście jed​nym ple​mie​niem? – Są wśród nas set​ki ple​mion. Z uro​dze​nia na​le​żę cał​ko​wi​cie do rasy mo​jej mat​ki; oj​ciec, któ​ry był Zie​mia​ni​nem, za​adop​to​wał mnie. Taki jest zwy​czaj, kie​dy po​bie​ra​ją się lu​dzie róż​nych ras, któ​rzy nie mogą mieć dzie​ci. To tak, jak​by ktoś z twe​go ple​mie​nia po​ślu​bił ko​bie​tę Fiia. – To się nie zda​rza – oświad​czył sztyw​no Yahan. – Wiem. Ale Zie​mia​nie i De​ve​nan​ta​nie są do sie​bie po​dob​ni jak ty i ja. Nie​‐ wie​le jest świa​tów za​miesz​ka​nych przez tyle róż​nych lu​dów jak wasz. Naj​czę​‐ ściej na pla​ne​cie żyje je​den lud, bar​dzo po​dob​ny do nas, a prócz nie​go są tyl​ko zwie​rzę​ta po​zba​wio​ne mowy. – Wi​dzia​łeś wie​le świa​tów – po​wie​dział z roz​ma​rze​niem chło​piec, pró​bu​jąc to so​bie wy​obra​zić. – Zbyt wie​le. We​dług wa​szej ra​chu​by mam czter​dzie​ści lat, ale uro​dzi​łem się sto czter​dzie​ści lat temu. Nie prze​ży​łem tych stu lat; stra​ci​łem je, po​dró​żu​jąc z jed​ne​go świa​ta na dru​gi. Gdy​bym wró​cił na De​ve​nant albo na Zie​mię, męż​‐ czyź​ni i ko​bie​ty, któ​rych zna​łem, nie ży​li​by od stu lat. Mogę tyl​ko iść da​lej lub za​trzy​mać się gdzieś… Co to jest? Świa​do​mość czy​jejś obec​no​ści wy​da​wa​ła się uci​szać na​wet szept wia​tru po​‐ śród traw. Coś po​ru​szy​ło się na sa​mej gra​ni​cy świa​tła – wiel​ki cień, pla​ma czer​ni. Ro​can​non ukląkł w na​pię​ciu; Yahan od​sko​czył od ogni​ska. Nic się nie po​ru​szy​ło. Wiatr na​dal szep​tał po​śród traw. Nad ho​ry​zon​tem na czy​stym nie​bie świe​ci​ły gwiaz​dy nie​prze​sło​nię​te żad​nym cie​niem. Dwaj wę​drow​cy wró​ci​li do ogni​ska. – Co to było? – za​py​tał Ro​can​non. Yahan po​trzą​snął gło​wą. – Piai mó​wił… o czymś… Spa​li po ko​lei, zmie​nia​jąc się na stra​ży. Kie​dy nad​szedł dłu​gi świt, byli bar​‐ dzo zmę​cze​ni. Szu​ka​li ja​kichś śla​dów w miej​scu, gdzie – jak im się wy​da​wa​ło – stał w nocy cień, ale tra​wa była nie​tknię​ta. Za​dep​ta​li ogień i ru​szy​li, kie​ru​‐ jąc się na po​łu​dnie we​dług słoń​ca. Spo​dzie​wa​li się, że wkrót​ce zno​wu na​tkną się na stru​mień, ale się prze​li​czy​‐ li. Albo stru​mie​nie pły​nę​ły tu​taj z pół​no​cy na po​łu​dnie, albo ich za​bra​kło. W mia​rę jak szli na​przód, rów​ni​na czy też pam​pa, po​zor​nie nie​zmien​na, sta​‐ wa​ła się co​raz bar​dziej su​cha, co​raz bar​dziej sza​ra. Tego ran​ka nie wi​dzie​li już krza​ków peya, tyl​ko szorst​ką, sza​ro​zie​lo​ną tra​wę cią​gną​cą się da​lej i da​‐ lej, aż po ho​ry​zont. W po​łu​dnie Ro​can​non przy​sta​nął. – To nie ma sen​su, Yaha​nie – po​wie​dział.

Yahan po​skro​bał się po kar​ku, ro​zej​rzał do​oko​ła, a po​tem zwró​cił ku nie​mu swo​ją zmę​czo​ną, wy​mi​ze​ro​wa​ną twarz. – Je​śli chcesz iść da​lej, pa​nie, pój​dę z tobą. – Nie po​ra​dzi​my so​bie bez wody i żyw​no​ści. Wra​caj​my. Ukrad​nie​my łódź na wy​brze​żu i wró​ci​my do Hal​lan. To nie ma sen​su. Chodź. Ru​szył na pół​noc. Yahan po​szedł za nim. Czy​ste nie​bo ja​rzy​ło się błę​ki​tem, od​wiecz​ny wiatr szep​tał wśród bez​kre​snych traw. Ro​can​non, przy​gar​biw​szy ple​cy, szedł na​przód upar​cie, krok po kro​ku, z każ​dym kro​kiem po​ko​nu​jąc ogar​nia​ją​ce go zmę​cze​nie i znie​chę​ce​nie. Na​wet się nie od​wró​cił, kie​dy Yahan na​gle sta​nął. – Wia​tro​go​ny! Do​pie​ro wte​dy pod​niósł wzrok i uj​rzał je, trzy wiel​kie gry​fy za​ta​cza​ją​ce koła nad ich gło​wa​mi ze szpo​na​mi wy​su​nię​ty​mi do lą​do​wa​nia, czar​ne na tle błę​kit​‐ ne​go, roz​pa​lo​ne​go nie​ba.

Część dru​ga

Wę​dro​wiec

6 Mo​gien ze​sko​czył z sio​dła, za​nim wia​tro​gon zdą​żył do​tknąć ła​pa​mi zie​mi. Mło​dy ksią​żę uści​skał Ro​can​no​na jak bra​ta. W jego gło​sie dźwię​cza​ła ra​dość i ulga. – Na lan​cę Hen​di​na, Wład​co Gwiazd! Dla​cze​go wę​dru​jesz nago przez tę pu​‐ sty​nię? W jaki spo​sób do​tar​łeś tak da​le​ko na po​łu​dnie, sko​ro idziesz na pół​‐ noc? Czy je​steś… – Na​po​tkał spoj​rze​nie Yaha​na i urwał. – Yahan jest moim słu​gą – oznaj​mił Ro​can​non. Mo​gien nic nie od​po​wie​dział. Wi​dać było, że wal​czy ze sobą, po chwi​li jed​nak za​czął się uśmie​chać, a wresz​cie wy​buch​nął gło​śnym śmie​chem. – Czy po to na​uczy​łeś się na​szych zwy​cza​jów, żeby kraść mi słu​żą​cych, Ro​‐ ka​na​nie? A kto to​bie ukradł ubra​nie? – Ol​hor ma po​dwój​ną skó​rę – ode​zwał się Kyo, zbli​ża​jąc się swo​im lek​kim kro​kiem. – Wi​taj, Wład​co Ognia! Po​przed​niej nocy sły​sza​łem cię w swo​ich my​ślach. – Kyo za​pro​wa​dził nas do cie​bie – po​twier​dził Mo​gien. – Od​kąd po​sta​wi​li​‐ śmy sto​pę na wy​brze​żu Fiern dzie​sięć dni temu, nie wy​rzekł ani sło​wa, ale ze​‐ szłej nocy na brze​gu za​to​ki, kie​dy wze​szedł Lio​ka, Kyo wy​słu​chał bla​sku księ​‐ ży​ca i po​wie​dział: „Tam!”. Kie​dy się roz​wid​ni​ło, po​le​cie​li​śmy w tym kie​run​ku i tak was zna​leź​li​śmy. – Gdzie jest Iot? – za​py​tał Ro​can​non, wi​dząc tyl​ko Raho trzy​ma​ją​ce​go uzdy wia​tro​go​nów. Mo​gien nie zmie​nił wy​ra​zu twa​rzy, gdy wy​ja​śniał: – Nie żyje. Ol​gy​io​ro​wie na​pa​dli na nas we mgle na pla​ży. Nie mie​li in​nej bro​ni prócz ka​mie​ni, ale było ich wie​lu. Iot zo​stał za​bi​ty, a cie​bie stra​ci​li​śmy z oczu. Kry​li​śmy się w ja​ski​ni wśród nad​brzeż​nych skał, do​pó​ki wia​tro​go​ny nie mo​gły zno​wu la​tać. Raho po​szedł na zwia​dy i usły​szał opo​wieść o ob​cym, któ​ry stał w ogniu i nie spa​lił się, i no​sił błę​kit​ny klej​not. Kie​dy wia​tro​go​ny mo​gły już la​tać, po​le​cie​li​śmy do twier​dzy Zga​my, a nie zna​la​zł​szy tam cie​bie, pod​pa​li​li​śmy dach jego plu​ga​we​go domu i roz​pę​dzi​li​śmy jego sta​da, a po​tem za​czę​li​śmy cię szu​kać wzdłuż brze​gów cie​śni​ny. – Ten klej​not, Mo​gie​nie – prze​rwał mu Ro​can​non – na​szyj​nik Oko Mo​rza… mu​sia​łem go od​dać jako okup za na​sze ży​cie. Stra​ci​łem go. – Klej​not? – po​wtó​rzył Mo​gien, przy​glą​da​jąc się mu uważ​nie. – Na​szyj​nik Sem​ley? Od​da​łeś go? Nie po to, żeby ra​to​wać swo​je ży​cie, bo któż mógł​by cię zra​nić? Ku​pi​łeś za nie​go bez​war​to​ścio​we ży​cie tego pół​czło​wie​ka! Ta​nio ce​nisz

moje dzie​dzic​two! Masz, weź to; tego się nie tra​ci tak ła​two! Pod​rzu​cił coś w po​wie​trze ze śmie​chem, zła​pał i ci​snął Ro​can​no​no​wi, któ​ry pa​trzył w osłu​pie​niu na zło​ty łań​cuch i klej​not pło​ną​cy błę​kit​nym bla​skiem w jego dło​ni. – Wczo​raj spo​tka​li​śmy na dru​gim brze​gu za​to​ki dwóch Ol​gy​io​rów i trze​cie​go mar​twe​go – mó​wił da​lej ksią​żę. – Za​trzy​ma​li​śmy się, żeby ich za​py​tać, czy nie wi​dzie​li na​gie​go czło​wie​ka wę​dru​ją​ce​go ze swo​im słu​gą nic​po​niem. Je​den upadł przed nami na twarz i opo​wie​dział nam wszyst​ko, więc za​bra​łem dru​‐ gie​mu klej​not, a wraz z nim ży​cie, po​nie​waż wal​czył. Tak do​wie​dzie​li​śmy się, że do​sta​łeś się na dru​gi brzeg, a Kyo do​pro​wa​dził nas pro​sto do cie​bie. Ale dla​cze​go szli​ście na pół​noc, Ro​ka​na​nie? – Żeby… żeby zna​leźć wodę. – Jest stru​mień na za​cho​dzie – wtrą​cił Raho. – Wi​dzie​li​śmy go tuż przed​‐ tem, za​nim was do​strze​gli​śmy. – Ru​szaj​my więc. Yahan i ja nie pi​li​śmy od ze​szłej nocy. Do​sie​dli wia​tro​go​nów, Yahan ra​zem z Raho, Kyo na swo​im daw​nym miej​scu za Ro​can​no​nem. Fa​lu​ją​ce na wie​trze tra​wy umknę​ły spod nich, kie​dy wzbi​li się ku słoń​cu, le​cąc na po​łu​dnio​wy za​chód nad roz​le​głą rów​ni​ną. Roz​bi​li obóz nad stru​mie​niem, któ​ry pły​nął, czy​sty i po​wol​ny, wśród bez​‐ kwiet​nych traw. Ro​can​non na​resz​cie mógł zdjąć kom​bi​ne​zon i wło​żyć na sie​‐ bie za​pa​so​wą ko​szu​lę i płaszcz Mo​gie​na. Zje​dli twar​dy chleb z To​len, ko​rze​nie peya i czte​ry skocz​ki ustrze​lo​ne przez Yaha​na, któ​ry cie​szył się jak dziec​ko, że zno​wu do​stał łuk w ręce. Tu​taj, na pła​sko​wy​żu, zwie​rzę​ta same usta​wia​ły się do strza​łu i po​zwa​la​ły się wia​tro​go​nom chwy​tać w lo​cie, nie oka​zu​jąc stra​‐ chu. Na​wet małe stwo​rzon​ka zwa​ne ki​lar, zie​lo​ne, żół​te i fio​le​to​we, przy​po​mi​‐ na​ją​ce owa​dy z po​wo​du swo​ich prze​zro​czy​stych, brzę​czą​cych skrzy​de​łek, choć w rze​czy​wi​sto​ści były ma​leń​ki​mi tor​ba​cza​mi, tu​taj zbli​ża​ły się do lu​dzi cie​ka​‐ wie i bez lęku uno​si​ły się nad czy​jąś gło​wą, przy​glą​da​jąc się wszyst​kie​mu okrą​gły​mi zło​ty​mi ocza​mi; cza​sem przy​sia​da​ły na czy​jejś dło​ni lub ko​la​nie, by po chwi​li zno​wu wzbić się w po​wie​trze. Wy​da​wa​ło się, że cała ta nie​zmie​rzo​‐ na kra​ina nie zna czło​wie​ka. Mo​gien opo​wia​dał, że kie​dy le​cie​li nad pła​sko​wy​‐ żem, nie wi​dzie​li ani lu​dzi, ani zwie​rząt. – Ze​szłej nocy przy ogni​sku zda​wa​ło nam się, że wi​dzie​li​śmy ja​kieś stwo​rze​‐ nie – po​wie​dział Ro​can​non z wa​ha​niem, jako że sam nie był pe​wien, co wła​ści​‐ wie wi​dzie​li. Kyo obej​rzał się na nie​go od ogni​ska; Mo​gien, roz​pi​na​ją​cy swój pas z dwo​ma mie​cza​mi, nie po​wie​dział nic. O pierw​szym brza​sku zwi​nę​li obóz i przez cały dzień pę​dzi​li na wie​trze po​‐ mię​dzy zie​mią a słoń​cem. Lot nad rów​ni​ną był rów​nie przy​jem​ny, jak cięż​ka była po​przed​nia wę​drów​ka. W ten sam spo​sób mi​nął im na​stęp​ny dzień, a pod wie​czór, kie​dy roz​glą​da​li się już za jed​nym z ma​łych stru​mie​ni, któ​re z rzad​ka prze​ci​na​ły kra​inę traw, Yahan ob​ró​cił się na​raz na sio​dle i za​wo​łał: – Ol​ho​rze! Spójrz przed sie​bie!

Hen, da​le​ko na po​łu​dniu nie​wiel​ka zmarszcz​ka sza​ro​ści prze​ci​na​ła pro​sty ho​ry​zont. – Góry! – krzyk​nął Ro​can​non i po​czuł, jak za jego ple​ca​mi Kyo gwał​tow​nie wcią​gnął po​wie​trze, jak​by prze​stra​szo​ny. Na​stęp​ne​go dnia pła​ska pre​ria pod nimi stop​nio​wo się po​fał​do​wa​ła, two​rząc ni​skie pa​gór​ki i hał​dy – ogrom​ne fale na nie​ru​cho​mym mo​rzu. Wy​so​ko spię​‐ trzo​ne chmu​ry pły​nę​ły wciąż na pół​noc po​nad ich gło​wa​mi, a da​le​ko przed sobą wi​dzie​li po​szar​pa​ne, ciem​ne, wy​nio​słe zbo​cza. Przed wie​czo​rem za​ry​sy gór sta​ły się wy​raź​ne; cho​ciaż rów​ni​nę za​kry​ła ciem​ność, od​le​głe szczy​ty na po​łu​dniu jesz​cze przez dłu​gi czas świe​ci​ły ja​snym, zło​tym bla​skiem. Kie​dy wresz​cie zni​kły, wy​chy​nął zza nich księ​życ Lio​ka i po​że​glo​wał spiesz​nie po nie​bie niby wiel​ka żół​ta gwiaz​da. Feni i Feli wze​szły wcze​śniej i po​ru​sza​ły się bar​dziej sta​tecz​nie ze wscho​du na za​chód. Ostat​ni z czwór​ki wze​szedł He​li​ki i ści​gał po​zo​sta​łe, przy​bie​ra​jąc i ma​le​jąc w pół​go​dzin​nych cy​klach. Ro​can​non le​żał na ple​cach, ob​ser​wu​jąc spo​mię​dzy wy​so​kich, ciem​nych ło​dyg tra​wy po​‐ wol​ny, skom​pli​ko​wa​ny, świe​tli​sty ta​niec księ​ży​ców. Na​stęp​ne​go ran​ka, kie​dy ra​zem z Kyo mie​li wsiąść na sza​re​go pa​sia​ste​go wia​tro​go​na, sto​ją​cy przy py​sku zwie​rzę​cia Yahan ostrzegł go: – Jedź na nim dzi​siaj ostroż​nie, Ol​ho​rze. Wia​tro​gon zgo​dził się z nim prze​cią​głym, kasz​lą​cym war​cze​niem, a wierz​‐ cho​wiec Mo​gie​na za​wtó​ro​wał mu jak echo. – Co im do​le​ga? – Głód! – od​parł Raho, moc​no ścią​ga​jąc cu​gle swo​je​go bia​łe​go wierz​chow​ca. – Naja​dły się, kie​dy zna​leź​li​śmy he​ri​lo​ry Zga​my, ale od​kąd le​ci​my nad tą rów​ni​ną, nie do​sta​ły po​rząd​ne​go po​sił​ku, a te la​ta​ją​ce skocz​ki wy​star​czą im le​d​wie na je​den kęs. Ścią​gnij po​rząd​nie pa​sem swój płaszcz, ksią​żę Ol​ho​rze. Je​śli twój wia​tro​gon do​się​gnie go zę​ba​mi, skoń​czysz w jego żo​łąd​ku. Raho, któ​re​go brą​zo​wa skó​ra i wło​sy świad​czy​ły o tym, że jego bab​ką mu​‐ siał się za​in​te​re​so​wać ja​kiś szla​chet​nie uro​dzo​ny An​gya, był bar​dziej szorst​ki w obej​ściu i skłon​ny do kpin od więk​szo​ści śred​nich lu​dzi. Mo​gien ni​g​dy go nie kar​cił, a sam Raho mimo ostre​go ję​zy​ka nie krył swe​go żar​li​we​go przy​wią​za​‐ nia do mło​de​go księ​cia. Był to czło​wiek w śred​nim wie​ku; wi​dać było, że uwa​‐ ża całą tę wy​pra​wę za głu​po​tę, i rów​nie wi​docz​ne było, że ni​g​dy nie przy​szło​‐ by mu do gło​wy opu​ścić swo​je​go księ​cia w nie​bez​pie​czeń​stwie. Yahan rzu​cił wo​dze Ro​can​no​no​wi i czym prę​dzej się cof​nął, kie​dy uwol​nio​ny wia​tro​gon sko​czył w po​wie​trze jak pusz​czo​na sprę​ży​na. Przez cały dzień trzy wia​tro​go​ny ostro, nie​zmor​do​wa​nie pę​dzi​ły ku te​re​nom my​śliw​skim, któ​re zwę​szy​ły na po​łu​dniu, a pół​noc​ny wiatr po​py​chał je od tyłu. Za​le​sio​ne wzgó​‐ rza, co​raz wyż​sze i ciem​niej​sze, wzno​si​ły się ku za​ry​som gór. Na rów​ni​nie ro​‐ sły te​raz drze​wa, two​rzy​ły kępy i za​gaj​ni​ki, jak wy​spy na fa​lu​ją​cym mo​rzu traw. Za​gaj​ni​ki prze​cho​dzi​ły w las, gdzie​nie​gdzie prze​ry​wa​ny zie​lo​nym pa​‐ sem tra​wy. Przed zmierz​chem wy​lą​do​wa​li przy ma​łym, za​ro​śnię​tym tu​rzy​cą je​zior​ku po​śród wzgórz. Pra​cu​jąc spraw​nie i szyb​ko, śred​ni lu​dzie zdję​li z wia​‐

tro​go​nów wszyst​kie pa​kun​ki i uprząż, od​stą​pi​li i pu​ści​li je wol​no. Trzy be​stie z ry​kiem wy​strze​li​ły w górę, bi​jąc wiel​ki​mi skrzy​dła​mi, roz​le​cia​ły się nad wzgó​rza​mi w trzech róż​nych kie​run​kach i znik​nę​ły. – Wró​cą, kie​dy się na​je​dzą – wy​ja​śnił Yahan Ro​can​no​no​wi – albo kie​dy ksią​‐ żę Mo​gien na nie za​gwiż​dże. – Cza​sa​mi przy​pro​wa​dza​ją ze sobą ko​le​gów, dzi​kie wia​tro​go​ny – do​rzu​cił Raho, za​wsze go​tów za​kpić z no​wi​cju​sza. Mo​gien i jego lu​dzie ro​ze​szli się, by za​po​lo​wać na la​ta​ją​ce skocz​ki czy też w in​nych ce​lach. Ro​can​non wy​cią​gnął z zie​mi kil​ka gru​bych ko​rze​ni peya, za​‐ wi​nął je w li​ście i wsa​dził do go​rą​ce​go po​pio​łu, żeby się upie​kły. Na​uczył się ko​rzy​stać z da​rów na​tu​ry i uwiel​biał to: owe dłu​gie loty od świ​tu do zmierz​‐ chu, cią​gły, z le​d​wo​ścią za​spo​ka​ja​ny głód i noce prze​sy​pia​ne na go​łej zie​mi w po​dmu​chach wio​sen​ne​go wia​tru po​zba​wi​ły go nad​mia​ru cia​ła, uczy​ni​ły wraż​li​wym i otwar​tym na wszel​kie do​zna​nia. Pod​nió​sł​szy się, zo​ba​czył, że Kyo za​wę​dro​wał nad sam brzeg je​zio​ra i stał tam – wą​tła fi​gur​ka, nie wyż​sza od si​to​wia, któ​re za​ra​sta​ło brze​gi i sze​ro​ki pas wody. Mały Fian pa​trzył na góry pię​trzą​ce się sza​rym ma​sy​wem na po​łu​dniu, któ​re gro​ma​dzi​ły wo​kół swych wierz​choł​ków wszyst​kie bar​wy i całą ci​szę nie​ba. Ro​can​non pod​szedł i uj​rzał w jego oczach strach po​mie​sza​ny z tę​sk​no​tą. Nie od​wra​ca​jąc się, Kyo po​wie​dział ci​cho, nie​pew​nie: – Ol​ho​rze, zno​wu masz swój klej​not. – Wciąż pró​bu​ję się go po​zbyć – rzu​cił Ro​can​non z uśmie​chem. – Tam w gó​rze – mó​wił da​lej Fian – bę​dziesz mu​siał ofia​ro​wać wię​cej niż tyl​ko zło​to i ka​mie​nie… Co utra​cisz, Ol​ho​rze, tam w gó​rze, gdzie jest sza​ro i zim​no? Przez ogień w mróz… Ro​can​non sły​szał go, ale za​uwa​żył, że Fian nie po​ru​sza usta​mi. Prze​nik​nął go chłód. Po​spiesz​nie za​mknął swój umysł, co​fa​jąc się przed tym nie​sa​mo​wi​‐ tym uczu​ciem prze​ni​ka​ją​cym w jego my​śli, w jego oso​bo​wość. Po ja​kiejś mi​‐ nu​cie Kyo od​wró​cił się, spo​koj​ny i uśmiech​nię​ty jak zwy​kle, i ode​zwał się swo​‐ im zwy​kłym gło​sem: – Za tymi wzgó​rza​mi i la​sa​mi, w zie​lo​nych do​li​nach miesz​ka​ją Fiia. Moi lu​‐ dzie chęt​nie osie​dla​ją się w do​li​nach, na​wet tu​taj; lu​bią blask słoń​ca i zie​leń łąk. Do​trze​my do ich wio​sek za kil​ka dni. Była to ra​do​sna wia​do​mość dla po​zo​sta​łych, kie​dy Ro​can​non im ją po​wtó​‐ rzył. – My​śla​łem już, że nie ma tu żad​nych stwo​rzeń ob​da​rzo​nych mową – stwier​dził Raho. – Taki pięk​ny kraj, a taki pu​sty. – Nie za​wsze był pu​sty – sprze​ci​wił się Mo​gien, ob​ser​wu​jąc parę ki​la​rów o ame​ty​sto​wych skrzy​deł​kach, tań​czą​cych jak waż​ki nad po​wierzch​nią je​zio​‐ ra. – Moi lu​dzie prze​mie​rza​li go daw​no temu, w cza​sach, kie​dy nie było jesz​‐ cze bo​ha​te​rów, za​nim zbu​do​wa​no Hal​lan i wy​nio​sły Oyn​hall, za​nim Hen​din za​dał cios i Kir​fiel zgi​nął na wzgó​rzu Or​ren. Przy​by​li​śmy z po​łu​dnia w ło​‐ dziach o smo​czych gło​wach i zna​leź​li​śmy w An​gien dzi​ki lud kry​ją​cy się po la​‐

sach i w nad​mor​skich ja​ski​niach, lud o bia​łych twa​rzach. Znasz tę pieśń, Yaha​nie, Pieśń Or​go​hien: Je​cha​li na wie​trze, kro​czy​li po zie​mi, pły​nę​li przez mo​rze, ku gwieź​dzie Bre​hen, na ścież​ce Lio​ki… – Ścież​ka Lio​ki pro​wa​dzi z po​łu​dnia na pół​noc – mó​wił da​lej Mo​gien. – A pieśń opo​wia​da o tym, jak my, An​gy​aro​wie, wal​czy​li​śmy i po​ko​na​li​śmy dzi​‐ kich my​śliw​ców, Ol​gy​io​rów, je​dy​nych z na​szej rasy w An​gien; po​nie​waż wszy​‐ scy je​ste​śmy jed​ną rasą, Liu​ara​mi. Ale pieśń nie wspo​mi​na o tych gó​rach. Jest sta​ra, może po​czą​tek zo​stał za​po​mnia​ny. Czyż​by moi lu​dzie po​cho​dzi​li z tych wzgórz? To do​bra zie​mia – w la​sach moż​na po​lo​wać, na łą​kach wy​pa​‐ sać sta​da, a na wzgó​rzach bu​do​wać for​te​ce. A jed​nak te​raz nikt tu nie miesz​‐ ka… Yahan nie grał na swo​jej srebr​no​strun​nej lut​ni tej nocy; wszy​scy spa​li nie​‐ spo​koj​nie, może dla​te​go, że wia​tro​go​ny od​le​cia​ły, a wśród wzgórz pa​no​wa​ła tak mar​twa ci​sza, jak​by żad​ne stwo​rze​nie nie od​wa​ży​ło się po​ru​szyć w ciem​‐ no​ści. Na​stęp​ne​go dnia, zgo​dziw​szy się, że obóz roz​ło​ży​li w zbyt wil​got​nym miej​‐ scu, ru​szy​li bez po​śpie​chu w dro​gę, za​trzy​mu​jąc się czę​sto, żeby za​po​lo​wać i ze​brać świe​że zio​ła. O zmierz​chu do​tar​li do pa​gór​ka, któ​re​go wierz​cho​łek był pła​ski i za​pad​nię​ty, jak gdy​by pod zie​mią spo​czy​wa​ły fun​da​men​ty zwa​lo​‐ nej bu​dow​li. Nic nie po​zo​sta​ło, ale moż​na było się do​my​ślić, gdzie nie​gdyś – w cza​sach tak od​le​głych, że żad​na le​gen​da o nich nie wspo​mi​na​ła – znaj​do​wa​ło się lą​do​wi​sko ma​łej for​te​cy. Roz​bi​li tu obóz, żeby wia​tro​go​ny mo​gły ła​two ich zna​leźć, kie​dy po​wró​cą. Póź​ną nocą Ro​can​non prze​bu​dził się i usiadł. Świe​cił tyl​ko je​den księ​życ, Lio​ka. Ogień wy​gasł. Nie wy​sta​wia​li żad​nej war​ty, a jed​nak Mo​gien stał ja​‐ kieś pięć kro​ków da​lej – nie​ru​cho​ma, wy​so​ka syl​wet​ka, le​d​wie wi​docz​na w świe​tle gwiazd. Ro​can​non przy​glą​dał mu się sen​nie, za​sta​na​wia​jąc się, dla​‐ cze​go płaszcz spra​wia, że Mo​gien wy​da​je się taki wy​so​ki i wą​ski w ra​mio​‐ nach. Coś tu było nie w po​rząd​ku. An​gy​ar​ski płaszcz roz​sze​rzał się w gó​rze jak dach pa​go​dy, a poza tym Mo​gien na​wet bez płasz​cza był po​staw​ny i bar​‐ czy​sty. Dla​cze​go tam stoi, taki chu​dy i zgar​bio​ny? Po​stać po​wo​li od​wró​ci​ła twarz. To nie była twarz Mo​gie​na. – Kto to?! – za​wo​łał Ro​can​non, zry​wa​jąc się z zie​mi. W mar​twej ci​szy jego głos za​brzmiał głu​cho. Raho usiadł, ro​zej​rzał się, zła​pał swój łuk i za​czął gra​mo​lić się na nogi. Za wy​so​ką syl​wet​ką coś się lek​ko po​ru​szy​ło – dru​ga taka sama. Wszę​dzie wo​kół,

wśród po​ro​słych tra​wą ruin, sta​ły w świe​tle gwiazd wy​so​kie, chu​de mil​czą​ce po​sta​cie z po​chy​lo​ny​mi gło​wa​mi, za​ku​ta​ne w płasz​cze. Przy wy​sty​głym ogni​‐ sku był tyl​ko on i Raho. – Ksią​żę Mo​gie​nie! – krzyk​nął Raho. Nie było od​po​wie​dzi. – Gdzie jest Mo​gien? Kim je​ste​ście? Od​po​wia​daj​cie… Nie ode​zwa​li się, tyl​ko za​czę​li się po​wo​li zbli​żać. Raho wy​pu​ścił strza​łę. Na​‐ dal nie wy​da​li z sie​bie żad​ne​go dźwię​ku, ale na​gle roz​po​star​li swo​je płasz​cze nie​sa​mo​wi​cie sze​ro​ko, za​mia​ta​jąc nimi po zie​mi, i za​ata​ko​wa​li wszy​scy ra​‐ zem. Nad​bie​ga​li w wiel​kich, po​wol​nych su​sach. Ro​can​non, wal​cząc z nimi, sta​rał się otrzą​snąć ze snu – bo to mu​siał być sen: ta ci​sza, te po​wol​ne ru​chy, wszyst​ko było ja​kieś nie​re​al​ne. Na​wet nie czuł ich cio​sów. Ale prze​cież miał na so​bie kom​bi​ne​zon. Sły​szał, że Raho krzy​czy w de​spe​ra​cji: „Mo​gie​nie!”. Ata​ku​ją​cy przy​gnie​tli Ro​can​no​na do zie​mi, a za​nim zdo​łał się wy​swo​bo​dzić, zo​stał unie​sio​ny w po​wie​trze gło​wą w dół; to​wa​rzy​szył temu ko​ły​szą​cy, przy​‐ pra​wia​ją​cy o mdło​ści ruch. Wy​krę​ca​jąc się, żeby uwol​nić się z uści​sku trzy​‐ ma​ją​cych go rąk, uj​rzał w świe​tle gwiazd wzgó​rza i lasy prze​su​wa​ją​ce się da​‐ le​ko w dole. Po​czuł za​wrót gło​wy i wcze​pił się obie​ma rę​ka​mi w chu​de ra​mio​‐ na stwo​rzeń, któ​re go po​rwa​ły. Ota​cza​li go ze​wsząd, ich dło​nie pod​trzy​my​wa​‐ ły go, po​wie​trze wy​peł​niał ło​pot czar​nych skrzy​deł. To trwa​ło bez koń​ca. Co ja​kiś czas Ro​can​non po​na​wiał wy​sił​ki, żeby prze​bu​‐ dzić się z tego mo​no​ton​ne​go kosz​ma​ru. Sły​szał ci​che sy​czą​ce gło​sy i ło​po​ta​nie wiel​kich skrzy​deł, z każ​dym ude​rze​niem uno​szą​cych go co​raz da​lej i da​lej. Po​‐ tem lot prze​szedł nie​ocze​ki​wa​nie w dłu​gi, szy​bu​ją​cy ze​ślizg. Po​ja​śnia​ły na wscho​dzie ho​ry​zont prze​mknął obok z prze​ra​ża​ją​cą szyb​ko​ścią, zie​mia się prze​chy​li​ła, nie​zli​czo​ne sil​ne, mięk​kie dło​nie zwol​ni​ły swój uścisk i Ro​can​non upadł. Nic mu się nie sta​ło, ale był zbyt oszo​ło​mio​ny i obo​la​ły, żeby się pod​‐ nieść, le​żał więc i roz​glą​dał się do​oko​ła. Pod sobą czuł chod​nik z pła​skich, wy​po​le​ro​wa​nych płyt. Z pra​wej i z le​wej stro​ny wzno​si​ły się ścia​ny osre​brzo​ne brza​skiem, wy​so​kie, pro​ste i gład​kie jak wy​ku​te z me​ta​lu. Z tyłu się​ga​ła w nie​bo po​tęż​na bu​dow​la, a pa​trząc przed sie​bie, przez bra​mę po​zba​wio​ną szczy​tu, wi​dział uli​cę – ide​al​nie rów​ny rząd sre​brzy​stych, iden​tycz​nych do​mów bez okien, czy​sta, geo​me​trycz​na per​spek​‐ ty​wa ja​śnie​ją​ca w świe​tle po​ran​ka. To było mia​sto, nie osa​da z epo​ki ka​mien​‐ nej ani twier​dza z epo​ki brą​zu, ale wiel​kie mia​sto, su​ro​we i ma​je​sta​tycz​ne, po​tęż​ne i do​sko​na​łe, pro​dukt wy​so​ko roz​wi​nię​tej tech​no​lo​gii. Ro​can​non usiadł, wciąż jesz​cze czu​jąc za​wro​ty gło​wy. W mia​rę, jak się roz​ja​śnia​ło, do​strze​gał w mro​ku dzie​dziń​ca ja​kieś kształ​ty, jak​by wiel​kie to​bo​ły; ko​niec jed​ne​go z nich po​ły​ski​wał żół​ta​wo. Ze wstrzą​sem, któ​ry prze​ła​mał jego trans, Ro​can​non roz​po​znał ciem​ną twarz pod grzy​wą żół​tych wło​sów. Oczy Mo​gie​na były otwar​te, wpa​try​wa​ły się w nie​bo bez mru​gnię​cia. Byli tu​taj wszy​scy jego czte​rej to​wa​rzy​sze – sztyw​ni, z otwar​ty​mi usta​mi.

Raho miał twarz szka​rad​nie wy​krzy​wio​ną. Na​wet Kyo, któ​ry w swo​jej kru​‐ cho​ści wy​da​wał się tak od​por​ny, le​żał nie​ru​cho​mo, a w jego wiel​kich oczach od​bi​ja​ło się bla​de nie​bo. A jed​nak od​dy​cha​li, po​wo​li, bez​gło​śnie, re​gu​lar​nie. Ro​can​non przy​ło​żył ucho do pier​si Mo​gie​na i usły​szał sła​be, po​wol​ne ude​rze​nia ser​ca, jak​by do​cho​dzą​ce z wiel​kiej od​le​gło​ści. Szum po​wie​trza za ple​ca​mi spra​wił, że in​stynk​tow​nie przy​padł do zie​mi i za​marł w ta​kim sa​mym bez​ru​chu jak spa​ra​li​żo​wa​ne cia​ła do​oko​ła. Chwy​co​‐ no go za nogi i ra​mio​na, prze​wró​co​no na ple​cy i uj​rzał po​chy​lo​ną nad sobą twarz – dłu​gą, wą​ską twarz, mrocz​ną i pięk​ną. Ciem​na gło​wa po​zba​wio​na była wło​sów i brwi. Spod sze​ro​kich, bez​rzę​sych po​wiek spo​glą​da​ły oczy z czy​‐ ste​go zło​ta. Małe, de​li​kat​nie rzeź​bio​ne usta były za​mknię​te. Mięk​kie, sil​ne dło​nie uję​ły jego szczę​kę i na​ci​snę​ły, prze​mo​cą otwie​ra​jąc mu usta. Na​stęp​na wy​so​ka syl​wet​ka po​chy​li​ła się nad nim; po chwi​li kasz​lał i krztu​sił się, kie​dy wle​wa​no mu do gar​dła cie​płą wodę, stę​chłą i mdłą. Po​tem dwie wiel​kie isto​ty go pu​ści​ły. Ro​can​non ze​rwał się na nogi, wy​pluł wodę i za​wo​łał: – Nic mi nie jest, zo​staw​cie mnie! Ale od​wró​ci​ły się już do nie​go ple​ca​mi. Po​chy​li​ły się nad Yaha​nem i pod​czas gdy jed​na na​ci​ska​ła mu szczę​kę, dru​ga wle​wa​ła mu do ust wodę z dłu​giej sre​‐ brzy​stej wazy. Były bar​dzo wy​so​kie, bar​dzo chu​de, se​mi​hu​ma​no​idal​ne; po zie​mi, któ​ra naj​‐ wi​docz​niej nie była ich ży​wio​łem, po​ru​sza​ły się po​wo​li i dość nie​zgrab​nie. Mia​ły wą​skie klat​ki pier​sio​we i mu​sku​lar​ne ra​mio​na, dłu​gie, mięk​kie skrzy​‐ dła spły​wa​ły im z ple​ców jak sza​re opoń​cze. Nogi były cien​kie i krót​kie, a ciem​ne, szla​chet​ne gło​wy wy​da​wa​ły się wy​chy​lać do przo​du spod ster​czą​‐ cych w górę za​koń​czeń skrzy​deł. Pod​ręcz​nik Ro​can​no​na spo​czy​wał w głę​bi za​snu​tych mgłą wód ka​na​łu, ale pa​mięć pod​su​nę​ła mu na​tych​miast: „Isto​ty ro​zum​ne. Ga​tu​nek 4? (nie​po​twier​‐ dzo​ny): wiel​kie hu​ma​no​idy, rze​ko​mo za​miesz​ku​ją​ce ogrom​ne mia​sta (?)”. A jemu uda​ło się po​twier​dzić te do​my​sły, na​wią​zać pierw​szy kon​takt z no​‐ wym ga​tun​kiem, nową, wy​so​ce roz​wi​nię​tą kul​tu​rą, no​wy​mi człon​ka​mi Ligi. Czy​ste, pre​cy​zyj​ne pięk​no bu​dyn​ków, bez​oso​bo​we mi​ło​sier​dzie dwóch wiel​‐ kich aniel​skich istot, któ​re przy​nio​sły wodę, ich kró​lew​skie mil​cze​nie – wszyst​ko to bu​dzi​ło w nim gro​zę. Na żad​nym ze świa​tów nie spo​tkał po​dob​‐ nych lu​dzi. Zbli​żył się do dwóch istot, któ​re wła​śnie po​iły wodą Kyo, i zwró​cił się do nich uprzej​mie, choć bez wia​ry w po​myśl​ny re​zul​tat: – Czy zna​cie wspól​ną mowę, skrzy​dla​ci pa​no​wie? Nie zwró​ci​ły na nie​go żad​nej uwa​gi. Mięk​kim, ci​chym, jak​by ka​le​kim cho​‐ dem zbli​ży​ły się do Raho i wla​ły wodę w jego skrzy​wio​ne usta. Woda wy​pły​‐ nę​ła i ście​kła po po​licz​ku. Po​de​szły z ko​lei do Mo​gie​na, a Ro​can​non ru​szył za nimi. – Wy​słu​chaj​cie mnie! – krzyk​nął i na​gle za​marł w bez​ru​chu; z mdlą​cym

uczu​ciem zro​zu​miał, że owe wiel​kie zło​te oczy były śle​pe, że te isto​ty są śle​pe i głu​che. Nie ode​zwa​ły się ani nie spoj​rza​ły na nie​go, tyl​ko szły da​lej, wy​so​kie, smu​kłe, ete​rycz​ne, okry​te mięk​ki​mi skrzy​dła​mi od stóp do głów. A po​tem drzwi ci​cho za​mknę​ły się za nimi. Wziął się w garść. Pod​cho​dził po ko​lei do każ​de​go z to​wa​rzy​szy w na​dziei, że an​ti​do​tum na pa​ra​liż za​czy​na dzia​łać. Nie było żad​nej zmia​ny. Po​now​nie upew​nił się, że u wszyst​kich sły​chać po​wol​ny od​dech i sła​be bi​cie ser​ca – u wszyst​kich prócz Raho. Pierś Raho nie po​ru​sza​ła się, jego ża​ło​śnie wy​krzy​‐ wio​na twarz była zim​na. Po​licz​ki na​dal miał mo​kre od wody, któ​rą usi​ło​wa​ły go poić obce stwo​rze​nia. Ro​can​non czuł, jak obok peł​ne​go zgro​zy nie​do​wie​rza​nia na​ra​sta w nim gniew. Dla​cze​go te aniel​skie isto​ty trak​to​wa​ły ich jak schwy​ta​ne dzi​kie zwie​‐ rzę​ta? Zo​sta​wił przy​ja​ciół i po​spie​szył przez dzie​dzi​niec i bra​mę po​zba​wio​ną szczy​tu na uli​cę nie​praw​do​po​dob​ne​go mia​sta. Nic się nie po​ru​sza​ło. Wszyst​kie drzwi były za​mknię​te. Wy​so​kie, po​zba​wio​‐ ne okien, sre​brzy​ste fa​sa​dy do​mów sta​ły ci​che w pierw​szych pro​mie​niach słoń​ca. Na​li​czył sześć skrzy​żo​wań, za​nim do​tarł do koń​ca uli​cy. Za​my​kał ją mur wy​so​ki na pięć me​trów, cią​gną​cy się nie​prze​rwa​nie w obu kie​run​kach. Ro​can​‐ non na​wet nie pró​bo​wał iść wzdłuż nie​go, do​my​śla​jąc się, że nie było w nim żad​nej bra​my. Po co bra​my isto​tom skrzy​dla​tym? Uli​ce zbie​ga​ły się pro​mie​ni​‐ ście w cen​trum mia​sta; Ro​can​non za​wró​cił do głów​ne​go gma​chu, je​dy​ne​go bu​‐ dyn​ku w mie​ście wy​róż​nia​ją​ce​go się kształ​tem i wiel​ko​ścią po​śród geo​me​‐ trycz​nych sze​re​gów jed​na​ko​wych sre​brzy​stych do​mów. Po​now​nie zna​lazł się na dzie​dziń​cu. Wszyst​kie drzwi były za​mknię​te, czy​ste, pu​ste uli​ce roz​cią​ga​ły się pod czy​stym, pu​stym nie​bem; w ci​szy brzmia​ły tyl​ko jego kro​ki. Za​ło​mo​tał do drzwi za​my​ka​ją​cych dzie​dzi​niec. Nie było od​po​wie​dzi. Pchnął – i drzwi się otwo​rzy​ły. We​wnątrz pa​no​wa​ła cie​pła ciem​ność. Sły​szał ja​kieś szme​ry i sze​le​sty, od​bie​‐ rał wra​że​nie wy​so​ko​ści i roz​le​głej prze​strze​ni. Wy​so​ka syl​wet​ka chwiej​nie prze​szła obok, za​trzy​ma​ła się i znie​ru​cho​mia​ła. W smu​dze świa​tła wpa​da​ją​cej przez otwar​te drzwi Ro​can​non wi​dział, jak skrzy​dla​ta isto​ta za​mknę​ła i po​‐ wo​li otwo​rzy​ła żół​te oczy. To świa​tło słoń​ca je ośle​pia​ło. Tyl​ko w nocy miesz​‐ kań​cy mia​sta mo​gli spa​ce​ro​wać po swo​ich sre​brzy​stych uli​cach i wy​la​ty​wać na ze​wnątrz. Pa​trząc w tę nie​od​gad​nio​ną twarz, Ro​can​non przy​brał po​sta​wę, któ​rą et​no​‐ gra​fo​wie na​zy​wa​li NOK – Na​wią​za​nie Ogól​ne​go Kon​tak​tu, dra​ma​tycz​na, wy​‐ ra​ża​ją​ca chęć po​ro​zu​mie​nia poza – i za​py​tał w ję​zy​ku ga​lak​tycz​nym: – Kto jest wa​szym przy​wód​cą? Wy​po​wie​dzia​ne su​ge​styw​nym to​nem py​ta​nie to za​zwy​czaj wy​wo​ły​wa​ło ja​‐ kąś re​ak​cję. Ale nie tym ra​zem. Skrzy​dla​ty spoj​rzał wprost na Ro​can​no​na z obo​jęt​no​ścią gor​szą od lek​ce​wa​że​nia, za​mru​gał, za​mknął oczy i naj​wy​raź​‐ niej za​snął na sto​ją​co.

Oczy Ro​can​no​na przy​zwy​cza​iły się już do ciem​no​ści i w cie​płym mro​ku wy​‐ peł​nia​ją​cym po​miesz​cze​nie do​strzegł te​raz całe set​ki wy​pro​sto​wa​nych, skrzy​‐ dla​tych syl​we​tek sto​ją​cych w rzę​dach, nie​ru​cho​mo, z za​mknię​ty​mi ocza​mi. Prze​szedł po​mię​dzy nimi, a one na​wet nie drgnę​ły. Daw​no temu na swo​jej oj​czy​stej pla​ne​cie Da​ve​nant zwie​dzał jako dziec​ko mu​zeum peł​ne rzeźb i tak samo prze​cho​dził mię​dzy nimi, pod​no​sząc wzrok na nie​ru​cho​me twa​rze sta​ro​żyt​nych ha​iń​skich bo​gów. Ze​brał się na od​wa​gę, pod​szedł do jed​nej z istot i do​tknął jej – jego? – ra​mie​‐ nia. Zło​ci​ste oczy się otwar​ły, pięk​na twarz zwró​ci​ła się ku nie​mu. – Has​sa! – po​wie​dział Skrzy​dla​ty, na​chy​lił się szyb​ko, do​tknął ra​mie​nia usta​mi, po​tem cof​nął się trzy kro​ki, po​now​nie otu​lił się skrzy​dła​mi jak pe​le​ry​‐ ną i znie​ru​cho​miał z za​mknię​ty​mi ocza​mi. Ro​can​non zo​sta​wił go w spo​ko​ju i po​szedł da​lej, po omac​ku od​naj​du​jąc dro​gę w cie​płym, mio​do​wym pół​mro​ku za​le​ga​ją​cym wiel​ką salę. W głę​bi tra​fił na dru​gie wy​so​kie drzwi. Za nimi było nie​co ja​śniej, nie​wiel​kie otwo​ry w stro​pie prze​pusz​cza​ły roz​pro​szo​ne zło​ci​ste świa​tło. Ścia​ny za​krzy​wia​ły się po obu stro​nach, two​rząc w gó​rze łu​ko​we skle​pie​nie. Wy​glą​da​ło to na ko​ry​tarz okrą​‐ ża​ją​cy środ​ko​we po​miesz​cze​nie, cen​trum mia​sta. We​wnętrz​na ścia​na była prze​pięk​nie ude​ko​ro​wa​na skom​pli​ko​wa​nym de​se​niem z prze​pla​ta​ją​cych się trój​ką​tów i sze​ścio​ką​tów, się​ga​ją​cym aż do su​fi​tu. Ro​can​non po​czuł na​wrót za​wo​do​we​go en​tu​zja​zmu. Ci lu​dzie byli wspa​nia​ły​mi bu​dow​ni​czy​mi. Wszyst​‐ kie po​wierzch​nie w ogrom​nym gma​chu były gład​kie, wszyst​kie kra​wę​dzie pre​cy​zyj​nie wy​koń​czo​ne; kon​cep​cja była olśnie​wa​ją​ca, a wy​ko​na​nie bez​błęd​‐ ne. Tyl​ko wy​so​ko roz​wi​nię​ta kul​tu​ra mo​gła tego do​ko​nać. Ale ni​g​dy do​tąd nie spo​tka​no in​te​li​gent​ne​go ga​tun​ku, któ​re​go przed​sta​wi​cie​le za​cho​wy​wa​li się tak obo​jęt​nie. Poza tym dla​cze​go spro​wa​dzi​li tu Ro​can​no​na i jego przy​ja​ciół? Czyż​by z wła​ści​wą so​bie mil​czą​cą aro​gan​cją ra​to​wa​li wę​drow​ców przed ja​‐ kimś noc​nym nie​bez​pie​czeń​stwem? A może inne rasy słu​ży​ły im za nie​wol​ni​‐ ków? Ale w ta​kim ra​zie po​win​ni byli za​uwa​żyć, że Ro​can​non oka​zał się od​por​‐ ny na ich pa​ra​li​żu​ją​cy śro​dek, i ja​koś za​re​ago​wać. Może w ogó​le nie uży​wa​li słów, jed​nak Ro​can​non, ma​jąc przed ocza​mi ten nie​wia​ry​god​ny pa​łac, skłon​ny był przy​pusz​czać, iż ze​tknął się z in​te​li​gen​cją cał​ko​wi​cie wy​kra​cza​ją​cą poza ludz​kie ro​zu​mie​nie. Idąc da​lej, od​na​lazł w we​wnętrz​nej ścia​nie to​ro​idal​ne​go ko​ry​ta​rza trze​cie drzwi, tak ni​skie, że mu​siał się po​chy​lić. Skrzy​dla​ci chy​ba wczoł​gi​wa​li się tu na czwo​ra​kach. Po​miesz​cze​nie wy​peł​niał ten sam cie​pły, żół​ta​wy, słod​ko pach​ną​cy mrok, ze​‐ wsząd do​bie​ga​ły ja​kieś szme​ry, wy​wo​ły​wa​ne lek​ki​mi po​ru​sze​nia​mi wie​lu skrzy​dla​tych ciał, i ci​che mam​ro​ta​nie wie​lu gło​sów. Wy​so​ko w gó​rze błysz​cza​‐ ło zło​ci​ste oko świa​tła. Wspi​na​ła się ku nie​mu dłu​ga, spi​ral​na, ła​god​nie na​‐ chy​lo​na ram​pa wi​ją​ca się wo​kół okrą​głych ścian. Tu i ów​dzie na ram​pie wi​dać było ja​kieś po​ru​sze​nie, a dwu​krot​nie ja​kaś po​stać, wy​da​ją​ca się z dołu ma​leń​‐ ka, roz​kła​da​ła skrzy​dła i bez​gło​śnie prze​la​ty​wa​ła przez wiel​ki cy​lin​der wy​peł​‐ nio​ny zło​ci​stym py​łem. Kie​dy Ro​can​non zbli​żył się do pod​nó​ża ram​py, coś ode​‐

rwa​ło się od ścia​ny w po​ło​wie jej wy​so​ko​ści i z su​chym trza​skiem wy​lą​do​wa​ło na pod​ło​dze. Pod​szedł bli​żej. To było cia​ło jed​ne​go ze Skrzy​dla​tych. Cho​ciaż czasz​ka roz​trza​ska​ła się przy upad​ku, nie było wi​dać krwi. Cia​ło było drob​ne, z nie​ufor​mo​wa​ny​mi do koń​ca skrzy​dła​mi. Ro​can​non za​ci​snął zęby i za​czął się wspi​nać na ram​pę. Ja​kieś dzie​sięć me​trów po​nad zie​mią na​tknął się na trój​kąt​ną ni​szę w ścia​‐ nie. W ni​szy ku​li​ło się dzie​wię​ciu Skrzy​dla​tych, po trzech w każ​dym ką​cie – małe istot​ki z po​marsz​czo​ny​mi skrzy​dła​mi. Ota​cza​li krę​giem ja​kąś wiel​ką, bla​dą masę; Ro​can​non przy​glą​dał się jej przez chwi​lę, za​nim do​strzegł pysk i otwar​te pu​ste oczy. To był wia​tro​gon, żywy, lecz spa​ra​li​żo​wa​ny. Skrzy​dla​ci po​chy​la​li się nad nim, ich małe, sub​tel​nie wy​rzeź​bio​ne usta ca​ło​wa​ły, ca​ło​wa​‐ ły… Na​stęp​ny trzask zmą​cił ci​szę. To spa​dło mar​twe, wy​su​szo​ne do cna cia​ło he​‐ ri​lo​ra. Ro​can​non wy​co​fał się po​spiesz​nie, naj​ci​szej jak mógł. Prze​mknął przez to​ro​‐ idal​ny, ozdo​bio​ny or​na​men​tem ko​ry​tarz, ci​chut​ko prze​kradł się po​mię​dzy śpią​cy​mi po​sta​cia​mi w wiel​kiej sali i wy​sko​czył na dzie​dzi​niec. Było tu pu​sto. Bia​łe, uko​śne pro​mie​nie słoń​ca pa​da​ły na gład​kie pły​ty. Jego przy​ja​cie​le znik​‐ nę​li. Skrzy​dla​ci za​wle​kli ich do swe​go pa​ła​cu i od​da​li lar​wom, żeby wy​ssa​ły z nich krew.

7 Ro​can​non po​czuł, że ugi​na​ją się pod nim ko​la​na. Usiadł na wy​po​le​ro​wa​nym czer​wo​nym chod​ni​ku i pró​bo​wał opa​no​wać mdlą​cy strach. Go​rącz​ko​wo za​sta​‐ na​wiał się, co ro​bić. Co ro​bić?! Musi wró​cić do pa​ła​cu, musi ra​to​wać Mo​gie​na, Yaha​na i Kyo. Na samą myśl o po​wro​cie po​mię​dzy te wy​smu​kłe, aniel​skie po​‐ sta​cie, któ​rych szla​chet​ne gło​wy za​wie​ra​ły mó​zgi zde​ge​ne​ro​wa​ne do po​zio​mu owa​dów, zim​ny dreszcz prze​szedł mu po ple​cach; ale mu​siał ra​to​wać przy​ja​‐ ciół. Czy lar​wy i ich opie​ku​no​wie śpią do​sta​tecz​nie moc​no? Czy nie rzu​cą się na nie​go? Zdu​sił w so​bie wąt​pli​wo​ści. Naj​pierw jed​nak po​wi​nien spraw​dzić, czy w ota​cza​ją​cym mia​sto mu​rze nie ma ja​kiejś bra​my. od tego za​le​ża​ło wszyst​ko. Nikt nie mógł się wspiąć na gład​ką, mie​rzą​cą pięć me​trów ścia​nę. Skrzy​dla​ci dzie​lą się praw​do​po​dob​nie na trzy ka​sty, roz​my​ślał, idąc ci​chą, ide​al​nie pu​stą uli​cą: opie​ku​no​wie larw w pa​ła​cu, bu​dow​ni​czo​wie i my​śli​wi w ze​wnętrz​nych po​miesz​cze​niach, a w tych do​mach – osob​ni​ki płod​ne, kró​lo​‐ we mat​ki skła​da​ją​ce jaj​ka. Dwie isto​ty, któ​re przy​nio​sły wodę, były na pew​no opie​ku​na​mi utrzy​mu​ją​cy​mi spa​ra​li​żo​wa​ne ofia​ry przy ży​ciu, żeby nimi na​‐ kar​mić lar​wy. Pró​bo​wa​ły na​po​ić mar​twe​go Raho. Już to samo świad​czy​ło, że są bez​ro​zum​ny​mi zwie​rzę​ta​mi. Cze​mu od razu tego nie za​uwa​żył? Wo​lał my​‐ śleć o nich jak o isto​tach ob​da​rzo​nych in​te​li​gen​cją, po​nie​waż mia​ły tak bar​dzo ludz​ki, a na​wet aniel​ski wy​gląd. Od​kry​ty ga​tu​nek 4 (?) – po​my​ślał z fu​rią pod ad​re​sem pod​ręcz​ni​ka. W tej sa​mej chwi​li coś prze​bie​gło pę​dem przez uli​cę na naj​bliż​szym skrzy​żo​wa​niu – ja​kieś małe brą​zo​we stwo​rze​nie. W my​lą​cej per​spek​ty​wie iden​tycz​nych fa​sad do​mów nie po​tra​fił okre​ślić jego roz​mia​rów. To stwo​rze​nie wy​raź​nie tu nie pa​so​wa​ło. A więc w pięk​nym ulu za​lę​gły się pa​so​ży​ty. Ro​can​non szyb​ko i bez prze​szkód, w kom​plet​nej ci​szy, do​tarł do ze​‐ wnętrz​ne​go muru i skie​ro​wał się w lewo. Kil​ka kro​ków przed nim, w za​ło​mie gład​kiej, sre​brzy​stej ścia​ny ku​li​ło się brą​zo​we zwie​rząt​ko. Na czte​rech no​gach się​ga​ło mu za​le​d​wie do ko​lan. W prze​ci​wień​stwie do więk​szo​ści zwie​rzę​cych ga​tun​ków na tej pla​ne​cie nie mia​ło skrzy​deł. Wy​glą​da​ło na prze​ra​żo​ne, więc Ro​can​non ob​szedł je do​oko​ła, nie chcąc go skrzyw​dzić ani jesz​cze bar​dziej prze​ra​zić, i ru​szył da​lej. W za​się​‐ gu wzro​ku w ko​li​ście bie​gną​cym mu​rze nie było żad​nych otwo​rów. – Pa​nie! – za​wo​łał ci​chy głos, zda​ją​cy się do​cho​dzić zni​kąd. – Pa​nie! – Kyo! – krzyk​nął Ro​can​non, od​wra​ca​jąc się gwał​tow​nie. Jego głos od​bił się od ścian i po​wró​cił echem. Nic się nie po​ru​szy​ło. Pro​ste bia​łe ścia​ny, pro​ste czar​ne cie​nie. Ci​sza.

Małe brą​zo​we zwie​rząt​ko, ska​cząc, zbli​ża​ło się ku nie​mu. – Pa​nie! – za​pisz​cza​ło. – Pa​nie, o pójdź, pójdź. O pójdź, pa​nie! Ro​can​non wy​trzesz​czył oczy. Stwo​rzon​ko przy​sia​dło przed nim na sprę​ży​‐ stych po​ślad​kach. Dy​sza​ło, przy​ci​ska​jąc czar​ne rącz​ki do fu​ter​ka na pier​si; nie​mal wi​dać było, jak wali mu ser​ce. Czar​ny​mi, prze​ra​żo​ny​mi ocza​mi spoj​‐ rza​ło na Ro​can​no​na. – Pa​nie… – po​wtó​rzy​ło drżą​cym gło​sem we wspól​nej mo​wie. Ro​can​non ukląkł. My​śli wi​ro​wa​ły mu w gło​wie. W koń​cu po​wie​dział bar​dzo ła​god​nie: – Nie wiem, jak mam cię na​zy​wać. – O pójdź – po​wtó​rzy​ło stwo​rzon​ko. – Pa​no​wie… pa​no​wie. Pójdź! – Pa​no​wie? Moi przy​ja​cie​le? – Przy​ja​cie​le. Za​mek. Przy​ja​cie​le, za​mek, ogień, wia​tro​gon, dzień, noc, ogień. O pójdź! – Pój​dę – po​wie​dział Ro​can​non. Stwo​rzon​ko na​tych​miast sko​czy​ło do przo​du. Ru​szył za nim. Bie​gło jed​ną z pro​mie​ni​ście roz​ga​łę​zia​ją​cych się ulic, po​tem skrę​ci​ło w bocz​ną ulicz​kę, kie​‐ ru​jąc się na pół​noc, i wpa​dło do jed​nej z dwu​na​stu bram pa​ła​cu. Tam, na wy​‐ ło​żo​nym czer​wo​ny​mi pły​ta​mi dzie​dziń​cu, le​że​li jego czte​rej przy​ja​cie​le, tak jak ich zo​sta​wił. Póź​niej, kie​dy miał czas po​my​śleć, zro​zu​miał, że wy​szedł z pa​ła​cu na inny dzie​dzi​niec i dla​te​go ich nie zna​lazł. Cze​ka​ło tu jesz​cze pięć ma​łych brą​zo​wych stwo​rzeń ze​bra​nych w grup​kę wo​kół Yaha​na. Ro​can​non po​now​nie ukląkł, żeby do​sto​so​wać się do nich wzro​‐ stem, i ukło​nił się naj​grzecz​niej, jak po​tra​fił. – Wi​taj​cie, mali pa​no​wie – rzekł. – Wi​taj, wi​taj – za​pisz​cze​li wszy​scy mali, fu​trza​ści lu​dzie. Po​tem je​den z nich, z czar​nym fu​ter​kiem na pyszcz​ku, po​wie​dział: – Kiemh​rir. – Na​zy​wa​cie się Kiemh​rir? – Ukło​nił się po​spiesz​nie, na​śla​du​jąc jego ukłon. – Ja na​zy​wam się Ro​can​non Ol​hor. Je​ste​śmy z pół​no​cy, z An​gien, z zam​ku Hal​lan. – Za​mek – po​wtó​rzył Czar​na Twarz pi​skli​wym gło​si​kiem, drżą​cym z prze​ję​‐ cia. Za​my​ślił się i po​skro​bał w gło​wę. – Dzień, noc, rok, rok – ode​zwał się. – Pa​no​wie iść. Rok, rok, rok… Kiemh​rir nie iść. – Spoj​rzał z na​dzie​ją na Ro​can​‐ no​na. – Kiemh​ri​ro​wie… zo​sta​li tu​taj? – upew​nił się Ro​can​non. – Zo​stać! – za​wo​łał Czar​na Twarz za​dzi​wia​ją​co gło​śno. – Zo​stać! Zo​stać! Inni za​mru​cze​li jak​by w upo​je​niu: – Zo​stać… – Dzień – oznaj​mił sta​now​czym to​nem Czar​na Twarz, po​ka​zu​jąc na słoń​ce – pa​no​wie przyjść. Iść? – Tak, chce​my iść. Mo​że​cie nam po​móc? – Po​móc! – za​wo​łał Kiem​her, pod​chwy​ciw​szy skwa​pli​wie to sło​wo i sma​ku​‐

jąc je z roz​ko​szą. – Po​móc iść. Pa​nie, zo​stać! Więc Ro​can​non zo​stał; usiadł i przy​glą​dał się, jak Kiemh​ri​ro​wie za​bie​ra​ją się do dzie​ła. Czar​na Twarz za​gwiz​dał i wpręd​ce po​ja​wi​ło się jesz​cze kil​ka​na​‐ ście ki​ca​ją​cych ostroż​nie stwo​rzeń. Ro​can​non za​sta​na​wiał się, jak ci lu​dzie zdo​ła​li so​bie zna​leźć kry​jów​ki w mie​ście-ulu, od​zna​cza​ją​cym się ma​te​ma​tycz​‐ ną schlud​no​ścią; nie​wąt​pli​wie jed​nak ja​koś so​bie ra​dzi​li, a na​wet mie​li ma​ga​‐ zy​ny, gdyż je​den z nich niósł w czar​nych łap​kach bia​ły owal​ny przed​miot przy​po​mi​na​ją​cy jajo. Była to sko​ru​pa jaja słu​żą​ca za na​czy​nie. Czar​na Twarz ujął ją w łap​ki i ostroż​nie zdjął czu​bek. We​wnątrz znaj​do​wał się gę​sty, przej​‐ rzy​sty płyn. Czar​na Twarz kap​nął tro​chę pły​nu na śla​dy ukłuć wi​docz​ne na ra​mio​nach nie​przy​tom​nych lu​dzi, a po​tem, pod​czas gdy inni ostroż​nie i z oba​‐ wą pod​trzy​my​wa​li im gło​wy, wlał każ​de​mu odro​bi​nę w usta. Raho nie do​ty​‐ kał. Kiemh​ri​ro​wie nie roz​ma​wia​li mię​dzy sobą, ogra​ni​cza​jąc się do ge​stów i ci​chu​teń​kich gwiz​dów, a mimo to spra​wia​li wra​że​nie uprzej​mych i do​brze wy​cho​wa​nych. Czar​na Twarz zbli​żył się do Ro​can​no​na i rzekł uspo​ka​ja​ją​cym to​nem: – Pa​nie, zo​stać. – Cze​kać? Oczy​wi​ście. – Pa​nie… – za​czął Kiem​her, wska​zu​jąc cia​ło Raho, i ucichł. – On umarł – wy​ja​śnił Ro​can​non. – Umarł, umarł – po​wtó​rzył mały czło​wiek. Do​tknął na​sa​dy swo​jej szyi, a Ro​can​non przy​tak​nął. Dzie​dzi​niec oto​czo​ny srebr​ny​mi ścia​na​mi po​wo​li na​grze​wał się od słoń​ca. Yahan, le​żą​cy nie​opo​dal Ro​can​no​na, ode​tchnął głę​bo​ko. Kiemh​ri​ro​wie przy​sie​dli pół​ko​lem. Ro​can​non zwró​cił się do przy​wód​cy: – Mały pa​nie, czy mógł​bym po​znać two​je imię? – Imię – wy​szep​tał Czar​na Twarz. Po​zo​sta​li sie​dzie​li bar​dzo ci​cho. – Liu​ar – wy​mó​wił sta​re sło​wo, któ​rym Mo​gien na​zy​wał wszyst​kich przed​sta​wi​cie​li swo​jej rasy, za​rów​no szla​chet​nie uro​dzo​nych, jak i śred​nich lu​dzi, sło​wo wy​‐ mie​nio​ne w pod​ręcz​ni​ku jako na​zwa ga​tun​ku dru​gie​go. – Liu​ar, Fiia, Gde​‐ miar: imię. Kiemh​rir: nie imię. Ro​can​non kiw​nął gło​wą, za​sta​na​wia​jąc się, co to zna​czy. Sło​wo „kiem​her; kiemh​rir” było wi​docz​nie tyl​ko przy​miot​ni​kiem ozna​cza​ją​cym „zwin​ny, szyb​‐ ki”. Za jego ple​ca​mi Kyo zła​pał od​dech, po​ru​szył się i usiadł. Ro​can​non pod​szedł do nie​go. Mali lu​dzie bez imie​nia przy​glą​da​li się temu uważ​nie i spo​koj​nie. Po​tem obu​dził się Yahan, a na koń​cu Mo​gien, któ​ry mu​siał otrzy​mać naj​więk​‐ szą daw​kę środ​ka pa​ra​li​żu​ją​ce​go, gdyż z po​cząt​ku nie mógł na​wet pod​nieść ręki. Je​den z Kiemh​ri​rów nie​śmia​ło po​ka​zał Ro​can​no​no​wi, jak moż​na Mo​gie​‐ no​wi po​móc, roz​cie​ra​jąc mu ręce i nogi. Ro​can​non za​sto​so​wał się do jego wska​zó​wek, a jed​no​cze​śnie wy​ja​śniał księ​ciu, co się sta​ło i gdzie się zna​leź​li. – Go​be​lin – wy​szep​tał Mo​gien. – Jaki go​be​lin? – za​py​tał ła​god​nie Ro​can​non, przy​pusz​cza​jąc, że Mo​gien jest

jesz​cze oszo​ło​mio​ny. – Go​be​lin w domu… skrzy​dla​ci gi​gan​ci… – szep​nął mło​dzie​niec. Wte​dy Ro​can​non przy​po​mniał so​bie, jak stał obok Hal​dre w Dłu​giej Sali pod ar​ra​sem przed​sta​wia​ją​cym ja​sno​wło​sych wo​jow​ni​ków wal​czą​cych ze skrzy​dla​ty​mi gi​gan​ta​mi. Kyo, któ​ry przez cały czas przy​pa​try​wał się Kiemh​ri​rom, wy​cią​gnął przed sie​bie rękę. Czar​na Twarz pod​szedł do nie​go i po​ło​żył swo​ją małą, czar​ną, po​‐ zba​wio​ną kciu​ka łap​kę na dłu​giej, smu​kłej dło​ni ma​łe​go Fia​na. – Mi​strzo​wie Słów – po​wie​dział ci​cho Kyo. – Zja​da​cze słów, ko​cha​ją​cy sło​wa, szyb​cy i bez​i​mien​ni, dłu​go pa​mię​ta​ją​cy. Na​dal pa​mię​ta​cie sło​wa Wy​so​kich Lu​dzi, o Kiemh​ri​ro​wie? – Pa​mię​ta​my – przy​tak​nął Czar​na Twarz. Z po​mo​cą Ro​can​no​na Mo​gien pod​niósł się na nogi. Wy​glą​dał mi​zer​nie i smut​no. Po​stał przez chwi​lę obok Raho, któ​re​go twarz w ja​snym sło​necz​nym świe​tle wy​glą​da​ła prze​ra​ża​ją​co. Po​tem przy​wi​tał się z Kiemh​ri​ra​mi i od​po​‐ wia​da​jąc na py​ta​nie Ro​can​no​na, oświad​czył, że czu​je się już do​brze. – Je​śli nie znaj​dzie​my bra​my, mo​że​my wy​ciąć stop​nie w mu​rze i wspiąć się po nich – za​pro​po​no​wał Ro​can​non. – We​zwij wia​tro​go​ny, pa​nie – wy​mam​ro​tał Yahan. Nie wie​dzie​li, czy gwizd może obu​dzić stwo​ry śpią​ce w pa​ła​cu, a to py​ta​nie dla Kiemh​ri​rów oka​za​ło się za trud​ne. Po​nie​waż Skrzy​dla​ci wy​da​wa​li się pro​‐ wa​dzić noc​ny tryb ży​cia, po​dróż​ni po​sta​no​wi​li za​ry​zy​ko​wać. Mo​gien wy​cią​‐ gnął mały gwiz​dek za​wie​szo​ny na łań​cusz​ku pod płasz​czem i dmuch​nął. Ro​‐ can​non nic nie usły​szał, ale Kiemh​ri​ro​wie wzdry​gnę​li się i cof​nę​li. Po ja​kichś dwu​dzie​stu mi​nu​tach wiel​ki cień zni​żył się nad pa​ła​cem, za​to​czył koło, po​‐ mknął na pół​noc i wkrót​ce po​wró​cił z to​wa​rzy​szem. Oba, po​tęż​nie bi​jąc skrzy​‐ dła​mi, opa​dły na dzie​dzi​niec – sza​ry wia​tro​gon Mo​gie​na i dru​gi, pa​sia​sty. Bia​‐ łe​go ni​g​dy już nie zo​ba​czy​li. Może wła​śnie jego wi​dział Ro​can​non na ram​pie w za​tę​chłym, zło​ci​stym pół​mro​ku, wy​sy​sa​ne​go przez lar​wy anio​łów. Kiemh​ri​ro​wie bali się wia​tro​go​nów. Po​wścią​gli​wa uprzej​mość Czar​nej Twa​‐ rzy za​tra​ci​ła się w le​d​wie po​wstrzy​my​wa​nej pa​ni​ce, kie​dy Ro​can​non chciał się z nim po​że​gnać. – O leć, pa​nie! – pi​snął ża​ło​śnie, co​fa​jąc się przed wiel​ką, pa​zu​rza​stą łapą sza​rej be​stii; nie tra​ci​li więc cza​su. W od​le​gło​ści jed​nej go​dzi​ny lotu od mia​sta-ula, po​śród po​pio​łów wy​ga​słe​go ogni​ska od​na​leź​li nie​tknię​te swo​je pa​kun​ki i sio​dła, za​pa​so​wą odzież i fu​tra do spa​nia. Nie​co da​lej le​że​li trzej mar​twi Skrzy​dla​ci, a mię​dzy ich cia​ła​mi – oba mie​cze Mo​gie​na, je​den pęk​nię​ty przy rę​ko​je​ści. Mo​gien, bu​dząc się, uj​rzał dwóch Skrzy​dla​tych po​chy​la​ją​cych się nad Yaha​nem i Kyo. – Je​den mnie ukłuł i stra​ci​łem głos – opo​wia​dał Mo​gien. Ale wal​czył i za​bił trzech, za​nim obez​wład​nił go pa​ra​liż. – Sły​sza​łem wo​ła​nie Raho. Wo​łał mnie trzy​krot​nie, a ja nie mo​głem mu po​móc. – Usiadł wśród za​ro​słych tra​wą ruin, star​szych niż wszyst​kie na​zwy i le​gen​dy, po​ło​żył na ko​la​nach swój zła​ma​ny

miecz i nie ode​zwał się już ani sło​wem. Wznie​śli stos po​grze​bo​wy z chru​stu i ga​łę​zi. Zło​ży​li na nim cia​ło Raho, któ​re za​bra​li z mia​sta, obok po​ło​ży​li jego łuk i strza​ły. Yahan skrze​sał nowy ogień, a Mo​gien pod​pa​lił stos. Po​tem do​sie​dli wia​tro​go​nów – Kyo za Mo​gie​nem, a Yahan za Ro​can​no​nem – i w bla​sku słoń​ca wzbi​li się w po​wie​trze, okrą​ża​jąc dym i pło​mie​nie bu​cha​ją​ce ku nie​bu. Dłu​go jesz​cze wi​dzie​li za sobą cien​ką ko​lum​nę dymu wień​czą​cą szczyt sa​‐ mot​ne​go wzgó​rza w ob​cym kra​ju. Kiemh​ri​ro​wie ostrze​gli ich wy​raź​nie, że mu​szą ucie​kać, a na noc zna​leźć ja​‐ kieś schro​nie​nie, gdyż w ciem​no​ściach Skrzy​dla​ci mogą ich za​ata​ko​wać po​‐ now​nie. Pod wie​czór wy​lą​do​wa​li więc nad stru​mie​niem w głę​bo​kiej, za​le​sio​nej ko​tli​nie i roz​bi​li obóz w po​bli​żu wo​do​spa​du. Pa​no​wa​ła tu wil​goć, ale po​wie​trze pach​nia​ło słod​ko i ko​ją​co. Na obiad mie​li praw​dzi​we de​li​cje – pe​wien ga​tu​nek po​wol​nych, ży​ją​cych w musz​lach wod​nych zwie​rząt, bar​dzo smacz​nych – ale Ro​can​non nie mógł ich jeść. Mię​dzy pal​ca​mi i na ogo​nie mia​ły szcząt​ko​we fu​‐ ter​ko; były ja​jo​rod​ny​mi ssa​ka​mi jak więk​szość tu​tej​szych zwie​rząt, a tak​że Kiemh​ri​ro​wie. – Ty je zjedz, Yaha​nie. Ja nie po​tra​fił​bym zjeść stwo​rze​nia, któ​re może do mnie prze​mó​wić – oświad​czył Ro​can​non, głod​ny i zły, i przy​siadł się do Kyo. Kyo uśmiech​nął się, roz​cie​ra​jąc obo​la​łe ra​mię. – Gdy​by wszyst​kie stwo​rze​nia umia​ły mó​wić… – Na pew​no umarł​bym z gło​du. – Cóż, przy​naj​mniej zie​lo​ne stwo​rze​nia nie mają gło​su – za​uwa​żył Fian, po​‐ kle​pu​jąc szorst​ki pień drze​wa po​chy​la​ją​cy się nad stru​mie​niem. Tu​taj na po​‐ łu​dniu drze​wa – wy​łącz​nie igla​ste – za​czy​na​ły już kwit​nąć i po​wie​trze w la​‐ sach gę​ste było od słod​ko pach​ną​ce​go kwiet​ne​go pył​ku. Wszyst​kie ro​śli​ny były wia​tro​pyl​ne, za​rów​no tra​wy, jak i drze​wa; nie było tu żad​nych owa​dów, żad​‐ nych słup​ków i prę​ci​ków. Wio​sna w tej bez​i​mien​nej kra​inie nu​rza​ła się w zie​‐ le​ni, ciem​nej i ja​snej, prze​sła​nia​nej wiel​ki​mi chmu​ra​mi zło​ci​ste​go pył​ku. Z na​dej​ściem nocy Mo​gien i Yahan za​snę​li przy za​ga​słym ogni​sku. Nie pod​‐ trzy​my​wa​li ognia, żeby nie przy​cią​gnąć Skrzy​dla​tych. Kyo był od​por​niej​szy na za​tru​cie od zwy​kłych lu​dzi; Ro​can​non sie​dział z nim w ciem​no​ści na wy​so​‐ kim brze​gu. – Przy​wi​ta​łeś Kiemh​ri​rów, jak​byś ich znał – za​uwa​żył. – Wśród mo​je​go ludu, Ol​ho​rze, to, co pa​mię​ta je​den, pa​mię​ta​ją wszy​scy. Zna​my wie​le le​gend i opo​wie​ści, praw​dzi​wych i nie​praw​dzi​wych. Kto wie, jak sta​re są nie​któ​re z nich… – A mimo to nie wie​dzia​łeś nic o Skrzy​dla​tych. Wy​da​wa​ło się, że Kyo nie chce o tym mó​wić, w koń​cu jed​nak po​wie​dział: – Fiia nie pa​mię​ta​ją stra​chu, Ol​ho​rze. Jak​że mo​gli​by​śmy go pa​mię​tać? My wy​bie​ra​my. Ciem​ność, ja​ski​nie i sta​lo​we mie​cze po​zo​sta​wi​li​śmy Gli​nia​kom, kie​dy na​sze dro​gi się ro​ze​szły, a sami wy​bra​li​śmy zie​lo​ne do​li​ny, blask słoń​ca i na​czy​nia z drew​na. Dla​te​go też je​ste​śmy tyl​ko pół​ludź​mi. I za​po​mnie​li​śmy,

za​po​mnie​li​śmy tak wie​le! Ja​sny głos Kyo był tej nocy sta​now​czy i na​le​ga​ją​cy. Ro​can​non sły​szał go wy​‐ raź​nie, cho​ciaż stru​mień szu​miał u ich stóp, a wo​do​spad ha​ła​so​wał przy wy​lo​‐ cie ko​tli​ny. – W tej po​dró​ży na po​łu​dnie każ​de​go dnia na​tra​fiam na le​gen​dy, któ​rych moi lu​dzie uczy​li się, kie​dy byli dzieć​mi w zie​lo​nych do​li​nach An​gien – mó​wił Kyo. – I od​kry​łem, że wszyst​kie te le​gen​dy są praw​dzi​we. Lecz po​ło​wa z nich zo​sta​ła za​po​mnia​na. O Kiemh​ri​rach, ma​łych Zja​da​czach Słów, śpie​wa​my w na​szych pie​śniach, ale nie o Skrzy​dla​tych. Pa​mię​ta​my przy​ja​ciół, nie wro​‐ gów. Świa​tło, a nie ciem​ność. A te​raz wę​dru​ję wraz z Ol​ho​rem, któ​ry zmie​rza na po​łu​dnie, po​mię​dzy le​gen​dy, bez mie​cza u boku, któ​ry chce od​na​leźć głos swe​go wro​ga, któ​ry prze​był wiel​ką ciem​ność i wi​dział nasz świat za​wie​szo​ny w mro​ku jak błę​kit​ny klej​not. Je​stem tyl​ko pół​czło​wie​kiem. Nie mogę iść da​‐ lej, niż się​ga​ją wzgó​rza. Nie mogę pójść z tobą w wy​so​kie góry, Ol​ho​rze! Ro​can​non bar​dzo de​li​kat​nie po​ło​żył mu rękę na ra​mie​niu. Fian na​tych​miast ucichł. Sie​dzie​li w mil​cze​niu, nad​słu​chu​jąc szu​mu wo​do​spa​du, przy​glą​da​jąc się drżą​cym od​bi​ciom gwiazd na po​wierzch​ni wody, nad któ​rą uno​si​ły się ob​ło​‐ ki pył​ku – lo​do​wa​to zim​nej wody spły​wa​ją​cej z gór na po​łu​dniu. Na​stęp​ne​go dnia dwu​krot​nie do​strze​gli da​le​ko na wscho​dzie mia​sta-ule, z uli​ca​mi roz​cho​dzą​cy​mi się pro​mie​ni​ście od pa​ła​ców. Tej nocy wy​sta​wi​li po​‐ dwój​ną straż. Za​nim mi​nął dru​gi dzień, do​tar​li po​mię​dzy wy​so​kie wzgó​rza. Przez całą noc i ko​lej​ny dzień pa​dał zim​ny, ulew​ny deszcz. Kie​dy chmu​ry roz​‐ stę​po​wa​ły się na chwi​lę, wi​dać było góry wy​ła​nia​ją​ce się zza wzgórz po obu stro​nach. Spę​dzi​li jesz​cze jed​ną desz​czo​wą, nie​prze​spa​ną noc na szczy​cie wzgó​rza opo​dal ruin sta​ro​żyt​nej wie​ży, a na​stęp​ne​go dnia wcze​snym po​po​łu​‐ dniem mi​nę​li prze​łęcz i wle​cie​li w blask słoń​ca. Przed nimi roz​cią​ga​ła się sze​‐ ro​ka do​li​na oto​czo​na przez za​mglo​ne gór​skie szczy​ty, jak wiel​ka zie​lo​na dro​‐ ga pro​wa​dzą​ca na po​łu​dnie. Z pra​wej stro​ny cią​gnę​ły się zwar​te, bia​łe sze​re​gi gór, da​le​kie i ogrom​ne. Wiał ostry, rześ​ki wiatr. Skrzy​dla​te wierz​chow​ce jak li​ście nie​sio​ne po​wie​‐ wem spły​wa​ły w dół w pro​mie​niach słoń​ca. Nad ko​tli​ną po​ro​śnię​tą mięk​ką zie​lo​ną tra​wą, na któ​rej tle drze​wa i krza​ki wy​glą​da​ły jak po​la​kie​ro​wa​ne, uno​sił się cien​ki sza​ry we​lon dymu. Wia​tro​gon Mo​gie​na za​to​czył koło, za​wra​‐ ca​jąc, pod​czas gdy Kyo po​ka​zy​wał coś na dole. Po chwi​li opa​da​li na zło​ci​stym wie​trze ku wio​sce ską​pa​nej w słoń​cu, po​ło​żo​nej u stóp wzgó​rza nad stru​mie​‐ niem. Z ma​leń​kich ko​mi​nów uno​sił się dym. Sta​do he​ri​lo​rów pa​sło się na sto​‐ ku. Po​środ​ku nie​re​gu​lar​ne​go krę​gu dom​ków, z któ​rych każ​dy miał sło​necz​ny ga​nek, ro​sło pięć wiel​kich drzew. Obok nich wy​lą​do​wa​li po​dróż​ni, a Fiia wy​‐ szli im na spo​tka​nie, uśmie​cha​jąc się nie​śmia​ło. Ci wie​śnia​cy pra​wie nie zna​li wspól​nej mowy i w ogó​le nie uży​wa​li słów. A jed​nak było to jak po​wrót do domu – wejść do prze​stron​nych, sło​necz​nych izb, jeść z drew​nia​nych, po​le​ro​wa​nych na​czyń, na jed​ną noc schro​nić się przed

zim​nem i nie​wy​go​dą w at​mos​fe​rę po​god​nej go​ścin​no​ści. Dziw​ni mali lu​dzie, peł​ni wdzię​ku, zmien​ni i nie​uchwyt​ni – pół​lu​dzie, jak na​zy​wał swo​ich po​bra​‐ tym​ców Kyo. Ale sam Kyo nie był już jed​nym z nich. Cho​ciaż w czy​stym ubra​niu, któ​re mu dali, wy​glą​dał jak oni, cho​ciaż po​ru​szał się jak oni, ge​sty​‐ ku​lo​wał jak oni, to jed​nak w gru​pie stał sa​mot​ny. Czy było tak dla​te​go, że jako obcy nie po​tra​fił roz​ma​wiać z nimi w my​ślach, czy też dla​te​go, że dzię​ki przy​jaź​ni z Ro​can​no​nem stał się in​nym czło​wie​kiem, bar​dziej za​mknię​tym w so​bie, bar​dziej ludz​kim, bar​dziej sa​mot​nym? Fiia do​brze orien​to​wa​li się w to​po​gra​fii te​re​nu. Po​wie​dzie​li, że za wiel​kim łań​cu​chem gór​skim na za​cho​dzie leży pu​sty​nia; po​dróż​ni po​win​ni zmie​rzać na po​łu​dnie wzdłuż do​li​ny, trzy​ma​jąc się na wschód od gór, do​pó​ki samo pa​smo gór​skie nie skrę​ci na wschód. – Czy znaj​dzie​my ja​kieś prze​łę​cze? – za​py​tał Mo​gien. Mali lu​dzie uśmiech​nę​li się i za​pew​ni​li: – Oczy​wi​ście, oczy​wi​ście. – A czy wie​cie, co jest da​lej, za prze​łę​cza​mi? – Prze​łę​cze są bar​dzo wy​so​kie, bar​dzo zim​ne – od​po​wie​dzie​li uprzej​mie Fiia. Po​dróż​ni spę​dzi​li w wio​sce dwie noce dla od​po​czyn​ku i wy​ru​szy​li ob​ła​do​wa​ni chle​bem oraz su​szo​nym mię​sem na dro​gę – da​ra​mi Fiia, któ​rzy cie​szy​li się, mo​gąc ko​goś ob​da​ro​wać. Po dwóch dniach lotu Ro​can​non i jego to​wa​rzy​sze do​tar​li do na​stęp​nej wio​ski ma​łych lu​dzi, gdzie zno​wu po​wi​ta​no ich tak przy​‐ jaź​nie, jak​by nie była to wi​zy​ta ob​cych, ale po​wrót dłu​go ocze​ki​wa​nych przy​‐ ja​ciół. Kie​dy wia​tro​go​ny wy​lą​do​wa​ły, zbli​ży​ła się gru​pa męż​czyzn i ko​biet, po​zdra​wia​jąc Ro​can​no​na, któ​ry pierw​szy ze​sko​czył na zie​mię: – Wi​taj, Ol​ho​rze! To go za​sko​czy​ło, a po​tem, gdy przy​po​mniał so​bie, że sło​wo to ozna​cza​ło Wę​‐ drow​ca, po​czuł się jesz​cze bar​dziej zmie​sza​ny. Prze​cież to imię nadał mu Kyo. Ja​kiś czas póź​niej, kie​dy mie​li za sobą na​stęp​ny dzień dłu​gie​go, spo​koj​ne​go lotu, Ro​can​non za​py​tał Kyo: – Czy po​mię​dzy sobą nie uży​wa​cie wła​snych imion? – Moi lu​dzie na​zy​wa​li mnie pa​ste​rzem albo młod​szym bra​tem, albo szyb​ko​‐ bie​ga​czem. By​łem szyb​ki w wy​ści​gach. – Ale to są przy​dom​ki, prze​zwi​ska… jak Ol​hor czy Kiem​her. Wy, Fiia, je​ste​‐ ście mi​strza​mi w nada​wa​niu imion. Wi​ta​cie każ​de​go jego wła​snym prze​zwi​‐ skiem – Wład​ca Gwiazd, Pan Mie​cza, Sło​necz​no​wło​sy, Mistrz Słów – chy​ba od was An​gy​aro​wie na​uczy​li się ko​chać ta​kie na​zwy. Sami jed​nak nie uży​wa​‐ cie imion. – Wład​ca Gwiazd, da​le​ko po​dró​żu​ją​cy, srebr​no​wło​sy, pan klej​no​tu… – po​‐ wie​dział Kyo z uśmie​chem. – Co jest imie​niem? – Srebr​no​wło​sy? Czy ja po​si​wia​łem…? Nie je​stem pe​wien, czym jest imię. Moje imię, Ga​ve​ral Ro​can​non, otrzy​ma​łem przy uro​dze​niu. Te sło​wa nie opi​‐ su​ją ni​cze​go, a jed​nak ozna​cza​ją mnie. A kie​dy wi​dzę nowy ga​tu​nek drze​wa, py​tam cie​bie – albo Mo​gie​na czy Yaha​na, po​nie​waż ty rzad​ko od​po​wia​dasz –

jak się na​zy​wa. Je​stem nie​spo​koj​ny, do​pó​ki nie po​znam jego imie​nia. – Cóż, to jest po pro​stu drze​wo; tak samo jak ja je​stem Fia​nem, a ty… kim je​steś? – Ale ist​nie​ją róż​ni​ce, Kyo! W każ​dej wio​sce, do któ​rej przy​by​wa​my, py​tam, jak na​zy​wa​ją się góry na za​cho​dzie, szczy​ty, w któ​rych cie​niu ci lu​dzie spę​‐ dza​ją całe ży​cie, od na​ro​dzin aż do śmier​ci, a oni od​po​wia​da​ją: „To są góry, Ol​ho​rze”. – Bo to praw​da – od​parł Kyo. – Ale są prze​cież inne góry! Jest niż​sze pa​smo na wscho​dzie, bie​gną​ce wzdłuż tej sa​mej do​li​ny! Jak od​róż​nia​cie jed​ne góry od dru​gich, jed​nych lu​dzi od dru​gich, sko​ro nie ma​cie imion? Mały Fian, ści​snąw​szy ko​la​na​mi boki wierz​chow​ca, za​pa​trzył się na wierz​‐ choł​ki gór pło​ną​ce na za​cho​dzie w ostat​nich bla​skach słoń​ca. Po chwi​li Ro​can​‐ non zro​zu​miał, że Kyo nie po​wie już nic wię​cej. Wiatr był co​raz cie​plej​szy, a dłu​gie dni co​raz dłuż​sze, w mia​rę jak mi​ja​ła cie​pła pora, a oni zmie​rza​li co​raz da​lej na po​łu​dnie. Po​nie​waż wia​tro​go​ny dźwi​ga​ły po​dwój​ny cię​żar, nie po​pę​dza​li ich, za​trzy​mu​jąc się czę​sto na dzień lub dwa, żeby za​po​lo​wać i po​zwo​lić za​po​lo​wać zwie​rzę​tom; na ko​niec uj​rze​li wresz​cie miej​sce, gdzie łań​cuch gór​ski za​krę​cał na wschód, żeby po​łą​czyć się z dru​gim, nad​brzeż​nym pa​smem gór i za​gro​dzić im dro​gę. Zie​lo​ność do​cie​ra​ła do pod​nó​ża roz​le​głych stro​mizn i tam za​ni​ka​ła. Znacz​nie wy​żej wi​dać było pla​my zie​le​ni i brą​zu – al​pej​skie do​li​ny; nad nimi cią​gnę​ły się sza​re ska​ły i piar​gi; a naj​wy​żej, w pół dro​gi do nie​ba, wzno​si​ły się dum​ne, ja​śnie​ją​ce bie​lą szczy​ty. Po​śród wzgórz tra​fi​li na wio​skę Fiia. Wiatr od gór dmu​chał zim​nem przez ple​cio​ne da​chy, roz​wie​wał błę​kit​ny dym po​śród dłu​gich wie​czor​nych cie​ni. Jak zwy​kle zo​sta​li po​wi​ta​ni wdzięcz​nie i ra​do​śnie. Do​sta​li wodę, mię​so i świe​że zio​ła w drew​nia​nych mi​sach, pod​czas gdy czysz​czo​no ich za​ku​rzo​ne ubra​nia, a gro​mad​ka dzie​ci, ru​chli​wych jak żywe sre​bro, kar​mi​ła i pie​ści​ła dwa wia​tro​‐ go​ny. Po ko​la​cji za​tań​czy​ły dla go​ści czte​ry dziew​czę​ta z wio​ski. Ten ta​niec bez mu​zy​ki był tak szyb​ki i lek​ki, że tan​cer​ki wy​glą​da​ły jak bez​cie​le​sne zja​‐ wy, jak prze​lot​na, nie​uchwyt​na gra świa​teł i cie​ni. Ro​can​non z uśmie​chem za​do​wo​le​nia spoj​rzał na Kyo, któ​ry jak zwy​kle sie​dział u jego boku. Fian po​‐ waż​nie od​wza​jem​nił jego spoj​rze​nie i po​wie​dział: – Ja tu zo​sta​nę, Ol​ho​rze. Ro​can​non po​wstrzy​mał ci​sną​cy mu się na usta okrzyk za​sko​cze​nia i przez ja​kiś czas przy​glą​dał się tan​cer​kom tka​ją​cym w bla​sku ognia zmien​ny, nie​‐ ma​te​rial​ny wzór tań​ca. Z ci​szy przę​dły swo​ją mu​zy​kę, aż w my​śli pa​trzą​ce​go z wol​na wkra​da​ło się ja​kieś nie​sa​mo​wi​te uczu​cie. Na drew​nia​nych ścia​nach mi​go​ta​ły od​bla​ski ognia. – Prze​po​wie​dzia​ne było, że Wę​dro​wiec bę​dzie so​bie wy​bie​rał to​wa​rzy​szy. Na ja​kiś czas. Sam nie wie​dział, czy to on się ode​zwał, czy Kyo, czy też te sło​wa pod​su​nę​ła

mu pa​mięć. Sły​szał je we wła​snych my​ślach i w my​ślach Kyo. Tan​cer​ki się roz​bie​gły, ich cie​nie mi​gnę​ły po​spiesz​nie na ścia​nach, roz​pusz​czo​ne wło​sy jed​‐ nej z nich za​bły​sły na mo​ment w świe​tle. Ta​niec bez mu​zy​ki był skoń​czo​ny, czte​ry dziew​czę​ta, któ​re nie mia​ły in​nych imion niż świa​tło i cień, znie​ru​cho​‐ mia​ły. Wzór, któ​ry on i Kyo tka​li mię​dzy sobą, do​biegł koń​ca, po​zo​sta​wia​jąc po so​bie ci​szę.

8 Po​mię​dzy sil​nie bi​ją​cy​mi skrzy​dła​mi swe​go wia​tro​go​na Ro​can​non doj​rzał ska​li​ste zbo​cze, cha​os gła​zów ster​czą​cych z przo​du i z tyłu, w górę i w dół. Wia​tro​gon, mo​zol​nie pną​cy się ku prze​łę​czy, nie​mal za​mia​tał zie​mię le​wym skrzy​dłem. Ro​can​non za​piął pasy na udach, po​nie​waż nie​spo​dzie​wa​ny po​‐ dmuch wia​tru mógł wy​trą​cić wierz​chow​ca z rów​no​wa​gi, oraz wło​żył kom​bi​ne​‐ zon dla ochro​ny przed zim​nem. Za nim sie​dział Yahan za​wi​nię​ty we wszyst​‐ kie płasz​cze i fu​tra, ja​kie obaj mie​li, a mimo to tak prze​mar​z​nię​ty, że przy​‐ wią​zał so​bie ręce do sio​dła, oba​wia​jąc się, iż nie zdo​ła się utrzy​mać. Mo​gien, któ​ry na mniej ob​cią​żo​nym wia​tro​go​nie wy​su​nął się znacz​nie do przo​du, zno​‐ sił chłód i wy​so​kość o wie​le le​piej. Wal​kę, jaką wy​po​wie​dzie​li gó​rom, przyj​mo​‐ wał z dzi​ką ra​do​ścią. Pięt​na​ście dni wcze​śniej opu​ści​li ostat​nią wio​skę Fiia, po​że​gna​li się z Kyo i wy​ru​szy​li ku naj​szer​szej – jak im się wy​da​wa​ło – prze​łę​czy. Fiia nie udzie​li​li im żad​nych wska​zó​wek; na każ​dą wzmian​kę o po​dró​ży przez góry mil​kli i od​‐ wra​ca​li wzrok. Z po​cząt​ku Ro​can​non i jego to​wa​rzy​sze nie na​po​tka​li żad​nych trud​no​ści, ale kie​dy do​tar​li wy​żej, wia​tro​go​ny za​czę​ły się szyb​ko mę​czyć. Roz​rze​dzo​ne po​‐ wie​trze nie za​pew​nia​ło im do​sta​tecz​nej ilo​ści tle​nu. Jesz​cze wy​żej tra​fi​li na mróz i zmien​ną, zdra​dli​wą po​go​dę, ty​po​wą dla du​żych wy​so​ko​ści. W cią​gu ostat​nich trzech dni prze​by​li naj​wy​żej pięt​na​ście ki​lo​me​trów, z cze​go więk​‐ szość w złym kie​run​ku. Lu​dzie gło​do​wa​li, żeby za​pew​nić wia​tro​go​nom do​dat​‐ ko​we por​cje su​szo​ne​go mię​sa; tego ran​ka Ro​can​non od​dał im wszyst​ko, co zo​‐ sta​ło w tor​bie, po​nie​waż gdy​by dzi​siaj nie prze​do​sta​li się przez prze​łęcz, mu​‐ sie​li​by za​wró​cić do la​sów, po​lo​wać i od​po​czy​wać, a po​tem za​czy​nać wszyst​ko od nowa. Zda​wa​ło im się, że są na do​brej dro​dze ku prze​łę​czy, ale spo​za gór na wscho​dzie wiał prze​raź​li​wie ostry wiatr, a nie​bo prze​sło​ni​ły cięż​kie bia​łe chmu​ry. Mo​gien na​dal pro​wa​dził, a Ro​can​non zmu​szał swo​je​go wierz​chow​ca, żeby po​dą​żał jego śla​dem – w tej nie​koń​czą​cej się, znoj​nej wę​drów​ce przez góry Mo​gien był jego prze​wod​ni​kiem. Ro​can​non nie pa​mię​tał już, dla​cze​go chciał je​chać na po​łu​dnie, pa​mię​tał tyl​ko, że nie wol​no mu się za​trzy​mać, musi je​chać da​lej. Ale bez po​mo​cy Mo​gie​na nie mógł tego do​ko​nać. – My​ślę, że to wła​śnie jest two​je kró​le​stwo – po​wie​dział mu po​przed​nie​go wie​czo​ru, kie​dy oma​wia​li tra​sę na na​stęp​ny dzień. – Tak, to jest moje kró​le​stwo – przy​tak​nął Mo​gien z ksią​żę​cą pew​no​ścią sie​‐ bie, roz​glą​da​jąc się po roz​le​głym, mroź​nym pej​za​żu szczy​tów i prze​pa​ści,

skał, śnie​gu i sza​re​go nie​ba. Wo​łał te​raz, a Ro​can​non usi​ło​wał za​chę​cić swe​go wia​tro​go​na do lotu, wy​pa​‐ tru​jąc spo​mię​dzy oszro​nio​nych rzęs ja​kiejś prze​rwy w bez​kre​snym cha​osie. Do​strzegł ją, wy​rwę, dziu​rę w da​chu pla​ne​ty; ska​li​ste zbo​cze ury​wa​ło się na​‐ gle, a w dole roz​cią​ga​ła się bia​ła pust​ka – prze​łęcz. Po dru​giej stro​nie omia​ta​‐ ne wi​chrem szczy​ty gi​nę​ły w gęst​nie​ją​cych kłę​bach śnie​gu. Ro​can​non był do​‐ sta​tecz​nie bli​sko, żeby wi​dzieć bez​tro​ską twarz Mo​gie​na i sły​szeć jego krzyk, wi​bru​ją​cy, prze​ni​kli​wy, wo​jen​ny okrzyk zwy​cię​stwa. Trzy​mał się z tyłu za księ​ciem, le​cąc po​śród bia​łych chmur nad bia​łą do​li​ną. Wo​kół nich tań​czy​ły płat​ki śnie​gu; tu​taj, w swo​im kró​le​stwie, w miej​scu swo​ich na​ro​dzin, śnieg nie spa​dał na zie​mię, tyl​ko wi​ro​wał bez koń​ca w mi​go​tli​wym tań​cu. Prze​cią​‐ żo​ny, na wpół za​gło​dzo​ny wia​tro​gon dy​szał ję​kli​wie za każ​dym ude​rze​niem wiel​kich pa​sia​stych skrzy​deł. Mo​gien zwol​nił, żeby nie zgu​bi​li go w tej za​mie​‐ ci, ale wciąż parł do przo​du, a oni le​cie​li za nim. Za mgli​stą, wi​ru​ją​cą za​sło​ną śnie​gu za​ja​śniał sła​by po​blask, od​le​głe zło​ta​we lśnie​nie. Ogrom​ne pola czy​ste​go, nie​ska​zi​tel​ne​go śnie​gu po​ły​ski​wa​ły bla​dym zło​tem. Na​raz wia​tro​go​ny wle​cia​ły w ob​szar czy​ste​go po​wie​trza. Da​le​ko w dole, wy​raź​nie wi​docz​ne mimo od​le​gło​ści, le​ża​ły do​li​ny, je​zio​ra, po​ły​skli​wy ję​zor lo​dow​ca, zie​lo​ne po​ła​cie lasu. Wierz​cho​wiec Ro​can​no​na za​chwiał się i ru​‐ nął jak ka​mień w dół z unie​sio​ny​mi skrzy​dła​mi. Yahan krzyk​nął z prze​ra​że​‐ nia, a Ro​can​non za​mknął oczy i moc​no chwy​cił się sio​dła. Skrzy​dła ude​rzy​ły i za​ło​po​ta​ły, ude​rzy​ły po​now​nie; upa​dek prze​ro​dził się w dłu​gi, szy​bu​ją​cy ze​ślizg, co​raz wol​niej​szy, aż wresz​cie ruch ustał. Drżą​cy wia​tro​gon przy​cup​nął w ska​li​stej do​li​nie. Nie​opo​dal ogrom​ny wierz​cho​wiec Mo​gie​na pró​bo​wał po​ło​żyć się na zie​mi. Ksią​żę ze śmie​chem ze​sko​czył z jego grzbie​tu i za​wo​łał: – Już po wszyst​kim, uda​ło się! – Pod​szedł do nich, jego ciem​na, wy​ra​zi​sta twarz ja​śnia​ła trium​fem. – Te​raz moje kró​le​stwo roz​cią​ga się po obu stro​nach gór, Ro​ka​na​nie!… Tu​taj mo​że​my roz​bić obóz na noc. Ju​tro wia​tro​go​ny będą mo​gły za​po​lo​wać tam w dole, wśród drzew, a my za​cznie​my scho​dzić na pie​‐ cho​tę. Chodź, Yaha​nie. Yahan, skur​czo​ny na sio​dle, nie mógł się po​ru​szyć. Mo​gien wziął go na ręce i po​ło​żył w osło​nię​tym miej​scu pod ster​czą​cym gła​zem. Osło​na była po​trzeb​‐ na, gdyż wiał zim​ny, prze​ni​kli​wy wiatr, a po​po​łu​dnio​we słoń​ce da​wa​ło rów​nie mało cie​pła jak Wiel​ka Gwiaz​da, błysz​czą​ca ni​czym okruch krysz​ta​łu na po​łu​‐ dnio​wym za​cho​dzie. Pod​czas gdy Ro​can​non zdej​mo​wał uprząż z wia​tro​go​nów, an​gy​ar​ski ksią​żę zaj​mo​wał się jego słu​żą​cym, pró​bu​jąc go roz​grzać. Nie było z cze​go zro​bić ogni​ska – wciąż jesz​cze znaj​do​wa​li się wy​so​ko po​nad gra​ni​cą la​sów. Ro​can​non zdjął kom​bi​ne​zon i mimo sła​bych, trwoż​li​wych pro​te​stów Yaha​na ubrał weń chłop​ca, a sam za​wi​nął się w fu​tra. Lu​dzie i wia​tro​go​ny, stło​cze​ni ra​zem dla cie​pła, po​dzie​li​li się reszt​ką wody i chle​bem Fiia. Noc zbli​ża​ła się od pod​nó​ży gór. Na nie​bie za​bły​sły gwiaz​dy uwol​nio​ne przez ciem​ność, a dwa

naj​więk​sze księ​ży​ce świe​ci​ły nie​mal w za​się​gu ręki. Póź​ną nocą Ro​can​non ock​nął się z płyt​kie​go snu. W świe​tle gwiazd świat był ci​chy i nie​ru​cho​my. Yahan ści​skał jego ra​mię i szep​tał coś go​rącz​ko​wo, po​‐ trzą​sał nim i szep​tał. Ro​can​non spoj​rzał tam, gdzie po​ka​zy​wał Yahan, i na naj​bliż​szym gła​zie zo​ba​czył ja​kiś cień, wy​łom po​śród gwiazd. Był wiel​ki i dziw​nie nie​wy​raź​ny, po​dob​nie jak tam​ten cień, któ​ry wi​dzie​li na rów​ni​nie da​le​ko stąd. Na lewo od nie​go sła​bo świe​cił ma​le​ją​cy księ​życ He​li​ki. Kie​dy mu się przy​glą​da​li, przez ciem​ny kształt za​czę​ły stop​nio​wo prze​świ​ty​‐ wać gwiaz​dy. Po chwi​li nie było już cie​nia, tyl​ko mrocz​ne, przej​rzy​ste po​wie​‐ trze. – To gra świa​teł, Yaha​nie – szep​nął Ro​can​non. – Po​łóż się, masz go​rącz​kę. – Nie – ode​zwał się za jego ple​ca​mi Mo​gien. – To nie było złu​dze​nie, Ro​ka​‐ na​nie. To była moja śmierć. Yahan usiadł, trzę​sąc się w go​rącz​ce. – Nie, pa​nie! Nie two​ja! To nie​moż​li​we! Wi​dzia​łem to przed​tem, na rów​ni​‐ nach, kie​dy cię z nami nie było! I Ol​hor też wi​dział! Przy​wo​łu​jąc na po​moc reszt​ki opa​no​wa​nia i zdro​we​go roz​sąd​ku, Ro​can​non prze​mó​wił au​to​ry​ta​tyw​nym to​nem: – Nie ga​daj głupstw! Mo​gien nie zwró​cił na nie​go uwa​gi. – Ja też wi​dzia​łem ją na rów​ni​nach. Szu​ka​ła mnie. Dwa razy wi​dzia​łem ją na wzgó​rzach, za​nim zna​leź​li​śmy prze​łęcz. Je​śli to nie moja śmierć, to czy​ja? Two​ja, Yaha​nie? Czyż ty je​steś księ​ciem, An​gya? Czy masz dwa mie​cze? Yahan, wstrzą​śnię​ty i prze​ra​żo​ny, pró​bo​wał go po​wstrzy​mać, ale Mo​gien mó​wił da​lej: – To nie jest śmierć Ro​ka​na​na, bo on przez cały czas trzy​ma się swo​jej dro​‐ gi. Czło​wiek może umrzeć w każ​dym miej​scu, ale wła​sną śmierć, swo​ją praw​‐ dzi​wą śmierć ksią​żę spo​ty​ka je​dy​nie w swo​im kró​le​stwie. Ona cze​ka na nie​go tam, gdzie może go spo​tkać, na polu wal​ki, w domu lub na koń​cu dro​gi. To jest moje kró​le​stwo. Z tych gór wy​szli moi lu​dzie. Te​raz tu wró​ci​łem. Mój dru​‐ gi miecz zo​stał zła​ma​ny w wal​ce. Ale po​słu​chaj, moja śmier​ci: je​stem Mo​gien, dzie​dzic Hal​lan. Po​zna​jesz mnie? Mroź​ny wi​cher po​wiał od gór. Do​oko​ła wzno​si​ły się ska​ły, w gó​rze świe​ci​ły gwiaz​dy. Je​den z wia​tro​go​nów wzdry​gnął się i za​war​czał. – Milcz – po​wie​dział Ro​can​non. – To wszyst​ko głup​stwa. Kładź się i śpij… Lecz sam dłu​go nie mógł za​snąć, a za każ​dym ra​zem, kie​dy pod​no​sił gło​wę, wi​dział, jak Mo​gien sie​dzi przy po​tęż​nym boku swe​go wia​tro​go​na, czuj​ny i mil​czą​cy, wpa​tru​jąc się w noc. O świ​cie wy​pu​ści​li wia​tro​go​ny w ni​żej po​ło​żo​ne lasy na po​lo​wa​nie i za​czę​li scho​dzić na pie​cho​tę. Na​dal znaj​do​wa​li się wy​so​ko po​nad gra​ni​cą la​sów. Na szczy​cie po​go​da się utrzy​my​wa​ła, ale już po go​dzi​nie mar​szu prze​ko​na​li się, że Yahan nie daje so​bie rady. Zej​ście nie było trud​ne, mimo to Yahan, cho​ry i wy​czer​pa​ny, nie mógł do​trzy​mać im kro​ku, a tym bar​dziej wspi​nać się

i czoł​gać, co cza​sa​mi było ko​niecz​ne. Po jed​nym dniu wy​po​czyn​ku w kom​bi​ne​‐ zo​nie Ro​can​no​na pew​nie by od​zy​skał siły, ale to ozna​cza​ło​by jesz​cze jed​ną noc spę​dzo​ną w gó​rach, bez ognia, bez żad​ne​go schro​nie​nia, pra​wie bez żyw​no​ści. Mo​gien roz​wa​żył to ry​zy​ko i za​pro​po​no​wał, żeby Ro​can​non za​cze​kał z Yaha​‐ nem w ja​kimś sło​necz​nym, osło​nię​tym za​kąt​ku, a on znaj​dzie zej​ście do​sta​‐ tecz​nie ła​twe, by mo​gli znieść Yaha​na na dół, albo przy​naj​mniej ja​kieś schro​‐ nie​nie przed śnie​giem. Kie​dy od​szedł, Yahan, le​żą​cy do​tąd w odrę​twie​niu, po​pro​sił o wodę. Flasz​ka była pu​sta. Ro​can​non ka​zał mu le​żeć spo​koj​nie i wspiął się po po​chy​łym zbo​‐ czu na skal​ną pół​kę ster​czą​cą ja​kieś pięt​na​ście me​trów wy​żej, gdzie do​strzegł nie​co zbi​te​go, top​nie​ją​ce​go śnie​gu. Wspi​nacz​ka oka​za​ła się trud​niej​sza, niż przy​pusz​czał. Le​żał na ska​le z ser​cem wa​lą​cym w pier​si, chci​wie ła​piąc w usta czy​ste, roz​rze​dzo​ne po​wie​trze. W uszach miał szum, któ​ry po​cząt​ko​wo wziął za szum wła​snej krwi; po​tem obok swej ręki zo​ba​czył pły​ną​cą wodę. Usiadł. Pa​ru​ją​cy stru​my​czek opły​wał za​spę twar​de​go, zlo​do​wa​cia​łe​go śnie​gu. Ro​can​non ro​zej​rzał się za jego źró​‐ dłem i pod prze​wie​szo​ną ska​łą do​strzegł czar​ny otwór – wej​ście do ja​ski​ni. Ja​‐ ski​nia by​ła​by dla nich naj​lep​szą kry​jów​ką, stwier​dzi​ła ra​cjo​nal​na część jego umy​słu… i w tej sa​mej chwi​li owład​nę​ło nim uczu​cie ir​ra​cjo​nal​nej pa​ni​ki. Sie​‐ dział nie​ru​cho​mo, spa​ra​li​żo​wa​ny przez naj​okrop​niej​szy strach, ja​kie​go kie​dy​‐ kol​wiek do​świad​czył. Pro​mie​nie słoń​ca da​rem​nie pró​bo​wa​ły ogrzać nagą ska​łę. Szczy​ty gór​skie kry​ły się za naj​bliż​szy​mi gła​za​mi, le​żą​cą w dole kra​inę prze​sła​nia​ły chmu​ry. Tu​taj, na na​gim, sza​rym da​chu świa​ta był tyl​ko on i ciem​ny otwór w ska​le. Po dłu​gim cza​sie wstał i pod​szedł do otwo​ru, prze​stę​pu​jąc przez pa​ru​ją​cy stru​my​czek. – Przy​cho​dzę – po​wie​dział do isto​ty, któ​ra cze​ka​ła w ciem​nym wnę​trzu. Ciem​ność po​ru​szy​ła się nie​znacz​nie i miesz​ka​niec ja​ski​ni sta​nął u jej wej​‐ ścia. Po​dob​nie jak Gli​nia​ki był ni​ski i bla​dy; po​dob​nie jak Fiia – drob​ny i ja​‐ sno​oki; przy​po​mi​nał jed​nych i dru​gich, nie przy​po​mi​nał żad​nych. Wło​sy miał bia​łe. Jego głos nie był gło​sem, gdyż roz​brzmie​wał w my​ślach Ro​can​no​na, któ​re​go uszy re​je​stro​wa​ły tyl​ko ci​chy gwizd wia​tru. Nie było żad​nych słów. A jed​nak Ro​can​non usły​szał py​ta​nie, cze​go so​bie ży​czy. – Nie wiem – od​po​wie​dział prze​ra​żo​ny na głos, ale jego sku​pio​na wola w ci​‐ szy od​po​wie​dzia​ła za nie​go: Chcę iść na po​łu​dnie, zna​leźć mo​je​go wro​ga i znisz​czyć go. Wiatr gwiz​dał mu w uszach, cie​pły stru​myk bul​go​tał u jego stóp. Po​wo​li, bez​sze​lest​nie miesz​ka​niec ja​ski​ni od​stą​pił na bok i Ro​can​non, po​chy​liw​szy się, wszedł w ciem​ność. Co ofia​ru​jesz w za​mian za to, co ci da​łem? Co mam ofia​ro​wać, o Naj​star​szy? To, co masz naj​droż​sze​go, cze​go bę​dziesz naj​bar​dziej ża​ło​wał. W tym świe​cie nie mam nic wła​sne​go. Cóż mogę ci dać?

Rzecz, ży​cie, szan​sę; na​dzie​ję, los, przy​pa​dek. Nie mu​sisz znać imie​nia. Ale wy​krzyk​niesz gło​śno jego imię, kie​dy to utra​cisz. Czy od​dasz to do​bro​wol​nie? Do​bro​wol​nie, o Naj​star​szy. Ci​sza, gwizd wia​tru. Ro​can​non po​chy​lił gło​wę i wy​szedł z ciem​no​ści. Kie​dy się wy​pro​sto​wał, czer​wo​ny pro​mień świa​tła ude​rzył go pro​sto w oczy. Zim​ne czer​wo​ne słoń​ce za​cho​dzi​ło po​nad szkar​łat​no​sza​rym mo​rzem chmur. Yahan i Mo​gien spa​li przy​tu​le​ni do sie​bie na skal​nej pół​ce. Nie​wiel​ka kup​ka fu​ter i ubrań nie po​ru​szy​ła się, kie​dy Ro​can​non do nich scho​dził. – Obudź​cie się – po​wie​dział ci​cho. Yahan usiadł. W ostrym czer​wo​nym świe​tle jego twarz wy​glą​da​ła dzie​cin​nie i ża​ło​śnie. – Ol​hor! My​śle​li​śmy… nie było cię ni​g​dzie… my​śle​li​śmy, że spa​dłeś… Mo​gien po​trzą​snął swo​ją żół​tą czu​pry​ną, żeby od​go​nić sen, i przez chwi​lę pa​trzył na Ro​can​no​na. Po​tem po​wie​dział ochry​płym, ła​god​nym gło​sem: – Wi​taj z po​wro​tem, Wład​co Gwiazd. Cze​ka​li​śmy tu na cie​bie. – Spo​tka​łem… roz​ma​wia​łem z… Ksią​żę pod​niósł rękę. – Wró​ci​łeś i cie​szę się z tego. Idzie​my na po​łu​dnie? – Tak. – Do​brze. – W tym mo​men​cie Ro​can​non na​wet się nie zdzi​wił, że Mo​gien, któ​ry za​wsze był jego prze​wod​ni​kiem i opie​ku​nem, zwra​cał się do nie​go jak do swe​go wład​cy. Mo​gien dmuch​nął w gwiz​dek, ale choć cze​ka​li dłu​go, wia​tro​go​ny nie wró​ci​ły. Zje​dli więc reszt​ki twar​de​go, po​żyw​ne​go chle​ba Fiia i jesz​cze raz wy​ru​szy​li na pie​cho​tę. Kom​bi​ne​zon wy​raź​nie po​ma​gał Yaha​no​wi, więc Ro​can​non na​le​gał, żeby mło​dzie​niec go za​trzy​mał. Mło​dy Ol​gy​ia jesz​cze nie od​zy​skał sił cał​ko​wi​‐ cie – po​trze​bo​wał je​dze​nia i dłuż​sze​go wy​po​czyn​ku – ale już mógł iść, a iść mu​sie​li: czer​wo​ny za​chód słoń​ca zwia​sto​wał po​gor​sze​nie po​go​dy. Zej​ście nie było nie​bez​piecz​ne, tyl​ko po​wol​ne i mę​czą​ce. Póź​nym ran​kiem z la​sów po​ło​żo​‐ nych da​le​ko w dole nad​le​ciał sza​ry wia​tro​gon Mo​gie​na. Ob​ła​do​wa​li go sio​dła​‐ mi, uprzę​żą i fu​tra​mi – wszyst​kim, co te​raz mie​li – i wia​tro​gon fru​wał nad nimi, to wzbi​ja​jąc się w górę, to nur​ku​jąc w dół. od cza​su do cza​su wy​da​wał dźwięcz​ny okrzyk, jak​by przy​wo​łu​jąc swe​go pa​sia​ste​go to​wa​rzy​sza, któ​ry wciąż po​lo​wał lub po​ży​wiał się w le​sie. Oko​ło po​łu​dnia na​tra​fi​li na nie​bez​piecz​ny od​ci​nek dro​gi. Z urwi​ska ster​cza​ła wiel​ka ska​ła jak tar​cza, przez któ​rą mu​sie​li się prze​czoł​gać po​wią​za​ni li​na​mi. – Może z góry zo​ba​czysz ja​kąś ła​twiej​szą dro​gę, Mo​gie​nie – za​pro​po​no​wał Ro​can​non. – Szko​da, że dru​gi wia​tro​gon nie wró​cił. Czuł ja​kiś nie​po​kój. Chciał jak naj​szyb​ciej zejść z tego na​gie​go, sza​re​go zbo​‐ cza i skryć się po​śród drzew. – Zwie​rzę​ta były prze​mę​czo​ne, pew​nie ten dru​gi jesz​cze nic nie upo​lo​wał. Mój wia​tro​gon nie był tak ob​cią​żo​ny. Zo​ba​czę, jak sze​ro​ka jest ta ska​ła. Może mój wia​tro​gon prze​nie​sie nas wszyst​kich na nie​wiel​ką od​le​głość.

Za​gwiz​dał, a sza​ry wia​tro​gon z tym śle​pym po​słu​szeń​stwem, któ​re za​wsze zdu​mie​wa​ło Ro​can​no​na u tak wiel​kiej i dra​pież​nej be​stii, za​to​czył koło w po​‐ wie​trzu, po czym z gra​cją sfru​nął na zie​mię. Mo​gien wsko​czył na nie​go i wzbił się w górę z gło​śnym krzy​kiem; jego ja​sne wło​sy za​bły​sły w ostat​nich pro​mie​niach słoń​ca, prze​bi​ja​ją​cych się przez gę​sty wał chmur. Zim​ny, ostry wi​cher nie usta​wał. Yahan przy​kuc​nął w za​ło​mie skał i za​‐ mknął oczy. Ro​can​non usiadł, wpa​tru​jąc się w od​le​gły ho​ry​zont, za któ​rym, przy naj​dal​szej kra​wę​dzi, wy​czu​wa​ło się le​ciut​ki od​blask mo​rza. Nie pa​trzył na roz​le​gły, mgli​sty pej​zaż, któ​ry po​ja​wiał się i zni​kał po​mię​dzy dry​fu​ją​cy​mi chmu​ra​mi; wbił spoj​rze​nie w je​den punkt, jed​no miej​sce po​ło​żo​ne na po​łu​dnie i nie​co na wschód. Za​mknął oczy. Na​słu​chi​wał i sły​szał. To był ten dziw​ny dar, któ​ry otrzy​mał od miesz​kań​ca ja​ski​ni, straż​ni​ka go​‐ rą​ce​go źró​dła w bez​i​mien​nych gó​rach; dar tak cał​ko​wi​cie obcy jego na​tu​rze. Tam, w ciem​no​ściach, obok głę​bo​kiej, pa​ru​ją​cej stud​ni, na​uczo​no go po​słu​gi​‐ wać się zmy​słem, któ​ry Zie​mia​nie i Da​ve​nan​ta​nie mo​gli je​dy​nie ba​dać u in​‐ nych lu​dów, gdyż sami – prócz rzad​kich wy​jąt​ków – byli nań głu​si i śle​pi. Ro​‐ can​non, mo​bi​li​zu​jąc reszt​ki swe​go czło​wie​czeń​stwa, od​wra​cał się od prze​ra​ża​‐ ją​cej wie​dzy, któ​rą mu ofia​ro​wał miesz​ka​niec ja​ski​ni. Uczył się słu​chać umy​‐ słów jed​ne​go ga​tun​ku stwo​rzeń, jed​ne​go gło​su po​śród wszyst​kich in​nych – gło​su swe​go wro​ga. Cho​ciaż wcze​śniej pró​bo​wał już roz​ma​wiać w my​ślach z Kyo, te​raz nie chciał słu​chać my​śli swo​ich to​wa​rzy​szy, je​śli oni nie po​tra​fi​li tego sa​me​go. Tam, gdzie była mi​łość i lo​jal​ność, mu​sia​ło też być za​ufa​nie. Mógł jed​nak szpie​go​wać i pod​słu​chi​wać tych, któ​rzy za​bi​li jego przy​ja​ciół i ze​rwa​li po​kój. Sie​dział na blo​ku gra​ni​tu po​śród nie​prze​by​tych gór i słu​chał my​śli lu​dzi prze​by​wa​ją​cych ty​sią​ce me​trów ni​żej i set​ki ki​lo​me​trów da​lej, wśród wzgórz. Nie​wy​raź​ne brzę​cze​nie, cha​os, beł​kot i pa​pla​ni​na, od​le​głe, mgli​ste emo​cje i do​zna​nia. Nie wie​dział, jak od​róż​nić je​den głos od dru​gie​go, miał za​wro​ty gło​wy, jak​by prze​by​wał w set​kach miejsc na​raz. Słu​chał, jak słu​cha nie​mow​lę, nie od​róż​nia​jąc dźwię​ków. Ci, któ​rzy ro​dzą się z ocza​mi i usza​mi, mu​szą uczyć się pa​trzeć i słu​chać, uczyć się wy​łu​ski​wać ja​kąś twarz spo​śród kształ​tów wi​dzia​nych do góry no​ga​mi, ja​kieś zna​cze​nie spo​śród po​wo​‐ dzi dźwię​ków. Straż​nik go​rą​ce​go źró​dła po​sia​dał dar, któ​ry Ro​can​no​no​wi zna​‐ ny był tyl​ko ze sły​sze​nia, dar roz​bu​dza​nia zmy​słu te​le​pa​tii. Na​uczył Ro​can​no​‐ na, jak nim kie​ro​wać, ale nie mógł go na​uczyć, jak się nim po​słu​gi​wać w prak​ty​ce; nie było na to cza​su. Ro​can​no​no​wi krę​ci​ło się w gło​wie od na​tło​ku ob​cych my​śli i uczuć. Ty​sią​ce ob​cych umy​słów wdzie​ra​ło się w jego umysł. Jed​nak​że po​słu​gu​jąc się owym zmy​słem, któ​ry An​gy​aro​wie na​zy​wa​li „my​ślo​‐ mo​wą”, nie sły​szał żad​nych słów. To, co „sły​szał”, to nie były sło​wa, lecz emo​‐ cje, pra​gnie​nia, fi​zycz​ne do​zna​nia i sen​su​al​no-men​tal​ne wra​że​nia obec​no​ści wie​lu róż​nych lu​dzi, wra​że​nia na​kła​da​ją​ce się na do​zna​nia jego sys​te​mu ner​‐ wo​we​go; prze​ra​ża​ją​ce fale stra​chu i za​zdro​ści, po​wiew za​do​wo​le​nia, ciem​na ot​chłań snu, sza​leń​cza, na wpół zro​zu​mia​ła, na wpół od​czu​ta ko​tło​wa​ni​na my​‐

śli. I na​raz z tego cha​osu wy​nu​rzy​ło się coś ab​so​lut​nie ja​sne​go i zro​zu​mia​łe​go. Kon​takt bar​dziej bez​po​śred​ni niż ręka po​ło​żo​na na na​giej skó​rze. Coś zbli​ża​ło się ku nie​mu, ja​kiś czło​wiek, któ​re​go umysł wy​czuł jego obec​ność. Wraz z tym wra​że​niem po​ja​wi​ły się słab​sze wra​że​nia szyb​ko​ści, cia​snej prze​strze​ni, cie​ka​wo​ści i stra​chu. Ro​can​non otwo​rzył oczy, na wpół ocze​ku​jąc, że uj​rzy przed sobą twarz czło​‐ wie​ka, z któ​rym na​wią​zał kon​takt. Ten czło​wiek znaj​do​wał się nie​da​le​ko stąd; Ro​can​non był tego pe​wien. Czuł, że ten czło​wiek się zbli​ża. Nie zo​ba​czył jed​nak nic prócz ni​skich chmur. Drob​ne, su​che płat​ki śnie​gu wi​ro​wa​ły na wie​‐ trze. Po le​wej stro​nie ster​czał wiel​ki odłam ska​ły, któ​ra za​gra​dza​ła im dro​gę. Pod​szedł Yahan i przy​glą​dał się Ro​can​no​no​wi ze stra​chem. Ale Ro​can​non nie mógł go uspo​ko​ić, po​nie​waż owa obec​ność przy​ku​ła go do sie​bie; nie po​tra​fił ze​rwać kon​tak​tu z tam​tym czło​wie​kiem. – Tam… tam jest… la​ta​ją​cy sta​tek – wy​mam​ro​tał nie​wy​raź​nie, jak przez sen. – Tam! Tam, gdzie po​ka​zy​wał, nie było nic; pust​ka, chmu​ry. – Tam – wy​szep​tał Ro​can​non. Yahan po​now​nie obej​rzał się w ślad za jego spoj​rze​niem i krzyk​nął. Wy​so​ko w gó​rze uno​sił się w po​wie​trzu Mo​gien na sza​rym wia​tro​go​nie, a nad nim z kłę​bów chmur wy​ło​nił się na​gle wiel​ki czar​ny kształt, na po​zór nie​ru​cho​my. Mo​gien spły​nął z wia​trem w dół, nie wi​dząc go. Z po​chy​lo​ną gło​wą szu​kał wzro​kiem swo​ich to​wa​rzy​szy – dwóch ma​leń​kich fi​gu​rek na ma​leń​kiej skal​‐ nej pół​ce po​śród skał i chmur. Czar​ny kształt urósł w oczach, huk śmi​gieł roz​bi​jał ci​szę gór. Ro​can​non wi​‐ dział go wy​raź​nie, ale jesz​cze wy​raź​niej wy​czu​wał czło​wie​ka w jego wnę​trzu, nie​po​ję​tą bli​skość dru​gie​go umy​słu, przej​mu​ją​cy, in​ten​syw​ny strach. – Kryj się! – szep​nął do Yaha​na, sam jed​nak nie był w sta​nie się po​ru​szyć. He​li​kop​ter kie​ro​wał się pro​sto na nich, wcią​ga​jąc strzęp​ki chmur w wi​ru​ją​ce śmi​gła. Ro​can​non pa​trzył na nad​la​tu​ją​cą ma​szy​nę, a jed​no​cze​śnie pa​trzył z jej wnę​trza, szu​ka​jąc cze​goś wzro​kiem, wi​dział dwie małe fi​gur​ki na zbo​czu góry, czuł strach, co​raz więk​szy strach – błysk świa​tła, go​rą​ce sma​gnię​cie bólu, ból w jego cie​le, ból nie do znie​sie​nia. Kon​takt umy​słów urwał się gwał​‐ tow​nie. Ro​can​non zno​wu był sobą, stał na skal​nej pół​ce, przy​ci​ska​jąc pra​wą dłoń do pier​si, dy​sząc cięż​ko i pa​trząc, jak he​li​kop​ter zbli​ża się co​raz bar​dziej, jak śmi​gła ob​ra​ca​ją się z ogłu​sza​ją​cym hu​kiem, jak umiesz​czo​ny na dzio​bie la​ser ce​lu​je pro​sto w nie​go. Z pra​wej stro​ny spo​śród chmur wy​strze​lił na​gle wiel​ki sza​ry kształt. Skrzy​‐ dla​ty wierz​cho​wiec niósł na grzbie​cie jeźdź​ca, któ​ry krzy​czał wy​so​kim, wi​bru​‐ ją​cym gło​sem, przy​po​mi​na​ją​cym trium​fal​ny śmiech. Jed​no ude​rze​nie wiel​kich sza​rych skrzy​deł – i wierz​cho​wiec ru​nął z peł​ną szyb​ko​ścią pro​sto na uno​szą​‐ cą się w po​wie​trzu ma​szy​nę. Roz​legł się ostry dźwięk jak​by roz​dzie​ra​nej tka​‐ ni​ny, a po​tem po​wie​trze było pu​ste. Dwaj lu​dzie na skal​nej pół​ce za​mar​li w bez​ru​chu. Z dołu nie do​cho​dził ża​den

dźwięk. Chmu​ry ma​je​sta​tycz​nie prze​pły​wa​ły nad ot​chła​nią. – Mo​gien! Ro​can​non wy​krzyk​nął gło​śno jego imię. Nie było od​po​wie​dzi. Był tyl​ko ból, strach i mil​cze​nie.

9 Deszcz bęb​nił do​no​śnie o drew​nia​ny dach. Kom​na​tę za​le​gał chłod​ny pół​‐ mrok. Obok jego po​sła​nia sta​ła ko​bie​ta. Znał tę twarz – ciem​ną, szla​chet​ną, dum​‐ ną twarz uwień​czo​ną zło​tem. Chciał tej ko​bie​cie po​wie​dzieć, że Mo​gien nie żyje, ale nie mógł. Le​żał bez ru​chu, zmie​sza​ny i nie​pew​ny, bo te​raz przy​po​mniał so​bie, że Hal​dre z Hal​lan była si​wo​wło​są sta​rusz​ką, a zło​to​wło​sa ko​bie​ta, któ​rą nie​gdyś znał, nie żyje od daw​na, a w każ​dym ra​zie wi​dział ją tyl​ko raz, na pla​ne​cie od​le​głej o osiem lat świetl​nych, daw​no, daw​no temu, kie​dy był czło​wie​kiem zwa​nym Ro​can​no​‐ nem. Po​now​nie spró​bo​wał się ode​zwać, ale tyl​ko jęk​nął. – Ci​cho, mój pa​nie – po​wie​dzia​ła zło​to​wło​sa ko​bie​ta we wspól​nej mo​wie, choć z od​mien​nym ak​cen​tem. Po​de​szła bli​żej. – To jest za​mek Brey​gna. Przy​‐ sze​dłeś tu z gór z dru​gim czło​wie​kiem pod​czas śnież​nej za​mie​ci. By​łeś bli​ski śmier​ci i jesz​cze nie od​zy​ska​łeś sił. Mamy czas… Mie​li dużo cza​su i czas ten upły​wał spo​koj​nie, nie​po​strze​że​nie, wśród szu​mu desz​czu. Na​stęp​ne​go dnia – a może było to dwa dni póź​niej – od​wie​dził go Yahan, Yahan bar​dzo chu​dy, lek​ko uty​ka​ją​cy, z twa​rzą po​zna​czo​ną śla​da​mi od​mro​‐ żeń. Ale o wie​le bar​dziej nie​zro​zu​mia​ła była zmia​na, jaka za​szła w jego za​‐ cho​wa​niu, jego nie​śmia​łość i ule​głość wo​bec Ro​can​no​na. Po chwi​li roz​mo​wy zmie​sza​ny Ro​can​non za​py​tał: – Czy ty się mnie bo​isz, Yaha​nie? – Sta​ram się nie bać, pa​nie – wy​znał Yahan i za​jąk​nął się. Kie​dy Ro​can​non mógł już scho​dzić do sali bie​siad​nej, na wszyst​kich zwró​co​‐ nych ku nie​mu twa​rzach wi​dział ten sam wy​raz lęku czy oba​wy, choć były to dziel​ne i we​so​łe twa​rze. Ciem​no​skó​rzy, ja​sno​wło​si, wy​so​cy lu​dzie, sta​ra rasa; z niej wy​wo​dzi​li się An​gy​aro​wie – po​je​dyn​cze ple​mię, któ​re daw​no temu wy​‐ wę​dro​wa​ło na pół​noc, za mo​rze. To byli Liu​aro​wie, od nie​pa​mięt​nych cza​sów ży​ją​cy tu​taj, u pod​nó​ża gór i na roz​le​głych po​łu​dnio​wych rów​ni​nach. Z po​cząt​ku my​ślał, że to jego obcy wy​gląd, jego ja​sna skó​ra i ciem​ne wło​sy na​peł​nia​ją ich oba​wą; ale Yahan wy​glą​dał tak samo, a jed​nak jego się nie bali. Trak​to​wa​li go jak księ​cia po​śród ksią​żąt, co dla daw​ne​go nie​wol​ni​ka z Hal​lan sta​no​wi​ło miłą od​mia​nę. Ro​can​no​na zaś trak​to​wa​li jak księ​cia po​nad ksią​żę​ta​mi, jak ko​goś in​ne​go.

Był ktoś, kto roz​ma​wiał z nim jak rów​ny z rów​nym. Pani Ga​nye, sy​no​wa i spad​ko​bier​czy​ni sta​re​go księ​cia, była od paru mie​się​cy wdo​wą. Mały ja​sno​‐ wło​sy sy​nek pra​wie ni​g​dy jej nie od​stę​po​wał. Chłop​czyk, choć nie​śmia​ły, nie bał się Ro​can​no​na. Po​lu​bił go i czę​sto pro​sił, żeby mu opo​wia​dać o gó​rach, o mo​rzu i pół​noc​nych kra​inach. Ro​can​non od​po​wia​dał na wszyst​kie py​ta​nia, a Ga​nye, ja​sna i po​god​na jak pro​mień słoń​ca, przy​słu​chi​wa​ła się temu, od cza​su do cza​su od​wra​ca​jąc ku nie​mu z uśmie​chem twarz – tę twarz, któ​rej ni​‐ g​dy nie mógł za​po​mnieć. Na ko​niec za​py​tał ją, co my​ślą o nim miesz​kań​cy Brey​gna, a ona od​po​wie​‐ dzia​ła szcze​rze: – My​ślą, że je​steś bo​giem. Uży​ła sło​wa, któ​re usły​szał po raz pierw​szy w wio​sce To​len, sło​wa „pe​dan”. – To nie​praw​da – oświad​czył z na​ci​skiem. Za​śmia​ła się ci​cho. – Dla​cze​go tak my​ślą? – za​py​tał gwał​tow​nie. – Czy bo​go​wie Liu​arów mają ka​le​kie ręce i siwe wło​sy? – Pro​mień la​se​ra z he​li​kop​te​ra tra​fił go w pra​wy nad​gar​stek i od​tąd Ro​can​non nie​mal cał​ko​wi​cie stra​cił wła​dzę w ręce. – Cze​mu nie? – od​par​ła Ga​nye z uśmie​chem na swo​jej dum​nej, szcze​rej twa​‐ rzy. – Jed​nak​że praw​dzi​wym po​wo​dem jest to, że zsze​dłeś z gór. Prze​tra​wiał te sło​wa przez chwi​lę. – Po​wiedz mi, pani Ga​nye, czy wie​cie o… straż​ni​ku źró​dła? Ga​nye spo​waż​nia​ła. – Zna​my tyl​ko le​gen​dy. Mi​nę​ło już wie​le cza​su, dzie​sięć po​ko​leń pa​nów Brey​gna, od​kąd Lollt Wiel​ki po​szedł w góry i wró​cił prze​mie​nio​ny. Wie​my, że spo​tka​łeś Naj​star​szych. – Skąd wie​cie? – We śnie, w go​rącz​ce mó​wisz za​wsze o ce​nie, o za​pła​cie, o otrzy​ma​nym da​‐ rze i jego ce​nie. Lollt rów​nież za​pła​cił… Za​pła​tą była two​ja pra​wa ręka, Ol​ho​‐ rze? – za​py​ta​ła z na​głym stra​chem, pod​no​sząc na nie​go oczy. – Nie. Od​dał​bym obie ręce, żeby od​zy​skać to, co stra​ci​łem. Wstał, pod​szedł do okna i po​pa​trzył na kra​inę roz​cią​ga​ją​cą się mię​dzy gó​ra​‐ mi a od​le​głym mo​rzem. Wy​nio​słe wzgó​rza, na któ​rych stał za​mek Brey​gna, opły​wa​ła rze​ka, wi​jąc się i po​ły​sku​jąc po​śród niż​szych wzgórz, zni​ka​jąc w mgli​stej dali, gdzie nie​wy​raź​nie ma​ja​czy​ły wio​ski, pola, wie​że zam​ków i zno​wu rze​ka, lśnią​ca w pro​mie​niach słoń​ca, ciem​na w stru​mie​niach desz​czu. – To naj​pięk​niej​szy kraj, jaki kie​dy​kol​wiek wi​dzia​łem – po​wie​dział Ro​can​‐ non. Wciąż my​ślał o Mo​gie​nie, któ​ry ni​g​dy już tego nie zo​ba​czy. – Dla mnie nie jest już tak pięk​ny, jaki był kie​dyś. – Dla​cze​go, pani Ga​nye? – Z po​wo​du ob​cych! – Opo​wiedz mi o nich, pani. – Przy​by​li tu po​przed​niej zimy na wiel​kich la​ta​ją​cych stat​kach zie​ją​‐ cych ogniem. Nikt nie umiał po​wie​dzieć, z ja​kie​go kra​ju przy​szli. Nie wspo​mi​‐

na​ją o nich żad​ne le​gen​dy. Cały kraj po​mię​dzy rze​ką Viarn a mo​rzem na​le​ży te​raz do nich. Za​bi​li lub prze​gna​li lu​dzi z ośmiu zam​ków. My zo​sta​li​śmy uwię​zie​ni na wzgó​rzach; nie ośmie​la​my się na​wet zejść na dół, żeby za​pro​wa​‐ dzić sta​da na na​sze pa​stwi​ska. Z po​cząt​ku wal​czy​li​śmy z ob​cy​mi. Mój mąż Gan​hing zo​stał za​bi​ty przez ich ogni​stą broń. – Za​mil​kła, spoj​rza​ła na spa​lo​‐ ną rękę Ro​can​no​na. – Za​nim na​sta​ła pierw​sza od​wilż, zgi​nął… i do​tąd nie zo​‐ stał po​msz​czo​ny. Schy​la​my gło​wy i omi​ja​my ich zie​mie z da​le​ka, my, Wład​cy Zie​mi! I nie znaj​dzie się nikt, kto ka​zał​by tym ob​cym za​pła​cić za śmierć Gan​‐ hin​ga. Cóż za wspa​nia​ły gniew, po​my​ślał Ro​can​non, sły​sząc w jej gło​sie spi​żo​we tony trąb Hal​lan. – Za​pła​cą, pani Ga​nye; za​pła​cą wy​so​ką cenę. Wpraw​dzie wiesz, że nie je​‐ stem bo​giem, ale czy my​ślisz, że je​stem zwy​kłym czło​wie​kiem? – Nie, pa​nie – od​rze​kła. – Nie my​ślę tak. Mi​ja​ły dni, dłu​gie dni dłu​gie​go lata. Bia​łe zbo​cza gór po​nad Brey​gną okry​ły się błę​ki​tem, zbo​ża na po​lach Brey​gny doj​rza​ły, zo​sta​ły ze​bra​ne, za​sia​ne i doj​‐ rze​wa​ły po raz dru​gi, kie​dy pew​ne​go po​po​łu​dnia Ro​can​non usiadł obok Yaha​‐ na na dzie​dziń​cu, gdzie ujeż​dża​no wła​śnie dwa mło​de wia​tro​go​ny. – Wy​ru​szam znów na po​łu​dnie, Yaha​nie. Ty zo​sta​niesz tu​taj. – Nie, Ol​ho​rze! Po​zwól mi iść… Yahan urwał. Może przy​po​mniał so​bie pew​ną mgli​stą pla​żę, gdzie po​rwa​ny żą​dzą po​dró​ży wy​po​wie​dział po​słu​szeń​stwo Mo​gie​no​wi. Ro​can​non się uśmiech​nął. – Le​piej bę​dzie, je​śli pój​dę sam. To nie po​trwa dłu​go, tak czy ina​czej. – Ale ja przy​się​ga​łem ci słu​żyć, Ol​ho​rze. Pro​szę, po​zwól mi iść z tobą. – Przy​się​gi tra​cą waż​ność, kie​dy tra​ci się imię. Po tam​tej stro​nie gór ofia​ro​‐ wa​łeś swe służ​by Ro​ka​na​no​wi. Ale w tym kra​ju nie ma sług i nie ma też czło​‐ wie​ka o imie​niu Ro​ka​nan. Pro​szę cię, Yaha​nie, jak przy​ja​cie​la, nie mów już nic wię​cej, tyl​ko ju​tro o świ​cie osio​dłaj dla mnie wia​tro​go​na z Hal​lan. Na​stęp​ne​go ran​ka przed wscho​dem słoń​ca Yahan lo​jal​nie cze​kał na nie​go na lą​do​wi​sku, trzy​ma​jąc wo​dze je​dy​ne​go oca​la​łe​go wia​tro​go​na z Hal​lan, tego w sza​re pasy. Wia​tro​gon do​tarł sam do Brey​gny parę dni po nich, za​gło​dzo​ny i na wpół za​mar​z​nię​ty. Te​raz był lśnią​cy i pe​łen ani​mu​szu, po​war​ki​wał i wy​‐ ma​chi​wał pa​sia​stym ogo​nem. – Wło​ży​łeś dru​gą skó​rę, Ol​ho​rze? – za​py​tał szep​tem Yahan, za​pi​na​jąc mu pasy na udach. – Mó​wią, że obcy strze​la​ją ogniem w każ​de​go, kto zja​wi się w po​bli​żu ich sie​dzib. – Wło​ży​łem ją. – Ale nie masz mie​cza…? – Nie. Nie mam mie​cza. Po​słu​chaj, Yaha​nie, gdy​bym nie wró​cił, zaj​rzyj do port​fe​la, któ​ry zo​sta​wi​łem w swo​im po​ko​ju. Są w nim ka​wał​ki tka​ni​ny ze… ze zna​ka​mi i ob​ra​za​mi zie​mi; gdy​by kie​dy​kol​wiek po​wró​ci​li tu​taj moi lu​dzie,

od​daj im to, do​brze? Jest tam rów​nież na​szyj​nik. – Za​wa​hał się na chwi​lę, twarz mu po​ciem​nia​ła. – Daj go pani Ga​nye. Je​śli nie wró​cę, żeby sam go jej dać. Że​gnaj, Yaha​nie. Życz mi szczę​ścia. – Oby twoi wro​go​wie po​mar​li, nie spło​dziw​szy sy​nów! – za​wo​łał Yahan ze łza​mi i pu​ścił wo​dze. Wia​tro​gon na​tych​miast wzbił się w nie​bo, cie​płe i sza​ra​we o świ​cie, za​wró​cił po​tęż​nym ude​rze​niem skrzy​deł, zła​pał pół​noc​ny wiatr i od​le​ciał nad wzgó​rza. Yahan pa​trzył w ślad za nim. Wy​so​ko na wie​ży ktoś wyj​rzał z okna, ktoś o ciem​nej i pięk​nej twa​rzy. Wia​tro​gon znik​nął już daw​no, słoń​ce wze​szło, a ona wciąż pa​trzy​ła. Była to dziw​na po​dróż, po​dróż do miej​sca, któ​re​go ni​g​dy nie wi​dział, a jed​‐ nak po​znał je z ze​wnątrz i od we​wnątrz po​przez roz​ma​ite wra​że​nia czer​pa​ne z se​tek róż​nych umy​słów. Choć ten zmysł nie po​zwa​lał wi​dzieć, umoż​li​wiał jed​nak od​bie​ra​nie na​ma​cal​nych wra​żeń do​ty​czą​cych prze​strze​ni, wza​jem​ne​go po​ło​że​nia, cza​su, ru​chu i po​zy​cji. Prze​tra​wia​jąc te do​zna​nia wciąż na nowo przez wie​le dni, kie​dy ca​ły​mi go​dzi​na​mi sie​dział nie​ru​cho​mo w swo​im po​ko​ju w zam​ku Brey​gna, Ro​can​non zdo​był do​kład​ną, choć bez​słow​ną i bez​obra​zo​wą wie​dzę o każ​dym bu​dyn​ku i każ​dym miej​scu w ba​zie wro​ga. A upo​rząd​ko​‐ waw​szy bez​po​śred​nie wra​że​nia, do​wie​dział się, czym była ta baza, dla​cze​go tu się znaj​do​wa​ła, jak do niej wejść i gdzie szu​kać tego, co było mu po​trzeb​ne. Nie​ste​ty, po dłu​giej, in​ten​syw​nej prak​ty​ce bar​dzo trud​no mu było nie uży​‐ wać tego zmy​słu, kie​dy zbli​żał się do swo​ich wro​gów; wy​łą​czyć go, uży​wać tyl​ko oczu i uszu, my​śleć w zwy​kły spo​sób. Wy​pa​dek w gó​rach ostrzegł go, że na bli​ską od​le​głość wraż​li​we umy​sły mogą w ja​kiś nie​ja​sny spo​sób uświa​da​‐ miać so​bie jego obec​ność. Przy​cią​gnął pi​lo​ta he​li​kop​te​ra nad gór​skie zbo​cze jak rybę na węd​ce, cho​ciaż sam pi​lot za​pew​ne nie ro​zu​miał, co skie​ro​wa​ło go w tę stro​nę ani dla​cze​go czuł przy​mus strze​la​nia do lu​dzi, któ​rych zo​ba​czył. Te​raz, zbli​ża​jąc się sa​mot​nie do ogrom​nej bazy, Ro​can​non nie chciał ścią​gać na sie​bie ni​czy​jej uwa​gi, po​nie​waż miał za​miar za​kraść się jak zło​dziej pod osło​ną nocy. O za​cho​dzie słoń​ca zo​sta​wił spę​ta​ne​go wia​tro​go​na na le​śnej po​la​nie, a te​raz, po kil​ku go​dzi​nach mar​szu, prze​mie​rzał roz​le​głą, pu​stą, be​to​no​wą płasz​czy​‐ znę ko​smo​dro​mu, zbli​ża​jąc się do gru​py bu​dyn​ków. Ko​smo​drom był tyl​ko je​‐ den i rzad​ko uży​wa​ny, sko​ro wszy​scy lu​dzie i sprzęt znaj​do​wa​li się na miej​‐ scu. Ra​kie​ty mkną​ce z pręd​ko​ścią świa​tła nie li​czy​ły się w tej woj​nie, gdzie naj​bliż​sza cy​wi​li​zo​wa​na pla​ne​ta była od​le​gła o osiem lat świetl​nych. Baza była wiel​ka, prze​ra​ża​ją​co wiel​ka dla sa​mot​ne​go czło​wie​ka, ale więk​‐ szość bu​dyn​ków prze​zna​czo​no na kwa​te​ry. Re​be​lian​ci spro​wa​dzi​li tu nie​mal całą swo​ją ar​mię. Pod​czas gdy Liga tra​ci​ła czas, prze​szu​ku​jąc i pod​po​rząd​ko​‐ wu​jąc so​bie ich oj​czy​stą pla​ne​tę, oni umac​nia​li swo​je po​zy​cje na tym od​le​‐ głym, bez​i​mien​nym świe​cie, za​gu​bio​nym wśród wszyst​kich świa​tów ga​lak​ty​‐ ki, gdzie nie​zwy​kle trud​no było ich od​na​leźć. Ro​can​non wie​dział, że nie​któ​re z wiel​kich ba​ra​ków są pu​ste. Kil​ka dni temu wy​sła​no kon​tyn​gent żoł​nie​rzy

i tech​ni​ków w celu prze​ję​cia pla​ne​ty, któ​ra – jak się do​my​ślał – zo​sta​ła pod​bi​‐ ta lub na​kło​nio​na do za​war​cia so​ju​szu z bun​tow​ni​ka​mi. Owi żoł​nie​rze przy​bę​‐ dą tam naj​wcze​śniej za dzie​sięć lat. Fa​ra​day​anie byli bar​dzo pew​ni sie​bie. Pew​nie do​brze im się wie​dzie w tej woj​nie. Do znisz​cze​nia bez​pie​czeń​stwa Ligi Wszyst​kich Świa​tów po​trze​bo​wa​li tyl​ko do​brze ukry​tej bazy i sze​ściu sztuk po​tęż​nej bro​ni. Wy​brał noc, kie​dy spo​śród czte​rech księ​ży​ców je​dy​nie mały He​li​ki, aste​ro​ida uwię​zio​na przez pole przy​cią​ga​nia pla​ne​ty, miał wzejść przed pół​no​cą. He​li​ki ja​śniał na nie​bie, kie​dy Ro​can​non zbli​żał się do rzę​du han​ga​rów ster​czą​cych jak czar​na rafa na sza​rym mo​rzu be​to​nu. Nikt go nie za​uwa​żył, nikt nie wy​‐ czuł jego obec​no​ści. Nie było ogro​dze​nia, sta​no​wi​ska stra​ży były nie​licz​ne. Straż peł​ni​ły ma​szy​ny, któ​re prze​pa​try​wa​ły prze​strzeń na od​le​głość lat świetl​nych wo​kół sys​te​mu Fo​mal​haut. Cze​góż zresz​tą mie​li​by się oba​wiać ze stro​ny tu​byl​ców tkwią​cych wciąż w epo​ce brą​zu na tej ma​łej, bez​i​mien​nej pla​‐ ne​cie? He​li​ki świe​cił peł​nym bla​skiem, kie​dy Ro​can​non wy​śli​znął się z cie​nia rzu​‐ ca​ne​go przez han​ga​ry; był w po​ło​wie cy​klu, gdy Ro​can​non osią​gnął swój cel: sześć stat​ków nad​świetl​nych. Spo​czy​wa​ły obok sie​bie jak ogrom​ne he​ba​no​we jaja pod wy​so​kim, le​d​wie wi​docz​nym bal​da​chi​mem siat​ki ma​sku​ją​cej. Wo​kół stat​ków ro​sły tu i ów​dzie drze​wa wy​glą​da​ją​ce jak za​baw​ki – przed​mu​rze Lasu Viarn. Te​raz już mu​siał użyć swe​go zmy​słu my​ślo​mo​wy bez wzglę​du na kon​se​‐ kwen​cje. Stał w cie​niu kępy drzew, nie​ru​cho​my i czuj​ny, i się​gał przed sie​bie, ba​da​jąc oto​cze​nie ja​jo​wa​tych stat​ków i ich wnę​trze. W każ​dym, jak do​wie​‐ dział się w Brey​gnie, dzień i noc sie​dział pi​lot go​tów do star​tu – przy​pusz​czal​‐ nie na Fa​ra​day – w ra​zie awa​rii. Awa​ria dla sze​ściu pi​lo​tów mo​gła ozna​czać tyl​ko jed​no: że cen​trum do​wo​‐ dze​nia, znaj​du​ją​ce się sie​dem ki​lo​me​trów da​lej, na wschod​nim krań​cu bazy, zo​sta​ło zbom​bar​do​wa​ne lub do​ko​na​no w nim sa​bo​ta​żu. W ta​kim wy​pad​ku każ​dy z nich miał wy​pro​wa​dzić swój sta​tek w bez​piecz​ne miej​sce, prze​jąw​szy nad nim kon​tro​lę – po​dob​nie jak wszyst​kie stat​ki ko​smicz​ne, te jed​nost​ki nad​świetl​ne mia​ły sys​te​my na​pę​do​we nie​za​leż​ne od wszel​kich ze​wnętrz​nych kom​pu​te​rów i źró​deł za​si​la​nia, któ​re mo​gły ulec uszko​dze​niu. Ale lot na nich ozna​czał sa​mo​bój​stwo; żad​na żywa isto​ta nie prze​ży​ła po​dró​ży z szyb​ko​ścią więk​szą od świa​tła. Każ​dy pi​lot był za​tem nie tyl​ko świet​nie wy​szko​lo​nym ma​te​ma​ty​kiem, lecz rów​nież fa​na​ty​kiem go​to​wym do po​świę​ce​nia ży​cia. Do​‐ bra​no ich sta​ran​nie. Mimo wszyst​ko jed​nak nu​dzi​li się, cze​ka​jąc na swo​ją nie​‐ wiel​ką szan​sę chwa​ły. Tej nocy w jed​nym ze stat​ków Ro​can​non wy​czu​wał obec​ność dwóch lu​dzi. Po​mię​dzy nimi znaj​do​wa​ła się pła​ska po​wierzch​nia po​‐ dzie​lo​na na kwa​dra​ty. Ro​can​non od​bie​rał to samo wra​że​nie w cią​gu wie​lu ubie​głych nocy i ra​cjo​nal​na część jego umy​słu za​re​je​stro​wa​ła sło​wo: sza​chy. Się​gnął zmy​słem te​le​pa​tii do na​stęp​ne​go stat​ku. Sta​tek był pu​sty. Ro​can​non prze​mknął przez sza​rą prze​strzeń be​to​nu po​śród nie​licz​nych

drzew. Do​tarł do pią​te​go stat​ku w rzę​dzie, wspiął się na ram​pę i wpadł w otwar​ty właz. Wnę​trze nie przy​po​mi​na​ło żad​ne​go stat​ku. Były tam han​ga​‐ ry na ra​kie​ty i wy​rzut​nie, ban​ki pa​mię​ci kom​pu​te​ra, re​ak​to​ry, ja​kiś sza​leń​czo splą​ta​ny la​bi​rynt ko​ry​ta​rzy do prze​ta​cza​nia po​ci​sków, z któ​rych każ​dy mógł znisz​czyć mia​sto. Po​nie​waż sta​tek nie po​ru​szał się w zwy​kłej cza​so​prze​strze​‐ ni, nie miał dzio​bu ani rufy, w jego bu​do​wie po​zor​nie nie było żad​nej lo​gi​ki, a Ro​can​non nie znał ję​zy​ka, w któ​rym wy​pi​sa​no ozna​cze​nia. Nie było tu żad​‐ ne​go ży​we​go umy​słu, któ​ry mógł​by się stać prze​wod​ni​kiem. Ro​can​non stra​cił dwa​dzie​ścia mi​nut, szu​ka​jąc ste​row​ni – me​to​dycz​nie, po​wścią​ga​jąc na​ra​sta​ją​‐ cą pa​ni​kę, po​wstrzy​mu​jąc się od uży​wa​nia zmy​słu te​le​pa​tii, żeby nie za​nie​po​‐ ko​ić nie​obec​ne​go pi​lo​ta. Do​pie​ro kie​dy już zlo​ka​li​zo​wał ste​row​nię, zna​lazł an​sibl i usiadł przed nim, tyl​ko na chwi​lę po​zwo​lił so​bie zaj​rzeć do wnę​trza dru​gie​go stat​ku. Ode​brał wy​raź​ny ob​raz ręki za​wie​szo​nej nie​zde​cy​do​wa​nie nad bia​łym goń​cem. Wy​co​‐ fał się na​tych​miast. Za​pa​mię​tał ko​or​dy​na​ty, na któ​re na​sta​wio​ny był an​sibl, po czym prze​sta​wił go na ko​or​dy​na​ty Bazy Et​no​gra​ficz​nej Ligi dla 8. Stre​fy Ga​lak​tycz​nej, w mie​ście Ker​gu​elen, na pla​ne​cie Nowa Po​łu​dnio​wa Geo​r​gia – je​dy​ne ko​or​dy​na​ty, któ​re pa​mię​tał bez za​glą​da​nia do pod​ręcz​ni​ka. Włą​czył ma​szy​nę i za​czął nada​wać. Pal​ce ude​rza​ły w kla​wi​sze nie​zręcz​nie, bo mu​siał się po​słu​gi​wać lewą ręką. W tej sa​mej chwi​li na ma​łym, czar​nym ekra​nie w po​ko​ju, któ​ry znaj​do​wał się w jed​nym z miast na pla​ne​cie od​le​głej o osiem lat świetl​nych, po​ja​wi​ły się li​‐ te​ry: PIL​NE DO PRE​ZY​DIUM LIGI. Baza nad​świetl​nych stat​ków wo​jen​nych re​‐ be​lian​tów z Fa​ra​daya znaj​du​je się na Fo​mal​haut II, Kon​ty​nent Po​łu​dnio​wo-Za​chod​ni, 28° 28’ pn. 121° 40’ zach. ok. 3 km pn.-w. od głów​nej rze​ki. Baza za​‐ ciem​nio​na, ale po​win​na być wi​docz​na jako 4 bu​dyn​ki, 28 grup ba​ra​ków i han​‐ gar na ko​smo​dro​mie pro​wa​dzą​cym w.-zach. 6 stat​ków nad​świetl​nych w ba​zie, ale na ze​wnątrz, do​kład​nie na pd.-w. od ko​smo​dro​mu, na skra​ju lasu, za​ka​‐ mu​flo​wa​ne siat​ką ma​sku​ją​cą i po​chła​nia​cza​mi świa​tła. Nie ata​ko​wać na oślep, bo tu​byl​cy są nie​win​ni. Tu Ga​ve​ral Ro​can​non z mi​sji et​no​gra​ficz​nej Fo​‐ mal​haut. Je​stem je​dy​nym po​zo​sta​łym przy ży​ciu człon​kiem eks​pe​dy​cji. Na​da​ję z an​si​bla na po​kła​dzie stat​ku wro​ga. Tu​taj po​zo​sta​ło 5 godz. do świ​tu. Miał za​miar do​dać: „Zo​staw​cie mi parę go​dzin na uciecz​kę”, ale nie zro​bił tego. Gdy​by go zła​pa​no, Fa​ra​day​anie zo​sta​li​by ostrze​że​ni i mo​gli​by prze​nieść stat​ki w inne miej​sce. Wy​łą​czył na​daj​nik i usta​wił ko​or​dy​na​ty w po​przed​nim po​ło​że​niu. Wę​dru​jąc do wyj​ścia wą​skim po​mo​stem bie​gną​cym wzdłuż ko​ry​ta​‐ rza, po​now​nie spraw​dził dru​gi sta​tek. Sza​chi​ści skoń​czy​li par​tię i zbie​ra​li się do wyj​ścia. Za​czął biec, mi​ja​jąc pu​ste, dzi​wacz​ne, sła​bo oświe​tlo​ne po​miesz​‐ cze​nia. Zda​wa​ło mu się, że skrę​cił w złym kie​run​ku, ale tra​fił pro​sto do wła​‐

zu. Zbiegł po ram​pie i go​niąc reszt​ką sił, prze​mknął obok nie​koń​czą​ce​go się ogro​mu stat​ku, obok nie​koń​czą​ce​go się ogro​mu dru​gie​go stat​ku i wpadł w ciem​ność lasu. Mię​dzy drze​wa​mi nie mógł już biec, gdyż od​dech pa​lił go w pier​si, a gę​ste czar​ne ga​łę​zie nie prze​pusz​cza​ły świa​tła. Szedł da​lej szyb​kim kro​kiem; ob​‐ szedł skraj bazy, do​tarł do koń​ca ko​smo​dro​mu i roz​po​czął dro​gę po​wrot​ną, wspo​ma​ga​ny przez na​stęp​ny cykl ja​sno​ści He​li​ki, a po go​dzi​nie – wschód Feni. Miał wra​że​nie, że w ogó​le nie po​su​wa się na​przód, a czas ucie​kał. Je​śli zbom​bar​du​ją bazę te​raz, kie​dy był tak bli​sko, do​się​gnie go fala ude​rze​nio​wa lub pło​mie​nie. Brnął przez ciem​ność ogar​nię​ty prze​moż​nym stra​chem przed świa​tłem, któ​re może wy​buch​nąć za jego ple​ca​mi i go spa​lić. Ale dla​cze​go się nie zja​wia​li, dla​cze​go to trwa​ło tak dłu​go? Do​pie​ro o świ​cie do​tarł do wzgó​rza o roz​dwo​jo​nym wierz​choł​ku, gdzie zo​sta​‐ wił wia​tro​go​na. Be​stia po​war​ki​wa​ła na nie​go, roz​draż​nio​na tym, że całą noc spę​dzi​ła uwią​za​na do drze​wa w le​sie ob​fi​tu​ją​cym w zwie​rzy​nę. Ro​can​non oparł się o jej cie​pły bok i po​dra​pał ją lek​ko za uchem, my​śląc o Kyo. Kie​dy ode​tchnął, do​siadł wia​tro​go​na i po​na​glił go do mar​szu. Przez dłu​gi czas zwierz ku​lił się jak sfinks i nie chciał się ru​szyć. Wresz​cie pod​niósł się, pro​te​stu​jąc me​lo​dyj​nym war​cze​niem, i po​drep​tał na pół​noc w za​bój​czo po​wol​‐ nym tem​pie. Pola i wzgó​rza, opusz​czo​ne wio​ski i sę​dzi​we drze​wa były już sła​‐ bo wi​docz​ne, ale wia​tro​gon nie chciał le​cieć, do​pó​ki wscho​dzą​ce słoń​ce nie za​‐ bły​sło na ho​ry​zon​cie. Wte​dy wzbił się w górę, zła​pał świe​ży, po​myśl​ny wiatr i po​mknął w ja​sny, bla​dy świt. Ro​can​non wciąż oglą​dał się do tyłu. Za nim roz​cią​ga​ła się spo​koj​na, ci​cha kra​ina, w ło​ży​sku rze​ki na za​cho​dzie le​ża​ła mgła. Na​tę​żył zmysł te​le​pa​tii i usły​szał my​śli, emo​cje i po​ran​ne sny wro​gów roz​po​czy​na​ją​cych nowy, zwy​kły dzień. Zro​bił, co mógł. Głup​cem był, są​dząc, że zdo​ła cze​goś do​ko​nać. Cóż zna​czy je​den sa​mot​ny czło​wiek prze​ciw​ko wy​szko​lo​nej ar​mii? Wy​czer​pa​ny, ze znu​że​‐ niem prze​tra​wia​jąc swą po​raż​kę, wra​cał do Brey​gny, je​dy​ne​go miej​sca, do któ​re​go mógł wró​cić. Prze​stał już się za​sta​na​wiać, cze​mu Liga tak dłu​go od​‐ kła​da atak. Nie mie​li za​mia​ru ata​ko​wać. Uzna​li jego wia​do​mość za oszu​stwo, pu​łap​kę. Albo też, co bar​dziej praw​do​po​dob​ne, po​my​lił ko​or​dy​na​ty: wy​star​‐ czy​ła jed​na źle po​da​na współ​rzęd​na, żeby jego wia​do​mość prze​pa​dła w pu​st​ce, gdzie nie było cza​su ani prze​strze​ni. I za to zgi​nę​li Raho, Iot, Mo​gien – za wia​do​mość wy​sła​ną do​ni​kąd. A on zo​stał tu wy​gna​ny na resz​tę swe​go ży​cia, nie​po​trzeb​ny ni​ko​mu, obcy w ob​cym świe​cie. Zresz​tą to nie mia​ło zna​cze​nia. Był tyl​ko jed​nym czło​wie​kiem. Los po​je​dyn​‐ cze​go czło​wie​ka się nie li​czy. Cóż w ta​kim ra​zie się li​czy? Nie mógł znieść tych wspo​mnień. Obej​rzał się po​now​nie, żeby nie wi​dzieć wciąż przed ocza​mi twa​rzy Mo​gie​na – i z krzy​kiem po​de​rwał ka​le​kie ra​mię, osła​nia​jąc oczy przed nie​zno​śnym bla​skiem, wy​so​kim, bia​łym słu​pem ognia, któ​ry wy​strze​lił bez​gło​śnie z rów​ni​ny.

Po​tem do​tarł do nie​go grzmot i ude​rze​nie wia​tru. Prze​ra​żo​ny wia​tro​gon ryk​nął, wspiął się i jak strza​ła spadł na zie​mię. Ro​can​non wy​gra​mo​lił się z sio​dła i sku​lił się, osła​nia​jąc gło​wę rę​ka​mi. Ale nie po​tra​fił się od tego od​gro​‐ dzić – nie od świa​tła, lecz od ciem​no​ści. Ciem​ność ośle​pi​ła jego umysł i wy​peł​‐ ni​ła jego cia​ło, uświa​da​mia​jąc mu śmierć ty​sią​ca lu​dzi. Śmierć, śmierć, śmierć bez koń​ca, wciąż na nowo, ty​siąc śmier​ci w jed​nej chwi​li, w jed​nym umy​śle – w jego umy​śle. A po​tem ci​sza. Pod​niósł gło​wę i słu​chał, i usły​szał ci​szę.

Epi​log O za​cho​dzie słoń​ca wy​lą​do​wał na dzie​dziń​cu zam​ku Brey​gna, zsiadł i sta​nął obok swe​go wierz​chow​ca – zmę​czo​ny czło​wiek z siwą, po​chy​lo​ną gło​wą. Na​‐ tych​miast ze​bra​li się wo​kół nie​go wszy​scy ja​sno​wło​si miesz​kań​cy zam​ku, wy​‐ py​tu​jąc, co to był za wiel​ki ogień na za​cho​dzie i czy to praw​da, co opo​wia​da​ją uchodź​cy z rów​nin o za​gła​dzie ob​cych. Dziw​ne to było, jak tło​czy​li się wo​kół nie​go, wie​dząc, że on wie. Szu​kał wzro​kiem Ga​nye, a kie​dy uj​rzał jej twarz, od​zy​skał mowę. – Sie​dzi​ba wro​gów jest znisz​czo​na – po​wie​dział z tru​dem. – Nie wró​cą tu​taj. Wasz ksią​żę Gan​hing zo​stał po​msz​czo​ny. I mój ksią​żę Mo​gien. I twoi bra​cia, Yaha​nie, i lu​dzie Kyo. I moi przy​ja​cie​le. Wszy​scy wro​go​wie zgi​nę​li. Roz​stą​pi​li się przed nim, a on wszedł sa​mot​nie do zam​ku. Kil​ka dni póź​niej spa​ce​ro​wał z Ga​nye po spłu​ka​nym desz​czem ta​ra​sie wie​‐ ży. Ga​nye spy​ta​ła go, czy te​raz odej​dzie z Brey​gny. Przez dłu​gi czas nie od​po​‐ wia​dał. – Nie wiem – rzekł w koń​cu. – Yahan chy​ba wró​ci na pół​noc, do Hal​lan. Jest tu​taj paru chłop​ców, któ​rym ma​rzą się mor​skie po​dró​że. A pani Hal​lan cze​ka na wia​do​mość o swym synu… Ale Hal​lan nie jest moim do​mem. Na tym świe​‐ cie nie mam domu. – A czy twoi lu​dzie nie przyj​dą po cie​bie? – za​py​ta​ła Ga​nye, któ​ra sły​sza​ła co nie​co o jego po​cho​dze​niu. Po​pa​trzył na pięk​ny kra​jo​braz, na rze​kę po​ły​sku​ją​cą da​le​ko w let​nim zmierz​chu. – Może przyj​dą – od​parł. – Za osiem lat. Mogą wy​słać śmierć na​tych​miast, ale ży​cie jest po​wol​niej​sze… Ale czy to są moi lu​dzie? Nie je​stem już tym, kim by​łem przed​tem. Zmie​ni​łem się; pi​łem ze źró​dła w gó​rach. I ni​g​dy wię​cej nie chcę już iść tam, gdzie mógł​bym usły​szeć głos mo​je​go wro​ga. W mil​cze​niu szli obok sie​bie, wstę​pu​jąc na sie​dem stop​ni pro​wa​dzą​cych do ba​lu​stra​dy, a wte​dy Ga​nye, spo​glą​da​jąc ku za​mglo​nym, błę​kit​nym ba​stio​nom gór, po​wie​dzia​ła: – Zo​stań z nami. Ro​can​non mil​czał przez chwi​lę, za​nim od​rzekł: – Zo​sta​nę. Na ja​kiś czas. Ale spę​dził tam resz​tę swe​go ży​cia. Kie​dy stat​ki Ligi po​now​nie przy​by​ły na Fo​mal​haut II i Yahan po​pro​wa​dził wy​pra​wę po​szu​ki​wa​czy do Brey​gny, Ro​‐ can​non nie żył. Miesz​kań​cy zam​ku opła​ki​wa​li swo​je​go księ​cia, a wdo​wa po

nim, wy​so​ka i ja​sno​wło​sa, no​szą​ca na szyi wiel​ki błę​kit​ny klej​not na zło​tym łań​cu​chu, wi​ta​ła tych, któ​rzy po nie​go przy​szli. Ni​g​dy się nie do​wie​dział, że Liga na​zwa​ła ten świat jego imie​niem.

1

Garść mro​ku W ostat​nich dniach ostat​nie​go cy​klu księ​ży​ca Je​sie​ni nad gi​ną​cy​mi la​sa​mi Aska​te​wa​ru wiał zim​ny wiatr z pół​noc​nych kre​sów, prze​sy​co​ny za​pa​chem śnie​gu i dymu. Ro​le​ry, po​dob​na do dzi​kie​go zwie​rząt​ka w swym ja​snym fu​‐ trza​nym okry​ciu, prze​my​ka​ła zwin​nie i nie​mal nie​po​strze​że​nie mię​dzy drze​‐ wa​mi, przez kur​ha​ny ze​schłych li​ści, zo​sta​wia​jąc za sobą wzno​szo​ne ka​mień po ka​mie​niu mury na sto​kach Te​wa​ru i krzą​ta​ni​nę przy ostat​nich zbio​rach na po​lach. Nikt za nią nie wo​łał. Szła sa​mot​nie na za​chód le​d​wie prze​tar​tą ścież​‐ ką, po​ora​ną nie​zli​czo​ny​mi bruz​da​mi przez wę​dru​ją​ce na po​łu​dnie ryj​ce, tu i tam za​ta​ra​so​wa​ną pnia​mi po​wa​lo​nych drzew i wiel​ki​mi za​spa​mi opa​dłych li​‐ ści. Na roz​sta​jach, tam gdzie ścież​ka roz​wi​dla​ła się u pod​nó​ża Wzgórz Gra​nicz​‐ nych, po​szła pro​sto, ale nie zdą​ży​ła zro​bić na​wet dzie​się​ciu kro​ków, kie​dy za​‐ nie​po​ko​ił ją do​bie​ga​ją​cy z tyłu ryt​micz​ny sze​lest. Szla​kiem z pół​no​cy pę​dził bie​gacz, ubi​jał bo​sy​mi sto​pa​mi przy​bój li​ści, po​‐ wie​wa​jąc za sobą dłu​gą prze​pa​ską zwią​zu​ją​cą mu wło​sy. Biegł rów​nym, wy​‐ trwa​łym, roz​ry​wa​ją​cym płu​ca kro​kiem; nie spoj​rzaw​szy na​wet na Ro​le​ry, prze​mknął ze stłu​mio​nym tu​po​tem obok niej i tyle go wi​dzia​ła. Wiatr po​niósł go do Te​wa​ru, jego i wie​ści, z ja​ki​mi się śpie​szył: o bu​rzy, o ka​ta​stro​fie, o Zie​‐ mi, o woj​nie… Ro​le​ry bez za​cie​ka​wie​nia od​wró​ci​ła się i ru​szy​ła w swo​ją stro​‐ nę le​d​wie wi​docz​ną ścież​ką pną​cą się za​ko​sa​mi po​śród wiel​kich, mar​twych, po​ję​ku​ją​cych pni, aż wresz​cie ze szczy​tu wzgó​rza uj​rza​ła w od​da​li skra​wek czy​ste​go nie​ba i mo​rze. Za​chod​ni stok wzgórz oczysz​czo​no z mar​twe​go lasu. Przy​cup​nąw​szy pod osło​ną po​tęż​ne​go pnia, mo​gła się​gnąć wzro​kiem aż po naj​dal​szy za​chód, wi​dzia​ła bez​kre​sne po​ła​cie rów​ni​ny przy​pły​wo​wej, a nie​co po​ni​żej miej​sca, w któ​rym sie​dzia​ła, i odro​bi​nę w pra​wo – oto​czo​ne mu​ra​mi, przy​kry​te czer​‐ wo​ny​mi da​cha​mi, roz​ło​żo​ne na nad​mor​skim urwi​sku mia​sto far​bor​nów. Wy​so​kie, barw​nie po​ma​lo​wa​ne domy z ka​mie​nia sia​ły za​męt w gło​wie mno​‐ go​ścią wy​ra​sta​ją​cych jed​ne po​nad dru​gi​mi okien i da​chów opa​da​ją​cych wzdłuż po​chy​ło​ści urwi​ska po sam jego brzeg. Na ze​wnątrz mu​rów i u stóp kli​fu, tam gdzie na po​łu​dnie od mia​sta sta​wał się on znacz​nie niż​szy, cią​gnę​ły się pa​‐

stwi​ska i pola, wszyst​kie oto​czo​ne gro​bla​mi, wszyst​kie po​cię​te w ta​ra​sy, schlud​ne jak wzo​rzy​ste ko​bier​ce. od mu​rów mia​sta na kra​wę​dzi urwi​ska, nad gro​bla​mi i wy​dma​mi, po​nad brze​giem mo​rza i po​ły​skli​wą gła​dzią pia​sków za​‐ le​wo​wych, bie​gła ki​lo​me​tro​wa, wspar​ta na gi​gan​tycz​nych ka​mien​nych przę​‐ słach dro​ga łą​czą​ca mia​sto z dzi​wacz​ną wy​spą po​śród pia​sków – ogrom​ną, nie​do​stęp​ną czar​ną ska​łą. Ster​cza​ła spo​śród lśnią​cych rów​nin i błysz​czą​cych płach​ci pia​sku smo​li​sta i kła​dą​ca smo​li​sty cień, sro​ga i nie​ubła​ga​na, o szczy​‐ cie wy​rzeź​bio​nym w ar​ka​dy i wie​ży​ce bar​dziej fan​ta​stycz​ne niż ja​kie​kol​wiek dzie​ło wia​tru i mo​rza. Co to było? Fort, po​mnik, kur​han? Jaka mrocz​na siła wy​pię​trzy​ła tę ska​łę i zbu​do​wa​ła ten nie​sa​mo​wi​ty most, daw​no w przed​cza​‐ sie, gdy far​bor​no​wie byli po​tęż​ni i to​czy​li woj​ny? Ro​le​ry ni​g​dy nie bra​ła do ser​ca po​są​dzeń o cza​ry, któ​re nie​od​łącz​nie to​wa​‐ rzy​szy​ły każ​dej opo​wie​ści o far​bor​nach. Te​raz, pa​trząc na tę czar​ną wy​spę po​‐ śród pia​sków, po​ję​ła, że jest to coś rze​czy​wi​ście dziw​ne​go – pierw​sza na​praw​‐ dę dziw​na rzecz, jaką wi​dzia​ła w ży​ciu: zbu​do​wa​na w za​mierz​chłym przed​‐ cza​sie, któ​ry był jej zu​peł​nie nie​zna​ny, rę​ka​mi istot z ob​cej krwi i cia​ła, wy​‐ my​ślo​na przez obce umy​sły. Było w tej wy​spie coś zło​wiesz​czo ta​jem​ni​cze​go, ale i po​cią​ga​ją​ce​go. Z fa​scy​na​cją za​czę​ła ob​ser​wo​wać ma​leń​ką po​stać idą​cą pod​nieb​nym mo​stem, kro​pecz​kę, ciem​ną plam​kę peł​zną​cą ku czar​nym wie​ży​‐ com bi​ją​cym w nie​bo spo​śród roz​mi​go​ta​nych pia​sków. Z tej stro​ny wzgórz wiatr nie był tak przej​mu​ją​co zim​ny. Słoń​ce, świe​cą​ce z bez​kre​sne​go za​cho​du przez szcze​li​nę w gru​bej war​stwie chmur, zło​ci​ło uli​ce i da​chy do​mów u stóp Ro​le​ry. Mia​sto wa​bi​ło ją nie​zna​nym. Ule​ga​jąc na​głe​mu im​pul​so​wi, bez wa​ha​nia zbie​gła po zbo​czu i prze​kro​czy​ła wiel​ką bra​mę w mu​‐ rach mia​sta. Szła da​lej – lek​ko jak przed​tem, dziar​sko i nie​dba​le, bo tak na​ka​zy​wa​ła jej duma – ale kie​dy pod sto​pa​mi po​czu​ła sza​re, ide​al​nie gład​kie ka​mie​nie bru​ku, ser​ce za​czę​ło jej wa​lić w pier​si. Zer​ka​ła ukrad​kiem na lewo i pra​wo, na wy​so​‐ kie domy ze spi​cza​sty​mi da​cha​mi i okna​mi z prze​zro​czy​ste​go ka​mie​nia – więc jed​nak ta opo​wieść oka​za​ła się praw​dą! – zbu​do​wa​ne nad po​wierzch​nią zie​mi, i na wą​ziut​kie po​let​ka przed nie​któ​ry​mi z nich, gdzie ja​skra​wo​pur​pu​ro​we i po​ma​rań​czo​we li​ście kel​lem i ha​dun pię​ły się w górę po ma​lo​wa​nych na nie​‐ bie​sko i zie​lo​no ścia​nach, try​ska​jąc bar​wa​mi po​śród sza​rej mo​no​to​nii je​sien​‐ ne​go kra​jo​bra​zu. W po​bli​żu wschod​niej bra​my wie​le do​mów sta​ło pu​stych, nie mia​ły błysz​czą​cych okien, a far​ba na ich ka​mien​nych ścia​nach łusz​czy​ła się i od​pa​da​ła. Ale to tyl​ko kil​ka ulic i cią​gów scho​dów; da​lej domy były już za​‐ miesz​ka​ne. Za​czę​ła mi​jać pierw​szych far​bor​nów. Pa​trzy​li na nią zu​peł​nie otwar​cie. Ro​le​ry sły​sza​ła, że far​bor​no​wie po​tra​fią spoj​rzeć czło​wie​ko​wi pro​sto w oczy, ale nie zde​cy​do​wa​ła się te​raz tego spraw​‐ dzić. Naj​waż​niej​sze, że nikt jej nie za​trzy​my​wał. Ubra​niem nie​wie​le się od niej róż​ni​li, a nie​któ​rzy z nich – co wy​pa​trzy​ła, zer​ka​jąc ukrad​ko​wo – wca​le nie mie​li skó​ry dużo ciem​niej​szej niż lu​dzie. Ale w twa​rzach, na któ​re nie pod​no​si​ła wzro​ku, wy​czu​ła nie​ziem​ską ciem​ność oczu.

Na​gle uli​ca za​koń​czy​ła się prze​stron​nym i pła​skim pla​cem po​cię​tym przez chy​lą​ce się ku za​cho​do​wi słoń​ce w pasy cie​nia i zło​ta. Z czte​rech stron sta​ły czte​ry domy wiel​ko​ści ma​łych pa​gór​ków, ozdo​bio​ne od przo​du cią​ga​mi wiel​‐ kich ar​kad, a po​wy​żej pły​ta​mi na prze​mian sza​re​go i prze​zro​czy​ste​go ka​mie​‐ nia. Pro​wa​dzi​ły tu tyl​ko czte​ry uli​ce i wszyst​kie czte​ry moż​na było za​mknąć bra​ma​mi, któ​rych skrzy​dła wi​sia​ły wku​te w ścia​ny czte​rech wiel​kich do​mów. Dzię​ki tym bra​mom plac two​rzył coś w ro​dza​ju for​tu w for​cie czy też mia​sta w mie​ście. Po​nad nim strze​la​ła pro​sto w nie​bo część jed​ne​go z bu​dyn​ków, ja​‐ śnie​jąc w pro​mie​niach słoń​ca. Było tu pra​wie pu​sto, tyl​ko w jed​nym rogu pla​cu, wy​sy​pa​nym pia​skiem, wiel​kim jak pole, ba​wi​ło się kil​ku ma​łych far​bor​nów. Dwóch naj​star​szych to​‐ czy​ło z za​cię​to​ścią i wiel​ką wpra​wą wal​kę za​pa​śni​czą, a grup​ka młod​szych chłop​ców w ochron​nych wa​to​wa​nych kurt​kach i czap​kach za​wzię​cie tre​no​wa​‐ ła pchnię​cia i cię​cia drew​nia​ny​mi mie​cza​mi. Za​pa​śni​cy wy​glą​da​li cu​dow​nie, gdy tak ob​cho​dzi​li się na​wza​jem w po​wol​nym, groź​nym tań​cu, po czym z za​‐ ska​ku​ją​cą zwin​no​ścią i wdzię​kiem prze​cho​dzi​li do zwar​cia. Nie mo​gąc ode​‐ rwać od nich wzro​ku, Ro​le​ry przy​sta​nę​ła obok ja​kiejś pary wy​so​kich i mil​czą​‐ cych far​bor​nów w fu​trach. Kie​dy na​gle więk​szy z za​pa​śni​ków prze​ko​zioł​ko​‐ wał w po​wie​trzu i wy​lą​do​wał pła​sko na ło​pat​kach, za​par​ło jej dech w pier​si, nie​mal tak samo jak jemu, i za​raz ro​ze​śmia​ła się ze zdu​mie​nia i po​dzi​wu. – Świet​ny rzut, Jon​ken​dy! – za​wo​łał sto​ją​cy obok niej far​born, a ko​bie​ta po prze​ciw​nej stro​nie are​ny za​kla​ska​ła w ręce. Młod​si chłop​cy, po​chło​nię​ci swą wal​ką, nie wi​dząc poza nią świa​ta, ani na chwi​lę nie prze​sta​wa​li ciąć, pa​ro​‐ wać i krę​cić młyn​ków. Nie wie​dzia​ła, że ma​go​wie wy​cho​wu​ją swo​ich sy​nów na wo​jow​ni​ków ani że ce​nią so​bie zręcz​ność i siłę. Co praw​da sły​sza​ła o ich za​pa​sach, ale mgli​ście wy​obra​ża​ła so​bie far​bor​nów jako pa​ją​ko​wa​tych gar​bu​sów, prze​sia​du​ją​cych w mrocz​nych piw​ni​cach nad ko​ła​mi garn​car​ski​mi i wy​ra​bia​ją​cych de​li​kat​ne na​czy​nia z bia​łe​go i prze​zro​czy​ste​go ka​mie​nia, któ​re tra​fia​ły do na​mio​tów lu​‐ dzi. Poza tym krą​ży​ły o nich baj​dy, po​gło​ski i strzę​py po​dań. My​śli​wy mie​wał „szczę​ście jak far​born”, pe​wien ro​dzaj rudy na​zy​wa​no rudą ma​gów, bo cza​‐ row​ni​cy bar​dzo ją so​bie ce​ni​li. Ale te strzę​py to było wszyst​ko, co wie​dzia​ła. Na dłu​go przed jej przyj​ściem na świat Mę​żo​wie Aska​te​wa​ru prze​wę​dro​wa​li we wschod​nie i pół​noc​ne re​jo​ny swo​jej dzie​dzi​ny. Ani razu nie po​sy​ła​no jej ze zbio​ra​mi do spi​chrzów pod Te​wa​rem, to​też ni​g​dy nie była na tym za​chod​nim po​gra​ni​czu, aż do tego cy​klu księ​ży​ca, kie​dy to Mę​żo​wie Dzie​dzi​ny Aska​te​wa​‐ ru przy​by​li ze swy​mi sta​da​mi i ro​dzi​na​mi, by nad ukry​ty​mi w zie​mi za​pa​sa​mi mię​sa i ziar​na zbu​do​wać Zi​mo​we Mia​sto. Praw​dę mó​wiąc, nie wie​dzia​ła o ob​‐ cych zu​peł​nie nic. Kie​dy uświa​do​mi​ła so​bie, że chło​piec, któ​ry wy​grał wal​kę, szczu​plej​szy od swe​go prze​ciw​ni​ka, na​zwa​ny przez far​bor​na Jon​ken​dym, pa​‐ trzy jej pro​sto w twarz, szarp​nę​ła gło​wą w bok i od​sko​czy​ła do tyłu ze stra​chu i zgor​sze​nia. Pod​szedł do niej nagi, czar​ny i lśnią​cy od potu.

– Je​steś z Te​wa​ru, praw​da? – spy​tał w ję​zy​ku lu​dzi, ale prze​krę​ca​jąc sło​wa. Szczę​śli​wy z od​nie​sio​ne​go zwy​cię​stwa, otrze​pał pia​sek ze swych gib​kich ra​‐ mion i uśmiech​nął się do niej. – Tak. – Co mo​że​my dla cie​bie zro​bić? Czy masz do nas ja​kąś spra​wę? Oczy​wi​ście nie mo​gła spoj​rzeć na nie​go z tak bli​ska, ale ton jego gło​su był przy​ja​zny i za​ra​zem żar​to​bli​wy. Po​my​śla​ła, że ten chło​pak jest pew​nie młod​‐ szy od niej. Nie mo​gła po​zwo​lić, żeby so​bie z niej żar​to​wał. – Tak – od​par​ła chłod​no. – Chcę obej​rzeć tę czar​ną ska​łę na pia​skach. – Pro​szę bar​dzo, mo​żesz iść. Wia​dukt jest otwar​ty. Od​nio​sła wra​że​nie, że chło​piec pró​bu​je jej zaj​rzeć w spusz​czo​ną twarz. Od​‐ wró​ci​ła ją jesz​cze bar​dziej. – Gdy​by ktoś pró​bo​wał cię za​trzy​mać, po​wiedz, że przy​sy​ła się Jon​ken​dy Li. Czy może mam tam iść z tobą? Na to w ogó​le nie go​dzi​ło się od​po​wia​dać. Z pod​nie​sio​ną wy​so​ko gło​wą i wzro​kiem wbi​tym w zie​mię ru​szy​ła w stro​nę uli​cy pro​wa​dzą​cej do mo​stu. Ża​den z tych uśmie​cha​ją​cych się pod no​sem czar​nych niby-lu​dzi nie bę​dzie so​‐ bie my​ślał, że się boi… Nikt za nią nie szedł. Tych kil​ku far​bor​nów, któ​rych mi​nę​ła na krót​kiej uli​‐ cy, chy​ba w ogó​le nie zwró​ci​ło na nią uwa​gi. Do​tar​ła do ogrom​nych fi​la​rów wia​duk​tu, zer​k​nę​ła z uko​sa przez ra​mię, po czym zno​wu spoj​rza​ła przed sie​‐ bie i za​sty​gła w bez​ru​chu. Most był ogrom​ny. Ogrom​ny! To była dro​ga dla ol​brzy​mów! Ze wzgó​rza wy​‐ glą​dał zwiew​nie, biegł po​nad po​la​mi, wy​dma​mi i pia​ska​mi lek​ki​mi, mia​ro​wy​‐ mi su​sa​mi swych przę​seł. Stąd zo​ba​czy​ła, że jest dość sze​ro​ki, by mo​gło nim przejść pierś w pierś dwu​dzie​stu lu​dzi, i pro​wa​dzi wprost do ma​ja​czą​cych w od​da​li czar​nych wrót osa​dzo​nych w wie​ży. Żad​na po​ręcz nie od​dzie​la​ła tej gi​gan​tycz​nej dro​gi od po​wietrz​nej ot​chła​ni po obu jej stro​nach. Po​mysł, żeby wejść na ten most, był zu​peł​nie nie​do​rzecz​ny. Po pro​stu nie mo​gła tego zro​bić; to nie była dro​ga dla ludz​kich stóp. Ja​kaś bocz​na ulicz​ka za​pro​wa​dzi​ła ją do jed​nej z za​chod​nich bram mia​sta. Ro​le​ry prze​szła śpiesz​nie obok dłu​gich, pu​stych za​gród i obór. Za​mie​rza​ła obejść mury mia​sta i wra​cać do domu. Za tą bra​mą urwi​sko było znacz​nie niż​sze. Wy​cię​to w nim scho​dy wio​dą​ce na sam dół, gdzie w słoń​cu żół​ci​ły się tchną​ce spo​ko​jem pola. A da​lej tyl​ko je​‐ den krok przez wy​dmy i po​ja​wi​ła się sze​ro​ka pla​ża, gdzie moż​na zna​leźć wiecz​nie zie​lo​ne mor​skie kwia​ty, któ​re ko​bie​ty Aska​te​wa​ru trzy​ma​ły w swo​‐ ich ko​mo​dach i wpla​ta​ły so​bie we wło​sy pod​czas świąt. Ro​le​ry po​czu​ła w po​‐ wie​trzu nie​zna​ny za​pach mo​rza. Jesz​cze ni​g​dy w ży​ciu nie cho​dzi​ła po pla​ży. Słoń​ce wciąż sta​ło dość wy​so​ko. Ze​szła dłu​gi​mi ka​mien​ny​mi scho​da​mi wy​ku​‐ ty​mi w ścia​nie kli​fu, pu​ści​ła się pę​dem przez pola, gro​ble i wy​dmy. Na ko​niec wy​bie​gła na ide​al​nie pła​ską rów​ni​nę roz​mi​go​ta​nych pia​sków cią​gną​cą się, jak da​le​ko się​gnąć wzro​kiem, na po​łu​dnie, pół​noc i za​chód.

Wiał wiatr, świe​ci​ło sła​be słoń​ce. Skądś z ogrom​nej dali na za​cho​dzie nie​‐ ustan​nie do​cho​dził ja​kiś od​głos – po​tęż​ny, ko​ją​cy po​mruk. Pod sto​pa​mi mia​ła twar​dy, gład​ki, bez​kre​sny pia​sek. Za​czę​ła biec dla sa​mej ra​do​ści pę​dze​nia przed sie​bie. Po chwi​li przy​sta​nę​ła i upo​jo​na bie​giem spoj​rza​ła na ogrom​ne przę​sła wia​duk​tu kro​czą​ce z po​wa​gą tuż obok cie​niut​kiej, nie​rów​nej kre​secz​ki od​ci​sków jej stóp. Znów po​bie​gła i znów się za​trzy​ma​ła, żeby na​zbie​rać sre​‐ brzy​stych musz​li na wpół za​ko​pa​nych w pia​sku. Barw​ne ni​czym garść ko​lo​ro​‐ wych ka​my​ków mia​sto far​bor​nów roz​sia​dło się za jej ple​ca​mi na brze​gu urwi​‐ ska jak ptak na grzę​dzie. Nim sprzy​krzył się jej sło​ny wiatr, bez​miar prze​‐ strze​ni i sa​mot​ność, do​tar​ła aż do wiel​kiej ska​ły, któ​ra te​raz wy​ro​sła czar​ną ścia​ną mię​dzy nią a słoń​cem. W dłu​gim cie​niu wy​nio​słej ska​ły cza​ił się chłód. Ro​le​ry wzdry​gnę​ła się i żeby wy​do​stać się z cie​nia, znów za​czę​ła biec, trzy​ma​jąc się jak naj​da​lej od tej czar​nej bry​ły. Chcia​ła spraw​dzić, czy słoń​ce stoi już bar​dzo ni​sko i ile jesz​cze mu​sia​ła​by biec do mo​rza. Na​gle z po​szu​mu wia​tru wy​ło​wi​ła uchem ja​kieś sła​be i ni​skie wo​ła​nie, wo​ła​‐ nie tak dziw​ne i na​tar​czy​we, że sta​nę​ła jak wry​ta, obej​rza​ła się ze stra​chem na wiel​ką czar​ną wy​spę wy​ra​sta​ją​cą spo​śród pia​sków. Czy przy​zy​wa​ło ją do sie​bie to gniaz​do cza​row​ni​ków? Z po​zba​wio​ne​go po​rę​czy wia​duk​tu, spo​nad jed​ne​go z fi​la​rów, któ​ry wspie​rał się już na sa​mej ska​le, hen, z da​le​ka i wy​so​ka wo​ła​ła do niej ja​kaś ma​leń​ka czar​na po​stać. Ro​le​ry rzu​ci​ła się do uciecz​ki, lecz na​gle coś ka​za​ło się jej za​trzy​mać i od​‐ wró​cić. Owład​nął nią pa​nicz​ny strach. Chcia​ła ucie​kać, ale nie mo​gła zro​bić ani kro​ku. Była śmier​tel​nie prze​ra​żo​na. Sta​ła, drżąc na ca​łym cie​le, sły​sząc w uszach na​ra​sta​ją​cy ryk. Cza​row​nik z czar​nej ska​ły omo​ty​wał ją pa​ję​czy​ną uro​ku. Z wy​cią​gnię​ty​mi rę​ka​mi po​wta​rzał raz po raz co​raz bar​dziej na​glą​ce, nie​zro​zu​mia​łe sło​wa, z tru​dem prze​bi​ja​ją​ce się przez szum wia​tru, sło​wa jak krzyk mor​skich pta​ków: „ska, ska, ska!”. Ryk roz​brzmie​wa​ją​cy jej w uszach przy​brał na sile tak bar​dzo, że ze stra​chu przy​pa​dła do zie​mi. I rap​tem zu​peł​nie wy​raź​nie, w sa​mym środ​ku gło​wy usły​sza​ła: „Bie​gnij! Wstań i bie​gnij! Do wy​spy, szyb​ko!”. Nim się spo​strze​gła, sta​ła już na no​gach i bie​gła przed sie​bie. Wy​raź​ny głos ode​zwał się zno​wu, żeby wska​zać jej dro​‐ gę. Nie wi​dząc nic na oczy, z tru​dem chwy​ta​jąc po​wie​trze, do​pa​dła czar​nych scho​dów wy​rą​ba​nych w ska​le i ostat​kiem sił za​czę​ła się po nich wspi​nać. Uj​‐ rza​ła bie​gną​cą ku niej czar​ną po​stać. Wy​cią​gnę​ła rękę, któ​rą ta po​stać chwy​‐ ci​ła i cią​gnąc, po​mo​gła jej po​ko​nać jesz​cze je​den ciąg scho​dów. Ro​le​ry za​to​czy​‐ ła się pod ścia​nę, bo nogi od​mó​wi​ły jej po​słu​szeń​stwa. Czar​na po​stać pod​trzy​‐ ma​ła ją, po​mo​gła wstać i po​wie​dzia​ła tym sa​mym gło​sem, któ​ry da​wał się sły​‐ szeć we​wnątrz gło​wy: – Patrz! Nad​cią​ga! Spie​nio​na woda ru​nę​ła na ska​łę pod nimi z ry​kiem, od któ​re​go za​trzę​sła się cała wy​spa. Zmu​szo​ne do roz​stą​pie​nia się na boki fale zwar​ły się za nią

z wście​kłym sy​kiem i bul​go​cąc, po​pę​dzi​ły da​lej, by roz​bić się na wy​dmach i do​pie​ro tam uspo​ko​ić się, roz​lać w bez​miar lśnią​cych, roz​ko​ły​sa​nych fal. Ro​le​ry sta​ła drżą​ca, przy​trzy​mu​jąc się kur​czo​wo ka​mien​nej ścia​ny. W ża​den spo​sób nie mo​gła opa​no​wać drże​nia. – Przy​pływ nad​cią​ga tu​taj aku​rat tro​chę szyb​ciej niż bie​gną​cy czło​wiek – usły​sza​ła za ple​ca​mi ła​god​ny głos. – A kie​dy się uspo​koi, woda przy Ska​le ma sześć me​trów głę​bo​ko​ści… Chodź​my tędy… Dla​te​go tu miesz​ka​li​śmy w daw​‐ nych cza​sach. Na pół dnia i nocy ta Ska​ła zmie​nia się w wy​spę. Wa​bi​li​śmy wro​gów na te pia​ski tuż przed przy​pły​wem i… Oczy​wi​ście tych, któ​rzy nie wie​dzie​li, co to jest przy​pływ… Do​brze się czu​jesz? Ro​le​ry ro​zu​mia​ła, co mó​wił, ale uży​wał wie​lu słów, któ​rych ni​g​dy przed​tem nie sły​sza​ła, a pra​wie wszyst​kie po​zo​sta​łe źle wy​ma​wiał. Wzru​szy​ła ra​mio​na​‐ mi, a po​nie​waż obcy wy​da​wał się nie poj​mo​wać tego ge​stu, do​da​ła: – Tak. – Je​steś z Te​wa​ru? Po​now​nie wzru​szy​ła ra​mio​na​mi. Mdli​ło ją i chcia​ło jej się pła​kać, ale nie po​‐ zwo​li​ła so​bie na to. Wcho​dząc na ko​lej​ne scho​dy, za​gar​nę​ła so​bie wło​sy na czo​ło i spod ich za​sło​ny zer​k​nę​ła przez jed​no mgnie​nie oka na twarz far​bor​na. Była to sil​na, szorst​ka twarz o ciem​nych, groź​nych, roz​iskrzo​nych oczach, mrocz​nych oczach ob​cych. – Coś ty ro​bi​ła na tych pia​skach? Nikt cię nie ostrzegł przed przy​pły​wem? – Nic nie wie​dzia​łam – szep​nę​ła. – Prze​cież wasi Star​si wie​dzą. Albo przy​naj​mniej wie​dzie​li ostat​niej Wio​sny, kie​dy wasz szczep miesz​kał u tego wy​brze​ża. Ma​cie jed​nak pie​kiel​nie krót​ką pa​mięć. – To, co mó​wił, nie było przy​jem​ne, ale ani na chwi​lę nie pod​niósł gło​‐ su, któ​ry wca​le nie był taki nie​przy​jem​ny. – Te​raz tędy. Nic się nie bój, tu nie ma ży​we​go du​cha. Już bar​dzo daw​no noga żad​ne​go z was nie po​sta​ła na tej Ska​le… Prze​szli ja​ki​miś drzwia​mi, po​tem ciem​nym tu​ne​lem i zna​leź​li się w sali, któ​ra wy​da​wa​ła jej się ogrom​na, do​pó​ki nie uj​rza​ła na​stęp​nej. Mi​ja​li bra​my i dzie​dziń​ce pod go​łym nie​bem, dłu​gie, zdo​bio​ne ar​ka​da​mi ga​le​rie wy​su​nię​te da​le​ko nad po​wierzch​nię mo​rza, po​ko​je i łu​ko​wa​to skle​pio​ne hole. Wszyst​kie były zu​peł​nie pu​ste i ci​che – praw​dzi​wa sie​dzi​ba mor​skich wia​trów. Po​marsz​‐ czo​ne sre​bro po​wierzch​ni mo​rza ko​ły​sa​ło się te​raz da​le​ko w dole pod nimi. Ro​‐ le​ry po​czu​ła się oszo​ło​mio​na i tak ma​leń​ka, jak​by zu​peł​nie prze​sta​ła ist​nieć. – Czy tu ktoś miesz​ka? – spy​ta​ła ci​chut​ko. – Te​raz nie. – To jest wa​sze Zi​mo​we Mia​sto? – Nie, my Zimą miesz​ka​my tam gdzie te​raz. To zo​sta​ło zbu​do​wa​ne jako fort. W daw​nych cza​sach mie​li​śmy wie​lu wro​gów… Co ro​bi​łaś na pia​skach? – Chcia​łam zo​ba​czyć… – Co zo​ba​czyć? – Pia​ski. Oce​an. Naj​pierw by​łam w wa​szym mie​ście… Ja tyl​ko chcia​łam zo​‐

ba​czyć… – Do​brze, już do​brze. Nic w tym złe​go. – Po​pro​wa​dził ją ga​le​rią tak wy​so​ko, że za​krę​ci​ło jej się w gło​wie. Pod strze​li​sty​mi, spi​cza​sty​mi ar​ka​da​mi prze​fru​‐ wa​ły mor​skie pta​ki. Po​tem jesz​cze je​den wą​ski ko​ry​tarz i zna​la​zł​szy się wresz​cie za bra​mą, we​szli po dzwo​nią​cym mo​ście z me​ta​lu, z ja​kie​go robi się mie​cze, na wia​dukt. Szli w mil​cze​niu od wie​ży ku mia​stu, za​wie​sze​ni mię​dzy nie​bem a zie​mią, wy​chy​le​ni pod wiatr, któ​ry nie​ustan​nie spy​chał ich w pra​wo. Ro​le​ry było zim​‐ no, czu​ła się onie​śmie​lo​na wy​so​ko​ścią i dziw​no​ścią tej dro​gi i obec​no​ścią ciem​‐ ne​go niby-czło​wie​ka idą​ce​go krok w krok tuż obok niej. – Nie będę już wię​cej do cie​bie tak mó​wił – rzekł na​gle, kie​dy we​szli do mia​‐ sta. – Wte​dy nie mia​łem in​ne​go wyj​ścia. – Kie​dy ka​za​łeś mi biec… – za​czę​ła i urwa​ła, nie bar​dzo wie​dząc, o czym on mówi ani co wy​da​rzy​ło się tam, na pia​skach. – My​śla​łem, że je​steś jed​ną z nas – po​wie​dział jak​by z gnie​wem, ale na​tych​‐ miast się opa​no​wał. – Nie mo​głem stać z za​ło​żo​ny​mi rę​ka​mi i przy​glą​dać się, jak to​niesz. Na​wet je​śli so​bie na to za​słu​ży​łaś. Ale nie masz czym się mar​‐ twić, wię​cej tego nie zro​bię. I nie dało mi to żad​nej wła​dzy nad tobą… bez wzglę​du na to, co ci po​wie​dzą twoi Star​si. Mo​żesz już iść, wol​na jak wiatr i nie​mą​dra jak przed​tem. Mó​wił szorst​ko, czym wy​stra​szył Ro​le​ry. Zi​ry​to​wa​na wła​snym stra​chem, gło​sem drżą​cym, ale i zu​chwa​łym spy​ta​ła: – A wró​cić tu tak​że mogę? Na to py​ta​nie far​born przyj​rzał się jej uważ​niej. Wy​czu​ła, bo prze​cież nie mo​gła na nie​go spoj​rzeć, że wy​raz jego twa​rzy uległ zmia​nie. – Oczy​wi​ście, mo​żesz. Czy wol​no mi po​znać two​je imię, cór​ko Aska​te​wa​ru? – Ro​le​ry z rodu Wol​da. – To Wold jesz​cze żyje? Je​steś jego wnucz​ką? Cór​ką? – Wold za​my​ka Ka​mien​ny Krąg – od​par​ła dum​nie, chcąc utrzeć mu nosa. Jak ja​kiś far​born, niby-czło​wiek, ktoś nie​na​le​żą​cy do żad​ne​go rodu i sto​ją​cy poza pra​wem, mógł ją trak​to​wać tak ostro i wy​nio​śle? – Prze​każ mu po​zdro​wie​nia od Ja​co​ba Aga​ta Al​ter​ry. Po​wiedz mu, że przyj​‐ dę ju​tro do Te​wa​ru, żeby z nim po​roz​ma​wiać. By​waj, Ro​le​ry. – I wy​cią​gnął rękę w ge​ście po​że​gna​nia rów​nych so​bie, a ona bez na​my​słu zro​bi​ła to samo, przy​kła​da​jąc otwar​tą dłoń do jego dło​ni. Po​tem od​wró​ci​ła się i ode​szła stro​my​mi uli​ca​mi i scho​da​mi, na​cią​ga​jąc fu​‐ trza​ny kap​tur na oczy i od​wra​ca​jąc twarz, gdy mi​ja​ła nie​licz​nych far​bor​nów. Dla​cze​go oni tak się na czło​wie​ka ga​pią? Jak ja​kieś ryby albo tru​py. Cie​pło​‐ krwi​ste zwie​rzę​ta i lu​dzie nie wy​ba​łu​sza​ją tak na sie​bie oczu. Kie​dy wresz​cie zna​la​zła się za bra​mą od stro​ny lądu, do​zna​ła wiel​kiej ulgi. W ostat​nich czer​‐ wo​na​wych pro​mie​niach słoń​ca wdra​pa​ła się szyb​ko pod górę, po​tem zbie​gła przez umie​ra​ją​cy las i wy​szła na ścież​kę do Te​wa​ru. Gdy zmrok za​czął sta​‐ piać się z nocą, po dru​giej stro​nie ścier​nisk doj​rza​ła ma​leń​kie gwiaz​dy ognisk

przed na​mio​ta​mi wo​kół nie​ukoń​czo​ne​go jesz​cze Zi​mo​we​go Mia​sta na wzgó​‐ rzu. Wy​dłu​ży​ła krok, bo śpiesz​no jej było do cie​pła, obia​du i to​wa​rzy​stwa lu​‐ dzi. Ale na​wet wte​dy, gdy zna​la​zła się już w wiel​kim ko​bie​cym na​mio​cie swe​‐ go rodu, gdy klę​cząc przy ogni​sku wśród resz​ty ko​biet i dzie​ci, za​ja​da​ła du​szo​‐ ne mię​so, nie mo​gła za​po​mnieć tam​te​go dziw​ne​go uczu​cia. W zwi​nię​tej pra​‐ wej ręce za​ci​ska​ła garść mro​ku, tam gdzie czu​ła do​tyk jego dło​ni.

2

W czer​wo​nym na​mio​cie – Ta bre​ja jest zim​na! – wark​nął i od​su​nął mi​skę, po czym na​po​tkaw​szy cier​pli​we spoj​rze​nie, z ja​kim sta​ra Ker​ly za​bra​ła je​dze​nie do od​grza​nia, zwy​‐ my​ślał się w du​chu od zrzęd i sta​rych dur​niów. Żad​na z jego wie​lu żon – dziś po​zo​sta​ła mu już tyl​ko ta jed​na – żad​na z jego có​rek, żad​na ze wszyst​kich jego ko​biet nie umia​ła ugo​to​wać mi​ski bha​nu tak jak Sha​ka​ta​ny. Cóż to była za ku​char​ka! I taka mło​da – jego ostat​nia mło​da żona. Ale umar​ła, tam, na wscho​dzie dzie​dzi​ny, umar​ła bar​dzo mło​do, a on żył i żył, i cze​kał na na​dej​‐ ście sro​giej Zimy. Do na​mio​tu po​de​szła ja​kaś dziew​czy​na w skó​rza​nej tu​ni​ce z trój​list​nym zna​kiem jego kla​nu, pew​nie któ​raś z wnu​czek. Tro​chę po​dob​na do Sha​ka​ta​ny. Ode​zwał się do niej, choć nie mógł so​bie przy​po​mnieć jej imie​nia. – Czy to ty spóź​ni​łaś się wczo​raj wie​czo​rem, ko​bie​to z mego rodu? Roz​po​znał to po​chy​le​nie gło​wy i ten uśmiech. To ta, z któ​rą tak się prze​ko​‐ ma​rzał, ta krnąbr​na i bez​czel​na, taka miła i taka sa​mot​na. Dziec​ko uro​dzo​ne nie w porę. Jak​że ona, u li​cha, ma na imię? – Przy​no​szę wia​do​mość, Naj​star​szy. – Od kogo? – Na​zwał sie​bie wiel​kim imie​niem… Ja​kat-abat-bol​ter​ra? Nie za​pa​mię​ta​łam tego wszyst​kie​go. – Al​ter​ra? Far​bor​no​wie tak na​zy​wa​ją swo​ich wo​dzów. Gdzie spo​tka​łaś tego czło​wie​ka? – To nie był czło​wiek, Naj​star​szy, tyl​ko far​born. Prze​sy​ła po​zdro​wie​nia i wia​do​mość, że przyj​dzie dzi​siaj do Te​wa​ru po​roz​ma​wiać z Naj​star​szym. – Co ty po​wiesz… – mruk​nął i le​ciut​ko ski​nął gło​wą z po​dzi​wu dla jej zu​‐ chwal​stwa. – I aku​rat cie​bie uczy​nił swo​im po​słań​cem? – Tak się przy​pad​kiem zło​ży​ło, że roz​ma​wia​li​śmy ze sobą i… – Tak, tak. Czy wiesz, ko​bie​to z mego rodu, że u Mę​żów Dzie​dzi​ny Per​n​mek nie​za​męż​na ko​bie​ta, któ​ra by roz​ma​wia​ła z far​bor​nem, zo​sta​ła​by… uka​ra​na? – Jak? – Mniej​sza z tym. – Mę​żo​wie Per​n​mek to klo​obo​żer​cy i golą so​bie gło​wy. Co oni w ogó​le mogą

wie​dzieć o far​bor​nach? Ni​g​dy nie prze​no​szą się na wy​brze​że… Sły​sza​łam kie​‐ dyś w któ​rymś z na​mio​tów, że Naj​star​szy mego rodu miał żonę far​born​kę. W daw​nych dniach. – To praw​da… w daw​nych dniach. – Wold cof​nął się da​le​ko wstecz, głę​bo​ko w inny czas. W przed​cza​sie aż do Wio​sny. Daw​no wy​bla​kłe bar​wy i za​pa​chy, kwia​ty, któ​re nie kwi​tły już od czter​dzie​stu cy​kli księ​ży​ca, nie​mal za​po​mnia​‐ ne brzmie​nie gło​su… – Była mło​da – mruk​nął w koń​cu. – Mło​do umar​ła. Jesz​cze przed na​sta​niem Lata. – I po chwi​li do​dał: – A poza tym to zu​peł​nie co in​ne​go, niż kie​dy nie​za​męż​na ko​bie​ta roz​ma​wia z far​bor​nem. To jest róż​ni​‐ ca, ko​bie​to z mego rodu. – Niby jaka? Choć taka bez​czel​na, za​słu​gi​wa​ła na od​po​wiedź. – Moż​na by to wy​ja​śnić na wie​le spo​so​bów, le​piej albo go​rzej. Głów​nie taka, że far​born bie​rze so​bie tyl​ko jed​ną żonę. Gdy​by praw​dzi​wa ko​bie​ta wy​szła za nie​go za mąż, nie mo​gła​by mieć sy​nów. – Dla​cze​go? – Czy w ko​bie​cym na​mio​cie już się zu​peł​nie o ni​czym nie roz​ma​wia? Czy wszyst​kie je​ste​ście aż tak głu​pie?! Dla​te​go, że lu​dzie nie mogą mieć dzie​ci z far​bor​na​mi! Ni​g​dy o tym nie sły​sza​łaś? To zwią​zek albo zu​peł​nie ja​ło​wy, albo ro​dzą się nie​do​no​szo​ne, zde​for​mo​wa​ne po​twor​ki. Moja żona, Ari​lia, któ​ra była far​born​ką, umar​ła w przed​wcze​snym po​ło​gu. Jej po​bra​tym​cy nie zna​ją żad​nych za​sad, ko​bie​ty są u nich jak męż​czyź​ni, wy​cho​dzą za mąż, za kogo chcą. Ale lu​dzie mają swo​je pra​wa! Na​sze ko​bie​ty po​kła​da​ją się z ludź​mi, wy​‐ cho​dzą za mąż za lu​dzi, ro​dzą ludz​kie dzie​ci! Wy​da​wa​ła się za​smu​co​na. Prze​su​nę​ła spoj​rze​niem po roz​gar​dia​szu i krzą​ta​‐ ni​nie przy mu​rach Zi​mo​we​go Mia​sta. Po dłuż​szej chwi​li po​wie​dzia​ła: – To do​bre pra​wo dla ko​biet, któ​re mają się z kim po​kła​dać… Wy​glą​da​ła na ja​kieś dwa​na​ście cy​kli księ​ży​ca, co ozna​cza​ło, że to ona była tą, któ​ra przy​szła na świat po cza​sie, w sa​mym środ​ku Let​nie​go Odło​gu, kie​‐ dy nikt już nie ro​dzi dzie​ci. Sy​no​wie Wio​sny byli dwa albo i trzy razy star​si od niej, mie​li żony, może na​wet po kil​ka, i wie​le po​tom​stwa. Wszy​scy uro​dze​‐ ni Je​sie​nią to wciąż jesz​cze dzie​ci. Ale prze​cież ja​kiś wio​sen​niak weź​mie ją za trze​cią czy czwar​tą żonę; nie mia​ła się na co skar​żyć. Może na​wet mógł​by coś w tej spra​wie zro​bić, lecz to za​le​ża​ło od jej ko​li​ga​cji ro​dzin​nych. – Kto jest two​ją mat​ką, ko​bie​to mego rodu? Spoj​rza​ła mu pro​sto w klam​rę u pasa i po​wie​dzia​ła: – Moją mat​ką była Sha​ka​ta​ny. Czy Naj​star​szy już o niej za​po​mniał? – Nie, Ro​le​ry – od​parł po chwi​li. – Nie za​po​mnia​łem… Słu​chaj, moja cór​ko, gdzie roz​ma​wia​łaś z tym Al​ter​rą? Czy on miał na imię Agat? – Taka była część jego imie​nia. – To zna​czy, że zna​łem jego ojca i ojca jego ojca. On po​cho​dzi z rodu tej ko​‐ bie​ty… tej far​born​ki, o któ​rej roz​ma​wia​li​śmy. Jest pew​nie sy​nem jej sio​stry albo sy​nem jej bra​ta.

– A za​tem two​im sio​strzeń​cem. I moim ku​zy​nem. – Dziew​czy​na nie​spo​dzie​‐ wa​nie się ro​ze​śmia​ła. Wold tak​że się uśmiech​nął roz​ba​wio​ny gro​te​sko​wą lo​gi​‐ ką tego wy​wo​du po​kre​wień​stwa. – Spo​tka​łam go, kie​dy po​szłam zo​ba​czyć oce​an – wy​ja​śni​ła. – Tam, na tych pia​skach. A przed​tem wi​dzia​łam bie​ga​cza z pół​no​cy. Żad​na ko​bie​ta nic o tym nie wie. Czy były ja​kieś wie​ści? Czy trek na po​łu​dnie za​raz się za​cznie? – Może, może… – mruk​nął Wold. Znów ule​cia​ło mu z pa​mię​ci, jak ona ma na imię. – Bie​gnij, dziec​ko, po​móż sio​strom w polu – po​le​cił. Za​po​mniaw​szy za​rów​no o niej, jak i o mi​sce bha​nu, na któ​rą cze​kał, pod​niósł się cięż​ko i ob​‐ szedł swój wiel​ki czer​wo​ny na​miot, by rzu​cić okiem na mro​wie ro​bot​ni​ków ko​pią​cych ziem​ne domy i wzno​szą​cych mury Zi​mo​we​go Mia​sta, po​pa​trzeć po​‐ nad ich gło​wa​mi na pół​noc. Nie​bo nad na​gi​mi wzgó​rza​mi było tego ran​ka wy​‐ jąt​ko​wo błę​kit​ne, czy​ste i zim​ne. Przed ocza​mi od​żył mu na​gle ob​raz ży​cia w zie​mian​kach o spi​cza​stych da​‐ chach – sku​lo​ne cia​ła set​ki śpią​cych, czu​wa​ją​ce sta​re ko​bie​ty, roz​nie​ca​nie ognia, któ​re​go cie​pło i dym wci​ska​ły się we wszyst​kie pory skó​ry, za​pach go​‐ to​wa​nej zi​mo​wej tra​wy, ha​łas, smród, dusz​ne cie​pło Zimy spę​dza​nej w tych no​rach pod za​mar​z​nię​tą zie​mią. I mroź​ny, lo​do​wa​ty spo​kój świa​ta po​nad nimi, świa​ta chło​sta​ne​go wia​trem lub po​kry​te​go śnie​giem, kie​dy wraz z resz​‐ tą mło​dych my​śli​wych wy​pra​wiał się da​le​ko od Te​wa​ru, by za​po​lo​wać na śnież​ne pta​ki, ko​rio i tłu​ste we​spry wę​dru​ją​ce wzdłuż za​mar​z​nię​tych rzek z naj​dal​szej pół​no​cy. A tam, do​kład​nie po prze​ciw​nej stro​nie do​li​ny, wy​rósł na​gle tuż przed nimi zza ja​kiejś wiel​kiej za​spy prze​krzy​wio​ny na bok łeb śnie​go​ła​ka… A przed na​sta​niem śnie​gów, lodu i bia​łych be​stii Zimy była już raz taka pięk​na po​go​da – ja​sny dzień zło​ci​ste​go wia​tru i błę​kit​ne​go nie​ba za​‐ po​wia​da​ją​ce​go chło​dy. I tam​te​go dnia on, nie męż​czy​zna, ale ber​beć po​śród in​‐ nych ber​be​ci i ko​biet, za​dzie​rał wzrok na pła​skie bia​łe twa​rze, czer​wo​ne pió​ra i der​ki z dziw​ne​go, pie​rza​ste​go, sza​ra​we​go fu​tra. Sły​szał nie​zro​zu​mia​łe sło​wa rzu​ca​ne war​kli​wym gło​sem le​śnych be​stii i sta​now​cze od​po​wie​dzi Star​szych Aska​te​wa​ru oraz męż​czyzn z jego rodu na​ka​zu​ją​cych pła​sko​gę​bym odejść. A jesz​cze przed​tem zja​wił się bie​gacz z pół​no​cy z osma​lo​ną, za​krwa​wio​ną twa​rzą. „Ga​alo​wie, ga​alo​wie! Prze​szli przez nasz obóz w Pek​nie!”, wo​łał. Przez całe ży​cie, przez te wszyst​kie sześć​dzie​siąt cy​kli księ​ży​ca dzie​lą​ce go od tam​te​go ber​be​cia pa​trzą​ce​go z za​par​tym tchem na pła​sko​gę​bych i słu​cha​‐ ją​ce​go ich szczek​nięć, dzie​lą​ce tam​ten pięk​ny dzień od tego pięk​ne​go dnia, to chra​pli​we wo​ła​nie dźwię​cza​ło mu w uszach wy​raź​niej niż ja​ki​kol​wiek głos, któ​ry sły​szał w tej chwi​li. Gdzie się po​dzia​ła Pek​na? Znik​nę​ła pod śnie​ga​mi, roz​my​ły ją desz​cze, a wio​sen​ne roz​to​py star​ły z po​wierzch​ni zie​mi ko​ści zma​‐ sa​kro​wa​nych lu​dzi, szcząt​ki zbu​twia​łych na​mio​tów, pa​mięć, na​zwę. Tym ra​zem, kie​dy ga​alo​wie doj​dą na po​łu​dnie przez Dzie​dzi​nę Aska​te​wa​ru, nie bę​dzie żad​nych rze​zi i ma​sa​kry. Do​pil​no​wał tego. To, że prze​trwał po​nad swój czas i pa​mię​tał mi​nio​ne za​gro​że​nia, mia​ło pew​ne do​bre stro​ny. Ani je​den klan, ani jed​na ro​dzi​na nie zo​sta​ła na te​re​nach let​nich, by dać się za​sko​czyć

ga​alom albo pierw​szej śnież​nej za​mie​ci. Wszy​scy przy​by​li tu​taj. Dwa​dzie​ścia se​tek do​ro​słych z ma​ły​mi je​sien​nia​ka​mi tłu​ściut​ki​mi jak li​ście, plą​czą​cy​mi się wszę​dzie pod no​ga​mi – ko​bie​ty plot​ku​ją​ce na po​lach jak sta​do wę​drow​nych pta​ków i męż​czyź​ni krzą​ta​ją​cy się przy bu​do​wie do​mów i mu​rów Zi​mo​we​go Mia​sta ze sta​rych ka​mie​ni i na sta​rych fun​da​men​tach, po​lu​ją​cy na ostat​nią wę​drow​ną zwie​rzy​nę, wy​ci​na​ją​cy bez koń​ca drew​no w la​sach i bry​ły tor​fu z Su​che​go Ba​gni​ska, spę​dza​ją​cy han​ny do wiel​kich obór, gdzie bę​dzie się je kar​mić, do​pó​ki nie wzej​dzie zi​mo​wa tra​wa. I przy tej pra​cy, któ​ra trwa​ła już pół cy​klu księ​ży​ca, wszy​scy byli mu po​słusz​ni, tak jak on był po​słusz​ny pra​‐ sta​rym Zwy​cza​jom Czło​wie​ka. Kie​dy nad​cią​gną ga​alo​wie, za​mknie się bra​my Zi​mo​we​go Mia​sta; kie​dy na​sta​ną za​wie​je, za​mknie się drzwi ziem​nych do​‐ mów. I prze​trwa​ją do Wio​sny. Prze​trwa​ją. Usiadł za na​mio​tem, osu​wa​jąc się cięż​ko na zie​mię, i wy​sta​wił do słoń​ca po​‐ krzy​wio​ne, po​kry​te bli​zna​mi nogi. Cho​ciaż nie​bo było nie​ska​zi​tel​nie czy​ste, słoń​ce wy​da​wa​ło się ma​leń​kie i bla​de – jak pół wiel​kie​go słoń​ca Lata, mniej​‐ sze na​wet od księ​ży​ca. „Słoń​ce skur​czy​ło się do księ​ży​ca, wkrót​ce na​sta​nie zim​ni​ca…”. Zie​mia pod​sią​kła wodą od dłu​gich desz​czy, któ​re nę​ka​ły ich przez cały ten cykl, tu i tam po​ora​ły ją bruz​da​mi cią​gną​ce na po​łu​dnie ryj​ce. O co py​ta​ła go ta dziew​czy​na? Aha, o far​bor​nów i bie​ga​cza. Zja​wił się wczo​raj – czy to aby na pew​no było wczo​raj? – z wie​ścią, że ga​alo​wie za​ata​ko​wa​li Zi​mo​‐ we Mia​sto Tlok​na, le​żą​ce da​lej na pół​no​cy, koło Gór Zie​lo​nych. Ale ta jego po​‐ wiast​ka to buj​da albo zwy​kłe pa​ni​kar​stwo. Ga​alo​wie ni​g​dy nie po​ry​wa​li się na mury z ka​mie​nia. Ci bar​ba​rzyń​cy o pła​skich no​sach, brud​ni i wy​stro​je​ni w te swo​je pió​ro​pu​sze, pierz​cha​ją​cy na po​łu​dnie przed nad​cho​dzą​cą Zimą jak bez​dom​ne zwie​rzę​ta, nie po​tra​fi​li zdo​by​wać miast. Pek​na była tyl​ko ma​łym obo​zem my​śliw​skim, a nie mia​stem oto​czo​nym mu​ra​mi. Bie​gacz kła​mał. Wszyst​ko jest tak, jak być po​win​no. Prze​ży​ją. Gdzie ta głu​pia baba ze śnia​da​‐ niem? Tu, w słoń​cu, było te​raz tak cie​pło. Ósma żona po​de​szła do Wol​da z pa​ru​ją​cą mi​ską, zo​ba​czy​ła, że Wold śpi, wes​tchnę​ła gder​li​wie i od​nio​sła bhan z po​wro​tem do ogni​ska. Po po​łu​dniu, kie​dy w asy​ście groź​nie wy​glą​da​ją​cej eskor​ty i przy akom​pa​‐ nia​men​cie wrza​sków, szy​derstw i drwin dzie​ciar​ni w jego na​mio​cie zja​wił się ten far​born, Wold przy​po​mniał so​bie wy​po​wie​dzia​ne ze śmie​chem sło​wa tej dziew​czy​ny: „Twój sio​strze​niec, mój ku​zyn”. Dźwi​gnął się ocię​ża​le i wstał na jego po​wi​ta​nie, od​wra​ca​jąc twarz i wy​cią​ga​jąc przed sie​bie rękę w ge​ście po​‐ wi​ta​nia rów​nych so​bie. I ten obcy bez cie​nia wa​ha​nia przy​wi​tał się z nim jak rów​ny z rów​nym. Za​‐ wsze mie​li w so​bie butę, ten de​mon​stra​cyj​ny spo​sób oka​zy​wa​nia, że uwa​ża​ją się za nie gor​szych od lu​dzi, bez wzglę​du na to, czy rze​czy​wi​ście w to wie​rzy​‐ li, czy nie. Ten był wy​so​ki, do​brze zbu​do​wa​ny, wciąż jesz​cze mło​dy; trzy​mał się jak wódz. Gdy​by nie ciem​na skó​ra i czar​ne, nie​ziem​skie oczy, moż​na by​ło​‐ by go wziąć za czło​wie​ka. – Wi​taj, Naj​star​szy. Je​stem Ja​cob Agat.

– Wi​taj w moim na​mio​cie i na​mio​tach mego rodu, Al​ter​ro. – Słu​cham cię ca​łym ser​cem – od​parł far​born, wy​wo​łu​jąc lek​ki uśmiech na twa​rzy Wol​da. Od cza​sów jego ojca nikt już tak nie mó​wił. Dziw​ne, jak ci far​bor​no​wie pa​‐ mię​ta​ją sta​re zwy​cza​je, od​ko​pu​ją rze​czy po​grze​ba​ne w za​mierz​chłym przed​‐ cza​sie. Skąd taki mło​dy męż​czy​zna może znać zwrot, któ​re​go poza Wol​dem i może jesz​cze kil​ko​ma naj​star​szy​mi miesz​kań​ca​mi Te​wa​ru nikt już nie pa​‐ mię​ta? To była wła​śnie jed​na z tych nie​po​ję​tych cech far​bor​nów, cech przy​pi​‐ sy​wa​nych cza​rom i na​peł​nia​ją​cych lu​dzi stra​chem. Ale Wold ni​g​dy się far​bor​‐ nów nie bał. – Ko​bie​ta z twe​go szla​chet​ne​go rodu miesz​ka​ła w mo​ich na​mio​tach, a Wio​‐ sną ja sam wie​le razy cho​dzi​łem uli​ca​mi wa​sze​go mia​sta. Do dziś to pa​mię​‐ tam. I dla​te​go po​wia​dam, że póki mego ży​cia ża​den miesz​ka​niec Te​wa​ru nie zła​mie po​ko​ju mię​dzy nami. – A póki ja żyję, nie zła​mie go tak​że ża​den miesz​ka​niec Lan​di​nu. Sta​ry wódz się wzru​szył, łzy za​krę​ci​ły mu się w oczach. Sia​da​jąc na wiel​kiej skrzy​ni obi​tej ma​lo​wa​ną skó​rą, od​chrząk​nął i za​mru​gał. Agat stał sztyw​no wy​pro​sto​wa​ny, odzia​ny cały na czar​no, z czar​ny​mi ocza​mi w ciem​nej twa​rzy. Mło​dzi my​śli​wi z jego eskor​ty prze​stę​po​wa​li ner​wo​wo z nogi na nogę, dzie​ci mię​dzy sobą szep​ta​ły i prze​py​cha​ły się pod unie​sio​ną płach​tą z boku na​mio​tu. Na je​den gest Wol​da znik​nę​ły, jak​by je wy​mio​tło. Opusz​czo​no bok na​mio​tu, sta​ra Ker​ly roz​nie​ci​ła we​wnątrz ogień i na​tych​miast umknę​ła, zo​sta​wia​jąc go sam na sam z ob​cym. – Sia​daj – po​wie​dział do go​ścia. Far​born nie usiadł. – Ja cie​bie słu​cham – od​parł, nie ru​sza​jąc się z miej​sca. Sko​ro Wold nie za​pro​po​no​wał mu tego w obec​no​ści in​nych lu​dzi, nie miał za​‐ mia​ru sia​dać, kie​dy nikt tego nie wi​dział. Wold nie mógł oczy​wi​ście o tym wie​dzieć, nie był to też ża​den ja​sno wy​snu​ty wnio​sek – po pro​stu wy​czuł to in​tu​icyj​nie przez skó​rę uwraż​li​wio​ną wie​lo​ma la​ta​mi prze​wo​dze​nia i rzą​dze​‐ nia ludź​mi. Wes​tchnął i ła​mią​cym się ze sta​ro​ści ba​sem za​wo​łał: – Żono! W wej​ściu do na​mio​tu po​now​nie zja​wi​ła się sta​ra Ker​ly ze wzro​kiem wbi​‐ tym nie​ru​cho​mo przed sie​bie. – Sia​daj – po​wtó​rzył do Aga​ta, któ​ry tym ra​zem usłu​chał i usiadł ze skrzy​‐ żo​wa​ny​mi no​ga​mi przy ogni​sku. – Odejdź – wark​nął na żonę i Ker​ly na​tych​‐ miast znik​nę​ła. Mil​cze​nie. Mo​zol​nie i z na​masz​cze​niem roz​su​płał mały skó​rza​ny mie​szek, któ​ry no​sił u pasa, wy​jął grud​kę za​krze​płe​go olej​ku ge​zi​no​we​go, odła​mał z niej jesz​cze mniej​szy ka​wa​łek, scho​wał brył​kę z po​wro​tem do miesz​ka i po​‐ ło​żył ma​leń​ki okru​szek ży​wi​cy na roz​ża​rzo​nych wę​glach z brze​gu ogni​ska. W po​wie​trze wzbi​ła się wi​ru​ją​ca smuż​ka cierp​kie​go zie​lon​ka​we​go dymu.

Wold i obcy przy​mknę​li oczy i za​cią​gnę​li się dy​mem głę​bo​ko. Sta​ry wódz wy​‐ pro​sto​wał się, oparł ple​ca​mi o wiel​ki smo​ło​wa​ny kosz na ury​nę i po​wie​dział: – Ja cie​bie słu​cham. – Otrzy​ma​li​śmy wie​ści z pół​no​cy, Naj​star​szy. – My też. Wczo​raj przy​był bie​gacz. – Czy to aby na pew​no było wczo​raj? – Czy mó​wił wam o Zi​mo​wym Mie​ście Tlok​na? Wold głę​bo​ko od​dy​chał, jak​by nie chciał uro​nić ani odro​bi​ny ostat​nich smu​‐ żek ge​zi​no​we​go dymu. Za​pa​trzył się w ogień, przy​gry​za​jąc war​gi, z twa​rzą – do​sko​na​le zda​wał so​bie z tego spra​wę – jak kloc drew​na, po​zba​wio​ną wszel​‐ kie​go wy​ra​zu, star​czą, zgrzy​bia​łą. – Nie chciał​bym być zwia​stu​nem złych no​win – do​dał obcy tym swo​im spo​‐ koj​nym, po​waż​nym gło​sem. – Nie je​steś. Już je zna​my. Wi​dzisz, Al​ter​ro, w wie​ściach z da​le​kich stron, od in​nych ple​mion za​miesz​ku​ją​cych od​le​głe dzie​dzi​ny, bar​dzo trud​no od​róż​‐ nić, co jest praw​dą, a co nie. Z Tlok​ny do Te​wa​ru jest osiem dni dro​gi na​wet dla bie​ga​cza, a z na​mio​ta​mi i han​na​mi dwa razy tyle. Kto wie, jak tam było na​praw​dę? Kie​dy wiel​ki je​sien​ny trek na po​łu​dnie do​trze do nas, bra​my Te​‐ wa​ru będą go​to​we do za​mknię​cia. A w wa​szym mie​ście, mie​ście, któ​re​go ni​g​‐ dy nie opusz​cza​cie, nie trze​ba chy​ba ni​cze​go na​pra​wiać? – Naj​star​szy, tym ra​zem będą wam po​trzeb​ne bar​dzo po​tęż​ne bra​my. Tlok​‐ na mia​ła mury, bra​my i wo​jow​ni​ków. Te​raz nie ma tam już nic. To nie plot​‐ ka. Mę​żo​wie z Lan​di​nu byli tam dzie​sięć dni temu; wy​pa​try​wa​li na gra​ni​cach po​ja​wie​nia się pierw​szych ple​mion ga​alów, ale ga​alo​wie nad​cią​gnę​li na​gle wszy​scy ra​zem… – Al​ter​ro, ja cie​bie słu​cha​łem, te​raz ty po​słu​chaj mnie. Lu​dzie po​pa​da​ją cza​‐ sa​mi w pa​ni​kę i ucie​ka​ją, za​nim jesz​cze wróg w ogó​le się po​ja​wi. Sły​sze​li​śmy i jego opo​wieść, i two​ją. Ale ja je​stem już sta​ry, prze​ży​łem dwie Je​sie​nie i wi​‐ dzia​łem, jak ga​alo​wie cią​gną na po​łu​dnie. Po​wiem ci, jak to wy​glą​da na​praw​‐ dę. – Ja cie​bie słu​cham – od​parł obcy. – Ga​alo​wie za​miesz​ku​ją na pół​no​cy, poza naj​dal​szy​mi dzie​dzi​na​mi lu​dzi mó​‐ wią​cych na​szym ję​zy​kiem. Jak gło​szą po​da​nia, mają tam wiel​kie tra​wia​ste te​re​ny let​nie u pod​nó​ża gór, z któ​rych szczy​tów spły​wa​ją rze​ki lodu. W po​ło​‐ wie Je​sie​ni z naj​dal​szej pół​no​cy, gdzie za​wsze pa​nu​je Zima, za​czy​na na ich zie​mie nad​cią​gać mróz, a z nim śnież​ne be​stie, i tak jak na​sza zwie​rzy​na ga​‐ alo​wie ru​sza​ją na po​łu​dnie. Za​bie​ra​ją ze sobą na​mio​ty, ale nie bu​du​ją miast i nie ro​bią za​pa​sów ziar​na. Prze​cią​ga​ją przez dzie​dzi​nę Te​wa​ru na prze​ło​mie Je​sie​ni i Zimy, gdy gwiaz​do​zbiór Drze​wa wscho​dzi rów​no z za​cho​dem słoń​ca, ale za​nim po raz pierw​szy po​ja​wi się na nie​bie Gwiaz​da Śnie​gu. Je​śli na​tkną się po dro​dze na ro​dzi​ny wę​dru​ją​ce bez ochro​ny, na obo​zy my​śli​wych, nie​‐ strze​żo​ne sta​da lub pola – mor​du​ją i krad​ną. Ale kie​dy wi​dzą wznie​sio​ne z ka​mie​nia Zi​mo​we Mia​sto i wo​jow​ni​ków na mu​rach, omi​ja​ją je, wy​ma​chu​jąc tyl​ko dzi​da​mi i wrzesz​cząc wnie​bo​gło​sy, a my po​sy​ła​my za nimi kil​ka strzał,

w za​dki ostat​nim ma​ru​de​rom… Cią​gną da​lej i da​lej na po​łu​dnie i za​trzy​mu​ją się do​pie​ro hen, da​le​ko stąd. Nie​któ​rzy po​wia​da​ją, że tam, gdzie zi​mu​ją ga​‐ alo​wie, jest cie​plej niż tu, ale kto to może wie​dzieć. Tak wy​glą​da wiel​ki je​‐ sien​ny trek, Al​ter​ro. Ja to wiem, bo wi​dzia​łem ich na wła​sne oczy. I wi​dzia​‐ łem, jak z pierw​szy​mi roz​to​pa​mi wę​dro​wa​li tędy z po​wro​tem na pół​noc, w po​‐ rze wscho​dze​nia la​sów. Ga​alo​wie nie na​pa​da​ją na mia​sta z ka​mie​nia. Są jak woda, co rwie z ha​ła​sem przed sie​bie, ale roz​bi​ja się o głaz, któ​ry ani drgnie. Te​war jest wła​śnie ta​kim gła​zem. Mło​dy far​born sie​dział z po​chy​lo​ną gło​wą, roz​wa​ża​jąc to, co usły​szał, tak dłu​go, że Wold zde​cy​do​wał się spoj​rzeć mu przez chwi​lę pro​sto w twarz. – Wszyst​ko, co mó​wisz, Naj​star​szy, to praw​da, szcze​ra praw​da, praw​da wszyst​kich mi​nio​nych Lat. Ale te​raz… Cza​sy się zmie​ni​ły… Je​stem w swo​im mie​ście wo​dzem, tak jak ty je​steś wo​dzem w swo​im. Przy​cho​dzę do cie​bie jak wódz do wo​dza. Przy​cho​dzę po po​moc. Uwierz mi, tym ra​zem mu​si​my się na​‐ wza​jem wes​przeć. Wśród ga​alów po​ja​wił się wiel​ki mąż, wiel​ki wódz. Zwą go Kub​ban czy też Kob​ban. Zjed​no​czył wszyst​kie ich ple​mio​na i utwo​rzył wiel​ką ar​mię. Ga​alo​wie nie krad​ną już zbłą​ka​nych hann, któ​re przy​pad​kiem zo​ba​czą po dro​dze. Ob​le​ga​ją i zdo​by​wa​ją Zi​mo​we Mia​sta we wszyst​kich dzie​dzi​nach wzdłuż ca​łe​go wy​brze​ża, męż​czyzn wy​ci​na​ją w pień, ko​bie​ty bio​rą w nie​wo​lę i w każ​dym mie​ście zo​sta​wia​ją swo​ich wo​jow​ni​ków, żeby je utrzy​ma​li przez Zimę. Kie​dy na​dej​dzie Wio​sna i ga​alo​wie po​cią​gną z po​wro​tem na pół​noc, nie po​wę​dru​ją już da​lej, lecz zo​sta​ną tu​taj. Te zie​mie sta​ną się ich zie​mia​mi, te lasy, pola, te​re​ny let​nie i wszy​scy lu​dzie – ci, któ​rzy prze​ży​ją – będą na​le​żeć do nich… Sta​rzec pa​trzył w bok. – Ty mó​wisz, ja cie​bie nie słu​cham – od​parł po​nu​ro, ze zło​ścią. – Mó​wisz, że zo​sta​nie​my po​bi​ci, wy​mor​do​wa​ni, że pój​dzie​my w nie​wo​lę. Ale lu​dzie to lu​‐ dzie, a ty je​steś far​bor​nem. Za​cho​waj so​bie swo​ją czar​ną mowę, żeby swo​im prze​po​wia​dać czar​ny los! – Je​śli lu​dziom gro​zi nie​bez​pie​czeń​stwo, nam gro​zi tym bar​dziej. Czy wiesz, Naj​star​szy, ilu nas w Lan​di​nie zo​sta​ło? Mniej niż dwa ty​sią​ce. – Tak mało? A co z in​ny​mi mia​sta​mi? Za mo​jej mło​do​ści wa​sze ple​mię miesz​ka​ło wzdłuż ca​łe​go wy​brze​ża aż na pół​noc. – Tych miast już nie ma. Reszt​ki ich miesz​kań​ców prze​nio​sły się do nas. – Woj​na? Cho​ro​ba? Prze​cież was cho​ro​by się nie ima​ją, je​ste​ście far​bor​na​mi. – Trud​no żyć na świe​cie, do któ​re​go nie jest się stwo​rzo​nym – rzekł Agat la​‐ ko​nicz​nie i po​nu​ro. – Tak czy ina​czej, zo​sta​ło nas nie​wie​lu i sta​je​my się co​raz mniej licz​ni. Pro​si​my Te​war, aby ze​chciał być na​szym sprzy​mie​rzeń​cem, kie​‐ dy nad​cią​gną ga​alo​wie. A sta​nie się to nie póź​niej niż za trzy​dzie​ści dni. – Je​śli są już w Tlok​nie, to na​wet szyb​ciej. I tak się spóź​nia​ją. Śnieg spad​nie lada dzień. Mu​szą się śpie​szyć. – Oni się nie śpie​szą, Naj​star​szy. Cią​gną po​wo​li, bo ze​bra​li się wszy​scy ra​‐ zem – jest ich pięć​dzie​siąt, sześć​dzie​siąt, sie​dem​dzie​siąt ty​się​cy!

Na​gle z prze​ra​ża​ją​cą wy​ra​zi​sto​ścią Wold uj​rzał to, o czym mówi far​born – nie​koń​czą​cą się hor​dę na​jeźdź​ców idą​cą sze​reg za sze​re​giem przez gór​skie prze​łę​cze, pro​wa​dzo​ną przez wy​so​kie​go pła​sko​no​se​go wo​dza; uj​rzał tru​py miesz​kań​ców Tlok​ny – czy może był to Te​war? – za​ście​ła​ją​ce pola wo​kół zbu​‐ rzo​nych mu​rów mia​sta, ka​łu​że krwi ści​na​ne igieł​ka​mi lodu… Po​trzą​snął gło​‐ wą, żeby uwol​nić się od tych ob​ra​zów. Co się z nim dzie​je? Nie od​po​wia​dał dłuż​szą chwi​lę, w mil​cze​niu przy​gry​za​jąc war​gi. – Wy​słu​cha​łem cię, Al​ter​ro. – Nie do koń​ca, Naj​star​szy. – To było bar​ba​rzyń​skie gru​biań​stwo, ale far​‐ born to nie czło​wiek, a w do​dat​ku ten tu​taj był w koń​cu po​śród swo​ich wo​‐ dzem. Wold po​zwo​lił mu mó​wić da​lej. – Mamy czas, żeby się przy​go​to​wać. Je​‐ śli mę​żo​wie Aska​te​wa​ru, Al​lak​ska​tu i Per​n​me​ku za​wrą przy​mie​rze i przyj​mą na​szą po​moc, mo​że​my stwo​rzyć wła​sną ar​mię. Je​śli w peł​nej sile, go​to​wi na przy​ję​cie ga​alów, sta​nie​my na pół​noc​nej gra​ni​cy wa​szych trzech dzie​dzin, to może, za​miast sta​wić czo​ło ta​kiej po​tę​dze, ga​alo​wie będą wo​le​li skrę​cić w bok i zejść z gór szla​ka​mi na wschód. Na​sze ar​chi​wa po​wia​da​ją, że w po​przed​nich la​tach dwa razy wy​bie​ra​li tę wła​śnie dro​gę. Jest już póź​no, robi się co​raz zim​‐ niej i zo​sta​ło bar​dzo nie​wie​le zwie​rzy​ny, więc je​śli na​po​tka​ją na swej dro​dze go​to​wych do wal​ki wo​jow​ni​ków, mogą skrę​cić na wschód i kon​ty​nu​ować wę​‐ drów​kę. Moim zda​niem je​dy​na tak​ty​ka, jaką sto​su​je Kub​ban, to za​sko​cze​nie i przy​gnia​ta​ją​ca prze​wa​ga. Mo​że​my go zmu​sić, żeby nas omi​nął. – Mę​żo​wie Per​n​me​ku i Al​lak​ska​tu prze​nie​śli się już do swo​ich Zi​mo​wych Miast, tak jak my. Czy do tej pory nie po​zna​li​ście jesz​cze Zwy​cza​jów Lu​dzi? Zimą nie to​czy się wo​jen! – Po​wiedz to ga​alom, Naj​star​szy! Po​stą​pisz we​dle swej woli, ale uwierz moim sło​wom! – Far​born ze​rwał się na rów​ne nogi, da​jąc się po​nieść na​mięt​‐ no​ści swej proś​by i swe​go ostrze​że​nia. Wold po​czuł dla nie​go li​tość, jaka czę​‐ sto go ogar​nia​ła w obec​no​ści mło​dych, któ​rzy nie wi​dzie​li jesz​cze, jak wszel​kie na​mięt​no​ści i pla​ny bez koń​ca ob​ra​ca​ją się wni​wecz. Nie ro​zu​mie​li, że mar​no​‐ tra​wią ży​cie i czy​ny szar​pa​ni z jed​nej stro​ny żą​dzą, a z dru​giej stra​chem. – Ja cie​bie wy​słu​cha​łem – od​parł z nie​zmą​co​ną uprzej​mo​ścią. – Star​si z mego ple​mie​nia usły​szą, co po​wie​dzia​łeś. – Czy w ta​kim ra​zie mogę przyjść ju​tro, żeby się do​wie​dzieć… – Ju​tro, po​ju​trze… – Trzy​dzie​ści dni, Naj​star​szy! Co naj​wy​żej trzy​dzie​ści dni! – Al​ter​ro, ga​alo​wie przyj​dą i odej​dą, a Zima nad​cią​gnie i już po​zo​sta​nie. Co by dało zwy​cię​stwo w bi​twie, gdy​by wo​jow​nik miał z niej wró​cić do nie​ukoń​‐ czo​ne​go domu, a tym​cza​sem zie​mię skuł lód? Jak bę​dzie​my go​to​wi na na​dej​‐ ście Zimy, po​mar​twi​my się o ga​alów… A te​raz usiądź. – Jesz​cze raz się​gnął do swo​je​go miesz​ka po ka​wa​łek ge​zi​ny na za​koń​cze​nie roz​mo​wy. – Czy twój oj​ciec też miał na imię Agat? Zna​łem go jako mło​dzień​ca. A jed​na z tych nie​‐ cnot, mo​ich có​rek, mó​wi​ła mi, że spo​tka​ła cię, kie​dy po​szła na pia​ski. Far​born jak​by nie​co zbyt śpiesz​nie pod​niósł wzrok.

– Tak, tak się po​zna​li​śmy – po​wie​dział. – Na pia​skach mię​dzy przy​pły​wa​mi.

3

Praw​dzi​we imię słoń​ca Co wy​wo​ła​ło te po​tęż​ne przy​pły​wy wzdłuż wy​brze​ża, to wdzie​ra​nie się na ląd i wy​co​fy​wa​nie mo​rza? Ża​den ze Star​szych mia​sta Te​wa​ru nie umiał od​po​‐ wie​dzieć na to py​ta​nie. W Lan​di​nie umia​ło na nie od​po​wie​dzieć każ​de dziec​ko – przy​pły​wy wy​wo​ły​wał księ​życ, jego przy​cią​ga​nie… Księ​życ i zie​mia okrą​ża​ły się na​wza​jem, a ich peł​ny, sta​tecz​ny ob​rót wo​kół sie​bie trwał całe czte​ry​sta dni – je​den cykl księ​ży​ca. Wspól​nie, jako po​dwój​na pla​ne​ta, obie​ga​ły słoń​ce w wiel​kim, po​waż​nym wi​ro​wym tań​cu po​śród bez​‐ mier​nej pust​ki. Sześć​dzie​siąt cy​kli księ​ży​ca trwał ten ta​niec, dwa​dzie​ścia czte​ry ty​sią​ce dni, całe jed​no ludz​kie ży​cie – Rok. A słoń​ce, śro​dek tego tań​ca, na​zy​wa​ło się El​ta​tin, gam​ma Smo​ka. Przed za​pusz​cze​niem się pod sza​rą ko​pu​łę ga​łę​zi lasu Ja​cob Agat pod​niósł wzrok na roz​ja​rzo​ną kulę po​grą​ża​ją​cą się w mgieł​ce nad łań​cu​chem gór na za​cho​dzie i na​zwał ją w my​ślach praw​dzi​wym imie​niem. Imię to zna​czy​ło, że nie była po pro​stu Słoń​cem, tyl​ko jed​nym ze słońc – gwiaz​dą po​śród in​nych gwiazd. Z tyłu ze zbo​czy Te​wa​ru do​biegł go dźwięcz​ny głos roz​ba​wio​ne​go dziec​ka. Znów przy​po​mnia​ły mu się drwią​ce, ukrad​ko​we spoj​rze​nia, szy​der​cze, pod​‐ szy​te stra​chem szep​ty i okrzy​ki za ple​ca​mi: „Far​born, pa​trz​cie, far​born! Chodź​cie zo​ba​czyć!”. Mię​dzy drze​wa​mi, na​resz​cie sam, wy​dłu​żył krok. Chciał jak naj​szyb​ciej zo​sta​wić za sobą wspo​mnie​nie po​ni​że​nia. Bo mię​dzy na​mio​ta​‐ mi Te​wa​ru do​znał po​ni​że​nia i uczu​cia bo​le​sne​go osa​mot​nie​nia. od uro​dze​nia żył tyl​ko po​śród swo​ich, w ma​łej spo​łecz​no​ści, gdzie każ​dy znał każ​de​go z imie​nia, twa​rzy i ser​ca, i zu​peł​nie nie po​tra​fił zna​leźć się wśród ob​cych. Zwłasz​cza wśród wro​go na​sta​wio​nych ob​cych in​nej rasy, w tłu​mie, na ich te​‐ re​nie. Strach i uczu​cie po​ni​że​nia owład​nę​ły nim na​gle z taką mocą, że przy​‐ sta​nął w pół kro​ku. Niech mnie szlag tra​fi, je​śli tam jesz​cze wró​cę! – po​my​‐ ślał. Niech ten sta​ry du​reń robi, co mu się po​do​ba, niech sie​dzi i wę​dzi się w tym swo​im śmier​dzą​cym na​mio​cie, aż przyj​dą ga​alo​wie. Dur​ne, uprze​dzo​‐ ne, kłó​tli​we wify! Mam po dziur​ki w no​sie ich bia​łych gąb i żół​tych śle​piów! Niech ich wszyst​kich szlag tra​fi! – Al​ter​ro…

Przy​szła za nim z Te​wa​ru. Sta​ła na ścież​ce kil​ka kro​ków w tyle, opar​ta ręką o row​ko​wa​ny, bia​ły pień ba​su​ki. Żół​te oczy w jed​no​li​cie bia​łej twa​rzy sy​‐ pa​ły iskier​ka​mi zde​ner​wo​wa​nia i kpi​ny. Agat nie ru​szył się z miej​sca. – Al​ter​ro? – po​wtó​rzy​ła dźwięcz​nie i śpiew​nie, pa​trząc w bok. – Cze​go chcesz? To ją tro​chę spe​szy​ło. – Ja je​stem Ro​le​ry – po​wie​dzia​ła. – Tam, na pia​skach… – Wiem, kim je​steś, ale czy ty wiesz, kim ja je​stem? Niby-czło​wie​kiem, far​‐ bor​nem. Je​śli twoi współ​ple​mień​cy zo​ba​czą nas ra​zem, to jed​no z dwoj​ga: albo wy​ka​stru​ją mnie, albo ce​re​mo​nial​nie zgwał​cą cie​bie – nie wiem, któ​re roz​wią​‐ za​nie sto​su​je​cie. Więc le​piej wra​caj do domu! – U nas tak się nie robi. A poza tym ty i ja je​ste​śmy ze sobą spo​krew​nie​ni – od​par​ła z upo​rem, lecz już nie tak pew​na sie​bie. Od​wró​cił się i za​czął iść da​lej. – Sio​stra two​jej mat​ki umar​ła w na​szych na​mio​tach… – Na wiecz​ną na​szą hań​bę – prze​rwał jej. Nie za​trzy​mał się, a ona nie po​‐ szła za nim. U pod​nó​ża góry, skrę​ca​jąc w lewo na ścież​kę wio​dą​cą na szczyt, obej​rzał się za sie​bie. Nic nie mą​ci​ło spo​ko​ju gi​ną​ce​go lasu, poza jed​nym za​póź​nio​nym ryj​‐ cem, któ​ry te​raz do​pie​ro pełzł na po​łu​dnie, mo​zol​nie, z pier​wot​nym upo​rem ro​śli​ny, zna​cząc prze​by​tą dro​gę cien​ką bruz​dą. Ho​nor rodu za​głu​szył w nim po​czu​cie wsty​du z po​wo​du tego, w jaki spo​sób po​trak​to​wał tę dziew​czy​nę; szcze​rze mó​wiąc, do​znał ra​czej ulgi i od​zy​skał pew​ność sie​bie. Bę​dzie mu​siał przy​wyk​nąć do znie​wag ze stro​ny wi​fów i prze​‐ stać zwra​cać uwa​gę na ich uprze​dze​nia ra​so​we. To było sil​niej​sze od nich – taki ro​dzaj pier​wot​ne​go upo​ru pły​ną​cy z ich na​tu​ry. Ten sta​ry wódz na swój spo​sób oka​zał mu na​praw​dę ogrom​ną uprzej​mość i wy​ro​zu​mia​łość. On, Ja​cob Agat, musi być rów​nie wy​ro​zu​mia​ły i rów​nie upar​ty. Al​bo​wiem los jego ludu, los wszyst​kich przed​sta​wi​cie​li ludz​ko​ści na tym świe​cie za​le​żał od tego, co ple​mio​na wi​fów zro​bią, a cze​go nie zro​bią w cią​gu naj​bliż​szych trzy​dzie​stu dni. Przed na​stęp​nym no​wiem księ​ży​ca hi​sto​ria jego ludu, hi​sto​ria li​czą​ca sześć​set cy​kli księ​ży​ca, dzie​sięć Lat, dwa​dzie​ścia po​ko​leń, hi​sto​ria nie​usta​ją​‐ cej wal​ki i zma​gań może do​biec koń​ca. Je​śli nie bę​dzie miał szczę​ścia, je​śli za​‐ brak​nie mu cier​pli​wo​ści. Uschnię​te, po​zba​wio​ne li​ści, próch​nie​ją​ce ogrom​ne drze​wa tło​czy​ły się dłu​gi​‐ mi na całe ki​lo​me​try na​wa​mi wo​kół tych wzgórz, jesz​cze wcze​pio​ne bu​twie​ją​‐ cy​mi ko​rze​nia​mi w zie​mię. Przy pierw​szym sil​niej​szym po​dmu​chu pół​noc​ne​go wia​tru runą wszyst​kie, by prze​le​żeć pod lo​dem i śnie​giem ty​sią​ce dni i nocy, zgnić w cza​sie dłu​gich, bar​dzo dłu​gich wio​sen​nych roz​to​pów i użyź​nić ogro​‐ mem swej śmier​ci po​ła​cie tej zie​mi dla na​sion, któ​re spo​czy​wa​ły już pod jej po​wierzch​nią, po​grą​żo​ne w głę​bo​kim śnie. Cier​pli​wo​ści, cier​pli​wo​ści… W po​dmu​chach wia​tru zszedł bru​ko​wa​ny​mi ja​snym ka​mie​niem uli​ca​mi Lan​di​nu na ry​nek, mi​nął dzie​ci ze szko​ły, ćwi​czą​ce się w za​pa​sach na are​nie,

i wszedł do wy​so​kie​go, zwień​czo​ne​go wie​żą bu​dyn​ku no​szą​ce​go na​dal pra​sta​‐ rą na​zwę Gma​chu Ligi. Tak jak po​zo​sta​łe bu​dyn​ki wo​kół ryn​ku, zbu​do​wa​no go przed pię​ciu Laty, kie​dy Lan​din był sto​li​cą sil​ne​go, kwit​ną​ce​go pań​stew​ka – w cza​sach po​tę​gi. Cały par​ter zaj​mo​wa​ła prze​stron​na sala spo​tkań. Wo​kół jej sza​rych ścian bie​‐ gły sze​ro​kie pasy de​li​kat​nych zło​tych or​na​men​tów. Sty​li​zo​wa​ne​mu słoń​cu w oto​cze​niu dzie​wię​ciu pla​net, zdo​bią​ce​mu wschod​nią ścia​nę, od​po​wia​dał na ścia​nie za​chod​niej ry​su​nek sied​miu pla​net krą​żą​cych wo​kół swe​go słoń​ca po sil​nie wy​dłu​żo​nych elip​sach. Trze​cia pla​ne​ta w obu ukła​dach była po​dwój​na i wy​sa​dzo​no ją krysz​ta​ła​mi. Nad drzwia​mi i na prze​ciw​le​głej ścia​nie sali okrą​głe cy​fer​bla​ty z de​li​kat​ny​mi i mi​ster​nie rzeź​bio​ny​mi wska​zów​ka​mi ob​‐ wiesz​cza​ły, że ten dzień jest trzy​sta dzie​więć​dzie​sią​tym pierw​szym dniem czter​dzie​ste​go pią​te​go cy​klu księ​ży​ca dzie​sią​te​go lo​kal​ne​go Roku Ko​lo​nii Gam​ma Smo​ka III. Wska​zy​wa​ły tak​że, że jest to dwie​ście dru​gi dzień roku 1405 Ligi Wszyst​kich Świa​tów; i że w domu jest dwu​na​sty sierp​nia. Wie​lu wąt​pi​ło, że Liga Wszyst​kich Świa​tów jesz​cze ist​nia​ła, a kil​ku pa​ra​‐ dok​sy​ka​li​stów lu​bi​ło po​da​wać w wąt​pli​wość, czy w ogó​le ist​niał kie​dy​kol​wiek ja​kiś dom. Ale ze​ga​ry pra​cu​ją​ce bez prze​rwy od sze​ściu​set li​go​wych lat tu – w Sali Zgro​ma​dze​nia i w Sali Ar​chi​wów w pod​zie​miach – swym po​cho​dze​niem i nie​za​wod​no​ścią zda​wa​ły się po​twier​dzać, że ja​kaś Liga mu​sia​ła ist​nieć i że mimo wszyst​ko mu​siał tak​że ist​nieć ja​kiś dom, miej​sce na​ro​dzin ludz​ko​ści. Cier​pli​wie i wy​trwa​le od​mie​rza​ły czas pły​ną​cy na pla​ne​cie za​gu​bio​nej w ot​‐ chła​ni ciem​no​ści i lat. Cier​pli​wo​ści, cier​pli​wo​ści… Po​zo​sta​li Al​ter​ra​nie cze​ka​li już na nie​go w bi​blio​te​ce na pię​trze lub na​de​szli wkrót​ce po nim. Ze​bra​li się wo​kół ko​min​ka, na któ​rym pło​nę​ło drew​no wy​rzu​‐ co​ne na brzeg przez fale. Ra​zem było ich dzie​się​cio​ro. Se​iko i Alla Pas​fal włą​‐ czy​ły lam​py ga​zo​we i przy​krę​ci​ły pło​mie​nie. Mimo że Agat nie ode​zwał się jesz​cze ani sło​wem, jego przy​ja​ciel Huru Pi​lot​son pod​szedł i pół​gło​sem po​wie​‐ dział: – Nie daj im się, Ja​cob. To ban​da głu​pich, upar​tych ko​czow​ni​ków. Ni​g​dy nie na​bio​rą ro​zu​mu. – Czyż​bym nada​wał? – Nie, oczy​wi​ście, że nie. – Huru ro​ze​śmiał się ci​cho. Był to by​stry i nie​śmia​‐ ły męż​czy​zna, ab​so​lut​nie od​da​ny Ja​co​bo​wi Aga​to​wi. O tym, że Huru był ho​‐ mo​sek​su​ali​stą, a Ja​cob Agat nie, wie​dzie​li wszy​scy ich zna​jo​mi – praw​dę mó​‐ wiąc, wie​dzie​li o tym wszy​scy miesz​kań​cy Lan​di​nu. W Lan​di​nie wszy​scy wie​‐ dzie​li o wszyst​kim i je​dy​nym roz​wią​za​niem tego pro​ble​mu nad​mia​ru kon​tak​‐ tów mię​dzy​ludz​kich, choć trud​nym i mę​czą​cym, była otwar​tość i zu​peł​na szcze​rość. – Za wie​le spo​dzie​wa​łeś się po tej wi​zy​cie, i tyle. Wi​dać po to​bie roz​cza​ro​wa​nie. Ale nie bierz so​bie tego tak do ser​ca, Ja​co​bie. To tyl​ko wify. Wi​dząc, że po​zo​sta​li przy​słu​chu​ją się roz​mo​wie, Agat zwró​cił się do wszyst​‐ kich ze​bra​nych. – Po​wie​dzia​łem temu sta​re​mu, co mia​łem mu do po​wie​dze​nia. Od​parł, że

po​wtó​rzy to ra​dzie. Ile z tego zro​zu​miał i w co uwie​rzył, nie mam po​ję​cia. – Je​śli cię w ogó​le wy​słu​chał, to i tak jest le​piej, niż są​dzi​łam – po​wie​dzia​ła Alla Pas​fal, kru​cha ko​bie​ta o gra​na​to​wo​czar​nej skó​rze i ko​ro​nie si​wych wło​‐ sów nad po​kry​tą zmarszcz​ka​mi, wy​ra​zi​stą twa​rzą. – Wold pa​trzy na ten świat rów​nie dłu​go, jak ja, a na​wet dłu​żej. Trud​no ocze​ki​wać, że z ra​do​ścią po​wi​ta za​po​wiedź wo​jen i zmian. – Lecz aku​rat on po​wi​nien być przy​chyl​nie do nas na​sta​wio​ny – ode​zwał się Der​mat. – W koń​cu jed​na z nas była jego żoną. – Ow​szem, moja ku​zyn​ka Ari​lia, ciot​ka Aga​ta, eg​zo​tycz​ny okaz w jego ko​‐ bie​cym zwie​rzyń​cu. Pa​mię​tam jego za​lo​ty – od​par​ła Alla Pas​fal z tak pie​ką​‐ cym sar​ka​zmem, że Der​ma​to​wi zrze​dła mina. – Nie pod​jął żad​nych de​cy​zji w spra​wie udzie​le​nia nam po​mo​cy? – spy​tał Jon​ken​dy Li, ją​ka​jąc się z prze​ję​cia i roz​cza​ro​wa​nia. – Czy przed​sta​wi​łeś mu swój plan wyj​ścia ga​alom na​prze​ciw na gra​ni​cę? – Jon​ken​dy był jesz​cze bar​‐ dzo mło​dy i pa​lił się do świę​tej woj​ny z szum​ny​mi prze​mar​sza​mi i gra​niem surm. Tym nie​wie​le róż​nił się od po​zo​sta​łych. Lep​sze to, niż dać się za​gło​dzić na śmierć albo spa​lić żyw​cem. – Daj im tro​chę cza​su – od​po​wie​dział chłop​cu z po​wa​gą Agat. – Zde​cy​du​ją się. – Jak cię Wold przy​jął? – za​py​ta​ła Se​iko Esmit. Była ostat​nią przed​sta​wi​‐ ciel​ką wiel​kie​go rodu. Tyl​ko po​tom​ko​wie pierw​sze​go przy​wód​cy ko​lo​nii no​si​li na​zwi​sko Esmit. Na niej ród ten miał wy​ga​snąć. Ró​wie​śnicz​ka Aga​ta, pięk​na i de​li​kat​na, ner​wo​wa i za​mknię​ta w so​bie, w cza​sie spo​tkań Al​ter​ran ani na chwi​lę nie spusz​cza​ła wzro​ku z Aga​ta. Obo​jęt​ne, kto za​bie​rał głos, ona pa​‐ trzy​ła na Aga​ta. – Przy​jął mnie jak rów​ne​go so​bie. Alla Pas​fal ski​nę​ła gło​wą z apro​ba​tą i wtrą​ci​ła: – Za​wsze miał wię​cej ro​zu​mu niż cała resz​ta tych ich mę​żów. Ale Se​iko cią​gnę​ła: – A inni? Dali ci spo​koj​nie przejść przez obóz? Za​wsze po​tra​fi​ła wy​do​być na świa​tło każ​de po​ni​że​nie, ja​kie go spo​tka​ło, choć​by głę​bo​ko je skrył i bar​dzo pró​bo​wał za​po​mnieć. Po dzie​się​cio​kroć z nim spo​krew​nio​na, sio​stra, ko​le​żan​ka, ko​chan​ka, to​wa​rzysz​ka ży​cia, na​tych​miast wy​czu​wa​ła każ​dą jego sła​bość, każ​de za​da​ne mu cier​pie​nie i za​my​ka​ła go w swym zro​zu​mie​niu, w swym współ​czu​ciu jak w pu​łap​ce. Byli so​bie zbyt bli​‐ scy. Huru, sta​ra Alla, Se​iko – wszy​scy byli so​bie zbyt bli​scy. Po​czu​cie wy​izo​‐ lo​wa​nia, któ​re wcze​śniej tego dnia wy​trą​ci​ło go z rów​no​wa​gi, było tak​że roz​‐ kosz​ne dzię​ki dy​stan​so​wi, sa​mot​no​ści, obu​dzi​ło w nim ja​kąś uśpio​ną tę​sk​no​tę. Se​iko ani na chwi​lę nie spusz​cza​ła z nie​go prze​ni​kli​we​go spoj​rze​nia czu​łych, ciem​nych oczu, re​agu​ją​ce​go na każ​dą zmia​nę jego na​stro​ju, na każ​de jego sło​‐ wo. Ta mała Ro​le​ry nie spoj​rza​ła na nie​go jesz​cze ani razu. Za​wsze pa​trzy​ła gdzieś w bok, w dal, zer​ka​jąc na nie​go tyl​ko ukrad​kiem, na jed​no mgnie​nie – zło​ci​sto​oka, obca.

– Nie pró​bo​wa​li mnie za​trzy​mać – od​parł la​ko​nicz​nie. – Być może ju​tro po​‐ dej​mą de​cy​zję w spra​wie na​szej pro​po​zy​cji. A może po​ju​trze. Jak tam dzi​siaj szło uzu​peł​nia​nie za​pa​sów pro​wian​tu na Ska​le? Wy​wią​za​ła się ogól​na dys​ku​sja, lecz mimo to ani na chwi​lę nie prze​sta​ła kon​cen​tro​wać się wo​kół Aga​ta. Każ​dy za​bie​ra​ją​cy głos od​ru​cho​wo zwra​cał się wła​śnie do nie​go. Ja​cob Agat był młod​szy od kil​kor​ga z nich, a wszy​scy Al​ter​‐ ra​nie wy​bra​ni na dzie​się​cio​let​nie ka​den​cje w ra​dzie mie​li rów​ne pra​wa, ale wy​raź​nie i w peł​ni świa​do​mie uwa​ża​li Ja​co​ba Aga​ta za swe​go przy​wód​cę, za cen​trum, wo​kół któ​re​go się sku​pia​li. Trud​no to było przy​pi​sać ja​kiej​kol​wiek wi​docz​nej przy​czy​nie, chy​ba żeby uznać za nią ener​gię, z jaką się po​ru​szał i mó​wił – czy wła​dzę wi​dać po czło​wie​ku, któ​ry ją po​sia​da, czy też po lu​dziach z jego oto​cze​nia? Na​to​miast skut​ki tego wy​raź​nie od​ci​snę​ły się na jego twa​rzy w po​sta​ci pew​ne​go na​pię​cia i po​wa​gi, efek​tów brze​mie​nia od​po​wie​dzial​no​ści, ja​kie dźwi​gał od dłu​gie​go już cza​su, a z dnia na dzień sta​wa​ło się co​raz cięż​‐ sze. – Po​peł​ni​łem je​den błąd – po​wie​dział do Pi​lot​so​na, kie​dy Se​iko z po​zo​sta​ły​mi ko​bie​ta​mi z rady za​bra​ły się do pa​rze​nia i po​da​wa​nia ma​łych, ce​re​mo​nial​nych fi​li​ża​nek go​rą​ce​go na​po​ju z li​ści ba​su​ki, zwa​ne​go ti. – Tak bar​dzo sta​ra​łem się prze​ko​nać tego sta​re​go o nie​bez​pie​czeń​stwie gro​żą​cym ze stro​ny ga​alów, że chy​ba na chwi​lę za​czą​łem nada​wać. Nie wer​bal​nie, ale wy​glą​dał, jak​by zo​‐ ba​czył upio​ra. – Masz po​tęż​ną zdol​ność pro​jek​cji do​znań zmy​sło​wych – rzekł Pi​lot​son – a w sy​tu​acjach na​pię​cia kiep​sko nad nią pa​nu​jesz. Pew​nie rze​czy​wi​ście zo​ba​‐ czył upio​ra. – Od tak daw​na nie mie​li​śmy żad​nych kon​tak​tów z wi​fa​mi, tak bar​dzo tu wro​śli​śmy, ży​je​my w ta​kiej izo​la​cji, że nie po​tra​fię się już kon​tro​lo​wać. Naj​‐ pierw nada​wa​łem do tej dziew​czy​ny na pla​ży, za​raz po​tem do Wol​da… Je​śli tak da​lej pój​dzie, znów nas okrzyk​ną cza​row​ni​ka​mi czy ma​ga​mi, jak w pierw​‐ szych La​tach. A prze​cież mu​si​my zdo​być ich za​ufa​nie. I to w tak krót​kim cza​‐ sie. Och, ile bym dał, że​by​śmy do​wie​dzie​li się o tych ga​alach wcze​śniej! – Moim zda​niem – od​parł Pi​lot​son, ostroż​nie, jak to on – i tak tyl​ko two​jej zdol​no​ści prze​wi​dy​wa​nia za​wdzię​cza​my to, że w ogó​le zo​sta​li​śmy ostrze​że​ni. Prze​cież to ty uzna​łeś, że sko​ro nie ma już żad​nych in​nych ludz​kich osad wzdłuż wy​brze​ża, trze​ba wy​słać zwiad na pół​noc. Two​je zdro​wie, Se​iko – do​‐ dał, bio​rąc od niej ma​leń​kie na​czyn​ko pa​ru​ją​cej ti. Agat wziął ostat​nią fi​li​żan​kę z tacy i wy​pił dusz​kiem. Świe​żo za​pa​rzo​na ti pod​wyż​sza​ła nie​co wraż​li​wość zmy​słów, to​też wy​raź​nie po​czuł w gar​dle jej czy​stą, go​rą​cą go​rycz​kę, za​czął sil​niej od​bie​rać ba​daw​cze spoj​rze​nie Se​iko, pust​kę wiel​kie​go, roz​ja​śnio​ne​go ogniem z ko​min​ka po​ko​ju i za​pa​da​ją​cy za okna​mi zmierzch. Fi​li​żan​ka z błę​kit​nej por​ce​la​ny, któ​rą trzy​mał w ręku, była bar​dzo sta​ra – wy​twór pią​te​go Roku. Sta​re były księ​gi w ręcz​nej opra​wie sto​‐ ją​ce w szkla​nych ga​blo​tach. Na​wet szy​by w oknach były sta​re, Wszyst​kie przed​mio​ty zbyt​ku, wszyst​ko, co czy​ni​ło z nich isto​ty cy​wi​li​zo​wa​ne, wszyst​ko,

dzię​ki cze​mu po​zo​sta​li jesz​cze Al​ter​ra​na​mi, było sta​re. Za cza​sów Aga​ta, a i na dłu​go przed jego na​ro​dzi​na​mi, nie star​czy​ło już ener​gii i wol​nych chwil na za​wi​łą i zło​żo​ną afir​ma​cję uzdol​nień i in​te​lek​tu czło​wie​ka. Dziś le​d​wie po​‐ tra​fi​li za​cho​wać to, co już mie​li. Trwa​li. Z Roku na Rok, co naj​mniej od dzie​się​ciu po​ko​leń, było ich co​raz mniej; bar​‐ dziej po​wo​li, lecz sys​te​ma​tycz​nie ma​la​ła licz​ba ro​dzą​cych się dzie​ci. Daw​ne ma​rze​nia o do​mi​na​cji po​szły w za​po​mnie​nie. Ścią​gnę​li z po​wro​tem – je​śli Zi​‐ mom i wro​gim ple​mio​nom wi​fów nie uda​ło się wcze​śniej wy​ko​rzy​sty​wać ich sła​bo​ści – do sta​re​go cen​trum, pierw​szej ko​lo​nii, do Lan​di​nu. Uczy​li dzie​ci sta​rych zwy​cza​jów i prze​ka​zy​wa​li im wie​dzę, ale też tyl​ko sta​rą, żad​nej no​‐ wej. Z Roku na Rok żyli odro​bi​nę bied​niej, co​raz czę​ściej przed​kła​da​li pro​sto​tę nad zdob​nic​two, spo​kój nad zma​ga​nia, od​wa​gę nad zwy​cię​stwo. Za​mknę​li się w so​bie. Za​glą​da​jąc do trzy​ma​nej w ręku fi​li​żan​ki, uj​rzał w jej czy​stej nie​ska​zi​tel​nej pół​przej​rzy​sto​ści nie​do​ści​gnio​ny ar​tyzm jej twór​ców i kru​chość ma​te​ria​łu, z ja​kie​go ją wy​ko​na​no – coś w ro​dza​ju kwin​te​sen​cji war​to​ści du​cho​wych swo​‐ je​go ludu. Za strze​li​sty​mi okna​mi nie​bo mia​ło ten sam od​cień przej​rzy​ste​go błę​ki​tu. Tyle że zim​ny. Za​padł zmierzch, błę​kit​ny, bez​gra​nicz​ny i chłod​ny. Aga​ta ogar​nął daw​ny strach, strach z cza​sów dzie​ciń​stwa, któ​ry po wkro​cze​‐ niu w do​ro​słe ży​cie tłu​ma​czył so​bie tak: Ten świat, na któ​rym uro​dził się on i jego oj​ciec, świat, na któ​rym uro​dzi​ły się dwa​dzie​ścia trzy po​ko​le​nia jego dzia​dów i pra​dzia​dów, nie był jego do​mem. Lu​dzie byli tu obcy. Gdzieś w głę​bi du​szy za​wsze mie​li tego świa​do​mość. Byli far​bor​na​mi, „zro​dzo​ny​mi da​le​ko stąd”. I krok za kro​kiem, z ma​je​sta​tycz​ną po​wol​no​ścią i pier​wot​nym upo​rem pro​ce​su ewo​lu​cji ten świat ich za​bi​jał – od​rzu​cał prze​szczep. Może ze zbyt​nią ule​gło​ścią pod​po​rząd​ko​wa​li się temu pro​ce​so​wi, zbyt ocho​‐ czo go​dzi​li się na wy​mar​cie. Ale ten ro​dzaj ule​gło​ści – że​la​zne​go prze​strze​ga​‐ nia praw Ligi – był od sa​me​go po​cząt​ku źró​dłem ich siły; na​dal byli sil​ni każ​‐ dy z osob​na. Ale nie po​sia​da​li do​sta​tecz​nej wie​dzy ani umie​jęt​no​ści, żeby wal​‐ czyć z bez​płod​no​ścią i po​ro​nie​nia​mi, któ​re z po​ko​le​nia na po​ko​le​nie zmniej​‐ sza​ły ich li​czeb​ność. Bo księ​gi Ligi nie za​wie​ra​ły ca​łej mą​dro​ści, a z dnia na dzień i z Roku na Rok tra​co​no ko​lej​ne jej cząst​ki, wy​pie​ra​ne przez in​for​ma​cje do​ty​czą​ce na​glą​cych po​trzeb, co​dzien​ne​go ży​cia tu i te​raz. I w koń​co​wym efek​cie na​wet to, co księ​gi im mó​wi​ły, nie za​wsze po​tra​fi​li już zro​zu​mieć. Co tak na​praw​dę po​zo​sta​ło im jesz​cze z dzie​dzic​twa? Czy gdy​by kie​dyś – jak prze​po​wia​da​ły to sta​re wie​rze​nia i po​da​nia – rze​czy​wi​ście z gwiazd opadł na słu​pach ognia sta​tek ko​smicz​ny, to czy lu​dzie, któ​rzy by z nie​go wy​sie​dli, roz​‐ po​zna​li​by w nich jesz​cze lu​dzi? Lecz ża​den sta​tek ni​g​dy nie przy​le​ciał i ni​g​dy nie przy​le​ci. A oni w koń​cu wy​mrą do ostat​nie​go; ich obec​ność tu​taj, dłu​gie wy​gna​nie, wal​ka o prze​trwa​‐ nie na tym świe​cie do​bie​gnie koń​ca, roz​pry​śnie się jak na​czyn​ko z gli​ny. Ostroż​nie od​sta​wił fi​li​żan​kę na tacę i otarł pot z czo​ła. Se​iko nie spusz​cza​ła z nie​go wzro​ku. Gwał​tow​nym szarp​nię​ciem od​wró​cił od niej gło​wę i za​czął

przy​słu​chi​wać się roz​mo​wie Jon​ken​dy’ego z Der​ma​tem i Pi​lot​so​nem. Spo​za za​le​wu po​nu​rych prze​czuć bły​snę​ło mu na jed​no mgnie​nie oka, na po​zór w zu​‐ peł​nym ode​rwa​niu, a jed​nak sta​no​wiąc jak​by i wy​ja​śnie​nie, i znak, wspo​‐ mnie​nie ma​łej Ro​le​ry wy​cią​ga​ją​cej do nie​go rękę z ciem​nych, za​ta​pia​nych przez mo​rze gła​zów.

4

Mło​dzi męż​czyź​ni Od​głos ude​rze​nia ka​mie​niem o ka​mień, twar​dy i bez​dź​więcz​ny, niósł się spo​mię​dzy da​chów i nie​ukoń​czo​nych mu​rów Zi​mo​we​go Mia​sta aż do roz​bi​tych wo​kół nie​go wy​so​kich czer​wo​nych na​mio​tów. Dłu​go roz​le​gał się po​je​dyn​czym „ak, ak, ak, ak”, gdy wtem do​łą​czył do nie​go w zgrzy​tli​wym kon​tra​punk​cie dru​gi stu​kot – „ka​dek-ak, ak-ka​dek”. Po​tem na​stęp​ny, wyż​szy, wpro​wa​dza​ją​‐ cy kłó​tli​wy rytm, i jesz​cze je​den, i jesz​cze, aż mia​ro​wość ude​rzeń za​gu​bi​ła się w jed​nej la​wi​nie nie​usta​ją​ce​go grze​cho​tu, wy​so​kim ło​sko​cie ka​mie​nia grzmo​‐ cą​ce​go o ka​mień, i w koń​cu wszyst​kie in​dy​wi​du​al​ne ryt​my ude​rzeń ule​gły zu​‐ peł​ne​mu zla​niu, sta​ły się nie do od​róż​nie​nia. Kie​dy otę​pia​ją​ce dźwię​ki to​czy​ły się już nie​po​wstrzy​ma​ną la​wi​ną, Naj​star​‐ szy z Mę​żów Dzie​dzi​ny Aska​te​wa​ru sta​nął w wej​ściu do swe​go na​mio​tu i ru​‐ szył wol​nym kro​kiem mię​dzy na​mio​ta​mi i ogni​ska​mi do wa​rze​nia stra​wy, bi​‐ ją​cy​mi dy​mem w chy​lą​ce się ku wie​czo​ro​wi póź​ne po​po​łu​dnie i póź​no​je​sien​ne nie​bo. Prze​szedł sztyw​no i ocię​ża​le przez obóz swe​go ple​mie​nia, prze​kro​czył bra​mę Zi​mo​we​go Mia​sta i wą​ską ścież​ką czy też ulicz​ką wi​ją​cą się mię​dzy zbu​do​wa​ny​mi na kształt na​mio​tów drew​nia​ny​mi da​cha​mi do​mów o ścia​nach skry​tych cał​ko​wi​cie pod zie​mią do​tarł na otwar​tą prze​strzeń po​środ​ku pola spi​cza​stych stoż​ków. Sze​ro​kim krę​giem sie​dzia​ło tu w kuc​ki, z ko​la​na​mi pod bro​dą, stu męż​czyzn. Każ​dy ude​rzał ka​mie​niem o ka​mień, bił w za​pa​mię​‐ ta​niu, w hip​no​tycz​nym tran​sie głu​che​go dud​nie​nia. Wold usiadł na zie​mi, za​‐ my​ka​jąc krąg. Wziął do ręki mniej​szy z dwóch le​żą​cych przed nim spo​rych, wy​gła​dzo​nych przez wodę ka​mie​ni, zwa​żył w dło​ni jego przy​jem​ny cię​żar i trza​snął nim w ten więk​szy: „klak, klak, klak!”. Na pra​wo i na lewo od nie​go na​dal roz​le​gał się po​przed​ni ło​skot, ja​zgo​tli​wy har​mi​der przy​god​nych dźwię​‐ ków, z któ​re​go co ja​kiś czas da​wa​ło się wy​ło​wić cień ja​kie​goś ryt​mu. Rytm ten za​ni​kał i po​wra​cał ni​czym zu​peł​nie przy​pad​ko​we współ​brz​mie​nie to​nów. Kie​dy znów się po​ja​wił, Wold pod​chwy​cił go, wzmoc​nił i pod​trzy​mał. Dla nie​‐ go zdo​mi​no​wał on te​raz ogól​ną ha​ła​śli​wą ka​ko​fo​nię. Za​raz ten sam rytm pod​‐ jął są​siad po le​wej stro​nie i oba ich ka​mie​nie za​czę​ły wzno​sić się i opa​dać do​‐ kład​nie w tej sa​mej chwi​li. Po​tem są​siad po pra​wej. Te​raz już i inni po dru​giej stro​nie krę​gu ude​rza​li wszy​scy ra​zem, wy​bi​ja​li ten sam rytm, któ​ry wy​pły​nął

wy​raź​nie po​nad ogól​ny ło​skot, po​ko​nał go, zmu​sił wszyst​kie prze​ciw​staw​ne gło​sy do pod​chwy​ce​nia swej pro​stej, nie​prze​rwa​nej mia​ry, do zgo​dy. Dud​nił twar​dym pul​sem ser​ca Mę​żów Aska​te​wa​ru, co​raz gło​śniej i po​tęż​niej – bez koń​ca. To była ich mu​zy​ka. W koń​cu je​den z mę​żów po​de​rwał się z zie​mi i sta​nął we​wnątrz krę​gu. Był nagi do pasa, ręce i nogi zdo​bi​ły mu na​ma​lo​wa​ne czar​ną far​bą prę​gi, twarz oka​la​ła mu chmu​ra czar​nych wło​sów. Rytm osłabł, przy​cichł i za​marł. Ci​sza. – Bie​gacz z pół​no​cy przy​niósł wie​ści, że ga​alo​wie cią​gną szla​kiem wzdłuż wy​brze​ża, i to w wiel​kiej sile. Do​tar​li już do Tlok​ny. Czy wszy​scy o tym sły​‐ sze​li? Po​mruk po​twier​dze​nia. – Słu​chaj​cie więc tego, któ​ry zwo​łał ten Ka​mien​ny Krąg! – za​krzyk​nął sza​‐ man. Wold z tru​dem pod​niósł się z zie​mi. Sta​nął ze wzro​kiem wbi​tym przed sie​‐ bie, po​tęż​ny, po​ora​ny bli​zna​mi, za​sty​gły w bez​ru​chu – czło​wiek-głaz. – Do mego na​mio​tu przy​szedł far​born – ode​zwał się w koń​cu ni​skim star​‐ czym gło​sem. – Tam, w Lan​di​nie, jest wśród swo​ich wo​dzem. Po​wie​dział, że far​bor​no​wie sta​li się nie​licz​ni i chcą pro​sić o po​moc. Roz​legł się po​mruk wszyst​kich głów ro​dów i ro​dzin, sie​dzą​cych ko​łem z ko​‐ la​na​mi pod bro​dą w zu​peł​nym bez​ru​chu. Wy​so​ko po​nad krę​giem mę​żów, wy​‐ so​ko po​nad drew​nia​ny​mi da​cha​mi wo​kół nich, wy​so​ko w chłod​nym, zło​ci​stym bla​sku słoń​ca za​to​czył koło ja​kiś śnież​no​bia​ły ptak, zwia​stun Zimy. – Far​born ten po​wie​dział, że ga​alo​wie cią​gną na po​łu​dnie nie ro​da​mi i ple​‐ mio​na​mi jak daw​niej, ale jed​ną wiel​ką hor​dą pro​wa​dzo​ną przez jed​ne​go wiel​‐ kie​go wo​dza. – A skąd on to wie? – ryk​nął któ​ryś z mę​żów. Pod​czas Ka​mien​ne​go Krę​gu w Te​wa​rze nie prze​strze​ga​no zbyt ry​go​ry​stycz​ne​go ce​re​mo​nia​łu; Te​wa​rem ni​‐ g​dy nie rzą​dzi​li sza​ma​ni, jak to by​wa​ło w nie​któ​rych ple​mio​nach. – Wy​słał zwiad na pół​noc! – od​krzyk​nął mu Wold. – Po​wie​dział, że ga​alo​wie ob​le​ga​ją Zi​mo​we Mia​sta i je zdo​by​wa​ją. Do​kład​nie to samo mó​wił bie​gacz o Tlok​nie. Far​born po​wia​da, że wo​jow​ni​cy Te​wa​ru win​ni po​łą​czyć siły z far​‐ bor​na​mi oraz wo​jow​ni​ka​mi Per​n​me​ku i Al​lak​ska​tu, wy​ru​szyć na pół​noc​ną gra​ni​cę na​szej dzie​dzi​ny i ze​pchnąć ga​alów w bok, na szlak przez góry. To wszyst​ko po​wie​dział, a ja tego wy​słu​cha​łem. Czy wy tak​że tego wy​słu​cha​li​‐ ście? Tym ra​zem po​mruk po​twier​dze​nia był nie​rów​ny, burz​li​wy i nie zdą​żył jesz​‐ cze prze​brzmieć, gdy je​den z przy​wód​ców kla​nów ze​rwał się na rów​ne nogi. – Naj​star​szy! Z two​ich ust za​wsze sły​szy​my praw​dę. Ale kie​dy to praw​dę mó​wił ja​kiś far​born? od kie​dy to lu​dzie słu​cha​ją far​bor​nów? Ja nie sły​szę ni​‐ cze​go, co ten far​born po​wie​dział! Na​wet gdy​by ga​alo​wie mie​li zdo​być ich mia​‐ sto – no to co? Prze​cież tam nie ma lu​dzi. Niech je so​bie zdo​by​wa​ją i plą​dru​ją. Wte​dy my bę​dzie​my mo​gli prze​jąć dzie​dzi​nę far​bor​nów.

– Sły​sza​łem, co po​wie​dział Wal​mek, nie pierw​szy już raz. Czy far​bor​no​wie są ludź​mi, czy nie są… Kto wie? Może na​praw​dę spa​dli z nie​ba, jak gło​si po​‐ da​nie. A może nie. Ża​den z nich nie spadł z nie​ba w tym Roku… wy​glą​da​ją jak lu​dzie, wal​czą jak lu​dzie. Ich ko​bie​ty są jak praw​dzi​we ko​bie​ty – ja wam to mó​wię! Far​bor​no​wie mają swo​ją mą​drość. Le​piej ich wy​słu​chać… Na wzmian​kę o ko​bie​tach far​bor​nów sie​dzą​cy z po​wa​gą w krę​gu mę​żo​wie uśmiech​nę​li się pod no​sem, a Wold po​nie​wcza​sie ugryzł się w ję​zyk. Głu​pio zro​bił, przy​po​mi​na​jąc im w ta​kim mo​men​cie o swo​ich daw​nych związ​kach z far​bor​na​mi. A i nie wy​pa​da​ło tego ro​bić… W koń​cu była jego żoną… Zmie​sza​ny usiadł z po​wro​tem na zie​mi, oznaj​mia​jąc w ten spo​sób, że nie ma już nic wię​cej do po​wie​dze​nia. Ale kil​ku in​nych mę​żów, na któ​rych wie​ści przy​nie​sio​ne przez bie​ga​cza i ostrze​że​nia Aga​ta zro​bi​ły spo​re wra​że​nie, wda​ło się w dys​ku​sję z tymi, któ​‐ rzy nie wie​rzy​li w nie i skłon​ni byli je zlek​ce​wa​żyć. Je​den z sy​nów Wol​da uro​‐ dzo​ny na wio​snę, uwiel​bia​ją​cy zbroj​ne za​czep​ki i wy​pa​dy Umak​su​man, wy​po​‐ wie​dział się wprost za przy​ję​ciem pro​po​zy​cji Aga​ta, by wy​ru​szyć na gra​ni​cę Aska​te​wa​ru. – To zwy​kły pod​stęp! – pe​ro​ro​wał Wal​mek. – Damy się wy​słać na pół​noc dzie​dzi​ny i tam za​sko​czyć pierw​szym śnie​gom, a tym​cza​sem oni tu​taj roz​‐ krad​ną na​sze sta​da, ko​bie​ty i za​pa​sy! To nie są lu​dzie! Im źle z oczu pa​trzy! – Wal​me​ko​wi rzad​ko tra​fiał się tak do​bry te​mat. – Tyl​ko o to im za​wsze cho​dzi​ło, o na​sze ko​bie​ty! – po​parł go z prze​ję​ciem je​‐ den z młod​szych przy​wód​ców ro​dzin. – Nic dziw​ne​go, że jest ich co​raz mniej i po​wo​li wy​mie​ra​ją. Prze​cież ro​dzą im się same po​twor​ki. Chcą się do​brać do na​szych ko​biet, żeby móc wy​cho​wy​wać ludz​kie dzie​ci na swo​je wła​sne! Agh! Wold za​zgrzy​tał zę​ba​mi, ro​ze​źlo​ny tym po​mie​sza​niem z po​plą​ta​niem plo​tek i bzdur​nych in​for​ma​cji, ale nie ru​szył się z miej​sca, zo​sta​wia​jąc usa​dze​nie tego głup​ka Umak​su​ma​no​wi. – A je​śli far​born mó​wił praw​dę? – za​ri​po​sto​wał Umak​su​man. – Co bę​dzie, je​śli ga​alo​wie nad​cią​gną tu​taj wszy​scy ra​zem, jed​ną wie​lo​ty​sięcz​ną hor​dą? Czy je​ste​śmy w sta​nie ich po​ko​nać? – Ale mury jesz​cze nie​ukoń​czo​ne, bra​my nie​za​mknię​te, zbio​ry nie​zwie​zio​ne z pól – wtrą​cił ja​kiś star​szy męż​czy​zna. Ra​czej wła​śnie to, a nie nie​uf​ność wo​‐ bec ob​cych, sta​no​wi​ło sed​no spra​wy. Je​śli spraw​ni męż​czyź​ni po​ma​sze​ru​ją na pół​noc, to czy ko​bie​ty, dzie​ci i star​cy da​dzą radę do​pro​wa​dzić do koń​ca przy​‐ go​to​wa​nia mia​sta do Zimy przed na​sta​niem śnie​życ i mro​zu? Może tak, a może nie. Pod​ję​cie ta​kiej de​cy​zji na pod​sta​wie sło​wa far​bor​na było moc​no ry​zy​kow​ne. Wold nie miał za​mia​ru de​cy​do​wać, wo​lał zdać się w tej spra​wie na Star​‐ szych. Lu​bił far​bor​na Aga​ta i nie są​dził, by ła​two go było wpro​wa​dzić w błąd czy mógł​by świa​do​mie kła​mać – ale czy w ogó​le moż​na być cze​goś pew​nym? Cza​sa​mi i czło​wiek czło​wie​ko​wi bywa obcy, a co tu mó​wić o isto​tach na​praw​‐ dę so​bie ob​cych. Ni​g​dy nic nie wia​do​mo. Może to i praw​da, że ga​alo​wie nad​‐

cią​ga​ją jed​ną wiel​ką ar​mią. Ale Zima nad​cią​ga na pew​no. I któ​ry wróg groź​‐ niej​szy? Star​si za​czę​li skła​niać się ku temu, żeby nie po​dej​mo​wać żad​nych dzia​łań, ale frak​cja Umak​su​ma​na zdo​ła​ła od​nieść pe​wien suk​ces. Uda​ło jej się prze​for​‐ so​wać de​cy​zje o wy​sła​niu goń​ców do są​sied​nich dzie​dzin, Al​lak​ska​tu i Per​n​‐ me​ku, z mi​sją wy​son​do​wa​nia opi​nii ich mę​żów na te​mat wspól​nej obro​ny. I to była je​dy​na de​cy​zja, jaką pod​ję​to. Sza​man pu​ścił wol​no wy​chu​dłą han​nę, schwy​ta​ną na wy​pa​dek po​wzię​cia po​sta​no​wie​nia o woj​nie – któ​re wy​ma​ga przy​pie​czę​to​wa​nia ry​tu​al​nym uka​mie​no​wa​niem – i Star​si ro​ze​szli się do na​‐ mio​tów. Wold za​siadł z mę​ża​mi swo​je​go rodu do mi​ski do​bre​go, go​rą​ce​go bha​nu, kie​‐ dy na dwo​rze wy​bu​chło ja​kieś za​mie​sza​nie. Umak​su​man wy​szedł, ryk​nął, żeby się wszy​scy na​tych​miast ro​ze​szli… i wró​cił do wiel​kie​go na​mio​tu z far​‐ bor​nem Aga​tem. – Wi​taj, Al​ter​ro – po​wie​dział sta​rzec, zer​ka​jąc z uko​sa na dwóch wnu​ków. – Czy sią​dziesz ra​zem z nami do je​dze​nia? Lu​bił szo​ko​wać lu​dzi, za​wsze to ro​bił. Dla​te​go za daw​nych dni tak czę​sto bie​gał do far​bor​nów. A tym za​pro​sze​niem ob​ce​go uwol​nił się od skry​te​go po​‐ czu​cia wsty​du, ja​kie go nę​ka​ło od chwi​li, gdy w obec​no​ści in​nych mę​żów wspo​mniał o dziew​czy​nie, któ​ra daw​no, daw​no temu była jego żoną. Agat przy​jął za​pro​sze​nie z tym sa​mym spo​ko​jem i po​wa​gą co za​wsze i jadł na tyle dłu​go, by za​de​mon​stro​wać, że do​ce​nia ten do​wód go​ścin​no​ści. Od​cze​‐ kał, aż wszy​scy ukoń​czą po​si​łek, a żona Ukwe​ta wyj​dzie z na​mio​tu z reszt​ka​‐ mi bha​nu, i do​pie​ro wte​dy rzekł: – Ja cie​bie słu​cham, Naj​star​szy. – Nie bar​dzo mam ci co po​wie​dzieć – od​parł Wold z gło​śnym bek​nię​ciem. – Wy​śle​my bie​ga​czy do Per​n​me​ku i Al​lak​ska​tu. Ale za woj​ną mało kto się opo​‐ wia​dał. Te​raz już z dnia na dzień robi się co​raz zim​niej. Bez​pie​czeń​stwo na​‐ ka​zu​je za​mknąć się we​wnątrz mu​rów, pod da​cha​mi. My nie wę​dru​je​my po przed​cza​sie tak jak wy, ale zna​my Zwy​cza​je Lu​dzi, wie​my, ja​kie były i są, i ich nie od​stę​pu​je​my. – Ma​cie do​bre zwy​cza​je – od​parł far​born. – Na​wet tak do​bre, że ga​alo​wie je od was prze​ję​li. W po​przed​nie Zimy by​li​ście sil​niej​si od nich, bo wszyst​kie wa​‐ sze rody wy​stę​po​wa​ły prze​ciw​ko nim wspól​nie. Ale te​raz oni tak​że się na​‐ uczy​li, że siła w jed​no​ści. – Je​śli te wie​ści są rze​czy​wi​ście praw​dzi​we – ode​zwał się Ukwet, je​den z wnu​ków Wol​da, ale star​szy od Umak​su​ma​na, jego syna. Agat po​pa​trzył na nie​go bez sło​wa. Ukwet na​tych​miast umknął wzro​kiem przed tym bez​po​śred​nim, ciem​nym spoj​rze​niem. – Je​śli to nie​praw​da, dla​cze​go ga​alo​wie tak bar​dzo się spóź​nia​ją? – spy​tał Umak​su​man. – Co ich za​trzy​mu​je? Czy kie​dy​kol​wiek do tej pory cze​ka​li, aż plo​ny zo​sta​ną zwie​zio​ne z pól? – A kto to może wie​dzieć? – po​wie​dział Wold. – Ostat​nie​go Roku nad​cią​gnę​li

na dłu​go przed wzej​ściem Gwiaz​dy Śnie​gu – to pa​mię​tam. Ale któż może pa​‐ mię​tać, co było jesz​cze Rok wcze​śniej? – Może po​szli szla​kiem przez góry – pod​su​nął dru​gi wnuk – i w ogó​le nie po​‐ ja​wią się w Aska​te​wa​rze. – Bie​gacz mó​wił, że zdo​by​li Tlok​nę – od​pa​ro​wał ostro Umak​su​man – a Tlok​‐ na leży na pół​noc od Te​wa​ru, na szla​ku wzdłuż wy​brze​ża. Dla​cze​go mu nie wie​rzy​my? Dla​cze​go ocią​ga​my się z dzia​ła​niem? – Bo kto wal​czy Zimą, ten nie do​ży​wa Wio​sny – wark​nął Wold. – Ale je​śli na​dej​dą… – Je​śli na​dej​dą, to bę​dzie​my wal​czyć. Na​sta​ła ci​sza. Przy​naj​mniej raz far​born nie pa​trzył na żad​ne​go z nich, lecz spu​ścił swe mrocz​ne spoj​rze​nie jak czło​wiek. – Lu​dzie po​wia​da​ją – ode​zwał się Ukwet z nutą drwi​ny w gło​sie, wie​trząc zwy​cię​stwo – że far​bor​no​wie mają dziw​ne moce na swych usłu​gach. Ja nic o tym nie wiem, uro​dzi​łem się na te​re​nach let​nich i do tego cy​klu księ​ży​ca ni​‐ g​dy nie wi​dzia​łem żad​ne​go far​bor​na, nie mó​wiąc już o sie​dze​niu z nimi przy po​sił​ku. Ale je​śli na​praw​dę są cza​row​ni​ka​mi i mają taką wła​dzę, po co im na​‐ sza po​moc w wal​ce z ga​ala​mi? – Ja tego nie sły​sza​łem! – zgro​mił go Wold, dy​sząc cięż​ko, czer​wo​ny na twa​‐ rzy. Ukwet ukrył twarz w dło​niach. Wold roz​sier​dzo​ny znie​wa​że​niem go​ścia, któ​re​go po​dej​mo​wał w swo​im na​mio​cie, i wła​snym nie​zde​cy​do​wa​niem nie​po​‐ zwa​la​ją​cym mu opo​wie​dzieć się po żad​nej ze stron, wbił roz​ognio​ne, za​łza​wio​‐ ne oczy w swe​go wnu​ka i dłuż​szą chwi​lę pa​trzył mu pro​sto w za​sło​nię​tą rę​ka​‐ mi twarz. – Te​raz ja mó​wię – prze​rwał w koń​cu mil​cze​nie do​no​śnym, tu​bal​nym gło​‐ sem wol​nym na chwi​lę od chro​pa​wo​ści, ja​kim zma​to​wi​ła go sta​rość. – Te​raz ja mó​wię, słu​chaj​cie! Szla​kiem wzdłuż wy​brze​ża po​bie​gną bie​ga​cze i będą bie​‐ gli do​tąd, aż na​po​tka​ją ga​alów. A w dwa dni po nich, ale tyl​ko do gra​ni​cy na​‐ szej dzie​dzi​ny, wy​pra​wią się wo​jow​ni​cy – wszy​scy męż​czyź​ni uro​dze​ni mię​dzy Śród​wio​śniem a Let​nim Odło​giem. Je​śli ga​alo​wie nad​cią​gną jed​ną hor​dą, wo​‐ jow​ni​cy ze​pchną ich na wschód, na szlak przez góry. Je​śli nie, wró​cą do Te​wa​‐ ru. Umak​su​man ro​ze​śmiał się gło​śno i za​wo​łał: – Tyl​ko cie​bie nam słu​chać, Naj​star​szy! Wold burk​nął coś pod no​sem, czknął i opadł z po​wro​tem na pię​ty. – Ale wo​jow​ni​cy słu​chać będą cie​bie – od​parł po​nu​ro. – My mo​że​my wy​słać trzy​stu pięć​dzie​się​ciu męż​czyzn – po​wie​dział spo​koj​‐ nie jak zwy​kle Agat, któ​ry już dość dłu​go nie za​bie​rał gło​su. – Po​ma​sze​ru​je​‐ my sta​rą dro​gą wzdłuż pla​ży, po​łą​czy​my się z wami na gra​ni​cy Aska​te​wa​ru. – Wstał i wy​cią​gnął przed sie​bie rękę. Sta​ry wódz, któ​ry jesz​cze nie ochło​nął z gnie​wu, a już za​czy​nał być zły, że zmu​szo​no go do pod​ję​cia tego zo​bo​wią​za​nia, udał, że tego nie wi​dzi. Umak​su​‐

man w jed​nej chwi​li ze​rwał się z zie​mi i przy​ło​żył dłoń do dło​ni far​bor​na. Sta​li tak na​prze​ciw sie​bie w świe​tle ogni​ska ni​czym dzień i noc. Agat ciem​ny, mrocz​ny – Umak​su​man ja​sno​skó​ry, ja​sno​oki, pro​mien​ny. W ten spo​sób de​cy​zja za​pa​dła, a Wold wie​dział, że zdo​ła ją na​rzu​cić Star​‐ szym. Wie​dział tak​że, że to ostat​nia de​cy​zja, jaką pod​jął w swo​im ży​ciu. On, Wold, mógł ich wy​słać na woj​nę, ale to Umak​su​man z niej po​wró​ci jako wódz wo​jow​ni​ków, a tym sa​mym naj​po​tęż​niej​szy przy​wód​ca Mę​żów Aska​te​wa​ru. Pod​ję​cie przez nie​go tej de​cy​zji rów​na​ło się ab​dy​ka​cji. No​wym wo​dzem zo​sta​‐ nie mło​dy Umak​su​man. To on bę​dzie za​my​kał Ka​mien​ny Krąg, to on po​pro​‐ wa​dzi po​lo​wa​nia Zimą, zwia​dy Wio​sną, wiel​kie wę​drów​ki dłu​gich dni Lata. Jego Rok się wła​śnie roz​po​czął… – Idź​cie już – wark​nął Wold. – Umak​su​ma​nie, zwo​łaj na ju​tro Ka​mien​ny Krąg. Po​wiedz sza​ma​no​wi, żeby wy​brał ja​kąś han​nę, tyl​ko tłu​stą, żeby mia​ła tro​chę krwi. Do Aga​ta nie miał już ocho​ty się od​zy​wać. Wy​szli z na​mio​tu, wszy​scy smu​‐ kli i mło​dzi. Zo​sta​wi​li go przy​kuc​nię​te​go na zdrę​twia​łym za​dku, wpa​trzo​ne​go w żar wę​gli ogni​ska niby w ją​dro mi​nio​ne​go bla​sku, bez​pow​rot​nie utra​co​ny pło​mień Lata.

5

Zmierzch w le​sie Far​born wy​szedł z na​mio​tu Umak​su​ma​na i przy​sta​nął jesz​cze, żeby po​roz​‐ ma​wiać z mło​dym wo​dzem. Obaj pa​trzy​li na pół​noc, mru​żąc oczy przed po​ry​‐ wi​stym wia​trem. Agat prze​su​wał wy​cią​gnię​tą ręką, jak​by mó​wił o gó​rach. Po​dmuch wia​tru do​niósł sło​wo czy dwa do miej​sca, z któ​re​go Ro​le​ry ich ob​ser​‐ wo​wa​ła, na ścież​kę pro​wa​dzą​cą do bra​my mia​sta. Kie​dy usły​sza​ła głos Aga​ta, w ca​łym cie​le po​czu​ła de​li​kat​ne mro​wie​nie, na​gły przy​pływ mrocz​ne​go stra​‐ chu w ży​łach, przy​wo​dzą​cy wspo​mnie​nie tam​te​go gło​su, któ​ry prze​mó​wił we​‐ wnątrz jej my​śli, we​wnątrz jej cia​ła, wo​ła​jąc ją do sie​bie. Za​raz po​tem, niby znie​kształ​co​ny echem, po​wró​cił do niej z pa​mię​ci ostry roz​kaz, nie​dwu​znacz​ny jak po​li​czek, kie​dy na ścież​ce w le​sie na​sko​czył na nią, żeby so​bie po​szła i zo​sta​wi​ła go w spo​ko​ju. Ni stąd, ni zo​wąd po​sta​wi​ła na zie​mi ko​szy​ki, któ​re nio​sła. Prze​pro​wa​dza​li się wła​śnie z czer​wo​nych na​mio​tów jej ko​czow​ni​cze​go dzie​ciń​stwa do mro​wi​‐ ska spi​cza​stych da​chów; pod​ziem​nych sal, tu​ne​li i uli​czek Zi​mo​we​go Mia​sta. Wszyst​kie jej ku​zyn​ki, ciot​ki i sio​strze​ni​ce krzą​ta​ły się jak w ukro​pie, prze​‐ krzy​ku​jąc się na​wza​jem, bie​ga​jąc tam i z po​wro​tem od na​mio​tów do bram mia​sta z fu​trza​ny​mi der​ka​mi, pu​dła​mi, sa​kwa​mi, ko​szy​ka​mi i garn​ka​mi. Po​‐ sta​wi​ła swo​je ko​sze tuż obok ścież​ki i ru​szy​ła pew​nym kro​kiem w kie​run​ku lasu. – Ro​le​ry! Ro-o-ole​ry! – roz​le​gło się za nią ja​zgo​tli​we na​wo​ły​wa​nie, to samo, któ​re ści​ga​ło ją za​wsze i wszę​dzie, oskar​ży​ciel​skie, po​na​gla​ją​ce, zrzę​dzą​ce. Na​wet się nie obej​rza​ła. Kie​dy zna​la​zła się już do​brze w głę​bi lasu, pu​ści​ła się bie​giem. Zwol​ni​ła do​pie​ro wte​dy, gdy wszyst​kie inne dźwię​ki za​głu​szy​ła szum​li​wa, ję​kli​wa ci​sza po​wy​gi​na​nych wia​trem drzew i nic nie przy​po​mi​na​ło o ist​nie​niu obo​zu jej ple​mie​nia poza ni​kłym, gorz​ka​wym za​pa​chem dymu z pło​ną​cych po​lan. Tu i tam ta​ra​so​wa​ły te​raz ścież​kę wiel​kie po​wa​lo​ne pnie. Szar​pa​ły ją sztyw​‐ ny​mi, ze​schnię​ty​mi ga​łę​zia​mi za kap​tur i roz​dzie​ra​ły ubra​nie, gdy mo​zol​nie prze​peł​za​ła pod nimi do​łem lub wdra​py​wa​ła się górą. W taką wi​chu​rę las nie był bez​piecz​ny; te​raz też gdzieś da​lej na wzgó​rzach roz​legł się stłu​mio​ny ło​‐ skot drze​wa pa​da​ją​ce​go pod na​po​rem wia​tru. Ale Ro​le​ry nic to nie ob​cho​dzi​ło.

Chcia​ła tyl​ko jak naj​szyb​ciej zna​leźć się z po​wro​tem na tych sza​rych pia​‐ skach, sta​nąć w bez​ru​chu, ab​so​lut​nym bez​ru​chu, i pa​trzeć, jak spa​da na nią dzie​się​cio​me​tro​wa ścia​na spie​nio​nej wody… I tak na​gle jak przed​tem za​czę​ła iść, tak te​raz za​trzy​ma​ła się i sta​nę​ła po​środ​ku ścież​ki w za​pa​da​ją​cym zmro​‐ ku. Wiatr dął, cichł i dął od nowa. Skłę​bio​ne, sine chmu​ry su​nę​ły ni​sko po​nad pa​ję​czy​ną bez​list​nych ga​łę​zi. W jed​nej chwi​li opu​ści​ła ją cała złość. Ro​le​ry za​‐ po​mnia​ła o swym po​sta​no​wie​niu, za​sty​gła spa​ra​li​żo​wa​na stra​chem, ku​ląc się przed wia​trem. Coś bia​łe​go mi​gnę​ło le​d​wie kil​ka kro​ków przed nią. Krzyk​nę​‐ ła prze​ra​żo​na, ale nie ru​szy​ła się z miej​sca. Jesz​cze raz to samo mi​gnię​cie, po czym na uła​ma​nej ga​łę​zi nad jej gło​wą znie​ru​cho​mia​ła ja​kaś bia​ła pla​ma – wiel​kie zwie​rzę czy ptak, skrzy​dla​te, ide​al​nie bia​łe, bia​łe z wierz​chu i od spodu, z krót​kim, ostrym, kła​pią​cym dzio​bem za​miast py​ska i wy​łu​pia​‐ sty​mi sre​brzy​sty​mi śle​pia​mi. Trzy​ma​jąc się ga​łę​zi czte​re​ma na​gi​mi szpo​na​mi, stwór wpa​try​wał się w Ro​le​ry, a ona w nie​go. Żad​ne się nie po​ru​szy​ło. Sre​‐ brzy​ste śle​pia na​wet nie mru​gnę​ły. Na​gle stwór roz​po​starł wiel​kie bia​łe skrzy​dła sze​ro​ko, sze​rzej niż na wy​so​kość czło​wie​ka, i za​czął nimi tłuc o ga​łę​‐ zie, któ​re ła​ma​ły się z su​chym trza​skiem. Ło​po​tał bia​ły​mi skrzy​dła​mi, wy​da​‐ jąc z sie​bie prze​cią​gły krzyk, po czym jak po​dmuch wia​tru wzbił się ocię​ża​le w po​wie​trze i od​fru​nął, nik​nąc mię​dzy da​chem ga​łę​zi a su​ną​cy​mi ni​sko chmu​‐ ra​mi. – Zwia​stun śnie​gu – roz​legł się na ścież​ce kil​ka kro​ków za nią głos Aga​ta. – Po​dob​no spro​wa​dza śnie​ży​ce. Ogrom​ny sre​brzy​sty stwór śmier​tel​nie ją prze​ra​ził. Na​gły przy​pływ łez, to​‐ wa​rzy​szą​cy u lu​dzi wszyst​kim sil​nym emo​cjom, na mo​ment ją ośle​pił. Mia​ła za​miar wy​drwić ob​ce​go, wy​szy​dzić, wi​dzia​ła nie​chęć kry​ją​cą się pod tą jego peł​ną aro​gan​cji swo​bo​dą, kie​dy lu​dzie w Te​wa​rze trak​to​wa​li go z góry, tak jak po​win​ni, jako isto​tę gor​sze​go ro​dza​ju. Ale ten bia​ły stwór, zwia​stun śnie​‐ gu, tak ją wy​stra​szył, że stra​ci​ła pa​no​wa​nie nad sobą i pa​trząc far​bor​no​wi pro​sto w oczy, tak jak przed​tem wpa​try​wa​ła się w sre​brzy​ste śle​pia, za​wo​ła​‐ ła: – Nie​na​wi​dzę cię, ty nie je​steś czło​wie​kiem! Nie​na​wi​dzę cię! Wte​dy łzy prze​sta​ły pły​nąć. Od​wró​ci​ła wzrok i przez dłu​gą chwi​lę sta​li obo​je w mil​cze​niu. – Ro​le​ry – rzekł ła​god​nie, mięk​ko – spójrz na mnie. Nie spoj​rza​ła. Pod​szedł do niej, a ona szarp​nę​ła się do tyłu i z wy​krzy​wio​ną twa​rzą krzyk​nę​ła prze​raź​li​wie jak zwia​stun śnie​gu: – Nie do​ty​kaj mnie! – Opa​nuj się – po​wie​dział. – Weź mnie za rękę, no, weź! – Chwy​cił ją, a gdy pró​bo​wa​ła mu się wy​rwać, przy​trzy​mał za oba nad​garst​ki. Znów za​sty​gli w bez​ru​chu. – Puść mnie – ode​zwa​ła się w koń​cu nor​mal​nym gło​sem. Pu​ścił ją na​tych​‐ miast.

Wzię​ła głę​bo​ki od​dech. – Mó​wi​łeś do mnie, sły​sza​łam cię we​wnątrz sie​bie. Tam, na pia​skach. Czy umiał​byś to zro​bić jesz​cze raz? Po​pa​trzył na nią uważ​nie, ze spo​ko​jem. – Tak. – Ski​nął gło​wą. – Ale obie​ca​łem ci wte​dy, że już ni​g​dy tego nie zro​‐ bię. – Wciąż to sły​szę. Czu​ję twój głos. – Przy​ci​snę​ła ręce do uszu. – Wiem… i jest mi przy​kro. Kie​dy cię za​wo​ła​łem, nie wie​dzia​łem, że je​steś wi​fem, że przy​szłaś z Te​wa​ru. To sprzecz​ne z pra​wem. A poza tym w ogó​le nie po​win​no mi się było udać… – Co to jest wif? – Tak was na​zy​wa​my. – A jak na​zy​wa​cie sie​bie? – Ludź​mi. Ro​zej​rza​ła się do​ko​ła, po​wio​dła spoj​rze​niem po mrocz​nie​ją​cym, ję​czą​cym le​‐ sie, sza​rych ko​lum​na​dach drzew, da​chu kłę​bią​cych się chmur. Ten sza​ry, pe​‐ łen ru​chu świat był bar​dzo dziw​ny, ale już nie czu​ła stra​chu. Do​tyk jego dło​ni usu​nął w cień na​tar​czy​we i nie​uchwyt​ne wra​że​nie jego obec​no​ści, tchnął w nią spo​kój, któ​ry w mia​rę jak roz​ma​wia​li, co​raz bar​dziej się po​głę​biał. Po​ję​‐ ła te​raz, że przez ostat​ni dzień i noc cho​dzi​ła jak na wpół obłą​ka​na. – Czy wy wszy​scy po​tra​fi​cie… tak mó​wić? – Nie​któ​rzy. To umie​jęt​ność, któ​rej moż​na się na​uczyć. Tyl​ko trze​ba dużo ćwi​czyć. Chodź tu​taj, usiądź na chwi​lę. Le​d​wie sto​isz na no​gach. – Mó​wił szorst​ko jak zwy​kle, ale w jego gło​sie po​ja​wi​ła się te​raz ja​kaś nowa nuta, cień cze​goś zu​peł​nie in​ne​go. Jak​by na​tar​czy​wość, z jaką wo​łał ją tam, na pia​‐ skach, prze​obra​zi​ła się w tłu​mio​ne z ca​łych sił bła​ga​nie, nie​skoń​cze​nie de​li​‐ kat​ne wy​cią​gnię​cie ręki. Usie​dli na pniu prze​wró​co​nej ba​su​ki kil​ka kro​ków od ścież​ki. Ob​ser​wu​jąc, jak far​born się po​ru​sza i sie​dzi, Ro​le​ry uzmy​sło​wi​ła so​bie, że robi to zu​peł​nie ina​czej niż męż​czyź​ni z jej ludu. Kształt jego syl​wet​ki, ge​sty były zu​peł​nie obce. Naj​sil​niej ude​rzy​ły ją sple​cio​ne mię​dzy ko​la​na​mi ciem​no​skó​re dło​nie. – Wy tak​że mo​gli​by​ście opa​no​wać roz​ma​wia​nie w my​ślach, gdy​by​ście chcie​li – cią​gnął. – Tyl​ko że ni​g​dy nie chcie​li​ście. Na​zy​wa​cie to chy​ba cza​ra​mi… Na​‐ sze księ​gi po​wia​da​ją, że my na​uczy​li​śmy się tego daw​no, daw​no temu od pew​‐ nych istot za​miesz​ku​ją​cych inny świat zwa​ny Ro​ka​na​nem. To w rów​nej mie​‐ rze umie​jęt​ność, jak dar. – A czy gdy​byś za​pra​gnął, mógł​byś słu​chać mo​ich my​śli? – To za​bro​nio​ne – od​parł z taką sta​now​czo​ścią, że zu​peł​nie wy​zby​ła się obaw. – Na​ucz mnie tego – po​pro​si​ła na​tar​czy​wie jak małe dziec​ko. – To by ci za​ję​ło całą Zimę. – A to​bie za​ję​ło całą Je​sień? – I jesz​cze tro​chę Lata – od​rzekł z lek​kim uśmie​chem.

– Co to zna​czy wif? – To sło​wo z na​sze​go daw​ne​go ję​zy​ka. Zna​czy „wy​so​ko in​te​li​gent​na for​ma ży​cia”. – Gdzie jest ten inny świat? – Och, jest ich bar​dzo wie​le. Tam. Poza słoń​cem i księ​ży​cem. – To zna​czy, że na​praw​dę spa​dli​ście z nie​ba? Po co? Jak się do​sta​li​ście stam​‐ tąd, zza słoń​ca, na to wy​brze​że? – Po​wiem ci, je​śli chcesz wie​dzieć, Ro​le​ry, ale to nie jest baśń. Wie​lu rze​czy sami nie ro​zu​mie​my, ale to, co o swo​jej hi​sto​rii wie​my, jest praw​dą. – Ja cie​bie słu​cham – wy​szep​ta​ła zwy​cza​jo​wą for​mu​łę, bę​dąc pod wra​że​‐ niem jego słów, ale nie​zu​peł​nie po​kor​nie. – Tam, mię​dzy gwiaz​da​mi, było wie​le świa​tów i za​miesz​ki​wa​ło je wie​le ro​‐ dza​jów lu​dzi. Zbu​do​wa​li stat​ki, któ​re po​tra​fi​ły le​cieć przez ciem​ność mię​dzy świa​ta​mi, i nie​ustan​nie po​dró​żo​wa​li, by han​dlo​wać i po​zna​wać dal​sze świa​ty. Za​wią​za​li przy​mie​rze zwa​ne Ligą Wszyst​kich Świa​tów, tak jak wa​sze rody za​wią​zu​ją przy​mie​rze, aby utwo​rzyć dzie​dzi​nę. Ale Liga mia​ła wro​ga. Wro​ga po​cho​dzą​ce​go z bar​dzo da​le​ka. Nie wiem, z jak da​le​ka. Na​sze księ​gi zo​sta​ły na​pi​sa​ne dla lu​dzi wie​dzą​cych znacz​nie wię​cej niż my… Cią​gle uży​wał słów, któ​re brzmia​ły niby nor​mal​nie, ale zu​peł​nie nic nie zna​‐ czy​ły; Ro​le​ry za​sta​na​wia​ła się, co zna​czy „sta​tek”, co zna​czy „księ​ga”. Ale po​‐ waż​ny, pe​łen bólu ton, ja​kim snuł opo​wieść, wy​wie​rał na niej ogrom​ne wra​że​‐ nie. Słu​cha​ła jak urze​czo​na. – Liga dłu​go przy​go​to​wy​wa​ła się do wal​ki z wro​giem. Sil​niej​sze świa​ty po​‐ ma​ga​ły słab​szym uzbro​ić się i przy​go​to​wać do woj​ny. Tro​chę na po​do​bień​stwo tego, jak my tu​taj sta​ra​my się przy​go​to​wać na na​dej​ście ga​alów. Wie​my, że słu​cha​nie my​śli było jed​ną z umie​jęt​no​ści, ja​kich wów​czas uczo​no, a księ​gi po​‐ wia​da​ją, że ist​nia​ła tak​że broń ogni​sta, któ​ra mo​gła pa​lić całe pla​ne​ty, roz​sa​‐ dzać gwiaz​dy… W tym wła​śnie cza​sie przy​by​li​śmy ze swe​go ro​dzin​ne​go świa​‐ ta tu​taj. Nie było nas wie​lu. Przy​by​li​śmy za​wrzeć z wami przy​jaźń i do​wie​‐ dzieć się, czy chce​cie przy​stą​pić do Ligi i wal​czyć ze wspól​nym wro​giem. Ale wróg na​gle za​ata​ko​wał. Sta​tek, któ​ry nas przy​wiózł, wró​cił tam, skąd przy​le​‐ ciał, by wziąć udział w wal​kach, a wraz z nim od​le​cia​ła część człon​ków wy​‐ pra​wy i… taka ma​szy​na do roz​ma​wia​nia na od​le​głość, za po​mo​cą któ​rej moż​‐ na się było po​ro​zu​mie​wać mię​dzy świa​ta​mi. Ale resz​ta eks​pe​dy​cji po​zo​sta​ła tu​taj, albo żeby po​móc temu świa​tu, gdy​by wróg was na​padł, albo po pro​stu nie mo​gli wró​cić – tego nie wie​my. Ar​chi​wa po​wia​da​ją tyl​ko, że sta​tek od​le​‐ ciał. Włócz​nia z bia​łe​go me​ta​lu, dłuż​sza niż całe mia​sto, wzno​szą​ca się na pió​‐ ro​pu​szach ognia. Za​cho​wa​ły się ry​sun​ki. Moim zda​niem spo​dzie​wa​no się jego ry​chłe​go po​wro​tu… To było dzie​sięć Lat temu… – A co z woj​ną z tam​tym wro​giem? – Nie wiem. Nie wiem ab​so​lut​nie nic, co wy​da​rzy​ło się od dnia od​lo​tu stat​‐ ku. Jed​ni z nas uwa​ża​ją, że woj​na zo​sta​ła prze​gra​na, inni, że wy​gra​na, ale le​‐ d​wie, le​d​wie, i że w cza​sie jej trwa​nia za​po​mnia​no o gar​st​ce lu​dzi po​zo​sta​wio​‐

nych tu, na tym świe​cie. Kto to jed​nak może wie​dzieć? Je​śli prze​trwa​my, pew​ne​go dnia do​wie​my się, jak było; je​śli nikt nie przy​bę​dzie, sami zbu​du​je​‐ my sta​tek i po​le​ci​my spraw​dzić… – W jego gło​sie dźwię​cza​ła i tę​sk​no​ta, i gorz​ka iro​nia. Ro​le​ry krę​ci​ło się w gło​wie od tych nie​zmie​rzo​nych, zu​peł​nie nie​po​ję​tych prze​pa​ści cza​su i prze​strze​ni. – Trud​no żyć z czymś ta​kim – stwier​dzi​ła w koń​cu. Agat ro​ze​śmiał się jak​by za​sko​czo​ny. – Nie, to nam daje po​czu​cie dumy – po​wie​dział. – Trud​no prze​żyć w świe​cie, do któ​re​go nie jest się stwo​rzo​nym. Jesz​cze pięć Lat temu by​li​śmy po​tęż​nym lu​dem. Spójrz na nas dziś. – Po​wia​da​ją, że far​bor​no​wie ni​g​dy nie cho​ru​ją. Czy to praw​da? – Tak. Nie za​pa​da​my na wa​sze cho​ro​by i nie przy​wieź​li​śmy ze sobą żad​nych wła​snych. Ale kie​dy się ska​le​czy​my, krwa​wi​my zu​peł​nie tak samo jak wy… I wy​obraź so​bie, że sta​rze​je​my się i umie​ra​my… Jak lu​dzie. – To prze​cież ja​sne – od​par​ła z nie​sma​kiem. – Ale u nas ro​dzi się za mało dzie​ci – cią​gnął, da​jąc spo​kój po​przed​nie​mu sar​ka​zmo​wi. – Jest wie​le po​ro​nień, wie​le dzie​ci ro​dzi się mar​twych, a tyl​ko nie​licz​ne cią​że uda​je się do​no​sić. – Sły​sza​łam o tym. I tro​chę my​śla​łam. U was wszyst​ko jest ta​kie dziw​ne. Pło​dzi​cie dzie​ci o każ​dej po​rze Roku, na​wet w cza​sie Zi​mo​we​go Odło​gu. Dla​‐ cze​go? – Nic na to nie mo​że​my po​ra​dzić. – Ro​ze​śmiał się i spoj​rzał na nią z uko​sa, ale dziew​czy​na mó​wi​ła naj​zu​peł​niej po​waż​nie. – Tacy już je​ste​śmy. – Ja też uro​dzi​łam się nie w porę – przy​zna​ła się ci​cho. – W cza​sie Let​nie​go Odło​gu. To się cza​sa​mi u nas zda​rza, ale bar​dzo rzad​ko. I kie​dy Zima się skoń​czy, będę za sta​ra, żeby uro​dzić wio​sen​ne dziec​ko. Ni​g​dy nie będę mia​ła syna. Pew​ne​go dnia ja​kiś sta​ruch weź​mie mnie za pią​tą żonę, ale na​sta​ła już pora Zi​mo​we​go Odło​gu, a na Wio​snę będę już za sta​ra… Więc umrę bez​dziet​‐ na. Le​piej się w ogó​le nie uro​dzić, niż uro​dzić się nie w porę tak jak ja. Po​‐ wiedz mi jesz​cze… czy to praw​da, że far​bor​no​wie mają tyl​ko po jed​nej żo​nie? Ski​nął gło​wą. Ten gest mu​siał naj​wy​raź​niej ozna​czać to samo co jej wzru​‐ sze​nie ra​mio​na​mi. – No to nic dziw​ne​go, że wy​mie​ra​cie! Uśmiech​nął się roz​ba​wio​ny, ale Ro​le​ry ob​sta​wa​ła przy swo​im. – Dużo żon to dużo sy​nów. Gdy​byś był jed​nym z nas, miał​byś już pię​cio​ro czy dzie​się​cio​ro dzie​ci! A ty ile masz? – Żad​ne​go, nie je​stem żo​na​ty. – Ni​g​dy nie po​kła​da​łeś się z ko​bie​tą? – No, ow​szem – mruk​nął, po czym od​zy​sku​jąc pew​ność sie​bie, do​dał: – Oczy​‐ wi​ście, ale u nas, kie​dy ktoś chce mieć dzie​ci, to się żeni. – Gdy​byś był jed​nym z nas… – Ale nie je​stem – wszedł jej w sło​wo. Dłu​go mil​cze​li. W koń​cu po​wie​dział znacz​nie ła​god​niej​szym to​nem:

– Rzecz nie w zwy​cza​jach i ilo​ściach. Nie wie​my do​kład​nie, o co cho​dzi, ale pro​blem tkwi w na​sie​niu. Nie​któ​rzy le​ka​rze przy​pi​su​ją to temu, że tu​tej​sze słoń​ce róż​ni się od tego, pod któ​rym na​ro​dzi​li się lu​dzie na​sze​go ro​dza​ju, i od​‐ dzia​łu​je na nas w ja​kiś spo​sób, po​wo​li zmie​nia​jąc na​sze na​sie​nie. I ta zmia​na za​bi​ja. Znów dłu​go mil​cze​li. – A jaki był ten inny świat… wasz dom? – Mamy pie​śni, któ​re mó​wią, jaki był – od​parł, ale kie​dy za​py​ta​ła go nie​‐ śmia​ło o te pie​śni, nie od​po​wie​dział. – Nasz świat le​żał znacz​nie bli​żej słoń​ca – pod​jął po chwi​li – i cały rok był tam krót​szy niż je​den cykl księ​ży​ca tu​taj. Tak po​wia​da​ją księ​gi. Mo​żesz to so​‐ bie wy​obra​zić? Cała zima trwa​ła​by tyl​ko dzie​więć​dzie​siąt dni. – Czło​wiek by nie zdą​żył do​brze roz​pa​lić ognia! – za​wo​ła​ła roz​ba​wio​na. W sza​rów​kę zmierz​chu za​snu​wa​ją​ce​go las za​kra​da​ła się praw​dzi​wa noc. Koń​ce ścież​ki roz​pły​wa​ły się w ciem​no​ści, zni​ka​jąc w czar​nych szcze​li​nach mię​dzy drze​wa​mi – na lewo ścież​ka wio​dła do jej mia​sta, na pra​wo do jego. Tu, po​środ​ku, były tyl​ko wiatr, mrok, po​czu​cie osa​mot​nie​nia. Noc nad​cią​ga​ła co​raz szyb​ciej. Noc, Zima i woj​na, czas umie​ra​nia. – Boję się Zimy – po​wie​dzia​ła Ro​le​ry ci​chut​ko. – Wszy​scy się jej bo​imy – od​rzekł. – Jaka bę​dzie? Zna​my prze​cież tyl​ko słoń​‐ ce Lata… Ni​ko​mu ze współ​ple​mień​ców ni​g​dy nie uda​ło się prze​ła​mać jej za​mknię​cia w so​bie, za​mknię​cia nie​zna​ją​ce​go stra​chu ani tro​ski o in​nych. Z bra​ku ró​wie​‐ śni​ków, a tak​że z wła​sne​go wy​bo​ru za​wsze trzy​ma​ła się sama, cha​dza​ła wła​‐ sny​mi dro​ga​mi, nie przy​wią​zy​wa​ła się wła​ści​wie do ni​ko​go. I oto te​raz, kie​dy z dnia na dzień świat ro​bił się co​raz bar​dziej sza​ry, kie​dy nic nie nio​sło żad​nej obiet​ni​cy poza obiet​ni​cą śmier​ci, spo​tka​ła jego, ciem​ną fi​gur​kę na wy​nio​słej ska​le gó​ru​ją​cej po​nad mo​rzem, i usły​sza​ła głos prze​ma​wia​ją​cy do niej pul​sem krwi tęt​nią​cej w jej wła​snych ży​łach. – Dla​cze​go ni​g​dy na mnie nie spoj​rzysz? – spy​tał. – Je​śli chcesz, to spoj​rzę. – Nie pod​nio​sła oczu, choć czu​ła na so​bie jego dziw​ny, mrocz​ny wzrok. W koń​cu wy​cią​gnę​ła rękę, a on ujął jej dłoń. – Masz ta​kie zło​ci​ste oczy – po​wie​dział. – Chciał​bym… chciał​bym… Ale gdy​‐ by oni się do​wie​dzie​li, że je​ste​śmy tu ra​zem… – Twoi? – Twoi. Mo​ich to nic nie ob​cho​dzi. – A moi nie mu​szą się do​wie​dzieć. – Obo​je mó​wi​li nie​mal szep​tem, ale szyb​‐ ko, na​tar​czy​wie. – Ro​le​ry, za dwa dni wy​ru​szam na pół​noc. – Wiem. – Jak wró​cę… – A jak nie wró​cisz?! – krzyk​nę​ła w przy​pły​wie pa​nicz​ne​go stra​chu, któ​ry ogar​nął ją na​gle na myśl o koń​cu Je​sie​ni, mro​zie i śmier​ci. Przy​tu​lił ją do sie​bie, tłu​ma​cząc ła​god​nie, że wró​ci. Kie​dy to mó​wił, czu​ła,

jak im oboj​gu biją ser​ca. – Chcę zo​stać z tobą – po​wie​dzia​ła w tej sa​mej chwi​li, w któ​rej on po​wie​‐ dział: – Chcę zo​stać z tobą. Zro​bi​ło się już ciem​no. Wsta​li i ru​szy​li po​wo​li w sza​ra​wą noc. Szła z nim, w stro​nę jego mia​sta. – Do​kąd mo​że​my pójść? – spy​tał ze śmie​chem za​pra​wio​nym go​ry​czą. – Nie ma to jak ko​chać się La​tem… Tam, na wzgó​rzach, jest sza​ła​sik my​śliw​ski… W Te​wa​rze będą cię szu​ka​li. – Nie – szep​nę​ła. – Nikt ni​g​dy mnie nie szu​ka.

6

Śnieg Zwia​dow​cy po​bie​gli na pół​noc; ju​tro Mę​żo​wie Aska​te​wa​ru wy​ma​sze​ru​ją w ślad za nimi sze​ro​kim, le​d​wie prze​tar​tym szla​kiem wio​dą​cym przez śro​dek ich dzie​dzi​ny, gdy tym​cza​sem mniej​sza grup​ka z Lin​da​nu wy​ru​szy sta​rą dro​‐ gą wzdłuż wy​brze​ża. Umak​su​man przy​chy​lał się do po​glą​du Aga​ta, że aż do przeded​nia wal​ki le​piej trzy​mać obie ar​mie osob​no. Jed​no​czył je tyl​ko au​to​ry​‐ tet Wol​da. Wie​lu wo​jow​ni​ków Umak​su​ma​na, choć za​pra​wio​nych w licz​nych po​tycz​kach i pod​jaz​dach w za​kre​sie po​prze​dza​ją​cym zi​mo​wy ro​zejm, nie​chęt​‐ nie wy​ru​sza​ło te​raz na wy​pra​wę, w po​rze, gdy nie pro​wa​dzi się wo​jen; a po​‐ kaź​na frak​cja, do któ​rej na​le​że​li na​wet człon​ko​wie jego wła​sne​go rodu, z tak wiel​ką nie​chę​cią od​no​si​ła się do przy​mie​rza z far​bor​na​mi, że go​to​wi byli miesz​kać, gdzie i jak się da. Ukwet i jego po​plecz​ni​cy za​po​wia​da​li wręcz, że kie​dy skoń​czą z ga​ala​mi, za​bio​rą się do ma​gów. Agat zlek​ce​wa​żył te po​gróż​ki, prze​wi​du​jąc, że zwy​cię​stwo zła​go​dzi ich uprze​dze​nia, a klę​ska po​ło​ży im kres; ale Umak​su​ma​na, któ​ry nie wy​bie​gał my​śla​mi tak da​le​ko w przód, moc​no to nie​po​ko​iło. – Nasi zwia​dow​cy cały czas będą was mie​li na oku. W koń​cu wca​le nie jest po​wie​dzia​ne, że ga​alo​wie będą na nas cze​kać na gra​ni​cy. – Nasi zwia​dow​cy cały czas będą was mie​li na oku – rzekł Agat. – W koń​cu wca​le nie jest po​wie​dzia​ne, że ga​alo​wie na nas cze​ka​ją na gra​ni​cy. – Dłu​ga Do​li​na pod Bia​łą Tur​nią by​ła​by wy​ma​rzo​nym miej​scem na bi​twę. – Umak​su​man bły​snął zę​ba​mi w uśmie​chu. – Po​wo​dze​nia, Al​ter​ro! – Po​wo​dze​nia, Umak​su​ma​nie. Roz​sta​li się jak przy​ja​cie​le u stóp spo​jo​nej gli​ną ka​mien​nej bra​my Zi​mo​we​go Mia​sta. Agat już wy​cho​dził poza mury, gdy nad łu​kiem bra​my za​mi​go​ta​ło coś na tle po​chmur​ne​go po​po​łu​dnio​we​go nie​ba, za​drża​ło nie​pew​nie w po​dmu​chu wia​tru. Za​sko​czo​ny pod​niósł wzrok, po czym od​wró​cił się do Umak​su​ma​na. – Po​patrz! Te​war​czyk wy​szedł spo​mię​dzy mu​rów i po raz pierw​szy w ży​ciu zo​ba​czył to, co znał tyl​ko z opo​wie​ści star​ców. Agat wy​cią​gnął rękę dło​nią zwró​co​ną ku gó​rze. Wi​ru​ją​ca bia​ła plam​ka osia​dła na jego pal​cach i znik​nę​ła. Sze​ro​ka do​li​‐ na rżysk i pa​stwisk, prze​łęcz z ciem​nym ję​zy​kiem la​sów i wszyst​kie wzgó​rza

cią​gną​ce się da​lej na za​chód i po​łu​dnie zda​wa​ły się le​ciut​ko drżeć, wy​co​fy​wać za rzad​ką prze​sło​nę płat​ków pró​szą​cych z ni​skich chmur, wi​ru​ją​cych i opa​da​‐ ją​cych uko​śnie, choć wiatr wy​raź​nie przy​cichł. Spo​mię​dzy spi​cza​stych drew​nia​nych da​chów za ich ple​ca​mi do​bie​ga​ły pi​ski pod​nie​co​nych dzie​ci. – Śnieg jest mniej​szy, niż my​śla​łem – rzekł w koń​cu Umak​su​man, jak​by w roz​ma​rze​niu. – Ja przy​pusz​cza​łem, że bę​dzie zim​niej, a tym​cza​sem chy​ba na​wet się ocie​‐ pli​ło… – Agat wy​rwał się spod groź​ne​go, urze​ka​ją​ce​go cza​ru, jaki rzu​ca​ły na nie​go wi​ru​ją​ce dro​bi​ny bie​li. – Do zo​ba​cze​nia na pół​no​cy – rzekł i otu​la​jąc się szczel​nie fu​trza​nym koł​nie​rzem przed dziw​nym, prze​ni​kli​wym do​ty​kiem ma​‐ leń​kich płat​ków, ru​szył ścież​ką do Lan​di​nu. Pół ki​lo​me​tra w głę​bi lasu uj​rzał sła​bo ozna​ko​wa​ną ścież​kę pro​wa​dzą​cą do sza​ła​su my​śliw​skie​go i mi​ja​jąc ją, po​czuł się tak, jak​by w ży​łach za​tęt​ni​ło mu płyn​ne świa​tło. Uspo​kój się, prze​stań się wy​głu​piać! – na​ka​zał so​bie, zi​ry​to​‐ wa​ny tym na​wro​tem utra​ty pa​no​wa​nia nad sobą. W cią​gu tych kil​ku chwil, któ​re tego dnia mógł po​świę​cić na roz​my​śla​nia, wszyst​ko so​bie ja​sno wy​tłu​‐ ma​czył. Wczo​raj – to wczo​raj. W po​rząd​ku, sta​ło się, co się sta​ło, i tyle. Na tym ko​niec. Po​mi​ja​jąc fakt, że ona była wi​fem, a on czło​wie​kiem, i tak nie mia​ło to żad​nej przy​szło​ści, było bez​sen​sow​ne z wie​lu in​nych po​wo​dów. od pierw​szej chwi​li, kie​dy uj​rzał ją na stop​niach wy​ku​tych w czar​nej ska​le, nad fa​la​mi przy​pły​wu, my​ślał o niej bez​‐ u​stan​nie, ze wszyst​kich sił pra​gnął ją zno​wu uj​rzeć, jak ja​kiś wy​ro​stek usy​‐ cha​ją​cy z tę​sk​no​ty za swą pierw​szą w ży​ciu dziew​czy​ną; a je​śli cze​goś nie​na​‐ wi​dził, to wła​śnie ogłu​pie​nia, upo​rczy​we​go ogłu​pie​nia, w ja​kie wpę​dza czło​‐ wie​ka nie​opa​no​wa​na na​mięt​ność. Otę​pie​nia, któ​re dla ulot​ne​go za​spo​ko​je​nia żądz każe po​dej​mo​wać sza​leń​cze ry​zy​ko, za​prze​pasz​czać na​praw​dę waż​ne spra​wy, któ​re od​bie​ra czło​wie​ko​wi wszel​ki roz​są​dek. To​też wła​śnie po to, żeby za​cho​wać reszt​ki roz​sąd​ku, po​szedł z nią wczo​raj; to było je​dy​ne sen​sow​‐ ne wyj​ście – mieć już ten atak za sobą. Idąc te​raz śpiesz​nie w tań​czą​cym wo​‐ kół rzad​kim śnie​gu, jesz​cze raz po​wtó​rzył so​bie cały ten wy​wód. Wie​czo​rem znów się z nią spo​tka, z tego sa​me​go po​wo​du. Na myśl o tym przez całe cia​ło prze​pły​nę​ła mu fala cie​płe​go bla​sku i roz​pie​ra​ją​cej do bólu ra​do​ści, ale ją zi​‐ gno​ro​wał. Ju​tro wy​ru​sza na pół​noc, je​śli wró​ci, bę​dzie dość cza​su, by wy​ja​śnić dziew​czy​nie, że trze​ba skoń​czyć z tymi no​ca​mi, z tym wy​le​gi​wa​niem się obok sie​bie na fu​trza​nej szu​bie w sza​ła​sie w środ​ku lasu, pod wy​gwież​dżo​nym nie​‐ bem… a wo​kół tyl​ko chłód i przy​tła​cza​ją​ca ci​sza… Nie, nie, dość tego! Peł​nia szczę​ścia, ja​kie mu ta dziew​czy​na dała, za​la​ła go ni​czym wez​bra​ne fale przy​‐ pły​wu, to​piąc w swym nur​cie wszel​kie my​śli. Szedł szyb​ko wy​cią​gnię​tym kro​‐ kiem w za​snu​wa​ją​cym las zmro​ku i nie zda​jąc so​bie z tego spra​wy, za​czął nu​‐ cić pod no​sem ja​kąś pieśń, pra​daw​ną pieśń mi​ło​sną swo​je​go ska​za​ne​go na ży​‐ cie na ob​czyź​nie ludu. Śnieg pra​wie nie prze​do​sta​wał się przez dach ga​łę​zi. Kie​dy Agat zbli​żał się

do roz​wi​dle​nia ścież​ki, przy​szło mu do gło​wy, że bar​dzo wcze​śnie za​czę​ło się ściem​niać; była to jego ostat​nia myśl, bo w tej sa​mej chwi​li coś chwy​ci​ło go za kost​kę i ru​nął przed sie​bie jak dłu​gi. Wy​lą​do​wał na rę​kach i wła​śnie za​czy​nał się pod​no​sić, kie​dy cień po jego le​wej stro​nie prze​isto​czył się w męż​czy​znę, sre​brzy​sto​bia​łe​go w pa​nu​ją​cym mro​ku, któ​ry jed​nym cio​sem oba​lił go zno​wu na zie​mię. Oszo​ło​mio​ny dzwo​nie​niem w uszach, za​czął się sza​mo​tać, żeby zrzu​cić z sie​bie coś, co go przy​trzy​my​wa​ło, i jesz​cze raz spró​bo​wał wstać. Był tak zdez​o​rien​to​wa​ny, że zu​peł​nie nie mógł po​jąć, co się dzie​je. Miał nie​ja​sne wra​że​nie, że już się to kie​dyś zda​rzy​ło, a jed​no​cze​śnie – że to, co się dzie​je, nie dzie​je się na​praw​dę. Zja​wi​ło się jesz​cze kil​ku sre​brzy​sto​bia​łych męż​czyzn z na​ma​lo​wa​ny​mi pa​sa​mi na rę​kach i no​gach, chwy​ci​li go, przy​trzy​ma​li za ra​‐ mio​na, wte​dy pod​szedł jesz​cze je​den i ude​rzył go czymś w twarz. Ciem​ność prze​szy​ła bły​ska​wi​ca bólu i wście​kło​ści. Osza​la​łym i zwin​nym skrę​tem ca​łe​go cia​ła Agat wy​rwał się sre​brzy​stym po​sta​ciom, tra​fił jed​ną z nich pię​ścią w szczę​kę i od​rzu​cił ją do tyłu w ciem​ność – lecz na​past​ni​ków wciąż przy​by​‐ wa​ło. Nie był w sta​nie wy​swo​bo​dzić się po raz dru​gi. Za​sy​py​wa​li go gra​dem cio​sów, a kie​dy osło​nił twarz rę​ka​mi i wtu​lił ją w bło​to ścież​ki, za​czę​li go ko​‐ pać. Le​żał wci​śnię​ty w bło​go​sła​wio​ne bło​to, pró​bu​jąc się w nim ukryć; wte​dy usły​szał nad sobą prze​dziw​ne dy​sze​nie; a przez ten dźwięk do​biegł głos Umak​su​ma​na. A więc i on… Ale nic go to już nie ob​cho​dzi​ło, byle wresz​cie ode​szli, zo​sta​wi​li go w spo​ko​ju. Tak wcze​śnie za​czę​ło się ściem​niać. Ze wszyst​kich stron ota​cza​ła go ciem​ność, smo​li​sta ciem​ność. Reszt​ką sił za​‐ czął peł​zać przed sie​bie na czwo​ra​kach. Chciał się do​stać do domu, do swo​ich, oni mo​gli mu po​móc. Było tak ciem​no, że nie wi​dział wła​snych rąk. Nie​wi​‐ dzial​ny w tej ide​al​nej czer​ni śnieg sy​pał bez​gło​śnie na bło​to wo​kół nie​go i kup​‐ ki ze​schnię​tych li​ści. Było mu bar​dzo zim​no. Pró​bo​wał wstać, nie mógł się zo​‐ rien​to​wać, gdzie wschód, a gdzie za​chód, po​ko​na​ny bó​lem wtu​lił gło​wę w ra​‐ mio​na. Przyjdź​cie po mnie! – za​wo​łał w mo​wie my​śli Al​ter​ran, ale wo​ła​nie tak da​le​‐ ko w ciem​ność prze​kra​cza​ło jego siły. Ła​twiej było po pro​stu le​żeć bez ru​chu. Naj​ła​twiej. W wy​so​kim ka​mien​nym domu w Lan​di​nie Alla Pas​fal po​de​rwa​ła na​gle gło​‐ wę znad książ​ki, któ​rą czy​ta​ła przy ko​min​ku. Od​no​si​ła wy​raź​ne wra​że​nie, że Ja​cob Agat ją wzy​wa, lecz nie ode​bra​ła żad​nej wia​do​mo​ści. Dziw​ne. Mowa my​śli nio​sła za sobą aż na​zbyt wie​le dziw​nych efek​tów ubocz​nych, nie​prze​wi​‐ dzia​nych na​stępstw, nie​wy​tłu​ma​czal​nych skut​ków; tu, w Lan​di​nie, wie​le osób w ogó​le jej nie opa​no​wa​ło, a ci, któ​rzy umie​li się nią po​słu​gi​wać, ro​bi​li to tyl​‐ ko spo​ra​dycz​nie. Na pół​no​cy, w ko​lo​nii Atlan​ti​ka, skąd przy​by​ła z resz​tą po​‐ zo​sta​łych przy ży​ciu uchodź​ców, mó​wio​no tak do sie​bie znacz​nie czę​ściej. Pa​‐ mię​ta​ła, jak w cza​sie strasz​li​wej Zimy jej dzie​ciń​stwa bez prze​rwy po​ro​zu​mie​‐ wa​ła się z in​ny​mi w ten spo​sób. A kie​dy jej ro​dzi​ce umar​li z gło​du, jesz​cze przez cały cykl księ​ży​ca po ich śmier​ci wciąż i wciąż od nowa czu​ła, że do niej mó​wią my​ślą, czu​ła w my​ślach ich obec​ność; ale nic wię​cej – nie było żad​nej

wia​do​mo​ści, żad​nych słów, tyl​ko mil​cze​nie. Ja​cob! – za​wo​ła​ła go w my​ślach, prze​cią​gle i z ca​łych sił, lecz od​po​wie​dzi nie było. W tym sa​mym cza​sie w ar​se​na​le, pod​czas ko​lej​ne​go prze​glą​du wy​po​sa​że​nia eks​pe​dy​cji, Huru Pi​lot​son dał na​gle upust nie​ja​sne​mu złe​mu prze​czu​ciu, któ​‐ re nę​ka​ło go cały dzień, i wy​buch​nął: – Co ten Agat so​bie wy​obra​ża?! Co on wy​pra​wia?! – Rze​czy​wi​ście, moc​no się spóź​nia – po​twier​dził chło​pak ze zbro​jow​ni. – Znów po​szedł do Te​wa​ru? – Ce​men​to​wać przy​jaźń z bla​dy​mi mor​da​mi – od​parł Pi​lot​son z nie​we​so​łym śmie​chem, po czym znów się na​chmu​rzył. – No do​bra, chodź, spraw​dzi​my fu​‐ trza​ne płasz​cze. W wy​ło​żo​nym drew​nem jak bla​do​kre​mo​wym atła​sem po​ko​ju Se​iko Esmit wy​buch​nę​ła nie​po​ha​mo​wa​nym, ci​chym szlo​chem i za​ła​mu​jąc ręce, z ca​łych sił zma​ga​ła się ze sobą, żeby nie nada​wać, żeby nie mó​wić do nie​go, żeby na​wet naj​cich​szym szep​tem nie za​wo​łać: Ja​cob! W tym sa​mym cza​sie Ro​le​ry była w sza​ła​sie my​śliw​skim. Jej my​śli za​sło​ni​ła na chwi​lę zu​peł​na ciem​ność. Przy​kuc​nę​ła w bez​ru​chu. Do tej pory są​dzi​ła, że w ca​łym za​mie​sza​niu z prze​pro​wadz​ką z na​mio​tów do mro​wi​ska ro​do​wych do​mostw mia​sta nikt nie spo​strzegł jej wczo​raj​sze​go bar​dzo póź​ne​go po​wro​tu do domu. Ale dziś to zu​peł​nie inna spra​wa. Znów za​‐ pro​wa​dzo​no po​rzą​dek i jej znik​nię​cie mu​sia​ło zo​stać za​uwa​żo​ne. Wy​szła do lasu, gdy było zu​peł​nie wid​no, tak jak to czę​sto ro​bi​ła, ma​jąc na​dzie​ję, że nikt nie zwró​ci na to szcze​gól​nej uwa​gi. Klu​cząc, za​to​czy​ła sze​ro​kie koło, do​tar​ła do sza​ła​su, zwi​nę​ła się w kłę​bek w swo​ich fu​trach i cze​ka​ła, aż za​pad​nie ciem​ność i on wresz​cie na​dej​dzie. Za​czął sy​pać śnieg; od przy​glą​da​nia się wi​‐ ru​ją​cym płat​kom ogar​nę​ła ją sen​ność. Co bę​dzie ju​tro? Bo on po​ma​sze​ru​je na pół​noc. A wszy​scy w ca​łym ro​dzie do​wie​dzą się, że całą noc spę​dzi​ła poza do​‐ mem. Ale to do​pie​ro ju​tro. Samo się ja​koś uło​ży. Te​raz było dziś, a dziś wie​‐ czo​rem… Za​pa​dła w lek​ki sen, z któ​re​go rap​tem coś ją wy​rwa​ło. Z zu​peł​ną pust​ką w gło​wie, ciem​ną pust​ką, przy​kuc​nę​ła na chwi​lę na pod​ło​dze. Na​gle ze​rwa​ła się na rów​ne nogi i krze​si​wem za​pa​li​ła gli​nia​ny ka​ga​nek, któ​ry przy​nio​sła ze sobą. Przy jego ni​kłym świe​tle za​czę​ła scho​dzić ze wzgó​‐ rza, póki nie na​tknę​ła się na ścież​kę, tam wa​ha​ła się chwi​lę, po czym skrę​ci​ła na za​chód. Raz przy​sta​nę​ła i le​d​wie sły​szal​nym szep​tem za​wo​ła​ła: – Al​ter​ro…! Las od​po​wie​dział jej nie​zmą​co​ną noc​ną ci​szą. Ru​szy​ła da​lej przed sie​bie, aż zna​la​zła go le​żą​ce​go w po​przek ścież​ki. Śnieg sy​pał te​raz gę​ściej, dzie​lił na smu​gi męt​ny, przy​ćmio​ny blask lamp​ki. Nie to​pił się już na zie​mi, lecz do niej przy​wie​rał. Bia​łym pu​chem ob​le​pił mu cały po​dar​ty płaszcz i na​wet wło​sy. Usia​dła w mo​krym, ob​la​mo​wa​nym śnie​‐ giem bło​cie i po​ło​ży​ła so​bie jego gło​wę na ko​la​nach. Drgnął i za​kwi​lił jak dziec​ko, czym wy​rwał Ro​le​ry z tę​pe​go odrę​twie​nia.

Prze​sta​ła bez​myśl​nie wy​cze​sy​wać mu śnieg z wło​sów i koł​nie​rza, wy​pro​sto​‐ wa​ła się w peł​nym sku​pie​niu. Po​tem po​ło​ży​ła go po​wo​li z po​wro​tem na zie​mi, wsta​ła, od​ru​cho​wo pró​bu​jąc ze​trzeć z ręki lep​ką krew, i przy świe​tle ka​gan​ka za​czę​ła się roz​glą​dać po po​bo​czach ścież​ki. Zna​la​zła to, cze​go szu​ka​ła, i za​bra​‐ ła się do ro​bo​ty. Do po​ko​ju wpa​da​ły uko​śnie sła​be, de​li​kat​ne pro​mie​nie słoń​ca. Grza​ły tak ko​ją​co, że trud​no się było obu​dzić, to​też wciąż na nowo po​grą​żał się w wo​dach snu jak w głę​bo​kim, nie​marsz​czo​nym na​wet jed​ną falą je​zio​rze. Ale to świa​tło za każ​dym ra​zem wy​do​by​wa​ło go na po​wierzch​nię. Kie​dy się w koń​cu obu​dził na do​bre, uj​rzał wo​kół sie​bie wy​so​kie sza​re ścia​ny i wpa​da​ją​ce przez szy​by smu​gi słoń​ca. Le​żał bez ru​chu, wio​dąc wzro​kiem za słu​pem wod​ni​ście zło​ci​ste​go bla​sku, któ​ry przy​ga​sał i roz​ja​śniał się na nowo, prze​śli​zgnął się z pod​ło​gi na prze​ciw​‐ le​głą ścia​nę i roz​lał się na niej czer​wie​nie​ją​cą, peł​zną​cą w górę pla​mą. Do po​‐ ko​ju we​szła Alla Pas​fal. Uj​rzaw​szy, że nie śpi, szep​nę​ła do ko​goś za ple​ca​mi, żeby nie wcho​dził. Za​mknę​ła drzwi, po​de​szła i uklę​kła. Domy Al​ter​ran były ską​po ume​blo​wa​ne; sy​pia​li na ma​te​ra​cach po​ło​żo​nych bez​po​śred​nio na wy​sła​nej fil​cem pod​ło​dze, a za krze​sła naj​czę​ściej słu​ży​ły im cien​kie po​dusz​ki. Tak więc Alla uklę​kła i spoj​rza​ła na Aga​ta, a w czer​wo​na​wym bla​sku słoń​ca jej czar​na twarz wy​da​wa​ła mu się te​raz znacz​nie ja​śniej​sza. Na jej twa​rzy nie po​ja​wił się na​wet ślad współ​czu​cia. Alla Pas​fal za dużo prze​ży​ła w zbyt mło​dym wie​ku, by od​ruch współ​czu​cia i tro​ski o in​nych drze​mią​cy gdzieś w głę​bi jej du​szy zdo​łał się kie​dy​kol​wiek prze​bić na świa​tło dzien​ne, i na sta​‐ rość zro​bi​ła się zu​peł​nie nie​czu​łą. Po​krę​ci​ła lek​ko gło​wą i po​wie​dzia​ła ci​cho: – Ja​cob… coś ty naj​lep​sze​go zro​bił… Agat ze​brał się w so​bie, żeby coś wy​krztu​sić, ale stwier​dził, że spra​wia mu to ogrom​ny ból i że wła​ści​wie nie bar​dzo ma co po​wie​dzieć, więc dał za wy​gra​‐ ną. – Coś ty naj​lep​sze​go zro​bił… – Jak się zna​la​złem w domu? – spy​tał w koń​cu, z ta​kim tru​dem wy​ma​wia​‐ jąc sło​wa roz​bi​ty​mi usta​mi, że Alla ge​stem ręki na​ka​za​ła mu mil​cze​nie. – Jak się tu do​sta​łeś? O to py​tasz? Ona cię tu przy​wio​zła. Ta dziew​czy​na z Te​wa​ru. Zro​bi​ła z ga​łę​zi i swo​je​go ubra​nia coś w ro​dza​ju pry​mi​tyw​nych no​‐ szy czy też sań, wto​czy​ła cię na nie i przy​wlo​kła przez wzgó​rza do Bra​my Lą​‐ do​wej. W śnie​ży​cę, w środ​ku nocy. W sa​mych spodniach, bo tu​ni​kę mu​sia​ła po​drzeć na pasy, żeby mieć cię czym przy​wią​zać. Te wify są tward​sze od skór, któ​re no​szą. Mówi, że po śnie​gu ła​twiej było cią​gnąć… Te​raz po śnie​gu nie zo​‐ stał już na​wet ślad. To było przed​wczo​raj. Bio​rąc wszyst​ko pod uwa​gę, dość szyb​ko przy​sze​dłeś do sie​bie. Na​la​ła mu ku​bek wody z dzban​ka sto​ją​ce​go na tacy przy łóż​ku i po​mo​gła się na​pić. Jej po​chy​lo​na twarz wy​da​wa​ła się z bli​ska bar​dzo sta​ra, de​li​kat​na, jak​‐

by wiek uczy​nił ją kru​chą. Ode​zwa​ła się do nie​go z nie​do​wie​rza​niem: Jak mo​głeś coś ta​kie​go zro​bić? Za​wsze mia​łeś po​czu​cie god​no​ści! Od​po​wie​dział jej w ten sam spo​sób, my​ślą. Uję​ta w sło​wa, zna​czy​ła: Nie mogę bez niej żyć. Sta​ra ko​bie​ta szarp​nę​ła się do tyłu, jak​by siłą swej na​mięt​no​ści za​dał jej cios, i bro​niąc się przed nim, za​wo​ła​ła: – Do​bry mo​ment wy​bra​łeś so​bie na mi​łost​ki i ro​man​so​wa​nie! Wszy​scy po​le​‐ ga​ją na to​bie, a ty… Po​wtó​rzył jesz​cze raz to samo, bo to była praw​da i je​dy​ne, co miał jej do po​‐ wie​dze​nia. Od​par​ła mu szorst​ko w mo​wie my​śli: Ale prze​cież się z nią nie oże​nisz, więc le​piej na​ucz się ra​dzić so​bie bez niej. Nie. – To było wszyst​ko, co mógł od​po​wie​dzieć. Opa​dła na pię​ty i sie​dzia​ła przez chwi​lę w mil​cze​niu. Kie​dy znów otwo​rzy​ła przed nim swe my​śli, zna​lazł w nich całą ot​chłań go​ry​czy. No cóż, rób, co chcesz, co to za róż​ni​ca. Na tym eta​pie wszyst​ko, co ro​bi​my, każ​de z osob​na czy też wszy​scy ra​zem, jest bez sen​su. Tej jed​nej, je​dy​nej sen​‐ sow​nej rze​czy zro​bić nie po​tra​fi​my. Wi​dać taki już nasz los. Mo​że​my tyl​ko da​‐ lej po​peł​niać sa​mo​bój​stwo, po​wo​li, po trosz​ku, jed​no po dru​gim. Aż nie zo​sta​‐ nie nikt z nas, aż nie bę​dzie Al​ter​ran, aż umrze ostat​ni wy​gna​niec… – Allo… – prze​rwał jej na głos, wstrzą​śnię​ty głę​bią jej roz​pa​czy. – Czy… męż​czyź​ni wy​ru​szy​li? – Jacy męż​czyź​ni? Nasi? – spy​ta​ła z gorz​kim sar​ka​zmem. – Czy wy​ma​sze​‐ ro​wa​li wczo​raj na pół​noc? Bez cie​bie? – Pi​lot​son… – Gdy​by Pi​lot​son ich gdzieś po​pro​wa​dził, to do ata​ku na Te​war. Żeby cie​bie po​mścić. Od​cho​dził od zmy​słów z wście​kło​ści. – A oni…? – Wify? Nie, ni​g​dzie się nie ru​szy​li. Kie​dy się roz​nio​sło, że cór​ka Wol​da bie​‐ ga do lasu sy​piać z far​bor​nem, stron​nic​two Wol​da zo​sta​ło ośmie​szo​ne i zdys​‐ kre​dy​to​wa​ne… To chy​ba ja​sne. Oczy​wi​ście, ła​twiej do​strzec po fak​cie, ale wy​‐ da​wa​ło​by się, że ty… – Na mi​łość bo​ską, Allo! – No do​brze. Nikt nie wy​ru​szył na pół​noc. Sie​dzi​my tu​taj i cze​ka​my, aż ga​‐ alom spodo​ba się przyjść do nas. Ja​cob Agat le​żał zu​peł​nie nie​ru​cho​mo, sta​ra​jąc się nie za​paść w próż​nię, jaka się pod nim otwie​ra​ła. Pu​stą i praw​dzi​wą ot​chłań wła​snej dumy, aro​‐ ganc​kie​go sa​mo​oszu​ki​wa​nia, z któ​re​go wy​ni​ka​ły wszyst​kie jego czy​ny – ot​‐ chłań kłam​stwa. Gdy​by sam miał w niej uto​nąć, mniej​sza z tym. Ale co z ludź​mi, któ​rych za​wiódł? Alla ode​zwa​ła się my​ślą po​now​nie: W naj​lep​szym wy​pad​ku był to tyl​ko ni​kły pro​mień na​dziei, Ja​co​bie. Zro​bi​łeś wszyst​ko, co było w two​jej mocy. Lu​dzie i nie​lu​dzie nie są w sta​nie współ​pra​‐ co​wać. Po​win​no cię było o tym prze​ko​nać sześć​set lat cią​głych nie​po​wo​dzeń.

Twój sza​lo​ny po​stę​pek był dla nich tyl​ko do​god​nym pre​tek​stem. Gdy​by nie to, szyb​ko zna​leź​li​by so​bie inny po​wód, żeby wy​stą​pić prze​ciw​ko nam. To tacy sami wro​go​wie jak ga​alo​wie. Czy Zima. Czy jak cała ta pla​ne​ta, któ​ra nas nie chce. Je​dy​ne przy​mie​rza, w ja​kie mo​że​my wcho​dzić, to przy​mie​rza mię​dzy sobą. Je​ste​śmy zda​ni na sie​bie. Ni​g​dy nie wy​cią​gaj ręki do żad​ne​go stwo​rze​‐ nia na​le​żą​ce​go do tego świa​ta… Od​ciął się od my​śli Alli. Nie mógł znieść bez​mia​ru jej roz​pa​czy. Pró​bo​wał wy​co​fać się w głąb swo​je​go umy​słu, za​mknąć się w so​bie, ale coś upo​rczy​wie nie da​wa​ło mu spo​ko​ju, nę​ka​ło go na​tar​czy​wie gdzieś w głę​bi świa​do​mo​ści, aż na​gle szarp​nę​ło nim z taką ostro​ścią, że zbie​ra​jąc wszyst​kie siły, usiadł i wy​‐ ją​kał: – Gdzie ona jest? Chy​ba nie ode​sła​li​ście jej z… Sie​dzia​ła obok nie​go w bia​łej sza​cie Al​ter​ran, nie​co da​lej niż przed​tem Alla Pas​fal. Alli nie było. Wy​da​wa​ła się bez resz​ty po​chło​nię​ta ja​kąś ro​bót​ką, chy​‐ ba na​pra​wia​niem san​da​ła. Nie zwró​ci​ła żad​nej uwa​gi na to, że się ode​zwał; może zresz​tą mó​wił tyl​ko we śnie. Ale za​raz ode​zwa​ła się swo​im dźwięcz​nym gło​sem: – Ta sta​ra cię zde​ner​wo​wa​ła. Mo​gła po​cze​kać. Co te​raz zro​bisz? Coś mi się wy​da​je, że nikt tu​taj nie umie bez cie​bie zro​bić na​wet sze​ściu kro​ków. Ostat​nie czer​wo​ne pro​mie​nie słoń​ca kła​dły się na ścia​nie za ple​ca​mi Ro​le​ry roz​my​tą au​re​olą. Na jej twa​rzy ma​lo​wał się spo​kój, oczy mia​ła spusz​czo​ne jak za​wsze, spra​wia​ła wra​że​nie zu​peł​nie za​ab​sor​bo​wa​nej na​pra​wia​niem san​da​ła. Jej obec​ność zła​go​dzi​ła za​rów​no ból, jak i po​czu​cie winy, spro​wa​dzi​ła je do wła​ści​wych pro​por​cji. Przy niej znów był sobą. Wy​mó​wił gło​śno jej imię. – Och, śpij te​raz, mó​wie​nie spra​wia ci ból – po​wie​dzia​ła z nie​śmia​łą nut​ką żar​to​bli​wo​ści. – Zo​sta​niesz tu​taj? – Tak. – Jako moja żona – na​le​gał, z ko​niecz​no​ści i bólu ogra​ni​cza​jąc się do sa​mej isto​ty spra​wy. Współ​ple​mień​cy za​bi​li​by ją, gdy​by do nich wró​ci​ła; a wca​le nie był pe​wien, co mogą jej zro​bić jego ro​da​cy. Tyl​ko on mógł jej za​pew​nić ochro​‐ nę i chciał, żeby ta ochro​na była so​lid​na. Ro​le​ry po​chy​li​ła gło​wę jak​by na znak po​twier​dze​nia; nie po​znał jesz​cze zna​‐ cze​nia jej ge​stów na tyle do​brze, by być tego pew​ny. Za​sta​na​wiał go jej spo​‐ kój. Przez cały krót​ki okres ich zna​jo​mo​ści była za​wsze po​pę​dli​wa w dzia​ła​niu i oka​zy​wa​niu emo​cji. Ale prze​cież zna​li się tak krót​ko… Kie​dy tak sie​dzia​ła za​ję​ta swo​ją ro​bót​ką, ten jej spo​kój za​czął mu się po​wo​li udzie​lać i po​czuł na​‐ gle, że wraz z nim od​zy​sku​je swo​ją daw​ną siłę.

7

Trek Wy​so​ko po​nad da​cha​mi ja​sno pło​nę​ła gwiaz​da, któ​rej wzej​ście ozna​cza​ło po​‐ czą​tek Zimy, rów​nie ja​sno i po​sęp​nie, jak przed sześć​dzie​się​ciu laty, w cza​‐ sach dzie​ciń​stwa Wol​da. Na​wet wiel​ki, cien​ki sierp księ​ży​ca wy​da​wał się przy Gwieź​dzie Śnie​gu ja​kiś bla​dy. Roz​po​czął się nowy cykl księ​ży​ca i nowa pora Roku. Ale pod gwiaz​dą, któ​ra nie wró​ży​ła ni​cze​go do​bre​go. Czy to praw​da, co mó​wi​li far​bor​no​wie, że księ​życ jest ta​kim sa​mym świa​‐ tem jak Aska​te​war i inne dzie​dzi​ny, tyle że bez ży​wych stwo​rzeń? Czy gwiaz​‐ dy też są świa​ta​mi, na któ​rych żyją lu​dzie i zwie​rzę​ta, i gdzie na​sta​je Lato i Zima? Jacy lu​dzie mo​gli​by miesz​kać na Gwieź​dzie Śnie​gu? Wy​obraź​nia pod​‐ su​wa​ła Wol​do​wi ob​raz ja​kichś strasz​li​wych stwo​rów, bia​łych jak śnieg, o bla​‐ dych, bez​war​gich gę​bach i roz​ja​rzo​nych śle​piach. Po​trzą​snął gło​wą, pró​bu​jąc sku​pić się na tym, co mó​wi​li inni Star​si. Zwia​dow​cy wró​ci​li z pół​no​cy już po pię​ciu dniach, przy​no​sząc wie​le róż​nych wie​ści. Star​si ka​za​li roz​pa​lić ogni​sko na wiel​kim po​dwór​cu Te​wa​ru i zwo​ła​li Ka​mien​ny Krąg. Wold zja​wił się ostat​‐ ni i za​mknął go, bo nikt inny nie ośmie​lił się tego zro​bić, ale to już nie mia​ło żad​ne​go zna​cze​nia, było tyl​ko upo​ka​rza​ją​ce. Bo woj​na, któ​rą ogło​sił, nie wy​‐ bu​chła, wo​jow​ni​cy, któ​rych na nią wy​słał, ni​g​dzie nie wy​ru​szy​li, przy​mie​rze, któ​re za​warł, zo​sta​ło ze​rwa​ne. Obok nie​go, rów​nie mil​czą​cy jak on, sie​dział Umak​su​man. Po​zo​sta​li prze​‐ krzy​ki​wa​li się na​wza​jem i kłó​ci​li, co pro​wa​dzi​ło do​ni​kąd. Bo i cze​go się wła​‐ ści​wie spo​dzie​wa​li? Z ło​sko​tu ka​mie​ni ude​rza​ją​cych o ka​mień nie wy​ło​nił się ża​den rytm, do koń​ca po​zo​stał zgrzy​tli​wym, skłó​co​nym ja​zgo​tem. Jak​że po​‐ tem moż​na było ocze​ki​wać, że doj​dą do ja​kie​goś po​ro​zu​mie​nia? Głup​cy, głup​‐ cy! – my​ślał Wold, wpa​tru​jąc się po​nu​ro w ogień pło​ną​cy zbyt da​le​ko, żeby go ogrzać. Po​zo​sta​li byli w więk​szo​ści znacz​nie młod​si, roz​grze​wa​ła ich mło​dość i wrzesz​cze​nie na sie​bie na​wza​jem. Ale on był już sta​ry i na dwo​rze, pod pło​‐ ną​cą Gwiaz​dą Śnie​gu, w po​ry​wach zi​mo​we​go wia​tru, same fu​tra już mu nie wy​star​cza​ły. W no​gach rwa​ło go od zim​na, w pier​siach czuł prze​szy​wa​ją​cy ból i ani nie wie​dział, ani wca​le go nie ob​cho​dzi​ło, o co wła​ści​wie się kłó​cą. Na​gle Umak​su​man ze​rwał się na rów​ne nogi. – Słu​chaj​cie! – ryk​nął co sił w płu​cach. Swym do​no​śnym jak huk gro​mu gło​‐

sem (ma go po mnie, po​my​ślał Wold) wy​mu​sił po​słuch, choć tu i tam roz​le​gły się nie​wy​raź​ne po​mru​ki i drwią​ce szep​ty. Do tej pory, cho​ciaż wszy​scy wie​‐ dzie​li, co się wy​da​rzy​ło, te​mat bez​po​śred​niej przy​czy​ny czy też wy​mów​ki do ze​rwa​nia sto​sun​ków z Lan​di​nem nie zo​stał po​ru​szo​ny poza ścia​na​mi ro​do​we​‐ go do​mo​stwa Wol​da. Ogło​szo​no po pro​stu, że Umak​su​man nie po​pro​wa​dzi wy​pra​wy, że żad​nej wy​pra​wy w ogó​le nie bę​dzie, na​to​miast na​le​ży się spo​‐ dzie​wać ata​ku ze stro​ny far​bor​nów. W tych ro​dach, gdzie nic nie wie​dzia​no o Aga​cie i Ro​le​ry, szyb​ko do​my​ślo​no się, co się za tym kry​je – są​dzo​no, że są to roz​gryw​ki o wła​dzę w ło​nie naj​po​tęż​niej​sze​go rodu. Prze​ja​wia​ło się to w za​‐ wo​alo​wa​ny spo​sób we wszyst​kich mo​wach wy​gła​sza​nych te​raz pod​czas Ka​‐ mien​ne​go Krę​gu, a od​no​szą​cych się no​mi​nal​nie do pro​ble​mu, czy na​po​tka​nych poza mu​ra​mi mia​sta far​bor​nów na​le​ży trak​to​wać jak wro​gów. – Słu​chaj​cie, Star​si Te​wa​ru – ode​zwał się Umak​su​man. – Mó​wi​cie to i tam​‐ to, ale o czym tu wła​ści​wie ga​dać! Ga​alo​wie nad​cho​dzą. Za trzy dni sta​ną pod mu​ra​mi Te​wa​ru. Za​milk​nij​cie więc, idź​cie ostrzyć swe włócz​nie i pil​no​wać bram, bo wróg nad​cią​ga i lada chwi​la na nas ude​rzy! Pa​trz​cie! – Gwał​tow​nym ru​chem ręki wska​zał na pół​noc, a jego re​to​ry​ka i gest były tak su​ge​styw​ne, że wie​lu po​wio​dło wzro​kiem w tam​tą stro​nę, jak​by spo​dzie​wa​li się uj​rzeć hor​dę ga​alów wdzie​ra​ją​cych się wła​śnie te​raz przez mury mia​sta. – Trze​ba ci było pil​no​wać bra​my, kie​dy wy​my​ka​ła się przez nią ko​bie​ta z twe​go rodu, Umak​su​ma​nie. Te​raz już zo​sta​ło po​wie​dzia​ne. – To tak​że twój ród, Ukwe​cie – od​pa​ro​wał gniew​nie Umak​su​man. Je​den był jego sy​nem, dru​gi jego wnu​kiem. Roz​ma​wia​li o jego cór​ce. Po raz pierw​szy w ży​ciu Wold po​czuł wstyd, nagi wstyd przed naj​lep​szy​mi mę​ża​mi swe​go ple​mie​nia. Sie​dział ze spusz​czo​ną gło​wą. – Tak, to praw​da, i dzię​ki mnie hań​ba, któ​ra spla​mi​ła nasz ród, zo​sta​ła zma​za​na! Ja i moi bra​cia wy​bi​li​śmy zęby tej brud​nej mor​dzie, z któ​rą ta dziew​ka się po​kła​da​ła, i już mie​li​śmy go spra​wić, jak się spra​wia sam​ce, ale tyś nam w tym prze​szko​dził swo​im głu​pim ga​da​niem, Umak​su​ma​nie… – Prze​szko​dzi​łem wam, ty głup​cze, że​by​śmy oprócz ga​alów nie mie​li na kar​‐ kach jesz​cze far​bor​nów! Ona jest do​ro​sła, może so​bie sy​piać, z kim chce! To nie po​wód, że​by​śmy… – Ale nie z far​bor​nem, krew​nia​ku! A ja nie je​stem żad​nym głup​cem! – Je​steś głup​cem, Ukwe​cie, bo sko​rzy​sta​łeś z pierw​szej oka​zji, żeby skłó​cić nas z far​bor​na​mi i po​zba​wić jed​nej szan​sy ze​pchnię​cia ga​alów w bok! – Nie sły​szę tego, co mó​wisz! Ty kłam​co, ty zdraj​co! Chwy​ci​li za to​por​ki i z dzi​kim ry​kiem do​sko​czy​li do sie​bie po​środ​ku krę​gu. Wold pod​niósł się z zie​mi. Sie​dzą​cy naj​bli​żej spoj​rze​li na nie​go wy​cze​ku​ją​co, spo​dzie​wa​jąc się, że jako Naj​star​szy i gło​wa rodu prze​rwie tę wal​kę. Ale on tego nie zro​bił. Od​wró​cił się ty​łem do ze​rwa​ne​go krę​gu i w ci​szy sztyw​nym, ocię​ża​łym kro​kiem po​wlókł się ścież​ką wi​ją​cą się pod wy​sta​ją​cy​mi oka​pa​mi spi​cza​stych, wy​so​kich da​chów do do​mo​stwa swe​go rodu.

Po wy​cię​tych w zie​mi scho​dach zszedł mo​zol​nie do zie​mian​ki, do dusz​nej i cie​płej, prze​siąk​nię​tej dy​mem wiel​kiej izby. Chłop​cy i ko​bie​ty ob​stą​pi​li go ze wszyst​kich stron, py​ta​jąc, czy Ka​mien​ny Krąg się za​koń​czył i dla​cze​go wró​cił sam. – Umak​su​man bije się z Ukwe​tem – od​parł, żeby dali mu spo​kój, i usiadł przy ogniu, przy​su​wa​jąc nogi do sa​me​go pa​le​ni​ska. Nic do​bre​go nie mo​gło z tego wy​nik​nąć. Te​raz już z ni​cze​go nie mo​gło wy​nik​nąć nic do​bre​go. Kie​dy za​pła​ka​ne ko​bie​ty wnio​sły cia​ło Ukwe​ta, jego wnu​ka, zna​cząc dro​gę sze​ro​ką smu​gą krwi ciek​ną​cej z jego roz​łu​pa​nej to​po​rem czasz​ki, pod​niósł wzrok, lecz nie zro​bił nic. – Za​bił go. Umak​su​man go za​bił! Swe​go krew​nia​ka, swe​go bra​ta! – za​wo​dzi​‐ ły prze​raź​li​wie żony Ukwe​ta, ale Wold na​wet nie pod​niósł gło​wy. Na ko​niec po​to​czył po nich cięż​ko wzro​kiem, jak sta​re zwie​rzę osa​czo​ne przez my​śli​‐ wych, i wy​chry​piał ła​mią​cym się gło​sem: – Za​milk​nij​cie… czy choć na chwi​lę mo​że​cie za​milk​nąć… Na​stęp​ne​go dnia znów za​czął pa​dać śnieg. Po​cho​wa​li pierw​sze​go zmar​łe​go tej Zimy, a śnieg za​sy​pał Ukwe​to​wi twarz, nim zdą​ży​li przy​kryć go zie​mią. I wte​dy, i póź​niej Wold nie prze​sta​wał my​śleć o Umak​su​ma​nie, wy​pę​dzo​nym z mia​sta, kry​ją​cym się gdzieś w gó​rach, sa​mot​nie, w sy​pią​cym śnie​gu. Któ​re​‐ go z nich bar​dziej ża​ło​wać? Nie miał ocho​ty do ni​ko​go się od​zy​wać, zu​peł​nie jak​by ję​zyk sta​nął mu w gę​bie koł​kiem. Nie ru​szał się od ogni​ska i chwi​la​mi na​wet nie wie​dział, czy to dzień, czy noc. Spał bar​dzo źle; miał wra​że​nie, że w ogó​le nie za​sy​pia, tyl​ko bez prze​rwy się bu​dzi. Wła​śnie znów się obu​dził, kie​dy na ze​wnątrz, na dwo​‐ rze, wy​bu​chło ja​kieś za​mie​sza​nie. Z bocz​nych ko​ry​ta​rzy wpa​dły do izby z krzy​kiem ja​kieś ko​bie​ty, chwy​ta​jąc na ręce swo​je małe je​sien​ne dzie​ci. – Ga​alo​wie! Ga​alo​wie! – wrzesz​cza​ły prze​raź​li​wie. Ale za​raz inne, ze spo​ko​‐ jem, jak przy​sta​ło ko​bie​tom wiel​kie​go rodu, za​pro​wa​dzi​ły po​rzą​dek i wszyst​‐ kie usia​dły w ocze​ki​wa​niu. Nikt nie przy​szedł po Wol​da. Wie​dział, że nie jest już wo​dzem, ale czy to zna​czy​ło, że prze​stał być tak​że męż​czy​zną? Że musi sie​dzieć przy ogniu z dzie​ciar​nią i ko​bie​ta​mi w wy​grze​‐ ba​nej w zie​mi no​rze? Zniósł po​hań​bie​nie przed swo​imi współ​ple​mień​ca​mi, lecz utra​ty po​czu​cia wła​snej god​no​ści znieść nie mógł. Wstał, trzę​sąc się tro​chę, i za​czął grze​bać w swo​jej sta​rej ma​lo​wa​nej skrzy​ni, szu​ka​jąc skó​rza​ne​go ku​bra​ka i cięż​kiej włócz​ni, któ​rą daw​no, daw​no temu w po​je​dyn​kę za​bił śnie​go​ła​ka. Te​raz zro​bił się sztyw​ny i ocię​ża​ły, naj​lep​sze dni miał już za sobą, lecz prze​cież wciąż był tym sa​mym czło​wie​kiem, tym sa​mym męż​czy​zną, któ​ry tą włócz​nią za​bi​jał w śnie​gach in​nej Zimy. Czy tak nie było? Nie po​win​ni byli zo​sta​wić go tu​taj, przy ogni​sku, kie​dy nad​cią​gnął wróg.

Jego głu​pie ko​bie​ty ota​cza​ły go z pi​skiem i bia​do​li​ły, przez co wszyst​ko za​‐ czę​ło mu się plą​tać i jesz​cze bar​dziej go to ro​ze​źli​ło. Sta​ra Ker​ly szyb​ko je prze​pę​dzi​ła, od​da​ła mu włócz​nię, któ​rą je​dy​na z nich za​bra​ła, i za​pię​ła mu pod szy​ją opoń​czę z fu​tra sza​rych ko​rio, któ​rą uszy​ła dla nie​go Je​sie​nią. Tyl​ko ona jed​na wie​dzia​ła jesz​cze, jak się trak​tu​je męż​czy​znę. Przy​glą​da​ła mu się w mil​cze​niu z peł​ną smut​ku dumą, więc on trzy​mał się naj​pro​ściej, jak po​tra​‐ fił. Ker​ly była sta​rą zrzę​dli​wą babą, a on głu​pim sta​ru​chem, ale ich duma po​‐ zo​sta​ła. Wspiął się po scho​dach, wy​szedł na mróz, na ja​sny dzień i usły​szał do​bie​ga​ją​ce spo​za mu​rów na​wo​ły​wa​nia. Męż​czyź​ni ze​bra​li się na pro​sto​kąt​nej plat​for​mie nad dym​ni​kiem Domu Nie​‐ by​cia. Roz​stą​pi​li się przed nim, gdy z naj​więk​szym tru​dem wdra​pał się po dra​bi​nie. Tak się za​sa​pał i trząsł ze zmę​cze​nia, że przez mo​ment nic nie wi​‐ dział na oczy. Po chwi​li od​zy​skał zdol​ność wi​dze​nia i to, co uj​rzał, wpra​wi​ło go w ta​kie osłu​pie​nie, że za​po​mniał o ca​łym świe​cie. Do​li​na u pod​nó​ża Te​wa​ru, wi​ją​ca się z pół​no​cy na po​łu​dnie aż do rze​ki na wschód od la​sów, wez​bra​ła po brze​gi jak gór​ski po​tok Wio​sną, za​ro​iła się, wy​‐ peł​ni​ła ludź​mi. Ludz​ka ciż​ba pły​nę​ła na po​łu​dnie fa​la​mi bu​rej po​wo​dzi, le​ni​‐ wie, ospa​le, roz​le​wa​ła się sze​ro​ko i zwę​ża​ła się, przy​sta​wa​ła, kłę​bi​ła się w miej​scu i ru​sza​ła da​lej, a wszyst​ko przy wtó​rze krzy​ków i wrza​sków, skrzy​pie​nia drew​na, trza​sku ba​tów, ochry​płe​go ryku hann, pła​czu nie​mow​ląt i jed​no​staj​ne​go na​wo​ły​wa​nia cią​gną​cych pry​mi​tyw​ne no​sze. Tu i ów​dzie bły​‐ skał ko​lo​rem zwi​nię​ty woj​ło​ko​wy na​miot, ma​lo​wa​ny ko​bie​cy na​ra​mien​nik, kita piór, ostrze włócz​ni. Ten smród, ten zgiełk, ten ruch, cią​gły, nie​usta​ją​cy ruch to wiel​ki je​sien​ny trek. Ni​g​dy jesz​cze w ca​łym przed​cza​sie nie było ta​‐ kie​go tre​ku, ni​g​dy nie cią​gnę​ło ich tylu na​raz. Wy​peł​nia​li roz​sze​rza​ją​cą się ku pół​no​cy do​li​nę aż po jej krań​ce i wciąż wle​wa​li się do niej nie​prze​rwa​ną falą, któ​rej koń​ca nie było wi​dać. A to tyl​ko ko​bie​ty, dzie​ci i ta​bo​ry… Przy tej ospa​le to​czą​cej się ludz​kiej la​wi​nie Te​war był nic nie​zna​czą​cym pył​‐ kiem. Zia​ren​kiem pia​chu na brze​gu rze​ki w cza​sie po​wo​dzi. Z po​cząt​ku Wold pod​upadł na du​chu, ale już w na​stęp​nej chwi​li na​brał otu​‐ chy. – To cu​dow​ne… – wes​tchnął, bo i rze​czy​wi​ście ta wę​drów​ka wszyst​kich lu​‐ dów pół​no​cy wy​glą​da​ła nie​praw​do​po​dob​nie. Był rad, że dane mu było ją uj​‐ rzeć. Sto​ją​cy obok nie​go męż​czy​zna, je​den ze Star​szych, An​weld z rodu Siok​ma​‐ na, wzru​szył ra​mio​na​mi i od​parł ci​cho: – Ale to nasz ko​niec. – Je​śli się tu za​trzy​ma​ją. – Ci nie. Ale za nimi na​dej​dą wo​jow​ni​cy. Ga​alo​wie czu​li się tak sil​ni, tak bez​piecz​ni, że wo​jow​ni​cy szli nie z przo​du, lecz z tyłu… – Żeby na​kar​mić dziś wie​czo​rem to mro​wie, będą im po​trzeb​ne na​sze za​pa​sy i sta​da – cią​gnął An​weld. – Jak tyl​ko ci tu​taj przej​dą, od razu nas za​ata​ku​ją.

– Na​tych​miast wy​ślij​cie ko​bie​ty i dzie​ci na wzgó​rze na za​cho​dzie. Wo​bec ta​‐ kiej po​tę​gi to mia​sto zna​czy tyle co nic. – Ja cie​bie słu​cham – od​parł An​weld z apro​bu​ją​cym wzru​sze​niem ra​mion. – Tyl​ko szyb​ko, za​nim nas okrą​żą. – Po​wie​dzia​łeś, a ja cię wy​słu​cha​łem. Ale inni ob​sta​wia​ją, że nie mo​że​my wy​słać ko​biet i dzie​ci bez żad​nej ochro​ny, gdy sami po​zo​sta​nie​my ukry​ci za mu​ra​mi mia​sta. – To niech idą z nimi! – wark​nął Wold. – Czy mę​żo​wie Te​wa​ru nie po​tra​fią już pod​jąć żad​nej de​cy​zji? – Brak im wo​dza – od​parł An​weld. – Słu​cha​ją tego i tam​te​go i nie słu​cha​ją ni​ko​go. – Gdy​by do​dał coś jesz​cze, moż​na by to było uznać za ob​wi​nia​nie Wol​‐ da i jego rodu. To​też nic wię​cej na ten te​mat nie po​wie​dział, tyl​ko za​koń​czył po​nu​ro: – I dla​te​go sie​dzi​my tu i cze​ka​my, aż nas znisz​czą. – Ja swo​je ko​bie​ty wy​sy​łam – burk​nął Wold, roz​draż​nio​ny spo​koj​nym go​‐ dze​niem się An​wel​da z bez​na​dziej​no​ścią sy​tu​acji, i opu​ścił wstrzą​sa​ją​cy spek​‐ takl wę​drów​ki ga​alów. Zszedł po​wo​li po dra​bi​nie i ru​szył z po​wro​tem do domu swo​je​go rodu na​ka​zać wszyst​kim, żeby ra​to​wa​li się, póki jesz​cze moż​na. Miał za​miar opu​ścić mia​sto ra​zem z nimi. Wal​ka przy tak nie​rów​nych si​łach nie mia​ła naj​mniej​sze​go sen​su i trze​ba było zro​bić wszyst​ko, żeby choć część, choć​by kil​ku miesz​kań​ców Te​wa​ru zdo​ła​ło prze​żyć. Ale mło​dzi męż​czyź​ni z jego rodu byli in​ne​go zda​nia i nie chcie​li słu​chać roz​‐ ka​zów Wol​da. Chcie​li zo​stać i wal​czyć. – Tu wszy​scy zgi​nie​cie – tłu​ma​czył Wold. – A tak przy​naj​mniej ko​bie​ty i dzie​ci… mo​gły​by ujść z ży​ciem… gdy​by​ście je ode​sła​li. – Znów po​czuł, że ję​‐ zyk drę​twie​je mu jak ko​łek. Le​d​wie po​zwo​li​li mu skoń​czyć. – Ode​prze​my ga​alów! – za​wo​łał je​den z młod​szych wnu​ków. – Je​ste​śmy wo​‐ jow​ni​ka​mi! – Te​war jest wa​row​nią, Naj​star​szy – prze​ko​ny​wał dru​gi, pró​bu​jąc wziąć Wol​da pod włos. – Prze​cież to ty nam po​ka​za​łeś, sam nas na​uczy​łeś, jak zbu​‐ do​wać Zi​mo​we Mia​sto. – To mia​sto może się oprzeć Zi​mie, ale nie dzie​się​ciu ty​siąc​om wo​jow​ni​ków – od​parł Wold. – Wo​lał​bym, żeby moje ko​bie​ty po​mar​ły z zim​na po​śród na​gich wzgórz, niż żeby za​cho​wa​ły ży​cie jako na​łoż​ni​ce ga​alów. – Ale oni wca​le nie słu​cha​li, co mówi, tyl​ko cze​ka​li nie​cier​pli​wie, kie​dy wresz​cie skoń​czy. Po​now​nie wy​szedł na dwór, lecz te​raz nie miał już siły, żeby jesz​cze raz wdra​pać się po dra​bi​nie na plat​for​mę. Wy​szu​kał so​bie miej​sce, gdzie mógł spo​koj​nie prze​cze​kać, nie plą​cząc się pod no​ga​mi bie​ga​ją​cym tam i z po​wro​‐ tem wą​ski​mi przej​ścia​mi wo​jow​ni​kom – małą ni​szę obok przy​po​ry przy po​łu​‐ dnio​wym mu​rze, nie​da​le​ko od bra​my. Wdra​paw​szy się po po​chy​łej przy​po​rze z gli​nia​nych ce​gieł, mógł wyj​rzeć przez mur i ob​ser​wo​wać su​ną​cą do​łem rze​kę ga​alów. A kie​dy wiatr wdzie​rał mu się pod opoń​czę, wy​star​czy​ło przy​kuc​nąć, wtu​lić bro​dę w ko​la​na i wci​snąć się głę​biej w kąt, któ​ry da​wał nie​co osło​ny. Przez ja​kiś czas pa​da​ły tu na​wet pro​mie​nie słoń​ca. Usiadł wy​god​niej, by po​‐

grzać się w ich cie​ple, nie my​śląc wła​ści​wie o ni​czym. Raz czy dwa razy rzu​cił okiem na słoń​ce, zi​mo​we słoń​ce, sta​re i sła​be sła​bo​ścią star​cze​go wie​ku. Ze zdep​ta​nej zie​mi pod mu​ra​mi strze​la​ły już w górę pierw​sze źdźbła zi​mo​‐ wych traw, se​zo​no​wych, po​śpiesz​nie za​kwi​ta​ją​cych ro​śli​nek, któ​re ro​sły buj​‐ nie w prze​rwach mię​dzy śnie​ży​ca​mi aż do po​ło​wy Zimy, kie​dy to śnieg prze​‐ sta​wał się już to​pić i prze​żyć mo​gły tyl​ko po​zba​wio​ne ko​rze​ni śnież​ni​ki. Tu za​wsze coś żyło, w cią​gu dłu​gie​go Roku każ​da isto​ta wy​bie​ra​ła so​bie od​po​‐ wied​nią porę, by wzejść, roz​kwit​nąć i za​mrzeć w ocze​ki​wa​niu na jej po​now​ne na​dej​ście. Dłu​gie go​dzi​ny wlo​kły się bar​dzo po​wo​li. W pół​noc​no-wschod​nim na​roż​ni​ku mu​rów wy​buchł rwe​tes i zgiełk. Uli​ce ma​łe​go mia​sta, tak wą​skie, że mógł nimi przejść tyl​ko je​den czło​wiek i tyl​ko schy​la​jąc się pod wy​sta​ją​cy​mi oka​pa​mi, za​ro​iły się od bie​gną​cych wo​jow​ni​‐ ków. Chwi​lę póź​niej po​dob​ny zgiełk roz​legł się za ple​ca​mi Wol​da i za bra​mą po jego le​wej ręce. Wy​so​ka drew​nia​na bra​ma, opusz​cza​na i pod​no​szo​na od we​wnątrz za po​mo​cą dłu​gich lin, za​trzę​sła się w oścież​ni​cach. Wa​lo​no w nią gru​bą kło​dą drew​na. Wold z tru​dem pod​niósł się z zie​mi; tak zdrę​twiał na zim​nie, że zu​peł​nie nie czuł nóg. Wsparł się na włócz​ni, a po​tem przy​jął po​zy​‐ cję ple​ca​mi do przy​po​ry, trzy​ma​jąc włócz​nię w po​go​to​wiu, nie do rzu​tu, ale do za​da​nia cio​su w wal​ce wręcz. Ga​alo​wie mu​sie​li uży​wać dra​bin, bo są​dząc po ha​ła​sie do​bie​ga​ją​cym skądś od stro​ny pół​noc​nej, wdar​li się już do mia​sta. Ja​kaś włócz​nia po​szy​bo​wa​ła wy​so​ko po​nad da​cha​mi, rzu​co​na ze zbyt dużą siłą. Bra​ma znów za​dy​go​ta​ła. W daw​nych cza​sach nie mie​li dra​bin i ta​ra​nów, nad​cią​ga​li nie ty​sią​ca​mi, lecz po​je​dyn​czy​mi szcze​pa​mi ob​dar​tych łach​ma​nia​rzy, tchórz​li​wych dzi​ku​sów zmy​ka​ją​cych na po​łu​dnie przed mro​zem, bo nie chcie​li tu zo​stać, by żyć i umrzeć w oj​czy​stej dzie​dzi​nie jak praw​dzi​wi lu​dzie… Na​gle uj​rzał jed​ne​go z nich; miał sze​ro​ką bia​łą gębę, czer​wo​ne pió​ro we​‐ tknię​te w wy​sma​ro​wa​ne smo​łą wło​sy i biegł do bra​my, by otwo​rzyć ją od we​‐ wnątrz. Wold zro​bił krok do przo​du i za​wo​łał: – Stój! Gaal obej​rzał się i w tej sa​mej chwi​li sta​ry wódz wbił mu czy​stym pchnię​‐ ciem dłu​gą oku​tą że​la​zem włócz​nię pod że​bra. Nie zdą​żył jesz​cze wy​rwać jej z drga​ją​ce​go w kon​wul​sjach cia​ła, kie​dy za ple​ca​mi usły​szał trzask ustę​pu​ją​‐ cej bra​my. Wi​dok drew​nia​nych bali pę​ka​ją​cych jak zbu​twia​ła skó​ra i wy​ła​nia​‐ ją​cej się z wy​bi​tej w nich dziu​ry po​tęż​nej kło​dy ta​ra​na był czymś po​twor​nym. Wold zo​sta​wił swo​ją włócz​nię w brzu​chu ga​ala i rzu​cił się bie​giem, sa​piąc cięż​ko i po​ty​ka​jąc się co krok, w stro​nę do​mo​stwa swe​go rodu. Całe mia​sto spi​cza​stych drew​nia​nych da​chów sta​ło w ogniu.

8

W mie​ście ob​cych Naj​dziw​niej​szą ze wszyst​kich dziw​nych rze​czy w tym domu był ry​su​nek na ścia​nie w wiel​kiej sali na dole. Kie​dy Agat wy​szedł i we wszyst​kich po​ko​jach za​le​gła głu​cha ci​sza, Ro​le​ry sta​nę​ła przed tym ry​sun​kiem i wpa​try​wa​ła się weń do​tąd, aż stał się dla niej ca​łym świa​tem, a ona ścia​ną. Świat ten był sie​‐ cią; sie​cią roz​cią​ga​ją​cą się w głąb jak plą​ta​ni​na ga​łę​zi w le​sie, jak prze​ci​na​ją​‐ ce się na​wza​jem nur​ty w rze​ce, sre​brzy​sto​sza​rą sie​cią bły​ska​ją​cą tu i tam pla​ma​mi zie​le​ni, różu i sło​necz​nej żół​ci. Kie​dy się czło​wiek do​brze przyj​rzał tej prze​past​nej sie​ci, mógł doj​rzeć w okach i nit​kach wprzę​dzio​ne w nią małe i duże wzo​ry i fi​gur​ki – drzew, traw, zwie​rząt i jesz​cze in​nych istot, męż​‐ czyzn i ko​biet, jed​nych po​dob​nych do far​bor​nów, a in​nych nie; i inne prze​‐ dziw​ne rze​czy: pu​dła na okrą​głych no​gach, pta​ki, to​po​ry, srebr​ne włócz​nie z pió​ro​pu​sza​mi ognia, twa​rze nie​bę​dą​ce twa​rza​mi, skrzy​dla​te ka​mie​nie i drze​wa o li​ściach z gwiazd. – Co to jest? – spy​ta​ła far​born​ki, pod któ​rej opie​ką Agat ją zo​sta​wił, ko​bie​ty z jego rodu. – Ob​raz, taki ry​su​nek… – od​par​ła far​born​ka, si​ląc się na uprzej​mość. – Wy też ro​bi​cie ry​sun​ki, praw​da? – Tak, cza​sa​mi. O czym on opo​wia​da? – O in​nych świa​tach i o na​szym ro​dzin​nym domu. Wi​dzisz tych lu​dzi? Daw​‐ no, daw​no temu, w pierw​szym Roku na​sze​go wy​gna​nia, na​ma​lo​wał go je​den z sy​nów Esmi​ta. – A to? Co to jest? – spy​ta​ła Ro​le​ry, wska​zu​jąc pal​cem z peł​ne​go sza​cun​ku dy​stan​su. – Bu​dy​nek… Gmach Ligi pew​ne​go świa​ta zwa​ne​go Da​ve​nant. – A to? – Er​kar. – Słu​cham cię jesz​cze raz – po​wie​dzia​ła grzecz​nie Ro​le​ry (pil​no​wa​ła się te​‐ raz, żeby ani na chwi​lę nie za​po​mnieć o do​brych ma​nie​rach). Wi​dząc jed​nak, że Se​iko Esmit naj​wy​raź​niej nie ro​zu​mie tego grzecz​no​ścio​we​go zwro​tu, spy​‐ ta​ła: – Co to jest er​kar? Far​born​ka wy​dę​ła lek​ko war​gi i od​par​ła obo​jęt​nych to​nem:

– Taki po​jazd… to zna​czy coś, czym się jeź​dzi. Jak wa​sze… Hm, prze​cież wy nie uży​wa​cie jesz​cze na​wet kół. Jak ci to wy​tłu​ma​czyć? Czy wi​dzia​łaś na​‐ sze cią​gnio​ne wozy? Tak? No więc er​kar to taki wóz, tyl​ko do la​ta​nia po nie​‐ bie. – Czy te​raz tak​że po​tra​fi​cie ro​bić ta​kie wozy? – spy​ta​ła Ro​le​ry z czy​ste​go po​dzi​wu, ale Se​iko opacz​nie ją zro​zu​mia​ła. – Nie – od​par​ła z ura​zą – nie po​tra​fi​my. Jak​że mo​gli​by​śmy za​cho​wać tu ta​‐ kie umie​jęt​no​ści, sko​ro pra​wo za​ka​zu​je nam wzno​sić się po​nad wasz po​ziom? Prze​cież wy przez sześć​set lat nie zdo​ła​li​ście na​wet na​uczyć się po​słu​gi​wa​nia ko​łem! Osa​mot​nio​na w tym prze​dziw​nym domu, ska​za​na na wy​gna​nie przez swój ród, a do tego opusz​czo​na jesz​cze te​raz przez Aga​ta, Ro​le​ry czu​ła strach przed Se​iko Esmit, przed każ​dym far​bor​nem i każ​dą no​wo​ścią, ja​kie na​po​ty​ka​ła. Ale nie​do​cze​ka​nie, żeby szy​dzi​ła z niej ja​kaś za​zdro​sna sta​ra baba. – Py​tam dla​te​go, że nie wiem – po​wie​dzia​ła. – Ale wy​da​je mi się nie​moż​li​‐ we, że​by​ście byli tu od sze​ściu​set Lat. – Sześć​set na​szych oj​czy​stych lat to dzie​sięć Lat tu​taj – od​par​ła Se​iko Esmit. – Wi​dzisz, nie wiem zbyt wie​le o er​ka​rach i róż​nych in​nych ma​szy​‐ nach, któ​ry​mi nie​gdyś się po​słu​gi​wa​li​śmy, bo gdy nasi przod​ko​wie przy​by​li na tę pla​ne​tę, przy​się​gli prze​strze​gać pra​wa Ligi, za​ka​zu​ją​ce​go uży​wa​nia wszyst​kie​go, co wy​raź​nie wy​prze​dza po​ziom roz​wo​ju tu​byl​ców. Na​zy​wa​ło się to „em​bar​go kul​tu​ro​we”. Z cza​sem mie​li​śmy was na​uczyć wy​twa​rza​nia róż​‐ nych przed​mio​tów – ta​kich jak na przy​kład wozy. Ale sta​tek od​le​ciał. Zo​sta​ło nas tu mało, bez żad​nej łącz​no​ści z Ligą, a do tego w owych cza​sach wie​le wa​‐ szych ple​mion wro​go się do nas od​no​si​ło. Było nam trud​no prze​strze​gać praw Ligi i jed​no​cze​śnie za​cho​wać to, co wie​dzie​li​śmy. Za​tra​ci​li​śmy wie​le umie​jęt​‐ no​ści i wie​dzy. Dziś nikt już nie wie, jak to było na​praw​dę. – To dziw​ne pra​wo – mruk​nę​ła Ro​le​ry. – Usta​no​wio​no je dla wa​sze​go do​bra, nie na​sze​go – po​wie​dzia​ła Se​iko z twar​dym, wy​raź​nym ak​cen​tem far​bor​nów, tym sa​mym, z ja​kim mó​wił Agat. Wy​rzu​ca​ła z sie​bie sło​wa, jak​by się cią​gle śpie​szy​ła. – W ko​dek​sie Ligi, któ​re​go uczy​my się już w dzie​ciń​stwie, na​pi​sa​no: „Za​ka​zu​je się sze​rze​nia ja​‐ kiej​kol​wiek re​li​gii i teo​rii har​mo​nii, na​ucza​nia praw i tech​nik wy​twa​rza​nia, prze​no​sze​nia wzor​ców i za​sad kul​tu​ro​wych, a tak​że ko​mu​ni​ko​wa​nia się me​to​‐ dą pa​ra​wer​bal​ną z ja​ki​mi​kol​wiek nie​zna​ją​cy​mi jej wy​so​ko in​te​li​gent​ny​mi for​‐ ma​mi ży​cia. Za​kaz ten do​ty​czy wszyst​kich bez wy​jąt​ku pla​net ko​lo​nial​nych, a uchy​lić go może je​dy​nie Rada Sek​to​ra i tyl​ko za zgo​dą ca​łe​go Ple​num, uzna​‐ jąc, że dana pla​ne​ta doj​rza​ła do spra​wo​wa​nia peł​ni wła​dzy na swym te​re​nie lub do ubie​ga​nia się o sta​tus człon​kow​ski Ligi”. Wi​dzisz, ozna​cza to, że mu​sie​‐ li​śmy żyć na ta​kim sa​mym po​zio​mie jak wy. Każ​de od​stęp​stwo od tej za​sa​dy ozna​cza ła​ma​nie praw Ligi. – Ani nam, ani wam nie przy​nio​sło to nic do​bre​go – stwier​dzi​ła Ro​le​ry. – Nie ty bę​dziesz nas osą​dzać – po​wie​dzia​ła z chłod​ną ura​zą Se​iko, po czym

opa​no​wu​jąc się jesz​cze raz, do​da​ła: – Cze​ka nas mnó​stwo ro​bo​ty. Idziesz ze mną? Po​tul​nie uda​ła się za Se​iko Esmit. Wy​cho​dząc, spoj​rza​ła jesz​cze raz ukrad​‐ kiem na ob​raz. Nic, co do tej pory wi​dzia​ła, nie two​rzy​ło tak wspa​nia​le za​‐ mknię​tej ca​ło​ści. Jego mrocz​na, sre​brzy​sta, nie​po​ko​ją​ca peł​nia dzia​ła​ła na nią po​dob​nie jak obec​ność Aga​ta, ale kie​dy on był przy niej, bała się tyl​ko jego, ni​‐ cze​go wię​cej. Ni​cze​go i ni​ko​go. Wo​jow​ni​cy Lan​di​nu wy​ru​szy​li z mia​sta. Mie​li na​dzie​ję, że za po​mo​cą za​sa​‐ dzek i na​głych wy​pa​dów uda im się skło​nić ga​alów, żeby zo​sta​wi​li Lan​din w spo​ko​ju i po​szli da​lej na po​łu​dnie, na te​re​ny za​miesz​ka​ne przez mniej agre​‐ syw​ne ludy. Była to jed​nak na​dzie​ja bar​dzo ni​kła, to​też ko​bie​ty przy​go​to​wy​‐ wa​ły mia​sto do ob​lę​że​nia. Se​iko i Ro​le​ry zgło​si​ły się w Gma​chu Ligi przy wiel​kim pla​cu i zo​sta​ły przy​‐ dzie​lo​ne do spę​dza​nia hann z pa​stwisk. Po sta​da wy​sła​no dwa​dzie​ścia ko​biet, przy wyj​ściu każ​da otrzy​ma​ła paj​dę chle​ba i go​mół​kę han​nie​go sera, bo mia​ło im to za​jąć cały dzień. W mia​rę jak uby​wa​ło pa​szy, zwie​rzę​ta za​pusz​cza​ły się co​raz da​lej na po​łu​dnie mię​dzy pla​że i nad​brzeż​ne wzgó​rza. Ko​bie​ty wy​pra​wi​‐ ły się mniej wię​cej dwa​na​ście ki​lo​me​trów w tę wła​śnie stro​nę, po czym za​wró​‐ ci​ły i prze​cze​su​jąc cały te​ren za​ko​sa​mi, za​czę​ły zbie​rać i pę​dzić w stro​nę mia​‐ sta co​raz więk​sze sta​do ma​łych, ci​chych, ko​sma​tych zwie​rząt. Ro​le​ry uj​rza​ła te​raz ko​bie​ty far​bor​nów w zu​peł​nie no​wym świe​tle. Do tej pory ich ja​sne stro​je, ży​wość mowy i my​śli spra​wia​ły, że wy​da​wa​ły się de​li​‐ kat​ne i dzie​cin​ne. Tu​taj, na oszro​nio​nych ścier​ni​skach, ubra​ne jak ko​bie​ty lu​‐ dzi w fu​tra i spodnie, pę​dzi​ły wspól​nie po​wol​ne, ku​dła​te sta​da pod wiatr wie​‐ ją​cy od pół​no​cy, wy​ka​zu​jąc ogrom​ny spryt i de​ter​mi​na​cję. Fan​ta​stycz​nie ra​‐ dzi​ły so​bie ze zwie​rzę​ta​mi – ra​czej wio​dły je, niż po​ga​nia​ły, zu​peł​nie jak​by mia​ły nad nimi ja​kąś ta​jem​ną wła​dzę. Było już po za​cho​dzie słoń​ca, gdy wresz​cie zbli​ży​ły się do mia​sta dro​gą od Bra​my Mor​skiej – garst​ka ko​biet wśród ko​sma​tej rze​ki bie​gną​cych truch​tem zwie​rząt o za​dar​tych za​dach. Uj​‐ rzaw​szy mury Lan​di​nu, jed​na z ko​biet za​czę​ła śpie​wać. Ro​le​ry ni​g​dy jesz​cze nie sły​sza​ła tej za​ba​wy gło​su z wy​so​ko​ścią brzmie​nia i ryt​mem. Po​czu​ła dziw​ny ucisk w gar​dle, a jej sto​py na ciem​nej dro​dze pod​‐ chwy​ci​ły takt me​lo​dii. Pieśń za​raz pod​ję​ły inne gło​sy z przo​du i z tyłu; ko​bie​ty śpie​wa​ły o utra​co​nym domu, któ​re​go ni​g​dy nie zna​ły, o tka​niu suk​na i wy​szy​‐ wa​niu go klej​no​ta​mi, o wo​jow​ni​kach po​le​głych na woj​nie. Jed​na z pie​śni mó​‐ wi​ła o dziew​czy​nie za​ko​cha​nej do sza​leń​stwa, któ​ra sko​czy​ła do mo​rza: „O, fale, co pę​dzi​cie w dal przed przy​pły​wu grzy​wa​czem…”. Po​de​szły ze sta​da​mi do bram mia​sta – dwa​dzie​ścia ko​biet śpie​wa​ją​cych w wietrz​nej ciem​no​ści rzew​ny​mi gło​sa​mi pieśń zro​dzo​ną ze smut​ku. Po​nad wy​dma​mi po le​wej stro​nie ko​ły​sał się z le​ni​wym po​szu​mem czar​ny bez​miar przy​pły​wu. Po​chod​nie na wy​so​kich mu​rach pło​nę​ły ja​sno, czy​niąc z mia​sta wy​gna​nia wy​spę świa​tła. Całą żyw​ność za​czę​to ści​śle ra​cjo​no​wać. Po​sił​ki ja​da​no wspól​nie w jed​nym

z wiel​kich bu​dyn​ków przy ryn​ku, chy​ba że ktoś wo​lał za​brać swo​je ra​cje do domu. Ko​bie​ty, któ​re pę​dzi​ły sta​da, zja​wi​ły się w tym dzi​wacz​nym bu​dyn​ku zwa​nym Thia​trem moc​no spóź​nio​ne. Po zje​dzo​nym na​pręd​ce obie​dzie Ro​le​ry po​szła z Se​iko Esmit do domu Alli Pas​fal. Wo​la​ła​by co praw​da wró​cić do pu​‐ ste​go domu Aga​ta i zo​stać sama, ale ro​bi​ła wszyst​ko, co jej ka​za​no. Nie była już mło​dą dziew​czy​ną i nie była już wol​na. Była żoną Al​ter​ry i to​le​ro​wa​nym więź​niem. Po raz pierw​szy w ży​ciu oka​zy​wa​ła peł​ne po​słu​szeń​stwo. W ko​min​ku nie pło​nął ogień, a mimo to w wy​so​kim po​ko​ju było cie​pło; w szkla​nych klat​kach na ścia​nach pa​li​ły się lam​py bez kno​tów. W tym wiel​‐ kim domu, więk​szym niż do​mo​stwo ca​łe​go rodu w Te​wa​rze, miesz​ka​ła sa​mot​‐ nie tyl​ko jed​na sta​ra ko​bie​ta. Jak oni zno​si​li tę sa​mot​ność? I w jaki spo​sób za​‐ trzy​my​wa​li w swo​ich do​mach świa​tło i cie​pło Lata? W do​mach, w któ​rych miesz​ka​li cały Rok, całe ży​cie, z któ​rych ni​g​dy nie prze​no​si​li się do na​mio​tów roz​bi​tych hen, na krań​cach dzie​dzi​ny, żeby wę​dro​‐ wać po roz​le​głych te​re​nach let​nich… żeby wę​dro​wać… Po​de​rwa​ła gło​wę, któ​‐ ra opa​dła jej na pier​si, i zer​k​nę​ła ukrad​kiem na Allę Pas​fal, żeby spraw​dzić, czy sta​ra za​uwa​ży​ła jej sen​ność. Za​uwa​ży​ła. Sta​ra ni​g​dy ni​cze​go nie prze​‐ oczy​ła – i nie​na​wi​dzi​ła Ro​le​ry. Tak jak wszy​scy Al​ter​ra​nie, Star​si far​bor​nów nie​na​wi​dzi​li jej, bo ko​cha​ła Ja​co​ba Aga​ta za​bor​czą mi​ło​ścią. Bo wziął ją za żonę. Bo ona była czło​wie​‐ kiem, a oni nie. Któ​reś z nich mó​wi​ło coś o Te​wa​rze, coś tak dziw​ne​go, że nie mo​gła dać temu wia​ry. Spu​ści​ła oczy, ale jej twarz mu​sia​ła zdra​dzić prze​strach, bo Der​‐ mat Al​ter​ra prze​stał się przy​słu​chi​wać in​nym i spy​tał: – Ro​le​ry, nie wie​dzia​łaś, że Te​war padł? – Ja cie​bie słu​cham – szep​nę​ła ci​chut​ko. – Przez cały dzień nę​ka​li​śmy dziś ga​alów wy​pa​da​mi od za​cho​du – za​czął jej wy​ja​śniać. – Kie​dy za​ata​ko​wa​li Te​war, my ude​rzy​li​śmy na ich ta​bo​ry i obo​zy roz​bi​ja​ne przez ko​bie​ty na wschód od la​sów. Od​cią​gnę​li​śmy ich tym tro​chę i czę​ści miesz​kań​ców Te​wa​ru uda​ło się prze​drzeć na wzgó​rza, ale i oni, i nasi zo​sta​li roz​pro​sze​ni. Nie​któ​rzy zdo​ła​li do tej pory do​trzeć tu, do Lan​di​nu, ale co z resz​tą – nie wie​my. Wie​my tyl​ko, że jest mroź​na noc, a oni są gdzieś tam, w gó​rach… Ro​le​ry mil​cza​ła. Była bar​dzo zmę​czo​na i nic nie mo​gła zro​zu​mieć. Zi​mo​we Mia​sto zdo​by​te, znisz​czo​ne? Czy to moż​li​we? Ode​szła od swo​ich, a te​raz oni wszy​scy nie żyją albo błą​ka​ją się bez​dom​ni po​śród mroź​nej nocy. Zo​sta​ła sama. Twar​de gło​sy ob​cych wo​kół niej nie umil​kły. Do​zna​ła złu​dze​nia – zda​‐ jąc so​bie spra​wę, że to tyl​ko złu​dze​nie – że jej ręce od dło​ni aż po łok​cie po​‐ kry​wa cien​ka war​stew​ka krwi. Zro​bi​ło jej się tro​chę nie​do​brze, ale już nie była sen​na, tyl​ko co ja​kiś czas od​no​si​ła wra​że​nie, że na kró​ciut​ką chwi​lę wkra​cza do pierw​sze​go przed​sion​ka Kra​iny Nie​by​cia. Wciąż czu​ła na so​bie spoj​rze​nie lśnią​cych, zim​nych oczu tej sta​rej wiedź​my Pas​fal. Nie była w sta​‐ nie się po​ru​szyć. Nie mia​ła gdzie się po​dziać. Wszy​scy zgi​nę​li.

I na​gle coś się zmie​ni​ło. Jak​by w spo​wi​ja​ją​cej ją kom​plet​nej ciem​no​ści uj​rza​‐ ła gdzieś da​le​ko bły​ska​ją​ce małe świa​teł​ko. – Agat tu idzie – po​wie​dzia​ła tak ci​cho, że usły​sze​li ją je​dy​nie naj​bli​żej sie​‐ dzą​cy. – Czy on do cie​bie mówi my​ślą? – spy​ta​ła ostro Alla Pas​fal. Ro​le​ry wpa​try​wa​ła się w punkt tuż obok sta​rej wiedź​my, któ​ra na​pa​wa​ła ją ta​kim stra​chem, ale wca​le jej nie wi​dzia​ła. – Idzie tu​taj – po​wtó​rzy​ła. – On chy​ba nie na​da​je, Allo – po​wie​dział far​born Pi​lot​son. – Oni po​zo​sta​ją w czymś w ro​dza​ju sta​łe​go kon​tak​tu. – Bzdu​ra, Huru. – Dla​cze​go? Mó​wił, że nada​wał do niej z całą mocą tam, na pla​ży, i uda​ło mu się prze​bić. Ona musi mieć wro​dzo​ną zdol​ność ta​kie​go po​ro​zu​mie​wa​nia się. Dzię​ki temu mo​gli na​wią​zać kon​takt. Tak już się zda​rza​ło. – Ow​szem, ale mię​dzy pa​ra​mi lu​dzi – od​par​ła sta​ra. – Nie​szko​lo​ne dziec​ko nie może od​bie​rać ani wy​sy​łać pa​ra​wer​bal​nych prze​ka​zów, Huru, a wro​dzo​ne zdol​no​ści w tej dzie​dzi​nie są nie​zmier​nie rzad​kie. W do​dat​ku ona jest wi​fem, nie czło​wie​kiem! W cza​sie tej wy​mia​ny zdań Ro​le​ry wsta​ła, wy​mknę​ła się z krę​gu sie​dzą​cych i po​de​szła do drzwi. Otwo​rzy​ła je. Na dwo​rze było ciem​no, pu​sto i zim​no. Spoj​rza​ła w głąb uli​cy i po chwi​li wy​ło​wi​ła z mro​ku za​rys syl​wet​ki męż​czy​‐ zny; biegł w jej stro​nę, sła​nia​jąc się na no​gach ze zmę​cze​nia. Kie​dy zna​lazł się w smu​dze żół​te​go świa​tła pa​da​ją​ce​go z uchy​lo​nych drzwi, wy​cią​gnął do niej ręce i bez tchu wy​mó​wił jej imię. W uśmie​chu od​sło​nił brak trzech przed​‐ nich zę​bów, gło​wę pod fu​trza​ną czap​ką opa​sy​wał mu sczer​nia​ły ban​daż, twarz miał po​sza​rza​łą z bólu i wy​cień​cze​nia. Wal​czył w gó​rach od trzech dni i dwóch nocy, od chwi​li wtar​gnię​cia ga​alów do Dzie​dzi​ny Aska​te​wa​ru. – Daj mi pić, choć tro​chę wody – po​pro​sił ci​cho i do​pie​ro wte​dy wszedł do oświe​tlo​ne​go domu, gdzie na​tych​miast wszy​scy oto​czy​li go zwar​tym ko​łem. Ro​le​ry od​na​la​zła kuch​nię, a w niej me​ta​lo​wą trzcin​kę z kwiat​kiem na gó​rze, któ​ry trze​ba było prze​krę​cić, żeby z trzcin​ki po​pły​nę​ła woda – w domu Aga​ta też było ta​kie urzą​dze​nie. Ale ni​g​dzie nie wi​dzia​ła żad​nych mi​sek ani czer​pa​‐ ków, więc na​bra​ła wody w luź​ny rą​bek skó​rza​nej blu​zy i tak ją za​nio​sła swe​‐ mu mę​żo​wi do po​ko​ju obok. Agat z ab​so​lut​ną po​wa​gą na​pił się z rąb​ka jej tu​‐ ni​ki. Po​zo​sta​li wy​trzesz​czy​li oczy ze zdu​mie​nia, a wiedź​ma Pas​fal rzu​ci​ła ostro: „W kre​den​sie są kub​ki”. Ale na próż​no, utra​ci​ła już całą swo​ją złą moc; jej zło​śli​wość prze​szy​ła po​wie​trze jak chy​bio​na strza​ła. Ro​le​ry klę​cza​ła obok Aga​ta, za​słu​cha​na w jego głos.

9

Woj​na pod​jaz​do​wa Po tam​tym pierw​szym śnie​gu znów się ocie​pli​ło. Było sło​necz​nie, pół​noc​noza​chod​ni wiatr przy​no​sił prze​lot​ny deszcz, a w nocy lek​ki szron – ni​czym się to nie róż​ni​ło od po​go​dy, jaka pa​no​wa​ła przez cały ostat​ni cykl księ​ży​ca Je​sie​‐ ni. Zima nie przy​nio​sła wiel​kiej zmia​ny. Aż trud​no było uwie​rzyć w za​pi​sy z po​przed​nich lat, mó​wią​ce o trzy​me​tro​wych za​spach śnie​gu i ca​łych cy​klach księ​ży​ca, kie​dy lód w ogó​le nie top​niał. Może to mia​ło do​pie​ro na​dejść. Na ra​‐ zie naj​po​waż​niej​szym pro​ble​mem byli ga​alo​wie… Choć w skrzy​dłach ich ar​mii par​ty​zan​ci Aga​ta po​czy​ni​li pa​skud​ne wy​ło​my, ple​mio​na z pół​no​cy zda​wa​ły się nie zwra​cać na nich nie​mal żad​nej uwa​gi. Szyb​kim prze​mar​szem wkro​czy​ły do Dzie​dzi​ny Aska​te​wa​ru, roz​ło​ży​ły się obo​zem na wschód od la​sów i te​raz, trze​cie​go dnia, za​ata​ko​wa​ły Zi​mo​we Mia​‐ sto. Przy​pu​ści​li szturm, ale nie po to, aby je zrów​nać z zie​mią – wi​dać było wy​raź​nie, że sta​ra​ją się ra​to​wać z po​ża​rów za​pa​sy żyw​no​ści, sta​da hann i chy​ba tak​że ko​bie​ty. Tyl​ko męż​czyzn wy​ci​na​li w pień. Może, tak jak do​no​‐ szo​no, chcie​li po zdo​by​ciu mia​sta osa​dzić je wła​snym gar​ni​zo​nem. Z na​dej​‐ ściem Wio​sny po​wra​ca​ją​cy z po​łu​dnia ga​alo​wie cią​gnę​li​by już od mia​sta do mia​sta swe​go im​pe​rium. To pla​no​wa​nie jest zu​peł​nie nie​po​dob​ne do wi​fów, po​my​ślał Agat, le​żąc w ukry​ciu pod ogrom​nym po​wa​lo​nym drze​wem i cze​ka​jąc, aż jego mała ar​mia zaj​mie po​zy​cje przed ata​kiem na Te​war. od dwóch dni i nocy wal​czy​li pod go​‐ łym nie​bem, do​ko​nu​jąc na​głych wy​pa​dów i szyb​ko wy​co​fu​jąc się w bez​piecz​ne miej​sca. Że​bro zła​ma​ne tam​tej nocy, kie​dy po​bi​to go w le​sie, mimo cia​sne​go ban​da​ża, moc​no da​wa​ło mu się we zna​ki, tak jak i rana gło​wy, któ​rą po​przed​‐ nie​go dnia za​dał mu ja​kiś pro​carz ga​alów. Przy peł​nej od​por​no​ści na za​ka​że​‐ nia rany go​iły się bły​ska​wicz​nie, to​też Agat się nimi nie mar​twił. Tyl​ko krwo​‐ tok z tęt​ni​cy mógł​by być dla nie​go śmier​tel​nie groź​ny. W tej chwi​li mę​czy​ło go pra​gnie​nie i ścier​pły mu nogi od nie​wy​god​nej po​zy​‐ cji, ale ten krót​ki, wy​mu​szo​ny od​po​czy​nek w naj​mniej​szym stop​niu nie osła​bił przy​jem​nej czuj​no​ści umy​słu. To pla​no​wa​nie, to wy​bie​ga​nie my​śla​mi w przy​‐ szłość było zu​peł​nie nie​po​dob​ne do wi​fów. Oni nie po​strze​ga​li cza​su ani prze​‐ strze​ni li​nio​wo, na im​pe​ria​li​stycz​ną mo​dłę lu​dzi. Dla nich czas był jak la​tar​‐

nia świe​cą​ca je​den krok w przo​dzie, je​den krok w tyle – resz​ta roz​pły​wa​ła się w nie​roz​róż​nial​nym mro​ku. Dla nich czas to było dziś, to był ten je​den bie​żą​‐ cy dzień nie​ogar​nio​ne​go umy​słem Roku. Nie zna​li słów na okre​śle​nie za​szło​ści hi​sto​rycz​nych – wszyst​ko dzia​ło się albo „dziś”, albo w „przed​cza​sie”. Je​śli wy​‐ bie​ga​li my​śla​mi w przy​szłość, to nie da​lej niż do na​stęp​nej pory Roku. Nie pa​‐ trzy​li na czas jak na coś ze​wnętrz​ne​go, ale tkwi​li we​wnątrz nie​go jak lam​pa w ciem​no​ści nocy, jak ser​ce w ży​wym cie​le. Po​dob​nie prze​strzeń nie była dla nich płasz​czy​zną słu​żą​cą do kre​śle​nia gra​nic, ale te​re​nem, ob​sza​rem, dzie​dzi​‐ ną roz​cią​ga​ją​cą się za​wsze wo​kół miej​sca, gdzie w da​nej chwi​li prze​by​wa​li – któ​reś z nich, cały ród, całe ple​mię. Wo​kół tej dzie​dzi​ny roz​cią​ga​ły się te​re​ny na​bie​ra​ją​ce wy​ra​zi​sto​ści, gdy się do nich zbli​ża​ło, i za​tra​ca​ją​ce wszel​kie kon​‐ tu​ry, gdy się od nich od​da​li​ło. Im da​lej, tym bar​dzo sta​wa​ły się roz​my​te. Ale żad​nych krań​ców, żad​nych gra​nic. To bu​do​wa​nie pla​nów, ta pró​ba utrzy​ma​‐ nia pod​bi​tych te​re​nów w cza​sie i prze​strze​ni była czymś zu​peł​nie nie​ty​po​‐ wym. Wska​zy​wa​ła… Wła​ści​wie co wska​zy​wa​ła? Czy ta zmia​na wzor​ca kul​tu​‐ ro​wych za​cho​wań wi​fów na​stą​pi​ła sa​mo​ist​nie, czy też wzo​rzec ten zo​stał za​‐ in​fe​ko​wa​ny po​przez kon​tak​ty z daw​ny​mi ko​lo​nia​mi pół​noc​ny​mi, naj​dal​szy​mi za​go​na​mi ludz​ko​ści? Co za iro​nia, po​my​ślał Agat. Był​by to pierw​szy przy​pa​dek, kie​dy cze​go​kol​‐ wiek się od nas na​uczy​li. Jesz​cze tro​chę i za​cznie​my ła​pać ich prze​zię​bie​nia. I wte​dy wy​mrze​my jak mu​chy. A im to, cze​go na​uczy​li się od nas, każe się na​wza​jem wy​mor​do​wać… W głę​bi du​szy i ra​czej pod​świa​do​mie czuł ura​zę do miesz​kań​ców Te​wa​ru za roz​bi​tą gło​wę i sko​pa​ne że​bra, za ze​rwa​nie przy​mie​rza, wresz​cie za to, że musi pa​trzeć, jak na jego oczach dają się wy​rzy​nać w pień w tym swo​im idio​‐ tycz​nym mia​stecz​ku z bło​ta. Był bez​sil​ny wo​bec ich na​pa​ści na sie​bie, te​raz był nie​mal rów​nie bez​sil​ny wo​bec na​pa​ści ga​alów na nich. Nie mógł ścier​pieć tego uczu​cia na​rzu​co​nej bez​sil​no​ści. W tym mo​men​cie – Ro​le​ry za​wra​ca​ła wła​śnie do Lan​di​nu ze sta​dem hann – z za​głę​bie​nia za ple​ca​mi do​biegł go sze​lest ze​schłych li​ści. Nie zdą​żył jesz​cze prze​brzmieć, gdy Agat wy​ce​lo​wał w dół ze swej strzał​ków​ki. Em​bar​go kul​tu​ro​we, któ​re uro​sło do ran​gi eto​su wy​gnań​ców, za​ka​zy​wa​ło uży​wa​nia ma​te​ria​łów wy​bu​cho​wych, ale w cza​sie pierw​szych lat walk nie​któ​‐ re tu​byl​cze ple​mio​na po​słu​gi​wa​ły się za​tru​ty​mi strza​ła​mi i dzi​da​mi. Le​ka​rze z Lan​di​nu uzna​li, że to ich zwal​nia spod za​ka​zów em​bar​ga. Wy​pro​du​ko​wa​li kil​ka sku​tecz​nych sub​stan​cji na​dal sto​so​wa​nych w cza​sie po​lo​wań i walk. Były wśród nich środ​ki obez​wład​nia​ją​ce, pa​ra​li​żu​ją​ce, tru​ci​zny za​bi​ja​ją​ce po​‐ wo​li i szyb​ko. Jego strzał​ka mia​ła ostrze po​kry​te śmier​tel​ną tru​ci​zną, któ​ra w cią​gu pię​ciu se​kund po​ra​ża​ła sys​tem ner​wo​wy du​że​go or​ga​ni​zmu, ta​kie​go jak or​ga​nizm ga​ala. Me​cha​nizm strzał​ków​ki był pro​sty i nie​za​wod​ny, po​zwa​‐ lał za​cho​wać cel​ność na od​le​głość nie​co po​wy​żej pięć​dzie​się​ciu me​trów. – Wy​łaź! – za​wo​łał, roz​cią​ga​jąc opuch​nię​te war​gi w nie​przy​jem​nym uśmie​‐ chu. Zwa​żyw​szy na oko​licz​no​ści, był go​tów za​bić jesz​cze jed​ne​go wifa.

W za​głę​bie​niu nie drgnął te​raz na​wet je​den liść. – Al​ter​ro? Spo​mię​dzy ze​schnię​tych sza​rych krza​ków po​ra​sta​ją​cych nie​wiel​ki pa​rów wy​ro​sła na peł​ną wy​so​kość syl​wet​ka wifa z rę​ka​mi opusz​czo​ny​mi wzdłuż bo​‐ ków. Umak​su​man. – Psia​krew! – za​klął Agat, opusz​cza​jąc broń, ale nie do koń​ca. od po​ha​mo​‐ wa​nej agre​sji za​trząsł się w spa​zma​tycz​nym dresz​czu. – Al​ter​ro, w na​mio​cie mo​je​go ojca by​li​śmy przy​ja​ciół​mi – po​wie​dział ochry​‐ płym gło​sem Umak​su​man. – A po​tem, w le​sie? Tu​by​lec nic nie od​po​wie​dział. Stał w mil​cze​niu wiel​ki i ocię​ża​ły, ja​sne wło​sy kle​iły mu się od bru​du, na jego zie​mi​stej twa​rzy ma​lo​wa​ło się zmę​cze​nie i wy​‐ gło​dze​nie. – Sły​sza​łem twój głos po​śród gło​sów in​nych. Je​śli już mu​sie​li​ście mścić się za sio​strę, to mo​gli​ście przy​naj​mniej ro​bić to je​den po dru​gim, po ko​lei, a nie wszy​scy na​raz. – Agat nie zdej​mo​wał pal​ca ze spu​stu, ale kie​dy Umak​su​man od​po​wie​dział, wy​raz jego twa​rzy uległ zmia​nie. – Ja nie by​łem z nimi. Po​sze​dłem do lasu, żeby ich po​wstrzy​mać. Pięć dni temu za​bi​łem Ukwe​ta, mo​je​go bra​ta sio​strzeń​ca, któ​ry im prze​wo​dził. od tam​tej pory błą​kam się po wzgó​rzach. Agat za​bez​pie​czył broń. – Po​dejdź tu​taj – po​le​cił. Do​pie​ro w tym mo​men​cie do​tar​ło do nich, że sto​ją i roz​ma​wia​ją gło​śno na te​re​nie, na któ​rym aż się roi od zwia​dow​ców ga​alów. Kie​dy Umak​su​man wśli​‐ zgnął się do nory pod wiel​kim pniem drze​wa, Agat za​niósł się bez​gło​śnym śmie​chem. – Wróg, przy​ja​ciel… a co mi tam! Masz. – Po​dał mu paj​dę chle​ba ze swo​jej tor​by. – od trzech dni Ro​le​ry jest już moją żoną. Umak​su​man bez sło​wa wziął chleb i za​czął jeść żar​łocz​nie, tak jak tyl​ko głod​ny po​tra​fi. – Na gwizd z le​wej stro​ny, o stam​tąd, rzu​ci​my się wszy​scy ra​zem do tam​tej wy​rwy w mu​rach przy pół​noc​nym na​roż​ni​ku – opo​wia​dał Agat. – Wpad​nie​my do Te​wa​ru i wy​pro​wa​dzi​my tylu miesz​kań​ców, ilu się da. Ga​alo​wie szu​ka​ją nas koło Su​che​go Ba​gni​ska, gdzie by​li​śmy dziś rano, a nie tu​taj. To na​sza pierw​sza i ostat​nia wy​pra​wa w ob​ręb mu​rów mia​sta. Chcesz iść z nami? Umak​su​man ski​nął gło​wą. – Masz broń? – za​py​tał Agat. Wif pod​niósł swój to​pór. Nie od​zy​wa​li się już wię​cej do sie​bie. Przy​kuc​nę​li ra​mię przy ra​mie​niu w kry​jów​ce, ob​ser​wu​jąc mia​stecz​ko na wzgó​rzu, jego pło​ną​ce da​chy, na​głe wy​bu​chy ru​chu i bie​ga​ni​ny ob​ró​co​ny​mi w perzy​nę wą​‐ ziut​ki​mi ulicz​ka​mi. Zwa​ły sza​rych chmur przy​śpie​szy​ły na​dej​ście nocy, wiatr niósł gry​zą​cy swąd spa​le​ni​zny. Po le​wej stro​nie roz​legł się prze​ni​kli​wy gwizd. Zbo​cza wzgórz na za​chód

i pół​noc od mia​sta za​ro​iły się ludź​mi. Małe, roz​pro​szo​ne fi​gur​ki zbie​gły sku​lo​‐ ne ku zie​mi na dno do​li​ny, wdra​pa​ły się bły​ska​wicz​nie na stok Te​wa​ru, wci​‐ snę​ły się hur​mą w wy​łom w mu​rach, wpa​dły mię​dzy zglisz​cza i ru​iny mia​sta. Spo​tkaw​szy się przy wy​rwie w mu​rach, wo​jow​ni​cy Lan​di​nu utwo​rzy​li dru​‐ ży​ny li​czą​ce od pię​ciu do dwu​dzie​stu osób i od tej chwi​li człon​ko​wie tych od​‐ dział​ków trzy​ma​li się już ra​zem, czy to ata​ku​jąc plą​dru​ją​ce mia​sto wa​ta​hy ga​alów, czy zbie​ra​jąc wszyst​kie ko​bie​ty i dzie​ci, ja​kie uda​ło im się zna​leźć, i prze​bi​ja​jąc się z nimi do bra​my. Swój wy​pad prze​pro​wa​dzi​li tak bły​ska​wicz​‐ nie i pew​nie, jak​by go przed​tem wie​lo​krot​nie prze​ćwi​czy​li. Za​sko​cze​nie ga​‐ alów, za​ję​tych li​kwi​do​wa​niem ostat​nich ognisk opo​ru w mie​ście, było kom​‐ plet​ne. Agat i Umak​su​man gna​li ra​mię w ra​mię wraz z ośmio​ma czy dzie​się​cio​ma in​ny​mi, któ​rzy do​łą​czy​li do nich po dro​dze. Prze​bie​gli przez plac Ka​mien​ne​go Krę​gu, wą​skim tu​ne​lem-ulicz​ką wy​do​sta​li się na ja​kiś inny, mniej​szy pla​cyk i wpa​dli do jed​ne​go z wiel​kich do​mostw ro​do​wych. Ze​sko​czy​li w dół wy​cię​tych w zie​mi scho​dów, w za​le​ga​ją​cy wnę​trze mrok. W tej sa​mej chwi​li z po​twor​‐ nym wrza​skiem za​stą​pi​ło im dro​gę dwóch wo​jow​ni​ków o bia​łych twa​rzach, z czer​wo​ny​mi pió​ra​mi przy​wo​dzą​cy​mi na myśl rogi wple​cio​ny​mi we wło​sy. Wy​ma​chi​wa​li to​po​ra​mi, co wy​raź​nie świad​czy​ło, że nie mają za​mia​ru od​dać swe​go łupu bez wal​ki. Strzał​ka Aga​ta tra​fi​ła pierw​sze​go z nich pro​sto w otwar​te usta; Umak​su​man jed​nym cio​sem to​po​ra, jak drwal od​ci​na​ją​cy ga​‐ łąź od pnia, od​rą​bał rękę dru​gie​mu. Za​pa​dła mar​twa ci​sza. W ciem​no​ści pod ścia​ną ku​li​ło się w mil​cze​niu kil​ka ko​biet. Ja​kieś nie​mow​lę za​nio​sło się pła​czem. – Chodź​cie z nami! – za​wo​łał Agat. Ko​bie​ty po​de​rwa​ły się z zie​mi i zbli​ży​ły, lecz uj​rzaw​szy, kto je woła, sta​nę​ły jak wry​te. W męt​nej pla​mie świa​tła wpa​da​ją​ce​go przez otwór wej​ścio​wy za​ma​ja​czy​ła syl​wet​ka Umak​su​ma​na, przy​gię​te​go pod ja​kimś cięż​kim ła​dun​kiem za​rzu​co​‐ nym na ra​mio​na. – Chodź​cie, za​bierz​cie dzie​ci! – ryk​nął i na ten zna​jo​my głos ko​bie​ty oży​ły. Agat ze​brał je przy scho​dach, ka​zał swo​im lu​dziom je oto​czyć, dał sy​gnał i wy​pa​dli z ro​do​we​go do​mo​stwa, co sił w no​gach po​pę​dzi​li do bra​my. Ża​den gaal nie pró​bo​wał za​trzy​mać tej dzi​wacz​nej grup​ki ko​biet, dzie​ci i męż​czyzn pro​wa​dzo​nej przez Aga​ta, któ​ry ga​alij​skim to​po​rem osła​niał Umak​su​ma​na nio​są​ce​go na ra​mio​nach duży, bez​wład​ny to​bół – sta​re​go wo​dza, swe​go ojca Wol​da. Do​pa​dli bra​my, prze​śli​znę​li się mię​dzy dwo​ma od​dzia​ła​mi ga​alów bu​szu​ją​‐ cych po sta​rym obo​zo​wi​sku i wraz z in​ny​mi ta​ki​mi sa​my​mi lot​ny​mi dru​ży​na​‐ mi wo​jow​ni​ków z Lan​di​nu i ucie​ki​nie​rów z Te​wa​ru pę​dzą​cy​mi przed i za nimi roz​pro​szy​li się po le​sie. Cały wy​pad w ob​ręb mu​rów mia​sta nie trwał dłu​żej niż pięć mi​nut. Lecz las nie sta​no​wił bez​piecz​nej kry​jów​ki. Wzdłuż ca​łej dro​gi do Lan​di​nu krę​ci​li się zwia​dow​cy i wo​jow​ni​cy ga​alów. Ucie​ki​nie​rzy i ich wy​baw​cy roz​sy​‐

pa​li się po​je​dyn​czo i pa​ra​mi w sze​ro​ki wa​chlarz i za​czę​li prze​my​kać przez lasy na po​łu​dnie. Agat po​zo​stał z Umak​su​ma​nem, któ​ry ze sta​rym wo​dzem na ple​cach nie zdo​łał​by przed ni​kim się obro​nić. Przedar​li się przez gę​ste po​‐ szy​cie. Ża​den wróg nie za​stą​pił im dro​gi przez ko​lum​na​dy drzew, pa​gór​ki, plą​ta​ni​nę po​wa​lo​nych pni, spróch​nia​łych ga​łę​zi i ze​schnię​tych krza​ków. Skądś z da​le​ka, zza ple​ców, do​biegł prze​raź​li​wy ko​bie​cy krzyk. Nie milkł ani na chwi​lę. Dłu​go trwa​ło, nim uda​ło im się prze​drzeć przez las sze​ro​kim ko​łem na po​łu​‐ dnie i za​chód, po​tem przez wzgó​rza i wresz​cie znów na pół​noc do Lan​di​nu. Kie​dy Umak​su​man usta​wał, Wold pró​bo​wał iść o wła​snych si​łach, ale le​d​wie po​włó​czył no​ga​mi. Gdy wy​nu​rzy​li się wresz​cie z la​sów, uj​rze​li w od​da​li, w tar​ga​nej wia​trem ciem​no​ści po​nad mo​rzem, pło​ną​ce ja​sne świa​tła Mia​sta Wy​gna​nia. Na wpół wlo​kąc star​ca za sobą, prze​brnę​li ostat​ni od​ci​nek wzdłuż sto​ku wzgó​rza i po​de​szli do Bra​my Lą​do​wej. – Wify! – krzyk​nę​ły alar​mu​ją​co stra​że, nim zna​leź​li się w za​się​gu do​brej wi​‐ docz​no​ści, do​strze​gł​szy ja​sne wło​sy Umak​su​ma​na. Chwi​lę póź​niej zo​ba​czo​no Aga​ta i licz​ne gło​sy za​wo​ła​ły: – Al​ter​ro, Al​ter​ro! Wy​szli mu na po​wi​ta​nie i wpro​wa​dzi​li go do mia​sta – wszy​scy ci, któ​rzy wal​czy​li u jego boku, wy​ko​ny​wa​li jego roz​ka​zy, ra​to​wa​li mu skó​rę przez te trzy dni woj​ny pod​jaz​do​wej w gó​rach i la​sach. Zro​bi​li wszyst​ko, co się dało, tyle, ile mo​gło zdzia​łać czte​ry​stu lu​dzi prze​ciw​‐ ko ar​mii wro​ga licz​nej jak chma​ra wę​drow​nych zwie​rząt, nie mniej, we​dług Aga​ta, niż pięt​na​sto​ty​sięcz​nej. Pięt​na​ście ty​się​cy wo​jow​ni​ków, sześć​dzie​siąt ty​się​cy wszyst​kich ra​zem, z na​mio​ta​mi, sa​ga​na​mi, cią​gnio​ny​mi no​sza​mi, han​na​mi, der​ka​mi ze skór zwie​rząt, to​po​ra​mi, na​ra​mien​ni​ka​mi, ko​leb​ka​mi, hub​ka​mi, krze​si​wa​mi, z ca​łym swo​im ską​pym do​byt​kiem, z ca​łym stra​chem przed Zimą i gło​dem. Wi​dział w obo​zo​wi​skach ga​alów ko​bie​ty je​dzą​ce su​chy mech ze​skro​ba​ny z pni drzew. Wy​da​wa​ło się zu​peł​nie nie​praw​do​po​dob​ne, że ten za​lew prze​mo​cy, mor​derstw i gło​du omi​nął jak do​tąd nie​wiel​kie Mia​sto Wy​gna​nia, że stoi na​dal nie​tknię​te, z po​chod​nia​mi pło​ną​cy​mi ja​sno nad bra​‐ ma​mi z oku​te​go że​la​zem rzeź​bio​ne​go drew​na, i że ma go jesz​cze kto po​wi​tać w domu. – Wczo​raj po po​łu​dniu uda​ło nam się ich obejść i prze​do​stać się na dru​gą stro​nę li​nii ich prze​mar​szu – roz​po​czął opo​wieść, pró​bu​jąc opi​sać wy​da​rze​nia ostat​nich trzech dni, ale uję​te w sło​wa wy​da​wa​ły mu się cał​kiem nie​rze​czy​wi​‐ ste, tak jak nie​rze​czy​wi​sty wy​da​wał mu się ten cie​pły po​kój i zna​ne od naj​‐ wcze​śniej​sze​go dzie​ciń​stwa twa​rze słu​cha​ją​cych go lu​dzi. – Zie​mia w wą​skich do​li​nach, któ​ry​mi ze​szło z gór całe to ich mro​wie, była… wy​glą​da​ła jak po ob​‐ su​nię​ciu się zbo​cza. Czy​sty piach i ska​ła. Nie zo​sta​ło nic, kom​plet​nie nic. Wszyst​ko stra​to​wa​ne na pył, na proch… – Jak oni dają radę wę​dro​wać? Czym się ży​wią? – spy​tał przy​ci​szo​nym gło​‐ sem Huru. – Za​pa​sa​mi z Zi​mo​wych Miast, któ​re zdo​by​wa​ją. Pola są już zu​peł​nie pu​ste,

zbio​ry zwie​zio​ne, zwie​rzy​na ode​szła na po​łu​dnie. Mu​szą łu​pić każ​de mia​sto, ja​kie na​po​tka​ją po dro​dze, i do​brać się do każ​de​go sta​da hann, bo ina​czej wy​‐ mrą z gło​du, nim wy​do​sta​ną się poza gra​ni​cę opa​dów śnie​gu. – To zna​czy, że przyj​dą i tu​taj – po​wie​dział ci​cho któ​ryś z Al​ter​ran. – Tak są​dzę. Ju​tro albo po​ju​trze. To była praw​da, ale i ona wy​da​wa​ła się zu​peł​nie nie​rze​czy​wi​sta. Prze​su​nął ręką po twa​rzy, wy​czu​wa​jąc pod pal​ca​mi brud, na​pię​te mię​śnie i nie​wy​go​jo​ne obrzmia​łe war​gi. Uwa​żał za swą po​win​ność zło​że​nie ra​por​tu rzą​do​wi tego mia​sta, ale te​raz ogar​nę​ło go ta​kie zmę​cze​nie, że nie był w sta​nie po​wie​dzieć już ani sło​wa wię​cej i prze​sta​ło do nie​go do​cie​rać, co mó​wią inni. Od​wró​cił się do klę​czą​cej obok nie​go Ro​le​ry. – Po​wi​nie​neś iść do domu, Al​ter​ro – po​wie​dzia​ła, nie pod​no​sząc swych bursz​ty​no​wych oczu. Przez całe cią​gną​ce się w nie​skoń​czo​ność trzy dni i dwie noce walk, ucie​‐ czek, strze​la​ni​ny i ukry​wa​nia się w la​sach ani razu o niej nie my​ślał. Zna​li się dwa ty​go​dnie, może ze trzy razy roz​ma​wia​li nie​co dłu​żej, raz ze sobą spa​li; wcze​snym ran​kiem przed trze​ma dnia​mi po​jął ją za żonę w Gma​chu Pra​wa, a go​dzi​nę póź​niej wy​ru​szył z mia​sta ze swy​mi par​ty​zan​ta​mi. Pra​wie nic o niej nie wie​dział, nie na​le​że​li na​wet do tej sa​mej rasy. A w cią​gu kil​ku naj​bliż​‐ szych dni obo​je pew​nie zgi​ną. Ro​ze​śmiał się tym swo​im bez​gło​śnym śmie​chem i ujął ją de​li​kat​nie za rękę. – Tak, za​bierz mnie do domu – po​wie​dział. Mil​czą​ca, de​li​kat​na i obca, wsta​ła z pod​ło​gi, cze​ka​jąc, aż po​że​gna się z in​ny​‐ mi. Po​wie​dział jej, że Wold i Umak​su​man wraz z dwu​sto​ma jej ro​da​ka​mi ucie​kli lub zo​sta​li ura​to​wa​ni ze zdo​by​te​go Zi​mo​we​go Mia​sta i te​raz prze​by​wa​ją w dziel​ni​cy uchodź​ców w Lan​di​nie. Nie za​py​ta​ła, czy może się z nimi zo​ba​‐ czyć. Kie​dy wspi​na​li się stro​mą ulicz​ką z domu Alli do domu Aga​ta, spy​ta​ła: – Dla​cze​go po​sze​dłeś do Te​wa​ru ra​to​wać lu​dzi? – Jak to dla​cze​go? – Py​ta​nie wy​da​ło mu się dziw​ne. – Bo sami nie mo​gli się ura​to​wać. – To nie jest po​wód, Al​ter​ro. Spra​wia​ła wra​że​nie po​kor​nej tu​byl​czej żony, po​tul​nie ule​głej woli swe​go pana i wład​cy. Tym​cza​sem za​czął się prze​ko​ny​wać, że Ro​le​ry kie​ru​je się wła​‐ sną wolą, jest upar​ta i dum​na. Mó​wi​ła ci​cho i spo​koj​nie, ale do​kład​nie to, co chcia​ła. – To jest po​wód, Ro​le​ry. Nie moż​na sie​dzieć z za​ło​żo​ny​mi rę​ka​mi i przy​glą​‐ dać się, jak te dra​nie po​wo​li wy​rzy​na​ją wszyst​kich w pień. Chcę się bro​nić, wal​czyć, wet za wet… – A co z two​im mia​stem? Jak wy​kar​misz tych wszyst​kich lu​dzi, któ​rych tu spro​wa​dzi​łeś, je​śli ga​alo​wie przy​stą​pią do ob​lę​że​nia? I po​tem, w cza​sie Zimy? – Mamy wszyst​kie​go w bród. O żyw​ność nie mu​si​my się mar​twić. Trze​ba nam tyl​ko lu​dzi.

Ze zmę​cze​nia le​d​wie po​włó​czył no​ga​mi, ale rześ​ka chłod​na noc roz​ja​śni​ła mu my​śli i po​czuł, że wzbie​ra w nim fala ra​do​ści, ja​kiej nie czuł już od daw​na. Zda​wał so​bie nie​ja​sno spra​wę, że tę ulgę, tę lek​kość du​cha przy​nio​sła mu jej bli​skość. od tak daw​na dźwi​gał na swych bar​kach od​po​wie​dzial​ność za wszyst​ko, co się dzia​ło w mie​ście. Ona, nie​zna​jo​ma, nie​zna​na, isto​ta z ob​cej krwi i ob​ce​go cia​ła, nie wie​dzia​ła zu​peł​nie nic o jego wła​dzy, su​mie​niu, wie​‐ dzy, o jego tu​łacz​ce. Nie mie​li ze sobą nic wspól​ne​go, a jed​nak po​zna​li się i po​‐ łą​czy​li na​tych​miast i bez resz​ty po​przez ot​chłań dzie​lą​cych ich róż​nic, zu​peł​‐ nie jak​by wła​śnie te róż​ni​ce, ta wza​jem​na ob​cość do​pro​wa​dzi​ły ich do spo​tka​‐ nia, a po​łą​cze​nie się przy​nio​sło im wy​zwo​le​nie. We​szli przez nie​za​mknię​te drzwi fron​to​we. W wy​so​kim, wą​skim domu z le​‐ d​wie ob​ro​bio​ne​go ka​mie​nia nie pa​li​ły się żad​ne świa​tła. Ten dom stał tu​taj od trzech Lat, stu osiem​dzie​się​ciu cy​kli księ​ży​ca; tu​taj przy​szedł na świat pra​‐ dzia​dek Aga​ta, jego dzia​dek, oj​ciec i on sam. Znał ten dom jak wła​sne cia​ło. Zna​le​zie​nie się w nim z nią, ko​bie​tą z ple​mie​nia ko​czow​ni​ków, któ​rej je​dy​‐ nym do​mem mógł być ten albo tam​ten na​miot na tym czy tam​tym wzgó​rzu albo dusz​na nora pod śnie​giem, do​star​czy​ło mu prze​dziw​nej ra​do​ści. Prze​peł​‐ ni​ła go czu​łość, któ​rej zu​peł​nie nie po​tra​fił wy​ra​zić. Bez za​sta​no​wie​nia wy​mó​‐ wił jej imię, ale nie na głos, lecz w my​ślach. Na​tych​miast od​wró​ci​ła się do nie​‐ go w ciem​no​ści za​le​ga​ją​cej hol i w tej głę​bo​kiej ciem​no​ści spoj​rza​ła mu pro​sto w oczy. Dom wo​kół nich i całe mia​sto to​nę​ło w ci​szy. Usły​szał w my​ślach ci​‐ chut​ko swo​je imię, niby sze​lest nocy, niby mu​śnię​cie dło​ni spo​za bez​den​nej ot​‐ chła​ni. – Ode​zwa​łaś się do mnie my​ślą – po​wie​dział osłu​pia​ły z po​dzi​wu. Nic nie od​po​wie​dzia​ła, ale usły​szał we​wnątrz sie​bie, we krwi, w każ​dym zwo​ju ner​wów jej myśl się​ga​ją​cą do jego my​śli: Agat, Agat, Agat…

10

Sta​ry wódz Sta​ry wódz był twar​dy. Prze​żył na​pad na Aga​ta, utra​tę wła​dzy, wy​czer​pa​‐ nie, za​po​mnie​nie i klę​skę, za​cho​wu​jąc nie​na​ru​szo​ną wolę i nie​mal nie​zmą​co​‐ ną ja​sność umy​słu. Nie​któ​rych rze​czy nie ro​zu​miał, inne co ja​kiś czas ula​ty​wa​ły mu z pa​mię​ci. Był na​wet rad, że uda​wa​ło mu się wy​rwać z dusz​nej ciem​no​ści swe​go ro​do​we​‐ go do​mo​stwa, gdzie sie​dze​nie przy ogniu ro​bi​ło z nie​go babę – tego jed​ne​go był zu​peł​nie pe​wien. Po​do​ba​ło mu się – tak samo jak za​wsze – to osa​dzo​ne na ska​łach, peł​ne słoń​ca, sma​ga​ne wia​trem mia​sto far​bor​nów, wznie​sio​ne przed przyj​ściem na świat naj​star​szych lu​dzi i trwa​ją​ce nie​zmien​nie wciąż w tym sa​mym miej​scu. O ileż le​piej je zbu​do​wa​no od Te​wa​ru. Sam Te​war nie za​‐ wsze ja​sno ry​so​wał mu się w pa​mię​ci. Cza​sa​mi wy​raź​nie sta​wa​ły mu przed ocza​mi pło​ną​ce da​chy, po​rą​ba​ne, roz​pru​te tru​py wnu​ków i sy​nów, w uszach dźwię​cza​ły mu prze​raź​li​we krzy​ki – a cza​sa​mi nie. Wola prze​ży​cia była w nim bar​dzo sil​na. Na​dal przy​by​wa​li nie​licz​ni ucie​ki​nie​rzy, w tym kil​ku ze splą​dro​wa​nych Zi​‐ mo​wych Miast le​żą​cych da​lej na pół​no​cy, ale w ca​łym mie​ście far​bor​nów nie zna​la​zł​by wię​cej niż trzy​stu lu​dzi z ple​mie​nia Wol​da. Tak dziw​nie było na​le​‐ żeć do sła​bej, nie​licz​nej gru​py ży​ją​cej na ła​sce pa​ria​sów, że nie​któ​rzy te​war​‐ czy​cy, zwłasz​cza męż​czyź​ni w sile wie​ku, nie po​tra​fi​li tego znieść. Sia​da​li ze skrzy​żo​wa​nym no​ga​mi, źre​ni​ce oczu kur​czy​ły im się do roz​mia​rów ma​leń​kiej krop​ki, jak​by się na​tar​li olej​kiem ge​zi​no​wym, i po​grą​ża​li się w Nie​by​ciu. Tak​‐ że kil​ka ko​biet, któ​re na wła​sne oczy wi​dzia​ły, jak ich mę​żów roz​rą​by​wa​no na ka​wał​ki, i któ​re stra​ci​ły wszyst​kie dzie​ci, wpę​dzi​ło się z żalu w cho​ro​bę lub ode​szło do kra​iny pod mo​rzem. Ale dla Wol​da upa​dek te​war​skie​go świa​ta tyl​ko do​peł​niał klę​ski jego ży​cia. Zda​jąc so​bie do​sko​na​le spra​wę, że za​szedł już da​le​ko na dro​dze ku śmier​ci, przyj​mo​wał każ​dy nowy dzień jak szczo​dry dar i z wiel​ką życz​li​wo​ścią pa​trzył na wszyst​kich młod​szych męż​czyzn, tak lu​dzi, jak i far​bor​nów – na nich spa​dał te​raz cię​żar kon​ty​nu​owa​nia wal​ki. Ka​mien​ne uli​ce to​nę​ły w słoń​cu kła​dą​cym się ja​skra​wy​mi pla​ma​mi na ma​lo​‐ wa​nych fron​to​nach do​mów, choć po​nad wy​dma​mi na pół​no​cy mą​ci​ła nie​bo ja​‐ kaś roz​ma​za​na, brud​na smu​ga. Na wiel​kim pla​cu, przed bu​dyn​kiem zwa​nym

Thia​trem, w któ​rym roz​lo​ko​wa​no wszyst​kich lu​dzi, po​zdro​wił Wol​da ja​kiś far​born. Po​trwa​ło do​brą chwi​lę, nim daw​ny wódz roz​po​znał Ja​co​ba Aga​ta. Za​‐ chi​cho​tał gło​śno i po​wie​dział: – Al​ter​ro, by​łeś kie​dyś ta​kim przy​stoj​nym męż​czy​zną! Te​raz wy​glą​dasz jak sza​man z Per​n​me​ku, któ​re​mu wy​rwa​no przed​nie zęby. Gdzie jest… – znów za​po​mniał, jak ona się na​zy​wa – …ta ko​bie​ta z mego rodu? – W moim domu, Naj​star​szy. – Wstyd i hań​ba. – Nic go nie ob​cho​dzi​ło, czy ob​ra​zi Aga​ta, czy nie. Agat był te​raz oczy​wi​ście pa​nem i wo​dzem, ale w ni​czym nie zmie​nia​ło to fak​tu, że to wstyd trzy​mać ko​chan​kę we wła​snym na​mio​cie czy domu. Far​born czy nie, po​wi​nien prze​strze​gać fun​da​men​tal​nych za​sad przy​zwo​ito​ści. – Jest moją żoną. Czy to hań​ba? – Sła​bo sły​szę, uszy mam już sta​re – po​wie​dział ostroż​nie Wold. – Jest moją żoną. Wold pod​niósł wzrok, po raz pierw​szy spo​glą​da​jąc Aga​to​wi pro​sto w twarz. Oczy miał męt​no​żół​te jak zi​mo​we słoń​ce, spod sko​śnych po​wiek nie wi​dać było ani ka​wał​ka bia​łek. A oczy Aga​ta były ciem​ne – ciem​ne tam, gdzie tę​‐ czów​ki, i tam gdzie źre​ni​ce, oko​lo​ne bia​ły​mi ką​ci​ka​mi w rów​nie ciem​nej twa​‐ rzy… Nie​ziem​skie. Ciar​ki cho​dzi​ły po ple​cach pod spoj​rze​niem tych oczu. Wold od​wró​cił wzrok. Ze wszyst​kich stron ota​cza​ły go wiel​kie ka​mien​ne domy far​bor​nów, czy​ste, ja​sne i bar​dzo sta​re. – Ja wzią​łem so​bie za żonę jed​ną z was, far​bor​nie – rzekł w koń​cu – ale ni​g​‐ dy przez myśl mi nie prze​szło, że ty weź​miesz so​bie żonę ode mnie… Żeby cór​ka Wol​da po​szła mię​dzy niby-lu​dzi… ni​g​dy nie uro​dzi dziec​ka… – Nie masz nad czym la​men​to​wać, Naj​star​szy – od​parł mło​dy far​born, nie​‐ po​ru​szo​ny jak ska​ła. – Je​stem ci rów​ny, Wol​dzie. we wszyst​kim prócz wie​ku. Mia​łeś far​born​kę za żonę, te​raz masz far​bor​na za zię​cia. Sko​roś sam chciał pierw​sze​go, ja​koś znie​siesz dru​gie. – Cięż​ko bę​dzie – po​wie​dział sta​rzec z pro​sto​tą i upo​rem. Obaj chwi​lę mil​cze​li. – Nie je​ste​śmy so​bie rów​ni, Ja​co​bie Aga​cie – ode​zwał się sta​ry wódz. – Moi lu​dzie wy​gi​nę​li, ci, co prze​ży​li, są zu​peł​nie za​ła​ma​ni. Ty je​steś wo​dzem, pa​‐ nem. Ja nie. Ja je​stem czło​wie​kiem, ty nie. Niby co ta​kie​go nas łą​czy? – Przy​naj​mniej nic nas nie dzie​li – rzekł Agat, na​dal nie​po​ru​szo​ny. – Żad​na ura​za, żad​na nie​na​wiść. Wold ob​rzu​cił go prze​cią​głym spoj​rze​niem i na ko​niec lek​ko wzru​szył ra​mio​‐ na​mi na po​twier​dze​nie. – Do​brze, że się ze mną zga​dzasz, przy​naj​mniej w zgo​dzie bę​dzie​my mo​gli ra​zem zgi​nąć – po​wie​dział far​born i ni stąd, ni zo​wąd się ro​ze​śmiał. Ni​g​dy nie wia​do​mo, kie​dy far​bor​no​wi przyj​dzie do gło​wy się śmiać. – Wy​da​je mi się, Naj​star​szy, że ga​alo​wie za​ata​ku​ją nas w cią​gu naj​bliż​szych go​dzin. – Naj​bliż​szych go​dzin? – W każ​dym ra​zie już wkrót​ce. Może kie​dy słoń​ce sta​nie wy​żej. – Sta​li obok

pu​stej are​ny. U ich stóp le​żał lek​ki dysk. Agat pod​niósł go i bez na​my​słu, jak mały chło​piec, po​słał dysk na dru​gą stro​nę bo​iska. Wio​dąc za nim wzro​kiem, żeby spraw​dzić, gdzie upad​nie, cią​gnął: – Przy​pa​da ich ze dwu​dzie​stu na każ​‐ de​go z nas, więc je​śli przed​rą się przez mury albo wy​ła​mią bra​mę… Wy​sy​łam wszyst​kie je​sien​ne dzie​ci z mat​ka​mi na Ska​łę. Po pod​nie​sie​niu zwo​dzo​nych mo​stów nie spo​sób jej zdo​być, ma za​pa​sy wody i żyw​no​ści dla pię​ciu​set lu​dzi na cały cykl księ​ży​ca. Ale z ba​biń​cem musi pójść kil​ku męż​czyzn. Mógł​byś wy​brać trzech czy czte​rech swo​ich lu​dzi i za​pro​wa​dzić tam ko​bie​ty z ma​ły​mi dzieć​mi? Ktoś musi im prze​wo​dzić. Czy ten plan ci się po​do​ba? – Ow​szem, ale ja zo​sta​nę tu​taj – od​parł sta​rzec. – Do​sko​na​le, Naj​star​szy – po​wie​dział Agat bez cie​nia sprze​ci​wu, z ka​mien​‐ nym wy​ra​zem mło​dej, su​ro​wej, po​kry​tej bli​zna​mi twa​rzy. – Wskaż za​tem męż​czyzn, któ​rzy mają to​wa​rzy​szyć wa​szym ko​bie​tom i dzie​ciom. Mu​szą ru​‐ szać jak naj​szyb​ciej. Na​szą gru​pę po​pro​wa​dzi Kem​per. – Pój​dę z nimi – oświad​czył Wold do​kład​nie ta​kim sa​mym to​nem co przed​‐ tem, co chy​ba lek​ko zbi​ło z tro​pu Aga​ta. A więc jed​nak moż​na go było zbić z tro​pu. Ale i tym ra​zem nie za​pro​te​sto​‐ wał. Od​no​sił się do Wol​da nie​zwy​kle uprzej​mie, na po​zór oczy​wi​ście – bo z ja​‐ kie​goż to niby po​wo​du miał​by oka​zy​wać sza​cu​nek umie​ra​ją​ce​mu star​co​wi, któ​re​go na​wet wła​sne, po​ko​na​ne ple​mię nie uzna​wa​ło już za swe​go wo​dza? – i trwał w tym upar​cie, bez wzglę​du na to, jak głu​pio Wold od​po​wia​dał. Na​‐ praw​dę był jak ska​ła. Nie​wie​lu się ta​kich spo​tka​ło. – Pa​nie mój, synu mój, bra​cie – po​wie​dział sta​rzec z uśmie​chem, kła​dąc rękę na ra​mie​niu Aga​ta – po​ślij mnie tam, gdzie uwa​żasz za sto​sow​ne. Je​‐ stem już do ni​cze​go, je​dy​ne, co mogę zro​bić, to umrzeć. Wi​dzia​łem już lep​sze miej​sca do umie​ra​nia niż ta wa​sza czar​na ska​ła, ale mogę to zro​bić i tam, je​‐ śli so​bie tego ży​czysz… – W każ​dym ra​zie wy​ślij z ko​bie​ta​mi kil​ku męż​czyzn – po​pro​sił Agat – i wy​‐ bierz pew​nych, ta​kich, co nie po​zwo​lą ko​bie​tom wpaść w pa​ni​kę. Mu​szę iść do Bra​my Lą​do​wej, Naj​star​szy. Chcesz pójść ze mną? Szyb​ki i gib​ki od​wró​cił się i tyle go wi​dzia​no. Wold za​czął po​wo​li piąć się uli​‐ ca​mi i stro​my​mi scho​da​mi, wspie​ra​jąc się cięż​ko na far​born​skiej włócz​ni z ja​‐ sne​go me​ta​lu. Ale do​szedł​szy le​d​wie do po​ło​wy dro​gi, mu​siał przy​sta​nąć, aby za​czerp​nąć od​de​chu. Wte​dy uprzy​tom​nił so​bie, że po​wi​nien wró​cić i wy​słać mło​de mat​ki z dzieć​mi na Ska​łę, jak go o to pro​sił Agat. Za​wró​cił i ru​szył w dół. Kie​dy spo​strzegł, z ja​kim tru​dem po​włó​czy no​ga​mi po ka​mien​nych pły​‐ tach, zro​zu​miał, że po​wi​nien usłu​chać Aga​ta i udać się z ko​bie​ta​mi na czar​ną wy​spę. Bo tu​taj mógł​by tyl​ko za​wa​dzać. Za​la​ne słoń​cem uli​ce były zu​peł​nie pu​ste, tyl​ko od cza​su do cza​su prze​my​kał nimi ja​kiś far​born. Wszy​scy byli go​to​wi albo wła​śnie koń​czy​li przy​go​to​wa​nia do ob​ję​cia wy​zna​czo​nych sta​no​wisk i obo​wiąz​ków. Gdy​by jego ro​da​cy w Te​‐ wa​rze byli tak przy​go​to​wa​ni, gdy​by wy​ru​szy​li na pół​noc na​prze​ciw ga​alom, gdy​by zaj​rze​li w przód, w nad​cho​dzą​cy czas, tak jak to czy​nił Agat… Nic

dziw​ne​go, że lu​dzie mie​li far​bor​nów za cza​row​ni​ków. Choć z dru​giej stro​ny dla​cze​go nie wy​ma​sze​ro​wa​li? Z winy Aga​ta. Do​pu​ścił do tego, żeby mię​dzy sprzy​mie​rzeń​ca​mi sta​nę​ła ko​bie​ta. Gdy​by on, Wold, wie​dział, że ta dziew​czy​‐ na za​mie​ni​ła z Aga​tem bo​daj jesz​cze jed​no sło​wo, ka​zał​by ją za​bić za na​mio​‐ ta​mi, a jej cia​ło wrzu​cić do mo​rza, i Te​war stał​by może do dziś… Wy​szła z jed​ne​go z wy​so​kich ka​mien​nych do​mów i uj​rzaw​szy Wol​da, znie​‐ ru​cho​mia​ła w pro​gu. Spo​strzegł, że choć zwią​za​ła wło​sy na ple​cach na spo​sób mę​ża​tek, na​dal no​si​ła skó​rza​ną tu​ni​kę i spodnie z wy​ci​śnię​tym trój​list​nym zna​kiem jego rodu. Nie spoj​rze​li so​bie w oczy. Dziew​czy​na mil​cza​ła. – Idziesz na czar​ną wy​spę, czy zo​sta​jesz tu​taj, ko​bie​to z mego rodu? – spy​tał w koń​cu Wold, bo co było, to było, a na​zwał prze​cież Aga​ta sy​nem. – Zo​sta​ję tu, Naj​star​szy. – Mnie Agat wy​sy​ła na czar​ną ska​łę – po​wie​dział nie​co enig​ma​tycz​nie, prze​‐ no​sząc cię​żar sztyw​ne​go cia​ła z nogi na nogę. Stał w po​pla​mio​nych krwią fu​‐ trach w nie​da​ją​cym cie​pła słoń​cu, wspar​ty cięż​ko na włócz​ni. – Agat oba​wia się chy​ba, że ko​bie​ty nie ze​chcą tam pójść, je​śli ty ich nie po​‐ pro​wa​dzisz, Naj​star​szy. Ty albo Umak​su​man. A Umak​su​man do​wo​dzi na​szy​‐ mi wo​jow​ni​ka​mi strze​gą​cy​mi pół​noc​ne​go muru. Utra​ci​ła całe swo​je trzpio​to​stwo, bez​tro​skę, uj​mu​ją​cą zu​chwa​łość; mó​wi​ła sta​now​czo, a za​ra​zem ła​god​nie. Na​gle zu​peł​nie wy​raź​nie przy​po​mniał ją so​bie jako małe dziec​ko, je​dy​ne dziec​ko na ca​łych let​nich te​re​nach – có​recz​ka Sha​‐ ka​ta​ny uro​dzo​na w środ​ku Lata. – A więc zo​sta​łaś żoną Al​ter​ry? – spy​tał ni z tego, ni z owe​go i na​ło​że​nie się tej my​śli na jej wspo​mnie​nie jako roz​bry​ka​ne​go, ro​ze​śmia​ne​go brzdą​ca zro​bi​‐ ło mu znów ta​kie za​mie​sza​nie w gło​wie, że nie usły​szał od​po​wie​dzi. – Dla​cze​‐ go wszy​scy nie schro​ni​my się na wy​spie, sko​ro jest taka nie​zdo​by​ta? – za​py​‐ tał. – Ma za małe za​pa​sy wody, Naj​star​szy. Ga​alo​wie za​ję​li​by mia​sto, a my wy​‐ mar​li​by​śmy na Ska​le z pra​gnie​nia. Po​nad da​cha​mi Gma​chu Ligi ma​ja​czył mu w od​da​li frag​ment wia​duk​tu. Był przy​pływ; za czar​nym ra​mie​niem wa​row​nej wy​spy fale skrzy​ły się w słoń​cu. – Dom zbu​do​wa​ny na mor​skich wo​dach to nie jest miej​sce dla lu​dzi – stwier​dził z chmur​ną miną. – Za bli​sko do pod​mo​rza… Słu​chaj, mia​łem coś po​wie​dzieć Ara​lii, to zna​czy Aga​to​wi. Za​raz, za​raz, co to ta​kie​go było? Za​po​‐ mnia​łem. Nie sły​szę już wła​snych my​śli… – Za wszel​ką cenę pró​bo​wał so​bie przy​po​mnieć, ale nic mu z tego nie wy​szło. – No trud​no, mniej​sza z tym. My​‐ śli sta​rych są jak pył na wie​trze. Do wi​dze​nia, cór​ko. Ru​szył da​lej, po​włó​cząc cięż​ko no​ga​mi i przy​sta​jąc co kil​ka kro​ków dla za​‐ czerp​nię​cia od​de​chu. Prze​ciął na ukos wiel​ki plac i wszedł do Thia​tru, gdzie roz​ka​zał mło​dym mat​kom za​brać dzie​ci i iść za sobą. I po​pro​wa​dził ostat​nią w swo​im ży​ciu dru​ży​nę – stad​ko za​stra​szo​nych ko​biet i je​sien​nych ber​be​ci

oraz trzech młod​szych męż​czyzn, któ​rzy za​my​ka​li ten po​chód su​ną​cy ogrom​‐ ną na​po​wietrz​ną dro​gą, gdzie od każ​de​go spoj​rze​nia w dół krę​ci​ło się w gło​‐ wie, ku czar​nej, bu​dzą​cej gro​zę skal​nej wa​row​ni. Pa​no​wał w niej chłód i ci​sza. Do wy​so​kich gro​bow​ców sal nie do​cie​ra​ły żad​‐ ne dźwię​ki poza szu​mem mo​rza, ssą​ce​go i żu​ją​ce​go w gę​bach fal ska​ły w dole. Ple​mię Wol​da zbi​ło się w cia​sną gro​mad​kę w jed​nym wiel​kim po​ko​ju. Ża​ło​‐ wał, że nie ma przy so​bie sta​rej Ker​ly, by​ła​by mu wiel​ką po​mo​cą, ale sta​ra Ker​ly le​ża​ła te​raz mar​twa w Te​wa​rze albo gdzieś w oko​licz​nych la​sach. Kil​ka od​waż​niej​szych ko​biet po​de​rwa​ło wresz​cie do ży​cia całą resz​tę. Zna​la​zły ziar​‐ no bha​nu i wodę, żeby je w niej ugo​to​wać, i drew​no do roz​pa​le​nia ognia. Kie​‐ dy dzie​się​ciu far​born​skich wo​jow​ni​ków przy​pro​wa​dzi​ło swo​je ko​bie​ty i dzie​ci, te​war​czy​cy mo​gli ich po​czę​sto​wać go​rą​cym po​sił​kiem. Wszyst​kich ra​zem było ich te​raz w for​cie pięć czy sześć se​tek, nie​mal tyle, ile mógł po​mie​ścić, to​też roz​brzmie​wał echem licz​nych gło​sów, a wszę​dzie pod no​ga​mi krę​ci​ły się małe brzdą​ce, pra​wie do​kład​nie tak samo jak w ko​bie​cej czę​ści ro​do​we​go do​mo​stwa w Zi​mo​wym Mie​ście. A przez wą​skie okna z prze​zro​czy​ste​go ka​mie​nia, któ​ry nie wpusz​czał do środ​ka wia​tru, pa​trzy​ło się hen, w dół, na fale roz​trza​sku​ją​‐ ce się z hu​kiem o ska​ły, za​snu​wa​ją​ce po​wie​trze kłę​ba​mi wod​ne​go pyłu. Wiatr zmie​niał kie​ru​nek, brud​na smu​ga na pół​noc​nym nie​bie roz​pły​nę​ła się w tu​man mgły, któ​ry oto​czył małe bla​de słoń​ce wiel​kim bla​dym krę​giem – śnież​nym krę​giem. To było to. Wła​śnie o tym miał po​wie​dzieć Aga​to​wi – że idzie śnieg. Nie kil​‐ ka drob​nych płat​ków, jak​by kto so​lił stra​wę, jak ostat​nim ra​zem, ale śnieg, praw​dzi​wy śnieg. Zi​mo​wa za​wie​ja, śnie​ży​ca… Na to sło​wo, któ​re​go nie sły​‐ szał i nie wy​ma​wiał od tak daw​na, ogar​nę​ło go prze​dziw​ne uczu​cie. A więc po to, żeby umrzeć, musi po​wró​cić przez jed​no​staj​ny, lo​do​wy kra​jo​braz swe​go dzie​ciń​stwa, wkro​czyć po​now​nie w bia​ły świat śnież​nych burz. Stał na​dal przy oknie, lecz nie wi​dział już hu​czą​cych w dole fal. W pa​mię​ci od​żył mu ob​raz Zimy. Nie na wie​le zda się tym ga​alom zdo​by​cie Te​wa​ru, a na​wet i Lan​di​nu. Dziś, ju​tro wy​kar​mią się mię​sem hann i zbo​żem. Ale co po​czną, kie​dy na​dej​dzie śnieg? Praw​dzi​wy śnieg, któ​re​go zwa​ły za​sy​pią na rów​no lasy i do​li​ny, gna​ny po​ry​wi​stym wia​trem, co mro​zi do szpi​ku ko​ści? Kie​dy ten wróg na nich spad​nie, będą czmy​chać co sił w no​gach! Za dłu​go mi​‐ trę​ży​li na pół​no​cy. Na​gle za​re​cho​tał gło​śno i od​wró​cił się od okna, za któ​rym za​czął za​pa​dać zmierzch. Utra​cił wo​dzo​stwo, na jego oczach wy​mor​do​wa​no mu sy​nów, nie nada​wał się już do ni​cze​go i przy​szło mu umrzeć tu, na ska​le po​środ​ku mo​rza; ale miał po​tęż​nych sprzy​mie​rzeń​ców, słu​ży​li mu mo​car​ni wo​jow​ni​cy, z któ​ry​mi ani Agat, ani nikt inny nie mógł się rów​nać. Wal​czy dla nie​go Zima i śnie​ży​ca, jesz​cze dane mu bę​dzie uj​rzeć śmierć wro​gów. Do​wlókł się cięż​ko do ko​min​ka, roz​su​płał mie​szek z ge​zi​ną, rzu​cił na wę​gle ma​leń​ką grud​kę ży​wi​cy i za​cią​gnął się trzy razy. A po​tem ryk​nął tu​bal​nym gło​sem: – No, ko​bie​ty, czy ta bre​ja już go​to​wa?!

Ob​słu​ży​ły go po​tul​nie, a on zjadł, po raz pierw​szy od daw​na z ape​ty​tem.

11

Ob​lę​że​nie mia​sta Przez cały pierw​szy dzień ob​lę​że​nia Ro​le​ry po​ma​ga​ła tym, któ​rzy pil​no​wa​li, aby męż​czy​znom na mu​rach i da​chach nie za​bra​kło lanc – dłu​gich, szorst​kich, sza​blo​wa​tych li​ści traw holn, wa​żą​cych kil​ka ki​lo​gra​mów, ścię​tych z jed​ne​go koń​ca w ostry szpic. Kto cel​nie rzu​cał, mógł nimi za​bić, a ich grad po​sy​ła​ny na​wet nie​wpraw​ny​mi rę​ka​mi sku​tecz​nie zra​żał gru​pę ga​alów pró​bu​ją​cych przy​sta​wić dra​bi​ny do muru wy​gię​te​go w łuk od stro​ny lądu. No​si​ła całe na​rę​‐ cza tych lanc po nie​zli​czo​nych scho​dach; na in​nych scho​dach sta​ła w łań​cu​chu po​da​ją​cych je so​bie w górę z rąk do rąk, bie​gła z nimi sma​ga​ny​mi wia​trem uli​ca​mi i do tej pory nie zdą​ży​ła wy​cią​gnąć z rąk mnó​stwa cie​niut​kich jak włos, kłu​ją​cych drzazg. A dziś od sa​me​go świ​tu dźwi​ga​ła po​ci​ski do ka​ta​pult, dzi​wacz​nych urzą​dzeń do mio​ta​nia ka​mie​ni, cze​goś w ro​dza​ju wiel​kich proc umiesz​czo​nych nad Bra​mą Lą​do​wą. Kie​dy ga​alo​wie pod​cią​gnę​li tłum​nie do bra​my z ta​ra​na​mi, wiel​kie ka​mie​nie le​cą​ce na nich z góry z hu​kiem i świ​stem wciąż na nowo ich roz​pę​dza​ły. Ale ka​ta​pul​ty po​że​ra​ły strasz​li​we ilo​ści po​ci​‐ sków. Mali chłop​cy bez prze​rwy wy​ry​wa​li ka​mie​nie z bru​ku po​bli​skich ulic, a jej ko​bie​ca dru​ży​na wo​zi​ła je do wo​jow​ni​ków po osiem, dzie​sięć na​raz dziw​‐ ną skrzy​nią na okrą​głych no​gach. Osiem ko​biet za​przę​ga​ło się w dłu​gie liny, żeby ją po​cią​gnąć, ale za​ła​do​wa​na po brze​gi wy​da​wa​ła się nie do ru​sze​nia. Kie​dy jed​nak za​par​ły się ze wszyst​kich sił, małe okrą​głe nóż​ki za​czy​na​ły się w koń​cu na​gle ob​ra​cać i cała skrzy​nia ru​sza​ła z grze​cho​tem i tur​ko​tem pod górę. Wy​tę​ża​jąc siły, żeby się przy​pad​kiem nie za​trzy​ma​ła, wlo​kły ją jed​‐ nym cią​giem aż do bra​my, tam, jesz​cze roz​pę​dzo​ną, wy​wra​ca​ły, po​świę​ca​ły chwi​lę na zła​pa​nie od​de​chu i od​gar​nię​cie wło​sów z czo​ła, po czym wra​ca​ły z pu​stym, roz​trzę​sio​nym wóz​kiem po na​stęp​ny ła​du​nek. I tak przez cały ra​‐ nek. Ka​mie​nie i liny ra​ni​ły ręce do krwi. Ro​le​ry udar​ła dwa ka​wał​ki skó​ry ze swo​jej cien​kiej skó​rza​nej spód​ni​cy i przy​wią​za​ła je so​bie do dło​ni rze​mie​nia​mi od san​da​łów. Po​mo​gło. Resz​ta ko​biet po​szła w jej śla​dy. – Szko​da, że za​po​mnie​li​ście, jak się robi er​ka​ry! – krzyk​nę​ła do Se​iko Esmit za któ​rymś ra​zem, kie​dy zbie​ga​ły uli​cą tuż przed tur​ko​cą​cym, trud​nym do kie​ro​wa​nia wóz​kiem. Se​iko nic nie od​po​wie​dzia​ła; może nie usły​sza​ła. Ha​ro​wa​ła jak wszy​scy inni,

bo wśród far​bor​nów trud​no było zna​leźć sła​be​usza, ale wi​dać po niej było na​‐ pię​cie, w ja​kim żyli przez ostat​nie dni – pra​co​wa​ła jak w tran​sie. Raz, kie​dy zbli​ża​ły się do bra​my, ga​alo​wie roz​po​czę​li ostrzał pło​ną​cy​mi ża​‐ gwia​mi, któ​re tli​ły się i dy​mi​ły na bru​ku i da​chów​kach. Se​iko szarp​nę​ła się w li​nach uprzę​ży jak zwie​rzę schwy​ta​ne we wny​ki i przy​pa​dła do zie​mi ze stra​chu przed prze​la​tu​ją​cy​mi nad gło​wą ogni​sty​mi strza​ła​mi. – Zga​sną, to mia​sto się nie za​pa​li – po​wie​dzia​ła ci​cho Ro​le​ry. Nic z tego. Se​iko, to​cząc wo​kół nie​wi​dzą​cym spoj​rze​niem, po​wta​rza​ła tyl​ko raz po raz: – Boję się po​ża​ru, boję się po​ża​ru… Ale kie​dy ja​kiś mło​dy kusz​nik tra​fio​ny w twarz ka​mie​niem z pro​cy ga​ala ru​nął z roz​po​star​ty​mi rę​ka​mi z wą​skiej pół​ki na szczy​cie muru i roz​trza​skał się tuż obok nich, prze​wra​ca​jąc dwie z cią​gną​cych wó​zek ko​biet i zbry​zgu​jąc im spód​ni​ce krwią i mó​zgiem, to wła​śnie Se​iko po​de​szła do za​bi​te​go, po​ło​ży​ła so​bie na ko​la​nach jego zma​sa​kro​wa​ną gło​wę i wy​szep​ta​ła mu do ucha sło​wa ostat​nie​go po​że​gna​nia. – To był ktoś z twe​go rodu? – spy​ta​ła Ro​le​ry, kie​dy Se​iko przy​wdzia​ła na po​‐ wrót uprząż i ru​szy​ły da​lej. – W tym mie​ście wszy​scy je​ste​śmy dla sie​bie jed​nym ro​dem – od​par​ła far​‐ born​ka. – To był Jon​ken​dy Li, naj​młod​szy z rady. Mło​dy za​pa​śnik z are​ny na wiel​kim pla​cu, któ​ry lśniąc od potu i try​ska​jąc ra​do​ścią z od​nie​sio​ne​go zwy​cię​stwa, po​zwo​lił jej cho​dzić po swo​im mie​ście, do​‐ kąd ze​chce. Pierw​szy far​born, z ja​kim roz​ma​wia​ła. Ja​co​ba Aga​ta nie wi​dzia​ła od przed​ostat​niej nocy, bo każ​dy, kto po​zo​stał w mie​ście, czło​wiek czy far​born, miał wy​zna​czo​ne sta​no​wi​sko i za​ję​cie, a do Aga​ta na​le​ża​ło być wszę​dzie na​raz, utrzy​mać pół​to​ra​ty​sięcz​ne mia​sto przed na​wa​łą pięt​na​stu ty​się​cy. W mia​rę upły​wu dni głód i zmę​cze​nie za​czę​ły pod​ko​py​wać jej siły i co​raz czę​ściej wi​dzia​ła go roz​cią​gnię​te​go na za​krwa​wio​nym bru​ku, tam, po prze​ciw​‐ nej stro​nie mia​sta, przy Bra​mie Mor​skiej nad urwi​skiem, w miej​scu dru​gie​go głów​ne​go sztur​mu ga​alów. Jej ko​bie​ca dru​ży​na prze​rwa​ła na chwi​lę pra​cę, żeby po​si​lić się chle​bem i su​szo​ny​mi owo​ca​mi przy​wie​zio​ny​mi ma​łym wóz​‐ kiem na okrą​głych no​gach przez ja​kie​goś ro​ze​śmia​ne​go chłop​ca; mała po​waż​‐ na dziew​czyn​ka, dźwi​ga​ją​ca wiel​ki skó​rza​ny bu​kłak, dała im się na​pić wody. Po​si​łek tro​chę po​krze​pił Ro​le​ry. Była pew​na, że wszy​scy zgi​ną, bo z da​chów do​mów wi​dzia​ła chma​ry wro​ga czer​nią​ce oko​licz​ne wzgó​rza – nie było im koń​ca, tak na​praw​dę ob​lę​że​nie wca​le jesz​cze się nie roz​po​czę​ło. Ale z tą samą pew​no​ścią wie​dzia​ła, że Agat nie zo​sta​nie za​bi​ty, a sko​ro on bę​dzie żył, to prze​cież ona też. Co on miał wspól​ne​go ze śmier​cią? Był ży​ciem, sa​mym ży​‐ ciem – jej ży​ciem. Roz​sia​dła się wy​god​nie na bru​ku uli​cy, żu​jąc twar​dy chleb. O rzut ka​mie​niem ze wszyst​kich stron ota​cza​ły ją mord, gwałt, ma​sa​kra i kosz​mar, a ona sie​dzia​ła tu​taj, spo​koj​nie za​ja​da​jąc chleb. Jak dłu​go będą się bro​nić ze wszyst​kich sił, z ca​łe​go ser​ca, tak jak do tej pory, po​zo​sta​ną bez​‐

piecz​ni przy​naj​mniej przed stra​chem. Jed​nak nie​dłu​go po​tem na​sta​ły bar​dzo cięż​kie chwi​le. Ko​bie​ty pod​cią​ga​ły wła​śnie swój cięż​ki ła​du​nek do bra​my, gdy na​gle tur​kot wóz​ka i w ogó​le wszyst​kie inne dźwię​ki uto​nę​ły w po​twor​nym wy​ciu do​bie​ga​ją​cym zza bra​my, w ryku dud​nią​cym jak ło​skot trzę​sie​nia zie​mi, tak do​no​śnym i głę​bo​kim, że się go nie sły​szy, tyl​ko czu​je szpi​kiem ko​ści. W na​stęp​nej chwi​li bra​ma drgnę​‐ ła na za​wia​sach i za​dy​go​ta​ła. Wte​dy wła​śnie na mo​ment zo​ba​czy​ła Aga​ta. Pę​‐ dził z dal​szej czę​ści mia​sta, pro​wa​dząc dru​ży​nę łucz​ni​ków i strzał​ka​rzy, wy​‐ krzy​ku​jąc w pę​dzie roz​ka​zy do tych, któ​rzy sta​li na mu​rach. Ko​bie​ty otrzy​ma​ły po​le​ce​nie schro​nie​nia się na uli​cach le​żą​cych bli​żej cen​‐ trum mia​sta i na​tych​miast się roz​pro​szy​ły. Zza bra​my do​cho​dził ryk tłu​mu – „Łuuu-u! Łuu-u! Łuuu-u!” – tak po​tęż​ny, jak​by do​by​wał się z gar​dzie​li sa​‐ mych gór, jak​by lada chwi​la miał unieść mia​sto ze szczy​tów urwi​ska i strą​cić je do mo​rza. Wiatr przy​brał na sile, zro​bi​ło się przej​mu​ją​co zim​no. Dru​ży​na Ro​le​ry roz​bie​gła się, wszę​dzie pa​no​wa​ło po​twor​ne za​mie​sza​nie. Nie było żad​‐ nej pra​cy, któ​rą by mo​gła za​jąć ręce. Za​czę​ło się ściem​niać. Dzień był jesz​cze mło​dy, za wcze​sna pora na zmierzch. I na​gle uwie​rzy​ła w swo​ją śmierć, zro​‐ zu​mia​ła, że jed​nak zgi​nie. Przy​sta​nę​ła bez ru​chu na pu​stej uli​cy, po​śród wy​‐ so​kich pu​stych do​mów, i za​nio​sła się ci​chym pła​czem. W jed​nym z bocz​nych za​uł​ków kil​ku chłop​ców wy​ry​wa​ło ka​mie​nie z bru​ku i no​si​ło je w stro​nę ryn​ku, by pod​wyż​szyć ba​ry​ka​dy wznie​sio​ne na czte​rech pro​wa​dzą​cych do nie​go uli​cach i w ten spo​sób wzmoc​nić za​my​ka​ją​ce się bra​‐ my. Do​łą​czy​ła do nich, żeby się roz​grzać, żeby nie stać bez​czyn​nie, żeby coś ro​bić. Ha​ro​wa​li w mil​cze​niu, w piąt​kę czy szóst​kę, wy​ko​nu​jąc pra​cę prze​ra​‐ sta​ją​cą ich siły. – Śnieg – po​wie​dział na​raz któ​ryś z chłop​ców. Ode​rwa​ła wzrok od ka​mie​nia, któ​ry wlo​kła krok za kro​kiem w dół uli​cy, i uj​rza​ła tuż przed sobą za​sło​nę z wi​ru​ją​cych ma​łych płat​ków, gęst​nie​ją​cą z każ​dą chwi​lą. Wszy​scy prze​rwa​li pra​cę. Wiatr ucichł, po​twor​ne wy​cie za bra​mą usta​ło jak no​żem uciął. Śnieg i zmrok spa​dły ra​zem na świat, przy​no​‐ sząc ci​szę. – Pa​trz​cie! – za​wo​łał z za​chwy​tem je​den z chłop​ców. Sy​pa​ło już tak gę​sto, że ko​niec uli​cy znik​nął im z oczu. Świa​tła Gma​chu Ligi sto​ją​ce​go le​d​wie ka​‐ wa​łek da​lej zmie​ni​ły się w mi​go​tli​we żół​te plam​ki. – Bę​dzie​my mie​li całą Zimę, żeby się na to na​pa​trzyć – rzekł dru​gi. – Je​śli prze​ży​je​my. No do​bra, idzie​my! W Gma​chu Ligi już pew​nie wy​da​ją ko​la​cję. – Idziesz z nami? – spy​tał Ro​le​ry naj​młod​szy z chłop​ców. – My ja​da​my w tym dru​gim bu​dyn​ku, w Thia​trze. – Nie, te​raz wszy​scy je​dzą w Gma​chu Ligi. W ten spo​sób oszczę​dza się wie​le pra​cy. Chodź. Chłop​cy byli nie​śmia​li, ma​ło​mów​ni, ser​decz​ni. Po​szła z nimi. Noc za​pa​dła wcze​śniej niż zwy​kle, dzień na​stał póź​niej. Obu​dzi​ła się w domu Aga​ta, u jego boku, i otwo​rzyw​szy oczy, uj​rza​ła sza​re świa​tło pa​da​ją​‐

ce na sza​re ścia​ny, mrok są​czą​cy się przez szcze​li​ny w okien​ni​cach chro​nią​‐ cych szy​by w oknach. Naj​mniej​sze drgnie​nie nie mą​ci​ło ab​so​lut​nej ci​szy. Ani z wnę​trza domu, ani z dwo​ru nie do​bie​gał ża​den dźwięk. Czy to moż​li​we, żeby w ob​lę​żo​nym mie​ście pa​no​wa​ła taka ci​sza? W tej tłu​mią​cej wszyst​kie dźwię​ki sza​rów​ce brza​sku i ob​lę​że​nie, i sami ga​alo​wie wy​da​wa​li się czymś bar​dzo od​le​głym. Tu​taj było cie​pło, tuż obok sie​bie mia​ła po​grą​żo​ne​go we śnie Aga​ta. Za​sty​gła w bez​ru​chu, żeby go nie zbu​dzić. Pu​ka​nie na dole, wa​le​nie do drzwi, gło​sy. Czas prysł, naj​pięk​niej​sza chwi​la mi​nę​ła. Wo​ła​li Aga​ta. Za​czę​ła go bu​dzić – trud​ne za​da​nie. W koń​cu zwlókł się z łóż​ka, wciąż jesz​cze nic nie wi​dząc na za​spa​ne oczy, otwo​rzył okno i okien​‐ ni​ce i wpu​ścił do po​ko​ju świa​tło dnia. Trze​cie​go dnia ob​lę​że​nia, pierw​sze​go dnia śnie​gu, któ​ry za​słał już uli​ce gru​bo na pół me​tra i sy​pał na​dal, bez​u​stan​‐ nie, cza​sa​mi rów​no i gę​sto, naj​czę​ściej jed​nak gna​ny po​ry​wi​stym pół​noc​nym wia​trem. Uci​szył i zmie​nił cały świat. Góry, lasy i pola – wszyst​ko znik​nę​ło. Znik​nę​ło całe nie​bo. Szczy​ty naj​bliż​szych da​chów zle​wa​ły się i roz​pły​wa​ły w bie​li. Był tyl​ko śnieg, któ​ry spadł, i śnieg, któ​ry pa​dał, i to je​dy​nie na wy​‐ cią​gnię​cie ręki, bo da​lej nie było już zu​peł​nie nic. Na za​chód od mia​sta ci​chym sztor​mem po​wra​cał przy​pływ. Przę​sła wia​duk​‐ tu pro​wa​dzi​ły w ni​cość. Ska​ły nie było. Nie było nie​ba ani mo​rza. Sy​pią​cy na ciem​ne urwi​ska śnieg skry​wał pia​ski w dole. Agat za​trza​snął okien​ni​ce i okno i od​wró​cił się do Ro​le​ry. Twarz miał na​dal od​prę​żo​ną snem, głos mu sen​nie chry​piał. – To nie​moż​li​we. Ode​szli? – mruk​nął, bo tak wła​śnie krzy​cza​no do nie​go z uli​cy. Ga​alo​wie ode​szli, od​stą​pi​li od ob​lę​że​nia, ucie​ka​ją na po​łu​dnie… Nie moż​na było tego spraw​dzić. Z mu​rów Lan​di​nu wi​dzia​ło się tyl​ko śnieg. Ale już kil​ka kro​ków za jego za​sło​ną mo​gło stać ty​sią​ce na​mio​tów roz​bi​tych po to, żeby prze​cze​kać śnie​ży​cę – albo mo​gło nie być ży​we​go du​cha. Z mu​rów spusz​czo​no na li​nach kil​ku zwia​dow​ców. Trzech po​wró​ci​ło z wie​‐ ścią, że wspię​li się na wzgó​rza do gra​ni​cy lasu i nie na​tknę​li się na ga​alów, ale po​tem mu​sie​li wra​cać, bo z od​le​gło​ści stu kro​ków nie wi​dzie​li mia​sta. A je​‐ den w ogó​le nie wró​cił – zo​stał schwy​ta​ny przez ga​alów czy za​błą​dził w śnie​‐ ży​cy? W bi​blio​te​ce Gma​chu Ligi zwo​ła​no na​ra​dę Al​ter​ran. Jak to było w zwy​cza​ju, mógł na niej być obec​ny każ​dy, kto chciał po​słu​chać i za​brać głos w oma​wia​‐ nej spra​wie. Rada Al​ter​ran skła​da​ła się już nie z dzie​się​ciu osób, lecz ośmiu. Jon​ken​dy Li i Ha​ris, naj​młod​szy i naj​star​szy, zgi​nę​li. Obec​nych było tyl​ko sied​miu, bo Pi​lot​son peł​nił war​tę na mu​rach, ale sala pę​ka​ła w szwach od mil​‐ czą​cych słu​cha​czy. – Nie ode​szli… Od​stą​pi​li od mu​rów… Ale nie wszy​scy… nie wszy​scy… – mó​‐ wi​ła zdu​szo​nym szep​tem Alla Pas​fal. Żyły wy​stą​pi​ły jej na szyi, a twarz zie​‐ mi​ście po​sza​rza​ła. Była naj​bie​glej​sza ze wszyst​kich far​bor​nów w sztu​ce na​zy​‐ wa​nej przez nich słu​cha​niem my​śli. Po​tra​fi​ła słu​chać czy​ichś my​śli na wiel​ką

od​le​głość i ro​bić to tak, żeby ten ktoś wca​le o tym nie wie​dział. „To za​ka​za​ne – po​wie​dział daw​no temu (przed ty​go​dniem?) Agat, wy​stę​pu​jąc prze​ciw​ko ta​‐ kiej pró​bie spraw​dze​nia, czy ga​alo​wie na​dal obo​zu​ją w po​bli​żu Lan​di​nu. – Ni​‐ g​dy nie zła​ma​li​śmy tego za​ka​zu, ni​g​dy przez cały czas Wy​gna​nia”. Te​raz Agat rzekł: – Jak tyl​ko prze​sta​nie pa​dać, i tak do​wie​my się, gdzie są. A do tego cza​su bę​dzie​my czu​wać. Ale po​zo​sta​li nie zgo​dzi​li się z nim i ich gło​sy prze​wa​ży​ły. Ro​le​ry po​czu​ła się zdez​o​rien​to​wa​na i za​gu​bio​na, kie​dy uj​rza​ła, że Agat ustę​pu​je, go​dzi się z ich de​cy​zją. Pró​bo​wał jej wy​ja​śnić, dla​cze​go mu​siał tak po​stą​pić; tłu​ma​czył, że nie jest wo​dzem mia​sta czy rady, że dzie​się​ciu Al​ter​ran zo​sta​ło wy​bra​nych i rzą​dzą wspól​nie, ale Ro​le​ry nie po​tra​fi​ła tego po​jąć. Albo jest wo​dzem, albo nie. A je​śli nie, to wszy​scy są zgu​bie​ni. No i te​raz ta sta​ra ko​bie​ta wpa​try​wa​ła się przed sie​bie nie​wi​dzą​cym spoj​‐ rze​niem i dy​sząc cięż​ko, pró​bo​wa​ła wy​ra​zić sło​wa​mi to, co sło​wa​mi było nie do wy​ra​że​nia – krót​kie prze​bły​ski kon​tak​tu z umy​sła​mi ob​cych istot, my​ślą​‐ cych w ob​cej mo​wie, nie​uchwyt​ny od​biór zmy​słem do​ty​ku wra​żeń ob​cych rąk trzy​ma​ją​cych ja​kiś przed​miot. – Trzy​mam… trzy​mam… sznur… linę… – wy​du​si​ła z sie​bie sło​wo po sło​wie. Ro​le​ry wzdry​gnę​ła się ze stra​chu i od​ra​zy. Agat sie​dział od​wró​co​ny ty​łem do Alli, za​mknię​ty w so​bie. W koń​cu Alla uspo​ko​iła się, spu​ści​ła gło​wę na pier​si i za​sty​gła w bez​ru​chu. Se​iko Esmit na​la​ła wszyst​kim Al​ter​ra​nom i Ro​le​ry ma​leń​ką fi​li​ża​necz​kę ce​‐ re​mo​nial​nej ti. Każ​dy le​d​wie ma​czał usta i po​da​wał ją na​stęp​ne​mu, a ten da​‐ lej i da​lej, aż fi​li​ża​necz​ka zo​sta​ła pu​sta. Ro​le​ry jak urze​czo​na wpa​try​wa​ła się w mi​secz​kę, któ​rą po​dał jej Agat, nim upi​ła her​ba​ty i prze​ka​za​ła ją da​lej. Mi​‐ secz​ka była błę​kit​na, kru​cha jak liść, prze​pusz​cza​ła świa​tło ni​czym klej​not. – Ga​alo​wie ode​szli – ode​zwa​ła się Alla Pas​fal, pod​no​sząc umę​czo​ną twarz. – Wy​ru​szy​li w dro​gę, zmie​rza​ją te​raz ja​kąś do​li​ną mię​dzy dwo​ma pa​sma​mi wzgórz. To ode​bra​łam zu​peł​nie wy​raź​nie. – Do​li​ną Giln – mruk​nął je​den z męż​czyzn. – To ja​kieś dzie​sięć ki​lo​mów na po​łu​dnie od Su​che​go Ba​gni​ska. – Ucie​ka​ją przed Zimą. Mury mia​sta są bez​piecz​ne. – Ale pra​wo zo​sta​ło zła​ma​ne – prze​bił się przez ogól​ny szmer na​dziei i roz​‐ ra​do​wa​nia ochry​pły głos Aga​ta. – Mury moż​na na​pra​wić. No cóż, zo​ba​czy​‐ my… Ro​le​ry ze​szła z nim po scho​dach do ogrom​nej Sali Zgro​ma​dze​nia, za​sta​wio​‐ nej te​raz sto​ła​mi i dłu​gi​mi ła​wa​mi, bo tu, pod zło​ty​mi ze​ga​ra​mi i krysz​ta​ło​‐ wy​mi ry​sun​ka​mi pla​net krą​żą​cych wo​kół swo​ich słońc, urzą​dzo​no ko​mu​nal​ną ja​dal​nię. – Chodź​my do domu – po​wie​dział na dole. Wło​ży​li ob​szer​ne, pod​bi​te fu​trem płasz​cze z kap​tu​ra​mi, któ​re wy​da​no wszyst​kim miesz​kań​com mia​sta z ma​ga​zy​nów pod Sta​rym Ra​tu​szem, i wy​‐

szli ra​zem w za​dym​kę sza​le​ją​cą na ryn​ku. Nie zdą​ży​li ujść na​wet dzie​się​ciu kro​ków, gdy ze śnie​ży​cy wy​pa​dła na nich ja​kaś gro​te​sko​wa po​stać owi​nię​ta w pasy prze​siąk​nię​tej czer​wie​nią bie​li. – Ga​alo​wie przy Bra​mie Mor​skiej! – krzyk​nę​ła prze​raź​li​wie. – Wdar​li się do mia​sta! Przy Bra​mie Mor​skiej… Agat po​słał Ro​le​ry jed​no je​dy​ne spoj​rze​nie i znik​nął w śnież​nej za​wiei. W na​stęp​nej chwi​li wy​so​ko na wie​ży nad jej gło​wą roz​le​gło się hu​czą​ce dud​‐ nie​nie me​ta​lu ude​rza​ne​go o me​tal, głę​bo​kie, stłu​mio​ne przez pa​da​ją​cy śnieg. Na​zy​wa​li ten ha​łas dzwo​nem i jesz​cze przed roz​po​czę​ciem ob​lę​że​nia wszy​scy mu​sie​li się na​uczyć jego sy​gna​łów. Czte​ry, pięć ude​rzeń – ci​sza; znów pięć i jesz​cze raz to samo: „Wszy​scy męż​czyź​ni do Bra​my Mor​skiej! Wszy​scy do Bra​my Mor​skiej!”. Le​d​wie zdą​ży​ła od​cią​gnąć po​słań​ca na bok, pod ko​lum​na​dę Gma​chu Ligi, gdy z drzwi za​czę​li wy​pa​dać wo​jow​ni​cy, bez szub albo sza​mo​cą​cy się, żeby wło​żyć je w bie​gu, uzbro​je​ni i nie​uzbro​je​ni. Pę​dzi​li co sił w no​gach w ku​rza​wę wi​ru​ją​ce​go śnie​gu i roz​pły​wa​li się w niej, nim do​tar​li na dru​gą stro​nę ryn​ku. Nie po​ja​wił się nikt wię​cej. od stro​ny Bra​my Mor​skiej do​cie​rał ja​kiś zgiełk, tak stłu​mio​ny przez świst wia​tru i sy​pią​cy śnieg, że zda​wał się do​cho​dzić z ogrom​nej dali. W za​ci​szu ko​lum​na​dy po​sła​niec cięż​ko oparł się na ra​mie​niu Ro​le​ry. Krwa​wił z głę​bo​kiej rany na szyi i był​by upadł, gdy​by go nie pod​trzy​‐ ma​ła. Roz​po​zna​ła rysy jego twa​rzy – to był Al​ter​ra zwa​ny Pi​lot​so​nem. Wy​mó​‐ wi​ła to na​zwi​sko, żeby choć tro​chę oprzy​tom​niał i sta​rał się trzy​mać na no​‐ gach. Za​czę​ła go tasz​czyć do wnę​trza bu​dyn​ku. Za​to​czył się bez​wład​nie i wciąż jesz​cze pró​bu​jąc prze​ka​zać wia​do​mość, wy​beł​ko​tał: – Wdar​li się… Są już w mu​rach mia​sta… Ga​alo​wie w mie​ście…

12

Obro​na ryn​ku Wy​so​kie, wą​skie skrzy​dła Bra​my Mor​skiej za​trza​snę​ły się z hu​kiem, szta​by i ry​gle za​sko​czy​ły na swo​je miej​sce. Bi​twa w śnież​nej za​wiei zo​sta​ła za​koń​‐ czo​na. Ale kie​dy obroń​cy od​wró​ci​li się twa​rzą do mia​sta, uj​rze​li przez sy​pią​cy śnieg ja​kieś cie​nie prze​my​ka​ją​ce mię​dzy spry​ska​ny​mi krwią za​spa​mi. Za​bra​li swo​ich za​bi​tych i ran​nych i po​śpiesz​nie wró​ci​li na ry​nek. W tej za​‐ dym​ce nie spo​sób było wy​pa​trzyć dra​bin i wdra​pu​ją​cych się po nich na​past​ni​‐ ków – wi​docz​ność zma​la​ła do pię​ciu me​trów. Ja​kiś gaal czy może na​wet kil​ku wśli​zgnę​ło się przez mur pod sa​my​mi no​sa​mi stra​ży i otwo​rzy​ło Bra​mę Mor​‐ ską gru​pie sztur​mu​ją​cych. Atak od​par​to, ale w każ​dej chwi​li i w każ​dym do​‐ wol​nym miej​scu mo​gli przy​pu​ścić na​stęp​ny, znacz​nie więk​szy​mi si​ła​mi. – We​dług mnie – po​wie​dział Umak​su​man, idąc obok Aga​ta w stro​nę ba​ry​ka​‐ dy mię​dzy Thia​trem a Szko​łą – więk​szość ga​alów ode​szła dzi​siaj na po​łu​dnie. Agat ski​nął gło​wą. – Po pro​stu mu​sie​li. Je​śli sto​ją w miej​scu, to gło​du​ją. Te​raz mamy do czy​‐ nie​nia z od​dzia​łem oku​pa​cyj​nym, któ​ry ma nas wy​koń​czyć i prze​trzy​mać zimę na na​szych za​pa​sach. Jak my​ślisz, ilu ich tu zo​sta​wi​li? – Tam, przy bra​mie, było ich nie wię​cej niż ty​siąc – od​parł nie​pew​nie te​war​‐ czyk. – Ale prze​cież może ich być znacz​nie wię​cej. I te​raz wszy​scy znaj​dą się w ob​rę​bie mu​rów… Patrz, tam! – za​wo​łał, wska​zu​jąc schy​lo​ny do zie​mi, prze​‐ my​ka​ją​cy szyb​ko cień, któ​ry unie​sio​ne na mo​ment kur​ty​ny śnie​gu uka​za​ły gdzieś w po​ło​wie uli​cy. – Ty tam​tę​dy – mruk​nął i na​gle znik​nął po le​wej stro​‐ nie. Agat skrę​cił w pra​wo, okrą​żył ciąg do​mów i spo​tkał się z nim po​now​nie na uli​cy. – Nic z tego – po​wie​dział. – Ow​szem – od​parł la​ko​nicz​nie Umak​su​man i po​ka​zał wy​kła​da​ny ko​ścią ga​‐ alij​ski to​pór, któ​re​go nie miał jesz​cze mi​nu​tę temu. Nad ich gło​wa​mi dzwon na wie​ży Gma​chu Ligi słał wciąż swój stłu​mio​ny przez śnieg, mo​no​ton​ny sy​gnał: raz, dwa… raz, dwa… „Od​wrót na ry​nek! Od​‐ wrót na ry​nek!”. Wszy​scy, któ​rzy wal​czy​li przy Bra​mie Mor​skiej, strze​gli mu​‐ rów i Bra​my Lą​do​wej, spa​li w swych do​mach lub pró​bo​wa​li wy​pa​trzyć coś

z da​chów, przy​by​wa​li lub przy​by​li już do cen​trum mia​sta, na plac mię​dzy czte​re​ma wiel​ki​mi bu​dyn​ka​mi, prze​pusz​cza​ni po​je​dyn​czo przez ba​ry​ka​dy. W koń​cu po​dą​żył tam tak​że Umak​su​man z Aga​tem, bo po​zo​sta​wa​nie na uli​‐ cach, któ​ry​mi prze​my​ka​ły cie​nie, było zwy​kłym sza​leń​stwem. – Idzie​my, Al​ter​ro, trze​ba iść – po​na​glał go tu​by​lec i Agat po​szedł, choć moc​‐ no się ocią​gał. Trud​no mu było po​rzu​cić to mia​sto na pa​stwę wro​ga. Wiatr wy​raź​nie się uspo​ko​ił. Cza​sa​mi tłu​mią​ca wszyst​kie dźwię​ki za​sło​na śnie​gu w ja​kiś nie​po​ję​ty spo​sób prze​pusz​cza​ła z któ​rejś ze spo​wi​tych w nią ulic brzęk tłu​czo​ne​go szkła czy trzask drew​nia​nych drzwi roz​łu​py​wa​nych ude​rze​niem to​po​ra. Spo​ro do​mów po​zo​sta​wia​no otwar​tych, nie​za​bez​pie​czo​‐ nych w ża​den spo​sób przed splą​dro​wa​niem, ale poza schro​nie​niem przed śnie​‐ giem nie​wie​le tam moż​na było zna​leźć. Już ty​dzień wcze​śniej każ​dy okruch żyw​no​ści prze​ka​za​no do wspól​nej ja​dal​ni w Gma​chu Ligi. Po​przed​niej nocy od​cię​to do​pływ gazu i wody do wszyst​kich bu​dyn​ków poza czte​re​ma wo​kół ryn​ku. Fon​tan​ny Lan​di​nu sta​ły su​che, ob​wie​szo​ne so​pla​mi lodu, przy​wa​lo​ne cza​pa​mi śnie​gu. Wszyst​kie za​pa​sy ukry​te były pod zie​mią, w piw​nicz​nych spi​‐ chrzach wy​ko​pa​nych przed po​ko​le​nia​mi pod Sta​rym Ra​tu​szem i Gma​chem Ligi. Domy sta​ły opusz​czo​ne, pu​ste, wy​zię​bio​ne i po​zba​wio​ne świa​tła. Nie da​‐ wa​ły na​jem​com ni​cze​go. – Sa​mych na​szych stad wy​star​czy im na cały cykl księ​ży​ca. I wca​le nie mu​‐ szą mieć dla nich pa​szy. Wy​rżną han​ny i usu​szą mię​so… – Der​mat Al​ter​ra cze​kał na Aga​ta u sa​mych drzwi Gma​chu Ligi. W jego gło​sie sły​chać było pa​‐ ni​kę i dez​apro​ba​tę. – Naj​pierw będą mu​sie​li je wy​ła​pać – od​burk​nął Agat. – Jak to wy​ła​pać? – A tak to. Kil​ka mi​nut temu, kie​dy by​li​śmy przy Bra​mie Mor​skiej, otwo​‐ rzy​li​śmy obo​ry i je wy​pu​ści​li​śmy. Paol Pa​sterz nadał pa​ni​kę. Po​gna​ły jak osza​la​łe, pro​sto w śnie​ży​cę. – Wy​pu​ści​li​ście han​ny? Wszyst​kie sta​da?! A co bę​dzie​my jeść przez całą Zimę, je​śli ga​alo​wie odej​dą?! – Czy ta pa​ni​ka, któ​rą Paol nadał do hann, po​dzia​ła​ła i na cie​bie?! – wy​‐ buch​nął Agat. – Czy na​praw​dę my​ślisz, że nie zdo​ła​my spę​dzić wła​snych zwie​rząt? A poza tym mamy jesz​cze za​pa​sy zbo​ża, mo​że​my po​lo​wać, zbie​rać śnież​ną tra​wę! Co się z tobą dzie​je, u dia​bła?! Se​iko Esmit sta​nę​ła mię​dzy nimi. Do​pie​ro te​raz do Aga​ta do​tar​ło, że krzy​‐ czy na Der​ma​ta i że musi wziąć się w garść. Ale pie​kiel​nie trud​no było wró​cić z krwa​wej jat​ki, ta​kiej jak obro​na Bra​my Mor​skiej, i spo​koj​nie ra​dzić so​bie z przy​pad​kiem mę​skiej hi​ste​rii. Gło​wa pę​ka​ła mu od bólu, rana, któ​rą od​niósł w cza​sie jed​ne​go z wy​pa​dów do obo​zo​wi​ska ga​alów, tak​że wciąż jesz​cze da​wa​‐ ła o so​bie znać, choć już daw​no po​win​na się była za​go​ić. Z bi​twy pod Bra​mą Mor​ską uda​ło mu się wyjść bez szwan​ku, ale aż le​pił się od krwi in​nych. Za wy​so​ki​mi okna​mi bi​blio​te​ki, za nie​za​mknię​ty​mi okien​ni​ca​mi śnieg sy​pał bez koń​ca i szep​tał ci​cho. Było po​łu​dnie, a wy​da​wa​ło się, że już na​stał wie​czór.

W dole pod okna​mi le​żał ry​nek i jego do​brze strze​żo​ne ba​ry​ka​dy, za nimi po​‐ rzu​co​ne domy, po​zba​wio​ne obroń​ców mury – mia​sto śnie​gu i cie​ni. Tego dnia, dnia od​wro​tu do mia​sta w mie​ście, czwar​te​go dnia ob​lę​że​nia nie ru​sza​li się poza ba​ry​ka​dy; ale już tej sa​mej nocy, kie​dy śnieg na chwi​lę się prze​rze​dził, przez dach Szko​ły wy​mknę​ła się pierw​sza gru​pa zwia​dow​ców. Nad ra​nem za​wie​ja znów przy​bra​ła na sile, czy też może tuż po pierw​szej śnież​nej bu​rzy roz​pę​ta​ła się na​stęp​na, i pod osło​ną śnie​gu męż​czyź​ni i chłop​cy Lan​di​nu roz​po​czę​li woj​nę par​ty​zanc​ką na uli​cach wła​sne​go mia​sta. Wy​pusz​‐ cza​li się po dwóch, trzech i prze​my​ka​li uli​ca​mi, da​cha​mi, przez po​ko​je pu​‐ stych do​mów, po​lu​jąc na cie​nie po​śród cie​ni. Uży​wa​li noży, za​tru​tych strza​‐ łek, bolo i strzał. Wdzie​ra​li się do wła​snych do​mów i za​bi​ja​li chro​nią​cych się tam ga​alów albo ga​alo​wie za​bi​ja​li ich. Agat, któ​ry nie znał lęku wy​so​ko​ści, ce​lo​wał w go​ni​twie po da​chach. Stro​me i ob​lo​dzo​ne, sta​ły się bar​dzo śli​skie, ale po​ku​sa tra​fie​nia kil​ku ga​alów za​tru​‐ ty​mi strza​ła​mi była nie do od​par​cia, a ry​zy​ko śmier​ci nie więk​sze niż w in​‐ nych od​mia​nach tego spor​tu – ulicz​nej ciu​ciu​bab​ce czy cho​wa​nym po do​mach. Szó​sty dzień ob​lę​że​nia, czwar​ty śnie​ży​cy. Tego dnia śnieg był drob​ny, rzad​‐ ki, gna​ny wia​trem. Przy​rzą​dy po​mia​ro​we w pod​zie​miach ar​chi​wum pod Sta​‐ rym Ra​tu​szem, za​mie​nio​nych te​raz na szpi​tal, wska​zy​wa​ły na ze​wnątrz tem​‐ pe​ra​tu​rę, a szyb​kość wia​tru w po​ry​wach znacz​nie prze​kra​cza​ła sto ki​lo​me​‐ trów na go​dzi​nę. Na dwo​rze było strasz​nie, wi​chu​ra biła czło​wie​ka w twarz tym drob​nym śnie​giem jak żwi​rem, wci​ska​ła bia​łe płat​ki przez roz​trza​ska​ne szy​by w oknach, za​sy​pu​jąc nimi pod​ło​gi usła​ne drza​zga​mi z wy​rwa​nych na ogni​ska okien​nic. W ca​łym mie​ście poza czte​re​ma bu​dyn​ka​mi przy ryn​ku nie moż​na było zna​leźć nic do je​dze​nia ani cie​płe​go kąta. Ga​alo​wie ku​li​li się w pu​stych po​ko​jach, pa​li​li na środ​ku pod​łóg ma​te​ra​ce, po​rą​ba​ne drzwi, okien​‐ ni​ce i skrzy​nie, pró​bu​jąc prze​cze​kać bu​rzę. Nie mie​li żad​nych za​pa​sów – całą żyw​ność za​bra​ła ze sobą ich głów​na ar​mia. Gdy​by po​go​da się zmie​ni​ła, mo​gli​‐ by za​po​lo​wać, wy​koń​czyć miesz​kań​ców i do​brać się do ich zi​mo​wych za​pa​sów, ale póki śnie​ży​ca trwa​ła, przy​mie​ra​li gło​dem. Za​ję​li wia​dukt, ale nie​wie​le im z tego przy​szło. Czuj​ki na wie​ży Gma​chu Ligi wi​dzia​ły ich nie​pew​ny atak na Ska​łę, któ​re​mu szyb​ko po​ło​żył kres grad lanc i pod​nie​sie​nie zwo​dzo​ne​go mo​stu. Tyl​ko bar​dzo nie​licz​ni za​pusz​cza​li się na za​le​wo​we pia​ski u pod​nó​ża urwisk Lan​di​nu; pew​nie wi​dzie​li nad​cią​ga​ją​cy z ran​kiem przy​pływ i nie mie​li po​ję​cia, jak czę​sto się zda​rza ani kie​dy na​sta​‐ nie na​stęp​ny, wszak całe ży​cie miesz​ka​li w głę​bi lądu. Tak więc Ska​le nic nie gro​zi​ło, a kil​ku wpraw​nych pa​ra​wer​ba​li​stów z mia​sta po​zo​sta​wa​ło w sta​łym kon​tak​cie z prze​by​wa​ją​cy​mi na niej ko​bie​ta​mi, dzię​ki cze​mu wie​dzia​no, że oj​‐ co​wie mogą być spo​koj​ni, bo żad​ne dziec​ko nie jest cho​re. O Ska​łę moż​na się było nie mar​twić. Ale samo mia​sto zo​sta​ło za​ata​ko​wa​ne, zdo​by​te i za​ję​te, już po​nad stu miesz​kań​ców zgi​nę​ło w jego obro​nie, a resz​tę ob​le​ga​no tyl​ko w kil​‐ ku bu​dyn​kach, za​mknię​to w po​trza​sku. Mia​sto śnie​gu, cie​ni i krwi. Ja​cob Agat przy​kuc​nął w po​ko​ju o sza​rych ścia​nach. Po​kój był zu​peł​nie pu​‐

sty, tyl​ko tu i ów​dzie wa​la​ły się strzę​py zdar​te​go z pod​łóg fil​cu i ka​wał​ki roz​‐ bi​tych szyb przy​sy​pa​ne war​stwą miał​kie​go śnie​gu. W ca​łym domu pa​no​wa​ła zu​peł​na ci​sza. Tam, pod oknem, gdzie nie​gdyś le​żał jego ma​te​rac, spał jed​ną noc z Ro​le​ry, tam ran​kiem go obu​dzi​ła. Sku​lo​ny pod ścia​ną, wła​my​wacz w swym wła​snym domu, my​ślał o Ro​le​ry z czu​ło​ścią zmą​co​ną go​ry​czą. Kie​dyś – wy​da​wa​ło się to tak daw​no, może przed ca​ły​mi dwu​na​sto​ma dnia​mi – w tym wła​śnie po​ko​ju wy​znał, że nie może bez niej żyć. A te​raz ani we dnie, ani w nocy nie miał chwi​li, żeby o niej choć​by po​my​śleć. – Więc te​raz daj mi o niej po​my​śleć, choć po​my​śleć! – wark​nął wście​kły do ci​szy. Ale je​dy​na myśl, jaka tłu​kła mu się po gło​wie, to że obo​je uro​dzi​li się nie w porę. Nie moż​na za​czy​nać mi​ło​ści, gdy na​sta​je czas umie​ra​nia. Wiatr świ​stał ze zło​ścią w wy​bi​tych szy​bach. Agat po​czuł, że chwy​ta​ją go dresz​cze. Przez cały dzień albo spły​wał po​tem, albo trząsł się z zim​na. Ter​mo​‐ metr wciąż szedł w dół i wie​lu z tych, któ​rzy wal​czy​li na da​chach, za​czy​na​ło się uskar​żać na coś, co sta​rzy lu​dzie na​zy​wa​li od​mro​że​nia​mi. Czuł się le​piej, kie​dy się ru​szał. Roz​my​śla​nia źle na nie​go wpły​wa​ły. Z wy​ro​bio​ne​go przez całe ży​cie na​wy​ku skie​ro​wał się do drzwi, opa​mię​tał się jed​nak i pod​szedł ci​‐ cho do okna, przez któ​re się tu do​stał. Na par​te​rze domu obok ko​czo​wa​ła gru​pa ga​alów. Je​den stał tuż przy oknie, od​wró​co​ny ple​ca​mi. Byli bia​li i mie​li ja​sne wło​sy; czer​ni​li je so​bie i usztyw​nia​‐ li ja​kąś ma​zią czy smo​łą, ale po​chy​lo​na, mu​sku​lar​na szy​ja, któ​rą Agat wi​dział ze swe​go miej​sca, była zu​peł​nie bia​ła. To dziw​ne, jak mało miał oka​zji, żeby przyj​rzeć się swo​im wro​gom. Strze​la​ło się z da​le​ka albo za​da​wa​ło cios i ucie​‐ ka​ło, albo tak jak przy Bra​mie Mor​skiej wal​czy​ło w zbyt du​żym ści​sku i po​‐ śpie​chu, żeby przy​glą​dać się prze​ciw​ni​ko​wi. Za​sta​na​wiał się, czy oczy mają żół​ta​we lub bursz​ty​no​we jak te​war​czy​cy; wy​da​wa​ło mu się jed​nak, że chy​ba ra​czej sza​re. Nie była to naj​lep​sza oka​zja, żeby spraw​dzić. Wy​szedł na pa​ra​‐ pet za oknem, pod​cią​gnął się na rę​kach i opu​ścił swój dom przez dach. Dro​gę, któ​rą za​zwy​czaj wra​cał na ry​nek, miał od​cię​tą – ga​alo​wie tak​że za​‐ czę​li się ba​wić we wspi​nacz​kę po da​chach. Dość szyb​ko zgu​bił wszyst​kich ści​‐ ga​ją​cych poza jed​nym, któ​ry uzbro​jo​ny w dmu​cha​wę i strzał​ki nie​mal mu dep​tał po pię​tach; ten jed​nym po​tęż​nym su​sem prze​sa​dził trzy​me​tro​wą szcze​‐ li​nę mię​dzy dwo​ma do​ma​mi, któ​ra po​wstrzy​ma​ła wszyst​kich po​zo​sta​łych. Aga​to​wi nie zo​sta​ło nic in​ne​go, jak ze​sko​czyć z da​chu na ulicz​kę, po​zbie​rać się na​tych​miast po upad​ku i gnać na zła​ma​nie kar​ku do naj​bliż​szej ba​ry​ka​dy. War​tow​nik przy ba​ry​ka​dzie na uli​cy Esmi​ta wy​pa​tru​ją​cy ta​kich ucie​ki​nie​‐ rów rzu​cił mu sznu​ro​wą dra​bin​kę. Agat bły​ska​wicz​nie za​czął się po niej wspi​nać. Był już pra​wie na sa​mej gó​‐ rze, gdy w pra​wej ręce utkwi​ła mu strzał​ka. Zje​chał na pię​tach po we​wnętrz​‐ nej ścia​nie ba​ry​ka​dy, wy​rwał strzał​kę z dło​ni, wy​ssał ranę i wy​pluł krew. Ga​‐ alo​wie nie za​tru​wa​li swo​ich strza​łek ani strzał, ale zbie​ra​li strzał​ki uży​wa​ne przez miesz​kań​ców Lan​di​nu, a wśród tych zda​rza​ły się oczy​wi​ście za​tru​te. Była to dość do​bit​na de​mon​stra​cja jed​nej z przy​czyn wpro​wa​dze​nia ka​no​nicz​‐

ne​go pra​wa em​bar​ga. Agat prze​żył kil​ka fa​tal​nych mi​nut w ocze​ki​wa​niu na pierw​sze ob​ja​wy chwy​ta​ją​cych go kon​wul​sji; po upły​wie od​po​wied​nie​go cza​su uznał, że jed​nak miał szczę​ście, i do​pie​ro wte​dy za​czę​ła mu do​ku​czać dość pa​‐ skud​na rana ręki. I to tej, któ​rą strze​lał. Pod zło​ty​mi ze​ga​ra​mi w Sali Zgro​ma​dze​nia wy​da​wa​no obiad. od świ​tu nie miał nic w ustach. Ko​nał z gło​du do chwi​li, kie​dy usiadł przy jed​nym ze sto​‐ łów z mi​ską go​rą​ce​go bha​nu i ka​wał​kiem pe​klo​wa​ne​go mię​sa. Wte​dy na​gle po​czuł, że nie może ni​cze​go prze​łknąć. Na roz​mo​wy tak​że nie miał ocho​ty, ale wszyst​ko było lep​sze niż je​dze​nie, więc wda​wał się w po​ga​węd​kę z każ​dym, kto do nie​go pod​szedł, aż dzwon na wie​ży znów ogło​sił alarm przed ko​lej​nym ata​kiem. Jak zwy​kle sztur​mo​wa​no wszyst​kie ba​ry​ka​dy; jak zwy​kle atak spełzł na ni​‐ czym. W taką po​go​dę nikt nie był w sta​nie dłu​go cią​gnąć na​tar​cia. Ta​kie lot​ne ata​ki mia​ły na celu prze​my​ce​nie jed​ne​go czy dwóch wo​jow​ni​ków przez któ​rąś chwi​lo​wo nie​strze​żo​ną ba​ry​ka​dę, by zna​la​zł​szy się na ryn​ku, mo​gli od we​‐ wnątrz otwo​rzyć ma​syw​ne że​la​zne wro​ta na ty​łach Sta​re​go Ra​tu​sza. Z za​‐ pad​nię​ciem ciem​no​ści na​past​ni​cy znik​nę​li. Łucz​ni​cy w gór​nych okna Sta​re​go Ra​tu​sza wstrzy​ma​li ostrzał i na​tych​miast ob​wie​ści​li, że uli​ce są pu​ste. Jak zwy​kle nie oby​ło się bez strat – je​den kusz​nik tra​fio​ny w oknie strza​łą z dołu, je​den chło​piec, któ​ry za moc​no wy​chy​lił się za ba​ry​ka​dę, by mieć lep​szą po​zy​‐ cję do strza​łu, do​stał w brzuch oku​tą że​la​zem dzi​dą, oraz kil​ku po​tur​bo​wa​‐ nych. Każ​de​go dnia gi​nę​li lub od​no​si​li rany na​stęp​ni i co​raz mniej zo​sta​wa​ło zdol​‐ nych do wal​ki i peł​nie​nia stra​ży. Co​raz mniej z i tak już nie​wie​lu… Z tej ak​cji Agat po​wró​cił zla​ny zim​nym po​tem, miał dresz​cze. Więk​szość tych, któ​rych ogło​sze​nie alar​mu za​sta​ło przy obie​dzie, za​sia​dła z po​wro​tem do sto​łów, by do​koń​czyć po​si​łek. Agat za wszel​ką cenę chciał unik​nąć za​pa​chu je​‐ dze​nia. Ręka za​czę​ła krwa​wić od nowa za każ​dym ra​zem, kie​dy jej uży​wał, co da​wa​ło mu pre​tekst, żeby zejść do pod​zie​mi pod Sta​rym Ra​tu​szem, do ar​chi​‐ wum, i po​pro​sić na​sta​wia​cza ko​ści o jej opa​trze​nie. Było to duże, ni​skie po​miesz​cze​nie, w któ​rym w dzień i nocy utrzy​my​wa​no sta​łą tem​pe​ra​tu​rę i sta​łe przy​ćmio​ne świa​tło – do​sko​na​łe miej​sce do prze​cho​‐ wy​wa​nia sta​rych in​stru​men​tów, map i do​ku​men​tów, i rów​nie do​brze na​da​ją​‐ ce się do opie​ki nad ran​ny​mi. Na po​kry​tej fil​cem pod​ło​dze roz​ło​żo​no pro​wi​zo​‐ rycz​ne po​sła​nia, małe wy​sep​ki snu i bólu roz​rzu​co​ne w ci​szy dłu​giej sali. Tak jak miał na​dzie​ję, uj​rzał mię​dzy nimi żonę. Zmie​rza​ła w jego stro​nę. Jej wi​‐ dok nie wzbu​dził w nim tej za​pra​wio​nej go​ry​czą czu​ło​ści, któ​ra ogar​nia​ła go za​wsze, kie​dy o niej my​ślał; po​czuł ogrom​ną ra​dość. – Cześć, Ro​le​ry – wy​mam​ro​tał i na​tych​miast od​wró​cił się do Se​iko oraz do na​sta​wia​cza Wat​toc​ka z py​ta​niem o Huru Pi​lot​so​na. Nie wie​dział już, co się robi z tak wiel​ką ra​do​ścią, nie po​tra​fił nad nią za​pa​no​wać. – Jego rana się po​więk​sza – szep​nął mu nad uchem Wat​tock. Agat drgnął, spoj​rzał na nie​go ze zdu​mie​niem i do​pie​ro wte​dy uświa​do​mił

so​bie, że Wat​tock mówi o Pi​lot​so​nie. – Po​więk​sza? – po​wtó​rzył, nie poj​mu​jąc, co to zna​czy, i pod​szedł do Pi​lot​so​‐ na, żeby uklęk​nąć przy jego ma​te​ra​cu. Pi​lot​son wpa​try​wał się w nie​go z pod​ło​gi. – No jak tam, Huru? – za​py​tał Agat. – Po​peł​ni​łeś fa​tal​ny błąd – od​parł ran​ny. Zna​li się i przy​jaź​ni​li od naj​wcze​śniej​sze​go dzie​ciń​stwa. Agat się do​my​ślił, o co Pi​lot​so​no​wi cho​dzi – o jego mał​żeń​stwo. Ale zu​peł​nie nie wie​dział, co od​‐ po​wie​dzieć. – Nie​wie​le by zmie​ni​ło… – za​czął w koń​cu i urwał; nie miał za​mia​ru się uspra​wie​dli​wiać. – Za mało, za mało… – wy​beł​ko​tał Pi​lot​son i do​pie​ro w tym mo​men​cie Agat zdał so​bie spra​wę, że jego przy​ja​ciel ma​ja​czy. – Wszyst​ko w po​rząd​ku, Huru! – po​wie​dział tak sta​now​czo, że Pi​lot​son ode​‐ tchnął z ulgą i za​mknął oczy, jak​by to ogól​ni​ko​we za​pew​nie​nie zu​peł​nie mu wy​star​czy​ło. Agat wstał i wró​cił do Wat​toc​ka. – Prze​wiąż mi to, do​brze? – po​pro​sił. – Żeby prze​sta​ło krwa​wić. No, co z tym Pi​lot​so​nem? – Nie wiem, Al​ter​ro – po​wie​dział Wat​tock. – Ga​alo​wie mu​szą sto​so​wać tru​‐ ci​zny, z któ​ry​mi na​sze an​ti​do​ta nie dają so​bie rady. Pró​bo​wa​li​śmy już wszyst​‐ kie​go. Do​ty​czy to nie tyl​ko Pi​lot​so​na Al​ter​ry. Rany się nie za​my​ka​ją, po​ja​wia się opu​chli​zna. Spójrz na tego chłop​ca. Do​kład​nie to samo. Chło​piec, sie​dem​na​sto​let​ni par​ty​zant z dru​ży​ny ulicz​nej, ję​czał i mio​tał się jak w sen​nym kosz​ma​rze. Prze​bi​te włócz​nią udo nie krwa​wi​ło, ale rana wy​‐ glą​da​ła bar​dzo dziw​nie, była go​rą​ca w do​ty​ku i na wszyst​kie stro​ny bie​gły od niej pod skó​rą czer​wo​ne prę​gi. – Pró​bo​wa​li​ście wszyst​kich od​tru​tek? – spy​tał Agat, od​ry​wa​jąc wzrok od udrę​czo​nej twa​rzy chłop​ca. – Wszyst​kich, Al​ter​ro. Po​wiem ci, że przy​po​mi​na mi to tam​tą ranę, któ​rą sam od​nio​słeś wcze​sną Je​sie​nią pod​czas po​lo​wa​nia na klo​isy. Pa​mię​tasz? Może oni wy​ra​bia​ją ja​kąś tru​ci​znę z krwi albo gru​czo​łów klo​isów. Może po ja​‐ kimś cza​sie te rany same się za​go​ją, tak jak two​ja. Tak, to wła​śnie ta bli​‐ zna… Kie​dy był mło​dym chło​pa​kiem, jak ten tu​taj – wy​ja​śnił, zwra​ca​jąc się do Se​iko i Ro​le​ry – wszedł na drze​wo za klo​isem, któ​ry go nie​źle po​dra​pał. Za​‐ dra​pa​nia nie wy​glą​da​ły groź​nie, ale spu​chły, za​ogni​ły się i roz​ło​ży​ły go na kil​‐ ka dni. A po​tem same się wy​go​iły. – Te się same nie wy​go​ją – po​wie​dzia​ła ci​cho Ro​le​ry do Aga​ta. – Skąd wiesz? – Przy​glą​da​łam się… za​ma​wiacz​ce na​sze​go rodu. Tro​chę się na​uczy​łam… Te prę​gi na jego no​dze… na​zy​wa​ją je ścież​ka​mi śmier​ci. – Czy to zna​czy, że znasz tę tru​ci​znę, Ro​le​ry? – Nie wy​da​je mi się, żeby to była tru​ci​zna. Tak się może stać przy każ​dej

głęb​szej ra​nie. Na​wet ma​łej, je​śli nie krwa​wi albo się za​bru​dzi. To zły urok bro​ni… – Co za za​bo​bon! – prze​rwał jej gwał​tow​nie sta​ry na​sta​wiacz. – Na nas nie dzia​ła​ją złe uro​ki, Ro​le​ry – wtrą​cił się Agat, od​cią​ga​jąc ją obron​nym ge​stem od za​cie​trze​wio​ne​go le​ka​rza. – My je​ste​śmy na nie… – Ale na tego chłop​ca i Pi​lot​so​na Al​ter​rę urok dzia​ła! Patrz! – Po​pro​wa​dzi​ła go do jed​ne​go z ran​nych te​war​czy​ków, po​god​ne​go, ni​skie​go męż​czy​zny w sile wie​ku, któ​ry z ocho​tą po​ka​zał Aga​to​wi miej​sce, gdzie przed​tem miał ucho, nim od​rą​bał mu je to​po​rem ja​kiś gaal. Rana go​iła się, ale na​dal była opuch​nię​‐ ta, roz​ognio​na, cie​kła z niej ja​kaś wy​dzie​li​na… Agat od​ru​cho​wo do​tknął ręką wła​snej pul​su​ją​cej, nie​opa​trzo​nej rany na gło​‐ wie. Wat​tock pod​szedł do nich śpiesz​nym kro​kiem. Pio​ru​nu​jąc wzro​kiem Bogu du​cha win​ną dziew​czy​nę, po​wie​dział: – To, co miej​sco​we wify na​zy​wa​ją złym uro​kiem bro​ni, to oczy​wi​ście in​fek​‐ cja bak​te​ryj​na. Uczy​łeś się o niej jesz​cze w szko​le, Al​ter​ro. Po​nie​waż isto​ty ludz​kie są w peł​ni od​por​ne na za​ka​że​nie wszyst​ki​mi miej​sco​wy​mi or​ga​ni​zma​‐ mi bak​te​ryj​ny​mi i wi​ru​so​wy​mi, groź​ne dla nas są tyl​ko uszko​dze​nia waż​nych or​ga​nów, krwo​to​ki i za​tru​cia sub​stan​cja​mi che​micz​ny​mi, na któ​re nie mamy od​po​wied​nich an​ti​do​tów… – Ale ten chło​piec umie​ra, Star​szy – po​wie​dzia​ła Ro​le​ry ci​cho i nie​ustę​pli​‐ wie. – Jego rana nie zo​sta​ła przed zszy​ciem oczysz​czo​na… Sta​ry le​karz ze​sztyw​niał z wście​kło​ści. – Wra​caj do swo​ich! Nie bę​dziesz mnie uczy​ła, jak się le​czy lu​dzi! – Dość tego – prze​rwał mu Agat. Ci​sza. – Ro​le​ry – po​wie​dział do żony – je​śli mo​żesz się na chwi​lę stąd wy​rwać, po​‐ my​śla​łem, że może po​szli​by​śmy… – chciał po​wie​dzieć „do domu” – …coś zjeść – do​koń​czył enig​ma​tycz​nie. Nie ja​dła jesz​cze obia​du. Usiadł z nią w Sali Zgro​ma​dze​nia i po​dłu​bał tro​chę w ta​le​rzu. Po​tem wło​ży​li pod​bi​te fu​trem płasz​cze i prze​szli ra​zem przez nie​‐ oświe​tlo​ny, sma​ga​ny wi​chu​rą ry​nek do Szko​ły, gdzie do spół​ki z dwie​ma in​‐ ny​mi pa​ra​mi zaj​mo​wa​li jed​ną z klas. Sy​pial​nie w Sta​rym Ra​tu​szu były wy​‐ god​niej​sze, ale więk​szość mał​żeństw, z któ​rych żona nie ode​szła na Ska​łę, wo​la​ła choć​by tę pół​pry​wat​ność, gdy przy​pad​kiem nada​rza​ła się oka​zja, żeby z niej sko​rzy​stać. Jed​na z ko​biet spa​ła twar​do za rzę​dem ła​wek, zwi​nię​ta w kłę​bek na wła​snej szu​bie. Prze​wró​co​ne na bok sto​ły za​sła​nia​ły wy​bi​te okna, chro​niąc przed ka​mie​nia​mi, strza​ła​mi i wia​trem. Agat i jego żona uło​‐ ży​li so​bie na go​łej pod​ło​dze po​sła​nie ze swych płasz​czy. Nim Ro​le​ry po​zwo​li​ła mu za​snąć, ze​bra​ła z pa​ra​pe​tu za oknem garść śnie​gu i prze​my​ła mu nim rany na gło​wie i ręku. Bar​dzo go to bo​la​ło, więc pro​te​sto​wał gwał​tow​nie, ze zmę​cze​nia sko​ry do gnie​wu, ale od​par​ła ła​god​nie: – Tak, tak, wiem, je​steś Al​ter​rą, ni​g​dy nie cho​ru​jesz… Ale to nie za​szko​dzi,

na pew​no nie za​szko​dzi…

13

Dzień osta​tecz​ny W zim​nym mro​ku tego po​ko​ju Agat mó​wił co chwi​la na głos przez nie​spo​koj​‐ ny sen, a raz, kie​dy i ona za​snę​ła, za​czął ją wo​łać z głę​bi swe​go snu, spo​za ot​‐ chła​ni bez świa​tła, od​da​la​jąc się od niej co​raz bar​dziej. Jego głos wy​rwał ją z sen​nych ma​rzeń. Było jesz​cze ciem​no. Ra​nek wstał wcze​śniej niż zwy​kle, przez szpa​ry wo​kół usta​wio​nych pod okna​mi sto​łów wpa​dło pierw​sze świa​tło, kła​dąc się bia​ły​mi smu​ga​mi na su​fi​cie. Ko​bie​ta, któ​rą za​sta​li w kla​sie po​przed​nie​go wie​czo​ru, wciąż jesz​cze od​sy​pia​ła ogrom​ne zmę​cze​nie, ale mał​żeń​stwo, któ​re dla unik​nię​cia prze​cią​‐ gów sy​pia​ło na jed​nym z biu​rek, już wsta​ło. Agat usiadł, po​to​czył wo​kół otę​‐ pia​łym spoj​rze​niem i po​wie​dział ochry​ple: – Śnie​ży​ca mi​nę​ła. Od​su​nąw​szy tro​chę w bok je​den ze sto​łów, wyj​rze​li na dwór i znów sta​nął im przed ocza​mi świat: zdep​ta​ny ry​nek, cza​py śnie​gu na ba​ry​ka​dach, fa​sa​dy wiel​kich bu​dyn​ków z za​bi​ty​mi szczel​nie okien​ni​ca​mi, ośnie​żo​ne da​chy i prze​‐ błysk mo​rza mię​dzy nimi. Bia​ło-błę​kit​ny świat, kry​sta​licz​nie czy​sty, świat nie​bie​skich cie​ni i ośle​pia​ją​co bia​łych plam wcze​sne​go słoń​ca na każ​dym wyż​‐ szym punk​cie, wznie​sie​niu i szczy​cie. Było nie​zwy​kle pięk​nie, ale jed​no​cze​śnie po​czu​li się tak, jak​by chro​nią​ce ich do tej pory mury w nocy ru​nę​ły. Agat mu​siał my​śleć o tym sa​mym co Ro​le​ry, bo po​wie​dział: – Le​piej wra​caj​my do Gma​chu Ligi, nim do​trze do nich, że mogą po pro​stu wleźć na da​chy i wa​lić do nas, ile wle​zie. – Mo​że​my prze​cho​dzić z bu​dyn​ku do bu​dyn​ku piw​ni​ca​mi – pod​su​nął ktoś z po​zo​sta​łych. – Tak bę​dzie​my ro​bić. – Agat ski​nął gło​wą. – Ale ba​ry​ka​dy ktoś musi ob​sta​‐ wiać… Ro​le​ry zwle​ka​ła z wyj​ściem, do​pó​ki ni​ko​go już nie było w sali, po czym uda​ło jej się na​kło​nić znie​cier​pli​wio​ne​go Aga​ta, żeby jesz​cze raz po​zwo​lił obej​rzeć so​bie ranę na gło​wie. Było le​piej, a na pew​no nie go​rzej. Jego twarz na​dal no​‐ si​ła śla​dy po​bi​cia, jej ręce po​kry​wa​ły siń​ce i otar​cia ją​trzą​ce się od mro​zu. Po​‐ ło​ży​ła po​obi​ja​ne dło​nie na po​obi​ja​nej gło​wie męża i wy​buch​nę​ła śmie​chem.

– Jak dwaj sta​rzy, za​pra​wie​ni w bo​jach wo​jow​ni​cy – po​wie​dzia​ła. – Och, Ja​‐ co​bie Aga​cie, czy kie​dy odej​dzie​my do kra​iny pod mo​rzem, bę​dziesz miał z po​‐ wro​tem swo​je przed​nie zęby? Spoj​rzał na nią, nie bar​dzo ro​zu​mie​jąc, o czym mówi, i spró​bo​wał się uśmiech​nąć, ale nic mu z tego nie wy​szło. – A może far​bor​no​wie po śmier​ci od​cho​dzą do gwiazd, do tam​tych in​nych świa​tów? – za​py​ta​ła i śmiech za​marł jej na ustach. – Nie – od​parł, wsta​jąc z pod​ło​gi. – Nie, zo​sta​je​my tu​taj. Chodź, trze​ba iść. Słoń​ce, nie​bo i śnieg za​le​wa​ły świat ośle​pia​ją​cą ja​sno​ścią. Na dwo​rze było tak mroź​no, że od​dy​cha​nie spra​wia​ło ból. Śpie​szy​li wła​śnie przez ry​nek pod ko​lum​na​dę Gma​chu Ligi, gdy usły​sze​li za ple​ca​mi ja​kiś ha​łas. Przy​sta​nę​‐ li, go​to​wi w każ​dej chwi​li usko​czyć w bok i rzu​cić się do uciecz​ki, Agat od​bez​‐ pie​czył strzał​ków​kę. Zza ba​ry​ka​dy łu​kiem wy​le​cia​ła z po​twor​nym wrza​skiem ja​kaś dziw​na po​stać, prze​ko​zioł​ko​wa​ła gło​wą w dół i roz​trza​ska​ła się nie​ca​łe dzie​sięć kro​ków od nich – gaal z dwie​ma lan​ca​mi ster​czą​cy​mi spo​mię​dzy że​‐ ber. War​tow​ni​cy na ba​ry​ka​dzie wy​ba​łu​szy​li oczy i na​tych​miast pod​nie​śli alarm, a strzel​cy za​czę​li w po​śpie​chu ła​do​wać ku​sze, spo​glą​da​jąc ner​wo​wo na męż​czy​znę, któ​ry krzy​czał coś do nich z gór​ne​go pię​tra wschod​niej czę​ści bu​‐ dyn​ku tuż obok. Mar​twy gaal le​żał w zbry​zga​nym krwią, zdep​ta​nym śnie​gu, w błę​kit​nym cie​niu ba​ry​ka​dy. Je​den z obroń​ców pod​biegł do Aga​ta, wo​ła​jąc: – Al​ter​ro, to na pew​no sy​gnał do ata​ku! – Nie – prze​rwał mu ja​kiś inny męż​czy​zna, wy​pa​da​jąc z drzwi Szko​ły. – Ja to wi​dzia​łem! Wi​dzia​łem, jak go go​ni​ło! Dla​te​go tak po​twor​nie wrzesz​czał… – To? To zna​czy co? Czy on tak sam, w po​je​dyn​kę, rzu​cił się na ba​ry​ka​dę? – On ucie​kał! Ucie​kał przed tym czymś! Pró​bo​wał ra​to​wać ży​cie! A wy tam, na ba​ry​ka​dzie, nic nie wi​dzie​li​ście? Nic dziw​ne​go, że tak się darł. To było bia​‐ łe, bie​gło jak czło​wiek, a kark mia​ło… wiel​ki Boże, o tak! Wy​pa​dło za nim zza rogu, a po​tem za​wró​ci​ło. – Śnie​go​łak – po​wie​dział Agat i spoj​rzał na Ro​le​ry, szu​ka​jąc po​twier​dze​nia. Ro​le​ry sły​sza​ła opo​wieść Wol​da; ski​nę​ła gło​wą. – Bia​ły, wiel​ki i łeb mu cho​dzi na boki, o tak… – po​wie​dzia​ła, na​śla​du​jąc prze​ra​ża​ją​cy gest Wol​da, na co męż​czy​zna, któ​ry wi​dział to coś z okna, za​wo​‐ łał: – Do​kład​nie tak! Agat wdra​pał się na ba​ry​ka​dę, chcąc spraw​dzić, czy uda mu się zo​ba​czyć be​‐ stię. Ro​le​ry zo​sta​ła na dole, przy​glą​da​jąc się za​bi​te​mu, któ​re​go wi​dok śnie​go​‐ ła​ka prze​ra​ził do tego stop​nia, że pró​bo​wał ucie​kać wprost na lan​ce wro​ga. Nie wi​dzia​ła jesz​cze ga​ala z tak bli​ska, bo cały czas pra​co​wa​ła pod zie​mią, przy ran​nych, a żad​nych jeń​ców nie wzię​to. Był ni​ski i szczu​pły, na​tar​ty tłusz​czem, aż skó​ra, ja​śniej​sza niż jej, błysz​cza​ła mu jak po​łeć sło​ni​ny. W skle​jo​nych ja​kąś ma​zią wło​sach tkwi​ło kil​ka czer​wo​nych piór. Źle ubra​ny, w po​dar​tym fil​co​wym łach​ma​nie za całe odzie​nie, le​żał z roz​rzu​co​ny​mi rę​ka​‐ mi, tam gdzie spo​tka​ła go na​gła śmierć, z twa​rzą wtu​lo​ną w śnieg, jak​by

wciąż jesz​cze pró​bo​wał się ukryć przed go​nią​cą go bia​łą be​stią. Ro​le​ry sta​nę​ła przed nim bez ru​chu w ja​snym, lo​do​wa​tym cie​niu ba​ry​ka​dy. – Tam! – usły​sza​ła nad gło​wą krzyk Aga​ta, wy​so​ko na stro​mej we​wnętrz​nej ścia​nie muru usy​pa​ne​go z bru​ku i skał z nad​mor​skie​go urwi​ska. Zbiegł do niej z błysz​czą​cy​mi ocza​mi i po​cią​gnął ją szyb​ko za sobą do Gma​chu Ligi. – Mi​gnął mi, kie​dy prze​bie​gał na dru​gą stro​nę uli​cy Ota​ke. Ko​ły​sał łbem i gnał w na​szą stro​nę. Czy one po​lu​ją w sta​dach? Tego nie wie​dzia​ła, zna​ła je​dy​nie opo​wieść Wol​da o tym, jak w po​je​dyn​kę za​bił śnie​go​ła​ka w le​gen​dar​nych śnie​gach ze​szłej Zimy. Ob​wie​ści​li no​wi​nę i po​no​wi​li to py​ta​nie w za​tło​czo​nej ja​dal​ni. Umak​su​man twier​dził sta​now​czo, że śnie​go​ła​ki czę​sto zbie​ra​ją się w sta​da, ale far​bor​no​wie nie do​wie​rza​li sło​wu wifa i po​bie​gli to spraw​dzić w swo​ich księ​gach. Ta, któ​rą przy​nie​śli, po​wia​da​‐ ła, że śnież​ne be​stie wi​dzia​no po pierw​szej wiel​kiej za​wiei Dzie​wią​tej Zimy gra​su​ją​ce w sta​dach po dwa​na​ście, pięt​na​ście sztuk. – W jaki spo​sób te wa​sze księ​gi mó​wią? Nie wy​da​ją prze​cież żad​nych dźwię​‐ ków. Czy w my​ślach, tak jak ty mó​wisz do mnie? Agat pod​niósł wzrok. Sie​dzie​li przy jed​nym z dłu​gich sto​łów w Sali Zgro​ma​‐ dze​nia, pili go​rą​cą, rzad​ką zupę z tra​wy, któ​rą far​bor​no​wie tak lu​bi​li – na​zy​‐ wa​li ją „ti”. – Nie… To zna​czy, tro​chę tak. Słu​chaj, Ro​le​ry, za chwi​lę wy​cho​dzę. Wróć do szpi​ta​la. Nie zwra​caj uwa​gi na hu​mo​ry Wat​toc​ka. Jest już sta​ry i do tego prze​mę​czo​ny, ale to bar​dzo mą​dry czło​wiek. Nie prze​chodź przez ry​nek; je​śli bę​dziesz mu​sia​ła prze​do​stać się do in​ne​go bu​dyn​ku, ko​rzy​staj z tu​ne​li. Tu łucz​ni​cy ga​alów, tam śnież​ne po​two​ry… – Wy​dał z sie​bie coś w ro​dza​ju śmie​‐ chu. – Cie​ka​we, co jesz​cze nas cze​ka. – Ja​co​bie Aga​cie, chcia​łam cię o coś spy​tać. Przez całą krót​ką zna​jo​mość z nim ni​g​dy nie była pew​na, z ilu czę​ści skła​da się jego imię i któ​rych po​win​na uży​wać. – Ja cie​bie słu​cham – po​wie​dział naj​zu​peł​niej po​waż​nie. – Dla​cze​go nie zwró​ci​cie się my​ślą do ga​alów? Dla​cze​go nie ka​że​cie im, żeby… so​bie po​szli? Tak jak ty, tam na pia​skach, ka​za​łeś mi biec do Ska​ły. Tak jak wasz pa​sterz ka​zał han​nom… – Lu​dzie to nie han​ny – od​parł krót​ko. Uzmy​sło​wi​ła so​bie, że ze wszyst​kich far​bor​nów tyl​ko on je​den mó​wił i o swo​ich, i o te​war​czy​kach, i o ga​alach „lu​dzie”. – Ale prze​cież sta​ra Pas​fal słu​cha​ła ga​alów, kie​dy ich wiel​ka ar​mia ode​szła na po​łu​dnie. – Ow​szem. Lu​dzie, któ​rzy mają ten dar, po od​po​wied​nim tre​nin​gu po​tra​fią sły​szeć czy​jeś my​śli, na​wet ze znacz​nej od​le​gło​ści i bez wie​dzy tego ko​goś. To tro​chę tak, jak kie​dy się jest w tłu​mie – czło​wiek bez słów wy​czu​wa strach czy ra​dość in​nych. Słu​cha​nie my​śli to oczy​wi​ście coś wię​cej, ale tak​że od​by​wa się bez słów. Na​to​miast od​bie​ra​nie i nada​wa​nie mowy my​śli to zu​peł​nie inna spra​wa. Nie​wy​szko​lo​ny umysł, gdy​by się do nie​go zwró​cić my​ślo​mo​wą, za​‐

trza​śnie się przed tym, jesz​cze nim się zo​rien​tu​je, że w ogó​le co​kol​wiek sły​‐ szał. Zwłasz​cza je​śli to, co sły​szy, jest sprzecz​ne z tym, cze​go chce lub w co wie​rzy. Isto​ty nie​ko​mu​ni​ka​tyw​ne mają za​zwy​czaj zna​ko​mi​te ba​rie​ry obron​‐ ne. Do tego stop​nia, że na​uka pa​ra​wer​bal​ne​go po​ro​zu​mie​wa​nia się po​le​ga głów​nie na wy​tre​no​wa​niu me​tod prze​ła​my​wa​nia wła​snych ba​rier. – A co ze zwie​rzę​ta​mi? Mó​wi​łeś, że one też sły​szą. – Do pew​ne​go stop​nia. To tak​że od​by​wa się bez słów. Nie​któ​rzy lu​dzie są zdol​ni nada​wać do zwie​rząt. To bar​dzo przy​dat​ne przy po​lo​wa​niu, spę​dza​niu stad. Chy​ba wiesz, że my​śli​wi far​bor​nów za​wsze mają szczę​ście. – Wiem, dla​te​go na​zy​wa​my was ma​ga​mi. Ale czy to zna​czy, że ja je​stem jak han​na? Prze​cież cię sły​sza​łam. – Tak. I ode​zwa​łaś się my​ślą do mnie – raz, w moim domu… To się cza​sa​mi zda​rza, że mię​dzy dwoj​giem lu​dzi zni​ka​ją wszel​kie mury, wszel​kie ba​rie​ry obron​ne. – Do​pił swo​ją ti i spoj​rzał w za​my​śle​niu na ry​su​nek słoń​ca i wy​sa​‐ dza​nych klej​no​ta​mi świa​tów po prze​ciw​nej stro​nie sali. – A kie​dy to się zda​‐ rzy – po​wie​dział po chwi​li – to oni mu​szą się ko​chać. Po pro​stu mu​szą… Nie mogę nadać ga​alom swe​go stra​chu czy nie​na​wi​ści, bo oni w ogó​le by mnie nie usły​sze​li. Ale gdy​bym je wy​słał to​bie, Ro​le​ry, to​bym cię tym za​bił. A ty mnie… W tym mo​men​cie przy​bie​gli po nie​go z ryn​ku i mu​siał ją zo​sta​wić. Ze​szła do szpi​ta​la, żeby za​jąć się ran​ny​mi te​war​czy​ka​mi, co na​le​ża​ło do jej obo​wiąz​‐ ków, a tak​że po​móc umrzeć ran​ne​mu far​born​skie​mu chłop​cu; to była strasz​na śmierć, ko​nał cały dzień. Sta​ry na​sta​wiacz ko​ści po​zwo​lił jej się nim opie​ko​‐ wać, roz​go​ry​czo​ny i wście​kły, że cała jego wie​dza na nic się nie zda​ła. – My, lu​dzie, nie umie​ra​my wa​szą pa​skud​ną śmier​cią! – wy​buch​nął w pew​‐ nej chwi​li. – Ten chło​pak musi mieć ja​kąś wro​dzo​ną wadę krwi! Ro​le​ry nie zwra​ca​ła na nie​go uwa​gi, tak jak i ran​ny chło​piec, któ​ry umarł w mę​czar​niach, ści​ska​jąc ją kur​czo​wo za rękę. Przez cały dzień do wiel​kiej, ci​chej sali zno​szo​no no​wych ran​nych, po jed​‐ nym, cza​sa​mi po dwóch. Tyl​ko po tym orien​to​wa​li się, że tam, na gó​rze, na za​la​nych słoń​cem śnie​gach to​czy się za​żar​ta wal​ka. Jed​nym z ran​nych był Umak​su​man, nie​przy​tom​ny po tra​fie​niu ka​mie​niem z pro​cy ga​ala. Le​żał tak do​stoj​ny i mo​car​ny, że Ro​le​ry po​pa​trzy​ła na nie​go z dumą – oto praw​dzi​wy wo​jow​nik, jej brat. W pierw​szej chwi​li są​dzi​ła, że Umak​su​man jest o krok od śmier​ci, ale już wkrót​ce usiadł na po​sła​niu, po​trzą​snął gło​wą i wstał. – Skąd ja się tu wzią​łem? – spy​tał tu​bal​nym gło​sem, a Ro​le​ry omal nie wy​‐ buch​nę​ła śmie​chem, nim mu od​po​wie​dzia​ła. Ród Wol​da to twar​de sztu​ki. Od bra​ta do​wie​dzia​ła się, że ga​alo​wie przy​stą​pi​li do ata​ku na wszyst​kie ba​‐ ry​ka​dy na​raz, nie​prze​rwa​ne​go sztur​mu, ta​kie​go jak tam​ten na Bra​mę Lą​do​‐ wą, kie​dy to wszy​scy jed​no​cze​śnie pró​bo​wa​li się we​drzeć na mury, wła​żąc so​‐ bie na​wza​jem na ple​cy. – To strasz​nie głu​pi wo​jow​ni​cy – po​wie​dział Umak​su​man, roz​cie​ra​jąc so​bie wiel​ki guz nad pra​wym uchem. – Gdy​by ob​sie​dli da​chy wo​kół ryn​ku i przy​ło​‐

ży​li się do łu​ków i kusz, po ty​go​dniu nie mie​li​by​śmy kim ob​sa​dzić ba​ry​kad. Ale oni po​tra​fią tyl​ko pę​dzić całą kupą i wyć, jak​by ich kto ob​dzie​rał ze skó​‐ ry… – Jesz​cze raz po​tarł gło​wę i spy​tał: – Gdzie moja włócz​nia? – A po​tem po​szedł wal​czyć da​lej. Za​bi​tych nie zno​szo​no na dół, lecz umiesz​cza​no ich w otwar​tej szo​pie na ryn​ku do cza​su, kie​dy bę​dzie moż​na ich spa​lić. Gdy​by Agat zgi​nął, w ogó​le by się o tym nie do​wie​dzia​ła. Kie​dy no​szo​wi scho​dzi​li z no​wym pa​cjen​tem, spo​‐ glą​da​ła na nich z iskier​ką na​dziei – je​śli ran​nym był​by Agat, zna​czy​ło​by to przy​naj​mniej, że żyje. Ale za każ​dym ra​zem był to ktoś inny. Za​sta​na​wia​ła się, czy gdy​by go za​bi​li, zdą​żył​by przed śmier​cią za​wo​łać do niej w my​ślach i czy to wo​ła​nie by ją za​bi​ło. Pod wie​czór tego cią​gną​ce​go się w nie​skoń​czo​ność dnia przy​nie​sio​no Allę Pas​fal. Wraz z kil​ko​ma in​ny​mi sta​ry​mi far​bor​na​mi i far​born​ka​mi za​żą​da​ła przy​dzie​le​nia do nie​bez​piecz​ne​go za​ję​cia, do no​sze​nia bro​ni obroń​com ba​ry​‐ kad, co ozna​cza​ło ko​niecz​ność bie​ga​nia przez ry​nek bez żad​nej osło​ny przed ogniem wro​ga. Lan​ca ga​ala tra​fi​ła ją z boku w szy​ję i prze​szła na wy​lot. Wat​‐ tock nie​wie​le mógł zro​bić. Mała, czar​na i sta​ra umie​ra​ła sa​mot​nie po​śród mło​dych męż​czyzn. Na​po​tkaw​szy jej spoj​rze​nie, Ro​le​ry po​de​szła do niej z misą peł​ną krwa​wych wy​mio​cin. Sta​re oczy wpa​try​wa​ły się w nią z na​pię​‐ ciem, twar​de, mrocz​ne i po​zba​wio​ne głę​bi – jak ska​ła. I Ro​le​ry spoj​rza​ła pro​‐ sto w te oczy, choć nie było to w zwy​cza​ju jej ludu. Z oban​da​żo​wa​ne​go gar​dła do​był się char​kot, war​gi po​ru​szy​ły się bez​sil​nie. Prze​ła​mać wła​sne ba​rie​ry… Ro​le​ry drżą​cym gło​sem wy​po​wie​dzia​ła zwy​cza​jo​wą for​muł​kę: – Ja cie​bie słu​cham. Oni odej​dą – roz​legł się w jej my​ślach głos Alli Pas​fal, wy​cień​czo​ny i sła​by. – Będą pró​bo​wa​li do​go​nić głów​ną ar​mię, któ​ra ode​szła na po​łu​dnie. Boją się nas, boją się śnie​go​ła​ków, boją się do​mów i ulic. Są prze​ra​że​ni, odej​dą po tym ata​ku. Po​wtórz to Ja​co​bo​wi. Sły​szę ich, sły​szę ich… Po​wiedz Ja​co​bo​wi, że oni odej​dą… ju​tro… – Po​wiem mu – obie​ca​ła Ro​le​ry i wy​buch​nę​ła pła​czem. Umie​ra​ją​ca sta​ra ko​‐ bie​ta wpa​try​wa​ła się w nią bez sło​wa i bez ru​chu ocza​mi jak czar​ne ka​mie​nie. Ro​le​ry wró​ci​ła do swo​jej pra​cy, bo ran​ni po​trze​bo​wa​li opie​ki, a Wat​tock nie miał żad​ne​go in​ne​go po​moc​ni​ka. Zresz​tą jaki sens mia​ło​by szu​ka​nie Aga​ta tam, na gó​rze, w zgieł​ku i wrza​wie, po​śród za​krwa​wio​ne​go śnie​gu, by po​wtó​‐ rzyć mu, nim zo​sta​nie za​bi​ty, że ja​kaś obłą​ka​na sta​ra ko​bie​ta po​wie​dzia​ła tuż przed śmier​cią, że prze​ży​ją. Za​bra​ła się do ro​bo​ty z twa​rzą wciąż jesz​cze mo​krą od łez. Je​den z far​bor​‐ nów, cięż​ko ran​ny, ale cier​pią​cy już znacz​nie mniej po cu​dow​nym le​kar​stwie Wat​toc​ka, ma​leń​kiej kul​ce, po któ​rej po​łknię​ciu ból zmniej​szał się lub w ogó​le ustę​po​wał, za​py​tał: – Dla​cze​go pła​czesz? – Py​tał sen​nie, z za​cie​ka​wie​niem, jak py​ta​ją się na​‐ wza​jem dzie​ci.

– Nie wiem – od​par​ła Ro​le​ry. – Śpij już. A jed​nak wie​dzia​ła, dla​cze​go pła​cze, choć tyl​ko mgli​ście – dla​te​go że pro​‐ mień na​dziei prze​dzie​ra​ją​cy się przez re​zy​gna​cję, w któ​rej żyła od tylu dni, oka​zał się nie​zno​śnie bo​le​sny, a ból, jako że była tyl​ko ko​bie​tą, wy​ci​skał jej z oczu łzy. Tu, na dole, nie moż​na było tego wie​dzieć na pew​no, ale dzień mu​siał się chy​lić ku koń​co​wi, bo Se​iko Esmit przy​nio​sła na tacy go​rą​cy po​si​łek dla Ro​le​‐ ry, Wat​toc​ka i tych ran​nych, któ​rzy mo​gli jeść. Za​cze​ka​ła, żeby za​brać z po​‐ wro​tem mi​ski, więc Ro​le​ry po​wie​dzia​ła jej, że sta​ra Pas​fal Al​ter​ra nie żyje. Se​iko ski​nę​ła gło​wą. Na jej twa​rzy ma​lo​wa​ło się ogrom​ne na​pię​cie, wy​glą​da​‐ ła bar​dzo dziw​ne. – Strze​la​ją pło​ną​cy​mi strza​ła​mi – po​wie​dzia​ła pod​nie​sio​nym gło​sem – i rzu​‐ ca​ją z da​chów pa​lą​ce się de​ski. Nie mogą sfor​so​wać ba​ry​kad, więc chcą spa​lić bu​dyn​ki i wszyst​kie na​sze za​pa​sy, że​by​śmy wy​mar​li na mro​zie z gło​du. Je​śli Ra​tusz się zaj​mie, znaj​dzie​cie się tu w pu​łap​ce. Spło​nie​cie żyw​cem. Ro​le​ry za​bra​ła się do je​dze​nia i nic nie od​po​wie​dzia​ła. Go​rą​cy bhan do​pra​‐ wio​no so​sem z mię​sa i sie​ka​ny​mi zio​ła​mi. Far​bor​no​wie na​wet pod​czas ob​lę​że​‐ nia go​to​wa​li le​piej niż oni w naj​lep​szym okre​sie je​sien​nej ob​fi​to​ści. Zja​dła całą swo​ją por​cję, pół por​cji zo​sta​wio​ne przez jed​ne​go z ran​nych, wy​skro​ba​ła reszt​ki z kil​ku in​nych mi​sek i od​nio​sła tacę Se​iko, ża​łu​jąc, że to już wszyst​ko. Bar​dzo dłu​go nie po​ja​wiał się nikt wię​cej. Ran​ni spa​li, po​ję​ku​jąc przez sen. Było cie​pło; go​rą​ce po​wie​trze z pło​ną​ce​go gazu biło w górę przez rusz​ty, ogrze​wa​jąc dużą salę przy​jem​niej niż ogni​sko na​miot. Po​przez od​de​chy śpią​‐ cych cza​sa​mi do​cho​dzi​ło ci​chut​kie ty​ka​nie okrą​głych przed​mio​tów na ścia​‐ nach; i po nich, i po szkla​nych szaf​kach, i po wy​so​kich rzę​dach ksiąg peł​ga​ły zło​te i brą​zo​we od​bla​ski pło​ną​cych rów​no ję​zycz​ków gazu. – Da​łaś mu śro​dek prze​ciw​bó​lo​wy? – spy​tał szep​tem Wat​tock. Wzru​szy​ła ra​mio​na​mi na po​twier​dze​nie i wsta​ła z pod​ło​gi od ran​ne​go. Usie​‐ dli przy sto​le słu​żą​cym do cię​cia ban​da​ży. Sta​ry na​sta​wiacz ko​ści wy​glą​dał, jak​by mu przy​by​ło pół Roku. Ro​le​ry uwa​ża​ła, że jest wspa​nia​łym le​ka​rzem. Żeby osło​dzić mu go​rycz znie​chę​ce​nia i dać choć na chwi​lę za​po​mnieć o zmę​‐ cze​niu, za​py​ta​ła: – Star​szy, je​śli rany gni​ją nie od złe​go uro​ku bro​ni, to od cze​go? – Przez ta​kie małe stwo​rzon​ka. Tak ma​leń​kie, że wca​le ich nie wi​dać. Mógł​‐ bym ci je po​ka​zać tyl​ko przez spe​cjal​ne szkło, ta​kie jak to w ga​blo​cie pod ścia​‐ ną. Te stwo​rzon​ka żyją pra​wie wszę​dzie – na bro​ni, w po​wie​trzu, na skó​rze. Je​śli do​sta​ną się do krwi, or​ga​nizm z nimi wal​czy i wła​śnie ta wal​ka wy​wo​łu​‐ je opu​chli​znę, za​czer​wie​nie​nie i tak da​lej. Tak po​wia​da​ją księ​gi. Mnie jako le​‐ ka​rza to mało ob​cho​dzi​ło. – A dla​cze​go te stwo​rzon​ka nie gry​zą far​bor​nów? – Bo nie sma​ku​ją im cu​dzo​ziem​cy. – Wat​tock prych​nął śmie​chem z wła​sne​‐ go dow​ci​pu. – Mu​sisz chy​ba wie​dzieć, że je​ste​śmy cu​dzo​ziem​ca​mi. Bez za​ży​‐ wa​nia co ja​kiś czas daw​ki pew​nych en​zy​mo​idów nie tra​wi​li​by​śmy na​wet tu​‐

tej​szej żyw​no​ści. Na​sza struk​tu​ra che​micz​na róż​ni się odro​bi​nę od lo​kal​ne​go wzor​ca or​ga​nicz​ne​go, co ujaw​nia się w cy​to​pla​zmie… Nie wiesz, co to zna​czy? Zna​czy to, że je​ste​śmy zro​bie​ni z nie​co in​ne​go ma​te​ria​łu niż wy. – I dla​te​go ma​cie ciem​ną skó​rę, a my ja​sną? – Nie, to nie ma żad​ne​go zna​cze​nia. To je​dy​nie po​wierz​chow​ne wa​ria​cje – ko​lor skó​ry, bu​do​wa oka i tak da​lej. Nie, róż​ni​ca wy​stę​pu​je na niż​szym po​zio​‐ mie i jest bar​dzo mała – jed​na mo​le​ku​ła w łań​cu​chu dzie​dzicz​no​ści. – Wat​tock za​pa​lił się i roz​sma​ko​wał w swo​im wy​kła​dzie. – To ozna​cza, że nie od​bie​ga​cie zbyt​nio od ogól​ne​go typu hu​ma​no​idal​ne​go. Tak na​pi​sa​li pierw​si ko​lo​ni​ści, a oni wie​dzie​li. Ale róż​ni​ca ta po​wo​du​je, że na​sze or​ga​ni​zmy nie mogą tra​wić miej​sco​we​go po​ży​wie​nia bez spe​cjal​nej po​mo​cy, że je​ste​śmy od​por​ni na wa​sze wi​ru​sy… Choć szcze​rze mó​wiąc, z tymi en​zy​mo​ida​mi to lek​ka prze​sa​da. Zwy​‐ kła chęć wier​ne​go na​śla​do​wa​nia Pierw​sze​go Po​ko​le​nia. A po czę​ści zwy​kły za​‐ bo​bon. Sam na wła​sne oczy wi​dzia​łem lu​dzi po​wra​ca​ją​cych z dłu​gich wy​praw my​śliw​skich czy też uchodź​ców z Atlan​ty​ki ze​szłej Wio​sny, któ​rzy nie bra​li za​strzy​ków ani pa​sty​lek z en​zy​mo​ida​mi przez dwa i trzy cy​kle księ​ży​ca i nie mie​li żad​nych kło​po​tów z tra​wie​niem. W koń​cu ży​cie wy​ka​zu​je zdol​no​ści ad​‐ ap​ta​cyj​ne… Na​gle zmie​nił się na twa​rzy i spoj​rzał na nią sze​ro​ko otwar​ty​mi ocza​mi. Ro​‐ le​ry ogar​nę​ło po​czu​cie winy, bo nie ro​zu​mia​ła ani sło​wa z tego, co jej tłu​ma​‐ czył. Żad​ne z klu​czo​wych słów nie po​cho​dzi​ło z jej ję​zy​ka. – Co ży​cie wy​ka​zu​je? – spy​ta​ła nie​śmia​ło. – Zdol​no​ści ad​ap​ta​cyj​ne. Do​sto​so​wu​je się. Re​agu​je. Zmie​nia! Przy od​po​wied​‐ niej pre​sji wa​run​ków na​tu​ral​nych i od​po​wied​niej licz​bie po​ko​leń za​czy​na do​‐ mi​no​wać for​ma o ko​rzyst​niej​szych zmia​nach przy​sto​so​waw​czych. Czy pro​‐ mie​nio​wa​nie sło​necz​ne może na dłuż​szą metę dzia​łać w kie​run​ku do​pa​so​wa​‐ nia struk​tur bio​che​micz​nych do miej​sco​wej nor​my? W ta​kim ra​zie wszyst​kie po​ro​nie​nia i mar​twe po​ro​dy nie​ko​niecz​nie by​ły​by wy​ni​kiem nie​zgod​no​ści mię​‐ dzy mat​ką a przy​sto​so​wa​nym pło​dem, ale też efek​tem ad​ap​ta​cji… – Prze​stał wy​ma​chi​wać no​ży​ca​mi do cię​cia ban​da​ży i po​chy​lił się po​now​nie nad ro​bo​tą, ale już w na​stęp​nej chwi​li pod​niósł gło​wę i wpa​tru​jąc się na po​wrót gdzieś przed sie​bie nie​wi​dzą​cym spoj​rze​niem, mruk​nął: – Dziw​ne, dziw​ne, bar​dzo dziw​ne… Czy wiesz, co z tego wszyst​kie​go wy​ni​ka? Że krzy​żo​we za​płod​nie​nie może być jed​nak moż​li​we. – Słu​cham cię jesz​cze raz – szep​nę​ła Ro​le​ry. – Że lu​dzie i wify mogą mieć ze sobą dzie​ci! To wresz​cie zro​zu​mia​ła, ale nie wie​dzia​ła, czy Wat​tock stwier​dza fakt, czy też tyl​ko wy​ra​ża swo​je na​dzie​je, a może oba​wy. – Star​szy, je​stem za głu​pia, żeby cię usły​szeć – po​wie​dzia​ła. – Ro​zu​miesz go zu​peł​nie do​brze – ode​zwał się tuż obok nich sła​bym gło​sem Pi​lot​son Al​ter​ra, któ​ry od​zy​skał przy​tom​ność. – Więc uwa​żasz, Wat​tock, że w koń​cu zmie​ni​li​śmy się w ta​kich jak oni? – Dźwi​gnął się cięż​ko na łok​ciu, oczy pa​ła​ły mu w wy​mi​ze​ro​wa​nej, roz​pa​lo​nej go​rącz​ką twa​rzy.

– Je​śli ty i inni ma​cie za​in​fe​ko​wa​ne rany, to ten fakt trze​ba ja​koś wy​tłu​ma​‐ czyć. – Niech pie​kło po​chło​nie ta​kie przy​sto​so​wa​nie! Niech pie​kło po​chło​nie krzy​‐ żo​we za​płod​nie​nia i ro​dze​nie dzie​ci! – za​wo​łał ran​ny, pa​trząc na Ro​le​ry. – Do​‐ pó​ki sami się pło​dzi​li​śmy, każ​dy z nas był czło​wie​kiem, wy​gnań​cem, Al​ter​rą, isto​tą ludz​ką. Po​zo​sta​wa​li​śmy wier​ni wie​dzy i Pra​wom Lu​dzi. Je​śli za​cznie​‐ my się krzy​żo​wać z wi​fa​mi, przed upły​wem Roku kro​pla na​szej ludz​kiej krwi roz​pły​nie się i zu​peł​nie zgi​nie. Roz​rze​dzo​na, roz​cień​czo​na tak, że nie po​zo​sta​‐ nie po niej na​wet ślad. Nie bę​dzie komu na​sta​wiać tych in​stru​men​tów, nie bę​‐ dzie komu czy​tać ksiąg. Wnu​ko​wie Ja​co​ba Aga​ta będą sia​dać w kuc​ki, wa​lić ka​mie​niem o ka​mień i wyć do sie​bie po kres dzie​jów… Niech was pie​kło po​‐ chło​nie, głu​pi bar​ba​rzyń​cy! Czy nie mo​że​cie nas zo​sta​wić sa​mych?! Sa​mych!!! Dy​go​tał z go​rącz​ki i wście​kło​ści. Sta​ry Wat​tock po​maj​stro​wał coś przy jed​‐ nej ze swo​ich wy​drą​żo​nych strza​łek, na​peł​nił ją i wpraw​nym ru​chem le​ka​rza wbił bied​ne​mu Pi​lot​so​no​wi w ra​mię. – Po​łóż się, Huru – po​wie​dział. Ran​ny usłu​chał z wy​ra​zem oszo​ło​mie​nia na twa​rzy. – Mogę so​bie umrzeć na te wa​sze cuch​ną​ce in​fek​cje – wy​chry​piał z co​raz więk​szym tru​dem. – Ale wa​sze cuch​ną​ce bę​kar​ty… Trzy​maj​cie je z da​le​ka ode mnie… trzy​maj​cie je z da​le​ka… od mia​sta… – To go na ja​kiś czas uspo​koi – po​wie​dział Wat​tock i wes​tchnął. Te​raz mil​cze​li. Ro​le​ry wzię​ła się do cię​cia ban​da​ży. Szło jej to zręcz​nie i szyb​ko. Sta​ry le​karz przy​glą​dał się jej z za​du​mą. Kie​dy po ja​kimś cza​sie ode​rwa​ła się od pra​cy, żeby roz​pro​sto​wać ple​cy, zo​‐ ba​czy​ła, że za​snął – ciem​na kup​ka skó​ry i ko​ści sku​lo​na w rogu za sto​łem. Za​bra​ła się z po​wro​tem do ban​da​ży, za​sta​na​wia​jąc się, czy do​brze zro​zu​mia​‐ ła, co mó​wił, i czy mó​wił to po​waż​nie – że bę​dzie mo​gła uro​dzić Aga​to​wi syna. Zu​peł​nie za​po​mnia​ła, że Agat może już nie żyć. Sie​dzia​ła tam po​śród śpią​‐ cych ran​nych męż​czyzn, pod zruj​no​wa​nym mia​stem śmier​ci, i du​ma​ła bez słów nad szan​są ży​cia.

14

Dzień pierw​szy Z na​dej​ściem nocy chwy​cił jesz​cze więk​szy mróz. Nad​to​pio​ny w słoń​cu śnieg za​marzł w śli​ską lo​do​wą sko​ru​pę. Ukry​ci na po​bli​skich da​chach i stry​chach ga​alo​wie pro​wa​dzi​li ostrzał ma​cza​ny​mi w smo​le strza​ła​mi, któ​re szy​bo​wa​ły łu​kiem w za​pa​da​ją​cym zmro​ku niby czer​wo​no​zło​te pta​ki ognia. Czte​ry ob​le​‐ ga​ne bu​dyn​ki mia​ły da​chy z mie​dzi, a ścia​ny z ka​mie​nia. Ża​den nie dał się pod​pa​lić. Ata​ki na ba​ry​ka​dy usta​ły, prze​sta​no za​sy​py​wać je gra​dem że​la​‐ znych i ogni​stych strzał. Ze szczy​tu jed​nej z nich Ja​cob Agat lu​stro​wał wzro​‐ kiem opu​sto​sza​łe, po​grą​żo​ne w ciem​no​ści uli​ce mię​dzy ciem​ny​mi do​ma​mi. Z po​cząt​ku na ryn​ku spo​dzie​wa​no się noc​ne​go ata​ku, bo ga​alo​wie wy​raź​nie go​to​wi byli na wszyst​ko, ale z chwi​li na chwi​lę ro​bi​ło się zim​niej. W koń​cu Agat roz​ka​zał po​zo​sta​wić na sta​no​wi​skach tyl​ko mi​ni​mal​ną ob​sa​dę war​tow​ni​‐ ków i pu​ścił in​nych, żeby opa​trzy​li so​bie rany, zje​dli coś i od​po​czę​li. Sko​ro oni byli zu​peł​nie wy​czer​pa​ni, to i ga​alo​wie mu​sie​li mieć do​syć, zwłasz​cza że lu​‐ dzie mie​li chro​nią​ce przed mro​zem ubra​nia, a oni nie. Na​wet naj​więk​sza de​‐ spe​ra​cja nie mo​gła ich wy​gnać na dwór je​dy​nie w strzę​pach fil​cu i skór, pod to strasz​li​wie wy​gwież​dżo​ne, kry​sta​licz​nie czy​ste nie​bo. Tak więc obroń​cy uda​li się na spo​czy​nek, nie​któ​rzy na swo​ich sta​no​wi​skach, sku​le​ni pod ścia​na​mi i okna​mi do​mów, przy ogni​skach roz​nie​co​nych w wy​so​kich ka​mien​nych sa​‐ lach. Za​bi​ci le​że​li sztyw​no na ob​lo​dzo​nym śnie​gu u pod​nó​ża ba​ry​kad. Aga​to​wi nie chcia​ło się spać. Nie mógł wejść do wnę​trza bu​dyn​ku, nie mógł opu​ścić ryn​ku, na któ​rym przez cały dłu​gi dzień wal​czy​li o ży​cie, a któ​ry te​‐ raz był taki ci​chy pod zi​mo​wy​mi kon​ste​la​cja​mi. Drze​wo, Strza​ła, pię​cio​‐ gwiezd​ny Tor i sama Gwiaz​da Śnie​gu ja​rzą​ca się ja​skra​wo nad da​cha​mi na wscho​dzie – gwiaz​dy Zimy skrzy​ły się w głę​bo​kiej, mroź​nej czer​ni nad gło​wa​‐ mi jak krysz​ta​ły. Czuł, że to ostat​nia noc – może jego ostat​nia, może mia​sta, może ostat​nia noc ob​lę​że​nia. Go​dzi​ny pły​nę​ły, Gwiaz​da Śnie​gu pię​ła się co​raz wy​żej po nie​‐ bie, ci​szy ryn​ku i są​sied​nich ulic nie mą​cił ża​den dźwięk. Aga​ta za​czę​ło ogar​‐ niać coś w ro​dza​ju ra​do​sne​go unie​sie​nia. Wszy​scy wro​go​wie w mu​rach tego mia​sta spa​li, a on czuł się tak, jak​by tyl​ko on je​den czu​wał, jak​by całe to mia​‐ sto ze wszyst​ki​mi śpią​cy​mi i zmar​ły​mi na​le​ża​ło wy​łącz​nie do nie​go. To była

jego noc. Nie miał za​mia​ru spę​dzić jej w po​trza​sku we​wnątrz ryn​ku. Rzu​ciw​szy sło​wo do sen​ne​go war​tow​ni​ka, wdra​pał się na ba​ry​ka​dę na uli​cy Esmi​ta i ze​sko​czył na zie​mię po dru​giej stro​nie. – Al​ter​ro! – za​wo​łał za nim ktoś ochry​płym szep​tem. Agat tyl​ko po​ka​zał na migi, że mają przy​go​to​wać linę, po któ​rej mógł​by się wspiąć z po​wro​tem, i ru​szył przed sie​bie sa​mym środ​kiem uli​cy. Miał tak nie​‐ za​chwia​ne po​czu​cie wła​snej nie​ty​kal​no​ści, że każ​de wa​ha​nie mu​sia​ło​by przy​‐ nieść pe​cha. Za​wie​rzył mu i ru​szył ciem​ną uli​cą po​mię​dzy swych wro​gów, jak​‐ by wy​bie​rał się na po​obied​ni spa​cer. Mi​nął za​ułek pro​wa​dzą​cy do jego domu, ale nie skrę​cił w bok. Gwiaz​dy kry​‐ ły się za czar​ny​mi szczy​ta​mi do​mów i znów się po​ja​wia​ły, ich od​bi​cia skrzy​ły się w gład​kim lo​dzie pod sto​pa​mi. W po​bli​żu gór​ne​go koń​ca mia​sta ulicz​ka zwę​ża​ła się, za​ta​cza​ła lek​ki łuk mię​dzy do​ma​mi opusz​czo​ny​mi jesz​cze przed na​ro​dzi​na​mi Aga​ta, po czym wy​cho​dzi​ła na nie​wiel​ki pla​cyk przed Bra​mą Lą​‐ do​wą. Wciąż jesz​cze sta​ły na nim wiel​kie ka​ta​pul​ty, czę​ścio​wo roz​bi​te i roz​sza​bro​‐ wa​ne przez ga​alów na opał, a przy każ​dej le​ża​ła ster​ta ka​mien​nych po​ci​sków. Wy​so​ką bra​mę po otwar​ciu znów za​ry​glo​wa​no po​tęż​ny​mi szta​ba​mi, któ​re te​‐ raz za​mar​z​ły. Wszedł po scho​dach jed​nej z wie​ży​czek bra​my na plat​for​mę na szczy​cie muru. Z tej plat​for​my tuż przed na​dej​ściem śnie​ży​cy ob​ser​wo​wał całą ar​mię ga​alów, ry​czą​cy przy​pływ lu​dzi, jak ten na pia​skach koło Ska​ły. Gdy​by mie​li wię​cej dra​bin, wszyst​ko skoń​czy​ło​by się tam​te​go pierw​sze​go dnia… Te​raz nic się tam nie po​ru​sza​ło, nie do​bie​gał stam​tąd na​wet naj​cich​szy sze​lest. Był tyl​ko śnieg, ci​sza i po​świa​ta gwiazd na zbo​czach wzgórz zwień​‐ czo​nych ko​ro​ną mar​twych, ob​lo​dzo​nych drzew. Prze​niósł wzrok na dru​gą stro​nę, na Mia​sto Wy​gna​nia. Miał je całe przed sobą jak na dło​ni – ma​leń​kie sku​pi​sko da​chów opa​da​ją​cych w nie​ła​dzie od miej​sca, gdzie stał, do mu​rów na kra​wę​dzi nad​mor​skie​go urwi​ska. Po​nad tą garst​ką ka​mie​nia gwiaz​dy su​nę​ły z wol​na na za​chód. Usiadł bez ru​chu, zzięb​‐ nię​ty mimo gru​bej fu​trza​nej odzie​ży, i za​czął po​gwiz​dy​wać ci​chut​ko ja​kąś skocz​ną me​lo​dię. W koń​cu po​czuł, że opusz​cza go zmę​cze​nie po ca​łym cięż​kim dniu walk, wstał i ru​szył w dół. Scho​dy były ob​lo​dzo​ne. Po​śli​znął się na przed​ostat​nim stop​niu i stra​cił rów​no​wa​gę; bro​niąc się przed upad​kiem, przy​trzy​mał się szorst​kiej ścia​ny muru obron​ne​go i w tej sa​mej chwi​li do​strzegł ką​tem oka ja​‐ kiś ruch po prze​ciw​nej stro​nie pla​cy​ku przed bra​mą. W czar​nej cze​lu​ści uli​cy mię​dzy dwo​ma do​ma​mi po​ru​sza​ło się coś bia​łe​go, ko​ły​sa​ło się lek​ko jak fala wi​dzia​na w ciem​no​ści. Agat otwo​rzył sze​ro​ko oczy ze zdu​mie​nia. I wte​dy to coś wy​bie​gło w męt​ną, sza​rą po​świa​tę gwiazd – wy​‐ so​kie, chu​de i bia​łe pę​dzi​ło ku nie​mu z szyb​ko​ścią czło​wie​ka, ko​ły​sząc lek​ko z boku na bok wiel​kim łbem na dłu​giej, wy​gię​tej szyi. Bie​gnąc, wy​da​wa​ło z sie​bie ni to po​mruk, ni to ci​che po​pi​ski​wa​nie.

Strzał​ków​ki ani na chwi​lę nie wy​pusz​czał z ręki, ale ręka zdrę​twia​ła mu od rany, któ​rą od​niósł po​przed​nie​go dnia, a rę​ka​wi​ca krę​po​wa​ła ru​chy. Strze​lił i tra​fił, ale be​stia już go do​pa​dła, już się​ga​ła krót​ki​mi ła​pa​mi o ostrych pa​zu​‐ rach, już wy​su​nę​ła do przo​du roz​ko​ły​sa​ny łeb z roz​war​tą sze​ro​ko pasz​czą o po​tęż​nych zę​bach. Agat rzu​cił się na zie​mię, pró​bu​jąc zbić mon​strum z nóg i umknąć przed pierw​szym cio​sem tej kła​pią​cej pasz​czy, ale be​stia była szyb​‐ sza. W tym sa​mym mo​men​cie, w któ​rym Agat pa​dał na zie​mię, bły​ska​wicz​nie skrę​ci​ła całe cia​ło i chwy​ci​ła go pa​zu​ra​mi na po​zór sła​bych przed​nich łap. Jed​‐ nym szarp​nię​ciem roz​dar​ła wszyst​kie war​stwy gru​bej skó​rza​nej odzie​ży Aga​‐ ta i przy​szpi​li​ła go do zie​mi. Agat po​czuł, jak strasz​li​wa siła wy​gi​na go do tyłu, ob​na​ża​jąc mu gar​dło. Zdą​żył jesz​cze uj​rzeć gwiaz​dy wi​ru​ją​ce na nie​bie wy​so​ko po​nad gło​wą i stra​cił przy​tom​ność. Kie​dy ją od​zy​skał, na ob​lo​dzo​nych ka​mien​nych pły​tach tuż obok sie​bie zo​ba​‐ czył wiel​ki kłąb cuch​ną​ce​go fu​tra wi​ją​ce​go się w kon​wul​syj​nych drgaw​kach. Dźwi​gnął się po​wo​li. Tyl​ko pię​ciu se​kund po​trze​bo​wa​ła tru​ci​zna, któ​rą na​są​‐ czo​no czu​bek strzał​ki, żeby za​dzia​łać, i mało bra​ko​wa​ło, a trwa​ło​by to o se​‐ kun​dę za dłu​go. Okrą​gła pasz​cza na​dal otwie​ra​ła się i za​trza​ski​wa​ła, tyl​ne łapy o pła​skich, sze​ro​kich sto​pach, uła​twia​ją​cych cho​dze​nie po śnie​gu, wierz​‐ ga​ły, jak​by śnie​go​łak na​dal biegł. Śnie​go​ła​ki po​lu​ją w sta​dach! – ode​zwa​ła się na​gle alar​mo​wym dzwon​kiem pa​mięć, kie​dy pró​bo​wał zła​pać od​dech i od​zy​‐ skać zim​ną krew. Śnie​go​ła​ki po​lu​ją w sta​dach… Nie​zdar​nie, ale sta​ran​nie za​‐ ła​do​wał strzał​ków​kę i trzy​ma​jąc ją w po​go​to​wiu, ru​szył z po​wro​tem uli​cą Esmi​ta. Nie bie​giem, w oba​wie, żeby się nie po​śli​zgnąć, ale już nie spa​cer​‐ kiem. Uli​ca na​dal była zu​peł​nie pu​sta i ide​al​nie spo​koj​na, lecz tym ra​zem wy​‐ da​ła mu się bar​dzo dłu​ga. Do​cho​dząc do ba​ry​ka​dy, znów po​gwiz​dy​wał. Spał jak za​bi​ty w swo​jej kla​sie w Szko​le, kie​dy nad​biegł mło​dy Sze​vik, naj​‐ lep​szy łucz​nik w mie​ście, i za​czął go tar​mo​sić, szep​cąc go​rącz​ko​wo: – Wsta​waj, Al​ter​ro, no, obudź się, wsta​waj, mu​sisz za​raz tam iść… Ro​le​ry nie przy​szła na noc do Szko​ły, po​zo​sta​li współ​lo​ka​to​rzy po​grą​że​ni byli we śnie. – O co cho​dzi? Co się sta​ło? – wy​mam​ro​tał Agat, ze​rwaw​szy się już na rów​‐ ne nogi. Pró​bo​wał wci​snąć na sie​bie po​dar​tą szu​bę. – Mu​sisz na​tych​miast iść na wie​żę – od​parł Sze​vik, nie wy​ja​śnia​jąc ni​cze​go wię​cej. Agat ru​szył za nim, z po​cząt​ku po​tul​nie, oszo​ło​mio​ny snem, aż wresz​cie roz​‐ bu​dził się zu​peł​nie i coś mu za​czę​ło świ​tać w gło​wie. Prze​szli na dru​gą stro​nę ryn​ku sza​rze​ją​ce​go w zo​rzach brza​sku, wbie​gli po krę​co​nych scho​dach na wie​żę Gma​chu Ligi i spoj​rze​li z góry na mia​sto. Bra​ma Lą​do​wa była otwar​ta na oścież. Ga​alo​wie tło​czy​li się do niej od we​wnątrz i opusz​cza​li Lan​din. W tej sza​rów​ce przed świ​tem le​d​wie ich było wi​dać. Z wie​ży wy​da​wa​ło się, że jest ich oko​ło ty​sią​ca, może dwóch, ale ilu do​kład​nie – nikt nie wie​dział.

Byli tyl​ko ciem​ny​mi plam​ka​mi ru​chu kłę​bią​cy​mi się na śnie​gu pod mu​ra​mi. Wy​cie​ka​li za bra​mę więk​szy​mi i mniej​szy​mi grup​ka​mi, je​den za dru​gim zni​‐ ka​li pod mu​ra​mi, by po​ja​wić się po​now​nie do​pie​ro dużo da​lej, na zbo​czu pierw​sze​go wzgó​rza, dłu​gą, po​strzę​pio​ną nit​ką su​ną​cą truch​tem na po​łu​dnie. Nim od​da​li​li się od mia​sta na więk​szą od​le​głość, skry​ła ich ciem​ność przed​‐ świ​tu i fał​dy wzgórz; lecz Agat nie prze​sta​wał pa​trzeć w ślad za nimi na​wet wów​czas, gdy cały wschód roz​ja​rzył się już brza​skiem i chłod​ny blask wscho​‐ dzą​ce​go słoń​ca się​gnął po​ło​wy nie​ba. Domy i stro​me ulicz​ki mia​sta tchnę​ły w świe​tle po​ran​ka nie​zwy​kłym spo​ko​‐ jem. Ktoś za​czął bić w dzwon wi​szą​cy na wie​ży tuż nad gło​wą Aga​ta. Jed​no​staj​‐ ne, hu​czą​ce dud​nie​nie brą​zu ude​rza​ją​ce​go o brąz ogłu​sza​ło. Przy​ci​ska​jąc ręce do uszu, Agat i Sze​vik rzu​ci​li się bie​giem w dół scho​dów. W po​ło​wie dro​gi na​‐ po​tka​li gru​pę ko​biet i męż​czyzn wbie​ga​ją​cych na wie​żę. Wszy​scy wy​buch​nę​li śmie​chem, za​czę​li wo​łać za Aga​tem, pró​bo​wa​li go do​go​nić, ale on pę​dził da​lej w dół roz​ko​ły​sa​nych scho​dów i gna​ny ra​do​snym unie​sie​niem bi​ją​ce​go dzwo​nu wpadł do Gma​chu Ligi. W wiel​kiej, za​tło​czo​nej, prze​peł​nio​nej zgieł​kiem sali, gdzie zło​te słoń​ca ko​ły​sa​ły się na ścia​nach, a zło​te ze​ga​ry od​mie​rza​ły czas ko​‐ lej​nych Lat, za​czął go​rącz​ko​wo roz​glą​dać się za obcą, nie​zna​ną – za swo​ją żoną. W koń​cu zna​lazł ją, chwy​cił za ręce i za​wo​łał: – Ode​szli, ode​szli, ode​szli…! Do​pie​ro wte​dy od​wró​cił się i huk​nął co sił w płu​cach do wszyst​kich po​zo​sta​‐ łych: – Ode​szli!!! Od​po​wie​dzia​ła mu ogól​na wrza​wa, wszy​scy krzy​cze​li na​raz, do nie​go i do sie​bie na​wza​jem, wy​bu​cha​jąc śmie​chem i pła​czem. – Chodź, idzie​my do Ska​ły – po​wie​dział po chwi​li. Roz​pie​ra​ła go taka ra​dość, był nią tak oszo​ło​mio​ny, że nie mógł usie​dzieć na miej​scu, mu​siał iść, pę​dzić przed sie​bie, po​biec do mia​sta, upew​nić się, że na​praw​dę znów na​le​ży do nich. Byli pierw​si, przed nimi jesz​cze nikt nie opu​ścił ryn​ku. Prze​cho​dząc przez za​‐ chod​nią ba​ry​ka​dę, Agat wy​cią​gnął strzał​ków​kę. – Mia​łem wczo​raj w nocy przy​go​dę – po​wie​dział do Ro​le​ry. – Wiem – od​par​ła, wpa​tru​jąc się sze​ro​ko otwar​ty​mi ocza​mi w roz​dar​cie jego szu​by. – Za​bi​łem go. – Śnie​go​ła​ka? – Aha. – W po​je​dyn​kę? – Tak. Na szczę​ście on tak​że był sam. Po​wa​ga na jej twa​rzy spra​wi​ła mu taką ra​dość, że pa​trząc, jak żona dro​bi no​ga​mi, nie mo​gąc za nim na​dą​żyć, ro​ze​śmiał się na cały głos. Wy​szli na wia​dukt za​wie​szo​ny na mroź​nym wie​trze mię​dzy ja​snym nie​bem a ciem​ną, spie​nio​ną wodą.

Wie​ści zo​sta​ły już oczy​wi​ście prze​ka​za​ne sy​gna​łem dzwo​nu i mową my​śli, to​też zwo​dzo​ny most opadł na​tych​miast, gdy tyl​ko Agat po​sta​wił sto​pę na wia​duk​cie. Na spo​tka​nie wy​biegł im tłum męż​czyzn, ko​biet i ma​łych, za​spa​‐ nych, oku​ta​nych w fu​tra dzie​ci. Znów roz​le​gły się okrzy​ki, po​sy​pa​ły się py​ta​‐ nia, znów wszy​scy rzu​ci​li się so​bie w ob​ję​cia. W tyle za ko​bie​ta​mi z Lan​di​nu po​ja​wi​ły się ko​bie​ty z Te​wa​ru, zbi​te w gro​‐ mad​kę, wy​lęk​nio​ne. Nie oka​zy​wa​ły ra​do​ści. Agat zo​ba​czył, że Ro​le​ry pod​cho​‐ dzi do jed​nej z nich, mło​dej ko​bie​ty o zmierz​wio​nych wło​sach i twa​rzy aż le​‐ pią​cej się od bru​du. Pra​wie wszyst​kie przy​cię​ły krót​ko wło​sy, były roz​czo​chra​‐ ne. Na​wet męż​czyź​ni wi​fów, któ​rzy po​zo​sta​li na Ska​le, wy​glą​da​li dziw​nie nie​‐ chluj​nie. Zde​gu​sto​wa​ny tą brud​ną pla​mą na nie​ska​zi​tel​nie ja​snym po​ran​ku zwy​cię​stwa, Agat zwró​cił się do Umak​su​ma​na, któ​ry zja​wił się w ślad za nim, żeby ze​brać swo​ich współ​ple​mień​ców. Sta​li na zwo​dzo​nym mo​ście, pod litą ścia​ną czar​ne​go for​tu. Wi​fo​wie oto​czy​li cia​snym wia​nusz​kiem Umak​su​ma​na, więc Agat pod​niósł głos, żeby wszy​scy mo​gli go sły​szeć. – Mę​żo​wie Te​wa​ru bro​ni​li na​szych mu​rów ra​mię w ra​mię z mę​ża​mi Lan​di​‐ nu. Mogą je dziś opu​ścić, lecz spra​wią nam ra​dość, je​śli w nich po​zo​sta​ną. Mogą za​miesz​kać z nami albo odejść – we​dle swo​jej woli. Bra​my mo​je​go mia​‐ sta będą dla nich otwar​te przez całą Zimę. – Ja cie​bie sły​sza​łem – od​parł Umak​su​man, po​chy​liw​szy ja​sno​wło​są gło​wę. – Ale gdzie jest Naj​star​szy? Gdzie jest Wold? Chcia​łem mu po​wie​dzieć… I w tym mo​men​cie zro​zu​miał, co ozna​cza​ją te na​tar​te po​pio​łem twa​rze, te ucię​te i po​tar​ga​ne wło​sy. To była ża​ło​ba. Kie​dy to po​jął, przed ocza​mi sta​nął mu za​stęp jego za​bi​tych, przy​ja​ciół, krew​nych, ro​da​ków – i w jed​nej chwi​li opu​ści​ła go cała buta trium​fu. – Naj​star​szy mego rodu od​szedł do kra​iny pod mo​rzem w ślad za swy​mi sy​‐ na​mi, któ​rzy zgi​nę​li w Te​wa​rze – oznaj​mił Umak​su​man. – Wczo​raj. Wzno​si​li wła​śnie stos, by za​pa​lić go o brza​sku, gdy usły​sze​li dzwon i uj​rze​li ga​alów od​‐ cho​dzą​cych na po​łu​dnie. – Chciał​bym być przy za​pa​le​niu sto​su – po​wie​dział Agat. Pro​sił Umak​su​ma​na o zgo​dę. Te​war​czyk za​wa​hał się, ale sto​ją​cy obok nie​go star​szy męż​czy​zna od​parł sta​now​czo: – Cór​ka Wol​da jest jego żoną. Ma do tego pra​wo rodu. Tak więc po​zwo​li​li mu pójść z Ro​le​ry i tą resz​tą rodu Wol​da, jaka po​zo​sta​ła jesz​cze przy ży​ciu, na mały ta​ras na szczy​cie Ska​ły za wy​so​ką ga​le​rią wy​cho​‐ dzą​cą na mo​rze. Tam na sto​sie po​rą​ba​nych drew le​ża​ło cia​ło star​ca, zde​for​‐ mo​wa​ne wie​kiem i po​tęż​ne, za​wi​nię​te w czer​wo​ne płót​no, bo czer​wień to ko​‐ lor śmier​ci. Ja​kieś małe dziec​ko pod​ło​ży​ło ogień, czer​wo​no​zło​te pło​mie​nie li​‐ znę​ły stos, wpra​wi​ły po​wie​trze w drże​nie i przy​bla​dły w pierw​szych chłod​‐ nych pro​mie​niach słoń​ca. Za​czął się od​pływ, fale hu​cza​ły i dud​ni​ły na gła​zach u pod​nó​ża li​tej czar​nej ska​ły. Na wscho​dzie i za​cho​dzie, nad gó​ra​mi Dzie​dzi​ny Aska​te​wa​ru i bez​kre​snym mo​rzem nie​bo było kry​sta​licz​nie czy​ste. Ale na pół​‐ no​cy cza​iła się w po​wie​trzu błę​kit​na​wa mgieł​ka – Zima.

Pięć ty​się​cy zi​mo​wych nocy, pięć ty​się​cy zi​mo​wych dni – cała resz​ta ich mło​‐ do​ści, a może cała resz​ta ży​cia. Wo​bec tej od​le​głej błę​kit​nej mgieł​ki zwy​cię​stwo było ni​czym. Ga​alo​wie wy​‐ da​wa​li się zwy​kłym ro​bac​twem, któ​re już ucie​kło, pierz​cha​jąc w po​pło​chu przed praw​dzi​wym wład​cą, bia​łym wład​cą śnie​życ. Sto​jąc u boku Ro​le​ry przy do​ga​sa​ją​cym sto​sie, na szczy​cie ob​le​ga​ne​go przez mo​rze for​tu, Agat po​my​ślał na​gle, że śmierć star​ca i zwy​cię​stwo mło​dzień​ca to do​kład​nie to samo. Ani ża​‐ ło​ba, ani duma nie były tak praw​dzi​we jak ra​dość, ra​dość, któ​rą ro​ze​dr​ga​ny był zim​ny wiatr mię​dzy nie​bem a mo​rzem, ra​dość pło​mien​na i ulot​na jak ogień sto​su. To był jego fort, to było jego mia​sto, to był jego świat – to byli jego ro​da​cy. Nie był tu żad​nym wy​gnań​cem. – Chodź – po​wie​dział do Ro​le​ry, kie​dy ostat​nie wę​gle sto​su roz​sy​pa​ły się w po​piół. – Chodź, wra​ca​my do domu.

1 We​wnętrz​na ciem​ność. W ciem​no​ściach, gdzie nie do​cie​ra​ły pro​mie​nie sło​necz​ne, ock​nął się nie​my duch. Bez resz​ty po​grą​żo​ny w cha​osie nie znał ni​cze​go poza nim. Nie umiał mó​wić, nie wie​dział, że ta ciem​ność jest nocą. Kie​dy ustą​pi​ła przed świa​tłem, tak samo ob​cym jak mrok, ru​szył przed sie​‐ bie – to peł​znąc na czwo​ra​kach, to pro​stu​jąc się, szedł do​ni​kąd. Nie znał żad​‐ nej dro​gi przez świat, w któ​rym się zna​lazł, każ​da dro​ga bo​wiem za​kła​da ist​‐ nie​nie po​cząt​ku i koń​ca. Wszyst​ko wo​kół było po​gma​twa​ne, wszyst​ko mu wro​gie. Jego zmal​tre​to​wa​ne je​ste​stwo po​bu​dza​ły siły, któ​rych nie umiał na​‐ zwać: prze​ra​że​nie, głód, pra​gnie​nie i ból. Błą​kał się po​przez mrocz​ny las nie​‐ zna​nych kształ​tów, do​pó​ki nie po​wstrzy​ma​ła go po​tęż​niej​sza od tam​tych siła – noc, lecz gdy zno​wu po​ja​śnia​ło, za​czął po omac​ku iść na​przód. Kie​dy wy​do​‐ stał się nie​spo​dzie​wa​nie na sze​ro​ki, roz​sło​necz​nio​ny krąg Po​la​ny, wy​pro​sto​‐ wał się i stał tak przez chwi​lę. Po​tem za​krył oczy rę​ka​mi i krzyk​nął. Parth, tka​ją​ca na swym warsz​ta​cie w za​la​nym słoń​cem ogro​dzie, do​strze​gła go na skra​ju lasu. Za​sko​czo​na, za​wo​ła​ła in​nych. Nie prze​stra​szy​ła się jed​nak i za​nim tam​ci wy​bie​gli z domu, po​śpie​szy​ła przez Po​la​nę do nie​zgrab​nej po​‐ sta​ci ku​lą​cej się wśród wy​so​kich, prze​kwi​tłych traw. Zo​ba​czy​li, że po​ło​ży​ła rękę na jego ra​mie​niu i mó​wi​ła coś po ci​chu. Od​wró​ci​ła się do nich z wy​ra​zem zdu​mie​nia na twa​rzy. – Wi​dzi​cie jego oczy? – za​py​ta​ła. Z pew​no​ścią były to dziw​ne oczy. Wiel​kie źre​ni​ce i bla​do​bursz​ty​no​we tę​‐ czów​ki wy​peł​nia​ły cały owal oka, tak że w ogó​le nie było wi​dać bia​łek. – Jak ko​cie – stwier​dzi​ła Gar​ra. – Jak jaj​ka z sa​me​go żółt​ka – do​dał Kai gło​sem wy​ra​ża​ją​cym ukry​tą nie​‐ chęć wy​ni​ka​ją​cą z za​że​no​wa​nia. Poza tym wy​glą​dał jak czło​wiek, choć bło​to, brud i za​dra​pa​nia po​kry​ły jego twarz i na​gie cia​ło, kie​dy prze​dzie​rał się bez celu przez las; tyl​ko skó​rę miał tro​chę bled​szą niż ci śnia​dzi lu​dzie, któ​rzy ota​cza​li go te​raz, roz​ma​wia​jąc o nim spo​koj​nie, pod​czas gdy on, przy​warł​szy do zie​mi, drżą​cy z wy​czer​pa​nia i stra​chu, ku​lił się w słoń​cu. Cho​ciaż Parth spo​glą​da​ła pro​sto w te dziw​ne oczy, nie za​uwa​ży​ła w nich na​‐ wet śla​du my​śli. Sło​wa nie wy​wo​ły​wa​ły u nie​go żad​nej re​ak​cji, nie ro​zu​miał zna​cze​nia ge​stów. – Nie​speł​na ro​zu​mu albo obłą​ka​ny – po​wie​dział Zove. – Umie​ra​ją​cy z gło​du,

a temu mo​że​my za​ra​dzić. Wów​czas Kai i mło​dy Thur​ro na poły nio​sąc, na poły cią​gnąc za​pro​wa​dzi​li po​włó​czą​ce​go no​ga​mi ob​ce​go do domu. Tam wraz z Parth i Buc​keye na​kar​mi​li go i ob​my​li, a po​tem po​ło​ży​li na sien​ni​ku i po​da​li do​żyl​nie śro​dek na​sen​ny, aby im nie uciekł. – Czy on jest Shin​gą? – spy​ta​ła Parth ojca. – A czy ty je​steś? Lub ja? Nie bądź na​iw​na, moja dro​ga – od​parł Zove. – Gdy​bym znał od​po​wiedź na to py​ta​nie, wie​dział​bym rów​nież, jak wy​zwo​lić Zie​mię. Tak czy owak, mam na​dzie​ję do​wie​dzieć się, czy jest sza​lo​ny, nie​do​ro​‐ zwi​nię​ty czy zdrów na umy​śle, jak się tu zna​lazł i skąd wzię​ły się u nie​go te żół​te oczy. Czyż​by w tym strasz​nym wie​ku upad​ku ludz​ko​ści za​bra​no się do krzy​żo​wa​nia lu​dzi z ko​ta​mi albo so​ko​ła​mi? Po​proś Kre​ty​an, niech przyj​dzie na sy​pial​ny bal​kon, cór​ko. Parth za​pro​wa​dzi​ła swą ociem​nia​łą cio​tecz​ną sio​strę Kre​ty​an na górę, na prze​wiew​ny, ocie​nio​ny ta​ras, gdzie spał obcy. Zove i jego sio​stra Ka​rell, zwa​‐ na Buc​keye, już tam cze​ka​li. Obo​je sie​dzie​li wy​pro​sto​wa​ni, ze skrzy​żo​wa​ny​mi no​ga​mi. Buc​keye za​ba​wia​ła się swo​im wzor​cem, Zove sie​dział bez ru​chu; brat i sio​stra w je​sie​ni ży​cia, o sze​ro​kich, brą​zo​wych twa​rzach, czuj​nych i peł​nych spo​ko​ju. Dziew​czę​ta usia​dły opo​dal, nie prze​ry​wa​jąc ci​szy. Parth czer​wo​no​‐ śnia​da, z twa​rzą to​ną​cą w po​wo​dzi dłu​gich, błysz​czą​cych czar​nych wło​sów, nie mia​ła na so​bie nic oprócz luź​nych sre​brzy​stych spodni. Kre​ty​an, tro​chę star​sza, była ciem​no​skó​ra i wą​tła; czer​wo​na opa​ska za​kry​wa​ła jej ociem​nia​łe oczy, pod​trzy​mu​jąc z tyłu ka​ska​dę gę​stych wło​sów. Tak jak jej mat​ka no​si​ła tu​ni​kę z ma​te​ria​łu utka​ne​go w drob​ny wzór. Było go​rą​co. Za okna​mi słoń​ce pło​nę​ło w ogro​dach pod bal​ko​na​mi i na Po​la​nie. Z każ​dej stro​ny ota​czał ich las, cią​gnął się wo​kół Po​la​ny za​mglo​ną, nie​bie​ska​wą li​nią i zbli​żał się do skrzy​dła bu​dyn​ku, skry​wa​jąc go w cie​niu ulist​nio​nych, roz​trze​po​ta​nych ga​łę​‐ zi. Czwo​ro lu​dzi sie​dzia​ło jesz​cze dłu​go; każ​dy sam, a jed​nak wszy​scy ra​zem, mil​czą​cy w du​cho​wej wspól​no​cie. – Bursz​ty​no​wy pa​cio​rek wciąż ze​śli​zgu​je się we wzór Bez​mia​ru – po​wie​dzia​‐ ła Buc​keye z uśmie​chem, od​kła​da​jąc wzo​rzec z błysz​czą​cy​mi pa​cior​ka​mi na​ni​‐ za​ny​mi na prze​ci​na​ją​ce się dru​ty. – Wszyst​kie two​je pa​cior​ki za​wsze ze​śli​zgu​ją się w Bez​miar – od​parł jej brat. – To sku​tek two​je​go skry​wa​ne​go mi​sty​cy​zmu. Zro​zum, że w re​zul​ta​cie skoń​czysz jak na​sza mat​ka, któ​ra wi​dzia​ła wzo​ry na​wet w pu​stej ra​mie wzor​ca. – Bzdu​ry – sprze​ci​wi​ła się Buc​keye. – Ni​g​dy ni​cze​go nie skry​wa​łam. – Kre​ty​an – zwró​cił się do sio​strze​ni​cy Zove – on po​ru​sza ocza​mi. Chy​ba śni. Nie​wi​do​ma dziew​czy​na przy​su​nę​ła się bli​żej sien​ni​ka. Wy​cią​gnę​ła rękę, a Zove ujął ją de​li​kat​nie i zbli​żył do czo​ła ob​ce​go. Zno​wu wszy​scy umil​kli. Słu​‐ cha​li. Lecz tyl​ko Kre​ty​an mo​gła usły​szeć. Wresz​cie unio​sła śle​pą gło​wę.

– Nic – po​wie​dzia​ła z lek​kim na​pię​ciem w gło​sie. – Nic? – Cha​os… pust​ka. Jest bez​ro​zum​ny. – Kre​ty​an, po​zwól, że ci go opi​szę – rzekł Zove. – Te sto​py cho​dzi​ły po zie​mi, a tym rę​kom nie​ob​ca była pra​ca. Sen i nar​ko​tyk znio​sły na​pię​cie mię​śni, ale tyl​ko my​ślą​cy umysł mógł nadać tej twa​rzy taki wy​raz. – Jak wy​glą​dał, kie​dy nie spał? – Był prze​ra​żo​ny – od​par​ła Parth. – Prze​ra​żo​ny i oszo​ło​mio​ny. – Może być ob​cym – za​uwa​żył Zove – nie Zie​mia​ni​nem, cho​ciaż to chy​ba nie​‐ moż​li​we… a może my​śli zu​peł​nie ina​czej niż my. Spró​buj jesz​cze raz, do​pó​ki śpi. – Spró​bu​ję, wuj​ku. Lecz nie od​bie​ram żad​nej my​śli, żad​ne​go au​ten​tycz​ne​go wzru​sze​nia czy pra​gnie​nia. Umysł dziec​ka po​tra​fi prze​stra​szyć, lecz ten… ten jest jesz​cze gor​szy. Ciem​ność i coś w ro​dza​ju bez​tre​ścio​we​go cha​osu… – Do​brze, nie pró​buj za​tem – po​wie​dział ła​god​nie Zove. – Cha​os bez ro​zu​mu źle wpły​wa na inny umysł. – Jego ciem​ność jest gor​sza od mo​jej – od​par​ła dziew​czy​na. – Tu jest ob​rącz​‐ ka, na jego ręce… – Na chwi​lę po​ło​ży​ła swo​ją dłoń na dło​ni ob​ce​go, ze współ​‐ czu​ciem lub jak​by pro​sząc o wy​ba​cze​nie za to, że pod​glą​da​ła jego sny. – Tak, zło​ta ob​rącz​ka, bez mo​no​gra​mu, bez żad​ne​go wzo​ru. To było wszyst​‐ ko, co miał na so​bie. Jego umysł zo​stał ob​na​żo​ny do naga, tak jak i cia​ło. W ta​kim sta​nie to bied​ne stwo​rze​nie przy​by​ło do nas z lasu… lecz kto je przy​‐ słał? Wszy​scy miesz​kań​cy Domu Zove, z wy​jąt​kiem ma​łych dzie​ci, zgro​ma​dzi​li się tej nocy w wiel​kim holu u pod​nó​ża scho​dów, gdzie przez otwar​te wy​so​kie okna wpły​wa​ło wil​got​ne po​wie​trze nocy. Świa​tło gwiazd, szum drzew i szmer stru​my​ka two​rzy​ły tło dla lu​dzi i słów przez nich wy​po​wia​da​nych, prze​strzeń wy​peł​nio​ną cie​nia​mi, noc​nym wia​trem i mil​cze​niem. – Jak za​wsze, praw​da uni​ka nie​zna​ne​go – rzekł swym ni​skim gło​sem pan domu. – Ten obcy zmu​sza nas do roz​wa​że​nia kil​ku moż​li​wo​ści. Może być upo​‐ śle​dzo​ny od uro​dze​nia, za​błą​dził tu​taj przy​pad​ko​wo, ale w ta​kim ra​zie komu się zgu​bił? Może być czło​wie​kiem, któ​re​go mózg znisz​czo​no przy​pad​ko​wo albo pod​da​no ce​lo​wej ma​ni​pu​la​cji. Rów​nie do​brze może być to Shin​ga ukry​wa​ją​cy swój umysł pod po​zo​ra​mi ma​to​łec​twa. Wresz​cie nie musi być ani czło​wie​kiem, ani Shin​gą – w ta​kim ra​zie kim jest? Nie mamy żad​nych do​wo​dów prze​ma​‐ wia​ją​cych za lub prze​ciw któ​re​muś z tych stwier​dzeń. Co po​win​ni​śmy za​tem z nim zro​bić? – Spraw​dzić, czy moż​na go cze​goś na​uczyć – od​par​ła żona Zo​ve​go, Ros​sa. – Je​śli oka​że się, że moż​na go cze​goś na​uczyć – po​wie​dział Me​tock, naj​star​‐ szy syn pana domu – nie bę​dzie moż​na mu za​ufać. Może zo​stał tu spe​cjal​nie przy​sła​ny, żeby po​znać na​sze zwy​cza​je, do​my​sły, ta​jem​ni​ce. Kot przy​gar​nię​ty przez do​bre my​szy. – Nie je​stem do​brą my​szą, mój synu – od​parł pan domu. – Są​dzisz za​tem, że

on jest Shin​gą? – Lub ich na​rzę​dziem. – Wszy​scy je​ste​śmy ich na​rzę​dzia​mi. Co we​dług cie​bie po​win​ni​śmy z nim zro​bić? – Za​bić, za​nim się obu​dzi. Ła​god​ne po​dmu​chy wia​tru nio​sły za​wo​dze​nie lel​ka krzy​czą​ce​go gdzieś na po​kry​tej rosą, za​la​nej świa​tłem gwiazd Po​la​nie. – A może jest ofia​rą, nie na​rzę​dziem – po​wie​dzia​ła Ros​sa, naj​star​sza ko​bie​‐ ta. – Shin​ga mo​gli mu znisz​czyć umysł, ka​rząc za coś, co zro​bił lub po​my​ślał. Czy po​win​ni​śmy wień​czyć ich karę? – By​ło​by to dla nie​go praw​dzi​wym mi​ło​sier​dziem – od​parł Me​tock. – Śmierć to fał​szy​we mi​ło​sier​dzie – wes​tchnę​ła gorz​ko naj​star​sza ko​bie​ta. Oma​wia​li to przez ja​kiś czas, spo​koj​nie, lecz z po​wa​gą, jaką na​rzu​ca​ła za​‐ rów​no mo​ral​na waga spra​wy, jak i cięż​ka, peł​na trwo​gi tro​ska. Sta​ra​li się nie wy​ra​żać wią​żą​cych opi​nii, ra​czej po​słu​gi​wa​li się alu​zją, ile​kroć któ​reś z nich wy​po​wia​da​ło sło​wo „Shin​ga”. Pięt​na​sto​let​nia Parth nie bra​ła udzia​łu w dys​‐ ku​sji, jed​nak przy​słu​chi​wa​ła się uważ​nie. Współ​czu​ła ob​ce​mu i chcia​ła, by po​‐ zo​stał przy ży​ciu. Do gru​py do​łą​czy​ły Ra​nya i Kre​ty​an; Ra​nya prze​pro​wa​dzi​ła na ob​cym wszyst​kie do​stęp​ne te​sty fi​zjo​lo​gicz​ne, obec​na zaś przy tym Kre​ty​an sta​ra​ła się uchwy​cić ja​ką​kol​wiek re​ak​cję psy​chicz​ną. Jak na ra​zie nie mia​ły wie​le do po​wie​dze​nia poza tym, że sys​tem ner​wo​wy ob​ce​go, ob​sza​ry czu​cio​we oraz pod​sta​wo​we zdol​no​ści mo​to​rycz​ne jego mó​zgu wy​da​ją się nor​mal​ne, cho​ciaż jego fi​zycz​ne od​ru​chy i zdol​no​ści ru​cho​we dają się po​rów​nać do tych, ja​kie po​‐ sia​da rocz​ne dziec​ko, i że ża​den bo​dziec skie​ro​wa​ny do ob​sza​rów mó​zgu za​‐ wia​du​ją​cych mową nie wy​wo​łał re​ak​cji. – Siła do​ro​słe​go czło​wie​ka, ko​or​dy​na​cja dziec​ka, pu​sty umysł – stwier​dzi​ła Ra​nya. – Je​śli nie za​bi​je​my go jak dzi​kie​go zwie​rzę​cia – ode​zwa​ła się Buc​keye – wów​czas bę​dzie​my mu​sie​li go oswa​jać i wy​cho​wy​wać… jak dzi​kie zwie​rzę. – War​to spró​bo​wać – po​wie​dział brat Kre​ty​an, Kai. – Po​zwól​cie nam, mło​‐ dym, za​jąć się nim; zo​ba​czy​my, co się da zro​bić. Prze​cież nie mu​si​my uczyć go od razu We​wnętrz​nych Ka​no​nów. Z po​cząt​ku na​uczy​my go przy​naj​mniej nie mo​czyć się w łóż​ku… Chciał​bym się do​wie​dzieć, czy jest czło​wie​kiem. A jak ty są​dzisz, pa​nie? Zove roz​ło​żył swo​je duże ręce. – Kto wie? Może od​po​wie​dzą na to te​sty se​ro​lo​gicz​ne Ra​nyi. Ni​g​dy nie sły​‐ sza​łem, żeby ja​kiś Shin​ga miał żół​te oczy czy róż​nił się w ja​kiś spo​sób od Zie​‐ mian. Lecz je​śli on nie jest ani Shin​gą, ani czło​wie​kiem – kim w ta​kim ra​zie jest? Z pew​no​ścią nie isto​tą z in​nych świa​tów, bo te, któ​re były nie​gdyś zna​‐ ne, nie kon​tak​tu​ją się z Zie​mią od dwu​na​stu stu​le​ci. Tak jak i ty, Kai, uwa​‐ żam, że po​win​ni​śmy za​ry​zy​ko​wać jego obec​ność tu​taj, wśród nas, cho​ciaż​by z czy​stej cie​ka​wo​ści…

Tak więc po​zwo​li​li mu żyć. Nie spra​wiał wie​lu kło​po​tów swym mło​dym opie​ku​nom. Siły od​zy​ski​wał po​‐ wo​li, dużo spał, poza tym zwy​kle sie​dział lub le​żał spo​koj​nie. Parth na​zwa​ła go Falk, co w dia​lek​cie Wschod​nie​go Lasu zna​czy „żół​ty”, z po​wo​du jego bla​‐ dej skó​ry i oczu przy​po​mi​na​ją​cych opa​le. Któ​re​goś ran​ka, kil​ka dni po jego przy​by​ciu, do​szedł​szy do miej​sca, w któ​‐ rym koń​czył się wzór tka​ne​go przez nią ma​te​ria​łu, Parth po​zo​sta​wi​ła w ogro​‐ dzie po​war​ku​ją​cy z ci​cha, na​pę​dza​ny ener​gią sło​necz​ną warsz​tat tkac​ki i wspię​ła się na osło​nię​ty pa​ra​wa​nem bal​kon, gdzie umiesz​czo​no Fal​ka. Nie spo​strzegł jej. Sie​dział na sien​ni​ku, wpa​tru​jąc się uważ​nie w za​snu​te mgieł​ką let​nie nie​bo. Blask wy​peł​nił jego oczy łza​mi, więc otarł je ener​gicz​nie ręką. I wów​czas, zo​ba​czyw​szy swo​ją rękę, utkwił w niej wzrok, oglą​da​jąc grzbiet i wnę​trze dło​ni. Marsz​cząc brwi, zgi​nał i roz​sta​wiał pal​ce. Po​tem zno​wu uniósł twarz w stro​nę bia​łe​go bla​sku słoń​ca i po​wo​li, nie​pew​nie, wy​cią​gnął ku nie​mu rękę z roz​po​star​ty​mi pal​ca​mi. – To jest słoń​ce, Falk – po​wie​dzia​ła Parth. – Słoń​ce… – Słoń​ce – po​wtó​rzył, wpa​tru​jąc się w nie ze sku​pie​niem, tak jak​by próż​nia i pust​ka jego isto​ty wy​peł​nio​na zo​sta​ła świa​tłem słoń​ca i brzmie​niem okre​śla​‐ ją​ce​go je sło​wa. Tak roz​po​czę​ła się jego na​uka. Parth wy​szła z piw​nic i prze​cho​dząc przez sta​rą kuch​nię, zo​ba​czy​ła Fal​ka sa​mot​ne​go, zgar​bio​ne​go w wy​ku​szu okna, ob​ser​wu​ją​ce​go śnieg pa​da​ją​cy za za​bru​dzo​ną szy​bą. Było to dzie​sią​tej nocy od cza​su, kie​dy ude​rzył Ros​sę, i od kie​dy mu​sie​li trzy​mać go w za​mknię​ciu, do​pó​ki się nie uspo​koi. Przez cały ten czas za​cho​wy​wał się od​py​cha​ją​co i nie chciał roz​ma​wiać. Dziw​ne wra​że​nie spra​wia​ła jego mę​ska twarz, po​chmur​na i za​wzię​ta, po dzie​cin​ne​mu na​dą​sa​na w upar​tym cier​pie​niu. – Chodź do ognia, Falk – rzu​ci​ła, prze​cho​dząc, lecz nie za​trzy​ma​ła się, aby po​cze​kać na nie​go. W wiel​kim holu przy ko​min​ku sta​nę​ła na chwi​lę, po​tem stra​ciw​szy na​dzie​ję, że przyj​dzie, ro​zej​rza​ła się za czymś, co po​pra​wi​ło​by jej hu​mor. Nie mia​ła nic do ro​bo​ty; śnieg pa​dał, wszyst​kie twa​rze były zbyt do​‐ brze zna​ne, wszyst​kie książ​ki mó​wi​ły o czymś, co dzia​ło się bar​dzo da​le​ko i daw​no temu i te​raz nie było już praw​dą. Wszę​dzie wo​kół mil​czą​ce​go domu i ota​cza​ją​cych go pól roz​cią​gał się mil​czą​cy las, bez​kre​sny, mo​no​ton​ny, obo​jęt​‐ ny; zima mija za zimą, a ona ni​g​dy nie opu​ści tego domu, zresz​tą do​kąd może iść, co może zro​bić?… Na jed​nym z pu​stych sto​łów Ra​nya zo​sta​wi​ła swój téanb, kla​wi​szo​wy in​stru​‐ ment, o któ​rym mó​wio​no, że po​cho​dzi z Hain. Parth wy​stu​ka​ła me​lo​dię w me​lan​cho​lij​nej ta​necz​nej to​na​cji Wschod​nie​go Lasu, a po​tem prze​stro​iła in​‐ stru​ment na wła​ści​wą mu to​na​cję i za​czę​ła od nowa. Nie mia​ła wiel​kiej wpra​‐ wy w grze na téanb i z tru​dem znaj​do​wa​ła wła​ści​we dźwię​ki. Śpie​wa​jąc, prze​‐ cią​ga​ła sło​wa, aby nie zgu​bić me​lo​dii, kie​dy szu​ka​ła od​po​wied​nie​go brzmie​‐

nia. Gdzie wiatr w od​da​li za​marł wśród drzew, Gdzie mo​rze wzbu​rzo​ne po​rwa​ło krzyk mew, Z ka​mien​nych stop​ni ską​pa​nych w słoń​cu Córy Aire​ku pięk​ne jak dzień… Zgu​bi​ła me​lo​dię, ale za​raz ją pod​ję​ła: …jak dzień, Mil​cząc, pu​sty​mi dłoń​mi za​gar​nia​ją cień. Le​gen​da, kto wie jak sta​ra, z nie​wia​ry​god​nie od​le​głe​go świa​ta, a prze​cież jej sło​wa i me​lo​dia od stu​le​ci sta​no​wi​ły część dzie​dzic​twa ludz​ko​ści. Parth śpie​‐ wa​ła bar​dzo ci​cho, sama w wiel​kim, oświe​tlo​nym ogniem po​ko​ju, o oknach ciem​nie​ją​cych od zmierz​chu i pa​da​ją​ce​go śnie​gu. Usły​sza​ła za sobą ja​kiś szmer, a gdy się od​wró​ci​ła, zo​ba​czy​ła Fal​ka. W jego dziw​nych oczach lśni​ły łzy. – Parth, prze​stań – po​wie​dział. – Co się sta​ło? – To boli – po​wie​dział, od​wra​ca​jąc twarz, za​wsty​dzo​ny, że tak wy​raź​nie ujaw​nił bez​ład i bez​bron​ność swe​go umy​słu. – Nikt tak jesz​cze nie po​chwa​lił mo​je​go śpie​wu – od​par​ła zło​śli​wie, lecz była po​ru​szo​na i nie śpie​wa​ła już dłu​żej. Póź​niej, w nocy, wi​dzia​ła Fal​ka sto​ją​ce​go przy sto​le, na któ​rym le​żał téanb. Uniósł rękę, lecz nie ośmie​lił się do​tknąć in​‐ stru​men​tu, jak gdy​by bo​jąc się, że uwol​ni uwię​zio​ne​go w nim słod​kie​go, nie​‐ ubła​ga​ne​go de​mo​na, któ​ry krzy​czał pod do​tknię​ciem rąk Parth i zmie​niał jej głos w mu​zy​kę. – Moje dziec​ko uczy się szyb​ciej niż two​je – po​wie​dzia​ła Parth do swo​jej cio​‐ tecz​nej sio​stry Gar​ry. – Za to two​je szyb​ciej ro​śnie. I całe szczę​ście. – Two​je jest już wy​star​cza​ją​co duże – zgo​dzi​ła się Gar​ra, spo​glą​da​jąc w dół przez wa​rzyw​nik, gdzie nad brze​giem stru​mie​nia stał Falk z rocz​nym dziec​‐ kiem Gar​ry na ra​mie​niu. Wcze​sne let​nie po​po​łu​dnie roz​brzmie​wa​ło wo​kół brzę​cze​niem świersz​czy i ko​ma​rów. Wło​sy Parth przy​wie​ra​ły czar​ny​mi lo​ka​‐ mi do jej po​licz​ków, gdy wy​cią​ga​ła, usta​wia​ła na nowo i znów wy​cią​ga​ła za​‐ pad​ki w swo​im warsz​ta​cie tkac​kim. Po​nad czó​łen​kiem, srebr​ną ni​cią na tle czar​nej, wy​ra​stał sze​reg głów i szyj tań​czą​cych cza​pli. Gdy ukoń​czy​ła sie​dem​‐ na​ście lat, sta​ła się naj​lep​szą tkacz​ką wśród ko​biet tego domu. Zimą jej ręce były cią​gle po​pla​mio​ne che​mi​ka​lia​mi słu​żą​cy​mi do wy​ro​bu przę​dzy i nici, a tak​że far​ba​mi uży​wa​ny​mi do ich bar​wie​nia. Całe lato zaś tka​ła na swym sło​necz​nym warsz​ta​cie de​li​kat​ne, róż​no​barw​ne tka​ni​ny o wzo​rach wprost z jej snów.

– Mały pa​jącz​ku – ode​zwa​ła się sto​ją​ca w po​bli​żu jej mat​ka – żart jest żar​‐ tem, lecz męż​czy​zna jest męż​czy​zną. – Więc chcesz, że​bym po​szła z Me​toc​kiem do domu Ka​thol i za​mie​ni​ła mój go​be​lin z cza​pla​mi na męża. Do​brze wiem – od​par​ła Parth. – Czy kie​dy​kol​wiek po​wie​dzia​łam coś ta​kie​go? – obu​rzy​ła się mat​ka i ode​‐ szła mię​dzy grząd​ki sa​ła​ty pie​lić chwa​sty. Falk nad​szedł ścież​ką, nio​sąc dziec​ko na ra​mie​niu i mru​żąc oczy w bla​sku słoń​ca, z do​bro​dusz​nym uśmie​chem na twa​rzy. Po​sa​dził dziew​czyn​kę na tra​‐ wie i zwró​cił się do niej jak do ko​goś do​ro​słe​go. – Na gó​rze jest zbyt go​rą​co, praw​da? – Po​tem od​wró​cił się do Parth i z tak cha​rak​te​ry​stycz​ną dla nie​go peł​ną po​wa​gi dzie​cin​ną otwar​to​ścią za​py​tał: – Czy ten las gdzieś się koń​czy? – Po​dob​no. Każ​da mapa jest inna. Jed​nak gdy​byś szedł w tam​tą stro​nę, w koń​cu do​szedł​byś do mo​rza, a w tam​tą – do pre​rii. – Pre​rii? – To ta​kie otwar​te prze​strze​nie, łąki. Po​dob​ne do Po​la​ny, tyl​ko roz​cią​ga​ją​ce się na ty​sią​ce ki​lo​me​trów, aż do gór. – Gór? – wy​py​ty​wał da​lej z na​iw​ną, dzie​cię​cą nie​ustę​pli​wo​ścią. – Góry to wy​so​kie wzgó​rza ze szczy​ta​mi, na któ​rych przez cały rok leży śnieg. O ta​kich… – Parth odło​ży​ła na chwi​lę czó​łen​ko i zło​ży​ła ra​zem swo​je dłu​gie, jak to​czo​ne, brą​zo​we pal​ce w kształt wierz​choł​ka góry. Żół​te oczy Fal​ka roz​bły​sły na​gle, mię​śnie twa​rzy się na​pię​ły. – Pod bia​łym jest nie​bie​skie, a ni​żej ta​kie… ta​kie pa​sma… wzgó​rza, bar​dzo da​le​ko… Parth spo​glą​da​ła na nie​go w mil​cze​niu. Więk​szość tego, co wie​dział, po​cho​‐ dzi​ła wprost od niej, gdyż przez ten cały czas była jed​ną z osób, któ​re go uczy​‐ ły. Jego nowe ży​cie było efek​tem i czę​ścią jej wła​sne​go do​ra​sta​nia. Ich umy​sły spla​ta​ły się nie​zwy​kle moc​no. – Wi​dzę to… wi​dzia​łem to. Pa​mię​tam. – Za​jąk​nął się. – Ry​su​nek? – Nie. Nie z książ​ki. W moim umy​śle. Pa​mię​tam to. Cza​sa​mi za​sy​pia​jąc, wi​‐ dzę to. Nie zna​łem na​zwy „góra”. – Czy mo​żesz to na​ry​so​wać? Uklęk​nąw​szy obok niej, na​szki​co​wał szyb​ko w pyle za​rys nie​re​gu​lar​ne​go stoż​ka, a pod nim dwie li​nie pod​wzgó​rza. Gar​ra wy​cią​gnę​ła szy​ję, aby zo​ba​‐ czyć ry​su​nek, i za​py​ta​ła: – Czy to jest bia​łe od śnie​gu? – Tak. To jest tak, jak​bym wi​dział to przez… coś po​dob​ne​go do wiel​kie​go okna, wiel​kie​go i wy​so​kie​go… Czy to po​cho​dzi z two​je​go umy​słu, Parth? – za​‐ py​tał z nie​po​ko​jem. – Nie – od​par​ła dziew​czy​na. – Nikt z tego domu ni​g​dy nie wi​dział wy​so​kich gór. I jak są​dzę nikt, kto miesz​ka po tej stro​nie Rze​ki We​wnętrz​nej. To musi być da​le​ko stąd, bar​dzo da​le​ko. – Ostat​nie sło​wa wy​po​wie​dzia​ła jak ktoś, kto

na​gle do​stał dresz​czy. Gdzieś na skra​ju snu roz​legł się zgrzy​tli​wy dźwięk: ni​kły, nie​zna​ny, ury​wa​‐ ny war​kot. Falk otrzą​snął się ze snu i usiadł obok Parth. Obo​je spo​glą​da​li w na​pię​ciu za​spa​ny​mi ocza​mi na pół​noc, gdzie ta​jem​ni​czy dźwięk pul​so​wał i cichł w od​da​li, a pierw​sze pro​mie​nie wscho​dzą​ce​go słoń​ca roz​ja​śnia​ły nie​bo nad ciem​ną li​nią drzew. – Stra​to​lot – wy​szep​ta​ła Parth. – Sły​sza​łam go już kie​dyś, daw​no temu… – Wstrzą​snął nią dreszcz. Falk ob​jął ją, ogar​nię​ty ta​kim sa​mym nie​po​ko​jem wy​wo​ła​nym od​le​głym, nie​po​ję​tym, zło​wróżb​nym dźwię​kiem prze​my​ka​ją​cym po​nad kra​wę​dzią wsta​ją​ce​go dnia. Dźwięk za​marł w od​da​li; we wszech​ogar​nia​ją​cej ci​szy lasu świer​got nie​licz​‐ nych pta​ków za​czął zle​wać się w chór wi​ta​ją​cy je​sien​ny po​ra​nek. Świa​tło na wscho​dzie ja​śnia​ło co​raz bar​dziej. Falk i Parth le​że​li w cie​ple i nie​wy​po​wie​‐ dzia​nej wy​go​dzie wła​snych ra​mion; na wpół obu​dzo​ny Falk za​padł zno​wu w sen. Kie​dy po​ca​ło​wa​ła go i wsta​ła, by za​jąć się co​dzien​ny​mi obo​wiąz​ka​mi, wy​mru​czał: – Zo​stań tro​chę… ma​leń​ka… Ro​ze​śmia​ła się i umknę​ła mu, a on zdrzem​nął się jesz​cze na chwi​lę, nie​zdol​‐ ny na ra​zie do wy​do​sta​nia się ze słod​kich, le​ni​wych głę​bin spo​ko​ju i przy​jem​‐ no​ści. Obu​dził się. Po​zio​me pro​mie​nie słoń​ca świe​ci​ły mu pro​sto w oczy. Od​wró​cił się, po​tem usiadł i zie​wa​jąc, za​pa​trzył się w gąszcz po​kry​tych czer​wo​ny​mi li​‐ ść​mi ga​łę​zi dębu ro​sną​ce​go tuż koło sy​pial​ne​go bal​ko​nu. Do​pie​ro te​raz zdał so​bie spra​wę, że Parth, od​cho​dząc, włą​czy​ła le​żą​cy obok jego sien​ni​ka hip​no​‐ graf, któ​ry wciąż ci​cho po​mru​ki​wał, po​wta​rza​jąc ce​teń​ską teo​rię liczb. Uświa​‐ da​mia​jąc to so​bie, ro​ze​śmiał się, a chłód i blask li​sto​pa​do​we​go po​ran​ka roz​bu​‐ dzi​ły go zu​peł​nie. Wło​żył ko​szu​lę i spodnie z gru​be​go, mięk​kie​go, ciem​ne​go ma​te​ria​łu utka​ne​go przez Parth, a skro​jo​ne​go i uszy​te​go przez Buc​keye – i sta​nął przy drew​nia​nej ba​lu​stra​dzie, spo​glą​da​jąc przez prze​stwór Po​la​ny na brąz, czer​wień i zło​to cią​gną​cych się aż po ho​ry​zont drzew. Po​ra​nek był rześ​ki, spo​koj​ny i świe​ży – tak jak wów​czas, gdy pier​wot​ni miesz​kań​cy tego kra​ju bu​dzi​li się w swych skła​da​nych spi​cza​stych do​mach i wy​cho​dzi​li na ze​wnątrz, aby zo​ba​czyć słoń​ce wsta​ją​ce po​nad ciem​nym la​‐ sem. Po​ran​ki są za​wsze ta​kie same i je​sień jest za​wsze je​sie​nią, lecz lat li​czo​‐ nych ludz​kim ży​ciem jest wie​le. W tym kra​ju żyli nie​gdyś pier​wot​ni miesz​‐ kań​cy… a po nich przy​szli na​stęp​ni, zdo​byw​cy. I jed​ni, i dru​dzy prze​pa​dli, pod​bi​ci i zwy​cięz​cy, mi​lio​ny istot, wszyst​kie ze​bra​ne ra​zem w nie​okre​ślo​ny punkt na ho​ry​zon​cie mi​nio​ne​go cza​su. Gwiaz​dy zo​sta​ły zdo​by​te i zno​wu stra​‐ co​ne. Lata wciąż mi​ja​ły i było ich tak wie​le, że las z pra​daw​nych cza​sów, cał​‐ ko​wi​cie znisz​czo​ny, kie​dy lu​dzie two​rzy​li i speł​nia​li swo​ją hi​sto​rię, wy​rósł na nowo. Na​wet w mrocz​nym bez​mia​rze hi​sto​rii pla​ne​ty las nie wy​ro​śnie szyb​‐ ko. Nie dzie​je się to w jed​nej chwi​li. I nie każ​da pla​ne​ta jest do tego zdol​na;

wca​le nie jest re​gu​łą, że we wszyst​kich świa​tach pierw​sze chłod​ne pro​mie​nie słoń​ca prze​ty​ka​ne są cie​nia​mi i nu​rza​ją się w gma​twa​ni​nie nie​zli​czo​nych, po​‐ ru​sza​nych wia​trem ga​łę​zi… Świa​do​mość tego na​peł​ni​ła Fal​ka ra​do​ścią, bo przed tym po​ran​kiem było tak nie​wie​le in​nych po​ran​ków, tak nie​wie​le mi​nę​ło cza​su po​mię​dzy dnia​mi, któ​re pa​mię​tał, a ciem​no​ścią. Przy​jął do wia​do​mo​ści uwa​gi po​czy​nio​ne przez si​kor​‐ kę skrze​czą​cą na dę​bie, po​tem prze​cią​gnął się, prze​su​nął ener​gicz​nie pal​ca​mi po wło​sach i zszedł na dół, aby dzie​lić pra​cę i to​wa​rzy​stwo współ​miesz​kań​ców domu. Dom Zove był zbu​do​wa​nym bez okre​ślo​ne​go pla​nu wy​so​kim bu​dyn​kiem, ro​‐ dza​jem krzy​żów​ki domu wy​po​czyn​ko​we​go, twier​dzy i far​my. Nie​któ​re jego frag​men​ty wznie​sio​no przed stu​le​ciem, inne jesz​cze wcze​śniej. Z jed​nej stro​ny był pry​mi​tyw​ny – miał ciem​ne scho​dy, ka​mien​ne ko​min​ki i piw​ni​ce, na​gie pod​ło​gi wy​ko​na​ne z ka​fel​ków lub de​sek, z dru​giej stro​ny zaś wszyst​ko było w nim do​sko​na​le wy​koń​czo​ne: był ognio​trwa​ły i cał​ko​wi​cie od​por​ny na wpły​‐ wy at​mos​fe​rycz​ne, a nie​któ​re ele​men​ty jego kon​struk​cji, urzą​dze​nia czy ma​‐ szy​ny były pro​duk​ta​mi wy​so​ko roz​wi​nię​tej tech​no​lo​gii – przy​jem​ne żół​ta​we oświe​tle​nie, bi​blio​te​ki ze zbio​ra​mi na​grań, ksią​żek i ob​ra​zów, róż​no​ra​kie na​‐ rzę​dzia i urzą​dze​nia uży​wa​ne do czysz​cze​nia, go​to​wa​nia, pra​nia i prac rol​‐ nych, a w pra​cow​niach wschod​nie​go skrzy​dła znaj​do​wa​ły się inne pre​cy​zyj​ne in​stru​men​ty o spe​cjal​nym prze​zna​cze​niu. Wszyst​kie te rze​czy sta​no​wi​ły część Domu Zove; zbu​do​wa​ne wraz z nim lub póź​niej, wy​two​rzo​ne w nim lub w któ​rymś z in​nych Le​śnych Do​mów. Me​cha​ni​zmy były so​lid​ne, pro​ste w ob​‐ słu​dze i ła​twe do na​pra​wy, w prze​ci​wień​stwie do wie​dzy o źró​dłach ich za​si​la​‐ nia, nie​peł​nej i nie​da​ją​cej się za​stą​pić ni​czym in​nym. Szcze​gól​nie da​wał się od​czuć brak urzą​dzeń elek​tro​nicz​nych pew​ne​go typu. W bi​blio​te​ce znaj​do​wa​ły się do​wo​dy świad​czą​ce o tym, że umie​jęt​no​ści z za​‐ kre​su elek​tro​ni​ki sta​ły się nie​mal​że in​stynk​tow​ne. Chłop​cy chęt​nie bu​do​wa​li małe od​bior​ni​ki te​le​wi​zyj​ne, aby po​ro​zu​mie​wać się mię​dzy sobą z róż​nych po​‐ ko​jów. Lecz nie było te​le​wi​zji, te​le​fo​nów, ra​dia czy te​le​gra​fu do nada​wa​nia czy od​bie​ra​nia wia​do​mo​ści spo​za Po​la​ny. Nie było apa​ra​tów słu​żą​cych do łącz​‐ no​ści na więk​szą od​le​głość. we wschod​nim skrzy​dle domu znaj​do​wa​ła się para śmi​ga​czy zbu​do​wa​nych wła​sno​ręcz​nie przez miesz​kań​ców, uży​wa​li ich jed​nak głów​nie chłop​cy w cza​sie za​ba​wy. Trud​no było nimi kie​ro​wać w le​sie, na pusz​‐ czań​skich szla​kach. Kie​dy w ce​lach to​wa​rzy​skich lub han​dlo​wych wy​bie​ra​no się do in​ne​go domu, wę​dro​wa​no pie​szo, co naj​wy​żej kon​no, je​śli dro​ga była da​‐ le​ka. Lek​ka pra​ca w domu i w go​spo​dar​stwie nie sta​no​wi​ła cię​ża​ru dla ni​ko​go. Sam dom był cie​pły i czy​sty, i to był wła​ści​wie cały kom​fort do​stęp​ny jego miesz​kań​com. Od​ży​wia​li się zdro​wo, lecz mo​no​ton​nie. Ży​cie domu to​czy​ło się z nie​zmien​ną jed​no​staj​no​ścią wspól​nej eg​zy​sten​cji; po​god​nie i skrom​nie. Po​go​‐ da i mo​no​to​nia tego ży​cia bra​ła się z od​osob​nie​nia. Żyło tu​taj ra​zem czter​dzie​‐ ścio​ro czwo​ro lu​dzi. Dom Ka​thol, naj​bliż​szy, le​żał bli​sko pięć​dzie​siąt ki​lo​me​‐

trów da​lej na po​łu​dnie. Wo​kół Po​la​ny roz​cią​gał się za​snu​ty mgła​mi, obo​jęt​ny lu​dziom las. Dzi​ki las, a po​nad nim nie​bo. Nic tu​taj nie ogra​ni​cza​ło ludz​kie​go ży​cia, tak jak w spo​łecz​no​ściach, miej​scach prze​szłych wie​ków, tyl​ko i wy​‐ łącz​nie do tego, co wcho​dzi​ło w za​kres czy​ichś kom​pe​ten​cji. Nie​mniej utrzy​‐ ma​nie cze​go​kol​wiek, co po​cho​dzi​ło z mi​nio​nej, tak nie​zwy​kle zło​żo​nej cy​wi​li​‐ za​cji, w nie​zmien​nym i nie​tknię​tym sta​nie wśród tak ma​łej spo​łecz​no​ści było przed​się​wzię​ciem dziw​nym i szcze​gól​nie ry​zy​kow​nym, choć więk​szo​ści z nich wy​da​wa​ło się zu​peł​nie na​tu​ral​ne. Mo​gli uczy​nić tyl​ko to; ża​den inny spo​sób, aby po​zo​stać cy​wi​li​zo​wa​ny​mi ludź​mi, nie był im zna​ny. Falk wi​dział to odro​‐ bi​nę ina​czej niż po​zo​sta​li tu​tej​si miesz​kań​cy. Wciąż mu​siał pa​mię​tać, że sam przy​był z nie​zmie​rzo​nej, bez​lud​nej pusz​czy, tak samo groź​ny i sa​mot​ny jak każ​dy inny prze​mie​rza​ją​cy ją dzi​ki zwierz, i że wszyst​ko, cze​go na​uczył się w Domu Zove, było za​le​d​wie jak sa​mot​na świecz​ka pa​lą​ca się na wiel​kim polu po​grą​żo​nym w ciem​no​ści. Przy śnia​da​niu skła​da​ją​cym się z chle​ba, ko​zie​go sera i ciem​ne​go piwa Me​‐ tock za​py​tał go, czy po​szedł​by z nim za​sa​dzić się na je​le​nia. Pro​po​zy​cja po​‐ chle​bi​ła Fal​ko​wi. Star​szy brat był zręcz​nym i uzna​nym my​śli​wym, a on po​‐ wo​li sta​wał się taki sam; wresz​cie coś za​czę​ło ich łą​czyć ze sobą. Lecz prze​‐ szko​dził im pan domu: – Weź dziś ze sobą Ka​ie​go, mój synu. Chcę po​roz​ma​wiać z Fal​kiem. Każ​dy z do​mow​ni​ków miał wła​sny po​kój, prze​zna​czo​ny na ga​bi​net do na​uki lub pra​cow​nię i słu​żą​cy do spa​nia w zim​nej po​rze roku. Po​kój Zo​ve​go był mały, wy​so​ki i ja​sny, z okna​mi od za​cho​du, pół​no​cy i wscho​du. Spo​glą​da​jąc po​nad ścier​ni​ska​mi i ugo​ra​mi je​sien​nych pól w stro​nę lasu, pan domu po​wie​‐ dział: – Parth pierw​sza do​strze​gła cię tam, koło tego czer​wo​ne​go buka, o ile do​‐ brze pa​mię​tam. Pięć i pół roku temu. Ka​wał cza​su. Chy​ba już nad​szedł czas, aby​śmy po​roz​ma​wia​li? – Być może – od​parł nie​śmia​ło Falk. – Trud​no być pew​nym, ale wy​da​je się, że mia​łeś oko​ło dwu​dzie​stu pię​ciu lat, kie​dy się tu po​ja​wi​łeś. Co ci po​zo​sta​ło z tych dwu​dzie​stu pię​ciu lat? Falk wy​cią​gnął lewą rękę. – Ob​rącz​ka – po​wie​dział. – I wspo​mnie​nie o gó​rze? – Za​le​d​wie wspo​mnie​nie wspo​mnień. – Falk wzru​szył ra​mio​na​mi. – I czę​sto, jak już wam mó​wi​łem, od​naj​du​ję na chwi​lę w moim umy​śle brzmie​nie gło​su albo zna​cze​nie ja​kie​goś ru​chu, ge​stu, mia​ry od​le​gło​ści. To nie pa​su​je do mo​ich wspo​mnień z ży​cia tu​taj, z wami. Lecz nie two​rzy żad​nej ca​ło​ści, nie ma sen​‐ su. Zove usiadł na ław​ce w wy​ku​szu okna i ski​nął na Fal​ka, aby uczy​nił to samo. – Pod wzglę​dem fi​zycz​nym by​łeś cał​kiem do​ro​sły, wszyst​kie two​je zdol​no​ści mo​to​rycz​ne były nie​na​ru​szo​ne, co za​pew​ni​ło ła​twość ucze​nia się. Jed​nak i tak

two​je po​stę​py były zdu​mie​wa​ją​ce. Za​sta​na​wia​łem się, czy Shin​ga, ma​ni​pu​lu​‐ jąc w daw​nych cza​sach ludz​kim ge​no​ty​pem i prze​sie​dla​jąc tak wie​lu, se​lek​cjo​‐ no​wa​li nas rów​nież na tych zdol​nych do na​uki oraz idio​tów, i czy nie je​steś przy​pad​kiem po​tom​kiem zmie​nio​nej ge​ne​tycz​nie rasy, któ​ra w ja​kiś spo​sób wy​zwo​li​ła się spod ich kon​tro​li. Kim​kol​wiek by​łeś, by​łeś nie​zwy​kle in​te​li​gent​‐ nym czło​wie​kiem… I je​steś nim zno​wu. I chciał​bym wie​dzieć, co sam my​ślisz o swej ta​jem​ni​czej prze​szło​ści. Falk mil​czał przez chwi​lę. Był ni​skim, szczu​płym, do​brze zbu​do​wa​nym męż​‐ czy​zną; jego nie​zwy​kle żywa i wy​ra​zi​sta twarz przy​bra​ła w tym mo​men​cie lę​‐ kli​wy i po​sęp​ny wy​raz, wy​ra​ża​jąc prze​ni​ka​ją​ce go uczu​cia tak otwar​cie, jak twarz dziec​ka. W koń​cu pod​jął de​cy​zję i po​wie​dział: – Kie​dy ostat​nie​go lata uczy​łem się z Ra​nyą, wy​ja​śni​ła mi, czym mój ge​no​‐ typ róż​ni się od nor​mal​ne​go ge​no​ty​pu czło​wie​ka. To tyl​ko jed​no czy dwa skrę​‐ ce​nia he​li​sy… bar​dzo mała róż​ni​ca. Taka sama jak róż​ni​ca mię​dzy wei i o. – Zove uśmiech​nął się i uniósł wzrok, sły​sząc to od​wo​ła​nie do Ka​no​nu, któ​ry tak za​fa​scy​no​wał Fal​ka, lecz młod​szy męż​czy​zna po​zo​stał po​waż​ny. – Jak​kol​‐ wiek było, z pew​no​ścią nie je​stem czło​wie​kiem. Może je​stem więc po​two​rem lub mu​tan​tem, nie​chcia​nym lub za​mie​rzo​nym pro​duk​tem, albo ob​cym. Naj​‐ praw​do​po​dob​niej je​stem wy​ni​kiem ge​ne​tycz​nych eks​pe​ry​men​tów. Nie speł​ni​‐ łem ocze​ki​wań eks​pe​ry​men​ta​to​rów i zo​sta​łem przez nich od​rzu​co​ny… tak są​‐ dzę, ale wolę my​śleć, że je​stem ob​cym z ja​kie​goś in​ne​go świa​ta. To przy​naj​‐ mniej by ozna​cza​ło, że nie je​stem je​dy​nym przed​sta​wi​cie​lem mo​je​go ga​tun​ku we wszech​świe​cie. – Skąd bie​rze się two​ja pew​ność, że ist​nie​ją inne za​miesz​ka​ne świa​ty? Falk za​sko​czo​ny uniósł wzrok i za​raz, z dzie​cię​cą na​iw​no​ścią, lecz i ty​po​wo ludz​ką lo​gi​ką, za​py​tał: – Czy ist​nie​je ja​kiś ra​cjo​nal​ny po​wód, by przy​pusz​czać, że inne świa​ty Ligi zo​sta​ły znisz​czo​ne? – A czy ist​nie​je ra​cjo​nal​ny po​wód, aby są​dzić, że kie​dy​kol​wiek ist​nia​ły? – Więc to, cze​go mnie uczy​li​ście, te wszyst​kie książ​ki, opo​wie​ści… – Wie​rzysz we wszyst​ko, co ci mó​wi​my? – A w cóż in​ne​go mogę wie​rzyć? – Falk ob​lał się ru​mień​cem. – Dla​cze​go mie​li​by​ście mnie okła​my​wać? – Z dwóch tak samo istot​nych po​wo​dów mo​że​my cię bez prze​rwy okła​my​‐ wać, mó​wić nie​praw​dę o wszyst​kim. Po​nie​waż je​ste​śmy Shin​ga lub są​dzi​my, że im słu​żysz. Za​pa​dła chwi​la ci​szy. – A ja mogę im słu​żyć i ni​g​dy się o tym nie do​wie​dzieć – stwier​dził Falk, opusz​cza​jąc wzrok. – Moż​li​we – zgo​dził się pan domu. – Mu​sisz li​czyć się z taką ewen​tu​al​no​ścią, Falk. Spo​śród nas wszyst​kich je​dy​nie Me​tock za​wsze wie​rzył, że twój umysł jest za​pro​gra​mo​wa​ny i na​dej​dzie chwi​la, kie​dy ten pro​gram zo​sta​nie włą​czo​‐ ny. Lecz po​mi​mo to ni​g​dy cię nie okła​my​wał. I nikt z nas świa​do​mie tego nie

uczy​nił. Ty​siąc lat temu Po​eta Rze​ki po​wie​dział: „W praw​dzie tkwi mę​‐ stwo”… – Zove za​de​kla​mo​wał te sło​wa, a po​tem się ro​ze​śmiał. – Fał​szy​wy jak wszy​scy po​eci. Cóż, za​po​zna​li​śmy cię ze wszyst​ki​mi praw​da​mi i fak​ta​mi, ja​‐ kie zna​my. Lecz może nie ze wszyst​ki​mi przy​pusz​cze​nia​mi i le​gen​da​mi, tym co po​prze​dza fak​ty… – Czy mo​gli​ście mnie ich na​uczyć? – Nie. Na​uczy​łeś się ro​zu​mieć świat gdzie in​dziej… może ja​kiś inny świat. Mo​gli​śmy po​móc ci stać się zno​wu czło​wie​kiem, ale nie mo​gli​śmy dać ci praw​‐ dzi​we​go dzie​ciń​stwa. Ma się je tyl​ko raz. – Wy​star​cza​ją​co dłu​go czu​łem się wśród was dziec​kiem – od​parł z od​cie​niem smut​ku w gło​sie Falk. – Nie je​steś dziec​kiem. Brak ci do​świad​cze​nia, ja​kie daje ży​cie. Je​steś ka​le​‐ ką dla​te​go, że nie ma w to​bie dziec​ka, od​cię​to cię od twych ko​rze​ni, od twych źró​deł. Czy mo​żesz z ca​łym prze​ko​na​niem po​wie​dzieć, że to jest twój dom? – Nie – od​parł z bó​lem Falk. A po​tem do​dał: – By​łem tu​taj bar​dzo szczę​śli​‐ wy. Pan domu za​milkł na chwi​lę, lecz po​tem zno​wu za​czął wy​py​ty​wać: – Czy my​ślisz, że na​sze ży​cie tu​taj jest do​bre, że ro​bi​my wszyst​ko, co lu​dzie po​win​ni ro​bić? – Tak. – Po​wiedz mi jesz​cze coś. Kto jest na​szym wro​giem? – Shin​ga. – Dla​cze​go? – Roz​bi​li Ligę Wszyst​kich Świa​tów, po​zba​wi​li lu​dzi moż​li​wo​ści wy​bo​ru, nie​‐ za​leż​no​ści i wol​no​ści, znisz​czy​li wszyst​kie ludz​kie dzie​ła i do​ko​na​nia, na​wet za​pi​sy o nich, wstrzy​ma​li ewo​lu​cję ga​tun​ku. Są ty​ra​na​mi i kłam​ca​mi. – A jed​nak po​zwa​la​ją nam tu​taj żyć wy​god​nie. – Po​nie​waż ukry​wa​my się i ży​je​my w od​osob​nie​niu. Tyl​ko dla​te​go po​zwa​la​ją nam ist​nieć. Gdy​by​śmy spró​bo​wa​li zbu​do​wać ja​kieś wiel​kie ma​szy​ny, gdy​by​‐ śmy or​ga​ni​zo​wa​li się w gru​py, mia​sta czy pań​stwa, wów​czas Shin​ga prze​nik​‐ nę​li​by w na​sze sze​re​gi, zni​we​czy​li na​sze pra​ce i znów nas roz​pro​szy​li. Po​wie​‐ dzia​łem ci tyl​ko to, co ty po​wie​dzia​łeś mnie, i w co uwie​rzy​łem, pa​nie! – Wiem. Za​sta​na​wiam się, czy to moż​li​we, że​byś za tą rze​czy​wi​sto​ścią wy​‐ czuł… le​gen​dy, do​my​sły, na​dzie​je… Falk nic nie od​po​wie​dział. – Ukry​wa​my się przed Shin​ga. A to zna​czy, że ukry​wa​my się przed sa​my​mi sobą… ta​ki​mi, ja​ki​mi nie​gdyś by​li​śmy. Czy to ro​zu​miesz, Falk? Żyje się nam w do​mach wy​god​nie, cał​kiem do​stat​nio. Lecz przez całe ży​cie wła​da nami strach. Był czas, kie​dy że​glo​wa​li​śmy na stat​kach po​mię​dzy gwiaz​da​mi, a te​‐ raz nie śmie​my od​da​lić się na sto ki​lo​me​trów od domu. Po​sia​da​my tę odro​bi​nę wie​dzy, lecz nie po​żyt​ku​je​my jej do ni​cze​go. Jed​nak kie​dyś uży​wa​li​śmy tej wie​dzy, tka​jąc wśród nocy i cha​osu go​be​lin ży​cia. Roz​sze​rza​li​śmy gra​ni​ce ży​‐ cia. Speł​nia​li​śmy dzie​ło god​ne ludz​ko​ści.

Po jesz​cze jed​nej chwi​li mil​cze​nia Zove cią​gnął da​lej, spo​glą​da​jąc na ja​sne li​‐ sto​pa​do​we nie​bo: – Wy​obraź so​bie te świa​ty, roz​ma​itość ludz​kich ras i stwo​rzeń je za​miesz​ku​‐ ją​cych, gwiaz​do​zbio​ry ich nie​bo​skło​nów, mia​sta, któ​re zbu​do​wa​li lu​dzie, ich pie​śni i zwy​cza​je. To wszyst​ko jest stra​co​ne, stra​co​ne dla nas tak samo zu​peł​‐ nie i bez​pow​rot​nie jak two​je dzie​ciń​stwo dla cie​bie. Cóż na​praw​dę wie​my o cza​sach na​szej wiel​ko​ści? Zna​my kil​ka nazw świa​tów i imion bo​ha​te​rów; garst​ką fak​tów pró​bu​je​my za​ła​tać hi​sto​rię. Pra​wo Shin​ga za​bra​nia za​bi​jać. Co z tego? Znisz​czy​li na​szą na​ukę, spa​li​li książ​ki, a co gor​sza, prze​ina​czy​li wszyst​ko, co nam po​zo​sta​ło. Ich bro​nią za​wsze było i jest kłam​stwo. Nie wie​‐ my nic pew​ne​go o Wie​ku Ligi; kto wie, ile do​ku​men​tów zo​sta​ło znisz​czo​nych? Ty zaś mu​sisz pa​mię​tać i ro​zu​mieć, dla​cze​go Shin​ga są na​szy​mi wro​ga​mi. Moż​na prze​żyć całe ży​cie, nie wi​dząc żad​ne​go z nich – lub nie wie​dząc, że się wi​dzia​ło; co naj​wy​żej ktoś sły​szy stra​to​lot prze​la​tu​ją​cy gdzieś w od​da​li. Tu​taj w le​sie po​zo​sta​wia​ją nas w spo​ko​ju, i tak może być te​raz na ca​łej Zie​mi, choć to nic pew​ne​go. Dają nam spo​kój tak dłu​go, jak dłu​go po​zo​sta​je​my tu​taj, za​‐ mknię​ci w klat​ce na​szej ciem​no​ty i dzi​ko​ści, po​chy​la​ją​cy gło​wy, kie​dy nad nami prze​la​tu​ją. Lecz nie ufa​ją nam. A dla​cze​go, na​wet po dwu​na​stu stu​le​‐ ciach, nie wie​rzą nam? Po​nie​waż obca jest im praw​da. Nie do​trzy​mu​ją umów, nie speł​nia​ją obiet​nic, ich krzy​wo​przy​się​stwo, zdra​da i kłam​stwo są nie​wy​‐ czer​pa​ne. W nie​któ​rych za​cho​wa​nych prze​ka​zach z cza​sów upad​ku Ligi na​po​‐ ty​ka się wzmian​ki o tym, że po​tra​fią fał​szo​wać my​ślo​mo​wę. Wła​śnie to kłam​‐ stwo ujarz​mi​ło wszyst​kie rasy Ligi i uczy​ni​ło z nas pod​da​nych Shin​ga. Pa​mię​‐ taj o tym, Falk. Ni​g​dy nie wierz w nic, co mówi wróg. – Będę pa​mię​tał, pa​nie, je​śli kie​dy​kol​wiek spo​tkam wro​ga. – Nie spo​tkasz, chy​ba że sam pój​dziesz do nie​go. Nie​ru​cho​me spoj​rze​nie i lęk na twa​rzy Fal​ka zdra​dza​ły oba​wę przed tym, co spo​dzie​wał się usły​szeć. To, cze​go ocze​ki​wał, wresz​cie na​de​szło. – To zna​czy, że mam opu​ścić dom – stwier​dził. – Sam o tym my​śla​łeś – od​parł jak za​wsze spo​koj​nie Zove. – Tak. To praw​da. Ale nie chcę stąd odejść. Chcę żyć tu​taj. Parth i ja… Za​wa​hał się, a Zove, wy​ko​rzy​stu​jąc to, wtrą​cił szyb​ko, lecz ła​god​nie: – Sza​nu​ję mi​łość, któ​ra łą​czy cie​bie i Parth, two​ją ra​dość i two​ją wier​ność. Lecz przy​by​łeś tu​taj dro​gą, któ​ra pro​wa​dzi gdzie in​dziej. Je​steś tu mile wi​‐ dzia​ny, za​wsze by​łeś mile wi​dzia​ny. Choć zwią​zek z moją cór​ką musi po​zo​‐ stać bez​dziet​ny, mimo to mnie cie​szył. Lecz ja wie​rzę, że ta​jem​ni​ca twej oso​‐ bo​wo​ści i twe​go przy​by​cia tu​taj jest nie​zwy​kła i nie moż​na przy​mknąć na nią oczu. Wie​rzę, że idziesz dro​gą, któ​ra się tu​taj nie koń​czy, że masz coś do speł​‐ nie​nia… – I kto może mi to po​wie​dzieć? – To, od cze​go nas od​cię​to i co ukra​dzio​no to​bie, mają Shin​ga. Tego mo​żesz być pe​wien. W gło​sie Zo​ve​go brzmia​ła bo​le​sna, ja​do​wi​ta go​rycz, ja​kiej Falk ni​g​dy przed​‐

tem u nie​go nie sły​szał. – Czy ci, któ​rzy za​wsze kła​mią, po​wie​dzą mi praw​dę tyl​ko dla​te​go, że za​py​‐ tam? I jak roz​po​znam to, cze​go szu​kam, kie​dy już to znaj​dę? Zove mil​czał przez chwi​lę, a po​tem od​po​wie​dział swym zwy​kłym swo​bod​‐ nym i opa​no​wa​nym to​nem: – Je​stem prze​ko​na​ny, synu, że z two​ją oso​bą wią​że się ja​kaś na​dzie​ja dla lu​‐ dzi. Nie chcesz się z nami roz​sta​wać, lecz tyl​ko ty mo​żesz od​szu​kać wła​sną praw​dę i je​śli to​bie się wy​da​je, że two​ja dro​ga koń​czy się tu​taj, wów​czas, być może, wła​śnie to jest praw​dą. – Je​śli odej​dę – prze​rwał Falk szorst​ko – czy po​zwo​lisz Parth pójść ze mną? – Nie, synu. Gdzieś w ogro​dzie śpie​wa​ło dziec​ko – czte​ro​let​nia cór​ka Gar​ry, fi​ka​ją​ca bez​‐ tro​sko ko​zioł​ki na ścież​ce i wy​śpie​wu​ją​ca prze​raź​li​wie słod​kim dzie​cię​cym gło​sem ja​kieś nie​do​rzecz​no​ści. Wy​so​ko w gó​rze dzi​kie gęsi uło​żo​ne w dłu​gie, chwie​ją​ce się V swych wiel​kich wę​dró​wek, klucz po klu​czu od​la​ty​wa​ły na po​‐ łu​dnie. – Wy​bie​ra​łem się z Me​toc​kiem i Thur​ro do Domu Ran​si​fel, żeby spro​wa​dzić pan​nę mło​dą dla Thur​ro. Mie​li​śmy wy​ru​szyć już wkrót​ce, za​nim po​go​da się zmie​ni. Je​śli się zde​cy​du​ję, pój​dę da​lej z Domu Ran​si​fel. – Zimą? – Bez wąt​pie​nia na za​chód od Ran​si​fel znaj​du​ją się inne domy. Tam znaj​dę schro​nie​nie, je​śli będę go po​trze​bo​wał. Nie po​wie​dział – a Zove o to nie py​tał – dla​cze​go wy​brał kie​ru​nek na za​chód. – Być może. Nie wiem, czy ich miesz​kań​cy udzie​lą schro​nie​nia ob​ce​mu tak jak my. Je​śli pój​dziesz, bę​dziesz mu​siał iść sam. A poza tym do​mem nie ma dla cie​bie bez​piecz​ne​go miej​sca na Zie​mi. Mó​wił, jak za​wsze, ab​so​lut​nie szcze​rze. Ceną tej praw​dy była utra​ta sa​mo​‐ kon​tro​li i cier​pie​nie. Falk ode​zwał się, oka​zu​jąc zno​wu cał​ko​wi​te za​ufa​nie: – Wiem o tym, pa​nie. I nie stra​co​ne bez​pie​czeń​stwo będę opła​ki​wał. – Chcę po​wie​dzieć, co są​dzę o to​bie. My​ślę, że po​cho​dzisz z utra​co​ne​go świa​‐ ta, my​ślę, że nie uro​dzi​łeś się na Zie​mi. Są​dzę, że przy​by​łeś tu​taj – pierw​szy obcy, któ​ry po​wró​cił po ty​siącu lub wię​cej lat – aby przy​nieść nam znak lub po​sła​nie. Shin​ga za​mknę​li twe usta i wy​pu​ści​li cię w le​sie, aby nikt nie mógł po​wie​dzieć, że cię za​bi​li. Tra​fi​łeś do nas. Je​śli odej​dziesz, będę się bał i mar​‐ twił o cie​bie, wie​dząc, jak bar​dzo sa​mot​ny je​steś w swej wę​drów​ce. Lecz z two​im odej​ściem wią​żę na​dzie​ję dla cie​bie i nas wszyst​kich. Je​śli masz wie​‐ ści dla lu​dzi, w koń​cu je so​bie przy​po​mnisz. Musi ist​nieć na​dzie​ja, znak; nie mo​że​my wiecz​nie żyć tak jak te​raz. – Może isto​ty mo​je​go ga​tun​ku ni​g​dy nie były przy​ja​zne ro​dza​jo​wi ludz​kie​mu – po​wie​dział Falk, spo​glą​da​jąc na Zo​ve​go swo​imi żół​ty​mi ocza​mi. – Kto wie, co mam tu​taj zro​bić? – Znaj​dziesz tych, któ​rzy wie​dzą. A po​tem to zro​bisz. Nie bój się tego. Je​śli słu​żysz wro​go​wi, tak jak my wszy​scy, cóż, wów​czas wszyst​ko stra​co​ne i nic

wię​cej nie bę​dzie do stra​ce​nia. Je​śli nie, to zna​czy, że po​dą​żasz za tym, co my, lu​dzie, utra​ci​li​śmy – za prze​zna​cze​niem, a to daje na​dzie​ję nam wszyst​kim…

2 Zove miał sześć​dzie​siąt lat, Parth dwa​dzie​ścia; ale tam​te​go zi​mo​we​go po​po​‐ łu​dnia na Dłu​gich Po​lach wy​da​wa​ła się so​bie sta​ra w spo​sób, w jaki lu​dzie nie mogą być sta​rzy – bez​wiecz​na. Nie znaj​do​wa​ła po​cie​chy w mrzon​kach o osta​‐ tecz​nym zwy​cię​stwie się​ga​ją​cym gwiazd czy o po​wszech​nym pa​no​wa​niu praw​dy. Pro​ro​czy dar ojca odzie​dzi​czy​ła jako zwy​czaj​ny brak złu​dzeń. Wie​‐ dzia​ła, że Falk od​cho​dzi. – Nie wró​cisz – po​wie​dzia​ła tyl​ko. – Wró​cę, Parth. Trzy​ma​ła go w ra​mio​nach, lecz nie wie​rzy​ła w jego obiet​ni​cę. Spró​bo​wał mó​wić do niej my​ślą, choć jego umie​jęt​no​ści w za​kre​sie te​le​pa​tii były nie​wiel​kie. Je​dy​nym te​le​pa​tycz​nym od​bior​cą w domu była nie​wi​do​ma Kre​ty​an; poza tym ża​den z miesz​kań​ców domu nie był bie​gły w my​ślo​mo​wie. Tech​ni​ki na​ucza​nia men​tal​nej łącz​no​ści nie zo​sta​ły za​po​mnia​ne, jed​nak pra​‐ wie w ogó​le ich nie uży​wa​no. Prak​ty​ko​wa​nie tej naj​do​sko​nal​szej i naj​peł​niej​‐ szej for​my po​ro​zu​mie​wa​nia sta​ło się dla lu​dzi nie​bez​piecz​ne. Prze​kaz my​ślo​wy mię​dzy dwo​ma in​te​li​gent​ny​mi umy​sła​mi może być bez​ład​‐ ny, a na​wet ob​cią​żo​ny ska​zą sza​leń​stwa jed​ne​go z nich, może więc po​cią​gać za sobą błąd w ro​zu​mie​niu – lecz ni​g​dy nie może być świa​do​mie fał​szo​wa​ny. Po​mię​dzy my​ślą a jej wer​bal​nym wy​ra​że​niem ist​nie​je luka, któ​rą może wy​‐ peł​nić zły za​miar – pier​wot​ne zna​cze​nie my​śli zo​sta​je zmie​nio​ne, a jego miej​‐ sce zaj​mu​je kłam​stwo. Po​mię​dzy my​ślą a jej prze​ka​zem nie ma luki: są tym sa​mym. Nie ma tam miej​sca na kłam​stwo. W ostat​nich la​tach Ligi Wszyst​kich Świa​tów, na co zda​wa​ły się wska​zy​wać opo​wie​ści i frag​men​ta​rycz​ne na​gra​nia, któ​re Falk prze​stu​dio​wał, uży​cie my​‐ ślo​mo​wy było sze​ro​ko roz​po​wszech​nio​ne, a zdol​no​ści te​le​pa​tycz​ne wy​so​ko roz​‐ wi​nię​te. Zie​mia zdo​by​ła umie​jęt​ność po​słu​gi​wa​nia się my​ślo​mo​wą na sa​mym koń​cu, ucząc się jej tech​nik od in​nych ras; Ostat​nia Sztu​ka, jak na​zwa​no ją w ja​kiejś książ​ce. Na​po​tkał tam wzmian​ki o kło​po​tach, wstrzą​sach i zmia​‐ nach w rzą​dzie Ligi Wszyst​kich Świa​tów, ma​ją​cych swo​je źró​dło, być może, w owej for​mie po​ro​zu​mie​wa​nia się, któ​ra wy​klu​cza​ła wszel​kie kłam​stwo. Lecz wszyst​ko to było mgli​ste i na poły le​gen​dar​ne, jak cała hi​sto​ria ludz​ko​‐ ści. Pew​ne było tyl​ko to, że od cza​su na​jaz​du Shin​ga i upad​ku Ligi roz​pro​szo​‐ ne wspól​no​ty ludz​kie stra​ci​ły do sie​bie za​ufa​nie i uży​wa​ły sło​wa mó​wio​ne​go. Wol​ny czło​wiek może mó​wić swo​bod​nie, lecz nie​wol​nik czy zbieg musi umieć ukry​wać praw​dę i kła​mać. Tego Falk na​uczył się w Domu Zove i to było przy​‐

czy​ną jego nie​wiel​kiej prak​ty​ki we wza​jem​nym do​stra​ja​niu umy​słów. Te​raz pró​bo​wał mó​wić my​ślą do Parth, aby wie​dzia​ła, że nie kła​mie: Uwierz mi, Parth, wró​cę do cie​bie! Ale ona nie chcia​ła słu​chać. – Nie, nie chcę my​ślo​mo​wy – po​wie​dzia​ła gło​śno. – Ukry​wasz za​tem swo​je my​śli przede mną. – Tak, ukry​wam. Mam ob​da​ro​wać cię moim smut​kiem? Co do​bre​go przy​no​si praw​da? Gdy​byś mnie wczo​raj okła​mał, wciąż wie​rzy​ła​bym, że idziesz tyl​ko do Ran​si​fel i wró​cisz za dzie​sięć dni. Mia​ła​bym wte​dy jesz​cze dzie​sięć dni i nocy szczę​ścia. Te​raz nie mam nic, ani dnia, ani go​dzi​ny. Wszyst​ko prze​pa​‐ dło, wszyst​ko skoń​czo​ne. Co do​bre​go daje praw​da? – Parth, czy po​cze​kasz na mnie przez rok? – Nie. – Tyl​ko rok… – Rok i je​den dzień, aż po​wró​cisz na srebr​nym ru​ma​ku, aby za​brać mnie do swe​go kró​le​stwa, gdzie poj​miesz mnie za żonę. Nie, nie chcę cze​kać na cie​bie. Po co mam cze​kać na męż​czy​znę, któ​ry leży być może mar​twy w le​sie albo gdzieś na pre​rii za​strze​lo​ny przez Wę​drow​ców, błą​ka się z wy​pra​nym mó​‐ zgiem po mie​ście Shin​ga, znie​wo​lo​ny, czy też po​zo​sta​wiw​szy za sobą sto lat świetl​nych, leci do in​nej gwiaz​dy? Na co mam cze​kać? Nie myśl, że we​zmę so​‐ bie in​ne​go. Nie, nie chcę. Zo​sta​nę tu​taj, w domu mego ojca. Ufar​bu​ję na czar​‐ no przę​dzę i utkam czar​ny ma​te​riał na suk​nię. Będę cho​dzi​ła w czer​ni i umrę w czer​ni, lecz nie chcę cze​kać na ni​ko​go. Ni​g​dy. – Nie mia​łem pra​wa cię o to pro​sić – po​wie​dział w po​kor​nym cier​pie​niu, a ona krzyk​nę​ła: – Och, Falk, nie czy​nię ci wy​rzu​tów! Sie​dzie​li obok sie​bie na ła​god​nym zbo​czu po​nad Dłu​gim Po​lem. Kozy i owce pa​sły się na ogro​dzo​nych pa​stwi​skach. Rocz​ne źre​bię​ta har​co​wa​ły i bry​ka​ły wo​kół ko​sma​tych kla​czy. Li​sto​pa​do​wy zmierzch dmu​chał zim​nym wia​trem. Ich ręce le​ża​ły tuż obok sie​bie. Parth do​tknę​ła zło​tej ob​rącz​ki na jego le​wej dło​ni. – Ob​rącz​kę otrzy​mu​je się w pre​zen​cie – po​wie​dzia​ła. – Wiesz, cza​sa​mi my​‐ śla​łam, że mia​łeś żonę. Za​sta​na​wiam się, czy ona cze​ka na cie​bie… – Za​drża​‐ ła. – Cóż z tego? – od​parł. – Po co mam dbać o to, co może było, o to, kim by​‐ łem? Dla​cze​go w ogó​le po​wi​nie​nem stąd odejść? Wszyst​ko to, kim je​stem te​‐ raz, jest two​je, Parth, po​cho​dzi od cie​bie, jest two​im da​rem… – To po​da​ru​nek bez zo​bo​wią​zań – po​wie​dzia​ła dziew​czy​na ze łza​mi w oczach. – Weź go i idź. Odejdź… Ob​ję​li się i tak po​zo​sta​li. Dom zo​stał da​le​ko za omsza​ły​mi czar​ny​mi pnia​mi i splą​ta​ny​mi bez​list​ny​mi ga​łę​zia​mi. Z tyłu drze​wa za​my​ka​ły się nad szla​kiem.

Dzień był sza​ry, zim​ny i ci​chy tyl​ko wiatr mo​no​ton​nie szu​miał w ga​łę​ziach – jego do​cho​dzą​cy ze​wsząd ta​jem​ni​czy szept ni​g​dy nie milkł. Pro​wa​dził Me​‐ tock, idąc dłu​gim, lek​kim kro​kiem. Za nim szedł Falk, a na koń​cu Thur​ro. Wszy​scy trzej ubra​ni byli lek​ko i cie​pło w spodnie z ma​te​ria​łu zwa​ne​go zi​mo​‐ wym suk​nem i blu​zy z kap​tu​ra​mi, któ​re chro​ni​ły przed śnie​giem na​wet le​piej niż płasz​cze. Każ​dy niósł ple​cak z po​da​run​ka​mi i to​wa​ra​mi na wy​mia​nę, śpi​‐ wo​rem i taką ilo​ścią su​szo​nej, skon​cen​tro​wa​nej żyw​no​ści, że wy​star​czy​ła​by na prze​trzy​ma​nie na​wet mie​sięcz​nej za​mie​ci. Buc​keye, któ​ra od swych na​ro​‐ dzin ni​g​dy nie opu​ści​ła domu i pa​nicz​nie bała się nie​bez​pie​czeństw i prze​‐ szkód czy​ha​ją​cych w le​sie, od​po​wied​nio skom​ple​to​wa​ła ich ba​ga​że. Każ​dy miał la​se​ro​wy mio​tacz, a Falk niósł do​dat​ko​wo ki​lo​gram lub dwa żyw​no​ści, le​kar​stwa, kom​pas, jesz​cze je​den mio​tacz, zmia​nę odzie​ży, zwój liny, nie​wiel​‐ ką książ​kę po​da​ro​wa​ną mu dwa lata temu przez Zo​ve​go – wszyst​ko to wa​ży​ło oko​ło dwu​dzie​stu ki​lo​gra​mów i sta​no​wi​ło cały jego ziem​ski do​by​tek. Me​tock szedł przed sie​bie bez wy​sił​ku, nie​zmor​do​wa​nie, ja​kieś dzie​sięć kro​ków za nim po​dą​żał Falk, a Thur​ro z tyłu. Szli swo​bod​nie, nie​mal bez szme​ru. Za nimi nie​ru​cho​me drze​wa zwie​ra​ły się po​nad nie​wy​raź​nym, za​sy​pa​nym li​ść​mi szla​kiem. Do Domu Ran​si​fel mie​li trzy dni dro​gi. Wie​czo​rem dru​gie​go dnia zna​leź​li się w oko​li​cy wy​raź​nie róż​nią​cej się od oto​cze​nia Domu Zove. Las był nie​co mniej zbi​ty, grunt bar​dziej nie​rów​ny. Po​nu​re po​la​ny roz​cią​ga​ły się na zbo​czach wzgórz nad stru​mie​nia​mi po​ro​śnię​ty​mi gę​stwą za​ro​śli. Roz​bi​li obóz na jed​‐ nym z ta​kich otwar​tych miejsc, na po​łu​dnio​wym zbo​czu wzgó​rza, gdyż pół​‐ noc​ne omia​ta​ne było gwał​tow​nym wia​trem nio​są​cym za​po​wiedź zimy. Thur​ro zno​sił na​rę​cza su​che​go drew​na, dwaj po​zo​sta​li usu​nę​li wo​kół tra​wę i wznie​śli pro​wi​zo​rycz​ne pa​le​ni​sko z ka​mie​ni. Kie​dy pra​co​wa​li, Me​tock stwier​dził: – Tego po​po​łu​dnia prze​kro​czy​li​śmy dział wód. Ten stru​mień w dole pły​nie na za​chód. Do Rze​ki We​wnętrz​nej. Falk wy​pro​sto​wał się i spoj​rzał na za​chód, lecz tuż przed nim wzno​si​ło się pła​skie wzgó​rze okry​te ni​ską ko​pu​łą nie​ba, za​sła​nia​ło mu wi​dok. – Me​tock, nie ma sen​su, abym szedł do Ran​si​fel. Rów​nie do​brze mogę pójść swo​ją dro​gą. Je​śli wzdłuż stru​mie​nia, przez któ​ry prze​pra​wi​li​śmy się dzi​siej​‐ sze​go po​po​łu​dnia, wie​dzie szlak na za​chód, wró​cę i pój​dę tym szla​kiem. Me​tock rzu​cił mu wy​mow​ne spoj​rze​nie; cho​ciaż nie użył my​ślo​mo​wy, jego myśl była oczy​wi​sta: Chcesz wró​cić do domu? Falk od​po​wie​dział w my​ślo​mo​wie: Nie, do dia​bła! Nie chcę! – Prze​pra​szam – od​po​wie​dział gło​śno Me​tock, jak za​wsze po​waż​ny i do​kład​‐ ny. Na​wet nie pró​bo​wał ukryć, że bę​dzie za​do​wo​lo​ny, gdy Falk odej​dzie. Dla nie​go nic nie było waż​niej​sze od bez​pie​czeń​stwa domu; każ​dy obcy sta​no​wił za​gro​że​nie, na​wet obcy, któ​re​go znał od pię​ciu lat, to​wa​rzysz jego my​śliw​‐ skich wy​praw i ko​cha​nek sio​stry. Mimo to cią​gnął da​lej: – W Ran​si​fel po​wi​ta​‐ ją cię z ra​do​ścią. Dla​cze​go nie za​cząć stam​tąd? – Dla​cze​go nie stąd?

– Two​ja spra​wa. – Me​tock umie​ścił ostat​ni ka​mień w pa​le​ni​sku, a Falk za​‐ czął roz​pa​lać ogień. – Je​śli mi​nę​li​śmy ja​kiś szlak, to nie wiem, skąd ani do​kąd pro​wa​dzi. Ju​tro wcze​snym ran​kiem prze​kro​czy​my praw​dzi​wy szlak, sta​rą dro​gę do Hi​rand. Dom Hi​rand le​żał da​le​ko stąd na za​chód, do​bry ty​dzień mar​szu; nikt nie był tam od sześć​dzie​się​ciu lub sie​dem​dzie​się​ciu lat. Nie wiem dla​cze​go. Mimo to szlak był wciąż wy​raź​ny, kie​dy sze​dłem tam​tę​dy ostat​ni raz. Tam​ten to mo​gła być ścież​ka zwie​rzy​ny, zgu​bił​byś się lub wy​‐ szedł na mo​cza​ry. – Do​brze, spró​bu​ję dro​gą do Hi​rand. Przez chwi​lę mil​cze​li, a po​tem Me​tock za​py​tał: – Cze​mu idziesz na za​chód? – Bo Es Toch leży na za​cho​dzie. Rzad​ko wy​po​wia​da​na na​zwa za​brzmia​ła tu​taj, pod tym ni​skim nie​bem, bez​‐ barw​nie i obco. Thur​ro, nad​cho​dzą​cy z na​rę​czem drew​na, ro​zej​rzał się wo​kół nie​spo​koj​nie. Me​tock nie py​tał już o nic wię​cej. Przy obo​zo​wym ogni​sku Falk spę​dził ostat​nią noc z tymi, któ​rych uwa​żał za bra​ci, za swych naj​bliż​szych. Na​stęp​ne​go dnia wy​ru​szy​li na szlak za​raz po wscho​dzie słoń​ca i na dłu​go przed po​łu​dniem do​tar​li do sze​ro​kie​go, za​ro​śnię​te​‐ go trak​tu od​cho​dzą​ce​go w lewo od ścież​ki pro​wa​dzą​cej do Ran​si​fel. Dwie ogrom​ne so​sny two​rzy​ły tam coś w ro​dza​ju wrót. Pod ich ko​na​ra​mi, w miej​‐ scu gdzie się za​trzy​ma​li, pa​no​wał mrok, a po​wie​trze sta​ło nie​ru​cho​me. – Wróć do nas, go​ściu i bra​cie – po​wie​dział Thur​ro, za​kło​po​ta​ny za​rów​no swo​imi my​śla​mi o ożen​ku, jak i wy​glą​dem ciem​nej, nie​wy​raź​nej dro​gi, któ​rą miał obrać Falk. Me​tock rzekł tyl​ko: – Daj mi ma​nier​kę. W za​mian od​dał Fal​ko​wi wła​sną, z ku​te​go sre​bra. Po​tem się roz​dzie​li​li. Tam​ci po​szli na pół​noc, a on na za​chód. Po chwi​li Falk za​trzy​mał się i spoj​rzał za sie​bie. Nie było ich już wi​dać; szlak do Ran​si​fel za​kry​ły mło​de drze​wa i za​ro​śla po​ra​sta​ją​ce dro​gę do Hi​rand. Dro​ga wy​glą​da​ła na uży​wa​ną, wpraw​dzie rzad​ko, a już z pew​no​ścią nie była oczysz​cza​na od wie​lu lat. Fal​ka ota​czał bez​kre​sny las, dzi​ka pusz​cza. Stał sa​‐ mot​ny w cie​niu drzew. Pod sto​pa​mi miał mięk​ką próch​ni​cę od​kła​da​ją​cą się od ty​sią​ca lat. Wśród wiel​kich drzew, so​sen i świer​ków po​wie​trze sta​ło mrocz​ne i nie​ru​cho​me. Kil​ka płat​ków mo​kre​go śnie​gu tań​czy​ło na za​mie​ra​ją​cym wie​‐ trze. Falk po​lu​zo​wał tro​chę rze​mień ple​ca​ka i ru​szył w dro​gę. Kie​dy za​padł zmrok, wy​da​ło mu się, że opu​ścił dom już bar​dzo, bar​dzo daw​‐ no temu, że dom po​zo​stał za nim gdzieś nie​zmier​nie da​le​ko i że od za​wsze jest sam. Wszyst​kie dni jego wę​drów​ki były ta​kie same. Sza​re zi​mo​we świa​tło, dmą​cy wiatr, okry​te la​sa​mi do​li​ny i wzgó​rza, dłu​gie zbo​cza, ukry​te w za​ro​ślach stru​‐ mie​nie, ba​gni​ste ni​zi​ny. Dro​ga do Hi​rand, cho​ciaż moc​no za​ro​śnię​ta, nie

utrud​nia​ła mar​szu, gdyż bie​gła dłu​gi​mi, pro​sty​mi od​cin​ka​mi lub sze​ro​ki​mi, ła​god​ny​mi łu​ka​mi, omi​ja​jąc trzę​sa​wi​ska i wznie​sie​nia te​re​nu. Po​śród wzgórz Falk uświa​do​mił so​bie, że dro​ga wie​dzie szla​kiem ja​kiejś wiel​kiej sta​ro​żyt​nej au​to​stra​dy, któ​ra prze​ci​na​ła wzgó​rza na wskroś. Na​wet dwa ty​sią​ce lat nie zdo​ła​ło tego za​trzeć. Lecz na niej, wzdłuż niej i wszę​dzie wo​kół ro​sły już drze​‐ wa: so​sny i świer​ki, roz​le​głe za​ro​śla ostro​krze​wu, nie​skoń​czo​ne za​stę​py bu​‐ ków, dę​bów, orze​chów, olch, je​sio​nów, wią​zów, wszyst​kie chy​lą​ce gło​wy przed gó​ru​ją​cy​mi nad nimi, ma​je​sta​tycz​ny​mi kasz​ta​now​ca​mi, wła​śnie te​raz tra​cą​‐ cy​mi ostat​nie ciem​no​żół​te li​ście i osy​pu​ją​cy​mi ścież​kę krą​gły​mi brą​zo​wy​mi owo​ca​mi. Wie​czo​rem przy​rzą​dzał wie​wiór​kę, kró​li​ka czy dzi​ką kurę, któ​re zło​wił, kie​dy prze​my​ka​ły w swych igrasz​kach po​śród kró​le​stwa drzew. Zbie​‐ rał orze​chy i piekł je w ża​rze obo​zo​we​go ogni​ska. Noce były złe. Dwa sny wciąż po​dą​ża​ły za nim i za​wsze na​cho​dzi​ły go o pół​no​cy. W jed​nym ktoś, kogo ni​g​dy nie wi​dział, ści​gał go po​śród ciem​no​ści. Dru​ga mara była gor​sza. Śnił, że za​po​mniał cze​goś za​brać, cze​goś waż​ne​go, nie​zbęd​ne​go, bez cze​go bę​dzie zgu​bio​ny. Bu​dził się z tego snu i wie​dział, że to praw​da. Był zgu​bio​ny – za​po​‐ mniał sa​me​go sie​bie. Roz​pa​lał ogni​sko, je​śli aku​rat nie pa​da​ło, i ku​lił się przy nim, zbyt śpią​cy i otu​ma​nio​ny snem, aby czy​tać książ​kę, któ​rą wciąż no​sił przy so​bie, Sta​ry Ka​non, i szu​kać otu​chy w sło​wach gło​szą​cych, że kie​dy wszyst​kie dro​gi są zgu​bio​ne, po​zo​sta​je tyl​ko Dro​ga, by dojść do celu. Sa​mot​ny czło​wiek się nie li​czy. A on wie​dział, że nie jest na​wet sobą, lecz w naj​lep​szym ra​zie pół​i​sto​tą pró​bu​ją​cą zna​leźć swe do​peł​nie​nie, mio​ta​ją​cą się bez celu po le​‐ sie pod obo​jęt​ny​mi gwiaz​da​mi. Więc cho​ciaż wszyst​kie dni były ta​kie same, to jed​nak przy​no​si​ły ulgę po strasz​nych no​cach. Wciąż li​czył mi​ja​ją​ce dni i je​de​na​ste​go dnia od opusz​cze​nia swych to​wa​rzy​‐ szy na roz​dro​żu, a trzy​na​ste​go po​dró​ży, do​szedł do koń​ca dro​gi do Domu Hi​‐ rand. Nie​gdyś była tam po​la​na. Od​na​lazł dro​gę przez zbi​te za​go​ny je​żyn i gę​‐ stwę mło​dych brzóz do czte​rech roz​sy​pu​ją​cych się czar​nych wie​życ ster​czą​‐ cych wy​so​ko po​nad je​ży​na​mi, wi​no​ro​ślą i za​schły​mi osta​mi – czte​rech ko​mi​‐ nów zbu​rzo​ne​go domu. Domu Hi​rand już nie było, po​zo​sta​ła tyl​ko na​zwa. Dro​ga koń​czy​ła się w ru​inach. Krą​żył wo​kół tego miej​sca przez parę go​dzin, trzy​ma​ny jak na uwię​zi smęt​‐ nym śla​dem nie​gdy​siej​szej ludz​kiej obec​no​ści. Pod​niósł kil​ka odłam​ków prze​‐ rdze​wia​łych me​cha​ni​zmów, ka​wał​ki po​ła​ma​nych garn​ków, któ​re prze​ży​ły na​‐ wet ludz​kie ko​ści, roz​pa​da​ją​cy się w rę​kach frag​ment prze​gni​łe​go ma​te​ria​łu. Wresz​cie wziął się w garść i po​szu​kał szla​ku wio​dą​ce​go na za​chód od po​la​ny. Prze​szedł przez coś dziw​ne​go: roz​le​głe pole cał​ko​wi​cie po​kry​te rów​ną i gład​ką szkli​stą sub​stan​cją, ciem​no​fio​le​to​wą, bez naj​mniej​szej rysy. Zie​mia prze​sy​py​‐ wa​ła się przez jej kra​wę​dzie, po​kry​wał ją łu​pież li​ści i ga​łę​zi, lecz ona po​zo​‐ sta​wa​ła nie​tknię​ta. Wy​glą​da​ło to tak, jak gdy​by wiel​ki, pła​ski ka​wał zie​mi za​la​no roz​to​pio​nym ame​ty​stem. Co to było? Pole star​to​we dla ja​kichś nie​wy​‐ obra​żal​nych po​jaz​dów, zwier​cia​dło słu​żą​ce do prze​sy​ła​nia sy​gna​łów in​nym świa​tom, pod​ło​że pola si​ło​we​go? Tak czy ina​czej przy​nio​sło za​gła​dę Do​mo​wi

Hi​rand. I po​trze​ba było tu o wie​le wię​cej wie​dzy i siły niż ta odro​bi​na, któ​rą Shin​ga po​zo​sta​wi​li lu​dziom. Falk opu​ścił to dziw​ne miej​sce i za​głę​bił się w las, nie pró​bu​jąc już szu​kać ścież​ki. Szedł przez po​zba​wio​ny po​szy​cia las ma​je​sta​tycz​nych, z rzad​ka ro​sną​cych bez​list​nych drzew. Resz​tę tego dnia i na​stęp​ny po​ra​nek spę​dził, idąc szyb​kim mar​szem. Oko​li​ca sta​wa​ła się zno​wu gó​rzy​sta, wzgó​rza bie​gły z pół​no​cy na po​łu​dnie, w po​przek jego dro​gi, i oko​ło po​łu​dnia, kie​ru​jąc się na coś, co wy​glą​‐ da​ło z jed​ne​go wzgó​rza jak ni​ski szczyt na​stęp​ne​go, zna​lazł się na​gle w ba​gni​‐ stej do​li​nie peł​nej stru​mie​ni. Szu​kał bro​dów, grzę​znąc w pod​mo​kłych łą​kach, prze​mo​czo​ny do su​chej nit​ki ostrym, zim​nym desz​czem. W koń​cu, gdy zna​lazł wyj​ście z po​sęp​nej do​li​ny i wspiął się na wzgó​rze, słoń​‐ ce wy​szło przed nim zza chmur i roz​to​czy​ło wo​ko​ło cały splen​dor zi​mo​we​go dnia, zsy​ła​jąc pro​mie​nie po​mię​dzy na​gie ga​łę​zie, roz​ja​śnia​jąc na​gie ko​na​ry, wiel​kie pnie i zie​mię mo​krym zło​tem. To do​da​ło mu otu​chy, szedł śmia​ło na​‐ przód, z moc​nym po​sta​no​wie​niem, że roz​bi​je obóz do​pie​ro o zmro​ku. Wszyst​‐ ko było te​raz błysz​czą​ce i po​grą​żo​ne w cał​ko​wi​tej ci​szy, któ​rą prze​ry​wał tyl​ko od​głos spa​da​ją​cych z ga​łę​zi kro​pel desz​czu i da​le​kie, smęt​ne po​gwiz​dy​wa​nie si​ko​rek. Po​tem usły​szał, tak jak w swo​im śnie, kro​ki do​cho​dzą​ce z tyłu, z le​‐ wej stro​ny. Zwa​lo​ny dąb, sta​no​wią​cy do tej pory prze​szko​dę, w tej jed​nej wstrzą​sa​ją​cej chwi​li stał się osło​ną. Falk rzu​cił się za nim na zie​mię i z bro​nią w ręku krzyk​nął: – Wy​chodź! Przez dłu​gi czas nic się nie po​ru​szy​ło. Po​każ się, ode​zwał się Falk w my​ślo​mo​wie i za​raz wy​łą​czył od​biór, gdyż bał się od​po​wie​dzi. Do​zna​wał nie​sa​mo​wi​te​go uczu​cia ob​co​ści, wiatr niósł sła​bą, cuch​ną​cą woń. Zza drzew wy​ło​nił się dzik, prze​szedł po jego śla​dach i za​trzy​mał się, aby ob​‐ wą​chać zie​mię. Gro​te​sko​wa, wspa​nia​ła dzi​ka świ​nia o mo​car​nych bar​kach, ostrym grzbie​cie i pew​nych, szyb​kich, ubło​co​nych no​gach. Spo​nad ryja, kłów i szcze​ci​ny spo​glą​da​ły na Fal​ka ma​leń​kie, błysz​czą​ce oczka. – Aaach, aach, aach, czło​wiek, aach – po​wie​dzia​ło stwo​rze​nie, wę​sząc. Falk drgnął, za​ci​snął dłoń na rę​ko​je​ści la​se​ra. Jed​nak nie strze​lił. Ran​ny dzik jest nie​wia​ry​god​nie szyb​ki i groź​ny. – Czło​wiek, czło​wiek – po​wie​dzia​ła dzi​ka świ​nia nie​wy​raź​nym i ma​to​wym gło​sem do​by​wa​ją​cym się z po​kie​re​szo​wa​ne​go ryja. – Myśl do mnie. Myśl do mnie. Sło​wa dla mnie są trud​ne. Fal​ko​wi drgnę​ła ręka, w któ​rej trzy​mał mio​tacz. Nie​spo​dzie​wa​nie dla sa​me​‐ go sie​bie po​wie​dział gło​śno: – Więc nie mów. Nie chcę my​ślo​mo​wy. Idź, odejdź swo​ją świń​ską dro​gą. – Aach, aach, czło​wie​ku, myśl do mnie. – Idź albo będę strze​lał! – Falk pod​niósł się, pew​nie trzy​ma​jąc wy​ce​lo​wa​ny

w dzi​ka mio​tacz. – To źle za​bi​jać – po​wie​dzia​ła świ​nia. Falk opa​mię​tał się i tym ra​zem nie od​po​wie​dział, pe​wien, że zwie​rzę nie ro​‐ zu​mie słów. Prze​su​nął odro​bi​nę mio​tacz, do​kład​nie wy​mie​rza​jąc w cel. – Idź! Dzik zwie​sił łeb z wa​ha​niem. Po​tem z nie​wia​ry​god​ną szyb​ko​ścią, jak gdy​by ze​rwał się z uwię​zi, za​wró​cił i od​biegł tą samą dro​gą, któ​rą przy​był. Falk stał przez chwi​lę, a kie​dy od​wró​cił się, by odejść, wciąż trzy​mał mio​‐ tacz go​to​wy do strza​łu. Jego ręka zno​wu drża​ła. Sły​szał sta​re opo​wie​ści o ob​‐ da​rzo​nych mową zwie​rzę​tach, lecz miesz​kań​cy Domu Zove są​dzi​li, że to tyl​ko le​gen​dy. Zro​bi​ło mu się nie​do​brze, ale jed​no​cze​śnie miał ocho​tę ro​ze​śmiać się gło​śno. – Parth! – wy​szep​tał, gdyż wła​śnie te​raz mu​siał z kimś po​roz​ma​wiać. – Do​‐ pie​ro co otrzy​ma​łem lek​cję ety​ki od dzi​kiej świ​ni… Och, Parth, czy wy​do​sta​nę się kie​dyś z tego lasu? Czy on się ni​g​dy nie skoń​czy? Brnął da​lej przed sie​bie w górę co​raz bar​dziej stro​me​go, po​ro​śnię​te​go krza​‐ ka​mi zbo​cza. Na szczy​cie las stał się rzad​szy i po​mię​dzy drze​wa​mi zo​ba​czył skra​wek nie​ba ską​pa​ny w bla​sku słoń​ca. Jesz​cze kil​ka kro​ków i wy​szedł spod ga​łę​zi na skraj zie​lo​ne​go zbo​cza, któ​re opa​da​ło przez pas sa​dów i pól do brze​‐ gu sze​ro​kiej rze​ki. Po jej dru​giej stro​nie, na po​dłuż​nej, ogro​dzo​nej łące, pa​sło się duże sta​do by​dła, da​lej wzno​si​ły się pa​stwi​ska i sady aż po obrze​żo​ny la​‐ sem za​chod​ni grzbiet wzgó​rza. Nie​da​le​ko na po​łu​dnie od miej​sca, gdzie stał Falk, rze​ka za​krę​ca​ła lek​ko wo​kół ni​skie​go pa​gór​ka, zza któ​re​go wzno​si​ły się czer​wo​ne ko​mi​ny domu ozło​co​ne ni​skim słoń​cem. Wy​glą​da​ło to jak ka​wa​łek ja​kie​goś in​ne​go, siel​skie​go cza​su uwię​zio​ne​go w tej do​li​nie i prze​oczo​ne​go przez mi​ja​ją​ce stu​le​cia, chro​nio​ne​go przed wszech​ogar​nia​ją​cym, dzi​kim cha​osem bez​lud​ne​go lasu. Przy​stań i po​nad wszyst​ko po​rzą​dek: dzie​ło lu​dzi. Uczu​cie ulgi i sła​bo​ści wy​peł​ni​ło Fal​ka na wi​‐ dok wstę​gi dymu uno​szą​cej się z tych czer​wo​nych ko​mi​nów… Ogni​sko do​mo​‐ we… Zbiegł w dół zbo​cza i przez sad do​tarł do ścież​ki, któ​ra pro​wa​dzi​ła wzdłuż brze​gu rze​ki mię​dzy za​ro​śla​mi olch i zło​tych wierzb. Nie było wi​dać żad​nej ży​wej isto​ty oprócz czer​wo​no​brą​zo​wych krów pa​są​cych się za rze​ką. W roz​świe​tlo​nej słoń​cem do​li​nie pa​no​wa​ły ci​sza i spo​kój. Zwol​niw​szy kro​ku, szedł po​mię​dzy za​go​na​mi ogro​du wa​rzyw​ne​go do naj​bliż​sze​go domu. Kie​dy ob​szedł pa​gó​rek, dom wy​ło​nił się przed nim w ca​łej oka​za​ło​ści, ze ścia​na​mi z ru​dej ce​gły i ka​mie​nia, od​bi​ja​ją​cy​mi się w by​strej wo​dzie na łuku rze​ki. Za​‐ trzy​mał się, prze​stra​szo​ny swą lek​ko​myśl​no​ścią, gdyż przy​szło mu do gło​wy, że po​wi​nien oznaj​mić swe przy​by​cie, za​nim się zbli​ży. Ruch w otwar​tym oknie tuż nad ciem​nym wej​ściem przy​kuł jego wzrok. Kie​dy tak stał, wa​ha​jąc się, po​czuł na​gle, tuż pod most​kiem, prze​ni​ka​ją​cy głę​bo​ko klat​kę pier​sio​wą pa​lą​cy ból. Za​chwiał się i sku​lo​ny upadł jak ude​rzo​ny pac​ką pa​jąk. Ból trwał tyl​ko chwi​lę. Falk nie stra​cił przy​tom​no​ści, lecz nie mógł się ru​‐ szać ani mó​wić. Wo​kół nie​go sta​li lu​dzie. Wi​dział ich jak przez mgłę, mię​dzy

na​stę​pu​ją​cy​mi po so​bie okre​sa​mi nie​wi​dze​nia, lecz nie sły​szał żad​nych gło​‐ sów. Ogłuchł, nie mógł się ru​szyć. Mimo że zmy​sły od​ma​wia​ły mu po​słu​szeń​‐ stwa, usi​ło​wał my​śleć. Nie​sio​no go gdzieś, lecz nie czuł trzy​ma​ją​cych go rąk. Do​znał strasz​li​wych za​wro​tów gło​wy, a kie​dy mi​nę​ły, my​śli mu wi​ro​wa​ły opę​tań​czo, pa​pla​ły i skrze​cza​ły. Ja​kieś gło​sy za​czę​ły mam​ro​tać i brzę​czeć w jego mó​zgu, cho​ciaż świat wo​kół roz​pły​wał się i nik​nął. Kim je​steś… czy je​‐ steś… skąd po​cho​dzisz, Falk… iść… gdzie iść… czy je​steś… nie wiem… czy je​steś czło​wie​kiem… za​chód… iść… nie wiem… gdzie dro​ga… oczy… czło​wiek nie czło​wiek… Fale, echa i wzlo​ty słów po​dob​nych do wró​bli, żą​da​nia, od​po​‐ wie​dzi, cich​ną​ce, za​cho​dzą​ce na sie​bie, chli​pią​ce, krzy​czą​ce, za​mie​ra​ją​ce w sta​rej ci​szy. Przed jego ocza​mi roz​cią​ga​ła się po​wierzch​nia ciem​no​ści, a wzdłuż niej – kra​wędź świa​tła. Stół; kra​wędź sto​łu. Świa​tło lam​py w ciem​nym po​ko​ju. Za​czy​nał wi​dzieć, czuć. Sie​dział na krze​śle w ciem​nym po​ko​ju, przy dłu​gim sto​le, na któ​rym sta​ła lam​pa. Był przy​wią​za​ny do krze​sła; kie​dy się po​ru​szył, po​wróz wci​nał mu się w pier​si i ra​mio​na. Ruch; ja​kiś czło​wiek wy​ło​nił się po le​wej stro​nie, dru​gi po pra​wej. Sie​dzie​li tak jak on, tuż przy sto​le. Po​chy​la​jąc się do przo​du, mó​wi​li do sie​bie po​nad jego gło​wą. Ich gło​sy brzmia​ły tak, jak gdy​by do​cho​‐ dzi​ły zza wy​so​kiej ścia​ny, z wiel​kiej od​le​gło​ści, tak że nie ro​zu​miał słów. Drżał z zim​na. Uczu​cie chło​du spra​wi​ło, że co​raz le​piej orien​to​wał się w tym, co się wo​kół nie​go dzia​ło, my​ślał przy​tom​niej, sły​szał wy​raź​niej i znów mógł po​ru​szać ję​zy​kiem. Po​wie​dział coś, co mia​ło zna​czyć: – Co ze mną zro​bi​li​ście? Nie otrzy​mał od​po​wie​dzi, lecz za​raz po​tem czło​wiek sie​dzą​cy po jego le​wej stro​nie nie​mal przy​tknął swo​ją twarz do twa​rzy Fal​ka i za​py​tał: – Po co przy​sze​dłeś tu​taj? Falk usły​szał sło​wa, po chwi​li je zro​zu​miał i po jesz​cze jed​nej od​po​wie​dział: – Schro​nie​nie. Na noc. – Schro​nie​nie? Przed czym? – La​sem. Sa​mot​no​ścią. Zim​no prze​ni​ka​ło go co​raz bar​dziej i bar​dziej. Chcąc za​piąć ko​szu​lę, roz​ka​‐ zał swym cięż​kim, nie​zdar​nym rę​kom unieść się tro​chę. Pod rze​mie​nia​mi, któ​ry​mi przy​wią​za​no go do krze​sła, tuż pod most​kiem, czuł pul​su​ją​ce bó​lem miej​sce. – Nie ru​szaj rę​ka​mi – ode​zwał się męż​czy​zna sie​dzą​cy po jego pra​wej stro​‐ nie, po​grą​żo​ny w cie​niach. – To wię​cej niż pro​gram, Ar​gerd. Żad​na blo​ka​da hip​no​tycz​na nie jest w sta​nie oprzeć się w ten spo​sób pen​to​ni​nie. Ten z le​wej, ro​sły męż​czy​zna o pła​skiej twa​rzy i by​strych oczach, ode​zwał się ci​chym, sy​czą​cym gło​sem: – Nie mo​żesz być tego pe​wien, cóż bo​wiem wie​my o ich sztucz​kach? Jak oce​‐ niasz jego opór, czym on jest? Ty, Falk, gdzie jest ten dom, z któ​re​go przy​sze​‐ dłeś, Dom Zove?

– Wschód. Wy​sze​dłem… – Nie mógł so​bie przy​po​mnieć, ile dni trwa​ła jego wę​drów​ka. – Czter​na​ście dni temu. Chy​ba. Skąd zna​ją jego imię, na​zwę jego domu? Od​zy​ski​wał już zmy​sły, więc nie dzi​wił się dłu​go. Kie​dyś z Me​toc​kiem po​lo​wał na je​le​nie, uży​wa​jąc strzał-igieł, któ​re mo​gły za​bić, le​d​wo dra​snąw​szy. Strza​ła, któ​ra go po​wa​li​ła, lub póź​niej​‐ sza in​iek​cja, kie​dy był cał​ko​wi​cie bez​bron​ny, mu​sia​ła za​wie​rać ja​kiś śro​dek, któ​ry zniósł za​rów​no świa​do​mość, jak i pry​mi​tyw​ną, pod​świa​do​mą blo​ka​dę te​le​pa​tycz​nych ośrod​ków mó​zgu, stał się otwar​ty na pa​ra​wer​bal​ną in​da​ga​cję. Prze​szu​ka​li jego umysł. Ta myśl spo​tę​go​wa​ła w nim uczu​cie zim​na i sła​bo​ści. Dla​cze​go do​pu​ści​li się tego gwał​tu? Dla​cze​go za​kła​da​li, że bę​dzie ich okła​my​‐ wał, za​nim jesz​cze z nim po​roz​ma​wia​li? – Czy my​śli​cie, że je​stem Shin​gą? – za​py​tał. Nie​spo​dzie​wa​nie w świe​tle lam​py po​ja​wi​ła się twarz męż​czy​zny sie​dzą​ce​go z pra​wej stro​ny, szczu​pła, oko​lo​na dłu​gi​mi wło​sa​mi, bro​da​ta, ze ścią​gnię​ty​mi war​ga​mi. Ten czło​wiek otwar​tą dło​nią ude​rzył Fal​ka w usta. Fal​ko​wi gło​wa od​sko​czy​ła do tyłu, oślepł na chwi​lę od wstrzą​su. W uszach mu dźwię​cza​ło, w ustach czuł smak krwi. Po​tem było na​stęp​ne ude​rze​nie, i jesz​cze jed​no. Bro​da​ty czło​wiek sy​czał, po​wta​rza​jąc wie​le razy: – Nie wy​po​wia​daj tego sło​wa, nie mów go, nie mów, nie mów… Falk szarp​nął się bez​rad​nie, chcąc się obro​nić, uwol​nić. Męż​czy​zna z le​wej po​wie​dział coś ostro. Po​tem przez ja​kiś czas pa​no​wa​ła ci​sza. – Nie chcia​łem ni​ko​go skrzyw​dzić, przy​cho​dząc tu​taj – po​wie​dział w koń​cu Falk na tyle spo​koj​nie, na ile po​zwa​la​ły mu na to gniew, ból i strach. – W po​rząd​ku – ode​zwał się ten z le​wej, Ar​gerd. – Da​lej, opo​wiedz swo​ją hi​‐ sto​ryj​kę. Co chcia​łeś osią​gnąć, przy​cho​dząc tu​taj? – Po​pro​sić o schro​nie​nie na noc. I do​wie​dzieć się, czy jest tu ja​kiś szlak pro​‐ wa​dzą​cy na za​chód. – Dla​cze​go chcesz iść na za​chód? – Dla​cze​go py​tasz? Po​wie​dzia​łem ci wszyst​ko w my​ślo​mo​wie, gdzie nie ma miej​sca na kłam​stwo. Znasz mój umysł. – Masz dziw​ny umysł – od​parł Ar​gerd swym ci​chym gło​sem. – I dziw​ne oczy. Nikt nie przy​cho​dzi tu​taj, aby pro​sić o schro​nie​nie na noc albo py​tać o dro​gę. Ani po co​kol​wiek in​ne​go. Nikt tu​taj nie przy​cho​dzi. Kie​dy przy​cho​dzą tu​taj słu​dzy ob​cych, za​bi​ja​my ich. Za​bi​ja​my wy​ko​naw​ców, mó​wią​ce zwie​rzę​‐ ta. Wę​drow​ców, świ​nie i ro​bac​two. Nie słu​cha​my pra​wa, któ​re mówi, że to źle za​bi​jać, praw​da, Dreh​nem? Bro​da​ty uśmiech​nął się, szcze​rząc po​żół​kłe zęby. – Je​ste​śmy ludź​mi – po​wie​dział Ar​gerd. – Ludź​mi, wol​ny​mi ludź​mi, za​bój​ca​‐ mi. A kim ty je​steś z tym swo​im pół​u​my​słem i so​wi​mi ocza​mi, i dla​cze​go nie mie​li​by​śmy cię za​bić? W tym krót​kim okre​sie, jaki pa​mię​tał, Falk ni​g​dy nie spo​tkał się wprost z okru​cień​stwem czy nie​na​wi​ścią. Ci lu​dzie, któ​rych znał – a było ich tak nie​‐ wie​lu (może nie byli nie​ustra​sze​ni, lecz z pew​no​ścią nie wła​dał nimi strach) –

byli wiel​ko​dusz​ni i życz​li​wi. Wie​dział, że wśród tych dwóch męż​czyzn jest bez​bron​ny jak dziec​ko, i świa​do​mość tego za​ra​zem osza​ła​mia​ła go i roz​wście​‐ cza​ła. Szu​kał ja​kiejś obro​ny lub wy​bie​gu i nie zna​lazł nic. Wszyst​ko, co mógł zro​‐ bić, to mó​wić praw​dę. – Nie wiem, czym ani kim je​stem i skąd po​cho​dzę. Idę, aby się tego do​wie​‐ dzieć. – Do​kąd idziesz? Prze​niósł wzrok z Ar​ger​da na dru​gie​go, Dreh​ne​ma. Wie​dział, że zna​ją od​po​‐ wiedź i że Dreh​nem zno​wu go ude​rzy, je​śli to po​wie. – Od​po​wiedz! – krzyk​nął bro​da​ty, uno​sząc się i po​chy​la​jąc do przo​du. – Do Es Toch – po​wie​dział Falk i zno​wu Dreh​nem ude​rzył go w twarz, a on tak jak przed​tem przy​jął cios w mil​czą​cym upo​ko​rze​niu dziec​ka uka​ra​ne​go przez nie​zna​nych do​ro​słych. – To nic nie da. Nie po​wie nic wię​cej oprócz tego, co wy​cią​gnę​li​śmy z nie​go po pen​to​ni​nie. Zo​staw go. – Więc co z nim zro​bi​my? – Szu​kał schro​nie​nia na noc, do​sta​nie je. Wstań! Rze​mień, któ​rym był przy​wią​za​ny do krze​sła, od​padł. Falk chwiej​nie sta​nął na no​gach. Kie​dy zo​ba​czył czar​ną dziu​rę scho​dów za ni​ski​mi drzwia​mi, w któ​rych kie​run​ku go wle​kli, pró​bo​wał sta​wić opór i wy​rwać się, lecz mię​‐ śnie jesz​cze nie po​słu​cha​ły. Dreh​nem, wy​krę​ca​jąc mu rękę, zmu​sił go, aby się po​chy​lił, i tak prze​pchnął przez wej​ście. Drzwi za​trza​śnię​to. Ciem​ność; nie​prze​nik​nio​na ciem​ność. Drzwi po tej stro​nie nie mia​ły żad​ne​go uchwy​tu. Ża​den ślad, naj​mniej​szy pro​myk świa​tła nie do​cho​dził zza nich, nie było rów​nież nic sły​chać. Falk usiadł na szczy​cie scho​dów ze zwie​szo​ną gło​wą. Stop​nio​wo sła​bość i oszo​ło​mie​nie mi​ja​ły. Uniósł gło​wę, wy​tę​ża​jąc wzrok. Wi​‐ dział w ciem​no​ści o wie​le le​piej niż inni lu​dzie. Za​wdzię​czał to – jak daw​no temu stwier​dzi​ła Ra​nya – swo​im dziw​nym oczom z wiel​ki​mi źre​ni​ca​mi i tę​‐ czów​ka​mi. Lecz te​raz je​dy​nie pla​my i cęt​ki po​wi​do​ku mę​czy​ły jego oczy; nic nie wi​dział, gdyż nie do​cie​rał tu​taj naj​mniej​szy pro​myk świa​tła. Wstał i po omac​ku, wol​no, sto​pień po stop​niu, za​czął scho​dzić wą​ski​mi, nie​wi​docz​ny​mi stop​nia​mi… Dwu​dzie​sty pierw​szy sto​pień, dru​gi, trze​ci… ko​niec. Falk ru​szył po​wo​li na​‐ przód z wy​cią​gnię​tą ręką, nad​słu​chu​jąc. Cho​ciaż ciem​ność była dla nie​go czymś w ro​dza​ju fi​zycz​ne​go uci​sku – mrocz​ną prze​mo​cą, usta​wicz​nie oszu​ku​‐ ją​cą go wra​że​niem, że je​śli wy​star​cza​ją​co moc​no bę​dzie wy​tę​żał wzrok, za​‐ cznie wi​dzieć – nie bał się jej. Sys​te​ma​tycz​nie, kro​cząc po​wo​li, kie​ru​jąc się do​‐ ty​kiem i słu​chem, upew​nił się, że znaj​du​je się w czę​ści roz​le​głej piw​ni​cy, pierw​szym po​miesz​cze​niu z ca​łe​go sze​re​gu piw​nic, któ​re, są​dząc po echach, wy​da​wa​ły się cią​gnąć bez koń​ca. Od​na​lazł nie​ba​wem dro​gę z po​wro​tem do scho​dów, któ​re, po​nie​waż od nich za​czął, po​trak​to​wał jako swo​ją bazę. Tym ra​zem usiadł na naj​niż​szym stop​‐

niu i sie​dział bez ru​chu. Był głod​ny i bar​dzo chcia​ło mu się pić. Za​bra​li mu ple​cak, a nie po​zo​sta​wi​li nic, czym mógł​by za​spo​ko​ić głód i pra​gnie​nie. To two​ja wina – po​wie​dział gorz​ko do sie​bie i jego umysł roz​dzie​lił się, roz​‐ po​czy​na​jąc coś w ro​dza​ju dia​lo​gu. Cóż ta​kie​go zro​bi​łem? Dla​cze​go mnie za​ata​ko​wa​li? Zove po​wie​dział: „Nie ufaj ni​ko​mu. Oni ni​ko​mu nie ufa​ją i mają ra​cję”. Na​wet ko​muś, kto przy​cho​dzi sam i pro​si o po​moc? Z two​ją twa​rzą, z two​imi ocza​mi? Kie​dy na​wet na pierw​szy rzut oka wi​dać, że nie je​steś nor​mal​ną ludz​ką isto​tą? Mimo wszyst​ko mo​gli mi dać choć łyk wody – po​wie​dzia​ła być może dzie​cię​‐ ca, wciąż nie​zna​ją​ca stra​chu część jego umy​słu. Tyl​ko swe​mu prze​klę​te​mu szczę​ściu za​wdzię​czasz, że nie za​bi​li cię od razu, jak tyl​ko cię zo​ba​czy​li – stwier​dził jego in​te​lekt i na to już nie było od​po​wie​‐ dzi. Oczy​wi​ście, wszy​scy miesz​kań​cy Domu Zove przy​zwy​cza​ili się do wy​glą​du Fal​ka, a go​ście przy​by​wa​li rzad​ko i byli ostroż​ni w wy​ra​ża​niu swych spo​‐ strze​żeń, tak że ni​g​dy nie mu​siał się za​sta​na​wiać, jak bar​dzo pod wzglę​dem fi​zycz​nym róż​ni się od in​nych. Te​raz po raz pierw​szy uświa​do​mił so​bie, że obcy spo​glą​da​ją​cy w jego twarz ni​g​dy nie zo​ba​czy​li w niej twa​rzy czło​wie​ka. Dreh​nem bał się go i ude​rzył dla​te​go, że się bał i czuł do nie​go wstręt, po​nie​‐ waż był dla nie​go obcy, po​twor​ny, nie​wy​tłu​ma​czal​ny. To Zove usi​ło​wał mu po​wie​dzieć, kie​dy ostrze​gał go tak po​waż​nie i nie​mal czu​le: „Mu​sisz iść sam, mo​żesz iść tyl​ko sam”. Te​raz nie po​zo​sta​ło nic, tyl​ko spać. Uło​żył się, jak mógł naj​wy​god​niej, na naj​niż​szym stop​niu, gdyż kle​pi​sko było wil​got​ne, i za​mknął oczy, od​gra​dza​jąc się od ze​wnętrz​nej ciem​no​ści. Ja​kiś czas póź​niej obu​dzi​ły go my​szy. Bie​ga​ły tu i tam z le​d​wo sły​szal​nym chro​bo​tem – zig-zag do​cho​dzą​ce z ciem​no​ści – i szep​ta​ły: „Źle za​bi​jać… to źle za​bi​jać… halo… ha​aalo​oo… nie za​bi​jaj nas… nie za​bi​jaj nas”. – Za​bi​ję! – ryk​nął Falk i wszyst​kie my​szy umil​kły. Trud​no było mu zno​wu za​snąć, choć być może trud​ne było to, że nie był pe​‐ wien, czy śpi, czy czu​wa. Le​żał i za​sta​na​wiał się, czy na ze​wnątrz jest dzień czy noc; jak dłu​go będą trzy​ma​li go tu​taj i czy mają za​miar go za​bić; czy uży​‐ ją tego środ​ka zno​wu, aż zu​peł​nie znisz​czą mu umysł; ile cza​su trze​ba, aby pra​gnie​nie zmie​ni​ło się z do​le​gli​wo​ści w ka​tu​sze; jak naj​le​piej ło​wić w ciem​no​‐ ści my​szy bez przy​nę​ty i pu​łap​ki i jak dłu​go moż​na prze​żyć na die​cie z su​ro​‐ wych my​szy. Kil​ka razy, aby ode​gnać od sie​bie te my​śli, na nowo prze​szu​ki​wał piw​ni​cę. Zna​lazł wiel​ką po​sta​wio​ną na sztorc becz​kę czy kadź i ser​ce za​bi​ło mu na​dzie​‐ ją, lecz dźwię​cza​ła głu​cho, gdy ma​cał wo​kół niej. Po​dra​pał so​bie ręce o wy​ła​‐ ma​ne klep​ki przy dnie. Nie zna​lazł in​nych scho​dów ani drzwi w swej śle​pej wę​drów​ce wzdłuż nie​koń​czą​cych się nie​wi​docz​nych ścian. Stra​cił w koń​cu orien​ta​cję i nie mógł od​na​leźć scho​dów. Usiadł w ciem​no​ści

na zie​mi i wy​obra​ził so​bie pa​da​ją​cy gdzieś w le​sie na szla​ku jego sa​mot​nej wę​drów​ki deszcz, sza​re świa​tło i szept kro​pel w ga​łę​ziach drzew. W my​ślach po​wtó​rzył wszyst​ko, co pa​mię​tał ze Sta​re​go Ka​no​nu, sam po​czą​tek po​cząt​‐ ków: Dro​ga, któ​rą zdą​żasz nie jest Dro​gą wiecz​ną… Po ja​kimś cza​sie usta mu tak wy​schły, że spró​bo​wał po​li​zać kle​pi​sko, czu​jąc bi​ją​cą od nie​go chłod​ną wil​goć, lecz do ję​zy​ka przy​warł tyl​ko su​chy pył. My​‐ szy prze​my​ka​ły nie​kie​dy tuż obok nie​go, szep​cząc w ciem​no​ści. Da​le​ko w głę​bi dłu​gich mrocz​nych ko​ry​ta​rzy szczęk​nę​ły ry​gle, za​dźwię​czał me​tal – ja​sny, prze​szy​wa​ją​cy brzęk świa​tła. Świa​tło… Nie​wy​raź​ne kształ​ty i cie​nie, łuki skle​pień, bel​ki, ja​kieś otwo​ry wy​ło​ni​ły się i ma​ja​czy​ły w ciem​nej prze​strze​ni. Z wy​sił​kiem sta​nął na no​gach i ru​szył chwiej​nym bie​giem w kie​run​ku świa​tła. Do​cho​dzi​ło z ni​skich drzwi, przez któ​re, kie​dy się do nich zbli​żył, zo​ba​czył wierz​choł​ki pa​gór​ków, ko​ro​ny drzew i za​ró​żo​wio​ne wie​czor​ne lub po​ran​ne nie​bo, któ​re ośle​pi​ło jego oczy jak słoń​ce w bez​chmur​ny let​ni dzień. Za​trzy​mał się przed pro​giem nie tyl​ko dla​te​go, że nie​mal oślepł, ale i dla​te​go, że tuż za drzwia​mi sta​ła nie​ru​cho​ma po​stać. – Wy​chodź – ode​zwał się ci​chy, ochry​pły głos wiel​kie​go męż​czy​zny, Ar​ger​da. – Cze​kaj. Nie wi​dzę jesz​cze. – Wy​chodź. I nie za​trzy​muj się. Nie od​wra​caj na​wet gło​wy, bo ina​czej za​‐ miast niej zo​sta​nie ci na kar​ku kup​ka żuż​lu. Falk wszedł w drzwi, lecz zno​wu się za​wa​hał. Jego umysł, do​tych​czas po​‐ grą​żo​ny w ciem​no​ści, te​raz zno​wu za​czy​nał pra​co​wać. Je​śli pusz​cza​ją go wol​‐ no, my​ślał, może to zna​czyć, że boją się go za​bić. – Ru​szaj! Za​ry​zy​ko​wał. – Nie bez mo​je​go ple​ca​ka – po​wie​dział ci​chym gło​sem, któ​ry le​d​wo wy​do​był się z su​che​go gar​dła. – To jest la​ser. – Rów​nie do​brze mo​żesz użyć go te​raz. Nie przej​dę przez kon​ty​nent bez bro​‐ ni. Tym ra​zem Ar​gerd się za​wa​hał. W koń​cu gło​sem prze​cho​dzą​cym nie​mal w pisk wrza​snął do ko​goś: – Gret​ten! Gret​ten! Znieś na dół rze​czy ob​ce​go! Przez ja​kiś czas nic się nie dzia​ło. Falk stał w ciem​no​ści tuż przed pro​giem, Ar​gerd, nie​ru​cho​my, tuż za nim. Ja​kiś chło​piec zbiegł po po​ro​słym tra​wą zbo​‐ czu wi​docz​nym przez drzwi, ci​snął ple​cak Fal​ka i znik​nął. – Pod​nieś to – roz​ka​zał Ar​gerd i Falk po​słu​chał, wy​cho​dząc z cie​nia w świa​‐

tło. – A te​raz za​bie​raj się. – Cze​kaj – mruk​nął Falk, klę​ka​jąc, i po​śpiesz​nie przej​rzał po​prze​rzu​ca​ne rze​czy w roz​pię​tym ple​ca​ku. – Gdzie moja książ​ka? – Książ​ka? – Sta​ry Ka​non. Zwy​kła książ​ka, nie elek​tro​nicz​na… – My​ślisz, że po​zwo​li​li​by​śmy ci stąd z nią odejść? Falk osłu​piał. – Czy Ka​no​ny Czło​wie​ka na​bio​rą dla was zna​cze​nia, je​śli je prze​czy​ta​cie? Dla​cze​go ją za​bra​łeś? – Nie wiesz i ni​g​dy nie do​wiesz się tego, co my wie​my, a je​śli za​raz stąd nie odej​dziesz, ode​tnę ci la​se​rem ręce. Wsta​waj i idź pro​sto przed sie​bie, ru​szaj! W gło​sie Ar​ger​da znów po​ja​wił się pi​skli​wy ton i Falk uświa​do​mił so​bie, że omal nie prze​kro​czył gra​ni​cy. Do​strzegł strach i nie​na​wiść bi​ją​ce z to​por​nie cio​sa​nej, in​te​li​gent​nej twa​rzy Ar​ger​da, po​czuł, że te same emo​cje udzie​la​ją się i jemu, więc po​śpiesz​nie za​piął ple​cak, wy​mi​nął wiel​kie​go męż​czy​znę i ru​szył pod górę tra​wia​stym zbo​czem wzno​szą​cym się od drzwi piw​ni​cy. Słoń​ce do​pie​‐ ro co za​szło. Szedł pro​sto w nie. Cien​ka, ela​stycz​na ta​śma czy​stej nie​pew​no​ści zda​wa​ła się łą​czyć tył jego gło​wy z koń​cem lufy la​se​ro​we​go mio​ta​cza w ręce Ar​ger​da i roz​cią​ga​ła się co​raz bar​dziej, w mia​rę jak od​cho​dził. Prze​szedł przez most z luź​nych de​sek prze​rzu​co​ny nad rze​ką, a po​tem skie​ro​wał się w górę ścież​ką wio​dą​cą wśród pa​stwisk i da​lej wśród sa​dów. Wszedł na szczyt wzgó​‐ rza. Rzu​cił okiem za sie​bie, by zo​ba​czyć ukry​tą do​li​nę taką, jaką zo​ba​czył ją po raz pierw​szy: wy​peł​nio​ną zło​tym wie​czor​nym świa​tłem, słod​ką i spo​koj​ną, wy​so​kie ko​mi​ny domu ster​czą​ce po​nad od​bi​ja​ją​cą nie​bo rze​ką. Po​tem po​dą​żył w mrok lasu, gdzie kró​lo​wa​ła już noc. Spra​gnio​ny i głod​ny, zły i przy​gnę​bio​ny wi​dział sie​bie idą​ce​go przez las bez okre​ślo​ne​go celu i bez żad​nej na​dziei na przy​ja​zne ogni​sko gdzieś po dro​dze, któ​re prze​rwa​ło​by uciąż​li​wą, dzi​ką mo​no​to​nię jego wę​drów​ki. Nie mógł szu​‐ kać dro​gi, prze​ciw​nie – mu​siał uni​kać wszyst​kich dróg i kryć się przed ludź​mi i ich sie​dzi​ba​mi jak dzi​kie zwie​rzę. Tyl​ko jed​no po​cie​sza​ło go tro​chę – oprócz po​to​ku, gdzie za​spo​ko​ił pra​gnie​nie, i paru kę​sów żyw​no​ści z ple​ca​ka – a była to myśl, że cho​ciaż sam spro​wa​dził na sie​bie kło​po​ty, to jed​nak nie ugiął się pod nimi. Uda​ło mu się na​stra​szyć uczło​wie​czo​ne​go dzi​ka i ze​zwie​rzę​co​ne​go czło​wie​ka w ich wła​snych sie​dzi​bach. Na​peł​ni​ło go to otu​chą. Znał sie​bie tak mało, że wszyst​ko, cze​go do​ko​nał, było rów​nież ak​tem sa​mo​po​zna​nia, i wie​‐ dząc, jak bar​dzo bra​ku​je mu wie​dzy o so​bie, był za​do​wo​lo​ny, że przy​naj​mniej nie brak mu od​wa​gi. Na​pił się, zjadł, na​pił się zno​wu, a po​tem ru​szył da​lej w świe​tle księ​ży​ca, ni​kłym, a jed​nak wy​star​cza​ją​cym dla jego oczu, do​pó​ki nie po​zo​sta​wił dwóch ki​lo​me​trów nie​rów​ne​go te​re​nu mię​dzy sobą a Do​mem Stra​chu, jak w my​ślach go na​zy​wał. Po​tem, wy​czer​pa​ny, uło​żył się do snu na skra​ju nie​wiel​kiej po​la​ny, nie roz​pa​la​jąc ogni​ska ani nie bu​du​jąc sza​ła​su. Wpa​try​wał się w ską​pa​ne w księ​ży​co​wym bla​sku zi​mo​we nie​bo. Nic nie mą​ci​‐ ło ci​szy oprócz po​wta​rza​ją​cych się co ja​kiś czas da​le​kich po​hu​ki​wań po​lu​ją​cej

sowy. Ta sa​mot​ność była ko​ją​ca i bło​go​sła​wio​na po wy​peł​nio​nej gło​sa​mi i my​‐ sią bie​ga​ni​ną ciem​nej, wię​zien​nej piw​ni​cy Domu Stra​chu. I kie​dy tak śpie​szył na za​chód, prze​my​ka​jąc po​śród drzew przez ko​lej​ne dni, nie mógł już zli​czyć ani jed​nych, ani dru​gich. Czas mi​jał, a on szedł da​lej. Utra​cił nie tyl​ko książ​kę, wzię​li rów​nież srebr​ną ma​nier​kę, dar Me​toc​ka, i ma​leń​kie puz​der​ko, rów​nież srebr​ne, za​wie​ra​ją​ce maść de​zyn​fe​ku​ją​cą. Za​‐ bra​li książ​kę chy​ba tyl​ko dla​te​go, że bar​dzo jej po​trze​bo​wa​li albo też bra​li ją za coś w ro​dza​ju szy​fru czy za​ko​do​wa​ne​go prze​ka​zu. Przez ja​kiś czas w nie​‐ do​rzecz​ny spo​sób do​tkli​wie od​czu​wał jej brak, gdyż wy​da​wa​ło mu się, że była je​dy​nym praw​dzi​wym ogni​wem łą​czą​cym go z ludź​mi, któ​rzy zdo​by​li jego mi​‐ łość i za​ufa​nie. Na​wet kie​dyś, sie​dząc przy ogni​sku, po​wie​dział so​bie, że na​‐ stęp​ne​go dnia za​wró​ci, od​naj​dzie Dom Stra​chu i od​bie​rze swo​ją książ​kę. Lecz na​stęp​ne​go dnia po​szedł zno​wu da​lej. Mógł iść przed sie​bie na za​chód, kie​ru​‐ jąc się wska​za​nia​mi słoń​ca i kom​pa​su, lecz ni​g​dy nie od​na​la​zł​by okre​ślo​ne​go miej​sca w tym bez​kre​sie nie​koń​czą​cych się wzgórz i do​lin ani ukry​tej do​li​ny Ar​ger​da, ani Po​la​ny, gdzie wła​śnie te​raz Parth być może tka na swym warsz​‐ ta​cie w świe​tle zi​mo​we​go słoń​ca. Wszyst​ko to po​zo​sta​ło gdzieś za nim. A może do​brze się sta​ło, że nie miał książ​ki. Cóż tu​taj zna​czył dla nie​go ten mi​sty​cyzm pra​sta​rej cy​wi​li​za​cji, ten spo​koj​ny głos opo​wia​da​ją​cy o za​po​mnia​‐ nych woj​nach i ka​ta​stro​fach? Ro​dzaj ludz​ki prze​żył ka​ta​stro​fę, lecz on opu​ścił lu​dzi. Za​szedł już zbyt da​le​ko i był cał​ko​wi​cie sa​mot​ny. Żył te​raz wy​łącz​nie dzię​ki po​lo​wa​niu, a to w znacz​nym stop​niu skra​ca​ło dro​gę, jaką prze​by​wał każ​de​go dnia. Na​wet je​śli zwie​rzy​na nie boi się huku wy​strza​łów i jest bar​dzo licz​na, po​lo​wa​nie wy​ma​ga cza​su. Trze​ba spra​wić i upiec łup, a po​tem sie​dzieć w zi​mo​wym chło​dzie przy ogni​sku i wy​sy​sać ko​ści, i po​zwo​lić, aby ogar​nę​ło cię uczu​cie sy​to​ści i sen​no​ści; trze​ba zbu​do​wać sza​łas z kory i ga​łę​zi, by ochro​nić się przed desz​czem, śnie​giem i mro​zem, i spać, a na​stęp​ne​go dnia iść da​lej. Na książ​kę nie było tu miej​sca, na​wet na ów sta​ry ka​non o Nie​dzia​ła​‐ niu. Nie prze​czy​tał​by go – był zbyt zmę​czo​ny, aby my​śleć. Po​lo​wał, jadł, spał, szedł; mil​czą​cy w mil​czą​cym le​sie, sza​ry cień prze​śli​zgu​ją​cy się na za​chód po​‐ przez mroź​ną pusz​czę. Po​go​da po​gar​sza​ła się z dnia na dzień. Czę​sto chu​de zdzi​cza​łe koty, ślicz​ne nie​wiel​kie stwo​rze​nia o pa​sia​stych lub ła​cia​tych fu​ter​kach i zie​lo​nych oczach, cze​ka​ły na skra​ju krę​gu bla​sku rzu​ca​ne​go przez ogni​sko na reszt​ki je​dze​nia i zbli​ża​ły się z chy​trą i bo​jaź​li​wą dzi​ko​ścią, aby po​rwać ko​ści, któ​re im ci​skał. Gry​zo​ni, któ​ry​mi koty się ży​wi​ły, pra​wie nie wi​dy​wał; za​pa​dły w zi​mo​wy sen. Żad​ne stwo​rze​nie, od cza​su kie​dy opu​ścił Dom Stra​chu, nie ode​zwa​ło się do nie​go. Zwie​rzę​ta tych pięk​nych, sku​tych mro​zem, ni​zin​nych la​sów, któ​re te​‐ raz prze​mie​rzał, być może ni​g​dy nie wi​dzia​ły czło​wie​ka ani nie czu​ły jego za​‐ pa​chu. I im bar​dziej od​da​lał się od Domu Stra​chu, tym wy​raź​niej go wi​dział: sam dom ukry​ty w spo​koj​nej do​li​nie, jego fun​da​men​ty oży​wio​ne my​sza​mi pisz​czą​cy​mi ludz​kim gło​sem i jego miesz​kań​ców po​sia​da​ją​cych praw​dzi​wą wie​dzę, uży​wa​ją​cych nar​ko​ty​ków praw​dy i po​grą​żo​nych w bar​ba​rzyń​skiej

ciem​no​cie. Tam z pew​no​ścią by​wał wróg. Wąt​pli​we było na​to​miast, czy wróg kie​dy​kol​wiek był tu​taj. Ni​ko​go zresz​tą tu​taj nie było. Ni​ko​go ni​g​dy nie bę​dzie. Sój​ka skrze​cza​ła wśród sza​rych ga​łę​‐ zi. Oszro​nio​ne brą​zo​we li​ście trzesz​cza​ły pod sto​pa​mi – li​ście se​tek je​sie​ni. Wiel​ki je​leń spo​glą​dał na nie​go z dru​giej stro​ny nie​wiel​kiej po​la​ny, nie​po​ru​‐ szo​ny, sta​wia​jąc pod zna​kiem za​py​ta​nia jego pra​wo do prze​by​wa​nia tu​taj. – Nie za​strze​lę cię. Upo​lo​wa​łem rano dwie kury – ode​zwał się Falk. Je​leń utkwił w nim wzrok z wy​nio​słym opa​no​wa​niem nie​mych istot, a po​‐ tem od​szedł po​wo​li. Nic tu nie na​pa​wa​ło Fal​ka stra​chem. Nic się do nie​go nie od​zy​wa​ło. Po​my​ślał, że w koń​cu po​now​nie za​po​mni mowy i zno​wu sta​nie się taki, jaki był przed​tem: nie​my, dzi​ki, nie​ludz​ki. Zbyt da​le​ko od​szedł od ludz​‐ kich sie​dzib i przy​był do miej​sca, któ​ry​mi wła​da​ją nie​me stwo​rze​nia i do któ​‐ rych czło​wiek ni​g​dy nie za​glą​da. Na skra​ju łąki po​tknął się o ka​mień i już na czwo​ra​kach prze​czy​tał wy​bla​‐ kłe li​te​ry wy​cię​te w na wpół za​grze​ba​nym w zie​mi blo​ku: CK O. Czło​wiek był tu​taj; żył tu​taj. Pod sto​pa​mi Fal​ka, pod ścię​tym lo​dem pa​gór​‐ ko​wa​tym te​re​nem po​ro​śnię​tym bez​list​ny​mi za​ro​śla​mi i na​gi​mi drze​wa​mi, pod ko​rze​nia​mi le​ża​ło mia​sto. Tyl​ko że on przy​był do tego mia​sta o ja​kieś ty​‐ siąc czy dwa ty​sią​ce lat za póź​no.

3 Dni, któ​rych Falk nie li​czył, sta​ły się bar​dzo krót​kie i mo​gło być już po No​‐ wym Roku, zi​mo​wym prze​si​le​niu. Cho​ciaż po​go​da nie była tak zła, jak mo​gła być wów​czas, kie​dy mia​sto się tu wzno​si​ło – gdyż obec​nie Zie​mia znaj​do​wa​ła się w cie​plej​szym cy​klu me​te​oro​lo​gicz​nym – to jed​nak wciąż była po​nu​ra i sza​ra. Śnieg pa​dał czę​sto, nie tak gę​sty, aby uczy​nić wę​drów​kę cięż​ką, lecz wy​star​cza​ją​co ob​fi​ty, aby Falk zro​zu​miał, że gdy​by nie zi​mo​wa odzież i śpi​‐ wór, któ​re otrzy​mał w Domu Zove, mu​siał​by zno​sić coś wię​cej niż zwy​kłą nie​‐ wy​go​dę, jaką przy​no​si chłód. Pół​noc​ny wiatr nie​zmor​do​wa​nie wiał tak ostro, że je​śli tyl​ko było to moż​li​we, wo​lał iść wraz z nim, wy​bie​ra​jąc dro​gę na po​łu​‐ dnio​wy za​chód, niż wy​sta​wiać twarz na mroź​ne po​dmu​chy. W ciem​no​ściach ja​kie​goś po​nu​re​go po​po​łu​dnia, w desz​czu i śnie​gu, prze​dzie​‐ ra​jąc się przez gę​ste za​ro​śla je​żyn po​ra​sta​ją​cych ka​mie​ni​sty, błot​ni​sty grunt, z tru​dem zszedł do cią​gną​cej się na po​łu​dnie do​li​ny, któ​rej dnem pły​nął stru​‐ mień. Nie​spo​dzie​wa​nie za​ro​śla się roz​stą​pi​ły i sta​nął jak wry​ty. Przed nim pły​nę​ła wiel​ka rze​ka, lśniąc ma​to​wo w stru​mie​niach desz​czu. Desz​czo​we opa​‐ ry prze​sła​nia​ły dru​gi, ni​ski brzeg. Sze​ro​kość i ma​je​stat tej ogrom​nej, po​grą​żo​‐ nej w ci​szy, prą​cej na za​chód pod ni​skim nie​bem masy ciem​nej wody na​peł​ni​‐ ły go lę​kiem. Po​my​ślał, że musi to być Rze​ka We​wnętrz​na, je​den z nie​wie​lu punk​tów orien​ta​cyj​nych wnę​trza kon​ty​nen​tu, zna​na z po​gło​sek miesz​kań​com wschod​nich Le​śnych Do​mów; lecz wie​ści gło​si​ły, że ma pły​nąć na po​łu​dnie, wy​zna​cza​jąc za​chod​nią gra​ni​cę kró​le​stwa drzew. Z pew​no​ścią za​tem stał nad do​pły​wem Rze​ki We​wnętrz​nej. Po​dą​żył za jego bie​giem, co uwal​nia​ło go od wy​so​kich wzgórz oraz za​pew​nia​ło wodę i ob​fi​te łowy. Przy​jem​nie było mieć pod sto​pa​mi piasz​czy​sty brzeg i otwar​te nie​bo po​nad gło​wą, a nie ciem​ność bez​list​nych ga​łę​zi. Po​dą​ża​jąc wzdłuż rze​ki, szedł od po​łu​dnia ku za​cho​do​wi, prze​mie​rza​jąc fa​li​stą le​śną kra​inę, chłod​ną, nie​ru​cho​mą i bez​barw​ną w uści​‐ sku zimy. Pew​ne​go po​ran​ka za​strze​lił jed​ną z dzi​kich kur gro​ma​dzą​cych się w skrze​‐ czą​ce, ni​sko le​cą​ce sta​da, tak po​spo​li​tych tu​taj, że sta​no​wi​ły jego pod​sta​wo​we po​ży​wie​nie. Prze​strze​lił jej skrzy​dło, więc żyła, kie​dy ją pod​no​sił. Za​trze​po​ta​‐ ła skrzy​dła​mi i krzyk​nę​ła swym świ​dru​ją​cym, pta​sim gło​sem: „Za​bie​rać ży​cie, za​bie​rać ży​cie, za​bie​rać…” – wte​dy ukrę​cił jej szy​ję. Sło​wa dźwię​cza​ły mu w gło​wie i nie chcia​ły ucich​nąć. Ostat​nim ra​zem, kie​‐ dy zwie​rzę mó​wi​ło do nie​go, znaj​do​wał się w przed​sion​ku Domu Stra​chu. Gdzieś wśród tych od​lud​nych sza​rych wzgórz byli – lub wciąż są – lu​dzie, ja​‐

kaś ukry​ta gru​pa, jak do​mow​ni​cy Ar​ger​da, lub okrut​ni Wę​drow​cy, któ​rzy za​‐ bi​ją go, je​śli uj​rzą jego obce oczy, albo wy​ko​naw​cy, któ​rzy uczy​nią z nie​go więź​nia lub nie​wol​ni​ka i za​bio​rą do swych Wład​ców. I choć naj​praw​do​po​dob​‐ niej kie​dyś bę​dzie mu​siał sta​nąć twa​rzą w twarz z Wład​ca​mi, to jed​nak chciał od​na​leźć wła​sną dro​gę do nich, w od​po​wied​nim dla sie​bie cza​sie, chciał też wów​czas być sam. Nie ufaj ni​ko​mu, uni​kaj lu​dzi! Do​brze za​pa​mię​tał tę lek​cję. Tego dnia szedł nie​zwy​kle ostroż​nie i czuj​nie, i tak ci​cho, że pta​ki wod​ne, któ​‐ re tłum​nie za​sie​dla​ły brze​gi rze​ki, za​sko​czo​ne pod​ry​wa​ły się spod jego nóg. Nie prze​kro​czył żad​nej ścież​ki ani nie do​strzegł żad​ne​go zna​ku, któ​ry świad​czył​by o tym, że miesz​ka​ły tu ja​kieś ludz​kie isto​ty lub że kie​dy​kol​wiek zbli​ża​ły się do rze​ki. Lecz pod ko​niec krót​kie​go po​po​łu​dnia sta​do brą​zo​wo​zie​‐ lo​ne​go dzi​kie​go ptac​twa po​de​rwa​ło się przed nim i od​le​cia​ło po​nad wodą, kwa​‐ cząc i na​wo​łu​jąc się na​wza​jem ludz​ki​mi gło​sa​mi. Za​trzy​mał się nie​co da​lej, gdyż wy​da​ło mu się, że czu​je nie​sio​ny wia​trem za​‐ pach dymu. Ru​szył da​lej ze zdwo​jo​ną ostroż​no​ścią. Wiatr wiał w górę rze​ki, ku nie​mu, od pół​noc​ne​go za​cho​du. Po​tem, gdy noc wzbie​ra​ła już wśród pni drzew i za​‐ ma​zy​wa​ła ciem​no​ścią roz​cią​gnię​tą wstę​gę rze​ki, da​le​ko przed nim, nad brze​‐ giem za​ro​śnię​tym gąsz​czem wierzb za​mi​go​ta​ło świa​tło, znik​nę​ło i zno​wu roz​‐ bły​sło. Sta​nął w miej​scu, aby wpa​try​wać się w od​le​głe mi​go​ta​nie. Nie po​wo​do​wał nim strach ani na​wet ostroż​ność. Po​mi​ja​jąc jego wła​sne sa​mot​ne ogni​ska, było to pierw​sze świa​tło, ja​kie wi​dział w tej pusz​czy od cza​su, kie​dy opu​ścił Po​la​nę. To świa​tło świe​cą​ce z da​le​ka po​przez mrok wzru​szy​ło go do głę​bi. Wy​trwa​ły w swym urze​cze​niu cze​kał, aż za​pa​dła zu​peł​na ciem​ność. Po​tem po​szedł po​wo​li i bez​gło​śnie wzdłuż brze​gu, wciąż kry​jąc się wśród wierzb, do​‐ pó​ki nie zbli​żył się na tyle, aby zo​ba​czyć żół​ty od pło​ną​ce​go we​wnątrz ognia pro​sto​kąt okna, skraj ob​wie​dzio​ne​go śnie​giem da​chu po​nad nim i jesz​cze wy​‐ żej zwi​sa​ją​ce ga​łę​zie so​sny. Po​nad czar​nym la​sem i rze​ką zwi​sa​ła ogrom​na kon​ste​la​cja Orio​na. Zi​mo​wa noc była mroź​na i ci​cha. Co ja​kiś czas su​chy śnież​ny pył od​ry​wał się od ga​łę​zi i spa​da​jąc, mi​go​tał w bla​sku ognia w swej po​wol​nej dro​dze ku czar​nej ta​fli wody. Falk wpa​try​wał się w świa​tło. Zbli​żył się odro​bi​nę, a po​tem przez dłu​gi czas stał bez ru​chu. Drzwi cha​ty otwar​ły się ze skrzyp​nię​ciem, roz​po​ście​ra​jąc wa​chlarz zło​ta na ciem​nym grun​cie i wzbi​ja​jąc kłąb błysz​czą​ce​go śnież​ne​go pyłu. – Po​dejdź do świa​tła – po​wie​dział męż​czy​zna sto​ją​cy bez żad​nej osło​ny w zło​tym pro​sto​ką​cie wej​ścia. Falk, skry​ty w ciem​nych za​ro​ślach, po​ło​żył dłoń na la​se​rze, nie czy​niąc poza tym żad​ne​go in​ne​go ru​chu. – Sły​sza​łem two​je my​śli. Je​stem Słu​cha​czem. Chodź, nie ma się cze​go bać. Ro​zu​miesz mnie? Mil​cze​nie.

– Mam na​dzie​ję, że tak, po​nie​waż nie mogę użyć my​ślo​mo​wy. Nie ma tu ni​‐ ko​go oprócz cie​bie i mnie. Sły​szę sa​mo​chcąc, tak jak ty sły​szysz swo​imi usza​‐ mi, i wciąż sły​szę cię tam, w ciem​no​ści. Chodź i za​pu​kaj, je​śli chcesz po​być przez chwi​lę pod da​chem. Drzwi się za​mknę​ły. Falk stał bez ru​chu przez ja​kiś czas. Po​tem zro​bił w ciem​no​ści kil​ka kro​ków dzie​lą​cych go od drzwi ma​leń​kiej cha​ty i za​pu​kał. – Wejdź! Otwo​rzył drzwi i wkro​czył do środ​ka w cie​pło i świa​tło. Sta​ry męż​czy​zna, z dłu​gim opa​da​ją​cym na ple​cy war​ko​czem si​wych wło​sów, klę​czał przy pa​le​ni​‐ sku, do​kła​da​jąc do ognia. Nie od​wró​cił się, aby spoj​rzeć na go​ścia, da​lej me​to​‐ dycz​nie ukła​dał bier​wio​na. Po chwi​li ode​zwał się gło​śno, w po​wol​nym za​śpie​‐ wie: Je​stem sam, zdez​o​rien​to​wa​ny, zdez​o​rien​to​wa​ny i opusz​czo​ny. Och, jak łódź bez ste​ru. Och, bez na​dziei na przy​stań… W koń​cu od​wró​cił siwą gło​wę. Uśmie​chał się, jego wą​skie, ja​sne oczy spo​glą​‐ da​ły z uko​sa na Fal​ka. Ochry​płym i nie​pew​nym gło​sem, od daw​na bo​wiem nie wy​po​wie​dział ani sło​wa, Falk od​po​wie​dział na​stęp​nym wer​sem Sta​re​go Ka​no​nu: Wszy​scy zna​ją swo​ją dro​gę, tyl​ko ja sam je​stem tu obcy, tak róż​ny od wszyst​kich, lecz tak samo szu​kam mle​ka Mat​ki i Dro​gi… – Cha, cha! – za​śmiał się sta​rzec. – Żół​to​oki? Chodź, sia​daj tu​taj przy ogniu. Obcy, tak, tak, na​praw​dę je​steś obcy. Jak da​le​ko od swo​ich? Kto to wie? od jak daw​na nie my​łeś się w go​rą​cej wo​dzie? Kto to wie? Gdzie ten prze​klę​ty ko​cio​łek? Zim​na noc na sze​ro​kim świe​cie, praw​da? Zim​na jak po​ca​łu​nek zdraj​cy. Tu go mamy! Na​peł​nij go z tego ce​bra, tam przy drzwiach, do​brze? Po​sta​wię go na ogniu. Je​stem Thur​ro-do​wist. Nie znaj​dziesz tu wiel​kich wy​‐ gód. Ale go​rą​ca ką​piel jest go​rą​cą ką​pie​lą bez wzglę​du na to, czy ko​cio​łek pod​‐ grza​ny bę​dzie fu​zją ter​mo​ją​dro​wą, czy wiąz​ką so​sno​we​go chru​stu, co? Tak,

na​praw​dę je​steś obcy, chłop​cze, a two​je​mu ubra​niu przy​da​ło​by się pra​nie, choć być może jest nie​prze​ma​kal​ne. Co tam masz? Kró​li​ki? Wspa​nia​le. Udu​si​‐ my je ju​tro z pa​ro​ma ja​rzyn​ka​mi. Ja​rzyn nie ustrze​lisz swo​im la​se​rem. A prze​cież nie mo​głeś z ple​ca​ka zro​bić ma​ga​zy​nu na ka​pu​stę. Miesz​kam tu sam, mój chłop​cze, sam, cał​kiem sa​miu​teń​ki. Dla​te​go że je​stem wiel​kim, bar​‐ dzo wiel​kim, naj​więk​szym Słu​cha​czem, żyję sam i tak wie​le mó​wię. Nie uro​‐ dzi​łem się tu​taj, jak grzyb w le​sie… ale prze​by​wa​jąc z in​ny​mi ludź​mi, ni​g​dy nie mo​głem za​mknąć się przed ich umy​sła​mi, przed tym cią​głym brzę​cze​‐ niem, smut​kiem, pa​pla​ni​ną i na​przy​krza​niem, i przed tymi wszyst​ki​mi dro​‐ ga​mi, któ​ry​mi zdą​ża​li, i czu​łem się tak, jak​bym na​gle mu​siał zna​leźć wła​sną dro​gę przez czter​dzie​ści róż​nych la​sów. Więc przy​by​łem tu​taj, aby żyć w praw​dzi​wym le​sie, oto​czo​ny tyl​ko zwie​rzę​ta​mi, któ​rych umy​sły są ubo​gie i ci​che. Nie ma śmier​ci w ich my​ślach. I nie ma w nich kłam​stwa. Sia​daj, wie​‐ le dni trwa​ła two​ja wę​drów​ka i two​je nogi są utru​dzo​ne. Falk usiadł na drew​nia​nej ła​wie przy pa​le​ni​sku. – Dzię​ku​ję za go​ści​nę – za​czął i chciał po​wie​dzieć swe imię, gdy sta​rzec rzekł: – Nie ma po​trze​by. Mogę ci dać wie​le do​brych imion, wy​star​cza​ją​co do​brych dla tej czę​ści świa​ta. Żół​to​oki, Obcy, Gość czy ja​kie​kol​wiek inne. Pa​mię​taj, je​‐ stem Słu​cha​czem, a nie pa​ra​wer​ba​li​stą. Nie od​bie​ram słów ani imion. Nie po​‐ trze​bu​ję ich. Wie​dzia​łem, że tam w ciem​no​ści stoi sa​mot​na du​sza, i wie​dzia​‐ łem, że moje oświe​tlo​ne okno błysz​czy w two​ich oczach. Czy to nie wy​star​czy, a na​wet bar​dziej niż wy​star​czy? A ja mam na imię Wciąż Sa​miu​teń​ki. Do​‐ brze? Zo​stań przy ogniu, ogrzej się. – Już mi cie​pło – od​parł Falk. Siwy war​kocz ska​kał po ple​cach star​co​wi, któ​ry cho​dził tam i z po​wro​tem, szyb​ki i kru​chy, nie prze​sta​jąc mó​wić. Ani razu nie za​dał kon​kret​ne​go py​ta​‐ nia, ni​g​dy nie prze​ry​wał, aby usły​szeć od​po​wiedź. Nie było w nim cie​nia stra​‐ chu i nie​moż​li​wo​ścią było się go bać. Te​raz wszyst​kie dni i noce wę​drów​ki przez las zla​ły się w jed​no i po​zo​sta​ły gdzieś za Fal​kiem. Już nie obo​zo​wał pod go​łym nie​bem, tra​fił do domu. Nie mu​siał my​śleć o po​go​dzie, ciem​no​ści, gwiaz​dach, zwie​rzę​tach i drze​wach. Mógł sie​dzieć, wy​cią​gnąw​szy nogi do bu​cha​ją​ce​go bla​skiem pa​le​ni​ska, mógł jeść w czy​imś to​wa​rzy​stwie, mógł ką​pać się przed ko​min​kiem w drew​nia​nej ba​lii peł​nej go​rą​cej wody. Nie wie​dział, co spra​wia​ło więk​szą przy​jem​ność – czy cie​pło tej wody, któ​ra zmy​wa​ła z nie​go brud i zmę​cze​nie, czy też cie​pło, któ​re ogar​nia​ło tu​taj jego du​szę, ta nie​do​rzecz​na, po​kręt​na, żywa ga​da​ni​na sta​re​go czło​wie​ka, cu​dow​na za​wi​łość ludz​kie​go ję​zy​ka po dłu​gim mil​cze​niu pusz​czy. Wie​rzył, że sta​rzec był zdol​ny wy​czuć do​zna​nia i emo​cje, że był słu​cha​czem umy​słu, em​pa​tą. Em​pa​tia ma się do te​le​pa​tii mniej wię​cej tak jak do​tyk do wzro​ku: to zmysł bar​dziej nie​okre​ślo​ny, pry​mi​tyw​niej​szy, in​tym​niej​szy. Nie pod​da​wa​ła się w ta​kim stop​niu pre​cy​zyj​nej, wy​uczo​nej, świa​do​mej kon​tro​li,

ja​kiej pod​le​gał prze​kaz te​le​pa​tycz​ny. Wza​jem​na, mi​mo​wol​na em​pa​tia nie była czymś nie​co​dzien​nym na​wet wśród osób nie​wy​szko​lo​nych. Nie​wi​do​ma Kre​ty​an szko​li​ła się w słu​cha​niu umy​słu, ma​jąc wro​dzo​ny ku temu dar; nie moż​na go było jed​nak po​rów​nać z tym, jaki po​sia​dał sta​rzec. Nie​dłu​go trwa​ło, aby Falk się upew​nił, że na​praw​dę go​spo​darz jest nie​ustan​nie świa​do​my wszyst​kie​go, co jego gość od​czu​wa i ja​kich do​zna​je emo​cji. Z ja​kie​goś nie​okre​‐ ślo​ne​go po​wo​du się tym nie przej​mo​wał, a świa​do​mość, że nar​ko​tyk Ar​ger​da umoż​li​wił te​le​pa​tycz​ne son​do​wa​nie jego umy​słu, roz​wście​cza​ła go. Tu​taj in​‐ ten​cja była inna, zu​peł​nie inna. – Rano za​bi​łem kurę – ode​zwał się, kie​dy sta​rzec za​milkł na chwi​lę, grze​jąc dla nie​go gru​by ręcz​nik przy trza​ska​ją​cym ogniu. – Mó​wi​ła… tym ję​zy​kiem. Kil​ka słów z… z Pra​wa. Czy to nie zna​czy, że bywa tu​taj ktoś, kto uczy mowy zwie​rzę​ta i ptac​two? – Nie był aż tak od​prę​żo​ny, na​wet po go​rą​cej ką​‐ pie​li, aby na​zwać wro​ga wprost – nie po lek​cji, jaką otrzy​mał w Domu Stra​‐ chu. Za​miast udzie​lić od​po​wie​dzi, sta​rzec po raz pierw​szy za​dał praw​dzi​we py​ta​‐ nie. – Zja​dłeś tę kurę? – Nie – od​parł Falk, wy​cie​ra​jąc się do su​cha ręcz​ni​kiem, aż w ża​rze bi​ją​cym od ognia jego skó​ra po​czer​wie​nia​ła, sta​ła się po​dob​na do wy​po​le​ro​wa​ne​go brą​‐ zu. – Nie po tym, jak się ode​zwa​ła. Za​strze​li​łem kró​li​ki. – Za​bić i nie zjeść? Wstydź się, wstydź! – Sta​rzec za​gda​kał, a po​tem za​piał jak dzi​ki ko​gut. – Czyż nie ma w to​bie czci dla ży​cia? Mu​sisz zro​zu​mieć Pra​‐ wo. Po​wia​da ono, że nie mo​żesz za​bi​jać, chy​ba że mu​sisz. A na​wet wów​czas nie po​win​no być to ła​twe. Pa​mię​taj o tym, kie​dy znaj​dziesz się w Es Toch. Je​‐ steś już su​chy? Okryj swą na​gość, Ada​mie z Ka​no​nu Yaweh. Masz, za​wiń się w to, nie jest ta​kie ślicz​ne jak two​je ubra​nie, to tyl​ko je​le​nia skó​ra wy​gar​bo​‐ wa​na w mo​czu, ale przy​naj​mniej jest czy​sta. – Skąd wiesz, że idę do Es Toch? – za​py​tał Falk, otu​la​jąc się mięk​ką skó​rza​‐ ną sza​tą jak togą. – Po​nie​waż nie je​steś czło​wie​kiem – od​parł sta​rzec. – I pa​mię​taj, że je​stem Słu​cha​czem. Czy tego chcę, czy nie, znam miej​sce, ku któ​re​mu zdą​ża twój umysł. Pół​noc i po​łu​dnie są za​mglo​ne, gdzieś da​le​ko na wscho​dzie wi​dzę utra​‐ co​ną ja​sność, na za​cho​dzie roz​po​ście​ra się ciem​ność. Słu​chaj. Słu​chaj mnie, po​nie​waż ja nie chcę słu​chać cie​bie, mój dro​gi, błą​dzą​cy go​ściu. Gdy​bym chciał słu​chać ludz​kiej ga​da​ni​ny, nie żył​bym tu​taj wśród dzi​kich świń, sam jak dzi​ka świ​nia. Mu​szę ci to po​wie​dzieć, za​nim pój​dę spać. Słu​chaj za​tem: Shin​ga jest nie​wie​lu. To naj​waż​niej​sza wia​do​mość, a za​ra​zem mą​drość i do​‐ bra rada. Pa​mię​taj o tym, kie​dy wej​dziesz w strasz​li​wą ciem​ność błysz​czą​‐ cych świa​teł Es Toch. In​for​ma​cje za​wsze mogą się przy​dać, choć​by były nie​‐ peł​ne. A te​raz za​po​mnij o wscho​dzie i za​cho​dzie i idź spać. Kładź się do łóż​ka. Cho​ciaż jako Thur​ro-do​wist sprze​ci​wiam się wszel​kie​mu zbyt​ko​wi, nie mam nic prze​ciw​ko pro​stym przy​jem​no​ściom umi​la​ją​cym ży​cie, ta​kim jak łóż​ko do

spa​nia. Przy​naj​mniej co ja​kiś czas. Tak samo nie mam nic prze​ciw​ko to​wa​‐ rzy​stwu in​nych lu​dzi – raz lub dwa razy do roku. Cho​ciaż nie mogę po​wie​‐ dzieć, że​bym od​czu​wał ich brak, tak jak ty. Sam nie ozna​cza sa​mot​ny. – I gdy ukła​dał so​bie na pod​ło​dze po​sła​nie, tkli​wym za​śpie​wem za​cy​to​wał swo​je kre​‐ do z Młod​sze​go Ka​no​nu: – „Nie je​stem bar​dziej sa​mot​ny niż stru​myk przy mły​nie, cho​rą​giew​ka na da​chu, niż Gwiaz​da Pół​noc​na, po​łu​dnio​wy wiatr, kwiet​nio​wy deszcz, stycz​nio​wa od​wilż, pierw​szy pa​jąk w no​wym domu”… Nie je​stem bar​dziej sa​mot​ny niż ten głu​piec śmie​ją​cy się nad sta​wem, nie bar​dziej sa​mot​ny niż Wal​den Pond1. Do​bra​noc. Nie ode​zwał się już wię​cej. Tę noc Falk prze​spał po raz pierw​szy krzep​kim, głę​bo​kim snem, ja​kie​go nie za​znał od po​cząt​ku po​dró​ży. Spę​dził jesz​cze dwa dni i dwie noce w cha​cie nad brze​giem rze​ki, gdyż go​‐ spo​darz był mu bar​dzo rad, trud​no więc było mu opu​ścić ten ma​leń​ki raj​ski przy​by​tek cie​pła i ludz​kie​go to​wa​rzy​stwa. Sta​rzec rzad​ko słu​chał i ni​g​dy nie od​po​wia​dał na py​ta​nia, lecz w nie​koń​czą​cym się po​to​ku jego pa​pla​ni​ny na​gle po​ja​wia​ły się ja​kieś alu​zje lub strzęp​ki fak​tów – i za​raz zni​ka​ły. Znał dro​gę na za​chód i jej oko​li​ce – lecz Falk nie był pe​wien jak da​le​ce. Wy​da​wa​ło się, że z pew​no​ścią do Es Toch, a może jesz​cze da​lej. Ale co le​ża​ło za Es Toch? Falk nie miał po​ję​cia, wy​jąw​szy to, że osta​tecz​nie moż​na było dojść do Oce​anu Za​‐ chod​nie​go i prze​mie​rzyw​szy go, do Wiel​kie​go Kon​ty​nen​tu, a w koń​cu za​to​‐ czyw​szy koło, do​trzeć zno​wu do Oce​anu Wschod​nie​go i lasu. Lu​dzie wie​dzie​li, że świat jest okrą​gły, ale nie osta​ła się żad​na mapa. Falk miał wra​że​nie, że sta​rzec mógł​by na​ry​so​wać mapę, lecz sam miał ni​kłe wy​obra​że​nie, gdzie się te​raz znaj​du​je, gdyż go​spo​darz ni​g​dy nie mó​wił o ni​czym, co ro​bił lub co wi​‐ dział gdzie​kol​wiek poza tą ma​leń​ką po​lan​ką na brze​gu rze​ki. – Uwa​żaj na kury, tam w dole rze​ki – ni stąd, nie zo​wąd ode​zwał się sta​rzec pod​czas śnia​da​nia, któ​re je​dli wcze​snym po​ran​kiem przed odej​ściem Fal​ka. – Nie​któ​re umie​ją mó​wić. Inne słu​chać. Jak my, co? Ja mó​wię, ty słu​chasz, po​‐ nie​waż ja je​stem Słu​cha​czem, a ty wy​słan​ni​kiem. Prze​klę​ta niech bę​dzie lo​gi​‐ ka. Pa​mię​taj o ku​rach i nie ufaj tym, któ​re śpie​wa​ją. Ko​gu​tów nie mu​sisz się oba​wiać, za bar​dzo za​ję​te są pia​niem. Idź sam. To ci nie za​szko​dzi. Prze​każ ode mnie wy​ra​zy sza​cun​ku wszyst​kim Ksią​żę​tom i Wę​drow​com, ja​kich spo​‐ tkasz, szcze​gól​nie Hen​strel​li. Przy oka​zji przy​szło mi do gło​wy, że dość już się na​gim​na​sty​ko​wa​łeś w cza​sie swej wę​drów​ki i może chciał​byś wziąć mój śmi​‐ gacz. Zu​peł​nie o nim za​po​mnia​łem. Nie będę go po​trze​bo​wał, bo ni​g​dzie się już nie wy​bie​ram, wy​jąw​szy po​dróż na tam​ten świat. Mam na​dzie​ję, że znaj​‐ dzie się ktoś, kto mnie po​grze​bie, kie​dy umrę, a przy​naj​mniej wy​wle​cze mnie na ze​wnątrz ku ucie​sze szczu​rów i mró​wek. Nie po​do​ba mi się myśl, że mógł​‐ bym się tu​taj roz​kła​dać po wie​lu la​tach, kie​dy utrzy​my​wa​łem to miej​sce w czy​sto​ści. Oczy​wi​ście nie mo​żesz uży​wać śmi​ga​cza w le​sie, nie ma rów​nież szla​ków god​nych tej na​zwy, ale je​śli zde​cy​du​jesz się po​dą​żać rze​ką, bę​dziesz miał miłą po​dróż. Tak samo po dru​giej stro​nie Rze​ki We​wnętrz​nej, któ​rą nie​‐ ła​two prze​być po od​wil​żach, chy​ba że je​steś rybą. Śmi​gacz znaj​dziesz w przy​‐

bu​dów​ce. Mnie jest nie​po​trzeb​ny. Miesz​kań​cy Domu Ka​thol, osa​dy le​żą​cej naj​bli​żej Domu Zove, byli Thur​rodo​wi​sta​mi. Falk wie​dział, że jed​ną z ich na​czel​nych za​sad było da​wać so​bie radę (tak dłu​go, jak to moż​li​we w gra​ni​cach zdro​we​go roz​sąd​ku i bez​pie​czeń​‐ stwa), bez po​mo​cy me​cha​nicz​nych urzą​dzeń i na​rzę​dzi. Ten sta​rzec, ży​ją​cy w o wie​le pry​mi​tyw​niej​szych wa​run​kach niż oni, ho​du​ją​cy drób i ja​rzy​ny, bo nie miał na​wet strzel​by, aby po​lo​wać, ma coś z owej fan​ta​stycz​nej tech​no​lo​gii, z ja​kiej wy​wo​dził się śmi​gacz? W Fal​ku po raz pierw​szy obu​dzi​ło się po​dej​rze​‐ nie. Słu​chacz cmok​nął, wy​sy​sa​jąc reszt​ki je​dze​nia z zę​bów, i za​chi​cho​tał. – Nie mia​łeś żad​ne​go po​wo​du, żeby mi za​ufać, obcy mło​dzie​niasz​ku – po​wie​‐ dział. – Ani ja to​bie. Osta​tecz​nie coś nie​coś może się ukryć na​wet przed naj​‐ więk​szym słu​cha​czem. Nie​któ​re spra​wy mogą się ukry​wać na​wet przed twym umy​słem, tak że nie mo​żesz ich uchwy​cić. Czas mego po​dró​żo​wa​nia mi​nął. Bierz śmi​gacz. Uno​si tyl​ko jed​ną oso​bę, ale ty wy​ru​szysz sam. Są​dzę, że masz przed sobą dłu​gą po​dróż, dłuż​szą niż mógł​byś od​być pie​szo… lub śmi​ga​czem, je​śli mam być szcze​ry. Falk nie py​tał, co miał na my​śli, lecz sta​rzec sam od​po​wie​dział: – Może bę​dziesz mu​siał wró​cić do domu – rzekł z ża​lem roz​sta​nia i z wdzięcz​no​ścią, że​gna​jąc się z nim w mroź​nym, mgli​stym brza​sku pod sku​‐ ty​mi lo​dem so​sna​mi. Falk wy​cią​gnął do nie​go rękę jak do pana domu; tak wła​śnie o tym po​my​‐ ślał, lecz gdy to już zro​bił, po​wie​dział: – Tio​kioi… – Jak mnie na​zwa​łeś, wy​słan​ni​ku? – To zna​czy… to zna​czy oj​ciec, tak są​dzę… – Sło​wo wy​mknę​ło mu się z ust nie​świa​do​mie. Nie był pe​wien jego zna​cze​nia i nie miał po​ję​cia, co to za ję​zyk. – Że​gnaj, bied​ny, ufny głup​cze! Bę​dziesz mó​wił praw​dę i praw​da cię uwol​ni lub nie, to za​le​ży od oko​licz​no​ści. Idź wciąż sa​miu​teń​ki, to naj​lep​szy spo​sób, żeby dojść do celu. Bę​dzie mi brak two​ich snów. Że​gnaj, że​gnaj. Ryba i go​ście za​czy​na​ją cuch​nąć po trzech dniach. Że​gnaj! Falk uklęk​nął na śmi​ga​czu, wy​twor​nej ma​łej ma​szy​nie, czar​nej pa​ri​sto​li wy​ło​żo​nej trój​wy​mia​ro​wą ara​be​ską z pla​ty​no​we​go dru​tu. Or​na​men​ty nie​mal za​kry​wa​ły układ ste​row​ni​czy, lecz uży​wał już śmi​ga​cza w Domu Zove, więc po mi​nu​cie uważ​ne​go przy​glą​da​nia się kon​tro​l​nym łu​kom do​tknął le​we​go, prze​su​wa​jąc po nim pa​lec, do​pó​ki śmi​gacz nie uniósł się bez​sze​lest​nie na pół me​tra, a po​tem uży​wa​jąc pra​we​go łuku, ła​god​nym śli​zgiem po​słał ma​szy​nę po​nad ogród​kiem i brze​giem rze​ki, aż za​wi​sła po​ni​żej cha​ty nad zbry​lo​nym lo​‐ dem. Od​wró​cił się, aby wy​krzyk​nąć sło​wa po​że​gna​nia, ale sta​rzec już wró​cił do cha​ty i za​mknął drzwi. I gdy Falk skie​ro​wał swój bez​gło​śny po​jazd w dół sze​ro​kiej, ciem​nej alei rze​ki, nie​zmie​rzo​na ci​sza zno​wu za​mknę​ła się wo​kół nie​go. Lo​do​wa​ta mgła gro​ma​dzi​ła się na sze​ro​kich za​krę​tach rze​ki przed nim i za

nim, wzdy​ma​ła się wśród drzew po obu brze​gach. Zie​mia, drze​wa i nie​bo były sza​re od lodu i mgły. I tyl​ko woda, pły​ną​ca nie​wie​le wol​niej, niż on nad nią szy​bo​wał, była ciem​na. Kie​dy wraz z na​sta​ją​cym dniem za​czął pa​dać śnieg, jego płat​ki zda​wa​ły się ciem​ne na tle nie​ba, bia​łe zaś na tle wody, za​nim znik​‐ nę​ły, opa​da​jąc i nik​nąc w nie​skoń​czo​nym nur​cie. Ten spo​sób po​dró​żo​wa​nia był dwa razy szyb​szy od mar​szu, bez​piecz​niej​szy i ła​twiej​szy – tak na​praw​dę zbyt ła​twy, mo​no​ton​ny i usy​pia​ją​cy. Falk był za​‐ do​wo​lo​ny, kie​dy mu​siał wy​lą​do​wać na brze​gu, aby za​po​lo​wać lub roz​bić obóz. Wod​ne ptac​two nie​mal wpa​da​ło mu w ręce, a zwie​rzę​ta scho​dzą​ce na brzeg do wo​do​po​ju przy​pa​try​wa​ły mu się, jak gdy​by na swym śmi​ga​czu był prze​la​‐ tu​ją​cym żu​ra​wiem albo cza​plą, i wy​sta​wia​ły swe bez​bron​ne boki i pier​si na jego strza​ły. Więc nie po​zo​sta​wa​ło mu nic in​ne​go, jak tyl​ko obe​drzeć je ze skó​ry, spra​wić, upiec, zjeść, a po​tem zbu​do​wać so​bie nie​wiel​ki sza​łas z ga​łę​zi lub kory, z da​chem z od​wró​co​ne​go śmi​ga​cza, chro​nią​cy w nocy przed desz​‐ czem i śnie​giem; spał, o świ​cie ja​dał zim​ny po​si​łek po​zo​sta​ły z wie​czo​ra, ga​sił pra​gnie​nie ły​kiem wody z rze​ki i ru​szał da​lej. I da​lej. Za​ba​wiał się śmi​ga​czem, aby ja​koś wy​peł​nić nud​ne go​dzi​ny. Pod​ry​wał go na pięć me​trów w górę, gdzie wiatr i prą​dy po​wie​trza de​sta​bi​li​zo​wa​ły po​dusz​kę po​wietrz​ną i mo​gły śmi​gacz wy​wró​cić, je​śli na​tych​miast nie za​re​ago​wał, wy​‐ rów​nu​jąc lot ste​rem lub ba​lan​sem cia​ła, albo ci​skał go w wodę, w dzi​ki zgiełk pia​ny i wod​ne​go pyłu, tak że pod​ska​ki​wał, od​bi​jał się i roz​bry​zgi​wał wodę po ca​łej rze​ce, bry​ka​jąc jak źre​bak. Kil​ka upad​ków nie od​stra​szy​ło go od tej za​‐ ba​wy. Śmi​gacz za​pro​gra​mo​wa​ny był na uno​sze​nie się na wy​so​ko​ści ćwierć me​tra w ra​zie utra​ty kon​tro​li, więc mu​siał tyl​ko wdra​pać się na nie​go, skie​ro​‐ wać do brze​gu i roz​pa​lić ogień, je​śli zmarzł, a je​śli nie, po pro​stu ru​szyć da​lej. Jego ubra​nie było wo​dosz​czel​ne, rze​ka mo​czy​ła go nie​wie​le bar​dziej niż deszcz. Chro​ni​ło go też przed zim​nem, jed​nak ni​g​dy nie było mu na​praw​dę cie​pło. Ma​leń​kie obo​zo​we ogni​ska słu​ży​ły tyl​ko do go​to​wa​nia. Praw​do​po​dob​‐ nie w ca​łym Wschod​nim Le​sie nie było wy​star​cza​ją​cej ilo​ści su​che​go drew​na dla roz​pa​le​nia praw​dzi​we​go ogni​ska. Nie po tylu dniach desz​czu, mo​kre​go śnie​gu, mgły i zno​wu desz​czu. Stał się bie​gły w od​bi​ja​niu śmi​ga​czem w dół rze​ki w se​riach dłu​gich, gło​‐ śnych, ry​bich sko​ków, uko​śnych od​bić koń​czą​cych się trza​skiem i bry​zga​mi wod​ne​go pyłu. Ha​ła​śli​wość tej za​ba​wy spra​wia​ła mu nie​kie​dy przy​jem​ność, bo prze​ry​wa​ła ci​chą mo​no​to​nię śli​zgu po​nad rze​ką, pły​ną​cą nie​zmien​nie po​‐ śród drzew i wzgórz. Za​ba​wiał się wła​śnie w ten spo​sób na za​krę​cie rze​ki, re​‐ gu​lu​jąc prze​chył swych skrę​tów de​li​kat​ny​mi, szyb​ki​mi do​tknię​cia​mi łu​ków kon​tro​l​nych, kie​dy na​gle za​ha​mo​wał, za​trzy​mu​jąc się bez​gło​śnie w po​wie​‐ trzu. Da​le​ko w dole lśnią​cej sta​lo​wo rze​ki pły​nę​ła ku nie​mu łódź. Nic nie prze​sła​nia​ło wi​do​ku ani w jed​ną, ani w dru​gą stro​nę; nie dało się nie​po​strze​że​nie wśli​zgnąć za za​sło​nę drzew. Falk po​ło​żył się pła​sko na śmi​ga​‐ czu, z la​se​rem w ręce, i ste​ro​wał ku pra​we​mu brze​go​wi rze​ki, uno​sząc się na trzy me​try, aby mieć prze​wa​gę wy​so​ko​ści nad ludź​mi w ło​dzi.

Pły​nę​li bez tru​du, hal​su​jąc na jed​nym nie​wiel​kim trój​kąt​nym ża​glu. Gdy się zbli​ży​li, do jego uszu do​szła prze​ry​wa​na wie​ją​cym w dół rze​ki wia​trem pieśń. Zbli​ża​li się co​raz bar​dziej, nie zwra​ca​jąc na nie​go uwa​gi, wciąż śpie​wa​jąc. Jak da​le​ko się​gał swą krót​ką pa​mię​cią, mu​zy​ka za​ra​zem po​cią​ga​ła go i prze​ra​ża​ła, na​peł​nia​ła czymś w ro​dza​ju bo​le​snej roz​ko​szy, przy​jem​no​ścią, któ​rej dru​gą stro​ną była męka. Sły​sząc śpie​wa​ją​cych lu​dzi, jesz​cze głę​biej od​‐ czuł, że nie jest czło​wie​kiem, że ta gra to​na​cji, ryt​mu i brzmie​nia jest mu obca; nie jak coś, cze​go za​po​mniał, lecz jak coś, co jest zu​peł​nie nowe. Mimo tej ob​co​ści śpiew go po​cią​gał. Falk wy​ha​mo​wał śmi​gacz, aby po​słu​chać. Czte​‐ ry czy pięć gło​sów śpie​wa​ło, współ​brz​miąc, dzie​ląc się i prze​pla​ta​jąc w tak nie​zwy​kłej har​mo​nii, ja​kiej ni​g​dy jesz​cze nie zda​rzy​ło mu się sły​szeć. Nie ro​‐ zu​miał słów. Cały las, ki​lo​me​try sza​rej wody i sza​re​go nie​ba zda​wa​ły się wraz z nim słu​chać w wy​tę​żo​nej ci​szy. Pieśń za​mar​ła, do​stra​ja​jąc się i więd​nąc w ci​chym roz​gwa​rze śmie​chu i roz​‐ mo​wy. Śmi​gacz i łódź znaj​do​wa​ły się te​raz nie​mal na​prze​ciw​ko, od​le​głe od sie​bie o nie​wie​le po​nad sto kro​ków. Wy​so​ki, szczu​pły męż​czy​zna, któ​ry sie​‐ dział wy​pro​sto​wa​ny przy ste​rze, za​wo​łał coś czy​stym gło​sem nio​są​cym się wy​raź​nie po​nad wodą. Rów​nież tym ra​zem Falk nie uchwy​cił zna​cze​nia żad​‐ ne​go sło​wa. W sza​rym zi​mo​wym świe​tle wło​sy męż​czy​zny i czte​rech czy pię​‐ ciu po​zo​sta​łych pa​sa​że​rów ło​dzi błysz​cza​ły ciem​nym zło​tem, jak gdy​by po​cho​‐ dzi​li z tego sa​me​go rodu. Nie mógł wy​raź​nie do​strzec twa​rzy, wi​dział tyl​ko czer​wo​no​zło​te wło​sy i szczu​płe po​sta​cie ki​wa​ją​ce na nie​go ze śmie​chem. Na mo​ment jed​ną z tych twa​rzy uj​rzał wy​raź​nie – była to twarz ko​bie​ty przy​pa​‐ tru​ją​cej mu się uważ​nie po​przez wiatr i pły​ną​cą wodę. Wy​ha​mo​wał śmi​gacz zu​peł​nie, aż za​wisł nie​ru​cho​mo nad wodą. Łódź zda​wa​ła się rów​nież po​zo​sta​‐ wać na rze​ce bez ru​chu. – Chodź do nas! – za​wo​łał zno​wu ster​nik i tym ra​zem Falk zro​zu​miał. Był to sta​ry ję​zyk Ligi Świa​tów, lin​gal. Jak wszy​scy le​śni lu​dzie Falk na​uczył się go z na​grań i ksią​żek, gdyż do​ku​men​ty, któ​re po​zo​sta​ły ze Zło​te​go Wie​ku, były spo​rzą​dzo​ne wła​śnie w nim, słu​ży​ły poza tym jako wspól​na mowa dla lu​dzi po​słu​gu​ją​cych się róż​ny​mi ję​zy​ka​mi. Dia​lekt lasu wy​wo​dził się z lin​ga​lu, lecz przez ty​siąc lat tak się zmie​nił, że te​raz na​wet po​szcze​gól​ne domy mia​ły od​‐ ręb​ne na​rze​cza. Kie​dyś przy​by​li do Domu Zove po​dróż​ni​cy z wy​brze​ża Oce​‐ anu Wschod​nie​go, mó​wią​cy dia​lek​tem tak róż​nym, że jak stwier​dzi​li, ła​twiej było im roz​ma​wiać z go​spo​da​rza​mi w lin​ga​lu, i tyl​ko wów​czas Falk sły​szał go uży​wa​ny jako żywy ję​zyk, poza tym tyl​ko jako głos elek​tro​nicz​nych ksią​żek i mru​cze​nie hip​no​gra​fu w ciem​no​ści zi​mo​we​go po​ran​ka szep​tem. Więc czy​sty głos ster​ni​ka za​brzmiał jak z pra​sta​re​go snu. – Chodź z nami, pły​nie​my do mia​sta. – Do ja​kie​go mia​sta? – Na​sze​go! – od​krzyk​nął ster​nik i wy​buch​nął śmie​chem. – Mia​sta ra​de​go po​dróż​ni​kom! – za​wo​łał dru​gi, a inny do​dał nie​co ci​szej te​‐ no​rem, któ​ry tak słod​ko dźwię​czał w ich pie​śni:

– Tych, któ​rzy nie mają za​mia​ru ni​ko​go krzyw​dzić, od nas rów​nież nie spo​‐ tka krzyw​da. Ko​bie​ta gło​sem, w któ​rym zda​wał się dźwię​czeć śmiech, za​wo​ła​ła: – Wyjdź z pusz​czy, po​dróż​ni​ku, i po​słu​chaj przed nocą na​szej mu​zy​ki! Na​zy​wa​li go sło​wem, któ​re ozna​cza​ło po​dróż​ni​ka lub po​słań​ca. – Kim je​ste​ście? – za​py​tał. Wiatr wiał, woda pły​nę​ła. Łód​ka na wo​dzie i łód​ka w po​wie​trzu uno​si​ły się bez ru​chu w prą​dach po​wie​trza i wody, ra​zem i osob​no, jak gdy​by zwią​za​ne cza​rem. – Je​ste​śmy ludź​mi. Wraz z od​po​wie​dzią czar pry​snął, zdmuch​nię​ty wie​ją​cym od wscho​du wia​‐ trem. Fal​ko​wi zda​wa​ło się, że zno​wu czu​je oka​le​czo​ne​go pta​ka szar​pią​ce​go się w jego rę​kach i wy​krzy​ku​ją​ce​go ludz​kie sło​wa swym prze​szy​wa​ją​cym nie​‐ ludz​kim gło​sem. Tak jak wte​dy wstrzą​snął nim dreszcz i bez wa​ha​nia, bez udzia​łu świa​do​mo​ści wy​strze​lił śmi​ga​czem na peł​nej pręd​ko​ści w dół rze​ki. Ża​den dźwięk nie do​biegł z ło​dzi, cho​ciaż te​raz wiatr wiał od nich ku nie​mu. Po kil​ku chwi​lach, kie​dy za​czę​ły ogar​niać go wąt​pli​wo​ści, przy​ha​mo​wał i obej​rzał się za sie​bie. Aż po od​le​gły za​kręt rze​ki nic nie było wi​dać na sze​ro​‐ kiej, ciem​nej po​wierzch​ni wody. Po tym spo​tka​niu Falk nie ba​wił się już śmi​ga​czem. Ru​szył przed sie​bie jak naj​szyb​ciej i jak naj​ci​szej – nie roz​pa​lił ogni​ska tej nocy i spał nie​spo​koj​nie. Jed​nak coś z cza​ru po​zo​sta​ło. Słod​kie gło​sy w sta​ro​żyt​nym ję​zy​ku mó​wi​ły o mie​ście i po​dą​ża​jąc z bie​giem rze​ki, sam po​mię​dzy wodą, nie​bem a pusz​czą, wy​szep​tał gło​śno to sło​wo. Elo​na​ae, mia​sto lu​dzi. Mnó​stwo lu​dzi ze​bra​nych ra​zem, nie je​den dom, lecz ty​sią​ce do​mów, wiel​kie bu​dyn​ki miesz​kal​ne, wie​‐ że, ścia​ny, okna, uli​ce i pla​ce, gdzie zbie​ga​ją się uli​ce, domy han​dlo​we opi​sa​ne w książ​kach, gdzie gro​ma​dzo​no i sprze​da​wa​no wspa​nia​łe wy​two​ry ludz​kich rąk, pa​ła​ce rzą​du, gdzie moż​ni tego świa​ta spo​ty​ka​li się, aby mó​wić o swych wiel​kich dzie​łach, pola, z któ​rych star​to​wa​ły stat​ki, aby mknąć po​przez czas ku ob​cym słoń​com. Czyż Zie​mia na​praw​dę zro​dzi​ła kie​dyś tak cu​dow​ne mia​‐ sta lu​dzi? Te​raz nie ma już żad​ne​go. Po​zo​sta​ło tyl​ko Es Toch, mia​sto kłam​stwa. Nie było mia​sta we Wschod​nim Le​sie. Żad​nych wież z ka​mie​nia, sta​li i krysz​ta​łu za​tło​czo​nych du​sza​mi uno​szą​cy​mi się znad mo​cza​rów i za​gaj​ni​ków ol​cho​‐ wych, kró​li​czych nor i je​le​nich ście​żek, za​gu​bio​nych dróg i strza​ska​nych, po​‐ grze​ba​nych w zie​mi ka​mie​ni. Jed​nak wi​zja mia​sta po​zo​sta​ła w Fal​ku jak przy​ćmio​na pa​mięć cze​goś, co nie​gdyś znał. Tak oce​niał siłę przy​nę​ty – złu​dze​niem, z któ​re​go na ra​zie bez​‐ piecz​nie się wy​do​stał – i za​sta​na​wiał się, ile jesz​cze cze​ka go ta​kich oszustw i przy​nęt, gdy bę​dzie zmie​rzał da​lej na za​chód w kie​run​ku ich źró​dła. Wciąż po​zo​sta​wiał dni i rze​kę za sobą, aż któ​re​goś ci​che​go, sza​re​go po​po​łu​‐ dnia świat po​wo​li za​czął roz​sze​rzać się we wzbu​dza​ją​cą gro​zę prze​strzeń, roz​‐ le​głą rów​ni​nę męt​nej wody pod nie​zmie​rzo​ną płasz​czy​zną nie​ba. To było uj​‐

ście le​śnej rze​ki do Rze​ki We​wnętrz​nej. Nic dziw​ne​go, że wie​ści o Rze​ce We​‐ wnętrz​nej do​cie​ra​ły na​wet do Wschod​nie​go Lasu, do do​mów od​le​głych od niej o set​ki ki​lo​me​trów za​po​mnie​nia i nie​wie​dzy. Była tak ogrom​na, że na​wet Shin​ga nie mo​gli jej ukryć. Roz​le​gła i lśnią​ca pust​ka żół​to​sza​rej wody roz​cią​‐ ga​ła się od ostat​nich sku​pisk drzew i wy​se​pek za​la​ne​go lasu na za​chód ku od​‐ le​głe​mu, pa​gór​ko​wa​te​mu brze​go​wi. Do​bił do za​chod​nie​go brze​gu i po raz pierw​szy, od​kąd się​gał pa​mię​cią, zna​lazł się poza la​sem. Na pół​noc, za​chód i po​łu​dnie roz​cią​ga​ła się fa​li​sta kra​ina. Po​ra​sta​ły ją licz​ne kępy drzew i zbi​ty gąszcz za​ro​śli w do​li​nach, lecz nic jej nie prze​sła​nia​ło na sze​ro​kich rów​ni​nach. Falk, ule​ga​jąc wła​sne​mu nie​świa​do​me​mu złu​dze​niu, wy​tę​żył wzrok, aby do​strzec góry. Miesz​kań​cy lasu są​dzi​li, że ten rów​nin​ny kraj, pre​ria, cią​gnie się być może na ty​sią​ce ki​lo​me​trów, jed​nak nikt w Domu Zove nie wie​dział tego z pew​no​ścią. Nie doj​rzał gór, lecz tej nocy wi​dział skraj świa​ta, tam gdzie prze​ci​nał gwiezd​ny pył nie​ba. Ni​g​dy do​tych​czas nie wi​dział ho​ry​zon​tu. Cała jego pa​‐ mięć oto​czo​na była ścia​ną li​ści i ga​łę​zi, ale tu​taj nic nie od​gra​dza​ło go od gwiazd, któ​re pły​nę​ły, wzno​sząc się od skra​ju Zie​mi ku gó​rze ogrom​nej ko​pu​‐ ły – pół​ku​li zbu​do​wa​nej z czer​ni zdob​nej we wzo​ry uło​żo​ne z ogni​stych punk​‐ tów. A pod nim koło się za​my​ka​ło, go​dzi​na po go​dzi​nie po​chy​la​ją​cy się ho​ry​‐ zont od​sła​niał ogni​ste wzo​ry le​żą​ce na wscho​dzie, pod Zie​mią. Czu​wał przez po​ło​wę dłu​giej zi​mo​wej nocy i nie spał już, kie​dy zza wschod​nie​go skra​ju świa​ta wy​ło​ni​ła się tar​cza słoń​ca. Tego dnia po​dą​żył wprost na za​chód, kie​ru​jąc się wska​za​nia​mi kom​pa​su; tak samo przez ko​lej​ny i jesz​cze je​den dzień. Te​raz jego dro​ga nie była wy​‐ zna​czo​na krę​tym bie​giem rze​ki. Jaz​da śmi​ga​czem nie była już tak nud​na jak nad wodą. Nad nie​rów​nym grun​tem ma​szy​na pod​ska​ki​wa​ła i prze​chy​la​ła się na każ​dym wznie​sie​niu czy ob​ni​że​niu te​re​nu, je​śli nie kon​tro​lo​wał uważ​nie ukła​du ste​ru​ją​ce​go. Po​do​ba​ły mu się roz​le​głe prze​strze​nie otwar​te​go nie​ba i pre​rii. Zro​zu​miał, że sa​mot​ność może być przy​jem​na, kie​dy jest się sa​mot​‐ nym w tak ogrom​nej kra​inie. Póź​na zima była ła​god​na, spo​koj​na, roz​sło​necz​‐ nio​na. Wspo​mi​na​jąc las, czuł się, jak gdy​by wy​szedł z dusz​nej ciem​no​ści w świa​tło i prze​strzeń, jak gdy​by pre​rie były jed​ną ol​brzy​mią Po​la​ną. Dzi​kie czer​wo​no​skó​re by​dło, w sta​dach li​czą​cych dzie​siąt​ki ty​się​cy sztuk, ciem​nia​ło na da​le​kich rów​ni​nach jak cie​nie chmur. Zie​mia była wszę​dzie ciem​na, tyl​ko gdzie​nie​gdzie po​kry​ta mgieł​ką de​li​kat​nej zie​le​ni, tam gdzie wy​ra​sta​ły pierw​‐ sze źdźbła naj​wcze​śniej​szych traw, a pod i nad zie​mią oraz na niej ryły i bie​‐ ga​ły nie​zli​czo​ne małe stwo​rze​nia: kró​li​ki, bor​su​ki, my​szy, zdzi​cza​łe koty, kre​‐ ty, pa​sia​sto​okie ark​tu​rie, an​ty​lo​py, żół​te szcze​ka​cze – piesz​czo​chy i szkod​ni​ki daw​no upa​dłej cy​wi​li​za​cji. Ogrom​ną prze​strzeń nie​ba wy​peł​niał fur​kot skrzy​‐ deł. O zmierz​chu nad brze​giem rzek za​pa​da​ły sta​da bia​łych cza​pli o dłu​gich no​gach i dłu​gich roz​po​star​tych skrzy​dłach od​bi​ja​ją​cych się w lu​strze wody roz​la​nej po​mię​dzy bez​list​ny​mi to​po​la​mi i trzci​na​mi. Dla​cze​go lu​dzie nie po​dró​żu​ją już, żeby oglą​dać swój świat? – za​sta​na​wiał

się Falk przy obo​zo​wym ogni​sku, któ​re pło​nę​ło jak ma​leń​ki opal pod roz​le​‐ głym, błę​kit​nym skle​pie​niem okry​wa​ją​ce​go pre​rię zmierz​chu. Dla​cze​go tacy lu​dzie jak Zove i Me​tock kry​ją się w la​sach, ni​g​dy ich nie opusz​cza​ją, by uj​‐ rzeć nie​zmie​rzo​ny prze​pych Zie​mi? Wie​dział te​raz coś, cze​go oni, któ​rzy prze​‐ cież wszyst​kie​go go na​uczy​li, nie wie​dzie​li – że czło​wiek może zo​ba​czyć swo​ją pla​ne​tę ob​ra​ca​ją​cą się wśród gwiazd… Na​stęp​ne​go dnia wy​ru​szył da​lej pod ni​skim nie​bem, pro​wa​dząc śmi​gacz wśród po​dmu​chów zim​ne​go pół​noc​ne​go wia​tru. Dzi​kie by​dło po​kry​wa​ło rów​ni​‐ nę na po​łu​dnie od jego kur​su, każ​da sztu​ka z wie​lo​ty​sięcz​ne​go sta​da sta​ła od​‐ wró​co​na od wia​tru, opusz​cza​jąc bia​łe py​ski i ku​dła​te czer​wo​ne kar​ki. Po​mię​‐ dzy nimi a pierw​szy​mi sze​re​ga​mi sta​da dłu​ga sza​ra tra​wa po​chy​la​ła się na wie​trze, a sza​ry ptak le​ciał ku nie​mu, szy​bu​jąc na nie​ru​cho​mych skrzy​dłach. Falk ob​ser​wo​wał go, za​cie​ka​wio​ny pro​stym, szy​bu​ją​cym lo​tem – nie cał​kiem pro​stym, gdyż ptak za​krę​cił, nie ude​rzyw​szy skrzy​dła​mi. Nad​la​ty​wał bar​dzo szyb​ko, wprost ku nie​mu. Na​gle Falk prze​stra​szył się i mach​nął ręką, aby pta​ka spło​szyć, a po​tem rzu​cił się pła​sko na śmi​gacz – zbyt póź​no. W ułam​ku chwi​li, za​nim ptak ude​rzył, Falk zo​ba​czył śle​pą, bez​kształt​ną gło​wę i błysk sta​li. Po​tem ude​rze​nie, wrzask eks​plo​du​ją​ce​go me​ta​lu, przy​pra​wia​ją​cy o mdło​ści spo​wol​nio​ny upa​dek. I spa​da​nie bez koń​ca. 1 Nie​prze​tłu​ma​czal​ny ciąg sko​ja​rzeń: Wal​den Pond (dosł. staw Wal​den) – miej​sce we wsch. Mas​sa​‐ chu​setts, gdzie w la​tach 1845–1847 prze​by​wał Hen​ry Da​vid Tho​re​au (stąd znie​kształ​co​ne imię sta​re​go Thur​ro), ame​ry​kań​ski fi​lo​zof mo​ra​li​sta i pi​sarz, przed​sta​wi​ciel trans​cen​den​ta​li​zmu, ob​ser​wa​tor i mi​ło​‐ śnik przy​ro​dy, au​tor m.in. kon​tem​pla​cyj​nych ese​jów Wal​den, czy​li ży​cie w le​sie.

4 – Sta​ra ko​bie​ta Kes​sno​ka​ty’ego mówi, że zbie​ra się na śnieg – za​szem​rał przy nim głos jego przy​ja​ciół​ki. – Po​win​ni​śmy być go​to​wi do uciecz​ki, je​śli tyl​‐ ko nada​rzy się oka​zja. Falk nie od​po​wie​dział. Wy​ostrzo​nym słu​chem ło​wił obo​zo​wy zgiełk; gło​sy mó​wią​ce ob​cym ję​zy​kiem, stłu​mio​ne przez od​le​głość; gdzieś bli​sko szorst​ki od​‐ głos skro​ba​nia wy​pra​wia​nej skó​ry, pi​skli​wy wrzask dziec​ka, trzask pło​ną​ce​go w na​mio​cie ogni​ska. – Hor​res​sins! – Ktoś z ze​wnątrz za​wo​łał na nie​go. Na​tych​miast wstał i sta​nął bez ru​chu. Po chwi​li przy​ja​ciół​ka uję​ła jego ra​‐ mię i po​pro​wa​dzi​ła go do wspól​ne​go ogni​ska po​środ​ku krę​gu na​mio​tów. Świę​‐ to​wa​no wła​śnie uda​ne po​lo​wa​nie i pie​czo​no ca​łe​go byka. Ktoś we​tknął mu w ręce ka​wał wo​ło​wi​ny. Usiadł na zie​mi i za​czął jeść. Tłuszcz i sok ście​ka​ły mu po bro​dzie, lecz jej nie ocie​rał. By​ło​by to po​ni​żej god​no​ści łow​cy Mzur​ra na​ro​du Ba​snas​ska. Mimo że obcy, poj​ma​ny i śle​py, jed​nak był łow​cą i na​uczył się za​cho​wy​wać god​nie. Im spo​łecz​ność bar​dziej za​mknię​ta, tym bar​dziej kon​for​mi​stycz​na. Lu​dzie, wśród któ​rych się zna​lazł, kro​czy​li bar​dzo wą​ską, krę​tą i ści​śle wy​ty​czo​ną dro​gą przez sze​ro​kie rów​ni​ny. Do​pó​ki był z nimi, mu​siał do​kład​nie trzy​mać się wszyst​kich za​krę​tów ich dróg. Die​ta na​ro​du Ba​snas​ska skła​da​ła się z na wpół upie​czo​nej wo​ło​wi​ny, su​ro​wych dzi​kich ce​bul i krwi. Dzi​cy pa​ste​rze dzi​‐ kie​go by​dła ni​czym wil​ki wy​bie​ra​li oka​le​czo​ne, po​zo​sta​ją​ce z tyłu, sła​be sztu​‐ ki z nie​prze​li​czo​nych stad. Była to trwa​ją​ca całe ży​cie, bez chwi​li wy​tchnie​‐ nia, krwa​wa uczta. Po​lo​wa​li ręcz​ny​mi la​se​ra​mi i strze​gli swe​go te​ry​to​rium za po​mo​cą me​cha​nicz​nych pta​ków, ta​kich jak ten, któ​ry znisz​czył śmi​gacz Fal​‐ ka; ma​leń​kich po​ci​sków bu​rzą​cych, za​pro​gra​mo​wa​nych na ude​rze​nie w ja​kie​‐ kol​wiek urzą​dze​nie czer​pią​ce ener​gię z syn​te​zy ter​mo​ją​dro​wej. Sami nie wy​‐ twa​rza​li ani nie na​pra​wia​li bro​ni, uży​wa​li jej wy​łącz​nie po ry​tu​al​nym oczysz​‐ cze​niu i rzu​ce​niu za​klęć. Skąd ją bra​li, tego Falk się nie do​wie​dział, choć do​‐ szły do nie​go wzmian​ki o do​rocz​nych piel​grzym​kach, któ​re mo​gły mieć zwią​‐ zek z bro​nią. Nie zna​li rol​nic​twa i nie trzy​ma​li żad​nych zwie​rząt do​mo​wych, byli nie​pi​śmien​ni i nic nie wie​dzie​li o hi​sto​rii ro​dza​ju ludz​kie​go – oprócz może kil​ku mi​tów i le​gend. Po​in​for​mo​wa​li Fal​ka, że nie mógł przy​być z lasu, po​nie​‐ waż w le​sie żyją tyl​ko gi​gan​tycz​ne bia​łe węże. Prak​ty​ko​wa​li re​li​gię mo​no​te​‐ istycz​ną, w któ​rej ry​tu​ały wple​cio​ne były oka​le​cze​nia, ka​stra​cja i ofia​ry z lu​‐ dzi.

Je​den z prze​są​dów ich skom​pli​ko​wa​nej wia​ry spo​wo​do​wał, że po​zo​sta​wi​li Fal​ka przy ży​ciu i uczy​ni​li człon​kiem ple​mie​nia. Nor​mal​nie, po​nie​waż no​sił la​ser, a za​tem nie moż​na by​ło​by uczy​nić z nie​go nie​wol​ni​ka, wy​cię​li​by mu żo​‐ łą​dek i wą​tro​bę, aby zba​da​li je wróż​bi​ci, a po​tem, gdy​by im się tak spodo​ba​ło, po​zwo​li​li​by po​sie​kać go ko​bie​tom. Jed​nak na ty​dzień czy dwa przed jego poj​‐ ma​niem zmarł sta​rzec ze spo​łecz​no​ści Mzur​ra. Jako że w ple​mie​niu nie było bez​i​mien​ne​go no​wo​rod​ka mo​gą​ce​go otrzy​mać jego imię, nada​no je poj​ma​ne​‐ mu, któ​ry cho​ciaż śle​py, ze​szpe​co​ny i tyl​ko chwi​la​mi przy​tom​ny, prze​cież był lep​szy niż nikt, gdyż jak dłu​go sta​ry Hor​res​sins za​trzy​my​wał przy so​bie swo​‐ je imię, jego duch, zły jak wszyst​kie du​chy, mógł​by po​wra​cać i nie​po​ko​ić ży​‐ wych. Więc ode​bra​no imię du​cho​wi i nada​no Fal​ko​wi, wraz z ca​łym ob​rzę​dem wta​jem​ni​cze​nia łow​cy, na któ​ry skła​da​ły się chło​sta, po​da​nie środ​ków wy​‐ miot​nych, tań​ce, opo​wia​da​nie snów, ta​tu​owa​nie, bez​ład​ne śpie​wy, uczta, ko​‐ pu​lo​wa​nie wszyst​kich po ko​lei męż​czyzn z jed​ną ko​bie​tą i w koń​cu ca​ło​noc​ne za​klę​cia do Boga, aby miał w opie​ce no​we​go Hor​res​sin​sa. Po tym wszyst​kim rzu​ci​li go na koń​ską skó​rę w na​mio​cie z by​dlę​cej skó​ry i po​zo​sta​wi​li sa​me​go, po​grą​żo​ne​go w ma​ja​kach, aby umarł lub po​wró​cił do ży​cia, pod​czas gdy duch sta​re​go Hor​res​sin​sa, bez​i​mien​ny i bez​sil​ny, ję​cząc, prze​pa​dał gdzieś wśród rów​nin po​rwa​ny wia​trem. Ko​bie​ta, któ​rą zo​ba​czył po raz pierw​szy, gdy od​zy​skał przy​tom​ność, przy​‐ cho​dzi​ła, gdy tyl​ko mo​gła, aby się nim opie​ko​wać. Ban​da​żo​wa​ła mu oczy i opa​try​wa​ła rany. Wi​dział ją je​dy​nie wów​czas, kie​dy w krót​kich chwi​lach nie​pew​ne​go od​osob​nie​nia w jego na​mio​cie mógł unieść ban​da​że, w któ​re za​‐ opa​trzy​ła go z wła​ści​wą so​bie by​stro​ścią umy​słu. Gdy​by Ba​snas​ska zo​ba​czy​li te oczy nie​prze​sło​nię​te po​wie​ka​mi, od​cię​li​by mu ję​zyk, aby nie mógł wy​mó​wić swe​go imie​nia, a po​tem spa​li​li​by go żyw​cem. Po​wie​dzia​ła mu to i wie​le in​nych rze​czy, któ​re po​wi​nien wie​dzieć o na​ro​dzie Ba​snas​ska, lecz nie​wie​le o so​bie. Ja​sne było, że na​le​ża​ła do ple​mie​nia nie​wie​le dłu​żej niż on. Przy​pusz​czał, że zgu​bi​ła się na pre​rii i wo​la​ła do​łą​czyć do ple​mie​nia, niż umrzeć z gło​du. Nie mie​li nic prze​ciw​ko jesz​cze jed​nej nie​wol​ni​cy, któ​rą mo​gli wy​ko​rzy​sty​wać wszy​scy męż​czyź​ni, a poza tym wy​ka​za​ła się zręcz​no​ścią w le​cze​niu, więc po​‐ zo​sta​wi​li ją przy ży​ciu. Mia​ła rude wło​sy, nie​zwy​kle ci​chy głos i na​zy​wa​ła się Es​trel. Poza tym nie wie​dział o niej nic, a ona z ko​lei jego o nic nie wy​py​ty​wa​‐ ła, na​wet o imię. Zwa​żyw​szy na oko​licz​no​ści, wy​szedł z tego nie​mal bez szwan​ku. Pa​ri​sto​le, szla​chet​ny ma​te​riał, jaki po​zo​stał po pra​sta​rej ce​teń​skiej na​uce, nie mógł eks​‐ plo​do​wać ani za​pa​lić się, tak że śmi​gacz nie wy​buch​nął pod nim, cho​ciaż układ ste​ru​ją​cy zo​stał znisz​czo​ny. Cien​ki odła​mek wy​bu​cha​ją​ce​go po​ci​sku zra​nił go w gło​wę, ale na szczę​ście zna​la​zła się Es​trel ze swo​ją wie​dzą i ban​‐ da​ża​mi. Nie wy​wią​za​ła się żad​na in​fek​cja, więc szyb​ko wra​cał do zdro​wia i w kil​ka dni po swo​im krwa​wym chrzcie na Hor​res​sin​sa wspól​nie z nią za​pla​‐ no​wał uciecz​kę. Lecz dni mi​ja​ły, a spo​sob​ność się nie nada​rza​ła. Bo też była to spo​łecz​ność

za​mknię​ta – ostroż​ni, za​zdro​śni lu​dzie, czy​nią​cy wszyst​ko w ści​śle okre​ślo​‐ nych ra​mach wy​zna​czo​nych przez ob​rząd​ki, zwy​cza​je i tabu. Cho​ciaż każ​dy łow​ca po​sia​dał swój na​miot, ko​bie​ty były wspól​ne i wszyst​ko, co czy​ni​li, czy​ni​‐ li wspól​nie z in​ny​mi. Byli w mniej​szym stop​niu spo​łe​czeń​stwem niż sto​wa​rzy​‐ sze​nie czy sta​do, współ​za​leż​ni od sie​bie człon​ko​wie jed​nej gru​py. W tej sy​tu​‐ acji dą​że​nie do zdo​by​cia za​ufa​nia in​nej oso​by, nie​za​leż​ność i chęć od​osob​nie​‐ nia były oczy​wi​ście po​dej​rza​ne; Falk i Es​trel mu​sie​li wy​ko​rzy​sty​wać każ​dą spo​sob​ność, aby po​roz​ma​wiać sam na sam. Dziew​czy​na nie zna​ła le​śne​go dia​‐ lek​tu, po​ro​zu​mie​wa​li się w lin​ga​lu, któ​re​go Ba​snas​ska uży​wa​li w szcząt​ko​wej for​mie. – Czas spró​bo​wać – po​wie​dzia​ła kie​dyś. – Może pod​czas bu​rzy śnież​nej, kie​‐ dy śnieg ukry​je nas i na​sze śla​dy. Lecz jak da​le​ko zaj​dzie​my w za​mie​ci? Masz kom​pas, ale zim​no… Zi​mo​we rze​czy Fal​ka zo​sta​ły skon​fi​sko​wa​ne wraz ze wszyst​kim, co po​sia​‐ dał. Za​bra​li na​wet zło​tą ob​rącz​kę, któ​rej ni​g​dy nie zdej​mo​wał. Po​zo​sta​wi​li mu la​ser – był jego in​te​gral​ną czę​ścią jako łow​cy i nie moż​na mu było go za​brać. Lecz jego rze​czy, któ​re no​sił tak dłu​go, okry​wa​ły te​raz wy​sta​ją​ce że​bra i ko​‐ ści​ste nogi sta​re​go łow​cy Kes​sno​ka​ty’ego. Kom​pas po​zo​stał przy nim tyl​ko dla​te​go, że Es​trel za​bra​ła go i ukry​ła, za​nim prze​szu​ka​li jego ple​cak. Obo​je no​si​li ubiór na​ro​du Ba​snas​ska: blu​zy i ob​ci​słe spodnie z koź​lej skó​ry oraz buty i par​ki z czer​wo​nej wo​ło​wej skó​ry, ale nic nie sta​no​wi​ło wy​star​cza​ją​ce​go za​‐ bez​pie​cze​nia przed nie​sio​ną ostrym, zim​nym wia​trem pre​rio​wą za​mie​cią oprócz ścian, da​chu i ognia. – Je​śli zdo​ła​my prze​do​stać się na te​ry​to​rium Sam​si​ty, kil​ka ki​lo​me​trów stąd na za​chód, mo​że​my zejść do Sta​re​go Miej​sca, wiem gdzie, i ukryć się tam, do​pó​ki nie prze​sta​ną nas szu​kać. Za​mie​rza​łam tak zro​bić, za​nim przy​‐ by​łeś. Ale nie mia​łam kom​pa​su i ba​łam się zgu​bić w za​mie​ci. Z kom​pa​sem i mio​ta​czem może nam się udać… albo nie. – Je​śli to na​sza je​dy​na szan​sa – po​wie​dział Falk – sko​rzy​staj​my z niej. Nie był już tak po​ryw​czy, na​iw​ny i pe​łen na​dziei jak przed poj​ma​niem. Był bar​dziej sta​now​czy i nie​uf​ny. Cho​ciaż ucier​piał z ich rąk, nie czuł żalu do człon​ków na​ro​du Ba​snas​ska; na​pięt​no​wa​li go raz na za​wsze, ta​tu​ując z góry na dół obie jego ręce błę​kit​ny​mi kre​cha​mi sym​bo​li​zu​ją​cy​mi po​kre​wień​stwo, zna​cząc go tym sa​mym jako bar​ba​rzyń​cę, ale i jako czło​wie​ka. W po​rząd​ku. Lecz oni mie​li swo​je spra​wy, a on swo​ją. Chciał się uwol​nić, ru​szyć da​lej w po​‐ dróż i czy​nić to, co Zove na​zwał czło​wie​czym dzie​łem – po​py​cha​ła go do tego wola roz​bu​dzo​na w Domu Zove. Ci lu​dzie przy​by​li zni​kąd i zdą​ża​li do​ni​kąd, gdyż od​cię​li ko​rze​nie łą​czą​ce ich z prze​szło​ścią lu​dzi. Do jak naj​szyb​sze​go wy​‐ do​sta​nia się z nie​wo​li skła​nia​ła go nie tyl​ko skraj​na nie​pew​ność eg​zy​sten​cji wśród na​ro​du Ba​snas​ska, ale rów​nież uczu​cie nie​ustan​ne​go bra​ku tchu, skrę​‐ po​wa​nia i unie​ru​cho​mie​nia, trud​niej​sze do znie​sie​nia niż ban​da​że prze​sła​nia​‐ ją​ce oczy. Tego wie​czo​ru Es​trel za​trzy​ma​ła się przy jego na​mio​cie, by mu po​wie​dzieć,

że za​czął pa​dać śnieg, i kie​dy szep​tem ukła​da​li plan uciecz​ki, przy wej​ścio​wej kla​pie ktoś się ode​zwał. Es​trel prze​tłu​ma​czy​ła spo​koj​nie: – On mówi: Śle​py Łow​co, czy chcesz na tę noc Czer​wo​ną Ko​bie​tę? Nie do​da​ła żad​ne​go wy​ja​śnie​nia. Falk znał pra​wo i ce​re​mo​niał dzie​le​nia się ko​bie​ta​mi. Za​ję​ty my​śla​mi o spra​wach, ja​kie oma​wia​li, od​po​wie​dział naj​czę​‐ ściej uży​wa​nym sło​wem z krót​kiej li​sty zna​nych mu wy​ra​żeń ję​zy​ka Ba​snas​‐ ska: – Mieg! Nie! Mę​ski głos po​wie​dział coś jesz​cze na​glą​cym to​nem. – Je​śli bę​dzie pa​da​ło, ju​trzej​szej nocy, może – wy​szep​ta​ła Es​trel w lin​ga​lu. Wciąż za​sta​na​wia​jąc się nad uciecz​ką, Falk nie od​po​wie​dział. Po​tem uświa​do​‐ mił so​bie, że Es​trel pod​nio​sła się i ode​szła, po​zo​sta​wia​jąc go sa​me​go w na​mio​‐ cie. I do​pie​ro po chwi​li zro​zu​miał, że to ona była Czer​wo​ną Ko​bie​tą i że męż​‐ czy​zna za​brał ją, aby z nią ko​pu​lo​wać. Mógł po pro​stu po​wie​dzieć „tak” za​miast „nie”. Kie​dy po​my​ślał o tym, jak zręcz​nie i de​li​kat​nie się nim zaj​mo​wa​ła, o jej ła​god​nych dło​niach i gło​sie oraz o upar​tym mil​cze​niu, pod któ​rym skry​wa​ła swą dumę lub wstyd, aż jęk​nął, że nie uczy​nił nic, aby ją oszczę​dzić, i po​czuł się upo​ko​rzo​ny jako jej to​wa​rzysz… i jako męż​czy​zna. – Wy​ru​szy​my dziś w nocy – po​wie​dział do niej na​stęp​ne​go dnia wśród wi​ru​‐ ją​cych płat​ków śnie​gu przy Na​mio​cie Ko​biet. – Przyjdź do mo​je​go na​mio​tu. Ale do​pie​ro póź​no w nocy. – Kok​te​ky po​wie​dział, że​bym przy​szła do nie​go dziś w nocy. – Nie mo​gła​byś się wy​mknąć? – Może. – Któ​ry na​miot jest Kok​te​ky’ego? – Na lewo za Wspól​nym Na​mio​tem Mzur​ra. Ma łatę nad wej​ściem. – Je​śli nie przyj​dziesz, ja przyj​dę po cie​bie. – Może kie​dy in​dziej bę​dzie mniej nie​bez​piecz​nie… – I mniej śnie​gu. Zima się koń​czy; to może być ostat​nia wiel​ka bu​rza. Wy​ru​‐ szy​my tej nocy. – Przyj​dę do two​je​go na​mio​tu – po​wie​dzia​ła ze swą zwy​kłą, zgod​ną ule​gło​‐ ścią. Po​zo​sta​wił ma​leń​ką szcze​li​nę w ban​da​żach, przez któ​rą mógł wi​dzieć, choć nie​wy​raź​nie, i te​raz chciał się jej przyj​rzeć, lecz zo​ba​czył tyl​ko cień po​śród sza​ro​ści. Przy​szła w naj​głęb​szym mro​ku tej nocy, ci​cha jak płat​ki śnie​gu ci​ska​ne wia​‐ trem o na​miot. Wszyst​ko mie​li przy​go​to​wa​ne. Nie ode​zwa​li się ani sło​wem. Falk za​piął płaszcz z wo​ło​wej skó​ry, na​cią​gnął kap​tur i po​chy​lił się, aby od​su​‐ nąć płach​tę wej​ścia. Usko​czył w bok, kie​dy ja​kiś męż​czy​zna zgię​ty wpół, aby zmie​ścić się w ni​skim otwo​rze, wci​snął się do środ​ka. Był to Kok​te​ky – krzep​‐ ki łow​ca z ogo​lo​ną gło​wą, za​zdro​sny o swo​ją po​zy​cję i mę​skość. – Hor​res​sins! Czer​wo​na Ko​bie​ta… – za​czął, a po​tem do​strzegł ją w cie​niach

za ża​rzą​cy​mi się wę​gla​mi pa​le​ni​ska. W tej sa​mej chwi​li zo​ba​czył, jak są ubra​‐ ni, i zro​zu​miał ich za​mia​ry. Rzu​cił się w tył, aby za​mknąć wej​ście lub umknąć przed ata​kiem Fal​ka, otwie​ra​jąc usta do krzy​ku. Nie my​śląc, od​ru​cho​wo, szyb​ko i pew​nie Falk wy​strze​lił z la​se​ra. Krót​ki błysk nio​są​ce​go śmierć świa​‐ tła za​trzy​mał krzyk na ustach Ba​snas​ski, w jed​nej chwi​li i w ab​so​lut​nej ci​szy spa​lił usta, mózg i ży​cie. Falk się​gnął przez pa​le​ni​sko, chwy​cił ko​bie​tę za rękę i prze​pro​wa​dził ją po​‐ nad cia​łem męż​czy​zny, któ​re​go za​bił w ciem​no​ści. Drob​ny śnieg pró​szył i wi​ro​wał na lek​kim wie​trze. Es​trel szlo​cha​ła. Trzy​‐ ma​jąc lewą ręką jej nad​gar​stek, a pra​wą mio​tacz, Falk ru​szył na za​chód wśród na​mio​tów le​d​wo wi​docz​nych w szcze​li​nach i pa​ję​czy​nach wy​do​by​wa​ją​‐ ce​go się z nich świa​tła. Po kil​ku chwi​lach na świe​cie nie po​zo​sta​ło już nic oprócz nocy i śnie​gu. Ręcz​ne la​se​ry ze Wschod​nie​go Lasu w za​leż​no​ści od na​sta​wie​nia speł​nia​ły kil​ka funk​cji: rę​ko​jeść słu​ży​ła jako za​pal​nicz​ka, a tuba kon​wer​to​ra mo​gła ge​‐ ne​ro​wać ni​sko​ener​ge​tycz​ne im​pul​sy świetl​ne. Falk na​sta​wił la​ser tak, aby wy​sy​łał świa​tło, przy któ​rym mo​gli od​czy​tać wska​za​nia kom​pa​su i wi​dzieć na kil​ka kro​ków przed sobą. Szli da​lej, pro​wa​dze​ni przez świa​tło śmier​cio​no​śnej bro​ni. Kie​ro​wa​li się je​dy​nie wska​za​nia​mi kom​pa​su, gdyż w cha​osie bu​rzy śnież​nej, któ​ra po​łą​czy​ła zie​mię i po​wie​trze w je​den wi​ru​ją​cy roz​gar​diasz, nie mo​gli ina​czej obrać dro​gi. Na dłu​gim wznie​sie​niu, gdzie stał zi​mo​wy obóz na​ro​du Ba​snas​ska, wiatr nie​mal zmiótł śnież​ną po​kry​wę, te​raz zna​leź​li się na ni​żej po​ło​żo​nym te​re​nie. Dro​gę prze​gra​dza​ły tam pół​to​ra​me​tro​we za​spy, przez któ​‐ re Es​trel prze​dzie​ra​ła się, dy​sząc cięż​ko jak pły​wak po​ko​nu​ją​cy wzbu​rzo​ne mo​rze. Falk wy​cią​gnął nie​wy​pra​wio​ny rze​mień ścią​ga​ją​cy jego kap​tur, owi​nął go so​bie wo​kół ręki i po​dał dru​gi ko​niec dziew​czy​nie, by ła​twiej było jej iść po jego śla​dach. Kie​dy upa​dła i szarp​nię​cie lin​ki omal go nie prze​wró​ci​ło, za​wró​‐ cił i mu​siał szu​kać jej w świe​tle la​se​ra. Wresz​cie zo​ba​czył ją sku​lo​ną na śnie​‐ gu. Uklęk​nął i w bla​dej, wi​ru​ją​cej cie​nia​mi śnież​nych płat​ków kuli świa​tła zo​‐ ba​czył jej twarz – po raz pierw​szy wy​raź​nie. Szep​ta​ła: – Wię​cej… nie mogę znieść… – Ode​tchnij chwi​lę. To za​głę​bie​nie osła​nia nas przed wia​trem. Ra​zem sku​li​li się w ma​leń​kiej bań​ce świa​tła, a wo​kół nich w pro​mie​niu se​‐ tek ki​lo​me​trów ci​ska​ny wia​trem śnieg chło​stał rów​ni​ny po​grą​żo​ne w ciem​no​‐ ściach. Wy​szep​ta​ła coś, cze​go w pierw​szej chwi​li nie zro​zu​miał: – Cze​mu go za​bi​łeś? Od​prę​żo​ny i otę​pia​ły, zbie​ra​jąc reszt​ki sił na na​stęp​ny etap ich po​wol​nej uciecz​ki, Falk nie od​po​wie​dział. W koń​cu, krzy​wiąc się, mruk​nął: – Cóż in​ne​go… – Nie wiem. Chy​ba mu​sia​łeś. Jej twarz była bla​da i na​pię​ta; nie zwró​cił uwa​gi na to, co po​wie​dzia​ła. Była

zbyt zmar​z​nię​ta, aby wy​po​cząć, więc dźwi​gnął się, po​cią​ga​jąc ją za sobą. – Chodź. Do rze​ki nie może być da​le​ko. Ale nie było bli​sko. Es​trel przy​szła do jego na​mio​tu kil​ka go​dzin po za​pad​‐ nię​ciu ciem​no​ści – tak o tym my​ślał, w ję​zy​ku lasu bo​wiem ist​nia​ło sło​wo ozna​cza​ją​ce go​dzi​nę, lecz po​ję​cie to było nie​pre​cy​zyj​ne, gdyż lu​dzie nie​pro​wa​‐ dzą​cy in​te​re​sów i nie​pod​ró​żu​ją​cy wśród gwiazd i cza​su nie uży​wa​ją ze​ga​rów – jed​nak da​le​ko było jesz​cze do koń​ca zi​mo​wej nocy. Wła​śnie scho​dzi​li w dół zbo​cza, prze​dzie​ra​jąc się przez plą​ta​ni​nę traw i krza​ków, kie​dy pierw​sza sza​‐ rość za​czę​ła na​sy​cać wi​ru​ją​cą czerń za​mie​ci. Po​tęż​ne, stę​ka​ją​ce ciel​sko wy​ro​‐ sło wprost przed Fal​kiem i za​raz po​grą​ży​ło się w śnie​gu. Gdzieś bli​sko sły​sze​li par​ska​nie jesz​cze jed​nej kro​wy lub byka i po mi​nu​cie wiel​kie stwo​rze​nia były już wszę​dzie wo​kół; wi​dzie​li bia​łe py​ski, ku​dła​te kar​ki i dzi​kie, łza​we oczy po​‐ ły​sku​ją​ce świa​tłem brza​sku, ru​cho​me śnież​ne pa​gór​ki. Prze​szli mię​dzy sta​‐ dem i ze​szli na brzeg nie​wiel​kiej rze​ki, któ​ra od​dzie​la​ła te​ry​to​rium Ba​snas​‐ ska od te​ry​to​rium Sam​sit. Była wart​ka, płyt​ka i nie​za​mar​z​nię​ta. Mu​sie​li prze​być ją w bród. Prąd zbi​jał sto​py, nie​pew​ne na ru​cho​mych ka​mie​niach, szar​pał ko​la​na, wzno​sił się lo​do​wa​tą ob​rę​czą, kie​dy za​nu​rze​ni po pas brnę​li przez pa​lą​ce zim​no. Nogi od​mó​wi​ły Es​trel po​słu​szeń​stwa, za​nim osią​gnę​li dru​gi brzeg. Falk prze​niósł ją przez wodę i sku​te lo​dem trzci​ny, a po​‐ tem, krań​co​wo wy​czer​pa​ny, sku​lił się przy niej wśród po​kry​tych śnie​giem krze​wów pod wy​sta​ją​cą skar​pą za​chod​nie​go brze​gu. Wy​łą​czył świa​tło mio​ta​‐ cza. Nie​śmia​ło, lecz nie​ustę​pli​wie burz​li​wy dzień zwy​cię​żał ciem​ność. – Mu​si​my iść da​lej, mu​si​my roz​pa​lić ogień. Nie od​po​wie​dzia​ła. Trzy​mał ją w ra​mio​nach. Ich par​ki, buty i spodnie były już sztyw​ne od lodu. Dziew​czy​na mia​ła twarz śmier​tel​nie bla​dą. – Es​trel, chodź. Nie mo​że​my tu zo​stać. Pój​dzie​my tyl​ko ka​wa​łek da​lej. To nie ta​kie trud​ne. Chodź, zbudź się, ma​leń​ka, moja go​łąb​ko, zbudź się… Strasz​li​wie zmę​czo​ny mó​wił do niej tak, jak zwykł ma​wiać do Parth daw​no temu. Po​słu​cha​ła go w koń​cu, pod​nio​sła się z tru​dem przy jego po​mo​cy, chwy​ta​jąc lin​kę zmar​z​nię​ty​mi rę​ka​wi​ca​mi, i krok po kro​ku po​dą​ży​ła za nim, prze​kra​‐ cza​jąc brzeg i ni​skie urwi​sko wśród bez​li​to​sne​go, mio​ta​ne​go wia​trem śnie​gu. Trzy​ma​li się rze​ki, idąc na po​łu​dnie, tak jak za​pla​no​wa​li uciecz​kę. Nie miał na​dziei, że od​naj​dą co​kol​wiek w tej wi​ru​ją​cej bia​ło​ści, lecz wkrót​ce tra​fi​li na stru​mień i ru​szy​li w górę jego bie​gu, idąc z tru​dem, bo grunt był nie​rów​ny. Wciąż brnę​li da​lej. Falk chciał się po​ło​żyć i za​snąć, ale tego nie zro​bił, bo prze​cież ktoś na nie​go li​czył, ktoś da​le​ko stąd, daw​no temu, ktoś, kto wy​słał go w tę po​dróż – a on był przed tym kimś od​po​wie​dzial​ny… – Ka​mień – za​brzmiał mu w uchu ochry​pły szept Es​trel. Przed nimi kępa wy​so​kich to​po​li ma​ja​czy​ła w śnie​gu jak przy​mie​ra​ją​ce gło​‐ dem du​chy, a Es​trel szar​pa​ła go za ra​mię. Za​czę​li krą​żyć tam i z po​wro​tem po pół​noc​nym brze​gu przy​sy​pa​ne​go śnie​giem po​to​ku, tuż za to​po​la​mi.

– Ka​mień – po​wta​rza​ła – ka​mień. Cho​ciaż nie wie​dział, na co po​trzeb​ny jej ka​mień, ra​zem z nią grze​bał i szu​‐ kał w śnie​gu. Obo​je peł​za​li na czwo​ra​kach, kie​dy w koń​cu tra​fi​ła na znak, któ​re​go szu​ka​ła: po​kry​ty śnie​giem, wy​so​ki na po​nad metr ka​mien​ny blok. Ze​sztyw​nia​ły​mi rę​ka​wi​ca​mi roz​gar​nę​ła zwa​ły su​che​go śnie​gu po wschod​niej stro​nie gła​zu. Falk po​ma​gał jej, nie od​czu​wa​jąc żad​nej cie​ka​wo​ści, zo​bo​jęt​nia​‐ ły ze zmę​cze​nia. Ich grze​ba​ni​na od​sło​ni​ła me​ta​lo​wy pro​sto​kąt na dziw​nie pła​‐ skim grun​cie. Es​trel usi​ło​wa​ła go pod​nieść. Trza​snę​ła ukry​ta klam​ka. Falk stra​cił reszt​ki sił, pró​bu​jąc pod​nieść po​kry​wę, aż w koń​cu zo​rien​to​wał się, że kra​wę​dzie pro​sto​ką​ta są spo​jo​ne lo​dem, i wiąz​ką cie​pła z rę​ko​je​ści mio​ta​cza roz​pie​czę​to​wał me​tal. Po​tem unie​śli za​pad​nię i zo​ba​czy​li po​śród sko​wy​czą​cej dzi​czy prze​dziw​ne w swej geo​me​trycz​no​ści czy​ste, stro​me stop​nie pro​wa​dzą​ce ku na​stęp​nym za​mknię​tym drzwiom. – Wresz​cie! – wy​szep​ta​ła dziew​czy​na. Speł​zła po scho​dach ty​łem, jak po dra​bi​nie, gdyż nogi od​ma​wia​ły jej po​słu​szeń​stwa. Otwar​ła drzwi i spoj​rza​ła na Fal​ka. – Chodź! – za​wo​ła​ła. Zszedł na dół, za​trza​sku​jąc za​pad​nię. Na​gle ogar​nę​ła ich zu​peł​na ciem​ność i Falk, przy​warł​szy do stop​ni, za​pa​lił świa​tło la​se​ra. Pod nim za​ja​śnia​ła bie​lą twarz Es​trel. Ra​zem prze​szli przez drzwi. Zna​leź​li się w ciem​nym, ob​szer​nym po​miesz​cze​niu, tak du​żym, że świa​tło le​d​wo się​ga​ło su​fi​tu i naj​bliż​szych ścian. W głu​chej ci​szy po​wie​trze sta​ło nie​ru​cho​me. – Po​win​no być tu drew​no. – Ci​chy, ochry​pły od na​pię​cia głos Es​trel ode​zwał się gdzieś z jego le​wej stro​ny. – Jest. Mu​si​my roz​pa​lić ogień… Po​móż mi… Su​che drew​no uło​żo​ne było w wy​so​kie sto​sy w rogu nie​da​le​ko wej​ścia. Pod​‐ czas gdy on roz​pa​lał ogień, uło​żyw​szy drew​no we​wnątrz krę​gu osma​lo​nych ka​mie​ni le​żą​cych na środ​ku pie​cza​ry, Es​trel od​peł​zła gdzieś w ciem​ność i po​‐ wró​ci​ła, wlo​kąc parę gru​bych de​rek. Ro​ze​bra​li się i wy​tar​li do su​cha, a po​tem w śpi​wo​rach zwa​li​li na der​ki jak naj​bli​żej ognia. Pa​lił się, strze​la​jąc wy​so​ko pło​mie​nia​mi ni​czym w ko​mi​nie, po​ry​wa​ny sil​nym prą​dem po​wie​trza, któ​ry za​bie​rał rów​nież dym. Nie​moż​li​we było, aby ogrzał cały ten wiel​ki po​kój czy ja​ski​nię, ale świa​tło i cie​pło na​peł​ni​ło ich otu​chą. Es​trel wy​do​by​ła ze swej tor​‐ by su​szo​ne mię​so i żuli je, cho​ciaż bo​la​ły ich od​mro​żo​ne war​gi i choć byli zbyt zmę​cze​ni, aby od​czu​wać głód. Stop​nio​wo cie​pło ognia za​czę​ło prze​ni​kać ich cia​ła. – Kto jesz​cze ko​rzy​sta z tego schro​ni​ska? – Są​dzę, że wszy​scy, któ​rzy je zna​ją. – Kie​dyś mu​siał stać tu ogrom​ny dom, je​śli to są jego piw​ni​ce – po​wie​dział Falk, spo​glą​da​jąc na drga​ją​ce i gęst​nie​ją​ce cie​nie, któ​re prze​cho​dzi​ły w nie​‐ prze​nik​nio​ną ciem​ność tam, gdzie nie do​cie​rał blask ognia, i wspo​mi​na​jąc roz​‐ le​głe pod​zie​mia pod Do​mem Stra​chu. – Mó​wią, że było tu kie​dyś całe mia​sto. Te piw​ni​ce cią​gną się da​le​ko od drzwi, tak mó​wią. Nie wiem. – Jak do​wie​dzia​łaś się o tym schro​ni​sku? Czy je​steś ko​bie​tą na​ro​du Sam​sit?

– Nie. Nie wy​py​ty​wał da​lej, przy​po​mniaw​szy so​bie ka​non po​stę​po​wa​nia, lecz nie​‐ spo​dzie​wa​nie dziew​czy​na ode​zwa​ła się w swój zwy​kły, ule​gły spo​sób. – Je​stem Wę​drow​cem. Zna​my wie​le ta​kich kry​jó​wek… Sły​sza​łeś o Wę​drow​‐ cach? – Tro​chę – od​parł Falk, wy​cią​ga​jąc się na der​ce. – Nie​wie​le wie​dzą o nas w le​sie – po​wie​dzia​ła Es​trel. Sie​dzia​ła opa​tu​lo​na bez​kształt​nym śpi​wo​rem. Rude wło​sy wiły się wo​kół jej twa​rzy, a bla​do​zie​lo​‐ ny ja​de​ito​wy amu​let na jej szyi ły​skał pło​mie​nia​mi ognia. – Ża​den Wę​dro​wiec nie do​tarł tak da​le​ko na wschód, do mo​je​go domu. To, co o nich opo​wia​da​no, bar​dziej pa​su​je do Ba​snas​ska. Po​dob​no są bar​ba​rzyń​ca​mi, łow​ca​mi, ko​czow​ni​ka​mi – mó​wił sen​nie. – Nie​któ​rych Wę​drow​ców moż​na na​zwać bar​ba​rzyń​ca​mi, in​nych nie. Wszy​‐ scy łow​cy by​dła, czy​li Ba​snas​ska, Sam​sit i Ark​sa, to bar​ba​rzyń​cy, któ​rzy nie zna​ją ni​cze​go poza swo​im te​ry​to​rium. My wę​dru​je​my wszę​dzie. Na wschód od lasu, na po​łu​dnie do uj​ścia Rze​ki We​wnętrz​nej i na za​chód przez Wiel​kie Góry i Góry Za​chod​nie, aż do sa​me​go oce​anu. Sama wi​dzia​łam słoń​ce za​nu​‐ rza​ją​ce się w oce​anie, za łań​cu​chem błę​kit​nych wy​se​pek le​żą​cych da​le​ko od brze​gu, poza za​to​pio​ny​mi do​li​na​mi Ka​li​for​nii, po​chło​nię​ty​mi przez trzę​sie​nie zie​mi… – Jej ci​chy głos prze​szedł w ryt​micz​ny ar​cha​icz​ny za​śpiew czy la​‐ ment. – Mów da​lej – za​mru​czał Falk, lecz dziew​czy​na za​mil​kła, a on wkrót​ce za​‐ padł w głę​bo​ki sen. Przez chwi​lę wpa​try​wa​ła się w jego twarz. W koń​cu pod​gar​nę​ła ża​rzą​ce się wę​gle, wy​szep​ta​ła kil​ka słów, może mo​dli​ła się do amu​le​tu, i zwi​nę​ła się do snu po dru​giej stro​nie ognia. Kie​dy się zbu​dził, ukła​da​ła nad ogniem rusz​to​wa​nie z ka​mie​ni, na któ​rym po​sta​wi​ła na​peł​nio​ny śnie​giem ko​cio​łek. – Jest póź​ne po​po​łu​dnie – ode​zwa​ła się. – Albo po​ra​nek, albo po​łu​dnie. Bu​‐ rza nie uci​chła. Nie wy​tro​pią nas. A je​śli na​wet, to nie do​sta​ną się tu​taj… Ten ko​cio​łek był scho​wa​ny ra​zem z der​ka​mi. A tu jest tor​ba z su​szo​nym gro​chem. Nie bę​dzie nam źle tu​taj. – Zmę​czo​na twarz o de​li​kat​nych ry​sach od​wró​ci​ła się do nie​go z cie​niem uśmie​chu. – Cho​ciaż jest ciem​no. Nie lu​bię gru​bych ścian i ciem​no​ści. – To lep​sze niż za​ban​da​żo​wa​ne oczy. Ale ura​to​wa​łaś mi ży​cie tymi ban​da​ża​‐ mi. Śle​py Hor​res​sins był lep​szy niż mar​twy Falk. – Za​wa​hał się, a po​tem za​‐ py​tał: – Dla​cze​go mnie ura​to​wa​łaś? Wzru​szy​ła ra​mio​na​mi, wciąż z ni​kłym, nie​chęt​nym uśmie​chem na twa​rzy. – Wspól​na dola nie​wo​li. Mó​wią prze​cież, że nikt nie prze​ści​gnął Wę​drow​ców w ma​sko​wa​niu się i pod​stę​pach. Czy nie sły​sza​łeś, jak na​zy​wa​li mnie Ko​bie​tą Li​sem? Po​zwól, niech opa​trzę two​je rany. Za​bra​łam ze sobą wszyst​ko, co trze​‐ ba. – Czy wszy​scy Wę​drow​cy są tak do​bry​mi le​ka​rza​mi?

– Zna​my się na tym i owym. – I zna​cie sta​ry ję​zyk, nie za​po​mnie​li​ście daw​nych zwy​cza​jów lu​dzi jak Ba​‐ snas​ska. – Tak, wszy​scy zna​my lin​gal. Zo​bacz, od​mro​zi​łeś so​bie wczo​raj pła​tek ucha, bo wy​cią​gną​łeś rze​mień ze swe​go kap​tu​ra, żeby mnie pro​wa​dzić. – Nie mogę tego zo​ba​czyć – od​parł uprzej​mie Falk, pod​da​jąc się jej za​bie​‐ gom. – Zresz​tą zwy​kle nie mu​szę tego ro​bić. Gdy prze​wią​zy​wa​ła wciąż jesz​cze nie​za​go​jo​ną ranę na jego skro​ni, raz czy dwa spoj​rza​ła z uko​sa na jego twarz i w koń​cu od​wa​ży​ła się za​py​tać: – Wie​lu Le​śnych Lu​dzi ma ta​kie oczy jak ty? – Ża​den. Nie​wąt​pli​wie ka​non wziął górę nad cie​ka​wo​ścią, gdyż nie za​py​ta​ła o nic wię​‐ cej, a on, zde​cy​do​wa​ny nie ufać ni​ko​mu, nie miał ocho​ty sam ni​cze​go wy​ja​‐ śniać. Lecz jego cie​ka​wość prze​wa​ży​ła i za​py​tał: – Więc nie prze​stra​szy​ły cię te ko​cie oczy? – Nie – od​par​ła jak zwy​kle spo​koj​nie. – Prze​stra​szy​łeś mnie tyl​ko raz. Kie​dy strze​li​łeś… tak szyb​ko… – Za​alar​mo​wał​by cały obóz. – Wiem. Ale my nie uży​wa​my bro​ni. Strze​li​łeś tak szyb​ko, że się prze​ra​zi​‐ łam… to było tak samo prze​ra​ża​ją​ce jak to strasz​ne zda​rze​nie, ja​kie wi​dzia​‐ łam kie​dyś, kie​dy by​łam dziec​kiem. Pe​wien męż​czy​zna za​bił in​ne​go z mio​ta​‐ cza szyb​ciej niż myśl, tak jak ty. Był jed​nym z wy​tar​tych. – Wy​tar​tych? – Och, nie​kie​dy moż​na ich spo​tkać w gó​rach. – Nie​wie​le wiem o gó​rach. Wy​ja​śni​ła, choć wy​da​wa​ło się, że z pew​ną nie​chę​cią. – Znasz Pra​wo Wład​ców. Wiesz, że nie za​bi​ja​ją. Je​śli w mie​ście znaj​du​je się mor​der​ca, nie za​bi​ja​ją go, tyl​ko wy​cie​ra​ją. Coś ro​bią z jego umy​słem. Po​tem uwal​nia​ją go i za​czy​na ży​cie na nowo, już nie​win​ny. Ten czło​wiek, o któ​rym mó​wię, był star​szy od cie​bie, lecz miał umysł ma​łe​go dziec​ka. Ale do​stał mio​‐ tacz w swo​je ręce, a one wie​dzia​ły, jak go użyć i… i strze​lił do dru​gie​go, z bli​‐ ska, tak jak ty. Falk mil​czał. Spo​glą​dał po​przez ogień na swój mio​tacz, cu​dow​ne małe na​‐ rzę​dzie, któ​rym roz​pa​lał ogień, zdo​by​wał po​ży​wie​nie i roz​ja​śniał ciem​no​ści pod​czas swej dłu​giej wę​drów​ki. Jed​nak jego ręce nie wie​dzia​ły, jak użyć tej bro​ni. Strze​lać na​uczył się od Me​toc​ka i dzię​ki nie​mu na​brał wpra​wy w po​lo​‐ wa​niu. Tego był pe​wien. Nie mógł być zwy​kłym kry​mi​na​li​stą, któ​re​mu wy​‐ nio​słe mi​ło​sier​dzie Wład​ców Es Toch dało jesz​cze jed​ną szan​sę… A jed​nak czy nie było to bar​dziej praw​do​po​dob​ne niż jego mgli​ste i nie​‐ uchwyt​ne sny i wy​obra​że​nia o swym po​cho​dze​niu? – W jaki spo​sób wy​cie​ra​ją ludz​ki umysł? – Nie wiem. – Mogą to ro​bić – rzekł ochry​płym gło​sem – nie tyl​ko kry​mi​na​li​stom, ale

rów​nież… rów​nież bun​tow​ni​kom. – Kim są bun​tow​ni​cy? – Po​słu​gi​wa​ła się lin​ga​lem bie​glej niż on, lecz naj​wy​‐ raź​niej ni​g​dy nie sły​sza​ła tego sło​wa. Skoń​czy​ła ban​da​żo​wać jego rany i uważ​nie scho​wa​ła garść swych le​karstw do tor​by. Ob​ró​cił się ku niej tak na​gle, że prze​stra​szy​ła się i od​su​nę​ła. – Czy wi​dzia​łaś kie​dyś ta​kie oczy jak moje, Es​trel? – Nie. – Znasz mia​sto? – Es Toch? Tak, by​wa​łam tam. – Wi​dzia​łaś za​tem Shin​ga? – Nie je​steś Shin​gą. – Nie. Ale idę do nich – mó​wił te​raz gwał​tow​nie. – Boję się… – prze​rwał. Es​trel za​mknę​ła tor​bę z le​ka​mi i scho​wa​ła ją do ple​ca​ka. – Es Toch jest dziw​nym miej​scem dla lu​dzi z Le​śnych Do​mów i od​le​głych kra​in – ode​zwa​ła się w koń​cu swym ci​chym, po​waż​nym gło​sem. – Spa​ce​ro​wa​‐ łam jego uli​ca​mi i nie sta​ła mi się żad​na krzyw​da. Miesz​ka tam mnó​stwo lu​‐ dzi, nikt nie czu​je stra​chu przed Wład​ca​mi. Nie mu​sisz się bać. Wład​cy są po​‐ tęż​ni, ale o Es Toch mówi się wie​le nie​praw​dy… Ich oczy się spo​tka​ły. W na​głym po​sta​no​wie​niu, przy​wo​łu​jąc całą swą umie​‐ jęt​ność po​ro​zu​mie​wa​nia pa​ra​wer​bal​ne​go, ode​zwał się do niej po raz pierw​szy w my​ślo​mo​wie: Po​wiedz mi za​tem praw​dę o Es Toch! Po​trzą​snę​ła gło​wą, od​po​wia​da​jąc na głos: – Ura​to​wa​łam ci ży​cie, a ty mnie, je​ste​śmy to​wa​rzy​sza​mi i współ​wę​drow​ca​‐ mi, lecz nie będę uży​wać my​ślo​mo​wy wo​bec cie​bie ani żad​nej in​nej oso​by spo​‐ tka​nej przy​pad​kiem. Ani te​raz, ani ni​g​dy. – Więc mimo wszyst​ko są​dzisz, że je​stem Shin​gą? – za​py​tał iro​nicz​nie. – Kto wie? – od​par​ła, a po​tem do​da​ła z nie​śmia​łym uśmie​chem: – Cho​ciaż trud​no by​ło​by mi uwie​rzyć, że wła​śnie ty nim je​steś… Zo​bacz, śnieg się sto​pił. Wyj​dę i przy​nio​sę wię​cej. Trze​ba go tak wie​le na odro​bi​nę wody, a obo​je je​ste​‐ śmy spra​gnie​ni. Masz… masz na imię Falk? Ski​nął gło​wą, ob​ser​wu​jąc ją bacz​nie. – Nie trać do mnie za​ufa​nia – po​wie​dzia​ła. – I po​zwól mi prze​ko​nać się do cie​bie. My​ślo​mo​wa ni​cze​go nie do​wo​dzi, a za​ufa​nie musi wy​ro​snąć wśród czy​‐ nów, po​trze​bu​je cza​su. – Więc pod​le​waj je – rzekł – i mam na​dzie​ję, że wy​ro​śnie. Póź​niej, pod​czas dłu​giej nocy zbu​dził się w ci​szy ja​ski​ni i zo​ba​czył, że Es​trel sie​dzi sku​lo​na przy roz​ża​rzo​nych wę​glach, z gło​wą zło​żo​ną na ko​la​nach. Wy​‐ mó​wił jej imię. – Zim​no mi – po​skar​ży​ła się. – Ogień wy​gasł… – Chodź do mnie – po​wie​dział sen​nie. Nie od​po​wie​dzia​ła, lecz nie​ba​wem po​de​szła przez czer​wo​na​wy mrok, nie ma​jąc na so​bie nic z wy​jąt​kiem bla​do​zie​lo​ne​go ka​mie​nia po​mię​dzy drob​ny​mi pier​sia​mi. Była szczu​pła i trzę​sła się z zim​na. Cho​ciaż był mło​dym męż​czy​‐

zną, po​sta​no​wił, że nie do​tknie tej dziew​czy​ny, któ​ra tak wie​le wy​cier​pia​ła od bar​ba​rzyń​ców, lecz gdy wy​szep​ta​ła: „Ogrzej mnie, po​ciesz”, roz​pa​lił się jak ogień na wie​trze i wszyst​kie po​sta​no​wie​nia ule​cia​ły po​rwa​ne jej bli​sko​ścią i cał​ko​wi​tą ule​gło​ścią. Całą noc prze​le​ża​ła w jego ra​mio​nach przy po​pio​łach ogni​ska. Jesz​cze trzy dni i noce spę​dzi​li w pie​cza​rze, śpiąc i ko​cha​jąc się, a po​nad nimi za​mieć za​mie​ra​ła i zno​wu za​czy​na​ła sza​leć z daw​ną siłą. Es​trel za​wsze była zgod​na i ustę​pli​wa. Pa​mię​ta​jąc tyl​ko peł​ną ra​do​ści mi​łość, jaką dzie​lił z Parth, był wstrzą​śnię​ty nie​na​sy​ce​niem i gwał​tow​no​ścią pra​gnień, ja​kie bu​‐ dzi​ła w nim Es​trel. Czę​sto na​wie​dza​ły go my​śli o Parth, wraz z ży​wym wspo​‐ mnie​niem źró​dła kry​sta​licz​nej, wart​kiej wody, któ​ra try​ska​ła wśród skał w cie​ni​stym le​śnym za​kąt​ku nie​da​le​ko Po​la​ny. Żad​ne wspo​mnie​nia nie mo​gły jed​nak uga​sić tego po​żą​da​nia, więc zno​wu za​nu​rzał się w nie​zgłę​bio​nej ule​gło​‐ ści Es​trel aż do wy​czer​pa​nia. Kie​dyś wszyst​ko to zmie​ni​ło się w nie​zro​zu​mia​‐ łą złość. Za​rzu​cił jej w gnie​wie: – Od​da​łaś mi się, bo my​śla​łaś, że mu​sisz to zro​bić, że ina​czej wziął​bym cię siłą. – A nie zro​bił​byś tego? – Nie. – Wie​rzył w to. – Nie chcę, że​byś mi słu​ży​ła, słu​cha​ła mnie… Obo​je po​trze​bu​je​my cie​pła, ludz​kie​go cie​pła, praw​da? – Tak – wy​szep​ta​ła. Nie chciał się do niej zbli​żać przez ja​kiś czas. Po​sta​no​wił, że nie do​tknie jej wię​cej. Od​szedł z za​pa​lo​ną lam​pą mio​ta​cza, aby zba​dać tę dziw​ną piw​ni​cę, w któ​rej się znaj​do​wa​li. Po kil​ku​set kro​kach pie​cza​ra za​czę​ła się zwę​żać, prze​cho​dząc w wy​so​ki i sze​ro​ki tu​nel, któ​ry pro​wa​dził zu​peł​nie pro​sto przez dłu​gi czas, po​tem za​krę​cił, bez żad​ne​go zwę​że​nia czy roz​ga​łę​zie​nia. Za ciem​‐ nym za​krę​tem znów biegł da​lej i da​lej. Kro​ki Fal​ka roz​brzmie​wa​ły głu​chym echem. Nic nie od​bi​ja​ło naj​mniej​sze​go bły​sku świa​tła, nic nie rzu​ca​ło cie​nia. Szedł, do​pó​ki nie zmę​czył się i nie zgłod​niał, po​tem wró​cił do Es​trel, do nie​‐ koń​czą​cych się obiet​nic, że ni​g​dy jej nie do​tknie, i do jej ob​jęć, któ​re wni​wecz ob​ra​ca​ły te obiet​ni​ce. Bu​rza się skoń​czy​ła. Noc​ny deszcz od​sło​nił czerń na​giej zie​mi, a ostat​nie za​‐ pad​nię​te za​spy skrzy​ły się ście​ka​ją​cą po nich wodą. Falk stał na szczy​cie scho​dów, z wło​sa​mi roz​świe​tlo​ny​mi bla​skiem słoń​ca i twa​rzą owie​wa​ną wia​‐ trem, któ​ry na​peł​niał świe​żo​ścią jego płu​ca. Czuł się jak kret po zi​mo​wym śnie, jak szczur, któ​ry wy​szedł ze swej nory. – Chodź​my! – za​wo​łał do Es​trel i zszedł z po​wro​tem do piw​ni​cy tyl​ko po to, aby po​móc jej wy​nieść ba​gaż i zo​sta​wić tę pie​cza​rę za sobą. Za​py​tał dziew​czy​nę, czy wie, gdzie są jej współ​ple​mień​cy, a ona od​po​wie​‐ dzia​ła: – Te​raz być może da​le​ko na za​cho​dzie. – Czy wie​dzie​li, że sama prze​pra​wia​łaś się przez te​ry​to​rium Ba​snas​ska? – Sama? Tyl​ko w le​gen​dach z Cza​su Miast ko​bie​ty za​wsze i wszę​dzie cho​‐

dzi​ły same. Był ze mną męż​czy​zna, Ba​snas​ska go za​bi​li. – Jej de​li​kat​na, nie​‐ ru​cho​ma twarz nie wy​ra​ża​ła ni​cze​go. Wów​czas Falk za​czął ro​zu​mieć jej dziw​ną bier​ność, brak wza​jem​no​ści, któ​ry wy​dał mu się nie​mal zdra​dą. Wy​cier​pia​ła zbyt wie​le, by mo​gła od​wza​jem​nić po​zy​tyw​ne uczu​cie. Kim był jej to​wa​rzysz, któ​re​go za​bi​li Ba​snas​ska? Falk nie miał żad​ne​go po​wo​du, by o to py​tać, lecz jego gniew się roz​wiał, od tej chwi​li od​no​sił się do Es​trel z peł​nym za​ufa​niem i czu​ło​ścią. – Może mógł​bym w ja​kiś spo​sób po​móc ci w od​na​le​zie​niu twych ro​da​ków? – Je​steś do​brym czło​wie​kiem, Falk – od​par​ła ci​cho. – Ale oni są te​raz da​le​ko przed nami, a ja nie mogę prze​szu​kać ca​łych za​chod​nich rów​nin… Wzru​szy​ła go nuta za​gu​bie​nia i re​zy​gna​cji w jej gło​sie. – Więc chodź ze mną na za​chód, do​pó​ki nie usły​szy​my ja​kichś wie​ści o nich. Wiesz, do​kąd idę. Wciąż trud​no było mu wy​mó​wić sło​wa „Es Toch”, któ​re w ję​zy​ku lasu ozna​‐ cza​ły coś nie​przy​zwo​ite​go i wstręt​ne​go. Nie przy​wykł jesz​cze, by tak jak Es​‐ trel zwy​czaj​nie mó​wić o mie​ście Shin​ga. Wa​ha​ła się, ale na​le​gał i zgo​dzi​ła się pójść z nim. Ucie​szy​ła go ta de​cy​zja. Po​znał sa​mot​ność, nie chciał jej zno​wu za​znać. Ra​zem wy​ru​szy​li w dro​gę. Falk szedł z lek​kim ser​cem, cie​sząc się, że zno​wu jest na otwar​tej prze​strze​‐ ni, wol​ny. W tej chwi​li cel po​dró​ży nie miał zna​cze​nia. Dzień był ja​sny, bia​łe, roz​cią​gnię​te na nie​bie chmu​ry że​glo​wa​ły po​nad ich gło​wa​mi i dro​ga, któ​rą szli, była ce​lem sa​mym w so​bie. Falk szedł przed sie​bie, a ła​god​na, ule​gła, wy​trwa​ła ko​bie​ta po​dą​ża​ła z nim ra​mię w ra​mię.

5 Prze​mie​rzy​li pie​szo wiel​kie rów​ni​ny – co moż​na ła​two i szyb​ko po​wie​dzieć, lecz wca​le nie​ła​two i pręd​ko uczy​nić. Dni były już dłuż​sze od nocy i co​raz cie​‐ plej​sze, kie​dy po raz pierw​szy zo​ba​czy​li, jesz​cze z bar​dzo da​le​ka, swój cel – ba​rie​rę wy​bie​lo​ną przez śnieg i od​le​głość, ścia​nę bie​gną​cą wzdłuż kon​ty​nen​tu z pół​no​cy na po​łu​dnie. Falk stał bez ru​chu, przy​pa​tru​jąc się od​le​głym szczy​‐ tom. – Tam wy​so​ko jest Es Toch – po​wie​dzia​ła Es​trel. – Mam na​dzie​ję, że każ​de z nas znaj​dzie tam to, cze​go szu​ka. – Mój strach jest więk​szy niż moja na​dzie​ja… Jed​nak cie​szę się, że wi​dzę góry. – Po​win​ni​śmy stąd odejść. – Za​py​tam księ​cia, czy nie bę​dzie miał nic prze​ciw​ko temu, by​śmy ju​tro wy​‐ ru​szy​li. Za​nim ją opu​ścił, od​wró​cił się, spo​glą​da​jąc przez chwi​lę na wschód, na pu​‐ styn​ną kra​inę roz​cią​ga​ją​cą się za ogro​da​mi księ​cia, jak gdy​by pa​trzył wstecz na całą dro​gę, któ​rą wspól​nie prze​by​li. Te​raz wie​dział już do​brze, jak pu​sty i ta​jem​ni​czy świat za​miesz​ki​wa​li lu​dzie u schył​ku swej hi​sto​rii. On i jego to​wa​rzysz​ka szli ca​ły​mi dnia​mi i nie wi​dzie​li śla​du ludz​kiej byt​no​ści. Na po​cząt​ku swej po​dró​ży szli nie​zwy​kle ostroż​nie przez te​ry​to​ria Sam​sit i in​nych na​ro​dów łow​ców by​dła, któ​rzy – co Es​trel do​brze wie​dzia​ła – byli rów​nie dra​pież​ni i okrut​ni, jak Ba​snas​ska. Gdy zna​leź​li się w bar​dziej ja​ło​wej kra​inie, gdzie zmu​sze​ni byli trzy​mać się szla​ków wio​dą​cych do wody, je​śli tyl​‐ ko coś wska​zy​wa​ło na nie​daw​ną obec​ność lub bli​skość lu​dzi, Es​trel zdwa​ja​ła czuj​ność i nie​kie​dy zmie​nia​ła tra​sę. Do​brze orien​to​wa​ła się w te​re​nie, a jej zna​jo​mość tych roz​le​głych ob​sza​rów, któ​re prze​mie​rza​li, była wręcz za​dzi​wia​‐ ją​ca. Cza​sa​mi, gdy te​ren gma​twał się i nie byli pew​ni, do​kąd się skie​ro​wać, mó​wi​ła: „Po​cze​kaj​my do świ​tu”, a po​tem od​cho​dzi​ła na bok, mo​dli​ła się przez chwi​lę do swo​je​go amu​le​tu, po czym wra​ca​ła, za​wi​ja​ła się w śpi​wór i spo​koj​‐ nie za​sy​pia​ła – a dro​ga, któ​rą wy​bie​ra​ła o świ​cie, za​wsze oka​zy​wa​ła się wła​‐ ści​wa. – In​stynkt Wę​drow​ca – od​po​wia​da​ła, kie​dy Falk po​dzi​wiał jej wy​czu​cie. – W każ​dym ra​zie do​pó​ki trzy​ma​my się bli​sko wody i z da​le​ka od ludz​kich istot, je​ste​śmy bez​piecz​ni. Kie​dyś, już po wie​lu dniach wę​drów​ki na za​chód od cza​su, gdy opu​ści​li piw​‐

ni​ce, po​dą​ża​jąc łu​kiem głę​bo​kiej do​li​ny wzdłuż po​to​ku, tak nie​spo​dzie​wa​nie zna​leź​li się w po​bli​żu osa​dy, że oto​czy​li ich war​tow​ni​cy, za​nim zdo​ła​li uciec. Rzę​si​sty deszcz skrył przed nimi wszel​kie śla​dy i od​gło​sy osa​dy. Jej miesz​kań​‐ cy nie uży​li prze​mo​cy i chcie​li ugo​ścić ich przez dzień lub dwa, a Falk ocho​czo na to przy​stał, bo nie uśmie​cha​ła mu się wę​drów​ka i no​co​wa​nie w desz​czu. Człon​ko​wie tego na​ro​du, czy też ple​mie​nia, na​zy​wa​li sie​bie Psz​cze​la​rza​mi. Wszy​scy dziw​ni, zna​ją​cy pi​smo, uzbro​je​ni w la​se​ry i iden​tycz​nie ubra​ni, za​‐ rów​no męż​czyź​ni, jak i ko​bie​ty, w dłu​gie żół​te tu​ni​ki z zi​mo​we​go suk​na z na​‐ szy​ty​mi na pier​siach brą​zo​wy​mi krzy​ża​mi, byli go​ścin​ni i ma​ło​mów​ni. Wska​‐ za​li po​dróż​nym łóż​ka w swych do​mach przy​po​mi​na​ją​cych woj​sko​we ba​ra​ki – dłu​gich, ni​skich bu​dyn​kach z drew​na i gli​ny – i ob​da​ro​wa​li ob​fi​cie żyw​no​ścią ze wspól​ne​go sto​łu, lecz tak nie​chęt​nie od​zy​wa​li się do go​ści, jak do sie​bie na​‐ wza​jem. Spra​wia​li wra​że​nie wspól​no​ty nie​mych. Za​przy​się​gli mil​cze​nie. Mają swo​je ob​rząd​ki, skła​da​ją ślu​by i przy​się​gi, nikt nie wie, o co w tym wszyst​kim cho​dzi, ob​ja​śnia​ła Es​trel ze spo​koj​ną, obo​jęt​ną po​gar​dą, któ​rą zda​wa​ła się da​‐ rzyć więk​szość ro​dza​ju ludz​kie​go. Wę​drow​cy mu​szą być dum​nym na​ro​dem, po​my​ślał Falk. Psz​cze​la​rze zaś od​no​si​li się do niej z jesz​cze więk​szą po​gar​dą; nikt ni​g​dy nie ode​zwał się do niej ani sło​wem. Mó​wi​li do Fal​ka: „Two​ja ko​bie​‐ ta po​trze​bu​je no​wych bu​tów”, tak jak​by była ko​niem, a oni za​uwa​ży​li, że wy​‐ ma​ga pod​ku​cia. Ich ko​bie​ty uży​wa​ły mę​skich imion, zwra​ca​ły się do sie​bie i od​no​si​ły jak do męż​czyzn. Po​waż​ne dziew​czę​ta o czy​stych oczach i mil​czą​‐ cych ustach żyły i pra​co​wa​ły jak męż​czyź​ni wśród rów​nie po​waż​nych i sta​‐ tecz​nych chłop​ców i mło​dych męż​czyzn. Kil​ku Psz​cze​la​rzy prze​kro​czy​ło czter​‐ dziest​kę, a ża​den nie miał mniej niż dwa​na​ście lat. Była to dziw​na spo​łecz​‐ ność; rów​nie dziw​na, jak te ba​ra​ki spra​wia​ją​ce wra​że​nie zi​mo​wych ko​szar sta​cjo​nu​ją​cej tu w cał​ko​wi​tym od​osob​nie​niu ar​mii pod​czas za​wie​sze​nia dzia​‐ łań ja​kiejś nie​wy​tłu​ma​czal​nej woj​ny. Smut​ni, god​ni po​dzi​wu lu​dzie. Upo​rząd​‐ ko​wa​nie i skrom​ność ich ży​cia przy​po​mi​na​ły Fal​ko​wi Dom Zove, a ich skry​te, lecz cał​ko​wi​cie po​zba​wio​ne wy​ra​cho​wa​nia po​świę​ce​nie wzbu​dza​ło jego sza​cu​‐ nek i wdzięcz​ność. Ci pięk​ni, asek​su​al​ni wo​jow​ni​cy byli dum​ni, ale ni​g​dy nie wy​ja​wi​li Fal​ko​wi po​wo​du swej dumy. – Ho​du​ją lu​dzi. Poj​ma​ne ko​bie​ty bar​ba​rzyń​ców za​pład​nia​ją jak ma​cio​ry, a dzie​cia​ki wy​cho​wu​ją w gru​pach. Czczą Mar​twe​go Boga, zjed​nu​ją go so​bie ofia​ra​mi z lu​dzi. Ich re​li​gia to reszt​ki ja​kie​goś sta​re​go prze​są​du – po​wie​dzia​ła Es​trel, kie​dy Falk wy​ra​ził się o Psz​cze​la​rzach z apro​ba​tą. Przy ca​łej swej ule​‐ gło​ści trak​to​wa​ła in​nych jak isto​ty niż​sze​go rzę​du. Aro​gan​cja u ko​goś tak bier​ne​go roz​ba​wi​ła Fal​ka, po​sta​no​wił więc po​draż​nić się z nią tro​chę. – Cóż, wi​dzia​łem cię wie​czo​rem, jak mam​ro​ta​łaś do swe​go amu​le​tu. Re​li​gie są róż​ne… – Oni na​praw​dę ro​bią to, co po​wie​dzia​łam – od​par​ła, lecz bez po​przed​niej za​pal​czy​wo​ści. – Prze​ciw komu tak się zbro​ją? – Oczy​wi​ście prze​ciw swym wro​gom. Tak jak​by mo​gli wal​czyć z Shin​ga!

Tak jak​by Shin​ga za​wra​ca​li so​bie gło​wę wal​ką z nimi! – Nie chcesz dłu​żej tu zo​stać, praw​da? – Tak, nie ufam tym lu​dziom. Zbyt dużo ukry​wa​ją. Falk wie​czo​rem po​szedł po​że​gnać się z przy​wód​cą spo​łecz​no​ści, sza​ro​okim Hiar​da​nem. Hiar​dan skwi​to​wał jego po​dzię​ko​wa​nie kil​ko​ma sło​wa​mi, a po​‐ tem po​wie​dział, roz​waż​nie i wprost, jak zwy​kli czy​nić to Psz​cze​la​rze: – Są​dzę, że mó​wi​łeś nam je​dy​nie praw​dę. Dzię​ki ci za to. Ugo​ści​li​by​śmy cię hoj​niej i by​li​by​śmy bar​dziej szcze​rzy, gdy​byś przy​był sam. Falk za​wa​hał się, za​nim od​po​wie​dział: – Przy​kro mi z tego po​wo​du, lecz ni​g​dy nie do​tarł​bym tu​taj, gdy​by nie moja prze​wod​nicz​ka i przy​ja​ciół​ka. Cóż… wy wszy​scy ży​je​cie tu​taj ra​zem, mi​strzu Hiar​da​nie. Czy kie​dy​kol​wiek by​wa​cie sami? – Rzad​ko. Sa​mot​ność to śmierć dla du​szy; czło​wiek jest cząst​ką ludz​ko​ści, tak się u nas mówi. Lecz po​wia​da​my rów​nież: Nie ufaj ni​ko​mu oprócz swe​go bra​ta i bra​ta z roju, któ​re​go znasz od nie​mow​lę​cia. To na​sza za​sa​da. Je​dy​na bez​piecz​na. – Ja nie mam krew​nych, a moje ży​cie nie jest bez​piecz​ne, mi​strzu – po​wie​‐ dział Falk, skło​niw​szy się po żoł​nier​sku, w sty​lu Psz​cze​la​rzy. Na​stęp​ne​go dnia o świ​cie ru​szył wraz z Es​trel w dal​szą dro​gę. od cza​su do cza​su wi​dzie​li inne osa​dy czy obo​zo​wi​ska, nie​wiel​kie, wszyst​kie po​ło​żo​ne z dala od sie​bie. Było ich pięć albo sześć. Przy​naj​mniej w nie​któ​rych Falk by się za​trzy​mał, gdy​by wę​dro​wał sam. Był uzbro​jo​ny, a oni zda​wa​li się nie​szko​‐ dli​wi – wi​dy​wał parę ko​czow​ni​czych na​mio​tów nad ob​wie​dzio​nym lo​dem po​to​‐ kiem, sa​mot​ne​go ma​łe​go pa​stusz​ka strze​gą​ce​go na roz​le​głym zbo​czu sta​da by​dła o czer​wo​nej sier​ści lub gdzieś da​le​ko wśród fa​li​stej rów​ni​ny pió​ro​pusz nie​bie​ska​we​go dymu wkrę​ca​ją​cy się w nie​skoń​czo​ną sza​rość nie​ba. Opu​ścił las, aby do​wie​dzieć się cze​goś o so​bie, od​na​leźć wska​zów​ki, co się z nim dzia​ło w cią​gu tych okry​tych nie​pa​mię​cią lat, lecz jak się miał tego do​wie​dzieć, nie py​ta​jąc? Es​trel bała się jed​nak za​trzy​my​wać na​wet w tych naj​mniej​szych i naj​bied​niej​szych z pre​rio​wych osad. – Nie lu​bią Wę​drow​ców – mó​wi​ła – ani żad​nych ob​cych. Ci, któ​rzy żyją tak dłu​go sami, są tchórz​li​wi. Po​wo​do​wa​ni stra​chem przyj​mą nas, da​dzą schro​‐ nie​nie i je​dze​nie. Ale w nocy zwią​żą nas i za​bi​ją. Nie mo​żesz iść do nich i po​‐ wie​dzieć: Je​stem wa​szym to​wa​rzy​szem… Wie​dzą, że tu je​ste​śmy, ob​ser​wu​ją nas. Je​śli zo​ba​czą, że ju​tro pój​dzie​my da​lej, nie będą się nas bać. Lecz je​śli się stąd nie ru​szy​my lub spró​bu​je​my po​dejść do nich, prze​stra​szą się. A ich strach za​bi​ja. Falk sie​dział tuż przy ogni​sku po za​wietrz​nej stro​nie pa​gór​ko​wa​te​go wzgó​‐ rza, obej​mu​jąc ra​mio​na​mi ko​la​na. Od​rzu​cił wy​pło​wia​ły, po​strzę​pio​ny kap​tur i po​ru​szał mu wło​sy ostry, szczy​pią​cy po​licz​ki wiatr wie​ją​cy od okry​te​go czer​‐ wie​nią za​chod​nie​go skra​ju nie​ba. – To praw​da – po​wie​dział gło​sem peł​nym tę​sk​no​ty. Wzrok miał utkwio​ny w od​le​głej wstę​dze dymu.

– Może dla​te​go Shin​ga ni​ko​go nie za​bi​ja​ją. – Es​trel wy​czu​wa​ła jego na​strój i pró​bo​wa​ła do​dać mu otu​chy, spra​wić, aby my​ślał o czymś in​nym. – Dla​cze​go nie za​bi​ja​ją? – za​py​tał. Od​gadł jej usi​ło​wa​nia, lecz po​zo​stał obo​‐ jęt​ny. – Bo ni​ko​go się nie boją. – Może. – Zmu​si​ła go do my​śle​nia, choć nie były to we​so​łe my​śli. W koń​cu rzekł: – Wy​da​je się, że aby otrzy​mać od​po​wiedź na moje py​ta​nia, mu​szę do​‐ trzeć wła​śnie do nich, więc je​śli mnie za​bi​ją, będę miał przy​naj​mniej sa​tys​fak​‐ cję, że ich prze​stra​szy​łem… Es​trel po​trzą​snę​ła gło​wą. – Nie zro​bią tego. Oni nie za​bi​ja​ją. – Na​wet ka​ra​lu​chów? – wy​py​ty​wał da​lej, wy​ła​do​wu​jąc na niej zły hu​mor. – Co ro​bią z ka​ra​lu​cha​mi w swo​im mie​ście? Od​ka​ża​ją je, a po​tem wy​pusz​cza​ją na wol​ność, tak jak wy​tar​tych? – Nie wiem. – Es​trel wszyst​kie jego py​ta​nia trak​to​wa​ła po​waż​nie. – Ich naj​‐ wyż​szym pra​wem jest po​sza​no​wa​nie ży​cia. – Prze​cież nie czczą ludz​kie​go ży​cia. Zresz​tą dla​cze​go mie​li​by to ro​bić? W koń​cu nie są ludź​mi. – I dla​te​go wła​śnie ich pra​wem jest cześć dla ży​cia w ogó​le, nie są​dzisz? od kie​dy Shin​ga przy​by​li tu​taj, nie było woj​ny na Zie​mi ani po​mię​dzy świa​ta​mi. Tyl​ko lu​dzie mor​du​ją je​den dru​gie​go! – Ale ża​den czło​wiek nie mógł mi zro​bić tego, co zro​bi​li Shin​ga. Sza​nu​ję ży​‐ cie, po​nie​waż jest bar​dziej skom​pli​ko​wa​ne i nie​pew​ne niż śmierć, a naj​bar​‐ dziej skom​pli​ko​wa​ny i naj​mniej pew​ny jest umysł czło​wie​ka. Shin​ga nie na​ru​‐ szy​li swe​go pra​wa i po​zo​sta​wi​li mnie przy ży​ciu, ale za​bi​li moją oso​bo​wość. Czy to nie mor​der​stwo? Za​bi​li dziec​ko, któ​re we mnie było, i za​bi​li do​ro​słe​go męż​czy​znę. Czy moż​na na​zwać sza​cun​kiem dla ży​cia ta​kie igra​nie z ludz​kim umy​słem? Ich naj​wyż​sze pra​wo jest kłam​stwem, a cześć dla ży​cia szy​der​‐ stwem. Zmie​sza​na jego gnie​wem Es​trel uklę​kła przy ogniu, by spra​wić kró​li​ka i na​‐ dziać na ro​żen. Twarz mia​ła nie​obec​ną. Rude wło​sy zwi​sa​ły w lo​kach z jej po​‐ chy​lo​nej gło​wy. Jak za​wsze, w koń​cu zwy​cię​ży​ły skru​cha i po​żą​da​nie. Byli tak bli​scy so​bie, a jed​nak jej nie ro​zu​miał. Czy wszyst​kie ko​bie​ty są ta​kie? Była jak za​gu​bio​ny po​kój w wiel​kim domu, jak szka​tuł​ka, do któ​rej nie miał klu​cza. Nic przed nim nie ukry​wa​ła, a jed​nak wciąż wy​czu​wał w niej cał​kiem nie​do​stęp​ną ta​jem​ni​cę. Wszech​ogar​nia​ją​cy zmierzch ciem​niał. Pło​mie​nie ich ma​łe​go ogni​ska pło​nę​ły czer​wo​nym zło​tem w prze​zro​czy​stym błę​ki​cie nad​cią​ga​ją​cej nocy. – Go​to​we, Falk – usły​szał ci​chy głos. Pod​niósł się i pod​szedł​szy do niej, usiadł przy ogniu. – Przy​ja​ciół​ko, moje ko​cha​nie – po​wie​dział, uj​mu​jąc jej dłoń. Dzie​li​li się je​‐ dze​niem, a póź​niej snem. Im da​lej do​cie​ra​li na za​chód, tym such​sze sta​wa​ły się pre​rie. Przez kil​ka dni

Es​trel pro​wa​dzi​ła ich bar​dziej na po​łu​dnie, bo chcia​ła omi​nąć ob​szar, któ​ry był nie​gdyś i w dal​szym cią​gu mógł być te​ry​to​rium dzi​kie​go, ko​czow​ni​cze​go na​ro​du Ka​wa​le​rzy​stów. Falk nie sprze​ci​wiał się jej de​cy​zji, nie miał ocho​ty na po​wtó​rze​nie do​świad​cze​nia z na​ro​dem Ba​snas​ska. Pią​te​go i szó​ste​go dnia ich wę​drów​ki na po​łu​dnie wspię​li się na gór​skie zbo​cze. Zna​leź​li się na pła​sko​wy​‐ żu su​chym i po​zba​wio​nym drzew, nie​ustan​nie prze​mia​ta​nym wia​trem. Kie​dy spadł deszcz, wą​wo​zy wy​peł​ni​ły się po​to​ka​mi wody, lecz na​stęp​ne​go dnia zno​‐ wu były su​che. La​tem mu​sia​ła być tu pół​pu​sty​nia, a na​wet wio​sną było tu nie​zwy​kle su​cho. Dwu​krot​nie prze​szli przez sta​ro​żyt​ne ru​iny; zwy​czaj​ne wznie​sie​nia i pa​gór​‐ ki, uło​żo​ne jed​nak w prze​stron​ne, rów​ne sze​re​gi ulic i pla​ców. Frag​men​ty na​‐ czyń, dro​bi​ny ko​lo​ro​we​go szkła i pla​sti​ku za​le​ga​ły gru​bą war​stwą w po​ro​wa​‐ tym grun​cie. Mi​nę​ły dwa, a może i trzy ty​siąc​le​cia od cza​su, kie​dy miesz​ka​li tu lu​dzie. Ta roz​le​gła ste​po​wa kra​ina, na​da​ją​ca się je​dy​nie do wy​pa​su by​dła, ni​g​dy nie była po​now​nie za​sie​dlo​na po tym, jak ludz​kość roz​pro​szy​ła się wśród gwiazd. Ci, któ​rzy po​zo​sta​li, mie​li tyl​ko nie​kom​plet​ne, czę​sto sfał​szo​‐ wa​ne ar​chi​wa, nie byli więc w sta​nie pre​cy​zyj​nie okre​ślić daty exo​du​su. – Dziw​nie jest po​my​śleć, że dzie​ci ba​wi​ły się tu​taj… – rzekł Falk, kie​dy mi​‐ ja​li dru​gie z tych daw​no za​po​mnia​nych, po​grze​ba​nych miast – że ko​bie​ty roz​‐ wie​sza​ły pra​nie… tak daw​no temu. W in​nym cza​sie. Da​lej to od nas niż świa​‐ ty krą​żą​ce wo​kół od​le​głych słońc. – Wiek Miast – po​wie​dzia​ła Es​trel. – Wiek Woj​ny… Ni​g​dy nie sły​sza​łam żad​nej opo​wie​ści o tych mia​stach od mych ro​da​ków. Może za​szli​śmy za da​le​ko na po​łu​dnie i zbli​ża​my się do po​łu​dnio​wych pu​styń. Zmie​ni​li więc tra​sę, kie​ru​jąc się na za​chód i nie​co ku pół​no​cy. Na​stęp​ne​go dnia o świ​cie do​tar​li do wiel​kiej rze​ki, po​ma​rań​czo​wej, nie​zwy​kle wart​kiej i wzbu​rzo​nej; płyt​kiej, lecz tak nie​bez​piecz​nej, że stra​ci​li cały dzień na szu​ka​‐ nie bro​du. Za​chod​ni brzeg rze​ki roz​cią​gał się w nie​zwy​kle ja​ło​wą kra​inę. Po​nie​waż woda sta​no​wi​ła do​tych​czas pro​blem ra​czej przez swój nad​miar niż brak, Falk nie zwró​cił na to więk​szej uwa​gi. Słoń​ce świe​ci​ło przez cały dzień na czy​stym nie​bie; po raz pierw​szy w ich wę​drów​ce nie mu​sie​li sta​wiać czo​ła zim​ne​mu wia​tro​wi, a kie​dy spa​li, było im cie​pło i su​cho. Gwał​tow​na, roz​pro​mie​nio​na wio​sna obej​mo​wa​ła te zie​mie we wła​da​nie, gwiaz​da po​ran​na pło​nę​ła o świ​cie nad ho​ry​zon​tem. Pod ich sto​pa​mi kwi​tły dzi​kie kwia​ty, lecz przez trzy dni, od kie​dy prze​kro​czy​li rze​kę, nie na​tra​fi​li na ża​den stru​mień ani po​tok. Trud​na prze​pra​wa przez rze​kę spo​wo​do​wa​ła, że Es​trel się prze​zię​bi​ła. Nie wspo​mi​na​ła o tym ani sło​wem, lecz jej nie​stru​dzo​ny krok nie był już tak pew​‐ ny, a twarz mi​zer​nia​ła co​raz bar​dziej. Po​tem przy​plą​ta​ła się dy​zen​te​ria. Wcze​śnie roz​bi​li obóz. Es​trel le​ża​ła przy ogni​sku z su​chych pa​ty​ków i na​gle za​pła​ka​ła. Było to tyl​ko kil​ka su​chych łkań, ale za dużo jak na ko​goś, kto ni​g​‐ dy nie oka​zy​wał uczuć. Za​że​no​wa​ny i za​nie​po​ko​jo​ny Falk usi​ło​wał do​dać jej otu​chy. Ujął jej dłoń

i zo​rien​to​wał się, że jest roz​pa​lo​na go​rącz​ką. – Nie do​ty​kaj mnie! – Wzdry​gnę​ła się. – Nie, nie. Stra​ci​łam go, stra​ci​łam, co te​raz zro​bię? Wów​czas za​uwa​żył, że łań​cu​szek i amu​let z bla​do​zie​lo​ne​go ja​de​itu znik​nę​ły z jej pier​si. – Mu​sia​łam go zgu​bić, kie​dy prze​cho​dzi​li​śmy przez rze​kę – po​wie​dzia​ła, opa​no​wu​jąc się z tru​dem i nie uni​ka​jąc już jego do​ty​ku. – Dla​cze​go mi nie po​wie​dzia​łaś? – Co by to dało? Nie zna​lazł na to od​po​wie​dzi. Opa​no​wa​ła się, lecz czuł jej nie​po​kój. Nad ra​‐ nem była już bar​dzo cho​ra. Drę​czy​ło ją pra​gnie​nie, któ​re spra​wia​ło, że nie mia​ła ape​ty​tu, ale do pi​cia mógł jej za​ofia​ro​wać tyl​ko krew kró​li​ka. Wziąw​szy pu​ste ma​nier​ki, wy​ru​szył po wodę. Step po​kry​ty po​dob​ną do dru​tu tra​wą, kwia​ta​mi i zbi​tym gąsz​czem krze​‐ wów, cią​gnął się ku ja​sne​mu, za​mglo​ne​mu ho​ry​zon​to​wi. Słoń​ce pra​ży​ło, pu​‐ styn​ne skow​ron​ki ze świer​go​tem wzla​ty​wa​ły w nie​bo. Falk szedł szyb​ko, po​‐ cząt​ko​wo ufny, póź​niej co​raz bar​dziej za​wzię​ty, prze​szu​ku​jąc całą pół​noc​nowschod​nią po​łać, po​czy​na​jąc od ich obo​zu. Desz​cze, któ​re spa​dły kil​ka dni wcze​śniej, daw​no już wsią​kły w zie​mię. Nie zna​lazł żad​ne​go po​to​ku. Ni​g​dzie nie było wody. Mu​siał iść da​lej. Za​ta​cza​jąc łuk, z nie​po​ko​jem wy​pa​try​wał obo​‐ zu i wów​czas z dłu​gie​go, ni​skie​go wzgó​rza do​strzegł od​le​gły o parę ki​lo​me​‐ trów na za​chód czar​ny kleks; ciem​ną, za​ma​za​ną pla​mę, któ​ra mo​gła być kępą drzew. Chwi​lę póź​niej uj​rzał, o wie​le bli​żej, dym ogni​ska i rzu​cił się ku nie​mu bie​giem, cho​ciaż był zu​peł​nie wy​czer​pa​ny. Za​cho​dzą​ce słoń​ce kłu​ło jego oczy igła​mi pro​mie​ni, a usta miał su​che jak kre​da. Es​trel pod​trzy​my​wa​ła tlą​ce się ogni​sko, aby uła​twić mu po​wrót. Le​ża​ła przy ogniu w swym znisz​czo​nym śpi​wo​rze. Nie unio​sła gło​wy, kie​dy do niej pod​szedł. – Nie​zbyt da​le​ko stąd na za​chód wi​dzia​łem drze​wa, tam może być woda. Rano po​sze​dłem w złym kie​run​ku – mó​wił, pa​ku​jąc swój ple​cak. Es​trel nie mo​gła wstać o wła​snych si​łach, mu​siał jej po​móc. Ru​szy​li w dro​gę. Po​chy​lo​na, z nie​wi​dzą​cy​mi ocza​mi, wlo​kła się wraz z nim. Wdra​pa​li się na jed​no z roz​le​głych wzgórz. – Tam! – wy​chry​piał Falk. – Wi​dzisz drze​wa? Tam musi być woda. Es​trel osu​nę​ła się na ko​la​na, a po​tem zgię​ta wpół po​ło​ży​ła się na tra​wie z za​mknię​ty​mi ocza​mi. Nie była w sta​nie iść da​lej. – To nie da​lej jak pięć ki​lo​me​trów. Roz​pa​lę ogni​sko, bę​dziesz mo​gła tu od​po​‐ cząć, a ja we​zmę ma​nier​ki i pój​dę. Na pew​no tam znaj​dę wodę, to nie po​trwa dłu​go. Le​ża​ła bez ru​chu, gdy on ze​brał wśród za​ro​śli su​che pa​ty​ki i roz​pa​lił nie​‐ wiel​kie ogni​sko, po​tem uło​żył stos świe​żych ga​łę​zi w miej​scu, skąd mo​gła bez tru​du do​kła​dać je do ognia, aby wznie​cić dym, któ​re​go smu​ga mia​ła słu​żyć mu za punkt orien​ta​cyj​ny w dro​dze po​wrot​nej.

– Wró​cę nie​dłu​go – po​wie​dział. Usia​dła, bla​da i drżą​ca, i krzyk​nę​ła: – Nie! Nie! Nie zo​sta​wiaj mnie! Nie mo​żesz mnie zo​sta​wić… nie od​chodź… Była tak cho​ra i prze​ra​żo​na, że prze​sta​ła my​śleć roz​sąd​nie. Falk nie mógł jej zo​sta​wić tu​taj w ta​kim sta​nie, kie​dy nad​cią​ga​ła noc. Mu​siał wziąć ją ze sobą. Pod​niósł dziew​czy​nę, za​rzu​cił jej rękę na swe bar​ki i pół cią​gnąc, pół nio​sąc, ru​szył da​lej. Na na​stęp​nym wznie​sie​niu znów zo​ba​czył drze​wa, któ​re zda​wa​ły się wca​le nie przy​bli​żać. Słoń​ce za​cho​dzi​ło w zło​tej mgle, za​nu​rza​jąc się w oce​anie lądu. Niósł Es​trel i po nie​wie​lu mi​nu​tach opadł z resz​tek sił; po​ło​żył ją i osu​nął się na zie​mię. Ma​rzył o odro​bi​nie wody, tyl​ko żeby zwil​żyć usta. – Tam jest dom – wy​szep​tał świsz​czą​cym gło​sem, nie mo​gąc zła​pać tchu. Po​wtó​rzył: – To dom wśród drzew. Nie​da​le​ko. – Tym ra​zem usły​sza​ła to, co mó​wił, i z tru​dem unio​sła się nie​co, obej​mu​jąc go i szar​piąc. – Nie idź tam. Nie… nie idź tam. Nie do do​mów. Ra​mar​ren nie może wcho​‐ dzić do do​mów – wy​ję​cza​ła. Po​tem za​czę​ła coś wy​krzy​ki​wać w ję​zy​ku, któ​re​go nie znał. Może wzy​wa​ła po​mo​cy. Pod​niósł ją i z tru​dem szedł da​lej, po​chy​lo​ny pod jej cię​ża​rem. O póź​nym zmierz​chu uj​rzał zło​ty blask – wy​so​kie okna lśni​ły świa​tłem zza ciem​nych drzew. Wła​śnie stam​tąd za​czął do​cho​dzić zgrzy​tli​wy, sko​wy​czą​cy dźwięk. Sta​wał się co​raz gło​śniej​szy. Falk wlókł się da​lej, a po​tem sta​nął, wi​dząc w pół​mro​ku bie​gną​ce ku nie​mu cie​nie, któ​re pod​no​si​ły ów sko​wy​czą​cy, szcze​kli​wy har​mi​‐ der. Wiel​kie be​stie oto​czy​ły go, pod​ska​ku​ją​ce i kła​pią​ce szczę​ka​mi. Stał, pod​‐ trzy​mu​jąc nie​przy​tom​ną Es​trel. Nie mógł się​gnąć po mio​tacz, zresz​tą nie ośmie​lił się po​ru​szyć. Świa​tła wy​so​kich okien lśni​ły po​god​nie za​le​d​wie o kil​‐ ka​set kro​ków da​lej. – Po​mo​cy! – krzyk​nął, lecz z jego gar​dła wy​do​był się tyl​ko kra​czą​cy szept. Usły​szał inne gło​sy, ostro na​wo​łu​ją​ce z da​le​ka. Be​stie cof​nę​ły się, przy​wa​ro​‐ wa​ły. Osu​nął się na ko​la​na, wciąż trzy​ma​jąc Es​trel. Po​de​szli ja​cyś lu​dzie. – Za​bierz​cie ko​bie​tę – ode​zwał się mę​ski głos. – Co my tu mamy? – za​py​tał inny. – Jesz​cze jed​ną parę wy​ko​naw​ców? Ka​za​li mu wstać, lecz opie​rał się, szep​cząc: – Nie rób​cie jej krzyw​dy… jest cho​ra. – Chodź! Twar​de ręce zmu​si​ły go, aby po​słu​chał we​zwa​nia. Po​zwo​lił im ode​brać so​bie Es​trel. Był tak wy​czer​pa​ny, że przez ja​kiś czas nie wie​dział, gdzie się zna​leź​‐ li. Dali mu na​pić się zim​nej wody i tyl​ko to mia​ło zna​cze​nie. Ktoś, kogo nie ro​zu​miał, usi​ło​wał go na​kło​nić do wy​pi​cia szklan​ki ja​kie​goś na​po​ju. Wziął szklan​kę i wy​pił. Było to coś pa​rzą​ce​go, in​ten​syw​nie pach​ną​ce​‐ go ja​łow​cem. Szklan​ka, wła​ści​wie szkla​necz​ka, z cien​kie​go, za​bar​wio​ne​go na zie​lo​no szkła, była pierw​szą rze​czą, któ​rą zo​ba​czył wy​raź​nie. Nie pił ze szklan​ki od cza​su, kie​dy opu​ścił Dom Zove. Po​trzą​snął gło​wą, czu​jąc, jak moc​‐

ny na​pój oczysz​cza jego gar​dło i mózg. Ro​zej​rzał się. Był w po​ko​ju, bar​dzo du​żym po​ko​ju. Ka​mien​na pod​ło​ga nie​‐ wy​raź​nie od​bi​ja​ła od​le​głą ścia​nę, na któ​rej – lub w któ​rej – wiel​ki dysk ja​rzył się ła​god​nym żół​tym bla​skiem. Falk czuł na twa​rzy bi​ją​ce od tego krę​gu cie​‐ pło. W po​ło​wie dro​gi po​mię​dzy nim a po​dob​nym do słoń​ca krę​giem świa​tła sta​ło wy​so​kie, ma​syw​ne krze​sło, a przy nim, nie​ru​cho​ma, jak​by na​ry​so​wa​na na pod​ło​dze, wa​ro​wa​ła ciem​na be​stia. – Kim je​steś? Zo​ba​czył łuk nosa i szczę​ki, czar​ną rękę na opar​ciu krze​sła. Głos był głę​bo​ki i twar​dy jak ka​mień. Nie​zna​jo​my nie mó​wił w lin​ga​lu, któ​rym Falk już tak dłu​go się po​słu​gi​wał, lecz w jego wła​snym ję​zy​ku, mo​wie lasu, choć w nie​co od​mien​nym dia​lek​cie. – Nie wiem, kim je​stem – od​po​wie​dział Falk po​wo​li. – Pa​mięć o so​bie stra​ci​‐ łem sześć lat temu. W Le​śnym Domu na​uczy​łem się zwy​cza​jów lu​dzi. Idę do Es Toch, żeby od​zy​skać swe imię i sie​bie. – Idziesz do mia​sta kłam​stwa, by od​na​leźć praw​dę? Wy​ko​naw​cy i głup​cy prze​mie​rza​ją umę​czo​ną Zie​mię, speł​nia​jąc wie​le za​dań, lecz to prze​wyż​sza wszyst​kie sza​leń​stwa lub kłam​stwa. Co spro​wa​dzi​ło cię do mego kró​le​stwa? – Moja to​wa​rzysz​ka… Czu​ła się źle, szu​ka​łem wody. Czy ona… – Za​milcz. Cie​szę się, że nie ona spro​wa​dzi​ła cię tu​taj. Wiesz, gdzie je​steś? – Nie. – To jest En​kla​wa Kan​sas. Je​stem jej pa​nem. Je​stem jej wład​cą, jej księ​‐ ciem i bo​giem. Wszyst​ko tu za​le​ży ode mnie. Gra​my tu​taj w jed​ną z wiel​kich gier. Zwie się Kró​lem na Zam​ku. Jej re​gu​ły są bar​dzo sta​re i są je​dy​nym pra​‐ wem, ja​kie mnie wią​że. Całą resz​tę usta​na​wiam ja. Ła​god​ne, oswo​jo​ne słoń​ce ja​rzy​ło się mię​dzy ścia​na​mi, pod​ło​gą a su​fi​tem, gdy ksią​żę pod​niósł się z krze​sła. Po​nad nim, wy​so​ko w gó​rze, czar​ne bel​ki skle​pie​nia po​chła​nia​ły jed​no​staj​ne zło​te świa​tło, mie​sza​jąc je z cie​nia​mi. Pro​‐ mie​nie świa​tła ob​ry​so​wa​ły orli nos, wy​so​kie, ścię​te uko​śnie czo​ło i całą wy​so​‐ ką, peł​ną mocy, szczu​płą syl​wet​kę o ma​je​sta​tycz​nej po​sta​wie i gwał​tow​nych ru​chach. Kie​dy Falk po​ru​szył się z lek​ka, mi​to​lo​gicz​na be​stia spo​czy​wa​ją​ca przy tro​nie prze​cią​gnę​ła się i wark​nę​ła. Pach​ną​cy ja​łow​cem na​pój nie​co za​‐ wró​cił mu w gło​wie. Po​wi​nie​nem był się zo​rien​to​wać, że ten czło​wiek na​zy​wa się księ​ciem, bo jest sza​lo​ny, a nie że wła​dza wtrą​ci​ła go w ot​chłań sza​leń​‐ stwa. – Nie znasz za​tem swe​go imie​nia? – Ci, któ​rzy mnie przy​gar​nę​li, na​zwa​li mnie Falk. – Szu​kać swe​go wła​sne​go, praw​dzi​we​go imie​nia. Czy czło​wiek zdą​żał kie​dyś lep​szą dro​gą? Nic dziw​ne​go, że do​pro​wa​dzi​ła cię do mych drzwi. Przyj​mu​ję cię w tym domu jako gra​cza – oznaj​mił ksią​żę Kan​sas. – Nie każ​dej nocy czło​‐ wiek z ocza​mi jak żół​te klej​no​ty że​brze o go​ści​nę u mych drzwi. Od​mo​wa by​‐ ła​by i roz​trop​na, i bez​li​to​sna, a czym​że jest wła​dza kró​lew​ska bez ry​zy​ka i ła​‐ ski? Oni na​zy​wa​li cię Fal​kiem, ja – nie. W tej grze bę​dziesz opa​lem, Opa​lo​‐

okim. Mo​żesz iść, wszyst​kie drzwi są przed tobą otwar​te. Gry​fon, spo​kój! – Ksią​żę, moja to​wa​rzysz​ka… – Jest Shin​gą, wy​ko​naw​cą albo ko​bie​tą, po co ją trzy​masz przy so​bie? Spo​‐ koj​nie, czło​wie​ku, nie bądź taki sko​ry od​po​wia​dać księ​ciu. Wiem po co. Lecz ona nie ma imie​nia i nie bie​rze udzia​łu w grze. Moje pa​ster​ki za​opie​ko​wa​ły się nią, nie chcę wię​cej o niej mó​wić. – Ksią​żę zbli​żył się do nie​go. – Mój to​wa​‐ rzysz ma na imię Gry​fon. Czy sły​sza​łeś kie​dyś o psach? Wspo​mi​na​ją o nich sta​re ka​no​ny i le​gen​dy. Gry​fon jest psem. Jak wi​dzisz, psy są nie​co po​dob​ne do żół​tych szcze​ka​czy, któ​re bie​ga​ją po rów​ni​nach, bądź co bądź są spo​krew​‐ nio​ne. Jego rasa wy​mar​ła, tak jak rody kró​lew​skie. Opa​lo​oki, cze​go pra​gniesz naj​bar​dziej? Ksią​żę za​dał to py​ta​nie na​gle, spo​glą​da​jąc w twarz Fal​ka. Zmę​czo​ny i oszo​‐ ło​mio​ny, zde​cy​do​wa​ny mó​wić praw​dę, Falk od​po​wie​dział: – Wró​cić do domu. – Wró​cić do domu… – Ksią​żę Kan​sas był czar​ny tak jak jego syl​wet​ka ob​ry​‐ so​wa​na świa​tłem lub jak jego cień. Czar​ny jak noc męż​czy​zna, wy​so​ki na dwa me​try, z twa​rzą jak ostrze mie​cza. – Wró​cić do domu… Prze​su​nął się nie​co, spo​glą​da​jąc z uwa​gą na dłu​gi stół nie​da​le​ko krze​sła Fal​‐ ka. Rama sto​łu, jak za​uwa​żył Falk, wy​sta​wa​ła parę cen​ty​me​trów po​nad blat, za​wie​ra​ła sieć zło​tych i srebr​nych dru​tów z na​ni​za​ny​mi na nie pa​cior​ka​mi tak prze​dziu​ra​wio​ny​mi, że mo​gły prze​su​wać się z jed​ne​go dru​tu na dru​gi, a w nie​któ​rych miej​scach z po​zio​mu na po​ziom. Były tam set​ki pa​cior​ków róż​‐ nej wiel​ko​ści, po​czy​na​jąc od ta​kich jak dzie​cię​ca pięść, koń​cząc na nie więk​‐ szych od na​sio​na jabł​ka. Były zro​bio​ne z gli​ny, ka​mie​nia i drew​na, me​ta​lu, ko​ści, pla​sti​ku i szkła, z ame​ty​stów, aga​tów, to​pa​zów, tur​ku​sów, opa​li i bursz​ty​nu, be​ry​li, krysz​ta​łu gór​skie​go, gra​na​tów, szma​rag​dów i dia​men​tów. Był to wzo​rzec, taki jaki po​sia​da​li Zove, Buc​keye i inni miesz​kań​cy domu w le​sie. Sta​no​wił ory​gi​nal​ny wy​twór wspa​nia​łej kul​tu​ry Da​ve​nan​tu i był zna​‐ ny na Zie​mi już od bar​dzo daw​na. Prze​po​wia​dał przy​szłość, był za​ra​zem skom​pli​ko​wa​nym li​czy​dłem i za​baw​ką. W swym dru​gim krót​kim ży​ciu Falk nie​wie​le do​wie​dział się o wzor​cach; nie było na to cza​su. Buc​keye wspo​mnia​ła kie​dyś, że po​trze​ba czter​dzie​stu, pięć​dzie​się​ciu lat, aby na​uczyć się bie​gle po​‐ słu​gi​wać wzor​cem, a jej, bę​dą​cy od daw​na w po​sia​da​niu jej ro​dzi​ny i prze​ka​‐ zy​wa​ny z po​ko​le​nia na po​ko​le​nie, miał za​le​d​wie ćwierć me​tra sze​ro​ko​ści i dwa​dzie​ścia lub trzy​dzie​ści pa​cior​ków. Krysz​ta​ło​wy gra​nia​sto​słup ude​rzył w że​la​zną kulę, wy​da​jąc czy​sty, ci​chy brzęk. Tur​kus wy​strze​lił w lewo, a po​dwój​ne oczko z po​le​ro​wa​nej ko​ści wy​sa​‐ dza​nej gra​na​ta​mi prze​mknę​ło na pra​wo i w dół, w tej sa​mej chwi​li w mar​‐ twym polu wzor​ca bły​snął ogni​sty opal. Czar​ne, szczu​płe, sil​ne ręce tań​czy​ły nad dru​ta​mi, prze​su​wa​jąc klej​no​ty ży​cia i śmier​ci. – Tak – ode​zwał się ksią​żę. – Chcesz wró​cić do domu. Patrz! Czy umiesz od​‐ czy​tać wzór? Bez​mian. He​ban, dia​ment i krysz​tał, wszyst​kie klej​no​ty ognia, a opal wśród nich prze​su​wa się, wy​my​ka. Da​lej niż Kró​lew​ski Dom, da​lej niż

Szkla​ne Wię​zie​nie, da​lej niż szczy​ty i ja​ski​nie Ko​per​ni​ka, a prze​cież ka​mień, któ​ry go sym​bo​li​zu​je, krą​ży wśród gwiazd. Czyż​byś chciał wy​do​stać się poza ramy wzor​ca, wy​rwać z wię​zów cza​su? Patrz! Ja​sne, mi​go​czą​ce pa​cior​ki, nie​ustan​nie w ru​chu, roz​ma​zy​wa​ły się Fal​ko​wi przed ocza​mi. Uchwy​cił się ramy wiel​kie​go wzor​ca i wy​szep​tał: – Nie mogę od​czy​tać… – W tej wła​śnie grze bie​rzesz udział, Opa​lo​oki, czy ją ro​zu​miesz, czy nie. Do​brze, bar​dzo do​brze. Moje psy wie​czo​rem szcze​ka​ły na że​bra​ka, a on do​wo​‐ dzi, że jest księ​ciem z gwiazd. Opa​lo​oki, kie​dy przyj​dę do cie​bie, pro​sząc o wodę z twej stud​ni i schro​nie​nie na noc, czy ugo​ścisz mnie? Lecz tam​ta noc bę​dzie zim​niej​sza od tej… I dzie​lić je bę​dzie ot​chłań cza​su! Ty przy​by​łeś z ta​‐ kiej ot​chła​ni. Ja je​stem sta​ry, lecz ty jesz​cze star​szy… po​wi​nie​neś był umrzeć już sto lat temu. A czy za sto lat bę​dziesz pa​mię​tał, że na tej pu​sty​ni spo​tka​‐ łeś kró​la? Idź, idź, po​wie​dzia​łem ci, że mo​żesz cho​dzić, gdzie chcesz. Je​śli bę​‐ dziesz cze​goś po​trze​bo​wał, zwróć się do mo​ich sług. Falk od​na​lazł dro​gę przez dłu​gi po​kój do osło​nię​te​go ko​ta​rą wy​so​kie​go wej​‐ ścia. W przed​po​ko​ju cze​kał na nie​go chło​piec, któ​ry przy​wo​łał in​nych. Bez zdzi​wie​nia czy słu​żal​czo​ści, oka​zu​jąc swój sza​cu​nek je​dy​nie tym, że nie od​zy​‐ wa​li się pierw​si, przy​go​to​wa​li mu ką​piel, ubra​nie na zmia​nę, ko​la​cję i czy​ste łóż​ko w ci​chym po​ko​ju. Po​zo​stał w Wiel​kim Domu En​kla​wy Kan​sas przez całe trzy​na​ście dni, gdy ostat​nie mo​kre śnie​ży​ce i rzad​kie desz​cze wio​sny sie​kły pu​styn​ną kra​inę roz​‐ cią​ga​ją​cą się za ogro​da​mi księ​cia. Es​trel, już zdro​wa, prze​by​wa​ła w jed​nym z wie​lu mniej​szych do​mów, ze​bra​nych w po​dob​ne do gron sku​pi​ska przy wiel​‐ kim bu​dyn​ku. Mógł wi​dzieć się z nią, kie​dy tyl​ko miał na to ocho​tę… mógł ro​‐ bić wszyst​ko, na co miał ocho​tę. Ksią​żę wła​dał swą do​me​ną bez żad​nych ogra​‐ ni​czeń, ale też w ża​den spo​sób wła​dzy nie wy​mu​szał, ra​czej przyj​mo​wa​na była jako za​szczyt. Pod​da​ni chcie​li mu słu​żyć, być może ro​zu​mie​li, że po​twier​‐ dza​jąc w ten spo​sób wro​dzo​ny i na​tu​ral​ny ma​je​stat jed​nej oso​by, tym sa​mym po​twier​dza​ją wła​sną war​tość jako lu​dzi. Było ich nie wię​cej niż dwu​stu: pa​ste​‐ rzy, ogrod​ni​ków, cie​śli i lu​dzi do wszyst​kie​go oraz ich żony i dzie​ci. To było ma​leń​kie kró​le​stwo. Mimo to Falk już po kil​ku dniach był pe​wien, że gdy​by ksią​żę Kan​sas nie miał żad​ne​go pod​da​ne​go i żył tu​taj zu​peł​nie sam, tak czy ina​czej po​zo​stał​by księ​ciem. Bo nie była to spra​wa wiel​ko​ści czy ilo​ści, tyl​ko ja​ko​ści. Ta nie​zwy​kła rze​czy​wi​stość, ta szcze​gól​na wła​ści​wość upraw​nia​ją​ca księ​cia do wła​da​nia swą dzie​dzi​ną tak za​fa​scy​no​wa​ły Fal​ka, że nie my​ślał o tym, co po​zo​sta​ło poza gra​ni​ca​mi księ​stwa – o bez​ład​nym, po​dzie​lo​nym, peł​nym gwał​‐ tu świe​cie, przez któ​ry tak dłu​go wę​dro​wał. W trzy​na​stym dniu po​by​tu, pod​‐ czas roz​mo​wy z Es​trel, mó​wiąc o opusz​cze​niu En​kla​wy Kan​sas, Falk za​czął się za​sta​na​wiać nad jej po​wią​za​nia​mi z resz​tą świa​ta. – Są​dzę, że Shin​ga nie mają wiel​kiej wła​dzy nad ludź​mi. Dla​cze​go go​dzą się na to, żeby strzegł swych gra​nic i na​zy​wał sie​bie księ​ciem?

– A cóż ich ob​cho​dzi jego bre​dze​nie? En​kla​wa Kan​sas obej​mu​je wiel​ki ob​‐ szar, lecz ja​ło​wy i nie​za​miesz​ka​ny. Dla​cze​go wład​cy Es Toch mie​li​by mie​szać się do jego spraw? Są​dzę, że trak​tu​ją go jak nie​mą​dre​go chłop​ca, cheł​pią​ce​go się i pa​pla​ją​ce​go bzdu​ry. – Czy ty trak​tu​jesz go tak samo? – Cóż… wi​dzia​łeś, jak wczo​raj prze​le​ciał tędy stra​to​lot? – Tak, wi​dzia​łem. Stra​to​lot – pierw​szy, jaki Falk wi​dział, choć znał już jego pul​su​ją​cy war​kot – prze​le​ciał wczo​raj nad do​mem na ta​kiej wy​so​ko​ści, że był wi​docz​ny przez kil​ka mi​nut. Do​mow​ni​cy księ​cia wy​bie​gli do ogro​du, ude​rza​jąc w ron​dle i po​‐ trzą​sa​jąc ko​łat​ka​mi, dzie​ci wrzesz​cza​ły, psy wyły, a ksią​żę na naj​wyż​szym bal​ko​nie z na​masz​cze​niem szył se​ria​mi ogłu​sza​ją​cych rac, do​pó​ki sta​tek nie znik​nął za mrocz​nym za​chod​nim wid​no​krę​giem. – Oni są tak głu​pi, jak Ba​snas​ska, a ich przy​wód​ca jest sza​lo​ny. Ksią​żę nie chciał jej wi​dzieć, ale jego pod​da​ni trak​to​wa​li Es​trel nad​zwy​czaj do​brze, to​też ura​za brzmią​ca w jej gło​sie tro​chę Fal​ka zdzi​wi​ła. – Ba​snas​ska za​po​mnie​li sta​rych zwy​cza​jów lu​dzi – po​wie​dział – ci lu​dzie zaś pa​mię​ta​ją je, może aż za do​brze. – Uśmiech​nął się. – Tak czy ina​czej sta​tek od​le​ciał. – Nie dla​te​go, że od​stra​szy​li go wrza​skiem czy ra​ca​mi – od​par​ła po​waż​nie, jak gdy​by chcąc go przed czymś ostrzec. Za​sta​no​wił się chwi​lę. Było oczy​wi​ste, że nie do​strze​gła nic z obłą​ka​ne​go, peł​ne​go po​ezji do​sto​jeń​stwa owych rac, któ​re, pa​ra​dok​sal​nie – jak za​ćmie​nie Słoń​ca zwy​kłym cie​niom – przy​da​wa​ły god​no​ści stat​ko​wi Shin​ga. Dla​cze​go nie cie​szyć się świa​tłem rac w cie​niu wszech​ogar​nia​ją​cej klę​ski? Lecz ona od cza​su cho​ro​by i utra​ty ja​de​ito​we​go amu​le​tu była nie​spo​koj​na i smut​na, a po​‐ byt tu​taj, któ​ry tak cie​szył Fal​ka, dla niej był udrę​ką. – Po​wiem księ​ciu, że od​cho​dzi​my – zwró​cił się do niej ła​god​nie i po​zo​sta​wił ją pod wierz​ba​mi ob​sy​pa​ny​mi już pe​reł​ka​mi żół​to​zie​lo​nych pącz​ków. Szedł przez ogro​dy w stro​nę wiel​kie​go domu. Pięć dłu​go​no​gich czar​nych psów nie od​stę​po​wa​ło go na krok; tej stra​ży ho​no​ro​wej wo​lał​by nie spo​tkać, kie​dy już odej​dzie stąd. Za​stał księ​cia Kan​sas czy​ta​ją​ce​go w sali tro​no​wej. Krąg na wschod​niej ścia​‐ nie sali w cią​gu dnia lśnił zim​nym cęt​ko​wa​nym sre​brem, jak we​wnętrz​ny do​‐ mo​wy księ​życ – tyl​ko nocą pro​mie​nio​wał ła​god​nym sło​necz​nym cie​płem i świa​tłem. Tron z po​le​ro​wa​ne​go ko​pal​ne​go drew​na z po​łu​dnio​wych pu​styń stał na wprost nie​go. Wy​łącz​nie pierw​szej nocy Falk wi​dział księ​cia za​sia​da​ją​‐ ce​go na tro​nie. Te​raz wład​ca sie​dział na jed​nym z krze​seł sto​ją​cych przy wzor​cu. Za jego ple​ca​mi nie​za​sło​nię​te, wy​so​kie okno skie​ro​wa​ne było na za​‐ chód. Wzno​si​ły się tam da​le​kie, ciem​ne góry ze szczy​ta​mi po​kry​ty​mi śnie​‐ giem. Ksią​żę uniósł swą wy​ra​zi​stą twarz i wy​słu​chał Fal​ka. Za​miast od​po​wie​dzi do​tknął książ​ki, któ​rą czy​tał. Nie jed​nej z tych prze​pięk​nych, zdo​bio​nych

szpul pro​jek​cyj​nych, lecz nie​wiel​kiej, pi​sa​nej ręcz​nie. – Czy znasz ten ka​non? Falk od​czy​tał: To, cze​go boi się czło​wiek, za​praw​dę jest prze​ra​ża​ją​ce. O, pust​ko! Ty jesz​cze nie jesz​cze nie się​gnę​łaś swych gra​nic! – Znam ten ka​non, ksią​żę. Mia​łem go w ple​ca​ku, za​nim wy​ru​szy​łem w tę po​dróż. Ale nie po​tra​fię od​czy​tać w two​jej książ​ce kar​ty po le​wej stro​nie. – Są to zna​ki ję​zy​ka, w ja​kim ka​non po raz pierw​szy zo​stał spi​sa​ny, pięć lub sześć ty​się​cy lat temu. To ję​zyk Żół​te​go Ce​sa​rza, mego przod​ka. Stra​ci​łeś swój eg​zem​plarz? Weź za​tem mój. My​ślę jed​nak, że i ten utra​cisz, bo kie​dy idziesz Dro​gą, inne dro​gi się nie li​czą. O, pust​ko! Dla​cze​go za​wsze mó​wisz praw​dę, Opa​lo​oki? – Nie wiem… – Wpraw​dzie Falk po​sta​no​wił, że nie bę​dzie kła​mał bez wzglę​‐ du na to, z kim przyj​dzie mu roz​ma​wiać lub jak nie​pew​na wy​da​wać może się praw​da, lecz nie wie​dział, dla​cze​go pod​jął taką de​cy​zję. – Może… może dla​te​‐ go, że użyć bro​ni wro​ga ozna​cza przy​jąć re​gu​ły jego gry… – Och, oni zwy​cię​ży​li w tej grze już daw​no temu. Więc zde​cy​do​wa​łeś się iść? Idź za​tem… tak, chy​ba już pora… Lecz two​ją to​wa​rzysz​kę jesz​cze na ja​kiś czas tu za​trzy​mam. – Przy​rze​kłem, że po​mo​gę od​szu​kać jej ro​da​ków. – Ro​da​ków? – Twar​da, ciem​na twarz zwró​ci​ła się ku nie​mu. – Na co ci ona? – Jest Wę​drow​cem. – A ja je​stem nie​doj​rza​łym orze​chem, ty rybą, tam​te góry zaś są zro​bio​ne z pie​czo​nych owczych bob​ków! Trzy​maj się swej dro​gi. Mów praw​dę i słu​chaj praw​dy. Zbie​raj owo​ce w mych kwit​ną​cych sa​dach, kie​dy bę​dziesz szedł na za​chód, i pij mle​ko z ty​sią​ca mych stud​ni w cie​niu ogrom​nych pa​prot​ni​ków. Wła​dam mi​łym księ​stwem, praw​da? Wśród mi​ra​ży i pyłu dro​ga wie​dzie pro​‐ sto na za​chód ku ciem​no​ści. Co cię z tą ko​bie​tą wią​że, po​żą​da​nie czy lo​jal​‐ ność? – Prze​by​li​śmy ra​zem dłu​gą dro​gę. – Nie ufaj jej! – Ofia​ro​wa​ła mi swą po​moc i na​dzie​ję, je​ste​śmy to​wa​rzy​sza​mi, ufa​my so​bie. Jak​że mógł​bym ją za​wieść? – Och, głup​cze, och, pust​ko! – wes​tchnął ksią​żę Kan​sas. – Dam to​bie dzie​‐ sięć ko​biet, aby ci to​wa​rzy​szy​ły do mia​sta kłam​stwa, z lut​nia​mi, fle​ta​mi, tam​bu​ry​na​mi i pi​guł​ka​mi an​ty​kon​cep​cyj​ny​mi. Dam to​bie pię​ciu wier​nych przy​ja​ciół uzbro​jo​nych w race. Dam to​bie psa, na​praw​dę dam, żywą ska​mie​‐

nia​łość, psa, aby był two​im praw​dzi​wym to​wa​rzy​szem. Czy wiesz, dla​cze​go psy wy​mar​ły? Bo były lo​jal​ne, wier​ne i ufa​ły. Idź sam, czło​wie​ku! – Nie mogę. – Więc rób, jak chcesz. Tu​taj gra się skoń​czy​ła. Ksią​żę wstał, pod​szedł do tro​nu pod księ​ży​co​wym krę​giem i za​siadł na nim. Na​wet nie od​wró​cił gło​wy, kie​dy Falk chciał się z nim po​że​gnać.

6 Falk wy​obra​żał so​bie, że je​śli tyl​ko do​trą do gór, tym sa​mym znaj​dą się w Es Toch. Nie zda​wał so​bie spra​wy, że naj​pierw mu​szą prze​być las skal​nych ko​lumn pod​trzy​mu​ją​cych nie​bo kon​ty​nen​tu. Pa​sma gór się wy​pię​trza​ły. Dzień po dniu wspi​na​li się co​raz wy​żej w świat skal​nych szczy​tów, a ich cel wciąż le​żał wy​żej i da​lej na po​łu​dnio​wy za​chód. Wśród la​sów, po​to​ków i za​nu​‐ rzo​nych w chmu​rach ośnie​żo​nych gra​ni​to​wych sto​sów co ja​kiś czas na​po​ty​ka​li nie​wiel​ki obóz lub wio​skę. Czę​sto nie mo​gli ich wy​mi​nąć, gdyż nie po​zwa​la​ła na to dro​ga. Je​cha​li te​raz na mu​łach, wiel​ko​dusz​nym da​rze księ​cia. Nikt ich nie za​trzy​my​wał. Es​trel po​wie​dzia​ła, że gó​ra​le, ży​ją​cy w przed​sion​ku sie​dzi​by Shin​ga, są lu​dem ostroż​nym, ani wro​gim, ani życz​li​wym dla ob​cych. Naj​le​piej po​zo​sta​wić ich sa​mych so​bie. W kwiet​niu w gó​rach do​ku​czał chłód, to​też skwa​pli​wie sko​rzy​sta​li z nie​ocze​‐ ki​wa​ne​go za​pro​sze​nia, ja​kie otrzy​ma​li od miesz​kań​ców jed​nej z wio​sek. Była to ma​leń​ka sa​dy​ba: czte​ry drew​nia​ne domy nad spie​nio​nym, hu​czą​cym po​to​‐ kiem w ka​nio​nie ukry​tym w cie​niu szczy​tów spo​wi​tych bu​rzo​wy​mi chmu​ra​‐ mi. Mia​ła swą na​zwę, Bes​dio, i po​noć Es​trel była tu​taj wie​le lat temu, w dzie​‐ ciń​stwie. Lu​dzie z Bes​dio, z któ​rych paru było tak samo ja​sno​skó​rych i ru​do​‐ wło​sych jak Es​trel, za​mie​ni​li z nią kil​ka zdań. Roz​ma​wia​li w ję​zy​ku Wę​drow​‐ ców. Falk, któ​ry w roz​mo​wie z Es​trel za​wsze uży​wał lin​ga​lu, nie miał oka​zji na​uczyć się tego ję​zy​ka Za​cho​du. Es​trel wy​ja​śni​ła, skąd i do​kąd idą, wska​zu​‐ jąc na wschód i za​chód. Gó​ra​le ki​wa​li obo​jęt​nie gło​wa​mi. Na Fal​ka spo​glą​da​li tyl​ko ką​tem oka. Za​da​li Es​trel kil​ka py​tań, wska​za​li obo​rę, gdzie po​dróż​ni mie​li udać się na noc​leg, i hoj​nie ob​da​ro​wa​li po​ży​wie​niem; wszyst​ko to jed​nak czy​ni​li z ja​kąś chłod​ną obo​jęt​no​ścią, któ​ra wzbu​dzi​ła w Fal​ku nie​okre​ślo​ny nie​po​kój. Obo​ra była cie​pła, ogrza​na cie​płem bi​ją​cym od by​dła, kóz i dro​biu, stło​czo​‐ nych tam w po​sa​pu​ją​cym, cuch​ną​cym, zgod​nym to​wa​rzy​stwie. Pod​czas gdy Es​trel roz​ma​wia​ła jesz​cze z ich go​spo​da​rza​mi, Falk roz​go​ścił się tu​taj. Na stry​chu, nad prze​gro​da​mi dla zwie​rząt, z sia​na usy​pał luk​su​so​we po​dwój​ne łoże i roz​ło​żył na nim śpi​wo​ry. Kie​dy przy​szła Es​trel, pra​wie już spał. – Cie​szę się, że przy​szłaś… – mruk​nął. – Czuć tu coś, tyl​ko nie wiem co. – A ja czu​ję coś jesz​cze. Ni​g​dy do​tąd Es​trel nie zbli​ży​ła się tak bar​dzo do gra​ni​cy żar​tu, więc Falk był zdzi​wio​ny. – Je​steś szczę​śli​wa, zbli​ża​jąc się do mia​sta, praw​da? – za​py​tał. – Też chciał​‐

bym… – Dla​cze​go mia​ła​bym nie być szczę​śli​wa? Mam na​dzie​ję od​na​leźć tam ro​da​‐ ków, a je​śli nie, po​mo​gą mi Wład​cy. Ty rów​nież od​naj​dziesz tam to, cze​go szu​kasz. Zno​wu obej​miesz swe dzie​dzic​two. – Moje dzie​dzic​two? My​śla​łem, że uwa​żasz mnie za wy​tar​te​go. – Cie​bie? Ni​g​dy! Chy​ba sam nie wie​rzysz, że Shin​ga tak okrut​nie za​ba​wi​li się tobą? Po​wie​dzia​łeś to już kie​dyś, jesz​cze na rów​ni​nach, nie zro​zu​mia​łam cię wte​dy. Jak mo​żesz uwa​żać sie​bie za wy​tar​te​go, za ja​kie​go​kol​wiek zwy​‐ czaj​ne​go czło​wie​ka? Ty nie je​steś Zie​mia​ni​nem! Rzad​ko zda​rza​ło się jej mó​wić tak sta​now​czo. To, co po​wie​dzia​ła, do​da​ło mu otu​chy, współ​gra​jąc z jego na​dzie​ją, lecz spo​sób, w jaki to po​wie​dzia​ła, za​in​‐ try​go​wał go, gdyż od dłuż​sze​go już cza​su była mil​czą​ca i nie​szczę​śli​wa. Po​tem do​strzegł coś zwi​sa​ją​ce​go na rze​mie​niu z jej szyi. – Po​da​ro​wa​li ci amu​let. To było źró​dło jej opty​mi​zmu. – Tak. Wy​zna​je​my tę samą wia​rę. Te​raz wszyst​ko bę​dzie do​brze. Za​śmiał się w du​chu z ta​kich prze​są​dów, lecz był za​do​wo​lo​ny, że przy​nio​sło to jej po​cie​chę. Kie​dy za​sy​piał, miał świa​do​mość, że Es​trel czu​wa, wpa​tru​jąc się w ciem​ność peł​ną odo​ru i ci​chych od​de​chów zwie​rząt. Kie​dy ko​gut za​piał przed świ​tem, sły​szał, jak szep​cze mo​dli​twy do swe​go amu​le​tu w ję​zy​ku, któ​‐ re​go nie ro​zu​miał. Wy​ru​szy​li ścież​ką, któ​ra wiła się na po​łu​dnie od spo​wi​tych ciem​ny​mi chmu​‐ ra​mi wierz​choł​ków. Do prze​by​cia po​zo​stał im ba​stion wiel​kiej góry. Wspi​na​li się przez czte​ry dni, aż w koń​cu po​wie​trze sta​ło się rzad​kie i lo​do​wa​te, nie​bo ciem​no​nie​bie​skie, a kwiet​nio​we słoń​ce ośle​pia​ją​co błysz​cza​ło na kę​dzie​rza​‐ wych grzbie​tach su​ną​cych po nie​bie ba​ran​ków, któ​rych cie​nie zda​wa​ły się sku​bać tra​wę le​żą​cych da​le​ko w dole łąk. Po​tem, kie​dy osią​gnę​li już naj​wyż​‐ szy punkt prze​łę​czy, nie​bo po​ciem​nia​ło i na na​gie ska​ły spadł śnieg, po​kry​wa​‐ jąc roz​le​głe pu​ste zbo​cza czer​wie​nią i sza​ro​ścią. Na prze​łę​czy sta​ła cha​ta dla po​dróż​nych, w któ​rej stło​czy​li się wraz z mu​ła​mi. Prze​cze​ka​li, aż w koń​cu śnieg prze​stał pa​dać i mo​gli za​cząć scho​dzić. – Te​raz bę​dzie już ła​two – po​wie​dzia​ła Es​trel, od​wra​ca​jąc się, aby spoj​rzeć na Fal​ka po​nad pod​ska​ku​ją​cym za​dem muła. W od​po​wie​dzi jego muł za​strzygł usza​mi, a Falk się uśmiech​nął, cho​ciaż ogar​nął go strach, któ​ry sta​wał się co​raz to więk​szy, w mia​rę jak zbli​ża​li się ku Es Toch. A zbli​ża​li się co​raz bar​dziej i bar​dziej. Ścież​ka roz​ro​sła się w dro​gę – wi​dzie​‐ li cha​ty, za​gro​dy, domy, lecz nie​wie​lu miesz​kań​ców, gdyż zima i deszcz za​‐ trzy​ma​ły lu​dzi pod da​cha​mi. Po​dą​ża​li da​lej na grzbie​tach mu​łów, w upo​rczy​‐ wym desz​czu. Trze​ci z ko​lei po​ra​nek od chwi​li, gdy ze​szli z prze​łę​czy, na​stał ja​sny i po​god​ny. Mniej wię​cej po dwóch go​dzi​nach jaz​dy Falk za​trzy​mał muła i spoj​rzał py​ta​ją​co na Es​trel. – Co się sta​ło, Falk?

– Do​tar​li​śmy… To jest Es Toch, praw​da? Wo​kół nich roz​po​ście​ra​ła się rów​ni​na, choć z każ​dej stro​ny ho​ry​zont za​my​‐ ka​ły od​le​głe szczy​ty. Pa​stwi​ska i pola, przez któ​re do​tych​czas je​cha​li, ustą​pi​ły miej​sca do​mom, mro​wiu do​mów. Były tam cha​ty, sza​ła​sy, pię​tro​we bu​dyn​ki, go​spo​dy, warsz​ta​ty i stra​ga​ny, gdzie wy​twa​rza​no, sprze​da​wa​no i wy​mie​nia​no to​wa​ry. Wszę​dzie było peł​no dzie​ci i do​ro​słych, na głów​nej uli​cy i na do​cho​‐ dzą​cych do niej bocz​nych dro​gach; pie​si, kon​ni, na mu​łach i śmi​ga​czach, wszy​scy w bez​u​stan​nym ru​chu. Był to tłum – jed​nak rzad​ki, ospa​ły, brud​ny, po​nu​ry. – Mamy jesz​cze z górą ki​lo​metr do Es Toch. – A więc co to za mia​sto? – To są pe​ry​fe​rie mia​sta. Falk roz​glą​dał się skon​ster​no​wa​ny i pod​nie​co​ny. Dro​ga, któ​rą szedł tak dłu​‐ go od domu we Wschod​nim Le​sie, zmie​ni​ła się te​raz w uli​cę pro​wa​dzą​cą aż nad​to szyb​ko do swe​go koń​ca. Gdy je​cha​li na mu​łach środ​kiem uli​cy, lu​dzie się im przy​glą​da​li, ale nikt nie za​trzy​mał się ani nie ode​zwał. Ko​bie​ty od​wra​‐ ca​ły twa​rze. Tyl​ko nie​licz​ne ob​dar​te dzie​ci wy​ty​ka​ły ich pal​ca​mi, a za​raz po​‐ tem z krzy​kiem ucie​ka​ły po​śród za​wa​lo​ne od​pad​ka​mi za​uł​ki. Nie tego spo​‐ dzie​wał się Falk – lecz wła​ści​wie cze​go ocze​ki​wał? – Nie wie​dzia​łem, że na świe​cie jest aż tyle lu​dzi – po​wie​dział w koń​cu. – Roją się wo​kół Shin​ga jak mu​chy nad gno​jem. – Lar​wy much naj​le​piej roz​wi​ja​ją się na gno​ju – stwier​dzi​ła oschle Es​trel. Po​tem, spo​glą​da​jąc mu w oczy, de​li​kat​nie do​tknę​ła jego dło​ni. – Ci tu​taj to wy​rzut​ki i po​chleb​cy, mo​tłoch trzy​ma​ny za mu​ra​mi. Wjedź​my tyl​ko do mia​‐ sta, do praw​dzi​we​go mia​sta. Prze​by​li​śmy dłu​gą dro​gę, żeby je zo​ba​czyć… Je​cha​li da​lej i wkrót​ce zo​ba​czy​li ster​czą​ce nad da​cha​mi chat i błysz​czą​ce w słoń​cu, po​zba​wio​ne okien wy​so​kie wie​że. Fal​ko​wi ser​ce biło szyb​ko. Za​uwa​‐ żył, że Es​trel mó​wi​ła przez chwi​lę do amu​le​tu, któ​ry otrzy​ma​ła w Bes​dio. – Nie mo​że​my wje​chać do mia​sta na mu​łach – po​wie​dzia​ła. – Zo​sta​wi​my je tu​taj. Za​trzy​ma​li się przy wa​lą​cej się pu​blicz​nej staj​ni. Es​trel roz​ma​wia​ła przez chwi​lę w ję​zy​ku Za​cho​du z jej wła​ści​cie​lem. Kie​dy Falk za​py​tał, o co pro​si​ła, od​par​ła: – Żeby przy​jął na​sze muły w za​staw. – Za​staw? – Je​śli nie za​pła​ci​my za ich prze​cho​wa​nie, za​trzy​ma je. Nie masz pie​nię​dzy, praw​da? – Nie – od​parł Falk po​kor​nie. Nie tyl​ko nie miał pie​nię​dzy – ni​g​dy ich na​wet nie wi​dział. Cho​ciaż w lin​ga​‐ lu ist​nia​ło od​po​wied​nie sło​wo, le​śny dia​lekt nie znał ta​kie​go po​ję​cia. Staj​nia była ostat​nim bu​dyn​kiem na skra​ju za​wa​lo​ne​go gru​zem i od​pad​ka​‐ mi pola, od​dzie​la​ją​ce​go mia​sto ru​der od wy​so​kie​go, dłu​gie​go muru z gra​ni​to​‐ wych blo​ków. W mu​rze znaj​do​wa​ło się jed​no wej​ście dla pie​szych. Wiel​kie

stoż​ko​wa​te ko​lum​ny strze​gły wrót pro​wa​dzą​cych do Es Toch. Na ko​lum​nie po le​wej stro​nie wej​ścia wid​nia​ła wy​ry​ta w lin​ga​lu in​skryp​cja: CZEŚĆ DLA ŻY​‐ CIA. Na pra​wej ko​lum​nie wy​ry​to dłuż​szą sen​ten​cję, lecz li​ter, z ja​kich skła​dał się na​pis, Falk ni​g​dy przed​tem nie wi​dział. Nikt nie prze​cho​dził przez wej​ście, nie było stra​ży. – Ko​lum​na Kłam​stwa i Ko​lum​na Ta​jem​ni​cy – po​wie​dział gło​śno, kie​dy prze​‐ cho​dził po​mię​dzy nimi, za​ka​zu​jąc so​bie bać się. Wkro​czył do Es Toch i sta​nął bez ru​chu, nie mo​gąc wy​krztu​sić sło​wa. Mia​sto Wład​ców Zie​mi zbu​do​wa​ne było na dwóch skra​jach ka​nio​nu – prze​ci​‐ na​ją​ce​go góry urwi​ska, któ​re​go czar​ne, po​cię​te zie​lo​ny​mi ży​ła​mi ścia​ny opa​‐ da​ły strasz​li​wą prze​pa​ścią ki​lo​metr w dół ku srebr​nej, błysz​czą​cej wstę​dze rze​ki wi​ją​cej się na ciem​nym dnie prze​pa​ści. Na brze​gach prze​ciw​le​głych urwisk wzno​si​ły się wie​że mia​sta, chy​ba w ogó​le nie wspie​ra​jąc się na zie​mi, spię​te po​nad ot​chła​nią de​li​kat​ny​mi przę​sła​mi mo​stów. Wie​że, es​ta​ka​dy i mo​‐ sty koń​czy​ły się w miej​scu, gdzie mur za​my​kał z dru​giej stro​ny mia​sto, tuż przed przy​pra​wia​ją​cym o za​wrót gło​wy za​krę​tem ka​nio​nu. He​li​kop​te​ry na prze​zro​czy​stych ło​pat​kach wir​ni​ków śli​zga​ły się nad prze​pa​ścią, a śmi​ga​cze mio​ta​ły się wzdłuż le​d​wo wi​docz​nych ulic i mo​stów. Słoń​ce, wciąż nie​zbyt wy​‐ so​ko wznie​sio​ne nad wschod​ni​mi szczy​ta​mi, tu zda​wa​ło się za​le​d​wie rzu​cać cie​nie. Wy​so​kie zie​lo​ne wie​że lśni​ły, jak gdy​by były pół​prze​zro​czy​ste. – Chodź – po​wie​dzia​ła Es​trel. – Nie ma się cze​go bać. Ru​szył za nią. Na uli​cy, któ​ra opa​da​ła ku wzno​szą​cym się na skra​ju urwi​‐ ska wie​żom, nie było ni​ko​go. Rzu​cił okiem za sie​bie, lecz nie do​strzegł już wej​ścia mię​dzy ko​lum​na​mi. – Do​kąd idzie​my? – Znam tu pe​wien dom, gdzie przy​cho​dzą moi ro​da​cy. Uję​ła go za rękę – pierw​szy raz w cią​gu tej ca​łej dłu​giej dro​gi, któ​rą wspól​‐ nie prze​by​li, i przy​war​ła do nie​go, nie pod​no​sząc oczu przez cały czas, kie​dy szli w dół dłu​giej, zyg​za​ko​wa​tej uli​cy. Po ich pra​wej stro​nie wy​ła​nia​ły się bu​‐ dyn​ki co​raz wyż​sze, w mia​rę jak zbli​ża​li się do śród​mie​ścia, po le​wej zaś, nie​‐ za​bez​pie​czo​na żad​nym mu​rem ani ba​rie​rą, opa​da​ła wśród cie​ni za​wrot​na prze​paść; czar​na ot​chłań po​mię​dzy świe​tli​sty​mi wie​ża​mi usa​do​wio​ny​mi jak pta​ki na grzę​dach. – A je​śli będą nam tu​taj po​trzeb​ne pie​nią​dze… – Moi ro​da​cy za​opie​ku​ją się nami. Dziw​nie i bo​ga​to po​ubie​ra​ni lu​dzie mi​ja​li ich na śmi​ga​czach, na lą​do​wi​skach mi​go​ta​ły tną​ce świa​tło wir​ni​ki he​li​kop​te​rów. Wy​so​ko po​nad prze​pa​ścią za​‐ war​czał wzbi​ja​ją​cy się w nie​bo stra​to​lot. – Czy wszy​scy tu​taj to… Shin​ga? – Nie​któ​rzy. Nie zda​jąc so​bie z tego spra​wy, cały czas trzy​mał rękę na rę​ko​je​ści la​se​ra. Nie spo​glą​da​jąc na nie​go, lecz uśmie​cha​jąc się z lek​ka, Es​trel po​wie​dzia​ła: – Nie uży​waj tu​taj mio​ta​cza. Przy​by​łeś tu, aby od​zy​skać pa​mięć, a nie ją

stra​cić. – Do​kąd idzie​my, Es​trel? – Już je​ste​śmy. To tu​taj. – Tu​taj? Prze​cież to pa​łac. Świe​tla​na, zie​lon​ka​wa, po​zba​wio​na okien gład​ka ścia​na wzno​si​ła się pro​sto w nie​bo. Przed nimi wid​niał pro​sto​kąt wej​ścia. – Zna​ją mnie tu​taj. Nie bój się. Chodź ze mną. Przy​war​ła moc​niej do jego ra​mie​nia. Falk spoj​rzał do tyłu, w górę uli​cy i za​‐ uwa​żył kil​ku męż​czyzn, pierw​szych pie​szych w tym mie​ście, któ​rzy ob​ser​wu​‐ jąc ich, z wol​na się zbli​ża​li. Wy​stra​szył się i ra​zem z Es​trel po​śpiesz​nie wszedł do bu​dyn​ku. Wej​ście au​to​ma​tycz​nie otwar​ło się przed nimi. Już w środ​ku za​trzy​mał się, wie​dząc, że po​peł​nił strasz​li​wy błąd. – Co to jest, Es​trel?… Gdzie my je​ste​śmy? Znaj​do​wa​li się w wy​so​kiej sali wy​peł​nio​nej zie​lon​ka​wym świa​tłem, przy​‐ ćmio​nym jak świa​tło w pod​wod​nej ja​ski​ni. Zbli​ża​li się ku nim ja​cyś lu​dzie. Es​‐ trel od​sko​czy​ła od nie​go. W pa​ni​ce od​wró​cił się do drzwi, któ​ry​mi wszedł. Były za​mknię​te i po​zba​wio​ne kla​mek. Nie​wy​raź​ne ludz​kie po​sta​cie wpa​dły do sali, bie​gnąc ku nie​mu z krzy​kiem. Wsparł się o za​mknię​te drzwi i się​gnął po la​ser. Ale mio​tacz był w rę​kach Es​trel. Sta​ła za męż​czy​zna​mi, któ​rzy ota​cza​li Fal​ka. Gdy usi​ło​wał prze​drzeć się do niej i gdy po​chwy​ci​li go i bili, przez krót​‐ ką chwi​lę sły​szał coś, cze​go nie zda​rzy​ło mu się sły​szeć ni​g​dy przed​tem – jej śmiech. W ustach czuł me​ta​licz​ny po​smak, w uszach miał prze​ni​kli​wy nie​zno​śny dźwięk. Gło​wa mu się chwia​ła, kie​dy ją uniósł. Wi​dział jak przez mgłę i nie mógł się swo​bod​nie po​ru​szyć. Wkrót​ce uświa​do​mił so​bie, że wła​śnie ock​nął się z omdle​nia, i po​my​ślał, że nie może się po​ru​szać, bo jest ran​ny lub oszo​ło​mio​‐ ny nar​ko​ty​ka​mi. Po​tem zo​ba​czył, że jego nad​garst​ki, tak samo jak nogi w kost​kach, sku​te są krót​kim łań​cu​chem. Za​wro​ty gło​wy się na​si​li​ły. Sły​szał po​wta​rza​ją​ce się bez koń​ca sło​wo: ra​mar​ren-ra​mar​ren-ra​mar​ren… Wy​tę​żył wszyst​kie siły i krzyk​nął, usi​łu​jąc ode​gnać od sie​bie ów grzmią​cy głos, któ​ry na​peł​niał go prze​ra​że​niem. Świa​tło roz​bły​sło mu w oczach i przez ry​czą​cy w jego gło​wie głos usły​szał wła​sny krzyk: „Nie je​stem…!”. Kie​dy zno​wu do​szedł do sie​bie, wszę​dzie pa​no​wa​ła ci​sza. Bo​la​ła go gło​wa i wciąż jesz​cze wi​dział nie cał​kiem wy​raź​nie, lecz na jego rę​kach i no​gach nie było już kaj​dan. Ktoś go obro​nił, opa​trzył i udzie​lił schro​nie​nia. Wie​dzie​li, kim był, i za​pew​ni​li mu go​ści​nę. Jego lu​dzie przy​szli po nie​go. Był tu bez​piecz​ny, pie​lę​gno​wa​ny, ko​cha​ny i te​raz mu​siał tyl​ko od​po​czy​wać i spać, spać i od​po​czy​‐ wać, pod​czas gdy mięk​ka, głę​bo​ka ci​sza mru​cza​ła czu​le w jego gło​wie: mar​‐ ren-mar​ren-mar​ren… Ze​brał wszyst​kie siły, by usiąść. Ści​snął skro​nie rę​ka​mi, aby zdu​sić prze​szy​‐ wa​ją​cy ból i prze​cze​kać za​wro​ty gło​wy. Po​cząt​ko​wo do​szło do nie​go tyl​ko tyle, że sie​dzi na pod​ło​dze, któ​ra zda​wa​ła się cie​pła i ustę​pli​wa, mięk​ka jak bok

wiel​kie​go zwie​rzę​cia. Po​tem uniósł gło​wę, wy​tę​żył wzrok i ro​zej​rzał się wo​ko​‐ ło. Sie​dział sam na pod​ło​dze po​środ​ku po​ko​ju tak nie​sa​mo​wi​te​go, że przez chwi​lę na nowo po​czuł za​wro​ty gło​wy. Po​kój był zu​peł​nie pu​sty. Ścia​ny, pod​‐ ło​ga i su​fit były całe z ja​kie​goś pół​prze​zro​czy​ste​go ma​te​ria​łu, któ​ry spra​wiał wra​że​nie mięk​kie​go i fa​lu​ją​ce​go, jak wie​lo​war​stwo​wy, gru​by bla​do​zie​lo​ny we​‐ lon, w do​ty​ku jed​nak twar​dy i gład​ki. Dzi​wacz​ne ryty, fał​dy i prę​gi two​rzy​ły na ca​łej pod​ło​dze ozdob​ne wzo​ry, nie​wy​czu​wal​ne pod ręką. Były to albo łu​dzą​‐ ce wzrok ob​ra​zy, albo też po​kry​wa​ła je gład​ka, prze​zro​czy​sta po​wierzch​nia. Ja​kieś oczy, uko​śne cie​nio​wa​nia i qu​asi-rów​no​le​głe li​nie uży​te w cha​rak​te​rze ozdób po​wo​do​wa​ły, że kąty, pod któ​ry​mi sty​ka​ły się ścia​ny, prze​czy​ły zwy​kłej geo​me​trii. Czy były to kąty pro​ste? Naj​bar​dziej dez​orien​to​wał go fakt, że cały po​kój był pół​prze​zro​czy​sty. Nie​‐ wy​raź​nie, jak gdy​by pa​trzył w głąb sa​dzaw​ki peł​nej in​ten​syw​nie zie​lo​nej wody, wi​dział pod sto​pa​mi inny po​kój. Na su​fi​cie ja​śnia​ła pla​ma świa​tła, któ​‐ ra mo​gła być księ​ży​cem, za​ma​za​nym i na​są​czo​nym zie​le​nią przez je​den lub wię​cej le​żą​cych na gó​rze stro​pów. Pla​my i smu​gi świa​tła prze​ni​ka​ją​ce przez jed​ną ze ścian po​ko​ju były zu​peł​nie inne, od​no​sił wra​że​nie, że roz​po​zna​je w nich po​ru​sza​ją​ce się świa​tła he​li​kop​te​rów i stra​to​lo​tów. Świa​tła za po​zo​sta​‐ ły​mi trze​ma ścia​na​mi były o wie​le bar​dziej przy​ćmio​ne i za​ma​za​ne we​lo​na​mi dal​szych ścian, ko​ry​ta​rzy i po​koi. W tych po​ko​jach po​ru​sza​ły się ja​kieś cie​nie. Wi​dział je, lecz nie mógł roz​po​znać szcze​gó​łów. Twa​rze, stro​je, ko​lo​ry, roz​‐ mia​ry – wszyst​ko było za​ma​za​ne. Ja​kiś ciem​ny kleks gdzieś w zie​lo​nych głę​‐ biach nie​spo​dzie​wa​nie urósł, po​tem zma​lał, zie​le​nie​jąc, ciem​nie​jąc i prze​pa​da​‐ jąc w la​bi​ryn​cie szma​rag​do​wej mgły. Wi​dzial​ność bez moż​li​wo​ści roz​po​zna​‐ nia, sa​mot​ność bez pry​wat​no​ści. To ukry​te mi​go​ta​nie świa​tła i kształ​tów wśród pół​prze​zro​czy​stych płasz​czyzn zie​le​ni było nie​zwy​kle pięk​ne i nie​zwy​‐ kle de​ner​wu​ją​ce. Na​gle w ja​śniej​szej pla​mie na naj​bliż​szej ścia​nie Falk uchwy​cił ką​tem oka ja​kiś ruch. Od​wró​cił się szyb​ko i wstrzą​śnię​ty stra​chem uj​rzał wresz​cie coś ja​sno i wy​raź​nie – twarz. Dzi​ką, po​kry​tą bli​zna​mi twarz z dwo​ma wy​trzesz​‐ czo​ny​mi, nie​ludz​ki​mi żół​ty​mi ocza​mi. – Shin​ga – wy​szep​tał w śle​pym prze​ra​że​niu. Jak​by go prze​drzeź​nia​jąc, strasz​ne usta wy​po​wie​dzia​ły bez​gło​śnie „Shin​ga” i wte​dy zro​zu​miał, że wi​dzi od​bi​cie wła​snej twa​rzy. Pod​niósł się sztyw​no, pod​szedł do ścia​ny i prze​su​nął po niej ręką, aby się upew​nić. To było lu​stro, scho​wa​ne w wy​pu​kłej ra​mie tak po​ma​lo​wa​nej, że wy​da​wa​ła się pła​ska. Od​wró​cił się, sły​sząc za sobą ja​kiś dźwięk. Po dru​giej stro​nie po​ko​ju stał ktoś nie​zbyt wy​raź​ny w przy​ćmio​nym, bez​cie​nio​wym świe​tle do​by​wa​ją​cym się z ukry​tych źró​deł. Nie było wi​dać wej​ścia, lecz ten męż​czy​zna w ja​kiś spo​‐ sób mu​siał wejść do po​ko​ju i te​raz stał, przy​glą​da​jąc się Fal​ko​wi. Był bar​dzo wy​so​ki, w bia​łym płasz​czu lub pe​le​ry​nie opa​da​ją​cej z sze​ro​kich ra​mion, si​wo​‐

wło​sy, o czy​stych, ciem​nych, prze​ni​kli​wych oczach. – Wi​ta​my cię, Falk – ode​zwał się gło​sem głę​bo​kim i ła​god​nym. – od daw​na cię ocze​ki​wa​li​śmy, od daw​na pro​wa​dzi​li​śmy i strze​gli​śmy. – Świa​tło w po​ko​ju za​czę​ło ja​śnieć czy​stym, wzbie​ra​ją​cym bla​skiem. W głę​bo​kim gło​sie po​ja​wi​ła się nuta eg​zal​ta​cji. – Od​rzuć oba​wy i wi​taj wśród nas, wy​słan​ni​ku. Po​zo​sta​‐ wi​łeś za sobą ciem​ny go​ści​niec i wkro​czy​łeś na dro​gę do swe​go domu! Świa​tło ja​śnia​ło co​raz bar​dziej, aż w koń​cu ośle​pi​ło Fal​ka. Kie​dy wresz​cie pod​niósł oczy, spo​glą​da​jąc z uko​sa, star​ca w bia​łej sza​cie już nie było. Ni stąd, ni zo​wąd przy​szły mu do gło​wy sło​wa wy​po​wie​dzia​ne kil​ka mie​się​cy wcze​śniej przez sta​re​go czło​wie​ka z lasu: „Strasz​li​wa ciem​ność ja​snych świa​‐ teł Es Toch”. Cho​ciaż oszo​ło​mio​ny nar​ko​ty​ka​mi, nie po​zwo​li wię​cej ba​wić się sobą. Oka​zał się głup​cem, przy​cho​dząc tu​taj, i ni​g​dy nie wy​do​sta​nie się stąd żywy, ale nie po​zwo​li, aby się nim ba​wio​no. Ru​szył przed sie​bie, chcąc od​na​leźć ukry​te drzwi i pójść za star​cem. Z lu​stra ode​zwał się głos: – Po​cze​kaj jesz​cze chwi​lę. Ilu​zja nie za​wsze jest kłam​stwem. A ty prze​cież szu​kasz praw​dy. W ścia​nie roz​su​nę​ła się szcze​li​na i do po​ko​ju we​szły dwie oso​by. Pierw​sza, ni​ska i szczu​pła, ubra​na w ozdob​ne, nie​zwy​kle ob​ci​słe spodnie z bu​fa​mi na bio​drach, kurt​kę i do​pa​so​wa​ną cza​pecz​kę, sta​wia​ła dłu​gie kro​ki. Dru​ga, wyż​‐ sza, spo​wi​ta była w cięż​ką sza​tę i dro​bi​ła no​ga​mi, przy​bie​ra​jąc ta​necz​ne pozy. Dłu​gie ciem​no​pur​pu​ro​we wło​sy spły​wa​ły aż do jej pasa… jego pasa. Mu​siał to być męż​czy​zna, bo ode​zwał się mę​skim gło​sem: – Wiesz, Strel​la, że bę​dzie​my fil​mo​wa​ni? – Wiem – od​parł ni​ski czło​wiek gło​sem Es​trel. Za​le​d​wie mu​snę​li spoj​rze​niem Fal​ka. Za​cho​wy​wa​li się, jak​by byli sami. – Więc co chcia​łeś po​wie​dzieć, Krad​gy? – Chcia​łem za​py​tać, dla​cze​go za​bra​ło ci to tak wie​le cza​su. – Tak wie​le? Je​steś nie​spra​wie​dli​wy, pa​nie. Jak mia​łam wy​tro​pić go w le​sie na wschód od Shorg? Prze​cież to zu​peł​na dzicz. Zwie​rzę​ta nie były w ni​czym po​moc​ne, przez cały czas tyl​ko pa​pla​ły o Pra​wie. Kie​dy w koń​cu zrzu​ci​łeś mi de​tek​tor, by​łam trzy​sta ki​lo​me​trów na pół​noc od nie​go. A kie​dy wresz​cie go zlo​ka​li​zo​wa​łam, kie​ro​wał się pro​sto na te​ry​to​rium Ba​snas​ska. Wiesz, że rada za​opa​tru​je ich w la​ta​ją​ce bom​by i inną broń, żeby mo​gli prze​rze​dzać sze​re​gi Wę​drow​ców i So​lia-pa​chi​mów. Więc mu​sia​łam do​łą​czyć do tego plu​ga​we​go ple​mie​nia. Nie słu​cha​łeś mo​ich ra​por​tów? Prze​sy​ła​łam je przez cały czas, do​‐ pó​ki nie stra​ci​łam na​daj​ni​ka pod​czas prze​pra​wy przez rze​kę na po​łu​dnie od En​kla​wy Kan​sas. Chy​ba na​gry​wa​li moje ra​por​ty? – Nie słu​cha​łem żad​nych na​grań. W każ​dym ra​zie wszyst​ko po​szło na nic, cały ten czas i ry​zy​ko, bo nie zdo​ła​łaś go prze​ko​nać, żeby prze​stał się nas bać. – Es​trel! – krzyk​nął Falk. Gro​te​sko​wa i ja​kaś kru​cha w swych sza​tach od​mień​ca Es​trel jak​by go nie sły​sza​ła. Da​lej mó​wi​ła do otu​lo​ne​go dłu​gą sza​tą męż​czy​zny. Dła​wiąc się wsty​‐

dem i gnie​wem, Falk pod​szedł i chciał chwy​cić ją za ra​mię – ale nie było tam nic oprócz za​ma​za​nej pla​my świa​teł w po​wie​trzu, nik​ną​ce​go ko​lo​ro​we​go bły​‐ sku. Roz​su​wa​ne drzwi w ścia​nie wciąż były otwar​te i Falk zo​ba​czył przez nie na​‐ stęp​ny po​kój. Stał tam przy​oble​czo​ny w dłu​gą sza​tę siwy męż​czy​zna wraz z Es​trel, obo​je zwró​ce​ni doń ple​ca​mi. Wy​szep​tał jej imię, a ona od​wró​ci​ła się i spoj​rza​ła na nie​go. W jej wzro​ku nie było ani trium​fu, ani wsty​du; pa​trzy​ła spo​koj​nie, śmia​ło, obo​jęt​nie i lek​ce​wa​żą​co – jak za​wsze. – Dla​cze​go mnie okła​ma​łaś? – za​py​tał. – Dla​cze​go mnie tu spro​wa​dzi​łaś? Wie​dział dla​cze​go, wie​dział, kim jest i kim za​wsze był dla Es​trel. Te​raz nie ro​zum mó​wił przez nie​go, lecz jego sza​cu​nek dla sie​bie sa​me​go, któ​ry w pierw​szej chwi​li nie mógł do​pu​ścić do świa​do​mo​ści i znieść ta​kiej praw​dy. – Wy​sła​no mnie, że​bym cię tu​taj spro​wa​dzi​ła. Sam chcia​łeś tu przyjść. Usi​ło​wał ze​brać my​śli. Nie pró​bo​wał zbli​żyć się do niej. – Czy je​steś Shin​gą? – Ja je​stem Shin​gą – ode​zwał się ubra​ny w dłu​gą sza​tę siwy męż​czy​zna, uśmie​cha​jąc się uprzej​mie. – Wszy​scy Shin​ga kła​mią. Je​śli więc nim je​stem, kła​mię. W ta​kim ra​zie nie je​stem Shin​gą, lecz nie-Shin​gą, któ​ry kła​mie, mó​‐ wiąc, że nim jest. A może kłam​stwem jest to, że wszy​scy Shin​ga kła​mią. Lecz ja na​praw​dę je​stem Shin​gą i na​praw​dę kła​mię. Zie​mia​nie i inne zwie​rzę​ta po​‐ tra​fią kła​mać: jasz​czur​ki zmie​nia​ją bar​wę, owa​dy na​śla​du​ją pa​ty​ki, a flą​dry kła​mią, upo​dab​nia​jąc się do pia​sku. Strel​la, on jest głup​szy od dziec​ka. – O nie, lor​dzie Krad​gy, jest bar​dzo in​te​li​gent​ny – od​par​ła Es​trel jak zwy​kle ci​cho, ule​głym gło​sem. Mó​wi​ła o Fal​ku tak, jak czło​wiek mówi o zwie​rzę​ciu. Wę​dro​wa​ła z nim, ja​dła z nim, spa​ła z nim. Spa​ła w jego ra​mio​nach… Falk mil​czał, ob​ser​wu​jąc ją. A ona i wy​so​ki obcy rów​nież sta​li bez sło​wa, nie​po​ru​‐ sze​ni, jak gdy​by ocze​ku​jąc zna​ku od nie​go, by da​lej cią​gnąć przed​sta​wie​nie. Nie czuł do niej ura​zy. Ni​cze​go do niej nie czuł. Sku​pio​ny był na so​bie; czuł się cho​ry, fi​zycz​nie cho​ry z upo​ko​rze​nia. „Idź sam, Opa​lo​oki”, po​wie​dział ksią​żę Kan​sas. „Idź sam”, mó​wił Hiar​dan Psz​cze​larz. „Idź sam”, mó​wił sta​ry Słu​chacz w le​sie. „Idź sam, mój synu”, po​‐ wie​dział Zove. Kto wska​zał​by mu dro​gę, po​mógł w jego po​szu​ki​wa​niach, uzbro​ił​by w wie​dzę, gdy​by szedł przez pre​rię sam? Jak wie​le mógł​by się do​‐ wie​dzieć, gdy​by nie za​ufał Es​trel? Nie wie​dział nic oprócz tego, że jest bez​gra​nicz​nie otę​pia​ły i że Es​trel go okła​ma​ła. Okła​my​wa​ła go od po​cząt​ku, bez żad​nych skru​pu​łów, od chwi​li kie​‐ dy po​wie​dzia​ła mu, że jest Wę​drow​cem… nie, jesz​cze przed​tem – od mo​men​tu kie​dy pierw​szy raz go uj​rza​ła i uda​wa​ła, że nic o nim nie wie. Wy​sła​no ją po to, by na pew​no do​tarł do Es Toch i być może aby prze​ciw​dzia​łać wpły​wo​wi, jaki mo​gli wy​wrzeć na nie​go ci, któ​rzy nie​na​wi​dzą Shin​ga. Dla​cze​go te​raz nie kła​mie? – my​ślał z bó​lem, pa​trząc na Es​trel sto​ją​cą bez ru​chu w są​sied​nim po​ko​ju.

– To bez zna​cze​nia, co te​raz mó​wię do cie​bie – po​wie​dzia​ła. Czyż​by czy​ta​ła w jego my​ślach? Ni​g​dy nie uży​wa​li my​ślo​mo​wy, lecz je​śli była Shin​gą i po​sia​da​ła men​tal​ną moc Shin​ga, któ​rej za​kres był dla lu​dzi je​dy​nie przed​mio​tem przy​pusz​czeń i do​my​słów, wów​czas przez wszyst​kie ty​go​dnie ich wspól​nej wę​drów​ki mo​gła być do​stro​jo​na do jego umy​słu. Skąd miał wie​dzieć? Nie było sen​su jej py​tać… Z tyłu usły​szał ja​kiś dźwięk. Od​wró​cił się i zo​ba​czył dwie oso​by sto​ją​ce w dru​gim koń​cu po​ko​ju, nie​da​le​ko lu​stra. Mie​li na so​bie czar​ne togi z bia​ły​mi kap​tu​ra​mi i dwu​krot​nie prze​wyż​sza​li wzro​stem czło​wie​ka. – Bar​dzo ła​two cię oszu​kać – ode​zwał się pierw​szy ol​brzym. – Mu​sisz wie​dzieć, że zo​sta​łeś oszu​ka​ny – po​wie​dział dru​gi. – Je​steś tyl​ko pół​czło​wie​kiem. – Pół​czło​wiek nie może po​znać ca​łej praw​dy. – Ten, kto nie​na​wi​dzi, go​dzien jest, aby go okpić i ośmie​szyć. – Ten, kto za​bi​ja, go​dzien jest, aby go wy​trzeć i znie​wo​lić. – Skąd przy​by​łeś, Falk? – Gdzie je​steś, Falk? – Kim je​steś, Falk? Obaj gi​gan​ci pod​nie​śli kap​tu​ry, pod któ​ry​mi nie było nic oprócz cie​nia, cof​‐ nę​li się do ścia​ny, we​szli w nią i znik​nę​li. Es​trel pod​bie​gła do nie​go z dru​gie​go po​ko​ju, ob​ję​ła go i za​czę​ła ca​ło​wać z roz​pacz​li​wą po​żą​dli​wo​ścią. – Ko​cham cię, po​ko​cha​łam cię od pierw​sze​go wej​rze​nia. Za​ufaj mi, Falk, za​‐ ufaj! – Po​tem ode​rwa​ła się od nie​go, ję​cząc: – Za​ufaj mi! – i od​da​li​ła się jak cią​gnię​ta przez po​tęż​ną, nie​wi​dzial​ną siłę, wi​ru​ją​cą trą​bę po​wietrz​ną, któ​ra we​ssa​ła ją i prze​cią​gnę​ła przez drzwi. Drzwi za​su​nę​ły się za nią ci​cho jak za​‐ my​ka​ne usta. – Ro​zu​miesz, oczy​wi​ście – ode​zwał się wy​so​ki męż​czy​zna z dru​gie​go po​ko​ju – że je​steś pod dzia​ła​niem środ​ków ha​lu​cy​no​gen​nych. – W jego szep​czą​cym, pre​cy​zyj​nie wy​ma​wia​ją​cym sło​wa gło​sie po​brzmie​wa​ła nuta sar​ka​zmu i znu​‐ dze​nia. – So​bie zwłasz​cza nie ufasz, co? Uniósł dłu​gie sza​ty i ob​fi​tą stru​gą od​dał mocz, po czym wy​szedł z po​ko​ju, po​pra​wia​jąc ubra​nie i przy​gła​dza​jąc dłu​gie fa​lu​ją​ce wło​sy. Falk ob​ser​wo​wał zie​lon​ka​wą pod​ło​gę dru​gie​go po​ko​ju, któ​ra stop​nio​wo wchła​nia​ła mocz, aż w koń​cu nie po​zo​sta​ło po nim ani śla​du. Skrzy​dła drzwi za​czę​ły wol​no zbli​żać się do sie​bie, zwę​ża​jąc szcze​li​nę wej​‐ ścia. Wy​rwał się z le​tar​gu i prze​biegł przez nie, za​nim się za​mknę​ły. Po​kój, w któ​rym sta​li Es​trel i obcy, był do​kład​nie taki sam jak ten, któ​ry przed chwi​lą opu​ścił, tyl​ko nie​co mniej​szy i ciem​niej​szy. Roz​su​wa​ne drzwi w jego prze​ciw​le​głej ścia​nie były jesz​cze otwar​te, lecz z wol​na się za​my​ka​ły. Prze​‐ biegł przez po​kój i przez drzwi i zna​lazł się w trze​cim po​ko​ju, ta​kim sa​mym jak tam​te, tyl​ko może odro​bi​nę mniej​szym i ciem​niej​szym. Szcze​li​na w prze​‐ ciw​le​głej ścia​nie za​my​ka​ła się po​wo​li, więc prze​do​stał się przez nią do jesz​cze

jed​ne​go po​ko​ju, mniej​sze​go i ciem​niej​sze​go niż ostat​ni, z nie​go prze​ci​snął się do in​ne​go ma​łe​go, ciem​ne​go po​ko​ju, a stąd wpełzł w małe, ciem​ne lu​stro i upadł, wrzesz​cząc w obez​wład​nia​ją​cym prze​ra​że​niu do bia​łe​go, po​ry​te​go bli​‐ zna​mi, ga​pią​ce​go się nań księ​ży​ca. Wy​po​czę​ty, rześ​ki i nie​co za​kło​po​ta​ny zbu​dził się w wy​god​nym łóż​ku, w ja​‐ snym, po​zba​wio​nym okien po​ko​ju. Usiadł i wów​czas zza prze​pie​rze​nia wy​bie​‐ gło dwóch męż​czyzn, dwóch du​żych męż​czyzn o rzu​ca​ją​cym się w oczy ocię​ża​‐ łym wy​glą​dzie. – Wi​ta​my, lor​dzie Agad! Wi​ta​my, lor​dzie Agad! – mó​wi​li na prze​mian, a po​‐ tem: – Chodź z nami, chodź z nami. Falk wstał, go​tów do wal​ki. Był zu​peł​nie nagi. Je​dy​ną jego my​ślą było wspo​‐ mnie​nie poj​ma​nia w wej​ściu do pa​ła​cu – lecz ci dwaj nie mie​li za​mia​ru użyć siły. – Chodź, chodź – po​wta​rza​li, do​pó​ki nie po​szedł z nimi. Wy​pro​wa​dzi​li go, wciąż na​gie​go, z po​ko​ju, a po​tem wie​dli dłu​gim ko​ry​ta​‐ rzem i da​lej przez salę o lu​strza​nych ścia​nach, po scho​dach, któ​re oka​za​ły się ram​pą po​ma​lo​wa​ną tak, aby wy​glą​da​ła na scho​dy, przez inny ko​ry​tarz i po in​nych ram​pach, aż w koń​cu we​szli do ob​szer​ne​go, ume​blo​wa​ne​go po​ko​ju o nie​bie​sko​zie​lo​nych ścia​nach, je​dy​ne​go po​miesz​cze​nia, któ​re ja​rzy​ło się sło​‐ necz​nym świa​tłem. Je​den z męż​czyzn za​trzy​mał się przed wej​ściem, a dru​gi wszedł ra​zem z Fal​kiem do środ​ka. – Tu jest ubra​nie, je​dze​nie i pi​cie. Te​raz… te​raz jedz, pij. Te​raz… te​raz proś, o co chcesz. Na sto​le stał dzban z wodą i Falk naj​pierw za​spo​ko​ił pra​gnie​nie. Po​kój był ume​blo​wa​ny sprzę​ta​mi z cięż​kie​go, prze​zro​czy​ste​go jak szkło pla​sti​ku. Nie miał okien, lecz prze​świe​ca​ją​ce ścia​ny. Falk te​raz przyj​rzał się swej stra​ży czy też świ​cie – ro​słe​mu męż​czyź​nie o obo​jęt​nej twa​rzy, z bro​nią u pasa. – Jak brzmi Pra​wo? – za​py​tał od​ru​cho​wo. Wpa​trzo​ny w nie​go męż​czy​zna od​po​wie​dział po​słusz​nie i bez zdzi​wie​nia: – Nie za​bi​jaj. – Ale ty no​sisz broń. – Ta broń tyl​ko obez​wład​nia, nie za​bi​ja. – Straż​nik się ro​ze​śmiał. Mo​du​la​cja jego gło​su była dziw​nie do​wol​na, nie​po​wią​za​na z sen​sem wy​po​wie​dzi. Mię​dzy sło​wa​mi a śmie​chem zro​bił krót​ką pau​zę. – Te​raz jedz, pij, oczyść się. Tu są rze​czy. Wi​dzisz, są rze​czy. – Czy je​steś wy​tar​tym? – Nie. Je​stem ka​pi​ta​nem stra​ży przy​bocz​nej Praw​dzi​wych Wład​ców i je​stem pod​łą​czo​ny do kom​pu​te​ra nu​mer osiem. Te​raz jedz, pij, oczyść się. – Do​pie​ro jak opu​ścisz po​kój. Straż​nik zno​wu zro​bił pau​zę. – Och, tak, do​brze, lor​dzie Agad. – I zno​wu ro​ze​śmiał się jak po​ła​sko​ta​ny. Może po​le​ce​nia kom​pu​te​ra w mó​zgu czuł jak ła​sko​ta​nie. Wy​co​fał się. Falk

nie​wy​raź​nie wi​dział cie​nie dwóch straż​ni​ków przez we​wnętrz​ną ścia​nę po​ko​‐ ju, cze​ka​li na ko​ry​ta​rzu po obu stro​nach drzwi. Zna​lazł ła​zien​kę i wziął ką​‐ piel. Czy​ste ubra​nie le​ża​ło na wiel​kim łożu w koń​cu po​ko​ju; były to dłu​gie, luź​ne sza​ty ozdo​bio​ne czer​wo​ny​mi, kar​ma​zy​no​wy​mi i fio​le​to​wy​mi wy​myśl​ny​‐ mi wzo​ra​mi. Falk wcią​gnął je na sie​bie z nie​chę​cią. Jego spo​nie​wie​ra​ny ple​‐ cak le​żał na sto​le z prze​zro​czy​ste​go, ob​la​ne​go zło​tem pla​sti​ku. Za​war​tość wy​da​wa​ła się nie​tknię​ta, jed​nak broń znik​nę​ła. Stół za​sta​wio​no je​dze​niem, a on był głod​ny. Ile cza​su mi​nę​ło od chwi​li, kie​dy wszedł do pa​ła​‐ cu? Nie miał po​ję​cia, lecz głód mó​wił mu, że spo​ro, więc za​czął jeść. Je​dze​nie było dzi​wacz​ne, moc​no przy​pra​wio​ne, prze​two​rzo​ne, ob​fi​cie po​la​ne so​sem, nie do roz​po​zna​nia, zjadł jed​nak wszyst​ko, a mógł​by jesz​cze wię​cej. Uważ​niej ro​‐ zej​rzał się po po​ko​ju. Nie wi​dział już nie​wy​raź​nych cie​ni straż​ni​ków za pół​‐ prze​zro​czy​sty​mi nie​bie​sko​zie​lo​ny​mi ścia​na​mi, za​czął więc do​kład​nie prze​szu​‐ ki​wać po​kój. Na​gle sta​nął jak wry​ty. Le​d​wie wi​docz​na szcze​li​na w ścia​nie prze​kształ​ci​ła się w wy​so​kie owal​ne drzwi. Roz​war​ła się, za nią po​ru​szył się ja​kiś cień. Ktoś wszedł do po​ko​ju. Dziew​czy​na, po​my​ślał po​cząt​ko​wo Falk, a po​tem zo​ba​czył, że był to kil​ku​‐ na​sto​let​ni chło​piec ubra​ny w ta​kie same jak on luź​ne sza​ty. Chło​piec nie zbli​‐ żył się do Fal​ka, lecz za​trzy​mał za pro​giem i wy​cią​gnął przed sie​bie ręce z dłoń​mi skie​ro​wa​ny​mi ku gó​rze, jed​no​cze​śnie wy​rzu​ca​jąc z ust po​tok nie​zro​‐ zu​mia​łe​go beł​ko​tu. – Kim je​steś? – Orry – od​parł mło​dzie​niec. – Orry! – I zno​wu nie​zro​zu​mia​łe beł​ko​ta​nie. Jego głos drżał ze wzru​sze​nia. Uklęk​nął na obu ko​la​nach i ni​sko skło​nił gło​‐ wę w ge​ście, ja​kie​go Falk ni​g​dy przed​tem nie wi​dział, choć jego zna​cze​nie było ja​sne. Była to peł​na, pier​wot​na for​ma ge​stu sto​so​wa​ne​go w szcząt​ko​wej po​sta​ci przez Psz​cze​la​rzy i pod​da​nych księ​cia Kan​sas. – Uży​waj lin​ga​lu – ode​zwał się gwał​tow​nie Falk, zszo​ko​wa​ny i za​że​no​wa​ny. – Kim je​steś? – Je​stem Har-Orry-Prech-Ra​mar​ren – wy​szep​tał chło​piec. – Wstań. Ja nie… Czy mnie znasz? – Prech Ra​mar​ren, nie pa​mię​tasz mnie? Je​stem Orry, syn Har We​de​na… – Jak mam na imię? Chło​piec uniósł gło​wę i Falk zo​ba​czył jego oczy – bla​do​bursz​ty​no​we, z du​ży​‐ mi, ciem​ny​mi źre​ni​ca​mi; same tę​czów​ki bez wi​docz​nych bia​łek, jak oczy kota lub je​le​nia, oczy, ja​kie Falk wi​dział je​dy​nie w od​bi​ciu wła​snej twa​rzy w lu​‐ strze ostat​niej nocy. – Na​zy​wasz się Agad Ra​mar​ren – od​parł chło​piec, prze​stra​szo​ny i po​słusz​‐ ny. – Skąd wiesz? – Ja… ja za​wsze to wie​dzia​łem, prech Ra​mar​ren. – Je​ste​śmy ro​da​ka​mi? – Je​stem sy​nem Har We​de​na, prech Ra​mar​ren! Przy​się​gam!

Przez chwi​lę w bla​do​żół​tych oczach za​bły​sły łzy. Falk za​wsze re​ago​wał na stres krót​kim, ośle​pia​ją​cym oczy pła​czem; Buc​keye zga​ni​ła go kie​dyś za to, że mar​twił się tą ce​chą, po​wie​dzia​ła, że z pew​no​ścią jest to czy​sto fi​zjo​lo​gicz​na re​ak​cja, praw​do​po​dob​nie wła​ści​wa jego ra​sie. Zmie​sza​nie, oszo​ło​mie​nie i dez​orien​ta​cja, ja​kie od​czu​wał od cza​su, kie​dy zna​lazł się w Es Toch, spo​wo​do​wa​ły, że nie był w sta​nie wła​ści​wie osą​dzić i oce​nić tego, co wła​śnie wi​dział. Część jego umy​słu po​wie​dzia​ła: Chcą cię oszo​ło​mić aż do zu​peł​nej ła​two​wier​no​ści. Z tego po​wo​du nie wie​dział, czy Es​‐ trel – Es​trel, któ​rą znał tak do​brze i któ​rą ko​chał – była przy​ja​cie​lem, Shin​gą czy też na​rzę​dziem Shin​ga, czy kie​dy​kol​wiek mó​wi​ła mu praw​dę, czy za​wsze kła​ma​ła, czy zo​sta​ła wraz z nim po​chwy​co​na, czy zwa​bi​ła go w pu​łap​kę. Pa​‐ mię​tał jej śmiech, lecz pa​mię​tał rów​nież szept i roz​pacz​li​wy uścisk… Cóż więc ma my​śleć o tym chłop​cu, któ​ry pa​trzy na nie​go z bó​lem i stra​chem nie​ziem​‐ ski​mi ocza​mi, iden​tycz​ny​mi jak jego oczy – czy zmie​ni się w pla​mę świa​tła, je​śli go do​tknie? Czy od​po​wia​da​jąc na py​ta​nia, bę​dzie mó​wił praw​dę, czy bę​‐ dzie kła​mał? Po​śród złu​dzeń, omy​łek i oszustw po​zo​sta​ła Fal​ko​wi tyl​ko jed​na dro​ga, ta, któ​rą po​dą​żał od Domu Zove. Po​wie​dział praw​dę. – Nie znam cię. Na​wet je​śli po​wi​nie​nem, nie mogę cię znać, po​nie​waż nie pa​mię​tam ni​cze​go, co dzia​ło się wcze​śniej niż czte​ry czy pięć lat temu. Od​wró​cił się i usiadł na jed​nym z wy​so​kich, wrze​cio​no​wa​tych krze​seł, ski​‐ nąw​szy na chłop​ca, aby zro​bił to samo. – Nie… nie pa​mię​tasz We​rel? – Kim jest We​rel? – To nasz dom. Nasz świat. To bo​la​ło. Falk nic nie od​po​wie​dział. – Nie pa​mię​tasz… nie pa​mię​tasz po​dró​ży, prech Ra​mar​ren? – za​py​tał chło​‐ piec z nie​do​wie​rza​niem. W jego gło​sie była też inna, drżą​ca, tę​sk​na nuta, tłu​‐ mio​na przez sza​cu​nek lub strach. Falk po​trzą​snął gło​wą. Orry po​wtó​rzył py​ta​nie, nie​co je zmie​nia​jąc. – Nie pa​mię​tasz na​szej po​dró​ży na Zie​mię, prech Ra​mar​ren? – Nie. Kie​dy do​bie​gła koń​ca? – Sześć ziem​skich lat temu… Wy​bacz mi, pro​szę, prech Ra​mar​ren. Nie wie​‐ dzia​łem… By​łem wła​śnie nad Mo​rzem Ka​li​for​nij​skim, kie​dy przy​sła​li po mnie au​to​ma​tycz​ny stra​to​lot. Nie po​wie​dzia​no mi, po co je​stem po​trzeb​ny. Po​tem lord Krad​gy po​wie​dział, że zo​stał od​na​le​zio​ny je​den z człon​ków eks​pe​dy​cji, i my​śla​łem… Lecz nic mi nie mó​wił o two​jej pa​mię​ci. Więc… więc pa​mię​‐ tasz… tyl​ko Zie​mię? Wy​da​wa​ło się, że bła​ga o za​prze​cze​nie. – Pa​mię​tam tyl​ko Zie​mię – przy​tak​nął Falk, po​sta​na​wia​jąc nie pod​da​wać się wzru​sze​niu Orry’ego, jego na​iw​no​ści i dzie​cię​cej szcze​ro​ści. Nie dam się wię​‐ cej oszu​kać, po​my​ślał z gorz​ką za​wzię​to​ścią.

Oczy​wi​ście, że się dasz, od​par​ła inna część jego umy​słu. Dasz się oszu​kać, je​śli tak będą chcie​li, i nie ma spo​so​bu, żeby się temu prze​ciw​sta​wić. Je​śli nie za​dasz żad​ne​go py​ta​nia temu chłop​cu, aby nie sły​szeć kłam​stwa w od​po​wie​‐ dzi, wów​czas kłam​stwo zwy​cię​ży cał​ko​wi​cie, a cała two​ja po​dróż nie przy​nie​‐ sie nic oprócz mil​cze​nia, kpin i wstrę​tu. Chcia​łeś po​znać swo​je imię. Ten chło​‐ piec je ci dał. Przyj​mij je. – Czy mo​żesz mi po​wie​dzieć, kim… kim je​ste​śmy? Chło​piec ocho​czo pod​jął swój nie​zro​zu​mia​ły beł​kot i za​raz za​milkł, wi​dząc wy​raz oczu Fal​ka. – Nie pa​mię​tasz ję​zy​ka kel​shak, prech Ra​mar​ren? – Był bli​ski pła​czu. Falk po​trzą​snął gło​wą. – Kel​shak jest two​im oj​czy​stym ję​zy​kiem? – Tak – od​parł chło​piec. – I two​im – do​dał nie​śmia​ło. – Jak w tym ję​zy​ku brzmi sło​wo „oj​ciec”? – Hio​wech. Lub wawa, tak mó​wią dzie​ci. – Po twa​rzy Orry’ego prze​mknął szcze​ry smu​tek. – Jak zwra​cał​byś się do sta​re​go czło​wie​ka, któ​re​go sza​nu​jesz? – Jest wie​le słów bli​sko​znacz​nych, pre​vwa, kio​inap, ska n-ge​hoy. Niech po​‐ my​ślę… prech​no. Tak dłu​go nie mó​wi​łem w kel​shak… Prech​no​weg… moż​na też użyć rów​no​znacz​nych: tio​kioi lub pre​vio​tio… – Tio​kioi. Po​wie​dzia​łem kie​dyś to sło​wo. Nie wie​dzia​łem, skąd je znam. To nie był wia​ry​god​ny test. Nie było ta​kie​go. Ni​g​dy nie mó​wił wie​le Es​trel o swo​im po​by​cie u sta​re​go Słu​cha​cza w le​sie, lecz prze​cież mo​gli po​znać każ​de jego wspo​mnie​nie – wszyst​ko, co kie​dy​kol​wiek po​wie​dział – kie​dy mie​li go w swych rę​kach oszo​ło​mio​ne​go nar​ko​ty​ka​mi pod​czas ostat​nich nocy. Nie wie​‐ dział, co mu zro​bi​li, nie wie​dział, co sam może lub co po​wi​nien zro​bić. A już zu​peł​nie nie wie​dział, cze​go chcie​li. Co mu zo​sta​ło? Iść przed sie​bie, pró​bo​wać się do​wie​dzieć, cze​go sam chce. – Mo​żesz po​ru​szać się tu swo​bod​nie? – O tak, prech Ra​mar​ren. Wład​cy są bar​dzo do​brzy. Bar​dzo dłu​go szu​ka​li in​nych człon​ków eks​pe​dy​cji, tych, któ​rzy mo​gli po​zo​stać przy ży​ciu… Może wiesz, prech​no, czy ktoś jesz​cze…? – Nie wiem. – Kie​dy przy​by​łem tu kil​ka mi​nut temu, Krad​gy zdą​żył mi po​wie​dzieć, że ży​łeś w le​sie, we wschod​niej czę​ści kon​ty​nen​tu wśród ja​kie​goś dzi​kie​go ple​‐ mie​nia. – Opo​wiem ci o tym, je​śli bę​dziesz chciał. Ale naj​pierw ty mi coś po​wiedz. Kim je​stem? Kim ty je​steś? Co to była za eks​pe​dy​cja? Cze​mu przy​by​li​śmy z We​rel? – Je​ste​śmy Kel​shy​ana​mi z na​ro​du Kel​shak na We​rel – za​czął chło​piec, w wi​docz​ny spo​sób za​kło​po​ta​ny wy​ja​śnia​niem cze​goś tak oczy​wi​ste​go ko​muś, kogo uwa​żał za prze​wyż​sza​ją​ce​go go nie tyl​ko wie​kiem. – Przy​by​li​śmy tu​taj na stat​ku o na​zwie „Al​ter​ra”…

– Po co tu przy​by​li​śmy? – za​py​tał Falk, po​chy​la​jąc się do przo​du. Po​wo​li, co ja​kiś czas co​fa​jąc się i uzu​peł​nia​jąc, od​po​wia​da​jąc na set​ki py​tań, Orry cią​gnął opo​wieść, do​pó​ki nie zmę​czył się mó​wie​niem, a Falk słu​cha​niem. Po​dob​ne do we​lo​nów ścia​ny roz​ża​rzy​ły się świa​tłem za​cho​dzą​ce​go słoń​ca. Mil​‐ cze​li po​tem przez ja​kiś czas, aż nie​mi słu​dzy przy​nie​śli im je​dze​nie i pi​cie. W cza​sie po​sił​ku Falk wciąż my​ślał o klej​no​cie, któ​ry mógł być fał​szy​wy lub bez​cen​ny, praw​dzi​wy lub nie – o świe​cie, któ​ry utra​cił.

7 Słoń​ce było po​dob​ne do smo​cze​go oka, po​ma​rań​czo​wo​żół​te, jak ogni​sty opal oto​czo​ny sied​mio​ma błysz​czą​cy​mi wi​sior​ka​mi ko​ły​szą​cy​mi się z wol​na na swych wy​dłu​żo​nych elip​sach. Zie​lo​na, trze​cia pla​ne​ta po​trze​bo​wa​ła sześć​dzie​‐ się​ciu ziem​skich lat, aby na or​bi​cie za​koń​czyć je​den rok. „Szczę​śli​wy ten, kto wi​dzi dru​gą wio​snę” – prze​tłu​ma​czył Orry przy​sło​wie tego świa​ta. Zimy pół​‐ noc​nej pół​ku​li, na​chy​lo​nej pod znacz​nym ką​tem do płasz​czy​zny eklip​ty​ki, kie​‐ dy pla​ne​ta za​ta​cza​ła naj​bar​dziej od​da​lo​ny od słoń​ca łuk swej or​bi​ty, były mroź​ne, mrocz​ne, strasz​ne; lata, cią​gną​ce się przez pół czło​wie​cze​go ży​cia, eks​plo​do​wa​ły nie​po​mier​ną wręcz ob​fi​to​ścią wszyst​kie​go, co żyje. Gi​gan​tycz​ne pły​wy głę​bo​kich mórz pla​ne​ty po​słusz​ne były ogrom​ne​mu księ​ży​co​wi, któ​re​go fazy po​wta​rza​ły się co czte​ry​sta dni. Ten świat ob​fi​to​wał w trzę​sie​nia zie​mi, wul​ka​ny, wę​dru​ją​ce ro​śli​ny, śpie​wa​ją​ce zwie​rzę​ta, in​te​li​gent​nych miesz​kań​‐ ców bu​du​ją​cych mia​sta, cały ka​ta​log cu​dów. Na ten wspa​nia​ły, nie​zwy​kły świat dwa​dzie​ścia lat temu z ze​wnętrz​nej prze​strze​ni ko​smicz​nej przy​le​ciał sta​tek. Dwa​dzie​ścia lat We​rel to, jak ob​li​czył Orry, nie​co po​nad ty​siąc dwie​‐ ście ziem​skich lat. Na tym stat​ku przy​by​li ko​lo​ni​ści Ligi Wszyst​kich Świa​tów. Mie​li na​dzie​ję nowo od​kry​tą pla​ne​tę, po​ło​żo​ną z dala od sta​rych, cen​tral​nych świa​tów Ligi, przy​łą​czyć do Ligi jako so​jusz​ni​ka w woj​nie, któ​ra mia​ła na​dejść. Taka była po​li​ty​ka Ligi już od daw​na, gdyż wie​le po​ko​leń przed​tem na​de​szło zza Hiad ostrze​że​nie o na​jeźdź​cach za​gar​nia​ją​cych świa​ty, prze​mie​rza​ją​cych stu​le​cia, co​raz bliż​szych wiel​kie​go gro​na osiem​dzie​się​ciu świa​tów, któ​re tak dum​nie na​zy​wa​ły sie​bie Ligą Wszyst​kich Świa​tów. Ter​ra, pe​ry​fe​ryj​ny świat Ligi, po​‐ ło​żo​ny naj​bli​żej nowo od​kry​tej pla​ne​ty, We​rel, wy​sła​ła wszyst​kich swo​ich ko​‐ lo​ni​stów na tym pierw​szym stat​ku. Mia​ły przy​być na​stęp​ne stat​ki z in​nych świa​tów Ligi, ale ża​den się nie zja​wił – wy​prze​dzi​ła je woj​na. Je​dy​nym środ​kiem łącz​no​ści ko​lo​ni​stów z Zie​mią, z Da​ve​nan​tem, pierw​‐ szym świa​tem, i po​zo​sta​ły​mi świa​ta​mi Ligi był an​sibl, na​tych​mia​sto​wy prze​‐ kaź​nik za​in​sta​lo​wa​ny na po​kła​dzie stat​ku. Ża​den sta​tek ni​g​dy nie prze​kro​‐ czył pręd​ko​ści świa​tła, mó​wił Orry – i tu​taj Falk go po​pra​wił. Stat​ki wo​jen​ne bu​do​wa​ne były na za​sa​dzie, na ja​kiej dzia​łał an​sibl, lecz były sie​ją​cy​mi śmierć au​to​ma​tycz​ny​mi ma​szy​na​mi, nie​zwy​kle kosz​tow​ny​mi, któ​re nie mo​gły prze​‐ wo​zić ży​wych istot. Pręd​kość świa​tła, ze swym efek​tem skra​ca​nia cza​su dla po​dró​żu​ją​cych, sta​no​wi​ła gra​ni​cę ludz​kich wy​praw wte​dy i te​raz. Tak więc ko​lo​ni​ści na We​rel zna​leź​li się bar​dzo da​le​ko od domu i ak​tu​al​ne wie​ści z ze​‐

wnątrz mo​gli otrzy​mać tyl​ko za po​mo​cą trans​mi​te​ra. Mi​nę​ło za​le​d​wie pięć lat ich po​by​tu na We​rel, kie​dy do​szła do nich wia​do​mość, że przy​był wróg, a za​‐ raz po​tem in​for​ma​cje sta​ły się sprzecz​ne i po​gma​twa​ne, prze​dzie​la​ne co​raz dłuż​szy​mi prze​rwa​mi, w koń​cu zu​peł​nie usta​ły. Z górą trze​cia część ko​lo​ni​‐ stów po​sta​no​wi​ła przez ot​chłań lat po​wró​cić na Zie​mię, do swych ro​da​ków. Resz​ta po​zo​sta​ła na We​rel. Za swe​go ży​cia ni​g​dy nie do​sta​li wia​do​mo​ści, co się sta​ło z ich oj​czy​stym świa​tem i Ligą, któ​rej słu​ży​li, kim był wróg, czy opa​‐ no​wał Ligę, czy też zo​stał po​ko​na​ny. Po​zba​wie​ni stat​ku i prze​kaź​ni​ka po​zo​‐ sta​li osa​mot​nie​ni w swej ma​łej ko​lo​nii, oto​cze​ni ze​wsząd przez nie​zwy​kłe i wro​gie in​te​li​gent​ne for​my ży​cia, o niż​szej od nich kul​tu​rze, lecz do​rów​nu​ją​ce im in​te​li​gen​cją. I cze​ka​li, a po nich cze​ka​li sy​no​wie ich sy​nów, ale gwiaz​dy po​nad nimi wciąż mil​cza​ły. Nie przy​był ża​den sta​tek, nie otrzy​ma​li żad​nej wie​ści. Ich sta​tek naj​praw​do​po​dob​niej zo​stał znisz​czo​ny, a współ​rzęd​ne pla​ne​‐ ty prze​pa​dły. Po​śród wszyst​kich tych gwiazd ma​leń​ki, po​ma​rań​czo​wo​żół​ty opal sto​czył się w prze​paść za​po​mnie​nia. Ko​lo​nia roz​kwi​ta​ła, roz​prze​strze​nia​‐ jąc się od pierw​sze​go mia​sta, któ​re​mu nada​no na​zwę Al​ter​ra, wzdłuż przy​ja​‐ zne​go mor​skie​go wy​brze​ża. Po​tem, po kil​ku la​tach… Orry prze​rwał i po​pra​‐ wił się: – Po bli​sko sze​ściu stu​le​ciach, li​cząc we​dług ka​len​da​rza ziem​skie​go, a był to dzie​wią​ty rok ko​lo​nii, tak są​dzę. Do​pie​ro za​czy​na​łem uczyć się hi​sto​rii, lecz oj​ciec i… ty, prech Ra​mar​ren, czę​sto przed wy​pra​wą opo​wia​da​li​ście mi o tych spra​wach, aby mi wszyst​ko wy​ja​śnić… To zna​czy… po kil​ku stu​le​ciach na​de​‐ szły dla ko​lo​nii cięż​kie cza​sy. Nie​wie​le dzie​ci zo​sta​ło po​czę​tych, jesz​cze mniej uro​dzi​ło się ży​wych… Pa​mię​tam, jak mó​wi​łeś, że Al​ter​ra​nie nie wie​dzie​li, co się dzie​je, są​dzi​li, że jest to ja​kiś nie​po​żą​da​ny efekt ko​ja​rze​nia mał​żeństw w ob​rę​bie tak ma​łej po​pu​la​cji, ale wy uwa​ża​li​ście to za sku​tek na​tu​ral​nej se​‐ lek​cji. Tu​taj Wład​cy twier​dzą, że to nie jest moż​li​we, że bez wzglę​du na to, jak dłu​go obca ko​lo​nia po​zo​sta​je na pla​ne​cie, za​wsze po​zo​sta​nie obca. Sto​su​‐ jąc tech​ni​ki in​ży​nie​rii ge​ne​tycz​nej, moż​na pło​dzić po​tom​stwo z tu​byl​czy​mi ga​‐ tun​ka​mi, ale ich po​tom​stwo bę​dzie bez​płod​ne. Tak że w koń​cu nie wiem, co się sta​ło z Al​ter​ra​na​mi, by​łem dziec​kiem, kie​dy ty i oj​ciec pró​bo​wa​li​ście mi to wy​ja​śnić… Pa​mię​tam, że mó​wi​łeś o do​bo​rze pre​fe​ru​ją​cym osob​ni​ki zdol​ne do ży​cia. Tak czy ina​czej ko​lo​ni​ści byli nie​mal na wy​mar​ciu, kie​dy zmu​sze​ni zo​‐ sta​li do za​war​cia przy​mie​rza z tu​byl​czym na​ro​dem z We​rel, Te​va​ria​na​mi. Ra​‐ zem prze​trwa​li zimę i kie​dy nad​szedł czas wio​sen​nych roz​pło​dów, oka​za​ło się, że Te​va​ria​nie i Al​ter​ra​nie mogą mieć dzie​ci. Przy​naj​mniej tylu z nich, że mo​‐ gła po​wstać nowa mie​sza​na rasa. Wład​cy mó​wią, że to nie​moż​li​we, lecz ja pa​‐ mię​tam, jak mi o tym opo​wia​da​łeś. – I my wy​wo​dzi​my się z tej rasy? – Ty po​cho​dzisz w pro​stej li​nii od Aga​ta Al​ter​ry, któ​ry wiódł ko​lo​nię przez zimę dzie​sią​te​go roku. Uczy​li​śmy się o Aga​cie w na​szej szko​le. Prech Ra​mar​‐ ren, two​je imię brzmi Agad z Cha​ren. Ja nie po​cho​dzę z tego rodu, lecz moja pra​bab​ka na​le​ża​ła do ro​dzi​ny Esmy Kiow – to sta​re imię al​ter​rań​skie. Oczy​‐

wi​ście, w ta​kim de​mo​kra​tycz​nym spo​łe​czeń​stwie jak ziem​skie te wy​róż​nie​nia ge​ne​alo​gicz​ne są bez zna​cze​nia, praw​da?… – Orry zno​wu wy​glą​dał na stra​‐ pio​ne​go, jak gdy​by na​szły go ja​kieś nie​spre​cy​zo​wa​ne, ale wza​jem​nie wy​klu​‐ cza​ją​ce się my​śli. Falk skło​nił go do kon​ty​nu​owa​nia opo​wie​ści o hi​sto​rii We​rel, sta​ra​jąc się uzu​peł​nić do​my​sła​mi i przy​pusz​cze​nia​mi dzie​cię​ce opo​wia​da​nie, któ​re usi​ło​‐ wał mu prze​ka​zać Orry. Mie​sza​na rasa oraz kul​tu​ra Te​va​ru i Al​ter​ry roz​kwi​ta​ły w la​tach, któ​re na​‐ sta​ły po strasz​li​wej dzie​sią​tej zi​mie. Roz​ra​sta​ły się ma​leń​kie mia​sta, na je​dy​‐ nym kon​ty​nen​cie pół​ku​li pół​noc​nej umac​nia​ła się kul​tu​ra ku​piec​ka. W cią​gu kil​ku po​ko​leń wchło​nę​ła pry​mi​tyw​ne ludy po​łu​dnio​wych kon​ty​nen​tów, gdzie prze​ży​cie zimy nie sta​no​wi​ło ta​kie​go pro​ble​mu. Przy​by​wa​ło lud​no​ści, roz​wi​ja​‐ ła się na​uka i tech​no​lo​gia, przez cały czas wspo​ma​ga​ne księ​ga​mi „Al​ter​ry” – księ​go​zbio​rem stat​ku, któ​re​go ta​jem​ni​ce stop​nio​wo roz​wią​zy​wa​no, w mia​rę jak da​le​cy po​tom​ko​wie ko​lo​ni​stów na nowo od​kry​wa​li za​po​mnia​ną wie​dzę. Prze​cho​wy​wa​li i ko​pio​wa​li te księ​gi, po​ko​le​nie po po​ko​le​niu, i uczy​li się ję​zy​‐ ka, w któ​rym były na​pi​sa​ne – oczy​wi​ście lin​ga​lu. W koń​cu zba​da​no księ​życ i wszyst​kie sio​strza​ne pla​ne​ty, a wa​śnie po​mię​dzy mia​sta​mi i ry​wa​li​za​cje mię​dzy na​ro​da​mi zo​sta​ły opa​no​wa​ne i stłu​mio​ne przez po​tęż​ne Im​pe​rium Kel​shak, wy​ro​słe na Kon​ty​nen​cie Pół​noc​nym. To im​pe​rium, w szczy​cie wie​ku po​ko​ju i po​tę​gi, zbu​do​wa​ło i wy​sła​ło świa​tło​wiec, sta​tek osią​ga​ją​cy pręd​kość świa​tła. Sta​tek, na​zwa​ny „Al​ter​ra”, opu​ścił We​rel w osiem​na​ście i pół roku po tym, jak wy​lą​do​wał na niej sta​tek z ziem​ski​mi ko​lo​ni​sta​mi, czy​li po ty​siącu dwu​‐ stu la​tach we​dług cza​su Zie​mi. Jego za​ło​ga nie mia​ła po​ję​cia, co na Zie​mi za​‐ sta​nie. We​re​lia​nie jesz​cze nie od​kry​li za​sa​dy, na ja​kiej dzia​łał an​sibl, na​tych​‐ mia​sto​wy prze​kaź​nik, a bali się wy​sy​łać sy​gna​ły ra​dio​we, któ​re mo​gły​by zdra​dzić ich po​ło​że​nie pla​ne​cie naj​praw​do​po​dob​niej opa​no​wa​nej przez wro​ga Ligi. In​for​ma​cje mu​sie​li zdo​być lu​dzie, prze​mie​rza​jąc dłu​gą noc dzie​lą​cą ich od sta​re​go domu Al​ter​ran, i po​wró​cić z nimi. – Jak dłu​go trwa​ła po​dróż? – Po​nad dwa we​re​liań​skie lata, może sto trzy​dzie​ści, sto czter​dzie​ści lat świetl​nych… by​łem dziec​kiem, prech Ra​mar​ren, i nie​któ​rych spraw nie ro​zu​‐ mia​łem, o wie​lu nie wie​dzia​łem… Falk nie poj​mo​wał, dla​cze​go ta nie​wie​dza wpra​wia​ła chłop​ca w za​kło​po​ta​‐ nie. O wie​le bar​dziej po​ru​szo​ny był fak​tem, że Orry, wy​glą​da​ją​cy na pięt​na​‐ ście czy szes​na​ście lat, prze​żył już, być może, sto pięć​dzie​siąt lat. A ile on prze​żył? Orry opo​wia​dał da​lej. „Al​ter​ra” wy​star​to​wa​ła z bazy po​ło​żo​nej przy sta​rym przy​brzeż​nym mie​ście Te​va​ra. Sta​tek niósł na po​kła​dzie dzie​więt​na​ścio​ro człon​ków za​ło​gi – męż​czyzn, ko​biet, dzie​ci, oby​wa​te​li Kel​shak, nie​mal wszyst​kich w pro​stej li​nii po​tom​ków ko​lo​ni​stów, wy​bra​nych przez Wspól​ną Radę Im​pe​rium we​dług kry​te​rium wy​szko​le​nia, in​te​li​gen​cji, od​wa​gi, wiel​ko​‐

dusz​no​ści i ar​lesh. – Nie znam od​po​wied​ni​ka tego sło​wa w lin​ga​lu. To po pro​stu ar​lesh. – Orry uśmiech​nął się swym szcze​rym uśmie​chem. – To… to jest jak coś do​bre​go, co moż​na zro​bić, jak przed​miot, któ​re​go moż​na i na​le​ży na​uczyć się w szko​le, albo jak rze​ka po​dą​ża​ją​ca swym ko​ry​tem, tak chy​ba moż​na okre​ślić ar​lesh. – Tao? – za​py​tał Falk, lecz Orry ni​g​dy nie sły​szał o Sta​rym Ka​no​nie Lu​dzi. – Co się sta​ło ze stat​kiem? Co się sta​ło z po​zo​sta​łą sie​dem​nast​ką? – Zo​sta​li​śmy za​ata​ko​wa​ni przy ba​rie​rze. Shin​ga przy​by​li tuż po znisz​cze​niu „Al​ter​ry”, ale na​past​ni​cy zdo​ła​li już pierzch​nąć. To byli bun​tow​ni​cy na stat​‐ kach mię​dzy​pla​ne​tar​nych. Shin​ga mnie jed​ne​go ura​to​wa​li. Nie wie​dzie​li, czy resz​ta zo​sta​ła za​bi​ta, czy po​rwa​na przez bun​tow​ni​ków. Nie​ustan​nie prze​szu​‐ ki​wa​li całą pla​ne​tę i ja​kiś rok temu do​szły ich po​gło​ski o czło​wie​ku ży​ją​cym we Wschod​nim Le​sie. Nie​któ​re wska​zy​wa​ły, że może to być ktoś z nas. – Co pa​mię​tasz z ata​ku i z tego, co dzia​ło się po​tem? – Nic. Wiesz, jak na czło​wie​ka wpły​wa lot z pręd​ko​ścią świa​tła… – Wiem, że dla tych na stat​ku czas nie pły​nie. Ale nie mam po​ję​cia, jak się to od​czu​wa. – Cóż, na​praw​dę nie pa​mię​tam tego do​brze. By​łem dziec​kiem, mia​łem dzie​‐ więć lat… ziem​skich lat. Nie je​stem pe​wien, czy kto​kol​wiek może to do​brze pa​mię​tać. Nie ma słów, żeby opi​sać, jak… jak wszyst​ko się zmie​nia. Wi​dzi się i sły​szy, ale jak gdy​by osob​no. Nic ozna​cza wszyst​ko. Nie umiem tego wy​ja​‐ śnić. To jest strasz​ne, ale od​czu​wa się to tyl​ko jak okrop​ny sen. Wcho​dząc w prze​strzeń oko​ło​pla​ne​tar​ną, prze​cho​dzi się przez coś, co Wład​cy na​zy​wa​ją ba​rie​rą, i to po​wo​du​je, że lu​dzie na stat​ku tra​cą przy​tom​ność, je​śli się nie przy​go​tu​ją. Nie by​li​śmy przy​go​to​wa​ni, kie​dy nas za​ata​ko​wa​no, i dla​te​go nie pa​mię​tam z tego nic… nic, tak samo jak ty, prech Ra​mar​ren. Kie​dy oprzy​‐ tom​nia​łem, by​łem już na stat​ku Shin​ga. – Dla​cze​go cie​bie, ma​łe​go chłop​ca, za​bra​no w tę po​dróż? – Mój oj​ciec był do​wód​cą wy​pra​wy. Moja mat​ka była rów​nież na stat​ku. W prze​ciw​nym ra​zie, prech Ra​mar​ren… cóż, je​śli ktoś by po​wró​cił z ta​kiej wy​pra​wy, wszy​scy jego bli​scy od daw​na by już nie żyli. Te​raz to i tak nie ma zna​cze​nia, tak czy ina​czej moi ro​dzi​ce już nie żyją. A może zro​bio​no z nimi to co z tobą i… nie roz​po​zna​li​by mnie, gdy​by​śmy się spo​tka​li… – Jaka była moja rola w wy​pra​wie? – By​łeś na​szym na​wi​ga​to​rem. Iro​nia tego stwier​dze​nia spra​wi​ła, że Falk się skrzy​wił, lecz Orry cią​gnął da​lej, pro​sto​dusz​ny i pe​łen sza​cun​ku. – To ozna​cza, że za​pro​gra​mo​wa​łeś kurs stat​ku, współ​rzęd​ne do​ce​lo​we, by​łeś naj​więk​szym pro​ste​ną, ta​kim ma​te​ma​ty​ko-astro​no​mem, w ca​łym Kel​shy. By​‐ łeś prech​no​wą dla wszyst​kich na stat​ku z wy​jąt​kiem mo​je​go ojca, Har We​de​‐ na. Je​steś z Ósme​go Rzę​du, prech Ra​mar​ren! Czy… czy pa​mię​tasz coś z tego? Falk po​trzą​snął gło​wą. Chło​piec wy​raź​nie po​smut​niał. – Na​praw​dę nie mogę uwie​rzyć, że ni​cze​go nie pa​mię​tasz, z wy​jąt​kiem tych

chwil, kie​dy tak ro​bisz. – Kie​dy po​trzą​sam gło​wą? – Na We​rel, kie​dy mó​wi​my „nie”, wzru​sza​my ra​mio​na​mi, o tak. Pro​sto​ta Orry’ego była nie do od​par​cia. Falk spró​bo​wał wzru​szyć ra​mio​na​‐ mi. Ruch ten wy​dał mu się tak sto​sow​ny na wy​ra​że​nie prze​cze​nia, że uznał, iż być może jest to sta​ry na​wyk. Uśmiech​nął się i Orry na​tych​miast po​we​se​‐ lał. – Je​steś tak po​dob​ny do sie​bie, prech Ra​mar​ren, i tak róż​ny za​ra​zem. Wy​‐ bacz mi. Lecz co z tobą zro​bi​li, że wszyst​ko za​po​mnia​łeś? – Znisz​czy​li mnie. Z pew​no​ścią je​stem po​dob​ny do sie​bie. Je​stem sobą. Je​‐ stem Fal​kiem… – Wsparł gło​wę na rę​kach. Nie​ru​cho​me, chłod​ne po​wie​trze w po​ko​ju ja​rzy​ło się jak nie​bie​sko​zie​lo​ny klej​not. Za​chod​nia ścia​na mi​go​ta​ła bla​skiem za​cho​dzą​ce​go słoń​ca. – Czy bar​dzo cię tu​taj pil​nu​ją? – Wład​cy chcą, że​bym no​sił ko​mu​ni​ka​tor, je​śli wy​la​tu​ję gdzieś stra​to​lo​tem. – Orry do​tknął bran​so​le​ty na le​wym nad​garst​ku, zwy​kłe​go zło​te​go łań​cusz​ka. – Tu​byl​cy by​wa​ją groź​ni. – Lecz mo​żesz cho​dzić, do​kąd chcesz? – Tak, oczy​wi​ście. Mam taki sam po​kój jak twój, po dru​giej stro​nie ka​nio​nu. – Orry zno​wu zda​wał się za​kło​po​ta​ny. – Nie mamy tu​taj żad​nych wro​gów, prech Ra​mar​ren – od​wa​żył się w koń​cu po​wie​dzieć. – Nie? Więc gdzie są nasi wro​go​wie? – Cóż, tam, skąd przy​by​łeś… Pa​trzy​li na sie​bie, nie ro​zu​mie​jąc się na​wza​jem. – My​ślisz, że na​szy​mi wro​ga​mi są lu​dzie, Ter​ra​nie, isto​ty ludz​kie? My​ślisz, że to oni znisz​czy​li moją oso​bo​wość? – A któż inny? – Orry prze​stra​szo​ny wpa​try​wał się w nie​go z otwar​ty​mi usta​mi. – Obcy, wróg, Shin​ga! – Nie – ode​zwał się chło​piec z bo​jaź​li​wą ła​god​no​ścią. Uświa​do​mił so​bie, jak bar​dzo jego były pan i na​uczy​ciel jest za​gu​bio​ny i nie​świa​do​my ni​cze​go. – Ni​‐ g​dy nie było żad​ne​go wro​ga. Ni​g​dy nie było woj​ny. Po​kój za​dy​go​tał ła​god​nie, jak gong, któ​ry z lek​ka do​tknię​ty ema​nu​je bez​dź​‐ więcz​ną wi​bra​cją, i za​raz po​tem ode​zwał się bez​cie​le​sny głos: „Wzy​wam na radę”. Szcze​li​na drzwi roz​war​ła się i do po​ko​ju wkro​czy​ła ma​je​sta​tycz​nie wy​‐ so​ka po​stać w bia​łej sza​cie i ozdob​nej czar​nej pe​ru​ce. Wy​go​lo​ne i wy​ma​lo​wa​‐ ne wy​żej brwi ozda​bia​ły twarz o gład​ko​ści ka​mie​nia pod gru​bą war​stwą ma​‐ ki​ja​żu; twarz sil​ne​go męż​czy​zny w śred​nim wie​ku. Orry po​de​rwał się od sto​‐ łu, po​kło​nił i wy​szep​tał: – Wi​taj, lor​dzie Abun​di​bot. – Wi​taj, Har Orry – ode​zwał się męż​czy​zna gło​sem stłu​mio​nym do zgrzy​tli​‐ we​go szep​tu, a po​tem od​wró​cił się do Fal​ka. – Agad Ra​mar​ren, wi​taj. Ze​bra​ła się Rada Zie​mi, by od​po​wie​dzieć na two​je py​ta​nia i roz​wa​żyć two​je ży​cze​nia. Zo​bacz​my…

Cały jego dzi​wacz​ny wy​gląd i po​sta​wa wy​ra​ża​ły siłę, po​czu​cie wła​snej waż​‐ no​ści i god​no​ści. Był od​le​gły i nie​przy​stęp​ny. Przez chwi​lę wszy​scy trzej sta​li bez ru​chu i Falk, po​dą​ża​jąc za wzro​kiem ob​ce​go, zo​ba​czył, że we​wnętrz​na ścia​na po​ko​ju za​czy​na za​ma​zy​wać się i zmie​niać. Wy​da​wa​ła się te​raz głę​bią sza​ra​wej ga​la​re​ty, wśród któ​rej mi​go​ta​ły i drga​ły ja​kieś li​nie i kształ​ty. Po​‐ tem ob​raz się wy​ostrzył i Fal​ko​wi za​par​ło dech w pier​siach. Uj​rzał twarz Es​‐ trel po​więk​szo​ną dzie​się​cio​krot​nie. Jej oczy spo​glą​da​ły na nie​go z zim​ną obo​‐ jęt​no​ścią elek​tro​nicz​ne​go ob​ra​zu. – Je​stem Strel​la Sio​bel​bel. – Usta ob​ra​zu się po​ru​sza​ły, lecz zim​ny szept nie do​cho​dził z nich. – Wy​sła​no mnie, bym człon​ka eks​pe​dy​cji z We​rel, któ​ry miał prze​by​wać na wscho​dzie Pierw​sze​go Kon​ty​nen​tu, bez​piecz​nie do​pro​wa​dzi​ła do mia​sta. Je​stem pew​na, że to wła​śnie ten czło​wiek. Jej twarz znik​nę​ła za​stą​pio​na przez twarz Fal​ka. Roz​legł się bez​cie​le​sny, sy​czą​cy głos: – Czy Har Orry roz​po​zna​je tę oso​bę? Kie​dy Orry od​po​wia​dał, jego twarz uka​za​ła się na ekra​nie. – To jest Agad Ra​mar​ren, o Wład​cy, na​wi​ga​tor „Al​ter​ry”. Twarz chłop​ca znik​nę​ła i ekran po​zo​stał pu​sty, drżą​cy, pod​czas gdy mnó​‐ stwo istot szep​ta​ło w prze​strze​ni, jak roz​pi​sa​na na wie​le gło​sów dys​ku​sja mię​dzy du​cha​mi, pro​wa​dzo​na w nie​zna​nym ję​zy​ku. Tak ra​dzi​li Shin​ga; każ​dy w swo​im po​ko​ju, sam, ma​ją​cy za całe to​wa​rzy​stwo te szep​ty. Prze​dłu​ża​ły się nie​zro​zu​mia​łe py​ta​nia i od​po​wie​dzi. – Czy znasz ten ję​zyk? – wy​szep​tał Falk do Orry’ego. – Nie, prech Ra​mar​ren. Roz​ma​wia​jąc ze mną, za​wsze uży​wa​ją lin​ga​lu. – Dla​cze​go w cza​sie rady nie spo​ty​ka​ją się oso​bi​ście? – Jest ich tak wie​lu… Rada Zie​mi gro​ma​dzi wie​le, wie​le ty​się​cy, tak mi po​‐ wie​dział lord Abun​di​bot. A prze​by​wa​ją w wie​lu miej​scach roz​rzu​co​nych po ca​‐ łej pla​ne​cie, cho​ciaż Es Toch jest je​dy​nym mia​stem. O, to jest Ken Ke​ny​ek. Bzy​czą​ce, bez​cie​le​sne gło​sy za​mar​ły i nowa twarz po​ja​wi​ła się na ekra​nie. Była to twarz męż​czy​zny o tru​pio bla​dej skó​rze, czar​nych wło​sach i wy​bla​‐ kłych oczach. – Aga​dzie Ra​mar​ren, ze​bra​li​śmy się na radę, a ty zo​sta​łeś na nią za​pro​szo​‐ ny, abyś mógł za​koń​czyć swo​ją mi​sję na Zie​mi i je​śli tego pra​gniesz, wró​cić do domu. Lord Pel​leu Abun​di​bot bę​dzie mó​wił do cie​bie. Ścia​na na​gle zga​sła, znów była pół​prze​zro​czy​ście zie​lo​na. Wy​so​ki męż​czy​‐ zna po dru​giej stro​nie po​ko​ju przy​pa​try​wał się uważ​nie Fal​ko​wi. Nie po​ru​szał usta​mi, lecz Falk sły​szał go mó​wią​ce​go już nie szep​tem. I wy​raź​nie, nad​zwy​‐ czaj wy​raź​nie. Nie mógł uwie​rzyć, że jest to my​ślo​mo​wa, jed​nak nie mo​gło to być nic in​ne​go. Głos, wy​zby​ty dźwię​ku i bar​wy, któ​re czy​ni​ły​by go re​al​nym, był czy​sty i ab​so​lut​nie zro​zu​mia​ły – ro​zum zwra​cał się bez​po​śred​nio do ro​zu​‐ mu. Roz​ma​wia​my ze sobą w ten spo​sób, abyś był pe​wien, że sły​szysz je​dy​nie praw​dę. Gdyż nie jest praw​dą, że my, któ​rzy sami sie​bie na​zy​wa​my Shin​ga –

lub kto​kol​wiek inny – po​tra​fi​my wy​pa​czyć lub ukryć praw​dę w mo​wie my​śli. Lecz je​śli chcesz, mo​żesz mó​wić zwy​czaj​nie, a my uczy​ni​my tak samo. – Nie je​stem bie​gły w po​słu​gi​wa​niu się my​ślo​mo​wą – po​wie​dział Falk po chwi​li. Jego głos za​brzmiał gło​śno i gru​biań​sko po sub​tel​nym, bez​gło​śnym kon​tak​cie umy​słów. – Ale sły​szę cię do​brze. Nie pro​si​łem o praw​dę. Kim je​‐ stem, żeby żą​dać praw​dy? Po​wi​nie​nem jed​nak wy​słu​chać tego, co chcesz mi po​wie​dzieć. Orry wy​glą​dał na wstrzą​śnię​te​go. Twarz Abun​di​bo​ta nie wy​ra​ża​ła nic. Naj​‐ wi​docz​niej na​stro​jo​ny był na nich obu, Fal​ka i Orry’ego – Falk wie​dział, że to rzad​ka umie​jęt​ność – gdyż oczy​wi​ste było, że chło​piec sły​szy wy​raź​nie, kie​dy zno​wu za​czął się te​le​pa​tycz​ny prze​kaz. Lu​dzie wy​tar​li twój umysł, a po​tem na​uczy​li cię tego, co chcie​li, abyś wie​‐ dział, w co sami chcą wie​rzyć. Tak przy​go​to​wa​ny nie ufasz nam. Oba​wia​li​śmy się, że tak bę​dzie. Lecz py​taj, o co chcesz, Aga​dzie Ra​mar​ren z We​rel. W od​po​‐ wie​dzi usły​szysz je​dy​nie praw​dę. – Jak dłu​go tu je​stem? – Sześć dni. – Dla​cze​go naj​pierw zo​sta​łem oszu​ka​ny i znar​ko​ty​zo​wa​ny? – Pró​bo​wa​li​śmy przy​wró​cić ci pa​mięć. Nie po​wio​dło się nam. Nie ufaj mu, nie wierz mu, na​ka​zał Falk so​bie z taką mocą, że Shin​ga bez wąt​pie​nia mu​siał ode​brać to prze​sła​nie. Ale cóż, grę trze​ba kon​ty​nu​ować, i to we​dług ich re​guł, bo oni two​rzą wszyst​kie pra​wa i mają w ręku wszyst​kie atu​ty. On miał tyl​ko je​den atut – uczci​wość. Był te​raz prze​ko​na​ny, że uczci​‐ we​go czło​wie​ka nie moż​na oszu​kać, że praw​da, je​śli gra pro​wa​dzo​na bę​dzie do koń​ca, do​pro​wa​dzi do praw​dy. – Dla​cze​go miał​bym wam ufać? – za​py​tał. Abun​di​bot, Orry i Falk sta​li bez ru​chu jak fi​gu​ry na sza​chow​ni​cy, ale prze​‐ kaz my​ślo​wy, czy​sty i wy​raź​ny jak ton do​by​ty z elek​tro​nicz​ne​go in​stru​men​tu, po​pły​nął zno​wu. My, któ​rych znasz jako Shin​ga, je​ste​śmy ludź​mi. Je​ste​śmy Zie​mia​na​mi, zro​‐ dzo​ny​mi na Zie​mi. Twój przo​dek, Ja​cob Agat, był człon​kiem pierw​szej ko​lo​nii na We​rel. Lu​dzie na​uczy​li cię tego, co w ich mnie​ma​niu dzia​ło się na Zie​mi w cią​gu dwu​na​stu stu​le​ci od za​ło​że​nia ko​lo​nii na We​rel. Te​raz my – rów​nież lu​dzie – prze​ka​że​my ci to, co sami wie​my. Ża​den wróg nie przy​był ni​g​dy z od​le​głych gwiazd, aby za​ata​ko​wać Ligę Wszyst​kich Świa​tów. Liga zo​sta​ła znisz​czo​na przez re​wo​lu​cję, woj​nę do​mo​wą, przez wła​sną ko​rup​cję, mi​li​ta​ryzm, de​spo​tyzm. we wszyst​kich świa​tach roz​go​‐ rza​ły po​wsta​nia, bun​ty, przej​mo​wa​no rzą​dy. Pierw​szy świat ru​szył z od​we​tem, któ​ry spa​lał pla​ne​ty na czar​ny pia​sek. Żad​ne stat​ki nie wy​ru​sza​ły w tak nie​‐ pew​ną przy​szłość z wy​jąt​kiem stat​ków bomb, bu​rzy​cie​li świa​tów. Zie​mia nie zo​sta​ła znisz​czo​na, ale po​ło​wa jej miesz​kań​ców zgi​nę​ła, znisz​cze​niu ule​gły mia​sta, stat​ki, an​si​ble, ar​chi​wa, cała kul​tu​ra – wszyst​ko prze​pa​dło w cią​gu dwóch strasz​nych lat woj​ny do​mo​wej pro​wa​dzo​nej przez lo​ja​li​stów i re​be​lian​‐

tów. Jed​ni i dru​dzy uzbro​je​ni byli w strasz​li​wą broń stwo​rzo​ną przez Ligę do wal​ki z wro​giem, któ​ry miał przy​być z ze​wnątrz. Część do​pro​wa​dzo​nych do roz​pa​czy lu​dzi na Zie​mi, tych, któ​rzy na krót​ko zdo​by​li prze​wa​gę, lecz wie​dzie​li, że prze​ciw​u​de​rze​nie, cał​ko​wi​ta za​gła​da i znisz​cze​nie są nie​unik​nio​ne, za​sto​so​wa​ła nową broń – kłam​stwo. Wy​my​śli​li so​bie na​zwę, ję​zyk, nie​ja​sne opo​wie​ści o od​le​głym świe​cie, z któ​re​go przy​by​li, i za​czę​li roz​pusz​czać po​gło​ski po ca​łej Zie​mi, za​rów​no we wła​snych sze​re​gach, jak i w obo​zach lo​ja​li​stów, że przy​był wróg. Że to on wy​wo​łał woj​nę do​mo​wą. Wróg prze​ni​kał wszę​dzie, znisz​czył Ligę i Zie​mię do​pro​wa​dził do ru​iny, a te​‐ raz okrzepł i za​mie​rza skoń​czyć woj​nę. A osią​gnął to, po​nie​waż po​siadł nie​‐ ocze​ki​wa​ną, zło​wro​gą moc: umie​jęt​ność kła​ma​nia w my​ślo​mo​wie. Lu​dzie uwie​rzy​li w te opo​wie​ści. Od​po​wia​da​ły ich pa​ni​ce, prze​ra​że​niu i zmę​‐ cze​niu. Oto​cze​ni ru​ina​mi swe​go świa​ta pod​da​li się wro​go​wi, chęt​nie da​jąc wia​rę temu, że jest nie​zwy​cię​żo​ny. I od tego cza​su żyli w po​ko​ju. Wśród nas, tu w Es Toch, roz​po​wszech​nio​ny jest mit, któ​ry mówi, że na sa​‐ mym po​cząt​ku Stwo​rzy​ciel wy​po​wie​dział wiel​kie kłam​stwo. Gdy nie było ab​‐ so​lut​nie ni​cze​go, Stwo​rzy​ciel ode​zwał się, mó​wiąc: To ist​nie​je. I aby kłam​stwo Boga mo​gło stać się Bożą praw​dą, od razu za​ist​niał cały wszech​świat. Je​śli po​kój uza​leż​nio​ny był od kłam​stwa, zna​leź​li się tacy, któ​rzy go​to​wi byli je po​twier​dzać. Po​nie​waż lu​dzie uwa​ża​li, że wróg przy​był i opa​no​wał Zie​mię, na​zwa​li​śmy się wro​giem i prze​ję​li​śmy wła​dzę. Nikt nie pod​wa​żał na​sze​go kłam​stwa, nikt nie na​ru​szał na​sze​go po​ko​ju. Świa​ty Ligi stra​ci​ły kon​takt ze sobą, czas mię​dzy​gwiezd​nych lo​tów mi​nął. Może raz na stu​le​cie ja​kiś sta​tek z od​le​głe​go świa​ta, tak jak twój, za​błą​dzi tu​taj. Nie​któ​rzy bun​tu​ją się prze​ciw​‐ ko na​szej wła​dzy, wła​śnie oni za​ata​ko​wa​li wasz sta​tek przy ba​rie​rze. Sta​ra​my się trzy​mać w ry​zach ta​kich bun​tow​ni​ków, gdyż – le​piej czy go​rzej – przez ty​‐ siąc​le​cie to​ro​wa​li​śmy dro​gę i dźwi​ga​li​śmy cię​żar ludz​kie​go po​ko​ju. Po​słu​gu​jąc się bo​wiem tak wiel​kim kłam​stwem, mu​si​my jed​no​cze​śnie stać na stra​ży rów​‐ nie wiel​kie​go pra​wa. Znasz to pra​wo, któ​re​go prze​strze​ga​nia do​ma​ga​my się my, lu​dzie wśród lu​dzi – to je​dy​ne pra​wo wy​ro​słe w naj​strasz​liw​szej go​dzi​nie ludz​ko​ści. Olśnie​wa​ją​cy, bez​dź​więcz​ny stru​mień my​śli skoń​czył się, jak​by na​gle zga​sło świa​tło. W ci​szy po​dob​nej do za​pa​da​ją​cej ciem​no​ści Orry wy​szep​tał: – Cześć dla Ży​cia. I zno​wu za​pa​dła ci​sza. Falk stał bez ru​chu, sta​ra​jąc się, aby twa​rzą lub my​‐ ślą – być może pod​słu​chi​wa​ną – nie zdra​dził swe​go zmie​sza​nia i nie​pew​no​ści. Czy wszyst​ko, cze​go się na​uczył, było fał​szem? Czy ro​dza​jo​wi ludz​kie​mu ni​g​‐ dy na​praw​dę nie za​gra​żał wróg? – Je​śli ta hi​sto​ria jest praw​dzi​wa – ode​zwał się w koń​cu – dla​cze​go tej praw​‐ dy nie ogło​si​cie lu​dziom i nie prze​ko​na​cie ich do niej? Wie​le ty​się​cy zna praw​dę. Mamy wła​dzę i wie​dzę, a uży​wa​my ich do utrzy​‐ ma​nia po​ko​ju. Były mrocz​ne cza​sy, kie​dy lu​dzie wie​rzy​li, że świat opa​no​wa​ły

de​mo​ny. Te​raz też tak jest. Gra​my role de​mo​nów w ich wie​rze​niach. Kie​dy mity za​czną ustę​po​wać miej​sca ro​zu​mo​wi, wy​ja​wi​my praw​dę lu​dziom. – Dla​cze​go mi to wszyst​ko mó​wisz? Dla sa​mej praw​dy i po to, abyś ty ją po​znał. – Kim je​stem, że za​słu​ży​łem na praw​dę? – za​py​tał zim​no Falk, spo​glą​da​jąc przez po​kój na po​dob​ną do ma​ski twarz Abun​di​bo​ta. Je​steś po​słań​cem z za​gu​bio​ne​go świa​ta, ko​lo​nii, któ​rej wszyst​kie dane prze​‐ pa​dły w la​tach cha​osu. Przy​by​łeś na Zie​mię, a my, Wład​cy Zie​mi, nie po​tra​fi​‐ li​śmy cię ochro​nić. To dla nas wstyd. Za​ata​ko​wa​li was miesz​kań​cy Zie​mi. Za​‐ bi​li wszyst​kich two​ich to​wa​rzy​szy lub wy​tar​li ich umy​sły – lu​dzie z Zie​mi, pla​ne​ty, na któ​rą po tak wie​lu stu​le​ciach po​wró​ci​li​ście. To byli bun​tow​ni​cy z Trze​cie​go Kon​ty​nen​tu; nie są tak pry​mi​tyw​ni ani tak nie​licz​ni jak ci, któ​rzy za​miesz​ku​ją Pierw​szy Kon​ty​nent. Uży​wa​ją kra​dzio​nych po​jaz​dów mię​dzy​pla​‐ ne​tar​nych. Za​kła​da​ją, że każ​dy świa​tło​wiec musi na​le​żeć do Shin​ga, więc za​‐ ata​ko​wa​li wasz sta​tek bez ostrze​że​nia. Mo​gli​by​śmy temu za​po​biec, gdy​by​śmy byli bar​dziej czuj​ni. Za​wi​ni​li​śmy, więc uczy​ni​my wszyst​ko, aby wy​na​gro​dzić ci krzyw​dy. – Szu​ka​li cie​bie i in​nych przez te lata – wtrą​cił Orry z prze​ję​ciem i jak​by bła​gal​nie. Oczy​wi​ste było, że z ca​łych sił pra​gnie, aby Falk uwie​rzył we wszyst​ko – Usi​ło​wa​li​ście przy​wró​cić mi pa​mięć – po​wie​dział w koń​cu Falk. – Dla​cze​‐ go? – Czy nie po to przy​by​łeś tu​taj? Aby od​zy​skać swą utra​co​ną oso​bo​wość? – Tak, wła​śnie po to. Ale… – Nie wie​dział na​wet, ja​kie py​ta​nie ma za​dać, nie miał po​ję​cia, czy wie​rzyć w to, co sły​szy. Nie wie​dział, jak mógł​by od​róż​‐ nić praw​dę od kłam​stwa. Wy​da​wa​ło mu się nie​praw​do​po​dob​ne, aby Zove i inni go okła​ma​li, lecz nie moż​na było wy​klu​czyć, że sami zo​sta​li wpro​wa​dze​‐ ni w błąd lub po pro​stu byli nie​świa​do​mi pew​nych spraw. Nie do​wie​rzał temu, co z ta​kim prze​ko​na​niem wy​ja​wił mu Abun​di​bot, był to jed​nak prze​kaz te​le​‐ pa​tycz​ny, wy​raź​na, bez​po​śred​nia my​ślo​mo​wa, w któ​rej nie moż​na kła​mać – a może jed​nak? Je​śli kłam​ca mówi, że nie kła​mie… Falk dał na ra​zie temu spo​kój. Spo​glą​da​jąc wciąż na Abun​di​bo​ta, rzekł: – Wo​lał​bym… wo​lał​bym ra​czej sły​szeć twój głos. Stwier​dzi​łeś, że nie mo​gli​‐ ście przy​wró​cić mi pa​mię​ci… Stłu​mio​ny, skrzy​pią​cy szept Abun​di​bo​ta, mó​wią​ce​go lin​ga​lem, za​brzmiał dziw​nie obco po nie​zwy​kłej płyn​no​ści jego my​ślo​mo​we​go prze​ka​zu. – Nie tymi spo​so​ba​mi, ja​kich uży​li​śmy. – A sto​su​jąc inne? – Być może. Są​dzi​my, że za​ło​żo​no ci blo​ka​dę pa​ra​hip​no​tycz​ną. Albo wy​tar​to ci umysł. Nie wie​my, gdzie na​uczy​li się tych tech​nik, któ​re utrzy​mu​je​my w ści​słej ta​jem​ni​cy. Rów​nie ści​słą ta​jem​ni​cą jest fakt, że wy​tar​tą oso​bo​wość moż​na od​two​rzyć. – Na nie​ru​cho​mej, po​dob​nej do ma​ski twa​rzy Abun​di​bo​ta po​ja​wił się uśmiech i nie​mal na​tych​miast znik​nął. – Są​dzi​my, że na​sze psy​‐

cho​kom​pu​te​ro​we tech​ni​ki mo​gły​by być sku​tecz​ne w two​im przy​pad​ku. Jed​‐ nak spo​wo​du​ją cał​ko​wi​tą i trwa​łą blo​ka​dę za​stęp​czej oso​bo​wo​ści i nie chce​my się tego pod​jąć bez two​jej zgo​dy. Za​stęp​cza oso​bo​wość? Co to zna​czy? Falk po​czuł zim​ny dreszcz i rzekł ostroż​nie: – Czy mam ro​zu​mieć, że aby przy​po​mnieć so​bie, kim by​łem, mu​szę za​po​‐ mnieć, kim je​stem? – Nie​ste​ty, tak. Bar​dzo nad tym bo​le​je​my. Jed​nak utra​ta za​stęp​czej oso​bo​‐ wo​ści wy​ro​słej w cią​gu kil​ku lat, choć god​na po​ża​ło​wa​nia, nie jest chy​ba zbyt wy​so​ką ceną za od​zy​ska​nie tak wy​bit​nej oso​bo​wo​ści, jaką była two​ja, i oczy​‐ wi​ście, uzy​ska​nie szan​sy speł​nie​nia twej wiel​kiej mi​sji, a wresz​cie moż​li​wo​ści po​wro​tu do domu z wie​dzą, któ​rej z taką od​wa​gą szu​ka​łeś. Po​mi​mo swe​go przy​kre​go dla ucha, z daw​na nie​uży​wa​ne​go szep​tu, Abun​di​‐ bot po​słu​gi​wał się zwy​czaj​ną mową tak samo bie​gle jak prze​ka​zem te​le​pa​‐ tycz​nym. Falk ro​zu​miał co trze​cie czy czwar​te sło​wo… – Szan​sy speł​nie​nia? – po​wtó​rzył, czu​jąc się jak głu​piec. Spoj​rzał na Orry’ego, jak​by szu​kał u nie​go po​mo​cy. – Mó​wisz, że mo​że​cie wy​słać mnie… nas… na tę pla​ne​tę, z któ​rej po​dob​no po​cho​dzę? – Po​czy​ty​wa​li​by​śmy to so​bie za za​szczyt i po​czą​tek za​dość​uczy​nie​nia wo​bec cie​bie, gdy​byś ze​chciał przy​jąć świa​tło​wiec, któ​ry za​niósł​by was do domu, na We​rel. – Zie​mia jest moim do​mem – rzu​cił Falk z nie​spo​dzie​wa​ną gwał​tow​no​ścią. Abun​di​bot mil​czał. Do​pie​ro po chwi​li ode​zwał się chło​piec: – A We​rel moim, prech Ra​mar​ren – po​wie​dział ze smut​kiem. – I ni​g​dy nie będę mógł tam wró​cić bez cie​bie. – Dla​cze​go nie? – Bo nie wiem, gdzie jest. By​łem dziec​kiem. Nasz sta​tek zo​stał znisz​czo​ny, kom​pu​te​ry na​wi​ga​cyj​ne i wszyst​kie inne się prze​pa​li​ły, kie​dy zo​sta​li​śmy za​‐ ata​ko​wa​ni. Nie po​tra​fię od​two​rzyć kur​su! – Ale ci lu​dzie mają świa​tło​wce i kom​pu​te​ry na​wi​ga​cyj​ne! Po​trzeb​na jest tyl​ko wie​dza, wo​kół ja​kiej gwiaz​dy krą​ży We​rel. – Wła​śnie tego nie wiem! – Prze​cież to non​sens… – za​czął Falk z gnie​wem i nie​do​wie​rza​niem. Abun​di​bot uniósł rękę w dziw​nie ma​je​sta​tycz​nym ge​ście. – Po​zwól chłop​cu wy​ja​śnić, Aga​dzie Ra​mar​ren – wy​szep​tał. – Wy​ja​śnić, że nie zna na​zwy słoń​ca, wo​kół któ​re​go krą​ży jego ro​dzin​na pla​‐ ne​ta? – To praw​da, prech Ra​mar​ren. – Głos Orry’emu drżał. – Je​śli był​byś sobą, nikt nie mu​siał​by ci tego mó​wić. Ja nie prze​ży​łem jesz​cze dzie​wię​ciu faz księ​‐ ży​ca, wciąż by​łem na Pierw​szym Po​zio​mie… Cóż, my​ślę, że na​sza cy​wi​li​za​cja, tam w domu, róż​ni się od tu​tej​szej. W wie​lu dzie​dzi​nach jest bar​dzo za​co​fa​na. W każ​dym ra​zie opie​ra się na Po​zio​mach, któ​re prze​bie​ga​ją przez wszyst​kie Rzę​dy i Sze​re​gi i two​rzą Pod​sta​wo​wą Wspól​no​tę… prech​noi. Nie wiem, jak to

po​wie​dzieć w lin​ga​lu. Są​dzę, że naj​bliż​sze temu po​ję​ciu bę​dzie sło​wo „wie​‐ dza”. Tak czy ina​czej, ja, bę​dąc dziec​kiem, osią​gną​łem tyl​ko Pierw​szy Po​ziom, a ty by​łeś na Ósmym Po​zio​mie i w Ósmym Rzę​dzie. Po​ni​żej Siód​me​go Po​zio​‐ mu nie na​ucza się praw​dzi​wej na​zwy świa​ta i praw​dzi​wej na​zwy słoń​ca – one są po pro​stu świa​tem, We​rel, i słoń​cem, pra​han. Praw​dzi​we na​zwy są bar​dzo sta​re, za​war​te są w Ósmym Wy​bo​rze ksiąg Al​ter​ry, ksiąg ko​lo​nii. Za​pi​sa​ne są w lin​ga​lu, tak że zna​cze​nie tych nazw nie by​ło​by obce Wład​com. Lecz ja nie mogę im ich prze​ka​zać, bo ich nie znam! Wszyst​ko, co wiem, to słoń​ce i świat, a to nie do​pro​wa​dzi mnie do domu, cie​bie też nie, je​śli nie przy​po​‐ mnisz so​bie tego, co wiesz! Ja​kie słoń​ce? Któ​ry świat? Och, po​zwól, żeby przy​wró​ci​li ci daw​ną pa​mięć, prech Ra​mar​ren! – Cały pro​blem wi​dzę… jak przez szkło – rzekł Falk. – Nie​wy​raź​nie. Przy​po​mniał so​bie na​gle sło​wa Ka​no​nu Yaweh, słoń​ce świe​cą​ce nad Po​la​ną, błysz​czą​ce na prze​mia​ta​nych wia​trem, ukry​tych w zie​le​ni ga​łę​zi bal​ko​nach Le​śne​go Domu. Więc przy​był tu​taj nie po to, aby po​znać swo​je imię, lecz praw​dzi​wą na​zwę słoń​ca.

8 Skoń​czy​ła się Rada Wład​ców Zie​mi. Przy roz​sta​niu Abun​di​bot rzekł do Fal​‐ ka: – De​cy​zja na​le​ży do cie​bie, mo​żesz albo po​zo​stać Fal​kiem, na​szym go​ściem na Zie​mi, albo od​zy​skać swe dzie​dzic​two i speł​nić swe prze​zna​cze​nie jako Agad Ra​mar​ren z We​rel. Chce​my, abyś to prze​my​ślał i do​pie​ro po​tem do​ko​nał wy​bo​ru. Ocze​ku​je​my twej de​cy​zji i pod​po​rząd​ku​je​my się jej. – Po​tem zwró​cił się do Orry’ego: – Opro​wadź swe​go ro​da​ka po mie​ście i niech wszyst​kie wa​sze pra​gnie​nia będą nam zna​ne, aby​śmy mo​gli je speł​nić. Za Abun​di​bo​tem roz​war​ły się drzwi, a on cof​nął się i znik​nął na​gle jak zdmuch​nię​ty pło​mień świe​cy. Czy był tu​taj na​praw​dę we wła​snej oso​bie, czy była to tyl​ko pro​jek​cja? Falk nie miał pew​no​ści. Za​sta​na​wiał się, czy kie​dyś zo​ba​czy Shin​ga na​praw​dę, czy też za​wsze bę​dzie wi​dział tyl​ko ich cie​nie i ob​‐ ra​zy. – Czy mo​że​my stąd… wyjść gdzie​kol​wiek? – za​py​tał chłop​ca. Czuł się nie​do​‐ brze wśród krę​tych ko​ry​ta​rzy i bez​po​sta​cio​wych ścian tego pa​ła​cu. – Gdzie​kol​wiek chcesz, prech Ra​mar​ren. Na uli​ce? Czy weź​mie​my śmi​gacz? W pa​ła​cu jest też ogród. – Niech bę​dzie ogród. Orry po​pro​wa​dził go sze​ro​kim, pu​stym ko​ry​ta​rzem i przez roz​su​wa​ne drzwi do ma​łe​go po​ko​ju. „Ogród”, po​wie​dział gło​śno i skrzy​dła drzwi się za​mknę​ły. Nie czu​ło się żad​ne​go ru​chu, lecz kie​dy otwar​ły się po​now​nie, wy​szli przez nie pro​sto do ogro​du. Chy​ba nie opu​ści​li bu​dyn​ku. Ścia​ny pod nimi, da​le​ko w dole, mi​go​ta​ły świa​tła​mi mia​sta, księ​życ, nie​mal w peł​ni, prze​świe​cał przez szkla​‐ ny dach za​mglo​ny i wy​ko​śla​wio​ny. Peł​no było po​ru​sza​ją​cych się ła​god​nie świa​teł i cie​ni, tro​pi​kal​nych krze​wów i pną​czy wspi​na​ją​cych się po dra​bin​‐ kach al​ta​nek i zwi​sa​ją​cych z drzew; ich nie​zli​czo​ne kre​mo​we i kar​ma​zy​no​we kwia​ty pach​nia​ły słod​ko. Buj​na ro​ślin​ność ogra​ni​cza​ła pole wi​dze​nia do kil​ku kro​ków. Falk od​wró​cił się gwał​tow​nie i upew​nił, że wi​dać ścież​kę pro​wa​dzą​cą do wej​ścia. Go​rą​ca, cięż​ka, prze​sy​co​na za​pa​cha​mi ci​sza była nie​sa​mo​wi​ta. Przez chwi​lę miał wra​że​nie, że za​gad​ko​we głę​bie ogro​du za​wie​ra​ją cień cze​‐ goś ob​ce​go i nie​zmier​nie od​le​głe​go – bar​wę, na​strój, całą za​wi​łość utra​co​ne​go świa​ta, pla​ne​ty za​pa​chów i złu​dzeń, ba​gien i prze​obra​żeń. Na ścież​ce, wśród po​grą​żo​nych w cie​niach kwia​tów, Orry za​trzy​mał się i wy​jął z fu​te​ra​łu nie​wiel​ką bia​łą tubę. Wło​żył ją do ust i za​czął chci​wie po​cią​‐ gać. Falk był zbyt za​ję​ty co​raz to no​wy​mi do​zna​nia​mi, aby zwró​cić na to uwa​‐

gę, jed​nak chło​piec sam, jak gdy​by z lek​ka za​kło​po​ta​ny, wy​ja​śnił: – To pa​rii​tha, tran​kwi​li​za​tor, wszy​scy Wład​cy jej uży​wa​ją… Jed​no​cze​śnie ma bar​dzo do​bre wła​ści​wo​ści sty​mu​lu​ją​ce. Je​śli masz ocho​tę… – Nie, dzię​ku​ję. Chciał​bym jesz​cze za​py​tać o parę spraw. – Za​wa​hał się jed​‐ nak. Te py​ta​nia nie mogą być za​da​ne wprost. Przez cały czas trwa​nia Rady Zie​mi i wy​ja​śnień Abun​di​bo​ta wciąż miał nie​da​ją​ce spo​ko​ju prze​ko​na​nie, że wszyst​ko to jest przed​sta​wie​niem, sztu​ką gra​ną dla ko​goś, taką jak te, któ​re wi​dział na sta​rych ta​śmach w bi​blio​te​ce księ​cia Kan​sas: Gra snów z Hain lub Król Lear o sza​lo​nym star​cu bre​dzą​cym na sma​ga​nym bu​rzą wrzo​so​wi​sku. Co dziw​ne, od​niósł wra​że​nie, że ta sztu​ka była prze​zna​czo​na nie dla nie​go, lecz dla Orry’ego, że Abun​di​bot mó​wił tyl​ko po to, żeby coś chłop​cu udo​wod​‐ nić. I chło​piec uwie​rzył. Ta sztu​ka wca​le nie była wy​re​ży​se​ro​wa​na dla nie​go, Fal​ka; co naj​wy​żej brał w niej udział jako ak​tor. – Jed​no mnie w tym wszyst​kim za​sta​na​wia – rzekł ostroż​nie. – Po​wie​dzia​‐ łeś, że We​rel leży w od​le​gło​ści stu trzy​dzie​stu lub stu czter​dzie​stu lat świetl​‐ nych od Zie​mi. W ta​kiej od​le​gło​ści nie może być zbyt wie​lu gwiazd. – Wład​cy mó​wią, że w od​le​gło​ści od stu pięt​na​stu do stu pięć​dzie​się​ciu lat świetl​nych znaj​du​ją się czte​ry słoń​ca z ukła​da​mi pla​ne​tar​ny​mi i każ​de z nich może być na​szym słoń​cem. Lecz leżą w czte​rech róż​nych kie​run​kach i je​śli Shin​ga wy​sła​li​by sta​tek na po​szu​ki​wa​nia, mo​gło​by mi​nąć z górą trzy​na​ście stu​le​ci cza​su rze​czy​wi​ste​go, za​nim krą​żąc wśród gwiazd, od​na​la​zł​by tę wła​‐ ści​wą. – Cho​ciaż by​łeś dziec​kiem, wy​da​je mi się nie​co dziw​ne, że nie wie​dzia​łeś, jak dłu​go mia​ła trwać po​dróż, ile cza​su mi​nę​ło​by na We​rel od star​tu do po​‐ wro​tu, gdy​by wszyst​ko od​by​ło się zgod​nie z pla​nem. – Mó​wio​no o dwóch la​tach, prech Ra​mar​ren, to sta​no​wi oko​ło stu dwu​dzie​‐ stu ziem​skich lat. Wie​dzia​łem jed​nak, że to nie jest do​kład​ny czas i że nie mam pra​wa o to py​tać. – Wspo​mnie​nie o We​rel spo​wo​do​wa​ło, że przez chwi​lę w gło​sie chłop​ca za​brzmiał ton spo​koj​nej sta​now​czo​ści, ja​kiej Falk jesz​cze u nie​go nie sły​szał. – Są​dzę, że do​ro​śli człon​ko​wie eks​pe​dy​cji, nie wie​dząc, co lub kogo za​sta​ną na Zie​mi, chcie​li być pew​ni, że my, dzie​ci, nie​zna​ją​cy tech​‐ nik chro​nią​cych przed men​tal​ną pe​ne​tra​cją, nie bę​dzie​my mo​gli zdra​dzić wro​‐ go​wi po​ło​że​nia We​rel. Pew​nie było to bez​piecz​niej​sze dla nas. – Pa​mię​tasz, ja​kie gwiaz​dy wi​dać z We​rel, ja​kie kon​ste​la​cje? Orry wzru​szył ra​mio​na​mi. – Nie. Wład​cy rów​nież o to py​ta​li. Je​stem dziec​kiem zimy, prech Ra​mar​ren. Wła​śnie za​czy​na​ła się wio​sna, kie​dy star​to​wa​li​śmy. Chy​ba ni​g​dy nie wi​dzia​‐ łem bez​chmur​ne​go nie​ba. Je​śli to była praw​da, rze​czy​wi​ście tyl​ko on – jego ukry​ta jaźń, Ra​mar​ren – mógł wie​dzieć, skąd on i Orry przy​by​li. Czyż​by to wła​śnie wy​ja​śnia​ło za​in​te​‐ re​so​wa​nie Shin​ga jego oso​bą, spro​wa​dze​nie go tu​taj pod opie​ką Es​trel, ofer​tę przy​wró​ce​nia pa​mię​ci? Ist​niał świat nie​pod​le​ga​ją​cy ich wła​dzy, świat, w któ​‐

rym jesz​cze nie za​po​mnia​no sztu​ki lo​tów z pręd​ko​ścią świa​tła. Na pew​no chcie​li​by wie​dzieć, gdzie ten świat jest. Je​śli przy​wró​cą mu pa​mięć, bę​dzie mógł im to po​wie​dzieć. Je​że​li to wszyst​ko była praw​da. Wes​tchnął. Mę​czy​ła go ta gma​twa​ni​na po​dej​rzeń, ten nad​miar nie​spraw​‐ dzal​nych cu​dów. Mo​men​ta​mi za​sta​na​wiał się, czy cią​gle nie jest pod dzia​ła​‐ niem ja​kie​goś nar​ko​ty​ku. Co po​wi​nien zro​bić? On i być może ten chło​piec byli bez​wol​ny​mi za​baw​ka​mi w rę​kach nie​god​nych za​ufa​nia gra​czy. – Czy Abun​di​bot był z nami w po​ko​ju, czy była to tyl​ko pro​jek​cja, złu​dze​nie? – Nie wiem, prech Ra​mar​ren – od​parł chło​piec. Mó​wił ra​do​śnie, bez opo​rów. Śro​dek, któ​ry wdy​chał z tuby, do​brze wpły​wał na jego sa​mo​po​czu​cie. – Są​dzę, że tam był. Ale oni ni​g​dy się do ni​ko​go nie zbli​ża​ją. Przez cały czas, jaki spę​‐ dzi​łem tu​taj, ni​g​dy żad​ne​go nie do​tkną​łem. Za​wsze trzy​ma​ją się z dala, osob​‐ no. Wca​le nie chcę przez to po​wie​dzieć, że są nie​do​brzy – do​dał po​śpiesz​nie, spo​glą​da​jąc swy​mi ja​sny​mi ocza​mi na Fal​ka, by spraw​dzić, czy nie zo​stał źle zro​zu​mia​ny. – Są bar​dzo do​brzy. Bar​dzo lu​bię lor​da Abun​di​bo​ta i Ken Ke​ny​‐ eka, i Par​lę. Ale są tak da​le​ko, tak bar​dzo mnie prze​wyż​sza​ją, wie​dzą tak wie​le. Tak wiel​ką dźwi​ga​ją od​po​wie​dzial​ność. Roz​wi​ja​ją wie​dzę, utrzy​mu​ją po​kój i ro​bią to od ty​sią​ca lat, pod​czas gdy resz​ta lu​dzi na Zie​mi nie od​po​wia​‐ da za nic, żyje zwie​rzę​cą wol​no​ścią. Nie​na​wi​dzą Wład​ców i nie chcą po​znać praw​dy. Dla​te​go Shin​ga mu​szą trzy​mać się z dala, wciąż sami, żeby utrzy​‐ mać i ochro​nić po​kój, umie​jęt​no​ści i wie​dzę, któ​re bez nich zo​sta​ły​by w cią​gu kil​ku lat za​prze​pasz​czo​ne przez wo​jow​ni​cze szcze​py, domy, wę​drow​ców i gra​‐ su​ją​cych lu​do​żer​ców. – Nie wszy​scy są lu​do​żer​ca​mi – rzekł su​cho Falk. – Tak. – Wy​da​wa​ło się, że Orry koń​czy do​brze wy​uczo​ną lek​cję. – Nie wszy​‐ scy. – Nie​któ​rzy twier​dzą, że sto​czy​li się tak ni​sko, po​nie​waż Shin​ga ich do tego zmu​si​li, że je​śli szu​ka​ją wie​dzy, prze​szka​dza​ją im w tym, że je​śli chcą zbu​do​‐ wać wła​sne mia​sto, Shin​ga nisz​czą je i ich rów​nież. Za​pa​dło mil​cze​nie. Orry skoń​czył wcią​gać pa​rii​thę z tuby, któ​rą pie​czo​ło​wi​‐ cie za​ko​pał u ko​rze​ni krze​wu o dłu​gich, zwi​sa​ją​cych krwi​sto​czer​wo​nych kwia​‐ tach. Falk cze​kał na od​po​wiedź i po​wo​li za​czął so​bie uświa​da​miać, że żad​nej nie bę​dzie. Jego sło​wa nie do​tar​ły do chłop​ca, nie mia​ły dla nie​go żad​ne​go sen​‐ su. Prze​szli ka​wa​łek wśród po​ru​sza​ją​cych się świa​teł i wil​got​nych za​pa​chów pod roz​ma​za​ną pla​mą księ​ży​ca. – Ta, któ​rej wi​ze​ru​nek po​ja​wił się na po​cząt​ku, tam w po​ko​ju… znasz ją? – spy​tał Falk. – To Strel​la Sio​bel​bel. Wi​dy​wa​łem ją już na ze​bra​niach rady. – Czy ona jest Shin​gą? – Nie, nie na​le​ży do Wład​ców. Jej ro​da​cy chy​ba są gó​ra​la​mi, ale ona zo​sta​ła wy​cho​wa​na w Es Toch. Wie​lu lu​dzi przy​pro​wa​dza lub przy​sy​ła tu​taj swo​je dzie​ci, żeby wy​cho​wa​ły się w służ​bie dla Wład​ców. Spro​wa​dza się tu rów​nież

dzie​ci upo​śle​dzo​ne i pod​łą​cza do psy​cho​kom​pu​te​rów, tak że na​wet one mogą brać udział w wiel​kim dzie​le Wład​ców. To są ci, któ​rych ciem​ni lu​dzie na​zy​‐ wa​ją wy​ko​naw​ca​mi. Przy​by​łeś tu​taj ze Strel​lą Sio​bel​bel, prech Ra​mar​ren? – Przy​sze​dłem z nią, ra​zem wę​dro​wa​li​śmy, je​dli​śmy, spa​li​śmy. Po​wie​dzia​ła, że ma na imię Es​trel i że jest Wę​drow​cem. – Po​wi​nie​neś się do​my​ślić, że nie jest Shin​gą. – Chło​piec się za​czer​wie​nił i za​czął wdy​chać pa​rii​thę z na​stęp​nej tuby. – Shin​ga nie spa​ła​by ze mną? – za​py​tał Falk. Chło​piec wzru​szył ra​mio​na​mi w swym we​re​liań​skim prze​cze​niu, wciąż spło​‐ nio​ny. W koń​cu pod wpły​wem nar​ko​ty​ku na​brał od​wa​gi i po​wie​dział: – Oni nie do​ty​ka​ją zwy​kłych lu​dzi, prech Ra​mar​ren, oni są jak bo​go​wie, zim​ni, do​brzy i mą​drzy. Trzy​ma​ją się z dala. Był dzie​cin​ny, cha​otycz​ny. Czy ro​zu​miał swą sa​mot​ność? Osie​ro​co​ny, sam prze​ży​wał dzie​ciń​stwo po​mię​dzy tymi ludź​mi, któ​rzy za​wsze byli da​le​ko i nie po​zwa​la​li mu się do​tknąć, któ​rzy wy​peł​nia​li go sło​wa​mi, mó​wi​li mu wie​le słów, lecz po​zo​sta​wi​li tyle bra​ków, że mu​siał szu​kać po​cie​chy w nar​ko​ty​kach. Z pew​no​ścią nie był świa​do​my swe​go osa​mot​nie​nia, ale wy​glą​da​ło ono z jego oczu. Cza​sem spo​glą​dał tę​sk​nie na Fal​ka. Było to spoj​rze​nie ko​goś, kto po​wa​‐ lo​ny pra​gnie​niem na bez​wod​nej sło​nej pu​sty​ni wpa​tru​je się w mi​raż. Falk miał ocho​tę za​dać jesz​cze wie​le py​tań, ale dal​sze in​da​go​wa​nie nie mia​ło sen​‐ su. Ogar​nię​ty współ​czu​ciem, po​ło​żył rękę na ra​mie​niu chłop​ca. Orry wzdry​‐ gnął się pod do​tknię​ciem, uśmiech​nął się nie​pew​nie i zno​wu po​cią​gnął z tuby. Po​wró​ciw​szy do swe​go po​ko​ju urzą​dzo​ne​go z prze​py​chem ku jego wy​go​dzie – a może by wy​wrzeć wra​że​nie na Or​rym? – Falk cho​dził przez chwi​lę tam i z po​wro​tem jak za​mknię​ty w klat​ce niedź​wiedź. W koń​cu uło​żył się do snu. Śnił, że zna​lazł się w domu po​dob​nym do Le​śne​go Domu, lecz wszy​scy tam mie​li oczy ko​lo​ru aga​tu i bursz​ty​nu. Usi​ło​wał im po​wie​dzieć, że jest jed​nym z nich, ich ro​da​kiem, ale nie ro​zu​mie​li i pa​trzy​li na nie​go zdzi​wie​ni, a on ją​kał się i szu​kał wła​ści​wych słów, praw​dzi​wych słów, praw​dzi​wych nazw. Kie​dy się obu​dził, wy​ko​naw​cy cze​ka​li już, go​to​wi mu słu​żyć. Od​pra​wił ich, a oni po​słusz​nie ode​szli. Sam udał się do wiel​kiej sali. Nikt nie za​gro​dził mu dro​gi; zresz​tą ni​ko​go nie spo​tkał. Wszyst​ko zda​wa​ło się opusz​czo​ne, nikt nie po​ru​szał się po dłu​gich, mgli​stych ko​ry​ta​rzach i po krę​tych es​ta​ka​dach czy za pół​prze​zro​czy​sty​mi ścia​na​mi po​koi, któ​rych drzwi nie mógł wy​pa​trzyć. Jed​‐ nak przez cały czas czuł, że jest ob​ser​wo​wa​ny, że każ​dy jego ruch jest re​je​‐ stro​wa​ny. Gdy od​na​lazł dro​gę z po​wro​tem do po​ko​ju, za​stał już tam Orry’ego, któ​ry chciał po​ka​zać mu mia​sto. Zwie​dza​li całe po​po​łu​dnie, pie​szo i na śmi​ga​czu – uli​ce, ogro​dy na ta​ra​sach, mo​sty, pa​ła​ce i miesz​ka​nia Es Toch. Orry miał ze sobą dużo iry​do​wych pa​sków, któ​re speł​nia​ły tu​taj funk​cję pie​nią​dza, i kie​dy Falk stwier​dził, że nie po​do​ba​ją mu się sza​ty, ja​kich do​star​czy​li mu go​spo​da​‐ rze, chło​piec za​czął na​le​gać, by po​szli do skle​pu z odzie​żą, gdzie bę​dzie mógł wy​brać so​bie coś zgod​nie ze swym gu​stem. Stał wśród wie​sza​ków i lad za​peł​‐

nio​nych wspa​nia​ły​mi ma​te​ria​ła​mi, na​tu​ral​ny​mi i sztucz​ny​mi, o róż​no​barw​‐ nych lśnią​cych wzo​rach. Po​my​ślał o Parth tka​ją​cej w słoń​cu bia​łe żu​ra​wie na sza​rej osno​wie. Utkam dla sie​bie czar​ny ma​te​riał, po​wie​dzia​ła kie​dyś i ma​jąc to w pa​mię​ci, wy​brał czar​ne spodnie, ciem​ną ko​szu​lę i krót​ki czar​ny płaszcz z gru​be​go ma​te​ria​łu. – Te rze​czy są tro​chę po​dob​ne do tych, ja​kie no​si​my w domu, na We​rel – stwier​dził Orry, spo​glą​da​jąc przez chwi​lę z po​wąt​pie​wa​niem na swo​ją ja​skra​‐ wo​czer​wo​ną tu​ni​kę. – Tyl​ko nie mamy tam zi​mo​we​go suk​na. Och, tak wie​le mo​gli​by​śmy za​brać z Zie​mi na We​rel, tyle opo​wie​dzieć, gdy​by tyl​ko uda​ło nam się wró​cić! Do​szli do ja​dło​daj​ni po​ło​żo​nej na prze​zro​czy​stym ta​ra​sie wy​sta​ją​cym nad prze​pa​ścią. Gdy chłod​ny, ja​sny zmierzch wy​peł​nił ot​chłań cie​nia​mi, bu​dyn​ki za​czę​ły opa​li​zo​wać zim​nym bla​skiem, uli​ce i wi​szą​ce mo​sty roz​ja​rzy​ły się świa​tła​mi. Roz​le​gła się mu​zy​ka, kie​dy je​dli da​nia po​zba​wio​ne na​tu​ral​ne​go sma​ku po​przez nad​miar przy​praw i przy​glą​da​li się krą​żą​cym po mie​ście tłu​‐ mom. Nie​któ​rzy z tych, co wę​dro​wa​li po Es Toch, ubra​ni byli bied​nie, inni bo​ga​to, wie​lu no​si​ło nie​przy​sta​ją​ce do płci sza​ty, po​dob​ne do tych, ja​kie (Falk nie​wy​‐ raź​nie to pa​mię​tał) mia​ła na so​bie Es​trel, kie​dy zo​ba​czył ją w pół​prze​zro​czy​‐ stych po​ko​jach. Było tam wie​le ty​pów ludz​kich, nie​któ​re wi​dział po raz pierw​‐ szy, na przy​kład bia​ło​skó​rych osob​ni​ków o błę​kit​nych oczach i wło​sach ko​lo​ru sło​my. Był prze​ko​na​ny, że sami się tak wy​bie​li​li, lecz Orry wy​ja​śnił, że są to człon​ko​wie jed​ne​go ze szcze​pów z ob​sza​ru Dru​gie​go Kon​ty​nen​tu, któ​re​go kul​‐ tu​ra po​pie​ra​na była przez Shin​ga. Przy​wo​zi​li tu​taj stra​to​lo​ta​mi ich przy​wód​‐ ców i mło​dzież, aby zo​ba​czy​li Es Toch i na​uczy​li się zwy​cza​jów Shin​ga. – Wi​dzisz te​raz, prech Ra​mar​ren, że to nie​praw​da, iż Wład​cy wzbra​nia​ją tu​‐ byl​com się uczyć. Od​wrot​nie, tu​byl​cy nie chcą się uczyć. Ci bia​li ko​rzy​sta​ją z wie​dzy Wład​ców. – A co mu​sie​li za​po​mnieć, żeby za​słu​żyć na na​ukę? – za​py​tał Falk, lecz to py​ta​nie nic dla Orry’ego nie zna​czy​ło. Chło​piec nie wie​dział pra​wie nic o żad​nym z tych „tu​byl​czych szcze​pów”. Skle​pi​ka​rzy i kel​ne​rów trak​to​wał z uprzej​mą pro​tek​cjo​nal​no​ścią, jak isto​ty niż​sze. Tę wy​nio​słość mógł przy​wieźć ze sobą z We​rel, gdyż opi​sał na​ród Kel​‐ shak jako hie​rar​chicz​nie pod​po​rząd​ko​wa​ny, gdzie nie​zwy​kłą wagę przy​wią​zy​‐ wa​no do po​zy​cji zaj​mo​wa​nej przez po​szcze​gól​nych człon​ków na okre​ślo​nych szcze​blach dra​bi​ny spo​łecz​nej, cho​ciaż Falk nie ro​zu​miał, ja​kie kry​te​ria lub war​to​ści de​cy​du​ją o przy​na​leż​no​ści do da​nej kla​sy. Z pew​no​ścią nie cho​dzi​ło tu o po​zy​cję wy​ni​ka​ją​cą z sa​me​go fak​tu uro​dze​nia się w tej czy in​nej kla​sie, lecz dzie​cię​ce wspo​mnie​nia Orry’ego nie wy​star​cza​ły do uzy​ska​nia ja​sne​go ob​‐ ra​zu. Fal​ka iry​to​wał spo​sób, w jaki chło​piec wy​po​wia​dał sło​wo „tu​byl​cy”, i w koń​cu za​py​tał z wy​raź​ną iro​nią: – Skąd wiesz, komu masz się kła​niać, a kto ma się kła​niać to​bie? Bo ja nie umiem od​róż​nić Wład​ców od tu​byl​ców. Prze​cież Wład​cy są tu​byl​ca​mi, praw​‐

da? – O tak. Tu​byl​cy sami tak się na​zy​wa​ją, po​nie​waż są prze​ko​na​ni, że Wład​cy to obcy, na​jeźdź​cy. Ja też nie za​wsze po​tra​fię od​róż​nić ich od sie​bie – od​parł Orry z nie​śmia​łym, uj​mu​ją​cym, szcze​rym uśmie​chem. – Czy wie​lu z tych na uli​cach to Shin​ga? – Są​dzę, że tak. Oczy​wi​ście tyl​ko nie​któ​rych znam z wi​dze​nia. – Nie ro​zu​miem, co po​wo​du​je, że Wład​cy, Shin​ga, trzy​ma​ją się z dala od tu​‐ byl​ców, je​śli wszy​scy są Zie​mia​na​mi? – Cóż, wie​dza, wła​dza… Wład​cy wła​da​ją Zie​mią dłu​żej, niż achi​no​wao wła​‐ da Kel​shy! – A jed​nak wciąż two​rzą od​ręb​ną ka​stę? Po​wie​dzia​łeś, że Wład​cy są zwo​len​‐ ni​ka​mi de​mo​kra​cji. – Było to sta​ro​żyt​ne sło​wo, któ​re Falk pierw​szy raz usły​‐ szał od Orry’ego. Nie był pe​wien jego zna​cze​nia, wie​dział tyl​ko, że wią​że się z po​wszech​nym udzia​łem w rzą​dzie. – Tak, z pew​no​ścią, prech Ra​mar​ren. Rada dla do​bra ogó​łu spra​wu​je rzą​dy de​mo​kra​tycz​nie, nie ma tam miej​sca na kró​la czy dyk​ta​to​ra. Może pój​dzie​my do sa​lo​nu pa​rii​thy? Mają tam też psy​cho​sty​mu​la​to​ry, je​śli nie od​po​wia​da ci pa​rii​tha, są też tan​ce​rze i mu​zy​cy gra​ją​cy na tëan​bach… – Lu​bisz mu​zy​kę? – Nie – od​parł chło​piec ze skru​chą. – Przy niej chce mi się pła​kać albo krzy​‐ czeć. Na We​rel śpie​wa​ją tyl​ko zwie​rzę​ta i małe dzie​ci. To… wy​da​je się nie​sto​‐ sow​ne, żeby słu​chać, jak śpie​wa​ją do​ro​śli. Ale Wład​cy chęt​nie po​pie​ra​ją tu​byl​‐ cze sztu​ki. A ta​niec bywa przy​jem​ny… Fal​ka ogar​nia​ło co​raz więk​sze znie​cier​pli​wie​nie. – Mam kil​ka py​tań do Abun​di​bo​ta, o ile ze​chce się z nami zo​ba​czyć. – Z pew​no​ścią. Przez dłu​gi czas był moim na​uczy​cie​lem, mogę się z nim skon​tak​to​wać. Orry uniósł do ust obej​mu​ją​ce nad​gar​stek zło​te ogni​wa. Gdy mó​wił do bran​‐ so​le​ty, Falk wspo​mniał szep​ta​ne mo​dli​twy Es​trel kie​ro​wa​ne do amu​le​tu i dzi​‐ wił się bez​mia​ro​wi wła​snej głu​po​ty. Każ​dy du​reń by się do​my​ślił, że to na​daj​‐ nik, każ​dy z wy​jąt​kiem tego jed​ne​go… – Lord Abun​di​bot mówi, że mo​że​my przyjść, kie​dy tyl​ko chce​my. Jest we Wschod​nim Pa​ła​cu – oznaj​mił Orry. Wy​cho​dząc z ja​dło​daj​ni, rzu​cił me​ta​lo​wy pie​niądz zgię​te​mu w ukło​nie kel​ne​ro​wi, któ​ry od​pro​wa​dził ich do drzwi. Wio​sen​ne chmu​ry bu​rzo​we za​kry​wa​ły księ​życ i gwiaz​dy, lecz uli​ce pło​nę​ły świa​tła​mi. Falk prze​mie​rzał je z cięż​kim ser​cem. Jesz​cze nie​daw​no tak bar​‐ dzo pra​gnął uj​rzeć mia​sto, elo​na​ae, lecz Es Toch tyl​ko drę​czy​ło go i nu​ży​ło. Jego obaw nie bu​dzi​ły tłu​my, choć w swym ży​ciu – tym, któ​re pa​mię​tał – wi​‐ dział nie wię​cej niż dzie​sięć do​mów czy stu lu​dzi na​raz. Przy​gnia​ta​ją​ca była nie​rze​czy​wi​stość tego mia​sta. Es Toch nie da​wa​ło po​czu​cia kon​tak​tu z hi​sto​‐ rią, roz​ra​sta​nia się w cza​sie, choć już od ty​sią​ca lat pa​no​wa​ło nad świa​tem. Nie było tam żad​nej bi​blio​te​ki, szko​ły czy mu​ze​ów (a pa​mię​tał sta​re ta​śmy, ja​kie oglą​dał w Domu Zove). Nie było po​mni​ków ani pa​mią​tek ze Zło​te​go Wie​‐

ku, nie było no​wych źró​deł za​si​la​ją​cych roz​wój na​uki czy rze​mio​sła. Uży​wa​no pie​nię​dzy tyl​ko dla​te​go, że Shin​ga je roz​da​wa​li, gdyż nie ist​niał sys​tem eko​‐ no​micz​ny, któ​ry za​stą​pił​by je wła​sny​mi środ​ka​mi pie​nięż​ny​mi o re​al​nej sile na​byw​czej. Cho​ciaż po​wia​da​no, że Wład​ców jest tak wie​lu, to jed​nak na Zie​mi miesz​ka​li tyl​ko tu​taj, od​cię​ci od resz​ty świa​ta, tak jak sama Zie​mia od​cię​ta była od in​nych świa​tów, któ​re nie​gdyś two​rzy​ły Ligę. Es Toch było po​zba​wio​‐ ne ko​rze​ni; blask jego świa​teł, do​sko​na​łość kon​struk​cji i ma​szyn, gma​twa​ni​na ulic wy​peł​nio​na róż​no​rod​nym tłu​mem przy​by​szów – wszyst​ko to wzno​si​ło się nad ot​chła​nią, pust​ką. To była sie​dzi​ba kłam​stwa. A jed​nak była cu​dow​na jak oszli​fo​wa​ny klej​not prze​pa​dły w bez​mier​nej dzi​czy Zie​mi… cu​dow​ny, bez​‐ wiecz​ny, obcy. Śmi​gacz niósł ich po​nad jed​nym ze spa​ja​ją​cych kra​wę​dzie prze​pa​ści, po​zba​‐ wio​nych ba​lu​strad mo​stów ku świe​cą​cej wie​ży. Da​le​ko w dole pły​nę​ła nie​wi​‐ docz​na w ciem​no​ści rze​ka, góry skry​wa​ły noc, bu​rza i blask mia​sta. Przy wej​‐ ściu do wie​ży cze​kał wy​ko​naw​ca i za​pro​wa​dził ich do za​bez​pie​czo​nej ślu​zą win​dy, a stam​tąd do po​ko​ju, któ​re​go po​zba​wio​ne okien prze​zro​czy​ste jak wszę​dzie ścia​ny zda​wa​ły się utka​ne z błę​kit​nej, skrzą​cej się mgły. Po​pro​szo​no ich, aby usie​dli, a na​stęp​nie po​da​no im ja​kiś na​pój w wy​so​kich srebr​nych pu​‐ cha​rach. Falk skosz​to​wał go ostroż​nie i ze zdzi​wie​niem stwier​dził, że jest to ten sam pach​ną​cy ja​łow​cem tru​nek, ja​kim po​czę​sto​wa​no go kie​dyś w En​kla​‐ wie Kan​sas. Wie​dział już, że to moc​ny na​pój al​ko​ho​lo​wy, i nie pił wię​cej, na​‐ to​miast Orry wy​pił ocho​czo, wiel​ki​mi ły​ka​mi. Wszedł Abun​di​bot, wy​so​ki, w bia​łych sza​tach, z twa​rzą jak ma​ska, i od​pra​wił wy​ko​naw​cę le​d​wo do​strze​‐ gal​nym ge​stem. Za​trzy​mał się w pew​nej od​le​gło​ści od Fal​ka i Orry’ego. Wy​ko​‐ naw​ca po​sta​wił trze​ci srebr​ny pu​char na ma​leń​kim sto​li​ku. Abun​di​bot uniósł go jak gdy​by w ge​ście po​zdro​wie​nia, wy​pił dusz​kiem, a po​tem ode​zwał się swym oschłym, szep​czą​cym gło​sem: – Wi​dzę, że nie pi​jesz, lor​dzie Ra​mar​ren. Na Zie​mi zna​ne jest sta​re, bar​dzo sta​re po​wie​dze​nie: W wi​nie praw​da. – Uśmiech​nął się i za​raz zga​sił swój uśmiech. – Lecz być może two​je pra​gnie​nie uga​si praw​da, nie wino. – Chciał​bym za​dać ci py​ta​nie. – Tyl​ko jed​no? Falk wy​raź​nie usły​szał nutę szy​der​stwa w jego gło​sie. Spoj​rzał na Orry’ego, aby zo​ba​czyć, czy też ją uchwy​cił, lecz chło​piec po​cią​gał pa​rii​thę z na​stęp​nej tuby i chy​ba nie sły​szał ni​cze​go. – Mo​że​my przez chwi​lę po​roz​ma​wiać sam na sam? – za​py​tał szorst​ko Falk. Za​in​try​go​wa​ny Orry uniósł wzrok. – Oczy​wi​ście – przy​tak​nął Shin​ga. – Moja od​po​wiedź bę​dzie taka sama bez wzglę​du na to, czy Har Orry bę​dzie przy tym obec​ny, czy nie. Nie ma ni​cze​go, co chcie​li​by​śmy ukryć przed nim, a po​wie​dzieć to​bie, jak rów​nież ni​cze​go, co chcie​li​by​śmy ukryć przed tobą, a po​wie​dzieć jemu. Nie​mniej je​śli chcesz, aby wy​szedł, niech tak bę​dzie. – Po​cze​kaj na mnie w sali, Orry – po​wie​dział Falk.

Chło​piec, jak za​wsze ule​gły, wy​szedł. Kie​dy pio​no​we kra​wę​dzie drzwi za​‐ mknę​ły się za nim, Falk szep​nął (wszy​scy tu​taj szep​ta​li): – Chcę po​wtó​rzyć to, o co py​ta​łem cię już wcze​śniej. Nie je​stem jed​nak pe​‐ wien, czy do​brze zro​zu​mia​łem. Mo​że​cie przy​wró​cić mi wcze​śniej​szą pa​mięć tyl​ko kosz​tem obec​nej, czy to praw​da? – Dla​cze​go py​tasz mnie, co jest praw​dą? Czy uwie​rzysz w to, co ci po​wiem? – Dla​cze​go… dla​cze​go miał​bym nie wie​rzyć? – od​parł Falk, lecz ser​ce w nim za​mar​ło, gdyż czuł, że Shin​ga się z nim bawi. – Prze​cież je​ste​śmy kłam​ca​mi. Nie wie​rzysz nam. Tego na​uczo​no cię w Domu Zove, tak wła​śnie my​ślisz. Wie​my, co my​ślisz. – Od​po​wiedz na moje py​ta​nie – po​wie​dział Falk, choć zda​wał so​bie spra​wę z da​rem​no​ści swe​go upo​ru. – Po​wiem ci to, co już po​wie​dzia​łem wcze​śniej, i naj​ja​śniej jak po​tra​fię, ale o tych spra​wach naj​wię​cej wie Ken Ke​ny​ek. On jest na​szym naj​zdol​niej​szym men​ta​li​stą. Czy chcesz, abym go we​zwał? Nie​wąt​pli​wie chęt​nie prze​śle tu swój ob​raz. Nie? Oczy​wi​ście to nie ma zna​cze​nia. Z grub​sza bio​rąc, od​po​wiedź na two​je py​ta​nie wy​glą​da na​stę​pu​ją​co: twój umysł zo​stał wy​tar​ty. Wy​tar​cie umy​słu jest ope​ra​cją – nie chi​rur​gicz​ną, lecz od​dzia​łu​ją​cą na neu​ro​no​we struk​tu​ry mó​zgu i wy​ma​ga​ją​cą skom​pli​ko​wa​ne​go wy​po​sa​że​nia psy​cho​elek​tro​‐ nicz​ne​go. Efek​ty są nie​od​wra​cal​ne w dużo więk​szym stop​niu niż wy​ni​ki zwy​‐ kłej blo​ka​dy hip​no​tycz​nej. Prze​to, choć od​two​rze​nie wy​tar​tej oso​bo​wo​ści jest moż​li​we, to pro​ces o wie​le bar​dziej dra​stycz​ny niż zdję​cie blo​ka​dy hip​no​tycz​‐ nej. Pro​blem w tej chwi​li sta​no​wi za​stęp​cza, do​dat​ko​wa, czę​ścio​wa pa​mięć i struk​tu​ra oso​bo​wo​ści, któ​re ty na​zy​wasz „sobą”. Ta wtór​na jaźń jest za​le​d​‐ wie szcząt​kiem w po​rów​na​niu z two​ją praw​dzi​wą, głę​bo​ko ukry​tą oso​bo​wo​‐ ścią. Nie mo​że​my i nie spo​dzie​wa​my się, abyś ty mógł pa​trzeć na to bez​stron​‐ nie, nie​mniej mie​li​śmy ocho​tę cię za​pew​nić, że od​two​rzo​ny Ra​mar​ren bę​dzie za​wie​rał kon​ty​nu​ację Fal​ka. I ku​si​ło nas, aby cię okła​mać, za​osz​czę​dzić ci stra​chu i wąt​pli​wo​ści, uła​twić ci de​cy​zję. Jest le​piej, że znasz praw​dę. Je​śli przy​wró​ci​my nor​mal​ny stan i funk​cjo​no​wa​nie ca​ło​ści po​łą​czeń sy​nap​tycz​nych twe​go pier​wot​ne​go umy​słu – uprasz​czam tę nie​wia​ry​god​nie skom​pli​ko​wa​ną ope​ra​cję, jaką Ken Ke​ny​ek ze swo​imi psy​cho​kom​pu​te​ra​mi go​tów jest prze​pro​‐ wa​dzić – re​kon​struk​cja spo​wo​du​je cał​ko​wi​tą blo​ka​dę za​stęp​czych po​łą​czeń sy​‐ nap​tycz​nych, któ​re te​raz uwa​żasz za swą jaźń. Za​stęp​cza oso​bo​wość zo​sta​nie bez​pow​rot​nie usu​nię​ta. Te​raz ona z ko​lei zo​sta​nie wy​tar​ta. – Za​tem aby Ra​mar​ren mógł zmar​twych​wstać, mu​si​cie za​bić Fal​ka. – Nie za​bi​ja​my – ode​zwał się Shin​ga ochry​płym szep​tem, a po​tem po​wtó​rzył z po​ra​ża​ją​cą in​ten​syw​no​ścią w my​ślo​mo​wie: Nie za​bi​ja​my. Za​pa​dło mil​cze​nie. – Nie​kie​dy trze​ba zre​zy​gno​wać z cze​goś mniej​sze​go, aby uzy​skać coś więk​‐ sze​go. Za​wsze tak było – wy​szep​tał Shin​ga. – Ktoś, kto żyje, musi go​dzić się ze śmier​cią – rzekł Falk i zo​ba​czył, że po​‐ dob​na do ma​ski twarz się skrzy​wi​ła. – Do​brze. Zga​dzam się. Po​zwa​lam wam

mnie za​bić. Moja zgo​da tak na​praw​dę nie ma żad​ne​go zna​cze​nia, praw​da?… A jed​nak po​trze​bu​je​cie jej. – Nie za​bi​je​my cię. – Abun​di​bot te​raz szep​tał gło​śniej. – My nie za​bi​ja​my. Ni​ko​mu nie od​bie​ra​my ży​cia. Przy​wró​ci​my cię twe​mu praw​dzi​we​mu ży​ciu. Jed​nak mu​sisz za​po​mnieć. Taka jest cena, nie ma in​nej moż​li​wo​ści. Je​śli chcesz być Ra​mar​re​nem, mu​sisz za​po​mnieć Fal​ka. Tak, na to mu​sisz się zgo​‐ dzić, lecz o nic wię​cej nie pro​si​my. – Daj mi jesz​cze je​den dzień. – Falk pod​niósł się, koń​cząc roz​mo​wę. Był zgu​‐ bio​ny. A jed​nak spo​wo​do​wał, że ma​ska się skrzy​wi​ła, do​tknął sa​mej isto​ty kłam​stwa i w tym mo​men​cie czuł, że gdy​by wie​dział do​sta​tecz​nie wie​le i był wy​star​cza​ją​co sil​ny, do​tarł​by do praw​dy, któ​ra le​ża​ła w za​się​gu ręki. Opu​ścił bu​dy​nek ra​zem z Or​rym i kie​dy zna​leź​li się na uli​cy, po​wie​dział: – Przejdź się ze mną ka​wa​łek. Chcę po​roz​ma​wiać z tobą poza tymi mu​ra​mi. Ja​sną uli​cą po​de​szli do kra​wę​dzi urwi​ska i sta​nę​li obok sie​bie owie​wa​ni po​‐ dmu​cha​mi zim​ne​go wia​tru wio​sen​nej nocy. Obok nich świa​tła mo​stu pę​dzi​ły po​nad czar​ną ot​chła​nią, któ​ra opa​da​ła od skra​ju uli​cy pio​no​wo w dół. – Czy mia​łem pra​wo – za​czął z wol​na Falk – wy​da​wać ci po​le​ce​nia, kie​dy by​łem Ra​mar​re​nem? – Tak, każ​de – od​parł chło​piec z go​to​wo​ścią i roz​wa​gą, któ​ra zda​wa​ła się wy​ni​kiem wy​cho​wa​nia, ja​kie otrzy​mał na We​rel. Falk spoj​rzał mu pro​sto w twarz. Wska​zał zło​te ogni​wa bran​so​le​ty na nad​‐ garst​ku chłop​ca i ge​stem po​le​cił, aby ją wy​rzu​cił w prze​paść. Orry za​czął coś mó​wić, ale Falk po​ło​żył pa​lec na jego ustach. Chłop​cu oczy za​bły​sły. Za​wa​hał się, a po​tem zsu​nął łań​cu​szek i ci​snął go w ciem​ność. Kie​dy znów od​wró​cił się do Fal​ka, na jego twa​rzy wy​raź​nie wi​‐ dać było strach, zmie​sza​nie i pra​gnie​nie po​chwa​ły. Wów​czas Falk po raz pierw​szy ode​zwał się do nie​go w my​ślo​mo​wie: Czy masz jesz​cze ja​kieś urzą​dze​nia lub ozdo​by? W pierw​szej chwi​li chło​piec nie zro​zu​miał. Prze​kaz Fal​ka był o wie​le słab​szy w po​rów​na​niu z tym, ja​kim po​słu​gi​wa​li się Shin​ga. Kie​dy w koń​cu Orry zro​‐ zu​miał, od​po​wie​dział wy​raź​nie: Nie, mia​łem tyl​ko ko​mu​ni​ka​tor. Dla​cze​go ka​‐ za​łeś mi go wy​rzu​cić? Nie chcę, żeby sły​szał mnie ktoś oprócz cie​bie, Orry. Chło​piec był prze​stra​szo​ny i zde​ner​wo​wa​ny. – Wład​cy sły​szą – wy​szep​tał. – Mogą sły​szeć my​ślo​mo​wę gdzie​kol​wiek, prech Ra​mar​ren. A ja do​pie​ro za​czą​łem ćwi​czyć tech​ni​ki ochron​ne. – Więc bę​dzie​my mó​wić – po​wie​dział Falk, cho​ciaż wąt​pił, aby Shin​ga mo​gli pod​słu​chi​wać my​ślo​mo​wę „gdzie​kol​wiek” bez po​mo​cy ja​kichś urzą​dzeń me​‐ cha​nicz​nych. – Chcę cię o coś pro​sić. Wład​cy Es Toch spro​wa​dzi​li mnie tu​taj, aby przy​wró​cić moją daw​ną pa​mięć, pa​mięć Ra​mar​re​na. Lecz mogą to uczy​‐ nić lub chcą to uczy​nić tyl​ko kosz​tem mo​jej obec​nej pa​mię​ci, pa​mię​ci tego, kim je​stem i wszyst​kie​go, cze​go do​wie​dzia​łem się o Zie​mi. Tak twier​dzą. A ja nie chcę, żeby tak się sta​ło. Nie chcę za​po​mnieć tego, co wiem i cze​go się do​‐

my​ślam, nie chcę stać się nie​świa​do​mym na​rzę​dziem w ich rę​kach. Nie chcę jesz​cze raz umrzeć przed swo​ją śmier​cią! Nie są​dzę, że​bym mógł się im prze​‐ ciw​sta​wić, ale spró​bu​ję i dla​te​go wła​śnie chcę cię pro​sić… – prze​rwał, wa​ha​‐ jąc się po​mię​dzy róż​ny​mi moż​li​wo​ścia​mi, gdyż tak na​praw​dę nie opra​co​wał jesz​cze żad​ne​go pla​nu. Orry, do​tych​czas pod​nie​co​ny, zno​wu spo​chmur​niał. – Ale dla​cze​go… – za​wa​hał się, urwał. – Tak? – po​wie​dział Falk, wi​dząc, jak ulat​nia się au​to​ry​tet, któ​ry zy​skał u Orry’ego. Wstrzą​snął nim do tego stop​nia, że chło​piec ośmie​lił się za​dać py​‐ ta​nie „dla​cze​go”. Je​śli miał do nie​go do​trzeć, mu​siał to uczy​nić za​raz. – Dla​cze​go nie ufasz Wład​com? Dla​cze​go są​dzisz, że chcą wy​trzeć two​ją pa​‐ mięć o Zie​mi? – Po​nie​waż Ra​mar​ren nie wie tego, co ja wiem. I ty też tego nie wiesz. A na​‐ sza nie​wie​dza może zdra​dzić świat, z któ​re​go przy​by​li​śmy. – Ale… ty prze​cież wca​le nie pa​mię​tasz na​sze​go świa​ta… – Nie pa​mię​tam. Lecz nie chcę słu​żyć kłam​com, któ​rzy wła​da​ją tym świa​‐ tem. My​ślę, że wiem, cze​go chcą. Chcą przy​wró​cić moją po​przed​nią pa​mięć, żeby po​znać praw​dzi​wą na​zwę, a tym sa​mym po​ło​że​nie na​sze​go świa​ta. Je​śli do​wie​dzą się tego pod​czas ope​ra​cji na moim umy​śle, za​bi​ją mnie od razu, a to​‐ bie po​wie​dzą, że ope​ra​cja za​koń​czy​ła się tra​gicz​nie, albo jesz​cze raz wy​ma​żą moją pa​mięć, a to​bie po​wie​dzą, że ope​ra​cja się nie po​wio​dła. Je​śli zaś nie do​‐ wie​dzą się, po​zo​sta​wią mnie przy ży​ciu, przy​naj​mniej do​pó​ki nie po​wiem im tego, co chcą wie​dzieć. A ja, jako Ra​mar​ren, nie będę wie​dział wy​star​cza​ją​co wie​le, żeby im nie po​wie​dzieć. Wów​czas może wy​ślą nas z po​wro​tem na We​‐ rel, je​dy​nych po​zo​sta​łych przy ży​ciu człon​ków wy​pra​wy, po​wra​ca​ją​cych po stu​le​ciach do domu, by opo​wie​dzieć swym ro​da​kom, jak na ciem​nej, bar​ba​‐ rzyń​skiej Zie​mi Shin​ga, nie zwa​ża​jąc na żad​ne prze​ciw​no​ści, pod​trzy​mu​ją pło​mień cy​wi​li​za​cji. Shin​ga, któ​rzy nie są wro​ga​mi ludz​ko​ści, tyl​ko po​świę​ca​‐ ją​cy​mi się dla in​nych Wład​ca​mi, mą​dry​mi Wład​ca​mi, praw​dzi​wy​mi sy​na​mi Zie​mi, a nie ja​ki​miś ob​cy​mi na​jeźdź​ca​mi. I opo​wie​my na We​rel wszyst​ko, co wie​my o przy​ja​znych Shin​ga. A oni nam uwie​rzą. Uwie​rzą w kłam​stwa, w któ​re my bę​dzie​my wie​rzyć. Więc nie będą oba​wiać się ata​ku Shin​ga ani nie będą uwa​ża​li za ko​niecz​ne po​móc miesz​kań​com Zie​mi, praw​dzi​wym lu​‐ dziom ocze​ku​ją​cym wy​zwo​le​nia od kłam​stwa. – Ale to nie są kłam​stwa – rzekł Orry. Falk przy​glą​dał mu się przez chwi​lę wśród roz​ma​za​nych ru​cho​mych świa​teł. Ser​ce w nim za​mar​ło, lecz w koń​cu za​py​tał: – Czy speł​nisz moją proś​bę? – Tak – wy​szep​tał chło​piec. – I nie zdra​dzisz tego żad​nej in​nej ży​wej isto​cie? – Nie zdra​dzę. – To bar​dzo pro​ste. Kie​dy zo​ba​czysz mnie pierw​szy raz jako Ra​mar​re​na… je​śli zo​ba​czysz… zwróć się do mnie tymi sło​wa​mi: Prze​czy​taj pierw​szą stro​nę

książ​ki. – Prze​czy​taj pierw​szą stro​nę książ​ki – po​wtó​rzył po​słusz​nie Orry. Przez chwi​lę mil​cze​li. Falk czuł się jak mu​cha uwię​zio​na w pa​ję​czej sie​ci. Był prze​ko​na​ny, że wszel​kie jego po​czy​na​nia są da​rem​ne. – To wszyst​ko, prech Ra​mar​ren? – Wszyst​ko. Chło​piec skło​nił gło​wę i wy​szep​tał kil​ka słów w swym oj​czy​stym ję​zy​ku, pew​nie ja​kąś for​muł​kę przy​rze​cze​nia. Po​tem za​py​tał: – Co mam po​wie​dzieć o ko​mu​ni​ka​to​rze, prech Ra​mar​ren? – Praw​dę. Nie ma zna​cze​nia, co po​wiesz, je​śli za​cho​wasz w ta​jem​ni​cy, o co cię te​raz pro​si​łem – od​parł Falk. Wy​da​wa​ło się, że przy​naj​mniej nie na​uczy​li chłop​ca kła​mać. Ale też nie na​uczy​li go od​róż​niać praw​dy od kłam​stwa. Orry prze​wiózł go śmi​ga​czem przez most i Falk zno​wu zna​lazł się wśród lśnią​cych, za​mglo​nych ścian pa​ła​cu. Gdy tyl​ko zna​lazł się sam w po​ko​ju, opa​‐ no​wa​ły go strach i wście​kłość, wie​dział bo​wiem, że dał się oszu​kać i jego po​ło​‐ że​nie jest bez​na​dziej​ne. I kie​dy w koń​cu opa​no​wał już gniew, wciąż cho​dził po po​ko​ju jak niedź​wiedź w klat​ce, wal​cząc ze stra​chem przed śmier​cią. Może zdo​łał​by ich ubła​gać, by po​zwo​li​li mu da​lej żyć z pa​mię​cią Fal​ka, któ​ry był dla nich bez​u​ży​tecz​ny, ale i nie​szko​dli​wy. Nie. Nie zdo​łał​by. To oczy​wi​ste. Tyl​ko tchó​rzo​stwo mo​gło spo​wo​do​wać, że przy​szło mu to do gło​wy. Nie było żad​nej na​dziei. Może uda​ło​by mu się uciec? Może. Po​zor​na pust​ka tego wiel​kie​go bu​dyn​ku mo​gła być pu​łap​ką albo – jak wie​le in​nych rze​czy tu​taj – złu​dze​niem. Czuł i do​my​ślał się, że jest nie​ustan​‐ nie śle​dzo​ny, że nie​wi​docz​ni szpie​dzy lub urzą​dze​nia re​je​stru​ją każ​dy jego gest i sło​wo. Wszyst​kie drzwi strze​żo​ne były przez wy​ko​naw​ców lub elek​tro​‐ nicz​ne urzą​dze​nia kon​tro​l​ne, lecz gdy​by na​wet uciekł z Es Toch, to co da​lej? Czy zdo​łał​by po​wró​cić przez góry, rów​ni​ny, las i do​trzeć w koń​cu do Po​la​ny, gdzie Parth… Nie. Nie może wró​cić. Tak da​le​ko za​szedł, po​dą​ża​jąc za swym prze​zna​cze​niem, że musi po​dą​żyć za nim do koń​ca: przez śmierć, je​śli tak już musi być, do od​ro​dze​nia – od​ro​dze​nia nie​zna​ne​go czło​wie​ka, ob​cej du​szy. Nie było tu jed​nak ni​ko​go, kto po​wie​dział​by praw​dę temu nie​zna​ne​mu i ob​‐ ce​mu czło​wie​ko​wi. Nie było tu ni​ko​go, komu mógł​by za​ufać, i dla​te​go nie tyl​‐ ko musi umrzeć, lecz jesz​cze jego śmierć po​słu​ży woli wro​ga. Z tym nie mógł się po​go​dzić, to było nie do znie​sie​nia. Cho​dził tam i z po​wro​tem wśród zie​lon​‐ ka​we​go pół​mro​ku swe​go po​ko​ju. Roz​ma​za​ne, bez​dź​więcz​ne bły​ska​wi​ce ły​ska​‐ ły nad su​fi​tem. Nie bę​dzie słu​żył kłam​com, nie po​wie im tego, co chcą wie​‐ dzieć. Nie o We​rel się mar​twił – gdyż wszyst​ko, co wie​dział, wszyst​kie jego do​my​sły były nic nie​war​te i sama We​rel była kłam​stwem, a Orry był bar​dziej nie​zgłę​bio​ny niż Es​trel; nic nie było pew​ne – lecz o Zie​mię, bo ją ko​chał, cho​‐ ciaż był tu obcy. A Zie​mia ozna​cza​ła dla nie​go dom w le​sie, sło​necz​ne świa​tło na Po​la​nie, Parth. I tego nie zdra​dzi. Musi wie​rzyć, że jest ja​kiś spo​sób, by po​wstrzy​mać się – po​mi​mo złych mocy i oszustw – od zdra​dy tego, co po​ko​‐

chał. Cią​gle usi​ło​wał wy​my​ślić ja​kąś me​to​dę, któ​ra po​zwo​li​ła​by mu po​zo​sta​wić wia​do​mość so​bie sa​me​mu, przy​szłe​mu Ra​mar​re​no​wi – za​da​nie samo w so​bie tak gro​te​sko​we, że nie​wy​obra​żal​ne, a poza tym nie do roz​wią​za​nia. Gdy​by na​wet Shin​ga nie za​uwa​ży​li, że pi​sze wia​do​mość, z pew​no​ścią by ją od​na​leź​li. Po​cząt​ko​wo za​mie​rzał użyć Orry’ego jako po​śred​ni​ka, ka​żąc mu po​wie​dzieć Ra​mar​re​no​wi: „Nie od​po​wia​daj na py​ta​nia Shin​ga”, ale nie miał żad​nej pew​‐ no​ści, czy Orry po​słu​cha i czy utrzy​ma po​le​ce​nie w ta​jem​ni​cy. Shin​ga tak ma​‐ ni​pu​lo​wa​li umy​słem chłop​ca, że był wła​ści​wie ich na​rzę​dziem. Na​wet ta bez​‐ sen​sow​na wia​do​mość, któ​rą mu nie​daw​no prze​ka​zał, mo​gła już być zna​na Wład​com. Nie przy​cho​dził mu do gło​wy ża​den po​mysł, ża​den pod​stęp, by prze​rwać to błęd​ne koło. Był tyl​ko cień szan​sy, że po​mi​mo ich ma​ni​pu​la​cji po​zo​sta​nie sobą i nie za​po​mni, nie umrze. Jed​na tyl​ko myśl da​wa​ła na​dzie​ję – że moż​li​we jest to, o czym Shin​ga mó​wi​li, że jest nie​moż​li​we. Chcie​li, by uwie​rzył, że to nie​moż​li​we. Za​tem złu​dze​nia, wi​dzia​dła i ha​lu​cy​na​cje, ja​kich do​świad​czył w pierw​szych go​dzi​nach czy dniach po​by​tu w Es Toch, mia​ły na celu oszo​ło​mie​nie go i osła​‐ bie​nie jego wia​ry w sie​bie. Tego chcie​li. Chcie​li, żeby stra​cił za​ufa​nie do sie​‐ bie, żeby stra​cił swe prze​ko​na​nia, wie​dzę i siłę. Opo​wie​ści o wy​tar​ciu umy​słu mia​ły prze​stra​szyć go i za​ra​zem prze​ko​nać, że nie jest w sta​nie prze​ciw​sta​wić się ich pa​ra​hip​no​tycz​nym ope​ra​cjom. Ra​mar​ren nie zdo​łał się im oprzeć. Lecz Ra​mar​ren w prze​ci​wień​stwie do Fal​ka nie ży​wił żad​nych po​dej​rzeń, nikt go nie ostrzegł. A to mo​gło mieć zna​cze​nie. Poza tym pa​mięć Ra​mar​re​na nie mo​gła zo​stać nie​od​wra​cal​nie znisz​czo​na (choć twier​dzi​li, że tak sta​nie się z pa​mię​cią Fal​ka), cze​go do​wo​dem było to, że za​mie​rza​li ją od​two​rzyć. To była szan​sa, nie​zwy​kle ni​kła szan​sa. Mu​siał so​bie po​wie​dzieć: „Prze​ży​ję”, w na​dziei że to może być praw​da i je​śli bę​dzie miał szczę​ście, tak się sta​nie. A je​śli nie bę​dzie miał szczę​ścia?… Na​dzie​ja jest bar​dziej nie​pew​na, ale sil​niej​sza od wia​ry, my​ślał, cho​dząc po po​ko​ju, pod​czas gdy w gó​rze bły​ska​ły bez​dź​więcz​ne pio​ru​ny. W szczę​śliw​‐ szych la​tach po​kła​da się uf​ność w ży​ciu, w złych po​zo​sta​je już tyl​ko na​dzie​ja. Ale uf​ność i na​dzie​ja spro​wa​dza​ją się do tego sa​me​go: sta​no​wią nie​zbęd​ne po​‐ wią​za​nie umy​słu z in​ny​mi umy​sła​mi, ze świa​tem i z cza​sem. Bez uf​no​ści, bez na​dziei czło​wiek umie​ra, uczu​cia za​ni​ka​ją w pu​st​ce, ro​zum sta​je się bez​płod​‐ ny i sza​lo​ny. Wów​czas po​mię​dzy ludź​mi je​dy​ną wię​zią po​zo​sta​je ta, któ​ra łą​‐ czy wła​ści​cie​la z nie​wol​ni​kiem lub mor​der​cę z ofia​rą. Pra​wa two​rzo​ne są prze​ciw​ko tym po​pę​dom, któ​rych lu​dzie naj​bar​dziej się boją. „Nie za​bi​jaj” – brzmia​ło je​dy​ne pra​wo Shin​ga, któ​rym tak się cheł​pi​li. Wszyst​ko inne było do​zwo​lo​ne, co mo​gło ozna​czać, że nic wię​cej ich nie ob​cho​‐ dzi​ło… Oba​wia​jąc się swe​go po​cią​gu do śmier​ci, gło​si​li Cześć dla Ży​cia, oszu​‐ ku​jąc się wła​snym kłam​stwem.

Ni​g​dy nie zdo​bę​dzie nad nimi prze​wa​gi, chy​ba że dzię​ki war​to​ści, ja​kiej ża​‐ den kłam​ca nie sta​wi czo​ła – uczci​wo​ści. Może nie przyj​dzie im do gło​wy, że czło​wiek tak bar​dzo chce być sobą, żyć swo​im ży​ciem, aż może się im oprzeć, na​wet kie​dy jest cał​kiem bez​rad​ny i uza​leż​nio​ny od nich. Być może. Być może. W koń​cu za​ka​zał so​bie o tym my​śleć, wziął książ​kę, któ​rą po​da​ro​wał mu ksią​żę Kan​sas i któ​rej wbrew prze​po​wied​ni księ​cia jesz​cze nie stra​cił, po czym czy​tał ją uważ​nie przez pe​wien czas, za​nim za​snął. Na​stęp​ne​go po​ran​ka – może ostat​nie​go w tym ży​ciu – Orry za​pro​po​no​wał wy​ciecz​kę stra​to​lo​tem i Falk zgo​dził się, wy​ra​ża​jąc chęć zo​ba​cze​nia Oce​anu Za​chod​nie​go. Z wy​szu​ka​ną grzecz​no​ścią dwóch Shin​ga za​py​ta​ło, czy nie bę​‐ dzie miał nic prze​ciw​ko temu, aby to​wa​rzy​szy​li swe​mu sza​now​ne​mu go​ścio​wi i od​po​wie​dzie​li na py​ta​nia, ja​kie ze​chce za​dać o ich ziem​skie do​mi​nium lub o pla​no​wa​ną na na​stęp​ny dzień ope​ra​cję. Istot​nie, Falk ży​wił nie​okre​ślo​ną na​‐ dzie​ję, że do​wie się cze​goś wię​cej o tym, co mają za​miar zro​bić z jego umy​‐ słem, po to, żeby sta​wić jak naj​więk​szy opór ich men​tal​nym ma​ni​pu​la​cjom. Ale ni​cze​go się nie do​wie​dział. Ken Ke​ny​ek za​rzu​cił go mnó​stwem szcze​gó​łów do​ty​czą​cych neu​ro​nów, po​łą​czeń mię​dzy​sy​nap​tycz​nych, od​two​rzeń, blo​kad, uwol​nień, środ​ków psy​cho​tro​po​wych, hip​no​zy, pa​ra​hip​no​zy, sprzę​żeń mózg– kom​pu​ter… z któ​rych ża​den nie ozna​czał nic kon​kret​ne​go, wszyst​kie zaś na​‐ pa​wa​ły lę​kiem. Falk wkrót​ce za​nie​chał wy​sił​ków, aby co​kol​wiek zro​zu​mieć. Stra​to​lot, pi​lo​to​wa​ny przez nie​me​go wy​ko​naw​cę, któ​ry za​cho​wy​wał się ni​‐ czym prze​dłu​że​nie ta​bli​cy kon​tro​l​nej, prze​sko​czył góry i wy​strze​lił na za​chód po​nad pust​ko​wiem, ja​skra​wym od krót​ko​trwa​łe​go roz​kwi​tu wio​sny. W kil​ka mi​nut zbli​ży​li się do gra​ni​to​wej ścia​ny Pa​sma Za​chod​nie​go. Wciąż jesz​cze stro​me, strza​ska​ne i nie​tknię​te ero​zją od cza​su ka​ta​kli​zmu sprzed dwóch ty​‐ się​cy lat, kra​wę​dzie Sier​ry wy​pię​trza​ły po​szar​pa​ne szczy​ty z ot​chła​ni śnie​gu. Po dru​giej stro​nie gra​ni le​żał błysz​czą​cy w świe​tle słoń​ca oce​an, a pod mor​ski​‐ mi fa​la​mi ciem​nia​ły po​ła​cie za​to​pio​ne​go lądu. Tam nie​gdyś wzno​si​ły się star​te z po​wierzch​ni zie​mi mia​sta – tak jak w jego umy​śle trwa​ły za​po​mnia​ne mia​sta, stra​co​ne sie​dzi​by, prze​pa​dłe na​zwy. Stra​‐ to​lot za​to​czył łuk. – Ju​tro na​stą​pi trzę​sie​nie zie​mi, któ​re po​chło​nie Fal​ka… – po​wie​dział Falk. – Nie​ste​ty, tak musi być, lor​dzie Ra​mar​ren – rzekł Abun​di​bot z sa​tys​fak​cją. A może Fal​ko​wi wy​da​wa​ło się tyl​ko, że sły​szy w jego gło​sie za​do​wo​le​nie. Ile​‐ kroć sło​wa Abun​di​bo​ta wy​ra​ża​ły ja​kieś uczu​cie, brzmia​ły tak fał​szy​wie, że zda​wa​ły się wy​ra​żać coś zu​peł​nie prze​ciw​ne​go; lecz w rze​czy​wi​sto​ści mo​gły za​wie​rać cał​ko​wi​ty brak ja​kiej​kol​wiek emo​cji. Ken Ke​ny​ek, bia​ło​skó​ry i bla​‐ do​oki, o re​gu​lar​nych, ukry​wa​ją​cych wiek ry​sach twa​rzy, ani nie oka​zy​wał, ani nie uda​wał żad​nych uczuć, kie​dy mó​wił lub kie​dy, tak jak te​raz, sie​dział nie​po​ru​szo​ny, obo​jęt​ny, ani po​god​ny, ani bier​ny, lecz za​mknię​ty w so​bie, sa​‐ mo​wy​star​czal​ny, od​le​gły. Stra​to​lot prze​mknął po​nad wiel​ką pu​sty​nią dzie​lą​cą Es Toch od mo​rza – nie

było tu śla​du ludz​kiej byt​no​ści. Wy​lą​do​wa​li na da​chu bu​dyn​ku, w któ​rym znaj​do​wał się po​kój Fal​ka. Po kil​ku go​dzi​nach spę​dzo​nych w obo​jęt​nym, przy​‐ gnę​bia​ją​cym to​wa​rzy​stwie Shin​ga na​wet jego ilu​zo​rycz​na sa​mot​ność wy​da​ła mu się god​na po​żą​da​nia. Po​zwo​li​li mu się nią na​cie​szyć; resz​tę po​po​łu​dnia i wie​czór spę​dził sam po​śród za​mglo​nych ścian swe​go po​ko​ju. Bał się, że Shin​‐ ga mogą zno​wu oszo​ło​mić go nar​ko​ty​ka​mi lub oto​czyć złu​dze​nia​mi, aby zdez​‐ o​rien​to​wać go i osła​bić jego wolę, lecz naj​wi​docz​niej czu​li, że nie mu​szą już wię​cej sto​so​wać ta​kich środ​ków ostroż​no​ści. Dali mu spo​kój, więc mógł cho​‐ dzić po prze​zro​czy​stej pod​ło​dze, sie​dzieć bez ru​chu i czy​tać książ​kę. Cóż in​ne​‐ go mógł prze​ciw​sta​wić ich woli? Wciąż i wciąż w cią​gu tych dłu​gich go​dzin po​wra​cał do Sta​re​go Ka​no​nu. Czy​tał, zma​ga​jąc się ze zmie​nio​ny​mi li​te​ra​mi, cał​ko​wi​cie po​chło​nię​ty, od​da​jąc się sło​wom, po​wta​rza​jąc je so​bie, gdy cho​dził, sie​dział czy le​żał, po​wra​ca​jąc wciąż i zno​wu, i jesz​cze raz od po​cząt​ku, do pierw​szych słów pierw​szej stro​ny: Dro​ga, któ​rą zdą​żasz, nie jest Dro​gą wiecz​ną. Imię, któ​re rze​czy da​jesz, Nie jest Na​zwą wiecz​ną. Głę​bo​ką nocą, sła​nia​jąc się ze zmę​cze​nia i z gło​du, pod na​po​rem my​śli, któ​‐ rych nie chciał do sie​bie do​pu​ścić, i stra​chu przed śmier​cią, któ​re​go nie chciał czuć, jego umysł w koń​cu zna​lazł się w sta​nie, do któ​re​go dą​żył. Ścia​ny ru​nę​‐ ły, jaźń znik​nę​ła i stał się ni​co​ścią. Był sło​wa​mi – był sło​wem, sło​wem wy​po​‐ wie​dzia​nym w ciem​no​ści, któ​re​go nikt nie sły​szał, był pierw​szą stro​ną cza​su. Jaźń od​pa​dła od nie​go i był wy​łącz​nie sobą – bez​i​mien​nym, sa​mot​nym, je​dy​‐ nym. Stop​nio​wo po​wra​ca​ły zna​cze​nia, rze​czy od​zy​ska​ły na​zwy, ścia​ny się od​bu​do​‐ wa​ły. Prze​czy​tał jesz​cze raz pierw​szą stro​nę książ​ki i po​ło​żył się spać. Wschod​nia ścia​na po​ko​ju ja​rzy​ła się ja​snosz​ma​rag​do​wo w pro​mie​niach wscho​dzą​ce​go słoń​ca, kie​dy przy​szło po nie​go dwóch po​słań​ców. Po​pro​wa​dzi​li go przez za​mglo​ne sale i ko​ry​ta​rze, a po​tem prze​wieź​li śmi​ga​czem przez po​‐ grą​żo​ne w cie​niach uli​ce na dru​gą stro​nę prze​pa​ści, do jesz​cze jed​nej wie​ży. Ci, któ​rzy się nim te​raz za​ję​li, nie byli słu​żą​cy​mi, lecz wiel​ki​mi, nie​my​mi straż​ni​ka​mi. Pa​mię​ta​jąc me​to​dycz​ną bru​tal​ność, z jaką zbi​li go, kie​dy po raz pierw​szy wkro​czył do Es Toch – pierw​szą lek​cję, jaką otrzy​mał od Shin​ga, ma​ją​cą pod​ko​pać jego wia​rę w sie​bie – do​my​ślił się: Prze​wi​dy​wa​li, że mógł​by spró​bo​wać uciec w tych ostat​nich chwi​lach. To​wa​rzy​stwo straż​ni​ków mia​ło mu wy​bić z gło​wy ta​kie po​my​sły. Pro​wa​dzo​no go przez la​bi​rynt po​koi, któ​ry koń​czył się ja​sno oświe​tlo​ny​mi, pod​ziem​ny​mi ka​bi​na​mi oto​czo​ny​mi mu​rem ekra​nów i pul​pi​tów ogrom​ne​go ze​‐ spo​łu kom​pu​te​rów. Był tam tyl​ko Ken Ke​ny​ek, któ​ry pod​niósł się od jed​ne​go

z pul​pi​tów i zbli​żył, aby go po​wi​tać. Falk wi​dy​wał Shin​ga tyl​ko po​je​dyn​czo lub co naj​wy​żej po dwóch na​raz, a w su​mie wi​dział ich tyl​ko kil​ku. Nie było te​raz cza​su, by się nad tym za​sta​na​wiać, cho​ciaż nie​wy​raź​ne wspo​mnie​nie czy wy​ja​śnie​nie tego fak​tu błą​ka​ło się przez chwi​lę po obrze​żach jego umy​słu, do​pó​ki nie ode​zwał się Ken Ke​ny​ek. – Ostat​niej nocy nie pró​bo​wa​łeś po​peł​nić sa​mo​bój​stwa – po​wie​dział swym bez​dź​więcz​nym szep​tem. Rze​czy​wi​ście. Było to je​dy​ne wyj​ście, o któ​rym Falk nie po​my​ślał. – Stwier​dzi​łem, że po​zwo​lę, byś ty to zro​bił – od​parł. Ken Ke​ny​ek nie zwró​cił na to uwa​gi, choć spra​wiał wra​że​nie, że słu​cha uważ​nie. – Wszyst​ko go​to​we – rzekł. – To są ta​kie same ukła​dy i do​kład​nie ta​kie same po​łą​cze​nia, ja​kich uży​to sześć lat temu do za​blo​ko​wa​nia struk​tur twej pier​wot​nej świa​do​mo​ści i pod​świa​do​mo​ści. Z two​ją zgo​dą usu​nię​cie blo​ka​dy nie bę​dzie trud​ne ani nie spo​wo​du​je żad​ne​go ura​zu. Zgo​da ma pod​sta​wo​we zna​cze​nie dla od​bu​do​wy struk​tur, cho​ciaż jest cał​ko​wi​cie nie​istot​na przy ich blo​ka​dzie. Czy je​steś już go​tów? – Nie​mal rów​no​cze​śnie z tymi sło​wa​mi do Fal​ka do​tarł ośle​pia​ją​co ja​sny prze​kaz my​ślo​wy: Je​steś już go​tów? Shin​ga przy​słu​chi​wał się uważ​nie, kie​dy Falk od​po​wie​dział w ten sam spo​‐ sób. Usa​tys​fak​cjo​no​wa​ny od​po​wie​dzią lub jej em​pa​tycz​ną aurą, ski​nął gło​wą i ode​zwał się swym mo​no​ton​nym szep​tem: – Za​tem za​cznę bez nar​ko​ty​ków. Nar​ko​ty​ki za​cie​ra​ją ostrość pro​ce​su pa​ra​‐ hip​no​tycz​ne​go. Ła​twiej pra​co​wać bez nich. Usiądź. Falk usłu​chał, mil​cząc i usi​łu​jąc utrzy​mać w mil​cze​niu rów​nież swój umysł. W po​miesz​cze​niu zja​wił się po​moc​nik i pod​szedł do Fal​ka, gdy tym​cza​sem Ken Ke​ny​ek usiadł przed kla​wia​tu​rą kom​pu​te​ra, tak jak mu​zyk za​sia​da przy swo​im in​stru​men​cie. Przez chwi​lę Falk wspo​mi​nał wiel​ki wzo​rzec w sali tro​‐ no​wej księ​cia Kan​sas, szyb​kie, ciem​ne dło​nie prze​su​wa​ją​ce się nad nim, two​‐ rzą​ce i bu​rzą​ce peł​ne zna​cze​nia zmien​ne wzo​ry z ka​mie​ni, gwiazd, my​śli… Nie​prze​nik​nio​na czerń opa​dła na nie​go jak kur​ty​na za​kry​wa​ją​ca oczy i umysł. Był świa​dom, że na​ło​żo​no mu coś na gło​wę, kap​tur lub ja​kiś hełm, a po​tem nie do​cie​ra​ło do nie​go już nic oprócz czer​ni, bez​kre​snej czer​ni, ciem​‐ no​ści. W tej ciem​no​ści ja​kiś głos wy​po​wia​dał sło​wo roz​brzmie​wa​ją​ce w jego umy​śle, sło​wo, któ​re nie​mal ro​zu​miał. Bez koń​ca to samo sło​wo, sło​wo, sło​wo, na​zwa… Jego wola prze​trwa​nia bły​snę​ła jak wy​bu​cha​ją​cy pło​mień i w strasz​‐ li​wym wy​sił​ku, krzy​cząc bez​gło​śnie, oznaj​mił: Je​stem Fal​kiem. A po​tem na​sta​ła tyl​ko ciem​ność.

9 Było ci​cho i mrocz​nie, jak na po​la​nie po​ło​żo​nej głę​bo​ko w le​sie. Osła​bio​ny, le​żał przez dłu​gi czas na gra​ni​cy snu i czu​wa​nia. Nie​kie​dy śnił lub wspo​mi​nał frag​men​ty snów z wcze​śniej​sze​go, głęb​sze​go snu. Po​tem zno​wu za​sy​piał i zno​wu bu​dził się w zie​lon​ka​wym mro​ku i ci​szy. Coś po​ru​szy​ło się koło nie​go. Od​wra​ca​jąc gło​wę, zo​ba​czył mło​de​go męż​czy​‐ znę, któ​re​go nie znał. – Kim je​steś? – Je​stem Har Orry. Imię sto​czy​ło się jak ka​mień w sen​ną otę​pia​łość jego umy​słu i prze​pa​dło. Po​‐ zo​sta​ły po nim tyl​ko koła na wo​dzie roz​cho​dzą​ce się co​raz sze​rzej i sze​rzej, mięk​ko i po​wo​li, aż w koń​cu pierw​sze do​tknę​ło brze​gu i za​ła​ma​ło się na nim. Orry, syn Har We​de​na, je​den z człon​ków eks​pe​dy​cji… chło​piec, dziec​ko uro​‐ dzo​ne w cza​sie zi​mo​we​go po​ło​gu. Nie​ru​cho​ma po​wierzch​nia sa​dzaw​ki snu po​kry​ła się drob​ny​mi fa​la​mi. Przy​‐ mknął po​wie​ki, pra​gnąc się w niej za​nu​rzyć. – Śni​łem – wy​szep​tał z za​mknię​ty​mi ocza​mi. – Mia​łem wie​le snów… Lecz te​raz nie spał i zno​wu pa​trzył w tę prze​stra​szo​ną, nie​pew​ną chło​pię​cą twarz. To był Orry, syn We​de​na, Orry, tak jak wy​glą​dał​by za pięć lub sześć faz księ​ży​ca, je​śli prze​ży​li​by po​dróż. Jak to się sta​ło, że nic nie pa​mię​ta? – Gdzie je​stem? – Pro​szę, po​łóż się, prech Ra​mar​ren… nic nie mów, pro​szę, po​łóż się. – Co się ze mną sta​ło? – Miał za​wro​ty gło​wy. Mu​siał le​żeć nie​ru​cho​mo na łóż​ku. Jego cia​ło – a kie​dy mó​wił, na​wet mię​śnie warg i ję​zy​ka – nie chcia​ło go słu​chać. Po​wo​dem nie było zmę​cze​nie, lecz ja​kiś dziw​ny brak kon​tro​li. Aby unieść rękę, mu​siał my​śleć o tym, w peł​ni świa​do​mo​ści, jak gdy​by ta ręka nie na​le​ża​ła do nie​go. Ręka ko​goś in​ne​go… Przez dłu​gą chwi​lę przy​glą​dał się swo​jej ręce. Skó​ra przy​bra​ła dziw​nie ciem​ny ko​lor, po​dob​ny do ko​lo​ru wy​gar​bo​wa​nej skó​ry haynn. Wzdłuż przed​ra​mie​nia aż do nad​garst​ka bie​gły rów​no​le​głe sze​re​gi błę​‐ kit​na​wych zna​mion, drob​nych punk​ci​ków jak od na​kłuć igły. Na​wet we​‐ wnętrz​na po​wierzch​nia dło​ni była stward​nia​ła i znisz​czo​na, jak gdy​by przez dłuż​szy czas prze​by​wał pod go​łym nie​bem, a nie w la​bo​ra​to​riach i ośrod​ku ob​‐ li​cze​nio​wym Cen​trum Wy​pra​wy i Sa​lach Rady czy w Miej​scach Od​osob​nie​nia w We​gest…

Tknię​ty na​głym im​pul​sem ro​zej​rzał się wo​ko​ło. Po​kój po​zba​wio​ny był okien, lecz co za​dzi​wia​ją​ce, wi​dział świa​tło słoń​ca prze​ni​ka​ją​ce przez zie​lon​ka​we ścia​ny. – Wy​da​rzy​ła się ka​ta​stro​fa – po​wie​dział w koń​cu. – Przy star​cie lub gdy… Lecz prze​cież osią​gnę​li​śmy cel po​dró​ży. Do​ko​na​li​śmy tego. Czy może mi się to śni​ło? – Nie, prech Ra​mar​ren. Do​tar​li​śmy do celu. Zno​wu za​pa​dło mil​cze​nie. Ode​zwał się do​pie​ro po chwi​li. – Pa​mię​tam tyl​ko po​dróż, jak gdy​by to była noc, jed​na dłu​ga noc, ostat​nia noc… Ale ty wy​ro​słeś z dziec​ka nie​mal na męż​czy​znę. Za​tem my​li​li​śmy się… – Nie. Po​dróż nie po​sta​rzy​ła mnie… – Orry prze​rwał. – Co z in​ny​mi? – Zgi​nę​li. – Nie żyją? Mów wszyst​ko, ve​sprech Orry. – Naj​praw​do​po​dob​niej nie żyją, prech Ra​mar​ren. – Gdzie je​stem? – Pro​szę, od​pocz​nij te​raz. – Od​po​wiedz. – Je​steś w po​ko​ju w mie​ście Es Toch na Zie​mi – od​parł chło​piec po​słusz​nie, lecz za​raz wy​buch​nął, wy​krzy​ku​jąc ża​ło​śnie: – Nie wiesz tego?! Nic nie pa​‐ mię​tasz?! Jest jesz​cze go​rzej niż przed​tem… – Dla​cze​go miał​bym pa​mię​tać Zie​mię? – wy​szep​tał Ra​mar​ren. – Mia​łem… mia​łem ci po​wie​dzieć: prze​czy​taj pierw​szą stro​nę książ​ki. Ra​mar​ren nie zwró​cił uwa​gi na la​ment chłop​ca. Wie​dział te​raz, że wszyst​ko skoń​czy​ło się nie​po​myśl​nie i dłu​gi czas był nie​przy​tom​ny. Do​pó​ki nie opa​nu​je dziw​nej sła​bo​ści cia​ła, nie może nic zro​bić, więc le​żał spo​koj​nie, aż mi​nę​ły za​‐ wro​ty gło​wy. Po​tem za​mknąw​szy się przed świa​tem ze​wnętrz​nym, po​wtó​rzył nie​któ​re man​try Pią​te​go Po​zio​mu i kie​dy uspo​ko​ił tak​że swój umysł, przy​wo​‐ łał sen. Jesz​cze raz osa​czy​ły go sny, po​gma​twa​ne i prze​ra​ża​ją​ce, a jed​nak prze​bi​ja​ła przez nie ja​kaś sło​dycz i świe​żość, jak pro​mie​nie słoń​ca prze​ła​mu​ją​ce ciem​‐ ność sta​re​go lasu. Im głę​biej za​pa​dał w sen, tym szyb​ciej roz​pra​sza​ły się dziw​ne fan​ta​sma​go​rie, aż w koń​cu ma​rze​nie sen​ne sta​ło się po​je​dyn​czym ja​‐ snym wspo​mnie​niem. Sie​dział za ste​ra​mi sa​mo​lo​tu, cze​ka​jąc na ojca, aby mu to​wa​rzy​szyć w dro​dze do mia​sta. Lasy u pod​nó​ża wzgórz Charn zo​sta​ły już na wpół ogo​ło​co​ne z li​ści w swym dłu​gim umie​ra​niu, lecz było jesz​cze cie​pło, bez​wietrz​nie. Jego oj​ciec, Agad Kar​sen, gib​ki, szczu​pły sta​rzec w ce​re​mo​nial​‐ nym stro​ju i heł​mie, trzy​ma​jąc swój ob​rzę​do​wy ka​mień, zbli​żał się wol​no wraz z cór​ką. Obo​je się śmia​li, gdy czy​nił do​cin​ki na te​mat jej pierw​sze​go kon​ku​ren​ta: „Wy​strze​gaj się tego mło​dzień​ca, Parth. Nie da ci chwi​li spo​ko​ju, je​śli tyl​ko na to po​zwo​lisz”. Bez​tro​skie sło​wa, wy​po​wie​dzia​ne daw​no temu w słoń​cu dłu​giej, zło​tej je​sie​ni jego mło​do​ści, sły​szał te​raz zno​wu wraz z od​po​‐ wia​da​ją​cym im śmie​chem dziew​czy​ny. Sio​stra, sio​strzycz​ka, uko​cha​na Ar​‐

nan… Jak na​zwał ją oj​ciec? Nie użył jej praw​dzi​we​go imie​nia, lecz ja​kie​goś in​ne​go, ob​ce​go… Ra​mar​ren się prze​bu​dził. Usiadł, z wy​raź​nym wy​sił​kiem opa​no​wu​jąc swe cia​ło, tak, jego, cho​ciaż wciąż nie​pew​ne, drżą​ce. Chwi​lę po roz​bu​dze​niu czuł się jak duch w ob​cym cie​le, prze​sie​dlo​ny, za​gu​bio​ny. Był sobą. Był Aga​dem Ra​mar​re​nem, uro​dzo​nym w domu ze sre​brzy​stych ka​mie​ni, po​śród roz​le​głych, tra​wia​stych rów​nin u stóp bia​łe​go szczy​tu Charn, Sa​mot​nej Góry. Uro​dzo​ny je​sie​nią był spad​ko​bier​cą Aga​da. Całe jego ży​cie przy​pa​dło na je​sień i zimę. Wio​sny ni​g​dy nie wi​dział, bo „Al​ter​ra” roz​po​czę​ła swo​ją po​dróż na Zie​mię pierw​sze​go dnia wio​sny. Cała dłu​ga zima i je​sień – cały wiek mę​ski, chło​pię​cy i dzie​ciń​stwo – roz​cią​ga​ły się wstecz za nim ja​‐ snym, nie​prze​rwa​nym ka​lej​do​sko​pem wspo​mnień, jak rze​ka się​ga​ją​ca swe​go źró​dła. Chłop​ca nie było w po​ko​ju. – Orry! – za​wo​łał gło​śno, gdyż te​raz już mógł i był zde​cy​do​wa​ny do​wie​dzieć się wszyst​kie​go, co się sta​ło z nim, jego to​wa​rzy​sza​mi, z „Al​ter​rą” i z ich mi​‐ sją. Nic się nie sta​ło. W po​ko​ju nie było okien ani drzwi. Po​wstrzy​mał na​gły im​puls, aby przy​wo​łać chłop​ca sy​gna​łem te​le​pa​tycz​nym – nie wie​dział, czy Orry jest wciąż do​stro​jo​ny do nie​go, a nad​to jego umysł zo​stał naj​wi​docz​niej uszko​dzo​ny albo pod​da​ny pod​glą​do​wi, uznał więc, że le​piej za​cho​wać ostroż​‐ ność i nie do​pusz​czać do kon​tak​tu z in​nym umy​słem, do​pó​ki się nie do​wie, czy nie za​gra​ża mu pod​da​nie się ob​cej woli. Wstał, po​ko​nu​jąc za​wro​ty gło​wy i krót​ko​trwa​ły, lecz ostry ból w po​ty​li​cy, i prze​szedł się kil​ka razy po po​ko​ju, wpra​wia​jąc się w po​słu​gi​wa​niu mię​śnia​‐ mi, jed​no​cze​śnie ba​da​jąc obce ubra​nie, ja​kie miał na so​bie, i dziw​ne po​miesz​‐ cze​nie, w któ​rym się znaj​do​wał. Było prze​ła​do​wa​ne me​bla​mi: łóż​ko, sto​ły, krze​sła, sofy, wszyst​ko usta​wio​ne na dłu​gich, cien​kich pod​nóż​kach. Prze​zro​‐ czy​ste ciem​no​zie​lo​ne ścia​ny po​kry​te były ma​mią​cy​mi wzrok wzo​ra​mi – jed​ne ma​sko​wa​ły tę​czo​we drzwi, inne lu​stro. Za​trzy​mał się przed nim i przy​glą​dał się so​bie przez chwi​lę. Zda​wał się szczu​plej​szy, bar​dziej spa​lo​ny słoń​cem, wy​‐ sma​ga​ny desz​czem i wia​trem, star​szy. Czuł dziw​ne za​kło​po​ta​nie, spo​glą​da​jąc na sie​bie. Skąd brał się ten nie​po​kój, ten brak kon​cen​tra​cji? Co się zda​rzy​ło, co utra​cił? Od​wró​cił się od lu​stra. W po​ko​ju znaj​do​wa​ło się wie​le za​gad​ko​‐ wych przed​mio​tów i dwa zna​ne, choć obce w szcze​gó​łach: kie​lich sto​ją​cy na jed​nym ze sto​łów i le​żą​ca obok książ​ka z pa​pie​ru. Wziął ją do ręki. Coś, co po​‐ wie​dział Orry, po​ru​szy​ło jego my​śli, lecz za​raz znik​nę​ło. Ty​tuł nic mu nie mó​‐ wił, cho​ciaż pi​smo było wy​raź​nie spo​krew​nio​ne z al​fa​be​tem ję​zy​ka ksiąg. Prze​kart​ko​wał książ​kę. Kart​ki z le​wej stro​ny były za​pi​sa​ne – chy​ba ręcz​nie – ko​lum​na​mi zdu​mie​wa​ją​co skom​pli​ko​wa​nych wzo​rów, któ​re mo​gły być ho​li​‐ stycz​ny​mi sym​bo​la​mi, ide​ogra​ma​mi, tech​no​lo​gicz​ną ste​no​gra​fią. Stro​ny z pra​wej rów​nież za​pi​sa​ne były ręcz​nie, lecz pi​smem, któ​re przy​po​mi​na​ło ję​‐ zyk ksiąg – lin​gal. Szyfr? Zdą​żył od​cy​fro​wać nie wię​cej niż dwa sło​wa, gdy szcze​li​na drzwi roz​war​ła się bez​sze​lest​nie i do po​ko​ju we​szła ko​bie​ta.

Ra​mar​ren przy​glą​dał się jej z za​cie​ka​wie​niem, za​sko​czo​ny, lecz bez oba​wy, może tyl​ko (po​nie​waż czuł się bez​bron​ny) przy​jął ofi​cjal​ną, au​to​ry​ta​tyw​ną po​‐ sta​wę, do cze​go upo​waż​nia​ły go jego uro​dze​nie, osią​gnię​ty Po​ziom i ar​lesh. Ko​bie​ta od​wza​jem​ni​ła jego spoj​rze​nie. Nie była spe​szo​na. Sta​li tak przez chwi​lę w mil​cze​niu. Była pięk​na, dzi​wacz​nie ubra​na, z wło​sa​mi ufar​bo​wa​ny​mi na ja​sno​kasz​ta​‐ no​wy ko​lor lub na​tu​ral​nie ru​dy​mi. Jej oczy były ciem​ny​mi krąż​ka​mi umiesz​‐ czo​ny​mi w bia​łym owa​lu. To były ta​kie same oczy jak na twa​rzach ciem​no​‐ skó​rych wy​so​kich lu​dzi przed​sta​wio​nych na fre​skach w Sali Ligi w Sta​rym Mie​ście, bu​dow​ni​czych mia​sta, wal​czą​cych z ko​czow​ni​ka​mi, ob​ser​wu​ją​cych gwiaz​dy – ko​lo​ni​stów, Ter​ran z Al​ter​ry… Te​raz Ra​mar​ren nie miał już wąt​pli​wo​ści, że na​praw​dę jest na Zie​mi, że do​‐ tarł do celu po​dró​ży. Od​rzu​cił dumę i nie​uf​ność i ukląkł przed ko​bie​tą z wdzięcz​no​ścią. Dla nie​go, dla tych wszyst​kich, któ​rzy wy​sła​li go przez pół​to​‐ ra try​lio​na ki​lo​me​trów ni​co​ści, była po​tom​kiem rasy, z któ​rej czas, pa​mięć i za​po​mnie​nie uczy​ni​ły le​gen​dę. Je​dy​na, sa​mot​na, sto​jąc tak przed nim, była jed​nak przed​sta​wi​ciel​ką ludz​ko​ści i spo​glą​da​ła na nie​go ocza​mi tej rasy, a on, klę​cząc i skła​nia​jąc przed nią gło​wę, od​da​wał cześć mi​to​wi, hi​sto​rii i dłu​gie​mu wy​gna​niu jego przod​ków. Po​wstał i wy​cią​gnął roz​war​te ręce w ge​ście po​wi​ta​nia na​ro​du Kel​shak, a ona za​czę​ła mó​wić do nie​go. Ni​g​dy przed​tem jej nie wi​dział, a mimo to jej głos brzmiał dziw​nie zna​jo​mo i choć nie znał ję​zy​ka, ja​kim się po​słu​gi​wa​ła, zro​zu​miał sło​wo, a po​tem jesz​cze jed​no. Ogar​nął go lęk, że dziew​czy​na sto​su​je ja​kąś od​mia​nę my​ślo​mo​wy, któ​ra może prze​nik​nąć na​wet za​sło​nę wy​łą​czo​ne​‐ go umy​słu, lecz już w na​stęp​nej chwi​li uświa​do​mił so​bie, że ro​zu​mie ją, po​nie​‐ waż mówi ję​zy​kiem ksiąg, lin​ga​lem. Je​dy​nie jej ak​cent i po​to​czy​stość wy​mo​‐ wy utrud​nia​ły mu roz​po​zna​nie. Zdą​ży​ła już po​wie​dzieć kil​ka szyb​kich zdań w lin​ga​lu, mó​wiąc dziw​nie zim​‐ nym, mar​twym gło​sem. – …nie wiem, po co tu przy​szłam – cią​gnę​ła. – Po​wiedz mi, któ​re z nas jest kłam​cą, któ​re z nas zdra​dzi​ło? Prze​szłam z tobą całą tę bez​kre​sną dro​gę, prze​spa​łam z tobą set​kę nocy, a te​raz nie znasz na​wet mego imie​nia. Praw​da, Falk? Czy znasz moje imię? Czy znasz swo​je? – Je​stem Agad Ra​mar​ren – po​wie​dział, a jego imię, wy​po​wie​dzia​ne jego gło​‐ sem, za​brzmia​ło dla nie​go obco. – Kto ci to po​wie​dział? Je​steś Falk. Czy nie znasz czło​wie​ka o imie​niu Falk? Był w two​im cie​le. Ken Ke​ny​ek i Krad​gy za​ka​za​li mi wspo​mi​nać tego imie​nia przy to​bie. Lecz ja mam do​syć ich kno​wań. Sama chcę sta​no​wić o so​bie. Czy na​praw​dę nie pa​mię​tasz swe​go imie​nia, Falk? Falk! Falk! Nie pa​mię​tasz swe​‐ go imie​nia? Och, je​steś głu​pi jak za​wsze, wy​trzesz​czasz oczy jak wy​rzu​co​na na brzeg ryba! Opu​ścił wzrok. Spo​glą​da​nie ko​muś pro​sto w oczy było na We​rel ob​raź​li​we, ści​śle re​gu​lo​wa​ne przez tabu i zwy​cza​je. Roz​wa​żał jej sło​wa, bio​rąc pod uwa​‐

gę róż​ne moż​li​wo​ści. Po pierw​sze, była pod lek​kim dzia​ła​niem ja​kiejś od​mia​ny wy​wo​łu​ją​ce​go ha​lu​cy​na​cje nar​ko​ty​ku. Po dru​gie, nie miał po​ję​cia, o czym mó​‐ wi​ła, ale na pew​no była nie​przy​ja​zna i na​pa​stli​wa. I na​paść oka​za​ła się sku​‐ tecz​na. Jej szy​der​stwa i imię, któ​re nie​ustan​nie po​wta​rza​ła, po​ru​szy​ły go i zmar​twi​ły. Od​wró​cił się nie​co od niej, da​jąc do zro​zu​mie​nia, że nie spoj​rzy jej po​now​nie w oczy, chy​ba że bę​dzie tego chcia​ła, i wresz​cie ode​zwał się ci​cho w pra​sta​‐ rym ję​zy​ku swe​go ludu, zna​nym je​dy​nie ze sta​ro​żyt​nych ksiąg ko​lo​nii: – Je​steś z rodu czło​wie​ka czy wro​ga? – Z obu, Falk. Nie ma wro​gów i ja pra​cu​ję dla nich. – Jej od​po​wie​dzi to​wa​‐ rzy​szył wy​mu​szo​ny, kon​wul​syj​ny śmiech. – Po​wiedz Abun​di​bo​to​wi, że masz na imię Falk. Po​wiedz to Ken Ke​ny​eko​wi. Po​wiedz wszyst​kim Wład​com, że masz na imię Falk, będą mie​li się czym mar​twić! Falk… – Do​syć – po​wie​dział ci​cho, lecz w to jed​no sło​wo wło​żył cały swój au​to​ry​tet. Za​mil​kła z otwar​ty​mi usta​mi. Kie​dy ode​zwa​ła się po​now​nie, tyl​ko bła​gal​‐ nym to​nem po​wtó​rzy​ła imię, ja​kim na​zwa​ła go przed​tem. Spra​wia​ła ża​ło​sne wra​że​nie, lecz Ra​mar​ren nie od​po​wia​dał. Czuł się zbyt nie​pew​nie, by po​zwo​lić tej ko​bie​cie na dal​szy kon​takt. Od​su​nął się od niej, kon​cen​tru​jąc się na so​bie, aż jej obec​ność i głos wto​pi​ły się w tło. Mu​siał się opa​no​wać. Dzia​ło się z nim coś dziw​ne​go. Nie był pod wpły​wem nar​ko​ty​ków, przy​naj​mniej nie ta​kich, ja​‐ kie znał; było to gor​sze niż wszel​kie in​du​ko​wa​ne obłę​dy Siód​me​go Po​zio​mu umy​sło​wej kon​tro​li. Lecz nie dano mu wie​le cza​su. Ko​bie​ta prze​ni​kli​wie krzy​‐ cza​ła ze zło​ścią, z fu​rią. Wy​czuł w po​ko​ju obec​ność jesz​cze jed​nej oso​by. Od​‐ wró​cił się gwał​tow​nie. Wła​śnie za​czy​na​ła wy​cią​gać spod swe​go dzi​wacz​ne​go ubra​nia coś, co nie​wąt​pli​wie było bro​nią, ale za​trzy​ma​ła się w pół ru​chu. Jak ska​mie​nia​ła wpa​try​wa​ła się nie w nie​go, lecz w wy​so​kie​go męż​czy​znę sto​ją​ce​‐ go w wej​ściu. Nie pa​dło ani jed​no sło​wo, przy​bysz obez​wład​nił ko​bie​tę prze​ka​zem te​le​pa​‐ tycz​nym o tak strasz​li​wej sile, że Ra​mar​ren aż się skrzy​wił. Broń upa​dła na pod​ło​gę, a ko​bie​ta, wy​da​jąc cien​ki, prze​szy​wa​ją​cy pisk, wy​bie​gła, ucie​kła przed nisz​czy​ciel​skim na​le​ga​niem tego psy​chicz​ne​go roz​ka​zu. Jej roz​ma​za​ny cień chwiał się przez chwi​lę wśród prze​zro​czy​stych ścian, aż znik​nął. Wy​so​ki męż​czy​zna zwró​cił swe ob​wie​dzio​ne biał​kiem źre​ni​ce ku Ra​mar​re​‐ no​wi i ode​zwał się do nie​go, uży​wa​jąc już prze​ka​zu o nor​mal​nej mocy: Kim je​‐ steś? Agad Ra​mar​ren, od​po​wie​dział Ra​mar​ren, lecz nie do​dał nic wię​cej ani na​wet nie skło​nił gło​wy. Kim są ci lu​dzie? Już pierw​sza kon​fron​ta​cja ujaw​ni​ła mu ich sza​leń​stwo, okru​cień​stwo i strach. Z pew​no​ścią nic nie skła​nia​ło go do sza​‐ cun​ku lub za​ufa​nia. Wy​so​ki męż​czy​zna zbli​żył się nie​co, z uśmie​chem na po​waż​nej, su​ro​wej twa​rzy, i ode​zwał uprzej​mie w ję​zy​ku ksiąg: – Je​stem Pel​leu Abun​di​bot i wi​tam cię ser​decz​nie na Zie​mi, krew​nia​ku, po​‐ tom​ku wy​gnań​ców, wy​słan​ni​ku za​gi​nio​nej ko​lo​nii!

Ra​mar​ren skło​nił się lek​ko i stał w mil​cze​niu. – Zda​je się – rzekł w koń​cu – że prze​by​wa​łem ja​kiś czas na Zie​mi i sta​łem się wro​giem tej ko​bie​ty oraz do​ro​bi​łem się kil​ku blizn. Czy mo​żesz mi wy​ja​‐ śnić, jak do tego do​szło i w jaki spo​sób zgi​nę​li moi to​wa​rzy​sze? Je​śli chcesz, użyj my​ślo​mo​wy, nie po​słu​gu​ję się lin​ga​lem tak do​brze jak ty. – Prech Ra​mar​ren – ode​zwał się obcy; nie​wąt​pli​wie prze​jął to wy​ra​że​nie od Orry’ego i użył tak, jak gdy​by był to zwy​kły zwrot grzecz​no​ścio​wy, nie ma​jąc po​ję​cia, co two​rzy​ło zwią​zek prech​noi – przede wszyst​kim wy​bacz mi, że zwra​cam się do cie​bie w zwy​kłej mo​wie. Nie mamy zwy​cza​ju uży​wać my​ślo​‐ mo​wy, chy​ba że w na​głej po​trze​bie lub zwra​ca​jąc się do pod​wład​nych. Wy​bacz mi rów​nież wtar​gnię​cie tej sza​lo​nej ko​bie​ty, któ​ra z ra​cji swe​go sta​nu psy​‐ chicz​ne​go zna​la​zła się poza pra​wem. Zaj​mie​my się jej umy​słem. Nie bę​dzie cię już na​cho​dzić. Na wszyst​kie swo​je py​ta​nia otrzy​masz od​po​wiedź. Mó​wiąc krót​ko, jest to hi​sto​ria nie​szczę​ścia, któ​re do​cze​ka​ło się szczę​śli​we​go za​koń​‐ cze​nia. Kie​dy twój sta​tek „Al​ter​ra” wcho​dził w prze​strzeń oko​ło​ziem​ską, zo​‐ stał za​ata​ko​wa​ny przez na​szych wro​gów, re​be​lian​tów wy​ję​tych spod pra​wa. Za​nim przy​był nasz sta​tek pa​tro​lo​wy, zdą​ży​li za​brać was dwóch, a może jesz​‐ cze ko​goś, na swe małe po​jaz​dy pla​ne​tar​ne. Prze​chwy​ci​li​śmy je​den, na któ​‐ rym był uwię​zio​ny Har Orry, lecz ten, na któ​rym by​łeś ty, zdo​łał uciec. Nie wiem, po co by​łeś im po​trzeb​ny. Nie za​bi​li cię, lecz wy​ma​za​li two​ją pa​mięć aż do fazy przed​wer​bal​nej i po​zo​sta​wi​li w dzi​kim le​sie, byś zna​lazł tam śmierć. Prze​ży​łeś i przy​gar​nę​li cię bar​ba​rzyń​cy z tam​tych la​sów; w koń​cu od​na​leź​li​‐ śmy cię i spro​wa​dzi​li​śmy tu​taj. Uda​ło nam się przy​wró​cić ci pa​mięć tech​ni​ka​‐ mi pa​ra​hip​no​tycz​ny​mi. To było wszyst​ko, co mo​gli​śmy uczy​nić. Nie​wie​le, lecz na​praw​dę wszyst​ko. Ra​mar​ren słu​chał uważ​nie. Opo​wieść nim wstrzą​snę​ła i nie uczy​nił nic, aby to ukryć, jed​no​cze​śnie czuł też ja​kiś nie​po​kój, coś bu​dzi​ło w nim nie​okre​ślo​ne po​dej​rze​nia – tego jed​nak nie oka​zał. Wy​so​ki męż​czy​zna zwró​cił się do nie​go w my​ślo​mo​wie – bar​dzo krót​ko, tyl​ko by do​stro​ili swo​je umy​sły. Po​tem Abun​‐ di​bot wstrzy​mał wszel​kie te​le​pa​tycz​ne prze​sła​nia i wzniósł em​pa​tycz​ną osło​‐ nę, lecz nie cał​kiem szczel​ną. Ra​mar​ren, wy​so​ce wraż​li​wy i do​sko​na​le wy​‐ szko​lo​ny, od​bie​rał nie​wy​raź​ne em​pa​tycz​ne sy​gna​ły, tak roz​bież​ne ze sło​wa​mi tego czło​wie​ka, że spra​wia​ło to wra​że​nie prze​mil​cze​nia lub kłam​stwa. A może sam był roz​stro​jo​ny tak bar​dzo – co prze​cież mo​gło być skut​kiem pa​ra​hip​no​zy – że wra​że​nia od​bie​ra​ne przez jego re​cep​to​ry em​pa​tycz​ne były nie​rze​tel​ne? – Jak dłu​go…? – za​py​tał w koń​cu, spo​glą​da​jąc przez chwi​lę w te obce oczy. – Sześć ziem​skich lat, prech Ra​mar​ren. Nie mógł w to uwie​rzyć. Ziem​ski rok był nie​mal tak dłu​gi jak księ​ży​co​wy mie​siąc. Jego przy​ja​cie​le, jego to​wa​rzy​sze po​dró​ży od daw​na nie żyli, a on był sam na Zie​mi… – Sześć lat? – Nic z tych lat nie pa​mię​tasz? – Nic.

– Aby od​two​rzyć two​ją praw​dzi​wą pa​mięć i oso​bo​wość, mu​sie​li​śmy wy​ma​zać to, co za​wie​ra​ła two​ja szcząt​ko​wa pa​mięć obej​mu​ją​ce ten okres. Nie​zwy​kle bo​le​je​my nad stra​tą sze​ściu lat twe​go ży​cia. Ale nie by​ły​by to god​ne uwa​gi ani miłe wspo​mnie​nia. Wy​ję​te spod pra​wa zwie​rzę​ta uczy​ni​ły z cie​bie stwo​‐ rze​nie jesz​cze bar​dziej ze​zwie​rzę​co​ne niż oni. Je​stem za​do​wo​lo​ny, że tego nie pa​mię​tasz, prech Ra​mar​ren. Był nie tyl​ko za​do​wo​lo​ny, ale wręcz szczę​śli​wy z tego po​wo​du. Ten czło​wiek mu​siał po​sia​dać bar​dzo małe zdol​no​ści em​pa​tycz​ne – albo był sła​bo prze​szko​‐ lo​ny, albo po​wi​nien wznieść lep​szą osło​nę; na​to​miast Ra​mar​ren miał osło​nę te​le​pa​tycz​ną dzia​ła​ją​cą świet​nie. Co​raz moc​niej oszo​ło​mio​ny men​tal​ny​mi dy​‐ so​nan​sa​mi, któ​re do​wo​dzi​ły fał​szu słów Abun​di​bo​ta oraz prze​cią​ga​ją​cym się bra​kiem spo​isto​ści wła​sne​go umy​słu, uwi​dacz​nia​ją​cym się na​wet przy pro​‐ stych re​ak​cjach fi​zycz​nych, wciąż po​wol​nych i nie​pew​nych. Mu​siał się opa​no​‐ wać, aby nie udzie​lić żad​nej od​po​wie​dzi. Jak mo​gło mi​nąć sześć lat, nie po​zo​‐ sta​wia​jąc po so​bie żad​ne​go śla​du? Lecz mi​nę​ło sto czter​dzie​ści lat, pod​czas któ​rych jego świa​tło​wiec prze​mknął z We​rel na Zie​mię, i z tych lat pa​mię​tał tyl​ko jed​ną chwi​lę, na​praw​dę tyl​ko jed​ną, strasz​ną, wiecz​ną chwi​lę… Jak na​‐ zy​wa​ła go ta ko​bie​ta, krzy​cząc w sza​leń​stwie i roz​pa​czy? – Jak mnie na​zy​wa​no przez tych sześć lat? – Py​tasz, jak cię na​zy​wa​no wśród tu​byl​ców, prech Ra​mar​ren? Nie je​stem pe​wien, ja​kie dali ci imię, je​śli w ogó​le… Falk. Ta ko​bie​ta na​zwa​ła go Fal​kiem. – Go​spo​da​rzu – ode​zwał się na​gle, prze​kła​da​jąc spo​sób ty​tu​ło​wa​nia z ję​zy​ka kel​shak na lin​gal – je​śli bę​dziesz tak do​bry, resz​ty chciał​bym do​wie​dzieć się póź​niej. To, co po​wie​dzia​łeś, oszo​ło​mi​ło mnie. Mu​szę się z tym oswo​ić. – Oczy​wi​ście, oczy​wi​ście, prech Ra​mar​ren. Twój mło​dy przy​ja​ciel Orry pra​‐ gnie być z tobą. Czy mam go przy​słać? – Ra​mar​ren, usły​szaw​szy zgo​dę na swą proś​bę, za​cho​wał się jak ktoś, kto z jego Po​zio​mu od​pra​wia in​ne​go; wy​łą​‐ czył go. Te​raz od​bie​rał wszyst​ko, co Abun​di​bot mó​wił, jak zwy​kły ha​łas. – My też pra​gnie​my do​wie​dzieć się od cie​bie wie​lu rze​czy, oczy​wi​ście kie​dy po​czu​‐ jesz się już zu​peł​nie do​brze. – Mil​cze​nie. Po​tem zno​wu ha​łas: – Nasi słu​dzy ocze​ku​ją na twe po​le​ce​nia. Je​śli pra​gnął​byś po​si​lić się lub po​roz​ma​wiać, wy​‐ star​czy, że po​dej​dziesz do drzwi i to po​wiesz. – Zno​wu mil​cze​nie i w koń​cu ten źle wy​cho​wa​ny czło​wiek się wy​co​fał. Ra​mar​ren wca​le nie my​ślał o tym, zbyt był za​ab​sor​bo​wa​ny sobą. Oszo​ło​mie​‐ nie, w ja​kim znaj​do​wał się jego umysł, gwał​tow​nie na​ra​sta​ło, do​cho​dząc do ja​‐ kie​goś punk​tu zwrot​ne​go. Oba​wiał się tej chwi​li, ale pra​gnął się od​na​leźć w tym cha​osie. Naj​gor​sze chwi​le jego tre​nin​gu z Siód​me​go Po​zio​mu były za​le​‐ d​wie sła​bym od​bi​ciem obec​ne​go roz​pa​du uczuć i po​czu​cia toż​sa​mo​ści; tam​te sta​no​wi​ły je​dy​nie sztucz​nie wy​wo​ła​ne psy​cho​zy, kon​tro​lo​wa​ne z wiel​ką ostroż​no​ścią, a obec​nie nie miał żad​nej kon​tro​li. A może miał? Może mógł przejść przez to, zmu​sić się do osią​gnię​cia prze​si​le​nia? Lecz kim był „on”, któ​‐ ry zmu​szał się i był zmu​sza​ny? Zo​stał za​bi​ty i przy​wró​co​ny do ży​cia. Czym

za​tem była śmierć, któ​rej nie pa​mię​tał? Aby uciec przed na​ra​sta​ją​cą pa​ni​ką, ro​zej​rzał się za ja​kim​kol​wiek przed​mio​‐ tem, na któ​rym mógł​by się skon​cen​tro​wać, za​ta​pia​jąc się w pier​wot​nym sta​‐ nie transu, jed​nej z tech​nik wy​zwa​la​ją​cych, po​le​ga​ją​cej na sku​pie​niu się na kon​kret​nej rze​czy, i zbu​do​wać wo​kół niej jesz​cze raz cały świat. Lecz wszyst​‐ ko wo​kół było obce, złud​ne, nie​zna​ne, na​wet pod​ło​ga była przy​ćmio​ną ta​flą mgły. Była tam książ​ka, prze​glą​dał ją, kie​dy we​szła ta ko​bie​ta, wo​ła​jąc go imie​niem, któ​re​go nie za​pa​mię​tał. Nie za​pa​mię​tał… Książ​ka. Trzy​mał ją w dło​niach, była re​al​na. Wbił wzrok w stro​nę, na któ​rej była otwar​ta. Ko​lum​‐ ny pięk​nych, nic nie​zna​czą​cych wzo​rów, li​nie ręcz​ne​go pi​sma skła​da​ją​ce​go się z li​ter nie​co zmie​nio​nych, lecz po​dob​nych do tych, ja​kich uczył się daw​no temu, czy​ta​jąc Pierw​szy Wy​bór. Wpa​try​wał się w nie, nie mo​gąc od​czy​tać, i na​gle wy​ło​ni​ło się z nich sło​wo, któ​re​go zna​cze​nia nie znał, pierw​sze sło​wo: Dro​ga… Prze​niósł wzrok z książ​ki na wła​sną rękę. Czy​ja to ręka, spa​lo​na ob​cym słoń​cem i po​kry​ta bli​zna​mi? Czy​ja ręka? Dro​ga, któ​rą zdą​żasz, nie jest Dro​gą wiecz​ną. Imię… Nie mógł pa​mię​tać imie​nia; nie od​czy​tał​by go. we śnie czy​tał te sło​wa, w dłu​gim śnie, w śmier​ci… we śnie… Imię, któ​re rze​czy da​jesz, nie jest Na​zwą wiecz​ną. Wraz z tymi sło​wa​mi wspo​mnie​nie snu za​czę​ło w nim wzbie​rać, przy​gnia​ta​‐ jąc go jak fala mor​ska wzno​szą​ca się i spa​da​ją​ca w dół. Był Fal​kiem. I był Ra​mar​re​nem. Był głup​cem i mę​dr​cem: czło​wie​kiem, któ​‐ ry dwu​krot​nie się uro​dził. W tych pierw​szych strasz​li​wych go​dzi​nach bła​gał o uwol​nie​nie raz od jed​nej, raz od dru​giej jaź​ni. Kie​dy krzy​czał w udrę​ce w swym oj​czy​stym ję​zy​ku, nie ro​zu​miał wy​krzy​ki​wa​nych słów, i to było tak strasz​ne, że za​pła​kał w naj​głęb​‐ szym cier​pie​niu. Falk nie ro​zu​miał, Ra​mar​ren pła​kał. I w tym mo​men​cie po raz pierw​szy, na bar​dzo krót​ko, osią​gnął punkt rów​‐ no​wa​gi, cen​trum. Przez uła​mek chwi​li był sobą, a po​tem znów się za​tra​cił, ale już na tyle sil​ny, by mieć na​dzie​ję na na​stęp​ną chwi​lę har​mo​nii. Har​mo​nii, kie​dy był Ra​mar​re​nem… kur​czo​wo chwy​tał się tej my​śli i być może jego wła​‐ sne mi​strzo​stwo w opa​no​wa​niu pod​sta​wo​wej dok​try​ny Kel​shak było tym, co nie po​zwo​li​ło mu prze​kro​czyć gra​ni​cy sza​leń​stwa.

Da​le​ko jesz​cze było do zjed​no​cze​nia lub rów​no​wa​gi po​mię​dzy tymi dwo​ma umy​sła​mi i oso​bo​wo​ścia​mi. Mu​siał nie​ustan​nie ba​lan​so​wać po​mię​dzy nimi, wy​ci​sza​jąc jed​ną dla dru​giej, aby za​raz po​tem wy​co​fy​wać się i czy​nić od​wrot​‐ nie. Nie ośmie​lił się na​wet za​snąć, choć był wy​czer​pa​ny – tak bar​dzo bał się prze​bu​dze​nia. Była noc i był sam ze sobą. Z nami, za​uwa​żył Falk. od po​cząt​ku był sil​niej​‐ szy, w ja​kiś spo​sób przy​go​to​wa​ny do tej cięż​kiej pró​by. I wła​śnie Falk roz​po​‐ czął dia​log: Mu​szę się tro​chę prze​spać, po​wie​dział, a Ra​mar​ren ode​brał te sło​‐ wa jak prze​ka​za​ne my​ślo​mo​wą i bez za​sta​no​wie​nia od​po​wie​dział w ten sam spo​sób: Boję się za​snąć. Po​tem na​słu​chi​wał przez pe​wien czas, aż roz​po​znał sny Fal​ka po​dob​ne do cie​ni i ech roz​prze​strze​nia​ją​cych się w jego umy​śle. Uda​ło mu się ja​koś prze​żyć bez szwan​ku te pierw​sze, naj​gor​sze go​dzi​ny i kie​dy zie​lo​ne, po​dob​ne do za​słon z we​lo​nu ścia​ny roz​bły​sły przy​ćmio​nym świa​tłem po​ran​ne​go słoń​ca, wy​zbył się stra​chu i za​czął zdo​by​wać peł​niej​szą kon​tro​lę nad dzia​ła​niem i my​śla​mi obu swych oso​bo​wo​ści. W rze​czy​wi​sto​ści nie mia​ło miej​sca na​kła​da​nie się na sie​bie dwóch struk​tur jego pa​mię​ci. Oso​bo​wość Fal​ka zo​sta​ła utwo​rzo​na i mie​ści​ła się w nad​mia​rze puli neu​ro​nów, któ​re w mó​zgu Ra​mar​re​na o wy​so​kiej in​te​li​gen​cji po​zo​sta​wa​ły bez​u​ży​tecz​ne jak le​żą​ce odło​giem pola. Pod​sta​wo​we wę​zły mo​to​rycz​ne i czu​‐ cio​we ni​g​dy nie zo​sta​ły za​blo​ko​wa​ne i w pew​nym sen​sie przez cały czas były użyt​ko​wa​ne wspól​nie przez obie oso​bo​wo​ści, cho​ciaż z trud​no​ścia​mi wy​ni​ka​ją​‐ cy​mi z du​blo​wa​nia się dwóch róż​nych ze​spo​łów na​wy​ków ru​cho​wych i spo​so​‐ bów po​strze​ga​nia. Każ​dy przed​miot miał dwa róż​ne ob​li​cza – za​leż​nie czy pa​‐ trzył na nie​go ocza​mi Fal​ka, czy Ra​mar​re​na – i cho​ciaż osta​tecz​nie po​win​no to zo​stać ujed​no​li​co​ne zwięk​sze​niem moż​li​wo​ści per​cep​cyj​nych, jed​nak w tej chwi​li osza​ła​mia​ło go aż do za​wro​tu gło​wy. Wy​stę​po​wa​ła też znacz​na dys​har​‐ mo​nia emo​cjo​nal​na, tak że jego uczu​cia do​ty​czą​ce nie​któ​rych spraw były dia​‐ me​tral​nie róż​ne. I po​nie​waż wspo​mnie​nia Fal​ka wy​peł​nia​ły jego ży​cie od chwi​li, kie​dy prze​stał być Ra​mar​re​nem, dwa cią​gi wspo​mnień zmie​rza​ły do tego, aby stać się rów​no​cze​sny​mi, za​miast wy​stę​po​wać we wła​ści​wej ko​lej​no​‐ ści. Było to szcze​gól​nie trud​ne dla Ra​mar​re​na ze wzglę​du na dziu​rę w cza​sie, kie​dy jego świa​do​mość była wy​łą​czo​na. Gdzie był dzie​sięć dni temu? Pod​ska​‐ ki​wał na grzbie​cie muła po​śród okry​tych śnie​giem gór Zie​mi – to pa​mię​tał Falk; Ra​mar​ren z ko​lei wie​dział, że w tym cza​sie że​gnał się z żoną w domu na zie​lo​nych wy​ży​nach We​rel… Rów​nież to, cze​go Ra​mar​ren do​my​ślał się o Zie​mi, było za​zwy​czaj sprzecz​ne z tym, co Falk o niej wie​dział, a nie​wie​dza Fal​ka o We​rel rzu​ca​ła dziw​ny czar le​gen​dy na prze​szłość Ra​mar​re​na. W tym za​mę​cie kieł​ko​wa​ło współ​dzia​ła​nie zmie​rza​ją​ce do zgo​dy, któ​rej tak pra​gnął. Cie​le​śnie i chro​no​lo​gicz​nie był jed​nym czło​wie​kiem. Jego pro​blem po​le​gał nie na stwo​rze​niu jed​no​ści, lecz na zro​zu​mie​niu jej. Do osią​gnię​cia zgo​dy było jed​nak da​le​ko. Jed​na z dwóch struk​tur pa​mię​cio​‐ wych wciąż bra​ła górę, je​śli tyl​ko po​my​ślał lub po​ru​szył się bez do​sta​tecz​nej kon​tro​li. Te​raz naj​czę​ściej prze​wa​żał Ra​mar​ren, gdyż na​wi​ga​tor „Al​ter​ry” był

sta​now​czym i sil​nym czło​wie​kiem. W po​rów​na​niu z nim Falk czuł się dzie​cin​‐ ny i jak​by tym​cza​so​wy; mógł za​ofe​ro​wać swą wie​dzę, lecz po​le​gać mu​siał na sile i do​świad​cze​niu Ra​mar​re​na. Obaj sie​bie po​trze​bo​wa​li, gdyż sy​tu​acja, w ja​kiej zna​lazł się czło​wiek o dwóch umy​słach, była nie​bez​piecz​na i wy​jąt​ko​‐ wo nie​ja​sna. Od​po​wiedź na jed​no py​ta​nie wa​run​ko​wa​ła wszyst​kie po​zo​sta​łe. Było bar​dzo pro​ste: Czy moż​na za​ufać Shin​ga? Je​śli Fal​ko​wi wpo​jo​no bez​pod​staw​ny strach przed Wład​ca​mi Zie​mi, wszyst​kie nie​bez​pie​czeń​stwa i nie​ja​sno​ści sta​‐ wa​ły się bez​pod​staw​ne. Po​cząt​ko​wo Ra​mar​ren są​dził, że tak może być, lecz szyb​ko tę myśl od​rzu​cił. Jego po​dwój​na pa​mięć zdą​ży​ła już bo​wiem wy​chwy​cić oczy​wi​ste kłam​stwa i roz​bież​no​ści. Abun​di​bot od​mó​wił zwra​ca​nia się do Ra​mar​re​na w my​ślo​mo​‐ wie, twier​dząc, że Shin​ga uni​ka​ją pa​ra​wer​bal​ne​go prze​ka​zu; Falk wie​dział, że to kłam​stwo. Dla​cze​go jed​nak Abun​di​bot to po​wie​dział? Bo chciał skła​mać – opo​wie​dzieć nie​praw​dzi​wą hi​sto​rię o tym, co sta​ło się z „Al​ter​rą” i jej za​ło​gą – i nie mógł lub nie ośmie​lił się prze​ka​zać tego Ra​mar​re​no​wi w my​ślo​mo​wie. Lecz Fal​ko​wi opo​wie​dział taką samą hi​sto​rię wła​śnie w my​ślo​mo​wie. Je​śli to była opo​wieść nie​praw​dzi​wa, Shin​ga po​tra​fi​li kła​mać w my​ślo​mo​‐ wie. Czy za​tem była nie​praw​dzi​wa? Ra​mar​ren od​wo​łał się do pa​mię​ci Fal​ka. Po​cząt​ko​wo wy​da​wa​ło się, że wy​si​‐ łek ko​niecz​ny do zjed​no​cze​nia prze​kra​cza jego siły, lecz w mia​rę jak wal​czył o to, cho​dząc tam i z po​wro​tem po po​grą​żo​nym w ci​szy po​ko​ju, sta​wa​ło się to co​raz ła​twiej​sze, aż na​gle wszyst​kie prze​szko​dy znik​nę​ły. Przy​po​mniał so​bie sło​wa Abun​di​bo​ta: „My, któ​rych znasz jako Shin​ga, je​ste​śmy ludź​mi”… Sły​‐ sząc je, na​wet tyl​ko we wspo​mnie​niu, wie​dział z całą pew​no​ścią, że jest to kłam​stwo. Było to nie​wia​ry​god​ne, lecz i nie​wąt​pli​we. Shin​ga mo​gli fał​szo​wać prze​kaz my​ślo​wy – do​my​sły i oba​wy pod​bi​tej ludz​ko​ści oka​za​ły się słusz​ne. Shin​ga byli wro​ga​mi. Nie byli ludź​mi, lecz ob​cy​mi, ob​da​rzo​ny​mi obcą mocą. Roz​bi​li Ligę i za​wład​‐ nę​li Zie​mią, po​słu​gu​jąc się umie​jęt​no​ścią fał​szo​wa​nia my​ślo​mo​wy. I to oni za​‐ ata​ko​wa​li „Al​ter​rę”, kie​dy wcho​dzi​ła na or​bi​tę Zie​mi – wszyst​kie te opo​wie​ści o re​be​lian​tach były zwy​czaj​nym wy​my​słem. Za​bi​li lub wy​ma​za​li umy​sły wszyst​kich człon​ków za​ło​gi z wy​jąt​kiem dziec​ka, Orry’ego. Ra​mar​ren do​my​‐ ślał się po​wo​du. Ba​da​jąc jego lub ja​kie​goś in​ne​go wy​so​ce wy​szko​lo​ne​go pa​ra​‐ wer​ba​li​stę z za​ło​gi, od​kry​li, że We​re​lia​nie są w sta​nie zde​ma​sko​wać fał​szo​wa​‐ ny prze​kaz my​ślo​wy. Tak to ich prze​stra​szy​ło, że po​zby​li się do​ro​słych człon​‐ ków za​ło​gi, po​zo​sta​wia​jąc so​bie jako źró​dło in​for​ma​cji je​dy​nie nie​szko​dli​we dziec​ko. Ra​mar​re​no​wi zda​wa​ło się, że jego to​wa​rzy​sze po​dró​ży zgi​nę​li za​le​d​wie wczo​raj, i usi​łu​jąc sta​wić czo​ło temu nie​szczę​ściu, któ​re tak na​gle na nie​go spa​dło, pró​bo​wał wy​obra​zić so​bie, że po​dob​nie jak on mo​gli prze​żyć gdzieś na Zie​mi. Lecz je​śli prze​ży​li – a on prze​cież miał nie​zwy​kłe szczę​ście – gdzie są te​raz? Jak się oka​za​ło, Shin​ga stra​ci​li wie​le cza​su, aby usta​lić po​ło​że​nie tyl​ko

jed​ne​go z nich, kie​dy od​kry​li, że go po​trze​bu​ją. Do cze​go był im po​trzeb​ny? Cze​mu go od​szu​ka​li, spro​wa​dzi​li tu​taj, cze​mu przy​wró​ci​li pa​mięć, któ​rą uprzed​nio sami znisz​czy​li? Żad​ne wy​ja​śnie​nie nie zga​dza​ło się z fak​ta​mi, ja​kie znał, oprócz tego jed​ne​‐ go, do któ​re​go do​szedł jako Falk: jest im po​trzeb​ny, żeby po​wie​dzieć, skąd przy​był. To było ta​kie pro​ste, że aż śmiesz​ne. Oszczę​dzi​li Orry’ego, po​nie​waż był tak mło​dy, nie​wy​szko​lo​ny, nie​u​kształ​to​wa​ny, bez​bron​ny, ule​gły – do​sko​na​łe na​‐ rzę​dzie i in​for​ma​tor. Z pew​no​ścią speł​niał wszyst​kie po​kła​da​ne w nim na​dzie​‐ je. Z wy​jąt​kiem jed​nej – nie wie​dział, skąd przy​był… Za​nim to od​kry​li, star​li upra​gnio​ną in​for​ma​cję, czysz​cząc umy​sły, któ​re ją zna​ły, i roz​rzu​ci​li swe ofia​‐ ry po dzi​kiej, spu​sto​szo​nej Zie​mi, żeby zgi​nę​ły za​ata​ko​wa​ne przez dzi​kie zwie​rzę​ta albo żeby zmar​ły z gło​du. Te​raz wie​dział, że Ken Ke​ny​ek, ma​ni​pu​lu​jąc po​przed​nie​go dnia jego umy​‐ słem, usi​ło​wał zmu​sić go do wy​ja​wie​nia, jak brzmi w lin​ga​lu na​zwa słoń​ca We​rel. I wie​dział, że gdy​by wy​ja​wił na​zwę, już by nie żył lub zno​wu był​by bez​ro​zum​nym stwo​rze​niem. Nie Ra​mar​ren był im po​trzeb​ny, lecz jego wie​‐ dza. I nie zdo​by​li jej. Już samo to mu​sia​ło ich za​nie​po​ko​ić. Nic dziw​ne​go. Kel​shań​ski ko​deks do​‐ cho​wa​nia ta​jem​ni​cy, obej​mu​ją​cy rów​nież księ​gi za​gi​nio​nej ko​lo​nii, roz​wi​jał się rów​no​le​gle z osią​gnię​cia​mi tech​nik cał​ko​wi​tej osło​ny men​tal​nej. Mi​sty​ka do​cho​wa​nia ta​jem​ni​cy (a do​kład​niej – pa​no​wa​nia nad sobą) roz​wi​nę​ła się w cią​gu dłu​gich lat ry​go​ry​stycz​nej kon​tro​li nad roz​wo​jem wie​dzy na​uko​wotech​nicz​nej, ści​śle prze​strze​ga​nej przez pierw​szych ko​lo​ni​stów, gdyż Liga Świa​tów na​ło​ży​ła em​bar​go kul​tu​ro​we, za​ka​zu​ją​ce prze​no​sze​nia osią​gnięć na​‐ uko​wych i kul​tu​ral​nych na ko​lo​ni​zo​wa​ne pla​ne​ty. Ogół za​sad, skła​da​ją​cych się na po​ję​cie pa​no​wa​nia nad sobą, był pod​sta​wą, na ja​kiej opie​ra​ła się obec​‐ nie kul​tu​ra We​rel i po​zy​cja jed​nost​ki w hie​rar​chii spo​łecz​nej. Wie​dza i tech​ni​‐ ka mu​sia​ły być świa​do​mie kon​tro​lo​wa​ne. Ta​kie szcze​gó​ły jak praw​dzi​wa na​‐ zwa słoń​ca trak​to​wa​no for​mal​nie i sym​bo​licz​nie, lecz w Kel​shy wie​dza była re​li​gią, a re​li​gia wie​dzą. Ochro​na nie​ty​kal​nych, świę​tych miejsc ludz​kich umy​słów, oto​cze​nie ich nie​wzru​szo​ną, nie​da​ją​cą się po​ko​nać osło​ną, było nie​‐ pod​wa​żal​ną za​sa​dą. Je​śli Ra​mar​ren nie znaj​do​wał się w jed​nym z Miejsc Od​‐ osob​nie​nia i nie zwró​cił się do nie​go w okre​ślo​nej for​mie współ​to​wa​rzysz z tego sa​me​go Po​zio​mu, był ab​so​lut​nie nie​zdol​ny do wy​ja​wie​nia sło​wa​mi czy my​ślo​mo​wą na​zwy słoń​ca jego oj​czy​ste​go świa​ta. Oczy​wi​ście po​sia​dał wie​dzę rów​no​waż​ną: ze​spół da​nych astro​no​micz​nych, któ​re umoż​li​wi​ły mu wy​kre​śle​nie tra​jek​to​rii „Al​ter​ry” z We​rel na Zie​mię; zna​jo​mość do​kład​nej od​le​gło​ści dzie​lą​cej słoń​ca obu pla​net i swo​ją pa​mięć astro​no​ma o po​ło​że​niu gwiazd, ja​kie są wi​docz​ne na nie​bo​skło​nie We​rel. Jed​‐ nak nie wy​do​by​li z nie​go tych in​for​ma​cji, może dla​te​go, że jego umysł po​grą​‐ żo​ny był w zbyt wiel​kim cha​osie, kie​dy Ken Ke​ny​ek swy​mi za​bie​ga​mi przy​‐ wra​cał mu byt – na​wet wte​dy za​dzia​ła​ły jego pa​ra​hip​no​tycz​nie wzmoc​nio​ne

osło​ny men​tal​ne. Wie​dząc, że wróg może wciąż prze​by​wać na Zie​mi, za​ło​ga „Al​ter​ry” nie wy​ru​szy​ła​by w dro​gę nie​przy​go​to​wa​na. W każ​dym ra​zie je​śli wie​dza Shin​ga o za​gad​nie​niach men​tal​nych nie prze​wyż​sza zbyt​nio wie​dzy Kel​shak, nie są w sta​nie zmu​sić go do wy​ja​wie​nia im cze​go​kol​wiek. Mogą tyl​‐ ko mieć na​dzie​ję, że zdo​ła​ją prze​ko​nać go do po​wie​dze​nia im tego, co chcą wie​dzieć. Więc na ra​zie jest, przy​naj​mniej fi​zycz​nie, bez​piecz​ny. Do​pó​ki nie do​wie​dzą się, że pa​mię​ta sie​bie jako Fal​ka. To go zmro​zi​ło. Nie przy​szło mu to wcze​śniej do gło​wy. Jako Falk był dla nich bez​u​ży​tecz​ny, lecz nie​szko​dli​wy. Jako Ra​mar​ren był im po​trzeb​ny – i nie​szko​dli​wy. Lecz jako Falk-Ra​mar​ren sta​no​wił groź​bę. A groź​by nie będą to​le​ro​wa​li, Shin​ga nie mogą so​bie na to po​zwo​lić. W tym kry​ła się od​po​wiedź na ostat​nie py​ta​nie: Dla​cze​go tak bar​dzo chcie​li po​znać po​ło​że​nie We​rel? Co dla nich ta pla​ne​ta zna​czy​ła? I zno​wu ode​zwa​ła się pa​mięć Fal​ka, tym ra​zem przy​wo​łu​jąc spo​koj​ny, po​‐ god​ny, iro​nicz​ny głos sta​re​go Słu​cha​cza, któ​ry był na Zie​mi jesz​cze bar​dziej sa​mot​ny niż Falk: „Nie ma wie​lu Shin​ga”… To zda​nie po​cią​gnę​ło za sobą la​wi​nę za​sły​sza​nych nie​gdyś wie​ści, opi​nii i rad. Sta​re hi​sto​rie, ja​kie Falk sły​szał w Domu Zove, utrzy​my​wa​ły, że Shin​‐ ga byli przy​by​sza​mi z od​le​głych re​jo​nów ga​lak​ty​ki, skądś spo​za Hiad. Za​pew​‐ ne nie​wie​lu z nich prze​by​ło ty​sią​ce lat świetl​nych, bez​miar cza​so​prze​strze​ni. W po​łą​cze​niu z umie​jęt​no​ścią fał​szo​wa​nia prze​ka​zu my​ślo​we​go i in​ny​mi zdol​‐ no​ścia​mi oraz bro​nią ich nie​wiel​ka licz​ba wy​star​czy​ła do in​fil​tra​cji i roz​bi​cia Ligi; lecz czy było ich wy​star​cza​ją​co wie​lu, by za​pa​no​wać nad wszyst​ki​mi świa​ta​mi, któ​re po​dzie​li​li i pod​bi​li? Pla​ne​ty są ogrom​ne w każ​dej ska​li oprócz tej, w ja​kiej mie​rzy się od​le​głość po​mię​dzy nimi. Shin​ga mu​sie​li roz​pro​szyć się i po​świę​cić całą uwa​gę, żeby po​wstrzy​mać pod​bi​te pla​ne​ty przed po​now​‐ nym zjed​no​cze​niem i wspól​nym bun​tem. Orry po​wie​dział Fal​ko​wi, że Shin​ga nie po​dró​żu​ją ani nie pro​wa​dzą han​dlu po​mię​dzy świa​ta​mi; ni​g​dy na​wet nie wi​dział ich świa​tło​wca. Czy dzia​ło się tak dla​te​go, że oba​wia​li się przed​sta​wi​‐ cie​li wła​sne​go ga​tun​ku, zmie​nio​nych przez stu​le​cia po​by​tu na in​nych pla​ne​‐ tach? A może Zie​mia po​zo​sta​ła je​dy​ną pla​ne​tą, któ​rą wciąż wła​da​li, bro​niąc się przed in​ter​wen​cją z in​nych świa​tów? Nie moż​na było mieć co do tego pew​‐ no​ści, nie​mniej praw​do​po​dob​nie na Zie​mi nie było ich wie​lu. Nie chcie​li wie​rzyć w opo​wie​ści Orry’ego o tym, jak Zie​mia​nie na We​rel pod pre​sją śro​do​wi​ska i w wy​ni​ku spon​ta​nicz​nych mu​ta​cji ewo​lu​owa​li ku miej​sco​wym stan​dar​dom bio​lo​gicz​nym, aż w koń​cu mo​gli pło​dzić po​tom​stwo z tu​byl​czy​mi hu​ma​no​ida​mi. Twier​dzi​li, że to nie​moż​li​we, a to ozna​cza​ło, że oni nie mo​gli krzy​żo​wać się z Zie​mia​na​mi. A za​tem wciąż byli ob​cy​mi, na​wet po dwu​na​stu stu​le​ciach, cią​gle sa​mot​ni na Zie​mi. I czy rze​czy​wi​ście byli w sta​nie rzą​dzić ludz​ko​ścią z tego je​dy​ne​go mia​sta? Jesz​cze raz Ra​mar​ren zwró​cił się do Fal​ka po od​po​wiedź. Brzmia​ła „nie”. Wła​da​li ludź​mi, wy​ko​rzy​‐ stu​jąc przy​zwy​cza​je​nie, pod​stęp, strach, utrzy​mu​jąc mo​no​pol na pro​duk​cję bro​ni, za​po​bie​ga​jąc do​mi​na​cji ja​kie​go​kol​wiek sil​ne​go szcze​pu lub ku​mu​la​cji

wie​dzy, któ​ra mo​gła im za​gro​zić. Nie po​zwa​la​li lu​dziom ni​cze​go stwo​rzyć. I sami ni​cze​go nie two​rzy​li. Nie rzą​dzi​li, tyl​ko nisz​czy​li. Te​raz było ja​sne, dla​cze​go We​rel sta​no​wi​ła dla nich śmier​tel​ne za​gro​że​nie. Jak do​tąd uda​wa​ło im się utrzy​mać swe wą​tłe, bli​skie upad​ku zwierzch​nic​two nad kul​tu​rą, któ​rą kie​dyś, daw​no temu, znisz​czy​li i prze​sta​wi​li na wstecz​ny tor, lecz sil​na, licz​na i za​awan​so​wa​na tech​no​lo​gicz​nie ludz​kość prze​cho​wu​ją​ca mity o związ​kach krwi, ja​kie łą​czy​ły ją z Zie​mią, do​rów​nu​ją​ca im uzbro​je​‐ niem i po​zio​mem wie​dzy men​tal​nej, mo​gła ich zmiaż​dżyć jed​nym ude​rze​niem. Gdy​by wy​do​by​li od nie​go dane o po​ło​że​niu We​rel, czy wy​sła​li​by na​tych​miast sta​tek-bom​bę, jak​by przez ot​chłań lat świetl​nych prze​rzu​ci​li dłu​gi pło​ną​cy lont? Wy​da​wa​ło się to aż nad​to praw​do​po​dob​ne. Jed​nak dwa fak​ty prze​ma​wia​ły prze​ciw​ko temu: tro​skli​wie wy​cho​wy​wa​li Orry’ego, jak gdy​by chcie​li uczy​nić z nie​go po​słań​ca, oraz prze​strze​ga​li swe​go je​dy​ne​go Pra​wa. Falk-Ra​mar​ren nie mógł się zde​cy​do​wać, czy za​sa​da Czci dla Ży​cia była ostat​nim po​zo​sta​łym im prze​ja​wem cy​wi​li​za​cji, czy naj​więk​szym z ich wszyst​kich kłamstw. Istot​nie uni​ka​li za​bi​ja​nia istot, któ​re po​sia​da​ły choć​by szcząt​ko​wą świa​do​mość. Nie za​bi​li go, in​nych chy​ba też nie, ich prze​two​rzo​na żyw​ność skła​da​ła się wy​łącz​nie z ro​ślin. Oczy​wi​ste było, że aby pod​po​rząd​ko​‐ wać so​bie lud​ność i ła​twiej nią kie​ro​wać, pod​ju​dza​li ple​mio​na prze​ciw​ko so​bie na​wza​jem, wsz​czy​na​li woj​ny, lecz za​bi​ja​nie po​zo​sta​wia​li lu​dziom, a sta​re prze​ka​zy utrzy​my​wa​ły, że na po​cząt​ku swych rzą​dów sto​so​wa​li in​ży​nie​rię ge​‐ ne​tycz​ną, eu​ge​ni​kę i prze​sie​dle​nia, a nie lu​do​bój​stwo. To mo​gła być praw​da – za​tem pod​po​rząd​ko​wy​wa​li się swe​mu Pra​wu. Cze​mu Orry’ego za​mie​rza​li uczy​nić swym po​słań​cem? Jako je​dy​ny po​zo​sta​ły przy ży​ciu czło​nek eks​pe​dy​cji miał po​wró​cić przez wiry cza​su i prze​strze​ni na We​rel, by opo​wie​dzieć o Zie​mi wszyst​ko, co wpo​ili mu Shin​ga – kwak, kwak, jak te pta​ki, któ​re kwa​ka​ły „to źle za​bi​jać”, jak ten udu​cho​wio​ny dzik i my​szy pisz​czą​ce w pod​zie​miach… Bez​myśl​ny, uczci​wy, go​dzien współ​czu​cia Orry za​‐ niósł​by kłam​stwo na We​rel. Ho​nor i pa​mięć o ko​lo​nii zna​czy​ły dla miesz​kań​ców We​rel bar​dzo wie​le i sły​‐ sząc z Zie​mi wo​ła​nia o po​moc, udzie​li​li​by jej, ale tyl​ko wte​dy, gdy​by usły​sze​li, że nie ma i ni​g​dy nie było tam wro​ga. Gdy​by im po​wie​dział, że Zie​mia jest sta​ro​żyt​nym, szczę​śli​wym raj​skim ogro​dem, naj​praw​do​po​dob​niej nie wy​ru​‐ szy​li​by w tak dłu​gą po​dróż tyl​ko po to, by ją zo​ba​czyć. A je​śli na​wet, to przy​‐ by​li​by nie​uzbro​je​ni, tak jak Ra​mar​ren i jego to​wa​rzy​sze. Jesz​cze je​den głos ode​zwał się w jego pa​mię​ci, daw​niej​szy, do​cho​dzą​cy z le​‐ śnej głu​szy: „Nie mo​że​my wiecz​nie żyć tak jak te​raz. Musi ist​nieć na​dzie​ja, znak…”. Nie przy​był tu​taj z po​sła​niem do ludz​ko​ści, tak jak ma​rzył so​bie Zove. Na​‐ dzie​ja była jesz​cze dziw​niej​sza niż ta, o któ​rej mó​wił Zove, znak bar​dziej nie​‐ ja​sny. Miał prze​ka​zać po​sła​nie od ludz​ko​ści, ich wo​ła​nie o po​moc, o wy​zwo​le​‐ nie.

Mu​szę wró​cić do domu, mu​szę po​wie​dzieć im praw​dę, po​my​ślał. Shin​ga ze​‐ chcą za wszel​ką cenę temu za​po​biec, wy​ślą Orry’ego, a mnie za​trzy​ma​ją tu​taj albo za​bi​ją. Nie​ustan​ny wy​si​łek, aby my​śleć spój​nie, spo​wo​do​wał ogrom​ne zmę​cze​nie. Wię​zy woli roz​luź​ni​ły się, nie​pew​na kon​tro​la, jaką uda​ło mu się zdo​być nad swym udrę​czo​nym po​dwój​nym umy​słem, pry​snę​ła. Wy​czer​pa​ny osu​nął się na łóż​ko i ujął gło​wę w dło​nie. Gdy​bym tyl​ko mógł wró​cić do domu, po​my​ślał. Gdy​bym tyl​ko mógł przejść się jesz​cze raz z Parth po Dłu​gim Polu… To były prze​peł​nio​ne ża​lem pra​gnie​nia ma​rzą​ce​go Fal​ka. Ra​mar​ren pró​bo​‐ wał umknąć przed tą bez​na​dziej​ną tę​sk​no​tą, przy​wo​łu​jąc we wspo​mnie​niach żonę, Ad​ris, ciem​no​wło​są, zło​to​oką, ubra​ną w suk​nię uszy​tą z ty​sią​ca srebr​‐ nych łań​cusz​ków. Jego ślub​na ob​rącz​ka zgi​nę​ła. A Ad​ris nie żyła. Zmar​ła już daw​no, daw​no temu. Wy​szła za nie​go, wie​dząc, że będą ra​zem nie​wie​le dłu​żej niż je​den księ​ży​co​wy mie​siąc, po​nie​waż wy​ru​szał w po​dróż na Zie​mię. I pod​czas tej jed​nej strasz​li​wej chwi​li, jaką trwa​ła jego po​dróż, ona zdą​ży​ła prze​żyć swe ży​cie, ze​sta​rzeć się i umrzeć. Być może nie żyła już od stu ziem​‐ skich lat. „Po​wi​nie​neś umrzeć sto lat temu”, po​wie​dział ksią​żę Kan​sas do nic nie​ro​zu​‐ mie​ją​ce​go Fal​ka, wi​dząc, wy​czu​wa​jąc lub roz​po​zna​jąc dru​gie​go czło​wie​ka, któ​ry był w nim za​tra​co​ny, czło​wie​ka uro​dzo​ne​go tak daw​no temu. Je​śli te​raz Ra​mar​ren zdo​łał​by po​wró​cić na We​rel, jesz​cze bar​dziej prze​sko​czył​by swo​ją przy​szłość. Bli​sko trzy stu​le​cia mi​nę​ły​by wów​czas od cza​su, kie​dy po raz ostat​ni wi​dział swój dom – wszyst​ko by​ło​by zmie​nio​ne, był​by na We​rel tak samo obcy jak na Zie​mi. Było tyl​ko jed​no je​dy​ne miej​sce, do któ​re​go na​praw​dę mógł​by po​wró​cić jak do domu, gdzie zo​stał​by po​wi​ta​ny z ra​do​ścią przez tych, któ​rzy go ko​cha​li: to był Dom Zove. I tego domu ni​g​dy już nie zo​ba​czy. Jego dro​ga pro​wa​dzi poza Zie​mię. Ma tyl​ko je​den cel – musi do​trzeć do koń​ca tej dro​gi.

10 Na​stał ja​sny po​ra​nek, a on był bar​dzo głod​ny. Pod​szedł do ukry​tych drzwi i za​wo​łał gło​śno o je​dze​nie. Nie otrzy​mał od​po​wie​dzi, lecz nie​ba​wem wy​ko​‐ naw​ca przy​niósł po​si​łek i ob​słu​żył go. Kie​dy Ra​mar​ren koń​czył jeść, usły​szał z ze​wnątrz krót​ki dźwięk. – Wejść – po​wie​dział w swym oj​czy​stym ję​zy​ku. Do po​ko​ju wszedł Har Orry, po​tem wy​so​ki Shin​ga Abun​di​bot i jesz​cze dwóch in​nych, któ​rych Ra​mar​ren ni​g​dy przed​tem nie wi​dział. Jed​nak znał ich imio​na: Ken Ke​ny​ek i Krad​gy. Przed​sta​wi​li mu się – na​le​ża​ło dbać o po​zo​ry grzecz​no​ści. Ra​mar​ren stwier​dził, że kon​tro​lu​je się zu​peł​nie do​brze, mógł za​‐ cho​wy​wać się spon​ta​nicz​nie. Czuł, że men​ta​li​sta Ken Ke​ny​ek usi​łu​je prze​nik​‐ nąć jego osło​ny z nie​ma​łą siłą i zręcz​no​ścią, ale to go nie mar​twi​ło. Je​śli jego osło​ny wy​trzy​ma​ły na​wet pa​ra​hip​no​tycz​ne za​bie​gi, z pew​no​ścią nie za​wio​dą te​raz. Ża​den z nich nie skie​ro​wał do nie​go prze​ka​zu my​ślo​we​go. Sta​li do​oko​ła dziw​nie sztyw​ni, jak gdy​by bo​jąc się, że zo​sta​ną do​tknię​ci, i mó​wi​li tyl​ko szep​tem. Za​dał im kil​ka py​tań do​ty​czą​cych Zie​mi, ludz​ko​ści, Shin​ga, któ​rych moż​na się było po nim, Ra​mar​re​nie, spo​dzie​wać, i z uwa​gą słu​chał od​po​wie​‐ dzi. W pew​nej chwi​li spró​bo​wał do​stro​ić się do Orry’ego, ale mu się nie uda​ło. Chło​piec nie oto​czył swe​go umy​słu osło​ną, lecz za​pew​ne zo​stał pod​da​ny ja​‐ kimś men​tal​nym za​bie​gom, któ​re po​zba​wi​ły go i tak nie​wiel​kich, na​by​tych w dzie​ciń​stwie umie​jęt​no​ści od​bie​ra​nia prze​ka​zu, a po​nad​to był pod dzia​ła​‐ niem nar​ko​ty​ku. Na​wet kie​dy Ra​mar​ren prze​słał mu krót​ki, po​uf​ny sy​gnał ich związ​ku w prech​noi, za​czął po​cią​gać pa​rii​thę z tuby. W tym ja​skra​wym, osza​ła​mia​ją​cym, peł​nym złud świe​cie da​wa​ła mu po​czu​cie bez​pie​czeń​stwa, ale zmy​sły miał stę​pio​ne. – Jak do​tąd nie wi​dzia​łeś na Zie​mi ni​cze​go oprócz tego po​ko​ju – ode​zwał się do Ra​mar​re​na ochry​płym szep​tem ten ubra​ny jak ko​bie​ta, Krad​gy. Ra​mar​ren miał się na bacz​no​ści przed nimi wszyst​ki​mi, lecz Krad​gy bu​dził w nim szcze​‐ gól​ny lęk i od​ra​zę. Z tego oty​łe​go cia​ła okry​te​go ob​szer​ny​mi sza​ta​mi, dłu​gich ciem​no​pur​pu​ro​wych wło​sów i ochry​płe​go szep​tu wy​zie​rał cień noc​ne​go kosz​‐ ma​ru. – Chciał​bym zo​ba​czyć wię​cej. – Po​ka​że​my ci wszyst​ko, co tyl​ko ze​chcesz zo​ba​czyć. Zie​mia stoi otwo​rem przed jej czci​god​nym go​ściem. – Nie pa​mię​tam, że​bym wi​dział Zie​mię z „Al​ter​ry”, kie​dy wcho​dzi​li​śmy na

or​bi​tę – rzekł Ra​mar​ren w lin​ga​lu, twar​do, po we​re​liań​sku ak​cen​tu​jąc zgło​‐ ski. – Nie pa​mię​tam rów​nież ata​ku na sta​tek. Czy mo​że​cie mi to wy​ja​śnić? To py​ta​nie mo​gło być ry​zy​kow​ne, lecz był nie​zmier​nie cie​kaw od​po​wie​dzi – w jego po​dwój​nej pa​mię​ci tu wciąż zia​ła pust​ka. – Znaj​do​wa​li​ście się w sta​nie, któ​ry my na​zy​wa​my achro​nią, prze​ci​w​cza​sem – od​parł Ken Ke​ny​ek. – Wy​cho​dząc z pod​świetl​nej, zna​leź​li​ście się od razu na ba​rie​rze, po​nie​waż wasz sta​tek nie miał re​tem​po​ra​li​za​to​ra. W tym mo​men​cie i przez kil​ka mi​nut lub go​dzin póź​niej by​li​ście albo nie​przy​tom​ni, albo obłą​ka​‐ ni. – Nie ze​tknę​li​śmy się z czymś ta​kim pod​czas na​szych krót​kich prób​nych lo​‐ tów z pręd​ko​ścią świa​tła. – Im dłuż​szy lot, tym sil​niej​szy efekt ba​rie​ry. – Za​praw​dę, nie​zwy​kłym i zdu​mie​wa​ją​cym wy​czy​nem była ta po​dróż na od​‐ le​głość stu dwu​dzie​stu pię​ciu lat świetl​nych tyl​ko po to, aby wy​pró​bo​wać sta​‐ tek! – ode​zwał się swym skrzy​pią​cym szep​tem, jak zwy​kle kwie​ci​ście, Abun​‐ di​bot. Ra​mar​ren przy​jął kom​ple​ment, nie ko​ry​gu​jąc od​le​gło​ści. – Po​zwól​cie, pa​no​wie, po​ka​że​my na​sze​mu go​ścio​wi mia​sto. Rów​no​cze​śnie ze sło​wa​mi Abun​di​bo​ta Ra​mar​ren prze​chwy​cił trans​mi​sję my​‐ ślo​mo​wy po​mię​dzy Krad​gym i Ken Ke​ny​ekiem, ale nie zro​zu​miał tre​ści. Był zbyt za​ję​ty utrzy​my​wa​niem wła​snej osło​ny, aby móc pod​słu​chi​wać czy​jeś prze​ka​zy. – Sta​tek, na któ​rym po​wró​ci​cie na We​rel – ode​zwał się Ken Ke​ny​ek – jest oczy​wi​ście wy​po​sa​żo​ny w re​tem​po​ra​li​za​tor, tak że nie bę​dzie​cie zmu​sze​ni od​‐ czu​wać tego przy​kre​go roz​stro​ju umy​sło​we​go, wcho​dząc w prze​strzeń oko​ło​‐ pla​ne​tar​ną. Ra​mar​ren pod​niósł się, ra​czej nie​zgrab​nie – Falk przy​wykł do krze​seł, lecz Ra​mar​ren nie i było mu bar​dzo nie​wy​god​nie, kie​dy tak za​sia​dał w po​wie​trzu – lecz za​raz sta​nął bez ru​chu i do​pie​ro po chwi​li za​py​tał: – Sta​tek, na któ​rym po​wró​ci​my?… Orry uniósł wzrok pe​łen na​dziei i nie​pew​no​ści. Krad​gy ziew​nął, po​ka​zu​jąc moc​ne żół​te zęby. – Przy​go​to​wa​li​śmy świa​tło​wiec – rzekł Abun​di​bot – któ​ry za​bie​rze cie​bie, lor​dzie Agad, i Har Orry’ego na We​rel, kie​dy już zo​ba​czysz na Zie​mi wszyst​‐ ko, co pra​gniesz zo​ba​czyć, i do​wiesz się wszyst​kie​go, co chcesz wie​dzieć. Sami pra​wie nie po​dró​żu​je​my. Nie ma już wo​jen, nie mu​si​my han​dlo​wać z in​ny​mi świa​ta​mi i nie chce​my zno​wu do​pro​wa​dzić bied​nej Zie​mi do ban​kruc​twa, wy​‐ da​jąc ogrom​ne kwo​ty na bu​do​wę świa​tło​wców, któ​re mia​ły​by słu​żyć tyl​ko za​‐ spo​ko​je​niu na​szej cie​ka​wo​ści. My, lu​dzie Zie​mi, je​ste​śmy już sta​rą rasą, za​‐ miast ba​dać i wtrą​cać się w spra​wy in​nych, wo​li​my po​zo​stać w domu i pie​lę​‐ gno​wać na​sze ogro​dy. „Nowa Al​ter​ra” już stoi na ko​smo​dro​mie, a We​rel ocze​‐ ku​je twe​go po​wro​tu. Wiel​ka szko​da, że two​ja cy​wi​li​za​cja nie od​kry​ła jesz​cze za​sad dzia​ła​nia an​si​bla, mo​gli​by​śmy wów​czas prze​słać im wia​do​mość. Oczy​‐

wi​ście, do tego cza​su mogą już po​sia​dać na​tych​mia​sto​wy prze​kaź​nik, lecz nie mo​że​my się z nimi po​łą​czyć, nie zna​jąc współ​rzęd​nych. – Tak, rze​czy​wi​ście – od​parł grzecz​nie Ra​mar​ren. Po tych sło​wach w po​ko​ju za​wi​sła na​pię​ta ci​sza. – Wy​da​je mi się, że nie ro​zu​miem – do​dał po chwi​li. – An​sibl… – Wiem, co to jest an​sibl, cho​ciaż nie wiem, jak dzia​ła. Tak jak po​wie​dzia​łeś, pa​nie, kie​dy opusz​cza​łem We​rel, nie od​kry​to tam jesz​cze za​sad dzia​ła​nia na​‐ tych​mia​sto​we​go prze​kaź​ni​ka. Nie ro​zu​miem na​to​miast, co prze​szka​dza wam spró​bo​wać po​łą​czyć się z We​rel. Nie​bez​pie​czeń​stwo. Był te​raz czuj​ny, skon​cen​tro​wa​ny jak gracz, któ​ry wie, że nie może po​ru​szyć już ani jed​nej bier​ki, i wy​czu​wał nie​mal elek​trycz​ne na​‐ pię​cie pod sztyw​ny​mi ma​ska​mi tych trzech twa​rzy. – Prech Ra​mar​ren – ode​zwał się Abun​di​bot – jako że Har Orry był za mło​‐ dy, aby do​wie​dzieć się, jaka od​le​głość dzie​li na​sze słoń​ca, ni​g​dy nie mie​li​śmy za​szczy​tu po​znać do​kład​ne​go po​ło​że​nia We​rel, cho​ciaż mamy o tym ogól​ne wy​obra​że​nie. Kie​dy Har Orry za​czął bie​glej po​słu​gi​wać się lin​ga​lem, nie był w sta​nie po​wie​dzieć nam, jak brzmi w nim na​zwa słoń​ca We​rel. Wów​czas wie​dzie​li​by​śmy, o ja​kie słoń​ce cho​dzi, ten ję​zyk bo​wiem jest wspól​nym dzie​‐ dzic​twem po cza​sach Ligi. Za​tem zmu​sze​ni by​li​śmy ocze​ki​wać na twą po​moc, któ​ra jest nie​zbęd​na, aby​śmy mo​gli pod​jąć pró​bę skon​tak​to​wa​nia się z We​rel przez an​sibl lub za​pro​gra​mo​wać współ​rzęd​ne na stat​ku. – Nie zna​cie na​zwy słoń​ca, wo​kół któ​re​go krą​ży We​rel? – Nie​ste​ty. Gdy​byś ze​chciał nam po​wie​dzieć… – Nie mogę wam tego po​wie​dzieć. Na​wet nie oka​za​li zdzi​wie​nia – byli zbyt za​ję​ci sobą, zbyt ego​cen​trycz​ni. – Czy to zna​czy, że ty rów​nież nie wiesz? – ode​zwał się Krad​gy swym po​nu​‐ rym szep​tem. – Nie mogę po​wie​dzieć wam praw​dzi​wej na​zwy słoń​ca – od​parł spo​koj​nie Ra​mar​ren. Tym ra​zem prze​chwy​cił i zro​zu​miał błysk my​ślo​wy prze​sła​ny od Ken Ke​ny​‐ eka do Abun​di​bo​ta: Mó​wi​łem ci. – Prze​pra​szam, prech Ra​mar​ren, za moją igno​ran​cję co do spraw ob​ję​tych za​ka​zem in​for​mo​wa​nia. Nic wię​cej nie mogę przy​to​czyć na swe uspra​wie​dli​‐ wie​nie. Wy​bacz, pro​szę… Abun​di​bot skrzy​piał da​lej, kie​dy na​gle prze​rwał mu Orry, któ​re​go ostat​nie sło​wa Ra​mar​re​na prze​stra​szy​ły do tego stop​nia, że wy​rwał się z odrę​twie​nia. – Prech Ra​mar​ren, na pew​no bę​dziesz mógł na​sta​wić współ​rzęd​ne na stat​‐ ku! Chy​ba pa​mię​tasz… pa​mię​tasz wszyst​ko, co wie​dzia​łeś jako na​wi​ga​tor? – Czy chcesz wró​cić do domu, ve​sprech? – za​py​tał Ra​mar​ren spo​koj​nie. – Tak! – Za dwa​dzie​ścia lub trzy​dzie​ści dni, je​śli zgo​dzą się nasi go​spo​da​rze, któ​rzy ofia​ro​wa​li nam tak wspa​nia​ły dar, po​wró​ci​my na ich stat​ku na We​rel. Przy​‐

kro mi – rzekł, od​wra​ca​jąc się do Shin​ga – że nie od​po​wia​dam na wa​sze py​ta​‐ nie. Moje mil​cze​nie jest nie​god​ną od​pła​tą za wa​szą wiel​ko​dusz​ność. – Gdy​by​‐ śmy uży​wa​li my​ślo​mo​wy, po​my​ślał, ta roz​mo​wa nie by​ła​by tak wy​twor​na, gdyż ja nie po​tra​fię my​ślo​mo​wy fał​szo​wać. – To nie ma zna​cze​nia, lor​dzie Agad! Waż​ny jest twój bez​piecz​ny po​wrót, a nie na​sze py​ta​nia! Je​śli tyl​ko po​tra​fisz za​pro​gra​mo​wać sta​tek, a wszyst​kie na​sze ar​chi​wa i kom​pu​te​ry na​wi​ga​cyj​ne są w każ​dej chwi​li do two​jej dys​po​zy​‐ cji, wów​czas py​ta​nie zna​czy tyle samo co od​po​wiedź. Fak​tycz​nie żeby się do​wie​dzieć, gdzie leży We​rel, wy​star​czy, że zde​ko​du​ją kurs, jaki za​pro​gra​mu​ję w kom​pu​te​rach ich stat​ku, zo​rien​to​wał się Ra​mar​‐ ren. Wte​dy wy​ma​żą mi umysł, a chłop​cu po​wie​dzą, że przy​wró​ce​nie mi pa​‐ mię​ci osta​tecz​nie za​koń​czy​ło się nie​po​wo​dze​niem. Po​tem wy​ślą Orry’ego, aby za​niósł ich po​sła​nie na We​rel. A nie ufa​ją mi, bo wie​dzą, że mogę wy​kryć ich men​tal​ne kłam​stwa. Z tej pu​łap​ki nie ma wyj​ścia. Prze​szli przez za​mglo​ne sale, zje​cha​li win​da​mi i wszy​scy ra​zem zna​leź​li się na uli​cy za​la​nej bla​skiem słoń​ca. Ta część po​dwój​ne​go umy​słu, któ​rą zaj​mo​‐ wał Falk, była te​raz nie​mal cał​ko​wi​cie stłu​mio​na i Ra​mar​ren po​ru​szał się, my​ślał i mó​wił zu​peł​nie swo​bod​nie. Czuł sta​łą, bacz​ną go​to​wość umy​słów Shin​ga, szcze​gól​nie Ken Ke​ny​eka, do prze​nik​nię​cia przez naj​drob​niej​szą szcze​li​nę jego osło​ny lub prze​chwy​ce​nia naj​drob​niej​sze​go błę​du. Ten nie​ustan​‐ ny na​pór zmu​szał go do zdwo​jo​nej czuj​no​ści. I wła​śnie jako Ra​mar​ren, obcy, spoj​rzał w nie​bo i zo​ba​czył żół​te słoń​ce Zie​mi. Za​trzy​mał się, prze​nik​nię​ty na​głą ra​do​ścią. To się mało komu zda​rzy​ło – wi​‐ dział w swo​im ży​ciu świa​tło dwóch słońc, po​ma​rań​czo​wo​zło​te​go We​rel i bia​ło​‐ zło​te​go Zie​mi. Chło​piec stał tuż obok i Ra​mar​ren za​czął szep​tać po​zdro​wie​nie, ja​kie​go uczą się kel​shań​skie dzie​ci, aby wi​tać słoń​ce o po​ran​ku lub po dłu​gich zi​mo​wych za​wie​ru​chach: „Niech bę​dzie po​zdro​wio​na gwiaz​da ży​cia, śro​dek roku…”. Orry pod​chwy​cił w po​ło​wie i mó​wił da​lej ra​zem z nim. Te sło​wa spra​wi​ły, że po raz pierw​szy za​dzierz​gnę​ła się po​mię​dzy nimi nić praw​dzi​we​go zro​zu​mie​‐ nia, a Ra​mar​ren wie​dział, że za​pew​ne bę​dzie po​trze​bo​wał Orry’ego, za​nim ta gra do​bie​gnie koń​ca. Za​czę​li krą​żyć śmi​ga​czem po mie​ście. Ra​mar​ren za​da​wał py​ta​nia, ja​kich moż​na było od nie​go ocze​ki​wać, a Shin​ga od​po​wia​da​li, jak uwa​ża​li za sto​sow​‐ ne. Abun​di​bot opi​sał szcze​gó​ło​wo, jak całe Es Toch – wie​że, mo​sty, uli​ce i pa​‐ ła​ce – zbu​do​wa​ne zo​sta​ło z dnia na dzień ty​siąc lat temu na rzecz​nej wy​spie po dru​giej stro​nie pla​ne​ty i jak w cią​gu stu​le​ci, ile​kroć mie​li ocho​tę po​czuć się Wład​ca​mi Zie​mi, przy​wo​ły​wa​li swe zdu​mie​wa​ją​ce ma​szy​ny i urzą​dze​nia, aby prze​nio​sły całe mia​sto na nowe miej​sce. Była to nie​zwy​kła i zaj​mu​ją​ca hi​sto​‐ ria. Orry, prze​ko​na​ny o jej praw​dzi​wo​ści i otę​pia​ły od nar​ko​ty​ków, nie wy​ra​‐ żał żad​nych wąt​pli​wo​ści, na​to​miast czy Ra​mar​ren uwie​rzy, czy nie, zda​wa​ło się nie mieć więk​sze​go zna​cze​nia. Abun​di​bot kła​mał dla sa​mej przy​jem​no​ści kła​ma​nia. Szcze​gó​ło​wo opi​sy​wał, w jaki spo​sób rzą​dzo​no Zie​mią, jak wie​lu

Shin​ga prze​bra​nych za „zwy​kłych tu​byl​ców” żyje wśród zwy​czaj​nych lu​dzi, re​ali​zu​jąc wiel​ki plan stwo​rzo​ny w Es Toch, jak bez​tro​ska i za​do​wo​lo​na jest nie​mal cała ludz​kość, bo wie, że Shin​ga utrzy​ma​ją po​kój, ła​god​nie po​skro​mią gru​py nisz​czy​ciel​skie i bun​tow​ni​cze. Od​ma​lo​wał Zie​mię jako pla​ne​tę skrom​‐ nych lu​dzi miesz​ka​ją​cych w ma​łych, skrom​nych do​mach i zor​ga​ni​zo​wa​nych w mi​łu​ją​ce po​kój szcze​py i gru​py miej​skie, nie​wie​dzą​cych co to woj​ny, za​bi​ja​‐ nie i prze​lud​nie​nie, nie​pa​mię​ta​ją​cych o daw​nych osią​gnię​ciach i am​bi​cjach – szczę​śli​we dzie​ci bez​piecz​ne pod sta​łą, do​bro​tli​wą opie​ką ka​sty Shin​ga i w ra​‐ zie po​trze​by ma​ją​ce do dys​po​zy​cji ich nie​wia​ry​god​ne osią​gnię​cia tech​no​lo​gicz​‐ ne… Wciąż taka sama, choć w róż​nych od​mia​nach, opo​wieść cią​gnę​ła się i cią​gnę​‐ ła, olśnie​wa​ją​ca i uspo​ka​ja​ją​ca. Nic dziw​ne​go, że bied​ny, po​zo​sta​wio​ny sa​me​‐ mu so​bie Orry uwie​rzył w to – Ra​mar​ren też by uwie​rzył, gdy​by nie wspo​‐ mnie​nia Fal​ka z lasu i rów​nin, uka​zu​ją​ce jak na dło​ni nie​praw​dzi​wość tej opo​‐ wie​ści. Falk żył na Zie​mi nie po​śród dzie​ci, lecz wśród lu​dzi, roz​na​mięt​nio​‐ nych, cier​pią​cych, nie​kie​dy nie​wie​le róż​nią​cych się od zwie​rząt. Tego dnia po​ka​za​li mu całe Es Toch. Ra​mar​re​no​wi, któ​ry spę​dził ży​cie wśród sta​rych ulic We​gest i w wiel​kich Zi​mo​wych Do​mach Ka​spo​ol, wy​da​ło się po​dob​ne do de​ko​ra​cji te​atral​nej, mdłe i sztucz​ne, wy​wo​łu​ją​ce za​chwyt je​‐ dy​nie swym nie​sa​mo​wi​tym po​ło​że​niem po dwóch stro​nach prze​pa​ści. Po​tem Ken Ke​ny​ek na zmia​nę z Abun​di​bo​tem za​czę​li za​bie​rać Ra​mar​re​na i Orry’ego na ca​ło​dnio​we wy​ciecz​ki stra​to​lo​ta​mi i sta​tecz​ka​mi pla​ne​tar​ny​mi, po​ka​zu​jąc im wszyst​kie kon​ty​nen​ty, a na​wet z daw​na opusz​czo​ny Księ​życ. Mi​ja​ły dni, a oni da​lej gra​li przed​sta​wie​nia przede wszyst​kim ze wzglę​du na Orry’ego, bo Ra​mar​ren był im po​trzeb​ny tyl​ko do cza​su, do​pó​ki nie wy​do​bę​dą z nie​go tego, co chcą wie​dzieć. Cho​ciaż był nie​ustan​nie śle​dzo​ny – te​le​pa​tycz​nie, a tak​że bez​po​śred​nio, za po​mo​cą urzą​dzeń elek​tro​nicz​nych – jego swo​bo​da nie była w ni​czym ogra​ni​cza​na. Wi​docz​nie zro​zu​mie​li, że te​raz nie mu​szą się z jego stro​ny ni​cze​go oba​wiać. Może więc po​zwo​lą mu wró​cić do domu wraz z Or​rym. Być może w swej nie​‐ świa​do​mo​ści uwa​ża​ją go za wy​star​cza​ją​co nie​szko​dli​we​go, aby po​zwo​lić mu na opusz​cze​nie Zie​mi, nie tknąw​szy przed​tem jego no​we​go umy​słu. Wie​dział, że swą uciecz​kę z Zie​mi mógł wy​ku​pić je​dy​nie za cenę in​for​ma​cji, ja​kiej po​żą​da​li – da​nych o po​ło​że​niu We​rel. Jak do​tąd wię​cej o nią nie py​ta​li. Osta​tecz​nie po co Shin​ga wie​dza o po​ło​że​niu We​rel? Mo​gli bez​zwłocz​nie ata​ko​wać swe​go po​ten​cjal​ne​go wro​ga. Mo​gli wy​słać za „Nową Al​ter​rą” au​to​ma​tycz​ną son​dę z an​si​blem na po​kła​dzie, aby na​tych​‐ miast prze​ka​zy​wał im in​for​ma​cje o ja​kich​kol​wiek przy​go​to​wa​niach do lo​tów mię​dzy​gwiezd​nych. An​sibl dał​by im sto czter​dzie​ści lat prze​wa​gi nad We​rel; mo​gli​by po​wstrzy​mać eks​pe​dy​cję na Zie​mię, za​nim by wy​star​to​wa​ła. Je​dy​ną tak​tycz​ną prze​wa​gą We​rel był fakt, że Shin​ga nie zna​li jej po​ło​że​nia i mo​gli stra​cić kil​ka stu​le​ci na jej zlo​ka​li​zo​wa​nie. Za​tem szan​sa uciecz​ki dla Ra​mar​‐ re​na rów​na​ła się ce​nie spro​wa​dze​nia strasz​li​we​go nie​bez​pie​czeń​stwa na

świat, za któ​ry tu​taj sa​mot​nie od​po​wia​dał. Cały czas usi​ło​wał zna​leźć ja​kieś wyj​ście z tego fa​tal​ne​go po​ło​że​nia, la​ta​jąc z Or​rym i jed​nym czy dru​gim Shin​ga tu i tam po ca​łej Zie​mi, któ​ra roz​cią​ga​ła się pod ich sto​pa​mi jak wiel​ki, wspa​nia​ły, za​dba​ny ogród. Szu​kał me​to​dy, jak z kon​tro​lo​wa​ne​go stać się kon​tro​lu​ją​cym – bo tak na​ka​zy​wa​ła mu jego kel​‐ shań​ska men​tal​ność. Każ​da sy​tu​acja, na​wet cha​os czy pu​łap​ka, może stać się ja​sna i sama do​pro​wa​dzić do wła​ści​we​go roz​wią​za​nia, gdyż osta​tecz​nie głów​‐ ną rolę gra nie dys​har​mo​nia, tyl​ko nie​po​ro​zu​mie​nie, nie przy​pa​dek czy nie​‐ szczę​ście, tyl​ko nie​wie​dza. Tak my​ślał Ra​mar​ren, a jego dru​ga du​sza, Falk, nie zga​dzał się z tym, lecz za​ra​zem nie po​świę​cał ani chwi​li na szu​ka​nie roz​‐ wią​za​nia. Falk bo​wiem wi​dział ma​to​we i błysz​czą​ce ka​mie​nie prze​su​wa​ją​ce się po dru​tach wzor​ca i miesz​kał ra​zem z ludź​mi – kró​la​mi na wy​gna​niu na ich wła​snej Zie​mi w ich upa​dłej po​sia​dło​ści – i wy​da​wa​ło mu się, że ża​den czło​wiek nie może zmie​nić swe​go prze​zna​cze​nia ani za​pa​no​wać nad grą, może je​dy​nie cze​kać, by błysz​czą​cy klej​not szczę​ścia prze​su​nął się po nit​ce cza​su. Tak więc, pod​czas gdy Ra​mar​ren gło​wił się nad roz​wią​za​niem, Falk przy​cza​ił się i cze​kał. I gdy nada​rzy​ła się oka​zja, wy​ko​rzy​stał ją, lub ra​czej, gdy sy​tu​‐ acja się zmie​ni​ła, zo​stał przez nią wy​ko​rzy​sta​ny. Ta chwi​la nie wy​róż​nia​ła się ni​czym szcze​gól​nym. Znaj​do​wa​li się wraz z Ken Ke​ny​ekiem w szyb​kim, ma​łym, au​to​ma​tycz​nym stra​to​lo​cie, w jed​nej z tych wspa​nia​łych ma​szyn, któ​re po​zwa​la​ły Shin​ga tak efek​tyw​nie pa​tro​lo​‐ wać i nad​zo​ro​wać cały świat. Po​wra​ca​li do Es Toch po dłu​gim lo​cie nad wy​‐ spa​mi Oce​anu Za​chod​nie​go. Na jed​nej z nich za​trzy​ma​li się na kil​ka go​dzin przy ludz​kim osie​dlu. Tu​byl​cy z tego ar​chi​pe​la​gu byli pięk​ny​mi, za​do​wo​lo​ny​‐ mi z sie​bie ludź​mi, od​da​ją​cy​mi się bez resz​ty że​glar​stwu, pły​wa​niu i sek​so​wi w fa​lach la​zu​ro​we​go mo​rza – dla We​re​lian ich styl ży​cia sta​no​wił wspa​nia​ły przy​kład ludz​kie​go szczę​ścia i za​co​fa​nia: nie ma o co się mar​twić, nie ma się cze​go oba​wiać. Orry drze​mał, trzy​ma​jąc w pal​cach tubę pa​rii​thy. Ken Ke​ny​ek prze​łą​czył po​jazd na au​to​ma​tycz​ny pi​lo​taż i wraz z Ra​mar​re​nem – jak za​wsze nie​co od​‐ da​lo​ny od nie​go, gdyż Shin​ga ni​g​dy nie do​pusz​cza​li do fi​zycz​ne​go kon​tak​tu z kim​kol​wiek – pa​trzył na błę​kit​ną wodę oce​anu. Ra​mar​ren był zmę​czo​ny i w tej przy​jem​nej chwi​li za​wie​sze​nia wy​so​ko w prze​zro​czy​stej bań​ce po​środ​‐ ku błę​kit​no​zło​tej kuli po​wie​trza i wody po​zwo​lił so​bie na odro​bi​nę re​lak​su. – To pięk​ny świat – ode​zwał się Shin​ga. – Tak, pięk​ny. – Praw​dzi​wy klej​not wśród wszyst​kich świa​tów… Czy We​rel jest rów​nie pięk​na? – Nie. Jest bar​dziej su​ro​wa. – To może być sku​tek dłu​gie​go roku. Jak dłu​gie​go? Czy li​czy sześć​dzie​siąt ziem​skich lat? – Tak. – Po​wie​dzia​łeś, że uro​dzi​łeś się je​sie​nią. To by zna​czy​ło, że przed opusz​cze​‐

niem We​rel ni​g​dy nie wi​dzia​łeś swe​go świa​ta la​tem. – Raz, kie​dy po​le​cia​łem na pół​ku​lę po​łu​dnio​wą. Tam zimy są cie​plej​sze, a lata chłod​niej​sze niż u nas, w Kel​shy. Ni​g​dy nie wi​dzia​łem lata na pół​no​cy. – Może jesz​cze zo​ba​czysz. Je​śli po​wró​cił​byś w cią​gu kil​ku mie​się​cy, jaka wów​czas by​ła​by pora roku na We​rel? Ra​mar​ren ob​li​czał przez kil​ka se​kund i od​parł: – Póź​ne lato, być może dwu​dzie​sty księ​ży​co​wy mie​siąc lata. – Mnie wy​szło, że to bę​dzie je​sień… ile cza​su zaj​mie po​dróż? – Sto czter​dzie​ści dwa ziem​skie lata – od​parł Ra​mar​ren i wpadł w pa​ni​kę. Za​marł. Czuł obec​ność ob​ce​go umy​słu w swo​im – kie​dy mó​wił, Ken Ke​ny​ek wy​son​do​wał go te​le​pa​tycz​nie, zna​lazł lukę w jego men​tal​nej osło​nie, do​stro​ił się do jego umy​słu i prze​jął nad nim wła​dzę. Sta​no​wi​ło to do​wód nie​wia​ry​god​‐ nej cier​pli​wo​ści i nie​zwy​kłych te​le​pa​tycz​nych zdol​no​ści Shin​ga. Ale nie, wszyst​ko było w po​rząd​ku. Ra​mar​ren bał się tego, lecz te​raz, kie​dy już się to sta​ło, wszyst​ko było w ab​so​lut​nym po​rząd​ku. Ken Ke​ny​ek ode​zwał się do nie​go, już nie skrzy​pią​cym szep​tem, lecz w my​‐ ślo​mo​wie: Tak, te​raz już wszyst​ko w po​rząd​ku, to do​brze, wspa​nia​le. Miło, że w koń​cu się do​stro​ili​śmy, praw​da? Nie​zwy​kle miło, zgo​dził się Ra​mar​ren. Po​zo​sta​nie​my ze​stro​je​ni i skoń​czą się wszyst​kie na​sze kło​po​ty. Za​tem od​le​‐ głość wy​no​si sto czter​dzie​ści dwa lata świetl​ne, a to zna​czy, że two​je słoń​ce musi być w kon​ste​la​cji Smo​ka. Jak brzmi jego na​zwa w lin​ga​lu? Nie, w po​‐ rząd​ku, wiem, że nie mo​żesz tego po​wie​dzieć ani prze​ka​zać. El​ta​nin, praw​da? Tak się na​zy​wa two​je słoń​ce? Ra​mar​ren nie od​po​wie​dział. El​ta​nin, Oko Smo​ka, tak, wspa​nia​le. Inne, któ​re bra​li​śmy pod uwa​gę, leżą nie​co bli​żej. To za​osz​czę​dzi nam dużo cza​su. Nie​mal… Po​to​czy​sta, wy​raź​na, szy​der​cza, ko​ją​ca my​ślo​mo​wa urwa​ła się na​gle i Ken Ke​ny​ek drgnął kon​wul​syj​nie. Ra​mar​ren też, w tym sa​mym mo​men​cie. Shin​‐ ga przy​sko​czył do ta​bli​cy kon​tro​l​nej stra​to​lo​tu, po​chy​lił się dziw​nie, zbyt moc​‐ no, jak za​wie​szo​na na sznur​kach ma​rio​net​ka. Na​gle osu​nął się na pod​ło​gę i po​zo​stał tam z unie​sio​ną, bla​dą, pięk​ną twa​rzą, ze​sztyw​nia​ły. Orry, wy​rwa​ny z bło​giej drzem​ki, wy​trzesz​czył oczy. – Co z nim? Co się sta​ło? Nie otrzy​mał od​po​wie​dzi. Ra​mar​ren, tak samo sztyw​ny jak Ken Ke​ny​ek, nie​wi​dzą​ce oczy miał utkwio​ne w oczach Shin​ga. Kie​dy w koń​cu się po​ru​szył, po​wie​dział coś w ję​zy​ku, któ​re​go Orry nie znał. Po​tem, z tru​dem, rzekł w lin​‐ ga​lu: – Za​trzy​maj sta​tek. Chło​piec ga​pił się na nie​go z otwar​ty​mi usta​mi. – Co się sta​ło lor​do​wi Ken, prech Ra​mar​ren? – Za​trzy​maj sta​tek!

Mó​wił w lin​ga​lu bez ak​cen​tu z We​rel, sto​su​jąc for​mę uży​wa​ną przez tu​byl​‐ ców. Cho​ciaż ję​zyk był pra​wie nie​zro​zu​mia​ły, to jed​nak na​tar​czy​wość we​zwa​‐ nia i au​to​ry​ta​tyw​ny ton wy​star​czy​ły. Orry po​słu​chał. Ma​leń​ka szkla​na bań​ka za​wi​sła bez ru​chu po​środ​ku ogrom​nej cza​ry oce​anu, na wschód od słoń​ca. – Prech​na, czy… – Za​milcz! Ci​sza. Ken Ke​ny​ek le​żał bez ru​chu. Ra​mar​ren po​wo​li się od​prę​żał. To, co wy​da​rzy​ło się na men​tal​nej sce​nie po​mię​dzy nim a Ken Ke​ny​ekiem, było czymś w ro​dza​ju za​sadz​ki w za​sadz​ce. W rze​czy​wi​sto​ści wy​glą​da​ło to na​‐ stę​pu​ją​co: Shin​ga na​padł na Ra​mar​re​na, są​dząc, że go znie​wa​la, i zo​stał za​‐ sko​czo​ny przez dru​gie​go czło​wie​ka, inny umysł cza​ją​cy się w za​sadz​ce. Tyl​ko przez se​kun​dę Falk był w sta​nie prze​jąć kon​tro​lę, wy​łącz​nie przez za​sko​cze​‐ nie, lecz to w zu​peł​no​ści wy​star​czy​ło, aby Ra​mar​re​na uwol​nić. Ra​mar​ren na​‐ tych​miast prze​jął kon​tro​lę – siły men​tal​ne Ken Ke​ny​eka wciąż były do​stro​jo​‐ ne do jego umy​słu. Po​świę​cił wszyst​kie swe umie​jęt​no​ści i całą moc, aby umysł Ken Ke​ny​eka po​zo​stał zwią​za​ny z jego umy​słem, bez​rad​ny i po​wol​ny. Wciąż miał prze​wa​gę, wciąż był kimś o dwóch umy​słach i pod​czas gdy Ra​‐ mar​ren utrzy​my​wał Shin​ga w sta​nie bez​rad​no​ści, Falk mógł my​śleć i dzia​łać. To była szan​sa, wła​śnie ta chwi​la. – Gdzie cze​ka świa​tło​wiec go​to​wy do lotu? – za​py​tał Falk. – Na pu​sty​ni, na pół​noc​ny za​chód od Es Toch – od​po​wie​dział chra​pli​wym szep​tem Ken Ke​ny​ek i Ra​mar​ren ten je​den raz wie​dział z całą pew​no​ścią, że Shin​ga nie kła​mie. To było coś nie​zwy​kłe​go. – Czy jest strze​żo​ny? – Tak. – Przez straż​ni​ków? – Nie. – Za​pro​wa​dzisz nas tam. – Za​pro​wa​dzę was tam. – Pro​wadź stra​to​lot we​dług jego wska​zó​wek, Orry. – Nie ro​zu​miem, prech Ra​mar​ren, czy… – Opu​ści​my Zie​mię. Te​raz. Przej​mij ste​ry. – Przej​mij ste​ry – po​wtó​rzył Ken Ke​ny​ek. Orry ob​rał kurs we​dle in​struk​cji Shin​ga. Na peł​nej szyb​ko​ści stra​to​lot wy​‐ strze​lił ku wscho​do​wi, jed​nak wciąż zda​wał się za​wie​szo​ny po​środ​ku nie​‐ zmien​nej pół​ku​li nie​ba i mo​rza, ku któ​rej krań​com za nimi po​wo​li opa​da​ło słoń​ce. Po​tem uj​rze​li Wy​spy Za​chod​nie, zda​ją​ce się pę​dzić ku nim po​nad po​‐ marsz​czo​ną, błysz​czą​cą krzy​wi​zną mo​rza; za nimi po​ja​wi​ły się bia​łe, ostre szczy​ty wy​brze​ża, zbli​ży​ły się i prze​mknę​ły pod stra​to​lo​tem. Znaj​do​wa​li się te​raz nad ciem​no​brą​zo​wą pu​sty​nią, po​cię​tą pa​sma​mi wzgórz rzu​ca​ją​cych dłu​‐ gie cie​nie na wschód. Wciąż kie​ru​jąc się szep​ta​ny​mi wska​zów​ka​mi Ken Ke​ny​‐ eka, Orry zmniej​szył pręd​kość, okrą​żył jed​no z gó​rzy​stych pasm, prze​sta​wił urzą​dze​nia ste​row​ni​cze na au​to​ma​tycz​ne na​pro​wa​dza​nie ra​dio​la​tar​ni i po​‐

zwo​lił, aby stra​to​lot sam wy​lą​do​wał. Oto​czy​ła ich ścia​na mar​twych gór, kie​dy sia​da​li na sza​ra​wej, po​kry​tej cie​nia​mi rów​ni​nie. Nie było wi​dać żad​ne​go ko​smo​por​tu, lą​do​wi​ska, dróg czy bu​dyn​ków, tyl​ko ja​kieś nie​wy​raź​ne duże kształ​ty drżą​ce jak mi​ra​że uno​si​ły się po​nad pia​skiem u stóp ciem​nych gór​skich zbo​czy. – Gwiaz​do​lo​ty – po​wie​dział Orry, wstrzy​mu​jąc od​dech. Były to mię​dzy​gwiezd​ne stat​ki Shin​ga, ich flo​ta lub jej część, ukry​te pod roz​pra​sza​ją​cy​mi świa​tło sie​cia​mi. Te, któ​re Falk naj​pierw zo​ba​czył, były mniej​sze od tych, któ​re po​cząt​ko​wo wziął za pod​nó​ża gór… Stra​to​lot osiadł ła​god​nie obok ma​leń​kiej, roz​pa​da​ją​cej się, po​zba​wio​nej da​‐ chu cha​ty ze zbie​la​łych i spę​ka​nych od ude​rzeń pu​styn​ne​go wia​tru de​sek. – Co to za cha​ta? – Wej​ście do pod​zie​mi znaj​du​je się tuż przed nią. – Czy są tam kom​pu​te​ry ob​słu​gi na​ziem​nej? – Tak. – Czy któ​ryś z tych stat​ków jest go​to​wy do lotu? – Wszyst​kie są go​to​we. Są to prze​waż​nie au​to​ma​tycz​ne stat​ki obron​ne. – Czy któ​ryś z nich przy​sto​so​wa​ny jest do ręcz​ne​go pi​lo​ta​żu? – Tak. Ten prze​zna​czo​ny dla Har Orry’ego. Ra​mar​ren wciąż trzy​mał umysł Shin​ga w te​le​pa​tycz​nym uści​sku, a Falk po​‐ le​cił mu za​pro​wa​dzić ich do stat​ku i po​ka​zać kom​pu​te​ry po​kła​do​we. Ken Ke​ny​ek po​słu​chał od razu. Falk-Ra​mar​ren nie spo​dzie​wał się, że bę​dzie tak ule​gły – kon​tro​la men​tal​na mia​ła swe gra​ni​ce, tak samo jak nor​mal​na su​‐ ge​stia hip​no​tycz​na. Dą​że​nie do za​cho​wa​nia wła​snej oso​bo​wo​ści opie​ra się moc​no i cza​sa​mi ni​we​czy do​stro​je​nie dwóch umy​słów, je​śli je​den sta​ra się na​‐ rzu​cić dru​gie​mu coś, co jest sprzecz​ne z jego hie​rar​chią war​to​ści. Lecz zdra​da, do któ​rej zmu​sił Ken Ke​ny​eka, naj​wi​docz​niej nie wy​wo​ła​ła w tam​tym żad​ne​‐ go in​stynk​tow​ne​go opo​ru; za​pro​wa​dził ich na sta​tek i po​słusz​nie od​po​wia​dał na wszyst​kie py​ta​nia Fal​ka-Ra​mar​re​na, po​tem po​pro​wa​dził ich z po​wro​tem do wa​lą​cej się cha​ty i na roz​kaz Fal​ka-Ra​mar​re​na, uży​wa​jąc ukry​tych prze​‐ kaź​ni​ków i sy​gna​łu te​le​pa​tycz​ne​go, otwo​rzył za​pad​nię ukry​tą w pia​sku przed drzwia​mi. We​szli do tu​ne​lu. Przed wszyst​ki​mi pod​ziem​ny​mi drzwia​mi, urzą​‐ dze​nia​mi kon​tro​l​ny​mi, ekra​na​mi ochron​ny​mi Ken Ke​ny​ek da​wał wła​ści​wy sy​gnał lub od​zew i w koń​cu do​pro​wa​dził ich do po​ło​żo​nych głę​bo​ko pod zie​mią po​miesz​czeń, za​bez​pie​czo​nych przed wszel​kim ata​kiem, ka​ta​kli​zmem czy zło​‐ dzie​ja​mi, gdzie znaj​do​wa​ły się urzą​dze​nia au​to​ma​tycz​nej kon​tro​li lotu i kom​‐ pu​te​ry na​wi​ga​cyj​ne. Mi​nę​ła już do​bra go​dzi​na od cza​su, kie​dy Ra​mar​ren prze​jął kon​tro​lę nad Shin​ga. Ken Ke​ny​ek, zgod​ny i po​słusz​ny, chwi​la​mi przy​po​mi​nał Fal​ko​wi bied​ną Es​trel. Był zu​peł​nie nie​szko​dli​wy – do​pó​ki Ra​mar​ren utrzy​my​wał jego umysł pod cał​ko​wi​tą kon​tro​lą. Z chwi​lą roz​luź​nie​nia kon​tro​li choć na chwi​lę Ken Ke​ny​ek mógł​by prze​słać te​le​pa​tycz​ne we​zwa​nie do Es Toch, je​śli wy​star​‐ czy​ło​by mu na to sił, lub włą​czyć ja​kiś alarm, a wte​dy inni Shin​ga albo ich

wy​ko​naw​cy zja​wi​li​by się tu​taj w kil​ka mi​nut. A Ra​mar​ren mu​siał roz​luź​nić kon​tro​lę, gdyż mu​siał my​śleć. Falk nie umiał za​pro​gra​mo​wać w kom​pu​te​rze pod​świetl​ne​go kur​su na We​rel, sa​te​li​tę słoń​ca El​ta​nin. Tyl​ko Ra​mar​ren mógł to uczy​nić. Jed​nak Falk miał i na to swo​je spo​so​by. – Od​daj mi broń. Ken Ke​ny​ek na​tych​miast wrę​czył mu nie​wiel​ki przed​miot, ukry​ty do​tych​‐ czas pod skom​pli​ko​wa​ną, wy​szu​ka​ną sza​tą. Orry pa​trzył z prze​ra​że​niem. Falk wca​le nie miał za​mia​ru wy​pro​wa​dzać chłop​ca ze wstrzą​su. Tak na​praw​‐ dę był z tego za​do​wo​lo​ny. – Cześć dla Ży​cia? – za​py​tał zim​no, spraw​dza​jąc broń. Tak jak się tego spo​‐ dzie​wał, nie była to broń pal​na czy la​ser, tyl​ko pod​dźwię​ko​wy pa​ra​li​za​tor, któ​rym nie moż​na było za​bi​jać. Wy​ce​lo​wał w Ken Ke​ny​eka, ża​ło​sne​go przez swój cał​ko​wi​ty brak opo​ru, i wy​strze​lił. Orry krzyk​nął i rzu​cił się przed sie​‐ bie, więc Falk skie​ro​wał pa​ra​li​za​tor na nie​go. Po​tem, czu​jąc, że ręce mu drżą, od​wró​cił się od dwóch roz​cią​gnię​tych, nie​ru​cho​mych po​sta​ci i po​zwo​lił Ra​mar​‐ re​no​wi za​jąć się resz​tą. On na ra​zie zro​bił to, co do nie​go na​le​ża​ło. Ra​mar​ren nie miał cza​su na tro​skę czy skru​pu​ły. Pod​szedł do kom​pu​te​rów. Po spraw​dze​niu po​kła​do​wych urzą​dzeń na​wi​ga​cyj​nych i kon​tro​li lotu stwier​‐ dził, że ma​te​ma​ty​ka za​sto​so​wa​na do ob​słu​gi stat​ku nie opie​ra​ła się na pod​sta​‐ wach ce​teń​skiej ma​te​ma​ty​ki, któ​rej wciąż uży​wa​li Zie​mia​nie i z któ​rej dzię​ki ko​lo​nii wy​wo​dzi​ła się ma​te​ma​ty​ka We​rel. Nie​któ​re ze sto​so​wa​nych przez Shin​ga pro​ce​dur ma​te​ma​tycz​nych, na któ​rych pod​sta​wie dzia​ła​ły ich kom​pu​‐ te​ry, były cał​ko​wi​cie obce me​to​dom i lo​gi​ce ce​teń​skiej ma​te​ma​ty​ki. I nic nie mo​gło bar​dziej prze​ko​nać Ra​mar​re​na, że Shin​ga rze​czy​wi​ście byli ob​cy​mi na Zie​mi, ob​cy​mi na wszyst​kich sta​rych świa​tach Ligi, na​jeźdź​ca​mi z ja​kiejś od​‐ le​głej pla​ne​ty. Ni​g​dy nie był zu​peł​nie pe​wien, czy sta​re hi​sto​rie i opo​wie​ści, ja​kie sły​szał od lu​dzi na Zie​mi, nie mi​ja​ły się z praw​dą. Te​raz cał​ko​wi​cie się o tym prze​ko​nał. Był ma​te​ma​ty​kiem. W prze​ciw​nym ra​zie ob​cość nie​któ​rych pro​ce​dur unie​moż​li​wi​ła​by wpro​wa​‐ dze​nie do kom​pu​te​rów współ​rzęd​nych We​rel. Pra​ca za​ję​ła mu pięć go​dzin. Przez cały ten czas po​ło​wa jego uwa​gi, do​słow​nie, zwró​co​na była na Ken Ke​‐ ny​eka i Orry’ego. Pro​ściej było utrzy​mać chłop​ca w sta​nie nie​przy​tom​no​ści, niż wszyst​ko mu wy​ja​śniać czy wy​da​wać po​le​ce​nia, ab​so​lut​nie zaś ko​niecz​nie mu​siał Ken Ke​ny​eka po​zo​sta​wić w sta​nie nie​przy​tom​no​ści. Na szczę​ście pa​ra​‐ li​za​tor był nie​zwy​kle sku​tecz​ną bro​nią i w cza​sie gdy on od​kry​wał wła​ści​we ukła​dy w kom​pu​te​rze, Falk mu​siał użyć go tyl​ko je​den raz. Kie​dy Ra​mar​ren pra​co​wał, Falk nad​słu​chi​wał i nie spusz​czał oka z dwóch roz​cią​gnię​tych koło nie​go bez czu​cia, nie​ru​cho​mych po​sta​ci. I my​ślał. My​ślał o Es​trel, za​sta​na​wia​jąc się, gdzie jest te​raz. Czy prze​szko​li​li ją, wy​ma​za​li jej umysł, za​bi​li? Nie, oni nie za​bi​ja​ją. Boją się za​bi​jać i boją się umie​rać, a swój strach na​zy​wa​ją Czcią dla Ży​cia. Shin​ga, wro​go​wie, kłam​cy… Czy jed​nak w rze​czy​wi​sto​ści kła​ma​li? Może było ina​czej: być może isto​tą ich kłam​stwa

był brak zro​zu​mie​nia. Nie mo​gli sty​kać się z ludź​mi. Przy​wy​kli do tego i czer​‐ pa​li z tego ko​rzy​ści, prze​twa​rza​jąc to w strasz​li​wą broń: men​tal​ne kłam​stwo. Czy osta​tecz​nie im się to opła​ci​ło? Dwa​na​ście stu​le​ci kłamstw, od cza​su kie​dy po raz pierw​szy tu​taj przy​by​li, wy​gnań​cy, pi​ra​ci czy też bu​dow​ni​czo​wie im​pe​‐ rium z ja​kiejś od​le​głej gwiaz​dy, zde​cy​do​wa​ni za​pa​no​wać nad isto​ta​mi, któ​‐ rych umy​sły były dla nich nie​zro​zu​mia​łe i któ​rych cia​ła mia​ły na za​wsze po​‐ zo​stać dla nich ja​ło​we. Sami, osa​mot​nie​ni, głu​cho​nie​mi wład​cy wła​da​ją​cy świa​tem złu​dzeń. Och, pust​ko… Ra​mar​ren skoń​czył. Po pię​ciu go​dzi​nach mo​zol​nych wstęp​nych ob​li​czeń i ośmiu se​kun​dach pra​cy na kom​pu​te​rze trzy​mał w pal​cach go​to​wą do uży​cia ma​leń​ką płyt​kę z iry​du, słu​żą​cą do za​pro​gra​mo​wa​nia urzą​dzeń na​wi​ga​cyj​‐ nych stat​ku. Co zro​bić z Or​rym i Ken Ke​ny​ekiem? Oczy​wi​ście musi ich za​brać ze sobą. Wy​maż pa​mięć kom​pu​te​rów, ode​zwał się Falk. Ra​mar​re​no​wi krę​ci​ło się w gło​‐ wie ze zmę​cze​nia, lecz stop​nio​wo uświa​do​mił so​bie za​sad​ność tego po​le​ce​nia i je wy​ko​nał. Po​tem był już tak wy​czer​pa​ny, że nie mógł na​wet ze​brać my​śli, by za​sta​no​wić się, co ro​bić da​lej. I tak, w koń​cu, po raz pierw​szy ska​pi​tu​lo​‐ wał: za​prze​stał wy​sił​ków, aby do​mi​no​wać, po​zwa​la​jąc jego jaź​ni ze​spo​lić się… z jego wła​sną. Falk-Ra​mar​ren za​brał się od razu do ro​bo​ty. Z tru​dem wy​cią​gnął Ken Ke​ny​‐ eka na po​wierzch​nię i po​wlókł po mie​nią​cym się w świe​tle gwiazd pia​sku do stat​ku, któ​re​go roz​ma​za​ne, le​d​wo wi​docz​ne kon​tu​ry drża​ły, opa​li​zu​jąc lek​ko. Umie​ścił bez​wład​ne cia​ło w bocz​nym fo​te​lu, czę​stu​jąc je do​dat​ko​wą por​cją z pa​ra​li​za​to​ra, a po​tem wró​cił po Orry’ego. Orry już do​cho​dził do sie​bie i z tru​dem pró​bo​wał sam wspiąć się na sta​tek. – Prech Ra​mar​ren, do​kąd le​ci​my? – za​py​tał ochry​płym gło​sem. – Na We​rel. – Ken Ke​ny​ek leci z nami? – Tak. Bę​dzie mógł opo​wie​dzieć na We​rel swo​ją hi​sto​rię o Zie​mi, ty swo​ją, a ja moją. Do praw​dy za​wsze pro​wa​dzi wie​le dróg. Za​pnij pasy. Falk-Ra​mar​ren wsu​nął ma​leń​ką me​ta​lo​wą płyt​kę w szcze​li​nę kom​pu​te​ra na​wi​ga​cyj​ne​go. Kie​dy zo​sta​ła przy​ję​ta, wy​dał po​le​ce​nie, aby sta​tek wy​star​to​‐ wał za trzy mi​nu​ty. Rzu​ciw​szy ostat​ni raz okiem na pu​sty​nię i gwiaz​dy, za​‐ mknął wła​zy i drżąc ze zmę​cze​nia i na​pię​cia, po​śpiesz​nie wró​cił do ste​row​ni. Usiadł w fo​te​lu obok Orry’ego i Shin​ga. Za​piął pasy. Wy​star​to​wa​li na sil​ni​kach ją​dro​wych – na​pęd świetl​ny mógł zo​stać włą​czo​‐ ny do​pie​ro po opusz​cze​niu or​bi​ty Zie​mi. Wznie​śli się ła​god​nie i po kil​ku se​‐ kun​dach byli poza at​mos​fe​rą. Prze​sło​ny ekra​nów otwar​ły się au​to​ma​tycz​nie i Falk-Ra​mar​ren zo​ba​czył opa​da​ją​cą w dół Zie​mię – ogrom​ny, mrocz​ny, nie​‐ bie​ska​wy łuk zwień​czo​ny błysz​czą​cą ob​rę​czą świa​tła. Chwi​lę póź​niej wy​szli z cie​nia Zie​mi w nie​skoń​czo​ny blask Słoń​ca. Opusz​czam dom czy wra​cam do domu? – za​sta​na​wiał się Falk-Ra​mar​ren.

Na ekra​nie, na tle gwiezd​ne​go pyłu, jak klej​not na wiel​kim wzor​cu za​lśnił przez chwi​lę zło​ty sierp wsta​ją​ce​go po​nad Oce​anem Wschod​nim świ​tu. Po​tem klej​not i wzo​rzec za​trzę​sły się i roz​pa​dły w ka​wał​ki – ma​leń​ki sta​tek prze​kro​‐ czył ba​rie​rę i wy​rwał się z cza​su. I mknął przez ciem​ność.

Char​le​so​wi sine qua non

Sło​wo wstęp​ne Scien​ce fic​tion bywa czę​sto opi​sy​wa​na, a na​wet de​fi​nio​wa​na, jako li​te​ra​tu​ra eks​tra​po​la​cji. Pi​sarz scien​ce fic​tion ma wy​brać ja​kiś kie​ru​nek albo zja​wi​sko na​szych cza​sów, oczy​ścić je i na​si​lić dla więk​sze​go efek​tu dra​ma​tycz​ne​go, po czym prze​dłu​żyć w przy​szłość. „Jak tak da​lej pój​dzie, zda​rzy się to i to”. Do​‐ ko​nu​je się pro​gno​zy. Me​to​da i wy​ni​ki przy​po​mi​na​ją dzia​ła​nie uczo​ne​go, któ​ry kar​mi my​szy du​ży​mi daw​ka​mi oczysz​czo​ne​go i skon​cen​tro​wa​ne​go czyn​ni​ka, żeby spraw​dzić, co może się stać z ludź​mi, któ​rzy będą go przyj​mo​wać w ma​‐ łych daw​kach przez dłu​gi czas. Nie​unik​nio​nym re​zul​ta​tem pra​wie za​wsze oka​zu​je się rak. Tak samo z eks​tra​po​la​cja​mi. Czy​sto eks​tra​po​la​cyj​ne utwo​ry scien​ce fic​tion na ogół do​cho​dzą do tego, do cze​go do​szedł Klub Rzym​ski – gdzieś mię​dzy stop​nio​wą li​kwi​da​cję ludz​kiej wol​no​ści a to​tal​ną za​gła​dę ży​cia na Zie​mi. To może tłu​ma​czyć, dla​cze​go wie​le osób nie​czy​ta​ją​cych scien​ce fic​tion okre​‐ śla ją jako li​te​ra​tu​rę eska​pi​stycz​ną, ale py​ta​ni da​lej przy​zna​ją, że jej nie czy​‐ ta​ją, bo jest „taka przy​gnę​bia​ją​ca”. Pra​wie wszyst​ko do​pro​wa​dzo​ne do lo​gicz​ne​go koń​ca sta​je się przy​gnę​bia​ją​‐ ce, je​że​li nie ra​ko​twór​cze. Na szczę​ście eks​tra​po​la​cja, cho​ciaż sta​no​wi ele​ment scien​ce fic​tion, nie wy​‐ czer​pu​je jej moż​li​wo​ści. Jest zbyt ra​cjo​na​li​stycz​na i uprasz​cza​ją​ca, żeby móc za​spo​ko​ić wy​obraź​nię za​rów​no au​to​ra, jak czy​tel​ni​ka. Zmia​na jest przy​pra​wą ży​cia. Ta po​wieść nie jest eks​tra​po​la​cją. Je​że​li chce​cie, mo​że​cie ją czy​tać, po​dob​nie jak bar​dzo wie​le scien​ce fic​tion, jako eks​pe​ry​ment my​ślo​wy. Przy​pu​ść​my (mówi Mary Shel​ley), że mło​dy le​karz two​rzy w swo​im la​bo​ra​to​rium isto​tę ludz​ką; po​wiedz​my (mówi Phi​lip K. Dick), że alian​ci prze​gra​li dru​gą woj​nę świa​to​wą; po​wiedz​my, że to czy tam​to jest ta​kie a ta​kie, i zo​bacz​my, co się sta​nie… W tak po​my​śla​nej hi​sto​rii nie ma po​trze​by re​zy​gna​cji z mo​ral​nej zło​‐ żo​no​ści wła​ści​wej no​wo​cze​snej po​wie​ści i nie mamy żad​ne​go za​ło​żo​ne​go śle​pe​‐ go za​uł​ka. Myśl i in​tu​icja po​ru​sza​ją się swo​bod​nie w ob​rę​bie gra​nic eks​pe​ry​‐ men​tu, któ​re mogą być bar​dzo roz​le​głe. Ce​lem eks​pe​ry​men​tu my​ślo​we​go, tak jak uży​wał tego okre​śle​nia Schrödin​‐ ger i inni fi​zy​cy, nie jest od​ga​dy​wa​nie przy​szło​ści (w isto​cie naj​słyn​niej​szy eks​pe​ry​ment my​ślo​wy Schrödin​ge​ra ma do​wieść, że przy​szło​ści na po​zio​mie kwan​to​wym prze​wi​dzieć nie moż​na), ale opis rze​czy​wi​sto​ści, świa​ta te​raź​niej​‐ sze​go.

Scien​ce fic​tion nie prze​wi​du​je, scien​ce fic​tion opi​su​je. Prze​po​wied​nie wy​gła​sza​ją pro​ro​cy (za dar​mo), ja​sno​wi​dze (któ​rzy za​zwy​czaj po​bie​ra​ją opła​ty i dla​te​go za ży​cia są bar​dziej ce​nie​ni niż pro​ro​cy) oraz fu​tu​ro​‐ lo​go​wie (na eta​cie). Prze​po​wied​nia to spra​wa pro​ro​ków, ja​sno​wi​dzów i fu​tu​ro​‐ lo​gów. Nie po​wie​ścio​pi​sa​rzy. Po​wie​ścio​pi​sarz ma łgać. In​sty​tut Me​te​oro​lo​gicz​ny po​wie wam, jaki bę​dzie naj​bliż​szy wto​rek, Rand Cor​po​ra​tion po​wie wam, jaki bę​dzie dwu​dzie​sty pierw​szy wiek. Nie po​le​ca​ła​‐ bym zwra​ca​nia się o po​dob​ne in​for​ma​cje do pi​sa​rzy. To nie jest ich spe​cjal​‐ ność. Oni tyl​ko usi​łu​ją po​wie​dzieć wam o so​bie i o was, co się dzie​je, jaka po​‐ go​da jest dzi​siaj, te​raz, w tej chwi​li, deszcz, słoń​ce, pa​trz​cie! Otwórz​cie oczy, słu​chaj​cie, słu​chaj​cie. Oto co mówi po​wie​ścio​pi​sarz. On wam nie po​wie, co zo​‐ ba​czy​cie i usły​szy​cie. On może wam tyl​ko po​wie​dzieć, co on zo​ba​czył i usły​‐ szał za swe​go ży​cia, któ​re​go jed​ną trze​cią spę​dził, śpiąc i śniąc, a dru​gą jed​ną trze​cią na opo​wia​da​niu łgarstw. „Praw​da prze​ciw​ko świa​tu!”. Tak. Nie​wąt​pli​wie. Pi​sa​rze, przy​naj​mniej w chwi​lach od​wa​gi, pra​gną praw​dy, chcą ją znać, gło​sić, słu​żyć jej. Ale ro​bią to w szcze​gól​ny i po​kręt​ny spo​sób, po​le​ga​ją​cy na wy​my​śla​niu osób, miejsc i fak​tów, któ​re ni​g​dy się nie zda​rzy​ły i nie zda​rzą, i na opo​wia​da​niu tych wy​‐ my​ślo​nych hi​sto​rii dłu​go, ze szcze​gó​ła​mi i z wiel​kim za​an​ga​żo​wa​niem, a po​‐ tem, kie​dy skoń​czą spi​sy​wa​nie tych łgarstw, wy​krzy​ku​ją: „Pa​trz​cie! Oto praw​da!”. Mogą wy​ko​rzy​sty​wać naj​prze​róż​niej​sze fak​ty do upraw​do​po​dob​nie​nia swo​jej tkan​ki łgarstw. Mogą opi​sać wię​zie​nie Mar​shal​sea, któ​re na​praw​dę ist​nia​ło, albo bi​twę pod Bo​ro​di​no, któ​ra rze​czy​wi​ście zo​sta​ła sto​czo​na, albo pro​ces klo​‐ no​wa​nia, któ​ry fak​tycz​nie za​cho​dzi w la​bo​ra​to​riach, albo de​gra​da​cję oso​bo​wo​‐ ści, o któ​rej moż​na prze​czy​tać w pod​ręcz​ni​kach psy​cho​lo​gii, i tak da​lej. Waga tych spraw​dzal​nych miejsc, wy​da​rzeń, zja​wisk, za​cho​wań każe czy​tel​ni​ko​wi za​po​mnieć, że czy​ta czy​sty wy​mysł, hi​sto​rię, któ​ra nie zda​rzy​ła się ni​g​dzie – poza tą trud​ną do zlo​ka​li​zo​wa​nia oko​li​cą, jaką jest umysł au​to​ra. Praw​dę mó​‐ wiąc, kie​dy czy​ta​my po​wieść, je​ste​śmy wa​ria​ta​mi. Wie​rzy​my w ist​nie​nie lu​‐ dzi, któ​rych nie ma, sły​szy​my ich gło​sy, oglą​da​my z nimi bi​twę pod Bo​ro​di​no, mo​że​my na​wet po​czuć się Na​po​le​onem. Wra​ca​my do zdro​wia psy​chicz​ne​go (na ogół) po za​mknię​ciu książ​ki. Czy moż​na się dzi​wić, że żad​ne sza​nu​ją​ce się spo​łe​czeń​stwo nie wie​rzy​ło swo​im ar​ty​stom? Ale na​sze spo​łe​czeń​stwo, nie​spo​koj​ne i za​gu​bio​ne, po​szu​ku​ją​ce dro​gi, cza​‐ sem cał​ko​wi​cie błęd​nie po​kła​da za​ufa​nie w swo​ich ar​ty​stach, wy​ko​rzy​stu​jąc ich za​miast pro​ro​ków i fu​tu​ro​lo​gów. Nie twier​dzę, że ar​ty​ści nie mogą być wi​zjo​ne​ra​mi, że nie może na nich zstą​pić duch i bóg przez nich prze​mó​wić. Kto chciał​by zo​stać ar​ty​stą, gdy​by nie wie​rzył, że to się zda​rza? Gdy​by nie wie​dział, że to się zda​rza, bo czuł, jak bóg uży​wa jego ję​zy​ka, jego dło​ni? Może tyl​ko je​den je​dy​ny raz w ich ży​ciu, ale raz wy​star​czy.

Nie twier​dzę też, że wy​łącz​nie ar​ty​sta jest tak ob​cią​żo​ny i uprzy​wi​le​jo​wa​ny. Rów​nież uczo​ny jest kimś, kto pra​cu​jąc dzień i noc, we śnie i na ja​wie przy​go​‐ to​wu​je się na mo​ment na​tchnie​nia. Jak wie​dział Pi​ta​go​ras, bóg może prze​mó​‐ wić rów​nie do​brze przez for​my geo​me​trycz​ne, jak przez kształt snu; przez har​mo​nię czy​stej my​śli rów​nie do​brze, jak przez har​mo​nię dźwię​ków; przez licz​by rów​nie do​brze, jak przez sło​wa. Ale ze sło​wa​mi wią​żą się kło​po​ty i za​mie​sza​nie. Każe się nam te​raz roz​wa​‐ żać sło​wa wy​łącz​nie w je​den spo​sób: jako zna​ki. Nasi fi​lo​zo​fo​wie, przy​naj​‐ mniej nie​któ​rzy, chcą, by​śmy się zgo​dzi​li, że sło​wa (zda​nie, wy​po​wiedź) mają sens tyl​ko o tyle, o ile mają jed​no okre​ślo​ne zna​cze​nie, wska​zu​ją je​den fakt in​te​lek​tu​al​nie zro​zu​mia​ły, lo​gicz​nie uza​sad​nio​ny, a naj​le​piej po​li​czal​ny. Apol​lo – bóg świa​tła, ro​zu​mu, pro​por​cji, har​mo​nii, licz​by – ośle​pia tych, któ​‐ rzy od​da​jąc mu cześć, pod​cho​dzą za bli​sko. Nie pa​trz​cie pro​sto w słoń​ce. Wpad​nij​cie na chwi​lę do po​grą​żo​ne​go w pół​mro​ku baru i raz na ja​kiś czas na​‐ pij​cie się piwa z Dio​ni​zo​sem. Je​stem ate​ist​ką, a mó​wię o bo​gach. Ale je​stem tak​że ar​ty​stą, a za​tem kłam​‐ cą. Nie wierz​cie w nic, co wam mó​wię. Mó​wię wam praw​dę. Je​dy​na praw​da, jaką po​tra​fię zro​zu​mieć i wy​ra​zić, jest, lo​gicz​nie bio​rąc, kłam​stwem. Psy​cho​lo​gicz​nie bio​rąc, sym​bo​lem. Es​te​tycz​nie uj​mu​jąc, me​ta​fo​‐ rą. Rzecz ja​sna, przy​jem​nie jest być za​pra​sza​nym na kon​gre​sy fu​tu​ro​lo​gicz​ne, gdzie na​uka o sys​te​mach de​mon​stru​je swo​je wspa​nia​łe apo​ka​lip​tycz​ne wy​kre​‐ sy, gdzie dzien​ni​ka​rze py​ta​ją, jaka bę​dzie Ame​ry​ka w roku 2001, ale jest w tym wszyst​kim wiel​ki błąd. Ja pi​szę scien​ce fic​tion, a scien​ce fic​tion nie mówi o przy​szło​ści. Nie wiem o przy​szło​ści wię​cej niż wy, a bar​dzo moż​li​we, że mniej. Ta po​wieść nie jest książ​ką o przy​szło​ści. Tak, za​czy​na się od stwier​dze​nia, że dzie​je się w „eku​me​nal​nych la​tach 1490–97”, ale chy​ba w to nie wie​rzy​cie? Tak, rze​czy​wi​ście, lu​dzie w niej są her​ma​fro​dy​ta​mi, ale to nie zna​czy, że prze​po​wia​dam, iż za ja​kieś ty​siąc lat wszy​scy bę​dzie​my her​ma​fro​dy​ta​mi, albo twier​dzę, że po​win​ni​śmy być her​ma​fro​dy​ta​mi. Ja tyl​ko stwier​dzam w ten szcze​gól​ny, po​kręt​ny, my​ślo​wo​ek​spe​ry​men​tal​ny spo​sób wła​ści​wy scien​ce fic​‐ tion, że je​że​li na nas spoj​rzeć o róż​nych przy​pad​ko​wych po​rach dnia przy pew​nej po​go​dzie, to już tacy je​ste​śmy. Ja nie prze​po​wia​dam i nie prze​pi​su​ję. Ja opi​su​ję. Przed​sta​wiam pew​ne aspek​ty rze​czy​wi​sto​ści psy​cho​lo​gicz​nej w spo​sób wła​ści​wy po​wie​ścio​pi​sa​rzo​wi, to jest przez wy​naj​do​wa​nie wy​szu​ka​‐ nych, roz​bu​do​wa​nych łgarstw. Czy​ta​jąc po​wieść, każ​dą po​wieść, mu​si​my do​sko​na​le wie​dzieć, że cała jest non​sen​sem, i jed​no​cze​śnie wie​rzyć w każ​de jej sło​wo. W koń​cu, kie​dy ją za​‐ mknie​my, mo​że​my stwier​dzić, je​śli to była do​bra po​wieść, że je​ste​śmy odro​bi​‐ nę inni, niż by​li​śmy przed jej prze​czy​ta​niem, że zo​sta​li​śmy nie​co zmie​nie​ni, jak po spo​tka​niu no​wej twa​rzy lub przej​ściu przez uli​cę, przez któ​rą ni​g​dy przed​tem nie prze​cho​dzi​li​śmy. Bar​dzo trud​no jed​nak po​wie​dzieć, cze​go się na​‐

uczy​li​śmy i co się w nas zmie​ni​ło. Ar​ty​ści mają do czy​nie​nia z tym, cze​go się nie da wy​ra​zić sło​wa​mi. Pa​ra​dok​sal​nie, mo​że​my uży​wać słów dla​te​go, że oprócz za​sto​so​wa​nia czy​sto se​mio​tycz​ne​go mają ła​du​nek sym​bo​licz​ny i me​ta​fo​rycz​ny. (Mają tak​że swój dźwięk – fakt, któ​re​go lin​gwi​stycz​ni po​zy​ty​wi​ści nie bio​rą pod uwa​gę. Zda​nie albo aka​pit są jak nuta albo se​kwen​cja har​mo​nicz​na w mu​zy​ce. Ich zna​cze​nie może być le​piej ode​bra​ne przez wraż​li​we ucho, na​wet je​że​li jest czy​ta​ne po ci​‐ chu, niż przez wraż​li​wy in​te​lekt). Każ​da fik​cja jest me​ta​fo​rą. Scien​ce fic​tion też jest me​ta​fo​rą. od star​szych form fik​cji od​róż​nia ją wy​ko​rzy​sta​nie no​wych me​ta​for, za​czerp​nię​tych z róż​‐ nych do​mi​nu​ją​cych dzie​dzin na​sze​go współ​cze​sne​go ży​cia: na​uki, wszyst​kich nauk i tech​no​lo​gii, a tak​że re​la​ty​wi​stycz​ne​go i hi​sto​rycz​ne​go po​dej​ścia do świa​ta. Wy​pra​wa ko​smicz​na jest jed​ną z tych me​ta​for, po​dob​nie al​ter​na​tyw​‐ ne spo​łe​czeń​stwo, al​ter​na​tyw​na bio​lo​gia czy przy​szłość. W li​te​ra​tu​rze przy​‐ szłość jest me​ta​fo​rą. Cze​go me​ta​fo​rą? Gdy​bym po​tra​fi​ła wy​ra​zić to nie​me​ta​fo​rycz​nie, nie na​pi​sa​ła​bym wszyst​kich tych słów, nie na​pi​sa​ła​bym tej po​wie​ści i Gen​ly Ai ni​g​dy nie usiadł​by przy moim biur​ku, żeby uży​wać mo​je​go pió​ra i ma​szy​ny do pi​sa​nia, i po​in​for​mo​‐ wać mnie i was, w to​nie dość uro​czy​stym, że praw​da jest kwe​stią wy​obraź​ni. Ur​su​la K. Le Guin

Ge​theń​ski ka​len​darz i doba ROK. Okres ob​ro​tu Ge​then do​oko​ła słoń​ca trwa 8401 ziem​skich go​dzin, czy​‐ li 0,96 ziem​skie​go roku. Czas ob​ro​tu wo​kół osi rów​na się 23,8 ziem​skiej go​dzi​ny. Ge​theń​ski rok li​czy 364 dni. W Kar​hi​dzie i Or​go​rey​nie lat nie li​czy się od ja​kie​goś usta​lo​ne​go roku do obec​ne​go, ro​kiem wyj​ścio​wym jest rok bie​żą​cy. W dniu No​we​go Roku (ge​the​ny thern) rok mi​nio​ny sta​je się ro​kiem „pierw​szym prze​szłym” i do wszyst​kich dat w prze​szło​ści do​da​je się je​den. Przy​szłe lata li​czy się po​dob​nie, na​stęp​ny rok jest „pierw​szym przy​szłym”, do​pó​ki on z ko​lei nie sta​nie się ro​kiem pierw​‐ szym. Nie​do​god​ność tego sys​te​mu dla pro​wa​dze​nia za​pi​sów ła​go​dzo​na jest na róż​ne spo​so​by. Jo​mesz​ta li​czą czas w 144-let​nich cy​klach od na​ro​dze​nia Me​‐ sze (2202 lata temu, w roku eku​me​nal​nym 1492) i co dwa​na​ście lat or​ga​ni​zu​‐ ją uro​czy​sto​ści. Sys​tem ten ma jed​nak cha​rak​ter czy​sto re​li​gij​ny i nie jest ofi​‐ cjal​nie sto​so​wa​ny na​wet przez rząd Or​go​rey​nu, któ​ry po​pie​ra re​li​gię jo​mesz. MIE​SIĄC. Okres ob​ro​tu ge​theń​skie​go księ​ży​ca trwa 26 ge​theń​skich dni. Jego ob​rót wo​kół osi zo​stał wstrzy​ma​ny i księ​życ zwra​ca się ku pla​ne​cie za​‐ wsze tą samą stro​ną. Rok skła​da się z 14 mie​się​cy, a po​nie​waż ka​len​darz sło​‐ necz​ny i księ​ży​co​wy są tak zbież​ne, że ich uzgad​nia​nie od​by​wa się raz na 200 lat, dni mie​sią​ca są nie​zmien​ne, po​dob​nie jak daty faz księ​ży​ca. Oto kar​hi​dyj​‐ skie na​zwy mie​się​cy: Zima: 1. thern 2. tha​nern 3. nim​mer 4. an​ner Wio​sna: 5. ir​rem 6. moth 7. tuwa Lato: 8. osme 9. ockre 10. kus 11. ha​kan​na

Je​sień: 12. gor 13. su​smy 14. gren​de 26-dnio​wy mie​siąc dzie​li się na dwa pół​mie​sią​ce po 13 dni. DZIEŃ. Dzień ma dzie​sięć go​dzin (zob. ni​żej); dni mie​sią​ca, jako nie​zmien​‐ ne, są za​zwy​czaj ozna​cza​ne na​zwa​mi (jak na​sze dni ty​go​dnia), a nie cy​fra​mi. (Wie​le tych nazw wią​że się z fa​za​mi księ​ży​ca, np. ge​the​ny – ciem​ność, ar​had – nów itd. Przed​ro​stek od- uży​wa​ny w dru​gim pół​mie​sią​cu na​da​je sło​wu zna​‐ cze​nie prze​ciw​ne, tak więc od​ge​the​ny moż​na by prze​tłu​ma​czyć jako nie​ciem​‐ ność). Oto kar​hi​dyj​skie na​zwy dni mie​sią​ca: 1. ge​the​ny; 2. sord​ny; 3. eps; 4. ar​had; 5. ne​ther​had; 6. streth; 7. ber​ny; 8. orny; 9. har​ha​had; 10. guyr​ny; 11. yrny; 12. post​he; 13. tor​men​bod; 14. od​ge​the​ny; 15. od​sord​ny; 16. odeps; 17. odar​had; 18. on​ne​ther​had; 19. od​streth; 20. ob​ber​ny; 21. odor​ny; 22. od​har​ha​had; 23. od​guyr​ny; 24. odyr​ny; 25. op​po​sthe; 26. ot​tor​men​bod. GO​DZI​NA. Dzie​sięt​ny po​dział doby uży​wa​ny we wszyst​kich ge​theń​skich kul​tu​rach prze​li​cza się z grub​sza na ziem​ski sys​tem dwu​dzie​stocz​te​ro​go​dzin​‐ ny, jak na​stę​pu​je: Pierw​sza go​dzi​na 12.00–14.30 Dru​ga go​dzi​na 14.30–17.00 Trze​cia go​dzi​na 17.00–19.00 Czwar​ta go​dzi​na 19.00–21.30 Pią​ta go​dzi​na 21.30–0.00 Szó​sta go​dzi​na 0.00–2.30 Siód​ma go​dzi​na 2.30–5.00 Ósma go​dzi​na 5.00–7.00 Dzie​wią​ta go​dzi​na 7.00–9.30 Dzie​sią​ta go​dzi​na 9.30–12.00 Uwa​ga: Jest to je​dy​nie wska​zów​ka co do pory dnia zwią​za​nej z ge​theń​ską „go​dzi​ną”. Zło​żo​ność do​kład​nych prze​li​czeń, wy​ni​ka​ją​cych z fak​tu, że ge​theń​‐ ski dzień li​czy tyl​ko 23,08 ziem​skiej go​dzi​ny, jest dla mo​ich ce​lów bez zna​cze​‐ nia.

1

Uro​czy​stość w Er​hen​ran​gu Z ar​chi​wów Hain. Za​pis astro​gra​mu 01-01101-934-2 Ge​then. Do sta​bi​la na Ol​lul. Ra​port od Gen​ly Ai, pierw​sze​go mo​bi​la na Ge​then (Zima). Cykl ha​iń​ski 93. Rok eku​me​nal​ny 1490–97 Nadam mo​je​mu ra​por​to​wi for​mę opo​wie​ści, bo kie​dy by​łem jesz​cze dziec​‐ kiem na mo​jej ma​cie​rzy​stej pla​ne​cie, na​uczo​no mnie, że praw​da to kwe​stia wy​obraź​ni. Naj​bar​dziej nie​pod​wa​żal​ny fakt może zwró​cić po​wszech​ną uwa​gę lub prze​paść bez echa w za​leż​no​ści od for​my, w ja​kiej zo​stał po​da​ny – jak ten je​dy​ny w swo​im ro​dza​ju or​ga​nicz​ny klej​not na​szych mórz, któ​ry na jed​nej ko​‐ bie​cie błysz​czy, a na in​nej tra​ci blask i roz​sy​pu​je się w proch. Fak​ty nie są wca​le bar​dziej na​ma​cal​ne, spo​iste i re​al​ne niż per​ły. I są rów​nie de​li​kat​ne. Nie jest to opo​wieść tyl​ko o mnie i nie tyl​ko ja ją opo​wia​dam. Praw​dę mó​‐ wiąc, nie mam ja​sno​ści, czy​ja to jest opo​wieść, osą​dzi​cie sami. Waż​ne, że jest ca​ło​ścią i je​że​li w pew​nych miej​scach fak​ty wy​da​ją się zmie​niać w za​leż​no​ści od nar​ra​to​ra, wy​bierz​cie te fak​ty, któ​re wam naj​bar​dziej od​po​wia​da​ją, pa​mię​‐ ta​jąc jed​nak, że wszyst​kie są praw​dzi​we i że skła​da​ją się na jed​ną opo​wieść. Za​czy​na się ona w dniu czter​dzie​stym czwar​tym roku 1491, któ​ry na pla​ne​‐ cie Zi​mie, w kra​ju o na​zwie Kar​hid, był od​har​ha​had tuwa, czy​li dwu​dzie​stym dru​gim dniem trze​cie​go mie​sią​ca wio​sny roku pierw​sze​go. Tu​taj za​wsze jest rok pierw​szy. W dniu No​we​go Roku zmie​nia się nu​me​ra​cja wszyst​kich prze​‐ szłych i przy​szłych lat li​czo​nych wstecz lub w przód od pod​sta​wo​we​go Te​raz. Była więc wio​sna roku pierw​sze​go w sto​li​cy Kar​hi​du, Er​hen​ran​gu, i moje ży​‐ cie zna​la​zło się w nie​bez​pie​czeń​stwie, o czym nie wie​dzia​łem. Uczest​ni​czy​łem w uro​czy​stym po​cho​dzie. Sze​dłem bez​po​śred​nio za gos​si​wo​‐ ra​mi i tuż przed kró​lem. Pa​dał deszcz. Desz​czo​we chmu​ry nad ciem​ny​mi wie​ży​ca​mi, deszcz le​ją​cy w wą​wo​zy ulic, wy​sma​ga​ne bu​rza​mi ka​mien​ne mia​sto, przez któ​re po​wo​li wę​dru​je po​je​dyn​‐ cza żyła zło​ta. Naj​pierw kup​cy, po​ten​ta​ci i rze​mieśl​ni​cy Er​hen​ran​gu, sze​reg za sze​re​giem, olśnie​wa​ją​co ubra​ni, suną w desz​czu ze swo​bo​dą ryb pły​wa​ją​‐ cych w oce​anie. Twa​rze mają oży​wio​ne i spo​koj​ne. Nie idą w nogę. To nie jest

de​fi​la​da woj​sko​wa ani żad​na jej imi​ta​cja. Na​stęp​nie idą ksią​żę​ta, bur​mi​strzo​wie i re​pre​zen​tan​ci, je​den, pię​ciu, czter​‐ dzie​stu pię​ciu albo czte​ry​stu z każ​dej do​me​ny Kar​hi​du. Wiel​ka pa​ra​da kro​czy przy akom​pa​nia​men​cie me​ta​lo​wych ro​gów, in​stru​men​tów drą​żo​nych w ko​ści i drew​nie, przy czy​stym dźwię​ku elek​trycz​nych fle​tów. Róż​no​rod​ne sztan​da​ry do​men pod stru​ga​mi desz​czu zle​wa​ją się w barw​ny cha​os z żół​ty​mi pro​por​ca​‐ mi zna​czą​cy​mi tra​sę, a mu​zy​ka po​szcze​gól​nych grup zde​rza się i spla​ta w wie​lość ryt​mów od​bi​ja​ją​cych się w głę​bo​kich ka​mien​nych uli​cach. Da​lej tru​pa żon​gle​rów z po​le​ro​wa​ny​mi zło​ty​mi ku​la​mi, któ​re pod​rzu​ca​ją wy​so​ko po świe​cą​cych to​rach, ła​pią i znów rzu​ca​ją, two​rząc zło​ci​ste fon​tan​ny. Na​gle, jak​by do​słow​nie za​pło​nę​ły, zło​te kule roz​bły​sku​ją ogniem – to słoń​ce wyj​rza​ło zza chmur. I za​raz czter​dzie​stu lu​dzi w żół​tych sza​tach dmie w gos​si​wo​ry. Gos​si​wor, od​zy​wa​ją​cy się wy​łącz​nie w obec​no​ści kró​la, wy​da​je nie​sa​mo​wi​ty, po​sęp​ny dźwięk. Czter​dzie​ści gra​ją​cych ra​zem mąci zmy​sły, wstrzą​sa wie​ża​mi Er​hen​‐ ran​gu, strą​ca ze skłę​bio​nych chmur ostat​nie kro​ple desz​czu. Je​że​li taka jest kró​lew​ska mu​zy​ka, to nic dziw​ne​go, że wszy​scy kró​lo​wie Kar​hi​du są sza​le​ni. Da​lej su​nie or​szak kró​lew​ski, straż i ofi​cje​le, dy​gni​ta​rze miej​scy i na​dwor​ni, rad​ni i se​na​to​ro​wie, kanc​lerz, am​ba​sa​do​ro​wie, ksią​żę​ta dwo​ru. Nikt nie trzy​‐ ma kro​ku ani nie prze​strze​ga ran​gi, ale wszy​scy kro​czą z wiel​ką god​no​ścią, a wśród nich król Ar​ga​ven Pięt​na​sty, w bia​łej kur​cie, ko​szu​li i krót​kich spodniach, w no​ga​wi​cach z sza​fra​no​wej skó​ry i spi​cza​stej żół​tej cza​pie. Jego je​dy​ną ozdo​bą i ozna​ką urzę​du jest zło​ty pier​ścień. Za tą do​stoj​ną gru​pą ośmiu krzep​kich pa​choł​ków nie​sie wy​sa​dza​ną żół​ty​mi sza​fi​ra​mi kró​lew​ską lek​ty​kę, w któ​rej ża​den król nie sie​dział od stu​le​ci, ce​re​mo​nial​ny re​likt za​‐ mierz​chłych cza​sów. Obok lek​ty​ki kro​czy ośmiu gwar​dzi​stów uzbro​jo​nych w gar​ła​cze, rów​nież za​byt​ki bar​dziej bar​ba​rzyń​skiej prze​szło​ści, ale tym ra​‐ zem nie pu​ste, bo na​bi​te ku​la​mi z mięk​kie​go me​ta​lu. Za kró​lem kro​czy więc śmierć. Za śmier​cią idą ucznio​wie szkół rze​miosł i ko​le​giów oraz dzie​ci Kró​‐ lew​skie​go Ogni​ska, dłu​gie sze​re​gi dzie​ci i star​szych chłop​ców w bia​łych, czer​‐ wo​nych, zło​tych i zie​lo​nych stro​jach. Po​chód za​my​ka kil​ka ci​chych, ciem​nych, wol​no ja​dą​cych sa​mo​cho​dów. Or​szak kró​lew​ski, do któ​re​go i ja na​le​ża​łem, zgro​ma​dził się na pod​wyż​sze​‐ niu ze świe​żych de​sek przy nie​do​koń​czo​nym łuku bra​my Rzecz​nej. Pa​ra​da od​‐ by​wa się z oka​zji zwień​cze​nia tego łuku, bę​dą​ce​go za​mknię​ciem No​we​go Trak​tu i por​tu rzecz​ne​go Er​hen​ran​gu, wiel​kiej ope​ra​cji po​głę​bia​nia rze​ki i bu​‐ do​wy dróg, któ​ra za​ję​ła pięć lat i mia​ła wy​róż​niać pa​no​wa​nie Ar​ga​ve​na Pięt​‐ na​ste​go w an​na​łach Kar​hi​du. Sto​imy na try​bu​nie dość cia​sno stło​cze​ni w na​‐ szym prze​mo​czo​nym prze​py​chu. Deszcz ustał, świe​ci na nas słoń​ce, wspa​nia​‐ łe, olśnie​wa​ją​ce, zdra​dziec​kie słoń​ce Zimy. – Go​rą​co. Na​praw​dę go​rą​co – mó​wię do są​sia​da z le​wej. Są​siad, przy​sa​dzi​sty ciem​ny Kar​hi​dyj​czyk z gład​ki​mi, moc​ny​mi wło​sa​mi, ubra​ny w gru​bą, wy​szy​wa​ną zło​tem kurt​kę z zie​lo​nej skó​ry, gru​bą bia​łą ko​‐

szu​lę i gru​be spodnie, z łań​cu​chem z cięż​kich srebr​nych ogniw sze​ro​ko​ści dło​‐ ni, poci się ob​fi​cie. – Oj, tak – od​po​wia​da. Wo​kół nas, stło​czo​nych na try​bu​nie, mnó​stwo zwró​co​nych w górę twa​rzy miesz​kań​ców mia​sta jak ła​wi​ca brą​zo​wych okrą​głych ka​my​ków, po​ły​sku​ją​ca niby dro​bi​na​mi miki ty​sią​cem bacz​nych oczu. Te​raz król wkra​cza na po​chyl​nię z su​ro​we​go drew​na, pro​wa​dzą​cą z try​bu​ny na szczyt łuku, któ​re​go nie​po​łą​czo​ne jesz​cze ko​lum​ny gó​ru​ją nad tłu​mem, na​‐ brze​ża​mi i rze​ką. Wy​wo​łu​je to w tłu​mie po​ru​sze​nie i po​tęż​ny szept: „Ar​ga​‐ ven!”. Król nie od​po​wia​da. Gos​si​wo​ry od​zy​wa​ją się grzmią​cym, nie​zgod​nym ry​kiem i milk​ną. Ci​sza. Słoń​ce świe​ci na mia​sto, rze​kę, mro​wie lu​dzi i na kró​‐ la. Bu​dow​ni​czo​wie pu​ści​li w ruch elek​trycz​ną win​dę i pod​czas gdy król wcho​‐ dzi co​raz wy​żej, ostat​ni, zwor​ni​ko​wy blok łuku wjeż​dża na górę i zo​sta​je uło​‐ żo​ny na miej​sce pra​wie bez​gło​śnie, choć waży oko​ło tony, i za​peł​nia lukę mię​‐ dzy dwie​ma ko​lum​na​mi, two​rząc z nich je​den łuk. Mu​rarz z kiel​nią i ce​brzy​‐ kiem cze​ka na rusz​to​wa​niu, wszy​scy po​zo​sta​li ro​bot​ni​cy scho​dzą po dra​bi​nach sznu​ro​wych jak chma​ra pcheł. Król i mu​rarz klę​ka​ją wy​so​ko na rusz​to​wa​niu mię​dzy rze​ką a słoń​cem. Król bie​rze kiel​nię i za​czy​na mu​ro​wać koń​ce zwor​ni​‐ ka. Nie chla​pie za​pra​wą byle jak i nie od​da​je kiel​ni mu​ra​rzo​wi, ale na se​rio bie​rze się do ro​bo​ty. Za​pra​wa, któ​rej uży​wa, ma ko​lor ró​żo​wa​wy, inny niż w ca​łej bu​dow​li, więc po pię​ciu czy dzie​się​ciu mi​nu​tach ob​ser​wa​cji kró​la psz​‐ czół przy pra​cy py​tam są​sia​da z le​wej, czy zwor​ni​ki bu​dow​li za​wsze osa​dza się w czer​wo​nej za​pra​wie, bo ten sam ko​lor wi​dzę wo​kół zwor​ni​ków każ​de​go łuku Sta​re​go Mo​stu, któ​ry tak pięk​nie spi​na brze​gi rze​ki nie​opo​dal. Ocie​ra​jąc pot z ciem​ne​go czo​ła, męż​czy​zna ten – mu​szę go na​zwać męż​czy​‐ zną, sko​ro już go na​zwa​łem są​sia​dem – od​po​wia​da: – Bar​dzo daw​no temu zwor​ni​ki za​wsze osa​dza​no w za​pra​wie z tłu​czo​nych ko​ści i krwi. Ludz​kich ko​ści i ludz​kiej krwi. Bez spo​iwa krwi łuk mógł​by się roz​paść. Te​raz uży​wa​my krwi by​dlę​cej. Czę​sto tak mówi, szcze​rze, ale ostroż​nie, iro​nicz​nie, jak​by za​wsze pa​mię​tał, że pa​trzę i oce​niam wszyst​ko jako obcy. To za​cho​wa​nie wy​jąt​ko​we jak na przed​sta​wi​cie​la tak wy​so​kiej ran​gi izo​lo​wa​nej cy​wi​li​za​cji. Jest jed​nym z naj​‐ po​tęż​niej​szych lu​dzi w tym kra​ju. Nie po​tra​fię zna​leźć hi​sto​rycz​ne​go od​po​‐ wied​ni​ka jego urzę​du – wiel​ki we​zyr, pre​mier, kanc​lerz? Kar​hi​dyj​ski ter​min ozna​cza Ucho Kró​la. Jest pa​nem do​me​ny i księ​ciem dwo​ru, spraw​cą wiel​kich dzieł. Na​zy​wa się The​rem Harth rem ir Es​tra​ven. Już się ucie​szy​łem, że król skoń​czył swo​ją mu​rar​ską ro​bo​tę, ale on po pa​ję​‐ czy​nie rusz​to​wań prze​cho​dzi pod łu​kiem i bie​rze się do ro​bo​ty po dru​giej stro​‐ nie zwor​ni​ka, któ​ry prze​cież ma dwa koń​ce. W Kar​hi​dzie nie wol​no się nie​‐ cier​pli​wić. Lu​dzie nie są tu by​naj​mniej fleg​ma​ty​ka​mi, ale są upar​ci, za​wzię​ci i jak mu​ru​ją, to mu​ru​ją. Tłu​my na na​brze​żu Sess są za​do​wo​lo​ne z wi​do​ku kró​la przy pra​cy, ale ja się nu​dzę. Jest mi go​rą​co. Ni​g​dy do​tąd nie było mi go​‐ rą​co na Zi​mie i ni​g​dy już nie bę​dzie, ale wte​dy nie po​tra​fi​łem tego do​ce​nić. Je​‐

stem ubra​ny na epo​kę lo​dow​co​wą, a nie na upał, w wie​le warstw odzie​ży. Tka​ne włók​no ro​ślin​ne, sztucz​ne włók​no, fu​tro, skó​ra – mam na so​bie nie​‐ prze​nik​nio​ną zbro​ję prze​ciw​ko mro​zo​wi, w któ​rej te​raz więd​nę jak liść pie​‐ trusz​ki. Dla roz​ryw​ki przy​glą​dam się tłu​mom wi​dzów i uczest​ni​kom pro​ce​sji sku​pio​nym wo​kół try​bu​ny, sztan​da​rom do​men i kla​nów wi​szą​cym nie​ru​cho​‐ mo i ja​skra​wo błysz​czą​cym w słoń​cu, i z nu​dów wy​py​tu​ję Es​tra​ve​na, czyj jest któ​ry sztan​dar. Zna wszyst​kie, o któ​re py​tam, cho​ciaż są ich set​ki, nie​któ​re z od​le​głych do​men, ognisk i szcze​pów z Burz​li​we​go Po​gra​ni​cza Per​ing i z Ker​‐ mu. – Sam po​cho​dzę z Ker​mu – mówi, kie​dy wy​ra​żam po​dziw dla jego wie​dzy. – Zresz​tą moje sta​no​wi​sko wy​ma​ga zna​jo​mo​ści do​men. Kar​hid to do​me​ny. Rzą​‐ dzić tym kra​jem to zna​czy rzą​dzić jego ksią​żę​ta​mi. Co zresz​tą ni​g​dy ni​ko​mu się nie uda​ło. Czy zna pan po​wie​dze​nie: „Kar​hid to nie na​ród, to jed​na wiel​ka ro​dzin​na kłót​nia”? Nie zna​łem tego po​wie​dze​nia i po​dej​rze​wam, że Es​tra​ven sam je wy​my​ślił. Było w jego sty​lu. W tym mo​men​cie prze​py​cha się przez tłum czło​nek ky​or​re​my, wyż​szej izby par​la​men​tu, na któ​rej cze​le stoi Es​tra​ven, i za​czy​na coś do nie​go mó​wić. To kró​lew​ski ku​zyn Pem​mer Har​ge rem ir Tibe. Mówi szep​tem, jego po​sta​wa su​‐ ge​ru​je brak sza​cun​ku, czę​sto się uśmie​cha. Es​tra​ven, po​cąc się jak lód na słoń​cu, od​po​wia​da na szept Tibe’a gło​śno, to​nem, któ​re​go zdaw​ko​wa uprzej​‐ mość ośmie​sza roz​mów​cę. Słu​cham, ob​ser​wu​jąc jed​no​cze​śnie kró​la przy ro​bo​‐ cie, ale nic nie ro​zu​miem poza tym, że Tibe’a i Es​tra​ve​na dzie​li wro​gość. Nie ma to nic wspól​ne​go ze mną, cie​ka​wi mnie po pro​stu za​cho​wa​nie tych lu​dzi, któ​rzy rzą​dzą na​ro​dem w pra​daw​nym sen​sie tego sło​wa, któ​rzy trzy​ma​ją w ręku losy dwu​dzie​stu mi​lio​nów lu​dzi. W Eku​me​nie wła​dza sta​ła się czymś tak trud​no uchwyt​nym i skom​pli​ko​wa​nym, że tyl​ko sub​tel​ne umy​sły mogą śle​dzić jej dzia​ła​nia. Tu​taj wciąż jesz​cze ma okre​ślo​ne gra​ni​ce, jest na​ma​cal​‐ na. W Es​tra​ve​nie, na przy​kład, wy​czu​wa się wła​dzę jako prze​dłu​że​nie jego cha​rak​te​ru – on nie może zro​bić pu​ste​go ge​stu ani po​wie​dzieć sło​wa, któ​re pusz​cza się mimo uszu. Wie o tym i ta wie​dza przy​da​je mu szcze​gól​nej re​al​‐ no​ści, ja​kiejś ma​te​rial​no​ści, na​ma​cal​no​ści, ludz​kiej wiel​ko​ści. Suk​ces ro​dzi suk​ces. Nie mam za​ufa​nia do Es​tra​ve​na, któ​re​go po​bud​ki są za​wsze nie​ja​sne. Nie bu​dzi we mnie sym​pa​tii, ale od​czu​wam jego au​to​ry​tet w spo​sób rów​nie nie​po​zo​sta​wia​ją​cy wąt​pli​wo​ści, jak od​czu​wam pa​le​nie słoń​ca. Le​d​wo zdą​ży​łem to po​my​śleć, a słoń​ce zni​ka za po​now​nie zbie​ra​ją​cy​mi się chmu​ra​mi i wkrót​ce rzad​ki, ale moc​ny deszcz prze​su​wa się w górę rze​ki, skra​pia​jąc tłu​my na na​brze​żu, za​ciem​nia​jąc nie​bo. Kie​dy król scho​dzi z rusz​‐ to​wa​nia, prze​bi​ja się ostat​ni pro​mień słoń​ca i bia​ła po​stać kró​la oraz wspa​nia​‐ ły łuk wi​docz​ne są przez chwi​lę w ca​łym bla​sku i wspa​nia​ło​ści na tle gra​na​to​‐ we​go bu​rzo​we​go nie​ba. Gro​ma​dzą się chmu​ry. Zim​ny wiatr wdzie​ra się w uli​‐ cę łą​czą​cą port z Pa​ła​cem, rze​ka przy​bie​ra sza​rą bar​wę, drze​wa na na​brze​żu drżą. Ce​re​mo​nia skoń​czo​na. Pół go​dzi​ny póź​niej pada śnieg.

Kie​dy kró​lew​ski sa​mo​chód od​je​chał w stro​nę Pa​ła​cu i tłum za​czął się po​ru​‐ szać jak nad​mor​skie ka​my​ki po​py​cha​ne falą przy​pły​wu, Es​tra​ven od​wró​cił się znów w moją stro​nę i po​wie​dział: – Czy ze​chce pan dziś zjeść ze mną ko​la​cję, pa​nie Ai? Przy​ją​łem za​pro​sze​nie, bar​dziej zdzi​wio​ny niż ucie​szo​ny. Es​tra​ven zro​bił dla mnie bar​dzo dużo w cią​gu ostat​nich sze​ściu czy ośmiu mie​się​cy, ale ani się nie spo​dzie​wa​łem, ani nie pra​gną​łem ta​kiej de​mon​stra​cji oso​bi​stej sym​pa​tii jak za​pro​sze​nie do jego domu. Har​ge rem ir Tibe był na​dal w po​bli​żu i mu​siał sły​‐ szeć, zresz​tą od​no​si​łem wra​że​nie, że o to cho​dzi​ło. Zde​gu​sto​wa​ny tymi bab​‐ ski​mi in​try​ga​mi zsze​dłem z try​bu​ny i wmie​sza​łem się w tłum, gar​biąc się nie​‐ co i idąc na ugię​tych no​gach. Nie je​stem dużo wyż​szy od ge​theń​skiej prze​cięt​‐ nej, lecz w tłu​mie ta róż​ni​ca bar​dziej rzu​ca się w oczy. „To on, pa​trz​cie, wy​‐ słan​nik”. Oczy​wi​ście wy​róż​nia​nie się na​le​ża​ło do mo​ich obo​wiąz​ków służ​bo​‐ wych, lecz w mia​rę upły​wu cza​su sta​wa​ło się co​raz bar​dziej uciąż​li​we za​miast co​raz ła​twiej​sze do znie​sie​nia. Co​raz czę​ściej tę​sk​ni​łem za ano​ni​mo​wo​ścią, chcia​łem być taki jak wszy​scy. Po​sze​dłem ka​wa​łek uli​cą Bro​war​ną, skrę​ci​łem do swo​je​go domu i na​gle, gdy tłum już się prze​rze​dził, stwier​dzi​łem, że obok mnie idzie Tibe. – Pięk​na uro​czy​stość – ode​zwał się kró​lew​ski ku​zyn, uka​zu​jąc przy tym w uśmie​chu dłu​gie, czy​ste, żół​te zęby w żół​tej twa​rzy ca​łej po​kry​tej sie​cią drob​nych zmarsz​czek, mimo że nie był sta​rym czło​wie​kiem. – Do​bra wróż​ba dla no​we​go por​tu – po​wie​dzia​łem. – To praw​da. – Znów po​kaz zę​bów. – Ce​re​mo​nia wmu​ro​wa​nia zwor​ni​ka była rze​czy​wi​ście im​po​nu​ją​ca. – To praw​da. Ta ce​re​mo​nia po​cho​dzi z bar​dzo daw​nych cza​sów. Ale za​pew​ne ksią​żę Es​tra​ven wszyst​ko to panu ob​ja​śnił. – Ksią​żę Es​tra​ven jest nie​zwy​kle uprzej​my. Sta​ra​łem się mó​wić to​nem obo​jęt​nym, ale wszyst​ko, co się po​wie​dzia​ło do Tibe’a, zda​wa​ło się na​bie​rać ukry​te​go zna​cze​nia. – Och, nie​wąt​pli​wie – przy​tak​nął Tibe. – Ksią​żę Es​tra​ven jest zna​ny ze swo​jej uprzej​mo​ści dla cu​dzo​ziem​ców. – Uśmiech​nął się i każ​dy ząb wy​da​wał się kryć ja​kieś zna​cze​nie, po​dwój​ne, wie​lo​ra​kie, trzy​dzie​ści dwa róż​ne zna​cze​‐ nia. – Ze wszyst​kich cu​dzo​ziem​ców ja je​stem naj​bar​dziej cu​dzo​ziem​ski, ksią​żę. Dla​te​go je​stem szcze​gól​nie wdzięcz​ny za wszel​ką uprzej​mość. – Tak, nie​wąt​pli​wie, nie​wąt​pli​wie. Wdzięcz​ność jest szla​chet​nym, rzad​kim uczu​ciem opie​wa​nym przez po​etów. Rzad​kim szcze​gól​nie tu​taj, w Er​hen​ran​‐ gu, za​pew​ne z bra​ku wa​run​ków do jego kul​ty​wo​wa​nia. Przy​szło nam żyć w trud​nych, nie​wdzięcz​nych cza​sach. Świat nie jest już taki jak za na​szych dzia​dów, praw​da? – Nie​wie​le o tym wiem, ksią​żę, ale na in​nych świa​tach sły​sza​łem po​dob​ne skar​gi. Tibe przy​glą​dał mi się przez chwi​lę, jak​by oce​niał sto​pień mo​je​go sza​leń​‐

stwa, a po​tem zno​wu ob​na​żył zęby. – A, rze​czy​wi​ście, rze​czy​wi​ście. Sta​le za​po​mi​nam, że pan przy​był z in​ne​go świa​ta. Ale oczy​wi​ście pan o tym ni​g​dy nie za​po​mi​na. Choć bez wąt​pie​nia pań​skie ży​cie tu​taj w Er​hen​ran​gu by​ło​by znacz​nie sen​sow​niej​sze, prost​sze i bez​piecz​niej​sze, gdy​by po​tra​fił pan o tym za​po​mnieć, co? Tak, tak. Ale oto i mój sa​mo​chód, ka​za​łem kie​row​cy za​cze​kać tu​taj, w bocz​nej ulicz​ce. Chęt​nie bym pana pod​wiózł do pań​skiej wy​spy2, ale mu​szę so​bie od​mó​wić tej przy​jem​‐ no​ści, bo za​raz mam się sta​wić u kró​la, a bied​ni krew​nia​cy, jak mówi przy​sło​‐ wie, mu​szą być punk​tu​al​ni. Tak, tak! – po​wie​dział ku​zyn kró​la, wsia​da​jąc do ma​łe​go czar​ne​go elek​trycz​ne​go po​jaz​du, jesz​cze przez ra​mię ob​na​ża​jąc zęby w moją stro​nę, kry​jąc oczy w sie​ci zmarsz​czek. Po​sze​dłem do swo​jej wy​spy. Te​raz, kie​dy stop​nia​ły reszt​ki zi​mo​wych śnie​‐ gów, uka​zał się fron​to​wy ogró​dek i zi​mo​we drzwi, trzy me​try nad po​zio​mem grun​tu, zo​sta​ły za​mknię​te na kil​ka mie​się​cy aż do po​wro​tu głę​bo​kich śnie​gów je​sie​nią. Przy bocz​nej ścia​nie bu​dyn​ku wśród bło​ta, lodu oraz po​śpiesz​nej, mięk​kiej i buj​nej wio​sen​nej ro​ślin​no​ści roz​ma​wia​ło dwo​je mło​dych lu​dzi. Trzy​ma​li się za ręce. Byli w pierw​szej fa​zie kem​me​ru. Duże, mięk​kie płat​ki śnie​gu tań​czy​ły wo​kół nich, a oni sta​li boso w lo​do​wa​tym bło​cie, ze sple​cio​ny​‐ mi dłoń​mi, za​pa​trze​ni w sie​bie. Wio​sna na Zi​mie. Zja​dłem obiad w mo​jej wy​spie i kie​dy gon​gi na wie​ży Rem​my wy​bi​ły czwar​‐ tą, by​łem w Pa​ła​cu, go​tów do ko​la​cji. Kar​hi​dyj​czy​cy spo​ży​wa​ją dzien​nie czte​‐ ry so​lid​ne po​sił​ki: śnia​da​nie, dru​gie śnia​da​nie, obiad i ko​la​cję, nie​ustan​nie pod​ja​da​jąc i prze​gry​za​jąc coś w prze​rwach. Na Zi​mie nie ma du​żych zwie​rząt do​star​cza​ją​cych mię​sa lub pro​duk​tów mlecz​nych. Je​dy​ne bo​ga​te w biał​ko i wę​glo​wo​da​ny po​ży​wie​nie to róż​ne jaja, ryby, orze​chy i ha​iń​skie zbo​ża. Ni​‐ sko​ka​lo​rycz​na die​ta w su​ro​wym kli​ma​cie – więc trze​ba czę​sto uzu​peł​niać pa​‐ li​wo. Przy​zwy​cza​iłem się do ja​da​nia, jak mi się wy​da​wa​ło, co kil​ka mi​nut. Jesz​cze przed koń​cem tego roku mia​łem się prze​ko​nać, że Ge​theń​czy​cy do​pro​‐ wa​dzi​li do per​fek​cji nie tyl​ko tech​ni​kę cią​głe​go je​dze​nia, lecz tak​że dłu​go​‐ trwa​łe​go ży​cia na gra​ni​cy śmier​ci gło​do​wej. Wciąż pa​dał śnieg, ła​god​na wio​sen​na śnie​ży​ca znacz​nie przy​jem​niej​sza niż bez​li​to​sne desz​cze nie​daw​nej od​wil​ży. Do​tar​łem do Pa​ła​cu, tyl​ko raz gu​biąc dro​gę w ci​chym i bia​łym mro​ku. Pa​łac w Er​hen​ran​gu jest wła​ści​wie we​‐ wnętrz​nym mia​stem oto​czo​nym mu​ra​mi, la​bi​ryn​tem pa​ła​ców, baszt, ogro​‐ dów, pod​wor​ców, klasz​to​rów, kruż​gan​ków, pod​ziem​nych przejść i ka​za​ma​‐ tów, wy​two​rem wie​lo​wie​ko​wej pa​ra​noi na dużą ska​lę. Po​nad tym wszyst​kim wzno​szą się po​nu​re, czer​wo​ne, wy​myśl​ne mury Kró​lew​skie​go Domu, któ​ry cho​ciaż jest sta​le za​miesz​ka​ny, to tyl​ko przez jed​ną oso​bę, sa​me​go kró​la. Wszy​scy inni – służ​ba, kan​ce​li​ści, ksią​żę​ta, mi​ni​stro​wie, po​sło​wie, straż i kto tam jesz​cze – miesz​ka​ją w in​nych pa​ła​cach, for​tach, twier​dzach, ba​ra​kach czy do​mach w ob​rę​bie mu​rów. Dom Es​tra​ve​na, ozna​ka szcze​gól​nej kró​lew​‐ skiej ła​ski, to Na​roż​ny Czer​wo​ny Dom zbu​do​wa​ny przed czte​ry​stu czter​dzie​‐ stu laty dla Har​me​sa, uko​cha​ne​go kem​me​rin​ga Em​ra​na Trze​cie​go, któ​re​go

uro​da prze​szła do le​gen​dy i któ​ry zo​stał po​rwa​ny, oka​le​czo​ny i do​pro​wa​dzo​ny do utra​ty zmy​słów przez na​jem​ni​ków Par​tii Oj​czyź​nia​nej. Em​ran Trze​ci zmarł czter​dzie​ści lat póź​niej, wciąż jesz​cze msz​cząc się na swo​im kra​ju – Em​ran Nie​szczę​sny. Tra​ge​dia jest tak daw​na, że jej okrop​no​ści za​tar​ły się, po​zo​sta​wia​jąc pew​ną at​mos​fe​rę po​dejrz​li​wo​ści i me​lan​cho​lii cza​ją​cą się w ścia​nach i mro​kach tego domu. Ogród był mały i oto​czo​ny mu​rem, nad skal​ną sa​dzaw​ką po​chy​la​ły się drze​wa se​rem. W męt​nych sno​pach świa​tła z okien wi​dzia​łem płat​ki śnie​gu i nit​ko​wa​ne to​reb​ki z za​rod​ni​ka​mi drzew opa​da​ją​ce do czar​nej wody. Es​tra​ven cze​kał na mnie z gołą gło​wą i bez płasz​‐ cza na tym mro​zie, z za​in​te​re​so​wa​niem ob​ser​wu​jąc taj​ną noc​ną in​wa​zję śnie​‐ gu i za​rod​ni​ków. Przy​wi​tał mnie ci​cho i za​pro​sił do środ​ka. Nie było żad​nych in​nych go​ści. Zdzi​wi​ło mnie to tro​chę, ale za​raz za​sie​dli​śmy do sto​łu, a przy je​dze​niu nie roz​ma​wia się o in​te​re​sach. Zresz​tą moje zdzi​wie​nie prze​nio​sło się na po​si​łek, któ​ry był wy​śmie​ni​ty, na​wet wszech​obec​ne chle​bo​we jabł​ka ule​gły cu​dow​nej prze​mia​nie w rę​kach ku​cha​rza, któ​re​go sztu​ki nie mo​głem się na​chwa​lić. Po ko​la​cji pi​li​śmy przy ogniu grza​ne piwo. Na pla​ne​cie, gdzie jed​nym z naj​po​‐ trzeb​niej​szych sztuć​ców jest przy​rząd do roz​bi​ja​nia lodu, jaki two​rzy się na po​wierzch​ni na​po​ju w cza​sie po​sił​ku, czło​wiek uczy się ce​nić grza​ne piwo. Przy sto​le Es​tra​ven pro​wa​dził uprzej​mą roz​mo​wę. Te​raz, sie​dząc na​prze​ciw mnie przy ogniu, za​milkł. Cho​ciaż spę​dzi​łem na Zi​mie już pra​wie dwa lata, wciąż by​łem da​le​ki od moż​li​wo​ści spoj​rze​nia na miesz​kań​ców pla​ne​ty ich wła​‐ sny​mi ocza​mi. Pró​bo​wa​łem, ale moje wy​sił​ki przy​bie​ra​ły for​mę wy​ro​zu​mo​wa​‐ ne​go spoj​rze​nia na Ge​theń​czy​ka naj​pierw jako na męż​czy​znę, po​tem jako na ko​bie​tę, przez co wci​ska​łem go w ka​te​go​rie nie​istot​ne dla jego na​tu​ry, a tak waż​ne dla mo​jej. Tak więc po​cią​ga​jąc dym​ne, wy​traw​ne piwo, po​my​śla​łem so​‐ bie, że przy sto​le za​cho​wa​nie Es​tra​ve​na było ko​bie​ce, sam wdzięk, takt i lek​‐ kość, zręcz​ność i zwod​ni​czość. Może wła​śnie ta mięk​ka, ela​stycz​na ko​bie​cość bu​dzi​ła we mnie po​dejrz​li​wość i an​ty​pa​tię? Bo nie spo​sób było trak​to​wać jak ko​bie​tę tej ciem​nej i iro​nicz​nej, ema​nu​ją​cej siłą po​sta​ci sie​dzą​cej obok w roz​‐ świe​tlo​nym ogniem mro​ku, a jed​no​cze​śnie, ile​kroć po​my​śla​łem o nim jak o męż​czyź​nie, wy​czu​wa​łem ja​kiś fałsz. W nim? Czy może w moim sto​sun​ku do nie​go? Głos miał ła​god​ny, dość moc​ny, ale nie głę​bo​ki, nie był to głos mę​‐ ski, ale i nie ko​bie​cy… lecz co on mó​wił? – Ża​łu​ję, że mu​sia​łem tak dłu​go od​kła​dać przy​jem​ność gosz​cze​nia pana u sie​bie, ale je​stem za​do​wo​lo​ny, że nie bę​dzie już mię​dzy nami kwe​stii pa​tro​‐ na​tu. To mnie za​sta​no​wi​ło. Nie​wąt​pli​wie aż do dzi​siaj był moim pa​tro​nem na dwo​‐ rze. Czy chciał dać do zro​zu​mie​nia, że au​dien​cja, jaką dla mnie wy​jed​nał u kró​la na ju​tro, ozna​cza zrów​na​nie z nim? – Nie bar​dzo pana ro​zu​miem – po​wie​dzia​łem. Tym ra​zem on był wi​docz​nie zdzi​wio​ny. – Cho​dzi o to – ode​zwał się po chwi​li – że od​tąd nie dzia​łam na rzecz pana

wo​bec kró​la. Mó​wił, jak​by się wsty​dził za mnie, nie za sie​bie. Wi​docz​nie fakt, że on mnie za​pro​sił, a ja za​pro​sze​nie przy​ją​łem, miał ja​kieś zna​cze​nie, z któ​re​go so​bie nie zda​wa​łem spra​wy. Ale ja na​ru​sza​łem je​dy​nie ety​kie​tę, on – ety​kę. Po​cząt​ko​‐ wo my​śla​łem tyl​ko, że mia​łem ra​cję, od po​cząt​ku nie do​wie​rza​jąc Es​tra​ve​no​‐ wi. Był nie tyl​ko zręcz​ny i po​tęż​ny, był tak​że zdra​dli​wy. Przez cały czas mo​je​‐ go po​by​tu w Er​hen​ran​gu to on mnie słu​chał, od​po​wia​dał na moje py​ta​nia, przy​sy​łał le​ka​rzy i in​ży​nie​rów, by po​twier​dzi​li, że ja i mój sta​tek po​cho​dzi​my z in​ne​go świa​ta, przed​sta​wiał mnie lu​dziom, któ​rych po​wi​nie​nem po​znać, aż stop​nio​wo do​pro​wa​dził do tego, że awan​so​wa​łem z roli dzi​wo​lą​ga z buj​ną wy​‐ obraź​nią do mo​jej obec​nej roli ta​jem​ni​cze​go wy​słan​ni​ka, któ​ry ma być przy​ję​‐ ty przez kró​la. A te​raz, wy​win​do​waw​szy mnie na tę nie​bez​piecz​ną wy​so​kość, na​gle z ca​łym spo​ko​jem oświad​cza, że wy​co​fu​je swo​je po​par​cie. – Przy​zwy​cza​ił mnie pan do tego, że mogę po​le​gać… – To nie​do​brze. – Czy to zna​czy, że aran​żu​jąc to spo​tka​nie, nie prze​mó​wił pan do kró​la na rzecz mo​jej mi​sji, tak jak pan… – zre​flek​to​wa​łem się i nie po​wie​dzia​łem „obie​cał”. – Nie mo​głem. By​łem wście​kły, ale w nim nie do​strze​głem ani gnie​wu, ani chę​ci prze​pro​‐ sze​nia. – Czy mogę wie​dzieć dla​cze​go? – Tak – od​parł po chwi​li i znów za​milkł. A ja po​my​śla​łem so​bie, że nie​kom​‐ pe​tent​ny i bez​bron​ny przy​bysz z in​ne​go świa​ta nie po​wi​nien do​ma​gać się wy​‐ ja​śnień od kanc​le​rza kró​le​stwa, zwłasz​cza je​że​li nie ro​zu​mie i praw​do​po​dob​‐ nie ni​g​dy nie zro​zu​mie ko​rze​ni wła​dzy ani za​sad jej funk​cjo​no​wa​nia w tym kró​le​stwie. Nie​wąt​pli​wie była to kwe​stia szi​fgre​tho​ru – pre​sti​żu, twa​rzy, miej​sca w hie​rar​chii, ho​no​ru, nie​prze​tłu​ma​czal​nej na​czel​nej za​sa​dy au​to​ry​te​‐ tu spo​łecz​ne​go w Kar​hi​dzie i wszyst​kich kul​tu​rach na Ge​then. A je​że​li tak, to ni​g​dy jej nie zro​zu​miem. – Czy sły​szał pan, co król po​wie​dział do mnie pod​czas dzi​siej​szej ce​re​mo​nii? – Nie. Es​tra​ven po​chy​lił się nad pa​le​ni​skiem, wy​jął dzban z pi​wem z go​rą​ce​go po​‐ pio​łu i na​peł​nił mój ku​fel. Po​nie​waż się nie od​zy​wał, do​da​łem: – Nie sły​sza​łem, żeby król coś do pana mó​wił. – Ja też nie – po​wie​dział. Na​resz​cie zro​zu​mia​łem, że nie ode​bra​łem in​ne​go sy​gna​łu. Mach​nąw​szy ręką na jego bab​skie in​try​ganc​two, pal​ną​łem: – Czy ksią​żę chce mi dać do zro​zu​mie​nia, że wy​padł z łask u kró​la? My​ślę, że wy​pro​wa​dzi​łem go z rów​no​wa​gi, ale tego nie oka​zał i rzekł tyl​ko: – Nie chcę panu nic da​wać do zro​zu​mie​nia, pa​nie Ai. – To wiel​ka szko​da! Spoj​rzał na mnie ja​koś dziw​nie.

– Cóż, uj​mij​my to więc w ten spo​sób: Są na dwo​rze oso​by, któ​re – uży​wa​jąc pań​skie​go wy​ra​że​nia – są w ła​skach u kró​la, a nie pa​trzą ła​ska​wym okiem na pań​ską obec​ność i mi​sję tu​taj. I te​raz śpie​szysz do nich do​łą​czyć i opusz​czasz mnie dla ra​to​wa​nia wła​snej skó​ry, po​my​śla​łem. Es​tra​ven był dwo​ra​kiem i po​li​ty​kiem, a ja by​łem głup​‐ cem, że mu za​wie​rzy​łem. Na​wet w spo​łe​czeń​stwach roz​dziel​no​pł​cio​wych po​li​‐ ty​kom zda​rza się zmie​nić front. Sko​ro za​pro​sił mnie na ko​la​cję, wi​dać spo​‐ dzie​wał się, że tak ła​two prze​łknę jego zdra​dę, jak on ją po​peł​nił. Za​cho​wa​nie twa​rzy było wy​raź​nie waż​niej​sze niż szcze​rość, zmu​si​łem się więc do po​wie​‐ dze​nia: – Przy​kro mi, że pań​ska przy​chyl​ność dla mnie ścią​gnę​ła na pana kło​po​ty. Roz​ża​rzo​ne wę​gle. Od​czu​łem ra​dość z mo​ral​nej wyż​szo​ści, ale tyl​ko przez chwi​lę. Es​tra​ven był zbyt nie​obli​czal​ny. Od​chy​lił się na opar​cie i czer​wo​ny od​blask ognia padł na jego ko​la​na, na ład​‐ ne, sil​ne, choć drob​ne dło​nie i srebr​ny ku​fel, pod​czas gdy twarz po​zo​sta​wa​ła w cie​niu – ciem​na twarz za​wsze prze​sło​nię​ta gę​sty​mi, ni​sko opa​da​ją​cy​mi wło​‐ sa​mi, gę​sty​mi brwia​mi i rzę​sa​mi oraz zim​ną ma​ską układ​no​ści. Czy moż​na od​czy​tać wy​raz py​ska kota, foki albo wy​dry? Nie​któ​rzy Ge​theń​czy​cy są jak te zwie​rzę​ta, my​śla​łem. Ich głę​bo​kie ja​sne oczy nie zmie​nia​ją wy​ra​zu, kie​dy ktoś mówi. – Sam na sie​bie ścią​gną​łem kło​po​ty – od​po​wie​dział – dzia​ła​niem nie​ma​ją​‐ cym nic wspól​ne​go z pa​nem, pa​nie Ai. Wie pan, że Kar​hid i Or​go​reyn to​czą spór o te​ry​to​rium w wy​so​kiej czę​ści Wy​ży​ny Pół​noc​nej koło Sas​si​noth. Dziad Ar​ga​ve​na za​jął do​li​nę Si​noth dla Kar​hi​du, lecz au​to​chto​ni ni​g​dy się z tym nie po​go​dzi​li. Dużo śnie​gu z ma​łej chmu​ry – i co​raz go wię​cej. Po​ma​ga​łem kar​hi​‐ dyj​skim far​me​rom miesz​ka​ją​cym w do​li​nie w prze​sie​dle​niu się za sta​rą gra​ni​‐ cę, bo uwa​ża​łem, że cała spra​wa upad​nie, je​że​li do​li​nę po​zo​sta​wi się Or​go​tom, któ​rzy ją za​miesz​ku​ją od ty​się​cy lat. Przed laty dzia​ła​łem w Za​rzą​dzie Wy​ży​‐ ny Pół​noc​nej i po​zna​łem nie​któ​rych z tych far​me​rów. Nie chciał​bym, żeby gi​‐ nę​li w star​ciach gra​nicz​nych lub byli zsy​ła​ni do ochot​ni​czych go​spo​darstw rol​‐ nych w Or​go​rey​nie. Dla​cze​go więc nie zli​kwi​do​wać przy​czy​ny spo​ru? Ale to nie był po​mysł pa​trio​tycz​ny. Na od​wrót, był to akt tchó​rzo​stwa rzu​ca​ją​cy cień na szi​fgre​thor sa​me​go kró​la. Jego iro​nicz​ne uwa​gi i szcze​gó​ły spo​ru gra​nicz​ne​go z Or​go​rey​nem nie in​te​‐ re​so​wa​ły mnie. Wró​ci​łem do spra​wy na​szych sto​sun​ków. Z za​ufa​niem czy bez, wciąż jesz​cze mo​głem coś przy nim sko​rzy​stać. – Przy​kro mi – po​wie​dzia​łem – ale to wiel​ka szko​da, że spra​wa garst​ki far​‐ me​rów może znisz​czyć szan​se mo​jej mi​sji w oczach kró​la. W grę wcho​dzą spra​wy dużo waż​niej​sze niż parę ki​lo​me​trów gra​ni​cy. – Tak, dużo waż​niej​sze, ale może Eku​me​na, któ​ra ma sto lat świetl​nych od gra​ni​cy do gra​ni​cy, oka​że nam nie​co cier​pli​wo​ści. – Sta​bi​le Eku​me​ny to lu​dzie bar​dzo cier​pli​wi. Będą cze​kać sto albo pięć​set lat, aż Kar​hid i resz​ta Ge​then prze​dys​ku​tu​je i roz​wa​ży spra​wę do​łą​cze​nia do

resz​ty ludz​ko​ści. Ja wy​ra​żam wy​łącz​nie moją oso​bi​stą na​dzie​ję. I oso​bi​ste roz​cza​ro​wa​nie. Są​dzi​łem, że przy po​par​ciu księ​cia… – Ja też tak są​dzi​łem. Cóż, lo​dow​ce nie po​wsta​ją w cią​gu jed​nej nocy. Miał jak za​wsze na po​do​rę​dziu sto​sow​ne po​wie​dzon​ko, ale my​ślą był gdzie in​dziej. Wy​obra​zi​łem go so​bie, jak przed​sta​wia mnie jako je​den z pion​ków w grze o wła​dzę. – Przy​był pan do mo​je​go kra​ju – ode​zwał się wresz​cie – w dziw​nym mo​men​‐ cie. Za​cho​dzą zmia​ny, przyj​mu​je​my nowy kie​ru​nek. Nie, może ra​czej do​szli​‐ śmy za da​le​ko w kie​run​ku, w któ​rym zmie​rza​li​śmy. Są​dzi​łem, że pań​ska obec​ność, pań​ska mi​sja po​wstrzy​ma​ją nas od błę​dów, da​dzą nam cał​ko​wi​cie nową opcję. Ale we wła​ści​wym cza​sie i we wła​ści​wym miej​scu. Wszyst​ko to jest nie​zwy​kle de​li​kat​ne, pa​nie Ai. Znie​cier​pli​wio​ny ogól​ni​ka​mi spy​ta​łem wprost: – Su​ge​ru​je pan, że to nie jest wła​ści​wy mo​ment. Czy ra​dził​by mi pan od​wo​‐ łać tę au​dien​cję? Moja gafa wy​pa​dła jesz​cze go​rzej w ję​zy​ku kar​hi​dyj​skim, ale Es​tra​ven nie uśmiech​nął się ani nie skrzy​wił. – Oba​wiam się, że wy​łącz​nie król ma ten przy​wi​lej – po​wie​dział spo​koj​nie. – O Boże, oczy​wi​ście. Nie to mia​łem na my​śli. – Ukry​łem twarz w dło​niach. Wy​cho​wa​ny w otwar​tym, po​zba​wio​nym ba​rier spo​łe​czeń​stwie Zie​mi, nie mo​‐ głem na​uczyć się pro​to​ko​łu ani po​wścią​gli​wo​ści tak ce​nio​nej przez Kar​hi​dyj​‐ czy​ków. Wie​dzia​łem, kto to jest król, w hi​sto​rii Zie​mi wy​stę​po​wa​ło ich wie​lu, ale nie mia​łem naj​mniej​sze​go wy​czu​cia przy​wi​le​ju ani ce​re​mo​nia​łu. Pod​nio​‐ słem ku​fel i po​cią​gną​łem duży haust go​rą​ce​go piwa. – Cóż, po​wiem kró​lo​wi mniej, niż mia​łem za​miar po​wie​dzieć, kie​dy jesz​cze li​czy​łem na pana. – To do​brze. – Dla​cze​go do​brze? – spy​ta​łem. – Pan, pa​nie Ai, nie jest sza​lo​ny. I ja nie je​stem sza​lo​ny. Ale też ża​den z nas nie jest kró​lem. Są​dzę, że miał pan za​miar prze​ko​nać Ar​ga​ve​na ar​gu​men​ta​mi ra​cjo​nal​ny​mi, iż przy​był pan tu, by do​pro​wa​dzić do so​ju​szu mię​dzy Ge​then a Eku​me​ną. I z ra​cjo​nal​ne​go punk​tu wi​dze​nia on to już wie ode mnie. Przed​‐ sta​wia​łem mu pań​ską spra​wę, usi​ło​wa​łem wzbu​dzić w nim za​in​te​re​so​wa​nie pań​ską oso​bą. Ro​bi​łem to nie​udol​nie, źle wy​bra​łem mo​ment. Za​po​mnia​łem, sam bę​dąc zbyt za​an​ga​żo​wa​ny, że on jest kró​lem i nie pa​trzy na spra​wy ra​‐ cjo​nal​nie, tyl​ko jak król. Wszyst​ko, co mu mó​wi​łem, spro​wa​dza się z jego punk​tu wi​dze​nia do tego, że jego pa​no​wa​nie jest za​gro​żo​ne, że jego kró​le​stwo jest pył​kiem w prze​strze​ni, a jego ma​je​stat żar​tem w oczach ko​goś, kto rzą​dzi set​ką świa​tów. – Ale Eku​me​na nie rzą​dzi, tyl​ko ko​or​dy​nu​je. Jej po​tę​ga jest po​tę​gą po​szcze​‐ gól​nych państw i pla​net. W so​ju​szu z Eku​me​ną Kar​hid bę​dzie znacz​nie bez​‐ piecz​niej​szy i waż​niej​szy niż kie​dy​kol​wiek do​tąd. Es​tra​ven dłu​go nie od​po​wia​dał. Sie​dział za​pa​trzo​ny w ogień, któ​re​go pło​‐ mie​nie bły​ska​ły od​bi​te w jego ku​flu i w sze​ro​kim srebr​nym łań​cu​chu zna​mio​‐

nu​ją​cym jego urząd. W sta​rym domu pa​no​wa​ła ci​sza. Był słu​żą​cy, któ​ry po​da​‐ wał po​si​łek, ale że Kar​hi​dyj​cy​cy nie zna​ją in​sty​tu​cji nie​wol​nic​twa ani oso​bi​‐ ste​go uza​leż​nie​nia i nie ku​pu​ją lu​dzi, tyl​ko usłu​gi, więc cała służ​ba po​szła już do swo​ich do​mów. Taki czło​wiek jak Es​tra​ven mu​siał mieć gdzieś w po​bli​żu ochro​nę oso​bi​stą, bo za​ma​chy są w Kar​hi​dzie dość czę​ste, lecz ja ni​ko​go nie wi​dzia​łem i nie sły​sza​łem. Zo​sta​li​śmy sami. By​łem sam na sam z ob​cym w mu​rach mrocz​ne​go pa​ła​cu, w ob​cym, za​sy​pa​‐ nym śnie​giem mie​ście, w epo​ce lo​dow​co​wej na ob​cej pla​ne​cie. Wszyst​ko, co po​wie​dzia​łem tego wie​czo​ru i w ogó​le, od​kąd przy​by​łem na Zimę, wy​da​ło mi się na​gle głu​pie i nie​wia​ry​god​ne. Jak mo​głem ocze​ki​wać, że ten albo ja​ki​kol​wiek inny czło​wiek uwie​rzy moim opo​wie​ściom o in​nych świa​‐ tach i in​nych isto​tach ro​zum​nych, o ja​kimś do​bro​dusz​nym su​per​rzą​dzie z nie​‐ spre​cy​zo​wa​ny​mi pre​ro​ga​ty​wa​mi ist​nie​ją​cym gdzieś tam w ko​smo​sie? Prze​cież to non​sens. Przy​by​łem do Kar​hi​du w dzi​wacz​nym po​jeź​dzie i pod pew​ny​mi wzglę​da​mi róż​ni​łem się fi​zycz​nie od Ge​theń​czy​ków. To wy​ma​ga​ło wy​ja​śnień, ale wy​ja​śnie​nia, ja​kich udzie​la​łem, były nie​do​rzecz​ne. W tej chwi​li sam im nie wie​rzy​łem. – Ja panu wie​rzę – rzekł miesz​ka​niec ob​cej pla​ne​ty, z któ​rym by​łem sam na sam. Tak głę​bo​ko po​grą​ży​łem się w swo​im wy​ob​co​wa​niu, że spoj​rza​łem na nie​go zdu​mio​ny. – Oba​wiam się, że Ar​ga​ven rów​nież panu wie​rzy. Ale nie ma do pana za​ufa​nia. Czę​ścio​wo dla​te​go, że stra​cił za​ufa​nie do mnie. Po​peł​ni​łem błę​dy, by​łem nie​ostroż​ny. Nie mam rów​nież pra​wa do pań​skie​go za​ufa​nia, bo na​ra​zi​łem pana na nie​bez​pie​czeń​stwo. Za​po​mnia​łem, kto to jest król, za​po​‐ mnia​łem, że w oczach kró​la Kar​hid i on to jed​no, za​po​mnia​łem, co to jest pa​‐ trio​tyzm i że to on jest z de​fi​ni​cji pa​trio​tą do​sko​na​łym. Niech mi pan po​wie, pa​nie Ai, czy wie pan z wła​sne​go do​świad​cze​nia, co to jest pa​trio​tyzm? – Nie. – By​łem wstrzą​śnię​ty siłą tej in​ten​syw​nej oso​bo​wo​ści, któ​ra na​gle cała sku​pi​ła się na mnie. – Nie są​dzę, chy​ba że przez pa​trio​tyzm ro​zu​mie pan mi​łość do stron oj​czy​stych, bo to znam. – Nie, kie​dy mó​wię o pa​trio​ty​zmie, nie cho​dzi mi o mi​łość. My​ślę o stra​chu. O stra​chu przed tym, co obce. Któ​ry wy​ra​ża się w po​li​ty​ce, nie w po​ezji. Nie​‐ na​wiść, ry​wa​li​za​cja, agre​sja. Ten strach ro​śnie w nas. Roz​ra​sta się z roku na rok. Za​szli​śmy na​szą dro​gą za da​le​ko. I pan, przy​bysz ze świa​ta, któ​ry wzniósł się po​nad po​ję​cie na​ro​do​wo​ści set​ki lat temu, przy​bysz, któ​ry nie bar​‐ dzo ro​zu​mie, o czym mó​wię, któ​ry uka​zu​je nam nową dro​gę… – Urwał i po chwi​li kon​ty​nu​ował, już zno​wu spo​koj​ny, opa​no​wa​ny i uprzej​my. – Re​zy​gnu​ję z po​pie​ra​nia pań​skiej spra​wy przed kró​lem z po​wo​du stra​chu. Ale nie ze stra​‐ chu o sie​bie, pa​nie Ai. Nie dzia​łam z po​bu​dek pa​trio​tycz​nych. Są prze​cież na Ge​then i inne na​ro​dy. Nie wie​dzia​łem, do cze​go zmie​rza, ale by​łem pe​wien, że cho​dzi mu o coś in​‐ ne​go, niż to wy​ni​ka​ło z jego słów. Ze wszyst​kich mrocz​nych, za​gad​ko​wych, skry​tych dusz, ja​kie spo​tka​łem w tym po​nu​rym mie​ście, jego była naj​ciem​‐ niej​sza. Nie mia​łem za​mia​ru dać się wcią​gnąć w żad​ne la​bi​ryn​ty i zmil​cza​‐

łem. Po chwi​li kon​ty​nu​ował ostroż​nie: – Je​że​li do​brze zro​zu​mia​łem, pań​ska Eku​me​na słu​ży in​te​re​som ca​łej ludz​‐ ko​ści. Na przy​kład Or​go​to​wie mają do​świad​cze​nie w pod​po​rząd​ko​wy​wa​niu in​‐ te​re​sów lo​kal​nych ogól​ne​mu, a Kar​hi​dyj​czy​cy pra​wie wca​le. Au​to​chto​ni z Or​‐ go​rey​nu to prze​waż​nie lu​dzie zdro​wo my​ślą​cy, choć mało bły​sko​tli​wi, pod​czas gdy król Kar​hi​du jest nie tyl​ko sza​lo​ny, ale przy tym i dość głu​pi. Było ja​sne, że Es​tra​ven nie wie, co to lo​jal​ność. – W ta​kim ra​zie nie​ła​two mu słu​żyć – po​wie​dzia​łem, czu​jąc wstręt. – Nie mam pew​no​ści, czy kie​dy​kol​wiek słu​ży​łem kró​lo​wi – rzekł kró​lew​ski pierw​szy mi​ni​ster – albo czy mia​łem taki za​miar. Nie je​stem ni​czy​im słu​gą. Czło​wiek po​wi​nien rzu​cać wła​sny cień… Gon​gi na wie​ży Rem​my wy​bi​ły szó​stą go​dzi​nę, pół​noc, co wy​ko​rzy​sta​łem jako pre​tekst do po​że​gna​nia. Kie​dy wkła​da​łem w holu fu​tro, Es​tra​ven rzekł: – Nie będę miał przez ja​kiś czas oka​zji, bo przy​pusz​czam, że wy​je​dzie pan z Er​hen​ran​gu – (skąd to przy​pusz​cze​nie? – po​my​śla​łem) – ale wie​rzę, że na​‐ dej​dzie dzień, kie​dy zdo​łam jesz​cze za​dać panu wie​le py​tań. Tylu rze​czy chciał​bym się do​wie​dzieć. Zwłasz​cza o wa​szej mo​wie my​śli, zdą​żył mi pan o niej le​d​wo na​po​mknąć. Jego cie​ka​wość wy​glą​da​ła na szcze​rą. Miał w so​bie bez​czel​ność moż​nych. Jego obiet​ni​ce po​mo​cy też wy​glą​da​ły na szcze​re. Po​wie​dzia​łem, że tak, na​tu​‐ ral​nie, kie​dy tyl​ko ze​chce, i to był ko​niec wie​czo​ru. Od​pro​wa​dził mnie przez ogród przy​sy​pa​ny cien​ką war​stwą śnie​gu w bla​sku wiel​kie​go, ma​to​we​go, ru​‐ de​go księ​ży​ca. Prze​biegł mnie dreszcz, kie​dy wy​szli​śmy na ze​wnątrz. Było do​‐ brze po​ni​żej zera. – Zim​no panu? – spy​tał z uprzej​mym zdzi​wie​niem. Dla nie​go była to ła​god​‐ na wio​sen​na noc. Zmę​czo​ny i przy​gnę​bio​ny od​par​łem: – Jest mi zim​no od dnia, kie​dy wy​lą​do​wa​łem na tej pla​ne​cie. – Jak ją na​zy​wa​cie w wa​szym ję​zy​ku? – Ge​then. – Nie nada​li​ście jej swo​jej na​zwy? – Pierw​si zwia​dow​cy na​zwa​li ją Zima. Za​trzy​ma​li​śmy się w bra​mie oto​czo​ne​go mu​rem ogro​du. Na ze​wnątrz bu​‐ dyn​ki pa​ła​co​we pię​trzy​ły się ciem​ną, za​śnie​żo​ną masą roz​świe​tla​ną tu i ów​‐ dzie na róż​nych wy​so​ko​ściach zło​ta​wy​mi strzel​ni​ca​mi okien. Sto​jąc pod wą​‐ skim łu​kiem, spoj​rza​łem w górę i za​da​łem so​bie py​ta​nie, czy ten zwor​nik też był wmu​ro​wa​ny ko​ść​mi i krwią. Es​tra​ven po​że​gnał się i za​wró​cił. Ni​g​dy nie był prze​sad​nie wy​lew​ny przy po​wi​ta​niach i po​że​gna​niach. Od​sze​dłem przez ci​che pod​wor​ce i ulicz​ki Pa​ła​cu, skrzy​piąc bu​ta​mi po świe​żym, oświe​tlo​nym bla​skiem księ​ży​ca śnie​gu. Wró​ci​łem do wy​spy, do domu. Było mi zim​no, czu​‐ łem się nie​pew​nie, osa​czo​ny przez per​fi​dię, sa​mot​ność i lęk. 2 Kar​hosz, czy​li wy​spa, naj​częst​sze okre​śle​nie domu z miesz​ka​nia​mi do wy​na​ję​cia, w ja​kich miesz​ka

więk​szość lud​no​ści miej​skiej w Kar​hi​dzie. Wy​spa ma 20 do 200 po​ko​jów; po​sił​ki jada się wspól​nie. Nie​‐ któ​re z wysp dzia​ła​ją na za​sa​dzie ho​te​li, inne są spół​dziel​nia​mi, jesz​cze inne łą​czą te dwa typy. Są nie​‐ wąt​pli​wie miej​ską for​mą tej pod​sta​wo​wej kar​hi​dyj​skiej in​sty​tu​cji, jaką jest ogni​sko, choć oczy​wi​ście brak im lo​kal​nej i ge​ne​alo​gicz​nej sta​bil​no​ści ogni​ska.

2

Kra​ina w środ​ku za​mie​ci Z ta​śmo​te​ki pół​noc​no​kar​hi​dyj​skich opo​wie​ści ognisk w ar​chi​wach ko​le​gium hi​sto​rycz​ne​go w Er​hen​ran​gu. Nar​ra​tor ano​ni​mo​wy. Za​pi​sa​ne za pa​no​wa​nia Ar​ga​ve​na Ósme​go Oko​ło dwu​stu lat temu w ogni​sku Szath na Burz​li​wym Po​gra​ni​czu Per​ing żyli dwaj bra​cia, któ​rzy ślu​bo​wa​li so​bie kem​mer. W tam​tych cza​sach, tak jak i dzi​siaj, ro​dze​ni bra​cia mo​gli wią​zać się w kem​me​rze, do​pó​ki któ​ryś z nich nie uro​dził dziec​ka, ale po​tem mu​sie​li się roz​dzie​lić i dla​te​go nie wol​no im było ślu​bo​wać związ​ku na całe ży​cie. Tak się jed​nak sta​ło. Kie​dy je​den z nich za​szedł w cią​żę, pan Szath na​ka​zał im od​stą​pić od ślu​bu i ni​g​dy już nie spo​ty​‐ kać się w cza​sie kem​me​ru. Usły​szaw​szy to po​le​ce​nie, ten z nich, któ​ry no​sił dziec​ko, wpadł w roz​pacz. Nie chciał słu​chać rad ani po​cie​szeń, zdo​był tru​ci​‐ znę i po​peł​nił sa​mo​bój​stwo. Wów​czas miesz​kań​cy ogni​ska skie​ro​wa​li swój gniew prze​ciw​ko dru​gie​mu bra​tu, wy​pę​dzi​li go z ogni​ska i z do​me​ny, jego obar​cza​jąc hań​bą sa​mo​bój​stwa. A po​nie​waż zo​stał wy​gna​ny i wszę​dzie po​‐ prze​dza​ła go jego hi​sto​ria, nikt nie chciał go przy​jąć i po trzy​dnio​wej go​ści​nie wy​pra​wia​no go da​lej jako ba​ni​tę. Tak wę​dro​wał od miej​sca do miej​sca, aż zro​‐ zu​miał, że nie ma dla nie​go li​to​ści w jego kra​ju i że zbrod​nia ni​g​dy nie zo​sta​‐ nie mu wy​ba​czo​na3. Jako czło​wiek mło​dy i wraż​li​wy nie przyj​mo​wał do wia​‐ do​mo​ści, że tak jest, wró​cił do Szath, jako wy​gna​niec sta​nął w drzwiach ze​‐ wnętrz​ne​go ogni​ska i zwró​cił się do swo​ich by​łych współ​miesz​kań​ców z na​stę​‐ pu​ją​cy​mi sło​wa​mi: – Zo​sta​łem po​zba​wio​ny twa​rzy. Nikt mnie nie wi​dzi. Mó​wię i nikt mnie nie sły​szy. Przy​cho​dzę i nikt mnie nie wita. Nie ma dla mnie miej​sca przy ogniu ani je​dze​nia na sto​le, ani łóż​ka, w któ​rym mógł​bym się po​ło​żyć. Ale wciąż jesz​cze mam swo​je imię, któ​re brzmi Ge​the​ren. To imię rzu​cam na wa​sze ogni​sko jako prze​kleń​stwo, a z nim moją hań​bę. Za​cho​waj​cie je dla mnie, a ja, bez​i​mien​ny, pój​dę szu​kać śmier​ci. Wów​czas nie​któ​rzy po​de​rwa​li się wśród okrzy​ków i chcie​li go za​bić, bo za​‐ bój​stwo rzu​ca mniej​szy cień na dom niż sa​mo​bój​stwo, lecz on uciekł i po​biegł na pół​noc szyb​ciej niż ci, któ​rzy go ści​ga​li. Wró​ci​li przy​gnę​bie​ni do Szath, a Ge​the​ren szedł da​lej i po dwóch dniach do​tarł do Lodu Per​ing4.

Przez na​stęp​ne dwa dni szedł da​lej na pół​noc po lo​dzie. Nie miał przy so​bie żyw​no​ści ani żad​ne​go schro​nie​nia prócz swe​go fu​tra. Na Lo​dzie Per​ing nie ma żad​nych ro​ślin ani zwie​rząt. Był to mie​siąc su​smy i wła​śnie na​de​szły pierw​sze wiel​kie śnie​gi. Szedł sam przez za​wie​ję. Dru​gie​go dnia po​czuł, że słab​nie. Dru​giej nocy mu​siał po​ło​żyć się i od​po​cząć. Rano od​krył, że ma od​mro​żo​ne ręce i sto​py też, choć nie mógł zdjąć bu​tów, żeby je obej​rzeć, bo nie wła​dał rę​‐ ka​mi. Za​czął czoł​gać się na łok​ciach i ko​la​nach. Nie miał żad​ne​go po​wo​du, żeby to ro​bić, bo było mu wszyst​ko jed​no, czy umrze tu, czy tro​chę da​lej, ale coś pcha​ło go na pół​noc. Po ja​kimś cza​sie śnieg wo​kół nie​go prze​stał pa​dać i ucichł wiatr. Za​świe​ci​ło słoń​ce. Czoł​ga​jąc się, nie wi​dział dro​gi przed sobą, bo fu​trza​ny kap​tur zsu​nął mu się na oczy. Nie czu​jąc już bólu w koń​czy​nach ani na twa​rzy, my​ślał, że stra​cił czu​cie. Ale mógł się jesz​cze po​ru​szać. Śnieg po​kry​wa​ją​cy lo​do​wiec wy​‐ dał mu się dziw​ny, wy​glą​dał jak bia​ła tra​wa ro​sną​ca na lo​dzie; kła​dła się pod jego do​tknię​ciem, a po​tem wsta​wa​ła. Za​trzy​mał się i usiadł, zsu​wa​jąc kap​tur, żeby się ro​zej​rzeć. Jak okiem się​gnąć cią​gnę​ły się po​ła​cie śnież​nej tra​‐ wy, bia​łe i błysz​czą​ce. Wi​dział też kępy bia​łych drzew, na któ​rych ro​sły bia​łe li​ście. Świe​ci​ło słoń​ce, nie było wia​tru i wszyst​ko było bia​łe. Ge​the​ren zdjął rę​ka​wi​ce i spoj​rzał na swo​je ręce. Były bia​łe jak śnieg, ale od​mro​że​nie zni​kło, od​zy​skał wła​dzę w pal​cach i mógł stać na no​gach. Nie czuł bólu, zim​na ani gło​du. Wte​dy zo​ba​czył da​le​ko na Lo​dzie w kie​run​ku pół​noc​nym bia​łą zam​ko​wą wie​żę i po​stać, któ​ra szła w jego stro​nę. Po chwi​li Ge​the​ren zo​ba​czył, że ten ktoś jest nagi, ma bia​łą skó​rę i bia​łe wło​sy. Jesz​cze chwi​la i zbli​żył się na od​‐ le​głość gło​su. Ge​the​ren spy​tał: – Kim je​steś? Bia​ły czło​wiek od​po​wie​dział: – Je​stem two​im bra​tem i kem​me​rin​giem Hode. Brat, któ​ry się za​bił, miał na imię Hode. I Ge​the​ren zo​ba​czył, że bia​ły czło​‐ wiek ma rysy twa​rzy i cia​ło jego bra​ta, ale w jego brzu​chu nie ma ży​cia, a jego głos brzmi jak trzask lodu. – Gdzie ja je​stem? – spy​tał Ge​the​ren. – W kra​inie w środ​ku za​mie​ci – od​po​wie​dział Hode. – Tu miesz​ka​ją ci, któ​‐ rzy się sami za​bi​li. Tu​taj ty i ja do​trzy​ma​my na​sze​go ślu​bu. Ge​the​ren się prze​stra​szył. – Nie chcę tu zo​stać. Gdy​byś uciekł ze mną na po​łu​dnie, mo​gli​by​śmy być ra​‐ zem i do​trzy​mać ślu​bu do koń​ca ży​cia. I nikt nie wie​dział​by, że na​ru​szy​li​śmy pra​wo. Ale ty zła​ma​łeś nasz ślub, znisz​czy​łeś go ra​zem ze swo​im ży​ciem. A te​raz nie mo​żesz wy​mó​wić mo​je​go imie​nia. To była praw​da. Hode po​ru​szał bia​ły​mi war​ga​mi, ale nie po​tra​fił wy​mó​wić imie​nia swe​go bra​ta. Pod​biegł do Ge​the​re​na, wy​cią​ga​jąc ra​mio​na, żeby go za​trzy​mać, i chwy​cił go za lewą rękę. Ge​the​ren wy​rwał się i uciekł. Biegł na po​łu​dnie i w pew​nej

chwi​li zo​ba​czył przed sobą bia​łą ścia​nę pa​da​ją​ce​go śnie​gu. Kie​dy ją prze​kro​‐ czył, upadł znów na ko​la​na i nie mógł biec, mu​siał się czoł​gać. Dzie​wią​te​go dnia od cza​su wej​ścia na Lód Per​ing zo​stał zna​le​zio​ny przez lu​‐ dzi z ogni​ska Or​hoch, któ​re leży na pół​noc​ny wschód od Szath. Nie wie​dzie​li, kim jest ani skąd przy​cho​dzi, bo zna​leź​li go, jak pełzł po śnie​gu umie​ra​ją​cy z gło​du, ośle​pio​ny, z twa​rzą czar​ną od słoń​ca i od​mro​żeń, nie​zdol​ny do po​wie​‐ dze​nia choć sło​wa. Jed​nak nie do​znał żad​nych trwa​łych ob​ra​żeń poza utra​tą le​wej ręki – była tak od​mro​żo​na, że trze​ba ją było od​ciąć. Wie​lu twier​dzi​ło, że to Ge​the​ren z Szath, o któ​rym sły​sze​li opo​wie​ści, inni mó​wi​li, że to nie​moż​li​‐ we, bo Ge​the​ren po​szedł na Lód Per​ing w cza​sie pierw​szej je​sien​nej za​mie​ci i na pew​no nie żyje. On sam za​prze​czył, że na​zy​wa się Ge​the​ren. Kie​dy wy​‐ do​brzał, opu​ścił Or​hoch i Burz​li​we Po​gra​ni​cze i po​szedł na po​łu​dnie, a tam mó​wił, że na​zy​wa się En​noch. Kie​dyś En​noch, już jako sta​rzec miesz​ka​ją​cy na rów​ni​nie Rer, spo​tkał czło​‐ wie​ka ze swo​ich stron i spy​tał go, co sły​chać w Szath. Tam​ten od​po​wie​dział mu, że źle sły​chać. Nic nie uda​wa​ło się w domu ani na polu, wszyst​ko było po​‐ ra​żo​ne cho​ro​bą, wio​sen​ny za​siew za​ma​rzał w zie​mi, a doj​rza​łe zbio​ry gni​ły, i tak trwa​ło już od wie​lu lat. Wów​czas En​noch po​wie​dział mu, że jest Ge​the​‐ re​nem z Szath, i opi​sał mu, jak po​szedł na Lód Per​ing i co go tam spo​tka​ło. Swo​ją hi​sto​rię za​koń​czył sło​wa​mi: – Po​wiedz lu​dziom w Szath, że bio​rę z po​wro​tem swo​je imię i swój cień. Wkrót​ce po​tem Ge​the​ren za​cho​ro​wał i umarł. Po​dróż​ny za​wiózł jego sło​wa do Szath i po​wia​da​ją, że od tego cza​su zie​mia Szath od​ży​ła na nowo, wró​ci​ła po​myśl​ność do do​mów i na pola. 3 Na​ru​sze​nie kodu ogra​ni​cza​ją​ce​go ka​zi​rodz​two sta​ło się zbrod​nią, kie​dy zo​sta​ło uzna​ne za przy​czy​nę sa​mo​bój​stwa. 4 Lód Per​ing (tak​że: Lód) to lo​do​wiec po​kry​wa​ją​cy naj​da​lej na pół​noc wy​su​nię​tą część Kar​hi​du i w zi​‐ mie (kie​dy za​ma​rza za​to​ka Gu​then) łą​czą​cy się z Lo​dem Go​brin w Or​go​rey​nie.

3

Sza​lo​ny król Wsta​łem póź​no i do po​łu​dnia prze​glą​da​łem wła​sne no​tat​ki na te​mat ety​kie​‐ ty dwor​skiej oraz uwa​gi mo​ich po​przed​ni​ków, zwia​dow​ców, o ge​theń​skiej psy​‐ cho​lo​gii i zwy​cza​jach. Nie do​cie​ra​ło do mnie, co czy​tam, zresz​tą nie mia​ło to zna​cze​nia, bo zna​łem wszyst​ko na pa​mięć i czy​ta​łem tyl​ko, żeby za​głu​szyć we​wnętrz​ny głos, któ​ry po​wta​rzał nie​ustan​nie: Wszyst​ko stra​co​ne. A kie​dy nie chciał za​milk​nąć, kłó​ci​łem się z nim, twier​dząc, że po​ra​dzę so​bie bez Es​‐ tra​ve​na, może jesz​cze le​piej niż z nim. Osta​tecz​nie to, co mia​łem do za​ła​twie​‐ nia, było pra​cą dla jed​ne​go czło​wie​ka. Jest tyl​ko je​den pierw​szy mo​bil. Na każ​dym świe​cie pierw​szą wieść o Eku​me​nie wy​po​wia​da​ją usta jed​ne​go czło​‐ wie​ka, oso​bi​ście obec​ne​go i sa​mot​ne​go. Może zo​stać za​bi​ty, jak Pel​lel​ge na Czwar​tej Tau​ru​sa, albo za​mknię​ty w domu wa​ria​tów, jak pierw​si trzej mo​bi​le na Gao, ale taka prak​ty​ka jest za​cho​wy​wa​na, po​nie​waż się spraw​dza. Po​je​‐ dyn​czy głos mó​wią​cy praw​dę ma więk​szą moc niż flo​ty i ar​mie, pod wa​run​‐ kiem że da mu się dość cza​su, a czas to coś, cze​go Eku​me​na ma pod do​stat​‐ kiem… Ale ty nie, po​wie​dział mi we​wnętrz​ny głos. Zmu​si​łem go do mil​cze​nia i po​sze​dłem do Pa​ła​cu na au​dien​cję u kró​la o dru​giej go​dzi​nie, pe​łen spo​ko​ju i zde​cy​do​wa​nia. Stra​ci​łem jed​no i dru​gie w po​cze​kal​ni, za​nim jesz​cze uj​rza​‐ łem wład​cę. Straż​ni​cy i ofi​cje​le pro​wa​dzi​li mnie do po​cze​kal​ni przez dłu​gie ko​ry​ta​rze Kró​lew​skie​go Domu. Se​kre​tarz po​pro​sił, bym za​cze​kał, i zo​sta​wił mnie sa​me​‐ go w wy​so​kiej, po​zba​wio​nej okien sali. Ster​cza​łem tam wy​stro​jo​ny od stóp do głów na wi​zy​tę u kró​la. Sprze​da​łem swój czwar​ty ru​bin (zwia​dow​cy do​nie​śli, że Ge​theń​czy​cy ce​nią dro​gie ka​mie​nie po​dob​nie jak Zie​mia​nie, przy​by​łem więc na Zimę z gar​ścią ru​bi​nów, żeby opła​cić swój po​byt) i wy​da​łem trze​cią część uzy​ska​nej sumy, by ubrać się na wczo​raj​szą pa​ra​dę i dzi​siej​szą au​dien​‐ cję – wszyst​ko nowe, bar​dzo cięż​kie i do​brze uszy​te, jak to odzież w Kar​hi​‐ dzie. Bia​ła weł​nia​na ko​szu​la, sza​re krót​kie spodnie, dłu​ga luź​na blu​za hieb z nie​bie​sko​zie​lo​nej skó​ry, nowa czap​ka, nowe rę​ka​wi​ce za​tknię​te pod wła​ści​‐ wym ką​tem za luź​ny pas hie​bu, nowe wy​so​kie buty… Prze​ko​na​nie, że je​stem od​po​wied​nio ubra​ny, wzmac​nia​ło moją pew​ność sie​bie. Roz​glą​da​łem się spo​‐ koj​nie.

Jak wszyst​kie sale Kró​lew​skie​go Domu ta też była wy​so​ka, czer​wo​na, sta​‐ ra, naga, z ja​kimś sple​śnia​łym chło​dem w po​wie​trzu, jak​by prze​cią​gi wia​ły nie z in​nych sal, lecz z in​nych stu​le​ci. Na ko​min​ku trzesz​czał ogień, ale nie​‐ wie​le było z nie​go po​żyt​ku. Ogni​ska w Kar​hi​dzie mają roz​grze​wać du​cha, nie cia​ło. Era me​cha​nicz​no-prze​my​sło​wej wy​na​laz​czo​ści trwa tu co naj​mniej od trzech ty​się​cy lat i w cza​sie tych trzy​dzie​stu stu​le​ci Kar​hi​dyj​czy​cy stwo​rzy​li zna​ko​mi​te i eko​no​micz​ne sys​te​my cen​tral​ne​go ogrze​wa​nia wy​ko​rzy​stu​ją​ce parę, elek​trycz​ność i inne źró​dła cie​pła, ale ni​g​dy nie za​kła​da​ją ich w swo​ich do​mach. Może gdy​by to zro​bi​li, stra​ci​li​by swo​ją fi​zjo​lo​gicz​ną od​por​ność na zimo, jak ark​tycz​ne pta​ki trzy​ma​ne w ogrze​wa​nych na​mio​tach, któ​re po wy​‐ pusz​cze​niu od​mra​ża​ją so​bie nogi. Ja by​łem pta​kiem tro​pi​kal​nym i mar​z​łem. Ina​czej mar​z​łem na uli​cy i ina​czej mar​z​łem w domu, ale by​łem sta​le mniej lub bar​dziej zmar​z​nię​ty. Cho​dzi​łem, żeby się roz​grzać. Oprócz mnie i ognia w dłu​gim przed​po​ko​ju nie było wie​le: zy​del i stół, na któ​rym sta​ło na​czy​nie z „ka​mien​ny​mi pal​ca​mi” i za​byt​ko​we ra​dio pięk​nej ro​bo​ty z rzeź​bio​ne​go drew​na, wy​kła​da​ne ko​ścią i sre​brem. Gra​ło bar​dzo ci​cho, pod​krę​ci​łem je więc nie​co gło​śniej, aku​rat kie​dy ja​kąś mo​no​ton​ną re​cy​ta​cję prze​rwał Biu​le​tyn Pa​‐ ła​co​wy. Kar​hi​dyj​czy​cy z za​sa​dy nie lu​bią czy​tać, wolą wia​do​mo​ści i li​te​ra​tu​rę od​bie​rać słu​chem niż wzro​kiem. Książ​ki i od​bior​ni​ki te​le​wi​zyj​ne są mniej po​‐ pu​lar​ne niż ra​dio, a ga​zet w ogó​le nie zna​ją. Prze​ga​pi​łem po​ran​ny biu​le​tyn w domu i te​raz słu​cha​łem jed​nym uchem, my​śląc o czymś in​nym, do​pó​ki kil​‐ ka​krot​ne po​wtó​rze​nie na​zwi​ska Es​tra​ve​na nie wy​rwa​ło mnie z za​du​my. Co to było? Pro​kla​ma​cję od​czy​ta​no po​wtór​nie. „The​rem Harth rem ir Es​tra​ven, pan na Es​tre w Zie​mi Kerm​skiej, ni​niej​‐ szym zo​sta​je po​zba​wio​ny ty​tu​łów i miej​sca w Zgro​ma​dze​niu. Roz​ka​zu​je mu się opu​ścić kró​le​stwo i wszyst​kie zie​mie Kar​hi​du w cią​gu trzech dni. Je​że​li nie opu​ści Kar​hi​du w tym ter​mi​nie lub kie​dy​kol​wiek w ży​ciu spró​bu​je tu wró​‐ cić, ma być za​bi​ty bez sądu przez każ​de​go, kto go spo​tka. Ża​den miesz​ka​niec Kar​hi​du nie bę​dzie z nim roz​ma​wiał i nie udzie​li mu schro​nie​nia pod swo​im da​chem ani na swo​jej zie​mi pod karą wię​zie​nia, ża​den miesz​ka​niec Kar​hi​du nie da mu pie​nię​dzy ani in​nych dóbr, ani nie spła​ci mu dłu​gów pod karą wię​‐ zie​nia i grzyw​ny. Niech wszy​scy miesz​kań​cy Kar​hi​du wie​dzą i gło​szą, że zbrod​nia, za któ​rą Harth rem ir Es​tra​ven zo​sta​je wy​gna​ny, to zbrod​nia zdra​‐ dy, jako że pry​wat​nie i pu​blicz​nie, w Zgro​ma​dze​niu i Pa​ła​cu, pod po​zo​rem lo​‐ jal​nej służ​by kró​lo​wi gło​sił, że lud Kar​hi​du po​wi​nien zre​zy​gno​wać z su​we​ren​‐ no​ści i po​tę​gi po to, by jako dru​go​rzęd​ny i pod​po​rząd​ko​wa​ny na​ród wejść w skład tak zwa​nej Unii Na​ro​dów. Niech wszy​scy wie​dzą i gło​szą, że taka unia nie ist​nie​je, ale jest czy​stym wy​my​słem okre​ślo​nych zdraj​ców i spi​skow​‐ ców dą​żą​cych do osła​bie​nia au​to​ry​te​tu kró​la i pań​stwa Kar​hi​du w in​te​re​sie rze​czy​wi​stych wro​gów na​sze​go kra​ju. Od​guyr​ny tuwa, go​dzi​na ósma, Pa​łac w Er​hen​ran​gu, Ar​ga​ven Har​ge”. Roz​kaz zo​stał wy​dru​ko​wa​ny i roz​le​pio​ny na bra​mach i słu​pach ogło​sze​nio​‐ wych, stąd tekst po​wyż​szy jest do​słow​nym tłu​ma​cze​niem.

Pierw​szy od​ruch był bar​dzo pro​sty. Wy​łą​czy​łem ra​dio, jak gdy​bym chciał prze​rwać tok ob​cią​ża​ją​cych mnie ze​znań, i po​śpie​szy​łem do drzwi. Tam oczy​‐ wi​ście się za​trzy​ma​łem. Wró​ci​łem do sto​łu przy ko​min​ku. Nie by​łem już ani spo​koj​ny, ani zde​cy​do​wa​ny. Kor​ci​ło mnie, żeby otwo​rzyć moją wa​li​zecz​kę, uru​cho​mić an​sibl i nadać do Hain roz​pacz​li​we we​zwa​nie o radę. Zdu​si​łem w so​bie i ten im​puls, jesz​cze głup​szy od pierw​sze​go. Na szczę​ście nie dano mi cza​su na dal​sze po​my​sły. Otwo​rzy​ły się po​dwój​ne drzwi na koń​cu po​cze​kal​ni i sta​nął w nich se​kre​tarz, bo​kiem, żeby mnie prze​pu​ścić. Za​anon​so​wał: „Gen​‐ ry Ai” (moje imię brzmi Gen​ly, ale Kar​hi​dyj​czy​cy nie wy​ma​wia​ją „l”) – i zo​‐ sta​wił mnie w Czer​wo​nej Sali sam na sam z kró​lem Ar​ga​ve​nem Pięt​na​stym. Cóż to za ogrom​ne, wy​so​kie i dłu​gie po​miesz​cze​nie, ta Czer​wo​na Sala w Kró​lew​skim Domu! Pół ki​lo​me​tra do ko​min​ków. Pół ki​lo​me​tra w górę do bel​ko​wa​ne​go su​fi​tu za​wie​szo​ne​go czer​wo​ny​mi, za​ku​rzo​ny​mi dra​pe​ria​mi, a może ze​tla​ły​mi ze sta​ro​ści sztan​da​ra​mi. Okna są tyl​ko szcze​li​na​mi w gru​‐ bych ścia​nach, lam​py nie​licz​ne, sła​be i wy​so​ko umiesz​czo​ne. Moje nowe buty stu​ka​ją, kie​dy od​by​wam pół​rocz​ną chy​ba wę​drów​kę środ​kiem sali do kró​la. Ar​ga​ven stał na nie​wiel​kim pod​wyż​sze​niu przed środ​ko​wym i naj​więk​szym z trzech ko​min​ków. W czer​wo​na​wym pół​mro​ku przy​sa​dzi​sta syl​wet​ka z za​ry​‐ so​wu​ją​cym się brzu​chem, ciem​na i po​zba​wio​na szcze​gó​łów poza roz​bły​skiem pier​ście​nia z pie​czę​cią kró​le​stwa na kciu​ku. Za​trzy​ma​łem się przed pod​wyż​sze​niem i, jak mnie in​stru​owa​no, nie od​zy​‐ wa​łem się i nic nie ro​bi​łem. – Niech pan po​dej​dzie, pa​nie Ai. Pro​szę sia​dać. Po​słusz​nie usia​dłem w fo​te​lu po pra​wej stro​nie głów​ne​go ko​min​ka. Wszyst​‐ ko to mia​łem prze​ćwi​czo​ne. Ar​ga​ven nie sia​dał. Stał o kil​ka kro​ków ode mnie, ma​jąc za ple​ca​mi hu​czą​ce ja​skra​we pło​mie​nie. – Niech pan po​wie, co ma mi do po​wie​dze​nia, pa​nie Ai – rzekł wresz​cie. – Po​dob​no jest pan po​słem. Twarz, któ​ra zwró​ci​ła się ku mnie, czer​wo​na w bla​sku ognia i z głę​bo​ki​mi cie​nia​mi, była pła​ska i okrut​na jak tu​tej​szy księ​życ, ma​to​wor​dza​wy sa​te​li​ta Zimy. Ar​ga​ven był mniej kró​lew​ski, mniej im​po​nu​ją​cy, niż wy​da​wał się wi​‐ dzia​ny z da​le​ka wśród swo​je​go or​sza​ku. Głos miał wy​so​ki i swo​ją za​wzię​tą gło​wę sza​leń​ca trzy​mał w spo​sób zna​mio​nu​ją​cy ja​kąś gro​te​sko​wą aro​gan​cję. – Wa​sza Kró​lew​ska Wy​so​kość, to, co mia​łem do po​wie​dze​nia, ule​cia​ło mi z gło​wy, gdy przed chwi​lą do​wie​dzia​łem się, że pan Es​tra​ven po​padł w nie​ła​‐ skę. Ar​ga​ven uśmiech​nął się, pa​trząc mi w oczy. A po​tem za​śmiał się pi​skli​wie jak wście​kła ko​bie​ta uda​ją​ca roz​ba​wie​nie. – Do dia​bła z nim! – po​wie​dział. – Py​szał​ko​wa​ty krę​tacz i zdraj​ca! Był pan u nie​go na ko​la​cji wczo​raj wie​czo​rem, praw​da? I pew​nie opo​wia​dał panu, co to on może, jak krę​ci kró​lem i jak wszyst​ko panu ła​two pój​dzie, sko​ro on ze mną o panu po​roz​ma​wia. Czy tak było, pa​nie Ai? Za​wa​ha​łem się.

– Po​wtó​rzę, co on mó​wił o panu, je​że​li to pana in​te​re​su​je – cią​gnął król. – Ra​dził mi, że​bym panu od​mó​wił au​dien​cji, trzy​mał pana w nie​pew​no​ści, może ode​słał pana do Or​go​rey​nu albo na Ar​chi​pe​lag. Po​wta​rzał mi to od pół mie​sią​‐ ca z wła​ści​wą so​bie bez​czel​no​ścią. Tym​cza​sem to jego wy​sła​łem do Or​go​rey​‐ nu, cha, cha, cha! – Znów pi​skli​wie, fał​szy​wie się za​śmiał i kla​snął w dło​nie. Mię​dzy ko​ta​ra​mi na koń​cu pod​wyż​sze​nia na​tych​miast po​ja​wił się mil​czą​cy straż​nik. Król wark​nął coś do nie​go i straż​nik znik​nął. Ar​ga​ven pod​szedł do mnie. W ciem​nych źre​ni​cach jego oczu mi​go​ta​ły po​ma​rań​czo​we ogni​ki. Obu​‐ dził we mnie pa​nicz​ny lęk. Wo​bec tych nie​kon​se​kwen​cji nie wi​dzia​łem przed sobą in​nej dro​gi jak szcze​‐ rość. – Mogę tyl​ko za​py​tać Wa​szą Wy​so​kość – po​wie​dzia​łem – czy mam uwa​żać, że wią​że się moją oso​bę ze zbrod​nią Es​tra​ve​na? – Pana? Nie. – Świ​dro​wał mnie wzro​kiem. – Nie wiem, kim pan jest, pa​nie Ai, dzi​wo​lą​giem sek​su​al​nym, sztucz​nym po​two​rem czy przy​by​szem z Kró​le​‐ stwa Pust​ki, ale wiem, że nie jest pan zdraj​cą, był pan tyl​ko na​rzę​dziem w ręku zdraj​cy. Nie ka​rzę na​rzę​dzi. Szko​dzą je​dy​nie w ręku złe​go rze​mieśl​ni​‐ ka. Dam panu jed​ną radę. – Ar​ga​ven po​wie​dział to z dziw​nym na​ci​skiem i sa​‐ tys​fak​cją. od razu wte​dy po​my​śla​łem so​bie, że od dwóch lat nikt nie udzie​lił mi rady. Od​po​wia​da​no na moje py​ta​nia, ale nikt ni​g​dy nie udzie​lił mi rady, na​wet Es​tra​ven w okre​sie, gdy de​mon​stro​wał naj​więk​szą przy​jaźń. Mu​sia​ło się to wią​zać z po​ję​ciem szi​fgre​tho​ru. – Niech pan się nie po​zwo​li wy​ko​rzy​sty​‐ wać, pa​nie Ai – mó​wił król. – Niech pan się trzy​ma z dala od wszel​kich frak​‐ cji. Niech pan gło​si wła​sne kłam​stwa, po​peł​nia wła​sne czy​ny. I ni​g​dy ni​ko​mu nie wie​rzy. Ro​zu​mie pan? Ni​ko​mu. Niech dia​bli po​rwą tego za​łga​ne​go, zim​ne​‐ go zdraj​cę. Wie​rzy​łem mu. Za​wie​si​łem srebr​ny łań​cuch na jego prze​klę​tej szyi. Po​wi​nie​nem tego zdraj​cę na nim po​wie​sić. Ni​g​dy mu nie do​wie​rza​łem. Ni​g​dy. Niech pan nie wie​rzy ni​ko​mu. A on niech zdech​nie z gło​du, szu​ka​jąc resz​tek w klo​akach Misz​no​ry, niech zgi​nie za ży​cia, ni​g​dy… – Król Ar​ga​ven za​trząsł się, za​ka​słał, zła​pał po​wie​trze z rzę​żą​cym od​gło​sem i od​wró​cił się do mnie ple​ca​mi. Kop​nął kło​dy w wiel​kim ogni​sku, aż iskry strze​li​ły mu w twarz, po​sy​pa​ły się na jego wło​sy i czar​ną kurt​kę, i mu​siał je tłu​mić otwar​‐ tą dło​nią. Nie od​wra​ca​jąc się, rzekł wy​so​kim, prze​po​jo​nym bó​lem gło​sem: – Niech pan mówi, co pan ma do po​wie​dze​nia, pa​nie Ai. – Czy mogę za​dać jed​no py​ta​nie, Wa​sza Wy​so​kość? – Tak. – Ko​ły​sał się na sto​pach, sto​jąc twa​rzą do ognia. Mu​sia​łem mó​wić do jego ple​ców. – Czy Wa​sza Wy​so​kość wie​rzy, że je​stem czło​wie​kiem z in​nej pla​ne​ty? – Es​tra​ven ka​zał mi przy​słać całe góry taśm od le​ka​rzy, któ​rzy pana ba​da​li, a tak​że od me​cha​ni​ków z warsz​ta​tów, któ​rzy mają pań​ski po​jazd. Wszy​scy oni twier​dzą, że nie jest pan isto​tą ludz​ką, a wszy​scy nie mogą kła​mać. I cóż z tego?

– To, Wa​sza Wy​so​kość, że są inni tacy jak ja. I że je​stem re​pre​zen​tan​tem… – Tej tam unii, tej wła​dzy, bar​dzo do​brze. Chce pan pew​nie, że​bym za​py​tał, po co pana tu​taj przy​sła​li. Moż​li​we, że nie był zdro​wy na umy​śle ani szcze​gól​nie in​te​li​gent​ny, ale miał dłu​go​let​nie do​świad​cze​nie w uni​kach, wy​zwa​niach, re​to​rycz​nych sub​tel​no​‐ ściach sto​so​wa​nych w roz​mo​wach przez tych, dla któ​rych głów​nym ce​lem w ży​ciu jest osią​gnię​cie lub utrzy​ma​nie szi​fgre​tho​ru na naj​wyż​szym po​zio​‐ mie. Całe stre​fy tego świa​ta były dla mnie na​dal bia​ły​mi pla​ma​mi, ale mo​‐ głem zro​zu​mieć at​mos​fe​rę współ​za​wod​nic​twa i zdo​by​wa​nia pre​sti​żu oraz ro​‐ dzą​ce się z niej nie​ustan​ne po​je​dyn​ki słow​ne. To, że nie to​czy​łem z Ar​ga​ve​‐ nem po​je​dyn​ku, lecz usi​ło​wa​łem się z nim po​ro​zu​mieć, było samo przez się nie​zro​zu​mia​łe. – Ni​g​dy nie ro​bi​łem z tego ta​jem​ni​cy, Wa​sza Wy​so​kość. Eku​me​na pra​gnie so​ju​szu z na​ro​da​mi Ge​then. – Po co? – Ko​rzy​ści ma​te​rial​ne. Roz​sze​rze​nie wie​dzy. Wzrost in​ten​syw​no​ści i zło​żo​‐ no​ści pola ro​zum​ne​go ży​cia. Wzbo​ga​ce​nie har​mo​nii i przy​spo​rze​nie chwa​ły Bogu. Cie​ka​wość. Przy​go​da. Przy​jem​ność. Nie mó​wi​łem ję​zy​kiem tych, któ​rzy rzą​dzą ludź​mi, kró​lów, zdo​byw​ców, dyk​ta​to​rów, ge​ne​ra​łów. W tym ję​zy​ku na jego py​ta​nie nie było od​po​wie​dzi. Po​nu​ry i nie​prze​ko​na​ny, Ar​ga​ven wpa​try​wał się w pło​mie​nie, ko​ły​sząc się z nogi na nogę. – Jak wiel​kie jest to kró​le​stwo w pu​st​ce, ta Eku​me​na? – W za​się​gu Eku​me​ny znaj​du​ją się osiem​dzie​siąt trzy za​miesz​ka​ne pla​ne​ty, a na nich oko​ło trzech ty​się​cy na​ro​dów, czy​li grup an​tro​po​ty​picz​nych… – Trzy ty​sią​ce? Ro​zu​miem. I niech mi pan te​raz po​wie, dla​cze​go my, je​den na​ród prze​ciw​ko trzem ty​siąc​om, mie​li​by​śmy za​da​wać się ze wszyst​ki​mi tymi na​ro​da​mi po​two​rów miesz​ka​ją​cych w pu​st​ce? – Od​wró​cił się, żeby na mnie spoj​rzeć. Na​dal pro​wa​dził po​je​dy​nek i za​dał re​to​rycz​ne py​ta​nie, wła​ści​wie za​‐ kpił. Ten żar​to​bli​wy ton sta​no​wił je​dy​nie przy​kryw​kę. Król, jak mnie ostrzegł Es​tra​ven, był za​nie​po​ko​jo​ny, prze​stra​szo​ny. – Trzy ty​sią​ce na​ro​dów na osiem​dzie​się​ciu trzech pla​ne​tach, Wa​sza Wy​so​‐ kość, ale naj​bliż​sza od​da​lo​na jest od Ge​then o sie​dem​na​ście lat po​dró​ży stat​‐ kiem, któ​ry leci pra​wie z pręd​ko​ścią świa​tła. Je​że​li Wa​sza Wy​so​kość oba​wia się, że Ge​then mogą za​gra​żać na​jaz​dy i inne kło​po​ty ze stro​ny są​sia​dów, to pro​szę po​my​śleć o od​le​gło​ściach wcho​dzą​cych w grę. W ko​smo​sie na​jaz​dy nie są war​te za​cho​du. – Nie wspo​mnia​łem o woj​nie i nie bez ko​ze​ry, bo w ję​zy​ku kar​hi​dyj​skim nie ma ta​kie​go sło​wa. – Na​to​miast wy​mia​na jest opła​cal​na. Wy​‐ mia​na my​śli i tech​nik do​ko​ny​wa​na za po​mo​cą an​si​bla. Wy​mia​na to​wa​rów i pro​duk​tów za po​mo​cą stat​ków za​ło​go​wych i bez​za​ło​go​wych. Wy​mia​na am​‐ ba​sa​do​rów, uczo​nych i kup​ców. Mo​gli​by przy​być tu​taj, a wasi przed​sta​wi​cie​le by się uda​li na inne świa​ty. Eku​me​na nie jest kró​le​stwem, tyl​ko ko​or​dy​na​to​‐ rem, gieł​dą wy​mia​ny to​wa​rów i wie​dzy. Gdy​by nie ona, ko​mu​ni​ka​cja mię​dzy

świa​ta​mi czło​wie​ka by​ła​by przy​pad​ko​wa, a han​del wiel​ce ry​zy​kow​ny. Ży​cie czło​wie​ka jest za krót​kie w sto​sun​ku do po​dró​ży mię​dzy świa​ta​mi. Gdy​by nie było scen​tra​li​zo​wa​nej sie​ci, kon​tro​li, nie by​ło​by też cią​gło​ści. Dla​te​go świa​ty przy​stę​pu​ją do Eku​me​ny… Wszy​scy je​ste​śmy ludź​mi, Wa​sza Wy​so​kość. Wszy​scy. Wszyst​kie za​miesz​ka​ne świa​ty zo​sta​ły za​sie​dlo​ne nie​zli​czo​ne wie​ki temu przy​by​sza​mi z jed​nej pla​ne​ty, Hain. Róż​ni​my się od sie​bie, ale wszy​scy je​ste​śmy dzieć​mi tego sa​me​go ogni​ska. Nie wzbu​dzi​łem cie​ka​wo​ści kró​la ani go nie prze​ko​na​łem. Mó​wi​łem da​lej, usi​łu​jąc za​su​ge​ro​wać, że jego i Kar​hi​du szi​fgre​thor uległ​by wzmoc​nie​niu, a nie osła​bie​niu przez zwią​zek z Eku​me​ną, ale bez re​zul​ta​tu. Ar​ga​ven stał po​nu​ry jak sta​ra wy​dra w klat​ce, prze​stę​pu​jąc z nogi na nogę i ob​na​ża​jąc zęby w bo​le​snym uśmie​chu. Za​mil​kłem. – Czy wszy​scy są czar​ni tak jak pan? Ge​theń​czy​cy są z re​gu​ły żół​to​brą​zo​wi albo czer​wo​no​brą​zo​wi, lecz wi​dzia​łem wie​lu rów​nie ciem​no​skó​rych, jak ja. – Są i ciem​niej​si – po​wie​dzia​łem. – Mamy róż​ne ko​lo​ry skó​ry. Otwo​rzy​łem wa​li​zecz​kę (czte​ro​krot​nie zre​wi​do​wa​ną przez straż pa​ła​co​wą, za​nim do​tar​łem do Czer​wo​nej Sali); mie​ści​ła mój an​sibl i nie​co ma​te​ria​łu ilu​‐ stra​cyj​ne​go. Fil​my, fo​to​gra​fie, re​pro​duk​cje i tro​chę ko​stek ho​lo​gra​ficz​nych skła​da​ło się na małą ga​le​rię czło​wie​ka: miesz​kań​cy Hain, Chif​fe​wa​ru, Ce​teń​‐ czy​cy, lu​dzie z S, Ter​ry i Al​ter​ry, z Kap​teyn, Ol​lul, Czwar​tej Tau​ru​sa, z Ro​‐ ka​na​nu, Ens​bo, Cime, Gde i Szi​szel… Nie​któ​re zwró​ci​ły uwa​gę kró​la. – Co to jest? – Oso​ba z pla​ne​ty Cime, ko​bie​ta. – Mu​sia​łem użyć sło​wa, któ​rym Ge​theń​‐ czy​cy okre​śla​ją tyl​ko oso​bę w kul​mi​na​cyj​nej fa​zie kem​me​ru, bo do wy​bo​ru mia​łem jesz​cze tyl​ko sło​wo ozna​cza​ją​ce sa​mi​cę zwie​rzę​cia. – Na sta​łe? – Tak. Wy​pu​ścił z ręki kost​kę i prze​stę​pu​jąc z nogi na nogę, pa​trzył na mnie albo tuż nad moją gło​wą. Od​blask ognia igrał na jego twa​rzy. – Czy oni wszy​scy są tacy… tacy jak pan? To była ba​rie​ra, któ​rej nie mo​głem dla nich ob​ni​żyć. Mu​szą w koń​cu na​‐ uczyć się ją prze​kra​czać. – Tak. Z tego, co wie​my, wy​ni​ka, że fi​zjo​lo​gia sek​su​al​na Ge​theń​czy​ków jest wy​jąt​ko​wa wśród istot ludz​kich. – Za​tem wszy​scy na wszyst​kich pla​ne​tach są w nie​ustan​nym kem​me​rze? Spo​łe​czeń​stwo zbo​czeń​ców? Pan Tibe tak twier​dził, lecz my​śla​łem, że to żar​‐ ty. Cóż, może to i praw​da, ale od​ra​ża​ją​ca, pa​nie Ai, i nie ro​zu​miem, dla​cze​go lu​dzie tej zie​mi mie​li​by so​bie ży​czyć albo do​pusz​czać ja​kie​kol​wiek kon​tak​ty z ta​ki​mi od​mień​ca​mi. A pan za​pew​ne chce mi po​wie​dzieć, że nie mam w tej spra​wie żad​ne​go wy​bo​ru. – Wy​bór w imie​niu Kar​hi​du na​le​ży do Wa​szej Wy​so​ko​ści. – A je​że​li panu też każę się stąd wy​nieść?

– Cóż, to wy​ja​dę. Może spró​bu​ję jesz​cze raz w na​stęp​nym po​ko​le​niu. To go ru​szy​ło. – Czy jest pan nie​śmier​tel​ny? – rzu​cił. – Nie, Wa​sza Wy​so​kość, ale prze​sko​ki cza​so​we mają dzia​ła​nie ubocz​ne. Gdy​bym wy​ru​szył te​raz z Ge​then na naj​bliż​szy świat, Ol​lul, spę​dził​bym sie​‐ dem​na​ście lat cza​su pla​ne​tar​ne​go w dro​dze. Prze​sko​ki cza​so​we są funk​cją po​‐ dró​żo​wa​nia z pręd​ko​ścią pod​świetl​ną. Gdy​bym na​tych​miast wsiadł na sta​tek i wró​cił, kil​ka go​dzin spę​dzo​nych na po​kła​dzie ozna​cza​ło​by tu​taj trzy​dzie​ści czte​ry lata i mógł​bym pró​bo​wać od nowa. Idea prze​sko​ku cza​so​we​go su​ge​ru​ją​ce​go pseu​do​nie​śmier​tel​ność, któ​ra fa​scy​‐ no​wa​ła każ​de​go, kto o niej usły​szał, od ry​ba​ka z wy​spy Hor​den do kanc​le​rza, na nim nie zro​bi​ła wra​że​nia. – Co to jest? – spy​tał ostrym, prze​ni​kli​wym gło​sem. – An​sibl, Wa​sza Wy​so​kość. – Ra​dio? – An​sibl nie wy​ko​rzy​stu​je fal ra​dio​wych ani żad​nej in​nej for​my ener​gii. Za​‐ sa​da, na ja​kiej dzia​ła, sta​ła rów​no​cze​sno​ści, jest pod wie​lo​ma wzglę​da​mi ana​‐ lo​gicz​na do gra​wi​ta​cji… – Znów za​po​mnia​łem, że nie roz​ma​wiam z Es​tra​ve​‐ nem, któ​ry prze​czy​tał wszyst​kie ra​por​ty na mój te​mat i słu​chał wni​kli​wie wszyst​kich mo​ich wy​ja​śnień, ale ze znu​dzo​nym kró​lem. – An​sibl prze​ka​zu​je wia​do​mość w tym sa​mym mo​men​cie, w któ​rym zo​sta​ła nada​na. Nie​za​leż​nie od od​le​gło​ści. Je​den punkt musi być umiej​sco​wio​ny na pla​ne​cie o okre​ślo​nej ma​sie, ale dru​gi jest ru​cho​my, prze​no​śny. To jest wła​śnie koń​ców​ka. Na​sta​‐ wi​łem ko​or​dy​na​ty na ma​cie​rzy​sty świat, Hain. Sta​tek ko​smicz​ny leci z Ge​‐ then do Hain sześć​dzie​siąt sie​dem lat, lecz je​że​li wy​stu​kam na tej kla​wia​tu​‐ rze wia​do​mość do Hain, zo​sta​nie ode​bra​na w tym sa​mym mo​men​cie, w któ​‐ rym ją na​da​ję. Czy Wa​sza Wy​so​kość chciał​by coś prze​ka​zać sta​bi​lom na Hain? – Nie znam ję​zy​ka pust​ki – od​parł król z głu​pa​wym, zło​śli​wym uśmie​chem. – Uprze​dzi​łem ich i mają w po​go​to​wiu czło​wie​ka zna​ją​ce​go kar​hi​dyj​ski. – Jak? W jaki spo​sób? – Jak Wa​sza Wy​so​kość wie, nie je​stem pierw​szym ob​cym przy​by​szem na Ge​then. Po​prze​dził mnie ze​spół zwia​dow​ców, któ​rzy nie ogła​sza​li swo​jej obec​‐ no​ści, ale uda​jąc Ge​theń​czy​ków, wę​dro​wa​li przez rok po Kar​hi​dzie, Or​go​rey​‐ nie i Ar​chi​pe​la​gu. Po​tem od​le​cie​li i zło​ży​li spra​woz​da​nie Ra​dzie Eku​me​ny prze​szło czter​dzie​ści lat temu, za pa​no​wa​nia dzia​da Wa​szej Wy​so​ko​ści. Ich spra​woz​da​nie było wy​jąt​ko​wo przy​chyl​ne. Prze​stu​dio​wa​łem ze​bra​ne przez nich in​for​ma​cje oraz za​pi​sa​ne przez nich ję​zy​ki i przy​le​cia​łem. Czy Wa​sza Wy​so​kość chciał​by zo​ba​czyć, jak to urzą​dze​nie dzia​ła? – Nie lu​bię sztu​czek, pa​nie Ai. – To nie jest sztucz​ka. Ucze​ni Wa​szej Wy​so​ko​ści prze​ba​da​li… – Nie je​stem uczo​nym. – Wa​sza Wy​so​kość jest mo​nar​chą. Lu​dzie rów​ni ran​gą Wa​szej Wy​so​ko​ści na

ma​cie​rzy​stym świe​cie Eku​me​ny cze​ka​ją na wia​do​mość od Wa​szej Wy​so​ko​ści. Spoj​rzał na mnie z wście​kło​ścią. Usi​łu​jąc po​chle​bić mu i wzbu​dzić jego za​in​‐ te​re​so​wa​nie, wpę​dzi​łem go w pu​łap​kę pre​sti​żo​wą. Wszyst​ko wy​cho​dzi​ło nie tak. – Bar​dzo do​brze. Pro​szę spy​tać swo​jej ma​szy​ny, co czy​ni czło​wie​ka zdraj​cą. Po​wo​li stu​ka​łem po kla​wi​szach prze​ro​bio​nych na kar​hi​dyj​skie zna​ki. „Król Kar​hi​du Ar​ga​ven za​py​tu​je sta​bi​lów na Hain, co czy​ni czło​wie​ka zdraj​cą”. Li​‐ te​ry za​pło​nę​ły na ma​łym ekra​nie i zga​sły. Ar​ga​ven za​pa​trzył się i prze​stał ko​‐ ły​sać się na no​gach. Na​stą​pi​ła prze​rwa, dłu​ga prze​rwa. W od​le​gło​ści sie​dem​dzie​się​ciu dwóch lat świetl​nych ktoś bez wąt​pie​nia go​rącz​ko​wo za​sy​py​wał kom​pu​ter py​ta​nia​mi w kwe​stii ję​zy​ka kar​dyj​skie​go, a może i fi​lo​zo​fii. Wresz​cie ekran za​pło​nął ja​‐ sny​mi li​te​ra​mi, któ​re trwa​ły na nim przez chwi​lę i po​wo​li zga​sły. „Dla kró​la Kar​hi​du na Ge​then Ar​ga​ve​na po​zdro​wie​nia. Nie wiem, co czy​ni czło​wie​ka zdraj​cą. Trud​no to stwier​dzić, bo nikt nie uwa​ża się za zdraj​cę. Z sza​cun​kiem G.F. Spi​mol​le ze sta​bi​lów w mie​ście Sair na Hain, 93/1491/45”. Wrę​czy​łem kró​lo​wi ta​śmę z wy​dru​ko​wa​nym tek​stem. Rzu​cił ją na stół, pod​‐ szedł znów do środ​ko​we​go ko​min​ka, pra​wie wszedł do nie​go i kop​nął pło​ną​ce kło​dy, a po​tem ga​sił dło​nią iskry na ubra​niu. – Rów​nie uży​tecz​ną od​po​wiedź mógł​bym otrzy​mać od pierw​sze​go lep​sze​go wiesz​cza. Od​po​wie​dzi to za mało, pa​nie Ai. Pań​skie pu​deł​ko, ta ma​chi​na, też. Pań​ski sta​tek też. Kil​ka sztu​czek i je​den ma​gik. Chce pan, że​bym panu uwie​‐ rzył, że​bym uwie​rzył pań​skim opo​wie​ściom i po​sła​niom. Tyl​ko dla​cze​go miał​‐ bym wie​rzyć i słu​chać? Na​wet je​śli tam, wśród gwiazd, jest osiem​dzie​siąt ty​‐ się​cy świa​tów za​lud​nio​nych zwy​rod​nial​ca​mi, to co? Nie chce​my mieć z nimi nic wspól​ne​go. Wy​bra​li​śmy wła​sną dro​gę i szli​śmy nią przez dłu​gie wie​ki. Kar​hid stoi w przeded​niu no​wej epo​ki, no​we​go okre​su świet​no​ści. Pój​dzie​my da​lej na​szą dro​gą. – Za​wa​hał się, jak​by stra​cił wą​tek swo​je​go wy​kła​du, za​‐ pew​ne zresz​tą nie swo​je​go. Je​że​li Es​tra​ven nie był już Uchem Kró​la, był nim ktoś inny. – I je​śli ci Eku​meń​czy​cy chcie​li​by cze​goś od nas na​praw​dę, nie wy​‐ sła​li​by pana sa​me​go. To ja​kiś żart, oszu​stwo. Obcy nad​cią​gnę​li​by tu ty​sią​ca​‐ mi. – Nie po​trze​ba aż ty​sią​ca lu​dzi, żeby otwo​rzyć drzwi, Wa​sza Wy​so​kość. – Mogą być po​trzeb​ni, żeby nie po​zwo​lić ich za​mknąć. – Eku​me​na bę​dzie cze​kać, aż Wa​sza Wy​so​kość otwo​rzy je sam. Ni​cze​go nie wy​mu​si. Wy​sła​no mnie sa​me​go i po​zo​sta​nę tu​taj sam, żeby unie​moż​li​wić po​‐ wsta​nie ja​kich​kol​wiek obaw. – Obaw? – Król od​wró​cił ku mnie uśmiech​nię​tą, po​kry​tą szra​ma​mi cie​nia twarz. Mó​wił gło​sem pod​nie​sio​nym i za​ska​ku​ją​co wy​so​kim. – Ależ ja się pana i tak boję, pa​nie wy​słan​ni​ku. Boję się tych, któ​rzy pana przy​sła​li. Boję się kłam​ców, boję się ma​gi​ków, a nade wszyst​ko boję się gorz​kiej praw​dy. I dzię​‐ ki temu rzą​dzę moim kra​jem do​brze. Bo tyl​ko strach rzą​dzi ludź​mi. Nic in​ne​‐ go się nie spraw​dza. Nic in​ne​go nie dzia​ła wy​star​cza​ją​co dłu​go. Pan jest tym,

za kogo się pan po​da​je, a jed​nak jest pan żar​tem, oszu​stwem. Wśród gwiazd nie ma nic, tyl​ko pust​ka, strach i ciem​ność, a pan przy​był stam​tąd, żeby mnie na​stra​szyć. Ale ja już je​stem prze​stra​szo​ny i je​stem kró​lem. Strach jest kró​‐ lem! A te​raz niech pan za​bie​ra swo​je sztucz​ki, swo​je pu​łap​ki i idzie so​bie. To wszyst​ko. Wy​da​łem roz​ka​zy ze​zwa​la​ją​ce panu na po​byt w Kar​hi​dzie. Tak roz​sta​łem się z kró​lew​skim ma​je​sta​tem. Sze​dłem, stu​ka​jąc ob​ca​sa​mi po nie​skoń​czo​nej czer​wo​nej po​sadz​ce w czer​wo​nym pół​mro​ku sali au​dien​cyj​nej, aż od​dzie​li​ły mnie od nie​go ostat​nie po​dwo​je. Za​wio​dłem. Za​wio​dłem cał​ko​wi​cie. Jed​nak tym, co mnie nie​po​ko​iło, kie​dy opusz​cza​łem Dom Kró​lew​ski i sze​dłem przez dzie​dzi​niec Pa​ła​cu, była nie tyle moja klę​ska, ile udział w niej Es​tra​ve​na. Dla​cze​go król wy​pę​dził go za dzia​ła​‐ nie na rzecz Eku​me​ny (to wy​ni​ka​ło z tek​stu pro​kla​ma​cji), je​że​li we​dług słów sa​me​go kró​la ro​bił coś wręcz prze​ciw​ne​go? Kie​dy za​czął do​ra​dzać kró​lo​wi, żeby nie da​wał mi po​słu​chu, i dla​cze​go? Dla​cze​go on zo​stał wy​gna​ny, a mnie zo​sta​wio​no w spo​ko​ju? Któ​ry z nich kła​mał bar​dziej i po co, u dia​bła, kła​ma​li? Es​tra​ven chciał ra​to​wać wła​sną skó​rę, uzna​łem, a król ra​to​wać twarz. Wy​‐ ja​śnie​nie było pro​ste, ale czy Es​tra​ven kie​dyś rze​czy​wi​ście mnie okła​mał? Stwier​dzi​łem, że nie wiem. Mi​ja​łem Na​roż​ny Czer​wo​ny Dom. Bra​ma do ogro​du była otwar​ta. Spoj​rza​‐ łem na bia​łe drze​wa po​chy​lo​ne nad ciem​ną sa​dzaw​ką, na pu​ste ścież​ki z ró​żo​‐ wej ce​gły. Reszt​ki śnie​gu le​ża​ły jesz​cze w cie​niu gła​zów przy sa​dzaw​ce. Po​‐ my​śla​łem o Es​tra​ve​nie, któ​ry cze​kał tu na mnie ze​szłe​go wie​czo​ru w pa​da​ją​‐ cym śnie​gu, i po​czu​łem przy​pływ zwy​kłej li​to​ści dla czło​wie​ka, któ​re​go jesz​‐ cze wczo​raj oglą​da​łem w ca​łej wspa​nia​ło​ści, spo​co​ne​go pod cię​ża​rem pa​rad​ne​‐ go stro​ju i wła​dzy, czło​wie​ka u szczy​tu ka​rie​ry, po​tęż​ne​go i wspa​nia​łe​go, a te​‐ raz strą​co​ne​go, zde​gra​do​wa​ne​go, prze​gra​ne​go. Śpie​szą​ce​go ku gra​ni​cy, ze śmier​cią ści​ga​ją​cą go w od​stę​pie trzech dni, bez moż​li​wo​ści ode​zwa​nia się do ko​go​kol​wiek. Kara śmier​ci jest bar​dzo rzad​ka w Kar​hi​dzie. Ży​cie na Zi​mie jest cięż​kie i lu​dzie tu​taj na ogół po​zo​sta​wia​ją śmierć na​tu​rze i gnie​wo​wi, nie pra​wu. Za​sta​na​wia​łem się, jak Es​tra​ven, z tym wy​ro​kiem za ple​ca​mi, po​dró​‐ żu​je. Nie w sa​mo​cho​dzie, bo wszyst​kie są tu wła​sno​ścią Pa​ła​cu. Czy sta​tek albo łódź lą​do​wa wzię​ły​by go na po​kład? Kar​hi​dyj​czy​cy po​dró​żu​ją za​zwy​czaj pie​szo, nie mają zwie​rząt po​cią​go​wych ani po​jaz​dów la​ta​ją​cych, po​go​da przez więk​szość roku utrud​nia po​ru​sza​nie się po​jaz​dów z na​pę​dem me​cha​nicz​nym, a oni się nie śpie​szą. Wy​obra​zi​łem so​bie tego dum​ne​go czło​wie​ka idą​ce​go na wy​gna​nie krok za kro​kiem, małą po​stać na dłu​giej dro​dze pro​wa​dzą​cej na za​‐ chód, ku za​to​ce. Wszyst​ko to kłę​bi​ło mi się w gło​wie, kie​dy mi​ja​łem bra​mę Na​roż​ne​go Czer​wo​ne​go Domu, a jed​no​cze​śnie snu​łem go​rącz​ko​we spe​ku​la​cje na te​mat czy​nów i mo​ty​wów Es​tra​ve​na i kró​la. Moje spra​wy z nimi były skoń​czo​ne. Po​nio​słem klę​skę. Co da​lej? Po​wi​nie​nem udać się do Or​go​rey​nu, są​sia​da i ry​wa​la Kar​hi​du. Tyl​ko sko​ro raz tam po​ja​dę, mogę mieć trud​no​ści z po​wro​tem do Kar​hi​du, a nie skoń​czy​‐ łem tu swo​ich spraw. Mu​sia​łem pa​mię​tać, że całe moje ży​cie może być i naj​‐

praw​do​po​dob​niej bę​dzie po​świę​co​ne do​peł​nie​niu mo​jej mi​sji dla Eku​me​ny. Nie ma po​śpie​chu. Nie ma po​wo​du, żeby śpie​szyć się do Or​go​rey​nu, póki nie do​‐ wiem się cze​goś wię​cej na te​mat Kar​hi​du, zwłasz​cza na te​mat sta​nic. Przez dwa lata od​po​wia​da​łem na py​ta​nia, te​raz będę je za​da​wał. Ale nie w Er​hen​‐ ran​gu. Zro​zu​mia​łem wresz​cie, że Es​tra​ven mnie ostrze​gał i cho​ciaż mo​głem jego ostrze​że​niom nie do​wie​rzać, to nie mo​głem ich lek​ce​wa​żyć. Wpraw​dzie nie wprost, ale da​wał mi do zro​zu​mie​nia, że po​wi​nie​nem trzy​mać się z dala od mia​sta i od dwo​ru. Ni z tego, ni z owe​go przy​po​mnia​ły mi się zęby pana Tibe… Król po​zwo​lił mi po​ru​szać się po kra​ju, sko​rzy​stam więc z tego. Jak uczą w szko​le Eku​me​ny: „Kie​dy dzia​ła​nie nie daje ko​rzy​ści, zbie​raj in​for​ma​‐ cje; kie​dy in​for​ma​cje nie dają ko​rzy​ści, kładź się spać”. Spać mi się jesz​cze nie chcia​ło. Po​sta​no​wi​łem od​wie​dzić sta​ni​ce na wscho​dzie i ze​brać tro​chę in​for​‐ ma​cji od wiesz​czów.

4

Dzień dzie​więt​na​sty Wschod​nio​kar​hi​dyj​ska opo​wieść za​pi​sa​na w ogni​sku Go​rin​ghe​ring ze słów To​bor​da Chor​ha​wa przez G.A, 93/1492 Pan Be​ro​sty rem ir Ipe przy​był do sta​ni​cy Than​ge​ring, żeby za​ofia​ro​wać czter​dzie​ści be​ry​li i po​ło​wę rocz​ne​go zbio​ru ze swo​ich sa​dów jako cenę za prze​po​wied​nię, i cena zo​sta​ła przy​ję​ta. Za​dał wów​czas Tka​czo​wi Od​re​no​wi py​ta​nie o dzień swo​jej śmier​ci. Wiesz​czo​wie ze​bra​li się i wszy​scy ra​zem po​grą​ży​li się w ciem​ność. Kie​dy wy​szli z ciem​no​ści, Od​ren ogło​sił od​po​wiedź: „Umrzesz w dniu od​streth” (to jest w dzie​więt​na​stym dniu mie​sią​ca). – W ja​kim mie​sią​cu?! Za ile lat?! – krzyk​nął Be​ro​sty, ale kon​takt zo​stał już ze​rwa​ny. Wbiegł wów​czas do środ​ka krę​gu, chwy​cił Tka​cza Od​re​na za gar​dło i krzyk​nął, że je​że​li nie do​sta​nie od​po​wie​dzi, skrę​ci mu kark. Od​cią​gnię​to go i przy​trzy​ma​no, choć był bar​dzo sil​ny. Wy​ry​wał się i krzy​czał: – Daj​cie mi od​‐ po​wiedź! Od​ren rzekł: – Otrzy​ma​łeś od​po​wiedź, za​pła​ci​łeś cenę. Idź! Wście​kły Be​ro​sty rem ir Ipe wró​cił do Cza​ru​the, trze​ciej do​me​ny swo​je​go rodu, ubo​giej po​sia​dło​ści w pół​noc​nym Osno​ri​ne​rze, któ​rą jesz​cze zu​bo​żył, żeby opła​cić wy​rocz​nię. Tam za​mknął się w zam​ku, na naj​wyż​szym pię​trze wie​ży, któ​rej nie opusz​czał ani na sie​wy, ani na żni​wa, ani na kem​mer, ani na bi​twę, i tak mi​nął mie​siąc, sześć, dzie​sięć mie​się​cy, a on cze​kał w swo​jej wie​ży jak ska​za​niec i cze​kał. W dniach on​ne​ther​had i od​streth (osiem​na​sty i dzie​więt​na​sty dzień każ​de​go mie​sią​ca) nie jadł, nie pił i nie spał. Jego kem​me​rin​giem z mi​ło​ści i przez ślu​by był Her​bor z kla​nu Ge​gan​ne​rów. Ten​że Her​bor przy​był w mie​sią​cu gren​de do sta​ni​cy Than​ge​ring i po​wie​dział Tka​czo​wi: – Chcę za​dać wy​rocz​ni py​ta​nie. – Czym chcesz za​pła​cić? – spy​tał Od​ren, bo zo​ba​czył, że py​ta​ją​cy jest ubo​go odzia​ny, jego sa​nie są sta​re i wszyst​ko, co ma, wy​ma​ga na​pra​wy. – Daję swo​je ży​cie – od​parł Her​bor. – Czy nie masz nic in​ne​go, pa​nie? – spy​tał Od​ren, zwra​ca​jąc się do nie​go

tym ra​zem jak do wiel​kie​go pana. – Nic, co mógł​byś za​ofia​ro​wać? – Nie mam nic in​ne​go – od​po​wie​dział Her​bor – i nie wiem, czy moje ży​cie ma tu dla was ja​kąś war​tość. – Nie, nie ma żad​nej war​to​ści. Wów​czas Her​bor tar​ga​ny wsty​dem i mi​ło​ścią padł na ko​la​na. – Bła​gam o tę od​po​wiedź! – za​wo​łał do Od​re​na. – Nie chcę jej dla sie​bie! – Dla kogo więc? – spy​tał Tkacz. – Dla mo​je​go pana i kem​me​rin​ga Asze Be​ro​sty. – Her​bor za​lał się łza​mi. – Od​kąd przy​był tu​taj i do​stał od​po​wiedź, któ​ra nie była od​po​wie​dzią, nie wie, co to mi​łość ani ra​dość, nie cie​szy się pa​no​wa​niem. On od tego umrze. – To umrze. Na co ma czło​wiek umrzeć, jak nie na swo​ją śmierć? – po​wie​‐ dział Tkacz Od​ren. Ale cier​pie​nie Her​bo​ra wzru​szy​ło go i po chwi​li do​dał: – Po​szu​kam od​po​wie​dzi, o któ​rą pro​sisz, pa​nie, i nie żą​dam za​pła​ty. Ale pa​mię​‐ taj, że wszyst​ko ma swo​ją cenę. Py​ta​ją​cy za​wsze pła​ci tyle, ile ma za​pła​cić. Wów​czas Her​bor przy​ło​żył dło​nie Or​de​na do swo​ich oczu na znak wdzięcz​‐ no​ści i przy​stą​pio​no do wróż​by. Wiesz​czo​wie ze​bra​li się i ze​szli w ciem​ność. Her​bor wszedł mię​dzy nich i za​dał py​ta​nie: – Jak dłu​go bę​dzie żył Asze Be​ro​sty rem ir Ipe? My​ślał, że uzy​ska licz​bę dni lub lat i bę​dzie mógł uspo​ko​ić ser​ce swo​je​go uko​cha​ne​go. Wiesz​czo​wie szu​ka​li w ciem​no​ści i wresz​cie Od​ren krzyk​nął w wiel​kim bólu, jak​by go przy​pie​ka​no ogniem: – Dłu​żej niż Her​bor z Ge​gan​ne​rów! Nie była to od​po​wiedź, na jaką Her​bor li​czył, ale cóż, taką do​stał. Ma​jąc cier​pli​we ser​ce, wró​cił z nią przez śnie​gi gren​de do domu w Cza​ru​the. Przy​był do do​me​ny, po​tem do zam​ku i wbiegł na wie​żę, gdzie jego kem​me​ring Be​ro​sty z rę​ka​mi opar​ty​mi na sto​le z czer​wo​ne​go ka​mie​nia i z ni​sko zwie​szo​ną gło​wą sie​dział bez ru​chu przy do​ga​sa​ją​cym ogniu. – Asze – po​wie​dział Her​bor – by​łem w sta​ni​cy Than​ge​ring i otrzy​ma​łem od wiesz​czów od​po​wiedź. Spy​ta​łem, jak dłu​go bę​dziesz żył, i od​po​wie​dzie​li: „Be​‐ ro​sty bę​dzie żył dłu​żej niż Her​bor”. Be​ro​sty pod​niósł wol​no gło​wę, jak​by mu za​rdze​wia​ły za​wia​sy w kar​ku, i ode​zwał się: – Czy spy​ta​łeś ich, kie​dy umrę? – Spy​ta​łem, jak dłu​go bę​dziesz żył. – Jak dłu​go? Głup​cze! Mia​łeś pra​wo za​dać wy​rocz​ni py​ta​nie i nie spy​ta​łeś, kie​dy umrę, któ​re​go dnia, mie​sią​ca, roku, ile mi zo​sta​ło dni, tyl​ko spy​ta​łeś, jak dłu​go? Ty głup​cze, ty skoń​czo​ny głup​cze, dłu​żej niż ty, tak, dłu​żej niż ty! Be​ro​sty po​rwał duży stół z czer​wo​ne​go ka​mie​nia, jak​by to był ka​wa​łek bla​‐ chy, i spu​ścił go na gło​wę swe​go kem​me​rin​ga. Her​bor upadł przy​wa​lo​ny cię​‐ ża​rem. Be​ro​sty stał przez chwi​lę onie​mia​ły. Po​tem uniósł stół i zo​ba​czył, że roz​trza​skał Her​bo​ro​wi czasz​kę. Od​sta​wił ka​mien​ny stół na miej​sce, a sam po​‐ ło​żył się obok za​bi​te​go i oto​czył go ra​mie​niem, jak​by byli w kem​me​rze i nic się nie sta​ło. Tak zna​leź​li ich lu​dzie z Cza​ru​the, kie​dy wresz​cie wy​wa​ży​li

drzwi do po​ko​ju w wie​ży. Be​ro​sty osza​lał i trze​ba go było trzy​mać w za​mknię​‐ ciu, bo sta​le szu​kał Her​bo​ra. Tak żył przez mie​siąc, aż po​wie​sił się w dniu od​‐ streth, dzie​więt​na​stym dniu mie​sią​ca tern.

5

Oswa​ja​nie prze​czu​cia Moja go​spo​dy​ni, oso​ba usłuż​na, zor​ga​ni​zo​wa​ła mi po​dróż na wschód. – Je​że​li ktoś chce od​wie​dzić sta​ni​ce, musi prze​być góry Kar​gav i udać się do Sta​re​go Kar​hi​du, do Rer, daw​nej sto​li​cy. Tak się skła​da, że mój brat z ogni​‐ ska, któ​ry pro​wa​dzi ka​ra​wa​ny ło​dzi lą​do​wych przez prze​łęcz Eskar, nie da​lej jak wczo​raj mó​wił mi przy kub​ku or​szu, że tego lata wy​ru​szą na pierw​szą wy​pra​wę w dniu ge​the​ny osme, bo wio​sna jest wy​jąt​ko​wo cie​pła, dro​ga już prze​jezd​na do En​go​har i za kil​ka dni płu​gi uto​ru​ją przej​ście przez prze​łęcz. Ja tam za nic nie wy​bra​ła​bym się przez Kar​gav, wolę Er​hen​rang i dach nad gło​‐ wą. Ale ja je​stem jo​mesz​tą, niech bę​dzie po​chwa​lo​nych dzie​wię​ciu​set straż​ni​‐ ków tro​nu i niech bę​dzie bło​go​sła​wio​ne mle​ko Me​sze, a jo​mesz​tą moż​na być wszę​dzie. My je​ste​śmy lu​dzie nowi, nasz Pan Me​sze na​ro​dził się dwa ty​sią​ce dwie​ście lat temu, a Sta​ra Dro​ga, hand​da​ra, jest o dzie​sięć ty​się​cy lat star​‐ sza. Kto szu​ka Sta​rej Dro​gi, musi iść do Sta​re​go Kra​ju. Niech pan po​słu​cha, pa​nie Ai, będę za​wsze mieć dla pana po​kój w tej wy​spie, ale my​ślę, że mą​drze pan robi, wy​jeż​dża​jąc na ja​kiś czas z Er​hen​ran​gu, bo wszy​scy wie​dzą, że ten zdraj​ca bar​dzo się ob​no​sił z pań​ską przy​jaź​nią. Te​raz, kie​dy Kró​lew​skim Uchem jest sta​ry Tibe, wszyst​ko znów bę​dzie do​brze. Mo​je​go bra​ta znaj​dzie pan w No​wym Por​cie i jak mu pan po​wie, że ja pana przy​sy​łam… I tak da​lej. Był, jak wspo​mi​na​łem, usłuż​ny i od kie​dy od​krył, że nie mam szi​fgre​tho​ru, przy każ​dej oka​zji za​sy​py​wał mnie ra​da​mi, choć ma​sko​wał je róż​ny​mi „je​że​li” i „gdy​by”. Był ad​mi​ni​stra​to​rem mo​jej wy​spy. My​śla​łem o nim za​wsze jak o go​spo​dy​ni z po​wo​du po​kaź​ne​go za​dka, któ​rym krę​cił przy cho​‐ dze​niu, a tak​że z po​wo​du mięk​kiej na​la​nej twa​rzy i wścib​skie​go, nie​zno​śne​go, ale po​czci​we​go cha​rak​te​ru. Był dla mnie do​bry, choć pod​czas mo​jej nie​obec​no​‐ ści po​ka​zy​wał mój po​kój za nie​wiel​ką opła​tą po​szu​ki​wa​czom sen​sa​cji: Zo​bacz​‐ cie po​kój ta​jem​ni​cze​go wy​słan​ni​ka! Był tak ko​bie​cy w wy​glą​dzie i za​cho​wa​‐ niu, że kie​dyś spy​ta​łem go, ile ma dzie​ci, tak jak​bym py​tał mat​kę. Spo​chmur​‐ niał. Oka​za​ło się, że nie uro​dził ani jed​ne​go, za to spło​dził spo​ro. Wte​dy prze​‐ ży​łem je​den z tych ma​łych wstrzą​sów, ja​kich do​zna​wa​łem na każ​dym kro​ku. Szok kul​tu​ro​wy był ni​czym w po​rów​na​niu z szo​kiem bio​lo​gicz​nym, któ​re​go do​zna​wa​łem jako osob​nik płci mę​skiej wśród istot ludz​kich, bę​dą​cych przez

pięć szó​stych swe​go ży​cia her​ma​fro​dy​tycz​ny​mi eu​nu​cha​mi. Biu​le​ty​ny ra​dio​we peł​ne były wia​do​mo​ści na te​mat no​we​go pre​mie​ra, Pem​‐ me​ra Har​ge rem ir Tibe’a. Wie​le tych wia​do​mo​ści do​ty​czy​ło spraw do​li​ny Si​‐ noth na pół​no​cy kra​ju. Tibe wi​docz​nie za​mie​rzał na​si​lić rosz​cze​nia Kar​hi​du w tym re​gio​nie; taka ak​cja na każ​dej in​nej pla​ne​cie w tym sta​dium roz​wo​ju pro​wa​dzi​ła​by do woj​ny. Ale na Ge​then nic nie pro​wa​dzi​ło do woj​ny. Spo​ry, mor​der​stwa, wal​ki feu​dal​ne, za​jaz​dy, wen​de​ty, za​ma​chy, tor​tu​ry i nie​na​wiść – wszyst​ko to mie​ści​ło się w ich re​per​tu​arze, ale wo​jen nie pro​wa​dzi​li. Bra​ko​‐ wa​ło im jak​by zdol​no​ści do mo​bi​li​zo​wa​nia się. Za​cho​wy​wa​li się pod tym wzglę​dem jak zwie​rzę​ta. Albo jak ko​bie​ty. Nie tak jak męż​czyź​ni albo mrów​‐ ki. W każ​dym ra​zie ni​g​dy do​tąd tego nie zro​bi​li. To, co wie​dzia​łem na te​mat Or​go​rey​nu, su​ge​ro​wa​ło kształ​to​wa​nie się od pię​ciu do sze​ściu stu​le​ci spo​łe​‐ czeń​stwa co​raz bar​dziej zdol​ne​go do mo​bi​li​za​cji, praw​dzi​we​go pań​stwa na​ro​‐ do​we​go. Współ​za​wod​nic​two pre​sti​żo​we, jak na ra​zie głów​nie eko​no​micz​ne, mo​gło zmu​sić Kar​hid do pój​ścia w śla​dy więk​sze​go są​sia​da, do sta​nia się na​ro​‐ dem, a nie kłót​nią ro​dzin​ną, jak po​wie​dział Es​tra​ven, do od​kry​cia, jak to rów​‐ nież ujął Es​tra​ven, pa​trio​ty​zmu. Gdy​by tak się sta​ło, Ge​theń​czy​cy mie​li​by wiel​ką szan​sę na osią​gnię​cie sta​nu nie​zbęd​ne​go do woj​ny. Mia​łem za​miar udać się do Or​go​rey​nu, by się prze​ko​nać, czy moje po​dej​rze​‐ nia co do tego kra​ju są słusz​ne. Sprze​da​łem na uli​cy Eng na​stęp​ny ru​bin ju​bi​‐ le​ro​wi ze szra​mą na twa​rzy, a po​tem bez ba​ga​żu, ale z pie​niędz​mi, an​si​blem, kil​ko​ma przy​rzą​da​mi i ubra​niem na zmia​nę uda​łem się w po​dróż pierw​sze​go dnia pierw​sze​go let​nie​go mie​sią​ca jako pa​sa​żer z ka​ra​wa​ną han​dlo​wą. Ło​dzie lą​do​we wy​ru​szy​ły o świ​cie ze sma​ga​nych wi​chrem do​mów za​ła​dun​‐ ko​wych No​we​go Por​tu. Prze​je​chaw​szy pod nie​daw​no ukoń​czo​nym łu​kiem, skrę​ci​ły na wschód – dwa​dzie​ścia wiel​kich, ci​chych po​jaz​dów przy​po​mi​na​ją​‐ cych bar​ki na gą​sie​ni​cach su​nę​ło je​den za dru​gim uli​ca​mi Er​hen​ran​gu w po​‐ ran​nym pół​mro​ku. Wio​zły skrzy​nie so​cze​wek, szpu​le taśm dźwię​ko​wych, dru​‐ tu mie​dzia​ne​go i pla​ty​no​we​go, bele ma​te​ria​łów tka​nych z włók​na ro​ślin​ne​go zbie​ra​ne​go na Wy​ży​nie Za​chod​niej, wor​ki su​szo​nych płat​ków ryb​nych znad za​to​ki, skrzyn​ki ło​żysk tocz​nych i in​nych czę​ści za​mien​nych do ma​szyn, a dzie​sięć ło​dzi było za​ła​do​wa​nych ziar​nem ka​dik z Or​go​rey​nu. Wszyst​ko prze​zna​czo​ne do Burz​li​we​go Po​gra​ni​cza Per​ing, pół​noc​no-wschod​nie​go krań​ca kra​ju. Cały trans​port na Wiel​kim Kon​ty​nen​cie od​by​wa się za po​mo​cą tych elek​trycz​nych po​jaz​dów, któ​re tam, gdzie to jest moż​li​we, prze​wo​żo​ne są rzecz​ny​mi bar​ka​mi. W mie​sią​cach głę​bo​kich śnie​gów je​dy​nym środ​kiem trans​por​tu poza nar​ta​mi i cią​gnio​ny​mi przez lu​dzi san​ka​mi są po​wol​ne płu​gi śnież​ne, sa​nie elek​trycz​ne i nie​pew​ne ło​dzie lo​do​we na za​mar​z​nię​tych rze​‐ kach. Pod​czas od​wil​ży nie moż​na po​le​gać na żad​nych środ​kach trans​por​tu i dla​te​go więk​szość to​wa​rów prze​wo​zi się po​śpiesz​nie w mie​sią​cach let​nich. Wów​czas na dro​gach roi się od ka​ra​wan. Ruch pod​le​ga kon​tro​li, każ​dy po​jazd lub ka​ra​wa​na ma obo​wią​zek utrzy​my​wać sta​ły kon​takt ra​dio​wy z po​ste​run​‐ ka​mi na dro​gach. Wszyst​ko to, choć w tło​ku, po​ru​sza się ze śred​nią pręd​ko​‐

ścią trzy​dzie​stu pię​ciu ki​lo​me​trów na go​dzi​nę. Ge​theń​czy​cy mo​gli​by bu​do​wać szyb​sze po​jaz​dy, ale tego nie ro​bią. Za​py​ta​ni dla​cze​go, od​po​wia​da​ją: „Po co?”. Tak jak Zie​mia​nie za​py​ta​ni, dla​cze​go ich po​jaz​dy mu​szą jeź​dzić tak szyb​ko, od​po​wie​dzie​li​by: „A dla​cze​go nie?”. Co kto lubi. Zie​mia​nie uwa​ża​ją, że na​le​ży sta​le iść do przo​du, dzia​łać na rzecz po​stę​pu. Dla lu​dzi Zimy, któ​rzy za​wsze żyją w roku pierw​szym, po​stęp jest mniej waż​ny niż te​raź​niej​szość. Ja by​łem Zie​mia​ni​nem i przy wy​jeź​dzie z Er​hen​ran​gu de​ner​wo​wa​ło mnie le​ni​we tem​po ka​ra​wa​ny. Mia​łem ocho​tę wy​siąść i biec przed sie​bie. Cie​szy​ło mnie, że wy​do​‐ sta​łem się z tych dłu​gich ka​mien​nych ulic przy​tło​czo​nych czar​ny​mi, stro​my​mi da​cha​mi i nie​zli​czo​ny​mi wie​ża​mi, z tego po​nu​re​go mia​sta, w któ​rym strach i zdra​da prze​kre​śli​ły moje na​dzie​je. Wspi​na​jąc się na pod​gó​rze Kar​ga​vu, ka​ra​wa​na ro​bi​ła krót​kie, ale czę​ste po​‐ sto​je na po​sił​ki w przy​droż​nych za​jaz​dach. Po po​łu​dniu po raz pierw​szy uj​rze​‐ li​śmy ze szczy​tu wzgó​rza peł​ną pa​no​ra​mę gór. Zo​ba​czy​li​śmy Ko​stor, któ​ry ma sie​dem i pół ki​lo​me​tra wy​so​ko​ści. Ol​brzy​mi ma​syw jego za​chod​nie​go zbo​‐ cza skry​wał po​ło​żo​ne na pół​noc od nie​go szczy​ty, a nie​któ​re się​ga​ły dzie​się​ciu ty​się​cy me​trów. Na po​łu​dnie od Ko​sto​ru na tle bez​barw​ne​go nie​ba wzno​sił się szczyt za szczy​tem. Na​li​czy​łem trzy​na​ście, ostat​ni był nie​okre​ślo​nym bły​‐ skiem we mgle da​le​ko na po​łu​dniu. Kie​row​ca wy​mie​nił ich na​zwy i opo​wie​‐ dział mi o la​wi​nach, o ło​dziach lą​do​wych zmia​ta​nych z dróg przez gór​skie wi​‐ chry, o za​ło​gach płu​gów śnież​nych uwię​zio​nych ty​go​dnia​mi na nie​do​stęp​nych wy​so​ko​ściach i tak da​lej, wszyst​ko z czy​stej przy​jaź​ni, żeby mnie prze​stra​‐ szyć. Opi​sał mi, jak ja​dą​cy przed nim po​jazd wpadł w po​ślizg i sto​czył się w trzy​stu​me​tro​wą prze​paść. Naj​dziw​niej​sze było to, mó​wił, jak po​wo​li spa​dał. Zda​wa​ło się, że pły​nął w po​wie​trzu przez całe po​po​łu​dnie. Kie​row​ca twier​dził, że od​czuł ulgę, kie​dy po​jazd wresz​cie znik​nął bez żad​ne​go dźwię​ku w kil​ku​na​‐ sto​me​tro​wym śnie​gu na dnie. O trze​ciej go​dzi​nie za​trzy​ma​li​śmy się na obiad w du​żym, bo​ga​tym za​jeź​dzie z wiel​ki​mi, hu​czą​cy​mi ogniem ko​min​ka​mi i z roz​le​głym bel​ko​wa​nym su​fi​tem, ze sto​ła​mi za​sta​wio​ny​mi do​brym je​dze​niem, ale nie za​trzy​ma​li​śmy się tam na noc. Na​sza ka​ra​wa​na śpie​szy​ła (w kar​hi​dyj​skim tego sło​wa zna​cze​niu) dzień i noc, żeby przed in​ny​mi przy​być do Per​ing i zgar​nąć śmie​tan​kę z tam​tej​sze​go ryn​ku. Wy​mie​nio​no aku​mu​la​to​ry ło​dzi, na​stą​pi​ła zmia​na kie​row​ców i ru​szy​li​‐ śmy da​lej. Je​den z po​jaz​dów w ka​ra​wa​nie słu​żył za wa​gon sy​pial​ny, ale tyl​ko dla kie​row​ców. Dla pa​sa​że​rów nie było łó​żek. Spę​dzi​łem tę noc w zim​nej ka​bi​‐ nie na twar​dym sie​dze​niu z jed​ną tyl​ko prze​rwą, oko​ło pół​no​cy, na ko​la​cję w ma​łym za​jeź​dzie wy​so​ko w gó​rach. Kar​hid nie jest kra​jem dla lu​dzi roz​mi​‐ ło​wa​nych w wy​go​dach. O świ​cie prze​ko​na​łem się, że zo​sta​wi​li​śmy za sobą wszyst​ko prócz skał, lodu, świa​tła i wą​skiej dro​gi pod na​szy​mi gą​sie​ni​ca​mi, pro​wa​dzą​cej cały czas pod górę. Trzę​sąc się z zim​na, po​my​śla​łem, że są rze​‐ czy waż​niej​sze niż wy​go​dy, chy​ba że się jest sta​rą ko​bie​tą albo ko​tem. Wśród tych bu​dzą​cych gro​zę śnież​no-gra​ni​to​wych zbo​czy nie było już za​jaz​‐ dów. W po​rach po​sił​ków ło​dzie lą​do​we za​trzy​my​wa​ły się ci​cho na trzy​dzie​sto​‐

stop​nio​wej śnież​nej po​chy​ło​ści, wszy​scy wy​sia​da​li z ka​bin i zbie​ra​li się wo​kół wozu sy​pial​ne​go, z któ​re​go wy​da​wa​no ta​le​rze go​rą​cej zupy, kost​ki su​szo​nych chle​bo​wych ja​błek i gorz​kie piwo w kub​kach. Przy​tu​py​wa​li​śmy na śnie​gu, je​‐ dząc i pi​jąc szyb​ko, zwró​ce​ni ple​ca​mi do prze​ni​kli​we​go wia​tru nio​są​ce​go po​ły​‐ skli​wy śnież​ny pył. Po​tem z po​wro​tem do ło​dzi i da​lej w górę. W po​łu​dnie na prze​łę​czy We​hoth na wy​so​ko​ści oko​ło czte​rech i pół ty​sią​ca me​trów było prze​‐ szło czter​dzie​ści stop​ni cie​pła w słoń​cu i gru​bo po​ni​żej zera w cie​niu. Sil​ni​ki elek​trycz​ne pra​co​wa​ły tak ci​cho, że sły​sza​ło się la​wi​ny scho​dzą​ce z po​tęż​nych gra​ni​to​wych zbo​czy od​le​głych o trzy​dzie​ści ki​lo​me​trów. Póź​nym po​po​łu​dniem po​ko​na​li​śmy naj​wyż​szy szczyt po​dró​ży. Spoj​rzaw​szy w górę na po​łu​dnio​we zbo​cze Ko​sto​ru, po któ​rym peł​zli​śmy jak mrów​ki przez cały dzień, uj​rza​łem kil​ka​set me​trów po​wy​żej dro​gi dziw​ną gru​pę skał, coś jak​by za​mek. – Wi​dzi pan sta​ni​cę? – spy​tał kie​row​ca. – Czy to bu​dy​nek? – To sta​ni​ca Ari​sko​stor. – Prze​cież tu​taj nie moż​na żyć. – O, Sta​rzy Lu​dzie mogą. Jeź​dzi​łem kie​dyś w ka​ra​wa​nie, któ​ra im do​wo​zi​ła żyw​ność z Er​hen​ran​gu póź​nym la​tem. Oczy​wi​ście nie wy​cho​dzą na ze​wnątrz przez dzie​sięć czy je​de​na​ście mie​się​cy w roku, ale im to nie prze​szka​dza. Jest ich tam sied​miu albo ośmiu. Spoj​rza​łem na skar​py li​tej ska​ły, tak sa​mot​ne w bez​mier​nej sa​mot​no​ści gór, i nie mo​głem kie​row​cy uwie​rzyć, lecz za​wie​si​łem swo​je nie​do​wie​rza​nie. Je​że​li ja​kieś isto​ty ludz​kie mo​gły w ogó​le prze​żyć w ta​kim lo​do​wym gnieź​dzie, to tyl​ko Kar​hi​dyj​czy​cy. Dro​ga w dół wiła się sze​ro​ki​mi za​ko​sa​mi z pół​no​cy na po​łu​dnie nad skra​ja​mi prze​pa​ści, bo wschod​ni stok Kar​ga​vu jest bar​dziej stro​my niż za​chod​ni i scho​‐ dzi ku rów​ni​nie wiel​ki​mi usko​ka​mi. O zmierz​chu zo​ba​czy​li​śmy sznur ma​łych kro​pek peł​zną​cych przez ogrom​ny bia​ły cień prze​szło dwa ki​lo​me​try pod nami. Była to ka​ra​wa​na, któ​ra opu​ści​ła Er​hen​rang dzień wcze​śniej. Pod ko​niec na​stęp​ne​go dnia osią​gnę​li​śmy to samo miej​sce i peł​zli​śmy po śnież​nym zbo​czu ostroż​nie, bo​jąc się kich​nąć, żeby nie spo​wo​do​wać la​wi​ny. Stam​tąd uj​rze​li​śmy na chwi​lę, da​le​ko w dole i na wschód od nas, nie​wy​raź​ne za​ry​sy roz​le​głej rów​ni​ny prze​sło​nię​tej chmu​ra​mi i cie​nia​mi chmur, po​prze​ci​‐ na​nej sre​brem rzek – kra​iny Rer. Wie​czo​rem czwar​te​go dnia, li​cząc od wy​jaz​du z Er​hen​ran​gu, do​tar​li​śmy do Rer. Te dwa mia​sta dzie​li pra​wie ty​siąc pięć​set ki​lo​me​trów, ścia​na wy​so​ko​ści kil​ku ki​lo​me​trów i dwa do trzech ty​się​cy lat. Ka​ra​wa​na za​trzy​ma​ła się przed bra​mą Za​chod​nią, gdzie mu​sia​ła prze​nieść się na bar​ki i po​pły​nąć ka​na​łem. Żad​na łódź lą​do​wa ani sa​mo​chód nie mogą wje​chać do Rer, gdyż zo​sta​ło ono zbu​do​wa​ne, kie​dy Kar​hi​dyj​czy​cy nie uży​wa​li jesz​cze po​jaz​dów me​cha​nicz​‐ nych, a prze​cież uży​wa​ją ich od prze​szło dwu​dzie​stu stu​le​ci. W Rer nie ma ulic. Są kry​te przej​ścia-tu​ne​le, któ​ry​mi w le​cie moż​na cho​dzić górą lub do​łem,

za​leż​nie od upodo​ba​nia. Domy, wy​spy i ogni​ska wzno​szą się bez ładu i skła​du, two​rząc cha​otycz​ny, osza​ła​mia​ją​cy la​bi​rynt, któ​ry na​gle wień​czy coś wspa​‐ nia​łe​go: krwa​wo​czer​wo​ne, po​zba​wio​ne okien wiel​kie wie​że pa​ła​cu Un. Wie​że te, wznie​sio​ne przed sie​dem​na​sto​ma stu​le​cia​mi, sta​no​wi​ły sie​dzi​bę kró​lów Kar​hi​du przez ty​siąc​le​cie, póki Ar​ga​ven Har​ge, pierw​szy ze swo​jej dy​na​stii, nie prze​kro​czył Kar​ga​vu i nie za​sie​dlił wiel​kiej do​li​ny na Wy​ży​nie Za​chod​niej. Wszyst​kie bu​dyn​ki w Rer są fan​ta​stycz​nie ma​syw​ne, głę​bo​ko osa​dzo​ne w grun​cie, za​bez​pie​czo​ne przed mro​zem i wodą. Zimą wia​try z rów​nin nie do​‐ pusz​cza​ją do gro​ma​dze​nia się śnie​gu, ale kie​dy przy​cho​dzą za​mie​cie, ulic się nie oczysz​cza, bo ulic nie ma. Ko​rzy​sta się z ka​mien​nych przejść albo prze​ko​‐ pu​je się tym​cza​so​we tu​ne​le w za​spach. Wów​czas tyl​ko da​chy wzno​szą się ze śnie​gu, a drzwi zi​mo​we umiesz​czo​ne są tuż pod oka​pa​mi albo w sa​mych da​‐ chach jak fa​cja​ty. Od​wilż jest naj​cięż​szą porą na tej rów​ni​nie wie​lu rzek. Tu​‐ ne​le zmie​nia​ją się wów​czas w ka​na​ły bu​rzo​we, a prze​strze​nie mię​dzy do​ma​mi – w ka​na​ły i je​zio​ra, po któ​rych miesz​kań​cy mia​sta pły​wa​ją na ło​dziach, wio​‐ sła​mi od​py​cha​jąc drob​ne kry. I za​wsze po​nad ku​rzem lata, la​bi​ryn​tem za​śnie​‐ żo​nych da​chów w zi​mie i wio​sen​nym po​to​pem wzno​szą się czer​wo​ne wie​że, pu​ste, nie​znisz​czal​ne ser​ce mia​sta. Za​miesz​ka​łem w po​nu​rym i dro​gim za​jeź​dzie, któ​ry przy​cup​nął w cie​niu wież. Wsta​łem o świ​cie po źle prze​spa​nej nocy, za​pła​ci​łem zdzier​cy za łóż​ko, śnia​da​nie oraz męt​ne wska​zów​ki co do dro​gi i wy​ru​szy​łem pie​szo w po​szu​ki​‐ wa​niu Other​hor​du, pra​daw​nej sta​ni​cy w po​bli​żu Rer. Za​błą​dzi​łem po przej​‐ ściu pięć​dzie​się​ciu me​trów. Uwa​ża​jąc, żeby mieć wie​że za ple​ca​mi i ogrom​ny bia​ły ma​syw Kar​ga​vu po pra​wej stro​nie, wy​do​sta​łem się z mia​sta w kie​run​ku po​łu​dnio​wym, a spo​tka​ne na dro​dze chłop​skie dziec​ko po​wie​dzia​ło mi, gdzie mam skrę​cić. Do​tar​łem do Other​hor​du w po​łu​dnie. To zna​czy do​tar​łem do​kądś w po​łu​‐ dnie, ale nie by​łem pe​wien, gdzie je​stem. Był to w za​sa​dzie las, lecz jesz​cze sta​ran​niej utrzy​ma​ny niż więk​szość la​sów w tym kra​ju tro​skli​wych le​śni​ków. Ścież​ka pro​wa​dzi​ła sto​kiem wzgó​rza mię​dzy drze​wa. Po chwi​li do​strze​głem na pra​wo od ścież​ki drew​nia​ną cha​tę, a za​raz po​tem spo​ry drew​nia​ny bu​dy​‐ nek, nie​co da​lej w lewo od ścież​ki, i do​le​ciał mnie sma​ko​wi​ty za​pach sma​żo​nej świe​żej ryby. Zwol​ni​łem kro​ku, nie wie​dząc, jak wy​znaw​cy hand​da​ry od​no​szą się do tu​ry​‐ stów. Wie​dzia​łem o nich, praw​dę mó​wiąc, bar​dzo mało. Hand​da​ra jest re​li​gią bez in​sty​tu​cji, bez ka​pła​nów, bez hie​rar​chii, bez ślu​bów, bez do​gma​tów. Do​‐ tąd nie umiem po​wie​dzieć, czy jest w niej Bóg. Jest nie​uchwyt​na, jest za​wsze czymś in​nym. Jej je​dy​nym ma​te​rial​nym prze​ja​wem są sta​ni​ce, w któ​rych moż​na się schro​nić na jed​ną noc albo na całe ży​cie. Nie go​nił​bym za tym dziw​nie ulot​nym kul​tem po jego trud​no do​stęp​nych sank​tu​ariach, gdy​by nie in​try​go​wa​ło mnie py​ta​nie, na któ​re nie zna​leź​li od​po​wie​dzi zwia​dow​cy. Kim są wiesz​czo​wie i co oni wła​ści​wie ro​bią? Prze​by​wa​łem już w Kar​hi​dzie dłu​żej niż zwia​dow​cy i wąt​pi​łem, żeby w opo​‐

wie​ściach o wiesz​czach i o ich prze​po​wied​niach rze​czy​wi​ście kry​ła się ja​kaś praw​da. Le​gen​dy o prze​po​wied​niach są wspól​ne wszyst​kim świa​tom za​miesz​‐ ka​nym przez czło​wie​ka. Mó​wią bo​go​wie, mó​wią du​chy, mó​wią kom​pu​te​ry. Wie​lo​znacz​ność wy​rocz​ni i sta​ty​stycz​ne praw​do​po​do​bień​stwo umoż​li​wia​ją wia​rę, a wia​ra po​zwa​la przy​mknąć oko na nie​ści​sło​ści. Mimo to le​gen​dy za​‐ słu​gi​wa​ły na zba​da​nie. Nie zdo​ła​łem jak do​tąd prze​ko​nać ani jed​ne​go Kar​hi​‐ dyj​czy​ka o ist​nie​niu te​le​pa​tii. Nie chcie​li wie​rzyć, do​pó​ki tego nie „zo​ba​czą” – zu​peł​nie tak jak ja w spra​wie wiesz​czów. Po​wo​li idąc ścież​ką, uświa​do​mi​łem so​bie, że w le​sie na sto​ku roz​rzu​co​ne jest całe mia​stecz​ko, rów​nie cha​otycz​ne jak Rer, ale ci​che, ukry​te, spo​koj​ne. Nad wszyst​ki​mi da​cha​mi i ścież​ka​mi zwie​sza​ły się ga​łę​zie hem​me​nów, naj​po​pu​‐ lar​niej​szych na pla​ne​cie roz​ło​ży​stych drzew igla​stych o gru​bych ja​sno​fio​le​to​‐ wych igłach. Igły te po​kry​wa​ły roz​wi​dla​ją​ce się ścież​ki, wiatr niósł za​pach pył​ku hem​me​nów i wszyst​kie domy zbu​do​wa​ne były z ich ciem​ne​go drew​na. Dłu​go za​sta​na​wia​łem się, do któ​rych drzwi za​pu​kać, kie​dy ja​kiś mło​dy czło​‐ wiek wy​szedł mi na​prze​ciw spo​mię​dzy drzew i po​wi​tał mnie uprzej​mie. – Czy szu​kasz może schro​nie​nia? – Przy​cho​dzę z py​ta​niem do wiesz​czów. – Po​sta​no​wi​łem, na po​cząt​ku przy​‐ naj​mniej, ucho​dzić za Kar​hi​dyj​czy​ka. Po​dob​nie jak zwia​dow​cy, ni​g​dy nie mia​‐ łem z tym kło​po​tów, je​że​li tyl​ko chcia​łem. Wśród licz​nych kar​hi​dyj​skich dia​‐ lek​tów mój ak​cent nie dzi​wił ni​ko​go, a moje ano​ma​lie sek​su​al​ne były ukry​te pod gru​bą odzie​żą. Nie mia​łem buj​nej strze​chy wło​sów ani opusz​czo​nych ką​ci​‐ ków oczu ty​po​we​go Ge​theń​czy​ka, by​łem też ciem​niej​szy i wyż​szy niż więk​‐ szość z nich, ale nie wy​kra​cza​łem poza gra​ni​ce spo​ty​ka​nych od​mian. Mój za​‐ rost zo​stał na sta​łe zli​kwi​do​wa​ny przed wy​jaz​dem z Ol​lul (wów​czas nie wie​‐ dzie​li​śmy jesz​cze o „po​kry​tych sier​ścią” ple​mio​nach z Pe​run​te​ru, owło​sio​nych nie tyl​ko na twa​rzy, ale na ca​łym cie​le, jak bia​li Zie​mia​nie). Cza​sa​mi py​ta​no mnie, kie​dy so​bie zła​ma​łem nos. Mój nos jest pła​ski, a Ge​theń​czy​cy mają nosy wy​dat​ne i wą​skie, z dłu​gi​mi ka​na​ła​mi do​sto​so​wa​ny​mi do od​dy​cha​nia mroź​nym po​wie​trzem. Czło​wiek, któ​ry po​wi​tał mnie na ścież​ce w Other​hor​‐ dzie, spoj​rzał na mój nos z umiar​ko​wa​nym za​in​te​re​so​wa​niem i po​wie​dział: – Wo​bec tego pew​nie ze​chcesz po​roz​ma​wiać z Tka​czem. Jest na tam​tej po​la​‐ nie, je​że​li nie po​szedł już z sa​nia​mi. A może wo​lisz naj​pierw po​mó​wić z któ​‐ rymś z ce​li​ban​tów? – Sam nie wiem. Je​stem wy​jąt​ko​wym igno​ran​tem… Ro​ze​śmiał się i skło​nił. – To dla mnie za​szczyt! Miesz​kam tu od trzech lat, ale nie zgro​ma​dzi​łem jesz​cze tyle igno​ran​cji, żeby było o czym wspo​mi​nać. Był wiel​ce roz​ba​wio​ny, lecz za​cho​wy​wał się uprzej​mie. Przy​wo​ław​szy na pa​‐ mięć róż​ne przy​pad​ko​we frag​men​ty na​uki hand​da​ry, uświa​do​mi​łem so​bie, że za​pre​zen​to​wa​łem się jako sa​mo​chwa​ła, zu​peł​nie tak jak​bym po​wie​dział nie​‐ zna​jo​me​mu, że je​stem wy​jąt​ko​wo pięk​ny lub wy​bit​nie mą​dry. – Chcia​łem po​wie​dzieć, że nie wiem nic na te​mat wiesz​czów…

– God​ne za​zdro​ści – stwier​dził mło​dy mnich. – Żeby do​kądś dojść, mu​si​my zbru​kać czy​sty śnieg śla​da​mi stóp. Czy mogę wska​zać ci dro​gę do po​la​ny? Na​‐ zy​wam się Goss. Było to imię. – Gen​ry – przed​sta​wi​łem się, re​zy​gnu​jąc ze swo​je​go „l”. Wsze​dłem za Gos​sem w chłod​ny cień lasu. Wą​ska ścież​ka czę​sto zmie​nia​ła kie​ru​nek, wspi​na​jąc się na zbo​cze i znów scho​dząc w dół. Co ja​kiś czas przy ścież​ce albo głę​biej wśród po​tęż​nych pni hem​me​nów sta​ły małe chat​ki w ko​lo​‐ rze lasu. Wszyst​ko było czer​wo​ne i brą​zo​we, wil​got​ne, nie​ru​cho​me, ży​wicz​ne, mrocz​ne. Z jed​nej chat​ki do​biegł nas ci​chy, słod​ki świer​got kar​hi​dyj​skie​go fle​‐ tu. Goss szedł kil​ka me​trów przede mną lek​kim, szyb​kim kro​kiem, z ja​kimś dziew​czę​cym wdzię​kiem. Na​gle jego bia​ła ko​szu​la za​lśni​ła i wy​sze​dłem w ślad za nim z cie​nia w peł​ne słoń​ce na roz​le​głej zie​lo​nej po​la​nie. Dwa​dzie​ścia me​trów od nas sta​ła ja​kaś po​stać, pro​sta, nie​ru​cho​ma, wy​raź​‐ nie od​ci​na​ją​ca się od tła. Jej czer​wo​ny hieb i bia​ła ko​szu​la były jak in​tar​sja z ja​skra​wej ema​lii na tle zie​le​ni wy​so​kiej tra​wy. Ja​kieś sto me​trów za nią dru​ga fi​gu​ra, gra​na​to​wo-bia​ła. Ta dru​ga ani razu nie drgnę​ła, na​wet nie spoj​‐ rza​ła w na​szą stro​nę. Ci lu​dzie byli po​grą​że​ni w hand​dar​skiej prak​ty​ce obec​‐ no​ści, któ​ra jest ro​dza​jem transu (hand​da​ra​ta, wy​znaw​cy hand​da​ry, lu​bu​ją​cy się w prze​cze​niach, na​zy​wa​ją to nie​tran​sem) pro​wa​dzą​ce​go do za​tra​ty po​czu​‐ cia wła​sne​go ja (do od​na​le​zie​nia praw​dzi​we​go ja?) przez skraj​ne wy​ostrze​nie zmy​słów i świa​do​mo​ści. Cho​ciaż tech​ni​ka ta sta​no​wi do​kład​ne prze​ci​wień​stwo więk​szo​ści tech​nik mi​stycz​nych, jest za​pew​ne dys​cy​pli​ną mi​stycz​ną, zmie​rza​‐ ją​cą do do​świad​cze​nia im​ma​nen​cji – ale kla​sy​fi​ka​cja ja​kich​kol​wiek prak​tyk hand​da​ry prze​kra​cza moje moż​li​wo​ści. Goss po​wie​dział coś do osob​ni​ka w czer​wie​ni. Kie​dy ten wy​zwo​lił się ze swo​je​go in​ten​syw​ne​go bez​ru​chu, spoj​‐ rzał na nas i zbli​żył się wol​nym kro​kiem, od​czu​łem ja​kiś na​boż​ny lęk. W tym słoń​cu świe​cił wła​snym bla​skiem. Był mo​je​go wzro​stu, szczu​pły, miał ja​sną, otwar​tą i pięk​ną twarz. Kie​dy na​‐ sze oczy się spo​tka​ły, od​czu​łem na​głe pra​gnie​nie na​wią​za​nia kon​tak​tu te​le​pa​‐ tycz​ne​go, za​sto​so​wa​nia my​ślo​mo​wy, któ​rej nie uży​wa​łem od dnia lą​do​wa​nia na Zi​mie i któ​rej na ra​zie uży​wać nie po​wi​nie​nem. Ale to pra​gnie​nie było sil​‐ niej​sze niż ha​mul​ce. Ode​zwa​łem się my​ślą. Od​po​wie​dzi nie było. Nie na​wią​‐ za​li​śmy kon​tak​tu. Przy​glą​dał mi się. Po chwi​li po​wie​dział ła​god​nym, dość wy​‐ so​kim gło​sem: – Je​steś wy​słan​ni​kiem, praw​da? Za​jąk​nąw​szy się, przy​tak​ną​łem. – Na​zy​wam się Faxe. Go​ścić cię to dla nas za​szczyt. Czy za​trzy​masz się w Other​hor​dzie na ja​kiś czas? – Chęt​nie. Pra​gnę do​wie​dzieć się cze​goś o wa​szej sztu​ce wiesz​cze​nia. I je​że​li jest coś, co wam mogę w za​mian po​wie​dzieć o tym, kim je​stem i skąd przy​by​‐ wam… – Co​kol​wiek ze​chcesz – rzekł Faxe z uśmie​chem. – To bar​dzo miło, że po​ko​‐

na​łeś oce​an ko​smo​su, a po​tem jesz​cze od​by​łeś dro​gę przez Kar​gav, by nas tu od​wie​dzić. – Chcia​łem od​wie​dzić Other​hord, bo wa​sze prze​po​wied​nie są sław​ne. – Pew​nie za​tem chcesz zo​ba​czyć, jak to ro​bi​my. A może masz wła​sne py​ta​‐ nie? Jego czy​ste spoj​rze​nie zmu​si​ło mnie do wy​zna​nia praw​dy. – Sam nie wiem. – Nu​suth – po​wie​dział. – Nie​waż​ne. Może kie​dy po​bę​dziesz tu tro​chę, do​‐ wiesz się, czy masz py​ta​nie, czy nie… Wiesz​czo​wie mogą się spo​ty​kać tyl​ko w okre​ślo​ne dni, więc mu​sisz u nas tro​chę po​miesz​kać. Zro​bi​łem tak i były to dni bar​dzo przy​jem​ne. Pa​no​wa​ła tu peł​na swo​bo​da poza pra​ca​mi go​spo​dar​ski​mi, jak ro​bo​ty w polu i ogro​dzie, rą​ba​nie drze​wa i na​pra​wy, do któ​rych go​ście tacy jak ja byli przy​zy​wa​ni przez gru​pę naj​bar​‐ dziej po​trze​bu​ją​cych rąk do pra​cy. Gdy​by nie to, cały dzień moż​na by spę​dzić bez jed​ne​go sło​wa. Roz​ma​wia​łem pra​wie wy​łącz​nie z mło​dym Gos​sem i Tka​‐ czem Faxe, któ​re​go nie​zwy​kły cha​rak​ter, krysz​ta​ło​wy i nie​zgłę​bio​ny ni​czym stud​nia peł​na czy​stej wody, był kwin​te​sen​cją tej sta​ni​cy. Cza​sem wie​czo​ra​mi od​by​wa​ły się spo​tka​nia wo​kół ognia w jed​nej z chat ukry​tych po​śród drzew. Była roz​mo​wa, piwo, nie​raz i mu​zy​ka, peł​na wi​go​ru kar​hi​dyj​ska mu​zy​ka, pro​sta me​lo​dycz​nie, ale skom​pli​ko​wa​na ryt​micz​nie, za​wsze gra​na ex tem​po​‐ re. Któ​re​goś wie​czo​ru tań​czy​li dwaj miesz​kań​cy sta​ni​cy – sta​rzy, si​wo​wło​si, wy​chu​dli, o oczach pra​wie cał​kiem prze​sło​nię​tych przez sko​śne fał​dy skó​ry. Ta​niec był po​wol​ny, pre​cy​zyj​ny, kon​tro​lo​wa​ny, fa​scy​nu​ją​cy dla oka i umy​słu. Za​czę​li tań​czyć w trze​ciej go​dzi​nie po ko​la​cji. Mu​zy​kan​ci włą​cza​li się do gry i wy​cho​dzi​li we​dług uzna​nia, wszy​scy z wy​jąt​kiem bęb​ni​sty, któ​ry ani na chwi​lę nie prze​sta​wał wy​bi​jać sub​tel​ne​go, zmien​ne​go ryt​mu. Dwaj star​cy tań​czy​li na​dal o szó​stej go​dzi​nie, czy​li o pół​no​cy, po pię​ciu ziem​skich go​dzi​‐ nach. Po raz pierw​szy by​łem świad​kiem fe​no​me​nu do​the – świa​do​me​go wy​ko​‐ rzy​sta​nia tego, co my na​zy​wa​my „hi​ste​rycz​ną siłą” – i od​tąd by​łem bar​dziej skłon​ny wie​rzyć w opo​wie​ści o Sta​rych Lu​dziach hand​da​ry. Ży​cie tu​taj było zwró​co​ne do we​wnątrz, sa​mo​wy​star​czal​ne, nie​ru​cho​me, po​‐ grą​żo​ne w tej szcze​gól​nej „igno​ran​cji” tak ce​nio​nej przez wy​znaw​ców hand​da​‐ ry i pod​po​rząd​ko​wa​ne za​sa​dzie nie​dzia​ła​nia i nie​in​ter​wen​cji. Za​sa​da ta (wy​‐ ra​żo​na w sło​wie nu​suth, czy​li „nie​waż​ne”) sta​no​wi kwin​te​sen​cję kul​tu i nie mam za​mia​ru uda​wać, że ją ro​zu​miem. Ale spę​dziw​szy pół mie​sią​ca w Other​‐ hor​dzie, za​czą​łem le​piej ro​zu​mieć Kar​hid. Za fa​sa​dą po​li​ty​ki, pa​rad i pa​sji tego kra​ju kry​je się pra​daw​ny mrok, bier​ny, anar​chi​stycz​ny, ci​chy i płod​ny mrok hand​da​ry. A z tej ci​szy i ciem​no​ści w nie​wy​ja​śnio​ny spo​sób roz​le​ga się głos wy​rocz​ni. Mło​dy Goss, któ​re​go ba​wi​ła rola mo​je​go prze​wod​ni​ka, po​wie​dział mi, że moje py​ta​nie do wiesz​czów może do​ty​czyć wszyst​kie​go i być do​wol​nie sfor​mu​‐ ło​wa​ne. – Im ści​ślej sfor​mu​ło​wa​ne py​ta​nie, tym do​kład​niej​sza od​po​wiedź – mó​wił. –

Nie​ja​sność ro​dzi nie​ja​sność. A na nie​któ​re py​ta​nia oczy​wi​ście nie ma od​po​wie​‐ dzi. – Co by się sta​ło, gdy​bym za​dał wła​śnie ta​kie? – spy​ta​łem. Po​dob​ne za​strze​‐ że​nia, choć brzmia​ły mą​drze, nie były prze​cież ni​czym no​wym. Jed​nak otrzy​‐ ma​łem od​po​wiedź, ja​kiej nie prze​wi​dzia​łem. – Tkacz nie przyj​mie py​ta​nia. Py​ta​nie bez od​po​wie​dzi może znisz​czyć krąg wiesz​czów. – Znisz​czyć? – Czy znasz hi​sto​rię pana z Szorth, któ​ry zmu​sił wiesz​czów ze sta​ni​cy Asen do od​po​wie​dzi na py​ta​nie: „Jaki jest sens ży​cia?”. Zda​rzy​ło się to dwa ty​sią​ce lat temu. Wiesz​czo​wie po​zo​sta​wa​li w ciem​no​ści przez sześć dni i nocy. W koń​‐ cu wszy​scy ce​li​ban​ci za​pa​dli w ka​ta​to​nię, na​wie​dze​ni umar​li, zbo​cze​niec za​bił pana z Szorth ka​mie​niem, a Tkacz… Tkacz na​zy​wał się Me​sze. – Twór​ca no​wej re​li​gii? – Tak. – Goss ro​ze​śmiał się, jak​by to było bar​dzo śmiesz​ne, ale nie wie​dzia​‐ łem, czy śmie​je się z wy​znaw​ców jo​me​szu, czy ze mnie. Po​sta​no​wi​łem za​dać py​ta​nie typu tak-nie, któ​re po​zwo​li​ło​by przy​naj​mniej stwier​dzić sto​pień męt​no​ści i dwu​znacz​no​ści od​po​wie​dzi. Faxe po​twier​dził to, co po​wie​dział Goss, że py​ta​nie może do​ty​czyć spraw, o któ​rych wiesz​czo​wie nie mają po​ję​cia. Mo​głem spy​tać, ja​kie będą zbio​ry hol​mu na pół​noc​nej pół​ku​li S, i da​li​by mi od​po​wiedź, nie wie​dząc wcze​śniej na​wet o ist​nie​niu pla​ne​ty S. To zda​wa​ło się prze​su​wać spra​wę na płasz​czy​znę czy​sto lo​so​wą, jak wró​że​nie z ło​dyg krwaw​ni​ka albo z rzu​ca​nych mo​net, ale Faxe po​wie​dział, że przy​pa​‐ dek nie wcho​dzi tu w grę. Cały pro​ces jest w isto​cie prze​ci​wień​stwem lo​so​wo​‐ ści. – W ta​kim ra​zie od​czy​tu​je​cie umysł py​ta​ją​ce​go? – Nie – od​parł Faxe z po​dob​nym szcze​rym uśmie​chem. – Może więc czy​ta​cie z jego umy​słu, nie zda​jąc so​bie z tego spra​wy? – Cóż by to dało? Gdy​by py​ta​ją​cy znał od​po​wiedź, nie pła​cił​by za nią. Wy​bra​łem py​ta​nie, na któ​re z całą pew​no​ścią nie zna​łem od​po​wie​dzi. Tyl​ko czas mógł do​wieść, czy prze​po​wied​nia była słusz​na, chy​ba że, jak po​dej​rze​wa​‐ łem, bę​dzie to jed​na z tych god​nych po​dzi​wu pro​fe​sjo​nal​nych prze​po​wied​ni pa​su​ją​cych do każ​de​go bie​gu zda​rzeń. Py​ta​nie nie było bła​he. Po​rzu​ci​łem po​‐ mysł, żeby spy​tać, kie​dy prze​sta​nie pa​dać albo coś po​dob​ne​go, gdy do​wie​dzia​‐ łem się, że przed​się​wzię​cie jest trud​ne i nie​bez​piecz​ne dla dzie​wię​ciu wiesz​‐ czów z Other​hor​du. Py​ta​ją​cy pła​cił wy​so​ką cenę – dwa moje ru​bi​ny po​wę​dro​‐ wa​ły do skarb​ca sta​ni​cy – ale ci, któ​rzy od​po​wia​da​li, pła​ci​li jesz​cze wię​cej. Poza tym, od​kąd po​zna​łem Faxe’a, trud​no mi było uwie​rzyć, że jest za​wo​do​‐ wym oszu​stem, a jesz​cze trud​niej, że jest czło​wie​kiem na​iw​nym, oszu​ku​ją​‐ cym sa​me​go sie​bie. Jego umysł był twar​dy, nie​zmą​co​ny i wy​po​le​ro​wa​ny jak moje ru​bi​ny. Nie ośmie​lił​bym się za​sta​wiać na nie​go pu​łap​ki. Spy​ta​łem o to, co naj​bar​dziej chcia​łem wie​dzieć. W dniu on​ne​ther​had, czy​li w osiem​na​stym dniu mie​sią​ca, dzie​wię​ciu wiesz​‐

czów ze​bra​ło się w du​żym bu​dyn​ku, któ​ry zwy​kle stał za​mknię​ty. Było tam jed​no wy​so​kie po​miesz​cze​nie z ka​mien​ną pod​ło​gą, zim​ne, sła​bo oświe​tlo​ne dwo​ma wą​ski​mi okna​mi i ogniem w głę​bo​kim ko​min​ku w koń​cu sali. Usie​dli ko​łem na go​łym ka​mie​niu, wszy​scy w ha​bi​tach z kap​tu​ra​mi – z gru​ba cio​sa​ne nie​ru​cho​me bry​ły jak krąg do​lme​nów w sła​bym bla​sku od​le​głe​go ognia. Goss z dwo​ma jesz​cze mło​dy​mi adep​ta​mi oraz le​karz z naj​bliż​sze​go dwo​rzysz​cza przy​glą​da​li się w mil​cze​niu z miejsc przy ogniu, jak wkro​czy​łem do sali i sta​‐ ną​łem we​wnątrz krę​gu. Nie było w tym nic ce​re​mo​nial​ne​go, ale czu​ło się wiel​kie na​pię​cie. Jed​na z za​kap​tu​rzo​nych po​sta​ci pod​nio​sła na mnie wzrok i uj​rza​łem dziw​ną twarz o gru​bych ry​sach, cięż​ką, z zu​chwa​ły​mi ocza​mi. Faxe sie​dział ze skrzy​żo​wa​ny​mi no​ga​mi, nie​ru​cho​my, ale jak​by na​ła​do​wa​‐ ny, pe​łen wzbie​ra​ją​cej siły, któ​ra spra​wi​ła, że jego ci​chy głos po​trza​ski​wał elek​trycz​no​ścią. – Py​taj – po​wie​dział. Sta​łem po​środ​ku krę​gu i za​da​łem py​ta​nie: – Czy ta pla​ne​ta, Ge​then, zo​sta​nie człon​kiem Eku​me​ny Zna​nych Świa​tów w cią​gu naj​bliż​szych pię​ciu lat? Ci​sza. Sta​łem za​wie​szo​ny w środ​ku pa​ję​czy​ny utka​nej z ci​szy. – Od​po​wiedź jest moż​li​wa – po​wie​dział ci​cho Tkacz. At​mos​fe​ra ze​lża​ła. Za​kap​tu​rzo​ne po​są​gi roz​pły​nę​ły się w ru​chu. Ten, któ​ry spoj​rzał na mnie tak dziw​nie, mó​wił coś szep​tem do są​sia​da. Wy​sze​dłem z krę​gu i usia​dłem obok ob​ser​wa​to​rów przy ogniu. Dwóch wiesz​czów nie od​zy​wa​ło się, trwa​li w bez​ru​chu. Je​den z nich co ja​kiś czas uno​sił lewą rękę i ude​rzał nią o pod​ło​gę lek​ko i szyb​ko od dzie​się​ciu do dwu​dzie​stu razy i znów za​mie​rał w bez​ru​chu. Żad​ne​go z nich nie wi​dzia​łem wcze​śniej, byli na​wie​dze​ni, jak po​wie​dział mi Goss. Byli sza​le​ni. Goss na​zy​‐ wał ich tymi, któ​rzy dzie​lą czas. To mo​gło ozna​czać schi​zo​fre​ni​ków. Kar​hi​dyj​‐ scy psy​cho​lo​go​wie, choć po​zba​wie​ni zdol​no​ści te​le​pa​tycz​nych i dzia​ła​ją​cy jak śle​pi chi​rur​dzy, zna​ko​mi​cie ope​ro​wa​li środ​ka​mi che​micz​ny​mi, hip​no​zą, wstrzą​sa​mi, sto​so​wa​niem su​per​ni​skich tem​pe​ra​tur i róż​ny​mi te​ra​pia​mi men​‐ tal​ny​mi. Spy​ta​łem, czy tych dwóch psy​cho​pa​tów nie moż​na wy​le​czyć. – Wy​le​czyć? – zdzi​wił się Goss. – Czy le​czył​byś śpie​wa​ka z jego śpie​wu? Pię​ciu po​zo​sta​łych uczest​ni​ków krę​gu było miesz​kań​ca​mi Other​hor​du, adep​‐ ta​mi hand​dar​skiej sztu​ki obec​no​ści, któ​rzy – jak wy​ja​śnił Goss – póki byli wiesz​cza​mi, za​cho​wy​wa​li ce​li​bat w okre​sie ak​tyw​no​ści płcio​wej. Je​den z nich mu​siał prze​cho​dzić kem​mer wła​śnie te​raz. Mo​głem go roz​po​znać, gdyż na​‐ uczy​łem się za​uwa​żać sub​tel​ne fi​zycz​ne wy​ostrze​nie czy roz​świe​tle​nie zna​‐ mio​nu​ją​ce pierw​szą fazę kem​me​ru. Obok kem​me​re​ra sie​dział zbo​cze​niec. – Przy​był ze Spre​ve z le​ka​rzem – po​wie​dział Goss. – Nie​któ​re gru​py wiesz​‐ czów sztucz​nie wy​wo​łu​ją zbo​cze​nia u lu​dzi nor​mal​nych, wstrzy​ku​jąc im mę​‐ skie albo żeń​skie hor​mo​ny w dniach po​prze​dza​ją​cych spo​tka​nie, ale le​piej mieć au​ten​tycz​ne​go zbo​czeń​ca. Go​dzi się chęt​nie, bo po​chle​bia mu zwią​za​na

z tym sła​wa. Goss użył za​im​ka ozna​cza​ją​ce​go sam​ca zwie​rzę​cia, nie za​im​ka na ozna​cze​‐ nie czło​wie​ka ujaw​nia​ją​ce​go ce​chy mę​skie w kem​me​rze, i tro​chę się jak​by za​‐ wsty​dził. Kar​hi​dyj​czy​cy mó​wią o spra​wach sek​su bez za​ha​mo​wań, roz​pra​wia​‐ ją o kem​me​rze z sza​cun​kiem i lu​bo​ścią, ale bar​dzo nie​chęt​nie mó​wi​li o zbo​‐ cze​niach, w każ​dym ra​zie w mo​jej obec​no​ści. Na​zy​wa​ją zbo​cze​niem nad​mier​‐ ne prze​dłu​że​nie okre​su kem​me​ru z trwa​łym na​ru​sze​niem rów​no​wa​gi hor​mo​‐ nal​nej w stro​nę mę​ską lub żeń​ską. Nie jest to rzad​kie – trzy do czte​rech pro​‐ cent do​ro​słych osob​ni​ków jest zbo​czeń​ca​mi, czy​li z na​sze​go punk​tu wi​dze​nia ludź​mi nor​mal​ny​mi. Nie są usu​wa​ni poza na​wias spo​łe​czeń​stwa, ale to​le​ru​je się ich z pew​ną po​gar​dą, jak ho​mo​sek​su​ali​stów w wie​lu spo​łe​czeń​stwach he​‐ te​ro​sek​su​al​nych. Po​pu​lar​ne ich okre​śle​nie to „pół​tru​py”, jako że są bez​płod​ni. Zbo​cze​niec w krę​gu wiesz​czów, po tam​tym pierw​szym dłu​gim i dziw​nym spoj​rze​niu na mnie, nie zwra​cał już uwa​gi na ni​ko​go poza swo​im są​sia​dem w kem​me​rze, któ​re​go na​ra​sta​ją​ca sek​su​al​ność bę​dzie co​raz bar​dziej po​bu​dzo​‐ na, aż pod wpły​wem agre​syw​nej, prze​sad​nej mę​sko​ści zbo​czeń​ca osią​gnie peł​‐ nię ko​bie​co​ści. Zbo​cze​niec mó​wił coś ci​cho, po​chy​la​jąc się w stro​nę kem​me​re​‐ ra, któ​ry od​po​wia​dał jak​by nie​chęt​nie. Nikt inny nie od​zy​wał się już od dłuż​‐ szej chwi​li i je​dy​nym dźwię​kiem był szept zbo​czeń​ca. Faxe upo​rczy​wie wpa​‐ try​wał się w jed​ne​go z na​wie​dzo​nych. Zbo​cze​niec szyb​kim ru​chem do​tknął dło​ni kem​me​re​ra, któ​ry żach​nął się z prze​stra​chu lub od​ra​zy i spoj​rzał na Faxe’a jak​by w po​szu​ki​wa​niu po​mo​cy. Faxe nie za​re​ago​wał. Kem​me​rer po​zo​‐ stał na swo​im miej​scu i już się nie po​ru​szył, kie​dy zbo​cze​niec do​tknął go po​‐ wtór​nie. Je​den z na​wie​dzo​nych uniósł twarz i za​niósł się dłu​gim, nie​na​tu​ral​‐ nym, za​wo​dzą​cym śmie​chem. Faxe pod​niósł rękę. Na​tych​miast wszyst​kie twa​rze w krę​gu zwró​ci​ły się w jego stro​nę, jak​by splótł ich spoj​rze​nia w jed​ną linę. Kie​dy wcho​dzi​li​śmy tu​taj, było po​po​łu​dnie i pa​dał deszcz. Wkrót​ce sza​re świa​tło zga​sło w szcze​li​nach okien wy​so​ko pod po​wa​łą. Te​raz bia​ła​we pa​sma świa​tła roz​cią​gnę​ły się jak sko​śne wid​mo​we ża​gle, dłu​gie, wą​skie trój​ką​ty, od ścia​ny do pod​ło​gi, przez twa​rze dzie​wię​ciu lu​dzi – to były ma​to​we strzę​py bla​‐ sku księ​ży​ca wscho​dzą​ce​go po​nad la​sem. Ogień na ko​min​ku wy​pa​lił się już daw​no i je​dy​nym świa​tłem były te pasy i trój​ką​ty pół​mro​ku prze​su​wa​ją​ce się z wol​na po krę​gu, wy​do​by​wa​ją​ce twarz, dłoń, nie​ru​cho​me ple​cy. Przez chwi​lę wi​dzia​łem w roz​pro​szo​nym świetl​nym pyle pro​fil Faxe’a jak wy​ku​ty w bla​‐ dym ka​mie​niu. Smu​ga księ​ży​co​we​go bla​sku peł​zła da​lej i do​szła do czar​ne​go wzgór​ka. Był to kem​me​rer z gło​wą opusz​czo​ną na ko​la​na, z dłoń​mi przy​war​‐ ty​mi do pod​ło​gi. Jego cia​łem wstrzą​sa​ły dresz​cze w tym sa​mym ryt​mie, któ​ry wy​bi​ja​ły dło​nie sza​leń​ca w ciem​nej czę​ści krę​gu. Wszy​scy byli po​łą​cze​ni, jak​‐ by sta​no​wi​li punk​ty za​wie​sze​nia nie​wi​dzial​nej pa​ję​czy​ny. Ja też, chcąc nie chcąc, czu​łem tę więź, nici po​ro​zu​mie​nia bez słów bie​gną​ce do Faxe’a, któ​ry sta​rał się opa​no​wać je i upo​rząd​ko​wać, bo to on był środ​kiem, Tka​czem. Smu​‐ ga świa​tła roz​pa​dła się i ode​szła na wschod​nią ścia​nę. Splot siły, na​pię​cia

i mil​cze​nia na​ra​stał. Usi​ło​wa​łem nie na​wią​zy​wać kon​tak​tu z umy​sła​mi wiesz​czów. Czu​łem, że pa​nu​je tu na​pię​cie, czu​łem, że coś mnie wcią​ga, że sta​ję się punk​tem lub fi​gu​‐ rą, ele​men​tem ja​kie​goś ob​ra​zu. Ale kie​dy za​sto​so​wa​łem osło​nę, było jesz​cze go​rzej; czu​łem się od​cię​ty, sku​lo​ny we wła​snym umy​śle pod cię​ża​rem wzro​ko​‐ wych i do​ty​ko​wych ha​lu​cy​na​cji, mie​sza​ni​ny sza​lo​nych ob​ra​zów i my​śli, na​‐ głych wi​zji i od​czuć gro​te​sko​wych, gwał​tow​nych i za​wsze zwią​za​nych z sek​‐ sem, czer​wo​no-czar​nej ki​pie​li ero​tycz​nej pa​sji. Ota​cza​ły mnie wiel​kie zie​ją​ce jamy wśród fa​li​stych warg, po​chwy, rany, ja​kieś wro​ta pie​kieł, za​krę​ci​ło mi się w gło​wie… Czu​łem, że je​że​li nie po​tra​fię od​izo​lo​wać się od tego cha​osu, to na​praw​dę upad​nę i osza​le​ję, a od​izo​lo​wać się nie mo​głem. Siły em​pa​tycz​ne i nie​wy​ra​żal​ne sło​wa​mi, nie​praw​do​po​dob​nie po​tęż​ne i nie​okieł​zna​ne, zro​dzo​ne ze skrzy​wio​ne​go lub za​ha​mo​wa​ne​go po​pę​du płcio​we​go, z sza​leń​stwa, któ​re od​kształ​ca czas, i z bu​dzą​cej lęk sztu​ki cał​ko​wi​tej kon​cen​tra​cji i bez​po​śred​nie​‐ go kon​tak​tu z rze​czy​wi​sto​ścią, były nie do opa​no​wa​nia. A jed​nak ktoś nad nimi pa​no​wał – cen​trum tego wszyst​kie​go był wciąż Tkacz Faxe, ko​bie​ta, ko​‐ bie​ta odzia​na w świa​tło. Świa​tło było sre​brem, sre​bro było zbro​ją. Ko​bie​ta w zbroi z mie​czem. Świa​tło roz​bły​sło nie​zno​śnym bla​skiem, prze​bie​gło ogniem po jej czło​nach, aż krzyk​nę​ła gło​śno z bólu i prze​ra​że​nia: – Tak, tak, tak! Roz​legł się za​wo​dzą​cy śmiech jed​ne​go z na​wie​dzo​nych, wzno​sił się co​raz wy​‐ żej, prze​cho​dząc w pul​su​ją​cy sko​wyt, któ​ry trwał znacz​nie dłu​żej, niż to było fi​zycz​nie moż​li​we, poza cza​sem. W ciem​no​ściach zro​dził się ruch, ja​kieś szu​‐ ra​nie, sza​mo​ta​ni​na, ja​kieś prze​miesz​cza​nie od​le​głych stu​le​ci, uciecz​ka wi​dzia​‐ deł. – Świa​tło, świa​tło! – za​wo​łał po​tęż​ny głos, raz, a może wie​le razy. – Świa​tło! Drew​na do ognia! Tro​chę świa​tła! Był to le​karz ze Spre​ve, któ​ry wkro​czył do już roz​bi​te​go krę​gu. Klę​czał przy jed​nym z sza​leń​ców, tym wą​tlej​szym, któ​ry sta​no​wił naj​słab​sze ogni​wo. Obaj zresz​tą le​że​li sku​le​ni na pod​ło​dze. Kem​me​rer le​żał z gło​wą na ko​la​nach Faxe’a, cięż​ko dy​sząc i drżąc na ca​łym cie​le. Dłoń Faxe’a z au​to​ma​tycz​ną czu​‐ ło​ścią gła​dzi​ła jego wło​sy. Zbo​cze​niec sie​dział osob​no, po​nu​ry i od​rzu​co​ny. Se​‐ sja była skoń​czo​na, czas biegł jak zwy​kle, sieć mocy roz​pa​dła się, po​zo​sta​wia​‐ jąc upo​ko​rze​nie i zmę​cze​nie. Gdzie jest moja od​po​wiedź, za​gad​ka wy​rocz​ni, wie​lo​znacz​na fra​za albo pro​roc​two? Uklą​kłem obok Faxe’a. Spoj​rzał na mnie ja​snym wzro​kiem. Przez chwi​lę uj​‐ rza​łem go ta​kie​go, ja​kie​go wi​dzia​łem w ciem​no​ści, jako ko​bie​tę w świe​tli​stej zbroi, pło​ną​cą w ogniu i wo​ła​ją​cą: „Tak, tak, tak!”. Ci​chy głos Faxe’a prze​rwał wi​zję. – Czy otrzy​ma​łeś od​po​wiedź? – Tak, otrzy​ma​łem, Tka​czu. Rze​czy​wi​ście, uzy​ska​łem od​po​wiedź. Za pięć lat Ge​then bę​dzie człon​kiem Eku​me​ny, tak. Żad​nych za​ga​dek i wy​krę​tów. Już wte​dy zda​wa​łem so​bie

spra​wę z ja​ko​ści tej od​po​wie​dzi, nie tyle pro​roc​twa, ile stwier​dze​nia fak​tu. Nie mo​głem po​zbyć się głę​bo​kie​go prze​ko​na​nia, że od​po​wiedź jest praw​dzi​wa. Bez​błęd​na. Jak oni ją prze​czu​li? My mie​li​śmy stat​ki szyb​sze od świa​tła, na​tych​mia​sto​wą trans​mi​sję da​nych i te​le​pa​tię, ale nie oswo​ili​śmy prze​czu​cia tak, żeby bie​gło w za​przę​gu. Tej sztu​ki mu​si​my się na​uczyć od Ge​theń​czy​ków. – Je​stem jak włók​no w ża​rów​ce – po​wie​dział mi Faxe kil​ka dni po se​sji. – Ener​gia na​ra​sta w nas i krą​ży mię​dzy nami, wra​ca​jąc za każ​dym ra​zem po​‐ dwo​jo​na, aż się wy​zwa​la i świa​tło jest wte​dy we mnie, wo​kół mnie, ja je​stem świa​tłem… Ar​bin, naj​star​szy ze sta​ni​cy, po​wie​dział kie​dyś, że gdy​by Tka​cza w chwi​li od​po​wie​dzi umie​ścić w próż​ni, świe​cił​by przez lata. Jo​mesz​ta wie​rzą, że tak wła​śnie sta​ło się z Me​sze, że uj​rzał ja​sno prze​szłość i przy​szłość nie tyl​‐ ko przez chwi​lę, ale że od py​ta​nia Szor​tha wi​dział już sta​le. Trud​no w to uwie​rzyć. Wąt​pię, żeby czło​wiek mógł to wy​trzy​mać. Ale to nie​waż​ne… Nu​suth, wszech​obec​ne i wie​lo​znacz​ne słów​ko wy​znaw​ców hand​da​ry. Szli​śmy obok sie​bie i w pew​nej chwi​li Faxe spoj​rzał na mnie. Jego twarz, naj​pięk​niej​sza ludz​ka twarz, jaką kie​dy​kol​wiek wi​dzia​łem, wy​da​wa​ła mi się twar​da i de​li​kat​na za​ra​zem, jak rzeź​ba w ka​mie​niu. – W ciem​no​ści – po​wie​dział – było nas dzie​się​ciu, nie dzie​wię​ciu. Był ktoś z ze​wnątrz. – Tak, to praw​da. Moja osło​na nie dzia​ła prze​ciw​ko to​bie. Masz wro​dzo​ny dar em​pa​tii, je​steś „słu​cha​czem”, Faxe, i po​tęż​nym na​tu​ral​nym te​le​pa​tą. Dla​‐ te​go je​steś Tka​czem, któ​ry po​rząd​ku​je na​pię​cia i im​pul​sy gru​py w sa​mo​‐ wzmac​nia​ją​cym się ukła​dzie, aż ener​gia roz​ry​wa ten układ i wte​dy się​gasz po od​po​wiedź. Słu​chał mnie w sku​pie​niu. – Dziw​ne jest spoj​rzeć na taj​ni​ki swo​jej sztu​ki z ze​wnątrz, two​imi ocza​mi. Do​tąd za​wsze pa​trzy​łem na nie od we​wnątrz, jako adept. – Je​że​li po​zwo​lisz, je​że​li ze​chcesz, chciał​bym po​ro​zu​mieć się z tobą w mo​wie my​śli. By​łem te​raz już pe​wien, że Faxe jest na​tu​ral​nym te​le​pa​tą. Jego zgo​da i kil​‐ ka ćwi​czeń po​win​ny zli​kwi​do​wać pod​świa​do​mą ba​rie​rę. – Czy będę po​tem sły​szał my​śli in​nych lu​dzi? – Nie. Nie bar​dziej niż do​tych​czas. Mowa my​śli jest spo​so​bem po​ro​zu​mie​wa​‐ nia się, wy​ma​ga do​bro​wol​ne​go nada​wa​nia i od​bio​ru. – Czym się to róż​ni od roz​mo​wy? – W roz​mo​wie moż​na skła​mać. – A w mo​wie my​śli nie? – Świa​do​mie nie. Faxe za​sta​no​wił się przez chwi​lę. – Ta sztu​ka musi bu​dzić za​in​te​re​so​wa​nie kró​lów, po​li​ty​ków i lu​dzi in​te​re​su. – Lu​dzie in​te​re​su wal​czy​li prze​ciw​ko sto​so​wa​niu mowy my​śli, kie​dy po raz pierw​szy stwier​dzo​no, że tej umie​jęt​no​ści moż​na się na​uczyć. Do​pro​wa​dzi​li do

jej zde​le​ga​li​zo​wa​nia na całe dzie​się​cio​le​cia. Faxe się uśmiech​nął. – A kró​lo​wie? – U nas nie ma już kró​lów. – Tak. Wi​dzę to… Dzię​ku​ję ci, Gen​ry, ale ja nie mam się uczyć, tyl​ko od​‐ uczać się. I wo​lał​bym na ra​zie nie uczyć się sztu​ki, któ​ra cał​ko​wi​cie zmie​nia świat. – We​dług two​jej prze​po​wied​ni ten świat zmie​ni się w cią​gu pię​ciu lat. – I ja zmie​nię się ra​zem z nim, ale nie czu​ję po​trze​by zmie​nia​nia go. Pa​dał deszcz, dłu​go​trwa​ły drob​ny deszcz ge​theń​skie​go lata. Prze​cha​dza​li​‐ śmy się pod drze​wa​mi hem​men na zbo​czu nad sta​ni​cą, gdzie nie było ście​żek. Sza​re świa​tło prze​ci​ska​ło się mię​dzy ciem​ny​mi ga​łę​zia​mi, prze​zro​czy​ste kro​‐ ple ka​pa​ły z fio​le​to​wych igieł. Było chłod​no, ale przy​jem​nie, deszcz szu​miał. – Faxe, po​wiedz mi jed​no. Wy, hand​da​ra​ta, po​sia​da​cie dar, o któ​rym ma​rzy​‐ li lu​dzie na wszyst​kich świa​tach. Wy to ma​cie. Po​tra​fi​cie prze​po​wia​dać przy​‐ szłość. A mimo to ży​je​cie tak jak my wszy​scy. Jak​by to było nie​waż​ne. – A w jaki spo​sób mia​ło​by to być waż​ne? – Hm… Weź​my choć​by kon​flikt mię​dzy Kar​hi​dem a Or​go​rey​nem, ten spór o do​li​nę Si​noth. Kar​hid, jak ro​zu​miem, stra​cił wie​le na pre​sti​żu w ostat​nich ty​go​dniach. Dla​cze​go więc król Ar​ga​ven nie po​ra​dził się wiesz​czów i nie spy​‐ tał ich, jak po​stą​pić albo kogo z człon​ków ky​or​re​my wy​brać na pre​mie​ra lub coś w tym ro​dza​ju? – Nie​ła​two za​dać py​ta​nie. – Nie ro​zu​miem dla​cze​go. Mógł​by zwy​czaj​nie spy​tać: „Kto bę​dzie mi naj​le​‐ piej słu​żył jako pre​mier?”. – Mógł​by. Ale nie wie, co zna​czy „słu​żyć mu naj​le​piej”. Może to zna​czyć, że wy​bra​ny kan​dy​dat od​dał​by do​li​nę Or​go​rey​no​wi albo udał się na wy​gna​nie, albo do​ko​nał za​ma​chu na kró​la. Może to zna​czyć wie​le rze​czy, któ​rych się nie spo​dzie​wał i na któ​re ni​g​dy by się nie zgo​dził. – Mógł​by sfor​mu​ło​wać swo​je py​ta​nie bar​dzo pre​cy​zyj​nie. – Tak, tyl​ko wte​dy by​ło​by tych py​tań wię​cej. A na​wet król musi pła​cić. – Czy za​żą​da​li​by​ście od nie​go wy​so​kiej ceny? – Bar​dzo wy​so​kiej – stwier​dził Faxe spo​koj​nie. – Py​ta​ją​cy pła​ci tyle, na ile go stać. Kró​lo​wie ko​rzy​sta​li z wy​rocz​ni, ale bar​dzo rzad​ko. – A je​że​li je​den z wiesz​czów sam jest kimś, kto ma dużą wła​dzę? – Miesz​kań​cy sta​ni​cy nie mają sta​no​wisk ani po​zy​cji. Gdy​bym na przy​kład zo​stał wy​bra​ny do ky​or​re​my w Er​hen​ran​gu i gdy​bym tam po​je​chał, ode​brał​‐ bym swo​ją ran​gę i swój cień, ale nie był​bym już wiesz​czem. Gdy​bym pod​czas swo​jej służ​by w ky​or​re​mie szu​kał od​po​wie​dzi na py​ta​nie, udał​bym się do sta​‐ ni​cy Or​gny i za​pła​cił wy​zna​czo​ną cenę. Ale my, lu​dzie hand​da​ry, nie chce​my znać od​po​wie​dzi i sta​ra​my się ich uni​kać, choć to cza​sem trud​ne. – Chy​ba nie ro​zu​miem. – My przy​by​wa​my do sta​nic głów​nie po to, żeby na​uczyć się, ja​kich py​tań

nie za​da​wać. – Ale prze​cież wy od​po​wia​da​cie! – Gen​ry, jesz​cze nie ro​zu​miesz, w ja​kim celu roz​wi​nę​li​śmy sztu​kę prze​po​‐ wied​ni? – Nie… – Żeby wy​ka​zać cał​ko​wi​tą bez​u​ży​tecz​ność od​po​wie​dzi na nie​wła​ści​we py​ta​‐ nia. Za​sta​na​wia​łem się nad tym przez dłuż​szą chwi​lę, kie​dy szli​śmy w desz​czu obok sie​bie przez ciem​ny las. Pod bia​łym kap​tu​rem twarz Faxe’a była zmę​‐ czo​na i spo​koj​na, jak​by przy​ga​szo​na. Na​dal jed​nak ten mnich bu​dził we mnie po​dziw zmie​sza​ny z lę​kiem. Kie​dy spoj​rzał na mnie czy​sty​mi, do​bry​mi, szcze​‐ ry​mi ocza​mi, była w tym spoj​rze​niu tra​dy​cja trzy​na​stu ty​się​cy lat – spo​sób my​śle​nia i styl ży​cia tak sta​re, tak ugrun​to​wa​ne, tak lo​gicz​ne i spój​ne, że da​‐ wa​ły czło​wie​ko​wi swo​bo​dę, au​to​ry​tet, per​fek​cję dzi​kie​go zwie​rzę​cia, wiel​kie​go i dziw​ne​go stwo​rze​nia, któ​re przy​glą​da się czło​wie​ko​wi ze swo​jej wiecz​nej te​‐ raź​niej​szo​ści… – To co nie​zna​ne, nie​prze​wi​dzia​ne, nie​udo​wod​nio​ne jest isto​tą ży​cia – po​wie​‐ dział Faxe. – Nie​wie​dza ro​dzi myśl. Brak do​wo​du ro​dzi dzia​ła​nie. Gdy​by udo​‐ wod​nio​no, że Boga nie ma, nie by​ło​by re​li​gii. Ani hand​da​ry, ani jo​me​szu, ani bo​gów ogni​ska, nic. Ale gdy​by udo​wod​nio​no, że Bóg jest, re​li​gii nie by​ło​by rów​nież… Po​wiedz mi, Gen​ry, co my wie​my? Co jest pew​ne, ła​twe do prze​wi​‐ dze​nia, nie​unik​nio​ne, je​dy​ne, co do cze​go masz pew​ność, że nas cze​ka? – Śmierć. – Tak. Na​praw​dę jest tyl​ko jed​no py​ta​nie, Gen​ry, na któ​re mo​że​my otrzy​‐ mać od​po​wiedź i tę od​po​wiedź już zna​my… Ży​cie umoż​li​wia je​dy​nie cią​gła i nie​zno​śna nie​pew​ność, nie​wie​dza, co zda​rzy się da​lej.

6

Jed​na dro​ga do Or​go​rey​nu Obu​dził mnie ku​charz, któ​ry za​wsze przy​cho​dził bar​dzo wcze​śnie, a że sy​‐ piam twar​do, mu​siał mną po​trzą​snąć i po​wie​dzieć mi pro​sto w ucho: – Niech się pan obu​dzi, niech się pan obu​dzi, ksią​żę, przy​był go​niec z Domu Kró​la! Wresz​cie go zro​zu​mia​łem i jesz​cze nie​przy​tom​ny od snu wy​sze​dłem na próg sy​pial​ni, gdzie cze​kał go​niec. I w ten spo​sób, nagi i głu​pi jak nowo na​ro​dzo​ne dziec​ko, wkro​czy​łem w swo​je wy​gna​nie. Czy​ta​jąc do​ku​ment, któ​ry wrę​czył mi go​niec, po​wie​dzia​łem so​bie w my​śli, że spo​dzie​wa​łem się tego, ale jesz​cze nie te​raz. Jed​nak kie​dy zo​ba​czy​łem, że go​niec przy​bi​ja ten prze​klę​ty pa​pier na drzwiach domu, po​czu​łem się tak, jak​‐ by wbi​jał mi te gwoź​dzie w oczy. Sta​łem osłu​pia​ły i po​grą​żo​ny w smut​ku, przy​tło​czo​ny bó​lem, któ​re​go nie ocze​ki​wa​łem. Po pierw​szym szo​ku za​ją​łem się tym, co nie​zbęd​ne, i z wy​bi​ciem dzie​wią​tej go​dzi​ny opu​ści​łem Pa​łac. Nie mia​łem żad​nych po​wo​dów do zwło​ki. Za​bra​łem to, co mo​głem. Nie mo​głem nic sprze​dać ani pod​jąć pie​nię​dzy z ban​ku, nie na​‐ ra​ża​jąc lu​dzi, z któ​ry​mi bym to za​ła​twiał, a im bliż​szy​mi by​li​by przy​ja​ciół​mi, tym bar​dziej bym ich na​ra​ził. Na​pi​sa​łem do mo​je​go daw​ne​go kem​me​rin​ga Asze, jak może ko​rzyst​nie spie​nię​żyć pew​ne war​to​ścio​we rze​czy dla za​bez​pie​‐ cze​nia na​szych sy​nów. Za​po​wie​dzia​łem mu też, żeby nie pró​bo​wał prze​sy​łać mi żad​nych pie​nię​dzy, bo Tibe bę​dzie pil​no​wał gra​ni​cy. Nie mo​głem pod​pi​sać tego li​stu. Za​te​le​fo​no​wa​nie do ko​goś ozna​cza​ło​by po​sła​nie go do wię​zie​nia, śpie​szy​łem się też, żeby wyjść z domu, za​nim ktoś z przy​ja​ciół zaj​rzy do mnie w nie​świa​do​mo​ści, a w na​gro​dę za swo​ją przy​jaźń stra​ci ma​ją​tek i wol​ność. Wy​ru​szy​łem przez mia​sto na za​chód. Na skrzy​żo​wa​niu ulic za​trzy​ma​łem się i po​my​śla​łem, dla​cze​go nie pójść na wschód, przez góry i rów​ni​ny do Ker​mu, pie​szo jak bie​dak, i tak dojść do Es​tre, gdzie się uro​dzi​łem, do tego ka​mien​ne​‐ go do​mo​stwa na sma​ga​nym wi​chra​mi zbo​czu góry. Dla​cze​go nie iść do domu? Trzy albo czte​ry razy przy​sta​wa​łem i oglą​da​łem się za sie​bie. Za każ​dym ra​‐ zem wśród obo​jęt​nych twa​rzy prze​chod​niów do​strze​ga​łem jed​ną, któ​ra mo​gła na​le​żeć do szpie​ga ma​ją​ce​go śle​dzić moje wyj​ście z Er​hen​ran​gu, i za każ​dym ra​zem uświa​da​mia​łem so​bie sza​leń​stwo my​śli o po​wro​cie do ro​dzin​ne​go

domu. Rów​nie do​brze mógł​bym po​peł​nić sa​mo​bój​stwo. Wi​docz​nie uro​dzi​łem się, żeby żyć na wy​gna​niu, i je​dy​nym dla mnie spo​so​bem na po​wrót do domu była śmierć. Po​sze​dłem więc na za​chód i wię​cej się nie oglą​da​łem. Trzy​dnio​we od​ro​cze​nie po​zwo​li mi dojść w naj​lep​szym wy​pad​ku do Ku​se​ben nad za​to​ką, sto trzy​dzie​ści ki​lo​me​trów. Więk​szość wy​gnań​ców do​sta​je ostrze​‐ że​nie o wy​ro​ku wie​czo​rem, dzię​ki cze​mu mają szan​sę wy​ku​pie​nia miej​sca na stat​ku pły​ną​cym w dół rze​ki Sess, za​nim ka​pi​ta​no​wie za​czną pod​le​gać ka​rze za udzie​la​nie po​mo​cy. Taka uprzej​mość nie była jed​nak w sty​lu Tibe’a. Ża​den ka​pi​tan nie od​wa​żył​by się wziąć mnie na po​kład te​raz; wszy​scy zna​li mnie w por​cie, bo ja zbu​do​wa​łem go dla Ar​ga​ve​na. Nie weź​mie mnie też żad​na łódź lą​do​wa, a do gra​ni​cy jest z Er​hen​ran​gu sześć​set ki​lo​me​trów. Nie mia​łem in​‐ ne​go wyj​ścia, jak iść pie​szo do Ku​se​ben. Ku​charz to ro​zu​miał. Ode​sła​łem go na​tych​miast, ale na od​chod​nym za​pa​ko​‐ wał mi całe go​to​we je​dze​nie, ja​kie było w domu, że​bym miał pa​li​wo na trzy​‐ dnio​wy wy​ścig. Jego do​broć ura​to​wa​ła mi ży​cie, a tak​że do​da​wa​ła mi od​wa​gi, bo ile​kroć w dro​dze ja​dłem te owo​ce i chleb, my​śla​łem so​bie: Jest ktoś, kto nie uwa​ża mnie za zdraj​cę, bo dał mi to wszyst​ko. Prze​ko​na​łem się, że cięż​ko jest no​sić mia​no zdraj​cy. Dziw​ne, jak cięż​ko, kie​‐ dy tak ła​two jest ob​da​rzyć in​ne​go tym mia​nem, któ​re się przy​kle​ja, przy​le​ga, prze​ko​nu​je. Sam by​łem na pół prze​ko​na​ny. Do​sze​dłem do Ku​se​ben o świ​cie trze​cie​go dnia, zde​ner​wo​wa​ny i z obo​la​ły​mi no​ga​mi, bo przez ostat​nie lata w Er​hen​ran​gu ob​ro​słem w tłuszcz i luk​su​sy, a stra​ci​łem kon​dy​cję; i tam w bra​mie mia​stecz​ka cze​kał na mnie Asze. By​li​śmy kem​me​rin​ga​mi przez sie​dem lat i mie​li​śmy dwo​je dzie​ci. Jako dzie​‐ ci jego łona no​si​ły jego imię Fo​reth rem ir Osboth i cho​wa​ły się w ogni​sku jego kla​nu. Przed trze​ma laty po​szedł do sta​ni​cy Or​gny i te​raz no​sił zło​ty łań​cuch ce​li​ban​ta. Nie wi​dzie​li​śmy się przez te trzy lata, a jed​nak, kie​dy zo​ba​czy​łem jego twarz w cie​niu pod ka​mien​nym łu​kiem, po​czu​łem przy​pływ na​szej daw​‐ nej mi​ło​ści, jak​by​śmy roz​sta​li się za​le​d​wie wczo​raj, i do​ce​ni​łem jego wier​ność, któ​ra spra​wi​ła, że go​tów był ze mną dzie​lić upa​dek. Czu​jąc znów na so​bie te da​rem​ne wię​zy, roz​gnie​wa​łem się, bo mi​łość Asze za​wsze zmu​sza​ła mnie do dzia​ła​nia wbrew moim chę​ciom. Mi​ną​łem go. Je​że​li mu​szę być okrut​ny, nie ma po​trze​by ukry​wa​nia tego, uda​wa​nia do​bro​ci. – The​rem! – za​wo​łał i ru​szył za mną. Sze​dłem szyb​ko stro​my​mi ulicz​ka​mi Ku​se​ben w stro​nę przy​sta​ni. od mo​rza wiał po​łu​dnio​wy wiatr, sze​le​ścił li​sto​wiem czar​nych drzew w ogro​dach, i w tym cie​płym, przed​bu​rzo​wym let​nim brza​sku ucie​ka​łem przed nim jak przed mor​der​cą. Do​go​nił mnie, bo mia​łem zbyt obo​la​łe nogi, żeby utrzy​mać tem​po. – The​rem, pój​dę z tobą – po​wie​dział. Nie od​po​wie​dzia​łem. – Dzie​sięć lat temu, w tym sa​mym mie​sią​cu tuwa zło​ży​li​śmy przy​się​gę…

– A trzy lata temu ty ją zła​ma​łeś. Po​rzu​ci​łeś mnie. To była mą​dra de​cy​zja. – Ni​g​dy nie zła​ma​łem ślu​bu, The​rem. – To praw​da. Bo nie było cze​go ła​mać. To był fał​szy​wy ślub, dru​gi ślub. Wiesz o tym i wie​dzia​łeś wte​dy. Je​dy​na praw​dzi​wa przy​się​ga na wier​ność, jaką kie​dy​kol​wiek zło​ży​łem, nie zo​sta​ła ni​g​dy wy​po​wie​dzia​na, bo nie mo​gła być, a czło​wiek, któ​re​mu przy​się​ga​łem, nie żyje; przy​się​ga zo​sta​ła zła​ma​na daw​no temu. Ani ty nie je​steś mi nic wi​nien, ani ja to​bie. Po​zwól mi odejść. Mój gniew i roz​ża​le​nie zwró​ci​ły się od Asze ku mnie i mo​je​mu ży​ciu, któ​re le​ża​ło za mo​imi ple​ca​mi jak nie​do​trzy​ma​na obiet​ni​ca. Asze tego nie wie​dział i łzy na​pły​nę​ły mu do oczu. – Czy weź​miesz to, The​rem? – spy​tał. – Nie je​stem ci nic wi​nien, ale bar​dzo cię ko​cham. – I po​dał mi małą pa​czusz​kę. – Nie. Mam pie​nią​dze, Asze. Zo​staw mnie. Mu​szę iść sam. Po​sze​dłem, a on zo​stał. Lecz po​szedł za mną cień mo​je​go bra​ta. Źle zro​bi​‐ łem, że o nim wspo​mnia​łem. Wszyst​ko zro​bi​łem źle. Oka​za​ło się, że na przy​sta​ni nie cze​ka na mnie do​bry los. Nie stał tam ża​‐ den sta​tek z Or​go​rey​nu, na któ​ry mógł​bym wsiąść i w ten spo​sób opu​ścić zie​‐ mię Kar​hi​du przed pół​no​cą. Na nad​brze​żach było nie​wie​lu lu​dzi i wszy​scy śpie​szy​li do domu; je​dy​ny, do któ​re​go uda​ło mi się za​ga​dać, ry​bak na​pra​wia​‐ ją​cy mo​tor swo​jej ło​dzi, spoj​rzał na mnie raz i bez sło​wa od​wró​cił się ple​ca​mi. To mnie prze​stra​szy​ło. Ten czło​wiek wie​dział, kim je​stem. Nie wie​dział​by, gdy​by go nie ostrze​żo​no. Wi​docz​nie Tibe wy​słał swych pa​choł​ków, żeby mi utrud​nić opusz​cze​nie Kar​hi​du przed upły​wem ter​mi​nu. Cier​pia​łem i by​łem wście​kły, ale aż do tej chwi​li nie czu​łem stra​chu; nie przy​pusz​cza​łem, że akt ba​ni​cji może być tyl​ko pre​tek​stem do eg​ze​ku​cji. Z chwi​lą wy​bi​cia szó​stej go​‐ dzi​ny sta​wa​łem się le​gal​nie zwie​rzy​ną łow​ną dla lu​dzi Tibe’a i nikt nie mógł na​zwać tego mor​der​stwem, tyl​ko ak​tem spra​wie​dli​wo​ści. Usia​dłem na wor​ku z ba​la​stem w wietrz​nym i ciem​nym por​cie. Mo​rze ude​‐ rza​ło o słu​py po​mo​stu, cmo​ka​ło, ło​dzie ry​bac​kie ko​ły​sa​ły się na cu​mach, na koń​cu dłu​gie​go po​mo​stu pło​nę​ła la​tar​nia. Sie​dzia​łem za​pa​trzo​ny w świa​tło i jesz​cze da​lej, w kry​ją​cą mo​rze ciem​ność. Nie​któ​rzy lu​dzie na​tych​miast sta​‐ wia​ją czo​ło no​we​mu nie​bez​pie​czeń​stwu, ja nie. Moim da​rem jest prze​wi​dy​wa​‐ nie. Wo​bec bez​po​śred​nie​go za​gro​że​nia głu​pie​ję i sia​dam na wor​ku z pia​skiem, za​sta​na​wia​jąc się, czy czło​wiek mógł​by do​pły​nąć wpław do Or​go​rey​nu. Lód ustą​pił z za​to​ki Cza​ri​su​ne mie​siąc albo i dwa mie​sią​ce temu, moż​na przez pe​‐ wien czas utrzy​mać się przy ży​ciu w ta​kiej wo​dzie. Do or​goc​kie​go brze​gu jest prze​szło dwie​ście ki​lo​me​trów. Nie umiem pły​wać. Kie​dy od​wró​ci​łem wzrok od mo​rza ku uli​com Ku​se​ben, stwier​dzi​łem, że roz​glą​dam się za Asze. W na​dziei że może jesz​cze za mną idzie. Wstyd wy​rwał mnie z otę​pie​nia i znów mo​głem my​śleć. Mia​łem do wy​bo​ru prze​kup​stwo albo prze​moc, je​że​li chcia​łem coś za​ła​twić z ry​ba​kiem na​dal maj​stru​ją​cym przy ło​dzi w we​wnętrz​nym doku. Ze​psu​ty sil​‐ nik nie był chy​ba wart ani jed​ne​go, ani dru​gie​go. Za​tem kra​dzież. Ale sil​ni​ki

ło​dzi ry​bac​kich są za​bez​pie​czo​ne. Obejść wy​łą​czo​ny ob​wód, uru​cho​mić sil​nik, wy​pro​wa​dzić łódź z doku w świe​tle la​tar​ni z po​mo​stu i pły​nąć do Or​go​rey​nu, je​że​li się ni​g​dy nie pro​wa​dzi​ło ło​dzi mo​to​ro​wej, wy​da​wa​ło się głu​pio roz​pacz​li​‐ wym przed​się​wzię​ciem. Ni​g​dy nie pro​wa​dzi​łem ło​dzi mo​to​ro​wej, wio​sło​wa​łem tyl​ko po je​zio​rze Lo​do​wa Noga w Ker​mie. A łódź wio​sło​wa sta​ła przy​wią​za​na w ze​wnętrz​nym doku mię​dzy dwo​ma ku​tra​mi. Le​d​wo ją zo​ba​czy​łem, już była moja. Pod​bie​głem oświe​tlo​nym po​mo​stem, wsko​czy​łem do ło​dzi, od​wią​za​łem cum​kę, osa​dzi​łem wio​sła i wy​pły​ną​łem na roz​fa​lo​wa​ną za​to​kę, gdzie świa​tła śli​zga​ły się i po​ły​ski​wa​ły na czar​nej wo​dzie. Kie​dy by​łem już dość da​le​ko, prze​sta​łem wio​sło​wać, żeby po​pra​wić jed​ną dul​kę, któ​ra nie cho​dzi​ła gład​ko, a cze​ka​ło mnie dużo wio​sło​wa​nia (choć mia​łem na​dzie​ję, że na​stęp​ne​go dnia weź​mie mnie na po​kład or​goc​ka łódź pa​tro​lo​wa albo ry​bac​ka). Schy​la​jąc się nad dul​ką, po​czu​łem sła​bość w ca​łym cie​le. My​śla​łem, że ze​mdle​ję, i osu​ną​‐ łem się bez​wład​nie na ław​kę. Owład​nął mnie przy​pływ tchó​rzo​stwa. Nie wie​‐ dzia​łem, że tchó​rzo​stwo kła​dzie się ta​kim cię​ża​rem na brzu​chu. Pod​nio​słem wzrok i zo​ba​czy​łem dwie po​sta​cie na koń​cu po​mo​stu jak dwa pod​ska​ku​ją​ce czar​ne pa​tycz​ki w da​le​kim elek​trycz​nym świe​tle za wodą i wte​dy za​czą​łem po​dej​rze​wać, że mój pa​ra​liż nie był wy​ni​kiem stra​chu, lecz uży​cia bro​ni dźwię​ko​wej na dużą od​le​głość. Wi​dzia​łem, że je​den z lu​dzi trzy​ma gar​łacz. Gdy​by było po pół​no​cy, na pew​‐ no by go użył i za​bił mnie, ale gar​łacz robi wiel​ki huk, a to wy​ma​ga​ło​by wy​ja​‐ śnień. Uży​li więc strzel​by pod​dźwię​ko​wej. Na​sta​wio​na na strzał pa​ra​li​żu​ją​cy może umiej​sco​wić swo​je pole re​zo​nan​so​we nie da​lej niż w od​le​gło​ści trzy​dzie​‐ stu me​trów. Nie wiem, jaki jest jej za​sięg w na​sta​wie​niu na strzał śmier​tel​ny, ale wi​dać już się w nim nie mie​ści​łem, bo tyl​ko obez​wład​nio​ny le​ża​łem sku​lo​‐ ny jak nie​mow​lę z kol​ką. Trud​no mi było od​dy​chać, osła​bio​ne pole mu​sia​ło mnie tra​fić w pierś. Po​nie​waż mo​gli wy​pły​nąć na mo​to​rów​ce, żeby mnie wy​‐ koń​czyć, nie mia​łem ani chwi​li wię​cej na ku​le​nie się nad wio​sła​mi i ła​pa​nie po​wie​trza. Za mo​imi ple​ca​mi, przed dzio​bem ło​dzi, roz​cią​ga​ła się ciem​ność i w tę ciem​ność mu​sia​łem pły​nąć. Wio​sło​wa​łem sła​by​mi ra​mio​na​mi, pa​trząc na dło​nie, by się upew​nić, że trzy​mam wio​sła, bo nie czu​łem swo​je​go uchwy​‐ tu. Tak wpły​ną​łem na nie​spo​koj​ną wodę i w ciem​ność, na otwar​tą za​to​kę. Tu mu​sia​łem prze​stać wio​sło​wać. Z każ​dym po​cią​gnię​ciem tra​ci​łem czu​cie w rę​‐ kach. Ser​ce gu​bi​ło rytm, a płu​ca za​po​mnia​ły, jak wcią​gać po​wie​trze. Pró​bo​‐ wa​łem wio​sło​wać, ale nie mia​łem pew​no​ści, czy moje ręce się ru​sza​ją. Kie​dy re​flek​tor ło​dzi pa​tro​lo​wej wy​ło​wił mnie z nocy jak pła​tek śnie​gu na sa​dzy, nie mo​głem na​wet od​wró​cić spoj​rze​nia od jego bla​sku. Roz​war​li moje dło​nie za​ci​śnię​te na wio​słach, wy​cią​gnę​li mnie z łód​ki i zło​ży​‐ li jak wy​pa​tro​szo​ną czar​ną rybę na swo​im po​kła​dzie. Czu​łem, że na mnie pa​‐ trzą, ale nie bar​dzo ro​zu​mia​łem, co mó​wią, poza jed​nym – są​dząc z tonu, ka​‐ pi​ta​nem stat​ku: – Nie ma jesz​cze szó​stej go​dzi​ny – po​wie​dział. I od​po​wie​dział ko​muś: – A co mnie to ob​cho​dzi? Król go wy​gnał i będę wy​ko​ny​wał roz​ka​zy kró​la, a nie czy​‐

jeś tam. I tak wbrew ra​dio​wym po​le​ce​niom od lu​dzi Tibe’a na brze​gu i wbrew zda​niu swo​je​go mata, któ​ry oba​wiał się kon​se​kwen​cji, do​wód​ca ło​dzi pa​tro​lo​wej z Ku​se​ben prze​wiózł mnie przez za​to​kę Cza​ri​su​ne i wy​sa​dził bez​piecz​nie na brzeg w or​goc​kim por​cie Szelt. Czy zro​bił tak ze wzglę​du na szi​fgre​thor, na prze​kór lu​dziom Tibe’a, któ​rzy chcie​li za​bić ko​goś bez​bron​ne​go, czy z do​bro​ci, nie wiem. Nu​suth. To, co god​ne po​dzi​wu, nie daje się wy​ja​śnić. Wsta​łem na nogi, kie​dy z po​ran​nej mgły wy​ło​nił się sza​ry brzeg Or​go​rey​nu, zmu​si​łem się do sta​wia​nia kro​ków i zsze​dłem z po​kła​du do por​to​wej dziel​ni​cy Szel​tu, gdzie znów upa​dłem. Ock​ną​łem się w szpi​ta​lu Wspól​no​ty, Czwar​ty Dys​trykt Nad​mor​ski Cza​ri​su​ne, Dwu​dzie​sty Czwar​ty Okręg Sen​ne​thy. Nie mia​łem co do tego wąt​pli​wo​ści, bo było to wy​gra​we​ro​wa​ne i wy​ha​fto​wa​ne or​‐ goc​kim pi​smem na wez​gło​wiu łóż​ka, na lamp​ce przy łóż​ku, na sto​li​ku noc​‐ nym, na me​ta​lo​wym kub​ku sto​ją​cym na sto​li​ku noc​nym, na blu​zach pie​lę​‐ gnia​rzy, po​ście​li i mo​jej ko​szu​li noc​nej. Przy​szedł le​karz i za​py​tał mnie: – Dla​cze​go sta​wiał pan opór do​the? – To nie było do​the – od​po​wie​dzia​łem. – To było pole ul​tra​dź​wię​ko​we. – Miał pan ob​ja​wy ko​goś, kto prze​ciw​sta​wiał się fa​zie wy​po​czyn​ko​wej do​the. – Był to nie​zno​szą​cy sprze​ci​wu sta​ry le​karz i mu​sia​łem w koń​cu zgo​dzić się z nim, że w celu prze​zwy​cię​że​nia pa​ra​li​żu mo​głem użyć siły do​the na łód​ce, nie bar​dzo wie​dząc, co ro​bię. Póź​niej, rano, w fa​zie than​gen, kie​dy na​le​ży za​‐ cho​wać bez​ruch, wsta​łem i cho​dzi​łem, co mo​gło​by mnie za​bić. Kie​dy wszyst​ko to zo​sta​ło usta​lo​ne ku jego za​do​wo​le​niu, po​wie​dział mi, że za dzień, dwa będę mógł wyjść, i prze​szedł do na​stęp​ne​go łóż​ka. Za nim szedł in​spek​tor. W Or​go​rey​nie na każ​de​go czło​wie​ka przy​pa​da je​den in​spek​tor. – Na​zwi​sko? Nie spy​ta​łem go o jego na​zwi​sko. Mu​szę na​uczyć się żyć bez cie​nia, jak oni tu​taj w Or​go​rey​nie. Nie ob​ra​żać się, nie ob​ra​żać in​nych bez po​trze​by. Ale nie po​da​łem mu na​zwi​ska kla​no​we​go, bo to nie jest in​te​res żad​ne​go Or​go​ty. – The​rem Harth? To nie jest or​goc​kie na​zwi​sko. Któ​ry okręg? – Kar​hid. – Nie ma ta​kie​go okrę​gu we Wspól​no​cie Or​go​rey​nu. Gdzie jest pań​ski do​‐ wód oso​bi​sty i prze​pust​ka? Gdzie są moją do​ku​men​ty? Po​nie​wie​ra​łem się wi​docz​nie ja​kiś czas po uli​cach Szelt, za​nim ktoś od​wiózł mnie do szpi​ta​la, gdzie przy​by​łem bez do​ku​men​tów, ba​ga​ży, płasz​cza, bu​tów i pie​nię​dzy. Kie​dy to so​bie uświa​do​mi​łem, opu​ścił mnie gniew i ro​ze​śmia​łem się; na dnie nie ma miej​sca na gniew. In​spek​to​ra mój śmiech ura​ził. – Czy nie ro​zu​mie pan, że jest pan nie​le​gal​nym i po​zba​wio​nym środ​ków cu​‐ dzo​ziem​cem? Jak pan so​bie wy​obra​ża swój po​wrót do Kar​hi​du? – W trum​nie. – Nie wol​no udzie​lać nie​wła​ści​wych od​po​wie​dzi na urzę​do​we py​ta​nia. Je​że​li nie chce pan wra​cać do swo​je​go kra​ju, zo​sta​nie pan ode​sła​ny do go​spo​dar​stwa

ochot​ni​cze​go, gdzie jest miej​sce dla kry​mi​na​li​stów, ob​co​kra​jow​ców i osób bez do​ku​men​tów. W Or​go​rey​nie nie ma in​ne​go miej​sca dla wy​wro​tow​ca i włó​czę​‐ gi. Niech pan le​piej zgło​si swo​ją chęć po​wro​tu do Kar​hi​du w cią​gu trzech dni, bo będę… – Zo​sta​łem wy​gna​ny z Kar​hi​du. Le​karz, któ​ry od​wró​cił się od na​stęp​ne​go łóż​ka na dźwięk mo​je​go na​zwi​ska, te​raz od​wo​łał in​spek​to​ra na bok i coś mu przez chwi​lę szep​tał. In​spek​tor zro​‐ bił minę kwa​śną jak sta​re piwo i wró​cił do mnie. – W ta​kim ra​zie – po​wie​dział, ce​dząc sło​wa i nie ukry​wa​jąc nie​chę​ci – za​de​‐ kla​ru​je pan za​pew​ne wo​bec mnie chęć zło​że​nia proś​by o po​zwo​le​nie na po​byt sta​ły w Wiel​kiej Wspól​no​cie Or​go​rey​nu, pod wa​run​kiem uzy​ska​nia i wy​ko​ny​‐ wa​nia uży​tecz​nej pra​cy jako czło​nek wspól​no​ty miej​skiej lub wiej​skiej. – Za​de​kla​ru​ję – przy​tak​ną​łem. Prze​sta​ło to być śmiesz​ne, kie​dy pa​dły sło​wa „po​byt sta​ły”, sło​wa, od któ​rych po​wia​ło gro​zą. Po pię​ciu dniach otrzy​ma​łem zgo​dę na po​byt sta​ły, wy​ma​ga​ją​cy re​je​stra​cji na człon​ka Wspól​no​ty Miej​skiej Misz​no​ry (któ​rą so​bie wy​bra​łem), i wy​da​no mi tym​cza​so​wy do​ku​ment oso​bi​sty na dro​gę do tego mia​sta. Przy​mie​rał​bym gło​dem przez te pięć dni, gdy​by sta​ry le​karz nie przy​trzy​mał mnie w szpi​ta​lu. Po​do​ba​ło mu się, że ma na swo​im od​dzia​le pre​mie​ra Kar​hi​du, a i pre​mier był bar​dzo z tego za​do​wo​lo​ny. Do​je​cha​łem do Misz​no​ry, pra​cu​jąc jako tra​garz na ło​dzi lą​do​wej w ka​ra​wa​‐ nie wio​zą​cej ryby z Szelt. Szyb​ka i cuch​ną​ca po​dróż za​koń​czy​ła się na wiel​‐ kim tar​gu Misz​no​ry Po​łu​dnio​we​go, gdzie wkrót​ce zna​la​złem pra​cę w chłod​ni. La​tem za​wsze jest pra​ca przy wy​ła​dun​ku, pa​ko​wa​niu, ma​ga​zy​no​wa​niu i wy​‐ sył​ce ła​two psu​ją​cych się to​wa​rów. Mia​łem do czy​nie​nia głów​nie z ry​ba​mi i miesz​ka​łem przy tar​gu ra​zem z in​ny​mi pra​cow​ni​ka​mi chłod​ni. Na​zy​wa​no ten dom Ry​bią Wy​spą, bo tak od nas śmier​dzia​ło. Ale po​do​ba​ła mi się pra​ca, przy któ​rej więk​szość dnia spę​dza​łem w chłod​nym ma​ga​zy​nie. Misz​no​ry w le​‐ cie to ist​na łaź​nia pa​ro​wa. Drzwi po​za​my​ka​ne, woda w rze​ce wrze, lu​dzie ocie​ka​ją po​tem. W mie​sią​cu ockre było dzie​sięć dni i nocy, kie​dy tem​pe​ra​tu​ra nie spa​dła po​ni​żej pięt​na​stu stop​ni, a pew​ne​go dnia upał do​szedł do dwu​dzie​‐ stu sze​ściu stop​ni. Wy​pę​dzo​ny po pra​cy z mo​je​go chłod​ne​go ry​bie​go azy​lu do tego pie​ca ogni​ste​go, sze​dłem kil​ka ki​lo​me​trów na bul​war nad Kun​de​rer, gdzie ro​sną drze​wa i skąd moż​na po​pa​trzeć na wiel​ką rze​kę, choć nie ma do niej do​stę​pu. Tam krę​ci​łem się do póź​na i wresz​cie wra​ca​łem po nocy do Ry​‐ biej Wy​spy. W mo​jej dziel​ni​cy Misz​no​ry tłu​cze się la​tar​nie, żeby w mro​ku ukryć ciem​ne spraw​ki. Ale sa​mo​cho​dy in​spek​to​rów nie​ustan​nie krę​ci​ły się i świe​ci​ły re​flek​to​ra​mi po tych ciem​nych uli​cach, od​bie​ra​jąc bie​da​kom je​dy​ną szan​sę na tro​chę pry​wat​no​ści. Nowe pra​wo o re​je​stra​cji ob​co​kra​jow​ców, wpro​wa​dzo​ne w mie​sią​cu kus jako krok w woj​nie pod​jaz​do​wej z Kar​hi​dem, unie​waż​ni​ło moją re​je​stra​cję, po​zba​‐ wi​ło mnie pra​cy i zmu​si​ło do spę​dze​nia pół mie​sią​ca w po​cze​kal​niach nie​zli​‐ czo​nych in​spek​to​rów. Ko​le​dzy z pra​cy po​ży​cza​li mi pie​nią​dze i kra​dli dla mnie

ryby, że​bym mógł się na nowo za​re​je​stro​wać, za​nim umrę z gło​du, lecz była to dla mnie do​bra lek​cja. Po​lu​bi​łem tych twar​dych i lo​jal​nych lu​dzi, ale żyli w pu​łap​ce bez wyj​ścia, a ja mia​łem do wy​ko​na​nia pra​cę wśród lu​dzi mniej sym​pa​tycz​nych. Za​ła​twi​łem te​le​fo​ny, z któ​ry​mi zwle​ka​łem przez trzy mie​sią​‐ ce. Na​stęp​ne​go dnia pra​łem so​bie ko​szu​lę w pral​ni Ry​biej Wy​spy wraz z kil​ko​‐ ma in​ny​mi, wszy​scy nadzy albo pół​na​dzy, kie​dy przez kłę​by pary, szum wody, za​duch bru​du i ryb usły​sza​łem, jak ktoś woła mnie moim na​zwi​skiem kla​no​‐ wym. I oto w pral​ni zna​lazł się re​pre​zen​tant Yegey, wy​glą​da​ją​cy zu​peł​nie tak samo jak na przy​ję​ciu u am​ba​sa​do​ra Ar​chi​pe​la​gu w Sali Pa​rad​nej pa​ła​cu w Er​hen​ran​gu przed sied​mio​ma mie​sią​ca​mi. – Es​tra​ven, niech pan stam​tąd wyj​dzie – po​wie​dział wy​so​kim, prze​ni​kli​‐ wym, no​so​wym gło​sem gór​nych warstw Misz​no​ry. – I niech pan zo​sta​wi tę prze​klę​tą ko​szu​lę. – Nie mam in​nej. – To niech pan ją wy​ło​wi z tej zupy i idzie ze mną. Strasz​nie tu go​rą​co. Lu​dzie przy​glą​da​li mu się z po​nu​rą cie​ka​wo​ścią. Wie​dzie​li, że to ktoś bo​ga​‐ ty, ale nie po​dej​rze​wa​li, że to re​pre​zen​tant. Nie po​do​ba​ło mi się, że tu przy​‐ szedł, po​wi​nien był ko​goś przy​słać po mnie. Bar​dzo nie​licz​ni Or​go​to​wie mają ja​kie ta​kie po​czu​cie tak​tu. Chcia​łem jak naj​szyb​ciej wy​pro​wa​dzić go stąd. Mo​kra ko​szu​la była mi na nic, po​wie​dzia​łem więc bez​dom​ne​mu chło​pa​ko​wi, któ​ry krę​cił się po po​dwór​ku, żeby po​no​sił ją do mo​je​go po​wro​tu. Dłu​gów nie mia​łem, ko​mor​ne za​pła​ci​łem, pa​pie​ry mia​łem w kie​sze​ni hie​bu; bez ko​szu​li opu​ści​łem wy​spę przy tar​gu i po​sze​dłem za Yegey​em z po​wro​tem mię​dzy moż​nych tego świa​ta. Jako jego „se​kre​tarz” zo​sta​łem po​now​nie wpi​sa​ny w re​je​stry Or​go​rey​nu, tym ra​zem nie jako czło​nek wspól​no​ty, ale jako „czło​wiek za​leż​ny”. Na​zwi​ska tu nie wy​star​cza​ją, oni mu​szą mieć ety​kiet​ki, żeby wie​dzieć, z kim mają do czy​nie​nia, za​nim go zo​ba​czą. Tym ra​zem jed​nak ety​kiet​ka pa​so​wa​ła. By​łem „czło​wie​kiem za​leż​nym” i wkrót​ce mia​łem prze​kli​nać cel, któ​ry spro​wa​dził mnie tu​taj i zmu​sił do je​dze​nia cu​dze​go chle​ba, bo przez mie​siąc nie mia​łem żad​ne​go zna​ku, że je​stem bli​żej celu, niż by​łem w Ry​biej Wy​spie. W desz​czo​wy wie​czór ostat​nie​go dnia lata Yegey przez słu​żą​ce​go za​pro​sił mnie do swo​je​go ga​bi​ne​tu, gdzie za​sta​łem go przy roz​mo​wie z Ob​sle’em, re​‐ pre​zen​tan​tem okrę​gu Eske​ve, któ​re​go po​zna​łem, kie​dy stał na cze​le Or​goc​‐ kiej Ko​mi​sji Han​dlu Mor​skie​go w Er​hen​ran​gu. Ni​ski i przy​gar​bio​ny, z ma​ły​‐ mi trój​kąt​ny​mi oczka​mi w tłu​stej, pła​skiej twa​rzy sta​no​wił sil​ny kon​trast z Yegey​em, su​chym i de​li​kat​nym. Wy​glą​da​li jak para ze sta​rej ko​me​dii, ale byli kimś wię​cej. Byli dwo​ma z Trzy​dzie​stu Trzech, któ​ry rzą​dzą Or​go​rey​‐ nem, nie, byli kimś wię​cej jesz​cze. Po wy​mia​nie uprzej​mo​ści i wy​pi​ciu miar​ki si​thij​skiej wody ży​cia Ob​sle wes​‐ tchnął i po​wie​dział do mnie: – Niech mi pan po​wie, dla​cze​go pan zro​bił to, co pan zro​bił w Sas​si​noth, bo

uwa​ża​łem, że je​że​li ist​nie​je ktoś nie​zdol​ny do po​peł​nie​nia błę​du w wy​bo​rze chwi​li dzia​ła​nia albo wagi szi​fgre​tho​ru, to tyl​ko pan. – Strach wziął u mnie górę nad ostroż​no​ścią. – Strach przed czym, u li​cha? Cze​go się pan boi, Es​tra​ven? – Tego, co się dzie​je te​raz. Prze​dłu​ża​nia się spo​rów pre​sti​żo​wych o do​li​nę Si​‐ noth, upo​ko​rze​nia Kar​hi​du, gnie​wu, któ​ry zro​dzi się z upo​ko​rze​nia, wy​ko​rzy​‐ sta​nia tego gnie​wu przez rząd Kar​hi​du. – Wy​ko​rzy​sta​nia? Do ja​kich ce​lów? Ob​sle nie miał za grosz tak​tu. Yegey, de​li​kat​ny i iro​nicz​ny, mu​siał in​ter​we​‐ nio​wać. – Pa​nie re​pre​zen​tan​cie, ksią​żę Es​tra​ven nie jest na prze​słu​cha​niu, tyl​ko u mnie w go​ści​nie… – Ksią​żę Es​tra​ven od​po​wie na te py​ta​nia, na któ​re ze​chce, i wte​dy, kie​dy uzna za sto​sow​ne, tak jak ro​bił za​wsze – po​wie​dział Ob​sle, igła ukry​ta w kul​‐ ce tłusz​czu. – Wie, że jest wśród przy​ja​ciół. – Mam ta​kich przy​ja​ciół, ja​kich znaj​du​ję, pa​nie re​pre​zen​tan​cie, lecz już nie li​czę na to, że za​cho​wam ich na dłu​go. – Ro​zu​miem. Ale prze​cież mo​że​my wspól​nie cią​gnąć san​ki, nie bę​dąc kem​‐ me​rin​ga​mi, jak mó​wi​my w Eske​ve, co? Do dia​bła, wiem, za co zo​stał pan wy​‐ gna​ny, mój dro​gi. Za to, że bar​dziej ko​cha pan Kar​hid niż jego kró​la. – Może ra​czej za to, że bar​dziej ko​cham kró​la niż jego ku​zy​na. – Albo za to, że ko​cha pan Kar​hid bar​dziej niż Or​go​reyn – wtrą​cił Yegey. – Czy się mylę, ksią​żę? – Nie, pa​nie re​pre​zen​tan​cie. – Uwa​ża pan za​tem – po​wie​dział Ob​sle – że Tibe chce rzą​dzić Kar​hi​dem tak jak my Or​go​rey​nem, to zna​czy spraw​nie? – Tak my​ślę. Są​dzę, że Tibe, uży​wa​jąc spo​ru o do​li​nę Si​noth i za​ostrza​jąc go w ra​zie po​trze​by, może w rok wpro​wa​dzić w Kar​hi​dzie więk​sze zmia​ny niż te, któ​re do​ko​na​ły się tam w cią​gu ostat​nie​go ty​siąc​le​cia. Wzo​ru​je się na Sar​‐ fie. I umie wy​gry​wać lęki Ar​ga​ve​na. Jest to ła​twiej​sze niż pró​by wzbu​dze​nia w Ar​ga​ve​nie od​wa​gi, co ja usi​ło​wa​łem ro​bić. Je​że​li Tibe do​pnie swe​go, znaj​‐ dzie​cie w nim, pa​no​wie, god​ne​go prze​ciw​ni​ka. Ob​sle kiw​nął gło​wą. – Od​rzu​cam szi​fgre​thor – rzekł Yegey. – Do cze​go pan zmie​rza, ksią​żę? – Do tego: czy na Wiel​kim Kon​ty​nen​cie jest miej​sce dla dwóch Or​go​rey​nów? – To, to, to, ta sama myśl – po​wie​dział Ob​sle. – Ta sama myśl. Za​siał ją pan w moim umy​śle daw​no temu i od tego cza​su nie mogę się jej po​zbyć. Nasz cień za bar​dzo się roz​sze​rzył i pad​nie też na Kar​hid. Wal​ka mię​dzy dwo​ma kla​na​mi, tak; awan​tu​ry mię​dzy dwo​ma mia​sta​mi, tak; spór gra​nicz​ny z pa​ro​‐ ma mor​der​stwa​mi i spa​lo​ny​mi sto​do​ła​mi, tak; ale wal​ka mię​dzy dwo​ma na​ro​‐ da​mi? Bi​ja​ty​ka z udzia​łem pięć​dzie​się​ciu mi​lio​nów lu​dzi? Na słod​kie mle​ko Me​sze, to jest ob​raz, któ​ry spra​wia, że w mo​ich snach bu​cha ogień i bu​dzę się mo​kry od potu… Nie je​ste​śmy bez​piecz​ni, nie je​ste​śmy bez​piecz​ni. Ty to

wiesz, Yegey, sam to nie​raz mó​wi​łeś na swój spo​sób. – Trzy​na​ście razy gło​so​wa​łem prze​ciw​ko wda​wa​niu się w spór o do​li​nę Si​‐ noth. I co z tego? Frak​cja he​ge​mo​ni​stów ma do dys​po​zy​cji dwa​dzie​ścia gło​sów i każ​de po​su​nię​cie Tibe’a umac​nia kon​tro​lę Sar​fu nad tymi dwu​dzie​sto​ma. Tibe bu​du​je płot przez do​li​nę i usta​wia wzdłuż nie​go straż​ni​ków z gar​ła​cza​mi. Z gar​ła​cza​mi! My​śla​łem, że ta broń od daw​na jest w mu​zeum. Tibe daje he​ge​‐ mo​ni​stom pre​tekst, ile​kroć oni go po​trze​bu​ją. – I w ten spo​sób wzmac​nia Or​go​reyn. Ale Kar​hid też. Każ​da wa​sza od​po​‐ wiedź na jego pro​wo​ka​cje, każ​de upo​ko​rze​nie Kar​hi​du przez was, każ​de umoc​nie​nie wa​sze​go pre​sti​żu bę​dzie słu​żyć zwięk​sze​niu siły Kar​hi​du, aż wam do​rów​na, cały kie​ro​wa​ny z jed​ne​go cen​trum jak Or​go​reyn. I w Kar​hi​dzie nie trzy​ma się gar​ła​czy w mu​zeum. Nosi je Straż Kró​lew​ska. Yegey na​lał po na​stęp​nej miar​ce wody ży​cia. Or​goc​cy no​ta​ble piją ten dro​go​‐ cen​ny ogień spro​wa​dzo​ny przez pra​wie osiem ty​się​cy ki​lo​me​trów za​snu​tych mgła​mi mórz z Si​thu, jak​by to było piwo. Ob​sle otarł usta i za​mru​gał. – Cóż – po​wie​dział – wszyst​ko to zga​dza się z tym, co my​śla​łem i co my​ślę. I są​dzę, że mamy sa​nie, któ​re mu​si​my wspól​nie cią​gnąć. Za​nim jed​nak za​ło​‐ ży​my uprząż, mam do pana jed​no py​ta​nie, ksią​żę. W tej spra​wie moje oczy przy​sła​nia kap​tur. Co to za kom​bi​na​cje, wy​krę​ta​sy i fi​gle-mi​gle z tym wy​‐ słan​ni​kiem z od​wrot​nej stro​ny księ​ży​ca? Więc Gen​ly Ai wy​stą​pił o ze​zwo​le​nie na wej​ście do Or​go​rey​nu. – Wy​słan​nik? Jest tym, kim mówi. – To zna​czy? – Wy​słan​ni​kiem z in​ne​go świa​ta. – Tyl​ko pro​szę bez tych wa​szych prze​klę​tych, męt​nych kar​hi​dyj​skich me​ta​‐ for, ksią​żę. Od​rzuć​my szi​fgre​thor cał​ko​wi​cie. Czy pan mi od​po​wie? – Już to zro​bi​łem. – Jest więc isto​tą z in​ne​go świa​ta? – spy​tał Ob​sle, a Yegey do​dał: – I był na au​dien​cji u kró​la Ar​ga​ve​na? Od​po​wie​dzia​łem twier​dzą​co na oba py​ta​nia. Za​mil​kli na chwi​lę, a po​tem obaj za​czę​li mó​wić na​raz, nie sta​ra​jąc się kryć cie​ka​wo​ści. Yegey mó​wił ogród​ka​mi, ale Ob​sle wa​lił pro​sto z mo​stu. – Ja​kie było za​tem jego miej​sce w pań​skich pla​nach? Zda​je się, że po​sta​wił pan na nie​go i prze​grał. Dla​cze​go? – Bo Tibe pod​sta​wił mi nogę. Za​pa​trzy​łem się w gwiaz​dy i nie wi​dzia​łem bło​ta, po któ​rym sze​dłem. – Ksią​żę za​jął się astro​no​mią? – Wszy​scy bę​dzie​my mu​sie​li za​jąć się astro​no​mią, pa​nie Ob​sle. – Czy ten wy​słan​nik sta​no​wi dla nas groź​bę? – My​ślę, że nie. Przy​no​si od swo​ich pro​po​zy​cje ko​mu​ni​ka​cji, han​dlu, umów i so​ju​szu, nic po​nad​to. Przy​był sam, bez bro​ni, ma​jąc tyl​ko swój śro​dek łącz​‐ no​ści i sta​tek, któ​ry od​dał nam do zba​da​nia. My​ślę, że nie na​le​ży się go oba​‐ wiać. A jed​nak w swo​ich pu​stych rę​kach przy​no​si ko​niec i kró​le​stwa, i Wspól​‐

no​ty. – Dla​cze​go? – A jak bę​dzie​my roz​ma​wiać z ob​cy​mi, je​że​li nie jako bra​cia? Jak Ge​then bę​dzie per​trak​to​wać z unią osiem​dzie​się​ciu świa​tów, je​że​li nie jako je​den świat? – Osiem​dzie​się​ciu świa​tów? – po​wtó​rzył Yegey i za​śmiał się ner​wo​wo. Ob​sle spoj​rzał na mnie z uko​sa i po​wie​dział: – Ja wolę my​śleć, że spę​dził pan zbyt wie​le cza​su z sza​leń​cem w jego pa​ła​cu i sam osza​lał… Na imię Me​sze! Co ma zna​czyć ta ga​da​ni​na o so​ju​szach ze słoń​ca​mi i trak​ta​tach z księ​ży​ca​mi? Jak on się tu do​stał? Na ko​me​cie? Ja​dąc okra​kiem na me​te​orze? Sta​tek? Jaki sta​tek lata w po​wie​trzu? Albo w ko​‐ smicz​nej pu​st​ce? A jed​nak nie jest pan bar​dziej sza​lo​ny niż zwy​kle, ksią​żę, to zna​czy chy​trze sza​lo​ny, mą​drze sza​lo​ny. Wszy​scy Kar​hi​dyj​czy​cy są po​my​le​ni. Ksią​żę, pro​wadź! Idę za tobą. Na​przód! – Ja ni​g​dzie nie idę, pa​nie Ob​sle. Do​kąd mam iść? Ale pan może do cze​goś dojść. Je​że​li zro​bi pan mały krok w stro​nę wy​słan​ni​ka, on może wska​zać panu dro​gę wyj​ścia z do​li​ny Si​noth, z fał​szy​we​go kur​su, na ja​kim się zna​leź​li​‐ śmy. – Bar​dzo do​brze, zaj​mę się na sta​rość astro​no​mią. Do​kąd mnie to za​pro​wa​‐ dzi? – Do wiel​ko​ści, je​że​li bę​dzie pan szedł mą​drzej niż ja. Pa​no​wie, roz​ma​wia​‐ łem z wy​słan​ni​kiem, wi​dzia​łem jego sta​tek, któ​rym prze​był pust​kę, i wiem, że jest on rze​czy​wi​ście, po​nad wszel​ką wąt​pli​wość, po​słań​cem skądś spo​za na​‐ szej pla​ne​ty. Co do szcze​ro​ści jego słów i praw​dzi​wo​ści jego opi​sów tego in​ne​‐ go świa​ta nie ma żad​nej pew​no​ści. Moż​na go tyl​ko oce​niać tak, jak​by się oce​‐ nia​ło każ​de​go in​ne​go czło​wie​ka. Gdy​by był jed​nym z nas, na​zwał​bym go czło​‐ wie​kiem uczci​wym. Za​pew​ne zresz​tą bę​dzie​cie to mo​gli oce​nić sami. Ale jed​no jest pew​ne: w jego obec​no​ści li​nie na​ry​so​wa​ne na zie​mi prze​sta​ją być gra​ni​ca​‐ mi, nie sta​no​wią żad​nej obro​ny. Or​go​reyn stoi wo​bec więk​sze​go wy​zwa​nia niż Kar​hid. Lu​dzie, któ​rzy pierw​si sta​wią czo​ło temu wy​zwa​niu, któ​rzy pierw​si otwo​rzą drzwi na​sze​go świa​ta, zo​sta​ną przy​wód​ca​mi nas wszyst​kich. Wszyst​‐ kich trzech kon​ty​nen​tów, ca​łej pla​ne​ty. Na​sza gra​ni​ca te​raz to nie li​nia mię​‐ dzy dwo​ma wzgó​rza​mi, ale li​nia, jaką za​kre​śla na​sza pla​ne​ta, okrą​ża​jąc słoń​‐ ce. Wią​zać swój szi​fgre​thor z czymś mniej​szym by​ło​by te​raz głu​po​tą. Mia​łem Yegeya, ale Ob​sle za​padł się w swój tłuszcz i pa​trzył na mnie po​‐ dejrz​li​wie ma​ły​mi oczka​mi. – Mie​sią​ca nie star​czy, żeby w to uwie​rzyć – po​wie​dział. – I gdy​bym te sło​‐ wa usły​szał z ja​kich​kol​wiek in​nych ust, ksią​żę, uznał​bym to za czy​ste oszu​‐ stwo, sieć na na​szą py​chę utka​ną z gwiezd​nych pro​mie​ni. Ale znam pań​ski sztyw​ny kark. Zbyt sztyw​ny, żeby w celu zmy​le​nia nas ugiąć się w uda​nej hań​bie. Nie mogę uwie​rzyć, że mówi pan praw​dę, a jed​no​cze​śnie wiem, że kłam​stwo sta​nę​ło​by panu w gar​dle… No cóż, czy on bę​dzie chciał z nami roz​‐ ma​wiać, tak jak, zda​je się, roz​ma​wiał z pa​nem?

– To jest jego cel: mó​wić i być wy​słu​cha​nym. Tam lub tu​taj. Gdy​by chciał znów być sły​sza​ny w Kar​hi​dzie, Tibe go uci​szy. Boję się o nie​go, bo chy​ba nie ro​zu​mie nie​bez​pie​czeń​stwa. – Czy po​wie nam pan wszyst​ko, co pan wie? – Chęt​nie, ale czy jest po​wód, dla któ​re​go on nie mógł​by tu przyjść i opo​wie​‐ dzieć wam wszyst​kie​go oso​bi​ście? – My​ślę, że nie. – Yegey de​li​kat​nie przy​gryzł pa​zno​kieć. – Zło​żył po​da​nie o przy​stą​pie​nie do Wspól​no​ty. Kar​hid nie sta​wia prze​szkód. Jego po​da​nie jest roz​pa​try​wa​ne…

7

Kwe​stia płci Z no​ta​tek po​lo​wych Ong Tot Op​pong, zwia​dow​cy z pierw​sze​go de​san​tu ba​daw​cze​go Eku​me​ny na Ge​then (Zima). Cykl 93 R.E. 1448 1448, dzień osiem​dzie​sią​ty pierw​szy. Wy​da​je się praw​do​po​dob​ne, że oni są re​zul​ta​tem eks​pe​ry​men​tu. Myśl nie​zbyt przy​jem​na. Ale te​raz, kie​dy są do​wo​‐ dy, że Ko​lo​nia Ziem​ska była eks​pe​ry​men​tem, osa​dze​niem gru​py lud​no​ści ha​‐ iń​skiej nor​mal​nej na świe​cie ma​ją​cym wła​snych pro​to​ho​mi​ni​dal​nych au​to​‐ chto​nów, ta​kiej moż​li​wo​ści nie moż​na wy​klu​czyć. Ma​ni​pu​la​cje ge​ne​tycz​ne na lu​dziach były nie​wąt​pli​wie upra​wia​ne przez ko​lo​ni​za​to​rów; nic in​ne​go nie wy​‐ ja​śnia ist​nie​nia hil​fów z S ani zde​ge​ne​ro​wa​nych ho​mi​ni​dów z Ro​ka​na​nu. Czy coś in​ne​go wy​ja​śnia ge​theń​ską fi​zjo​lo​gię płci? Przy​pa​dek? Może. Do​bór na​tu​‐ ral​ny? Pra​wie na pew​no nie. Ich obu​pł​cio​wość ma nie​wiel​ką albo żad​ną war​‐ tość ad​ap​ta​cyj​ną. Dla​cze​go wy​bra​no na eks​pe​ry​ment tak su​ro​wy świat? Nie ma na to od​po​‐ wie​dzi. Ti​ni​bos​sol uwa​ża, że ko​lo​nię za​ło​żo​no w wiel​kim okre​sie mię​dzy​lo​‐ dow​co​wym. Wa​run​ki mo​gły być wów​czas dość sprzy​ja​ją​ce przez pierw​sze 40 czy 50 ty​się​cy lat. Do cza​su, kie​dy lód za​czął znów na​stę​po​wać, Ha​ino​wie wy​‐ co​fa​li się cał​ko​wi​cie i ko​lo​ni​ści byli zda​ni wy​łącz​nie na wła​sne siły, eks​pe​ry​‐ ment zo​stał za​rzu​co​ny. Teo​re​ty​zu​ję tu​taj na te​mat po​cho​dze​nia ge​theń​skiej fi​zjo​lo​gii sek​su, a co wła​ści​wie wie​my na ten te​mat? Do​nie​sie​nia Otie Nima z re​gio​nu Or​go​rey​nu po​mo​gły mi uwol​nić się od nie​któ​rych wcze​śniej​szych błęd​nych kon​cep​cji. Naj​‐ pierw usta​lę wszyst​ko, co wiem, a po​tem wy​ło​żę swo​je teo​rie. Po ko​lei. Cykl płcio​wy obej​mu​je od 26 do 28 dni (mó​wią tu zwy​kle o 26 dniach, do​sto​‐ so​wu​jąc się do cy​klu księ​ży​co​we​go). Przez 21 lub 22 dni osob​nik jest so​mer, sek​su​al​nie nie​czyn​ny, uśpio​ny. Oko​ło 18. dnia przy​sad​ka ini​cju​je zmia​ny hor​‐ mo​nal​ne i 22. albo 23. dnia osob​nik wkra​cza w kem​mer, czy​li ruję. W pierw​‐ szej fa​zie kem​me​ru (karh. se​czer) po​zo​sta​je w peł​ni her​ma​fro​dy​tą. Płeć i po​‐ ten​cja nie ujaw​nia​ją się w izo​la​cji. Ge​theń​czyk w pierw​szej fa​zie kem​me​ru prze​by​wa​ją​cy w sa​mot​no​ści albo wśród osob​ni​ków nie​prze​cho​dzą​cych kem​me​‐ ru po​zo​sta​je nie​zdol​ny do sto​sun​ku. Jed​nak po​pęd płcio​wy jest w tej fa​zie

ogrom​nie sil​ny, tłu​mi wszyst​kie inne in​stynk​ty. Kie​dy osob​nik znaj​du​je so​bie part​ne​ra w kem​me​rze, wy​dzie​la​nie hor​mo​nów zo​sta​je da​lej przy​śpie​szo​ne (przez do​tyk, za​pach?), aż u jed​ne​go z part​ne​rów usta​li się mę​ska albo żeń​ska do​mi​na​cja hor​mo​nal​na. Sto​sow​nie do tego ge​ni​ta​lia na​brzmie​wa​ją albo kur​‐ czą się, za​lo​ty się na​si​la​ją i part​ner, pod wpły​wem tej zmia​ny, przyj​mu​je od​‐ mien​ną rolę sek​su​al​ną (bez wy​jąt​ku? Je​że​li są wy​jąt​ki w po​sta​ci kem​mer​‐ part​ne​rów tej sa​mej płci, to tak rzad​kie, że moż​na je po​mi​nąć). Ta dru​ga faza kem​me​ru (karh. thor​har​men) to pro​ces wza​jem​ne​go okre​śla​nia się płci i po​‐ ten​cji, co, jak się wy​da​je, na​stę​pu​je w cza​sie od dwóch do dwu​dzie​stu go​dzin. Je​że​li je​den z part​ne​rów jest już w peł​nym kem​me​rze, to u no​we​go part​ne​ra faza ta trwa bar​dzo krót​ko; je​że​li part​ne​rzy wkra​cza​ją w kem​mer jed​no​cze​‐ śnie, za​zwy​czaj jest dłuż​sza. Nor​mal​ny osob​nik nie wy​ka​zu​je pre​dys​po​zy​cji do okre​ślo​nej roli sek​su​al​nej w kem​me​rze, nie wie, czy bę​dzie męż​czy​zną, czy ko​bie​tą, i nie ma w tej spra​wie wy​bo​ru. (Otie Nim pi​sał, że w Or​go​rey​nie dość po​wszech​ne jest sto​so​wa​nie środ​ków hor​mo​nal​nych dla usta​le​nia pre​fe​ro​wa​‐ nej płci; nie spo​tka​łam się z tym na wsi kar​hi​dyj​skiej). Z chwi​lą kie​dy płeć jest usta​lo​na, nie ule​ga już zmia​nie w ca​łym okre​sie kem​me​ru. Kul​mi​na​cyj​na faza kem​me​ru (karh. tho​kem​mer) trwa od dwóch do pię​ciu dni, w cza​sie któ​‐ rych po​pęd i po​ten​cja płcio​wa osią​ga​ją mak​si​mum. Faza ta koń​czy się dość gwał​tow​nie i je​że​li nie do​szło do za​płod​nie​nia, osob​nik wra​ca do fazy so​mer w cią​gu kil​ku go​dzin (uwa​ga: Otie Nim uwa​ża, że ta „czwar​ta faza” jest od​po​‐ wied​ni​kiem men​stru​acji) i cykl za​czy​na się od nowa. Je​że​li osob​nik wy​stę​po​‐ wał w roli ko​bie​cej i zo​stał za​płod​nio​ny, dzia​łal​ność hor​mo​nal​na trwa oczy​wi​‐ ście na​dal, przez okres cią​ży (8,4 mie​sią​ca) i lak​ta​cji (6–8 mie​się​cy) osob​nik taki po​zo​sta​je ko​bie​tą. Mę​skie or​ga​ny płcio​we po​zo​sta​ją wcią​gnię​te do wnę​‐ trza cia​ła (jak w so​me​rze), pier​si ule​ga​ją po​więk​sze​niu, mied​ni​ca się roz​sze​‐ rza. Po za​koń​cze​niu lak​ta​cji ko​bie​ta wra​ca do fazy so​mer i sta​je się na po​wrót ide​al​nym her​ma​fro​dy​tą. Nie na​stę​pu​je fi​zjo​lo​gicz​ny na​wyk i mat​ka kil​kor​ga dzie​ci może zo​stać oj​cem jesz​cze kil​kor​ga. Ob​ser​wa​cja so​cjo​lo​gicz​na – bar​dzo pro​wi​zo​rycz​na jak na ra​zie, bo zbyt czę​‐ sto prze​no​si​łam się z miej​sca na miej​sce, żeby po​czy​nić zna​czą​ce ob​ser​wa​cje tego typu. Kem​mer nie za​wsze roz​gry​wa​ny jest w pa​rach. Do​bie​ra​nie się w pary wy​da​‐ je się naj​częst​szym zwy​cza​jem, ale w „do​mach kem​me​ru” w więk​szych i mniej​szych mia​stach mogą po​wsta​wać gru​py prak​ty​ku​ją​ce roz​wią​złość płcio​‐ wą mię​dzy mę​ski​mi i żeń​ski​mi człon​ka​mi gru​py. Naj​dal​szym prze​ci​wień​‐ stwem tej prak​ty​ki jest zwy​czaj ślu​bo​wa​nia kem​me​rin​go​wi (karh. osky​om​‐ mer), co jest wła​ści​wie rów​no​znacz​ne z mał​żeń​stwem mo​no​ga​micz​nym. Nie ma ono sta​tu​su praw​ne​go, ale spo​łecz​nie i etycz​nie sta​no​wi in​sty​tu​cję pra​‐ daw​ną i żywą. Nie​wąt​pli​wie cała struk​tu​ra kar​hi​dyj​skich kla​nów-ognisk i do​‐ men opie​ra się na tej in​sty​tu​cji mo​no​ga​micz​ne​go mał​żeń​stwa. Nie je​stem pew​na, czy są ja​kieś ogól​ne za​sa​dy co do roz​wo​dów; tu​taj w Osno​ri​ne​rze roz​‐ wo​dy są, ale nie ma po​wtór​ne​go mał​żeń​stwa po roz​wo​dzie lub śmier​ci part​ne​‐

ra. Ślu​bo​wać kem​me​rin​go​wi moż​na tyl​ko raz. Po​cho​dze​nie jest usta​lo​ne na ca​łej Ge​then oczy​wi​ście po mat​ce, czy​li „ro​dzi​‐ cu cie​le​snym” (karh. amha). Ka​zi​rodz​two do​pusz​cza się – z róż​ny​mi ogra​ni​cze​nia​mi – na​wet mię​dzy peł​‐ nym ro​dzeń​stwem z pary, któ​ra ślu​bo​wa​ła. Ro​dzeń​stwo jed​nak nie może ślu​‐ bo​wać ani utrzy​my​wać związ​ku po uro​dze​niu dziec​ka przez jed​no z pary. Ka​‐ zi​rodz​two mię​dzy​po​ko​le​nio​we jest su​ro​wo za​bro​nio​ne w Kar​hi​dzie i Or​go​rey​‐ nie, ale po​dob​no do​zwo​lo​ne wśród ple​mion Pe​run​te​ru, czy​li kon​ty​nen​tu an​‐ tark​tycz​ne​go. Może to tyl​ko zło​śli​we oszczer​stwo. Cze​go jesz​cze do​wie​dzia​łam się na pew​no? Wy​da​je się, że ni​cze​go wię​cej. Jest jed​na ce​cha tej ano​mal​nej sy​tu​acji, któ​ra ewen​tu​al​nie po​sia​da war​tość ad​ap​ta​cyj​ną. Po​nie​waż ko​pu​la​cja moż​li​wa jest tyl​ko w okre​sie płod​no​ści, szan​sa po​czę​cia jest duża, jak u wszyst​kich ssa​ków prze​cho​dzą​cych okres rui. W su​ro​wych wa​run​kach, przy du​żej śmier​tel​no​ści nie​mow​ląt praw​do​po​dob​nie zwięk​sza to szan​sę prze​trwa​nia ga​tun​ku. Obec​nie w cy​wi​li​zo​wa​nych oko​li​‐ cach Ge​then ani śmier​tel​ność nie​mow​ląt, ani przy​rost na​tu​ral​ny nie są wy​so​‐ kie. Ti​ni​bos​sol oce​nia, że lud​ność na wszyst​kich trzech kon​ty​nen​tach nie prze​kra​cza 100 mi​lio​nów, i uwa​ża, że utrzy​mu​je się na tym po​zio​mie co naj​‐ mniej od ty​siąc​le​cia. Dużą rolę w utrzy​ma​niu tej sta​bil​no​ści wy​da​je się od​gry​‐ wać ry​tu​al​na i etycz​na abs​ty​nen​cja oraz sto​so​wa​nie hor​mo​nal​nych środ​ków an​ty​kon​cep​cyj​nych. Są aspek​ty dwu​sek​su​al​no​ści, któ​rych za​le​d​wie się do​my​śla​my i któ​rych może ni​g​dy w peł​ni nie bę​dzie​my w sta​nie po​jąć. Fe​no​men kem​me​ru fa​scy​nu​‐ je oczy​wi​ście wszyst​kich nas, zwia​dow​ców. Nas fa​scy​nu​je, ale Ge​theń​czy​ka​mi rzą​dzi, pa​nu​je nad nimi. Struk​tu​ra ich spo​łe​czeństw, or​ga​ni​za​cja prze​my​słu, rol​nic​twa, han​dlu, roz​mia​ry ich osie​dli, te​ma​ty ich ust​nej li​te​ra​tu​ry, wszyst​ko jest do​pa​so​wa​ne do cy​klu so​mer-kem​mer. Każ​dy ma wol​ne raz w mie​sią​cu. Nikt, nie​za​leż​nie od sta​no​wi​ska, nie ma obo​wiąz​ku pra​cy, kie​dy prze​cho​dzi kem​mer. Nikt, ani bied​ny, ani obcy, nie jest od​pę​dza​ny od drzwi „domu kem​‐ me​ru”. Wszyst​ko ustę​pu​je z dro​gi cy​klicz​nej ra​do​ści i mi​ło​sne​mu cier​pie​niu. Jest to dla nas ła​twe do zro​zu​mie​nia. Bar​dzo trud​ne do zro​zu​mie​nia jest to, że przez czte​ry pią​te cza​su ci lu​dzie są po​zba​wie​ni mo​ty​wa​cji sek​su​al​nej. Jest tu miej​sce na seks, dużo miej​sca, ale to jak​by miej​sce osob​ne. Spo​łecz​ność ge​‐ theń​ska w swo​im co​dzien​nym funk​cjo​no​wa​niu, w swo​jej cią​gło​ści jest asek​su​‐ al​na. Uwa​ga: każ​dy może ob​jąć każ​dą rolę. Brzmi to bar​dzo pro​sto, ale efek​ty psy​cho​lo​gicz​ne są nie do prze​wi​dze​nia. Fakt, że każ​dy w wie​ku mię​dzy sie​‐ dem​na​stym a trzy​dzie​stym pią​tym mniej wię​cej ro​kiem ży​cia może być (jak to ujął Nim) „ska​za​ny na ma​cie​rzyń​stwo”, de​cy​du​je o tym, że nikt tu nie jest cał​ko​wi​cie „przy​wią​za​ny” pod wzglę​dem psy​cho​lo​gicz​nym i fi​zycz​nym, jak jest to z ko​bie​ta​mi gdzie in​dziej. Cię​ża​ry i przy​wi​le​je są dzie​lo​ne po rów​no; każ​dy po​dej​mu​je to samo ry​zy​ko i do​ko​nu​je po​dob​ne​go wy​bo​ru. Dla​te​go też nikt nie jest tu tak wol​ny, jak wol​ny męż​czy​zna gdzie in​dziej.

Uwa​ga: Dziec​ko nie ma psy​cho​sek​su​al​ne​go sto​sun​ku do ro​dzi​ców. Na Zi​mie nie funk​cjo​nu​je mit o Edy​pie. Uwa​ga: Nie ma tu sto​sun​ku bez zgo​dy part​ne​ra, nie ma gwał​tu. Jak u więk​‐ szo​ści ssa​ków poza czło​wie​kiem co​itus może się od​być tyl​ko przy obo​pól​nej chę​ci, ina​czej nie jest moż​li​wy. Uwie​dze​nie jest nie​wąt​pli​wie moż​li​we, ale musi być ogrom​nie pre​cy​zyj​nie wy​li​czo​ne w cza​sie. Uwa​ga: Nie ist​nie​je po​dział ludz​ko​ści na sil​ną i sła​bą po​ło​wę, obroń​ców i wy​‐ ma​ga​ją​cych obro​ny, do​mi​nu​ją​cych i pod​po​rząd​ko​wa​nych, wła​ści​cie​li i słu​gi, czyn​nych i bier​nych. Wła​ści​wie cała skłon​ność do du​ali​zmu, któ​rą prze​po​jo​ne jest ludz​kie my​śle​nie, może się oka​zać na Zi​mie osła​bio​na lub zmie​nio​na. Za​le​ce​nia koń​co​we: Przy spo​tka​niu z Ge​theń​czy​kiem nie na​le​ży i nie wol​no ro​bić tego, co roz​dziel​no​pł​cio​wiec ma we krwi, to zna​czy osa​dzać go w roli męż​czy​zny lub ko​bie​ty i usta​wiać się w sto​sun​ku do nie​go pod wpły​wem wła​‐ snych ocze​ki​wań co do przy​ję​tych lub moż​li​wych za​cho​wań mię​dzy osob​ni​ka​‐ mi tej sa​mej lub prze​ciw​nej płci. Wszyst​kie na​sze wzor​ce spo​łecz​no-sek​su​al​‐ nych za​cho​wań są tu nie​przy​dat​ne. Oni nie zna​ją tej gry. Oni nie pa​trzą na sie​bie jak na męż​czy​znę lub ko​bie​tę, co pra​wie prze​kra​cza moż​li​wo​ści na​szej wy​obraź​ni. Ja​kie jest pierw​sze py​ta​nie, któ​re za​da​je​my na te​mat no​wo​rod​ka? Nie wol​no jed​nak my​śleć o Ge​theń​czy​ku „ono”. Oni nie są eu​nu​cha​mi. Są po​ten​cjal​ni, ca​ło​ścio​wi. Nie mają kar​hi​dyj​skie​go „ludz​kie​go” za​im​ka na ozna​‐ cze​nie oso​by w so​me​rze, uży​wam za​im​ka „on” z tych sa​mych po​wo​dów, z któ​‐ rych uży​wa​my mę​skie​go za​im​ka, kie​dy mó​wi​my o trans​cen​den​tal​nym bogu – jest mniej okre​ślo​ny, mniej spe​cy​ficz​ny niż żeń​ski lub ni​ja​ki. Ale przez samo uży​wa​nie tego za​im​ka w my​ślach sta​le za​po​mi​nam, że Kar​hi​dyj​czyk, z któ​‐ rym roz​ma​wiam, nie jest męż​czy​zną, lecz męż​czy​zno​ko​bie​tą. Pierw​szy mo​bil, je​że​li zo​sta​nie tu przy​sła​ny, musi być ostrze​żo​ny, że je​że​li nie jest bar​dzo pew​ny sie​bie albo bar​dzo sta​ry, jego duma bę​dzie na​ra​żo​na na szwank. Męż​czy​zna pra​gnie sza​cun​ku dla swo​jej mę​sko​ści, ko​bie​ta pra​gnie, by jej ko​bie​cość była do​ce​nio​na, nie​za​leż​nie od tego, jak po​śred​nie lub sub​tel​‐ ne by​ły​by te ozna​ki sza​cun​ku i do​ce​nia​nia. Na Zi​mie tego nie bę​dzie. Tu jest się oce​nia​nym i sza​no​wa​nym wy​łącz​nie jako isto​ta ludz​ka. To za​ska​ku​ją​ce prze​ży​cie. Wra​cam do mo​jej teo​rii. Roz​wa​ża​jąc mo​ty​wy po​dob​ne​go eks​pe​ry​men​tu, je​‐ że​li to był eks​pe​ry​ment, i może usi​łu​jąc uwol​nić ha​iń​skich przod​ków od za​‐ rzu​tu bar​ba​rzyń​stwa, po​czy​ni​łam pew​ne przy​pusz​cze​nia co do jego moż​li​we​go celu. Cykl so​me​ru-kem​me​ru jest w na​szych oczach czymś po​ni​ża​ją​cym, po​wro​tem do zwie​rzę​co​ści, pod​po​rząd​ko​wa​niem istot ludz​kich me​cha​nicz​ne​mu im​pe​ra​‐ ty​wo​wi rui. Moż​li​we, że eks​pe​ry​men​ta​to​rzy chcie​li spraw​dzić, czy isto​ty ludz​‐ kie po​zba​wio​ne cią​głej po​ten​cji płcio​wej po​zo​sta​ną ro​zum​ne i zdol​ne do two​‐ rze​nia kul​tu​ry. Z dru​giej stro​ny ogra​ni​cze​nie po​cią​gu płcio​we​go do nie​cią​głych od​cin​ków cza​su i jego her​ma​fro​dy​tycz​ne „zrów​no​wa​że​nie” musi w znacz​nym stop​niu

ogra​ni​czyć jego wy​ko​rzy​sta​nie i eli​mi​no​wać zwią​za​ne z nim fru​stra​cje. Fru​‐ stra​cje sek​su​al​ne mu​szą ist​nieć (cho​ciaż spo​łe​czeń​stwo sta​ra się im za​po​bie​‐ gać; póki gru​pa spo​łecz​na jest wy​star​cza​ją​co duża, żeby wię​cej niż je​den osob​‐ nik prze​cho​dził w da​nym cza​sie kem​mer, za​spo​ko​je​nie sek​su​al​ne jest pra​wie pew​ne), ale przy​naj​mniej nie na​ra​sta​ją, bo koń​czą się wraz z kem​me​rem. W po​rząd​ku, w ten spo​sób za​osz​czę​dzo​no im wie​lu nie​po​trzeb​nych za​cho​dów i sza​leń​stwa, tyl​ko co po​zo​sta​je w so​me​rze? Co ma pod​le​gać sub​li​ma​cji? Co osią​gnie spo​łe​czeń​stwo eu​nu​chów? Ale oni nie są, oczy​wi​ście, eu​nu​cha​mi w so​me​rze, moż​na ich ra​czej po​rów​nać do lu​dzi przed okre​sem doj​rze​wa​nia, nie do ka​stra​tów, lecz do lu​dzi ocze​ku​ją​cych na prze​bu​dze​nie. Inny do​mysł co do celu hi​po​te​tycz​ne​go eks​pe​ry​men​tu – eli​mi​na​cja wo​jen. Czyż​by sta​ro​żyt​ni Ha​ino​wie za​kła​da​li, że cią​gła po​ten​cja sek​su​al​na i zor​ga​ni​‐ zo​wa​na agre​sja spo​łecz​na, któ​re nie wy​stę​pu​ją u żad​nych ssa​ków prócz czło​‐ wie​ka, są przy​czy​ną i skut​kiem? Albo czyż​by, jak Tu​mass Song An​got, uwa​‐ ża​li woj​nę za czy​sto mę​ską dzia​łal​ność za​stęp​czą, je​den wiel​ki gwałt, i dla​te​go w swo​im eks​pe​ry​men​cie wy​eli​mi​no​wa​li mę​skość, któ​ra gwał​ci, oraz ko​bie​‐ cość, któ​ra jest gwał​co​na? Bóg je​den wie. Fak​tem jest, że Ge​theń​czy​cy, cho​‐ ciaż bar​dzo skłon​ni do współ​za​wod​nic​twa (cze​go do​wo​dem skom​pli​ko​wa​ne ka​‐ na​ły spo​łecz​ne umoż​li​wia​ją​ce współ​za​wod​ni​cze​nie o pre​stiż itp.), nie są zbyt agre​syw​ni; przy​naj​mniej nie mie​li jesz​cze do​tąd, jak się wy​da​je, cze​goś, co moż​na by na​zwać woj​ną. Za​bi​ja​ją się bez opo​rów po​je​dyn​czo i dwój​ka​mi, rzad​ko dzie​siąt​ka​mi i dwu​dziest​ka​mi, ni​g​dy set​ka​mi i ty​sią​ca​mi. Dla​cze​go? Może się oka​zać, że nie ma to nic wspól​ne​go z ich her​ma​fro​dy​tycz​ną psy​cho​‐ lo​gią. Osta​tecz​nie nie jest ich zbyt wie​lu. Istot​ną rolę gra kli​mat. Po​go​da na Zi​mie jest tak bez​li​to​sna, tak bli​ska gra​nic ludz​kiej wy​trzy​ma​ło​ści, na​wet przy ca​łym ich przy​sto​so​wa​niu do chło​du, że, co moż​li​we, zu​ży​wa​ją ca​łe​go du​‐ cha bo​jo​we​go w wal​ce z zim​nem. Ludy mar​gi​nal​ne, eg​zy​stu​ją​ce na gra​ni​cy prze​trwa​nia, rzad​ko by​wa​ją wo​jow​ni​ka​mi. I wresz​cie – do​mi​nu​ją​cym czyn​ni​‐ kiem w ży​ciu Ge​theń​czy​ków nie jest seks ani nic, co wią​że​my z czło​wie​kiem. Jest to ich oto​cze​nie, ich mroź​ny świat. Czło​wiek ma tu​taj okrut​niej​sze​go wro​ga niż on sam. Jako ko​bie​ta z po​ko​jo​we​go świa​ta Czif​fe​war nie je​stem spe​cja​li​stą od uro​‐ ków agre​syw​no​ści i od spraw woj​ny. Bę​dzie to mu​siał prze​my​śleć kto inny. Ale na​praw​dę nie wie​rzę, żeby ktoś, kto prze​żył zimę na Zi​mie i sta​nął oko w oko z Lo​dem, mógł przy​wią​zy​wać więk​szą wagę do zwy​cię​stwa i wo​jen​nej chwa​ły.

8

Inna dro​ga do Or​go​rey​nu Spę​dzi​łem to lato bar​dziej jak zwia​dow​ca niż jak mo​bil, wę​dru​jąc po Kar​hi​‐ dzie od wio​ski do wio​ski, z do​me​ny do do​me​ny, ob​ser​wu​jąc i słu​cha​jąc – na coś ta​kie​go mo​bil nie może so​bie po​zwo​lić w pierw​szym okre​sie, kie​dy jesz​cze jest dla lu​dzi no​wo​ścią i dzi​wo​lą​giem, kie​dy musi być sta​le na po​kaz i go​tów do wy​stę​pów. Mó​wi​łem swo​im go​spo​da​rzom w ogni​skach i wio​skach, kim je​‐ stem. Więk​szość z nich sły​sza​ła coś na mój te​mat przez ra​dio i mia​ła o mnie ja​kie ta​kie po​ję​cie. Zdra​dza​li za​in​te​re​so​wa​nie, jed​ni więk​sze, inni mniej​sze. Nie​któ​rzy oba​wia​li się mnie lub oka​zy​wa​li kse​no​fo​bicz​ną od​ra​zę. Wróg w Kar​hi​dzie to nie jest obcy, na​jeźdź​ca. Nie​zna​jo​my przy​by​wa​ją​cy do ogni​ska jest go​ściem. Wro​giem jest są​siad. W mie​sią​cu kus miesz​ka​łem na wschod​nim wy​brze​żu jako gość kla​nu Go​rin​‐ he​ring, w roz​bu​do​wa​nym domu-twier​dzy na wzgó​rzu wzno​szą​cym się nad wiecz​ny​mi mgła​mi oce​anu Ho​do​min. Miesz​ka​ło tam oko​ło pię​ciu​set osób. Czte​ry ty​sią​ce lat temu za​stał​bym ich przod​ków miesz​ka​ją​cych w tym sa​‐ mym miej​scu, w po​dob​nym domu. W cią​gu tych czte​rech ty​siąc​le​ci wy​na​le​zio​‐ no elek​trycz​ność, za​czę​to uży​wać ra​dia, me​cha​nicz​nych warsz​ta​tów tkac​kich, po​jaz​dów i ma​szyn rol​ni​czych. Wiek tech​ni​ki nad​szedł stop​nio​wo, bez re​wo​lu​‐ cji tech​nicz​nej ani żad​nej in​nej. Zima nie osią​gnę​ła w cią​gu trzy​dzie​stu stu​le​ci tego, co Zie​mia osią​gnę​ła kie​dyś w cią​gu trzy​dzie​stu dzie​się​cio​le​ci, ale też nie za​pła​ci​ła za to ceny, jaką za​pła​ci​ła Zie​mia. Zima jest okrut​nym świa​tem. Kara za prze​stęp​stwo jest nie​unik​nio​na i szyb​ka: śmierć z zim​na albo śmierć z gło​du. Żad​nej kau​cji, żad​ne​go za​wie​‐ sze​nia. Czło​wiek może za​wie​rzyć swo​je​mu szczę​ściu, spo​łe​czeń​stwo nie, bo prze​mia​ny kul​tu​ro​we, jak przy​pad​ko​we mu​ta​cje, mogą na​si​lić ele​ment ry​zy​‐ ka. W do​wol​nie wy​bra​nym punk​cie ich hi​sto​rii po​wierz​chow​ny ob​ser​wa​tor mógł​by po​wie​dzieć, że wszel​ki po​stęp tech​no​lo​gicz​ny i dy​fu​zja kul​tu​ro​wa ule​‐ gły tu za​ha​mo​wa​niu. Ale ni​g​dy tak nie było. Po​rów​naj​my tro​pi​kal​ną ule​wę i lo​do​wiec. Po swo​je​mu każ​de do​cho​dzi tam, do​kąd zmie​rza. Dużo roz​ma​wia​łem ze sta​ry​mi ludź​mi z Go​rin​he​ring, tak​że z dzieć​mi. Po raz pierw​szy mia​łem oka​zję ze​tknąć się bli​żej z ge​theń​ski​mi dzieć​mi, bo w Er​hen​ran​gu wszyst​kie prze​by​wa​ły w pry​wat​nych lub pu​blicz​nych ogni​‐

skach i szko​łach. Jed​na czwar​ta do jed​nej trze​ciej ca​łej do​ro​słej po​pu​la​cji miast jest za​trud​nio​na przy kar​mie​niu i kształ​ce​niu dzie​ci. Tu​taj klan sam zaj​mo​wał się swo​ją mło​dzie​żą. Od​po​wie​dzial​ność spa​da​ła na wszyst​kich i na ni​ko​go. Dzie​ci i mło​dzież była to roz​hu​ka​na gro​ma​da bie​ga​ją​ca po za​snu​tych mgłą wzgó​rzach i pla​żach. Kie​dy uda​wa​ło mi się za​trzy​mać któ​reś wy​star​cza​‐ ją​co dłu​go, by po​roz​ma​wiać, oka​zy​wa​ło się, że są nie​śmia​łe, dum​ne i jed​no​cze​‐ śnie ogrom​nie ufne. In​stynkt ro​dzi​ciel​ski wy​ra​ża się na Ge​then bar​dzo róż​nie, tak jak wszę​dzie. Nie ma tu żad​nych re​guł. Ni​g​dy nie sły​sza​łem, żeby ja​kiś Kar​hi​dyj​czyk ude​‐ rzył dziec​ko. Raz sły​sza​łem, jak ktoś mó​wił do dziec​ka ze zło​ścią. Ich czu​łość w sto​sun​ku do dzie​ci wy​da​ła mi się głę​bo​ka, ra​cjo​nal​na i nie​mal cał​ko​wi​cie po​zba​wio​na in​stynk​tu wład​cze​go. Tyl​ko pod tym ostat​nim wzglę​dem róż​ni​ła się od tego, co u nas na​zy​wa się in​stynk​tem ma​cie​rzyń​skim. Po​dej​rze​wam, że roz​róż​nie​nie mię​dzy in​stynk​tem ma​cie​rzyń​skim a oj​cow​skim nie ma uza​sad​‐ nie​nia, że in​stynkt ro​dzi​ciel​ski, go​to​wość do obro​ny i po​mo​cy nie jest ce​chą przy​wią​za​ną do płci. Na po​cząt​ku mie​sią​ca ha​kan​na wy​ło​wi​li​śmy w Go​rin​he​ring spo​śród trza​‐ sków ra​dia Biu​le​tyn Pa​ła​co​wy ogła​sza​ją​cy, że król Ar​ga​ven spo​dzie​wa się po​‐ tom​ka. Nie jesz​cze jed​ne​go syna z kem​me​rin​ga, któ​rych już miał sied​miu, ale syna z wła​sne​go łona. Król był w cią​ży. Uzna​łem, że to za​baw​ne, i miesz​kań​cy Go​rin​he​ring rów​nież, ale z in​ne​go po​wo​du. Mó​wi​li, że król jest za sta​ry, by ro​dzić dzie​ci, i za​śmie​wa​li się, ro​biąc nie​przy​zwo​ite alu​zje. Sta​rzy lu​dzie mie​li po​wód do śmie​chu na wie​le dni. Śmia​li się z kró​la, ale poza tym nie bar​dzo się nim in​te​re​so​wa​li. „Kar​hid to do​me​ny”, po​wie​dział kie​dyś Es​tra​ven i jak wie​le z tego, co po​wie​dział, sło​wa te sta​wa​ły przede mną, w mia​rę jak po​zna​wa​łem co​raz to coś no​we​go. Ten po​‐ zor​ny na​ród, zjed​no​czo​ny od stu​le​ci, sta​no​wił kon​glo​me​rat do​men, miast, wio​‐ sek, „pseu​do​feu​dal​nych ple​mien​nych jed​no​stek go​spo​dar​czych”, pstro​ka​ci​znę ener​gicz​nych, kom​pe​tent​nych, kłó​tli​wych in​dy​wi​du​al​no​ści, pod​da​nych tyl​ko bar​dzo po​wierz​chow​nie ry​go​rom wła​dzy. Do​sze​dłem do wnio​sku, że nic nie po​tra​fi zjed​no​czyć Kar​hi​du jako na​ro​du. Peł​ne roz​po​wszech​nie​nie środ​ków ma​so​we​go prze​ka​zu, któ​re, jak się uwa​ża, w spo​sób nie​mal nie​unik​nio​ny pro​‐ wa​dzi do na​cjo​na​li​zmu, nie do​ko​na​ło tego. Eku​me​na nie może zwra​cać się do tych lu​dzi jak do spo​łe​czeń​stwa, do po​sia​da​ją​cej zdol​no​ści mo​bi​li​za​cji ca​ło​ści. Musi ra​czej zwra​cać się do ich sil​ne​go, choć nie w peł​ni roz​wi​nię​te​go po​czu​cia hu​ma​ni​zmu, po​czu​cia ludz​kiej jed​no​ści. Myśl o tym bar​dzo mnie po​ru​szy​ła. My​li​łem się, oczy​wi​ście, a jed​nak do​wie​dzia​łem się o Ge​theń​czy​kach cze​goś, co na dłuż​szą metę oka​za​ło się po​ży​tecz​ne. Je​śli nie chcia​łem spę​dzić ca​łe​go roku w Sta​rym Kar​hi​dzie, mu​sia​łem wra​‐ cać na Rów​ni​nę Za​chod​nią, póki prze​łę​cze Kar​ga​vu były jesz​cze prze​jezd​ne. Na​wet tu​taj, na wy​brze​żu, dwu​krot​nie spadł mały śnieg w ostat​nim mie​sią​cu lata. Dość nie​chęt​nie wy​ru​szy​łem z po​wro​tem na za​chód i przy​by​łem do Er​‐ hen​ran​gu na po​cząt​ku gor, pierw​sze​go mie​sią​ca je​sie​ni. Ar​ga​ven żył te​raz

w od​osob​nie​niu w let​nim pa​ła​cu w War​re​ver i mia​no​wał Pem​me​ra Har​ge rem ir Tibe’a re​gen​tem na czas swo​jej nie​obec​no​ści. Tibe w peł​ni wy​ko​rzy​sty​wał okres swo​jej wła​dzy. Już po paru go​dzi​nach od przy​jaz​du za​czą​łem do​strze​gać błę​dy w swo​jej ana​li​zie Kar​hi​du i po​czu​łem wo​kół sie​bie at​mos​fe​rę ob​co​ści, może na​wet za​gro​że​nia. Ar​ga​ven nie był nor​mal​ny. Zło​wiesz​cza nie​zbor​ność jego umy​słu cią​ży​ła na na​stro​ju jego sto​li​cy, król ży​wił się stra​chem. Wszyst​ko, co do​bre za jego pa​‐ no​wa​nia, było dzie​łem jego mi​ni​strów i ky​or​re​my, ale nie wy​rzą​dził też wie​le zła. Jego szar​pa​ni​na z tra​pią​cy​mi go zmo​ra​mi nie szko​dzi​ła kró​le​stwu. Co in​‐ ne​go kró​lew​ski ku​zyn Tibe – jego sza​leń​stwo mia​ło lo​gi​kę. Tibe wie​dział, kie​‐ dy i jak dzia​łać. Nie wie​dział tyl​ko, gdzie się za​trzy​mać. Czę​sto prze​ma​wiał przez ra​dio. Es​tra​ven, kie​dy był u wła​dzy, ni​g​dy tego nie ro​bił i nie na​le​ża​ło to do kar​hi​dyj​skie​go oby​cza​ju. Spra​wo​wa​nie wła​dzy nie było tu​taj pu​blicz​nym przed​sta​wie​niem, było taj​ne i po​śred​nie. Tibe na​to​‐ miast to​ko​wał. Sły​sząc jego głos przez ra​dio, wi​dzia​łem dłu​go​zę​by uśmiech i twarz pod ma​ską sie​ci drob​nych zmarsz​czek. Jego prze​mó​wie​nia były dłu​gie i gło​śne: po​chwa​ły Kar​hi​du, obe​lgi pod ad​re​sem Or​go​rey​nu, oskar​że​nia „nie​lo​‐ jal​nych frak​cji”, roz​wa​ża​nia na te​mat „nie​na​ru​szal​no​ści gra​nic kró​le​stwa”, wy​kła​dy z hi​sto​rii, ety​ki i eko​no​mii, a wszyst​ko w peł​nym fra​ze​sów, na​pu​szo​‐ nym sty​lu, w któ​rym hi​ste​rycz​nie po​brzmie​wa​ły obe​lgi i po​chleb​stwa. Mó​wił dużo o ho​no​rze kra​ju i mi​ło​ści oj​czy​zny, ale nie​wie​le o szi​fgre​tho​rze, oso​bi​stej du​mie lub pre​sti​żu. Czyż​by Kar​hid utra​cił tak wie​le pre​sti​żu w spra​wie do​li​‐ ny Si​noth, że le​piej było o tym nie wspo​mi​nać? Nie, bo czę​sto po​ru​szał tę spra​wę. Uzna​łem, że roz​myśl​nie uni​ka te​ma​tu szi​fgre​tho​ru, bo pra​gnie wznie​cić ży​wio​ło​we emo​cje niż​sze​go rzę​du. Chciał po​ru​szyć coś, z cze​go wy​ro​‐ sła idea szi​fgre​tho​ru, cze​go była udo​sko​na​le​niem i sub​li​ma​cją. Chciał wzbu​‐ dzić w swo​ich słu​cha​czach strach i gniew. Nie mó​wił wca​le o du​mie i mi​ło​ści, choć bez prze​rwy uży​wał tych słów. W jego ustach zna​czy​ły one tyle co za​ro​‐ zu​mial​stwo i nie​na​wiść. Roz​wo​dził się też na te​mat praw​dy, bo, jak po​wie​‐ dział, „się​gał do niej pod ma​skę cy​wi​li​za​cji”. Jest to po​nad​cza​so​wa, wszech​obec​na, po​zor​nie słusz​na me​ta​fo​ra – o ma​sce, la​kie​rze, far​bie czy czymś tam jesz​cze kry​ją​cym szla​chet​niej​szą rze​czy​wi​‐ stość. Po​tra​fi ukryć za jed​nym za​ma​chem dzie​siąt​ki fał​szerstw. Jed​nym z naj​bar​dziej nie​bez​piecz​nych jest su​ge​stia, że cy​wi​li​za​cja jest two​rem sztucz​‐ nym, a więc nie​na​tu​ral​nym, że jej prze​ci​wień​stwem jest pry​mi​ty​wizm… Oczy​wi​ście nie ma żad​nej ma​ski ani la​kie​ru, jest pro​ces wzro​stu, a pry​mi​ty​‐ wizm i cy​wi​li​za​cja są róż​ny​mi sta​dia​mi tego sa​me​go pro​ce​su. Je​że​li cy​wi​li​za​‐ cja ma prze​ci​wień​stwo, to jest nim woj​na. Jest albo jed​no, albo dru​gie, ni​g​dy to i to na​raz. Słu​cha​jąc nud​nych, na​pa​stli​wych ty​rad Tibe’a, mia​łem uczu​cie, że stra​chem i per​swa​zją chciał wy​mu​sić na swo​im na​ro​dzie zmia​nę wy​bo​ru, któ​re​go ten do​ko​nał, za​nim za​czę​ła się hi​sto​ria, wy​bo​ru mię​dzy woj​ną a cy​wi​‐ li​za​cją. Moż​li​we, że czas do tego doj​rzał. Choć ich po​stęp ma​te​rial​ny i tech​no​lo​gicz​‐

ny był po​wol​ny, choć nie​wie​le so​bie ce​ni​li samą ideę „po​stę​pu”, w ostat​nich pię​ciu, dzie​się​ciu czy pięt​na​stu stu​le​ciach wresz​cie nie​co wy​prze​dzi​li Na​tu​rę. Nie byli już bez​względ​nie zda​ni na ła​skę i nie​ła​skę swo​je​go okrut​ne​go kli​ma​‐ tu, nie​uro​dzaj nie pro​wa​dził do śmier​ci gło​do​wej ca​łej pro​win​cji, szcze​gól​nie ostra zima nie ozna​cza​ła izo​la​cji miast. Na pod​sta​wie tej ma​te​rial​nej sta​bi​li​‐ za​cji Or​go​reyn stop​nio​wo zbu​do​wał zjed​no​czo​ne i co​raz spraw​niej​sze scen​tra​‐ li​zo​wa​ne pań​stwo. Te​raz Kar​hid miał zmo​bi​li​zo​wać się i zro​bić to samo. A spo​so​bem na to nie było roz​wi​ja​nie dumy na​ro​do​wej, roz​wi​ja​nie han​dlu, ulep​sza​nie dróg, go​spo​darstw, uczel​ni, nic z tego, to wszyst​ko cy​wi​li​za​cja, ma​ska, któ​rą Tibe z po​gar​dą od​rzu​cał. Jemu cho​dzi​ło o coś pew​niej​sze​go, o nie​za​wod​ny, szyb​ki i dłu​go dzia​ła​ją​cy spo​sób na utwo​rze​nie z lu​dzi na​ro​du – o woj​nę. Jego po​my​sły w tej kwe​stii nie mo​gły być pre​cy​zyj​ne, ale były cał​‐ kiem sen​sow​ne. Je​dy​nym in​nym spo​so​bem na szyb​ką i peł​ną mo​bi​li​za​cję lu​dzi jest nowa re​li​gia, a że re​li​gii nie było na po​do​rę​dziu, po​zo​sta​wa​ła woj​na. Prze​sła​łem re​gen​to​wi notę, w któ​rej cy​to​wa​łem py​ta​nie, ja​kie za​da​łem wiesz​czom z Other​hor​du, i otrzy​ma​ną od​po​wiedź. Tibe nie od​po​wie​dział. Wów​czas po​sze​dłem do am​ba​sa​dy or​goc​kiej i po​pro​si​łem o ze​zwo​le​nie na wy​‐ jazd do Or​go​rey​nu. Per​so​nel biur Eku​me​ny na Hain jest mniej licz​ny niż tu​taj per​so​nel am​ba​sa​‐ dy jed​ne​go ma​łe​go kra​ju w dru​gim ma​łym kra​ju, a wszy​scy są uzbro​je​ni w dzie​siąt​ki me​trów ta​śmy i for​mu​la​rze. Byli po​wol​ni i do​kład​ni, żad​nej nie​‐ dba​łej aro​gan​cji i na​głej śli​sko​ści tak cha​rak​te​ry​stycz​nych dla urzęd​ni​ków kar​hi​dyj​skich. Cze​ka​łem, pod​czas gdy oni wy​peł​nia​li swo​je for​mu​la​rze. To cze​ka​nie sta​wa​ło się de​ner​wu​ją​ce. Licz​ba gwar​dzi​stów i po​li​cjan​tów miej​skich na uli​cach Er​hen​ran​gu zda​wa​ła się wzra​stać z dnia na dzień. Cho​‐ dzi​li uzbro​je​ni, a ich ubiór jak​by się ujed​no​li​cał. Na​strój w mie​ście był po​nu​ry, cho​ciaż in​te​re​sy szły do​brze, pa​no​wał po​wszech​ny do​bro​byt, utrzy​my​wa​ła się do​bra po​go​da. Wszy​scy trzy​ma​li się ode mnie z da​le​ka. Moja „go​spo​dy​ni” nie po​ka​zy​wa​ła już cie​kaw​skim mo​je​go po​ko​ju, na​to​miast skar​ży​ła się, że na​cho​‐ dzą ją „ci z Pa​ła​cu”, i trak​to​wa​ła mnie już nie jak sza​cow​ne dzi​wo​wi​sko, lecz jak osob​ni​ka po​dej​rza​ne​go po​li​tycz​nie. Tibe miał prze​mó​wie​nie o star​ciu gra​‐ nicz​nym w do​li​nie Si​noth: „Dziel​ni kar​hi​dyj​scy rol​ni​cy, praw​dzi​wi pa​trio​ci” za​ata​ko​wa​li na po​łu​dniu od Sas​si​noth or​goc​ką wieś, spa​li​li ją, za​bi​li dzie​się​ciu miesz​kań​ców, a na​stęp​nie wle​kli ich cia​ła aż do rze​ki Ey, gdzie je wrzu​ci​li. „Taki ko​niec – po​wie​dział re​gent – cze​ka wszyst​kich wro​gów na​sze​go na​ro​‐ du!”. Słu​cha​łem tej au​dy​cji w sali ja​dal​nej swo​jej wy​spy. Nie​któ​rzy słu​cha​cze mie​li miny po​nu​re, inni znu​dzo​ne, jesz​cze inni za​do​wo​lo​ne, ale na wszyst​kich twa​rzach do​strze​ga​łem je​den ele​ment wspól​ny, drob​ny tik albo skurcz, któ​re​‐ go nie było wcze​śniej – wy​raz nie​po​ko​ju. Tego wie​czo​ru mia​łem go​ścia, pierw​sze​go od mo​je​go po​wro​tu do Er​hen​ran​‐ gu. Był szczu​pły, nie​śmia​ły, miał gład​ką skó​rę i no​sił zło​ty łań​cuch wiesz​cza, jed​ne​go z czy​stych. – Je​stem przy​ja​cie​lem ko​goś, kto był two​im przy​ja​cie​lem – po​wie​dział z bez​‐

po​śred​nio​ścią wła​ści​wą lu​dziom nie​śmia​łym. – Przy​sze​dłem pro​sić cię o przy​‐ słu​gę w jego imie​niu. – Faxe? – Nie, Es​tra​ven. Mój życz​li​wy wy​raz twa​rzy mu​siał ulec zmia​nie, bo po krót​kiej prze​rwie nie​zna​jo​my do​dał: – Es​tra​ven Zdraj​ca. Pa​mię​tasz ta​kie​go? Miej​sce nie​śmia​ło​ści za​jął gniew i te​raz przy​bysz roz​po​czął grę w szi​fgre​‐ thor. Gdy​bym chciał ją pod​jąć, mój ruch wy​ma​gał, że​bym po​wie​dział coś w ro​‐ dza​ju: „nie je​stem pe​wien, po​wiedz mi coś o nim”. Ale ja nie mia​łem ocho​ty na grę i zdą​ży​łem już po​znać wy​bu​cho​wy tem​pe​ra​ment Kar​hi​dyj​czy​ków. Zlek​ce​‐ wa​ży​łem jego gniew i po​wie​dzia​łem: – Pa​mię​tam go, oczy​wi​ście. – Ale nie z przy​jaź​nią. – Jego ciem​ne oczy o opusz​czo​nych ką​ci​kach wpa​try​‐ wa​ły się we mnie in​ten​syw​nie. – Ra​czej z wdzięcz​no​ścią i roz​cza​ro​wa​niem. Czy przy​słał cię do mnie? – Nie. Cze​ka​łem, aż po​wie coś wię​cej. – Wy​bacz – rzekł. – Wy​su​ną​łem nie​uza​sad​nio​ne przy​pusz​cze​nia. Ak​cep​tu​ję fak​ty. Za​trzy​ma​łem ob​ra​żo​ne​go czło​wie​ka już w drzwiach. – Pro​szę cię, nie wiem, kim je​steś ani cze​go chcesz. Nie zgo​dzi​łem się jesz​‐ cze, ale to nie zna​czy, że ci od​mó​wi​łem. Mu​sisz przy​znać mi pra​wo do ostroż​‐ no​ści. Es​tra​ven zo​stał wy​gna​ny za to, że po​pie​rał moją mi​sję… – Czy nie uwa​żasz, że je​steś w związ​ku z tym jego dłuż​ni​kiem? – W pew​nym sen​sie. Jed​nak moja mi​sja tu​taj jest waż​niej​sza niż wszyst​kie oso​bi​ste zo​bo​wią​za​nia i lo​jal​no​ści. – Sko​ro tak – po​wie​dział mój gość bez cie​nia wąt​pli​wo​ści – two​ja mi​sja jest nie​mo​ral​na. To mnie za​sta​no​wi​ło. Po​wie​dział to jak ad​wo​kat Eku​me​ny i nie zna​la​złem od​po​wie​dzi. – Nie są​dzę – ode​zwa​łem się wresz​cie. – Ułom​ny jest mi​sjo​narz, nie sama mi​sja. Ale po​wiedz, pro​szę, co chcia​łeś, że​bym zro​bił. – Mam nie​co pie​nię​dzy z opłat i dłu​gów, któ​re uda​ło mi się ura​to​wać z resz​‐ tek ma​jąt​ku mo​je​go przy​ja​cie​la. Sły​sząc, że wy​bie​rasz się do Or​go​rey​nu, po​‐ sta​no​wi​łem pro​sić cię, że​byś prze​ka​zał mu te pie​nią​dze, je​że​li go od​naj​dziesz. Jak wiesz, by​ło​by to prze​stęp​stwem. Może się też oka​zać nie​po​trzeb​ne. On może być w Misz​no​ry albo w któ​rymś z ich prze​klę​tych go​spo​darstw, albo może już nie żyje. Nie mam spo​so​bu, żeby się tego do​wie​dzieć. Nie znam ni​ko​‐ go w Or​go​rey​nie, a tu nie od​wa​żył​bym się py​tać. Po​my​śla​łem o to​bie jako o kimś sto​ją​cym po​nad po​li​ty​ką, kto nie ma zwią​za​nych rąk. Nie przy​szło mi do gło​wy, że masz wła​sną po​li​ty​kę. Pro​szę, wy​bacz moją głu​po​tę. – Do​brze, we​zmę dla nie​go pie​nią​dze. Ale je​że​li nie żyje albo nie będę mógł

go od​na​leźć, komu mam je od​dać? Przez jego twarz prze​biegł ja​kiś skurcz, w gar​dle ode​zwał się stłu​mio​ny szloch. Więk​szość Kar​hi​dyj​czy​ków pła​cze ła​two, nie wsty​dząc się łez bar​dziej niż śmie​chu. – Dzię​ku​ję ci – po​wie​dział. – Na​zy​wam się Fo​reth. Je​stem ze sta​ni​cy Or​gny. – Czy na​le​żysz do kla​nu Es​tra​ve​na? – Nie. Je​stem Fo​reth rem ir Osboth. By​łem jego kem​me​rin​giem. Es​tra​ven nie miał kem​me​rin​ga, kie​dy go zna​łem, ale nie po​tra​fi​łem wzbu​‐ dzić w so​bie po​dej​rze​nia co do tego czło​wie​ka. Mógł być czy​imś nie​świa​do​mym na​rzę​dziem, lecz na pew​no był szcze​ry. I cze​goś się od nie​go na​uczy​łem: że grę o szi​fgre​thor moż​na to​czyć też na po​zio​mie ety​ki i że lep​szy gracz wy​gry​‐ wa. Do​sta​łem mata w dwóch ru​chach. Prze​ka​zał mi pie​nią​dze, miał je przy so​bie. Była to po​kaź​na suma w kró​lew​‐ skich kar​hi​dyj​skich, któ​re mógł​bym so​bie po pro​stu przy​własz​czyć. – Je​że​li go znaj​dziesz… – za​jąk​nął się. – Coś prze​ka​zać? – Nie. Chciał​bym tyl​ko wie​dzieć… – Je​że​li go znaj​dę, po​sta​ram się prze​słać ci wia​do​mość. – Dzię​ku​ję. – Wy​cią​gnął obie ręce w ge​ście przy​jaź​ni, któ​ry Kar​hi​dyj​czy​kom nie przy​cho​dzi lek​ko. – Ży​czę ci po​wo​dze​nia w two​jej mi​sji. Es​tra​ven wie​rzył, że przy​by​łeś tu w do​brej spra​wie. Wiem, że wie​rzył w to bar​dzo moc​no. Ten czło​wiek nie wi​dział świa​ta poza Es​tra​ve​nem. Był jed​nym z tych ska​za​‐ nych na to, żeby ko​chać tyl​ko raz. – Czy chciał​byś mu coś prze​ka​zać? – spy​ta​łem po​now​nie. – Po​wiedz mu, że dzie​ci są zdro​we – po​wie​dział, po​tem za​wa​hał się i mruk​‐ nął ci​cho: – Nu​suth. – I od​szedł. Dwa dni póź​niej wy​ru​szy​łem z Er​hen​ran​gu pie​szo, tym ra​zem dro​gą pół​noc​‐ no-za​chod​nią. Moje ze​zwo​le​nie na prze​kro​cze​nie gra​nic Or​go​rey​nu na​de​szło szyb​ciej, niż urzęd​ni​cy z am​ba​sa​dy ka​za​li mi się spo​dzie​wać, i szyb​ciej, niż sami się spo​dzie​wa​li. Kie​dy przy​sze​dłem ode​brać pa​pie​ry, trak​to​wa​li mnie ze zja​dli​wym sza​cun​kiem, nie​za​do​wo​le​ni, że pro​to​kół i prze​pi​sy zo​sta​ły na mój uży​tek zlek​ce​wa​żo​ne. Po​nie​waż w Kar​hi​dzie nie obo​wią​zy​wa​ły żad​ne prze​pi​‐ sy co do opusz​cza​nia kra​ju, wy​ru​szy​łem na​tych​miast. W cią​gu lata prze​ko​na​‐ łem się, jak przy​jem​nie po​dró​żo​wać po Kar​hi​dzie pie​szo. Dro​gi i za​jaz​dy są do​sto​so​wa​ne do ru​chu pie​sze​go tak samo jak do po​jaz​dów me​cha​nicz​nych, a tam, gdzie za​brak​nie za​jaz​du, moż​na nie​za​wod​nie po​le​gać na ko​dek​sie go​‐ ścin​no​ści. Miesz​kań​cy miast, wio​sek, po​je​dyn​czych za​gród lub pa​no​wie do​men zgod​nie z tym ko​dek​sem za​pew​nia​ją po​dróż​ne​mu schro​nie​nie i po​ży​wie​nie przez trzy dni, a w prak​ty​ce znacz​nie dłu​żej, naj​waż​niej​sze zaś, że za​wsze cię przyj​mą bez kwa​sów, ser​decz​nie, jak​byś był ocze​ki​wa​nym go​ściem. Wę​dro​wa​łem przez wspa​nia​łą, scho​dzą​cą w dół kra​inę mię​dzy Sess i Ey, nie śpie​sząc się, za​ra​bia​jąc cza​sem na utrzy​ma​nie pra​cą na po​lach wiel​kich la​ty​‐ fun​diów, gdyż wła​śnie była pora żniw i każ​da para rąk, każ​de na​rzę​dzie i ma​‐

szy​na tru​dzi​ły się, by ze​brać plon przed chło​da​mi. Wszyst​ko było zło​te i po​‐ god​ne pod​czas tej ty​go​dnio​wej wę​drów​ki. Co noc przed za​śnię​ciem wy​cho​dzi​‐ łem z ciem​ne​go domu rol​ni​ka albo z roz​świe​tlo​nej sali ko​min​ko​wej, w za​leż​‐ no​ści od tego, gdzie miesz​ka​łem, sta​wa​łem na ścier​ni​sku i pa​trzy​łem na gwiaz​dy roz​ja​rzo​ne niby od​le​głe mia​sta wśród wietrz​nych je​sien​nych ciem​no​‐ ści. Praw​dę mó​wiąc, nie​chęt​nie roz​sta​wa​łem się z tym kra​jem tak obo​jęt​nie przyj​mu​ją​cym po​sła z gwiazd, ale tak życz​li​wym nie​zna​jo​me​mu. Czu​łem nie​‐ chęć do za​czy​na​nia wszyst​kie​go od po​cząt​ku, do po​wta​rza​nia swo​je​go po​sła​‐ nia w no​wym ję​zy​ku no​wym słu​cha​czom i może znów na próż​no. Wę​dro​wa​‐ łem bar​dziej na pół​noc niż na za​chód, po​wo​do​wa​ny cie​ka​wo​ścią uj​rze​nia re​‐ gio​nu do​li​ny Si​noth, ko​ści nie​zgo​dy mię​dzy Kar​hi​dem a Or​go​rey​nem. Na​dal było po​god​nie, ale za​czę​ło się ochła​dzać. W koń​cu skrę​ci​łem na za​chód, nie do​‐ cho​dząc do Sas​si​noth, bo przy​po​mnia​łem so​bie, że zbu​do​wa​no tam płot wzdłuż gra​ni​cy i mogę mieć trud​no​ści z opusz​cze​niem Kar​hi​du. Tu​taj gra​ni​cę sta​no​wi​ła Ey, wą​ska, ale rwą​ca rze​ka za​si​la​na lo​dow​cem jak wszyst​kie rze​ki Wiel​kie​go Kon​ty​nen​tu. Za​wró​ci​łem kil​ka ki​lo​me​trów na po​łu​dnie, szu​ka​jąc przej​ścia, i tra​fi​łem na most łą​czą​cy dwie wio​ski, Pas​se​rer po stro​nie kar​hi​‐ dyj​skiej i Siu​wen​sin w Or​go​rey​nie, przy​glą​da​ją​ce się so​bie le​ni​wie z prze​ciw​‐ nych brze​gów rwą​cej Ey. Kar​hi​dyj​ski straż​nik spy​tał mnie tyl​ko, czy za​mie​rzam wra​cać jesz​cze tego wie​czo​ru, i mach​nął mi ręką. Po stro​nie or​goc​kiej przy​wo​ła​no in​spek​to​ra, żeby do​ko​nał kon​tro​li mo​ich do​ku​men​tów, co ro​bił przez go​dzi​nę, w do​dat​ku kar​hi​dyj​ską. Za​trzy​mał pasz​port, mó​wiąc mi, że mam się po nie​go zgło​sić na​‐ stęp​ne​go dnia rano, i dał mi za​miast nie​go zle​ce​nia na po​sił​ki i noc​leg w Gra​‐ nicz​nym Domu Po​dróż​nych Wspól​no​ty w Siu​wen​sin. Na​stęp​ną go​dzi​nę spę​‐ dzi​łem w biu​rze kie​row​ni​ka domu, któ​ry wer​to​wał moje pa​pie​ry i spraw​dzał au​ten​tycz​ność mo​je​go zle​ce​nia, te​le​fo​nu​jąc do in​spek​to​ra Punk​tu Gra​nicz​ne​go Wspól​no​ty, z któ​re​go do​pie​ro co przy​sze​dłem. Nie po​tra​fię od​po​wied​nio zde​fi​nio​wać or​goc​kie​go sło​wa, któ​re tłu​ma​czę tu jako „wspól​no​ta”. Jego rdzeń sta​no​wi sło​wo ozna​cza​ją​ce wspól​ne spo​ży​wa​nie po​sił​ku. Uży​wa się go wo​bec wszyst​kich na​ro​do​wych i pań​stwo​wych in​sty​tu​cji Or​go​rey​nu, od pań​stwa jako ca​ło​ści, przez trzy​dzie​ści trzy okrę​gi do mniej​‐ szych jed​no​stek, miast, ko​mu​nal​nych go​spo​darstw, ko​palń, fa​bryk i tak da​lej. Jako przy​miot​nik sto​su​je się do wszyst​kich po​wyż​szych przy​pad​ków. W for​‐ mie rze​czow​ni​ka cho​dzi zwy​kle o rzą​dzą​ce cia​ło Wiel​kiej Wspól​no​ty Or​go​rey​‐ nu z wła​dzą wy​ko​naw​czą i usta​wo​daw​czą, zło​żo​ne z trzy​dzie​stu trzech na​‐ czel​ni​ków okrę​gów, ale może to tak​że ozna​czać ogół oby​wa​te​li, sam na​ród. W tym dziw​nym bra​ku roz​róż​nie​nia mię​dzy ogól​nym a spe​cy​ficz​nym uży​ciem sło​wa, w sto​so​wa​niu go na ozna​cze​nie za​rów​no czę​ści, jak i ca​ło​ści, w tym bra​ku pre​cy​zji kry​je się jego naj​bar​dziej pre​cy​zyj​ny sens. Moje pa​pie​ry, a wraz z nimi tak​że moja obec​ność zo​sta​ły wresz​cie za​apro​bo​‐ wa​ne i o czwar​tej go​dzi​nie otrzy​ma​łem mój pierw​szy tego dnia od wcze​sne​go

śnia​da​nia po​si​łek, ko​la​cję zło​żo​ną z go​to​wa​ne​go ka​di​ku i pla​strów zim​ne​go jabł​ka chle​bo​we​go. Przy ca​łym na​gro​ma​dze​niu urzęd​ni​ków Siu​wen​sin było małą, za​pa​dłą dziu​rą, głę​bo​ko po​grą​żo​ną w pro​win​cjo​nal​nej apa​tii. Dom Po​‐ dróż​nych Wspól​no​ty Or​go​rey​nu oka​zał się mniej​szy niż jego na​zwa. Sala ja​‐ dal​na nie mia​ła ko​min​ka, był tu stół i pięć krze​seł. Je​dze​nie przy​no​szo​no ze wsi. W dru​gim po​miesz​cze​niu była sy​pial​nia – sześć łó​żek, dużo ku​rzu, tro​chę wil​go​ci. Mia​łem ją całą dla sie​bie. Po​nie​waż wy​glą​da​ło na to, że w Siu​wen​sin wszy​scy idą do łó​żek od razu po ko​la​cji, zro​bi​łem to samo. Za​sną​łem w tej przej​mu​ją​cej wiej​skiej ci​szy, któ​ra dźwię​czy w uszach. Spa​łem przez go​dzi​nę i obu​dzi​łem się du​szo​ny kosz​ma​rem o wy​bu​chach, in​wa​zji, krwi i po​ża​rach. Był to szcze​gól​nie mę​czą​cy sen, z tych, w któ​rych bie​gnie się w ciem​no​‐ ściach nie​zna​ną uli​cą wśród tłu​mu lu​dzi bez twa​rzy, a za ple​ca​mi domy sta​ją w pło​mie​niach i sły​chać krzyk dzie​ci. Za​trzy​ma​łem się na ścier​ni​stym polu przy czar​nym ży​wo​pło​cie. Przez chmu​‐ ry prze​świe​cał ma​to​wo​czer​wo​ny pół​księ​życ i kil​ka gwiazd. Wiał prze​ni​kli​wy zim​ny wiatr. W po​bli​żu ma​ja​czy​ła w ciem​no​ści wiel​ka sto​do​ła albo spi​chlerz, a w tle za nią try​ska​ły w nie​bo mio​ta​ne wia​trem sno​py iskier. By​łem boso, bez spodni, hie​bu i płasz​cza, tyl​ko w ko​szu​li, ale mia​łem ple​cak, któ​re​go w cza​sie po​dró​ży uży​wa​łem jako po​dusz​ki, a w nim nie tyl​ko za​pa​so​‐ we ubra​nie, lecz tak​że ru​bi​ny, pie​nią​dze, do​ku​men​ty, no​tat​ki i ans​bil. Wi​‐ docz​nie pil​no​wa​łem go na​wet w złych snach. Wy​ją​łem buty, spodnie, pod​bi​ty fu​trem zi​mo​wy hieb i ubra​łem się w tej mroź​nej, ciem​nej ci​szy, ma​jąc za ple​‐ ca​mi pło​ną​ce Siu​wen​sin. Za​czą​łem szu​kać dro​gi. Zna​la​złem. Byli na niej lu​‐ dzie, ucie​ki​nie​rzy, po​dob​nie jak ja, ale oni wie​dzie​li, do​kąd idą. Po​sze​dłem za nimi, nie ma​jąc żad​ne​go wła​sne​go pla​nu poza tym, żeby zna​leźć się jak naj​da​‐ lej od Siu​wen​sin, któ​re – jak się do​my​śla​łem – zo​sta​ło na​pad​nię​te z Pas​se​rer po dru​giej stro​nie mo​stu. Tam​ci na​pa​dli, pod​ło​ży​li ogień i wy​co​fa​li się – wal​ki nie było. Na​gle w ciem​‐ no​ściach przed nami za​pło​nę​ły re​flek​to​ry i zbi​ci w gro​mad​kę na po​bo​czu uj​‐ rze​li​śmy sznur cięż​kich po​jaz​dów, któ​re z peł​ną szyb​ko​ścią nad​je​cha​ły z za​‐ cho​du w stro​nę Siu​wen​sin, mi​nę​ły nas z bły​skiem świa​teł i od​gło​sem kół po​‐ wtó​rzo​nym dwa​dzie​ścia razy, a po​tem znów na​sta​ła ci​sza i ciem​ność. Wkrót​ce do​tar​li​śmy do ko​mu​nal​ne​go go​spo​dar​stwa rol​ne​go, gdzie nas za​‐ trzy​ma​no i prze​słu​cha​no. Usi​ło​wa​łem trzy​mać się gru​py, z któ​rą przy​by​łem, ale mi się nie uda​ło. Im też, je​że​li nie mie​li przy so​bie do​ku​men​tów oso​bi​‐ stych. Za​rów​no oni, jak i ja, cu​dzo​zie​miec bez pasz​por​tu, zo​sta​li​śmy odłą​cze​ni od resz​ty i umiesz​cze​ni na noc w ma​ga​zy​nie, roz​le​głej ka​mien​nej pół​piw​ni​cy bez okien i z je​dy​nym wej​ściem za​mknię​tym od ze​wnątrz. Co ja​kiś czas drzwi się otwie​ra​ły i miej​sco​wy po​li​cjant uzbro​jo​ny w ge​theń​ską broń aku​stycz​ną wpy​chał na​stęp​ne​go ucie​ki​nie​ra. Po za​mknię​ciu drzwi ciem​ność była ab​so​lut​‐ na. Przed ocza​mi po​zba​wio​ny​mi ja​kie​go​kol​wiek wi​do​ku wi​ro​wa​ły gwiaz​dy i ogni​ste pla​my na czar​nym tle. Zim​ne po​wie​trze prze​sy​co​ne było ku​rzem i za​pa​chem ziar​na. Nikt nie miał la​tar​ki, ci lu​dzie, po​dob​nie jak ja, zo​sta​li

wy​rwa​ni ze snu, dwo​je z nich było do​słow​nie jak ich Pan Bóg stwo​rzył i po dro​dze do​sta​li od in​nych koce. Poza tym nie mie​li nic. Gdy​by zdo​ła​li wziąć co​‐ kol​wiek, by​ły​by to ich pa​pie​ry. W Or​go​rey​nie le​piej być go​łym, niż nie mieć pa​pie​rów. Sie​dzie​li roz​pro​sze​ni w tej pu​st​ce, w wiel​kiej, za​ku​rzo​nej ciem​no​ści. Cza​sem ktoś od​zy​wał się do ko​goś szep​tem. Ani śla​du so​li​dar​no​ści współ​więź​niów, żad​nej skar​gi. Z le​wej stro​ny usły​sza​łem szept: – Wi​dzia​łem go na uli​cy, tuż koło mo​ich drzwi. Urwa​ło mu gło​wę. – Uży​wa​ją strzelb z me​ta​lo​wy​mi ku​la​mi. To broń sztur​mo​wa. – Tie​na mó​wił, że oni nie byli z Pas​se​rer, tyl​ko z Ovor​du i przy​je​cha​li cię​ża​‐ rów​ką. – Ale prze​cież mię​dzy Ovor​dem a Siu​wen​sin nie ma żad​nych spo​rów… Nie ro​zu​mie​li i nie skar​ży​li się. Nie pro​te​sto​wa​li prze​ciw​ko temu, że zo​sta​li za​mknię​ci w piw​ni​cy przez swo​ich ro​da​ków po tym, jak do nich strze​la​no i spa​lo​no im domy. Nie szu​ka​li wy​ja​śnie​nia tego, co im się przy​da​rzy​ło. Rzad​‐ kie i ci​che gło​sy w ciem​no​ści, w me​lo​dyj​nym ję​zy​ku or​goc​kim, przy któ​rym kar​hi​dyj​ski brzmiał, jak​by ktoś po​trzą​sał ka​my​ka​mi w pusz​ce, stop​nio​wo uci​‐ chły cał​ko​wi​cie. Lu​dzie za​snę​li. Przez chwi​lę gdzieś w od​le​głych ciem​no​ściach kwi​li​ło dziec​ko, pła​czą​ce na dźwięk echa wła​sne​go pła​czu. Po​tem skrzyp​nę​ły drzwi i był ja​sny dzień, blask słoń​ca jak cię​cie no​żem po oczach, ostry i prze​ra​ża​ją​cy. Po​ty​ka​jąc się, wy​sze​dłem za wszyst​ki​mi i sze​‐ dłem z nimi au​to​ma​tycz​nie, kie​dy usły​sza​łem swo​je na​zwi​sko. Nie po​zna​łem go po​cząt​ko​wo, bo Or​go​to​wie wy​ma​wia​ją „l”. Ktoś wy​wo​ły​wał mnie od chwi​li otwar​cia drzwi. – Pro​szę za mną, pa​nie Ai – po​wie​dzia​ła za​afe​ro​wa​na oso​ba w czer​wo​nym stro​ju i już nie by​łem ucie​ki​nie​rem. Zo​sta​łem od​dzie​lo​ny od tych bez​i​mien​‐ nych, z któ​ry​mi ucie​ka​łem w ciem​no​ściach i z któ​ry​mi by​łem złą​czo​ny bez​i​‐ mien​no​ścią przez całą noc spę​dzo​ną w ciem​ni​cy. Te​raz mia​łem imię, by​łem zna​ny, urzę​do​wo po​twier​dzo​ny – ist​nia​łem. Co za ulga! Chęt​nie uda​łem się za moim prze​wod​ni​kiem. W biu​rze Lo​kal​ne​go Za​rzą​du Go​spo​darstw Rol​nych Wspól​no​ty pa​no​wał ruch i za​mie​sza​nie, ale zna​le​zio​no czas, żeby mnie od​na​leźć i prze​pro​sić za przy​‐ kro​ści ubie​głej nocy. – Jaka szko​da, że po​sta​no​wił pan przy​być do Wspól​no​ty aku​rat przez Siu​‐ wen​sin! – bia​do​lił gru​by in​spek​tor. – Że też nie sko​rzy​stał pan z nor​mal​nej tra​sy! Nie wie​dzie​li, kim je​stem ani dla​cze​go je​stem tak przyj​mo​wa​ny, ich nie​wie​‐ dza była oczy​wi​sta, ale nie ro​bi​ło to naj​mniej​szej róż​ni​cy. Gen​ly Ai, wy​słan​‐ nik, miał być trak​to​wa​ny jak ktoś waż​ny. I był. Wcze​snym po​po​łu​dniem po​‐ dą​ża​łem już do Misz​no​ry, w sa​mo​cho​dzie przy​dzie​lo​nym do mo​jej dys​po​zy​cji przez Za​rząd Go​spo​darstw Rol​nych Wspól​no​ty Wschod​nie​go Hom​sva​szom, Okręg Ósmy. Mia​łem nowy pasz​port i kar​tę wstę​pu do wszyst​kich do​mów po​‐

dróż​nych po dro​dze oraz te​le​gra​ficz​ne za​pro​sze​nie do re​zy​den​cji pierw​sze​go ko​mi​sa​rza Wspól​no​ty do spraw punk​tów gra​nicz​nych i por​tów, pana Utha Szus​gi​sa. Ra​dio w ma​łym sa​mo​cho​dzie włą​cza​ło się ra​zem z sil​ni​kiem i gra​ło przez cały czas jego pra​cy; a więc całe po​po​łu​dnie, ja​dąc przez roz​le​głe pła​skie te​re​‐ ny upraw​ne wschod​nie​go Or​go​rey​nu, bez pło​tów (bo nie ma tu by​dła), po​cię​te tyl​ko stru​mie​nia​mi, słu​cha​łem ra​dia. Po​wie​dzia​ło mi o po​go​dzie, zbio​rach, wa​run​kach na dro​gach, ostrze​gło mnie, że​bym je​chał ostroż​nie, prze​ka​za​ło mi róż​ne wia​do​mo​ści ze wszyst​kich trzy​dzie​stu trzech okrę​gów, wy​ni​ki pro​duk​‐ cyj​ne róż​nych fa​bryk, spra​woz​da​nie z prze​ła​dun​ków w róż​nych rzecz​nych i mor​skich por​tach, od​śpie​wa​ło kil​ka pie​śni kul​tu jo​mesz i znów opo​wie​dzia​ło o po​go​dzie. Wszyst​ko to było bar​dzo spo​koj​ne w po​rów​na​niu z ty​ra​da​mi, ja​kie sły​sza​łem w ra​diu w Er​hen​ran​gu. O na​pa​dzie na Siu​wen​sin ani sło​wa. Wi​‐ docz​nie rząd or​goc​ki chciał uspo​ka​jać, a nie pod​bu​rzać. Krót​kie ofi​cjal​ne wia​‐ do​mo​ści po​wta​rza​ne dość czę​sto stwier​dza​ły je​dy​nie, że po​rzą​dek wzdłuż wschod​niej gra​ni​cy jest i bę​dzie utrzy​ma​ny. Po​do​ba​ło mi się to. Bu​dzi​ło za​ufa​‐ nie, nie pro​wo​ko​wa​ło prze​ciw​ni​ka i mia​ło w so​bie tę spo​koj​ną twar​dość, któ​rą tak po​dzi​wia​łem u Ge​theń​czy​ków: po​rzą​dek bę​dzie utrzy​ma​ny… By​łem te​raz za​do​wo​lo​ny, że wy​do​sta​łem się z Kar​hi​du, roz​wi​chrzo​ne​go kra​ju po​py​cha​ne​go w stro​nę woj​ny przez sza​lo​ne​go kró​la w cią​ży i opę​ta​ne​go ma​nią wiel​ko​ści re​‐ gen​ta. By​łem za​do​wo​lo​ny, że jadę spo​koj​nie z pręd​ko​ścią trzy​dzie​stu paru ki​‐ lo​me​trów na go​dzi​nę przez roz​le​głą, rów​no za​ora​ną rów​ni​nę pod jed​no​staj​‐ nym sza​rym nie​bem ku sto​li​cy, któ​rej wła​dze dba​ją o po​rzą​dek. Dro​ga była gę​sto ozna​ko​wa​na (nie tak jak w Kar​hi​dzie, gdzie trze​ba py​tać lub zdać się na los szczę​ścia), na​pi​sy uprze​dza​ły, że na​le​ży za​trzy​mać się w punk​tach kon​tro​l​nych ta​kie​go to a ta​kie​go okrę​gu lub re​gio​nu Wspól​no​ty. Na tych we​wnętrz​nych punk​tach cel​nych spraw​dza​ne są do​ku​men​ty i prze​‐ jazd zo​sta​je od​no​to​wa​ny. Moje do​ku​men​ty były wszę​dzie re​spek​to​wa​ne, po krót​kiej kon​tro​li uprzej​mie prze​pusz​cza​no mnie i rów​nie uprzej​mie in​for​mo​‐ wa​no o od​le​gło​ści do naj​bliż​sze​go domu po​dróż​nych, gdy​bym chciał coś zjeść albo od​po​cząć. Przy tej szyb​ko​ści po​dróż z Wy​ży​ny Pół​noc​nej do Misz​no​ry była całą wy​pra​wą, spę​dzi​łem w dro​dze dwie noce. Po​sił​ki w do​mach po​dróż​‐ nych były jed​no​staj​ne, ale ob​fi​te, a noc​le​gi przy​zwo​ite, choć za​wsze w sa​lach zbio​ro​wych. Re​kom​pen​so​wa​ła to w pew​nej mie​rze po​wścią​gli​wość współ​to​wa​‐ rzy​szy po​dró​ży. Nie na​wią​za​łem żad​nej zna​jo​mo​ści ani nie od​by​łem praw​dzi​‐ wej roz​mo​wy na żad​nym z po​sto​jów, mimo że kil​ka​krot​nie pró​bo​wa​łem. Miesz​kań​cy Or​go​rey​nu nie oka​zy​wa​li wro​go​ści, ra​czej brak za​in​te​re​so​wa​‐ nia. Byli obo​jęt​ni, bez​barw​ni, przy​ga​sze​ni. Po​do​ba​li mi się. Mia​łem za sobą dwa lata ko​lo​ru, tem​pe​ra​men​tu i pa​sji w Kar​hi​dzie. Zmia​na była mile wi​dzia​‐ na. Ja​dąc wzdłuż wschod​nie​go brze​gu wiel​kiej rze​ki Kun​de​rer, na trze​ci dzień rano od prze​kro​cze​nia gra​nic Or​go​rey​nu do​tar​łem do Misz​no​ry, naj​więk​sze​go mia​sta na tej pla​ne​cie.

W sła​bym słoń​cu mię​dzy dwie​ma je​sien​ny​mi ule​wa​mi mia​sto wy​glą​da​ło dziw​nie – same ka​mien​ne mury z nie​licz​ny​mi wą​ski​mi okna​mi umiesz​czo​ny​‐ mi za wy​so​ko, sze​ro​kie uli​ce przy​tła​cza​ją​ce prze​chod​niów, la​tar​nie o śmiesz​‐ nie wy​so​kich słu​pach, da​chy stro​me jak ręce zło​żo​ne do mo​dli​twy, dasz​ki gan​‐ ków wy​sta​ją​ce ze ścian do​mów na wy​so​ko​ści wie​lu me​trów ni​czym bez​sen​‐ sow​nie wiel​kie pół​ki na książ​ki – nie​pro​por​cjo​nal​ne, gro​te​sko​we mia​sto w bla​‐ sku słoń​ca. Ale też nie było zbu​do​wa​ne na słoń​ce. Było zbu​do​wa​ne na zimę. W zi​mie, kie​dy uli​ce po​kry​wa​ła kil​ku​me​tro​wa war​stwa ubi​te​go śnie​gu, stro​‐ me da​chy były ob​wie​szo​ne frędz​la​mi so​pli, pod dasz​ka​mi gan​ków sta​ły sa​nie, a wą​skie szcze​li​ny okien pło​nę​ły żół​tym bla​skiem w za​ci​na​ją​cym mo​krym śnie​gu, ujaw​nia​ła się lo​gi​ka i pięk​no tego mia​sta. Misz​no​ry było czyst​sze, więk​sze, ja​śniej​sze niż Er​hen​rang, prze​stron​niej​sze i bar​dziej im​po​nu​ją​ce. Do​mi​no​wa​ły w nim wiel​kie bu​dyn​ki z żół​ta​wo​bia​łe​go ka​mie​nia, pro​ste, pro​por​cjo​nal​ne bry​ły zbu​do​wa​ne we​dług wspól​ne​go wzor​ca; mie​ści​ły się w nich biu​ra i urzę​dy władz Wspól​no​ty oraz więk​sze świą​ty​nie po​pie​ra​ne​go przez wła​dze kul​tu jo​mesz. Nie było tu ha​ła​su i tło​ku, uczu​cia, że jest się za​wsze w cie​niu cze​goś wy​so​kie​go i po​nu​re​go jak w Er​hen​ran​gu. Wszyst​ko pro​ste, świet​nie za​pla​no​wa​ne i upo​rząd​ko​wa​ne. Czu​łem się, jak​‐ bym wy​rwał się z mro​ków śre​dnio​wie​cza, i ża​ło​wa​łem dwóch lat zmar​no​tra​‐ wio​nych w Kar​hi​dzie. Tu​taj od​kry​wa​łem kraj doj​rza​ły do wkro​cze​nia w Wiek Eku​me​nal​ny. Po​jeź​dzi​łem tro​chę po mie​ście, po​tem za​wró​ci​łem sa​mo​chód do wła​ści​we​go biu​ra re​gio​nal​ne​go i uda​łem się pie​szo do re​zy​den​cji pierw​sze​go ko​mi​sa​rza Wspól​no​ty do spraw punk​tów gra​nicz​nych i por​tów. Wła​ści​wie ni​g​dy nie by​‐ łem pe​wien, czy to jest za​pro​sze​nie, czy uprzej​me po​le​ce​nie. Nu​suth. Przy​by​‐ łem do Or​go​rey​nu, żeby mó​wić o Eku​me​nie, i mogę za​cząć rów​nie do​brze tu, jak gdzie in​dziej. Moje wy​obra​że​nia o fleg​mie i opa​no​wa​niu Or​go​tów zo​sta​ły pod​wa​żo​ne przez ko​mi​sa​rza Szus​gi​sa, któ​ry pod​biegł do mnie z okrzy​kiem ra​do​ści, chwy​cił obie moje ręce ge​stem w Kar​hi​dzie za​re​zer​wo​wa​nym na oka​zje de​mon​stra​cji głę​‐ bo​ko oso​bi​stych emo​cji, po​trzą​snął nimi z taką ener​gią, jak​by za​pusz​czał sil​‐ nik, i wy​krzy​czał po​wi​ta​nie am​ba​sa​do​ra Eku​me​ny Zna​nych Świa​tów na Ge​‐ then. By​łem za​sko​czo​ny, bo ani je​den z dwu​na​stu, a może czter​na​stu in​spek​to​‐ rów, któ​rzy stu​dio​wa​li moje pa​pie​ry, nie oka​zał, że mówi mu coś moje na​zwi​‐ sko albo ter​mi​ny Eku​me​na czy wy​słan​nik, co z grub​sza wie​dzie​li wszy​scy na​‐ po​tka​ni prze​ze mnie miesz​kań​cy Kar​hi​du. – Nie je​stem am​ba​sa​do​rem, pa​nie Szus​gis – po​pra​wi​łem. – Tyl​ko wy​słan​ni​‐ kiem. – A więc przy​szłym am​ba​sa​do​rem. Tak, na Me​sze! – Szus​gis, krzep​ki, jo​‐ wial​ny, obej​rzał mnie od stóp do głów i znów się ro​ze​śmiał. – Jest pan inny, niż się spo​dzie​wa​łem, pa​nie Ai. Zu​peł​nie inny. Wy​so​ki jak la​tar​nia, mó​wi​li, cien​ki jak pło​za sań, czar​ny jak sa​dza i sko​śno​oki. Spo​dzie​wa​łem się ja​kie​goś

śnież​ne​go trol​la, po​two​ra! A tu nic po​dob​ne​go. Jest pan tyl​ko ciem​niej​szy niż więk​szość z nas. – To ty​po​wa cera ziem​ska – po​wie​dzia​łem. – I był pan w Siu​wen​sin w noc na​pa​du? Na pier​si Me​sze, w ja​kim my świe​‐ cie ży​je​my! Po ta​kich od​le​gło​ściach, ja​kie pan prze​był, żeby tu do​trzeć, mógł pan zo​stać za​bi​ty, prze​cho​dząc przez most na Ey. No, ale jest pan tu​taj i wie​‐ le osób chce pana zo​ba​czyć, usły​szeć i po​wi​tać wresz​cie w Or​go​rey​nie. Bez żad​nych dys​ku​sji za​in​sta​lo​wał mnie na​tych​miast w swo​im domu. Jako wy​so​ki urzęd​nik i czło​wiek bo​ga​ty miesz​kał w sty​lu nie​spo​ty​ka​nym w Kar​hi​‐ dzie na​wet wśród wiel​kich pa​nów. Dom Szus​gi​sa był całą wy​spą z prze​szło set​ką pra​cow​ni​ków, służ​bą do​mo​wą, urzęd​ni​ka​mi, do​rad​ca​mi tech​nicz​ny​mi i tak da​lej, ale bez żad​nych krew​nia​ków. Sys​tem roz​bu​do​wa​nych kla​nów ro​‐ dzin​nych, ognisk i do​men, któ​re​go reszt​ki moż​na było do​strzec jesz​cze w struk​tu​rze Wspól​no​ty, zo​stał tu​taj „zna​cjo​na​li​zo​wa​ny” przed kil​ku​set laty. Żad​ne dziec​ko po​wy​żej jed​ne​go roku ży​cia nie miesz​ka z ro​dzi​cem lub z ro​dzi​‐ ca​mi, wszyst​kie są wy​cho​wy​wa​ne w ogni​skach Wspól​no​ty. Nie ma sta​no​wisk dzie​dzicz​nych. Pry​wat​ne te​sta​men​ty są nie​le​gal​ne – kie​dy czło​wiek umie​ra, po​zo​sta​wia swój ma​ją​tek pań​stwu. Wszy​scy mają rów​ny start, ale wi​docz​nie nie po​zo​sta​ją rów​ni. Szus​gis był bo​ga​ty i hoj​ny. W mo​ich po​ko​jach znaj​do​wa​ły się luk​su​sy, któ​rych ist​nie​nia na Zi​mie nie po​dej​rze​wa​łem – na przy​kład prysz​nic. Był tu rów​nież elek​trycz​ny grzej​nik i ko​mi​nek z du​żym za​pa​sem drew​na. – Po​wie​dzia​no mi – wy​ja​śnił Szus​gis ze śmie​chem – że​bym trzy​mał wy​słan​‐ ni​ka w cie​ple, bo on po​cho​dzi z go​rą​ce​go jak piec świa​ta i nie wy​trzy​mu​je na​‐ szych chło​dów. Trak​tuj go, po​wie​dzia​no mi, jak​by był w cią​ży, daj mu fu​trza​‐ ne przy​kry​cie do łóż​ka, grzej​ni​ki do po​ko​ju, pod​grze​waj mu wodę do my​cia i szczel​nie za​mknij okna! Czy jest pan za​do​wo​lo​ny? Czy bę​dzie panu wy​god​‐ nie? Co jesz​cze chciał​by pan tu mieć? Wy​god​nie! W Kar​hi​dzie nikt ni​g​dy w żad​nej sy​tu​acji nie spy​tał mnie, czy jest mi wy​god​nie. – Pa​nie Szus​gis, czu​ję się tu jak w domu – po​wie​dzia​łem szcze​rze. Nie uspo​ko​ił się, póki nie do​sta​łem jesz​cze jed​ne​go okry​cia z fu​tra pe​sth​ry na łóż​ko i jesz​cze wię​cej po​lan do ko​min​ka. – Wiem, jak to jest – po​wie​dział. – Kie​dy by​łem w cią​ży, sta​le mi było zim​‐ no, nogi mia​łem jak lód i całą zimę prze​sie​dzia​łem przy ogniu. Daw​no temu, oczy​wi​ście, ale do​brze pa​mię​tam! Ge​theń​czy​cy za​zwy​czaj mają dzie​ci w mło​dym wie​ku. Więk​szość z nich po prze​kro​cze​niu dwu​dzie​stu czte​rech lat uży​wa środ​ków an​ty​kon​cep​cyj​nych, a w swo​jej fa​zie ko​bie​cej tra​ci płod​ność po prze​kro​cze​niu czter​dziest​ki. Szus​‐ gis był po pięć​dzie​siąt​ce, stąd to: „daw​no temu, oczy​wi​ście”. Fak​tycz​nie, trud​‐ no go so​bie było wy​obra​zić jako mło​dą mat​kę. Był twar​dym, prze​bie​głym, jo​‐ wial​nym po​li​ty​kiem, któ​ry uprzej​mo​ścią po​słu​gi​wał się dla swo​ich ce​lów, a jego ce​lem był on sam. Typ wspól​ny dla ca​łej ludz​ko​ści. Spo​tka​łem go na

Zie​mi, na Hain i na Ol​lul. Spo​dzie​wam się spo​tkać go w pie​kle. – Jest pan do​sko​na​le po​in​for​mo​wa​ny co do mo​je​go wy​glą​du i mo​ich upodo​‐ bań, pa​nie Szus​gis. To mi po​chle​bia, nie przy​pusz​cza​łem, że moja sła​wa mnie wy​prze​dza. Zro​zu​miał mnie do​sko​na​le. – Nie. Na pew​no wo​le​li​by trzy​mać pana pod śnie​giem tam w Er​hen​ran​gu, co? Ale pu​ści​li pana, pu​ści​li i wte​dy zro​zu​mie​li​śmy tu​taj, że nie jest pan ko​lej​‐ nym kar​hi​dyj​skim sza​leń​cem, tyl​ko au​ten​tycz​nym wy​słan​ni​kiem. – Oba​wiam się, że nie ro​zu​miem. – Ar​ga​ven i jego za​usz​ni​cy bali się pana, pa​nie Ai, bali się i byli za​do​wo​le​ni, wi​dząc pana ple​cy. Bali się, że je​że​li panu coś zro​bią albo uci​szą pana, spo​tka ich kara. Na​jazd z ko​smo​su! Dla​te​go bali się pana tknąć. I pró​bo​wa​li utrzy​‐ mać pań​ską mi​sję w ta​jem​ni​cy, bo bali się pana i tego, co pan przy​no​si na​sze​‐ mu świa​tu. Prze​sa​dzał. Nie moż​na po​wie​dzieć, że prze​mil​cza​no mnie w kar​hi​dyj​skich wia​do​mo​ściach, w każ​dym ra​zie do​pó​ki Es​tra​ven był u wła​dzy. Ale mia​łem wra​że​nie, że z ja​kie​goś po​wo​du w Or​go​rey​nie wia​do​mo​ści na mój te​mat były bar​dzo ską​pe i Szus​gis po​twier​dził moje po​dej​rze​nia. – Więc wy nie bo​icie się tego, co ja przy​no​szę wa​sze​mu świa​tu? – za​py​ta​łem. – Nie, pro​szę pana, ani tro​chę. – Cza​sa​mi ja sam się boję. Po​sta​no​wił ro​ze​śmiać się jo​wial​nie w od​po​wie​dzi. Nie zła​go​dzi​łem swo​ich słów. Nie je​stem ko​mi​wo​ja​że​rem, któ​ry sprze​da​je po​stęp dzi​ku​som. Żeby moja mi​sja mo​gła się w ogó​le roz​po​cząć, mu​si​my spo​tkać się jak rów​ny z rów​‐ nym, z pew​ną dozą wza​jem​ne​go zro​zu​mie​nia i szcze​ro​ści. – Pa​nie Ai, wie​le osób chce się z pa​nem spo​tkać. Są wśród nich gru​be ryby i płot​ki, tak​że oso​by, z któ​ry​mi po​wi​nien pan roz​ma​wiać, bo wie​le od nich za​‐ le​ży. Po​pro​si​łem o za​szczyt gosz​cze​nia pana, po​nie​waż mam duży dom i je​‐ stem zna​ny jako czło​wiek neu​tral​ny, ani he​ge​mo​ni​sta, ani wol​no​han​dlo​wiec, po pro​stu zwy​kły ko​mi​sarz, któ​ry wy​ko​nu​je swo​ją pra​cę i nie na​ra​zi pana na plot​ki wy​ni​ka​ją​ce z tego, że za​trzy​mał się pan w tym, a nie in​nym domu. – Ro​ze​śmiał się. – Ale to ozna​cza, że bę​dzie pan mu​siał dużo jeść. Mam na​dzie​‐ ję, że nie ma pan nic prze​ciw​ko temu. – Je​stem do pań​skiej dys​po​zy​cji, pa​nie Szus​gis. – Za​tem dzi​siaj ko​la​cyj​ka z Va​na​kiem Slo​se. – Re​pre​zen​tan​tem z Ku​we​ry, Trze​cie​go Okrę​gu, praw​da? – Oczy​wi​ście za​‐ nim tu przy​by​łem, od​ro​bi​łem pra​cę do​mo​wą. Ko​mi​sarz roz​wo​dził się nad tym, że ła​ska​wie ze​chcia​łem do​wie​dzieć się cze​goś o jego kra​ju. Tu​tej​sze ma​nie​ry nie​wąt​pli​wie róż​ni​ły się od kar​hi​dyj​skich. Tam jego zdzi​wie​nie po​mniej​szy​ło​‐ by jego wła​sny szi​fgre​thor albo ob​ra​zi​ło mój, nie je​stem pe​wien, jak by to było, ale tam pra​wie wszyst​ko ob​ra​ża​ło czyjś szi​fgre​thor. Po​trze​bo​wa​łem ja​kie​goś ubra​nia od​po​wied​nie​go na wie​czór, bo swój wyj​ścio​‐ wy strój z Er​hen​ran​gu stra​ci​łem w na​pa​dzie na Siu​wen​sin, po​je​cha​łem więc

pań​stwo​wą tak​sów​ką do śród​mie​ścia i spra​wi​łem so​bie sza​ty or​goc​kie​go ele​‐ gan​ta. Hieb i ko​szu​la były bar​dzo po​dob​ne do kar​hi​dyj​skich, ale za​miast let​‐ nich krót​kich spodni no​szo​no tu przez cały rok wy​pcha​ne na ko​la​nach i nie​‐ zgrab​ne no​ga​wi​ce. Do​mi​nu​ją​cy​mi ko​lo​ra​mi były ja​skra​wy nie​bie​ski i czer​wo​‐ ny, a ma​te​riał i krój po​zo​sta​wia​ły nie​co do ży​cze​nia. Ty​po​wa pro​duk​cja ma​so​‐ wa. Ta odzież una​ocz​ni​ła mi, cze​go brak temu im​po​nu​ją​ce​mu, wiel​kie​mu mia​‐ stu – ele​gan​cji. Ele​gan​cja jest nie​wiel​ką ceną za oświe​ce​nie i chęt​nie go​dzi​łem się ją za​pła​cić. Wró​ci​łem do domu Szus​gi​sa i roz​ko​szo​wa​łem się go​rą​cym prysz​ni​cem, try​ska​ją​cym ze wszyst​kich stron na​raz kłu​ją​cą mgłą. My​śla​łem o zim​nych bla​sza​nych wan​nach, w któ​rych szczę​ka​łem zę​ba​mi i trzą​słem się ze​szłe​go lata we wschod​nim Kar​hi​dzie, o ob​lo​dzo​nych mied​ni​cach w moim po​‐ ko​ju w Er​hen​ran​gu. Czy to była ele​gan​cja? Niech żyje wy​go​da! Wy​stro​iłem się w moje nowe ja​skra​we czer​wie​nie i wraz z Szus​gi​sem zo​sta​łem od​wie​zio​‐ ny jego pry​wat​nym sa​mo​cho​dem na wie​czor​ne przy​ję​cie. W Or​go​rey​nie jest wię​cej słu​żą​cych i wię​cej ob​słu​gi niż w Kar​hi​dzie. Wy​ni​ka to stąd, że wszy​scy Or​go​to​wie są za​trud​nie​ni przez pań​stwo. Pań​stwo ma obo​wią​zek za​pew​nie​nia pra​cy wszyst​kim oby​wa​te​lom i robi to. Ta​kie jest przy​naj​mniej ogól​nie ak​cep​‐ to​wa​ne wy​ja​śnie​nie, cho​ciaż jak więk​szość wy​ja​śnień w spra​wach eko​no​micz​‐ nych przy bliż​szym ba​da​niu wy​da​je się gu​bić to, co naj​waż​niej​sze. Ja​skra​wo oświe​tlo​ny, wy​so​ki bia​ły sa​lon re​pre​zen​tan​ta Slo​se’a mie​ścił dwu​‐ dzie​stu, może trzy​dzie​stu go​ści. Trzech z nich było re​pre​zen​tan​ta​mi, a resz​ta też no​ta​bla​mi róż​ne​go ro​dza​ju. Sta​no​wi​li coś wię​cej niż gru​pę Or​go​tów chcą​‐ cych obej​rzeć ob​ce​go. Nie by​łem tu cie​ka​wost​ką, jak przez cały rok w Kar​hi​‐ dzie, nie by​łem od​mień​cem ani za​gad​ką. By​łem, jak się zda​wa​ło, klu​czem. Ja​kie drzwi mia​łem otwo​rzyć? Nie​któ​rzy z tych wi​ta​ją​cych mnie mę​żów sta​‐ nu i urzęd​ni​ków wie​dzie​li, ja nie. Nie było mi są​dzo​ne do​wie​dzieć się tego pod​czas ko​la​cji. Na ca​łej Zi​mie, na​‐ wet w sku​tym lo​dem bar​ba​rzyń​skim Pe​run​te​rze, mó​wie​nie o in​te​re​sach przy je​dze​niu uwa​ża się za nie​opi​sa​nie wul​gar​ne. A że ko​la​cję po​da​no pra​wie na​‐ tych​miast, odło​ży​łem py​ta​nia i za​ją​łem się gę​stą zupą ryb​ną oraz moim go​‐ spo​da​rzem i współ​bie​siad​ni​kiem. Slo​se był de​li​kat​ną mło​dą oso​bą z nie​zwy​kle ja​sny​mi, ży​wy​mi ocza​mi i stłu​mio​nym, wy​ra​zi​stym gło​sem. Spra​wiał wra​że​‐ nie czło​wie​ka od​da​ne​go ja​kiejś idei. Po​do​ba​ło mi się to, ale za​sta​na​wia​łem się, cze​mu jest od​da​ny. Po mo​jej pra​wej ręce sie​dział Ob​sle, inny re​pre​zen​tant, osob​nik z pła​ską twa​rzą, gru​by, jo​wial​ny i do​cie​kli​wy. Przy trze​ciej łyż​ce zupy spy​tał mnie, czy to praw​da, u li​cha, że po​cho​dzę z ja​kie​goś in​ne​go świa​‐ ta i jak tam jest. – Wszy​scy mó​wią, że cie​plej niż na Ge​then. Jak cie​pło? – Cóż, na tej sa​mej sze​ro​ko​ści geo​gra​ficz​nej na Zie​mi ni​g​dy nie pada śnieg. – Ni​g​dy nie pada śnieg. Ni​g​dy nie pada śnieg? – Ro​ze​śmiał się z au​ten​tycz​ną ra​do​ścią, jak dziec​ko śmie​je się z do​bre​go kłam​stwa, za​chę​ca​jąc do dal​szych. – Wa​sza stre​fa za​miesz​ka​na przy​po​mi​na na​szą stre​fę sub​ark​tycz​ną. Od​da​li​‐ li​śmy się bar​dziej niż wy od ostat​niej epo​ki lo​dow​co​wej, ale nie ode​szli​śmy od

niej jesz​cze cał​kiem. Za​sad​ni​czo Zie​mia i Ge​then są bar​dzo po​dob​ne. Jak wszyst​kie za​miesz​ka​ne świa​ty. Czło​wiek może żyć tyl​ko w dość wą​skim prze​‐ dzia​le wa​run​ków i Ge​then wy​zna​cza jed​ną ich gra​ni​cę… – Są więc świa​ty go​ręt​sze niż pań​ski? – Więk​szość jest cie​plej​sza, nie​któ​re są go​rą​ce. Gde, na przy​kład, to głów​nie piasz​czy​sta i skal​na pu​sty​nia. Pla​ne​ta była cie​pła od po​cząt​ku, a po​tem bez​‐ myśl​na eks​plo​ata​cja znisz​czy​ła pięć​dzie​siąt czy sześć​dzie​siąt ty​się​cy lat temu na​tu​ral​ną rów​no​wa​gę, lasy wy​cię​to na opał. Na​dal miesz​ka​ją tam lu​dzie, ale przy​po​mi​na to – je​że​li do​brze ro​zu​miem tekst kul​tu jo​mesz – miej​sce, gdzie po śmier​ci idą zło​dzie​je. Ta uwa​ga wy​wo​ła​ła uśmiech na twa​rzy Ob​sle’a, spo​koj​ny, apro​bu​ją​cy uśmiech, któ​ry na​gle skło​nił mnie do zmia​ny spoj​rze​nia na tego czło​wie​ka. – Pew​ni sek​cia​rze twier​dzą, że te przej​ścio​we świa​ty po​śmiert​ne znaj​du​ją się fak​tycz​nie i fi​zycz​nie na in​nych pla​ne​tach rze​czy​wi​ste​go wszech​świa​ta. Czy ze​tknął się pan z tym po​glą​dem, pa​nie Ai? – Nie. Róż​nie mnie już opi​sy​wa​no, ale nikt jesz​cze nie uznał mnie za du​cha. – W tym mo​men​cie spoj​rza​łem w pra​wo i mó​wiąc o du​chu, zo​ba​czy​łem du​cha. Ciem​ny, w ciem​nym stro​ju, nie​ru​cho​my i nie​rzu​ca​ją​cy się w oczy, sie​dział przy mnie jak upiór na uczcie. Uwa​gę Ob​sle’a za​jął jego są​siad z dru​giej stro​ny, a więk​szość go​ści słu​cha​ła Slo​se’a sie​dzą​ce​go u szczy​tu sto​łu. Ode​zwa​łem się ci​cho: – Nie spo​dzie​wa​łem się zo​ba​czyć pana tu​taj, ksią​żę. – Nie​spo​dzian​ki spra​wia​ją, że ży​cie jest moż​li​we – od​po​wie​dział. – Po​wie​rzo​no mi prze​sył​kę dla pana. Spoj​rzał py​ta​ją​co. – Ma for​mę pie​nię​dzy, czę​ścio​wo pań​skich. Prze​sy​ła je Fo​reth rem ir Osboth. Są w domu pana Szus​gi​sa. Zaj​mę się tym, żeby do pana do​tar​ły. – Jest pan bar​dzo do​bry, pa​nie Ai. Był ci​chy, przy​ga​szo​ny, po​mniej​szo​ny, wy​gna​niec szu​ka​ją​cy dla sie​bie miej​‐ sca w ob​cym kra​ju. Nie oka​zy​wał zbyt​niej chę​ci do roz​mo​wy ze mną i by​łem z tego za​do​wo​lo​ny. Jed​nak pod​czas tej dłu​giej, mę​czą​cej ko​la​cji oraz roz​mów z moż​ny​mi i prze​myśl​ny​mi Or​go​ta​mi, któ​rzy chcie​li za​przy​jaź​nić się ze mną albo mnie wy​ko​rzy​stać, co pe​wien czas do​tkli​wie od​czu​wa​łem jego obec​ność, jego mil​cze​nie. I choć od​rzu​ci​łem tę myśl jako bez​pod​staw​ną, przy​szło mi do gło​wy, że nie z wła​snej woli przy​by​łem do Misz​no​ry, żeby jeść sma​żo​ną czar​‐ ną rybę w to​wa​rzy​stwie re​pre​zen​tan​tów, i że nie oni mnie tu ścią​gnę​li. Zro​bił to on.

9

Es​tra​ven Zdraj​ca Wschod​nio​kar​hi​dyj​ska opo​wieść za​pi​sa​na w Go​rin​he​ring ze słów To​bor​da Czar​ha​wy przez G.A. Opo​wieść jest sze​ro​ko zna​na w róż​nych wer​sjach, a opar​ta na niej sztu​ka hab​ben znaj​du​je się w re​per​tu​arze te​atrów wę​drow​nych na wschód od Kar​ga​‐ vu Daw​no temu, przed cza​sa​mi kró​la Ar​ga​ve​na Pierw​sze​go, któ​ry zjed​no​czył Kar​hid w jed​no kró​le​stwo, trwa​ła waśń ro​do​wa mię​dzy do​me​na​mi Stok i Es​‐ tre w zie​mi kerm​skiej. Na​jaz​dy i pu​łap​ki urzą​dza​no od trzech po​ko​leń, a wa​‐ śni nie było koń​ca, bo spór szedł o zie​mię. Do​brej zie​mi w Ker​mie jest mało, każ​da do​me​na szczy​ci się dłu​go​ścią swo​ich gra​nic, a pa​no​wie w Ker​mie są dum​ny​mi i krew​ki​mi ludź​mi, któ​rzy rzu​ca​ją czar​ne cie​nie. Zda​rzy​ło się, że mło​dy po​to​mek z łona pana na Es​tre, po​lu​jąc na pe​sth​ry na je​zio​rze Lo​do​wa Noga w mie​sią​cu ir​rem, tra​fił na cien​ki lód i wpadł do je​zio​‐ ra. Cho​ciaż wy​do​stał się z wody, jed​ną nar​tą opie​ra​jąc się na tward​szym lo​‐ dzie, nie na wie​le po​pra​wił swo​ją sy​tu​ację, bo był prze​mo​czo​ny do nit​ki, po​‐ wie​trze było ku​rem5 i zbli​ża​ła się noc. Nie wi​dział szans na po​ko​na​nie kil​ku​‐ na​stu ki​lo​me​trów pod górę do Es​tre, wy​ru​szył więc ku wsi Ebos na pół​noc​‐ nym brze​gu je​zio​ra. Z na​sta​niem nocy z lo​dow​ca przy​szła mgła i za​snu​ła całe je​zio​ro, tak że nie wi​dział dro​gi przed sobą. Szedł po​wo​li z oba​wy przed sła​‐ bym lo​dem, ale i w po​śpie​chu, bo wie​dział, że nie​dłu​go za​mar​z​nie. Wresz​cie przez noc i mgłę doj​rzał świa​tło. Od​rzu​cił nar​ty, gdyż brzeg je​zio​ra był ska​li​‐ sty i w wie​lu miej​scach nie​po​kry​ty śnie​giem, i le​d​wo trzy​ma​jąc się na no​gach, ostat​kiem sił wlókł się do świa​tła. Za​błą​dził da​le​ko od Ebos. Była to mała sa​‐ mot​na cha​ta w le​sie drzew tho​re, je​dy​nych, ja​kie ro​sną w Ker​mie, i drze​wa ota​cza​ły ją ze wszyst​kich stron, nie się​ga​jąc wy​żej niż jej dach. Mło​dzie​niec ude​rzył w drzwi pię​ścią i gło​śno za​wo​łał. Ktoś mu otwo​rzył i za​pro​wa​dził go do ko​min​ka. W cha​cie nie było ni​ko​go wię​cej, tyl​ko ten je​den czło​wiek. Zdjął z Es​tra​ve​na odzież, któ​ra za​mar​z​ła i była jak z bla​chy, na​gie​go przy​krył fu​tra​mi i cie​płem wła​sne​go cia​ła wy​pę​dzał mróz z rąk, nóg i twa​rzy Es​tra​ve​na, a po​tem na​po​ił go grza​nym pi​wem. W koń​cu mło​dzie​niec do​szedł do sie​bie i przyj​rzał się

temu, któ​ry go pie​lę​gno​wał. Był to nie​zna​jo​my rów​nie mło​dy jak on. Po​pa​trzy​li na sie​bie. Obaj byli przy​‐ stoj​ni, sil​ni, sma​gli, mie​li szla​chet​ne rysy. Es​tra​ven uj​rzał, że w twa​rzy tego dru​gie​go pło​nie ogień kem​me​ru. – Je​stem Arek z Es​tre – po​wie​dział. – Je​stem The​rem ze Stok – od​po​wie​dział dru​gi. Wte​dy Es​tra​ven ro​ze​śmiał się, bo był wciąż jesz​cze sła​by, i rzekł: – Czy przy​wró​ci​łeś mnie do ży​cia tyl​ko po to, żeby mnie za​bić? – Nie – od​parł Sto​kven. Wy​cią​gnął rękę i do​tknął dło​ni Es​tra​ve​na, jak​by chciał się upew​nić, czy już od​ta​jał. Pod tym do​tknię​ciem Es​tra​ven po​czuł, że bu​dzi się w nim ogień, mimo że jesz​cze dzień lub dwa dzie​li​ły go od kem​me​ru. Przez chwi​lę sie​dzie​li bez ru​chu, do​ty​ka​jąc się dłoń​mi. – Są ta​kie same. – Sto​kven po​ło​żył swo​ją dłoń na dło​ni Es​tra​ve​na. Mia​ły tę samą dłu​gość i kształt, pa​so​wa​ły pa​lec w pa​lec jak zło​żo​ne dło​nie jed​ne​go czło​wie​ka. – Ni​g​dy do​tąd cię nie wi​dzia​łem – mó​wił da​lej. – Je​ste​śmy wro​ga​‐ mi na śmierć i ży​cie. – Wstał, do​ło​żył do ognia i z po​wro​tem usiadł obok Es​‐ tra​ve​na. – Je​ste​śmy wro​ga​mi na śmierć i ży​cie – po​wtó​rzył Es​tra​ven. – Chęt​nie ślu​‐ bo​wał​bym ci kem​mer. – I ja to​bie – od​po​wie​dział tam​ten. Wte​dy zło​ży​li so​bie przy​się​gę kem​me​ru, któ​ra w Ker​mie, tak wte​dy, jak i te​raz, nie może być zła​ma​na ani od​wo​ła​na. Tę noc, na​stęp​ny dzień i jesz​cze jed​ną noc spę​dzi​li w le​śnej cha​cie nad za​mar​‐ z​nię​tym je​zio​rem. Na​stęp​ne​go ran​ka przy​by​ła do cha​ty gru​pa lu​dzi ze Stok. Je​den z nich znał mło​de​go Es​tra​ve​na z wi​dze​nia. Bez sło​wa ostrze​że​nia wy​do​‐ był nóż i na oczach Sto​kve​na pchnął Es​tra​ve​na w pierś i w gar​dło. Mło​dy czło​‐ wiek padł na wy​sty​głe ogni​sko za​la​ny krwią, mar​twy. – Był dzie​dzi​cem Es​tre – po​wie​dział mor​der​ca. – Po​łóż​cie go na swo​je san​ki i od​wieź​cie do Es​tre – roz​ka​zał Sto​kven. Sam wró​cił do Stok. Jego lu​dzie od​je​cha​li z cia​łem Es​tra​ve​na, ale zo​sta​wi​li je da​le​‐ ko w le​sie dzi​kim zwie​rzę​tom na po​żar​cie i wró​ci​li do Stok w nocy. The​rem sta​nął przed swo​im ro​dzi​cem, pa​nem Ha​ri​szem rem ir Sto​kve​nem, i spy​tał swo​ich lu​dzi: – Czy speł​ni​li​ście moje po​le​ce​nie? – Tak – od​po​wie​dzie​li. – Kła​mie​cie – rzekł The​rem. – Ni​g​dy by​ście nie wró​ci​li z Es​tre żywi. Ci lu​‐ dzie zła​ma​li mój roz​kaz i skła​ma​li, żeby ukryć swo​je nie​po​słu​szeń​stwo. Żą​‐ dam ich wy​gna​nia. Pan Ha​risz zgo​dził się na żą​da​nie syna. Lu​dzie ci zo​sta​li wy​gna​ni z ogni​ska i wy​ję​ci spod pra​wa. Wkrót​ce po​tem The​rem opu​ścił swo​ją do​me​nę, mó​wiąc, że pra​gnie spę​dzić pe​wien czas w sta​ni​cy Ro​the​rer, i nie wró​cił przed upły​wem roku. Tym​cza​sem w do​me​nie Es​tre po​szu​ki​wa​no Are​ka w gó​rach i na rów​ni​nach, a po​tem go opła​ka​no. Opła​ki​wa​no go przez całe lato i je​sień, bo był je​dy​nym

dziec​kiem z łona księ​cia. A pod ko​niec mie​sią​ca thern, kie​dy kraj we wła​da​nie ob​ję​ła sro​ga zima, przy​był do Es​tre wę​dro​wiec na nar​tach i wrę​czył straż​ni​‐ ko​wi przy bra​mie coś za​wi​nię​te​go w fu​tro, mó​wiąc: – To jest The​rem, syn syna Es​tre. – Po tych sło​wach po​mknął na nar​tach w dół sto​ku jak ka​myk od​bi​ja​ją​cy się od po​wierzch​ni wody i znikł, za​nim ko​‐ muś przy​szło do gło​wy, żeby go za​trzy​mać. W za​wi​niąt​ku z fu​tra le​żał pła​czą​cy no​wo​ro​dek. Przy​nie​sio​no dziec​ko przed ob​li​cze pana So​rve’a i prze​ka​za​no mu sło​wa nie​zna​jo​me​go, a sta​ry pan, po​‐ grą​żo​ny w smut​ku, uj​rzał w dziec​ku swo​je​go za​gi​nio​ne​go syna Are​ka. Roz​ka​‐ zał, żeby dziec​ko wy​cho​wy​wa​no jako syna we​wnętrz​ne​go ogni​ska i żeby na​zy​‐ wa​no go The​rem, cho​ciaż klan Es​tre nie uży​wał tego imie​nia. Dziec​ko wy​ro​sło na do​rod​ne​go, sil​ne​go mło​dzień​ca, po​waż​ne​go z na​tu​ry i mil​kli​we​go, w któ​rym wszy​scy do​strze​ga​li po​do​bień​stwo do za​gi​nio​ne​go Are​‐ ka. Kie​dy do​rósł, pan So​rve w ge​ście star​czej sa​mo​wo​li wy​zna​czył go dzie​dzi​‐ cem Es​tre. Wy​wo​ła​ło to za​wiść wśród sy​nów kem​me​rin​gów So​rve’a, sil​nych i w kwie​cie wie​ku, któ​rzy dłu​go cze​ka​li na tę god​ność. Urzą​dzi​li za​sadz​kę na mło​de​go The​re​ma, kie​dy wy​ru​szył sa​mot​nie po​lo​wać na pe​sth​ry w mie​sią​cu ir​rem, ale on był uzbro​jo​ny i nie dał się za​sko​czyć. Dwóch bra​ci z ogni​ska za​‐ strze​lił w gę​stej mgle, któ​ra za​ście​la​ła je​zio​ro pod​czas od​wil​ży, a z trze​cim wal​czył na noże i za​bił go wresz​cie, choć sam zo​stał zra​nio​ny głę​bo​ko w szy​ję i w pierś. Za​pa​dła noc. The​rem stał nad cia​łem bra​ta we mgle nad lo​dem. Był osła​bio​ny z upły​wu krwi i po​sta​no​wił udać się do wsi Ebos po po​moc. Jed​nak w gęst​nie​ją​cych ciem​no​ściach za​błą​dził i do​szedł do lasu tho​re na wschod​nim brze​gu je​zio​ra. Tam zo​ba​czył opusz​czo​ną cha​tę, wszedł do środ​ka i zbyt osła​‐ bio​ny, żeby roz​pa​lić ogień, upadł na zim​ne ka​mie​nie ogni​ska. Le​żał tak, bro​‐ cząc krwią. Ktoś wy​ło​nił się z ciem​no​ści. Sta​nął w drzwiach i za​marł na chwi​lę, pa​trząc na czło​wie​ka le​żą​ce​go we krwi na ka​mie​niach ogni​ska. Po​tem wszedł w po​‐ śpie​chu, przy​go​to​wał łoże z fu​ter, któ​re wy​jął ze skrzy​ni, roz​pa​lił ogień, ob​‐ mył i prze​wią​zał rany The​re​ma. Kie​dy zo​ba​czył, że mło​dy czło​wiek pa​trzy na nie​go, po​wie​dział: – Je​stem The​rem ze Stok. – Ja je​stem The​rem z Es​tre. Za​pa​dła ci​sza. Po chwi​li mło​dy czło​wiek uśmiech​nął się i po​wie​dział: – Czy opa​trzy​łeś moje rany, żeby mnie za​bić, Sto​kven? – Nie – od​po​wie​dział star​szy. Wte​dy Es​tra​ven spy​tał: – Jak to się dzie​je, że ty, pan ze Stok, je​steś sam tu​taj, na spor​nej zie​mi? – Przy​cho​dzę tu czę​sto – od​parł Sto​kven. Po​tem zba​dał puls ran​ne​go i na mo​ment przy​ło​żył dłoń pła​sko do jego dło​ni. Pa​so​wa​ły pa​lec w pa​lec, jak dwie dło​nie jed​ne​go czło​wie​ka. – Je​ste​śmy wro​ga​mi na śmierć i ży​cie – po​wie​dział Sto​kven. – Je​ste​śmy wro​ga​mi na śmierć i ży​cie – po​wtó​rzył Es​tra​ven – ale ni​g​dy do​‐

tąd cię nie wi​dzia​łem. Sto​kven od​wró​cił twarz. – Ja cię raz wi​dzia​łem, daw​no temu. Chciał​bym, żeby mię​dzy na​szy​mi do​‐ ma​mi za​pa​no​wał po​kój. – Ja ci przy​się​gnę po​kój – rzekł Es​tra​ven. Zło​ży​li so​bie przy​się​gę i wię​cej nie roz​ma​wia​li, i ran​ny za​snął. Rano Sto​kve​‐ na już nie było, ale przy​szli lu​dzie ze wsi Ebos i od​nie​śli Es​tra​ve​na do domu, do Es​tre. Tam nikt już nie ośmie​lał się prze​ciw​sta​wić woli sta​re​go księ​cia, od​‐ kąd jej słusz​ność zo​sta​ła za​pi​sa​na krwią trzech lu​dzi na lo​dzie je​zio​ra, i po śmier​ci So​rve’a The​rem zo​stał księ​ciem Es​tre. W cią​gu roku za​koń​czył sta​rą waśń, od​da​jąc po​ło​wę spor​nej zie​mi do​me​nie Stok. Za to i za za​bi​cie trzech bra​ci z ogni​ska na​zy​wa​no go Es​tra​ve​nem Zdraj​cą. Ale jego imię, The​rem, jest na​dal nada​wa​ne dzie​ciom w tej do​me​nie. 5 Ku​rem, wil​got​na po​go​da przy tem​pe​ra​tu​rze –20° do –30°.

10

Roz​mo​wy w Misz​no​ry Na​stęp​ne​go ran​ka, kie​dy w swo​ich apar​ta​men​tach w domu Szus​gi​sa koń​‐ czy​łem póź​ne śnia​da​nie, roz​legł się dys​kret​ny brzę​czyk te​le​fo​nu. Włą​czy​łem go i usły​sza​łem po kar​hi​dyj​sku: – Tu The​rem Harth. Czy mógł​bym przyjść? – Bar​dzo pro​szę. By​łem za​do​wo​lo​ny, że za​ła​twię tę spra​wę od ręki. Nie ule​ga​ło wąt​pli​wo​ści, że mię​dzy mną a Es​tra​ve​nem nie może być mowy o żad​nych bliż​szych sto​sun​‐ kach. Mimo że przy​naj​mniej no​mi​nal​nie po​padł w nie​ła​skę i zo​stał wy​gna​ny z mo​je​go po​wo​du, nie mo​głem przy​jąć na sie​bie od​po​wie​dzial​no​ści i po​czuć się win​nym. W Er​hen​ran​gu nie ujaw​nił przede mną ani swo​je​go po​stę​po​wa​nia, ani swo​ich mo​ty​wów i nie mia​łem po​wo​dów, żeby mu ufać. Wo​lał​bym, żeby nie był zwią​za​ny z tymi Or​go​ta​mi, któ​rzy mnie jak​by ad​op​to​wa​li. Przez nie​go mo​głem się zna​leźć w nie​zręcz​nej sy​tu​acji. Zo​stał wpro​wa​dzo​ny do po​ko​ju przez jed​ne​go z wie​lu słu​żą​cych. Po​pro​si​łem, by usiadł w wiel​kim wy​ście​ła​nym fo​te​lu, i za​pro​po​no​wa​łem po​ran​ny na​pój. Od​mó​wił. Nie było po nim wi​dać skrę​po​wa​nia – daw​no od​rzu​cił wsty​dli​wość, je​że​li ją kie​dy​kol​wiek po​sia​dał – ale był pe​łen re​zer​wy, trzy​mał się na dy​‐ stans. – Pierw​szy praw​dzi​wy śnieg – po​wie​dział i wi​dząc moje spoj​rze​nie na za​sło​‐ nię​te cięż​ką ko​ta​rą okno, do​dał: – Nie wy​glą​dał pan jesz​cze? Wyj​rza​łem i zo​ba​czy​łem śnieg wi​ru​ją​cy na lek​kim wie​trze, po​kry​wa​ją​cy bie​‐ lą uli​ce i da​chy. Przez noc spa​dło już kil​ka cen​ty​me​trów. Był odar​had gor, sie​‐ dem​na​sty dzień pierw​sze​go mie​sią​ca je​sie​ni. – Wcze​śnie – po​wie​dzia​łem za​fa​scy​no​wa​ny. – Prze​po​wia​da​ją ostrą zimę tego roku. Zo​sta​wi​łem ko​ta​ry od​sło​nię​te. Sza​re, roz​pro​szo​ne świa​tło zza okna pa​dło na jego ciem​ną twarz. Po​sta​rzał się. Prze​żył cięż​kie chwi​le od cza​su, kie​dy go po raz ostat​ni wi​dzia​łem w Er​hen​ran​gu, przy jego ko​min​ku w Na​roż​nym Czer​‐ wo​nym Domu. – Tu jest to, co mia​łem panu prze​ka​zać. – Po​da​łem mu owi​nię​tą w fo​lię pacz​kę pie​nię​dzy, któ​rą po​ło​ży​łem na sto​le po jego te​le​fo​nie. Po​dzię​ko​wał mi

z po​wa​gą. Po​nie​waż nie usia​dłem, po chwi​li, wciąż jesz​cze trzy​ma​jąc pa​kiet w ręku, on rów​nież się pod​niósł. Czu​łem lek​kie wy​rzu​ty su​mie​nia, ale nie zro​bi​łem nic, żeby je uspo​ko​ić. Chcia​łem go znie​chę​cić do dal​szych wi​zyt i nie​ste​ty to wy​ma​ga​ło po​ni​że​nia go​ścia. Spoj​rzał mi pro​sto w twarz. Był oczy​wi​ście niż​szy ode mnie, krót​ko​no​gi i krę​py, niż​szy na​wet niż więk​szość ko​biet z Zie​mi. A jed​nak, kie​dy na mnie pa​trzył, nie mia​łem uczu​cia, że pa​trzy na mnie z dołu. Nie od​wza​jem​ni​łem mu się spoj​rze​niem, przy​glą​da​łem się z abs​trak​cyj​nym za​in​te​re​so​wa​niem sto​‐ ją​ce​mu na sto​le ra​dio​od​bior​ni​ko​wi. – Nie na​le​ży wie​rzyć wszyst​kie​mu, co się tu​taj sły​szy przez ra​dio – rzekł mi​łym to​nem. – Tym​cza​sem wy​da​je mi się, że tu, w Misz​no​ry, bę​dzie panu po​trzeb​na in​for​ma​cja i rada. – Od​no​szę wra​że​nie, że jest tu dużo osób go​to​wych mi ich do​star​czyć. – A dużo to do​brze, co? Dzie​się​ciu bu​dzi więk​sze za​ufa​nie niż je​den. Prze​‐ pra​szam, za​po​mnia​łem, że nie po​wi​nie​nem uży​wać ję​zy​ka kar​hi​dyj​skie​go. – I da​lej mó​wił już po or​goc​ku. – Ba​ni​ci nie po​win​ni ni​g​dy uży​wać swo​je​go oj​‐ czy​ste​go ję​zy​ka, brzmi w ich ustach gorz​ko. Poza tym my​ślę, że ten ję​zyk bar​dziej przy​stoi zdraj​cy, bo spły​wa z warg jak sy​rop. Pa​nie Ai, mam pra​wo wy​ra​zić panu wdzięcz​ność. Od​dał pan przy​słu​gę mnie, a tak​że mo​je​mu sta​re​‐ mu przy​ja​cie​lo​wi i kem​me​rin​go​wi Asze Fo​re​tho​wi, dla​te​go we wła​snym i jego imie​niu sko​rzy​stam z tego pra​wa. Moje po​dzię​ko​wa​nie bę​dzie mia​ło for​mę rady. – Za​milkł i ja też się nie ode​zwa​łem. Ni​g​dy mi nie oka​zy​wał tego ro​dza​‐ ju cierp​kiej, wy​szu​ka​nej uprzej​mo​ści i nie mia​łem po​ję​cia, co to ozna​cza. – Jest pan w Misz​no​ry kimś – cią​gnął da​lej – kim nie był pan w Er​hen​ran​gu. Tam mó​wio​no, że pan jest, tu​taj będą mó​wić, że pana nie ma. Jest pan na​rzę​‐ dziem w rę​kach okre​ślo​nej frak​cji. Po​wi​nien pan uwa​żać na to, w jaki spo​sób po​zwo​li się wy​ko​rzy​sty​wać. Ra​dzę panu do​wie​dzieć się, kto jest we frak​cji prze​ciw​nej, i ni​g​dy nie dać się wy​ko​rzy​stać przez nich, bo nie zro​bią tego w do​brym celu. Umilkł. Chcia​łem za​żą​dać, żeby spre​cy​zo​wał swo​je sło​wa, ale on po​że​gnał się i wy​szedł. Sta​łem osłu​pia​ły, jak​by po​ra​żo​ny prą​dem elek​trycz​nym – nie wie​dzia​łem, co ro​bić. Ze​psuł mi na​strój po​god​ne​go sa​mo​za​do​wo​le​nia, w ja​kim ja​dłem śnia​da​nie. Pod​sze​dłem do wą​skie​go okna i wyj​rza​łem. Śnieg pa​dał te​raz mniej gę​sto. Prze​pły​wał bia​ły​mi ob​ło​ka​mi i wi​ro​wał jak płat​ki kwia​tów wi​śni z sa​dów mo​‐ jej oj​czy​zny, kie​dy wio​sen​ny wiatr wie​je wzdłuż zie​lo​nych zbo​czy Bor​lan​du, gdzie się uro​dzi​łem. Na Zie​mi, cie​płej Zie​mi, gdzie drze​wa na wio​snę okry​wa​‐ ją się kwia​ta​mi. W jed​nej chwi​li opa​dło mnie przy​gnę​bie​nie i tę​sk​no​ta za do​‐ mem. Dwa lata spę​dzi​łem na tej prze​klę​tej pla​ne​cie. Trze​cia zima za​czę​ła się, nim jesz​cze ode​szła je​sień. Dłu​gie mie​sią​ce nie​ustan​ne​go zim​na, lodu, wia​tru, desz​czu, śnie​gu z desz​czem, zim​na w do​mach, zim​na na dwo​rze, zim​na prze​‐ ni​ka​ją​ce​go do ko​ści i do szpi​ku ko​ści. I cały czas zda​ny tyl​ko na sie​bie, obcy

i izo​lo​wa​ny. Że​bym choć​by jed​ne​mu czło​wie​ko​wi mógł za​ufać… Bied​ny Gen​ly! Może się roz​pła​kać? Zo​ba​czy​łem, jak Es​tra​ven wy​cho​dzi z domu na uli​cę, ciem​na, skró​co​na per​spek​ty​wą po​stać w jed​no​staj​nej, za​cie​ra​ją​cej kon​tu​ry bie​li śnie​gu. Ro​zej​rzał się, po​pra​wił pas hie​bu (był bez płasz​cza) i ru​szył kro​‐ kiem zde​cy​do​wa​nym, zwin​nym i wdzięcz​nym, z ener​gią, któ​ra spra​wia​ła, że w tej chwi​li zda​wał się je​dy​ną żywą isto​tą w ca​łym Misz​no​ry. Od​wró​ci​łem się od okna do cie​płe​go po​ko​ju. Grzej​nik, mięk​kie fo​te​le, łóż​ko za​rzu​co​ne fu​tra​mi, dy​wa​ny, dra​pe​rie, na​rzu​ty – te luk​su​sy wy​da​ły mi się za​‐ tę​chłe i gnu​śne. Wło​ży​łem zi​mo​wy płaszcz i wy​sze​dłem na spa​cer, w po​nu​rym na​stro​ju, w po​nu​ry świat. Mia​łem tego dnia jeść obiad z re​pre​zen​tan​ta​mi Ob​sle’em, Yegey​em i in​ny​mi po​zna​ny​mi po​przed​nie​go wie​czo​ru, a tak​że mia​łem po​znać kil​ku no​wych. Wcze​sny obiad jest zwy​kle spo​ży​wa​ny przy bu​fe​cie na sto​ją​co, może aby czło​‐ wiek nie miał uczu​cia, że cały dzień sie​dzi za sto​łem. Tym ra​zem jed​nak uro​‐ czy​ście na​kry​to stół, bu​fet zaś był osza​ła​mia​ją​cy, osiem​na​ście lub dwa​dzie​ścia dań zim​nych i go​rą​cych, głów​nie z jaj sube i chle​bo​wych ja​błek. Przy bu​fe​cie, za​nim za​czę​ło obo​wią​zy​wać tabu co do roz​mów, Ob​sle rzekł do mnie, na​kła​‐ da​jąc so​bie na ta​lerz górę ja​jecz​ni​cy: – Mer​sen jest szpie​giem z Er​hen​ran​gu, a ten tam, Gaum, jest jaw​nym agen​‐ tem Sar​fu. – Po​wie​dział to to​nem swo​bod​nym, ro​ze​śmiał się, jak​bym zro​bił dow​cip​ną uwa​gę, i prze​su​nął się do pół​mi​ska z ma​ry​no​wa​ną rybą. Nie mia​łem po​ję​cia, co to jest Sarf. Kie​dy za​czę​to sia​dać do sto​łu, wszedł ja​kiś mło​dy czło​wiek i szep​nął coś go​‐ spo​da​rzo​wi przy​ję​cia, Yegey​owi, któ​ry za​raz od​wró​cił się do nas. – No​wi​ny z Kar​hi​du – po​wie​dział. – Król Ar​ga​ven uro​dził dziś rano dziec​ko, któ​re zmar​ło po go​dzi​nie. Za​pa​no​wa​ła ci​sza, po​tem pod​niósł się gwar i Gaum, przy​stoj​ny mło​dy czło​‐ wiek, pod​niósł w górę ku​fel. – Oby wszy​scy kró​lo​wie Kar​hi​du żyli tak dłu​go! – za​wo​łał. Nie​któ​rzy wy​pi​li z nim, więk​szość nie. Sia​da​ją​cy cięż​ko obok mnie tłu​sty sta​rzec w pur​pu​rze skrzy​wił się z nie​sma​kiem. – Na imię Me​sze, śmiać się ze śmier​ci dziec​ka… Roz​go​rza​ła dys​ku​sja, któ​re​go ze swo​ich sy​nów od kem​me​rin​gów Ar​ga​ven może mia​no​wać na​stęp​cą tro​nu, bo z ra​cji wie​ku nie mógł już li​czyć na po​‐ tom​ka z wła​sne​go łona, i jak dłu​go po​zo​sta​wi Tibe’a na sta​no​wi​sku re​gen​ta. Jed​ni uwa​ża​li, że re​gen​cja skoń​czy się na​tych​miast, inni wy​ra​ża​li co do tego wąt​pli​wo​ści. – A co pan są​dzi, pa​nie Ai? – spy​tał Mer​sen, któ​re​go Ob​sle zi​den​ty​fi​ko​wał jako agen​ta kar​hi​dyj​skie​go, a więc za​pew​ne jed​ne​go z lu​dzi Tibe’a. – Przy​by​‐ wa pan z Er​hen​ran​gu. Co się tam mówi w związ​ku z plot​ka​mi, że Ar​ga​ven wła​ści​wie ab​dy​ko​wał bez ogła​sza​nia tego fak​tu i prze​ka​zał sa​nie ku​zy​no​wi? – Tak, do​tar​ły do mnie te plot​ki.

– Czy są​dzi pan, że mają ja​kieś uza​sad​nie​nie? – Nie mam po​ję​cia – od​po​wie​dzia​łem i w tym mo​men​cie go​spo​darz wy​gło​sił uwa​gę o po​go​dzie, bo za​czę​to już jeść. Gdy wresz​cie służ​ba sprząt​nę​ła ta​le​rze oraz górę resz​tek pie​cze​ni i ma​ry​nat z bu​fe​tu, za​sie​dli​śmy wszy​scy za dłu​gim sto​łem i po​da​no w ma​łych na​czyn​‐ kach pa​lą​cy płyn zwa​ny, po​dob​nie jak w wie​lu in​nych miej​scach, wodą ży​cia, po czym za​czę​to mi za​da​wać py​ta​nia. Od cza​su ba​dań przez le​ka​rzy i uczo​nych w Er​hen​ran​gu nie znaj​do​wa​łem się przed gru​pą lu​dzi, któ​rzy chcie​li, że​bym od​po​wia​dał na ich py​ta​nia. Nie​‐ wie​lu Kar​hi​dyj​czy​ków, na​wet ry​ba​ków i rol​ni​ków, wśród któ​rych spę​dzi​łem pierw​sze mie​sią​ce, śpie​szy​ło za​spo​ko​ić swo​ją, czę​sto pa​lą​cą cie​ka​wość przez pro​ste za​da​wa​nie py​tań. Byli za​mknię​ci w so​bie, peł​ni re​zer​wy, nie lu​bi​li py​‐ tań i od​po​wie​dzi. Po​my​śla​łem o sta​ni​cy Other​hord, o tym, co Tkacz Faxe po​‐ wie​dział mi na te​mat od​po​wie​dzi… Na​wet eks​per​ci ogra​ni​cza​li swo​je py​ta​nia do pro​ble​mów ści​śle fi​zjo​lo​gicz​nych, ta​kich jak funk​cjo​no​wa​nie gru​czo​łów i ukła​du krą​że​nia róż​nią​ce mnie naj​bar​dziej od ge​theń​skiej nor​my. Ni​g​dy nie przy​szło im do gło​wy spy​tać na przy​kład, jak nie​prze​rwa​na sek​su​al​ność wpły​‐ wa na na​sze in​sty​tu​cje spo​łecz​ne, jak so​bie ra​dzi​my z na​szym „per​ma​nent​‐ nym kem​me​rem”. Słu​cha​li, je​że​li coś mó​wi​łem. Psy​cho​lo​go​wie chęt​nie słu​cha​‐ li o my​ślo​mo​wie, ale nikt nie zde​cy​do​wał się na po​sta​wie​nie ogól​nych py​tań po​zwa​la​ją​cych na wy​two​rze​nie so​bie peł​niej​sze​go ob​ra​zu spo​łe​czeń​stwa Zie​mi lub Eku​me​ny – może z wy​jąt​kiem Es​tra​ve​na. Tu​taj lu​dzie nie byli tak skrę​po​wa​ni wzglę​da​mi pre​sti​żu i ho​no​ru, a py​ta​nia nie ob​ra​ża​ły ani py​ta​ją​cych, ani py​ta​ne​go. Wkrót​ce jed​nak zo​rien​to​wa​łem się, że nie​któ​re py​ta​nia mia​ły za cel przy​ła​pa​nie mnie na kłam​stwie i wy​ka​za​nie, że je​stem oszu​stem. To mnie zbi​ło z tro​pu. W Kar​hi​dzie spo​ty​ka​łem się oczy​‐ wi​ście z nie​do​wiar​stwem, ale rzad​ko ze złą wolą. Tibe urzą​dził wpraw​dzie wy​myśl​ny po​kaz pod ty​tu​łem „uda​ję, że wie​rzę w tę ko​me​dię” w dniu pa​ra​dy w Er​hen​ran​gu, lecz, jak te​raz wie​dzia​łem, była to część jego gry ma​ją​cej na celu dys​kre​dy​ta​cję Es​tra​ve​na i, jak są​dzę, Tibe w głę​bi du​szy mi wie​rzył. Wi​‐ dział prze​cież mój sta​tek, mały lą​dow​nik, któ​ry spro​wa​dził mnie na po​‐ wierzch​nię pla​ne​ty, miał też po​dob​nie jak wszy​scy do​stęp do ra​por​tów in​ży​‐ nie​rów z ba​da​nia stat​ku i ans​bi​la. W Or​go​rey​nie nikt nie wi​dział stat​ku. Mógł​bym po​ka​zać im ans​bil, ale nie sta​no​wił zbyt prze​ko​nu​ją​ce​go „dzie​ła ob​‐ cych”, gdyż był tak nie​zro​zu​mia​ły, że mógł rów​nie do​brze po​twier​dzać teo​rię oszu​stwa. Sta​re pra​wo em​bar​ga kul​tu​ro​we​go za​bra​nia​ło przy​wo​zu na tym eta​pie urzą​dzeń zro​zu​mia​łych i na​da​ją​cych się do ko​pio​wa​nia, nie mia​łem więc przy so​bie nic poza stat​kiem i ans​bi​lem, pu​deł​kiem ze zdję​cia​mi, nie​wąt​‐ pli​wą oso​bli​wo​ścią mo​je​go cia​ła i nie​moż​li​wą do udo​wod​nie​nia oso​bli​wo​ścią mo​je​go umy​słu. Zdję​cia, któ​re pu​ści​łem w obieg, były oglą​da​ne z obo​jęt​nym wy​ra​zem twa​rzy, z ja​kim oglą​da się cu​dze fo​to​gra​fie ro​dzin​ne. Py​ta​niom nie było koń​ca. Ob​sle spy​tał, co to jest Eku​me​na – świat, liga świa​tów, ja​kiś kraj czy rząd?

– Hm, na każ​de z tych py​tań mógł​bym od​po​wie​dzieć „tak i nie”. Eku​me​na to ziem​skie sło​wo, w ję​zy​ku po​wszech​nym na​zy​wa się ją Wspól​nym Go​spo​dar​‐ stwem, kar​hi​dyj​skim od​po​wied​ni​kiem by​ło​by ogni​sko. Co do or​goc​kie​go, to nie je​stem pe​wien, za sła​bo jesz​cze znam wasz ję​zyk. Wspól​no​ta chy​ba nie, choć nie​wąt​pli​wie ist​nie​ją po​do​bień​stwa mię​dzy rzą​dem Wspól​no​ty a Eku​me​‐ ną. Ale Eku​me​na w za​sa​dzie nie jest rzą​dem. Była to pró​ba po​łą​cze​nia mi​sty​‐ ki z po​li​ty​ką i jako taka mu​sia​ła być ska​za​na na nie​po​wo​dze​nie. Ale ta klę​ska przy​nio​sła ludz​ko​ści wię​cej do​bra niż po​wo​dze​nie po​przed​nich prób. Jest to spo​łe​czeń​stwo i ma, przy​naj​mniej po​ten​cjal​nie, wła​sną kul​tu​rę. Jest to for​ma kształ​ce​nia, z pew​ne​go punk​tu wi​dze​nia jest to wiel​ka szko​ła, na​praw​dę wiel​‐ ka. Jej pod​sta​wą są dą​że​nia do wy​mia​ny in​for​ma​cji i współ​pra​cy, i dla​te​go z in​ne​go punk​tu wi​dze​nia jest to liga czy też unia świa​tów, po​sia​da​ją​ca pew​ne ce​chy kon​wen​cjo​nal​nej, scen​tra​li​zo​wa​nej or​ga​ni​za​cji. I ten wła​śnie ostat​ni aspekt Eku​me​ny re​pre​zen​tu​ję. Eku​me​na jako or​ga​nizm po​li​tycz​ny dzia​ła po​‐ przez ko​or​dy​na​cję, a nie przez na​ka​zy, nie wy​mu​sza praw, do de​cy​zji do​cho​‐ dzi dro​gą kom​pro​mi​sów i po​ro​zu​mień. Jako or​ga​nizm eko​no​micz​ny Eku​me​na jest nie​zwy​kle ak​tyw​na. Nad​zo​ru​je wy​mia​nę mię​dzy​świa​to​wą, utrzy​mu​je rów​no​wa​gę han​dlo​wą mię​dzy osiem​dzie​się​cio​ma świa​ta​mi. Osiem​dzie​się​cio​‐ ma czte​re​ma ści​śle mó​wiąc, je​że​li Ge​then do​łą​czy do Eku​me​ny… – Co to zna​czy, że nie wy​mu​sza praw? – spy​tał Slo​se. – Eku​me​na nie ma żad​nych praw. Pań​stwa człon​kow​skie mają wła​sne pra​‐ wa, a kie​dy za​cho​dzi mię​dzy nimi kon​flikt, Eku​me​na po​śred​ni​czy, sta​ra się prze​pro​wa​dzić praw​ną lub etycz​ną zmia​nę przez uzgod​nie​nie sta​no​wisk lub wy​bór jed​ne​go. Oczy​wi​ście, je​że​li Eku​me​na jako eks​pe​ry​men​tal​ny na​dor​ga​‐ nizm za​wie​dzie cał​ko​wi​cie, bę​dzie mu​sia​ła na​rzu​cać po​kój siłą, stwo​rzyć ja​kąś po​li​cję i tak da​lej. Na ra​zie jed​nak nie ma ta​kiej po​trze​by. Świa​ty cen​tral​ne na​dal do​cho​dzą do sie​bie po nisz​czy​ciel​skiej epo​ce sprzed kil​ku stu​le​ci, od​twa​‐ rza​ją utra​co​ne umie​jęt​no​ści i wie​dzę, uczą się na nowo roz​ma​wiać… – Jak mia​łem wy​tłu​ma​czyć Wiek Wro​go​ści i jego skut​ki lu​dziom, któ​rzy nie zna​ją woj​ny? – To nie​zwy​kle fa​scy​nu​ją​ce, pa​nie Ai – po​wie​dział go​spo​darz, re​pre​zen​tant Yegey, szczu​pły, zgrab​ny, ce​dzą​cy sło​wa osob​nik o by​strych oczach. – Ale nie wi​dzę, cze​go oni mogą chcieć od nas. Cho​dzi o to, że cóż ta​kie​go do​bre​go może im dać osiem​dzie​sią​ty czwar​ty świat? I to, po​wiedz​my so​bie, nie​zbyt roz​wi​‐ nię​ty, bo prze​cież nie mamy gwiezd​nych stat​ków jak wszy​scy inni. – Nikt ich nie miał do cza​su przy​by​cia lu​dzi z Hain i Ce​teń​czy​ków. A nie​któ​‐ rym świa​tom za​bra​nia​no ich bu​do​wy przez całe stu​le​cia, póki Eku​me​na nie usta​li​ła za​sad tego, co u was, jak są​dzę, na​zy​wa się wol​nym han​dlem. – Tu wszy​scy się ro​ze​śmia​li, bo była to na​zwa par​tii czy też frak​cji Yegeya. – Wol​‐ ny han​del to jest wła​śnie to, co pró​bu​ję tu za​po​cząt​ko​wać. Han​del nie tyl​ko to​wa​ra​mi, lecz tak​że wie​dzą, tech​no​lo​gią, my​ślą, fi​lo​zo​fią, sztu​ką, me​dy​cy​ną, na​uką, teo​rią… Wąt​pię, czy Ge​then kie​dy​kol​wiek bę​dzie utrzy​my​wać ja​kieś żyw​sze kon​tak​ty fi​zycz​ne z in​ny​mi świa​ta​mi. Dzie​li nas tu sie​dem​na​ście lat

świetl​nych od naj​bliż​szej pla​ne​ty Eku​me​ny, Ol​lul, krą​żą​cej wo​kół gwiaz​dy, któ​rą wy na​zy​wa​cie Asy​om​se. Do naj​dal​sze​go jest dwie​ście pięć​dzie​siąt lat świetl​nych i na​wet nie wi​dać stąd jego gwiaz​dy. Za po​mo​cą an​si​bla mo​gli​by​‐ ście roz​ma​wiać z tym świa​tem jak przez ra​dio z są​sied​nim mia​stem, ale nie są​dzę, że​by​ście kie​dyś spo​tka​li się z jego miesz​kań​ca​mi… Ten ro​dzaj han​dlu, o któ​rym mó​wię, może być bar​dzo ko​rzyst​ny, ale po​le​ga głów​nie na po​ro​zu​‐ mie​wa​niu się, nie zaś na trans​por​cie dóbr. Moje za​da​nie tu​taj po​le​ga w grun​‐ cie rze​czy na tym, żeby się do​wie​dzieć, czy pra​gnie​cie po​ro​zu​mie​wać się z resz​tą ludz​ko​ści. – „Pra​gnie​cie” – po​wtó​rzył Slo​se. – Czy mowa o Or​go​rey​nie, czy też o Ge​‐ then jako ca​ło​ści? Za​wa​ha​łem się, bo tego py​ta​nia nie ocze​ki​wa​łem. – Tu​taj i te​raz zna​czy to Or​go​reyn. Ale umo​wa nie może ni​ko​go wy​klu​czać. Je​że​li Sith albo na​ro​dy Ar​chi​pe​la​gu, albo Kar​hid ze​chcą przy​stą​pić do Eku​‐ me​ny, mają dro​gę otwar​tą. Jest to za każ​dym ra​zem spra​wa in​dy​wi​du​al​ne​go wy​bo​ru. Póź​niej z re​gu​ły na pla​ne​tach rów​nie wy​so​ko roz​wi​nię​tych jak Ge​‐ then róż​ne re​gio​ny albo na​ro​dy do​cho​dzą do wy​ło​nie​nia wspól​ne​go przed​sta​‐ wi​ciel​stwa, któ​re ko​or​dy​nu​je spra​wy pla​ne​tar​ne i sto​sun​ki z in​ny​mi świa​ta​‐ mi, co na​zy​wa się w na​szej ter​mi​no​lo​gii „lo​kal​ną sta​bil​no​ścią”. W ten spo​sób oszczę​dza się masę cza​su i pie​nię​dzy, bo dzie​li się wy​dat​ki. Gdy​by​ście po​sta​‐ no​wi​li na przy​kład zbu​do​wać wła​sny gwiaz​do​lot… – Na mle​ko Me​sze! – wy​krzyk​nął gru​by Hu​me​ry obok mnie. – Chce pan, że​‐ by​śmy wy​strze​li​li się w pust​kę? Fuj! – Na do​wód roz​ba​wie​nia i obrzy​dze​nia wy​dał z sie​bie dźwięk jak wy​so​ka nuta akor​de​onu. – A gdzie jest pań​ski sta​tek, pa​nie Ai? – spy​tał Gaum. Po​wie​dział to ci​cho, z pół​u​śmie​chem, jak​by było to coś nie​zwy​kle pod​chwy​tli​we​go i chciał, żeby to zo​sta​ło za​uwa​żo​ne. Był nad​zwy​czaj pięk​nym oka​zem isto​ty ludz​kiej we​dług każ​dych kry​te​riów dla obu płci, tak że nie mo​głem nie ga​pić się na nie​go, kie​‐ dy od​po​wia​da​łem, za​sta​na​wia​jąc się jed​no​cze​śnie, co to jest ten Sarf. – Cóż, to żad​na ta​jem​ni​ca. Mó​wio​no o tym spo​ro w kar​hi​dyj​skim ra​diu. Ra​‐ kie​ta, w któ​rej wy​lą​do​wa​łem na wy​spie Hor​den, znaj​du​je się obec​nie w Kró​‐ lew​skich Warsz​ta​tach Me​ta​lur​gicz​nych w Szko​le Rze​miosł. W każ​dym ra​zie więk​sza jej część, bo zda​je się, że róż​ni eks​per​ci za​bra​li so​bie po ka​wał​ku. – Ra​kie​ta? – zdzi​wił się Hu​me​ry, bo uży​łem or​goc​kie​go okre​śle​nia na fa​jer​‐ werk. – To zwięź​le od​da​je ro​dzaj na​pę​du ło​dzi lą​du​ją​cej. Hu​me​ry znów wy​dał dziw​ny od​głos. Gaum uśmiech​nął się i za​uwa​żył: – Za​tem nie ma pan dro​gi po​wro​tu na… no, tam, skąd pan przy​był? – Mam. Mógł​bym po​ro​zu​mieć się przez an​sibl z Ol​lul i po​pro​sić, żeby przy​‐ sła​li po mnie sta​tek. Przy​był​by tu​taj za sie​dem​na​ście lat. Mogę też po​łą​czyć się ze stat​kiem, któ​rym przy​le​cia​łem do wa​sze​go ukła​du. Jest te​raz na or​bi​cie oko​ło​sło​necz​nej i przy​le​ciał​by tu​taj za parę dni. Sen​sa​cja była wi​docz​na i sły​szal​na, na​wet Gaum nie po​tra​fił ukryć zdu​mie​‐

nia. Coś się tu​taj nie zga​dza​ło. Był to je​den istot​ny fakt, z któ​rym się nie zdra​dzi​łem w Kar​hi​dzie na​wet przed Es​tra​ve​nem. Je​że​li, tak jak mi to przed​‐ sta​wio​no, Or​go​to​wie wie​dzie​li o mnie tyl​ko to, co po​sta​no​wi​li im prze​ka​zać Kar​hi​dyj​czy​cy, wów​czas po​win​na to być jed​na z wie​lu nie​spo​dzia​nek. Oka​za​ło się, że to była je​dy​na nie​spo​dzian​ka, za to wiel​ka. – Gdzie jest te​raz ten sta​tek? – spy​tał Yegey. – Krą​ży wo​kół słoń​ca, gdzieś mię​dzy Ge​then a Ku​hur​nem. – Jak się pan z nie​go tu do​stał? – Na fa​jer​wer​ku – wtrą​cił sta​ry Hu​me​ry. – Fak​tycz​nie, na ra​kie​cie. Nie lą​du​je​my gwiaz​do​lo​tem na pla​ne​cie za​lud​nio​‐ nej, do​pó​ki nie ma usta​lo​nych kon​tak​tów lub nie zo​stał za​war​ty so​jusz. Dla​te​‐ go przy​by​łem na ma​łej ło​dzi i wy​lą​do​wa​łem na wy​spie Hor​den. – Czy może się pan po​ro​zu​mieć z tym… z tym wiel​kim stat​kiem przez zwy​‐ kłe ra​dio, pa​nie Ai? – za​py​tał Ob​sle. – Tak. – Nie wspo​mnia​łem na ra​zie o ma​łym sa​te​li​cie prze​kaź​ni​ko​wym, któ​‐ re​go umie​ści​łem na or​bi​cie. Nie chcia​łem, żeby od​nie​śli wra​że​nie, że ich nie​bo jest peł​ne mo​je​go że​la​stwa. – Po​trzeb​ny był​by dość moc​ny na​daj​nik, ale prze​‐ cież ma​cie ich pod do​stat​kiem. – Za​tem mo​gli​by​śmy skon​tak​to​wać się z pań​skim stat​kiem dro​gą ra​dio​wą. – Tak, gdy​by​ście zna​li wła​ści​wy sy​gnał. Lu​dzie na po​kła​dzie znaj​du​ją się w sta​nie sta​sis lub, ina​czej mó​wiąc, hi​ber​na​cji, żeby nie mar​no​wa​li ży​cia w ocze​ki​wa​niu, aż za​ła​twię tu​taj swo​je spra​wy. Wła​ści​wy sy​gnał na wła​ści​‐ wej dłu​go​ści fali uru​cho​mi apa​ra​tu​rę, któ​ra wy​pro​wa​dzi ich ze sta​sis. Wów​‐ czas skon​tak​tu​ją się ze mną za po​mo​cą ra​dia albo an​si​bla, wy​ko​rzy​stu​jąc Ol​‐ lul jako sta​cję prze​kaź​ni​ko​wą. – Ilu ich jest? – za​py​tał ktoś z nie​po​ko​jem. – Je​de​na​stu. To wy​wo​ła​ło wes​tchnie​nie ulgi, lek​ki śmiech. Na​pię​cie nie​co ze​lża​ło. – A co się sta​nie, je​że​li pan ni​g​dy nie wy​śle sy​gna​łu? – spy​tał Ob​sle. – Zo​sta​ną obu​dze​ni au​to​ma​tycz​nie za ja​kieś czte​ry lata. – Czy wów​czas przy​by​li​by tu po pana? – Tyl​ko na moje we​zwa​nie. Po​ro​zu​mie​li​by się za po​mo​cą an​si​bla ze sta​bi​la​‐ mi na Ol​lul i na Hain. Naj​praw​do​po​dob​niej po​sta​no​wi​li​by spró​bo​wać jesz​cze raz i skie​ro​wa​li​by tu no​we​go wy​słan​ni​ka. Dru​gie​mu wy​słan​ni​ko​wi czę​sto jest ła​twiej niż pierw​sze​mu. Mniej musi wy​ja​śniać i lu​dzie chęt​niej mu wie​rzą… Ob​sle uśmiech​nął się sze​ro​ko. Więk​szość go​ści na​dal była za​my​ślo​na i peł​na re​zer​wy. Gaum kiw​nął nie​znacz​nie gło​wą w moją stro​nę, jak​by gra​tu​lo​wał mi szyb​ko​ści od​po​wie​dzi; to był gest kon​spi​ra​to​ra. Slo​se pe​łen na​pię​cia za​pa​trzył się ja​snym wzro​kiem w ja​kąś we​wnętrz​ną wi​zję, od któ​rej wró​cił do mnie. – Dla​cze​go, pa​nie Ai, ni​g​dy nie wspo​mi​nał pan o tym dru​gim stat​ku pod​czas swe​go dwu​let​nie​go po​by​tu w Kar​hi​dzie? – Skąd mo​że​my wie​dzieć, że nie wspo​mi​nał? – wtrą​cił Gaum z uśmie​chem. – Do​sko​na​le wie​my, że nie, pa​nie Gaum – od​parł Yegey rów​nież z uśmie​‐

chem. – Nie mó​wi​łem o tym – przy​zna​łem. – A dla​cze​go? Myśl o stat​ku cze​ka​ją​‐ cym tam w gó​rze może bu​dzić nie​po​kój. Są​dzę, że nie​je​den z was może to po​‐ twier​dzić. W Kar​hi​dzie ni​g​dy nie do​sze​dłem do ta​kie​go stop​nia wza​jem​ne​go za​ufa​nia z mo​imi roz​mów​ca​mi, że​bym mógł za​ry​zy​ko​wać po​ru​sze​nie spra​wy stat​ku. Wy mie​li​ście wię​cej cza​su do na​my​słu, je​ste​ście go​to​wi słu​chać mnie otwar​cie, w więk​szym gro​nie, nie je​ste​ście tak spę​ta​ni stra​chem. Zde​cy​do​wa​‐ łem się po​wie​dzieć o stat​ku, bo my​ślę, że na​de​szła po temu chwi​la, a Or​go​‐ reyn jest od​po​wied​nim do tego miej​scem. – Ra​cja, pa​nie Ai, ra​cja! – rzekł Slo​se gwał​tow​nie. – W cią​gu tego mie​sią​ca po​śle pan po ten sta​tek i po​wi​ta​my go w Or​go​rey​nie jako wi​do​my znak i pie​‐ częć no​wej epo​ki. Otwo​rzą się oczy tych, któ​rzy nie chcą wi​dzieć te​raz! Tak się to cią​gnę​ło do chwi​li, kie​dy po​da​no nam ko​la​cję. Zje​dli​śmy, wy​pi​li​‐ śmy i ro​ze​szli​śmy się po do​mach. Nie wiem jak inni, ale ja, choć zmę​czo​ny, wy​sze​dłem dość za​do​wo​lo​ny. Były, oczy​wi​ście, pew​ne zna​ki ostrze​gaw​cze i nie​ja​sno​ści. Slo​se chciał zro​bić ze mnie re​li​gię. Gaum chciał zro​bić ze mnie oszu​sta. Mer​sen chciał chy​ba udo​wod​nić, że nie jest agen​tem Kar​hi​du, su​ge​‐ ru​jąc, że ja nim je​stem. Ale Ob​sle, Yegey i kil​ku in​nych dzia​ła​ło na wyż​szym po​zio​mie. Chcie​li po​ro​zu​mieć się ze sta​bi​la​mi i do​pro​wa​dzić do lą​do​wa​nia gwiaz​do​lo​tu w Or​go​rey​nie, żeby prze​ko​nać albo zmu​sić Wspól​no​tę Or​go​rey​nu do zwią​za​nia się z Eku​me​ną. Wie​rzy​li, że w ten spo​sób Or​go​reyn osią​gnie wiel​kie, dłu​go​trwa​łe w skut​kach zwy​cię​stwo pre​sti​żo​we nad Kar​hi​dem i że re​pre​zen​tan​ci, któ​rzy będą oj​ca​mi tego zwy​cię​stwa, zdo​bę​dą od​po​wied​ni pre​‐ stiż i wpły​wy w swo​im rzą​dzie. Ich frak​cja Wol​ne​go Han​dlu, mniej​szość w ło​‐ nie Wspól​no​ty Trzy​dzie​stu Trzech, prze​ciw​sta​wia​ła się kon​ty​nu​acji spo​ru o do​li​nę Si​noth, re​pre​zen​tu​jąc po​li​ty​kę kon​ser​wa​tyw​ną, nie​agre​syw​ną i nie​‐ na​cjo​na​li​stycz​ną. od dłu​gie​go już cza​su byli od​su​nię​ci od wła​dzy i li​czy​li na to, że przy pew​nym ry​zy​ku mogą ją od​zy​skać na dro​dze wska​za​nej prze​ze mnie. Da​lej ich wzrok nie się​gał, ale w fak​cie, że moja mi​sja dla nich sta​no​wi​ła śro​‐ dek, a nie cel, nie było nic złe​go. Gdy raz znaj​dą się na tej dro​dze, za​czną się orien​to​wać, do​kąd moż​na nią dojść. Na ra​zie po​mi​mo krót​ko​wzrocz​no​ści byli przy​naj​mniej re​ali​sta​mi. Ob​sle chciał prze​ko​nać po​zo​sta​łych. – Kar​hid bę​dzie się bał siły, jaką nam da ten zwią​zek, a pa​mię​taj​my, że Kar​hid za​wsze boi się wszyst​kie​go co nowe, i po​zo​sta​nie na ubo​czu. Albo rząd w Er​hen​ran​gu zbie​rze się na od​wa​gę i przy​stą​pi do Eku​me​ny jako dru​gi, po nas. W każ​dym przy​pad​ku szi​fgre​thor Kar​hi​du ucier​pi i w każ​dym przy​pad​ku my bę​dzie​my pro​wa​dzić sa​nie. Je​że​li star​czy nam mą​dro​ści, żeby wy​ko​rzy​‐ stać tę prze​wa​gę te​raz, bę​dzie to prze​wa​ga sta​ła i pew​na! – W tym mo​men​cie zwró​cił się do mnie. – Ale Eku​me​na musi chcieć nam po​móc, pa​nie Ai. Mu​si​‐ my mieć do po​ka​za​nia na​sze​mu na​ro​do​wi coś wię​cej niż tyl​ko pana, jed​ne​go czło​wie​ka zna​ne​go już w Er​hen​ran​gu. – Ro​zu​miem, pa​nie re​pre​zen​tan​cie. Chciał​by pan mieć do​bry, wi​do​wi​sko​wy

do​wód, a ja chciał​bym go przed​sta​wić. Ale nie mogę spro​wa​dzić tu stat​ku, póki nie będę miał uza​sad​nio​nej pew​no​ści co do jego bez​pie​czeń​stwa i do​brej woli z wa​szej stro​ny. Po​trzeb​ne mi jest do tego pu​blicz​ne ogło​sze​nie zgo​dy i gwa​ran​cji wa​sze​go rzą​du, co, jak są​dzę, ozna​cza zgo​dę ca​łej rady re​pre​zen​‐ tan​tów. – To zro​zu​mia​łe – po​wie​dział Ob​sle z po​nu​rą miną. Ja​dąc do domu z Szus​gi​sem, któ​re​go udział w roz​mo​wach tego po​po​łu​dnia ogra​ni​czał się do do​bro​dusz​ne​go uśmie​chu, spy​ta​łem: – Pa​nie Szus​gis, co to jest Sarf? – Je​den z wy​dzia​łów ad​mi​ni​stra​cji we​wnętrz​nej. Zaj​mu​je się fał​szy​wy​mi do​‐ ku​men​ta​mi, nie​le​gal​ny​mi po​dró​ża​mi i zmia​ną pra​cy, fał​szer​stwa​mi oraz po​‐ dob​nym śmie​ciem. To wła​śnie zna​cze​nie sło​wa „sarf” w ulicz​nym żar​go​nie, jest to na​zwa nie​ofi​cjal​na. – Za​tem in​spek​to​rzy są agen​ta​mi Sar​fu? – Nie​któ​rzy z nich. – I po​li​cja też im pod​le​ga do pew​ne​go stop​nia? – Sfor​mu​ło​wa​łem py​ta​nie ostroż​nie i otrzy​ma​łem taką samą od​po​wiedź. – Są​dzę, że tak. Zaj​mu​ję się spra​wa​mi za​gra​nicz​ny​mi i nie mam peł​ne​go ro​‐ ze​zna​nia w struk​tu​rze ad​mi​ni​stra​cji we​wnętrz​nej. – Jest nie​wąt​pli​wie skom​pli​ko​wa​na. Czym, na przy​kład, zaj​mu​je się Wy​‐ dział Wod​ny? – Wy​co​fa​łem się z te​ma​tu Sar​fu. To, cze​go Szus​gis nie po​wie​‐ dział w tej spra​wie, mo​gło nic nie zna​czyć dla ko​goś z Hain albo dla szczę​śli​‐ we​go Czif​fe​war​czy​ka, ale ja uro​dzi​łem się na Zie​mi. Po​sia​da​nie przod​ków z prze​szło​ścią kry​mi​nal​ną ma swo​je do​bre stro​ny. Po dziad​ku pod​pa​la​czu moż​na odzie​dzi​czyć nos czu​ły na dym. Zna​le​zie​nie na Ge​then rzą​dów tak przy​po​mi​na​ją​cych daw​ną hi​sto​rię Zie​mi było za​baw​ne i fa​scy​nu​ją​ce. Mo​nar​chia i au​ten​tycz​na, roz​ro​śnię​ta biu​ro​kra​‐ cja. To dru​gie było rów​nie fa​scy​nu​ją​ce, ale mniej za​baw​ne. Dziw​ne, że w wy​‐ żej roz​wi​nię​tym spo​łe​czeń​stwie po​brzmie​wa​ły bar​dziej po​nu​re tony. Za​tem Gaum, któ​ry chciał, że​bym wy​szedł na kłam​cę, był agen​tem taj​nej po​li​cji Or​go​rey​nu. Czy zda​wał so​bie spra​wę, że Ob​sle wie, kim on jest? Za​‐ pew​ne tak. Czy był więc pro​wo​ka​to​rem? Czy dzia​łał ofi​cjal​nie po stro​nie frak​‐ cji Ob​sle’a, czy prze​ciw​ko niej? Któ​ra z frak​cji w ob​rę​bie Rady Trzy​dzie​stu Trzech kon​tro​lo​wa​ła lub była kon​tro​lo​wa​na przez Sarf? Po​wi​nie​nem się w tym zo​rien​to​wać, ale może to nie być ła​twe. Moja li​nia po​stę​po​wa​nia, któ​ra przez ja​kiś czas wy​da​wa​ła się tak oczy​wi​sta i peł​na na​dziei, te​raz sta​wa​ła się rów​nie krę​ta i na​je​żo​na za​gad​ka​mi jak w Er​hen​ran​gu. Wszyst​ko szło do​brze, po​my​śla​łem, póki ze​szłe​go wie​czo​ru nie po​ja​wił się Es​tra​ven przy mnie ni​‐ czym cień. – Ja​kie sta​no​wi​sko zaj​mu​je tu​taj, w Misz​no​ry, ksią​żę Es​tra​ven? – spy​ta​łem Szus​gi​sa, któ​ry jak​by w pół​śnie opadł na opar​cie bez​sze​lest​nie ja​dą​ce​go sa​mo​‐ cho​du. – Es​tra​ven? Tu​taj na​zy​wa się Harth. My nie uży​wa​my ty​tu​łów, od​rzu​ci​li​‐

śmy je wraz z na​sta​niem No​wej Epo​ki. Zda​je się, że jest pod​wład​nym re​pre​‐ zen​tan​ta Yegeya. – Miesz​ka u nie​go? – Chy​ba tak. Chcia​łem po​wie​dzieć, że to dziw​ne, iż był ze​szłe​go wie​czo​ru u Slo​se’a, a nie był dziś na przy​ję​ciu u Yegeya, ale uświa​do​mi​łem so​bie, że w świe​tle na​szej krót​kiej po​ran​nej roz​mo​wy nie wy​da​wa​ło się to ta​kie dziw​ne. Ale sama myśl, że ce​lo​wo trzy​ma się ode mnie z da​le​ka, bu​dzi​ła nie​po​kój. – Zna​le​zio​no go – mó​wił Szus​gis, prze​miesz​cza​jąc swo​je sze​ro​kie bio​dra na wy​ście​ła​nym sie​dze​niu – w fa​bry​ce kle​ju, kon​serw ryb​nych czy w ja​kimś ta​‐ kim miej​scu i wy​cią​gnię​to z rynsz​to​ka. Zro​bi​li to lu​dzie z frak​cji Wol​ne​go Han​dlu. Oczy​wi​ście po​mógł im swe​go cza​su jako pre​mier i czło​nek ky​or​re​my, i te​raz mu się od​wdzię​cza​ją. Głów​nie ro​bią to, jak my​ślę, żeby do​ku​czyć Mer​‐ se​no​wi. Cha, cha! Mer​sen jest szpie​giem Tibe’a i my​śli, że nikt o tym nie wie, ale na​tu​ral​nie wszy​scy wie​dzą, a on nie może znieść wi​do​ku Har​tha, bo nie wie, czy on jest zdraj​cą, czy po​dwój​nym agen​tem, i nie może na​ra​zić na szwank swo​je​go szi​fgre​tho​ru, żeby się do​wie​dzieć. Cha, cha! – A co pan są​dzi, pani Szus​gis? – Zdraj​ca, pa​nie Ai. Czy​stej wody zdraj​ca. Sprze​dał pra​wa swo​je​go kra​ju do do​li​ny Si​noth, żeby nie do​pu​ścić Tibe’a do wła​dzy, ale noga mu się po​wi​nę​ła. Na cyc​ki Me​sze! Tu​taj spo​tka​ło​by go coś gor​sze​go niż wy​gna​nie. Kto gra prze​‐ ciw​ko wła​snej stro​nie, musi prze​grać wszyst​ko. Ale ci je​go​mo​ście dba​ją​cy tyl​‐ ko o sie​bie i wy​pra​ni z pa​trio​ty​zmu nie po​tra​fią tego zro​zu​mieć. Zresz​tą my​‐ ślę, że Harth nie dba, gdzie jest, byle tyl​ko mógł ja​koś prze​py​chać się ku wła​‐ dzy. Zro​bił w cią​gu pię​ciu mie​się​cy nie tak mało, jak pan wi​dzi. – Ow​szem, nie​ma​ło. – Pan też mu nie do​wie​rza, co? – Nie. – Cie​szę się, że to sły​szę, pa​nie Ai. Nie ro​zu​miem, dla​cze​go Yegey i Ob​sle trzy​ma​ją z tym osob​ni​kiem. Jest jaw​nym zdraj​cą dzia​ła​ją​cym dla wła​snej ko​‐ rzy​ści, któ​ry usi​łu​je cze​piać się pań​skich sań, pa​nie Ai, jak dłu​go bę​dzie to dla nie​go ko​rzyst​ne. Tak ja to wi​dzę. I nie wiem, czy po​zwo​lił​bym mu cze​piać się mo​ich sań, gdy​by mnie o to przy​szedł pro​sić! – Szus​gis sap​nął, ski​nął ener​‐ gicz​nie gło​wą na znak zgo​dy z wła​sną opi​nią i uśmiech​nął się do mnie po​ro​zu​‐ mie​waw​czym uśmie​chem lu​dzi nie​ska​zi​tel​nej pra​wo​ści. Sa​mo​chód je​chał bez​sze​lest​nie sze​ro​ki​mi, do​brze oświe​tlo​ny​mi uli​ca​mi. Po​‐ ran​ny śnieg stop​niał, zo​sta​wia​jąc tyl​ko brud​ne pry​zmy wzdłuż rynsz​to​ków, te​raz pa​dał zim​ny, drob​ny deszcz. Wiel​kie gma​chy śród​mie​ścia Misz​no​ry prze​sło​nię​te desz​czem, bu​dyn​ki rzą​do​we, szko​ły, świą​ty​nie kul​tu jo​mesz w bla​sku wy​so​kich la​tarń zda​wa​ły się top​nieć. Ich na​roż​ni​ki były nie​ostre, fron​to​ny roz​la​ne, za​ma​za​ne. Coś płyn​ne​go, nie​ma​te​rial​ne​go kry​ło się za ma​‐ syw​no​ścią tego mia​sta zbu​do​wa​ne​go z mo​no​li​tów, tego mo​no​li​tycz​ne​go pań​‐ stwa, któ​re tym sa​mym sło​wem na​zy​wa​ło część i ca​łość. A Szus​gis, mój jo​‐

wial​ny go​spo​darz, czło​wiek cięż​ki i ma​syw​ny, też miał roz​ma​za​ne kon​tu​ry, był jak​by… tro​chę nie​re​al​ny. Od chwi​li kie​dy czte​ry dni temu wy​ru​szy​łem sa​mo​cho​dem przez roz​le​głe zło​te pola Or​go​rey​nu, roz​po​czy​na​jąc swo​ją po​dróż do cen​trum Misz​no​ry, cze​‐ goś mi bra​ko​wa​ło. Tyl​ko cze​go? Czu​łem się izo​lo​wa​ny. od pew​ne​go cza​su nie od​czu​wa​łem chło​du. Po​ko​je tu​taj były przy​zwo​icie ogrze​wa​ne. od pew​ne​go cza​su je​dze​nie mi nie spra​wia​ło przy​jem​no​ści. Kuch​nia or​goc​ka była ni​ja​ka i nic w tym strasz​ne​go. Tyl​ko dla​cze​go wszy​scy lu​dzie, ja​kich tu spo​tka​łem, wszyst​ko jed​no, życz​li​wie czy wro​go do mnie uspo​so​bie​ni, też wy​da​wa​li mi się ni​ja​cy? Były wśród nich barw​ne oso​bo​wo​ści – Ob​sle, Slo​se, pięk​ny i od​ra​ża​ją​‐ cy Gaum – a jed​nak wszyst​kim cze​goś bra​ko​wa​ło, ja​kie​goś wy​mia​ru ist​nie​‐ nia, byli ja​cyś nie​prze​ko​nu​ją​cy. Nie byli cał​kiem ma​te​rial​ni. Jak​by nie rzu​ca​li cie​nia, po​my​śla​łem. Tego ro​dza​ju dość abs​trak​cyj​ne roz​wa​ża​nia są istot​nym aspek​tem mo​jej pra​cy. Bez pew​nych szcze​gól​nych uzdol​nień nie miał​bym szans na zo​sta​nie mo​bi​lem, po​tem prze​sze​dłem for​mal​ne prze​szko​le​nie w tym kie​run​ku na Hain, gdzie na​da​ją temu dum​nie brzmią​cy ty​tuł „my​śle​nia da​le​ko​sięż​ne​go”. Cho​dzi w nim o coś, co moż​na by okre​ślić jako in​tu​icyj​ny ogląd pew​nej mo​ral​‐ nej ca​ło​ści, i jego wy​ni​kiem nie jest ze​staw ra​cjo​nal​nych sym​bo​li, lecz me​ta​fo​‐ ra. Ni​g​dy nie wy​róż​nia​łem się w tym „my​śle​niu da​le​ko​sięż​nym”, a tego dnia szcze​gól​nie swo​im prze​czu​ciom nie ufa​łem, bo by​łem bar​dzo zmę​czo​ny. Gdy tyl​ko zna​la​złem się z po​wro​tem w swo​ich apar​ta​men​tach, na​tych​miast po​szu​‐ ka​łem ulgi pod go​rą​cym na​try​skiem. Ale na​wet tam to​wa​rzy​szył mi nie​ja​sny nie​po​kój, jak​by go​rą​ca woda też nie była cał​kiem re​al​na i jak​by nie moż​na było na niej po​le​gać.

11

Mo​no​lo​gi w Misz​no​ry Misz​no​ry. Streth su​smy. Nie je​stem opty​mi​stą, cho​ciaż wszyst​kie wy​da​rze​‐ nia dają pod​sta​wy do na​dziei. Ob​sle tar​gu​je się i han​dry​czy z re​pre​zen​tan​ta​‐ mi, Yegey sto​su​je po​chleb​stwa, Slo​se na​wra​ca i siła ich zwo​len​ni​ków ro​śnie. Są zręcz​ny​mi po​li​ty​ka​mi i pew​nie kie​ru​ją swo​ją frak​cją. Tyl​ko sied​miu z Trzy​dzie​stu Trzech to pew​ni zwo​len​ni​cy Wol​ne​go Han​dlu. Co do resz​ty, Ob​‐ sle li​czy na po​par​cie dzie​się​ciu, da​ło​by mu to mi​ni​mal​ną prze​wa​gę. Je​den z nich prze​ja​wia au​ten​tycz​ne za​in​te​re​so​wa​nie wy​słan​ni​kiem. Re​pre​‐ zen​tant Ithe​pen z okrę​gu Ey​ny​en, któ​ry in​te​re​so​wał się przed​sta​wi​ciel​stwem ob​cych, gdyż z ra​mie​nia Sar​fu cen​zu​ro​wał au​dy​cje nada​wa​ne z Er​hen​ran​gu. Wy​da​je się, że ta dzia​łal​ność cią​ży mu na su​mie​niu. Za​pro​po​no​wał Ob​sle’owi, żeby Trzy​dzie​stu Trzech ogło​si​ło za​pro​sze​nie stat​ku gwiezd​ne​go nie tyl​ko w imie​niu swo​ich ro​da​ków, lecz tak​że w imie​niu Kar​hi​du, su​ge​ru​jąc Ar​ga​ve​‐ no​wi, by do​łą​czył głos Kar​hi​du do za​pro​sze​nia. Szla​chet​ny pro​jekt, któ​ry nie zo​sta​nie przy​ję​ty. Nie za​pro​szą Kar​hi​du do współ​pra​cy w żad​nej spra​wie. Lu​dzie Sar​fu w gro​nie Trzy​dzie​stu Trzech oczy​wi​ście prze​ciw​sta​wia​ją się obec​no​ści wy​słan​ni​ka i jego mi​sji. Co do tych nie​zde​cy​do​wa​nych, po​dej​rze​‐ wam, że boją się wy​słan​ni​ka po​dob​nie jak Ar​ga​ven i więk​szość dwo​ru, z tą róż​ni​cą, że Ar​ga​ven uwa​żał go za sza​leń​ca, jak on sam, ci zaś uwa​ża​ją go za kłam​cę, jak oni sami. Boją się, że da​dzą się pu​blicz​nie zła​pać na wiel​kie oszu​‐ stwo, oszu​stwo od​rzu​co​ne już przez Kar​hid, a może na​wet spre​pa​ro​wa​ne przez Kar​hid. Je​że​li wy​su​ną za​pro​sze​nie i ogło​szą je pu​blicz​nie, to gdzie bę​‐ dzie ich szi​fgre​thor, gdy gwiezd​ny sta​tek nie wy​lą​du​je? Do​praw​dy, Gen​ly Ai wy​ma​ga od nas nie​zwy​kłej ła​two​wier​no​ści. Wi​docz​nie dla nie​go nie jest ona nie​zwy​kła. Ob​sle i Yegey uwa​ża​ją, że więk​szość Trzy​dzie​stu Trzech da się prze​ko​nać i mu uwie​rzy. Nie wiem, dla​cze​go je​stem mniej​szym opty​mi​stą niż oni; może w głę​bi ser​ca nie chcę, żeby Or​go​reyn oka​zał się bar​dziej oświe​co​ny niż Kar​‐ hid, żeby pod​jął ry​zy​ko, zy​skał sła​wę i zo​sta​wił Kar​hid w cie​niu. Je​że​li jest to za​zdrość pa​trio​tycz​na, to przy​cho​dzi zbyt póź​no, bo sko​ro tyl​ko zro​zu​mia​łem, że Tibe wkrót​ce do​pro​wa​dzi do mo​jej dy​mi​sji, zro​bi​łem wszyst​ko, by wy​słan​‐ nik przy​był do Or​go​rey​nu, i już jako wy​gna​niec zro​bi​łem wszyst​ko, żeby ich

do nie​go prze​ko​nać. Dzię​ki pie​nią​dzom, któ​re przy​wiózł mi od Asze, miesz​kam znów sam, jako „jed​nost​ka”, a nie jako „oso​ba za​leż​na”. Nie cho​dzę już na ban​kie​ty, nie po​ka​‐ zu​ję się pu​blicz​nie z Ob​sle’em ani z in​ny​mi zwo​len​ni​ka​mi wy​słan​ni​ka i nie wi​dzia​łem się z sa​mym wy​słan​ni​kiem od pół mie​sią​ca, od dru​gie​go dnia jego po​by​tu w Misz​no​ry. Dał mi pie​nią​dze od Asze tak, jak się daje za​pła​tę na​jem​ne​mu mor​der​cy. Nie​czę​sto ktoś po​tra​fi mnie tak roz​gnie​wać i w od​po​wie​dzi ce​lo​wo go znie​wa​‐ ży​łem. Wie​dział, że je​stem zły, ale nie mam pew​no​ści, czy zro​zu​miał znie​wa​‐ gę; wy​da​wa​ło się, że ak​cep​tu​je moją radę mimo spo​so​bu, w jaki mu jej udzie​‐ li​łem. Zro​zu​mia​łem to, kie​dy ochło​ną​łem z gnie​wu, i za​czą​łem się za​sta​na​‐ wiać. Czy to moż​li​we, że przez cały czas w Er​hen​ran​gu szu​kał u mnie rady i nie wie​dział, jak mi to dać do zro​zu​mie​nia? Je​że​li tak, mu​siał fał​szy​wie zro​‐ zu​mieć po​ło​wę i nie zro​zu​mieć w ogó​le resz​ty z tego, co mu po​wie​dzia​łem przy moim ogni​sku w Pa​ła​cu tego wie​czo​ru po ce​re​mo​nii wmu​ro​wa​nia zwor​‐ ni​ka. Jego szi​fgre​thor jest wi​docz​nie opar​ty na czymś zu​peł​nie in​nym niż nasz i musi być zu​peł​nie ina​czej pod​trzy​my​wa​ny. Kie​dy uwa​ża​łem, że je​stem naj​bar​dziej szcze​ry i bru​tal​ny, on mógł uwa​żać, że mó​wię szcze​gól​nie męt​nie i za​wi​le. Jego głu​po​ta wy​ni​ka z nie​wie​dzy. Jego aro​gan​cja wy​ni​ka z nie​wie​dzy. Nie wie nic o nas, a my o nim. Jest nie​skoń​cze​nie obcy, a ja głu​pi, że po​zwo​li​łem, by mój cień padł na świa​tło na​dziei, któ​re on nam przy​no​si. Mu​szę po​wścią​‐ gnąć swo​ją świec​ką próż​ność. Będę się trzy​mać z dala od nie​go, bo tego so​bie nie​wąt​pli​wie ży​czy. Ma ra​cję. Wy​pę​dzo​ny kar​hi​dyj​ski zdraj​ca nie do​da​je bla​‐ sku jego spra​wie. Zgod​nie z or​goc​kim pra​wem, że każ​da „jed​nost​ka” musi być za​trud​nio​na, pra​cu​ję od ósmej do po​łu​dnia w fa​bry​ce wy​ro​bów pla​sti​ko​wych. Ła​twa pra​ca – do​glą​dam ma​szy​ny, któ​ra do​pa​so​wu​je i zgrze​wa ka​wał​ki pla​sti​ku w małe prze​zro​czy​ste pu​deł​ka. Nie wiem, do cze​go te pu​deł​ka słu​żą. Po po​łu​dniu, stwier​dziw​szy, że tę​pie​ję, pod​ją​łem ćwi​cze​nia, któ​rych na​uczy​łem się w Ro​‐ the​rer. Z za​do​wo​le​niem prze​ko​na​łem się, że nie za​tra​ci​łem umie​jęt​no​ści przy​‐ wo​ły​wa​nia siły do​the albo wcho​dze​nia w nie​trans, ale z sa​me​go nie​tran​su mam nie​wie​le po​żyt​ku, a co do umie​jęt​no​ści za​cho​wy​wa​nia bez​ru​chu i po​stu, to tak jak​bym się ich ni​g​dy nie uczył, mu​szę wszyst​ko za​czy​nać od po​cząt​ku, jak dziec​ko. Po​ści​łem przez je​den dzień, a mój żo​łą​dek krzy​czy: Ty​dzień! Mie​‐ siąc! W nocy jest te​raz mróz. Dzi​siaj sil​ny wiatr przy​niósł śnieg z desz​czem. Przez cały wie​czór my​śla​łem o Es​tre i od​głos wia​tru przy​po​mi​nał mi tam​tej​‐ sze wia​try. Na​pi​sa​łem dziś dłu​gi list do syna. Pi​sząc go, czu​łem obec​ność Are​‐ ka, tak jak​by wy​star​czy​ło od​wró​cić się, żeby go zo​ba​czyć. Po co pro​wa​dzę te za​pi​ski? Dla syna? Co mu da​dzą? Może po pro​stu pi​szę, żeby pi​sać w swo​im ję​zy​ku. Har​ha​had su​smy. W ra​diu na​dal żad​nej wzmian​ki o wy​słan​ni​ku, ani sło​wa.

Za​sta​na​wiam się, czy Gen​ly Ai do​strze​ga, że w Or​go​rey​nie, mimo roz​le​głe​go wi​docz​ne​go apa​ra​tu wła​dzy, ni​cze​go nie robi się w spo​sób jaw​ny, ni​cze​go nie mówi się na głos. Ta ma​chi​na ma​sku​je ma​chi​na​cje. Tibe chce na​uczyć Kar​hid kłam​stwa. Uczy się od Or​go​rey​nu, to do​bra szko​‐ ła. Ale my​ślę, że trud​no nam bę​dzie się tego na​uczyć, bo w ob​cho​dze​niu praw​‐ dy mamy zbyt dłu​gą prak​ty​kę. Bez po​pa​da​nia w kłam​stwo, ale i bez do​cho​‐ dze​nia do praw​dy. Wczo​raj wiel​ki wy​pad Or​go​tów za Ey. Spa​li​li spi​chle​rze w Te​kem​ber. Do​‐ kład​nie tego po​trze​bu​je Sarf i tego po​trze​bu​je Tibe. Ale do cze​go to pro​wa​dzi? Slo​se, któ​re​mu sło​wa wy​słan​ni​ka na​ło​ży​ły się na jego jo​me​szań​ski mi​sty​‐ cyzm, in​ter​pre​tu​je przy​by​cie Eku​me​ny na nasz świat jako na​dej​ście Kró​le​‐ stwa Me​sze i tra​ci z oczu nasz cel. „Mu​si​my za​koń​czyć tę ry​wa​li​za​cję z Kar​‐ hi​dem – mówi – za​nim na​dej​dzie Nowy Czło​wiek. Mu​si​my oczy​ścić na​sze ser​‐ ca na jego przyj​ście. Mu​si​my za​po​mnieć o szi​fgre​tho​rze, za​bro​nić wszel​kich ak​tów ze​msty i zjed​no​czyć się bez nie​na​wi​ści, jak bra​cia z jed​ne​go ogni​ska”. Ale jak to zro​bić, za​nim oni przy​bę​dą? Jak prze​rwać ten krąg? Guyr​ny su​smy. Slo​se stoi na cze​le ko​mi​te​tu, któ​ry za​bie​ga o za​kaz wy​sta​‐ wia​nia w tu​tej​szych pu​blicz​nych do​mach kem​me​ru ob​sce​nicz​nych sztuk; mu​‐ szą przy​po​mi​nać kar​hi​dyj​skie hu​huth. Slo​se zwal​cza je jako try​wial​ne, wul​‐ gar​ne i bluź​nier​cze. Zwal​czać coś zna​czy to coś pod​trzy​my​wać. Mó​wią tu​taj: „Wszyst​kie dro​gi pro​wa​dzą do Misz​no​ry”. Rze​czy​wi​ście, je​że​li czło​wiek sta​nie ple​ca​mi do Misz​no​ry i za​cznie się od nie​go od​da​lać, na​dal bę​‐ dzie na dro​dze do Misz​no​ry. Wal​cząc z wul​gar​no​ścią, nie​uchron​nie po​grą​ża​‐ my się w wul​gar​no​ści. Trze​ba pójść w inną stro​nę, trze​ba zna​leźć inny cel, wów​czas moż​na iść inną dro​gą. Yegey dzi​siaj w Izbie Trzy​dzie​stu Trzech: „Je​stem nie​zmien​nie prze​ciw​ny blo​ka​dzie eks​por​tu zbo​ża do Kar​hi​du i du​cho​wi ry​wa​li​za​cji, któ​ry jest jej przy​czy​ną”. Słusz​nie, ale idąc w tę stro​nę, ni​g​dy nie zej​dzie z dro​gi do Misz​‐ no​ry. Musi za​pro​po​no​wać ja​kąś al​ter​na​ty​wę. Or​go​reyn i Kar​hid mu​szą zejść z dro​gi, któ​rą po​dą​ża​ją, wszyst​ko jed​no w ja​kim kie​run​ku; mu​szą pójść gdzie in​dziej i prze​rwać krąg. Yegey, moim zda​niem, po​wi​nien mó​wić o wy​słan​ni​ku i o ni​czym wię​cej. Być ate​istą zna​czy pod​trzy​my​wać wia​rę w Boga. Jego ist​nie​nie albo nie​ist​‐ nie​nie, na płasz​czyź​nie do​wo​du kwe​stia spro​wa​dza się do tego sa​me​go. Dla​te​‐ go „do​wód” jest sło​wem nie​czę​sto uży​wa​nym przez wy​znaw​ców hand​da​ry, któ​rzy po​sta​no​wi​li nie trak​to​wać Boga jako fak​tu pod​le​ga​ją​ce​go do​wo​do​wi (lub wie​rze) i w ten spo​sób zła​ma​li krąg, wy​rwa​li się z nie​go. Zro​zu​mieć, na ja​kie py​ta​nia nie ma od​po​wie​dzi, i nie od​po​wia​dać na nie – oto umie​jęt​ność naj​po​trzeb​niej​sza w cza​sach na​pięć i ciem​no​ści. Tor​men​bod su​smy. Mój nie​po​kój na​ra​sta. Cen​tral​ny Urząd Ra​dio​wy do​tąd nie nadał ani sło​wa o wy​słan​ni​ku. Ani jed​na wia​do​mość na jego te​mat nada​na przez nas w Er​hen​ran​gu nie zo​sta​ła prze​ka​za​na tu​taj, a plot​ki wy​ni​ka​ją​ce

z nie​le​gal​ne​go od​bio​ru au​dy​cji za​gra​nicz​nych oraz opo​wie​ści kup​ców i po​dróż​‐ ni​ków nie ro​ze​szły się zbyt da​le​ko. Sarf ma peł​niej​szą kon​tro​lę nad środ​ka​mi prze​ka​zu, niż są​dzi​łem, i więk​szą, niż uwa​ża​łem za moż​li​wą. Wnio​ski są dość prze​ra​ża​ją​ce. W Kar​hi​dzie król i ky​or​re​ma mają spo​rą kon​tro​lę nad tym, co lu​dzie ro​bią, ale nie​wiel​ką nad tym, cze​go słu​cha​ją, i żad​nej nad tym, co mó​‐ wią. Tu​taj rząd może kon​tro​lo​wać nie tyl​ko czy​ny, ale i my​śli. To pew​ne, że ża​den czło​wiek nie po​wi​nien mieć ta​kiej wła​dzy nad dru​gim czło​wie​kiem. Szus​gis i inni otwar​cie po​ka​zu​ją się wszę​dzie z Gen​lym Ai. Za​sta​na​wiam się, czy on wi​dzi, że ta osten​ta​cja kry​je fakt, iż jest on ukry​wa​ny. Nikt nie wie, że on tu jest. Py​tam ko​le​gów ro​bot​ni​ków z fa​bry​ki, ale nie wie​dzą nic, my​ślą, że mó​wię o ja​kimś sza​lo​nym sek​cia​rzu jo​mesz​cie. Żad​nej in​for​ma​cji, żad​ne​go za​in​te​re​so​wa​nia, ni​cze​go, co mo​gło​by po​pchnąć jego spra​wę na​przód lub za​pew​nić mu bez​pie​czeń​stwo. Szko​da, że jest tak do nas po​dob​ny. W Er​hen​ran​gu lu​dzie czę​sto po​ka​zy​wa​li go so​bie na uli​cy, bo zna​li część praw​dy, sły​sze​li o nim i wie​dzie​li, że jest w mie​ście. Tu​taj, gdzie jego obec​ność jest trzy​ma​na w se​kre​cie, nikt na nie​go nie zwra​ca uwa​gi. Wi​dzą go za​pew​ne tak, jak i ja go zo​ba​czy​łem po raz pierw​szy: jako bar​dzo wy​so​kie​go, krzep​kie​go i ciem​ne​go mło​dzień​ca wła​śnie za​czy​na​ją​ce​go kem​mer. Ale w ze​szłym roku stu​dio​wa​łem ra​por​ty le​ka​rzy na jego te​mat. On róż​ni się od nas za​sad​ni​czo, to nie są żad​ne po​wierz​chow​ne róż​ni​ce. Trze​ba go po​znać, by zro​zu​mieć, że jest ob​cym. Dla​cze​go za​tem trzy​ma​ją go w ukry​ciu? Dla​cze​go ża​den z re​pre​zen​tan​tów nie po​sta​wi spra​wy na ostrzu noża i nie po​wie o nim w ja​kimś pu​blicz​nym wy​stą​pie​niu albo przez ra​dio? Dla​cze​go na​wet Ob​sle mil​czy? Ze stra​chu. Mój król bał się wy​słan​ni​ka; ci tu​taj boją się je​den dru​gie​go. My​ślę, że ja, cu​dzo​zie​miec, je​stem je​dy​ną oso​bą, któ​rej Ob​sle ufa. Znaj​du​je pew​ną przy​jem​ność w moim to​wa​rzy​stwie (z wza​jem​no​ścią) i kil​ka​krot​nie od​‐ rzu​cił szi​fgre​thor, otwar​cie py​ta​jąc mnie o radę. Kie​dy jed​nak go na​ma​wiam, żeby wy​stą​pił pu​blicz​nie, roz​bu​dził za​in​te​re​so​wa​nie spra​wą w celu obro​ny przed in​try​ga​mi frak​cji prze​ciw​nej, nie słu​cha mnie. – Je​że​li cała Wspól​no​ta zwró​ci oczy na wy​słan​ni​ka – mó​wi​łem – Sarf nie od​‐ wa​ży się go tknąć. Ani pana. Ob​sle wzdy​cha. – Tak, tak, ale nie mo​że​my tego zro​bić. Ra​dio, dru​ko​wa​ne wia​do​mo​ści, cza​‐ so​pi​sma na​uko​we, wszyst​ko to jest w rę​kach Sar​fu. Co mam ro​bić? Wy​gła​‐ szać prze​mó​wie​nia na ro​gach ulic jak ja​kiś fa​na​tycz​ny ka​zno​dzie​ja? – Moż​na roz​ma​wiać z ludź​mi, pusz​czać w obieg plot​ki. Mu​sia​łem ro​bić coś po​dob​ne​go ze​szłe​go roku w Er​hen​ran​gu. Niech lu​dzie za​da​ją py​ta​nia, na któ​‐ re pan ma od​po​wiedź w po​sta​ci sa​me​go wy​słan​ni​ka. – Szko​da, że nie spro​wa​dził tu​taj tego swo​je​go prze​klę​te​go stat​ku, że​by​śmy mie​li lu​dziom co po​ka​zać! Ale w tej sy​tu​acji… – On nie spro​wa​dzi stat​ku, do​pó​ki nie bę​dzie miał pew​no​ści, że dzia​ła​cie w do​brej wie​rze.

– A czy tak nie jest?! – krzyk​nął Ob​sle, na​dy​ma​jąc się jak wiel​ka ryba hob. – Czy nie po​świę​ci​łem każ​dej chwi​li ubie​głe​go mie​sią​ca na tę spra​wę? Do​bra wia​ra! Ocze​ku​je od nas, że​by​śmy wie​rzy​li we wszyst​ko, co nam opo​wia​da, ale sam nam nie wie​rzy! – A po​wi​nien? Ob​sle sa​pie i nie od​po​wia​da. Jest nie​wąt​pli​wie naj​uczciw​szym ze wszyst​kich zna​nych mi or​goc​kich po​‐ sta​ci ofi​cjal​nych. Od​ge​the​ny su​smy. Żeby zo​stać wyż​szym urzęd​ni​kiem Sar​fu, trze​ba, jak się wy​da​je, re​pre​zen​to​wać pew​ną skom​pli​ko​wa​ną for​mę głu​po​ty. Przy​kła​dem jest Gaum. Wi​dzi we mnie kar​hi​dyj​skie​go agen​ta usi​łu​ją​ce​go do​pro​wa​dzić Or​‐ go​reyn do ogrom​nej klę​ski pre​sti​żo​wej przez wcią​gnię​cie jego władz w oszu​‐ stwo z wy​słan​ni​kiem Eku​me​ny i uwa​ża, że przy​go​to​wy​wa​łem to oszu​stwo jesz​cze na sta​no​wi​sku pre​mie​ra. Bóg mi świad​kiem, że mam na gło​wie waż​‐ niej​sze spra​wy niż gra w szi​fgre​thor z szu​mo​wi​na​mi. Ale to jest pro​sta praw​‐ da, któ​rej on nie jest w sta​nie zro​zu​mieć. Te​raz, kie​dy moż​na by są​dzić, że Yegey od​su​nął mnie od sie​bie, Gaum uznał, że je​stem do ku​pie​nia, i przy​go​to​‐ wał się do trans​ak​cji w swo​im sty​lu. Śle​dził mnie albo ka​zał mnie śle​dzić i zo​‐ rien​to​wał się, że po​wi​nie​nem roz​po​cząć kem​mer w post​he albo tor​men​bod, i ze​szłe​go wie​czo​ru po​ja​wił się w peł​ni kem​me​ru, nie​wąt​pli​wie hor​mo​nal​nie przy​śpie​szo​ne​go, z za​mia​rem uwie​dze​nia mnie. Przy​pad​ko​we spo​tka​nie na uli​cy Py​ene​fen. – Harth! Nie wi​dzia​łem pana od pół mie​sią​ca! Gdzie się pan ostat​nio ukry​‐ wał? Może wy​pi​je​my po ku​flu piwa? Wy​brał pi​wiar​nię są​sia​du​ją​cą z pu​blicz​nym do​mem kem​me​ru Wspól​no​ty. Za​mó​wił nie piwo, ale wodę ży​cia. Po​sta​no​wił nie tra​cić cza​su. Po pierw​szej miar​ce po​ło​żył dłoń na mo​jej dło​ni i szep​nął: – Nie spo​tka​li​śmy się przy​pad​kiem, cze​ka​łem na cie​bie, chcia​łem być z tobą tej nocy. I na​zwał mnie po imie​niu. Nie ob​cią​łem mu ję​zy​ka, bo od​kąd opu​ści​łem Es​‐ tre, nie no​szę przy so​bie noża. Po​wie​dzia​łem mu, że po​sta​no​wi​łem po​wstrzy​‐ mać się od sto​sun​ków pod​czas wy​gna​nia. Szcze​bio​tał coś i szep​tał, trzy​ma​jąc mnie za rękę. Bar​dzo szyb​ko osią​gał peł​nię kem​me​ru jako ko​bie​ta. Gaum jest pięk​ny w kem​me​rze, bar​dzo więc li​czył na swo​ją uro​dę i siłę od​dzia​ły​wa​nia, wie​dząc, jak są​dzę, że jako hand​da​ra​ta naj​pew​niej nie sto​su​ję środ​ków an​ty​‐ kem​me​ro​wych i wbrew wszyst​kie​mu sta​rał​bym się za​cho​wać po​wścią​gli​wość bez ich po​mo​cy. Za​po​mniał, że po​gar​da dzia​ła le​piej niż wszel​kie środ​ki hor​‐ mo​nal​ne. Uwol​ni​łem się od jego do​ty​ku, któ​ry, oczy​wi​ście, dzia​łał na mnie, i po​ra​dzi​łem mu, żeby spró​bo​wał w pu​blicz​nym domu kem​me​ru tuż obok. Spoj​rzał na mnie z bu​dzą​cą li​tość nie​na​wi​ścią, bo nie​za​leż​nie od swo​ich kom​‐ bi​na​cji był w au​ten​tycz​nym kem​me​rze. Czy rze​czy​wi​ście my​ślał, że sprze​dam się tak ta​nio? Mu​siał uwa​żać, że je​‐ stem w trud​nej sy​tu​acji, co może sta​no​wić po​wód do nie​po​ko​ju.

Do dia​bła z tymi kom​bi​na​to​ra​mi. Na​praw​dę nie ma wśród nich ani jed​ne​go uczci​we​go czło​wie​ka. Od​sord​ny su​smy. Dziś po po​łu​dniu Gen​ly Ai prze​ma​wiał w Izbie Trzy​dzie​stu Trzech. Nie do​pusz​czo​no pu​blicz​no​ści i nie nada​no spra​woz​da​nia, ale póź​niej Ob​sle za​pro​sił mnie i dał mi prze​słu​chać ta​śmę. Wy​słan​nik mó​wił do​brze, z uj​mu​ją​cą szcze​ro​ścią i prze​ko​na​niem. Jest w nim na​iw​ność, któ​rą uwa​ża​‐ łem za coś ob​ce​go i głu​pie​go, ale są chwi​le, kie​dy ta po​zor​na na​iw​ność od​sła​‐ nia ogrom​ną wie​dzę i sze​ro​kość ho​ry​zon​tów, któ​re bu​dzą mój po​dziw. Prze​‐ ma​wia przez nie​go mą​dra i wiel​ko​dusz​na kul​tu​ra czer​pią​ca z mą​dro​ści głę​bo​‐ kich, sta​rych i nie​wy​obra​żal​nie róż​nych do​świad​czeń. Ale on jest mło​dy, nie​‐ cier​pli​wy i nie​do​świad​czo​ny. Stoi wy​żej od nas, wi​dzi da​lej, lecz jest tyl​ko wzro​stu czło​wie​ka. Mówi te​raz le​piej niż w Er​hen​ran​gu, pro​ściej i sub​tel​niej, na​uczył się swo​je​‐ go rze​mio​sła – jak my wszy​scy. Jego wy​stą​pie​nie było czę​sto prze​ry​wa​ne przez człon​ków frak​cji he​ge​mo​ni​‐ stycz​nej żą​da​ją​cych, żeby prze​wod​ni​czą​cy prze​rwał sza​leń​co​wi, usu​nął go z sali i wró​cił do po​rząd​ku ob​rad. Re​pre​zen​tant Yemen​bey był naj​bar​dziej krzy​kli​wy i naj​praw​do​po​dob​niej ro​bił to szcze​rze. „Chce​cie nam wci​snąć to gi​‐ czy-mi​czy?!”, ry​czał po​nad gło​wa​mi do Ob​sle’a. Pla​no​wa ob​struk​cja, sta​no​wią​‐ ca trud​no zro​zu​mia​łą część ta​śmy, była kie​ro​wa​na, jak twier​dzi Ob​sle, przez Ka​ha​ro​si​le’a. Z pa​mię​ci: Al​szel (prze​wod​ni​czą​cy): Pa​nie wy​słan​ni​ku, uwa​ża​my tę in​for​ma​cję oraz wnio​ski pa​nów Ob​sle’a, Slo​se’a, Ithe​pe​na, Yegeya i in​nych za nie​zwy​kle in​te​‐ re​su​ją​ce, da​ją​ce dużo do my​śle​nia… Chcie​li​by​śmy jed​nak mieć coś kon​kret​‐ niej​sze​go. (Śmiech). Sko​ro król Kar​hi​du trzy​ma w ukry​ciu pań​ski… po​jazd, na któ​rym pan przy​był, i nie mo​że​my go zo​ba​czyć, czy by​ło​by moż​li​we, jak to ktoś za​pro​po​no​wał, żeby pan spro​wa​dził swój… sta​tek gwiezd​ny? Czy tak się to na​zy​wa? Ai: Sta​tek gwiezd​ny to do​bra na​zwa, pa​nie prze​wod​ni​czą​cy. Al​szel: A jak wy go na​zy​wa​cie? Ai: Tech​nicz​nie jest to za​ło​go​wy mię​dzy​gwiezd​ny NA​FAL-20 typu ce​teń​skie​‐ go. Głos: Jest pan pe​wien, że to nie są sa​nie świę​te​go Pe​the​the’a? (Śmiech). Al​szel: Pro​szę o spo​kój! Tak. Gdy​by mógł pan spro​wa​dzić ten sta​tek na zie​‐ mię tu​taj, na twar​dy grunt, że tak po​wiem, by​śmy uzy​ska​li ja​kiś na​ma​cal​‐ ny… Głos: Na​ma​cal​ne ry​bie ucho! Ai: Bar​dzo chciał​bym spro​wa​dzić ten sta​tek, pa​nie Al​szel, jako do​wód i gwa​‐ ran​cję na​szej obu​stron​nej do​brej woli. Cze​kam tyl​ko na wstęp​ną pu​blicz​ną za​‐ po​wiedź tego wy​da​rze​nia. Ka​ha​ro​si​le: Czy nie wi​dzi​cie, pa​no​wie re​pre​zen​tan​ci, o co w tym wszyst​kim cho​dzi? To nie jest zwy​kły głu​pi żart. Jest to w swo​im za​mia​rze pu​blicz​ne

szy​der​stwo z na​szej ła​two​wier​no​ści, na​szej na​iw​no​ści, na​szej głu​po​ty, przy​go​‐ to​wa​ne z nie​wia​ry​god​ną bez​czel​no​ścią przez tego, któ​ry tu dziś przed nami stoi. Wie​cie, że przy​by​wa z Kar​hi​du. Wie​cie, że jest kar​hi​dyj​skim agen​tem. Wi​dzi​cie, że jest jed​nym z tych zwy​rod​nial​ców sek​su​al​nych, któ​rzy w Kar​hi​‐ dzie pod wpły​wem Ciem​ne​go Kul​tu nie są pod​da​wa​ni le​cze​niu, a cza​sem na​‐ wet są sztucz​nie pro​du​ko​wa​ni, by uczest​ni​czyć w or​giach wróż​bi​tów. A mimo to, kie​dy ten czło​wiek opo​wia​da, że przy​by​wa z prze​strze​ni ko​smicz​nej, nie​‐ któ​rzy z was za​my​ka​ją oczy, wy​łą​cza​ją ro​zum i wie​rzą. Ni​g​dy bym nie po​my​‐ ślał, że coś ta​kie​go jest moż​li​we… Itd., itd. Są​dząc po gło​sie z ta​śmy, Ai zno​sił obe​lgi i drwi​ny ze spo​ko​jem. Ob​sle mówi, że za​cho​wał się do​brze. Krę​ci​łem się przed Izbą Trzy​dzie​stu Trzech, by zo​ba​‐ czyć, jak będą wy​cho​dzić po po​sie​dze​niu. Ai był po​sęp​ny i za​my​ślo​ny. Nie bez po​wo​du. Moja bez​sil​ność jest nie​zno​śna. Pu​ści​łem w ruch tę ma​szy​nę, a te​raz nie mam żad​ne​go wpły​wu na jej bieg. Snu​ję się po uli​cach z kap​tu​rem na​cią​gnię​‐ tym na twarz, żeby ukrad​kiem spoj​rzeć na wy​słan​ni​ka. Dla tego bez​u​ży​tecz​‐ ne​go ży​cia w cie​niu od​rzu​ci​łem wła​dzę, ma​ją​tek i przy​ja​ciół. Je​steś wiel​kim głup​cem, The​rem. Dla​cze​go za​wsze mu​szę sta​wiać so​bie cele nie​osią​gal​ne? Odeps su​smy. Urzą​dze​nie nadaw​czo-od​bior​cze, któ​re Gen​ly Ai prze​ka​zał Trzy​dzie​stu Trzem na ręce Ob​sle’a, ni​ko​go nie prze​ko​na. Nie​wąt​pli​wie dzia​ła tak, jak on mówi, ale je​że​li kró​lew​ski rach​mistrz Szorst po​wie​dział je​dy​nie: „Nie ro​zu​miem za​sa​dy”, to ża​den or​goc​ki ma​te​ma​tyk ani in​ży​nier nic tu nie zwo​ju​je i tym sa​mym nic nie zo​sta​nie ani udo​wod​nio​ne, ani oba​lo​ne. Wspa​‐ nia​ły wy​nik, gdy​by ten świat był jed​ną wiel​ką sta​ni​cą hand​da​ry, ale nie​ste​ty, mu​si​my iść przed sie​bie, bru​ka​jąc dzie​wi​czy śnieg, do​wo​dząc i oba​la​jąc, py​ta​‐ jąc i od​po​wia​da​jąc. Po raz któ​ryś tłu​ma​czy​łem Ob​sle’owi, że Ai po​wi​nien nadać sy​gnał do gwiezd​ne​go stat​ku, obu​dzić za​ło​gę i skło​nić ich, by od​by​li roz​mo​wę z re​pre​‐ zen​tan​ta​mi przez ra​dio pod​łą​czo​ne do sali po​sie​dzeń Trzy​dzie​stu Trzech. Tym ra​zem Ob​sle miał go​to​wy po​wód, żeby tego nie ro​bić. – Niech pan słu​cha, dro​gi Es​tra​ven, ra​dio jest cał​ko​wi​cie w rę​kach Sar​fu, te​‐ raz już pan to wie. Na​wet ja nie mam po​ję​cia, kto z pra​cow​ni​ków jest czło​wie​‐ kiem Sar​fu. Nie​wąt​pli​wie więk​szość, bo wiem na pew​no, że ob​słu​gu​ją sta​cje prze​kaź​ni​ko​we na wszyst​kich szcze​blach, włącz​nie z tech​ni​ka​mi i kon​ser​wa​‐ to​ra​mi. Na pew​no by za​trzy​ma​li każ​dą trans​mi​sję albo, gdy​by​śmy ją usły​sze​‐ li, by​ła​by sfał​szo​wa​na. Czy wy​obra​ża pan so​bie tę sce​nę w sali po​sie​dzeń? My – „ko​smi​ci” – jako ofia​ry na​sze​go wła​sne​go oszu​stwa, słu​cha​ją​cy z za​par​tym tchem szu​mu apa​ra​tu​ry i na tym ko​niec, żad​nej od​po​wie​dzi, żad​ne​go prze​sła​‐ nia? – A nie ma​cie pie​nię​dzy, żeby za​pła​cić ja​kimś lo​jal​nym tech​ni​kom albo prze​‐ ku​pić ko​goś z ich lu​dzi? – spy​ta​łem, ale wszyst​ko na próż​no. Ob​sle boi się

o swój pre​stiż. Jego za​cho​wa​nie w sto​sun​ku do mnie już ule​gło zmia​nie. Je​że​li od​wo​ła dzi​siej​sze przy​ję​cie na cześć wy​słan​ni​ka, to zna​czy, że spra​wy sto​ją źle. Odar​had su​smy. Od​wo​łał przy​ję​cie. Dziś rano po​sze​dłem na spo​tka​nie z wy​słan​ni​kiem w czy​sto or​goc​kim sty​lu. Nie otwar​cie, w domu Szus​gi​sa, gdzie wśród służ​by musi się roić od agen​tów Sar​fu, nie mó​wiąc o sa​mym Szus​gi​sie, ale na uli​cy, niby przy​pad​ko​wo, w sty​‐ lu Gau​ma, skry​cie i ukrad​kiem. – Pa​nie Ai, czy mo​gli​by​śmy chwil​kę po​roz​ma​wiać? Obej​rzał się za​sko​czo​ny, a po​znaw​szy mnie, wy​raź​nie się prze​stra​szył. – Co to da, pa​nie Harth? – po​wie​dział po chwi​li. – Pan wie, że nie mogę po​le​‐ gać na pań​skich ra​dach… od cza​su Er​hen​ran​gu… Była w jego sło​wach szcze​rość, je​że​li nie zdol​ność prze​wi​dy​wa​nia. Choć zdol​‐ ność prze​wi​dy​wa​nia rów​nież: wie​dział, że chcę mu udzie​lić rady, a nie pro​sić go o coś, i chciał mi oszczę​dzić upo​ko​rze​nia. – Tu jest Misz​no​ry, a nie Er​hen​rang – od​po​wie​dzia​łem – ale nie​bez​pie​czeń​‐ stwo, ja​kie panu za​gra​ża, jest ta​kie samo. Niech pan prze​ko​na Ob​sle’a albo Yegeya, by po​zwo​li​li panu na kon​takt ra​dio​wy ze stat​kiem. Jego za​ło​ga, po​zo​‐ sta​jąc poza za​się​giem nie​bez​pie​czeń​stwa, bę​dzie mo​gła uwia​ry​god​nić pań​skie wy​stą​pie​nia. Je​śli pan nie zdo​ła ich prze​ko​nać, to są​dzę, że musi pan użyć wła​sne​go apa​ra​tu, an​si​bla, i ścią​gnąć tu sta​tek jak naj​szyb​ciej. Ry​zy​ko z tym zwią​za​ne bę​dzie mniej​sze niż to, na ja​kie jest pan te​raz na​ra​żo​ny, dzia​ła​jąc sa​mot​nie. – Po​sie​dze​nie re​pre​zen​tan​tów w mo​jej spra​wie było taj​ne. Skąd pan wie o mo​ich „wy​stą​pie​niach”, pa​nie Harth? – Taki mam za​wód… – Ale to nie są już pań​skie spra​wy, ksią​żę. Te​raz to spra​wa re​pre​zen​tan​tów Or​go​rey​nu. – Mó​wię panu, że pań​skie ży​cie jest w nie​bez​pie​czeń​stwie, pa​nie Ai – po​wie​‐ dzia​łem. Nic nie od​po​wie​dział, więc od​sze​dłem. Po​wi​nie​nem był po​roz​ma​wiać z nim wie​le dni temu. Te​raz już za póź​no. Strach raz jesz​cze sta​je na dro​dze jego mi​sji i mo​ich na​dziei. Nie strach przed ob​cym, nie​ziem​skim, to nie tu​taj. Ci Or​go​to​wie są zbyt głu​pi i ma​ło​dusz​ni, żeby bać się tego, co jest praw​dzi​we i nie​wy​obra​żal​nie obce. Oni nie są na​wet w sta​nie tego do​strzec. Oni pa​trzą na isto​tę z in​ne​go świa​ta i co wi​dzą? Szpie​‐ ga Kar​hi​du, zbo​czeń​ca, agen​ta, ża​ło​sny try​bik z po​li​tycz​nej ma​chi​ny, jak oni sami. Je​że​li nie ścią​gnie tego stat​ku na​tych​miast, bę​dzie za póź​no. Może już jest za póź​no. Wszyst​ko to moja wina. Za​wio​dłem cał​ko​wi​cie.

12

O cza​sie i ciem​no​ści Na​uki ar​cy​ka​pła​na Tu​hul​me, z księ​gi z ka​no​nu Jo​mesz spi​sa​nej w pół​noc​nym Or​go​rey​nie przed oko​ło 900 laty Me​sze jest Środ​kiem Cza​su. Ta chwi​la Jego ży​cia, w któ​rej zo​ba​czył rze​czy same w so​bie, zda​rzy​ła się, kie​dy żył na świe​cie lat trzy​dzie​ści, i po niej żył na świe​cie jesz​cze lat trzy​dzie​ści. Przej​rze​nie przy​pa​dło więc na śro​dek Jego ży​‐ cia. I wszyst​kie wie​ki do Przej​rze​nia były tak dłu​gie, jak licz​ne będą wszyst​‐ kie wie​ki po Przej​rze​niu, któ​re przy​pa​dło na Śro​dek Cza​su. I w tym Środ​ku nie ma cza​su prze​szłe​go ani cza​su, któ​ry przyj​dzie. Jest w nim cały czas mi​‐ nio​ny i cały czas, któ​ry przyj​dzie. Nie było go ani nie bę​dzie. On jest. Jest wszyst​kim. Nie ma rze​czy nie​wi​dzial​nych. Pe​wien ubo​gi czło​wiek z Sze​ney przy​szedł do Me​sze ze skar​gą, że nie ma je​‐ dze​nia dla dzie​ci ze swe​go łona ani ziar​na, któ​re mógł​by po​siać, bo od desz​‐ czów zgni​ło ziar​no w zie​mi i wszy​scy z jego ogni​ska przy​mie​ra​ją gło​dem. Wte​dy Me​sze po​wie​dział: „Szu​kaj w ka​mie​ni​stych po​lach tu​er​resz i wy​ko​piesz tam skarb, sre​bro i dro​gie ka​mie​nie, bo wi​dzę kró​la, któ​ry go tam za​ko​pu​je dzie​sięć ty​się​cy lat temu, kie​dy na​padł na nie​go są​sied​ni król”. Ubo​gi czło​wiek ko​pał w mo​re​nie tu​er​resz i w miej​scu, któ​re wska​zał mu Me​‐ sze, zna​lazł wiel​ki skarb sta​ro​żyt​nych dro​go​cen​no​ści. Na ich wi​dok za​krzyk​‐ nął gło​śno ze szczę​ścia, ale sto​ją​cy obok Me​sze za​pła​kał, mó​wiąc: „Wi​dzę czło​‐ wie​ka, któ​ry za​bi​ja swo​je​go bra​ta z ogni​ska dla jed​ne​go z tych szli​fo​wa​nych ka​mie​ni. Dzie​je się to za dzie​sięć ty​się​cy lat, a ko​ści za​mor​do​wa​ne​go spo​czną w tym sa​mym gro​bie, w któ​rym leży skarb. Czło​wie​ku z Sze​ney, wiem też, gdzie jest twój grób, wi​dzę cie​bie, jak w nim le​żysz”. Ży​cie każ​de​go czło​wie​ka znaj​du​je się w Środ​ku Cza​su, bo Me​sze wi​dział wszyst​kich i wszy​scy są w Jego Oku. Je​ste​śmy źre​ni​ca​mi Jego Oka. Na​sze czy​ny są Jego Wi​dze​niem, na​sze ist​nie​nie Jego Wie​dzą. W ser​cu lasu Or​nen, któ​ry ma sto staj dłu​go​ści i sto sze​ro​ko​ści, ro​sło sta​re, roz​ło​ży​ste drze​wo hem​men o stu ko​na​rach, a z każ​de​go ko​na​ru wy​ra​sta​ło sto ga​łę​zi, a na każ​dej ga​łę​zi ro​sło sto li​ści. I drze​wo w swo​jej za​ko​rze​nio​nej isto​‐ cie po​wie​dzia​ło: „Wszyst​kie moje li​ście są wi​docz​ne prócz jed​ne​go, któ​ry jest

ukry​ty w cie​niu wszyst​kich in​nych. Ten je​den liść jest wy​łącz​nie moją ta​jem​‐ ni​cą. Kto go do​strze​że w cie​niu wszyst​kich mo​ich li​ści? I kto je wszyst​kie po​li​‐ czy?”. Me​sze w swo​ich wę​drów​kach prze​cho​dził przez las Or​nen i ze​rwał ten je​den je​dy​ny liść. Każ​da kro​pla je​sien​ne​go desz​czu pada tyl​ko raz i deszcz pa​dał, pada i bę​dzie pa​dał każ​dej je​sie​ni przez wszyst​kie lata. Me​sze wi​dzi każ​dą kro​plę, któ​ra spa​dła, spa​da i spad​nie. W Oku Me​sze są wszyst​kie gwiaz​dy i ciem​no​ści po​mię​dzy gwiaz​da​mi, i wszyst​ko jest ja​sne. Od​po​wia​da​jąc na py​ta​nie pana Szorth, w chwi​li wi​dze​nia, Me​sze uj​rzał całe nie​bo jako jed​no słoń​ce. Po​nad zie​mią i po​ni​żej zie​mi cała sfe​ra nie​ba była ja​‐ sna jak po​wierzch​nia słoń​ca i ciem​no​ści nie było. Bo uj​rzał nie to, co było, i nie to, co bę​dzie, ale to, co jest. Gwiaz​dy, któ​re ucie​ka​ją, za​bie​ra​jąc swo​je świa​tło, były w Jego Oku, a z nimi całe ich świa​tło6. Ciem​ność wi​dzi tyl​ko oko śmier​tel​ne, któ​re my​śli, że wi​dzi, ale nie wi​dzi. Dla Oczu Me​sze nie ma ciem​no​ści. Dla​te​go ci, któ​rzy od​wo​łu​ją się do ciem​no​ści7, są głup​ca​mi i będą wy​plu​ci z Ust Me​sze, gdyż to, cze​go nie ma, na​zy​wa​ją Źró​dłem i Ce​lem. Nie ma ani Źró​dła, ani Celu, bo wszyst​ko jest w Środ​ku Cza​su. Tak jak wszyst​kie gwiaz​dy mogą się od​bić w kro​pli desz​czu pa​da​ją​ce​go w nocy, tak wszyst​kie gwiaz​dy od​bi​ja​ją kro​plę desz​czu. Nie ma ani ciem​no​ści, ani śmier​ci, al​bo​wiem wszyst​kie rze​czy są w świe​tle Chwi​li, a ich ko​niec i po​czą​tek są jed​‐ nym. Je​den śro​dek, jed​no spoj​rze​nie, jed​no pra​wo, jed​no świa​tło. Po​patrz te​raz w Oko Me​sze! 6 Jest to mi​stycz​ne wy​ra​że​nie jed​nej z teo​rii wy​ja​śnia​ją​cych hi​po​te​zę roz​sze​rza​ją​ce​go się wszech​świa​‐ ta, wy​su​nię​tej po raz pierw​szy przez szko​łę ma​te​ma​tycz​ną z Sith przed prze​szło czte​re​ma ty​sią​ca​mi lat i na ogół ak​cep​to​wa​nej przez póź​niej​szych ko​smo​lo​gów, mimo że wa​run​ki me​te​o ro​lo​gicz​ne na Ge​then nie po​zwa​la​ją na zdo​by​cie wie​lu da​nych ob​ser​wa​cyj​nych na jej po​par​cie. Pręd​kość roz​sze​rza​nia się (pra​wo Hub​ble’a, tu​taj pra​wo Rer​he​re​ka) może być wy​li​czo​na na pod​sta​wie ob​ser​wo​wa​nej ilo​ści świa​tła na noc​nym nie​bie. Mó​wiąc pro​sto, gdy​by wszech​świat się nie roz​sze​rzał, noc​ne nie​bo był​by cał​ko​wi​cie ciem​ne. 7 Hand​da​ra​ta.

13

W go​spo​dar​stwie Za​nie​po​ko​jo​ny na​głym po​ja​wie​niem się Es​tra​ve​na, jego zna​jo​mo​ścią mo​ich spraw oraz pa​lą​cą gwał​tow​no​ścią jego ostrze​żeń, za​trzy​ma​łem tak​sów​kę i po​‐ je​cha​łem do wy​spy Ob​sle’a, chcąc spy​tać re​pre​zen​tan​ta, skąd Es​tra​ven tyle wie i dla​cze​go wy​sko​czył ni stąd, ni zo​wąd z żą​da​niem, że​bym zro​bił do​kład​‐ nie to, co Ob​sle wczo​raj tak mi od​ra​dzał. Re​pre​zen​tan​ta nie było w domu, odźwier​ny nie wie​dział, gdzie jest ani kie​dy wró​ci. Od​wie​dzi​łem Yegeya z ta​‐ kim sa​mym skut​kiem. Pa​dał śnieg, naj​więk​szy tej je​sie​ni, i kie​row​ca nie chciał je​chać da​lej niż do domu Szus​gi​sa, bo nie miał łań​cu​chów na opo​nach. Tego wie​czo​ru nie uda​ło mi się do​dzwo​nić do Ob​sle’a, Yegeya ani do Slo​se’a. Przy obie​dzie Szus​gis wy​ja​śnił, o co cho​dzi: od​by​wa​ły się uro​czy​sto​ści re​li​gij​‐ ne ku czci świę​tych Obroń​ców Tro​nu i wy​so​cy urzęd​ni​cy Wspól​no​ty po​win​ni się na nich po​ka​zać. Wy​tłu​ma​czył mi też, bar​dzo prze​ko​nu​ją​co, za​cho​wa​nie Es​tra​ve​na, ko​goś on​giś po​tęż​ne​go, kto chwy​ta się każ​dej oka​zji, żeby wpły​nąć na lu​dzi lub wy​da​rze​nia, co​raz mniej ra​cjo​nal​nie, co​raz roz​pacz​li​wiej, w mia​‐ rę jak czu​je, że za​pa​da się w bez​sil​ną ano​ni​mo​wość. Zgo​dzi​łem się, że to wy​ja​‐ śnia​ło​by roz​go​rącz​ko​wa​nie Es​tra​ve​na, jed​nak jego ner​wo​wość udzie​li​ła się i mnie. Pod​czas dłu​gie​go i ob​fi​te​go po​sił​ku drę​czył mnie nie​okre​ślo​ny nie​po​‐ kój. Szus​gis mó​wił i mó​wił, do mnie i do licz​nych swo​ich pod​wład​nych, do​rad​‐ ców i za​usz​ni​ków, któ​rzy co wie​czór za​sia​da​li przy jego sto​le. Ni​g​dy nie wi​‐ dzia​łem go tak roz​ga​da​ne​go, tak jo​wial​ne​go. Po obie​dzie było już za póź​no, żeby wy​cho​dzić na mia​sto po raz dru​gi, zresz​tą wszy​scy re​pre​zen​tan​ci, jak po​wie​dział Szus​gis, i tak są jesz​cze na uro​czy​sto​ściach aż do pół​no​cy. W tej sy​tu​acji po​sta​no​wi​łem zre​zy​gno​wać z ko​la​cji i pójść wcze​śniej do łóż​ka. Gdzieś mię​dzy pół​no​cą a świ​tem obu​dzi​li mnie ja​cyś nie​zna​jo​mi, któ​rzy po​in​‐ for​mo​wa​li mnie, że je​stem aresz​to​wa​ny, i pod stra​żą prze​wieź​li do wię​zie​nia Kun​der​sza​den. Jest to je​den z nie​wie​lu bar​dzo sta​rych bu​dyn​ków, ja​kie po​zo​sta​ły w Misz​‐ no​ry. Wi​dzia​łem go nie​raz pod​czas wę​dró​wek po mie​ście, dłu​gi, po​nu​ry, na​je​‐ żo​ny wie​ża​mi i bu​dzą​cy nie​przy​jem​ne my​śli gmach wy​róż​niał się spo​śród mo​‐ no​ton​nych gma​szysk Wspól​no​ty. Wy​glą​da na to, czym jest, i tak się na​zy​wa. Jest wię​zie​niem. Nie jest fa​sa​dą cze​goś in​ne​go, ma​ską, pseu​do​ni​mem. Jest

czymś praw​dzi​wym, rze​czą zgod​ną ze sło​wem. Straż​ni​cy, ma​syw​ni i bar​dzo re​al​ni, prze​pro​wa​dzi​li mnie ko​ry​ta​rza​mi do ma​łe​go po​ko​ju, bar​dzo brud​ne​go i bar​dzo ja​sno oświe​tlo​ne​go. Po paru mi​nu​‐ tach wkro​czy​ła inna gru​pa straż​ni​ków eskor​tu​ją​cych oto​czo​ne​go aurą wła​dzy czło​wie​ka o su​chej twa​rzy. Ka​zał odejść wszyst​kim poza dwo​ma. Spy​ta​łem go, czy bę​dzie mi wol​no prze​słać wia​do​mość re​pre​zen​tan​to​wi Ob​sle. – Re​pre​zen​tant wie o pań​skim aresz​to​wa​niu. – Wie? – spy​ta​łem głu​pio. – Moi prze​ło​że​ni dzia​ła​ją z roz​ka​zu Trzy​dzie​stu Trzech. Zo​sta​nie pan te​raz prze​słu​cha​ny. Dwaj straż​ni​cy chwy​ci​li mnie pod ra​mio​na. Sta​wia​łem opór. – Od​po​wiem na pań​skie py​ta​nia, pro​szę mnie nie za​stra​szać! – krzyk​ną​łem gniew​nie. Czło​wiek o su​chej twa​rzy, nie zwra​ca​jąc na mnie uwa​gi, we​zwał trze​cie​go straż​ni​ka. we trzech ro​ze​bra​li mnie, przy​wią​za​li do roz​kła​da​ne​go sto​łu i dali mi za​strzyk ja​kie​goś, jak są​dzę, se​rum praw​dy. Nie wiem, jak dłu​go trwa​ło prze​słu​cha​nie ani cze​go do​ty​czy​ło, bo by​łem pod wpły​wem nar​ko​ty​ku i nic nie pa​mię​tam. Kie​dy od​zy​ska​łem przy​tom​ność, nie mia​łem po​ję​cia, ile cza​su spę​dzi​łem w Kun​der​sza​den, ale są​dząc po moim sta​nie fi​zycz​nym, czte​ry lub pięć dni. Przez ja​kiś czas po​tem nie wie​dzia​łem, jaki mamy dzień mie​sią​ca ani na​wet jaki to mie​siąc, i bar​dzo po​wo​li do​cie​ra​ło do mnie, gdzie się znaj​du​ję. By​łem w cię​ża​rów​ce, bar​dzo po​dob​nej do tej, któ​rą je​cha​łem przez Kar​gav do Rer, tyle że te​raz nie w szo​fer​ce, lecz w pu​dle. Ra​zem ze mną znaj​do​wa​ło się tu dwa​dzie​ścia do trzy​dzie​stu osób, trud​no po​wie​dzieć ile, bo nie było okien i świa​tło wpa​da​ło je​dy​nie przez szpa​rę w tyl​nych drzwiach, za​sło​nię​tych jesz​cze po​czwór​ną war​stwą sta​lo​wej siat​ki. Wi​docz​nie kie​dy od​zy​ska​łem przy​tom​ność, je​cha​li​śmy już od pew​ne​go cza​su, bo każ​dy miał już swo​je mniej wię​cej okre​ślo​ne miej​sce, a woń kału, wy​mio​cin i potu osią​gnę​ła sta​ły po​ziom. Nikt tu nie znał ni​ko​go. Nikt nie wie​dział, do​kąd nas wio​zą. Nie​wie​le roz​ma​‐ wia​no. Po raz dru​gi zo​sta​łem za​mknię​ty w ciem​no​ści z nie​skar​żą​cy​mi się na nic i na nic nie​li​czą​cy​mi miesz​kań​ca​mi Or​go​rey​nu. Zro​zu​mia​łem te​raz znak, jaki otrzy​ma​łem pod​czas mo​jej pierw​szej nocy w tym kra​ju. Zi​gno​ro​wa​łem tam​tą czar​ną piw​ni​cę i szu​ka​łem du​cha Or​go​rey​nu nad zie​mią, w świe​tle dnia. Nic dziw​ne​go, że wszyst​ko wy​da​wa​ło mi się nie​re​al​ne. Mia​łem uczu​cie, że na​sza cię​ża​rów​ka zmie​rza na wschód, i nie po​tra​fi​łem się od nie​go uwol​nić, na​wet kie​dy sta​ło się ja​sne, że je​dzie​my na za​chód, w głąb Or​go​rey​nu. Na​sze ma​gne​tycz​ne i kie​run​ko​we po​dzmy​sły na ob​cych pla​ne​tach cał​ko​wi​cie za​wo​dzą. Je​że​li in​te​lekt nie może albo nie chce zre​kom​‐ pen​so​wać ich po​my​łek, re​zul​ta​tem jest głę​bo​ka dez​orien​ta​cja, po​czu​cie, że wszyst​ko się roz​sy​pu​je. W nocy zmarł je​den z na​szej cię​ża​rów​ki. Bito go wi​docz​nie pał​ką albo ko​pa​‐ no w brzuch, gdyż zmarł na sku​tek krwo​to​ku z ust i od​by​tu. Nikt nic dla nie​‐

go nie zro​bił, zresz​tą nie moż​na mu było po​móc. We​pchnię​ty mię​dzy nas pla​‐ sti​ko​wy po​jem​nik z wodą od wie​lu go​dzin był już pu​sty. Umie​ra​ją​cy le​żał na pra​wo ode mnie. Wzią​łem jego gło​wę na ko​la​na, żeby mu uła​twić od​dy​cha​nie, i tak umarł. By​li​śmy wszy​scy nadzy, ale od​tąd mia​łem na so​bie jego krew – su​chy, sztyw​ny, bru​nat​ny strój nie​da​ją​cy cie​pła. W nocy za​pa​no​wał do​tkli​wy chłód i żeby ja​koś się ogrzać, mu​sie​li​śmy zbić się w gro​ma​dę. Nie​bosz​czyk, nie ma​jąc nic do za​ofe​ro​wa​nia, zo​stał wy​pchnię​‐ ty, wy​łą​czo​ny z gru​py. Resz​ta, cia​sno stło​czo​na, przez całą noc pod​ska​ki​wa​ła i trzę​sła się w jed​nym ryt​mie. We​wnątrz sta​lo​we​go pu​dła pa​no​wa​ły ab​so​lut​ne ciem​no​ści. Znaj​do​wa​li​śmy się na ja​kiejś wiej​skiej dro​dze i nic nie je​cha​ło za nami. Na​wet przy​ci​ska​jąc twarz do siat​ki, wi​dzia​ło się tyl​ko ciem​ność i nie​ja​‐ sno ma​ja​czą​ce zwa​ły śnie​gu. Pa​da​ją​cy śnieg, świe​żo spa​dły śnieg, sta​ry śnieg, śnieg, na któ​ry spadł deszcz, za​mar​z​nię​ty śnieg… W ję​zy​ku or​goc​kim i kar​hi​‐ dyj​skim każ​dy ma swo​ją na​zwę. W kar​hi​dyj​skim (znam go le​piej niż or​goc​ki) mają we​dług mo​je​go ra​chun​ku sześć​dzie​siąt dwa sło​wa na róż​ne ro​dza​je śnie​‐ gu w za​leż​no​ści od jego sta​nu, wie​ku, ja​ko​ści. Mam na my​śli śnieg le​żą​cy, bo jest inny ze​staw słów okre​śla​ją​cy od​mia​ny śnie​gu pa​da​ją​ce​go, inny dla lodu, dwa​dzie​ścia lub wię​cej słów okre​śla​ją​cych wspól​nie tem​pe​ra​tu​rę, siłę wia​tru i ro​dzaj opa​du. Tej nocy sta​ra​łem się ze​sta​wiać w gło​wie li​sty tych słów. Ile​‐ kroć przy​po​mnia​łem so​bie nowe okre​śle​nie, po​wta​rza​łem so​bie całą li​stę, wsta​wia​jąc je we wła​ści​we miej​sce we​dług al​fa​be​tu. Po wscho​dzie słoń​ca cię​ża​rów​ka sta​nę​ła. Lu​dzie za​czę​li krzy​czeć przez szpa​‐ rę, że mamy w środ​ku nie​bosz​czy​ka, niech go za​bie​ra​ją. Co​raz to ktoś inny pod​no​sił krzyk. Tłu​kli​śmy ra​zem pię​ścia​mi w ścia​ny i drzwi, ro​biąc tak pie​‐ kiel​ny ha​łas w sta​lo​wym pu​dle, że sami le​d​wo mo​gli​śmy wy​trzy​mać. Przez kil​ka go​dzin nic się nie dzia​ło, cię​ża​rów​ka sta​ła, nikt nie przy​cho​dził. Wresz​‐ cie na ze​wnątrz roz​le​gły się gło​sy, sa​mo​chód za​ko​ły​sał się, koła za​buk​so​wa​ły na lo​dzie i ru​szy​li​śmy da​lej. Przez szpa​rę w drzwiach moż​na było do​strzec, że jest póź​ne sło​necz​ne przed​po​łu​dnie i je​dzie​my po​śród za​le​sio​nych wzgórz. Tak je​cha​li​śmy przez na​stęp​ne trzy doby, ra​zem czte​ry, li​cząc od mo​je​go prze​bu​dze​nia. Cię​ża​rów​ka nie za​trzy​my​wa​ła się na punk​tach kon​tro​l​nych i chy​ba ani razu nie prze​je​cha​li​śmy przez znacz​niej​szą miej​sco​wość. Mie​li​śmy po​sto​je na zmia​nę kie​row​ców i ła​do​wa​nie aku​mu​la​to​rów. Były też ja​kieś inne dłuż​sze po​sto​je, któ​rych przy​czyn nie moż​na było od​gad​nąć z wnę​trza cię​ża​‐ rów​ki. Przez dwa dni sta​li​śmy od po​łu​dnia do zmro​ku, jak​by nasz po​jazd zo​‐ stał po​rzu​co​ny, po​tem ru​sza​li​śmy w nocy. Raz dzien​nie, oko​ło po​łu​dnia, przez kla​pę w drzwiach da​wa​no nam duże na​czy​nie z wodą. Było nas dwa​dzie​ścio​ro sze​ścio​ro (li​cząc nie​bosz​czy​ka), dwie trzy​nast​ki. Ge​‐ theń​czy​cy my​ślą trzy​nast​ka​mi (trzy​na​ście, dwa​dzie​ścia sześć, pięć​dzie​siąt dwa i tak da​lej), nie​wąt​pli​wie z po​wo​du dwu​dzie​sto​sze​ścio​dnio​we​go cy​klu księ​ży​co​we​go, któ​ry sta​no​wi ich nie​zmien​ny mie​siąc i od​po​wia​da ich cy​klo​wi sek​su​al​ne​mu. Tru​pa od​su​nię​to pod sta​lo​we drzwi two​rzą​ce tyl​ną ścia​nę na​‐ sze​go pu​dła, gdzie było naj​zim​niej. Sie​dzie​li​śmy, le​że​li​śmy lub ku​ca​li, każ​dy

na wła​snym miej​scu, na swo​im te​ry​to​rium, w swo​jej do​me​nie aż do nocy, kie​‐ dy chłód sta​wał się tak do​tkli​wy, że stop​nio​wo zbli​ża​li​śmy się do sie​bie i zbi​ja​‐ li​śmy w cia​sną gru​pę zaj​mu​ją​cą jed​no miej​sce, cie​płe w środ​ku, zim​ne na obrze​żach. Była i do​broć. Ja i kil​ku in​nych, jak sta​rzec z rwą​cym kasz​lem, zo​sta​li​śmy uzna​ni za mniej od​por​nych na zim​no i każ​dej nocy znaj​do​wa​li​śmy się w środ​‐ ku gru​py, tej z dwu​dzie​stu pię​ciu czę​ści zło​żo​nej ca​ło​ści, gdzie było naj​cie​plej. Nie wal​czy​li​śmy o to cie​płe miej​sce, po pro​stu znaj​do​wa​li​śmy się w nim co noc. Strasz​li​wa jest ta do​broć, któ​rej lu​dzie w naj​gor​szej sy​tu​acji nie za​tra​ca​‐ ją. Strasz​li​wa, bo kie​dy je​ste​śmy nadzy, w ciem​no​ści i na mro​zie, nic oprócz niej nie mamy. My, tacy bo​ga​ci i sil​ni, zo​sta​je​my w koń​cu z tak drob​ną mo​ne​‐ tą. Nie mo​że​my dać nic wię​cej. Mimo stło​cze​nia i tego przy​tu​la​nia się w nocy my, lu​dzie z cię​ża​rów​ki, by​li​‐ śmy so​bie da​le​cy. Jed​ni ogłu​pie​ni nar​ko​ty​ka​mi, inni może nie​do​ro​zwi​nię​ci, wszy​scy spo​nie​wie​ra​ni i za​stra​sze​ni, a jed​nak, co dziw​ne, nikt z tej dwu​‐ dziest​ki​piąt​ki nie ode​zwał się do wszyst​kich po​zo​sta​łych jako do gru​py, choć​‐ by żeby im na​wy​my​ślać. Do​broć, tak, i cier​pli​wość, ale w mil​cze​niu, za​wsze w mil​cze​niu. Ści​śnię​ci w cuch​ną​cych ciem​no​ściach na​szej wspól​nej śmier​tel​‐ no​ści nie​ustan​nie wpa​da​li​śmy na sie​bie, zde​rza​li​śmy się, dy​sze​li​śmy so​bie w twarz, łą​czy​li​śmy cie​pło na​szych ciał w je​den grzej​nik, ale po​zo​sta​wa​li​śmy so​bie obcy. Nie po​zna​łem imie​nia żad​ne​go z tych lu​dzi z cię​ża​rów​ki. Któ​re​goś dnia, chy​ba trze​cie​go, kie​dy cię​ża​rów​ka sta​ła nie​ru​cho​mo przez wie​le go​dzin i za​sta​na​wia​łem się, czy nie po​rzu​co​no nas na ja​kimś od​lu​dziu, że​by​śmy tu zde​chli, je​den z nich za​czął ze mną roz​ma​wiać. Opo​wie​dział mi dłu​gą hi​sto​rię o mły​nie na po​łu​dniu Or​go​rey​nu, gdzie pra​co​wał, i o swo​im kon​flik​cie z nad​zor​cą. Mó​wił i mó​wił ci​chym, bez​barw​nym gło​sem i co ja​kiś czas do​ty​kał mo​jej dło​ni, jak​by chciał się upew​nić, że go słu​cham. Słoń​ce prze​‐ su​wa​ło się na za​chód, my sta​li​śmy ty​łem do nie​go na po​bo​czu dro​gi. Smu​ga świa​tła prze​nik​nę​ła do środ​ka i na​gle, na​wet w koń​cu pu​dła, zro​bi​ło się wid​‐ no. Wte​dy zo​ba​czy​łem dziew​czy​nę, brud​ną, ład​ną, ogłu​pia​łą, zmę​czo​ną dziew​‐ czy​nę pa​trzą​cą na mnie z dołu, uśmie​cha​ją​cą się nie​śmia​ło w po​szu​ki​wa​niu po​cie​sze​nia. Ta mło​da isto​ta była w fa​zie kem​me​ru i cią​gnę​ło ją do mnie. To był je​dy​ny raz, kie​dy ktoś z nich chciał cze​goś ode mnie, a ja nie mo​głem tego dać. Wsta​łem i pod​sze​dłem do szcze​li​ny, jak​by pra​gnąc za​czerp​nąć po​wie​trza i wyj​rzeć, a po​tem dłu​go nie wra​ca​łem na swo​je miej​sce. Tej nocy cię​ża​rów​ka wjeż​dża​ła na dłu​gie zbo​cza, zjeż​dża​ła i znów wjeż​dża​ła. Co ja​kiś czas za​trzy​my​wa​ła się w nie​wy​ja​śnio​nym celu. Przy każ​dym po​sto​ju wo​kół sta​lo​wych ścian na​sze​go pu​dła czu​ło się lo​do​wa​tą, nie​na​ru​szo​ną ci​szę, ci​szę roz​le​głych pust​ko​wi i wy​so​ko​ści. Or​got​czyk w kem​me​rze na​dal trzy​mał się bli​sko mnie i szu​kał kon​tak​tu fi​zycz​ne​go. Sta​łem dłu​go z twa​rzą przy​ci​‐ śnię​tą do sta​lo​wej siat​ki, wdy​cha​jąc świe​że po​wie​trze, któ​re ra​ni​ło gar​dło i płu​ca jak brzy​twa. Stra​ci​łem czu​cie w rę​kach do​ty​ka​ją​cych me​ta​lu. Po chwi​‐ li zro​zu​mia​łem, że mogę je so​bie od​mro​zić. Mój od​dech utwo​rzył lo​do​wy mo​‐

stek mię​dzy mo​imi war​ga​mi a siat​ką. Mu​sia​łem zła​mać go pal​ca​mi, za​nim mo​głem się od​wró​cić. Kie​dy do​łą​czy​łem do gru​py, za​czą​łem się trząść z zim​na w spo​sób, ja​kie​go ni​g​dy do​tąd nie do​świad​czy​łem, po​dry​gu​jąc i wstrzą​sa​jąc się jak w kon​wul​sjach. Ru​szy​li​śmy. Od​głos sil​ni​ka i ruch stwa​rza​ły po​zór cie​pła, na​ru​sza​jąc ab​so​lut​ną, lo​dow​co​wą ci​szę, ale i tak nie mo​głem z zim​na za​snąć. Po​dej​rze​wa​łem, że je​ste​śmy na dość du​żej wy​so​ko​ści, lecz trud​no było o pew​‐ ność, bo w na​szej sy​tu​acji od​dech, puls i po​ziom ener​gii nie sta​no​wi​ły do​brych wskaź​ni​ków. Jak się do​wie​dzia​łem póź​niej, tej nocy prze​kra​cza​li​śmy pa​smo Sem​ben​sy​enu i mu​sie​li​śmy zna​leźć się na wy​so​ko​ści prze​szło sze​ściu ty​się​cy me​trów. Nie od​czu​wa​łem gło​du. Ostat​ni po​si​łek, jaki pa​mię​ta​łem, to był dłu​gi i ob​fi​ty obiad w domu Szus​gi​sa. Kar​mio​no mnie pew​nie w Kun​der​sza​den, ale tego nie pa​mię​ta​łem. Je​dze​nie wi​docz​nie nie było czę​ścią by​to​wa​nia w tym sta​lo​wym pu​dle i nie​czę​sto so​bie o nim przy​po​mi​na​łem. Pra​gnie​nie na​to​miast to​wa​rzy​‐ szy​ło nam sta​le. Raz dzien​nie na po​sto​ju otwie​ra​no kla​pę umiesz​czo​ną spe​‐ cjal​nie w tym celu w tyl​nych drzwiach. Je​den z nas wy​su​wał pla​sti​ko​we na​‐ czy​nie, któ​re wkrót​ce wra​ca​ło na​peł​nio​ne wraz z krót​kim po​wie​wem lo​do​wa​‐ te​go po​wie​trza. Nie spo​sób było roz​dzie​lić wodę mię​dzy nas. Na​czy​nie prze​‐ cho​dzi​ło z rąk do rąk i każ​dy wy​pi​jał trzy albo czte​ry do​bre łyki, za​nim wy​cią​‐ gnę​ła się po na​czy​nie na​stęp​na para rąk. Żad​na oso​ba ani gru​pa nie zaj​mo​wa​‐ ła się roz​dzie​la​niem czy pil​no​wa​niem wody. Nikt nie za​dbał o to, żeby za​cho​‐ wać ją dla kasz​lą​ce​go star​ca, któ​ry do​stał wy​so​kiej go​rącz​ki. Za​pro​po​no​wa​łem to raz i sto​ją​cy naj​bli​żej ski​nę​li gło​wa​mi, ale nic z tego nie wy​szło. Pito mniej wię​cej po rów​no, nikt nie pró​bo​wał wy​pić dużo wię​cej, niż na nie​go przy​pa​da​‐ ło, i wkrót​ce było po wo​dzie. Raz ostat​nia trój​ka spod przed​niej ścia​ny nie do​‐ sta​ła nic, na​czy​nie do​tar​ło do nich pu​ste. Na​stęp​ne​go dnia dwaj z nich za​żą​‐ da​li pierw​szeń​stwa w ko​lej​ce i uzy​ska​li je. Trze​ci le​żał sku​lo​ny w przed​nim rogu i nikt się nie za​trosz​czył, żeby do​stał swój przy​dział. Dla​cze​go ja nie pró​‐ bo​wa​łem? Nie wiem. Był to nasz czwar​ty dzień w cię​ża​rów​ce. Gdy​by mnie po​‐ mi​nię​to, nie wiem, czy zdo​był​bym się na wy​si​łek, by się upo​mnieć o swo​je. Zda​wa​łem so​bie spra​wę z pra​gnie​nia i cier​pie​nia za​rów​no tego cho​re​go, jak i po​zo​sta​łych, w tym sa​mym stop​niu, w ja​kim od​czu​wa​łem wła​sne cier​pie​nie. Ale nie mo​głem zro​bić nic, żeby ulżyć czy​je​muś cier​pie​niu, i dla​te​go bier​nie je ak​cep​to​wa​łem, tak jak wszy​scy. Wiem, że lu​dzie mogą za​cho​wy​wać się bar​dzo róż​nie w tych sa​mych wa​run​‐ kach. Tu​taj mia​łem przed sobą Or​go​tów, lu​dzi ćwi​czo​nych od dzie​ciń​stwa w dys​cy​pli​nie współ​pra​cy, po​słu​szeń​stwa, pod​po​rząd​ko​wa​nia ce​lo​wi gru​po​we​‐ mu wy​zna​czo​ne​mu z góry. Osła​bio​no w nich nie​za​leż​ność i zdol​ność do po​dej​‐ mo​wa​nia de​cy​zji. Nie po​tra​fi​li się zło​ścić. Two​rzy​li ca​łość, ja z nimi też. To po​‐ czu​cie wspól​no​ty było uciecz​ką i praw​dzi​wą po​cie​chą w nocy, ta ca​łość sku​lo​‐ nej gru​py, w któ​rej każ​dy czer​pał ży​cie z bli​sko​ści in​nych. Ale nie mie​li jed​ne​‐ go przed​sta​wi​cie​la, ca​łość była bier​na, bez​gło​wa. Lu​dzie, któ​rych wolę za​har​to​wa​no by ostrzej, mo​gli​by za​cho​wać się dużo le​‐

piej: może by​ło​by wię​cej roz​mów, wodę dzie​lo​no by spra​wie​dli​wiej, le​piej opie​‐ ko​wa​no by się cho​ry​mi, pa​no​wał​by lep​szy duch. Nie wiem. Wiem tyl​ko, jak było w cię​ża​rów​ce. Na pią​ty dzień rano, je​że​li się nie mylę, cię​ża​rów​ka sta​nę​ła. Usły​sze​li​śmy z ze​wnątrz roz​mo​wy i na​wo​ły​wa​nia. Wkrót​ce sta​lo​we drzwi z hu​kiem otwar​‐ ły się na oścież. Je​den za dru​gim do​wle​kli​śmy się do tego otwar​te​go boku sta​lo​we​go pu​dła, nie​któ​rzy na czwo​ra​kach, i ze​ska​ki​wa​li​śmy albo osu​wa​li​śmy się na zie​mię. Dwa​dzie​ścio​ro czwo​ro z nas. Dwa tru​py, sta​ry i nowy, tego, któ​ry przez dwa dni nie do​stał pić, mu​sia​no wy​wlec na ze​wnątrz. Było zim​no, tak zim​no i tak ośle​pia​ją​co bia​ło od bla​sku słoń​ca na śnie​gu, że po opusz​cze​niu na​sze​go smro​dli​we​go schro​nu nie​któ​rzy z nas pła​ka​li. Sta​li​‐ śmy zbi​ci w gro​mad​kę obok wiel​kiej cię​ża​rów​ki, wszy​scy nadzy i cuch​ną​cy, na​sza mała ca​łość, na​sza noc​na jed​ność wy​sta​wio​na na ja​sne, okrut​ne świa​tło dzien​ne. Na​szą gro​mad​kę roz​bi​to, ka​za​no nam utwo​rzyć sze​reg i zo​sta​li​śmy za​pro​wa​dze​ni do od​le​głe​go o kil​ka​set me​trów bu​dyn​ku. Me​ta​lo​we ścia​ny i po​‐ kry​ty śnie​giem dach, śnież​na rów​ni​na wo​kół nas, wiel​kie pa​smo gór, nad któ​‐ rym wscho​dzi​ło słoń​ce, i roz​le​gła prze​strzeń nie​ba – wszyst​ko zda​wa​ło się drżeć i mie​nić od nad​mia​ru świa​tła. Usta​wio​no nas w ko​lej​ce do my​cia przy wiel​kim ko​ry​cie w ba​ra​ku. Wszy​scy za​czy​na​li od pi​cia wody z ko​ry​ta. Po​tem za​pro​wa​dzo​no nas do głów​ne​go bu​‐ dyn​ku, gdzie wy​da​no nam pod​ko​szul​ki, sza​re fil​co​we ko​szu​le, krót​kie spodnie, no​ga​wi​ce i fil​co​we buty. Straż​nik spraw​dzał na​sze na​zwi​ska na li​ście, kie​dy prze​cho​dzi​li​śmy po​je​dyn​czo do sto​łów​ki, gdzie wraz z set​ką in​nych sza​rych lu​dzi usie​dli​śmy za przy​śru​bo​wa​ny​mi do pod​ło​gi sto​ła​mi. Do​sta​li​śmy śnia​da​‐ nie: roz​go​to​wa​ne ziar​no i piwo. Po​tem wszyst​kich więź​niów, no​wych i sta​‐ rych, po​dzie​lo​no na gru​py po dwu​na​stu. Moja zo​sta​ła za​bra​na do tar​ta​ku, kil​‐ ka​set me​trów za głów​nym bu​dyn​kiem w ob​rę​bie ogro​dze​nia. Na ze​wnątrz ogro​dze​nia, w nie​wiel​kiej od nie​go od​le​gło​ści za​czy​nał się las cią​gną​cy się na pół​noc jak okiem się​gnąć. Pod nad​zo​rem straż​ni​ka no​si​li​śmy de​ski z tar​ta​ku i ukła​da​li​śmy je w wiel​kiej szo​pie, w któ​rej prze​cho​wy​wa​no tar​ci​cę na zimę. Nie​ła​two było cho​dzić, schy​lać się i pod​no​sić cię​ża​ry po tych dniach w cię​ża​‐ rów​ce. Nie po​zwa​la​no nam stać bez​czyn​nie, ale też i nie po​ga​nia​no nas zbyt​‐ nio. W po​ło​wie dnia wy​da​no nam po kub​ku or​szu, nie​fer​men​to​wa​ne​go na​pa​ru z ziar​na, a przed zmierz​chem do​sta​li​śmy w ba​ra​ku ja​kąś pap​kę z ja​rzy​na​mi i piwo. Na noc za​mknię​to nas w sy​pial​ni, w któ​rej przez cały czas pa​li​ło się świa​tło. Spa​li​śmy na pię​tro​wych pry​czach. Sta​rzy więź​nio​wie wal​czy​li o gór​‐ ne pry​cze, bo w gó​rze jest cie​plej. Przy drzwiach każ​dy otrzy​my​wał śpi​wór. Były szorst​kie, cięż​kie i prze​sy​co​ne cu​dzym po​tem, ale do​brze izo​lo​wa​ły od zim​na. Dla mnie były za krót​kie. Prze​cięt​ny Ge​theń​czyk mógł ła​two wejść do środ​ka z gło​wą, ale ja nie, nie mo​głem na​wet wy​cią​gnąć nóg na pry​czy. Miej​sce, gdzie się zna​leź​li​śmy, na​zy​wa​ło się Trze​cie Ochot​ni​cze Go​spo​dar​‐ stwo Agen​cji Prze​sie​dleń​czej, Wspól​no​ta Pu​le​fen. Pu​le​fen, dys​trykt trzy​dzie​‐

sty, zaj​mu​je pół​noc​no-za​chod​ni skraj na​da​ją​cej się do za​miesz​ka​nia stre​fy Or​‐ go​rey​nu mię​dzy gó​ra​mi Sem​ben​sy​en, rze​ką Esa​gel i brze​giem mo​rza. Jest to sła​bo za​lud​nio​na kra​ina bez więk​szych miast. Naj​bliż​sza miej​sco​wość, po​ło​żo​‐ na na po​łu​dnio​wy za​chód, na​zy​wa się Tu​ruf, ale ni​g​dy jej nie wi​dzia​łem. Na​‐ sze go​spo​dar​stwo le​ża​ło na skra​ju wiel​kie​go, nie​za​lud​nio​ne​go ob​sza​ru le​śne​go o na​zwie Tar​ren​peth. Tak da​le​ko na pół​no​cy nie ro​sną więk​sze drze​wa niż hem​men, se​rem czy czar​ny rat, las skła​da się z jed​ne​go ga​tun​ku drze​wa zwa​‐ ne​go tho​re, po​skrę​ca​ne​go, o wy​so​ko​ści do czte​rech me​trów, z sza​ry​mi igła​mi. Ro​dzi​me ga​tun​ki flo​ry i fau​ny na Zi​mie są nie​zwy​kle mało licz​ne. Ten las skła​dał się z ty​się​cy ki​lo​me​trów kwa​dra​to​wych pra​wie wy​łącz​nie drze​wa tho​‐ re. Na​wet przy​ro​da jest tu tro​skli​wie za​go​spo​da​ro​wa​na i choć las do​star​czał drew​na od stu​le​ci, nie było w nim miejsc spu​sto​szo​nych, kra​jo​bra​zu ścię​tych pni i ze​ro​do​wa​nych zbo​czy. Zda​wa​ło się, że każ​de drze​wo jest ze​wi​den​cjo​no​‐ wa​ne i ani jed​na dro​bi​na tro​cin nie zo​sta​je zmar​no​wa​na. Na te​re​nie go​spo​dar​‐ stwa był mały za​kład me​cha​nicz​ny i kie​dy po​go​da nie po​zwa​la​ła na wyj​ście do lasu, pra​co​wa​li​śmy w tar​ta​ku albo w tym za​kła​dzie, prze​ra​bia​jąc i pra​su​jąc ścin​ki, korę i tro​ci​ny w róż​ne kształ​ty oraz wy​do​by​wa​jąc z su​szo​nych igieł tho​re ży​wi​cę do pro​duk​cji pla​sti​ku. Pra​ca tu była praw​dzi​wą pra​cą, a nie ka​tor​gą. Gdy​by da​wa​no tro​chę wię​cej je​dze​nia i tro​chę lep​sze ubra​nie, by​ła​by na​wet przy​jem​na, ale przez więk​szość cza​su głód i zim​no nas drę​czy​ły. Straż​ni​cy rzad​ko oka​zy​wa​li bru​tal​ność, ni​g​‐ dy okru​cień​stwo. Byli ra​czej fleg​ma​tycz​ni, nie​chluj​ni, ocię​ża​li i jak na moje oko zba​bia​li, nie w sen​sie de​li​kat​no​ści i tak da​lej, wprost prze​ciw​nie, w sen​sie ja​kiejś kro​wiej ospa​ło​ści i bez​myśl​no​ści. Rów​nież wśród swo​ich współ​więź​‐ niów po raz pierw​szy na Zi​mie po​czu​łem się męż​czy​zną mię​dzy ko​bie​ta​mi lub mię​dzy eu​nu​cha​mi. Więź​niów cha​rak​te​ry​zo​wa​ła ta sama gnu​śność i po​spo​li​‐ tość. Trud​no ich było roz​róż​nić, nie​wie​le po​zo​sta​ło w nich emo​cji, roz​ma​wia​li o spra​wach try​wial​nych. Po​cząt​ko​wo są​dzi​łem, że ten brak ży​cia i in​dy​wi​du​‐ al​no​ści jest skut​kiem bra​ku po​ży​wie​nia, cie​pła i wol​no​ści, ale wkrót​ce od​kry​‐ łem, że cho​dzi o coś bar​dziej kon​kret​ne​go. Był to sku​tek środ​ka che​micz​ne​go po​da​wa​ne​go wszyst​kim więź​niom, żeby nie do​pu​ścić do kem​me​ru. Wie​dzia​łem, że ist​nie​ją środ​ki mo​gą​ce wy​eli​mi​no​wać fazę po​ten​cji sek​su​al​‐ nej w cy​klu bio​lo​gicz​nym Ge​theń​czy​ków. Sto​so​wa​no je, kie​dy wy​go​da, me​dy​‐ cy​na lub mo​ral​ność prze​ma​wia​ły za po​wścią​gli​wo​ścią. Moż​na było w ten spo​‐ sób prze​sko​czyć je​den albo kil​ka okre​sów kem​me​ru bez skut​ków ne​ga​tyw​‐ nych. Do​bro​wol​ne sto​so​wa​nie ta​kich środ​ków było po​wszech​nie ak​cep​to​wa​ne, ale nie przy​szło mi na myśl, że moż​na je sto​so​wać przy​mu​so​wo. Ist​nia​ły ku temu po​wo​dy. Wię​zień w fa​zie kem​me​ru sta​no​wił​by ele​ment roz​kła​do​wy w swo​jej bry​ga​dzie. A gdy​by go zwol​nić od pra​cy, to co z nim po​‐ cząć? Zwłasz​cza gdy​by ża​den inny wię​zień nie prze​cho​dził w tym cza​sie kem​‐ me​ru, co było moż​li​we przy za​le​d​wie stu pięć​dzie​się​ciu więź​niach. Prze​by​cie kem​me​ru bez part​ne​ra jest dla Ge​theń​czy​ka nie​zwy​kle uciąż​li​we, le​piej za​‐ tem po pro​stu uwol​nić go od cier​pień, nie mar​no​wać cza​su pra​cy i kem​mer

wy​eli​mi​no​wać cał​ko​wi​cie. Więc go wy​eli​mi​no​wa​no. Więź​nio​wie, któ​rzy spę​dzi​li tu wie​le lat, przy​sto​so​wa​li się psy​chicz​nie i do pew​ne​go stop​nia, jak są​dzę, rów​nież fi​zycz​nie do tej che​micz​nej ka​stra​cji. Byli wy​pra​ni z sek​su jak wa​ła​chy. Byli po​zba​wie​ni wsty​du i po​żą​da​nia jak anio​ły. Ale to nie jest ludz​kie, żeby nie znać wsty​du i po​żą​da​nia. Po​ciąg płcio​wy Ge​theń​czy​ków jest tak ści​śle okre​ślo​ny i ogra​ni​czo​ny przez przy​ro​dę, że spo​łe​czeń​stwo pra​wie już w te spra​wy nie in​ge​ru​je. Za​ob​ser​wo​‐ wa​łem tu mniej za​sad, mniej sub​li​ma​cji i tłu​mie​nia sek​su niż w ja​kim​kol​wiek zna​nym mi spo​łe​czeń​stwie he​te​ro​sek​su​al​nym. Po​wścią​gli​wość jest cał​kiem do​bro​wol​na, roz​wią​złość w peł​ni ak​cep​to​wa​na. Lęki i fru​stra​cje na tle sek​su​‐ al​nym są nie​zwy​kle rzad​kie. Tu​taj po raz pierw​szy ze​tkną​łem się z sy​tu​acją, w któ​rej cel spo​łecz​ny stał w sprzecz​no​ści z po​pę​dem płcio​wym. Po​nie​waż jest to eli​mi​na​cja, nie zaś tłu​mie​nie, nie wy​wo​łu​je fru​stra​cji, lecz coś na dłuż​szą metę może groź​niej​sze​go – bier​ność. Na Zi​mie nie ma owa​dów spo​łecz​nych. Ge​theń​czy​cy w od​róż​nie​niu od Zie​‐ mian nie dzie​lą swo​jej pla​ne​ty z tymi star​szy​mi spo​łe​czeń​stwa​mi, z nie​zli​czo​‐ ny​mi mia​sta​mi ma​łych bez​pł​cio​wych ro​bot​ni​ków ma​ją​cych tyl​ko je​den in​‐ stynkt – po​słu​szeń​stwa gru​pie, ca​ło​ści. Gdy​by na Zi​mie żyły mrów​ki, Ge​theń​‐ czy​cy mo​gli​by je za​cząć na​śla​do​wać daw​no temu. Ochot​ni​cze go​spo​dar​stwa są sto​sun​ko​wo świe​żym wy​na​laz​kiem ogra​ni​czo​nym do jed​ne​go kra​ju na pla​ne​‐ cie i nie​zna​nym gdzie in​dziej. Ale jest to groź​ny sy​gnał kie​run​ku, w ja​kim może pójść spo​łe​czeń​stwo tak po​dat​ne na kon​tro​lę po​pę​du płcio​we​go. W go​spo​dar​stwie Pu​le​fen by​li​śmy, jak już wspo​mnia​łem, nie​do​ży​wie​ni w sto​sun​ku do pra​cy, jaką wy​ko​ny​wa​li​śmy, a na​sza odzież, zwłasz​cza buty, była cał​ko​wi​cie nie​przy​sto​so​wa​na do wa​run​ków tu​tej​szej zimy. Straż​ni​cy, prze​waż​nie wa​run​ko​wo zwol​nie​ni więź​nio​wie, mie​li się nie​wie​le le​piej. Ce​lem tego go​spo​dar​stwa i jego re​gu​la​mi​nu było ka​ra​nie lu​dzi, a nie ich li​kwi​da​cja, i są​dzę, że po​byt tu​taj mógł​by być cał​kiem zno​śny, gdy​by nie nar​ko​ty​zo​wa​nie i prze​słu​cha​nia. Część więź​niów pod​da​wa​no ta​kim prak​ty​kom w gru​pach po kil​ku​na​stu. Re​‐ cy​to​wa​li coś w ro​dza​ju wy​zna​nia grze​chów i ka​te​chi​zmu, do​sta​wa​li za​strzyk an​ty​kem​me​ro​wy i wra​ca​li do pra​cy. In​nych więź​niów, po​li​tycz​nych, co pięć dni pod​da​wa​no prze​słu​cha​niu z za​sto​so​wa​niem nar​ko​ty​ków. Nie mam po​ję​cia, ja​kich środ​ków uży​wa​no. Nie wiem, cze​mu słu​ży​ły prze​‐ słu​cha​nia. Nie wiem, o co mnie py​ta​no. Od​zy​ski​wa​łem przy​tom​ność w sy​pial​‐ ni po kil​ku go​dzi​nach, le​żąc na pry​czy obok kil​ku in​nych więź​niów. Jed​ni bu​‐ dzi​li się, po​dob​nie jak ja, inni byli jesz​cze we wła​dzy nar​ko​ty​ku, bez​wład​ni i nie​przy​tom​ni. Kie​dy wszy​scy mo​gli​śmy już utrzy​mać się na no​gach, straż​ni​‐ cy pro​wa​dzi​li nas do pra​cy, ale po trze​cim czy czwar​tym ba​da​niu nie mo​głem się pod​nieść w ogó​le. Zo​sta​wi​li mnie i na​stęp​ne​go dnia uda​ło mi się wyjść ze swo​ją bry​ga​dą, choć jesz​cze sła​bo się czu​łem. Po na​stęp​nym ba​da​niu le​ża​łem przez dwa dni. Albo se​rum praw​dy, albo hor​mo​ny an​ty​kem​me​ro​we dzia​ła​ły tok​sycz​nie na mój sys​tem ner​wo​wy nie-Ge​theń​czy​ka i efek​ty te na​ra​sta​ły.

Pa​mię​tam, jak pla​no​wa​łem, co po​wiem in​spek​to​ro​wi przy na​stęp​nym ba​da​‐ niu. Mia​łem za​cząć od obiet​ni​cy, że od​po​wiem zgod​nie z praw​dą na wszyst​kie py​ta​nia bez nar​ko​ty​ków. A po​tem po​wie​dział​bym: „Czy nie ro​zu​mie pan, jak bez​u​ży​tecz​ne jest znać od​po​wiedź na nie​wła​ści​we py​ta​nie?”. Wte​dy in​spek​tor zmie​nił​by się w Faxe’a ze zło​tym łań​cu​chem wiesz​cza na szyi i od​był​bym z nim dłu​gą roz​mo​wę, bar​dzo przy​jem​ną, a nar​ko​tyk, kro​pla za kro​plą, wy​pu​‐ ści​li​by​śmy do po​jem​ni​ka ze spra​so​wa​nych od​pad​ków drew​na. Oczy​wi​ście kie​‐ dy wsze​dłem do po​ko​iku, w któ​rym nas prze​słu​chi​wa​no, po​moc​nik in​spek​to​ra od​cią​gnął mój koł​nierz i dał mi za​strzyk, za​nim zdo​ła​łem otwo​rzyć usta, i z tej se​sji pa​mię​tam je​dy​nie in​spek​to​ra, mło​de​go, z brud​ny​mi pa​znok​cia​mi, po​wta​rza​ją​ce​go ze znu​że​niem: „Mu​sisz od​po​wia​dać na moje py​ta​nia po or​goc​‐ ku, nie wol​no ci mó​wić w żad​nym in​nym ję​zy​ku. Masz mó​wić po or​goc​ku”. Izby cho​rych nie było. Obo​wią​zy​wa​ła za​sa​da „pra​cuj albo umie​raj”, ale w prak​ty​ce ist​nia​ły pew​ne ulgi, po​zo​sta​wia​ne przez straż​ni​ków szcze​li​ny mię​‐ dzy pra​cą a śmier​cią. Jak wspo​mnia​łem, straż​ni​cy nie byli okrut​ni. Nie byli też mi​ło​sier​ni. Byli nie​dba​li i nie za​le​ża​ło im na ni​czym, do​pó​ki sami nie czu​li się za​gro​że​ni. Po​zwo​li​li mnie i jesz​cze jed​ne​mu więź​nio​wi po​zo​stać w sy​pial​ni. Po pro​stu kie​dy oka​za​ło się, że nie mo​że​my ustać na no​gach, zo​sta​wi​li nas w śpi​wo​rach jak​by przez nie​do​pa​trze​nie. Ja czu​łem się bar​dzo źle po ostat​nim ba​da​niu, ten dru​gi, star​szy czło​wiek, miał coś z ner​ka​mi i umie​rał. Po​nie​waż nie mógł umrzeć od razu, dano mu na to tro​chę cza​su i miej​sce na pry​czy. Pa​mię​tam go wy​raź​niej niż wszyst​ko inne z go​spo​dar​stwa Pu​le​fen. Fi​zycz​‐ nie był ty​po​wym Ge​theń​czy​kiem z Wiel​kie​go Kon​ty​nen​tu – krę​py, z krót​ki​mi no​ga​mi i rę​ka​mi, z so​lid​ną war​stwą tkan​ki tłusz​czo​wej na​da​ją​cej jego cia​łu na​wet w cho​ro​bie pew​ną gład​ką okrą​głość. Miał drob​ne dło​nie i sto​py, dość sze​ro​kie bio​dra i do​brze skle​pio​ną klat​kę pier​sio​wą, pier​si nie bar​dziej roz​wi​‐ nię​te niż u męż​czyzn mo​jej rasy. Jego skó​ra była ciem​no​mie​dzia​na, a czar​ne wło​sy de​li​kat​ne jak mięk​kie fu​tro. Twarz miał sze​ro​ką, z drob​ny​mi, wy​ra​zi​‐ sty​mi ry​sa​mi, ko​ści po​licz​ko​we moc​no za​zna​czo​ne. Po​dob​ny typ spo​ty​ka się w izo​lo​wa​nych gru​pach lu​dzi za​miesz​ku​ją​cych stre​fy ark​tycz​ne. Na​zy​wał się Asra i był cie​ślą. Roz​ma​wia​li​śmy. Asra, jak są​dzę, nie miał nic prze​ciw​ko temu, żeby umrzeć, ale bał się umie​‐ ra​nia i szu​kał cze​goś, co by za​ję​ło jego my​śli. Nie​wie​le nas łą​czy​ło poza bli​sko​ścią śmier​ci, ale o tym nie chcie​li​śmy mó​wić. Nie ro​zu​mie​li​śmy się do​brze. On się tym nie przej​mo​wał. Ja, młod​szy i bar​‐ dziej scep​tycz​ny, szu​ka​łem zro​zu​mie​nia i wy​ja​śnie​nia. Ale wy​ja​śnie​nia nie było. Więc roz​ma​wia​li​śmy. W nocy ba​rak sy​pial​ny był oświe​tlo​ny, za​tło​czo​ny, ha​ła​śli​wy. W dzień świa​‐ tła wy​łą​cza​no, wiel​ka sala była ciem​na​wa, pu​sta, ci​cha. Le​że​li​śmy bli​sko sie​‐ bie i roz​ma​wia​li​śmy pół​gło​sem. Asra naj​bar​dziej lu​bił snuć dłu​gie i za​wi​łe opo​wie​ści o swo​ich mło​dych la​tach w go​spo​dar​stwie Wspól​no​ty w do​li​nie Kun​‐ de​rer, tej pięk​nej roz​le​głej rów​ni​nie, przez któ​rą prze​jeż​dża​łem w dro​dze od

gra​ni​cy do Misz​no​ry. Mó​wił ja​kąś gwa​rą i sy​pał na​zwa​mi miejsc, zwy​cza​jów i na​rzę​dzi, któ​rych zna​cze​nia nie ro​zu​mia​łem i rzad​ko mo​głem po​jąć coś wię​‐ cej niż ogól​ny sens jego wspo​mnień. Kie​dy czuł się le​piej, zwy​kle koło po​łu​‐ dnia, pro​si​łem go o mit albo przy​po​wieść. Więk​szość Ge​theń​czy​ków jest nimi na​szpi​ko​wa​na. Ich li​te​ra​tu​ra, cho​ciaż ist​nie​je w for​mie pi​sa​nej, jest żywą tra​‐ dy​cją ust​ną i w tym sen​sie wszy​scy mają do niej do​stęp. Asra znał or​goc​ki ka​‐ non: krót​kie przy​po​wie​ści o Me​sze, hi​sto​rię o Par​si​dzie oraz frag​men​ty wiel​‐ kich epo​sów i po​wie​ścio​wej sagi o mor​skich kup​cach. Opo​wia​dał mi je wraz z lo​kal​ny​mi przy​po​wie​ścia​mi za​pa​mię​ta​ny​mi z dzie​ciń​stwa swo​ją mięk​ką, prze​cią​głą gwa​rą, a zmę​czyw​szy się, pro​sił mnie o ja​kąś opo​wieść. – Co opo​wia​da​ją w Kar​hi​dzie? – py​tał z nie​śmia​łym, cier​pli​wym uśmie​chem, roz​cie​ra​jąc nogi, w któ​rych od​czu​wał do​tkli​we bóle. Kie​dyś po​wie​dzia​łem: – Znam hi​sto​rię o lu​dziach miesz​ka​ją​cych na in​nym świe​cie. – Co to za świat? – Po​dob​ny do tego, tyl​ko krą​ży wo​kół gwiaz​dy, któ​rą wy na​zy​wa​cie Se​le​my. Jest to żół​ta gwiaz​da tak jak tu​tej​sze słoń​ce i na tej pla​ne​cie, pod tym słoń​‐ cem miesz​ka​ją inni lu​dzie. – O in​nych świa​tach jest mowa w na​ukach Sa​no​vy. Kie​dy by​łem chłop​cem, przy​szedł do na​sze​go ogni​ska sta​ry sza​lo​ny gło​si​ciel nauk Sa​no​vy i opo​wia​dał o tym nam, dzie​ciom. Do​kąd idą po śmier​ci kłam​cy, do​kąd idą sa​mo​bój​cy i do​‐ kąd idą zło​dzie​je. My też tam idzie​my, ty i ja, do jed​ne​go z tych świa​tów? – Nie, ten, o któ​rym ci opo​wia​dam, nie jest świa​tem du​chów. Jest re​al​ny. Za​miesz​ku​ją go praw​dzi​wi, żywi lu​dzie, tacy jak tu​taj. Ale oni daw​no temu na​uczy​li się la​tać. Asra uśmiech​nął się z po​wąt​pie​wa​niem. – Nie tak jak pta​ki – wy​ja​śni​łem. – La​ta​li w ma​szy​nach ta​kich jak sa​mo​cho​‐ dy. – Trud​no to było wy​ra​zić w ję​zy​ku or​goc​kim, w któ​rym bra​ku​je sło​wa na „la​ta​nie”. Naj​bliż​sze sło​wo ozna​cza ra​czej „szy​bo​wa​nie”. – Na​uczy​li się bu​do​‐ wać ma​szy​ny, któ​re śli​zga​ły się w po​wie​trzu jak sa​nie po śnie​gu. Po​tem na​‐ uczy​li się ro​bić co​raz szyb​sze ma​szy​ny, któ​re wy​ska​ki​wa​ły jak ka​mień z pro​‐ cy po​nad chmu​ry, po​nad po​wie​trze aż do in​nych świa​tów krą​żą​cych wo​kół in​‐ nych słońc. A kie​dy przy​by​wa​li do in​ne​go świa​ta, znaj​do​wa​li tam też lu​dzi… – Śli​zga​ją​cych się w po​wie​trzu? – Cza​sem tak, cza​sem nie… Gdy przy​by​li na mój świat, umie​li​śmy już po​‐ dró​żo​wać w po​wie​trzu. Ale oni na​uczy​li nas po​dró​żo​wać na inne świa​ty, ta​‐ kich ma​szyn jesz​cze nie mie​li​śmy. Asra był zdzi​wio​ny wpro​wa​dze​niem nar​ra​to​ra do opo​wie​ści. Mia​łem go​rącz​‐ kę, do​ku​cza​ły mi wrzo​dy, któ​re na sku​tek środ​ków che​micz​nych wy​sko​czy​ły mi na pier​si i na ra​mio​nach, i za​po​mnia​łem, jak za​mie​rza​łem snuć swo​ją hi​‐ sto​rię. – Mów da​lej – po​wie​dział, sta​ra​jąc się coś z tego zro​zu​mieć. – Co jesz​cze ro​‐ bi​li poza śli​zga​niem się w po​wie​trzu?

– Mniej wię​cej to samo co lu​dzie tu​taj. Tyle że są przez cały czas w kem​me​‐ rze. Za​śmiał się. Oczy​wi​ście w tych wa​run​kach nie moż​na było ni​cze​go ukryć, to​też wśród współ​więź​niów i straż​ni​ków by​łem zna​ny jako „zbo​cze​niec”. Ale tam, gdzie nie ma po​żą​da​nia ani wsty​du, nikt, choć​by naj​więk​szy od​mie​niec, nie bywa ode​pchnię​ty i my​ślę, że Asra nie wią​zał tego po​ję​cia ze mną i z mo​‐ imi oso​bli​wo​ścia​mi. – Przez cały czas w kem​me​rze… – po​wtó​rzył. – Do tego świa​ta się idzie w na​gro​dę czy za karę? – Nie wiem, Asra. A do tego świa​ta? – Tu​taj po pro​stu jest świat taki, jaki jest. Czło​wiek się tu ro​dzi i… jest tak, jak jest. – Ja się tu nie uro​dzi​łem. Ja tu przy​je​cha​łem. Sam wy​bra​łem ten świat. Wo​kół nas za​wi​sły ci​sza i pół​mrok. Z od​da​li, zza ścian ba​ra​ku do​bie​gał je​den ci​chy dźwięk, od​głos ręcz​nej piły, i nic wię​cej. – No cóż… No cóż – mruk​nął Asra, wes​tchnął i roz​tarł nogi, ję​cząc ci​cho, z cze​go sam nie zda​wał so​bie spra​wy. – My nie mamy wy​bo​ru. Dzień czy dwa dni póź​niej za​padł w śpiącz​kę i wkrót​ce umarł. Nie do​wie​‐ dzia​łem się, za co ze​sła​no go do ochot​ni​cze​go go​spo​dar​stwa, za jaką zbrod​nię, wy​kro​cze​nie albo błąd w pa​pie​rach. Wie​dzia​łem tyl​ko, że był w Pu​le​fen nie​ca​‐ ły rok. Na​stęp​ne​go dnia po śmier​ci Asry we​zwa​no mnie na ba​da​nie. Tym ra​zem mu​sie​li mnie nieść i nic wię​cej nie pa​mię​tam.

14

Uciecz​ka Kie​dy Ob​sle i Yegey wy​je​cha​li z mia​sta, a odźwier​ny Slo​se’a nie wpu​ścił mnie za próg, zro​zu​mia​łem, że czas zwró​cić się do mo​ich wro​gów, bo przy​ja​‐ cie​le nic już dla mnie nie zro​bią. Uda​łem się do ko​mi​sa​rza Szus​gi​sa i za​szan​‐ ta​żo​wa​łem go. Nie ma​jąc dość pie​nię​dzy, żeby go prze​ku​pić, mu​sia​łem po​‐ świę​cić swo​ją re​pu​ta​cję. Wśród lu​dzi per​fid​nych na​zwi​sko zdraj​cy jest ka​pi​ta​‐ łem sa​mym w so​bie. Po​wie​dzia​łem mu, że przy​by​łem do Or​go​rey​nu z Kar​hi​du jako agent frak​cji dwor​skiej pla​nu​ją​cej za​mach na Tibe’a i że on zo​stał wy​bra​‐ ny jako mój kon​takt z Sar​fem. Gdy​by od​mó​wił po​trzeb​nych mi in​for​ma​cji, mia​łem po​wie​dzieć zna​jo​mym w Er​hen​ran​gu, że jest po​dwój​nym agen​tem na usłu​gach frak​cji Wol​ne​go Han​dlu, i ta wia​do​mość, oczy​wi​ście, do​tar​ła​by do Misz​no​ry i do Sar​fu. Du​reń uwie​rzył mi i na​tych​miast po​wie​dział, co chcia​‐ łem wie​dzieć, spy​tał na​wet, czy się zga​dzam. Nie by​łem bez​po​śred​nio za​gro​żo​ny przez mo​ich przy​ja​ciół, Ob​sle’a, Yegeya i in​nych. Ku​pi​li so​bie bez​pie​czeń​stwo, po​świę​ca​jąc wy​słan​ni​ka, i uwa​ża​li, że nie będę ścią​gał kło​po​tów na nich i na sie​bie. Do​pó​ki nie po​sze​dłem do Szus​gi​‐ sa, nikt w Sar​fie poza Gau​mem się mną nie przej​mo​wał, ale od tej chwi​li za​‐ czę​li dep​tać mi po pię​tach. Na​le​ża​ło za​ła​twić swo​je spra​wy i znik​nąć. Nie mo​‐ gąc za​wia​do​mić bez​po​śred​nio ni​ko​go w Kar​hi​dzie, jako że li​sty były czy​ta​ne, a te​le​fon i ra​dio pod​słu​chi​wa​ne, po​sze​dłem po raz pierw​szy do am​ba​sa​dy kró​‐ lew​skiej. Pra​co​wał tam Sar​don rem ir Cze​ne​wicz, któ​re​go do​brze zna​łem z dwo​ru. Zgo​dził się na​tych​miast prze​ka​zać Ar​ga​ve​no​wi wia​do​mość, co się sta​ło z wy​słan​ni​kiem i gdzie ma być wię​zio​ny. Mo​głem wie​rzyć Cze​ne​wi​czo​‐ wi, oso​bie in​te​li​gent​nej i uczci​wej, że prze​ka​że wia​do​mość w spo​sób taj​ny, choć nie mia​łem po​ję​cia, jak ją wy​ko​rzy​sta i jak po​stą​pi Ar​ga​ven. Chcia​łem, by Ar​ga​ven wie​dział, w ra​zie gdy​by na​gle z chmur spły​nął gwiezd​ny sta​tek Ai. Wte​dy jesz​cze mia​łem na​dzie​ję, że Ai zdą​żył za​wia​do​mić sta​tek, za​nim Sarf go aresz​to​wał. By​łem te​raz w nie​bez​pie​czeń​stwie, a je​że​li wi​dzia​no mnie, jak wcho​dzę do am​ba​sa​dy, cios mógł spaść w każ​dej chwi​li. Pro​sto stam​tąd po​sze​dłem do por​‐ tu ka​ra​wa​no​we​go w Dziel​ni​cy Po​łu​dnio​wej i przed po​łu​dniem tego dnia, od​‐ streth su​smy, wy​je​cha​łem z Misz​no​ry tak, jak przy​je​cha​łem, jako tra​garz

w ka​ra​wa​nie. Mia​łem swo​je sta​re po​zwo​le​nia, lek​ko zmie​nio​ne, żeby pa​so​wa​‐ ły do no​wej pra​cy. Pod​ra​bia​nie pa​pie​rów jest ry​zy​kow​ne w Or​go​rey​nie, gdzie się je spraw​dza pięć​dzie​siąt dwa razy na dzień, ale dość po​spo​li​te i moi daw​ni zna​jo​mi z Ry​biej Wy​spy po​ka​za​li mi, jak się to robi. De​ner​wu​je mnie wy​stę​‐ po​wa​nie pod cu​dzym na​zwi​skiem, lecz ina​czej nie mo​głem się ura​to​wać ani prze​nieść na dru​gi ko​niec Or​go​rey​nu, na wy​brze​że Mo​rza Za​chod​nie​go. My​śla​mi by​łem już tam, kie​dy ka​ra​wa​na z hu​kiem to​czy​ła się przez most na rze​ce Kun​de​rer. Mia​ło się ku zi​mie i mu​sia​łem do​trzeć na miej​sce, za​nim dro​gi zo​sta​ną za​mknię​te dla szyb​kie​go ru​chu i póki było jesz​cze po co tam je​‐ chać. Wi​dzia​łem ta​kie ochot​ni​cze go​spo​dar​stwo w Kom​sva​szom, kie​dy by​łem w okrę​gu Sinth, i roz​ma​wia​łem z by​ły​mi więź​nia​mi. To, co wi​dzia​łem i sły​‐ sza​łem, spę​dza​ło mi sen z po​wiek. Wy​słan​nik tak wraż​li​wy na chłód, że na​‐ wet w cie​płe dni no​sił płaszcz, nie miał szans na prze​ży​cie zimy w Pu​le​fen. Tak więc gna​ny ko​niecz​no​ścią rwa​łem się do przo​du, a tym​cza​sem ka​ra​wa​na je​cha​ła wol​no, od mia​sta do mia​sta, zba​cza​jąc raz na pół​noc, raz na po​łu​dnie, roz​ła​do​wu​jąc część to​wa​rów i za​bie​ra​jąc inne. W ten spo​sób upły​nę​ło pół mie​‐ sią​ca, nim do​tar​łem do Eth​wen u uj​ścia rze​ki Esa​gel. W Eth​wen do​pi​sa​ło mi szczę​ście. Roz​ma​wia​jąc z ludź​mi w domu po​dróż​‐ nych, usły​sza​łem o han​dlu fu​tra​mi w gó​rze rze​ki, o tym, jak li​cen​cjo​no​wa​ni tra​pe​rzy jeż​dżą sa​nia​mi albo ło​dzia​mi lo​do​wy​mi wzdłuż rze​ki przez las Tar​‐ ren​peth pra​wie do sa​me​go Lodu. Z ich roz​mów o si​dłach zro​dził się mój plan uciecz​ki. W kra​inie Kerm, po​dob​nie jak na wy​ży​nie Go​brin, żyją bia​łe pe​sth​‐ ry, któ​re lu​bią oko​li​ce, gdzie czu​je się od​dech lo​dow​ca. Po​lo​wa​łem na nie za mło​du w per​m​skich la​sach tho​re, dla​cze​go nie spró​bo​wać tego w la​sach tho​re opo​dal Pu​le​fen? Na tym da​le​kim pół​noc​nym za​cho​dzie Or​go​rey​nu, w roz​le​głej i dzi​kiej kra​‐ inie na za​chód od Sem​ben​sy​enu, lu​dzie po​dró​żu​ją dość swo​bod​nie, bo nie​wie​lu tu jest in​spek​to​rów, któ​rzy mo​gli​by ich kon​tro​lo​wać. Ja​kaś część daw​nej wol​‐ no​ści prze​trwa​ła tu Nową Epo​kę. Eth​wen jest sza​rym por​tem zbu​do​wa​nym na sza​rych ska​łach za​to​ki Esa​gel, gdzie uli​ca​mi wie​je mo​kry wiatr od mo​rza. Miesz​ka​ją tu su​ro​wi, pro​sto​li​nij​ni że​gla​rze. Za​wsze do​brze wspo​mi​nam Eth​‐ wen, gdzie mój los się od​mie​nił. Ku​pi​łem nar​ty, ra​kie​ty, si​dła i za​pa​sy na dro​gę, za​ła​twi​łem li​cen​cję tra​pe​ra oraz nie​zli​czo​ne ze​zwo​le​nia i za​świad​cze​nia w Urzę​dzie Wspól​no​ty, i wy​ru​‐ szy​łem pie​szo w górę Esa​gel z gru​pą my​śli​wych pro​wa​dzo​ną przez sta​re​go czło​wie​ka o imie​niu Ma​vri​va. Rze​ka jesz​cze nie po​kry​ła się lo​dem i nie za​‐ marł ruch ko​ło​wy na dro​gach, bo na tych przy​brzeż​nych zbo​czach na​wet w ostat​nim mie​sią​cu roku czę​ściej pa​dał śnieg niż deszcz. Więk​szość my​śli​‐ wych cze​ka​ła na zimę, żeby w mie​sią​cu thern udać się w górę rze​ki ło​dzią lo​‐ do​wą, ale Ma​vri​va chciał wcze​śniej do​trzeć da​le​ko na pół​noc, żeby po​lo​wać na pe​sth​ry, kie​dy będą scho​dzić w lasy w swo​jej do​rocz​nej wę​drów​ce. Sta​ry Ma​‐ vri​va znał te te​re​ny, Sem​ben​sy​en Pół​noc​ny i Pło​ną​ce Wzgó​rza, jak nikt inny i pod​czas tej wy​pra​wy w górę rze​ki wie​le się od nie​go na​uczy​łem, co mi się po​‐

tem przy​da​ło. W miej​sco​wo​ści Tu​ruf odłą​czy​łem się od gru​py, po​zo​ru​jąc cho​ro​bę. Oni ru​‐ szy​li da​lej na pół​noc, a ja sa​mot​nie na pół​noc​ny wschód, w wy​so​kie po​gó​rze Sem​ben​sy​enu. Spę​dzi​łem kil​ka dni na za​po​zna​wa​niu się z te​re​nem, po​tem scho​wa​łem więk​szość swo​ich rze​czy w ukry​tej do​lin​ce dwa​dzie​ścia ki​lo​me​‐ trów od Tu​ru​fu i wró​ci​łem do mia​sta. Wsze​dłem znów od po​łu​dnia i za​trzy​‐ ma​łem się w domu po​dróż​nych. Jak​by za​opa​tru​jąc się na wy​pra​wę tra​per​ską, ku​pi​łem jesz​cze raz nar​ty, ra​kie​ty i żyw​ność, fu​trza​ny śpi​wór i zi​mo​wą odzież oraz pie​cyk, na​miot i lek​kie san​ki do wo​że​nia tego wszyst​kie​go. Po​zo​sta​wa​ło mi już tyl​ko cze​kać, aż deszcz zmie​ni się w śnieg, a bło​to w lód; nie​dłu​go, bo dro​ga z Misz​no​ry do Tu​ru​fu za​ję​ła mi prze​szło mie​siąc. W dniu ar​had tern na​‐ de​szła zima i spadł śnieg, na któ​ry cze​ka​łem. Wcze​snym po​po​łu​dniem prze​sze​dłem przez elek​trycz​ny płot go​spo​dar​stwa Pu​le​fen. Śnieg szyb​ko za​sy​py​wał wszel​kie śla​dy. Zo​sta​wi​łem san​ki w wą​wo​‐ zie po​to​ku, głę​bo​ko w le​sie na wschód od go​spo​dar​stwa, i tyl​ko z ple​ca​kiem, na ra​kie​tach śnież​nych wró​ci​łem na dro​gę, któ​rą otwar​cie do​sze​dłem do głów​‐ nej bra​my go​spo​dar​stwa. Tam po​ka​za​łem swo​je pa​pie​ry, któ​re znów prze​ro​bi​‐ łem pod​czas ocze​ki​wa​nia w Tu​ru​fie. Mia​ły te​raz „nie​bie​ski stem​pel” i opie​wa​‐ ły na The​ne​ra Ben​tha, zwol​nio​ne​go ska​zań​ca. Do​łą​czo​ny do nich był roz​kaz za​mel​do​wa​nia się do Trze​cie​go Ochot​ni​cze​go Go​spo​dar​stwa Wspól​no​ty w Pu​‐ le​fen w celu od​by​cia dwu​let​niej służ​by war​tow​ni​czej. Każ​de​mu by​stro​okie​mu in​spek​to​ro​wi te wy​mię​to​szo​ne do​ku​men​ty wy​da​ły​by się po​dej​rza​ne, ale tu​taj nie​wie​le było by​strych oczu. Nic ła​twiej​sze​go, niż do​stać się do wię​zie​nia. Co zaś do wy​do​sta​nia się, to by​łem dość pe​wien swe​go. Do​wód​ca war​ty zbesz​tał mnie za zgło​sze​nie się o dzień póź​niej, niż na​pi​sa​no w mo​ich pa​pie​rach, i ode​słał mnie do ba​ra​ków. Było już po obie​dzie i na szczę​‐ ście zbyt póź​no, żeby wy​dać mi re​gu​la​mi​no​we umun​du​ro​wa​nie i buty, a skon​‐ fi​sko​wać moje do​bre ubra​nie. Nie wy​da​no mi też pi​sto​le​tu, ale zdo​by​łem broń, kie​dy krę​ci​łem się przy kuch​ni, żeby wy​pro​sić u ku​cha​rza coś do je​dze​nia. Ku​charz wie​szał swój pi​sto​let na gwoź​dziu za pie​cem. Ukra​dłem mu go. Była to broń nie​przy​sto​so​wa​na do śmier​tel​ne​go ra​że​nia, moż​li​we, że wszy​scy straż​ni​cy mie​li ta​kie. W go​spo​dar​stwach nie za​bi​ja się lu​dzi, po​zo​sta​wia się to za​da​nie gło​do​wi, zim​nie i roz​pa​czy. Straż​ni​ków było trzy​dzie​stu do czter​dzie​stu, więź​niów oko​ło stu pięć​dzie​się​‐ ciu i nikt z nich nie miał się zbyt do​brze. Więk​szość spa​ła jak za​bi​ta, mimo że było nie​wie​le po czwar​tej go​dzi​nie. Przy​dzie​lo​no mi mło​de​go straż​ni​ka, któ​ry miał mnie opro​wa​dzić po go​spo​dar​stwie i po​ka​zać śpią​cych więź​niów. Zo​ba​‐ czy​łem ich w ja​skra​wym świe​tle wiel​kiej sy​pial​ni i omal nie po​rzu​ci​łem na​‐ dziei wy​ko​rzy​sta​nia tej pierw​szej nocy, póki jesz​cze nie ścią​gną​łem na sie​bie po​dej​rzeń. Wszy​scy le​że​li ukry​ci w śpi​wo​rach jak dzie​ci w ło​nach ma​tek, nie​‐ wi​docz​ni, nie do roz​róż​nie​nia. Wszy​scy prócz jed​ne​go, zbyt wy​so​kie​go, żeby mógł się scho​wać. Ciem​na twarz jak tru​pia czasz​ka, przy​mknię​te za​pa​dłe

oczy, strze​cha dłu​gich zmierz​wio​nych wło​sów… Koło for​tu​ny, któ​re ob​ró​ci​ło się w Eth​wen, te​raz ob​ra​ca​ło cały świat pod moją ręką. Za​wsze mia​łem tyl​ko je​den ta​lent, wie​dzia​łem, kie​dy wiel​kie koło da się po​pchnąć, kie​dy moż​na dzia​łać. Są​dzi​łem, że utra​ci​łem ten dar przed ro​kiem w Er​hen​ran​gu i że ni​g​dy go nie od​zy​skam. Spra​wi​ło mi wiel​ką przy​jem​ność znów po​czuć, że mogę kie​ro​wać lo​sem swo​im i świa​ta jak sa​nia​‐ mi na stro​mym, nie​bez​piecz​nym zjeź​dzie. Po​nie​waż na​dal krę​ci​łem się i roz​‐ py​ty​wa​łem o wszyst​ko, gra​jąc rolę cie​kaw​skie​go głup​ka, wpi​sa​no mnie na póź​ną war​tę. O pół​no​cy poza mną i jed​nym war​tow​ni​kiem wszy​scy w ba​ra​‐ kach spa​li. Na​dal uda​wa​łem, że nie mogę usie​dzieć na miej​scu, i co ja​kiś czas prze​cho​dzi​łem mię​dzy rzę​da​mi prycz. Usta​li​łem plan, przy​go​to​wy​wa​łem cia​ło i umysł na wej​ście w do​the, bo moja wła​sna siła, nie​wspo​ma​ga​na przez siły ciem​no​ści, nie wy​star​cza​ła. Na krót​ko przed świ​tem wsze​dłem jesz​cze raz do sy​pial​ni i z pi​sto​le​tu ku​cha​rza po​sła​łem do mó​zgu więź​nia naj​krót​szy im​puls pa​ra​li​żu​ją​cy, a po​tem za​rzu​ci​łem so​bie nie​przy​tom​ne​go na ra​mię wraz ze śpi​‐ wo​rem i za​nio​słem na war​tow​nię. – Co się dzie​je? – spy​tał ro​ze​spa​ny war​tow​nik. – Zo​staw go! – On nie żyje! – Jesz​cze je​den? Na wnętrz​no​ści Me​sze, a to do​pie​ro sam po​czą​tek zimy. – Od​wró​cił gło​wę, żeby spoj​rzeć na twarz wy​słan​ni​ka zwi​sa​ją​cą na mo​ich ple​‐ cach. – A, to ten zbo​cze​niec. Ni​g​dy nie wie​rzy​łem w to, co mó​wią o Kar​hi​dyj​‐ czy​kach, do​pó​ki go nie zo​ba​czy​łem. Pa​skud​ny od​mie​niec. od ty​go​dnia stę​kał i wzdy​chał na pry​czy, ale nie my​śla​łem, że umrze. No idź, wy​rzuć go przed ba​rak, niech tam do rana po​le​ży, nie stój tak jak tra​garz z wor​kiem łaj​na… W ko​ry​ta​rzu za​trzy​ma​łem się przy biu​rze in​spek​cji. Nie​za​trzy​ma​ny przez ni​ko​go wsze​dłem i roz​glą​da​łem się, aż zna​la​złem ta​bli​cę roz​dziel​czą sys​te​‐ mów alar​mo​wych. Nie były ozna​ko​wa​ne, ale straż​ni​cy wy​dra​pa​li li​te​ry przy wy​łącz​ni​kach, żeby do​po​móc pa​mię​ci w sy​tu​acjach wy​ma​ga​ją​cych po​śpie​chu. Uznaw​szy, że O ozna​cza ogro​dze​nie, prze​krę​ci​łem ten wy​łącz​nik, by od​ciąć do​pływ prą​du do naj​bar​dziej ze​wnętrz​ne​go sys​te​mu obron​ne​go go​spo​dar​stwa, a po​tem po​sze​dłem da​lej, cią​gnąc cia​ło Ai pod ra​mio​na. Prze​cho​dząc obok war​tow​ni​ka przy drzwiach, uda​łem, że z wiel​kim tru​dem dźwi​gam nie​bosz​‐ czy​ka, gdyż prze​peł​nia​ła mnie siła do​the i nie chcia​łem zdra​dzić, z jaką ła​two​‐ ścią mogę nieść czło​wie​ka cięż​sze​go od sie​bie. – Zmar​ły wię​zień – po​wie​dzia​łem. – Ka​za​li mi go za​brać z sy​pial​ni. Gdzie mam go dać? – Nie wiem. Wy​nieś go gdzieś. Pod dach, żeby go śnieg nie za​sy​pał, bo ina​‐ czej wy​pły​nie do​pie​ro na wio​snę przy od​wil​ży i bę​dzie śmier​dział. Pada pe​di​‐ tia. – To sło​wo ozna​cza gru​by, mo​kry śnieg, któ​ry my na​zy​wa​my sove. – Do​brze, do​brze – po​wie​dzia​łem. Wy​wlo​kłem swój cię​żar na ze​wnątrz i za róg ba​ra​ku, gdzie war​tow​nik nie mógł nas wi​dzieć. Tam za​rzu​ci​łem so​bie Ai z po​wro​tem na ra​mię, prze​sze​‐ dłem kil​ka​set me​trów, wdra​pa​łem się na wy​łą​czo​ny płot, opu​ści​łem swój cię​‐

żar na dru​gą stro​nę, ze​sko​czy​łem sam, pod​nio​słem wy​słan​ni​ka jesz​cze raz i jak naj​szyb​szym kro​kiem ru​szy​łem w stro​nę rze​ki. Nie usze​dłem da​le​ko od ogro​dze​nia, kie​dy roz​le​gły się gwiz​dy i za​pło​nę​ły re​flek​to​ry. Pa​dał śnieg wy​‐ star​cza​ją​co gę​sty, żeby mnie nie było wi​dać, ale za mały, by w parę mi​nut za​‐ sy​pać śla​dy. Mimo to do​tar​łem do rze​ki, a oni jesz​cze nie wpa​dli na mój trop. Po​sze​dłem da​lej na pół​noc po rów​nym grun​cie pod drze​wa​mi albo ło​ży​skiem rzecz​ki tam, gdzie nie było przej​ścia. Rzecz​ka, mały, by​stry do​pływ Esa​gel, nie była jesz​cze za​mar​z​nię​ta. Roz​ja​śni​ło się i mo​głem iść szyb​ciej. By​łem w peł​ni do​the i wy​słan​nik, choć nie​wy​god​ny do nie​sie​nia, wy​da​wał mi się lek​‐ ki. Idąc wzdłuż stru​mie​nia, zna​la​złem wą​wóz, w któ​rym ukry​łem san​ki, przy​wią​za​łem go do sa​nek, uło​ży​łem swo​je rze​czy wo​kół nie​go i na nim, aż był do​brze ukry​ty, a wszyst​ko przy​kry​łem płach​tą prze​ciw​desz​czo​wą. Po​tem prze​bra​łem się i zja​dłem coś ze swo​ich za​pa​sów, bo da​wał mi się już we zna​ki wiel​ki głód, jaki się od​czu​wa przy dłu​go​trwa​łym do​the. Wte​dy ru​szy​łem na pół​noc le​śnym trak​tem. Wkrót​ce do​go​ni​ło mnie dwóch nar​cia​rzy. By​łem ubra​ny i wy​po​sa​żo​ny jak tra​per, i po​wie​dzia​łem im, że chcę do​go​nić gru​pę Ma​vri​vy, któ​ra wy​ru​szy​ła na pół​noc w ostat​nich dniach mie​sią​ca gren​‐ de. Zna​li Ma​vri​vę i rzu​ciw​szy okiem na moją li​cen​cję tra​pe​ra, uwie​rzy​li mi. Nie spo​dzie​wa​li się, że zbie​go​wie mogą iść na pół​noc, bo na pół​noc od Pu​le​fen nie ma nic, tyl​ko las i Lód. Może zresz​tą nie za​le​ża​ło im na schwy​ta​niu zbie​‐ gów. Dla​cze​go mia​ło​by im za​le​żeć? Wy​prze​dzi​li nas i po go​dzi​nie mi​ną​łem ich zno​wu, jak wra​ca​li do go​spo​dar​stwa. Je​den był straż​ni​kiem, z któ​rym trzy​‐ ma​łem war​tę. Nie roz​po​znał mo​jej twa​rzy, choć miał ją przed ocza​mi przez pół nocy. Upew​niw​szy się, że ode​szli, skrę​ci​łem z dro​gi. Przez resz​tę dnia za​to​czy​łem dłu​gi łuk z po​wro​tem przez las u pod​nó​ża gór na wschód od Pu​le​fen i wresz​cie do​tar​łem od wscho​du, od stro​ny lasu, do mo​je​go schow​ka koło Tu​ru​fu, gdzie zo​sta​wi​łem dru​gą część ekwi​pun​ku. Nie​ła​two było cią​gnąć więk​szy od sie​bie cię​żar po tym po​fał​do​wa​nym te​re​nie, ale po​kry​wa śnie​gu już tward​nia​ła, a ja by​łem w do​the. Mu​sia​łem utrzy​my​wać ten stan, bo kie​dy się wyj​dzie z transu, przez dłu​gi czas czło​wiek jest do ni​cze​go. Ni​g​dy do​tąd nie utrzy​my​‐ wa​łem sta​nu do​the dłu​żej niż przez go​dzi​nę, ale wie​dzia​łem, że nie​któ​rzy Sta​‐ rzy Lu​dzie po​tra​fią po​zo​sta​wać w peł​nym tran​sie przez dzień i noc, a na​wet dłu​żej, ko​niecz​ność zaś oka​za​ła się do​brym uzu​peł​nie​niem mo​je​go tre​nin​gu. W do​the czło​wiek ni​czym nie przej​mu​je się zbyt​nio i je​że​li się nie​po​ko​iłem, to tyl​ko o wy​słan​ni​ka, któ​ry po​wi​nien był już daw​no się obu​dzić po tej lek​kiej daw​ce wstrzą​su so​nicz​ne​go, jaką go po​czę​sto​wa​łem. Nie po​ru​szył się ani razu, a ja nie mia​łem cza​su, żeby się nim za​jąć. Czyż​by jego fi​zjo​lo​gia była tak inna od na​szej, że to, co u nas wy​wo​ły​wa​ło krót​ko​trwa​ły pa​ra​liż, dla nie​go ozna​‐ cza​ło śmierć? Kie​dy czło​wiek czu​je, że koło ob​ra​ca się pod jego ręką, musi uwa​żać, co mówi, a ja dwu​krot​nie na​zwa​łem go nie​bosz​czy​kiem i nio​słem go, jak się nie​sie tru​pa. Po​my​śla​łem, że może cią​gnę po gó​rach tru​pa, że moje szczę​ście i jego ży​cie po​szły na mar​ne. od tej my​śli ob​la​łem się po​tem i za​klą​‐

łem, a siła do​the zda​wa​ła się ucie​kać ze mnie jak woda z pęk​nię​te​go na​czy​nia. Jed​nak sze​dłem da​lej i siły nie opu​ści​ły mnie, póki nie do​tar​łem do kry​jów​ki u stóp wzgórz, gdzie roz​bi​łem na​miot. Otwo​rzy​łem pu​deł​ko skon​cen​tro​wa​nej żyw​no​ści i sam po​chło​ną​łem więk​szość, ale tro​chę w po​sta​ci bu​lio​nu wla​łem w Ai, bo wy​glą​dał na bli​skie​go śmier​ci gło​do​wej. Na ra​mio​nach i na pier​si miał wrzo​dy za​ognio​ne od brud​ne​go śpi​wo​ra. Zde​zyn​fe​ko​wa​łem je, a na​stęp​‐ nie uło​ży​łem wy​słan​ni​ka w cie​płym śpi​wo​rze ukry​te​go tak do​brze, jak to tyl​‐ ko było moż​li​we w zi​mie i na otwar​tej prze​strze​ni. Nic już wię​cej nie mo​głem dla nie​go zro​bić. Za​pa​dła noc, a mnie ogar​nia​ła jesz​cze więk​sza ciem​ność, cena za świa​do​me wy​ko​rzy​sta​nie ca​łej ener​gii or​ga​ni​zmu. Tej ciem​no​ści mu​‐ sia​łem za​wie​rzyć sie​bie i jego. Spa​li​śmy. Pa​dał śnieg. Całą noc, dzień i na​stęp​ną noc w cza​sie mo​je​go snu than​gen mu​sia​ło pa​dać. Nie była to za​wie​ja, ale pierw​szy wiel​ki śnieg tej zimy. Kie​dy wresz​cie ock​ną​łem się i wsta​łem, nasz na​miot był do po​ło​wy za​‐ sy​pa​ny. W bla​sku słoń​ca po​kry​wę śnie​gu zna​czy​ły błę​kit​ne cie​nie. Da​le​ko i wy​so​ko na wscho​dzie czy​ste nie​bo za​snu​wał je​den pió​ro​pusz sza​ro​ści – dym z Ude​nu​szre​ke, naj​bliż​sze​go z Ogni​stych Wzgórz. Wo​kół ma​łej pi​ra​mid​ki na​‐ mio​tu dzie​wi​czy śnieg two​rzył pa​gór​ki, wzgó​rza i kop​czy​ki. Nie od​zy​ska​łem jesz​cze peł​ni sił, wciąż by​łem sła​by i sen​ny, ale gdy tyl​ko mo​głem się pod​nieść, da​wa​łem Ai tro​chę bu​lio​nu i wie​czo​rem tego dnia wró​cił do ży​cia, choć nie do przy​tom​no​ści. Usiadł, krzy​cząc jak w wiel​kim stra​chu. Gdy uklą​kłem obok nie​go, chciał ucie​kać i wi​docz​nie był to zbyt duży wy​si​łek, bo ze​mdlał. Tej nocy dużo mó​wił w nie​zna​nym mi ję​zy​ku. Dziw​ne było w tej ciem​nej ci​szy od​lu​dzia sły​szeć, jak mam​ro​cze sło​wa, któ​rych na​uczył się na in​nym świe​cie. Na​stęp​ny dzień był trud​ny, bo ile​kroć się zbli​ża​łem, brał mnie za straż​ni​ka z go​spo​dar​stwa. Za​czy​nał mó​wić ża​ło​sną mie​szan​ka or​goc​kie​go i kar​hi​dyj​skie​go, bła​gał, żeby mu nie po​da​wać nar​ko​ty​ku, a po​tem od​py​chał mnie z hi​ste​rycz​ną siłą. Po​wta​rza​ło się to raz za ra​zem, a że by​łem jesz​cze w than​gen, okre​sie du​cho​we​go i fi​zycz​ne​go osła​bie​nia, ba​łem się, że nie będę mógł mu w ogó​le po​móc. Tego dnia my​śla​łem, że nie tyl​ko da​wa​no mu nar​ko​‐ ty​ki, ale że zro​bio​no z nie​go sza​leń​ca albo kre​ty​na. Wte​dy ża​ło​wa​łem, że nie umarł na san​kach w dro​dze przez las tho​re, że po​cząt​ko​wo sprzy​ja​ło mi szczę​ście, że nie zo​sta​łem aresz​to​wa​ny przy wy​jeź​dzie z Misz​no​ry i wy​sła​ny do ja​kie​goś go​spo​dar​stwa, gdzie bym pra​co​wał na wła​sną śmierć. Obu​dzi​łem się i na​po​tka​łem jego wzrok. – Es​tra​ven? – spy​tał ci​cho, ze zdzi​wie​niem w gło​sie. To mnie pod​nio​sło na du​chu. Mo​głem go uspo​ko​ić i za​jąć się nim. Tej nocy obaj spa​li​śmy do​brze. Na​stęp​ne​go dnia czuł się znacz​nie le​piej i usiadł do je​dze​nia. Wrzo​dy za​czy​‐ na​ły się goić. Spy​ta​łem go, od cze​go po​wsta​ły. – Nie wiem. My​ślę, że od nar​ko​ty​ków. Da​wa​li mi ja​kieś za​strzy​ki… – Żeby za​po​biec kem​me​ro​wi? – Taką wer​sję sły​sza​łem od lu​dzi, któ​rzy ucie​‐ kli albo zo​sta​li zwol​nie​ni z ochot​ni​czych go​spo​darstw.

– Tak. I jesz​cze ja​kieś inne, chy​ba zmu​sza​ją​ce do mó​wie​nia praw​dy. Cho​ro​‐ wa​łem po nich, a oni da​wa​li mi je da​lej. Cze​go od mnie chcie​li, co mo​głem im po​wie​dzieć? – Może było to nie tyle prze​słu​cha​nie, ile ujarz​mia​nie. – Jak to ujarz​mia​nie? – Uzy​ski​wa​nie po​słu​szeń​stwa przez przy​mu​so​we uza​leż​nie​nie od któ​re​goś z po​chod​nych or​gre​vy. Me​to​da zna​na rów​nież w Kar​hi​dzie. Albo może prze​‐ pro​wa​dza​li na was eks​pe​ry​men​ty. Mó​wio​no, że w go​spo​dar​stwach wy​pró​bo​‐ wu​ją na więź​niach zmie​nia​ją​ce psy​chi​kę środ​ki i tech​ni​ki. Nie chcia​łem w to wte​dy wie​rzyć, te​raz wie​rzę. – Ma​cie po​dob​ne go​spo​dar​stwa w Kar​hi​dzie? – W Kar​hi​dzie? Nie. Z iry​ta​cją po​tarł czo​ło. – My​ślę, że w Misz​no​ry po​wie​dzie​li​by mi, że nie ma cze​goś ta​kie​go w Or​go​‐ rey​nie. – Wprost prze​ciw​nie. Z dumą po​ka​za​li​by ta​śmy i zdję​cia z ochot​ni​czych go​‐ spo​darstw, gdzie ele​men​ty aspo​łecz​ne są re​so​cja​li​zo​wa​ne, a za​gro​żo​ne po​zo​‐ sta​ło​ści grup ple​mien​nych znaj​du​ją schro​nie​nie. Mo​gli​by też opro​wa​dzać pana po Ochot​ni​czym Go​spo​dar​stwie Rol​nym Pierw​sze​go Okrę​gu bli​sko Misz​no​ry, in​sty​tu​cji wzor​co​wej, jak wszy​scy twier​dzą. Je​że​li pan są​dzi, że mamy ta​kie go​spo​dar​stwa w Kar​hi​dzie, to pan nas bar​dzo prze​ce​nia, pa​nie Ai. My je​ste​‐ śmy lu​dzie pro​ści. Le​żał za​pa​trzo​ny w roz​grza​ny do czer​wo​no​ści pie​cyk, któ​ry włą​czy​łem na cały re​gu​la​tor, aż zro​bi​ło się nie​zno​śnie go​rą​co. Po​tem spoj​rzał na mnie. – Mó​wił mi pan dziś rano, wiem, ale nie by​łem cał​kiem przy​tom​ny. Gdzie je​‐ ste​śmy i jak się tu zna​leź​li​śmy? Opo​wie​dzia​łem mu jesz​cze raz. – Tak po pro​stu wy​niósł mnie pan? – Pa​nie Ai, każ​dy z więź​niów albo wszy​scy ra​zem mo​gli​by wyjść stam​tąd pierw​szej lep​szej nocy. Gdy​by nie byli za​gło​dze​ni, wy​czer​pa​ni, zde​mo​ra​li​zo​‐ wa​ni i znar​ko​ty​zo​wa​ni. I gdy​by mie​li zi​mo​wą odzież i mie​li do​kąd ucie​kać… W tym cały szko​puł. Do​kąd iść? Do mia​sta? Bez do​ku​men​tów nie ma tam cze​‐ go szu​kać. W lasy? Bez da​chu nad gło​wą nie ma tam cze​go szu​kać. Pew​nie na lato wzmac​nia​ją ochro​nę. W zi​mie sama zima jest naj​lep​szym straż​ni​kiem. Słu​chał jed​nym uchem. – Pan nie prze​niósł​by mnie na od​le​głość stu kro​ków. A co do​pie​ro biec ze mną na ple​cach kil​ka ki​lo​me​trów, po ciem​ku… – By​łem w do​the. Za​wa​hał się. – Z wła​snej woli? – spy​tał. – Tak. – Jest pan wy​znaw​cą hand​da​ry? – Zo​sta​łem wy​cho​wa​ny w na​uce hand​da​ry i spę​dzi​łem dwa lata w sta​ni​cy

Ro​the​rer. W Ker​mie więk​szość lu​dzi z we​wnętrz​nych ognisk wy​zna​je hand​da​‐ rę. – Sły​sza​łem, że po okre​sie do​the wy​czer​pa​nie wszel​kich re​zerw or​ga​ni​zmu po​wo​du​je jak​by za​paść… – Tak, to than​gen, czar​ny sen. Trwa znacz​nie dłu​żej niż okres do​the i jak się już wej​dzie w okres re​ge​ne​ra​cji, nie wol​no go na​ru​szać. Spa​łem dzień i dwie noce. Wciąż jesz​cze je​stem w okre​sie than​gen i nie do​szedł​bym do tam​te​go pa​‐ gór​ka. Wią​że się z tym tak​że uczu​cie gło​du. Zja​dłem więk​szość tego, co mia​ło mi star​czyć na ty​dzień. – No do​brze – po​wie​dział z po​śpiesz​ną opry​skli​wo​ścią. – Wi​dzę, wie​rzę, zresz​tą nie mam in​ne​go wyj​ścia, jak wie​rzyć panu. Tu je​stem ja, tu jest pan… Ale nie ro​zu​miem. Nie ro​zu​miem, po co pan to wszyst​ko zro​bił. Tu po​czu​łem, że moje ner​wy nie wy​trzy​mu​ją, i mu​sia​łem wpa​try​wać się w le​żą​cy pod ręką nóż lo​do​wy, uwa​ża​jąc, żeby nie spoj​rzeć na nie​go i nie od​‐ po​wie​dzieć, póki nie opa​nu​ję gnie​wu. Na szczę​ście w moim ser​cu nie​wie​le jesz​cze było ognia i wy​tłu​ma​czy​łem so​bie, że jest czło​wie​kiem nie​świa​do​mym, ob​co​kra​jow​cem, oszu​ka​nym i prze​stra​szo​nym. Gdy do​sze​dłem do rów​no​wa​gi, od​po​wie​dzia​łem: – Uwa​żam, że po​no​szę część winy za to, że zna​lazł się pan w Or​go​rey​nie, a za​tem i w Pu​le​fen. Sta​ram się na​pra​wić skut​ki mo​ich błę​dów. – Nie miał pan nic wspól​ne​go z moim przy​jaz​dem do Or​go​rey​nu. – Pa​nie Ai, oglą​da​li​śmy te same wy​da​rze​nia in​ny​mi ocza​mi, a ja myl​nie są​‐ dzi​łem, że wi​dzi​my je tak samo. Po​zwo​lę so​bie wró​cić do ostat​niej wio​sny. Mniej wię​cej na pół mie​sią​ca przed uro​czy​sto​ścią wmu​ro​wa​nia zwor​ni​ka za​‐ czą​łem prze​ko​ny​wać kró​la Ar​ga​ve​na, żeby za​cze​kał i nie po​dej​mo​wał de​cy​zji w spra​wie pana i pań​skiej mi​sji. Au​dien​cja była już wy​zna​czo​na i wy​da​wa​ło się, że naj​le​piej bę​dzie od​być ją, nie spo​dzie​wa​jąc się jed​nak żad​nych re​zul​ta​‐ tów. My​śla​łem, że pan to wszyst​ko ro​zu​mie, i to był mój błąd. Uwa​ża​łem pew​ne rze​czy za oczy​wi​ste i nie chcia​łem pana ura​zić, da​jąc rady. My​śla​łem, że ro​zu​mie pan nie​bez​pie​czeń​stwo wy​ni​ka​ją​ce z na​głe​go wzro​stu zna​cze​nia Har​ge rem ir Tibe’a w ky​or​re​mie. Gdy​by Tibe uznał, że sta​no​wi pan dla nie​go ja​kie​kol​wiek za​gro​że​nie, oskar​żył​by pana o po​li​ty​kę frak​cyj​ną i Ar​ga​ven, któ​‐ rym po​wo​du​je strach, praw​do​po​dob​nie ka​zał​by pana zli​kwi​do​wać. Chcia​łem, żeby pan usu​nął się na ja​kiś czas w cień i bez​piecz​nie prze​cze​kał okres wpły​‐ wów Tibe’a. Tak się zło​ży​ło, że mnie usu​nię​to aku​rat wte​dy. Za​no​si​ło się na to, bo u Ar​ga​ve​na nie bywa się dłu​go pre​mie​rem, ale nie wie​dzia​łem, że zda​‐ rzy się to tego wie​czo​ru, kie​dy był pan u mnie. Po otrzy​ma​niu aktu wy​pę​dze​‐ nia nie mo​głem się z pa​nem po​ro​zu​mieć, bo to rzu​ca​ło​by na pana cień mo​jej hań​by i zwięk​sza​ło nie​bez​pie​czeń​stwo, w ja​kim się pan zna​lazł. Przy​by​łem tu​taj, do Or​go​rey​nu, i sta​ra​łem się za​su​ge​ro​wać panu, by pan zro​bił to samo. Za​ła​twi​łem z tymi, któ​rym naj​mniej nie do​wie​rza​łem spo​śród trzy​dzie​stu trzech re​pre​zen​tan​tów, żeby umoż​li​wi​li panu wjazd do kra​ju. Bez ich po​par​‐ cia by​ło​by to nie​moż​li​we. Wi​dzie​li w panu, nie bez mo​jej su​ge​stii, dro​gę do

wła​dzy, wyj​ście z na​ra​sta​ją​ce​go kon​flik​tu z Kar​hi​dem i po​wrót do wol​ne​go han​dlu, może szan​sę na zła​ma​nie po​tę​gi Sar​fu. Ale to są ase​ku​ran​ci, boją się dzia​ła​nia. Za​miast ogło​sić pań​ską obec​ność wszem wo​bec, cho​wa​li pana, prze​‐ gra​li swo​ją szan​sę, a po​tem wy​da​li pana w ręce Sar​fu, by ra​to​wać wła​sną skó​rę. Za bar​dzo na nich li​czy​łem i to jest moja wina. – Ale po co to wszyst​ko, te in​try​gi, ta​jem​ni​ce, gra o wła​dzę i spi​ski? Cze​mu to wszyst​ko mia​ło słu​żyć? O co panu cho​dzi​ło? – O to samo, o co cho​dzi​ło panu. O so​jusz mo​je​go świa​ta z pań​ski​mi świa​ta​‐ mi. A co pan my​ślał? Pa​trzy​li​śmy na sie​bie po​nad roz​pa​lo​nym pie​cy​kiem jak dwie drew​nia​ne lal​‐ ki. – Na​wet gdy​by to Or​go​reyn za​warł so​jusz? – Na​wet gdy​by to był Or​go​reyn. Kar​hid wkrót​ce po​szedł​by w jego śla​dy. Czy my​śli pan, że trosz​czył​bym się o swój szi​fgre​thor, kie​dy w grę wcho​dzi in​te​res nas wszyst​kich, ca​łej ludz​ko​ści? Nie to jest waż​ne, któ​ry kraj ock​nie się pierw​szy, waż​ne, że​by​śmy się prze​bu​dzi​li. – Cze​mu, do dia​bła, mam wie​rzyć w to, co mi pan opo​wia​da? – wy​buch​nął. Osła​bie​nie spra​wi​ło, że jego gniew za​brzmiał bar​dziej jak skar​ga. – Je​że​li to wszyst​ko praw​da, mógł mi pan to wy​ja​śnić wcze​śniej, na wio​snę, i oszczę​dzić nam obu dro​gi do Pu​le​fen. Pań​skie sta​ra​nia, żeby mi po​móc… – Za​wio​dły. I na​ra​zi​łem pana na cier​pie​nia, po​ni​że​nie i nie​bez​pie​czeń​stwo. Wiem o tym. Ale gdy​bym za​czął wal​kę z Tibe’em w pań​skiej spra​wie, nie znaj​do​wał​by się pan te​raz tu​taj, tyl​ko w gro​bie w Er​hen​ran​gu. A tak jest tro​‐ chę lu​dzi w Kar​hi​dzie i tro​chę w Or​go​rey​nie, któ​rzy wie​rzą w pań​ską hi​sto​‐ rię, bo ja ich prze​ko​na​łem. Mogą się jesz​cze panu przy​dać. Moim naj​więk​‐ szym błę​dem było to, że nie wy​ja​śni​łem panu wszyst​kie​go. Nie je​stem do tego przy​zwy​cza​jo​ny. Nie przy​wy​kłem ani przyj​mo​wać, ani da​wać rad. – Nie chciał​bym być nie​spra​wie​dli​wy… – Ale jest pan. To dziw​ne. Je​stem je​dy​nym czło​wie​kiem na ca​łej pla​ne​cie, któ​ry panu uwie​rzył bez za​strze​żeń, i je​dy​nym, któ​re​mu pan od​ma​wia za​ufa​‐ nia. Ukrył gło​wę w dło​niach i po chwi​li wy​mam​ro​tał: – Przy​kro mi. Były to prze​pro​si​ny i po​twier​dze​nie tego, co po​wie​dzia​łem. – Rzecz w tym – stwier​dzi​łem – że nie po​tra​fi pan albo nie chce uwie​rzyć, że ja panu wie​rzę. – Wsta​łem, żeby roz​pro​sto​wać zdrę​twia​łe nogi. Drża​łem z gnie​wu i wy​czer​pa​nia. – Niech mnie pan na​uczy swo​jej my​ślo​mo​wy – po​pro​‐ si​łem, sta​ra​jąc się mó​wić swo​bod​nie i bez ura​zy. – Tego ję​zy​ka bez kłam​stwa. Niech mnie pan na​uczy, a po​tem spy​ta, dla​cze​go to zro​bi​łem. – Bar​dzo bym chciał, pa​nie Es​tra​ven.

15

Ku Lo​do​wi Obu​dzi​łem się. Do tego cza​su było to coś dziw​ne​go i nie​wia​ry​god​ne​go – bu​‐ dzić się we​wnątrz przy​ćmio​ne​go stoż​ka cie​pła i sły​szeć, jak roz​są​dek mówi mi, że to jest na​miot, że żyję i że nie je​stem już w go​spo​dar​stwie Pu​le​fen. Tym ra​zem zbu​dzi​łem się bez po​czu​cia nie​sa​mo​wi​to​ści, tyl​ko z wdzięcz​no​ścią i spo​ko​jem. Ziew​ną​łem i spró​bo​wa​łem pal​ca​mi roz​cze​sać zmierz​wio​ne wło​sy. Spoj​rza​łem na Es​tra​ve​na śpią​ce​go w roz​pię​tym śpi​wo​rze na od​le​głość ręki ode mnie. Wy​glą​dał nie​co głu​pio, jak każ​dy we śnie. Miał na so​bie tyl​ko spodnie, było mu za go​rą​co. Wi​dzia​łem jego sma​głą, skry​tą twarz, okrą​głą, sil​ną twarz, roz​luź​nio​ną, nie​obec​ną, z kro​pel​ka​mi potu na gór​nej war​dze i nad moc​ny​mi brwia​mi. Przy​po​mnia​łem so​bie, jak ocie​ka​jąc po​tem, stał na try​bu​‐ nie w Er​hen​ran​gu, w pa​rad​nym stro​ju, w bla​sku słoń​ca. Te​raz wi​dzia​łem go bez​bron​ne​go i pół​na​gie​go, w in​nym świe​tle, i po raz pierw​szy zo​ba​czy​łem go ta​kie​go, jaki był. Obu​dził się póź​no i z tru​dem. Wresz​cie wstał chwiej​nie, ziew​nął, na​cią​gnął ko​szu​lę, wy​su​nął gło​wę na ze​wnątrz, żeby spraw​dzić po​go​dę, a po​tem spy​tał mnie, czy mam ocho​tę na ku​bek or​szu. Kie​dy stwier​dził, że zwlo​kłem się z po​sła​nia i za​pa​rzy​łem w garn​ku orsz z wodą, któ​rą zo​sta​wił wczo​raj w na​‐ czy​niu, przy​jął ode mnie ku​bek i po​dzię​ko​wał mi sztyw​no. – Do​kąd pój​dzie​my da​lej? – spy​ta​łem. – To za​le​ży, do​kąd chce pan iść, pa​nie Ai. I jaką po​dróż może pan znieść. – Jaka jest naj​krót​sza dro​ga do Or​go​rey​nu? – Na za​chód. Do wy​brze​ża. Nie​ca​łe pięć​dzie​siąt ki​lo​me​trów. – I co wte​dy? – Przy​sta​nie tam za​ma​rza​ją albo już za​mar​z​ły. Tak czy ina​czej w zi​mie ża​‐ den okręt nie wy​pły​nie da​le​ko. Trze​ba by prze​cze​kać gdzieś w ukry​ciu do wio​‐ sny, kie​dy stat​ki han​dlo​we wy​ru​szą do Si​thu i Pe​run​te​ru. Ża​den nie po​pły​nie do Kar​hi​du, je​że​li em​bar​go han​dlo​we na​dal obo​wią​zu​je. Może uda nam się od​‐ pra​co​wać prze​jazd na stat​ku. Nie​ste​ty, skoń​czy​ły mi się pie​nią​dze. – Czy jest ja​kaś inna moż​li​wość? – Do Kar​hi​du. Lą​dem. – Ile to jest? Pół​to​ra ty​sią​ca ki​lo​me​trów?

– Tak, dro​gą. Ale my nie mo​że​my iść dro​ga​mi. Za​trzy​mał​by nas pierw​szy in​spek​tor. Mu​sie​li​by​śmy iść na pół​noc przez góry, po​tem na wschód przez Go​‐ brin i da​lej do gra​ni​cy nad za​to​ką Gu​then. – Przez Go​brin, przez lo​do​wiec? Ski​nął gło​wą. – To w zi​mie moż​li​we? – za​py​ta​łem. – My​ślę, że moż​li​we, je​że​li ma się szczę​ście. Jak przy wszyst​kich zi​mo​wych po​dró​żach. Pod pew​nym wzglę​dem przej​ście przez Go​brin w zi​mie jest na​wet ła​twiej​sze. Nad wiel​ki​mi lo​dow​ca​mi, jak pan wie, zwy​kle utrzy​mu​je się do​bra po​go​da, gdyż lód od​bi​ja pro​mie​nie słoń​ca i bu​rze spy​cha​ne są na jego obrze​ża. Stąd le​gen​dy o kra​inie w środ​ku za​mie​ci. To może nam sprzy​jać. Nic poza tym. – Więc my​śli pan po​waż​nie… – W prze​ciw​nym ra​zie wy​kra​da​nie pana z go​spo​dar​stwa Pu​le​fen nie mia​ło​‐ by sen​su. Na​dal był sztyw​ny, ura​żo​ny, po​nu​ry. Wczo​raj​sza wie​czor​na roz​mo​wa wstrzą​snę​ła nami obo​ma. – Ro​zu​miem z tego, że uwa​ża pan przej​ście przez Lód za mniej ry​zy​kow​ne niż cze​ka​nie do wio​sny na po​dróż przez mo​rze. Przy​tak​nął. – Sa​mot​ność – wy​ja​śnił la​ko​nicz​nie. Za​sta​no​wi​łem się przez chwi​lę. – Spo​dzie​wam się, że uwzględ​nił pan moje sła​be stro​ny. Nie je​stem tak od​‐ por​ny na mróz, jak pan, da​le​ko mi do tego. Nie jeż​dżę do​brze na nar​tach. I je​‐ stem w sła​bej for​mie, choć znacz​nie lep​szej niż kil​ka dni temu. Znów kiw​nął gło​wą. – My​ślę, że może nam się udać – po​wie​dział z cał​ko​wi​tą pro​sto​tą, któ​rą tak dłu​go bra​łem za iro​nię. – Do​brze. Spoj​rzał na mnie i wy​pił her​ba​tę. Moż​na to chy​ba na​zwać her​ba​tą, orsz z pa​lo​ne​go ziar​na perm jest bru​nat​nym, słod​ko-kwa​śnym na​po​jem bo​ga​tym w wi​ta​mi​ny A i C, przy​jem​nie po​bu​dza​ją​cą sub​stan​cją po​krew​ną lo​be​li​nie. Na Zi​mie wszę​dzie tam, gdzie nie ma piwa, jest orsz, a tam, gdzie nie ma ani piwa, ani or​szu, nie ma lu​dzi. – To bę​dzie trud​ne – po​wie​dział, od​sta​wia​jąc ku​bek. – Bar​dzo trud​ne. Mu​si​‐ my li​czyć na szczę​ście. – Wolę zgi​nąć na Lo​dzie niż w tym szam​bie, z któ​re​go mnie pan wy​cią​gnął. Ukro​ił dwa ka​wał​ki su​szo​ne​go chle​bo​we​go jabł​ka i je​den mi po​dał. – Mu​si​my mieć wię​cej żyw​no​ści – rzekł za​my​ślo​ny. – Kie​dy doj​dzie​my do Kar​hi​du, co bę​dzie z pa​nem? Prze​cież nie ma pan tam pra​wa wstę​pu. Zwró​cił na mnie swo​je ciem​ne oczy wy​dry. – My​ślę, że zo​sta​nę po tej stro​nie.

– A je​że​li ci tu​taj do​wie​dzą się, że po​mógł pan uciec ich więź​nio​wi? – Wca​le nie mu​szą się do​wie​dzieć – po​wie​dział z bla​dym uśmie​chem. – Naj​‐ pierw mu​si​my przejść przez Lód. Nie wy​trzy​ma​łem. – Pa​nie Es​tra​ven, czy wy​ba​czy mi pan to, co mó​wi​łem wczo​raj… – Nu​suth. Wstał, wciąż jesz​cze żu​jąc chle​bo​we jabł​ko, wło​żył hieb, płaszcz i buty, i ni​‐ czym wy​dra wy​śli​zgnął się przez ślu​zę na​mio​tu. Bę​dąc już na ze​wnątrz, wsu​‐ nął gło​wę do środ​ka. – Mogę wró​cić póź​no albo do​pie​ro rano. Da pan so​bie radę sam? – Tak. I już go nie było. Nie spo​tka​łem ni​ko​go, kto by re​ago​wał na nową sy​tu​ację tak szyb​ko i in​te​li​gent​nie, jak Es​tra​ven. Ja wra​ca​łem do sił i by​łem zde​cy​do​‐ wa​ny iść, on za​koń​czył okres than​gen. Z chwi​lą gdy sta​ło się to ja​sne, po​szedł. Ni​g​dy się nie go​rącz​ko​wał i nie śpie​szył, ale za​wsze był go​tów. Sta​no​wi​ło to nie​wąt​pli​wie ta​jem​ni​cę jego nie​zwy​kłej ka​rie​ry po​li​tycz​nej, z któ​rej dla mnie zre​zy​gno​wał, było tak​że wy​ja​śnie​niem jego wia​ry we mnie i od​da​nia mo​jej mi​sji. Kie​dy przy​by​łem, on był go​tów. On je​den na ca​łej Zi​mie. A sam uwa​żał się za czło​wie​ka po​wol​ne​go, źle spraw​dza​ją​ce​go się w sy​tu​‐ acjach kry​zy​so​wych. Kie​dyś po​wie​dział mi, że bę​dąc czło​wie​kiem wol​no my​ślą​cym, musi kie​ro​‐ wać się ogól​nym wy​czu​ciem swo​je​go „szczę​ścia” i że to wy​czu​cie rzad​ko go za​‐ wo​dzi. Mó​wił to po​waż​nie. Wiesz​czo​wie ze sta​nic nie są je​dy​ny​mi ludź​mi na Zi​mie, któ​rzy po​tra​fią prze​wi​dy​wać przy​szłość. Oswo​ili wpraw​dzie i wy​ćwi​‐ czy​li prze​czu​cie, ale nie zwięk​szy​li jego praw​do​po​do​bień​stwa. W tej spra​wie jo​mesz​ta rów​nież nie są bez ra​cji: bar​dzo moż​li​we, że ten dar po​le​ga nie tyle i nie po pro​stu na prze​po​wia​da​niu, ile ra​czej na zdol​no​ści wi​dze​nia (choć​by na mgnie​nie oka) wszyst​kie​go na​raz, wi​dze​nia ca​ło​ści. Pod​czas nie​obec​no​ści Es​tra​ve​na na​sta​wi​łem pie​cyk na cały re​gu​la​tor i po raz pierw​szy od sam nie wiem jak daw​na było mi cie​pło. Są​dzi​łem, że jest już thern, pierw​szy mie​siąc zimy za​czy​na​ją​cej nowy rok pierw​szy, ale w Pu​le​fen stra​ci​łem ra​chu​bę dni. Pie​cyk był jed​nym z tych zna​ko​mi​tych i wiel​ce oszczęd​nych urzą​dzeń udo​‐ sko​na​lo​nych przez Ge​theń​czy​ków pod​czas ty​siąc​let​nich wy​sił​ków w wal​ce z mro​zem. Chy​ba tyl​ko za​sto​so​wa​nie ba​te​rii ją​dro​wej mo​gło​by dać lep​sze wy​‐ ni​ki. Bio​nicz​na ba​te​ria za​pew​nia​ła czter​na​ście mie​się​cy nie​prze​rwa​nej pra​cy, pro​mie​nio​wa​nie było in​ten​syw​ne, pie​cyk słu​żył do go​to​wa​nia, ogrze​wa​nia, a tak​że jako lam​pa. Bez nie​go nie uszli​by​śmy da​lej niż kil​ka​dzie​siąt ki​lo​me​‐ trów. Mu​siał kosz​to​wać Es​tra​ve​na nie​ma​ło pie​nię​dzy, tych, któ​re mu z wy​‐ nio​słą miną wrę​czy​łem w Misz​no​ry. Na​miot z pla​sti​ku od​por​ne​go na tu​tej​sze wa​run​ki kli​ma​tycz​ne i przy​naj​mniej czę​ścio​wo li​kwi​du​ją​cy pro​blem kon​den​‐ sa​cji pary, któ​ry jest pla​gą na​mio​tów w zi​mie, śpi​wo​ry z fu​tra pe​sth​ry, odzież, nar​ty, san​ki, za​pa​sy, wszyst​ko naj​wyż​szej ja​ko​ści, lek​kie, trwa​łe, dro​‐

gie. Je​że​li wy​brał się po do​dat​ko​wą żyw​ność, za co za​mie​rzał ją ku​pić? Nie wró​cił aż do zmro​ku na​stęp​ne​go dnia. Wy​cho​dzi​łem kil​ka​krot​nie na ra​‐ kie​tach śnież​nych, zbie​ra​jąc siły i ćwi​cząc się w cho​dze​niu po zbo​czach śnież​‐ nej do​li​ny kry​ją​cej nasz na​miot. Jeź​dzi​łem jako tako na nar​tach, ale ra​kie​ty nie były moją spe​cjal​no​ścią. Nie od​wa​ży​łem się wy​cho​dzić poza do​li​nę, bo​jąc się za​błą​dzić. Była to dzi​ka kra​ina, po​cię​ta stru​mie​nia​mi i ja​ra​mi, wzno​szą​ca się rap​tow​nie ku zwień​czo​nym chmu​ra​mi wierz​choł​kom gór na wscho​dzie. Mia​łem czas na za​sta​no​wie​nie się, co bym ro​bił w tej głu​szy, gdy​by Es​tra​ven nie wró​cił. Zje​chał szu​sem ze wzgó​rza w za​pa​da​ją​cym zmro​ku – był zna​ko​mi​tym nar​‐ cia​rzem. Za​trzy​mał się obok mnie, brud​ny, zmę​czo​ny i cięż​ko ob​ła​do​wa​ny. Miał na ple​cach wiel​ki czar​ny wo​rek pe​łen za​wi​nią​tek jak Świę​ty Mi​ko​łaj za​‐ kra​da​ją​cy się przez ko​min na Zie​mi. Za​wi​niąt​ka za​wie​ra​ły kieł​ki ka​di​ku, su​‐ szo​ne chle​bo​we jabł​ka i szta​by twar​de​go, czer​wo​ne​go, gli​nia​ste​go w sma​ku cu​kru, któ​ry Ge​theń​czy​cy ra​fi​nu​ją z miej​sco​wej trzci​ny. – Jak pan to wszyst​ko zdo​był? – Ukra​dłem – po​wie​dział były pre​mier Kar​hi​du, grze​jąc dło​nie nad pie​cy​‐ kiem, któ​re​go nie prze​łą​czył na niż​szą tem​pe​ra​tu​rę; na​wet on zmarzł. – W Tu​ru​fie. Le​d​wo mi się uda​ło. To wszyst​ko, wię​cej się nie do​wie​dzia​łem. Nie był dum​ny ze swo​je​go wy​czy​‐ nu i nie po​tra​fił śmiać się z nie​go. Kra​dzież jest na Zi​mie cięż​ką zbrod​nią, wła​ści​wie je​dy​ną oso​bą bar​dziej po​gar​dza​ną od zło​dzie​ja jest sa​mo​bój​ca. – Zu​ży​je​my to w pierw​szej ko​lej​no​ści – po​wie​dział, gdy sta​wia​łem gar​nek ze śnie​giem do sto​pie​nia na pie​cy​ku. – To jest cięż​kie. – Więk​szość za​pa​sów, któ​‐ re zdo​był po​przed​nio, skła​da​ła się z „hi​per​ra​cji”, wzmoc​nio​nej, od​wod​nio​nej, spra​so​wa​nej w kost​ki mie​szan​ki wy​so​ko​ka​lo​rycz​nej żyw​no​ści, któ​ra po or​goc​‐ ku na​zy​wa się gi​czy-mi​czy i tak też ją na​zy​wa​li​śmy, choć oczy​wi​ście mię​dzy sobą uży​wa​li​śmy kar​hi​dyj​skie​go. Mie​li​śmy tego na sześć​dzie​siąt dni przy mi​‐ ni​mal​nej stan​dar​do​wej ra​cji: pół kilo dzien​nie na oso​bę. Kie​dy się umy​li​śmy i zje​dli​śmy, Es​tra​ven sie​dział do póź​na przy pie​cy​ku, ob​li​cza​jąc do​kład​nie, co mamy oraz jak i kie​dy naj​le​piej to wy​ko​rzy​stać. Nie ma​jąc wagi, mu​sie​li​śmy sto​so​wać przy​bli​że​nia, uży​wa​jąc jako mier​ni​ka stan​dar​do​wej pacz​ki gi​czy-mi​‐ czy. Es​tra​ven znał, jak wie​lu Ge​theń​czy​ków, war​to​ści od​żyw​cze i ka​lo​rycz​ne wszyst​kich po​kar​mów, znał też wła​sne za​po​trze​bo​wa​nie w róż​nych wa​run​‐ kach i po​tra​fił dość do​kład​nie oce​nić moje. Tego ro​dza​ju wie​dza na Zi​mie może de​cy​do​wać o ży​ciu i śmier​ci. Kie​dy wresz​cie za​pla​no​wał na​sze ży​wie​nie, wsu​nął się do śpi​wo​ra i za​snął. W nocy sły​sza​łem, jak przez sen mam​ro​cze licz​by – cię​ża​ry, dni, od​le​gło​ści… Z grub​sza li​cząc, mie​li​śmy ty​siąc dwie​ście ki​lo​me​trów do przej​ścia. Pierw​sze pół​to​ra set​ki na pół​noc albo pół​noc​ny wschód przez lasy, w po​przek naj​da​lej na pół​noc wy​su​nię​tych ostróg łań​cu​cha Sem​ben​sy​enu do wiel​kie​go ma​sy​wu lo​do​we​go po​kry​wa​ją​ce​go oba pła​ty Wiel​kie​go Kon​ty​nen​tu na pół​noc od 45 rów​no​leż​ni​ka, a miej​sca​mi scho​dzą​ce​go aż do 35 rów​no​leż​ni​ka. Je​den z ta​kich

wy​stę​pów się​ga w re​gion Ogni​stych Wzgórz, ostat​nich szczy​tów Sem​ben​sy​‐ enu, i ta oko​li​ca sta​no​wi​ła nasz pierw​szy cel. Tam, wśród gór, ro​zu​mo​wał Es​‐ tra​ven, bę​dzie​my mo​gli wejść na po​kry​wę lo​do​wą albo scho​dząc na nią ze sto​‐ ku, albo wspi​na​jąc się po jed​nym z ję​zo​rów lo​dow​ca. Da​lej mie​li​śmy wę​dro​‐ wać już po Lo​dzie, oko​ło dzie​wię​ciu​set ki​lo​me​trów na wschód. W po​bli​żu za​to​‐ ki Gu​then, gdzie Lód znów cofa się na pół​noc, mie​li​śmy zejść z nie​go i zro​bić ostat​nie sto czy sto pięć​dzie​siąt ki​lo​me​trów na po​łu​dnio​wy wschód przez ba​‐ gna Szen​szey, któ​re wów​czas po​win​ny być już gru​bo przy​sy​pa​ne śnie​giem, do gra​ni​cy kar​hi​dyj​skiej. Tra​sa bie​gła od po​cząt​ku do koń​ca z dala od oko​lic za​miesz​ka​nych lub na​da​‐ ją​cych się do za​miesz​ka​nia. Nie gro​zi​ło nam spo​tka​nie z żad​ny​mi in​spek​to​ra​‐ mi. Była to nie​wąt​pli​wie spra​wa naj​waż​niej​sza. Ja nie mia​łem do​ku​men​tów, Es​tra​ven zaś stwier​dził, że jego pa​pie​ry nie wy​trzy​ma​ją jesz​cze jed​ne​go fał​‐ szer​stwa. Tak czy owak, choć mo​głem ucho​dzić za Ge​theń​czy​ka, kie​dy nikt nie spo​dzie​wał się cze​goś in​ne​go, to jed​nak nie mia​łem szans ukry​cia się przed okiem, któ​re mnie szu​ka​ło. Z tego wzglę​du dro​ga pro​po​no​wa​na przez Es​tra​ve​na była bar​dzo ko​rzyst​na. Pod każ​dym in​nym wzglę​dem wy​da​wa​ła​by mi się czy​stym sza​leń​stwem. Za​cho​wa​łem tę opi​nię dla sie​bie, bo mó​wi​łem zu​peł​nie po​waż​nie o tym, że ma​jąc do wy​bo​ru ro​dzaj śmier​ci, wolę zgi​nąć w cza​sie uciecz​ki. Lecz Es​tra​ven na​dal roz​pa​try​wał inne moż​li​wo​ści. Na​stęp​ne​go dnia, któ​ry spę​dzi​li​śmy na bar​dzo sta​ran​nym pa​ko​wa​niu i ła​do​wa​niu sań, po​wie​dział: – Gdy​by pan we​zwał sta​tek gwiezd​ny, jak dłu​go by​śmy na nie​go cze​ka​li? – Od ośmiu dni do pół mie​sią​ca, w za​leż​no​ści od tego, gdzie by się znaj​do​wał na swo​jej or​bi​cie oko​ło​sło​necz​nej w sto​sun​ku do Ge​then. Mógł​by być po prze​‐ ciw​nej stro​nie słoń​ca. – Nie prę​dzej? – Nie. Na​pę​du pod​świetl​ne​go nie moż​na sto​so​wać w ob​rę​bie ukła​du pla​ne​‐ tar​ne​go. Sta​tek by ko​rzy​stał wy​łącz​nie z na​pę​du od​rzu​to​we​go, co ozna​cza mi​‐ ni​mum osiem dni dro​gi. A dla​cze​go pan pyta? Za​cią​gnął lin​kę i za​wią​zał ją, za​nim od​po​wie​dział. – Za​sta​na​wia​łem się, czy war​to pro​sić o po​moc z pań​skie​go świa​ta, sko​ro mój nie zdra​dza ocho​ty do po​mo​cy. W Tu​ru​fie jest ra​dio​sta​cja. – Sil​na? – Nie bar​dzo. Naj​bliż​szy duży na​daj​nik za​pew​ne jest w Ku​hu​meyu, sześć​set ki​lo​me​trów na po​łu​dnie stąd. – Ku​hu​mey to, zda​je się, duże mia​sto? – Ćwierć mi​lio​na miesz​kań​ców. – Mu​sie​li​by​śmy ja​koś do​stać się do na​daj​ni​ka, a po​tem ukry​wać się przez co naj​mniej osiem dni, pod​czas gdy Sarf zo​stał​by po​sta​wio​ny na nogi… Nie wi​‐ dzę szans. Kiw​nął gło​wą. Wy​nio​słem z na​mio​tu ostat​ni wo​re​czek kieł​ków ka​di​ku, umie​ści​łem go

w prze​wi​dzia​nym miej​scu na san​kach. – Gdy​bym we​zwał sta​tek tam​tej nocy w Misz​no​ry, kie​dy mi pan ra​dził, tam​tej nocy, kie​dy mnie aresz​to​wa​no… Ale mój an​sibl miał Ob​sle, pew​nie ma go do dzi​siaj. – Czy może go użyć? – Nie, na​wet przez przy​pa​dek, gdy​by się nim ba​wił. Na​sta​wia​nie jest nie​‐ zwy​kle skom​pli​ko​wa​ne. Gdy​bym go wte​dy użył! – Gdy​bym wte​dy wie​dział, że gra jest już skoń​czo​na – po​wie​dział i uśmiech​‐ nął się. On nie roz​pa​mię​ty​wał prze​szło​ści. – Wie​dział pan, jak są​dzę. Tyl​ko ja panu nie wie​rzy​łem. Kie​dy sa​nie były za​ła​do​wa​ne, za​rzą​dził na resz​tę dnia od​po​czy​nek. Le​żał w na​mio​cie, pi​sząc w ma​łym no​te​sie swo​im drob​nym, szyb​kim, pio​no​wo bie​‐ gną​cym kar​hi​dyj​skim pi​smem to, co zo​sta​ło za​cy​to​wa​ne jako po​przed​ni roz​‐ dział. Przez ubie​gły mie​siąc nie był w sta​nie pro​wa​dzić swo​je​go dzien​ni​ka i to go de​ner​wo​wa​ło; w tej spra​wie był bar​dzo skru​pu​lat​ny. Pro​wa​dze​nie za​pi​‐ sków sta​no​wi​ło, jak są​dzę, zo​bo​wią​za​nie wo​bec ro​dzi​ny, więź z ogni​skiem Es​‐ tre. Tego do​wie​dzia​łem się póź​niej; wów​czas nie wie​dzia​łem, co pi​sze. Sma​ro​‐ wa​łem nar​ty albo próż​no​wa​łem. Za​czą​łem gwiz​dać me​lo​dię ta​necz​ną i urwa​‐ łem w po​ło​wie. Mie​li​śmy tyl​ko je​den na​miot i je​że​li nie chcie​li​śmy do​pro​wa​‐ dzać się na​wza​jem do sza​leń​stwa, na​le​ża​ło za​cho​wać pew​ną po​wścią​gli​wość… Es​tra​ven spoj​rzał na mnie, kie​dy za​gwiz​da​łem, ale bez iry​ta​cji, ra​czej w za​‐ my​śle​niu. – Szko​da, że nie wie​dzia​łem o pana stat​ku w ze​szłym roku… Dla​cze​go przy​‐ sła​no pana na ten świat sa​me​go? – Pierw​szy wy​słan​nik za​wsze przy​by​wa sam. Je​den obcy to cie​ka​wost​ka, dwóch to in​wa​zja. – Ży​cie pierw​sze​go wy​słan​ni​ka nie ma zbyt wy​so​kiej ceny. – Wprost prze​ciw​nie. Eku​me​na ceni każ​de ży​cie i dla​te​go woli na​ra​zić na nie​bez​pie​czeń​stwo jed​ne​go czło​wie​ka niż dwóch albo dwu​dzie​stu. Zresz​tą wy​‐ sy​ła​nie lu​dzi na ta​kie od​le​gło​ści jest kosz​tow​ne i cza​so​chłon​ne. Poza tym sam się zgło​si​łem do tej pra​cy. – W nie​bez​pie​czeń​stwie ho​nor – po​wie​dział, wi​docz​nie cy​tu​jąc przy​sło​wie, bo do​dał spo​koj​nie: – Bę​dzie​my na​szpi​ko​wa​ni ho​no​rem, kie​dy do​trze​my do Kar​‐ hi​du… Słu​cha​jąc go, wie​rzy​łem, że na​praw​dę doj​dzie​my do Kar​hi​du przez ty​siąc dwie​ście ki​lo​me​trów gór, wą​wo​zów, roz​pa​dlin, lo​dow​ca, wul​ka​nów, za​mar​z​‐ nię​te​go ba​gna lub za​to​ki, wszyst​ko pu​styn​ne, bez​lud​ne, wśród za​mie​ci, w środ​ku zimy, w środ​ku epo​ki lo​dow​co​wej. A on sie​dział i ro​bił no​tat​ki z tą samą upar​tą, cier​pli​wą skru​pu​lat​no​ścią, któ​rą ob​ser​wo​wa​łem u sza​lo​ne​go kró​la wmu​ro​wu​ją​ce​go na rusz​to​wa​niu zwor​nik łuku. Po​wie​dział: „Kie​dy do​trze​my do Kar​hi​du”. Jego „kie​dy” nie było by​naj​mniej nie​okre​ślo​ną na​dzie​ją. Pla​no​wał do​tar​cie do Kar​hi​du w czwar​tym dniu czwar​‐ te​go mie​sią​ca zimy, ar​had an​ner. Mie​li​śmy wy​ru​szyć na​za​jutrz, trzy​na​ste​go

dnia pierw​sze​go mie​sią​ca, tor​men​bod tern. Na​sza żyw​ność, o ile mógł to ob​li​‐ czyć, mo​gła wy​star​czyć na trzy ge​theń​skie mie​sią​ce, czy​li sie​dem​dzie​siąt osiem dni, mie​li​śmy więc ro​bić po osiem​na​ście ki​lo​me​trów dzien​nie przez sie​‐ dem​dzie​siąt dni i dojść do Kar​hi​du w dniu ar​had an​ner. To było usta​lo​ne. Te​‐ raz nie po​zo​sta​wa​ło nam nic in​ne​go, jak po​rząd​nie się wy​spać. Wy​ru​szy​li​śmy o brza​sku, na ra​kie​tach, przy bez​wietrz​nej po​go​dzie i w rzad​‐ kim śnie​gu. Szli​śmy po bes​sa, mięk​kim, nie​ule​ża​łym jesz​cze śnie​gu, któ​ry na Zie​mi nar​cia​rze na​zy​wa​ją pu​chem. San​ki były cięż​ko za​ła​do​wa​ne, Es​tra​ven oce​niał ich cał​ko​wi​ty cię​żar na po​nad sto pięć​dzie​siąt ki​lo​gra​mów. Nie​ła​two było je cią​gnąć w tym pu​szy​stym śnie​gu, choć były po​ręcz​ne jak do​brze za​pro​‐ jek​to​wa​na mała łó​decz​ka. Pło​zy sta​no​wi​ły ist​ne cudo, były po​kry​te po​li​me​‐ rem, któ​ry zmniej​szał tar​cie pra​wie do zera, ale to oczy​wi​ście nie​wie​le po​ma​‐ ga​ło, kie​dy całe san​ki uty​ka​ły w gru​bej war​stwie pu​chu. Stwier​dzi​li​śmy, że naj​le​piej jest, kie​dy je​den idzie w uprzę​ży, cią​gnąc, a dru​gi pcha z tyłu. Śnieg, drob​ny i rzad​ki, pa​dał przez cały dzień. Za​trzy​ma​li​śmy się dwu​krot​nie na po​‐ śpiesz​ny po​si​łek. W ca​łej tej roz​le​głej pa​gór​ko​wa​tej kra​inie pa​no​wa​ła mar​twa ci​sza. Szli​śmy i na​gle był już wie​czór. Za​trzy​ma​li​śmy się w do​li​nie bar​dzo po​‐ dob​nej do tej, z któ​rej wy​ru​szy​li​śmy rano, w ko​tlin​ce mię​dzy bia​ły​mi gar​ba​‐ mi. By​łem strasz​li​wie zmę​czo​ny i le​d​wo sta​łem na no​gach, mimo to nie mo​‐ głem uwie​rzyć, że dzień mi​nął. We​dług licz​ni​ka przy san​kach prze​szli​śmy po​‐ nad dwa​dzie​ścia dwa ki​lo​me​try. Je​że​li szło nam tak do​brze po mięk​kim śnie​gu, z peł​nym ła​dun​kiem, przez trud​ny te​ren, gdzie wszyst​kie do​li​ny le​ża​ły w po​przek na​szej tra​sy, to na pew​no bę​dzie jesz​cze le​piej na Lo​dzie, po twar​dym śnie​gu i rów​nej dro​dze, z co​raz lżej​szy​mi san​ka​mi. Moje za​ufa​nie do Es​tra​ve​na było do​tąd bar​dziej wy​ro​zu​mo​wa​ne niż szcze​re, te​raz uwie​rzy​łem mu bez za​strze​żeń. W sie​dem​‐ dzie​siąt dni doj​dzie​my do Kar​hi​du. – Czy po​dró​żo​wał już pan w ten spo​sób? – spy​ta​łem go. – Z san​ka​mi? Czę​sto. – Na dłu​gich tra​sach? – Któ​rejś je​sie​ni przed laty prze​sze​dłem trzy​sta ki​lo​me​trów po lo​dzie w Ker​‐ mie. Dol​na część Ker​mu, naj​da​lej na po​łu​dnie wy​su​nię​ty gó​rzy​sty pół​wy​sep sub​‐ kon​ty​nen​tu kar​hidz​kie​go, jest po​dob​nie jak cała pół​noc po​kry​ta wiecz​nym lo​‐ dem. Lu​dzie za​miesz​ku​ją Wiel​ki Kon​ty​nent w stre​fie mię​dzy dwie​ma bia​ły​mi ścia​na​mi. Ob​li​cza się, że dal​sze zmniej​sze​nie na​sło​necz​nie​nia o osiem pro​cent do​pro​wa​dzi do ze​tknię​cia ścian. Nie by​ło​by zie​mi ani lu​dzi, tyl​ko lód. – W ja​kim celu? – Cie​ka​wość, przy​go​da. – Po chwi​li wa​ha​nia uśmiech​nął się lek​ko. – Zwięk​‐ sze​nie stop​nia zło​żo​no​ści i na​tę​że​nia pola ro​zum​ne​go ży​cia – do​dał, cy​tu​jąc jed​ną z mo​ich eku​me​nal​nych mak​sym. – Ro​zu​miem. Świa​do​mie ćwi​czył pan ewo​lu​cyj​ną ten​den​cję wła​ści​wą by​to​wi, a prze​ja​wia​ją​cą się mię​dzy in​ny​mi eks​plo​ra​cją.

Obaj by​li​śmy z sie​bie za​do​wo​le​ni, sie​dząc w cie​płym na​mio​cie, pi​jąc go​rą​cą her​ba​tę i cze​ka​jąc, aż za​go​tu​je się po​si​łek z kieł​ków ka​di​ku. – O to wła​śnie cho​dzi – po​wie​dział. – Było nas sze​ściu. Wszy​scy bar​dzo mło​‐ dzi. Brat i ja z Es​tre, czte​rech przy​ja​ciół z ogni​ska Stok. Na​sza wy​pra​wa nie mia​ła celu. Chcie​li​śmy zo​ba​czyć Te​re​man​der, górę, któ​ra wzno​si się tam po​‐ nad Lo​dem. Nie​wie​lu lu​dzi oglą​da​ło ją z lądu. Je​dze​nie było go​to​we, coś zu​peł​nie in​ne​go niż gę​sta pap​ka z otrę​bów w go​‐ spo​dar​stwie Pu​le​fen. Sma​ko​wa​ło jak pie​czo​ne kasz​ta​ny na Zie​mi i wspa​nia​le pa​rzy​ło usta. Było mi cie​pło i czu​łem się zna​ko​mi​cie. – Naj​więk​sze sma​ko​ły​ki na Ge​then ja​dłem za​wsze w pana to​wa​rzy​stwie – stwier​dzi​łem. – Nie na ban​kie​cie w Misz​no​ry. – Tak, to praw​da… Pan chy​ba nie​na​wi​dzi Or​go​rey​nu. – Mało kto tu​taj ma po​ję​cie o go​to​wa​niu. Czy nie​na​wi​dzę Or​go​rey​nu? Nie, dla​cze​go? Jak moż​na nie​na​wi​dzić albo ko​chać kraj? Tibe o ni​czym in​nym nie mówi, ale ja tego nie poj​mu​ję. Znam lu​dzi, znam mia​sta, wio​ski, wzgó​rza, rze​ki i ska​ły, wiem, jak je​sie​nią słoń​ce za​cho​dzi za pew​nym po​lem w gó​rach, ale jaki sens ma prze​ci​na​nie tego wszyst​kie​go gra​ni​cą i nada​wa​nie temu na​‐ zwy po to, żeby prze​stać to ko​chać od li​nii, gdzie na​zwa prze​sta​je obo​wią​zy​‐ wać? Co to jest mi​łość do swo​je​go kra​ju? Czy to ozna​cza nie​na​wiść do in​nych kra​jów? W ta​kim ra​zie to nic do​bre​go. Może to po pro​stu mi​łość wła​sna? W ta​kim ra​zie to nic złe​go, ale nie na​le​ży z tego ro​bić cno​ty ani pro​fe​sji… Ko​‐ cham wzgó​rza do​me​ny Es​tre, tak jak ko​cham ży​cie, ale taka mi​łość nie zna gra​ni​cy, za któ​rą za​czy​na się nie​na​wiść. A poza tym je​stem, mam na​dzie​ję, igno​ran​tem. Igno​ran​tem w ro​zu​mie​niu hand​da​ry. Igno​ro​wać abs​trak​cje, trzy​mać się rze​‐ czy. Było w tym po​dej​ściu coś ko​bie​ce​go, od​rzu​ce​nie abs​trak​cji, idei, pod​po​‐ rząd​ko​wa​nie się temu, co dane. Bu​dzi​ło to moją nie​chęć. Za​raz jed​nak su​mien​nie do​dał: – Czło​wiek, któ​ry nie żywi wstrę​tu do złej wła​dzy, jest głup​cem. A gdy​by na świe​cie ist​nia​ło coś ta​kie​go jak do​bra wła​dza, słu​że​nie jej by​ło​by wiel​ką ra​do​‐ ścią. Tu​taj się ro​zu​mie​li​śmy. – Wiem coś o tej ra​do​ści – po​wie​dzia​łem. – Tak mi się wy​da​wa​ło. Opłu​ka​łem na​sze mi​ski go​rą​cą wodą i wy​la​łem po​my​je poza na​miot. Na ze​‐ wnątrz było ciem​no choć oko wy​kol. Pa​dał drob​ny i rzad​ki śnieg, wi​docz​ny w owal​nym słu​pie ma​to​we​go świa​tła ze ślu​zy wej​ścio​wej na​mio​tu. Roz​wi​nę​li​‐ śmy śpi​wo​ry. Es​tra​ven po​wie​dział: „Pro​szę mi dać te mi​ski, pa​nie Ai” czy coś ta​kie​go, na co spy​ta​łem: – Czy bę​dzie​my tak so​bie mó​wić na pan przez cały Lód Go​bryń​ski? Ro​ze​śmiał się. – Nie wiem, jak się mam do pana zwra​cać.

– Na​zy​wam się Gen​ly Ai. – Wiem, ale pan uży​wa mo​je​go na​zwi​ska kla​no​we​go. – Ja też nie wiem, jak się do pana zwra​cać. – Harth. – A ja je​stem Ai. Do kogo mówi się po imie​niu? – Do bra​ci z ogni​ska albo przy​ja​ciół. – Mó​wiąc to, był od​le​gły, poza moim za​‐ się​giem, pół me​tra ode mnie w na​mio​cie sze​ro​ko​ści dwu i pół me​tra. Nie było na to od​po​wie​dzi. Czy jest coś bar​dziej aro​ganc​kie​go niż szcze​rość? Zmro​żo​ny, wsu​ną​łem się do śpi​wo​ra. – Do​bra​noc, Ai – po​wie​dział czło​wiek z in​nej pla​ne​ty. – Do​bra​noc, Harth – od​po​wie​dział dru​gi czło​wiek z in​nej pla​ne​ty. Przy​ja​ciel. Kto jest przy​ja​cie​lem na świe​cie, gdzie każ​dy przy​ja​ciel może po zmia​nie księ​ży​ca stać się ko​chan​kiem? Ja, ogra​ni​czo​ny swo​ją mę​sko​ścią, nie mogę być przy​ja​cie​lem The​re​ma Har​tha ani żad​ne​go in​ne​go przed​sta​wi​cie​la jego ga​tun​ku. Ani męż​czyź​ni, ani ko​bie​ty, ani jed​no i dru​gie, cy​klicz​ni, księ​‐ ży​co​wi, zmie​nia​ją​cy się pod do​tknię​ciem ręki, pod​rzut​ki w ko​ły​sce ludz​ko​ści – nie mo​gło być mię​dzy nami mi​ło​ści ani przy​jaź​ni. Za​snę​li​śmy. Obu​dzi​łem się raz i usły​sza​łem śnieg mięk​ko pa​da​ją​cy na na​‐ miot. Es​tra​ven już o świ​cie szy​ko​wał śnia​da​nie. Dzień wsta​wał po​god​ny. Spa​ko​‐ wa​li​śmy się i by​li​śmy go​to​wi do dro​gi, kie​dy słoń​ce ozło​ci​ło wierz​choł​ki kar​ło​‐ wa​tych krza​ków ro​sną​cych na obrze​żu ko​tlin​ki. Es​tra​ven cią​gnął w uprzę​ży, ja pcha​łem i ste​ro​wa​łem z tyłu. Na śnie​gu za​czy​na​ła się two​rzyć sko​ru​pa i po nie​za​ro​śnię​tych zbo​czach bie​gli​śmy jak na wy​ści​gach psich za​przę​gów. Tego dnia szli​śmy skra​jem lasu gra​ni​czą​ce​go z go​spo​dar​stwem Pu​le​fen, po​tem we​‐ szli​śmy do nie​go. Był to las kar​ło​wa​tych, po​skrę​ca​nych, ob​wie​szo​nych so​pla​mi lodu drzew tho​re. Nie od​wa​ży​li​śmy się ko​rzy​stać z głów​ne​go trak​tu na pół​‐ noc, ale cza​sa​mi mo​gli​śmy ko​rzy​stać z dróg le​śnych wio​dą​cych w tym kie​run​‐ ku, a że w do​brze utrzy​ma​nym le​sie nie było po​szy​cia ani zwa​lo​nych drzew, szło nam się do​brze. Od​kąd zna​leź​li​śmy się w Tar​ren​peth, mniej było ja​rów i stro​mych grzbie​tów. Pod ko​niec dnia licz​nik przy sa​niach po​ka​zał trzy​dzie​‐ ści ki​lo​me​trów, a by​li​śmy mniej zmę​cze​ni niż po​przed​nie​go wie​czo​ru. Je​dy​ną za​le​tą zimy na Zi​mie są dłu​gie dni. Pla​ne​ta ma za​le​d​wie kil​ka stop​ni od​chy​le​nia od płasz​czy​zny eklip​ty​ki, zbyt mało, żeby wy​wo​łać od​czu​wal​ne róż​ni​ce pór roku w ma​łych sze​ro​ko​ściach geo​gra​ficz​nych. Pory roku tu​taj nie obej​mu​ją jed​nej pół​ku​li, ale cały glob, są wy​ni​kiem elip​so​idal​nej or​bi​ty. Na da​le​kim i wol​nym od​cin​ku or​bi​ty, w oko​li​cy aphe​lium, zmniej​sze​nie pro​mie​‐ nio​wa​nia sło​necz​ne​go na​ru​sza już i tak skom​pli​ko​wa​ne ukła​dy kli​ma​tycz​ne, ochła​dza to, co i tak jest już zim​ne, i zmie​nia wil​got​ne, sza​re lato w bia​łą, burz​li​wą zimę. Such​sza niż resz​ta roku, zima mo​gła​by być cał​kiem przy​jem​‐ na, gdy​by nie mro​zy. Słoń​ce, kie​dy jest wi​docz​ne, stoi wy​so​ko, nie ma tego po​wol​ne​go za​ni​ku świa​ta jak w pod​bie​gu​no​wych stre​fach na Zie​mi, gdzie chłód i mrok cho​dzą w pa​rze. Ge​then ma ja​sne zimy, ostre, sro​gie, ale ja​sne.

Prze​by​cie lasu Tar​ren​peth za​ję​ło nam trzy dni. Ostat​nie​go dnia Es​tra​ven za​trzy​mał się i roz​bił na​miot wcze​śnie, żeby za​sta​wić si​dła na pe​sth​ry. To jed​‐ ne z naj​więk​szych zwie​rząt lą​do​wych na Zi​mie, są ja​jo​rod​ny​mi ro​śli​no​żer​ca​mi roz​mia​rów lisa ze wspa​nia​łym sza​rym lub bia​łym fu​trem. Ich mię​so jest ja​‐ dal​ne. Wła​śnie od​by​wa​ły wę​drów​kę na po​łu​dnie. Są tak pło​chli​we i zwin​ne, że wi​dzie​li​śmy je tyl​ko parę razy pod​czas na​szej wę​drów​ki, ale każ​da po​lan​ka w le​sie była po​cię​ta nie​zli​czo​ny​mi tro​pa​mi i wszyst​kie wska​zy​wa​ły na po​łu​‐ dnie. Po ja​kichś dwóch go​dzi​nach si​dła Es​tra​ve​na były peł​ne. Wy​pa​tro​szył i po​ćwiar​to​wał sześć zwie​rza​ków, po​wie​sił część mię​sa, żeby za​mar​z​ło. Tu nie bar​dzo jest na co po​lo​wać, nie ma du​żych ro​śli​no​żer​ców, nie ma więc i du​żych mię​so​żer​ców, chy​ba że w ki​pią​cych ży​ciem mo​rzach, to​też Ge​theń​czy​cy nie są my​śli​wy​mi. Ło​wią ryby i upra​wia​ją zie​mię. Ni​g​dy przed​tem nie wi​dzia​łem Ge​theń​czy​ka z za​krwa​wio​ny​mi rę​ka​mi. Es​tra​ven spoj​rzał na bia​łe skór​ki. – Ty​go​dnio​we miesz​ka​nie i wikt tra​pe​ra – po​wie​dział. – Pój​dą na mar​ne. – Po​dał mi jed​ną, że​bym do​tknął. Fu​tro było tak gru​be i de​li​kat​ne, że czło​wiek nie był pe​wien, czy go już do​tknął. Na​sze śpi​wo​ry, płasz​cze i kap​tu​ry były pod​szy​te tym sa​mym fu​trem, zna​ko​mi​cie chro​nią​cym od zim​na i pięk​nym. – Szko​da tych stwo​rzeń na zupę – po​wie​dzia​łem. Es​tra​ven rzu​cił mi krót​kie, ciem​ne spoj​rze​nie. – Po​trze​bu​je​my biał​ka – stwier​dził i wy​rzu​cił skór​ki w śnieg, gdzie przez noc rus​sy, małe za​ja​dłe szczu​ro​wę​że, po​żrą je wraz z wnętrz​no​ścia​mi i ko​ść​‐ mi, a po​tem jesz​cze wy​li​żą krew ze śnie​gu. Miał ra​cję, za​zwy​czaj miał ra​cję. Każ​da pe​sth​ra to pół ki​lo​gra​ma do ki​lo​gra​‐ ma smacz​ne​go mię​sa. Tego wie​czo​ru zja​dłem swo​ją po​łów​kę zupy, a mo​głem bez tru​du zjeść i dru​gą. Na​stęp​ne​go ran​ka, kie​dy wy​ru​szy​li​śmy w góry, by​‐ łem dwa razy lep​szym sil​ni​kiem do sa​nek niż po​przed​nie​go dnia. Za​czę​li​śmy pod​cho​dzić w górę. Do​bro​czyn​ny śnieg i kro​xet, czy​li bez​wietrz​na po​go​da przy tem​pe​ra​tu​rze umiar​ko​wa​nie mi​nu​so​wej, któ​re nam do​tąd to​wa​‐ rzy​szy​ły w dro​dze przez las Tar​ren​peth i po​ma​ga​ły wy​do​stać się poza praw​do​‐ po​dob​ny za​sięg po​go​ni, te​raz ustą​pi​ły miej​sca pa​skud​nej tem​pe​ra​tu​rze po​wy​‐ żej zera i desz​czo​wi. Za​czą​łem ro​zu​mieć, cze​mu Ge​theń​czy​cy skar​żą się, je​że​‐ li w zi​mie tem​pe​ra​tu​ra wzra​sta, a cie​szą się, je​że​li spa​da. W mie​ście deszcz jest uprzy​krze​niem, dla po​dróż​ne​go to klę​ska. Przez całe przed​po​łu​dnie wcią​‐ ga​li​śmy san​ki na zbo​cza Sem​ben​sy​enu w głę​bo​kiej, lo​do​wa​tej ka​szy mo​kre​go śnie​gu. Po po​łu​dniu na bar​dziej stro​mych sto​kach śnie​gu już pra​wie nie było. Po​to​ki desz​czu, ki​lo​me​try bło​ta i żwi​ru. Zło​ży​li​śmy pło​zy, za​mon​to​wa​li​śmy koła i szli​śmy da​lej. San​ki w roli wóz​ka mo​gły do​pro​wa​dzić do roz​pa​czy, co chwi​la prze​wra​ca​ły się albo gdzieś uty​ka​ły. Ciem​no​ści za​pa​dły, za​nim uda​ło nam się zna​leźć osło​nię​te miej​sce pod ska​łą albo gro​tę, gdzie mo​gli​by​śmy roz​‐ bić na​miot, i mimo na​szych sta​rań wszyst​ko mie​li​śmy mo​kre. Es​tra​ven uprze​dzał, że na​miot za​pew​ni nam wy​god​ne schro​nie​nie przy każ​dej po​go​‐ dzie, pod wa​run​kiem że bę​dzie su​chy w środ​ku.

– Z chwi​lą kie​dy prze​mok​ną śpi​wo​ry, tra​ci się zbyt dużo cie​pła w nocy i czło​‐ wiek się nie wy​sy​pia. Przy na​szych skrom​nych ra​cjach żyw​no​ścio​wych nie mo​że​my so​bie na to po​zwo​lić. Po​nie​waż nie mo​że​my li​czyć na to, że uda nam się wy​su​szyć na słoń​cu, nie wol​no nam do​pu​ścić do za​mo​cze​nia ubrań ani ba​‐ ga​żu. Obaj skru​pu​lat​nie strze​gli​śmy wnę​trza na​mio​tu przed śnie​giem i wodą; była w nim tyl​ko nie​unik​nio​na para z go​to​wa​nia oraz to, co wy​pa​ro​wa​ło z na​szych ciał. Ale tego wie​czo​ru wszyst​ko prze​mo​kło, za​nim uda​ło nam się po​sta​wić na​miot. Było nam zim​no, po​nie​waż ubra​nia na nas pa​ro​wa​ły. Ku​li​li​śmy się nad pie​cy​kiem i wkrót​ce mie​li​śmy gę​stą zupę z mię​sa pe​sth​ry, go​rą​cą i po​‐ żyw​ną. Licz​nik przy san​kach, igno​ru​jąc ca​ło​dzien​ną mor​der​czą wspi​nacz​kę pod górę, po​ka​zy​wał, że prze​by​li​śmy tyl​ko trzy​na​ście ki​lo​me​trów. – Pierw​szy dzień, kie​dy nie wy​ko​na​li​śmy na​szej nor​my – po​wie​dzia​łem. Es​tra​ven zręcz​nie roz​łu​pał kość udo​wą, żeby wy​do​być szpik. Zdjął mo​krą odzież ze​wnętrz​ną i sie​dział tyl​ko w ko​szu​li i spodniach, boso, z roz​pię​tym koł​nie​rzem. Mnie na​dal było za zim​no, że​bym mógł zdjąć płaszcz, hieb i buty. A on sie​dział schlud​ny, twar​dy, nie do zdar​cia, z jego gład​kich jak fu​tro wło​‐ sów woda spły​wa​ła ni​czym po pió​rach pta​ka, kro​ple jak z oka​pu domu spa​da​‐ ły mu na ra​mio​na. Jak​by tego nie za​uwa​żał. Nie wy​glą​dał na przy​gnę​bio​ne​go. Był u sie​bie. Pierw​szy po​si​łek mię​sny wy​wo​łał u mnie lek​kie skur​cze żo​łąd​ka, któ​re na​si​‐ li​ły się w nocy. Le​ża​łem w wil​got​nej ciem​no​ści wśród od​gło​sów desz​czu i nie mo​głem za​snąć. Przy śnia​da​niu po​wie​dział: – Mia​łeś złą noc. – Skąd wiesz? – spy​ta​łem, bo spał głę​bo​ko, pra​wie bez ru​chu, na​wet kie​dy wy​cho​dzi​łem z na​mio​tu. Po​słał mi swo​je dziw​ne spoj​rze​nie. – Co ci jest? – spy​tał. – Bie​gun​ka. Skrzy​wił się. – Z po​wo​du mię​sa – po​wie​dział ze zło​ścią. – Chy​ba tak. – To moja wina. Po​wi​nie​nem… – Nic ta​kie​go. – Mo​żesz iść? – Tak. Deszcz pa​dał i pa​dał. Za​chod​ni wiatr od mo​rza utrzy​my​wał dość wy​so​ką tem​pe​ra​tu​rę na​wet tu​taj, na wy​so​ko​ści po​nad ty​sią​ca me​trów. W sza​rej mgle i stru​gach desz​czu nie było do​brej wi​docz​no​ści. Na​wet nie pod​nio​słem gło​wy, żeby spoj​rzeć na góry wo​kół nas; i tak wi​dział​bym tyl​ko deszcz. Szli​śmy we​‐ dług kom​pa​su na pół​noc, na ile po​zwa​la​ło na​chy​le​nie po​tęż​nych zbo​czy. Prze​cho​dził tędy lo​do​wiec, na​stę​pu​jąc i co​fa​jąc się w cią​gu se​tek i ty​się​cy

lat. W gra​ni​to​wych zbo​czach wy​żło​bio​ne zo​sta​ły dłu​gie i pro​ste ryn​ny o prze​‐ kro​ju li​te​ry U. Cza​sa​mi uda​wa​ło nam się cią​gnąć san​ki wzdłuż tych rys jak po dro​dze. Naj​le​piej czu​łem się, kie​dy cią​gną​łem – mo​głem po​chy​lić się w uprzę​ży, a wy​si​łek mnie roz​grze​wał. Gdy za​trzy​ma​li​śmy się w po​łu​dnie na mały po​si​‐ łek, mar​z​łem i nie mo​głem jeść. Po​szli​śmy da​lej, znów pod górę. Deszcz pa​dał i pa​dał, i pa​dał. Po po​łu​dniu Es​tra​ven wy​brał miej​sce na po​stój pod wiel​kim na​wi​sem czar​nej ska​ły. Pra​wie po​sta​wił na​miot, za​nim uwol​ni​łem się z uprzę​ży. Ka​zał mi wejść do środ​ka i po​ło​żyć się. – Nic mi nie jest – za​pro​te​sto​wa​łem. – Nie​praw​da – rzekł. – Pro​szę wejść do środ​ka. Po​słu​cha​łem, ale nie po​do​bał mi się jego ton. Kie​dy wszedł do na​mio​tu z na​‐ szy​mi wie​czor​ny​mi ra​cja​mi, usia​dłem, żeby wziąć się do go​to​wa​nia, bo była moja ko​lej. Tym sa​mym to​nem ka​zał mi le​żeć. – Nie mu​sisz mi tak roz​ka​zy​wać – po​wie​dzia​łem. – Prze​pra​szam – rzu​cił bez prze​ko​na​nia, od​wró​co​ny do mnie ple​ca​mi. – Nie je​stem cho​ry, ro​zu​miesz? – Nie, nie ro​zu​miem. Je​że​li nie mó​wisz praw​dy, mu​szę kie​ro​wać się two​im wy​glą​dem. Nie od​zy​ska​łeś jesz​cze sił, a dro​ga była cięż​ka. Nie wiem, gdzie są gra​ni​ce two​jej wy​trzy​ma​ło​ści. – Po​wiem, kie​dy do nich doj​dę. De​ner​wo​wa​łem się, bo trak​to​wał mnie z wyż​szo​ścią. Był o gło​wę niż​szy ode mnie i zbu​do​wa​ny bar​dziej jak ko​bie​ta niż jak męż​czy​zna, wię​cej tłusz​czu niż mię​śni. Kie​dy cią​gnę​li​śmy ra​zem, mu​sia​łem skra​cać krok, żeby się do nie​go do​sto​so​wać, ogier w za​przę​gu z mu​łem… – Więc nie je​steś już cho​ry? – Nie. Je​stem tyl​ko zmę​czo​ny. Ty też. – Tak, to praw​da – przy​znał. – Nie​po​ko​iłem się o cie​bie. Mamy przed sobą dłu​gą dro​gę. Nie chciał oka​zy​wać wyż​szo​ści. My​ślał, że je​stem cho​ry, a cho​rzy mu​szą słu​‐ chać. Był szcze​ry i ocze​ki​wał ode mnie ta​kiej sa​mej szcze​ro​ści, do któ​rej, być może, nie by​łem zdol​ny. On nie miał wy​obra​żeń o „mę​sko​ści”, któ​re kom​pli​ko​‐ wa​ły​by jego po​czu​cie dumy. Z dru​giej stro​ny, je​że​li on mógł ob​ni​żyć swo​je stan​dar​dy co do szi​fgre​tho​ru, jak to zro​bił w sto​sun​ku do mnie, może i ja mógł​bym po​zbyć się in​stynk​tu współ​za​wod​nic​twa wy​ni​ka​ją​ce​go z po​czu​cia mę​skiej god​no​ści, z któ​rej on tyle ro​zu​miał co ja z jego szi​fgre​tho​ru… – Ile zro​bi​li​śmy dzi​siaj? – Dzie​więć ki​lo​me​trów – po​wie​dział z ła​god​nym uśmie​chem. Na​stęp​ne​go dnia prze​szli​śmy je​de​na​ście ki​lo​me​trów, na​stęp​ne​go osiem​na​‐ ście, a jesz​cze na​stęp​ne​go – dzie​wią​te​go dnia na​szej po​dró​ży – wy​szli​śmy z desz​czu, chmur i stre​fy, w któ​rej moż​na było jesz​cze na​po​tkać lu​dzi. Znaj​do​‐ wa​li​śmy się oko​ło dwóch ty​się​cy me​trów nad po​zio​mem mo​rza, na wy​so​kim

pła​sko​wy​żu peł​nym oznak nie​daw​nych ru​chów gó​ro​twór​czych i dzia​łal​no​ści wul​ka​nów. By​li​śmy w Ogni​stych Wzgó​rzach pa​sma Sem​ben​sy​enu. Pła​sko​wyż zwę​żał się stop​nio​wo w do​li​nę, któ​ra prze​cho​dzi​ła mię​dzy dłu​gi​mi grzbie​ta​mi. Kie​dy zbli​ży​li​śmy się do uj​ścia do​li​ny, zim​ny pół​noc​ny wiatr po​tar​gał i roz​pę​‐ dził reszt​ki desz​czo​wych chmur, ob​na​ża​jąc szczy​ty po pra​wej i po le​wej stro​‐ nie. Ba​zalt i śnieg, mo​zai​ka czer​ni i ja​skra​wej bie​li w na​głym bla​sku słoń​ca z ośle​pia​ją​ce​go nie​ba. Przed nami, od​sło​nię​te tym sa​mym po​tęż​nym po​dmu​‐ chem wia​tru, le​ża​ły w dole krę​te do​li​ny po​kry​te lo​dem i gła​za​mi. Do​li​ny prze​‐ gra​dza​ła po​tęż​na ścia​na lodu i wzno​sząc wzrok wy​żej, aż do skra​ju tej ścia​ny, uj​rze​li​śmy Lód, lo​do​wiec Go​brin, olśnie​wa​ją​co bia​ły, lśnią​cy taką bie​lą, któ​rej nie wy​trzy​my​wa​ły oczy, cią​gną​cy się bez koń​ca ku naj​dal​szej pół​no​cy. Tu i ów​dzie z do​lin za​sy​pa​nych ru​mo​wi​skiem, z urwisk, za​ło​mów i blo​ków na skra​ju tego ol​brzy​mie​go pola lo​do​we​go wzno​si​ły się czar​ne grzbie​ty. Jed​na wiel​ka masa wy​ra​sta​ła z bia​łej rów​ni​ny do wy​so​ko​ści szczy​tów skal​nej bra​‐ my, w któ​rej sta​li​śmy, i z jej boku wy​pły​wał cięż​ko dłu​gi na po​nad ki​lo​metr pió​ro​pusz dymu. Da​lej wi​dać było na​stęp​ne wierz​choł​ki, tur​nie, czar​ne wy​pa​‐ lo​ne stoż​ki na bie​li śnie​gu. Roz​dzia​wio​ne ogni​ste pasz​cze zia​ły z lodu dy​mem. Es​tra​ven stał obok mnie w uprzę​ży, pa​trząc na to wspa​nia​łe i nie​opi​sa​ne pust​ko​wie. – Cie​szę się, że do​ży​łem chwi​li, kie​dy mogę to zo​ba​czyć – po​wie​dział. Czu​łem to samo co on. Do​brze jest mieć cel na koń​cu dro​gi, ale prze​cież waż​na jest dro​ga. Tu​taj, na pół​noc​nych zbo​czach, nie pa​dał deszcz. Pola śnie​gu roz​cią​ga​ły się z prze​łę​czy ku mo​re​no​wym do​li​nom. Spa​ko​wa​li​śmy koła, zdję​li​śmy po​krow​ce z płóz, przy​pię​li​śmy nar​ty i zje​cha​li​śmy w dół, na pół​noc, przed sie​bie, w mil​‐ czą​cy bez​miar lodu i ognia, na któ​rym ogrom​ny​mi czar​ny​mi li​te​ra​mi na bia​‐ łym tle przez cały kon​ty​nent wy​pi​sa​ne było sło​wo ŚMIERĆ. San​ki je​cha​ły same. Śmia​li​śmy się z ra​do​ści.

16

Mie​dzy Drum​ne​rem a Dre​me​go​le Odyr​ny thern. Ai pyta ze swo​je​go śpi​wo​ra: – Co tam pi​szesz, Harth? – Spra​woz​da​nie. Śmie​je się. – Po​wi​nie​nem pro​wa​dzić dzien​nik dla ar​chi​wum Eku​me​ny, ale nie po​tra​fię tego ro​bić bez apa​ra​tu do za​pi​sy​wa​nia gło​su. Wy​ja​śniam, że moje no​tat​ki są prze​zna​czo​ne dla rodu Es​tre, któ​ry, je​że​li ze​‐ chce, włą​czy je do ar​chi​wum do​me​ny. To skie​ro​wa​ło moje my​śli ku ogni​sku i sy​no​wi; pró​bu​ję je od​wró​cić i py​tam: – Twój ro​dzic… to zna​czy ro​dzi​ce… żyją? – Nie – od​po​wia​da. – od sie​dem​dzie​się​ciu lat nie żyją. To mnie zdzi​wi​ło, bo Ai nie ma jesz​cze trzy​dzie​stu lat. – Czy wa​sze lata są in​nej dłu​go​ści niż na​sze? – Nie. A, ro​zu​miem. To prze​sko​ki cza​so​we. Dwa​dzie​ścia lat z Zie​mi do HainDa​ve​nant, stam​tąd pięć​dzie​siąt na Ol​lul, z Ol​lul tu​taj sie​dem​na​ście. Ży​łem poza Zie​mią tyl​ko sie​dem lat, ale uro​dzi​łem się tam sto dwa​dzie​ścia lat temu. Daw​no temu w Er​hen​ran​gu tłu​ma​czył mi, jak czas skra​ca się na stat​kach, któ​re pę​dzą mię​dzy gwiaz​da​mi pra​wie z szyb​ko​ścią świa​tła, lecz ja​koś nie wią​za​łem tego fak​tu z dłu​go​ścią ży​cia ludz​kie​go albo z ży​ciem lu​dzi, któ​rych zo​sta​wia się na ro​dzin​nej pla​ne​cie. Pod​czas gdy on żył kil​ka go​dzin w jed​nym z tych nie​wy​obra​żal​nych stat​ków le​cą​cych od pla​ne​ty do pla​ne​ty, wszy​scy, któ​rych po​zo​sta​wił w domu, sta​rze​li się i umie​ra​li, ich dzie​ci do​ra​sta​ły, po​tem si​wia​ły… – My​śla​łem, że to ja je​stem wy​gnań​cem – za​uwa​ży​łem po chwi​li. – „Ty dla mnie, ja dla cie​bie” – po​wie​dział i znów się ro​ze​śmiał. Jego śmiech był sła​bym, pod​no​szą​cym na du​chu dźwię​kiem w tej przy​gnia​‐ ta​ją​cej ci​szy. Ostat​nie trzy dni od zej​ścia z prze​łę​czy były wy​peł​nio​ne cięż​ką, da​rem​ną pra​cą, lecz Ai nie jest już ani przy​gnę​bio​ny, ani zbyt opty​mi​stycz​ny i ma wię​cej cier​pli​wo​ści do mnie. Może to spra​wa wy​po​ce​nia nar​ko​ty​ków, a może na​uczy​li​śmy się iść w jed​nej uprzę​ży. Cały dzień za​ję​ło nam scho​dze​nie z ba​zal​to​wej ostro​gi, na któ​rą wczo​raj cały

dzień wcho​dzi​li​śmy. Z do​li​ny wy​glą​da​ło to na do​brą dro​gę na Lód, ale im wy​‐ żej wcho​dzi​li​śmy, tym bar​dziej śli​skie i gład​kie były ska​ły, co​raz bar​dziej stro​me, aż w koń​cu nie mo​gli​śmy ich po​ko​nać na​wet bez sa​nek. Dzi​siaj je​ste​‐ śmy na po​wrót u stóp ostro​gi na mo​re​nie, w do​li​nie gła​zów. Nic tu nie ro​śnie. Ska​ła, ru​mosz, gła​zy, gli​na, bło​to. Ję​zor lo​dow​ca wy​co​fał się z tego zbo​cza przed pięć​dzie​się​ciu czy stu laty, po​zo​sta​wia​jąc na wierz​chu gołe ko​ści pla​ne​‐ ty, bez mię​sa gle​by i traw. Tu i ów​dzie fu​ma​ro​le roz​snu​wa​ją żół​ta​wą mgłę peł​za​ją​cą ni​sko nad grun​tem. W po​wie​trzu czuć za​pach siar​ki. Mi​nus dwa​na​‐ ście stop​ni, bez wia​tru. Mam na​dzie​ję, że nie bę​dzie du​żych opa​dów śnie​gu, póki nie przej​dzie​my cięż​kie​go te​re​nu stąd do ję​zo​ra lo​dow​ca, któ​ry wi​dzie​li​‐ śmy z grzbie​tu skal​ne​go. Wy​glą​da​ło, że jest to sze​ro​ka rze​ka lodu spły​wa​ją​ca z pła​sko​wy​żu mię​dzy dwo​ma struż​ka​mi wul​ka​nicz​ny​mi zwień​czo​ny​mi parą i dy​mem. Je​że​li uda nam się wejść na ten ję​zor ze zbo​cza bliż​sze​go wul​ka​nu, może on nam po​słu​żyć za dro​gę na lo​do​wą wy​ży​nę. Na wschód od nas mniej​‐ szy ję​zor scho​dzi do za​mar​z​nię​te​go je​zio​ra, ale ten jest krę​ty i na​wet stąd wi​‐ dać na nim wiel​kie szcze​li​ny, nie do po​ko​na​nia z na​szym wy​po​sa​że​niem. Uzgod​ni​li​śmy, że wy​bie​ra​my ję​zor mię​dzy wul​ka​na​mi, mimo że idąc ku nie​‐ mu na za​chód, tra​ci​my co naj​mniej dwa dni. Op​po​sthe thern. Pada ne​se​rem8. Nie mo​że​my iść. Obaj cały dzień prze​spa​li​śmy. Cią​gnie​my san​ki od bli​sko pół mie​sią​ca, ten sen nam się przy​da. Ot​tor​men​bod thern. Ne​se​rem. Do​syć snu. Ai na​uczył mnie ziem​skiej gry go, roz​gry​wa​nej ma​ły​mi ka​mie​nia​mi na polu z kwa​dra​tów. Zna​ko​mi​ta, trud​na gra. Jak za​uwa​żył, ka​mie​ni do gry jest tu pod do​stat​kiem. Zno​si zim​no cał​kiem do​brze, a gdy​by wy​star​cza​ła do tego sama od​wa​ga, czuł​by się na mro​zie jak śnież​ny ro​bak. Wy​glą​da dziw​nie opa​tu​lo​ny w hieb i płaszcz z na​cią​gnię​tym kap​tu​rem, kie​dy jest rap​tem kil​ka stop​ni po​ni​żej zera, ale gdy cią​gnie​my san​ki i wyj​rzy słoń​ce albo wiatr jest słab​szy, za​raz zdej​mu​je płaszcz i poci się jak je​den z nas. Mu​si​my iść na kom​pro​mis w spra​‐ wie ogrze​wa​nia na​mio​tu. On chciał​by mieć go​rą​co, ja chłod​no, a wy​go​da jed​‐ ne​go ozna​cza za​pa​le​nie płuc u dru​gie​go. Ro​bi​my coś po​śred​nie​go i on się trzę​‐ sie, kie​dy nie jest w śpi​wo​rze, a ja się pocę, kie​dy wej​dę do śpi​wo​ra. Ale bio​rąc pod uwa​gę, jaka od​le​głość nas dzie​li​ła, za​nim się zna​leź​li​śmy w tym wspól​‐ nym na​mio​cie, i tak jest to suk​ces. Ge​the​ny tha​nern. Po​go​da po za​wiei, wiatr ucichł, tem​pe​ra​tu​ra oko​ło mi​nus pięt​na​stu stop​ni przez cały dzień. Znaj​du​je​my się w dol​nej czę​ści za​chod​nie​go zbo​cza bliż​sze​go wul​ka​nu. Na mo​jej ma​pie Or​go​rey​nu na​zy​wa się on Dre​me​‐ go​le, a jego to​wa​rzysz po dru​giej stro​nie lo​do​wej rze​ki – Drum​ner. Mapa jest mar​na, od za​cho​du wi​dać wiel​ki szczyt, któ​ry nie jest na niej w ogó​le za​zna​‐ czo​ny, wszyst​kie pro​por​cje są znie​kształ​co​ne. Wi​docz​nie Or​go​to​wie nie​czę​sto za​glą​da​ją na swo​je Ogni​ste Wzgó​rza. Co praw​da nie bar​dzo jest tu po co za​‐ glą​dać, chy​ba że po wspa​nia​łe wi​do​ki. Dzi​siaj zro​bi​li​śmy sie​dem​na​ście ki​lo​me​‐ trów, cięż​ka ro​bo​ta, cały czas ska​ła. Ai już śpi. Skrę​ci​łem nogę w ko​st​ce, szar​‐

piąc się jak idio​ta, kie​dy sto​pa uwię​zła mi mię​dzy dwo​ma gła​za​mi, i przez całe po​po​łu​dnie ku​la​łem. Mam na​dzie​ję, że przez noc mi przej​dzie. Ju​tro po​‐ win​ni​śmy sta​nąć na lo​dow​cu. Za​pa​sy żyw​no​ści kur​czą się nie​po​ko​ją​co szyb​ko, ale je​dli​śmy głów​nie pro​‐ duk​ty zaj​mu​ją​ce naj​wię​cej miej​sca. Mie​li​śmy oko​ło pięć​dzie​się​ciu ki​lo​gra​mów nie​prze​two​rzo​nej żyw​no​ści, po​ło​wę z tego sta​no​wi​ło to, co ukra​dłem w Tu​ru​‐ fie. Trzy​dzie​ści ki​lo​gra​mów po​szło po pięt​na​stu dniach po​dró​ży. Za​czą​łem uży​wać gi​czy-mi​czy, po pół kilo dzien​nie, zo​sta​wia​jąc dwa wor​ki kieł​ków ka​di​‐ ku, tro​chę cu​kru i skrzyn​kę su​szo​nych pła​tów ryb​nych na póź​niej, dla uroz​‐ ma​ice​nia. Cie​szę się, że po​zby​li​śmy się tych cięż​kich pro​duk​tów z Tu​ru​fu, lżej cią​gnąć san​ki. Sord​ny tha​nern. Kil​ka stop​ni po​ni​żej zera, pada deszcz ze śnie​giem, wiatr dmie wzdłuż lo​do​wej rze​ki jak prze​ciąg w tu​ne​lu. Roz​bi​li​śmy na​miot na dłu​‐ gim, pła​skim pła​cie fir​nu. Dro​ga ze sto​ku Dre​me​go​le była stro​ma i zdra​dli​wa, po na​gich ska​łach i ru​mo​wi​skach. Skraj lo​dow​ca jest po​cię​ty szcze​li​na​mi i tak po​kry​ty żwi​rem i ka​mie​nia​mi wpra​so​wa​ny​mi w lód, że tu też pró​bo​wa​li​śmy cią​gnąć san​ki na ko​łach. Za​nim prze​je​cha​li​śmy sto me​trów, koło nam utknę​ło i zgię​ła się oś. Od​tąd zo​sta​ją nam tyl​ko pło​zy. Zro​bi​li​śmy dziś tyl​ko sześć ki​lo​‐ me​trów, na​dal w złym kie​run​ku. Ję​zor lo​dow​ca pro​wa​dzi, jak się zda​je, dłu​‐ gim łu​kiem na za​chód i pod górę na pła​sko​wyż Go​brin. Tu​taj, mię​dzy wul​ka​‐ na​mi, ma oko​ło sze​ściu ki​lo​me​trów sze​ro​ko​ści i dro​ga jego środ​kiem nie po​‐ win​na być zbyt uciąż​li​wa, cho​ciaż jest dość moc​no spę​ka​ny, a jego po​wierzch​‐ nia roz​mię​kła. Drum​ner jest czyn​ny. Mżaw​ka mar​z​ną​ca na war​gach ma smak dymu i siar​‐ ki. Na za​cho​dzie przez cały dzień wi​sia​ła w po​wie​trzu ciem​ność wi​docz​na na​‐ wet pod desz​czo​wy​mi chmu​ra​mi. Co ja​kiś czas wszyst​ko wo​kół – chmu​ry, mar​z​ną​cy deszcz, lód, po​wie​trze – przy​bie​ra bar​wę ma​to​wo​czer​wo​ną, po​tem stop​nio​wo wra​ca do sza​ro​ści. Lo​do​wiec lek​ko drży pod na​szy​mi sto​pa​mi. Eski​czwe rem ir Her wy​su​nął hi​po​te​zę, że dzia​łal​ność wul​ka​nicz​na w pół​no​‐ co-wschod​nim Or​go​rey​nie i na Ar​chi​pe​la​gu na​si​la się od dzie​się​ciu lub na​wet dwu​dzie​stu ty​siąc​le​ci, co za​po​wia​da ko​niec Lodu, a przy​naj​mniej jego cof​nię​‐ cie się; na​sta​nie okres mię​dzy​lo​dow​co​wy. Dwu​tle​nek wę​gla wy​pusz​cza​ny przez wul​ka​ny do at​mos​fe​ry z cza​sem zno​wu utwo​rzy war​stwę izo​la​cyj​ną za​‐ trzy​mu​ją​cą dłu​gie fale ener​gii ciepl​nej od​bi​te od po​wierzch​ni pla​ne​ty, ale prze​pusz​cza​ją​cą bez strat bez​po​śred​nie pro​mie​nio​wa​nie sło​necz​ne. Śred​nia tem​pe​ra​tu​ra na pla​ne​cie mia​ła​by we​dług nie​go wzro​snąć w koń​cu do dwu​‐ dzie​stu stop​ni. Cie​szę się, że mnie już wte​dy nie bę​dzie. Ai twier​dzi, że po​dob​‐ ne teo​rie były wy​su​wa​ne przez ziem​skich uczo​nych, gdy usi​ło​wa​no wy​ja​śnić nie​peł​ne wy​co​fa​nie się u nich ostat​nie​go okre​su lo​dow​co​we​go. Wszel​kie tego typu teo​rie są na ogół nie do udo​wod​nie​nia i nie do oba​le​nia. Nikt nie wie z całą pew​no​ścią, dla​cze​go lód przy​cho​dzi i dla​cze​go od​cho​dzi. Śnieg na​szej nie​wie​dzy po​zo​sta​je dzie​wi​czy. Nad Drum​ne​rem pło​nie te​raz w ciem​no​ści wiel​ka łuna przy​ćmio​ne​go ognia.

Eps tha​nern. Licz​nik wska​zu​je dzi​siaj dwa​dzie​ścia pięć prze​by​tych ki​lo​me​‐ trów, ale w li​nii pro​stej nie od​da​li​li​śmy się wię​cej niż o dwa​na​ście ki​lo​me​trów od ostat​nie​go noc​le​gu. Je​ste​śmy wciąż na lo​do​wej prze​łę​czy mię​dzy dwo​ma wul​ka​na​mi. Drum​ner jest czyn​ny. Ogni​ste węże speł​za​ją z jego czar​nych zbo​‐ czy, wy​raź​nie wi​docz​ne, kie​dy wiatr roz​pę​dza skłę​bio​ne, ko​tłu​ją​ce się chmu​ry po​pio​łu, dymu i bia​łej pary. Po​wie​trze nie​ustan​nie wy​peł​nia świsz​czą​cy od​głos tak po​tęż​ny i prze​cią​gły, że nie​sły​szal​ny, kie​dy się przy​sta​je, by go po​słu​chać. Lo​do​wiec trza​ska i pęka, trzę​sie się pod na​szy​mi no​ga​mi. Wszyst​kie mo​sty śnież​ne, ja​kie za​wie​ja mo​gła prze​rzu​cić nad szcze​li​na​mi, zo​sta​ły strą​co​ne przez te wi​bra​cje i pod​sko​ki lodu oraz zie​mi pod lo​dem. Cho​dzi​my tam i z po​‐ wro​tem, szu​ka​jąc koń​ca szcze​li​ny, któ​ra gro​zi po​łknię​ciem na​szych sań w ca​‐ ło​ści, po​tem szu​ka​my koń​ca na​stęp​nej szcze​li​ny i sta​le zmu​sze​ni do cho​dze​nia ze wscho​du na za​chód, usi​łu​je​my iść na pół​noc. Dre​me​go​le przez so​li​dar​ność z bó​la​mi po​ro​do​wy​mi Drum​ne​ra stę​ka i pier​dzi cuch​ną​cym dy​mem. Dziś przed po​łu​dniem Ai od​mro​ził so​bie twarz. Nos, uszy i bro​dę miał sza​re jak trup. Ma​sa​żem przy​wró​ci​łem mu obieg krwi i żad​nych na​stępstw nie bę​dzie, ale mu​si​my być ostroż​niej​si. Wiatr wie​ją​cy od Lodu jest, trze​ba to so​bie po​‐ wie​dzieć, śmier​cio​no​śny, a wie​je nam pro​sto w twarz, gdy cią​gnie​my sa​nie. Będę za​do​wo​lo​ny, kie​dy zej​dzie​my z tego po​cię​te​go i po​marsz​czo​ne​go ję​zo​ra lodu mię​dzy dwo​ma war​czą​cy​mi po​two​ra​mi. Góry po​win​no być wi​dać, a nie sły​chać. Ar​had tha​nern. Pada tro​chę sove, tem​pe​ra​tu​ra mię​dzy mi​nus sie​dem a mi​‐ nus dzie​sięć stop​ni. Zro​bi​li​śmy dziś osiem​na​ście ki​lo​me​trów, z tego oko​ło sied​‐ miu nie na dar​mo, i ścia​na lo​dow​ca na pół​no​cy wy​raź​nie się przy​bli​ży​ła. Wi​‐ dzi​my te​raz, że na​sza rze​ka lo​do​wa ma wie​le ki​lo​me​trów sze​ro​ko​ści, że to, co mię​dzy Drum​ne​rem a Dre​me​go​le uwa​ża​li​śmy za ra​mię, jest tyl​ko jed​nym pal​cem, te​raz znaj​du​je​my się na grzbie​cie dło​ni. Je​śli obej​rzę się za sie​bie z tego obo​zu, wi​dzę lo​do​wą rze​kę po​roz​dzie​la​ną, po​roz​ry​wa​ną i skłę​bio​ną przez czar​ne dy​mią​ce szczy​ty, któ​re za​gra​dza​ją jej dro​gę. Je​śli pa​trzę przed sie​bie, wi​dzę, jak lo​do​wa rze​ka się roz​sze​rza, wzno​si i lek​ko wije, ol​brzy​mia w po​rów​na​niu z czar​ny​mi grzbie​ta​mi skał, aż wresz​cie spo​ty​ka się ze ścia​ną lodu wy​so​ko nad za​sło​ną chmur, dymu i śnie​gu. Ra​zem ze śnie​giem pada po​‐ piół i żu​żel, któ​re​go ka​wał​ki po​kry​wa​ją lód albo są weń wto​pio​ne. Do​bre pod​‐ ło​że do mar​szu, ale cięż​kie dla sa​nek i pło​zy wy​ma​ga​ją już no​wej war​stwy ochron​nej. Kil​ka razy wul​ka​nicz​ne bom​by spa​dły cał​kiem bli​sko nas. Sy​czą wte​dy gło​śno i wy​ta​pia​ją so​bie ło​ży​sko w lo​dzie. Drob​ny żu​żel bęb​ni, pa​da​jąc ze śnie​giem. Peł​znie​my nie​skoń​cze​nie po​wo​li ku pół​no​cy przez brud​ny cha​os two​rzą​ce​go się świa​ta. Niech bę​dzie po​chwa​lo​ne wciąż trwa​ją​ce dzie​ło Stwo​rze​nia! Ne​ther​had tha​nern. od rana nie pada, jest po​chmur​no i wietrz​nie, oko​ło ośmiu stop​ni mro​zu. Wiel​ki, roz​ga​łę​zia​ją​cy się ję​zor lo​dow​ca, po któ​rym idzie​‐ my, wpły​wa do do​li​ny od za​cho​du, a my znaj​du​je​my się na jego wschod​nim koń​cu. Dre​me​go​le i Drum​ner są już za nami, cho​ciaż ostry grzbiet Dre​me​go​le

na​dal jest od wscho​du wi​docz​ny, pra​wie na wy​so​ko​ści oczu. Do​wle​kli​śmy się do miej​sca, w któ​rym mu​si​my po​sta​no​wić, czy iść dłu​gim, skrę​ca​ją​cym na za​‐ chód łu​kiem lo​do​wej rze​ki i stop​nio​wo do​stać się na pła​sko​wyż lo​dow​ca, czy wspi​nać się na lo​do​we urwi​ska o pół​to​ra ki​lo​me​tra na pół​noc od dzi​siej​sze​go obo​zu i za​osz​czę​dzić so​bie trzy​dzie​ści do czter​dzie​stu ki​lo​me​trów cią​gnię​cia sa​nek za cenę ry​zy​ka. Ai woli ry​zy​ko. Jest w nim ja​kaś kru​chość. Jest bez​bron​ny, wraż​li​wy, włącz​nie z jego or​ga​‐ nem płcio​wym, któ​ry musi sta​le no​sić na ze​wnątrz. Ale jed​no​cze​śnie jest sil​‐ ny, nie​wia​ry​god​nie sil​ny. Nie wiem, czy może cią​gnąć sa​nie dłu​żej ode mnie, ale może cią​gnąć moc​niej i szyb​ciej, dwu​krot​nie moc​niej. Po​tra​fi unieść je z przo​du lub z tyłu przy po​ko​ny​wa​niu prze​szkód. Ja nie mógł​bym unieść ta​‐ kie​go cię​ża​ru, chy​ba że był​bym w do​the. Do tej swo​jej kru​cho​ści i siły ma od​‐ po​wied​nie​go du​cha, gwał​tow​ną, nie​cier​pli​wą od​wa​gę. Ła​two wpa​da w roz​pacz i za​wsze jest go​to​wy do opo​ru. Po​wol​na, cięż​ka, nie​efek​tyw​na pra​ca, jaką te​‐ raz wy​ko​nu​je​my, wy​czer​pu​je jego cia​ło i wolę. Gdy​by był stąd, po​wi​nie​nem uznać go za tchó​rza, ale on wca​le nie jest tchó​rzem. Ma za​wsze na po​do​rę​dziu bra​wu​rę, ja​kiej ni​g​dy do​tąd nie spo​tka​łem. Jest go​tów… wię​cej, pali się do tego, żeby za​ry​zy​ko​wać ży​cie. „Ogień i strach to do​brzy słu​dzy, ale źli pa​no​wie”. U nie​go strach jest słu​gą. Ja po​zwo​lił​bym, żeby strach pro​wa​dził mnie dłuż​szą dro​gą. Od​wa​ga i ro​zum są po jego stro​nie. Co może dać szu​ka​nie bez​piecz​nej dro​gi w na​szej wy​pra​‐ wie? Są dro​gi głu​pie, któ​ry​mi nie pój​dę, ale bez​piecz​nych nie ma. Streth tha​nern. Nie mamy szczę​ścia. Nie dało się wcią​gnąć sa​nek na górę, choć pró​bo​wa​li​śmy przez cały dzień. Wiatr mie​cie śnie​giem sove zmie​sza​nym z po​pio​łem. Przez cały dzień było ciem​no, bo wiatr z za​cho​du niósł na nas dym z Drum​ne​ra. Tu​taj w gó​rze drże​nie lodu jest mniej​sze, ale kie​dy usi​ło​wa​li​śmy wspiąć się na lo​do​wą ścia​nę, przy​szedł po​tęż​ny wstrząs, strą​cił san​ki z miej​‐ sca, w któ​rym je za​kli​no​wa​li​śmy, i ja też osu​ną​łem się o pra​wie dwa me​try, lecz Ai miał do​bry uchwyt i jego siła ura​to​wa​ła nas przed sto​cze​niem się na sam dół, o ja​kieś sześć me​trów albo wię​cej. Je​że​li je​den z nas zła​mie rękę albo nogę przy tych wy​czy​nach, bę​dzie to praw​do​po​dob​nie ko​niec nas obu. Tu wła​‐ śnie kry​je się ry​zy​ko, dość pa​skud​ne, jak się za​sta​no​wić. Dol​ną część lo​dow​co​‐ wej do​li​ny za nami, gdzie lawa sty​ka się z lo​dem, wy​peł​nia bia​ła para. Nie mamy od​wro​tu. Ju​tro spró​bu​je​my wspi​nacz​ki nie​co da​lej na za​chód. Be​ren tha​nern. Na​dal nie mamy szczę​ścia. Mu​si​my iść da​lej na za​chód. Przez cały dzień ciem​no jak o zmro​ku. Płu​ca nas bolą nie od zim​na (tem​pe​ra​‐ tu​ra nie spa​da po​ni​żej mi​nus pięt​na​stu na​wet w nocy przy tym za​chod​nim wie​trze), ale od wdy​cha​nia po​pio​łu i wy​zie​wów wul​ka​nicz​nych. Wdra​pu​je​my się na lo​do​we urwi​ska i ru​mo​wi​ska, i za​wsze uty​ka​my pod nagą ścia​ną albo prze​wiesz​ką. Pod ko​niec tego dru​gie​go dnia zmar​no​wa​nych wy​sił​ków, ko​lej​‐ nych prób i nie​po​wo​dzeń, Ai był wy​czer​pa​ny i wście​kły. Wy​glą​dał tak, jak​by miał się roz​pła​kać, ale nie pła​kał. Zda​je się, że on uwa​ża płacz za coś złe​go

albo wsty​dli​we​go. Na​wet kie​dy był bar​dzo cho​ry i sła​by, w pierw​szych dniach po uciecz​ce, ukry​wał przede mną łzy z po​wo​dów oso​bi​stych, spo​łecz​nych, sek​‐ su​al​nych. Skąd mogę wie​dzieć, dla​cze​go nie wol​no mu pła​kać? A prze​cież jego na​zwi​sko jest okrzy​kiem bólu. Kie​dy po raz pierw​szy w Er​hen​ran​gu usły​sza​‐ łem o „ob​cym” (te​raz wy​da​je się, że to było bar​dzo daw​no temu), spy​ta​łem o jego na​zwi​sko i w od​po​wie​dzi usły​sza​łem okrzyk bólu z ludz​kie​go gar​dła w środ​ku nocy. Te​raz śpi. Jego ra​mio​na drga​ją kur​czo​wo; to efekt zmę​cze​nia mię​śni. Świat wo​kół nas – lód i ska​ły, po​piół i śnieg, ogień i ciem​ność – drży, wstrzą​sa się i po​mru​ku​je. Wyj​rza​łem z na​mio​tu przed mi​nu​tą i zo​ba​czy​łem łunę wul​ka​nu jak ma​to​wo​czer​wo​ny kwiat na brzu​chu po​tęż​nych chmur na​wi​‐ słych nad ciem​no​ścią. Orny tha​nern. Na​dal pech. Dwu​dzie​sty dru​gi dzień na​szej po​dró​ży i od dzie​‐ sią​te​go dnia nie po​su​nę​li​śmy się ani tro​chę na wschód, co gor​sze, stra​ci​li​śmy trzy​dzie​ści albo wię​cej ki​lo​me​trów, idąc na za​chód. od osiem​na​ste​go dnia nie zro​bi​li​śmy w ogó​le żad​ne​go po​stę​pu i rów​nie do​brze mo​gli​by​śmy sie​dzieć na miej​scu. Je​że​li uda nam się kie​dyś do​stać na Lód, czy star​czy nam żyw​no​ści, żeby go prze​być? od tej my​śli trud​no się uwol​nić. Mgła i dym wul​ka​nicz​ny bar​dzo ogra​ni​cza​ją wi​docz​ność, co nam utrud​nia wy​bór dro​gi. Ai chce ata​ko​‐ wać ścia​nę lo​dow​ca w każ​dym miej​scu, gdzie jest choć​by naj​mniej​szy ślad pó​‐ łek. Nie​cier​pli​wi go moja ostroż​ność. Mu​si​my pa​no​wać nad swo​imi hu​mo​ra​mi. Za dzień lub dwa za​cznę kem​mer i na​pię​cie wzro​śnie. Tym​cza​sem wa​li​my gło​wa​mi o lo​do​wy mur w zim​nym pół​mro​ku peł​nym po​pio​łu. Gdy​bym pi​sał nowy ka​non jo​me​szu, tu​taj po​sy​łał​bym zło​dziei po śmier​ci. Zło​dziei, któ​rzy po nocy krad​ną w Tu​ru​fie wor​ki z żyw​no​ścią. Zło​dziei, któ​rzy krad​ną lu​dziom ser​ce i na​zwi​sko, na​ra​ża​ją ich na hań​bę i wy​gna​nie. Gło​wa mi cią​ży, mu​szę wy​kre​ślić ten frag​ment póź​niej, te​raz je​stem zbyt zmę​czo​ny, żeby do tego wra​cać. Har​ha​had tha​nern. Na Lo​dzie. Dwu​dzie​sty trze​ci dzień po​dró​ży. Je​ste​śmy na Lo​dzie Go​brin. Jak tyl​ko wy​ru​szy​li​śmy dziś rano, zo​ba​czy​li​śmy za​le​d​wie o kil​ka​set me​trów od miej​sca noc​le​gu dro​gę pro​wa​dzą​cą wprost na Lód, sze​ro​‐ ką, krę​tą, bru​ko​wa​ną po​pio​łem i ka​mie​nia​mi z lo​dow​co​wych ru​mo​wisk szo​sę przez urwi​ska. Po​szli​śmy nią jak po bul​wa​rze nad Sess. Je​ste​śmy więc na Lo​‐ dzie. Idzie​my znów na wschód, ku do​mo​wi. Udzie​la mi się ra​dość Ai z na​sze​go osią​gnię​cia. Trzeź​wo pa​trząc, jest tu rów​‐ nie źle, jak do​tąd. Znaj​du​je​my się na sa​mym skra​ju lo​do​we​go pła​sko​wy​żu. Szcze​li​ny, nie​któ​re tak sze​ro​kie, że mo​gły​by się w nie za​paść całe wsie, nie dom po domu, ale całe na​raz, bie​gną w stro​nę lądu i na pół​noc jak okiem się​‐ gnąć. Więk​szość z nich prze​ci​na na​szą dro​gę, mu​si​my więc i my iść na pół​noc za​miast na wschód. Po​wierzch​nia jest trud​na. Prze​cią​ga​my san​ki mię​dzy wiel​ki​mi bry​ła​mi i odłam​ka​mi lodu wy​pchnię​ty​mi przez na​pór ol​brzy​miej pla​‐ stycz​nej po​kry​wy lo​do​wej na Ogni​ste Wzgó​rza. Wy​ła​ma​ne frag​men​ty mają nie​sa​mo​wi​te kształ​ty zwa​lo​nych baszt, bez​no​gich ol​brzy​mów, ka​ta​pult. Gru​‐ by na pół​to​ra ki​lo​me​tra Lód tu​taj wy​pię​trza się i po​gru​bia, usi​łu​jąc prze​pły​‐

nąć nad gó​ra​mi i zdu​sić ogni​ste pasz​cze. W pew​nej od​le​gło​ści na pół​noc wy​ra​‐ sta z lo​dow​ca szczyt, ostry, zgrab​ny, nagi sto​żek mło​de​go wul​ka​nu, młod​sze​‐ go o ty​sią​ce lat od lo​do​wej pły​ty, któ​ra miaż​dżąc wszyst​ko, wdzie​ra się mię​‐ dzy po​tęż​ne grzbie​ty i wierz​choł​ki nad pra​wie dwo​ma ki​lo​me​tra​mi nie​wi​docz​‐ nych pod lo​dem zbo​czy. W tym dniu za na​szy​mi ple​ca​mi dym Drum​ne​ra wi​siał jak sza​ro​brą​zo​we prze​dłu​że​nie Lodu. Przy po​wierzch​ni sta​ły wiatr wie​je z pół​noc​ne​go wscho​du, oczysz​cza po​wie​trze z sa​dzy i smro​du wnętrz​no​ści pla​ne​ty, któ​ry​mi od​dy​cha​‐ li​śmy przez wie​le dni, przy​ci​ska dym za nami jak ciem​ną po​wło​kę kry​ją​cą lo​‐ dow​ce, dol​ną część gór, ka​mien​ne do​li​ny, całą resz​tę zie​mi. Nie ma nic prócz Lodu, mówi Lód. Ale ten mło​dy wul​kan na pół​noc od nas wy​da​je się mieć na ten te​mat swo​je zda​nie. Śnieg nie pada, cien​ka po​kry​wa wy​so​kich chmur. Na pła​sko​wy​żu o świ​cie mi​nus dwa​dzie​ścia je​den stop​ni. Pod no​ga​mi mie​szan​ka fir​nu, no​we​go lodu, sta​re​go lodu. Nowy lód, gład​kie błę​kit​ne szkło przy​sy​pa​ne bia​łym pu​chem, jest zdra​dziec​ki. Obaj wie​le razy upa​da​li​śmy. Raz prze​je​cha​łem na brzu​chu z pięć me​trów po ta​kiej śli​zgaw​ce. Ai skrę​cał się ze śmie​chu w uprzę​ży. Prze​‐ pro​sił i wy​tłu​ma​czył, że uwa​żał sie​bie za je​dy​ną isto​tę na Ge​then, któ​ra prze​‐ wra​ca się na lo​dzie. Dzi​siaj dwa​dzie​ścia pięć ki​lo​me​trów, ale je​że​li bę​dzie​my się sta​ra​li utrzy​‐ mać ta​kie tem​po wśród tych po​cię​tych, wy​pię​trzo​nych rys na​pię​cio​wych, zmor​du​je​my się tak, że będą nam gro​zi​ły znacz​nie gor​sze wy​pad​ki niż jaz​da na brzu​chu. Księ​życ w dru​giej kwa​drze wisi ni​sko, ma​to​wy jak za​schnię​ta krew; ota​cza go wiel​kie brą​zo​we opa​li​zu​ją​ce halo. Guyr​ny tha​nern. Tro​chę śnie​gu, na​ra​sta​ją​cy wiatr i spa​da​ją​ca tem​pe​ra​tu​ra. Dzi​siaj znów dwa​dzie​ścia pięć ki​lo​me​trów, co daje od​le​głość 384 ki​lo​me​trów od wyj​ścia z na​sze​go pierw​sze​go obo​zu. Ro​bi​li​śmy prze​cięt​nie szes​na​ście ki​lo​‐ me​trów dzien​nie, a nie li​cząc dwóch dni, kie​dy prze​cze​ki​wa​li​śmy bu​rzę śnież​‐ ną, pra​wie sie​dem​na​ście i pół. Sto do stu pięć​dzie​się​ciu z tych ki​lo​me​trów cią​‐ gnię​cia sa​nek nie zbli​ża​ło nas do celu. Je​ste​śmy nie​wie​le bli​żej Kar​hi​du, niż kie​dy wy​ru​sza​li​śmy. Ale my​ślę, że mamy więk​szą szan​sę doj​ścia. Od​kąd wy​do​sta​li​śmy się z wul​ka​nicz​ne​go mro​ku, nie ży​je​my już wy​łącz​nie pra​cą i zmar​twie​nia​mi, w na​mio​cie po ko​la​cji znów roz​ma​wia​my. Po​nie​waż je​stem w kem​me​rze, by​ło​by mi ła​twiej, gdy​bym mógł igno​ro​wać obec​ność Ai, ale to nie​moż​li​we w dwu​oso​bo​wym na​mio​cie. Pro​blem po​le​ga oczy​wi​ście na tym, że on też na swój dziw​ny spo​sób jest w kem​me​rze, za​wsze jest w kem​‐ me​rze. Musi to być dziw​ne – roz​cień​czo​ne po​żą​da​nie, roz​ło​żo​ne na wszyst​kie dni roku, bez moż​li​wo​ści wy​bo​ru płci, ale ja​kie jest, ta​kie jest, a tu je​stem ja. Dziś wie​czo​rem doj​mu​ją​ca fi​zycz​na świa​do​mość jego obec​no​ści była szcze​gól​‐ nie trud​na do zi​gno​ro​wa​nia, a by​łem zbyt zmę​czo​ny, żeby ją skie​ro​wać w nie​‐ trans lub zneu​tra​li​zo​wać ja​kąś inną tech​ni​ką hand​da​ry. Wresz​cie spy​tał, czy mnie czymś ob​ra​ził. Z pew​nym za​że​no​wa​niem wy​tłu​ma​czy​łem swo​je mil​cze​‐ nie. Ba​łem się, że mnie wy​śmie​je. Osta​tecz​nie on nie jest bar​dziej dzi​wo​lą​‐

giem i sek​su​al​ną oso​bli​wo​ścią niż ja. Tu​taj, na Lo​dzie, każ​dy z nas jest je​dy​ny w swo​im ro​dza​ju, ja je​stem tu tak samo od​cię​ty od so​bie po​dob​nych, od mo​je​‐ go spo​łe​czeń​stwa z jego za​sa​da​mi, jak on od swo​je​go. Nie ma tu mi​lio​nów in​‐ nych Ge​theń​czy​ków, któ​rzy by wy​ja​śnia​li i uza​sad​nia​li moje ist​nie​nie. Je​ste​‐ śmy so​bie rów​ni, na​resz​cie rów​ni, obcy, sa​mot​ni. Nie śmiał się ze mnie. Mó​wił z ła​god​no​ścią, któ​rej w nim nie po​dej​rze​wa​łem. Po ja​kimś cza​sie on też za​czął mó​wić o od​osob​nie​niu i sa​mot​no​ści. – Wy je​ste​ście prze​ra​ża​ją​co osa​mot​nie​ni w swo​im świe​cie. Żad​ne​go in​ne​go ga​tun​ku ssa​ków. Żad​ne​go in​ne​go ga​tun​ku oboj​na​cze​go. Żad​ne​go zwie​rzę​cia wy​star​cza​ją​co in​te​li​gent​ne​go, żeby je trzy​mać w domu do to​wa​rzy​stwa. Ta wy​jąt​ko​wość musi wpły​wać ja​koś na wa​sze my​śle​nie. Nie tyl​ko na my​śle​nie na​uko​we, choć ma​cie nie​zwy​kły dar bu​do​wa​nia hi​po​tez. To nad​zwy​czaj​ne, że do​szli​ście do kon​cep​cji ewo​lu​cji, sto​jąc wo​bec prze​pa​ści nie do prze​by​cia mię​‐ dzy wami a ca​łym świa​tem zwie​rzę​cym. Tak​że w sen​sie fi​lo​zo​ficz​nym i emo​‐ cjo​nal​nym: tacy osa​mot​nie​ni w ta​kim nie​przy​ja​znym świe​cie. To musi wpły​‐ wać na cały wasz świa​to​po​gląd. – Jo​mesz​ta po​wie​dzie​li​by, że wy​jąt​ko​wość czło​wie​ka po​le​ga na jego bo​sko​‐ ści. – Na bo​gów Zie​mi, tak! Inne kul​ty na in​nych świa​tach do​szły do tego sa​me​‐ go wnio​sku. Są to za​zwy​czaj kul​ty dy​na​micz​nych, agre​syw​nych, nisz​czą​cych eko​lo​gię kul​tur. Or​go​reyn na swój spo​sób pa​su​je do tego wzor​ca, w każ​dym ra​zie oni ro​bią wra​że​nie, że są zde​cy​do​wa​ni zmie​niać rze​czy​wi​stość siłą. A co mó​wią hand​da​ra​ta? – Cóż, w hand​da​rze… jak wiesz, nie ma teo​rii, nie ma do​gma​tu… Może oni są mniej świa​do​mi prze​pa​ści mię​dzy ludź​mi a zwie​rzę​ta​mi, bo sku​pia​ją się bar​dziej na po​do​bień​stwach, wię​ziach, na ca​ło​ści, któ​rej czę​ścia​mi są wszyst​‐ kie żywe stwo​rze​nia. Przez cały dzień cho​dzi​ła mi po gło​wie Pieśń Tor​me​ra i po​wie​dzia​łem te sło​‐ wa: Świa​tło jest lewą ręką ciem​no​ści, a ciem​ność jest pra​wą ręką świa​tła. Dwo​je są jed​nym, ży​cie i śmierć złą​czo​ne jak ko​chan​ko​wie w kem​me​rze, jak dło​nie sple​cio​ne, jak dro​ga i cel. Głos mi drżał, bo przy​po​mnia​ło mi się, że mój brat w ostat​nim li​ście przed śmier​cią cy​to​wał te same sło​wa. Ai za​my​ślił się i po chwi​li po​wie​dział: – Je​ste​ście izo​lo​wa​ni i nie​roz​dzie​le​ni. Może wa​szą ob​se​sją jest jed​ność, tak jak na​szą dwo​istość.

– My też je​ste​śmy du​ali​sta​mi. Dwo​istość jest prze​cież nie​zbęd​na. Do​pó​ki ist​‐ nie​ję „ja” i „ten inny”. – Ja i ty – po​wie​dział. – Tak, to jest prze​cież coś bar​dziej pod​sta​wo​we​go niż płeć… – Czym róż​ni się od cie​bie ta dru​ga płeć two​je​go ga​tun​ku? Był za​sko​czo​ny i mu​szę przy​znać, że moje py​ta​nie mnie też za​sko​czy​ło. Kem​mer wy​do​by​wa ta​kie rze​czy z czło​wie​ka. Obaj by​li​śmy za​że​no​wa​ni. – To mi nie przy​szło do gło​wy – po​wie​dział. – Prze​cież ni​g​dy nie wi​dzia​łeś ko​bie​ty. – Użył sło​wa ze swo​je​go ziem​skie​go ję​zy​ka. – Wi​dzia​łem je na two​ich zdję​ciach. Wy​glą​da​ły jak Ge​theń​czyk w cią​ży, tyl​‐ ko z więk​szy​mi pier​sia​mi. Czy bar​dzo się róż​nią od two​jej płci w swo​im za​cho​‐ wa​niu i my​śle​niu? Czy są jak od​ręb​ny ga​tu​nek? – Nie. Tak. Nie, oczy​wi​ście nie, nie tak na​praw​dę. Ale róż​ni​ca jest bar​dzo waż​na. Chy​ba naj​waż​niej​szym, naj​bar​dziej zna​czą​cym czyn​ni​kiem w ży​ciu czło​wie​ka jest to, czy ro​dzi się męż​czy​zną, czy ko​bie​tą. W więk​szo​ści spo​łe​‐ czeństw de​cy​du​je to o ocze​ki​wa​niach, za​ję​ciach, po​glą​dach, ety​ce, ma​nie​rach, pra​wie o wszyst​kim. O słow​nic​twie. O zna​cze​niu słów. O ubra​niu. Na​wet o je​dze​niu. Ko​bie​ty… ko​bie​ty zwy​kle ja​da​ją mniej… Ogrom​nie trud​no jest od​‐ dzie​lić róż​ni​ce wro​dzo​ne od na​by​tych. Na​wet tam, gdzie ko​bie​ty na rów​ni z męż​czy​zna​mi uczest​ni​czą w ży​ciu spo​łecz​nym, to one ro​dzą dzie​ci i wy​ko​nu​‐ ją więk​szość prac zwią​za​nych z ich wy​cho​wa​niem… – Rów​ność nie jest więc ge​ne​ral​ną za​sa​dą? Czy ko​bie​ty umy​sło​wo ustę​pu​ją męż​czy​znom? – Nie wiem. Rzad​ko by​wa​ją ma​te​ma​ty​ka​mi, kom​po​zy​to​ra​mi, wy​na​laz​ca​mi albo fi​lo​zo​fa​mi. Ale to nie zna​czy, że są głup​sze. Fi​zycz​nie są mniej umię​śnio​‐ ne, lecz nie​co bar​dziej wy​trzy​ma​łe niż męż​czyź​ni. Psy​chicz​nie… Przez dłu​gą chwi​lę wpa​try​wał się w roz​pa​lo​ny pie​cyk, aż wresz​cie po​trzą​‐ snął gło​wą. – Harth, nie umiem po​wie​dzieć, ja​kie są ko​bie​ty. Ni​g​dy nie my​śla​łem o tym zbyt wie​le w ka​te​go​riach abs​trak​cyj​nych, wiesz, i – na Boga! – te​raz już wła​‐ ści​wie za​po​mnia​łem. Je​stem tu​taj od dwóch lat… Ty tego nie ro​zu​miesz. W pew​nym sen​sie ko​bie​ty są dla mnie bar​dziej obce niż ty. Z tobą łą​czy mnie przy​naj​mniej jed​na wspól​na płeć. Ro​ze​śmiał się za​że​no​wa​ny i od​wró​cił wzrok. Mną też tar​ga​ły sprzecz​ne uczu​cia i nie kon​ty​nu​owa​li​śmy te​ma​tu. Yrny tha​nern. Dzi​siaj dwa​dzie​ścia sie​dem ki​lo​me​trów na pół​noc​ny wschód we​dług kom​pa​su, na nar​tach. Po go​dzi​nie cią​gnię​cia sań wy​do​sta​li​śmy się poza stre​fę wy​pię​trzeń i pęk​nięć. Obaj szli​śmy w uprzę​ży, ja pierw​szy z tycz​‐ ką, ale nie było już po​trze​by spraw​dza​nia pod​ło​ża. Kil​ka​dzie​siąt cen​ty​me​trów fir​nu na rów​nym lo​dzie, a na fir​nie kil​ka​na​ście cen​ty​me​trów moc​ne​go no​we​go śnie​gu z ostat​nie​go opa​du, z do​brą po​wierzch​nią. Ani san​ki, ani my nie za​pa​‐ da​li​śmy się i san​ki szły bar​dzo lek​ko, aż trud​no było uwie​rzyć, że na każ​de​go z nas przy​pa​da po oko​ło pięć​dzie​się​ciu ki​lo​gra​mów. Po po​łu​dniu cią​gnę​li​śmy

san​ki na zmia​nę, co było cał​kiem ła​twe na tej wspa​nia​łej po​wierzch​ni. Szko​‐ da, że naj​trud​niej​szy od​ci​nek, pod górę i po ka​mie​niach, przy​padł nam, kie​dy ła​du​nek był naj​cięż​szy. Te​raz idzie​my z lek​kim ła​dun​kiem. Zbyt lek​kim. Czę​‐ sto ła​pię się na my​śli o je​dze​niu. Od​ży​wia​my się, jak mówi Ai, ete​rycz​nie. Przez cały dzień szli​śmy lek​ko i szyb​ko po rów​nej lo​do​wej po​wierzch​ni, mar​‐ two bia​łej pod sza​ro​błę​kit​nym nie​bem, na któ​re​go tle wi​dać było tyl​ko kil​ka szczy​tów – nu​na​ta​ków, te​raz da​le​ko za nami, a jesz​cze da​lej ciem​ną smu​gę, od​dech Drum​ne​ra. Nic wię​cej: za​mglo​ne słoń​ce i lód. 8 Ne​se​rem: drob​ny śnieg przy umiar​ko​wa​nym wie​trze, lek​ka za​wie​ja.

17

Or​goc​ki mit o stwo​rze​niu świa​ta Mit jest pre​hi​sto​rycz​ny, ist​nie​ją jego róż​no​rod​ne za​pi​sy. Ta bar​dzo pier​wot​na wer​sja po​cho​dzi z przed​jo​me​szań​skie​go tek​stu zna​le​zio​ne​go w ja​ski​nio​wej świą​ty​ni Isen​peth w kra​inie Go​brin Na po​cząt​ku nie było nic, tyl​ko lód i słoń​ce. W cią​gu wie​lu lat słoń​ce wy​to​pi​‐ ło w lo​dzie wiel​ką szcze​li​nę. Szcze​li​na nie mia​ła dna, a na jej ścia​nach były wiel​kie lo​do​we fi​gu​ry. Z tych lo​do​wych fi​gur w ścia​nach prze​pa​ści spły​wa​ły w dół kro​ple wody. Jed​na z fi​gur po​wie​dzia​ła: „Ja krwa​wię”. Dru​ga po​wie​‐ dzia​ła: „Ja pła​czę”. Trze​cia po​wie​dzia​ła: „Ja się pocę”. Lo​do​we fi​gu​ry wy​szły z prze​pa​ści i sta​nę​ły na lo​do​wej rów​ni​nie. Ta, któ​ra po​wie​dzia​ła: „Ja krwa​wię”, się​gnę​ła w górę do słoń​ca, wy​cią​gnę​ła z jego wnętrz​no​ści gar​ście łaj​na i z tego łaj​na zro​bi​ła góry i do​li​ny zie​mi. Ta, któ​ra po​wie​dzia​ła: „Ja pła​czę”, chu​cha​ła na lód i to​piąc go, zro​bi​ła mo​rza i rze​ki. Ta, któ​ra po​wie​dzia​ła: „Ja się pocę”, z zie​mi i wody zro​bi​ła ro​śli​ny, zwie​rzę​ta i lu​‐ dzi. Ro​śli​ny ro​sły na zie​mi i w mo​rzu, zwie​rzę​ta bie​ga​ły po lą​dzie i pły​wa​ły w mo​rzu, ale lu​dzie się nie prze​bu​dzi​li. Było ich trzy​dzie​stu dzie​wię​ciu. Spa​li na lo​dzie i nie ru​sza​li się. Wte​dy trzy lo​do​we fi​gu​ry usia​dły z ko​la​na​mi pod bro​dą i po​zwo​li​ły, żeby słoń​ce je sto​pi​ło. A kie​dy się to​pi​ły, pły​nę​ło z nich mle​ko, któ​re wpa​da​ło w usta śpią​cych lu​dzi, i wte​dy lu​dzie się zbu​dzi​li. Dla​te​go tyl​ko ludz​kie dzie​ci piją mle​ko, bo bez nie​go nie zbu​dzi​ły​by się do ży​cia. Pierw​szy obu​dził się Edon​du​rath. Był tak wy​so​ki, że wsta​jąc, wy​bił gło​wą w nie​bie dziu​rę, z któ​rej po​sy​pał się śnieg. Zo​ba​czył, że inni ru​sza​ją się i bu​‐ dzą, i prze​stra​szył się ich, i po​za​bi​jał jed​ne​go po dru​gim ude​rze​niem pię​ści. Za​bił tak trzy​dzie​stu sze​ściu. Je​den, przed​ostat​ni, uciekł. Na​zy​wał się Ha​ha​‐ rath. Uciekł da​le​ko przez lo​do​wą rów​ni​nę i przez kra​iny zie​mi. Edon​du​rath biegł za nim, wresz​cie go do​go​nił i zwa​lił z nóg. Ha​ha​rath umarł. Wte​dy Edon​du​rath wró​cił do miej​sca na​ro​dzin na Lo​dzie Go​brin, gdzie le​ża​ły cia​ła po​zo​sta​łych lu​dzi prócz ostat​nie​go, któ​ry uciekł, kie​dy Edon​du​rath go​nił Ha​‐ ha​ra​tha. Edon​du​rath zbu​do​wał dom z za​mar​z​nię​tych ciał swo​ich bra​ci i w tym domu cze​kał na ostat​nie​go. Każ​de​go dnia je​den z za​bi​tych py​tał: „Czy on pło​nie?

Czy on pło​nie?”. Wszyst​kie po​zo​sta​łe tru​py od​po​wia​da​ły za​mar​z​nię​ty​mi ję​zy​‐ ka​mi: „Nie, nie”. Pew​nej nocy Edon​du​rath wszedł we śnie w kem​mer, rzu​cał się i mó​wił gło​śno przez sen, a kie​dy się zbu​dził, wszyst​kie tru​py mó​wi​ły: „On pło​nie! On pło​nie!”. Ostat​ni, naj​młod​szy brat usły​szał je i wszedł do domu z ciał. I tam po​łą​czył się z Edon​du​ra​them. Z tych dwóch na​ro​dzi​ły się ludy zie​mi, z cia​ła Edon​du​ra​tha, z jego łona. Imię dru​gie​go, młod​sze​go bra​ta, ojca, nie jest zna​ne. Każ​de z ich dzie​ci mia​ło ka​wa​łek ciem​no​ści, któ​ry cho​dził za nimi wszę​dzie w cią​gu dnia. Edon​du​rath za​py​tał: „Dla​cze​go za mo​imi sy​na​mi cho​dzi ciem​‐ ność?”. Jego kem​me​ring od​po​wie​dział: „Bo uro​dzi​li się w domu z mar​twych ciał, dla​te​go śmierć cho​dzi za nimi krok w krok. Oni są w środ​ku cza​su. Na po​cząt​ku było słoń​ce i lód, i nie było cie​nia. Na koń​cu, kie​dy nas nie bę​dzie, słoń​ce po​chło​nie samo sie​bie i cień po​chło​nie świa​tło, i nie bę​dzie nic, tyl​ko lód i ciem​ność”.

18

Na Lo​dzie Cza​sa​mi, kie​dy za​sy​piam w ciem​nym, ci​chym po​ko​ju, mam przez chwi​lę wspa​nia​łe i dro​gie ser​cu złu​dze​nie. Nad moją twa​rzą po​chy​la się ścia​na na​‐ mio​tu, nie​wi​dzial​na, ale sły​szal​na, bo po niej sze​le​ści nie​sio​ny wia​trem śnieg. Nie wi​dać nic. Nie ma nic, tyl​ko lek​ka wil​goć i ogra​ni​cza​ją​ca ru​chy bli​skość śpi​wo​ra, sze​lest śnie​gu, le​d​wo sły​szal​ny od​dech śpią​ce​go Es​tra​ve​na, ciem​ność. Nic wię​cej. My dwaj je​ste​śmy we​wnątrz, spo​czy​wa​my w azy​lu w środ​ku wszyst​kie​go. Na ze​wnątrz, jak zwy​kle, roz​po​ście​ra się wiel​ki mrok, chłód, sa​‐ mot​ność śmier​ci. Za​sy​pia​jąc w ta​kich szczę​śli​wych chwi​lach, po​tra​fię po​nad wszel​ką wąt​pli​‐ wość wska​zać naj​waż​niej​szy mo​ment mo​je​go ży​cia, tam​ten czas w prze​szło​‐ ści, mi​nio​ny, a jed​nak trwa​ły, ta wiecz​no​tr​wa​ła chwi​la, ser​ce cie​pła. Nie twier​dzę, że by​łem szczę​śli​wy pod​czas tych ty​go​dni, kie​dy wle​kli​śmy san​ki przez lo​do​wiec w sa​mym środ​ku zimy. By​łem głod​ny, wy​cień​czo​ny i czę​sto po​iry​to​wa​ny, a im dłu​żej to trwa​ło, tym było go​rzej. Na pew​no nie czu​łem się szczę​śli​wy. Szczę​ście wią​że się z ro​zu​mem i tyl​ko ro​zu​mem moż​na na nie za​pra​co​wać, ja zaś otrzy​ma​łem coś, do cze​go nie moż​na dojść pra​cą, cze​go zwy​kle na​wet nie roz​po​zna​je​my, kie​dy nam się przy​da​rza. Mam na my​‐ śli ra​dość. Bu​dzi​łem się za​wsze pierw​szy, zwy​kle przed świ​tem. Moja prze​mia​na ma​te​‐ rii prze​kra​cza​ła nie​co ge​theń​ską nor​mę, po​dob​nie jak mój wzrost i waga. Es​‐ tra​ven uwzględ​nił te róż​ni​ce przy ob​li​cza​niu ra​cji żyw​no​ścio​wych ze skru​pu​‐ lat​no​ścią uczo​ne​go albo do​brej go​spo​dy​ni, w za​leż​no​ści od tego, jak się na to spoj​rza​ło, i od po​cząt​ku do​sta​wa​łem dzien​nie kil​ka deko żyw​no​ści wię​cej niż on. Pro​te​sty, że to nie​spra​wie​dli​we, mu​sia​ły ustą​pić przed oczy​wi​stą spra​wie​‐ dli​wo​ścią tego nie​rów​ne​go po​dzia​łu. Wszyst​ko jed​no jak dzie​lo​ne, por​cje były małe. By​łem głod​ny, sta​le głod​ny, z każ​dym dniem głod​niej​szy. Bu​dził mnie głód. Je​że​li było jesz​cze ciem​no, włą​cza​łem świa​tło na​sze​go pie​cy​ka i sta​wia​łem na nim gar​nek z przy​nie​sio​nym wie​czo​rem śnie​giem do sto​pie​nia. Es​tra​ven tym​cza​sem swo​im zwy​cza​jem to​czył ci​chą i za​cię​tą wal​kę ze snem, jak​by wal​‐ czył z anio​łem. Zwy​cię​żyw​szy, sia​dał, pa​trzył na mnie nie​przy​tom​nie, po​trzą​‐

sał gło​wą i bu​dził się. Za​nim się ubra​li​śmy, wło​ży​li​śmy buty i zwi​nę​li​śmy śpi​‐ wo​ry, śnia​da​nie było go​to​we: ku​bek wrzą​ce​go or​szu i jed​na kost​ka gi​czy-mi​‐ czy, któ​ra w go​rą​cej wo​dzie pu​chła do roz​mia​rów ma​łej buł​ki. Żu​li​śmy je po​‐ wo​li, z na​masz​cze​niem, pod​no​sząc każ​dą okru​szy​nę. Pie​cyk tym​cza​sem stygł. Pa​ko​wa​li​śmy go ra​zem z garn​kiem i kub​ka​mi, wkła​da​li​śmy płasz​cze z kap​tu​‐ ra​mi i rę​ka​wi​ce, po czym wy​peł​za​li​śmy z na​mio​tu. Za każ​dym ra​zem trud​no było uwie​rzyć, że może być tak zim​no. Każ​de​go ran​ka mu​sia​łem prze​ko​ny​‐ wać się od nowa. Je​że​li wy​szło się już raz na dwór za po​trze​bą, dru​gie wyj​ście wy​ma​ga​ło jesz​cze więk​sze​go har​tu du​cha. Cza​sa​mi pa​dał śnieg, cza​sa​mi po​zio​me świa​tło po​ran​ka kła​dło się pięk​nie zło​tem i błę​ki​tem na bez​miar śnie​gu, naj​czę​ściej było sza​ro. Bra​li​śmy na noc ter​mo​metr do na​mio​tu i kie​dy wy​no​si​li​śmy go na ze​wnątrz, cie​ka​wie było pa​trzeć, jak wska​zów​ka ob​ra​ca się w pra​wo (ge​theń​skie tar​cze od​czy​tu​je się w kie​run​ku prze​ciw​nym do ru​chu wska​zó​wek ze​ga​ra), w mgnie​‐ niu oka re​je​stru​jąc spa​dek o dzie​sięć, dwa​dzie​ścia, trzy​dzie​ści stop​ni, póki nie za​trzy​ma​ła się gdzieś mię​dzy mi​nus dwa​dzie​ścia a mi​nus pięć​dzie​siąt stop​ni. Je​den z nas skła​dał na​miot, dru​gi mo​co​wał na sa​niach pie​cyk, śpi​wo​ry i resz​tę. Z wierz​chu przy​wią​zy​wa​li​śmy na​miot, po czym mo​gli​śmy przy​piąć nar​ty i wprząść się do sa​nek. W na​szym opo​rzą​dze​niu pra​wie nie było czę​ści me​ta​lo​wych, ale uprząż mia​ła sprzącz​ki ze sto​pu alu​mi​nium, zbyt małe, by moż​na je było za​piąć w rę​ka​wi​cach, a w tej tem​pe​ra​tu​rze pa​rzy​ły jak roz​pa​lo​‐ ne do czer​wo​no​ści. Mu​sia​łem bar​dzo uwa​żać na pal​ce, kie​dy tem​pe​ra​tu​ra zbli​ża​ła się do mi​nus trzy​dzie​stu, zwłasz​cza je​że​li wiał wiatr, bo moż​na było za​dzi​wia​ją​co szyb​ko na​ba​wić się od​mro​że​nia. Nogi ni​g​dy mi nie mar​z​ły, co jest ogrom​nie waż​ne w cza​sie zi​mo​wej wę​drów​ki, kie​dy go​dzi​na na mro​zie może czło​wie​ka unie​ru​cho​mić na ty​dzień albo i zro​bić ka​le​ką na całe ży​cie. Es​tra​ven mu​siał ku​po​wać mi śnież​ne buty na pa​mięć i ku​pił mi nu​mer za duże, wy​peł​ni​łem więc róż​ni​cę do​dat​ko​wą parą skar​pet. Przy​pi​na​li​śmy nar​ty, szyb​ko wprzę​ga​li​śmy się do sa​nek, szarp​nię​ciem zry​wa​li​śmy je z miej​sca, je​‐ że​li pło​zy przy​mar​z​ły, i ru​sza​li​śmy w dro​gę. Po du​żych opa​dach śnie​gu mu​sie​li​śmy po​świę​cać rano tro​chę cza​su na od​ko​‐ py​wa​nie na​mio​tu i sa​nek. Nie była to trud​na pra​ca, choć zwa​ły od​gar​nię​te​go świe​że​go śnie​gu wy​glą​da​ły im​po​nu​ją​co. Były prze​cież je​dy​ny​mi wznie​sie​nia​mi w pro​mie​niu se​tek ki​lo​me​trów, je​dy​nym, co wy​sta​wa​ło po​nad lód. Szli​śmy na wschód za kom​pa​sem. Wiatr wiał tu nor​mal​nie z pół​no​cy na po​‐ łu​dnie, od środ​ka lo​dow​ca, dzień za dniem mie​li​śmy go więc z le​wej stro​ny. Kap​tur nie wy​star​czał prze​ciw​ko ta​kie​mu wia​tro​wi i mu​sia​łem wkła​dać ma​‐ skę, by chro​nić nos i lewy po​li​czek. Mimo to któ​re​goś dnia za​mar​z​ło mi lewe oko i my​śla​łem, że stra​ci​łem je na za​wsze. Na​wet kie​dy Es​tra​ven otwo​rzył je za po​mo​cą od​de​chu i ję​zy​ka, nie wi​dzia​łem na nie przez pe​wien czas, praw​do​‐ po​dob​nie więc za​mar​z​ło coś wię​cej niż tyl​ko rzę​sy. W sło​necz​ne dni obaj no​si​‐ li​śmy ge​theń​skie oku​la​ry ochron​ne z wą​ski​mi szpar​ka​mi i ża​den z nas nie cier​piał na śle​po​tę śnież​ną. Nie​wie​le mie​li​śmy po temu oka​zji. Jak tłu​ma​czył

Es​tra​ven, nad środ​ko​wą czę​ścią Lodu, gdzie ty​sią​ce ki​lo​me​trów kwa​dra​to​‐ wych bie​li od​bi​ja​ją pro​mie​nie słoń​ca, utrzy​mu​je się zwy​kle stre​fa wy​so​kie​go ci​śnie​nia. My jed​nak nie znaj​do​wa​li​śmy się w tej środ​ko​wej stre​fie, ale co naj​‐ wy​żej na jej skra​ju, mię​dzy nią a stre​fą gwał​tow​nych burz, któ​re Lód zsy​ła sys​te​ma​tycz​nie na utra​pie​nie przy​le​głych kra​in. Wiatr z pół​no​cy niósł su​chą, sło​necz​ną po​go​dę, ale już pół​noc​no-wschod​ni albo pół​noc​no-za​chod​ni przy​no​sił za​mieć lub po​ry​wał su​chy le​żą​cy śnieg w ośle​pia​ją​ce, kłu​ją​ce kłę​by jak bu​rza pia​sko​wa. Kie​dy in​dziej pra​wie uci​chał, snu​jąc się krę​ty​mi szla​ka​mi tuż nad grun​tem, a wte​dy nie​bo było bia​łe, po​wie​trze bia​łe, słoń​ce nie​wi​docz​ne, zni​ka​‐ ły cie​nie i sam lo​do​wiec zni​kał spod na​szych stóp. Mniej wię​cej w po​łu​dnie sta​wa​li​śmy i, je​że​li wiatr był sil​ny, wy​ci​na​li​śmy kil​‐ ka blo​ków śnie​gu na ścia​nę ochron​ną. Po​tem pod​grze​wa​li​śmy wodę, żeby roz​‐ mo​czyć kost​ki gi​czy-mi​czy, wy​pi​ja​li​śmy go​rą​cą wodę, cza​sa​mi lek​ko osło​dzo​‐ ną, znów za​kła​da​li​śmy uprząż i szli​śmy da​lej. Rzad​ko roz​ma​wia​li​śmy w dro​dze albo pod​czas po​łu​dnio​we​go po​sił​ku, bo po pierw​sze, war​gi nam po​pę​ka​ły, a po dru​gie, kie​dy się otwie​ra​ło usta, zim​no do​sta​wa​ło się do środ​ka, po​wo​du​jąc ból zę​bów, tcha​wi​cy i płuc. Na​le​ża​ło mieć usta za​mknię​te i od​dy​chać przez nos, w każ​dym ra​zie kie​dy tem​pe​ra​tu​ra po​‐ wie​trza spa​da​ła do dwu​dzie​stu lub wię​cej stop​ni po​ni​żej zera. Je​że​li spa​dła ni​‐ żej, cały pro​ces od​dy​cha​nia kom​pli​ko​wał się jesz​cze bar​dziej przez szyb​kie za​‐ ma​rza​nie wy​dy​cha​ne​go po​wie​trza. Noz​drza mo​gły za​mar​z​nąć cał​ko​wi​cie i wte​dy, żeby się nie udu​sić, czło​wiek mógł przez usta wcią​gnąć peł​ne płu​ca ży​le​tek. W okre​ślo​nych wa​run​kach na​sze wy​de​chy, bły​ska​wicz​nie za​ma​rza​jąc, wy​‐ da​wa​ły ci​chy trzask jak od​le​gły fa​jer​werk i roz​sy​py​wa​ły się w ob​ło​czek krysz​‐ tał​ków. Każ​dy od​dech był małą bu​rzą śnież​ną. Szli​śmy, do​pó​ki star​cza​ło nam sił albo póki nie za​czy​na​ło się ściem​niać, a wte​dy roz​bi​ja​li​śmy na​miot, mo​co​wa​li​śmy koł​ka​mi san​ki, je​że​li gro​zi​ła wi​‐ chu​ra, i szy​ko​wa​li​śmy się do snu. Prze​cięt​ne​go dnia szli​śmy dwa​na​ście go​‐ dzin, po​ko​nu​jąc od kil​ku​na​stu do dwu​dzie​stu kil​ku ki​lo​me​trów. Nie wy​da​je się to do​brym tem​pem, ale wa​run​ki nam nie sprzy​ja​ły. Po​kry​wa śnie​gu rzad​ko była od​po​wied​nia, za​rów​no dla nart, jak dla płóz sa​nek. Kie​dy była świe​ża i pu​szy​sta, san​ki je​cha​ły bar​dziej w śnie​gu niż po śnie​gu, kie​dy lek​ko tward​nia​ła po wierz​chu, my na nar​tach szli​śmy bez prze​szkód, a san​ki za​pa​da​ły się, co ozna​cza​ło, że nie​ustan​nie by​li​śmy szar​pa​ni do tyłu, kie​dy zaś tward​nia​ła, czę​sto po​kry​wa​ły ją wy​so​kie za​spy, miej​sca​mi się​ga​ją​ce pół​to​ra me​tra. Mu​sie​li​śmy wte​dy prze​cią​gać san​ki przez każ​dy z ostrych jak nóż albo fan​ta​stycz​nie wy​rzeź​bio​nych grzbie​tów, spro​wa​dzać je w dół i wcią​gać na na​‐ stęp​ną za​spę, bo zda​wa​ło się, że za​spy nie​zmien​nie ukła​da​ją się w po​przek na​szej dro​gi. Wy​obra​ża​łem so​bie lo​do​wy pła​sko​wyż Go​brin jako jed​ną ta​flę, jak za​mar​z​nię​te je​zio​ro, ale na prze​strze​ni se​tek ki​lo​me​trów przy​po​mi​nał ra​‐ czej na​gle za​mar​z​nię​te burz​li​we mo​rze. Pra​ca przy roz​bi​ja​niu obo​zu, za​bez​pie​cza​niu wszyst​kie​go, otrze​py​wa​niu

odzie​ży ze śnie​gu i tak da​lej, była nu​żą​ca. Cza​sa​mi wy​da​wa​ło się to nie​war​te za​cho​du. Było tak póź​no, tak zim​no i by​li​śmy tak zmę​cze​ni, że dużo ła​twiej by​ło​by po​ło​żyć się w śpi​wo​rach pod osło​ną sań i nie za​wra​cać so​bie gło​wy na​‐ mio​tem. Pa​mię​tam, jak oczy​wi​ste wy​da​wa​ło mi się to w nie​któ​re wie​czo​ry i jak ostrą nie​chęć bu​dził we mnie pe​dan​tycz​ny, ty​rań​ski upór mo​je​go to​wa​‐ rzy​sza, żeby ro​bić to wszyst​ko, a na do​da​tek ro​bić to ści​śle i do​kład​nie. W ta​‐ kich chwi​lach nie​na​wi​dzi​łem go nie​na​wi​ścią pły​ną​cą wprost ze śmier​ci, któ​ra prze​peł​nia​ła moje ser​ce. Nie​na​wi​dzi​łem su​ro​wych, wy​myśl​nych, upo​rczy​wych na​ka​zów, ja​ki​mi mnie drę​czył w imię ży​cia. Kie​dy wszyst​ko było go​to​we, mo​gli​śmy wejść do na​mio​tu i wte​dy pra​wie na​‐ tych​miast cie​pło pie​cy​ka two​rzy​ło przy​tul​ny, swoj​ski na​strój. Ota​cza​ło nas coś cu​dow​ne​go: cie​pło. Śmierć i mróz zo​sta​wa​ły na ze​wnątrz. Rów​nież nie​na​wiść zo​sta​wa​ła na ze​wnątrz. Je​dli​śmy i pi​li​śmy, a po po​sił​ku był czas na roz​mo​wę. Przy wiel​kim mro​zie na​wet zna​ko​mi​ta izo​la​cja na​mio​tu nie wy​star​cza​ła i przy​su​wa​li​śmy śpi​wo​ry jak naj​bli​żej pie​cy​ka. We​wnętrz​na ścian​ka na​mio​tu po​ra​sta​ła fu​trem szro​nu. Otwar​cie ślu​zy ozna​cza​ło wpusz​‐ cze​nie lo​do​wa​te​go po​dmu​chu, któ​ry na​tych​miast wy​peł​niał na​miot wi​ru​ją​cą mgieł​ką krysz​tał​ków lodu. Pod​czas za​mie​ci igły mroź​ne​go po​wie​trza wdzie​ra​‐ ły się przez otwo​ry wen​ty​la​cyj​ne mimo ich prze​myśl​ne​go za​bez​pie​cze​nia i po​‐ wie​trze wy​peł​niał nie​wi​docz​ny śnież​ny pył. W ta​kie noce pa​no​wał nie​wia​ry​‐ god​ny ha​łas i, żeby się po​ro​zu​mieć, mu​sie​li​śmy krzy​czeć so​bie do ucha. Inne znów noce były ci​che taką ci​szą, jaką moż​na so​bie wy​obra​zić, że ist​nia​ła, za​‐ nim za​czę​ły two​rzyć się gwiaz​dy, albo za​pa​nu​je wte​dy, kie​dy wszyst​ko prze​‐ sta​nie ist​nieć. W ja​kąś go​dzi​nę po wie​czor​nym po​sił​ku Es​tra​ven prze​łą​czał pie​cyk na niż​‐ szą tem​pe​ra​tu​rę, je​że​li tyl​ko było to moż​li​we, i ga​sił świa​tło. Ro​biąc to, mru​‐ czał krót​ką i pięk​ną mo​dli​twę, je​dy​ne ry​tu​al​ne sło​wa, ja​kich na​uczy​łem się z hand​da​ry: „Niech bę​dzie po​chwa​lo​na ciem​ność i wciąż trwa​ją​ce dzie​ło Stwo​‐ rze​nia”. Mó​wił tak i za​pa​da​ła ciem​ność. Za​sy​pia​li​śmy. Rano za​czy​na​ło się wszyst​ko od po​cząt​ku. Tak przez pięć​dzie​siąt dni. Es​tra​ven przez cały czas pro​wa​dził dzien​nik, choć w cza​sie po​dró​ży przez Lód rzad​ko za​pi​sy​wał coś wię​cej niż stan po​go​dy i licz​bę prze​by​tych da​ne​go dnia ki​lo​me​trów. Wśród tych za​pi​sków zda​rza się uwa​ga na te​mat jego my​śli lub na​szych roz​mów, lecz ani sło​wa o głęb​szych dys​ku​sjach, na ja​kich spę​dza​‐ li​śmy czas mię​dzy ko​la​cją a snem w pierw​szym mie​sią​cu po​dró​ży przez Lód, kie​dy jesz​cze mie​li​śmy dość ener​gii na roz​mo​wy, a tak​że w te dni, kie​dy nie mo​gli​śmy opu​ścić na​mio​tu z po​wo​du bu​rzy. Po​wie​dzia​łem mu, że uży​wa​nie po​za​słow​ne​go kon​tak​tu na pla​ne​tach nie​sto​wa​rzy​szo​nych nie było wpraw​dzie za​ka​za​ne, ale nie było też przy​ję​te, i pro​si​łem go, żeby za​cho​wał w ta​jem​ni​cy to, cze​go się na​uczy, przy​naj​mniej do cza​su, gdy zdo​łam omó​wić spra​wę z ko​‐ le​ga​mi ze stat​ku. Zgo​dził się i sło​wa do​trzy​mał. Ni​g​dy ani w mo​wie, ani w pi​‐ śmie nie wspo​mi​nał o na​szych mil​czą​cych roz​mo​wach.

Mu​sia​łem mu dać my​ślo​mo​wę. Głę​bo​ko się in​te​re​so​wał moją cy​wi​li​za​cją, moją obcą rze​czy​wi​sto​ścią. Mo​głem opi​sy​wać ten mój da​le​ki świat bez koń​ca, ale to było nic nie​war​te. Więc da​łem mu my​ślo​mo​wę. Może zresz​tą była to je​‐ dy​na waż​na rzecz, jaką mie​li​śmy do za​ofe​ro​wa​nia Zi​mie. Nie mogę po​wie​‐ dzieć, że na​ru​szy​łem pra​wo em​bar​ga kul​tu​ro​we​go po​wo​do​wa​ny wdzięcz​no​‐ ścią. To nie była spra​wa dłu​gu. Ta​kie dłu​gi po​zo​sta​ją nie​spła​co​ne. Po pro​stu Es​tra​ven i ja do​szli​śmy do tego, że dzie​li​li​śmy wszyst​ko, co mie​li​śmy i co było war​te po​dzia​łu. Prze​wi​du​ję, że sto​su​nek płcio​wy mię​dzy obu​pł​cio​wy​mi Ge​theń​czy​ka​mi a jed​no​pł​cio​wy​mi isto​ta​mi sta​no​wią​cy​mi ha​iń​ską nor​mę oka​że się moż​li​wy, choć nie​wąt​pli​wie bę​dzie bez​płod​ny. To wy​ma​ga udo​wod​nie​nia. My z Es​tra​ve​‐ nem nie do​wie​dli​śmy ni​cze​go, poza może dość de​li​kat​ną kwe​stią. Na​sze in​‐ stynk​ty sek​su​al​ne były naj​bliż​sze ujaw​nie​nia się pod​czas dru​giej nocy spę​dzo​‐ nej na Lo​dzie. Przez cały dzień wal​czy​li​śmy z po​cię​tym szcze​li​na​mi te​re​nem na wschód od Ogni​stych Wzgórz, gdzie czę​sto mu​sie​li​śmy się co​fać. By​li​śmy zmę​cze​ni, ale do​brej my​śli, pew​ni, że wkrót​ce tra​fi​my na rów​ną dro​gę. Jed​‐ nak po ko​la​cji Es​tra​ven spo​chmur​niał i za​milkł. – Harth – zwró​ci​łem się do nie​go po tak oczy​wi​stej ozna​ce chło​du – je​że​li znów po​wie​dzia​łem coś złe​go, to pro​szę, po​wiedz, o co cho​dzi. Mil​czał. – Po​peł​ni​łem pew​nie ja​kiś błąd co do szi​fgre​tho​ru. Prze​pra​szam, nie mogę się tego na​uczyć. Wła​ści​wie do​tąd nie uda​ło mi się zro​zu​mieć zna​cze​nia tego sło​wa. – Szi​fgre​thor? Po​cho​dzi od sta​re​go sło​wa na ozna​cze​nie cie​nia. Obaj mil​cze​li​śmy chwi​lę, a po​tem on ła​god​nym wzro​kiem spoj​rzał wprost na mnie. Jego twarz w tym czer​wo​na​wym oświe​tle​niu była mięk​ka, bez​bron​na i od​le​gła jak twarz ko​bie​ty, któ​ra pa​trzy z głę​bi za​my​śle​nia i nic nie mówi. Wte​dy zo​ba​czy​łem jesz​cze raz, i tym ra​zem bez cie​nia wąt​pli​wo​ści, to, co za​‐ wsze ba​łem się zo​ba​czyć, i uda​wa​łem, że tego w nim nie wi​dzę – był ko​bie​tą w rów​nym stop​niu jak męż​czy​zną. Ja​ka​kol​wiek po​trze​ba wy​ja​śnie​nia źró​deł tego stra​chu roz​wia​ła się wraz z sa​mym stra​chem. Po​zo​sta​ło mi przy​ję​cie Es​‐ tra​ve​na ta​kie​go, jaki był. Do tego cza​su od​rzu​ca​łem go, od​ma​wia​łem mu pra​‐ wa do by​cia sobą. Miał cał​ko​wi​tą ra​cję, mó​wiąc, że je​dy​ny czło​wiek na Ge​‐ then, któ​ry mi wie​rzył, był je​dy​nym czło​wie​kiem, do któ​re​go ja nie mia​łem za​ufa​nia. Bo on je​den w peł​ni za​ak​cep​to​wał mnie jako isto​tę ludz​ką i za​ofia​‐ ro​wał mi cał​ko​wi​tą lo​jal​ność. I dla​te​go żą​dał ode mnie ta​kie​go sa​me​go uzna​‐ nia i ak​cep​ta​cji, a ja nie chcia​łem mu ich oka​zać. Ba​łem się tego. Nie chcia​łem ob​da​rzyć za​ufa​niem i przy​jaź​nią męż​czy​zny, któ​ry był ko​bie​tą, ko​bie​ty, któ​ra była męż​czy​zną. Wy​ja​śnił mi sztyw​no i po pro​stu, że jest w kem​me​rze i sta​ra się mnie uni​‐ kać, o ile jest to w na​szej sy​tu​acji moż​li​we. – Nie wol​no mi cie​bie do​ty​kać – ode​zwał się z wi​docz​nym wy​sił​kiem, nie pa​‐ trząc na mnie.

– Ro​zu​miem – po​wie​dzia​łem. – Zga​dzam się w zu​peł​no​ści. Czu​łem, a jak są​dzę, on też, że z sek​su​al​ne​go na​pię​cia mię​dzy nami, te​raz już na​zwa​ne​go i ro​zu​mia​ne​go, zro​dzi​ła się wiel​ka i na​gła pew​ność przy​jaź​ni, przy​jaź​ni tak nam nie​zbęd​nej w na​szym wy​gnań​czym lo​sie i tak do​brze spraw​dzo​nej pod​czas dni i nocy strasz​nej po​dró​ży, że moż​na ją na​zwać mi​ło​‐ ścią. Ale wy​ni​ka​ła nie z po​do​bień​stwa mię​dzy nami, lecz z róż​ni​cy i sta​no​wi​ła most, je​dy​ny most po​nad wszyst​kim, co nas dzie​li​ło. Kon​takt sek​su​al​ny ozna​‐ czał​by dla nas znów kon​takt istot z ob​cych świa​tów. Zbli​ży​li​śmy się do sie​bie w je​dy​ny spo​sób, w jaki mo​gli​śmy się zbli​żyć, i na tym po​prze​sta​li​śmy. Nie wiem, czy mie​li​śmy ra​cję. Roz​ma​wia​li​śmy jesz​cze tro​chę tego wie​czo​ru i pa​mię​tam, jak trud​no mi było zna​leźć sen​sow​ną od​po​wiedź na jego py​ta​nie, ja​kie są ko​bie​ty. Obaj by​li​śmy dość spię​ci i ostroż​ni w sto​sun​ku do sie​bie przez kil​ka na​stęp​nych dni. Wiel​ka mi​łość mię​dzy dwoj​giem lu​dzi łą​czy się prze​cież ze zdol​no​ścią i oka​zją do spra​wia​nia wiel​kie​go bólu. Do tego wie​czo​ru ni​g​dy nie przy​szło​by mi do gło​‐ wy, że mogę Es​tra​ve​no​wi za​dać ból. Te​raz, kie​dy ba​rie​ry zo​sta​ły ze​rwa​ne, ogra​ni​cze​nia w na​szych kon​tak​tach i ro​zu​mie​niu sta​ły się dla mnie nie do znie​sie​nia. Wkrót​ce, dwa albo trzy wie​‐ czo​ry póź​niej, kie​dy koń​czy​li​śmy ko​la​cję ze sło​dzo​ne​go ziar​na ka​di​ku dla uczcze​nia trzy​dzie​sto​ki​lo​me​tro​we​go prze​mar​szu, po​ru​szy​łem te​mat my​ślo​mo​‐ wy: – Ze​szłej wio​sny pod​czas ko​la​cji w Na​roż​nym Czer​wo​nym Domu po​wie​dzia​‐ łeś mi, że chciał​byś się do​wie​dzieć cze​goś wię​cej na te​mat po​ro​zu​mie​wa​nia się bez słów. – Tak, to praw​da. – Je​że​li chcesz, spró​bu​ję cię na​uczyć po​słu​gi​wa​nia się my​ślo​mo​wą. Ro​ze​śmiał się. – Wi​dzę, że chcesz mnie przy​ła​pać na kłam​stwie. – Je​że​li kie​dyś mnie okła​ma​łeś, było to daw​no temu i w in​nym kra​ju. Był czło​wie​kiem uczci​wym, ale rzad​ko bez​po​śred​nim i po​czuł się mile po​‐ łech​ta​ny. – W in​nym kra​ju mogę mó​wić inne kłam​stwa – rzekł. – Ale my​śla​łem, że nie wol​no ci prze​ka​zy​wać tej wie​dzy… tu​byl​com, póki nie przy​stą​pi​my do Eku​me​ny. – To nie jest za​bro​nio​ne. Po pro​stu nie ma ta​kie​go zwy​cza​ju. Ja to jed​nak zro​bię, je​że​li chcesz. I je​że​li po​tra​fię, bo nie je​stem men​to​rem. – Są więc spe​cjal​ni na​uczy​cie​le tej umie​jęt​no​ści? – Tak. Nie na Sta​rej Zie​mi, gdzie czę​sto wy​stę​pu​ją na​tu​ral​ne zdol​no​ści i gdzie, jak się mówi, mat​ki kon​tak​tu​ją się my​ślą z nie​na​ro​dzo​ny​mi dzieć​mi. Nie wiem, co te dzie​ci im od​po​wia​da​ją. Ale więk​szość z nas musi się tego uczyć tak jak ję​zy​ka ob​ce​go. Albo ra​czej jak​by to był nasz ję​zyk oj​czy​sty póź​‐ no od​na​le​zio​ny. My​ślę, że ro​zu​miał moje po​bud​ki, dla któ​rych pro​po​no​wa​łem mu na​ukę my​‐

ślo​mo​wy, i bar​dzo chciał się jej na​uczyć. Spró​bo​wa​li​śmy. Przy​po​mnia​łem so​‐ bie, jak mnie uczo​no w wie​ku lat dwu​na​stu. Po​wie​dzia​łem mu, żeby oczy​ścił umysł i po​zo​sta​wił go w ciem​no​ści. Zro​bił to nie​wąt​pli​wie szyb​ciej i do​kład​‐ niej, niż mnie się to kie​dy​kol​wiek uda​ło, był prze​cież adep​tem hand​da​ry. Wte​‐ dy ode​zwa​łem się do nie​go my​ślą naj​wy​raź​niej, jak po​tra​fi​łem. Bez re​zul​ta​tu. Spró​bo​wa​li​śmy jesz​cze raz. Po​nie​waż nie moż​na nadać, póki się nie ode​bra​ło, póki zdol​no​ści te​le​pa​tycz​ne nie zo​sta​ną obu​dzo​ne przez je​den choć​by czy​sty od​biór, mu​sia​łem naj​pierw do nie​go do​trzeć. Pró​bo​wa​łem przez pół go​dzi​ny, aż mi umysł ochrypł. Es​tra​ven wy​glą​dał na przy​gnę​bio​ne​go. – My​śla​łem, że to bę​dzie ła​twe – wy​znał. Obu nas to zmę​czy​ło i tego wie​czo​‐ ru zre​zy​gno​wa​li​śmy z dal​szych prób. Na​sze na​stęp​ne wy​sił​ki nie były bar​dziej uda​ne. Pró​bo​wa​łem nada​wać do Es​tra​ve​na, kie​dy spał, przy​po​mniaw​szy so​bie, co mój men​tor mó​wił o przy​‐ pad​kach „ko​mu​ni​ka​tów sen​nych” wśród lu​dów przed​te​le​pa​tycz​nych, ale nic z tego nie wy​szło. – Może lu​dzie na tym świe​cie są po​zba​wie​ni tej zdol​no​ści – po​wie​dział. – Mie​li​śmy do​syć po​gło​sek i po​szlak, żeby stwo​rzyć sło​wo na ozna​cze​nie tego zja​wi​ska, ale nie znam u nas ani jed​ne​go po​twier​dzo​ne​go przy​pad​ku te​le​pa​tii. – To samo było z nami przez ty​sią​ce lat. Garst​ka na​tu​ral​nych ta​len​tów nie ro​zu​mia​ła swo​je​go daru i nie mia​ła part​ne​rów do kon​tak​tu. U ca​łej resz​ty w naj​lep​szym wy​pad​ku zdol​no​ści były uśpio​ne. Mó​wi​łem prze​cież, że poza uro​dzo​ny​mi ta​len​ta​mi zdol​ność ta, choć​by wy​ni​ka​ją​ca z pod​staw fi​zjo​lo​gicz​‐ nych, ma cha​rak​ter psy​cho​lo​gicz​ny, jest wy​two​rem kul​tu​ry. Małe dzie​ci, oso​‐ by upo​śle​dzo​ne umy​sło​wo i człon​ko​wie spo​łe​czeństw pry​mi​tyw​nych nie mogą po​słu​gi​wać się my​ślo​mo​wą. Umysł musi naj​pierw dzia​łać w wa​run​kach pew​‐ nej zło​żo​no​ści. Nie moż​na bu​do​wać ami​no​kwa​sów z ato​mów wo​do​ru, wcze​‐ śniej musi dojść do dużo więk​sze​go stop​nia zło​żo​no​ści. Abs​trak​cyj​ne my​śle​nie, zróż​ni​co​wa​ne od​dzia​ły​wa​nie spo​łecz​ne, za​wi​łe przy​sto​so​wa​nia kul​tu​ral​ne, wraż​li​wość es​te​tycz​na i etycz​na, wszyst​ko to musi osią​gnąć pe​wien po​ziom, za​nim kon​takt sta​nie się moż​li​wy, za​nim moż​na bę​dzie się​gnąć do ukry​te​go po​ten​cja​łu. – Wi​docz​nie my, Ge​theń​czy​cy, nie osią​gnę​li​śmy tego po​zio​mu. – Znacz​nie go prze​kra​cza​cie, ale po​trzeb​ny jest szczę​śli​wy przy​pa​dek, jak przy po​wsta​wa​niu ami​no​kwa​sów… Albo żeby się​gnąć po po​rów​na​nie ze sfe​ry kul​tu​ry – to tyl​ko po​rów​na​nia, ale są po​moc​ne – przy po​wsta​niu me​to​dy na​‐ uko​wej i kon​kret​nych, eks​pe​ry​men​tal​nych tech​nik w na​uce. Są w Eku​me​nie na​ro​dy po​sia​da​ją​ce wy​so​ką kul​tu​rę, zło​żo​ną or​ga​ni​za​cję spo​łecz​ną, fi​lo​zo​fię, sztu​kę, ety​kę i wiel​kie osią​gnię​cia we wszyst​kich tych dzie​dzi​nach, któ​re jed​‐ nak ni​g​dy nie na​uczy​ły się, jak do​kład​nie zwa​żyć ka​mień. Te​raz mogą się już oczy​wi​ście na​uczyć, tyle że nie zro​bi​ły tego przez pół mi​lio​na lat… Są na​ro​dy, któ​re nie zna​ją wyż​szej ma​te​ma​ty​ki, uży​wa​ją tyl​ko naj​prost​szej prak​tycz​nej aryt​me​ty​ki. Mogą zro​zu​mieć ra​chu​nek róż​nicz​ko​wy, ale go nie wy​na​leź​li. Na​‐

wia​sem mó​wiąc, Zie​mia​nie jesz​cze trzy ty​sią​ce lat temu nie umie​li po​słu​gi​wać się ze​rem. – W tym miej​scu Es​tra​ven za​mru​gał ze zdzi​wie​niem. – A od Ge​‐ theń​czy​ków też mo​gli​by​śmy się cze​goś na​uczyć. Cie​ka​we, czy od​naj​dzie​my w so​bie zdol​ność do za​glą​da​nia w przy​szłość, je​że​li na​uczy​cie nas tech​ni​ki, i czy to rów​nież jest efek​tem ewo​lu​cji umy​słu. – Uwa​żasz to za umie​jęt​ność po​ży​tecz​ną? – Sztu​kę do​kład​nej prze​po​wied​ni? Ależ oczy​wi​ście. – Może, żeby móc ją ćwi​czyć, bę​dziesz mu​siał ją uznać za bez​u​ży​tecz​ną. – Je​stem za​fa​scy​no​wa​ny wa​szą hand​da​rą, ale nie​raz za​sta​na​wiam się, czy to nie jest po pro​stu pa​ra​doks pod​nie​sio​ny do ran​gi sty​lu ży​cia… Zno​wu spró​bo​wa​li​śmy na​uki my​ślo​mo​wy. Ni​g​dy do​tąd nie nada​wa​łem po wie​le​kroć do ko​goś cał​ko​wi​cie nie​wraż​li​we​go. Do​świad​cze​nie nie było miłe. Za​czy​na​łem się czuć jak mo​dlą​cy się ate​ista. Po ja​kimś cza​sie Es​tra​ven ziew​‐ nął. – Je​stem głu​chy, głu​chy jak pień – po​wie​dział. – Le​piej chodź​my spać. Zgo​dzi​łem się. Wy​łą​czył świa​tło, mru​cząc swo​ją krót​ką po​chwa​łę ciem​no​ści. Za​ko​pa​li​śmy się w śpi​wo​ry i po kil​ku mi​nu​tach Es​tra​ven za​głę​bił się już w sen jak pły​wak w ciem​ną wodę. Czu​łem ten jego sen jak swój, czu​łem też więź mię​dzy nami i jesz​cze raz we​zwa​łem go sen​nie po imie​niu: The​rem! Po​de​rwał się gwał​tow​nie, bo jego głos za​brzmiał w ciem​no​ści nad moją gło​‐ wą. – Arek! Czy to ty? Nie, Gen​ly Ai. Mó​wię do cie​bie my​ślą. Wstrzy​mał od​dech. Ci​sza. Ma​ni​pu​lo​wał przy pie​cy​ku, włą​czył świa​tło i wpa​‐ trzył się we mnie wzro​kiem peł​nym lęku. – Mia​łem sen. My​śla​łem, że je​stem w domu… – Usły​sza​łeś moją my​ślo​mo​wę. – Za​wo​ła​łeś mnie?… To był mój brat. Usły​sza​łem jego głos. On nie żyje. Na​‐ zwa​łeś mnie… na​zwa​łeś mnie The​rem? Ja… To jest strasz​niej​sze, niż my​śla​‐ łem. – Po​trzą​snął gło​wą jak czło​wiek, któ​ry chce się uwol​nić od kosz​mar​ne​go snu, i ukrył twarz w dło​niach. – Harth, bar​dzo prze​pra​szam… – Nie, zwra​caj się do mnie po imie​niu. Je​że​li po​tra​fisz od​zy​wać się we​‐ wnątrz mo​jej gło​wy gło​sem nie​ży​ją​ce​go czło​wie​ka, to mo​żesz mi mó​wić po imie​niu! Czy on po​wie​dział​by do mnie „Harth”? Te​raz ro​zu​miem, dla​cze​go w my​ślo​mo​wie nie​moż​li​we jest kłam​stwo. To strasz​ne… Do​brze, do​brze. Ode​‐ zwij się tak do mnie zno​wu. – Za​cze​kaj… – Nie. Mów. Pod jego in​ten​syw​nym, prze​stra​szo​nym spoj​rze​niem mó​wi​łem: The​rem, przy​ja​cie​lu, mię​dzy nami nie ma miej​sca na lęk. Pa​trzył na mnie na​dal, są​dzi​łem więc, że do nie​go nie do​tar​łem, ale do​tar​‐ łem.

– Nie​ste​ty, nie – po​wie​dział. Po chwi​li się opa​no​wał i za​py​tał już spo​koj​nie: – Mó​wi​łeś moim ję​zy​kiem? – Prze​cież nie znasz mo​je​go. – Uprze​dza​łeś, że będą sło​wa, wiem… Ale wy​obra​ża​łem to so​bie jako… zro​‐ zu​mie​nie. – Em​pa​tia to inna gra, choć jest mię​dzy nimi zwią​zek. Dzię​ki niej na​wią​za​‐ li​śmy dziś kon​takt. Ale we wła​ści​wej my​ślo​mo​wie po​bu​dza​ne są w mó​zgu ośrod​ki mowy oraz… – Nie, nie. To mi wy​tłu​ma​czysz póź​niej. Dla​cze​go ode​zwa​łeś się gło​sem mo​‐ je​go bra​ta? – spy​tał z wy​raź​nie wy​czu​wal​nym na​pię​ciem. – Nie mogę ci na to od​po​wie​dzieć, bo nie wiem. Opo​wiedz mi coś o nim. – Nu​suth… Mój peł​ny brat, Arek Harth rem ir Es​tra​ven, był o rok star​szy ode mnie. Był​by pa​nem Es​tre. My… opu​ści​łem dla nie​go dom. Nie żyje od czter​na​stu lat. Obaj umil​kli​śmy. Nie wie​dzia​łem i nie mo​głem py​tać, co kry​ło się za jego sło​wa​mi. Choć po​wie​dział tak mało, kosz​to​wa​ło go to i tak zbyt wie​le. – Mów do mnie my​ślą, The​rem – po​pro​si​łem. – Na​zwij mnie po imie​niu. – Wie​dzia​łem, że może to zro​bić, bo mie​li​śmy kon​takt, albo, jak mó​wią spe​cja​li​‐ ści, na​sze fazy współ​brz​mia​ły, a on oczy​wi​ście nie umiał świa​do​mie za​sto​so​‐ wać blo​ka​dy. Gdy​bym był „słu​cha​czem”, mógł​bym te​raz usły​szeć jego my​śli. – Nie – po​wie​dział. – Ni​g​dy. Jesz​cze nie te​raz… Ale ża​den szok czy lęk nie mo​gły po​wstrzy​mać tego nie​na​sy​co​ne​go, po​szu​‐ ku​ją​ce​go umy​słu na dłu​go. Kie​dy znów wy​łą​czył świa​tło, usły​sza​łem swo​im we​wnętrz​nym słu​chem, jak nie​pew​nie mówi: Gen​ry. Na​wet w my​ślo​mo​wie nie po​tra​fił wy​mó​wić „l”. Od​po​wie​dzia​łem mu na​tych​miast. W ciem​no​ści wy​dał nie​ar​ty​ku​ło​wa​ny okrzyk prze​stra​chu, w któ​rym za​brzmia​ła też nie​śmia​ła nuta za​do​wo​le​nia. – Już wię​cej nie – rzekł na głos i po chwi​li wresz​cie za​snę​li​śmy. Nie szło mu ła​two. Nie dla​te​go, że był mało zdol​ny, ale wpra​wia​ło go to w wiel​ki nie​po​kój. Szyb​ko na​uczył się bu​do​wać ba​rie​ry, lecz nie był pe​wien, czy może na nich po​le​gać. Może my też by​li​śmy tacy, kie​dy pierw​si men​to​rzy przy​by​li wie​ki temu ze świa​ta Ro​ka​na​na, by na​uczać nas „ostat​niej umie​jęt​‐ no​ści”. Może Ge​theń​czyk, isto​ta wy​jąt​ko​wo peł​na, od​bie​ra te​le​pa​tycz​ny kon​‐ takt jako trud​ne do znie​sie​nia na​ru​sze​nie tej peł​ni. A może to była spra​wa cha​rak​te​ru Es​tra​ve​na. Każ​de jego sło​wo wy​pły​wa​ło z we​wnętrz​nej ci​szy. Sły​‐ szał mój głos jako głos czło​wie​ka nie​ży​ją​ce​go, głos bra​ta. Nie wiem, co poza mi​ło​ścią i śmier​cią le​ża​ło mię​dzy nim a tym bra​tem, ale ile​kroć ode​zwa​łem się do nie​go w my​ślach, wzdry​gał się, jak​bym do​tknął rany. Tak więc bli​skość umy​słów, jaka mię​dzy nami za​ist​nia​ła, była au​ten​tycz​ną wię​zią, ale ciem​ną i ubo​gą, nie tyle oświe​ca​ją​cą (a tego ocze​ki​wa​łem), ile uka​zu​ją​cą bez​miar ciem​no​ści. Tym​cza​sem dzień za dniem peł​za​li​śmy na wschód po lo​do​wej rów​ni​nie. Pla​‐

no​wa​ny pół​me​tek cza​so​wy na​szej po​dró​ży, trzy​dzie​sty pią​ty dzień, odor​ny an​‐ ner, za​stał nas da​le​ko od po​ło​wy dy​stan​su. We​dług licz​ni​ka przy san​kach prze​by​li​śmy oko​ło sze​ściu​set ki​lo​me​trów, ale nie wię​cej niż trzy czwar​te z tego zbli​ży​ło nas do celu i tyl​ko z wiel​kim przy​bli​że​niem mo​gli​śmy usta​lić, ile nam jesz​cze zo​sta​ło do przej​ścia. – San​ki są te​raz lżej​sze – po​wie​dział. – Pod ko​niec będą lżej​sze. Je​że​li bę​‐ dzie trze​ba, mo​że​my zmniej​szyć ra​cje. Od​ży​wia​my się bar​dzo do​brze. My​śla​łem, że to iro​nia, ale się my​li​łem. Czter​dzie​ste​go dnia i przez dwa na​stęp​ne by​li​śmy unie​ru​cho​mie​ni przez za​‐ wie​ję. W cza​sie dłu​gich go​dzin bez​czyn​ne​go le​że​nia w na​mio​cie Es​tra​ven spał pra​wie bez prze​rwy i nic nie jadł, w go​dzi​nach po​sił​ków pił orsz albo wodę z cu​krem. Na​le​gał, że​bym ja jadł, cho​ciaż po pół ra​cji. Twier​dził, że nie mam prak​ty​ki w gło​do​wa​niu. Po​czu​łem się do​tknię​ty. – A ty masz, ty, ksią​żę i pierw​szy mi​ni​ster? – Gen​ry, my ćwi​czy​my oby​wa​nie się bez je​dze​nia, póki nie zo​sta​nie​my eks​‐ per​ta​mi. Mnie jako dziec​ko uczo​no gło​do​wać w domu, w Es​tre, a póź​niej w sta​ni​cy Ro​the​rer u hand​da​ra​ta. To praw​da, że w Er​hen​ran​gu wy​sze​dłem z wpra​wy, ale za​czą​łem od​ra​biać to w Misz​no​ry… Pro​szę, przy​ja​cie​lu, po​słu​‐ chaj mnie, ja wiem, co ro​bię. Po​słu​cha​łem go i oczy​wi​ście wie​dział, co robi. Przez czte​ry na​stęp​ne dni wę​dro​wa​li​śmy w wiel​kim mro​zie, a po​tem przy​‐ szła na​stęp​na bu​rza śnież​na dmą​ca nam w twarz ze wscho​du z siłą hu​ra​ga​nu. Po dwóch mi​nu​tach od pierw​szych po​dmu​chów po​wie​trze było tak gę​ste od śnie​gu, że nie wi​dzia​łem Es​tra​ve​na z od​le​gło​ści dwóch me​trów. Od​wró​ci​łem się ple​ca​mi do nie​go, do sa​nek i do ośle​pia​ją​ce​go, dusz​ne​go śnie​gu, żeby zła​pać od​dech, i kie​dy po mi​nu​cie od​wró​ci​łem się z po​wro​tem, nie było go. Nie było sa​nek. Nic nie było. Zro​bi​łem kil​ka kro​ków w kie​run​ku, gdzie przed chwi​lą znaj​do​wał się Es​tra​ven, i ma​ca​łem wo​kół sie​bie rę​ka​mi. Krzy​cza​łem i nie sły​‐ sza​łem wła​sne​go gło​su. By​łem głu​chy i cał​kiem sam we wszech​świe​cie cia​sno wy​peł​nio​nym ma​ły​mi, sie​ką​cy​mi smu​ga​mi sza​ro​ści. Wpa​dłem w pa​ni​kę i za​‐ czą​łem iść na oślep przed sie​bie, wy​sy​ła​jąc w my​ślo​mo​wie go​rącz​ko​we wo​ła​‐ nie: The​rem! – Chodź, po​móż mi przy na​mio​cie – ode​zwał się. Klę​czał tuż pod moją ręką. Po​mo​głem mu, nie wspo​mi​na​jąc o chwi​li pa​ni​ki. Nie było po​trze​by. Ta bu​rza trwa​ła dwa dni. Pięć dni stra​co​nych, a bę​dzie ta​kich wię​cej. Nim​‐ mer i an​ner to mie​sią​ce wiel​kich burz. – Za​czy​na​my kro​ić co​raz cie​niej, co? – po​wie​dzia​łem któ​re​goś wie​czo​ru, od​‐ mie​rza​jąc por​cje gi​czy-mi​czy i wkła​da​jąc je do go​rą​cej wody. Na jego moc​nej, sze​ro​kiej twa​rzy wi​dać było ozna​ki wy​chu​dze​nia, oczy mu za​pa​dły, pod ko​ść​mi po​licz​ko​wy​mi ry​so​wa​ły się głę​bo​kie cie​nie, war​gi miał spierzch​nię​te i po​pę​ka​ne. Bóg je​den wie, jak ja mu​sia​łem wy​glą​dać, sko​ro on był w ta​kim sta​nie. Uśmiech​nął się.

– Je​że​li szczę​ście nam do​pi​sze, to doj​dzie​my, a jak nie, to nie. Mó​wił to od po​cząt​ku. Przy wszyst​kich mo​ich emo​cjach, przy po​czu​ciu, że po​dej​mu​je​my ostat​nią, roz​pacz​li​wą pró​bę, za​bra​kło mi re​ali​zmu, żeby mu uwie​rzyć. Na​wet te​raz my​śla​łem so​bie: Prze​cież tyle wy​sił​ku nie może pójść na mar​ne. Ale Lód nic nie wie​dział o na​szym wy​sił​ku. Na​le​ży za​cho​wy​wać pro​por​cje. – A jak tam two​je szczę​ście, The​rem? – spy​ta​łem. Nie uśmiech​nął się. I nie od​po​wie​dział. Do​pie​ro po chwi​li ode​zwał się: – My​śla​łem o nich wszyst​kich tam, w dole. – „Dół” ozna​czał dla nas po​łu​‐ dnie, świat po​ni​żej po​kry​wy lodu, świat zie​mi, ro​ślin, lu​dzi, dróg i miast, tego wszyst​kie​go, co sta​wa​ło się dla nas co​raz mniej re​al​ne. – Wiesz, że wy​sła​łem do kró​la wia​do​mość o to​bie w dniu wy​jaz​du z Misz​no​ry? Prze​ka​za​łem mu to, cze​go do​wie​dzia​łem się od Szus​gi​sa, że bę​dziesz ze​sła​ny do go​spo​dar​stwa Pu​‐ le​fen. Wte​dy nie mia​łem jesz​cze ści​słe​go pla​nu, ale kie​ro​wa​łem się im​pul​sem. od tam​te​go cza​su prze​my​śla​łem ten im​puls do​kład​nie. Może się zda​rzyć coś ta​kie​go: Król do​strze​że szan​sę gry w szi​fgre​thor. Tibe bę​dzie mu to od​ra​dzał, lecz Ar​ga​ven po​wi​nien mieć już tro​chę dość Tibe’a i może zi​gno​ro​wać jego radę. Za​cznie się py​tać. Gdzie jest wy​słan​nik, gość Kar​hi​du? Misz​no​ry bę​dzie kła​mać. Zmarł je​sie​nią na fe​brę horm, wy​ra​zy współ​czu​cia. W ta​kim ra​zie dla​cze​go am​ba​sa​da in​for​mu​je nas, że zna​lazł się w go​spo​dar​stwie Pu​le​fen? Nie ma go tam, pro​szę spraw​dzić. Nie, ależ skąd, wie​rzy​my sło​wu Wspól​no​ty Or​go​rey​nu… Tym​cza​sem w kil​ka ty​go​dni po tej wy​mia​nie zdań wy​słan​nik po​‐ ja​wia się w pół​noc​nym Kar​hi​dzie po uciecz​ce z go​spo​dar​stwa Pu​le​fen. Kon​‐ ster​na​cja w Misz​no​ry, obu​rze​nie w Er​hen​ran​gu. Utra​ta twa​rzy przez Wspól​‐ no​tę przy​ła​pa​ną na kłam​stwie. Sta​niesz się skar​bem. Spro​wadź swo​ich lu​dzi do Kar​hi​du i za​łatw swo​ją spra​wę jak naj​szyb​ciej, za​nim Ar​ga​ven bę​dzie miał czas do​strzec w to​bie po​ten​cjal​ne​go wro​ga, za​nim Tibe albo ja​kiś inny czło​nek rady na​stra​szy go jesz​cze raz, gra​jąc na jego sza​leń​stwie. Je​że​li za​wrze z tobą umo​wę, do​trzy​ma jej, bo ina​czej zła​mał​by wła​sny szi​fgre​thor. Kró​lo​wie z dy​na​stii Har​ge do​trzy​mu​ją obiet​nic. Ale mu​sisz dzia​łać szyb​ko i jak naj​‐ szyb​ciej spro​wa​dzić sta​tek. – Zro​bię tak, jak tyl​ko otrzy​mam naj​mniej​szy znak za​pro​sze​nia. – Nie. Wy​bacz, że ci daję rady, ale nie wol​no ci cze​kać na za​pro​sze​nie. My​‐ ślę, że bę​dziesz życz​li​wie przy​ję​ty. Twój sta​tek też. Kar​hid w cią​gu ubie​głe​go pół​ro​cza prze​żył duże upo​ko​rze​nia. Dasz Ar​ga​ve​no​wi szan​sę ode​gra​nia się. My​ślę, że on sko​rzy​sta z tej szan​sy. – Bar​dzo do​brze, ale ty tym​cza​sem… – Ja, Es​tra​ven Zdraj​ca, nie mam z tobą nic wspól​ne​go. – Po​cząt​ko​wo. – Po​cząt​ko​wo – zgo​dził się. – Czy da się cie​bie ukryć, je​że​li w pierw​szym okre​sie bę​dzie ja​kieś nie​bez​‐ pie​czeń​stwo? – O tak, oczy​wi​ście.

Ko​la​cja była go​to​wa i to po​chło​nę​ło na​szą uwa​gę. Je​dze​nie sta​ło się tak waż​‐ nym i ab​sor​bu​ją​cym za​ję​ciem, że ni​g​dy nie roz​ma​wia​li​śmy pod​czas po​sił​ku; tabu dzia​ła​ło te​raz w peł​nej i za​pew​ne pier​wot​nej for​mie – ani sło​wa, póki nie zo​sta​nie zje​dzo​na ostat​nia okru​szy​na. – Cóż, mam na​dzie​ję, że prze​wi​dzia​łem to traf​nie – po​wie​dział, kie​dy zje​dli​‐ śmy. – I… że mi prze​ba​czysz. – To, że mi udzie​li​łeś rady? – spy​ta​łem, bo to i owo za​czy​na​łem wresz​cie ro​‐ zu​mieć. – Ależ oczy​wi​ście, jak mo​żesz w to wąt​pić? Wiesz prze​cież, że nie mam szi​fgre​tho​ru, z któ​re​go mu​siał​bym re​zy​gno​wać. To go roz​ba​wi​ło na chwi​lę, ale za​raz znów się za​sę​pił. – Dla​cze​go przy​by​łeś sam? – za​py​tał. – Cze​mu wy​sła​no cię sa​me​go? Wszyst​‐ ko te​raz bę​dzie za​le​ża​ło od tego, czy twój sta​tek przy​le​ci. Cze​mu tak wszyst​‐ ko utrud​nio​no to​bie i nam? – Taki w Eku​me​nie jest zwy​czaj i ma swo​je uza​sad​nie​nie. Cho​ciaż, praw​dę mó​wiąc, za​czy​nam się za​sta​na​wiać, czy kie​dy​kol​wiek to uza​sad​nie​nie ro​zu​‐ mia​łem. My​śla​łem, że ze wzglę​du na was przy​by​łem sam, tak osten​ta​cyj​nie sam, tak bez​bron​ny, że nie mo​głem sta​no​wić żad​ne​go za​gro​że​nia ani wpły​nąć na rów​no​wa​gę sił. Eku​me​na nie wy​sy​ła na​jeźdź​ców, lecz po​sła. Ale jest w tym coś wię​cej. Sam nie mogę zmie​nić wa​sze​go świa​ta, na​to​miast ja mogę być prze​zeń zmie​nio​ny. Sam mu​szę nie tyl​ko mó​wić, ale i słu​chać. Kon​takt, jaki w koń​cu na​wią​żę, je​że​li mi się uda, nie bę​dzie czy​sto po​li​tycz​ny, bez​oso​bo​wy, lecz in​dy​wi​du​al​ny, oso​bi​sty, bę​dzie czymś mniej​szym i za​ra​zem więk​szym niż kon​takt po​li​tycz​ny. Nie „my i oni”, nie „ja i to”, ale „ja i ty”. Więź nie po​li​tycz​‐ na i prag​ma​tycz​na, ale mi​stycz​na. W pew​nym sen​sie Eku​me​na nie jest or​ga​‐ ni​zmem po​li​tycz​nym, lecz mi​stycz​nym. Uwa​ża, że po​czą​tek jest ogrom​nie waż​ny. Po​czą​tek i śro​dek. Jej dok​try​na jest prze​ci​wień​stwem za​sa​dy, że cel uświę​ca środ​ki. Dla​te​go dzia​ła spo​so​ba​mi sub​tel​ny​mi i po​wol​ny​mi, a tak​że dziw​ny​mi i ry​zy​kow​ny​mi, po​dob​nie jak ewo​lu​cja, któ​ra w pew​nym sen​sie jest dla niej wzo​rem… Zo​sta​łem więc wy​sła​ny sam. Ze wzglę​du na was? Czy ze wzglę​du na mnie? Nie wiem. Tak, to nie​wąt​pli​wie skom​pli​ko​wa​ło spra​wy. Ale z rów​nym po​żyt​kiem mógł​bym cię spy​tać, dla​cze​go ni​g​dy nie przy​szło wam na myśl, żeby zbu​do​wać po​jazd la​ta​ją​cy. Je​den mały prze​my​co​ny sa​mo​lot za​‐ osz​czę​dził​by to​bie i mnie wie​lu trud​no​ści! – Ja​kie​mu zdro​we​mu na umy​śle czło​wie​ko​wi przy​szło​by do gło​wy, że moż​na la​tać? – po​wie​dział Es​tra​ven su​ro​wo. Była to sen​sow​na od​po​wiedź na pla​ne​‐ cie, gdzie nie ma żad​nych istot skrzy​dla​tych i na​wet anio​ły Świę​tej Hie​rar​chii Jo​mesz nie la​ta​ją, tyl​ko opa​da​ją bez​skrzy​dłe na zie​mię jak płat​ki śnie​gu albo jak pę​dzo​ne wia​trem na​sio​na w tym świe​cie bez kwia​tów. W po​ło​wie mie​sią​ca nim​mer, po okre​sie wia​trów i ostrych mro​zów, mie​li​śmy przez wie​le dni do​brą po​go​dę. Je​że​li były bu​rze, to da​le​ko na po​łu​dnie od nas, tam w dole, a my, w środ​ku za​mie​ci, mie​li​śmy za​chmu​rze​nie przy pra​wie bez​wietrz​nej po​go​dzie. Po​cząt​ko​wo po​kry​wa chmur nie była gru​ba i szli​śmy przy rów​nym, roz​pro​szo​nym świe​tle sło​necz​nym od​bi​tym od chmur i od śnie​‐

gu, z dołu i od góry. Przez noc po​go​da się po​gor​szy​ła. Świa​tło za​ni​kło, nie zo​‐ sta​ło nic. Wy​szli​śmy z na​mio​tu w ni​cość. San​ki i na​miot były, Es​tra​ven stał obok mnie, ale ani on, ani ja nie rzu​ca​li​śmy cie​nia. Kie​dy stą​pa​li​śmy po skrzy​pią​cym śnie​gu, z bra​ku cie​nia nie było wi​dać od​bi​cia sto​py, nie zo​sta​wia​‐ li​śmy śla​dów. San​ki, na​miot, on, ja i ab​so​lut​nie nic wię​cej. Nie było słoń​ca, nie​ba, ho​ry​zon​tu, świa​ta. Zo​sta​ła bia​ła​wo​sza​ra pust​ka, w któ​rej by​li​śmy jak​‐ by za​wie​sze​ni – złu​dze​nie tak do​sko​na​łe, że mia​łem kło​pot z utrzy​ma​niem rów​no​wa​gi. Moje ucho we​wnętrz​ne przy​wy​kło do po​twier​dza​nia in​for​ma​cji o moim po​ło​że​niu ze stro​ny wzro​ku, te​raz jak​bym oślepł. Było to do znie​sie​‐ nia, póki się pa​ko​wa​li​śmy, ale marsz, kie​dy ma się przed sobą pust​kę, nic, na co moż​na pa​trzeć, nic, na czym moż​na oko za​trzy​mać, po​cząt​ko​wo był tyl​ko de​ner​wu​ją​cy, po​tem stał się wy​czer​pu​ją​cy. Szli​śmy na nar​tach po do​brym, fir​no​wym śnie​gu bez zasp, twar​dym, tego by​li​śmy pew​ni przez pierw​sze dwa ki​lo​me​try. Po​win​ni​śmy mieć do​bre tem​po. A jed​nak po​ru​sza​li​śmy się co​raz wol​niej, szu​ka​jąc po omac​ku dro​gi, mimo że nic jej nie za​sła​nia​ło, i trze​ba było naj​więk​sze​go wy​sił​ku woli, żeby iść nor​‐ mal​nym tem​pem. Każ​da nie​rów​ność po​wierzch​ni za​ska​ki​wa​ła, jak przy wcho​‐ dze​niu na scho​dy nie​spo​dzie​wa​ny sto​pień albo brak spo​dzie​wa​ne​go stop​nia, nie by​li​śmy na nią przy​go​to​wa​ni, bo bra​ko​wa​ło cie​nia, któ​ry by ją ujaw​niał. Z otwar​ty​mi ocza​mi szli​śmy jak ślep​cy. Trwa​ło to dzień za dniem i za​czę​li​śmy skra​cać dzien​ne prze​mar​sze, bo już wcze​snym po​po​łu​dniem drże​li​śmy z wy​‐ czer​pa​nia. Za​czą​łem tę​sk​nić za pa​da​ją​cym śnie​giem, za za​wie​ją, za czym​kol​‐ wiek, ale co rano wy​cho​dzi​li​śmy z na​mio​tu w pust​kę, bia​łą po​go​dę, w to, co Es​tra​ven na​zy​wał bez​cie​niem. W dniu odor​ny nim​mer, sześć​dzie​sią​te​go pierw​sze​go dnia na​szej po​dró​ży, oko​ło po​łu​dnia ta po​zba​wio​na wszel​kich cech śle​pa pust​ka wo​kół nas za​fa​lo​‐ wa​ła. Uzna​łem, że zwo​dzą mnie oczy, jak się to czę​sto zda​rza​ło, i nie zwra​ca​‐ łem uwa​gi na nie​zro​zu​mia​łe ru​chy po​wie​trza, aż na​gle do​strze​głem prze​błysk ma​łe​go, bla​de​go, mar​twe​go słoń​ca nad gło​wą. A po​ni​żej wprost przed nami uj​‐ rza​łem ol​brzy​mi czar​ny kształt wy​pię​trza​ją​cy się na​prze​ciw nas z pust​ki. Czar​ne mac​ki wiły się i wy​cią​ga​ły w górę. Za​trzy​ma​łem się jak wry​ty, ob​ra​‐ ca​jąc przy tym Es​tra​ve​na, bo by​li​śmy ra​zem wprzę​gnię​ci do sa​nek. – Co to jest? – spy​ta​łem. Es​tra​ven przyj​rzał się czar​nym, po​twor​nym kształ​tom ukry​tym we mgle. – Tur​nie… To mu​szą być Tur​nie Eszer​hoth – po​wie​dział. Ru​szy​li​śmy da​lej. By​li​śmy od​da​le​ni o całe ki​lo​me​try od tego, co wy​da​ło mi się wzno​sić tuż przed nami. Stop​nio​wo bia​ła po​go​da zmie​nia​ła się w gę​stą, ni​‐ sko ście​lą​cą się mgłę, a po​tem prze​ja​śni​ło się i przed za​cho​dem słoń​ca uj​rze​li​‐ śmy w ca​łej oka​za​ło​ści nu​na​ta​ki, wiel​kie, spę​ka​ne i ze​ro​do​wa​ne wierz​choł​ki skał ster​czą​ce z lodu jak góry lo​do​we z mo​rza. Wska​zy​wa​ły, że zna​leź​li​śmy się nie​co na pół​noc od na​szej naj​krót​szej tra​sy, je​że​li mo​gli​śmy wie​rzyć ama​tor​sko spo​rzą​dzo​nej ma​pie, je​dy​nej, jaką mie​li​‐ śmy. Na​stęp​ne​go dnia po raz pierw​szy zbo​czy​li​śmy nie​co na po​łu​dnio​wy

wschód.

19

Po​wrót Przy po​chmur​nej i wietrz​nej po​go​dzie par​li​śmy przed sie​bie, usi​łu​jąc czer​pać za​chę​tę z wi​do​ku Tur​ni Eszer​hoth, od sied​miu ty​go​dni pierw​szej rze​czy, któ​ra nie była lo​dem, śnie​giem lub nie​bem. Na ma​pie Tur​nie były za​zna​czo​ne jako nie​zbyt od​le​głe od ba​gien Szen​szey na po​łu​dnie i za​to​ki Gu​then na wscho​dzie. Ale mapa nie była do​kład​na, a my co​raz bar​dziej od​czu​wa​li​śmy wy​czer​pa​nie. Mu​sie​li​śmy znaj​do​wać się bli​żej po​łu​dnio​we​go skra​ju go​bryń​skie​go lo​dow​ca, niż to wy​ni​ka​ło z mapy, bo już na dru​gi dzień, od​kąd skrę​ci​li​śmy w kie​run​ku po​łu​dnio​wym, lód się zmie​nił. Nie był tu tak prze​ora​ny i po​fał​do​wa​ny jak w oko​li​cy Ogni​stych Wzgórz, ale za to był roz​mo​kły. Spo​ty​ka​li​śmy roz​le​głe za​głę​bie​nia, któ​re w le​cie za​pew​ne zmie​nia​ły się w je​zio​ra; zdra​dziec​kie miej​‐ sca, któ​re z gło​śnym jak​by wes​tchnie​niem mo​gły za​rwać się pod czło​wie​kiem na głę​bo​kość kil​ku​dzie​się​ciu cen​ty​me​trów. Co​raz czę​ściej tak​że zda​rza​ły się wiel​kie szcze​li​ny, jed​ne sze​ro​kie jak gór​skie wą​wo​zy, inne wą​skie, ale głę​bo​‐ kie. W dniu od​ry​ny nim​mer (we​dług dzien​ni​ka Es​tra​ve​na, bo ja nie pro​wa​dzi​‐ łem ra​chu​by) świe​ci​ło słoń​ce i wiał sil​ny pół​noc​ny wiatr. Prze​cią​ga​jąc san​ki przez mo​sty lo​do​we nad węż​szy​mi szcze​li​na​mi, mo​gli​śmy zaj​rzeć w głąb błę​‐ kit​nych szy​bów i prze​pa​ści. Ka​wał​ki lodu strą​co​ne przez pło​zy spa​da​ły w nie z do​no​śnym, ale de​li​kat​nym dźwię​kiem, jak​by cien​kie krysz​ta​ło​we płat​ki po​‐ trą​ca​ły o srebr​ne stru​ny. Pa​mię​tam rześ​ką, nie​re​al​ną, na gra​ni​cy za​wro​tu gło​wy przy​jem​ność tego po​ran​ne​go mar​szu w bla​sku słoń​ca nad prze​pa​ścia​mi. Wkrót​ce jed​nak nie​bo za​czę​ło bie​leć, po​wie​trze gęst​nieć, cie​nie zni​kać. Błę​kit ulat​niał się z nie​ba i ze śnie​gu. Nie by​li​śmy przy​go​to​wa​ni na nie​bez​pie​czeń​‐ stwo bia​łej po​go​dy na ta​kiej po​wierzch​ni. Po​nie​waż lód był nie​rów​ny, Es​tra​‐ ven cią​gnął, a ja pcha​łem. Wzrok mia​łem utkwio​ny w san​ki i sze​dłem, my​śląc tyl​ko o tym, jak naj​le​piej pchać, kie​dy na​gle san​ki sko​czy​ły do przo​du, jak​by chcia​ły wy​rwać mi się z rąk. Wcze​pi​łem się w nie in​stynk​tow​nie i za​wo​ła​łem do Es​tra​ve​na, żeby tak nie pę​dził, są​dząc, że przy​śpie​szył na rów​nej dro​dze. Ale san​ki utknę​ły w miej​scu prze​chy​lo​ne do przo​du, a Es​tra​ven znik​nął. Omal nie wy​pu​ści​łem z rąk po​rę​czy, by rzu​cić się na po​szu​ki​wa​nia. Czy​sty przy​pa​dek zde​cy​do​wał, że tego nie zro​bi​łem. Trzy​ma​jąc po​ręcz, roz​glą​da​łem się wo​kół ogłu​pia​ły i na​gle odła​mał się i od​padł na​stęp​ny frag​ment mo​stu

śnież​ne​go. Uj​rza​łem skraj szcze​li​ny. Es​tra​ven spadł w nią i po​cią​gnął​by san​‐ ki, gdy​bym ich nie przy​trzy​mał ca​łym swym cię​ża​rem. Jed​ną trze​cią dłu​go​ści płóz sta​ły jesz​cze na twar​dym lo​dzie. Cię​żar Es​tra​ve​na zwi​sa​ją​ce​go w uprzę​‐ ży prze​chy​lał je po​wo​li co​raz bar​dziej. Ca​łym cia​łem na​ci​sną​łem na tyl​ną po​ręcz i usi​ło​wa​łem od​cią​gnąć san​ki od skra​ju szcze​li​ny. Nie szło mi ła​two, ale wy​ko​rzy​stu​jąc wszyst​kie siły i szar​‐ piąc za po​ręcz, ru​szy​łem je; gwał​tow​nie od​su​nę​ły się od prze​pa​ści. Es​tra​ven się​gnął rę​ka​mi skra​ju szcze​li​ny i te​raz mi po​ma​gał. Gra​mo​ląc się, cią​gnię​ty przez uprząż, wczoł​gał się na rów​ny lód. Uklą​kłem obok nie​go i sta​ra​łem się roz​piąć uprząż, za​nie​po​ko​jo​ny, że leży bez​wład​nie, tyl​ko spa​zma​tycz​nym od​de​chem zdra​dza​jąc, że żyje. War​gi miał sine, po​ło​wę twa​rzy po​tłu​czo​ną i otar​tą do krwi. Wresz​cie usiadł i świsz​czą​cym szep​tem po​wie​dział: – Błę​kit​ne… wszyst​ko błę​kit​ne… Wie​że w ot​chła​ni. – Co ty mó​wisz? – Tam, w szcze​li​nie. Wszyst​ko błę​kit​ne… roz​świe​tlo​ne. – Nic ci nie jest? Za​czął z po​wro​tem za​pi​nać uprząż. – Ty idź przo​dem… na li​nie… z ki​jem – wy​krztu​sił. – Wy​bie​raj dro​gę. Ca​ły​mi go​dzi​na​mi je​den z nas cią​gnął, a dru​gi pro​wa​dził, stą​pa​jąc jak kot po wy​dmusz​kach, drąż​kiem spraw​dza​jąc grunt przed każ​dym kro​kiem. W bia​łej po​go​dzie nie wi​dać szcze​li​ny, póki się do niej nie zaj​rzy. Zwy​kle zbyt póź​no, po​nie​waż na skra​jach gro​ma​dzi​ły się na​wi​sy, nie za​wsze pew​ne. Każ​dy krok był nie​spo​dzian​ką, stop​niem w górę lub w dół. Żad​ne​go cie​nia. Rów​na, bia​ła, bez​gło​śna sfe​ra. Szli​śmy jak we​wnątrz wiel​kiej kuli z mro​żo​ne​go szkła. W kuli nie było nic i na ze​wnątrz nie było nic. Pró​ba i krok. Pró​ba i krok. Szu​ka​nie nie​wi​docz​nych pęk​nięć, przez któ​re moż​na wy​paść z bia​łej szkla​nej kuli i spa​dać, spa​dać, spa​dać… Stop​nio​wo moje mię​śnie stę​ża​ły w nie​słab​ną​‐ cym na​pię​ciu. Zro​bie​nie choć​by jed​ne​go na​stęp​ne​go kro​ku sta​ło się wy​sił​kiem po​nad mia​rę. – Co się sta​ło, Gen​ry? Sta​łem po​środ​ku pust​ki. Łzy na​pły​nę​ły mi do oczu i za​mar​z​ły, zle​pia​jąc po​‐ wie​ki. – Boję się, że spad​nę – po​wie​dzia​łem. – Prze​cież je​steś ase​ku​ro​wa​ny liną – od​parł, ale zo​ba​czyw​szy, że w po​bli​żu nie ma żad​nej szcze​li​ny, zro​zu​miał, o co cho​dzi, i do​dał: – Roz​bi​ja​my obóz. – Jesz​cze nie czas, mu​si​my iść da​lej. Es​tra​ven już roz​pa​ko​wy​wał na​miot. Póź​niej, kie​dy zje​dli​śmy, rzekł: – To był wła​ści​wy czas, żeby się za​trzy​mać. Chy​ba nie mo​że​my iść w tę stro​nę. Lo​do​wiec ob​ni​ża się tu stop​nio​wo, wszę​dzie bę​dzie pod​mo​kły i po​pę​ka​‐ ny. Gdy​by​śmy mo​gli wi​dzieć, to co in​ne​go, ale nie przy bez​cie​niu. – Jak więc doj​dzie​my do ba​gien Szen​szey?

– Je​że​li pój​dzie​my na wschód, może uda nam się dojść aż do za​to​ki Gu​then po twar​dym lo​dzie. Kie​dyś pły​ną​łem stat​kiem po za​to​ce i wi​dzia​łem Lód w środ​ku lata. Do​cho​dzi on tam do Czer​wo​nych Wzgórz i lo​do​wy​mi rze​ka​mi spły​wa do za​to​ki. Gdy​by​śmy ze​szli jed​nym z tych ję​zo​rów, mo​gli​by​śmy pójść na po​łu​dnie po za​mar​z​nię​tym mo​rzu i wejść do Kar​hi​du od stro​ny wy​brze​ża, a nie przez gra​ni​ce, co by​ło​by dla nas lep​sze. Wy​dłu​ży​ło​by to na​szą dro​gę o trzy​dzie​ści do sie​dem​dzie​się​ciu ki​lo​me​trów. Co o tym są​dzisz, Gen​ry? – Są​dzę, że nie po​tra​fię zro​bić dzie​się​ciu kro​ków, póki nie ustą​pi ta bia​ła po​‐ go​da. – Ale je​że​li wyj​dzie​my tam, gdzie nie ma szcze​lin… – A, je​że​li wyj​dzie​my tam, gdzie nie ma szcze​lin, to pro​szę bar​dzo. A je​że​li kie​dyś jesz​cze wyj​rzy słoń​ce, to mo​żesz sia​dać na san​ki i do​wio​zę cię gra​tis do Kar​hi​du. – Była to ty​po​wa prób​ka żar​tu na tym eta​pie na​szej po​dró​ży. Żar​ty były nie​odmien​nie kiep​skie, ale cza​sa​mi wy​wo​ły​wa​ły uśmiech to​wa​rzy​sza. – Nic mi nie jest – do​da​łem. – To tyl​ko ostry przy​pa​dek chro​nicz​ne​go stra​chu. – Strach jest bar​dzo po​ży​tecz​ny. Jak ciem​ność, jak cień. – Uśmiech Es​tra​ve​‐ na był brzyd​ką szcze​li​ną w łusz​czą​cej się, spę​ka​nej brą​zo​wej ma​sce, w któ​rej osa​dzo​no dwa czar​ne ka​my​ki pod strze​chą czar​ne​go fu​tra. – To dziw​ne, że świa​tło dzien​ne nie wy​star​cza. Żeby iść, po​trze​bu​je​my cie​nia. – Daj mi na chwi​lę swój no​tes. Wła​śnie od​no​to​wał nasz dzien​ny prze​marsz i skoń​czył ja​kieś ob​li​cze​nia ki​lo​‐ me​trów oraz ra​cji żyw​no​ścio​wych. Po​su​nął w moją stro​nę ze​szyt i ołó​wek. Na bia​łej wy​klej​ce tyl​nej we​wnętrz​nej okład​ki prze​dzie​li​łem koło li​te​rą S i za​‐ czer​ni​łem po​łów​kę jin, po czym od​da​łem no​tes Es​tra​ve​no​wi. – Znasz ten sym​bol? – spy​ta​łem. Przy​glą​dał mu się dłuż​szą chwi​lę z dziw​nym wy​ra​zem twa​rzy. – Nie. – Spo​ty​ka się go na Zie​mi, na Hain i na Czif​fe​war. To jin i jang. „Świa​tło jest lewą ręką ciem​no​ści…”, jak to szło? Świa​tło i ciem​ność. Strach i od​wa​ga. Zim​no i cie​pło. Żeń​skie i mę​skie. To je​steś ty, The​rem. Oba w jed​nym. Cień na śnie​gu. Na​stęp​ne​go dnia wę​dro​wa​li​śmy tak dłu​go na pół​noc​ny wschód, aż w bia​łej pu​st​ce pod no​ga​mi nie było już żad​nych szcze​lin. Ogra​ni​czy​li​śmy się do dwóch trze​cich ra​cji, żeby nam star​czy​ło je​dze​nia na dłuż​szą tra​sę. Ja uwa​ża​łem, że to nie ma sen​su, bo róż​ni​ca mię​dzy mało a nic wy​da​wa​ła mi się nie​istot​na. Es​tra​ven jed​nak tro​pił swo​je szczę​ście, co mo​gło być słu​cha​niem prze​czu​cia czy in​tu​icji, ale mo​gło też być wy​ko​rzy​sta​niem do​świad​cze​nia i lo​gi​ki. Szli​śmy na wschód przez czte​ry dni, ro​biąc czte​ry naj​dłuż​sze prze​mar​sze, od dwu​dzie​‐ stu pię​ciu do trzy​dzie​stu ki​lo​me​trów, i wte​dy bez​wietrz​na mroź​na po​go​da zmie​ni​ła się w zwi​chro​wa​nia drob​nych śnie​ży​nek przed nami, z tyłu, z bo​ków, w oczach. W ga​sną​cym świe​tle dnia za​czy​na​ła się bu​rza śnież​na. Le​że​li​śmy w na​mio​cie przez trzy dni, a za​wie​ja wrzesz​cza​ła na nas trzy​dnio​wym, bez​‐

słow​nym, peł​nym nie​na​wi​ści ry​kiem z płuc, któ​re nie mu​szą na​bie​rać po​wie​‐ trza. Do​pro​wa​dzi mnie do tego, że ja też za​cznę na nią wrzesz​czeć – prze​ka​za​łem Es​tra​ve​no​wi w my​ślo​mo​wie, na co on z cha​rak​te​ry​stycz​ną, peł​ną wa​ha​nia sztyw​no​ścią od​po​wie​dział: Nie war​to. Nie bę​dzie słu​chać. Spa​li​śmy, ile się dało, je​dli​śmy bar​dzo nie​wie​le, opa​try​wa​li​śmy od​mro​że​nia, ska​le​cze​nia i otar​cia, po​ro​zu​mie​wa​li​śmy się my​ślo​mo​wą i da​lej spa​li​śmy. Trzy​dnio​wy wrzask prze​szedł w beł​kot, po​tem w łka​nie i wresz​cie w ci​szę. Wstał dzień. Przez otwar​tą ślu​zę za​ja​śnia​ło nie​bo. Wi​dok ten do​dał nam du​‐ cha, cho​ciaż by​li​śmy zbyt wy​czer​pa​ni, żeby nasz lep​szy na​strój uwi​docz​nił się w żwa​wo​ści ru​chów. Zwi​nę​li​śmy obóz, co za​ję​ło nam pra​wie dwie go​dzi​ny, bo guz​dra​li​śmy się jak para nie​do​łęż​nych star​ców, i wy​ru​szy​li​śmy. Dro​ga nie​‐ wąt​pli​wie pro​wa​dzi​ła pod lek​kim ką​tem w dół, po​kry​wa śnież​na była ide​al​na dla nart, świe​ci​ło słoń​ce. Ter​mo​metr po​ka​zy​wał mi​nus dwa​dzie​ścia trzy stop​‐ nie. Mie​li​śmy uczu​cie, że z każ​dym kro​kiem od​zy​sku​je​my siły, szło nam się szyb​ko i lek​ko. Tego dnia by​li​śmy w dro​dze aż do pierw​szych gwiazd na nie​‐ bie. Na ko​la​cję Es​tra​ven wy​dał peł​ne ra​cje. Przy ta​kich por​cjach star​czy​ło​by nam je​dze​nia za​le​d​wie na sie​dem dni. – Koło się krę​ci – stwier​dził po​god​nie. – Żeby do​brze iść, mu​si​my do​brze jeść. – Jedz​cie, pij​cie i we​sel​cie się – po​wie​dzia​łem i wy​buch​ną​łem śmie​chem, jak​‐ by to był świet​ny żart. – Nie moż​na mieć we​so​ło​ści bez je​dze​nia, dziw​ne, co? – Wy​da​ło mi się to ta​jem​ni​cą na mia​rę krę​gu jin–jang, ale nie na dłu​go. Coś w wy​ra​zie twa​rzy Es​tra​ve​na od​wró​ci​ło moją uwa​gę. Po​tem mia​łem ocho​tę pła​kać, ale się po​ha​mo​wa​łem. Es​tra​ven nie był tak sil​ny jak ja, mógł​bym i jego spro​wo​ko​wać do pła​czu. On tym​cza​sem już spał. Za​snął na sie​dzą​co, z mi​ską na ko​la​nach. Nie do wia​ry, zo​sta​wił taki nie​po​rzą​dek. Ale po​mysł nie był zły: spać. Obu​dzi​li​śmy się na​stęp​ne​go ran​ka dość póź​no, zje​dli​śmy po​dwój​ne śnia​da​‐ nie, wprzę​gli​śmy się i po​cią​gnę​li​śmy na​sze lek​kie san​ki na skraj świa​ta. Za skra​jem świa​ta, któ​ry był stro​mym bia​ło-czer​wo​nym ru​mo​wi​skiem, w bla​dym po​łu​dnio​wym świe​tle roz​cią​ga​ło się za​mar​z​nię​te mo​rze – za​to​ka Gu​then sku​ta lo​dem od brze​gu do brze​gu i od Kar​hi​du aż po bie​gun pół​noc​ny. Zej​ście w dół do mo​rza przez ostre kra​wę​dzie, usko​ki i rowy lo​dow​ca wci​‐ śnię​te​go mię​dzy Czer​wo​ne Wzgó​rza za​ję​ło nam całe po​po​łu​dnie i cały na​stęp​‐ ny dzień. Tego dru​gie​go dnia po​rzu​ci​li​śmy san​ki i spa​ko​wa​li​śmy się w ple​ca​ki. Je​den mie​ścił na​miot, resz​ta rze​czy po​szła do dru​gie​go, żyw​ność była po​dzie​‐ lo​na rów​no, ra​zem wy​pa​da​ło na każ​de​go nie​wie​le po​nad dzie​sięć ki​lo​gra​mów do nie​sie​nia. Do​da​łem do swo​je​go cię​ża​ru pie​cyk i jesz​cze nie mia​łem pięt​na​‐ stu kilo. Przy​jem​nie było uwol​nić się od cią​głe​go pcha​nia, cią​gnię​cia i wy​szar​‐ py​wa​nia uwię​złych sa​nek. Po​wie​dzia​łem to Es​tra​ve​no​wi. Obej​rzał się na san​‐ ki, małe i nie​po​trzeb​ne wśród bez​kre​sne​go ru​mo​wi​ska lodu i czer​wo​na​wych

ka​mie​ni. – Słu​ży​ły nam do​brze – po​wie​dział. Jego lo​jal​ność roz​cią​ga​ła się rów​nież na przed​mio​ty, cier​pli​we, wy​trwa​łe, wier​ne przed​mio​ty, któ​rych uży​wa​my i do któ​rych się przy​zwy​cza​ja​my, któ​re po​ma​ga​ją nam żyć. Żal mu było sa​nek. Tego wie​czo​ru, sie​dem​dzie​sią​te​go pią​te​go wie​czo​ru na​szej po​dró​ży, po pięć​‐ dzie​się​ciu je​den dniach na lo​do​wym pła​sko​wy​żu, w dniu har​ha​had an​ner, ze​‐ szli​śmy z Lodu Go​brin na mor​ski lód za​to​ki Gu​then. Znów szli​śmy dłu​go, aż do zmro​ku. Po​wie​trze było bar​dzo mroź​ne, ale czy​ste i spo​koj​ne, a rów​na po​‐ wierzch​nia lodu i brak sa​nek za​chę​ca​ły na​sze nar​ty do jaz​dy. Kie​dy tego wie​‐ czo​ru roz​bi​li​śmy obóz, dziw​nie było po​my​śleć przed za​śnię​ciem, że nie mamy już pod sobą pół​to​ra ki​lo​me​tra lodu, tyl​ko kil​ka​dzie​siąt cen​ty​me​trów i pod tym sło​ną wodę. Ale nie tra​ci​li​śmy zbyt wie​le cza​su na roz​my​śla​nia. Po je​dze​niu usnę​li​śmy. Na​stał znów po​god​ny dzień, choć strasz​nie mroź​ny, mi​nus czter​dzie​ści stop​‐ ni o świ​cie. Zo​ba​czy​li​śmy na po​łu​dniu brzeg tu i ów​dzie wy​brzu​szo​ny ję​zo​ra​‐ mi lo​dow​ca, bie​gną​cy pra​wie w pro​stej li​nii na po​łu​dnie. Po​szli​śmy, po​cząt​ko​‐ wo trzy​ma​jąc się tuż przy brze​gu. Po​ma​gał nam pół​noc​ny wiatr, póki nie do​‐ tar​li​śmy do wy​lo​tu do​li​ny mię​dzy dwo​ma wy​so​ki​mi po​ma​rań​czo​wy​mi wzgó​‐ rza​mi. Z tego wą​wo​zu po​wiał wiatr, któ​ry nas obu zwa​lił z nóg. Ucie​kli​śmy da​lej w kie​run​ku wschod​nim, na rów​ny mor​ski lód, gdzie wresz​cie mo​gli​śmy utrzy​mać się na no​gach. – Lo​do​wiec Go​brin wy​pluł nas ze swej gęby – po​wie​dzia​łem. Na​stęp​ne​go dnia sta​ło się wi​docz​ne, że li​nia brze​go​wa skrę​ca na wschód. Z pra​wej stro​ny mie​li​śmy Or​go​reyn, ale ta błę​kit​na krzy​wi​zna pro​sto przed nami to był Kar​hid. W tym dniu zu​ży​li​śmy ostat​nie ziar​na or​szu i reszt​ki kieł​ków ka​di​ku. Zo​sta​‐ ło nam po ki​lo​gra​mie gi​czy-mi​czy i parę ły​żek cu​kru. Stwier​dzi​łem, że nie po​tra​fię do​brze opi​sać ostat​nich dni na​szej po​dró​ży, bo ich nie pa​mię​tam. Głód może za​ostrzyć per​cep​cję, ale nie w po​łą​cze​niu z krań​co​wym wy​czer​pa​niem. Wszyst​kie moje zmy​sły były moc​no przy​tę​pio​ne. Pa​mię​tam skur​cze gło​do​we, ale nie pa​mię​tam, żeby mi to spra​wia​ło cier​pie​‐ nie. Je​że​li coś czu​łem, to nie​ja​sne wra​że​nie wy​zwo​le​nia, prze​kro​cze​nia ja​kie​‐ goś pro​gu, ra​dość. A tak​że po​twor​ną sen​ność. W dniu post​he an​ner do​tar​li​śmy do lądu i po za​mar​z​nię​tej pla​ży wdra​pa​li​śmy się na ska​li​stą, śnież​ną pust​kę wy​brze​ża Gu​then. By​li​śmy w Kar​hi​dzie. Osią​gnę​li​śmy nasz cel. Nie​du​żo bra​ko​wa​ło, a nie do​‐ szli​by​śmy, bo na​sze ple​ca​ki były pu​ste. Wznie​śli​śmy to​ast go​rą​cą wodą. Na​‐ stęp​ne​go dnia rano wy​ru​szy​li​śmy na po​szu​ki​wa​nie ja​kiejś dro​gi, ja​kie​goś osie​‐ dla. Jest to re​gion od​lud​ny i nie mie​li​śmy jego mapy. Je​że​li były tam ja​kieś dro​gi, to przy​kry​wa​ło je te​raz pół​to​ra albo i dwa me​try śnie​gu i mo​gli​śmy mi​‐ nąć kil​ka, nie wie​dząc o tym. Szli​śmy na chy​bił tra​fił w kie​run​ku po​łu​dnio​‐ wym i za​chod​nim, a wie​czo​rem na​stęp​ne​go dnia, kie​dy zo​ba​czy​li​śmy świa​tło na zbo​czu da​le​kie​go wzgó​rza prze​bi​ja​ją​ce się przez mrok i rzad​ki pa​da​ją​cy

śnieg, ża​den z nas nie ode​zwał się przez dłuż​szą chwi​lę. Wresz​cie mój to​wa​rzysz wy​chry​piał: – Czy to jest świa​tło? Było już daw​no po zmro​ku, gdy chwiej​nym kro​kiem we​szli​śmy do kar​hidz​‐ kiej wio​ski, jed​nej uli​cy mię​dzy ciem​ny​mi do​ma​mi o wy​so​kich da​chach, z ubi​‐ tym śnie​giem się​ga​ją​cym do zi​mo​wych drzwi. Sta​nę​li​śmy przed karcz​mą, skąd przez wą​skie okien​ni​ce try​ska​ło stoż​ka​mi, sno​pa​mi i struż​ka​mi żół​te świa​tło, któ​re do​strze​gli​śmy z od​le​głe​go wzgó​rza. Otwo​rzy​li​śmy drzwi i we​‐ szli​śmy do środ​ka. Był to od​sord​ny an​ner, osiem​dzie​sią​ty pierw​szy dzień na​szej po​dró​ży. Mie​li​‐ śmy je​de​na​ście dni opóź​nie​nia w sto​sun​ku do pla​nu Es​tra​ve​na. Za​pa​sy żyw​‐ no​ści oce​nił do​kład​nie: na sie​dem​dzie​siąt osiem dni w naj​lep​szym przy​pad​ku. Prze​by​li​śmy ty​siąc trzy​sta ki​lo​me​trów we​dług licz​ni​ka przy san​kach plus to, co w ostat​nich paru dniach. Wie​le z tego zo​sta​ło zmar​no​wa​ne na klu​cze​nie i gdy​by​śmy rze​czy​wi​ście mie​li ty​siąc trzy​sta ki​lo​me​trów do przej​ścia, to ni​g​dy by​śmy nie do​tar​li na miej​sce, bo kie​dy do​sta​li​śmy do rąk rze​tel​ną mapę, stwier​dzi​li​śmy, że od​le​głość z go​spo​dar​stwa Pu​le​fen do tej wio​ski wy​no​si nie​‐ ca​łe ty​siąc ki​lo​me​trów. Ale prze​szli​śmy po​nad ty​siąc trzy​sta przez osiem​dzie​‐ siąt je​den dni w bez​lud​nej i mil​czą​cej pu​st​ce. Nic, tyl​ko ska​ły, lód, nie​bo i ci​‐ sza. Nic, tyl​ko my dwaj. We​szli​śmy do wiel​kie​go, go​rą​ce​go, ja​sno oświe​tlo​ne​go po​miesz​cze​nia wy​peł​‐ nio​ne​go je​dze​niem i za​pa​cha​mi je​dze​nia, ludź​mi i gło​sa​mi lu​dzi. Chwy​ci​łem Es​tra​ve​na za ra​mię. Zwró​ci​ły się ku nam obce twa​rze, obce oczy. Za​po​mnia​‐ łem, że są na świe​cie lu​dzie, któ​rzy nie wy​glą​da​ją jak Es​tra​ven. By​łem prze​‐ ra​żo​ny. W rze​czy​wi​sto​ści po​miesz​cze​nie było dość cia​sne, a tłum nie​zna​jo​mych skła​‐ dał się z sied​miu czy ośmiu lu​dzi, któ​rzy nie​wąt​pli​wie byli po​cząt​ko​wo rów​nie wstrzą​śnię​ci, jak ja. Nikt nie przy​cho​dzi do Kur​ku​rast w środ​ku zimy, po ciem​ku, od stro​ny pół​no​cy. Wy​trzesz​cza​li oczy i mil​cze​li. – Pro​si​my o go​ści​nę w do​me​nie – ode​zwał się Es​tra​ven le​d​wo sły​szal​nym szep​tem. Ha​łas, gwar, za​mie​sza​nie, po​ru​sze​nie, po​wi​ta​nia. – Przy​szli​śmy przez Lód Go​brin. Znów ha​łas, gło​sy, py​ta​nia. Oto​czo​no nas. – Może zaj​mie​cie się moim przy​ja​cie​lem? My​śla​łem, że to ja po​wie​dzia​łem, ale to był Es​tra​ven. Ktoś mnie siłą po​sa​‐ dził. Przy​nie​sio​no nam je​dze​nie. Za​trosz​czo​no się o nas, przy​ję​to nas, za​pro​‐ szo​no do domu. Nie​okrze​sa​ne, kłó​tli​we, po​ryw​cze du​sze, wie​śnia​cy z ubo​gie​go kra​ju. Ich szczo​drość sta​ła się szla​chet​nym koń​co​wym akor​dem tej mor​der​czej po​dró​ży. Da​wa​li nam obie​ma rę​ka​mi, nie wy​dzie​la​jąc, nie li​cząc. I Es​tra​ven przy​jął to, co nam da​wa​li, jak pan wśród pa​nów albo jak że​brak wśród że​bra​ków, czło​‐ wiek mię​dzy swy​mi.

Dla tych ry​ba​ków, któ​rzy miesz​ka​ją na skra​ju skra​jów, na ostat​nim na​da​ją​‐ cym się do za​miesz​ka​nia krań​cu le​d​wo na​da​ją​ce​go się do za​miesz​ka​nia kon​ty​‐ nen​tu, uczci​wość jest rów​nie nie​zbęd​na, jak żyw​ność. Mu​szą być uczci​wi wzglę​dem sie​bie, bo tu nie star​cza na oszu​stwa. Es​tra​ven wie​dział o tym i kie​dy na dru​gi czy trze​ci dzień za​czę​li nam za​da​wać py​ta​nia, dys​kret​nie i nie wprost, z ca​łym sza​cun​kiem dla szi​fgre​tho​ru, dla​cze​go po​sta​no​wi​li​śmy spę​dzić zimę na wę​drów​ce po Lo​dzie Go​brin, od​po​wie​dział na​tych​miast: – Nie po​wi​nie​nem wy​bie​rać mil​cze​nia, a jed​nak wolę to niż kłam​stwo. – Wszyst​kim wia​do​mo, że szla​chet​ni lu​dzie by​wa​ją wy​ję​ci spod pra​wa, ale ich cień od tego się nie kur​czy – po​wie​dział karcz​marz, dru​ga pod wzglę​dem ran​gi oso​ba we wsi po na​czel​ni​ku, jako że jego lo​kal słu​ży w zi​mie ca​łej do​me​‐ nie za ro​dzaj sa​lo​nu. – Je​den czło​wiek może być wy​ję​ty spod pra​wa w Kar​hi​dzie, a dru​gi w Or​go​‐ rey​nie – rzekł Es​tra​ven. – To praw​da. I je​den wy​ję​ty spod pra​wa przez swój klan, a dru​gi przez kró​la z Er​hen​ran​gu. – Król nie skra​ca ni​czy​je​go cie​nia, choć może pró​bo​wać – za​uwa​żył Es​tra​ven i karcz​marz wy​glą​dał na usa​tys​fak​cjo​no​wa​ne​go. Gdy​by Es​tra​ve​na wy​gnał jego klan, był​by po​sta​cią po​dej​rza​ną, ale kary na​ło​żo​ne przez kró​la nie mia​ły zna​cze​nia. Co do mnie, to wy​raź​nie by​łem ob​co​kra​jow​cem, a więc tym wy​gna​‐ nym z Or​go​rey​nu, co mo​gło tyl​ko prze​ma​wiać na moją ko​rzyść. Do koń​ca nie ujaw​ni​li​śmy przed na​szy​mi go​spo​da​rza​mi z Kur​ku​rast swo​ich na​zwisk. Es​tra​ven bar​dzo nie chciał uży​wać fał​szy​wych, a do praw​dzi​wych nie mo​gli​śmy się przy​znać. Prze​cież samo ode​zwa​nie się do Es​tra​ve​na było zbrod​nią, nie mó​wiąc o kar​mie​niu go, odzie​wa​niu i przyj​mo​wa​niu pod swo​im da​chem. Na​wet ta od​le​gła wio​ska na wy​brze​żu Gu​then mia​ła ra​dio, nie mo​‐ gli​by więc tłu​ma​czyć się nie​zna​jo​mo​ścią aktu wy​gna​nia. Je​dy​nie rze​czy​wi​sta igno​ran​cja co do toż​sa​mo​ści go​ścia mo​gła sta​no​wić ja​kieś uspra​wie​dli​wie​nie. Es​tra​ven za​dbał o ich bez​pie​czeń​stwo, za​nim mnie to w ogó​le przy​szło na myśl. Na trze​ci dzień wie​czo​rem przy​szedł do mo​je​go po​ko​ju, żeby omó​wić nasz na​stęp​ny ruch. Kar​hidz​ka wio​ska jest nie​co po​dob​na do pra​daw​nych ziem​skich zam​ków. Nie ma w niej od​dziel​nych, pry​wat​nych do​mów. Jed​nak w wy​so​kich, roz​le​‐ głych sta​rych bu​dyn​kach ogni​ska, domu han​dlo​we​go, współ​do​me​ny (Kur​ku​‐ rast nie mia​ło pana) i domu ze​wnętrz​ne​go każ​dy z pię​ciu​set miesz​kań​ców wio​ski mógł zna​leźć ci​chy kąt, a na​wet od​osob​nie​nie w po​ko​jach roz​miesz​czo​‐ nych wzdłuż sta​ro​żyt​nych ko​ry​ta​rzy, mię​dzy me​tro​wej gru​bo​ści mu​ra​mi. Nam przy​dzie​lo​no osob​ne po​ko​je na gór​nym pię​trze ogni​ska. Sie​dzia​łem u sie​‐ bie przy ogniu, ma​łym, go​rą​cym, bar​dzo won​nym ogniu, w któ​rym pło​nął torf z ba​gien Szen​szey, kie​dy wszedł Es​tra​ven. – Gen​ry, mu​si​my stąd iść – po​wie​dział. Pa​mię​tam go, jak stał wśród cie​ni oświe​tlo​ne​go ko​min​kiem po​ko​ju. Był boso i miał na so​bie je​dy​nie luź​ne fu​trza​ne spodnie, któ​re do​stał od na​czel​ni​ka.

W za​ci​szu i tym, co uwa​ża​ją za cie​pło swo​ich do​mów, Kar​hi​dyj​czy​cy czę​sto cho​dzą na pół ubra​ni lub wręcz nadzy. Pod​czas na​szej wy​pra​wy Es​tra​ven wy​‐ chudł, twarz miał spa​lo​ną mro​zem, jak​by się po​pa​rzył. Był ciem​ną, twar​dą, a jed​nak ja​koś ulot​ną po​sta​cią w tym ru​chli​wym, nie​spo​koj​nym oświe​tle​niu. – Do​kąd? – spy​ta​łem. – My​ślę, że na po​łu​dnie i na za​chód. Do gra​ni​cy. Naj​waż​niej​szą spra​wą jest te​raz zna​le​zie​nie ci sil​nej sta​cji nadaw​czej, któ​ra do​się​gnie two​je​go stat​ku. Po​tem ja mu​szę zna​leźć so​bie kry​jów​kę albo wró​cić do Or​go​rey​nu na ja​kiś czas, żeby nie ścią​gnąć kary na tych, któ​rzy nam tu po​mo​gli. – Jak chcesz się do​stać do Or​go​rey​nu? – Tak jak po​przed​nio: przej​dę gra​ni​cę. Or​go​to​wie nic nie mają prze​ciw​ko mnie. – A gdzie znaj​dę na​daj​nik? – Nie bli​żej niż w Sas​si​noth. Skrzy​wi​łem się. Od​po​wie​dział uśmie​chem. – Nie ma cze​goś bli​żej? – spy​ta​łem. – To rap​tem dwie​ście trzy​dzie​ści ki​lo​me​trów. Prze​szli​śmy wię​cej w gor​szych wa​run​kach. Tu​taj wszę​dzie są dro​gi, lu​dzie nam po​mo​gą, może nas pod​wio​zą na sa​niach mo​to​ro​wych. Zgo​dzi​łem się, ale by​łem przy​gnę​bio​ny per​spek​ty​wą jesz​cze jed​ne​go eta​pu na​szej zi​mo​wej po​dró​ży, i tym ra​zem nie ku ja​kie​muś schro​nie​niu, ale z po​‐ wro​tem do tej prze​klę​tej gra​ni​cy, gdzie Es​tra​ven wró​ci na wy​gna​nie i zo​sta​wi mnie sa​me​go. Za​sta​na​wia​łem się nad tym przez chwi​lę. W koń​cu zde​cy​do​wa​nie po​wie​dzia​‐ łem: – Po​sta​wię je​den wa​ru​nek, któ​ry Kar​hid bę​dzie mu​siał speł​nić, za​nim przy​‐ stą​pi do Eku​me​ny. Ar​ga​ven musi od​wo​łać two​je wy​gna​nie. Pa​trzył w ogień. Mil​czał. – Mó​wię po​waż​nie. Trze​ba za​cząć od spraw naj​waż​niej​szych. – Dzię​ku​ję ci, Gen​ry. – Spoj​rzał na mnie ła​god​nie, bez uśmie​chu. Kie​dy mó​‐ wił bar​dzo ci​cho, tak jak te​raz, jego głos miał brzmie​nie ko​bie​ce, był ma​to​wy i lek​ko za​chryp​nię​ty. – Ale już daw​no po​rzu​ci​łem na​dzie​ję, że jesz​cze kie​dyś zo​ba​czę swój dom. Je​stem wy​gnań​cem od dwu​dzie​stu lat. To wy​gna​nie nie jest inne. Ja so​bie po​ra​dzę, a ty zaj​mij się spra​wa​mi swo​imi i two​jej Eku​me​‐ ny. Od​tąd je​steś ska​za​ny na sa​me​go sie​bie. A w ogó​le to za wcze​śnie o tym mó​wić. Naj​pierw wy​ślij wia​do​mość na swój sta​tek. Kie​dy to zro​bi​my, za​cznę my​śleć, co bę​dzie da​lej. Zo​sta​li​śmy w Kur​ku​rast jesz​cze dwa dni, je​dząc i od​po​czy​wa​jąc, w ocze​ki​‐ wa​niu na wa​lec śnież​ny, któ​ry miał przy​być z po​łu​dnia i pod​wieźć nas w dro​‐ dze po​wrot​nej. Nasi go​spo​da​rze zmu​si​li Es​tra​ve​na, żeby opo​wie​dział im całą hi​sto​rię na​sze​go przej​ścia przez Lód. Opo​wie​dział ją tak, jak tyl​ko po​tra​fi to zro​bić ktoś wy​cho​wa​ny w tra​dy​cji ust​nej li​te​ra​tu​ry, w jego ustach sta​ła się sagą peł​ną tra​dy​cyj​nych zwro​tów i na​wet epi​zo​dów, ale wier​ną i żywą, od

siar​ko​we​go ognia i ciem​no​ści przy przej​ściu mię​dzy Drum​ne​rem a Dre​me​go​le do ogłu​sza​ją​cych po​dmu​chów z gór​skich do​lin, któ​re sza​la​ły na za​to​ce Gu​‐ then, z ko​micz​ny​mi wstaw​ka​mi, ta​ki​mi jak jego upa​dek do szcze​li​ny lo​do​wej, i frag​men​ta​mi mi​stycz​ny​mi, kie​dy mó​wił o od​gło​sach i ci​szy Lodu, o bia​łej po​‐ go​dzie bez cie​nia, o ciem​no​ści nocy. Słu​cha​łem rów​nie za​fa​scy​no​wa​ny, jak wszy​scy. Wy​je​cha​li​śmy z Kur​ku​rast stło​cze​ni jak śle​dzie w ka​bi​nie wal​ca śnież​ne​go, jed​nej z tych wiel​kich ma​szyn, któ​re ubi​ja​ją śnieg na kar​hi​dyj​skich dro​gach i sta​no​wią głów​ne za​bez​pie​cze​nie prze​jezd​no​ści dróg w zi​mie. Nie czy​ści się ich płu​ga​mi, bo to zbyt cza​so​chłon​ne i kosz​tow​ne, a w zi​mie i tak cały ruch od​by​wa się na pło​zach. Wa​lec wlókł się trzy ki​lo​me​try na go​dzi​nę i do​wiózł nas do na​stęp​nej wio​ski na po​łu​dnie od Kur​ku​rast daw​no po zmro​ku. Tam oczy​wi​ście zo​sta​li​śmy życz​li​wie przy​ję​ci, na​kar​mie​ni i ugosz​cze​ni na noc. Na​‐ stęp​ne​go dnia wy​ru​szy​li​śmy pie​szo. Znaj​do​wa​li​śmy się te​raz po lą​do​wej stro​‐ nie nad​brzeż​nych wzgórz, za​trzy​mu​ją​cych ata​ki pół​noc​ne​go wia​tru z za​to​ki Gu​then, w gę​ściej za​lud​nio​nej oko​li​cy. Szli​śmy nie od obo​zu do obo​zu, lecz od ogni​ska do ogni​ska. Dwa razy zo​sta​li​śmy pod​wie​zie​ni sa​nia​mi me​cha​nicz​ny​‐ mi, raz na od​cin​ku pra​wie pięć​dzie​się​ciu ki​lo​me​trów. Dro​gi mimo czę​stych opa​dów śnie​gu były twar​de i do​brze ozna​ko​wa​ne. W ple​ca​kach za​wsze mie​li​‐ śmy żyw​ność wło​żo​ną tam przez go​spo​da​rzy, za​wsze na koń​cu dro​gi cze​kał nas dach i ogień. A jed​nak te osiem czy dzie​więć dni ła​twe​go mar​szu i jaz​dy na nar​tach przez go​ścin​ną oko​li​cę sta​no​wi​ło naj​cięż​szą i naj​bar​dziej po​nu​rą część na​szej po​dró​‐ ży, gor​szą niż wspi​nacz​ka na lo​do​wiec, gor​szą niż dni gło​du. Saga do​bie​gła koń​ca, była nie​ro​ze​rwal​nie zwią​za​na z Lo​dem. Te​raz by​li​śmy bar​dzo zmę​cze​‐ ni. Szli​śmy nie w tę stro​nę. Nie było już w nas ra​do​ści. – Cza​sa​mi trze​ba iść w prze​ciw​ną stro​nę, niż ob​ra​ca się koło for​tu​ny – po​‐ wie​dział Es​tra​ven. Był tak samo pew​ny i spo​koj​ny jak za​wsze, ale w jego cho​‐ dzie, gło​sie, po​sta​wie ener​gię za​stą​pi​ła wy​trwa​łość, ja​kaś upar​ta de​ter​mi​na​‐ cja. Był mil​czą​cy i nie chciał po​ro​zu​mie​wać się my​ślo​mo​wą. Przy​by​li​śmy do Sas​si​noth, mia​sta li​czą​ce​go kil​ka ty​się​cy miesz​kań​ców, po​ło​‐ żo​ne​go na wzgó​rzach nad za​mar​z​nię​tą Ey – da​chy bia​łe, ścia​ny sza​re, wzgó​‐ rza upstrzo​ne czar​ny​mi pla​ma​mi la​sów i skal​nych wy​stę​pów, pola i rze​ka bia​‐ łe, za rze​ką spor​na do​li​na Si​noth, cała bia​ła… Do​szli​śmy tam pra​wie z pu​sty​mi rę​ka​mi. Więk​szość ekwi​pun​ku po​dróż​ne​go roz​da​li​śmy na​szym życz​li​wym go​spo​da​rzom, zo​stał nam tyl​ko pie​cyk, nar​ty i odzież na grzbie​cie. Tak uwol​nie​ni od cię​ża​ru szli​śmy, py​ta​jąc kil​ka​krot​nie o dro​gę nie do mia​sta, ale do po​bli​skie​go go​spo​dar​stwa. Było to skrom​ne do​‐ mo​stwo, któ​re nie na​le​ża​ło do do​me​ny; po​je​dyn​cze go​spo​dar​stwo pod​le​ga​ją​ce Za​rzą​do​wi Do​li​ny Si​noth. Es​tra​ven jako mło​dy se​kre​tarz w tym za​rzą​dzie przy​jaź​nił się z wła​ści​cie​lem i wła​ści​wie ku​pił to go​spo​dar​stwo dla nie​go, kie​‐ dy po​ma​gał lu​dziom prze​sie​dlać się na wschod​ni brzeg Ey w na​dziei roz​ła​do​‐ wa​nia spo​ru o do​li​nę. Drzwi otwo​rzył nam sam go​spo​darz, przy​sa​dzi​sty ła​‐

god​ny osob​nik w wie​ku Es​tra​ve​na. Na​zy​wał się Thes​si​czer. Es​tra​ven w tej oko​li​cy cią​gle miał na​su​nię​ty kap​tur, żeby ukryć twarz. Oba​‐ wiał się, że mogą go tu roz​po​znać. Chy​ba nie​po​trzeb​nie. Trze​ba by bar​dzo by​‐ stre​go oka, żeby roz​po​znać Har​tha rem ir Es​tra​ve​na w tym wy​chu​dłym, wy​‐ sma​ga​nym wia​tra​mi włó​czę​dze. Thes​si​czer co chwi​la spo​glą​dał na nie​go ukrad​kiem, nie mo​gąc uwie​rzyć, że ma przed sobą tego, czy​je na​zwi​sko usły​‐ szał. Przy​jął nas z na​leż​ną go​ścin​no​ścią, choć jego środ​ki były mi​zer​ne. Ale wi​dać było, że nie jest szczę​śli​wy, że wo​lał​by się od nas uwol​nić. Było to zro​zu​mia​łe: udzie​la​jąc nam schro​nie​nia, ry​zy​ko​wał kon​fi​ska​tę ma​jąt​ku. Po​nie​waż za​‐ wdzię​czał go Es​tra​ve​no​wi, żą​da​nie w za​mian przy​słu​gi było uza​sad​nio​ne. Mój przy​ja​ciel jed​nak pro​sił go o po​moc nie w imię wdzięcz​no​ści, ale w imię przy​‐ jaź​ni, li​cząc nie na zo​bo​wią​za​nia Thes​si​cze​ra, lecz na jego uczu​cia. Rze​czy​wi​‐ ście po po​cząt​ko​wym prze​stra​chu Thes​si​czer od​ta​jał i z kar​hi​dyj​ską wy​bu​cho​‐ wo​ścią wpadł w na​strój wy​lew​ny i no​stal​gicz​ny, wspo​mi​na​jąc z Es​tra​ve​nem przy ogniu daw​ne cza​sy i sta​rych zna​jo​mych. Kie​dy Es​tra​ven spy​tał go, czy nie wie o ja​kiejś kry​jów​ce, opusz​czo​nej lub sa​mot​nej far​mie, gdzie ba​ni​ta mógł​by prze​cze​kać mie​siąc albo dwa w na​dziei na od​wo​ła​nie jego wy​gna​nia, Thes​si​czer na​tych​miast za​pro​po​no​wał. – Pro​szę zo​stać u mnie. Es​tra​ve​no​wi za​bły​sły oczy, ale nie przy​jął ofer​ty i Thes​si​czer, zgo​dziw​szy się, że tak bli​sko Sas​si​noth nie by​ło​by bez​piecz​nie, obie​cał zna​leźć mu ja​kieś schro​nie​nie. Nie bę​dzie to trud​ne, po​wie​dział, je​że​li Es​tra​ven przyj​mie fał​szy​‐ we na​zwi​sko i pój​dzie do pra​cy jako ku​charz albo pa​ro​bek, co może nie bę​dzie przy​jem​ne, ale na pew​no lep​sze niż po​wrót do Or​go​rey​nu. – Cóż, u dia​bła, ro​bił​byś w Or​go​rey​nie? Z cze​go byś żył? – We Wspól​no​cie za​pew​nia​ją pra​cę każ​de​mu – od​parł mój przy​ja​ciel z cie​‐ niem swo​je​go uśmie​chu wy​dry. – Z tym nie ma kło​po​tu. Ale wo​lał​bym zo​stać w Kar​hi​dzie… je​że​li uwa​żasz, że to da się zro​bić… Je​dy​ną war​to​ścio​wą rze​czą, jaka nam po​zo​sta​ła, był pie​cyk. Słu​żył nam tak czy ina​czej do sa​me​go koń​ca po​dró​ży. Na​stęp​ne​go ran​ka po przy​by​ciu do go​‐ spo​dar​stwa Thes​si​cze​ra wzią​łem pie​cyk i po​je​cha​łem na nar​tach do mia​sta. Es​tra​ven oczy​wi​ście nie po​szedł ze mną, ale wy​tłu​ma​czył mi, co mam zro​bić, i wszyst​ko się uda​ło. Sprze​da​łem pie​cyk w cen​trum han​dlo​wym (do​sta​łem za nie​go nie​ma​łą sum​kę) i w Szko​le Rze​miosł na wzgó​rzu, gdzie mie​ści​ła się ra​‐ dio​sta​cja, ku​pi​łem dzie​sięć mi​nut „pry​wat​nej trans​mi​sji do oso​by pry​wat​nej”. Wszyst​kie sta​cje mają wy​dzie​lo​ny czas na po​dob​ne krót​ko​fa​lo​we trans​mi​sje. Po​nie​waż na​da​ją je głów​nie kup​cy do swo​ich za​mor​skich przed​sta​wi​cie​li albo kon​tra​hen​tów na Ar​chi​pe​la​gu, w Sith albo Pe​run​te​rze, koszt jest dość wy​so​ki, ale nie ja​kiś sza​leń​czy. Niż​szy w każ​dym ra​zie od ceny uży​wa​ne​go prze​no​śne​‐ go pie​cy​ka. Moje dzie​sięć mi​nut wy​pa​da​ło na po​cząt​ku trze​ciej go​dzi​ny, czy​li póź​nym po​po​łu​dniem. Nie chcąc wę​dro​wać przez cały dzień tam i z po​wro​tem mię​dzy Thes​si​cze​rem a Sas​si​noth, zo​sta​łem w mie​ście. Za​fun​do​wa​łem so​bie

ob​fi​ty, smacz​ny i tani po​si​łek w ja​dło​daj​ni. Bez wąt​pie​nia kuch​nia kar​hi​dyj​‐ ska biła na gło​wę or​goc​ką. Je​dząc, przy​po​mnia​łem so​bie ko​men​tarz Es​tra​ve​‐ na na ten te​mat, kie​dy go spy​ta​łem, czy nie​na​wi​dzi Or​go​rey​nu. Przy​po​mnia​‐ łem so​bie też jego głos, kie​dy po​przed​nie​go wie​czo​ru mó​wił spo​koj​nie, że wo​‐ lał​by po​zo​stać w Kar​hi​dzie. Nie po raz pierw​szy za​sta​na​wia​łem się, co to jest pa​trio​tyzm, na czym po​le​ga mi​łość do kra​ju, jak ro​dzi się ta wier​ność i tę​sk​‐ no​ta, któ​re za​drża​ły w gło​sie mo​je​go przy​ja​cie​la, i jak taka au​ten​tycz​na mi​‐ łość czę​sto wy​ra​dza się w bez​myśl​ny i za​cie​kły fa​na​tyzm. od cze​go się to za​‐ czy​na? Po obie​dzie prze​cha​dza​łem się po Sas​si​noth. Oży​wio​ny mimo mroź​ne​‐ go wia​tru ruch w mie​ście, skle​py, domy to​wa​ro​we, uli​ce spra​wia​ły wra​że​nie te​atru, cze​goś nie​re​al​ne​go i osza​ła​mia​ją​ce​go. Nie wy​le​czy​łem się jesz​cze cał​‐ ko​wi​cie z lo​do​wej sa​mot​no​ści. Czu​łem się nie​pew​nie wśród ob​cych i sta​le od​‐ czu​wa​łem brak Es​tra​ve​na u boku. O zmierz​chu po​sze​dłem stro​mą, po​kry​tą ubi​tym śnie​giem uli​cą do szko​ły, a tam wpusz​czo​no mnie do ra​dio​sta​cji i po​ka​za​no, jak ob​słu​gi​wać na​daj​nik. W wy​zna​czo​nym mi cza​sie wy​sła​łem sy​gnał prze​bu​dze​nia do sa​te​li​ty prze​kaź​‐ ni​ko​we​go na or​bi​cie sta​cjo​nar​nej, ja​kieś czte​ry​sta pięć​dzie​siąt ki​lo​me​trów nad po​łu​dnio​wym Kar​hi​dem. Umie​ści​łem go tam jako ubez​pie​cze​nie w ra​zie ta​kiej wła​śnie sy​tu​acji, gdy​bym stra​cił an​sibl i nie mógł pro​sić Ol​lul o za​wia​do​mie​‐ nie stat​ku, a nie roz​po​rzą​dzał​bym cza​sem ani sprzę​tem po​trzeb​nym do bez​po​‐ śred​nie​go skon​tak​to​wa​nia się ze stat​kiem na or​bi​cie oko​ło​sło​necz​nej. Na​daj​‐ nik w Sas​si​noth był wię​cej niż wy​star​cza​ją​cy, ale że sa​te​li​ta nie miał moż​li​‐ wo​ści po​twier​dze​nia od​bio​ru, nie do​wie​dzia​łem się, czy moja wia​do​mość zo​sta​‐ ła ode​bra​na i prze​ka​za​na. Nie by​łem też pe​wien, czy słusz​nie zro​bi​łem, że ją nada​łem. Na​uczy​łem się przyj​mo​wać taką nie​pew​ność ze spo​ko​jem. Po​nie​waż za​czę​ła się śnie​ży​ca, a nie zna​łem dróg tak do​brze, żeby wę​dro​wać nimi po ciem​ku i w gę​stym śnie​gu, mu​sia​łem prze​no​co​wać w mie​ście. Zo​sta​ło mi jesz​cze tro​chę pie​nię​dzy. Spy​ta​łem o za​jazd i za​pro​po​no​wa​no mi noc​leg w in​ter​na​cie szko​ły. Zja​dłem ko​la​cję z gro​ma​dą we​so​łych stu​den​tów. Za​sną​‐ łem w przy​jem​nym po​czu​ciu bez​pie​czeń​stwa, z wia​rą w nad​zwy​czaj​ną i nie​‐ za​wod​ną kar​hi​dyj​ską go​ścin​ność. Wy​lą​do​wa​łem we wła​ści​wym kra​ju i te​raz znów w nim by​łem. Z tą my​ślą za​sną​łem, ale po nocy wy​peł​nio​nej nie​spo​koj​‐ ny​mi sna​mi obu​dzi​łem się wcze​śnie i bez śnia​da​nia wy​ru​szy​łem do go​spo​dar​‐ stwa Thes​si​cze​ra. Wscho​dzą​ce słoń​ce, małe i zim​ne na ja​snym nie​bie, rzu​ca​ło ku za​cho​do​wi cie​nie z każ​de​go kop​czy​ka, z każ​dej nie​rów​no​ści na śnie​gu. Dro​ga była cała w pla​mach cie​nia i bla​sku. Na śnież​nych po​lach nie było żad​ne​go ży​cia, ale da​le​ko na dro​dze ktoś zbli​żał się w moją stro​nę płyn​nym, lek​kim kro​kiem wy​‐ traw​ne​go nar​cia​rza. Na dłu​go przed​tem, za​nim mo​głem roz​po​znać twarz, wie​dzia​łem, że to Es​tra​ven. – Co się dzie​je, The​rem? – Mu​szę do​stać się do gra​ni​cy – po​wie​dział, nie za​trzy​mu​jąc się na​wet. Był już zdy​sza​ny. Od​wró​ci​łem się i ra​zem po​dą​ży​li​śmy na za​chód, ja le​d​wo za

nim na​dą​ża​łem. Przy skrę​cie do Sas​si​noth zszedł z dro​gi i po​je​cha​li​śmy przez pola. Prze​szli​śmy za​mar​z​nię​tą Ey ja​kiś ki​lo​metr na pół​noc od mia​sta. Brze​gi były stro​me i pod ko​niec wspi​nacz​ki na dru​gi brzeg mu​sie​li​śmy się za​trzy​mać na zła​pa​nie tchu. Nie by​li​śmy w for​mie od​po​wied​niej do ta​kie​go wy​ści​gu. – Co się sta​ło? Thes​si​czer? – Tak. Usły​sza​łem go, jak nada​wał przez krót​ko​fa​lów​kę. O świ​cie. – Pierś Es​tra​ve​na wzno​si​ła się i opa​da​ła spa​zma​tycz​nie jak wte​dy, kie​dy le​żał na skra​ju błę​kit​nej prze​pa​ści. – Tibe mu​siał wy​zna​czyć cenę za moją gło​wę. – Prze​klę​ty nie​wdzięcz​ny zdraj​ca! – Mia​łem na my​śli nie Tibe’a, lecz Thes​si​‐ cze​ra, któ​ry zdra​dził przy​ja​cie​la. – To praw​da – zgo​dził się Es​tra​ven – ale za dużo od nie​go wy​ma​ga​łem, za moc​no ob​cią​ży​łem jego ma​łe​go du​cha. Gen​ry, wra​caj do Sas​si​noth. – Od​pro​wa​dzę cię przy​naj​mniej do gra​ni​cy. – Mo​że​my spo​tkać or​goc​kich straż​ni​ków. – Zo​sta​nę po tej stro​nie. Na li​tość bo​ską… Uśmiech​nął się. Wciąż jesz​cze cięż​ko dy​sząc, wstał i po​szedł da​lej, a ja z nim. Je​cha​li​śmy przez małe, za​śnie​żo​ne za​gaj​ni​ki, pa​gór​ki i pola spor​nej do​li​ny. Nie kry​li​śmy się, nie skra​da​li​śmy. Roz​świe​tlo​ne nie​bo, bia​ły świat i my, dwie pla​my cie​nia na nim, w uciecz​ce. Nie​rów​no​ści grun​tu kry​ły przed nami gra​ni​‐ cę, póki nie zbli​ży​li​śmy się do niej na dwie​ście me​trów; wów​czas na​gle uj​rze​li​‐ śmy ją jak na dło​ni, wy​zna​czo​ną pło​tem. Je​dy​nie kil​ka​dzie​siąt cen​ty​me​trów słu​pów wy​sta​wa​ło nad śnieg, ich czub​ki były po​ma​lo​wa​ne na czer​wo​no. Nie wi​dzie​li​śmy żad​nych straż​ni​ków po or​goc​kiej stro​nie. Po na​szej wi​dać było śla​dy nart i na po​łu​dnie od nas kil​ka ma​łych po​sta​ci. – Bę​dziesz mu​siał za​cze​kać do zmro​ku, The​rem. Są straż​ni​cy po tej stro​nie. – In​spek​to​rzy Tibe’a – syk​nął ze zło​ścią i skrę​cił w bok. Prze​śli​zgnę​li​śmy się nad ma​łym gar​bem, z któ​re​go przed chwi​lą zje​cha​li​‐ śmy, i schro​ni​li​śmy się w naj​bliż​szym na​da​ją​cym się do tego miej​scu. Tam, w do​lin​ce, wśród gę​sto ro​sną​cych drzew hem​men, któ​rych czer​wo​na​we ga​łę​‐ zie ugi​na​ły się do zie​mi pod cię​ża​rem śnie​gu, spę​dzi​li​śmy cały dłu​gi dzień. Roz​wa​ża​li​śmy wie​le pla​nów: przej​ścia na pół​noc albo na po​łu​dnie wzdłuż gra​‐ ni​cy, żeby wy​do​stać się z tej szcze​gól​nie za​gro​żo​nej stre​fy, pój​ścia przez wzgó​rza na wschód od Sas​si​noth, a na​wet za​wró​ce​nia na pół​noc w bez​lud​ne oko​li​ce, ale każ​dy z tych pla​nów mu​sie​li​śmy od​rzu​cić. Już wie​dzia​no, że Es​‐ tra​ven jest tu​taj, nie mo​gli​śmy po​dró​żo​wać po Kar​hi​dzie otwar​cie jak do​tąd. Nie mo​gli​śmy też po​dró​żo​wać, kry​jąc się, bo nie mie​li​śmy ani na​mio​tu, ani żyw​no​ści, ani sił. Po​zo​sta​wał prze​skok przez gra​ni​cę w naj​prost​szej li​nii, nie było in​ne​go wyj​ścia. Ku​li​li​śmy się w ciem​nym za​głę​bie​niu pod ciem​ny​mi drze​wa​mi. Le​że​li​śmy na śnie​gu przy​tu​le​ni, żeby się ogrzać. Oko​ło po​łu​dnia Es​tra​ven za​padł w drzem​‐ kę, ale ja by​łem zbyt głod​ny i zmar​z​nię​ty, żeby za​snąć. Le​ża​łem obok przy​ja​‐ cie​la w ja​kimś otę​pie​niu, usi​łu​jąc przy​po​mnieć so​bie sło​wa, któ​re mi kie​dyś

przy​to​czył: „Dwo​je są jed​nym, ży​cie i śmierć sple​cio​ne”… Było tu tro​chę tak jak w na​mio​cie na Lo​dzie, tyl​ko bez na​mio​tu, bez pie​cy​ka, bez je​dze​nia, bez od​po​czyn​ku. Nie zo​sta​ło nic prócz tego, że by​li​śmy ra​zem, a i to mia​ło się wkrót​ce skoń​czyć. Po po​łu​dniu nie​bo za​mgli​ło się i tem​pe​ra​tu​ra za​czę​ła spa​dać. Na​wet w na​‐ szym osło​nię​tym od wia​tru za​głę​bie​niu było za zim​no, żeby sie​dzieć bez ru​‐ chu. Mu​sie​li​śmy ru​szać się, ale i tak o za​cho​dzie słoń​ca do​sta​łem dresz​czy jak wte​dy w wię​zien​nej cię​ża​rów​ce prze​mie​rza​ją​cej Or​go​reyn. Zda​wa​ło się, że noc ni​g​dy już nie za​pad​nie. Gdy na​stał póź​ny gra​na​to​wy zmierzch, opu​ści​li​śmy swo​ją kry​jów​kę i skra​da​jąc się za drze​wa​mi, prze​szli​śmy na dru​gą stro​nę wzgó​rza. Stąd mo​gli​śmy do​strzec li​nię gra​ni​cy i rząd nie​wy​raź​nych kro​pek na ja​śnie​ją​cym śnie​gu. Żad​nych świa​teł, żad​ne​go ru​chu, żad​ne​go dźwię​ku. Da​le​‐ ko na po​łu​dnio​wym za​cho​dzie ja​śnia​ła zło​ta po​świa​ta ma​łe​go mia​stecz​ka, ja​‐ kiejś osa​dy Wspól​no​ty Or​go​rey​nu, do któ​rej Es​tra​ven mógł dojść ze swo​imi nic nie​war​ty​mi pa​pie​ra​mi, miał​by tam przy​naj​mniej za​pew​nio​ny noc​leg w wię​zie​niu Wspól​no​ty albo w naj​bliż​szym ochot​ni​czym go​spo​dar​stwie. Do​‐ pie​ro w ostat​niej chwi​li, nie wcze​śniej, zda​łem so​bie spra​wę, co mój ego​izm i mil​cze​nie Es​tra​ve​na ukry​wa​ły przede mną, do​kąd on idzie i na co się na​ra​‐ ża. – The​rem – po​wie​dzia​łem – za​cze​kaj… Ale on już był w po​ło​wie sto​ku, zna​ko​mi​ty nar​ciarz, któ​ry tym ra​zem nie mu​siał oglą​dać się na mnie. Po​mknął dłu​gim, szyb​kim łu​kiem przez cie​nie na śnie​gu. Ucie​kał ode mnie pro​sto pod lufy stra​ży gra​nicz​nej. Chy​ba krzy​cze​li ja​kieś ostrze​że​nia czy roz​ka​zy, żeby się za​trzy​mał, i coś gdzieś bły​snę​ło, ale nie je​stem pe​wien. W każ​dym ra​zie nie za​trzy​mał się, tyl​ko pę​dził ku gra​ni​cy i za​strze​li​li go, za​nim do niej do​tarł. Nie uży​li pod​dźwię​ko​we​go pa​ra​li​za​to​ra, tyl​ko gar​ła​cza, sta​ro​żyt​nej bro​ni, któ​ra strze​la ła​dun​kiem sie​ka​ne​go me​ta​lu. Strze​la​li, żeby za​bić. Kie​dy do nie​go do​bie​głem, umie​rał z roz​szar​pa​ną pier​‐ sią, od​rzu​co​ny w bok od swo​ich nart, któ​re ster​cza​ły na śnie​gu. Ują​łem jego gło​wę w dło​nie i mó​wi​łem do nie​go, ale nie re​ago​wał. Je​dy​ną od​po​wie​dzią na moją mi​łość do nie​go był je​den wy​raź​ny okrzyk w ję​zy​ku bez słów, któ​ry przedarł się z cha​osu i ru​iny jego umy​słu: Arek! I nic wię​cej. Klę​cząc na śnie​‐ gu, trzy​ma​łem jego gło​wę, kie​dy umie​rał. Po​zwo​li​li mi. Po​tem ka​za​li mi wstać i za​bra​li mnie w jed​ną stro​nę, a jego w dru​gą. Ja sze​dłem do wię​zie​nia, a on w ciem​ność.

20

Da​rem​na na​dzie​ja Gdzieś w no​tat​kach, któ​re ro​bił pod​czas na​szej wę​drów​ki przez Lód Go​brin, Es​tra​ven za​sta​na​wia się, dla​cze​go jego to​wa​rzysz wsty​dzi się pła​kać. Mógł​‐ bym mu po​wie​dzieć na​wet wte​dy, że to spra​wa nie tyle wsty​du, ile stra​chu. Te​raz, w wie​czór jego śmier​ci, sze​dłem przez do​li​nę Si​noth do zim​ne​go kra​ju, któ​ry leży poza gra​ni​cą stra​chu. Tam stwier​dzi​łem, że moż​na pła​kać, ile się chce, ale nic to nie po​ma​ga. Za​bra​no mnie do Sas​si​noth i za​mknię​to w wię​zie​niu, bo znaj​do​wa​łem się w to​wa​rzy​stwie ba​ni​ty, a pew​nie i dla​te​go, że nie wie​dzia​no, co ze mną zro​‐ bić. od po​cząt​ku, na​wet za​nim jesz​cze na​de​szły ofi​cjal​ne roz​ka​zy, trak​to​wa​no mnie do​brze. Moje kar​hi​dyj​skie wię​zie​nie sta​no​wił ume​blo​wa​ny po​kój w Wie​‐ ży Elek​to​rów w Sas​si​noth. Mia​łem ko​mi​nek, ra​dio i do​sta​wa​łem pięć ob​fi​tych po​sił​ków dzien​nie. Nie było tu wy​gód. Łóż​ko twar​de, koł​dry cien​kie, pod​ło​ga goła, zim​no, sło​wem – ty​po​wy po​kój w Kar​hi​dzie. Ale przy​sła​no mi le​ka​rza, w któ​re​go do​ty​ku i gło​sie była do​bro​czyn​na, ko​ją​ca po​cie​cha, ja​kiej na próż​no by szu​kać w ca​łym Or​go​rey​nie. Zda​je się, że po jego wi​zy​cie drzwi po​zo​sta​‐ wio​no otwar​te. Pa​mię​tam, że chcia​łem, by je za​mknię​to, bo po​wstał zim​ny prze​ciąg, ale nie mia​łem dość siły ani od​wa​gi, żeby wstać z łóż​ka i za​mknąć drzwi swo​je​go wię​zie​nia. Le​karz, po​waż​ny mło​dy czło​wiek, w któ​rym była ja​kaś ma​cie​rzyń​ska tro​‐ ska, po​wie​dział mi to​nem spo​koj​nej pew​no​ści: – Był pan nie​do​ży​wio​ny i prze​pra​co​wa​ny w cią​gu ostat​nich pię​ciu lub sze​‐ ściu mie​się​cy. Jest pan wy​czer​pa​ny. Da​lej nie ma już z cze​go czer​pać. Niech pan leży i od​po​czy​wa. Jak rze​ki za​mar​z​nię​te w zi​mie. Niech pan leży spo​koj​‐ nie. I cze​ka. We śnie za​wsze by​łem w cię​ża​rów​ce, ku​li​łem się wraz z in​ny​mi więź​nia​mi, wszy​scy cuch​ną​cy, drżą​cy, nadzy, zbi​ci w gro​mad​kę, żeby się ogrzać, wszy​scy prócz jed​ne​go. Ten je​den le​żał sa​mot​nie pod za​mknię​ty​mi drzwia​mi, zim​ny, z usta​mi peł​ny​mi za​krze​płej krwi. To był zdraj​ca. Od​szedł sam, zo​sta​wił nas, zo​sta​wił mnie. Bu​dzi​łem się wście​kły bez​sil​ną wście​kło​ścią, któ​ra zmie​nia​ła się w bez​sil​ne łzy. Mu​sia​łem być cho​ry, bo pa​mię​tam nie​któ​re efek​ty wy​so​kiej go​rącz​ki i le​ka​‐

rza, któ​ry prze​sie​dział przy mnie jed​ną, a może wię​cej nocy. Nie pa​mię​tam tych nocy, ale przy​po​mi​nam so​bie, jak mó​wi​łem do nie​go, sły​sząc za​wo​dzą​cą, płacz​li​wą nutę we wła​snym gło​sie: – Mógł się za​trzy​mać. Prze​cież wi​dział straż​ni​ków. Je​chał pro​sto pod lufy. Mło​dy le​karz mil​czał przez chwi​lę. – Czy chce pan po​wie​dzieć, że to było sa​mo​bój​stwo? – Może. – To strasz​ne. Jak moż​na po​wie​dzieć coś ta​kie​go o przy​ja​cie​lu? Nie uwie​rzę, że Harth rem ir Es​tra​ven mógł to zro​bić. Za​po​mnia​łem o po​gar​dzie, w ja​kiej ci lu​dzie mają sa​mo​bój​stwo. Nie jest to dla nich spra​wa wy​bo​ru jak dla nas. Jest to re​zy​gna​cja z wy​bo​ru, akt zdra​dy sa​me​go sie​bie. Dla Kar​hi​dyj​czy​ka czy​ta​ją​ce​go na​sze księ​gi zbrod​nia Ju​da​sza po​le​ga nie na zdra​dzie Chry​stu​sa, ale na czy​nie, któ​ry pro​wa​dzi do ta​kiej roz​‐ pa​czy, że od​bie​ra szan​sę prze​ba​cze​nia, zmia​ny ży​cia – któ​ry pro​wa​dzi do sa​‐ mo​bój​stwa. – Nie na​zy​wa go pan Es​tra​ve​nem Zdraj​cą? – Ni​g​dy go tak nie na​zy​wa​łem. Wie​lu jest ta​kich, któ​rzy ni​g​dy nie dali wia​‐ ry oskar​że​niom pod jego ad​re​sem, pa​nie Ai. Nie zna​la​złem w tym żad​ne​go po​cie​sze​nia i tyl​ko krzyk​ną​łem w bólu: – To dla​cze​go go za​strze​li​li?! Dla​cze​go on nie żyje?! Nic mi nie od​po​wie​dział, bo nie było na to żad​nej od​po​wie​dzi. Ani razu nie zo​sta​łem for​mal​nie prze​słu​cha​ny. Py​ta​no mnie, jak wy​do​sta​‐ łem się z go​spo​dar​stwa Pu​le​fen i jak do​tar​łem do Kar​hi​du, a tak​że o ad​re​sa​ta i treść szy​fro​wa​ne​go ko​mu​ni​ka​tu, jaki nada​łem przez ich ra​dio. Po​wie​dzia​łem i ta in​for​ma​cja po​szła pro​sto do Er​hen​ran​gu, do kró​la. Spra​wa stat​ku była, jak się zda​je, trzy​ma​na w ta​jem​ni​cy, lecz wia​do​mo​ści o mo​jej uciecz​ce z or​‐ goc​kie​go wię​zie​nia, o zi​mo​wym przej​ściu przez Lód, o mo​jej obec​no​ści w Sas​‐ si​noth były sze​ro​ko roz​po​wszech​nia​ne i ko​men​to​wa​ne. Nie wspo​mi​na​no w ra​‐ diu o udzia​le w tym Es​tra​ve​na ani o jego śmier​ci, ale i tak wszy​scy wie​dzie​li. Ta​jem​ni​ca w Kar​hi​dzie jest w wiel​kiej mie​rze kwe​stią dys​kre​cji, uzgod​nio​ne​‐ go i do​brze ro​zu​mia​ne​go mil​cze​nia, bra​kiem py​tań, nie bra​kiem od​po​wie​dzi. Biu​le​ty​ny mó​wi​ły tyl​ko o wy​słan​ni​ku, panu Ai, ale wszy​scy wie​dzie​li, że Harth rem ir Es​tra​ven wy​kradł mnie z rąk Or​go​tów i prze​szedł ze mną przez Lód do Kar​hi​du, żeby za​dać kłam opo​wie​ściom Wspól​no​ty o mo​jej na​głej śmier​ci na fe​brę horm w Misz​no​ry ze​szłej je​sie​ni… Es​tra​ven dość do​kład​nie prze​po​wie​dział skut​ki mo​je​go po​wro​tu, jego je​dy​ny błąd po​le​gał na tym, że ich nie do​ce​nił. Z po​wo​du przy​by​sza z in​ne​go świa​ta, któ​ry le​żał cho​ry, nic nie ro​biąc, o nic się nie trosz​cząc w swo​im po​ko​ju w Sas​si​noth, w cią​gu dzie​się​ciu dni upa​dły dwa rzą​dy. Upa​dek rzą​du w Or​go​rey​nie ozna​cza oczy​wi​ście tyl​ko, że ja​kaś gru​pa re​pre​‐ zen​tan​tów za​stą​pi​ła inną gru​pę re​pre​zen​tan​tów na de​cy​du​ją​cych sta​no​wi​‐ skach. Jed​ne cie​nie się skró​ci​ły, inne wy​dłu​ży​ły, jak mó​wią w Kar​hi​dzie. Frak​cja Sar​fu, któ​ra po​sła​ła mnie do Pu​le​fen, mimo nie pierw​sze​go zresz​tą

przy​pad​ku przy​ła​pa​nia jej na kłam​stwie, utrzy​ma​ła się przy wła​dzy, do​pó​ki Ar​ga​ven nie wy​dał pu​blicz​ne​go ko​mu​ni​ka​tu o bli​skim przy​by​ciu do Kar​hi​du stat​ku gwiezd​ne​go. Tego dnia wszyst​kie naj​waż​niej​sze sta​no​wi​ska prze​szły w ręce Ob​sle’a i jego frak​cji Wol​ne​go Han​dlu. W koń​cu jed​nak im się przy​da​‐ łem. W Kar​hi​dzie upa​dek rzą​du ozna​cza za​zwy​czaj dy​mi​sję pre​mie​ra i prze​ta​so​‐ wa​nia w ky​or​re​mie, cho​ciaż za​mach, ab​dy​ka​cja i bun​ty rów​nież zda​rza​ją się dość czę​sto. Tibe nie czy​nił żad​nych sta​rań, żeby utrzy​mać się przy wła​dzy. Moja war​tość w grze o mię​dzy​na​ro​do​wy szi​fgre​thor plus re​ha​bi​li​ta​cja (po​śred​‐ nia) Es​tra​ve​na dały mi nad nim tak miaż​dżą​cą prze​wa​gę pre​sti​żo​wą, że zre​‐ zy​gno​wał, za​nim jesz​cze wła​dze w Er​hen​ran​gu do​wie​dzia​ły się, że we​zwa​łem swój sta​tek. Tibe wy​ko​rzy​stał do​nos Thes​si​cze​ra, za​cze​kał tyl​ko na wia​do​‐ mość o śmier​ci Es​tra​ve​na i zło​żył re​zy​gna​cję. To była jed​no​cze​śnie jego klę​ska i jego ze​msta za nią. Z chwi​lą kie​dy Ar​ga​ven uzy​skał peł​ną in​for​ma​cję, przy​słał mi we​zwa​nie, bym na​tych​miast przy​był do Er​hen​ran​gu, a wraz z li​stem nie​ma​łą sumę na wy​dat​ki. Mia​sto Sas​si​noth z rów​ną hoj​no​ścią wy​sła​ło ze mną mło​de​go le​ka​‐ rza, bo czu​łem się jesz​cze nie​zbyt do​brze. Od​by​li​śmy tę po​dróż na au​to​sa​‐ niach. Pa​mię​tam tyl​ko jej frag​men​ty, była nie​śpiesz​na, bez przy​gód, z dłu​gi​‐ mi po​sto​ja​mi w ocze​ki​wa​niu, aż wal​ce ubi​ją śnieg, z dłu​gi​mi no​ca​mi w za​jaz​‐ dach. Mo​gła za​jąć naj​wy​żej dwa albo trzy dni, ale wy​da​wa​ła się dłu​ga i nie pa​mię​tam z niej wie​le aż do chwi​li, kie​dy przez bra​mę Pół​noc​ną wje​cha​li​śmy w głę​bo​kie, peł​ne śnie​gu i cie​nia uli​ce Er​hen​ran​gu. Po​czu​łem wte​dy, że moje ser​ce jak​by się uci​szy​ło, a umysł roz​ja​śnił. Do tego cza​su by​łem po​roz​bi​ja​ny, roz​ko​ja​rzo​ny. Te​raz, cho​ciaż zmę​czo​ny na​wet tą ła​‐ twą po​dró​żą, od​na​la​złem w so​bie nie​co siły. Była to naj​praw​do​po​dob​niej siła przy​zwy​cza​je​nia, bo na​resz​cie zna​la​złem się w zna​nym oto​cze​niu, w mie​ście, w któ​rym prze​szło rok miesz​ka​łem i pra​co​wa​łem. Zna​łem tu uli​ce, wie​że, mrocz​ne pod​wor​ce, kruż​gan​ki i fa​sa​dy Pa​ła​cu. Wie​dzia​łem, co mam tu​taj zro​‐ bić. Po raz pierw​szy uświa​do​mi​łem so​bie ja​sno, że po śmier​ci przy​ja​cie​la mu​‐ szę do​koń​czyć dzie​ła, za któ​re zgi​nął. Mu​szę wmu​ro​wać zwor​nik łuku. W bra​mie Pa​ła​cu cze​ka​ło na mnie po​le​ce​nie, że​bym udał się do jed​ne​go z do​‐ mów dla go​ści w ob​rę​bie mu​rów Pa​ła​cu. Była to Okrą​gła Wie​ża, co sy​gna​li​zo​‐ wa​ło na dwo​rze moc​ny szi​fgre​thor – nie tyle kró​lew​ską przy​chyl​ność, ile uzna​nie już ist​nie​ją​ce​go wy​so​kie​go sta​tu​su. Umiesz​cza​no tu za​zwy​czaj am​ba​‐ sa​do​rów państw za​przy​jaź​nio​nych. Jed​nak po dro​dze mu​sie​li​śmy przejść obok Na​roż​ne​go Czer​wo​ne​go Domu i przez wą​ską skle​pio​ną bra​mę zo​ba​czy​łem bez​list​ne drze​wo nad sa​dzaw​ką sza​rą od lodu i dom, któ​ry na​dal stał pu​sty. W drzwiach Okrą​głej Wie​ży po​wi​ta​ła mnie oso​ba w bia​łym hie​bie i szkar​łat​‐ nej ko​szu​li ze srebr​nym łań​cu​chem na szyi. Był to Faxe, wieszcz ze sta​ni​cy Other​hord. Na wi​dok jego do​brej i pięk​nej twa​rzy, pierw​szej zna​jo​mej twa​‐ rzy, jaką wi​dzia​łem od wie​lu dni, przy​pływ ulgi zmięk​czył mój na​strój wy​mu​‐ szo​nej de​ter​mi​na​cji. Kie​dy Faxe ujął moje dło​nie w rzad​kim kar​hi​dyj​skim ge​‐

ście po​wi​ta​nia za​re​zer​wo​wa​nym dla przy​ja​ciół, by​łem już w sta​nie od​po​wie​‐ dzieć na jego ser​decz​ność. Wcze​sną je​sie​nią zo​stał wy​bra​ny do ky​or​re​my ze swo​je​go okrę​gu, po​łu​dnio​‐ we​go Reru. Wy​bór na człon​ka rady ko​goś z hand​dar​skiej sta​ni​cy nie jest ni​‐ czym nie​zwy​kłym, na​to​miast jest czymś wy​jąt​ko​wym, żeby Tkacz przy​jął taki urząd, i je​stem prze​ko​na​ny, że Faxe też by od​mó​wił, gdy​by nie głę​bo​ka tro​ska, jaką go na​pa​wa​ły rzą​dy Tibe’a i kie​ru​nek, w ja​kim spy​cha​ły kraj. Tyl​‐ ko dla​te​go zdjął zło​ty łań​cuch Tka​cza, a wło​żył srebr​ny łań​cuch człon​ka rady i nie trze​ba było wie​le cza​su, żeby uwi​docz​nił się jego wpływ, bo od mie​sią​ca thern zo​stał mia​no​wa​ny przez sa​me​go kró​la na człon​ka he​sky​or​re​my, czy​li Ści​słe​go Krę​gu, sta​no​wią​ce​go prze​ciw​wa​gę dla urzę​du pre​mie​ra. Bar​dzo moż​‐ li​we, że cze​kał go awans na sta​no​wi​sko, któ​re nie​ca​ły rok temu utra​cił Es​tra​‐ ven. Ka​rie​ry po​li​tycz​ne w Kar​hi​dzie są gwał​tow​ne i ry​zy​kow​ne. W Okrą​głej Wie​ży, zim​nym, pre​ten​sjo​nal​nym ma​łym domu, mia​łem oka​zję po​roz​ma​wiać z Faxe’em, za​nim mu​sia​łem spo​tkać się z kimś in​nym, skła​dać ja​kieś oświad​cze​nia czy wy​stę​po​wać pu​blicz​nie. – A więc przy​by​wa tu do nas sta​tek – rzekł, nie spusz​cza​jąc ze mnie swo​je​go ja​sne​go spoj​rze​nia. – Więk​szy niż ten, w któ​rym spa​dłeś na wy​spę Hor​den trzy lata temu. Czy to praw​da? – Tak. To jest, wy​sła​łem wia​do​mość, któ​ra po​win​na przy​go​to​wać sta​tek do opusz​cze​nia się na pla​ne​tę. – Kie​dy to na​stą​pi? Uświa​do​mi​łem so​bie, że nie wiem na​wet, jaki mamy dzień mie​sią​ca, i wte​dy do​pie​ro do​tar​ło do mnie, jak źle mu​sia​ło być ze mną ostat​ni​mi cza​sy. Od​li​czy​‐ łem czas od dnia po​prze​dza​ją​ce​go śmierć Es​tra​ve​na. Kie​dy oka​za​ło się, że gdy​by sta​tek znaj​do​wał się w mi​ni​mal​nej od​le​gło​ści, to po​wi​nien już być na or​bi​cie pla​ne​tar​nej i ocze​ki​wać na ja​kiś sy​gnał ode mnie, prze​ży​łem na​stęp​ny wstrząs. – Mu​szę po​ro​zu​mieć się ze stat​kiem. Oni tam ocze​ku​ją in​struk​cji. Gdzie król so​bie ży​czy, żeby wy​lą​do​wa​li? Po​win​na to być stre​fa nie​za​miesz​ka​na, dość duża. Mu​szę uzy​skać do​stęp do na​daj​ni​ka… Wszyst​ko zo​sta​ło zor​ga​ni​zo​wa​ne spraw​nie. Nie​skoń​czo​ne me​an​dry i roz​cza​‐ ro​wa​nia do​tych​cza​so​wych mo​ich kon​tak​tów z rzą​dem w Er​hen​ran​gu stop​nia​‐ ły jak kra pod​czas wio​sen​ne​go przy​bo​ru. Koło się od​wró​ci​ło. Na​stęp​ne​go dnia mia​łem au​dien​cję u kró​la. Es​tra​ven po​świę​cił sześć mie​się​cy na wy​jed​na​nie mi pierw​szej au​dien​cji. I całą resz​tę ży​cia na wy​jed​na​nie dru​giej. Tym ra​zem by​łem zbyt zmę​czo​ny, żeby się de​ner​wo​wać, i mia​łem na gło​wie waż​niej​sze spra​wy niż to, jak wy​pad​nę na au​dien​cji. Prze​sze​dłem dłu​gą czer​‐ wo​ną salę pod za​ku​rzo​ny​mi sztan​da​ra​mi i sta​ną​łem przed pod​wyż​sze​niem z trze​ma wiel​ki​mi ko​min​ka​mi, na któ​rych trza​ska​ły i sy​pa​ły iskra​mi trzy wiel​kie ognie. Król sie​dział zgar​bio​ny na rzeź​bio​nym zy​dlu przy sto​le obok środ​ko​we​go ko​min​ka.

– Niech pan sia​da, pa​nie Ai. Usia​dłem po dru​giej stro​nie ko​min​ka i zo​ba​czy​łem jego twarz w świe​tle pło​‐ mie​ni. Wy​glą​dał sta​ro i nie​zdro​wo. Wy​glą​dał jak ko​bie​ta, któ​ra stra​ci​ła dziec​‐ ko, jak męż​czy​zna, któ​ry stra​cił syna. – Cóż, pa​nie Ai, wkrót​ce wy​lą​du​je pań​ski sta​tek. – Wy​lą​du​je w Ath​ten Fen, zgod​nie z ży​cze​niem Wa​szej Wy​so​ko​ści. Po​wi​nien zo​stać spro​wa​dzo​ny na po​wierzch​nię dziś wie​czo​rem, na po​cząt​ku trze​ciej go​‐ dzi​ny. – Co bę​dzie, je​że​li nie tra​fią w wy​zna​czo​ne miej​sce? Czy wy​wo​ła​ją wiel​ki po​‐ żar? – Będą pro​wa​dze​ni przez cały czas na​mia​rem ra​dio​wym, wszyst​ko to zo​sta​ło uzgod​nio​ne. Po​mył​ki nie bę​dzie. – I ilu ich tam jest, je​de​na​stu? Czy to praw​da? – Tak, za mało, żeby było się cze​go oba​wiać, Wa​sza Wy​so​kość. Dło​nie Ar​ga​ve​na drgnę​ły w nie​do​koń​czo​nym ge​ście. – Już się pana nie boję, pa​nie Ai. – Cie​szy mnie to. – Od​dał mi pan duże usłu​gi. – Ale ja nie słu​żę Wa​szej Wy​so​ko​ści. – Wiem – po​wie​dział obo​jęt​nie i za​pa​trzył sie w ogień, gry​ząc war​gę. – Mój an​sibl znaj​du​je się naj​praw​do​po​dob​niej w rę​kach Sar​fu w Misz​no​ry, ale na po​kła​dzie stat​ku bę​dzie dru​gi. Od​tąd, je​że​li Wa​sza Wy​so​kość wy​ra​zi zgo​dę, będę peł​nił funk​cję wy​słan​ni​ka peł​no​moc​ne​go Eku​me​ny, upo​waż​nio​ne​‐ go do omó​wie​nia i pod​pi​sa​nia trak​ta​tu o współ​pra​cy z Kar​hi​dem. Może to być w każ​dej chwi​li po​twier​dzo​ne przez Hain i róż​nych sta​bi​lów za po​mo​cą an​si​‐ bla. – Bar​dzo do​brze. Nie mó​wi​łem nic wię​cej, bo nie po​świę​cał mi cał​ko​wi​tej uwa​gi. Po​pchnął czub​kiem buta kło​dę na ko​min​ku, po​sy​ła​jąc w po​wie​trze snop czer​wo​nych iskier. – Dla​cze​go, do dia​bła, on mnie oszu​ki​wał? – spy​tał wy​so​kim pi​skli​wym gło​‐ sem i po raz pierw​szy spoj​rzał wprost na mnie. Wy​trzy​ma​łem jego spoj​rze​nie. – Kto, Wa​sza Wy​so​kość? – Es​tra​ven. – Jemu za​le​ża​ło na tym, żeby Wa​sza Wy​so​kość sam się nie oszu​kał. Usu​nął mnie z oczu, kie​dy Wa​sza Wy​so​kość za​czął fa​wo​ry​zo​wać nie​przy​chyl​ną mi frak​cję. Spro​wa​dził mnie z po​wro​tem w mo​men​cie, kie​dy sam mój przy​jazd mógł prze​ko​nać Wa​szą Wy​so​kość do przy​ję​cia mi​sji Eku​me​ny i pły​ną​cej z tego sła​wy. – Dla​cze​go ni​g​dy nie wspo​mi​nał o tym więk​szym stat​ku? – Bo o nim nie wie​dział. Po​wie​dzia​łem o tym do​pie​ro w Or​go​rey​nie. – Ład​ne so​bie wy​bra​li​ście to​wa​rzy​stwo, wy dwaj, szko​da ga​dać. On chciał

na​mó​wić Or​go​tów do przy​ję​cia pań​skiej mi​sji. Współ​pra​co​wał z ich gru​pą Wol​ne​go Han​dlu. Może mi pan po​wie, że to nie była zdra​da? – Nie. On wie​dział, że je​że​li jed​no pań​stwo za​wrze so​jusz z Eku​me​ną, inne wkrót​ce pój​dą w jego śla​dy, i tak też się sta​nie. Sith, Pe​run​ter i Ar​chi​pe​lag zro​bią to samo, póki nie uzgod​ni​cie wspól​nej re​pre​zen​ta​cji. Es​tra​ven bar​dzo ko​chał swój kraj, Wa​sza Wy​so​kość, ale mu nie słu​żył, tak jak nie słu​żył Wa​‐ szej Wy​so​ko​ści. Słu​żył temu sa​me​mu panu, któ​re​mu ja słu​żę. – Eku​me​nie? – spy​tał Ar​ga​ven zdu​mio​ny. – Nie. Ludz​ko​ści. Wca​le nie by​łem pe​wien, czy to praw​da. Może część praw​dy. Z rów​nym po​‐ wo​dze​niem moż​na by po​wie​dzieć, że po​stę​po​wa​nie Es​tra​ve​na wy​ni​ka​ło z czy​‐ sto oso​bi​stej lo​jal​no​ści, z uczu​cia od​po​wie​dzial​no​ści i przy​jaź​ni w sto​sun​ku do jed​ne​go je​dy​ne​go czło​wie​ka, do mnie. Ale to też nie by​ła​by peł​na praw​da. Król nie od​po​wie​dział. Za​sę​pio​ną, odę​tą, po​bruż​dżo​ną twarz zno​wu zwró​cił do ognia. – Dla​cze​go we​zwał pan ten swój sta​tek, za​nim za​wia​do​mił mnie pan o po​‐ wro​cie do Kar​hi​du? – Żeby po​sta​wić Wa​szą Wy​so​kość wo​bec fak​tu do​ko​na​ne​go. Wia​do​mość wy​‐ sła​na do Wa​szej Wy​so​ko​ści do​szła​by tak​że do pana Tibe’a, któ​ry mógł​by mnie wy​dać z po​wro​tem Or​go​tom. Albo za​strze​lić mnie, jak to zro​bił z moim przy​‐ ja​cie​lem. Król się nie ode​zwał. – Moje ży​cie nie jest bar​dzo waż​ne, ale mam, tak jak mia​łem wte​dy, obo​‐ wią​zek wo​bec Ge​then i wo​bec Eku​me​ny, mam za​da​nie do speł​nie​nia. Za​czą​‐ łem od za​wia​do​mie​nia stat​ku, żeby za​pew​nić so​bie ja​kąś szan​sę wy​ko​na​nia tego za​da​nia. Tak mi po​ra​dził Es​tra​ven i miał ra​cję. – Cóż, nie po​my​lił się. Tak czy ina​czej oni tu wy​lą​du​ją i my bę​dzie​my pierw​‐ si… Czy oni wszy​scy są tacy jak pan? Sami zbo​czeń​cy, za​wsze w kem​me​rze? To dziw​ne, żeby za​bie​gać o za​szczyt przy​ję​cia ta​kiej me​na​że​rii… Pro​szę po​‐ wie​dzieć panu Gor​czer​no​wi, szam​be​la​no​wi, ja​kie​go przy​ję​cia ocze​ku​ją. Pro​szę do​pil​no​wać, żeby nie było ja​kichś nie​do​pa​trzeń albo ob​ra​zy. Zo​sta​ną umiesz​‐ cze​ni na te​re​nie Pa​ła​cu, gdzie​kol​wiek pan uzna za sto​sow​ne. Chcę ich pod​jąć z na​leż​ny​mi ho​no​ra​mi. Pan mi się dwu​krot​nie przy​słu​żył, pa​nie Ai. Za​dał pan kłam tym ze Wspól​no​ty, a po​tem wy​strych​nął ich pan na dud​ka. – A po​tem zro​bi​łem z nich so​jusz​ni​ków, Wa​sza Wy​so​kość. – Wiem – po​wie​dział pi​skli​wie. – Ale Kar​hid jest pierw​szy, Kar​hid jest pierw​szy! Kiw​ną​łem gło​wą. Po chwi​li mil​cze​nia po​wie​dział: – Jaka była po​dróż przez Lód? – Nie​ła​twa, Wa​sza Wy​so​kość. – Es​tra​ven mu​siał być do​brym to​wa​rzy​szem w ta​kiej sza​lo​nej wy​pra​wie. Był twar​dy jak że​la​zo. I ni​g​dy nie tra​cił gło​wy. Ża​łu​ję, że nie żyje.

Nie zna​la​złem od​po​wie​dzi. – Przyj​mę pań​skich… ziom​ków na au​dien​cji ju​tro po po​łu​dniu, o dru​giej go​‐ dzi​nie. Czy coś jesz​cze wy​ma​ga omó​wie​nia? – Czy Wa​sza Wy​so​kość przy​wró​ci do​bre imię Es​tra​ve​na i od​wo​ła roz​kaz jego wy​gna​nia? – Jesz​cze nie te​raz, pa​nie Ai. Z tym nie ma po​śpie​chu. Coś jesz​cze? – Nic poza tym. – A więc jest pan wol​ny. Na​wet ja Es​tra​ve​na zdra​dzi​łem. Po​wie​dzia​łem, że nie spro​wa​dzę stat​ku, póki jego ba​ni​cja nie zo​sta​nie od​wo​ła​na, a jego imię oczysz​czo​ne. Nie mo​głem upie​rać się przy tym wa​run​ku i od​rzu​cić tego, za co od​dał ży​cie. To by go i tak nie spro​wa​dzi​ło z jego wy​gna​nia. Resz​ta tego dnia ze​szła mi na uzgad​nia​niu z szam​be​la​nem Gor​czer​nem po​‐ wi​ta​nia i za​kwa​te​ro​wa​nia za​ło​gi stat​ku. O dru​giej go​dzi​nie wy​ru​szy​li​śmy sa​‐ nia​mi mo​to​ro​wy​mi do Ath​ten Fen, nie​ca​łe pięć​dzie​siąt ki​lo​me​trów na pół​noc​‐ ny wschód od Er​hen​ran​gu. Miej​sce lą​do​wa​nia zo​sta​ło wy​bra​ne na skra​ju nie​‐ za​miesz​ka​ne​go re​gio​nu, wiel​kie​go tor​fo​wi​ska zbyt pod​mo​kłe​go, żeby nada​wa​‐ ło się pod upra​wę i za​sie​dle​nie, a obec​nie, w po​ło​wie mie​sią​ca ir​rem, sta​no​‐ wią​ce​go za​mar​z​nię​tą płasz​czy​znę po​kry​tą kil​ku​dzie​się​cio​cen​ty​me​tro​wą war​‐ stwą śnie​gu. Na​pro​wa​dza​ją​cy sy​gnał ra​dio​wy dzia​łał od rana i na​de​szło już po​twier​dze​nie jego od​bio​ru. Na swo​ich ekra​nach za​ło​ga stat​ku mu​sia​ła wi​dzieć li​nię dnia i nocy dzie​lą​cą Wiel​ki Kon​ty​nent od za​to​ki Gu​then do Cza​ri​su​ne, a szczy​ty Kar​ga​vu, jesz​cze w słoń​cu, mu​sia​ły błysz​czeć jak łań​cuch gwiazd, bo był już zmierzch, kie​dy pa​trząc w nie​bo, zo​ba​czy​li​śmy jed​ną spa​da​ją​cą gwiaz​dę. Sta​tek lą​do​wał wśród wiel​kie​go huku i ognia. Bia​łe kłę​by pary unio​sły się z ry​kiem, gdy sta​bi​li​za​to​ry stat​ku za​głę​bi​ły się w wiel​kie je​zio​ro wody i bło​ta utwo​rzo​ne przez ogień z jego dysz. Głę​biej pod ba​gnem była wiecz​na zmar​z​li​‐ na, twar​da jak gra​nit. Sta​tek na niej sta​nął ide​al​nie pio​no​wo i stał, sty​gnąc nad za​ma​rza​ją​cym w oczach je​zio​rem jak ba​lan​su​ją​ca na ogo​nie wiel​ka ryba, ciem​no​srebr​na w zmierz​chu Zimy. Pierw​szy od chwi​li grzmo​tu i ma​je​sta​tu tego lą​do​wa​nia ode​zwał się sto​ją​cy obok mnie Faxe z Other​hor​du. – Cie​szę się, że do​ży​łem chwi​li, kie​dy mogę to zo​ba​czyć – po​wie​dział. Es​tra​ven po​wie​dział to samo, kie​dy pa​trzył na Lód, na śmierć. Po​wi​nien móc po​wtó​rzyć to samo dzi​siej​sze​go wie​czo​ru. Chcąc uciec od bo​le​sne​go żalu, ru​szy​łem po lo​dzie w stro​nę stat​ku. Był już po​kry​ty szro​nem pod dzia​ła​niem mię​dzy​pow​ło​ko​wych pły​nów chło​dzą​cych. Otwo​rzy​ły się wy​so​kie drzwi i wy​‐ su​nię​to trap, któ​ry wdzięcz​nym łu​kiem się​gnął lodu. Pierw​sza uka​za​ła się Lang Heo Hew, nic nie​zmie​nio​na, oczy​wi​ście, do​kład​nie taka, jaką wi​dzia​łem trzy lata temu w moim ży​ciu i dwa ty​go​dnie temu w jej ży​ciu. Spoj​rza​ła na mnie, na Faxe’a i na resz​tę idą​ce​go za mną or​sza​ku, po czym za​trzy​ma​ła się u stóp po​chyl​ni.

– Przy​by​wa​my z przy​jaź​nią – po​wie​dzia​ła uro​czy​ście po kar​hi​dyj​sku. W jej oczach wszy​scy by​li​śmy ludź​mi z ob​cej pla​ne​ty. Po​zwo​li​łem, żeby Faxe przy​‐ wi​tał ją pierw​szy. On wska​zał jej mnie, po czym po​de​szła i uję​ła moją pra​wą rękę na nasz spo​‐ sób, pa​trząc mi w oczy. – Och, Gen​ly, nie po​zna​łam cię! Dziw​nie było sły​szeć ko​bie​cy głos po tak dłu​giej prze​rwie. Za moją radą wy​‐ szli ze stat​ku wszy​scy; ozna​ka ja​kie​go​kol​wiek bra​ku za​ufa​nia na tym eta​pie by​ła​by upo​ka​rza​ją​ca dla or​sza​ku kar​hi​dyj​skie​go, ude​rza​ła​by w ich szi​fgre​‐ thor. Wy​szli i bar​dzo pięk​nie przy​wi​ta​li się z Kar​hi​dyj​czy​ka​mi. Ale wszy​scy wy​da​wa​li mi się ja​cyś dziw​ni, męż​czyź​ni i ko​bie​ty, mimo że prze​cież ich zna​‐ łem. Dziw​nie brzmia​ły ich gło​sy, albo za ni​skie, albo zbyt pi​skli​we. Byli jak gru​pa wiel​kich, nie​zna​nych zwie​rząt dwóch róż​nych ga​tun​ków, jak wiel​kie mał​py z ro​zum​nym spoj​rze​niem i wszyst​kie w cza​sie rui, w kem​me​rze… Bra​‐ ły mnie za rękę, do​ty​ka​ły mnie, obej​mo​wa​ły. Uda​ło mi się za​pa​no​wać nad sobą i pod​czas jaz​dy sa​nia​mi do Er​hen​ran​gu prze​ka​za​łem Heo Hew i Tu​lie​ro​wi to, co naj​pil​niej mu​sie​li wie​dzieć o sy​tu​acji, w ja​kiej się zna​leź​li. Jed​nak po przy​jeź​dzie do Pa​ła​cu mu​sia​łem na​tych​miast pójść do swo​je​go po​ko​ju. Przy​szedł do mnie le​karz z Sas​si​noth. Jego ci​chy głos i jego twarz, mło​da, po​waż​na twarz, ani mę​ska, ani ko​bie​ca, ludz​ka twarz, była dla mnie czymś zna​jo​mym i pra​wi​dło​wym… Kie​dy już za​apli​ko​wał mi ja​kiś ła​god​ny śro​dek uspo​ka​ja​ją​cy, ka​zał iść do łóż​ka. – Wi​dzia​łem pań​skich to​wa​rzy​szy – rzekł. – To wspa​nia​łe! Przy​by​li lu​dzie z gwiazd! I to za mo​je​go ży​cia! Jesz​cze je​den przy​kład opty​mi​zmu i od​wa​gi, naj​bar​dziej god​nych po​dzi​wu cech du​cha Kar​hi​du i du​cha ludz​kie​go w ogó​le, i cho​ciaż nie mo​głem dzie​lić z nim en​tu​zja​zmu, to jed​nak psu​cie mu go by​ło​by czy​nem nie​god​nym. Po​wie​‐ dzia​łem nie​szcze​rze, ale ab​so​lut​nie praw​dzi​wie: – Dla nich to też jest coś wspa​nia​łe​go, spo​tka​nie z no​wym świa​tem, z nową ludz​ko​ścią. Póź​ną wio​sną, pod ko​niec mie​sią​ca tuwa, kie​dy prze​szły od​wil​żo​we po​wo​dzie i po​dró​żo​wa​nie znów sta​ło się moż​li​we, wzią​łem urlop z mo​jej ma​łej am​ba​sa​‐ dy w Er​hen​ran​gu i uda​łem się na wschód. Moi lu​dzie byli te​raz roz​sia​ni po ca​‐ łej pla​ne​cie. Po​nie​waż zo​sta​li​śmy upo​waż​nie​ni do ko​rzy​sta​nia z po​jaz​dów po​‐ wietrz​nych, Heo Hew i jesz​cze tro​je po​le​cie​li do Sith i Ar​chi​pe​la​gu, dwóch państw pół​ku​li mor​skiej, któ​ry​mi zu​peł​nie się nie zaj​mo​wa​łem. Inni byli w Or​go​rey​nie, a dwo​je, nie​chęt​nie, w Pe​run​te​rze, gdzie od​wilż, jak mó​wią, przy​cho​dzi w mie​sią​cu tuwa i po ty​go​dniu wszyst​ko z po​wro​tem za​ma​rza. Tu​‐ lier i Ke’sta świet​nie ra​dzi​li so​bie w Er​hen​ran​gu, mo​gli obyć się beze mnie. Nie było żad​nych na​glą​cych spraw. Osta​tecz​nie sta​tek, któ​ry by wy​ru​szył do naj​bliż​sze​go z no​wych part​ne​rów Zimy, nie mógł przy​być przed upły​wem sie​‐

dem​na​stu lat cza​su pla​ne​tar​ne​go. Jest to świat mar​gi​nal​ny, le​żą​cy na skra​ju. Da​lej za nim w kie​run​ku Po​łu​dnio​we​go Ra​mie​nia Orio​na nie zna​le​zio​no już żad​nej za​miesz​ka​nej pla​ne​ty. A z Zimy jest bar​dzo da​le​ka dro​ga do głów​nych świa​tów Eku​me​ny, świa​tów-ognisk na​sze​go ga​tun​ku: pięć​dzie​siąt lat do Hain-Da​ve​nant, całe ży​cie do Zie​mi. Nie było po​śpie​chu. Po​ko​na​łem Kar​gav, tym ra​zem przez niż​sze prze​łę​cze, dro​gą wi​ją​cą się po​‐ nad brze​giem Mo​rza Po​łu​dnio​we​go. Od​wie​dzi​łem pierw​szą wieś, w ja​kiej się za​trzy​ma​łem, kie​dy przed trze​ma laty ry​ba​cy przy​wieź​li mnie z wy​spy Hor​‐ den. Miesz​kań​cy tego ogni​ska przy​ję​li mnie jak wte​dy – bez naj​mniej​sze​go zdzi​wie​nia. Spę​dzi​łem ty​dzień w wiel​kim por​to​wym mie​ście Tha​ther u uj​ścia rze​ki Encz, a po​tem wcze​snym la​tem wy​ru​szy​łem pie​szo do Ker​mu. Sze​dłem na wschód i na po​łu​dnie, przez su​ro​wy kraj pe​łen skał i zie​lo​nych wzgórz, wiel​kich rzek i sa​mot​nych do​mostw, aż do​sze​dłem do je​zio​ra Lo​do​wa Noga. Pa​trząc z brze​gu je​zio​ra w kie​run​ku wzgórz, zo​ba​czy​łem zna​jo​mą po​‐ świa​tę, roz​bie​le​nie nie​ba, od​blask da​le​kie​go lo​dow​ca. Tam był Lód. Es​tre było bar​dzo sta​re. Ogni​sko i przy​le​głe za​bu​do​wa​nia wznie​sio​no z sza​‐ re​go ka​mie​nia wy​ła​ma​ne​go ze stro​me​go zbo​cza, na któ​rym sta​ły. Po​nu​ro świ​‐ stał wiatr. Za​pu​ka​łem i drzwi się otwo​rzy​ły. – Pro​szę o go​ści​nę do​me​ny – po​wie​dzia​łem. – By​łem przy​ja​cie​lem The​re​ma z Es​tre. Ten, kto mi otwo​rzył, szczu​pły, po​waż​ny osob​nik w wie​ku dzie​więt​na​stu albo dwu​dzie​stu lat, przy​jął moje sło​wa w mil​cze​niu i w mil​cze​niu za​pro​sił mnie do ogni​ska. Za​pro​wa​dził mnie do łaź​ni, gar​de​ro​by i wiel​kiej kuch​ni, a kie​dy upew​nił się, że wę​dro​wiec jest czy​sty, odzia​ny i na​kar​mio​ny, zo​sta​wił mnie sa​me​go w sy​pial​ni, któ​ra głę​bo​ki​mi szcze​li​na​mi okien spo​glą​da​ła na sza​‐ re je​zio​ro i na sza​re lasy tho​re roz​cią​ga​ją​ce się mię​dzy Es​tre a Stok. Był to po​nu​ry dom w po​nu​rym kra​jo​bra​zie. W głę​bo​kim ko​mi​nie trza​skał ogień, da​‐ jąc jak zwy​kle wię​cej cie​pła dla oka i dla du​cha niż dla cia​ła, bo ka​mien​ne pod​ło​gi i ścia​ny oraz wiatr dmą​cy od stro​ny gór i Lodu po​chła​niał więk​szość cie​pła z pło​mie​ni. Ale nie było mi tak zim​no jak kie​dyś, pod​czas pierw​szych dwóch lat na Zi​mie; przy​wy​kłem już do ży​cia w zim​nym kra​ju. Po ja​kiejś go​dzi​nie chło​piec (miał szyb​kie i de​li​kat​ne ru​chy i wy​glą​dał jak dziew​czy​na, ale żad​na dziew​czy​na nie po​tra​fi​ła​by utrzy​mać tak po​nu​re​go mil​cze​nia) przy​szedł mi po​wie​dzieć, że pan na Es​tre go​tów jest mnie przy​jąć, gdy​bym miał ocho​tę z nim po​roz​ma​wiać. Po​pro​wa​dził mnie scho​da​mi i dłu​gi​‐ mi ko​ry​ta​rza​mi, na któ​rych od​by​wa​ła się wła​śnie za​ba​wa w cho​wa​ne​go. Dzie​‐ ci prze​my​ka​ły wo​kół nas, małe pisz​cza​ły z pod​nie​ce​nia, pod​rost​ki prze​śli​zgi​‐ wa​ły się jak cie​nie od drzwi do drzwi, za​kry​wa​jąc dło​nią usta, żeby stłu​mić śmiech. Je​den tłu​sty pię​cio​la​tek od​bił się od mo​ich nóg i szu​ka​jąc obro​ny, chwy​cił mo​je​go prze​wod​ni​ka za rękę. – So​rve! – pi​snął, przez cały czas wy​trzesz​cza​jąc oczy na mnie. – So​rve, scho​wam się w bro​wa​rze! – I po​biegł jak okrą​gły ka​myk wy​strze​lo​ny z pro​cy.

Mło​dy So​rve, nie stra​ciw​szy ani na chwi​lę po​wa​gi, po​pro​wa​dził mnie da​lej, aż do​szli​śmy do we​wnętrz​ne​go ogni​ska, do księ​cia na Es​tre. Esvans Harth rem ir Es​tra​ven był sta​ry, miał po​nad sie​dem​dzie​siąt lat. Unie​ru​cho​mio​ny przez ar​tre​tyzm sie​dział wy​pro​sto​wa​ny w fo​te​lu na kół​kach przy ogniu. Jego twarz była sze​ro​ka, bar​dzo sta​ra i po​ora​na przez czas jak ska​ła przez desz​cze. Spo​koj​na twarz, prze​ra​ża​ją​co spo​koj​na. – Pan jest Gen​ry Ai, wy​słan​nik. – Tak, to ja. The​rem był sy​nem, dziec​kiem z łona tego sta​re​go pana. The​rem był młod​‐ szym sy​nem, star​szym był Arek, ten, któ​re​go głos sły​szał, kie​dy od​zy​wa​łem się do nie​go my​ślo​mo​wą. Te​raz obaj nie żyli. Nie po​tra​fi​łem do​strzec nic z mo​‐ je​go przy​ja​cie​la w tej znisz​czo​nej, spo​koj​nej, twar​dej twa​rzy star​ca. Nie znaj​‐ do​wa​łem w niej nic poza po​twier​dze​niem fak​tu śmier​ci The​re​ma. Przy​by​łem do Es​tre w da​rem​nej na​dziei zna​le​zie​nia po​cie​chy. Nie zna​la​‐ złem. Dla​cze​go niby piel​grzym​ka do miej​sca dzie​ciń​stwa przy​ja​cie​la mia​ła​by ro​bić ja​kąś róż​ni​cę, za​peł​nić pust​kę, uko​ić żal? Nic już nie moż​na było zmie​‐ nić. Moje przy​by​cie do Es​tre mia​ło jed​nak inny jesz​cze cel i ten mo​głem osią​‐ gnąć. – By​łem z pań​skim sy​nem w mie​sią​cach przed jego śmier​cią. By​łem z nim, kie​dy umie​rał. Przy​nio​słem jego dzien​nik. I je​że​li jest coś, co mogę opo​wie​‐ dzieć o tych dniach… Twarz star​ca na​wet nie drgnę​ła. Tego spo​ko​ju nic już nie mo​gło na​ru​szyć. Ale mło​dy gwał​tow​nym ru​chem wy​szedł z cie​nia w smu​gę świa​tła mię​dzy oknem a ko​min​kiem, dziw​ne​go, nie​we​so​łe​go świa​tła, i po​wie​dział szorst​ko: – W Er​hen​ran​gu na​dal na​zy​wa​ją go zdraj​cą! Sta​ry pan spoj​rzał na chłop​ca, po​tem na mnie. – To jest So​rve Harth – po​wie​dział – dzie​dzic Es​tre, syn mo​ich sy​nów. Ka​zi​rodz​two nie jest tu za​bro​nio​ne, do​brze o tym wie​dzia​łem, ale dla mnie, Zie​mia​ni​na, było to dziw​ne. Uj​rza​łem od​błysk du​cha mo​je​go przy​ja​cie​la w tym po​sęp​nym, za​cię​tym, pro​win​cjo​nal​nym chłop​cu i na chwi​lę onie​mia​łem. – Król go re​ha​bi​li​tu​je – od​po​wie​dzia​łem lek​ko drżą​cym gło​sem. – The​rem nie był zdraj​cą. Czy to waż​ne, jak go na​zy​wa​ją głup​cy? Sta​ry pan ski​nął po​wo​li gło​wą. – Waż​ne – rzekł. – To praw​da, że prze​szli​ście ra​zem przez Lód Go​brin, pan i on? – spy​tał So​‐ rve. – To praw​da. – Chciał​bym usły​szeć tę opo​wieść, pa​nie wy​słan​ni​ku – po​wie​dział sta​ry Esvans bar​dzo spo​koj​nie. Ale chło​piec, syn The​re​ma, za​py​tał, za​chły​stu​jąc się sło​wa​mi: – Po​wie nam pan, jak on umarł? Czy po​wie nam pan o tych in​nych świa​tach wśród gwiazd… o in​nych lu​dziach, o in​nym ży​ciu?

1 Kie​dy ka​pi​tan Da​vid​son się obu​dził, przez chwi​lę le​żał w ciem​no​ści, roz​pa​‐ tru​jąc dwa zda​rze​nia z po​przed​nie​go dnia. Jed​no na plus: przy​był nowy trans​‐ port ko​biet. Wierz​cie albo nie. Były tu, w Cen​tra​lu, dwa​dzie​ścia sie​dem lat świetl​nych od Zie​mi NA​FAL-em i czte​ry go​dzi​ny od Obo​zu Smi​tha skocz​kiem, dru​ga par​tia ko​biet ho​dow​la​nych dla ko​lo​nii Nowa Ta​hi​ti, wszyst​kie zdro​we i czy​ste. Dwie​ście dwa​na​ście głów pierw​szo​rzęd​ne​go ma​te​ria​łu ludz​kie​go. A w każ​dym ra​zie wy​star​cza​ją​co pierw​szo​rzęd​ne​go. Dru​gie zda​rze​nie na mi​‐ nus: ra​port z Wy​spy Śmiet​ni​ko​wej o nie​uro​dza​ju, roz​le​głej ero​zji, za​gła​dzie. Rząd dwu​stu dwu​na​stu do​rod​nych, biu​ścia​stych fi​gu​rek znik​nął z my​śli Da​‐ vid​so​na, wy​par​ty przez uj​rza​ny w wy​obraź​ni deszcz le​ją​cy się na za​ora​ną zie​‐ mię, zmie​nia​ją​cy ją w bło​to, a bło​to roz​cień​cza​ją​cy w czer​wo​ny ro​sół, któ​ry spły​wał po ska​łach do sie​czo​ne​go desz​czem mo​rza. Ero​zja się roz​po​czę​ła, za​‐ nim opu​ścił Wy​spę Śmiet​ni​ko​wą, aby ob​jąć do​wódz​two Obo​zu Smi​tha, a po​‐ nie​waż był ob​da​rzo​ny wy​jąt​ko​wą pa​mię​cią wzro​ko​wą, jak to się mówi, ej​de​‐ tycz​ną, przy​po​mi​nał to so​bie aż nad​to wy​raź​nie. Chy​ba ten ja​jo​gło​wy Kees ma ra​cję – tam, gdzie pla​nu​je się za​kła​da​nie go​spo​dar​stwa, trze​ba zo​sta​wiać wie​le drzew. Ale dla​cze​go go​spo​dar​stwo na​sta​wio​ne na soję mia​ło mar​no​wać dużo miej​sca na drze​wa, je​śli zie​mię upra​wia​ło się na​praw​dę na​uko​wo? W Ohio tak nie było; je​śli chcia​ło się mieć ku​ku​ry​dzę, to upra​wia​ło się ku​ku​‐ ry​dzę, nie mar​nu​jąc miej​sca na drze​wa i ta​kie tam. Ale Zie​mia jest pla​ne​tą ujarz​mio​ną, a Nowa Ta​hi​ti nie. On tu przy​był, żeby ją ujarz​mić. Je​śli Wy​spa Śmiet​ni​ko​wa to te​raz tyl​ko ska​ły i pa​ro​wy, do dia​bła z nią; trze​ba za​cząć od nowa na no​wej wy​spie i ra​dzić so​bie le​piej. Nie moż​na nas po​wstrzy​mać, je​‐ ste​śmy ludź​mi. Szyb​ko prze​ko​nasz się, co to zna​czy, ty cho​ler​na za​ka​za​na pla​ne​to, my​ślał Da​vid​son, uśmie​cha​jąc się lek​ko w ciem​no​ściach ba​ra​ku, bo lu​bił wy​zwa​nia. Przy​po​mniał so​bie dru​gie waż​ne wy​da​rze​nie z wczo​raj i zno​‐ wu w jego wy​obraź​ni za​czął ta​necz​nie prze​su​wać się rząd po​nęt​nych i chęt​‐ nych ko​biet. Usiadł i z roz​ma​chem spu​ścił sto​py na gołą pod​ło​gę. – Ben! – ryk​nął. – Go​rą​ca woda przy​go​to​wać, szyb​ko-szyb​ko! Tym ry​kiem roz​bu​dził się na​le​ży​cie. Prze​cią​gnął się, po​skro​bał po tor​sie, wło​żył spoden​ki i wy​szedł z ba​ra​ku jed​nym cią​giem płyn​nych ru​chów. Lu​bił swo​je wy​spor​to​wa​ne cia​ło, dbał o nie. Ben, jego stwo​rzak, trzy​mał jak zwy​kle wrzą​cą wodę na ogniu i jak zwy​kle ku​cał, wpa​tru​jąc się w coś nie​ru​cho​mym wzro​kiem. Stwo​rza​ki ni​g​dy nie spa​ły, po pro​stu sie​dzia​ły i ga​pi​ły się w prze​‐

strzeń. – Śnia​da​nie! Szyb​ko-szyb​ko! – za​wo​łał Da​vid​son, pod​no​sząc brzy​twę z nie​‐ he​blo​wa​nej de​ski, gdzie stwo​rzak przy​go​to​wał ją ra​zem z ręcz​ni​kiem i lu​ster​‐ kiem. Tego dnia miał dużo do zro​bie​nia, bo w ostat​niej mi​nu​cie przed wsta​niem po​sta​no​wił, że po​le​ci do Cen​tra​lu i sam obej​rzy nowe ko​bie​ty. Nie wy​star​czą na dłu​go, dwie​ście dwa​na​ście na po​nad dwa ty​sią​ce męż​czyzn, i tak jak w pierw​szej gru​pie więk​szość z nich to praw​do​po​dob​nie osad​ni​cze żony, a tyl​‐ ko dwa​dzie​ścia lub trzy​dzie​ści przy​by​ło jako per​so​nel roz​ryw​ko​wy, ale te ko​‐ cia​ki to na​praw​dę pierw​szo​rzęd​ne, dra​pież​ne pa​nien​ki i tym ra​zem miał za​‐ miar być pierw​szy w ko​lej​ce do co naj​mniej jed​nej z nich. Uśmiech​nął się lewą stro​ną twa​rzy, uwa​ża​jąc, by pra​wy po​li​czek nad​sta​wio​ny pod wi​ru​ją​cą brzy​‐ twę po​zo​stał nie​ru​cho​my. Sta​ry stwo​rzak ła​ził po​wo​li i przy​nie​sie​nie śnia​da​nia z kuch​ni po​lo​wej zaj​‐ mo​wa​ło mu go​dzi​nę. – Szyb​ko-szyb​ko! – wrza​snął Da​vid​son. Ben z wy​sił​kiem przy​śpie​szył kro​ku. Miał oko​ło me​tra wzro​stu, a zie​lo​ne fu​‐ tro na jego ple​cach bar​dzo po​si​wia​ło; był tępy na​wet jak na stwo​rza​ka, ale Da​vid​son wie​dział, jak so​bie z nim ra​dzić. Po​tra​fił ujarz​mić każ​de​go, je​śli było to war​te za​cho​du. Ale nie było. Trze​ba spro​wa​dzić tu wy​star​cza​ją​co dużo lu​dzi, zbu​do​wać ma​szy​ny i ro​bo​ty, za​ło​żyć go​spo​dar​stwa i osa​dy – i nikt już nie bę​dzie po​trze​bo​wał stwo​rza​ków. I do​brze. Bo ten świat, Nowa Ta​hi​ti, był do​słow​nie stwo​rzo​ny dla lu​dzi. Po oczysz​cze​niu i ogo​ło​ce​niu, po wy​cię​ciu ciem​‐ nych la​sów pod pola upraw​ne i zli​kwi​do​wa​niu pier​wot​ne​go mro​ku, igno​ran​cji oraz dzi​ko​ści może być ra​jem, praw​dzi​wym Ede​nem. Lep​szym świa​tem niż zu​ży​ta Zie​mia. I był​by to jego świat. Bo bar​dzo głę​bo​ko w so​bie Don Da​vid​son był po​grom​cą świa​tów. Nie na​le​żał do lu​dzi cheł​pli​wych, ale znał swo​je moż​li​‐ wo​ści. Po pro​stu taki był i tyle. Wie​dział, cze​go chce, i wie​dział, jak to zdo​być. I za​wsze zdo​by​wał. Cie​płe śnia​da​nie wpra​wi​ło Dona Da​vid​so​na w do​bry na​strój. Nie ze​psuł go na​wet wi​dok Ke​esa Van Ste​na. Nad​cho​dził gru​by, bia​ły, zmar​twio​ny, z wy​ba​‐ łu​szo​ny​mi ocza​mi jak nie​bie​skie pi​łecz​ki gol​fo​we. – Do​nie, drwa​le zno​wu po​lo​wa​li na czer​wo​ne je​le​nie w Pa​sie – rzekł Kees bez przy​wi​ta​nia. – W po​miesz​cze​niu na ty​łach ka​sy​na jest osiem​na​ście par ro​gów. – Nikt ni​g​dy nie po​wstrzy​ma kłu​sow​ni​ków od kłu​so​wa​nia, Kees. – Ty mo​żesz ich po​wstrzy​mać. Dla​te​go ży​je​my w sta​nie wy​jąt​ko​wym, dla​te​‐ go tę ko​lo​nię pro​wa​dzi woj​sko. Żeby nikt nie ła​mał pra​wa. Atak fron​tal​ny ze stro​ny Gru​ba​ska Wiel​kiej Bań​ki! To pra​wie za​baw​ne. – Do​bra, mógł​bym ich po​wstrzy​mać – po​wie​dział Da​vid​son rze​czo​wo. – Ale po​słu​chaj, ja opie​ku​ję się ludź​mi; to jest moja ro​bo​ta. I wła​śnie lu​dzie się li​‐ czą. Nie zwie​rzę​ta. Je​śli tro​chę nie​le​gal​ne​go po​lo​wa​nia po​ma​ga lu​dziom przejść przez to za​ka​za​ne ży​cie, za​mie​rzam pa​trzeć na to przez pal​ce. Mu​szą

mieć ja​kiś wy​po​czy​nek. – Mają gry, sport, wła​sne za​in​te​re​so​wa​nia, fil​my, te​le​ta​śmy z każ​de​go więk​sze​go wy​da​rze​nia spor​to​we​go ubie​głe​go wie​ku, al​ko​hol, ma​ri​hu​anę, ha​‐ lu​sie i świe​żą par​tię ko​biet w Cen​tra​lu dla tych, któ​rym nie wy​star​cza​ją mało atrak​cyj​ne środ​ki pod​ję​te przez woj​sko w celu uła​twie​nia hi​gie​nicz​ne​go ho​mo​‐ sek​su​ali​zmu. Są ze​psu​ci do zgni​li​zny, ci twoi bo​ha​te​ro​wie po​gra​ni​cza, ale nie mu​szą eks​ter​mi​no​wać rzad​kie​go miej​sco​we​go ga​tun​ku „dla wy​po​czyn​ku”. Je​‐ śli nie po​dej​miesz ja​kichś dzia​łań, to w moim ra​por​cie dla ka​pi​ta​na Gos​‐ se’a będę mu​siał na​pi​sać o po​waż​nym po​gwał​ce​niu Pro​to​ko​łów Eko​lo​gicz​nych. – Pro​szę bar​dzo, je​że​li uwa​żasz to za sto​sow​ne – po​wie​dział Da​vid​son, któ​ry ni​g​dy nie wpa​dał w złość. Kie​dy taki Euro jak Kees cały czer​wie​niał na twa​‐ rzy, tra​cąc pa​no​wa​nie nad emo​cja​mi, wi​dok był dość ża​ło​sny. – To two​ja ro​bo​‐ ta. Nie we​zmę ci tego za złe; mogą po​sprze​czać się w Cen​tra​lu i za​de​cy​do​wać, kto ma ra​cję. Wi​dzisz, Kees, ty chcesz za​cho​wać ten świat taki, jaki za​sta​łeś. Jak je​den wiel​ki Las Na​ro​do​wy. Żeby go ob​ser​wo​wać, ba​dać. Świet​nie, od tego je​steś spe​cem. Ale wi​dzisz, my to tyl​ko pro​ści lu​dzie. Pil​nu​je​my ro​bo​ty. Zie​mia po​trze​bu​je drew​na, bar​dzo go po​trze​bu​je. Znaj​du​je​my drew​no na No​‐ wej Ta​hi​ti, więc je​ste​śmy drwa​la​mi. Wi​dzisz, róż​ni​my się tym, że dla cie​bie Zie​mia tak na​praw​dę nie jest waż​na. A dla mnie jest. Kees spoj​rzał na nie​go ką​tem tych nie​bie​skich gol​fo​wych oczu. – Na​praw​dę? Chcesz upodob​nić ten świat do Zie​mi? Do be​to​no​wej pu​sty​ni? – Kie​dy mó​wię „Zie​mia”, Kees, mam na my​śli lu​dzi. Lu​dzi. Ty mar​twisz się o je​le​nie, drze​wa i inne ro​śli​ny. Świet​nie, to two​ja spra​wa. Ale ja lu​bię wi​‐ dzieć sy​tu​ację w per​spek​ty​wie, z góry na dół, a góra, jak do​tąd, to lu​dzie. Te​‐ raz je​ste​śmy tu​taj, za​tem ten świat pój​dzie na​szą dro​gą. Czy ci się to po​do​ba, czy nie, mu​sisz się z tym po​go​dzić. Przy​pad​kiem spra​wy tak się uło​ży​ły. Słu​‐ chaj, Kees, za​mie​rzam sko​czyć do Cen​tra​lu i rzu​cić okiem na nowe ko​lo​nist​ki. Chcesz le​cieć ze mną? – Nie, dzię​ku​ję, pa​nie ka​pi​ta​nie – od​rzekł spec, od​cho​dząc w kie​run​ku ba​ra​‐ ku la​bo​ra​to​ryj​ne​go. Da​vid​son był na​praw​dę wście​kły przez te cho​ler​ne je​le​nie. To wspa​nia​łe zwie​rzę​ta, ra​cja. Wy​ostrzo​na pa​mięć Da​vid​so​na przy​wo​ła​ła pierw​sze​go, ja​kie​‐ go wi​dział, tu na Zie​mi Smi​tha – wiel​ki czer​wo​ny cień, dwa me​try w kłę​bie, ko​ro​na wą​skich zło​tych ro​gów, chy​że, dziel​ne stwo​rze​nie, naj​wspa​nial​sze zwie​rzę łow​ne, ja​kie moż​na so​bie wy​obra​zić. Tam, na Zie​mi, wpro​wa​dzo​no te​‐ raz ro​bo​je​le​nie na​wet w Wy​so​kich Gó​rach Ska​li​stych i Par​kach Hi​ma​laj​skich. Praw​dzi​we nie​mal wy​gi​nę​ły. Te były ucie​le​śnie​niem ma​rze​nia my​śli​we​go. A więc bę​dzie się na nie po​lo​wać. Do dia​bła, po​lo​wa​ły na nie na​wet dzi​kie stwo​rza​ki tymi swo​imi par​szy​wy​mi łucz​ka​mi. Na je​le​nie bę​dzie się po​lo​wać, bo po to są. Ale bied​ny sta​ry Kees o krwa​wią​cym ser​cu tego nie wie. W su​mie to spryt​ny gość, lecz nie my​śli re​ali​stycz​nie, nie jest dość twar​dy. Nie ro​zu​‐ mie, że trze​ba grać po zwy​cię​skiej stro​nie albo się prze​gry​wa. A za każ​dym ra​zem wy​gry​wa czło​wiek, kon​kwi​sta​dor.

Da​vid​son szedł mięk​kim kro​kiem przez osie​dle, ma​jąc w oczach po​ran​ne słoń​ce, czu​jąc w po​wie​trzu słod​ki za​pach dymu i pi​ło​wa​ne​go drew​na. Jak na obóz drwa​li było tu cał​kiem po​rząd​nie. W cią​gu za​le​d​wie trzech ziem​skich mie​się​cy tych dwu​stu lu​dzi ujarz​mi​ło nie​zły ka​wa​łek pusz​czy. Obóz Smi​tha: parę ogrom​nych wie​lo​kąt​nych ko​puł z fa​li​pla​stu, czter​dzie​ści drew​nia​nych ba​‐ ra​ków zbu​do​wa​nych przy uży​ciu siły ro​bo​czej stwo​rza​ków, tar​tak i wy​pa​lacz, z któ​re​go uno​sił się pió​ro​pusz błę​kit​ne​go dymu po​nad hek​ta​ra​mi kłód i po​cię​‐ te​go drew​na; pod szczy​tem wzgó​rza lot​ni​sko oraz wiel​ki pre​fa​bry​ko​wa​ny han​gar dla śmi​głow​ców i cięż​kich ma​szyn. To wszyst​ko. A kie​dy tu przy​by​li, nie było nic. Drze​wa. Ciem​ne bez​ład​ne sku​pi​sko i plą​ta​ni​na drzew bez koń​ca i bez sen​su. Za​dła​wio​na drze​wa​mi, le​ni​wie pły​ną​ca pod ich gę​stwi​ną rze​ka, kil​ka ko​lo​nii stwo​rza​ków ukry​tych wśród drzew, tro​chę czer​wo​nych je​le​ni, wło​cha​te mał​py, pta​ki. I drze​wa. Ko​rze​nie, pnie, ko​na​ry, ga​łąz​ki, li​ście nad gło​wą i pod sto​pa​mi, przed no​sem i w oczach, nie​skoń​czo​ne mro​wie li​ści na nie​skoń​czo​nym mro​wiu drzew. Nowa Ta​hi​ti to głów​nie woda, płyt​kie cie​płe mo​rza, z któ​rych tu i ów​dzie wy​ła​nia​ły się rafy, wy​sep​ki, ar​chi​pe​la​gi oraz pięć du​żych lą​dów bie​gną​cych przez Ćwierć​ku​lę Pół​noc​no-Za​chod​nią łu​kiem o dłu​go​ści dwóch i pół ty​sią​ca ki​lo​me​trów. Wszyst​kie te punk​ci​ki i plam​ki zie​mi po​ra​stał las. Oce​an lub las – taki wy​bór da​wa​ła Nowa Ta​hi​ti. Woda i słoń​ce lub ciem​ność i li​ście. Te​raz po​ja​wi​li się tu lu​dzie, aby skoń​czyć z ciem​no​ścią i zmie​nić tę plą​ta​ni​‐ nę drzew w zgrab​nie po​cię​te de​ski, na Zie​mi ce​nio​ne bar​dziej od zło​ta. Do​‐ słow​nie, po​nie​waż, w prze​ci​wień​stwie do drew​na, zło​to moż​na wy​do​by​wać z wody mor​skiej i spod lo​dów An​tark​ty​dy; drew​no moż​na po​zy​skać je​dy​nie z drzew. A był to na Zie​mi luk​sus rze​czy​wi​ście nie​zbęd​ny. Tak więc po​za​ziem​‐ skie lasy sta​wa​ły się drew​nem. Dwu​stu lu​dzi z ro​bo​pi​ła​mi i wy​cią​gar​ka​mi w trzy mie​sią​ce wy​cię​ło na Zie​mi Smi​tha osiem pa​sów ki​lo​me​tro​wej sze​ro​ko​‐ ści. Pnia​ki pasa naj​bliż​sze​go obo​zo​wi już po​bie​la​ły i próch​nia​ły; z po​mo​cą che​‐ mii roz​pad​ną się w ży​zne próch​no, za​nim na Zie​mię Smi​tha przy​bę​dą za​sie​‐ dlić ją sta​li ko​lo​ni​ści, rol​ni​cy. Będą je​dy​nie mu​sie​li ob​siać zie​mię i cze​kać, aż na​sio​na wy​kieł​ku​ją. Już raz tak się zda​rzy​ło. Dziw​ne, ale do​wo​dzi​ło to, że lu​dziom było prze​zna​‐ czo​ne prze​jąć Nową Ta​hi​ti. Wszyst​ko tu​taj przy​by​ło z Zie​mi oko​ło mi​lio​na lat wcze​śniej, a ewo​lu​cja po​dą​ża​ła tak po​dob​ny​mi ścież​ka​mi, że na​tych​miast się roz​po​zna​wa​ło so​snę, dąb, orzech, kasz​ta​no​wiec, świerk, ostro​krzew, ja​błoń, je​sion; je​le​nia, pta​ka, mysz, wie​wiór​kę, mał​pę. Hu​ma​no​idzi na Hain-Da​ve​‐ nant oczy​wi​ście twier​dzą, że zro​bi​li to w tym sa​mym cza​sie, kie​dy ko​lo​ni​zo​‐ wa​li Zie​mię, ale gdy​by wie​rzyć tym ko​smi​tom, oka​za​ło​by się, że za​sie​dli​li wszyst​kie pla​ne​ty w Ga​lak​ty​ce i wy​na​leź​li wszyst​ko – od sek​su po pi​nez​ki. O wie​le bar​dziej re​al​ne były teo​rie na te​mat Atlan​ty​dy, a Nowa Ta​hi​ti rów​nie do​brze mo​gła być za​gi​nio​ną ko​lo​nią atlan​tydz​ką. Lecz lu​dzie wy​mar​li. A naj​‐ bar​dziej zbli​żo​ną do nich isto​tą, jaka roz​wi​nę​ła się z li​nii małp, aby ich za​stą​‐ pić, był stwo​rzak, ma​ją​cy metr wzro​stu i po​kry​ty zie​lo​nym fu​trem. Jako obcy

stwo​rza​ki były pra​wie stan​dar​do​we, ale jako lu​dzie oka​za​ły się nie​wy​pa​łem, po pro​stu im się nie uda​ło. Może gdy​by dać im jesz​cze je​den mi​lion lat… Cóż, kon​kwi​sta​do​rzy przy​by​li wcze​śniej. Ewo​lu​cja po​stę​po​wa​ła te​raz nie w tem​pie przy​pad​ko​wej mu​ta​cji raz na ty​siąc​le​cie, ale z szyb​ko​ścią stat​ków ko​smicz​‐ nych Flo​ty Ziem​skiej. – Hej, pa​nie ka​pi​ta​nie! Da​vid​son od​wró​cił się, spóź​nia​jąc się z re​ak​cją o mi​kro​se​kun​dę, ale to wy​‐ star​czy​ło, by go roz​draż​nić. Było coś w tej cho​ler​nej pla​ne​cie, w jej zło​ci​stym sło​necz​nym bla​sku i za​mglo​nym nie​bie, w jej ła​god​nych wia​trach pach​ną​cych próch​ni​cą i pył​kiem, co spra​wia​ło, że czło​wiek śnił na ja​wie. Wle​cze się, my​‐ śląc o kon​kwi​sta​do​rach, prze​zna​cze​niu i w ogó​le, a w re​zul​ta​cie dzia​ła głu​pio i po​wo​li jak stwo​rzak. – Cześć, Ok! – rzu​cił ener​gicz​nie nad​zor​cy drwa​li. Czar​ny i twar​dy jak sta​lo​wa lina Okna​na​wi Nabo sta​no​wił fi​zycz​ne prze​ci​‐ wień​stwo Ke​esa, ale miał tak samo zmar​twio​ną minę. – Ma pan pół mi​nut​ki? – Ja​sne. Co cię gry​zie, Ok? – Te kur​du​ple. Opar​li się ple​ca​mi o płot z wią​zek ło​zi​ny. Da​vid​son za​pa​lił swe​go pierw​sze​go w tym dniu skrę​ta z ma​ri​hu​any. Świa​tło sło​necz​ne, nie​bie​skie od dymu i cie​‐ płe, pa​da​ło uko​śnie. Las za obo​zem, sze​ro​ki na pół ki​lo​me​tra nie​wy​cię​ty pas, był pe​łen de​li​kat​nych, nie​usta​ją​cych sre​brzy​stych trza​sków, chi​cho​tów, po​ru​‐ szeń i fur​ko​tów, ja​kich są peł​ne lasy o po​ran​ku. Ta po​la​na mo​gła znaj​do​wać się w Ida​ho w roku 1950. Albo w Ken​tuc​ky w 1830. Albo w Ga​lii w 50 roku przed na​szą erą. Gdzieś da​le​ko ode​zwał się ptak – ti-wit! – Chciał​bym się ich po​zbyć, pa​nie ka​pi​ta​nie. – Stwo​rza​ków? Co chcesz po​wie​dzieć, Ok? – Po pro​stu je pu​ścić wol​no. Nie mogę z nich wy​du​sić w tar​ta​ku tyle pra​cy, żeby opła​ca​ło się ich utrzy​ma​nie. Są cho​ler​nym utra​pie​niem. Nie pra​cu​ją. – Pra​cu​ją, je​śli się wie, jak je do tego zmu​sić. Wy​bu​do​wa​ły ten obóz. Ob​sy​dia​no​wa twarz Okna​na​wie​go mia​ła po​nu​ry wy​raz. – No, chy​ba że ma pan do nich do​brą rękę. Ja nie. – Prze​rwał na chwi​lę. – Na kur​sie hi​sto​rii sto​so​wa​nej, któ​ry ro​bi​łem w ra​mach przy​go​to​wań do Da​le​‐ kie​go Za​się​gu, mó​wi​li, że nie​wol​nic​two ni​g​dy nie wy​cho​dzi​ło. Jest nie​eko​no​‐ micz​ne. – Ra​cja, ale to nie jest nie​wol​nic​two. Nie​wol​ni​cy są ludź​mi. Czy kie​dy ho​du​‐ jesz kro​wy, na​zy​wasz to nie​wol​nic​twem? Nie. Nad​zor​ca ski​nął gło​wą obo​jęt​nie, ale rzekł: – One są za małe. Pró​bo​wa​łem naj​bar​dziej upar​te wziąć gło​dem. Nic z tego. Po pro​stu sie​dzą i gło​du​ją. – Są za małe, w po​rząd​ku, ale nie daj się im okpić. Są twar​de, strasz​li​wie wy​trzy​ma​łe i nie czu​ją bólu tak jak lu​dzie. Za​po​mi​nasz o tym, Ok. My​ślisz, że

jak ta​kie​go ude​rzysz, to jak​byś ude​rzył dziec​ko. Uwierz mi, że je​śli cho​dzi o ich od​czu​cia, ra​czej przy​po​mi​na to ude​rze​nie ro​bo​ta. Słu​chaj, spa​łeś z kil​ko​‐ ma sa​mi​ca​mi, wiesz, że nic nie czu​ją, żad​nej przy​jem​no​ści, żad​ne​go bólu, leżą po pro​stu jak ma​te​ra​ce bez wzglę​du na to, co ro​bisz. Wszyst​kie stwo​rza​ki są ta​kie. Praw​do​po​dob​nie mają ner​wy pry​mi​tyw​niej​sze niż lu​dzie. Jak ryby. Po​‐ wiem ci coś nie​sa​mo​wi​te​go. Kie​dy by​łem w Cen​tra​lu, za​nim przy​je​cha​łem tu​‐ taj, rzu​cił się kie​dyś na mnie oswo​jo​ny sa​miec. Wszy​scy wie​dzą, że one ni​g​dy nie wal​czą, ale ten zwa​rio​wał, do​stał sza​łu i całe szczę​ście, że nie był uzbro​jo​‐ ny, boby mnie za​bił. Sam mu​sia​łem go pra​wie za​bić, za​nim mnie pu​ścił. I cią​‐ gle ata​ko​wał. To nie​wia​ry​god​ne, jak do​stał i na​wet tego nie czuł. Jak chrząszcz, któ​re​go trze​ba roz​dep​ty​wać parę razy, bo nie wie, że już jest zmiaż​dżo​ny. Spójrz na to. – Da​vid​son po​chy​lił krót​ko ostrzy​żo​ną gło​wę, by po​ka​zać gu​zo​wa​tą na​rośl za uchem. – To było pra​wie wstrzą​śnie​nie mó​zgu. A zro​bił mi to po tym, jak zła​ma​łem mu rękę i roz​kwa​si​łem twarz na sos żu​‐ ra​wi​no​wy. Cią​gle ata​ko​wał i ata​ko​wał. W tym rzecz, Ok, że stwo​rza​ki są le​‐ ni​we, tępe, zdra​dli​we i nie czu​ją bólu. Mu​sisz być dla nich twar​dy i mu​sisz dla nich twar​dy po​zo​stać. – Nie są war​te ta​kie​go za​cho​du, pa​nie ka​pi​ta​nie. Cho​ler​ne po​nu​re kur​du​ple, nie chcą wal​czyć, nie chcą pra​co​wać, nie chcą nic. Strasz​nie dzia​ła​ją mi na ner​wy. W na​rze​ka​niu Okna​na​wie​go kry​ła się swo​ista we​so​łość, spod któ​rej wy​zie​rał upór. Nie bę​dzie bił stwo​rza​ków, po​nie​waż są o wie​le mniej​sze; to było dla nie​go ja​sne, tak jak te​raz dla Da​vid​so​na, któ​ry od razu to za​ak​cep​to​wał. Wie​‐ dział, jak po​stę​po​wać ze swo​imi ludź​mi. – Ok, spró​buj in​nej me​to​dy. Wy​bierz pro​wo​dy​rów i po​wiedz, że wstrzyk​‐ niesz im daw​kę ha​lu​cy​no​ge​nu. Me​ska​li​ny, LSD, cze​go​kol​wiek, one ich nie roz​róż​nia​ją. Ale się ich boją. Nie sto​suj tego za czę​sto, a uda ci się. Gwa​ran​tu​‐ ję. – Dla​cze​go boją się ha​lu​siów? – spy​tał nad​zor​ca z cie​ka​wo​ścią. – Skąd mam wie​dzieć? Dla​cze​go ko​bie​ty boją się szczu​rów? Nie spo​dzie​waj się zdro​we​go roz​sąd​ku u ko​biet i stwo​rza​ków! A sko​ro mowa o ko​bie​tach, wy​‐ bie​ram się dziś rano do Cen​tra​lu; mam za​in​te​re​so​wać się ja​kąś dziew​czy​ną dla cie​bie? – Wy​star​czy, je​śli zo​sta​wi pan kil​ka z nich w spo​ko​ju, aż do​sta​nę prze​pust​‐ kę – rzekł Ok, szcze​rząc zęby w uśmie​chu. Obok prze​szła gru​pa stwo​rza​ków z dłu​gą cięż​ką bel​ką po​trzeb​ną do bu​do​wy sali re​kre​acyj​nej, wła​śnie wzno​szo​nej nad rze​ką. Po​wo​li czła​piąc, cią​gnę​ły z wy​sił​kiem po​tęż​ny ka​wał drew​na jak mrów​ki mar​twą gą​sie​ni​cę, po​sęp​nie i nie​zręcz​nie. Okna​na​wi ob​ser​wo​wał je przez chwi​lę, a po​tem po​wie​dział: – Tak na​praw​dę, pa​nie ka​pi​ta​nie, to na ich wi​dok ciar​ki mnie prze​cho​dzą. Dziw​ne sło​wa u ta​kie​go twar​de​go, spo​koj​ne​go go​ścia jak Ok. – Cóż, w grun​cie rze​czy zga​dzam się z tobą, Ok, że nie są war​te za​cho​du ani ry​zy​ka. Gdy​by nie plą​tał się tu ten wy​pier​dek Lju​bow i gdy​by puł​kow​nik nie

upie​rał się po​stę​po​wać zgod​nie z ko​dek​sem, mo​gli​by​śmy zwy​czaj​nie oczy​ścić te​re​ny pod za​sie​dle​nie, za​miast wy​ko​rzy​sty​wać pra​cę ochot​ni​czą. Prę​dzej czy póź​niej stwo​rza​ki zo​sta​ną sprząt​nię​te i rów​nie do​brze mo​gło​by się to stać prę​‐ dzej. Tak to już jest. Isto​ty pry​mi​tyw​ne za​wsze mu​szą ustą​pić isto​tom cy​wi​li​‐ zo​wa​nym. Albo dać się za​sy​mi​lo​wać. Ale, do dia​bła, prze​cież nie mo​że​my za​‐ sy​mi​lo​wać sta​da zie​lo​nych małp. I, tak jak mó​wisz, one są wy​star​cza​ją​co by​‐ stre, żeby ni​g​dy nie moż​na było cał​ko​wi​cie im ufać. Tak jak te duże mał​py, któ​re żyły w Afry​ce, jak one się na​zy​wa​ły? – Go​ry​le? – Wła​śnie. Le​piej nam tu bę​dzie bez stwo​rza​ków, tak jak le​piej jest nam w Afry​ce bez go​ry​li. Za​wa​dza​ją nam… Ale tata Ding-Dong każe wy​ko​rzy​sty​‐ wać pra​cę stwo​rza​ków, więc wy​ko​rzy​stu​je​my pra​cę stwo​rza​ków. Na ra​zie. Do zo​ba​cze​nia wie​czo​rem, Ok. – Tak jest, pa​nie ka​pi​ta​nie. Da​vid​son po​kwi​to​wał wzię​cie skocz​ka w do​wódz​twie Obo​zu Smi​tha. W sze​‐ ścia​nie z so​sno​wych de​sek o boku czte​rech me​trów z dwo​ma biur​ka​mi i kli​‐ ma​ty​za​to​rem po​rucz​nik Bir​no na​pra​wiał krót​ko​fa​lów​kę. – Nie daj spa​lić obo​zu, Bir​no. – Niech mi pan przy​wie​zie dzie​wu​chę, pa​nie ka​pi​ta​nie. Blon​dyn​kę. 85–55– 90. – Chry​ste, to wszyst​ko? – Lu​bię, jak są zgrab​ne. Bir​no wy​mow​nie na​kre​ślił w po​wie​trzu swo​je pre​fe​ren​cje. Szcze​rząc zęby w uśmie​chu, Da​vid​son po​szedł pod górę do han​ga​ru. Kie​dy już wzniósł się śmi​głow​cem nad obóz, spoj​rzał w dół. Dzie​cię​ce kloc​ki, ścież​ki jak na​ry​so​wa​‐ ne, dłu​gie po​la​ny na​je​żo​ne pnia​ka​mi… Wszyst​ko to kur​czy​ło się w mia​rę wzno​sze​nia się ma​szy​ny i wkrót​ce uj​rzał zie​leń nie​tknię​tych la​sów wiel​kiej wy​spy, a poza tą ciem​ną zie​le​nią cią​gną​cą się w dal ja​sną zie​leń mo​rza. Obóz Smi​tha wy​glą​dał te​raz jak żół​ta krop​ka, plam​ka na roz​le​głym zie​lo​nym go​be​‐ li​nie. Sko​czek prze​le​ciał nad Cie​śni​ną Smi​tha i za​le​sio​ny​mi, stro​mo opa​da​ją​cy​mi łań​cu​cha​mi gór na pół​no​cy Wy​spy Cen​tral​nej. Przed po​łu​dniem Da​vid​son wy​‐ lą​do​wał w Cen​tra​lu, któ​ry po trzech mie​sią​cach po​by​tu w la​sach przy​po​mi​nał mu mia​sto – praw​dzi​we bu​dyn​ki, praw​dzi​we uli​ce. Osa​da ist​nia​ła tam od cza​‐ su za​ło​że​nia ko​lo​nii, czy​li czte​ry lata. Nie wi​dzia​ło się, ja​kim kru​chym i ma​‐ łym mia​stecz​kiem gór​ni​czym jest w rze​czy​wi​sto​ści, do​pó​ki nie spoj​rza​ło się ki​lo​metr na po​łu​dnie, gdzie sta​ła po​je​dyn​cza zło​ci​sta wie​ża błysz​czą​ca nad wy​rę​ba​mi i be​to​no​wy​mi plac​ka​mi, wyż​sza niż co​kol​wiek w Cen​tra​lu. Sta​tek nie był duży, ale tu​taj ta​kie spra​wiał wra​że​nie. A był to tyl​ko lą​dow​nik, sza​‐ lu​pa; li​nio​wiec NA​FAL-u, „Shac​kle​ton”, znaj​do​wał się na or​bi​cie od​le​głej o pół mi​lio​na kli​ków. Lą​dow​nik za​le​d​wie za​po​wia​dał wiel​kość, moc, zło​tą pre​cy​zję i wspa​nia​łość tech​no​lo​gii Zie​mi prze​rzu​ca​ją​cej mo​sty mię​dzy gwiaz​da​mi. Dla​te​go też na wi​dok stat​ku z domu w oczach Da​vid​so​na sta​nę​ły łzy. Nie

wsty​dził się tego. Był pa​trio​tą, po pro​stu taki był. Wę​dru​jąc uli​ca​mi tego mia​sta z po​gra​ni​cza, z któ​re​go wszyst​kich krań​ców roz​cią​ga​ły się sze​ro​kie, ale nie​cie​ka​we wi​do​ki, Da​vid​so​no​wi wkrót​ce zmie​nił się na​strój. Bo były tam ko​bie​ty, ow​szem, i wi​dzia​ło się, że są świe​że. No​si​ły dłu​gie ob​ci​słe spód​ni​ce i wy​so​kie buty po​dob​ne do ka​lo​szy, czer​wo​ne, fio​le​to​we lub zło​te, oraz zło​te lub srebr​ne marsz​czo​ne ko​szu​le. Żad​nych cyc​dziu​rek. Moda się zmie​ni​ła – fa​tal​nie. Wszyst​kie mia​ły wło​sy ze​bra​ne wy​so​ko u góry; pew​nie je spry​ski​wa​ły tym swo​im kle​jem. Wy​glą​da​ło to szka​rad​nie, ale tyl​ko ko​bie​ty mo​gły zro​bić coś ta​kie​go z wło​sa​mi, więc było to pro​wo​ku​ją​ce. Da​vid​son uśmiech​nął się do biu​ścia​stej ma​łej Eu​raf​ki o nie​zwy​kle gę​stych i buj​nych wło​sach; nie od​wza​jem​ni​ła uśmie​chu, ale ko​ły​sa​nie jej od​da​la​ją​cych się bio​der mó​wi​ło wy​raź​nie: chodź, chodź, chodź za mną. Nie po​szedł. Nie te​‐ raz. Ru​szył do do​wódz​twa Cen​tra​lu (wy​po​sa​że​nie stan​dar​do​we z pręd​ka​mie​‐ nia i pla​sti​płyt, czter​dzie​ści biur, dzie​sięć kli​ma​ty​za​to​rów i skład bro​ni w pod​‐ zie​miach) i za​mel​do​wał się w Do​wódz​twie Cen​tral​nej Ad​mi​ni​stra​cji Ko​lo​nial​‐ nej No​wej Ta​hi​ti. Spo​tkał parę osób z za​ło​gi lą​dow​ni​ka, zło​żył w Le​śnic​twie za​mó​wie​nie na nowy pół​au​to​ma​tycz​ny ko​row​nik i umó​wił się ze sta​rym kum​‐ plem Juju Se​ren​giem w ba​rze Luau o czter​na​stej. Przy​szedł do baru go​dzi​nę wcze​śniej, żeby tro​chę zjeść, nim za​cznie się pi​‐ cie. Był tam Lju​bow z pa​ro​ma go​ść​mi w mun​du​rach flo​ty, ja​ki​miś spe​ca​mi, któ​rzy przy​by​li w lą​dow​ni​ku „Shac​kle​to​na”. Da​vid​son nie ży​wił zbyt​nie​go re​‐ spek​tu dla lu​dzi z flo​ty, wy​ele​gan​to​wa​nych skocz​ków sło​necz​nych, któ​rzy zo​‐ sta​wia​li woj​sku brud​ną, błot​ni​stą, nie​bez​piecz​ną ro​bo​tę na pla​ne​tach, ale ran​‐ ga to ran​ga. I śmiesz​nie było wi​dzieć Lju​bo​wa w ser​decz​nych sto​sun​kach z kim​kol​wiek w mun​du​rze. Mó​wił coś, wy​ma​chu​jąc po swo​je​mu rę​ka​mi. Prze​‐ cho​dząc, Da​vid​son klep​nął go w ra​mię i po​wie​dział: – Cześć, Raju, sta​ry byku, jak leci? Po​szedł da​lej, nie cze​ka​jąc na jego kwa​śne spoj​rze​nie, choć bar​dzo chciał je zo​ba​czyć. Lju​bow go nie​na​wi​dził w na​praw​dę śmiesz​ny spo​sób. Praw​do​po​dob​‐ nie, jak wie​lu in​te​lek​tu​ali​stów, gość był znie​wie​ścia​ły i czuł nie​chęć do Da​vid​‐ so​na z po​wo​du jego mę​sko​ści. Tak czy owak, Da​vid​son nie miał za​mia​ru tra​‐ cić cza​su na nie​na​wiść do Lju​bo​wa; Raj nie był tego wart. W Luau po​da​wa​li pierw​szo​rzęd​ny stek z dzi​czy​zny. Co by po​wie​dzie​li na sta​rej Zie​mi, zo​ba​czyw​szy, jak czło​wiek na je​den po​si​łek zja​da ki​lo​gram mię​‐ sa? Bied​ni cho​ler​ni zja​da​cze soi! A po​tem przy​szedł Juju z – tak jak Da​vid​son ocze​ki​wał – naj​lep​szy​mi spo​śród no​wych dziew​czyn: dwie​ma so​czy​sty​mi pięk​‐ no​ścia​mi nie spo​śród żon, lecz per​so​ne​lu roz​ryw​ko​we​go. Och, sta​ra Ad​mi​ni​‐ stra​cja Ko​lo​nial​na po​tra​fi​ła cza​sa​mi speł​nić ocze​ki​wa​nia! Za​po​wia​da​ło się dłu​‐ gie, go​rą​ce po​po​łu​dnie. Le​cąc z po​wro​tem do obo​zu, prze​ciął Cie​śni​nę Smi​tha na po​zio​mie słoń​ca, któ​re le​ża​ło nad mo​rzem na wiel​kiej zło​tej po​dusz​ce lek​kiej mgły. Śpie​wał, wy​god​nie roz​par​ty w fo​te​lu pi​lo​ta. W polu wi​dze​nia po​ja​wi​ła się Zie​mia Smi​‐ tha spo​wi​ta mgieł​ką, a nad obo​zem uno​sił się ciem​ną pla​mą dym, jak​by do

pie​ca na od​pad​ki do​sta​ła się ropa. Na​wet nie mógł do​strzec bu​dyn​ków przez tę za​sło​nę. Do​pie​ro kie​dy opadł na lą​do​wi​sko, zo​ba​czył osma​lo​ny od​rzu​to​wiec, znisz​czo​ne skocz​ki, wy​pa​lo​ny han​gar. Wy​cią​gnął skocz​ka w górę i z po​wro​tem prze​le​ciał nad obo​zem tak ni​sko, że mógł​by zde​rzyć się z wy​so​kim stoż​kiem wy​pa​la​cza, któ​ry ster​czał z ru​mo​wi​‐ ska. Resz​ta nie ist​nia​ła – tar​tak, wy​pa​lacz, skład drew​na, do​wódz​two, bun​ga​‐ lo​wy, ba​ra​ki, za​gro​da dla stwo​rza​ków, nic. Czar​ne ka​dłu​by i jesz​cze dy​mią​ce wra​ki. Ale to nie był po​żar lasu. Las trwał, zie​lo​ny, obok ruin. Da​vid​son za​‐ wró​cił łu​kiem do lą​do​wi​ska, po​sa​dził ma​szy​nę i wy​siadł, szu​ka​jąc mo​to​ro​we​‐ ru, lecz zna​lazł tyl​ko czar​ny, śmier​dzą​cy wrak i ru​iny. Zbiegł ścież​ką do obo​‐ zu. Mi​ja​jąc to, co kie​dyś było ba​ra​kiem ra​dio​wym, na​gle oprzy​tom​niał. Nie zwal​nia​jąc kro​ku, skrę​cił ze ścież​ki za wy​pa​lo​ną szo​pę. Tam się za​trzy​mał. Na​słu​chi​wał. Ni​ko​go. Ci​sza. Po​żar już się daw​no wy​pa​lił, ża​rzy​ły się jesz​cze tyl​ko wiel​kie sto​sy drew​na, prze​świe​ca​jąc spod po​pio​łu i wę​gla go​rą​cą czer​wie​nią. Cen​niej​‐ sze od zło​ta były te po​dłuż​ne kupy po​pio​łu. Z czar​nych szkie​le​tów ba​ra​ków i szop już nie uno​sił się dym. Wśród po​pio​łu le​ża​ły ko​ści. Da​vid​son przy​cza​ił się za ba​ra​kiem ra​dio​wym. My​ślał ab​so​lut​nie ja​sno. Były dwie moż​li​wo​ści. Pierw​sza: atak z in​ne​go obo​zu. Ja​kiś ofi​cer z Wy​spy Kró​lew​‐ skiej albo z No​wej Jawy osza​lał i usi​ło​wał do​ko​nać coup de pla​ne​te. Dru​ga: atak spo​za pla​ne​ty. Przy​po​mniał so​bie zło​ci​stą wie​żę w doku ko​smicz​nym w Cen​tra​lu. Ale je​śli „Shac​kle​ton” po​szedł na pi​rac​two, cze​mu miał​by za​cząć od znisz​cze​nia ma​łe​go obo​zu, za​miast prze​jąć Cen​tral? Nie, to musi być in​wa​‐ zja, obcy. Ja​kieś nie​zna​ne isto​ty, może Ce​teń​czy​cy czy Ha​ino​wie zde​cy​do​wa​li się wkro​czyć do ziem​skich ko​lo​nii. Ni​g​dy nie ufał tym cho​ler​nym spryt​nym hu​ma​no​idom. To mu​siał być wy​buch bom​by ter​micz​nej. Od​dział in​wa​zyj​ny wraz z od​rzu​tow​ca​mi, au​to​lo​ta​mi, bro​nią ją​dro​wą mógł ła​two ukryć się na ja​‐ kiejś wy​spie czy ra​fie po​ło​żo​nej gdzie​kol​wiek na Ćwierć​ku​li Po​łu​dnio​wo-Za​‐ chod​niej. Trze​ba wra​cać do skocz​ka i nadać alarm, a po​tem ro​zej​rzeć się, prze​pro​wa​dzić re​ko​ne​sans, żeby móc prze​ka​zać do​wódz​twu swo​ją oce​nę za​ist​‐ nia​łej sy​tu​acji… Na​gle usły​szał gło​sy. Nie były to ludz​kie gło​sy. Wy​so​kie, ci​che, beł​ko​tli​we. Obce. Da​vid​son przy​padł na czwo​ra​kach za pla​sti​ko​wym da​chem szo​py, le​żą​cym na zie​mi i zde​for​mo​wa​nym przez go​rą​co w kształt skrzy​dła nie​to​pe​rza. Znie​‐ ru​cho​miał i wy​tę​żył słuch. Kil​ka me​trów od nie​go prze​szły ścież​ką czte​ry stwo​rza​ki. Były to dzi​kie stwo​rza​ki, nie mia​ły na so​bie nic poza luź​ny​mi pa​sa​mi ze skó​ry, na któ​rych wi​sia​ły noże i wo​recz​ki. Ża​den nie no​sił szor​tów ani skó​rza​nej ob​ro​ży da​wa​‐ nych oswo​jo​nym osob​ni​kom. Ochot​ni​cy w za​gro​dzie na pew​no zo​sta​li spa​le​ni ra​zem z ludź​mi. Za​trzy​ma​ły się nie​da​le​ko jego kry​jów​ki, beł​ko​cąc do sie​bie po​wo​li. Da​vid​son wstrzy​mał od​dech. Nie chciał, żeby go za​uwa​ży​ły. Co tu​taj ro​bią stwo​rza​ki, do dia​bła? Mo​gły być szpie​ga​mi i zwia​dow​ca​mi na​jeźdź​ców.

Je​den z nich coś mó​wił, wska​zu​jąc na po​łu​dnie, i od​wró​cił się tak, że Da​vid​‐ son zo​ba​czył jego twarz. I roz​po​znał ją. Wszyst​kie stwo​rza​ki wy​glą​da​ły jed​na​‐ ko​wo, ale ten był inny. Da​vid​son zło​żył swój pod​pis na jego twa​rzy nie da​lej jak rok temu. To był ten, któ​ry osza​lał i za​ata​ko​wał go w Cen​tra​lu, ten mor​‐ der​ca, ulu​bie​niec Lju​bo​wa. Co ro​bił tu​taj, u dia​bła? Da​vid​son dzia​łał pręd​ko; wstał na​gle, wy​so​ki, swo​bod​ny, z pi​sto​le​tem w ręku. – Stać! Ani kro​ku da​lej! Jego głos za​brzmiał jak trzask bata. Czte​ry małe zie​lo​ne stwo​rza​ki znie​ru​‐ cho​mia​ły. Ten z roz​bi​tą twa​rzą spoj​rzał na nie​go po​nad czar​nym ru​mo​wi​‐ skiem ogrom​ny​mi, pu​sty​mi ocza​mi po​zba​wio​ny​mi świa​tła. – Od​po​wia​dać! Ten ogień. Kto go za​czął? Żad​nej od​po​wie​dzi. – Od​po​wia​dać szyb​ko-szyb​ko! Nie ma od​po​wie​dzi, ja spa​lę jed​ne​go, po​tem jed​ne​go, ro​zu​mie​cie? Ten ogień, kto go za​czął? – My spa​li​li​śmy obóz, pa​nie ka​pi​ta​nie – po​wie​dział ten z Cen​tra​lu dziw​nym mięk​kim gło​sem, któ​ry przy​po​mi​nał Da​vid​so​no​wi ja​kie​goś czło​wie​ka. – Wszy​‐ scy lu​dzie nie żyją. – Wy go spa​li​li​ście? Co to ma zna​czyć? – Nie mógł so​bie przy​po​mnieć imie​‐ nia Szpet​nej Twa​rzy. – Było tu dwu​stu lu​dzi. Dzie​więć​dzie​się​ciu nie​wol​ni​ków z mo​je​go ple​mie​nia. Dzie​wię​ciu​set z mo​je​go ple​mie​nia wy​szło z lasu. Naj​pierw za​bi​li​śmy lu​dzi w le​sie, gdzie wy​ci​na​li drze​wa, po​tem za​bi​li​śmy tych tu​taj, kie​dy pa​li​ły się domy. My​śla​łem, że pana też za​bi​to. Cie​szę się, że pana wi​dzę, pa​nie ka​pi​ta​‐ nie. To wszyst​ko było sza​lo​ne i oczy​wi​ście nie​zgod​ne z praw​dą. Nie mo​gli za​bić Oka, Bir​no, Van Ste​na, ca​łej resz​ty, dwu​stu lu​dzi. Nie​któ​rzy mu​sie​li się wy​‐ mknąć. Stwo​rza​ki mia​ły tyl​ko łuki i strza​ły. W każ​dym ra​zie one nie mo​gły tego zro​bić. Stwo​rza​ki nie wal​czy​ły, nie za​bi​ja​ły, nie zna​ły wo​jen. Były nie​‐ agre​syw​ne mię​dzy​ga​tun​ko​wo, to zna​czy sta​no​wi​ły ła​twy cel. Nie od​da​wa​ły cio​sów. Nie​moż​li​we, by zma​sa​kro​wa​ły dwu​stu lu​dzi. Ta ci​sza, lek​ki swąd spa​‐ le​ni​zny, ob​ser​wu​ją​ce go ja​sno​zie​lo​ne twa​rze o nie​ru​cho​mych oczach, to wszyst​ko w nic się nie su​mo​wa​ło, a je​że​li już, to w ja​kiś zwa​rio​wa​ny kosz​mar sen​ny. – Kto to za was zro​bił? – Dzie​wię​ciu​set z mo​je​go ple​mie​nia – po​wtó​rzył Szpet​na Twarz tym cho​ler​‐ nym uda​wa​nym ludz​kim gło​sem. – Nie, nie o to cho​dzi. Kto jesz​cze? Kogo słu​cha​cie? Kto wam po​wie​dział, co ma​cie ro​bić? – Moja żona. Da​vid​son za​uwa​żył cha​rak​te​ry​stycz​ne na​pię​cie w syl​wet​ce stwo​rza​ka, a jed​‐ nak hu​ma​no​id sko​czył na nie​go ukrad​kiem tak szyb​ko, że ka​pi​tan chy​bił, spa​‐ la​jąc mu rękę czy ra​mię, za​miast tra​fić mię​dzy oczy. A stwo​rzak już na nim

sie​dział, mimo że był od nie​go dwa razy niż​szy i lżej​szy, wy​trą​ciw​szy go z rów​no​wa​gi sa​mym sko​kiem, bo Da​vid​son po​le​gał na pi​sto​le​cie i nie spo​dzie​‐ wał się ata​ku. Sza​mo​ta​li się, Da​vid​son czuł w dło​niach chu​de, twar​de, po​kry​‐ te szorst​kim fu​trem ra​mio​na stwo​rza​ka. Wtem na​past​nik za​śpie​wał. Da​vid​son le​żał na ple​cach, przy​ci​śnię​ty do zie​‐ mi, roz​bro​jo​ny. Z góry pa​trzy​ły na nie​go czte​ry zie​lo​ne py​ski. Ten z ze​szpe​co​‐ ną twa​rzą cią​gle śpie​wał – wy​da​wał z sie​bie zdy​sza​ny beł​kot, ale me​lo​dyj​ny. Po​zo​sta​łych trzech słu​cha​ło, po​ka​zu​jąc bia​łe zęby w uśmie​chu. Da​vid​son ni​g​‐ dy nie wi​dział uśmie​chu stwo​rza​ka. Ni​g​dy nie pa​trzył na twarz stwo​rza​ka z dołu. Za​wsze pa​trzył w dół, z góry. Z wy​so​ka. Pró​bo​wał się sza​mo​tać, lecz w tej chwi​li był to wy​si​łek da​rem​ny. Choć stwo​rza​ki były nie​wiel​kie​go wzro​‐ stu, mia​ły prze​wa​gę li​czeb​ną, a Szpet​na Twarz trzy​mał jego pi​sto​let. Da​vid​‐ son mu​siał cze​kać. Ale było mu nie​do​brze, mdło​ści tar​ga​ły jego cia​łem. Małe ręce przy​ci​ska​ły go do zie​mi bez wy​sił​ku, ki​wa​ły się nad nim uśmiech​nię​te zie​lo​ne twa​rze. Szpet​na Twarz za​koń​czył pieśń. Ukląkł na pier​siach Da​vid​so​na z no​żem w jed​nej ręce i jego pi​sto​le​tem w dru​giej. – Czy to praw​da, pa​nie ka​pi​ta​nie, że nie umie pan śpie​wać? Do​brze więc, może pan po​biec do swo​je​go skocz​ka i od​le​cieć, i po​wie​dzieć puł​kow​ni​ko​wi w Cen​tra​lu, że ten obóz jest spa​lo​ny, a wszy​scy lu​dzie za​bi​ci. Krew, o dzi​wo, tak samo czer​wo​na jak krew ludz​ka, skle​iła fu​tro na pra​‐ wym ra​mie​niu stwo​rza​ka. Nóż drgał w zie​lo​nej ła​pie. Ostra, po​cię​ta bli​zna​mi twarz znaj​do​wa​ła się bar​dzo bli​sko Da​vid​so​na, któ​ry do​strzegł te​raz dziw​ne świa​tło pło​ną​ce głę​bo​ko w czar​nych jak wę​giel oczach. Głos był na​dal mięk​ki i ci​chy. Pu​ści​li go. Pod​niósł się ostroż​nie, cią​gle jesz​cze za​mro​czo​ny od upad​ku. Stwo​rza​ki sta​ły te​raz w po​rząd​nej od​le​gło​ści, wie​dząc, że za​sięg jego ra​mion jest dwa razy więk​szy niż ich, lecz Szpet​na Twarz nie był je​dy​nym uzbro​jo​nym stwo​rza​‐ kiem. W brzuch Da​vid​so​na był wy​mie​rzo​ny jesz​cze je​den pi​sto​let. Broń trzy​‐ mał Ben. Jego wła​sny stwo​rzak. Ben, ten mały, siwy, par​szy​wy kur​du​pel, wy​glą​dał głu​pio jak zwy​kle, ale trzy​mał pi​sto​let. Trud​no od​wró​cić się ple​ca​mi do dwóch wy​ce​lo​wa​nych pi​sto​le​tów, ale Da​vid​‐ son to zro​bił i ru​szył w stro​nę lą​do​wi​ska. Głos za nim wy​mó​wił cien​ko ja​kieś stwo​rza​ko​we sło​wo. Inny po​wie​dział: „Szyb​ko-szyb​ko!” i dał się sły​szeć dziw​ny dźwięk jak pta​sie świer​go​ta​nie, któ​‐ ry mu​siał być śmie​chem stwo​rza​ków. Huk​nął strzał i tuż obok Da​vid​so​na za​‐ gwiz​dał po​cisk. Chry​ste, to nie​uczci​we, oni mają pi​sto​le​ty, a on jest nie​uzbro​‐ jo​ny. Ru​szył bie​giem. Mógł prze​ści​gnąć każ​de​go stwo​rza​ka. Nie umie​li strze​‐ lać. – Bie​gnij – usły​szał ci​chy głos da​le​ko za sobą. To mó​wił Szpet​na Twarz. Se​lver, tak się na​zy​wał. Wo​ła​li na nie​go „Sam” do cza​su, kie​dy Lju​bow po​wstrzy​mał Da​vid​so​na przed da​niem stwo​rza​ko​wi na​‐

ucz​ki raz na za​wsze i przy​gar​nął go. Od​tąd na​zy​wa​li go Se​lve​rem. Chry​ste, co się dzie​je? – my​ślał Da​vid​son. To ja​kiś kosz​mar! Po​biegł. Krew pul​so​wa​ła mu w uszach. Pę​dził przez smu​gi dymu za​snu​wa​‐ ją​ce zło​ci​sty wie​czór. Przy ścież​ce le​ża​ło cia​ło. Na​wet go nie za​uwa​żył, bie​‐ gnąc do obo​zu. Nie było spa​lo​ne, wy​glą​da​ło jak bia​ły ba​lon, z któ​re​go uszło po​wie​trze. Mia​ło wy​trzesz​czo​ne nie​bie​skie oczy. Nie ośmie​li​li się za​bić jego, Da​vid​so​na. Nie strze​li​li do nie​go dru​gi raz. Nie mo​gli go za​bić. Wresz​cie do​‐ padł do skocz​ka. Rzu​cił się na fo​tel i wy​star​to​wał, za​nim stwo​rza​ki zdo​ła​ły się roz​my​ślić. Ręce mu drża​ły, ale nie za bar​dzo, tyl​ko od szo​ku. Stwo​rza​ki nie mo​gły go za​bić. Okrą​żył wzgó​rze i za​wró​cił szyb​ko i ni​sko, szu​ka​jąc czte​rech zie​lo​nych syl​we​tek. W dy​mią​cych zglisz​czach nic się jed​nak nie ru​sza​ło. Dzi​siaj rano był tu obóz. Dwu​stu lu​dzi. Do​pie​ro co były tam czte​ry stwo​rza​‐ ki. Nie przy​śni​ło mu się to wszyst​ko. Nie mo​gły tak po pro​stu znik​nąć. Ukry​‐ ły się tam. Otwo​rzył ogień z ka​ra​bi​nu ma​szy​no​we​go umiesz​czo​ne​go w dzio​bie skocz​ka i prze​cze​sał spa​lo​ną zie​mię, prze​dziu​ra​wił zie​lo​ne li​ście lasu, ostrze​‐ lał spa​lo​ne ko​ści i zim​ne cia​ła swo​ich lu​dzi, znisz​czo​ne ma​szy​ny i gni​ją​ce bia​łe pnia​ki. Na​wra​cał, aż wy​czer​pa​ła się amu​ni​cja i uci​chły se​rie wy​strza​łów. Te​raz ręce mu nie drża​ły, miał uczu​cie za​spo​ko​je​nia i wie​dział, że nie za​sko​‐ czył go ża​den sen. Skie​ro​wał się z po​wro​tem nad cie​śni​nę, aby za​nieść wia​do​‐ mość do Cen​tra​lu. Pod​czas lotu czuł, jak jego twarz się wy​gła​dza. Nikt nie może jego wi​nić za tę ka​ta​stro​fę, bo go tam nie było. Może uzna​ją, że to było zna​mien​ne – stwo​rza​ki ude​rzy​ły pod​czas jego nie​obec​no​ści, wie​dząc, że im się nie uda, je​śli on tam bę​dzie i zor​ga​ni​zu​je obro​nę. I wyj​dzie na do​bre, bo wy​‐ cią​gną z tego je​dy​ny słusz​ny wnio​sek. Po​stą​pią tak, jak po​win​ni zro​bić od po​‐ cząt​ku – oczysz​czą pla​ne​tę pod ludz​ką ko​lo​ni​za​cję. Na​wet Lju​bow nie bę​dzie mógł ich te​raz po​wstrzy​mać przed sprząt​nię​ciem stwo​rza​ków, sko​ro usły​szą, że ma​sa​krze prze​wo​dził ulu​bie​niec Lju​bo​wa! Te​raz na pe​wien czas pój​dą na od​szczu​rza​nie i może, ist​nie​je taka drob​na moż​li​wość, tę ro​bót​kę prze​ka​żą jemu. Na tę myśl mógł​by się na​wet uśmiech​nąć. Mo​rze w dole było sza​ra​we o zmierz​chu, a przed nim le​ża​ły w mro​ku wzgó​‐ rza wysp, wy​so​kie lasy o wie​lu stru​mie​niach, o wie​lu li​ściach.

2 Wszyst​kie od​cie​nie rdzy i za​cho​du słoń​ca, brą​zo​wa​we czer​wie​nie i ja​sne zie​‐ le​nie zmie​nia​ły się nie​ustan​nie w dłu​gich li​ściach po​ru​sza​nych wia​trem. Ko​‐ rze​nie wierz​by mie​dzia​nej, gru​be i spę​ka​ne, były zie​lo​ne od mchu na dole przy stru​mie​niu, któ​ry jak wiatr pły​nął po​wo​li wśród licz​nych ma​łych wi​rów i po​zor​nych za​wa​hań, wstrzy​my​wa​ny przez gła​zy, ko​rze​nie, zwie​sza​ją​ce się i opa​dłe li​ście. W le​sie żad​na dro​ga nie była wy​raź​na, żad​ne świa​tło nie pa​da​‐ ło pro​sto. W blask sło​necz​ny, w blask gwiazd, wiatr, wodę za​wsze wsu​wał się ja​kiś liść i ga​łąź, pień i ko​rzeń, to co cie​ni​ste, zło​żo​ne. Pod ga​łę​zia​mi, wo​kół pni, nad ko​rze​nia​mi bie​gły wą​skie ścież​ki; ni​g​dy nie pro​wa​dzi​ły pro​sto, ale omi​ja​ły każ​dą prze​szko​dę, po​skrę​ca​ne jak ner​wy. Zie​mia nie była su​cha i twar​da, lecz wil​got​na i dość sprę​ży​sta, sta​no​wi​ła pro​dukt współ​pra​cy istot ży​wych z dłu​gą, zło​żo​ną śmier​cią li​ści drzew. Z tego ży​zne​go cmen​ta​rzy​ska wy​ra​sta​ły i trzy​‐ dzie​sto​me​tro​we drze​wa, i grzyb​ki o ka​pe​lu​szach śred​ni​cy cen​ty​me​tra. Po​wie​‐ trze pach​nia​ło sub​tel​nie, róż​no​rod​nie i słod​ko. Per​spek​ty​wa ni​g​dy nie była da​‐ le​ka, chy​ba że spoj​rzaw​szy w górę przez ga​łę​zie, do​strze​gło się gwiaz​dy. Nic nie było wy​raź​ne, su​che, ja​ło​we i pro​ste. Bra​ko​wa​ło ob​ja​wie​nia. Nie moż​na było zo​ba​czyć wszyst​kie​go od razu. Żad​nej pew​no​ści. Od​cie​nie rdzy i za​cho​du słoń​ca cią​gle zmie​nia​ły się w zwi​sa​ją​cych li​ściach wierzb mie​dzia​nych i nie moż​na było po​wie​dzieć, ja​kie są li​ście wierzb – brą​zo​wo​czer​wo​ne, czer​wo​na​‐ wo​zie​lo​ne czy zie​lo​ne. Se​lver po​wo​li szedł ścież​ką nad wodą, czę​sto po​ty​ka​jąc się o wierz​bo​we ko​‐ rze​nie. Zo​ba​czył śnią​ce​go star​ca i za​trzy​mał się. Sta​rzec spoj​rzał nań po​przez dłu​gie li​ście wierzb i do​strzegł go w swo​ich snach. – Czy mogę wejść do two​je​go sza​ła​su, Pa​nie Snów? – za​py​tał Se​lver. – Prze​‐ by​łem dłu​gą dro​gę. Sta​rzec sie​dział nie​ru​cho​mo. Se​lver przy​siadł na pię​tach tuż obok ścież​ki, przy stru​mie​niu. Gło​wa opa​dła mu na pier​si, bo był wy​cień​czo​ny i po​trze​bo​‐ wał snu. Szedł pięć dni. – Po​cho​dzisz z cza​su snu czy z cza​su świa​ta? – za​py​tał w koń​cu sta​rzec. – Z cza​su świa​ta. – Za​tem chodź ze mną. – Sta​rzec wstał szyb​ko i po​pro​wa​dził Se​lve​ra wi​ją​cą się ścież​ką z wierz​bo​we​go za​gaj​ni​ka pod górę na bar​dziej su​che te​re​ny gło​gu i dębu. – Wzią​łem cię za boga – rzekł, idąc o krok z przo​du. – I wy​da​wa​ło mi się, że już cię kie​dyś wi​dzia​łem, może we śnie.

– Nie w cza​sie świa​ta. Po​cho​dzę z Sor​no​lu, ni​g​dy przed​tem tu nie by​łem. – Ta osa​da to Ca​dast. Je​stem Coro Mena. od Bia​łe​go Gło​gu. – Ja je​stem Se​lver. od Je​sio​nu. – Są wśród nas lu​dzie Je​sio​nu, za​rów​no ko​bie​ty, jak męż​czyź​ni. Tak​że two​je kla​ny mał​żeń​skie, Brzo​za i Ostro​krzew; nie mamy żad​nych ko​biet od Ja​bło​ni. Lecz ty nie przy​cho​dzisz w po​szu​ki​wa​niu żony, praw​da? – Moja żona nie żyje – po​wie​dział Se​lver. Przy​szli do Sza​ła​su Męż​czyzn po​ło​żo​ne​go na wznie​sie​niu wśród mło​dych dę​‐ bów. Wczoł​ga​li się przez tu​nel wej​ścio​wy. We​wnątrz w bla​sku ognia sta​rzec po​wstał, lecz Se​lver zo​stał sku​lo​ny na czwo​ra​kach, nie​zdol​ny się pod​nieść. Te​‐ raz, kie​dy po​moc i wy​go​dy znaj​do​wa​ły się w za​się​gu ręki, nie mógł już iść da​‐ lej, wy​eks​plo​ato​wał swe cia​ło do cna. Po​ło​żył się, za​mknął oczy i z ulgą osu​nął się w ogrom​ną ciem​ność. Męż​czyź​ni się nim za​opie​ko​wa​li; przy​był uzdro​wi​ciel, żeby za​jąć się raną w jego pra​wym ra​mie​niu. W nocy Coro Mena i uzdro​wi​ciel Tor​ber sie​dzie​li przy ogniu. Więk​szość in​nych męż​czyzn była wów​czas ze swo​imi żo​na​mi; na ław​kach sie​dzia​ło tyl​ko dwóch mło​dych adep​tów śnie​nia, ale obaj szyb​ko za​‐ pa​dli w sen. – Nie wiem, od cze​go moż​na mieć ta​kie bli​zny, ja​kie on ma na twa​rzy – rzekł uzdro​wi​ciel – a tym bar​dziej taką ranę w ra​mie​niu. Bar​dzo dziw​na rana. – Przy pa​sie miał dziw​ne urzą​dze​nie – za​uwa​żył Coro Mena. – Nie wi​dzia​łem go. – Po​ło​ży​łem je pod ław​ką. Wy​glą​da jak po​le​ro​wa​ne że​la​zo, ale nie jak dzie​ło lu​dzi. – On po​cho​dzi z Sor​no​lu, po​wie​dział mi. Przez chwi​lę obaj mil​cze​li. Coro Mena po​czuł, że ogar​nia go bez​ro​zum​ny strach, i osu​nął się w sen, aby od​na​leźć jego przy​czy​nę, był bo​wiem czło​wie​‐ kiem sta​rym i bar​dzo mą​drym. we śnie cho​dzi​ły ol​brzy​my, cięż​kie i strasz​ne. Gołe koń​czy​ny osła​nia​ły tka​ni​ną; oczy mia​ły małe i ja​sne jak bla​sza​ne pa​cior​‐ ki. Za ol​brzy​ma​mi su​nę​ły ogrom​ne ru​cho​me two​ry zro​bio​ne z po​le​ro​wa​ne​go że​la​za. Przed nimi pa​da​ły drze​wa. Spo​śród wa​lą​cych się drzew wy​biegł czło​wiek z krwią na ustach. Krzy​czał gło​śno. Ścież​ka, któ​rą biegł, wio​dła do bra​my Ca​da​stu. – No cóż, nie ma wąt​pli​wo​ści – rzekł Coro Mena, wy​su​wa​jąc się ze snu. – Przy​był przez mo​rze pro​sto z Sor​no​lu albo też pie​cho​tą z wy​brze​ża Kel​me Deva na na​szej zie​mi. Po​dróż​ni​cy mó​wią, że w obu tych miej​scach są ol​brzy​‐ my. – Pój​dą za nim – ode​zwał się Tor​ber. Ża​den nie od​po​wie​dział, bo to nie było py​ta​nie, lecz stwier​dze​nie moż​li​wo​ści. – Wi​dzia​łeś kie​dyś ol​brzy​mów, Coro? – Raz – od​parł sta​rzec. Za​snął; cza​sa​mi, po​nie​waż był bar​dzo sta​ry i nie tak sil​ny jak daw​niej, osu​‐ wał się w sen na chwi​lę. Wstał dzień, mi​nę​ło po​łu​dnie. Gru​pa my​śli​wych wy​‐

ru​szy​ła na łowy, dzie​ci szcze​bio​ta​ły, sły​chać było roz​mo​wy ko​biet brzmią​ce jak szmer pły​ną​cej wody. od wej​ścia za​wo​łał do Coro Meny ja​kiś bar​dziej oschły głos. Sta​rzec wy​czoł​gał się w wie​czor​ny blask słoń​ca. Przed Sza​ła​sem Męż​czyzn sta​ła jego sio​stra. – Czy obcy się zbu​dził, Coro? – Jesz​cze nie. Czu​wa nad nim Tor​ber. – Mu​si​my usły​szeć jego opo​wieść. – Nie​wąt​pli​wie wkrót​ce się obu​dzi. Ebor Den​dep zmarsz​czy​ła brwi. Jako przy​wód​czy​ni Ca​da​stu trosz​czy​ła się o bez​pie​czeń​stwo swo​ich lu​dzi, lecz nie chcia​ła pro​sić, by nie​po​ko​jo​no ran​ne​‐ go, ani nie chcia​ła ura​zić śnią​cych eg​ze​kwo​wa​niem swo​je​go pra​wa do wej​ścia do ich sza​ła​su. – Nie mo​żesz go obu​dzić, Coro? – za​py​ta​ła w koń​cu. – A je​śli… go ści​ga​ją? Nie po​tra​fił pa​no​wać nad emo​cja​mi sio​stry jak nad wła​sny​mi, ale je wy​czu​‐ wał; ukłuł go jej nie​po​kój. – Do​brze, je​śli Tor​ber po​zwo​li. – Spró​buj szyb​ko się do​wie​dzieć, ja​kie ma wie​ści. Szko​da, że nie jest ko​bie​‐ tą, bo mó​wił​by z sen​sem. Obcy zbu​dził się i le​żał w go​rącz​ce w mro​ku sza​ła​su. W oczach tań​czy​ły mu nie​kon​tro​lo​wa​ne sny cho​ro​by. Usiadł jed​nak i mó​wił spo​koj​nie. Coro Mena słu​chał, a jego ko​ści jak​by się kur​czy​ły, pró​bu​jąc ukryć się przed tą strasz​ną opo​wie​ścią, przed tym no​wym. – Kie​dy miesz​ka​łem w Esh​re​thu w Sor​no​lu, na​zy​wa​łem się Se​lver The​le. Moją osa​dę znisz​czy​li wy​lu​dzie, kie​dy wy​cię​li na tym ob​sza​rze drze​wa. Mnie i moją żonę The​le zmu​si​li do słu​że​nia im. Zo​sta​ła zgwał​co​na przez jed​ne​go z nich i umar​ła. Za​ata​ko​wa​łem wy​lu​dzia, któ​ry ją za​bił. Za​bił​by i mnie, ale inny wy​ludź ura​to​wał mnie i uwol​nił. Opu​ści​łem Sor​nol, gdzie te​raz żad​na osa​da nie jest bez​piecz​na od wy​lu​dzi, przy​by​łem tu na Wy​spę Pół​noc​ną i za​‐ miesz​ka​łem na wy​brze​żu Kel​me Deva w Czer​wo​nych Ga​jach. Wkrót​ce przy​‐ by​li tam wy​lu​dzie i za​czę​li wy​ci​nać świat. Znisz​czy​li osa​dę Pen​le. Schwy​ta​li set​kę męż​czyzn i ko​biet, zmu​si​li do słu​że​nia im i miesz​ka​nia w za​gro​dzie. Mnie nie zła​pa​li. Miesz​ka​łem z in​ny​mi, któ​rzy ucie​kli z Pen​le, na mo​kra​dłach na pół​noc od Kel​me Deva. Cza​sa​mi nocą cho​dzi​łem do lu​dzi w za​gro​dach wy​‐ lu​dzi. Po​wie​dzie​li mi, że on tam jest. Ten, któ​re​go pró​bo​wa​łem za​bić. Naj​‐ pierw chcia​łem zno​wu spró​bo​wać albo wy​pu​ścić lu​dzi z ogro​dze​nia na wol​‐ ność. Lecz cały czas pa​trzy​łem, jak pa​da​ją drze​wa, jak wy​lu​dzie wy​ci​na​ją dziu​rę w świe​cie i zo​sta​wia​ją go, żeby gnił. Męż​czyź​ni mo​gli​by uciec, ale ko​‐ bie​ty za​mknię​to le​piej i one nie mo​gły​by tego zro​bić. Za​czy​na​ły umie​rać. Roz​‐ ma​wia​łem z ludź​mi ukry​wa​ją​cy​mi się na mo​kra​dłach. Wszy​scy by​li​śmy bar​‐ dzo prze​stra​sze​ni i roz​gnie​wa​ni, a nie mie​li​śmy spo​so​bu, żeby wy​zwo​lić nasz strach i gniew. Więc w koń​cu po dłu​gich roz​mo​wach i dłu​gich snach, i pla​no​‐ wa​niu, po​szli​śmy w dzień i za​bi​li​śmy wy​lu​dzi z Kel​me Deva strza​ła​mi i włócz​nia​mi my​śliw​ski​mi, spa​li​li​śmy ich obóz i ma​szy​ny. Nie zo​sta​wi​li​śmy

ni​cze​go. Lecz on wcze​śniej od​le​ciał. Wró​cił sam. Śpie​wa​łem nad nim i po​zwo​‐ li​łem mu odejść. Se​lver za​milkł. – A po​tem? – wy​szep​tał Coro Mena. – A po​tem przy​le​ciał la​ta​ją​cy sta​tek z Sor​no​lu i po​lo​wał na nas w le​sie, ale ni​ko​go nie zna​lazł. Pod​pa​li​li las; ale pa​da​ło, więc nie wy​rzą​dzi​li du​żej krzyw​‐ dy. Więk​szość lu​dzi uwol​nio​na z za​gród po​szła wraz z in​ny​mi da​lej na pół​noc i wschód, w stro​nę wzgórz Hol​le, bo oba​wia​li​śmy się, że może przy​być wie​lu wy​lu​dzi, aby na nas po​lo​wać. Ja sze​dłem sam. Wi​dzi​cie, wy​lu​dzie mnie zna​ją, zna​ją moją twarz, a to prze​ra​ża mnie i tych, u któ​rych się za​trzy​mu​ję. – Co to za rana? – za​py​tał Tor​ber. – Tra​fił mnie z tej swo​jej bro​ni, ale po​ko​na​łem go śpie​wem i pu​ści​łem. – Sam po​ko​na​łeś ol​brzy​ma? – spy​tał Tor​ber z dzi​kim uśmie​chem, pra​gnąc uwie​rzyć. – Nie sam. Z trze​ma my​śli​wy​mi i z jego bro​nią w ręku. Z tym. Tor​ber cof​nął się o krok. Ża​den z nich przez chwi​lę nic nie mó​wił. W koń​cu ode​zwał się Coro Mena: – To, co nam opo​wia​dasz, jest bar​dzo czar​ne, a dro​ga wie​dzie w dół. Czy je​‐ steś Śnią​cym swe​go sza​ła​su? – By​łem. Nie ma już Esh​re​thu ani tam​tej​sze​go sza​ła​su. – Wszyst​ko jest jed​no​ścią; ra​zem mó​wi​my Sta​rym Ję​zy​kiem. Wśród wierzb Asty po raz pierw​szy prze​mó​wi​łeś do mnie, na​zy​wa​jąc mnie Pa​nem Snów. Je​‐ stem nim. Czy ty śnisz, Se​lve​rze? – Te​raz rzad​ko – od​parł Se​lver zgod​nie z ry​tu​ałem, skło​niw​szy gło​wę. – Na ja​wie? – Na ja​wie. – Czy śnisz do​brze? – Nie naj​le​piej. – Czy trzy​masz sen w dło​niach? – Tak. – Czy tkasz i for​mu​jesz, pro​wa​dzisz i idziesz za we​zwa​niem, za​czy​nasz i prze​sta​jesz, kie​dy chcesz? – Cza​sa​mi, nie za​wsze. – Czy po​tra​fisz iść dro​gą, któ​rą wie​dzie twój sen? – Cza​sa​mi. Cza​sa​mi się boję. – Kto się nie boi? Nie jest z tobą tak zu​peł​nie źle, Se​lve​rze. – Nie, jest zu​peł​nie źle – rzekł Se​lver. – Nie ma już nic do​bre​go. Za​czął się trząść. Tor​ber dał mu do wy​pi​cia na​pój wierz​bo​wy i zmu​sił do po​ło​że​nia się. Coro Mena wciąż nie za​dał py​ta​nia od Ebor Den​dep; zro​bił to te​raz z wa​ha​niem, klę​cząc przy cho​rym. – Czy ol​brzy​my, wy​lu​dzie, jak ich na​zy​wasz, czy oni pój​dą two​imi śla​da​mi, Se​lve​rze?

– Nie zo​sta​wi​łem żad​nych śla​dów. Nikt mnie nie wi​dział po​mię​dzy Kel​me Deva a tym sza​ła​sem, sześć dni. Nie tu kry​je się nie​bez​pie​czeń​stwo. – Z wy​‐ sił​kiem usiadł po​now​nie. – Słu​chaj​cie, słu​chaj​cie. Wy nie wi​dzi​cie nie​bez​pie​‐ czeń​stwa. Jak mo​że​cie je zo​ba​czyć? Nie ro​bi​li​ście tego co ja, ni​g​dy nie śni​li​ście o za​bi​ciu dwu​stu istot. Nie przyj​dą po mnie, ale mogą przyjść po nas wszyst​‐ kich. Po​lo​wać na nas, jak my​śli​wi po​lu​ją na kró​li​ki. Oto nie​bez​pie​czeń​stwo. Mogą nas za​bić. Za​bić nas wszyst​kich, wszyst​kich lu​dzi. – Po​łóż się… – Nie, ja nie ma​ja​czę, to praw​da i sen. W Kel​me Deva było dwu​stu wy​lu​dzi i wszy​scy nie żyją. My ich za​bi​li​śmy. Za​bi​li​śmy, jak​by nie byli ludź​mi. Czy więc nie zwró​cą się prze​ciw nam i nie zro​bią tego sa​me​go? Za​bi​ja​li nas po​je​‐ dyn​czo, te​raz będą za​bi​jać nas, jak za​bi​ja​ją drze​wa, set​ka​mi, set​ka​mi, set​ka​‐ mi. – Uspo​kój się – rzekł Tor​ber. – Tak się zda​rza we śnie z go​rącz​ki, Se​lve​rze. Nie zda​rza się w świe​cie. – Świat jest za​wsze nowy bez wzglę​du na to, jak sta​re są jego ko​rze​nie – po​‐ wie​dział Coro Mena. – Więc jak to jest z tymi isto​ta​mi, Se​lve​rze? Wy​glą​da​ją jak lu​dzie i mó​wią jak lu​dzie, a nie są ludź​mi? – Nie wiem. Czy lu​dzie za​bi​ja​ją lu​dzi, chy​ba że w na​pa​dzie sza​łu? Czy ja​kieś zwie​rzę za​bi​ja swych współ​bra​ci? Tyl​ko owa​dy. Wy​lu​dzie za​bi​ja​ją nas tak ła​‐ two, jak my za​bi​ja​my węże. Ten, któ​ry mnie uczył, po​wie​dział, że za​bi​ja​ją się na​wza​jem w kłót​niach, a tak​że gru​pa​mi, jak wal​czą​ce mrów​ki. Nie wi​dzia​łem tego. Ale wiem, że nie oszczę​dza​ją ko​goś, kto pro​si o ży​cie. Ude​rza​ją w po​chy​‐ lo​ną szy​ję, wi​dzia​łem to! Jest w nich pra​gnie​nie za​bi​ja​nia i dla​te​go uzna​łem, że na​le​ży ich uni​ce​stwić. – A wszyst​kie sny lu​dzi zo​sta​ną zmie​nio​ne – rzekł Coro Mena sie​dzą​cy w mro​ku ze skrzy​żo​wa​ny​mi no​ga​mi. – Już ni​g​dy nie będą ta​kie same. Ni​g​dy nie będę szedł tą ścież​ką, któ​rą przy​sze​dłem z tobą wczo​raj, ścież​ką pro​wa​‐ dzą​cą z wierz​bo​we​go gaju, któ​rą cho​dzi​łem całe ży​cie. Jest zmie​nio​na. Ty nią sze​dłeś i ona się cał​kiem zmie​ni​ła. Za​nim na​stał ten dzień, to, co mie​li​śmy do zro​bie​nia, było wła​ści​we; dro​ga, któ​rą mie​li​śmy iść, była wła​ści​wa i pro​wa​dzi​‐ ła nas do domu. Gdzie jest te​raz nasz dom? Zro​bi​łeś bo​wiem to, co mu​sia​łeś zro​bić, a nie było to wła​ści​we. Za​bi​łeś lu​dzi. Wi​dzia​łem ich pięć lat temu w do​‐ li​nie Lem​gan, do​kąd przy​by​li w la​ta​ją​cym stat​ku; ukry​łem się i ob​ser​wo​wa​‐ łem ol​brzy​mów, sze​ściu ich było, i wi​dzia​łem, jak mó​wią i pa​trzą na ska​ły i ro​śli​ny, i go​tu​ją je​dze​nie. To lu​dzie. Ale ty miesz​ka​łeś wśród nich. Se​lve​rze, czy oni śnią? – Tak jak dzie​ci, kie​dy śpią. – Nie mają żad​ne​go przy​go​to​wa​nia? – Nie. Cza​sa​mi opo​wia​da​ją o swo​ich snach, uzdro​wi​cie​le pró​bu​ją wy​ko​rzy​‐ sty​wać je do uzdra​wia​nia, lecz ża​den nie jest prze​szko​lo​ny ani nie ma umie​‐ jęt​no​ści śnie​nia. Lju​bow, któ​ry mnie uczył, ro​zu​miał mnie, kie​dy po​ka​za​łem mu, jak śnić, ale na​wet wte​dy czas świa​ta na​zy​wał rze​czy​wi​stym, a czas snu

nie​rze​czy​wi​stym, jak​by to wła​śnie sta​no​wi​ło róż​ni​cę mię​dzy nimi. – Zro​bi​łeś to, co mu​sia​łeś – po​wtó​rzył Coro Mena po chwi​li mil​cze​nia. Jego wzrok po​przez cie​nie na​po​tkał oczy Se​lve​ra. Roz​pacz​li​we na​pię​cie na twa​rzy przy​by​sza ze​lża​ło, roz​luź​ni​ły się jego po​kry​te bli​zna​mi usta. Se​lver po​ło​żył się, nie mó​wiąc nic wię​cej. Po chwi​li po​grą​żył się w sen. – On jest bo​giem – rzekł Coro Mena. Tor​ber ski​nął gło​wą, pra​wie z ulgą przyj​mu​jąc osąd star​ca. – Ale nie jak inni. Nie jak Prze​śla​dow​ca ani jak Przy​ja​ciel, co nie ma twa​‐ rzy, ani jak Osi​ko​list​na Ko​bie​ta, któ​ra wę​dru​je po la​sach snów. On nie jest Odźwier​nym ani Wę​żem. Ani Lir​ni​kiem, ani Rzeź​bia​rzem, ani My​śli​wym, choć przy​cho​dzi w cza​sie świa​ta jak oni. Może przez te kil​ka ostat​nich lat śni​‐ li​śmy o Se​lve​rze, ale już nie bę​dzie​my tego ro​bić; opu​ścił czas snu. Przez las, gdzie opa​da​ją li​ście, gdzie pa​da​ją drze​wa, przy​cho​dzi bóg, któ​ry zna śmierć, bóg, któ​ry za​bi​ja i sam nie ro​dzi się po​wtór​nie. Przy​wód​czy​ni wy​słu​cha​ła spra​woz​dań oraz prze​po​wied​ni Coro Meny i pod​ję​‐ ła dzia​ła​nia. Po​sta​wi​ła Ca​dast w stan po​go​to​wia, do​pil​no​wa​ła, by każ​da ro​dzi​‐ na była przy​go​to​wa​na do wy​mar​szu, by mia​ła tro​chę żyw​no​ści oraz no​sze dla star​ców i cho​rych. Wy​sła​ła mło​de ko​bie​ty na zwia​dy ku po​łu​dnio​wi i wscho​do​‐ wi, by szu​ka​ły in​for​ma​cji o wy​lu​dziach. Jed​ną uzbro​jo​ną gru​pę my​śli​wych trzy​ma​ła sta​le w po​bli​żu osa​dy, choć inne wy​cho​dzi​ły jak zwy​kle co noc. A kie​dy Se​lver na​brał sił, na​le​ga​ła, by wy​szedł z sza​ła​su i opo​wie​dział, jak wy​lu​dzie za​bi​ja​li i znie​wa​la​li lu​dzi w Sor​no​lu i jak wy​ci​na​li drze​wa, i jak lu​‐ dzie z Kel​me Deva za​bi​li wy​lu​dzi. Zmu​sza​ła ko​bie​ty i męż​czyzn, któ​rzy nie śni​li i nie ro​zu​mie​li tych spraw, aby słu​cha​li po​now​nie, póki nie zro​zu​mie​li i nie prze​stra​szy​li się. Ebor Den​dep była bo​wiem ko​bie​tą prak​tycz​ną. Kie​dy Wiel​ki Śnią​cy, jej brat, po​wie​dział, że Se​lver jest bo​giem, tym, któ​ry zmie​nia, po​mo​stem mię​dzy rze​czy​wi​sto​ścia​mi, uwie​rzy​ła mu i za​czę​ła dzia​łać. Obo​‐ wiąz​kiem Śnią​ce​go była ostroż​ność, na​bra​nie pew​no​ści, że jego oce​na jest praw​dzi​wa. Jej obo​wiąz​kiem było przy​jąć tę oce​nę i dzia​łać zgod​nie z nią. On wie​dział, co na​le​ży zro​bić; ona pil​no​wa​ła wy​ko​na​nia. – Mu​szą to usły​szeć wszyst​kie osa​dy lasu – po​wie​dział Coro Mena. Więc przy​wód​czy​ni wy​sła​ła swo​je bie​gacz​ki, a ko​bie​ty, sto​ją​ce na cze​le in​‐ nych osad, słu​cha​ły, po czym wy​sy​ła​ły swo​je bie​gacz​ki. Hi​sto​ria roz​le​wu krwi w Kel​me Deva oraz imię Se​lve​ra obie​gły Wy​spę Pół​‐ noc​ną i do​tar​ły do in​nych lą​dów, prze​ka​zy​wa​ne z ust do ust lub na pi​śmie; nie​zbyt szyb​ko (bo Le​śny Lud nie miał szyb​szych po​słań​ców niż bie​gacz​ki), jed​nak wy​star​cza​ją​co szyb​ko. Nie sta​no​wi​li jed​ne​go ludu na Czter​dzie​stu Lą​dach świa​ta. Ist​nia​ło wię​cej ję​zy​ków niż lą​dów, a w każ​dej osa​dzie po​słu​gi​wa​no się in​nym dia​lek​tem; ist​‐ nia​ły nie​skoń​czo​ne od​mia​ny oby​cza​jów, mo​ral​no​ści, zwy​cza​jów, rze​miosł; każ​dy z pię​ciu Wiel​kich Lą​dów za​miesz​ki​wał inny typ fi​zycz​ny. Wy​so​cy, bla​‐ dzi lu​dzie z Sor​no​lu byli do​sko​na​ły​mi kup​ca​mi; miesz​kań​cy Rie​sh​we​lu byli ni​‐

scy, wie​lu z nich mia​ło czar​ne fu​tro, a je​dli mał​py; i tak da​lej, i tak da​lej. Lecz kli​mat róż​nił się nie​wie​le i las nie​wie​le, a mo​rze wca​le. Cie​ka​wość, sta​łe szla​‐ ki han​dlo​we i ko​niecz​ność zna​le​zie​nia męża lub żony od wła​ści​we​go Drze​wa pod​trzy​my​wa​ły swo​bod​ny ruch lu​dzi mię​dzy mia​sta​mi i lą​da​mi, to​też ist​nia​ły mię​dzy nimi pew​ne po​do​bień​stwa, z wy​jąt​kiem miesz​kań​ców naj​bar​dziej od​‐ da​lo​nych sie​dzib, zna​nych le​d​wie z po​gło​sek krą​żą​cych na wy​spach Da​le​kie​go Wscho​du i Po​łu​dnia. Na wszyst​kich Czter​dzie​stu Lą​dach osa​da​mi rzą​dzi​ły ko​‐ bie​ty, a pra​wie każ​da osa​da mia​ła Sza​łas Męż​czyzn. W Sza​ła​sach Śnią​cy mó​‐ wi​li sta​rym ję​zy​kiem, któ​ry nie​wie​le róż​nił się mię​dzy lą​da​mi. Rzad​ko uczy​ły się go ko​bie​ty lub męż​czyź​ni, któ​rzy zo​sta​wa​li my​śli​wy​mi, ry​ba​ka​mi, tka​cza​‐ mi, bu​dow​ni​czy​mi, któ​rzy śni​li tyl​ko małe sny poza sza​ła​sem. Na pi​śmie po​‐ słu​gi​wa​no się w więk​szo​ści tą mową Sza​ła​sów Męż​czyzn, to​też kie​dy ko​bie​ty wy​sy​ła​ły chy​że dziew​czę​ta z wia​do​mo​ścia​mi, li​sty prze​ka​zy​wa​no od sza​ła​su do sza​ła​su, a Śnią​cy wy​kła​da​li je Sta​rym Ko​bie​tom, tak jak inne do​ku​men​ty i po​gło​ski, mity i sny. Jed​nak za​wsze wy​bór, czy wie​rzyć im, czy nie, na​le​żał do Sta​rych Ko​biet. Se​lver znaj​do​wał się w ma​łym po​ko​ju w Esh​se​nie. Drzwi nie były za​mknię​te na klucz, ale Se​lver wie​dział, że je​śli je otwo​rzy, wej​dzie w coś złe​go. Póki są za​mknię​te, wszyst​ko bę​dzie do​brze. Kło​pot po​le​gał na tym, że przed do​mem ro​sły mło​de drzew​ka; nie drze​wa owo​co​we lub orze​chy, ale ja​kiś inny ga​tu​‐ nek, nie pa​mię​tał jaki. Wy​szedł zo​ba​czyć, co to za ga​tu​nek. Wszyst​kie le​ża​ły po​ła​ma​ne i wy​rwa​ne z ko​rze​nia​mi. Pod​niósł sre​brzy​stą ga​łąz​kę, a z jej zła​ma​‐ ne​go koń​ca wy​pły​nę​ło tro​chę krwi. Nie, nie tu​taj, nie zno​wu, The​le, po​wie​‐ dział. O The​le, przyjdź do mnie, za​nim umrzesz! Ale nie przy​szła. Była tam tyl​ko jej śmierć, zła​ma​na brzo​za, otwar​te drzwi. Se​lver od​wró​cił się i szyb​ko wszedł z po​wro​tem do domu. Od​kry​wał, że dom cały jest zbu​do​wa​ny po​nad zie​mią jak dom wy​lu​dzi, bar​dzo wy​so​ki i pe​łen świa​tła. Za dru​gi​mi drzwia​mi, po prze​ciw​nej stro​nie po​ko​ju, le​ża​ła dłu​ga uli​ca Cen​tra​lu, wiel​kiej osa​dy wy​‐ lu​dzi. Se​lver miał u pasa pi​sto​let. Gdy​by nad​szedł Da​vid​son, mógł​by go za​‐ strze​lić. Cze​kał, sto​jąc w otwar​tych drzwiach, pa​trząc w blask słoń​ca. Ogrom​‐ ny Da​vid​son nad​biegł tak szyb​ko, że Se​lver nie mógł utrzy​mać go w ce​low​ni​‐ ku, kie​dy tam​ten zgię​ty wpół rzu​cał się przez uli​cę, bar​dzo szyb​ko, za każ​‐ dym ra​zem co​raz bli​żej. Pi​sto​let był cięż​ki. Se​lver strze​lił, ale z lufy nie wy​‐ try​snął ogień, więc wście​kły i prze​ra​żo​ny od​rzu​cił od sie​bie pi​sto​let i sen. Ze wstrę​tem splu​nął i wes​tchnął. – Zły sen? – spy​ta​ła Ebor Den​dep. – Wszyst​kie są złe, wszyst​kie są jed​na​ko​we – od​parł Se​lver, ale jego głę​bo​ki nie​po​kój i po​czu​cie klę​ski nie​co się zmniej​szy​ły. Chłod​ne po​ran​ne świa​tło pa​da​ło pla​ma​mi i strza​ła​mi, prze​sia​ne przez de​li​‐ kat​ne li​ście i ga​łąz​ki brzo​zo​we​go za​gaj​ni​ka Ca​da​stu. Sie​dzia​ła tam przy​wód​‐ czy​ni, wy​pla​ta​jąc ko​szyk z pa​pro​ci czar​no​ło​dy​go​wej, po​nie​waż lu​bi​ła mieć czymś za​ję​te ręce, a Se​lver le​żał obok niej w pół​śnie i we śnie. Prze​by​wał

w Ca​da​ście już pięt​na​ście dni i jego rana szyb​ko się go​iła. Na​dal dużo spał, ale pierw​szy raz od wie​lu mie​się​cy za​czął re​gu​lar​nie śnić na ja​wie, nie raz czy dwa razy w cią​gu dnia i nocy, lecz w praw​dzi​wym ryt​mie śnie​nia, któ​ry po​wi​‐ nien wzno​sić się i opa​dać dzie​sięć do czter​na​stu razy w cy​klu dzien​nym. Choć jego sny były złe, peł​ne prze​ra​że​nia i wsty​du, wi​tał je z ra​do​ścią. Bał się, że zo​stał od​cię​ty od swo​ich ko​rze​ni, że za​pu​ścił się zbyt da​le​ko w mar​twą kra​inę dzia​ła​nia, by kie​dy​kol​wiek od​na​leźć dro​gę po​wrot​ną do źró​deł rze​czy​wi​sto​ści. Te​raz, choć woda była bar​dzo gorz​ka, pił zno​wu. W krót​kim śnie zno​wu po​wa​lił Da​vid​so​na w po​pio​ły spa​lo​ne​go obo​zu i za​‐ miast śpie​wać nad nim, tym ra​zem ude​rzył go ka​mie​niem w usta. Spo​mię​dzy bia​łych odłam​ków wy​bi​tych zę​bów wy​pły​nę​ła krew. Sen ów był speł​nie​niem ma​rzeń, Se​lver za​trzy​my​wał go w tym miej​scu, prze​śniw​szy wie​le razy, za​nim póź​niej spo​tkał Da​vid​so​na wśród po​pio​łów Kel​‐ me Deva. W tym śnie nie było nic prócz ulgi. Był jak ko​ją​cy łyk wody. A on po​trze​bo​wał go​ry​czy. Musi udać się wstecz, nie do Kel​me Deva, lecz na dłu​gą strasz​ną uli​cę w mie​ście ob​cych zwa​nym Cen​tra​lem, gdzie za​ata​ko​wał śmierć i zo​stał po​ko​na​ny. Ebor Den​dep nu​ci​ła przy pra​cy. Jej szczu​płe ręce, któ​rych je​dwa​bi​sty zie​lo​‐ ny puch po​sre​brzył wiek, za​pla​ta​ły czar​ne ło​dy​gi pa​pro​ci do środ​ka i na ze​‐ wnątrz, szyb​ko i sta​ran​nie. Śpie​wa​ła dziew​czę​cą pio​sen​kę o zbie​ra​niu pa​pro​‐ ci: „Zbie​ram pa​proć, my​ślę, czy on wró​ci”… Jej star​czy głos brzmiał jak cy​ka​‐ nie świersz​cza. Słoń​ce drża​ło w brzo​zo​wych li​ściach. Se​lver opu​ścił gło​wę i oparł ją na rę​kach. Brzo​zo​wy za​gaj​nik znaj​do​wał się mniej wię​cej po​środ​ku Ca​da​stu. Pro​wa​dzi​‐ ło do nie​go osiem wą​skich ście​żek wi​ją​cych się wśród drzew. W po​wie​trzu wi​‐ sia​ło pa​smo dymu; tam, gdzie na po​łu​dnio​wym skra​ju za​gaj​ni​ka ga​łę​zie się prze​rze​dza​ły, moż​na było zo​ba​czyć uno​szą​cy się z ko​mi​na dym, któ​ry wy​glą​‐ dał jak nit​ka roz​wi​ja​ją​ca się z nie​bie​skie​go kłęb​ka wśród li​ści. Je​że​li spoj​rza​ło się uważ​nie mię​dzy zi​mo​zie​lo​ne dęby i inne drze​wa, moż​na było doj​rzeć da​chy do​mostw wy​sta​ją​ce na metr nad zie​mię. Znaj​do​wa​ło się ich tam od stu do dwu​stu, z tru​dem da​wa​ło się je po​li​czyć. Domy z drew​na były wko​pa​ne w zie​‐ mię w trzech czwar​tych i wpa​so​wa​ne mię​dzy ko​rze​nie drzew jak bor​su​cze nory. Da​chy z kro​kwi po​kry​wa​ły strze​chy z ma​łych ga​łą​zek, so​sno​wych igieł, si​to​wia, dar​ni. Świet​nie izo​lo​wa​ły, chro​ni​ły przed wodą, były pra​wie nie​wi​‐ docz​ne. Las i spo​łecz​ność ośmiu​set lu​dzi zaj​mo​wa​ły się swo​imi spra​wa​mi wo​‐ kół brzo​zo​we​go za​gaj​ni​ka, gdzie sie​dzia​ła Ebor Den​dep i wy​pla​ta​ła z pa​pro​ci ko​szyk. Ja​kiś ptak wśród ga​łę​zi nad jej gło​wą po​wie​dział słod​ko: Ti-wit. Lu​‐ dzie ro​bi​li wię​cej ha​ła​su niż zwy​kle, bo w cią​gu ostat​nich paru dni przy​by​ło pięć​dzie​się​ciu czy sześć​dzie​się​ciu ob​cych, w więk​szo​ści mło​dych męż​czyzn i ko​biet, przy​cią​gnię​tych obec​no​ścią Se​lve​ra. Nie​któ​rzy po​cho​dzi​li z in​nych miast Pół​no​cy, inni ra​zem z nim za​bi​ja​li w Kel​me Deva; cią​gnę​li za po​gło​ska​‐ mi idą​cy​mi za nim. Jed​nak na​wo​łu​ją​ce tu i ów​dzie gło​sy czy szem​ra​nie ką​pią​‐ cych się ko​biet i plu​ska​nie dzie​ci ba​wią​cych się nad stru​mie​niem nie były gło​‐

śniej​sze od po​ran​nej pie​śni pta​ków i brzę​cze​nia owa​dów, i wszyst​kich od​gło​‐ sów ży​we​go lasu, któ​re​go je​den z ele​men​tów sta​no​wi​ła ta osa​da. Do Ebor Den​dep po​de​szła szyb​kim kro​kiem dziew​czy​na, mło​da łow​czy​ni ko​‐ lo​ru bla​dych li​ści brzo​zy. – Ust​na wia​do​mość z po​łu​dnio​we​go wy​brze​ża, mat​ko – po​wie​dzia​ła. – Bie​‐ gacz​ka jest w Sza​ła​sie Ko​biet. – Przy​ślij ją tu​taj, gdy zje – rze​kła ci​cho przy​wód​czy​ni. – Sza, Tol​bar, nie wi​dzisz, że on śpi? Dziew​czy​na po​chy​li​ła się, pod​nio​sła duży liść dzi​kie​go ty​to​niu i po​ło​ży​ła go na oczach Se​lve​ra, na któ​re pa​dał z uko​sa pro​mień słoń​ca. Se​lver le​żał z roz​‐ po​star​ty​mi rę​ka​mi, twarz miał po​kry​tą bli​zna​mi, znie​kształ​co​ną. Wy​glą​dał bez​bron​nie i głu​pio – Wiel​ki Śnią​cy spał jak dziec​ko. Lecz Ebor Den​dep ob​ser​‐ wo​wa​ła twarz dziew​czy​ny. W tym nie​spo​koj​nym cie​niu ema​no​wa​ło z niej prze​ra​że​nie i li​tość, ema​no​wa​ło z niej uwiel​bie​nie. Tol​bar po​bie​gła z po​wro​tem. Wkrót​ce na​de​szły z po​słan​nicz​ką dwie Sta​re Ko​bie​ty, idąc ci​cho po ścież​ce po​kry​tej pla​ma​mi słoń​ca. Ebor Den​dep unio​sła rękę, na​ka​zu​jąc tym ge​stem mil​cze​nie. Po​słan​nicz​ka na​tych​miast po​ło​ży​ła się, żeby od​po​cząć. Jej brą​zo​wo na​kra​pia​ne zie​lo​ne fu​tro po​kry​wał kurz i pot; bie​gła dłu​go. Sta​re Ko​bie​ty usia​dły w pla​mach słoń​ca i znie​ru​cho​mia​ły. Sie​‐ dzia​ły tam jak dwa sta​re zie​lo​no​sza​re gła​zy o ja​snych, by​strych oczach. Se​lver, wal​cząc ze snem, któ​ry wy​mknął mu się spod kon​tro​li, krzyk​nął jak​‐ by z wiel​kie​go stra​chu i się obu​dził. Po​szedł na​pić się ze stru​mie​nia; kie​dy wró​cił, szło za nim sze​ściu czy sied​miu z tych, któ​rzy za​wsze za nim szli. Przy​wód​czy​ni odło​ży​ła na wpół ukoń​czo​ny ko​szyk i rze​kła: – Wi​taj te​raz, bie​gacz​ko, i mów. Bie​gacz​ka wsta​ła, skło​ni​ła gło​wę przed Ebor Den​dep i prze​ka​za​ła wia​do​‐ mość: – Przy​by​wam z Tre​tha​tu. Moje sło​wa po​cho​dzą z Sor​bron Deva, przed​tem od że​gla​rzy z Cie​śni​ny, przed​tem z Bro​te​ru w Sor​no​lu. Są prze​zna​czo​ne dla ca​łe​go Ca​da​stu, lecz mają być prze​ka​za​ne czło​wie​ko​wi zwa​ne​mu Se​lve​rem, któ​ry uro​dził się z Je​sio​nu w Esh​re​thu. Oto sło​wa: są nowe ol​brzy​my w wiel​‐ kim mie​ście ol​brzy​mów w Sor​no​lu, a wie​le z tych no​wych to sa​mi​ce. Żół​ty sta​tek z ognia wzno​si się i opa​da w miej​scu, któ​re na​zy​wa​ło się Peha. W Sor​‐ no​lu wie​dzą, że Se​lver z Esh​re​thu spa​lił obóz ol​brzy​mów w Kel​me Deva. Wiel​cy Śnią​cy wy​gnań​ców w Bro​te​rze śni​li o ol​brzy​mach licz​niej​szych niż drze​wa na Czter​dzie​stu Lą​dach. Oto wszyst​kie sło​wa wia​do​mo​ści, któ​rą przy​‐ no​szę. Kie​dy skoń​czy​ła się śpiew​na re​cy​ta​cja, wszy​scy mil​cze​li. Tro​chę da​lej ja​kiś ptak po​wie​dział na pró​bę: Ti-wit? – To bar​dzo zły czas świa​ta – stwier​dzi​ła jed​na ze Sta​rych Ko​biet, po​cie​ra​‐ jąc zreu​ma​ty​zo​wa​ne ko​la​no. Z ro​sną​ce​go u pół​noc​ne​go skra​ju osa​dy wiel​kie​go dębu po​de​rwał się sza​ry ptak i uniósł się, za​ta​cza​jąc na le​ni​wych skrzy​dłach krę​gi i wy​ko​rzy​stu​jąc po​‐

ran​ne prą​dy wstę​pu​ją​ce. W po​bli​żu każ​dej osa​dy za​wsze ro​sło drze​wo, na któ​‐ rym prze​sia​dy​wa​ły te sza​re la​taw​ce; sta​no​wi​ły służ​bę oczysz​cza​nia. Przez brzo​zo​wy za​gaj​nik prze​biegł mały, gru​by chło​piec, któ​re​go go​ni​ła nie​‐ co więk​sza sio​stra. Obo​je pisz​cze​li cien​ko jak nie​to​pe​rze. Chło​piec prze​wró​cił się i wy​buch​nął pła​czem, a dziew​czyn​ka pod​nio​sła go i wy​tar​ła mu łzy du​żym li​ściem. Po​bie​gli w las, trzy​ma​jąc się za ręce. – Był tam ol​brzym, któ​ry na​zy​wa się Lju​bow – po​wie​dział Se​lver do przy​‐ wód​czy​ni. – Mó​wi​łem o nim Coro Me​nie, ale nie to​bie. Kie​dy tam​ten mnie za​‐ bi​jał, Lju​bow mnie ura​to​wał. Lju​bow wy​le​czył mnie i uwol​nił. Chciał nas po​‐ znać, więc mó​wi​łem mu, o co pro​sił, a on też mó​wił mi, o co pro​si​łem. Kie​dyś za​py​ta​łem go, jak wy​lu​dzie mo​gli prze​żyć, ma​jąc tak mało ko​biet. Po​wie​dział, że w świe​cie, skąd po​cho​dzą, po​ło​wa wy​lu​dzi to ko​bie​ty, ale męż​czyź​ni nie przy​wio​zą ko​biet do Czter​dzie​stu Lą​dów, do​pó​ki ich dla nich nie przy​go​tu​ją. – Do​pó​ki męż​czyź​ni nie przy​go​tu​ją miej​sca dla ko​biet? No to mogą so​bie po​‐ cze​kać – rze​kła Ebor Den​dep. – Są jak lu​dzie od nie-Wią​zu, któ​rzy idą sie​dze​‐ niem na​przód, a gło​wy mają ty​łem do przo​du. Ro​bią z lasu su​chą pla​żę – (jej ję​zyk nie miał sło​wa na ozna​cze​nie pu​sty​ni) – i na​zy​wa​ją to przy​go​to​wa​niem miej​sca dla ko​biet? Po​win​ni wy​słać naj​pierw ko​bie​ty. Może ko​bie​ty śnią z nimi Wiel​kie Sny, kto wie? Oni są opóź​nie​ni w roz​wo​ju, Se​lve​rze. Oni są sza​le​ni. – Wszy​scy nie mogą być sza​le​ni. – Ale po​wie​dzia​łeś, że mają sny, tyl​ko kie​dy śpią; je​że​li chcą śnić na ja​wie, za​ży​wa​ją tru​ci​zny, żeby sny mo​gły do nich przyjść, tak mó​wi​łeś! Jaki lud może być jesz​cze bar​dziej sza​lo​ny? Nie od​róż​nia​ją cza​su snu od cza​su świa​ta le​piej niż nie​mow​lę. Może kie​dy za​bi​ja​ją drze​wo, my​ślą, że zno​wu oży​je! Se​lver po​krę​cił gło​wą. W dal​szym cią​gu mó​wił do przy​wód​czy​ni, jak​by on i ona byli sami w brzo​zo​wym za​gaj​ni​ku, ci​chym, nie​pew​nym gło​sem, pra​wie sen​nie. – Nie, oni ro​zu​mie​ją śmierć bar​dzo do​brze… Z pew​no​ścią ina​czej niż my, ale pew​ne spra​wy ro​zu​mie​ją le​piej od nas. Ja nie po​tra​fi​łem zro​zu​mieć wie​lu spraw z tego, co Lju​bow mi mó​wił. I nie prze​szka​dzał mi w ro​zu​mie​niu ję​zyk; za​pi​sa​li​śmy oba ję​zy​ki ra​zem. A jed​nak nie zdo​ła​łem po​jąć, co mó​wił. Po​wie​‐ dział, że wy​lu​dzie są spo​za lasu. To cał​kiem ja​sne. Po​wie​dział, że chcą lasu: drzew na drew​no, zie​mi do za​sa​dze​nia tra​wy. – Głos Se​lve​ra, choć na​dal ci​‐ chy, na​brał dźwięcz​no​ści; lu​dzie wśród srebr​nych drzew słu​cha​li. – To też jest ja​sne dla tych z nas, któ​rzy wi​dzie​li, jak oni wy​ci​na​ją świat. Po​wie​dział, że wy​lu​dzie są ludź​mi jak my, że je​ste​śmy spo​krew​nie​ni, może tak bli​sko jak Czer​wo​ny Je​leń z Sza​rym Ko​złem. Po​wie​dział, że po​cho​dzą z in​ne​go świa​ta, któ​ry nie jest la​sem. Wy​cię​li tam wszyst​kie drze​wa. Jest tam słoń​ce, nie na​‐ sze słoń​ce, któ​re jest gwiaz​dą. Wszyst​ko to nie było dla mnie ja​sne. Przy​ta​czam jego sło​wa, ale nie wiem, co one zna​czą. Nie szko​dzi. Jest ja​sne, że chcą na​sze​go lasu dla sie​bie. Są dwa razy wy​żsi od nas, mają broń o za​się​gu o wie​le więk​szym od na​szej, mają też

mio​ta​cze ognia i la​ta​ją​ce stat​ki. Te​raz przy​wieź​li wię​cej ko​biet i będą mieć wie​le dzie​ci. Jest ich tu te​raz może dwa ty​sią​ce, może trzy, głów​nie w Sor​no​‐ lu. Ale je​śli od​cze​ka​my jed​no ży​cie lub dwa, roz​mno​żą się; ich licz​ba po​dwoi się i po​dwoi po​wtór​nie. Za​bi​ja​ją męż​czyzn i ko​bie​ty, i nie oszczę​dza​ją tych, któ​rzy pro​szą o ży​cie. Nie po​tra​fią śpie​wać w za​wo​dach. Może zo​sta​wi​li swo​je ko​rze​nie za sobą, w in​nym le​sie, z któ​re​go przy​szli, w tym le​sie bez drzew. Więc za​ży​wa​ją tru​ci​zny, aby roz​pę​tać w so​bie sny, ale tyl​ko odu​rza​ją się nimi lub od nich cho​ru​ją. Nikt nie może z pew​no​ścią po​wie​dzieć, czy są ludź​mi, czy nie, ale to nie ma zna​cze​nia. Trze​ba ich zmu​sić do opusz​cze​nia lasu, bo są nie​‐ bez​piecz​ni. Je​śli nie ze​chcą odejść, będą mu​sie​li zo​stać wy​pa​le​ni z lą​dów, tak jak trze​ba wy​pa​lać z za​gaj​ni​ków wo​kół osad gniaz​da żą​dlą​cych mró​wek. Je​że​li bę​dzie​my cze​kać, to my zo​sta​nie​my wy​ku​rze​ni dy​mem i spa​le​ni. Oni mogą nas roz​dep​‐ tać, jak my roz​dep​tu​je​my żą​dlą​ce mrów​ki. Kie​dyś wi​dzia​łem ko​bie​tę, to było wte​dy, gdy pa​li​li moją osa​dę Esh​reth, le​ża​ła na ścież​ce przed wy​lu​dziem, pro​‐ sząc go o ży​cie, a on sta​nął jej na ple​cach i zła​mał jej krę​go​słup, a po​tem od​‐ rzu​cił kop​nia​kiem na bok, jak​by była mar​twym wę​żem. Wi​dzia​łem to. Je​że​li wy​lu​dzie są ludź​mi, to ludź​mi nie​przy​sto​so​wa​ny​mi lub nie​nau​czo​ny​mi śnić i za​cho​wy​wać się jak lu​dzie. Dla​te​go mio​ta​ją się w męce, za​bi​ja​jąc i nisz​cząc, po​ga​nia​ni przez swych bo​gów, któ​rych nie chcą uwol​nić, ale pró​bu​ją wy​rwać i od​rzu​cić. Je​śli są ludź​mi, to są zły​mi ludź​mi, bo od​rzu​ci​li wła​snych bo​gów, bo się boją uj​rzeć wła​sne twa​rze w ciem​no​ści. Wy​słu​chaj mnie, przy​wód​czy​ni Ca​da​stu. – Se​lver wstał wśród sie​dzą​cych ko​biet. – My​ślę, że już czas, bym wró​cił do mo​jej zie​mi, do Sor​no​lu, do tych, któ​rzy są wy​gna​ni, i do tych, co są znie​wo​le​ni. Po​wiedz wszyst​kim lu​dziom, któ​rzy śnią o pło​ną​cych do​mach, żeby po​szli za mną do Bro​te​ru. Skło​nił się Ebor Den​dep i opu​ścił brzo​zo​wy za​gaj​nik, cią​gle jesz​cze ku​le​jąc i z za​ban​da​żo​wa​ną ręką; jed​nak kro​czył szyb​ko i gło​wę trzy​mał wy​so​ko. Mło​‐ dzi po​szli ci​cho za nim. – Kto to jest? – za​py​ta​ła bie​gacz​ka z Tre​tha​tu, od​pro​wa​dza​jąc go wzro​kiem. – Czło​wiek, do któ​re​go do​tar​ła two​ja wia​do​mość, Se​lver z Esh​re​thu, bóg wśród nas. Wi​dzia​łaś kie​dyś boga, cór​ko? – Kie​dy mia​łam dzie​sięć lat, do na​szej osa​dy przy​szedł Lir​nik. – Sta​ry Er​tel, tak. Po​cho​dził od mo​je​go Drze​wa i uro​dził się w Pół​noc​nych Do​li​nach jak ja. No, te​raz wi​dzia​łaś dru​gie​go boga, i to więk​sze​go. Opo​wiedz o nim swo​je​mu lu​do​wi w Tre​tha​cie. – Któ​rym bo​giem on jest, mat​ko? – No​wym – od​par​ła Ebor Den​dep oschłym, star​czym gło​sem. – Sy​nem le​śne​‐ go ognia, bra​tem za​mor​do​wa​nych. On jest tym, któ​ry nie ro​dzi się po​now​nie. Te​raz zo​bacz​cie, kto idzie z Se​lve​rem, zaj​mij​cie się żyw​no​ścią dla nich. Zo​‐ staw​cie mnie na chwi​lę samą. Je​stem peł​na złych prze​czuć jak ja​kiś głu​pi sta​‐ ruch, mu​szę śnić…

Coro Mena po​szedł tej nocy z Se​lve​rem aż do miej​sca, gdzie spo​tka​li się po raz pierw​szy pod wierz​ba​mi mie​dzia​ny​mi obok stru​mie​nia. Wie​lu lu​dzi szło za Se​lve​rem na po​łu​dnie, w su​mie ja​kieś sześć​dzie​siąt osób, od​dział tak duży, ja​kie​go więk​szość lu​dzi do tej pory nie wi​dzia​ła. Spo​wo​du​ją wiel​kie po​ru​sze​‐ nie i w ten spo​sób przy​cią​gną do sie​bie in​nych po dro​dze do prze​pra​wy mor​‐ skiej na Sor​nol. Se​lver za​żą​dał dla sie​bie tej jed​nej nocy przy​wi​le​ju Śnią​ce​go – sa​mot​no​ści. Wy​ru​szył sam. Jego zwo​len​ni​cy do​go​nią go rano; od​tąd, wcią​‐ gnię​ty w tłum i dzia​ła​nie, nie​wie​le bę​dzie miał cza​su na po​wol​ny i głę​bo​ki przy​pływ Wiel​kich Snów. – Tu​taj się spo​tka​li​śmy – po​wie​dział sta​rzec, za​trzy​mu​jąc się wśród na​chy​‐ lo​nych ga​łę​zi, wśród we​lo​nów zwie​sza​ją​cych się li​ści – i tu​taj się roz​sta​je​my. Lu​dzie, któ​rzy po​dą​żą po​tem na​szy​mi ścież​ka​mi, nie​chyb​nie na​zwą to miej​sce Za​gaj​ni​kiem Se​lve​ra. Przez chwi​lę Se​lver nic nie mó​wił, sto​jąc nie​ru​cho​mo jak drze​wo; nie​spo​koj​‐ ne li​ście wo​kół nie​go ciem​nia​ły sre​brzy​ście, a chmu​ry gęst​nia​ły pod gwiaz​da​‐ mi. – Masz co do mnie więk​szą pew​ność niż ja sam – ode​zwał się w ciem​no​ści. – Tak, je​stem pe​wien, Se​lve​rze… Do​brze na​uczo​no mnie śnić, a poza tym je​‐ stem sta​ry. Dla sie​bie śnię już bar​dzo mało. Po cóż miał​bym to ro​bić? Mało rze​czy jest dla mnie no​wych. A cze​go chcia​łem od ży​cia, otrzy​ma​łem, i to z nad​dat​kiem. Mia​łem całe moje ży​cie. Dnie jak li​ście z lasu. Je​stem sta​rym, wy​drą​żo​nym drze​wem; tyl​ko ko​rze​nie żyją. Tak więc śnię tyl​ko o tym, o czym śnią wszy​scy lu​dzie. Nie mam żad​nych wi​zji ani pra​gnień. Wi​dzę to, co jest. Wi​dzę, jak doj​rze​wa owoc na ga​łę​zi. od czte​rech lat doj​rze​wa ten owoc drze​wa za​sa​dzo​ne​go głę​bo​ko. Ba​li​śmy się przez czte​ry lata wszy​scy, na​wet my, któ​‐ rzy ży​je​my z dala od miast wy​lu​dzi i wi​dzie​li​śmy ich tyl​ko prze​lot​nie z ukry​‐ cia albo wi​dzie​li​śmy ich prze​la​tu​ją​ce stat​ki, albo pa​trzy​li​śmy na mar​twe miej​‐ sca, gdzie wy​cię​li świat, albo je​dy​nie sły​sze​li​śmy o nich opo​wie​ści. Wszy​scy się bo​imy. Dzie​ci bu​dzą się, krzy​cząc o ol​brzy​mach, ko​bie​ty nie chcą cho​dzić na dłu​gie wy​pra​wy ku​piec​kie, męż​czyź​ni w sza​ła​sach nie po​tra​fią śpie​wać. Owoc stra​chu doj​rze​wa. I wi​dzę, jak go zry​wasz. Ty je​steś żni​wia​rzem. Wi​‐ dzia​łeś, po​zna​łeś wszyst​ko, co my oba​wia​my się po​znać: wy​gna​nie, wstyd, ból, zwa​lo​ny dach i ścia​ny świa​ta, mat​kę umar​łą w nie​szczę​ściu, dzie​ci bez na​uki, bez opie​ki i mi​ło​ści… To nowy czas dla świa​ta, zły czas. A ty to wszyst​ko wy​cier​pia​łeś. Ty po​sze​dłeś naj​da​lej. A tam, przy koń​cu czar​nej ścież​ki, ro​śnie drze​wo; tam doj​rze​wa owoc; się​gasz po nie​go, Se​lve​rze, i ty go zry​wasz. Świat zmie​nia się cał​ko​wi​cie, kie​dy czło​wiek trzy​ma w ręku owoc tego drze​wa, któ​re​go ko​rze​nie się​ga​ją głę​biej niż las. Lu​dzie do​wie​dzą się o tym. Po​zna​ją cię tak jak my. Nie po​trze​ba star​ca ani Wiel​kie​go Śnią​ce​go, aby roz​po​znać boga! Gdzie idziesz, tam pło​nie ogień. Tyl​ko śle​pi tego nie wi​‐ dzą. Ale słu​chaj, Se​lve​rze, wi​dzę to, cze​go inni może nie do​strze​ga​ją, i dla​te​go cię po​ko​cha​łem. Śni​łem o to​bie, za​nim się tu​taj spo​tka​li​śmy. Sze​dłeś ścież​ką, a za tobą wy​ra​sta​ły mło​de drze​wa, dąb i brzo​za, wierz​ba i ostro​krzew, jo​dła

i so​sna, ol​cha, wiąz, bia​ło​kwiet​ny je​sion, cały dach i ścia​ny świa​ta od​bu​do​wa​‐ ne na za​wsze. Te​raz że​gnaj, dro​gi boże i synu, idź bez​piecz​nie. Kie​dy Se​lver od​szedł, noc ściem​nia​ła tak, że na​wet jego wi​dzą​ce nocą oczy nie wi​dzia​ły ni​cze​go prócz czer​ni. Za​czę​ło pa​dać. Wkrót​ce mu​siał albo za​pa​lić po​chod​nię, albo się za​trzy​mać. Wo​lał to dru​gie i rę​ka​mi wy​szu​kał so​bie miej​‐ sce wśród ko​rze​ni wiel​kie​go kasz​ta​now​ca. Tam usiadł, opie​ra​jąc się ple​ca​mi o sze​ro​ki, po​wy​krę​ca​ny pień, któ​ry zda​wał się jesz​cze mieć w so​bie tro​chę sło​‐ necz​ne​go cie​pła. De​li​kat​ny deszcz, pa​da​jąc nie​wi​dzial​nie w ciem​no​ści, szem​‐ rał w li​ściach Se​lve​ro​wi nad gło​wą, pa​dał mu na ra​mio​na, szy​ję i gło​wę chro​‐ nio​ną je​dy​nie gę​stym je​dwa​bi​stym fu​trem, na zie​mię, pa​pro​cie i po​bli​skie po​‐ szy​cie, na wszyst​kie li​ście lasu, bli​sko i da​le​ko. Se​lver sie​dział ci​cho jak sza​ra sowa na ga​łę​zi nad nim, nie śpiąc, z ocza​mi sze​ro​ko otwar​ty​mi w desz​czo​wej ciem​no​ści.

3 Ka​pi​ta​na Raja Lju​bo​wa mę​czył ból gło​wy. Za​czął się ła​god​nie w mię​śniach pra​we​go ra​mie​nia, a po​tem urósł do cre​scen​do w po​sta​ci miaż​dżą​ce​go bęb​nie​‐ nia nad pra​wym uchem. Lju​bow po​my​ślał, że ośrod​ki mowy znaj​du​ją się w le​‐ wej pół​ku​li mó​zgu, ale nie mógł tego wy​po​wie​dzieć; nie mógł mó​wić, czy​tać, spać, my​śleć. Pół​ku​li-kra​su​li. Atak mi​gre​ny, ptak mar​ga​ry​ny, auu, auu. Wy​‐ le​czo​no go z mi​gre​ny raz na uni​wer​sy​te​cie, a po​tem w cza​sie obo​wiąz​ko​wych Woj​sko​wych Pro​fi​lak​tycz​nych Se​an​sów Psy​cho​te​ra​peu​tycz​nych, ale kie​dy opusz​czał Zie​mię, na wszel​ki wy​pa​dek wziął ze sobą tro​chę ta​ble​tek er​go​ta​‐ mi​ny. Za​żył dwie, a tak​że su​per​hi​pe​rek​stra​śro​dek prze​ciw​bó​lo​wy, śro​dek uspo​ka​ja​ją​cy i ta​blet​kę uła​twia​ją​cą tra​wie​nie, aby zneu​tra​li​zo​wać dzia​ła​nie ko​fe​iny, któ​ra zneu​tra​li​zo​wa​ła er​go​ta​mi​nę, ale szy​dło cią​gle dźga​ło od środ​ka, tuż nad pra​wym uchem, w rytm ude​rzeń wiel​kie​go mo​sięż​ne​go bęb​na. Szy​‐ dło-zbrzy​dło, my​dło-skrzy​dło, o Boże! Wy​baw nas, Boże! Wór na zbo​że. Jak Ath​she​anie po​ra​dzi​li​by so​bie z mi​gre​ną? Nie mie​li​by jej, na​pię​cia od​śni​li​by na ja​wie ty​dzień przed ich wy​stą​pie​niem. Spró​buj, spró​buj śnić na ja​wie. Za​cznij tak, jak uczył cię Se​lver. Choć, nie ma​jąc po​ję​cia o elek​trycz​no​ści, nie mógł po​jąć za​sa​dy EEG, to gdy tyl​ko usły​szał o fa​lach alfa i o tym, kie​dy się po​ja​‐ wia​ją, po​wie​dział: „A, masz na my​śli to”, i na za​pi​sie tego, co dzia​ło się w jego ma​łej zie​lo​nej gło​wie, po​ja​wi​ły się cha​rak​te​ry​stycz​ne za​wi​ro​wa​nia alfa. W cią​gu jed​nej pół​go​dzin​nej lek​cji na​uczył Lju​bo​wa wy​wo​ły​wać i prze​ry​wać ryt​my alfa. Tak na​praw​dę to nic trud​ne​go. Ale nie te​raz, świat jest zbyt bli​‐ sko nas, auu, auu, auu, nad pra​wym uchem cią​gle sły​szę nad​jeż​dża​ją​cy pę​‐ dem uskrzy​dlo​ny ry​dwan Cza​su, po​nie​waż Ath​she​anie spa​li​li przed​wczo​raj Obóz Smi​tha i za​bi​li dwu​stu lu​dzi. Do​kład​nie dwu​stu sied​miu. Wszyst​kich ży​wych lu​dzi oprócz ka​pi​ta​na. Nic dziw​ne​go, że ta​blet​ki nie mo​gły do​trzeć do ośrod​ka jego mi​gre​ny, bo znaj​do​wał się na wy​spie od​le​głej o trzy​sta ki​lo​me​‐ trów i dwa dni. Za wzgó​rza​mi i bar​dzo da​le​ko. Po​pio​ły, po​pio​ły, wszyst​ko się wali. A po​śród po​pio​łów cała jego wie​dza na te​mat form ży​cia o wy​so​kiej in​te​‐ li​gen​cji świa​ta nu​mer 41. Proch, śmie​ci, plą​ta​ni​na nie​praw​dzi​wych da​nych i fał​szy​wych hi​po​tez. Pra​wie pięć lat tu​taj i on uwie​rzył, że Ath​she​anie nie są zdol​ni do za​bi​ja​nia lu​dzi jego lub wła​sne​go ga​tun​ku. Pi​sał dłu​gie roz​pra​wy wy​ja​śnia​ją​ce, jak i dla​cze​go nie mogą za​bi​jać lu​dzi. Wszyst​ko nie​praw​da. Kom​plet​na nie​praw​da. Co prze​ga​pił? Nad​szedł już pra​wie czas spo​tka​nia w Do​wódz​twie Ko​lo​nii. Lju​bow wstał

ostroż​nie, aby nie od​pa​dła mu pra​wa stro​na gło​wy, pod​szedł do biur​ka, po​ru​‐ sza​jąc się, jak​by znaj​do​wał się pod wodą, na​lał so​bie małą por​cję wód​ki ogól​‐ no​woj​sko​wej i wy​pił. Wy​wró​ci​ło go to na ze​wnątrz i ze​kstra​wer​ty​zo​wa​ło. Przy​wró​ci​ło do rów​no​wa​gi. Po​czuł się le​piej. Wy​szedł i nie chcąc na​ra​żać się na wstrzą​sy swo​je​go mo​to​ro​we​ru, ru​szył dłu​gą, za​ku​rzo​ną głów​ną uli​cą Cen​‐ tra​lu do Do​wódz​twa Ko​lo​nii. Mi​ja​jąc bar Luau, po​my​ślał ła​ko​mie o jesz​cze jed​nej wód​ce, ale wła​śnie tam wcho​dził ka​pi​tan Da​vid​son, więc Lju​bow po​‐ szedł da​lej. W sali kon​fe​ren​cyj​nej znaj​do​wa​li się już lu​dzie z „Shac​kle​to​na”. Ko​man​dor Jung, któ​re​go po​znał wcze​śniej, przy​wiózł tym ra​zem z or​bi​ty kil​ka no​wych osób. Nie mia​ły na so​bie mun​du​rów flo​ty; po chwi​li Lju​bow za​sko​czo​ny roz​po​‐ znał w nich po​za​ziem​skich hu​ma​no​idów. od razu po​pro​sił, żeby go im przed​‐ sta​wić. Je​den z nich, Or, był owło​sio​nym Ce​teń​czy​kiem, ciem​no​sza​rym, krę​‐ pym i po​nu​rym; dru​gi, Le​pen​non, wy​so​ki, bia​ły i uro​dzi​wy, był Ha​inem. Przy​‐ wi​ta​li się ocho​czo z Lju​bo​wem, a Le​pen​non rzekł: – Wła​śnie czy​ta​łem pań​ski ra​port na te​mat świa​do​mej kon​tro​li pa​ra​dok​sal​‐ nych snów u Ath​she​an, pa​nie dok​to​rze. Przy​jem​nie było usły​szeć wła​sny, za​słu​żo​ny ty​tuł dok​to​ra. Z roz​mo​wy wy​ni​ka​ło, że spę​dzi​li kil​ka lat na Zie​mi i mo​gli być ba​da​cza​mi po​moc​ni​czy​mi lub kimś w tym ro​dza​ju; przed​sta​wia​jąc ich, ko​man​dor nie wy​‐ mie​nił sta​no​wisk. Sala się wy​peł​nia​ła. Wszedł Gos​se, eko​log ko​lo​nii, a tak​że cała ka​dra oraz ka​pi​tan Su​sun, dy​rek​tor Roz​wo​ju Pla​ne​ty – kwe​stie wy​rę​bu – któ​re​go sto​‐ pień, tak jak Lju​bo​wa, był ko​niecz​ny dla spo​ko​ju woj​sko​we​go umy​słu. Ka​pi​‐ tan Da​vid​son wszedł sa​mot​nie. Po​cią​głą twarz o nie​re​gu​lar​nych ry​sach miał spo​koj​ną i ra​czej su​ro​wą. Przy wszyst​kich drzwiach sta​li war​tow​ni​cy. Szy​je woj​sko​wych były sztyw​ne, jak​by od​la​ne z że​la​za. Ja​sne, że ta kon​fe​ren​cja to wła​ści​wie śledz​two. Czy​ja wina? Moja wina, po​my​ślał z roz​pa​czą Lju​bow i w tej roz​pa​czy spoj​rzał przez stół na ka​pi​ta​na Da​vid​so​na ze wstrę​tem i po​‐ gar​dą. Ko​man​dor Jung mó​wił bar​dzo ci​cho. – Jak pa​no​wie wie​dzą, mój sta​tek za​trzy​mał się tu, przy świe​cie nu​mer 41, aby zo​sta​wić wam nowy ła​du​nek ko​lo​ni​stów i nic wię​cej; ce​lem „Shac​kle​to​na” jest świat nu​mer 88, Prest​no, na​le​żą​cy do Gru​py Hain. Jed​nak po​nie​waż ten atak na wa​szą pla​ców​kę miał miej​sce pod​czas na​sze​go ty​go​dnio​we​go po​by​tu, nie może zo​stać po pro​stu zi​gno​ro​wa​ny, szcze​gól​nie w świe​tle pew​nych wy​da​‐ rzeń, o któ​rych zo​sta​li​by​ście po​in​for​mo​wa​ni nie​co póź​niej w nor​mal​nym try​‐ bie. Cho​dzi o to, że sta​tus świa​ta nu​mer 41 jako ziem​skiej ko​lo​nii pod​le​ga obec​nie re​wi​zji, a ma​sa​kra w wa​szym obo​zie może przy​śpie​szyć de​cy​zję Ad​‐ mi​ni​stra​cji Ko​lo​nial​nej. Oczy​wi​ście de​cy​zje, któ​re mo​że​my pod​jąć my, mu​szą być pod​ję​te szyb​ko, bo nie mogę tu dłu​go trzy​mać stat​ku. Przede wszyst​kim chce​my mieć pew​ność, że obec​nym tu​taj zna​ne są istot​ne fak​ty. Ra​port ka​pi​‐ ta​na Da​vid​so​na z wy​da​rzeń w Obo​zie Smi​tha zo​stał na​gra​ny i na stat​ku

wszy​scy go sły​sze​li​śmy; wy tu​taj też? Świet​nie. Je​że​li ktoś chce za​dać ka​pi​ta​‐ no​wi Da​vid​so​no​wi ja​kieś py​ta​nie, to pro​szę. Sam mam jed​no. Wró​cił pan na miej​sce obo​zu na​stęp​ne​go dnia, pa​nie ka​pi​ta​nie, w du​żym skocz​ku z ośmio​ma żoł​nie​rza​mi. Czy miał pan na ten lot po​zwo​le​nie wyż​sze​go ofi​ce​ra tu​taj w Cen​tra​lu? Da​vid​son wstał. – Mia​łem, sir. – Czy zo​stał pan upo​waż​nio​ny do wy​lą​do​wa​nia i wznie​ce​nia ognia w le​sie w po​bli​żu obo​zu? – Nie, sir. – Jed​nak wznie​cił pan ogień? – Tak, sir. Pró​bo​wa​łem wy​ku​rzyć stwo​rza​ki, któ​re za​bi​ły mo​ich lu​dzi. – Świet​nie. Pa​nie Le​pen​non? Wy​so​ki Hain od​chrząk​nął. – Ka​pi​ta​nie Da​vid​son, czy uwa​ża pan, że lu​dzie z Obo​zu Smi​tha, pod​le​ga​ją​‐ cy pań​skim roz​ka​zom, byli w więk​szo​ści za​do​wo​le​ni? – za​py​tał. – Tak uwa​żam. Da​vid​son za​cho​wy​wał się pew​nie i zde​cy​do​wa​nie; wy​da​wał się obo​jęt​ny na fakt, że wpadł w kło​po​ty. Oczy​wi​ście ci ofi​ce​ro​wie flo​ty oraz obcy nie mają nad nim żad​nej wła​dzy; za stra​tę dwu​stu lu​dzi i sa​mo​wol​ne pod​ję​cie ak​cji od​‐ we​to​wej musi od​po​wie​dzieć przed wła​snym puł​kow​ni​kiem. A jego puł​kow​nik jest wła​śnie tu​taj i wszyst​kie​go słu​cha. – Czy byli do​brze kar​mie​ni, do​brze za​kwa​te​ro​wa​ni, nie prze​pra​co​wa​ni na tyle, na ile da się to zro​bić w nad​gra​nicz​nym obo​zie? – Tak. – Czy utrzy​my​wa​no ostrą dys​cy​pli​nę? – Nie, nie była ostra. – Co więc, pana zda​niem, było mo​ty​wem bun​tu? – Nie ro​zu​miem… – Je​że​li nikt nie był nie​za​do​wo​lo​ny, dla​cze​go nie​któ​rzy zma​sa​kro​wa​li resz​tę i znisz​czy​li obóz? Za​pa​dła nie​zręcz​na ci​sza. – Chciał​bym wtrą​cić sło​wo – ode​zwał się Lju​bow. – Do ata​ku le​śnych lu​dzi na Zie​mian do​łą​czy​li miej​sco​wi po​ma​ga​cze, Ath​she​anie za​trud​nie​ni w obo​zie. W swym ra​por​cie ka​pi​tan Da​vid​son okre​ślił Ath​she​an jako „stwo​rza​ki”. Le​pen​non był za​kło​po​ta​ny. – Dzię​ku​ję, pa​nie dok​to​rze. Zu​peł​nie źle zro​zu​mia​łem. Wzią​łem „stwo​rza​ka” za na​zwę ziem​skiej ka​sty wy​ko​nu​ją​cej pra​ce ra​czej słu​żeb​ne w obo​zach drwa​‐ li. Wie​rząc, tak jak wszy​scy, że Ath​she​anie są nie​agre​syw​ni we​wnątrz​ga​tun​‐ ko​wo, nie po​my​śla​łem, że cho​dzi o tę gru​pę. W grun​cie rze​czy nie zda​wa​łem so​bie spra​wy, że współ​pra​co​wa​li z wami w wa​szych obo​zach. Jed​nak​że tym trud​niej mi zro​zu​mieć, co spro​wo​ko​wa​ło atak i bunt. – Nie wiem, sir.

– Kie​dy ka​pi​tan po​wie​dział, że jego pod​ko​mend​ni są za​do​wo​le​ni, czy miał na my​śli tak​że tu​byl​ców? – mruk​nął oschłym to​nem Ce​teń​czyk Or. Hain na​tych​miast pod​jął wą​tek i za​py​tał Da​vid​so​na uprzej​mie, z tro​ską: – Czy są​dzi pan, że miesz​ka​ją​cy w obo​zie Ath​she​anie byli za​do​wo​le​ni? – O ile mi wia​do​mo. – W ich po​zy​cji lub w pra​cy, któ​rą mie​li do wy​ko​na​nia, nie było nic nie​zwy​‐ kłe​go? U puł​kow​ni​ka Don​gha i wśród jego per​so​ne​lu, a tak​że u ko​man​do​ra stat​ku gwiezd​ne​go Lju​bow wy​czuł wzrost na​pię​cia, je​den ob​rót śru​by. Da​vid​son po​‐ zo​stał spo​koj​ny i od​prę​żo​ny. – Nic nie​zwy​kłe​go. Lju​bow wie​dział te​raz, że na „Shac​kle​to​na” zo​sta​ły wy​sła​ne tyl​ko jego stu​‐ dia na​uko​we; jego pro​te​sty, na​wet jego rocz​ne oce​ny „Przy​sto​so​wa​nia tu​byl​‐ ców do obec​no​ści ko​lo​nial​nej” wy​ma​ga​ne przez Ad​mi​ra​li​cję zo​sta​ły za​trzy​ma​‐ ne w szu​fla​dzie ja​kie​goś biur​ka głę​bo​ko w Do​wódz​twie Ko​lo​nii. Ci dwaj hu​‐ ma​no​idzi nic nie wie​dzie​li o wy​zy​sku Ath​she​an. Ko​man​dor Jung oczy​wi​ście wie​dział; był tu​taj już przed​tem i praw​do​po​dob​nie wi​dział za​gro​dy dla stwo​‐ rza​ków. W każ​dym ra​zie ko​man​dor flo​ty na tra​sach ko​lo​nial​nych nie miał​by wie​le do na​ucze​nia się o sto​sun​kach mię​dzy Zie​mia​na​mi a po​ma​ga​cza​mi. Czy po​chwa​lał spo​so​by dzia​ła​nia Ad​mi​ni​stra​cji Ko​lo​nial​nej, czy nie, mało co wy​‐ wo​ła​ło​by jego szok. Lecz jak wie​le wie​dzie​li​by o ziem​skich ko​lo​niach Ce​teń​‐ czyk i Hain, gdy​by przy​pa​dek nie przy​wiódł ich do jed​nej z nich po dro​dze ku in​ne​mu świa​tu? Le​pen​non i Or wca​le nie za​mie​rza​li zejść na po​wierzch​nię tej pla​ne​ty. Lub moż​li​we, że nie chcia​no, aby ze​szli na pla​ne​tę, ale oni, usły​szaw​‐ szy o kło​po​tach, na​le​ga​li. Dla​cze​go ko​man​dor ich spro​wa​dził? Jego wola czy ich? Kim​kol​wiek byli, uno​si​ła się wo​kół nich nie​uchwyt​na at​mos​fe​ra au​to​ry​‐ te​tu, smuż​ka wy​traw​nej, osza​ła​mia​ją​cej woni wła​dzy. Lju​bo​wa gło​wa już nie bo​la​ła, był czuj​ny i pod​eks​cy​to​wa​ny, twarz go pa​li​ła. – Pa​nie ka​pi​ta​nie – zwró​cił się do Da​vid​so​na – mam parę py​tań w związ​ku z pań​ską przed​wczo​raj​szą kon​fron​ta​cją z czte​re​ma tu​byl​ca​mi. Jest pan pe​‐ wien, że jed​nym z nich był Sam, czy​li Se​lver The​le? – Tak są​dzę. – Zda​je pan so​bie spra​wę, że żywi on do pana oso​bi​stą ura​zę? – Nie wiem. – Nie? Po​nie​waż jego żona zmar​ła w pań​skiej kwa​te​rze w na​stęp​stwie od​by​‐ cia z pa​nem sto​sun​ku płcio​we​go, Se​lver obar​cza pana od​po​wie​dzial​no​ścią za jej śmierć. Nie wie​dział pan o tym? Już raz kie​dyś pana za​ata​ko​wał, tu​taj w Cen​tra​lu. Za​po​mniał pan o tym? Cho​dzi o to, że jako wy​ja​śnie​nie lub mo​ty​‐ wa​cja tego bez​pre​ce​den​so​we​go ata​ku może słu​żyć po czę​ści oso​bi​sta nie​na​wiść Se​lve​ra do ka​pi​ta​na Da​vid​so​na. Ath​she​anie nie są nie​zdol​ni do sto​so​wa​nia prze​mo​cy, ni​g​dy w mo​ich stu​diach na ich te​mat tego nie twier​dzi​łem. Mło​‐ dzień​cy, któ​rzy jesz​cze nie opa​no​wa​li kon​tro​lo​wa​ne​go śnie​nia lub śpie​wa​nia w za​wo​dach, czę​sto mo​cu​ją się i wal​czą na pię​ści, z cze​go nie za​wsze wy​cho​‐

dzą bez szwan​ku. Lecz Se​lver to osob​nik do​ro​sły i adept, a jego pierw​szy, oso​‐ bi​sty atak na ka​pi​ta​na Da​vid​so​na, któ​re​go po czę​ści by​łem świad​kiem, pra​wie na pew​no był pró​bą za​bój​stwa. Tak jak i re​ak​cja ka​pi​ta​na, na​wia​sem mó​wiąc. Wte​dy są​dzi​łem, że ten atak jest od​osob​nio​nym wy​pad​kiem psy​cho​tycz​nym, któ​ry ra​czej się nie po​wtó​rzy. My​li​łem się. Pa​nie ka​pi​ta​nie, kie​dy ci czte​rej Ath​she​anie wy​pa​dli na pana z za​sadz​ki, jak opi​su​je pan w swo​im ra​por​cie, czy zo​stał pan roz​cią​gnię​ty na zie​mi? – Tak. – W ja​kiej po​zy​cji? Spo​koj​na twarz Da​vid​so​na na​pię​ła się i ze​sztyw​nia​ła, a Lju​bow po​czuł wy​‐ rzu​ty su​mie​nia. Chciał osa​czyć Da​vid​so​na jego wła​sny​mi kłam​stwa​mi, zmu​sić go choć raz do po​wie​dze​nia praw​dy, ale nie za​mie​rzał upo​ko​rzyć przed in​ny​‐ mi. Oskar​że​nia o gwałt i mor​der​stwo pod​trzy​my​wa​ły wy​obra​że​nie Da​vid​so​na o so​bie jako stu​pro​cen​to​wym męż​czyź​nie, lecz te​raz były za​gro​żo​ne: Lju​bow przy​wo​łał ob​raz żoł​nie​rza, wo​jow​ni​ka, twar​dzie​la po​wa​lo​ne​go przez wro​gów o wzro​ście sze​ścio​lat​ków… Ile więc kosz​to​wa​ło Da​vid​so​na przy​po​mnie​nie so​‐ bie mo​men​tu, kie​dy le​żał, pa​trząc na ma​łych zie​lo​nych lu​dzi po raz pierw​szy z dołu, a nie z góry? – Le​ża​łem na ple​cach. – Czy pań​ska gło​wa była od​rzu​co​na w tył, czy od​wró​co​na na bok? – Nie wiem. – Pró​bu​ję usta​lić ten fakt, pa​nie ka​pi​ta​nie, bo mógł​by po​móc w wy​ja​śnie​niu, dla​cze​go Se​lver pana nie za​bił, choć ży​wił do pana nie​na​wiść, a parę go​dzin wcze​śniej wraz z in​ny​mi za​bił dwu​stu lu​dzi. Za​sta​na​wiam się, czy przez przy​‐ pa​dek mógł pan znaj​do​wać się w jed​nej z po​zy​cji, któ​re przyj​mu​ją Ath​she​‐ anie, aby po​wstrzy​mać prze​ciw​ni​ka od dal​szej agre​sji fi​zycz​nej. – Nie wiem. Lju​bow spoj​rzał na sie​dzą​cych wo​kół sto​łu kon​fe​ren​cyj​ne​go. Twa​rze wszyst​‐ kich zdra​dza​ły cie​ka​wość, a nie​któ​re na​pię​cie. – Te ge​sty i po​zy​cje po​wstrzy​mu​ją​ce agre​sję mogą mieć źró​dła wro​dzo​ne, mogą też wy​ni​kać z utrwa​lo​nej re​ak​cji uru​cha​mia​nej kon​kret​nym bodź​cem, ale zo​sta​ły spo​łecz​nie roz​wi​nię​te i roz​sze​rzo​ne, i oczy​wi​ście wy​uczo​ne. Naj​‐ moc​niej​szą i naj​peł​niej​szą z nich jest po​zy​cja na ple​cach z za​mknię​ty​mi ocza​‐ mi i gło​wą od​wró​co​ną tak, że gar​dło jest od​sło​nię​te. Są​dzę, że Ath​she​anin, po​‐ cho​dzą​cy z miej​sco​wych kul​tur, nie mógł​by zra​nić wro​ga, któ​ry przy​jął taką po​zy​cję. Mu​siał​by zro​bić coś in​ne​go, aby dać uj​ście gnie​wo​wi lub agre​sji. Kie​‐ dy już pana po​wa​li​li, pa​nie ka​pi​ta​nie, czy Se​lver za​śpie​wał? – Czy co? – Czy za​śpie​wał? – Nie wiem. Za​ha​mo​wa​nie. Ko​niec. Lju​bow miał wła​śnie wzru​szyć ra​mio​na​mi i zre​zy​‐ gno​wać, kie​dy ode​zwał się Ce​teń​czyk: – Dla​cze​go pan o to pyta, pa​nie dok​to​rze?

Naj​bar​dziej uj​mu​ją​cą ce​chą dość szorst​kie​go ce​teń​skie​go cha​rak​te​ru była cie​ka​wość: Ce​teń​czy​cy chęt​nie umie​ra​li, bo byli cie​ka​wi, co jest po​tem. – Wi​dzi pan, Ath​she​anie sto​su​ją w za​stęp​stwie wal​ki fi​zycz​nej ro​dzaj zry​tu​‐ ali​zo​wa​ne​go śpie​wu – od​parł Lju​bow. – I zno​wu jest to po​wszech​ne zja​wi​sko spo​łecz​ne, któ​re mo​gło​by mieć pod​sta​wy fi​zjo​lo​gicz​ne, choć bar​dzo trud​no usta​lić coś jako wro​dzo​ne lu​dziom. Jed​nak​że wszy​scy tu​tej​si przed​sta​wi​cie​le wyż​szych na​czel​nych prak​ty​ku​ją współ​za​wod​nic​two gło​so​we mię​dzy osob​ni​‐ ka​mi mę​ski​mi, co spro​wa​dza się do wy​cia i gwiz​da​nia; osob​nik do​mi​nu​ją​cy może w koń​cu ude​rzyć dru​gie​go, ale zwy​kle mniej wię​cej przez go​dzi​nę pró​‐ bu​ją prze​krzy​czeć się na​wza​jem. Ath​she​anie wi​dzą w tym po​do​bień​stwo do swo​ich za​wo​dów śpie​wa​czych, któ​re tak​że od​by​wa​ją się tyl​ko mię​dzy męż​czy​‐ zna​mi, lecz jak stwier​dzi​li, nie dają je​dy​nie uj​ścia agre​sji, ale są tak​że for​mą sztu​ki. Wy​gry​wa lep​szy ar​ty​sta. Za​sta​na​wia​łem się, czy Se​lver śpie​wał nad ka​pi​ta​nem Da​vid​so​nem, a je​śli tak, to czy dla​te​go, że nie mógł za​bić, czy dla​‐ te​go, że wo​lał bez​kr​wa​we zwy​cię​stwo. Te py​ta​nia sta​ły się nie​spo​dzie​wa​nie dość istot​ne. – Jak sku​tecz​ne są te me​to​dy prze​kie​ro​wy​wa​nia agre​sji, pa​nie dok​to​rze? – za​py​tał Le​pen​non. – Czy są po​wszech​ne? – Po​mię​dzy do​ro​sły​mi tak. Tak twier​dzą moi in​for​ma​to​rzy i po​twier​dza​ły to wszyst​kie moje ob​ser​wa​cje aż do przed​wczo​raj. Gwałt, ostry atak i mor​der​‐ stwo wła​ści​wie są u nich nie​zna​ne. Oczy​wi​ście zda​rza​ją się wy​pad​ki. Są też umy​sło​wo cho​rzy. Nie​wie​lu. – Co oni ro​bią z umy​sło​wo cho​ry​mi, któ​rzy są nie​bez​piecz​ni? – Izo​lu​ją ich. Do​słow​nie. Na ma​łych wy​spach. – Ath​she​anie są mię​so​żer​ni, po​lu​ją na zwie​rzę​ta? – Tak, mię​so jest ich pod​sta​wo​wym po​kar​mem. – Cu​dow​nie – rzekł Le​pen​non, a jego bia​ła skó​ra zbla​dła jesz​cze bar​dziej z czy​ste​go pod​eks​cy​to​wa​nia. – Spo​łe​czeń​stwo ludz​kie ze sku​tecz​nym za​bez​‐ pie​cze​niem przed woj​ną! Jaki jest tego koszt, pa​nie dok​to​rze? – Nie je​stem pe​wien, pa​nie Le​pen​non. Może zmia​na. Jest to sta​tycz​ne, trwa​łe, jed​no​li​te spo​łe​czeń​stwo. Ath​she​anie nie mają hi​sto​rii. Są do​sko​na​le zin​te​gro​wa​ni i cał​ko​wi​cie kon​ser​wa​tyw​ni, nie in​te​re​su​je ich po​stęp. Moż​na by po​wie​dzieć, że osią​gnę​li punkt kul​mi​na​cyj​ny, jak ten las, w któ​rym żyją. Lecz nie chcę su​ge​ro​wać, że są nie​zdol​ni do ad​ap​ta​cji. – Pa​no​wie, to jest bar​dzo cie​ka​we, lecz nie​co zbyt spe​cja​li​stycz​ne i za​pew​ne mało do​ty​czy oko​licz​no​ści, któ​re pró​bu​je​my wy​ja​śnić… – Nie, prze​pra​szam, pa​nie puł​kow​ni​ku, wła​śnie o to może cho​dzić. Tak, pa​‐ nie dok​to​rze? – No cóż, za​sta​na​wiam się, czy wła​śnie te​raz nie do​wo​dzą swo​jej zdol​no​ści do ad​ap​ta​cji. Przy​sto​so​wu​jąc swo​je za​cho​wa​nie do nas. Do ziem​skiej ko​lo​nii. Przez czte​ry lata za​cho​wy​wa​li się wzglę​dem nas tak, jak za​cho​wu​ją się wzglę​dem sie​bie. Mimo róż​nic fi​zycz​nych uzna​li nas za przed​sta​wi​cie​li swo​je​‐ go ga​tun​ku, za lu​dzi. Jed​nak my nie za​re​ago​wa​li​śmy, jak po​win​ni za​re​ago​‐

wać przed​sta​wi​cie​le ich ga​tun​ku. Zi​gno​ro​wa​li​śmy re​ak​cje, pra​wa i obo​wiąz​ki zwią​za​ne z nie​sto​so​wa​niem prze​mo​cy. Za​bi​ja​li​śmy, gwał​ci​li​śmy, roz​pę​dza​li​‐ śmy i czy​ni​li​śmy nie​wol​ni​ków z tu​tej​szych lu​dzi, nisz​czy​li​śmy ich osie​dla i wy​ci​na​li​śmy ich lasy. Nie by​ło​by za​ska​ku​ją​ce, gdy​by uzna​li, że nie je​ste​śmy ludź​mi. – I moż​na was za​bi​jać jak zwie​rzę​ta, tak jak… – rzekł Ce​teń​czyk, roz​ko​szu​‐ jąc się lo​gi​ką, lecz twarz Ha​ina Le​pen​no​na była nie​ru​cho​ma jak bia​ły ka​mień. – …Jak nie​wol​ni​ków – do​koń​czył. – Ka​pi​tan Lju​bow wy​ra​ża swo​je oso​bi​ste opi​nie i teo​rie – ode​zwał się puł​‐ kow​nik Dongh – któ​re, chciał​bym za​zna​czyć, uwa​żam za praw​do​po​dob​nie błęd​ne, a oma​wia​li​śmy ten ro​dzaj pro​ble​mów już przed​tem, choć obec​ny kon​‐ tekst jest nie​wła​ści​wy. Nie za​trud​nia​my nie​wol​ni​ków. Nie​któ​rzy tu​byl​cy speł​‐ nia​ją po​ży​tecz​ną rolę w na​szej spo​łecz​no​ści. Ochot​ni​czy Au​to​chto​nicz​ny Per​‐ so​nel Po​moc​ni​czy sta​no​wi ele​ment wszyst​kich tu​tej​szych obo​zów z wy​jąt​kiem tym​cza​so​wych. Mamy tu​taj bar​dzo ogra​ni​czo​ny per​so​nel do wy​peł​nia​nia na​‐ szych za​dań i po​trze​bu​je​my ro​bot​ni​ków, to​też ich za​trud​nia​my, lecz nie na za​sa​dach, któ​re moż​na by na​zwać za​sa​da​mi nie​wol​nic​twa, z pew​no​ścią nie. Le​pen​non miał wła​śnie coś po​wie​dzieć, ale ustą​pił Ce​teń​czy​ko​wi, któ​ry za​‐ py​tał tyl​ko: – Ilu z każ​de​go ga​tun​ku? – Te​raz dwa ty​sią​ce sze​ściu​set czter​dzie​stu je​den Zie​mian – od​po​wie​dział Gos​se. – Lju​bow i ja oce​nia​my po​pu​la​cję miej​sco​wych po​ma​ga​czy w du​żym przy​bli​że​niu na trzy mi​lio​ny. – Po​win​ni pa​no​wie byli wziąć pod uwa​gę te licz​by, za​nim zmie​ni​li​ście miej​‐ sco​we tra​dy​cje! – rzekł Or z nie​przy​jem​nym śmie​chem. – Je​ste​śmy od​po​wied​nio uzbro​je​ni i wy​po​sa​że​ni, aby sta​wić opór każ​de​mu ro​dza​jo​wi agre​sji, jaki mo​gła​by przed​się​wziąć lud​ność tu​byl​cza – stwier​dził puł​kow​nik Dongh. – Jed​na​ko​woż ist​nia​ła po​wszech​na zgod​ność opi​nii za​rów​‐ no pierw​szych mi​sji ba​daw​czych, jak i na​sze​go per​so​ne​lu spe​cja​li​stycz​ne​go, na któ​re​go cze​le stoi ka​pi​tan Lju​bow, da​ją​ca nam do zro​zu​mie​nia, że No​wo​ta​‐ hi​ta​nie są ga​tun​kiem pry​mi​tyw​nym, nie​szko​dli​wym, na​sta​wio​nym po​ko​jo​wo. Otóż ta in​for​ma​cja była błęd​na… – Na​tu​ral​nie! – prze​rwał puł​kow​ni​ko​wi Or. – Czy uwa​ża pan, że ga​tu​nek ludz​ki jest nie​szko​dli​wy i na​sta​wio​ny po​ko​jo​wo, pa​nie puł​kow​ni​ku? Nie. Ale wie​dział pan, że po​ma​ga​cze tej pla​ne​ty są ludź​mi? Tak samo ludź​mi, jak pan, ja czy Le​pen​non, po​nie​waż wszy​scy po​cho​dzi​my od Ha​inów… – Zda​ję so​bie spra​wę, że jest to teo​ria na​uko​wa… – To fakt hi​sto​rycz​ny, pa​nie puł​kow​ni​ku. – Nie je​stem zmu​szo​ny przy​jąć tego za fakt – rzekł z iry​ta​cją Dongh – i nie lu​bię, kie​dy wkła​da mi się w usta czy​jeś sądy. Fak​tem jest to, że stwo​rza​ki mają metr wzro​stu, są po​kry​te zie​lo​nym fu​trem, nie śpią i w mo​jej ska​li od​‐ nie​sie​nia nie są isto​ta​mi ludz​ki​mi! – Ka​pi​ta​nie Da​vid​son – po​wie​dział Ce​teń​czyk – czy uwa​ża pan miej​sco​wych

po​ma​ga​czy za lu​dzi, czy nie? – Nie wiem. – Ale od​był pan sto​su​nek płcio​wy z ich ko​bie​tą, z żoną tego Se​lve​ra. Czy od​‐ był​by pan sto​su​nek płcio​wy z sa​mi​cą ja​kie​goś zwie​rzę​cia? A co z in​ny​mi spo​‐ śród was? – Spoj​rzał na pur​pu​ro​we​go puł​kow​ni​ka, wście​kłych ma​jo​rów, zsi​‐ nia​łych ka​pi​ta​nów, ku​lą​cych się spe​cja​li​stów. Na jego twa​rzy po​ja​wił się wy​‐ raz po​gar​dy. – Nie prze​my​śle​li​ście tego – rzekł. We​dług jego norm była to bru​tal​na obe​lga. W koń​cu z ot​chła​ni peł​nej skrę​po​wa​nia ci​szy wy​ło​ni​ły się sło​wa ko​man​do​ra „Shac​kle​to​na”: – No cóż, pa​no​wie, tra​ge​dia w Obo​zie Smi​tha na​le​ży do ca​ło​kształ​tu sto​sun​‐ ków ko​lo​nii z tu​byl​ca​mi i w żad​nym wy​pad​ku nie jest epi​zo​dem nie​waż​nym czy od​izo​lo​wa​nym. To wła​śnie mie​li​śmy usta​lić. A po​nie​waż to uczy​ni​li​śmy, mo​że​my w pew​nym stop​niu przy​czy​nić się do zła​go​dze​nia wa​szych pro​ble​‐ mów. Głów​nym ce​lem na​szej po​dró​ży nie było zo​sta​wie​nie tu​taj paru se​tek dziew​cząt, choć wiem, że cze​ka​li​ście na nie, ale do​tar​cie do Prest​no, gdzie mają pew​ne kło​po​ty, i prze​ka​za​nie tam​tej​sze​mu rzą​do​wi an​si​bla. To zna​czy prze​kaź​ni​ka na​tych​mia​sto​wej łącz​no​ści. – Co? – zdzi​wił się Se​reng, in​ży​nier. Spoj​rze​nia wo​kół ca​łe​go sto​łu znie​ru​cho​mia​ły. – Ten, któ​ry mamy na po​kła​dzie, to wcze​sny mo​del; kosz​to​wał z grub​sza rocz​ny przy​chód pla​ne​ty. To było oczy​wi​ście dwa​dzie​ścia sie​dem pla​ne​tar​nych lat temu, kie​dy opusz​cza​li​śmy Zie​mię. Te​raz wy​twa​rza się je sto​sun​ko​wo nie​‐ wiel​kim kosz​tem i sta​no​wią stan​dar​do​we wy​po​sa​że​nie stat​ków flo​ty. Gdy​by spra​wy szły nor​mal​nym to​rem, przy​był​by tu​taj ro​bot czy sta​tek za​ło​go​wy z prze​kaź​ni​kiem dla ko​lo​nii. W grun​cie rze​czy za​ło​go​wy sta​tek Ad​mi​ni​stra​cji Ko​lo​nial​nej jest już w dro​dze i ma przy​być tu za dzie​więć i czte​ry dzie​sią​te roku ziem​skie​go, je​śli do​brze pa​mię​tam. – Skąd pan to wie? – za​py​tał ktoś ko​man​do​ra Jun​ga, któ​ry od​parł z uśmie​‐ chem: – Dzię​ki an​si​blo​wi, temu, któ​ry mamy na po​kła​dzie. Pa​nie Or, to urzą​dze​‐ nie wy​na​lazł pań​ski lud; może ze​chce pan wy​ja​śnić jego dzia​ła​nie tym, któ​‐ rym ta na​zwa jest obca? – Nie będę pró​bo​wał wy​ja​śnić za​sad dzia​ła​nia an​si​bla tu obec​nym – stwier​‐ dził Ce​teń​czyk sta​now​czym to​nem. – Efekt jego dzia​ła​nia moż​na ująć pro​sto: na​tych​mia​sto​we prze​ka​zy​wa​nie in​for​ma​cji na każ​dą od​le​głość. Jed​no urzą​‐ dze​nie musi znaj​do​wać się na obiek​cie o du​żej ma​sie, dru​gie może być gdzie​‐ kol​wiek w ko​smo​sie. od cza​su przy​by​cia na or​bi​tę „Shac​kle​ton” co​dzien​nie łą​‐ czy się z Ter​rą, od​le​głą te​raz o dwa​dzie​ścia sie​dem lat świetl​nych. Prze​ka​zy​‐ wa​nie in​for​ma​cji i ode​bra​nie od​po​wie​dzi nie trwa pięć​dzie​się​ciu czte​rech lat jak przy uży​ciu urzą​dzeń elek​tro​ma​gne​tycz​nych. Nie trwa w ogó​le. Nie ist​‐ nie​je już prze​paść cza​so​wa mię​dzy świa​ta​mi. – Kie​dy tyl​ko opu​ści​li​śmy stre​fę dy​la​ta​cji cza​su NA​FAL-u i we​szli​śmy w tu​‐

tej​szą cza​so​prze​strzeń pla​ne​tar​ną, za​dzwo​ni​li​śmy do domu, moż​na po​wie​‐ dzieć – cią​gnął spo​koj​nie ko​man​dor. – Po​wie​dzia​no nam, co wy​da​rzy​ło się w cią​gu tych dwu​dzie​stu sied​miu lat, kie​dy le​cie​li​śmy. Prze​paść cza​so​wa dla ma​te​rii po​zo​sta​je, ale nie ma opóź​nie​nia in​for​ma​cji. Jak pa​no​wie wi​dzą, dla nas jako ga​tun​ku mię​dzy​gwiezd​ne​go jest to tak waż​ne, jak sama mowa we wcze​śniej​szych sta​diach na​szej ewo​lu​cji. Bę​dzie mia​ło ten sam efekt: umoż​li​‐ wi po​wsta​nie spo​łe​czeń​stwa wśród lu​dzi wie​lu świa​tów. – Pan Or i ja opu​ści​li​śmy Zie​mię dwa​dzie​ścia sie​dem lat temu jako le​ga​ci na​szych rzą​dów, Tau Dwa i Hain – rzekł Le​pen​non. Głos na​dal miał ła​god​ny i miły, lecz po​zba​wio​ny już cie​pła. – Kie​dy wy​ru​sza​li​śmy, lu​dzie mó​wi​li o moż​li​wo​ści utwo​rze​nia cze​goś w ro​dza​ju przy​mie​rza mię​dzy cy​wi​li​zo​wa​ny​‐ mi świa​ta​mi, a te​raz zwią​zek ten jest moż​li​wy. od osiem​na​stu lat ist​nie​je Liga Świa​tów. Pan Or i ja je​ste​śmy te​raz emi​sa​riu​sza​mi Rady Ligi, mamy więc pew​ną wła​dzę, któ​rej nie mie​li​śmy, gdy opusz​cza​li​śmy Zie​mię. A z tym wią​że się od​po​wie​dzial​ność. Ci trzej ze stat​ku cią​gle po​wta​rza​li: ist​nie​je urzą​dze​nie do utrzy​my​wa​nia na​tych​mia​sto​wej łącz​no​ści, ist​nie​je mię​dzy​gwiezd​ny su​per​rząd… Wierz​cie lub nie. Byli w zmo​wie i kła​ma​li. Taka myśl na chwi​lę za​go​ści​ła w gło​wie Lju​bo​‐ wa; roz​wa​żył ją, uznał, że jest to roz​sąd​ne, lecz bez​pod​staw​ne po​dej​rze​nie, sta​no​wią​ce me​cha​nizm obron​ny, i od​rzu​cił ją. Jed​nak część per​so​ne​lu woj​sko​‐ we​go wy​szko​lo​ne​go w my​śle​niu szu​flad​ko​wym – spe​cja​li​ści sa​mo​obro​ny – przy​ję​ła​by ją rów​nie ocho​czo, jak Lju​bow ją od​rzu​cił. Mu​sie​li uznać, że ktoś, kto nie​ocze​ki​wa​nie mówi, że peł​ni ja​kąś wła​dzę, jest kłam​cą lub kon​spi​ra​to​‐ rem. Nie byli bar​dziej skrę​po​wa​ni niż Lju​bow, któ​re​go wy​szko​lo​no w za​cho​‐ wy​wa​niu otwar​te​go umy​słu, czy tego chciał, czy nie. – Mamy uwie​rzyć w to… w to wszyst​ko po pro​stu na pań​skie sło​wo, sir? – za​py​tał puł​kow​nik Dongh z god​no​ścią i nie​co ża​ło​śnie. Był zbyt głu​pi, by spraw​nie szu​flad​ko​wać. Wie​dział, że nie po​wi​nien wie​rzyć Le​pen​no​no​wi, Oro​wi i Jun​go​wi, ale im uwie​rzył i to go prze​ra​ża​ło. – Nie – od​rzekł Ce​teń​czyk. – To już się skoń​czy​ło. Do nie​daw​na ko​lo​nie mu​‐ sia​ły wie​rzyć w to, cze​go do​wia​dy​wa​ły się od prze​la​tu​ją​cych stat​ków i z prze​‐ sta​rza​łych wia​do​mo​ści ra​dio​wych. Wy już ni​cze​go nie mu​si​cie przyj​mo​wać na wia​rę. Wszyst​ko mo​że​cie spraw​dzić. Za​mie​rza​my prze​ka​zać wam an​sibl prze​‐ zna​czo​ny dla Prest​no. Mamy na to peł​no​moc​nic​two Ligi Świa​tów. Otrzy​ma​‐ ne, oczy​wi​ście, przez an​sibl. W wa​szej ko​lo​nii źle się dzie​je. Go​rzej, niż są​dzi​‐ łem po prze​czy​ta​niu wa​szych ra​por​tów. Są bar​dzo nie​kom​plet​ne; dzia​ła​ła tu cen​zu​ra lub głu​po​ta. Te​raz jed​nak bę​dzie​cie mie​li an​sibl i bę​dzie​cie mo​gli roz​‐ ma​wiać z wa​szą ziem​ską Ad​mi​ni​stra​cją Ko​lo​nial​ną. Mo​że​cie ją po​pro​sić o roz​‐ ka​zy, żeby wie​dzieć, jak po​stę​po​wać. Zna​jąc głę​bo​kie zmia​ny, ja​kie za​cho​dzą w or​ga​ni​za​cji Rzą​du Ziem​skie​go od cza​su, kie​dy stam​tąd wy​ru​szy​li​śmy, ra​‐ dził​bym zro​bić to od razu. Nie ist​nie​je już uspra​wie​dli​wie​nie dla po​stę​po​wa​nia we​dług prze​sta​rza​łych roz​ka​zów, dla igno​ran​cji, dla nie​od​po​wie​dzial​nej au​to​‐ no​mii.

Skwaś Ce​teń​czy​ka, a tak jak mle​ko po​zo​sta​nie już skwa​śnia​ły. Or wy​mą​‐ drzał się i ko​man​dor Jung po​wi​nien go uci​szyć. Ale czy mógł? Jaką po​zy​cję miał „emi​sa​riusz Rady Ligi Świa​tów”? Kto tu do​wo​dzi? – my​ślał Lju​bow i tak​‐ że po​czuł strach. Mi​gre​na po​wró​ci​ła jako wra​że​nie uci​sku, jak​by skro​nie opa​‐ sy​wa​ła mu cia​sna ta​śma. Spoj​rzał przez stół na bia​łe dło​nie Le​pen​no​na o dłu​gich pal​cach. Le​ża​ły spo​‐ koj​nie lewa na pra​wej na na​gim drew​nia​nym bla​cie. We​dług ziem​skie​go po​‐ czu​cia es​te​ty​ki Lju​bo​wa bia​ła skó​ra była wadą, lecz na spo​kój i siłę tych rąk pa​trzył z dużą przy​jem​no​ścią. Po​my​ślał, że cy​wi​li​za​cja przy​cho​dzi Ha​inom na​tu​ral​nie. Mie​li ją tak dłu​go. Pro​wa​dzi​li ży​cie spo​łecz​no-in​te​lek​tu​al​ne z gra​‐ cją kota po​lu​ją​ce​go w ogro​dzie, z pew​no​ścią ja​skół​ki le​cą​cej nad mo​rzem ku słoń​cu. Byli eks​per​ta​mi. Ni​g​dy nie mu​sie​li przy​bie​rać póz, uda​wać. Byli tacy, jacy byli. Wy​da​wa​ło się, że nikt nie pa​su​je do ludz​kiej skó​ry le​piej od nich. Z wy​jąt​kiem może ma​łych zie​lo​nych lu​dzi… Od​mien​nych, skar​la​łych, zbyt do​‐ brze przy​sto​so​wa​nych stwo​rza​ków, któ​re były tak cał​ko​wi​cie, tak uczci​wie tym, kim były… Je​den z ofi​ce​rów, Ben​ton, spy​tał Le​pen​no​na, czy on i Or znaj​du​ją się na tej pla​ne​cie jako ob​ser​wa​to​rzy z ra​mie​nia (za​wa​hał się) Ligi Świa​tów, czy też rosz​czą so​bie ja​kąś wła​dzę… Le​pen​non prze​rwał mu grzecz​nie: – Je​ste​śmy tu ob​ser​wa​to​ra​mi i nie mamy żad​nych upraw​nień do roz​ka​zy​‐ wa​nia, je​dy​nie do skła​da​nia ra​por​tów. W dal​szym cią​gu od​po​wia​da​cie tyl​ko przed wła​snym rzą​dem na Zie​mi. – A więc za​sad​ni​czo nic się nie zmie​ni​ło – rzekł z ulgą puł​kow​nik Dongh. – Za​po​mi​na pan o an​si​blu – prze​rwał mu Or. – Gdy tyl​ko skoń​czy się ta dys​‐ ku​sja, na​uczę pana jego ob​słu​gi, pa​nie puł​kow​ni​ku. Bę​dzie pan wte​dy mógł skon​sul​to​wać się z pań​ską Ad​mi​ni​stra​cją Ko​lo​nial​ną. – Po​nie​waż wasz pro​blem jest ra​czej spra​wą pil​ną – po​wie​dział ko​man​dor – i po​nie​waż Zie​mia jest obec​nie człon​kiem Ligi Świa​tów i w cią​gu ostat​nich lat mo​gła tro​chę zmie​nić Ko​deks Ko​lo​nial​ny, rada pana Ora jest za​rów​no słusz​‐ na, jak na cza​sie. Je​ste​śmy bar​dzo wdzięcz​ni panu Oro​wi i panu Le​pen​no​no​wi za ich de​cy​zję prze​ka​za​nia wa​szej ziem​skiej ko​lo​nii an​si​bla prze​zna​czo​ne​go dla Prest​no. Była to ich de​cy​zja, ja mogę jej tyl​ko przy​kla​snąć. Te​raz trze​ba pod​jąć jesz​cze jed​ną de​cy​zję i mu​szę to zro​bić ja, kie​ru​jąc się wa​szą oce​ną. Je​‐ śli uwa​ża​ją pa​no​wie, że ko​lo​nii za​gra​ża nie​bez​pie​czeń​stwo dal​szych i bar​dziej zma​so​wa​nych ata​ków ze stro​ny tu​byl​ców, mogę tu za​trzy​mać mój sta​tek przez kil​ka ty​go​dni jako ar​se​nał obron​ny, mogę też ewa​ku​ować ko​bie​ty. Nie ma jesz​cze dzie​ci, praw​da? – Nie, sir – rzekł Gos​se. – Obec​nie mamy czte​ry​sta osiem​dzie​siąt dwie ko​‐ bie​ty. – Do​brze, mam miej​sce dla trzy​stu osiem​dzie​się​ciu pa​sa​że​rów, mo​gli​by​śmy też we​pchnąć jesz​cze set​kę. Do​dat​ko​wa masa prze​dłu​ży​ła​by po​dróż po​wrot​ną o rok czy coś koło tego, ale da​ło​by się to zro​bić. Nie​ste​ty, mogę uczy​nić tyl​ko tyle. Mu​si​my udać się do Prest​no, a wasz naj​bliż​szy są​siad, jak wie​cie, jest

od​le​gły o je​den i osiem dzie​sią​tych roku świetl​ne​go. Za​trzy​ma​my się tu w dro​‐ dze po​wrot​nej na Ter​rę, ale zaj​mie to jesz​cze co naj​mniej trzy i pół roku ziem​‐ skie​go. Wy​trzy​ma​cie? – Tak – oświad​czył puł​kow​nik, a inni po​wtó​rzy​li to za nim jak echo. – Otrzy​ma​li​śmy już ostrze​że​nie i nikt nas nie przy​ła​pie na drzem​ce. – Z dru​giej stro​ny – rzekł Ce​teń​czyk – czy trzy i pół roku wy​trzy​ma jesz​cze rdzen​na lud​ność? – Tak – od​parł puł​kow​nik. – Nie – sprze​ci​wił się Lju​bow. Ob​ser​wo​wał twarz Da​vid​so​na i wpadł w pa​ni​‐ kę. – Pa​nie puł​kow​ni​ku, mógł​by pan uza​sad​nić swo​je zda​nie? – po​pro​sił uprzej​‐ mie Le​pen​non. – Je​ste​śmy tu już od czte​rech lat i tu​byl​cy mają się do​brze. Bę​dzie tu dość miej​sca dla nas wszyst​kich; jak wi​dać, pla​ne​ta jest prze​waż​nie nie​do​lud​nio​na i Ad​mi​ni​stra​cja Ko​lo​nial​na nie wy​da​ła​by po​zwo​le​nia na jej ko​lo​ni​za​cję, gdy​by było ina​czej. Już nie damy się za​sko​czyć. Udzie​lo​no nam błęd​nych in​for​ma​cji na te​mat na​tu​ry tych tu​byl​ców, ale je​ste​śmy w peł​ni uzbro​je​ni i po​tra​fi​my się obro​nić, lecz nie pla​nu​je​my żad​nych ak​cji od​we​to​wych. Jest to wy​raź​nie za​‐ bro​nio​ne w Ko​dek​sie Ko​lo​nial​nym, cho​ciaż nie wiem, ja​kie prze​pi​sy mógł do​‐ dać ten nowy rząd, ale bę​dzie​my się trzy​mać jak za​wsze swo​ich za​sad, a one ab​so​lut​nie wy​klu​cza​ją ma​so​wy od​wet i lu​do​bój​stwo. Nie bę​dzie​my wy​sy​łać żad​nych próśb o po​moc, prze​cież ko​lo​nia od​le​gła od domu o dwa​dzie​ścia sie​‐ dem lat świetl​nych po​win​na być cał​ko​wi​cie sa​mo​wy​star​czal​na, i nie są​dzę, żeby ów an​sibl tak na​praw​dę to zmie​nił, bo stat​ki, lu​dzie i ma​te​ria​ły na​dal mu​szą po​dró​żo​wać z szyb​ko​ścią pod​świetl​ną. Po pro​stu na​dal bę​dzie​my wy​sy​‐ łać drew​no do domu i uwa​żać na sie​bie. Ko​bie​tom nie gro​zi żad​ne nie​bez​pie​‐ czeń​stwo. – Pa​nie Lju​bow? – za​py​tał Le​pen​non. – Je​ste​śmy tu od czte​rech lat. Nie wiem, czy tu​byl​cza kul​tu​ra ludz​ka prze​‐ trwa na​stęp​ne czte​ry. Co do ogól​nej eko​lo​gii lą​do​wej, są​dzę, że Gos​se mnie po​prze, je​śli po​wiem, że nie​od​wra​cal​nie znisz​czy​li​śmy miej​sco​we sys​te​my ży​‐ cia na jed​nej du​żej wy​spie, wy​rzą​dzi​li​śmy wiel​kie szko​dy na sub​kon​ty​nen​cie Sor​nol, a je​śli bę​dzie​my da​lej wy​ci​nać lasy w obec​nym tem​pie, mo​że​my zmie​‐ nić głów​ne za​miesz​ka​ne lądy w pu​sty​nię w cią​gu dzie​się​ciu lat. Nie jest to wina Do​wódz​twa Ko​lo​nii czy Biu​ra Le​śnic​twa; za​trud​nie​ni tam lu​dzie po pro​‐ stu sto​so​wa​li plan roz​wo​ju opra​co​wa​ny na Zie​mi bez wy​star​cza​ją​cej zna​jo​mo​‐ ści pla​ne​ty, któ​ra mia​ła być eks​plo​ato​wa​na, jej sys​te​mów ży​cia czy jej rdzen​‐ nych miesz​kań​ców. – Pa​nie Gos​se? – za​brzmiał uprzej​my głos. – Wiesz, Raju, tro​chę wy​ol​brzy​miasz pro​ble​my. Nie moż​na za​prze​czyć, że Wy​spa Śmiet​ni​ko​wa, na któ​rej nad​mier​nie wy​cię​to las wbrew moim za​le​ce​‐ niom, jest zu​peł​nie stra​co​na. Je​śli wy​rąb lasu na da​nym te​re​nie prze​kro​czy pe​wien pro​cent, włó​kien​nik nie wyda na​sion, a sys​tem ko​rze​nio​wy włó​kien​ni​‐

ka sta​no​wi głów​ny czyn​nik wią​żą​cy gle​bę na otwar​tych prze​strze​niach. Bez nie​go gle​ba za​mie​nia się w pył i pod wpły​wem wia​tru oraz ob​fi​tych opa​dów desz​czu szyb​ko ero​du​je. Ale nie mogę się zgo​dzić, że na​sze pod​sta​wo​we dy​rek​‐ ty​wy są błęd​ne, o ile są skru​pu​lat​nie prze​strze​ga​ne. Zo​sta​ły opar​te na sta​ran​‐ nych ba​da​niach pla​ne​ty. Tu​taj, w Cen​tra​lu, od​nie​śli​śmy suk​ces, re​ali​zu​jąc ten plan. Ero​zja jest mi​ni​mal​na, a oczysz​czo​na zie​mia wy​so​ce upraw​na. Wy​ci​na​‐ nie drzew z lasu nie ozna​cza w koń​cu two​rze​nia pu​sty​ni – z wy​jąt​kiem może punk​tu wi​dze​nia wie​wiór​ki. Nie mo​że​my do​kład​nie prze​wi​dzieć, w jaki spo​sób miej​sco​we le​śne sys​te​my ży​cio​we przy​sto​su​ją się do no​we​go le​śno-pre​rio​woupraw​ne​go oto​cze​nia prze​wi​dzia​ne​go w pla​nie roz​wo​ju, ale wie​my, że ist​nie​ją nie​złe szan​se na przy​sto​so​wa​nie się i prze​ży​cie w du​żym pro​cen​cie. – Tak wła​śnie mó​wi​li ci z Biu​ra Go​spo​dar​ki Rol​nej o Ala​sce pod​czas Pierw​‐ sze​go Gło​du – po​wie​dział Lju​bow przez ści​śnię​te gar​dło. Li​czył, że Gos​se go po​prze. – Ile świer​ków sit​kaj​skich wi​dzia​łeś w swo​im ży​ciu, Gos​se? Albo sów śnież​nych? Wil​ków? Eski​mo​sów? Pro​cent prze​trwa​nia ro​dzi​mych ala​skań​‐ skich ga​tun​ków w ich śro​do​wi​sku po pięt​na​stu la​tach wdra​ża​nia pro​gra​mu roz​wo​ju wy​no​sił trzy dzie​sią​te. Te​raz rów​na się zeru. Eko​lo​gia lasu jest de​li​‐ kat​na. Je​śli zgi​nie las, ra​zem z nim zgi​nie jego fau​na. Ath​she​ań​skie sło​wo „świat” zna​czy rów​nież „las”. Stwier​dzam, pa​nie ko​man​do​rze, że choć ko​lo​nii może nie gro​zić nie​bez​pie​czeń​stwo, ta pla​ne​ta jest… – Pa​nie ka​pi​ta​nie – prze​rwał mu puł​kow​nik Dongh – wła​ści​wą dro​gą wy​su​‐ wa​nia ta​kich twier​dzeń nie jest przed​sta​wia​nie ich przez spe​cja​li​stycz​ny per​‐ so​nel ofi​cer​ski ofi​ce​rom in​nych ga​łę​zi służ​by, lecz po​win​ny zo​stać od​da​ne pod osąd wyż​szych ran​gą ofi​ce​rów ko​lo​nii, a ja nie mogę to​le​ro​wać dal​szych prób udzie​la​nia rad bez uprzed​nie​go ze​zwo​le​nia. Za​sko​czo​ny wła​snym wy​bu​chem Lju​bow prze​pro​sił i sta​rał się spra​wiać wra​że​nie spo​koj​ne​go. Gdy​by tyl​ko nie wpadł w złość, gdy​by jego głos nie za​‐ brzmiał sła​bo i ochry​ple, gdy​by za​cho​wał rów​no​wa​gę… Puł​kow​nik mó​wił da​lej: – Wy​ra​ził pan kil​ka błęd​nych są​dów do​ty​czą​cych po​ko​jo​we​go cha​rak​te​ru i nie​agre​syw​no​ści tu​tej​szych tu​byl​ców, a po​nie​waż po​le​ga​li​śmy na tym spe​‐ cja​li​stycz​nym opi​sie ich jako istot nie​agre​syw​nych, spo​tka​ła nas ta strasz​na tra​ge​dia w Obo​zie Smi​tha, pa​nie ka​pi​ta​nie. Są​dzę za​tem, że mu​si​my po​cze​‐ kać, aż ja​cyś inni spe​cja​li​ści od po​ma​ga​czy będą mie​li wy​star​cza​ją​co dużo cza​‐ su na zba​da​nie ich, po​nie​waż pań​skie teo​rie ewi​dent​nie były do pew​ne​go stop​‐ nia błęd​ne. Lju​bow zno​sił to cier​pli​wie. Niech ci lu​dzie ze stat​ku zo​ba​czą, jak oni wszy​‐ scy prze​ka​zu​ją winę da​lej ni​czym roz​pa​lo​ną ce​głę. Im wię​cej wy​ka​żą nie​zgo​‐ dy, tym bar​dziej bę​dzie praw​do​po​dob​ne, że emi​sa​riu​sze każą ich spraw​dzić i ob​ser​wo​wać. A wi​nien był on; po​my​lił się. Do dia​bła z sza​cun​kiem do sa​me​go sie​bie, je​śli tyl​ko le​śny lud bę​dzie miał szan​sę prze​trwa​nia, po​my​ślał. Ogar​nę​‐ ło go tak sil​ne uczu​cie wła​sne​go upo​ko​rze​nia i zło​żo​nej ofia​ry, że do oczu na​‐ pły​nę​ły mu łzy.

Zda​wał so​bie spra​wę, że Da​vid​son go ob​ser​wu​je. Sie​dział sztyw​no z twa​rzą go​rą​cą od na​bie​głej krwi, z ło​mo​tem w skro​niach. Ten drań Da​vid​son nie bę​‐ dzie z nie​go kpił. Czy Or i Le​pen​non nie wi​dzą, ja​kie​go ro​dza​ju czło​wie​kiem jest Da​vid​son i ile ma tu wła​dzy, pod​czas gdy upraw​nie​nia Lju​bo​wa, na​zy​wa​‐ ne „do​rad​czy​mi”, są po pro​stu śmiesz​ne? Je​że​li zo​sta​wi się ko​lo​ni​stów z tym su​per​ra​diem jako je​dy​nym ha​mul​cem, to ma​sa​kra w Obo​zie Smi​tha pra​wie na pew​no sta​nie się uspra​wie​dli​wie​niem dla sys​te​ma​tycz​nej agre​sji prze​ciw tu​byl​com. Naj​praw​do​po​dob​niej bę​dzie to eks​ter​mi​na​cja bak​te​rio​lo​gicz​na. Za trzy i pół roku lub za czte​ry lata „Shac​kle​ton” po​wró​ci na Nową Ta​hi​ti i za​‐ sta​nie pro​spe​ru​ją​cą ziem​ską ko​lo​nię bez pro​ble​mu stwo​rza​ków. W ogó​le go nie bę​dzie. Przy​kro nam z po​wo​du tej za​ra​zy, za​sto​so​wa​li​śmy wszyst​kie środ​‐ ki ostroż​no​ści wy​ma​ga​ne przez ko​deks, ale mu​sia​ła to być ja​kaś mu​ta​cja, tu​‐ byl​cy nie mie​li żad​nej na​tu​ral​nej od​por​no​ści. Uda​ło nam się ura​to​wać jed​ną ich grup​kę, prze​wo​żąc ich na Nowe Fal​klan​dy na Pół​ku​li Po​łu​dnio​wej. Nie​źle im się tam wie​dzie, wszyst​kim sześć​dzie​się​ciu dwóm… Kon​fe​ren​cja nie trwa​ła już dłu​go. Kie​dy się skoń​czy​ła, Lju​bow wstał i prze​‐ chy​lił się przez stół do Le​pen​no​na. – Musi pan po​wie​dzieć Li​dze Świa​tów, żeby coś zro​bi​ła, by ura​to​wać lasy i le​śny lud – rzekł pra​wie nie​do​sły​szal​nie, ze ści​śnię​tym gar​dłem. – Musi pan, pro​szę, musi pan. Hain na​po​tkał jego wzrok; spoj​rze​nie miał chłod​ne, uprzej​me i głę​bo​kie jak stud​nia. Nic nie po​wie​dział.

4 To było nie do wia​ry. Wszy​scy po​wa​rio​wa​li. Ten cho​ler​ny obcy świat zro​bił z nich świ​rów, po​słał ich w świat snów ra​zem ze stwo​rza​ka​mi, i cześć. Cią​gle nie mógł uwie​rzyć w to, co zo​ba​czył pod​czas tej „kon​fe​ren​cji” i od​pra​wy za​raz po niej, na​wet gdy​by uj​rzał to wszyst​ko po​now​nie na fil​mie. Ko​man​dor stat​ku Gwiezd​nej Flo​ty pod​li​zu​ją​cy się dwóm hu​ma​no​idom. In​ży​nie​ro​wie i tech​ni​cy ocha​ją​cy i acha​ją​cy nad wy​myśl​nym ra​diem spre​zen​to​wa​nym im przez wło​‐ cha​te​go Ce​teń​czy​ka wśród licz​nych kpin i prze​chwa​łek, jak​by na​uka ziem​ska nie prze​wi​dzia​ła na​tych​mia​sto​wej łącz​no​ści przed wie​lu laty! Hu​ma​no​idzi ukra​dli po​mysł, wpro​wa​dzi​li go w ży​cie i na​zwa​li an​si​blem, aby nikt nie po​‐ my​ślał, że to po pro​stu su​per​ra​dio. Ale naj​gor​sza była kon​fe​ren​cja z tym psy​‐ chicz​nym, Lju​bo​wem, któ​ry bre​dził i pła​kał, i puł​kow​ni​kiem Don​giem, któ​ry mu na to po​zwa​lał, po​zwa​lał ob​ra​żać Da​vid​so​na, do​wódz​two i całą ko​lo​nię; a przez cały czas ci dwaj obcy uśmie​cha​li się, ta mała sza​ra mał​pa i ten wiel​ki bia​ły elf szy​dzi​li z lu​dzi. Było bar​dzo źle. I wca​le się nie po​pra​wi​ło po od​lo​cie „Shac​kle​to​na”. Da​vid​son nie miał nic prze​ciw​ko wy​sła​niu go do obo​zu na No​wej Ja​wie. Miał słu​żyć pod ma​jo​rem Mu​ha​me​dem. Puł​kow​nik mu​siał go uka​rać; sta​ry Ding-Dong w rze​czy​wi​sto​ści mógł być bar​dzo za​do​wo​lo​ny z tego ognio​we​go ata​ku, któ​ry Da​vid​son prze​pro​wa​dził na Wy​spie Smi​tha, ale ten atak sta​no​wił wy​kro​cze​‐ nie prze​ciw​ko dys​cy​pli​nie i sta​ry mu​siał Da​vid​so​no​wi udzie​lić na​ga​ny. W po​‐ rząd​ku, ta​kie są za​sa​dy gry. Ale w za​sa​dach nie było tych wszyst​kich bzdur nad​cho​dzą​cych przez ten prze​ro​śnię​ty te​le​wi​zor, któ​ry na​zwa​li an​si​blem – nowy mały bla​sza​ny bóg tych tam w Do​wódz​twie Ko​lo​nii. Roz​ka​zy z biu​ra Ad​mi​ni​stra​cji Ko​lo​nial​nej w Ka​ra​czi: „Ogra​ni​czyć kon​tak​ty Zie​mian z Ath​she​ana​mi do sy​tu​acji za​aran​żo​wa​nych przez Ath​she​an”. In​ny​mi sło​wy, nie moż​na już było wejść do za​gro​dy dla stwo​rza​ków i zgar​nąć gru​py ro​bo​czej. „Uży​wa​nie pra​cy ochot​ni​czej nie jest za​le​ca​ne; uży​wa​nie pra​cy przy​‐ mu​so​wej jest za​bro​nio​ne”. I tak da​lej. Jak, do dia​bła, mie​li wy​ko​nać ro​bo​tę? Chce Zie​mia drew​na czy nie? Cią​gle wy​sy​ła​ją au​to​ma​tycz​ne stat​ki to​wa​ro​we na Nową Ta​hi​ti, praw​da? Czte​ry na rok, a każ​dy z nich za​bie​rał z po​wro​tem na Mat​kę Zie​mię pierw​szo​rzęd​ne drew​no war​to​ści trzy​dzie​stu mi​lio​nów no​‐ wo​do​la​rów. Z pew​no​ścią lu​dzie z roz​wo​ju po​trze​bo​wa​li tych mi​lio​nów. Są ludź​mi in​te​re​su. Te roz​ka​zy nie po​cho​dzi​ły od nich, każ​dy głu​pi to wi​dział. „Roz​wa​ża się sta​tus ko​lo​nial​ny świa​ta nu​mer 41”. Dla​cze​go nie uży​wa​li już na​zwy Nowa Ta​hi​ti? „Do cza​su pod​ję​cia de​cy​zji ko​lo​ni​ści win​ni za​cho​wać naj​‐

wyż​szą roz​wa​gę we wszyst​kich sto​sun​kach z tu​byl​ca​mi… Uży​cie ja​kiej​kol​‐ wiek bro​ni z wy​jąt​kiem bro​ni krót​kiej no​szo​nej u boku do sa​mo​obro​ny jest ab​‐ so​lut​nie za​ka​za​ne” – tak jak na Zie​mi, tyl​ko że tam nie moż​na było no​sić bro​‐ ni na​wet u boku. Do dia​bła, po​ko​na​li dwa​dzie​ścia sie​dem lat świetl​nych do świa​ta nad​gra​nicz​ne​go, ra​dzi​li so​bie świet​nie, a po​tem usły​sze​li: żad​nej bro​ni, żad​ne​go ognia, żad​nych bak​te​rio​bomb, nie, nie, chłop​cy, po pro​stu bądź​cie grzecz​ni i po​zwól​cie, aby stwo​rza​ki plu​ły wam w twarz i śpie​wa​ły nad wami, a po​tem wbi​ja​ły wam noże w be​be​chy i pa​li​ły wasz obóz, ale nie zrób​cie krzyw​dy mi​łym zie​lo​nym stwor​kom, o nie! „Usil​nie za​le​ca się po​li​ty​kę uni​ka​nia; po​li​ty​ka agre​sji bądź od​we​tu jest su​ro​‐ wo za​ka​za​na”. W grun​cie rze​czy o to cho​dzi​ło we wszyst​kich prze​ka​zach i każ​dy głu​pi po​‐ znał, że nie mó​wi​ła tego Ad​mi​ni​stra​cja Ko​lo​nial​na. Nie mo​gła zmie​nić się tak bar​dzo w cią​gu trzy​dzie​stu lat. To byli prak​tycz​ni, re​ali​stycz​nie pa​trzą​cy lu​‐ dzie, któ​rzy wie​dzie​li, jak wy​glą​da ży​cie na pla​ne​tach nad​gra​nicz​nych. Dla każ​de​go, kto nie ze​świ​ro​wał od geo​szo​ku, ja​sne było, że prze​ka​zy an​si​bla są fał​szy​we. Mo​gły zo​stać za​pro​gra​mo​wa​ne w ma​szy​nie – ob​słu​gi​wa​ny przez kom​pu​ter cały ze​staw od​po​wie​dzi na py​ta​nia o du​żym stop​niu praw​do​po​do​‐ bień​stwa. In​ży​nie​ro​wie twier​dzi​li, że po​tra​fią to za​uwa​żyć; może i tak. W ta​‐ kim ra​zie to rze​czy​wi​ście bły​ska​wicz​nie na​wią​zy​wa​ło łącz​ność z in​nym świa​‐ tem. Ale ten świat nie był Zie​mią. W żad​nym wy​pad​ku! Na dru​gim koń​cu tej za​baw​ki od​po​wie​dzi nie wy​stu​ki​wa​li lu​dzie, lecz obcy, hu​ma​no​idzi. Praw​do​po​‐ dob​nie Ce​teń​czy​cy, bo ma​szy​na sta​no​wi​ła pro​dukt ce​teń​ski, a to ban​da cwa​‐ nych dra​ni. Po​cho​dzi​li z ga​tun​ku, któ​ry rze​czy​wi​ście mógł za​bie​gać o mię​dzy​‐ gwiezd​ną su​pre​ma​cję. Ha​ino​wie oczy​wi​ście zmó​wi​li się z nimi; wszyst​kie te ra​nią​ce ser​ce hi​sto​ryj​ki w tych tak zwa​nych dy​rek​ty​wach brzmia​ły z ha​iń​ska. Ja​kie da​le​ko​sięż​ne za​mie​rze​nia mie​li obcy, trud​no było tu na miej​scu zgad​‐ nąć; praw​do​po​dob​nie za​kła​da​ły osła​bie​nie Rzą​du Ziem​skie​go przez wplą​ta​nie go w tę spra​wę Ligi Świa​tów, do cza​su gdy obcy będą wy​star​cza​ją​co sil​ni, by zbroj​nie prze​jąć wła​dzę. Ale ich plan co do No​wej Ta​hi​ti ła​two było przej​rzeć. Chcie​li po​zwo​lić stwo​rza​kom wy​bić lu​dzi. Wy​star​czy zwią​zać lu​dziom ręce mnó​stwem fał​szy​wych dy​rek​tyw z an​si​bla i po​zwo​lić, by rzeź się za​czę​ła. Hu​‐ ma​no​idzi po​ma​ga​ją hu​ma​no​idom, szczu​ry po​ma​ga​ją szczu​rom. A puł​kow​nik Dongh to prze​łknął. Za​mie​rzał wy​ko​ny​wać roz​ka​zy. Tak wła​‐ śnie po​wie​dział Da​vid​so​no​wi. „Za​mie​rzam wy​ko​ny​wać roz​ka​zy, a na No​wej Ja​wie bę​dzie pan tak samo wy​ko​ny​wać roz​ka​zy ma​jo​ra Mu​ha​me​da”. Sta​ry Ding-Dong był głu​pi, ale lu​bił Da​vid​so​na, a Da​vid​son lu​bił jego. Je​śli mia​ło to ozna​czać zdra​dę lu​dzi na rzecz ob​cej kon​spi​ra​cji, to nie bę​dzie mógł wy​ko​ny​‐ wać jego roz​ka​zów, a jed​nak przy​kro mu było z po​wo​du sta​re​go żoł​nie​rza. Głu​piec, ale lo​jal​ny i od​waż​ny. Nie taki uro​dzo​ny zdraj​ca jak ta skom​lą​ca piła Lju​bow. Je​śli ist​niał ja​kiś czło​wiek, co do któ​re​go miał na​dzie​ję, że do​pad​ną go stwo​rza​ki, to był nim wła​śnie ja​jo​gło​wy Raj Lju​bow, mi​ło​śnik ob​cych. Nie​któ​rzy lu​dzie, zwłasz​cza typy azja​tyc​kie i hin​du​skie, to uro​dze​ni zdraj​cy.

Nie wszy​scy, ale nie​któ​rzy. Pew​nie inni lu​dzie to uro​dze​ni zbaw​cy. Po pro​stu tak są skon​stru​owa​ni, tak jak jest się Eu​ra​fem z po​cho​dze​nia; nie jest to ni​‐ czy​ja za​słu​ga. Je​śli mogę ura​to​wać męż​czyzn i ko​bie​ty na No​wej Ta​hi​ti, to ich ura​tu​ję, my​ślał Don Da​vid​son. Je​śli nie mogę, to będę się cho​ler​nie sta​rał, i tyle. Ko​bie​ty to do​pie​ro był pro​blem. Za​bra​no te dzie​sięć pa​nie​nek, któ​re prze​by​‐ wa​ły na No​wej Ja​wie, a z Cen​tra​lu nie przy​sy​ła​no żad​nych no​wych. „Nie jest jesz​cze bez​piecz​nie”, plo​tło Do​wódz​two Ko​lo​nii. At​mos​fe​ra w tych trzech wy​‐ su​nię​tych obo​zach mo​gła się bar​dzo po​gor​szyć. A cze​go się spo​dzie​wa​li? Co ro​‐ bot​ni​cy będą ro​bić, je​śli za​bro​nio​no im ty​kać sa​mic stwo​rza​ków, a sa​mi​ce lu​‐ dzi były dla szczę​ścia​rzy z Cen​tra​lu? To spo​tka się ze strasz​nym opo​rem. Ale nie po​trwa dłu​go, cała sy​tu​acja była zbyt idio​tycz​na, aby mia​ła się utrzy​mać. Je​śli te​raz, kie​dy od​le​ciał „Shac​kle​ton”, nie za​cznie po​wo​li wra​cać do nor​my, to ka​pi​tan Da​vid​son bę​dzie po pro​stu mu​siał wy​ko​nać tro​chę do​dat​ko​wej pra​‐ cy, aby wy​da​rze​niom nadać bieg w kie​run​ku nor​mal​no​ści. W dniu, w któ​rym opu​ścił Cen​tral, uwol​ni​li całą tu​byl​czą siłę ro​bo​czą. Wy​‐ gło​si​li wiel​ką szla​chet​ną mowę w miej​sco​wym żar​go​nie, otwo​rzy​li bra​my obo​‐ zów i wy​pu​ści​li każ​de​go oswo​jo​ne​go stwo​rza​ka, tra​ga​rzy, ko​pa​czy, ku​cha​rzy, śmie​cia​rzy, słu​żą​cych, po​ko​jów​ki, wszyst​kich. Nie zo​stał ani je​den. Nie​któ​rzy z nich byli u swo​ich pa​nów od za​ło​że​nia ko​lo​nii, całe czte​ry ziem​skie lata. Ale nie wie​dzie​li, co to lo​jal​ność. Pies, szym​pans trzy​mał​by się w po​bli​żu. Oni nie byli na​wet w ta​kim stop​niu roz​wi​nię​ci, byli pra​wie jak węże albo szczu​ry, spryt​ni na tyle, żeby od​wró​cić się i ugryźć, jak tyl​ko uwol​ni się ich z klat​ki. Ding-Dong był szur​nię​ty, żeby wy​pu​ścić te wszyst​kie stwo​rza​ki w są​siedz​‐ twie. Naj​lep​szym roz​wią​za​niem by​ło​by zrzu​cić ich na Wy​spę Śmiet​ni​ko​wą i po​zwo​lić im umrzeć z gło​du. Ale Dongh wciąż nie mógł się otrzą​snąć z pa​ni​‐ ki, w jaką wpę​dzi​li go ci dwaj hu​ma​no​idzi i ich ga​da​ją​ce pu​deł​ko. Więc je​śli dzi​kie stwo​rza​ki koło Cen​tra​lu pla​no​wa​ły po​wtó​rzyć ma​sa​krę z Obo​zu Smi​‐ tha, to mia​ły te​raz mnó​stwo na​praw​dę przy​dat​nych no​wych re​kru​tów, któ​rzy zna​li plan ca​łe​go mia​sta, zwy​cza​je jego miesz​kań​ców, wie​dzie​li, gdzie się znaj​du​je ar​se​nał, po​ste​run​ki war​tow​ni​ków i cała resz​ta. Je​śli Cen​tral zo​sta​‐ nie spa​lo​ny, to ci z Do​wódz​twa Ko​lo​nii będą mo​gli po​dzię​ko​wać sa​mym so​bie. Wła​ści​wie na to za​słu​gi​wa​li. Za to, że dali się wy​strych​nąć na dud​ka zdraj​‐ com, że słu​cha​li hu​ma​no​idów i igno​ro​wa​li rady lu​dzi, któ​rzy na​praw​dę wie​‐ dzie​li, ja​kie są stwo​rza​ki. Ża​den z tych pa​nów z Do​wódz​twa Ko​lo​nii nie wró​cił do obo​zu i nie za​stał po​‐ pio​łu, znisz​czeń i spa​lo​nych ciał jak on. I to cia​ło Oka, tam gdzie wy​rżnę​li drwa​li. Tru​po​wi z obu oczu wy​sta​wa​ły strza​ły. Ok był jak ja​kiś nie​sa​mo​wi​ty owad ze ster​czą​cy​mi czuł​ka​mi. Da​vid​son się otrzą​snął. Chry​ste, cią​gle to wi​‐ dział! W każ​dym ra​zie, co​kol​wiek by mó​wi​ły fał​szy​we „dy​rek​ty​wy”, chłop​cy z Cen​‐ tra​lu nie dali się roz​bro​ić do „bro​ni krót​kiej no​szo​nej u boku”. Mie​li mio​ta​cze ognia i ka​ra​bi​ny ma​szy​no​we, w szes​na​stu ma​łych skocz​kach też były ka​ra​bi​‐

ny ma​szy​no​we, moż​na ich tak​że uży​wać do zrzu​ca​nia na​pal​mu, a pięć du​żych skocz​ków mia​ło peł​ne uzbro​je​nie. Ale nie​po​trzeb​na bę​dzie cięż​ka broń. Wy​‐ star​czy wziąć skocz​ka nad je​den z wy​rą​ba​nych ob​sza​rów i zła​pać tam kupę stwo​rza​ków, z tymi ich cho​ler​ny​mi łu​ka​mi i strza​ła​mi, zrzu​cić na nich pusz​ki z na​pal​mem i pa​trzeć, jak bie​ga​ją w kół​ko i pło​ną. Tak bę​dzie do​brze. Kie​dy to so​bie wy​obra​ził, żo​łą​dek tro​chę pod​je​chał mu do gar​dła, tak jak kie​dy my​‐ ślał o prze​le​ce​niu ko​bie​ty albo za każ​dym ra​zem, kie​dy przy​po​mi​nał so​bie, jak za​ata​ko​wał go ten stwo​rzak Sam i jak on zma​sa​kro​wał mu całą twarz czte​re​‐ ma cio​sa​mi je​den po dru​gim. To była pa​mięć ej​de​tycz​na plus wy​obraź​nia żyw​‐ sza niż u więk​szo​ści in​nych lu​dzi, bez żad​nej jego za​słu​gi, po pro​stu taki był. Bo cho​dzi o to, że męż​czy​zna jest stu​pro​cen​to​wym męż​czy​zną tyl​ko wte​dy, kie​dy wła​śnie miał ko​bie​tę albo kie​dy wła​śnie za​bił czło​wie​ka. To nie było ory​gi​nal​ne, wy​czy​tał to w ja​kichś sta​rych książ​kach, ale to praw​da. Dla​te​go lu​bił so​bie wy​obra​żać ta​kie sce​ny. Na​wet je​śli stwo​rza​ki tak na​praw​dę nie były ludź​mi. Z pię​ciu du​żych lą​dów naj​bar​dziej wy​su​nię​ta na po​łu​dnie była Nowa Jawa. Le​ża​ła tuż na pół​noc od rów​ni​ka, była więc cie​plej​sza niż Cen​tral czy Smith, pra​wie do​sko​na​ła, je​śli cho​dzi o kli​mat. Cie​plej​sza i o wie​le wil​got​niej​sza. Na No​wej Ta​hi​ti cią​gle gdzieś pa​da​ło w po​rach desz​czo​wych, ale na lą​dach pół​‐ noc​nych był to ci​chy, drob​ny, nie​ustan​nie pa​da​ją​cy desz​czyk, któ​ry tak na​‐ praw​dę ni​ko​go nie mo​czył ani nie wy​zię​biał. Tu lało jak z ce​bra, pod​czas tej mon​su​no​wej ule​wy na​wet nie dało się cho​dzić, a co do​pie​ro pra​co​wać. Przed desz​czem osła​niał tyl​ko so​lid​ny dach albo las. Ten cho​ler​ny las był tak gę​sty, że nie prze​pusz​czał ule​wy. Moż​na było oczy​wi​ście zmok​nąć od kro​pli spa​da​ją​‐ cych z li​ści, ale je​śli pod​czas ta​kie​go mon​su​nu ktoś znaj​do​wał się w środ​ku lasu, to wła​ści​wie nie za​uwa​żał, że wie​je wiatr, a po​tem wy​cho​dził na otwar​tą prze​strzeń i bach! Wiatr zwa​lał z nóg, a czer​wo​ne płyn​ne bło​to, w ja​kie deszcz za​mie​niał oczysz​czo​ną zie​mię, opry​ski​wa​ło całe cia​ło, bo ni​g​dy nie uda​‐ wa​ło się schro​nić w le​sie wy​star​cza​ją​co szyb​ko. A w le​sie pa​no​wał mrok, upał i ła​two moż​na było za​błą​dzić. Poza tym do​wód​ca, ma​jor Mu​ha​med, był cho​ler​nym su​kin​sy​nem. Wszyst​ko na No​wej Ja​wie ro​bi​ło się we​dług re​gu​la​mi​nu; wy​rąb tyl​ko w ki​lo​pa​sach, sa​‐ dze​nie tych głu​pich ro​ślin włók​ni​stych w wy​rą​ba​nych pa​sach, urlop do Cen​‐ tra​lu udzie​la​ny ro​ta​cyj​nie we​dług ści​śle prze​strze​ga​nej za​sa​dy nie​pre​fe​ren​cji, wy​dzie​la​nie ha​lu​cy​no​ge​nów i ka​ra​nie za ich uży​cie na służ​bie i tak da​lej, i tak da​lej. Jed​nak Mu​ha​med nie za​wsze utrzy​my​wał łącz​ność ra​dio​wą z Cen​tra​‐ lem. Nowa Jawa była jego obo​zem, a on pro​wa​dził go na swój spo​sób. Nie po​‐ do​ba​ły mu się roz​ka​zy z Do​wódz​twa Ko​lo​nii. Ow​szem, wy​ko​ny​wał je za​raz, gdy nad​cho​dzi​ły, wy​pu​ścił wszyst​kie stwo​rza​ki i za​mknął całą broń z wy​jąt​‐ kiem ma​łych pu​ka​wek. Ale nie do​py​ty​wał się o ko​lej​ne roz​ka​zy ani o rady. Był ty​pem prze​ko​na​nym o słusz​no​ści swo​je​go po​stę​po​wa​nia. I tu po​peł​nił wiel​ki błąd.

Kie​dy Da​vid​son pod​le​gał Don​gho​wi w Do​wódz​twie Ko​lo​nii, miał cza​sa​mi oka​zję oglą​dać akta ofi​ce​rów. Jego nie​zwy​kła pa​mięć prze​cho​wy​wa​ła wszyst​‐ ko i Da​vid​son na przy​kład przy​po​mniał so​bie, że ilo​raz in​te​li​gen​cji Mu​ha​me​da wy​no​si sto sie​dem, pod​czas gdy jego wła​sny – sto osiem​na​ście. Róż​ni​ca mię​‐ dzy nimi wy​no​si​ła je​de​na​ście punk​tów, ale oczy​wi​ście nie mógł​by tego po​wie​‐ dzieć sta​re​mu Muu, a Muu sam tego nie wie​dział, więc nie było spo​so​bu, aby go zmu​sić do słu​cha​nia. My​ślał, że wszyst​ko wie le​piej od Da​vid​so​na, i o to cho​dzi​ło. Wła​ści​wie z po​cząt​ku wszy​scy byli tro​chę nie​przy​jem​ni. Ża​den z tych lu​dzi na No​wej Ja​wie nie wie​dział o rze​zi w Obo​zie Smi​tha nic prócz tego, że jego do​wód​ca wy​brał się do Cen​tra​lu na go​dzi​nę przed nią i jako je​dy​ny uszedł z ży​ciem. Uję​te w ten spo​sób brzmia​ło to oczy​wi​ście źle. Moż​na było zro​zu​‐ mieć, dla​cze​go na po​cząt​ku pa​trzy​li na nie​go jak na ja​kie​goś Jo​na​sza albo jesz​cze go​rzej, na​wet jak na Ju​da​sza. Ale kie​dy go po​zna​li, zmie​ni​li zda​nie. Za​czę​li ro​zu​mieć, że nie tyl​ko nie jest de​zer​te​rem czy zdraj​cą, lecz że od​da​ny jest spra​wie ochro​ny ko​lo​nii No​wej Ta​hi​ti przed zdra​dą. I za​czę​li zda​wać so​‐ bie spra​wę, że po​zby​cie się stwo​rza​ków to je​dy​ny spo​sób na uczy​nie​nie tego świa​ta bez​piecz​nym dla ziem​skie​go sty​lu ży​cia. Dość szyb​ko uda​ło się prze​ka​zać to drwa​lom. Ni​g​dy nie lu​bi​li tych ma​łych zie​lo​nych szczu​rów, któ​re mu​sie​li cały dzień na​ga​niać do pra​cy i całą noc pil​‐ no​wać, lecz te​raz ro​zu​mie​li, że stwo​rza​ki są nie tyl​ko od​ra​ża​ją​ce, ale i nie​bez​‐ piecz​ne. Kie​dy Da​vid​son opo​wie​dział, co za​stał w Obo​zie Smi​tha, kie​dy wy​ja​‐ śnił, jak dwóch hu​ma​no​idów ze stat​ku Gwiezd​nej Flo​ty wy​pra​ło mó​zgi w Do​‐ wódz​twie Ko​lo​nii, kie​dy udo​wod​nił, że wy​gna​nie Zie​mian z No​wej Ta​hi​ti jest tyl​ko małą czę​ścią ca​łe​go spi​sku ob​cych prze​ciw​ko Zie​mi, kie​dy przy​po​mniał o zim​nych twar​dych licz​bach, dwa i pół ty​sią​ca lu​dzi na trzy mi​lio​ny stwo​rza​‐ ków – wte​dy za​czę​li go po​pie​rać. Na​wet tu​tej​szy ofi​cer Kon​tro​li Eko​lo​gicz​nej trzy​mał jego stro​nę. Nie jak bied​ny sta​ry Kees, wście​kły, bo lu​dzie strze​la​li do czer​wo​nych je​le​ni, a po​tem zo​stał po​strze​lo​ny z ukry​cia w be​be​chy przez stwo​rza​ki. Ten fa​cet, Atran​da, nie​na​wi​dził stwo​rza​ków. Wła​ści​wie miał fio​ła na ich punk​cie, do​znał geo​szo​ku czy co. Tak się bał, że tu​byl​cy za​ata​ku​ją obóz, że za​cho​wy​wał się jak ja​kaś ko​bie​ta bo​ją​ca się gwał​tu. Ale i tak do​brze było mieć po swo​jej stro​nie miej​‐ sco​we​go spe​ca. Nie było co pró​bo​wać usta​wić do​wód​cę – jako znaw​ca lu​dzi Da​vid​son pra​wie od razu zro​zu​miał, że nie ma to sen​su. Mu​ha​med to twar​do​gło​wy. Był tak​że na sta​łe uprze​dzo​ny do Da​vid​so​na; mia​ło to coś wspól​ne​go z tą spra​wą Obo​zu Smi​tha. Pra​wie po​wie​dział Da​vid​so​no​wi, że nie uwa​ża go za ofi​ce​ra god​ne​go za​ufa​nia. Był prze​ko​na​nym o słusz​no​ści swo​je​go po​stę​po​wa​nia su​kin​sy​nem, ale to do​‐ brze, że pro​wa​dził obóz Nowa Jawa we​dle ta​kich twar​dych za​sad. Ła​twiej było prze​jąć zwar​tą struk​tu​rę, przy​zwy​cza​jo​ną do wy​ko​ny​wa​nia roz​ka​zów, niż struk​tu​rę luź​ną, peł​ną osób nie​za​leż​nych, a po ob​ję​ciu do​wódz​twa ła​twiej

ją bę​dzie utrzy​mać jako jed​nost​kę do obron​nych i za​czep​nych ak​cji woj​sko​‐ wych. Muu był do​brym sze​fem obo​zu drwa​li, ale żad​nym żoł​nie​rzem – Da​vid​‐ son zda​wał so​bie spra​wę, że musi prze​jąć do​wódz​two. Za​jął się sku​pia​niem wo​kół sie​bie naj​lep​szych drwa​li i młod​szych ofi​ce​rów. Nie śpie​szył się. Kie​dy ze​brał wy​star​cza​ją​cą gru​pę ta​kich, któ​rym rze​czy​wi​‐ ście mógł za​ufać, dzie​się​cio​oso​bo​wy od​dział ścią​gnął parę rze​czy z za​mknię​te​‐ go po​ko​ju sta​re​go Muu w piw​ni​cy peł​ne​go wo​jen​nych za​ba​wek ba​ra​ku re​kre​‐ acyj​ne​go, a po​tem pew​nej nie​dzie​li po​szedł do lasu się za​ba​wić. Da​vid​son od​krył wio​skę stwo​rza​ków parę ty​go​dni wcze​śniej i za​cho​wał tę przy​jem​ność dla swo​ich lu​dzi. Mógł to zro​bić sam, ale tak było le​piej. Zy​ski​‐ wa​ło się po​czu​cie bra​ter​stwa, praw​dzi​wej wię​zi mię​dzy ludź​mi. Po pro​stu we​‐ szli do osa​dy w bia​ły dzień, po​kry​li na​pal​mem wszyst​kie stwo​rza​ki zła​pa​ne na po​wierzch​ni zie​mi i spa​li​li je, a po​tem ob​la​li naf​tą da​chy tej kró​li​kar​ni i usma​ży​li resz​tę. Te, któ​re pró​bo​wa​ły się wy​do​stać, ob​rzu​ca​ło się na​pal​mem; to była część ar​ty​stycz​na – cze​kać przy drzwiach na szczu​ry, niech my​ślą, że im się uda​ło, a po​tem sma​żyć je od stóp do głów, tak że wy​glą​da​ły jak po​chod​‐ nie. Zie​lo​ne fu​tro skwier​cza​ło me​lo​dyj​nie. Wła​ści​wie nie było to o wie​le bar​dziej eks​cy​tu​ją​ce od po​lo​wa​nia na praw​dzi​‐ we szczu​ry, któ​re jako pra​wie je​dy​ne dzi​kie zwie​rzę​ta po​zo​sta​ły na Mat​ce Zie​mi, ale wy​wo​ły​wa​ło to więk​szy dresz​czyk emo​cji. Stwo​rza​ki były dużo więk​sze od szczu​rów i wszy​scy wie​dzie​li, że mogą się od​gryźć, choć tym ra​‐ zem tego nie zro​bi​ły. W rze​czy​wi​sto​ści nie​któ​re z nich na​wet kła​dły się na zie​mi, za​miast ucie​kać, po pro​stu le​ża​ły na ple​cach z za​mknię​ty​mi ocza​mi. To przy​pra​wia​ło o mdło​ści. Inni też tak my​śle​li, a któ​ryś na​wet zwy​mio​to​wał po tym, jak spa​lił jed​ne​go z le​żą​cych stwo​rza​ków. Mimo że było z tym u nich kru​cho, nie zo​sta​wi​li przy ży​ciu na​wet jed​nej sa​‐ mi​cy, żeby ją zgwał​cić. Wszy​scy zgo​dzi​li się przed​tem z Da​vid​so​nem, że by​ła​‐ by to per​wer​sja. Ho​mo​sek​su​alizm z in​ny​mi ludź​mi to nor​mal​ka. Te isto​ty mo​‐ gły być zbu​do​wa​ne jak ko​bie​ty, ale to nie byli lu​dzie i le​piej było mieć ucie​chę z za​bi​ja​nia ich, a zo​stać czy​stym. Wy​da​wa​ło się to wszyst​kim sen​sow​ne i tego pil​no​wa​li. Każ​dy z nich w obo​zie trzy​mał ja​dacz​kę za​mknię​tą, nie prze​chwa​la​li się na​‐ wet przed kum​pla​mi. To byli roz​sąd​ni lu​dzie. Do uszu Mu​ha​me​da nie do​tar​ło na​wet słów​ko o wy​pra​wie. Sta​ry Muu są​dził, że wszy​scy jego lu​dzie to do​brzy chłop​cy, je​dy​nie pi​łu​ją drew​no i trzy​ma​ją się z dala od stwo​rza​ków, o tak. Mógł so​bie w to da​lej wie​rzyć aż do dnia Sądu Osta​tecz​ne​go. Bo stwo​rza​ki za​ata​ku​ją. Gdzieś. Tu​taj lub na​pad​ną obóz na Wy​spie Kró​lew​‐ skiej albo Cen​tral​nej. Da​vid​son to wie​dział. Był je​dy​nym ofi​ce​rem w ca​łej ko​‐ lo​nii, któ​ry rze​czy​wi​ście to wie​dział. Bez żad​nej za​słu​gi, po pro​stu wie​dział, że ma ra​cję. Nie wie​rzył mu nikt poza tymi ludź​mi tu​taj, któ​rych miał czas prze​ko​nać. Ale prę​dzej czy póź​niej wszy​scy zo​ba​czą, że miał ra​cję.

5 Spo​tka​nie Se​lve​ra twa​rzą w twarz wy​wo​ła​ło szok. Kie​dy Lju​bow le​ciał z po​‐ wro​tem do Cen​tra​lu z wio​ski le​żą​cej u pod​nó​ża wznie​sie​nia, pró​bo​wał zro​zu​‐ mieć, dla​cze​go to nim tak wstrzą​snę​ło, wy​róż​nić nerw, któ​ry nie wy​trzy​mał. Bo prze​cież zwy​kle czło​wie​ka nie prze​ra​ża przy​pad​ko​we spo​tka​nie z przy​ja​‐ cie​lem. Nie​ła​two było prze​ko​nać przy​wód​czy​nię, aby go za​pro​si​ła. Tun​tar stał się głów​nym miej​scem jego ba​dań przez całe lato. Miał tam kil​ku świet​nych in​‐ for​ma​to​rów i był w do​brych sto​sun​kach ze Śnią​cy​mi i przy​wód​czy​nią, któ​ra po​zwa​la​ła mu swo​bod​nie ob​ser​wo​wać ży​cie spo​łecz​no​ści i brać w nim udział. Wy​cy​ga​nie​nie od niej za​pro​sze​nia za po​śred​nic​twem kil​ku by​łych nie​wol​ni​‐ ków, jesz​cze prze​by​wa​ją​cych w oko​li​cy, za​ję​ło dużo cza​su, ale w koń​cu speł​ni​‐ ła proś​bę, umoż​li​wia​jąc mu, zgod​nie z no​wy​mi dy​rek​ty​wa​mi, opi​sa​nie „sy​tu​‐ acji za​aran​żo​wa​nej przez Ath​she​an”. Do​ma​ga​ło się tego ra​czej jego su​mie​nie niż puł​kow​ni​ka. Dongh chciał, żeby Lju​bow tam po​szedł. Mar​twił się za​gro​że​‐ niem ze stro​ny stwo​rza​ków. Ka​zał Lju​bo​wo​wi oce​nić ich, „zo​ba​czyć, jak re​‐ agu​ją te​raz, kie​dy zo​sta​wia​my ich sa​mym so​bie”. Miał na​dzie​ję na po​myśl​ne wie​ści. Lju​bow nie mógł się zde​cy​do​wać, czy ra​port, któ​ry prze​ka​że, bę​dzie po​myśl​ny w opi​nii puł​kow​ni​ka Don​gha, czy nie. W pro​mie​niu dzie​się​ciu ki​lo​me​trów od Cen​tra​lu rów​ni​na zo​sta​ła po​zba​wio​na drzew i wszyst​kie pnia​ki już wy​gni​ły. Była to te​raz wiel​ka mo​no​ton​na płasz​‐ czy​zna po​kry​ta sza​ry​mi w desz​czu ro​śli​na​mi włók​ni​sty​mi. Pod ich wło​cha​ty​‐ mi li​ść​mi wy​pusz​cza​ły pierw​sze pędy krza​ki su​ma​ku, kar​ło​wa​te osi​ki i for​my ochron​ne, któ​re, kie​dy wy​ro​sną, będą z ko​lei osła​niać mło​de drze​wa. Ob​szar ten po​zo​sta​wio​ny sam so​bie w tym umiar​ko​wa​nym, desz​czo​wym kli​ma​cie mógł​by po​kryć się la​sem w cią​gu trzy​dzie​stu lat, a w cią​gu stu po​now​nie od​‐ zy​skać peł​ne za​le​sie​nie. Po​zo​sta​wio​ny sam so​bie. Na​gle las się zno​wu po​ja​wił – w prze​strze​ni, a nie w cza​sie. Pod śmi​głow​cem ła​god​ne wznie​sie​nia i za​głę​bie​nia Sor​no​lu Pół​noc​ne​go po​kry​wa​ła nie​skoń​cze​‐ nie zróż​ni​co​wa​na zie​leń li​ści. Jak więk​szość Zie​mian z Ter​ry Lju​bow ni​g​dy nie spa​ce​ro​wał wśród dzi​kich drzew, ni​g​dy nie wi​dział lasu więk​sze​go od miej​skie​go kwar​ta​łu. Na po​cząt​ku po​by​tu na Ath​she czuł się w le​sie nie​swo​jo, przy​tło​czo​ny i zdu​szo​ny nie​koń​czą​cą się gę​stwi​ną pni, plą​ta​ni​ną ga​łę​zi i li​ści w wiecz​nym zie​lon​ka​wym czy brą​zo​wa​wym pół​mro​ku. Ko​tło​wa​ni​na róż​nych kon​ku​ru​ją​cych ze sobą form ży​cia, pną​cych się w górę do świa​tła, ci​sza skła​‐ da​ją​ca się z wie​lu nic nie​zna​czą​cych dźwię​ków, ab​so​lut​na ro​ślin​na obo​jęt​ność

na obec​ność ro​zu​mu, wszyst​ko to nie​po​ko​iło go i dla​te​go jak inni trzy​mał się po​lan i plaż. Lecz po​ma​łu za​czął las lu​bić. Gos​se draż​nił się z nim, prze​zy​wa​‐ jąc go Pa​nem Gib​bo​nem. W grun​cie rze​czy ze swo​ją okrą​głą ciem​ną twa​rzą, dłu​gi​mi rę​ka​mi i wcze​śnie si​wie​ją​cy​mi wło​sa​mi Lju​bow tro​chę przy​po​mi​nał gib​bo​na, jed​nak te mał​py wy​gi​nę​ły. Czy mu się to po​do​ba​ło, czy nie, jako eks​‐ pert od po​ma​ga​czy mu​siał ich szu​kać po le​sie, a te​raz po czte​rech la​tach czuł się pod drze​wa​mi jak u sie​bie w domu, może na​wet le​piej. Po​lu​bił tak​że na​zwy Ath​she​an nada​wa​ne ich wła​snym zie​miom i miej​scom, dźwięcz​ne dwu​sy​la​bo​we wy​ra​zy: Sor​nol, Tun​tar, Esh​reth, Esh​sen – te​raz to był Cen​tral – End​tor, Ab​tan, a przede wszyst​kim Ath​she, co zna​czy​ło „las” i „świat”. Tak​że sło​wa na okre​śle​nie zie​mi – ter​ra, tel​lus – ozna​cza​ły za​rów​no gle​bę, jak pla​ne​tę. Jed​nak dla Ath​she​an gle​ba, grunt, zie​mia nie były tym, do cze​go wra​ca​ją umar​li i dzię​ki cze​mu żyją żywi; naj​waż​niej​sza w ich świe​cie nie była zie​mia, lecz las. Ziem​ski czło​wiek był z gli​ny, czer​wo​ne​go pyłu. Czło​‐ wiek ath​she​ań​ski był z ga​łę​zi i ko​rze​ni. Swo​ich wi​ze​run​ków nie rzeź​bił w ka​‐ mie​niu, lecz w drew​nie. Lju​bow po​sa​dził skocz​ka na po​lan​ce i wszedł do osa​dy, mi​ja​jąc Sza​łas Ko​‐ biet. W po​wie​trzu uno​sił się moc​ny za​pach ath​she​ań​skie​go osie​dla: dym z ognisk, mar​twe ryby, won​ne zio​ła, pot ob​cych. At​mos​fe​ra pod​ziem​ne​go domu, je​śli Zie​mia​nin w ogó​le zdo​łał się do nie​go we​pchnąć, była rzad​ką mie​‐ sza​ni​ną dwu​tlen​ku wę​gla i róż​nych smro​dów. Lju​bow spę​dził wie​le cen​nych in​te​lek​tu​al​nie go​dzin zgię​ty wpół, du​sząc się w śmier​dzą​cym mro​ku Sza​ła​su Męż​czyzn w Tun​ta​rze. Ale tym ra​zem nie wy​glą​da​ło, żeby miał być do nie​go za​pro​szo​ny. Oczy​wi​ście miesz​kań​cy mia​sta wie​dzie​li o ma​sa​krze w Obo​zie Smi​tha, do któ​rej do​szło pół​to​ra mie​sią​ca wcze​śniej. Wie​dzie​li o niej od razu, bo wia​do​‐ mo​ści roz​no​si​ły się szyb​ko mię​dzy wy​spa​mi, choć nie tak szyb​ko, aby sta​no​wi​‐ ło to „ta​jem​ni​czą zdol​ność te​le​pa​tii”, w któ​rą chcie​li wie​rzyć drwa​le. Miesz​‐ kań​cy mia​sta wie​dzie​li tak​że, iż wkrót​ce po ma​sa​krze w Obo​zie Smi​tha uwol​‐ nio​no ty​siąc dwu​stu nie​wol​ni​ków w Cen​tra​lu, i Lju​bow zga​dzał się z puł​kow​‐ ni​kiem, że tu​byl​cy mogą uznać to dru​gie wy​da​rze​nie za re​zul​tat pierw​sze​go. Wy​wo​ła​ło to coś, co puł​kow​nik Dongh na​zwał​by „myl​nym wra​że​niem”, ale praw​do​po​dob​nie nie mia​ło zna​cze​nia. Waż​ne było to, że uwol​nio​no nie​wol​ni​‐ ków. Wy​rzą​dzo​ne​go zła nie dało się na​pra​wić, ale przy​naj​mniej już wię​cej go nie czy​nio​no. Mo​gli za​cząć od nowa: tu​byl​cy bez tego bo​le​sne​go, po​zo​sta​ją​ce​go bez od​po​wie​dzi zdu​mie​nia, dla​cze​go wy​lu​dzie trak​tu​ją lu​dzi jak zwie​rzę​ta, a on bez cię​ża​ru wy​ja​śnia​nia doj​mu​ją​ce​go po​czu​cia nie​zmy​wal​nej winy. Wie​dząc, jak ce​nią szcze​rość i otwar​te roz​mo​wy na te​ma​ty prze​ra​ża​ją​ce lub kło​po​tli​we, ocze​ki​wał, że w Tun​ta​rze lu​dzie będą z nim o tym roz​ma​wiać – z try​um​fem, ubo​le​wa​niem, ra​do​ścią lub zdu​mie​niem. Nikt się do tego nie kwa​pił. W ogó​le nie​wie​le z nim roz​ma​wia​no. Przy​był póź​nym po​po​łu​dniem, co od​po​wia​da​ło przy​by​ciu do ziem​skie​go mia​‐ sta za​raz po wscho​dzie słoń​ca. Ath​she​anie oczy​wi​ście spa​li (ko​lo​ni​ści czę​sto

igno​ro​wa​li do​strze​gal​ne fak​ty); ich niż fi​zjo​lo​gicz​ny przy​pa​dał na czas mię​dzy po​łu​dniem a szes​na​stą, pod​czas gdy u Zie​mian wy​stę​pu​je zwy​kle mię​dzy dru​‐ gą a pią​tą rano, i mie​li cykl pod​wyż​szo​nej tem​pe​ra​tu​ry oraz wzmo​żo​nej ak​‐ tyw​no​ści z dwo​ma punk​ta​mi szczy​to​wy​mi przy​pa​da​ją​cy​mi na obie pory zmro​‐ ku, świt i wie​czór. Więk​szość do​ro​słych spa​ła pięć lub sześć go​dzin na dwa​‐ dzie​ścia czte​ry, w kil​ku drzem​kach, a mło​dzi męż​czyź​ni spa​li tyl​ko dwie go​‐ dzi​ny na dwa​dzie​ścia czte​ry, tak więc, je​śli od​li​czy​ło się za​rów​no ich drzem​ki, jak i sta​ny śnie​nia jako „le​ni​stwo”, moż​na było po​wie​dzieć, że ni​g​dy nie spa​li. Było to o wie​le ła​twiej​sze, niż zro​zu​mieć, co rze​czy​wi​ście ro​bi​li. W tej chwi​li w Tun​ta​rze wszyst​ko za​czy​na​ło się zno​wu bu​dzić po po​łu​dnio​wym spad​ku ak​‐ tyw​no​ści. Lju​bow za​uwa​żył wie​lu ob​cych. Pa​trzy​li na nie​go, ale ża​den się nie zbli​żył; prze​cho​dzi​li in​ny​mi ścież​ka​mi w mro​ku wiel​kich dę​bów. W koń​cu nad​szedł jego ścież​ką ktoś, kogo znał, ku​zyn​ka przy​wód​czy​ni, Sher​rar, sta​ra ko​bie​ta o nie​wiel​kim zna​cze​niu i nie​wie​le ro​zu​mie​ją​ca. Przy​wi​ta​ła go uprzej​mie, ale nie umia​ła lub nie chcia​ła od​po​wie​dzieć na py​ta​nia Lju​bo​wa o przy​wód​czy​nię i jego dwóch naj​lep​szych in​for​ma​to​rów, Ega​tha Opie​ku​na Sa​dów oraz Tu​ba​ba Śnią​ce​go. Och, przy​wód​czy​ni jest bar​dzo za​ję​ta i kto to jest Egath, może cho​‐ dzi mu o Ge​ba​na, a Tu​bab może być tu, a może gdzie in​dziej. Trzy​ma​ła się Lju​bo​wa i nie roz​ma​wiał z nim nikt inny. To​ro​wał so​bie dro​gę po​przez za​gaj​‐ ni​ki i po​lan​ki Tun​ta​ru do Sza​ła​su Męż​czyzn w to​wa​rzy​stwie uty​ka​ją​cej, na​‐ rze​ka​ją​cej ma​leń​kiej zie​lo​nej sta​ru​chy. – Są za​ję​ci – po​wie​dzia​ła Sher​rar. – Śnią? – Skąd mam wie​dzieć? Chodź, Lju​bow. Chodź i zo​bacz… Wie​dzia​ła, że za​wsze był go​tów coś obej​rzeć, ale nie mo​gła wy​my​ślić ni​cze​‐ go, żeby go od​cią​gnąć. – Chodź i zo​bacz sie​ci na ryby – za​chę​ca​ła nie​pew​nie. Prze​cho​dzą​ca obok dziew​czy​na, jed​na z mło​dych my​śli​wych, spoj​rza​ła w górę na nie​go. To czar​ne spoj​rze​nie było peł​ne ta​kiej wro​go​ści, ja​kiej ni​g​dy nie do​świad​czył ze stro​ny żad​ne​go Ath​she​ani​na, z wy​jąt​kiem może ma​łe​go dziec​ka, któ​re kie​dyś zmarsz​czy​ło brwi na wi​dok jego wzro​stu i bez​wło​sej twa​rzy. Lecz ta dziew​czy​na nie była prze​stra​szo​na. – Do​brze – po​wie​dział do Sher​rar, czu​jąc, że je​dy​nym jego wyj​ściem jest ule​‐ głość. Je​że​li u Ath​she​an rze​czy​wi​ście w koń​cu roz​wi​nę​ło się – i to gwał​tow​nie – po​czu​cie gru​po​wej wro​go​ści, musi to przy​jąć i po pro​stu spró​bo​wać po​ka​zać im, że po​zo​stał god​nym za​ufa​nia, pew​nym przy​ja​cie​lem. Ale jak ich spo​sób od​czu​wa​nia i my​śle​nia mógł zmie​nić się tak szyb​ko? I dla​‐ cze​go? W Obo​zie Smi​tha pro​wo​ka​cja była bez​po​śred​nia i nie do znie​sie​nia: okru​cień​stwo Da​vid​so​na mo​gło wy​wo​łać prze​moc na​wet u Ath​she​an. Lecz ta wio​ska, Tun​tar, ni​g​dy nie zo​sta​ła za​ata​ko​wa​na przez Zie​mian, nie do​świad​‐ czy​ła ła​pan​ki nie​wol​ni​ków, nie wi​dzia​ła wy​ci​na​nia czy pa​le​nia oko​licz​ne​go

lasu. On sam, Lju​bow, od​wie​dzał ją – an​tro​po​log cza​sem rzu​ca swój cień na ob​raz, któ​ry od​ma​lo​wu​je – ale do​pie​ro od dwóch mie​się​cy. Mie​li wia​do​mo​ści z Wy​spy Smi​tha, znaj​do​wa​li się te​raz wśród nich ucie​ki​nie​rzy, daw​ni nie​wol​‐ ni​cy, któ​rzy za​zna​li cier​pień z rąk Zie​mian i mó​wi​li o tym. Ale czy wia​do​mo​‐ ści i po​gło​ski mo​gły tak ra​dy​kal​nie zmie​nić słu​cha​ją​cych? Sko​ro nie​agre​syw​‐ ność była za​ko​rze​nio​na głę​bo​ko w ca​łej ich kul​tu​rze, spo​łe​czeń​stwie i na​wet w ich pod​świa​do​mo​ści, w „cza​sie snu”, a może na​wet w sa​mej fi​zjo​lo​gii? Że Ath​she​anin może zo​stać spro​wo​ko​wa​ny przez po​twor​ne okru​cień​stwa do usi​‐ ło​wa​nia za​bój​stwa, o tym wie​dział; za​ob​ser​wo​wał to kie​dyś – raz. Że roz​dar​ta spo​łecz​ność może być po​dob​nie spro​wo​ko​wa​na przez ta​kie same ura​zy nie do znie​sie​nia, w to mu​siał uwie​rzyć – tak się sta​ło w Obo​zie Smi​tha. Ale że roz​‐ mo​wy i po​gło​ski, nie​waż​ne, jak prze​ra​ża​ją​ce i obu​rza​ją​ce, mo​gły roz​wście​czyć osia​dłą spo​łecz​ność do ta​kie​go stop​nia, że jej człon​ko​wie dzia​ła​li wbrew swo​im zwy​cza​jom i roz​sąd​ko​wi, cał​ko​wi​cie wy​ła​ma​li się ze swo​je​go sty​lu ży​cia – w to nie po​tra​fił uwie​rzyć. Było to psy​cho​lo​gicz​nie nie​praw​do​po​dob​ne. Bra​ko​‐ wa​ło ja​kie​goś ele​men​tu. Kie​dy Lju​bow prze​cho​dził przed Sza​ła​sem Męż​czyzn, wy​szedł z nie​go sta​ry Tu​bab. I za​raz za star​cem Se​lver. Wy​czoł​gał się z otwo​ru tu​ne​lu, wy​pro​sto​‐ wał, za​mru​gał w sza​rym od desz​czu i przy​tłu​mio​nym li​sto​wiem bla​sku dnia. Kie​dy spoj​rzał do góry, spoj​rze​nie jego ciem​nych oczu na​po​tka​ło wzrok Lju​bo​‐ wa. Ża​den z nich się nie ode​zwał. Lju​bow był prze​stra​szo​ny. Wra​ca​jąc do domu skocz​kiem, pró​bu​jąc zna​leźć nad​szarp​nię​ty nerw, my​ślał: Dla​cze​go strach? Dla​cze​go ba​łem się Se​lve​ra? Prze​czu​cie nie do udo​wod​nie​nia czy je​dy​nie fał​szy​wa ana​lo​gia? W każ​dym ra​zie ir​ra​cjo​nal​na. Mię​dzy Se​lve​rem a Lju​bo​wem nic się nie zmie​ni​ło. To, co Se​lver zro​bił w Obo​zie Smi​tha, moż​na było uspra​wie​dli​wić, a na​wet gdy​by nie moż​na było tego uspra​wie​dli​wić, nie spra​wia​ło to żad​nej róż​ni​cy. Ich przy​jaźń była zbyt głę​bo​ka, aby mo​gły ją na​ru​szyć mo​ral​ne wąt​pli​wo​ści. Cięż​ko ra​zem pra​co​wa​‐ li, uczy​li się na​wza​jem swo​ich ję​zy​ków. Roz​ma​wia​li bez za​ha​mo​wań. A mi​łość Lju​bo​wa do przy​ja​cie​la wzro​sła o wdzięcz​ność, jaką czu​je wy​baw​ca wo​bec tego, czy​je ży​cie miał przy​wi​lej ura​to​wać. Wła​ści​wie aż do tej chwi​li nie zda​wał so​bie spra​wy, jak bar​dzo lubi Se​lve​ra i jak bar​dzo jest wo​bec nie​go lo​jal​ny. Czy w grun​cie rze​czy ten strach nie był jego oso​bi​stym stra​chem, że Se​lver, po​znaw​szy nie​na​wiść ra​so​wą, mógł​by go od​rzu​cić, wzgar​dzić jego lo​jal​no​ścią i trak​to​wać go nie jako „jego”, ale „jed​ne​‐ go z nich”? Po tym dłu​gim pierw​szym spoj​rze​niu Se​lver wol​no po​stą​pił do przo​du i przy​‐ wi​tał Lju​bo​wa, wy​cią​ga​jąc ręce. Wśród le​śne​go ludu głów​nym ka​na​łem po​ro​zu​mie​nia był do​tyk. U Zie​mian do​tyk za​wsze może ozna​czać groź​bę, agre​sję i dla​te​go u nich czę​sto nie ma nic mię​dzy for​mal​nym uści​śnię​ciem ręki a mi​ło​sną piesz​czo​tą. U Ath​she​an całą tę pu​stą prze​strzeń wy​peł​nia​ły róż​ne for​my do​ty​ku. Piesz​czo​ta jako sy​gnał i uspo​ko​je​nie była dla nich tak waż​na jak u Zie​mian dla mat​ki i dziec​ka albo

dla ko​chan​ków. Mia​ła istot​ne zna​cze​nie spo​łecz​ne, a nie tyl​ko ma​cie​rzyń​skie czy sek​su​al​ne. Na​le​ża​ła do ich ję​zy​ka, była więc uję​ta w ramy wzor​ców, sko​‐ dy​fi​ko​wa​na, a jed​nak nie​skoń​cze​nie po​dat​na na mo​dy​fi​ka​cje. „Cią​gle się ob​‐ ma​cu​ją”, mó​wi​li z drwi​ną nie​któ​rzy ko​lo​ni​ści, nie​zdol​ni uj​rzeć w tej wy​mia​nie do​ty​ku nic poza wła​snym ero​ty​zmem, któ​ry, zmu​sza​ny do kon​cen​tro​wa​nia się wy​łącz​nie na sek​sie, po​tem tłu​mio​ny i nisz​czo​ny, wdzie​ra się w każ​dą zmy​sło​‐ wą przy​jem​ność i ją za​tru​wa – oto zwy​cię​stwo śle​pe​go Ku​pi​dy​na nad wiel​ką, po​grą​żo​ną w my​ślach mat​ką wszyst​kich mórz i gwiazd, wszyst​kich li​ści drzew, wszyst​kich ge​stów lu​dzi, Ve​nus Ge​ne​trix… Tak więc Se​lver pod​szedł z wy​cią​gnię​ty​mi rę​ka​mi, po​trzą​snął dło​nią Lju​bo​‐ wa na ziem​ski spo​sób, a po​tem ujął głasz​czą​cym ru​chem obie jego ręce tuż nad łok​cia​mi. Się​gał Lju​bo​wo​wi nie​wie​le po​wy​żej pasa, co spra​wia​ło, że wszyst​kie ge​sty były dla obu trud​ne i wy​cho​dzi​ły nie​zgrab​nie, lecz nie było nic nie​pew​ne​go czy dzie​cin​ne​go w do​ty​ku jego po​kry​tej zie​lo​nym fu​trem ma​‐ łej dło​ni o drob​nych ko​ściach. Ten do​tyk sta​no​wił za​pew​nie​nie. Lju​bow był bar​dzo za​do​wo​lo​ny, że je otrzy​mał. – Se​lve​rze, co za szczę​ście, że cię tu spo​ty​kam. Bar​dzo chcę z tobą po​roz​ma​‐ wiać… – Te​raz nie mogę, Lju​bow. Ath​she​anin mó​wił ła​god​nie, ale kie​dy się ode​zwał, znik​nę​ła na​dzie​ja Lju​bo​‐ wa na nie​zmie​nio​ną przy​jaźń. Se​lver się zmie​nił. Był ra​dy​kal​nie zmie​nio​ny, od ko​rze​ni. – Czy mogę wró​cić kie​dy in​dziej i po​roz​ma​wiać z tobą? – za​py​tał po​śpiesz​nie Lju​bow. – To dla mnie waż​ne… – Dzi​siaj stąd od​cho​dzę – po​wie​dział Se​lver jesz​cze ła​god​niej, jed​no​cze​śnie pusz​cza​jąc ręce Lju​bo​wa i od​wra​ca​jąc wzrok. W ten spo​sób do​słow​nie prze​rwał kon​takt. Grzecz​ność wy​ma​ga​ła, aby Lju​‐ bow uczy​nił to samo, koń​cząc roz​mo​wę. Ale wte​dy nie by​ło​by ni​ko​go, z kim mógł​by po​ga​dać. Sta​ry Tu​bab na​wet nań nie spoj​rzał, wio​ska od​wró​ci​ła się do nie​go ple​ca​mi. A Se​lver kie​dyś mie​nił się jego przy​ja​cie​lem. – Se​lve​rze, ta ma​sa​kra w Kel​me Deva… może my​ślisz, że ona leży mię​dzy nami. To nie​praw​da. Może na​wet zbli​ża nas do sie​bie. Twoi ro​da​cy zo​sta​li uwol​nie​ni z nie​wol​ni​czych za​gród, więc to zło tak​że już mię​dzy nami nie leży. A ja… je​stem tym sa​mym czło​wie​kiem co daw​niej. Z po​cząt​ku Ath​she​anin nie za​re​ago​wał. Jego dziw​na twarz, duże, głę​bo​ko osa​dzo​ne oczy, wy​ra​zi​ste rysy znie​kształ​co​ne bli​zna​mi i przy​sło​nię​te krót​kim je​dwa​bi​stym fu​ter​kiem, któ​re ob​ry​so​wy​wa​ło, a jed​nak ukry​wa​ło wszyst​kie kon​tu​ry, ta twarz od​wró​ci​ła się od Lju​bo​wa, za​mknię​ta, upar​ta. Wtem Se​lver obej​rzał się na​gle jak​by wbrew wła​snej woli. – Nie po​wi​nie​neś tu przy​cho​dzić, Lju​bow. Za dwie noce od dziś nie bądź w Cen​tra​lu. Nie wiem, kim je​steś. Le​piej by było, gdy​bym ni​g​dy cię nie po​‐ znał. I z tymi sło​wa​mi od​szedł lek​kim kro​kiem jak dłu​go​no​gi kot, zie​lo​ny prze​‐

błysk wśród ciem​nych dę​bów Tun​ta​ru, i znik​nął. Tu​bab ru​szył po​wo​li za nim, cią​gle nie spoj​rzaw​szy na Lju​bo​wa. Na dę​bo​we li​ście i wą​skie ścież​ki pro​wa​‐ dzą​ce do Sza​ła​su Męż​czyzn i nad rze​kę bez​gło​śnie pa​dał deszcz. Tyl​ko je​śli wy​tę​ży​ło się słuch, moż​na było usły​szeć jego mu​zy​kę, zbyt zło​żo​ną, aby ogar​‐ nął ją je​den umysł, po​je​dyn​czy, nie​koń​czą​cy się akord wy​do​by​wa​ny z ca​łe​go lasu. – Se​lver jest bo​giem – rze​kła sta​ra Sher​rar. – Chodź te​raz obej​rzeć sie​ci na ryby. Lju​bow od​mó​wił. Zo​stać by​ło​by nie​grzecz​nie i nie​wła​ści​wie, a w każ​dym ra​‐ zie nie miał do tego ser​ca. Usi​ło​wał so​bie wmó​wić, że Se​lver nie od​rzu​ca jego, Lju​bo​wa, ale Zie​mia​ni​‐ na. Cóż, nie spra​wia​ło to żad​nej róż​ni​cy. Za​wsze był nie​mi​le za​sko​czo​ny tym, jak ła​two zra​nić jego uczu​cia, jak bar​dzo bo​la​ło, gdy ktoś je ra​nił. Wsty​dził się tej swo​jej mło​dzień​czej wraż​li​wo​ści, po​wi​nien już mieć gru​bą skó​rę. Kie​dy się po​że​gnał, mała sta​ru​cha, któ​rej zie​lo​ne fu​tro całe było za​ku​rzo​ne i po​sre​brzo​ne desz​czem, ode​tchnę​ła z ulgą. Uru​cha​mia​jąc skocz​ka, mu​siał się uśmiech​nąć na jej wi​dok, kie​dy kuś​ty​ka​jąc i pod​ska​ku​jąc, umy​ka​ła co tchu mię​dzy drze​wa ni​czym ro​pu​cha, któ​ra ucie​kła wę​żo​wi. Ja​kość jest waż​na, ale ilość też – to wiel​ko​ści względ​ne. Nor​mal​na re​ak​cja do​ro​słe​go czło​wie​ka na o wie​le mniej​szą oso​bę może być aro​ganc​ka, opie​kuń​‐ cza, pro​tek​cjo​nal​na, czu​ła lub de​spo​tycz​na, do​sto​so​wa​na ra​czej do dziec​ka niż do do​ro​słe​go. A kie​dy oso​ba o wzro​ście dziec​ka jest po​kry​ta fu​trem, wy​zwa​la się inna re​ak​cja, któ​rą Lju​bow na​zwał „re​ak​cją plu​szo​we​go mi​sia”. Po​nie​waż u Ath​she​an tak waż​ne miej​sce zaj​mu​ją piesz​czo​ty, prze​ja​wy tej re​ak​cji nie były nie​wła​ści​we, lecz ich mo​ty​wa​cja po​zo​sta​wa​ła po​dej​rza​na. I w koń​cu w spo​sób nie​unik​nio​ny wy​zwa​la​ła się „re​ak​cja ob​co​ści”, cof​nię​cie się przed tym, co jest ludz​kie, ale nie​zu​peł​nie na ta​kie wy​glą​da. Lecz cał​kiem poza tym wszyst​kim mie​ści​ła się inna ka​te​go​ria. Ath​she​anie, jak Zie​mia​nie, cza​sa​mi wy​glą​da​li po pro​stu śmiesz​nie. Nie​któ​rzy na​praw​dę wy​glą​da​li jak ro​pu​chy, sowy, gą​sie​ni​ce. Sher​rar nie była pierw​szą sta​rusz​ką, któ​rej wi​dok od tyłu ude​rzył Lju​bo​wa śmiesz​no​ścią… A to wła​ści​wie je​den z pro​ble​mów ko​lo​nii, my​ślał, kie​dy pod​no​sił skocz​ka, a Tun​tar zni​kał pod dę​ba​mi i bez​list​ny​mi sa​da​mi. Nie mamy sta​rych ko​biet. Ani sta​rych męż​czyzn oprócz Don​gha, a on ma tyl​ko oko​ło sześć​dzie​siąt​ki. Lecz sta​re ko​bie​ty mó​wią to, co my​ślą. Ath​she​anie są rzą​dze​ni, o ile w ogó​le mają rząd, przez sta​re ko​bie​ty. In​te​lekt to dzie​dzi​na męż​czyzn, po​li​ty​ka – ko​‐ biet, a ety​ka do​ty​czy wza​jem​ne​go ukła​du obu stron. Oto ich sys​tem. Ma swój urok i funk​cjo​nu​je – u nich. Szko​da, że Ad​mi​ni​stra​cja Ko​lo​nial​na nie wy​sła​ła z do​rod​ny​mi, płod​ny​mi mło​dy​mi ko​bie​ta​mi o ster​czą​cych pier​siach paru babć. Ta dziew​czy​na, któ​rą spro​wa​dzi​łem so​bie ze​szłej nocy, jest na​praw​dę bar​dzo miła i nie​zła w łóż​ku, ma do​bre ser​ce, ale, mój Boże, upły​nie czter​dzie​ści lat, za​nim bę​dzie mia​ła coś do po​wie​dze​nia męż​czyź​nie… Cały czas, my​śląc o sta​rych i mło​dych ko​bie​tach, był w szo​ku wy​wo​ła​nym

do​my​słem po​zna​nia, któ​re nie chcia​ło dać się roz​szy​fro​wać. Musi to prze​my​śleć, za​nim prze​ka​że ra​port Do​wódz​twu Ko​lo​nii. Se​lver. Więc co z Se​lve​rem? Se​lver z pew​no​ścią był dla Lju​bo​wa po​sta​cią klu​czo​wą. Dla​cze​go? Po​nie​waż do​brze go znał albo z po​wo​du ja​kiejś siły jego oso​bo​wo​ści, któ​rej Lju​bow ni​g​dy świa​do​mie nie do​ce​niał? Ależ on ją do​ce​nił; bar​dzo szyb​ko wy​ło​nił Se​lve​ra jako jed​nost​kę nie​zwy​kłą. Był on wte​dy Sa​mem, oso​bi​stym słu​żą​cym trzech ofi​ce​rów dzie​lą​cych je​den pre​fab. Lju​bow pa​mię​tał, jak Ben​son chwa​lił się, że mają świet​ne​go, do​brze wy​tre​so​wa​ne​go stwo​rza​ka. Wie​lu Ath​she​an, szcze​gól​nie Śnią​cy, nie mo​gło zmie​nić swe​go wie​lo​cy​klicz​‐ ne​go ukła​du snu na ziem​ski. Je​śli w nocy mu​sie​li nad​ra​biać swój nor​mal​ny sen, unie​moż​li​wia​ło im to za​pad​nię​cie w fazę REM, sen pa​ra​dok​sal​ny, któ​re​go stu​dwu​dzie​sto​mi​nu​to​wy rytm do​tąd rzą​dził ich ży​ciem za​rów​no w dzień, jak i w nocy, i nie dał się do​pa​so​wać do ziem​skie​go dnia pra​cy. Je​że​li raz się na​‐ uczy​ło śnić na ja​wie, uza​leż​niać swo​ją rów​no​wa​gę umy​sło​wą nie od wą​skie​go jak ostrze brzy​twy roz​sąd​ku, lecz od po​dwój​ne​go opar​cia, de​li​kat​nej rów​no​‐ wa​gi roz​sąd​ku i snu; je​śli raz się tego na​uczy​ło, nie moż​na było się tego od​‐ uczyć, tak jak nie moż​na od​uczyć się my​śle​nia. Wie​lu Ath​she​an męż​czyzn było oszo​ło​mio​nych, za​gu​bio​nych, od​se​pa​ro​wy​wa​ło się lub na​wet za​pa​da​ło w ka​ta​to​nię. Ko​bie​ty, od​rzu​co​ne i upo​ko​rzo​ne, za​cho​wy​wa​ły się z po​nu​rą apa​‐ tią świe​żo znie​wo​lo​nych. Naj​le​piej ra​dzi​li so​bie męż​czyź​ni, któ​rzy nie śni​li, oraz nie​któ​rzy z młod​szych Śnią​cych – za​adap​to​wa​li się, pra​cu​jąc cięż​ko w obo​zach drwa​li lub zo​sta​jąc świet​ny​mi słu​żą​cy​mi. Sam był jed​nym z nich: spraw​ny oso​bi​sty słu​żą​cy bez in​dy​wi​du​al​no​ści, ku​charz, pracz, lo​kaj, na​my​‐ dlacz ple​ców i ko​zioł ofiar​ny dla trzech pa​nów. Na​uczył się być nie​wi​dzial​‐ nym. Lju​bow wy​po​ży​czył go jako et​no​lo​gicz​ne​go in​for​ma​to​ra i przez ja​kieś po​do​bień​stwo umy​słu i na​tu​ry od razu zdo​był jego za​ufa​nie. Zna​lazł w Sa​mie ide​al​ne​go na​uczy​cie​la, wy​szko​lo​ne​go w zwy​cza​jach swo​je​go ludu, do​strze​ga​ją​‐ ce​go ich zna​cze​nie i po​tra​fią​ce​go szyb​ko je wy​tłu​ma​czyć, uczy​nić zro​zu​mia​ły​‐ mi dla Lju​bo​wa, dzię​ki cze​mu wy​peł​niał lukę mię​dzy dwo​ma ję​zy​ka​mi, dwie​‐ ma kul​tu​ra​mi, dwo​ma ga​tun​ka​mi ro​dza​ju ludz​kie​go. Przez dwa lata Lju​bow po​dró​żo​wał, pro​wa​dził ba​da​nia, prze​pro​wa​dzał wy​‐ wia​dy, ob​ser​wo​wał i nie po​tra​fił zdo​być klu​cza, któ​ry dał​by mu do​stęp do ath​‐ she​ań​skie​go umy​słu. Na​wet nie wie​dział, gdzie jest za​mek. Ba​dał na​wy​ki sen​ne Ath​she​an i od​krył, że naj​wy​raź​niej nie mają na​wy​ków sen​nych. Pod​łą​‐ czał nie​zli​czo​ne elek​tro​dy do nie​zli​czo​nych fu​trza​nych zie​lo​nych głów i nie uda​ło mu się do​strzec nic sen​sow​ne​go w zna​nych wzo​rach, wrze​cio​no​wa​tych li​niach i ostrych wierz​choł​kach, w al​fach, del​tach i the​tach, ja​kie po​ja​wia​ły się na wy​kre​sie. Dzię​ki Se​lve​ro​wi w koń​cu zro​zu​miał ath​she​ań​skie zna​cze​nie sło​wa „sen”, bę​dą​ce​go sy​no​ni​mem sło​wa „ko​rzeń”, co dało mu klucz do kró​le​‐ stwa le​śne​go ludu. Wła​śnie u Se​lve​ra pod​da​ne​go ba​da​niu EEG po raz pierw​‐ szy uj​rzał i zro​zu​miał nie​zwy​kłe wzo​ry im​pul​sów mó​zgu wcho​dzą​ce​go w stan

śnie​nia, nie​bę​dą​ce​go jed​no​cze​śnie ani w sta​nie uśpie​nia, ani czu​wa​nia. Stan ten miał się do ziem​skie​go śnie​nia pod​czas snu jak Par​te​non do cha​ty z bło​ta – w za​sa​dzie to samo, ale z do​dat​kiem zło​żo​no​ści, ja​ko​ści i za​my​słu. Co jesz​cze? Se​lver mógł uciec. Zo​stał, naj​pierw jako ka​mer​dy​ner, póź​niej (dzię​ki jed​nej z nie​licz​nych uży​tecz​nych pre​ro​ga​tyw Lju​bo​wa jako spe​ca) jako po​moc​nik na​‐ uko​wy, cią​gle za​my​ka​ny na noc z in​ny​mi stwo​rza​ka​mi w za​gro​dzie (Kwa​te​‐ rze Ochot​ni​cze​go Au​to​chto​nicz​ne​go Per​so​ne​lu Po​moc​ni​cze​go). – Po​le​cę z tobą do Tun​ta​ru i tam będę z tobą pra​co​wać – rzekł kie​dyś Lju​‐ bow, chy​ba pod​czas trze​ciej roz​mo​wy z Se​lve​rem. – Na mi​łość bo​ską, po co masz być tu​taj? – W za​gro​dzie jest moja żona The​le – od​po​wie​dział wte​dy Se​lver. Lju​bow pró​bo​wał uzy​skać jej zwol​nie​nie, ale pra​co​wa​ła w kuch​ni Do​wódz​‐ twa Ko​lo​nii, a sier​żan​ci, któ​rym pod​le​ga​ła gru​pa ku​chen​na, nie ży​czy​li so​bie żad​nych in​ter​wen​cji ze stro​ny „góry” i „spe​ców”. Lju​bow mu​siał być bar​dzo ostroż​ny, żeby nie ode​gra​li się na tej ko​bie​cie. Wy​da​wa​ło się, że ona i Se​lver byli go​to​wi cier​pli​wie cze​kać, aż obo​je mo​gli​by uciec lub zo​stać uwol​nie​ni. Stwo​rza​ki płci mę​skiej i żeń​skiej były ści​śle od​se​pa​ro​wa​ne w za​gro​dzie – nikt chy​ba nie wie​dział dla​cze​go – i mę​żo​wie rzad​ko wi​dy​wa​li się z żo​na​mi. Lju​bo​‐ wo​wi uda​wa​ło się or​ga​ni​zo​wać im spo​tka​nia w cha​cie, któ​rą miał dla sie​bie na pół​noc​nym krań​cu mia​sta. I wła​śnie kie​dy The​le wra​ca​ła do Do​wódz​twa Ko​lo​nii z jed​ne​go z ta​kich spo​tkań, zo​ba​czył ją Da​vid​son i naj​wy​raź​niej za​‐ uwa​żył jej kru​chą, peł​ną prze​stra​chu gra​cję. Tej sa​mej nocy ka​zał spro​wa​dzić The​le do swo​jej kwa​te​ry i ją zgwał​cił. Być może za​bił ją w trak​cie – zda​rza​ło się to już przed​tem w wy​ni​ku róż​nic ana​to​micz​nych – lub sama prze​sta​ła żyć. Jak nie​któ​rzy Zie​mia​nie, Ath​she​‐ anie po​sia​da​li au​ten​tycz​ną umie​jęt​ność spro​wa​dze​nia śmier​ci na ży​cze​nie i po​tra​fi​li prze​stać żyć. Tak czy owak, za​bił ją Da​vid​son. Ta​kie mor​der​stwa zda​rza​ły się już wcze​śniej. Jed​nak ni​g​dy wcze​śniej nie zda​rzy​ło się to, co na dru​gi dzień po jej śmier​ci uczy​nił Se​lver. Lju​bow zja​wił się tam do​pie​ro pod ko​niec wal​ki. Pa​mię​tał krzy​ki, sie​bie bie​‐ gną​ce​go głów​ną uli​cą w pa​lą​cym słoń​cu, pył, grup​kę męż​czyzn. Ca​łość mo​gła trwać tyl​ko pięć mi​nut, dłu​gi czas jak na mor​der​czą wal​kę. Kie​dy Lju​bow tam do​tarł, Se​lver, ośle​pio​ny krwią, był jak za​baw​ka dla Da​vid​so​na, a jed​nak pod​no​sił się i ata​ko​wał, nie osza​la​ły z wście​kło​ści, ale z in​te​li​gent​ną roz​pa​czą. Cią​gle ata​ko​wał. W koń​cu to Da​vid​son wpadł we wście​kłość, prze​ra​żo​ny tą strasz​li​wą wy​trwa​ło​ścią. Zwa​liw​szy Se​lve​ra na zie​mię cio​sem z boku, uniósł obu​tą nogę, aby zmiaż​dżyć mu czasz​kę. Wte​dy do krę​gu wpadł Lju​bow. Prze​‐ rwał wal​kę (bo żą​dza krwi, jaką pa​ła​ło dzie​się​ciu czy dwu​na​stu pa​trzą​cych męż​czyzn, zo​sta​ła już za​spo​ko​jo​na, to​też po​par​li Lju​bo​wa, kie​dy ka​zał Da​vid​‐ so​no​wi się cof​nąć) i od​tąd nie​na​wi​dził Da​vid​so​na z wza​jem​no​ścią, wszedł bo​‐ wiem mię​dzy za​bój​cę i jego śmierć. Bo je​śli my, cała resz​ta, gi​nie​my przez sa​mo​bój​stwo, to mor​der​ca za​bi​ja sa​‐

me​go sie​bie; tyl​ko że on musi to ro​bić cią​gle od nowa. Lju​bow pod​niósł Se​lve​ra, nie​wie​le wa​żą​ce​go w jego ra​mio​nach. Zma​sa​kro​‐ wa​na twarz przy​lgnę​ła do jego ko​szu​li tak, że krew prze​sią​kła aż do skó​ry. Za​brał Se​lve​ra do swo​je​go bun​ga​lo​wu, wziął jego zła​ma​ny nad​gar​stek w łub​‐ ki, zro​bił, co mógł, z jego twa​rzą, trzy​mał go we wła​snym łóż​ku, noc w noc pró​bo​wał do nie​go mó​wić, do​trzeć do nie​go w pu​st​ce jego bólu i wsty​du. Było to, oczy​wi​ście, wbrew prze​pi​som. Nikt mu nie wspo​mi​nał o prze​pi​sach. Nie mu​sie​li. Wie​dział, że stra​cił tę odro​bi​nę życz​li​wo​ści, jaką kie​dy​kol​wiek da​rzy​li go ofi​ce​ro​wie na No​wej Ta​hi​‐ ti. Do tej pory pil​no​wał się, aby trzy​mać się po wła​ści​wej stro​nie Do​wódz​twa Ko​lo​nii, sto​su​jąc per​swa​zję, nie bun​tu​jąc się, pro​te​stu​jąc tyl​ko prze​ciw eks​‐ tre​mal​nym prze​ja​wom bru​tal​no​ści wo​bec tu​byl​ców. Nie mógł za​po​biec wy​zy​‐ sko​wi Ath​she​an. Ten wy​zysk był o wie​le gor​szy, niż spo​dzie​wał się po od​by​ciu szko​le​nia, ale nie​wie​le mógł uczy​nić na miej​scu. Ja​kiś sku​tek mo​gły od​nieść – po pięć​dzie​się​ciocz​te​ro​let​niej po​dró​ży w obie stro​ny – jego ra​por​ty dla Ad​mi​ni​‐ stra​cji Ko​lo​nial​nej i Ko​mi​te​tu Praw; Zie​mia mo​gła na​wet zde​cy​do​wać, że po​li​‐ ty​ka Otwar​tej Ko​lo​nii dla Ath​she jest po​waż​nym błę​dem. Le​piej o pięć​dzie​siąt czte​ry lata za póź​no niż wca​le. Gdy​by stra​cił to​le​ran​cję prze​ło​żo​nych na miej​‐ scu, cen​zu​ro​wa​li​by lub unie​waż​nia​li jego ra​por​ty i w ogó​le nie by​ło​by już na​‐ dziei. Lecz te​raz był zbyt roz​gnie​wa​ny, by po​stę​po​wać zgod​nie z tą stra​te​gią. Do dia​bła z in​ny​mi, je​że​li na​dal będą uzna​wać jego tro​skę o przy​ja​cie​la za ob​ra​zę Mat​ki Zie​mi i zdra​dę in​te​re​sów ko​lo​nii. Gdy​by za​szu​flad​ko​wa​li go jako „mi​ło​‐ śni​ka stwo​rza​ków”, jego uży​tecz​ność dla Ath​she​an zmniej​szy się, ale nie po​‐ tra​fił przed​ło​żyć moż​li​we​go ogól​ne​go do​bra nad na​glą​cą po​trze​bę Se​lve​ra. Da​‐ vid​son, dziw​nie roz​wście​czo​ny drob​ny​mi ob​ra​że​nia​mi za​da​ny​mi mu przez Se​‐ lve​ra oraz wtrą​ce​niem się Lju​bo​wa, roz​pra​wiał, że wy​koń​czy tego zbun​to​wa​‐ ne​go stwo​rza​ka, i z pew​no​ścią by to zro​bił, gdy​by nada​rzy​ła się po temu oka​‐ zja. Lju​bow pil​no​wał Se​lve​ra dzień i noc przez dwa ty​go​dnie, a po​tem za​brał go z Cen​tra​lu i po​le​ciał z nim do osa​dy na za​chod​nim wy​brze​żu, Bro​te​ru, gdzie Se​lver miał krew​nych. Nie było kary za po​moc nie​wol​ni​kom w uciecz​ce, po​nie​waż Ath​she​anie wca​le nie byli nie​wol​ni​ka​mi, tyl​ko sta​no​wi​li Ochot​ni​czy Au​to​chto​nicz​ny Per​so​nel Po​moc​ni​czy. Lju​bo​wo​wi nie udzie​lo​no na​wet na​ga​ny. Lecz od tego cza​su za​‐ wo​do​wi ofi​ce​ro​wie nie wie​rzy​li mu cał​ko​wi​cie za​miast tyl​ko czę​ścio​wo, a na​‐ wet jego ko​le​dzy ze spe​cja​li​stycz​nych służb, eg​zo​bio​log, ko​or​dy​na​to​rzy agro i le​śnic​twa oraz eko​lo​dzy, na róż​ne spo​so​by da​wa​li mu od​czuć, że po​stą​pił ir​‐ ra​cjo​nal​nie, don​ki​szo​ter​sko lub głu​pio. – My​śla​łeś, że przy​jeż​dżasz na pik​nik? – za​py​tał Gos​se. – Nie. Nie my​śla​łem, że to bę​dzie ja​kiś cho​ler​ny pik​nik – od​parł po​nu​ro Lju​‐ bow. – Nie ro​zu​miem, dla​cze​go ja​ki​kol​wiek kon​sul​tant z wła​snej woli wią​że się

z Otwar​tą Ko​lo​nią. Wiesz, że lud, któ​ry ba​dasz, praw​do​po​dob​nie zo​sta​nie znisz​czo​ny i po​grze​ba​ny. Taki jest bieg rze​czy. Taka jest na​tu​ra ludz​ka i chy​‐ ba mu​sisz wie​dzieć, że jej nie zmie​nisz. Więc po co przy​jeż​dżać i oglą​dać to wszyst​ko? Z ma​so​chi​zmu? – Nie wiem, jaka jest na​tu​ra ludz​ka. Może na​le​ży do niej zo​sta​wia​nie opi​‐ sów tego, co nisz​czy​my. Czy na​praw​dę oglą​da​nie tego pro​ce​su jest przy​jem​ne dla eko​lo​ga? Gos​se pu​ścił to mimo uszu. – Do​brze więc, rób te swo​je opi​sy. Ale trzy​maj się z dala od ja​tek. Prze​cież bio​log ba​da​ją​cy sta​do szczu​rów nie za​czy​na ra​to​wać swo​ich ulu​bień​ców, któ​re są ata​ko​wa​ne. Lju​bow wy​buch​nął. Tego było już za wie​le. – Nie, oczy​wi​ście, że nie! Szczur może być ulu​bień​cem, ale nie przy​ja​cie​lem. To ura​zi​ło bied​ne​go sta​re​go Gos​se’a, któ​ry chciał trak​to​wać Lju​bo​wa po oj​‐ cow​sku, i ni​ko​mu nie przy​nio​sło po​żyt​ku. A jed​nak to była praw​da. A praw​da cię wy​zwo​li… Lu​bię Se​lve​ra, my​ślał Lju​bow. Sza​nu​ję go, ura​to​wa​łem go, cier​pia​łem z nim, boję się go. Se​lver jest moim przy​ja​cie​lem. Se​lver jest bo​giem. Tak po​wie​dzia​ła mała sta​ru​cha, jak gdy​by wszy​scy to wie​dzie​li, tak po pro​‐ stu, jak mo​gła​by po​wie​dzieć, że taki to a taki jest my​śli​wym. Se​lver sha’ab. Ale co zna​czy sha’ab? Wie​le słów ję​zy​ka ko​biet, co​dzien​nej mowy Ath​she​an, po​cho​dzi​ło z ję​zy​ka męż​czyzn, któ​ry we wszyst​kich spo​łecz​no​ściach był taki sam. Za​wie​rał sło​wa dwu​sy​la​bo​we i za​ra​zem dwu​stron​ne. Te sło​wa jak mo​ne​‐ ty mia​ły re​wers i awers. Sha’ab ozna​cza​ło boga, świę​ty byt lub isto​tę ob​da​rzo​‐ ną mocą; zna​czy​ło też coś zu​peł​nie in​ne​go, ale Lju​bow nie pa​mię​tał co. W tym punk​cie swo​ich roz​my​ślań zna​lazł się w bun​ga​lo​wie i spraw​dził w słow​ni​ku, któ​ry uło​żył z Se​lve​rem pod​czas czte​rech mie​się​cy wy​czer​pu​ją​cej, lecz har​mo​‐ nij​nej pra​cy. Oczy​wi​ście – sha’ab, tłu​macz. Było to pra​wie zbyt ide​al​ne, zbyt traf​ne. Czy te dwa zna​cze​nia mia​ły coś wspól​ne​go? Czę​sto mia​ły, jed​nak nie dość czę​sto, by sta​ło się to re​gu​łą. Je​śli bóg jest tłu​ma​czem, to co tłu​ma​czy? Se​lver rze​czy​wi​ście był uta​len​to​wa​nym tłu​ma​czem, ale ten dar ujaw​nił się tyl​ko przez przy​pad​ko​we wpro​wa​dze​nie do jego świa​ta cał​ko​wi​cie ob​ce​go ję​zy​ka. Czy sha’ab był tym, któ​ry prze​kła​dał ję​zyk snów i fi​lo​zo​fii, ję​zyk męż​czyzn na co​dzien​ną mowę? Lecz po​tra​fi​li to ro​bić wszy​scy Śnią​cy. Może więc był tym, któ​ry po​tra​fił prze​nieść do ży​cia na ja​wie klu​czo​we do​świad​cze​nie wi​zji? Może sta​no​wił nie​ja​ko po​łą​cze​nie mię​dzy tymi dwie​ma rze​czy​wi​sto​ścia​mi, uwa​ża​‐ ny​mi przez Ath​she​an za rów​nie cen​ne – mię​dzy cza​sem snu i cza​sem świa​ta, któ​rych po​wią​za​nia, choć za​sad​ni​cze, są nie​ja​sne. Sta​no​wił po​łą​cze​nie, czy​li po​tra​fił na​zwać spo​strze​że​nia pod​świa​do​mo​ści. „Mó​wić” tym ję​zy​kiem zna​czy dzia​łać. Zro​bić coś no​we​go. Zmie​niać lub być zmie​nio​nym, ra​dy​kal​nie, od ko​‐ rze​ni. Bo ko​rzeń jest snem.

A tłu​macz jest bo​giem. Se​lver wpro​wa​dził nowe po​ję​cie do ję​zy​ka swo​je​go ludu. Nowe sło​wo. Do​ko​nał no​we​go czy​nu. Po​ję​cie, sło​wo, czyn – mor​der​stwo. Tyl​ko bóg mógł prze​pro​wa​dzić przez most mię​dzy świa​ta​mi tak wiel​kie​go przy​by​sza jak śmierć. Ale czy na​uczył się za​bi​jać współ​bra​ci ze swo​ich snów peł​nych prze​mo​cy i spu​sto​sze​nia, czy też z nie​śnio​nych wy​czy​nów ob​cych? Czy mó​wił wła​snym ję​zy​kiem, czy ję​zy​kiem ka​pi​ta​na Da​vid​so​na? To, co zda​wa​ło się wy​ra​stać z ko​rze​ni jego cier​pie​nia i wy​ra​żać jego zmie​nio​ne ist​nie​nie, mo​gło w rze​czy​‐ wi​sto​ści być in​fek​cją, za​ra​zą, któ​ra z jego ludu nie uczy​ni no​we​go na​ro​du, lecz go znisz​czy. W na​tu​rze Raja Lju​bo​wa nie le​ża​ło za​sta​na​wia​nie się, co moż​na zro​bić. Cha​‐ rak​ter i szko​le​nie nie skła​nia​ły go do mie​sza​nia się w spra​wy in​nych lu​dzi. Jego za​da​niem było do​wie​dzieć się, co ro​bią, a on za​mie​rzał im po​zwo​lić, by da​lej to ro​bi​li. Wo​lał być ra​czej oświe​co​nym, niż oświe​cać, po​szu​ki​wać fak​tów, a nie Praw​dy. Lecz na​wet naj​bar​dziej nie​mi​sjo​nar​ska du​sza, chy​ba że uda​je, iż nie prze​ży​wa emo​cji, sta​je cza​sem przed wy​bo​rem mię​dzy do​pusz​cze​niem a opusz​cze​niem. Py​ta​nie „Co oni ro​bią?” sta​je się na​gle py​ta​niem „Co my ro​bi​‐ my?”, a po​tem „Co ja mu​szę zro​bić?”. Ro​zu​miał, że te​raz zna​lazł się w ta​kim mo​men​cie wy​bo​ru, lecz nie wie​dział dla​cze​go. Nie wie​dział też, jaką ma al​ter​na​ty​wę. W tym mo​men​cie nie mógł uczy​nić nic wię​cej w celu zwięk​sze​nia szans Ath​‐ she​an na prze​ży​cie; Le​pen​non, Or i an​sibl do​ko​na​li wię​cej, niż miał na​dzie​ję zo​ba​czyć w cią​gu ca​łe​go ży​cia. Ad​mi​ni​stra​cja Ko​lo​nial​na na Zie​mi wy​po​wia​‐ da​ła się ja​sno w każ​dym ko​mu​ni​ka​cie prze​sła​nym przez an​sibl, a puł​kow​nik Dongh, choć igno​ro​wał dy​rek​ty​wy pod pre​sją pew​nych osób ze szta​bu i sze​fów drwa​li, jed​nak roz​ka​zy wy​peł​niał. Był lo​jal​nym ofi​ce​rem, a poza tym „Shac​‐ kle​ton” miał wró​cić na ob​ser​wa​cję i zdać ra​port o spo​so​bie wy​ko​ny​wa​nia po​le​‐ ceń. Te​raz ra​por​ty coś zna​czy​ły, kie​dy ów an​sibl, ta ma​chi​na ex ma​chi​na, za​‐ po​bie​gał ca​łej wy​god​nej daw​nej au​to​no​mii ko​lo​nii i czy​nił lu​dzi od​po​wie​dzial​‐ ny​mi za swo​je czy​ny jesz​cze za ich ży​cia. Nie było już pięć​dzie​się​ciocz​te​ro​let​‐ nie​go mar​gi​ne​su błę​du. Po​li​ty​ka już nie była sta​tycz​na. De​cy​zja pod​ję​ta przez Ligę Świa​tów mo​gła te​raz do​pro​wa​dzić z dnia na dzień do ogra​ni​cze​nia ko​lo​‐ nii do jed​ne​go lądu lub do za​ka​zu wy​rę​bu drzew, lub do po​par​cia za​bi​ja​nia tu​‐ byl​ców – nie wia​do​mo. Z su​chych dy​rek​tyw Ad​mi​ni​stra​cji Ko​lo​nial​nej nie moż​na było jesz​cze od​gad​nąć, jak dzia​ła Liga Świa​tów i jaką pro​wa​dzi po​li​ty​‐ kę. Po​wsta​ła sy​tu​acja wie​lo​krot​ne​go wy​bo​ru. Dongh mar​twił się tą nie​ja​sną przy​szło​ścią, ale Lju​bow się cie​szył. W róż​no​rod​no​ści ży​cie, a gdzie jest ży​cie, tam jest na​dzie​ja – tak brzmia​ło ogól​ne pod​su​mo​wa​nie jego cre​do, dość skrom​ne​go, trze​ba przy​znać. Ko​lo​ni​ści zo​sta​wia​li Ath​she​an w spo​ko​ju, a oni zo​sta​wia​li w spo​ko​ju ko​lo​ni​‐ stów. Zdro​wa sy​tu​acja, któ​rej nie na​le​ży nie​po​trzeb​nie na​ru​szać. Mógł ją za​‐ kłó​cić je​dy​nie strach.

W tym mo​men​cie moż​na było się spo​dzie​wać po Ath​she​anach ra​czej po​dejrz​‐ li​wo​ści i ura​zy, ale nie stra​chu. Je​śli cho​dzi o pa​ni​kę, jaka ogar​nę​ła Cen​tral na wia​do​mość o ma​sa​krze w Obo​zie Smi​tha, nie wy​da​rzy​ło się nic, co mo​gło​‐ by roz​nie​cić ją na nowo. od tego cza​su ża​den Ath​she​anin nie użył ni​g​dzie prze​mo​cy, a po roz​pusz​cze​niu nie​wol​ni​ków wszyst​kie stwo​rza​ki znik​nę​ły w le​sie i nie było już sta​łej draż​nią​cej kse​no​fo​bii. Ko​lo​ni​ści wresz​cie od​na​leź​li spo​kój. Gdy​by Lju​bow za​mel​do​wał, że wi​dział w Tun​ta​rze Se​lve​ra, Dongh i inni mo​gli​by się za​nie​po​ko​ić. Mo​gli​by na​le​gać, aby schwy​tać Se​lve​ra i wy​to​czyć mu pro​ces. Ko​deks Ko​lo​nial​ny za​bra​niał ści​ga​nia człon​ka jed​ne​go spo​łe​czeń​‐ stwa pla​ne​tar​ne​go przez pra​wo dru​gie​go, ale sąd wo​jen​ny po​mi​jał ta​kie roz​‐ róż​nie​nia. Mo​gli osą​dzić, ska​zać i roz​strze​lać Se​lve​ra. Z Da​vid​so​nem jako świad​kiem spro​wa​dzo​nym z No​wej Jawy. O nie, po​my​ślał Lju​bow, wpy​cha​jąc słow​nik na prze​ła​do​wa​ną pół​kę. O nie – i wię​cej już o tym nie my​ślał. Tak więc do​ko​nał wy​bo​ru, na​wet o tym nie wie​dząc. Na​stęp​ne​go dnia zło​żył krót​ki mel​du​nek. Pi​sał w nim, że miesz​kań​cy Tun​ta​‐ ru jak zwy​kle zaj​mo​wa​li się swo​imi spra​wa​mi i że nie za​bro​ni​li mu wstę​pu ani mu nie gro​zi​li. Był to uspo​ka​ja​ją​cy i naj​bar​dziej roz​mi​ja​ją​cy się z praw​dą ra​port, jaki kie​dy​kol​wiek na​pi​sał. Po​mi​jał wszyst​ko, co mia​ło ja​kieś zna​cze​‐ nie: nie​obec​ność przy​wód​czy​ni, od​mo​wę Tu​ba​ba po​wi​ta​nia Lju​bo​wa, dużą licz​bę nie​zna​nych Ath​she​an w wio​sce, wy​raz twa​rzy mło​dej my​śli​wej, obec​‐ ność Se​lve​ra… Oczy​wi​ście to ostat​nie po​mi​nął świa​do​mie, lecz są​dził, że poza tym ra​port jest zgod​ny z fak​ta​mi; opu​ścił za​le​d​wie su​biek​tyw​ne wra​że​nia, jak przy​sta​ło na​ukow​co​wi. Pi​sząc ten ra​port, miał cięż​ką mi​gre​nę, któ​ra po od​da​‐ niu go jesz​cze się na​si​li​ła. Tej nocy dużo śnił, ale rano nic nie pa​mię​tał. Dru​giej nocy po wi​zy​cie w Tun​‐ ta​rze obu​dził się póź​no i po​śród hi​ste​rycz​ne​go wy​cia sy​re​ny alar​mo​wej oraz huku eks​plo​zji sta​nął w koń​cu twa​rzą w twarz z tym, co od​rzu​cił. Był je​dy​‐ nym czło​wie​kiem w Cen​tra​lu, któ​re​go to nie za​sko​czy​ło. W tej chwi​li zro​zu​‐ miał, że jest zdraj​cą. Ale na​wet te​raz nie było dla nie​go zu​peł​nie ja​sne, że jest to atak Ath​she​an. Była to gro​za w nocy. Jego sto​ją​cy na po​dwó​rzu z dala od in​nych do​mów bun​ga​low zi​gno​ro​wa​no. Może ochro​ni​ły go ro​sną​ce wo​kół drze​wa, po​my​ślał Lju​bow, wy​bie​ga​jąc na dwór. Całe cen​trum mia​sta pło​nę​ło. Na​wet ka​mien​ny sze​ścian Do​wódz​twa Ko​lo​nii pa​lił się od środ​ka jak ze​psu​ty wy​pa​lacz. Znaj​do​wał się tam an​sibl, ten cen​ny śro​dek łącz​no​ści. Ogień było tak​że wi​dać od stro​ny lą​do​wi​ska śmi​‐ głow​ców i lot​ni​ska. Skąd wzię​li ma​te​ria​ły wy​bu​cho​we? Ja​kim spo​so​bem te po​‐ ża​ry za​pło​nę​ły jed​no​cze​śnie? Pa​li​ły się wszyst​kie bu​dyn​ki wzdłuż głów​nej uli​‐ cy, wznie​sio​ne z drew​na; huk po​ża​ru był strasz​ny. Lju​bow po​biegł w stro​nę ognia. Dro​gę za​la​ła woda – po​my​ślał naj​pierw, że z węża stra​żac​kie​go, ale po​‐ tem zdał so​bie spra​wę, że po zie​mi pły​nie bez​u​ży​tecz​nie głów​ny nurt rze​ki Me​nend, pod​czas gdy domy pło​ną z tym ohyd​nym ssą​cym hu​kiem. Jak oni to

zro​bi​li? Były stra​że, w je​epach na lot​ni​sku za​wsze były stra​że… Strza​ły – se​‐ ria, ter​kot ka​ra​bi​nu ma​szy​no​we​go. Wszę​dzie do​oko​ła Lju​bo​wa bie​ga​ły małe fi​gur​ki, ale on pę​dził wśród nich, nie​wie​le o nich my​śląc. Znaj​do​wał się te​raz obok za​jaz​du i zo​ba​czył dziew​czy​nę sto​ją​cą w wej​ściu. Za jej ple​ca​mi drgał ogień, a przed sobą mia​ła wol​ną dro​gę uciecz​ki. Nie ru​sza​ła się z miej​sca. Lju​‐ bow za​wo​łał do niej, a po​tem prze​biegł przez po​dwó​rze, siłą ode​rwał jej ręce od fra​mu​gi, do któ​rej przy​lgnę​ła w pa​ni​ce, i od​cią​gnął ją, mó​wiąc ła​god​nie: „Chodź, ko​cha​nie, chodź”. Ru​szy​ła, ale nie dość szyb​ko. Kie​dy prze​cho​dzi​ła przez po​dwó​rze, front gór​ne​go pię​tra, pa​lą​ce​go się od środ​ka, ru​nął do przo​du pod na​ci​skiem be​lek roz​pa​da​ją​ce​go się da​chu. Gon​ty i kro​kwie strze​li​ły jak odłam​ki po​ci​sku, pło​ną​cy ko​niec kro​kwi ude​rzył Lju​bo​wa, któ​ry upadł z roz​‐ rzu​co​ny​mi rę​ka​mi. Le​żał twa​rzą do dołu w oświe​tlo​nym przez ogień je​zio​rze bło​ta. Nie wi​dział, jak mała łow​czy​ni o zie​lo​nym fu​trze rzu​ci​ła się na dziew​‐ czy​nę, prze​wró​ci​ła ją i po​de​rżnę​ła jej gar​dło. Ni​cze​go nie wi​dział.

6 Tej nocy nie śpie​wa​no żad​nych pie​śni. Roz​le​ga​ły się tyl​ko krzy​ki, a po​tem za​pa​dła ci​sza. Kie​dy pło​nę​ły la​ta​ją​ce stat​ki, Se​lver ra​do​wał się, a do oczu na​‐ pły​nę​ły mu łzy, ale z jego ust nie pa​dły żad​ne sło​wa. Od​wró​cił się w mil​cze​niu z mio​ta​czem ognia cią​żą​cym mu w rę​kach, aby po​pro​wa​dzić swo​ją gru​pę z po​‐ wro​tem do osa​dy. Każ​dą gru​pę lu​dzi z Za​cho​du i Pół​no​cy pro​wa​dził były nie​wol​nik jak on, nie​‐ wol​nik, któ​ry słu​żył wy​lu​dziom w Cen​tra​lu i znał bu​dyn​ki oraz mia​sto. Więk​szość lu​dzi, któ​rzy ru​szy​li tej nocy do ata​ku, ni​g​dy nie wi​dzia​ła mia​sta wy​lu​dzi, a wie​lu na​wet nie wi​dzia​ło wy​lu​dzia. Przy​by​li, po​nie​waż szli za Se​‐ lve​rem, po​nie​waż prze​śla​do​wał ich zły sen i tyl​ko Se​lver mógł ich na​uczyć, jak go opa​no​wać. Były ich tam całe set​ki, męż​czyź​ni i ko​bie​ty, któ​rzy cze​ka​li w kom​plet​nej ci​szy w desz​czo​wej ciem​no​ści wo​kół ca​łe​go mia​sta, pod​czas gdy daw​ni nie​wol​ni​cy po dwóch, po trzech ro​bi​li to, co uzna​li, że trze​ba zro​bić naj​‐ pierw: prze​rwa​li wo​do​ciąg, prze​cię​li dru​ty nio​są​ce świa​tło ze sta​cji ge​ne​ra​to​‐ rów, wła​ma​li się do ar​se​na​łu i ob​ra​bo​wa​li go. Pierw​sza śmierć, śmierć straż​‐ ni​ków, była ci​cha, spro​wa​dzo​na bro​nią my​śliw​ską, pę​tlą, no​żem, strza​łą, bar​‐ dzo szyb​ko, w ciem​no​ści. Dy​na​mit, ukra​dzio​ny wcze​śniej w nocy z obo​zu drwa​li od​le​głe​go o pięt​na​ście ki​lo​me​trów, pod​ło​żo​no w ar​se​na​le i w piw​ni​cy bu​dyn​ku Do​wódz​twa Ko​lo​nii, a w in​nych miej​scach roz​nie​co​no po​ża​ry. Po​tem włą​czył się alarm, za​pło​nął ogień. I ci​sza, i noc ucie​kły. Strza​ły przy​po​mi​na​ły grzmo​ty lub trzask pa​da​ją​ce​go drze​wa. Strze​la​li głów​nie wy​lu​dzie, po​nie​waż tyl​ko byli nie​wol​ni​cy za​bra​li broń z ar​se​na​łu i po​słu​gi​wa​li się nią; resz​ta po​zo​‐ sta​ła przy włócz​niach, no​żach i łu​kach. Dy​na​mit, pod​ło​żo​ny i za​pa​lo​ny przez Re​swa​na oraz in​nych, któ​rzy pra​co​wa​li w za​gro​dzie dla nie​wol​ni​ków u drwa​‐ li, spo​wo​do​wał ha​łas, któ​ry za​głu​szył wszyst​kie inne, i wy​sa​dził ścia​ny bu​‐ dyn​ku Do​wódz​twa Ko​lo​nii, a tak​że znisz​czył han​ga​ry i stat​ki. Tej nocy w mie​ście znaj​do​wa​ło się oko​ło ty​sią​ca sied​miu​set wy​lu​dzi, z tego po​nad pięć​set ko​biet. Po​dob​no były to wszyst​kie ko​bie​ty wy​lu​dzi i dla​te​go Se​‐ lver oraz inni zde​cy​do​wa​li się dzia​łać, choć nie ze​bra​li się jesz​cze wszy​scy, któ​rzy chcie​li przyjść. Na spo​tka​nie w End​to​rze przy​szło przez lasy oko​ło pię​‐ ciu ty​się​cy Ath​she​an, męż​czyzn i ko​biet, stam​tąd ru​szy​li na to mia​sto, na tę noc. Ogień pa​lił się ogrom​ny​mi pło​mie​nia​mi, za​pach spa​le​ni​zny i rze​zi był wstręt​ny. Se​lver miał su​che usta i po​draż​nio​ne gar​dło; nie mógł mó​wić i ma​rzył o na​‐

pi​ciu się wody. Kie​dy pro​wa​dził swo​ją gru​pę środ​ko​wą ścież​ką mia​sta, po​ja​wił się ja​kiś wy​ludź bie​gną​cy w jego stro​nę, ma​ja​cząc w ciem​no​ści za​dy​mio​ne​go po​wie​trza jak ogrom​ny cień. Se​lver uniósł mio​tacz ognia i po​cią​gnął za spust w chwi​li, gdy wy​ludź po​śli​znął się na bło​cie i upadł nie​zgrab​nie na ko​la​na. Z lufy nie wy​try​snął sy​czą​cy stru​mień – cały ogień zo​stał zu​ży​ty do spa​le​nia stat​ków, któ​re nie sta​ły w han​ga​rze. Se​lver upu​ścił cięż​ki mio​tacz. Wy​ludź nie miał bro​ni i był męż​czy​zną. Se​lver spró​bo​wał po​wie​dzieć: „Po​zwól​cie mu uciec”, ale głos miał sła​by i kie​dy jesz​cze mó​wił, dwóch my​śli​wych z Po​lan Abiam wy​mi​nę​ło go sko​kiem, trzy​ma​jąc w gó​rze dłu​gie noże. Duże, na​gie ręce chwy​ci​ły po​wie​trze i opa​dły bez​wład​nie. Wiel​kie cia​ło le​ża​ło sku​lo​ne na ścież​ce. Tu, gdzie kie​dyś znaj​do​wa​ło się cen​trum mia​sta, le​ża​ło wie​lu in​nych mar​twych. Ha​łas ustał, sły​sza​ło się już tyl​ko syk pło​mie​ni. Se​lver otwo​rzył usta i schryp​nię​tym gło​sem wy​dał sy​gnał za​zwy​czaj koń​czą​‐ cy po​lo​wa​nie, a ci, któ​rzy byli z nim, pod​ję​li wo​ła​nie czy​ściej i gło​śniej do​no​‐ śnym fal​se​tem. Od​po​wie​dzia​ły inne gło​sy, z bli​ska i z da​le​ka we mgle, w dy​‐ mie i w roz​ja​śnio​nej pło​mie​nia​mi ciem​no​ści nocy. Za​miast wy​pro​wa​dzić swo​ją gru​pę od razu z mia​sta, ge​stem na​ka​zał lu​dziom iść da​lej, sam od​szedł na bok, na błot​ni​stą zie​mię po​mię​dzy ścież​ką a bu​dyn​kiem, któ​ry spło​nął i się za​‐ wa​lił. Prze​szedł nad mar​twą ko​bie​tą wy​lu​dzi i po​chy​lił się nad kimś przy​gnie​‐ cio​nym wiel​ką zwę​glo​ną bel​ką. Nie wi​dział ry​sów twa​rzy za​tar​tych przez bło​‐ to i ciem​ność. To nie było spra​wie​dli​we, to nie było ko​niecz​ne. Nie mu​siał pa​trzeć na aku​‐ rat tego po​śród tylu mar​twych. Nie mu​siał roz​po​znać go w ciem​no​ści. Ru​szył za swo​ją gru​pą. A po​tem za​wró​cił, z wy​sił​kiem zdjął bel​kę z ple​ców Lju​bo​wa, ukląkł i wsu​nął jed​ną rękę pod cięż​ką gło​wę – wy​da​wa​ło się, że Lju​bo​wo​wi jest lżej le​żeć z twa​rzą nie na zie​mi; i tak klę​czał bez ru​chu. Nie spał od czte​rech dni, jesz​cze dłu​żej nie miał spo​ko​ju, aby śnić. Dzia​łał, mó​wił, po​dró​żo​wał, pla​no​wał dzień i noc od cza​su, gdy opu​ścił Bro​ter z tymi, któ​rzy z nim przy​szli z Ca​da​stu. Szedł od osa​dy do osa​dy, mó​wiąc do lu​dzi z lasu, mó​wiąc im o no​wej spra​wie, bu​dząc ich ze snu do świa​ta, or​ga​ni​zu​jąc to, co zo​sta​ło do​ko​na​ne tej nocy, mó​wiąc, cią​gle mó​wiąc i słu​cha​jąc, co mó​wią inni, ni​g​dy w ci​szy i ni​g​dy sam. Słu​cha​li, usłu​cha​li go i przy​szli za nim, we​szli na nową ścież​kę. Wzię​li w ręce ogień, któ​re​go się bali, za​pa​no​wa​li nad złym snem i wy​pu​ści​li na wro​ga śmierć, któ​rej się bali. Wszyst​ko zo​sta​ło zro​bio​ne tak, jak im na​ka​zał. I wszyst​ko się uda​ło. Spa​li​li wie​le do​mów wy​lu​dzi, spa​li​li ich stat​ki, ukra​dli lub znisz​czy​li broń, za​bi​li ich ko​bie​ty. Wy​pa​la​ły się ognie, noc ciem​nia​ła, ska​la​na dy​mem. Se​lver le​d​wie wi​dział; spoj​rzał na wschód, za​‐ sta​na​wia​jąc się, czy świt już nad​cho​dzi. Klę​cząc w bło​cie wśród tru​pów, po​‐ my​ślał: To jest sen, zły sen. My​śla​łem, że będę nad nim pa​no​wał, a to on pa​‐ nu​je nade mną. We śnie usta Lju​bo​wa po​ru​szy​ły się i lek​ko do​tknę​ły jego dło​ni; Se​lver spoj​‐ rzał w dół i zo​ba​czył, że mar​twy Lju​bow otwie​ra oczy. Na ich po​wierzch​ni świe​ci​ły pło​mie​nie do​ga​sa​ją​cych ogni. Po chwi​li wy​ludź wy​po​wie​dział imię Se​‐

lve​ra. – Dla​cze​go tu zo​sta​łeś, Lju​bow? Mó​wi​łem ci, że​byś tej nocy nie był w mie​‐ ście. Tak po​wie​dział Se​lver we śnie, ostrym to​nem, jak​by był zły na Lju​bo​wa. – Je​steś więź​niem? – za​py​tał Lju​bow, nie pod​no​sząc gło​wy, ale zu​peł​nie zwy​kłym gło​sem i Se​lver już wie​dział, że nie jest to czas snu, ale czas świa​ta, noc lasu. – Czy może ja? – Ża​den z nas, obaj, skąd mam wie​dzieć? Wszyst​kie po​jaz​dy są spa​lo​ne. Wszyst​kie ko​bie​ty są mar​twe. Męż​czy​znom po​zwo​li​li​śmy ucie​kać, je​śli chcie​li. Po​wie​dzia​łem, żeby nie pod​pa​la​li two​je​go domu, książ​kom nic się nie sta​nie. Dla​cze​go nie je​steś taki jak inni, Lju​bow? – Je​stem taki jak oni. Czło​wiek. Jak oni. Jak ty. – Nie. Ty je​steś inny… – Je​stem taki jak oni. I ty też. Po​słu​chaj, Se​lve​rze. Nie idź da​lej. Nie mo​żesz wię​cej za​bi​jać lu​dzi. Mu​sisz wró​cić… do swo​je​go… do swo​ich ko​rze​ni. – Kie​dy nie bę​dzie two​ich lu​dzi, skoń​czy się zły sen. – Te​raz – po​wie​dział Lju​bow, usi​łu​jąc unieść gło​wę, ale nie mógł. Miał zła​‐ ma​ny krę​go​słup. Spoj​rzał w górę na Se​lve​ra i otwo​rzył usta, żeby coś po​wie​dzieć. Od​wró​cił wzrok i spoj​rzał w inny czas, lecz jego usta po​zo​sta​ły roz​chy​lo​ne, mil​czą​ce. Od​dech świsz​czał mu w gar​dle. Wo​ła​li imię Se​lve​ra, wie​lu ich było, wo​ła​li i wo​ła​li z da​le​ka. – Nie mogę zo​stać z tobą, Lju​bow – po​wie​dział Se​lver we łzach. Nie otrzy​mał od​po​wie​dzi. Wstał. Chciał od​biec, ale w ciem​no​ści snu mógł je​‐ dy​nie iść po​wo​li, jak gdy​by szedł przez głę​bo​ką wodę. Przed nim szedł Duch Je​sio​nu, wyż​szy od Lju​bo​wa, od każ​de​go wy​lu​dzia, wy​so​ki jak drze​wo, nie od​‐ wra​ca​jąc do nie​go swo​jej bia​łej ma​ski. – Wró​ci​my – po​wie​dział Se​lver do Lju​bo​wa, od​cho​dząc. – Wró​cę. Wró​ci​my, obie​cu​ję ci, Lju​bow! Lecz jego przy​ja​ciel, ten ła​god​ny czło​wiek, któ​ry ura​to​wał mu ży​cie i zdra​‐ dził jego sen, nie od​po​wie​dział. Szedł gdzieś w nocy obok Se​lve​ra, nie​wi​docz​ny i ci​chy jak śmierć. Se​lver błą​kał się w ciem​no​ści, szlo​chał i coś mó​wił, opa​no​wa​ny przez sen. Na​tknę​ła się na nie​go gru​pa lu​dzi z Tun​ta​ru, wra​ca​ją​ca po​śpiesz​nie do End​to​‐ ru, i za​bra​ła go ze sobą. Tam w pro​wi​zo​rycz​nym sza​ła​sie na brze​gu rze​ki le​żał bez​rad​ny i po​grą​żo​ny w ma​ja​kach dwa dni i dwie noce, a pie​lę​gno​wa​li go Sta​rzy Męż​czyź​ni. Przez cały ten czas przy​cho​dzi​li do End​to​ru i od​cho​dzi​li z nie​go lu​dzie, któ​rzy wra​‐ ca​li do Esh​se​nu, na​zy​wa​ne​go po​przed​nio Cen​tra​lem, żeby po​cho​wać tam swo​‐ ich zmar​łych i zmar​łych ob​cych, swo​ich po​nad trzy​stu, tych in​nych po​nad sied​miu​set. W za​gro​dach dla stwo​rza​ków, któ​re sta​ły pu​ste na ubo​czu, więc nie spło​nę​ły, było za​mknię​tych oko​ło pię​ciu​set wy​lu​dzi. Ty​leż ucie​kło, z cze​go

część do​tar​ła do obo​zów drwa​li po​ło​żo​nych da​le​ko na po​łu​dniu. Na tych, któ​‐ rzy jesz​cze się ukry​wa​li i wę​dro​wa​li po le​sie lub Wy​cię​tych Zie​miach, urzą​‐ dza​no po​lo​wa​nia. Nie​któ​rych za​bi​to, bo wie​lu mło​dych my​śli​wych wciąż sły​‐ sza​ło tyl​ko na​kaz Se​lve​ra: „Za​bić ich!”. Inni po​zo​sta​wia​li za sobą noc rze​zi, jak​by to był kosz​mar, zły sen, któ​ry trze​ba zro​zu​mieć, aby się nie po​wtó​rzył; ci, spo​tkaw​szy spra​gnio​ne​go, wy​cień​czo​ne​go wy​lu​dzia ku​lą​ce​go się w gąsz​czu, nie mo​gli go za​bić. Więc może on za​bi​jał ich. Krą​ży​ły gru​py dzie​się​ciu lub dwu​dzie​stu wy​lu​dzi, uzbro​jo​ne w sie​kie​ry drwa​li i broń krót​ką, choć nie​wie​lu mia​ło jesz​cze amu​ni​cję; te gru​py tro​pio​no, aż w le​sie wo​kół nich po​ja​wia​ło się wy​star​cza​ją​co wie​lu lu​dzi, a wte​dy wy​lu​dzi ata​ko​wa​no, wią​za​no i pro​wa​dzo​no z po​wro​tem do Esh​se​nu. W dwa lub trzy dni schwy​ta​no wszyst​kich, po​nie​waż cała ta część Sor​no​lu ro​iła się od lu​dzi lasu. Ża​den czło​wiek nie pa​mię​tał na​‐ wet po​ło​wy dzie​sią​tej czę​ści tak wiel​kie​go zgro​ma​dze​nia lu​dzi w jed​nym miej​‐ scu, a z od​le​głych osad i in​nych lą​dów wciąż przy​by​wa​li na​stęp​ni, cho​ciaż inni wra​ca​li już do do​mów. Schwy​ta​nych wy​lu​dzi umiesz​cza​no ra​zem z po​zo​sta​ły​‐ mi w obo​zie, choć był już za​tło​czo​ny, a w cha​tach bra​kło dla nich miej​sca. Da​‐ wa​no im wodę, kar​mio​no dwa razy dzien​nie, cały czas pil​no​wa​ło ich parę se​‐ tek uzbro​jo​nych my​śli​wych. Wcze​snym wie​czo​rem po Nocy Esh​se​nu nad​le​ciał z ło​sko​tem ze wscho​du sta​tek po​wietrz​ny i zni​żył się jak​by do lą​do​wa​nia, ale po​tem wy​strze​lił w górę jak dra​pież​ny ptak, któ​ry chy​bił celu, i okrą​żył znisz​czo​ne lą​do​wi​sko, tlą​ce się mia​sto i Wy​cię​te Zie​mie. Re​swan do​pil​no​wał, by znisz​czo​no urzą​dze​nia ra​dio​‐ we, i może wła​śnie ich mil​cze​nie spro​wa​dzi​ło sta​tek z Ku​shi​lu albo z Rie​sh​‐ we​lu, gdzie znaj​do​wa​ły się trzy nie​wiel​kie mia​sta wy​lu​dzi. Więź​nio​wie wy​bie​‐ gli z obo​zo​wych ba​ra​ków i krzy​cze​li do stat​ku, ile razy prze​la​ty​wał z ha​ła​sem nad ich gło​wa​mi; raz zrzu​cił do obo​zu coś na spa​do​chro​nie, a w koń​cu z ha​ła​‐ sem od​le​ciał w nie​bo. Na Ath​she zo​sta​ły te​raz czte​ry uskrzy​dlo​ne stat​ki, trzy na Ku​shi​lu i je​den na Rie​sh​we​lu, małe, miesz​czą​ce po czte​rech lu​dzi; mo​gły tak​że prze​wo​zić ka​‐ ra​bi​ny ma​szy​no​we i mio​ta​cze ognia. Bar​dzo mar​twi​ły Re​swa​na i in​nych, pod​‐ czas gdy Se​lver le​żał stra​co​ny dla nich, wę​dru​jąc po ta​jem​nych ścież​kach in​‐ ne​go cza​su. Zbu​dził się dla cza​su świa​ta trze​cie​go dnia, wy​chu​dzo​ny, oszo​ło​mio​ny, głod​‐ ny, mil​czą​cy. Po ką​pie​li w rze​ce i po​sił​ku wy​słu​chał Re​swa​na, przy​wód​czy​ni z Ber​re oraz in​nych wy​bra​nych na przy​wód​ców. Po​wie​dzie​li mu, jak to​czył się świat, kie​dy on śnił. Gdy wszyst​kich wy​słu​chał, tyl​ko pa​trzył na nich, a oni uj​rze​li w nim boga. Na fali obrzy​dze​nia i stra​chu, jaka ogar​nę​ła ich po Nocy Esh​se​nu, nie​któ​rzy za​czę​li wąt​pić. Sny mie​li nie​po​ko​ją​ce, peł​ne krwi i ognia; cały dzień ota​cza​li ich nie​zna​jo​mi, lu​dzie przy​by​li ze wszyst​kich la​sów – set​ki, ty​sią​ce, ze​bra​ni tu​taj jak sępy nad ścier​wem, i wy​da​wa​ło się im, że nad​szedł już ko​niec i nic już nie bę​dzie ta​kie samo, nic nie bę​dzie wła​ści​we. Lecz w obec​no​ści Se​lve​ra przy​po​mnie​li so​bie cel, a ich cier​pie​nie zo​sta​ło uko​jo​ne.

Cze​ka​li, aż bóg prze​mó​wi. – Za​bi​ja​nie już się do​ko​na​ło – rzekł. – Sprawdź​cie, czy wszy​scy o tym wie​‐ dzą. – Spoj​rzał po nich. – Mu​szę po​roz​ma​wiać z tymi w obo​zie. Kto im prze​‐ wo​dzi? – In​dyk, Pła​sko​sto​py i Wil​got​no​oki – od​po​wie​dział Re​swan, były nie​wol​nik. – In​dyk żyje? Do​brze. Po​móż mi wstać, Gre​do, mam wę​go​rze za​miast ko​‐ ści… Kie​dy po​stał chwi​lę, na​brał sił i wkrót​ce wy​ru​szył do Esh​se​nu le​żą​ce​go dwie go​dzi​ny dro​gi od End​to​ru. Po do​tar​ciu na miej​sce Re​swan wspiął się na dra​bi​nę opar​tą o ogro​dze​nie obo​zu i wrza​snął w ła​ma​nym an​giel​skim, któ​re​go uczo​no nie​wol​ni​ków: – Dong-a przyjść do bra​ma, szyb​ko-szyb​ko! Z dołu, z uli​czek mię​dzy przy​sa​dzi​sty​mi ce​men​to​wy​mi ba​ra​ka​mi kil​ku wy​lu​‐ dzi krzyk​nę​ło i rzu​ci​ło w nie​go grud​ka​mi zie​mi. Re​swan uchy​lił się i cze​kał. Sta​ry puł​kow​nik nie po​ja​wił się, ale z cha​ty wy​szedł, uty​ka​jąc, Gos​se, któ​re​‐ go na​zy​wa​li Wil​got​no​okim, i za​wo​łał do Re​swa​na: – Puł​kow​nik Dongh jest cho​ry, nie może wyjść. – Cho​ry? Jaka cho​ro​ba? – Je​li​ta, cho​ro​ba wod​na. Cze​go chcesz? – Mó​wić-mó​wić. Mój pa​nie boże – rzekł Re​swan we wła​snym ję​zy​ku, pa​‐ trząc w dół na Se​lve​ra. – In​dyk się cho​wa. Czy chcesz roz​ma​wiać z Wil​got​no​‐ okim? – Do​brze. – Łucz​ni​cy, uwa​żaj​cie na bra​mę! Do bra​ma, pan Goss-a, szyb​ko-szyb​ko! Bra​ma zo​sta​ła otwo​rzo​na tyl​ko na taką sze​ro​kość i na tak dłu​go, aby Gos​se mógł się prze​ci​snąć. Stał przed nią sam. Uty​kał na jed​ną nogę, zra​nio​ną w Noc Esh​se​nu. Miał na so​bie pi​ża​mę, za​bło​co​ną i prze​siąk​nię​tą desz​czem. Si​wie​ją​ce wło​sy wi​sia​ły mu w rzad​kich ko​smy​kach wo​kół uszu i nad czo​łem. Dwu​krot​nie wyż​szy od zwy​cięz​ców, trzy​mał się bar​dzo sztyw​no i pa​trzył na nich z od​wa​gą oraz gniew​nym cier​pie​niem. – Cze​go chce​cie? – Mu​si​my po​roz​ma​wiać, pa​nie Gos​se – rzekł Se​lver, któ​ry na​uczył się nor​‐ mal​ne​go an​giel​skie​go od Lju​bo​wa. – Je​stem Se​lver od Drze​wa Je​sio​nu z Esh​‐ re​thu. Je​stem przy​ja​cie​lem Lju​bo​wa. – Tak, znam cię. Co masz do po​wie​dze​nia? – Mam do po​wie​dze​nia to, że za​bi​ja​nie się skoń​czy​ło, je​śli ta​kiej obiet​ni​cy do​trzy​ma​ją pań​scy lu​dzie i moi lu​dzie. Wszy​scy mo​że​cie odejść wol​no, je​że​li zbie​rze​cie wa​szych lu​dzi z obo​zów drwa​li w Sor​no​lu Po​łu​dnio​wym, Ku​shi​lu i Rie​sh​we​lu i zo​sta​nie​cie tu wszy​scy ra​zem. Mo​że​cie miesz​kać tu, gdzie las jest mar​twy, gdzie ho​du​je​cie wa​sze na​sien​ne tra​wy. Nie może być wię​cej żad​‐ ne​go ści​na​nia drzew. Gos​se się oży​wił. – Obo​zy nie zo​sta​ły za​ata​ko​wa​ne?

– Nie. Gos​se nic nie po​wie​dział. Se​lver przy​glą​dał się jego twa​rzy i po chwi​li ode​‐ zwał się zno​wu: – Chy​ba mniej niż dwa ty​sią​ce wa​szych lu​dzi po​zo​sta​ło przy ży​ciu. Wszyst​‐ kie wa​sze ko​bie​ty nie żyją. W in​nych obo​zach cią​gle jesz​cze znaj​du​je się broń; mo​gli​by​ście za​bić wie​lu z nas. Ale my mamy tro​chę wa​szej bro​ni. I jest nas wię​cej, niż mo​gli​by​ście za​bić. My​ślę, że wła​śnie dla​te​go nie pró​bo​wa​li​ście wy​‐ słać la​ta​ją​cych stat​ków po mio​ta​cze ognia, za​bić straż​ni​ków i uciec. To by wam nic nie dało; nas na​praw​dę jest dużo. Je​że​li zło​ży​cie nam obiet​ni​cę, tak bę​dzie naj​le​piej, a po​tem mo​że​cie cze​kać bez​piecz​nie, aż przy​bę​dzie je​den z wa​szych wiel​kich stat​ków i bę​dzie​cie mo​gli od​le​cieć. My​ślę, że to na​stą​pi za trzy lata. – Tak, trzy miej​sco​we lata… Skąd to wiesz? – Nie​wol​ni​cy mają uszy, pa​nie Gos​se. Gos​se w koń​cu spoj​rzał pro​sto na nie​go. Od​wró​cił wzrok, po​ru​szył się nie​‐ spo​koj​nie, spró​bo​wał ulżyć no​dze. – Już obie​ca​li​śmy, że nie skrzyw​dzi​my żad​ne​go z two​ich lu​dzi. Dla​te​go ode​‐ sła​li​śmy ro​bot​ni​ków do domu. Nie zda​ło się to na nic, nie po​słu​cha​li​ście… – Nie była to obiet​ni​ca dana nam. – Jak mo​że​my za​wrzeć ja​ką​kol​wiek umo​wę czy trak​tat z lu​dem, któ​ry nie ma rzą​du, żad​nej wła​dzy cen​tral​nej? – Nie wiem. Nie je​stem pe​wien, czy wiesz, co to jest obiet​ni​ca. Ta zo​sta​ła szyb​ko zła​ma​na. – Jak to? Przez kogo, jak? – Na Rie​sh​we​lu, No​wej Ja​wie. Czter​na​ście dni temu. Spa​lo​no osa​dę, a lu​dzi za​bi​li wy​lu​dzie z obo​zu na Rie​sh​we​lu. – O czym ty mó​wisz? – O tym, co po​wie​dzie​li wy​słan​ni​cy z Rie​sh​we​lu. – To kłam​stwo. By​li​śmy w kon​tak​cie ra​dio​wym z Nową Jawą cały czas, aż do ma​sa​kry. Nikt nie za​bi​jał tu​byl​ców ani tam, ani ni​g​dzie in​dziej. – Mówi pan praw​dę, któ​rą pan zna – rzekł Se​lver – a ja praw​dę, któ​rą ja znam. Przyj​mu​ję pań​ską nie​wie​dzę o za​bój​stwach na Rie​sh​we​lu, ale pan musi przy​jąć moje stwier​dze​nie, że ich do​ko​na​no. Po​zo​sta​je jed​no: złóż​cie obiet​ni​cę i do​trzy​maj​cie jej. Bę​dzie pan chciał po​roz​ma​wiać o tych spra​wach z puł​kow​‐ ni​kiem Don​giem i in​ny​mi? Gos​se uczy​nił ruch, jak​by chciał wejść w bra​mę, ale od​wró​cił się i rzekł swo​‐ im głę​bo​kim, za​chryp​nię​tym gło​sem: – Kim je​steś, Se​lve​rze? To ty zor​ga​ni​zo​wa​łeś atak na Cen​tral? Ty ich po​pro​‐ wa​dzi​łeś? – Tak, ja. – A więc ta cała krew spa​da na two​ją gło​wę – po​wie​dział Gos​se z na​głą gwał​tow​no​ścią. – I Lju​bo​wa też. On nie żyje, ten twój „przy​ja​ciel Lju​bow”. Se​lver nie zro​zu​miał, co zna​czy po​wie​dze​nie o krwi spa​da​ją​cej na czy​jąś gło​‐

wę. Na​uczył się o mor​der​stwie, ale o wi​nie nic nie wie​dział. Kie​dy jego wzrok ze​tknął się na chwi​lę z bla​dym, nie​chęt​nym spoj​rze​niem Gos​se’a, po​czuł oba​‐ wę. I śmier​tel​ny chłód. Pró​bo​wał go od​da​lić od sie​bie, za​my​ka​jąc na mo​ment oczy. W koń​cu po​wie​dział: – Lju​bow jest moim przy​ja​cie​lem, a więc nie umarł. – Je​ste​ście dzieć​mi – rzekł Gos​se z nie​na​wi​ścią w gło​sie. – Dzieć​mi, dzi​ku​sa​‐ mi. Nie ma​cie po​ję​cia o rze​czy​wi​sto​ści. To nie sen, to rze​czy​wi​stość! Za​bi​li​ście Lju​bo​wa. On nie żyje. Za​bi​li​ście ko​bie​ty. Ko​bie​ty! Spa​li​li​ście je żyw​cem, za​bi​‐ li​ście je jak zwie​rzę​ta! – Czy po​win​ni​śmy byli po​zwo​lić im żyć? – Se​lver mó​wił z gwał​tow​no​ścią taką samą jak Gos​se, ale ci​cho, śpiew​nie. – Żeby mno​ży​ły się jak owa​dy? Za​‐ bi​li​śmy je, żeby was wy​ste​ry​li​zo​wać. Wiem, kto to jest re​ali​sta, pa​nie Gos​se. Lju​bow i ja roz​ma​wia​li​śmy o tych spra​wach. Re​ali​sta to czło​wiek, któ​ry zna za​rów​no świat, jak swo​je sny. Wy nie je​ste​ście nor​mal​ni. Wśród ty​sią​ca wa​‐ szych nie ma ani jed​ne​go czło​wie​ka, któ​ry umiał​by śnić. Nie umiał tego ro​bić na​wet Lju​bow, a był naj​lep​szy z was. Śpi​cie, bu​dzi​cie się i za​po​mi​na​cie swo​je sny, śpi​cie zno​wu i zno​wu się bu​dzi​cie, i tak spę​dza​cie całe ży​cie, my​śląc, że ży​je​cie, że to jest rze​czy​wi​stość. Nie je​ste​ście dzieć​mi, je​ste​ście do​ro​sły​mi ludź​mi, ale ludź​mi nie​nor​mal​ny​mi. I dla​te​go mu​sie​li​śmy was za​bić, za​nim do​‐ pro​wa​dzi​li​by​ście nas do sza​leń​stwa. A te​raz niech pan wra​ca i po​roz​ma​wia o rze​czy​wi​sto​ści z in​ny​mi nie​nor​mal​ny​mi ludź​mi. Roz​ma​wiaj​cie dłu​go i szcze​‐ rze! Straż​ni​cy otwo​rzy​li bra​mę, gro​żąc włócz​nia​mi stło​czo​nym za nią wy​lu​‐ dziom, i Gos​se wszedł do obo​zu. Sze​ro​kie ra​mio​na gar​bił jak na desz​czu. Se​lver był bar​dzo zmę​czo​ny. Po​de​szła do nie​go przy​wód​czy​ni z Ber​re i jesz​‐ cze jed​na ko​bie​ta. Ru​szy​ły ra​zem z nim, a on oparł się na ich bar​kach, żeby w ra​zie po​tknię​cia nie upaść. Żar​to​wał z nim mło​dy my​śli​wy Gre​da, ku​zyn od jego Drze​wa, a Se​lver śmiał się i od​po​wia​dał z lek​kim ser​cem. Wy​da​wa​ło się, że dro​ga po​wrot​na do End​to​ru trwa kil​ka dni. Se​lver był zbyt zmę​czo​ny, żeby jeść. Wy​pił tro​chę go​rą​ce​go ro​so​łu i po​ło​żył się przy Ogni​sku Męż​czyzn. End​tor nie był osa​dą, lecz obo​zem nad wiel​ką rze​ką, ulu​bio​nym miej​scem po​ło​wu ryb dla wszyst​kich wio​sek, któ​re kie​dyś znaj​do​wa​ły się w oko​licz​nym le​sie, za​nim przy​by​li wy​lu​dzie. Nie było tu Sza​ła​su Męż​czyzn. Na End​tor skła​da​ły się dwa krę​gi z czar​ne​go ka​mie​nia na ogni​sko oraz dłu​ga tra​wia​sta skar​pa, gdzie moż​na było usta​wić na​mio​ty ze skó​ry i ple​cio​ne​go si​‐ to​wia. Rze​ka Me​ned, głów​na rze​ka Sor​no​lu, mó​wi​ła w End​to​rze nie​ustan​nie w świe​cie i we śnie. Przy ogniu sie​dzia​ło wie​lu męż​czyzn, któ​rych znał z Bro​te​ru, Tun​ta​ru i z wła​sne​go znisz​czo​ne​go mia​sta Esh​reth. Nie​któ​rych nie znał, lecz wi​dział po ich oczach i ge​stach, sły​szał w ich gło​sach, że są Wiel​ki​mi Śnią​cy​mi. Może było tu wię​cej Śnią​cych, niż kie​dy​kol​wiek ze​bra​ło się ich w jed​nym miej​scu. Le​żąc wy​pro​sto​wa​ny na całą dłu​gość z gło​wą opar​tą na rę​kach, wpa​trzo​ny w ogień, po​wie​dział:

– Na​zwa​łem wy​lu​dzi sza​lo​ny​mi. Czy ja je​stem sza​lo​ny? – Nie od​róż​niasz jed​ne​go cza​su od dru​gie​go – rzekł sta​ry Tu​bab, do​kła​da​jąc do ognia sę​ka​tą so​sno​wą ga​łąź – po​nie​waż o wie​le za dłu​go nie śni​łeś ani we śnie, ani na ja​wie. Cenę tego trze​ba spła​cać przez dłu​gi czas. – Tru​ci​zny, ja​kie za​ży​wa​ją wy​lu​dzie, mają taki sam efekt jak brak snu i śnie​nia – ode​zwał się He​ben, któ​ry był nie​wol​ni​kiem w Cen​tra​lu i Obo​zie Smi​tha. – Wy​lu​dzie za​tru​wa​ją się, aby śnić. Kie​dy za​ży​wa​li tru​ci​znę, na ich twa​rzach po​ja​wiał się wy​raz wła​ści​wy Śnią​cym. Ale nie po​tra​fi​li przy​wo​łać snów ani ich kon​tro​lo​wać, ani tkać, ani kształ​to​wać, ani prze​stać śnić; znaj​do​‐ wa​li się pod ich wpły​wem, ule​ga​li im. Zu​peł​nie nie wie​dzie​li, co mie​li w so​bie, w środ​ku. Tak też się dzie​je z czło​wie​kiem, któ​ry nie śnił przez wie​le dni. Cho​ciaż był​by naj​mę​dr​szy ze swo​je​go Sza​ła​su Męż​czyzn, bę​dzie sza​lo​ny, te​‐ raz i po​tem, tu i tam, jesz​cze przez dłu​gi czas. Bę​dzie znie​wo​lo​ny. Nie bę​dzie ro​zu​miał sa​me​go sie​bie. Na ra​mie​niu Se​lve​ra po​ło​żył piesz​czo​tli​wie rękę bar​dzo sta​ry czło​wiek z ak​‐ cen​tem z Sor​no​lu Po​łu​dnio​we​go i po​wie​dział: – Mój dro​gi mło​dy boże, po​trze​bu​jesz śpie​wu, to do​brze ci zro​bi. – Nie po​tra​fię. Za​śpie​waj za mnie. Sta​ry czło​wiek za​śpie​wał. Za​wtó​ro​wa​li mu inni, gło​sa​mi wy​so​ki​mi i ostry​‐ mi, pra​wie bez me​lo​dii, jak wiatr wie​ją​cy w szu​wa​rach End​to​ru. Śpie​wa​li pieśń o Je​sio​nie, o de​li​kat​nych li​ściach, któ​re żółk​ną je​sie​nią, kie​dy czer​wie​‐ nie​ją ja​go​dy, a pew​nej nocy po​sre​brza je pierw​szy mróz. Kie​dy Se​lver słu​chał pie​śni Je​sio​nu, obok nie​go po​ło​żył się Lju​bow. Le​żąc, nie wy​da​wał się tak po​twor​nie wy​so​ki, a jego koń​czy​ny tak dłu​gie. Za nim znaj​do​wał się na wpół za​wa​lo​ny, wy​pa​lo​ny bu​dy​nek, czar​ny na tle gwiazd. „Je​stem jak ty”, rzekł, nie pa​trząc na Se​lve​ra, tym sen​nym gło​sem, któ​ry pró​‐ bu​je od​sło​nić wła​sną nie​praw​dę. Ser​ce Se​lve​ra prze​peł​niał smu​tek. „Boli mnie gło​wa”, po​wie​dział Lju​bow wła​snym gło​sem, po​cie​ra​jąc kark jak za​wsze, i wte​dy Se​lver wy​cią​gnął rękę, żeby go do​tknąć, po​cie​szyć. Ale tam​ten był cie​‐ niem i bla​skiem ognia w cza​sie świa​ta, a sta​rzy męż​czyź​ni śpie​wa​li pieśń Je​‐ sio​nu o ma​łych bia​łych kwiat​kach po​mię​dzy zie​lo​ny​mi li​ść​mi na czar​nych ga​‐ łę​ziach na wio​snę. Na​stęp​ne​go dnia wy​lu​dzie uwię​zie​ni w obo​zie po​sła​li po Se​lve​ra. Przy​szedł do Esh​se​nu po po​łu​dniu i spo​tkał się z nimi poza obo​zem, pod ga​łę​zia​mi dębu, bo cały lud Se​lve​ra czuł się nie​swo​jo pod otwar​tym nie​bem. Esh​sen był nie​‐ gdyś dę​bo​wym ga​jem, a to drze​wo było naj​więk​sze z nie​wie​lu, któ​re zo​sta​wi​li ko​lo​ni​ści. Sta​ło na dłu​gim zbo​czu za bun​ga​lo​wem Lju​bo​wa, jed​nym z sze​ściu czy ośmiu bu​dyn​ków, któ​re nie zo​sta​ły uszko​dzo​ne pod​czas nocy po​ża​rów. Z Se​lve​rem przy​szli pod dąb Re​swan, przy​wód​czy​ni z Ber​re, Gre​da z Ca​da​stu i inni, któ​rzy chcie​li być przy ro​ko​wa​niach, w su​mie kil​ka​na​ście osób. Na stra​ży sta​ło wie​lu łucz​ni​ków, bo​jąc się, że wy​lu​dzie mogą mieć ukry​tą broń, ale sie​dzie​li za krza​ka​mi lub szcząt​ka​mi po​zo​sta​ły​mi po po​ża​rze, aby nie zdo​‐ mi​no​wać tego zgro​ma​dze​nia cie​niem groź​by. Gos​se’owi i puł​kow​ni​ko​wi Don​‐

gho​wi to​wa​rzy​szy​ło trzech wy​lu​dzi zwa​nych ofi​ce​ra​mi i dwóch z obo​zu drwa​‐ li; na wi​dok jed​ne​go z nich, Ben​to​na, byli nie​wol​ni​cy wstrzy​ma​li od​dech. Ben​‐ ton zwykł ka​rać „le​ni​we stwo​rza​ki”, pu​blicz​nie je ka​stru​jąc. Puł​kow​nik był chu​dy, jego nor​mal​nie żół​to​brą​zo​wa skó​ra mia​ła od​cień błot​‐ ni​sto​sza​ry. Nie uda​wał cho​ro​by. – Po pierw​sze… – za​czął, kie​dy wszy​scy za​ję​li miej​sca, wy​lu​dzie sto​jąc, a lu​‐ dzie Se​lve​ra ku​ca​jąc lub sie​dząc na wil​got​nej, mięk​kiej war​stwie zie​mi i dę​bo​‐ wych li​ści. – Po pierw​sze, chcę naj​pierw mieć prak​tycz​ną de​fi​ni​cję, co do​kład​‐ nie zna​czą te wa​sze wa​run​ki, zwłasz​cza je​śli cho​dzi o gwa​ran​to​wa​ne bez​pie​‐ czeń​stwo mo​je​go per​so​ne​lu pod moją tu​taj ko​men​dą. Na​sta​ła ci​sza. – Nie​któ​rzy z was ro​zu​mie​ją chy​ba po an​giel​sku? – Tak. Nie ro​zu​miem pań​skie​go py​ta​nia, pa​nie Dongh. – Puł​kow​ni​ku Dongh, je​śli ła​ska! – Więc pan bę​dzie mnie na​zy​wał puł​kow​ni​kiem Se​lve​rem, je​śli ła​ska. Se​lver pod​niósł się, go​to​wy do współ​za​wod​nic​twa, a w jego my​ślach me​lo​die pły​nę​ły jak rze​ki. Lecz sta​ry wy​ludź po pro​stu stał, ogrom​ny i cięż​ki, zły, a jed​nak nie po​dej​‐ mo​wał wy​zwa​nia. – Nie przy​sze​dłem tu, żeby być ob​ra​ża​nym przez was, wy mali hu​ma​no​idzi – po​wie​dział, ale kie​dy to mó​wił, drża​ły mu war​gi. Był sta​ry, oszo​ło​mio​ny i upo​ko​rzo​ny. Z Se​lve​ra uszło całe uczu​cie try​um​fu. Na świe​cie już nie było try​um​fu, tyl​ko śmierć. Usiadł. – Nie mia​łem za​mia​ru pana ob​ra​żać, puł​kow​ni​ku Dongh – rzekł z re​zy​gna​‐ cją. – Czy może pan po​wtó​rzyć py​ta​nie? – Chcę usły​szeć wa​sze wa​run​ki, a po​tem wy usły​szy​cie na​sze i to wszyst​ko. Se​lver po​wtó​rzył to, co po​wie​dział przed​tem Gos​se’owi. Dongh słu​chał z wy​‐ raź​nym znie​cier​pli​wie​niem. – Do​bra. No więc nie zda​je​cie so​bie spra​wy, że od trzech dni mamy w obo​zie je​niec​kim dzia​ła​ją​ce ra​dio. – Se​lver wie​dział o tym, bo Re​swan od razu spraw​‐ dził, co zrzu​co​no ze śmi​głow​ca, czy nie broń; straż​ni​cy za​mel​do​wa​li, że to ra​‐ dio, i po​zwo​li​li wy​lu​dziom je za​trzy​mać. Se​lver tyl​ko ski​nął gło​wą, a Dongh mó​wił da​lej: – Je​ste​śmy w kon​tak​cie z trze​ma od​le​gły​mi obo​za​mi, dwo​ma na Wy​spie Kró​lew​skiej i jed​nym na No​wej Ja​wie. Gdy​by​śmy zde​cy​do​wa​li się uciec z tego obo​zu je​niec​kie​go, by​ło​by nam bar​dzo ła​two to zro​bić, po​nie​waż śmi​głow​ce zrzu​ci​ły​by nam broń i osła​nia​ły na​sze ru​chy swo​ją bro​nią. Je​den mio​tacz ognia mógł​by wy​do​stać nas z obo​zu, ale w ra​zie po​trze​by mają też bom​by, któ​re mogą wy​sa​dzić w po​wie​trze na​praw​dę duży ob​szar. Jesz​cze nie wi​dzie​li​ście ich w dzia​ła​niu. – Gdy​by​ście opu​ści​li obóz, do​kąd by​ście po​szli? – Nie wpro​wa​dza​jąc do spra​wy żad​nych ubocz​nych czy błęd​nych czyn​ni​ków, cho​dzi o to, że obec​nie z pew​no​ścią w du​żym stop​niu wa​sze siły prze​wyż​sza​ją nas li​czeb​nie, ale w obo​zach mamy czte​ry śmi​głow​ce, któ​rych na pew​no nie

zdo​ła​cie uszko​dzić, po​nie​waż są cały czas pod uzbro​jo​ną stra​żą. Trze​ba też uwzględ​nić siłę ognio​wą, tak więc zim​na rze​czy​wi​stość jest taka, że mo​że​my ogło​sić re​mis i roz​ma​wiać z po​zy​cji wza​jem​nej rów​no​ści. To oczy​wi​ście jest sy​‐ tu​acja tym​cza​so​wa. W ra​zie ko​niecz​no​ści je​ste​śmy zdol​ni przed​się​wziąć po​li​‐ cyj​ną ak​cję ochron​ną w celu za​po​bie​że​nia ogól​nej woj​nie. Co wię​cej, mamy za sobą całą siłę ognia Ziem​skiej Flo​ty Mię​dzy​gwiezd​nej, któ​ra mo​gła​by zdmuch​‐ nąć z nie​ba całą wa​szą pla​ne​tę. Ale te po​ję​cia są dla was ra​czej nie​zro​zu​mia​‐ łe, więc po​sta​wię spra​wę ja​sno i pro​sto: Na ra​zie je​ste​śmy go​to​wi ne​go​cjo​wać z wami na wa​run​kach rów​ne​go ukła​du od​nie​sie​nia. Se​lve​ro​wi koń​czy​ła się cier​pli​wość. Wie​dział, że jego zły hu​mor jest ob​ja​‐ wem po​gor​szo​ne​go sta​nu psy​chicz​ne​go, ale nie po​tra​fił już dłu​żej nad nim pa​‐ no​wać. – Da​lej więc! – No, po pierw​sze, chcę, aby było ja​sno zro​zu​mia​ne, że jak tyl​ko do​sta​li​śmy ra​dio, po​wie​dzie​li​śmy lu​dziom w in​nych obo​zach, by nie do​star​cza​li nam bro​ni i nie po​dej​mo​wa​li żad​nych prób ra​tun​ku z po​wie​trza, że od​wet jest sta​now​czo wy​klu​czo​ny… – To roz​waż​ne. Co da​lej? Puł​kow​nik Dongh roz​po​czął gniew​ną od​po​wiedź, ale za​raz ją prze​rwał, bar​‐ dzo po​bla​dły. – Czy nie ma tu nic, na czym moż​na usiąść? – szep​nął. Se​lver ob​szedł gru​pę wy​lu​dzi, ru​szył pod górę do pu​ste​go dwu​po​ko​jo​we​go domu i wziął skła​da​ne krze​sło. Za​nim wy​szedł z mil​czą​ce​go po​ko​ju, po​chy​lił się i przy​ło​żył po​li​czek do po​ry​so​wa​ne​go, su​ro​we​go drew​na biur​ka, gdzie Lju​‐ bow za​wsze sie​dział, pra​cu​jąc czy to z Se​lve​rem, czy sam. Le​ża​ły tam ja​kieś pa​pie​ry. Se​lver wy​niósł krze​sło na ze​wnątrz i po​sta​wił je dla Don​gha na mo​‐ krej od desz​czu zie​mi. Sta​ry puł​kow​nik usiadł, za​gry​za​jąc war​gi i mru​żąc z bólu oczy o kształ​cie mig​da​łów. – Pa​nie Gos​se, może pan mó​wić za puł​kow​ni​ka – rzekł Se​lver. – On nie czu​‐ je się do​brze. – Ja będę mó​wił – po​wie​dział Ben​ton, wy​stę​pu​jąc do przo​du, ale Dongh po​‐ krę​cił gło​wą i po​wie​dział: – Gos​se. Z puł​kow​ni​kiem w roli ra​czej słu​cha​cza niż mów​cy po​szło le​piej. Wy​lu​dzie przyj​mo​wa​li wa​run​ki Se​lve​ra. Przy wza​jem​nej obiet​ni​cy po​ko​ju mie​li za​‐ mknąć wszyst​kie swo​je wy​su​nię​te pla​ców​ki i za​miesz​kać w re​gio​nie, któ​ry ogo​ło​ci​li z lasu w środ​ko​wym Sor​no​lu, obej​mu​ją​cym oko​ło trzech ty​się​cy ki​lo​‐ me​trów kwa​dra​to​wych po​fał​do​wa​nej, do​brze na​wod​nio​nej zie​mi. Pod​ję​li się nie wcho​dzić do lasu, a lu​dzie lasu pod​ję​li się nie wkra​czać na Wy​cię​te Zie​mie. Przy​czy​nę spo​ru sta​no​wi​ły czte​ry po​zo​sta​łe stat​ki po​wietrz​ne. Wy​lu​dzie ob​‐ sta​wa​li, że po​trze​bu​ją ich do prze​wie​zie​nia swo​ich lu​dzi z in​nych wysp na Sor​nol. Po​nie​waż ma​szy​ny mo​gły za​brać tyl​ko czte​ry oso​by i każ​da po​dróż za​ję​ła​by kil​ka go​dzin, Se​lver prze​ko​ny​wał, że wy​lu​dzie szyb​ciej do​tar​li​by do

Esh​se​nu pie​szo, i za​ofe​ro​wał im prze​pra​wę pro​mem przez cie​śni​nę, ale wy​glą​‐ da​ło na to, że wy​lu​dzie chy​ba ni​g​dy nie cho​dzą da​le​ko na pie​cho​tę. Do​sko​na​le, mogą za​trzy​mać skocz​ki do ope​ra​cji „Most Po​wietrz​ny”, jak ją na​zwa​li. Po​‐ tem mają je znisz​czyć. Od​mo​wa. Gniew. Bar​dziej dba​li o swo​je ma​szy​ny niż o cia​ła. Se​lver pod​dał się, mó​wiąc, że mogą za​trzy​mać skocz​ki, je​że​li będą la​‐ tać nimi tyl​ko nad Wy​cię​ty​mi Zie​mia​mi i je​że​li cała za​in​sta​lo​wa​na w nich broń zo​sta​nie znisz​czo​na. Wy​lu​dzie spie​ra​li się o to, ale mię​dzy sobą, a Se​lver cze​kał, cza​sa​mi po​wta​rza​jąc swo​je żą​da​nia, bo w tym punk​cie się nie pod​da​‐ wał. – Co za róż​ni​ca, Ben​ton – po​wie​dział w koń​cu sta​ry puł​kow​nik, wście​kły i roz​trzę​sio​ny. – Nie wi​dzisz, że nie mo​że​my użyć tej cho​ler​nej bro​ni? Są trzy mi​lio​ny tych nie-Ziem​ców, po​roz​rzu​ca​nych po wszyst​kich cho​ler​nych wy​‐ spach, ca​łych po​kry​tych drze​wa​mi i po​szy​ciem, bez miast, bez elek​trycz​no​ści, bez scen​tra​li​zo​wa​nej wła​dzy. Nie moż​na znisz​czyć struk​tu​ry typu par​ty​zanc​‐ kie​go bom​ba​mi, udo​wod​nio​no to; w grun​cie rze​czy kraj, gdzie się uro​dzi​łem, udo​wad​niał to przez trzy​dzie​ści lat, bro​niąc się przed wiel​ki​mi mo​car​stwa​mi jed​no po dru​gim w dwu​dzie​stym wie​ku. Niech duża broń znik​nie, je​śli mo​że​‐ my za​trzy​mać krót​ką do po​lo​wa​nia i sa​mo​obro​ny! On był ich sta​rym męż​czy​zną i w koń​cu jego zda​nie prze​wa​ży​ło, jak​by to był Sza​łas Męż​czyzn. Ben​ton stał na​chmu​rzo​ny. Gos​se za​czął mó​wić, co by się zda​rzy​ło, gdy​by ro​zejm zo​stał ze​rwa​ny, ale Se​lver mu prze​rwał. – To są moż​li​wo​ści, a nie skoń​czy​li​śmy jesz​cze ze spra​wa​mi pew​ny​mi. Wasz wiel​ki sta​tek ma wró​cić za trzy lata, to jest we​dług wa​szej ra​chu​by za trzy i pół roku. Do tego cza​su je​ste​ście tu wol​ni. Nie bę​dzie wam cięż​ko. Z Cen​tra​‐ lu nie zo​sta​nie za​bra​ne nic wię​cej oprócz czę​ści pra​cy Lju​bo​wa, któ​rą chcę za​‐ trzy​mać. Cią​gle ma​cie więk​szość wa​szych na​rzę​dzi do wy​ci​na​nia drzew i upra​wy zie​mi, a je​śli po​trze​bu​je​cie wię​cej na​rzę​dzi, to na wa​szym te​re​nie znaj​du​ją się rudy że​la​za. My​ślę, że wszyst​ko jest ja​sne. Po​zo​sta​je do​wie​dzieć się jed​ne​go – kie​dy już przy​bę​dzie ten sta​tek, co ze​chcą zro​bić z wami i z nami? – Nie wiem – stwier​dził Gos​se. – Gdy​by​ście nie znisz​czy​li an​si​bla od razu na po​cząt​ku – po​wie​dział Dongh – mo​gli​by​śmy otrzy​my​wać ak​tu​al​ne in​for​ma​cje, a na​sze mel​dun​ki oczy​wi​ście mia​ły​by wpływ na pod​ję​cie osta​tecz​nej de​cy​zji co do sta​tu​su tej pla​ne​ty, de​cy​‐ zji, któ​ra, jak mo​gli​by​śmy wte​dy ocze​ki​wać, za​czę​ła​by być wpro​wa​dza​na w ży​cie przed po​wro​tem stat​ku z Prest​no. Ale z po​wo​du bez​myśl​ne​go znisz​‐ cze​nia, w wy​ni​ku nie​świa​do​mo​ści wa​sze​go wła​sne​go in​te​re​su nie mamy na​‐ wet ra​dia, któ​re​go za​sięg prze​kra​czał​by pa​rę​set ki​lo​me​trów. – Co to jest an​sibl? – To sło​wo było nowe dla Se​lve​ra. – Urzą​dze​nie na​tych​mia​sto​wej łącz​no​ści – mruk​nął po​nu​ro puł​kow​nik. – Ro​dzaj ra​dia – rzu​cił aro​ganc​kim to​nem Gos​se. – Kon​tak​to​wa​ło nas bły​‐ ska​wicz​nie z na​szym świa​tem ma​cie​rzy​stym. – Bez dwu​dzie​sto​sied​mio​let​nie​go cze​ka​nia?

Gos​se pa​trzył na Se​lve​ra z góry. – Tak. Dużo się na​uczy​łeś od Lju​bo​wa, co? – Dużo się na​uczył, aha – rzekł Ben​ton. – Był ma​łym zie​lo​nym kum​plem Lju​bo​wa. Wy​chwy​cił wszyst​ko, co było war​to wie​dzieć, i jesz​cze tro​chę. Jak wszyst​kie waż​ne miej​sca do sa​bo​ta​żu i gdzie mie​li być war​tow​ni​cy, i jak do​‐ stać się do ma​ga​zy​nu bro​ni. Mu​sie​li być w kon​tak​cie aż do roz​po​czę​cia ma​sa​‐ kry. Gos​se spra​wiał wra​że​nie skrę​po​wa​ne​go. – Raj nie żyje. Wszyst​ko to te​raz nie ma zna​cze​nia, Ben​ton. Mu​si​my usta​‐ lić… – Czy pró​bu​je pan in​sy​nu​ować, że ka​pi​tan Lju​bow był za​mie​sza​ny w dzia​łal​‐ ność, któ​rą moż​na by okre​ślić jako zdra​dę wo​bec ko​lo​nii, Ben​ton? – spy​tał ostrym to​nem Dongh, przy​ci​ska​jąc ręce do brzu​cha. – Wśród mo​je​go per​so​ne​‐ lu nie było żad​nych szpie​gów ani zdraj​ców; zo​stał sta​ran​nie do​bra​ny, za​nim opu​ści​li​śmy Zie​mię, a ja znam lu​dzi, z któ​ry​mi mam do czy​nie​nia. – Ni​cze​go nie in​sy​nu​uję, pa​nie puł​kow​ni​ku. Mó​wię wprost, że Lju​bow pod​‐ bu​rzył stwo​rza​ki i że gdy​by nie zmie​nio​no na​szych roz​ka​zów po wy​lą​do​wa​niu stat​ku z flo​ty, ni​g​dy by do tego nie do​szło. Gos​se i Dongh za​czę​li mó​wić jed​no​cze​śnie. – Wszy​scy je​ste​ście bar​dzo cho​rzy – za​uwa​żył Se​lver, wsta​jąc i otrze​pu​jąc się z wil​got​nych brą​zo​wych li​ści dębu, któ​re przy​cze​pi​ły się do jego krót​kie​go je​dwa​bi​ste​go fu​tra. – Przy​kro mi, że mu​sie​li​śmy trzy​mać was w za​gro​dzie dla stwo​rza​ków, nie jest to do​bre miej​sce dla umy​słu. Pro​szę po​słać po wa​szych lu​dzi z obo​zów. Kie​dy będą tu już wszy​scy, duża broń zo​sta​nie znisz​czo​na i wszy​scy zło​ży​my obiet​ni​cę, wte​dy my zo​sta​wi​my was sa​mych. Bra​my obo​zu zo​sta​ną otwo​rzo​ne, kie​dy dzi​siaj stąd odej​dę. Czy jest coś jesz​cze do do​da​nia? Nikt nic nie po​wie​dział. Pa​trzy​li na nie​go z góry. Sied​miu ro​słych lu​dzi o opa​lo​nej lub brą​zo​wej, po​zba​wio​nej wło​sów skó​rze, okry​tych ma​te​ria​ła​mi, ciem​no​okich, o po​nu​rych twa​rzach; dwu​na​stu ma​łych lu​dzi, zie​lo​nych lub brą​zo​wo​zie​lo​nych, po​kry​tych fu​trem, o du​żych oczach noc​ne​go stwo​rze​nia i ma​rzy​ciel​skich twa​rzach; po​mię​dzy tymi dwie​ma gru​pa​mi Se​lver, tłu​macz, drob​ny, znie​kształ​co​ny, trzy​ma​ją​cy w pu​stych dło​niach ich prze​zna​cze​nie. Ci​‐ cho pa​dał deszcz. – Że​gnaj​cie – po​wie​dział Se​lver i od​szedł ze swy​mi ludź​mi. – Oni nie są tacy głu​pi – ode​zwa​ła się przy​wód​czy​ni z Ber​re, to​wa​rzy​szą​ca Se​lve​ro​wi w dro​dze do End​to​ru. – My​śla​łam, że ta​kie ol​brzy​my mu​szą być głu​pie, ale zo​ba​czy​li, że je​steś bo​giem, uj​rza​łam to w ich twa​rzach pod ko​niec roz​mo​wy. Jak do​brze po​słu​gu​jesz się tym ich beł​ko​tem. Są brzyd​cy. My​ślisz, że na​wet ich dzie​ci są bez​wło​se? – Mam na​dzie​ję, że ni​g​dy się tego nie do​wie​my. – Fuj, po​myśl o kar​mie​niu dziec​ka nie​po​kry​te​go fu​trem. Jak​byś pró​bo​wał przy​sta​wić do pier​si rybę. – Oni wszy​scy są sza​le​ni – rzekł sta​ry Tu​bab, któ​ry wy​glą​dał na głę​bo​ko

stra​pio​ne​go. – Lju​bow nie był taki, kie​dy przy​cho​dził do Tun​ta​ru. Był nie​‐ świa​do​my, ale roz​sąd​ny. Ale ci tu​taj sprze​cza​ją się, drwią ze sta​re​go czło​wie​‐ ka i nie​na​wi​dzą się na​wza​jem. – Wy​krzy​wił po​kry​tą sza​rym fu​trem twarz, na​śla​du​jąc minę Zie​mian, któ​rych słów oczy​wi​ście nie ro​zu​miał. – Co po​wie​‐ dzia​łeś im, Se​lve​rze, że tak się wście​kli? – Po​wie​dzia​łem im, że są cho​rzy. Ale zo​sta​li po​ko​na​ni, ura​że​ni i za​mknię​ci w tej ka​mien​nej klat​ce. Po ta​kim uwię​zie​niu każ​dy mógł​by się roz​cho​ro​wać i po​trze​bo​wać le​cze​nia. – Kto ma ich le​czyć? – za​py​ta​ła przy​wód​czy​ni z Ber​re. – Wszyst​kie ich ko​‐ bie​ty nie żyją. Bied​ne brzy​dac​twa, ta​kie wiel​kie na​gie pa​ją​ki, fuj! – To lu​dzie, lu​dzie jak my – rzekł Se​lver gło​sem cien​kim i ostrym jak nóż. – Och, mój dro​gi pa​nie boże, wiem o tym, chcia​łam tyl​ko po​wie​dzieć, że wy​‐ glą​da​ją jak pa​ją​ki – po​wie​dzia​ła sta​ra ko​bie​ta, głasz​cząc go po po​licz​ku. – Słu​chaj​cie, lu​dzie, Se​lver jest wy​cień​czo​ny tym cho​dze​niem mię​dzy End​to​rem i Esh​se​nem, usiądź​my i od​pocz​nij​my tro​chę. – Nie tu​taj – rzekł Se​lver. Wciąż znaj​do​wa​li się na Wy​cię​tych Zie​miach, wśród pnia​ków i tra​wia​stych zbo​czy, pod go​łym nie​bem. – Kie​dy wej​dzie​my pod drze​wa… Po​tknął się, a ci, co nie byli bo​ga​mi, po​mo​gli mu iść.

7 Da​vid​son zna​lazł do​bre za​sto​so​wa​nie dla ma​gne​to​fo​nu ma​jo​ra Mu​ha​me​da. Ktoś mu​siał za​re​je​stro​wać wy​da​rze​nia na No​wej Ta​hi​ti, hi​sto​rię mę​czeń​stwa ziem​skiej ko​lo​nii. Żeby stat​ki, kie​dy przy​bę​dą z Mat​ki Zie​mi, mo​gły się do​‐ wie​dzieć, do ja​kiej zdra​dy, tchó​rzo​stwa i sza​leń​stwa są zdol​ni lu​dzie, i do ja​‐ kiej od​wa​gi są zdol​ni wbrew wszyst​kie​mu. W wol​nych chwi​lach – a miał na to tyl​ko chwi​le od cza​su, kie​dy prze​jął do​wódz​two – na​gry​wał całą hi​sto​rię Ma​‐ sa​kry w Obo​zie Smi​tha i w mia​rę moż​li​wo​ści uak​tu​al​niał za​pis dla No​wej Jawy, a tak​że dla Kró​lew​skiej i Cen​tral​nej, ko​rzy​sta​jąc z hi​ste​rycz​ne​go beł​‐ ko​tu, jaki otrzy​my​wał w cha​rak​te​rze wia​do​mo​ści z Do​wódz​twa Ko​lo​nii. Co się do​kład​nie wy​da​rzy​ło w Cen​tra​lu, nikt ni​g​dy nie bę​dzie wie​dział z wy​‐ jąt​kiem stwo​rza​ków, bo lu​dzie pró​bo​wa​li za​tu​szo​wać wła​sną zdra​dę i błę​dy. Choć ogól​ne za​ry​sy były ja​sne. Zor​ga​ni​zo​wa​na gru​pa stwo​rza​ków pro​wa​dzo​na przez Se​lve​ra zo​sta​ła wpusz​czo​na do ar​se​na​łu i han​ga​rów i roz​bie​gła się z dy​‐ na​mi​tem, gra​na​ta​mi, bro​nią i mio​ta​cza​mi ognia, żeby cał​ko​wi​cie znisz​czyć mia​sto i wy​rżnąć lu​dzi. Tą ro​bo​tą kie​ro​wa​no od środ​ka, a po​twier​dził to fakt, że Do​wódz​two Ko​lo​nii pierw​sze wy​le​cia​ło w po​wie​trze. Oczy​wi​ście ma​czał w tym pal​ce Lju​bow, a jego mali zie​lo​ni kum​ple oka​za​li się na tyle wdzięcz​ni – jak moż​na się było spo​dzie​wać – że po​de​rżnę​li mu gar​dło jak in​nym. A przy​‐ naj​mniej Gos​se i Ben​ton twier​dzi​li, że wi​dzie​li go nie​ży​we​go rano po ma​sa​‐ krze. Ale czy moż​na wie​rzyć ko​mu​kol​wiek z nich? Na​le​ża​ło przy​jąć, że każ​dy czło​wiek po​zo​sta​ły przy ży​ciu w Cen​tra​lu po tej nocy jest mniej wię​cej zdraj​‐ cą. Twier​dzi​li, że wszyst​kie ko​bie​ty nie żyją. Nie​do​brze, ale co gor​sza, nie było po​wo​dów, by w to wie​rzyć. Stwo​rza​ki z ła​two​ścią bra​li więź​niów w la​sach, a nie ist​nia​ło nic ła​twiej​sze​go do ła​pa​nia niż prze​ra​żo​na dziew​czy​na, któ​ra ucie​ka z pło​ną​ce​go mia​sta. Czy te małe zie​lo​ne dra​nie nie chcia​ły​by schwy​tać ludz​kiej dziew​czy​ny i po​eks​pe​ry​men​to​wać na niej? Bóg wie, ile ko​biet było jesz​cze ży​wych w osie​dlach stwo​rza​ków, zwią​za​nych pod zie​mią w jed​nej z tych śmier​dzą​cych dziur, a te brud​ne, wło​cha​te, małe lu​dzio​mał​py do​ty​ka​ły ich brud​ny​mi ła​pa​mi, kła​dły się na nich, bez​cze​ści​ły je. Ale, na Boga, cza​sa​mi trze​ba po​tra​fić my​śleć o tym, co jest nie do po​my​śle​nia. Sko​czek z Kró​lew​skiej zrzu​cił więź​niom w Cen​tra​lu apa​rat nadaw​czo-od​‐ bior​czy w dzień po ma​sa​krze i od tego dnia Mu​ha​med na​gry​wał każ​dą łącz​‐ ność z Cen​tra​lem. Naj​bar​dziej nie​wia​ry​god​na była jego roz​mo​wa z puł​kow​ni​‐ kiem Don​giem. Kie​dy Da​vid​son od​two​rzył ją po raz pierw​szy, zdarł ta​śmę ze

szpu​li i ją spa​lił. Te​raz ża​ło​wał, że nie za​trzy​mał jej jako świet​ne​go do​wo​du na to​tal​ną nie​kom​pe​ten​cję ofi​ce​rów do​wo​dzą​cych i w Cen​tra​lu, i na No​wej Ja​‐ wie. Nisz​cząc ta​śmę, dał się po​ko​nać swo​je​mu gwał​tow​ne​mu tem​pe​ra​men​to​‐ wi. Ale mógł słu​chać na​grań puł​kow​ni​ka i ma​jo​ra oma​wia​ją​cych bez​wa​run​ko​‐ we pod​da​nie się stwo​rza​kom, zga​dza​ją​cych się nie pró​bo​wać od​we​tu, nie bro​‐ nić się, od​dać całą cięż​ką broń, żeby wszy​scy stło​czy​li się na ka​wał​ku zie​mi wy​bra​nym dla nich przez stwo​rza​ki, w re​zer​wa​cie przy​zna​nym im przez ich hoj​nych zwy​cięz​ców, przez małe zie​lo​ne zwie​rza​ki. Nie do wia​ry. Do​słow​nie nie do wia​ry. Praw​do​po​dob​nie sta​ry Ding-Dong i Muu nie byli w grun​cie rze​czy świa​do​‐ my​mi zdraj​ca​mi. Po pro​stu sfik​so​wa​li, stra​ci​li zim​ną krew. To przez tę prze​‐ klę​tą pla​ne​tę. Mo​gła się temu oprzeć tyl​ko bar​dzo sil​na oso​bo​wość. Tu było coś w po​wie​trzu, może py​łek z drzew, co dzia​łał jak ja​kiś nar​ko​tyk, od któ​re​‐ go nor​mal​ni lu​dzie głu​pie​li i za​czy​na​li tra​cić kon​takt z rze​czy​wi​sto​ścią jak stwo​rza​ki. A wte​dy, bę​dąc w mniej​szo​ści, sta​wa​li się dla nich ła​twym ce​lem. Fa​tal​nie się sta​ło, że trze​ba było usu​nąć Mu​ha​me​da z dro​gi, ale on ni​g​dy nie zgo​dził​by się za​ak​cep​to​wać pla​nów Da​vid​so​na, to było ja​sne; po​su​nął się już za da​le​ko. Zgo​dził​by się z tym każ​dy, kto wy​słu​chał tej nie​wia​ry​god​nej ta​‐ śmy. Więc le​piej, że zo​stał za​strze​lo​ny, za​nim na​praw​dę się zo​rien​to​wał, co się dzie​je, i te​raz do jego imie​nia nie przy​lgnie żad​na zma​za, w prze​ci​wień​‐ stwie do Don​gha i in​nych ofi​ce​rów z Cen​tra​lu po​zo​sta​wio​nych przy ży​ciu. Dongh ostat​nio nie na​wią​zy​wał łącz​no​ści ra​dio​wej. Te​raz ro​bił to zwy​kle Juju Se​reng z in​ży​nie​rii. Da​vid​son kie​dyś ko​le​go​wał się z Juju i uwa​żał go za przy​ja​cie​la, ale te​raz nie mógł już ufać ni​ko​mu. W do​dat​ku Juju był Azja​tą. To na​praw​dę dziw​ne, że tak wie​lu z nich prze​ży​ło ma​sa​krę Cen​tra​lu; z tych, z któ​ry​mi roz​ma​wiał, je​dy​nym nie-Azja​tą był Gos​se. Tu​taj na Ja​wie tych pięć​dzie​się​ciu pię​ciu lo​jal​nych lu​dzi, któ​rzy zo​sta​li po re​or​ga​ni​za​cji, to byli głów​nie Eu​ra​fi jak on, kil​ku Afrów i Afra​zja​tów, ani jed​ne​go czy​ste​go Azja​ty. Jed​nak krew ma zna​cze​nie. Nie moż​na być w peł​ni czło​wie​kiem, nie ma​jąc w ży​łach choć​by odro​bi​ny krwi z Ko​leb​ki Czło​wie​ka. Lecz to nie po​wstrzy​ma go przed ura​to​wa​niem tych bied​nych żółt​ków z Cen​tra​lu, tyl​ko po pro​stu po​‐ ma​ga wy​ja​śnić ich za​ła​ma​nie się na sku​tek stre​su. – Don, nie zda​jesz so​bie spra​wy, w ja​kie wpę​dzasz nas kło​po​ty – rzekł swo​‐ im bez​barw​nym gło​sem Juju Se​reng. – Za​war​li​śmy ze stwo​rza​ka​mi for​mal​ny ro​zejm. I mamy bez​po​śred​nie roz​ka​zy z Zie​mi, żeby nie mie​szać się do spraw po​ma​ga​czy i nie brać od​we​tu. A w ogó​le to jak, do dia​bła, mamy brać od​wet? Te​raz, kie​dy wszy​scy z Wy​spy Kró​lew​skiej i Cen​tral​nej są tu z nami, wciąż jest nas mniej niż dwa ty​sią​ce, a co ty masz na Ja​wie? Sześć​dzie​się​ciu pię​ciu lu​dzi? Czy na​praw​dę uwa​żasz, że dwa ty​sią​ce lu​dzi mogą rzu​cić się na trzy mi​lio​ny in​te​li​gent​nych wro​gów? – Może to zro​bić pięć​dzie​się​ciu lu​dzi, Juju. To spra​wa woli, umie​jęt​no​ści i bro​ni.

– Bzdu​ry! Sęk w tym, że za​war​to ro​zejm. Je​śli zo​sta​nie ze​rwa​ny, to po nas. Te​raz tyl​ko dzię​ki nie​mu ży​je​my. Może kie​dy sta​tek wró​ci z Prest​no i zo​ba​‐ czy, co się sta​ło, do​wódz​two po​sta​no​wi zli​kwi​do​wać stwo​rza​ki. Nie wie​my. Ale wy​glą​da na to, że one za​mie​rza​ją utrzy​mać ro​zejm, w su​mie to był ich po​‐ mysł. Mogą nas zli​kwi​do​wać w każ​dej chwi​li po pro​stu swo​ją li​czeb​no​ścią, jak zro​bi​li to w Cen​tra​lu. Były ich ty​sią​ce. Nie po​tra​fisz tego zro​zu​mieć? – Ja​sne, ro​zu​miem. Je​śli bo​isz się użyć tych trzech skocz​ków, któ​re jesz​cze masz, mógł​byś je tu przy​słać z pa​ro​ma go​ść​mi, któ​rzy wi​dzą sy​tu​ację tak samo jak my tu​taj. Je​że​li mam was uwol​nić sa​mo​dziel​nie, z pew​no​ścią przy​da mi się parę skocz​ków wię​cej. – Nie uwol​nisz nas, tyl​ko spa​lisz, cho​ler​ny głup​cze. Na​tych​miast przy​pro​‐ wadź tego ostat​nie​go skocz​ka do Cen​tra​lu. To oso​bi​sty roz​kaz puł​kow​ni​ka dla cie​bie jako fak​tycz​ne​go do​wód​cy. Wy​ko​rzy​staj go do prze​wie​zie​nia swo​ich lu​‐ dzi. Dwa​na​ście prze​lo​tów, nie bę​dziesz po​trze​bo​wał wię​cej niż czte​rech miej​‐ sco​wych dnio​okre​sów. Te​raz wy​ko​naj. Pstryk! Juju się wy​łą​czył – bał się da​lej z nim sprze​czać. Z po​cząt​ku Da​vid​son oba​wiał się, że mo​gli​by po​słać swo​je trzy skocz​ki i na​‐ praw​dę zbom​bar​do​wać lub ostrze​lać Obóz Nowa Jawa, po​nie​waż, tech​nicz​nie rzecz bio​rąc, po​stę​po​wał wbrew roz​ka​zom, a sta​ry Dongh nie to​le​ro​wał osób my​ślą​cych sa​mo​dziel​nie. Zo​bacz​cie, jak już so​bie od​bił na Da​vid​so​nie ten ma​‐ lut​ki wy​pad od​we​to​wy na Obóz Smi​tha. Ini​cja​ty​wa zo​sta​ła uka​ra​na. Jak więk​szość ofi​ce​rów, Dongh lu​bił ule​głość. Jed​nak sam do​wód​ca może stać się ule​gły. Da​vid​son, na​praw​dę wstrzą​śnię​ty, zdał so​bie w koń​cu spra​wę, że skocz​ki nie sta​no​wią dla nie​go za​gro​że​nia, bo Dongh, Se​reng, Gos​se, a na​wet Ben​ton oba​wia​ją się je wy​słać. Stwo​rza​ki ka​za​ły im trzy​mać skocz​ki w re​zer​‐ wa​cie lu​dzi, a oni wy​ko​ny​wa​li roz​ka​zy. Chry​ste, ro​bi​ło mu się od tego nie​do​brze. Czas dzia​łać. Cze​ka​ją już pra​wie dwa ty​go​dnie. Do​brze ufor​ty​fi​ko​wał swój obóz – wzmoc​nił czę​sto​kół i pod​wyż​‐ szył tak, że nie mógł​by przez nie​go prze​leźć ża​den zie​lo​ny kur​du​pel, a ten spryt​ny dzie​ciak, Aabi, do​mo​wym spo​so​bem zro​bił mnó​stwo zgrab​nych min lą​do​wych i roz​rzu​cił je wo​kół umoc​nień w pa​sie stu​me​tro​wej sze​ro​ko​ści. Nad​‐ szedł czas po​ka​zać stwo​rza​kom, że mogą po​mia​tać tymi ba​ra​na​mi z Cen​tra​lu, ale na No​wej Ja​wie mają do czy​nie​nia z męż​czy​zna​mi. Po​de​rwał skocz​ka w po​wie​trze i po​pro​wa​dził pięt​na​sto​oso​bo​wy od​dział pie​cho​ty do osad stwo​rza​‐ ków na po​łu​dnie od obo​zu. Na​uczył się, jak lo​ka​li​zo​wać je z po​wie​trza: ozna​ki sta​no​wi​ły sady, sku​pi​ska pew​nych ga​tun​ków drzew, choć nie po​sa​dzo​no ich w rzę​dach, jak zro​bi​li​by to lu​dzie. Nie do wia​ry, ile było tych osad, kie​dy już się na​uczy​ło je od​naj​dy​wać. Od​dział sztur​mo​wy spa​lił jed​ną, a po​tem, le​cąc do obo​zu z pa​ro​ma chłop​ca​mi, Da​vid​son do​strzegł inną, mniej niż czte​ry kli​ki od obo​zu. Na tę, żeby zło​żyć swój pod​pis, spu​ścił bom​bę. Tyl​ko bom​bę ognio​wą, nie​du​żą, ale rany, jak to zie​lo​ne fu​tro la​ta​ło! Zo​sta​wi​ła w le​sie wiel​ką dziu​rę z pło​ną​cy​mi kra​wę​dzia​mi. Oczy​wi​ście to była jego praw​dzi​wa broń, gdy​by przy​szło do pod​ję​cia zma​so​‐

wa​nej ak​cji od​we​to​wej. Po​żar lasu. Bom​ba​mi i na​pal​mem zrzu​ca​nym ze skocz​ka mógł pod​pa​lić całą wy​spę. Trze​ba po​cze​kać kil​ka mie​się​cy, aż skoń​‐ czy się pora desz​czo​wa. Któ​rą po​wi​nien pod​pa​lić? Kró​lew​ską, Smi​tha czy Cen​tral​ną? Może naj​pierw Kró​lew​ską, jako drob​ne ostrze​że​nie, bo nie ma już tam lu​dzi. Po​tem Cen​tral​ną, je​że​li się nie pod​po​rząd​ku​ją. – Co pró​bu​jesz zro​bić? – ode​zwał się głos w ra​diu. Da​vid​son się uśmiech​nął; głos był taki zbo​la​ły, jak​by na​le​żał do na​pad​nię​tej sta​rusz​ki. – Czy ty wiesz, co ro​bisz, Da​vid​son? – Aha. – Są​dzisz, że uda ci się ujarz​mić stwo​rza​ki? Tym ra​zem to nie był Juju, to mógł być ja​jo​gło​wy Gos​se lub każ​dy z nich, bez róż​ni​cy – wszy​scy be​cze​li „meee!”. – Tak, zga​dza się – rzekł ła​god​nie, z iro​nią. – My​ślisz, że je​że​li bę​dziesz pa​lił wsie, to przyj​dą do cie​bie i będą bła​gać o ła​skę? Trzy mi​lio​ny się pod​da​dzą, tak? – Może. – Słu​chaj, Da​vid​son – po​wie​dzia​ło ra​dio po chwi​li, peł​ne wi​zgów i brzę​cze​‐ nia; po stra​cie du​że​go na​daj​ni​ka i tego niby-an​si​bla uży​wa​li ja​kiejś awa​ryj​nej in​sta​la​cji. – Słu​chaj, czy jest tam ktoś, z kim mo​gli​by​śmy po​roz​ma​wiać? – Nie, wszy​scy są bar​dzo za​ję​ci. Wiesz co, świet​nie nam się wie​dzie, ale nie mamy de​se​rów, żad​nych kok​taj​li owo​co​wych, brzo​skwiń, ta​kich rze​czy. Nie​‐ któ​rym chło​pa​kom bar​dzo tego bra​ku​je. I kie​dy wy​le​cie​li​ście w po​wie​trze, mie​li​śmy do​stać ła​du​nek ma​ry​chy. Gdy​bym przy​słał skocz​ka, mo​gli​by​ście po​‐ dzie​lić się pa​ro​ma skrzyn​ka​mi sło​dy​czy i traw​ki? Chwi​la ci​szy. – Tak, przy​ślij go. – Świet​nie. Wsa​dzi​cie to​war do sie​ci, a chłop​cy pod​nio​są ją bez lą​do​wa​nia. Po dru​giej stro​nie po​wsta​ło ja​kieś za​mie​sza​nie i na​gle roz​legł się głos Don​‐ gha. Pierw​szy raz Dongh ode​zwał się do Da​vid​so​na. Miał jak​by za​dysz​kę i na tle pi​sków krót​ko​fa​lów​ki brzmiał dość sła​bo. – Pro​szę po​słu​chać, pa​nie ka​pi​ta​nie, chcę wie​dzieć, czy w peł​ni zda​je pan so​‐ bie spra​wę, ja​kie dzia​ła​nia będę mu​siał pod​jąć w związ​ku z pań​ski​mi ak​cja​mi na No​wej Ja​wie, je​że​li w dal​szym cią​gu nie bę​dzie pan wy​peł​niać roz​ka​zów. Pró​bu​ję prze​mó​wić panu do roz​sąd​ku jako roz​waż​ne​mu i lo​jal​ne​mu żoł​nie​rzo​‐ wi. W celu za​pew​nie​nia bez​pie​czeń​stwa mo​je​mu per​so​ne​lo​wi tu​taj w Cen​tra​lu będę po​sta​wio​ny w sy​tu​acji ko​niecz​no​ści po​wie​dze​nia tu​byl​com, że nie mo​że​‐ my przy​jąć od​po​wie​dzial​no​ści za pań​skie dzia​ła​nia. – To praw​da, sir. – Pró​bu​ję panu wy​ja​śnić, że w ta​kiej sy​tu​acji bę​dzie​my mu​sie​li po​wie​dzieć im, że nie mo​że​my po​wstrzy​mać pana przed ze​rwa​niem ro​zej​mu tam na Ja​‐ wie. Pań​ski per​so​nel li​czy so​bie po​nad sześć​dzie​się​ciu lu​dzi, no więc chcę mieć tych lu​dzi ca​łych i zdro​wych tu​taj w Cen​tra​lu z nami, żeby cze​ka​li na „Shac​‐ kle​to​na”. Znaj​du​je się pan na kur​sie sa​mo​bój​czym, a ja je​stem od​po​wie​dzial​ny

za tych lu​dzi, któ​rych ma pan tam ze sobą. – Nie, sir. Ja je​stem za nich od​po​wie​dzial​ny. Pro​szę się od​prę​żyć. Tyl​ko kie​‐ dy zo​ba​czy pan, że pło​nie dżun​gla, pro​szę ze​brać się na środ​ku Pasa, bo nie chce​my usma​żyć was ra​zem ze stwo​rza​ka​mi. – Słu​chaj więc, Da​vid​son, roz​ka​zu​ję ci na​tych​miast prze​ka​zać do​wo​dze​nie po​rucz​ni​ko​wi Tem​bie i za​mel​do​wać się tu u mnie – rzekł od​le​gły pi​skli​wy głos i Da​vid​son z obrzy​dze​niem wy​łą​czył ra​dio. Oni wszy​scy są stuk​nię​ci, ba​wią się jesz​cze w żoł​nie​rzy, ode​rwa​ni od rze​czy​‐ wi​sto​ści. Tak na​praw​dę jest bar​dzo nie​wie​lu lu​dzi, któ​rzy po​tra​fią sta​nąć twa​rzą w twarz z rze​czy​wi​sto​ścią, kie​dy za​czy​na być cięż​ko. Tak jak się spo​dzie​wał, miej​sco​we stwo​rza​ki nie uczy​ni​ły ab​so​lut​nie nic po jego ata​kach. Je​dy​nym spo​so​bem po​stę​po​wa​nia z nimi – wie​dział to od po​‐ cząt​ku – było ster​ro​ry​zo​wać je i ni​g​dy im nie po​pu​ścić. Je​śli tak się ro​bi​ło, wie​dzia​ły, kto tu jest pa​nem, i sie​dzia​ły ci​cho. Wy​da​wa​ło się, że wie​le osad w pro​mie​niu trzy​dzie​stu kli​ków zo​sta​ło opusz​czo​nych, za​nim jesz​cze do nich do​tarł, ale na​dal co kil​ka dni wy​sy​łał tam lu​dzi, żeby je pa​li​li. Chło​pa​ki zro​bi​ły się dość ner​wo​we. Ka​zał im wy​ci​nać las, bo czter​dzie​stu ośmiu z pięć​dzie​się​ciu pię​ciu po​zo​sta​łych przy ży​ciu lo​jal​nych lu​dzi było drwa​‐ la​mi. Ale wie​dzie​li, że ro​bo​frach​tow​ce z Zie​mi nie zo​sta​ną we​zwa​ne, aby za​ła​‐ do​wać drew​no, tyl​ko będą krą​żyć na or​bi​cie, cze​ka​jąc na sy​gnał, któ​ry nie na​‐ dej​dzie. Nie ma sen​su wy​ci​nać drzew dla sa​me​go ich wy​ci​na​nia, bo to cięż​ka pra​ca. Rów​nie do​brze moż​na by je spa​lić. Ćwi​czył lu​dzi w gru​pach, do​sko​na​‐ ląc tech​ni​ki pod​pa​la​nia. Cią​gle jesz​cze zbyt czę​sto pa​da​ło, aby mógł wie​le zdzia​łać, ale to spra​wia​ło, że mie​li o czym my​śleć. Gdy​by tyl​ko miał te po​zo​‐ sta​łe trzy skocz​ki, na​praw​dę mógł​by ude​rzać i zni​kać. Roz​wa​żał na​lot na Cen​tral w celu uwol​nie​nia skocz​ków, ale nie wspo​mniał o tym po​my​śle na​wet Aabie​mu i Tem​bie, swo​im naj​lep​szym lu​dziom. Nie​któ​rych chłop​ców ob​le​ciał​‐ by strach na myśl o zbroj​nym ata​ku na wła​sne do​wódz​two. Cią​gle mó​wi​li: „Kie​dy wró​ci​my z resz​tą…”. Nie wie​dzie​li, że ta resz​ta opu​ści​ła ich, zdra​dzi​ła, sprze​da​ła wła​sną skó​rę stwo​rza​kom. Nie po​wie​dział im o tym – tego by nie znie​śli. Pew​ne​go dnia on, Aabi, Tem​ba i jesz​cze je​den do​bry roz​sąd​ny czło​wiek po pro​stu we​zmą skocz​ka, po​tem trzech z nich wy​sko​czy z pi​sto​le​ta​mi ma​szy​no​‐ wy​mi, we​zmą po jed​nym skocz​ku i do domu, trzask-prask. Wró​cą z czte​re​ma ład​ny​mi trze​pacz​ka​mi do ubi​ja​nia ja​jek. Nie moż​na zro​bić omle​tu, nie roz​bi​ja​‐ jąc ja​jek. Da​vid​son ro​ze​śmiał się gło​śno w ciem​no​ści swo​je​go bun​ga​lo​wu. Przy​jem​nie pod​nie​ca​ło go roz​wa​ża​nie tego pla​nu. Po na​stęp​nych dwóch ty​go​dniach pra​wie cał​kiem zli​kwi​do​wał osa​dy stwo​‐ rza​ków w za​się​gu pie​szych wy​cie​czek. Oko​licz​ny las zro​bił się po​rząd​ny i czy​‐ sty. Żad​ne​go ro​bac​twa. Żad​nych ob​łocz​ków dymu nad drze​wa​mi. Nikt nie wy​‐ ska​ki​wał z krza​ków i nie pa​dał na zie​mię z za​mknię​ty​mi ocza​mi, cze​ka​jąc, aż się go roz​dep​cze. Żad​nych zie​lo​nych lu​dzi​ków. Tyl​ko masa drzew i kil​ka wy​‐ pa​lo​nych miejsc. Chłop​cy ro​bi​li się na​praw​dę ner​wo​wi i nie​przy​jem​ni; nad​‐

szedł czas prze​pro​wa​dze​nia ata​ku na skocz​ki. Pew​ne​go wie​czo​ru Da​vid​son przed​sta​wił swój plan Aabie​mu, Tem​bie i Po​sto​wi. Przez mi​nu​tę ża​den z nich nic nie mó​wił, a po​tem ode​zwał się Aabi: – Co z pa​li​wem, pa​nie ka​pi​ta​nie? – Mamy go dość. – Nie dla czte​rech skocz​ków. Nie star​czy go na ty​dzień. – To zna​czy, że zo​stał nam tyl​ko mie​sięcz​ny przy​dział? Aabi ski​nął gło​wą. – No więc wy​glą​da na to, że weź​mie​my też tro​chę pa​li​wa – rzekł Da​vid​son. – Jak? – Rusz​cie gło​wą. Sie​dzie​li z głu​pi​mi mi​na​mi. To go roz​draż​ni​ło. we wszyst​kim po​le​ga​li na nim. Był na​tu​ral​nym przy​wód​cą, ale lu​bił lu​dzi, któ​rzy po​tra​fi​li my​śleć sa​mo​‐ dziel​nie. – Roz​wiąż to, Aabi, to two​ja dział​ka – po​wie​dział i wy​szedł za​pa​lić. Nie​do​brze mu się ro​bi​ło od tego, jak wszy​scy się za​cho​wy​wa​li, jak​by stra​ci​li pew​ność sie​bie. Po pro​stu nie po​tra​fią sta​nąć twa​rzą w twarz z zim​ny​mi, twar​dy​mi fak​ta​mi. Mie​li te​raz bar​dzo mało ma​ry​chy, nie pa​lił jej od paru dni. To mu nie prze​‐ szka​dza​ło. Noc była po​chmur​na i czar​na, wil​got​na, cie​pła, pach​ną​ca wio​sną. Obok nie​go Nge​ne​ne prze​szedł kro​kiem łyż​wia​rza, jak ro​bot po​ru​sza​ny sznur​‐ ka​mi; po​wo​li od​wró​cił się w pół śli​zgu i spoj​rzał na Da​vid​so​na, któ​ry stał na gan​ku bun​ga​lo​wu w przy​tłu​mio​nym świe​tle pa​da​ją​cym od drzwi. Był to ope​‐ ra​tor piły me​cha​nicz​nej, ogrom​ny męż​czy​zna. – Źró​dło mo​jej ener​gii jest pod​łą​czo​ne do wiel​kie​go ge​ne​ra​to​ra, od któ​re​go nie mogę się odłą​czyć – po​wie​dział mało przy​tom​nie. – Idź do swe​go ba​ra​ku i ode​śpij to – rzekł ka​pi​tan gło​sem przy​po​mi​na​ją​cym trzask bata, któ​re​go nikt ni​g​dy nie lek​ce​wa​żył. Po chwi​li Nge​ne​ne ostroż​nie, z kar​ko​łom​ną gra​cją ru​szył da​lej. Zbyt wie​lu lu​dzi za​ży​wa​ło ha​lu​sie w co​raz więk​szych daw​kach. Mie​li ich dużo, ale były prze​zna​czo​ne dla drwa​li na nie​dziel​ny od​po​czy​nek, a nie dla żoł​nie​rzy ma​leń​‐ kie​go od​osob​nio​ne​go po​ste​run​ku we wro​gim świe​cie. Nie mie​li cza​su na nar​‐ ko​ty​zo​wa​nie się, na sny. Bę​dzie mu​siał za​mknąć za​pa​sy. Wte​dy nie​któ​rzy chłop​cy mogą się za​ła​mać. No to niech się za​ła​mią. Nie moż​na zro​bić omle​tu, nie roz​bi​ja​jąc ja​jek. Może po​wi​nien wy​słać ich z po​wro​tem do Cen​tra​lu w za​‐ mian za tro​chę pa​li​wa. Wy​daj​cie nam dwa, trzy zbior​ni​ki z ben​zy​ną, a ja wam dam dwa, trzy cie​płe cia​ła, lo​jal​nych żoł​nie​rzy, do​brych drwa​li, aku​rat w wa​szym ty​pie, tro​chę za bar​dzo po​grą​żo​nych w świe​cie ma​rzeń… Uśmiech​nął się i chciał wejść do środ​ka, żeby wy​pró​bo​wać to na Tem​bie i in​‐ nych, ale usły​szał wrzask war​tow​ni​ka po​sta​wio​ne​go przy ster​cie drew​na. – Nad​cho​dzą! – wy​skrze​czał straż​nik wy​so​kim gło​sem jak dziec​ko ba​wią​ce się w czar​nu​chów i Ro​de​zyj​czy​ków. Za​czął też wrzesz​czeć ktoś inny po za​chod​niej stro​nie czę​sto​ko​łu. Wy​strze​lił

pi​sto​let. I na​de​szli. Chry​ste, na​de​szli. To nie​wia​ry​god​ne. Były ich ty​sią​ce, ty​sią​ce. Żad​ne​go dźwię​ku, zu​peł​nie żad​ne​go ha​ła​su aż do skrze​ku war​tow​ni​ka, po​tem je​den wy​strzał, po​tem wy​buch – mina lą​do​wa – i jesz​cze je​den, za​raz po tym pierw​szym, i set​ki roz​bły​sku​ją​cych po​chod​ni za​pa​la​nych jed​na od dru​giej, rzu​ca​nych i wzbi​ja​ją​cych się przez czar​ne wil​got​ne po​wie​trze jak ra​kie​ty. Ścia​ny czę​sto​ko​łu oży​ły od stwo​rza​ków, któ​re się wle​wa​ły, prze​le​wa​ły, pcha​‐ ły, ro​iły się, ty​sią​ce stwo​rza​ków. To było jak ar​mia szczu​rów, któ​rą Da​vid​son wi​dział w dzie​ciń​stwie pod​czas ostat​nie​go gło​du na uli​cach Cle​ve​land w Ohio, gdzie się wy​cho​wał. Coś wy​go​ni​ło szczu​ry z nor; wy​szły na świa​tło dzien​ne, prze​le​wa​jąc się przez mur jak pul​su​ją​cy dy​wan fu​tra, oczu i zę​bów, a on za​‐ wo​łał ma​mu​się i uciekł jak sza​lo​ny, choć może to był tyl​ko sen, jaki przy​śnił mu się w dzie​ciń​stwie? Waż​ne było za​cho​wa​nie spo​ko​ju. Sko​czek stał za​par​‐ ko​wa​ny w za​gro​dzie stwo​rza​ków; po tam​tej stro​nie było jesz​cze ciem​no, więc do​tarł tam od razu. Bra​mę za​mknął wcze​śniej na klucz, za​wsze tego pil​no​wał na wszel​ki wy​pa​dek, gdy​by któ​rejś ciem​nej nocy ja​kie​muś sła​be​uszo​wi przy​‐ szło do gło​wy od​le​cieć do taty Ding-Don​ga. Wy​da​wa​ło się, że wy​ję​cie klu​cza, wło​że​nie go do zam​ka i prze​krę​ce​nie w pra​wo za​ję​ło dużo cza​su, ale była to tyl​ko kwe​stia za​cho​wa​nia spo​ko​ju; dużo cza​su za​jął po​tem bieg do skocz​ka i otwar​cie go. Miał te​raz przy so​bie Po​sta i Aabie​go. W koń​cu roz​legł się pul​‐ su​ją​cy huk wir​ni​ków – ubi​ja​nie ja​jek. Ten huk za​głu​szył wszyst​kie nie​sa​mo​‐ wi​te dźwię​ki, wrzesz​czą​ce, pisz​czą​ce i śpie​wa​ją​ce wy​so​kie gło​sy. Wzbi​li się w górę, a w dole zo​sta​ło pie​kło, pło​ną​ca za​gro​da peł​na szczu​rów. – Szyb​ka oce​na nie​bez​pie​czeń​stwa wy​ma​ga zim​nej krwi – rzekł Da​vid​son. – Wy my​śle​li​ście szyb​ko i szyb​ko dzia​ła​li​ście. Do​bra ro​bo​ta. Gdzie Tem​ba? – Do​stał włócz​nią w brzuch – po​wie​dział Post. Wy​da​wa​ło się, że skocz​ka chce pro​wa​dzić Aabi, pi​lot, więc Da​vid​son po​zwo​‐ lił mu na to. Wgra​mo​lił się na miej​sce z tyłu, oparł się wy​god​nie i roz​luź​nił mię​śnie. W dole był las, czerń pod czer​nią. – Do​kąd le​cisz, Aabi? – Do Cen​tra​lu. – Nie. Nie chce​my le​cieć do Cen​tra​lu. – A do​kąd chce pan le​cieć? – za​py​tał Aabi z jak​by ko​bie​cym chi​cho​tem. – Do No​we​go Jor​ku? Pe​ki​nu? – Po pro​stu zo​stań w po​wie​trzu, Aabi, i la​taj na​oko​ło obo​zu. W du​żych krę​‐ gach poza za​się​giem słu​chu. – Te​raz już nie ma żad​ne​go Obo​zu Nowa Jawa, pa​nie ka​pi​ta​nie – rzekł Post, nad​zor​ca drwa​li, krę​py, spo​koj​ny męż​czy​zna. – Kie​dy stwo​rza​ki skoń​czą pa​lić obóz, wkro​czy​my my i spa​li​my stwo​rza​ki. Musi ich tam być ze czte​ry ty​sią​ce. Z tyłu śmi​głow​ca jest sześć mio​ta​czy ognia. Daj​my im ja​kieś dwa​dzie​ścia mi​nut. Za​cznie​my od bomb na​pal​mo​‐ wych, a ucie​ka​ją​cych za​ła​twi​my mio​ta​cza​mi.

– Chry​ste – rzekł Aabi gwał​tow​nie – mogą tam być nasi chłop​cy, stwo​rza​ki mo​gły wziąć jeń​ców, tego nie wie​my. Ja nie wra​cam, żeby pa​lić lu​dzi. Nie za​wró​cił skocz​ka. Da​vid​son przy​ło​żył do jego po​ty​li​cy lufę re​wol​we​ru. – Ow​szem, wra​ca​my, więc weź się w garść, dzie​ci​no, i nie spra​wiaj mi kło​‐ po​tu. – Pa​li​wa w baku wy​star​czy do Cen​tra​lu, pa​nie ka​pi​ta​nie – rzekł pi​lot. Pró​‐ bo​wał uchy​lić się przed do​ty​kiem pi​sto​le​tu, jak​by to była do​kucz​li​wa mu​cha. – Ale to wszyst​ko. Mamy tyl​ko tyle. – Więc zro​bi​my dużo ki​lo​me​trów. Za​wra​caj, Aabi. – My​ślę, że le​piej bę​dzie po​le​cieć do Cen​tra​lu, pa​nie ka​pi​ta​nie – ode​zwał się Post, jak zwy​kle on fleg​ma​tycz​nie. Ten spi​sek prze​ciw​ko nie​mu tak roz​zło​ścił Da​vid​so​na, że od​wró​cił broń w dło​ni i z szyb​ko​ścią ata​ku​ją​ce​go węża trzep​nął Po​sta kol​bą nad uchem. Drwal zło​żył się wpół jak kar​net z ży​cze​nia​mi i sie​dział tak na przed​nim fo​te​‐ lu z gło​wą mię​dzy ko​la​na​mi i rę​ko​ma zwi​sa​ją​cy​mi do pod​ło​gi. – Za​wra​caj, Aabi – roz​ka​zał Da​vid​son gło​sem jak trzask bata. Śmi​gło​wiec za​to​czył sze​ro​ki łuk. – Cho​le​ra, gdzie jest obóz? Ni​g​dy nie pod​no​si​łem tego skocz​ka w nocy bez żad​nych sy​gna​łów na​ziem​nych – po​wie​dział Aabi nie​przy​jem​nym gło​sem, jak​‐ by był prze​zię​bio​ny. – Leć na wschód i wy​pa​truj ognia – po​le​cił ci​cho Da​vid​son. Ża​den z nich nie był na​praw​dę wy​trzy​ma​ły, na​wet Tem​ba. Ża​den z nich nie zo​stał przy nim, kie​dy spra​wy przy​bra​ły zły ob​rót. Prę​dzej czy póź​niej wszy​‐ scy zjed​no​czy​li się prze​ciw​ko nie​mu, bo nie po​tra​fi​li tego przy​jąć tak jak on. Sła​bi knu​ją gru​po​wo prze​ciw sil​ne​mu, sil​ny czło​wiek musi stać sa​mot​nie i sam o sie​bie dbać. Po pro​stu tak się mają spra​wy. Gdzie obóz? W tej ab​so​lut​nej ciem​no​ści na​wet w desz​czu po​win​ni wi​dzieć pło​ną​ce bu​dyn​‐ ki z od​le​gło​ści wie​lu ki​lo​me​trów. A tu nic, tyl​ko sza​ro​czar​ne nie​bo, czar​na zie​‐ mia. Ognie mu​sia​ły zga​snąć. Mu​sia​ły zo​stać zga​szo​ne. Czy lu​dzie mo​gli ode​‐ przeć stwo​rza​ki? Po jego uciecz​ce? Ta myśl prze​szy​ła jego mózg jak lo​do​wa​ty prysz​nic. Nie, oczy​wi​ście, że nie, nie pięć​dzie​się​ciu prze​ciw ty​siąc​om. Ale na Boga, w każ​dym ra​zie na po​lach mi​no​wych musi le​żeć spo​ro ro​ze​rwa​nych na strzę​py ka​wał​ków stwo​rza​ni​ny. Że też stwo​rza​ki na​de​szły tak cho​ler​nie gę​‐ sto. Nic ich nie mo​gło za​trzy​mać. Nie mógł się na to przy​go​to​wać. Skąd przy​‐ szły? W do​okol​nym le​sie ni​g​dzie nie było stwo​rza​ków, choć​by się nim szło ca​‐ ły​mi dnia​mi. Ze wszyst​kich stron skra​da​ły się w le​sie, wy​cho​dzi​ły z nor jak szczu​ry. Nie było spo​so​bu, by za​trzy​mać te ich ty​sią​ce. Gdzie, do dia​bła, jest obóz? Aabi oszu​ku​je, fał​szu​je kurs. – Znajdź obóz, Aabi – po​wie​dział ci​cho. – Chry​ste, pró​bu​ję – od​parł chło​pak. Post nie ru​szał się, zło​żo​ny we dwo​je obok pi​lo​ta. – Nie mógł tak po pro​stu znik​nąć, praw​da, Aabi? Masz sie​dem mi​nut, żeby

go zna​leźć. – Sam go znajdź – po​wie​dział Aabi pi​skli​wie. – Nie, póki ty i Post się nie pod​po​rząd​ku​je​cie. Opuść go tro​chę. Po mi​nu​cie Aabi stwier​dził: – To wy​glą​da na rze​kę. Była to rze​ka i duża po​la​na, ale gdzie znaj​do​wał się Obóz Nowa Jawa? Nie po​ka​zał się, kie​dy le​cie​li na pół​noc nad po​la​ną. – To musi być to, nie ma tu prze​cież żad​nej in​nej du​żej po​la​ny – po​wie​dział Aabi, za​wra​ca​jąc nad te​re​nem po​zba​wio​nym drzew. Ich re​flek​to​ry lą​do​wa​nia świe​ci​ły ja​skra​wo, ale poza tu​ne​la​mi świa​tła nie było nic wi​dać. Le​piej je wy​łą​czyć. Da​vid​son się​gnął po​nad ra​mie​niem pi​lo​ta i zga​sił świa​tła. Pu​sta wil​got​na ciem​ność ude​rzy​ła ich po oczach jak wil​got​ny ręcz​nik. – Na rany Chry​stu​sa! – krzyk​nął Aabi, włą​cza​jąc re​flek​to​ry. Skrę​cił w lewo i po​de​rwał skocz​ka wy​żej, ale nie zdą​żył. Spo​śród nocy wy​ło​‐ ni​ły się uko​śnie ogrom​ne drze​wa i zła​pa​ły ma​szy​nę. Ło​pa​ty wir​ni​ka za​wy​ły, roz​rzu​ca​jąc jak w cy​klo​nie li​ście i ga​łąz​ki po​przez ja​sne ścież​ki świa​tła, ale pnie były bar​dzo sta​re i moc​ne. Mała skrzy​dla​ta ma​szy​na rzu​ci​ła się w przód, za​ko​ły​sa​ła gwał​tow​nie, wy​swo​bo​dzi​ła i spa​dła bo​kiem na drze​wa. Świa​tła zga​sły. Ha​łas ucichł. – Nie czu​ję się do​brze – po​wie​dział Da​vid​son. Po​wtó​rzył to. Po​tem prze​stał po​wta​rzać, bo nie było do kogo mó​wić. Po chwi​li zdał so​bie spra​wę, że jed​nak tego nie po​wie​dział. Był oszo​ło​mio​ny. Mu​‐ siał ude​rzyć się w gło​wę. Aabie​go nie było. Gdzie się po​dział? To jest sko​czek. Prze​wró​co​ny, ale Da​vid​son cią​gle sie​dział w fo​te​lu. Było ciem​no, jak​by zu​peł​‐ nie oślepł. Po​ma​cał na​oko​ło rę​ka​mi i zna​lazł Po​sta, nie​ru​cho​me​go, cią​gle zgię​‐ te​go wpół, wbi​te​go mię​dzy przed​ni fo​tel a kon​so​lę. Kie​dy Da​vid​son się po​ru​‐ szał, sko​czek drgał i w koń​cu ka​pi​tan się do​my​ślił, że ma​szy​na nie znaj​du​je się na zie​mi, ale wbi​ła się mię​dzy drze​wa, za​plą​ta​na jak la​ta​wiec. Gło​wa już go mniej bo​la​ła, a on sam co​raz bar​dziej chciał się wy​do​stać z czar​nej, prze​‐ chy​lo​nej ka​bi​ny. Prze​ci​snął się do fo​te​la pi​lo​ta i wy​su​nął nogi na ze​wnątrz, za​wisł na rę​kach i nie po​czuł zie​mi, tyl​ko ga​łę​zie ocie​ra​ją​ce się o jego nogi. W koń​cu pu​ścił się, nie wie​dząc, jak da​le​ko bę​dzie spa​dał, lecz mu​siał się wy​‐ do​stać z tej ka​bi​ny. od pod​ło​ża dzie​lił go metr. Upa​dek nim wstrzą​snął, ale Da​vid​son po​czuł się le​piej, sto​jąc na twar​dej zie​mi. Gdy​by tyl​ko nie było tak ciem​no, tak czar​no. Przy pa​sie miał la​tar​kę, za​wsze ją no​sił w nocy w obo​zie. Ale nie zna​lazł jej tam. Za​baw​ne. Pew​nie mu wy​pa​dła. Po​wi​nien wró​cić do skocz​ka i ją zna​leźć. Może wziął ją Aabi. Aabi spe​cjal​nie roz​bił skocz​ka, za​‐ brał la​tar​kę Da​vid​so​na i uciekł. Ob​le​śny mały mie​sza​niec, taki jak cała resz​‐ ta. Po​wie​trze było par​ne i wil​got​ne. Da​vid​son nie wi​dział, gdzie sta​wia sto​py, wszę​dzie były ko​rze​nie, krza​ki i za​ro​śla. Sły​szał ka​pa​nie wody, sze​le​sty – pew​nie ja​kieś małe zwie​rzę​ta skra​da​ły się w ciem​no​ści. Po​wi​nien wró​cić do skocz​ka i wziąć la​tar​kę. Ale nie umiał wspiąć się z po​wro​tem. Dol​na kra​wędź

drzwi znaj​do​wa​ła się mi​ni​mal​nie poza za​się​giem jego pal​ców. Uj​rzał świa​tło, ja​kiś sła​by błysk, któ​ry od​da​lił się po​mię​dzy drze​wa. Pew​nie Aabi wziął la​tar​kę i po​szedł na zwia​dy, spryt​ny chło​pak. – Aabi! – za​wo​łał Da​vid​son prze​ni​kli​wym szep​tem. Kie​dy jesz​cze raz usi​ło​wał doj​rzeć świa​tło mię​dzy drze​wa​mi, sta​nął na czymś dziw​nym. Kop​nął to, po​tem po​ło​żył na tym rękę, ostroż​nie, bo nie jest mą​drze do​ty​kać tego, cze​go się nie wi​dzi. Dużo cze​goś wil​got​ne​go, gład​kie​go, jak zde​chły szczur. Szyb​ko cof​nął rękę. Po chwi​li spró​bo​wał w in​nym miej​scu; pod dło​nią miał but, wy​czu​wał skrzy​żo​wa​ne sznu​ro​wa​dła. Pod sa​my​mi jego sto​pa​mi le​żał Aabi. Wy​rzu​ci​ło go ze spa​da​ją​ce​go skocz​ka. Cóż, za​słu​żył na to swo​im ju​da​szo​wym nu​me​rem, pró​bą uciecz​ki do Cen​tra​lu. Dla Da​vid​so​na nie było przy​jem​ne do​ty​ka​nie nie​wi​dzia​ne​go mo​kre​go ubra​nia i wło​sów. Wy​pro​‐ sto​wał się. Zno​wu zo​ba​czył świa​tło po​prze​ci​na​ne na czar​no bli​ski​mi i da​le​ki​mi pnia​mi drzew, od​le​gły, po​ru​sza​ją​cy się blask. Po​ło​żył dłoń na ka​bu​rze. Re​wol​we​ru nie było. Trzy​mał go przed​tem w ręce, na wszel​ki wy​pa​dek, gdy​by Post czy Aabi za​‐ czę​li do​ka​zy​wać. Te​raz go nie miał. Zo​sta​wił z la​tar​ką w śmi​głow​cu na gó​rze. Stał sku​lo​ny, nie​ru​cho​my. Na​gle rzu​cił się bie​giem. Nie wi​dział, do​kąd pę​‐ dzi. Kie​dy wpa​dał na pnie drzew, rzu​ca​ły go z boku na bok, ko​rze​nie chwy​ta​‐ ły go za nogi. Upadł jak dłu​gi, wa​ląc się z trza​skiem mię​dzy krza​ki. Pró​bo​wał się ukryć. Po twa​rzy szo​ro​wa​ły go na​gie, wil​got​ne ga​łąz​ki. Wśli​znął się w krza​ki głę​biej. Czuł zło​żo​ne za​pa​chy zgni​li​zny i wzro​stu, mar​twych li​ści, roz​kła​du, mło​dych pę​dów, zie​lo​nych li​ści, kwia​tów, za​pa​chy nocy, wio​sny i desz​czu. Pa​dło na nie​go ja​kieś świa​tło. Zo​ba​czył stwo​rza​ki. Pa​mię​tał, co ro​bi​ły przy​par​te do muru i co mó​wił o tym Lju​bow. Od​wró​cił się na ple​cy, od​chy​lił gło​wę do tyłu i za​mknął oczy. Ser​ce biło mu nie​rów​no. Nic się nie sta​ło. Trud​no było otwo​rzyć oczy, ale w koń​cu mu się to uda​ło. Po pro​stu sta​ły, dużo ich, może ze dwa​dzie​ścia. Mia​ły włócz​nie do po​lo​wa​nia, małe i wy​glą​da​‐ ją​ce jak za​baw​ki, ale z że​la​zny​mi ostry​mi gro​ta​mi, któ​re mo​gły przejść przez be​be​chy jak nic. Za​mknął oczy i po pro​stu le​żał. I nic się nie sta​ło. Ser​ce mu się uspo​ko​iło, mógł my​śleć ja​śniej. Coś się w nim po​ru​szy​ło, coś pra​wie jak śmiech. Na Boga, nie mogą go za​ła​twić! Je​że​li jego lu​dzie go zdra​‐ dzi​li, a ludz​ka in​te​li​gen​cja nic już nie może dla nie​go zro​bić, to on uży​je prze​‐ ciw​ko nim ich wła​snej sztucz​ki – uda mar​twe​go i wy​zwo​li ten in​stynkt, któ​ry nie po​zwa​la im za​bić ni​ko​go, kto przyj​mu​je taką po​zy​cję. Sta​li na​oko​ło nie​go, mru​cząc do sie​bie. Nie mogą go skrzyw​dzić. Tak jak​by był bo​giem. – Da​vid​son! Zno​wu mu​siał otwo​rzyć oczy. Ży​wicz​na po​chod​nia, któ​rą trzy​mał je​den ze stwo​rza​ków, cią​gle pło​nę​ła, ale ciem​ność zbla​dła i las był te​raz ciem​no​sza​ry, a nie czar​ny jak smo​ła. Jak to się sta​ło? Mi​nę​ło tyl​ko pięć albo dzie​sięć mi​nut. Na​dal miał trud​no​ści z zo​ba​cze​niem cze​go​kol​wiek, ale nie była to już noc. Wi​‐

dział li​ście i ga​łę​zie, las. Wi​dział twarz stwo​rza​ka, któ​ry pa​trzył z góry na nie​go. W tym bez​barw​nym mro​ku świ​tu ta twarz nie mia​ła ko​lo​ru. Po​kry​te bli​zna​mi rysy wy​glą​da​ły jak ludz​kie. Oczy były jak ciem​ne dziu​ry. – Po​zwól mi wstać – po​wie​dział na​gle Da​vid​son ochry​płym gło​sem. Drżał z zim​na od le​że​nia na wil​got​nej zie​mi. Nie mógł tak le​żeć, kie​dy Se​‐ lver pa​trzył na nie​go z góry. Se​lver nic nie trzy​mał w rę​kach, lecz wie​le z tych dra​ni na​oko​ło mia​ło nie tyl​ko włócz​nie, ale i re​wol​we​ry. Ukra​dzio​ne z ma​ga​zy​nu w obo​zie. Da​vid​son z tru​dem pod​niósł się na nogi. Ubra​nie przy​le​ga​ło mu lo​do​wa​tym do​ty​kiem do ra​mion i ły​dek, nie po​tra​fił po​wstrzy​mać drże​nia. – Skończ​cie z tym – po​wie​dział. – Szyb​ko-szyb​ko! Se​lver tyl​ko na nie​go pa​trzył. Przy​naj​mniej te​raz mu​siał pa​trzeć w górę, wy​so​ko w górę, aby na​po​tkać wzrok Da​vid​so​na. – Czy pra​gniesz, abym cię te​raz za​bił? – za​py​tał. Na​uczył się tego spo​so​bu mó​wie​nia od Lju​bo​wa, oczy​wi​ście; na​wet głos miał po​dob​ny. Nie​sa​mo​wi​te. – To mój wy​bór, tak? – Cóż, le​ża​łeś całą noc tak, jak​byś pra​gnął, aby​śmy po​zwo​li​li ci żyć, a te​raz chcesz umrzeć? Ból gło​wy i żo​łąd​ka, i nie​na​wiść do tego strasz​ne​go ma​łe​go wy​bry​ku na​tu​ry, któ​ry mó​wił jak Lju​bow i na któ​re​go ła​sce się znaj​do​wał, ból i nie​na​wiść po​łą​‐ czy​ły się, wy​wra​ca​ły mu żo​łą​dek. Drżał z zim​na i od mdło​ści. Ale nie tra​cił od​wa​gi. Na​gle po​stą​pił krok na​przód i splu​nął Se​lve​ro​wi w twarz. Po chwi​li Se​lver wy​ko​nał jak​by ta​necz​ny ruch i splu​nął na Da​vid​so​na. I ro​‐ ze​śmiał się. I nie uczy​nił żad​ne​go ru​chu, żeby Da​vid​so​na za​bić. Da​vid​son wy​‐ tarł zim​ną plwo​ci​nę z warg. – Niech pan po​słu​cha, pa​nie ka​pi​ta​nie – rzekł stwo​rzak tym spo​koj​nym ci​‐ chym gło​sem, od któ​re​go Da​vid​so​no​wi krę​ci​ło się w gło​wie i ro​bi​ło się nie​do​‐ brze. – Obaj je​ste​śmy bo​ga​mi, pan i ja. Pan jest sza​lo​ny, a ja nie je​stem pew​‐ ny, czy je​stem zdro​wy. Ale je​ste​śmy bo​ga​mi. Nie bę​dzie już ni​g​dy ta​kie​go spo​‐ tka​nia w le​sie jak te​raz to spo​tka​nie mię​dzy nami. Przy​no​si​my so​bie na​wza​‐ jem po​da​run​ki, ja​kie przy​no​szą bo​go​wie. Pan po​da​ro​wał mi za​bi​ja​nie, mor​‐ der​stwo. Te​raz ja daję panu skarb mo​je​go ludu, nie​za​bi​ja​nie. My​ślę, że na​sze wza​jem​ne po​da​run​ki są trud​ne do udźwi​gnię​cia. Jed​nak pan musi dźwi​gać go sam. Pań​scy lu​dzie w Esh​se​nie mó​wią mi, że je​śli pana tam spro​wa​dzę, będą mu​sie​li od​być nad pa​nem sąd i za​bić pana, bo na​ka​zu​je im to pra​wo. Tak więc, chcąc dać panu ży​cie, nie mogę za​brać pana z in​ny​mi jeń​ca​mi do Esh​se​‐ nu; a nie mogę zo​sta​wić pana wol​no w le​sie, bo wy​rzą​dza pan zbyt wie​le krzywd. Więc bę​dzie pan trak​to​wa​ny jak je​den z nas, kie​dy osza​le​je. Prze​nie​‐ sie​my pana na Ren​dlep, gdzie nikt już nie miesz​ka, i tam zo​sta​wi​my. Da​vid​son nie mógł od stwo​rza​ka ode​rwać oczu. Jak gdy​by stwo​rzak miał nad nim hip​no​tycz​ną wła​dzę. To było nie do znie​sie​nia. Nikt nie miał nad nim wła​dzy. Nikt nie mógł go skrzyw​dzić.

– Po​wi​nie​nem ci zła​mać kark od razu, tego dnia, kie​dy pró​bo​wa​łeś rzu​cić się na mnie – po​wie​dział chra​pli​wie. – To mo​gło​by się oka​zać naj​lep​sze – od​parł Se​lver. – Ale po​wstrzy​mał pana Lju​bow, tak jak te​raz mnie po​wstrzy​mu​je przed za​bi​ciem pana. Całe za​bi​ja​‐ nie już się do​ko​na​ło. I wy​ci​na​nie drzew. Na Ren​dle​pie nie ma drzew do wy​ci​‐ na​nia. Wy go na​zy​wa​cie Wy​spą Śmiet​ni​ko​wą. Wasi lu​dzie nie zo​sta​wi​li tam żad​nych drzew, więc nie może pan zro​bić ło​dzi i nią od​pły​nąć. Po​zo​sta​ło tam już nie​wie​le ro​ślin, więc bę​dzie​my mu​sie​li przy​wo​zić panu żyw​ność i drew​no na opał. Na Ren​dle​pie nie ma ni​cze​go, co moż​na by za​bić. Żad​nych drzew, żad​nych lu​dzi. Były drze​wa i lu​dzie, ale te​raz są tam tyl​ko sny o nich. To od​‐ po​wied​nie miej​sce do ży​cia dla pana, sko​ro musi pan żyć. Mógł​by się pan tam na​uczyć, jak śnić, ale naj​pew​niej w koń​cu doj​dzie pan w swym sza​leń​stwie do jego wła​ści​we​go koń​ca. – Za​bij mnie te​raz i prze​stań się tak cho​ler​nie na​igra​wać. – Za​bić pana? – Oczy Se​lve​ra, pa​trzą​ce w górę na Da​vid​so​na, w pół​mro​ku lasu błysz​cza​ły czy​ste i strasz​ne. – Nie mogę pana za​bić, pa​nie Da​vid​son. Pan jest bo​giem. Musi pan to zro​bić sam. Stwo​rzak od​wró​cił się i od​szedł lek​kim, szyb​kim kro​kiem. Po chwi​li znik​nął mię​dzy sza​ry​mi drze​wa​mi. Po gło​wie Da​vid​so​na prze​su​nę​ła się pę​tla, lek​ko za​ci​snę​ła mu się na szyi. Do jego ple​ców i bo​ków zbli​ży​ły się małe włócz​nie. Stwo​rza​ki nie pró​bo​wa​ły go zra​nić. Mógł uciec, wy​rwać się, nie od​wa​ży​ły​by się go za​bić. Gro​ty były wy​po​‐ le​ro​wa​ne, ufor​mo​wa​ne w kształt li​ści, ostre jak brzy​twa. Pę​tla ła​god​nie po​cią​‐ gnę​ła Da​vid​so​na za szy​ję. Szedł tam, gdzie go pro​wa​dzo​no.

8 Se​lver daw​no nie wi​dział Lju​bo​wa. Ten sen po​szedł z nim do Rie​sh​we​lu. Lju​‐ bow był z nim, kie​dy po raz ostat​ni roz​ma​wiał z Da​vid​so​nem. Po​tem od​szedł i może spał te​raz w gro​bie śmier​ci Lju​bo​wa w Esh​se​nie, bo przy​ja​ciel ni​g​dy nie od​wie​dził go w Bro​te​rze, gdzie Se​lver te​raz miesz​kał. Ale kie​dy wró​cił wiel​ki sta​tek i Se​lver po​szedł do Esh​se​nu, Lju​bow tam go spo​tkał. Mil​czał i był bar​dzo smut​ny, co w Se​lve​rze obu​dzi​ło sta​ry, głę​bo​ki żal. Lju​bow zo​stał z nim jako cień w umy​śle, na​wet kie​dy Se​lver spo​tkał się z wy​ludź​mi ze stat​ku. To byli lu​dzie wła​dzy – inni niż wszy​scy wy​lu​dzie, któ​‐ rych do​tąd znał, poza jego przy​ja​cie​lem, ale od Lju​bo​wa znacz​nie sil​niej​si. Za​po​mniał już spo​ro ję​zy​ka wy​lu​dzi i z po​cząt​ku po​zwa​lał mó​wić głów​nie im. Kie​dy na​brał już cał​ko​wi​tej pew​no​ści, ja​kie​go ro​dza​ju są ludź​mi, wy​su​nął cięż​kie pu​dło, któ​re przy​niósł z Bro​te​ru. – W środ​ku jest dzie​ło Lju​bo​wa – rzekł, szu​ka​jąc słów. – Wie​dział o nas wię​‐ cej niż inni. Na​uczył się mo​je​go ję​zy​ka z mowy męż​czyzn. Wszyst​ko tu za​pi​‐ sał. Ro​zu​miał nie​co z tego, jak ży​je​my i śni​my. Inni nie. Dam wam to dzie​ło, je​że​li za​bie​rze​cie je do świa​ta, do któ​re​go chciał je za​brać Lju​bow. Le​pen​non, ten wy​so​ki, bia​ło​skó​ry, wy​glą​dał na uszczę​śli​wio​ne​go. Po​dzię​ko​‐ wał Se​lve​ro​wi i po​wie​dział, że pa​pie​ry rze​czy​wi​ście zo​sta​ną za​bra​ne tam, do​‐ kąd chciał je prze​ka​zać Lju​bow, i że będą wy​so​ko ce​nio​ne. To spra​wi​ło Se​lve​‐ ro​wi przy​jem​ność. Lecz gło​śne wy​ma​wia​nie imie​nia przy​ja​cie​la spra​wia​ło mu ból, bo kie​dy zwra​cał się do nie​go w du​chu, twarz Lju​bo​wa na​dal była roz​go​‐ ry​czo​na i smut​na. Od​da​lił się od wy​lu​dzi, ale ich ob​ser​wo​wał. Z tą piąt​ką ze stat​ku byli Dongh, Gos​se oraz inni z Esh​se​nu. Przy​by​sze wy​glą​da​li czy​sto, wy​po​le​ro​wa​ni jak nowe że​la​zo. Sta​rym wy​ro​sły na twa​rzach wło​sy, tak że tro​chę przy​po​mi​na​li ogrom​nych Ath​she​an o czar​nym fu​trze. No​si​li jesz​cze ubra​nia, ale sta​re i brud​ne. Nie byli chu​dzi, z wy​jąt​kiem Sta​re​go Czło​wie​ka, któ​ry od Nocy Esh​se​nu cią​gle nie​do​ma​gał, lecz wszy​scy wy​glą​da​li tro​chę jak lu​dzie, któ​rzy się zgu​bi​li lub osza​le​li. Spo​tka​li się na skra​ju lasu, w tej stre​fie, w któ​rej na mocy ci​chej umo​wy przez te ubie​głe lata ani lu​dzie lasu, ani wy​lu​dzie nie wy​bu​do​wa​li do​mów. Se​‐ lver i jego to​wa​rzy​sze usa​do​wi​li się w cie​niu wiel​kie​go je​sio​nu ro​sną​ce​go z dala od skra​ju lasu. Jego na​sio​na były jesz​cze tyl​ko ma​ły​mi zie​lo​ny​mi kęp​‐ ka​mi na ga​łąz​kach, li​ście miał dłu​gie, zie​lo​ne. Mięk​kie świa​tło pod wiel​kim drze​wem kom​pli​ko​wa​ły cie​nie.

Wy​lu​dzie na​ra​dza​li się, przy​cho​dzi​li i od​cho​dzi​li, aż w koń​cu je​den z nich pod​szedł do je​sio​nu. To był ten twar​dy ze stat​ku, ko​man​dor. Przy​siadł na pię​‐ tach obok Se​lve​ra, nie py​ta​jąc o po​zwo​le​nie, ale bez wi​docz​ne​go za​mia​ru ob​‐ ra​zy. – Mo​że​my tro​chę po​roz​ma​wiać? – za​py​tał. – Oczy​wi​ście. – Wiesz, że wy​wie​zie​my stąd wszyst​kich Zie​mian. Przy​pro​wa​dzi​li​śmy dru​gi sta​tek, żeby ich za​brać. Wasz świat nie bę​dzie już wy​ko​rzy​sty​wa​ny jako ko​lo​‐ nia. – Tę wia​do​mość usły​sza​łem trzy dni temu w Bro​te​rze, kie​dy przy​by​li​ście. – Chcia​łem się upew​nić, czy ro​zu​mie​cie, że jest to trwa​ły układ. Nie wra​ca​‐ my. Wasz świat zo​stał ob​ję​ty za​ka​zem Ligi Świa​tów. W wa​szych wa​run​kach ozna​cza to, że mogę obie​cać, iż do​pó​ki Liga Świa​tów bę​dzie trwa​ła, nikt tu nie przy​bę​dzie wy​ci​nać drzew ani od​bie​rać wam zie​mi. – Nikt z was ni​g​dy nie wró​ci – rzekł Se​lver; było to stwier​dze​nie lub py​ta​‐ nie. – Nie, przez pięć po​ko​leń. Nikt. Po​tem może przy​bę​dzie paru lu​dzi, dzie​się​‐ ciu lub dwu​dzie​stu, nie wię​cej niż dwu​dzie​stu, żeby po​roz​ma​wiać z two​im lu​‐ dem i ba​dać wasz świat, jak ro​bi​ło to parę osób tu​taj. – Na​ukow​cy, spe​ce – po​wie​dział Se​lver. Za​my​ślił się. – Wasz lud po​dej​mu​je de​cy​zje od razu – do​dał, zno​wu po​mię​dzy stwier​dze​niem a py​ta​niem. – Co masz na my​śli? – za​py​tał ostroż​nie ko​man​dor. – Mó​wisz, że ża​den z was nie bę​dzie wy​ci​nał drzew na Ath​she i wszy​scy prze​sta​ją za​bi​jać drze​wa. A jed​nak ży​je​cie w wie​lu świa​tach. Gdy​by przy​wód​‐ czy​ni Ca​da​stu wy​da​ła po​le​ce​nie, lu​dzie z są​sied​niej wio​ski nie wy​ko​na​li​by go, a z pew​no​ścią nie wy​ko​na​li​by go na​tych​miast wszy​scy lu​dzie na na​szym świe​‐ cie. – Nie, po​nie​waż wy nie ma​cie jed​ne​go rzą​du nad wszyst​ki​mi. A my go mamy. Te​raz. Za​pew​niam, że jego po​le​ce​nia są wy​ko​ny​wa​ne. Przez wszyst​‐ kich z nas od razu. Ale z opo​wia​dań, któ​re sły​sze​li​śmy od ko​lo​ni​stów, wy​ni​ka, że kie​dy ty wy​da​łeś po​le​ce​nie, wy​ko​na​li je od razu wszy​scy na każ​dej wy​spie. Jak ci się to uda​ło? – Wte​dy by​łem bo​giem – od​parł Se​lver obo​jęt​nie. Gdy ko​man​dor od​szedł, zbli​żył się po​wo​li ów wy​so​ki bia​ły i spy​tał, czy może usiąść w cie​niu drze​wa. Ten był tak​tow​ny i nie​zwy​kle spryt​ny. Se​lver czuł się przy nim nie​swo​jo. Tak jak Lju​bow, przy​bysz był ła​god​ny; ro​zu​miał, a jed​nak sam był cał​ko​wi​cie nie​zro​zu​mia​ły. Naj​uprzej​miej​si wśród nich byli bo​wiem tak nie​osią​gal​ni, jak naj​okrut​niej​si. Dla​te​go obec​ność Lju​bo​wa w umy​śle Se​‐ lve​ra po​zo​sta​ła dla nie​go bo​le​sna, pod​czas gdy sny, w któ​rych wi​dział swo​ją nie​ży​ją​cą żonę The​le, były słod​kie i peł​ne spo​ko​ju. – Kie​dy przy​by​łem tu przed​tem – za​czął Le​pen​non – spo​tka​łem Raja Lju​bo​‐ wa. Mia​łem bar​dzo mało spo​sob​no​ści, żeby z nim roz​ma​wiać, ale pa​mię​tam, co mó​wił. Mia​łem za to czas prze​czy​tać część jego stu​diów nad two​im lu​dem.

Jego dzie​ło, jak mó​wisz. Głów​nie z po​wo​du tego dzie​ła Ath​she prze​sta​ła być ziem​ską ko​lo​nią. My​ślę, że ce​lem ży​cia Lju​bo​wa sta​ła się wa​sza wol​ność. Ty, jako jego przy​ja​ciel, zro​zu​miesz, że śmierć nie prze​szko​dzi​ła mu w osią​gnię​ciu celu, w ukoń​cze​niu po​dró​ży. Se​lver sie​dział nie​ru​cho​mo. Nie​po​kój w jego umy​śle prze​ro​dził się w strach. Ten bia​ły czło​wiek z in​ne​go świa​ta mó​wił jak Wiel​ki Śnią​cy. – Czy od​po​wiesz mi na jed​no py​ta​nie, Se​lve​rze? Je​śli to py​ta​nie cię nie ura​‐ zi… Były za​bój​stwa: w Obo​zie Smi​tha, po​tem tu​taj, w Esh​se​nie, w koń​cu w obo​zie na No​wej Ja​wie, gdzie gru​pie bun​tow​ni​ków prze​wo​dził Da​vid​son. To wszyst​ko. Nic wię​cej od tego cza​su… Czy to praw​da? Nie było wię​cej za​‐ bójstw? – Nie za​bi​łem Da​vid​so​na. – To nie ma zna​cze​nia – stwier​dził Le​pen​non. Se​lver chciał po​wie​dzieć, że Da​vid​son nie jest mar​twy, lecz Hain zro​zu​miał, że Da​vid​so​na za​bił ktoś inny. Se​lver nie po​pra​wiał go, od​kry​wa​jąc z ulgą, że wy​ludź może być w błę​dzie. – A więc nie było wię​cej za​bójstw? – Żad​nych. Oni ci po​wie​dzą. – Se​lver ski​nął gło​wą w stro​nę puł​kow​ni​ka i Gos​se’a. – Ja py​tam, co się dzia​ło mię​dzy two​imi ludź​mi. Ath​she​anie za​bi​ja​ją Ath​she​‐ an? Se​lver mil​czał. Pod​niósł wzrok na Le​pen​no​na, na tę dziw​ną twarz, bia​łą jak ma​ska Du​cha Je​sio​nu, któ​ra zmie​ni​ła się pod jego spoj​rze​niem. – Cza​sa​mi przy​cho​dzi bóg – po​wie​dział wresz​cie. – Przy​no​si nowy spo​sób ro​‐ bie​nia cze​goś lub coś no​we​go do zro​bie​nia. Nowy ro​dzaj śpie​wu lub nowy ro​‐ dzaj śmier​ci. Przy​no​si to przez most mię​dzy cza​sem snu a cza​sem świa​ta. Kie​dy to zro​bi, jest to już zro​bio​ne. Nie moż​na rze​czy ist​nie​ją​cych w świe​cie pró​bo​wać z po​wro​tem we​pchnąć do snu, trzy​mać ich we​wnątrz snu za po​mo​cą ścian i po​zo​rów. To sza​leń​stwo. Co jest, jest. Nie ma sen​su uda​wać, że nie umie​my za​bi​jać się na​wza​jem. Le​pen​non po​ło​żył swo​ją dłu​gą dłoń na dło​ni Se​lve​ra tak szyb​ko i de​li​kat​nie, że Se​lver przy​jął do​tyk, jak​by ta ręka nie była ręką ob​ce​go. Nad nimi drga​ły zie​lo​no​zło​te je​sio​no​we li​ście. – Ale nie mo​że​cie uda​wać, że ma​cie po​wo​dy do za​bi​ja​nia się na​wza​jem. Mor​‐ der​stwo nie ma po​wo​du – rzekł Le​pen​non z twa​rzą za​nie​po​ko​jo​ną i smut​ną jak twarz Lju​bo​wa. – My odej​dzie​my. Za dwa dni nas tu nie bę​dzie. Ni​ko​go. Na za​wsze. A wte​dy lasy Ath​she będą ta​kie jak daw​niej. Z cie​ni umy​słu Se​lve​ra wy​szedł Lju​bow i po​wie​dział: – Ja tu będę. – Lju​bow tu bę​dzie – po​wtó​rzył Se​lver. – I Da​vid​son tu bę​dzie. Obaj będą. Może kie​dy umrę, lu​dzie będą tacy jak przed moim uro​dze​niem i przed wa​‐ szym przy​by​ciem. Może…

1

Anar​res–Ur​ras Wzno​sił się tam mur. Nie wy​glą​dał im​po​nu​ją​co. Zbu​do​wa​no go z nie​ocio​sa​‐ nych gła​zów, byle jak spo​jo​nych za​pra​wą. Czło​wiek do​ro​sły mógł spoj​rzeć po​‐ nad jego szczy​tem i na​wet dziec​ko mo​gło się nań wspiąć. W miej​scu prze​cię​cia z dro​gą – za​miast otwie​rać się bra​mą – zni​żał się do li​nii, czy​stej geo​me​trii, idei gra​ni​cy. Lecz była to idea re​al​na. Waż​na. od sied​miu po​ko​leń nie było na tym świe​cie ni​cze​go waż​niej​sze​go nad ten mur. Był dwu​znacz​ny i dwu​li​cy jak wszyst​kie mury. Co znaj​do​wa​ło się we​wnątrz, a co na ze​wnątrz muru, za​le​ża​ło od tego, z któ​rej pa​trzy​ło się stro​ny. Oglą​da​ny z jed​nej, opa​sy​wał dwa​dzie​ścia pięć hek​ta​rów na​gie​go ugo​ru zwa​‐ ne​go Por​tem Anar​res. Sta​ło tam kil​ka ol​brzy​mich suw​nic bra​mo​wych, wy​‐ rzut​nia ra​kiet, trzy ma​ga​zy​ny, ga​raż dla cię​ża​ró​wek i noc​le​gow​nia. Noc​le​‐ gow​nia spra​wia​ła so​lid​ne, po​sęp​ne i przy​gnę​bia​ją​ce wra​że​nie. Nie to​nę​ła w ogro​dach, nie ba​wi​ły się wo​kół niej dzie​ci, naj​wy​raź​niej nikt w niej nie miesz​kał na sta​łe ani na​wet nie za​trzy​my​wał się na dłu​żej. Była to w grun​cie rze​czy kwa​ran​tan​na. Mur od​gra​dzał nie tyl​ko lą​do​wi​sko, ale i przy​by​łe z prze​strze​ni ko​smicz​nej stat​ki, lu​dzi, któ​rzy na tych stat​kach przy​le​cie​li, świa​ty, z któ​rych przy​by​wa​li, a tak​że resz​tę ko​smo​su. Mur opa​sy​wał wszech​‐ świat, Anar​res po​zo​sta​wa​ła poza mu​rem, na wol​no​ści. Oglą​da​ny z prze​ciw​nej stro​ny, mur opa​sy​wał Anar​res. Ota​czał całą pla​ne​tę – wiel​ką ko​lo​nię kar​ną od​cię​tą od in​nych świa​tów, od in​nych lu​dzi, pod​da​ną kwa​ran​tan​nie. Dro​gą ku lą​do​wi​sku zbli​ża​ła się gro​ma​da ja​kichś osób, inna ze​bra​ła się w miej​scu, w któ​rym dro​ga prze​ci​na​ła mur. Lu​dzie scho​dzi​li się tu czę​sto z po​bli​skie​go mia​sta Ab​be​nay, przy​cią​gnię​ci na​dzie​ją uj​rze​nia stat​ku ko​smicz​ne​go bądź tyl​ko po to, by zo​ba​czyć mur. Osta​tecz​nie je​dy​ny gra​nicz​ny mur w ich świe​cie. Ni​g​dzie in​dziej nie mie​li​by oka​zji oglą​dać ta​bli​cy z na​pi​sem „Wstęp wzbro​nio​ny”. Mur przy​cią​gał szcze​‐ gól​nie mło​dych. Gro​ma​dzi​li się pod nim, prze​sia​dy​wa​li na jego ko​ro​nie. Ga​pi​li się na bry​ga​dy wy​ła​do​wu​ją​ce pod ma​ga​zy​na​mi skrzy​nie z cię​ża​ró​wek gą​sie​ni​‐ co​wych. Przy​glą​da​li się frach​tow​com na pły​cie wy​rzut​ni. Frach​tow​ce lą​do​wa​‐ ły na Anar​res tyl​ko osiem razy do roku. Ni​ko​mu prócz za​trud​nio​nych w por​‐

cie syn​dy​ków nie za​po​wia​da​no ich przy​by​cia, więc szczę​śliw​cy, któ​rym uda​ło się tra​fić na po​dob​ne wy​da​rze​nie, byli ogrom​nie pod​nie​ce​ni. Oto sie​dzie​li na mu​rze, a w od​da​li sta​ła na lą​do​wi​sku ma​syw​na czar​na wie​ża, wo​kół któ​rej krzą​ta​ły się sa​mo​jezd​ne dźwi​gi. Nie​ste​ty, nie​ba​wem zja​wi​ła się funk​cjo​na​‐ riusz​ka ochro​ny ma​ga​zy​nów i oświad​czy​ła: „Dość na dzi​siaj, bra​cia”. No​si​ła opa​skę De​fen​sy​wy – a tę wi​dy​wa​ło się tu rów​nie rzad​ko, jak stat​ki ko​smicz​‐ ne. Wzbu​dza​ła więc dresz​czyk emo​cji. Choć ko​bie​ta wy​gło​si​ła swo​je oświad​‐ cze​nie ła​god​nym to​nem, nie pod​le​ga​ło ono dys​ku​sji. Była dru​ży​no​wą i gdy​by się jej sprze​ci​wio​no, otrzy​ma​ła​by za​raz wspar​cie od swo​jej dru​ży​ny. I tak zresz​tą nie było na co pa​trzeć. Obcy – przy​by​sze z in​nych świa​tów – nie wy​‐ chy​la​li no​sów ze stat​ku. Na dłuż​szą metę żad​ne wi​do​wi​sko. Rów​nie mało zaj​mu​ją​ce było dla od​dzia​łu De​fen​sy​wy. Jego dru​ży​no​wej ma​‐ rzy​ło się cza​sem, żeby ktoś choć spró​bo​wał prze​leźć przez mur, żeby czło​nek ob​cej za​ło​gi wy​sko​czył ze stat​ku albo ja​kieś dziec​ko z Ab​be​nay spró​bo​wa​ło po​‐ dejść do frach​tow​ca, by go so​bie obej​rzeć z bli​ska. Nic ta​kie​go się ni​g​dy nie zda​rzy​ło. W ogó​le nic się na ogół nie zda​rza​ło. Kie​dy się więc zda​rzy​ło, nie była przy​go​to​wa​na. Ka​pi​tan frach​tow​ca „Czuj​ny” zwró​cił się do niej z py​ta​niem: – Czy ten tłum ze​brał się tam z po​wo​du mo​je​go stat​ku? Spoj​rza​ła we wska​za​nym kie​run​ku. Istot​nie, przy bra​mie zgro​ma​dził się praw​dzi​wy tłum, co naj​mniej sto osób. Sta​li tam, po pro​stu sta​li – jak lu​dzie w cza​sie gło​du na sta​cjach to​wa​ro​wych. Ogar​nął ją nie​po​kój. – Nie. Oni tyl​ko… pro​te​stu​ją – wy​ja​śnia​ła swo​im ubo​gim ajoń​skim. – Pro​te​‐ stu​ją, ro​zu​miesz. Pa​sa​żer. – Chcesz po​wie​dzieć, że przy​szli tu z po​wo​du tego dra​nia, któ​re​go mamy stąd za​brać? Chcą za​trzy​mać jego czy nas? Sło​wo „drań”, nie​prze​tłu​ma​czal​ne na jej ję​zyk, nic dru​ży​no​wej nie mó​wi​ło. Wzię​ła je za obcą na​zwę swo​je​go na​ro​du. Ale nie spodo​bał jej się ton gło​su ka​‐ pi​ta​na ani on sam zresz​tą. – Nie two​ja spra​wa – ucię​ła. – Ja​sne, że nie moja. Po​śpiesz​cie się z tym wy​ła​dun​kiem. I da​waj​cie mi na po​kład tego dra​nia. My się nie zlęk​nie​my ban​dy ja​kichś Od​dich. Po​kle​pał me​ta​lo​wy przed​miot, któ​ry no​sił u pasa, po​dob​ny do zde​for​mo​wa​‐ ne​go mę​skie​go człon​ka, i spoj​rzał wy​nio​śle na nie​uzbro​jo​ną ko​bie​tę. Wie​dzia​ła, że ów fal​licz​ny przed​miot to broń. – Za​ła​du​nek skoń​czy​my o czter​na​stej – oświad​czy​ła. – Do​pil​nuj, żeby za​ło​ga nie opusz​cza​ła po​kła​du. Start o czter​na​stej czter​dzie​ści. Je​śli bę​dzie wam po​‐ trzeb​na ja​kaś po​moc, daj​cie znać na wie​żę. Od​da​li​ła się, za​nim zdą​żył od​po​wie​dzieć. Gniew, któ​ry w niej wez​brał, wy​ła​‐ do​wa​ła na swo​jej dru​ży​nie i tłu​mie pod bra​mą. – Z dro​gi! – na​ka​za​ła, pod​szedł​szy do muru. – Jadą cię​ża​rów​ki, jesz​cze się komu co sta​nie. Na bok! Męż​czyź​ni i ko​bie​ty z tłu​mu za​czę​li z nią dys​ku​to​wać, spie​ra​li się też mię​‐

dzy sobą. Wciąż prze​cho​dzi​li przez dro​gę, nie​któ​rzy za​pu​ści​li się na​wet poza li​nię muru. W koń​cu jed​nak się roz​stą​pi​li. Je​śli dru​ży​no​wej bra​ko​wa​ło do​‐ świad​cze​nia w pa​no​wa​niu nad tłu​mem, temu zbio​ro​wi​sku bra​ko​wa​ło do​‐ świad​cze​nia w by​ciu tłu​mem. Uwa​ża​li się za człon​ków spo​łe​czeń​stwa, nie try​‐ bi​ki w ko​lek​ty​wie, więc nie ule​ga​li zbio​ro​wym emo​cjom. Po​staw było wśród nich tyle ile jed​no​stek. Nie przy​wy​kli do słu​cha​nia tak sta​now​czych po​le​ceń, ale nie na​bra​li też zwy​cza​ju sprze​ci​wia​nia się im. Ten ich brak do​świad​cze​nia oca​lił pa​sa​że​ro​wi ży​cie. Nie​któ​rzy ze zgro​ma​dzo​nych przy​szli z za​mia​rem za​bi​cia zdraj​cy. Inni chcie​li tyl​ko za​po​biec jego wy​jaz​do​wi, na​urą​gać mu, wresz​cie z pro​stej cie​ka​‐ wo​ści, jak wy​glą​da. I wła​śnie ci po​krzy​żo​wa​li zło​wro​gie za​mia​ry mor​der​ców. Ża​den nie miał ze sobą bro​ni pal​nej, je​dy​nie kil​ku było uzbro​jo​nych w noże. Dla tych lu​dzi na​paść rów​na​ła się na​pa​ści fi​zycz​nej. Mu​sie​li do​stać zdraj​cę w swo​je ręce. Spo​dzie​wa​li się, że przy​bę​dzie pod ochro​ną, w ja​kimś po​jeź​dzie. Kie​dy usi​ło​wa​li prze​szu​kać cię​ża​rów​kę i kłó​ci​li się z jej roz​sier​dzo​nym kie​‐ row​cą, ten, na któ​re​go cze​ka​li, przy​szedł sa​mot​nie dro​gą. Gdy się zo​rien​to​wa​‐ li, był już w po​ło​wie lą​do​wi​ska, od​pro​wa​dza​ny przez pię​ciu funk​cjo​na​riu​szy De​fen​sy​wy. Ci z gro​ma​dy, któ​rzy za​mie​rza​li go za​bić, rzu​ci​li się w po​goń. Za póź​no. Za​czę​li więc rzu​cać za nim ka​mie​nia​mi. Na to nie było za póź​no. Tra​fi​‐ li go co praw​da tyl​ko w ra​mię, gdy już do​cho​dził do stat​ku. Ki​lo​gra​mo​wy krze​mień tra​fił na​to​miast w gło​wę jed​ne​go z funk​cjo​na​riu​szy De​fen​sy​wy – bie​dak zgi​nął na miej​scu. Za​mknę​ły się wła​zy. Dru​ży​na De​fen​sy​wy wy​co​fa​ła się, uno​sząc mar​twe​go to​wa​rzy​sza. Na​wet nie pró​bo​wa​li za​trzy​mać pro​wo​dy​rów tłu​mu bie​gną​cych do stat​ku. Tyl​ko dru​ży​no​wa, po​bla​dła z prze​ra​że​nia i wście​kło​ści, prze​kli​na​ła na​past​ni​ków, kie​dy mi​ja​li ją bie​giem. Do​padł​szy frach​tow​ca, szpi​ca po​ści​gu roz​pro​szy​ła się, po czym sta​nę​ła nie​zde​cy​do​wa​na. Lu​dzi zbi​ło z tro​pu mil​cze​‐ nie stat​ku, po​śpiesz​ne ru​chy ol​brzy​mich suw​nic, nie​zwy​kły wi​dok spa​lo​nej zie​mi, wresz​cie sama nad​ludz​ka ska​la oto​cze​nia. Wy​buch pary czy gazu z cze​goś, co było po​łą​czo​ne ze stat​kiem, moc​no nie​któ​rych prze​ra​ził. Spo​glą​‐ da​li nie​pew​nie na dy​sze ra​kie​ty, ol​brzy​mie czar​ne tu​ne​le wi​szą​ce nad ich gło​‐ wa​mi. Gdzieś z da​le​ka do​bie​gło ostrze​gaw​cze wy​cie sy​re​ny. Naj​pierw jed​na oso​ba, po​tem dru​ga za​wró​ci​ła w kie​run​ku bra​my. Nikt ich nie za​trzy​my​wał. Po kil​ku​na​stu mi​nu​tach lą​do​wi​sko opu​sto​sza​ło. Gro​ma​da lu​dzi wra​ca​ła sznu​‐ recz​kiem dro​gą do Ab​be​nay. Osta​tecz​nie nic się ta​kie​go nie zda​rzy​ło. Tym​cza​sem na stat​ku trwa​ła go​rącz​ko​wa ak​tyw​ność. od mo​men​tu, gdy wie​‐ ża za​czę​ła od​li​czać czas do star​tu, wszyst​kie czyn​no​ści na​le​ża​ło wy​ko​ny​wać bły​ska​wicz​nie. Ka​pi​tan ka​zał za​mknąć pa​sa​że​ra – ra​zem z le​ka​rzem – w me​‐ sie za​ło​gi, żeby się nie plą​ta​li pod no​ga​mi. Znaj​do​wał się tam ekran, więc – je​‐ śli mie​li ocho​tę – mo​gli oglą​dać przy​go​to​wa​nia do star​tu. Pa​sa​żer miał na to ocho​tę. Wi​dział roz​le​głe pole, opa​su​ją​cy je mur, a za mu​‐ rem da​le​kie zbo​cza Ne The​ras po​ro​śnię​te krze​wa​mi ho​lum i – z rzad​ka – sre​‐ brzy​sty​mi krzacz​ka​mi księ​ży​co​ro​śli.

Wszyst​ko to na​gle do​słow​nie ru​nę​ło w dół ekra​nu. Pa​sa​żer po​czuł, jak ja​kaś wiel​ka siła wtła​cza mu gło​wę w mięk​ki za​głó​wek. Czuł się jak na fo​te​lu u den​ty​sty – gło​wa od​chy​lo​na do tyłu, usta sze​ro​ko otwar​te. Nie mógł zła​pać tchu, zro​bi​ło mu się sła​bo, umie​rał ze stra​chu. Całe jego cia​ło krzy​cza​ło do po​‐ tęż​nych mocy, któ​re wzię​ły go we wła​da​nie: Nie te​raz, jesz​cze nie te​raz, po​‐ cze​kaj​cie! Oca​li​ły go oczy. Za​po​mniał o stra​chu, urze​czo​ny tym, na co pa​trzył. Ekran uka​zał mu bo​wiem wi​dok nie​zwy​kły – bez​kre​sną, ja​sną ka​mie​ni​stą rów​ni​nę. Pa​trzył na pu​sty​nię. Taki na nią wi​dok roz​ta​cza się ze szczy​tów gór nad Wiel​‐ ką Do​li​ną. Ja​kim cu​dem wró​cił do Wiel​kiej Do​li​ny? Prze​cież znaj​du​je się w stat​ku la​ta​ją​cym. Wła​ści​wie w stat​ku ko​smicz​nym. Skraj rów​ni​ny za​pło​nął bla​skiem po​dob​nym do bla​sku świa​tła na wo​dzie, da​le​ko na mo​rzu. Ale prze​‐ cież na tej pu​sty​ni nie było wody. Więc na co pa​trzył? Ka​mien​na rów​ni​na nie była już rów​ni​ną, lecz niec​ką, ol​brzy​mią misą na​peł​nio​ną słoń​cem. Gdy się jej z za​chwy​tem przy​glą​dał, po​czę​ła sta​wać się płyt​sza, wy​le​wać z sie​bie świa​tło. Na​raz prze​cię​ła ją ja​kaś li​nia – abs​trak​cyj​na, geo​me​trycz​na, o ide​al​nym za​ry​‐ sie koła. Za tym łu​kiem otwie​ra​ła się ciem​ność. Czar​ne tło wy​wró​ci​ło cały ob​‐ raz na nice, uka​za​ło go w ne​ga​ty​wie. To, co re​al​ne, ka​mien​ne, nie było już wklę​słe i wy​peł​nio​ne świa​tłem, ale wy​pu​kłe, od​bi​ja​ją​ce, od​rzu​ca​ją​ce świa​tło. Nie była to już rów​ni​na ani misa, ale sfe​ra, kula z bia​łe​go ka​mie​nia, od​da​la​ją​‐ ca się, za​pa​da​ją​ca w ciem​ność. Jego świat. – Nie ro​zu​miem – po​wie​dział gło​śno. Ktoś mu od​po​wie​dział. Przez chwi​lę nie do​cie​ra​ło do nie​go, że oso​ba sto​ją​ca obok jego krze​sła od​po​wia​da, bo już nie ro​zu​miał, co to jest od​po​wiedź. W peł​‐ ni świa​dom był tyl​ko jed​ne​go: wła​snej cał​ko​wi​tej izo​la​cji. Świat usu​nął mu się spod nóg i zo​stał sam. Wła​śnie tego za​wsze się bał bar​dziej niż śmier​ci. Umrzeć zna​czy utra​cić sie​bie i po​łą​czyć się na po​wrót z resz​tą bytu. On za​‐ cho​wał sie​bie, a resz​tę utra​cił. Zdo​łał wresz​cie pod​nieść wzrok na sto​ją​ce​go obok czło​wie​ka. Oczy​wi​ście był mu cał​kiem obcy. Od​tąd wszy​scy będą mu obcy. Ten czło​wiek coś mó​wił w ob​‐ cym ję​zy​ku, po ajoń​sku. Sło​wa skła​da​ły się na ja​kiś sens. Szcze​gó​ły za​cho​wa​‐ ły sens, je​dy​nie ca​łość go utra​ci​ła. Mó​wił coś na te​mat pa​sów, któ​ry​mi go przy​pię​to do fo​te​la. Po​ma​ni​pu​lo​wał przy nich i oto fo​tel wy​pro​sto​wał się tak na​gle, że pa​sa​żer – prze​ra​żo​ny i oszo​ło​mio​ny – omal z nie​go nie wy​padł. Tam​‐ ten py​tał, czy ktoś nie zo​stał ran​ny. O kim on mówi? „Czy jest pe​wien, że nie zo​stał ran​ny?”. W ję​zy​ku ajoń​skim uprzej​mą for​mą zwra​ca​nia się do ko​goś jest trze​cia oso​ba licz​by po​je​dyn​czej. Ten czło​wiek miał na my​śli jego, ni​ko​go in​ne​go. Ale dla​cze​go miał​by zo​stać ran​ny? Obcy mó​wił coś o rzu​ca​niu ka​mie​‐ nia​mi. Wszak ka​mień ni​g​dy nie osią​gnie celu, po​my​ślał pa​sa​żer. Spoj​rzał na ekran, wy​pa​tru​jąc ska​ły, bia​łej, za​pa​da​ją​cej w ciem​ność bry​ły, lecz ekran był pu​sty. – Nic mi nie jest – rzekł w koń​cu. Tam​te​go to jed​nak nie uspo​ko​iło. – Pro​szę ze mną. Je​stem le​ka​rzem.

– Nic mi nie jest. – Ze​chce pan udać się ze mną, dok​to​rze Sze​vek! – Ty je​steś dok​to​rem – od​po​wie​dział po chwi​li. – Ja nie. Na​zy​wam się Sze​‐ vek. Le​karz, ni​ski blon​dyn, zmarsz​czył bez​wło​są twarz, wy​raź​nie za​nie​po​ko​jo​ny. – Pan po​wi​nien prze​by​wać w swo​jej ka​bi​nie. Ist​nie​je po​waż​ne nie​bez​pie​‐ czeń​stwo in​fek​cji. Nie po​wi​nien się pan sty​kać z ni​kim oprócz mnie. Przez dwa ty​go​dnie pod​da​wa​łem się de​zyn​fek​cji, a te​raz może to pójść na dar​mo. Niech wszy​scy dia​bli tego ka​pi​ta​na! Pro​szę za mną. Ina​czej mnie obar​czą od​‐ po​wie​dzial​no​ścią… Sze​vek spo​strzegł, że le​karz jest wy​stra​szo​ny. Nie ża​ło​wał go, nie ży​wił współ​czu​cia, ale na​wet tu, gdzie się zna​lazł, w tej cał​ko​wi​tej sa​mot​no​ści, obo​‐ wią​zy​wa​ło go to je​dy​ne pra​wo, ja​kie w ogó​le uzna​wał. – Do​brze – po​wie​dział i wstał. Krę​ci​ło mu się w gło​wie i bo​lał go pra​wy bark. Zda​wał so​bie spra​wę, że sta​‐ tek musi być w ru​chu, choć nic o tym nie świad​czy​ło. Tuż za po​szy​ciem stat​ku za​le​ga​ła po​twor​na, mar​twa ci​sza. Le​karz po​pro​wa​dził go ci​chy​mi ko​ry​ta​rza​‐ mi z me​ta​lu do cia​sne​go po​miesz​cze​nia o śle​pych, spo​jo​nych z blach ścia​nach. Na Sze​ve​ku to po​miesz​cze​nie uczy​ni​ło wra​że​nie przy​gnę​bia​ją​ce. Przy​po​mnia​‐ ło mu miej​sce, o któ​rym wo​lał​by za​po​mnieć. Za​trzy​mał się w drzwiach. Le​‐ karz za​czął go bła​gać, by wszedł do środ​ka, więc prze​stą​pił próg. Wciąż oszo​ło​mio​ny, jak​by po​grą​żo​ny w le​tar​gicz​nym śnie, usiadł na łóż​ku po​dob​nym do pół​ki i przy​glą​dał się obo​jęt​nie swo​je​mu opie​ku​no​wi. Czuł, że po​wi​nien oka​zy​wać więk​sze za​cie​ka​wie​nie. Wszak to pierw​szy Ur​ra​syj​czyk, ja​kie​go wi​dział w ży​ciu. Był jed​nak za​nad​to zmę​czo​ny. Gdy​by się po​ło​żył, na​‐ tych​miast by za​snął. Po​przed​niej nocy – za​ję​ty prze​glą​da​niem pa​pie​rów – na​‐ wet nie zmru​żył oka. Przed trze​ma dnia​mi od​pro​wa​dził Ta​kver i małą do Bło​‐ gie​go Do​stat​ku i od tam​tej pory był sta​le za​ję​ty – bie​gał do wie​ży ra​dio​wej, żeby na​ra​dzać się z ludź​mi z Ur​ras, oma​wiał z Be​da​pem i to​wa​rzy​sza​mi pla​‐ ny na przy​szłość i moż​li​wy roz​wój wy​pad​ków. W tych go​rącz​ko​wych dniach po wy​jeź​dzie Ta​kver miał wra​że​nie, że nie pa​nu​je nad tym, co robi – że to, co robi, pa​nu​je nad nim. Zna​lazł się w rę​kach in​nych. Jego wła​sna wola już nie ist​nia​ła. Nie mu​sia​ła. To ona za​ini​cjo​wa​ła to wszyst​ko, do​pro​wa​dzi​ła do tej chwi​li, stwo​rzy​ła te ścia​ny, któ​re go te​raz wię​zi​ły. Jak daw​no temu? Lata. Pięć lat temu, w Cha​kar, w gó​rach, gdy w ci​szy nocy po​wie​dział do Ta​kver: „Po​ja​dę do Ab​be​nay i zbu​rzę ten mur”. A na​wet wcze​śniej, dużo wcze​śniej, w Ku​rza​wie, w la​tach gło​du i roz​pa​czy, kie​dy przy​rzekł so​bie, że od​tąd jego uczyn​ka​mi bę​dzie kie​ro​wał wy​łącz​nie jego wła​sny, wol​ny wy​bór. Wy​peł​nia​jąc to przy​rze​cze​nie, zna​lazł się tu​taj – w tej chwi​li poza cza​sem, w tym miej​scu poza pla​ne​tą, w tym cia​snym po​ko​ju, w tym wię​zie​niu. Le​karz obej​rzał jego stłu​czo​ny bark. Si​niak zdu​miał Sze​ve​ka. Dzia​łał w ta​‐ kim na​pię​ciu i tak się śpie​szył, że na​wet nie za​uwa​żył zda​rzeń na lot​ni​sku, nie po​czuł, że ugo​dził go ka​mień. Le​karz od​wró​cił się w jego stro​nę ze strzy​‐

kaw​ką w ręku. – Nie chcę – za​pro​te​sto​wał Sze​vek. Mó​wił po ajoń​sku wol​no i miał złą wy​mo​wę (prze​ko​nał się o tym, roz​ma​wia​‐ jąc przez ra​dio), ale pod wzglę​dem gra​ma​tycz​nym wy​sła​wiał się do​syć po​‐ praw​nie. Więk​szą trud​ność spra​wia​ło mu ro​zu​mie​nie niż mó​wie​nie. – To szcze​pion​ka prze​ciw​ko od​rze – wy​ja​śnił le​karz, zwy​cza​jem me​dy​ków pusz​cza​jąc sprze​ciw pa​cjen​ta mimo uszu. – Nie chcę. Tam​ten za​gryzł war​gę. – Czy pan wie – za​py​tał po chwi​li – co to jest odra? – Nie. – To cho​ro​ba. Za​kaź​na. U do​ro​słych bywa po​waż​na. Nie zna​cie jej na Anar​‐ res. Środ​ki pro​fi​lak​tycz​ne za​po​bie​gły jej prze​nie​sie​niu, kie​dy za​sie​dla​no wa​‐ szą pla​ne​tę. Na Ur​ras jest po​wszech​na. Mo​gła​by pana za​bić. Po​dob​nie jak dzie​siąt​ki in​nych po​spo​li​tych za​kaź​nych cho​rób wi​ru​so​wych. Nie jest pan na nie uod​por​nio​ny. Czy jest pan pra​wo​ręcz​ny? Przy​tak​nął od​ru​cho​wo. Le​karz ze zręcz​no​ścią pre​sti​di​gi​ta​to​ra wbił igłę w jego pra​we ra​mię. Sze​vek w mil​cze​niu zniósł ten oraz na​stęp​ne za​strzy​ki. Nie miał pra​wa do po​dej​rzeń ani pro​te​stów. Zna​lazł się na ła​sce i nie​ła​sce tych lu​dzi. Po​świę​cił swo​je przy​ro​dzo​ne pra​wo do po​dej​mo​wa​nia de​cy​zji. Utra​cił je – wraz ze swo​im świa​tem, świa​tem Obiet​ni​cy, na​gim ka​mie​niem. Le​karz mó​wił coś jesz​cze, lecz Sze​vek już go nie słu​chał. Przez wie​le go​dzin – a może dni – trwał w ja​kiejś pu​st​ce, ja​ło​wej i mę​czą​cej próż​ni bez prze​szło​‐ ści ani przy​szło​ści. Ścia​ny wię​zi​ły go jak w po​trza​sku. Nie do​bie​gał zza nich ża​den dźwięk. od za​strzy​ków bo​la​ły go ra​mio​na i po​ślad​ki. Do​stał ja​kiejś go​‐ rącz​ki, któ​ra – nie pod​nió​sł​szy się na tyle, by za​czął ma​ja​czyć – po​prze​sta​ła na za​wie​sze​niu go w ot​chła​ni mię​dzy świa​do​mo​ścią a nie​świa​do​mo​ścią, na zie​mi ni​czy​jej. Czas prze​stał pły​nąć. On sam stał się cza​sem, i tyl​ko on. Był rze​ką, strza​łą i ka​mie​niem. Choć się nie po​ru​szał. Rzu​co​ny ka​mień za​wisł nie​ru​cho​mo w po​wie​trzu. Usta​ło na​stęp​stwo dni i nocy. Le​karz to ga​sił, to za​‐ pa​lał świa​tło. Nad łóż​kiem był wbu​do​wa​ny w ścia​nę ze​gar. Jego wska​zów​ka – ni​cze​go nie mie​rząc – prze​su​wa​ła się od jed​nej do na​stęp​nej z dwu​dzie​stu cyfr na tar​czy. Z tego dłu​gie​go le​tar​gu Sze​vek obu​dził się zwró​co​ny twa​rzą do ze​‐ ga​ra, więc za​czął go śle​dzić ro​ze​spa​nym wzro​kiem. Wska​zów​ka mi​nę​ła wła​‐ śnie pięt​na​stą, co po​win​no ozna​czać (je​śli ów ze​gar od​mie​rzał czas od pół​no​cy, jak dwu​dzie​stocz​te​ro​go​dzi​no​we ze​ga​ry na Anar​res), że było wcze​sne po​po​łu​‐ dnie. Wcze​sne po​po​łu​dnie w prze​strze​ni mię​dzy dwo​ma świa​ta​mi? Ow​szem, prze​cież na stat​ku jest czas po​kła​do​wy. Fakt, że to po​jął, pod​niósł go na du​‐ chu. Sze​vek usiadł. Za​wro​tów gło​wy już nie miał. Wstał z łóż​ka, żeby spraw​‐ dzić, czy po​tra​fi za​cho​wy​wać rów​no​wa​gę. Po​szło mu cał​kiem nie​źle, choć po​‐ de​szwy stóp nie przy​wie​ra​ły moc​no do pod​ło​gi. Pole gra​wi​ta​cyj​ne stat​ku musi być dość sła​be. Nie ucie​szy​ło go to od​kry​cie. Po​trze​bo​wał sta​bil​no​ści, so​lid​no​‐ ści. W po​szu​ki​wa​niu tych uchwyt​nych fak​tów przy​stą​pił do me​to​dycz​nych

oglę​dzin ka​bi​ny. Jej śle​pe ścia​ny kry​ły masę nie​spo​dzia​nek, uka​zu​ją​cych się za do​tknię​ciem pul​pi​tu: umy​wal​kę, se​des, lu​stro, biur​ko, krze​sło, szaf​kę, pół​ki. Kil​ka elek​‐ trycz​nych urzą​dzeń, po​łą​czo​nych z umy​wal​ką, sta​no​wi​ło dla Sze​ve​ka za​gad​‐ kę. Oka​za​ło się na przy​kład, że woda nie prze​sta​je pły​nąć, gdy się pusz​cza ku​rek, ale do​pie​ro wte​dy, gdy się go za​krę​ci – ozna​ka, jak oce​nił, albo bez​gra​‐ nicz​ne​go za​ufa​nia do na​tu​ry ludz​kiej, albo nie​ogra​ni​czo​nych za​pa​sów go​rą​cej wody. Przy​jąw​szy to dru​gie za​ło​że​nie, umył się cały, a nie zna​la​zł​szy ręcz​ni​‐ ka, wy​su​szył się za po​mo​cą jed​ne​go z owych ta​jem​ni​czych urzą​dzeń, któ​re wy​dmu​chi​wa​ło przy​jem​ny, ła​sko​tli​wy stru​mień cie​płe​go po​wie​trza. Nie zna​la​‐ zł​szy swo​je​go ubra​nia, wło​żył z po​wro​tem to, w któ​rym się obu​dził: luź​ne, wią​za​ne w pa​sie spodnie i nie​kształt​ną tu​ni​kę – jed​no i dru​gie ja​skra​wo​żół​te, w nie​bie​skie krop​ki. Przej​rzał się w lu​strze. Uznał, że w tym stro​ju mu nie do twa​rzy. Czy tak ubie​ra​ją się na Ur​ras? Na próż​no szu​kał grze​bie​nia, za​do​wo​‐ lił się więc za​ple​ce​niem wło​sów w war​kocz i tak przy​go​to​wa​ny, za​mie​rzał wyjść z po​ko​ju. Oka​za​ło się, że drzwi są za​mknię​te. Jego po​cząt​ko​we nie​do​wie​rza​nie zmie​ni​ło się w złość, po​tem we wście​kłość, wręcz śle​pą fu​rię, ja​kiej jesz​cze ni​g​dy nie do​świad​czył. Szar​pał nie​ru​cho​mą klam​kę, wa​lił pię​ścia​mi w śli​ski me​tal drzwi, w koń​cu od​wró​cił się i na​ci​snął przy​cisk, któ​re​go le​karz po​le​cił mu uży​wać, gdy​by cze​goś po​trze​bo​wał. Żad​ne​‐ go efek​tu. Na pul​pi​cie in​ter​fo​nu pa​li​ło się wie​le in​nych róż​no​ko​lo​ro​wych, nu​‐ me​ro​wa​nych gu​zi​ków. Ude​rze​niem dło​ni na​ci​snął wszyst​kie. Ścien​ny gło​śnik plu​nął bez​ład​nym ko​mu​ni​ka​tem. – Kto, u dia​bła, tak, już idę, wy​łącz dwa​dzie​ścia dwa… Krzy​kiem za​głu​szył ten beł​kot: – Otwórz​cie drzwi! Uchy​li​ły się i w szcze​li​nę we​tknął gło​wę le​karz. Na wi​dok jego na​giej, za​nie​‐ po​ko​jo​nej twa​rzy Sze​vek ochło​nął z gnie​wu i wy​co​fał się w za​le​ga​ją​cy w jego du​szy mrok. – Drzwi były za​mknię​te – wy​ja​śnił. – Prze​pra​szam, dok​to​rze Sze​vek… wzglę​dy ostroż​no​ści… za​raz​ki… żeby nie do​pu​ścić in​nych… – Nie do​pu​ścić, nie wy​pu​ścić, na jed​no wy​cho​dzi – mruk​nął, wpa​tru​jąc się w le​ka​rza ja​sny​mi ocza​mi. – Środ​ki bez​pie​czeń​stwa… – Bez​pie​czeń​stwa? Mu​si​cie mnie trzy​mać w tej klat​ce? – Pro​po​nu​ję mesę ofi​cer​ską – za​ofe​ro​wał po​śpiesz​nie le​karz, chcąc go naj​wy​‐ raź​niej udo​bru​chać. – Nie jest pan głod​ny? Może by się pan ubrał? Po​szli​by​‐ śmy do mesy. Sze​vek przyj​rzał się jego stro​jo​wi. Ob​ci​słe nie​bie​skie spodnie, wsu​nię​te w buty, któ​re zda​wa​ły się rów​nie gład​kie i de​li​kat​ne jak tka​ni​na spodni. Roz​‐ cię​ta z przo​du fio​le​to​wa tu​ni​ka za​pi​na​na na srebr​ne pę​tli​ce. Pod nią, wi​docz​‐

na tyl​ko wo​kół szyi i nad​garst​ków, olśnie​wa​ją​co bia​ła ko​szu​la z dzia​ni​ny. – Więc ja nie je​stem ubra​ny? – za​py​tał. – Ależ tak, pi​ża​ma wy​star​czy, oczy​wi​ście. Na stat​ku nie ba​wi​my się w zbęd​‐ ne ce​re​gie​le. – Pi​ża​ma? – To, co pan ma na so​bie. Ubra​nie do spa​nia. – Ubra​nie, w któ​rym się śpi? – Tak. Sze​vek za​mru​gał po​wie​ka​mi. Po​wstrzy​mu​jąc się od ko​men​ta​rza, za​py​tał tyl​ko: – A gdzie moje ubra​nie? – Pań​skie ubra​nie? Wy​czy​ści​łem je… ste​ry​li​za​cja… mam na​dzie​ję, że nie ma pan nic prze​ciw​ko temu. Le​karz zaj​rzał do skryt​ki w ścia​nie, któ​rej Sze​vek do​tych​czas nie od​krył, i wy​jął z niej pacz​kę za​wi​nię​tą w ja​sno​zie​lo​ny pa​pier. Roz​pa​ko​waw​szy sta​re ubra​nie Sze​ve​ka (wy​glą​da​ło na bar​dzo czy​ste i jak​by nie​co skur​czo​ne), zmiął zie​lo​ny pa​pier, na​ci​snął ja​kiś inny gu​zik i wrzu​cił pa​pier do po​jem​ni​ka, któ​ry się wła​śnie otwo​rzył. Uśmiech​nął się nie​pew​nie. – Pro​szę, dok​to​rze Sze​vek. – Co się sta​ło z tym pa​pie​rem? – Z pa​pie​rem? – Z tym zie​lo​nym pa​pie​rem. – Wy​rzu​ci​łem go do zsy​pu. – Do zsy​pu? – Ani​hi​la​cja. Zo​sta​nie spa​lo​ny. – To wy pa​li​cie pa​pier? – A może tyl​ko wy​rzu​co​ny w prze​strzeń, do​kład​nie się nie orien​tu​ję. Nie je​‐ stem le​ka​rzem ko​smicz​nym, dok​to​rze Sze​vek. Do​stą​pi​łem przy​wi​le​ju słu​że​‐ nia panu z ra​cji mo​je​go do​świad​cze​nia w kon​tak​tach z go​ść​mi z in​nych świa​‐ tów, am​ba​sa​do​ra​mi z Ter​ry i Hain. Prze​pro​wa​dzam za​bie​gi od​ka​ża​ją​ce i ad​‐ ap​ta​cyj​ne wo​bec wszyst​kich ob​cych przy​by​szów do Ajo… Co nie zna​czy, oczy​‐ wi​ście, abym pana uwa​żał za ob​ce​go – do​dał le​karz po​kor​nie. Sze​vek nie wszyst​ko zro​zu​miał, wy​czuł jed​nak, że ma do czy​nie​nia z czło​‐ wie​kiem z na​tu​ry do​brym, choć nie​śmia​łym. – Nie​wy​klu​czo​ne – po​wie​dział – że dwie​ście lat temu, na Ur​ras, mie​li​śmy wspól​ną bab​kę. Wło​żył sta​re ubra​nie. Gdy wcią​gał przez gło​wę ko​szu​lę, spo​strzegł, że le​‐ karz wkła​da do „zsy​pu” jego żół​to-nie​bie​skie „ubra​nie do spa​nia”. Na chwi​lę znie​ru​cho​miał z koł​nie​rzy​kiem po​wy​żej nosa, a na​stęp​nie przy​klęk​nął i otwo​‐ rzył po​jem​nik. Był pu​sty. – Ubra​nia też pa​li​cie? – Och, to ta​nie pi​ża​my, jed​no​ra​zo​we. Zdej​mu​je się je i wy​rzu​ca. Wy​cho​dzi ta​niej niż pra​nie.

– Ta​niej – po​wtó​rzył Sze​vek z taką za​du​mą, z jaką pa​le​on​to​log przy​glą​da się ska​mie​li​nie, dzię​ki któ​rej jest w sta​nie da​to​wać całą war​stwę geo​lo​gicz​ną. – Oba​wiam się, że pań​ski ba​gaż za​gi​nął, kie​dy biegł pan przez lą​do​wi​sko. Mam na​dzie​ję, że nie było w nim nic cen​ne​go. – Nie mia​łem żad​ne​go ba​ga​żu. – Choć ubra​nie Sze​ve​ka nie​mal do​szczęt​nie spło​wia​ło i tro​chę się skur​czy​ło, wciąż na nie​go pa​so​wa​ło. Po​czuł przy​jem​ny, zna​jo​my do​tyk szorst​kiej tka​ni​ny z włó​kien ho​lum. Po​czuł się zno​wu sobą. Usiadł na łóż​ku twa​rzą do le​ka​rza i po​wie​dział: – Wi​dzisz, ja wiem, że wy trak​tu​je​cie rze​czy ina​czej niż my. W wa​szym świe​cie, na Ur​ras, trze​ba je ku​‐ po​wać. Przy​by​wam do was bez pie​nię​dzy, nie mogę nic ku​pić, więc po​wi​nie​‐ nem wszyst​ko ze sobą przy​wieźć. Lecz czy mógł​bym? Ubra​nia tak, mo​głem za​brać ze sobą dwa. Ale żyw​ność? Czy mo​głem za​brać ze sobą wy​star​cza​ją​co dużo żyw​no​ści? Więc ani przy​wieźć, ani ku​pić. Je​śli mam prze​żyć, mu​si​cie mnie we wszyst​ko wy​po​sa​żyć. Je​stem Anar​re​syj​czy​kiem, spró​bu​ję spra​wić, by Ur​ra​syj​czy​cy za​czę​li się za​cho​wy​wać jak Anar​re​syj​czy​cy: da​wać, nie sprze​‐ da​wać. O ile ze​chce​cie. Oczy​wi​ście nie mu​si​cie za​cho​wy​wać mnie przy ży​ciu. Je​stem że​bra​kiem, jak wi​dzisz. – Ależ skąd​że! Jest pan na​szym czci​god​nym go​ściem. Pro​szę nas nie osą​dzać na pod​sta​wie za​ło​gi tego stat​ku, to ciem​ni lu​dzie. Na​wet pan so​bie nie wy​‐ obra​ża, ja​kie przy​ję​cie zgo​tu​je panu Ur​ras. Osta​tecz​nie jest pan sław​nym na cały świat, na całą ga​lak​ty​kę na​ukow​cem! I pierw​szym u nas go​ściem z Anar​‐ res! Za​pew​niam pana, że wszyst​ko się zmie​ni, jak tyl​ko wy​lą​du​je​my na lot​ni​‐ sku Pe​ier. – Mam na​dzie​ję – zgo​dził się Sze​vek. Po​dróż na księ​życ zaj​mu​je zwy​kle czte​ry i pół dnia w każ​dą stro​nę, tym ra​‐ zem prze​dłu​żo​no jed​nak czas po​wro​tu o pięć dni, po​trzeb​nych do ad​ap​ta​cji pa​‐ sa​że​ra. Ze​szły one Sze​ve​ko​wi i dok​to​ro​wi Ki​moe na roz​mo​wach i szcze​pie​‐ niach pro​fi​lak​tycz​nych. Ka​pi​ta​no​wi „Czuj​ne​go” zaś na utrzy​my​wa​niu stat​ku na or​bi​cie wo​kół Ur​ras i czę​stym po​msto​wa​niu. Gdy już ko​niecz​nie mu​siał ode​zwać się do Sze​ve​ka, czy​nił to za​wsze z opry​skli​wym lek​ce​wa​że​niem. Le​‐ karz, skłon​ny do​szu​ki​wać się przy​czyn, po​śpie​szył z go​to​wym wy​ja​śnie​niem: – Przy​wykł trak​to​wać cu​dzo​ziem​ców jak isto​ty niż​sze, ro​dzaj pół​lu​dzi. – Odo okre​śla​ła to mia​nem two​rze​nia pseu​do​ga​tun​ków. Hm… Są​dzi​łem, że na Ur​ras już tak nie my​śli​cie. Ma​cie prze​cież u sie​bie tyle ję​zy​ków, na​ro​do​wo​‐ ści, a na​wet przy​by​szów z in​nych ukła​dów sło​necz​nych. – Bar​dzo nie​wie​lu, przy​naj​mniej do​pó​ki po​dró​że mię​dzy​gwiezd​ne będą tak kosz​tow​ne i po​wol​ne. Lecz to się może zmie​nić – do​dał dok​tor Ki​moe z wi​‐ docz​ną in​ten​cją pod​li​za​nia się Sze​ve​ko​wi lub (co mu się nie uda​ło) po​cią​gnię​‐ cia go za ję​zyk. – Wy​da​je mi się, że dru​gi ofi​cer się mnie boi. – Cóż, w jego przy​pad​ku to bi​go​te​ria. Jest fa​na​tycz​nym wy​znaw​cą Epi​fa​nii. Każ​de​go wie​czo​ru od​ma​wia go​dzin​ki. Skoń​czo​ny tę​pak. – Więc dla nie​go je​stem?…

– Nie​bez​piecz​nym ate​istą. – Ate​istą! Dla​cze​go? – Bo jest pan odo​nia​ni​nem z Anar​res. A na Anar​res nie ma re​li​gii. – Nie ma re​li​gii? Więc je​ste​śmy z ka​mie​nia? – Mam na my​śli re​li​gię pań​stwo​wą: Ko​ścio​ły, wy​zna​nia… – Ki​moe ła​two się pe​szył. Ce​cho​wa​ła go ty​po​wa dla le​ka​rzy chwiej​na pew​ność sie​bie, któ​rą Sze​‐ vek nie​ustan​nie bu​rzył. Le​karz wi​kłał się w wy​ja​śnie​niach już po dwóch, trzech po​sta​wio​nych mu py​ta​niach. Nie​któ​rych re​la​cji, oczy​wi​stych dla jed​ne​‐ go, dru​gi na​wet nie do​strze​gał. Na przy​kład to dziw​ne za​gad​nie​nie wyż​szo​ści i niż​szo​ści. Sze​vek orien​to​wał się, że po​ję​cie wyż​szo​ści – względ​nej wy​so​ko​ści – było dla Ur​ra​syj​czy​ków waż​ne. W swo​ich pi​smach czę​sto uży​wa​li sło​wa „wyż​szy” w zna​cze​niu „lep​szy”, okre​śla​jąc w ten spo​sób to, co Anar​re​syj​czyk na​zwał​by „istot​niej​szym”. Ale co ma wspól​ne​go wyż​szość z ob​co​ścią? Jesz​cze jed​na ze stu za​ga​dek. – Ro​zu​miem – od​rzekł Sze​vek (wy​ja​śnia​ła się ko​lej​na za​gad​ka). – Wy nie uzna​je​cie re​li​gii poza Ko​ścio​ła​mi, po​dob​nie jak nie uzna​je​cie mo​ral​no​ści poza pra​wem. Wiesz, ni​g​dy nie by​łem w sta​nie tego po​jąć, kie​dy czy​ta​łem wa​sze książ​ki. – No cóż, w dzi​siej​szych cza​sach każ​dy oświe​co​ny czło​wiek przy​zna, że… – Utrud​nia to sam ję​zyk – cią​gnął Sze​vek, po​dą​ża​jąc tro​pem swo​je​go od​kry​‐ cia. – Wy​ra​zu „re​li​gia” w pra​wic​kim uży​wa się rzad​ko. Jak wy to mó​wi​cie: spo​ra​dycz​nie. Oczy​wi​ście, sta​no​wi jed​ną z ka​te​go​rii: czwar​tą mo​dal​ność. Nie​‐ wie​lu lu​dzi ćwi​czy się w uży​wa​niu wszyst​kich mo​dal​no​ści. Są one jed​nak opar​te na na​tu​ral​nych skłon​no​ściach umy​słu, a chy​ba nie są​dzi​cie na se​rio, że zo​sta​li​śmy po​zba​wie​ni skłon​no​ści re​li​gij​nej? Że mo​że​my upra​wiać fi​zy​kę od​‐ cię​ci od naj​głęb​szej wię​zi, jaka łą​czy czło​wie​ka z ko​smo​sem? – Ależ nie, skąd​że zno​wu… – Ozna​cza​ło​by to istot​nie trak​to​wa​nie nas jak ja​kiś pod​ga​tu​nek! – Lu​dzie wy​kształ​ce​ni z pew​no​ścią to ro​zu​mie​ją. Ofi​ce​ro​wie na tym stat​ku to igno​ran​ci. – Czy to zna​czy, że wy​sy​ła​cie w ko​smos sa​mych bi​go​tów? Ich roz​mo​wy mia​ły za​wsze po​dob​ny prze​bieg. Le​ka​rza wy​kań​cza​ły, w Sze​‐ ve​ku po​zo​sta​wia​ły nie​do​syt, były jed​nak dla obu na​der zaj​mu​ją​ce. Dla Anar​‐ re​syj​czy​ka sta​no​wi​ły je​dy​ne źró​dło po​zna​nia świa​ta, któ​ry go ocze​ki​wał. Sta​‐ tek i umy​sło​wość Ki​moe sta​ły się jego mi​kro​ko​smo​sem. Na po​kła​dzie „Czuj​ne​‐ go” nie było ksią​żek, ofi​ce​ro​wie go uni​ka​li, za​ło​gę trzy​ma​no od nie​go na dy​‐ stans. Co się ty​czy le​ka​rza, choć in​te​li​gent​ny i nie​wąt​pli​wie pe​łen do​brych chę​ci, hoł​do​wał ist​nej gma​twa​ni​nie uprze​dzeń, bar​dziej na​wet zbi​ja​ją​cych z tro​pu niż wszyst​kie urzą​dze​nia, przy​bo​ry i udo​god​nie​nia, ja​ki​mi sta​tek był na​fa​sze​ro​wa​ny. Te ostat​nie Sze​ve​ka ba​wi​ły. Wszyst​ko tu było ta​kie kosz​tow​‐ ne, sty​lo​we i po​my​sło​we. Ume​blo​wa​nie gło​wy Ki​moe nie wy​da​ło mu się jed​‐ nak rów​nie wy​ra​fi​no​wa​ne. Wy​glą​da​ło na to, że my​śli le​ka​rza nie były w sta​‐ nie biec pro​stą dro​gą, zmu​szo​ne były la​wi​ro​wać mię​dzy róż​ny​mi prze​szko​da​‐

mi, żeby w koń​cu i tak wpaść na ścia​nę. Wszyst​kie jego my​śli były bo​wiem obu​do​wa​ne ja​ki​miś ścia​na​mi, a on sam – choć wciąż się za nimi cho​wał – spra​wiał wra​że​nie oso​by, któ​ra w ogó​le nie zda​je so​bie spra​wy z ist​nie​nia tych ba​rier. Tyl​ko raz przez te dni, któ​re ze sobą prze​ga​da​li mię​dzy jed​nym a dru​gim świa​tem, Sze​vek do​strzegł na tych ścia​nach rysy. Za​py​tał kie​dyś Ki​moe, dla​cze​go na stat​ku nie ma ko​biet, na co usły​szał od​‐ po​wiedź, że pro​wa​dze​nie ko​smicz​ne​go frach​tow​ca to za​ję​cie nie dla ko​bie​ty. Wie​dza wy​nie​sio​na z lek​cji hi​sto​rii i pism Odo po​zwo​li​ła Sze​ve​ko​wi umie​ścić tę tau​to​lo​gicz​ną od​po​wiedź we wła​ści​wym kon​tek​ście; o wię​cej nie py​tał. Na​‐ to​miast le​karz zwró​cił się do nie​go z py​ta​niem. Do​ty​czy​ło Anar​res. – Czy to praw​da, dok​to​rze Sze​vek, że w wa​szym spo​łe​czeń​stwie ko​bie​ty są trak​to​wa​ne na rów​ni z męż​czy​zna​mi? – To by​ło​by nie​prak​tycz​ne – od​po​wie​dział ze śmie​chem Sze​vek, a uświa​do​‐ miw​szy so​bie do​kład​niej ab​surd ta​kiej cał​ko​wi​tej rów​no​ści, ro​ze​śmiał się po raz dru​gi. Le​karz za​wa​hał się, naj​wy​raź​niej szu​ka​jąc dro​gi obej​ścia ja​kiejś prze​szko​dy w swym umy​śle, po czym wy​ja​śnił z wi​docz​nym zmie​sza​niem: – Nie, nie mia​łem na my​śli sek​su. Oczy​wi​ście, że wy… one… cho​dzi​ło mi o kwe​stię ich sta​tu​su spo​łecz​ne​go. – Czy „sta​tus” zna​czy to samo co „kla​sa”? Ki​moe spró​bo​wał wy​ja​śnić, co zna​czy sło​wo sta​tus, a gdy mu się to nie po​‐ wio​dło, wró​cił do po​przed​nie​go te​ma​tu. – Czy na​praw​dę nie ma u was róż​ni​cy mię​dzy pra​cą męż​czyzn i ko​biet? – No cóż, na​praw​dę. By​ła​by to bar​dzo me​cha​nicz​na pod​sta​wa po​dzia​łu pra​‐ cy, nie są​dzisz? Czło​wiek wy​bie​ra so​bie pra​cę zgod​ną z jego za​in​te​re​so​wa​nia​‐ mi, ta​len​tem, siłą fi​zycz​ną. Co ma do tego płeć? – Męż​czyź​ni są fi​zycz​nie sil​niej​si – stwier​dził le​karz to​nem eks​per​ta. – Zwy​kle tak, a po​nad​to są ro​ślej​si. Tyl​ko ja​kie to ma zna​cze​nie w do​bie ma​‐ szyn? Ale na​wet gdy​by​śmy nie mie​li ma​szyn, gdy​by​śmy na​dal mu​sie​li ko​pać zie​mię szpa​dla​mi i dźwi​gać cię​ża​ry na ple​cach, męż​czyź​ni pra​co​wa​li​by może szyb​ciej – ci więk​si – ale ko​bie​ty pra​co​wa​ły​by wy​trwa​lej… Nie​raz ma​rzy​łem, żeby być tak wy​trzy​ma​ły jak ko​bie​ta. Ki​moe pa​trzył na Sze​ve​ka z uprzej​mym nie​do​wie​rza​niem. – Ależ to za​prze​cze​nie wszyst​kich ko​bie​cych cech! De​li​kat​no​ści… Jak męż​‐ czy​zna może czuć sza​cu​nek dla sa​me​go sie​bie? Nie bę​dzie pan chy​ba uda​wał, że w pań​skiej dzie​dzi​nie ko​bie​ty panu do​rów​nu​ją? W fi​zy​ce, ma​te​ma​ty​ce, na polu in​te​lek​tu​al​nym. Chy​ba nie bę​dzie pan przy tym ob​sta​wał i zni​żał się do ich po​zio​mu? Sze​vek sie​dział w mięk​kim, wy​god​nym fo​te​lu, błą​dząc wzro​kiem po me​sie ofi​cer​skiej. Ekran wy​peł​nia​ła – nie​ru​cho​ma na tle czar​nej prze​strze​ni – ja​sna krzy​wi​zna Ur​ras ni​czym nie​bie​sko​zie​lo​ny opal. Przez ostat​nie dni zżył się z tym pięk​nym wi​do​kiem i samą mesą, ale te​raz ja​skra​we ko​lo​ry, obłe kształ​‐ ty fo​te​li, dys​kret​ne oświe​tle​nie, sto​li​ki do gier, ekra​ny te​le​wi​zyj​ne i pu​szy​ste

wy​kła​dzi​ny wy​da​ły mu się rów​nie obce, jak w chwi​li, gdy zo​ba​czył je po raz pierw​szy. – Nie są​dzę, bym mu​siał uda​wać, Ki​moe – po​wie​dział. – Zna​łem, oczy​wi​ście, nad​zwy​czaj in​te​li​gent​ne ko​bie​ty, zdol​ne ro​zu​mo​wać nie go​rzej od męż​czyzn – wy​rzu​cił z sie​bie le​karz, świa​dom, że pra​wie krzy​‐ czy. Bije pię​ścia​mi w za​mknię​te na głu​cho drzwi i krzy​czy, jak oce​nił to w du​chu Sze​vek. Szyb​ko zmie​nił te​mat, ale nie prze​stał się nad tym za​sta​na​wiać. Kwe​stia wyż​szo​ści i niż​szo​ści musi na​le​żeć do cen​tral​nych w ży​ciu spo​łecz​‐ nym Ur​ra​syj​czy​ków. Je​śli Ki​moe, chcąc za​cho​wać sza​cu​nek dla sa​me​go sie​‐ bie, musi uwa​żać po​ło​wę ro​dza​ju ludz​kie​go za niż​szą, jak​że ko​bie​ty mogą ży​‐ wić sza​cu​nek dla sa​mych sie​bie? A może i one z ko​lei uwa​ża​ją męż​czyzn za niż​szych? Jaki wpływ może to mieć na ich ży​cie płcio​we? Z pism Odo wie​dział, że głów​ny​mi in​sty​tu​cja​mi sek​su​al​ny​mi Ur​ra​syj​czy​ków (w każ​dym ra​zie przed dwo​ma wie​ka​mi) były „mał​żeń​stwo” (part​ner​stwo uświę​co​ne i na​rzu​ca​ne przez sank​cje praw​ne i eko​no​micz​ne) oraz „pro​sty​tu​cja” (praw​do​po​dob​nie po pro​stu szer​sza po​ję​cio​wa ka​te​go​ria tego sa​me​go), czy​li ko​pu​la​cja na ba​zie eko​no​micz​nej. Odo po​tę​pia​ła i jed​no, i dru​gie, choć sama była „za​męż​na”. Zresz​tą w cią​gu dwu​stu lat mo​gły zajść w obu tych in​sty​tu​cjach wiel​kie zmia​‐ ny. Je​śli Sze​vek ma za​miesz​kać na Ur​ras, wśród tu​byl​ców, po​wi​nien się z nimi za​po​znać. Dziw​ne, że na​wet seks – od tylu lat źró​dło wiel​kiej przy​jem​no​ści, roz​ko​szy i szczę​ścia – sta​wał się dla nie​go z dnia na dzień zie​mią pra​wie nie​zna​ną, po któ​rej mu​siał stą​pać ostroż​nie, ze świa​do​mo​ścią wła​snej nie​wie​dzy. Tak jed​‐ nak było. Za dzwo​nek alar​mo​wy uznał nie tyl​ko nie​zwy​kły wy​buch obu​rze​nia i wzgar​dy Ki​moe, ale i wcze​śniej​sze nie​ja​sne od​czu​cia, na któ​re ten epi​zod rzu​cił nowe świa​tło. Już na po​cząt​ku po​by​tu na po​kła​dzie „Czuj​ne​go”, pod​czas tych dłu​gich go​dzin, któ​re mu upły​nę​ły w go​rącz​ce i roz​pa​czy, zwra​ca​ło jego uwa​gę – cza​sem w spo​sób przy​jem​ny, a cza​sem draż​nią​cy – try​wial​nie pro​ste do​zna​nie: ela​stycz​ność łóż​ka. Choć była to zwy​kła koja, ma​te​rac ugi​nał się pod jego cię​ża​rem z piesz​czo​tli​wą mięk​ko​ścią. Pod​da​wał się tak ule​gle, że Sze​vek tyl​ko o tym my​ślał, za​sy​pia​jąc. Za​rów​no przy​jem​ność, jak i roz​draż​‐ nie​nie były na​tu​ry zde​cy​do​wa​nie ero​tycz​nej. Do tego ów „ręcz​nik” dmu​cha​ją​‐ cy stru​mie​niem go​rą​ce​go po​wie​trza i po​dob​ny efekt – ła​sko​ta​nie. Plus kształ​‐ ty me​bli w me​sie ofi​cer​skiej, gład​kie, opły​wo​we krą​gło​ści, do któ​rych na​gię​to opor​ne drew​no i stal, gład​kość i de​li​kat​ność po​wierzch​ni i ma​te​ria​łów – czy i one nie były z lek​ka per​wer​syj​nie ero​tycz​ne? Znał sie​bie do​sta​tecz​nie do​brze, by wie​dzieć, że kil​ka dni bez Ta​kver, na​wet prze​ży​tych w ogrom​nym stre​sie, nie mo​gło aż tak go po​bu​dzić, by wi​dział ko​bie​tę w byle bla​cie sto​łu. Chy​ba że na​praw​dę była w nim za​klę​ta… Czyż​by wszy​scy sto​la​rze na Ur​ras żyli w ce​li​ba​cie? Nie było sen​su się nad tym dłu​żej za​sta​na​wiać. Wkrót​ce się prze​ko​na.

Na chwi​lę przed za​pię​ciem pa​sów do ka​ju​ty wszedł le​karz, żeby spraw​dzić sku​tek dzia​ła​nia za​apli​ko​wa​nych wcze​śniej szcze​pio​nek, z któ​rych ostat​nia – prze​ciw​ko dżu​mie – wy​wo​ła​ła u Sze​ve​ka mdło​ści i stan ogól​ne​go oszo​ło​mie​‐ nia. Ki​moe dał mu ko​lej​ną pi​guł​kę. – To pana po​sta​wi na nogi przed lą​do​wa​niem – oświad​czył. Sze​vek ze sto​ic​kim spo​ko​jem po​łknął pro​szek. Za​pi​na​jąc ap​tecz​kę, Ki​moe wy​rzu​cił na​gle z sie​bie: – Dok​to​rze Sze​vek, nie są​dzę, abym miał jesz​cze przy​jem​ność zaj​mo​wać się pa​nem, choć nie jest to wy​klu​czo​ne, gdy​bym jed​nak nie miał po temu spo​sob​‐ no​ści, chciał​bym po​wie​dzieć, że… że ja… że to był wiel​ki dla mnie za​szczyt. Nie dla​te​go, że… ale dla​te​go, że na​bra​łem sza​cun​ku… na​uczy​łem się ce​nić… jako isto​ta ludz​ka… pań​ską do​broć, praw​dzi​wą do​broć… Sze​ve​ko​wi nie przy​szła do pę​ka​ją​cej z bólu gło​wy żad​na sto​sow​na od​po​‐ wiedź, wy​cią​gnął więc tyl​ko rękę, ujął dłoń le​ka​rza i rzekł: – Spo​tkaj​my się więc zno​wu, bra​cie! Ki​moe ner​wo​wo po​trzą​snął jego ręką (zwy​cza​jem Ur​ra​syj​czy​ków) i szyb​ko wy​szedł. Po jego odej​ściu Sze​vek uświa​do​mił so​bie, że zwró​cił się do nie​go po pra​wic​ku – na​zwał go am​mar, bra​tem – w ję​zy​ku, któ​re​go tam​ten nie ro​zu​‐ miał. Ścien​ny gło​śnik mo​no​ton​nie po​da​wał ko​men​dy. Przy​wią​za​ny do koi Sze​vek słu​chał ich otę​pia​ły i obo​jęt​ny. Do​zna​nia to​wa​rzy​szą​ce wej​ściu w at​mos​fe​rę jesz​cze po​tę​go​wa​ły uczu​cie otę​pie​nia. Poza na​dzie​ją, że nie bę​dzie mu​siał wy​‐ mio​to​wać, nie​wie​le wię​cej do​cie​ra​ło do jego świa​do​mo​ści. Nie za​uwa​żył, kie​dy wy​lą​do​wa​li, uświa​do​mił mu to do​pie​ro Ki​moe, kie​dy wpadł, by za​pro​wa​dzić go w po​śpie​chu do mesy ofi​cer​skiej. Ekran, na któ​rym od tylu dni ja​śnia​ła spo​wi​ta chmu​ra​mi Ur​ras, opu​sto​szał. W me​sie było wie​lu lu​dzi. Skąd się tu wszy​scy wzię​li? Za​sko​czo​ny od​krył z ra​do​ścią, że może stać, cho​dzić i ści​skać wy​cią​gnię​te dło​nie. Skon​cen​tro​wał na tych czyn​no​ściach całą swą uwa​gę, nie trosz​cząc się o ich sens. Gło​sy, uśmie​chy, dło​nie, sło​wa, na​zwi​ska. Po​wta​rza​‐ ne w kół​ko jego imię: dok​tor Sze​vek, dok​tor Sze​vek… Te​raz on i ci wszy​scy nie​zna​jo​mi scho​dzą po ja​kiejś kry​tej po​chyl​ni. Pod​nie​sio​ne gło​sy, któ​re od​bi​ja​‐ ją się echem od ścian. Po​tem ich zgiełk cich​nie. Nie​zna​jo​me po​wie​trze owie​wa mu twarz. Pod​niósł oczy, scho​dząc z ram​py na rów​ny grunt, po​tknął się i omal nie upadł. W od​stę​pie mię​dzy po​cząt​kiem kro​ku a jego po​sta​wie​niem na​szła go myśl o śmier​ci; zro​biw​szy zaś ów krok, stał już na no​wej zie​mi. Był sza​ry, bez​kre​sny wie​czór. Gdzieś da​le​ko za lą​do​wi​skiem pło​nę​ły za​mglo​‐ ne nie​bie​skie świa​tła. Zim​ne, peł​ne za​pa​chów po​wie​trze owia​ło mu dło​nie i twarz. Wcią​gnął je, wil​got​ne i mięk​kie, w noz​drza, tcha​wi​cę, płu​ca. Nie było dla nie​go obce. Było po​wie​trzem świa​ta, z któ​re​go przy​był jego lud. Po​wie​‐ trzem domu. Ktoś ujął go pod rękę, gdy się po​tknął. Ośle​pił go blask re​flek​to​rów. Fil​mo​‐

wa​no dla dzien​ni​ków sce​nę po​wi​ta​nia: pierw​szy czło​wiek z księ​ży​ca – szczu​‐ pła, wy​so​ka po​stać w tłu​mie dy​gni​ta​rzy, pro​fe​so​rów, agen​tów ochro​ny. Fo​‐ rem​na, ku​dła​ta gło​wa sztyw​no wy​pro​sto​wa​na (apa​ra​ty fo​to​re​por​te​rów mo​gły uchwy​cić każ​dy szcze​gół), jak gdy​by przy​bysz usi​ło​wał spoj​rzeć po​nad ju​pi​te​‐ ra​mi w bez​kres nie​ba za​snu​te​go mgłą, któ​ra kry​ła gwiaz​dy, księ​życ i wszyst​‐ kie inne świa​ty. Dzien​ni​ka​rze pró​bo​wa​li się prze​drzeć przez kor​don po​li​cji. „Czy w tej hi​sto​rycz​nej chwi​li chciał​by pan zło​żyć ja​kieś oświad​cze​nie, dok​to​‐ rze Sze​vek?”. Zo​sta​li szyb​ko ode​pchnię​ci. Ota​cza​ją​cy Sze​ve​ka lu​dzie zmu​si​li go, by ru​szył da​lej. Nie​mal wnie​śli go do cze​ka​ją​cej li​mu​zy​ny. Cały czas sta​‐ no​wił wdzięcz​ny, wy​raź​ny cel dla fo​to​re​por​te​rów. Wy​so​ki, dłu​go​wło​sy, z wy​‐ ra​zem twa​rzy, w któ​rym żal mie​szał się z ra​do​ścią przy​po​mi​na​nia so​bie rze​‐ czy zna​nych. Wie​że mia​sta – ol​brzy​mie dra​bi​ny przy​ćmio​ne​go świa​tła – gi​nę​ły w gó​rze we mgle. Wy​so​ko nad gło​wa​mi prze​la​ty​wa​ły po​cią​gi – świe​tli​ste, tur​ko​czą​ce wstę​gi. Ma​syw​ne ścia​ny ze szkła i ka​mie​nia uj​mo​wa​ły w bur​ty fa​sad uli​ce tęt​nią​ce ru​chem tram​wa​jów i sa​mo​cho​dów. Ka​mień, stal, szkło, świa​tła elek​‐ trycz​ne. Żad​nych twa​rzy. – Je​ste​śmy w Nio Es​se​ia, dok​to​rze Sze​vek. Uzna​li​śmy, że le​piej oszczę​dzić panu na po​czą​tek miej​skich tłu​mów, to​też po​je​dzie​my pro​sto na uni​wer​sy​tet. W ciem​nym, wy​ło​żo​nym mięk​ką ta​pi​cer​ką wnę​trzu sa​mo​cho​du znaj​do​wa​ło się prócz Sze​ve​ka pię​ciu in​nych męż​czyzn. Wska​zy​wa​li mu co bar​dziej zna​‐ mie​ni​te bu​dow​le, nie był jed​nak w sta​nie roz​róż​nić we mgle, któ​ry z tych ol​‐ brzy​mich, wid​mo​wych, prze​la​tu​ją​cych za oknem gma​chów był Są​dem Naj​‐ wyż​szym, któ​ry Mu​zeum Na​ro​do​wym, któ​ry Dy​rek​to​ria​tem, a któ​ry Se​na​‐ tem. Prze​je​cha​li nad ja​kąś rze​ką, a może uj​ściem rze​ki. Na czar​nej wo​dzie mi​go​ta​ły mi​lio​ny roz​my​tych we mgle świa​teł Nio Es​sei. Po​tem wje​cha​li w ciem​ność, mgła rów​nież zgęst​nia​ła, kie​row​ca zmniej​szył pręd​kość. W sno​‐ pach re​flek​to​rów mgła wy​glą​da​ła jak co​fa​ją​ca się przed po​jaz​dem ścia​na. Sze​‐ vek pa​trzył przez szy​bę po​chy​lo​ny lek​ko do przo​du. Jego wzrok – po​dob​nie jak umysł – nie sku​piał się na ni​czym szcze​gól​nym. Po​nie​waż z jego po​sta​wy wręcz biły re​zer​wa i sku​pie​nie, po​zo​sta​li ści​szy​li gło​sy, pra​gnąc usza​no​wać mil​cze​nie go​ścia. Czym jest ta gę​sta ciem​ność, któ​ra bie​gnie cały czas wzdłuż dro​gi? Czy to drze​wa? Czy moż​li​we, żeby od wy​jaz​du z mia​sta je​cha​li w szpa​le​rze drzew? Przy​po​mniał so​bie ajoń​skie sło​wo „las”. Więc nie od razu wy​ja​dą na pu​sty​nię. Drze​wa cią​gnę​ły się bez koń​ca, z jed​ne​go wzgó​rza wbie​ga​ły na na​stęp​ne, po​‐ ra​sta​ły bez​kre​sne ob​sza​ry, osnu​te chłod​ną, słod​ka​wą mgłą. Las – kłę​bo​wi​sko ży​wych istot sple​cio​nych w cią​głej wal​ce, ciem​ny sze​lest li​ści wśród nocy. Kie​‐ dy sa​mo​chód wy​je​chał z za​le​ga​ją​cych w do​li​nie rze​ki opa​rów, mgła nie​co się roz​wia​ła i na​gle oczom zdu​mio​ne​go Sze​ve​ka uka​za​ła się w prze​lo​cie czy​jaś twarz wy​chy​lo​na z mro​ku li​sto​wia przy dro​dze. Dłu​ga jak jego ra​mię, wid​mo​‐ wo bia​ła, nie przy​po​mi​na​ła żad​nej z ludz​kich twa​rzy. Z otwo​rów, bę​dą​cych

za​pew​ne noz​drza​mi, bu​cha​ły kłę​by pary, nie spo​sób też było wąt​pić, że to, co na nie​go łyp​nę​ło, było okiem. Wiel​kie, ciem​ne, po​smut​nia​łe – a może cy​nicz​‐ ne? – bły​snę​ło w świe​tle re​flek​to​rów jak śle​pie po​two​ra. – Co to było? – Chy​ba osioł. – Zwie​rzę? – No tak. Ach, praw​da! Toż wy u sie​bie nie ma​cie du​żych zwie​rząt! – Osioł to ro​dzaj ko​nia – wy​ja​śnił dru​gi męż​czy​zna. – To był koń – spro​sto​wał inny ze star​czym upo​rem w gło​sie. – Osły są mniej​sze. Chęt​nie na​wią​za​li​by z nim roz​mo​wę, ale Sze​vek na po​wrót po​grą​żył się w mil​cze​niu. My​ślał o Ta​kver. Za​sta​na​wiał się, jak ona ode​bra​ła​by to ak​sa​‐ mit​nie czar​ne, smęt​ne spoj​rze​nie, któ​re ude​rzy​ło go z ciem​no​ści. Za​wsze wie​‐ rzy​ła, że ży​cie jest jed​no. Cie​szy​ło ją po​kre​wień​stwo z ry​ba​mi w jej la​bo​ra​to​‐ ryj​nych zbior​ni​kach, cie​ka​wa była do​znań ist​nień nie​na​le​żą​cych do ludz​kie​go ga​tun​ku. Ona by wie​dzia​ła, jak od​po​wie​dzieć na spoj​rze​nie tego oka. – Zbli​ża​my się do Ieu Eun, dok​to​rze Sze​vek. Ocze​ku​je tam na pana spo​ry tłu​mek. Mar​sza​łek, gro​no dy​rek​to​rów, na​tu​ral​nie rek​tor, róż​ne gru​be ryby. Ale je​śli czu​je się pan zmę​czo​ny, ogra​ni​czy​my ce​re​mo​niał po​wi​tal​ny do nie​‐ zbęd​ne​go mi​ni​mum. Ce​re​mo​niał po​wi​tal​ny cią​gnął się kil​ka go​dzin. Sze​vek nie po​tra​fił so​bie póź​‐ niej przy​po​mnieć jego prze​bie​gu. Z cia​sne​go, ciem​ne​go pu​dła sa​mo​cho​du prze​‐ pro​wa​dzo​no go do prze​stron​nej, rzę​si​ście oświe​tlo​nej sali peł​nej lu​dzi. Pod zło​‐ ci​stym su​fi​tem, z któ​re​go zwie​sza​ły się krysz​ta​ło​we ży​ran​do​le, zgro​ma​dzi​ły się set​ki osób. Przed​sta​wio​no go ko​lej​no każ​de​mu z ze​bra​nych. Wszy​scy byli od nie​go niż​si. I nie​o​wło​sie​ni. Gło​wy kil​ku ko​biet były wręcz cał​kiem łyse. W koń​cu zdał so​bie spra​wę, że Ur​ra​syj​czy​cy golą wło​sy – ten de​li​kat​ny, pu​‐ szy​sty me​szek po​ra​sta​ją​cy cia​ła przed​sta​wi​cie​li jego rasy. Owło​sie​nie za​stę​po​‐ wa​ły im cu​dow​ne stro​je fan​ta​stycz​nych kształ​tów i ko​lo​rów. Ko​bie​ty no​si​ły się​ga​ją​ce do pod​ło​gi suk​nie. Pier​si mia​ły od​sło​nię​te. Ich ta​lie, szy​je i gło​wy zdo​bi​ły klej​no​ty, ko​ron​ki i tiu​le. Męż​czyź​ni ubra​ni byli w spodnie i płasz​cze (czy może tu​ni​ki) czer​wo​ne, nie​bie​skie, fio​le​to​we, zło​ci​ste i zie​lo​ne, o roz​cię​‐ tych rę​ka​wach, spły​wa​ją​ce ka​ska​da​mi ko​ro​nek, bądź dłu​gie togi – kar​ma​zy​‐ no​we, ciem​no​zie​lo​ne i czar​ne – któ​re roz​chy​la​ły się na wy​so​ko​ści ko​lan, uka​‐ zu​jąc bia​łe poń​czo​chy ze srebr​ny​mi pod​wiąz​ka​mi. Sze​ve​ko​wi przy​po​mnia​ło się inne ajoń​skie sło​wo (tego, co ozna​cza​ło, ni​g​dy nie oglą​dał, po​do​ba​ło mu się jed​nak jego brzmie​nie): „splen​dor”. Tych lu​dzi ota​czał splen​dor. Przy​stą​pio​no do wy​gła​sza​nia mów. Mar​sza​łek se​na​tu pań​stwa Ajo, męż​czy​zna o zim​nych, dziw​nych oczach, wzniósł to​ast: „Za nową erę bra​ter​stwa mię​dzy na​szy​mi Bliź​nia​czy​mi Pla​ne​ta​mi i za zwia​stu​na ery tej, na​sze​go zna​ko​mi​te​go i naj​czci​‐ god​niej​sze​go go​ścia, dok​to​ra Sze​ve​ka z Anar​res!”. Rek​tor uni​wer​sy​te​tu roz​‐ ma​wiał z Sze​ve​kiem uprzej​mie, pierw​szy dy​rek​tor pań​stwa miał do nie​go po​‐ waż​ną prze​mo​wę, przed​sta​wio​no go am​ba​sa​do​rom, astro​nau​tom, fi​zy​kom, po​‐

li​ty​kom oraz dzie​siąt​kom in​nych osób, z któ​rych każ​da no​si​ła – za​rów​no przed, jak i po na​zwi​sku – ta​siem​co​we ty​tu​ły i za​szczyt​ne mia​na, każ​da też ga​wę​dzi​ła z nim przez chwi​lę. Nic z tego, co do nie​go mó​wi​ły, nie za​pi​sa​ło mu się w pa​mię​ci, nie pa​mię​tał też, co od​po​wia​dał. Otrzeź​wiał póź​ną nocą. Pa​dał cie​pły deszcz. W to​wa​rzy​stwie kil​ku męż​czyzn szedł przez ja​kiś wiel​ki park czy może skwer. Pod sto​pa​mi czuł sprę​ży​stość ży​wej tra​wy. Pa​mię​tał to do​‐ zna​nie ze spa​ce​rów po Trój​kąt​nym Par​ku w Ab​be​nay. Otrzeź​wi​ło go to wspo​‐ mnie​nie i chłod​ny wie​trzyk. Jego du​sza wy​szła ze sko​ru​py. Prze​wod​ni​cy wpro​wa​dzi​li go do ja​kie​goś gma​chu, a na​stęp​nie do „jego” po​ko​‐ ju, jak to okre​śli​li. Prze​stron​ny (mógł mieć z dzie​sięć me​trów dłu​go​ści) był naj​wy​raź​niej świe​‐ tli​cą, nie dzie​li​ły go bo​wiem prze​pie​rze​nia i nie sta​ły w nim łóż​ka. To​wa​rzy​‐ szą​cy Sze​ve​ko​wi trzej męż​czyź​ni mu​sie​li być jego współ​lo​ka​to​ra​mi. Świe​tli​ca była na​praw​dę pięk​na. Całą jed​ną ścia​nę two​rzył rząd okien, z któ​rych każ​de prze​dzie​la​ła smu​kła ko​lu​mien​ka wzno​szą​ca się na kształt drze​wa i po​dwój​‐ nym łu​kiem roz​chy​la​ją​ca się u szczy​tu. Pod​ło​gę wy​ście​łał kar​ma​zy​no​wy dy​‐ wan. Na otwar​tym ko​min​ku w da​le​kim koń​cu po​ko​ju pło​nął ogień. Sze​vek prze​szedł przez po​kój i sta​nął przed ko​min​kiem. Ni​g​dy do​tąd nie wi​dział, by ktoś ogrze​wał dom, spa​la​jąc drew​no, ale już nie miał siły ni​cze​mu się dzi​wić. Wy​cią​gnął ręce do roz​kosz​ne​go cie​pła, a po​tem usiadł przed ko​min​kiem na ła​‐ wie z po​le​ro​wa​ne​go mar​mu​ru. Naj​młod​szy z męż​czyzn, któ​rzy mu to​wa​rzy​szy​li, usiadł na​prze​ciw​ko nie​go po dru​giej stro​nie ko​min​ka. Po​zo​sta​li dwaj wciąż byli po​grą​że​ni w roz​mo​wie. Roz​ma​wia​li o fi​zy​ce, Sze​vek nie sta​rał się jed​nak śle​dzić toku ich dys​ku​sji. Mło​dy męż​czy​zna ode​zwał się ci​cho: – Za​sta​na​wiam się, jak się pan te​raz czu​je, dok​to​rze Sze​vek. Sze​vek roz​pro​sto​wał nogi i po​chy​lił się do przo​du. Chciał po​czuć cie​pło ognia na twa​rzy. – Ocię​ża​ły. – Ocię​ża​ły? – Pew​nie z po​wo​du gra​wi​ta​cji. Albo zmę​cze​nia. – Spoj​rzał na to​wa​rzy​sza. W bla​sku ko​min​ka nie mógł doj​rzeć wy​raź​nie jego twa​rzy, do​strze​gał je​dy​nie po​łysk zło​te​go łań​cu​cha i so​czy​stą jak ru​bin czer​wień togi. – Nie znam two​je​‐ go imie​nia. – Saio Pae. – A, Pae. Czy​ta​łem two​je ar​ty​ku​ły na te​mat pa​ra​dok​su. – Mó​wił wol​no, z wy​sił​kiem. – Musi tu być ja​kiś ba​rek. W po​ko​jach star​szych pra​cow​ni​ków wy​dzia​łu za​‐ wsze się znaj​dzie kre​den​sik z trun​ka​mi. Miał​by pan ocho​tę cze​goś się na​pić? – Ow​szem, wody. Mło​dy czło​wiek przy​niósł szklan​kę wody, po​zo​sta​li dwaj rów​nież zbli​ży​li się do ko​min​ka. Sze​vek wy​pił chci​wie, po czym przyj​rzał się trzy​ma​nej w ręku szklan​ce – de​li​kat​ne cac​ko o szla​chet​nym kształ​cie chwy​ta​ło zło​co​ną kra​wę​‐

dzią blask pło​mie​ni. Był świa​dom obec​no​ści po​zo​sta​łych męż​czyzn. Cze​ka​li na coś w po​sta​wie peł​nej sza​cun​ku, opie​kuń​czy, uważ​ni. Spoj​rzał na nich, prze​no​sząc wzrok z jed​nej twa​rzy na dru​gą. Pa​trzy​li wy​‐ cze​ku​ją​co. – Więc oto mnie ma​cie – po​wie​dział z uśmie​chem. – Ma​cie swo​je​go anar​chi​‐ stę. I co z nim zro​bi​cie?

2

Anar​res W kwa​dra​to​wym oknie w bia​łej ścia​nie lśni czy​ste, pu​ste nie​bo. Na nie​bie świe​ci słoń​ce. W po​ko​ju jest je​de​na​ścio​ro dzie​ci, w więk​szo​ści umiesz​czo​nych – po dwo​je i tro​je – w du​żych, wy​ście​ła​nych koj​cach. Wier​cąc się i ga​wo​rząc, za​pa​da​ją po​wo​li w sen. Dwóch naj​star​szych chłop​ców bawi się na pod​ło​dze – ru​chli​wy gru​ba​sek roz​bie​ra ukła​dan​kę, a dru​gi, brzdąc o gu​zo​wa​tej czasz​ce, sie​dzi w żół​tym kwa​dra​cie pa​da​ją​ce​go z okna świa​tła i wpa​tru​je się w pro​‐ mień słoń​ca z po​waż​nym, ga​pio​wa​tym wy​ra​zem twa​rzy. W przed​po​ko​ju jed​‐ no​oka si​wo​wło​sa ko​bie​ta roz​ma​wia z wy​so​kim, smut​nym, mniej wię​cej trzy​‐ dzie​sto​let​nim męż​czy​zną. – Jego mat​ka do​sta​ła przy​dział do Ab​be​nay – mówi męż​czy​zna. – Chce, żeby mały tu zo​stał. – Za​trzy​mu​je​my go więc w żłob​ku na sta​łe. Tak, Pa​lat? – Tak. Ja wra​cam do noc​le​gow​ni. – Nie martw się o nie​go, wszyst​kich nas tu zna. Kom​po​prac z pew​no​ścią wy​‐ śle cię nie​dłu​go tam, do​kąd i Ru​lag, praw​da? Prze​cież je​ste​ście part​ne​ra​mi, do tego obo​je in​ży​nie​ra​mi. – Tak, ale Ru​lag jest… Wi​dzisz, o nią wy​stą​pił Cen​tral​ny In​sty​tut In​ży​nie​‐ rii. Ja nie je​stem aż tak do​bry. Ru​lag ma waż​ne za​da​nie do speł​nie​nia. Ko​bie​ta wes​tchnę​ła. – Mimo to… – za​czę​ła z prze​ko​na​niem, po czym umil​kła. Oj​ciec przy​glą​dał się chłop​czy​ko​wi o gu​zo​wa​tej czasz​ce, któ​ry – za​ję​ty ob​ser​wa​cją świa​tła – na​‐ wet nie za​uwa​żył jego obec​no​ści w przed​po​ko​ju. Tym​cza​sem gru​ba​sek ru​szył żwa​wo w jego stro​nę, choć kro​kiem oso​bli​wym, jak​by w kuc​kach, a to z po​wo​‐ du mo​krych i opa​da​ją​cych pie​luch. Zbli​żył się z nu​dów (lub w ce​lach to​wa​rzy​‐ skich), ale zna​la​zł​szy się w sło​necz​nym kwa​dra​cie, od​krył, że jest tam przy​‐ jem​nie, bo cie​pło. Klap​nął więc cięż​ko obok za​pa​trzo​ne​go ko​le​gi, spy​cha​jąc go w cień. Cie​lę​cy za​chwyt mal​ca w jed​nej chwi​li prze​mie​nił się w złość. – Idź stąd! – krzyk​nął chłop​czyk i z gniew​ną miną ode​pchnął in​tru​za. Pod​bie​gła przed​szko​lan​ka i pod​nio​sła gru​ba​ska. – Nie wol​no po​py​chać ko​le​gów, Szev. Chłop​czyk wstał z pod​ło​gi. Na jego twa​rzy pło​nę​ło słoń​ce i złość. Opa​dły mu

pie​lu​chy. – Moje! – za​wo​łał wy​so​kim, dźwięcz​nym gło​sem. – Moje śło​neć​ko! – Nie jest two​je – wy​ja​śni​ła jed​no​oka ko​bie​ta z wy​ro​zu​mia​ło​ścią, lecz sta​‐ now​czo. – Nic nie jest two​je. Sło​necz​ko jest dla wszyst​kich. Trze​ba się nim dzie​lić. Je​śli nie bę​dziesz się nim dzie​lił, nie bę​dziesz mógł z nie​go ko​rzy​stać. Pod​nio​sła w obu rę​kach za​gnie​wa​ne​go mal​ca i po​sa​dzi​ła go ła​god​nie, choć ru​chem zde​cy​do​wa​nym, poza kwa​dra​tem słoń​ca. Gru​ba​sek przy​pa​try​wał się temu obo​jęt​nie. Chłop​czyk o gu​zo​wa​tej czasz​ce za​trząsł się z wście​kło​ści. – Moje śło​neć​ko! – krzyk​nął i wy​buch​nął pła​czem. Oj​ciec wziął go na ręce i przy​tu​lił. – No, już do​brze, już do​brze, Szev – uspo​ka​jał. – Prze​cież wiesz, że nie moż​‐ na mieć ni​cze​go na wła​sność. Co się z tobą dzie​je? Głos mu się ła​mał i drżał, jak​by i jemu zbie​ra​ło się na płacz. Chłop​czyk, wy​‐ so​ki, szczu​pły i lek​ki jak piór​ko, za​no​sił się od pła​czu w jego ra​mio​nach. – Nie​któ​rzy nie umie​ją brać ży​cia po pro​stu – stwier​dzi​ła jed​no​oka ko​bie​ta, przy​glą​da​jąc się im obu ze współ​czu​ciem. – We​zmę go te​raz ze sobą. Ro​zu​miesz, jego mat​ka dziś wy​jeż​dża. – Oczy​wi​ście. Mam na​dzie​ję, że nie​dłu​go do​sta​nie​cie wspól​ny przy​dział – po​‐ wie​dzia​ła przed​szko​lan​ka, mru​żąc zdro​we oko. Schy​li​ła się i za​rzu​ci​ła so​bie gru​ba​ska na bio​dro jak wo​rek ziar​na. – Szev, do wi​dze​nia, skar​bie. Ju​tro po​‐ ba​wi​my się w cię​ża​rów​kę i kie​row​cę, chcesz? Ale ma​lec jej jesz​cze nie wy​ba​czył. Obej​mo​wał ojca za szy​ję i szlo​chał, kry​‐ jąc twarz w ciem​no​ści po utra​co​nym słoń​cu. Or​kie​strze po​trzeb​ne były tego ran​ka do pró​by wszyst​kie ław​ki. W du​żej sali ośrod​ka kształ​ce​nio​we​go ćwi​czy​ła sek​cja ta​necz​na, więc dzie​ci od​by​wa​ją​‐ ce ćwi​cze​nia w mó​wie​niu i słu​cha​niu za​sia​dły krę​giem w warsz​ta​cie na pod​ło​‐ dze z pian​kow​ca. Zgło​sił się pierw​szy ochot​nik, wy​so​ki ośmio​la​tek o szczu​‐ płych dło​niach i du​żych sto​pach. Stał pro​sto jak świe​ca (co ty​po​we dla dzie​ci zdro​wych). Jego twarz, opró​szo​na de​li​kat​nym mesz​kiem, była zra​zu bla​da, a po​tem się za​ru​mie​ni​ła, mu​siał bo​wiem cze​kać, aż ko​le​dzy się uci​szą. – Słu​cha​my, Sze​vek – za​chę​cił go pro​wa​dzą​cy za​ję​cia. – Chciał​bym się po​dzie​lić pew​nym spo​strze​że​niem. – Gło​śniej – prze​rwał mu na​uczy​ciel, krzep​kiej bu​do​wy dwu​dzie​sto​pa​ro​la​‐ tek. Chło​piec uśmiech​nął się nie​śmia​ło. – Otóż wi​dzi​cie, przy​szło mi do gło​wy… Daj​my na to, że rzu​ca​cie w coś ka​‐ mie​niem. Na przy​kład w drze​wo. Rzu​ca​cie, ka​mień leci w po​wie​trzu i ude​rza w drze​wo. Zga​dza się? Tyl​ko że w rze​czy​wi​sto​ści on nie może w nie ude​rzyć, po​nie​waż… Czy mogę pro​sić o ta​blicz​kę? Po​pa​trz​cie: stąd rzu​ca​cie ka​mie​‐ niem, a tu stoi drze​wo. – Ry​so​wał na ta​blicz​ce. – Po​wiedz​my, że to jest drze​‐ wo, a to ka​mień, tu, w po​ło​wie dro​gi. – Dzie​ci za​chi​cho​ta​ły, roz​ba​wio​ne nie​‐

zdar​nym ry​sun​kiem drze​wa ho​lum; chło​piec rów​nież się uśmiech​nął. – Żeby do​le​cieć od was do drze​wa, ka​mień musi naj​pierw prze​być po​ło​wę dro​gi, jaka was od nie​go dzie​li, praw​da? Po​tem po​ło​wę na​stęp​ne​go od​cin​ka mię​dzy tą po​‐ ło​wą a drze​wem. A po​tem po​ło​wę tej na​stęp​nej po​ło​wy mię​dzy tą dru​gą po​ło​‐ wą a drze​wem. Choć​by nie wiem jak da​le​ko do​le​ciał, za​wsze da się wska​zać taki punkt (choć w isto​cie cho​dzi tu o czas), któ​ry znaj​du​je się w po​ło​wie dro​gi mię​dzy jego ostat​nim po​ło​że​niem a drze​wem… – Czy to jest cie​ka​we, jak uwa​ża​cie? – prze​rwał mu na​uczy​ciel, zwra​ca​jąc się do resz​ty dzie​ci. – Dla​cze​go ka​mień nie może do​le​cieć do drze​wa? – za​in​te​re​so​wa​ła się ja​kaś dzie​się​cio​let​nia dziew​czyn​ka. – Bo za​wsze po​zo​sta​nie mu do prze​by​cia po​ło​wa dro​gi, jaka go od nie​go dzie​‐ li – wy​ja​śnił Sze​vek – a na​stęp​nie po​ło​wa tej po​ło​wy i po​ło​wa na​stęp​nej po​ło​‐ wy i tak da​lej, ro​zu​miesz? – Może po pro​stu źle wy​ce​lo​wa​łeś – stwier​dził na​uczy​ciel z wy​mu​szo​nym uśmie​chem. – Nie ma zna​cze​nia, jak się wy​ce​lu​je. Ka​mień nie może do​le​cieć do drze​wa. – Kto ci pod​su​nął tę myśl? – Nikt. Chy​ba ją po pro​stu zo​ba​czy​łem. I chy​ba ro​zu​miem, dla​cze​go ka​mień w rze​czy​wi​sto​ści… – Wy​star​czy. Nie​któ​re dzie​ci, przed​tem roz​ma​wia​ją​ce ze sobą, umil​kły, jak​by na​raz za​‐ nie​mó​wi​ły. Chło​piec stał z ta​blicz​ką w ręku w za​pa​dłej na​gle ci​szy. Wy​glą​dał na wy​stra​szo​ne​go, twarz mu się skur​czy​ła. – Mowa jest dzie​le​niem się, jest sztu​ką współ​pra​cy – rzekł na​uczy​ciel. – A ty się nie dzie​lisz, ty ego​izu​jesz. Z holu do​bie​ga​ła nie​skom​pli​ko​wa​na, skocz​na me​lo​dia gra​na przez or​kie​strę. – Nie od​kry​łeś tego sa​mo​dziel​nie. Czy​ta​łem już coś po​dob​ne​go w ja​kiejś książ​ce. Chło​piec spoj​rzał uważ​nie na na​uczy​cie​la. – W ja​kiej książ​ce? Czy moż​na ją tu zna​leźć? Na​uczy​ciel wstał. Był od Sze​ve​ka nie​mal dwa razy wyż​szy i trzy razy cięż​‐ szy, a jego mina zdra​dza​ła nie​chęć do tego ucznia. Z jego po​sta​wy nie prze​bi​‐ ja​ła jed​nak groź​ba uży​cia prze​mo​cy fi​zycz​nej, je​dy​nie chęć pod​bu​do​wa​nia au​‐ to​ry​te​tu nad​wą​tlo​ne​go przez po​iry​to​wa​ną od​po​wiedź, ja​kiej udzie​lił na dzi​‐ wacz​ne py​ta​nie chłop​ca. – Nie moż​na. I prze​stań ego​izo​wać! – Wró​cił do me​lo​dyj​ne​go, pe​dan​tycz​ne​go tonu: – Ta​kie wy​po​wie​dzi sto​ją w ja​skra​wej sprzecz​no​ści z ce​la​mi, ja​kie przy​‐ świe​ca​ją nam w gru​pie mó​wie​nia i słu​cha​nia. Mowa jest funk​cją dwu​kie​run​‐ ko​wą. Sze​vek, w prze​ci​wień​stwie do więk​szo​ści z was, jesz​cze nie do​rósł do zro​zu​mie​nia tej praw​dy, to​też jego obec​ność w gru​pie sta​no​wi utrud​nie​nie. Ty sam to chy​ba czu​jesz, praw​da, Sze​vek? Su​ge​ro​wał​bym, że​byś zna​lazł so​bie gru​pę od​po​wied​nią do two​je​go po​zio​mu.

Nikt wię​cej się nie ode​zwał. Ci​sza, a z dru​giej stro​ny ha​ła​śli​wa, pro​sta me​lo​‐ dia to​wa​rzy​szy​ły chłop​cu, gdy zwra​cał ta​blicz​kę i wy​stę​po​wał z krę​gu. Wy​‐ szedł na ko​ry​tarz. Gru​pa, któ​rą wła​śnie opu​ścił, przy​stą​pi​ła pod nad​zo​rem na​uczy​cie​la do gru​po​we​go opo​wia​da​nia, któ​re ucznio​wie snu​li na zmia​nę. Przy​słu​chi​wał się stłu​mio​nym gło​som i na​dal przy​śpie​szo​ne​mu bi​ciu swe​go ser​ca. Dzwo​ni​ło mu w uszach; nie był to ha​łas or​kie​stry, ale dźwięk, jaki się po​ja​wia, kie​dy czło​wiek po​wstrzy​mu​je płacz. Już kil​ka razy w ży​ciu sły​szał to dzwo​nie​nie. Nie lu​bił się w nie wsłu​chi​wać, nie miał też ocho​ty roz​wa​żać pro​‐ ble​ma​tu ka​mie​nia i drze​wa, sku​pił więc uwa​gę na kwa​dra​cie. Kwa​drat skła​‐ dał się z liczb, a te były za​wsze chłod​ne i nie​wzru​szo​ne. Kie​dy zda​rzy​ło mu się po​peł​nić ja​kiś błąd, do nich się zwra​cał, bo były wol​ne od błę​du. Wy​obra​ził so​bie kwa​drat – wzór w prze​strze​ni, po​dob​ny wzo​rom, ja​kie mu​zy​ka two​rzy w cza​sie – uło​żo​ny z pierw​szych dzie​wię​ciu liczb cał​ko​wi​tych, z piąt​ką po​środ​‐ ku. Jak​kol​wiek by do​da​wać ich rzę​dy, otrzy​my​wa​ło się za​wsze ten sam wy​‐ nik. Cu​dow​ny wi​dok. Gdy​by się tak uda​ło ze​brać gru​pę osób lu​bią​cych roz​ma​‐ wiać o po​dob​nych spra​wach. Nie​ste​ty, do tego ro​dza​ju roz​wa​żań było skłon​‐ nych je​dy​nie kil​ku star​szych chłop​ców oraz parę dziew​cząt, a oni byli za​ję​ci. Co to za książ​ka, o któ​rej mó​wił na​uczy​ciel? Czy to księ​ga liczb? Czy do​wie​‐ dział​by się z niej, w jaki spo​sób ka​mień do​la​tu​je do drze​wa? Po​stą​pił głu​pio, opo​wia​da​jąc ten żart o ka​mie​niu i drze​wie, nikt na​wet nie spo​strzegł, że to dow​cip, na​uczy​ciel miał ra​cję. Bo​la​ła go gło​wa. Spo​glą​dał w głąb sie​bie, na nie​wzru​szo​ne wzo​ry. Gdy​by uda​ło się na​pi​sać książ​kę licz​ba​mi, by​ła​by to książ​ka praw​dzi​wa. Książ​ka spra​wie​dli​wa. Nic, co wy​ra​ża się w sło​wach, nie jest nie​wzru​szo​ne. Rze​czy uję​te w sło​wa de​for​mu​ją się i mie​sza​ją, za​miast stać pro​sto i pa​so​wać do sie​bie. Ale pod war​stwą słów, w cen​trum – jak w środ​ku kwa​dra​tu – wszyst​ko się su​mu​je. Wszyst​ko pod​le​ga zmia​nie, ale nic nie zo​sta​nie za​gu​bio​ne. W licz​bach jest ukry​ta rów​no​wa​ga, w licz​bach moż​na od​kryć wzór. Doj​rzeć fun​da​ment świa​ta. I stwier​dzić, że jest so​lid​ny. Na​uczył się cze​kać. Był praw​dzi​wym mi​strzem w cze​ka​niu. Naj​pierw cze​kał na po​wrót mat​ki, Ru​lag – choć to było daw​no, tak daw​no, że pra​wie już o tym za​po​mniał. Po​tem do​sko​na​lił się w sztu​ce cze​ka​nia, cze​ka​jąc na swo​ją ko​lej​‐ kę, cze​ka​jąc na spo​sob​ność, by się czymś po​dzie​lić, żeby z nim się czymś po​‐ dzie​lo​no. Jako ośmio​la​tek czę​sto za​da​wał py​ta​nia za​czy​na​ją​ce się od słów: „dla​cze​go”, „jak”, „a je​śli”, ale ni​g​dy – „kie​dy”. Cze​kał na po​wrót ojca, z któ​‐ rym miał prze​nieść się do do​mi​cy​lu. Dłu​go się prze​cią​ga​ło to cze​ka​nie: sześć de​kad. Pa​lat przy​jął okre​so​wą po​sa​dę kon​ser​wa​to​ra ma​szyn w Fa​bry​ce Uzdat​nia​nia Wody w Bęb​nej Gó​rze, a po​tem miał za​miar spę​dzić de​ka​dę na pla​ży w Ma​len​nin. Chciał tro​chę po​pły​wać, od​po​cząć i po​spół​ko​wać z ko​bie​tą o imie​niu Pi​par. Wy​tłu​ma​czył się sy​no​wi z tych za​mia​rów. Sze​vek miał do nie​go za​ufa​nie, po​nie​waż Pa​lat na za​ufa​nie za​słu​gi​wał. Pod ko​niec tych sześć​‐ dzie​się​ciu dni przy​je​chał do domu dziec​ka w Rów​nin​nem – wy​so​ki, chu​dy męż​czy​zna jesz​cze smut​niej​szy z wy​glą​du niż zwy​kle. Sama ko​pu​la​cja nie

była tym, cze​go na​praw​dę pra​gnął. Na​praw​dę pra​gnął Ru​lag. Czo​ło miał zmarsz​czo​ne bo​le​śnie, ale uśmiech​nął się na wi​dok syna. Obaj lu​bi​li być ra​‐ zem. – Pa​lat, wi​dzia​łeś kie​dyś książ​kę z sa​my​mi licz​ba​mi? – Masz na my​śli ma​te​ma​ty​kę? – Chy​ba tak. – Taką jak ta? Z kie​sze​ni płasz​cza wy​jął książ​kę – małą, kie​szon​ko​wą, opra​wio​ną na zie​lo​‐ no (jak więk​szość ksią​żek), z wy​tło​czo​nym na okład​ce Ko​łem Ży​cia. Była gę​‐ sto za​dru​ko​wa​na, drob​ną czcion​ką, z wą​ski​mi mar​gi​ne​sa​mi, bo do wy​two​rze​‐ nia pa​pie​ru po​trze​ba dużo drzew ho​lum i ludz​kie​go tru​du, jak to za​wsze pod​‐ kre​ślał ma​ga​zy​nier w ośrod​ku kształ​ce​nio​wym, gdy się po​dar​ło kart​kę i przy​‐ cho​dzi​ło po nową. Pa​lat otwo​rzył książ​kę. Dwusz​pal​to​wą stro​nę wy​peł​nia​ły ko​lum​ny liczb. Sze​vek miał je oto przed ocza​mi. Były ta​kie, jak so​bie wy​obra​‐ żał. Brał do ręki przy​mie​rze spra​wie​dli​wo​ści wiecz​nej. Ta​bli​ce lo​ga​ryt​micz​ne, pod​sta​wy 10 i 12 – gło​sił ty​tuł nad Ko​łem Ży​cia na okład​ce. Ja​kiś czas stu​dio​wał pierw​szą stro​nę. – Do cze​go to słu​ży? – za​py​tał, te wzo​ry bo​wiem wy​dru​ko​wa​no naj​wy​raź​niej nie tyl​ko dla ich uro​dy. Sie​dząc obok nie​go na twar​dej ław​ce w zim​nej, mar​nie oświe​tlo​nej świe​tli​cy do​mi​cy​lu, in​ży​nier za​czął ob​ja​śniać sy​no​wi lo​ga​ryt​my. W dru​gim koń​cu po​‐ miesz​cze​nia dwaj sta​rusz​ko​wie gra​li w pcheł​ki, co chwi​la wy​bu​cha​jąc re​cho​‐ tli​wym śmie​chem. Po​tem we​szła para na​sto​lat​ków. Za​py​ta​li o wol​ną po​je​dyn​‐ kę i szyb​ko się tam uda​li. O me​ta​lo​wy dach par​te​ro​we​go do​mi​cy​lu za​bęb​nił deszcz. Desz​cze ni​g​dy nie pa​da​ły dłu​go. Pa​lat wy​jął su​wak lo​ga​ryt​micz​ny i ob​ja​śnił Sze​ve​ko​wi za​sa​dę jego dzia​ła​nia. Sze​vek po​ka​zał w za​mian ojcu kwa​drat i wy​tłu​ma​czył re​gu​łę jego uło​że​nia. Zro​bi​ło się bar​dzo póź​no, nim zda​li so​bie spra​wę, któ​ra go​dzi​na. Bie​gli po bło​cie przez cu​dow​nie pach​ną​cą desz​czem ciem​ność do domu chłop​ca. Do​sta​li burę od stró​ża. Dła​wiąc się śmie​chem, uca​ło​wa​li się na po​że​gna​nie, po czym Sze​vek pod​biegł do okna w zbio​ro​wej sy​pial​ni, żeby pa​trzeć, jak Pa​lat od​cho​dzi je​dy​ną uli​cą w Rów​nin​‐ nem, to​ną​cą w wil​got​nej, na​elek​try​zo​wa​nej ciem​no​ści. Po​ło​żył się do łóż​ka z ubło​co​ny​mi no​ga​mi i za​raz za​snął. Śni​ło mu się, że idzie dro​gą przez na​gie pole. Da​le​ko przed nim prze​ci​na​ła dro​gę ja​kaś li​nia. Pod​szedł bli​żej i stwier​dził, że to mur. Prze​ci​nał pu​stą rów​ni​nę od ho​ry​zon​tu po ho​ry​zont – so​lid​ny, mrocz​ny i bar​dzo wy​so​ki. Dro​ga do​bie​ga​ła do nie​go i tu się koń​czy​ła. Chciał iść da​lej, lecz nie mógł, bo mur go za​trzy​mał. Po​czuł gniew i strach. Je​śli nie pój​dzie da​lej, już ni​g​dy nie wró​ci do domu. Ale przed nim wzno​sił się mur. Bez żad​ne​go przej​ścia. Za​czął bić pię​ścia​mi w jego gład​‐ ką po​wierzch​nię, za​czął krzy​czeć. Jego ochry​płe krzy​ki przy​po​mi​na​ły kra​ka​‐ nie. Sku​lił się, prze​ra​żo​ny tym dźwię​kiem, a wte​dy ja​kiś głos po​wie​dział: „Patrz”. Po​znał głos ojca. Od​niósł wra​że​nie, że była tam rów​nież jego mat​ka, Ru​lag, choć jej nie wi​dział (w ogó​le nie pa​mię​tał jej twa​rzy). Wy​da​wa​ło mu

się, że ona i Pa​lat sto​ją w ciem​no​ści pod mu​rem na czwo​ra​kach, ja​cyś zwa​li​‐ ści, nie​po​dob​ni do lu​dzi. Wska​zy​wa​li mu coś, co le​ża​ło na zie​mi, w ja​ło​wym pyle, na któ​rym nic nie ro​sło. Był to ka​mień, ciem​ny jak sam mur. Na jego po​wierzch​ni (a może we wnę​trzu) wid​nia​ła ja​kaś cy​fra. Po​my​ślał zra​zu, że to piąt​ka, po​tem do​pa​trzył się je​dyn​ki, wresz​cie zro​zu​miał, jaka to licz​ba – była to licz​ba pry​mar​na, któ​ra jest za​ra​zem jed​no​ścią i wie​lo​ścią. „Oto ka​mień wę​‐ giel​ny” – ode​zwał się zna​jo​my, uko​cha​ny głos. Sze​ve​ka prze​ję​ła ra​dość. W mro​ku cie​nia nie wzno​sił się już mur. Zro​zu​miał, że wró​cił do domu. Po prze​bu​dze​niu nie po​tra​fił so​bie przy​po​mnieć szcze​gó​łów tego snu, jed​nak nie za​po​mniał uczu​cia prze​peł​nia​ją​cej go ra​do​ści. Ni​g​dy ni​cze​go po​dob​ne​go nie do​świad​czył. Był tak pe​wien prze​ży​cia tej ra​do​ści – jak​by po​je​dyn​cze​go bły​sku pa​lą​ce​go się wiecz​nie świa​tła – że ni​g​dy, mimo że do​znał jej we śnie, nie uwa​‐ żał jej za nie​re​al​ną. Cho​ciaż była praw​dzi​wa, nie mógł jej od​zy​skać, ani tę​sk​‐ niąc za nią, ani pró​bu​jąc ją wy​sił​kiem woli po​now​nie po​czuć. Mógł so​bie ją tyl​ko przy​po​mi​nać – po prze​bu​dze​niu. Gdy po​now​nie na​wie​dza​ły go sny o mu​‐ rze (co się nie​kie​dy zda​rza​ło), były to sny po​sęp​ne, prze​peł​nio​ne po​czu​ciem bez​rad​no​ści. Ideę „wię​zie​nia” za​czerp​nę​li z epi​zo​dów Ży​wo​ta Odo – lek​tu​ry obo​wiąz​ko​wej dla wszyst​kich, któ​rzy za przed​miot pod​sta​wo​wy ob​ra​li hi​sto​rię. W tej książ​ce na​ty​ka​li się na wie​le miejsc nie​ja​snych, a w Rów​nin​nem nie było ni​ko​go, kto do​sta​tecz​nie do​brze znał​by hi​sto​rię, by im mógł po​słu​żyć ob​ja​śnie​niem. Nim jed​nak do​tar​li do lat spę​dzo​nych przez Odo w twier​dzy w Drio, po​ję​cie „wię​‐ zie​nia” wy​ja​śni​ło się samo. Wę​drow​ny na​uczy​ciel hi​sto​rii, któ​ry wów​czas za​‐ wi​tał do mia​sta, ob​ja​śnił im to za​gad​nie​nie ob​szer​niej – choć z nie​chę​cią, ja​‐ kiej zwy​kle do​świad​cza przy​zwo​ity czło​wiek zmu​szo​ny tłu​ma​czyć dzie​ciom coś nie​przy​zwo​ite​go. Istot​nie – przy​znał – wię​zie​niem był dom, w któ​rym pań​stwo za​my​ka​ło lu​dzi ła​mią​cych usta​no​wio​ne przez nie pra​wa. Cze​mu ci lu​dzie po pro​stu stam​tąd nie wy​cho​dzi​li? Nie mo​gli, drzwi były za​mknię​te. Jak to za​mknię​te? Jak drzwi ja​dą​cej cię​ża​rów​ki, że​by​ście nie po​wy​pa​da​li, głup​ta​ski! A co ro​bi​li, sie​dząc tyle cza​su w za​mknię​tym po​miesz​cze​niu? Nic. Nie mie​li tam nic do ro​bo​ty. Oglą​da​li​ście ob​raz​ki przed​sta​wia​ją​ce Odo w celi wię​zien​nej w Drio, praw​da? Była to iko​na nie​złom​nej bun​tow​nicz​ki sie​dzą​cej nie​ru​cho​mo w gę​stym mro​ku: po​chy​lo​na siwa gło​wa, za​ci​śnię​te pię​ści. Cza​‐ sem więź​niów ska​zy​wa​no na ro​bo​ty. Ska​zy​wa​no? To zna​czy sę​dzia – oso​ba upo​waż​nio​na przez pra​wo – na​ka​zy​wał im wy​ko​ny​wa​nie ja​kiejś pra​cy fi​zycz​‐ nej. Na​ka​zy​wał? A je​śli nie chcie​li jej wy​ko​ny​wać? No cóż, byli do tego zmu​‐ sza​ni. Je​śli nie pra​co​wa​li, byli bici. Dreszcz zgro​zy prze​biegł dzie​cię​cych słu​‐ cha​czy, je​de​na​sto- i dwu​na​sto​lat​ków. Ża​den nie zo​stał ni​g​dy ude​rzo​ny ani nie był świad​kiem, by ko​goś ude​rzo​no (chy​ba że w na​głym po​ry​wie gnie​wu). Ti​rin za​dał py​ta​nie, któ​re ci​snę​ło się na usta wszyst​kim: – Chcesz po​wie​dzieć, że kil​ku biło jed​ne​go? – Tak.

– Dla​cze​go ich nie po​wstrzy​my​wa​no? – Straż​ni​cy mie​li broń, więź​nio​wie nie – od​parł na​uczy​ciel. Po​wie​dział to ze zło​ścią, jak czło​wiek zmu​szo​ny do po​wie​dze​nia cze​goś wstręt​ne​go, co go sa​‐ me​go za​wsty​dza. Zwy​kła prze​ko​ra zbli​ży​ła do sie​bie Ti​ri​na, Sze​ve​ka i trzech in​nych chłop​ców. Dziew​czę​ta ze swo​je​go gro​na z góry wy​klu​czy​li, nie umie​li​by wy​ja​śnić dla​cze​‐ go. Ti​rin wy​na​lazł ide​al​ne miej​sce na wię​zie​nie – pod za​chod​nim skrzy​dłem ośrod​ka kształ​ce​nio​we​go. Była tam ni​sza w fun​da​men​tach, na tyle prze​stron​‐ na, by móc po​mie​ścić jed​ną sie​dzą​cą albo le​żą​cą oso​bę, ogra​ni​czo​na z trzech stron be​to​no​wy​mi ścia​na​mi, a od góry stro​pem. Po​nie​waż fun​da​men​ty sta​no​‐ wi​ły część jed​no​li​tej be​to​no​wej for​my, pod​ło​ga tej wnę​ki była spo​jo​na ze ścia​‐ na​mi. Za​mknię​ciem była cięż​ka pły​ta ob​li​ców​ki z pian​kow​ca. Te drzwi po​win​‐ ny być jed​nak za​mknię​te. Stwier​dzi​li do​świad​czal​nie, że dwie pod​po​ry za​kli​‐ no​wa​ne o li​co​wą ścia​nę unie​ru​cha​mia​ły pły​tę ze sku​tecz​no​ścią wręcz za​trwa​‐ ża​ją​cą. Nikt, kogo by tam za​mknię​to, nie zdo​łał​by się wy​do​stać o wła​snych si​‐ łach. – A świa​tło? – Nie bę​dzie świa​tła – za​wy​ro​ko​wał Ti​rin. Mó​wił to​nem znaw​cy, gdyż wy​‐ obraź​nia po​zwa​la​ła mu do​trzeć do sa​mej isto​ty za​gad​nie​nia. Wy​ko​rzy​sty​wał do tego wszyst​kie zna​ne so​bie fak​ty, ale nie one da​wa​ły mu tę pew​ność sie​bie. – W twier​dzy w Drio trzy​ma​no więź​niów w zu​peł​nych ciem​no​ściach. Ca​ły​mi la​ta​mi. – Musi być choć do​stęp po​wie​trza – za​uwa​żył Sze​vek. – Te drzwi są szczel​ne jak drzwi ko​mo​ry próż​nio​wej. Mu​si​my w nich zro​bić otwór. – Prze​wier​ce​nie się przez pian​ko​wiec za​ję​ło​by nam mnó​stwo cza​su. Zresz​tą kto by wy​trzy​mał w tym pu​dle aż tak dłu​go, żeby za​bra​kło mu po​wie​trza? Ode​zwał się chór ochot​ni​ków. Ti​rin ob​rzu​cił ich drwią​cym spoj​rze​niem. – Po​wa​rio​wa​li​ście z kre​te​sem. Kto by się do​bro​wol​nie da​wał za​my​kać w ta​‐ kiej no​rze? Po co? Za​do​wa​lał go sam po​mysł zbu​do​wa​nia wię​zie​nia. Na​wet nie przy​pusz​czał, że nie​któ​rym sama wy​obraź​nia nie wy​star​cza; mu​szą wejść do celi, mu​szą sami spró​bo​wać otwo​rzyć drzwi za​mknię​te na głu​cho. – Chcę się prze​ko​nać, jak to jest – oświad​czył Ka​dagv, zu​chwa​ły dwu​na​sto​‐ la​tek o sze​ro​kiej pier​si. – Puk​nij się w czo​ło! – za​śmiał się kpią​co Ti​rin, ale po​zo​sta​li chłop​cy po​par​li Ka​da​gva. Sze​vek przy​niósł z warsz​ta​tu świ​der i wy​wier​ci​li w „drzwiach” dwu​cen​ty​‐ me​tro​wy otwór na wy​so​ko​ści nosa. Trwa​ło to bli​sko go​dzi​nę. – Jak dłu​go chcesz tam sie​dzieć, Kad? – Słu​chaj​cie – po​wie​dział kan​dy​dat – je​śli mam być praw​dzi​wym więź​niem, nie mogę sam o tym de​cy​do​wać. Nie będę prze​cież wol​ny. Wy mu​si​cie po​sta​‐ no​wić, kie​dy mnie wy​pu​ścić. – Co ra​cja, to ra​cja – przy​znał Sze​vek, ude​rzo​ny lo​gi​ką tej uwa​gi.

– Nie mo​żesz sie​dzieć za dłu​go, Kad. Ja też chcę spró​bo​wać! – za​pro​te​sto​wał Gi​besz, naj​młod​szy z nich. Wię​zień nie ra​czył mu na​wet od​po​wie​dzieć. Wszedł do celi. Za​par​to drzwi i za​kli​no​wa​no pod​po​ra​mi, któ​re wszy​scy czte​rej do​zor​cy wię​zien​ni przy​bi​ja​li z en​tu​zja​zmem. Na​stęp​nie stło​czy​li się u otwo​ru do od​dy​cha​nia, pra​gnąc się przyj​rzeć więź​nio​wi. W lo​chu było jed​nak tyl​ko tyle świa​tła, ile go wpa​da​ło przez ten otwór, więc nic nie zo​ba​czy​li. – Nie wy​ssij​my mu ca​łe​go po​wie​trza! – Do​dmu​chaj​my mu. – Na​pierdź​my! – Ile go po​trzy​ma​my? – Z go​dzin​kę. – Trzy mi​nu​ty. – Pięć lat! – Zo​sta​ły czte​ry go​dzi​ny do zga​sze​nia świa​tła. Po​win​no mu wy​star​czyć. – Ale ja też chcę spró​bo​wać! – Do​bra, cie​bie za​mknie​my tu na noc. – Wolę ju​tro. Po czte​rech go​dzi​nach wy​bi​li pod​po​ry i uwol​ni​li Ka​da​gva. Wy​nu​rzył się – waż​niak – z rów​ną pew​no​ścią sie​bie, z jaką wcho​dził do celi. Oświad​czył, że zgłod​niał i że wię​zie​nie to bet​ka. Więk​szość cza​su prze​spał. – Po​wtó​rzył​byś to? – za​py​tał Ti​rin pro​wo​ku​ją​co. – Ja​sne. – Nie, te​raz moja ko​lej… – Za​mknij się, Gib. Więc jak, Kad? Dał​byś się tam za​mknąć, nie wie​dząc, kie​dy cię wy​pu​ści​my? – Ja​sne. – Bez je​dze​nia? – Oni kar​mi​li więź​niów – za​uwa​żył Sze​vek. – To wła​śnie jest w tym wszyst​‐ kim ta​kie dziw​ne. Ka​dagv wzru​szył ra​mio​na​mi. Jego wy​zy​wa​ją​ca, nie​ugię​ta po​sta​wa za​czy​na​‐ ła im dzia​łać na ner​wy. – Leć​cie do kuch​ni i po​pro​ście o ja​kieś reszt​ki – zwró​cił się Sze​vek do dwu naj​młod​szych chłop​ców. – Przy​nie​ście też bu​tel​kę wody. – Ob​ró​cił się do Ka​‐ da​gva. – Zo​sta​wi​my ci za​pas żar​cia, że​byś mógł sie​dzieć w tej dziu​rze, jak dłu​go ze​chcesz. – Jak dłu​go wy ze​chce​cie – po​pra​wił go Ka​dagv. – Do​bra. Właź! – Pew​ność sie​bie Ka​da​gva obu​dzi​ła w Ti​ri​nie zmysł te​atral​‐ no​ści. – Je​steś więź​niem. Nie ga​dać. Zro​zu​mia​no? Od​wróć się. Ręce na gło​wę. – Dla​cze​go? – Re​zy​gnu​jesz? Ka​dagv mil​czał z po​sęp​ną miną. – Nie mo​żesz py​tać dla​cze​go. Bo jak za​py​tasz, mo​że​my cię zbić, a ty nie bę​‐

dziesz mógł się bro​nić i nikt ci nie po​mo​że. Mo​że​my ci dać kopa w dupę, a ty nie bę​dziesz mógł od​dać. Bo nie je​steś wol​ny. Więc jak? – Do​bra. Uderz mnie. Two​rzy​li dziw​ną gru​pę – Ti​rin, Sze​vek i wię​zień – kie​dy tak sta​li na​prze​‐ ciw​ko sie​bie w ciem​no​ści drą​żo​nej świa​tłem lam​py, w za​ło​mie fun​da​men​tów. Ti​rin ro​ze​śmiał się z wyż​szo​ścią. – Nie bę​dziesz mi mó​wił, co mam ro​bić, dup​ku! Za​mknij gębę i właź do celi! A kie​dy Ka​dagv od​wró​cił się po​słusz​nie, pchnął go moc​no w ple​cy. Chło​pak padł jak dłu​gi. Coś za​mru​czaw​szy ze zdzi​wie​nia, a może z bólu, usiadł, trzy​‐ ma​jąc się za pa​lec, któ​ry wi​docz​nie ob​tarł so​bie o ścia​nę lo​chu. Sze​vek i Ti​rin mil​cze​li. Sta​li bez ru​chu, z ka​mien​ny​mi twa​rza​mi. Już we​szli w role straż​ni​‐ ków. Nie uda​wa​li – te role ich zdo​mi​no​wa​ły. Wró​ci​li młod​si chłop​cy, przy​no​‐ sząc tro​chę chle​ba ho​lum, me​lon i bu​tel​kę wody. Choć po dro​dze ze sobą roz​‐ ma​wia​li, nie​zwy​kła ci​sza pod celą rów​nież im na​ka​za​ła mil​cze​nie. Wrzu​co​no do środ​ka je​dze​nie i bu​tel​kę z wodą, po czym za​par​to wej​ście. Ka​dagv zo​stał sam w ciem​no​ści lo​chu. Po​zo​sta​li sku​pi​li się wo​kół lam​py. – Gdzie on się bę​dzie od​le​wał? – spy​tał szep​tem Gi​besz. – Na swój bar​łóg – za​kpił bez​ce​re​mo​nial​nie Ti​rin. – A jak mu się za​chce srać? – Gi​besz wy​buch​nął pi​skli​wym śmie​chem. – Co cię w tym tak śmie​szy? – Po​my​śla​łem so​bie… a je​śli po ciem​ku nie bę​dzie mógł doj​rzeć… – Gi​besz nie był w sta​nie wy​ja​śnić po​wo​dów tego na​głe​go na​pa​du we​so​ło​ści, a i tak wszy​scy chłop​cy wy​buch​nę​li chó​ral​nym re​cho​tem. Za​śmie​wa​li się dłu​go, aż za​bra​kło im tchu. Do​sko​na​le zda​wa​li so​bie spra​wę, że wię​zień ich sły​szy. W dzie​cię​cych sy​pial​niach po​ga​szo​no już świa​tła, wie​lu do​ro​słych rów​nież le​‐ ża​ło już w łóż​kach, choć w oknach blo​ków miesz​kal​nych jesz​cze tu i ów​dzie się pa​li​ło. Uli​ca była pu​sta. Ma​sze​ro​wa​li za​ma​szy​stym kro​kiem, śmie​jąc się i prze​krzy​ku​jąc, roz​do​ka​zy​wa​ni, pod​nie​ce​ni wspól​nym se​kre​tem i tym, że za​‐ kłó​ca​ją spo​kój. Zbu​dzi​li po​ło​wę dzie​ci w sy​pial​ni, gdy na ko​ry​ta​rzu i wśród łó​‐ żek za​czę​li się ba​wić w ber​ka. Nikt z do​ro​słych nie in​ter​we​nio​wał i wkrót​ce ci​sza wró​ci​ła. Sze​vek sie​dział z Ti​ri​nem na jego łóż​ku i dłu​go jesz​cze mię​dzy sobą po​szep​ty​wa​li. Uzgod​ni​li, że Ka​dagv sam się pro​sił i że po​sie​dzi w wię​zie​‐ niu dwie noce. Kie​dy ich gru​pa sta​wi​ła się na​za​jutrz po po​łu​dniu w warsz​ta​tach od​zy​sku drew​na, bry​ga​dzi​sta za​py​tał o Ka​da​gva. Sze​vek i Ti​rin wy​mie​ni​li po​ro​zu​mie​‐ waw​cze spoj​rze​nia. Fakt, że po​wstrzy​mał się od od​po​wie​dzi, na​tchnął Sze​ve​‐ ka po​czu​ciem siły i spry​tu. Lecz gdy Ti​rin od​rzekł ze spo​ko​jem, że Ka​dagv do​‐ łą​czył tego dnia do in​nej gru​py, jaw​ne kłam​stwo przy​ja​cie​la nim wstrzą​snę​ło. Po​czu​cie we​wnętrz​nej mocy za​czę​ło mu na​gle do​skwie​rać; za​swę​dzia​ły go nogi, za​czę​ły pa​lić uszy. A gdy bry​ga​dzi​sta zwró​cił się wprost do nie​go, pod​‐ sko​czył jak opa​rzo​ny. Ogar​nął go strach, ja​kaś zgro​za lub inne po​krew​ne uczu​cie, ni​g​dy wcze​śniej nie​do​zna​wa​ne, po​dob​ne do zmie​sza​nia, lecz znacz​nie do​kucz​liw​sze, doj​mu​ją​ce, nie​przy​jem​ne… Szpa​chlu​jąc i po​le​ru​jąc pa​pie​rem

ścier​nym dziur​ki po gwoź​dziach w trój​war​stwo​wych sklej​kach z drze​wa ho​‐ lum, a na​stęp​nie wy​gła​dza​jąc je do szkli​stej gład​ko​ści, nie prze​sta​wał my​śleć o Ka​da​gvie. Ile​kroć zaj​rzał we wła​sne my​śli, na​po​ty​kał tam Ka​da​gva. Było to okrop​ne. Po obie​dzie do Ti​ri​na i Sze​ve​ka pod​szedł Gi​besz, któ​ry miał trzy​mać war​tę przed wię​zie​niem. Minę miał nie​tę​gą. – Wy​da​je mi się, że Kad coś do sie​bie gada – po​in​for​mo​wał. – Ta​kim ja​kimś nie​swo​im gło​sem. Za​pa​dła ci​sza. – Wy​pu​ść​my go – za​pro​po​no​wał Sze​vek. Ti​rin ob​ró​cił się w jego stro​nę. – Spo​koj​nie, Szev, nie roz​kle​jaj się jak sta​ra baba. Nie bądź ta​kim al​tru​istą! Po​zwól mu do​pro​wa​dzić tę spra​wę do koń​ca i za​cho​wać sza​cu​nek dla sa​me​go sie​bie. – Al​tru​istą, do​bre so​bie! Ja chcę za​cho​wać sza​cu​nek dla sa​me​go sie​bie – od​‐ burk​nął Sze​vek i ru​szył w stro​nę ośrod​ka kształ​ce​nio​we​go. Ti​rin znał go zbyt do​brze, by tra​cić czas na próż​ne spo​ry. Po​śpie​szył za przy​‐ ja​cie​lem. A za nimi oba je​de​na​sto​lat​ki. Po​de​szli do wię​zien​nych drzwi. Sze​vek wy​bił je​den klin, Ti​rin dru​gi. Pły​ta upa​dła z głu​chym dud​nie​niem. Ka​dagv le​żał na zie​mi, zwi​nię​ty na boku. Usiadł, a po​tem pod​niósł się po​wo​‐ li i wy​szedł z celi. Schy​lił gło​wę pod ni​skim stro​pem ni​żej, niż to było ko​niecz​‐ ne. Dłu​go mru​gał ocza​mi w bla​sku lam​py, nie wy​glą​dał jed​nak na od​mie​nio​‐ ne​go. Ra​zem z nim wy​do​stał się z lo​chu prze​okrop​ny smród. Wię​zień cier​piał na roz​wol​nie​nie. Cela była za​pa​sku​dzo​na, jego ko​szu​la wy​sma​ro​wa​na na żół​‐ to fe​ka​lia​mi. Usi​ło​wał za​kry​wać te pla​my ręką, gdy do​strzegł je w świe​tle lam​py. Nikt się nie ode​zwał. Kie​dy do​cho​dzi​li do noc​le​gow​ni, Ka​dagv za​py​tał: – Dłu​go to trwa​ło? – Ja​kieś trzy​dzie​ści go​dzin, wli​cza​jąc pierw​sze czte​ry. – Nie​źle – stwier​dził Ka​dagv bez prze​ko​na​nia. Od​pro​wa​dziw​szy ko​le​gę do łaź​ni, żeby się umył, Sze​vek po​mknął bie​giem do la​try​ny. Wy​mio​to​wał, po​‐ chy​lo​ny nad umy​wal​ką. Tor​sje wstrzą​sa​ły nim przez do​bry kwa​drans. Gdy ustą​pi​ły, był cały roz​trzę​sio​ny i bar​dzo wy​czer​pa​ny. Po​wlókł się do świe​tli​cy w noc​le​gow​ni, po​czy​tał pod​ręcz​nik fi​zy​ki i wcze​śniej niż zwy​kle po​ło​żył się do łóż​ka. Ża​den z pię​ciu chłop​ców nie wszedł już ni​g​dy do wię​zien​ne​go lo​chu pod ośrod​kiem kształ​ce​nio​wym. Ża​den też nie wspo​mi​nał o tej przy​go​dzie, ża​‐ den z wy​jąt​kiem Gi​be​sza, któ​ry po​chwa​lił się raz swym do​świad​cze​niem przed grup​ką star​szych chłop​ców i dziew​cząt. Nie ro​zu​mie​li, o czym mówi, więc po​nie​chał tego te​ma​tu. Księ​życ stał wy​so​ko nad Okrę​go​wym In​sty​tu​tem Nauk Wy​zwo​lo​nych i Przy​rod​ni​czych w Pół​no​co​ni​żu. Czte​rech chłop​ców, pięt​na​sto- i szes​na​sto​lat​‐ ków, sie​dzia​ło na wzgó​rzu wśród kęp kar​ło​wa​te​go cier​ni​ste​go ho​lum. Wpa​try​‐ wa​li się w bu​dyn​ki in​sty​tu​tu i wi​szą​ce​go nad nim sa​te​li​tę.

– Dziw​ne – ode​zwał się Ti​rin. – Ni​g​dy wcze​śniej nie przy​szło mi to do gło​‐ wy… Po​zo​sta​ła trój​ka wy​ra​zi​ła po​gląd, że po​nie​waż mało co przy​cho​dzi mu do gło​wy, nie są by​naj​mniej zdzi​wie​ni. – Ni​g​dy do​tąd nie przy​szło mi do gło​wy – cią​gnął nie​spe​szo​ny Ti​rin – że tam, na Ur​ras, też sie​dzą lu​dzie na wzgó​rzu. Pa​trzą na Anar​res… czy​li na nas… i mó​wią: „Spójrz​cie, oto księ​życ”. Na​sza zie​mia jest dla nich księ​ży​cem. Nasz księ​życ jest ich zie​mią. – Więc cóż jest praw​dzi​we? – za​py​tał z em​fa​zą Be​dap i sze​ro​ko ziew​nął. – Wzgó​rze, na któ​rym aku​rat sie​dzisz – od​rzekł Ti​rin. Wpa​try​wa​li się w świe​tli​stą, za​mglo​ną bry​łę o kształ​cie nie​re​gu​lar​nej tur​‐ ku​so​wej kuli, je​den dzień od peł​ni. Pół​noc​na cza​pa lo​do​wa lśni​ła ośle​pia​ją​co. – Na pół​no​cy jest po​god​nie – za​uwa​żył Sze​vek. – Sło​necz​nie. Ta brą​zo​wa​wa wy​pu​kłość to Ajo. – Wy​le​gu​ją się tam nago na słoń​cu – do​po​wie​dział Kve​tur. – Mają klej​no​ty w pęp​kach i są cał​kiem nie​o​wło​sie​ni. Za​pa​dła ci​sza. Wdra​pa​li się na wzgó​rze, bo chcie​li się zna​leźć we wła​snym, mę​skim gro​nie. Obec​ność dziew​cząt ich mę​czy​ła. Ostat​nio od​no​si​li wra​że​nie, że świat jest ich pe​łen. Gdzie​kol​wiek spoj​rze​li – na ja​wie czy we śnie – wszę​‐ dzie wi​dzie​li dziew​czę​ta. Wszy​scy pró​bo​wa​li już z nimi ko​pu​lo​wać. Nie​któ​rzy po​dej​mo​wa​li na​wet roz​pacz​li​we pró​by nie​ko​pu​lo​wa​nia z dziew​czę​ta​mi. Wszyst​ko na nic. Dziew​czę​ta nie zni​ka​ły. Przed trze​ma dnia​mi na za​ję​ciach z hi​sto​rii ru​chu odoń​skie​go mie​li lek​cję wi​zu​al​ną i od tam​tej pory prze​śla​do​‐ wał ich ob​raz opa​li​zu​ją​cych klej​no​tów we​tknię​tych w gład​kie za​głę​bie​nia błysz​czą​cych od olej​ków, brą​zo​wych ko​bie​cych brzu​chów. Oglą​da​li też zwło​ki dzie​ci (po​dob​nie jak oni owło​sio​nych) zwa​lo​ne na pla​ży ni​czym złom, ze​sztyw​nia​łe i rdza​we. Ja​cyś męż​czyź​ni ob​le​wa​li je naf​tą i pod​‐ pa​la​li. „Głód w pro​win​cji Ba​chi​fo​il w pań​stwie Thu – in​for​mo​wał głos ko​men​‐ ta​to​ra. – Cia​ła zmar​łych z gło​du i cho​rób dzie​ci są pa​lo​ne na pla​żach. Sie​dem​‐ set ki​lo​me​trów stam​tąd, w pań​stwie Ajo (tu wła​śnie po​ka​za​no pęp​ki z klej​no​‐ ta​mi), ca​ły​mi dnia​mi wy​le​gu​ją się na pla​żach ko​bie​ty słu​żą​ce do za​spo​ka​ja​nia sek​su​al​nych po​trzeb mę​skich przed​sta​wi​cie​li klas po​sia​da​ją​cych (po​słu​żo​no się wy​ra​za​mi ję​zy​ka ajoń​skie​go, po​nie​waż żad​ne z tych słów nie mia​ło od​po​‐ wied​ni​ka w ję​zy​ku pra​wic​kim), cze​ka​jąc, aż po​da​dzą im obiad człon​ko​wie kla​‐ sy nie​po​sia​da​ją​cej”. Na​jazd ka​me​ry, scen​ka obia​do​wa: mięk​kie, mlasz​czą​ce, uśmiech​nię​te usta. Wy​pie​lę​gno​wa​ne dło​nie się​ga​ją po przy​sma​ki, któ​re pię​‐ trzą się w sto​sach na srebr​nych pół​mi​skach, po​ły​sku​jąc kro​pel​ka​mi wody. Prze​bit​ka na nie​ru​cho​mą, za​krze​płą twarz mar​twe​go dziec​ka: otwar​te, pu​ste i czar​ne, spie​czo​ne usta. „Jed​no są​sia​du​je obok dru​gie​go” – pod​kre​ślił ści​szo​ny głos ko​men​ta​to​ra. W umy​słach chłop​ców po​wstał ob​raz przy​po​mi​na​ją​cy ole​‐ istą, opa​li​zu​ją​cą bań​kę. – Ile lat mogą mieć te fil​my? – za​cie​ka​wił się Ti​rin. – Po​cho​dzą sprzed Osie​‐ dle​nia czy są współ​cze​sne? Ni​g​dy nam tego nie mó​wią.

– A co to ma za zna​cze​nie? – zdzi​wił się Kve​tur. – Tak wy​glą​da​ło ży​cie na Ur​ras przed re​wo​lu​cją odoń​ską, za​nim odo​nia​nie stam​tąd wy​je​cha​li i prze​nie​‐ śli się na Anar​res. od tam​tej pory pew​nie nic się tam nie zmie​ni​ło. – Wska​zał ogrom​ny nie​bie​sko​zie​lo​ny księ​życ. – Da​lej ten sam syf. – A skąd o tym wie​my? – Co masz na my​śli, Tir? – za​py​tał Sze​vek. – Je​śli te fil​my po​cho​dzą sprzed stu pięć​dzie​się​ciu lat, na Ur​ras mo​gły zajść od tego cza​su ko​lo​sal​ne zmia​ny. Nie twier​dzę, że tak było, ale je​śli? Skąd mo​‐ gli​by​śmy się o tym do​wie​dzieć? Nie jeź​dzi​my tam, nie ko​mu​ni​ku​je​my się z nimi. W grun​cie rze​czy nie mamy po​ję​cia, jak obec​nie wy​glą​da ży​cie na Ur​‐ ras. – Lu​dzie z KPR to wie​dzą. Roz​ma​wia​ją prze​cież z za​ło​ga​mi ur​ra​syj​skich frach​tow​ców. Są do​brze po​in​for​mo​wa​ni. Mu​szą być, że​by​śmy mo​gli pro​wa​dzić z nimi han​del i orien​to​wać się, ja​kie nie​bez​pie​czeń​stwo nam z ich stro​ny gro​zi – wy​ja​śnił roz​sąd​nie Be​dap, na co Ti​rin miał jed​nak przy​tom​ną od​po​wiedź: – Może ci z KPR są po​in​for​mo​wa​ni, ale nie my. – Po​in​for​mo​wa​ni! – par​sk​nął Kve​tur. – Na​słu​cha​łem się o Ur​ras już w żłob​‐ ku! Nie mam ocho​ty oglą​dać jesz​cze raz par​szy​wych ur​ra​syj​skich miast i tłu​‐ stych ur​ra​syj​skich ciał na​sma​ro​wa​nych olej​ka​mi! – Otóż wła​śnie – oznaj​mił Ti​rin za​do​wo​lo​nym to​nem ko​goś, kto trzy​ma się pra​wi​deł lo​gi​ki. – Cały do​stęp​ny uczniom ma​te​riał na te​mat Ur​ras jest pod je​‐ den stry​chu​lec. Wszyst​ko tam jest od​ra​ża​ją​ce, nie​mo​ral​ne, do dupy. Ale za​‐ sta​nów​cie się: je​śli spra​wy mia​ły się aż tak źle, kie​dy osad​ni​cy stam​tąd wy​‐ jeż​dża​li, ja​kim cu​dem to mo​gło prze​trwać przez na​stęp​ne sto pięć​dzie​siąt lat? Je​śli byli aż tak ze​psu​ci, ja​kim cu​dem jesz​cze żyją? Dla​cze​go ich spo​łe​czeń​‐ stwa po​sia​da​czy nie upa​dły? Cze​go się tak bo​imy? – Za​ra​zy – pod​rzu​cił mu Be​dap. – Więc je​ste​śmy aż tak wraż​li​wi, że nie mo​że​my znieść krót​ko​trwa​łe​go wy​‐ sta​wie​nia na szko​dli​we wpły​wy? Zresz​tą nie wszy​scy tam mu​szą być cho​rzy. Choć​by nie wiem jak zgni​łe było ich spo​łe​czeń​stwo, na pew​no i tam znaj​dą się lu​dzie przy​zwo​ici. I u nas lu​dzie są róż​ni, praw​da? Czy wszy​scy je​ste​śmy do​‐ sko​na​ły​mi odo​nia​na​mi? Weź​cie choć​by tego za​srań​ca Pe​su​sa! – Ale w cho​rym or​ga​ni​zmie na​wet zdro​wa ko​mór​ka jest ska​za​na na za​gła​dę – orzekł Be​dap. – Och, po​słu​gu​jąc się ana​lo​gia​mi, moż​na wszyst​ko udo​wod​nić, do​brze wiesz. Zresz​tą skąd wie​my, że ich spo​łe​czeń​stwo jest cho​re? Be​dap ob​gry​zał pa​zno​kieć kciu​ka. – Twier​dzisz, że KPR i Syn​dy​kat Ma​te​ria​łów Na​uko​wych kar​mią nas kłam​‐ stwa​mi na te​mat Ur​ras? – Nie. Stwier​dzam tyl​ko, że wie​my tyle, ile nam się mówi. A wie​cie, co nam się mówi? – Ti​rin zwró​cił ku ko​le​gom ciem​ną twarz o za​dar​tym no​sie, ob​la​ną te​raz nie​bie​ska​wą po​świa​tą księ​ży​ca. – Kvet to przed chwi​lą sfor​mu​ło​wał. Do​sko​na​le so​bie przy​swo​ił tę lek​cję. Sami sły​sze​li​ście. Brzydź się Ur​ras, nie​‐

na​widź Ur​ras, bój się Ur​ras. – I co w tym złe​go? – na​tarł nań Kve​tur. – Po​patrz, jak po​trak​to​wa​li nas, odo​nian! – Od​da​li nam swój księ​życ, czy to mało? – Ow​szem, że​by​śmy im nie zbu​rzy​li ich pa​skar​skich państw i nie zbu​do​wa​li tam spra​wie​dli​we​go spo​łe​czeń​stwa. Za​ło​żę się, że sko​ro tyl​ko się nas po​zby​li, wzię​li się jesz​cze gor​li​wiej niż przed​tem do bu​do​wa​nia rzą​dów i ar​mii, bo nie było już ni​ko​go, kto by im w tym prze​szka​dzał. Są​dzisz, że przy​by​li​by tu jako przy​ja​cie​le i bra​cia, gdy​by​śmy otwo​rzy​li przed nimi Port Anar​res? Ich ty​siąc mi​lio​nów, gdy nas dwa​dzie​ścia? Wy​tę​pi​li​by nas albo zro​bi​li​by z nas wszyst​‐ kich… ucie​kło mi to sło​wo… nie​wol​ni​ków, że​by​śmy na nich pra​co​wa​li w ko​‐ pal​niach! – Zgo​da. Przy​zna​ję, że za​pew​ne roz​trop​nie jest ży​wić oba​wę przed Ur​ras. Ale dla​cze​go za​raz nie​na​wi​dzić? Nie​na​wiść jest nie​prak​tycz​na. Po co się nam ją wpa​ja? A może gdy​by​śmy się do​wie​dzie​li, jaka na​praw​dę jest Ur​ras, spodo​‐ ba​ła​by się nam… w ja​kimś stop​niu… w każ​dym ra​zie nie​któ​rym spo​śród nas? A może KPR chce za​po​biec nie temu, żeby nie​któ​rzy z Ur​ra​syj​czy​ków nie zja​‐ wi​li się tu​taj, ale temu, żeby nie​któ​rzy z nas nie za​pra​gnę​li po​je​chać na Ur​‐ ras? – Po​je​chać na Ur​ras? – po​wtó​rzył ze zgro​zą Sze​vek. Spie​ra​li się, bo lu​bi​li spo​ry, lu​bi​li szyb​ki ga​lop nie​skrę​po​wa​nej my​śli po ścież​kach moż​li​wo​ści, lu​bi​li pod​wa​żać praw​dy z po​zo​ru nie​pod​wa​żal​ne. Byli in​te​li​gent​ni, ich umy​sły zo​‐ sta​ły już wdro​żo​ne do na​uko​wej ja​sno​ści, no i mie​li po szes​na​ście lat. W tym jed​nak punk​cie zga​sła dla Sze​ve​ka, po​dob​nie jak wcze​śniej dla Kve​tu​ra, cała pły​ną​ca ze spo​ru przy​jem​ność. Był na​praw​dę wzbu​rzo​ny. – Kto mógł​by pra​gnąć po​je​chać na Ur​ras? – po​wtó​rzył. – Po co? – Żeby się prze​ko​nać, jak wy​glą​da inny świat. Żeby zo​ba​czyć, jak wy​glą​da koń! – Dzie​ci​na​da! – za​wy​ro​ko​wał Kve​tur. – Jesz​cze w paru in​nych sys​te​mach gwiezd​nych ist​nie​je ży​cie. – Za​to​czył ręką łuk po ja​snym od bla​sku księ​ży​ca nie​bie. – Tak przy​naj​mniej mó​wią. I co z tego? My mie​li​śmy szczę​ście uro​dzić się tu​taj! – Sko​ro je​ste​śmy lep​si od wszyst​kich in​nych ludz​kich spo​łe​czeństw – za​uwa​‐ żył Ti​rin – po​win​ni​śmy im po​ma​gać. A tego się nam za​ka​zu​je. – Za​ka​zu​je? Nie​pre​cy​zyj​ne sło​wo. Kto za​ka​zu​je? Do​ko​nu​jesz eks​ter​na​li​za​cji sa​mej funk​cji in​te​gru​ją​cej – po​wie​dział z ża​rem Sze​vek. – Mus to nie to samo co przy​mus. Nie opusz​cza​my Anar​res, bo sta​no​wi​my isto​tę Anar​res. Bę​dąc Ti​‐ ri​nem, nie mo​żesz opu​ścić skó​ry Ti​ri​na. Choć​byś nie wiem jak sta​rał się zo​‐ stać kimś in​nym, żeby się prze​ko​nać, jak to jest, nie zdo​łasz tego do​ko​nać. Ale czy za​ka​zu​je ci się tego siłą? Czy nas trzy​ma się tu​taj siłą? Bo i jaką – praw, rzą​dów, po​li​cji? Żad​ną z nich. Trzy​ma nas tu po pro​stu na​sza wła​sna na​tu​ra, na​tu​ra odo​nian. Two​im prze​zna​cze​niem jest być Ti​ri​nem, moim – Sze​ve​kiem, a na​szym wspól​nym – od​po​wie​dzial​ny​mi przed sa​my​mi sobą odo​nia​na​mi. Ta

od​po​wie​dzial​ność jest na​szą wol​no​ścią. Uchy​lić się od niej ozna​cza​ło​by utra​cić wol​ność. Czy na​praw​dę chciał​byś żyć w spo​łe​czeń​stwie, któ​re po​zba​wia cię od​po​wie​dzial​no​ści i wol​no​ści, nie po​zo​sta​wia​jąc wol​ne​go wy​bo​ru poza fał​szy​‐ wym wy​bo​rem mię​dzy po​słu​szeń​stwem pra​wu a pod​le​ga​ją​cym ka​rze wy​stęp​‐ kiem? Czy na​praw​dę pra​gnął​byś żyć w wię​zie​niu? – Och, oczy​wi​ście, że nie! To nie moż​na już so​bie na​wet po​ga​dać? Bie​da z tobą, Szev, po​le​ga na tym, że nie otwie​rasz ust, do​pó​ki nie na​gro​ma​dzisz ca​łej fury cięż​kich ar​gu​men​tów, któ​re na​stęp​nie zwa​lasz na czło​wie​ka i roz​‐ gnia​tasz go na mia​zgę… Sze​vek wy​pro​sto​wał się z ura​żo​ną miną. Be​dap, krę​py mło​dzie​niec o kwa​‐ dra​to​wej szczę​ce, mruk​nął, ob​gry​za​jąc kciuk: – Mimo to py​ta​nie Tira po​zo​sta​je w mocy. War​to by​ło​by wie​dzieć, czy zna​‐ my całą praw​dę o Ur​ras. – A któż nas okła​mu​je, two​im zda​niem? – na​tarł nań Sze​vek. – Kto, bra​cie? – od​po​wie​dział mu Be​dap spo​koj​nie. – A któż by, je​śli nie my sami? Sio​strza​na pla​ne​ta, mil​czą​ca i świe​tli​sta, spły​wa​ła na nich bla​skiem, da​jąc pięk​ny przy​kład nie​re​al​no​ści tego co re​al​ne. Za​le​sia​nie Za​chod​nie​go Te​ma​eń​skie​go Wy​brze​ża na​le​ża​ło do rzę​du wiel​kich przed​się​wzięć pięt​na​stej de​ka​dy po Osie​dle​niu na Anar​res. Przy tym pro​jek​cie było za​trud​nio​nych bli​sko osiem​na​ście ty​się​cy lu​dzi przez dwa lata. Choć wy​‐ brze​ża Po​łu​dnio​we​go Wscho​du za​pew​nia​ły utrzy​ma​nie licz​nym ry​bac​kim i rol​ni​czym wspól​no​tom, grun​ty orne cią​gnę​ły się wzdłuż mor​skie​go brze​gu je​dy​nie wą​skim pa​sem. Te​re​ny roz​le​głych rów​nin na za​chód w głąb lądu po​zo​‐ sta​wa​ły nie​za​miesz​ka​ne, nie li​cząc paru osa​mot​nio​nych osad gór​ni​czych. Re​‐ jon ten zwa​no Ku​rza​wą. W po​przed​niej erze geo​lo​gicz​nej po​ra​sta​ły Ku​rza​wę ol​brzy​mie lasy ho​lum – po​spo​li​te​go, do​mi​nu​ją​ce​go na Anar​res ga​tun​ku ro​ślin. Obec​nie kli​mat był cie​‐ plej​szy i bar​dziej su​chy. Ty​siąc​let​nie okre​sy su​szy wy​trze​bi​ły drze​wa i wy​su​‐ szy​ły gle​bę na miał​ki, sza​ry pył, któ​ry wzbi​jał się przy każ​dym po​dmu​chu wia​tru i ukła​dał w fał​dy o li​niach tak czy​stych, jak na wy​dmach z pia​sku, po​‐ dob​nie zresz​tą ja​ło​we. Anar​re​syj​czy​cy mie​li na​dzie​ję użyź​nić te nie​użyt​ki przez po​now​ne ich za​le​sie​nie. Sze​vek uwa​żał, że po​zo​sta​wa​ło to w zgo​dzie z za​sa​dą od​wra​cal​no​ści przy​czy​no​wej, któ​ra – choć lek​ce​wa​żo​na przez wy​zna​‐ wa​ną ak​tu​al​nie na Anar​res szko​łę fi​zy​ki na​stępstw – sta​no​wi​ła na​dal istot​ny, ukry​ty ele​ment my​śli odoń​skiej. No​sił się z za​mia​rem na​pi​sa​nia roz​pra​wy uka​zu​ją​cej wza​jem​ny sto​su​nek idei Odo i po​glą​dów fi​zy​ki cza​su, a w szcze​gól​‐ no​ści wpły​wu od​wra​cal​no​ści przy​czy​no​wej na uję​cie za​gad​nie​nia ce​lów i środ​‐ ków. W wie​ku osiem​na​stu lat bra​ko​wa​ło mu jed​nak wie​dzy nie​zbęd​nej do na​‐ pi​sa​nia tak po​waż​nej roz​pra​wy. Wie​dział, że ni​g​dy jej nie na​bę​dzie, je​śli nie po​rzu​ci prze​klę​tej Ku​rza​wy i nie wró​ci jak naj​prę​dzej do fi​zy​ki. Nocą wszy​scy w obo​zach ak​cji za​le​sia​nia ka​sła​li. W cią​gu dnia ka​sła​li mniej.

Byli zbyt za​pra​co​wa​ni, żeby ka​słać. Kurz, ta miał​ka, su​cha sub​stan​cja za​ty​‐ ka​ją​ca gar​dło i płu​ca, był ich wro​giem. Wro​giem, wy​zwa​niem, ale i na​dzie​ją. Nie​gdyś tłu​sty i czar​ny le​żał w cie​niu drzew. Dzię​ki ich wy​tę​żo​nej pra​cy może wró​cić do tej daw​nej roli. Ona wy​wo​dzi liść zie​lo​ny z gła​zu I czy​stą wodą z li​tej ska​ły try​ska… Gi​mar lu​bi​ła nu​cić tę pieśń, a te​raz, gdy w upal​ny wie​czór wra​ca​li do obo​zu na rów​ni​nie, za​śpie​wa​ła ją na cały głos. – O kim śpie​wasz? Co to za „ona”? – do​py​ty​wał się Sze​vek. Dziew​czy​na się ro​ze​śmia​ła. Jej peł​na, gład​ka twarz była umo​ru​sa​na i po​‐ kry​ta ku​rzem, wło​sy rów​nież mia​ła peł​ne ku​rzu. Bił od niej ostry, przy​jem​ny za​pach potu. – Wy​cho​wa​łam się w Po​łu​dnio​wy​żu – od​par​ła. – To re​jon gór​ni​czy. To gór​ni​‐ cza pio​sen​ka. – O ja​kich gór​ni​kach mó​wisz? – Nie wiesz? O lu​dziach, któ​rzy tu miesz​ka​li jesz​cze przed przy​by​ciem osad​‐ ni​ków. Nie​któ​rzy z nich zo​sta​li i do​łą​czy​li do wspól​no​ty. O ko​pa​czach zło​ta, cyny. Do​tąd za​cho​wa​li nie​któ​re świę​ta i pie​śni. Mój tad​de9 był gór​ni​kiem. Śpie​wał mi tę pio​sen​kę, kie​dy by​łam mała. – Więc co to za „ona”? – Nie wiem, tak po pro​stu jest w tej pio​sen​ce. A czy my nie tym się wła​śnie zaj​mu​je​my? „Wy​wo​dzi​my liść zie​lo​ny z gła​zu”. – Brzmi to na​der re​li​gij​nie. – Rety, te two​je książ​ko​we wy​ra​że​nia! To tyl​ko pio​sen​ka, nic wię​cej. Dużo bym dała, żeby być te​raz w dru​gim obo​zie i móc so​bie po​pły​wać. Cała śmier​‐ dzę! – Ja też. – Wszy​scy śmier​dzi​my. – So​li​dar​nie… Ich obóz po​ło​żo​ny był jed​nak o ca​łych pięt​na​ście ki​lo​me​trów od plaż Te​mae i moż​na tu było co naj​wy​żej wy​ta​rzać się w pyle. Był w obo​zie czło​wiek, któ​re​go imię wy​ma​wia​ło się po​dob​nie jak Sze​ve​ka: Sze​vet. Kie​dy wo​ła​no jed​ne​go, od​po​wia​dał dru​gi. Sze​vek od​czu​wał z po​wo​du tej przy​pad​ko​wej zbież​no​ści imion coś w ro​dza​ju po​wi​no​wac​twa z tym męż​‐ czy​zną, związ​ku szcze​gól​niej​sze​go niż bra​ter​stwo. Za​uwa​żył kil​ka razy, że Sze​vet mu się przy​pa​tru​je. Do​tąd nie roz​ma​wia​li ze sobą. Pierw​szym de​ka​dom udzia​łu Sze​ve​ka w ak​cji za​le​sia​nia to​wa​rzy​szy​ły uczu​‐ cia ci​che​go bun​tu i znu​że​nia. Osób, któ​re po​sta​no​wi​ły po​świę​cić się pra​cy w dzie​dzi​nach o za​sad​ni​czej do​nio​sło​ści (ta​kich jak fi​zy​ka), nie po​win​no się po​wo​ły​wać do po​dob​nych za​dań i cią​gać na ak​cje spe​cjal​ne. Bo czy nie było

nie​mo​ral​ne wy​ko​ny​wa​nie pra​cy, do któ​rej nie ma się ser​ca? To za​da​nie po​‐ win​no zo​stać wy​ko​na​ne, zgo​da, ale prze​cież wie​lu lu​dzi w ogó​le nie dba​ło o to, do ja​kich za​jęć się ich przy​dzie​la​ło, i czę​sto zmie​nia​ło pra​cę. To oni po​win​ni zgło​sić się na ochot​ni​ka. Z sa​dze​niem lasu po​tra​fił​by so​bie po​ra​dzić byle głu​‐ piec. Praw​dę mó​wiąc, więk​szość po​tra​fi​ła​by to zro​bić le​piej od Sze​ve​ka. Był dum​ny ze swo​jej siły fi​zycz​nej i chęt​nie zgła​szał się do „ha​ró​wek” dzie​sią​te​go dnia cy​klu ro​bo​cze​go, ale tu​taj było to co​dzien​ną nor​mą, osiem go​dzin w pyle i skwa​rze. Każ​de​go dnia z utę​sk​nie​niem wy​glą​dał wie​czo​ru, ma​jąc na​dzie​ję od​dać się na​resz​cie sa​mot​nym roz​my​śla​niom, ale za​le​d​wie przy​wlókł się po ko​la​cji do na​mio​tu, gło​wa opa​da​ła mu na pier​si i aż do świ​tu spał ka​mien​nym snem. To​wa​rzy​sze pra​cy wy​da​wa​li mu się tępi i pro​stac​cy. Na​wet ci młod​si trak​to​‐ wa​li go jak smar​ka​cza. Znie​chę​co​ny i pe​łen ura​zy, przy​jem​ność znaj​do​wał je​‐ dy​nie w pi​sa​niu li​stów do przy​ja​ciół, Ti​ri​na i Ro​vab (pi​sał je szy​frem, któ​ry uło​ży​li jesz​cze w in​sty​tu​cie; szyfr sta​no​wił zbiór słow​nych od​po​wied​ni​ków spe​cjal​nych sym​bo​li z fi​zy​ki cza​su). W war​stwie słow​nej po​zor​nie coś zna​czy​‐ ły, lecz w rze​czy​wi​sto​ści były po​zba​wio​ne wszel​kie​go sen​su – wy​jąw​szy ja​kieś ma​te​ma​tycz​ne rów​na​nie lub fi​lo​zo​ficz​ną for​mu​łę, któ​re w so​bie kry​ły. Rów​na​‐ nia Sze​ve​ka i Ro​vab były rze​czy​wi​ste. Li​sty Ti​ri​na try​ska​ły dow​ci​pem; każ​dy, kto by je prze​czy​tał, uznał​by, że od​no​szą się do praw​dzi​wych uczuć i zda​rzeń, ale ich war​stwa ści​śle na​uko​wa nie była naj​wyż​szej pró​by. Sze​vek czę​sto wy​‐ sy​łał te szy​fro​wa​ne za​gad​ki, szcze​gól​nie gdy od​krył, że jest w sta​nie je ob​my​‐ ślać, ko​piąc tę​pym szpa​dlem doł​ki w twar​dym grun​cie, w py​ło​wej za​dym​ce. od Ti​ri​na do​stał kil​ka od​po​wie​dzi, od Ro​vab tyl​ko jed​ną. Ro​vab była oschła, do​‐ brze o tym wie​dział. Przy​ja​cie​le z in​sty​tu​tu na​wet nie po​dej​rze​wa​li, w ja​kim żyje przy​gnę​bie​niu. Ich nie wy​sła​no na tę prze​klę​tą ak​cję za​le​sia​nia, bo przy​‐ stę​po​wa​li już do swo​ich wła​snych prac ba​daw​czych. Ich za​sad​ni​cza funk​cja nie była mar​no​tra​wio​na. Pra​co​wa​li, czy​li ro​bi​li to, co lu​bi​li. On nie pra​co​wał – to nim pra​co​wa​no. A mimo to, o dzi​wo, za​czął od​czu​wać dumę, wi​dząc efek​ty tej pra​cy; spra​wia​ły mu praw​dzi​wą sa​tys​fak​cję. Nie​któ​rzy ze współ​to​wa​rzy​‐ szy oka​za​li się po​nad​to wspa​nia​ły​mi ludź​mi. Na przy​kład Gi​mar. Z po​cząt​ku jej mu​sku​lar​na uro​da przej​mo​wa​ła go zgro​zą, lecz te​raz zmęż​niał już na tyle, żeby jej po​żą​dać. – Gi​mar, po​łóż się dzi​siaj ze mną. – Słu​cham? – Spoj​rza​ła nań z ta​kim zdu​mie​niem, aż po​czuł się ura​żo​ny. – My​śla​łem, że je​ste​śmy przy​ja​ciół​mi. – Bo je​ste​śmy. – Więc… – Ja mam part​ne​ra. Zo​stał w domu. – Mo​głaś mnie uprze​dzić. – Za​czer​wie​nił się. – Hm, nie przy​szło mi to do gło​wy. Prze​pra​szam, Szev. Tak po​smut​nia​ła, że ośmie​lił się za​su​ge​ro​wać: – Nie uwa​żasz więc, że mo​gli​by​śmy…

– Nie! Nie wol​no tak part​ne​ra trak​to​wać. Tro​chę dla nie​go, tro​chę dla in​‐ nych. – Są​dzi​łem, że do​ży​wot​nie part​ner​stwo jest w sa​mej swej isto​cie sprzecz​ne z ety​ką odo​niań​ską – za​uwa​żył szorst​ko. – Nie​praw​da – za​prze​czy​ła swo​im cie​płym gło​sem. – Po​sia​da​nie jest złem. Dzie​le​nie się jest do​brem. A czy moż​na po​dzie​lić z kimś wię​cej niż ca​łe​go sie​‐ bie, całe swo​je ży​cie, wszyst​kie noce i dni? Sie​dział ze zwie​szo​ną gło​wą, wci​snąw​szy mię​dzy ko​la​na dło​nie, wy​so​ki, ko​‐ ści​sty chło​pak, zgnę​bio​ny, nie​ufor​mo​wa​ny. – Chy​ba do tego nie do​ro​słem – stwier​dził po chwi​li. – Ty? – Ni​ko​go do​tąd tak na​praw​dę nie zna​łem. Sama wi​dzisz, ja​kim głup​cem oka​za​łem się wo​bec cie​bie. Je​stem sa​mot​ni​kiem. Nie po​tra​fię się z ni​kim zbli​‐ żyć. Ni​g​dy mi się to nie uda. Nie mam pra​wa my​śleć o part​ner​stwie. Te spra​‐ wy są dla… dla nor​mal​nych lu​dzi… Z nie​śmia​ło​ścią, któ​ra pły​nę​ła nie z sek​su​al​nej wsty​dli​wo​ści, lecz z sza​cun​‐ ku, Gi​mar po​ło​ży​ła mu rękę na ra​mie​niu. Nie po​cie​sza​ła go. Nie za​pew​nia​ła, że jest taki jak wszy​scy. – Ni​g​dy nie spo​tkam ni​ko​go ta​kie​go jak ty, Szev – po​wie​dzia​ła. – Ni​g​dy cię nie za​po​mnę. Od​trą​ce​nie po​zo​sta​je jed​nak od​trą​ce​niem. Mimo do​bro​ci Gi​mar od​szedł od niej z raną w du​szy, za​gnie​wa​ny. Wciąż pa​no​wał upał, je​dy​nie go​dzi​na przed wscho​dem słoń​ca orzeź​wia​ła chło​dem. Któ​re​goś wie​czo​ru po ko​la​cji pod​szedł do Sze​ve​ka Sze​vet, krę​py, przy​stoj​ny trzy​dzie​sto​la​tek. – Zbrzy​dło mi już, że wciąż nas ze sobą mylą – oświad​czył ob​ce​so​wo. – Przy​‐ bierz ja​kieś inne imię. Wcze​śniej taka bez​czel​na za​czep​ka zbi​ła​by Sze​ve​ka z tro​pu. Te​raz od​po​wie​‐ dział grzecz​nie: – Zmień wła​sne, sko​ro ci to prze​szka​dza. – Je​steś z tych la​lu​siów, co to cho​dzą do szko​ły, żeby so​bie rą​czek nie po​bru​‐ dzić – wark​nął Sze​vet. – Za​wsze mnie kor​ci​ło, żeby któ​re​muś z was do​ko​pać. – Nie na​zy​waj mnie la​lu​siem! – ostrzegł Sze​vek. Nie cze​kał go jed​nak słow​‐ ny po​je​dy​nek, ale cał​kiem do​słow​ny. Sze​vet dwa razy po​wa​lił go na zie​mię. Sam też parę razy so​lid​nie obe​rwał, Sze​vek miał bo​wiem dłu​gie ręce i był wa​lecz​niej​szy, niż jego prze​ciw​nik przy​‐ pusz​czał, mimo to zo​stał po​ko​na​ny. Nie​któ​rzy przy​sta​wa​li, by się przyj​rzeć wal​ce, stwier​dziw​szy jed​nak, że była ho​no​ro​wa, lecz mało cie​ka​wa, ru​szy​li swo​ją dro​gą. Naga prze​moc ani ich nie od​py​cha​ła, ani nie po​cią​ga​ła. Sze​vek nie wzy​wał po​mo​cy, więc była to jego pry​wat​na spra​wa. Kie​dy oprzy​tom​niał, le​żał na ple​cach na go​łej zie​mi mię​dzy dwo​ma na​mio​ta​mi. Przez kil​ka dni dzwo​ni​ło mu w pra​wym uchu, a roz​cię​ta war​ga dłu​go nie

chcia​ła się za​go​ić z po​wo​du ku​rzu, któ​ry ją​trzył rany. Z Sze​ve​tem nie za​mie​‐ nił od​tąd ani sło​wa. Wi​dy​wał go z da​le​ka, sie​dzą​ce​go przy in​nych ogni​skach. Nie czuł do nie​go nie​chę​ci. Sze​vet dał mu to, co mu​siał, a on ten dar przy​jął, choć przez dłuż​szy czas ani go nie oce​niał, ani się nie za​sta​na​wiał nad jego sen​sem. Gdy zaś przy​szła na to pora, nie po​tra​fił go już od​róż​nić od in​ne​go po​‐ da​run​ku, otwie​ra​ją​ce​go ko​lej​ną epo​kę w pro​ce​sie jego doj​rze​wa​nia. Kie​dy z nie​za​go​jo​ną jesz​cze war​gą od​cho​dził od ogni​ska, po​de​szła do nie​go (w ciem​‐ no​ści, po​dob​nie jak Sze​vet) dziew​czy​na, któ​ra nie​daw​no do​łą​czy​ła do bry​ga​dy. Nie umiał so​bie póź​niej przy​po​mnieć, co po​wie​dzia​ła. Żar​to​wa​ła so​bie z nie​go, na co on – jak przed bój​ką z Sze​ve​tem – od​po​wie​dział z zu​peł​ną pro​sto​tą. Nocą wy​szli na rów​ni​nę i tam mu się od​da​ła. To był jej dar, a on go przy​jął. Po​dob​nie jak wszyst​kie dzie​ci Anar​res miał za sobą swo​bod​ne do​świad​cze​nia sek​su​al​ne – za​rów​no z chłop​ca​mi, jak z dziew​czę​ta​mi – ale i on, i jego part​ne​‐ rzy byli jesz​cze dzieć​mi. Ni​g​dy nie po​su​nął się poza po​wierz​chow​ną przy​jem​‐ ność, któ​rą brał za isto​tę tych igra​szek. Be​szun, eks​pert w sztu​ce mi​ło​ści, wpro​wa​dzi​ła go w seks, gdzie nie ma już miej​sca na ura​zy i nie​po​rad​ność, gdzie dwa cia​ła, któ​re pra​gną się ze sobą złą​czyć, na chwi​lę tra​cą świa​do​‐ mość, prze​kra​cza​jąc sie​bie i czas. Wszyst​ko sta​ło się na​raz ła​twe – ła​twe i pięk​ne – w bla​sku gwiazd i w cie​‐ płym pyle. Dni były dłu​gie, go​rą​ce i ja​sne, a pył pach​niał cia​łem Be​szun. Sze​vek pra​co​wał te​raz w ze​spo​le sa​dze​nio​wym. Cię​ża​rów​ki zwo​zi​ły z Pół​‐ noc​ne​go Wscho​du małe drzew​ka – ty​sią​ce sa​dzo​nek wy​ho​do​wa​nych w desz​‐ czo​wym re​jo​nie Gór Zie​lo​nych, gdzie rocz​ne opa​dy do​cho​dzi​ły do stu cen​ty​me​‐ trów. Sa​dzi​li te drzew​ka w py​li​stej gle​bie. Kie​dy się z tym upo​ra​li, pięć​dzie​‐ siąt ze​spo​łów z dru​gie​go roku ak​cji od​je​cha​ło od​kry​ty​mi cię​ża​rów​ka​mi. Bla​de wy​dmy i ta​ra​sy pu​sty​ni po​kry​wa​ła zie​lo​na mgieł​ka. Mło​de ży​cie okry​wa​ło mar​twą zie​mię zwiew​nym we​lo​nem. Dum​ni ze swe​go dzie​ła, wi​wa​to​wa​li, śpie​wa​li, na​wo​ły​wa​li się mię​dzy cię​ża​rów​ka​mi. Sze​vek miał w oczach łzy. Przy​po​mnia​ły mu się sło​wa: „Ona wy​wo​dzi liść zie​lo​ny z gła​zu”. Gi​mar ja​kiś czas temu do​sta​ła skie​ro​wa​nie do Po​łu​dnio​wy​żu i już wy​je​cha​ła. – Coś taki za​my​ślo​ny? – za​py​ta​ła Be​szun. Prze​ci​snę​ła się do nie​go, kie​dy cię​ża​rów​ka pod​ska​ki​wa​ła na wy​bo​jach, i po​gła​ska​ła jego mu​sku​lar​ne, ubie​lo​‐ ne py​łem ra​mię. – Ko​bie​tom się zda​je – wy​wo​dził Vo​kep na sta​cji cię​ża​ró​wek w Cy​no​wej Ru​‐ dzie na Po​łu​dnio​wym Za​cho​dzie – że mają cię na wła​sność. Żad​na baba nie może być praw​dzi​wą odo​nian​ką. – A sama Odo?… – W teo​rii. Poza tym zero kon​tak​tów sek​su​al​nych po za​mor​do​wa​niu Asieo, praw​da? Zresz​tą za​wsze zda​rza​ją się wy​jąt​ki. Ale dla więk​szo​ści ko​biet je​dy​‐ nym sto​sun​kiem mię​dzy nimi a męż​czy​zną jest po​sia​da​nie. Albo ty po​sia​dasz, albo cie​bie po​sia​da​ją. – Uwa​żasz, że one róż​nią się pod tym wzglę​dem od męż​czyzn?

– Je​stem tego pe​wien. Męż​czy​zna pra​gnie być wol​ny. Ko​bie​ta pra​gnie po​sia​‐ dać. Po​zwo​li ci odejść tyl​ko wte​dy, kie​dy bę​dzie cię mo​gła za coś prze​han​dlo​‐ wać. Wszyst​kie ko​bie​ty to po​sia​dacz​ki. – Rzu​casz bar​dzo cięż​kie oskar​że​nie na po​ło​wę ro​dza​ju ludz​kie​go – za​uwa​‐ żył Sze​vek, za​sta​na​wia​jąc się, czy ko​le​ga nie ma aby ra​cji. Kie​dy do​stał przy​‐ dział na Pół​noc​ny Za​chód, Be​szun za​czę​ła la​men​to​wać, awan​tu​ro​wa​ła się, pła​ka​ła, pró​bo​wa​ła go zmu​sić do wy​zna​nia, że nie może bez niej żyć, upie​ra​ła się, że ona nie wy​obra​ża so​bie ży​cia bez nie​go, więc mu​szą zo​stać part​ne​ra​mi – part​ne​ra​mi! Jak gdy​by była w sta​nie prze​żyć pół roku z jed​nym męż​czy​zną! Ję​zyk Sze​ve​ka (je​dy​ny, jaki znał) nie dys​po​no​wał for​ma​mi dzier​żaw​czy​mi na okre​śle​nie aktu sek​su​al​ne​go. W pra​wic​kim po​wie​dze​nie przez męż​czy​znę, że „miał” ko​bie​tę, nie mia​ło​by żad​ne​go sen​su. Sło​wo naj​bliż​sze zna​cze​niem „pie​prze​niu” (uży​wa​ne też jako prze​kleń​stwo) ozna​cza​ło gwałt. Po​spo​li​ty cza​‐ sow​nik (wy​stę​pu​ją​cy wy​łącz​nie z pod​mio​tem w licz​bie mno​giej) moż​na by od​‐ dać je​dy​nie wy​ra​zem neu​tral​nym, ta​kim jak „ko​pu​lo​wać”. Ozna​czał on to, co robi dwo​je lu​dzi, nie zaś to, co robi – bądź cze​mu pod​le​ga – jed​na z tych osób. Ta rama słow​na (rów​nie nie​do​sko​na​ła, jak wszyst​kie inne) nie była w sta​nie za​wrzeć peł​ni do​świad​cze​nia i Sze​vek miał świa​do​mość po​zo​sta​ją​ce​go poza jej ob​rę​bem ob​sza​ru, choć nie do koń​ca wie​dział, jak on wła​ści​wie wy​glą​da. Wie​‐ dział, oczy​wi​ście, że „po​sia​dał” Be​szun, że ją „miał” w te gwiaź​dzi​ste noce w Ku​rza​wie. Ona z ko​lei mia​ła wra​że​nie, że „po​sia​da​ła” Sze​ve​ka. Obo​je byli w błę​dzie. Be​szun, mimo swej czu​łost​ko​wo​ści, zda​wa​ła so​bie z tego spra​wę. Na po​że​gna​nie uśmiech​nę​ła się w koń​cu, po​ca​ło​wa​ła Sze​ve​ka i po​zwo​li​ła mu odejść. Nie za​wład​nę​ła nim. Za​wład​nę​ło nim jego cia​ło, eks​plo​du​jąc pierw​‐ szym, wspa​nia​łym wy​bu​chem do​ro​słej żą​dzy. W grun​cie rze​czy ta żą​dza go mia​ła – jego i Be​szun – w swo​im po​sia​da​niu. Ale to się już skoń​czy​ło. Zda​rzy​‐ ło się i ni​g​dy się już nie po​wtó​rzy. Tak my​ślał, osiem​na​sto​let​ni, gdy z przy​‐ god​nym to​wa​rzy​szem sie​dział o pół​no​cy nad szklan​ką gę​ste​go, słod​kie​go na​‐ po​ju owo​co​we​go na sta​cji cię​ża​ró​wek w Cy​no​wej Ru​dzie, cze​ka​jąc na oka​zję, na ja​kiś ja​dą​cy na pół​noc kon​wój. To się nie może po​wtó​rzyć. Nie​jed​no się jesz​cze wy​da​rzy, ale on nie da się już ni​g​dy tak za​sko​czyć, po​wa​lić, po​bić. Po​‐ raż​ka, pod​da​nie się, to mia​ło swą sło​dycz. Na​wet Be​szun może już ni​g​dy nie ze​chce za​kosz​to​wać in​nych. Bo i po co? To ona, mocą wła​snej wol​no​ści, uczy​‐ ni​ła go wol​nym. – Nie zga​dzam się z tobą – rzekł do Vo​ke​pa, agro​che​mi​ka o po​cią​głej twa​‐ rzy, któ​ry je​chał do Ab​be​nay. – Uwa​żam, że więk​szość męż​czyzn, chcąc zo​‐ stać anar​chi​sta​mi, musi się tego na​uczyć. Ko​bie​ty się uczyć nie mu​szą. Vo​kep po​krę​cił gło​wą. – To z po​wo​du dzie​ci – stwier​dził po​nu​ro. – Moż​li​wość po​sia​da​nia dzie​ci robi z nich po​sia​dacz​ki. Nie po​zwo​lą ci odejść. – Wes​tchnął. – Po​ma​caj i zmia​taj, bra​cie, to świę​ta za​sa​da. Nie po​zwól się ni​g​dy po​siąść. Sze​vek uśmiech​nął się i na​pił soku. – Nie po​zwo​lę – przy​rzekł.

Do Okrę​go​we​go In​sty​tu​tu Nauk wra​cał z ra​do​ścią, z ra​do​ścią wi​tał ni​skie pa​gór​ki usia​ne bru​nat​no​list​ny​mi kar​ło​wa​ty​mi drze​wa​mi ho​lum, ogród​ki wa​‐ rzyw​ne, do​mi​cy​le, noc​le​gow​nie, warsz​ta​ty, kla​sy szkol​ne, la​bo​ra​to​ria, po​śród któ​rych pły​nę​ło mu ży​cie, od​kąd skoń​czył trzy​na​ście lat. Dla nie​go po​wrót zna​czył rów​nie wie​le, jak wy​jazd. Sama po​dróż mu nie wy​star​cza​ła, za​do​wa​‐ la​ła go je​dy​nie po​ło​wicz​nie. On mu​siał po​wra​cać. Nie​wy​klu​czo​ne, że w tej skłon​no​ści kry​ła się już za​po​wiedź jego przy​szłej, wiel​kiej wy​pra​wy ba​daw​czej do gra​nic po​zna​wal​ne​go. Nie pod​jął​by za​pew​ne tego dłu​go​let​nie​go tru​du, gdy​‐ by nie oży​wia​ła go głę​bo​ka pew​ność, że po​wrót jest moż​li​wy, choć​by jemu sa​‐ me​mu nie dane było wró​cić; że sama na​tu​ra po​dró​ży – ni​czym ruch obie​go​wy pla​ne​ty – za​kła​da​ła po​wrót. Nie wstą​pisz po raz dru​gi do tej sa​mej rze​ki, nie zdo​łasz wró​cić do domu. Tyle wie​dział, ta praw​da sta​no​wi​ła pod​sta​wę jego świa​to​po​glą​du. Ale wła​śnie z tej ak​cep​ta​cji prze​mi​ja​nia wy​wiódł swo​ją śmia​łą teo​rię, we​dle któ​rej to, co naj​bar​dziej zmien​ne, uka​zu​je się jako to, co naj​‐ trwal​sze, a sto​su​nek czło​wie​ka do rze​ki oraz rze​ki do czło​wie​ka i do sa​mej sie​bie oka​zu​je się za​ra​zem bar​dziej zło​żo​ny i da​rzy głęb​szą po​cie​chą niż zwy​‐ kły brak iden​tycz​no​ści. Mo​żesz wró​cić do domu, twier​dzi ogól​na teo​ria cza​su, gdy tyl​ko zro​zu​miesz, że dom to miej​sce, w któ​rym jesz​cze ni​g​dy nie by​łeś. To​też cie​szył się z po​wro​tu do mia​sta, gdzie stał jego dom – naj​bliż​szy temu, jaki miał i ja​kie​go pra​gnął. Daw​ni przy​ja​cie​le zro​bi​li na nim wra​że​nie nie​do​‐ rost​ków. On bar​dzo wy​do​ro​ślał przez ubie​gły rok. Nie​któ​re z ko​le​ża​nek do​‐ trzy​ma​ły mu kro​ku, a na​wet go wy​prze​dzi​ły – sta​ły się ko​bie​ta​mi. Wy​strze​‐ gał się jed​nak wszyst​kie​go, co wy​kra​cza​ło poza przy​god​ne z nimi kon​tak​ty, nie pra​gnął bo​wiem na ra​zie no​we​go za​chły​śnię​cia się sek​sem. Co in​ne​go miał do zro​bie​nia. Za​uwa​żył, że naj​mą​drzej​sze z dziew​cząt (na przy​kład Ro​vab) były rów​nie jak on po​wścią​gli​we i ostroż​ne. Za​cho​wy​wa​ły się – w la​bo​ra​to​‐ riach, w warsz​ta​tach, w świe​tli​cach noc​le​gow​ni – jak do​brzy kum​ple, nic po​‐ nad​to. Przed uro​dze​niem dziec​ka chcia​ły zdo​być wy​kształ​ce​nie i za​cząć wła​‐ sne ba​da​nia lub zna​leźć po​sa​dę, któ​ra by je sa​tys​fak​cjo​no​wa​ła. Już ich nie za​‐ do​wa​la​ły szcze​niac​kie do​świad​cze​nia ero​tycz​ne. Nie pra​gnę​ły bez​płod​nych ob​‐ ła​pek, lecz doj​rza​łe​go związ​ku, ale jesz​cze nie te​raz, jesz​cze nie te​raz. Były do​bry​mi ko​le​żan​ka​mi, życz​li​wy​mi i nie​za​leż​ny​mi. Chłop​cy w wie​ku Sze​ve​ka spra​wia​li wra​że​nie za​gu​bio​nych w schył​ko​wym okre​sie dzie​ciń​stwa, już przy​schłe​go i szcząt​ko​we​go. Byli prze​mą​drza​li. Wy​glą​da​ło na to, że nie za​mie​rza​ją po​świę​cić się ani pra​cy, ani sek​so​wi. Słu​cha​jąc Ti​ri​na, moż​na było są​dzić, że to on wy​na​lazł ko​pu​la​cję; przy​go​dy mie​wał jed​nak wy​łącz​nie z pięt​‐ na​sto- i szes​na​sto​lat​ka​mi. Ró​wie​śni​czek uni​kał. Be​dap, któ​ry ni​g​dy nie prze​‐ ja​wiał szcze​gól​ne​go sek​su​al​ne​go wi​go​ru, od​bie​rał hoł​dy od pew​ne​go chłop​ca, ota​cza​ją​ce​go go wy​ide​ali​zo​wa​nym uwiel​bie​niem ho​mo​sek​su​ali​sty, i Be​dap tym się za​do​wa​lał. Chy​ba ni​cze​go nie trak​to​wał se​rio, stał się iro​nicz​ny i skry​ty. Sze​vek nie czuł już bli​sko​ści z przy​ja​cie​lem. Nie prze​trwa​ła zresz​tą żad​na z daw​nych przy​jaź​ni. Na​wet Ti​rin był za​nad​to skon​cen​tro​wa​ny na so​‐ bie, a w ostat​nim cza​sie zbyt ka​pry​śny, żeby pod​trzy​my​wać daw​ne wię​zi, na​‐

wet gdy​by Sze​vek pra​gnął je pod​trzy​mać. Lecz Sze​ve​ko​wi już na tym spe​cjal​‐ nie nie za​le​ża​ło. Z ra​do​ścią wi​tał sa​mot​ność. Nie przy​szło mu na​wet do gło​wy, że re​zer​wa Be​da​pa i Ti​ri​na mo​gła mieć przy​czy​ny w nim, że jego ła​god​ny, ale już sza​le​nie za​mknię​ty cha​rak​ter może wy​twa​rzać otocz​kę, przez któ​rą tyl​ko wiel​ka de​ter​mi​na​cja lub wiel​kie od​da​nie będą się w sta​nie prze​bić. W grun​cie rze​czy do​strze​gał je​dy​nie to, że ma wresz​cie pod do​stat​kiem cza​su na pra​cę. Tam, na Po​łu​dnio​wym Wscho​dzie, gdy już przy​wykł do cią​głe​go zno​ju i prze​stał tra​cić siły umy​słu na szy​fro​wa​ne li​sty, a na​sie​nie na zma​zy noc​ne, po​czę​ły mu świ​tać w gło​wie pew​ne cie​ka​we my​śli. Miał wresz​cie moż​ność ich opra​co​wa​nia, spraw​dze​nia, ile są war​te. Star​szym fi​zy​kiem w Okrę​go​wym In​sty​tu​cie Nauk była Mi​tis. Nie kie​ro​wa​‐ ła ak​tu​al​nie żad​nym pro​gra​mem na​uko​wym (sta​no​wi​ska ad​mi​ni​stra​cyj​ne pod​le​ga​ły co​rocz​nej ro​ta​cji mię​dzy dwu​dzie​sto​ma pra​cow​ni​ka​mi na sta​łych eta​tach), pra​co​wa​ła jed​nak w tej pla​ców​ce od trzy​dzie​stu lat i gó​ro​wa​ła nad ko​le​ga​mi wie​dzą. Ota​cza​ła ją za​wsze swo​ista wol​na prze​strzeń psy​chicz​na, po​dob​nie jak wol​ne są od tłu​mów oko​li​ce wierz​choł​ka góry. Brak wszel​kich pod​pó​rek i na​ka​zów au​to​ry​te​tu czy​nił au​to​ry​tet bar​dziej au​ten​tycz​nym. By​‐ wa​ją lu​dzie z au​to​ry​te​tem wro​dzo​nym; nie​któ​rzy ce​sa​rze przy​wdzie​wa​ją tyl​‐ ko nowe sza​ty. – Wy​sła​łam twój ar​ty​kuł o czę​sto​tli​wo​ści względ​nej Sa​bu​lo​wi do Ab​be​nay – po​in​for​mo​wa​ła Sze​ve​ka z wła​ści​wą so​bie ko​le​żeń​ską opry​skli​wo​ścią. – Chciał​‐ byś zo​ba​czyć od​po​wiedź? Pchnę​ła przez stół po​strzę​pio​ny świ​stek pa​pie​ru, naj​wi​docz​niej róg od​dar​ty z ja​kiejś stro​ny. Na​gry​zmo​lo​no na nim macz​kiem rów​na​nie: ts/2 (R) = 0 Sze​vek oparł się rę​ka​mi o stół i w sku​pie​niu wpa​try​wał się w te sym​bo​le. Świa​tło zza okna na​peł​nia​ło jego ja​sne oczy przej​rzy​stym bla​skiem wody. Miał dzie​więt​na​ście lat, Mi​tis pięć​dzie​siąt pięć. Przy​glą​da​ła mu się ze współ​‐ czu​ciem i za​chwy​tem. – Tego mi bra​ko​wa​ło – mruk​nął. Się​gnął po le​żą​cy na sto​le ołó​wek. Po​czął coś ba​zgrać na skraw​ku pa​pie​ru. W mia​rę jak pi​sał, jego bla​da, de​li​kat​nym mesz​kiem osre​brzo​na twarz po​kry​‐ ła się ru​mień​cem i uszy mu po​czer​wie​nia​ły. Mi​tis po​ru​szy​ła się dys​kret​nie za sto​łem, sa​do​wiąc się na krze​śle. Mia​ła kło​po​ty z krą​że​niem i nie mo​gła dłu​go stać. Jej ruch za​kłó​cił sku​pie​nie Sze​ve​ka. Pod​niósł na nią chłod​ne, peł​ne iry​‐ ta​cji spoj​rze​nie. – Mogę to skoń​czyć w cią​gu kil​ku dni – po​wie​dział. – Sa​bul ży​czy so​bie rzu​cić okiem na wy​ni​ki, kie​dy skoń​czysz. Za​pa​dło krót​kie mil​cze​nie. Sze​vek od​zy​skał już swo​je nor​mal​ne ko​lo​ry i stał się na po​wrót świa​dom obec​no​ści Mi​tis, któ​rą prze​cież ko​chał.

– Cze​mu po​sła​łaś ten ar​ty​kuł Sa​bu​lo​wi? – za​py​tał. – Do tego z ta​kim bra​‐ kiem! Uśmiech​nął się. Przy​jem​ność za​ła​ta​nia dziu​ry we wła​snym ro​zu​mo​wa​niu na​peł​nia​ła go ra​do​ścią. – Po​my​śla​łam, że może jemu uda się od​kryć, w któ​rym miej​scu po​błą​dzi​łeś. Ja nie po​tra​fi​łam. Chcia​łam też, żeby się zo​rien​to​wał, nad czym pra​cu​jesz… Wiesz, on chęt​nie by cię wi​dział u sie​bie w Ab​be​nay. Sze​vek mil​czał. – Chciał​byś tam po​je​chać? – Na ra​zie nie. – Tak my​śla​łam. Ale po​wi​nie​neś. Z po​wo​du ksią​żek, a tak​że głów, z ja​ki​mi się tam ze​tkniesz. Nie wol​no ta​kiej in​te​li​gen​cji jak two​ja za​ko​py​wać na pu​‐ sty​ni! – oświad​czy​ła z nie​ocze​ki​wa​ną pa​sją. – Two​im obo​wiąz​kiem jest po​szu​‐ ki​wać tego, co naj​lep​sze. Nie ule​gaj oma​mom fał​szy​we​go ega​li​ta​ry​zu. Bę​‐ dziesz pra​co​wał z Sa​bu​lem. On jest świet​ny, zmu​si cię do wy​tę​żo​ne​go wy​sił​‐ ku. Po​wi​nie​neś jed​nak sa​mo​dziel​nie od​kryć kie​ru​nek, w ja​kim chcesz po​dą​‐ żać. Zo​stań tu jesz​cze z kwar​tał, po​tem jedź. Ale miej się w Ab​be​nay na bacz​‐ no​ści. Sta​raj się za​cho​wać nie​za​leż​ność. Siła leży w cen​trum. Ty je​dziesz do cen​trum. Nie znam Sa​bu​la, nie mam mu nic do za​rzu​ce​nia. Ale nie za​po​mi​‐ naj, sta​niesz się jego czło​wie​kiem. Licz​ba po​je​dyn​cza za​im​ka dzier​żaw​cze​go jest w ję​zy​ku pra​wic​kim uży​wa​na głów​nie w ce​lach em​fa​tycz​nych; mowa po​tocz​na jej uni​ka. Małe dziec​ko może po​wie​dzieć: „moja mama”, ale pręd​ko uczy się mó​wić „mama”. Za​miast: „Gdzie mój płaszcz” mówi się: „Gdzie płaszcz” i tak da​lej. Chcąc po​wie​dzieć w ję​zy​ku pra​wic​kim: „to moje, a to two​je”, mówi się: „Ja uży​wam tego, a ty tego”. W stwier​dze​niu Mi​tis: „Sta​niesz się jego czło​wie​kiem”, za​brzmiał ja​kiś dziw​ny ton. Sze​vek wpa​try​wał się w nią nie​ro​zu​mie​ją​cym wzro​kiem. – Masz przed sobą za​da​nie. – Czar​ne oczy Mi​tis za​bły​sły gniew​nie. – Wy​ko​‐ naj je! Po​wie​dzia​ła to i za​raz wy​szła, gdyż w la​bo​ra​to​rium cze​ka​ła na nią gru​pa stu​den​tów. Sze​vek spo​glą​dał z za​kło​po​ta​niem na świ​stek pa​pie​ru. Są​dził, że Mi​tis po​le​ci​ła mu, by się po​śpie​szył i po​pra​wił swo​je rów​na​nia. Do​pie​ro znacz​‐ nie póź​niej zro​zu​miał, co chcia​ła mu po​wie​dzieć. Wie​czo​rem w przed​dzień wy​jaz​du Sze​ve​ka do Ab​be​nay ko​le​dzy wy​da​li na jego cześć przy​ję​cie. Przy​ję​cia or​ga​ni​zo​wa​ne były czę​sto pod byle ja​kim pre​‐ tek​stem, lecz Sze​ve​ka zdu​miał za​pał, z ja​kim przy​go​to​wy​wa​no wła​śnie to. Za​sta​na​wiał się, z ja​kie​go po​wo​du było aż tak wy​staw​ne. Nie ule​ga​jąc wpły​‐ wom in​nych, nie zda​wał so​bie spra​wy, że ma na dru​gich ko​lo​sal​ny wpływ. Nie miał też po​ję​cia, że jest przez ko​le​gów po pro​stu lu​bia​ny. od wie​lu dni mu​sie​li od​kła​dać na tę oka​zję swo​je dzien​ne ra​cje. Zgro​ma​dzi​li nie​wia​ry​god​ne ilo​ści je​dze​nia. Za​mó​wie​nie na cia​sta było tak bo​ga​te, że ku​charz sto​łów​ko​wy po​pu​‐ ścił wo​dze fan​ta​zji i wy​piekł przy​sma​ki do​tąd nie​wi​dzia​ne: aro​ma​tycz​ne wa​‐

fle, po​sy​pa​ne pa​pry​ką ko​recz​ki z wę​dzo​nej ryby, słod​kie, ka​pią​ce od tłusz​czu pier​ni​ki. Były na​po​je owo​co​we, kan​dy​zo​wa​ne owo​ce znad Mo​rza Ke​rań​skie​go, ma​lut​kie sło​ne kre​wet​ki, sto​sy kru​chych fry​tek z ba​ta​tów. Nie​prze​bra​ny wy​‐ bór po​traw przy​pra​wiał o za​wrót gło​wy. Wszy​scy wpa​dli w wy​śmie​ni​ty hu​‐ mor, kil​ka osób się po​cho​ro​wa​ło. Były ske​cze i za​ba​wy przy​go​to​wa​ne za​wcza​su, a tak​że im​pro​wi​zo​wa​ne. Ti​‐ rin prze​brał się w łach​ma​ny wy​cią​gnię​te z po​jem​ni​ka na od​pad​ki do re​cyr​ku​‐ la​cji i snuł się wśród go​ści jako Ubo​gi Ur​ra​syj​czyk, „Że​brak” – jed​no ze słów ję​zy​ka ajoń​skie​go, któ​re zna​li z lek​cji hi​sto​rii. – Pro​szę o da​tek – skam​lał, pod​ty​ka​jąc im pod nosy trzę​są​cą się rękę. – Pie​‐ nią​dze! Pie​nią​dze! Cze​mu nie da​je​cie mi pie​nię​dzy? Nie ma​cie? Kłam​cy! Za​‐ sra​ni po​sia​da​cze! Pa​ska​rze! A to żar​cie? Skąd wzię​li​ście tyle żar​cia, sko​ro nie ma​cie pie​nię​dzy? – Na​stęp​nie sam sie​bie wy​sta​wił na sprze​daż: – Kup​ta mnie, kup​ta, nie​dro​go we​zmę – na​pra​szał się. – Nie mówi się kup​ta, tyl​ko kup​cie – po​pra​wi​ła go Ro​vab. – Kup​ta, kup​cie, co za róż​ni​ca. Spójrz, ja​kie po​nęt​ne ciał​ko. Nie leci ci na mnie ślin​ka? – mru​czał Ti​rin, krę​cąc wą​ski​mi bio​dra​mi i trze​po​cząc po​wie​ka​‐ mi. Ścię​ty na ko​niec pu​blicz​nie no​żem do ryb, po​ja​wił się na po​wrót nor​mal​nie już ubra​ny. Byli wśród go​ści zna​ko​mi​ci har​fi​ści i śpie​wa​cy, to​też mu​zy​ko​wa​no i tań​czo​‐ no co nie​mia​ra, lecz wię​cej jesz​cze ga​da​no. Wszy​scy traj​ko​ta​li, jak​by na​stęp​‐ ne​go dnia mia​ła ich po​ra​zić nie​mo​ta. Póź​ną nocą mło​dzi ko​chan​ko​wie za​czę​li się wy​my​kać do po​je​dyn​czych po​ko​‐ jów, by tam ko​pu​lo​wać. Ogar​nię​ci sen​no​ścią go​ście ro​ze​szli się do sy​pialń. Zo​‐ sta​ła ich na ko​niec – wśród pu​stych fi​li​ża​nek, ob​gry​zio​nych ości i okru​chów cia​sta, któ​re trze​ba bę​dzie przed świ​tem po​sprzą​tać – je​dy​nie mała grup​ka. Do świ​tu było jed​nak jesz​cze spo​ro go​dzin. Po​pły​nę​ły roz​mo​wy, prze​ry​wa​ne od cza​su do cza​su małą prze​ką​ską. W gro​nie wy​trwa​łych byli Be​dap, Ti​rin, Sze​vek, kil​ku in​nych chłop​ców oraz trzy dziew​czy​ny. Roz​ma​wia​li o ryt​mie – tym prze​strzen​nym wy​obra​że​niu cza​su – a tak​że o związ​kach mię​dzy sta​ro​‐ żyt​ny​mi teo​ria​mi har​mo​nii liczb a współ​cze​sną fi​zy​ką cza​su. Sprze​cza​li się, ja​kim sty​lem pły​wac​kim naj​le​piej po​ko​ny​wać dłu​gie dy​stan​se. Za​sta​na​wia​li się, czy ich dzie​ciń​stwo było szczę​śli​we. Roz​wa​ża​li, czym w ogó​le jest szczę​‐ ście. – Cier​pie​nie jest nie​po​ro​zu​mie​niem – oświad​czył Sze​vek z roz​ja​śnio​ny​mi ocza​mi. Po​zo​stał na​dal szczu​pły; miał duże dło​nie, od​sta​ją​ce uszy, kan​cia​ste łok​cie i ko​la​na. Zdrów jak ryba, try​skał mło​dzień​czą ener​gią. Był bar​dzo przy​stoj​ny. Mięk​kie wło​sy, ma​to​we i ciem​ne jak u in​nych, no​sił dłu​gie, prze​wią​za​ne wstąż​ką. Tyl​ko jed​no spo​śród nich mia​ło inną fry​zu​rę – pew​na dziew​czy​na o wy​dat​nych ko​ściach po​licz​ko​wych i pła​skim no​sie. Jej krót​ko ostrzy​żo​na

ciem​na czu​pry​na okry​wa​ła gło​wę ni​czym lśnią​cy cze​pek. Pan​na ta nie od​ry​‐ wa​ła od Sze​ve​ka po​waż​ne​go spoj​rze​nia. War​gi mia​ła tłu​ste od pier​ni​ków, do pod​bród​ka przy​kle​ił się jej okru​szek. – Ono ist​nie​je – cią​gnął Sze​vek, roz​kła​da​jąc ręce. – Jest re​al​ne. Mogę na​‐ zwać je nie​po​ro​zu​mie​niem, ale nie mogę uda​wać, że go nie ma lub że kie​dyś znik​nie. Cier​pie​nie jest nie​odzow​nym ele​men​tem na​szej eg​zy​sten​cji. Gdy przy​cho​dzi, od razu je po​zna​je​cie. Wie​cie, że jest rze​czy​wi​ste. Oczy​wi​ście słusz​ne jest le​cze​nie cho​rób, wal​ka z gło​dem i nie​spra​wie​dli​wo​ścią, jak to czy​‐ ni or​ga​nizm spo​łecz​ny. Ale prze​cież żad​ne spo​łe​czeń​stwo nie od​mie​ni na​tu​ry bytu. Nie je​ste​śmy w sta​nie za​po​biec cier​pie​niu. Temu kon​kret​ne​mu bó​lo​wi, tam​te​mu kon​kret​ne​mu bó​lo​wi – i ow​szem, lecz nie bó​lo​wi w ogó​le. Spo​łe​czeń​‐ stwo po​tra​fi ulżyć je​dy​nie spo​łecz​ne​mu cier​pie​niu, cier​pie​niu zbęd​ne​mu. Po​zo​‐ sta​je cała resz​ta. Ko​rzeń rze​czy​wi​sto​ści. My wszy​scy, jak tu sie​dzi​my, za​zna​‐ my w ży​ciu nie​szczęść. Je​śli prze​ży​je​my pięć​dzie​siąt lat, bę​dzie​my przez pięć​‐ dzie​siąt lat cier​pie​li ból. Na ko​niec zaś umrze​my. Taki nasz los. Boję się ży​cia! By​wa​ją chwi​le, że je​stem… śmier​tel​nie wprost prze​ra​żo​ny. Szczę​ście, każ​de szczę​ście wy​da​je się try​wial​ne. A jed​nak za​sta​na​wiam się cza​sem, czy to wszyst​ko nie jest ja​kimś nie​po​ro​zu​mie​niem, ta po​goń za szczę​ściem, ten strach przed bó​lem… Gdy​by za​miast się go bać i przed nim ucie​kać, czło​wiek mógł… prze​zwy​cię​żyć go, prze​kro​czyć. Za bó​lem coś się kry​je. Tym, co cier​pi, jest isto​ta, a prze​cież w pew​nym punk​cie isto​ta zni​ka. Nie wiem, jak to wy​ra​‐ zić. Ale wie​rzę, że ta re​al​ność, ta praw​da, któ​rą od​kry​wam w cier​pie​niu, a któ​rej nie znaj​du​ję w do​stat​ku i szczę​ściu, że ta re​al​ność bólu – nie jest bó​‐ lem. Je​śli zdo​ła się ją prze​zwy​cię​żyć, je​śli zdo​ła się prze​cier​pieć ją do koń​ca… – Re​al​ność na​sze​go ży​cia speł​nia się w mi​ło​ści, w so​li​dar​no​ści – wtrą​ci​ła wy​‐ so​ka dziew​czy​na o cie​płym spoj​rze​niu. – Sen​sem ludz​kie​go ży​cia jest mi​łość. Be​dap po​krę​cił gło​wą. – Nie, Szev ma ra​cję. Mi​łość to tyl​ko jed​na z dróg, na któ​rej moż​na po​błą​‐ dzić i zgi​nąć. A ból ni​g​dy nie gi​nie. Dla​te​go nie​wiel​ki mamy wy​bór, je​śli cho​‐ dzi o zno​sze​nie go! Mu​si​my go znieść, czy tego chce​my, czy nie. – Nie​praw​da! – ener​gicz​nie za​prze​czy​ła krót​ko ostrzy​żo​na dziew​czy​na. – Tyl​ko je​den na stu, je​den na ty​siąc prze​by​wa całą dro​gę, do​cho​dzi do kre​su. Resz​ta wiecz​nie uda​je, że jest szczę​śli​wa, albo zwy​czaj​nie gnu​śnie​je. Cier​pi​‐ my, ale cier​pi​my nie do​syć. Cier​pi​my więc na dar​mo. – A co niby mamy zro​bić? – za​py​tał Ti​rin. – Co​dzien​nie przez go​dzi​nę wa​lić się młot​kiem po gło​wie, żeby zdo​być pew​ność, że do​syć cier​pi​my? – Two​rzysz kult cier​pie​nia – za​opo​no​wał ktoś inny. – Cele odo​nian są po​zy​‐ tyw​ne, nie ne​ga​tyw​ne. Cier​pie​nie jest dys​funk​cjo​nal​ne, wy​jąw​szy przy​pad​ki, kie​dy cia​ło bó​lem ostrze​ga przed nie​bez​pie​czeń​stwem. Z psy​cho​lo​gicz​ne​go i so​cjo​lo​gicz​ne​go punk​tu wi​dze​nia cier​pie​nie jest po pro​stu de​struk​cyj​ne. – A cóż in​ne​go po​wo​do​wa​ło Odo, je​śli nie wy​jąt​ko​wa wraż​li​wość na cier​pie​‐ nie, wła​sne i cu​dze? – ri​po​sto​wał Be​dap. – Ależ cała za​sa​da po​mo​cy wza​jem​nej mia​ła w za​ło​że​niu słu​żyć za​po​bie​ga​‐

niu cier​pie​niu! Sze​vek sie​dział na sto​le ze sku​pio​ną, spo​koj​ną miną, dyn​da​jąc dłu​gi​mi no​ga​‐ mi. – Czy wi​dzie​li​ście kie​dyś, jak umie​ra czło​wiek? – za​py​tał. Więk​szość wi​dzia​ła, w do​mi​cy​lu lub pod​czas ochot​ni​czej służ​by w szpi​ta​lu. Wszy​scy – z jed​nym wy​jąt​kiem – po​ma​ga​li przy tej lub in​nej oka​zji grze​bać zmar​łych. – W obo​zie na Po​łu​dnio​wym Wscho​dzie był pe​wien męż​czy​zna… pierw​szy raz w ży​ciu wi​dzia​łem coś ta​kie​go. Sil​nik ae​ro​au​ta miał ja​kiś de​fekt, po​jazd roz​bił się przy star​cie i sta​nął w pło​mie​niach. Wy​cią​gnę​li tego fa​ce​ta ca​łe​go po​pa​rzo​ne​go. Żył jesz​cze przez dwie go​dzi​ny. Nie moż​na go już było ura​to​wać. Nie miał żad​ne​go po​wo​du, by żyć tak dłu​go, żad​ne​go uza​sad​nie​nia dla tych dwóch go​dzin. Cze​ka​li​śmy, kie​dy przy​le​cą z wy​brze​ża ze środ​ka​mi znie​czu​la​‐ ją​cy​mi. Zo​sta​łem przy nim ra​zem z dwie​ma dziew​czy​na​mi. Za​ła​do​wy​wa​li​śmy tam sa​mo​lot. Nie było na miej​scu le​ka​rza. Nie moż​na było nic dla po​pa​rzo​ne​‐ go zro​bić, je​dy​nie czu​wać przy nim. Był w szo​ku, ale pra​wie cały czas przy​‐ tom​ny. Po​twor​nie cier​piał, szcze​gól​nie ręce… nie są​dzę, by zda​wał so​bie spra​‐ wę, że resz​ta jego cia​ła jest zwę​glo​na… czuł ból głów​nie w rę​kach. Nie moż​na go było do​tknąć, żeby po​cie​szyć, bo od​cho​dzi​ła mu skó​ra ra​zem z mię​sem i wte​dy strasz​nie krzy​czał. Nie mo​gli​śmy mu udzie​lić żad​nej po​mo​cy. Nie wiem, czy zda​wał so​bie spra​wę, że przy nim je​ste​śmy. Nie na wie​le by mu się to zresz​tą zda​ło. Nie mo​gli​śmy dla nie​go nic zro​bić. Wte​dy zro​zu​mia​łem… wie​cie… zro​zu​mia​łem, że w ogó​le dla ni​ko​go nie je​ste​śmy w sta​nie nic uczy​‐ nić. Nie mo​że​my oca​lić dru​gie​go czło​wie​ka. Ani sa​mych sie​bie. – Cóż ci więc zo​sta​je? Sa​mot​ność i roz​pacz? Ty od​rzu​casz bra​ter​stwo, Sze​‐ vek! – obu​rzy​ła się wy​so​ka dziew​czy​na. – Nie… wca​le nie od​rzu​cam. Pró​bu​ję tyl​ko do​ciec, czym na​praw​dę jest. Ono za​czy​na się… za​czy​na się w dzie​le​niu bólu. – A koń​czy? – Nie wiem. Tego jesz​cze nie wiem. 9 Ta​tuś. Małe dziec​ko może na​zy​wać mam​me bądź tad​de każ​dą do​ro​słą oso​bę. Tad​de Gi​mar mógł więc być jej oj​cem, wu​jem lub nie​spo​krew​nio​nym z nią do​ro​słym, któ​ry oka​zy​wał jej oj​cow​ską lub dziad​‐ ko​wą tro​skę i przy​wią​za​nie. Gi​mar do wie​lu osób mo​gła się zwra​cać tad​de bądź mam​me, sło​wo to ma jed​nak nie​co węż​sze zna​cze​nie niż am​mar (brat/sio​stra), któ​rym zwra​cać się moż​na do każ​de​go.

3

Ur​ras Swój pierw​szy ra​nek na Ur​ras Sze​vek prze​spał. Kie​dy się wresz​cie obu​dził, miał za​tka​ny nos, obo​la​łe gar​dło i mę​czył go ka​szel. Są​dził, że się prze​zię​bił (na​wet odoń​ska hi​gie​na nie zmo​gła po​spo​li​te​go prze​zię​bie​nia), ale le​karz – dys​tyn​go​wa​ny star​szy pan – któ​ry już cze​kał, żeby go zba​dać, orzekł, że to naj​praw​do​po​dob​niej sil​ny ka​tar sien​ny, aler​gicz​na re​ak​cja na ku​rze i pył​ki Ur​ras. Za​apli​ko​wał pi​guł​ki i za​strzyk (co pa​cjent zniósł cier​pli​wie) oraz po​dał mu tacę z lun​chem. Przed wyj​ściem po​le​cił mu, by zo​stał w miesz​ka​niu. Po śnia​da​niu Sze​vek przy​stą​pił do me​to​dycz​ne​go, po​kój po po​ko​ju, zwie​dza​nia Ur​ras. W osob​nym po​miesz​cze​niu sta​ło łóż​ko, so​lid​ne łoże na czte​rech no​gach, z ma​te​ra​cem (bez po​rów​na​nia bar​dziej mięk​kim niż ten na koi „Czuj​ne​go”), wy​twor​ną po​ście​lą – czę​ścio​wo je​dwab​ną, czę​ścio​wo gru​bą i cie​płą – oraz mnó​stwem po​du​szek po​dob​nych do chmur kłę​bia​stych. Pod​ło​ga była wy​sła​na pu​szy​stym dy​wa​nem. Sta​ła tam po​nad​to ko​mo​da z pięk​nie rzeź​bio​ne​go, wy​‐ po​le​ro​wa​ne​go drew​na oraz sza​fa tak prze​past​na, że mo​gła​by po​mie​ścić ubra​‐ nia lo​ka​to​rów dzie​się​cio​oso​bo​wej sy​pial​ni. W miesz​ka​niu znaj​do​wa​ła się tak​że prze​stron​na świe​tli​ca z ko​min​kiem, któ​rą Sze​vek oglą​dał po​przed​nie​go wie​‐ czo​ru, oraz trze​ci po​kój, miesz​czą​cy wan​nę, umy​wal​kę i fi​ku​śny se​des. To po​‐ miesz​cze​nie było prze​zna​czo​ne naj​wy​raź​niej wy​łącz​nie do jego użyt​ku, wcho​‐ dzi​ło się tam bo​wiem wprost z sy​pial​ni, po​nad​to mie​ści​ło po jed​nej tyl​ko sztu​‐ ce każ​de​go urzą​dze​nia, z któ​rych każ​de od​zna​cza​ło się luk​su​sem znacz​nie wy​kra​cza​ją​cym poza po​spo​li​tą zmy​sło​wość, bo gra​ni​czą​cym – w opi​nii Sze​ve​‐ ka – z czymś w ro​dza​ju apo​te​ozy eks​kre​men​tów. W tym trze​cim po​ko​ju spę​‐ dził bli​sko go​dzi​nę, ko​rzy​sta​jąc po ko​lei ze wszyst​kich urzą​dzeń i do​pro​wa​‐ dza​jąc się w trak​cie tych prób do sta​nu nie​ska​zi​tel​nej czy​sto​ści. Za​opa​trze​nie w wodę było do​sko​na​łe – pły​nę​ła z kra​nów, do​pó​ki się ich nie za​krę​ci​ło; wan​‐ na mie​ści​ła jej z sześć​dzie​siąt li​trów, a na każ​de spłu​ka​nie musz​li szło co naj​‐ mniej pięć. Nic dziw​ne​go, pięć szó​stych po​wierzch​ni Ur​ras po​kry​wa​ła woda. Na​wet pu​sty​nie na bie​gu​nach były z lodu. Nie za​cho​dzi​ła po​trze​ba oszczę​dza​‐ nia, nie zda​rza​ły się tu su​sze… Ale co ro​bio​no z od​cho​da​mi? Za​sta​na​wiał się nad tym, klę​cząc obok se​de​su, po do​ko​na​niu oglę​dzin jego me​cha​ni​zmu. Mu​‐

szą je pew​nie od​fil​tro​wy​wać z wody w fa​bry​kach na​wo​zu. Nad​mor​skie spo​‐ łecz​no​ści na Anar​res sto​so​wa​ły po​dob​ny sys​tem do użyź​nia​nia pól. Miał za​‐ miar o to za​py​tać, ale ja​koś za​po​mniał. Wie​lu py​tań nie zdo​łał na Ur​ras za​‐ dać. Mimo bólu gło​wy czuł się zna​ko​mi​cie, pe​łen ener​gii. W po​ko​jach było tak cie​pło, że pa​ra​do​wał po miesz​ka​niu nago. Pod​szedł do okien w prze​stron​nej sali, któ​rą uznał za świe​tli​cę, i wyj​rzał na dwór. Po​kój mie​ścił się wy​so​ko, więc w pierw​szej chwi​li cof​nął się ze stra​chem, nie​przy​zwy​cza​jo​ny do bu​dyn​‐ ków wyż​szych niż par​te​ro​we. Po​czuł się jak pa​sa​żer ste​row​ca – ode​rwa​ny od zie​mi, do​mi​nu​ją​cy, nie​za​an​ga​żo​wa​ny. Okna wy​cho​dzi​ły na la​sek, za któ​rym wzno​sił się bia​ły bu​dy​nek ze zgrab​ną gra​nia​stą wie​żą. Da​lej roz​po​ście​ra​ła się roz​le​gła rów​ni​na, naj​wi​docz​niej w ca​ło​ści upraw​na, gdyż bar​wią​ce ją nie​zli​‐ czo​ne pa​sma zie​le​ni mia​ły kształt re​gu​lar​nych pro​sto​ką​tów. Na​wet tam, gdzie zie​leń prze​cho​dzi​ła w si​ność dali, moż​na było roz​róż​nić ciem​ne li​nie miedz z ży​wo​pło​tów lub szpa​le​rów drzew, two​rzą​ce sia​tecz​kę mi​ster​ną jak sys​tem ner​wo​wy ży​we​go or​ga​ni​zmu. Jesz​cze da​lej pię​trzy​ły się wzgó​rza, mięk​kie i ciem​ne pod bla​dym, sza​rym nie​bem, za​my​ka​jąc do​li​nę pa​sma​mi błę​kit​nych fałd. Był to naj​pięk​niej​szy wi​dok, jaki Sze​vek kie​dy​kol​wiek miał przed ocza​mi. De​li​kat​ność i ży​wość ko​lo​rów, mie​sza​ni​na ludz​ką ręką wy​kre​‐ ślo​ne​go wzo​ru i ma​je​sta​tycz​nych, po​wie​la​ją​cych się w nie​skoń​czo​ność na​tu​‐ ral​nych kon​tu​rów, róż​no​rod​ność i har​mo​nia ele​men​tów czy​ni​ły wra​że​nie zło​‐ żo​nej ca​ło​ści, ja​kiej ni​g​dy do​tąd nie wi​dział – je​śli nie li​czyć jej za​po​wie​dzi (na małą ska​lę): wy​ra​zu nie​któ​rych po​god​nych, za​my​ślo​nych ludz​kich twa​rzy. W po​rów​na​niu z tym wi​do​ki, ja​kie mo​gła za​ofe​ro​wać Anar​res – na​wet rów​‐ ni​na Ab​be​nay i wą​wo​zy Ne The​ras – wy​da​wa​ły się ubo​gie; ot, naga, ja​ło​wa, pry​mi​tyw​na sce​ne​ria. Pu​sty​nie Po​łu​dnio​we​go Za​cho​du nie były po​zba​wio​ne pięk​nych kra​jo​bra​zów o sze​ro​kim od​de​chu, ale było to pięk​no obce, bez​dusz​‐ ne. Na​wet tam, gdzie lu​dzie za​go​spo​da​ro​wa​li zie​mię, stwo​rzo​ny ich ręką kra​‐ jo​braz przy​po​mi​nał su​ro​wy szkic żół​tą kre​dą w po​rów​na​niu z tą wspa​nia​łą peł​nią ży​cia, nie​wy​czer​pa​ną, bo​ga​tą w hi​sto​rię i obiet​ni​ce na przy​szłość. Oto jak po​wi​nien wy​glą​dać świat, po​my​ślał. Nad tym błę​kit​no-zie​lo​nym prze​py​chem pły​nął z wy​so​ka śpiew. Ja​kiś cien​ki, nie​wy​mow​nie słod​ki głos to wzno​sił się, to cichł. Co to mo​gło być? Ci​chy, upa​ja​ją​cy tryl, mu​zy​ka z po​‐ wietrz​nych wy​żyn. Sze​vek słu​chał jej z za​par​tym tchem. Roz​le​gło się pu​ka​nie do drzwi. Od​wró​cił się od okna, nagi, wciąż prze​ję​ty za​chwy​tem. – Pro​szę! – za​wo​łał. Wszedł ja​kiś czło​wiek z pacz​ka​mi. Za​trzy​mał się przy drzwiach. Sze​vek pod​szedł do nie​go i – zwy​cza​jem Ur​ra​syj​czy​ków – wy​cią​gnął rękę, wy​po​wia​‐ da​jąc przy tym – zwy​cza​jem Anar​re​syj​czy​ków – swo​je imię. Przy​bysz, męż​czy​zna na oko pięć​dzie​się​cio​let​ni, o po​bruż​dżo​nej, znisz​czo​nej twa​rzy, po​wie​dział coś, cze​go Sze​vek nie zro​zu​miał. Ręki mu nie po​dał. Może prze​szka​dza​ły mu w tym pacz​ki, ale nie prze​ło​żył ich do le​wej ręki, by uwol​‐ nić pra​wą. Na jego twa​rzy ma​lo​wa​ła się su​ro​wa po​wa​ga.

Sze​vek, któ​ry są​dził, że opa​no​wał ur​ra​syj​ski ce​re​mo​niał po​wi​tal​ny, zmie​szał się. – Pro​szę wejść – po​wtó​rzył, a po​nie​waż Ur​ra​syj​czy​cy na każ​dym kro​ku uży​‐ wa​li ty​tu​łów i zwro​tów grzecz​no​ścio​wych, do​dał: – Sza​now​ny pa​nie. Męż​czy​zna za​czął ko​lej​ną nie​zro​zu​mia​łą prze​mo​wę, prze​my​ka​jąc jed​no​cze​‐ śnie bocz​kiem w stro​nę sy​pial​ni. Tym ra​zem uda​ło się Sze​ve​ko​wi wy​ło​wić kil​‐ ka ajoń​skich słów, jed​nak sen​su ca​łej wy​po​wie​dzi nie zdo​łał uchwy​cić. Nie za​‐ trzy​my​wał tego czło​wie​ka, wy​glą​da​ło bo​wiem na to, że mu śpiesz​no. Może to współ​lo​ka​tor? Ale prze​cież w sy​pial​ni sta​ło tyl​ko jed​no łóż​ko. Sze​vek wró​cił pod okno, a obcy męż​czy​zna wbiegł do sy​pial​ni i coś tam przez kil​ka mi​nut ro​‐ bił. Wła​śnie gdy Sze​vek do​szedł do wnio​sku, że to pew​nie pra​cow​nik na noc​ną zmia​nę, któ​ry z sy​pial​ni ko​rzy​sta za dnia (roz​wią​za​nie nie​kie​dy sto​so​wa​ne w chwi​lo​wo prze​peł​nio​nych do​mi​cy​lach), gość po​ja​wił się zno​wu. Coś po​wie​‐ dział – jak​by: „Go​to​we, pro​szę pana” – i w ja​kiś dziw​ny spo​sób schy​lił gło​wę, jak​by bał się, że sto​ją​cy w od​le​gło​ści pię​ciu me​trów od nie​go Sze​vek ze​chce ude​rzyć go w twarz. Po​tem szyb​ko wy​szedł. Z wol​na do Sze​ve​ka do​cie​ra​ło, że oto po raz pierw​szy w ży​ciu zło​żo​no mu ukłon. Wszedł​szy do sy​pial​ni, stwier​‐ dził, że łóż​ko zo​sta​ło po​sła​ne. Ubie​rał się po​wo​li, w za​my​śle​niu. Wkła​dał buty, gdy roz​le​gło się ko​lej​ne pu​‐ ka​nie do drzwi. Do po​ko​ju we​szło tym ra​zem kil​ku męż​czyzn. Ina​czej też wkro​czy​li, w nor​mal​ny – w oce​nie Sze​ve​ka – spo​sób, jak​by mie​li pra​wo prze​‐ by​wać tu​taj, jak zresz​tą wszę​dzie, gdzie​kol​wiek ze​chcą. Czło​wiek z pacz​ka​mi był ja​kiś pło​chli​wy. A mimo to jego twarz, ręce i ubiór były bliż​sze wy​obra​że​‐ niu Sze​ve​ka o nor​mal​nym ludz​kim wy​glą​dzie niż po​wierz​chow​ność no​wych go​ści. Ten pierw​szy, nie​pew​ny przy​bysz za​cho​wy​wał się dziw​nie, ale wy​glą​dał jak Anar​re​syj​czyk. Ci czte​rej za​cho​wy​wa​li się jak Anar​re​syj​czy​cy, lecz z ogo​‐ lo​ny​mi twa​rza​mi i w pysz​nych sza​tach wy​glą​da​li jak stwo​rze​nia ob​ce​go ga​‐ tun​ku. W jed​nym z nowo przy​by​łych Sze​vek roz​po​znał Pae, w po​zo​sta​łych – męż​czyzn, któ​rzy do​trzy​my​wa​li mu to​wa​rzy​stwa po​przed​nie​go wie​czo​ru. Przy​znał, że wczo​raj nie do​sły​szał ich imion, więc z uśmie​chem przed​sta​wi​li się po​now​nie. Dok​tor Chi​fo​ilisk, dok​tor Oiie i dok​tor Atro. – Atro! – wy​krzyk​nął ra​do​śnie Sze​vek. – Jak​że się cie​szę, że cię spo​ty​kam! Po​ło​żył ręce na ra​mio​nach star​ca i po​ca​ło​wał go w po​li​czek, nim miał czas po​my​śleć, czy to bra​ter​skie po​wi​ta​nie – przy​ję​te na Anar​res – nie zo​sta​nie na Ur​ras uzna​ne za nie​sto​sow​ne. Atro jed​nak od​dał mu ser​decz​ny uścisk i zmęt​‐ nia​ły​mi si​wy​mi ocza​mi zaj​rzał mu w twarz. Sze​vek uświa​do​mił so​bie, że Atro jest pra​wie śle​py. – Mój dro​gi Sze​vek… wi​taj w Ajo… wi​taj na Ur​ras… wi​taj w domu! – Tyle lat pi​sy​wa​li​śmy do sie​bie, ty​le​śmy so​bie na​wza​jem na​oba​la​li teo​rii! – Ty za​wsze by​łeś lep​szy w tym oba​la​niu. Ale ja mam coś dla cie​bie. – Sta​‐ ru​szek za​czął grze​bać po kie​sze​niach. Pod ak​sa​mit​ną uni​wer​sy​tec​ką togą no​‐ sił ma​ry​nar​kę, pod nią ka​mi​zel​kę, pod ka​mi​zel​ką ko​szu​lę, pod ko​szu​lą zaś naj​wi​docz​niej jesz​cze jed​ną war​stwę odzie​nia. we wszyst​kich sztu​kach tego

stro​ju, łącz​nie ze spodnia​mi, były kie​sze​nie. Sze​vek przy​pa​try​wał się za​fa​scy​‐ no​wa​ny, jak Atro prze​trzą​sa ich sześć czy sie​dem (w każ​dej się coś mie​ści​ło), za​nim wy​do​był mały sze​ścian z żół​te​go me​ta​lu, osa​dzo​ny na po​le​ro​wa​nej drew​nia​nej rącz​ce. – Pro​szę, oto two​ja na​gro​da. Na​gro​da Seo Oen. Zwią​za​na z nią kwo​ta leży już na two​im kon​cie. Pro​szę. Spóź​nio​na o dzie​więć lat, ale le​‐ piej póź​no niż wca​le. Ręce mu drża​ły, gdy wrę​czał na​gro​dę Sze​ve​ko​wi. Była cięż​ka. Żół​ty sze​ścian z czy​ste​go zło​ta. Sze​vek wziął go do rąk i stał nie​ru​cho​mo. – Nie wiem, jak wy, mło​dzi – do​dał Atro – ale ja mam ocho​tę spo​cząć. Sie​dli wszy​scy w głę​bo​kich, mięk​kich fo​te​lach. Sze​vek już zdą​żył je wy​pró​‐ bo​wać. Zdu​mia​ło go obi​cie – nie​po​dob​ny do tka​ni​ny brą​zo​wy ma​te​riał przy​po​‐ mi​na​ją​cy w do​ty​ku skó​rę. – Dzie​więć lat temu ile mia​łeś lat? – Atro był naj​wy​bit​niej​szym z fi​zy​ków na Ur​ras. Ota​cza​ła go nie tyl​ko aura do​stoj​ne​go wie​ku, ce​cho​wa​ła go też bez​ce​‐ re​mo​nial​na pew​ność sie​bie czło​wie​ka na​wy​kłe​go do sza​cun​ku. Dla Sze​ve​ka nie było to nic no​we​go. Atro po​sia​dał do​kład​nie ten ro​dzaj au​to​ry​te​tu, któ​ry Sze​vek uzna​wał. Spra​wia​ło mu po​nad​to przy​jem​ność, że ktoś na​resz​cie zwra​‐ ca się do nie​go zwy​czaj​nie, po imie​niu. – Dwa​dzie​ścia dzie​więć lat. Wte​dy ukoń​czy​łem Za​sa​dy, Atro. – Dwa​dzie​ścia dzie​więć? Ho, ho! Więc je​steś naj​młod​szym lau​re​atem Seo Oen od do​bre​go stu​le​cia. Mnie się do​sta​ła do​pie​ro po sześć​dzie​siąt​ce, w każ​‐ dym ra​zie coś koło tego… A ile mia​łeś, gdy na​pi​sa​łeś do mnie po raz pierw​‐ szy? – Oko​ło dwu​dzie​stu. Atro chrząk​nął. – Oce​nia​łem cię wte​dy na czter​dzie​ści! – A co sły​chać u Sa​bu​la? – spy​tał Oiie. Był ni​ski na​wet jak na Ur​ra​syj​czy​ka, a dla Sze​ve​ka wszy​scy Ur​ra​syj​czy​cy byli ni​scy. Miał pła​ską, ba​nal​ną twarz i owal​ne, czar​ne jak noc oczy. – Przez sześć czy osiem lat nie na​pi​sał pan do nas ani sło​wa, na​to​miast Sa​bul po​zo​sta​wał z nami w sta​łym kon​tak​cie. Ale ni​g​dy nie roz​ma​wiał z nami przez ra​dio. Za​sta​na​wia​li​śmy się, ja​kie was łą​czą sto​sun​ki. – Sa​bul jest star​szym pra​cow​ni​kiem In​sty​tu​tu Fi​zy​ki w Ab​be​nay – wy​ja​śnił Sze​vek. – Współ​pra​co​wa​łem z nim kie​dyś. – Star​szy ry​wal, za​zdro​sny. Wty​kał nos do pań​skich prac. To było dla nas ja​sne od po​cząt​ku. Nie po​trze​bo​wa​li​śmy żad​nych ob​ja​śnień, Oiie – wtrą​cił szorst​kim to​nem czwar​ty z go​ści, Chi​fo​ilisk. Był w śred​nim wie​ku, śnia​dy, krę​py, o de​li​kat​nych dło​niach in​te​li​gen​ta. Je​dy​ny nie miał cał​ko​wi​cie wy​go​lo​‐ nej twa​rzy; po​zo​sta​wił so​bie kęp​kę szcze​ci​ny na pod​bród​ku, żeby współ​gra​ła z krót​kim, sta​lo​wo​sza​rym owło​sie​niem gło​wy. – Nie ma po​trze​by uda​wać, że wszyst​kich was, bra​ci w Odo, prze​peł​nia bra​ter​ska mi​łość – do​dał. – Ludz​ka na​tu​ra po​zo​sta​je ludz​ką na​tu​rą. Sze​ve​ka na​gle chwy​cił atak ki​cha​nia, co ja​koś uspra​wie​dli​wi​ło nie​udzie​le​nie

od​po​wie​dzi. – Nie mam chu​s​tecz​ki – rzekł i otarł oczy. – Weź moją – za​pro​po​no​wał Atro, wy​cią​ga​jąc z jed​nej z licz​nych kie​sze​ni śnież​no​bia​łą szmat​kę. Sze​vek wziął ją od sta​rusz​ka – i w tej sa​mej chwi​li ści​snę​ło mu się ser​ce. Od​ży​ło wspo​mnie​nie cór​ki, Sa​dik, ciem​no​okiej dziew​czyn​ki mó​wią​cej: „Mo​‐ żesz uży​wać chu​s​tecz​ki, któ​rej ja uży​wam”. To wspo​mnie​nie, tak dla nie​go dro​gie, było mu te​raz nie​zno​śnie bo​le​sne. Chcąc się od nie​go uwol​nić, uśmiech​nął się nie​śmia​ło i po​wie​dział: – Je​stem uczu​lo​ny na wa​szą pla​ne​tę. Tak twier​dzi le​karz. – Na miły Bóg, chy​ba nie bę​dziesz tu bez prze​rwy ki​chał? – zmar​twił się Atro, wpa​tru​jąc się w nie​go pół​śle​py​mi ocza​mi. – Pań​ski słu​żą​cy jesz​cze się nie zja​wił? – zdzi​wił się Pae. – Mój słu​żą​cy? – Lo​kaj. Miał panu przy​nieść nie​zbęd​ne przy​bo​ry. Mię​dzy in​ny​mi chu​s​tecz​‐ ki. Na pierw​sze po​trze​by, za​nim się pan ob​ku​pi. Nic spe​cjal​ne​go, oba​wiam się zresz​tą, że wy​bór go​to​wych ubrań na pań​ski wzrost oka​że się na​der ogra​ni​‐ czo​ny! Wy​ło​wiw​szy nie bez tru​du sens z wy​po​wie​dzi Pae (mó​wił szyb​ko, prze​cią​ga​‐ jąc zgło​ski, w spo​sób, któ​ry pa​so​wał do jego mięk​kich, przy​stoj​nych ry​sów), Sze​vek od​rzekł: – Je​ste​ście bar​dzo uprzej​mi. Czu​ję się… – Spoj​rzał na Atro. – Wi​dzisz, je​‐ stem że​bra​kiem – po​wie​dział do sta​rusz​ka, jak przed​tem do dok​to​ra Ki​moe na stat​ku. – Nie mo​głem przy​wieźć pie​nię​dzy, bo ich nie uży​wa​my. Nie mo​‐ głem przy​wieźć pre​zen​tów, bo nie po​sia​da​my ni​cze​go, cze​go wam bra​ku​je. Przy​by​łem jak do​bry odo​nia​nin, „z pu​sty​mi rę​ka​mi”. Atro i Pae za​pew​ni​li go, że jest ich go​ściem, nie ma mowy o pła​ce​niu, jego wi​zy​ta to dla nich za​szczyt. – A poza tym – do​rzu​cił kwa​śnym to​nem Chi​fo​ilisk – za wszyst​ko pła​ci rząd ajoń​ski. Pae zgro​mił go ostrym spoj​rze​niem. Tym​cza​sem Chi​fo​ilisk wle​piał wzrok w Sze​ve​ka. Na jego śnia​dej twa​rzy ma​lo​wał się wy​raz, któ​re​go na​wet nie pró​‐ bo​wał ukryć. Sze​vek nie po​tra​fił go zin​ter​pre​to​wać. Czy wy​ra​żał prze​stro​gę, czy po​ro​zu​mie​nie wspól​ni​ka? – Oto prze​mó​wił nie​po​praw​ny Thu​wiań​czyk – oświad​czył Atro. – Chcesz po​‐ wie​dzieć, żeś nie przy​wiózł ze sobą zu​peł​nie nic, Sze​vek? Żad​nych ar​ty​ku​łów, no​wych prac? Ocze​ki​wa​łem książ​ki. No​wej re​wo​lu​cji w fi​zy​ce. Chęt​nie bym zo​ba​czył, jak ci pew​ni sie​bie mło​dzian​ko​wie do​sta​ją po no​sie, jak ja do​sta​łem za spra​wą two​ich Za​sad. Nad czym ostat​nio pra​cu​jesz? – No cóż, czy​ta​łem ar​ty​kuł Pae… dok​to​ra Pae na te​mat ko​smo​su zblo​ko​wa​‐ ne​go, na te​mat pa​ra​dok​su i względ​no​ści. – Bar​dzo pięk​nie. Saio to na​sza wscho​dzą​ca gwiaz​da, bez wąt​pie​nia. Naj​‐ mniej on sam żywi co do tego wąt​pli​wo​ści, praw​da, Saio? Ale mniej​sza z tym.

Gdzie two​ja ogól​na teo​ria cza​su? – Mam ją w gło​wie – od​parł Sze​vek z sze​ro​kim, przy​ja​znym uśmie​chem. Za​pa​dła krót​ka ci​sza. Na​stęp​nie Oiie za​py​tał, czy Sze​vek ze​tknął się już z pra​cą na te​mat teo​rii względ​no​ści cu​dzo​ziem​skie​go fi​zy​ka Ain​se​ta​ina z Ter​ry. Sze​vek od​parł, że jesz​cze nie miał po temu oka​zji. Bar​dzo ich to zdzi​wi​ło, tyl​ko Atro prze​stał się już cze​mu​kol​wiek dzi​wić. Pae po​biegł do swe​go po​ko​ju, by przy​nieść Sze​ve​ko​‐ wi eg​zem​plarz tego dzie​ła w prze​kła​dzie. – Li​czy so​bie już kil​ka​set lat, mimo to za​wie​ra parę idei dla nas no​wych – za​pew​nił. – Moż​li​we – mruk​nął Atro – choć ża​den z tych cu​dzo​ziem​ców nie do​trzy​mu​‐ je pola na​szym osią​gnię​ciom w fi​zy​ce. Hain na​zwie to ma​te​ria​li​zmem, Ter​ra​‐ nin mi​sty​cy​zmem, po czym obaj roz​ło​żą ręce. Nie daj się uwieść mo​dzie na wszyst​ko co obce, Sze​vek. Tam​ci mą​dra​le nie mają nam nic cen​ne​go do za​ofe​‐ ro​wa​nia. Niech każ​dy upra​wia wła​sne po​let​ko, jak ma​wiał mój oj​ciec. – Prych​nął drwią​co i dźwi​gnął się z fo​te​la. – Chodź, przej​dzie​my się po le​sie. Nic dziw​ne​go, że masz nos za​ję​ty, sko​ro sie​dzisz ciur​kiem w tej klat​ce. – Le​karz po​wie​dział, że mam nie opusz​czać tego po​ko​ju jesz​cze przez trzy dni. Mógł​bym się… Za​ka​zić? Za​ra​zić? – Ni​g​dy nie zwra​caj uwa​gi na to, co mó​wią le​ka​rze, mój chłop​cze. – W tym może jed​nak przy​pad​ku, dok​to​rze Atro… – z uprzej​mym na​ci​skiem wtrą​cił Pae. – Osta​tecz​nie to le​karz rzą​do​wy, praw​da? – z wi​docz​ną zło​śli​wo​ścią uzu​peł​‐ nił Chi​fo​ilisk. – Je​stem pe​wien, że to naj​lep​szy spe​cja​li​sta, ja​kie​go moż​na było zna​leźć – zgo​dził się bez uśmie​chu Atro i opu​ścił to​wa​rzy​stwo, nie na​le​ga​jąc dłu​żej na Sze​ve​ka. Chi​fo​ilisk wy​szedł za​raz za nim. Dwaj młod​si go​ście zo​sta​li z Sze​ve​‐ kiem, dłu​go roz​ma​wia​li o fi​zy​ce. Sze​vek po raz pierw​szy w ży​ciu za​zna​wał przy​jem​no​ści, za​iste nie​zwy​kłej, roz​mo​wy z uczo​ny​mi rów​ny​mi so​bie, do​świad​cza​jąc przy tym sil​ne​go wra​że​‐ nia, że wresz​cie jest na swo​im miej​scu. Mi​tis, choć wy​śmie​ni​ta na​uczy​ciel​ka, nie była w sta​nie po​dą​żać za nim w nowe dzie​dzi​ny teo​rii, któ​re – zresz​tą za jej za​chę​tą – za​czy​nał pe​ne​tro​wać. Gva​rab była je​dy​ną oso​bą, jaką spo​tkał, któ​ra do​rów​ny​wa​ła mu wy​kształ​ce​niem i ta​len​tem, lecz ze​tknął się z nią zbyt póź​no, do​pie​ro u schył​ku jej ży​cia. od tam​tej pory pra​co​wał z wie​lo​ma uta​len​‐ to​wa​ny​mi ludź​mi, ale po​nie​waż ni​g​dy nie był peł​no​eta​to​wym człon​kiem in​sty​‐ tu​tu w Ab​be​nay, nie miał moż​no​ści na​le​ży​te​go wpro​wa​dze​nia ich w swo​je pra​ce. Ugrzęź​li w sta​rych pro​ble​mach, w kla​sycz​nej fi​zy​ce na​stępstw. Nie znaj​do​wał wśród nich part​ne​rów rów​nych so​bie. Spo​tkał ich na​resz​cie tu​taj, w kró​le​stwie nie​rów​no​ści. To było ob​ja​wie​nie, wy​zwo​le​nie. Fi​zy​cy, ma​te​ma​ty​cy, astro​no​mo​wie, lo​gi​cy, bio​lo​dzy – wszy​scy byli na miej​scu, na tu​tej​szym uni​wer​sy​te​cie, przy​cho​dzi​li do nie​go albo on ich od​wie​dzał i roz​ma​wia​li, a z tych roz​mów ro​dzi​ły się całe

nowe świa​ty. Ko​mu​ni​ko​wa​nie – czy to w for​mie pi​sem​nej, czy bez​po​śred​niej wy​mia​ny zdań – sprzy​ja roz​wo​jo​wi idei. Idea jest jak tra​wa, spra​gnio​na świa​‐ tła, lubi to​wa​rzy​stwo, roz​kwi​ta dzię​ki krzy​żów​kom. Dep​ta​na le​piej ro​śnie. Już tego pierw​sze​go po​po​łu​dnia na uni​wer​sy​te​cie, spę​dzo​ne​go w to​wa​rzy​‐ stwie Oiie i Pae, Sze​vek zro​zu​miał, że zna​lazł coś, do cze​go za​wsze tę​sk​nił, od​kąd z Ti​ri​nem i Be​da​pem – jesz​cze jako chłop​cy, więc na chło​pię​cym po​zio​‐ mie – prze​ga​dy​wa​li ze sobą pół nocy, pod​krę​ca​jąc się wza​jem​nie i ośmie​la​jąc do co​raz od​waż​niej​szych wzlo​tów my​śli. Za​cho​wał żywą pa​mięć nie​któ​rych z tam​tych noc​nych dys​ku​sji. Wciąż wi​dział Ti​ri​na, jak mówi: „Gdy​by​śmy wie​‐ dzie​li, jaka na​praw​dę jest Ur​ras, może nie​któ​rzy z nas ze​chcie​li​by tam po​je​‐ chać”. Tak to nim wstrzą​snę​ło, że na​padł wte​dy na przy​ja​cie​la i Tir się wy​co​‐ fał, stro​pił. Za​wsze się wy​co​fy​wał, nie​bo​rak, choć zwy​kle miał ra​cję… Roz​mo​wa utknę​ła. Pae i Oiie rów​nież mil​cze​li. – Prze​pra​szam – po​wie​dział. – Gło​wa mi cią​ży. – A jak tam gra​wi​ta​cja? – za​py​tał Pae z cza​ru​ją​cym uśmie​chem czło​wie​ka, któ​ry ni​czym re​zo​lut​ne dziec​ko po​le​ga na swo​im uro​ku. – Nie za​uwa​ży​łem – od​parł Sze​vek. – Tyl​ko w… jak wy to na​zy​wa​cie? – Ko​la​na, sta​wy ko​la​no​we. – Tak, ko​la​na. Są osła​bio​ne. Ale przy​wyk​nę. – Po​pa​trzył na Pae, a po​tem na Oiie. – Mam py​ta​nie. Nie chciał​bym was jed​nak ura​zić. – Bez oba​wy, pa​nie dok​to​rze! – uspo​ko​ił go Pae. – Nie wy​da​je mi się, żeby był pan w ogó​le do tego zdol​ny – za​uwa​żył Oiie. W prze​ci​wień​stwie do Pae nie na​le​żał do lu​dzi, któ​rych da się lu​bić. Na​wet o fi​zy​ce roz​ma​wiał w ja​kiś po​kręt​ny, za​wo​alo​wa​ny spo​sób. Jed​nak pod tą ma​‐ nie​rą Sze​vek wy​czu​wał coś, co wzbu​dza​ło za​ufa​nie. A co kry​ło się pod uro​‐ kiem Pae? Nie​waż​ne. Mu​siał im za​ufać. I bę​dzie im ufał. – Gdzie są ko​bie​ty? Pae ro​ze​śmiał się, a Oiie za​py​tał z uśmie​chem: – W ja​kim sen​sie? – W każ​dym. Wczo​raj na przy​ję​ciu wi​dzia​łem ich tyl​ko kil​ka… pięć, naj​wy​‐ żej dzie​sięć… wśród set​ki męż​czyzn. Żad​na z nich, jak mi się zda​je, nie była na​ukow​cem. Kim więc były? – To na​sze żony. Była wśród nich i moja – z ta​jem​ni​czym uśmiesz​kiem po​in​‐ for​mo​wał go Oiie. – A gdzie są inne ko​bie​ty? – Och, nie bę​dzie z tym żad​ne​go kło​po​tu, pa​nie dok​to​rze – po​śpie​szył za​pew​‐ nić go Pae. – Pro​szę nam tyl​ko po​wie​dzieć, ja​kie ma pan upodo​ba​nia, a za​spo​‐ ko​imy je bez kło​po​tu. – Sły​szy się na​der barw​ne opo​wie​ści na te​mat oby​cza​jów Anar​re​syj​czy​ków. Wy​da​je mi się jed​nak, że po​tra​fi​my spro​stać do​wol​nej pań​skiej za​chcian​ce – rzekł Oiie. Sze​vek nie miał po​ję​cia, o czym oni mó​wią. Po​dra​pał się w gło​wę. – To zna​czy, że na​ukow​ca​mi są u was wy​łącz​nie męż​czyź​ni?

– Na​ukow​ca​mi? – upew​nił się z nie​do​wie​rza​niem Oiie. Pae ja​koś dziw​nie za​ka​słał. – Na​ukow​ca​mi… no cóż, na​tu​ral​nie, wy​łącz​nie męż​czyź​ni. Jest oczy​wi​ście pew​na licz​ba na​uczy​cie​lek w szko​łach dla dziew​cząt. Ko​bie​ty nie są w sta​nie wyjść po​nad po​ziom ma​tu​ry. – Dla​cze​go? – Nie ra​dzą so​bie z ma​te​ma​ty​ką. Nie umie​ją my​śleć abs​trak​cyj​nie. To nie ich dzie​dzi​na. Wie pan, jak to jest… to, co ko​bie​ty na​zy​wa​ją my​śle​niem, od​by​‐ wa się w ma​ci​cy! Oczy​wi​ście zda​rza​ją się wy​jąt​ki, nie​mi​łe Bogu prze​mą​drza​łe ko​bie​ty z atro​fią łona. – Wy, odo​nia​nie, po​zwa​la​cie ko​bie​tom na stu​dia na​uko​we? – za​cie​ka​wił się Oiie. – Ow​szem, zaj​mu​ją się rów​nież na​uką. – Nie​licz​ne, mam na​dzie​ję? – Cóż, sta​no​wią mniej wię​cej po​ło​wę wszyst​kich na​ukow​ców. – Za​wsze twier​dzi​łem – po​wie​dział Pae – że od​po​wied​nio pro​wa​dzo​ne ko​bie​‐ ty mo​gły​by w znacz​nym stop​niu od​cią​żyć męż​czyzn w pra​cach la​bo​ra​to​ryj​‐ nych. Do żmud​nych za​dań są z na​tu​ry zręcz​niej​sze i szyb​sze od męż​czyzn, do tego wy​trwal​sze. Nie znie​chę​ca​ją się tak ła​two. Gdy​by​śmy le​piej wy​ko​rzy​sty​‐ wa​li ko​bie​ty, mo​gli​by​śmy uwol​nić męż​czyzn od nu​żą​cych prac. – Nie w moim la​bo​ra​to​rium – rzekł Oiie. – Niech zo​sta​ną tam, gdzie ich miej​sce. – Czy spo​tkał pan kie​dyś ko​bie​ty zdol​ne do twór​czej pra​cy umy​sło​wej, dok​‐ to​rze Sze​vek? – Mia​łem to szczę​ście, że mnie wy​pa​trzy​ły. Naj​pierw Mi​tis, moja na​uczy​‐ ciel​ka w Pół​no​co​ni​żu, póź​nej Gva​rab. Sły​sze​li​ście o niej, jak przy​pusz​czam? – Gva​rab była ko​bie​tą?! – ze szcze​rym zdu​mie​niem wy​krzyk​nął Pae i prych​‐ nął śmie​chem. Oiie wy​glą​dał na nie​prze​ko​na​ne​go, wręcz ura​żo​ne​go. – Nie​ste​ty, z wa​szych imion nie spo​sób tego wy​wnio​sko​wać – stwier​dził chłod​no. – Upie​rał​by się więc pan, jak są​dzę, przy nie​czy​nie​niu roz​róż​nień mię​dzy płcia​mi? – Odo była ko​bie​tą – przy​po​mniał spo​koj​nie Sze​vek. – Ot i ma​cie! – mruk​nął Oiie. Pae z sza​cun​kiem kiw​nął gło​wą, po​dob​nie jak to czy​nił, słu​cha​jąc glę​dze​nia sta​re​go Atro. Sze​vek zo​rien​to​wał się, że do​tknął ja​kie​goś nie​oso​bi​ste​go uprze​dze​nia, głę​‐ bo​ko w tych lu​dzi wro​słe​go. Naj​wy​raź​niej ko​bie​ta tkwi​ła w ich umy​słach, po​‐ dob​nie jak prze​ja​wia​ła się w owal​nych me​blach na stat​ku, uwię​zio​na, zmu​‐ szo​na do mil​cze​nia, isto​ta prze​mie​nio​na w zwie​rzę, fu​ria za​mknię​ta w klat​ce. Nie miał pra​wa ich draż​nić. Nie zna​li in​ne​go sto​sun​ku poza sto​sun​kiem wła​‐ sno​ści. Sami byli jego więź​nia​mi. – Pięk​na, cno​tli​wa nie​wia​sta – oświad​czył Pae – jest na​szym na​tchnie​‐

niem… naj​cen​niej​szą isto​tą na zie​mi. Sze​vek po​czuł się nie​zręcz​nie. Wstał i pod​szedł do okna. – Wasz świat jest bar​dzo pięk​ny – po​wie​dział. – Chciał​bym go le​piej po​znać. Sko​ro mu​szę sie​dzieć w domu, czy mo​gli​by​ście mi do​star​czyć książ​ki? – Oczy​wi​ście, pa​nie dok​to​rze! Ja​kie​go ro​dza​ju? – Hi​sto​rycz​ne, z ob​raz​ka​mi, opo​wia​da​nia, zresz​tą ja​kie​kol​wiek. Mogą być książ​ki dla dzie​ci. Ja bar​dzo mało o was wiem. Co praw​da uczy​my się o Ur​‐ ras, lecz głów​nie o cza​sach Odo. A prze​cież wcze​śniej było osiem i pół ty​sią​ca lat hi​sto​rii! od Osie​dle​nia na Anar​res mi​nę​ło już pół​to​ra wie​ku. Od​kąd ostat​ni sta​tek przy​wiózł ostat​nich osad​ni​ków, kró​lu​je u nas kom​plet​na igno​ran​cja. My o was nic nie wie​my, wy nic nie wie​cie o nas. A prze​cież je​ste​ście na​szą pre​hi​sto​rią. My – naj​pew​niej wa​szą przy​szło​ścią. Chcę się uczyć, nie za​my​kać się w nie​wie​dzy. To przy​czy​na, dla któ​rej tu przy​by​łem. Po​win​ni​śmy się na​‐ wza​jem po​znać. Nie je​ste​śmy wszak pry​mi​ty​wa​mi. Na​sza mo​ral​ność już nie jest mo​ral​no​ścią ple​mien​ną, nie po​win​na nią być. Taka igno​ran​cja jest złem, któ​re zro​dzi zło. Przy​by​łem do was, żeby się uczyć. Mó​wił ze szcze​rym za​pa​łem. Pae przy​tak​nął mu en​tu​zja​stycz​nie: – Otóż to! Po​pie​ra​my pana za​mia​ry w ca​łej roz​cią​gło​ści! Oiie ob​rzu​cił Sze​ve​ka spoj​rze​niem czar​nych, nie​prze​nik​nio​nych, owal​nych oczu i rzekł: – A więc przy​by​wa pan do nas jako wy​słan​nik swo​je​go na​ro​du? Sze​vek wró​cił na mar​mu​ro​wą ław​kę przy ko​min​ku, któ​rą za​czął już trak​to​‐ wać jak swo​je miej​sce, wła​sne te​ry​to​rium. Po​trze​bo​wał ta​kie​go azy​lu. Wy​‐ czuł, że po​wi​nien za​cho​wać te​raz szcze​gól​ną ostroż​ność. Ale jesz​cze sil​niej od​‐ czu​wał tę po​trze​bę, któ​ra przy​wio​dła go tu​taj z in​ne​go świa​ta przez ja​ło​wą ot​‐ chłań, po​trze​bę po​ro​zu​mie​nia, pra​gnie​nie zbu​rze​nia mu​rów. – Przy​by​łem tu – za​czął ostroż​nie – jako syn​dyk Syn​dy​ka​tu Ini​cja​ty​wy, gru​‐ py, któ​ra przez ostat​nie dwa lata pro​wa​dzi​ła z Ur​ras roz​mo​wy przez ra​dio. Nie je​stem jed​nak, zro​zum​cie, am​ba​sa​do​rem żad​nej wła​dzy, żad​nej in​sty​tu​cji. Mam na​dzie​ję, że nie w tym cha​rak​te​rze mnie za​pro​si​li​ście. – Nie – przy​znał Oiie. – Za​pro​si​li​śmy oso​bi​ście pana, fi​zy​ka Sze​ve​ka. Za zgo​dą, ma się ro​zu​mieć, na​sze​go rzą​du i Świa​to​wej Rady Rzą​dów. Jest pan jed​nak pry​wat​nym go​ściem Uni​wer​sy​te​tu Ieu Eun. – Cie​szę się. – Nie mie​li​śmy jed​nak pew​no​ści, czy przy​był pan tu​taj za zgo​dą… czy może bez… pań​skie​go… – Oiie się za​wa​hał. – Mo​je​go rzą​du? – upew​nił się z uśmie​chem Sze​vek. – Wie​my, że na Anar​res rząd for​mal​nie nie ist​nie​je. Musi jed​nak ist​nieć ja​‐ kaś ad​mi​ni​stra​cja. Przyj​mu​je​my, że gru​pa, któ​rej pan jest wy​słan​ni​kiem, ów Syn​dy​kat Ini​cja​tyw, sta​no​wi coś w ro​dza​ju frak​cji, być może frak​cji re​wo​‐ lu​cjo​ni​stów. – Na Anar​res każ​dy jest re​wo​lu​cjo​ni​stą, Oiie… Sieć ad​mi​ni​stra​cji i za​rzą​‐ dza​nia nosi na​zwę KPR, Ko​or​dy​na​cja Pro​duk​cji i Roz​dziel​nic​twa. Sta​no​wi

sys​tem ko​or​dy​na​cyj​ny dla wszyst​kich syn​dy​ka​tów, sto​wa​rzy​szeń i jed​no​stek pro​wa​dzą​cych dzia​łal​ność pro​duk​cyj​ną. Nie rzą​dzi ludź​mi. Za​rzą​dza pro​duk​‐ cją. Nie jest wład​na ani mnie po​pie​rać, ani po​wstrzy​my​wać. Może nam je​dy​‐ nie prze​ka​zy​wać opi​nię pu​blicz​ną na nasz te​mat… wska​zy​wać miej​sce, ja​kie zaj​mu​je​my w świa​do​mo​ści spo​łecz​nej. Czy chce​cie je po​znać? No cóż, ja i moi przy​ja​cie​le ra​czej nie cie​szy​my się sym​pa​tią. Więk​szość miesz​kań​ców Anar​res nie pra​gnie do​wia​dy​wać się praw​dy o Ur​ras, boi się wa​szej pla​ne​ty, nie chce mieć nic wspól​ne​go z po​sia​da​cza​mi. Prze​pra​szam, je​że​li was ura​zi​łem. Po​dob​‐ ną po​sta​wę pre​zen​tu​ją chy​ba nie​któ​rzy spo​śród was, praw​da? Wzgar​da, lęk, ple​mien​ność. Przy​by​łem, bo chciał​bym to zmie​nić. – Z wła​snej ini​cja​ty​wy? – upew​nił się Oiie. – To je​dy​na, jaką uzna​ję – z po​wa​gą od​po​wie​dział Sze​vek. Kil​ka na​stęp​nych dni spę​dził na roz​mo​wach z od​wie​dza​ją​cy​mi go na​ukow​ca​‐ mi, na czy​ta​niu ksią​żek, któ​re do​star​czył mu Pae, bądź po pro​stu wy​sta​wa​niu w oknach o po​dwój​nych łu​kach, ob​ser​wo​wa​niu, jak w sze​ro​ką do​li​nę scho​dzi lato, na wsłu​chi​wa​niu się w świer​go​tli​we, słod​kie kon​wer​sa​cje, któ​re w po​‐ wie​trzu pro​wa​dzi​ły pta​ki. Po​znał już na​zwę tych pod​nieb​nych śpie​wa​ków i oglą​dał ich wi​ze​run​ki w książ​kach, a jed​nak wciąż – ile​kroć usły​szał ich pieśń albo doj​rzał je prze​fru​wa​ją​ce z mi​go​ta​niem skrzy​deł z drze​wa na drze​‐ wo – nie​ru​cho​miał i przy​glą​dał się tym stwo​rzon​kom w nie​mym za​chwy​cie, jak dziec​ko. Są​dził, że bę​dzie się czuł na Ur​ras dziw​nie: za​gu​bio​ny, obcy, sko​ło​wa​ny… tym​cza​sem nic po​dob​ne​go. Oczy​wi​ście, wie​lu rze​czy nie ro​zu​miał, je​dy​nie w prze​bły​skach uświa​da​miał so​bie, jak wie​lu. Nie ro​zu​miał tego nie​by​wa​le zło​żo​ne​go spo​łe​czeń​stwa z jego licz​ny​mi pań​stwa​mi, kla​sa​mi, ka​sta​mi, wy​‐ zna​nia​mi, zwy​cza​ja​mi i jego wspa​nia​łą, prze​ra​ża​ją​cą, pra​sta​rą hi​sto​rią. Każ​‐ dy spo​tka​ny czło​wiek był dla nie​go za​gad​ką peł​ną nie​spo​dzia​nek. Ur​ra​syj​czy​‐ cy nie oka​za​li się wca​le bez​dusz​ny​mi, zim​ny​mi ego​ista​mi, ja​kich spo​dzie​wał się uj​rzeć; byli rów​nie skom​pli​ko​wa​ni i róż​no​rod​ni jak ich kul​tu​ra, jak ich kra​jo​bra​zy – a przy tym in​te​li​gent​ni, uprzej​mi. Trak​to​wa​li go jak bra​ta, ro​bi​li wszyst​ko, żeby nie czuł się wśród nich za​gu​bio​ny, obcy, by czuł się jak u sie​‐ bie w domu. I czuł się pra​wie jak w domu. Nic na to nie mógł po​ra​dzić. Cały ten świat, mięk​kość po​wie​trza, sło​necz​ny blask pa​da​ją​cy na wzgó​rza, samo sil​niej​sze przy​cią​ga​nie, któ​re​mu pod​le​ga​ło jego cia​ło, utwier​dza​ły go w po​czu​‐ ciu, że oto na​praw​dę zna​lazł się w domu, w świe​cie swo​ich przod​ków, i że całe pięk​no tego świa​ta na​le​ża​ło mu się z przy​ro​dze​nia. Ci​sza, mar​twa ci​sza Anar​res; roz​my​ślał o niej no​ca​mi. Nie za​kłó​cał jej śpiew pta​ków. Prócz ludz​kie​go nie sły​sza​ło się tam in​nych gło​sów. Ci​sza – i ugo​ry. Trze​cie​go dnia Atro przy​niósł mu plik ga​zet. Pae, naj​wy​tr​wal​szy kom​pan Sze​ve​ka, ostrzegł go szep​tem po wyj​ściu sta​rusz​ka: – Te ga​ze​ty to zwy​kłe bru​kow​ce, pa​nie dok​to​rze. By​wa​ją za​baw​ne, ale pro​‐ szę nie wie​rzyć ani jed​ne​mu na​pi​sa​ne​mu w nich sło​wu.

Sze​vek wziął tę, któ​ra le​ża​ła na wierz​chu. Była źle wy​dru​ko​wa​na, na szorst​kim pa​pie​rze; pierw​szy mar​nej ja​ko​ści pro​dukt, z ja​kim się ze​tknął na Ur​ras. Praw​dę mó​wiąc, wy​glą​da​ła jak biu​le​ty​ny KPR lub spra​woz​da​nia re​gio​‐ nal​ne, speł​nia​ją​ce na Anar​res funk​cję ga​zet, zde​cy​do​wa​nie jed​nak róż​ni​ła się sty​lem od tam​tych przy​ziem​nych, prak​tycz​nych pu​bli​ka​cji. Ob​fi​to​wa​ła w wy​‐ krzyk​ni​ki i za​wie​ra​ła zdję​cia. Jed​no z nich przed​sta​wia​ło Sze​ve​ka i trzy​ma​ją​‐ ce​go go pod ra​mię na​chmu​rzo​ne​go Pae na tle stat​ku ko​smicz​ne​go. PIERW​‐ SZY CZŁO​WIEK Z KSIĘ​ŻY​CA! – gło​sił wiel​ką czcion​ką na​pis nad fo​to​gra​fią. Sze​vek czy​tał za​cie​ka​wio​ny: Pierw​szy krok na na​szej pla​ne​cie! Dr Sze​vek, pierw​szy od 170 lat, od cza​su Osie​dle​nia na Anar​res, gość na Ur​ras, sfo​to​gra​fo​wa​ny wczo​raj w Por​cie Ko​‐ smicz​nym Pe​ier po przy​by​ciu na po​kła​dzie frach​tow​ca re​gu​lar​nym kur​sem z księ​ży​ca. Wy​bit​ny na​uko​wiec, lau​re​at na​gro​dy Seo Oen za za​słu​gi, ja​kie na ni​wie na​uko​wej po​ło​żył dla wszyst​kich na​ro​dów, przy​jął pro​fe​su​rę na Uni​wer​‐ sy​te​cie Ieu Eun. Ta​kie​go za​szczy​tu nie do​stą​pił do​tąd ża​den przy​bysz z in​ne​go świa​ta. Za​py​ta​ny o swe pierw​sze wra​że​nia na Ur​ras, wy​bit​ny fi​zyk, od​zna​cza​‐ ją​cy się przy tym im​po​nu​ją​cym wzro​stem, od​po​wie​dział: „Zo​stać za​pro​szo​nym na wa​szą pięk​ną pla​ne​tę to ogrom​ne wy​róż​nie​nie. Mam na​dzie​ję, że te​raz, gdy Bliź​nia​cze Pla​ne​ty po​łą​czy we współ​dzia​ła​niu duch bra​ter​stwa, otwo​rzy się nowa era pan​ce​teń​skiej przy​jaź​ni”. – Ależ ja tego nie mó​wi​łem! – za​pro​te​sto​wał Sze​vek. – Oczy​wi​ście, że nie, nie do​pu​ści​li​śmy do pana tej ban​dy. Ale tym pi​sma​kom to wca​le nie prze​szka​dza! Po​da​dzą, że po​wie​dział pan to, co chcie​li​by, aby pan po​wie​dział, nie​za​leż​nie od tego, co pan na​praw​dę po​wie​dział czy cze​go pan nie mó​wił. Sze​vek za​gryzł war​gę. – No cóż – wy​szep​tał po chwi​li – gdy​bym istot​nie coś po​wie​dział, brzmia​ło​by to z grub​sza wła​śnie tak… Ale co zna​czy sło​wo „pan​ce​teń​ski”? – Ter​ra​nie na​zy​wa​ją nas Ce​teń​czy​ka​mi. od ich na​zwy na​sze​go słoń​ca, jak przy​pusz​czam. Pra​sa bru​ko​wa pod​chwy​ci​ła to ostat​nio, po​wsta​ło na​wet coś na po​do​bień​stwo mody na to sło​wo. – Więc „pan​ce​teń​ski” ozna​cza Ur​ras i Anar​res ra​zem? – Tak są​dzę – po​twier​dził Pae z wy​raź​ną re​zer​wą. Sze​vek za​głę​bił się w lek​tu​rze ga​zet. Do​wie​dział się z nich, że jest czło​wie​‐ kiem ol​brzy​mie​go wzro​stu, że się nie goli i nosi „grzy​wę” si​wie​ją​cych wło​sów, że ma lat 37, 43, to znów 56, że na​pi​sał zna​ko​mi​te dzie​ło z dzie​dzi​ny fi​zy​ki za​ty​tu​ło​wa​ne (w za​leż​no​ści od ga​ze​ty) Za​so​by jed​no​cze​sno​ści bądź Za​sa​dy jed​‐ no​znacz​no​ści, że jest am​ba​sa​do​rem do​brej woli odoń​skie​go rzą​du, we​ge​ta​ria​‐ ni​nem, wresz​cie, jak wszy​scy Anar​re​syj​czy​cy, w ogó​le nie​pi​ją​cym. W tym miej​scu nie wy​trzy​mał i za​trząsł się od śmie​chu, aż roz​bo​la​ły go że​bra.

– Ależ mają fan​ta​zję! Czyż​by są​dzi​li, że ży​je​my tyl​ko parą wod​ną ni​czym skal​ny mech? – Cho​dzi o to, że nie pi​je​cie na​po​jów al​ko​ho​lo​wych – wy​ja​śnił Pae, wtó​ru​jąc mu śmie​chem. – Je​dy​na rzecz, jaką wszy​scy, jak przy​pusz​czam, wie​dzą na te​mat odo​nian, to że nie pi​je​cie al​ko​ho​lu. To praw​da, swo​ją dro​gą? – Nie​któ​rzy de​sty​lu​ją i piją al​ko​hol ze sfer​men​to​wa​nych ko​rze​ni ho​lum. Twier​dzą, że to umoż​li​wia wol​ne sko​ja​rze​nia, po​dob​nie jak ćwi​cze​nia en​ce​fa​‐ lo​gra​ficz​ne. Więk​szość woli jed​nak zwy​kłe ćwi​cze​nia. Są ła​twiej​sze i nie wpę​‐ dza​ją w cho​ro​bę. A u was to po​wszech​ne? – Pi​cie al​ko​ho​lu? Tak. O cho​ro​bie nic nie sły​sza​łem. Jak się na​zy​wa? – Al​ko​ho​lizm, jak mi się zda​je. – Mhm… A więc co ro​bią na Anar​res lu​dzie pra​cy, chcąc się ro​ze​rwać, uciec wie​czo​rem w mi​łej kom​pa​nii od trosk tego świa​ta? Sze​vek go nie zro​zu​miał. – No cóż, my… nie wiem. Być może od na​szych trosk nie ma uciecz​ki. – To uro​cze. – Pae się uśmiech​nął. Sze​vek kon​ty​nu​ował lek​tu​rę ga​zet. Jed​no z cza​so​pism po​słu​gi​wa​ło się ję​zy​‐ kiem, któ​re​go nie znał, inne ja​kimś ob​cym al​fa​be​tem. To pierw​sze po​cho​dzi​ło z Thu, ob​ja​śnił go Pae, dru​gie z Ben​bi​li, pań​stew​ka na za​chod​niej pół​ku​li. Ga​‐ ze​ta z Thu była sta​ran​nie wy​dru​ko​wa​na i oszczęd​na pod wzglę​dem for​ma​tu. Pae wy​ja​śnił, że to pu​bli​ka​cja rzą​do​wa. – Wi​dzi pan, u nas, w Ajo, lu​dzie wy​kształ​ce​ni czer​pią wia​do​mo​ści z te​le​fak​‐ su, ra​dia, te​le​wi​zji i ty​go​dni​ków. Te ga​ze​ty czy​tu​ją nie​mal wy​łącz​nie kla​sy niż​sze. Pi​sa​ne są, jak pan wi​dzi, przez pół​in​te​li​gen​tów dla ćwierć​in​te​li​gen​tów. Cie​szy​my się w Ajo peł​ną swo​bo​dą pra​sy, co ska​zu​je nas nie​uchron​nie na za​‐ lew śmie​ci. Ta thu​wiań​ska ga​ze​ta jest re​da​go​wa​na znacz​nie le​piej, ale po​da​je je​dy​nie te fak​ty, któ​re kwa​li​fi​ku​je do pu​bli​ka​cji Thu​wiań​skie Pre​zy​dium Cen​‐ tral​ne. W Thu obo​wią​zu​je su​ro​wa cen​zu​ra. Pań​stwo jest wszyst​kim, wszyst​ko słu​ży pań​stwu. Nie naj​przy​jem​niej​sze miej​sce dla odo​nia​ni​na, praw​da? – A ta ga​ze​ta? – Po​ję​cia nie mam. Ben​bi​li na​le​ży do kra​jów za​co​fa​nych. Wciąż nim wstrzą​‐ sa​ją re​wo​lu​cje. – Nie​dłu​go przed moim wy​jaz​dem z Anar​res ja​kaś gru​pa z Ben​bi​li przy​sła​ła nam wia​do​mość na dłu​go​ści fal Syn​dy​ka​tu Ini​cja​tyw. Przed​sta​wi​li się jako odo​nia​nie. Czy po​dob​ne gru​py ist​nie​ją tu​taj, w Ajo? – Je​śli na​wet, nic na ten te​mat nie wiem, dok​to​rze Sze​vek. Mur. Znał go już i roz​po​zna​wał, ile​kroć się nań na​ty​kał. Zbu​do​wa​ny był z wdzię​ku, uprzej​mo​ści i chło​du tego czło​wie​ka. – Wy​da​je mi się, że ty się mnie bo​isz, Pae – po​wie​dział znie​nac​ka, lecz ła​‐ god​nym to​nem. – Boję się pana? – Tak, bo sa​mym swym ist​nie​niem za​prze​czam ko​niecz​no​ści ist​nie​nia pań​‐ stwa. Ale cze​go tu się bać? Nie zro​bię ci krzyw​dy, Saio Pae. Je​stem, jak wi​‐

dzisz, cał​kiem nie​szko​dli​wy… Po​słu​chaj, ja nie je​stem żad​nym dok​to​rem. My nie uży​wa​my ty​tu​łów. Na​zy​wam się Sze​vek. – Wiem. Prze​pra​szam pana, ale we​dle na​szych norm zwra​ca​nie się do pana w taki spo​sób ucho​dzi​ło​by za brak sza​cun​ku. To po pro​stu nie wy​pa​da. Uspra​wie​dli​wiał się, ocze​ku​jąc zro​zu​mie​nia. – Nie mo​żesz mnie po pro​stu uznać za rów​ne​go so​bie? – za​py​tał Sze​vek, w któ​re​go wzro​ku nie było ani zro​zu​mie​nia, ani gnie​wu. Tym ra​zem Pae na​praw​dę wpadł w za​kło​po​ta​nie. – Ależ… prze​cież pan jest… bar​dzo waż​ną oso​bi​sto​ścią… – Zresz​tą nie ma po​wo​du, że​byś miał dla mnie zmie​niać swe zwy​cza​je – ustą​pił Sze​vek. – To bez zna​cze​nia. Są​dzi​łem tyl​ko, że z przy​jem​no​ścią od​rzu​‐ cisz to co zbęd​ne. Po trzech dniach spę​dzo​nych w za​mknię​ciu roz​pie​ra​ła go ener​gia, kie​dy więc od​zy​skał swo​bo​dę ru​chu, do​słow​nie wy​mę​czył opie​ku​nów, pra​gnąc jak naj​prę​‐ dzej zo​ba​czyć wszyst​ko, co się tyl​ko da. Opro​wa​dzi​li go po uni​wer​sy​te​cie – mie​ście sa​mym w so​bie, li​czą​cym szes​na​ście ty​się​cy stu​den​tów i pra​cow​ni​ków na​uko​wych. Były w nim sy​pial​nie, ja​dal​nie, te​atry, aule, więc nie róż​nił się zbyt​nio od odoń​skiej wspól​no​ty, je​śli nie brać pod uwa​gę jego wie​ko​wo​ści oraz tego, że prze​zna​czo​ny był wy​łącz​nie dla męż​czyzn. Po​nad​to był nie​by​wa​le zbyt​kow​ny, a zor​ga​ni​zo​wa​ny nie na za​sa​dzie fe​de​ra​cji, ale hie​rar​chicz​nie. Mimo to czu​ło się w nim du​cha wspól​no​ty – oce​nił Sze​vek. O róż​ni​cach mu​siał so​bie sta​le przy​po​mi​nać. Wo​żo​no go na wieś w wy​na​ję​tych au​tach, wspa​nia​‐ łych ma​szy​nach o wy​szu​ka​nej ele​gan​cji. Spo​ty​ka​ło się ich na dro​gach nie​wie​‐ le; wy​na​ję​cie było dro​gie, a mało kogo było stać na po​sia​da​nie pry​wat​ne​go auta, po​nie​waż były ob​ło​żo​ne wy​so​kim po​dat​kiem. Wszel​kie tego ro​dza​ju do​bra luk​su​so​we pod​le​ga​ły ści​słej kon​tro​li prze​pi​sów i po​dat​ków, bo gdy​by je bez ogra​ni​czeń udo​stęp​nić ogó​ło​wi, wy​rzą​dzi​ły​by nie​‐ od​wra​cal​ne szko​dy za​so​bom na​tu​ral​nym i spo​wo​do​wa​ły znacz​ne ska​że​nie śro​‐ do​wi​ska. Prze​wod​ni​cy Sze​ve​ka roz​wo​dzi​li się nad tą oko​licz​no​ścią z wi​docz​ną dumą. Ajo od wie​ków wie​dzie prym na świe​cie – cheł​pi​li się – w kon​tro​li eko​‐ lo​gicz​nej i go​spo​dar​ce za​so​ba​mi na​tu​ral​ny​mi. Eks​ce​sy dzie​wią​te​go mil​len​‐ nium na​le​żą do bez​pow​rot​nie mi​nio​nej prze​szło​ści, a je​dy​nym po nich spad​‐ kiem jest nie​do​sta​tek nie​któ​rych me​ta​li, któ​re na szczę​ście moż​na spro​wa​‐ dzać z księ​ży​ca. Z okien sa​mo​cho​du czy po​cią​gu oglą​dał wsie i mia​sta, twier​dze z feu​dal​nych cza​sów i ru​iny wież Ae – sta​ro​żyt​nej sto​li​cy im​pe​rium sprzed czte​rech ty​się​cy czte​ry​stu lat. Oglą​dał pola upraw​ne i je​zio​ra, wzgó​rza pro​win​cji Avan – ser​ca Ajo – i bia​łe, gi​gan​tycz​ne szczy​ty łań​cu​cha Me​itei na pół​noc​nym ho​ry​zon​cie. Pięk​no tej zie​mi, do​bro​byt jej miesz​kań​ców prze​peł​nia​ły go nie​usta​ją​cym po​‐ dzi​wem. Jego opie​ku​no​wie mie​li słusz​ność, Ur​ra​syj​czy​cy po​tra​fi​li ko​rzy​stać z uro​ków świa​ta. W dzie​ciń​stwie uczo​no go, że Ur​ras to gni​ją​ca mierz​wa nie​‐ rów​no​ści, krzywd i bru​du. Tym​cza​sem wszy​scy lu​dzie, któ​rych tu spo​ty​kał,

wszy​scy, któ​rych wi​dział w naj​mniej​szej na​wet wiosz​czy​nie, byli do​brze ubra​‐ ni, do​brze od​ży​wie​ni i – wbrew jego prze​wi​dy​wa​niom – pra​co​wi​ci. Nie wy​sta​‐ wa​li po​nu​rzy, cze​ka​jąc na roz​ka​zy, za​nim się wzię​li do ja​kiejś ro​bo​ty. Po​dob​‐ nie jak Anar​re​syj​czy​cy, uwi​ja​li się skrzęt​nie przy pra​cy. Zdzi​wi​ło go to. Przyj​‐ mo​wał, że je​śli od​jąć czło​wie​ko​wi przy​ro​dzo​ną pod​nie​tę do tru​du – ini​cja​ty​wę, spon​ta​nicz​ną ener​gię twór​czą – i za​stą​pić ze​wnętrz​ną mo​ty​wa​cją i przy​mu​‐ sem, zmie​ni się go w pra​cow​ni​ka le​ni​we​go i nie​dba​łe​go. Ale czyż mo​gli​by ro​‐ bot​ni​cy le​ni​wi i nie​dba​li pro​wa​dzić te pięk​ne go​spo​dar​stwa, pro​du​ko​wać te wspa​nia​łe sa​mo​cho​dy i wy​god​ne po​cią​gi? Przy​nę​ta i przy​mus zy​sku naj​wy​‐ raź​niej znacz​nie sku​tecz​niej za​stę​po​wa​ły na​tu​ral​ną przed​się​bior​czość, niż do​‐ tąd są​dził. Chęt​nie by po​roz​ma​wiał z tymi krzep​ki​mi, dum​ny​mi ludź​mi, któ​rych wi​dy​‐ wał w ma​łych mia​stecz​kach. Za​py​tał​by ich na przy​kład, czy uwa​ża​ją się za bied​nych; je​śli tak wy​glą​da​ją bie​da​cy, przy​szło​by mu zre​wi​do​wać swo​je po​ję​‐ cia o świe​cie. Jego opie​ku​no​wie jed​nak tyle mu mie​li do po​ka​za​nia, że ja​koś ni​g​dy nie star​czy​ło na to cza​su. Po​zo​sta​łe wiel​kie mia​sta Ajo były zbyt da​le​ko jak na jed​no​dnio​wą wy​ciecz​‐ kę, lecz czę​sto za​bie​ra​no go do od​le​głej od uni​wer​sy​te​tu o pięć​dzie​siąt ki​lo​me​‐ trów Nio Es​sei. Wy​pra​wio​no tam na jego cześć całą se​rię uro​czy​sto​ści. Nie ba​‐ wi​ły go zbyt​nio, nie mia​ły wie​le wspól​ne​go z jego wy​obra​że​nia​mi o przy​ję​‐ ciach. Wszy​scy byli sza​le​nie uprzej​mi i dużo roz​ma​wia​li – jed​nak o ni​czym cie​ka​wym. Uśmie​cha​li się tak czę​sto, że spra​wia​li na nim wra​że​nie nie​spo​koj​‐ nych. Ale ubra​ni byli na​praw​dę wspa​nia​le; wy​glą​da​ło na to, że całą swo​bo​dę, któ​rej bra​ko​wa​ło ich spo​so​bo​wi by​cia, wło​ży​li w stro​je, je​dze​nie, roz​ma​ite trun​ki, któ​ry​mi się ra​czy​li, w zbyt​kow​ne ume​blo​wa​nie i ozdo​by sal w pa​ła​‐ cach, w któ​rych te przy​ję​cia wy​da​wa​no. Po​ka​za​no mu Nio Es​se​ię, mia​sto o pię​ciu mi​lio​nach miesz​kań​ców – jed​na czwar​ta lud​no​ści jego ca​łej ro​dzin​nej pla​ne​ty. Za​wie​zio​no go na plac Ka​pi​to​‐ liń​ski i po​ka​za​no wy​so​kie brą​zo​we drzwi Dy​rek​to​ria​tu – sie​dzi​by rzą​du Ajo. Po​zwo​lo​no mu ob​ser​wo​wać de​ba​tę w Se​na​cie i ob​ra​dy dy​rek​to​rów. Za​pro​wa​‐ dzo​no go do ogro​du zoo​lo​gicz​ne​go, do Mu​zeum Na​ro​do​we​go, do Mu​zeum Prze​‐ my​słu i Na​uki. Za​bra​no do ja​kiejś szko​ły, gdzie uro​cze dzie​ci w nie​bie​sko-bia​‐ łych mun​dur​kach od​śpie​wa​ły na jego cześć hymn na​ro​do​wy Ajo. Opro​wa​dzo​no go po fa​bry​ce czę​ści elek​tro​nicz​nych, po w peł​ni zauto​ma​ty​zo​wa​nej sta​low​ni i za​kła​dach syn​te​zy ją​dro​wej, aby mógł się prze​ko​nać, jak spraw​nie go​spo​dar​‐ ka pry​wat​na ra​dzi so​bie z pro​duk​cją ener​gii i to​wa​rów. Opro​wa​dzo​no go po wy​bu​do​wa​nym przez rząd no​wym osie​dlu miesz​ka​nio​wym, żeby zo​ba​czył, jak pań​stwo trosz​czy się o na​ród. Za​bra​no na prze​jażdż​kę ło​dzią w dół uj​ścia Suy do mo​rza (było za​tło​czo​ne stat​ka​mi z ca​łej pla​ne​ty). Za​pro​wa​dzo​no do Sądu Naj​wyż​sze​go, gdzie spę​dził cały dzień, przy​słu​chu​jąc się de​ba​tom w spra​wach cy​wil​nych i kry​mi​nal​nych – do​świad​cze​nie to wpra​wi​ło go w zmie​sza​nie i prze​ję​ło zgro​zą. Chcia​no jed​nak, by zo​ba​czył wszyst​ko, co było god​ne obej​‐ rze​nia, i od​wie​dził wszyst​kie miej​sca, ja​kie miał​by ocho​tę od​wie​dzić. Gdy wy​‐

ra​ził nie​śmia​łe ży​cze​nie obej​rze​nia miej​sca po​chów​ku Odo, za​wie​zio​no go na sta​ry cmen​tarz po​ło​żo​ny w dziel​ni​cy mia​sta na dru​gim brze​gu Suy. Po​zwo​lo​‐ no na​wet, żeby re​por​te​rzy z bru​ko​wych ga​zet ro​bi​li zdję​cia, kie​dy sta​nął w cie​niu wiel​kich, sę​dzi​wych wierzb, wpa​trzo​ny w pro​sty, za​dba​ny na​gro​bek. Laia Asieo Odo 698–769 Być ca​ło​ścią to zna​czy być czę​ścią. Po​wrót to po​dróż praw​dzi​wa. Za​wie​zio​no go do Ro​dar​red, sie​dzi​by Świa​to​wej Rady Rzą​dów, aby wy​gło​sił prze​mó​wie​nie na se​sji ple​nar​nej. Miał na​dzie​ję spo​tkać tam – lub choć​by zo​‐ ba​czyć z da​le​ka – cu​dzo​ziem​ców, am​ba​sa​do​rów z Ter​ry i Hain, lecz nie po​‐ zwo​lił na to na​pię​ty roz​kład za​jęć. So​lid​nie się na​pra​co​wał nad swym wy​stą​‐ pie​niem, ape​lem o swo​bod​ną ko​mu​ni​ka​cję i obu​stron​ne uzna​nie mię​dzy No​‐ wym a Sta​rym Świa​tem. Przy​ję​to je dzie​się​cio​mi​nu​to​wą owa​cją na sto​ją​co. Sza​no​wa​ne ty​go​dni​ki pi​sa​ły o jego wy​stą​pie​niu z apro​ba​tą, na​zy​wa​jąc je „bez​‐ in​te​re​sow​nym mo​ral​nym ge​stem ludz​kie​go bra​ter​stwa ze stro​ny wiel​kie​go na​ukow​ca”. Nie za​mie​ści​ły jed​nak żad​nych cy​ta​tów, po​dob​nie zresz​tą jak zwy​kłe bru​kow​ce. Sze​vek miał dziw​ne uczu​cie, że choć zgo​to​wa​no mu owa​cję, nikt go w grun​cie rze​czy nie słu​chał. Przy​słu​gi​wa​ło mu wie​le przy​wi​le​jów, wie​le drzwi sta​ło przed nim otwo​rem – choć​by do La​bo​ra​to​riów Ba​dań nad Świa​tłem, do Ar​chi​wów Pań​stwo​wych, do La​bo​ra​to​riów Tech​no​lo​gii Nu​kle​ar​nych, do Bi​blio​te​ki Na​ro​do​wej w Nio, ak​ce​‐ le​ra​to​ra w Me​afed, Fun​da​cji Ba​dań Ko​smicz​nych w Drio. Choć wszyst​ko, co na Ur​ras wi​dział, za​chę​ca​ło go, by zo​ba​czyć wię​cej, po paru ty​go​dniach po​czuł znu​że​nie tym ży​ciem tu​ry​sty. Wszyst​ko tu było ta​kie fa​scy​nu​ją​ce, po​ry​wa​ją​ce i cu​dow​ne, że za​czę​ło go na ko​niec mę​czyć. Za​pra​gnął się za​szyć na uni​wer​sy​‐ te​cie, wziąć się do pra​cy i prze​my​śleć so​bie to, co już zo​ba​czył. Ostat​nie​go dnia tego ob​jaz​du po​pro​sił, by opro​wa​dzo​no go po Fun​da​cji Ba​dań Ko​smicz​‐ nych. Pae spra​wiał wra​że​nie bar​dzo za​do​wo​lo​ne​go, kie​dy wy​stą​pił z tą proś​‐ bą. Nie​któ​re miej​sca, któ​re zwie​dzał, przej​mo​wa​ły go trwoż​nym po​dzi​wem, tak były sta​re. Li​czy​ły wie​ki, a na​wet ty​siąc​le​cia. Fun​da​cja prze​ciw​nie – była cał​‐ kiem nowa. Wznie​sio​no ją w ostat​nim dzie​się​cio​le​ciu w pysz​nym, ele​ganc​kim sty​lu tej epo​ki. Sama ar​chi​tek​tu​ra spra​wia​ła ko​lo​sal​ne wra​że​nie. Do ozdo​bie​‐ nia bu​dow​li uży​to bar​dzo bo​ga​tej pa​le​ty barw. Wy​mia​ry pio​no​we i po​zio​me zo​sta​ły do prze​sa​dy roz​cią​gnię​te. La​bo​ra​to​ria były prze​stron​ne, przy​le​głe za​‐ kła​dy i hale ma​szyn po​miesz​czo​no w gma​chach o wspa​nia​łych, neo​sa​etań​‐ skich por​ty​kach z łu​ków i ko​lumn. Han​ga​ry mia​ły ko​pu​ło​wa​te kształ​ty; były wie​lo​barw​ny​mi, fan​ta​stycz​ny​mi bu​dow​la​mi ogrom​nych roz​mia​rów. Lu​dzie, któ​rzy tam pra​co​wa​li, wy​da​wa​li się na​to​miast bar​dzo cisi i rze​czo​wi. Prze​ję​li

Sze​ve​ka od jego sta​łej eskor​ty i po​ka​za​li mu wszyst​ko, nie wy​łą​cza​jąc ko​lej​‐ nych eta​pów bu​do​wy eks​pe​ry​men​tal​ne​go sys​te​mu na​pę​du mię​dzy​gwiezd​ne​go, nad któ​rym pra​co​wa​li – od kom​pu​te​rów i de​sek kre​ślar​skich po nie​mal ukoń​‐ czo​ny sta​tek, ol​brzy​mi i sur​re​al​ny w po​ma​rań​czo​wym, fio​le​to​wym i żół​tym świe​tle wpa​da​ją​cym przez ko​lo​sal​ną, wzo​rzy​stą ko​pu​łę han​ga​ru. – Po​sia​da​cie tak wie​le – po​wie​dział Sze​vek do Oegeo, in​ży​nie​ra, któ​ry go opro​wa​dzał. – Tak wie​le na​rzę​dzi pra​cy, z któ​rych czy​ni​cie tak zna​ko​mi​ty uży​tek. To wspa​nia​łe. Ko​or​dy​na​cja, ko​ope​ra​cja, roz​mach tego przed​się​wzię​‐ cia. – Tam, skąd pan przy​by​wa, nie mo​gli​by​ście się po​rwać na przed​się​wzię​cie o po​dob​nej ska​li, praw​da? – za​py​tał z uśmie​chem in​ży​nier. – Stat​ki ko​smicz​ne? Na​sza flo​ta skła​da się ze stat​ków, na któ​rych przy​by​li osad​ni​cy, zbu​do​wa​nych tu, na Ur​ras, bli​sko dwa wie​ki temu. Na​wet bu​do​wa zwy​kłej bar​ki do prze​wo​zu zbo​ża przez mo​rze wy​ma​ga roku przy​go​to​wań i sta​no​wi wiel​kie ob​cią​że​nie dla na​szej go​spo​dar​ki. Oegeo kiw​nął gło​wą. – Cóż, istot​nie, po​sia​da​my od​po​wied​nie środ​ki. Za to pan może spra​wić, że bę​dzie​my mu​sie​li ze​zło​mo​wać to wszyst​ko, wy​rzu​cić na śmiet​nik. – Wy​rzu​cić? Co masz na my​śli? – Pręd​kość nad​świetl​ną – wy​ja​śnił Oegeo. – Prze​skok. Daw​na fi​zy​ka utrzy​‐ my​wa​ła, że to nie​moż​li​we. Ter​ra​nie twier​dzą, że to nie​moż​li​we. Ale Ha​ino​‐ wie, któ​rzy prze​cież wy​na​leź​li na​pęd obec​nie przez nas uży​wa​ny, mó​wią, że to jest moż​li​we, nie wie​dzą tyl​ko, jak się do tego za​brać, bo do​pie​ro uczą się od nas fi​zy​ki cza​su. Je​śli kto​kol​wiek na zna​nym nam świe​cie po​tra​fi tego prze​ło​mu do​ko​nać, tym kimś jest pan, dok​to​rze Sze​vek. Sze​vek spoj​rzał na nie​go z po​wąt​pie​wa​niem. – Je​stem teo​re​ty​kiem, nie kon​struk​to​rem. – Je​śli do​star​czy nam pan teo​re​tycz​nych pod​staw, sca​le​nia na​stępstw i jed​‐ no​cze​sno​ści w ogól​nej teo​rii pola cza​su, my skon​stru​uje​my stat​ki. I do​trze​my na Ter​rę, Hain albo do in​nej ga​lak​ty​ki w tej sa​mej chwi​li, w któ​rej opu​ści​my Ur​ras! – Oegeo spoj​rzał w głąb han​ga​ru na ską​pa​ny w ule​wie fio​le​to​wych i po​ma​rań​czo​wych pro​mie​ni ko​lo​sal​ny szkie​let stat​ku ko​smicz​ne​go. – Ta ba​lia sta​nie się wów​czas rów​nie prze​sta​rza​ła, jak wóz za​przę​żo​ny w woły. – Snu​je​cie ma​rze​nia tak samo, jak bu​du​je​cie: z roz​ma​chem – stwier​dził Sze​‐ vek, na​dal po​wścią​gli​wy i pe​łen re​zer​wy. Oegeo i inni chcie​li mu jesz​cze nie​‐ jed​no po​ka​zać i nie​jed​no z nim prze​dys​ku​to​wać, lecz on oświad​czył wkrót​ce z pro​sto​tą wy​klu​cza​ją​cą wszel​ką in​ten​cję iro​nicz​ną: – Uwa​żam, że bę​dzie le​‐ piej, je​śli od​da​cie mnie już pod skrzy​dła mo​ich opie​ku​nów. Po​że​gna​li się ze wza​jem​ną sym​pa​tią. Sze​vek wsiadł do sa​mo​cho​du, lecz za​‐ raz z nie​go wy​siadł. – Był​bym za​po​mniał – po​wie​dział. – Czy mamy dość cza​su, że​bym mógł obej​rzeć w Drio jesz​cze coś? – W Drio nie ma już nic do oglą​da​nia – od​rzekł Pae, jak zwy​kle uprzej​my,

sta​ra​jąc się ukryć iry​ta​cję, któ​rą w nim wzbu​dzi​ła pię​cio​go​dzin​na eska​pa​da Sze​ve​ka z in​ży​nie​ra​mi. – Chciał​bym zo​ba​czyć twier​dzę. – Jaką twier​dzę, pro​szę pana? – Sta​ry za​mek z epo​ki kró​lów. Wy​ko​rzy​sty​wa​ny w póź​niej​szych cza​sach jako wię​zie​nie. – Z pew​no​ścią zo​stał zbu​rzo​ny. Fun​da​cja cał​ko​wi​cie od​mie​ni​ła mia​sto. Kie​dy ulo​ko​wa​li się już w sa​mo​cho​dzie i szo​fer za​my​kał drzwi, Chi​fo​ilisk (naj​praw​do​po​dob​niej ko​lej​ny po​wód złe​go hu​mo​ru Pae) za​py​tał: – Cze​mu chciał​by pan obej​rzeć jesz​cze je​den za​mek, Sze​vek? Są​dzi​łem, że już się pan na​pa​trzył na sta​re ru​iny. – W tej twier​dzy Odo prze​sie​dzia​ła dzie​więć lat – wy​ja​śnił Sze​vek. Twarz miał nie​ru​cho​mą, jak zresz​tą cały czas od roz​mo​wy z Oegeo. – Po po​wsta​niu w roku 747. Na​pi​sa​ła tam Li​sty z wię​zie​nia i Ana​lo​gię. – Oba​wiam się, że twier​dza zo​sta​ła zbu​rzo​na – rzekł z ża​lem Pae. – Drio się już sy​pa​ło, więc Fun​da​cja Ba​dań Ko​smicz​nych po pro​stu zrów​na​ła mia​sto z zie​mią i zbu​do​wa​ła nowe. Sze​vek po​ki​wał gło​wą. Gdy jed​nak je​cha​li nad​rzecz​ną szo​są, kie​ru​jąc się ku dro​dze wy​jaz​do​wej do Ieu Eun, uj​rzał sto​ją​cą na stro​mym urwi​sku nad za​ko​‐ lem Se​is​se po​sęp​ną ru​inę o spę​ka​nych wie​żach z czar​ne​go ka​mie​nia. Trud​no o więk​szy kon​trast z za​chwy​ca​ją​cy​mi, lek​ki​mi gma​cha​mi Fun​da​cji Ba​dań Ko​‐ smicz​nych, owy​mi ja​sny​mi ko​pu​ła​mi, fa​bry​ka​mi, za​dba​ny​mi traw​ni​ka​mi i alej​ka​mi. Nic nie mo​gło upodob​nić ich bar​dziej do wy​ci​na​nek z ko​lo​ro​we​go pa​pie​ru. – A to, jak przy​pusz​czam, owa twier​dza – za​uwa​żył Chi​fo​ilisk, z ty​po​wym dla sie​bie za​do​wo​le​niem wtrą​ca​jąc swo​je trzy gro​sze nie​py​ta​ny. – To już ru​ina – oce​nił Pae. – Z pew​no​ścią opu​sto​sza​ła. – Chciał​by się pan za​trzy​mać i rzu​cić okiem, Sze​vek? – za​py​tał Chi​fo​ilisk, go​tów za​pu​kać w szy​bę od​dzie​la​ją​cą ich od szo​fe​ra. – Nie – od​parł Sze​vek. Już zo​ba​czył to, co chciał. Twier​dza w Drio na​dal sta​ła. Nie po​trze​bo​wał wcho​dzić do środ​ka i prze​bie​gać zruj​no​wa​nych kom​nat w po​szu​ki​wa​niu celi, w któ​rej Odo prze​sie​dzia​ła dzie​więć lat. Wie​dział, jak wy​glą​da cela wię​zien​‐ na. Spoj​rzał w górę na mrocz​ne, ma​syw​ne mury, wi​szą​ce te​raz nie​mal wprost nad ich sa​mo​cho​dem. Twier​dza zda​wa​ła się mó​wić: Sto​ję tu od za​mierz​chłych cza​sów i będę da​lej sta​ła. Po obie​dzie, któ​ry zjadł w ja​dal​ni star​szych wy​kła​dow​ców, wró​cił do sie​bie i usiadł sa​mot​nie przy wy​ga​szo​nym ko​min​ku. W Ajo pa​no​wa​ło lato, zbli​żał się naj​dłuż​szy dzień w roku, to​też choć już mi​nę​ła ósma, nie było jesz​cze ciem​no. Nie​bo za ar​ka​do​wy​mi okna​mi wciąż lśni​ło od​cie​niem swo​jej dzien​nej bar​wy, czy​stym, de​li​kat​nym błę​ki​tem. Cie​pły wie​trzyk przy​no​sił za​pach sko​szo​nej tra​wy i mo​krej po desz​czu zie​mi. W ka​pli​cy po dru​giej stro​nie la​sku pa​li​ło się świa​tło. Lek​kie po​dmu​chy wia​tru przy​wia​ły stam​tąd ja​kieś ci​che dźwię​ki. Nie

pta​si świer​got, ale mu​zy​kę stwo​rzo​ną przez czło​wie​ka. Za​czął się wsłu​chi​wać. Ktoś ćwi​czył har​mo​nie nu​me​rycz​ne na ka​pli​co​wych or​ga​nach. Sze​ve​ko​wi były zna​jo​me po​dob​nie jak każ​de​mu Ur​ra​syj​czy​ko​wi. Odo – od​na​wia​jąc sto​sun​ki mię​dzy ludź​mi – nie pró​bo​wa​ła od​na​wiać pod​sta​wo​wych sto​sun​ków mu​zycz​‐ nych. Za​wsze sza​no​wa​ła to, co jest ko​niecz​ne. Osad​ni​cy na Anar​res od​rzu​ci​li pra​wa ludz​kie, ale pra​wa har​mo​nii za​cho​wa​li. Prze​stron​ny, ci​chy po​kój to​nął w pół​mro​ku. Sze​vek pa​trzył na do​sko​na​łe po​‐ dwój​ne łuki okien, po​ły​sku​ją​ce bla​do kwa​dra​ty pod​ło​gi, na so​lid​ne, ciem​ne krzy​wi​zny ka​mien​ne​go ko​min​ka, na wy​kła​da​ne bo​aze​rią ścia​ny o zna​ko​mi​‐ tych pro​por​cjach. To był pięk​ny po​kój, przy​ja​zny czło​wie​ko​wi. Pra​sta​re po​‐ miesz​cze​nie. Dom Star​szych Wy​kła​dow​ców zo​stał zbu​do​wa​ny, jak mu po​wie​‐ dzia​no, w roku 540, czy​li czte​ry​sta lat temu, dwie​ście trzy​dzie​ści lat przed Osie​dle​niem na Anar​res. W tym po​ko​ju – jesz​cze do na​ro​dzin Odo – miesz​ka​‐ ły, pra​co​wa​ły, pro​wa​dzi​ły roz​mo​wy, roz​my​śla​ły, spa​ły i mar​ły całe po​ko​le​nia na​ukow​ców. Har​mo​nie nu​me​rycz​ne od stu​le​ci nio​sły się nad traw​ni​kiem i prze​ni​ka​ły przez ciem​ne li​sto​wie drzew. Po​kój zda​wał się mó​wić do Sze​ve​ka: Je​stem tu od da​wien daw​na, a co ty tu​taj ro​bisz? Nie umiał​by od​po​wie​dzieć. Nie miał pra​wa do uro​dy i do​stat​ku tego świa​ta wznie​sio​ne​go pra​cą, po​świę​ce​niem i wia​rą swe​go ludu. Raj jest dla tych, któ​‐ rzy go bu​du​ją. A on nie był stąd. Był miesz​kań​cem po​gra​ni​cza, przed​sta​wi​cie​‐ lem szcze​pu, któ​ry od​rzu​cił wła​sną prze​szłość i wła​sną hi​sto​rię. Osad​ni​cy na Anar​res od​wró​ci​li się ple​ca​mi do Sta​re​go Świa​ta i jego dzie​jów, zwró​ci​li się ku przy​szło​ści. Rów​nie jed​nak nie​chyb​nie jak przy​szłość sta​je się prze​szło​ścią, tak prze​szłość sta​je się przy​szło​ścią. Od​rzu​cić nie zna​czy zdo​być. Odo​nia​nie, któ​rzy opu​ści​li Ur​ras, po​peł​ni​li błąd – błę​dem była stra​ceń​cza od​wa​ga, z jaką wy​rze​kli się wła​snej hi​sto​rii i od​cię​li so​bie dro​gę po​wro​tu. Po​dróż​nik, któ​ry nie wra​ca tam, skąd wy​ru​szył, ani nie śle z po​wro​tem okrę​tów, by za​nio​sły do domu wieść o nim, nie jest po​dróż​ni​kiem, lecz po​szu​ki​wa​czem przy​gód. I wy​‐ gnań​ca​mi ro​dzą się jego sy​no​wie. Po​ko​chał Ur​ras, ale na co mu się zda owa rzew​na mi​łość? Nie był stąd. Nie na​le​żał też do swe​go ro​dzin​ne​go świa​ta. Sa​mot​ność, po​czu​cie od​osob​nie​nia, któ​re od​czu​wał pod​czas pierw​szej go​dzi​‐ ny na po​kła​dzie „Czuj​ne​go”, wez​bra​ły w nim i utwier​dzi​ły go w prze​ko​na​niu, że są sed​nem jego ist​nie​nia – od​rzu​ca​nym, tłu​mio​nym, ale wszech​obec​nym. Tu czuł się sa​mot​ny, gdyż po​cho​dził ze spo​łecz​no​ści, któ​ra z wła​snej woli ska​za​ła się na wy​gna​nie. W oj​czy​stym świe​cie był sa​mot​ny, bo sam wy​klu​czył się ze spo​łe​czeń​stwa. Osad​ni​cy zro​bi​li krok do tyłu. On cof​nął się o dwa. Był ska​za​ny na sa​me​go sie​bie, po​nie​waż pod​jął ry​zy​ko me​ta​fi​zycz​ne. Ja​kim był głup​cem, gdy są​dził, że może się przy​czy​nić do zbli​że​nia świa​tów, do któ​rych nie na​le​żał! Spoj​rzał w noc​ne nie​bo za oknem. Nad za​mglo​ną ciem​no​ścią li​sto​wia i wie​żą ka​pli​cy, po​nad ciem​ną li​nią wzgórz, któ​re nocą wy​da​wa​ły się za​wsze mniej​sze i bar​dziej od​le​głe, ro​sło świa​tło, wiel​ka, mięk​ka ja​sność. Wscho​dzi księ​życ, po​‐

my​ślał z wdzięcz​no​ścią. Po​czuł się swoj​sko. Peł​nia cza​su nie zna prze​dzia​łów. Oglą​dał wschód księ​ży​ca, gdy był ma​łym dziec​kiem, ra​zem z Pa​la​tem z okna do​mi​cy​lu w Rów​nin​nem. Nad wzgó​rza​mi swo​je​go dzie​ciń​stwa, nad su​chy​mi rów​ni​na​mi Ku​rza​wy, nad da​cha​mi Ab​be​nay, z Ta​kver u boku. Lecz to nie był ten sam księ​życ. Wo​kół fa​lo​wa​ły cie​nie, a on sie​dział bez ru​chu, pod​czas gdy nad ob​cy​mi wzgó​rza​mi wscho​dzi​ła Anar​res w peł​ni, na​kra​pia​na ciem​no​sza​ry​mi i bia​łonie​bie​ski​mi pla​ma​mi, świe​tli​sta. Blask jego świa​ta na​peł​nił jego pu​ste dło​nie.

4

Anar​res Ste​ro​wiec po​ko​nał ostat​nią wy​so​ko​gór​ską prze​łęcz Ne The​ras i skrę​cił na po​łu​dnie. Pro​mie​nie chy​lą​ce​go się ku za​cho​do​wi słoń​ca pa​dły na twarz Sze​ve​‐ ka i obu​dzi​ły go. Prze​spał więk​szą część dnia, trze​cie​go już tej dłu​giej po​dró​‐ ży. od po​że​gnal​ne​go wie​czo​ru dzie​li​ło go pół świa​ta. Ziew​nął, po​tarł oczy i po​‐ trzą​snął gło​wą, usi​łu​jąc wy​rzu​cić z uszu dud​nią​cy war​kot sil​ni​ka. Po​tem, cał​‐ kiem już roz​bu​dzo​ny, uświa​do​mił so​bie, że po​dróż ma się ku koń​co​wi. Zbli​ża​ją się do Ab​be​nay. Przy​tknął twarz do za​ku​rzo​ne​go okien​ka i rze​czy​wi​ście, mię​‐ dzy dwo​ma ni​ski​mi rdza​wy​mi gra​nia​mi zo​ba​czył w dole opa​sa​ne mu​rem wiel​‐ kie lą​do​wi​sko – Port Anar​res. Przy​glą​dał mu się chci​wie, wy​pa​tru​jąc stat​ku ko​smicz​ne​go na wy​rzut​ni. Jak​kol​wiek god​na po​gar​dy, za​wsze jed​nak była Ur​ras in​nym świa​tem, a on pra​gnął zo​ba​czyć sta​tek z in​ne​go świa​ta – twór ob​cych rąk, śmiał​ka, któ​ry prze​był ja​ło​wą, strasz​ną ot​chłań. Ale w por​cie nie było żad​ne​go stat​ku. Frach​tow​ce z Ur​ras za​wi​ja​ły tu tyl​ko osiem razy w roku, a ich po​stój trwał nie dłu​żej, niż wy​ma​gał wy​ła​du​nek i za​ła​du​nek. Nie na​le​ża​ły do mile wi​dzia​‐ nych go​ści. Dla nie​któ​rych Anar​re​syj​czy​ków były w isto​cie źró​dłem od​na​wia​‐ ją​ce​go się wciąż upo​ko​rze​nia. Przy​wo​zi​ły pa​li​wa ko​pal​ne i pro​duk​ty naf​to​we, czę​ści pre​cy​zyj​nych ma​szyn i pod​ze​spo​ły elek​tro​nicz​ne, któ​rych prze​mysł anar​re​syj​ski nie był w sta​nie wy​two​rzyć, nie​jed​no​krot​nie nową od​mia​nę drzew owo​co​wych lub zia​ren do​świad​czal​nych. Na Ur​ras wra​ca​ły z ła​dow​nia​‐ mi peł​ny​mi rtę​ci, mie​dzi, alu​mi​nium, ura​nu, cyny albo zło​ta. Była to wy​mia​‐ na wiel​ce dla tam​tej stro​ny ko​rzyst​na. Do​ko​ny​wa​ny osiem razy w roku po​‐ dział owych ła​dun​ków na​le​żał do głów​nych za​dań ur​ra​syj​skiej Świa​to​wej Rady Rzą​dów, sta​no​wił też naj​waż​niej​sze wy​da​rze​nie na ur​ra​syj​skiej gieł​dzie. Praw​dę mó​wiąc, Wol​ny Świat Anar​res był su​row​co​wą ko​lo​nią Ur​ras. Anar​re​syj​czy​ków bar​dzo to draż​ni​ło. Każ​de​go roku pod​czas de​bat KPR w Ab​be​nay zgła​sza​no – już od po​ko​leń – te same go​rą​ce pro​te​sty: „Dla​cze​go wciąż pro​wa​dzi​my pa​skar​skie trans​ak​cje z tymi pod​że​ga​cza​mi wo​jen​ny​mi i po​sia​da​cza​mi?”. Co chłod​niej​sze gło​wy udzie​la​ły na to py​ta​nie tej sa​mej nie​‐ odmien​nie od​po​wie​dzi: „Gdy​by Ur​ra​syj​czy​cy mu​sie​li sami wy​do​by​wać rudę, kosz​to​wa​ło​by ich to dro​żej. Tyl​ko dla​te​go nas nie na​jeż​dża​ją. Gdy​by​śmy jed​‐

nak zła​ma​li po​ro​zu​mie​nie han​dlo​we, ucie​kli​by się do siły”. Lu​dziom, któ​rzy ni​g​dy nie pła​ci​li za nic pie​niędz​mi, trud​no było jed​nak po​jąć ideę kosz​tów i pra​wa ryn​ku. Trwa​ją​cy od sied​miu po​ko​leń po​kój nie zdo​łał w nich za​szcze​‐ pić za​ufa​nia. Dla​te​go do De​fen​sy​wy ni​g​dy nie bra​ko​wa​ło chęt​nych. Pra​ca w De​fen​sy​wie była prze​waż​nie tak nu​żą​ca, że w ję​zy​ku pra​wic​kim, któ​ry dys​po​no​wał jed​nym wy​ra​zem na okre​śle​nie pra​cy i za​ba​wy, nie na​zy​wa​no jej pra​cą, ale kleg​gich – ha​rów​ką. Pra​cow​ni​cy De​fen​sy​wy ob​słu​gi​wa​li dwa​na​ście wy​słu​żo​nych stat​ków mię​dzy​pla​ne​tar​nych, re​pe​ru​jąc je i utrzy​mu​jąc na or​bi​‐ cie jako straż gra​nicz​ną. Pro​wa​dzi​li na​słuch ra​da​ro​wy i ra​dio​te​le​sko​po​wy w od​lud​nych miej​scach, peł​ni​li mo​no​ton​ną służ​bę w por​cie. A mimo to do pra​‐ cy w De​fen​sy​wie za​wsze cze​ka​ła ko​lej​ka chęt​nych. Anar​re​syj​czyk za mło​du na​sią​kał ety​ką prag​ma​tycz​ną, lecz ży​cie na​rzu​ca​ło mu swo​je pra​wa, do​ma​ga​‐ jąc się al​tru​izmu, sa​mo​po​świę​ce​nia, bez​in​te​re​sow​no​ści. Sa​mot​ność, czuj​ność, nie​bez​pie​czeń​stwo, stat​ki ko​smicz​ne – to wszyst​ko nę​ci​ło ro​man​ty​zmem. I wła​śnie im​puls czy​ste​go ro​man​ty​zmu ka​zał Sze​ve​ko​wi roz​płasz​czać nos na szy​bie, do​pó​ki pu​sty port nie znik​nął za ste​row​cem, zo​sta​wia​jąc uczu​cie za​‐ wo​du, że na wy​rzut​ni nie było żad​ne​go osmo​lo​ne​go ru​do​frach​tow​ca. Ziew​nął, prze​cią​gnął się i spoj​rzał przez okno, tym ra​zem z przo​du po​jaz​du. Ste​ro​wiec prze​la​ty​wał nad ostat​nim, ni​skim grzbie​tem Ne The​ras. Przed nim, na po​łu​dnie od gór​skich łań​cu​chów, opa​da​ła roz​le​gła za​to​ka zie​le​ni, lśniąc w pro​mie​niach słoń​ca. Wpa​try​wał się w nią z za​chwy​tem, po​dob​nie jak jego przod​ko​wie przed sze​ścio​ma ty​sią​ca​mi lat. W trze​cim mil​len​nium ka​pła​ni-astro​no​mo​wie z Ser​do​nou i Dhun na Ur​ras za​ob​ser​wo​wa​li, że wraz z po​ra​mi roku zmie​nia się mio​do​wy blask in​ne​go świa​ta, i nada​li mi​stycz​ne imio​na rów​ni​nom, łań​cu​chom gór​skim i od​bi​ja​ją​‐ cym słoń​ce mo​rzom. Re​jon, któ​ry wcze​śniej od in​nych okry​wał się w no​wym roku księ​ży​co​wym zie​le​nią, na​zwa​li Ans Hos, Ogro​dem Ro​zu​mu – Ra​jem Anar​res. Te​le​sko​py w na​stęp​nych ty​siąc​le​ciach po​twier​dzi​ły, że się nie my​li​li. Ans Hos było istot​nie naj​przy​jaź​niej​szym re​gio​nem na Anar​res, to​też pierw​szy sta​tek z ludz​ką za​ło​gą, któ​ry wy​lą​do​wał na księ​ży​cu, osiadł wła​śnie tam, na tej zie​lo​nej po​ła​ci mię​dzy gó​ra​mi a mo​rzem. Raj Anar​res oka​zał się jed​nak su​chy, zim​ny i wietrz​ny, resz​ta pla​ne​ty zaś jesz​cze mniej go​ścin​na. Ży​cie nie wy​szło tam poza sta​dium roz​wo​ju ryb i ro​‐ ślin nie​na​sien​nych. Po​wie​trze było roz​rze​dzo​ne jak na Ur​ras na du​żej wy​so​‐ ko​ści. Słoń​ce pa​li​ło, wiatr prze​wie​wał czło​wie​ka na wskroś, pył dła​wił. W cią​‐ gu dwu​stu lat od pierw​sze​go lą​do​wa​nia Anar​res zo​sta​ła zba​da​na, spe​ne​tro​wa​‐ na i na​nie​sio​na na mapy, ale nie sko​lo​ni​zo​wa​na. Bo kto by się prze​no​sił na tę chło​sta​ną wia​tra​mi pu​sty​nię, sko​ro na Ur​ras były tak pięk​ne, roz​le​głe do​li​ny? Zbu​do​wa​no tam jed​nak ko​pal​nie. Pro​wa​dzo​na w epo​ce dzie​wią​te​go i dzie​sią​‐ te​go mil​len​nium go​spo​dar​ka ra​bun​ko​wa do​pro​wa​dzi​ła do wy​czer​pa​nia rud na Ur​ras; wraz z udo​sko​na​la​niem ra​kiet tań​sze sta​wa​ło się czer​pa​nie ko​pa​lin z księ​ży​ca niż wy​dzie​ra​nie po​trzeb​nych me​ta​li z ubo​gich złóż albo z wody

mor​skiej. W roku IX-738 ka​len​da​rza ur​ra​syj​skie​go za​ło​żo​no osa​dę u pod​nó​ża gór Ne The​ras, w sta​ro​żyt​nym Ans Hos, gdzie wy​do​by​wa​no rtęć. Na​zwa​no ją Osa​dą Anar​res. Nie było to mia​sto w peł​nym tego sło​wa zna​cze​niu; bra​ko​wa​ło ko​biet. Męż​czyź​ni pod​pi​sy​wa​li kon​trak​ty na dwa, trzy lata i pra​co​wa​li jako gór​ni​cy lub tech​ni​cy, po czym wra​ca​li do domu, do praw​dzi​we​go ży​cia. Księ​życ i znaj​du​ją​ce się na nim ko​pal​nie pod​le​ga​ły za​rzą​do​wi Świa​to​wej Rady Rzą​dów. Na jego wschod​niej pół​ku​li pań​stwo Thu za​ło​ży​ło jed​nak se​‐ kret​ną bazę ra​kie​to​wą i osa​dę gór​ni​ków wy​do​by​wa​ją​cych zło​to, któ​rzy osie​‐ dli​li się tam ra​zem z żo​na​mi i dzieć​mi. Lu​dzie ci fak​tycz​nie miesz​ka​li na księ​‐ ży​cu, choć wie​dział o tym je​dy​nie rząd ich pań​stwa. Jego upa​dek w roku 771 do​pro​wa​dził do zło​że​nia w Świa​to​wej Ra​dzie Rzą​dów pro​jek​tu od​da​nia księ​ży​‐ ca Mię​dzy​na​ro​do​we​mu To​wa​rzy​stwu Odo​nian. Była to pró​ba prze​ku​pie​nia ich osob​nym świa​tem, póki jesz​cze nie oba​li​li do koń​ca au​to​ry​te​tu pra​wa i su​we​‐ ren​no​ści pań​stwo​wej na Ur​ras. Osa​dę Anar​res ewa​ku​owa​no, a wśród cha​osu, w ja​kim po​grą​ży​ło się Thu, wy​sła​no po​śpiesz​nie kil​ka ra​kiet, żeby wy​wio​zły z księ​ży​ca gór​ni​ków z ko​pal​ni zło​ta. Nie wszy​scy zgo​dzi​li się wra​cać. Nie​któ​‐ rzy po​lu​bi​li ja​ło​wą pu​sty​nię. Dwa​na​ście stat​ków, przy​zna​nych odoń​skim osad​ni​kom przez Świa​to​wą Radę Rzą​dów, przez po​nad dwa​dzie​ścia lat kur​so​wa​ło mię​dzy obu świa​ta​mi, prze​wo​żąc przez ot​chłań ko​smicz​nej pust​ki bli​sko mi​lion osób, któ​re zde​cy​do​‐ wa​ły się na osie​dle​nie w No​wym Świe​cie. Po​tem za​mknię​to port dla imi​gran​‐ tów; otwar​to go do​pie​ro dla stat​ków to​wa​ro​wych po za​war​ciu pak​tu han​dlo​‐ we​go. Do tego cza​su Osa​da Anar​res osią​gnę​ła licz​bę stu ty​się​cy miesz​kań​ców i zmie​ni​ła na​zwę na Ab​be​nay, co w no​wym ję​zy​ku no​we​go spo​łe​czeń​stwa ozna​cza​ło „umysł”. Kre​śląc pla​ny spo​łe​czeń​stwa, któ​re​go po​wsta​nia nie do​ży​ła, Odo klu​czo​wą rolę przy​pi​sa​ła de​cen​tra​li​za​cji. W jej za​mia​rach nie le​ża​ło odur​ba​ni​zo​wa​nie cy​wi​li​zo​wa​ne​go ży​cia. Su​ge​ro​wa​ła co praw​da, że na​tu​ral​na gra​ni​ca ob​sza​ru za​miesz​ka​nia da​nej wspól​no​ty win​na za​le​żeć od tego, ile żyw​no​ści i ener​gii mogą jej do​star​czyć re​gio​ny oko​licz​ne, za​kła​da​ła jed​nak przy tym, że wszyst​‐ kie wspól​no​ty po​win​na łą​czyć sieć ko​mu​ni​ka​cyj​na i trans​por​to​wa, aby idee i to​wa​ry mo​gły do​cie​rać wszę​dzie tam, gdzie będą po​trzeb​ne, aby moż​na było ca​ło​ścią szyb​ko i spraw​nie za​rzą​dzać i by żad​na gmi​na nie zo​sta​ła od​cię​ta od moż​li​wo​ści wy​mia​ny. Owa sieć nie mia​ła być za​rzą​dza​na od​gór​nie. Nie mia​ło po​wstać cen​trum za​rzą​dza​ją​ce ani sto​li​ca – ta ży​zna gle​ba dla biu​ro​kra​cji i dyk​ta​tor​skich za​pę​dów jed​no​stek, któ​rym się ma​rzą role przy​wód​ców, sze​‐ fów czy głów państw. Ale pla​ny Odo po​wsta​ły na Ur​ras. Na ja​ło​wej Anar​res wspól​no​ty mu​sia​ły się roz​pro​szyć w po​szu​ki​wa​niu wa​run​ków do ży​cia i tyl​ko kil​ka z nich mo​gło so​‐ bie po​zwo​lić na sa​mo​wy​star​czal​ność – nie​za​leż​nie od tego, jak bar​dzo lu​dzie zre​du​ko​wa​li swo​je wy​obra​że​nia o wy​star​czal​no​ści. Zre​du​ko​wa​li je zaś w isto​‐ cie znacz​nie, do pew​ne​go jed​nak mi​ni​mum, poza któ​re nie za​mie​rza​li wy​kra​‐ czać: nie za​mie​rza​li mia​no​wi​cie co​fać się do przed​ur​ba​ni​stycz​nej, przed​tech​‐

no​lo​gicz​nej wspól​no​ty ple​mien​nej. Zda​wa​li so​bie spra​wę, że ich anar​chizm jest pro​duk​tem wy​so​ko roz​wi​nię​tej cy​wi​li​za​cji, skom​pli​ko​wa​nej i zróż​ni​co​wa​‐ nej kul​tu​ry, sta​bil​nej go​spo​dar​ki i za​awan​so​wa​nej tech​no​lo​gii, zdol​nej za​pew​‐ nić wy​daj​ną pro​duk​cję i szyb​ki trans​port to​wa​rów. Nie ba​cząc na wiel​kie od​‐ le​gło​ści dzie​lą​ce osa​dy, trzy​ma​li się ide​ału struk​tu​ry or​ga​nicz​nej. Naj​pierw zbu​do​wa​li dro​gi, do​pie​ro po​tem domy. Do​bra na​tu​ral​ne i pro​duk​ty każ​de​go re​gio​nu pod​le​ga​ły sta​łej wy​mia​nie na za​so​by in​nych w za​wi​łym pro​ce​sie rów​‐ no​wa​gi – tej rów​no​wa​gi w róż​no​rod​no​ści, któ​ra jest cha​rak​te​ry​stycz​ną ce​chą ży​cia, na​tu​ral​nej i spo​łecz​nej eko​lo​gii. Wsze​la​ko, by po​słu​żyć się po​rów​na​niem, nie moż​na mieć sys​te​mu ner​wo​we​‐ go, nie ma​jąc przy​naj​mniej gan​glio​nu, a jesz​cze le​piej mó​zgu. Ja​kieś cen​trum po​wstać mu​sia​ło. Kom​pu​te​ry ko​or​dy​nu​ją​ce za​rzą​dza​nie, po​dział pra​cy, roz​‐ dział dóbr, a tak​że zrze​sze​nia więk​szo​ści związ​ków pra​cow​ni​czych sku​pia​ły się od po​cząt​ku w Ab​be​nay. od po​cząt​ku też Anar​re​syj​czy​cy zda​wa​li so​bie spra​wę, że ta nie​unik​nio​na cen​tra​li​za​cja bę​dzie sta​no​wi​ła cią​głe za​gro​że​nie, któ​re​mu na​le​ży prze​ciw​sta​wić nie​ustan​ną czuj​ność. O anar​chio, dzie​ci​no, wiecz​na obiet​ni​co wiecz​nej tro​ski wy​ma​ga​ją​ca, oto ucha nad​sta​wiam wśród nocy u ko​ły​ski głę​bo​kiej jak noc, czy dzie​ciąt​ku nie trze​ba po​mo​cy. Pio Ate​an, któ​ry w ję​zy​ku pra​wic​kim przy​brał imię To​ber, na​pi​sał te sło​wa w czter​na​stym roku po Osie​dle​niu. Sztyw​ne, nie​zgrab​ne i wzru​sza​ją​ce były pierw​sze wy​sił​ki odo​nian na​gię​cia no​we​go ję​zy​ka, no​we​go świa​ta, do po​ezji. I oto przed ste​row​cem na roz​le​głej zie​lo​nej rów​ni​nie roz​po​ście​ra​ło się Ab​be​‐ nay – cen​trum, mózg Anar​res. Ta błysz​czą​ca, głę​bo​ka zie​leń pól – na Anar​res bar​wa nie​na​tu​ral​na – przy​‐ cią​ga​ła wzrok. Tyl​ko tu​taj, i jesz​cze na cie​płych wy​brze​żach Mo​rza Ke​rań​‐ skie​go, przyj​mo​wa​ły się zbo​ża ze Sta​re​go Świa​ta. Wszę​dzie in​dziej pod​sta​wo​‐ wą upra​wą zbo​żo​wą były kar​ło​wa​te ho​lum i wą​tła psia​traw​ka. Kie​dy Sze​vek miał dzie​więć lat i miesz​kał we wspól​no​cie w Rów​nin​nem, przez kil​ka mie​się​cy opie​ko​wał się (po​po​łu​dnia​mi, po lek​cjach) eg​zo​tycz​ny​mi ro​śli​na​mi ozdob​ny​mi. Trze​ba było je kar​mić i wy​sta​wiać na słoń​ce jak dzie​ci. Po​ma​gał w tym za​da​niu, ci​chym i wy​ma​ga​ją​cym sta​ran​no​ści, pew​ne​mu sta​‐ re​mu czło​wie​ko​wi, któ​re​go po​lu​bił – jak zresz​tą same ro​śli​ny i swą brud​ną pra​cę. Bar​wa rów​ni​ny Ab​be​nay przy​po​mnia​ła mu tam​te​go sta​rusz​ka, za​pach na​wo​zu z tra​nu i ko​lor pierw​szych pącz​ków na na​gich ga​łąz​kach: czy​stą, so​‐ czy​stą zie​leń. W dali, wśród buj​nych pól doj​rzał dłu​gie pa​smo bie​li, któ​re wraz ze zbli​ża​niem się ste​row​ca roz​kru​szy​ło się na krysz​tał​ki ni​czym roz​sy​pa​na sól. Za​mru​gał – przed ocza​mi la​ta​ły mu przez chwi​lę czar​ne płat​ki – ośle​pio​ny

sku​pi​skiem świa​teł pło​ną​cych na wschod​nim obrze​żu mia​sta; były to wiel​kie zwier​cia​dła pa​ra​bo​licz​ne, za​opa​tru​ją​ce ra​fi​ne​rie Ab​be​nay w ener​gię sło​necz​‐ ną. Ste​ro​wiec wy​lą​do​wał w por​cie to​wa​ro​wym na po​łu​dnio​wym krań​cu mia​‐ sta i Sze​vek wy​szedł na uli​ce me​tro​po​lii. Były sze​ro​kie i czy​ste. Nie kła​dły się na nich cie​nie, Ab​be​nay bo​wiem le​ża​ło po​ni​żej trzy​dzie​ste​go stop​nia sze​ro​ko​ści pół​noc​nej, a wszyst​kie bu​dyn​ki – poza po​tęż​ny​mi, rzad​ko roz​miesz​czo​ny​mi wie​ża​mi tur​bin wia​tro​wych – były ni​skie. Na roz​pa​lo​nym, ciem​nym, błę​kit​no​fio​le​to​wym nie​bie ża​rzy​ło się bia​łe słoń​ce. Po​wie​trze było rześ​kie i przej​rzy​ste, wol​ne od dymu i wil​go​ci. Bu​dyn​ki ry​so​wa​ły się wy​ra​zi​ście, od​ci​na​ły się ostro od tła. Pa​no​wa​ła ja​skra​wa ja​sność. Każ​da rzecz ja​wi​ła się z osob​na, od​dziel​nie. Ele​men​ty skła​do​we Ab​be​nay były te same co w in​nych wspól​no​tach odoń​‐ skich, tyle że zwie​lo​krot​nio​ne: warsz​ta​ty, fa​bry​ki, blo​ki miesz​kal​ne, noc​le​‐ gow​nie, ośrod​ki kształ​ce​nio​we, hale lu​do​we, roz​dziel​nie, ma​ga​zy​ny, sto​łów​ki. Więk​sze bu​dow​le były prze​waż​nie zgru​po​wa​ne wo​kół otwar​tych pla​ców, na​‐ da​jąc mia​stu struk​tu​rę ko​mór​ko​wą: pod​wspól​no​ty i wspól​no​ty są​siedz​kie sku​‐ pia​ły się jed​na obok dru​giej. Prze​mysł cięż​ki i za​kła​dy żyw​no​ścio​we cią​ży​ły ku obrze​żom mia​sta, a po​krew​ne so​bie bran​że prze​my​słu czę​sto po​wta​rza​ły ów ko​mór​ko​wy wzór, sy​tu​ując się wspól​nie przy da​nym pla​cu czy uli​cy. Pierw​szy taki okręg na dro​dze Sze​ve​ka na​le​żał do bran​ży tek​styl​nej i zaj​mo​‐ wał cały ciąg pla​ców. Skła​da​ły się nań fa​bry​ki pro​du​ku​ją​ce włók​na ho​lum, przę​dzal​nie, tkal​nie, far​biar​nie, roz​dziel​nie ma​te​ria​łów i ubrań. Po​środ​ku każ​de​go z tych pla​ców wy​ra​stał mały las masz​tów ob​wie​szo​nych od góry do dołu cho​rą​giew​ka​mi i pro​por​czy​ka​mi we wszyst​kich ko​lo​rach, ja​ki​mi zdol​na jest bar​wić tka​ni​ny sztu​ka far​biar​ska, gło​szą​cy​mi chwa​łę miej​sco​we​go prze​‐ my​słu. Więk​szość bu​dow​li była do sie​bie po​dob​na – su​ro​we, so​lid​ne, z ka​mie​‐ nia albo la​ne​go pian​kow​ca. Nie​któ​re wy​da​ły się Sze​ve​ko​wi wprost ogrom​ne, choć nie​mal wszyst​kie – z po​wo​du czę​stych trzę​sień zie​mi – były le​d​wie par​‐ te​ro​we. Z tej sa​mej przy​czy​ny okna mia​ły małe i oszklo​ne moc​nym, nie​tłu​ką​‐ cym two​rzy​wem si​li​ko​no​wym. Były małe, za to było ich dużo, po​nie​waż na go​‐ dzi​nę przed świ​tem wy​łą​cza​no sztucz​ne oświe​tle​nie, a za​pa​la​no je do​pie​ro go​‐ dzi​nę po za​cho​dzie słoń​ca. Kie​dy tem​pe​ra​tu​ra na dwo​rze prze​kra​cza​ła dwa​na​‐ ście stop​ni Cel​sju​sza, w ogó​le nie włą​cza​no ogrze​wa​nia. Nie zna​czy​ło to, że Ab​be​nay cier​pia​ła na nie​do​sta​tek ener​gii – tur​bi​ny wia​tro​we i ge​ne​ra​to​ry wy​‐ ko​rzy​stu​ją​ce do ogrze​wa​nia tem​pe​ra​tu​rę wnę​trza pla​ne​ty za​pew​nia​ły jej pod do​stat​kiem – jed​nak​że za​sa​da or​ga​nicz​nej eko​no​mii od​gry​wa​ła na​zbyt za​‐ sad​ni​czą rolę w funk​cjo​no​wa​niu spo​łe​czeń​stwa, by nie od​ci​skać się głę​bo​ko rów​nież na ety​ce i es​te​ty​ce. „Nad​miar to kał – pi​sa​ła w swo​jej Ana​lo​gii Odo. – Kał za​trzy​my​wa​ny w cie​le to tru​ci​zna”. Ab​be​nay było wol​ne od ta​kiej tru​ci​zny – pu​ste, wid​ne mia​sto (roz​sy​pa​ne ni​‐ czym garst​ka soli, moż​na je było całe ogar​nąć spoj​rze​niem), ja​sne, ostre ko​lo​‐ ry, czy​ste po​wie​trze. Ci​sza. Nic do ukry​cia.

Pla​ce, su​ro​we uli​ce, par​te​ro​we domy i nie​oto​czo​ne pło​ta​mi fa​brycz​ne dzie​‐ dziń​ce ki​pia​ły ak​tyw​no​ścią i roz​gwa​rem. Sze​vek miał świa​do​mość, że obok nie​go prze​cho​dzą, pra​cu​ją i roz​ma​wia​ją inni lu​dzie. Sły​szał gło​sy, po​gwar​ki, śpie​wy, lu​dzie krzą​ta​li się, uwi​ja​li, żyli. Warsz​ta​ty i fa​bry​ki otwie​ra​ły się fron​tem do pla​ców lub wy​cho​dzi​ły na nie​ogro​dzo​ne dzie​dziń​ce. W hu​cie szkła do​strzegł ro​bot​ni​ka wy​dmu​chu​ją​ce​go wiel​ką płyn​ną bań​kę z ta​kim spo​ko​jem, z ja​kim ku​charz po​da​je zupę. Obok na ru​chli​wym dzie​dziń​cu od​le​wa​no pian​‐ ko​wiec do bu​do​wy; bry​ga​dzist​ka, ro​sła ko​bie​ta w ubie​lo​nym py​łem far​tu​chu, nad​zo​ro​wa​ła wy​le​wa​nie form po​to​kiem gło​śnych po​le​ceń. Da​lej znaj​do​wa​ły się mała dru​ciar​nia, pral​nia dziel​ni​co​wa, pra​cow​nia lut​ni​cza, gdzie wy​ra​bia​no i re​pe​ro​wa​no in​stru​men​ty mu​zycz​ne, dziel​ni​co​wa roz​dziel​nia ty​sią​ca i je​den dro​bia​zgów, te​atr, wy​twór​nia da​chó​wek. Ak​tyw​ność wrzą​ca w każ​dym z tych za​kła​dów fa​scy​no​wa​ła. Wszę​dzie do​ko​ła krę​ci​ły się dzie​ci; jed​ne pra​co​wa​ły ra​‐ zem z do​ro​sły​mi, inne ba​wi​ły się na uli​cy, ma​lu​chy pod no​ga​mi prze​chod​niów le​pi​ły bab​ki z bło​ta. Ja​kaś dziew​czyn​ka z no​sem w książ​ce sie​dzia​ła na da​chu ośrod​ka kształ​ce​nio​we​go. Dru​ciarz ude​ko​ro​wał swo​ją wi​try​nę wy​ko​na​ny​mi z ko​lo​ro​we​go dru​tu we​so​ły​mi, ozdob​ny​mi wzo​ra​mi pną​cej la​to​ro​śli. Z sze​ro​ko otwar​tych drzwi pral​ni bu​chał go​rą​cy kłąb pary i gwar roz​mów. Żad​ne drzwi nie były za​mknię​te na klucz, tyl​ko nie​licz​ne za​le​d​wie przy​mknię​te. Żad​nej de​‐ ko​ra​cji, żad​nych szyl​dów. Wszyst​ko jak na dło​ni, cały trud, całe ży​cie mia​sta od​kry​te dla oczu, wy​sta​wio​ne na do​tyk rąk. Co pe​wien czas, ha​ła​su​jąc dzwon​‐ kiem, prze​ta​czał się uli​cą Dwor​co​wą tram​waj na​bi​ty pa​sa​że​ra​mi, ob​wie​szo​ny gro​na​mi ja​dą​cych na stop​niach lu​dzi. Sta​re ko​bie​ty roz​krzy​cza​ły się kłó​tli​wie, kie​dy nie zwol​nił na przy​stan​ku, żeby mo​gły wy​siąść. Ja​kiś ma​lec ści​gał tram​waj na do​mo​wej ro​bo​ty trzy​ko​ło​wym ro​wer​ku. Na skrzy​żo​wa​niach try​‐ ska​ły z prze​wo​dów trak​cji nie​bie​skie iskry elek​trycz​ne – jak​by ci​cha, sprę​żo​‐ na ak​tyw​ność uli​cy mu​sia​ła się co pe​wien czas roz​ła​do​wać i prze​ska​ki​wa​ła mię​dzy dru​ta​mi z błę​kit​nym trza​skiem, roz​sie​wa​jąc woń ozo​nu. Wi​dok ab​be​‐ naj​skie​go tram​wa​ju na​praw​dę cie​szył ser​ce. Uli​ca Dwor​co​wa koń​czy​ła się roz​le​głym, na wszyst​kie stro​ny otwar​tym pla​‐ cem z trój​kąt​nym, po​ro​śnię​tym tra​wą i drze​wa​mi par​kiem po​środ​ku. Do tego pla​cu zbie​ga​ło się pro​mie​ni​ście jesz​cze pięć in​nych ulic. Więk​szość par​ków na Anar​res sta​no​wi​ły kle​pi​ska o na​wierzch​ni z pyłu albo pia​sku, z klom​bi​kiem krze​wów i drze​wek ho​lum. Ten był wy​jąt​ko​wy. Sze​vek prze​ciął pu​sty chod​nik i szyb​ko wszedł do par​ku. Nie​raz wi​dział go na fo​to​gra​fiach, poza tym chciał zo​ba​czyć z bli​ska te obce, ur​ra​syj​skie drze​wa i przyj​rzeć się zie​le​ni ich gę​ste​‐ go li​sto​wia. Słoń​ce chy​li​ło się już ku za​cho​do​wi. Nie​bo roz​po​ście​ra​ło się ogrom​ne i czy​ste, w ze​ni​cie mrocz​nie​ją​ce pur​pu​ro​wo. Przez cien​ką war​stwę at​mos​fe​ry prze​świe​ca​ła czerń ko​smo​su. Sze​vek wszedł mię​dzy drze​wa czuj​ny i uważ​ny. Czy to nie mar​no​traw​stwo, tyle zbi​tych w gąszcz li​ści? Drze​wa ho​‐ lum ra​dzi​ły so​bie cał​kiem nie​źle, ma​jąc tyl​ko igły i kol​ce, bez tego prze​ro​stu. Czy to eks​tra​wa​ganc​kie li​sto​wie nie było zwy​kłym nad​mia​rem, ka​łem? Ta​kie drze​wa nie mogą ro​snąć bez ży​znej gle​by, cią​głe​go pod​le​wa​nia, sta​łej tro​ski.

Po​tę​piał ich ob​fi​tość, roz​rzut​ność. Prze​cha​dzał się wśród nich. Obca tra​wa ugi​na​ła się mięk​ko pod jego sto​pa​mi. Miał wra​że​nie, że cho​dzi po ja​kimś ży​‐ wym cie​le. Spło​szo​ny, wy​co​fał się na ścież​kę. Drze​wa wy​cią​ga​ły nad jego gło​‐ wą swo​je ciem​ne człon​ki i roz​kła​da​ły mno​gie, sze​ro​kie zie​lo​ne dło​nie. Ogar​nął go na​boż​ny lęk. Czuł się tak, jak​by mu udzie​la​no bło​go​sła​wień​stwa, choć nie pro​sił o nie. Nie​co przed nim, w per​spek​ty​wie mrocz​nie​ją​cej alej​ki, ktoś sie​dział na ka​‐ mien​nej ław​ce za​czy​ta​ny. Ru​szył wol​no w tam​tym kie​run​ku. Pod​szedł do ław​ki. W zło​to​zie​lo​nym mro​‐ ku pod drze​wa​mi sie​dzia​ła z opusz​czo​ną gło​wą ko​bie​ta lat pięć​dzie​się​ciu, może sześć​dzie​się​ciu, dzi​wacz​nie ubra​na, ucze​sa​na w kok. Lewą dło​nią, pod​‐ pie​ra​ją​cą pod​bró​dek, nie​mal za​kry​wa​ła za​ci​śnię​te usta, pra​wą przy​trzy​my​‐ wa​ła na ko​la​nach kart​ki. Były cięż​kie. Cięż​ka była rów​nież zim​na, przy​ci​ska​‐ ją​ca je ręka. Choć już za​pa​dał zmrok, ko​bie​ta nie od​ry​wa​ła oczu od lek​tu​ry. Czy​ta​ła od​bit​ki szczot​ko​we Or​ga​ni​zmu spo​łecz​ne​go. Sze​vek przy​glą​dał się przez chwi​lę po​są​go​wi Odo, po czym usiadł obok nie​go na ław​ce. Po​ję​cie sta​tu​su spo​łecz​ne​go było mu nie​zna​ne, a i miej​sca na ław​ce było do​sta​tecz​nie dużo. Za​jął je z po​czu​ciem czy​ste​go ko​le​żeń​stwa. Przyj​rzał się wy​ra​zi​ste​mu, smut​ne​mu pro​fi​lo​wi i dło​niom sta​rej ko​bie​ty. Pod​niósł wzrok na cie​ni​ste ga​łę​zie. Po raz pierw​szy uświa​do​mił so​bie, że Odo – któ​rej twarz znał od naj​młod​szych lat, któ​rej idee zaj​mo​wa​ły cen​tral​ne i trwa​łe miej​sce w jego umy​śle i w umy​słach wszyst​kich zna​nych mu lu​dzi – ni​g​dy nie po​sta​wi​ła sto​py na Anar​res. Żyła, umar​ła i zo​sta​ła po​cho​wa​na w cie​niu drzew o zie​lo​nych li​ściach, gdzieś w nie​wy​obra​żal​nie da​le​kich mia​‐ stach, wśród lu​dzi mó​wią​cych ob​cy​mi ję​zy​ka​mi, w in​nym świe​cie. Była cu​dzo​‐ ziem​ką, wy​gnań​cem. W gęst​nie​ją​cych ciem​no​ściach sie​dział obok po​są​gu mil​czą​cy jak on. Uzmy​sło​wił so​bie, że robi się już ciem​no. Wstał, wy​szedł z par​ku i spy​tał o dro​gę do Cen​tral​ne​go In​sty​tu​tu Na​uko​we​go. Nie było da​le​ko. Do​tarł na miej​sce wkrót​ce po za​pa​le​niu świa​teł. Por​tier​ka, a może straż​nicz​ka, sie​dzia​ła w ma​łej klit​ce i coś czy​ta​ła. Mu​siał za​pu​kać w otwar​te drzwi, żeby zwró​cić na sie​bie jej uwa​gę. – Sze​vek – przed​sta​wił się. Roz​mo​wę z nie​zna​jo​mym na​le​ża​ło za​czy​nać od po​da​nia imie​nia – ni​czym rę​‐ ko​je​ści, któ​rej ów mógł​by się uchwy​cić. Ta​kich rę​ko​je​ści do uchwy​ce​nia nie mie​li wszak wie​le. Nie uży​wa​li rang, ty​tu​łów ani kon​wen​cjo​nal​nych zwro​tów grzecz​no​ścio​wych. – Ko​kvan – od​po​wie​dzia​ła ko​bie​ta. – Chy​ba mia​łeś przy​je​chać wczo​raj? – Zmie​nio​no roz​kład lo​tów ste​row​ców to​wa​ro​wych. Znaj​dzie się wol​ne łóż​ko w któ​rejś noc​le​gow​ni? – Nu​mer czter​dzie​ści sześć mamy wol​ny. Po dru​giej stro​nie dzie​dziń​ca, bu​‐ dy​nek na lewo. Cze​ka na cie​bie wia​do​mość od Sa​bu​la. Pro​si, że​byś z sa​me​go rana zaj​rzał do nie​go do dzie​ka​na​tu fi​zy​ki.

– Dzię​ku​ję – po​wie​dział Sze​vek i ru​szył przez roz​le​gły bru​ko​wa​ny dzie​dzi​‐ niec, wy​ma​chu​jąc tor​bą, pal​tem i za​pa​so​wą parą bu​tów. W ota​cza​ją​cych czwo​ro​bok dzie​dziń​ca po​ko​jach pa​li​ły się świa​tła. Do​bie​gał stam​tąd gwar świad​czą​cy o obec​no​ści lu​dzi. Coś po​ru​szy​ło się w czy​stym, rześ​kim po​wie​trzu nocy – za​po​wiedź ja​kiejś nie​spo​dzian​ki, obiet​ni​ca. Pora ko​la​cji jesz​cze nie mi​nę​ła, skrę​cił więc do sto​łów​ki. Jego imię było już umiesz​czo​ne na li​ście, a je​dze​nie oka​za​ło się wy​bor​ne. Po​da​wa​no na​wet de​ser – owo​ce sma​żo​ne w cu​krze. Sze​vek uwiel​biał sło​dy​cze, a po​nie​waż był jed​nym z ostat​nich sto​łow​ni​ków, owo​ców zaś zo​sta​ło pod do​stat​kiem, wziął so​bie do​‐ kład​kę. Sie​dział sam przy ma​łym sto​li​ku. Przy są​sied​nich, więk​szych sto​łach grup​ki mło​dych lu​dzi to​czy​ły roz​mo​wy nad pu​sty​mi ta​le​rza​mi; do​cie​ra​ły do nie​go strzęp​ki dys​ku​sji o za​cho​wa​niu się ar​go​nu w eks​tre​mal​nie ni​skich tem​‐ pe​ra​tu​rach, o za​cho​wa​niu się na​uczy​cie​la che​mii na ko​lo​kwium, o przy​pusz​‐ czal​nych za​krzy​wie​niach cza​su. Kil​ka osób zer​k​nę​ło w jego stro​nę, nie po​de​‐ szli jed​nak, żeby go za​gad​nąć, co uczy​ni​li​by za​raz miesz​kań​cy mniej​szej wspól​no​ty na wi​dok nie​zna​jo​me​go. Ich spoj​rze​nia nie były nie​przy​ja​zne, może z lek​ka wy​zy​wa​ją​ce. Swój po​kój zna​lazł w miesz​kal​ni, w dłu​gim ko​ry​ta​rzu, w któ​rym wszyst​kie drzwi były za​mknię​te. Były to naj​wy​raź​niej po​je​dyn​ki, więc zdzi​wił się, dla​‐ cze​go por​tier​ka tu go skie​ro​wa​ła. Od​kąd skoń​czył dwa lata, miesz​kał za​wsze w noc​le​gow​niach, w po​ko​jach z czte​re​ma, a cza​sem i dzie​się​cio​ma łóż​ka​mi. Za​pu​kał. Ci​sza. Otwo​rzył drzwi. Po​kój nu​mer 46 – mała po​je​dyn​ka – był pu​‐ sty, ską​po oświe​tlo​ny wpa​da​ją​cym z ko​ry​ta​rza świa​tłem. Sze​vek za​pa​lił lam​‐ pę. Dwa krze​sła, biur​ko, wy​słu​żo​ny su​wak lo​ga​ryt​micz​ny, kil​ka ksią​żek i ręcz​nie tka​ny po​ma​rań​czo​wy koc zło​żo​ny po​rząd​nie na tap​cza​nie. Ktoś tam miesz​kał, por​tier​ka mu​sia​ła się po​my​lić. Za​mknął drzwi, lecz za​raz je otwo​‐ rzył. Za​po​mniał zga​sić świa​tło. Pod lam​pą na biur​ku do​strzegł świ​stek pa​pie​‐ ru. Prze​czy​tał: „Sze​vek, dziek. fi​zy​ki, rano 2-4-1-154. Sa​bul”. Po​ło​żył pal​to na krze​śle, buty po​sta​wił na pod​ło​dze. Przez chwi​lę od​czy​ty​wał ty​tu​ły ksią​żek, ty​po​wych pod​ręcz​ni​ków z fi​zy​ki i ma​te​ma​ty​ki, w zie​lo​nych okład​kach z wy​tło​czo​nym na wierz​chu Ko​łem Ży​cia. Za​wie​sił pal​to w sza​fie, od​sta​wił buty na bok. Sta​ran​nie za​cią​gnął fi​ran​kę. Prze​mie​rzył po​kój: czte​ry kro​ki. Jesz​cze przez chwi​lę stał nie​zde​cy​do​wa​ny, a po​tem – po raz pierw​szy w ży​ciu – za​mknął drzwi wła​snej sy​pial​ni. Sa​bul oka​zał się przy​sa​dzi​stym, nie​chluj​nym męż​czy​zną koło czter​dziest​ki. Owło​sie​nie twa​rzy, gęst​nie​ją​ce w re​gu​lar​ną bro​dę na pod​bród​ku, miał ciem​‐ niej​sze i bar​dziej szorst​kie niż prze​cięt​ny Anar​re​syj​czyk. No​sił cięż​ką zi​mo​wą tu​ni​kę, któ​rej, z wy​glą​du są​dząc, nie zdej​mo​wał od ubie​głej zimy; man​kie​ty rę​ka​wów po​czer​nia​ły z bru​du. Spo​sób by​cia miał bez​ce​re​mo​nial​ny, wręcz opry​skli​wy. Mó​wił ury​wa​ny​mi zda​nia​mi – po​dob​ny​mi do no​ta​tek, któ​re gry​‐ zmo​lił na strzęp​kach pa​pie​ru. Co chwi​la po​chrzą​ki​wał. – Bę​dziesz się mu​siał na​uczyć ajoń​skie​go – burk​nął do Sze​ve​ka.

– Ajoń​skie​go? – Po​wie​dzia​łem: ajoń​skie​go. – Po co? – Że​byś mógł czy​tać pra​ce Ur​ra​syj​czy​ków z dzie​dzi​ny fi​zy​ki! Atro, To, Ba​‐ isk, te na​zwi​ska. Nikt tego nie tłu​ma​czył na pra​wic​ki… i pew​no nie prze​tłu​‐ ma​czy. Naj​wy​żej sześć osób na Anar​res jest w sta​nie co​kol​wiek z tego zro​zu​‐ mieć. Na​wet w zna​nym so​bie ję​zy​ku. – W jaki spo​sób mam się na​uczyć ajoń​skie​go? – Z gra​ma​ty​ki i słow​ni​ka! – Skąd je we​zmę? – Sze​vek nie da​wał za wy​gra​ną. – Stąd. – Sa​bul jął grze​bać wśród ma​łych ksią​że​czek w zie​lo​nych okład​kach, upcha​nych na brud​nych pół​kach. Ru​chy miał po​ryw​cze, zdra​dza​ją​ce iry​ta​cję. Do​grze​bał się w koń​cu na dol​nej pół​ce do dwóch opa​słych, nie​opra​wio​nych to​‐ mów i rzu​cił je na biur​ko. – Dasz mi znać, kie​dy bę​dziesz w sta​nie czy​tać pra​‐ ce Atro po ajoń​sku. Do tego cza​su nie mamy o czym roz​ma​wiać. – Jaką ma​te​ma​ty​ką po​słu​gu​ją się Ur​ra​syj​czy​cy? – Po​ra​dzisz so​bie. – Czy ktoś tu​taj zaj​mu​je się chro​no​to​po​lo​gią? – Tak, Tu​ret. Mo​żesz się z nim kon​sul​to​wać. Nie ma jed​nak po​trze​by, że​byś cho​dził na jego wy​kła​dy. – Mia​łem za​miar uczęsz​czać na wy​kła​dy Gva​rab. – Po co? – Z po​wo​du jej prac nad czę​sto​tli​wo​ścią i cy​klicz​no​ścią. Sa​bul usiadł, by za​raz się ze​rwać. Był nie​by​wa​le po​bu​dzo​ny, a przy tym sztyw​ny; tar​nik do drew​na, nie czło​wiek. – Stra​ta cza​su. W teo​rii na​stępstw znacz​nie wy​prze​dzi​łeś tę sta​ru​chę, a inne idee, któ​re ona pło​dzi, to ba​ra​chło. – In​te​re​su​ją mnie za​sa​dy jed​no​cze​sno​ści. – Jed​no​cze​sność! Co za pa​skar​skim śmie​ciem kar​mi was tam Mi​tis? – Sa​bul zmie​rzył Sze​ve​ka wście​kłym spoj​rze​niem, aż pod gę​stą szcze​ci​ną na skro​‐ niach na​brzmia​ły mu żyły. – Zor​ga​ni​zo​wa​łem kurs sa​mo​kształ​ce​nio​wy na ten te​mat… – Wy​do​ro​ślej, wy​do​ro​ślej! Pora! Je​steś w Ab​be​nay. My zaj​mu​je​my się tu​taj fi​zy​ką, nie re​li​gią. Po​rzuć mi​sty​cyzm i wy​do​ro​ślej. Jak szyb​ko mo​żesz się na​‐ uczyć ajoń​skie​go? – Na​ucze​nie się pra​wic​kie​go za​ję​ło mi do​brych kil​ka lat – od​parł Sze​vek. Lek​ka iro​nia w jego sło​wach cał​ko​wi​cie uszła uwa​gi Sa​bu​la. – Mnie to za​ję​ło dzie​sięć de​kad. Na​uczy​łem się na tyle, by móc prze​czy​tać Wstęp To. Cho​le​ra, bę​dziesz po​trze​bo​wał ja​kie​goś tek​stu do ćwi​czeń. Za​raz, cze​kaj no! Za​czął prze​trzą​sać prze​peł​nio​ną nad wszel​ką mia​rę szu​fla​dę i wy​grze​bał wresz​cie książ​kę o dziw​nym wy​glą​dzie, w nie​bie​skiej opra​wie, bez Koła Ży​cia na okład​ce. Ty​tuł był wy​tło​czo​ny zło​ty​mi li​te​ra​mi: Po​ilea Afio​ite, co nic Sze​‐

ve​ko​wi nie mó​wi​ło. Kształ​ty nie​któ​rych li​ter były dlań cał​kiem obce. Przyj​‐ rzał się książ​ce, wziął ją z rąk Sa​bu​la, ale nie otwie​rał. Oto trzy​mał wresz​cie rzecz, któ​rą tak pra​gnął uj​rzeć, wy​twór ob​cych, po​sła​nie z in​ne​go świa​ta. Przy​po​mniał so​bie książ​kę, któ​rą kie​dyś po​ka​zał mu Pa​lat – księ​gę liczb. – Wpad​nij zno​wu, jak już bę​dziesz umiał to prze​czy​tać – burk​nął Sa​bul. – Tyl​ko nie po​ży​czaj tych ksią​żek ni​ko​mu! Nie są prze​zna​czo​ne do po​wszech​ne​‐ go użyt​ku. Sze​vek przy​sta​nął, od​wró​cił się od drzwi i rzekł spo​koj​nie, jak​by onie​śmie​lo​‐ ny: – Nie ro​zu​miem. – Nie da​waj ich ni​ko​mu do czy​ta​nia! Sze​vek mil​czał. Sa​bul wstał i pod​szedł do nie​go. – Słu​chaj. Je​steś te​raz człon​kiem Cen​tral​ne​go In​sty​tu​tu Na​uko​we​go, syn​dy​‐ kiem fi​zy​ki, i pra​cu​jesz ze mną, Sa​bu​lem. Zro​zu​mia​no? Przy​wi​lej to od​po​wie​‐ dzial​ność. Zga​dza się? – Mam więc zdo​by​wać wie​dzę, któ​rą nie wol​no mi się dzie​lić z in​ny​mi – stwier​dził po chwi​li Sze​vek, wy​gła​sza​jąc to zda​nie tak, jak​by było twier​dze​‐ niem lo​gi​ki. – Gdy​byś zna​lazł na uli​cy pacz​kę z gra​na​ta​mi, po​dzie​lił​byś się nimi z prze​‐ cho​dzą​cym dziec​kiem? Te książ​ki to ma​te​riał wy​bu​cho​wy, ro​zu​miesz? – Tak. – Świet​nie. – Sa​bul od​wró​cił się od nie​go z twa​rzą wy​krzy​wio​ną gnie​wem, któ​ry zda​wał się go ni​g​dy nie opusz​czać. Sze​vek wy​szedł prze​ję​ty nie​chę​cią, zże​ra​ny cie​ka​wo​ścią, czym jest ten dy​‐ na​mit, z któ​rym ma się ob​cho​dzić tak ostroż​nie. Za​brał się do na​uki ajoń​skie​‐ go. Pra​co​wał w sa​mot​no​ści, w po​ko​ju nu​mer 46, czę​ścio​wo z po​wo​du prze​stro​‐ gi Sa​bu​la, ale tak​że dla​te​go, że sa​mot​na pra​ca była dla nie​go czymś aż nad​to na​tu​ral​nym. Od naj​wcze​śniej​szej mło​do​ści zda​wał so​bie spra​wę, że pod pew​ny​mi wzglę​‐ da​mi jest inny od oto​cze​nia. Świa​do​mość ta​kiej od​mien​no​ści bywa dla dziec​ka bo​le​sna, po​nie​waż, ni​czym się jesz​cze nie wy​ka​zaw​szy, nie znaj​du​je dla niej uspra​wie​dli​wie​nia. Je​dy​nym dla ta​kie​go od​mień​ca opar​ciem może być bli​‐ skość ko​cha​ją​cych i god​nych za​ufa​nia do​ro​słych, któ​rzy rów​nież – na swój spo​sób – są inni od oto​cze​nia. Sze​ve​ko​wi ta​kie​go opar​cia za​bra​kło. Praw​da, Pa​lat był ko​cha​ją​cym i god​nym za​ufa​nia oj​cem. Ak​cep​to​wał Sze​ve​ka ta​kie​go, jaki był, go​dził się ze wszyst​kim, co ro​bił, ale nie cią​ży​ło na nim prze​kleń​stwo od​mien​no​ści. Był jak inni, jak wszy​scy lu​dzie, któ​rym ży​cie we wspól​no​cie tak ła​two przy​cho​dzi. Ko​chał syna, ale nie po​tra​fił go na​uczyć, że usza​no​wa​nie sa​mot​no​ści dru​gie​go czło​wie​ka jest da​wa​niem mu wol​no​ści. Sze​vek przy​wykł do za​my​ka​nia się w so​bie, ła​go​dzo​ne​go przez co​dzien​ne, ty​po​we dla ży​cia w gro​ma​dzie, przy​pad​ko​we kon​tak​ty i roz​mo​wy oraz to​wa​‐ rzy​stwo garst​ki przy​ja​ciół. Tu​taj, w Ab​be​nay, nie miał przy​ja​ciół, a że nie był zmu​szo​ny do dzie​le​nia z in​ny​mi sy​pial​ni, żad​nych no​wych przy​jaź​ni nie na​‐

wią​zy​wał. Miał już dwa​dzie​ścia lat, to​też do​sko​na​le zda​wał so​bie spra​wę z od​‐ mien​no​ści wła​sne​go cha​rak​te​ru i umy​słu. Nie szu​kał to​wa​rzy​stwa. Trzy​mał się na ubo​czu, w od​osob​nie​niu. Stu​den​ci, jego ko​le​dzy, wy​czu​wa​jąc, że jest w tym stro​nie​niu od lu​dzi au​ten​tycz​ny, nie pró​bo​wa​li się do nie​go zbli​żyć. Wkrót​ce po​lu​bił in​tym​ność wła​sne​go po​ko​ju. Roz​ko​szo​wał się swo​ją zu​peł​ną nie​za​leż​no​ścią. Opusz​czał po​kój, je​dy​nie by zjeść śnia​da​nie i ko​la​cję w sto​łów​‐ ce oraz od​być co​dzien​ny szyb​ki spa​cer po mie​ście w celu roz​ru​sza​nia mię​śni, od naj​młod​szych lat na​wy​kłych do ćwi​czeń. Po​tem wra​cał do po​ko​ju nu​mer 46 i gra​ma​ty​ki ajoń​skiej. Raz na de​ka​dę wzy​wa​no go do ro​ta​cyj​nych prac spo​‐ łecz​nych, dzie​sięt​nic, lecz po​nie​waż pra​co​wał z nie​zna​jo​my​mi, nie – jak to by​‐ wa​ło w ma​łych spo​łecz​no​ściach – wśród bli​skich zna​jo​mych, te spo​tka​nia przy pra​cy fi​zycz​nej nie odzie​ra​ły go z sa​mot​no​ści, nie opóź​nia​ły też po​stę​pów w na​uce ajoń​skie​go. Skom​pli​ko​wa​na, nie​lo​gicz​na, pa​ra​dyg​ma​tycz​na gra​ma​ty​ka tego ję​zy​ka spra​wia​ła mu przy​jem​ność. Gdy opa​no​wał pod​sta​wo​we słow​nic​two, na​uka po​‐ szła już ła​two, orien​to​wał się bo​wiem w przed​mio​cie swych lek​tur; znał dzie​‐ dzi​nę i ter​mi​ny, ile​kroć więc utknął, jego in​tu​icja lub na​po​tka​ne rów​na​nie ma​te​ma​tycz​ne pod​po​wia​da​ły resz​tę. Cza​sem były to jed​nak te​re​ny dzie​wi​cze. Wstęp do fi​zy​ki cza​su To nie był pod​ręcz​ni​kiem dla po​cząt​ku​ją​cych. Za​nim Sze​vek do​brnął do po​ło​wy książ​ki, już nie czy​tał dla na​uki ję​zy​ka, ale dla sa​‐ mej tre​ści. Zro​zu​miał, dla​cze​go Sa​bul od razu zmu​sił go do lek​tu​ry ur​ra​syj​‐ skich fi​zy​ków. Wy​prze​dzi​li bo​wiem wszyst​ko, cze​go do​ko​na​no na Anar​res w ostat​nich dwu​dzie​stu, trzy​dzie​stu la​tach. Naj​bły​sko​tliw​sze tezy prac Sa​bu​‐ la na te​mat na​stępstw oka​zy​wa​ły się w isto​cie kryp​to​prze​kła​da​mi z ajoń​skie​‐ go. Sze​vek rzu​cił się rów​nież na inne książ​ki, któ​re mu Sa​bul po​wie​rzył, głów​ne dzie​ła współ​cze​snej fi​zy​ki ur​ra​syj​skiej. Wiódł ży​cie jesz​cze bar​dziej pu​stel​ni​‐ cze. Nie udzie​lał się w syn​dy​ka​cie stu​denc​kim, nie uczęsz​czał też na ze​bra​nia żad​ne​go in​ne​go syn​dy​ka​tu czy sto​wa​rzy​sze​nia, wy​jąw​szy nud​ne kon​wen​ty​kle Związ​ku Fi​zy​ków. Spo​tka​nia ta​kich grup, słu​żą​ce krze​wie​niu spo​łecz​nych po​‐ staw i dzia​łań, sta​no​wi​ły osno​wę ży​cia każ​dej mniej​szej spo​łecz​no​ści, jed​nak tu, w mie​ście, mia​ły zde​cy​do​wa​nie mniej​sze zna​cze​nie. Obec​ność jed​nost​ki nie była tu nie​zbęd​na; za​wsze zna​leź​li się inni, go​to​wi do dzia​ła​nia i nie​źle so​‐ bie ra​dzą​cy. Wy​jąw​szy obo​wią​zek dzie​sięt​ni​cy i ru​ty​no​we dy​żu​ry w miesz​kal​‐ ni i la​bo​ra​to​riach, Sze​vek był pa​nem wła​sne​go cza​su. Zda​rza​ło się nie​raz, że re​zy​gno​wał z ćwi​czeń fi​zycz​nych, a by​wa​ło, że i z po​sił​ków. Nie opu​ścił jed​‐ nak żad​ne​go wy​kła​du je​dy​ne​go kur​su, na któ​ry uczęsz​czał – po​świę​co​ne​go czę​sto​tli​wo​ści i cy​klicz​no​ści se​mi​na​rium Gva​rab. Gva​rab była już sta​ra. Czę​sto mó​wi​ła nie na te​mat i gu​bi​ła wą​tek, więc fre​‐ kwen​cja na jej wy​kła​dach była nie​wiel​ka. Wy​kła​dow​czy​ni szyb​ko do​strze​gła swo​je​go je​dy​ne​go wier​ne​go słu​cha​cza, chu​de​go mło​dzień​ca z od​sta​ją​cy​mi usza​mi. Za​czę​ła wy​kła​dać tyl​ko dla nie​go. Ja​sne, uważ​ne, in​te​li​gent​ne oczy mło​dzień​ca uspo​ka​ja​ły ją, po​bu​dza​ły. Umysł sta​rusz​ki roz​kwitł, wró​cił przy​‐

ćmio​ny dar wi​zji. Wzbi​ła się wy​so​ko, po​zo​sta​li stu​den​ci za​dzie​ra​li gło​wy, zmie​sza​ni bądź zdu​mie​ni – a by​li​by i prze​ra​że​ni, gdy​by do od​czu​wa​nia prze​‐ ra​że​nia byli zdol​ni. Gva​rab ogar​nia​ła wszech​świat znacz​nie roz​le​glej​szy, niż była w sta​nie ogar​nąć więk​szość lu​dzi. To ich ośle​pia​ło. Ja​sno​oki chło​pak wpa​try​wał się w nią uważ​nie. W jego twa​rzy od​naj​dy​wa​ła wła​sną ra​dość. To, co mia​ła do za​ofia​ro​wa​nia, co ofia​ro​wy​wa​ła przez całe swo​je ży​cie, a cze​go nikt z nią ni​g​dy nie dzie​lił – on przyj​mo​wał, po​dzie​lał. Był jej bra​tem od​dzie​‐ lo​nym prze​pa​ścią pięć​dzie​się​ciu lat, jej zba​wie​niem. Spo​tkaw​szy się w ga​bi​ne​cie fi​zycz​nym lub w sto​łów​ce, roz​ma​wia​li o fi​zy​ce, nie​kie​dy jed​nak Gva​rab nie mia​ła na to siły i wów​czas nie wie​dzie​li, o czym mó​wić – gdyż i sta​rusz​ka, i mło​dzie​niec byli nie​śmia​li. – Za mało jesz – stwier​dza​ła. A on się uśmie​chał i czer​wie​nił aż po uszy. Żad​ne nie wie​dzia​ło, o czym mó​‐ wić da​lej. Pół roku po przy​by​ciu do Cen​tral​ne​go In​sty​tu​tu Na​uko​we​go Sze​vek przy​‐ niósł Sa​bu​lo​wi trzy​stro​ni​co​wą roz​praw​kę Kry​ty​ka hi​po​te​zy na​stępstw nie​skoń​‐ czo​nych Atro. Sa​bul zwró​cił mu ją po dzie​się​ciu dniach. – Prze​tłu​macz to na ajoń​ski – po​le​cił bur​kli​wie. – Na brud​no pi​sa​łem wła​śnie po ajoń​sku, bo po​słu​gi​wa​łem się ter​mi​no​lo​gią Atro. Prze​pi​szę więc ory​gi​nał. Tyl​ko po co? – Po co? Żeby ten cho​ler​ny pa​skarz Atro też mógł to prze​czy​tać! Pią​te​go w przy​szłej de​ka​dzie przy​la​tu​je sta​tek. – Sta​tek? – Frach​to​wiec z Ur​ras! Tak oto Sze​vek od​krył, że mię​dzy roz​dzie​lo​ny​mi świa​ta​mi wę​dru​je nie tyl​ko ropa naf​to​wa i rtęć, nie tyl​ko książ​ki (jak te, któ​re wła​śnie czy​tał), ale i li​sty. Li​sty! Li​sty do po​sia​da​czy, do pod​da​nych rzą​dów opie​ra​ją​cych się na nie​rów​‐ nym po​dzia​le wła​dzy, do osob​ni​ków, któ​rzy mu​szą – sko​ro zgo​dzi​li się być czę​ścia​mi pań​stwo​wej ma​chi​ny – bądź sami pod​le​gać wy​zy​sko​wi, bądź wy​zy​‐ ski​wać in​nych. Czy tacy osob​ni​cy po​tra​fi​li​by do​bro​wol​nie, bez agre​sji wy​mie​‐ niać po​glą​dy z ludź​mi wol​ny​mi? Czy na​praw​dę by​li​by zdol​ni uczest​ni​czyć na rów​nych pra​wach w so​li​dar​nej pra​cy my​śli, czy tyl​ko pró​bu​ją zdo​mi​no​wać, na​rzu​cić swo​ją wolę? Prze​ra​zi​ła go myśl o wy​mia​nie li​stów z ja​kimś po​sia​da​‐ czem. Ale by​ło​by cie​ka​we po​znać… Tylu po​dob​nych od​kryć mu​siał już do​ko​nać pod​czas tego pierw​sze​go pół​ro​cza w Ab​be​nay, że nie mógł od​pę​dzić od sie​bie i ta​kiej my​śli: A może ja by​łem, może na​dal je​stem ogrom​nie na​iw​ny? Przy​kre przy​pusz​cze​nie dla mło​de​go in​‐ te​li​gent​ne​go czło​wie​ka. Pierw​sze – i naj​trud​niej​sze do za​ak​cep​to​wa​nia – było od​kry​cie, że ma się na​uczyć ajoń​skie​go i za​cho​wać tę wie​dzę dla sie​bie; sy​tu​acja tak dla nie​go nowa i tak mo​ral​nie de​pry​mu​ją​ca, że jesz​cze się z nią nie oswo​ił. Co praw​da ni​ko​mu nie wy​rzą​dzał krzyw​dy, nie dzie​ląc się tą wie​dzą. Z dru​giej jed​nak stro​ny co by komu szko​dzi​ło, gdy​by inni do​wie​dzie​li się, że zna ajoń​ski? I że

oni rów​nież mogą się go na​uczyć? Prze​cież na otwar​to​ści ra​czej niż na se​kre​‐ tach po​le​ga wol​ność, a wol​ność za​wsze jest war​ta ry​zy​ka. Tu zaś żad​ne​go ry​‐ zy​ka nie do​strze​gał. Przy​szło mu raz na myśl, że Sa​bul chce za​trzy​mać nową fi​zy​kę Ur​ra​syj​czy​ków na swój uży​tek, za​cho​wać ją dla sie​bie, za​własz​czyć, by zy​skać prze​wa​gę nad ko​le​ga​mi z Anar​res. To po​dej​rze​nie tak było jed​nak prze​ciw​ne jego my​ślo​wym na​wy​kom, że z wiel​ki​mi opo​ra​mi zro​dzi​ło się w jego gło​wie, a gdy się już zro​dzi​ło, na​tych​miast od​rzu​cił je z po​gar​dą jako przy​pusz​cze​nie praw​dzi​wie ohyd​ne. No i jesz​cze ten pry​wat​ny po​kój, ko​lej​na mo​ral​na za​dra. Je​śli jako dziec​ko kła​dzio​no cię spać sa​me​go w po​je​dyn​czym po​ko​ju, zna​czy​ło to, że tak już za​la​‐ złeś za skó​rę po​zo​sta​łym użyt​kow​ni​kom sy​pial​ni, iż nie byli w sta​nie dłu​żej cię zno​sić. Jed​nym sło​wem: ego​izo​wa​łeś. Sa​mot​ność rów​na​ła się nie​ła​sce. Pod​sta​wo​wy cel po​je​dy​nek – mó​wiąc ję​zy​kiem do​ro​słych – wy​zna​cza​ła po​trze​‐ ba sek​su​al​na. W każ​dym blo​ku miesz​kal​nym znaj​do​wa​ła się pew​na licz​ba po​‐ je​dyn​czych po​koi, z któ​rych para, pra​gną​ca ze sobą ko​pu​lo​wać, mo​gła ko​rzy​‐ stać przez noc, de​ka​dę lub jak dłu​go mia​ła ocho​tę. Oso​by po​dej​mu​ją​ce part​‐ ner​stwo za​miesz​ki​wa​ły w po​ko​jach dwu​oso​bo​wych. W ma​łych miej​sco​wo​‐ ściach, gdzie ta​kich dwó​jek bra​ko​wa​ło, do​bu​do​wy​wa​no je czę​sto na koń​cu miesz​kal​ni, co pro​wa​dzi​ło do po​wsta​wa​nia – po​kój za po​ko​jem – dłu​gich, ni​‐ skich, roz​cią​gnię​tych bu​dyn​ków zwa​nych „part​ner​ski​mi po​cią​ga​mi”. Wy​jąw​‐ szy chęć sek​su​al​ne​go współ​ży​cia, nie wi​dzia​no żad​ne​go po​wo​du, by nie sy​piać w sy​pial​ni ogól​nej. Moż​na było wy​brać so​bie mniej​szą albo więk​szą, a je​śli nie po​do​ba​li się współ​lo​ka​to​rzy – prze​nieść się do in​nej. Każ​dy miał za​pew​nio​ne miej​sce do pra​cy: warsz​tat, la​bo​ra​to​rium, stu​dio, sto​do​łę bądź biu​ro. W łaź​ni też mógł, we​dle uzna​nia, szu​kać in​tym​no​ści bądź ką​pać się pu​blicz​nie. O sek​‐ su​al​ne od​osob​nie​nie nie było trud​no, było na​wet spo​łecz​nie po​żą​da​ne. Poza tym se​pa​ro​wa​nie się od lu​dzi nie znaj​do​wa​ło funk​cjo​nal​ne​go uza​sad​nie​nia. Ozna​cza​ło nad​miar, mar​no​traw​stwo. Go​spo​dar​ka Anar​res nie mo​gła so​bie po​‐ zwo​lić na bu​do​wę, utrzy​my​wa​nie, ogrze​wa​nie i oświe​tla​nie pry​wat​nych do​‐ mów i miesz​kań. Czło​wiek o na​tu​rze od​lud​ka mu​siał usu​nąć się ze spo​łecz​no​‐ ści i trosz​czyć sam o sie​bie. Mógł to uczy​nić bez prze​szkód. Mógł wy​bu​do​wać so​bie dom, tam gdzie ze​chciał (choć je​śli po​psuł tym ład​ny wi​dok albo na​ru​‐ szył ży​zne po​let​ko, mógł się spo​tkać z na​ci​skiem ze stro​ny są​sia​dów, aby się prze​niósł gdzie in​dziej). Na obrze​żach star​szych anar​re​syj​skich wspól​not żyło nie​ma​ło ta​kich sa​mot​ni​ków i pu​stel​ni​ków, uda​ją​cych, że nie na​le​żą do istot spo​łecz​nych. Dla tych jed​nak, któ​rzy ak​cep​to​wa​li przy​wi​le​je i zo​bo​wią​za​nia wy​ni​ka​ją​ce z mię​dzy​ludz​kiej so​li​dar​no​ści, od​osob​nie​nie mia​ło war​tość je​dy​nie wte​dy, gdy cze​muś słu​ży​ło. Pierw​szą więc re​ak​cją Sze​ve​ka na umiesz​cze​nie go w osob​nym po​ko​ju była nie​chęć po​łą​czo​na ze wsty​dem. Dla​cze​go go tu​taj wsa​dzi​li? Dość szyb​ko od​‐ krył przy​czy​nę. Po​je​dyn​ka była naj​wła​ściw​szym miej​scem do pra​cy, któ​rą się zaj​mo​wał. Je​śli ja​kaś myśl przy​cho​dzi​ła mu do gło​wy o pół​no​cy, mógł za​pa​lić świa​tło i za​pi​sać ją; gdy za​świ​ta​ła o brza​sku – nie wy​pła​sza​ły jej roz​mo​wy

i har​mi​der czy​nio​ny przez czte​rech czy pię​ciu wsta​ją​cych z łó​żek współ​miesz​‐ kań​ców. Je​śli nie przy​cho​dzi​ła wca​le i całe dnie spę​dzał za biur​kiem, ga​piąc się w okno – nikt nie sta​wał za jego ple​ca​mi i nie dzi​wo​wał się, że zbi​ja bąki. Od​osob​nie​nie oka​zy​wa​ło się w grun​cie rze​czy nie​mal rów​nie przy​dat​ne do upra​wia​nia fi​zy​ki, jak sek​su. Ale czy było istot​nie nie​zbęd​ne? W sto​łów​ce in​sty​tu​tu do każ​dej ko​la​cji po​da​wa​no de​ser. Sze​vek za de​se​ra​mi prze​pa​dał i gdy tyl​ko mógł, brał so​bie do​kład​kę. Jego su​mie​nie jed​nak, su​mie​‐ nie or​ga​ni​cy​sty spo​łecz​ne​go, cier​pia​ło z tego po​wo​du ka​tu​sze. Bo czy wszy​scy, we wszyst​kich sto​łów​kach, od Ab​be​nay po​cząw​szy aż po naj​dal​szy za​ką​tek Anar​res, do​sta​wa​li to samo, otrzy​my​wa​li taki sam przy​dział? Sta​le go o tym za​pew​nia​no, zresz​tą sam sta​le to stwier​dzał. Oczy​wi​ście, zda​rza​ły się lo​kal​ne róż​ni​ce: spe​cy​fi​ka re​gio​nu, bra​ki, nad​wyż​ki, sy​tu​acje wy​jąt​ko​we, ta​kie jak obo​zy pra​cy, źli ku​cha​rze, zna​ko​mi​ci ku​cha​rze – nie​prze​bra​na roz​ma​itość w ob​rę​bie nie​zmien​ne​go sche​ma​tu. Ża​den jed​nak ku​charz nie był aż tak uta​‐ len​to​wa​ny, by mógł przy​rzą​dzać de​ser, nie ma​jąc do nie​go skład​ni​ków. W więk​szo​ści sto​łó​wek de​se​ry ser​wo​wa​no raz, dwa razy w de​ka​dzie. Tu​taj co wie​czór. Dla​cze​go? Czyż​by człon​ko​wie Cen​tral​ne​go In​sty​tu​tu Nauk byli lep​si od resz​ty spo​łe​czeń​stwa? Nie szu​kał od​po​wie​dzi na te py​ta​nia. Su​mie​nie spo​łecz​ne, opi​nia ogó​łu – naj​‐ po​tęż​niej​szy mo​ral​ny wskaź​nik kie​ru​ją​cy po​stę​po​wa​niem więk​szo​ści Anar​re​‐ syj​czy​ków – nie mia​ły nad nim aż ta​kiej wła​dzy jak nad in​ny​mi. Lu​dzie nie ro​zu​mie​li tak wie​lu pro​ble​mów, ja​kie jego nur​to​wa​ły, że przy​wykł do bo​ry​ka​‐ nia się z nimi w mil​cze​niu, sa​mo​dziel​nie. Po​dob​nie pod​szedł i do tego za​gad​‐ nie​nia, pod pew​ny​mi wzglę​da​mi znacz​nie dla nie​go na​wet trud​niej​sze​go od fi​‐ zy​ki cza​su. Nie za​się​gał ni​czy​ich opi​nii. Po pro​stu prze​stał ja​dać w sto​łów​ce de​se​ry. Jed​nak do noc​le​gow​ni się nie prze​pro​wa​dził. Zwa​żyw​szy na sza​li mo​ral​ną za​drę i prak​tycz​ny zysk, oce​nił, że ten dru​gi prze​wa​żył. W pry​wat​nym po​ko​ju pra​co​wa​ło mu się le​piej. Tę pra​cę war​to było wy​ko​nać, a on wy​ko​ny​wał ją do​‐ brze. Była to pra​ca o za​sad​ni​czym dla spo​łe​czeń​stwa zna​cze​niu. Od​po​wie​‐ dzial​ność uza​sad​nia​ła przy​wi​lej, a więc się na ten przy​wi​lej zgo​dził. Schudł. Co​raz lżej stą​pał po zie​mi. Bra​ku wy​sił​ku fi​zycz​ne​go, uroz​ma​ico​‐ nych za​jęć, kon​tak​tów to​wa​rzy​skich i sek​su​al​nych nie do​świad​czał jako nie​‐ do​stat​ku, lecz jako wol​no​ści. Był czło​wie​kiem wol​nym: mógł ro​bić, co chciał, kie​dy chciał i jak dłu​go chciał. I tak też czy​nił. Pra​co​wał. Pra​cu​jąc, ba​wił się. Ro​bił no​tat​ki do sze​re​gu hi​po​tez, któ​re mia​ły do​pro​wa​dzić do spój​nej teo​rii jed​no​cze​sno​ści. Lecz wkrót​ce ten cel wy​dał mu się na​zbyt skrom​ny. Znacz​nie am​bit​niej​szym ce​lem była jed​no​li​ta teo​ria cza​su. W czte​rech ścia​nach po​ko​ju czuł się jak wśród otwar​tej, roz​le​głej prze​strze​ni – ota​cza​ła go, trze​ba było je​‐ dy​nie zna​leźć dro​gę wyj​ścia, wol​ne przej​ście. Ta in​tu​icja sta​ła się jego ob​se​sją. Przez je​sień i zimę co​raz bar​dziej od​wy​kał od snu. Wy​star​cza​ły mu go dwie go​dzi​ny w nocy i dwie w cią​gu dnia; za​pa​dał w drzem​ki, któ​re nie przy​po​mi​‐ na​ły głę​bo​kie​go snu, prę​dzej już jawę na in​nym po​zio​mie, tak peł​ne były sen​‐

nych ro​jeń. Śnił sny pla​stycz​ne, sny o swo​jej pra​cy. Oglą​dał za​wra​ca​ją​cy w swo​im ło​ży​sku czas, rze​kę pły​ną​cą w górę do źró​dła. W le​wej i pra​wej dło​ni trzy​mał dwie jed​no​cze​sne chwi​le – i z uśmie​chem od​da​lał je od sie​bie, ob​ser​‐ wu​jąc, jak się dzie​lą ni​czym dwie roz​kle​ja​ją​ce się bań​ki my​dla​ne. Wsta​wał i nie cał​kiem jesz​cze roz​bu​dzo​ny no​to​wał ma​te​ma​tycz​ny wzór, któ​ry od wie​lu dni mu się wy​my​kał. Pa​trzył, jak prze​strzeń zwie​ra się wo​kół nie​go ni​czym za​pa​da​ją​ca się ku cen​trum ot​chła​ni po​wierzch​nia kuli, kur​czy się i za​my​ka… i bu​dził się z uwię​złym w gar​dle krzy​kiem o ra​tu​nek, sta​ra​jąc się w mil​cze​niu wy​rzu​cić ze świa​do​mo​ści wła​sną wie​czy​stą pust​kę. Wra​ca​jąc do sie​bie z bi​blio​te​ki pew​ne​go mroź​ne​go zi​mo​we​go po​po​łu​dnia, wstą​pił do dzie​ka​na​tu fi​zy​ki, żeby spraw​dzić, czy nie ma dla nie​go li​stów w skrzyn​ce. Wła​ści​wie nie ocze​ki​wał żad​nych, sko​ro ni​g​dy do żad​ne​go z przy​‐ ja​ciół z Okrę​go​we​go In​sty​tu​tu Nauk nie na​pi​sał, lecz od paru dni nie czuł się naj​le​piej, oba​lił kil​ka wła​snych na​je​le​gant​szych hi​po​tez i po pół roku wy​tę​żo​‐ nej pra​cy zna​lazł się z po​wro​tem w punk​cie wyj​ścia. Mo​del fa​zo​wy oka​zał się naj​zwy​czaj​niej zbyt męt​ny, ucie​szył​by się więc li​stem od ko​goś zna​jo​me​go albo choć moż​li​wo​ścią spo​tka​nia ko​goś w dzie​ka​na​cie, komu mógł​by po​wie​‐ dzieć „cześć”. Za​stał tam jed​nak tyl​ko Sa​bu​la, któ​ry po​ka​zał mu cien​ką ksią​‐ żecz​kę w zie​lo​nej opra​wie, z wy​tło​czo​nym na okład​ce Ko​łem Ży​cia. Kry​ty​ka hi​po​te​zy na​stępstw nie​skoń​czo​nych Atro. Ksią​żecz​ka za​wie​ra​ła esej Sze​ve​ka, sło​wa uzna​nia ze stro​ny Atro, jego obro​nę i re​pli​kę. Prze​kład (a ra​czej re​tro​‐ wer​sję) na pra​wic​ki opu​bli​ko​wa​ło wy​daw​nic​two KPR w Ab​be​nay. Na okład​ce fi​gu​ro​wa​ły imio​na dwóch au​to​rów: Sa​bul i Sze​vek. Sa​bul sy​cił wzrok wi​do​kiem tej ksią​żecz​ki. Jego war​ko​tli​wy głos wez​brał gar​dło​wym śmie​chem. – Wy​koń​czy​li​śmy go. Wy​koń​czy​li​śmy cho​ler​ne​go pa​ska​rza! Niech no spró​bu​‐ ją te​raz wspo​mnieć o „nie​doj​rza​łym bra​ku pre​cy​zji”! – Sa​bul od dzie​się​ciu lat no​sił w ser​cu za​pie​kłą złość do wy​da​wa​ne​go przez Uni​wer​sy​tet Ieu Eun „Prze​glą​du Fi​zycz​ne​go”, któ​ry zde​za​wu​ował jego pra​ce teo​re​tycz​ne jako „na​‐ zna​czo​ne pro​win​cjo​na​li​zmem i nie​doj​rza​łym bra​kiem pre​cy​zji, ja​kim do​gmat odoń​ski po​ra​ża każ​dą dzie​dzi​nę my​śli”. – Prze​ko​na​ją się te​raz, kto tu jest pro​‐ win​cjo​nal​ny! – do​dał z sa​tys​fak​cją. Sze​vek nie przy​po​mi​nał so​bie, żeby w cią​gu ich bli​sko rocz​nej zna​jo​mo​ści wi​dział na twa​rzy star​sze​go ko​le​gi uśmiech. Usiadł w dru​gim koń​cu po​ko​ju, zgar​nąw​szy przed​tem z ław​ki ster​tę pa​pie​‐ rów. Ga​bi​net fi​zycz​ny był oczy​wi​ście wspól​ny, ale Sa​bul tak go za​śmie​cił swo​‐ imi ma​te​ria​ła​mi, że dla ni​ko​go wię​cej nie wy​star​cza​ło już miej​sca. Sze​vek pa​‐ trzył na książ​kę, któ​rą trzy​mał w ręku, a po​tem spoj​rzał w okno. Czuł się nie​‐ zdrów – i na ta​kie​go też wy​glą​dał. Spra​wiał po​nad​to wra​że​nie spię​te​go, choć przy Sa​bu​lu ni​g​dy nie by​wał onie​śmie​lo​ny czy skrę​po​wa​ny, jak to mu się zda​‐ rza​ło z ludź​mi, do któ​rych czuł sym​pa​tię. – Nie wie​dzia​łem, że to tłu​ma​czysz – ode​zwał się. – Prze​tłu​ma​czy​łem i opra​co​wa​łem. Wy​gła​dzi​łem parę chro​po​wa​tych miejsc,

wy​peł​ni​łem luki, któ​re zo​sta​wi​łeś, et ce​te​ra. Za​ję​ło mi to parę de​kad. Po​wi​‐ nie​neś być jed​nak dum​ny. Two​je idee sta​no​wią w znacz​nej mie​rze fun​da​ment go​to​wej książ​ki. Wy​peł​nia​ły ją wy​łącz​nie idee Atro i Sze​ve​ka. – Je​stem dum​ny – zgo​dził się Sze​vek. Przyj​rzał się wła​snym dło​niom. Po chwi​li do​dał: – Chciał​bym opu​bli​ko​wać roz​praw​kę na te​mat od​wra​cal​no​ści, któ​rą na​pi​sa​łem w tym kwar​ta​le. By​ło​by do​brze, gdy​by do​tar​ła do Atro. Za​in​‐ te​re​so​wa​ła​by go. On wciąż ob​sta​je przy przy​czy​no​wo​ści. – Gdzie chciał​byś ją opu​bli​ko​wać? – Na Ur​ras. Po ajoń​sku. Po​ślij ją Atro, jak tę ostat​nią, a on ją za​mie​ści w jed​nym z tam​tej​szych pe​rio​dy​ków. – Nie mo​żesz da​wać tam do dru​ku cze​goś, co nie zo​sta​ło wy​da​ne tu na miej​‐ scu. – Prze​cież wła​śnie tak po​stą​pi​li​śmy w tym przy​pad​ku! To wszyst​ko, prócz mo​jej re​pli​ki, uka​za​ło się naj​pierw w „Prze​glą​dzie” Ieu Eun. – Nie mo​głem temu za​po​biec, ale czy my​ślisz, że o tym ma​rzy​łem? Chy​ba nie są​dzisz, że wszy​scy w KPR apro​bu​ją taką wy​mia​nę po​glą​dów z Ur​ras, co? De​fen​sy​wa na​le​ga, żeby każ​de sło​wo, ja​kie stąd wy​cho​dzi na po​kła​dzie frach​‐ tow​ców, było apro​bo​wa​ne przez ich eks​per​ta. A co naj​waż​niej​sze, czy my​ślisz, że ci wszy​scy pro​win​cjo​nal​ni fi​zy​cy, któ​rzy nie mają do​stę​pu do tego ka​na​łu łącz​no​ści z Ur​ras, nie za​zdrosz​czą nam, że z nie​go ko​rzy​sta​my? My​ślisz, że nie zna​ją uczu​cia za​wi​ści? Są tacy, co tyl​ko cze​ka​ją na nasz fał​szy​wy krok. Po​wi​nie nam się noga i że​gnaj skrzyn​ko pocz​to​wa na ur​ra​syj​skich stat​kach! Ro​zu​mie​my się? – Jak to się w ogó​le sta​ło, że in​sty​tut zy​skał do​stęp do tej „skrzyn​ki pocz​to​‐ wej”? – Dzię​ki wy​bo​ro​wi Pe​gvu​ra do KPR przed dzie​się​ciu laty. – Pe​gvur był fi​zy​‐ kiem, choć nie​zbyt wy​bit​nym. – od tam​tej pory wo​kół tego cho​dzę na pa​lusz​‐ kach. Poj​mu​jesz? Sze​vek przy​tak​nął. – Zresz​tą Atro i tak nie za​wra​cał​by so​bie gło​wy two​imi pło​da​mi. Przej​rza​‐ łem tę roz​praw​kę, zwró​ci​łem ci ją prze​cież parę de​kad temu. Kie​dy wresz​cie prze​sta​niesz mar​no​wać czas na te wstecz​ne teo​rie, któ​rych się Gva​rab ucze​‐ pi​ła? Nie wi​dzisz, że ona zmar​no​wa​ła na nie ży​cie? Ob​sta​jąc przy nich, wyj​‐ dziesz na głup​ka. Do cze​go masz, oczy​wi​ście, nie​za​prze​czal​ne pra​wo. Nie mu​‐ sisz jed​nak przy oka​zji ro​bić głup​ka ze mnie. – A gdy​bym opu​bli​ko​wał tę roz​pra​wę tu​taj, po pra​wic​ku? – Szko​da cza​su. Sze​vek lek​kim ski​nie​niem gło​wy przy​jął tę opi​nię do wia​do​mo​ści. Pod​niósł się, wy​so​ki i kan​cia​sty, i przez chwi​lę stał w za​my​śle​niu. Zi​mo​we świa​tło kła​‐ dło się ma​to​wym bla​skiem na jego nie​ru​cho​mej twa​rzy i wło​sach, któ​re no​sił obec​nie za​ple​cio​ne w war​kocz z tyłu gło​wy. Pod​szedł do biur​ka i pod​niósł jed​‐ ną z le​żą​cych na sto​sie no​wiut​kich ksią​żek.

– Chciał​bym ją po​słać Mi​tis – po​wie​dział. – Jak chcesz. Słu​chaj, je​śli uwa​żasz, że wiesz le​piej ode mnie, jak po​stę​po​‐ wać, daj tę roz​pra​wę do dru​ku, pro​szę bar​dzo. Nie po​trze​bu​jesz na to ze​zwo​‐ le​nia. Prze​cież wiesz, że u nas żad​ne hie​rar​chie nie obo​wią​zu​ją. Nie mogę ci ni​cze​go za​ka​zać. Mogę tyl​ko słu​żyć ci radą. – Je​steś kon​sul​tan​tem Syn​dy​ka​tu Wy​daw​ni​cze​go do spraw rę​ko​pi​sów z dzie​dzi​ny fi​zy​ki – przy​po​mniał mu Sze​vek. – Są​dzi​łem, że oszczę​dzę wszyst​kim cza​su, je​śli te​raz ci za​dam to py​ta​nie. Przez jego ła​god​ny ton prze​bi​ja​ła nie​ustę​pli​wość. Nie usi​łu​jąc ni​ko​go na​gi​‐ nać, sam po​zo​sta​wał nie​ugię​ty. – Oszczę​dzę cza​su… co chcesz przez to po​wie​dzieć? – mruk​nął Sa​bul, ale że i on był odo​nia​ni​nem, nie​mal się skrę​cił z po​wo​du wła​snej hi​po​kry​zji. Od​wró​‐ cił się od Sze​ve​ka, po​now​nie doń zwró​cił, na ko​niec wark​nął ze zło​ścią, gło​‐ sem po​gru​bia​łym z gnie​wu: – Do​bra! Za​pro​po​nuj te cho​ler​ne wy​po​ci​ny! Oświad​czę, że nie je​stem kom​pe​tent​ny, żeby je re​cen​zo​wać. Za​su​ge​ru​ję, żeby zwró​ci​li się o kon​sul​ta​cję do Gva​rab. To ona jest spe​cja​list​ką od jed​no​cze​sno​‐ ści, nie ja. Mi​stycz​na męt​niacz​ka! Wszech​świat jest stru​ną gi​gan​tycz​nej har​‐ fy oscy​lu​ją​cej mię​dzy by​tem a nie​by​tem! Swo​ją dro​gą, jaką ta har​fa wy​gry​wa me​lo​dię? Pa​sa​że har​mo​nii nu​me​rycz​nych, jak mnie​mam? Uzna​ję się więc za nie​kom​pe​tent​ne​go, czy​li, in​ny​mi sło​wy, nie mam za​mia​ru za​le​cać KPR czy wy​daw​nic​twu in​te​lek​tu​al​ne​go łaj​na! – Pra​ca, któ​rą dla cie​bie wy​ko​na​łem, jest czę​ścią więk​szej ca​ło​ści – po​wie​‐ dział Sze​vek. – Pod​ją​łem ją, idąc tro​pem idei Gva​rab do​ty​czą​cych jed​no​cze​‐ sno​ści. Chcąc mieć jed​no, mu​sisz za​ak​cep​to​wać i dru​gie. Ziar​no naj​le​piej wscho​dzi na łaj​nie, jak ma​wia​my w Pół​no​co​ni​żu. Po​cze​kał jesz​cze chwi​lę, a nie do​cze​kaw​szy się od​po​wie​dzi, po​że​gnał się i wy​szedł. Zda​wał so​bie spra​wę, że wy​grał bi​twę – i to ła​two, bez uży​cia gwał​‐ tu. Ale gwałt zo​stał prze​cież za​da​ny. Tak jak prze​po​wie​dzia​ła Mi​tis, był „czło​wie​kiem Sa​bu​la”. A Sa​bul już od lat nie udzie​lał się jako fi​zyk. Re​no​mę za​wdzię​czał temu, co so​bie przy​własz​czał z osią​gnięć in​nych. Sze​vek miał od​wa​lić pra​cę in​te​lek​tu​al​ną, Sa​bul – ze​brać ho​no​ry. Sy​tu​acja etycz​nie nie do przy​ję​cia; Sze​vek po​wi​nien ją na​pięt​no​wać i od​rzu​‐ cić. Tyl​ko że nie mógł. Po​trze​bo​wał Sa​bu​la. Chciał pu​bli​ko​wać to, co pi​sał, i wy​sy​łać lu​dziom zdol​nym go zro​zu​mieć – fi​zy​kom z Ur​ras; po​trze​bo​wał ich po​my​słów, kry​ty​ki i współ​pra​cy. Tar​go​wa​li się więc z Sa​bu​lem, do​bi​ja​li tar​gu ni​czym spe​ku​lan​ci. Nie była to wal​ka, lecz han​del. Ty mi daj to, ja ci dam to. Od​mó​wisz – i ja od​mó​wię. Stoi? Stoi! Ka​rie​ra Sze​ve​ka, po​dob​nie jak ist​nie​nie jego spo​łe​czeń​stwa, za​le​ża​ła od pod​trzy​my​wa​nia tej pod​sta​wo​wej, nie​jaw​nej umo​wy han​dlo​wej. Ich zwią​zek był opar​ty nie na wza​jem​nej po​mo​cy i so​li​dar​no​ści, lecz na wy​zy​sku; nie był or​ga​nicz​ny, ale me​cha​nicz​ny. Czy z za​sad​ni​czej dys​funk​cji może wy​nik​nąć pra​wi​dło​we funk​cjo​no​wa​nie?

Chcę tyl​ko do​pro​wa​dzić do koń​ca swo​ją pra​cę, per​swa​do​wał so​bie Sze​vek, gdy sza​rym, wietrz​nym po​po​łu​dniem wra​cał dep​ta​kiem do czwo​ro​bocz​nej miesz​kal​ni. To mój obo​wią​zek, moja ra​dość, cel ca​łe​go ży​cia. Czło​wiek, z któ​‐ rym przy​szło mi pra​co​wać, jest roz​py​cha​ją​cym się łok​cia​mi, dą​żą​cym do do​‐ mi​na​cji spe​ku​lan​tem, nic na to nie po​ra​dzę. Je​że​li chcę pra​co​wać, mu​szę to ro​bić z nim. Po​my​ślał o Mi​tis i prze​stro​dze, jaką mu dała. Po​my​ślał o in​sty​tu​cie w Pół​no​‐ co​ni​żu i przy​ję​ciu w noc przed od​jaz​dem. Wy​da​ło mu się te​raz tak od​le​głe, tak po dzie​cię​ce​mu spo​koj​ne i bez​piecz​ne, że miał ocho​tę za​pła​kać z tę​sk​no​ty. Kie​dy prze​cho​dził pod por​ty​kiem gma​chu Nauk Bio​lo​gicz​nych, ja​kaś dziew​‐ czy​na zer​k​nę​ła na nie​go z uko​sa, jemu zaś wy​da​ło się, że jest po​dob​na do tam​tej – jak​że jej było na imię? – tej krót​ko ostrzy​żo​nej, któ​ra pod​czas przy​ję​‐ cia opy​cha​ła się pier​ni​ka​mi. Przy​sta​nął i obej​rzał się, ale dziew​czy​na już znik​‐ nę​ła za ro​giem. Mia​ła zresz​tą dłu​gie wło​sy. Prze​szła, prze​mi​nę​ła, wszyst​ko prze​mi​ja. Wy​szedł spod osło​ny por​ty​ku. Wiatr za​ci​nał drob​nym, rzad​kim desz​czem. Deszcz, je​śli już tu pa​dał, to je​dy​nie drob​ny. Anar​res to był su​chy świat. Su​chy, ane​micz​ny, nie​przy​chyl​ny. – Nie​przy​chyl​ny! – po​wie​dział gło​śno po ajoń​sku. Ni​g​dy do​tąd nie sły​szał, jak brzmi ten ję​zyk. Brzmiał bar​dzo dziw​nie. Deszcz siekł w twarz, jak​by ktoś ci​skał w nią żwi​rem. Nie​przy​chyl​ny deszcz. Do bólu gar​dła do​łą​czył ból gło​wy. Sze​vek do​wlókł się do po​ko​ju nu​mer 46 i padł na tap​czan, któ​ry wy​dał mu się znacz​nie niż​szy niż zwy​kle. Nie mógł po​ha​mo​wać drże​nia. Na​cią​gnął na sie​bie po​ma​rań​czo​wy koc i sku​lił się pod nim, pró​bu​jąc za​snąć, nie mógł jed​nak opa​no​wać dy​go​tu, znaj​do​wał się bo​wiem pod cią​głym ogniem ato​mo​‐ we​go bom​bar​do​wa​nia ze wszyst​kich stron, na​si​la​ją​cym się wraz ze wzro​stem tem​pe​ra​tu​ry. Ni​g​dy do​tąd nie cho​ro​wał, ni​g​dy nie za​znał fi​zycz​nej nie​wy​go​dy bar​dziej uciąż​li​wej niż zmę​cze​nie. Po​ję​cia nie miał, czym jest wy​so​ka go​rącz​ka. Wy​da​‐ wa​ło mu się – w prze​bły​skach świa​do​mo​ści, któ​re roz​świe​tla​ły mu tę dłu​gą noc – że po​pa​da w obłęd. Strach przed obłę​dem skło​nił go nad ra​nem do szu​‐ ka​nia po​mo​cy. Za​nad​to sam sie​bie wy​stra​szył – sły​szał w nocy wła​sne ma​ja​‐ cze​nia – żeby pro​sić o po​moc są​sia​dów z ko​ry​ta​rza. Po​wlókł się do od​da​lo​nej o osiem prze​cznic kli​ni​ki. Zim​ne uli​ce, ską​pa​ne w bla​sku wscho​dzą​ce​go słoń​‐ ca, ob​ra​ca​ły się po​wo​li wo​kół nie​go. W kli​ni​ce roz​po​zna​no w jego obłę​dzie lek​‐ kie za​pa​le​nie płuc i ka​za​no mu się po​ło​żyć na od​dzia​le dru​gim. Za​pro​te​sto​wał. Asy​stent​ka za​rzu​ci​ła mu ego​izo​wa​nie i wy​tłu​ma​czy​ła, że je​śli wró​ci do domu, bę​dzie się mu​siał do nie​go fa​ty​go​wać le​karz, żeby mu za​pew​nić opie​kę pry​‐ wat​ną. Tak więc Sze​vek po​ło​żył się do łóż​ka na od​dzia​le dru​gim. Znaj​du​ją​cy się tam pa​cjen​ci byli sta​rzy. Po ja​kimś cza​sie zja​wi​ła się ta sama asy​stent​ka i po​da​ła mu szklan​kę wody i pi​guł​kę. – Co to jest? – za​py​tał po​dejrz​li​wie. Zno​wu szczę​ka​ły mu zęby. – Pro​szek prze​ciw​ko go​rącz​ce. – Ale co to ta​kie​go?

– Spę​dza go​rącz​kę. – Nie po​trze​bu​ję. Ko​bie​ta wzru​szy​ła ra​mio​na​mi. – W po​rząd​ku – po​wie​dzia​ła i wy​szła. Dla więk​szo​ści mło​dych Anar​re​syj​czy​ków cho​ro​wa​nie było spra​wą wsty​dli​‐ wą – to re​zul​tat wy​jąt​ko​wo sku​tecz​nej w ich spo​łe​czeń​stwie pro​fi​lak​ty​ki oraz, być może, po​mie​sza​nia po​jęć, wy​ni​kłe​go z ana​lo​gicz​ne​go uży​cia słów „zdro​wy” i „cho​ry”. Cho​ro​bę od​czu​wa​li jako wy​stę​pek, choć​by i nie​umyśl​ny. Ule​ga​nie temu wy​stęp​ne​mu im​pul​so​wi, na przy​kład przez przyj​mo​wa​nie środ​ków prze​‐ ciw​bó​lo​wych, uwa​ża​li za nie​mo​ral​ne. Wy​strze​ga​li się pi​gu​łek i za​strzy​ków. Więk​szość zmie​nia​ła zda​nie do​pie​ro po na​dej​ściu wie​ku śred​nie​go i po​de​szłe​‐ go. Ból sta​wał się sil​niej​szy od wsty​du. Sta​rusz​ko​wie z od​dzia​łu dru​gie​go prze​rzu​ca​li się z asy​stent​ką dow​ci​pa​mi, gdy im przy​nio​sła le​kar​stwa. Sze​vek przy​glą​dał się temu w otę​pie​niu. Póź​niej zja​wił się le​karz ze strzy​kaw​ką. – Nie chcę – za​pro​te​sto​wał Sze​vek. – Prze​stań ego​izo​wać – zga​nił go le​karz. – Od​wróć się. Sze​vek usłu​chał. Po​tem ja​kaś ko​bie​ta pod​ty​ka​ła mu ku​bek z wodą, a on tak dy​go​tał, aż po​chla​pał koc. – Zo​staw mnie w spo​ko​ju – po​pro​sił. – Kim je​steś? Po​wie​dzia​ła mu, ale nie zro​zu​miał. Ka​zał jej odejść, twier​dził, że czu​je się świet​nie. Po​tem tłu​ma​czył, dla​cze​go hi​po​te​za cy​klicz​no​ści, jak​kol​wiek sama w so​bie chy​bio​na, ma tak ka​pi​tal​ne zna​cze​nie dla jego po​dej​ścia do teo​rii jed​‐ no​cze​sno​ści, wręcz sta​no​wi jej ka​mień wę​giel​ny. Mó​wił czę​ścio​wo w oj​czy​‐ stym ję​zy​ku, czę​ścio​wo po ajoń​sku. Ka​wał​kiem kre​dy wy​pi​sał na ta​blicz​ce wzo​ry i rów​na​nia, aby go zro​zu​mie​li, ona i resz​ta gru​py, bał się bo​wiem, że mogą po​jąć opacz​nie po​rów​na​nie z ka​mie​niem wę​giel​nym. Asy​stent​ka do​‐ tknę​ła jego twa​rzy i za​plo​tła mu wło​sy. Dło​nie mia​ła chłod​ne. Jaki przy​jem​ny był jej do​tyk! Sze​vek wy​cią​gnął rękę do tej ko​bie​ty, ale jej już nie było, ode​‐ szła. Obu​dził się dłu​gi czas po​tem. Mógł już swo​bod​nie od​dy​chać. Czuł się na​‐ praw​dę świet​nie. Nie miał ocho​ty się po​ru​szać. Ruch za​kłó​cił​by do​sko​na​łość tej bło​giej chwi​li, tę rów​no​wa​gę świa​ta. Na su​fi​cie ja​śnia​ło nie​wy​po​wie​dzia​nie pięk​ne zi​mo​we świa​tło. Le​żał i wpa​try​wał się w nie. Star​cy na od​dzia​le śmia​li się chó​ral​nie – star​czy, chra​pli​wy skrzek, prze​cud​ny dźwięk. We​szła ta sama ko​bie​ta i usia​dła przy jego łóż​ku. – Jak się czu​jesz? – Jak nowo na​ro​dzo​ny. Kim je​steś? – Two​ją mat​ką. – Więc to po​wtór​ne na​ro​dzi​ny. Po​wi​nie​nem jed​nak do​stać nowe cia​ło, nie to samo. – Mó​wisz od rze​czy. – Nie od rze​czy. od Ur​ras. Po​wtór​ne na​ro​dzi​ny to je​den z punk​tów ich re​li​‐ gii.

– Je​steś jesz​cze osła​bio​ny. – Do​tknę​ła jego czo​ła. – Choć nie masz już go​‐ rącz​ki. Jej głos do​tknął i ura​ził w głę​bi jego du​szy ja​kiś czu​ły punkt, mrocz​ne miej​‐ sce, za​mu​ro​wa​ną prze​strzeń, i tłukł się tam echem w ciem​no​ści. Sze​vek przyj​rzał się ko​bie​cie, po czym stwier​dził ze zdu​mie​niem: – Na​praw​dę je​steś Ru​lag. – Już ci to mó​wi​łam. Na​wet kil​ka razy! Za​cho​wa​ła obo​jęt​ny, wręcz z lek​ka roz​ba​wio​ny wy​raz twa​rzy. Sze​vek nie miał siły, żeby się po​ru​szyć, a jed​nak cof​nął się przed nią z nie​skry​wa​nym stra​chem, jak​by nie była jego mat​ką, ale śmier​cią, któ​ra po nie​go przy​szła. Je​śli na​wet do​strze​gła ten osła​bły ruch, nie dała tego po so​bie po​znać. Była przy​stoj​ną ko​bie​tą, śnia​dą, o de​li​kat​nych, re​gu​lar​nych ry​sach, nie​na​‐ zna​czo​nych zmarszcz​ka​mi, choć mu​sia​ła mieć po​nad czter​dzie​ści lat. Cała tchnę​ła har​mo​nią i spo​ko​jem. Mia​ła ni​ski, przy​jem​ny tembr gło​su. – Nie wie​dzia​łam, że ba​wisz w Ab​be​nay, gdzie się ob​ra​casz, a na​wet czy w ogó​le ży​jesz – po​wie​dzia​ła. – Przy​pad​kiem prze​glą​da​łam w skład​ni​cy księ​‐ gar​skiej nowe wy​daw​nic​twa, szu​ka​jąc ty​tu​łów do bi​blio​te​ki in​ży​nier​skiej, i na​tknę​łam się na książ​kę au​tor​stwa Sa​bu​la i nie​ja​kie​go Sze​ve​ka. O Sa​bu​lu sły​sza​łam, oczy​wi​ście, ale kim był Sze​vek? Skąd ja znam to imię? Przez dłuż​‐ szą chwi​lę nie po​tra​fi​łam so​bie tego uświa​do​mić. Dziw​ne, praw​da? Wresz​cie so​bie przy​po​mnia​łam, choć trud​no mi w to było uwie​rzyć. Ten Sze​vek, któ​re​‐ go zna​łam, miał​by dzi​siaj naj​wy​żej dwa​dzie​ścia lat, więc mało praw​do​po​dob​‐ ne, żeby mógł być współ​au​to​rem trak​ta​tów z me​ta​ko​smo​lo​gii… i to z kim? Z Sa​bu​lem! Mu​sia​łam się upew​nić. Ja​kiś chło​piec w miesz​kal​ni po​wie​dział mi, że tu le​żysz. W tej kli​ni​ce jest zdu​mie​wa​ją​co mało per​so​ne​lu. Nie poj​mu​ję, dla​cze​go syn​dy​cy nie do​ma​ga​ją się od Fe​de​ra​cji Me​dycz​nej zwięk​sze​nia przy​‐ dzia​łów pra​cy albo nie ogra​ni​czą licz​by przy​jęć. Nie​któ​rzy z tu​tej​szych asy​‐ sten​tów i le​ka​rzy pra​cu​ją po osiem go​dzin dzien​nie! Oczy​wi​ście wśród le​ka​rzy są i tacy, któ​rzy pra​gną się po​świę​cać. Nie​ste​ty, to nie sprzy​ja wy​daj​no​ści… Po​czu​łam się dziw​nie, kie​dy tu cie​bie zo​ba​czy​łam. Ni​g​dy bym cię nie po​zna​ła. Czy ty i Pa​lat utrzy​mu​je​cie kon​takt? Co u nie​go sły​chać? – Nie żyje. – Ach! W jej gło​sie nie było na​wet cie​nia wzru​sze​nia czy żalu, je​dy​nie coś w ro​dza​ju po​nu​rej kon​sta​ta​cji, ja​kaś po​sęp​na nuta. Sze​ve​kiem to wstrzą​snę​ło, przez chwi​lę nie był w sta​nie pa​trzeć na Ru​lag jak na isto​tę ludz​ką. – Daw​no umarł? – Przed ośmiu laty. – Czy​li nie miał wię​cej jak trzy​dzie​ści pięć… – Było trzę​sie​nie zie​mi w Rów​nin​nem. Miesz​ka​li​śmy tam oko​ło pię​ciu lat, był in​ży​nie​rem bu​dow​la​nym wspól​no​ty. Wstrząs uszko​dził ośro​dek kształ​ce​‐ nio​wy. Pa​lat wraz z in​ny​mi pró​bo​wał wy​do​stać uwię​zio​ne w środ​ku dzie​ci. Przy​szedł dru​gi wstrząs i wszyst​ko ru​nę​ło. Zgi​nę​ły trzy​dzie​ści dwie oso​by.

– A ty gdzie wte​dy by​łeś? – Ja​kieś dzie​sięć dni przed trzę​sie​niem zie​mi wy​je​cha​łem, żeby pod​jąć na​‐ ukę w Okrę​go​wym In​sty​tu​cie Nauk. Za​my​śli​ła się; twarz mia​ła spo​koj​ną, wy​gła​dzo​ną. – Bied​ny Pa​lat. To na​wet do nie​go pa​su​je: umrzeć wśród in​nych. Sta​ty​sty​‐ ka: je​den z trzy​dzie​stu dwóch… – Sta​ty​sty​ka by​ła​by wyż​sza, gdy​by nie wszedł do tego bu​dyn​ku – za​uwa​żył. Jej wzrok nie zdra​dzał, ja​kich uczuć do​zna​wa​ła. – By​łeś przy​wią​za​ny do Pa​la​ta. Nie od​po​wie​dział. – Nie je​steś do nie​go po​dob​ny. Praw​dę mó​wiąc, je​steś po​dob​ny do mnie, tyl​‐ ko kar​na​cję masz inną. Są​dzi​łam, że bę​dziesz po​dob​ny do Pa​la​ta. Tak przy​‐ pusz​cza​łam… to dziw​ne, jak wy​obraź​nia czło​wie​ka snu​je po​dob​ne przy​pusz​‐ cze​nia. A więc zo​stał przy to​bie? Sze​vek ski​nął gło​wą. – Miał szczę​ście. – Choć nie wes​tchnę​ła gło​śno, w jej gło​sie moż​na się było do​słu​chać stłu​mio​ne​go wes​tchnie​nia. – Ja rów​nież. Na​stą​pi​ła pau​za. Ru​lag uśmiech​nę​ła się bla​do. – Tak. Mo​głam pod​trzy​my​wać z tobą kon​takt. Masz mi za złe, że tego nie zro​bi​łam? – Za złe? W ogó​le cię nie zna​łem. – Ow​szem, zna​łeś. Za​trzy​ma​li​śmy cię z Pa​la​tem w do​mi​cy​lu, gdy już od​sta​‐ wi​łam cię od pier​si. Obo​je tego chcie​li​śmy. Oso​bi​sty kon​takt w naj​wcze​śniej​‐ szych la​tach ży​cia dziec​ka ma za​sad​ni​cze zna​cze​nie. Psy​cho​lo​go​wie to udo​‐ wod​ni​li po​nad wszel​ką wąt​pli​wość. Do​pie​ro na ta​kim pod​ło​żu uczu​cio​wym da się roz​wi​nąć peł​ną so​cja​li​za​cję… Ja chcia​łam kon​ty​nu​ować to part​ner​stwo. Pró​bo​wa​łam wy​sta​rać się dla Pa​la​ta o przy​dział do Ab​be​nay. Ale nie było wa​‐ ka​tów w jego dzie​dzi​nie, a bez przy​dzia​łu nie zgo​dził​by się tu​taj przy​je​chać. By​wał upar​ty… Z po​cząt​ku pi​sy​wał, do​no​sił mi, jak się mie​wasz, lecz po​tem prze​stał. – To już nie ma zna​cze​nia – po​wie​dział Sze​vek. Jego wy​chu​dzo​ną przez cho​‐ ro​bę twarz po​kry​wa​ły kro​pel​ki potu. Po​licz​ki i czo​ło lśni​ły mu jak na​oli​wio​ne. Zno​wu za​pa​dła ci​sza, po czym Ru​lag po​wie​dzia​ła spo​koj​nym, cie​płym gło​‐ sem: – Ależ ow​szem, ma. To mia​ło zna​cze​nie i na​dal je ma. Lecz Pa​la​to​wi przy​pa​‐ dło w udzia​le zo​stać z tobą i prze​pro​wa​dzić cię przez te naj​waż​niej​sze, kształ​‐ tu​ją​ce lata. Był opie​kuń​czy, ja taka nie je​stem. Dla mnie naj​waż​niej​sza jest pra​ca. Za​wsze tak było. Mimo to cie​szę się, że cię wi​dzę. Może będę ci te​raz mo​gła od​dać ja​kąś przy​słu​gę. Wiem, że Ab​be​nay wy​da​je się na po​cząt​ku strasz​ne. Czło​wiek czu​je się za​gu​bio​ny, po​zba​wio​ny tej co​dzien​nej so​li​dar​no​‐ ści, jaką spo​ty​ka się w ma​łych mia​stach. Znam tu cie​ka​wych lu​dzi, któ​rych miał​byś może ocho​tę po​znać. A tak​że ta​kich, któ​rzy mo​gli​by ci się przy​dać.

Znam Sa​bu​la. Po​tra​fię so​bie wy​obra​zić, co przy nim prze​cho​dzisz i z czym się sty​kasz w in​sty​tu​cie. Oni tam upra​wia​ją róż​ne gier​ki do​mi​na​cji. Trze​ba mieć tro​chę do​świad​cze​nia, by wie​dzieć, jak ich ogry​wać. Tak czy owak cie​szę się, że tu je​steś. Spra​wia mi to nie​ocze​ki​wa​ną przy​jem​ność… coś w ro​dza​ju ra​do​‐ ści… Czy​ta​łam two​ją książ​kę. Ty ją na​pi​sa​łeś, praw​da? Bo ina​czej po co miał​‐ by ją Sa​bul wy​da​wać do spół​ki z dwu​dzie​sto​let​nim stu​den​tem? Te​mat mnie prze​ra​sta, je​stem tyl​ko in​ży​nie​rem. Wy​zna​ję, że je​stem z cie​bie dum​na. Dziw​ne, praw​da? Nie​mą​dre. Na​wet za​własz​czy​ciel​skie. Jak gdy​byś był moją wła​sno​ścią! Lecz kie​dy czło​wiek się sta​rze​je, po​trze​bu​je pew​nych po​ciech, nie za​wsze roz​sąd​nych. Żeby móc ja​koś żyć. Zro​zu​miał, że jest sa​mot​na. Wy​czuł jej ból i wez​bra​ła w nim nie​chęć. Współ​‐ czu​cie sta​no​wi​ło dla nie​go za​gro​że​nie. Za​gra​ża​ło lo​jal​no​ści wo​bec ojca, tej czy​‐ stej, nie​wzru​szo​nej mi​ło​ści, w któ​rej było za​ko​rze​nio​ne jego ży​cie. Ja​kie mia​ła pra​wo ona, któ​ra opu​ści​ła Pa​la​ta w po​trze​bie, przy​cho​dzić do jego syna, kie​dy sama w po​trze​bie się zna​la​zła? Nie miał jej nic do za​ofia​ro​wa​nia, jej ani ni​ko​‐ mu. – By​ło​by chy​ba le​piej – po​wie​dział – gdy​byś i o mnie my​śla​ła na​dal jak o jed​‐ no​st​ce sta​ty​stycz​nej. – Aha – szep​nę​ła zdaw​ko​wo, obo​jęt​nie. Od​wró​ci​ła oczy. Star​cy w koń​cu sali z po​dzi​wem na nią zer​ka​li, sztur​cha​jąc je​den dru​gie​go łok​ciem. – Po​dej​rze​wam – po​wie​dzia​ła – że pró​bo​wa​łam coś od cie​bie do​stać – stwier​‐ dzi​ła. – Są​dzi​łam jed​nak, że i ty ze​chcesz coś ode mnie wziąć. Gdy​byś miał ocho​tę. Nie od​po​wie​dział. – Nie je​ste​śmy, rzecz ja​sna, mat​ką i sy​nem w peł​nym zna​cze​niu tych słów, wy​jąw​szy sens bio​lo​gicz​ny. – Przy​wo​ła​ła na twarz bla​dy uśmiech. – Ty mnie nie pa​mię​tasz, a dziec​ko, któ​re ja pa​mię​tam, nie jest tym dwu​dzie​sto​let​nim męż​czy​zną, na któ​re​go pa​trzę. To wszyst​ko na​le​ży do prze​szło​ści, nie li​czy się. Ale je​ste​śmy bra​tem i sio​strą, tu i te​raz. I to się li​czy, praw​da? – Nie wiem. Przez chwi​lę sie​dzia​ła w mil​cze​niu, po​tem wsta​ła. – Mu​sisz od​po​cząć. By​łeś cięż​ko cho​ry, kie​dy tu pierw​szy raz przy​szłam. Za​‐ pew​nia​ją mnie, że cał​kiem wy​zdro​wie​jesz. Wię​cej tu chy​ba nie przyj​dę. Mil​czał. – Do wi​dze​nia, Sze​vek – po​wie​dzia​ła, od​wra​ca​jąc się od nie​go. Albo to było prze​lot​ne wra​że​nie, albo ma​jak sen​ny, ale wy​da​ło mu się, że gdy wy​ma​wia​ła te sło​wa, jej twarz na​gle się zmie​ni​ła, jak​by roz​pa​dła się na frag​men​ty. Mu​‐ sia​ło mu się przy​wi​dzieć. Ru​lag wy​szła z od​dzia​łu peł​nym ele​gan​cji, rów​nym kro​kiem przy​stoj​nej ko​bie​ty. Wi​dział, jak za​trzy​mu​je się w holu i uśmiech​nię​‐ ta roz​ma​wia z asy​stent​ką. Ogar​nął go lęk, któ​ry wraz z nią się po​ja​wił. Po​czuł, że zo​sta​ły zła​ma​ne ja​‐ kieś obiet​ni​ce, do​znał jak​by nie​spój​no​ści cza​su. Ogar​nę​ło go roz​czu​le​nie. Za​‐

niósł się pła​czem. Usi​ło​wał za​sło​nić twarz rę​ka​mi, bo nie miał siły się od​wró​‐ cić. Je​den ze star​ców – tych cho​rych star​ców – pod​szedł, usiadł na brze​gu łóż​‐ ka i po​kle​pał go po ra​mie​niu. – Już do​brze, bra​cie. Wszyst​ko bę​dzie do​brze, mały bra​cie – wy​mam​ro​tał. Sze​vek sły​szał jego sło​wa, czuł do​tyk, lecz nie znaj​do​wał w tym po​cie​sze​nia. Na​wet brat nie przy​nie​sie po​cie​chy w złej go​dzi​nie, w ciem​no​ści u stóp muru.

5

Ur​ras Z ulgą po​rzu​cił ka​rie​rę tu​ry​sty. Na Ieu Eun za​czy​nał się nowy se​mestr; mógł te​raz osiąść i pra​co​wać w raju, a nie tyl​ko przy​pa​try​wać mu się z ze​‐ wnątrz. Pod​jął się pro​wa​dze​nia dwóch se​mi​na​riów i cy​klu wy​kła​dów otwar​tych. Nie wy​ma​ga​no od nie​go, żeby uczył, lecz gdy za​py​tał, czy mógł​by to ro​bić, wła​dze ad​mi​ni​stra​cyj​ne za​pro​po​no​wa​ły mu se​mi​na​ria. Po​mysł otwar​tych wy​kła​dów nie po​cho​dził jed​nak ani od nie​go, ani od nich. Z proś​bą, by je wy​gła​szał, wy​‐ stą​pi​ła de​le​ga​cja stu​den​tów. Zgo​dził się bez wa​ha​nia. Tak wła​śnie or​ga​ni​zo​‐ wa​no kur​sy w ośrod​kach kształ​ce​nio​wych na Anar​res: na żą​da​nie stu​den​tów, z ini​cja​ty​wy na​uczy​cie​la bądź wspól​nym sta​ra​niem stu​den​tów i na​uczy​cie​li. Kie​dy się do​wie​dział, że wła​dze uczel​ni przy​ję​ły ten fakt nie​chęt​nie, wy​buch​‐ nął śmie​chem. – Czyż​by mie​li na​dzie​ję, że stu​den​ci nie oka​żą się anar​chi​sta​mi? – zdzi​wił się. – Prze​cież są mło​dzi! Gdy się jest na dole, trze​ba or​ga​ni​zo​wać się od dołu! Ani my​ślał po​zwo​lić, żeby ad​mi​ni​stra​cyj​nie unie​moż​li​wio​no mu pro​wa​dze​nie tego kur​su (sto​czył już kie​dyś po​dob​ną wal​kę), a po​nie​waż ob​ja​wił swą sta​‐ now​czość stu​den​tom, twar​do go po​par​li. Chcąc unik​nąć nie​po​żą​da​ne​go roz​gło​‐ su, rek​to​rzy uni​wer​sy​te​tu ustą​pi​li i Sze​vek roz​po​czął kurs przed au​dy​to​rium, któ​re pierw​sze​go dnia li​czy​ło dwa ty​sią​ce słu​cha​czy. Fre​kwen​cja wnet spa​dła. Wy​kła​dow​ca trzy​mał się swe​go przed​mio​tu – fi​zy​ki wy​kła​da​nej na bar​dzo wy​so​kim po​zio​mie – nie wda​jąc się w oso​bi​ste czy po​li​tycz​ne dy​wa​ga​cje. Kil​‐ ku​set stu​den​tów przy​cho​dzi​ło jed​nak na​dal. Jed​ni z czy​stej cie​ka​wo​ści uj​rze​‐ nia czło​wie​ka z księ​ży​ca, inni przy​cią​ga​ni oso​bo​wo​ścią Sze​ve​ka, wi​ze​run​kiem czło​wie​ka i wol​no​my​śli​cie​la, jaki od​czy​ty​wa​li z jego słów, na​wet gdy nie byli w sta​nie po​dą​żać za to​kiem jego ma​te​ma​tycz​ne​go wy​wo​du. Jed​nak za​ska​ku​‐ ją​co wie​lu po​tra​fi​ło śle​dzić za​rów​no jego wy​wo​dy fi​lo​zo​ficz​ne, jak i ma​te​ma​‐ tycz​ne. Byli wy​śmie​ni​cie przy​go​to​wa​ni. Umy​sły mie​li by​stre i chłon​ne. Kie​dy nie pra​co​wa​li, od​da​wa​li się wy​po​czyn​ko​wi. Nie otę​pia​ły ich i nie roz​pra​sza​ły dzie​‐ siąt​ki po​stron​nych obo​wiąz​ków. Ni​g​dy nie za​sy​pia​li na wy​kła​dach ze zmę​cze​‐ nia, dla​te​go że po​przed​nie​go dnia przy​padł ich okre​so​wy dy​żur. Spo​łe​czeń​‐

stwo za​pew​nia​ło im cał​ko​wi​tą wol​ność od po​trzeb, kło​po​tów i trosk. Inna spra​wa, co im było wol​no. Sze​vek od​no​sił wra​że​nie, że uwol​nie​nie ich od obo​wiąz​ków po​zo​sta​wa​ło w za​leż​no​ści wprost pro​por​cjo​nal​nej do bra​ku wła​snej ini​cja​ty​wy. Sys​tem eg​za​mi​na​cyj​ny, któ​ry szyb​ko po​znał, prze​jął go zgro​zą. Trud​no mu było wy​obra​zić so​bie sku​tecz​niej​szą me​to​dę zo​hy​dza​nia na​tu​ral​ne​go po​cią​gu do na​uki niż to wku​wa​nie wia​do​mo​ści i po​wta​rza​nie ich na żą​da​nie. Po​cząt​‐ ko​wo od​mó​wił prze​pro​wa​dza​nia ja​kich​kol​wiek te​stów i wy​sta​wia​nia ocen, ale wła​dza​mi uni​wer​sy​tec​ki​mi tak to wstrzą​snę​ło, że w koń​cu ustą​pił, nie chcąc oka​zać bra​ku sza​cun​ku go​spo​da​rzom. Po​pro​sił swo​ich stu​den​tów, by na​pi​sa​li roz​praw​kę na te​mat do​wol​ne​go, zaj​mu​ją​ce​go ich za​gad​nie​nia fi​zy​ki, za​po​wia​‐ da​jąc, że wy​sta​wi wszyst​kim naj​wyż​sze oce​ny, aby biu​ro​kra​ci mie​li co od​no​‐ to​wać w swo​ich kwe​stio​na​riu​szach i for​mu​la​rzach. Ku jego zdu​mie​niu spo​ra licz​ba stu​den​tów wy​ra​zi​ła nie​za​do​wo​le​nie. Ocze​ki​wa​li, że po​sta​wi przed nimi pro​ble​my i zada sto​sow​ne py​ta​nia. Nie pra​gnę​li ob​my​ślać py​tań, chcie​li na​pi​‐ sać wy​uczo​ne od​po​wie​dzi. Nie​któ​rzy sprze​ci​wi​li się sta​now​czo jego za​mia​ro​wi wy​sta​wie​nia wszyst​kim jed​na​ko​wych ocen. Jak moż​na bę​dzie od​róż​nić stu​‐ den​tów pil​nych od le​ni​wych? Po co w ta​kim ra​zie przy​kła​dać się do na​uki? Je​‐ śli nie bę​dzie się sta​wia​ło stop​ni, czło​wiek może rów​nie do​brze nic nie ro​bić. – Ależ na​tu​ral​nie – zgo​dził się za​kło​po​ta​ny. – Je​że​li ktoś nie ma ocho​ty wy​‐ ko​ny​wać ja​kiejś pra​cy, nie po​wi​nien się jej po​dej​mo​wać. Ode​szli nie​za​do​wo​le​ni, nie​zmien​nie wszak uprzej​mi. Byli sym​pa​tycz​ny​mi chłop​ca​mi, do​brze uło​żo​ny​mi. To, co czy​tał o hi​sto​rii Ur​ras, wzbu​dzi​ło w nim prze​ko​na​nie, że są (choć to sło​wo wy​cho​dzi​ło już z uży​cia) ary​sto​kra​ta​mi. W cza​sach feu​dal​nych ary​sto​kra​cja po​sy​ła​ła swo​ich sy​nów na uni​wer​sy​te​ty, no​bi​li​tu​jąc te in​sty​tu​cje. Obec​nie było na od​wrót: to uni​wer​sy​tet no​bi​li​to​wał czło​wie​ka. Sze​ve​ko​wi opo​wia​da​no z dumą, że ry​wa​li​za​cja o sty​pen​dia Ieu Eun z roku na rok się za​ostrza, świad​cząc o z grun​tu de​mo​kra​tycz​nym cha​rak​te​‐ rze tej in​sty​tu​cji. Od​rzekł na to: „Za​kła​da​cie ko​lej​ny za​mek na drzwi i na​zy​‐ wa​cie to de​mo​kra​cją”. Po​lu​bił swo​ich uprzej​mych, in​te​li​gent​nych stu​den​tów, lecz do żad​ne​go z nich nie ży​wił cie​plej​szych uczuć. Pla​no​wa​li zro​bie​nie ka​rie​‐ ry na​uko​wej w prze​my​śle lub szkol​nic​twie wyż​szym, to zaś, cze​go się od nie​‐ go uczy​li, trak​to​wa​li jako śro​dek do osią​gnię​cia celu, któ​rym było od​nie​sie​nie suk​ce​su. Od​rzu​ca​li bądź prze​czy​li waż​no​ści wszyst​kie​go, co mógł im ofia​ro​‐ wać po​nad​to. Uznał więc, że poza przy​go​to​wa​nia​mi do za​jęć nie spo​czy​wa​ją na nim inne obo​wiąz​ki; resz​tą swo​je​go cza​su mógł dys​po​no​wać swo​bod​nie. Nie znaj​do​wał się w po​dob​nej sy​tu​acji, od​kąd jako dwu​dzie​sto​pa​ro​la​tek za​czy​nał na​ukę w in​‐ sty​tu​cie w Ab​be​nay. od tam​tej pory jego rola spo​łecz​na i ży​cie oso​bi​ste co​raz bar​dziej się kom​pli​ko​wa​ły, po​chła​nia​jąc go też co​raz bar​dziej. Był nie tyl​ko fi​‐ zy​kiem, lecz i part​ne​rem, oj​cem, odo​nia​ni​nem, wresz​cie re​for​ma​to​rem spo​‐ łecz​nym. Jako ten ostat​ni nie pod​le​gał ochro​nie (ani też jej nie ocze​ki​wał) przed tro​ska​mi i zo​bo​wią​za​nia​mi, ja​kie ta rola na nie​go na​kła​da​ła. Nie był

wol​ny od żad​nych obo​wiąz​ków, miał tyl​ko wol​ną rękę i mógł ro​bić, co chciał. Tu było na od​wrót. Po​dob​nie jak stu​den​ci i inni pro​fe​so​ro​wie nie miał, poza pra​cą in​te​lek​tu​al​ną, zu​peł​nie nic do ro​bo​ty. Sła​no za nich łóż​ka, za​mia​ta​no po​ko​je, uwal​nia​no ich od ru​ty​ny co​dzien​ne​go uczel​nia​ne​go by​to​wa​nia, usu​wa​‐ no im spod nóg każ​dy py​łek. Do tego nie było tu żon ani ro​dzin. Żad​nych w ogó​le ko​biet. Stu​den​tom uni​wer​sy​te​tu nie wol​no się było że​nić. Żo​na​ci pro​‐ fe​so​ro​wie przez pięć dni na​uki sied​mio​dnio​we​go ty​go​dnia miesz​ka​li zwy​kle w ka​wa​ler​skich po​ko​jach w kam​pu​sie, do domu wy​jeż​dża​li tyl​ko na week​en​‐ dy. Nic nie od​wra​ca​ło ich uwa​gi. Peł​na swo​bo​da do pra​cy, wszyst​kie ma​te​ria​‐ ły pod ręką, na każ​de za​wo​ła​nie – in​spi​ra​cja in​te​lek​tu​al​na, dys​ku​sja, roz​mo​‐ wa. Żad​nych na​ci​sków. Ist​ny raj! Mimo to ja​koś nie mógł za​brać się do pra​cy. Cze​goś bra​ko​wa​ło – jemu sa​me​mu, jak są​dził, nie temu miej​scu. Nie do​ra​‐ stał do tych wy​gód. Nie był dość sil​ny, aby przy​jąć to, co mu tak hoj​nie ofia​ro​‐ wy​wa​no. Czuł się ja​ło​wy ni​czym pu​styn​na ro​śli​na w cud​nej oa​zie. Ży​cie na Anar​res od​ci​snę​ło na nim pięt​no, za​szpun​to​wa​ło mu du​szę. Do​ko​ła try​ska​ły wody ży​cia, a on nie umiał pić. Zmu​szał się do pra​cy, lecz i w niej nie znaj​do​wał za​do​wo​le​nia. Wy​glą​da​ło na to, że utra​cił dar, któ​ry po​czy​ty​wał so​bie za swą głów​ną prze​wa​gę nad więk​‐ szo​ścią fi​zy​ków: wy​czu​le​nie na to, gdzie tkwi pro​blem na​praw​dę waż​ny, zdol​‐ ność uj​rze​nia sed​na spra​wy. Tu​taj był jak​by po​zba​wio​ny wy​czu​cia kie​run​ku. Pra​co​wał w La​bo​ra​to​riach Ba​dań nad Świa​tłem, dużo czy​tał, w cią​gu lata i je​sie​ni na​pi​sał trzy roz​pra​wy – cał​kiem wy​daj​ne pół roku we​dle prze​cięt​nych stan​dar​dów. Lecz on wie​dział, że w grun​cie rze​czy ni​cze​go waż​ne​go nie do​ko​‐ nał. Im dłu​żej miesz​kał na Ur​ras, tym mniej re​al​na wy​da​wa​ła mu się ta pla​ne​ta. Ten ki​pią​cy ży​ciem, wspa​nia​ły, prze​bo​ga​ty świat, któ​ry oglą​dał z okien w pierw​sze dni swo​je​go tu po​by​tu, zda​wał mu się wy​śli​zgi​wać z rąk. Wy​śli​‐ zgi​wał się z jego nie​zgrab​nych rąk cu​dzo​ziem​ca, prze​sy​py​wał przez pal​ce. Za ar​ty​ku​ły, któ​re na​pi​sał, otrzy​mał za​pła​tę pie​nięż​ną. Na jego kon​cie w Ban​ku Na​ro​do​wym le​ża​ło już 10 000 mię​dzy​na​ro​do​wych jed​no​stek mo​ne​‐ tar​nych z na​gro​dy Seo Oen oraz 5000 przy​zna​ne​go mu przez rząd ajoń​ski sty​‐ pen​dium. Sumę tę po​więk​sza​ły obec​nie za​rob​ki pro​fe​sor​skie i ho​no​ra​ria za trzy mo​no​gra​fie, wy​pła​co​ne mu przez Wy​daw​nic​two Uni​wer​sy​tec​kie. To wszyst​ko zra​zu go ba​wi​ło, po​tem wpra​wi​ło w za​kło​po​ta​nie. Nie wol​no mu od​‐ rzu​cać jako dzi​wac​twa cze​goś, co mia​ło tu​taj tak wiel​kie zna​cze​nie. Spró​bo​‐ wał prze​czy​tać ja​kiś ele​men​tar​ny tekst z eko​no​mii – śmier​tel​nie go znu​żył, jak​by słu​chał nu​dzia​rza, któ​ry roz​wle​kle opo​wia​da dłu​gi i głu​pi sen. Nie po​‐ tra​fił zro​zu​mieć, jak funk​cjo​nu​ją ban​ki i po​dob​ne in​sty​tu​cje, zresz​tą wszyst​‐ kie ka​pi​ta​li​stycz​ne ope​ra​cje były dla nie​go po​zba​wio​ne sen​su ni​czym ry​tu​ały ja​kiejś pry​mi​tyw​nej re​li​gii. Wy​da​wa​ły mu się rów​nie bar​ba​rzyń​skie, męt​ne i zbęd​ne. W skła​da​nej bó​stwu ofie​rze z lu​dzi za​wie​rać się mo​gło ja​kieś błęd​ne i strasz​li​we pięk​no, w ob​rzę​dach wa​lu​cia​rzy – w któ​rych ludz​ką ak​tyw​ność wy​zwa​lać mia​ły je​dy​nie pa​zer​ność, le​ni​stwo i za​wiść – na​wet to, co strasz​ne,

sta​wa​ło się try​wial​ne. Tej mierz​wie mar​no​ści przy​glą​dał się z po​gar​dą, bez śla​du za​in​te​re​so​wa​nia. Nie przy​zna​wał się sam przed sobą, że eko​no​mia przej​mu​je go lę​kiem. W dru​gim ty​go​dniu jego po​by​tu w Ajo Saio Pae za​brał go na „za​ku​py”. Sze​‐ vek, jak​kol​wiek nie za​mie​rzał ob​ci​nać wło​sów, chciał się choć ubrać po ur​ra​‐ syj​sku, wło​żyć buty. Nie za​mie​rzał kłuć w oczy swym cu​dzo​ziem​skim wy​glą​‐ dem, kie​dy mógł temu ła​two za​ra​dzić. Zgrzeb​ność jego sta​re​go ubio​ru osten​‐ ta​cyj​nie pod​kre​śla​ła jego ob​cość, a mięk​kie, pry​mi​tyw​ne san​da​ły wy​glą​da​ły dzi​wacz​nie wśród wy​myśl​ne​go obu​wia Ajoń​czy​ków. Po​pro​sił Pae, by za​wiózł go na uli​cę Sa​em​te​ne​via, ele​ganc​ką uli​cę han​dlo​wą w Nio Es​sei, gdzie u kraw​ca i szew​ca za​opa​trzył się, w co trze​ba. Do​świad​cze​nie to tak nim wstrzą​snę​ło, że spró​bo​wał czym prę​dzej wy​rzu​cić je z pa​mię​ci, ale jesz​cze po kil​ku mie​sią​cach wra​ca​ło w snach, w ist​nych kosz​ma​rach sen​nych. Uli​ca Sa​‐ em​te​ne​via, dłu​ga na czte​ry ki​lo​me​try, była zbi​tą masą lu​dzi, po​jaz​dów i to​wa​‐ rów – to​wa​rów do ku​pie​nia, to​wa​rów na sprze​daż. Płasz​cze, togi, szla​fro​ki, su​kien​ki, spodnie, bry​cze​sy, ko​szu​le, bluz​ki, ka​pe​lu​sze, buty, poń​czo​chy, szar​‐ fy, sza​le, ka​mi​zel​ki, pe​le​ry​ny, pa​ra​sol​ki, ubra​nia do spa​nia, do pły​wa​nia, do gier, na po​po​łu​dnio​we przy​ję​cia, na przy​ję​cia wie​czor​ne, na przy​ję​cia na wsi, do po​dró​ży, do te​atru, do jaz​dy kon​nej, do pra​cy w ogro​dzie, do przyj​mo​wa​nia go​ści, wyj​ścio​we, do obia​du, do po​lo​wa​nia – a każ​de inne, o stu róż​nych kro​‐ jach, ze stu róż​nych ma​te​ria​łów, w stu róż​nych fa​so​nach i ko​lo​rach. Per​fu​my, ze​ga​ry, lam​py, sta​tu​et​ki, ko​sme​ty​ki, świe​ce, ob​ra​zy, apa​ra​ty fo​to​gra​ficz​ne, gry, wa​zo​ny, ka​na​py, czaj​ni​ki, ła​mi​głów​ki, po​dusz​ki, lal​ki, dursz​la​ki, pod​nóż​‐ ki, klej​no​ty, dy​wa​ny, wy​ka​łacz​ki, ka​len​da​rze, dzie​cię​ce grze​chot​ki z pla​ty​ny o rącz​kach z krysz​ta​łu gór​skie​go, ma​szyn​ki elek​trycz​ne do tem​pe​ro​wa​nia ołów​ków, ze​gar​ki na rękę z dia​men​to​wy​mi cy​fra​mi, fi​gu​ryn​ki, pa​miąt​ki, ca​‐ cusz​ka, bły​skot​ki, ru​pie​cie, wszyst​ko albo z za​ło​że​nia bez​u​ży​tecz​ne, albo tak ozdo​bio​ne, by ukryć prze​zna​cze​nie prak​tycz​ne. Całe po​ła​cie luk​su​su, po​ła​cie eks​kre​men​tów. Sze​vek za​raz za pierw​szą prze​czni​cą przy​sta​nął, żeby się przyj​rzeć ko​sma​te​mu, cęt​ko​wa​ne​mu pal​tu wy​sta​wio​ne​mu w błysz​czą​cej wi​‐ try​nie z ubra​nia​mi i klej​no​ta​mi. – To pal​to kosz​tu​je osiem ty​się​cy czte​ry​sta jed​no​stek? – spy​tał z nie​do​wie​‐ rza​niem, prze​czy​tał bo​wiem nie​daw​no w ga​ze​cie, że pła​ca mi​ni​mal​na wy​no​si dwa ty​sią​ce jed​no​stek rocz​nie. – O tak, to praw​dzi​we fu​tro, wiel​ka rzad​kość, od​kąd zwie​rzę​ta są pod ochro​‐ ną – wy​ja​śnił Pae. – Ład​ne, praw​da? Na​sze pa​nie ko​cha​ją się w fu​trach. Ru​szy​li da​lej. Le​d​wie do​szli do na​stęp​nej prze​czni​cy, Sze​vek był już zu​peł​nie wy​czer​pa​ny. Nie mógł dłu​żej pa​trzeć na ten bez​wstyd​ny nad​miar. Nie wie​‐ dział, gdzie po​dziać oczy. Naj​dziw​niej​sze na tej po​twor​nej uli​cy było to, że ża​den z mi​lio​nów wy​sta​‐ wio​nych na sprze​daż przed​mio​tów nie zo​stał tam wy​pro​du​ko​wa​ny. Tyl​ko je tam sprze​da​wa​no. Gdzie były warsz​ta​ty, w któ​rych je stwo​rzo​no, gdzie fa​bry​‐ ki, gdzie rol​ni​cy, rze​mieśl​ni​cy, gór​ni​cy, tka​cze, che​mi​cy, sny​ce​rze, far​bia​rze,

kon​struk​to​rzy, me​cha​ni​cy, gdzie ręce tru​dzą​cych się lu​dzi? Nie tu. Gdzie in​‐ dziej. Za mu​ra​mi. A osob​ni​cy w tych wszyst​kich skle​pach byli albo na​byw​ca​‐ mi, albo sprze​daw​ca​mi. Z tymi przed​mio​ta​mi łą​czył ich je​dy​nie sto​su​nek wła​‐ sno​ści. Do​wie​dziaw​szy się, że gdy raz wzię​to z nie​go mia​rę, może wszyst​ko, co mu po​trzeb​ne, za​ma​wiać przez te​le​fon, Sze​vek po​sta​no​wił ni​g​dy nie wra​cać na tę upior​ną uli​cę. Ubra​nie i buty do​star​czo​no mu w cią​gu ty​go​dnia. Wło​żył je i przej​rzał się w wy​so​kim lu​strze w sy​pial​ni. Sza​ry, do​pa​so​wa​ny sur​dut, bia​ła ko​szu​la, czar​‐ ne spodnie, skar​pet​ki i wy​glan​so​wa​ne buty pa​so​wa​ły do jego wy​so​kiej, szczu​‐ płej po​sta​ci i do wą​skich stóp. Do​tknął ostroż​nie po​wierzch​ni buta. Był wy​ko​‐ na​ny z tego sa​me​go ma​te​ria​łu przy​po​mi​na​ją​ce​go w do​ty​ku skó​rę, któ​rym obi​‐ to fo​te​le w są​sied​nim po​ko​ju. Za​py​tał ko​goś nie​daw​no, co to ta​kie​go, i do​wie​‐ dział się, że to na​praw​dę skó​ra – skó​ra zwie​rzę​ca, wy​pra​wio​na, jak ją na​zy​‐ wa​no. Skrzy​wił się i od​wró​cił od lu​stra. Był zmu​szo​ny przy​znać, że tak ubra​‐ ny jest bar​dzo po​dob​ny do Ru​lag, swo​jej mat​ki. W po​ło​wie je​sie​ni za​czę​ła się dłu​ga prze​rwa mię​dzy​se​me​stral​na. Więk​szość stu​den​tów wy​je​cha​ła na fe​rie do domu. Sze​vek z gru​pą stu​den​tów i pra​cow​ni​‐ ków na​uko​wych z La​bo​ra​to​riów Ba​dań nad Świa​tłem wy​brał się na kil​ku​‐ dnio​wą gór​ską włó​czę​gę w pa​smo Me​itei. Po po​wro​cie po​pro​sił o moż​li​wość do​stę​pu, choć​by na kil​ka go​dzin, do po​tęż​ne​go kom​pu​te​ra, pod​czas se​me​stru sta​le za​ję​te​go. Znie​chę​co​ny pra​cą, któ​rą uwa​żał za ja​ło​wą, zbyt​nio się nie prze​mę​czał. Sy​piał wię​cej niż zwy​kle, cho​dził na spa​ce​ry, czy​tał i po​wta​rzał so​bie, że po pro​stu od​bi​ja się na nim zbyt wiel​ki po​śpiech. Nie moż​na w parę mie​się​cy po​znać ca​łe​go no​we​go świa​ta. Uni​wer​sy​tec​kie traw​ni​ki i par​ki wy​‐ glą​da​ły pięk​nie i dzi​ko. Pod sza​rym desz​czo​wym nie​bem po​ły​ski​wa​ły nie​sio​ne wia​trem zło​te li​ście. Sze​vek się​gnął po dzie​ła wiel​kich po​etów ajoń​skich. Te​‐ raz już ro​zu​miał, kie​dy pi​sa​li o kwia​tach, fru​wa​ją​cych pta​kach i je​sien​nych ko​lo​rach la​sów. Ta zdol​ność ro​zu​mie​nia spra​wi​ła mu wiel​ką przy​jem​ność. Przy​jem​nie było wra​cać o zmierz​chu do po​ko​ju, któ​re​go oszczęd​ne, pięk​ne pro​por​cje nie prze​sta​ły go ni​g​dy cie​szyć. Przy​wykł do tego wy​ra​fi​no​wa​nia i wy​gód, oswo​ił się z nimi. Po​dob​nie jak z twa​rza​mi ko​le​gów przy wspól​nych ko​la​cjach; jed​nych lu​bił bar​dziej, dru​gich mniej, ale wszy​scy byli mu już zna​‐ jo​mi. Przy​zwy​cza​ił się też do je​dze​nia, do jego roz​ma​ito​ści i ilo​ści, któ​re na po​cząt​ku tak go szo​ko​wa​ły. Usłu​gu​ją​cy do sto​łu męż​czyź​ni już wie​dzie​li, cze​‐ go so​bie ży​czył, i ob​słu​gi​wa​li go tak, jak sam by się ob​słu​żył. Na​dal nie jadł mię​sa. Pró​bo​wał, z uprzej​mo​ści, a tak​że by wy​ka​zać so​bie, że nie ule​ga nie​ra​‐ cjo​nal​nym uprze​dze​niom, ale jego żo​łą​dek – nie wia​do​mo cze​mu – za​wsze pod​no​sił bunt. Po kil​ku pró​bach, któ​re omal nie skoń​czy​ły się ka​ta​stro​fą, Sze​‐ vek po​nie​chał dal​szych i po​zo​stał we​ge​ta​ria​ni​nem. Ko​la​cje bar​dzo mu sma​ko​‐ wa​ły. od przy​by​cia na Ur​ras przy​brał na wa​dze pra​wie czte​ry ki​lo​gra​my. Opa​lo​ny po gór​skiej wy​pra​wie, wy​po​czę​ty po fe​riach, wy​glą​dał świet​nie.

Przy​cią​gał spoj​rze​nia, kie​dy w wiel​kiej sali ja​dal​nej o wy​so​kim, bel​ko​wa​nym, to​ną​cym w cie​niu su​fi​cie i wy​kła​da​nych bo​aze​rią, ob​wie​szo​nych por​tre​ta​mi ścia​nach wstał od sto​łu za​sta​wio​ne​go por​ce​la​ną i sre​brem, roz​ja​rzo​ne​go pło​‐ my​ka​mi świec. Po​zdro​wił ko​goś przy są​sied​nim sto​le i z wy​ra​zem po​god​ne​go roz​tar​gnie​nia na twa​rzy skie​ro​wał się ku wyj​ściu. W drzwiach do​go​nił go Chi​‐ fo​ilisk, któ​ry go wy​pa​trzył z dru​gie​go koń​ca sali. – Sze​vek, zna​la​zł​by pan dla mnie parę mi​nut? – Oczy​wi​ście. W moim miesz​ka​niu? Przy​zwy​cza​ił się już do uży​wa​nia za​im​ków dzier​żaw​czych i po​słu​gi​wał się nimi bez​wied​nie. Chi​fo​ilisk zda​wał się wa​hać. – Co by pan po​wie​dział na bi​blio​te​kę? Panu po dro​dze, a ja wziął​bym so​bie stam​tąd pew​ną książ​kę. W sią​pią​cym desz​czu ru​szy​li przez to​ną​cy w ciem​no​ściach dzie​dzi​niec w stro​nę Bi​blio​te​ki Na​uki Szla​chet​nej (Na​uka Szla​chet​na to sta​ra na​zwa fi​‐ zy​ki, któ​ra w pew​nych zna​cze​niach za​cho​wa​ła się na​wet na Anar​res). Chi​fo​‐ ilisk otwo​rzył pa​ra​sol, ale Sze​vek szedł w desz​czu jak Ajoń​czy​cy w słoń​cu, z ra​do​ścią. – Prze​mok​nie pan. Zda​je się, że miał pan coś z płu​ca​mi, praw​da? Po​wi​nien pan na sie​bie uwa​żać. – Czu​ję się świet​nie – od​parł Sze​vek i uśmiech​nął się, roz​ko​szu​jąc się orzeź​‐ wia​ją​cą ką​pie​lą z nie​ba. – Ten rzą​do​wy le​karz prze​pi​sał mi ku​ra​cję, za​le​cił in​‐ ha​la​cje. To skut​ku​je, już nie kasz​lę. Po​pro​si​łem go, żeby opi​sał te za​bie​gi i przez ra​dio po​dał skład le​ków Syn​dy​ka​to​wi Ini​cja​ty​wy w Ab​be​nay. Zro​bił to. Na​wet chęt​nie. Me​to​da jest cał​kiem pro​sta, może przy​nieść wiel​ką ulgę w kasz​lu wy​wo​ły​wa​nym py​li​cą. Cze​mu nie sta​ło się to wcze​śniej, co? Dla​cze​‐ go my nie współ​pra​cu​je​my ze sobą, Chi​fo​ilisk? Thu​wiań​czyk chrząk​nął sar​ka​stycz​nie. We​szli do czy​tel​ni. W mrocz​nej ci​‐ szy, pod de​li​kat​ny​mi po​dwój​ny​mi łu​ka​mi z mar​mu​ru sta​ły szpa​le​ry sta​rych ksiąg. Lam​py na dłu​gich sto​łach mia​ły kształt zwy​kłych kul z ala​ba​stru. W czy​tel​ni nie było ni​ko​go, w ślad za nimi wbiegł jed​nak po​śpiesz​nie po​słu​‐ gacz, żeby roz​pa​lić ogień w mar​mu​ro​wym ko​min​ku i upew​nić się przed odej​‐ ściem, czy ni​cze​go nie po​trze​bu​ją. Chi​fo​ilisk stał przy ko​min​ku, wpa​trzo​ny w zaj​mu​ją​cą się ogniem pod​pał​kę. Nad jego ma​ły​mi ocza​mi je​ży​ły się brwi. Su​ro​wa, sma​gła, in​te​li​gent​na twarz wy​glą​da​ła na star​szą niż zwy​kle. – Mogę być przy​kry – za​czął szorst​kim to​nem. – Nie bę​dzie w tym nic nie​‐ zwy​kłe​go, jak przy​pusz​czam – do​rzu​cił sa​mo​kry​tycz​nie ku za​sko​cze​niu Sze​‐ ve​ka. – O co cho​dzi? – Chciał​bym za​py​tać, czy pan zda​je so​bie spra​wę, co tu wła​ści​wie robi. Mi​nę​ła chwi​la, nim Sze​vek od​po​wie​dział: – My​ślę, że tak. – Ma pan za​tem świa​do​mość, że zo​stał ku​pio​ny? – Ku​pio​ny?

– Po​wiedz​my do​ko​op​to​wa​ny, je​śli pan woli. Pro​szę po​słu​chać. Na​wet naj​in​‐ te​li​gent​niej​szy czło​wiek nie zdo​ła do​strzec tego, cze​go w ogó​le nie zna. Jak może pan zro​zu​mieć swo​ją sy​tu​ację w plu​to​kra​tycz​no-oli​gar​chicz​nym pań​‐ stwie o go​spo​dar​ce ka​pi​ta​li​stycz​nej? Ja​kim cu​dem pan, przy​bysz z ma​łej spo​‐ łecz​no​ści przy​mie​ra​ją​cych gło​dem ide​ali​stów, mógł​by się w niej ro​ze​znać? – Za​pew​niam, Chi​fo​ilisk, że nie​wie​lu już ide​ali​stów zo​sta​ło na Anar​res. Osad​ni​cy, ow​szem, byli ide​ali​sta​mi, sko​ro po​rzu​ci​li ten świat dla na​szych pu​‐ styń. Ale to było sie​dem po​ko​leń temu! Na​sze spo​łe​czeń​stwo sta​ło się prak​‐ tycz​ne. Może na​zbyt prak​tycz​ne, za​nad​to skon​cen​tro​wa​ne na sa​mym prze​‐ trwa​niu. Co jest ta​kie​go ide​ali​stycz​ne​go w spo​łecz​nej współ​pra​cy, we wza​jem​‐ nej po​mo​cy, sko​ro je​dy​nie tak moż​na utrzy​mać się przy ży​ciu? – Nie za​mie​rzam dys​ku​to​wać z pa​nem o war​to​ściach odo​ni​zmu. Co nie zna​‐ czy, że nie miał​bym na to ocho​ty. Wi​dzi pan, coś nie​coś na ten te​mat wiem. My, miesz​kań​cy Thu, je​ste​śmy bez po​rów​na​nia bliż​si odo​ni​zmu niż Ajoń​czy​‐ cy. Po​zo​sta​je​my dzie​dzi​ca​mi tego sa​me​go wiel​kie​go re​wo​lu​cyj​ne​go ru​chu ósme​go stu​le​cia co wy. Je​ste​śmy so​cja​li​sta​mi. – Ale uzna​je​cie sys​tem wła​dzy. Wa​sze pań​stwo jest jesz​cze bar​dziej scen​tra​‐ li​zo​wa​ne niż Ajo. Jed​na struk​tu​ra wła​dzy kon​tro​lu​je wszyst​ko: rząd, ad​mi​ni​‐ stra​cję, po​li​cję, woj​sko, oświa​tę, pra​wo, han​del, wy​twór​czość. Do tego ma​cie go​spo​dar​kę opar​tą na pie​nią​dzu. – Go​spo​dar​kę opar​tą na pie​nią​dzu i na za​sa​dzie, że każ​dy pra​cow​nik jest opła​ca​ny sto​sow​nie do war​to​ści swo​jej pra​cy. Nie przez ka​pi​ta​li​stów, któ​rym zmu​szo​ny jest słu​żyć, ale przez pań​stwo, któ​re​go jest czę​ścią! – Czy on sam okre​śla war​tość swo​jej pra​cy? – Co stoi na prze​szko​dzie, by pan przy​je​chał do Thu i sam się prze​ko​nał, jak funk​cjo​nu​je re​al​ny so​cja​lizm? – Ja wiem, jak funk​cjo​nu​je re​al​ny so​cja​lizm. Mogę wam o tym opo​wie​dzieć, tyl​ko czy wasz rząd po​zwo​lił​by na to? Chi​fo​ilisk kop​nął nogą kło​dę, któ​ra się do​tąd nie za​ję​ła. Pa​trzył w ogień z su​ro​wym wy​ra​zem twa​rzy. od jego nosa do ką​ci​ków warg bie​gły głę​bo​kie bruz​dy. Nie od​po​wie​dział na py​ta​nie Sze​ve​ka. – Nie my​ślę ba​wić się z pa​nem w ciu​ciu​bab​kę – rzekł po chwi​li. – To by się na nic nie zda​ło. Zresz​tą nie mia​łem ta​kie​go za​mia​ru. Po​le​co​no mi za​py​tać pana, czy był​by pan go​tów przy​je​chać do Thu. – Jesz​cze nie te​raz, Chi​fo​ilisk. – Co pana tu trzy​ma? – Moja pra​ca. Po​nad​to je​stem tu bli​sko sie​dzi​by Świa​to​wej Rady Rzą​dów… – A po co to panu? Człon​ko​wie rady od trzy​dzie​stu lat sie​dzą w kie​sze​ni Ajo. od nich niech pan nie ocze​ku​je żad​nej po​mo​cy. Za​pa​dło krót​kie mil​cze​nie. – Więc je​stem w nie​bez​pie​czeń​stwie? – Na​wet tego pan nie za​uwa​żył? Ko​lej​na chwi​la ci​szy.

– Przed kim mnie ostrze​gasz? – Głów​nie przed Pae. – Ach, Pae! – Sze​vek oparł się rę​ka​mi o ozdob​ny, in​kru​sto​wa​ny zło​tem ko​‐ mi​nek. – To cał​kiem nie​zły fi​zyk. Jest przy tym bar​dzo usłuż​ny. Lecz ja mu nie ufam. – Bo? – Bo… jest ja​kiś śli​ski. – Słusz​nie. Oce​na prze​ni​kli​wa psy​cho​lo​gicz​nie. Tyl​ko że Pae nie dla​te​go za​‐ gra​ża panu, że jest oso​bi​ście śli​ski. Sta​no​wi dla pana za​gro​że​nie, po​nie​waż jest lo​jal​nym, am​bit​nym agen​tem ajoń​skie​go rzą​du. Re​gu​lar​nie do​no​si na pana, a tak​że na mnie, do De​par​ta​men​tu Bez​pie​czeń​stwa Na​ro​do​we​go, czy​li taj​nej po​li​cji. Da​le​ki je​stem od tego, by pana nie do​ce​niać, ucho​waj Boże, ale czy nie wi​dzi pan, że pań​ski zwy​czaj trak​to​wa​nia każ​de​go jako oso​by, jed​‐ nost​ki, jest tu co naj​mniej nie na miej​scu, że chy​bia? Musi pan do​strze​gać ukry​te za po​szcze​gól​ny​mi in​dy​wi​du​ami po​tęż​niej​sze siły. Gdy to mó​wił, Sze​vek, do​tąd roz​luź​nio​ny, stę​żał; stał te​raz, po​dob​nie jak Chi​fo​ilisk, sztyw​no wy​pro​sto​wa​ny, wpa​trzo​ny w ogień. – Skąd wiesz o Pae? – za​py​tał. – Stąd, skąd wiem, że w pań​skim po​ko​ju, po​dob​nie jak w moim, znaj​du​je się ukry​ty mi​kro​fon. Wiem, bo taki mam za​wód. – Czy ty rów​nież je​steś agen​tem swo​je​go rzą​du? Chi​fo​ilisk od​wró​cił się do Sze​ve​ka i wy​ce​dził ci​cho, ze zło​ścią: – Oczy​wi​ście. Ina​czej by mnie tu nie było. Wszy​scy o tym wie​dzą. Mój rząd wy​sy​ła za gra​ni​cę tyl​ko tych, któ​rym może za​ufać… A mnie może ufać! Bo ja nie zo​sta​łem ku​pio​ny jak ci wszy​scy cho​ler​ni, na​dzia​ni ajoń​scy krę​ta​cze. Ja wie​rzę w mój rząd, wie​rzę w mój kraj. Wie​rzę! – wy​rzu​cił z sie​bie te sło​wa z ja​kimś udrę​czo​nym przy​mu​sem. – Sze​vek, pan się po​wi​nien uważ​niej roz​‐ glą​dać wo​kół sie​bie! Jest pan jak dziec​ko wśród zło​dziei. Są dla pana mili, dają panu pięk​ny po​kój, za​pew​nia​ją wy​kła​dy, stu​den​tów, pie​nią​dze, ob​wo​żą pana po zam​kach, wożą do po​ka​zo​wych fa​bryk, na wy​ciecz​ki do ład​nych wio​‐ sek. Wszyst​ko ta​kie ślicz​ne, pięk​ne! Ale dla​cze​go? Dla​cze​go spro​wa​dzi​li tu pana z księ​ży​ca, wy​chwa​la​ją pana, dru​ku​ją panu książ​ki, cze​mu mosz​czą panu cie​płe gniazd​ka w sa​lach wy​kła​do​wych, w la​bo​ra​to​riach i bi​blio​te​kach? Czy są​dzi pan, że czy​nią tak z bez​in​te​re​sow​nej mi​ło​ści do na​uki, z mi​ło​ści bra​ter​skiej? Tu pa​nu​je go​spo​dar​ka na​sta​wio​na wy​łącz​nie na zysk! – Wiem o tym. Przy​je​cha​łem się z nimi po​tar​go​wać. – Po​tar​go​wać? Co za co? Na twa​rzy Sze​ve​ka po​ja​wił się ten sam zim​ny, chmur​ny wy​raz, z ja​kim opusz​czał twier​dzę w Drio. – Ty wiesz, cze​go ja chcę, Chi​fo​ilisk. Chcę, żeby mój na​ród po​wró​cił z wy​‐ gna​nia. Przy​je​cha​łem tu​taj, po​nie​waż nie są​dzę, by​ście i wy w Thu tego pra​‐ gnę​li. Wy się nas bo​icie. Bo​icie się, że mo​gli​by​śmy przy​wlec do was z po​wro​‐ tem re​wo​lu​cję, tę daw​ną, praw​dzi​wą, wal​czą​cą o spra​wie​dli​wość, tę, któ​rą

roz​po​czę​li​ście, a po​tem po​rzu​ci​li​ście w pół dro​gi. Tu, w Ajo, mniej się mnie boją, bo już o re​wo​lu​cji za​po​mnie​li. Już w nią nie wie​rzą, wy​da​je się im, że je​‐ śli dać lu​dziom dużo rze​czy, przy​sta​ną na ży​cie w wię​zie​niu. Ale ja w to ni​g​dy nie uwie​rzę. Chcę zbu​rzyć mury. Chcę so​li​dar​no​ści, ludz​kiej so​li​dar​no​ści. Chcę swo​bod​nej wy​mia​ny mię​dzy Ur​ras i Anar​res. Pra​co​wa​łem na to ze wszyst​kich sił na Anar​res, te​raz ro​bię to samo na Ur​ras. Tam dzia​ła​łem, tu kup​czę. – Czym? – Och, do​brze wiesz – od​parł ci​cho Sze​vek. – Wiesz, cze​go ode mnie chcą. – Tak, wiem. Nie wie​dzia​łem tyl​ko, że i pan to wie – rów​nie ci​cho od​rzekł Thu​wiań​czyk. Jego chra​pli​wy głos zni​żył się do jesz​cze chra​pliw​sze​go szep​tu, zło​żo​ne​go je​dy​nie z od​de​chu i gło​sek szcze​li​no​wych. – A więc pan ją ma? Ma pan ogól​ną teo​rię cza​su? Sze​vek po​pa​trzył na nie​go z iro​nią. – Czy zo​sta​ła za​pi​sa​na? – nie ustę​po​wał Chi​fo​ilisk. Sze​vek przy​glą​dał mu się jesz​cze przez chwi​lę, po czym za​prze​czył krót​ko: – Nie. – To świet​nie! – Dla​cze​go? – Bo gdy​by tak było, już by ją po​sie​dli. – Co masz na my​śli? – To, co po​wie​dzia​łem. Niech pan po​słu​cha, czy to nie Odo na​pi​sa​ła, że tam, gdzie jest wła​sność, musi po​ja​wić się kra​dzież? – „Wła​sność czy​ni zło​dzie​ja. Pra​wa ro​dzą zbrod​nię”. To z Or​ga​ni​zmu spo​‐ łecz​ne​go. – Może i tak. Je​śli w za​mknię​tym na klucz po​ko​ju leżą do​ku​men​ty, znaj​dą się też lu​dzie z klu​czem do zam​ka! Sze​vek się wzdry​gnął. – Tak – przy​znał po chwi​li – to bar​dzo nie​przy​jem​ne. – Dla pana. Nie dla mnie. Ja nie mam pań​skich in​dy​wi​du​ali​stycz​nych skru​‐ pu​łów mo​ral​nych. Wie​dzia​łem, że nie za​pi​sał pan tej teo​rii. Gdy​bym są​dził ina​czej, uczy​nił​bym wszyst​ko, żeby ją od pana wy​do​stać: dro​gą per​swa​zji, kra​dzie​ży, wresz​cie siłą, gdy​bym uznał, że mo​że​my pana upro​wa​dzić, nie wy​‐ wo​łu​jąc tym woj​ny z Ajo. Chwy​cił​bym się każ​de​go spo​so​bu, byle wy​rwać ją tym spa​sio​nym ajoń​skim bur​żu​jom i zło​żyć w ręce Cen​tral​ne​go Pre​zy​dium mego kra​ju. Naj​szczyt​niej​szą bo​wiem spra​wą, ja​kiej mogę słu​żyć, jest po​tę​ga i po​myśl​ność mej oj​czy​zny. – Kła​miesz – stwier​dził spo​koj​nie Sze​vek. – Są​dzę, że je​steś pa​trio​tą, ow​‐ szem. Ale po​nad pa​trio​tyzm przed​kła​dasz sza​cu​nek dla praw​dy, na​uko​wej praw​dy, a może i lo​jal​ność wo​bec po​je​dyn​cze​go czło​wie​ka. Nie zdra​dzisz mnie. – Zro​bił​bym to, gdy​bym mógł – oświad​czył Chi​fo​ilisk. Chciał mó​wić da​lej, roz​my​ślił się, w koń​cu do​dał gniew​nie: – Niech pan my​śli, co pan chce. Nie mogę siłą otwo​rzyć panu oczu. Ale pro​szę pa​mię​tać, że pana po​trze​bu​je​my.

Kie​dy zda pan so​bie wresz​cie spra​wę, co się tu​taj dzie​je, pro​szę przy​je​chać do Thu. Wy​brał pan so​bie nie​od​po​wied​nich lu​dzi do za​wie​ra​nia bra​ter​stwa! Gdy​‐ by zaś… nie leży w moim in​te​re​sie, by panu to mó​wić, ale trud​no… gdy​by nie zde​cy​do​wał się pan do nas przy​je​chać, niech pan przy​naj​mniej nie udo​stęp​nia swo​jej teo​rii Ajoń​czy​kom. Niech pan ni​cze​go nie ofia​ro​wu​je tym li​chwia​rzom! Niech pan stąd wy​je​dzie. Wra​ca do domu. Zło​ży swój dar wła​sne​mu na​ro​do​wi! – Oni go nie chcą – od​rzekł z re​zy​gna​cją Sze​vek. – My​ślisz, że nie pró​bo​wa​‐ łem? Gdy kil​ka dni póź​niej za​py​tał o Chi​fo​ili​ska, usły​szał, że wró​cił do Thu. – Na do​bre? Nie po​wie​dział mi, że wy​jeż​dża. – Thu​wiań​czyk ni​g​dy nie wie, kie​dy do​sta​nie roz​kaz wy​jaz​du od Cen​tral​ne​‐ go Pre​zy​dium – wy​ja​śnił mu Pae, bo oczy​wi​ście on po​in​for​mo​wał o tym Sze​‐ ve​ka. – Wie tyl​ko, że gdy taki roz​kaz na​dej​dzie, le​piej wy​ko​nać go nie​zwłocz​‐ nie. I nie ocią​gać się po dro​dze. Bied​ny sta​ry Chif! Cie​kaw je​stem, gdzie po​‐ peł​nił błąd. Parę razy w ty​go​dniu Sze​vek od​wie​dzał Atro w ład​nym dom​ku na obrze​żach kam​pu​su, gdzie sta​ru​szek miesz​kał wraz z kil​ko​ma rów​nie jak on sę​dzi​wy​mi słu​żą​cy​mi, któ​rzy się nim opie​ko​wa​li. Do​bie​ga​jąc osiem​dzie​siąt​ki, był – jak sam to uj​mo​wał – po​mni​kiem pierw​szo​rzęd​ne​go fi​zy​ka. Choć nie spo​tkał go los Gva​rab i pra​ca jego ży​cia zo​sta​ła do​ce​nio​na, z ra​cji sa​me​go wie​ku na wszyst​ko zo​bo​jęt​niał, po​dob​nie jak ona. Jego za​in​te​re​so​wa​nie przy​by​szem z księ​ży​ca zda​wa​ło się cał​kiem oso​bi​ste, czy​sto ko​le​żeń​skie. Był pierw​szym z fi​zy​ków szko​ły na​stępstw na​wró​co​nym na za​pro​po​no​wa​ne przez Sze​ve​ka po​dej​ście do ro​zu​mie​nia cza​su. Wal​czył też o jego teo​rie (jego wła​snym orę​‐ żem) prze​ciw​ko ca​łej ple​ja​dzie na​uko​wych au​to​ry​te​tów, a za​czął tę wal​kę kil​‐ ka lat przed opu​bli​ko​wa​niem nie​okro​jo​nych Za​sad jed​no​cze​sno​ści i zwy​cię​‐ stwem zwo​len​ni​ków tej teo​rii, któ​re wkrót​ce na​stą​pi​ło. Ten bój sta​no​wił apo​‐ geum jego ży​cia. Atro nie sta​wał​by do wal​ki o spra​wę po​śled​niej​szą niż praw​‐ da, bar​dziej jed​nak od praw​dy ko​chał samą wal​kę. Wy​wo​dził swój ród od przod​ków sprzed je​de​na​stu stu​le​ci. Był po​tom​kiem ge​‐ ne​ra​łów, ksią​żąt i wiel​kich wła​ści​cie​li ziem​skich. Jego ro​dzi​na wciąż po​sia​da​‐ ła ma​ją​tek o po​wierzch​ni trzech ty​się​cy hek​ta​rów i czter​na​ście wsi w pro​win​‐ cji Sie, rol​ni​czym re​gio​nie Ajo. W mo​wie Atro po​brzmie​wa​ły pro​win​cjo​nal​ne na​le​cia​ło​ści i ar​cha​izmy, któ​re z dumą pie​lę​gno​wał. Bo​gac​two nie im​po​no​wa​ło mu wca​le, cały zaś rząd swe​go kra​ju okre​ślał mia​nem „de​ma​go​gów i ła​szą​‐ cych się po​li​ty​kie​rów”. Jego sza​cun​ku nie moż​na było ku​pić. Jed​nak ob​dzie​lał nim – za dar​mo – byle głup​ca z „do​brym”, jak ma​wiał, na​zwi​skiem. Pod pew​‐ ny​mi wzglę​da​mi sta​no​wił dla Sze​ve​ka nie​prze​nik​nio​ną za​gad​kę. Do​sko​na​ła enig​ma: ary​sto​kra​ta. Jed​nak jego szcze​ra po​gar​da za​rów​no dla pie​nią​dza, jak i wła​dzy spra​wia​ła, że był mu bliż​szy niż kto​kol​wiek inny na Ur​ras.

Pew​ne​go razu, gdy sie​dzie​li na oszklo​nej we​ran​dzie, gdzie sta​rzec ho​do​wał róż​ne ga​tun​ki rzad​kich i nie​ty​po​wych dla da​nej pory roku kwia​tów, zda​rzy​ło mu się użyć okre​śle​nia: „My, Ce​teń​czy​cy”. Sze​vek od razu mu to wy​tknął: – Ce​teń​czy​cy? Czy to nie wy​raz ze słow​ni​ka bru​kow​ców? Mia​nem bru​kow​ców okre​śla​no w po​tocz​nym ję​zy​ku po​pu​lar​ne ga​ze​ty, au​dy​‐ cje ra​dio​we i be​le​try​sty​kę pro​du​ko​wa​ne na uży​tek miej​skie​go pro​le​ta​ria​tu. – Bru​kow​ców! – prych​nął Atro. – U li​cha, skąd wy​trza​sną​łeś ten wul​ga​‐ ryzm? Przez „Ce​teń​czy​cy” ro​zu​miem do​kład​nie to samo co te pi​sma​ki z dzien​‐ ni​ków i ich czy​tel​ni​cy, któ​rzy mu​szą po​ru​szać war​ga​mi, z tru​dem sy​la​bi​zu​jąc, ro​zu​mie​ją przez „Ur​ras i Anar​res”! – Zdzi​wi​ło mnie, że uży​łeś ob​ce​go sło​wa, w isto​cie nie​ce​teń​skie​go. – De​fi​ni​cja przez wy​łą​cze​nie – od​pa​ro​wał bez​tro​sko sta​ru​szek. – Przed stu laty nie po​trze​bo​wa​li​śmy tego okre​śle​nia. Wy​star​cza​ła „ludz​kość”. Ale sześć​‐ dzie​siąt z okła​dem lat temu wszyst​ko ule​gło zmia​nie. Mia​łem wte​dy sie​dem​‐ na​ście lat, był pięk​ny sło​necz​ny dzień, jak dziś pa​mię​tam, po​czą​tek lata. Ujeż​dża​łem ko​nia, gdy star​sza sio​stra za​wo​ła​ła z okna: „Roz​ma​wia​ją wła​śnie przez ra​dio z kimś z ko​smo​su!”. Moja bied​na, dro​ga mat​ka są​dzi​ła, że je​ste​‐ śmy zgu​bie​ni. Ja​kieś obce dia​bły, uwa​żasz… A to byli tyl​ko Ha​ino​wie kwa​‐ czą​cy coś o bra​ter​stwie i po​ko​ju… No i masz, dzi​siaj sło​wo „ludz​kość” sta​ło się ciut za​nad​to po​jem​ne. Co le​piej okre​śla bra​ter​stwo niż brak bra​ter​stwa? De​fi​‐ ni​cja przez wy​łą​cze​nie, mój dro​gi! Ty i ja je​ste​śmy krew​nia​ka​mi. Parę wie​‐ ków temu twoi przod​ko​wie praw​do​po​dob​nie pa​sa​li kozy w gó​rach, pod​czas gdy moi uci​ska​li nie​wol​ni​ków w Sie. Je​ste​śmy wsze​la​ko człon​ka​mi jed​nej ro​‐ dzi​ny. Aby się o tym prze​ko​nać, dość spo​tkać ob​ce​go lub choć​by usły​szeć o jego ist​nie​niu. Isto​tę z in​ne​go ukła​du sło​necz​ne​go. Tak zwa​ne​go czło​wie​ka, któ​ry nie ma z nami nic wspól​ne​go poza uży​tecz​nym wy​po​sa​że​niem w parę nóg, rąk oraz gło​wę z ja​kimś ro​dza​jem mó​zgu! – Ale czyż Ha​ino​wie nie do​wie​dli, że je​ste​śmy… – …Wszy​scy ob​ce​go po​cho​dze​nia, po​tom​ka​mi ja​kichś mię​dzy​gwiezd​nych ha​‐ iń​skich ko​lo​ni​stów sprzed pół mi​lio​na lat, a może mi​lio​na, dwóch lub trzech mi​lio​nów. Już​ci, do​wie​dli! Na licz​bę pry​mar​ną, Sze​vek, ple​ciesz jak se​mi​na​‐ rzy​sta z pierw​sze​go roku! Jak mo​żesz po​waż​nie mó​wić o hi​sto​rycz​nym do​wo​‐ dzie, gdy w grę wcho​dzi taki prze​dział cza​su? Ci Ha​ino​wie żon​glu​ją ty​siąc​le​‐ cia​mi jak pi​łecz​ka​mi. Do​wód, do​bre so​bie! Re​li​gia mo​ich przod​ków za​pew​nia mnie rów​nie au​to​ry​ta​tyw​nie, że wy​wo​dzę się od Pin​ry Oda, któ​re​go Bóg wy​‐ gnał z ogro​du, bo miał czel​ność po​li​czyć pal​ce u rąk i nóg, zsu​mo​wał je do dwu​dzie​stu i tym spo​so​bem wpu​ścił do wszech​świa​ta czas. Wolę tę opo​wiast​‐ kę od ja​kichś ob​cych, je​śli już mu​szę wy​bie​rać! Sze​vek się ro​ze​śmiał. Lu​bił żar​ty Atro. Sta​ru​szek jed​nak mó​wił se​rio. Po​‐ kle​pał go​ścia po ra​mie​niu, zmarsz​czył brwi i przy​gry​za​jąc war​gę, co czy​nił za​‐ wsze, gdy był po​ru​szo​ny, po​wie​dział: – Mam na​dzie​ję, że od​czu​wasz to samo, mój dro​gi. Szcze​rą na​dzie​ję. W two​‐

im spo​łe​czeń​stwie, je​stem tego pe​wien, nie​jed​no za​słu​gu​je na po​dziw, ale nie uczy was ono róż​ni​co​wa​nia, a to jest naj​war​to​ściow​sza na​uka, ja​kiej czło​wie​‐ ko​wi może udzie​lić cy​wi​li​za​cja. Nie chciał​bym, aby ci prze​klę​ci obcy do​bra​li się do cie​bie przez furt​kę twych po​glą​dów na te​mat bra​ter​stwa, wza​jem​no​ści et ce​te​ra. Wy​le​ją na cie​bie całe po​to​ki „ludz​kiej wspól​no​ty”, „wszech​świa​to​‐ wych lig” i po​dob​nych bred​ni, a mnie by​ło​by przy​kro pa​trzeć, jak je ły​kasz. Pra​wem ist​nie​nia jest wal​ka… ry​wa​li​za​cja… eli​mi​na​cja słab​szych… bez​‐ względ​na wal​ka o prze​trwa​nie. A ja ży​czył​bym so​bie, żeby prze​trwa​li naj​lep​‐ si. Ten ro​dzaj ludz​ki, któ​ry znam. Ce​teń​czy​cy. Ty i ja: Ur​ras i Anar​res. Obec​‐ nie wy​prze​dza​my wszyst​kich tych Ha​inów, Ter​ran i jak się tam jesz​cze na​zy​‐ wa​ją, i mu​si​my na​dal po​zo​stać w awan​gar​dzie. Dali nam na​pęd gwiezd​ny, ale my bu​du​je​my te​raz lep​sze niż oni stat​ki mię​dzy​gwiezd​ne. Kie​dy zde​cy​du​jesz się ogło​sić swą teo​rię, ży​wię naj​głęb​szą na​dzie​ję, że nie za​po​mnisz o obo​wiąz​‐ ku wo​bec wła​sne​go na​ro​du, wła​sne​go ga​tun​ku. Nie za​po​mnisz, co zna​czy lo​‐ jal​ność i komu ją je​steś win​ny. Do pół​śle​pych oczu Atro na​pły​nę​ły łzy, ja​kie na sta​rość ła​two się zja​wia​ją. Sze​vek w ge​ście po​cie​sze​nia po​ło​żył rękę na jego ra​mie​niu, ale mil​czał. – W koń​cu, rzecz ja​sna, zdo​bę​dą two​ją teo​rię. Zresz​tą po​win​ni. Na​uko​wa praw​da musi uj​rzeć świa​tło dzien​ne, nie ukry​jesz słoń​ca pod ka​mie​niem. Ale za​nim to na​stą​pi, chciał​bym, żeby za nią za​pła​ci​li! Pra​gnę, by​śmy za​ję​li na​‐ leż​ne nam miej​sce. Pra​gnę sza​cun​ku i ty mo​żesz go nam za​pew​nić. Prze​‐ skok… gdy​by​śmy opa​no​wa​li prze​skok, mo​gli​by so​bie scho​wać swój gwiezd​ny na​pęd! Nie o pie​nią​dze mi cho​dzi. Chcę, żeby uzna​no wyż​szość ce​teń​skiej na​‐ uki, wyż​szość ce​teń​skie​go umy​słu. Sko​ro musi po​wstać cy​wi​li​za​cja mię​dzy​‐ gwiezd​na, nie chcę, żeby mój na​ród za​li​czał się do jej pa​ria​sów! Przy​stąp​my do nich jako ary​sto​kra​cja, przy​no​sząc wspa​nia​ły dar. Tak, nie ina​czej! Kie​dy o tym mó​wię, czę​sto się uno​szę… A przy oka​zji, jak ci idzie pra​ca nad książ​‐ ką? – Pra​cu​ję te​raz nad hi​po​te​za​mi gra​wi​ta​cyj​ny​mi Ska​ska. Mam wra​że​nie, że uży​wa​jąc wy​łącz​nie rów​nań róż​nicz​ko​wych cząst​ko​wych, Skask po​peł​nia błąd. – Toż i ostat​nia two​ja roz​pra​wa trak​to​wa​ła o gra​wi​ta​cji. Kie​dy się wresz​cie za​bie​rzesz do tego, co istot​ne? – Dla nas, odo​nian, środ​ki są ce​lem, jak wiesz – rzu​cił lek​ko Sze​vek. – A zresz​tą czy mógł​bym wy​stą​pić z teo​rią cza​su po​mi​ja​ją​cą gra​wi​ta​cję? – Więc wy​dzie​lasz ją nam po kro​pel​ce? – spy​tał po​dejrz​li​wie Atro. – O tym nie po​my​śla​łem. Chy​ba będę mu​siał wni​kli​wiej się przyj​rzeć tej ostat​niej roz​‐ pra​wie. Nie​któ​re jej frag​men​ty wy​da​ły mi się po​zba​wio​ne sen​su. Ostat​nio bar​dzo ła​two mę​czą mi się oczy. Po​dej​rze​wam, że szwan​ku​je ten prze​klę​ty rzut​nik po​więk​sza​ją​cy, któ​re​go mu​szę uży​wać do czy​ta​nia. Już nie wy​świe​tla słów wy​raź​nie. Sze​vek przy​glą​dał się sta​rusz​ko​wi ze współ​czu​ciem i sym​pa​tią, ale nie po​‐ wie​dział mu już nic wię​cej o sta​nie swo​jej teo​rii.

Nie było dnia, żeby nie do​sta​wał za​pro​szeń na przy​ję​cia, otwar​cia, ob​cho​dy i po​dob​ne uro​czy​sto​ści. Z nie​któ​rych ko​rzy​stał, przy​był prze​cież na Ur​ras z mi​sją i po​wi​nien spró​bo​wać ją wy​peł​nić – musi for​so​wać ideę bra​ter​stwa, re​‐ pre​zen​tu​jąc wła​sną oso​bą so​li​dar​ność Bliź​nia​czych Pla​net. Prze​ma​wiał, a lu​‐ dzie słu​cha​li go i chwa​li​li: „Ja​kież to praw​dzi​we!”. Za​sta​na​wiał się, dla​cze​go rząd nie za​my​ka mu ust. Wi​docz​nie Chi​fo​ilisk, dla so​bie zna​nych ce​lów, mu​siał wy​ol​brzy​miać roz​miar kon​tro​li i cen​zu​ry, ja​kie rząd zdol​ny jest spra​wo​wać. Sze​vek gło​sił naj​czyst​szy anar​chizm, a oni go nie po​wstrzy​my​wa​li. Ale czy po​trze​bo​wa​li go po​wstrzy​my​wać? Wy​glą​da​ło na to, że mówi za każ​dym ra​zem do tych sa​mych lu​dzi – do​brze ubra​nych, do​brze od​ży​wio​nych, do​brze wy​cho​wa​nych, uśmiech​nię​tych. Czyż​by sta​no​wi​li je​dy​ną gru​pę miesz​kań​ców Ur​ras? „Tym, co zbli​ża do sie​bie lu​dzi, jest ból”, mó​wił im, a oni po​ta​ki​wa​li i po​twier​dza​li: „Ja​kież to praw​dzi​we!”. Za​czy​nał ich nie​na​wi​dzić, a kie​dy zdał so​bie z tego spra​wę, z dnia na dzień prze​stał przyj​mo​wać za​pro​sze​nia. Po​stę​pu​jąc tak, przy​zna​wał się jed​nak do po​raż​ki i tyl​ko po​więk​szał swo​ją izo​la​cję. Nie ro​bił tego, po co tu przy​je​chał. Nie oni od​se​pa​ro​wa​li się od nie​go, po​wta​rzał so​bie, to on, jak zwy​kle zresz​tą, od​su​nął się od nich. Czuł się sa​‐ mot​ny, obez​wład​nia​ją​co sa​mot​ny wśród lu​dzi, któ​rych co dnia wi​dy​wał. Pro​‐ blem po​le​gał na tym, że nie na​wią​zał kon​tak​tu; czuł, że z ni​kim się nie zbli​żył przez mie​sią​ce po​by​tu na Ur​ras. Któ​re​goś wie​czo​ru ode​zwał się przy sto​le w ja​dal​ni star​szych pra​cow​ni​ków na​uko​wych: – Słu​chaj​cie, na do​brą spra​wę nie wiem, jak wy tu ży​je​cie. Pry​wat​ne domy oglą​dam tyl​ko z ze​wnątrz. od we​wnątrz po​zna​ję je​dy​nie wa​sze ży​cie pu​blicz​‐ ne: aule, ja​dal​nie, la​bo​ra​to​ria… Na​za​jutrz pod​szedł do nie​go Oiie i za​py​tał – dość ce​re​mo​nial​nie – czy nie ze​‐ chciał​by w na​stęp​ny week​end przy​je​chać do nie​go na ko​la​cję i za​no​co​wać. Oiie miesz​kał w Amo​eno, wio​sce po​ło​żo​nej o kil​ka ki​lo​me​trów od Ieu Eun, w domu, któ​ry – we​dle ur​ra​syj​skich stan​dar​dów – był skrom​ną sie​dzi​bą przed​sta​wi​cie​la kla​sy śred​niej, może je​dy​nie nie​co star​szą od in​nych. Zbu​do​‐ wa​no go przed oko​ło pię​cio​ma wie​ka​mi z ka​mie​nia; po​ko​je wy​ło​żo​ne były bo​‐ aze​rią. Otwo​ry okien​ne i odrzwia wień​czy​ły cha​rak​te​ry​stycz​ne po​dwój​ne łuki ajoń​skie. Względ​na skrom​ność ume​blo​wa​nia od pierw​szej chwi​li ura​do​wa​ła oko Sze​ve​ka. Po​ko​je wy​glą​da​ły su​ro​wo – prze​stron​ne po​ła​cie wy​fro​te​ro​wa​‐ nych do po​ły​sku pod​łóg. Wśród eks​tra​wa​ganc​kich ozdób i wy​gód gma​chów pu​‐ blicz​nych, w któ​rych od​by​wa​ły się przy​ję​cia, ob​cho​dy i inne uro​czy​sto​ści, czuł się nie​swo​jo. Ur​ra​syj​czy​cy od​zna​cza​li się do​brym sma​kiem, któ​ry jed​nak czę​‐ sto wcho​dził w kon​flikt z ich za​mi​ło​wa​niem do wy​staw​no​ści, bo​gac​twa wy​‐ stro​ju. Na​ka​zy eko​no​micz​nej ry​wa​li​za​cji prze​sła​nia​ły i znie​kształ​ca​ły na​tu​‐ ral​ne, es​te​tycz​ne źró​dło chę​ci po​sia​da​nia pięk​nych przed​mio​tów, co od​bi​ja​ło się z ko​lei na ich ja​ko​ści; nie wzno​si​ły się po​nad po​ziom swo​iste​go me​cha​nicz​‐ ne​go prze​py​chu. Dom Oiie na​to​miast miał wdzięk osią​gnię​ty dzię​ki umia​ro​wi.

Słu​żą​cy ode​brał od nich pal​ta w przed​po​ko​ju. Żona Oiie wy​szła na po​wi​ta​nie go​ścia z miesz​czą​cej się w su​te​re​nie kuch​ni, gdzie wy​da​wa​ła ostat​nie in​struk​‐ cje ku​cha​rzo​wi. Pod​czas przed​obied​niej po​ga​węd​ki Sze​vek stwier​dził ku wła​sne​mu za​sko​cze​‐ niu, że zwra​ca się nie​mal wy​łącz​nie do pani domu, z przy​jaź​nią i pra​gnie​niem obu​dze​nia w niej sym​pa​tii. Jak przy​jem​nie było znów roz​ma​wiać z ko​bie​tą! Nic dziw​ne​go, że oto​czo​ny wy​łącz​nie przez męż​czyzn, po​zba​wio​ny na​pię​cia i po​wa​bu sek​su​al​nej od​mien​no​ści, czuł się sa​mot​ny i od​izo​lo​wa​ny, a swą eg​zy​‐ sten​cję po​strze​gał jako sztucz​ną. Sewa Oiie była do tego bar​dzo ład​na. Przy​‐ glą​da​jąc się de​li​kat​nym li​niom jej kar​ku i skro​ni, po​rzu​cił swe do​tych​cza​so​we za​strze​że​nia wo​bec ur​ra​syj​skie​go zwy​cza​ju go​le​nia dam​skich głów. Była po​‐ wścią​gli​wa, ra​czej nie​śmia​ła. Sta​rał się ją do sie​bie ośmie​lić i bar​dzo się ucie​‐ szył, spo​strze​gł​szy, że mu się to chy​ba uda​ło. Po​da​no obiad. Przy sto​le to​wa​rzy​szy​ło im dwo​je dzie​ci. – W dzi​siej​szych cza​sach w tej czę​ści kra​ju nie spo​sób zna​leźć przy​zwo​itą niań​kę – uspra​wie​dli​wi​ła się Sewa. Sze​vek zgo​dził się z nią, choć nie miał po​ję​cia, kto to taki niań​ka. Z po​dob​‐ nym za​chwy​tem co mat​ce i z tą samą ulgą przy​glą​dał się chłop​com. od opusz​‐ cze​nia Anar​res pra​wie nie wi​dy​wał dzie​ci. Ubra​ni w nie​bie​skie ak​sa​mit​ne ma​ry​nar​ki i spodnie, byli bar​dzo schlud​ni, grzecz​ni, nie od​zy​wa​li się nie​py​ta​ni. Przy​pa​try​wa​li się Sze​ve​ko​wi z na​boż​ną gro​zą, na​leż​ną przy​by​szo​wi z ko​smo​su. Star​szy, dzie​wię​cio​la​tek, ob​cho​dził się z młod​szym, sied​mio​lat​kiem, dość ob​ce​so​wo, bur​czał na nie​go, żeby się nie ga​‐ pił, i szczy​pał bo​le​śnie, gdy brat nie po​słu​chał. Młod​szy re​wan​żo​wał mu się tym sa​mym i pró​bo​wał go kop​nąć pod sto​łem. Naj​wi​docz​niej za​sa​da star​szeń​‐ stwa nie utrwa​li​ła się jesz​cze w jego umy​śle. Oiie oka​zał się w domu zu​peł​nie in​nym czło​wie​kiem. Mó​wiąc, nie za​cią​gał, z jego twa​rzy znik​nął wy​raz ta​jem​ni​czo​ści. Ro​dzi​na oka​zy​wa​ła mu sza​cu​nek, ale był to sza​cu​nek wza​jem​ny. Sze​vek, któ​ry na​słu​chał się wcze​śniej po​glą​‐ dów Oiie na te​mat ko​biet, stwier​dzał ze zdu​mie​niem, że od​no​si się on do swo​‐ jej żony z wiel​ką uprzej​mo​ścią, wręcz de​li​kat​no​ścią. Tak wy​glą​da ry​cer​skość, po​my​ślał, czy​niąc uży​tek z nie​daw​no po​zna​ne​go sło​wa. Wnet jed​nak przy​szło mu stwier​dzić, że cho​dzi​ło o coś wię​cej. Oiie był do żony bar​dzo przy​wią​za​ny, wy​raź​nie jej ufał. Za​cho​wy​wał się wo​bec niej i dzie​ci po​dob​nie, jak za​cho​wy​‐ wał​by się Anar​re​syj​czyk. Nie​spo​dzie​wa​nie we wła​snym domu oka​zał się czło​‐ wie​kiem pro​stym, ser​decz​nym i wol​nym. Za​kres tej wol​no​ści wy​dał się co praw​da Sze​ve​ko​wi bar​dzo wą​ski, a ro​dzi​na na​der nie​licz​na. Czuł się jed​nak wśród nich tak do​brze, że nie chciał kry​ty​ko​‐ wać na​wet w du​chu. Gdy w roz​mo​wie za​pa​dło na chwi​lę mil​cze​nie, młod​szy chło​piec oświad​czył cien​kim, dźwięcz​nym gło​sem: – A pan Sze​vek nie po​tra​fi się wła​ści​wie za​cho​wać. – Cze​mu? – za​cie​ka​wił się sam ob​wi​nio​ny, za​nim mat​ka zdą​ży​ła skar​cić

syna. – Co ja ta​kie​go zro​bi​łem? – Nie po​wie​dział pan dzię​ku​ję. – Za co? – Kie​dy panu po​da​łem ta​lerz pi​kli. – Ini! Prze​stań! „Sa​dik! Nie ego​izuj!” – do​kład​nie ten sam ton. – Są​dzi​łem, że się ze mną nimi dzie​lisz. Więc to był pre​zent? W moim kra​ju dzię​ku​je​my tyl​ko za pre​zen​ty. Ro​zu​miesz, wszyst​kim in​nym dzie​li​my się, nie roz​ma​wia​my o tym. Czy chcesz, że​bym ci zwró​cił te pi​kle? – Nie, nie lu​bię pi​kli – od​parł chłop​czyk, wpa​tru​jąc się w Sze​ve​ka nie​win​ny​‐ mi ciem​ny​mi ocza​mi. – Więc bar​dzo ła​two ci się nimi dzie​lić – za​uwa​żył Sze​vek. Star​szy chło​piec aż się skrę​cał z tłu​mio​nej chę​ci uszczyp​nię​cia bra​ta, a Ini ro​ze​śmiał się, uka​zu​jąc drob​ne bia​łe ząb​ki. Po chwi​li, ko​rzy​sta​jąc z ko​lej​nej prze​rwy w roz​mo​wie, za​py​tał ci​cho, na​chy​la​jąc się ku Sze​ve​ko​wi: – Czy chciał​by pan zo​ba​czyć moją wy​drę? – Chęt​nie. – Jest w ogro​dzie za do​mem. Mama ją wy​rzu​ci​ła, bo uwa​ża​ła, że bę​dzie panu prze​szka​dzać. Nie​któ​rzy do​ro​śli nie lu​bią zwie​rząt. – Ja lu​bię na nie pa​trzeć. W moim świe​cie nie ma zwie​rząt. – Wca​le? – Star​szy chło​piec zro​bił zdzi​wio​ną minę. – Tato! Pan Sze​vek mówi, że u nich nie ma zwie​rząt! Ini rów​nież zro​bił okrą​głe oczy. – Więc co jest? – Inni lu​dzie. Ryby. Ro​ba​ki. I drze​wa ho​lum. – Co to są drze​wa ho​lum? Taka roz​mo​wa cią​gnę​ła się przez na​stęp​ne pół go​dzi​ny. Pierw​szy raz na Ur​‐ ras wy​py​ty​wa​no Sze​ve​ka o Anar​res. Py​ta​nia za​da​wa​ły dzie​ci, ale i ro​dzi​ce z za​cie​ka​wie​niem przy​słu​chi​wa​li się od​po​wie​dziom. Sze​vek wy​strze​gał się pil​‐ nie try​bu etycz​ne​go; nie przy​je​chał tu, by siać pro​pa​gan​dę wśród dzie​ci swo​‐ ich go​spo​da​rzy. Opo​wie​dział im tyl​ko, co to ta​kie​go Ku​rza​wa, jak wy​glą​da Ab​be​nay, jak się ubie​ra​ją lu​dzie, co trze​ba zro​bić, gdy ktoś chce do​stać nowe ubra​nie, czym dzie​ci zaj​mu​ją się w szko​le. To ostat​nie – wbrew jego in​ten​‐ cjom – za​brzmia​ło jak pro​pa​gan​da. Ini i Aevi byli za​chwy​ce​ni jego opi​sem pro​‐ gra​mu za​jęć, na któ​ry skła​da​ły się upra​wa roli, sto​lar​stwo, uzdat​nia​nie ście​‐ ków, skład dru​kar​ski, hy​drau​li​ka, na​pra​wa dróg, pi​sa​nie sztuk sce​nicz​nych i wszel​kie inne za​ję​cia wspól​no​ty do​ro​słych. Za​chwy​ci​ło ich szcze​gól​nie, kie​dy po​wie​dział, że nikt ni​g​dy nie bywa za nic ka​ra​ny. – Choć zda​rza się nie​kie​dy – do​dał Sze​vek – że pro​szą cię, abyś się na ja​kiś czas usu​nął. – Więc co trzy​ma lu​dzi w ry​zach? – wtrą​cił na​gle Oiie, jak​by to py​ta​nie dłu​‐ go go nur​to​wa​ło. – Co spra​wia, że się na​wza​jem nie okra​da​ją, nie mor​du​ją? – Nikt nie po​sia​da nic, co moż​na by ukraść. Je​śli cze​goś po​trze​bu​jesz, bie​‐

rzesz to so​bie z ma​ga​zy​nu. Co do prze​mo​cy… cóż, nie wiem. Czy ty byś mnie tak po pro​stu za​mor​do​wał? A gdy​byś miał na to ocho​tę, czy za​ka​zu​ją​ce tego pra​wo by cię po​wstrzy​ma​ło? Przy​mus jest naj​mniej sku​tecz​nym spo​so​bem za​‐ pro​wa​dza​nia po​rząd​ku. – No do​brze, a w jaki spo​sób zmu​sza​cie lu​dzi do wy​ko​ny​wa​nia brud​nych prac? – Ja​kich brud​nych prac? – za​py​ta​ła żona Oiie, któ​ra nie zro​zu​mia​ła męża. – Jak wy​wóz śmie​ci, ko​pa​nie gro​bów… – …wy​do​by​wa​nie rtę​ci – uzu​peł​nił Sze​vek i omal nie do​rzu​cił: prze​twa​rza​‐ nie gów​na, na szczę​ście przy​po​mniał so​bie w porę, że sło​wa ska​to​lo​gicz​ne sta​‐ no​wią w ję​zy​ku ajoń​skim tabu. Dość wcze​śnie po przy​jeź​dzie na Ur​ras zo​rien​‐ to​wał się, że Ur​ra​syj​czy​cy, choć żyją wśród gór eks​kre​men​tów, ni​g​dy o nich nie wspo​mi​na​ją. – Cóż, wy​ko​nu​je​my te pra​ce wspól​nie. Nikt jed​nak nie jest zmu​szo​ny do ich wy​ko​ny​wa​nia przez dłuż​szy czas, chy​ba że ta​kie za​ję​cie lubi. Raz na de​ka​dę za​rząd wspól​no​ty, ko​mi​tet blo​ko​wy lub każ​dy, kto tego po​trze​‐ bu​je, może cię do ta​kie​go za​da​nia we​zwać. Ro​ta​cja na​stę​pu​je we​dług li​sty. A na uciąż​li​we albo szko​dli​we sta​no​wi​ska pra​cy, jak ko​pal​nie i wy​twór​nie rtę​‐ ci, pra​cow​ni​cy są kie​ro​wa​ni za​zwy​czaj tyl​ko na pół roku. – W ta​kim ra​zie cały per​so​nel tych za​kła​dów skła​da się z lu​dzi do​pie​ro uczą​‐ cych się za​wo​du! – Tak. To nie​zbyt wy​daj​ne, ale czyż da się roz​wią​zać ina​czej? Nie moż​na żą​‐ dać od czło​wie​ka, żeby wy​ko​ny​wał pra​cę, któ​rą po paru la​tach przy​pła​ci ka​‐ lec​twem lub śmier​cią. Dla​cze​go miał​by się na to zgo​dzić? – Może od​mó​wić wy​ko​na​nia roz​ka​zu? – To nie jest roz​kaz, Oiie. Czło​wiek idzie do Kom​po​pra​cu, czy​li Ko​mi​sa​ria​tu Po​dzia​łu Pra​cy, i mówi: Miał​bym ocho​tę ro​bić to i to. Ma​cie coś dla mnie? I oni mu mó​wią, gdzie cze​ka jaka po​sa​da. – Dla​cze​go lu​dzie w ogó​le po​dej​mu​ją się brud​nych prac? Dla​cze​go się na nie zga​dza​ją, choć​by i co dzie​sią​ty dzień? – Po​nie​waż są wy​ko​ny​wa​ne wspól​nie… Ist​nie​ją i inne po​wo​dy. Wi​dzi​cie, ży​‐ cie na Anar​res nie jest tak bo​ga​te, jak tu​taj. W ma​łych spo​łecz​no​ściach nie ma wie​lu roz​ry​wek, za to jest dużo ro​bo​ty. Je​śli więc pra​cu​jesz przy kro​śnie me​cha​nicz​nym, przy​jem​nie co dzie​sią​ty dzień wyjść na dwór, żeby – w in​nej bry​ga​dzie – po​ło​żyć ja​kąś rurę lub za​orać pole… Pew​ne wresz​cie zna​cze​nie od​gry​wa am​bi​cja. Wy tu uwa​ża​cie, że bodź​cem do pra​cy jest pła​ca, po​trze​ba za​ra​bia​nia pie​nię​dzy, żą​dza zy​sku, ale tam, gdzie nie uży​wa się pie​nię​dzy, uka​zu​ją się wy​raź​niej praw​dzi​we po​bud​ki. Lu​dzie po pro​stu lu​bią pra​co​wać. I to pra​co​wać do​brze. Po​dej​mu​ją się nie​bez​piecz​nych, cięż​kich prac, bo na​pa​‐ wa ich to dumą, mogą… ego​izo​wać, jak my to na​zy​wa​my… po​pi​sy​wać się przed słab​szy​mi. Hej, spójrz​cie, chło​pa​ki, jaki je​stem sil​ny! Ro​zu​mie​cie? Czło​‐ wiek lubi ro​bić to, co robi do​brze… W grun​cie rze​czy jed​nak jest to kwe​stia ce​lów i środ​ków. Osta​tecz​nie pra​cę wy​ko​nu​je się dla niej sa​mej. Pra​ca to nie​‐ wy​czer​pa​ne źró​dło ży​cio​wych przy​jem​no​ści. Kwe​stia in​dy​wi​du​al​ne​go su​mie​‐

nia. A i su​mie​nia wspól​no​ty, czy​li opi​nii są​sia​dów. Nie ma na Anar​res in​nej na​gro​dy, nie ma in​ne​go pra​wa jak two​je wła​sne za​do​wo​le​nie i sza​cu​nek to​wa​‐ rzy​szy. To wszyst​ko. Opi​nia są​sia​dów ma po​tęż​ną moc. – I nikt się nie wy​ła​mu​je? – Ra​czej rzad​ko. – Więc wszy​scy pra​cu​ją rów​nie cięż​ko? – spy​ta​ła żona Oiie. – A co z czło​wie​‐ kiem, któ​ry po pro​stu nie chce współ​pra​co​wać? – Cóż, prze​no​si się. Wi​dzi​cie, wspól​no​ta za​czy​na mieć go do​syć. Za​czy​na​ją się z nie​go wy​śmie​wać albo ob​cho​dzić z nim szorst​ko. Po​sztur​chu​ją go, biją. W mniej​szych spo​łecz​no​ściach mogą usta​lić, że usu​wa​ją jego imię z li​sty po​‐ bie​ra​ją​cych po​sił​ki, więc musi so​bie sam go​to​wać i ja​dać w sa​mot​no​ści, a to jest upo​ka​rza​ją​ce. Prze​no​si się za​tem i za​trzy​mu​je na ja​kiś czas w in​nym miej​scu, za​nim się wy​nie​sie gdzieś da​lej. Nie​któ​rzy po​stę​pu​ją tak przez całe ży​cie. Na​zy​wa​my ich nuch​ni​bi. Ja sam je​stem kimś w ro​dza​ju nuch​ni​bi. Je​‐ stem tu​taj, bo po​rzu​ci​łem moje sta​no​wi​sko pra​cy. Wy​nio​słem się da​lej niż inni. Po​wie​dział to cał​kiem spo​koj​nie. Je​śli ode​zwa​ła się w jego gło​sie go​rycz, to nie​do​strze​gal​na dla dzie​ci, dla do​ro​słych zaś nie​zro​zu​mia​ła. Po jego sło​wach za​pa​dło jed​nak mil​cze​nie. – Nie wiem, kto u was się zaj​mu​je brud​ny​mi pra​ca​mi – prze​rwał je po chwi​li Sze​vek. – To dziw​ne. Kto je wy​ko​nu​je? Cze​mu to robi? Czy są le​piej płat​ne? – Ow​szem, nie​kie​dy… pra​ce nie​bez​piecz​ne. Pod​rzęd​ne nie. Ra​czej go​rzej. – Więc cze​mu lu​dzie je po​dej​mu​ją? – Bo ni​ska za​pła​ta jest lep​sza od żad​nej – od​rzekł Oiie z wy​raź​nie czy​tel​ną iry​ta​cją w gło​sie. Jego żona za​czę​ła coś mó​wić ner​wo​wo, jak​by pra​gnę​ła zmie​‐ nić te​mat, on jed​nak cią​gnął: – Mój dzia​dek był stró​żem. Przez pięć​dzie​siąt lat szo​ro​wał pod​ło​gi i zmie​niał brud​ne prze​ście​ra​dła w ho​te​lu. Po dzie​sięć go​‐ dzin dzien​nie, przez sześć dni w ty​go​dniu. Ro​bił to, żeby on i jego ro​dzi​na mie​‐ li co jeść. Urwał, ob​rzu​cił Sze​ve​ka swo​im zwy​kłym, skry​tym, nie​uf​nym spoj​rze​niem, a na​stęp​nie, nie​mal wy​zy​wa​ją​co, po​pa​trzył na żonę. Umknę​ła wzro​kiem w bok. Po​tem wy​ja​śni​ła ner​wo​wym, wy​so​kim gło​sem: – Oj​ciec De​ma​ere’a był czło​wie​kiem suk​ce​su. Umie​ra​jąc, zo​sta​wił czte​ry przed​się​bior​stwa. – Mia​ła znu​żo​ny uśmiech. Za​ci​snę​ła ciem​ne, szczu​płe dło​‐ nie. – Nie są​dzę, by​ście na Anar​res zna​li ko​goś ta​kie​go jak czło​wiek suk​ce​su – po​wie​dział z sar​ka​zmem Oiie, po czym umilkł, bo wszedł ku​charz, by zmie​nić ta​le​rze. Ini, jak gdy​by wie​dział, że po​waż​na roz​mo​wa do​ro​słych nie zo​sta​nie pod​ję​ta w obec​no​ści słu​żą​ce​go, za​py​tał: – Mamo, czy pan Sze​vek bę​dzie mógł po obie​dzie obej​rzeć moją wy​drę? Kie​dy wró​ci​li do sa​lo​nu, po​zwo​lo​no chłop​cu przy​nieść jego ulu​bień​ca, pół​do​‐ ro​słą lą​do​wą wy​drę, zwie​rząt​ko po​spo​li​te na Ur​ras. Oiie wy​ja​śnił, że wy​dry zo​sta​ły udo​mo​wio​ne jesz​cze w cza​sach pre​hi​sto​rycz​nych. Po​cząt​ko​wo uży​wa​‐

no ich do po​ło​wu ryb, póź​niej słu​ży​ły jako ma​skot​ki. Stwo​rzon​ko mia​ło krót​‐ kie nóż​ki, pa​łą​ko​wa​ty, gięt​ki grzbiet i lśnią​ce bru​nat​ne fu​ter​ko. Było pierw​‐ szym zwie​rzę​ciem nie​za​mknię​tym w klat​ce, ja​kie Sze​vek oglą​dał z bli​ska. Wy​dra za​cho​wy​wa​ła się wo​bec nie​go śmie​lej niż on wo​bec niej. Bia​łe ostre ząb​ki na​ka​zy​wa​ły re​spekt. Sze​vek wy​cią​gnął ostroż​nie rękę, żeby ją po​gła​‐ skać, do cze​go Ini bar​dzo go na​ma​wiał. Wy​dra sta​nę​ła słup​ka i przyj​rza​ła się na​trę​to​wi. Jej ciem​ne, zło​ci​ste ślep​ka spo​glą​da​ły by​strze, cie​ka​wie i nie​win​‐ nie. – Am​mar, bra​cie… – szep​nął Sze​vek, uję​ty tym spoj​rze​niem zza ot​chła​ni bytu. Wy​dra coś chru​mknę​ła, opa​dła na czte​ry łap​ki i z za​in​te​re​so​wa​niem ob​wą​‐ cha​ła jego buty. – Lubi pana – orzekł Ini. – I ja ją lu​bię. Ile​kroć wi​dział ja​kieś zwie​rzę, klucz pta​ków, bo​gac​two je​sien​nych li​ści, chwy​tał go ja​kiś smu​tek, drą​żąc za​chwyt przej​mu​ją​cym bó​lem. W ta​kich chwi​lach nie my​ślał o Ta​kver, nie do​świad​czał jej nie​obec​no​ści. Zda​wa​ło mu się ra​czej, choć o niej nie my​ślał, że jest obok nie​go. Jak gdy​by pięk​no i nie​‐ zwy​kłość zwie​rząt i ro​ślin na Ur​ras na​zna​czo​ne były w jego oczach po​sła​niem od tej, któ​ra ich ni​g​dy nie zo​ba​czy, któ​rej przod​ko​wie od sied​miu po​ko​leń nie gła​ska​li cie​płe​go zwie​rzę​ce​go fu​ter​ka, nie oglą​da​li mi​go​tu skrzy​deł w cie​niu drzew. Noc spę​dził w sy​pial​ni na pod​da​szu. Iz​deb​ka była chłod​na – przy​jem​na od​‐ mia​na po wiecz​nie prze​grza​nych po​ko​jach uni​wer​sy​te​tu – i skrom​nie ume​blo​‐ wa​na: łóż​ko, pół​ki z książ​ka​mi, ko​mód​ka, krze​sło i ma​lo​wa​ny drew​nia​ny stół. Po​my​ślał, że moż​na po​czuć się tu jak w domu, po​mi​ja​jąc wy​so​kość łóż​ka, mięk​kość ma​te​ra​ca, weł​nia​ne​go koca i je​dwab​nych po​wło​czek. I po​mi​ja​jąc to, że bi​be​lo​ty z ko​ści sło​nio​wej na ko​mód​ce oraz fakt, że ten po​kój i wszyst​ko, co się w nim znaj​du​je, ten dom i plac, na któ​rym stoi, jest pry​wat​ną wła​sno​ścią, wła​sno​ścią De​ma​ere’a Oiie, choć on ani tego domu nie zbu​do​wał, ani nie szo​‐ ro​wał w nim pod​łóg… Sze​vek od​pę​dził od sie​bie te mę​czą​ce roz​wa​ża​nia. To był cał​kiem przy​jem​ny po​kój. W isto​cie nie​wie​le się róż​nił od po​je​dy​nek w do​‐ mi​cy​lach. W nocy przy​śni​ła mu się Ta​kver. Śni​ło mu się, że leży obok nie​go w łóż​ku, obej​mu​je go ra​mio​na​mi, przy​wie​ra doń ca​łym cia​łem… tyl​ko gdzie, w ja​kim po​ko​ju? Gdzie oni są? Byli ra​zem na księ​ży​cu, było zim​no, szli do​kądś ra​mię przy ra​mie​niu. Ten księ​życ był pła​ski, cały przy​sy​pa​ny błę​kit​no​bia​łym śnie​‐ giem, lecz za​le​ga​ją​cym tak cien​ką war​stew​ką, że ła​two było od​gar​nąć ją nogą, a wów​czas uka​zy​wał się spod śnie​gu lśnią​cy bia​ły grunt. To było mar​‐ twe, cał​kiem mar​twe miej​sce. „On tak na​praw​dę nie wy​glą​da” – po​cie​szył part​ner​kę, spo​strze​gł​szy, że Ta​kver się boi. Szli w stro​nę ja​kiejś da​le​kiej li​nii, jak​by prze​pie​rze​nia z ela​stycz​ne​go, lśnią​ce​go pla​sti​ku, ja​kiejś od​le​głej, le​d​wo wi​docz​nej ba​rie​ry prze​ci​na​ją​cej bia​łą płasz​czy​znę śnie​gów. Sze​vek, choć w du​‐

chu bał się do niej zbli​żyć, uspo​ka​jał Ta​kver: „Wkrót​ce tam do​trze​my”. Nie od​po​wie​dzia​ła.

6

Anar​res Kie​dy po de​ka​dzie spę​dzo​nej w szpi​ta​lu ode​sła​no Sze​ve​ka do domu, przy​‐ szedł go od​wie​dzić są​siad z po​ko​ju nu​mer 45, wy​so​ki jak tyka, chu​dy ma​te​‐ ma​tyk. Miał nie​sko​ry​go​wa​ne​go zeza roz​bież​ne​go, więc ni​g​dy nie było wia​do​‐ mo, czy pa​trzy na roz​mów​cę, czy gdzieś w bok. On i Sze​vek od roku zgod​nie żyli obok sie​bie w in​sty​tu​to​wym do​mi​cy​lu, choć nie za​mie​ni​li ze sobą przez ten czas ani jed​ne​go peł​ne​go zda​nia. De​sar wszedł i spoj​rzaw​szy na Sze​ve​ka – bądź obok nie​go – za​py​tał: – Może? – Nie, dzię​ki, świet​nie so​bie ra​dzę. – Ko​la​cję? – Z tobą? – spy​tał Sze​vek, ule​ga​jąc wpły​wo​wi te​le​gra​ficz​ne​go sty​lu De​sa​ra. – Do​brze. Ma​te​ma​tyk przy​niósł na tacy dwie ko​la​cyj​ne por​cje ze sto​łów​ki, któ​re zje​dli w po​ko​ju Sze​ve​ka. Po​dob​nie czy​nił, z rana i wie​czo​ra, przez trzy na​stęp​ne dni, póki Sze​vek nie po​czuł się na si​łach, aby sa​me​mu wyjść na dwór. Trud​no było zro​zu​mieć, dla​cze​go De​sar to robi. Nie miał przy​ja​ciel​skiej na​tu​ry, a na​‐ ka​zy bra​ter​stwa zda​wa​ły się nie​wie​le dla nie​go zna​czyć. Jed​nym z po​wo​dów, dla któ​rych stro​nił od lu​dzi, była chęć ukry​cia swej nie​uczci​wo​ści: De​sar był albo strasz​nym le​niem, albo naj​zwy​klej​szym po​sia​da​czem, po​kój nu​mer 45 za​wa​lo​ny był bo​wiem gra​ta​mi, któ​rych jego lo​ka​tor nie miał ani pra​wa, ani po​wo​du po​sia​dać. Znaj​do​wa​ły się tam na​czy​nia ze sto​łów​ki, książ​ki z bi​blio​te​‐ ki, ze​staw na​rzę​dzi sny​cer​skich z ma​ga​zy​nu za​opa​trze​nio​we​go rze​miosł, mi​‐ kro​skop z ja​kie​goś la​bo​ra​to​rium, osiem róż​nych ko​ców, sza​fa peł​na ubrań, z któ​rych część wy​raź​nie na De​sa​ra nie pa​so​wa​ła, a nie​któ​re na​wet wy​glą​da​‐ ły na jego ubran​ka z cza​sów, kie​dy miał osiem, naj​wy​żej dzie​sięć lat. Od​no​si​ło się wra​że​nie, że ma​te​ma​tyk cho​dzi do skła​dów i ma​ga​zy​nów i wy​no​si stam​‐ tąd na​rę​cza​mi wszyst​ko, co mu wpad​nie w ręce, czy mu to po​trzeb​ne, czy nie. – Po co prze​cho​wu​jesz te wszyst​kie kla​mo​ty? – za​py​tał go Sze​vek, gdy po raz pierw​szy uzy​skał wstęp do po​ko​ju są​sia​da. De​sar ob​rzu​cił go roz​wi​dlo​nym spoj​rze​niem. – Pod​trzy​mu​ją na du​chu – wy​ja​śnił ta​jem​ni​czo.

Dzie​dzi​na ma​te​ma​ty​ki, któ​rą so​bie ob​rał, była tak ezo​te​rycz​na, że na do​brą spra​wę nikt z in​sty​tu​tu ani Związ​ku Ma​te​ma​tycz​ne​go nie był w sta​nie śle​dzić jego po​stę​pów. Zresz​tą wła​śnie dla​te​go ją wy​brał. Przyj​mo​wał, że Sze​ve​kiem kie​ro​wa​ły po​dob​ne po​bud​ki. – Pra​ca? – ma​wiał. – Do dia​bła. Cie​pła po​sad​ka. Na​stęp​stwo, jed​no​cze​sność: gów​no. Sze​vek cza​sa​mi lu​bił De​sa​ra, a cza​sem go nie cier​piał, za te same do​kład​nie ce​chy. Przy​lgnął jed​nak do nie​go z roz​my​słem, trak​tu​jąc tę zna​jo​mość jako część po​sta​no​wie​nia, by do​ko​nać w swo​im ży​ciu zmia​ny. Cho​ro​ba uświa​do​mi​ła mu, że je​śli bę​dzie pró​bo​wał ra​dzić so​bie da​lej sam, cał​kiem się za​ła​mie. Oce​ny do​ko​nał w ka​te​go​riach mo​ral​nych i su​ro​wo swo​ją po​sta​wę osą​dził. Za​cho​wy​wał sie​bie tyl​ko dla sie​bie, wbrew etycz​ne​mu na​ka​‐ zo​wi bra​ter​stwa. W wie​ku dwu​dzie​stu je​den lat nie był w ca​łym tego sło​wa zna​cze​niu bi​go​tem, jego po​czu​cie mo​ral​ne było żywe i wy​ostrzo​ne, uro​bio​ne jed​nak na mo​dłę pro​stac​kie​go odo​ni​zmu, któ​ry wpa​ja​li dzie​ciom tu​zin​ko​wi do​‐ ro​śli. Sie​dział w nim ka​zno​dzie​ja. Po​stę​po​wał źle. Musi się po​pra​wić. I do​ko​na tego. Za​ka​zy​wał so​bie zaj​mo​wać się fi​zy​ką przez pięć wie​czo​rów w de​ka​dzie. Zgła​szał się na ochot​ni​ka do pra​cy spo​łecz​nej w za​rzą​dzie miesz​kal​ni. Uczęsz​‐ czał na ze​bra​nia Związ​ku Fi​zy​ków i Syn​dy​ka​tu Człon​ków In​sty​tu​tu. Za​pi​sał się do gru​py upra​wia​ją​cej ćwi​cze​nia bio​me​cha​ni​zmu zwrot​ne​go i tre​ning elek​‐ tro​en​ce​fa​lo​gra​ficz​ny. W ja​dal​ni zmu​szał się do sia​da​nia przy ogól​nym sto​le, a nie jak do​tąd, z no​sem w książ​ce, przy ma​łym sto​li​ku. Za​uwa​żył coś dziw​ne​go – moż​na by są​dzić, że lu​dzie na nie​go cze​ka​li. Przy​‐ ję​li go z otwar​ty​mi rę​ka​mi, wi​ta​li, za​pra​sza​li, by dzie​lił z nimi sy​pial​nię, pro​‐ si​li do to​wa​rzy​stwa. Wszę​dzie go ze sobą za​bie​ra​li, tak że w trzy de​ka​dy zo​‐ ba​czył w Ab​be​nay wię​cej niż wcze​śniej przez rok. Z grup​ka​mi we​so​łej mło​‐ dzie​ży cha​dzał na sta​dio​ny, do ognisk rze​mio​sła, na ba​sen, na fe​sti​wa​le, do mu​ze​ów, te​atrów, na kon​cer​ty. Kon​cer​ty były dla nie​go re​we​la​cją, naj​ra​do​śniej​szym od​kry​ciem. Ni​g​dy do​tąd nie był w Ab​be​nay na kon​cer​cie, po czę​ści dla​te​go, że mu​zy​kę trak​to​wał jak coś, co się ra​czej wy​ko​nu​je, niż cze​go się słu​cha. Jako dziec​ko śpie​wał w miej​sco​wym chó​rze, gry​wał w ze​spo​le na róż​nych in​stru​men​tach. Bar​dzo to lu​bił, choć nie był szcze​gól​nie uta​len​to​wa​ny. Ośrod​ki kształ​ce​nio​we uczy​ły wszel​kich umie​jęt​no​ści przy​go​to​wu​ją​cych do upra​wia​nia sztu​ki: śpie​‐ wu, ryt​mi​ki, tań​ca, po​słu​gi​wa​nia się pędz​lem, dłu​tem, ko​zi​kiem, to​kar​ką i po​‐ dob​ny​mi przy​bo​ra​mi. Wszyst​ko było na​sta​wio​ne na prak​ty​kę: dzie​ci uczy​ły się pa​trzeć, mó​wić, słu​chać, po​ru​szać i ope​ro​wać na​rzę​dzia​mi. Nie do​ko​ny​wa​‐ no roz​róż​nie​nia mię​dzy sztu​ką a rze​mio​słem; nie przy​wią​zy​wa​no do sztu​ki szcze​gól​nej wagi, po​strze​ga​no ją jako pod​sta​wo​wą tech​ni​kę ży​cia, po​dob​ną mo​wie. Dzię​ki temu, wcze​śnie i sa​mo​ist​nie, roz​wi​nął się w ar​chi​tek​tu​rze styl zwię​zły, czy​sty i pro​sty, o sub​tel​nych pro​por​cjach. Ma​lar​stwo i rzeź​ba peł​ni​ły prze​waż​nie funk​cję usłu​go​wą wo​bec ar​chi​tek​tu​ry i pla​no​wa​nia urba​ni​stycz​‐

ne​go. Co się ty​czy sztu​ki sło​wa, po​ezja i ga​wę​dziar​stwo skła​nia​ły się ku ulot​‐ no​ści, do łą​cze​nia się ze śpie​wem i tań​cem. Je​dy​nie te​atr utrzy​my​wał po​zy​cję w peł​ni od​ręb​ną, okre​śla​ny by​wał w ogó​le mia​nem sztu​ki – cze​goś cał​ko​wi​cie sa​mo​ist​ne​go. Ist​nia​ło wie​le re​gio​nal​nych i ob​jaz​do​wych trup ak​to​rów i tan​ce​‐ rzy, te​atrów re​per​tu​aro​wych, nie​rzad​ko z wła​snym dra​ma​to​pi​sa​rzem. Wy​sta​‐ wia​ły tra​ge​die, pół​im​pro​wi​zo​wa​ne ko​me​die, pan​to​mi​my. Wy​glą​da​no ich ni​‐ czym desz​czu w za​gu​bio​nych po​śród pu​sty​ni mia​stach i osa​dach; ile​kroć się zja​wia​ły, sta​wa​ły się za​wsze wiel​kim wy​da​rze​niem. Sztu​ka dra​ma​tycz​na na​‐ ro​dzo​na z du​cha (i du​cha tego wcie​la​ją​ca) izo​la​cji i wspól​no​to​wo​ści Anar​res osią​gnę​ła siłę i nie​zwy​kłą świet​ność. Sze​vek nie prze​pa​dał za dra​ma​tem. Lu​bił bo​gac​two słów, lecz sama idea od​‐ gry​wa​nia roli go od​strę​cza​ła. Do​pie​ro w dru​gim roku po​by​tu w Ab​be​nay od​‐ krył wresz​cie swo​ją sztu​kę – tę, któ​ra mia​ła za two​rzy​wo czas. Ktoś wziął go na kon​cert do Syn​dy​ka​tu Mu​zy​ki. Wró​cił tam na​stęp​ne​go wie​czo​ru już sam. Za​czął cho​dzić na wszyst​kie kon​cer​ty – z no​wy​mi zna​jo​my​mi, je​śli to było moż​li​we, albo bez nich. Po​trze​ba mu​zy​ki sta​ła się dla nie​go waż​niej​sza niż po​‐ trze​ba to​wa​rzy​stwa, głęb​szej też do​star​cza​ła sa​tys​fak​cji. Jego wy​sił​ki, by wy​rwać się z wro​dzo​nej po​trze​by sa​mot​no​ści, skoń​czy​ły się w grun​cie rze​czy fia​skiem; zda​wał so​bie z tego spra​wę. Z ni​kim nie zwią​zał się bliż​szą przy​jaź​nią. Spół​ko​wał z wie​lo​ma dziew​czę​ta​mi, lecz ko​pu​la​cja nie spra​wia​ła mu ta​kiej ra​do​ści, jak po​win​na. Przy​no​si​ła je​dy​nie ulgę w po​trze​‐ bie, jaką daje wy​próż​nie​nie; wsty​dził się tego po​tem, czyn​ność ta bo​wiem spy​‐ cha​ła dru​gą oso​bę do roli przed​mio​tu. Lep​sza już była ma​stur​ba​cja, wła​ści​wa dro​ga dla ko​goś ta​kie​go jak on. Zro​zu​miał, że sa​mot​ność jest jego prze​zna​cze​‐ niem; był więź​niem swo​je​go dzie​dzic​twa. „Pra​ca przede wszyst​kim”. Ru​lag po​wie​dzia​ła to spo​koj​nie, kon​sta​tu​jąc fakt, nie​zdol​na go zmie​nić, nie​zdol​na wy​rwać się ze swo​jej zim​nej celi. Z nim było po​dob​nie. Ser​ce cią​gnę​ło go ku in​nym, ku mi​łym mło​dym isto​tom, któ​re go na​zy​wa​ły bra​tem, lecz ani on z nimi, ani one z nim nie były w sta​nie na​praw​dę się zbli​żyć. Uro​dził się do sa​mot​no​ści, prze​klę​ty, zim​ny in​te​lek​tu​ali​sta, ego​ista. Li​czy​ła się przede wszyst​kim pra​ca, tym​cza​sem pra​ca wio​dła do​ni​kąd. Po​‐ win​na da​wać przy​jem​ność, po​dob​nie jak seks, ale nie da​wa​ła. Bo​ry​kał się wciąż z tymi sa​my​mi pro​ble​ma​mi, nie zbli​ża​jąc się ani na krok do roz​wią​za​‐ nia pa​ra​dok​su cza​su. Nie mó​wiąc już o teo​rii jed​no​cze​sno​ści, któ​rą przed ro​‐ kiem, jak są​dził, miał już na wy​cią​gnię​cie ręki. Ta pew​ność sie​bie wy​da​wa​ła mu się te​raz nie​po​ję​ta. Czyż​by na​praw​dę uwa​żał się za zdol​ne​go, w dwu​dzie​‐ stym roku ży​cia, do roz​wi​nię​cia teo​rii, któ​ra mia​ła zmie​nić pod​sta​wy fi​zy​ki ko​smo​lo​gicz​nej? Naj​wy​raź​niej już na dłu​go przed​tem, nim go zło​ży​ła go​rącz​‐ ka, mu​siał być nie​speł​na ro​zu​mu. Za​pi​sał się do dwóch grup za​ję​cio​wych ma​‐ te​ma​ty​ki fi​lo​zo​ficz​nej, wma​wia​jąc so​bie, że mu to po​trzeb​ne, i nie do​pusz​cza​‐ jąc my​śli, że każ​dy z tych kur​sów mógł​by sam po​pro​wa​dzić nie go​rzej od wy​‐ kła​dow​ców. W mia​rę moż​no​ści uni​kał Sa​bu​la. W pierw​szym za​pa​le po​dej​mo​wa​nia no​wych de​cy​zji po​sta​wił so​bie za cel

bliż​sze po​zna​nie Gva​rab. Nie​ste​ty, zimą po​czu​ła się go​rzej. Była cho​ra, głu​‐ cha i sta​ra. Roz​po​czę​ła kurs wio​sen​ny, lecz szyb​ko go za​wie​si​ła. Mie​wa​ła się róż​nie, raz le​piej, raz go​rzej; to le​d​wo po​zna​wa​ła Sze​ve​ka, to za​pra​sza​ła go do swo​jej miesz​kal​ni na wie​czor​ne roz​mo​wy. Z cza​sem jego prze​my​śle​nia wy​kro​‐ czy​ły poza za​kres po​ję​cio​wy Gva​rab i te po​ga​węd​ki za​czę​ły go nu​żyć. Miał do wy​bo​ru albo po​zwo​lić Gva​rab, by go za​nu​dza​ła po​wta​rza​niem go​dzi​na​mi tego, co już wie​dział (bądź cze​go fał​szy​wość zdą​żył już wy​ka​zać), albo zra​nić sta​‐ rusz​kę i przy​pra​wić o kon​fu​zję pró​bą wy​pro​wa​dze​nia jej z błę​du. Z jed​nej stro​ny gro​zi​ło mu prze​kro​cze​nie gra​nic cier​pli​wo​ści, z dru​giej po​peł​nie​nie nie​‐ tak​tu wo​bec oso​by star​szej, więc skoń​czy​ło się na tym, że za​czął uni​kać Gva​‐ rab, na​ra​ża​jąc się za każ​dym ra​zem na wy​rzu​ty su​mie​nia. Poza nią nie miał z kim roz​ma​wiać o pro​ble​mach swo​jej dzie​dzi​ny. Nikt w in​sty​tu​cie nie miał do​sta​tecz​nej wie​dzy na te​mat czy​stej fi​zy​ki cza​su. Chęt​‐ nie by na​uczał, nie otrzy​mał jed​nak do​tąd po​sa​dy wy​kła​dow​cy. Stu​den​ci wy​‐ dzia​łu, na​le​żą​cy do Syn​dy​ka​tu Człon​ków In​sty​tu​tu, od​rzu​ci​li jego proś​bę w tej spra​wie. Nie chcie​li kłót​ni z Sa​bu​lem. W mia​rę upły​wu roku Sze​vek co​raz czę​ściej pi​sy​wał li​sty do Atro oraz in​‐ nych fi​zy​ków i ma​te​ma​ty​ków na Ur​ras. Nie​wie​le z tych li​stów wy​słał. Nie​któ​‐ re po na​pi​sa​niu darł. Od​krył, że ma​te​ma​tyk Loai An, do któ​re​go wy​sma​żył sze​ścio​stro​ni​co​wą roz​praw​kę na te​mat od​wra​cal​no​ści cza​so​wej, nie żyje od dwu​dzie​stu lat. Nie prze​czy​tał bio​gra​ficz​ne​go wstę​pu do jego Geo​me​trii cza​su. Inne li​sty, któ​re za​mie​rzał wy​słać na po​kła​dzie frach​tow​ców z Ur​ras, zo​sta​ły za​trzy​ma​ne przez za​rząd por​tu w Ab​be​nay. Port znaj​do​wał się pod bez​po​śred​‐ nią kon​tro​lą KPR (jego funk​cjo​no​wa​nie wy​ma​ga​ło ko​or​dy​na​cji dzia​łań wie​lu syn​dy​ka​tów), to​też nie​któ​rzy z ko​or​dy​na​to​rów mu​sie​li znać ajoń​ski. Nad​zor​cy po​sia​da​ją​cy spe​cja​li​stycz​ną wie​dzę, zaj​mu​ją​cy waż​ne sta​no​wi​ska, ła​two na​by​‐ wa​li men​tal​no​ści biu​ro​kra​tów: au​to​ma​tycz​nie od​po​wia​da​li „nie”. Po​dejrz​li​‐ wym okiem spo​glą​da​li na li​sty do ma​te​ma​ty​ków, któ​re wy​glą​da​ły na pi​sa​ne szy​frem, a nikt nie był w sta​nie ich za​pew​nić, że tak nie jest. Li​sty do fi​zy​ków prze​pusz​cza​no, je​śli wy​ra​ził na to zgo​dę Sa​bul, któ​ry peł​nił funk​cję kon​sul​‐ tan​ta. A on nie ze​zwa​lał na wy​sy​ła​nie ta​kich, któ​re trak​to​wa​ły o za​gad​nie​‐ niach spo​za jego dzie​dzi​ny w ob​rę​bie fi​zy​ki na​stępstw. „To nie leży w mo​jej kom​pe​ten​cji”, po​mru​ki​wał i od​su​wał je od sie​bie. Sze​vek mimo to wy​sy​łał li​‐ sty do za​rzą​du Por​tu Anar​res, skąd wra​ca​ły z ad​no​ta​cją: „Nie za​twier​dzo​no do eks​pe​dy​cji”. Przed​sta​wił tę spra​wę na fo​rum Związ​ku Fi​zy​ków, na któ​re​go ze​bra​nia Sa​‐ bul rzad​ko się fa​ty​go​wał. Nikt nie oka​zał za​in​te​re​so​wa​nia kwe​stią swo​bod​nej wy​mia​ny z ide​olo​gicz​nym wro​giem. Nie​któ​rzy ga​ni​li Sze​ve​ka za zaj​mo​wa​nie się dzie​dzi​ną tak ezo​te​rycz​ną, że nikt poza nim w jego oj​czy​stym świe​cie – co sam przy​zna​wał – nie był w niej kom​pe​tent​ny. – Jest po pro​stu nowa – bro​nił się nie​sku​tecz​nie. – Je​śli tak, po​dziel się nią z nami, a nie z tymi po​sia​da​cza​mi! – Już od roku, nie​mal co kwar​tał, wy​stę​pu​ję z pro​po​zy​cją po​pro​wa​dze​nia

kur​su na ten te​mat. A wy wciąż po​wta​rza​cie, że nie ma do​sta​tecz​ne​go za​po​‐ trze​bo​wa​nia. Bo​icie się tego, dla​te​go że nowe? To wy​stą​pie​nie nie przy​spo​rzy​ło mu przy​ja​ciół. Opu​ścił ze​bra​nie za​gnie​wa​‐ ny. Na​dal pi​sy​wał li​sty na Ur​ras, na​wet je​śli żad​ne​go nie wy​sy​łał. Fakt, że mógł pi​sać do ko​goś, kto był w sta​nie go zro​zu​mieć, po​zwa​lał mu w ogó​le pi​sać, my​‐ śleć. Mi​ja​ły de​ka​dy, kwar​ta​ły. Dwa, trzy razy w roku spo​ty​ka​ła go na​gro​da: przy​cho​dził list od Atro albo in​ne​go fi​zy​ka z Ajo lub Thu, dłu​gi, gę​sto za​pi​sa​‐ ny, gę​sty od tre​ści, cały – od po​zdro​wień po​wi​tal​nych po pod​pis – wy​peł​nio​ny teo​rią do​stęp​ną je​dy​nie dla wta​jem​ni​czo​nych w ma​te​ma​tycz​no-etycz​no-ko​‐ smo​lo​gicz​ną fi​zy​kę cza​su, na​pi​sa​ny w ję​zy​ku, któ​ry Sze​vek znał, przez nie​‐ zna​nych mu lu​dzi, usi​łu​ją​cych za​wzię​cie zwal​czyć i oba​lić jego teo​rie, przez wro​gów jego oj​czy​zny, ry​wa​li, ob​cych, bra​ci. Wie​le dni po otrzy​ma​niu ta​kie​go li​stu żył jak w go​rącz​ce, pi​ja​ny ra​do​ścią. Po​tem pra​co​wał dniem i nocą, do​słow​nie try​ska​jąc po​my​sła​mi. Po czym z wol​‐ na, wśród ostat​nich roz​pacz​li​wych pod​ry​wów i wy​sił​ków, wra​cał na zie​mię, su​chą zie​mię, sam rów​nież wy​ja​ło​wio​ny. Pod ko​niec jego trze​cie​go roku w in​sty​tu​cie umar​ła Gva​rab. Po​pro​sił, aby po​zwo​lo​no mu prze​mó​wić pod​czas uro​czy​sto​ści po​grze​bo​wych, któ​re – zgod​nie ze zwy​cza​jem – od​by​wa​ły się w miej​scu pra​cy zmar​łe​go; w tym wy​pad​ku w jed​nej z sal wy​kła​do​wych w gma​chu la​bo​ra​to​rium fi​zycz​ne​go. Był je​dy​nym mów​cą. Stu​den​ci w ogó​le się nie zja​wi​li; Gva​rab od dwóch lat nie pro​wa​dzi​ła za​jęć dy​dak​tycz​nych. Przy​by​ło kil​ku star​szych przed​sta​wi​cie​li in​sty​tu​tu oraz syn Gva​rab, męż​czy​zna w śred​nim wie​ku, agro​che​mik z Pół​noc​ne​go Wscho​‐ du. Sze​vek prze​mó​wił, sta​nąw​szy w miej​scu, z któ​re​go sta​rusz​ka zwy​kle pro​‐ wa​dzi​ła wy​kła​dy. Przy​po​mniał ze​bra​nym, gło​sem za​chryp​nię​tym od no​to​rycz​‐ nie już nę​ka​ją​ce​go go zimą za​pa​le​nia oskrze​li, że Gva​rab po​ło​ży​ła fun​da​men​‐ ty pod na​ukę o cza​sie, że była naj​wy​bit​niej​szym ko​smo​lo​giem, jaki kie​dy​kol​‐ wiek pra​co​wał w in​sty​tu​cie. Mó​wił: „My, zaj​mu​ją​cy się fi​zy​ką, mamy obec​nie na​szą Odo, ale jej nie czci​my”. Po za​koń​cze​niu ce​re​mo​nii ja​kaś sta​ra ko​bie​ta dzię​ko​wa​ła mu ze łza​mi w oczach. „Za​wsze bra​ły​śmy dzie​sięt​ni​ce ra​zem, ona i ja, stró​żo​wa​ły​śmy w na​szym blo​ku, ta​ke​śmy się za​wsze ser​decz​nie ze sobą na​ga​da​ły” – wy​zna​ła, ku​ląc się na lo​do​wa​tym wie​trze po wyj​ściu z bu​dyn​ku. Agro​che​mik wy​mam​ro​tał ja​kieś po​dzię​ko​wa​nia i od​da​lił się śpiesz​nie, by zła​‐ pać oka​zję na Pół​noc​ny Wschód. Roz​ża​lo​ny, gniew​ny, przy​gnie​cio​ny uczu​ciem da​rem​no​ści, Sze​vek wy​brał się sa​mot​nie na spa​cer po mie​ście. Jest tu od trzech lat, a cze​go do​ko​nał? Na​pi​sał książ​kę, któ​rą przy​własz​czył so​bie Sa​bul, na​pi​sał pięć czy sześć nie​wy​da​nych roz​praw, a te​raz wy​gło​sił mowę po​grze​bo​wą po da​rem​nym ży​ciu. Nic z tego, co zro​bił, nie zy​ska​ło zro​zu​mie​nia. Albo – uczci​wiej mó​wiąc – nic z tego, co do​ko​nał, nie mia​ło zna​cze​nia. Nie peł​nił żad​nej waż​nej funk​cji, ani oso​bi​stej, ani spo​łecz​nej. Wy​pa​lił się przed dwu​dzie​stym ro​kiem ży​cia, co

zresz​tą było w jego dzie​dzi​nie dość czę​ste. Ni​cze​go już nie osią​gnie. Do​szedł nie​odwo​łal​nie do kre​su, do muru. Za​trzy​mał się przed fron​to​nem auli Syn​dy​ka​tu Mu​zy​ki, żeby prze​czy​tać pro​gram na naj​bliż​szą de​ka​dę. Tego wie​czo​ru nie było kon​cer​tu. Od​wró​cił się od pla​ka​tu – i sta​nął twa​rzą w twarz z Be​da​pem. Be​dap, ostroż​ny jak za​wsze, do tego krót​ko​widz, nie zdra​dził się, że po​znał ko​le​gę. Sze​vek chwy​cił go za ra​mię. – Sze​vek? To ty? Pa​dli so​bie w ob​ję​cia, uca​ło​wa​li się, od​su​nę​li od sie​bie na wy​cią​gnię​cie ra​‐ mion, zno​wu się ob​ję​li. Sze​ve​ka prze​peł​ni​ła mi​łość. Skąd na​gle? Ostat​nie​go roku w Okrę​go​wym In​sty​tu​cie Nauk w Pół​no​co​ni​żu nie da​rzył Be​da​pa na​wet spe​cjal​ną sym​pa​tią, nie mó​wiąc o mi​ło​ści. Przez te trzy lata ani razu do sie​bie nie na​pi​sa​li. Ich przy​jaźń była przy​jaź​nią wie​ku chło​pię​ce​go, uczu​ciem mi​nio​‐ nym. A prze​cież na​praw​dę po​czuł mi​łość: za​pło​nę​ła jak pło​mień na po​ru​szo​‐ nych wę​glach. Szli i roz​ma​wia​li, nie zwra​ca​jąc uwa​gi, do​kąd idą. Ge​sty​ku​lo​wa​li, prze​ry​wa​‐ li je​den dru​gie​mu. Sze​ro​kie uli​ce Ab​be​nay spo​wi​ja​ła ci​sza zi​mo​we​go wie​czo​ru. Męt​ne świa​tła la​tarń two​rzy​ły na skrzy​żo​wa​niach srebr​ne sa​dzaw​ki, po któ​‐ rych prze​la​ty​wał su​chy śnie​żek, przy​po​mi​na​ją​cy ła​wi​ce ma​łych ry​bek ści​ga​ją​‐ cych wła​sne cie​nie. W ślad za śnie​giem nad​la​ty​wał ką​sa​ją​cy, zim​ny wiatr. Szyb​ko zdrę​twia​ły im war​gi i za​czę​li szczę​kać zę​ba​mi, co prze​szka​dza​ło w roz​mo​wie. Zła​pa​li ostat​ni, od​cho​dzą​cy o dzie​sią​tej au​to​bus do in​sty​tu​tu. Be​‐ dap miesz​kał w blo​ku na wschod​nim krań​cu mia​sta, ka​wał dro​gi pod górę w przej​mu​ją​cym zim​nie. Spoj​rze​niem iro​nicz​ne​go zdu​mie​nia ob​rzu​cił po​kój nu​mer 46. – Miesz​kasz jak zgni​ły ur​ra​syj​ski po​sia​dacz, Szev. – Nie prze​sa​dzaj. Po​każ mi tu coś eks​kre​men​tal​ne​go! Istot​nie, po​kój mie​ścił z grub​sza to je​dy​nie, co Sze​vek w nim za​stał. – Na przy​kład ten koc – rzekł Be​dap. – Już tu był, kie​dy się wpro​wa​dza​łem. Ktoś go so​bie utkał i zo​sta​wił. Czy w taką noc jak dzi​siej​sza uznał​byś koc za rzecz zbyt​kow​ną? – Ma sta​now​czo eks​kre​men​tal​ny ko​lor – za​wy​ro​ko​wał Be​dap. – Jako ana​li​‐ tyk funk​cji mogę do​wieść zbęd​no​ści ko​lo​ru po​ma​rań​czo​we​go. Po​ma​rań​czo​wy nie peł​ni żad​nej istot​nej funk​cji w or​ga​ni​zmie spo​łecz​nym ani na po​zio​mie ko​‐ mór​ko​wym, ani or​ga​nicz​nym, z pew​no​ścią zaś nie na po​zio​mie ho​lo​or​ga​nicz​‐ nym czy naj​cen​tral​niej etycz​nym, w któ​rym to przy​pad​ku to​le​ran​cja jest mniej po​żą​da​nym roz​wią​za​niem od wy​da​le​nia. Ufar​buj go na zgni​ło​zie​lo​no, bra​cie! A to co za śmiet​nik? – No​tat​ki. – Szy​frem? – za​in​te​re​so​wał się Be​dap. Prze​glą​dał no​tat​nik z cha​rak​te​ry​stycz​nym dla sie​bie chło​dem. Od​zna​czał się jesz​cze mniej​szym po​czu​ciem wła​sno​ści, pry​wat​nej wła​sno​ści, niż więk​szość Anar​re​syj​czy​ków. Ni​g​dy nie miał ulu​bio​ne​go ołów​ka, któ​ry by sta​le ze sobą

no​sił, ani sta​rej ko​szu​li, do któ​rej tak się przy​wią​zał, że z od​ra​zą my​ślał​by o wrzu​ce​niu jej do po​jem​ni​ka na od​pad​ki. Ob​da​ro​wa​ny pre​zen​tem, przyj​mo​‐ wał go – przez wzgląd na uczu​cia ofia​ro​daw​cy – ale za​wsze gu​bił. Był świa​‐ dom tej swo​jej ce​chy i utrzy​my​wał, że wska​zu​je ona, iż jest osob​ni​kiem mniej pry​mi​tyw​nym od więk​szo​ści lu​dzi i sta​no​wi wcze​sny przy​kład Czło​wie​ka Obie​ca​ne​go, praw​dzi​we​go odo​nia​ni​na. Po​czu​cie wła​sno​ści nie było mu jed​nak cał​kiem obce. Re​zer​wo​wał je dla gło​wy, tak wła​snej, jak i cu​dzej, i w tej sfe​‐ rze było ono peł​ne. Ni​g​dy nie wty​kał nosa w nie swo​je spra​wy. – Szev, pa​mię​tasz te głu​pa​we li​sty, ja​kie pi​sy​wa​li​śmy do sie​bie szy​frem, kie​‐ dy bra​łeś udział w ak​cji za​le​sia​nia? – To nie szyfr, to ję​zyk ajoń​ski. – Na​uczy​łeś się ajoń​skie​go? Dla​cze​go pi​szesz w tym ję​zy​ku? – Bo nikt na tej pla​ne​cie nie ro​zu​mie, o co mi cho​dzi. Albo nie chcą ro​zu​‐ mieć. Je​dy​na oso​ba, któ​ra mnie ro​zu​mia​ła, zmar​ła przed trze​ma dnia​mi. – Sa​bul umarł? – Nie Sa​bul. Gva​rab. Nie​ste​ty! – Coś nie tak? – Z Sa​bu​lem? Za​wiść pół na pół z nie​kom​pe​ten​cją. – Zda​wa​ło mi się, że jego książ​ka o przy​czy​no​wo​ści jest zna​ko​mi​ta. Sam tak twier​dzi​łeś. – Bo tak uwa​ża​łem, do​pó​ki nie prze​czy​ta​łem źró​deł. To wszyst​ko idee ur​ra​‐ syj​skie. W do​dat​ku nie​no​we. Jemu od dwu​dzie​stu lat nie przy​szła do gło​wy żad​na wła​sna myśl. Tyle też cza​su nie za​ży​wał ką​pie​li. – A jak two​je my​śli? – za​py​tał Be​dap, kła​dąc dłoń na no​tat​ni​kach i spo​glą​da​‐ jąc na Sze​ve​ka spode łba. Miał małe, z lek​ka ze​zu​ją​ce oczy, wy​ra​zi​stą twarz i krę​pą syl​wet​kę. Ob​gry​zał pa​znok​cie; czy​nił to od lat, tak że zre​du​ko​wał je do wą​skich skraw​ków wień​czą​cych gru​be, nie​spo​koj​ne pal​ce. – Do bani – od​parł Sze​vek, sia​da​jąc na tap​cza​nie. – Zaj​mu​ję się nie tym, czym po​wi​nie​nem. – Ty? – Be​dap uśmiech​nął się z nie​do​wie​rza​niem. – Pod ko​niec kwar​ta​łu chy​ba po​pro​szę o prze​nie​sie​nie na inną po​sa​dę. – Jaką? – Obo​jęt​ne. Na​uczy​cie​la, in​ży​nie​ra. Mu​szę dać so​bie spo​kój z fi​zy​ką. Be​dap usiadł na krze​śle przy biur​ku, przy​gryzł pa​zno​kieć i po​wie​dział: – Dziw​nie to sły​szeć. – Po​zna​łem wła​sne ogra​ni​cze​nia. – Nie wie​dzia​łem, że je masz. Mam na my​śli fi​zy​kę. Masz całą masę ogra​ni​‐ czeń i przy​war. Ale nie jako fi​zyk. Wiem, nie je​stem tem​po​ra​li​stą, ale nie trze​ba umieć pły​wać, żeby po​znać rybę, ani świe​cić, by roz​po​znać gwiaz​dę… Sze​ve​ko​wi na​gle wy​rwa​ło się coś, do cze​go na​wet przed sobą się nie przy​‐ zna​wał: – My​śla​łem o sa​mo​bój​stwie. Dużo o tym my​śla​łem. W tym roku. Wy​da​je się, że to naj​lep​sze wyj​ście.

– Nie wy​glą​da mi to na wyj​ście na dru​gą stro​nę cier​pie​nia. Sze​vek uśmiech​nął się z przy​mu​sem. – Pa​mię​tasz? – Do​sko​na​le. To była dla mnie nie​zwy​kle waż​na roz​mo​wa. A tak​że dla Ta​‐ kver i Ti​ri​na, jak są​dzę. – Do​praw​dy? – Sze​vek wstał. Żeby prze​mie​rzyć po​kój, wy​star​czy​ło zro​bić tyl​ko czte​ry kro​ki, nie mógł jed​nak usie​dzieć na miej​scu. – Wów​czas była waż​na i dla mnie – przy​znał, sta​jąc przy oknie. – Ale tu się zmie​ni​łem. W tym miej​scu jest coś nie​do​bre​go. Nie wiem co. – Ja wiem. Mur. Do​sze​dłeś do muru. Sze​vek od​wró​cił się ku nie​mu prze​stra​szo​ny. – Mur? – W two​im przy​pad​ku mur wy​da​je się sta​no​wić Sa​bul oraz jego po​plecz​ni​cy w syn​dy​ka​tach na​uko​wych i w KPR. Je​śli o mnie cho​dzi, sie​dzę w Ab​be​nay od czte​rech de​kad. od czter​dzie​stu dni. Do​sta​tecz​nie dłu​go, by się zo​rien​to​wać, że i w czter​dzie​ści lat nie zdzia​łał​bym tu nic, ale to nic z tego, cze​go za​mie​‐ rzam do​ko​nać – uspraw​nić na​ucza​nie w ośrod​kach kształ​ce​nio​wych. Chy​ba że się coś zmie​ni. Albo sam do​łą​czę do wro​gów. – Wro​gów? – Ma​łych lu​dzi. Przy​ja​ciół Sa​bu​la! Tych u wła​dzy. – O czym ty ga​dasz, Dap? U nas nie ma struk​tu​ry wła​dzy. – Nie? A co czy​ni Sa​bu​la tak po​tęż​nym? – Prze​cież nie struk​tu​ra wła​dzy, rząd… osta​tecz​nie to nie Ur​ras! – Nie. Nie mamy rzą​du, nie mamy praw, zgo​da. Ale, o ile mi wia​do​mo, idei ni​g​dy nie kon​tro​lo​wa​ły pra​wa i rzą​dy, na​wet na Ur​ras. Gdy​by tak było, jak Odo by się do​pra​co​wa​ła swo​ich idei? Jak mógł​by odo​nizm roz​wi​nąć się w ruch ogól​no​świa​to​wy? Lu​dzie wła​dzy pró​bo​wa​li zdu​sić go siłą i po​nie​śli klę​skę. Idei nie da się zdła​wić uci​skiem. Zdła​wić je moż​na, je​dy​nie igno​ru​jąc je. Od​ma​wia​‐ jąc my​śle​nia, od​ma​wia​jąc zmia​ny. Do​kład​nie to wła​śnie czy​ni na​sze spo​łe​‐ czeń​stwo! Sa​bul wy​ko​rzy​stu​je cię, kie​dy może, a kie​dy nie może, nie po​zwa​la ci pu​bli​ko​wać, uczyć, na​wet pra​co​wać. Zga​dza się? In​ny​mi sło​wy, ma nad tobą wła​dzę. Skąd ją czer​pie? Nie z nada​nia, taka wła​dza u nas nie ist​nie​je. Nie z in​te​lek​tu​al​nej prze​wa​gi, bo on jej nie ma. Czer​pie ją z wro​dzo​ne​go prze​‐ cięt​ne​mu ludz​kie​mu umy​sło​wi tchó​rzo​stwa. Opi​nia pu​blicz​na! Oto struk​tu​ra wła​dzy, któ​rej jest czę​ścią i któ​rą umie się po​słu​gi​wać. Nie​uzna​wa​ny rząd wła​da spo​łe​czeń​stwem odo​nian i krę​pu​je umy​sły jed​no​stek. Sze​vek oparł się rę​ka​mi na pa​ra​pe​cie i przez roz​my​te od​bla​ski na szy​bie wpa​try​wał się w ciem​ność za oknem. Na ko​niec stwier​dził: – Gad​ka wa​ria​ta, Dap. – Nie, bra​cie, ja je​stem przy zdro​wych zmy​słach. Lu​dzie wa​riu​ją, kie​dy pró​‐ bu​ją żyć poza rze​czy​wi​sto​ścią. Rze​czy​wi​stość jest strasz​na. Może za​bić. Daj jej tro​chę cza​su, a z pew​no​ścią cię uka​tru​pi. Rze​czy​wi​stość boli – sam to po​‐ wie​dzia​łeś! Ale bzi​ku​je się od kłamstw, uciecz​ki od rze​czy​wi​sto​ści. Kłam​stwa

spra​wi​ły, że chcesz ze sobą skoń​czyć… Sze​vek od​wró​cił się od okna. – Ale prze​cież nie mo​żesz mó​wić na se​rio o rzą​dzie tu​taj! – De​fi​ni​cje To​ma​ra: „Rząd – le​gal​ne spra​wo​wa​nie wła​dzy w celu utrzy​ma​nia i roz​sze​rze​nia wła​dzy”. Za​stąp „le​gal​ne” sło​wem „zwy​cza​jo​we” – i masz Sa​bu​‐ la, Syn​dy​kat Za​le​ceń, KPR. – KPR! – KPR na do​brą spra​wę prze​kształ​ci​ła się już w biu​ro​kra​cję wła​dzy. Sze​vek ro​ze​śmiał się po chwi​li, nie cał​kiem na​tu​ral​nie. – Daj spo​kój, Dap, to za​baw​ne… i tro​chę nie​zdro​we, nie uwa​żasz? – Czy ni​g​dy nie przy​szło ci na myśl, że to, co tryb ana​lo​gicz​ny na​zy​wa „cho​‐ ro​bą” – spo​łecz​ne znie​chę​ce​nie, nie​za​do​wo​le​nie, alie​na​cja – może też zo​stać ana​lo​gicz​nie na​zwa​ne bó​lem – w tym sen​sie, w ja​kim ty mó​wi​łeś o bólu, o cier​pie​niu? Oraz że, po​dob​nie jak ból, cho​ro​ba peł​ni pew​ną funk​cję w or​ga​‐ ni​zmie? – Nie! – za​prze​czył żar​li​wie Sze​vek. – Ja mó​wi​łem o tym w sen​sie jed​nost​‐ ko​wym, w ka​te​go​riach du​cho​wych. – Ale prze​cież mó​wi​łeś o cier​pie​niu fi​zycz​nym, o czło​wie​ku umie​ra​ją​cym od opa​rzeń. A zresz​tą ja mó​wię wła​śnie o cier​pie​niu du​cho​wym! O lu​dziach, któ​‐ rzy wi​dzą, jak się mar​nu​je ich ta​lent, ich pra​cę, ich ży​cie. O wy​bit​nych umy​‐ słach pod​da​nych wła​dzy dur​niów. O sile i od​wa​dze skrę​po​wa​nych za​wi​ścią, żą​dzą wła​dzy, lę​kiem przed zmia​ną. Zmia​na to wol​ność, zmia​na to ży​cie – czy jest coś bar​dziej fun​da​men​tal​ne​go w odoń​skiej my​śli? Tyl​ko że nic się już nie zmie​nia! Na​sze spo​łe​czeń​stwo jest cho​re. I ty o tym wiesz. Cier​pisz na tę samą co ono cho​ro​bę. Ta cho​ro​ba pro​wa​dzi do sa​mo​bój​stwa! – Wy​star​czy, Dap. Daj​my już temu spo​kój. Be​dap umilkł. Me​to​dycz​nie, w za​my​śle​niu ob​gry​zał pa​zno​kieć kciu​ka. Sze​vek usiadł na tap​cza​nie i wsparł gło​wę na rę​kach. Za​pa​dło dłu​gie mil​cze​‐ nie. Śnieg prze​stał pa​dać. Na szy​bę w oknie na​pie​rał su​chy, ciem​ny wiatr. W po​ko​ju pa​no​wał ziąb; ani Sze​vek, ani Be​dap nie zdję​li płasz​czy. – Po​słu​chaj, bra​cie – ode​zwał się wresz​cie Sze​vek. – Tu nie cho​dzi o na​sze spo​łe​czeń​stwo. Nie ono krę​pu​je in​dy​wi​du​al​ną twór​czość. Robi to ubó​stwo Anar​res. Ta pla​ne​ta nie ma za​dat​ków na wy​kar​mie​nie cy​wi​li​za​cji. Je​śli za​‐ wie​dzie​my je​den dru​gie​go, je​śli nie po​świę​ci​my na​szych oso​bi​stych pra​gnień na rzecz po​wszech​ne​go do​bra, nic, ale to nic na tej ja​ło​wej zie​mi nie przyj​dzie nam z po​mo​cą. Ludz​ka so​li​dar​ność to nasz je​dy​ny ra​tu​nek. – So​li​dar​ność, tak! Na​wet na Ur​ras, gdzie je​dze​nie samo spa​da z drzew, na​‐ wet tam Odo na​ucza​ła, że so​li​dar​ność mię​dzy ludź​mi jest na​szą je​dy​ną na​‐ dzie​ją. Ale my​śmy tę na​dzie​ję zdra​dzi​li. Po​zwo​li​li​śmy, żeby współ​pra​ca prze​‐ kształ​ci​ła się w na​kaz po​słu​szeń​stwa. Na Ur​ras mają rząd mniej​szo​ści. Tu rzą​dy spra​wu​je więk​szość. Ale to na​dal jest rząd! Su​mie​nie spo​łecz​ne prze​sta​‐ ło być czymś ży​wym, sta​ło się ma​szy​ną, ma​szy​ną wła​dzy, nad któ​rą kon​tro​lę spra​wu​ją biu​ro​kra​ci!

– I ty, i ja mo​że​my zgło​sić się na ochot​ni​ka i za parę de​kad mo​że​my zo​stać wy​lo​so​wa​ni do KPR. Czy to zmie​ni nas au​to​ma​tycz​nie w biu​ro​kra​tów, kie​‐ row​ni​ków? – To nie spra​wa jed​no​stek kie​ro​wa​nych do KPR, Szev. W więk​szo​ści są to lu​dzie do nas po​dob​ni. Aż za​nad​to po​dob​ni. Peł​ni naj​lep​szych in​ten​cji, na​iw​ni – a zresz​tą nie cho​dzi tyl​ko o KPR. To masz wszę​dzie na Anar​res. W ośrod​‐ kach kształ​ce​nio​wych, w in​sty​tu​tach, w ko​pal​niach, w za​kła​dach prze​my​sło​‐ wych, w prze​twór​stwie ryb​nym, w wy​twór​niach kon​serw, w rol​nic​twie i pla​‐ ców​kach ba​daw​czych, w fa​bry​kach, w jed​no​to​wa​ro​wych wspól​no​tach – ta funk​cja do​ma​ga się wszę​dzie wy​kwa​li​fi​ko​wa​nej i sta​łej in​sty​tu​cji. A sta​łość daje pole wład​czym za​pę​dom. W pierw​szych la​tach po Osie​dle​niu mie​li​śmy tego świa​do​mość, by​li​śmy na to uczu​le​ni. Nasi przod​ko​wie bar​dzo wy​raź​nie od​róż​nia​li wów​czas za​rzą​dza​nie od rzą​dze​nia ludź​mi. Czy​ni​li to z ta​kim po​‐ wo​dze​niem, że za​po​mnie​li​śmy, iż wola do​mi​na​cji jest isto​tom ludz​kim wro​‐ dzo​na na rów​ni z im​pul​sem świad​cze​nia so​bie wza​jem​nej po​mo​cy, i musi być z każ​dej jed​nost​ki, z każ​de​go no​we​go po​ko​le​nia ru​go​wa​na. Nikt nie ro​dzi się odo​nia​ni​nem, po​dob​nie jak czło​wie​kiem cy​wi​li​zo​wa​nym! Ale my​śmy o tym za​‐ po​mnie​li. Nie uczy​my wol​no​ści. Wy​cho​wa​nie, ta naj​waż​niej​sza czyn​ność spo​‐ łecz​ne​go or​ga​ni​zmu, skost​nia​ło, sta​ło się mo​ra​li​zu​ją​ce, au​to​ry​ta​tyw​ne. Dzie​‐ cia​ki uczą się kle​pać sło​wa Odo jak pa​pu​gi, jak​by to były pra​wa. Kosz​mar​ne bluź​nier​stwo! Sze​vek się za​wa​hał. Jako dziec​ko, a na​wet i tu, w in​sty​tu​cie, na wła​snej skó​rze do​brze po​znał taką edu​ka​cję, o ja​kiej mó​wił przy​ja​ciel, więc nie mógł ode​przeć jego za​rzu​tów. Be​dap bez​li​to​śnie wy​ko​rzy​stał swo​ją prze​wa​gę. – Za​wsze ła​twiej jest nie my​śleć na wła​sny ra​chu​nek. Zna​leźć so​bie ja​kąś mi​lut​ką, bez​piecz​ną hie​rar​chię i umo​ścić się w niej. Byle nie wpro​wa​dzać żad​‐ nych zmian, nie za​ry​zy​ko​wać nie​chę​ci in​nych, nie za​kłó​cić spo​ko​ju swo​ich syn​dy​ków. To za​wsze naj​ła​twiej​sze – po​zwo​lić sobą rzą​dzić. – Ale prze​cież to nie jest rząd, Dap! Eks​per​ci i sta​rzy wy​ja​da​cze zdo​mi​nu​ją każ​dą za​ło​gę czy syn​dy​kat; naj​le​piej się zna​ją na ro​bo​cie. Osta​tecz​nie ro​bo​ta musi ja​koś iść! Co do KPR, zgo​da, mo​gła​by się istot​nie prze​kształ​cić w układ hie​rar​chicz​ny, w struk​tu​rę wła​dzy, gdy​by nie zo​sta​ła zor​ga​ni​zo​wa​na tak, żeby temu wła​śnie za​po​bie​gać. Spójrz, jak jest urzą​dzo​na! Ochot​ni​cy wy​bra​ni w dro​dze lo​so​wa​nia, rocz​ne szko​le​nie, po​tem czte​ry lata na li​ście, po​tem do wi​dze​nia. Nikt nie zdo​ła za​gar​nąć wła​dzy – w sen​sie dyk​ta​tor​skim – w po​dob​‐ nym sys​te​mie, do tego jesz​cze w czte​ry lata. – Nie​któ​rzy po​zo​sta​ją dłu​żej niż czte​ry lata. – Do​rad​cy? Nie mają pra​wa gło​su. – Gło​sy nie są waż​ne. Za ku​li​sa​mi sto​ją lu​dzie… – Daj​że spo​kój! – Sze​vek był wście​kły; jego od​sta​ją​ce uszy pło​nę​ły szkar​ła​‐ tem, mó​wił pod​nie​sio​nym gło​sem. – To czy​sta pa​ra​no​ja! Za ku​li​sa​mi – o czym ty ga​dasz? Za ja​ki​mi ku​li​sa​mi? Każ​dy może uczest​ni​czyć w do​wol​nym ze​bra​‐

niu KPR, a je​śli jest syn​dy​kiem za​in​te​re​so​wa​nym da​nym przed​mio​tem, może też za​bie​rać głos w dys​ku​sji i gło​so​wać! Chcesz po​wie​dzieć, że mamy u sie​bie po​li​ty​ków? Było już póź​no, w żad​nym po​ko​ju po dru​giej stro​nie dzie​dziń​ca nie pa​li​ło się świa​tło. De​sar z po​ko​ju nu​mer 45 za​pu​kał w ścian​kę dzia​ło​wą, pro​sząc o ci​‐ szę. – Mó​wię o tym, o czym ty sam do​brze wiesz – ści​szo​nym do szep​tu gło​sem od​rzekł Be​dap. – Że wła​śnie tacy lu​dzie jak Sa​bul kie​ru​ją fak​tycz​nie KPR-em, i to od lat. – Sko​ro o tym wiesz – rzu​cił Sze​vek ochry​płym, oskar​ży​ciel​skim szep​tem – cze​muś tego pu​blicz​nie nie ogło​sił? Dla​cze​go, sko​ro dys​po​nu​jesz fak​ta​mi, nie zwo​ła​łeś w swo​im syn​dy​ka​cie se​sji kry​tycz​nej? Je​śli two​je po​dej​rze​nia nie wy​‐ trzy​ma​ją pu​blicz​ne​go ba​da​nia, nie chcę ich tu wy​słu​chi​wać jako szep​tów o pół​no​cy. Oczy Be​da​pa zwę​zi​ły się, upodob​ni​ły do sta​lo​wych pa​cior​ków. – Bra​cie, je​steś za​du​fa​ny w so​bie. Za​wsze taki by​łeś. Choć raz wyj​rzyj na świat z tego swo​je​go cho​ler​ne​go czy​ste​go su​mie​nia! Przy​sze​dłem do cie​bie i ga​dam szep​tem, bo wiem, że mogę ci za​ufać, do cho​le​ry! Z kim in​nym mógł​‐ bym o tym po​ga​dać? Nie chcę skoń​czyć jak Ti​rin! – Jak Ti​rin? – za​py​tał za​sko​czo​ny Sze​vek. Be​dap uci​szył go, wska​zu​jąc ge​stem ścia​nę. – Co się sta​ło z Ti​ri​nem? Gdzie on jest? – W Sa​na​to​rium na wy​spie Se​gvi​na. – W Sa​na​to​rium? Sie​dząc na krze​śle bo​kiem, Be​dap przy​cią​gnął do bro​dy ko​la​na i ob​jął je ra​‐ mio​na​mi. Mó​wił te​raz ci​cho, z nie​chę​cią: – W rok po two​im wy​jeź​dzie Ti​rin na​pi​sał sztu​kę i ją wy​sta​wił. Była śmiesz​‐ na, zwa​rio​wa​na; znasz go. – Prze​su​nął dło​nią po szorst​kich pia​sko​wych wło​‐ sach i roz​pu​ścił war​kocz. – Głup​com mo​gła się wy​da​wać an​ty​odoń​ska. Nie brak głup​ców. Pod​niósł się szum. Ti​rin do​stał na​ga​nę. Pu​blicz​ną. Ni​g​dy wcze​‐ śniej cze​goś po​dob​ne​go nie wi​dzia​łem. Lu​dzi​ska walą hur​mem na ze​bra​nie syn​dy​ka​tu i zmy​wa​ją ci gło​wę. Ro​bi​ło się tak, gdy trze​ba było na​trzeć uszu ja​‐ kie​muś pa​no​szą​ce​mu się bry​ga​dzi​ście albo za​rzą​dza​ją​ce​mu. Obec​nie po​słu​gu​‐ ją się tą me​to​dą tyl​ko wów​czas, gdy chcą za​ka​zać jed​no​st​ce sa​mo​dziel​ne​go my​śle​nia. To było strasz​ne. Ti​rin nie mógł się z tym po​go​dzić. My​ślę, że fak​‐ tycz​nie tro​chę mu się od tego po​mie​sza​ło w gło​wie. od tam​tej pory uwa​żał, że wszy​scy są prze​ciw​ko nie​mu. Za​czął mó​wić za dużo – ta​kie gorz​kie ga​da​nie. Nie żeby nie​roz​sąd​ne, ale za​wsze kry​tycz​ne, za​wsze peł​ne jadu. I ga​dał tak z każ​dym. No i cóż, prze​stał pra​co​wać w in​sty​tu​cie, za​kwa​li​fi​ko​wa​no go jako in​struk​to​ra ma​te​ma​ty​ki i wy​stą​pił o skie​ro​wa​nie do pra​cy. Otrzy​mał je. Do bry​ga​dy na​pra​wy dróg w Po​łu​dnio​ni​żu. Pro​te​sto​wał, że po​peł​nio​no błąd, ale kom​pu​te​ry Kom​po​pra​cu po​twier​dzi​ły skie​ro​wa​nie. Więc po​je​chał. – Tir, od​kąd go znam, ni​g​dy nie pra​co​wał na po​wie​trzu – wtrą​cił Sze​vek. –

od dzie​sią​te​go roku ży​cia. Za​wsze się wkrę​cał do pa​pier​ko​wej ro​bo​ty. Kom​po​‐ prac po​stą​pił spra​wie​dli​wie. Be​dap pu​ścił tę uwa​gę mimo uszu. – Na​praw​dę nie wiem, co tam za​szło. Kil​ka​krot​nie do mnie pi​sał, za każ​dym ra​zem z in​ne​go miej​sca pra​cy. Kie​ro​wa​no go za​wsze do pra​cy fi​zycz​nej w ma​‐ łych wspól​no​tach gdzieś na koń​cu świa​ta. Na​pi​sał, że rzu​ca po​sa​dę i wra​ca do Pół​no​co​ni​żu, żeby się ze mną zo​ba​czyć. Nie przy​je​chał i prze​stał pi​sać. Od​na​‐ la​złem go wresz​cie przez Re​jestr Za​trud​nio​nych w Ab​be​nay. Przy​sła​li mi ko​‐ pię jego kar​ty, ostat​ni wpis brzmiał la​ko​nicz​nie: „Te​ra​pia. Wy​spa Se​gvi​na”. Te​ra​pia! Czy Ti​rin ko​goś za​mor​do​wał? Czy ko​goś zgwał​cił? Prze​cież tyl​ko za to po​sy​ła się lu​dzi do Sa​na​to​rium! – Do Sa​na​to​rium w ogó​le się ni​ko​go nie po​sy​ła. Trze​ba sa​me​mu po​pro​sić o skie​ro​wa​nie. – Nie wci​skaj mi kitu! – uniósł się Be​dap. – On ni​g​dy nie pro​sił, żeby go tam po​sy​ła​no! Do​pro​wa​dzi​li go do obłę​du, a po​tem go za​pusz​ko​wa​li. Sta​ry, ja mó​‐ wię o Ti​ri​nie, o na​szym kum​plu. Czy ty go jesz​cze w ogó​le pa​mię​tasz? – Po​zna​łem go wcze​śniej od cie​bie. Więc czym jest we​dług cie​bie Sa​na​to​‐ rium? Wię​zie​niem? Prze​cież to schro​ni​sko! Je​śli prze​by​wa​ją tam mor​der​cy i bu​me​lan​ci, to tyl​ko dla​te​go, że sami pro​si​li, by ich tam po​słać. A dla​cze​go? Bo będą tam wol​ni od pre​sji i kary. Ale po​wiedz mi, kim we​dług cie​bie są ci, o któ​rych z ta​kim upo​rem mó​wisz „oni”? „Oni” do​pro​wa​dzi​li Ti​ri​na do obłę​du, „oni” to, „oni” tam​to. Chcesz po​wie​dzieć, że cały sys​tem spo​łecz​ny jest prze​‐ żar​ty złem, że „oni”, twoi wro​go​wie, prze​śla​dow​cy Ti​ri​na, to w grun​cie rze​czy my, or​ga​nizm spo​łecz​ny? – Je​śli po​tra​fisz z czy​stym su​mie​niem prze​kre​ślić Ti​ri​na jako bu​me​lan​ta, nie wy​da​je mi się, abym miał ci coś wię​cej do po​wie​dze​nia – wy​szep​tał Be​dap. W jego gło​sie za​brzmiał tak szcze​ry żal, że świę​te obu​rze​nie Sze​ve​ka w jed​nej chwi​li zga​sło. Przez chwi​lę obaj mil​cze​li. – Pój​dę już. – Be​dap roz​pro​sto​wał ze​sztyw​nia​łe człon​ki i wstał. – Ależ to go​dzi​na dro​gi! Nie wy​głu​piaj się. – No cóż, my​śla​łem… Sko​ro… – Nie wy​głu​piaj się! – W po​rząd​ku. Gdzie jest ki​be​lek? – Trze​cie drzwi na lewo. Wró​ciw​szy z ubi​ka​cji, Be​dap za​pro​po​no​wał, że prze​śpi się na pod​ło​dze, ale po​nie​waż nie było dy​wa​nu, a cie​pły koc tyl​ko je​den, Sze​vek uznał ten po​mysł za nie​mą​dry. Obaj byli w po​nu​rym na​stro​ju, obaj źli, prze​peł​nie​ni ura​zą, jak​‐ by sto​czy​li ze sobą po​je​dy​nek na pię​ści, ale nie zdo​ła​li wy​ła​do​wać ca​łe​go gnie​‐ wu. Sze​vek roz​wi​nął po​ściel; po​ło​ży​li się. Po zga​sze​niu lam​py na​peł​ni​ła po​kój sre​brzy​sta ciem​ność, pół​mrok miej​skiej nocy, kie​dy świa​tło od​bi​ja się bla​dą łuną od le​żą​ce​go na zie​mi śnie​gu. Było zim​no. Z wdzięcz​no​ścią przyj​mo​wa​li cie​pło wła​snych ciał.

– Wy​co​fu​ję to o kocu. – Słu​chaj, Dap, ja nie chcia​łem… – Do​bra, po​ga​da​my ju​tro. – W po​rząd​ku. Przy​su​nę​li się do sie​bie bli​żej. Sze​vek prze​krę​cił się na brzuch i za​raz za​‐ snął. Be​dap sta​rał się nie usnąć, ale po chwi​li cie​pło go po​ko​na​ło. Bez​bron​ny i ufny za​padł w sen. W nocy je​den z nich krzy​czał z głę​bi ja​kie​goś kosz​ma​ru, a dru​gi, mam​ro​cząc sło​wa otu​chy, wy​cią​gnął na oślep rękę i ob​jął to​wa​rzy​sza, jak​by go brał w obro​nę. Spo​tka​li się na​stęp​ne​go dnia wie​czo​rem, by się za​sta​no​wić, czy po​win​ni współ​żyć ze sobą przez ja​kiś czas jak za mło​dych lat. Na​le​ża​ło to omó​wić, po​‐ nie​waż Sze​vek był zde​cy​do​wa​nie he​te​ro​sek​su​al​ny, a Be​dap zde​cy​do​wa​nie ho​‐ mo​sek​su​al​ny, więc przy​jem​ność z ta​kie​go związ​ku przy​pa​dła​by głów​nie jemu. Sze​ve​ko​wi jed​nak bar​dzo za​le​ża​ło na od​no​wie​niu sta​rej przy​jaź​ni, kie​dy się więc zo​rien​to​wał, jak wie​le zna​czy dla Be​da​pa jej stro​na sek​su​al​na, że sta​no​‐ wi dlań praw​dzi​we do​peł​nie​nie związ​ku, wziął spra​wy w swo​je ręce i czu​le na​le​gał, żeby Dap spę​dzał z nim noce. Wpro​wa​dzi​li się do wol​nej po​je​dyn​ki w blo​ku w śród​mie​ściu i miesz​ka​li tam ra​zem oko​ło de​ka​dy. Po​tem się zno​wu ro​ze​szli; Be​dap wró​cił do swo​jej noc​le​gow​ni, Sze​vek do po​ko​ju nu​mer 46. Ża​‐ den nie od​czu​wał do​sta​tecz​nie sil​ne​go po​żą​da​nia, aby ten zwią​zek mógł trwać. Od​no​wi​li po pro​stu wza​jem​ne do sie​bie za​ufa​nie. Wi​du​jąc się z Be​da​pem nie​mal co​dzien​nie, Sze​vek za​sta​na​wiał się cza​sem, za co da​rzy go tak wiel​ką sym​pa​tią i uf​no​ścią. Obec​ne po​glą​dy przy​ja​cie​la uwa​żał za okrop​ne, a jego na​tręt​ną skłon​ność do ich oma​wia​nia za mę​czą​cą. Spie​ra​li się na​mięt​nie nie​mal przy każ​dym spo​tka​niu. Za​da​li je​den dru​gie​mu nie​ma​ło bólu. Roz​sta​jąc się z Be​da​pem, Sze​vek wy​rzu​cał so​bie, że uległ wy​‐ łącz​nie daw​nym sen​ty​men​tom, i przy​się​gał so​bie z gnie​wem, że wię​cej się z Be​da​pem nie zo​ba​czy. Nie spo​sób było jed​nak za​prze​czyć, że przy​ja​ciel bar​dziej po​do​bał mu się te​‐ raz jako męż​czy​zna niż kie​dyś jako chło​piec. Nie​po​rad​ny, na​mol​ny, do​gma​‐ tycz​ny, wy​wro​to​wy – to wszyst​ko moż​na mu było za​rzu​cić, zdo​był jed​nak so​‐ bie wol​ność my​śli, któ​rej rów​nież Sze​vek pra​gnął, cho​ciaż jej ob​ja​wów tak nie zno​sił. Miał świa​do​mość, że dzię​ki Be​da​po​wi wresz​cie ru​szył z mar​twe​go punk​tu. Wal​czył z Da​pem za​wzię​cie o każ​dy na​stęp​ny krok na tej dro​dze, mimo to wciąż do nie​go wra​cał, żeby się kłó​cić, wza​jem​nie ra​nić, żeby – wśród oskar​żeń, od​trą​ceń, gnie​wów – spró​bo​wać zna​leźć to coś, cze​go szu​kał. Jesz​‐ cze nie wie​dział, co to jest, ale już wie​dział, gdzie tego szu​kać. W sfe​rze in​te​lek​tu​al​nej był to w jego ży​ciu okres rów​nie ja​ło​wy, jak wcze​‐ śniej​sze lata. Nie po​su​wał się na​przód w swo​jej pra​cy; praw​dę mó​wiąc, cał​‐ kiem od​szedł od fi​zy​ki cza​su i wró​cił do skrom​nych prac la​bo​ra​to​ryj​nych. W asy​ście spraw​ne​go, za​mknię​te​go w so​bie tech​ni​ka prze​pro​wa​dzał do​świad​‐ cze​nia nad pro​mie​nio​twór​czo​ścią, ba​dał pręd​ko​ści sub​a​to​mo​we. Były to ścież​‐

ki już do​brze wy​dep​ta​ne, to​też fakt, że na nie wstą​pił, do tego spóź​nio​ny, zo​‐ stał przez jego ko​le​gów przy​ję​ty jako przy​zna​nie się do po​raż​ki nie​do​szłe​go ge​niu​sza. Syn​dy​kat Człon​ków In​sty​tu​tu przy​dzie​lił mu kurs przy​go​to​waw​czy z fi​zy​ki ma​te​ma​tycz​nej. Przy​zna​no mu więc na​resz​cie sa​mo​dziel​ne za​ję​cia, a jed​nak nie prze​ży​wał z tego po​wo​du uczu​cia trium​fu, bo tak to wła​śnie wy​‐ glą​da​ło – przy​dzie​lo​no mu je, ze​zwo​lo​no na nie. Nic go już nie cie​szy​ło. Fakt, że ścia​ny jego sztyw​ne​go, pu​ry​tań​skie​go su​mie​nia ra​dy​kal​nie się po​sze​rzy​ły, lecz nie za​pew​nia​ło mu to kom​for​tu. Od​czu​wał wo​kół sie​bie jak​by ziąb, czuł się kom​plet​nie za​gu​bio​ny. Ale po​nie​waż nie miał się do​kąd wy​co​fać, do​kąd się schro​nić, brnął w to zim​ne bez​dro​że co​raz da​lej. Be​dap miał wie​lu przy​ja​ciół – ka​pry​śną, wiecz​nie nie​za​do​wo​lo​ną pacz​kę – spo​śród któ​rych paru za​pa​ła​ło sym​pa​tią do nie​śmia​łe​go od​lud​ka. Sze​ve​ko​wi nie zda​li się oni bliż​si od jego bar​dziej prze​cięt​nych zna​jo​mych z in​sty​tu​tu, cie​kaw​sza jed​nak wy​da​wa​ła się ich umy​sło​wa nie​za​leż​ność. Za​cho​wy​wa​li wol​‐ ność prze​ko​nań na​wet za cenę eks​cen​trycz​no​ści. Kil​ku z nich na​le​ża​ło do in​‐ te​lek​tu​al​nych nuch​ni​bi, któ​rzy od lat nie spla​mi​li się pra​cą na sta​łej po​sa​dzie. Sze​vek su​ro​wo ich po​tę​piał, choć czy​sto teo​re​tycz​nie. Na​le​żał do ich gro​na Sa​las, kom​po​zy​tor. On i Sze​vek po​sta​no​wi​li się cze​goś na​uczyć je​den od dru​gie​go. Sa​las był na ba​kier z ma​te​ma​ty​ką, ale gdy Sze​ve​‐ ko​wi uda​wa​ło się ob​ja​śniać mu fi​zy​kę w try​bie ana​lo​gicz​nym albo do​świad​‐ czal​nym, oka​zy​wał się chęt​nym i po​jęt​nym uczniem. Sze​vek rów​nie chłon​nie słu​chał wszyst​kie​go, co Sa​las mógł mu wy​ło​żyć z teo​rii mu​zy​ki, co mu pusz​‐ czał z ta​śmy lub wy​gry​wał na swym por​ta​ty​wie. Nie​któ​re jed​nak spra​wy, o ja​kich do​wie​dział się od kom​po​zy​to​ra, po​ru​szy​ły go do głę​bi. Sa​las do​stał skie​ro​wa​nie do bry​ga​dy ko​pa​czy ka​na​łów na rów​ni​nach Te​mae, na wschód od Ab​be​nay. Na trzy dni, któ​re miał wol​ne w de​ka​dzie, zjeż​dżał do mia​sta i za​‐ trzy​my​wał się u któ​rejś z dziew​cząt. Sze​vek są​dził, że jego ko​le​ga bie​rze te skie​ro​wa​nia, żeby tro​chę po​pra​co​wać na świe​żym po​wie​trzu, tym​cza​sem do​‐ wie​dział się, że Sa​las ni​g​dy nie do​stał skie​ro​wa​nia na po​sa​dę zwią​za​ną z mu​‐ zy​ką ani do żad​nej in​nej pra​cy, jak tyl​ko do nie​wy​kwa​li​fi​ko​wa​nej. – Ja​kie masz za​sze​re​go​wa​nie w Kom​po​pra​cu? – za​py​tał zdu​mio​ny. – Kar​tel ro​bót ogól​nych. – Prze​cież je​steś wy​kwa​li​fi​ko​wa​ny! Spę​dzi​łeś sześć czy osiem lat w kon​ser​‐ wa​to​rium Syn​dy​ka​tu Mu​zy​ki, praw​da? Dla​cze​go nie skie​ru​ją cię do ucze​nia mu​zy​ki? – Kie​ro​wa​li. Od​mó​wi​łem. Jesz​cze przez ja​kieś dzie​sięć lat nie będę go​tów do na​ucza​nia. Je​stem kom​po​zy​to​rem, nie wy​ko​naw​cą. – Prze​cież chy​ba ist​nie​ją ja​kieś po​sa​dy dla kom​po​zy​to​rów? – Na przy​kład ja​kie? – Choć​by w Syn​dy​ka​cie Mu​zy​ki. – Bie​da w tym, że syn​dy​kom nie po​do​ba​ją się moje kom​po​zy​cje. Zresz​tą nie tyl​ko im jak do​tąd. Nie mogę usta​no​wić syn​dy​ka​tu sam dla sie​bie, praw​da? Sa​las był ni​ski, ko​ści​sty, już wy​ły​siał na gór​nej czę​ści twa​rzy i cie​mie​niu.

Reszt​ka krót​ko przy​cię​tych wło​sów opro​mie​nia​ła mu je​dwa​bi​stym be​żo​wym opie​rze​niem kark i pod​bró​dek. Miał znie​wa​la​ją​cy uśmiech, sia​tecz​ką zmarsz​‐ czek po​kry​wa​ją​cy wy​ra​zi​stą twarz. – Wi​dzisz, ja nie pi​szę tak, jak mnie na​uczo​no w kon​ser​wa​to​rium. – Uśmiech​nął się jesz​cze bar​dziej uj​mu​ją​co niż zwy​kle. – Pi​szę mu​zy​kę dys​‐ funk​cjo​nal​ną. Oni ży​czą so​bie cho​ra​łów. Ja nie zno​szę cho​ra​łów. Oni ży​czą so​‐ bie ta​kich roz​wle​kle har​mo​nicz​nych ka​wał​ków, ja​kie pi​sał Ses​sur. Ja nie zno​‐ szę mu​zy​ki Ses​su​ra… Pi​szę te​raz utwór na ze​spół ka​me​ral​ny. Są​dzę, że mógł​bym mu nadać ty​tuł Za​sa​da jed​no​cze​sno​ści. Pięć in​stru​men​tów, z któ​‐ rych każ​dy gra od​ręb​ny, po​wra​ca​ją​cy te​mat. Żad​nej przy​czy​no​wo​ści mu​zycz​‐ nej. Pro​ces pro​gre​sji do​ko​nu​je się wy​łącz​nie po​przez wza​jem​ną re​la​cję czę​ści. To stwa​rza cu​dow​ną har​mo​nię. Nie​ste​ty, oni jej nie sły​szą. I ni​g​dy nie usły​‐ szą. Nie są do tego zdol​ni. Sze​vek się za​my​ślił. – A gdy​byś na​zwał swo​ją kom​po​zy​cję Uro​ki so​li​dar​no​ści? – za​py​tał. – Czy wów​czas by usły​sze​li? – Coś po​dob​ne​go! – wy​krzyk​nął Be​dap, któ​ry przy​słu​chi​wał się roz​mo​wie. – To pierw​sza cy​nicz​na uwa​ga, jaką w ży​ciu wy​gło​si​łeś, Szev! Wi​taj w klu​bie. Sa​las par​sk​nął śmie​chem. – Wy​słu​cha​li​by jej, ale po​tem skie​ro​wa​li​by do na​gra​nia na ta​śmę albo wy​ko​‐ na​nia na pro​win​cji. Nie jest utrzy​ma​na w sty​lu or​ga​nicz​nym. – Nic dziw​ne​go, że miesz​ka​jąc w Pół​no​co​ni​żu, ni​g​dy nie sły​sza​łem pro​fe​sjo​‐ nal​nej mu​zy​ki. I ja​kie znaj​du​ją uspra​wie​dli​wie​nie dla tego ro​dza​ju cen​zu​ry? Prze​cież ty pi​szesz mu​zy​kę, a mu​zy​ka jest sztu​ką ko​ope​ra​tyw​ną, or​ga​nicz​ną z sa​mej de​fi​ni​cji, spo​łecz​ną. Nie​wy​klu​czo​ne, że to naj​szla​chet​niej​sza for​ma spo​łecz​nej ko​mu​ni​ka​cji, do ja​kiej je​ste​śmy zdol​ni. A za​wód mu​zy​ka jest z pew​no​ścią jed​nym z naj​szla​chet​niej​szych, ja​kie może so​bie obrać jed​nost​ka. Do tego ze swej na​tu​ry, co jest na​tu​rą wszel​kiej sztu​ki, po​le​ga na dzie​le​niu się z in​ny​mi. Ar​ty​sta dzie​li się z brać​mi, to sama isto​ta jego dzie​ła. Już abs​‐ tra​hu​jąc od tego, co mó​wią twoi syn​dy​cy, jak może Kom​po​prac uspra​wie​dli​‐ wić fakt, że nie kie​ru​je cię do pra​cy w two​im za​wo​dzie? – Oni wca​le nie pra​gną dzie​lić się moją mu​zy​ką – od​rzekł we​so​ło Sa​las. – Oni się jej boją. – Mogą to uspra​wie​dli​wić – stwier​dził Be​dap to​nem bar​dziej se​rio – bo mu​‐ zy​ka nie jest uży​tecz​na. Uży​tecz​ne jest ko​pa​nie ka​na​łów. Mu​zy​ka to tyl​ko de​‐ ko​ra​cja. Za​to​czy​li​śmy koło i wró​ci​li​śmy do naj​nik​czem​niej​sze​go z ro​dza​jów spe​ku​lanc​kie​go uty​li​ta​ry​zmu. Od​rzu​ci​li​śmy wszyst​ko, co sta​no​wi​ło isto​tę odoń​skie​go ide​ału: zło​żo​ność, ży​wot​ność, swo​bo​dę two​rze​nia i przed​się​bior​czo​‐ ści. Wró​ci​li​śmy wprost do bar​ba​rzyń​stwa. Ucie​kaj od tego, co nowe. Od​rzu​caj, co nie​ja​dal​ne! Sze​vek po​my​ślał o wła​snej pra​cy i zmil​czał. Nie po​tra​fił jed​nak po​dzie​lać ostre​go kry​ty​cy​zmu Be​da​pa. Przy​ja​ciel uświa​do​mił mu, że i on jest w grun​cie rze​czy re​wo​lu​cjo​ni​stą, a jed​nak Sze​vek czuł ca​łym sobą, że jest nim za spra​‐

wą wy​cho​wa​nia i wy​kształ​ce​nia, któ​re ode​brał jako odo​nia​nin i Anar​re​syj​czyk wła​śnie. Nie może się bun​to​wać prze​ciw​ko wła​sne​mu spo​łe​czeń​stwu, po​nie​‐ waż, wła​ści​wie ro​zu​mia​ne, ono samo jest re​wo​lu​cją, nie​usta​ją​cą re​wo​lu​cją, pro​ce​sem w roz​wo​ju. Aby pod​trzy​mać waż​ność re​wo​lu​cji i jej siłę, wy​star​czy czło​wie​ko​wi dzia​łać, bez oba​wy kary i na​dziei na​gro​dy. Dzia​łać z po​trze​by ser​ca. Tak my​ślał. Be​dap wy​bie​rał się z kil​ko​ma przy​ja​ciół​mi na dzie​się​cio​dnio​wą włó​czę​gę w góry Ne The​ras. Na​mó​wił Sze​ve​ka, żeby wy​ru​szył z nimi. Sze​ve​ko​wi uśmie​cha​ła się de​ka​da w gó​rach, lecz już nie per​spek​ty​wa wy​słu​chi​wa​nia przez tyle dni po​glą​dów Be​da​pa. Roz​mo​wa z nim za​nad​to przy​po​mi​na​ła se​sje kry​tycz​ne, tę for​mę wspól​no​to​we​go ży​cia, któ​ra naj​mniej mu od​po​wia​da​ła, po​le​ga​ją​cą na tym, że każ​dy wsta​wał i skar​żył się na nie​do​cią​gnię​cia w funk​‐ cjo​no​wa​niu wspól​no​ty oraz – naj​czę​ściej – na ska​zy cha​rak​te​ru są​sia​dów. Im bli​żej było do tych wa​ka​cji, tym mniej się na nie cie​szył. Wsa​dził jed​nak do kie​sze​ni no​tes (aby mieć moż​ność uciecz​ki od to​wa​rzy​stwa pod po​zo​rem pra​‐ cy) i wy​szedł z miesz​ka​nia. Spo​tka​li się wcze​snym ran​kiem za bazą cię​ża​ró​wek przy Wschod​nich Ro​gat​‐ kach – trzech męż​czyzn i trzy ko​bie​ty. Sze​vek nie znał żad​nej z nich, a Be​dap przed​sta​wił go je​dy​nie dwóm. Gdy ru​szy​li dro​gą w stro​nę gór, wy​pa​dło mu iść obok tej trze​ciej. – Sze​vek – przed​sta​wił się. – Wiem – od​po​wie​dzia​ła. Uświa​do​mił so​bie, że mu​siał ją już gdzieś spo​tkać i po​wi​nien znać jej imię. Za​czer​wie​nił się po uszy. – Nie pa​mię​tasz? – za​py​tał Be​dap, pod​cho​dząc z le​wej stro​ny. – Ta​kver była z nami w in​sty​tu​cie w Pół​no​co​ni​żu. od dwóch lat miesz​ka w Ab​be​nay. Nie spo​tka​li​ście się? – Wi​dzia​łam go parę razy – od​po​wie​dzia​ła dziew​czy​na ze śmie​chem. Mia​ła śmiech oso​by, któ​ra lubi do​brze zjeść; swo​bod​ny śmiech dziec​ka. Wy​‐ so​ka i dość szczu​pła, o krą​głych ra​mio​nach, roz​ło​ży​stych bio​drach, nie była olśnie​wa​ją​co pięk​na, twarz mia​ła sma​głą, by​strą i po​god​ną. W jej oczach za​le​‐ ga​ła ciem​ność, choć nie ta nie​prze​nik​nio​na ciem​ność błysz​czą​cych źre​nic, ale ciem​ność praw​dzi​wej głę​bi, mięk​ka, nie​mal ak​sa​mit​na czerń miał​kie​go po​pio​‐ łu. Na​po​tkaw​szy spoj​rze​nie tych oczu, Sze​vek zro​zu​miał, że za​po​mi​na​jąc o tej dziew​czy​nie, po​peł​nił grzech nie​wy​ba​czal​ny – i w tej sa​mej chwi​li po​czuł, że zo​sta​ło mu to wy​ba​czo​ne. Że sprzy​ja mu szczę​ście. Że jego los się od​mie​nił. We​szli w góry. Zim​nym wie​czo​rem czwar​te​go dnia wy​pra​wy on i Ta​kver sie​dzie​li na na​gim, stro​mym zbo​czu nad do​li​ną. Czter​dzie​ści me​trów ni​żej po​mię​dzy opry​ska​ny​mi wodą ka​mie​nia​mi rwał wą​wo​zem gór​ski stru​mień. Nie​wie​le było na Anar​res pły​ną​cej wody. Jej po​ziom na więk​szo​ści te​re​nów był ni​ski, rze​ki krót​kie. By​‐ stre po​to​ki pły​nę​ły tyl​ko w gó​rach. Ło​skot ki​pie​li bu​rzą​cej się, szu​mią​cej

i śpie​wa​ją​cej był dla tych mło​dych lu​dzi no​wo​ścią. Przez cały dzień wdra​py​wa​li się na sto​ki wy​so​ko​gór​skich do​lin, z któ​rych po​tem scho​dzi​li w dół. Pod wie​czór nie czu​li już nóg. Resz​ta gru​py zo​sta​ła w schro​ni​sku – ka​mien​nym, za​dba​nym dom​ku zbu​do​wa​nym przez i dla tu​ry​‐ stów. Zwią​zek Ne The​ras na​le​żał do naj​ak​tyw​niej​szych spo​śród ochot​ni​czych sto​wa​rzy​szeń, któ​re po​sta​wi​ły so​bie za cel za​cho​wa​nie i ochro​nę ra​czej ską​‐ pych „ma​low​ni​czych” za​kąt​ków Anar​res. Miesz​ka​ją​cy tam la​tem straż​nik ognio​wy po​ma​gał Be​da​po​wi i po​zo​sta​łym przy​go​to​wać ko​la​cję z za​so​bów do​‐ brze za​opa​trzo​nej spi​żar​ni. Ta​kver i Sze​vek wy​szli ze schro​ni​ska – osob​no i w tej ko​lej​no​ści – nie mó​wiąc, do​kąd się wy​bie​ra​ją, bo zresz​tą sami tego nie wie​dzie​li. Kie​dy ją spo​tkał, sie​dzia​ła na stro​mym zbo​czu wśród po​ra​sta​ją​cych gór​skie sto​ki de​li​kat​nych krze​win księ​ży​co​ro​śli; ich sztyw​ne, kru​che ga​łąz​ki sre​brzy​‐ ły się w mro​ku jak strzęp​ki ko​ro​nek. Bez​barw​na ja​sność nie​ba mię​dzy wschod​ni​mi szczy​ta​mi zwia​sto​wa​ła wzej​ście księ​ży​ca. Stru​mień bu​rzył się ha​ła​śli​wie w ci​szy wy​nio​słych, na​gich gór. Ani po​wie​wu wia​tru, ani chmur​ki na nie​bie. Po​wie​trze nad szczy​ta​mi, czy​ste i przej​rzy​ste, mia​ło bar​wę ame​ty​‐ stu. Ja​kiś czas sie​dzie​li w mil​cze​niu. – Jesz​cze ni​g​dy nie czu​łem ta​kie​go po​cią​gu do ko​bie​ty jak do cie​bie. od po​‐ cząt​ku tej na​szej wy​ciecz​ki. – Ton gło​su Sze​ve​ka był zim​ny, nie​mal gniew​ny. – Nie chcia​łam ci psuć wa​ka​cji – od​po​wie​dzia​ła z tym swo​im sze​ro​kim, dzie​‐ cię​cym śmie​chem, tro​chę zbyt gło​śnym o tej wie​czor​nej go​dzi​nie. – Nie po​psu​łaś. – To świet​nie. My​śla​łam, że się skar​żysz, że to cię roz​pra​sza. – Roz​pra​sza! To jest jak trzę​sie​nie zie​mi. – Miło mi to sły​szeć. – Ty nie masz z tym nic wspól​ne​go – od​rzekł szorst​ko. – Tu cho​dzi tyl​ko o mnie. – Tak ci się wy​da​je. Za​pa​dło dłu​gie mil​cze​nie. – Je​śli masz ocho​tę ko​pu​lo​wać – po​wie​dzia​ła – dla​cze​go mnie nie po​pro​sisz? – Bo nie je​stem pe​wien, czy wła​śnie tego chcę. – Ani ja – przy​zna​ła bez uśmie​chu. – Słu​chaj, po​win​nam ci coś wy​znać – po​‐ wie​dzia​ła nie​mal ma​to​wym gło​sem, w któ​rym była ta sama mięk​kość co w jej oczach. Co mu jed​nak po​win​na wy​znać, po​zo​sta​ło przez dłuż​szą chwi​lę nie​wy​‐ zna​ne. Zwró​cił na nią w koń​cu spoj​rze​nie tak nie​spo​koj​ne i bła​gal​ne, że do​‐ koń​czy​ła śpiesz​nie: – Cóż, chcia​łam ci tyl​ko po​wie​dzieć, że nie chcę te​raz z tobą spół​ko​wać. Ani z ni​kim in​nym. – Ze​rwa​łaś z sek​sem? – Ależ skąd! – za​prze​czy​ła z obu​rze​niem, jed​nak bez dal​szych wy​ja​śnień. – A ja chy​ba tak. – Rzu​cił ka​myk do po​to​ku. – Może zresz​tą je​stem im​po​ten​‐ tem. Już od pół roku nie upra​wiam sek​su, a i przed​tem tyl​ko z Be​da​pem.

Wła​ści​wie to już bli​sko rok. Co​raz mniej​szą mi to spra​wia​ło fraj​dę, aż wresz​‐ cie za​nie​cha​łem prób. Uzna​łem, że nie war​to. Że to nie​war​te za​cho​du. Choć nie za​po​mnia​łem, ja​kie może być. – Wła​śnie – przy​tak​nę​ła. – Ja bar​dzo lu​bi​łam spół​ko​wać do osiem​na​ste​go, dzie​więt​na​ste​go roku ży​cia. To było pod​nie​ca​ją​ce, in​try​gu​ją​ce, przy​jem​ne. Ale póź​niej… sama nie wiem. Tak jak po​wie​dzia​łeś, co​raz mniej​szą mi to spra​‐ wia​ło fraj​dę. Nie szu​ka​łam już przy​jem​no​ści. Nie sa​mej tyl​ko przy​jem​no​ści, to mam na my​śli. – Chcia​ła​byś mieć dzie​ci? – Tak, kie​dyś tak. Ci​snął na​stęp​ny ka​myk do po​to​ku, któ​ry wta​piał się już w mrok wą​wo​zu i tyl​ko swo​im szme​rem, tą nie​milk​ną​cą har​mo​nią zło​żo​ną z dys​har​mo​nii da​‐ wał znać o swo​im ist​nie​niu. – Ja chcę do​pro​wa​dzić do koń​ca moją pra​cę – zwie​rzył się Sze​vek. – Ży​cie w ce​li​ba​cie w tym po​ma​ga? – Ist​nie​je pe​wien zwią​zek. Nie wiem, na czym po​le​ga, nie jest to zwią​zek przy​czy​no​wy. W tym sa​mym mniej wię​cej cza​sie, gdy obrzydł mi seks, za​czą​‐ łem też na​wa​lać w pra​cy. Szło mi co​raz go​rzej. Przez trzy lata do​słow​nie nic. Ja​ło​wi​zna. Ja​ło​wi​zna na każ​dym polu. Jak okiem się​gnąć ja​ło​wa pu​sty​nia pod bez​li​to​snym słoń​cem, pust​ka bez oznak ży​cia, bez od​ci​sku sto​py, bez zma​‐ zy, bez wy​try​sku, usia​na ko​ść​mi nie​szczę​snych wę​drow​ców… Nie ro​ze​śmia​ła się – za​skom​la​ła śmie​chem, jak​by śmiech spra​wiał jej ból. Pró​bo​wał prze​nik​nąć wzro​kiem ciem​ność, by doj​rzeć jej twarz. Nie​bo za jej gło​wą świe​ci​ło wy​raź​nie i czy​sto. – Co jest złe​go w przy​jem​no​ści, Ta​kver? Dla​cze​go się przed nią wzbra​niasz? – Nie ma w niej nic złe​go. I wca​le się przed nią nie wzbra​niam. Tyle że nie jest mi już po​trzeb​na. A je​śli będę się za​do​wa​la​ła tym, cze​go nie po​trze​bu​ję, ni​g​dy nie do​sta​nę tego, cze​go po​trze​bu​ję. – A cze​go po​trze​bu​jesz? Spu​ści​ła wzrok i dra​pa​ła pa​znok​ciem po​wierzch​nię ska​ły. Nie od​po​wie​dzia​‐ ła. Na​chy​li​ła się, by uła​mać ga​łąz​kę księ​ży​co​ro​śli, lecz do​tknę​ła jej tyl​ko, po​‐ gła​dzi​ła po​kry​tą pu​chem ło​dyż​kę i drob​ny li​stek. Sze​vek po​znał po jej na​pię​‐ tych ru​chach, że aby wy​do​być z sie​bie głos, musi po​ha​mo​wać lub zdu​sić wzbie​ra​ją​ce w niej uczu​cia. Kie​dy jej się to wresz​cie uda​ło, ode​zwa​ła się ci​cho, nie​mal szorst​ko: – Po​trze​bu​ję wię​zi. Praw​dzi​wej. Cia​ła i umy​słu, na całe ży​cie. Nic wię​cej. I nic mniej. Po​pa​trzy​ła na nie​go wy​zy​wa​ją​co, nie​mal wro​go. A w nim wez​bra​ła ja​kaś ta​jem​ni​cza ra​dość ni​czym do​cho​dzą​cy z ciem​no​ści szmer i za​pach wart​kie​go po​to​ku. Ogar​nę​ło go uczu​cie nie​ogra​ni​czo​nej swo​bo​‐ dy, ja​sno​ści, cał​ko​wi​tej ja​sno​ści, jak​by z za​mknię​cia wy​rwał się na wol​ność. Nie​bo za gło​wą Ta​kver roz​ja​śnił wschód księ​ży​ca. Da​le​kie szczy​ty ob​la​ła sre​‐ brzy​sta po​świa​ta.

– Tak, wła​śnie o to cho​dzi – rzekł bez za​kło​po​ta​nia ani po​czu​cia, że mówi do dru​giej oso​by. Za​my​ślo​ny, po​wie​dział tyl​ko to, co przy​szło mu do gło​wy. – Ni​‐ g​dy tego nie do​strze​ga​łem. W gło​sie Ta​kver po​brzmie​wał jesz​cze ślad ura​zy. – Ni​g​dy nie by​łeś zmu​szo​ny tego do​strzec. – Dla​cze​go nie? – Dla​te​go, jak przy​pusz​czam, że ni​g​dy nie do​strze​głeś ta​kiej moż​li​wo​ści. – Co chcesz przez to po​wie​dzieć, ja​kiej moż​li​wo​ści? – Od​po​wied​niej oso​by! Za​sta​no​wił się nad tym. Sie​dzie​li od​da​le​ni od sie​bie o mniej wię​cej metr, obej​mu​jąc rę​ka​mi pod​cią​gnię​te pod bro​dę ko​la​na, bo ro​bi​ło się zim​no. Od​dech mro​ził im gar​dła ni​czym lo​do​wa​ta woda. Two​rzył bla​de ob​łocz​ki w ja​śnie​ją​cej po​świa​cie księ​ży​ca. – Ja do​strze​głam to tam​tej nocy – szep​nę​ła Ta​kver. – Przed two​im wy​jaz​‐ dem z Pół​no​co​ni​żu. Mie​li​śmy przy​ję​cie, pa​mię​tasz? Nie​któ​rzy sie​dzie​li i ga​da​li przez całą noc. Ale to było czte​ry lata temu. A ty nie zna​łeś na​wet mo​je​go imie​nia. – W jej gło​sie nie było już za​wzię​to​ści. Wy​glą​da​ło na to, że jest go​to​‐ wa mu wy​ba​czyć. – Czy do​strze​głaś we mnie wte​dy to, co ja w to​bie przez te ostat​nie czte​ry dni? – Nie wiem. Nie po​tra​fię po​wie​dzieć. To wła​ści​wie nie mia​ło pod​ło​ża sek​su​‐ al​ne​go. Wca​le cię do​brze nie zna​łam. Je​dy​nie kie​dy mó​wi​łeś, wy​da​wa​ło mi się, że wi​dzę cię na wy​lot, za​glą​dam do twe​go wnę​trza. Ale mo​głeś być zu​peł​‐ nie inny, niż mi się zda​wa​ło. Nie by​ła​by to osta​tecz​nie two​ja wina – do​da​ła. – Po pro​stu wie​dzia​łam, że to, co w to​bie do​strze​głam, to jest to, cze​go po​trze​‐ bu​ję. A nie tyl​ko chcę… – I ty miesz​kasz w Ab​be​nay od dwóch lat i ni​g​dy… – Co ni​g​dy? To wszyst​ko sie​dzia​ło we mnie, w mo​jej gło​wie, ty nie zna​łeś na​wet mo​je​go imie​nia. Prze​cież nie moż​na na​wią​zać wię​zi z sa​mym sobą! – Ba​łaś się, że je​śli do mnie przyj​dziesz, mogę nie ze​chcieć na​wią​zy​wać ta​‐ kiej wię​zi? – Nie. Wie​dzia​łam, że je​steś czło​wie​kiem, któ​re​go… nie moż​na zmu​sić… Ow​szem, ba​łam się. Ba​łam się cie​bie. Nie po​peł​nie​nia błę​du. Wie​dzia​łam, że to nie jest błąd. Ale ty by​łeś… no, by​łeś sobą. Chy​ba zda​jesz so​bie spra​wę, że nie je​steś jak więk​szość lu​dzi. Ba​łam się cie​bie, bo wie​dzia​łam, że je​steś mi rów​ny! – za​koń​czy​ła ze zło​ścią, ale już w na​stęp​nej chwi​li do​da​ła mięk​ko, ła​‐ god​nie: – Wiesz, Sze​vek, to na​praw​dę nie ma zna​cze​nia. Po raz pierw​szy wy​mó​wi​ła jego imię. Od​wró​cił się w jej stro​nę i po​wie​dział, za​ci​na​jąc się, nie​mal ją​ka​jąc: – Nie ma zna​cze​nia? Naj​pierw od​kry​wasz… po​ka​zu​jesz mi, co ma zna​cze​‐ nie, co się na​praw​dę li​czy, cze​go szu​ka​łem przez całe ży​cie, a po​tem mó​wisz, że to nie ma zna​cze​nia? Sie​dzie​li te​raz twa​rza​mi do sie​bie, lecz bez cie​le​sne​go kon​tak​tu.

– Więc tego chcesz? – Tak. Wię​zi. Szan​sy. – Te​raz… i na całe ży​cie? – I na całe ży​cie – po​wtó​rzył w zim​nej ciem​no​ści, a wtó​ro​wał mu szu​mem gór​ski po​tok. Po po​wro​cie z gór Sze​vek i Ta​kver wpro​wa​dzi​li się do po​ko​ju dwu​oso​bo​we​go. W są​siedz​twie in​sty​tu​tu nie było żad​nej wol​nej dwój​ki, Ta​kver sły​sza​ła jed​‐ nak o jed​nej nie​zbyt da​le​ko, w sta​rej miesz​kal​ni na pół​noc​nym krań​cu mia​‐ sta. Żeby do​stać po​kój, uda​li się do za​rząd​cy kwar​ta​łu miesz​ka​nio​we​go (Ab​be​‐ nay było po​dzie​lo​ne na oko​ło dwie​ście okrę​gów ad​mi​ni​stra​cyj​nych, zwa​nych kwar​ta​ła​mi), któ​rym oka​za​ła się cha​łup​nicz​ka szli​fu​ją​ca so​czew​ki, sie​dzą​ca w domu z trój​ką ma​łych dzie​ci. Księ​gi mel​dun​ko​we trzy​ma​ła w sza​fie na naj​‐ wyż​szej pół​ce, żeby dzie​cia​ki nie mo​gły się do nich do​stać. Spraw​dzi​ła, czy po​‐ kój jest za​re​je​stro​wa​ny jako wol​ny. Sze​vek i Ta​kver za​ję​li go, wpi​su​jąc po pro​stu do księ​gi swe imio​na. Prze​pro​wadz​ka rów​nież nie była ni​czym skom​‐ pli​ko​wa​nym. Sze​vek prze​niósł pu​dło pa​pie​rów, zi​mo​we buty i po​ma​rań​czo​wy koc. Ta​kver mu​sia​ła od​być aż trzy kur​sy. Pierw​szy do re​jo​no​we​go skła​du odzie​ży po nowe ubra​nie dla oboj​ga. Mia​ła nie​ja​sne, lecz sil​ne uczu​cie, że zmia​na stro​ju to akt za​sad​ni​czy dla roz​po​czę​cia ich part​ner​stwa. I dwa kur​sy do daw​nej noc​le​gow​ni, raz po ubra​nie i pa​pie​ry, po​wtór​nie – w to​wa​rzy​stwie Sze​ve​ka – żeby prze​nieść oso​bli​we przed​mio​ty zro​bio​ne z dru​tu, kształ​tu ko​li​‐ ste​go, za​wi​łe, któ​re po​ru​sza​ły się za​wie​szo​ne u su​fi​tu. Zro​bi​ła je z dru​cia​ne​go zło​mu na​rzę​dzia​mi z ma​ga​zy​nu za​opa​trze​nia rze​mio​sła i na​zwa​ła Za​ję​cia​mi Nie​za​miesz​ka​nej Prze​strze​ni. Jed​no z dwóch znaj​du​ją​cych się w po​ko​ju krze​‐ seł było moc​no pod​nisz​czo​ne, od​nie​śli je więc do punk​tu na​praw​cze​go, skąd wzię​li inne, so​lid​ne. I tak mie​li już ume​blo​wa​ny po​kój. Su​fit w nim był wy​so​‐ ki, po​miesz​cze​nie mie​ści​ło więc dużo po​wie​trza i pod do​stat​kiem prze​strze​ni dla mo​bi​li. Do​mi​cyl zbu​do​wa​no na jed​nym z ni​skich wzgórz Ab​be​nay, z na​‐ roż​ne​go okna w po​ko​ju, przez któ​re po po​łu​dniu za​glą​da​ło słoń​ce, roz​cią​gał się wi​dok na mia​sto, jego uli​ce i pla​ce, da​chy, zie​lo​ne par​ki i za​miej​skie rów​ni​ny. Po​ży​cie płcio​we po dłu​giej wstrze​mięź​li​wo​ści i nie​spo​dzia​na ra​dość za​chwia​‐ ły rów​no​wa​gą i Sze​ve​ka, i Ta​kver. Przez kil​ka pierw​szych de​kad on mio​tał się mię​dzy eu​fo​rią a przy​gnę​bie​niem; ona mie​wa​ła na​pa​dy złe​go hu​mo​ru. Obo​je byli prze​wraż​li​wie​ni i nie​do​świad​cze​ni. To na​pię​cie ustę​po​wa​ło z wol​na, w mia​rę jak się ze sobą zży​wa​li. Ich głód sek​su​al​ny prze​trwał w po​sta​ci na​‐ mięt​ne​go za​uro​cze​nia, ich pra​gnie​nie jed​no​ści od​na​wia​ło się co dnia, bo co dnia się speł​nia​ło. Dla Sze​ve​ka było te​raz ja​sne (uznał​by za głu​po​tę sąd prze​ciw​ny), że wszyst​‐ kie złe lata, któ​re prze​żył w tym mie​ście, były wa​run​kiem jego obec​ne​go szczę​ścia, bo do nie​go pro​wa​dzi​ły, do nie​go go przy​go​to​wy​wa​ły. Wszyst​ko, co mu się przy​da​rzy​ło, było wa​run​kiem tego, co te​raz prze​ży​wał. Ta​kver nie do​‐ pa​try​wa​ła się w ich szczę​ściu po​dob​nie nie​okre​ślo​nej zbież​no​ści przy​czy​no​wo-

skut​ko​wej, ale nie była chro​no​fi​zy​kiem. Po​strze​ga​ła czas na​iw​nie, jako bie​‐ gną​cą przed sie​bie dro​gę. Sze​dłeś nią i do​kądś do​cho​dzi​łeś. Je​śli mia​łeś szczę​‐ ście, do​cho​dzi​łeś tam, do​kąd było war​to. Sze​vek ujął tę me​ta​fo​rę po swo​je​mu, wy​ja​śnia​jąc, że gdy​by pa​mięć i za​mysł nie czy​ni​ły prze​szło​ści i przy​szło​ści czę​ścią te​raź​niej​szo​ści, nie ist​nia​ła​by – we​dle ludz​kich po​jęć – żad​na dro​ga, więc nie by​ło​by też do​kąd po​dą​żać. Wów​‐ czas Ta​kver przy​tak​nę​ła skwa​pli​wie, nim do​brnął do po​ło​wy swo​je​go wy​wo​‐ du. – Otóż to – po​wie​dzia​ła. – Na tym mi wła​śnie ze​szły ostat​nie czte​ry lata. Nie wszyst​ko jest kwe​stią szczę​ścia. Mia​ła dwa​dzie​ścia trzy lata, była o pół roku młod​sza od Sze​ve​ka. Wy​cho​wa​‐ ła się w rol​ni​czej wspól​no​cie w Do​li​nie Krą​ży​stej na Pół​noc​nym Wscho​dzie. Była to pro​win​cja za​bi​ta de​ska​mi i za​nim Ta​kver przy​je​cha​ła do in​sty​tu​tu w Pół​no​co​ni​żu, pra​co​wa​ła cię​żej niż więk​szość mło​dych Anar​re​syj​czy​ków. W Do​li​nie Krą​ży​stej bra​ko​wa​ło rąk do naj​pil​niej​szych prac, a po​nie​waż gmi​na nie była dość duża ani go​spo​dar​czo do​sta​tecz​nie wy​daj​na, nie mo​gła li​czyć na przy​chyl​ność kom​pu​te​rów Kom​po​pra​cu. Była zda​na sama na sie​bie. Ta​kver, ma​jąc osiem lat, wy​bie​ra​ła w mły​nie sło​mę i ka​mie​nie z zia​ren ho​lum, po trzy go​dzi​ny dzien​nie, po trzech spę​dzo​nych w szko​le. Mało co w jej wy​kształ​ce​niu prak​tycz​nym było na​sta​wio​ne na roz​wój jed​nost​ki; tu wspól​no​ta to​czy​ła wal​‐ kę o prze​trwa​nie. W po​rze żniw i sa​dze​nia wszy​scy, od lat dzie​się​ciu do sześć​‐ dzie​się​ciu, od rana do wie​czo​ra ha​ro​wa​li w polu. Pięt​na​sto​let​nia Ta​kver zaj​‐ mo​wa​ła się ko​or​dy​na​cją prac na czte​ry​stu upra​wia​nych przez wspól​no​tę po​‐ let​kach, po​ma​ga​ła też die​te​tycz​ce w miej​skiej sto​łów​ce ukła​dać ja​dło​spis. Nie było w tym nic nad​zwy​czaj​ne​go i Ta​kver nie li​to​wa​ła się nad sobą, ukształ​to​‐ wa​ło to jed​nak nie​któ​re ce​chy jej cha​rak​te​ru i od​bi​ło się na po​glą​dach. Sze​vek był rad, że od​pra​co​wał swój przy​dział kleg​gich, gdyż ona od​no​si​ła się z po​gar​‐ dą do lu​dzi, któ​rzy uni​ka​li pra​cy fi​zycz​nej. „Spójrz na Ti​na​na – mó​wi​ła na przy​kład – skam​le i ma​ru​dzi, bo do​stał skie​ro​wa​nie na czte​ry de​ka​dy na wy​‐ kop​ki ho​lum! My​ślał​by kto, że jest z ry​biej ikry! De​li​kat​niś! Czy on w ogó​le ska​lał się kie​dyś pra​cą fi​zycz​ną?”. Nie była zbyt wy​ro​zu​mia​ła i mia​ła po​ryw​‐ czy tem​pe​ra​ment. Stu​dio​wa​ła bio​lo​gię w Okrę​go​wym In​sty​tu​cie Nauk Wy​zwo​lo​nych i Przy​rod​‐ ni​czych w Pół​no​co​ni​żu, z tak do​bry​mi efek​ta​mi, że po​sta​no​wi​ła kon​ty​nu​ować stu​dia w Cen​tral​nym In​sty​tu​cie Na​uko​wym w Ab​be​nay. Po roku za​pro​szo​no ją do nowo po​wsta​łe​go syn​dy​ka​tu, któ​ry za​kła​dał la​bo​ra​to​rium ba​daw​cze tech​nik zwięk​sza​nia ilo​ści i udo​sko​na​la​nia od​mian ryb ja​dal​nych w trzech oce​anach na Anar​res. Gdy ją py​ta​no, czym się zaj​mu​je, od​po​wia​da​ła: „Je​stem ge​ne​ty​kiem ryb”. Lu​bi​ła swo​ją pra​cę – opar​te na do​świad​cze​niu ba​da​nia, któ​‐ rych ce​lem był wzrost pro​duk​cji i po​pra​wa wa​run​ków ży​cia. Tyl​ko taka pra​ca mo​gła jej dać sa​tys​fak​cję. Ale sama pra​ca nie wy​star​cza​ła. Więk​szość tego, co dzia​ło się w gło​wie i du​szy Ta​kver, nie​wie​le mia​ła wspól​ne​go z ge​ne​ty​ką ryb. Lu​bi​ła kra​jo​bra​zy i wszel​kie żywe stwo​rze​nia. Na​zy​wa​ła to nie​po​rad​nie „mi​‐

ło​ścią na​tu​ry”. Sze​vek uwa​żał, że to coś znacz​nie więk​sze​go od mi​ło​ści, że ist​‐ nie​ją du​sze, któ​rych pę​po​wi​na ni​g​dy nie zo​sta​ła prze​cię​ta, któ​re ni​g​dy nie zo​‐ sta​ły od​sta​wio​ne od pier​si wszech​świa​ta. Nie trak​tu​ją one śmier​ci jak wro​ga; z ra​do​ścią ocze​ku​ją gni​cia i ob​ra​ca​nia się w próch​ni​cę. Trze​ba było wi​dzieć Ta​kver, gdy bra​ła do ręki liść lub choć​by ka​mień. Wte​dy sta​wa​ła się nimi. A one nią. Po​ka​za​ła kie​dyś Sze​ve​ko​wi w la​bo​ra​to​rium zbior​ni​ki z wodą mor​ską, w któ​‐ rych pły​wa​ło co naj​mniej pięć​dzie​siąt ga​tun​ków ryb – du​żych i ma​łych, sza​‐ rych i pstrych, pięk​nych i gro​te​sko​wych. Sze​vek był tym wi​do​kiem za​fa​scy​no​‐ wa​ny, ale i z lek​ka wy​stra​szo​ny. Trzy oce​any Anar​res ob​fi​to​wa​ły w zwie​rzę​ta, cho​ciaż lądy były ich po​zba​‐ wio​ne. Mo​rza od kil​ku mi​lio​nów lat nie mia​ły ze sobą łącz​no​ści, to​też w każ​‐ dym ewo​lu​cja prze​bie​ga​ła ina​czej, jak na od​dziel​nej wy​spie. Roz​ma​itość form ży​cia była osza​ła​mia​ją​ca. Sze​ve​ko​wi nie przy​szło​by na​wet do gło​wy, że ży​cie może się mno​żyć tak sza​leń​czo i buj​nie, jak​by wła​śnie buj​ność sta​no​wi​ła jego esen​cję. Na lą​dzie nie​źle ra​dzi​ły so​bie ro​śli​ny – na swój ubo​gi i kol​cza​sty spo​‐ sób – jed​nak zwie​rzę​ta, któ​re spró​bo​wa​ły od​dy​chać po​wie​trzem, prze​waż​nie po​rzu​ci​ły ten za​miar, kie​dy kli​mat pla​ne​ty wszedł w ty​siąc​let​nią epo​kę su​szy. Prze​trwa​ły tyl​ko bak​te​rie (wie​le z nich jako li​to​fa​gi) i kil​ka​set ga​tun​ków ro​‐ ba​ko​kształt​nych oraz sko​ru​pia​ków. Czło​wiek pod​jął ostroż​ną i ry​zy​kow​ną pró​bę wci​śnię​cia się w tę wą​ską ni​szę eko​lo​gicz​ną. Zdo​łał się w niej po​mie​ścić, do​pó​ki czer​pał z oto​cze​nia po​wścią​gli​‐ wie i sto​so​wał na​wo​że​nie, wy​ko​rzy​stu​jąc do tego celu głów​nie od​pad​ki or​ga​‐ nicz​ne. Nie mógł już jed​nak ulo​ko​wać w tej cia​snej ni​szy żad​nych wię​cej stwo​rzeń. Dla tra​wo​żer​nych bra​ko​wa​ło tra​wy. Mię​so​żer​nym bra​ko​wa​ło tra​‐ wo​żer​nych. Nie było owa​dów do za​py​la​nia ro​ślin kwit​ną​cych, wszyst​kie im​‐ por​to​wa​ne drze​wa owo​co​we za​py​la​no ręcz​nie. Nie spro​wa​dzo​no z Ur​ras żad​‐ nych zwie​rząt, żeby nie za​chwiać de​li​kat​nej rów​no​wa​gi bio​lo​gicz​nej. Na księ​‐ życ przy​by​li wy​łącz​nie osad​ni​cy, tak do​kład​nie wy​szo​ro​wa​ni z ze​wnątrz i wy​‐ płu​ka​ni od we​wnątrz, że przy​wieź​li ze sobą tyl​ko mi​ni​mal​ną ilość pa​so​żyt​ni​‐ czej flo​ry i fau​ny. Na​wet pchła nie prze​do​sta​ła się na Anar​res. – Lu​bię bio​lo​gię mo​rza – wy​zna​ła Ta​kver Sze​ve​ko​wi przed peł​ny​mi ryb zbior​ni​ka​mi. – Jest to taka skom​pli​ko​wa​na, ist​na pa​ję​czy​na, splot wza​jem​‐ nych po​wią​zań. Ta ryba zja​da tam​tą, na​ry​bek zja​da orzę​ski, te zno​wu ży​wią się bak​te​ria​mi i koło się za​my​ka. Na lą​dzie masz tyl​ko trzy typy, same nie​‐ stru​now​ce, je​śli nie li​czyć czło​wie​ka. Bar​dzo dziw​na sy​tu​acja z bio​lo​gicz​ne​go punk​tu wi​dze​nia. My, Anar​re​syj​czy​cy, ży​je​my w nie​na​tu​ral​nej izo​la​cji. W Sta​rym Świe​cie masz osiem​na​ście ty​pów zwie​rząt lą​do​wych. Ist​nie​ją gro​‐ ma​dy, choć​by ta​kie jak owa​dy, skła​da​ją​ce się z ogrom​nej licz​by ga​tun​ków, a nie​któ​re z tych ga​tun​ków li​czą mi​liar​dy osob​ni​ków. Tyl​ko po​myśl: gdzie​kol​‐ wiek spoj​rzysz – zwie​rzę​ta, czy​li inne stwo​rze​nia dzie​lą​ce z tobą zie​mię i po​‐ wie​trze. Wśród nich czło​wiek od​czu​wał​by jesz​cze wy​raź​niej, że jest tyl​ko cząst​ką…

Po​bie​gła spoj​rze​niem za małą nie​bie​ską ryb​ką, któ​ra łu​kiem prze​cię​ła mrocz​ny zbior​nik. Sze​vek śle​dził w sku​pie​niu tor ryb​ki, po​dą​ża​jąc za​ra​zem za bie​giem my​śli swej part​ner​ki. Dłu​go włó​czył się mię​dzy zbior​ni​ka​mi, a póź​‐ niej czę​sto przy​cho​dził z Ta​kver do la​bo​ra​to​rium i akwa​riów, re​zy​gnu​jąc z wy​nio​sło​ści fi​zy​ka wo​bec tych ma​łych, dziw​nych ży​ją​tek, wo​bec ist​nień, dla któ​rych te​raź​niej​szość trwa wiecz​nie, ist​nień, któ​re z ni​cze​go się nie tłu​ma​czą i nie po​trze​bu​ją uspra​wie​dli​wiać się przed czło​wie​kiem ze swe​go za​cho​wa​nia. Więk​szość Anar​re​syj​czy​ków pra​co​wa​ła od pię​ciu do sied​miu go​dzin dzien​nie i mia​ła od dwóch do czte​rech dni wol​nych w de​ka​dzie. Szcze​gó​ły ty​czą​ce czę​‐ sto​tli​wo​ści, punk​tu​al​no​ści, dni wol​nych et ce​te​ra były uzgad​nia​ne mię​dzy daną jed​nost​ką a jej ze​spo​łem, bry​ga​dą, syn​dy​ka​tem, fe​de​ra​cją ko​or​dy​nu​ją​cą – a więc na tym po​zio​mie, na któ​rym naj​ła​twiej o osią​gnię​cie naj​lep​szej współ​pra​cy i wy​daj​no​ści. Ta​kver pro​wa​dzi​ła ba​da​nia we​dług wła​sne​go pro​gra​‐ mu, pra​ca ta jed​nak, a tak​że same ryby sta​wia​ły wła​sne, ka​te​go​rycz​ne wy​‐ ma​ga​nia, to​też spę​dza​ła w la​bo​ra​to​rium od dwóch do dzie​się​ciu go​dzin dzien​‐ nie i prak​tycz​nie nie mia​ła dni wol​nych. Sze​vek pia​sto​wał te​raz dwie po​sa​dy na​uczy​ciel​skie: pro​wa​dził kurs z ma​te​ma​ty​ki dla za​awan​so​wa​nych w ośrod​ku kształ​ce​nio​wym i dru​gi po​dob​ny w in​sty​tu​cie. Oba kur​sy pro​wa​dził rano i wra​cał do domu przed po​łu​dniem. Ta​kver tam na ogół nie za​sta​wał. W bu​‐ dyn​ku pa​no​wa​ła względ​na ci​sza. Słoń​ce nie do​bie​gło jesz​cze w swej wę​drów​ce do wy​cho​dzą​ce​go na po​łu​dnio​wy za​chód po​dwój​ne​go okna, z któ​re​go roz​cią​gał się wi​dok na mia​sto i rów​ni​ny. W za​cie​nio​nym po​ko​ju pa​no​wał chłód. Wi​szą​ce w gó​rze na róż​nej wy​so​ko​ści de​li​kat​ne, kon​cen​trycz​ne mo​bi​le po​ru​sza​ły się z in​tro​wer​tycz​ną pre​cy​zją, ci​che i ta​jem​ni​cze ni​czym or​ga​ny cia​ła lub pro​ce​sy za​cho​dzą​ce w mó​zgu, kie​dy nad czymś my​śli. Sze​vek sia​dał przy sto​le pod oknem i za​bie​rał się do pra​cy – czy​tał, ro​bił no​tat​ki, ob​li​cze​nia. Po​wo​li do po​ko​ju za​glą​da​ło słoń​ce, pa​da​ło na roz​ło​żo​ne na sto​le pa​pie​ry i dło​nie Sze​ve​‐ ka. A on pra​co​wał. Błęd​ne po​cząt​ki i da​rem​ne tru​dy mi​nio​nych lat oka​zy​wa​ły się te​raz pod​wa​li​na​mi, fun​da​men​ta​mi, któ​re – choć kła​dzio​ne w ciem​no​ści – po​ło​żo​ne zo​sta​ły so​lid​nie. Na nich to – me​to​dycz​nie i ostroż​nie, ze zręcz​no​ścią jed​nak i nie​omyl​no​ścią ręki zda​ją​cy​mi się po​cho​dzić nie od nie​go, lecz od ja​‐ kiejś wyż​szej wie​dzy, któ​ra się nim po​słu​gi​wa​ła jak na​rzę​dziem – wzno​sił pięk​ną i zdro​wą kon​struk​cję za​sad jed​no​cze​sno​ści. Ta​kver nie mia​ła z nim ła​twe​go ży​cia, jak każ​dy, kto de​cy​du​je się na part​‐ ner​stwo z czło​wie​kiem twór​czym. Jej ist​nie​nie było Sze​ve​ko​wi nie​zbęd​ne, ale jej obec​ność go roz​pra​sza​ła. Z tego po​wo​du sta​ra​ła się nie wra​cać do domu za wcze​śnie, bo wte​dy zwy​kle od​kła​dał pra​cę, a tego nie po​chwa​la​ła. Póź​niej, gdy już osią​gną sta​tecz​ność wie​ku śred​nie​go, Sze​vek bę​dzie mógł jej obec​ność igno​ro​wać – jako dwu​dzie​stocz​te​ro​la​tek tego nie po​tra​fił. Dla​te​go tak ukła​da​‐ ła so​bie za​ję​cia w la​bo​ra​to​rium, aby nie wra​cać do domu zbyt wcze​śnie. Ale i to nie było naj​lep​szym roz​wią​za​niem, po​nie​waż Sze​vek wy​ma​gał opie​ki. By​‐ wa​ło, że w dni, kie​dy nie miał wy​kła​dów, za​sta​wa​ła go przy sto​le, za któ​rym sie​dział od sze​ściu, cza​sem ośmiu go​dzin, a gdy od nie​go wsta​wał, za​ta​czał się

ze zmę​cze​nia, trzę​sły mu się ręce i mó​wił od rze​czy. Twór​czy duch ob​cho​dzi się ze swo​imi na​rzę​dzia​mi bez par​do​nu, zu​ży​wa je, od​rzu​ca i chwy​ta za nowy eg​zem​plarz. Dla Ta​kver taka wy​mia​na nie wcho​dzi​ła w grę, to​też bun​to​wa​ła się, wi​dząc, jak bez​li​to​śnie Sze​vek jest wy​ko​rzy​sty​wa​ny. Pod​no​si​ła krzyk, jak nie​gdyś Asieo, mąż Odo, któ​ry wo​łał: „Na mi​łość bo​ską, dziew​czy​no, czy nie mo​gła​byś słu​żyć Praw​dzie tro​chę wol​niej?!” – z tą róż​ni​cą, że w ich przy​pad​ku to Ta​kver była dziew​czy​ną, do tego nie​ma​ją​cą zna​jo​mo​ści z Bo​giem. Pro​wa​dzi​li ze sobą roz​mo​wy, szli na spa​cer albo do łaź​ni, po​tem na ko​la​cję do sto​łów​ki w in​sty​tu​cie. Po ko​la​cji ja​kaś im​pre​za, kon​cert lub spo​tka​nie z przy​ja​ciół​mi – Be​da​pem, Sa​la​sem oraz ich gro​nem zna​jo​mych, De​sa​rem i ko​le​ga​mi z in​sty​tu​tu, zna​jo​my​mi i przy​ja​ciół​mi Ta​kver. Ich ży​cie nie kon​‐ cen​tro​wa​ło się jed​nak wo​kół spo​tkań i przy​ja​ciół. Udzie​la​nie się – czy to spo​‐ łecz​nie, czy to​wa​rzy​sko – nie było im ko​niecz​nie po​trzeb​ne. Wy​star​cza​ło im wła​sne part​ner​stwo i nie umie​li ukryć tego fak​tu. Ich zna​jo​mych to nie ra​zi​ło, wprost prze​ciw​nie. Be​dap, Sa​las, De​sar i resz​ta przy​cho​dzi​li do nich ni​czym spra​gnie​ni wę​drow​cy do źró​dła. Dla Ta​kver i Sze​ve​ka lu​dzie nie byli naj​waż​‐ niej​si, na​to​miast oni byli dla wie​lu naj​waż​niej​si. Choć nie od​zna​cza​li się ni​‐ czym wy​jąt​ko​wym, nie byli ani bar​dziej uczyn​ni od in​nych, ani szcze​gól​nie bły​sko​tli​wi w roz​mo​wie, przy​ja​cie​le ko​cha​li ich i zno​si​li im pre​zen​ty – drob​ne po​da​run​ki, ja​kie krą​ży​ły wśród tych lu​dzi, któ​rzy ni​cze​go nie po​sia​da​li, a mie​‐ li tak dużo: a to sza​lik zro​bio​ny na dru​tach, a to odła​mek gra​ni​tu wy​sa​dza​ny kar​ma​zy​no​wy​mi gra​na​ta​mi, a to wa​zon ule​pio​ny ręcz​nie w pra​cow​ni garn​car​‐ skiej, a to wiersz mi​ło​sny, a to kom​plet rzeź​bio​nych drew​nia​nych gu​zi​ków, a to spi​ral​ną musz​lę z mo​rza Sor​ru​ba. Wrę​cza​jąc Ta​kver po​dob​ny pre​zent, mó​wi​li: „Weź, może przy​da się Sze​vo​wi na przy​cisk do pa​pie​ru”, a wrę​cza​jąc go Sze​ve​ko​wi: „Weź to, Ta​kver się spodo​ba ten ko​lor”. Ofia​ro​wu​jąc te dary, pra​gnę​li się włą​czyć w to, co ci dwo​je dzie​li​li mię​dzy sobą, ja​koś to uczcić, uho​no​ro​wać. Lato roku 160 po Osie​dle​niu na Anar​res było dłu​gie, skwar​ne i po​god​ne. Ob​‐ fi​te desz​cze, któ​re spa​dły na wio​snę, za​zie​le​ni​ły rów​ni​ny Ab​be​nay. Za dnia słoń​ce przy​pie​ka​ło, nocą nie​bo ro​iło się od gwiazd. Gdy wscho​dził księ​życ, wi​‐ dzia​ło się za​ry​sy kon​ty​nen​tów na jego po​wierzch​ni pod ośle​pia​ją​co bia​ły​mi we​lo​na​mi chmur. – Co spra​wia, że on tak pięk​nie wy​glą​da? – za​sta​na​wia​ła się Ta​kver, le​żąc w ciem​no​ści obok Sze​ve​ka pod po​ma​rań​czo​wym ko​cem. Po​nad nimi uno​si​ły się w mro​ku Za​ję​cia Nie​za​miesz​ka​nej Prze​strze​ni, a za oknem lśnił księ​życ w peł​ni. – Sko​ro wie​my, że to tyl​ko pla​ne​ta taka jak na​sza, je​dy​nie z lep​szym kli​ma​tem i gor​szy​mi ludź​mi, sko​ro wie​my, że ci lu​dzie to po​sia​da​cze, któ​rzy to​czą woj​ny, usta​na​wia​ją pra​wa, je​dzą, gdy inni gło​du​ją, sta​rze​ją się, mają pe​cha, go​ściec sta​wo​wy i na​gniot​ki na pal​cach tak samo jak my… sko​ro to wszyst​ko wie​my, cze​mu na​dal wy​da​je nam się, że ży​cie tam jest pa​smem roz​‐ ko​szy? Kie​dy pa​trzę na tę świe​cą​cą kulę, nie po​tra​fię so​bie wy​obra​zić, że mógł​by tam żyć taki od​ra​ża​ją​cy czło​wiek z brud​ny​mi rę​ka​wa​mi i szcząt​ko​‐

wym mó​zgiem jak Sa​bul. Po pro​stu nie po​tra​fię… Księ​ży​co​wa po​świa​ta oświe​tla​ła ich na​gie pier​si i ra​mio​na. De​li​kat​ny me​‐ szek na twa​rzy Ta​kver opro​mie​niał jej rysy mgli​stą au​re​olą. Cie​nie oraz jej wło​sy były czar​ne. Sze​vek do​tknął srebr​ną dło​nią sre​brzy​ste​go ra​mie​nia przy​‐ ja​ciół​ki, dzi​wiąc się cie​płu tego do​ty​ku w zim​nym świe​tle. – Je​śli umiesz uj​rzeć ja​kąś rzecz w peł​ni – po​wie​dział – za​wsze wyda ci się pięk​na. Pla​ne​ty, ży​cie ludz​kie… Świat wi​dzia​ny z bli​ska to brud i ka​mie​nie. Ży​cie oglą​da​ne z per​spek​ty​wy dnia co​dzien​ne​go to tyl​ko wiecz​ny mo​zół. Czło​‐ wie​ka ogar​nia znie​chę​ce​nie, tra​ci się z oczu wzór ca​ło​ści. Po​trzeb​ny jest dy​‐ stans. Żeby do​strzec, jak pięk​na jest na​sza pla​ne​ta, trze​ba ją zo​ba​czyć jako księ​życ. Żeby do​strzec, jak pięk​ne jest ży​cie, trze​ba na nie spoj​rzeć z per​spek​‐ ty​wy śmier​ci. – Zgo​da, je​śli cho​dzi o Ur​ras. Niech so​bie tam zo​sta​nie i bę​dzie tym księ​ży​‐ cem… nie za​le​ży mi na niej! Ale nie my​ślę sta​wać na ka​mie​niu na​grob​nym, spo​glą​dać wstecz na ży​cie i mó​wić: Ach, ja​kież ono pięk​ne! Chcę je oglą​dać jako ca​łość z sa​me​go jego środ​ka, tu i te​raz. Gwiż​dżę na wiecz​ność! – To nie ma nic wspól​ne​go z wiecz​no​ścią – od​parł z uśmie​chem szczu​pły męż​czy​zna ze sre​brzy​sto​ści i cie​nia. – Żeby uj​rzeć ży​cie jako ca​łość, wy​star​czy uznać, że jest śmier​tel​ne. Ja umrę, ty umrzesz. Jak​że ina​czej mo​gli​by​śmy się ko​chać? Słoń​ce się wy​pa​li. Tyl​ko dla​te​go świe​ci. – Och, to two​je ga​da​nie i ta two​ja prze​klę​ta fi​lo​zo​fia! – Ga​da​nie? To nie ga​da​nie. To rzecz na​ma​cal​na. Oto do​ty​kam ca​ło​ści, obej​‐ mu​ję ją. Co tu jest świa​tłem księ​ży​ca, a co cia​łem Ta​kver? Jak mógł​bym bać się śmier​ci, sko​ro ją obej​mu​ję, obej​mu​ję świa​tło… – Nie bądź ta​kim po​sia​da​czem – burk​nę​ła. – Nie płacz, ko​cha​nie. – Ja nie pła​czę. To ty. To​bie pły​ną łzy. – Zim​no mi. Świa​tło księ​ży​ca zię​bi. – Po​łóż się. Prze​biegł go dreszcz, gdy wzię​ła go w ra​mio​na. – Boję się, Ta​kver – szep​nął. – Ci​cho, bra​cie, ci​cho, ko​cha​ny. Tej nocy – i przez wie​le na​stęp​nych – za​sy​pia​li w swo​ich ob​ję​ciach.

7

Ur​ras Sze​vek zna​lazł ten list w kie​sze​ni no​we​go, pod​bi​te​go ru​nem zi​mo​we​go pal​‐ ta, któ​re za​mó​wił w skle​pie przy tam​tej kosz​mar​nej uli​cy. Po​ję​cia nie miał, skąd list się tam wziął. Z całą pew​no​ścią nie nad​szedł pocz​tą – prze​sył​ki do​‐ star​cza​no mu trzy razy dzien​nie, a wśród nich wy​łącz​nie rę​ko​pi​sy lub prze​‐ dru​ki ar​ty​ku​łów od fi​zy​ków z ca​łej Ur​ras, za​pro​sze​nia na przy​ję​cia i na​iw​ne prze​sył​ki od szkol​nej dzia​twy. To był cien​ki ka​wa​łek pa​pie​ru, zło​żo​ny do we​‐ wnątrz, bez ko​per​ty. Nie miał stem​pla ani znacz​ka żad​nej z trzech ry​wa​li​zu​‐ ją​cych ze sobą kom​pa​nii pocz​to​wych. Sze​ve​ka ogar​nął nie​ja​sny nie​po​kój. Roz​ło​żył list i prze​czy​tał: „Je​śli je​steś Anar​chi​stą dla​cze​go współ​pra​cu​jesz z tą wła​dzą zdra​dzasz swój świat i Odoń​‐ ską Na​dzie​ję prze​cież przy​by​łeś tu​taj żeby nam nieść tę Na​dzie​ję. My któ​rzy cier​pi​my nie​spra​wie​dli​wość i ucisk spo​glą​da​my w stro​nę Sio​strza​ne​go Świa​ta wy​glą​da​jąc ju​trzen​ki swo​bo​dy wśród tej ciem​nej nocy. Do​łącz do nas two​ich bra​ci!”. Nie było pod​pi​su ani ad​re​su. Ta​jem​ni​czy list wstrzą​snął Sze​ve​kiem, za​rów​no jego po​czu​ciem mo​ral​nym, jak i umy​słem. Wzbu​dził w nim nie tyl​ko zdu​mie​nie, ale wręcz pa​ni​kę. Sze​‐ vek zda​wał so​bie spra​wę, że oni gdzieś tu są, tyl​ko gdzie? Na żad​ne​go się do​‐ tąd nie na​tknął, żad​ne​go nie wi​dział, nie spo​tkał do​tych​czas żad​ne​go z tych bie​da​ków… Po​zwo​lił, by oto​czo​no go mu​rem, i na​wet tego nie spo​strzegł. Przy​jął schro​nie​nie jak ja​kiś po​sia​dacz. Zo​stał za​własz​czo​ny – tak jak to opi​‐ sał Chi​fo​ilisk. Nie wie​dział tyl​ko, jak zbu​rzyć ten mur, a gdy​by go na​wet zbu​rzył, do​kąd wte​dy pójść? Ogar​nę​ła go praw​dzi​wa trwo​ga. Do kogo się zwró​cić? Ota​cza​ły go ze​wsząd uśmie​chy bo​ga​czy. – Chciał​bym z tobą po​mó​wić, Efo​rze. – Oczy​wi​ście, pro​szę pana. Pro​szę wy​ba​czyć, zro​bię tyl​ko miej​sce. Po​sta​wię to tu​taj. Słu​żą​cy zręcz​nie ma​new​ro​wał cięż​ką tacą, zdjął po​kryw​ki z na​czyń i – nie uro​niw​szy ani kro​pli – na​lał do fi​li​żan​ki gorz​kiej cze​ko​la​dy. Płyn wzniósł się pie​ni​ście aż po kra​wędź. Efor naj​wy​raź​niej roz​ko​szo​wał się śnia​da​nio​wym ry​‐ tu​ałem i swo​ją w nim bie​gło​ścią, rów​nie wy​raź​nie nie pra​gnął żad​nych nie​‐

prze​wi​dzia​nych jego za​kłó​ceń. Zwy​kle mó​wił czy​stym ajoń​skim, te​raz jed​nak, le​d​wie Sze​vek wy​ra​ził chęć roz​mo​wy z nim, prze​rzu​cił się na miej​ską gwa​rę, któ​rą Sze​vek z tru​dem ro​zu​miał. Od​stęp​stwa w brzmie​niu dźwię​ków, gdy się je raz uchwy​ci​ło, ce​cho​wa​ła spój​ność, zwy​czaj po​ły​ka​nia koń​có​wek ska​zy​wał jed​nak na próż​ne do​my​sły. Po​łknię​ciu ule​ga​ła do​słow​nie po​ło​wa wy​ra​zów. Sze​vek uzmy​sło​wił so​bie, że to przy​po​mi​na szyfr, jak​by Nio​tyj​czy​cy, jak sami się na​zy​wa​li, nie ży​czy​li so​bie, żeby ro​zu​mie​li ich po​stron​ni. Słu​żą​cy stał i cze​kał na po​le​ce​nia swe​go pana. Wie​dział już – za​raz pierw​‐ sze​go ty​go​dnia zo​rien​to​wał się w jego uprze​dze​niach – że Sze​vek nie ży​czy so​‐ bie, by od​su​wał mu krze​sło ani stał nad nim pod​czas po​sił​ku. Dość było spoj​‐ rzeć na jego wy​prę​żo​ną, wy​cze​ku​ją​cą pozę, by stra​cić wszel​ką na​dzie​ję, że od​‐ stą​pi od ety​kie​ty. – Może byś usiadł, Efo​rze? – Jak pan so​bie ży​czy – od​parł słu​ga. Prze​su​nął krze​sło o cen​ty​metr, lecz na nim nie usiadł. – O tym chciał​bym z tobą po​roz​ma​wiać. Jak wiesz, nie lu​bię wy​da​wać ci po​‐ le​ceń. – Sta​ram się uprze​dzać wszyst​kie pań​skie ży​cze​nia, pro​szę pana. – Istot​nie, lecz nie o to mi cho​dzi. Jak wiesz, w moim kra​ju nikt nie wy​da​je roz​ka​zów. – Ta​kem i sły​szał, pro​szę pana. – No więc chciał​bym cię trak​to​wać jak rów​ne​go so​bie, jak bra​ta. Poza tobą nie znam tu ni​ko​go, kto by nie był bo​ga​ty… nie na​le​żał do kla​sy po​sia​da​czy. Bar​dzo chciał​bym z tobą szcze​rze po​roz​ma​wiać, po​znać two​je ży​cie… Sze​vek urwał zroz​pa​czo​ny, doj​rzaw​szy wy​raz po​gar​dy na po​marsz​czo​nej twa​rzy słu​gi. Po​peł​nił wszel​kie moż​li​we błę​dy. Efor uznał go za na​dę​te​go, wty​ka​ją​ce​go nos w nie swo​je spra​wy głup​ca. W ge​ście re​zy​gna​cji Sze​vek opu​ścił ręce na stół i po​wie​dział: – Tam do li​cha! Prze​pra​szam cię, nie umiem się wy​sło​wić. Pro​szę, za​po​mnij o tym. – Jak pan so​bie ży​czy. – Słu​żą​cy się wy​co​fał. To był ko​niec. „Kla​sy nie​po​sia​da​ją​ce” po​zo​sta​ły mu rów​nie da​le​kie, jak były wów​czas, gdy czy​tał o nich na za​ję​ciach z hi​sto​rii w Okrę​go​wym In​sty​tu​cie Nauk w Pół​no​co​ni​żu. W prze​rwie mię​dzy se​me​stra​mi zi​mo​wym i wio​sen​nym obie​cał spę​dzić ty​‐ dzień u pań​stwa Oiie. Po jego pierw​szej wi​zy​cie Oiie pa​ro​krot​nie za​pra​szał go na obiad, za​wsze dość sztyw​no, jak​by speł​niał obo​wią​zek go​ścin​no​ści, a może roz​kaz rzą​du. U sie​bie w domu po​dej​mo​wał jed​nak Sze​ve​ka przy​jaź​nie, choć za​cho​wy​wał pew​ną re​zer​wę. Przed dru​gą wi​zy​tą obaj jego sy​no​wie uzna​li Sze​ve​ka za sta​re​go przy​ja​cie​la, czym naj​wy​raź​niej za​sko​czy​li ojca. Wpra​wi​li go w za​kło​po​ta​nie. Sze​vek trak​to​wał chłop​ców jak sta​ry przy​ja​ciel, star​szy brat. Oni zaś po​dzi​wia​li go, a młod​szy, Ini, nie​ba​wem cał​kiem się w nim za​‐ ko​chał. Sze​vek był uprzej​my, po​waż​ny, uczci​wy i opo​wia​dał ta​kie zaj​mu​ją​ce

hi​sto​rie o księ​ży​cu. Było w tym jed​nak i coś wię​cej. W oczach dziec​ka re​pre​‐ zen​to​wał coś, cze​go Ini nie umiał​by na​zwać. Na​wet w znacz​nie póź​niej​szym okre​sie swo​je​go ży​cia – na któ​re ta dzie​cię​ca fa​scy​na​cja wy​war​ła głę​bo​ki, choć nie​ja​sny wpływ – nie po​tra​fił zna​leźć na to słów prócz tych, któ​re po​brzmie​‐ wa​ły owe​go cze​goś bla​dym echem: sło​wa „po​dróż​nik”, „wy​gna​niec”. W owym ty​go​dniu mię​dzy se​me​stra​mi spadł je​dy​ny ob​fit​szy tam​tej zimy śnieg. Sze​vek ni​g​dy nie wi​dział po​wło​ki śnież​nej grub​szej niż dwa cen​ty​me​‐ try. Ob​fi​tość, sama masa śnie​ży​cy wpra​wi​ła go w za​chwyt. Ra​do​wał się jej nad​mia​rem. Była zbyt bia​ła, zim​na, ci​cha i obo​jęt​na, aby naj​za​go​rzal​szy na​‐ wet odo​nia​nin mógł ją na​zwać eks​kre​men​tal​ną. Uzna​nie jej za coś in​ne​go niż nie​win​ny prze​pych do​wo​dzi​ło​by ma​łost​ko​wo​ści. Le​d​wo nie​bo się tro​chę prze​‐ ja​śni​ło, wy​biegł na dwór ra​zem z chłop​ca​mi, któ​rych za​mieć rów​nież wpra​wi​‐ ła w wy​śmie​ni​ty hu​mor. Go​ni​li się po roz​le​głym ogro​dzie na ty​łach domu, ob​‐ rzu​ca​li się śnież​ka​mi, ko​pa​li tu​ne​le, bu​do​wa​li zam​ki i for​te​ce ze śnie​gu. Sewa Oiie sta​ła w oknie ze swo​ją szwa​gier​ką Veą. Przy​glą​da​ły się za​ba​wie dzie​ci, tego dziw​ne​go męż​czy​zny i ma​łej wy​dry. Zwie​rząt​ko urzą​dzi​ło so​bie zjeż​dżal​nię na mu​rze śnież​ne​go zam​ku i ze​śli​zgi​wa​ło się na brzu​chu jak na san​kach. Po​licz​ki mal​ców pło​nę​ły. Sze​vek, któ​ry dłu​gie, gru​be, sza​ro​bu​re wło​‐ sy zwią​zał z tyłu gło​wy ka​wał​kiem sznur​ka i któ​re​go uszy po​czer​wie​nia​ły od mro​zu, z we​rwą kie​ro​wał ko​pa​niem tu​ne​li. – Nie tu!… Kop tam!… Gdzie ło​pa​ta? Mam lód w kie​sze​ni! – dzwo​ni​ły nie​‐ stru​dze​nie wy​so​kie chło​pię​ce gło​sy. – Oto i nasz obcy – po​wie​dzia​ła Sewa z uśmie​chem. – Naj​więk​szy z ży​ją​cych fi​zy​ków – za​uwa​ży​ła jej szwa​gier​ka. – Czy to nie za​baw​ne? Kie​dy w do​sko​na​łym na​stro​ju Sze​vek wszedł do domu – zdy​sza​ny, otu​pu​jąc śnieg z bu​tów, prze​peł​nio​ny oży​wie​niem, ja​kie​go do​świad​cza​ją je​dy​nie ci, któ​‐ rzy wra​ca​ją wła​śnie z za​ba​wy na śnie​gu – przed​sta​wio​no go szwa​gier​ce Sewy. Wy​cią​gnął do niej dużą, sil​ną, zzięb​nię​tą dłoń i – znacz​nie od niej wyż​‐ szy – ob​jął ją z góry przy​ja​znym spoj​rze​niem. – Sio​stra De​ma​ere’a? Rze​czy​wi​ście, je​steś do nie​go po​dob​na. Ten nie​ja​sny kom​ple​ment, któ​ry w in​nych ustach wy​dał​by się Vei gru​biań​‐ ski, spra​wił jej wiel​ką przy​jem​ność. Przez całe po​po​łu​dnie po​wta​rza​ła so​bie w du​chu: Oto męż​czy​zna, praw​dzi​wy męż​czy​zna. Co on w so​bie ta​kie​go ma? Na​zy​wa​ła się Vea Doem Oiie. Doem, jej mąż, kie​ro​wał du​żym kom​bi​na​tem prze​my​sło​wym, wie​le po​dró​żo​wał i po​ło​wę każ​de​go roku spę​dzał za gra​ni​cą jako han​dlo​wy przed​sta​wi​ciel rzą​du. Sze​vek po​że​rał Veę wzro​kiem, kie​dy ob​‐ ja​śnia​no mu te oko​licz​no​ści. Ta sama szczu​pła syl​wet​ka, bla​da cera i czar​ne owal​ne oczy co u bra​ta two​rzy​ły z niej praw​dzi​wą pięk​ność. Pier​si, bar​ki i ra​‐ mio​na mia​ła krą​głe, mięk​kie i śnież​no​bia​łe. Sie​dzia​ła przy sto​le tuż obok Sze​‐ ve​ka, mógł więc po​pa​try​wać na te na​gie, sztyw​nym sta​ni​kiem pod​nie​sio​ne wzgór​ki. Po​mysł, żeby przy mroź​nej po​go​dzie cho​dzić tak pół​na​go, za​trą​cał o eks​tra​wa​gan​cję po​dob​ną do tej, jaką był sam śnieg, któ​re​go dzie​wi​czą biel

przy​po​mi​na​ły jej drob​ne pier​si. Wy​gię​cie szyi prze​cho​dzi​ło ła​god​nie w krzy​wi​‐ znę dum​nej, ogo​lo​nej gło​wy. Jest bar​dzo atrak​cyj​na, uzmy​sło​wił so​bie Sze​vek. Jest jak tu​tej​sze łóż​ka: roz​kosz​nie mięk​ka. Nie​ste​ty, afek​to​wa​na. Jak ona do​bie​ra sło​wa! Nie zda​jąc so​bie z tego spra​wy, ucze​pił się jej cien​kie​go gło​su i prze​sad​nie wy​szu​ka​nych ma​nier ni​czym tra​twy na głę​bo​kiej wo​dzie, nie​świa​dom, że to​‐ nie. Po obie​dzie Vea wra​ca​ła po​cią​giem do Nio Es​sei. Przy​je​cha​ła tyl​ko na je​‐ den dzień, nie zo​ba​czy jej wię​cej. Oiie był prze​zię​bio​ny, Sewa za​ję​ta przy dzie​ciach. – Sze​vek, nie ze​chciał​by pan od​pro​wa​dzić Vei na sta​cję? – Na miły Bóg, De​ma​ere! Nie każ bie​da​ko​wi się mną opie​ko​wać! Chy​ba nie są​dzisz, że spo​tkam po dro​dze wil​ki, praw​da? Albo że wpad​ną do mia​sta dzi​cy Min​gra​do​wie i upro​wa​dzą mnie do swo​ich ha​re​mów? A ju​tro rano za​wia​dow​‐ cy znaj​dą mnie ze łzą za​mar​z​nię​tą w oku, ści​ska​ją​cą w zgra​bia​łych rą​czę​tach bu​kie​cik zwię​dłych kwiat​ków? Och, to był​by ślicz​ny ob​ra​zek! Za​nio​sła się śmie​chem, któ​ry zmył dźwięcz​ny po​tok tej prze​mo​wy ni​czym po​tęż​na fala zno​szą​ca wszyst​ko na swej dro​dze, po​zo​sta​wia​jąc wy​płu​ka​ny do czy​sta pia​sek. Vea nie ko​men​to​wa​ła swo​ich wy​po​wie​dzi śmie​chem – ciem​‐ nym, gar​dło​wym, któ​ry zmia​ta sło​wa. Ona śmia​ła się z sie​bie. Sze​vek wło​żył w holu pal​to i ocze​ki​wał na nią przy drzwiach. Ja​kiś czas szli w mil​cze​niu. Śnieg skrzy​piał i chrzę​ścił pod ich sto​pa​mi. – Jest pan na​praw​dę bar​dzo uprzej​my jak na… – Jak na…? – Jak na anar​chi​stę – za​koń​czy​ła swo​im cien​kim gło​sem, afek​to​wa​nie prze​‐ cią​ga​jąc sło​wa (z taką samą in​to​na​cją, ja​kiej uży​wał Pae, a tak​że Oiie, choć tyl​ko na te​re​nie uni​wer​sy​te​tu). – Czu​ję się za​wie​dzio​na. My​śla​łam, że bę​dzie pan nie​bez​piecz​ny i nie​okrze​sa​ny. – Ja taki je​stem. Zer​k​nę​ła na nie​go z uko​sa. Gło​wę mia​ła okrę​co​ną szkar​łat​nym sza​lem. W ze​sta​wie​niu z tym ja​skra​wym ko​lo​rem i bie​lą śnie​gu jej oczy po​ra​ża​ły błysz​czą​cą, ak​sa​mit​ną czer​nią. – I od​pro​wa​dza mnie pan po​tul​nie na sta​cję, dok​to​rze Sze​vek. – Sze​vek – po​pro​sił. – Bez „dok​to​rze”. – To całe two​je imię? Pierw​sze i ostat​nie? Ski​nął gło​wą. Czuł się do​sko​na​le, roz​pie​ra​ła go ener​gia, ra​do​wa​ło czy​ste po​‐ wie​trze, cie​pło świet​nie skro​jo​ne​go pal​ta, któ​re miał na so​bie, uro​da to​wa​‐ rzysz​ki. Żad​ne tro​ski ani czar​ne my​śli nie mia​ły do nie​go przy​stę​pu. – Czy to praw​da, że wy do​sta​je​cie imio​na z kom​pu​te​ra? – Praw​da. – Ja​kie to okrop​ne! Do​stać imię od ma​szy​ny! – Dla​cze​go okrop​ne? – Ta​kie me​cha​nicz​ne, bez​oso​bo​we. – Czy może być coś bar​dziej oso​bi​ste​go niż imię, któ​re​go nie nosi nikt inny

spo​śród ży​ją​cych? – Nikt inny? Je​steś je​dy​nym Sze​ve​kiem? – Ży​ją​cym, tak. Przede mną byli już Sze​ve​ko​wie. – Krew​ni, chcesz po​wie​dzieć? – My nie przy​wią​zu​je​my zbyt​niej wagi do po​kre​wień​stwa. Wszy​scy je​ste​śmy krew​ny​mi. Nie wiem, kim byli, poza jed​nym, któ​ry żył w pierw​szych la​tach po Osie​dle​niu. Za​pro​jek​to​wał ro​dzaj ło​ży​ska sto​so​wa​ne​go w cięż​kim sprzę​cie. Do dzi​siaj na​zy​wa się je „sze​vek”. – Uśmiech​nął się. – Miłą rze​czą jest nie​‐ śmier​tel​ność! Vea po​krę​ci​ła gło​wą. – A więc jak od​róż​nia​cie ko​bie​tę od męż​czy​zny? – za​py​ta​ła. – Cóż, do​pra​co​wa​li​śmy się pew​nych me​tod… Par​sk​nę​ła swo​im zmy​sło​wym, draż​nią​cym śmie​chem i otar​ła oczy łza​wią​ce od mro​zu. – Rze​czy​wi​ście, chy​ba istot​nie je​steś tro​chę nie​okrze​sa​ny…! Czy wszy​scy osad​ni​cy na Anar​res przy​ję​li zmy​ślo​ne imio​na i na​uczy​li się wy​my​ślo​ne​go ję​‐ zy​ka? Wszyst​ko za​czę​li od nowa? – Tak. My​ślę, że byli ro​man​ty​ka​mi. – Wy tacy nie je​ste​ście? – Nie. My je​ste​śmy bar​dzo prag​ma​tycz​ni. – Jed​no dru​gie​mu nie prze​szka​dza – za​uwa​ży​ła. – To praw​da – przy​znał. Nie spo​dzie​wał się po niej ta​kiej sub​tel​no​ści umy​‐ słu. – Cóż może być bar​dziej ro​man​tycz​ne​go od two​je​go przy​jaz​du tu​taj? Sam jak pa​lec, bez gro​sza przy du​szy, z mi​sją od swe​go na​ro​du? – A te​raz opły​wa​ją​cy w luk​su​sy. – Luk​su​sy? W uni​wer​sy​tec​kich po​ko​ikach? Miły Boże! Bie​da​ku! Nie po​ka​za​li ci nic cie​kaw​sze​go? – By​łem tu i tam, lecz nic mnie nie za​chwy​ci​ło. Chciał​bym le​piej po​znać Nio Es​se​ię. Wi​dzia​łem tyl​ko ze​wnętrz​ną stro​nę mia​sta: opa​ko​wa​nie pacz​ki. Użył tego po​rów​na​nia, bo od pierw​sze​go dnia za​fa​scy​no​wał go zwy​czaj Ur​ra​‐ syj​czy​ków pa​ko​wa​nia wszyst​kie​go w czy​sty, wy​twor​ny pa​pier, pla​stik, kar​ton albo fo​lię. Pra​nie, książ​ki, wa​rzy​wa, ubra​nia, le​kar​stwa – wszyst​ko otu​la​no war​stwa​mi opa​ko​wań. Na​wet ryzy pa​pie​ru za​wi​ja​no w kil​ka jego warstw. Żad​na rzecz nie po​win​na sty​kać się z dru​gą. Miał wra​że​nie, że on tak​że zo​stał sta​ran​nie opa​ko​wa​ny. – Do​my​ślam się. Za​pro​wa​dzi​li cię do Mu​zeum Hi​sto​rycz​ne​go, opro​wa​dzi​li po Po​mni​ku Do​bun​nae, ka​za​li wy​słu​chać prze​mó​wie​nia w Se​na​cie! Ro​ze​śmiał się, gdyż tę mar​szru​tę prze​był któ​re​goś dnia ubie​głe​go lata. – Wiem, wiem, jak oni głu​pio ob​cho​dzą się z ob​co​kra​jow​ca​mi. Do​pil​nu​ję, że​‐ byś po​znał praw​dzi​wą Nio! – Bar​dzo bym tego pra​gnął. – Znam mnó​stwo cu​dow​nych lu​dzi. Ko​lek​cjo​nu​ję lu​dzi. Tu tkwisz jak w pu​‐

łap​ce mię​dzy na​dę​ty​mi pro​fe​so​ra​mi i po​li​ty​ka​mi… – traj​ko​ta​ła. Jej pa​pla​ni​na spra​wia​ła mu przy​jem​ność, po​dob​nie jak śnieg i słoń​ce. Do​tar​li do ma​łej sta​cyj​ki Amo​eno. Vea już wcze​śniej ku​pi​ła bi​let po​wrot​ny. Po​ciąg miał nad​je​chać lada mo​ment. – Nie cze​kaj, zmar​z​niesz. Nie od​po​wie​dział, stał i pa​trzył na nią przy​jaź​nie – zwa​li​sty męż​czy​zna w pal​cie na pod​bi​ciu z owczej weł​ny. Opu​ści​ła spoj​rze​nie na man​kiet sa​lop​ki i strzep​nę​ła pła​tek śnie​gu z ha​ftu. – Czy masz żonę, Sze​vek? – Nie. – Żad​nej w ogó​le ro​dzi​ny? – Och, nie. Mam part​ner​kę. Dzie​ci. Wy​bacz, po​my​śla​łem o czym in​nym. „Żona” to ka​te​go​ria ur​ra​syj​ska, nie​zna​na na Anar​res. – Kto to jest „part​ner​ka”? – Zaj​rza​ła mu za​lot​nie w oczy. – Wy po​wie​dzie​li​by​ście wła​śnie „żona”, jak przy​pusz​czam. – Cze​mu z tobą nie przy​je​cha​ła? – Nie chcia​ła. Młod​sza cór​ka ma do​pie​ro ro​czek… Nie, te​raz już dwa. Poza tym… – Za​wa​hał się. – Cze​mu nie chcia​ła przy​je​chać? – Cóż, ona ma tam, nie tu​taj, za​da​nie do speł​nie​nia. Gdy​bym wie​dział, jak bar​dzo by się jej spodo​ba​ło tu​taj, na​le​gał​bym, żeby ze mną przy​je​cha​ła. Ale tego nie wie​dzia​łem. Jest poza tym kwe​stia bez​pie​czeń​stwa. – Bez​pie​czeń​stwa? Tu​taj? Znów się za​wa​hał. – Jak rów​nież po moim po​wro​cie. – A co ci gro​zi? – za​py​ta​ła, ro​biąc zdzi​wio​ną minę. Zza wzgó​rza wy​je​chał po​‐ ciąg. – Och, za​pew​ne nic. Są jed​nak tacy, któ​rzy uwa​ża​ją mnie za zdraj​cę. Bo sta​ram się o na​wią​za​nie przy​jaź​ni z Ur​ras. Mogą spra​wiać mi kło​po​ty po po​‐ wro​cie. Chciał​bym tych kło​po​tów oszczę​dzić i jej, i dzie​ciom. Do​świad​czy​li​śmy już tro​chę szy​kan przed moim wy​jaz​dem. Wy​star​czy. – Chcesz po​wie​dzieć, że bę​dzie ci gro​zić praw​dzi​we nie​bez​pie​czeń​stwo? Zbli​żył ucho do jej ust, gdyż po​ciąg wjeż​dżał na sta​cję z ło​sko​tem i tur​ko​‐ tem. – Nie wiem – od​rzekł z uśmie​chem. – Czy wiesz, że na​sze po​cią​gi są bar​dzo po​dob​ne do wa​szych? Do​bry pro​jekt nie wy​ma​ga ulep​szeń. – Pod​pro​wa​dził ją do wa​go​nu pierw​szej kla​sy. Po​nie​waż nie otwie​ra​ła drzwi, uczy​nił to za nią. Kie​dy wsia​dła, ro​zej​rzał się po prze​dzia​le. – W środ​ku nie są jed​nak po​dob​ne! To prze​dział pry​wat​ny, tyl​ko dla cie​bie? – Oczy​wi​ście. Nie cier​pię dru​giej kla​sy. Męż​czyź​ni żują gumę ma​era i splu​‐ wa​ją. Czy na Anar​res żuje się ma​erę? Nie, z pew​no​ścią nie. Och, tak bym chcia​ła do​wie​dzieć się cze​goś wię​cej o to​bie i two​jej oj​czyź​nie! – Z chę​cią bym o niej opo​wie​dział, lecz nikt mnie nie pyta.

– A więc spo​tkaj​my się zno​wu, żeby so​bie o niej po​roz​ma​wiać! Może byś do mnie za​dzwo​nił, kie​dy bę​dziesz na​stęp​nym ra​zem w Nio Es​sei? Obie​caj mi. – Obie​cu​ję. – Świet​nie! Wiem, że do​trzy​mu​jesz sło​wa. Wy​czu​wam to. Nic jesz​cze o to​bie nie wiem, lecz tego jed​ne​go je​stem pew​na. Do wi​dze​nia, Sze​vek. Na chwi​lę na​kry​ła dło​nią w rę​ka​wicz​ce jego rękę, któ​rą przy​trzy​my​wał drzwi. Roz​legł się dwu​to​no​wy gwizd lo​ko​mo​ty​wy. Sze​vek za​trza​snął drzwi i spo​glą​dał za od​jeż​dża​ją​cym po​cią​giem, od​pro​wa​dza​jąc wzro​kiem twarz Vei ja​śnie​ją​cą w oknie bia​ło-szkar​łat​ną pla​mą. Wró​cił do domu Oiie w wy​bor​nym na​stro​ju i aż do zmro​ku to​czył z Ini bi​twę na śnież​ne kule. RE​WO​LU​CJA W BEN​BI​LI! UCIECZ​KA DYK​TA​TO​RA! PRZY​WÓD​CY RE​BE​‐ LIAN​TÓW OPA​NO​WU​JĄ STO​LI​CĘ! NAD​ZWY​CZAJ​NE PO​SIE​DZE​NIE ŚRR. NIE​WY​KLU​CZO​NA IN​TER​WEN​CJA AJO. Bru​ko​we ga​ze​ty wręcz się za​chły​sty​wa​ły, wy​bi​ja​jąc ty​tu​ły naj​więk​szy​mi moż​li​wy​mi czcion​ka​mi, a gu​biąc po dro​dze skład​nię i gra​ma​ty​kę. Przy​po​mi​‐ na​ło to spo​sób wy​sła​wia​nia się Efo​ra. „Ostat​niej nocy po​wstań​cy opa​no​wu​ją całą za​chod​nią część Me​sk​ti i moc​no na​ci​ska​ją na ar​mię”. Taki – wgnia​ta​ją​cy prze​szłość i przy​szłość w je​den prze​cią​żo​ny, chwie​ją​cy się czas te​raź​niej​szy – był tryb cza​sow​ni​ko​wy Nio​tyj​czy​ków. Sze​vek prze​czy​tał ga​ze​ty i spraw​dził w en​cy​klo​pe​dii ŚRR ha​sło „Ben​bi​li”. Pań​stwo to było for​mal​nie de​mo​kra​cją par​la​men​tar​ną, fak​tycz​nie – rzą​dzo​ną przez ge​ne​ra​łów dyk​ta​tu​rą woj​sko​wą. Był to roz​le​gły, sła​bo za​lud​nio​ny, bied​‐ ny kraj na za​chod​niej pół​ku​li, same góry i ja​ło​we sa​wan​ny. Po​wi​nie​nem tam po​je​chać, po​my​ślał sku​szo​ny tym ob​ra​zem. W wy​obraź​ni wi​dział bla​de, chło​‐ sta​ne wia​trem rów​ni​ny. Wie​ści z Ben​bi​li nie​zwy​kle go po​ru​szy​ły. Na​słu​chi​wał wia​do​mo​ści stam​tąd w ra​diu, któ​re do​tąd rzad​ko włą​czał, stwier​dziw​szy, że głów​nie re​kla​mu​je to​wa​ry na sprze​daż. Ra​dio​we do​nie​sie​nia, po​dob​nie jak ofi​‐ cjal​ne te​le​fak​sy, za​in​sta​lo​wa​ne w po​miesz​cze​niach pu​blicz​nych, były krót​kie i su​che – oso​bli​wy kon​trast z pra​są po​pu​lar​ną, któ​ra na każ​dej stro​nie krzy​‐ cza​ła: Re​wo​lu​cja! Pre​zy​dent, ge​ne​rał Ha​ve​vert, zdo​łał ujść cało w swo​im słyn​nym opan​ce​rzo​‐ nym sa​mo​lo​cie, jed​nak kil​ku po​mniej​szych ge​ne​ra​łów uję​to i wy​ka​stro​wa​no – to była tra​dy​cyj​na kara Ben​bi​lij​czy​ków. Wy​co​fu​ją​ca się ar​mia zo​sta​wia​ła za sobą spa​lo​ne pola i zglisz​cza miast. Par​ty​zan​ci nę​ka​li woj​sko woj​ną pod​jaz​do​‐ wą. W Me​sk​ti, sto​li​cy kra​ju, re​wo​lu​cjo​ni​ści otwo​rzy​li bra​my wię​zień i ogło​si​li po​wszech​ną amne​stię. Sze​ve​ko​wi ser​ce za​bi​ło ży​wiej. Więc jesz​cze była, wciąż jesz​cze była na​dzie​ja!… Z ro​sną​cym prze​ję​ciem śle​dził do​nie​sie​nia z fron​tu da​le​kiej re​wo​lu​cji. Czwar​te​go dnia w te​le​fak​so​wej trans​mi​sji z ob​rad Świa​to​wej Rady Rzą​dów usły​szał, jak am​ba​sa​dor ajoń​ski przy ŚRR ogła​sza,

że Ajo, śpie​sząc z po​mo​cą de​mo​kra​tycz​ne​mu rzą​do​wi w Ben​bi​li, wy​sy​ła po​sił​‐ ki woj​sko​we pre​zy​den​to​wi ge​ne​ra​ło​wi Ha​ve​ver​to​wi. Re​wo​lu​cjo​ni​ści w Ben​bi​li prze​waż​nie na​wet nie byli uzbro​je​ni. Tym​cza​sem ajoń​skie od​dzia​ły wy​ru​sza​ły prze​ciw​ko nim z ka​ra​bi​na​mi, wo​za​mi pan​cer​ny​mi, sa​mo​lo​ta​mi, bom​ba​mi. Sze​vek czy​tał w ga​ze​cie opis tego uzbro​je​nia i ro​bi​ło mu się sła​bo. Czuł obrzy​dze​nie i gniew, a nie było ni​ko​go, z kim mógł​by o tym po​roz​ma​‐ wiać. Pae nie wcho​dził w ra​chu​bę. Atro na​le​żał do za​cie​kłych mi​li​ta​ry​stów. Oiie był przy​zwo​itym czło​wie​kiem, ale jego lęki po​sia​da​cza ka​za​ły mu trwać przy sztyw​nych po​ję​ciach pra​wa i po​rząd​ku. Nie do​pusz​czał do sie​bie my​śli, że Sze​vek jest anar​chi​stą, i tyl​ko dla​te​go da​rzył go sym​pa​tią. Odoń​skie spo​łe​‐ czeń​stwo – wy​wo​dził – okre​śla sie​bie mia​nem anar​chi​stycz​ne​go, ale jest w grun​cie rze​czy zbio​ro​wi​skiem naj​zwy​klej​szych pry​mi​tyw​nych po​pu​li​stów. Za​cho​wu​je ład spo​łecz​ny bez wi​docz​ne​go udzia​łu rzą​dów tyl​ko dla​te​go, że spo​‐ łe​czeń​stwo to jest tak nie​licz​ne i nie są​sia​du​je z in​ny​mi pań​stwa​mi. Gdy​by jego sta​no​wi po​sia​da​nia za​gro​ził agre​syw​ny ry​wal, otwo​rzy​ło​by oczy na rze​‐ czy​wi​stość albo zo​sta​ło​by star​te z po​wierzch​ni zie​mi. Re​be​lian​tom z Ben​bi​li wła​śnie otwie​ra​ją się oczy na rze​czy​wi​stość: prze​ko​nu​ją się, że nic po wol​no​‐ ści, kie​dy nie moż​na jej wes​przeć ka​ra​bi​nem. Po​glą​dy te Oiie wy​ło​żył Sze​ve​‐ ko​wi pod​czas je​dy​nej dys​ku​sji, jaką na ten te​mat prze​pro​wa​dzi​li. Nie ma zna​‐ cze​nia, kto rzą​dzi – bądź zda​je mu się, że rzą​dzi – Ben​bi​lij​czy​ka​mi; re​al​na po​‐ li​ty​ka za​sa​dza się na wal​ce o wła​dzę mię​dzy Ajo a Thu. – Re​al​na po​li​ty​ka – po​wtó​rzył Sze​vek. – Dziw​ne sfor​mu​ło​wa​nie w ustach fi​‐ zy​ka. – By​naj​mniej. Za​rów​no po​li​tyk, jak i fi​zyk zaj​mu​ją się re​al​ny​mi si​ła​mi, pod​‐ sta​wo​wy​mi pra​wa​mi tego świa​ta. – Mó​wisz jed​nym tchem o wa​szych mar​nych, nędz​nych „pra​wach” słu​żą​cych ochro​nie bo​gac​twa, wa​szych „si​łach” zło​żo​nych z ka​ra​bi​nów i bomb – i o pra​‐ wie en​tro​pii, sile gra​wi​ta​cji? By​łem lep​sze​go zda​nia o two​im roz​sąd​ku, De​ma​‐ ere! Oiie aż się sku​lił od tonu po​gar​dy w jego gło​sie. Nic nie od​po​wie​dział, a i Sze​vek nie ode​zwał się już wię​cej. Oiie jed​nak ni​g​dy tych słów nie za​po​‐ mniał. Tkwi​ły w jego pa​mię​ci jako wspo​mnie​nie naj​bar​dziej sro​mot​ne​go mo​‐ men​tu jego ży​cia. Gdy​by zbił go z tro​pu tyl​ko Sze​vek, otu​ma​nio​ny, pro​stacz​‐ ko​wa​ty uto​pi​sta, by​ło​by to za​wsty​dza​ją​ce, ale jego za​wsty​dził Sze​vek fi​zyk, czło​wiek, któ​re​go lu​bił i po​dzi​wiał, na któ​re​go sza​cu​nek pra​gnął so​bie za​słu​‐ żyć. I wła​śnie ten Sze​vek miał go w po​gar​dzie, dla​te​go wstyd był tak trud​ny do znie​sie​nia. Oiie mu​siał go ukryć, za​mknąć na resz​tę ży​cia w naj​ciem​niej​‐ szej głę​bi du​szy. Re​wo​lu​cja w Ben​bi​li rów​nież Sze​ve​ko​wi wy​ostrzy​ła po​gląd na pew​ne spra​‐ wy, szcze​gól​nie na kwe​stię jego mil​cze​nia. Na​bie​ra​nie nie​uf​no​ści do lu​dzi, z któ​ry​mi prze​by​wał, przy​cho​dzi​ło mu z tru​dem. Wzra​stał w kul​tu​rze, któ​ra za​sa​dza​ła się – z wy​bo​ru i bez wy​jąt​ków – na uf​no​ści w ludz​ką so​li​dar​ność i po​moc wza​jem​ną. Wpraw​dzie pod pew​ny​mi wzglę​da​mi był z tej kul​tu​ry wy​‐

ob​co​wa​ny i jej obcy, lecz za​kła​dał, że lu​dzie będą mu po​moc​ni. Po pro​stu im ufał. Nie mógł jed​nak za​po​mnieć prze​stróg Chi​fo​ili​ska. Miał też wła​sne spo​strze​‐ że​nia. Zro​zu​miał, że musi się na​uczyć nie​uf​no​ści. Musi mil​czeć. Swą wie​dzę za​trzy​mać dla sie​bie. Za​cho​wać swo​ją war​tość prze​tar​go​wą. Mało się w owym cza​sie od​zy​wał, jesz​cze mniej pi​sał. Na jego biur​ku za​le​ga​‐ ła hał​da bez​war​to​ścio​wych pa​pie​rzysk. Ro​bo​cze no​tat​ki no​sił za​wsze przy so​‐ bie, w jed​nej z licz​nych ur​ra​syj​skich kie​sze​ni. Ni​g​dy nie od​cho​dził od swo​je​go kom​pu​te​ra, nie ska​so​waw​szy uprzed​nio za​pi​su. Wie​dział, że jest już bli​ski stwo​rze​nia ogól​nej teo​rii cza​su, któ​rej tak bar​dzo po​trze​bo​wa​li Ajoń​czy​cy dla swo​ich po​dró​ży ko​smicz​nych i swe​go pre​sti​żu. Zda​wał so​bie przy tym spra​wę, że do​tąd jej nie opra​co​wał i że może ni​g​dy mu się to nie uda. Ni​ko​mu tego nie wy​ja​wił. Przed od​lo​tem z Anar​res są​dził, że od​kry​cie jest w za​się​gu ręki. Zna​lazł po​‐ trzeb​ne wzo​ry. Sa​bul o tym wie​dział; w za​mian za wspól​ną pu​bli​ka​cję i moż​‐ ność uszczk​nię​cia dla sie​bie sła​wy ofia​ro​wał swo​ją zgo​dę i po​par​cie. Sze​vek mu od​mó​wił. Nie był to z jego stro​ny ża​den szla​chet​ny gest. Szla​chet​nym ge​‐ stem by​ło​by zło​że​nie rę​ko​pi​su w wy​daw​nic​twie Syn​dy​ka​tu Ini​cja​ty​wy, ale i tego nie uczy​nił. Nie był go​tów do ogło​sze​nia tych wzo​rów. Coś jesz​cze ku​la​‐ ło, wy​ma​ga​ło do​pra​co​wa​nia. Tru​dził się nad swo​ją teo​rią od dzie​się​ciu lat, więc nie za​szko​dzi jesz​cze tro​chę po​cze​kać, wy​gła​dzić, wy​po​le​ro​wać. Tym​cza​‐ sem tego, co nie​do​szli​fo​wa​ne, za​czę​ło mu przy​by​wać. Mała uster​ka w ro​zu​‐ mo​wa​niu roz​ro​sła się w wiel​ką ska​zę. W pęk​nię​cie w sa​mych fun​da​men​tach. W przed​dzień od​lo​tu z Anar​res spa​lił w nocy wszyst​kie za​pi​ski do​ty​czą​ce ogól​‐ nej teo​rii. Na Ur​ras przy​le​ciał z pu​sty​mi rę​ka​mi. Przez pół roku – mó​wiąc ich ję​zy​kiem – zwo​dził Ur​ra​syj​czy​ków. Czy może sa​me​go sie​bie? Nie​wy​klu​czo​ne, że ogól​na teo​ria cza​su była złu​dą. Moż​li​we też, że je​śli na​‐ wet na​stęp​stwo i jed​no​cze​sność zo​sta​ną pew​ne​go dnia uję​te w ogól​ną teo​rię, nie on tego do​ko​na. Pró​bo​wał przez dzie​sięć lat, bez​sku​tecz​nie. Ma​te​ma​ty​cy i fi​zy​cy, mo​ca​rze in​te​lek​tu swo​je wie​ko​pom​ne dzie​ła two​rzą na ogół za mło​du. Jemu wła​śnie stuk​nę​ła czter​dziest​ka. Było wiel​ce praw​do​po​dob​ne, że już się wy​pa​lił, skoń​czył. Zda​wał so​bie spra​wę, że fa​tal​ny na​strój i prze​czu​cie klę​ski do​tych​czas za​po​‐ wia​da​ły w jego ży​ciu okre​sy naj​bar​dziej twór​cze. Kie​dy jed​nak się zo​rien​to​‐ wał, że szu​ka w tym po​cie​sze​nia, wpadł w złość. In​ter​pre​to​wać po​rzą​dek cza​‐ so​wy jako po​rzą​dek przy​czy​no​wy – dość to na​iw​ne jak na chro​no​zo​fi​stę. Czyż​‐ by – do​pie​ro czter​dzie​sto​let​ni – już spier​ni​czał? Le​piej wziąć się po pro​stu do skrom​niej​sze​go, lecz prak​tycz​ne​go za​da​nia ulep​sze​nia kon​cep​cji in​ter​wa​łu. Może się to ko​muś przy​da. Ale na​wet gdy o tym za​gad​nie​niu roz​ma​wiał z in​ny​mi fi​zy​ka​mi, miał uczu​‐ cie, że coś przed nimi ukry​wa. Oni od​no​si​li wra​że​nie po​dob​ne. Obrzy​dło mu już to ukry​wa​nie, obrzy​dło nie​roz​ma​wia​nie – o re​wo​lu​cji, o fi​‐

zy​ce, o czym​kol​wiek. Szedł na wy​kład. Na okry​tych mło​dy​mi li​ść​mi drze​wach na te​re​nie uni​wer​‐ sy​te​tu śpie​wa​ły pta​ki. Zimą nie sły​szał ich śpie​wu, te​raz na po​wrót za​czę​ły kon​cer​to​wać, zno​wu wy​wo​dzi​ły swo​je słod​kie tre​le: tiur​li​li​li, tomo je-je, mojeje, mój liść, mój liść… Sze​vek znie​ru​cho​miał na chwi​lę pod drze​wa​mi i słu​chał. A po​tem za​wró​cił w stro​nę sta​cji i wsiadł do po​ran​ne​go po​cią​gu do Nio Es​sei. Prze​cież mu​szą być gdzieś na tej prze​klę​tej pla​ne​cie ja​kieś otwar​te drzwi! Już sie​dząc w po​cią​gu, jął się za​sta​na​wiać, czy​by nie spró​bo​wać wy​do​stać się z Ajo. Może po​je​chać do Ben​bi​li? Nie po​trak​to​wał tego po​my​słu se​rio. Mu​‐ siał​by wsiąść na okręt lub do sa​mo​lo​tu, a wte​dy by go zlo​ka​li​zo​wa​no i za​trzy​‐ ma​no. Je​dy​nym miej​scem, gdzie mógł​by się za​szyć przed wzro​kiem swych do​‐ bro​czyń​ców i opie​ku​nów, było ich wiel​kie mia​sto, kry​jów​ka pod ich no​sem. Nie trak​to​wał swej po​dró​ży jak uciecz​ki. Na​wet gdy​by wy​do​stał się z jed​ne​‐ go kra​ju, po​zo​stał​by w po​trza​sku, uwię​zio​ny na Ur​ras. Trud​no ta​kie prze​no​si​‐ ny na​zwać uciecz​ką, jak​kol​wiek chcie​li​by je okre​ślić lu​dzie wła​dzy z ich mi​‐ stycz​nym po​dej​ściem do gra​nic pań​stwo​wych. A jed​nak na myśl o tym, że jego do​bro​czyń​cy i opie​ku​no​wie mo​gli​by choć przez chwil​kę przy​pusz​czać, że im uciekł, ogar​nę​ła go nie​za​zna​na od wie​lu dni ra​dość. Był pierw​szy na​praw​dę cie​pły dzień wio​sen​ny. Pola się zie​le​ni​ły. Każ​de​mu stwo​rze​niu pa​są​ce​mu się na pa​stwi​skach to​wa​rzy​szy​ło mło​de. Szcze​gól​nie uro​cze były ja​gnię​ta. Ska​ka​ły jak bia​łe sprę​ży​ste kul​ki i krę​ci​ły młyn​ka ogon​‐ ka​mi. Pan sta​da – ba​ran, byk lub ogier o cięż​kim kar​ku – stał osob​no w za​‐ gro​dzie, groź​ny ni​czym chmu​ra bu​rzo​wa. Nad prze​peł​nio​ny​mi sta​wa​mi śmi​‐ ga​ły mewy, bia​łe smu​gi na nie​bie​skim tle. Wy​żej śnież​ne ob​ło​ki prze​pły​wa​ły po bla​do​błę​kit​nym nie​bie. Ga​łę​zie drzew w sa​dach na​kra​pia​ne były bia​ły​mi i ró​żo​wy​mi kwia​ta​mi. Wy​glą​da​jąc przez okno wa​go​nu, Sze​vek stwier​dzał, że jego nie​po​kój i bun​tow​ni​czy na​strój psu​ły uro​dę tego dnia. To pięk​no nie​spra​‐ wie​dli​we. Czym Ur​ra​syj​czy​cy so​bie na nie za​słu​ży​li? Dla​cze​go tak hoj​nie, w nad​mia​rze do​sta​ło się im, a tak ską​po, tak okrut​nie ską​po jego współ​bra​‐ ciom z Anar​res? My​ślę jak Ur​ra​syj​czyk, oce​nił w du​chu. Jak cho​ler​ny po​sia​dacz. Jak​by za​‐ słu​ga co​kol​wiek zna​czy​ła. Jak​by czło​wiek mógł so​bie za​słu​żyć na pięk​no… albo na ży​cie. Sta​rał się o ni​czym nie my​śleć, pod​dał się pę​do​wi po​cią​gu, przy​‐ glą​dał się słoń​cu na czy​stym nie​bie i owiecz​kom bry​ka​ją​cym na wio​sen​nych łą​kach. Nio Es​se​ia, mia​sto o czte​rech mi​lio​nach miesz​kań​ców, wy​ra​sta​ła nad zie​lo​‐ ny​mi żu​ła​wa​mi del​ty rze​ki po​ły​skli​wy​mi, smu​kły​mi wie​ża​mi, jak​by zbu​do​wa​‐ na ze słoń​ca i mgły. W mia​rę jak po​ciąg su​nął po dłu​gim wia​duk​cie, mia​sto ro​sło, na​bie​ra​ło bla​sku, ma​te​ria​li​zo​wa​ło się – aż na​gle znik​nę​ło, po​chło​nię​te przez hu​czą​cą ciem​ność sze​ro​kie​go na dwa​dzie​ścia to​rów pod​ziem​ne​go do​jaz​‐ du, skąd po​ciąg wraz z pa​sa​że​ra​mi wy​nu​rzył się po ja​kimś cza​sie na ogrom​ne, lśnią​ce prze​strze​nie Dwor​ca Cen​tral​ne​go na​kry​te​go ko​pu​łą z ko​ści sło​nio​wej

i la​zu​ry​tu – po​dob​no naj​więk​szą, jaką na któ​rym​kol​wiek ze świa​tów wznio​sła ludz​ka ręka. Sze​vek szedł i szedł po lśnią​cej mar​mu​ro​wej po​sadz​ce pod tą ol​brzy​mią nie​‐ biań​ską cza​szą, aż w koń​cu do​tarł do dłu​gie​go sze​re​gu drzwi, przez któ​re nie​‐ ustan​nie wcho​dzi​ły i wy​cho​dzi​ły tłu​my dą​żą​cych do​kądś lu​dzi. Wszy​scy wy​da​‐ li mu się ja​cyś nie​spo​koj​ni. Już wcze​śniej wi​dy​wał ten nie​po​kój na twa​rzach Ur​ra​syj​czy​ków i czę​sto się nad jego na​tu​rą za​sta​na​wiał. Czy brał się stąd, że nie​za​leż​nie od tego, jak dużo mie​li pie​nię​dzy, mu​sie​li się wciąż mar​twić, jak za​ro​bić wię​cej, żeby nie umrzeć w bie​dzie? Czy po​wo​dem było po​czu​cie winy, bo choć​by nie wie​dzieć jak mało ich mie​li, za​wsze moż​na było zna​leźć ko​goś, kto miał ich jesz​cze mniej? Tak czy ina​czej nie​po​kój na​zna​czał ich twa​rze pięt​nem po​do​bień​stwa, to​też Sze​vek czuł się w tym tłu​mie bar​dzo sa​mot​ny. Ucie​ka​jąc od swo​ich opie​ku​nów i straż​ni​ków, nie prze​wi​dział, jak bę​dzie wy​‐ glą​da​ła sa​mo​dziel​ność w spo​łe​czeń​stwie, w któ​rym lu​dzie nie do​wie​rza​ją je​‐ den dru​gie​mu i w któ​rym isto​tą mo​ral​no​ści jest nie po​moc wza​jem​na, ale wza​jem​na agre​sja. Wy​obra​żał so​bie mgli​ście, że bę​dzie cho​dził po mie​ście i na​wią​zy​wał roz​mo​‐ wy z przed​sta​wi​cie​la​mi kla​sy nie​po​sia​da​ją​cej – je​śli taka jesz​cze w ogó​le ist​‐ nia​ła – bądź klas pra​cu​ją​cych, jak je na​zy​wa​no. Ale wszy​scy lu​dzie śpie​szy​li do​kądś za swo​imi spra​wa​mi i nie mie​li ocho​ty tra​cić cza​su na próż​ne po​ga​‐ węd​ki. Za​ra​ził się ich po​śpie​chem. Mu​szę do​kądś pójść, po​sta​no​wił, wy​szedł​‐ szy na słoń​ce i prze​pych za​tło​czo​nej uli​cy Moie. Ale do​kąd? Do bi​blio​te​ki? Do zoo? Nie zwie​dza​nie było mu jed​nak w gło​wie. Przy​sta​nął nie​zde​cy​do​wa​ny przed skle​pem z ga​ze​ta​mi i róż​ny​mi dro​bia​zga​‐ mi nie​opo​dal dwor​ca. Choć na​głów​ki ga​zet krzy​cza​ły: THU WY​SY​ŁA OD​‐ DZIA​ŁY WOJ​SKO​WE NA PO​MOC PO​WSTAŃ​COM W BEN​BI​LI, nie przy​‐ cią​ga​ły uwa​gi Sze​ve​ka. Przy​glą​dał się nie ga​ze​tom, ale ko​lo​ro​wym fo​to​gra​‐ fiom na sto​isku. Uświa​do​mił so​bie, że nie ma do​tąd żad​nych pa​mią​tek z Ur​‐ ras. Kto po​dró​żu​je, ten po​wi​nien przy​wo​zić z wo​ja​ży upo​min​ki. Po​do​ba​ły mu się te wi​do​ków​ki z Ajo: góry, na któ​re się wspi​nał, dra​pa​cze chmur w Nio, ka​‐ pli​ca uni​wer​sy​tec​ka (nie​omal wi​dok z jego okna), wiej​ska dziew​czy​na w pięk​‐ nym stro​ju re​gio​nal​nym, wie​że Ro​dar​red, wresz​cie zdję​cie, któ​re pierw​sze przy​cią​gnę​ło jego wzrok – owiecz​ka bry​ka​ją​ca na ukwie​co​nej łące. Spodo​ba​ła​‐ by się ma​łej Pi​lun. Wy​brał po jed​nej pocz​tów​ce i pod​szedł z ich pli​kiem do lady. – Pięć​dzie​siąt i owiecz​ka… to bę​dzie ra​zem sześć​dzie​siąt. I mapa, pro​szę, je​‐ den czter​dzie​ści. Na​resz​cie ład​ny wio​sen​ny dzień, praw​da, pro​szę pana? Nie ma pan drob​niej​szych? Sze​vek po​dał kio​ska​rzo​wi bank​not o war​to​ści dwu​dzie​stu jed​no​stek. Wy​su​‐ pław​szy resz​tę, któ​rą mu wy​da​no, gdy ku​po​wał bi​let, uzbie​rał – przy​glą​da​jąc się uważ​nie no​mi​na​łom na bank​no​tach i mo​ne​tach – jed​nost​kę czter​dzie​ści. – Zga​dza się, sza​now​ny pa​nie. Uprzej​mie panu dzię​ku​ję i ży​czę przy​jem​ne​go dnia!

Czy za pie​nią​dze moż​na ku​pić uprzej​mość, po​dob​nie jak pocz​tów​ki i mapę? Czy skle​pi​karz oka​zał​by po​dob​ną uprzej​mość, gdy​by wszedł tu jak Anar​re​syj​‐ czyk do skła​du to​wa​rów, wziął, co mu po​trzeb​ne, i wy​szedł, ski​nąw​szy gło​wą ma​ga​zy​nie​ro​wi? Nie ma sen​su my​śleć w ta​kich ka​te​go​riach. Kie​dy znaj​dziesz się w Kra​inie Wła​sno​ści, myśl jak wła​ści​ciel. Ubie​raj się jak wła​ści​ciel, jedz jak wła​ści​ciel, za​cho​wuj się jak wła​ści​ciel, stań się jed​nym z wła​ści​cie​li. W śród​mie​ściu Nio nie było par​ków, zie​mia była tu zbyt cen​na, by ją mar​no​tra​wić na te​re​ny re​‐ kre​acyj​ne. Za​pusz​czał się co​raz da​lej w te same sze​ro​kie, lśnią​ce uli​ce, któ​ry​‐ mi go tyle razy wo​żo​no. Do​szedł​szy do uli​cy Sa​em​te​ne​via, prze​ciął ją śpiesz​‐ nie, nie pra​gnąc po​wtó​rze​nia tam​te​go kosz​ma​ru na ja​wie. Zna​lazł się w dziel​‐ ni​cy han​dlo​wej. Ban​ki, biu​row​ce, gma​chy rzą​do​we. Ol​brzy​mie po​ły​skli​we pu​‐ dła ze szkła i ka​mie​nia, ogrom​ne ozdob​ne opa​ko​wa​nia – pu​ste, pu​ste. Mi​ja​jąc okno wy​sta​wo​we z na​pi​sem „Ga​le​ria Sztu​ki”, po​sta​no​wił wejść do środ​ka, by uciec od du​cho​wej klau​stro​fo​bii, o jaką go przy​pra​wia​ły te uli​ce, i od​na​leźć na po​wrót pięk​no Ur​ras. Oka​za​ło się jed​nak, że wszyst​kie eks​po​no​‐ wa​ne tam ob​ra​zy mają przy​pię​te do ram kar​tecz​ki z ceną. Przy​glą​dał się na​‐ ma​lo​wa​ne​mu z wpra​wą ak​to​wi ko​bie​ce​mu. Jego cena wy​no​si​ła 4000 mjm. – To Fei Fe​ite – rzekł śnia​dy męż​czy​zna, któ​ry bez​sze​lest​nie po​ja​wił się u jego boku. – W ze​szłym ty​go​dniu mie​li​śmy pięć jego ob​ra​zów. Naj​więk​sze od lat wy​da​rze​nie na ryn​ku sztu​ki. Fe​ite to pew​na lo​ka​ta, pro​szę sza​now​ne​go pana. – Za czte​ry ty​sią​ce jed​no​stek dwie ro​dzi​ny mo​gły​by się w tym mie​ście utrzy​‐ mać przez rok – za​uwa​żył Sze​vek. Męż​czy​zna przyj​rzał mu się uważ​niej. – Cóż, to praw​da, lecz to jest dzie​ło sztu​ki. – Sztu​ki? Czło​wiek two​rzy dzie​ło sztu​ki, bo taką ma po​trze​bę. A to po co stwo​rzo​no? – Jest pan ar​ty​stą, jak wi​dzę – po​wie​dział sprze​daw​ca, już jaw​nie ką​śli​wie. – Nie, ale czło​wie​kiem, któ​ry roz​po​zna gów​no, kie​dy je zo​ba​czy! Sprze​daw​ca cof​nął się prze​stra​szo​ny, a gdy zna​lazł się w pew​nej od​le​gło​ści od Sze​ve​ka, jął coś bą​kać na te​mat po​li​cji. Sze​vek skrzy​wił się z nie​sma​kiem i wy​szedł. Prze​byw​szy pół kwar​ta​łu, przy​sta​nął. Nie chciał się tak dłu​żej wa​‐ łę​sać. Ale do​kąd iść? Do ko​goś… Do dru​gie​go czło​wie​ka. Do ja​kiejś ludz​kiej isto​ty. Do ko​goś, kto mu udzie​li po​mo​cy, a nie spró​bu​je coś sprze​dać. Do kogo? Do​‐ kąd? Po​my​ślał o dzie​ciach Oiie, tych ma​łych chłop​cach, któ​rzy go lu​bi​li – i przez dłuż​szą chwi​lę nie był w sta​nie sku​pić my​śli na ni​czym in​nym. Po​tem po​czę​ła wy​ła​niać się z jego pa​mię​ci sio​stra Oiie. Jak​że jej było na imię? „Obie​‐ caj, że przy​je​dziesz”. od tam​tej pory już dwa razy przy​sy​ła​ła mu za​pro​sze​nia na wie​czor​ne przy​ję​cia, bi​le​ci​ki za​pi​sa​ne śmia​łym, dzie​cin​nym cha​rak​te​rem pi​sma na gru​bym, słod​ko pach​ną​cym pa​pie​rze. Nie sko​rzy​stał z nich, po​dob​‐ nie jak igno​ro​wał wszyst​kie za​pro​sze​nia od osób nie​zna​jo​mych. Te​raz so​bie

o nich przy​po​mniał. Jed​no​cze​śnie przy​po​mniał so​bie ową dru​gą prze​sył​kę, tę, któ​ra w nie​wy​ja​‐ śnio​ny spo​sób do​sta​ła się do kie​sze​ni jego pal​ta: „Do​łącz do swych bra​ci”. Bie​‐ da w tym, że nie mógł zna​leźć na Ur​ras żad​nych bra​ci. Wszedł do naj​bliż​sze​go skle​pu. Była to cu​kier​nia prze​ła​do​wa​na zło​ty​mi or​‐ na​men​ta​mi, tyn​ko​wa​na na ró​żo​wo, z rzę​da​mi szkla​nych ga​blot peł​nych pu​de​‐ łek, pu​szek i ko​szy​ków z cu​kier​ka​mi i sło​dy​cza​mi – ró​żo​wy​mi, brą​zo​wy​mi, kre​mo​wy​mi, zło​ty​mi. Za​py​tał sto​ją​cą za tymi ga​blo​ta​mi ko​bie​tę, czy po​mo​że mu zna​leźć pe​wien nu​mer te​le​fo​nu. Ochło​nął już z gnie​wu, w jaki wpadł w ga​le​rii sztu​ki. Te​raz był tyl​ko po​kor​nym, za​gu​bio​nym przy​jezd​nym, czym ujął sprze​daw​czy​nię. Nie tyl​ko po​mo​gła mu wy​szu​kać na​zwi​sko w opa​słej książ​ce te​le​fo​nicz​nej, ale i wy​bra​ła nu​mer na skle​po​wym apa​ra​cie. – Halo? – Sze​vek – przed​sta​wił się. Te​le​fon był dla nie​go środ​kiem do ko​mu​ni​ko​wa​‐ nia się w pil​nej po​trze​bie, słu​żą​cym do in​for​mo​wa​nia o zgo​nach, na​ro​dzi​nach i trzę​sie​niach zie​mi. Po​ję​cia nie miał, jak przez to urzą​dze​nie roz​ma​wiać na po​wsze​dnie te​ma​ty. – Kto? Sze​vek? Coś po​dob​ne​go! Jak miło, że dzwo​nisz! Sko​ro to ty, nie gnie​‐ wam się ani trosz​kę, że mnie obu​dzi​łeś. – Spa​łaś? – Jak ka​mień… wciąż jesz​cze je​stem w łóż​ku. Cie​pło tu i mi​lut​ko. Gdzie je​‐ steś, na Boga? – Na uli​cy Kae Se​kae, jak mi się zda​je. – Co tam ro​bisz? Wpad​nij do mnie. Któ​raż to go​dzi​na? Miły Boże, już pra​wie po​łu​dnie! Wiem, co zro​bi​my: wyj​dę ci na​prze​ciw. Spo​tka​my się przy sta​wie z łód​ka​mi w ogro​dach Sta​re​go Pa​ła​cu. Tra​fisz? Po​słu​chaj, mu​sisz zo​stać, wy​‐ da​ję dziś wie​czo​rem cu​dow​ne przy​ję​cie. – Traj​ko​ta​ła tak przez chwi​lę. Zgo​dził się na jej wszyst​kie pro​po​zy​cje. Kie​dy prze​cho​dził obok kon​tu​aru, skle​po​wa uśmiech​nę​ła się do nie​go. – Może weź​mie pan dla pani pu​deł​ko cze​ko​la​dek? Przy​sta​nął. – A po​wi​nie​nem? – Ni​g​dy nie za​szko​dzi. W jej gło​sie za​brzmia​ła ser​decz​ność. W skle​pie było cie​pło, a pach​nia​ło tak słod​ko, jak​by sku​pi​ły się tu wszyst​kie aro​ma​ty wio​sny. Sze​vek, wy​so​ki, cięż​ki i roz​ma​rzo​ny, stał wśród ga​blot z kosz​tow​ny​mi ła​ko​cia​mi ni​czym ba​ra​ny i byki w za​gro​dach, ogłu​pia​łe od żaru wio​sen​nych żądz. – Przy​go​tu​ję panu coś w sam raz – po​wie​dzia​ła sprze​daw​czy​ni i na​peł​ni​ła me​ta​lo​wą, kunsz​tow​ną, ema​lio​wa​ną szka​tuł​kę mi​nia​tu​ro​wy​mi list​ka​mi z cze​‐ ko​la​dy i ró​życz​ka​mi z cu​kro​wych włó​kien. Cy​no​we puz​der​ko za​wi​nę​ła w bi​‐ buł​kę, po czym wło​ży​ła ten pa​ku​nek do srebr​ne​go kar​to​no​we​go pu​deł​ka, któ​‐ re za​wi​nę​ła w gru​by ró​żo​wy pa​pier i ob​wią​za​ła zie​lo​ną ak​sa​mit​ną wstąż​ką. W jej zręcz​nych ru​chach da​wa​ło się wy​czuć ko​micz​ne za​ab​sor​bo​wa​nie. Wrę​‐

czy​ła Sze​ve​ko​wi go​to​wą pa​czusz​kę, a on wy​mam​ro​tał po​dzię​ko​wa​nie i skie​ro​‐ wał się do wyj​ścia. W gło​sie sprze​daw​czy​ni nie po​ja​wił się na​wet ton pre​ten​‐ sji, gdy mu przy​po​mnia​ła: – Na​le​ży się dzie​sięć sześć​dzie​siąt, pro​szę pana. Nie​wy​klu​czo​ne, że z li​to​ści, któ​rą ko​bie​ty od​czu​wa​ją wo​bec siły, po​zwo​li​ła​by mu wyjść bez uisz​cze​nia za​pła​ty. Za​wró​cił jed​nak po​słusz​nie i od​li​czył na​leż​‐ ność. Ko​lej​ką pod​ziem​ną po​je​chał do ogro​dów Sta​re​go Pa​ła​cu i od​szu​kał staw z łód​ka​mi, na któ​rym wy​stro​jo​ne dzie​ci pusz​cza​ły małe ża​glow​ce – za​chwy​ca​‐ ją​ce mi​nia​tu​ro​we mo​de​le z je​dwab​nym oli​no​wa​niem i mo​sięż​ny​mi oku​cia​mi ju​bi​ler​skiej ro​bo​ty. Doj​rzał Veę po prze​ciw​nej stro​nie roz​le​głe​go świe​tli​ste​go krę​gu wody i ob​szedł staw, ra​du​jąc się bla​skiem słoń​ca, po​wie​wa​mi wio​sen​ne​‐ go wia​tru i wi​do​kiem ciem​nych drzew wy​pusz​cza​ją​cych pierw​sze, ja​sno​zie​lo​‐ ne list​ki. Zje​dli lunch na ta​ra​sie par​ko​wej re​stau​ra​cji pod wy​so​ką ko​pu​łą ze szkła. W tym peł​nym słoń​ca wnę​trzu ro​sły wierz​by okry​te roz​wi​nię​ty​mi już li​ść​mi. Zwie​sza​ły się nad sa​dzaw​ką, po któ​rej pły​wa​ły tłu​ste bia​łe pta​ki, z le​ni​wą po​‐ żą​dli​wo​ścią – w ocze​ki​wa​niu ką​sków – wpa​tru​ją​ce się w je​dzą​cych. Vea nie za​ję​ła się za​mó​wie​niem, zda​jąc to wy​raź​nie na Sze​ve​ka, wpraw​ni kel​ne​rzy do​ra​dzi​li mu jed​nak tak umie​jęt​nie, że mógł​by są​dzić, iż sa​mo​dziel​nie do​ko​nał wy​bo​ru. Na szczę​ście miał w kie​sze​ni dość pie​nię​dzy. Je​dze​nie było wspa​nia​‐ łe. Jesz​cze ni​g​dy nie jadł dań o tak wy​bor​nym sma​ku. Przy​zwy​cza​jo​ny do dwóch po​sił​ków dzien​nie, zwy​kle opusz​czał ja​da​ny przez Ur​ra​syj​czy​ków lunch. Dziś do​słow​nie zmia​tał je​dze​nie z ta​le​rzy, pod​czas gdy Vea wy​twor​nie sku​ba​ła po​tra​wy. Wresz​cie za​spo​ko​ił głód. Na wi​dok jego skru​szo​nej miny wy​buch​nę​ła śmie​chem. – Za bar​dzo się ob​ja​dłem. – Krót​ki spa​ce​rek do​brze ci te​raz zro​bi. Spa​cer oka​zał się w isto​cie bar​dzo krót​ką, nie​śpiesz​ną prze​chadz​ką po tra​‐ wie. Po​tem Vea osu​nę​ła się z wdzię​kiem w cie​niu wy​so​kie​go brze​gu po​ro​śnię​‐ te​go kwit​ną​cy​mi zło​ci​ście krze​wa​mi. Usiadł obok. Przy​glą​da​jąc się jej szczu​‐ płym sto​pom obu​tym w bia​łe trze​wi​ki na nie​zwy​kle wy​so​kich ob​ca​sach, przy​‐ po​mniał so​bie wy​ra​że​nie, któ​rym Ta​kver okre​śla​ła ko​bie​ty po​słu​gu​ją​ce się swo​ją płcią jako orę​żem w wal​ce o wła​dzę z męż​czy​zna​mi: „spe​ku​lant​ki cia​‐ łem”. Pa​trząc na Veę, trud​no w niej było nie uznać spe​ku​lant​ki nad spe​ku​‐ lant​ka​mi. Jej obu​wie, ubra​nie, ma​ki​jaż, bi​żu​te​ria, ge​sty – wszyst​ko mia​ło na celu pro​wo​ka​cję. Była cia​łem wy​szu​ka​nie i wy​zy​wa​ją​co ko​bie​cym, ucie​le​śnia​‐ ła płcio​wość, któ​rą Ajoń​czy​cy spy​cha​li w sny, po​wie​ści i wier​sze, w nie​koń​czą​‐ cy się ciąg ko​bie​cych ak​tów, w mu​zy​kę, ar​chi​tek​tu​rę z jej krzy​wi​zna​mi i ko​‐ pu​ła​mi, w cu​kier​ki, łaź​nie, ma​te​ra​ce. Była tam​tą ko​bie​tą za​klę​tą w stół. Gło​wa ogo​lo​na do go​łej skó​ry, opró​szo​na tal​kiem z dro​bi​na​mi mi​ko​we​go pyłu, po​ły​ski​wa​ła de​li​kat​nie. Vea mia​ła na so​bie pa​ję​czy szal czy też chu​s​tę, pod któ​rej osło​ną ry​so​wa​ły się mięk​ko kształ​ty jej na​gich ra​mion. Biust mia​ła

za​kry​ty; Ajon​ki nie cho​dzi​ły z od​sło​nię​ty​mi pier​sia​mi po uli​cach, re​zer​wu​jąc na​gość dla swych pa​nów. Prze​gu​by rąk gi​nę​ły pod zło​ty​mi bran​so​let​ka​mi, a w za​głę​bie​niu szyi na tle skó​ry po​bły​ski​wał nie​bie​ska​wo sa​mot​ny klej​not. – Jak to się trzy​ma? – Co ta​kie​go? Nie mo​gąc doj​rzeć klej​no​tu, uda​wa​ła, że jest nie​świa​do​ma jego ist​nie​nia, zmu​sza​jąc Sze​ve​ka, by go wska​zał, a może i do​tknął, się​gnąw​szy ręką nad jej pier​si. – Jest przy​kle​jo​ny? – Ach, to. Nie, mam tam za​szy​ty ma​gne​sik, a ta bro​szecz​ka ma pod spodem ka​wa​łe​czek me​ta​lu, czy może na od​wrót. Tak czy owak, przy​cią​ga​my się wza​‐ jem​nie. – Masz ma​gnes pod skó​rą? – Skrzy​wił się z nie​sma​kiem. Uśmiech​nę​ła się i zdję​ła sza​fir, uka​zu​jąc, że pod nim jest mi​kro​sko​pij​ny do​‐ łe​czek sre​brzy​stej bli​zny. – Wciąż mnie po​tę​piasz… na​der od​świe​ża​ją​ce uczu​cie. Mam wra​że​nie, że co​‐ kol​wiek bym po​wie​dzia​ła czy zro​bi​ła, nie mogę ni​żej upaść w two​ich oczach, po​nie​waż już osią​gnę​łam dno! – Ależ skąd! – Zda​wał so​bie spra​wę, że Vea pro​wa​dzi z nim grę, któ​rej re​guł nie znał. – Nie za​prze​czaj. Po​tra​fię roz​po​znać wy​raz zgor​sze​nia na czy​jejś twa​rzy. Tak się na przy​kład ob​ja​wia. – Zro​bi​ła gry​mas od​ra​zy. Ro​ze​śmia​li się obo​je. – Czy na​praw​dę aż tak bar​dzo róż​nię się od Anar​re​sy​jek? – Na​praw​dę. – Wszyst​kie są umię​śnio​ny​mi si​łacz​ka​mi? No​szą tre​py, mają wiel​kie plat​fu​‐ so​wa​te sto​py, ubie​ra​ją się w dre​li​chy i golą raz na mie​siąc? – W ogó​le się nie golą. – W ogó​le? Ni​g​dzie? O Boże! Le​piej po​mów​my o czym in​nym. – O to​bie. – Oparł się na tra​wia​stym brze​gu tak bli​sko Vei, że owia​ły go na​‐ tu​ral​ne wo​nie jej cia​ła oraz za​pach per​fum. – Cie​kaw je​stem, czy Ur​ra​syj​ki za​do​wa​la ta wiecz​na pod​le​głość. – Pod​le​głość? Komu? – Męż​czyź​nie. – Och! Cze​mu są​dzisz, że mu pod​le​ga​my? – W wa​szym spo​łe​czeń​stwie wszyst​ko jest w rę​kach męż​czyzn. Prze​mysł, sztu​ka, za​rzą​dza​nie, wła​dza, wszel​kie de​cy​zje. Przez całe ży​cie no​si​cie na​zwi​‐ sko ojca albo męża. Męż​czyź​ni cho​dzą do szko​ły, wy nie. Tyl​ko oni są na​uczy​‐ cie​la​mi, sę​dzia​mi, tyl​ko oni pra​cu​ją w po​li​cji, za​sia​da​ją w rzą​dzie, praw​da? Dla​cze​go im na to po​zwa​la​cie? Dla​cze​go nie ro​bi​cie tego, na co same ma​cie ocho​tę? – Ależ ro​bi​my! Ko​bie​ty ro​bią do​kład​nie to, na co mają ocho​tę. Ale żeby to osią​gnąć, nie mu​szą so​bie za​raz bru​dzić rąk, no​sić cięż​kich heł​mów ani prze​‐ krzy​ki​wać się w Dy​rek​to​ria​cie.

– Cóż więc ta​kie​go ro​bi​cie? – Rzą​dzi​my męż​czy​zna​mi, oczy​wi​ście! I wiesz co? Moż​na im o tym mó​wić bez żad​nej oba​wy, po​nie​waż oni w to ni​g​dy nie uwie​rzą. Cha, cha, cha, jaka za​baw​na mała ko​biet​ka! – po​wie​dzą, po​głasz​czą po głów​ce i wy​cho​dzą, po​‐ dzwa​nia​jąc me​da​la​mi, bar​dzo z sie​bie za​do​wo​le​ni. – Ty też je​steś z sie​bie za​do​wo​lo​na? – Naj​zu​peł​niej. – Nie wie​rzę. – Bo nie pa​su​je to do two​ich za​sad. Męż​czyź​ni two​rzą so​bie ja​kieś teo​rie, do któ​rych rze​czy​wi​stość musi się za​wsze na​gi​nać. – Nie, to nie spra​wa teo​rii. Nie wie​rzę w to, bo wi​dzę, że wca​le nie je​steś szczę​śli​wa. Je​steś nie​spo​koj​na, roz​go​ry​czo​na, nie​bez​piecz​na. – Nie​bez​piecz​na! – Ro​ze​śmia​ła się per​li​ście. – Cóż za ba​jecz​ny kom​ple​ment! Cze​mu nie​bez​piecz​na? – Bo zda​jesz so​bie spra​wę, że w oczach męż​czy​zny je​steś rze​czą… rze​czą, któ​rą się po​sia​da, ku​pu​je, sprze​da​je. Dla​te​go my​ślisz je​dy​nie o prze​chy​trze​niu wła​ści​cie​la, ze​mście… Zde​cy​do​wa​nym ru​chem za​mknę​ła mu usta swo​ją drob​ną dło​nią. – Dość! Wiem, że nie chcia​łeś być gru​biań​ski. Wy​ba​czam ci, ale już wy​star​‐ czy. Zmarsz​czył się na tę hi​po​kry​zję, a tak​że dla​te​go, że uświa​do​mił so​bie, iż mógł na​praw​dę Veę zra​nić. Wciąż czuł do​tyk jej dło​ni na war​gach. – Prze​pra​szam – wy​bą​kał. – W po​rząd​ku. Jak​że ty, przy​bysz z księ​ży​ca, mógł​byś to zro​zu​mieć? Zresz​‐ tą je​steś tyl​ko męż​czy​zną… Coś ci jed​nak po​wiem. Gdy​byś na księ​ży​cu jed​nej ze swo​ich „sióstr” dał szan​sę zrzu​ce​nia bu​cio​rów, wy​ką​pa​nia się w olej​kach, pod​da​nia de​pi​la​cji, wło​że​nia pięk​nych san​dał​ków, we​tknię​cia w pę​pek klej​no​‐ tu i skro​pie​nia się per​fu​ma​mi, by​ła​by w siód​mym nie​bie. A i ty był​byś ocza​ro​‐ wa​ny! Och, na pew​no! Ale nic z tego. Wy nie​szczę​sne isto​ty z wa​szy​mi teo​ria​‐ mi! Bra​cia i sio​stry, i żad​nej ucie​chy! – Masz ra​cję! – przy​tak​nął. – Żad​nej ucie​chy. Ni​g​dy. Ca​ły​mi dnia​mi ko​pie​‐ my ołów w głę​bi​nach ko​palń, a gdy na​sta​je noc, spo​żyw​szy po​si​łek zło​żo​ny z trzech zia​re​nek ho​lum roz​go​to​wa​nych w łyż​ce stę​chłej wody, re​cy​tu​je​my cy​‐ ta​ty z ksią​żek Odo, aż przy​cho​dzi pora kła​dze​nia się do łó​żek. Każ​dy do swe​‐ go, w bu​tach. Nie mó​wił po ajoń​sku do​sta​tecz​nie płyn​nie, by po​tok wy​mo​wy, jaki wy​zwo​‐ lił​by w nim ję​zyk oj​czy​sty, mógł go unieść w jed​ną z owych im​pro​wi​zo​wa​nych fan​ta​zji, któ​rych słu​chacz​ka​mi – na tyle czę​sty​mi, aby się do nich przy​zwy​‐ cza​ić – by​wa​ły je​dy​nie Ta​kver i Sa​dik. Jed​nak mimo że ku​la​wa, jego wy​po​‐ wiedź zro​bi​ła wra​że​nie na Vei. – Do​bry Boże, więc je​steś i dow​cip​ni​siem! – Za​nio​sła się swo​im zmy​sło​wym, cie​płym, szcze​rym śmie​chem. – Kim​że nie je​steś? – Kup​cem – od​parł.

Przy​glą​da​ła mu się z roz​ba​wie​niem. W jej po​zie było coś ak​tor​skie​go, wy​stu​‐ dio​wa​ne​go. Lu​dzie zwy​kle nie przy​glą​da​ją się so​bie z bli​ska tak ba​daw​czo, chy​ba że mat​ka dziec​ku, le​karz pa​cjen​to​wi, ko​cha​nek ko​chan​ce. Usiadł. – Chciał​bym się jesz​cze przejść. Wy​cią​gnę​ła do nie​go rękę, by po​mógł jej wstać. Uczy​ni​ła to ge​stem le​ni​wym i za​lot​nym, ale jed​no​cze​śnie po​wie​dzia​ła z ostroż​ną czu​ło​ścią: – Je​steś na​praw​dę jak brat… Po​daj mi rękę. Pój​dzie​my na spa​cer. Prze​cha​dza​li się alej​ka​mi roz​le​głe​go ogro​du. We​szli do pa​ła​cu prze​kształ​co​‐ ne​go w mu​zeum epo​ki kró​lów, Vea oświad​czy​ła bo​wiem, że uwiel​bia oglą​dać zgro​ma​dzo​ne tam klej​no​ty. Z por​tre​tów wi​szą​cych na obi​tych bro​ka​tem ścia​‐ nach i rzeź​bio​nych ko​min​kach spo​glą​da​li na nich dum​ni ary​sto​kra​ci. Kom​na​‐ ty ka​pa​ły od sre​bra, zło​ta i krysz​ta​łów, były peł​ne rzad​kich ga​tun​ków drew​‐ na, go​be​li​nów i dro​gich ka​mie​ni. Za ak​sa​mit​ny​mi sznu​ra​mi sta​ły stra​że. Czar​no-szkar​łat​ne mun​du​ry straż​ni​ków do​brze pa​so​wa​ły do ogól​ne​go prze​py​‐ chu, do zło​tą ni​cią wy​szy​wa​nych ko​bier​ców i na​rzut z piór, ale ich twa​rze już nie har​mo​ni​zo​wa​ły z oto​cze​niem. Od​bi​ja​ło się na nich znu​dze​nie, zmę​cze​nie tym bez​u​ży​tecz​nym wy​sta​wa​niem od rana do wie​czo​ra po​śród ob​cych lu​dzi. Sze​vek i Vea po​de​szli do szkla​nej ga​blo​ty, w któ​rej le​ża​ła sza​ta kró​lo​wej Te​‐ aei – uszy​ta z wy​pra​wio​nych skór bun​tow​ni​ków, żyw​cem odar​tych ze skó​ry – któ​rą przed czter​na​sto​ma wie​ka​mi ta okrut​na i groź​na wład​czy​ni przy​wdzie​‐ wa​ła, idąc mię​dzy swój do​tknię​ty pla​ga​mi lud, by pro​sić Boga o cof​nię​cie za​ra​‐ zy. – Przy​po​mi​na koź​lą skó​rę – orze​kła Vea, przy​glą​da​jąc się spło​wia​łym, nad​‐ gry​zio​nym zę​bem cza​su strzę​pom w szkla​nej ga​blo​cie. Pod​nio​sła wzrok na Sze​ve​ka. – Do​brze się czu​jesz? – Wo​lał​bym już stąd wyjść. Kie​dy zna​leź​li się w ogro​dzie, na jego po​bla​dłą twarz z wol​na wró​ci​ły ko​lo​ry, na pa​ła​co​we mury jed​nak oglą​dał się ze zgro​zą. – Dla​cze​go tak chęt​nie wra​ca​cie do cza​sów swej hań​by? – za​py​tał. – Ależ to tyl​ko hi​sto​ria! Dzi​siaj coś ta​kie​go nie mo​gło​by się już wy​da​rzyć! Za​bra​ła go na po​po​łu​dnio​wy spek​takl do te​atru. Wy​sta​wia​no ko​me​dię o mło​‐ dym mał​żeń​stwie i te​ścio​wych, peł​ną żar​tów na te​mat spół​ko​wa​nia, choć to sło​wo nie pa​dło ze sce​ny ani razu. Sze​vek pró​bo​wał się uśmie​chać, kie​dy śmie​chem wy​bu​cha​ła jego to​wa​rzysz​ka. Po te​atrze po​szli do re​stau​ra​cji w śród​mie​ściu, lo​ka​lu o nie​zwy​kłym wręcz prze​py​chu. Ko​la​cja kosz​to​wa​ła sto jed​no​stek. Sze​vek, ob​jadł​szy się już w po​łu​dnie, jadł nie​wie​le. Ule​ga​jąc na​mo​‐ wom Vei, wy​pił kil​ka kie​lisz​ków wina. Oka​za​ło się bar​dzo smacz​ne i zda​wa​ło się nie mieć żad​ne​go ujem​ne​go wpły​wu na spraw​ność jego umy​słu. Za​bra​kło mu pie​nię​dzy na za​pła​ce​nie ra​chun​ku za ko​la​cję. Vea nie za​mie​rza​ła po​dzie​lić się z nim kosz​ta​mi, za​pro​po​no​wa​ła je​dy​nie, by wy​pi​sał czek. Wy​na​ję​tym sa​‐ mo​cho​dem po​je​cha​li do jej miesz​ka​nia. I tym ra​zem po​zwo​li​ła, by on za​pła​cił kie​row​cy. Czy to moż​li​we, żeby Vea za​li​cza​ła się do owych ta​jem​ni​czych istot,

pro​sty​tu​tek? Ale pro​sty​tut​ki, jak wy​ni​ka​ło z opi​su Odo, były bied​ne, a Vea z pew​no​ścią nie była ubo​ga. Przy​go​to​wa​nia​mi do „jej” przy​ję​cia – jak mu oznaj​mi​ła – zaj​mo​wa​li się „jej” ku​charz, „jej” po​ko​jów​ka i „jej” do​staw​ca. Męż​‐ czyź​ni na uni​wer​sy​te​cie o pro​sty​tut​kach wy​ra​ża​li się poza tym po​gar​dli​wie jak o isto​tach ze​psu​tych, gdy tym​cza​sem Vea, wy​jąw​szy jej cią​głą ko​kie​te​rię, oka​zy​wa​ła taką draż​li​wość na otwar​te po​ru​sza​nie spraw do​ty​czą​cych sek​su, że Sze​vek mu​siał przy niej bacz​niej pil​no​wać ję​zy​ka, niż​by to ro​bił w oj​czyź​‐ nie wo​bec nie​śmia​łe​go dzie​się​cio​let​nie​go dziec​ka. W re​zul​ta​cie nie wie​dział, kim na​praw​dę była. Po​ko​je w jej miesz​ka​niu, za któ​re​go okna​mi mi​go​ta​ła świa​tła​mi Nio Es​se​ia, były prze​stron​ne i luk​su​so​we, urzą​dzo​ne na bia​ło – bia​łe były na​wet dy​wa​ny. Sze​ve​ko​wi opa​trzy​ły się już jed​nak te luk​su​sy, był poza tym okrop​nie śpią​cy. Go​ście mie​li się zja​wić do​pie​ro za go​dzi​nę. Gdy więc Vea wy​szła, żeby się prze​brać, zdrzem​nął się w głę​bo​kim bia​łym fo​te​lu w sa​lo​nie. Obu​dzi​ła go po​‐ brzę​ku​ją​ca czymś na sto​le po​ko​jów​ka – w samą porę, by mógł być świad​kiem po​wro​tu pani domu. We​szła ubra​na w wie​czo​ro​wy strój ajoń​skich ko​biet – dłu​gą, spły​wa​ją​cą fał​da​mi suk​nię ob​na​ża​ją​cą pier​si, ra​mio​na i czę​ścio​wo brzuch. W jej pęp​ku lśnił mały klej​not, zu​peł​nie jak na ob​raz​kach, któ​re przed dwu​dzie​sto​ma pię​cio​ma laty oglą​dał z Ti​ri​nem i Be​da​pem w Okrę​go​‐ wym In​sty​tu​cie Nauk w Pół​no​co​ni​żu, zu​peł​nie taki sam… Wpa​try​wał się w swą go​spo​dy​nię na wpół roz​bu​dzo​ny, za to pod​nie​co​ny wca​le nie po​ło​wicz​‐ nie. Od​po​wie​dzia​ła na jego spoj​rze​nie le​ciut​kim uśmie​chem. Usia​dła obok nie​go na pu​fie, tak by móc pa​trzeć mu w oczy. Zgar​nąw​szy bia​łą spód​ni​cę wo​kół ko​‐ stek, po​pro​si​ła: – Opo​wiedz mi, co się na​praw​dę dzie​je mię​dzy ko​bie​ta​mi i męż​czy​zna​mi na Anar​res. To było wprost nie​po​ję​te. W po​ko​ju znaj​do​wa​li się oprócz nich po​ko​jów​ka i czło​wiek od do​staw​cy. Vea wie​dzia​ła, że Sze​vek ma part​ner​kę, on – że ona ma męża. Do​tąd nie pa​dło mię​dzy nimi ani jed​no sło​wo na te​mat ko​pu​la​cji. Czym​że jed​nak, je​śli nie naj​jaw​niej​szą do niej za​chę​tą, były suk​nia Vei, jej ge​‐ sty, ton gło​su? – Mię​dzy ko​bie​tą a męż​czy​zną dzie​je się tyl​ko to, na co obo​je mają ocho​tę – od​parł dość szorst​ko. – Obo​je i każ​de z osob​na. – A za​tem to praw​da, że nie wy​zna​je​cie żad​nej mo​ral​no​ści? – za​py​ta​ła, zgor​‐ szo​na i za​chwy​co​na za​ra​zem. – Nie ro​zu​miem, o co py​tasz. Mię​dzy zra​nie​niem ko​goś tam i tu​taj nie ma żad​nej róż​ni​cy. – Chcesz po​wie​dzieć, że trzy​ma​cie się tych sa​mych sta​rych re​guł? Wi​dzisz, dla mnie mo​ral​ność to jesz​cze je​den prze​sąd, po​dob​nie jak re​li​gia. Na​le​ży ją od​rzu​cić. – Ależ moje spo​łe​czeń​stwo to nic in​ne​go jak pró​ba osią​gnię​cia mo​ral​no​ści – od​rzekł, do resz​ty zbi​ty z tro​pu. – Na​le​ży od​rzu​cić mo​ra​li​zo​wa​nie, zgo​da,

prze​pi​sy, pra​wa, kary, żeby lu​dzie mo​gli sami po​znać do​bro i zło i do​ko​nać mię​dzy nimi wy​bo​ru. – Więc od​rzu​casz wszyst​kie na​ka​zy i za​ka​zy? Tyl​ko że wy, odo​nia​nie, po​peł​‐ nia​cie moim zda​niem pod​sta​wo​wy błąd. Od​rzu​ca​cie księ​ży, sę​dziów, pra​wo roz​wo​do​we, a za​cho​wu​je​cie to, co w tym wszyst​kim naj​gor​sze. Spy​cha​cie to tyl​ko do środ​ka, w głąb wa​szych su​mień. Ale to wciąż w was tkwi. Po​zo​sta​je​‐ cie ta​ki​mi sa​my​mi nie​wol​ni​ka​mi jak do​tąd. Nie je​ste​ście tak na​praw​dę wol​ni. – Skąd wiesz? – Czy​ta​łam w pew​nym cza​so​pi​śmie ar​ty​kuł o odo​ni​zmie. Poza tym spę​dzi​li​‐ śmy ze sobą cały dzień. Nie znam cię, ale tro​chę już wiem o to​bie. Wiem na przy​kład, że no​sisz w so​bie kró​lo​wą Te​aeę, no​sisz ją w tej swo​jej ku​dła​tej gło​‐ wie. I ona rzą​dzi tobą, sta​ra ty​ran​ka, jak rzą​dzi​ła swo​imi nie​wol​ni​ka​mi. Mówi: Zrób to! – i ty to ro​bisz. Nie rób tam​te​go! – i ty jej słu​chasz. – Tu jest jej miej​sce – zgo​dził się z uśmie​chem. – W mo​jej gło​wie. – To źle. Już le​piej trzy​mać ją w pa​ła​cu. Moż​na się wte​dy prze​ciw​ko niej zbun​to​wać. Ty byś się zbun​to​wał! Twój pra​pra​dziad to zro​bił, zbiegł na księ​‐ życ, żeby od niej uciec. Nie​ste​ty, za​brał kró​lo​wą Te​aeę ze sobą. I ona wciąż wami wła​da! – Być może. Jed​nak je​śli​by ka​za​ła mi zra​nić dru​gie​go czło​wie​ka, prę​dzej za​‐ dał​bym ranę sa​me​mu so​bie. – Wciąż ta od​wiecz​na hi​po​kry​zja! Ży​cie jest wal​ką, w któ​rej zwy​cię​ża​ją naj​‐ sil​niej​si. Je​dy​ną rolą cy​wi​li​za​cji jest ma​sko​wa​nie krwa​wych ja​tek i ozda​bia​nie nie​na​wi​ści pięk​ny​mi słów​ka​mi! – Może wa​szej cy​wi​li​za​cji. Na​sza ni​cze​go nie ma​sku​je. Jest peł​na pro​sto​ty. U nas kró​lo​wa Te​aea nosi wła​sną skó​rę… Je​ste​śmy po​słusz​ni tyl​ko jed​ne​mu pra​wu: pra​wu ludz​kiej ewo​lu​cji. – Pra​wo ewo​lu​cji gło​si, że prze​ży​wa​ją naj​sil​niej​si! – Zgo​da. A w eg​zy​sten​cji każ​de​go spo​łecz​ne​go ga​tun​ku naj​sil​niej​sze są jed​‐ nost​ki naj​wy​żej zor​ga​ni​zo​wa​ne. Mó​wiąc w ludz​kich ka​te​go​riach: te o naj​wyż​‐ szej ety​ce. Wi​dzisz, my na Anar​res nie zna​my ofiar ani wro​gów. Mamy tyl​ko sie​bie. Wza​jem​ne za​da​wa​nie so​bie ran nie do​da​wa​ło​by nam siły. Przy​czy​nia​‐ ło​by się je​dy​nie do sła​bo​ści. – Nie dbam o za​da​wa​nie czy nie​za​da​wa​nie ran. Nie dbam o in​nych, po​dob​‐ nie jak oni o mnie nie dba​ją. Uda​ją tyl​ko. A ja nie chcę uda​wać. Chcę być wol​‐ na! – Ależ Veo… – za​czął czu​le, bo po​ru​szy​ła go ta de​kla​ra​cja, lecz za​dzwo​nił dzwo​nek u drzwi i Vea po​szła wi​tać go​ści. W cią​gu na​stęp​nej go​dzi​ny ze​szło się ze trzy​dzie​ści, może czter​dzie​ści osób. Sze​vek był z po​cząt​ku roz​draż​nio​ny, znu​dzo​ny i znie​chę​co​ny. Jesz​cze jed​no przy​ję​cie, na któ​rym wszy​scy sto​ją ze szklan​ka​mi w rę​kach, uśmie​cha​ją się i roz​ma​wia​ją gło​śno. Wnet jed​nak za​czę​ło ro​bić się cie​ka​wiej. Wsz​czy​na​no dys​ku​sje, wy​bu​cha​ły spo​ry. Za​czę​ło to przy​po​mi​nać przy​ję​cia w jego świe​cie. Roz​no​szo​no kru​che cia​stecz​ka, ka​wał​ki mię​sa i ryb, uważ​ny kel​ner szyb​ko

na​peł​niał opróż​nio​ne szklan​ki. Sze​vek wy​pił drin​ka. od mie​się​cy ob​ser​wo​wał wle​wa​ją​cych w sie​bie al​ko​hol Ur​ra​syj​czy​ków i nie do​strzegł, aby któ​ryś od tego cho​ro​wał. Tru​nek sma​ko​wał jak le​kar​stwo, ktoś wy​ja​śnił mu jed​nak, że skła​da się głów​nie z wody ga​zo​wa​nej, a ją lu​bił. Był spra​gnio​ny, wy​chy​lił więc szklan​kę do dna. Ja​kichś dwóch męż​czyzn upar​ło się, żeby roz​ma​wiać z nim o fi​zy​ce. Je​den był do​brze wy​cho​wa​ny i Sze​ve​ko​wi uda​ło się od nie​go uwol​nić, trud​no mu bo​wiem było dys​ku​to​wać o fi​zy​ce z la​ika​mi, na​to​miast dru​gi oka​‐ zał się na​trę​tem. Sze​vek prze​ko​nał się, że iry​ta​cja, jaką tam​ten w nim wzbu​‐ dza, zna​ko​mi​cie uła​twia roz​mo​wę. Fa​cet uwa​żał, że zna się na wszyst​kim, pew​nie dla​te​go, że był po​dob​no ba​jecz​nie bo​ga​ty. – Pań​ska teo​ria jed​no​cze​sno​ści, tak jak ja to wi​dzę, za​prze​cza naj​oczy​wist​‐ sze​mu fak​to​wi, jaki się wią​że z cza​sem, temu mia​no​wi​cie, że czas upły​wa. – No cóż, w fi​zy​ce, ina​czej niż w in​te​re​sach, czło​wiek pod​cho​dzi ostroż​nie do tego, co po​tocz​nie na​zy​wa się fak​ta​mi – od​po​wie​dział mu Sze​vek to​nem opa​‐ no​wa​nym i uprzej​mym, ale w jego spo​ko​ju było coś ta​kie​go, co ka​za​ło Vei, ga​‐ wę​dzą​cej nie​opo​dal w grup​ce go​ści, od​wró​cić się i czuj​nie nad​sta​wić ucha. – By po​słu​żyć się ter​mi​na​mi teo​rii jed​no​cze​sno​ści: na​stęp​stwa nie uwa​ża się za zja​wi​sko fi​zy​kal​nie obiek​tyw​ne, ale su​biek​tyw​ne. – Pro​szę, że​byś prze​stał stra​szyć De​ar​rie​go i wy​ja​śnił nam to samo w ję​zy​‐ ku pro​stacz​ków – wmie​sza​ła się do ich roz​mo​wy Vea. Sły​sząc tę prze​ni​kli​wą uwa​gę, Sze​vek mu​siał się uśmiech​nąć. – No cóż, my​śli​my, że czas „mija”, prze​pły​wa obok nas. A je​śli to my się po​‐ ru​sza​my od prze​szło​ści do przy​szło​ści, od​kry​wa​jąc wciąż coś no​we​go? Jak wi​‐ dzi​cie, przy​po​mi​na​ło​by to po​nie​kąd czy​ta​nie książ​ki. Książ​ka za​wie​ra się, cała i skoń​czo​na, mię​dzy okład​ka​mi. Ale je​śli chce​cie po​znać tok opo​wie​ści i zro​zu​mieć go, mu​si​cie za​cząć od pierw​szej stro​ny i ko​lej​no prze​wra​cać na​‐ stęp​ne. Ko​smos był​by więc taką ogrom​ną księ​gą, a my mi​kro​sko​pij​ny​mi jej czy​tel​ni​ka​mi. – Po​zo​sta​je jed​nak fak​tem – za​uwa​żył De​ar​ri – że do​świad​cza​my ko​smo​su jako na​stęp​stwa, prze​mi​ja​nia. Ja​kiż więc po​ży​tek z teo​rii, któ​ra gło​si, że na ja​kimś wyż​szym pię​trze po​zo​sta​je on wiecz​nie jed​no​cze​sny? To za​pew​ne roz​‐ ryw​ka dla was, teo​re​ty​ków, bez prak​tycz​ne​go za​sto​so​wa​nia, bez od​nie​sie​nia do re​al​ne​go ży​cia. Chy​ba że im​pli​ku​je to moż​li​wość zbu​do​wa​nia ma​chi​ny cza​‐ su! – do​rzu​cił z ja​kąś krew​ką, fał​szy​wą jo​wial​no​ścią. – Prze​cież my nie do​świad​cza​my ko​smo​su je​dy​nie jako na​stęp​stwa – za​uwa​‐ żył Sze​vek. – Czy ni​g​dy pan nie śni, pa​nie De​ar​ri? – Dum​ny był z sie​bie, że choć raz pa​mię​tał, by na​zwać ko​goś „pa​nem”. – Co to ma do rze​czy? – Wy​glą​da na to, że cza​su w ogó​le do​świad​cza​my tyl​ko w świa​do​mo​ści. Małe dziec​ko nie po​strze​ga go, nie po​tra​fi zdy​stan​so​wać się wo​bec swo​jej prze​szło​‐ ści i po​jąć, jak ma się ona do te​raź​niej​szo​ści, ani wy​obra​zić so​bie, jak te​raź​‐ niej​szość może się od​bić na przy​szło​ści. Nie ro​zu​mie, że czas mija. Nie poj​mu​‐ je, co to ta​kie​go śmierć. Po​grą​żo​ny w nie​świa​do​mo​ści umysł do​ro​słe​go jest po​‐

dob​ny do umy​słu nie​mow​lę​cia. W snach czas nie ist​nie​je, na​stęp​stwo ule​ga od​wró​ce​niu, przy​czy​na i sku​tek prze​pla​ta​ją się ze sobą. Nie ist​nie​je czas w mi​cie i le​gen​dzie. No bo o ja​kiej prze​szło​ści mówi po​da​nie, kie​dy stwier​dza: „Daw​no, daw​no temu…”? Po​dob​nie mi​styk, gdy na​wią​zu​je na nowo więź mię​‐ dzy ro​zu​mem a nie​świa​do​mo​ścią, po​czy​na po​strze​gać wszyst​ko jako jed​ność i ro​zu​mieć praw​dę wiecz​ne​go po​wro​tu. – Wła​śnie, mi​sty​cy – wtrą​cił z oży​wie​niem mniej śmia​ły z dwóch roz​mów​‐ ców Sze​ve​ka. – Te​bo​res w ósmym ty​siąc​le​ciu na​pi​sał: „Umysł po​grą​żo​ny w nie​świa​do​mo​ści współ​ist​nie​je z ca​łym ko​smo​sem”. – Ale my prze​cież nie je​ste​śmy dzieć​mi – za​uwa​żył De​ar​ri. – Je​ste​śmy ro​‐ zum​ny​mi ludź​mi. Czy pań​ska jed​no​cze​sność to coś w ro​dza​ju mi​stycz​ne​go wstecz​nic​twa? Na​stą​pi​ła pau​za, pod​czas któ​rej Sze​vek na​ło​żył so​bie cia​sta, na któ​re wca​le nie miał ocho​ty. Już raz stra​cił tego dnia cier​pli​wość i zro​bił z sie​bie głup​ca. Wy​star​czy. – Może mógł​by ją pan po​trak​to​wać – po​wie​dział – jako pró​bę przy​wró​ce​nia rów​no​wa​gi. Wi​dzi pan, teo​ria na​stępstw do​sko​na​le tłu​ma​czy na​sze po​czu​cie li​ne​ar​no​ści cza​su oraz świa​dec​two ewo​lu​cji. Mie​ści w so​bie akt stwo​rze​nia i śmierć. Lecz tu się za​trzy​mu​je. Zaj​mu​je się wszyst​kim, co pod​le​ga zmia​nie, nie po​tra​fi jed​nak wy​tłu​ma​czyć, dla​cze​go rze​czy nie tyl​ko zmie​nia​ją się, ale i trwa​ją. Mówi wy​łącz​nie o cza​sie jak o strza​le, ni​g​dy jak o kole. – Kole? – spy​tał uprzej​miej​szy z do​cie​kli​wych roz​mów​ców z tak wy​raź​nym pra​gnie​niem zro​zu​mie​nia, o co cho​dzi, że Sze​vek cał​kiem za​po​mniał o De​ar​‐ rim i z en​tu​zja​zmem wdał się w wy​ja​śnie​nia, ge​sty​ku​lu​jąc i wy​ma​chu​jąc rę​‐ ka​mi, jak​by usi​ło​wał na​ma​cal​nie uka​zać słu​cha​czo​wi strza​ły, koła i drga​nia, o któ​rych wy​kła​dał. – Czas po​ru​sza się za​ra​zem po kole i po li​nii. Pla​ne​ty się ob​ra​ca​ją. Je​den cykl, je​den obieg po or​bi​cie wo​kół słoń​ca sta​no​wi rok, praw​da? A dwa obie​gi – dwa lata i tak da​lej. Moż​na li​czyć te ob​ro​ty w nie​skoń​czo​ność; ob​ser​wa​tor może je li​czyć. Dzię​ki temu sys​te​mo​wi od​mie​rza​my czas. Oto nasz cza​so​‐ mierz, nasz ze​gar. Ale w ob​rę​bie tego sys​te​mu, we​wnątrz cy​klu gdzie miej​sce na sam czas? Gdzie tu po​czą​tek, gdzie ko​niec? Wiecz​na po​wta​rzal​ność to pro​‐ ces acza​so​wy. Aby go po​strzec jako cza​so​wy, trze​ba go po​rów​nać, od​nieść do ja​kie​goś in​ne​go cy​klicz​ne​go albo nie​cy​klicz​ne​go pro​ce​su. To bar​dzo dziw​ne i cie​ka​we, praw​da? Trwa​łe związ​ki che​micz​ne skła​da​ją się z czą​ste​czek bę​dą​‐ cych w re​gu​lar​nym, okre​so​wym ru​chu wzglę​dem sie​bie. Owe mi​kro​sko​pij​ne, od​wra​cal​ne w cza​sie cy​kle ato​mu za​pew​nia​ją ma​te​rii do​sta​tecz​ną trwa​łość, aby sta​ła się moż​li​wa ewo​lu​cja. Czas two​rzą zsu​mo​wa​ne ma​leń​kie okre​sy bez​cza​su. A da​lej, już na wiel​ką ska​lę, ko​smos. Przy​pusz​cza​my, że cały wszech​świat jest pro​ce​sem cy​klicz​nym, oscy​la​cją roz​sze​rza​nia się i kur​cze​nia, bez żad​ne​go przed​tem ani po​tem. Je​dy​nie w ob​rę​bie każ​de​go z tych wiel​kich cy​kli, tu, gdzie ży​je​my, je​dy​nie tu​taj czas bie​gnie li​nio​wo, do​ko​nu​je się ewo​lu​‐ cja, za​cho​dzą zmia​ny. A za​tem czas ma dwa aspek​ty. Jest strza​łą, pły​ną​cą

rze​ką, bez cze​go nie by​ło​by zmia​ny, po​stę​pu, kie​run​ku ani stwo​rze​nia. I jest ko​łem bądź cy​klem, poza któ​rym pa​nu​je cha​os, na​stęp​stwo chwil bez zna​cze​‐ nia, świat bez ze​ga​rów, pór roku i obiet​nic. – Nie może pan wy​gła​szać dwóch sprzecz​nych stwier​dzeń na te​mat jed​nej i tej sa​mej rze​czy – ze spo​ko​jem ty​po​we​go prze​mą​drzal​ca oświad​czył De​ar​ri. – In​ny​mi sło​wy, je​śli je​den z tych „aspek​tów” jest praw​dzi​wy, dru​gi musi być ilu​zją. – Wie​lu fi​zy​ków tak twier​dzi​ło – przy​znał Sze​vek. – I co pan na to? – do​py​ty​wał się dru​gi z pa​nów, ten spra​gnio​ny wie​dzy. – Cóż, uwa​żam, że z tej trud​no​ści moż​na bez tru​du wy​brnąć. Czy mo​że​my od​rzu​cić jako ilu​zję ist​nie​nie lub sta​wa​nie się? Sta​wa​nie się bez ist​nie​nia jest po​zba​wio​ne sen​su. Ist​nie​nie bez sta​wa​nia się to strasz​ne nu​dziar​stwo. Sko​ro umysł zdol​ny jest po​strze​gać czas w obu tych prze​ja​wach, praw​dzi​wa chro​no​‐ zo​fia win​na stwo​rzyć pole, na któ​rym da​ło​by się zro​zu​mieć oba te aspek​ty czy też prze​ja​wy cza​su. – Tyl​ko jaki po​ży​tek z ta​kie​go „ro​zu​mie​nia” – ar​gu​men​to​wał De​ar​ri – sko​ro nie pro​wa​dzi ono do prak​tycz​nych, tech​no​lo​gicz​nych za​sto​so​wań? To nic in​ne​‐ go jak żon​gler​ka sło​wa​mi. – Sta​wia pan py​ta​nia ni​czym praw​dzi​wy spe​ku​lant – od​parł Sze​vek. Nikt z ze​bra​nych nie po​jął, że ob​rzu​cił De​ar​rie​go naj​obel​żyw​szym wy​zwi​‐ skiem ze swe​go słow​ni​ka. De​ar​ri na​wet kiw​nął lek​ko gło​wą, z za​do​wo​le​niem kwi​tu​jąc kom​ple​ment. Tyl​ko Vea wy​czu​ła na​pię​cie i wtrą​ci​ła: – Nie zro​zu​mia​łam ani słów​ka z tego, co po​wie​dzia​łeś, choć wy​da​je mi się, że po​ję​łam to, co mó​wi​łeś o książ​ce… że w grun​cie rze​czy wszyst​ko ist​nie​je jed​no​cze​śnie… je​śli tak, czy nie mo​gli​by​śmy prze​po​wia​dać przy​szło​ści, sko​ro już te​raz jest obec​na? – Ależ nie – za​pro​te​sto​wał dość śmia​ło dru​gi z roz​mów​ców Sze​ve​ka, ten bar​‐ dziej nie​śmia​ły. – Ona nie jest obec​na tak jak ka​na​pa czy dom. Czas to nie prze​strzeń, nie moż​na go obejść do​ko​ła! Vea skwa​pli​wie ski​nę​ła gło​wą, jak​by z ulgą, że zo​sta​ła przy​wo​ła​na do po​‐ rząd​ku. Nie​śmia​ły męż​czy​zna, naj​wi​docz​niej za​chę​co​ny fak​tem, że prze​pło​‐ szył ko​bie​tę z kró​le​stwa czy​stej my​śli, zwró​cił się tym​cza​sem do Sze​ve​ka: – Wy​da​je mi się, że fi​zy​ka cza​su mo​gła​by zna​leźć za​sto​so​wa​nie w ety​ce. Czy zgo​dził​by się pan z ta​kim sta​no​wi​skiem, dok​to​rze Sze​vek? – W ety​ce? Czy ja wiem… Ja zaj​mu​ję się głów​nie ma​te​ma​ty​ką. Trud​no za​‐ my​kać nor​my etycz​ne w rów​na​niach. – Niby cze​mu? – rzekł De​ar​ri. Sze​vek go zi​gno​ro​wał. – Jed​nak to praw​da, chro​no​zo​fia ma zwią​zek z ety​ką. A to dla​te​go, że na​sze po​czu​cie cza​su wa​run​ku​je na​szą zdol​ność do od​róż​nia​nia przy​czy​ny i skut​ku, środ​ków i celu. Małe dziec​ko, po​dob​nie jak zwie​rzę, nie do​strze​ga róż​ni​cy mię​dzy tym, co robi w da​nej chwi​li, a tym, do cze​go jego dzia​ła​nie do​pro​wa​‐ dzi. Nie po​tra​fi zło​żyć wie​lo​krąż​ka… ani zro​zu​mieć zła​ma​nia obiet​ni​cy. My to

po​tra​fi​my. Do​strze​ga​jąc róż​ni​cę mię​dzy tym, co te​raź​niej​sze, a tym, co nie​te​‐ raź​niej​sze, po​tra​fi​my jed​no z dru​gim po​wią​zać. I tu się po​ja​wia ety​ka. Od​po​‐ wie​dzial​ność. Po​wie​dzieć, że złe środ​ki przy​nio​są do​bry sku​tek, to jak​by stwier​dzić, że je​śli po​cią​gnę linę na tym krąż​ku, pod​nie​sie ona cię​żar na tam​‐ tym. Zła​ma​nie obiet​ni​cy ozna​cza za​prze​cze​nie re​al​no​ści prze​szło​ści, od​bie​ra więc na​dzie​ję na re​al​ność przy​szło​ści. Je​śli czas i ro​zum są na​wza​jem funk​‐ cyj​nie zwią​za​ne, je​że​li je​ste​śmy two​ra​mi cza​su, bę​dzie dla nas ko​rzyst​niej, gdy go po​zna​my i po​sta​ra​my się jak naj​le​piej wy​ko​rzy​stać. Po to, aby po​stę​po​‐ wać od​po​wie​dzial​nie. – Mo​men​cik! – prze​rwał mu Da​er​ri, naj​wy​raź​niej bar​dzo za​do​wo​lo​ny z wła​‐ snej prze​ni​kli​wo​ści. – Po​wie​dział pan przed chwi​lą, że w sys​te​mie pań​skiej jed​no​cze​sno​ści nie ist​nie​je prze​szłość ani przy​szłość, je​dy​nie coś w ro​dza​ju wiecz​nej te​raź​niej​szo​ści. Jak​że więc może pan po​no​sić od​po​wie​dzial​ność za książ​kę już na​pi​sa​ną? Wszyst​ko, co może pan uczy​nić, to prze​czy​tać ją. Nie ma pan wy​bo​ru, nie ma pan miej​sca na swo​bo​dę dzia​ła​nia. – To dy​le​mat de​ter​mi​ni​zmu. Ma pan cał​ko​wi​tą ra​cję, jest on trwa​le obec​ny w my​śle​niu w ra​mach jed​no​cze​sno​ści. Ale i my​śle​nie w du​chu na​stępstw ma swo​je dy​le​ma​ty. To jest tak… po​słu​żę się nie​zbyt traf​nym, ob​ra​zo​wym po​rów​‐ na​niem: rzu​ca pan ka​mie​niem w drze​wo. Je​śli jest pan wy​znaw​cą jed​no​cze​‐ sno​ści, ka​mień już w nie ude​rzył. Je​śli wy​znaw​cą na​stępstw – ni​g​dy do nie​go nie do​le​ci. Co pan wy​bie​ra? A może woli pan rzu​cać ka​mie​nia​mi bez za​sta​na​‐ wia​nia się nad tym, bez do​ko​ny​wa​nia wy​bo​ru? Ja wolę utrud​niać so​bie ży​cie i wy​bie​ram oba roz​wią​za​nia. – Ale jak je pan go​dzi? – za​py​tał z prze​ję​ciem mniej śmia​ły z roz​mów​ców. Sze​vek omal nie ro​ze​śmiał się z roz​pa​czy. – Nie wiem. Pra​co​wa​łem nad tym ka​wał cza​su! Osta​tecz​nie ka​mień jed​nak ude​rza w drze​wo. Nie wy​ja​śni tego ani po​ję​cie czy​ste​go na​stęp​stwa, ani czy​‐ stej jed​no​cze​sno​ści. Nam zaś nie cho​dzi o czy​stość, ale o zło​żo​ność, o zwią​zek mię​dzy przy​czy​ną i skut​kiem, środ​kiem i ce​lem. Nasz mo​del ko​smo​su musi być rów​nie nie​skoń​czo​ny, jak ko​smos. Musi uwzględ​niać zło​żo​ność, w któ​rej za​wie​ra się nie tyl​ko trwa​nie, ale i kre​acja, nie tyl​ko byt, ale i sta​wa​nie się, nie tyl​ko geo​me​tria, ale i ety​ka. Nie od​po​wie​dzi szu​ka​my, tyl​ko spo​so​bu za​da​‐ wa​nia py​tań… – Wszyst​ko to pięk​nie, ale prze​mysł po​trze​bu​je od​po​wie​dzi – stwier​dził De​‐ ar​ri. Sze​vek od​wró​cił się wol​no, po​pa​trzył na nie​go z wy​so​ko​ści swo​je​go wzro​stu, lecz nic nie od​po​wie​dział. Za​pa​dło kło​po​tli​we mil​cze​nie, któ​re z wdzię​kiem i bez​tro​ską prze​rwa​ła Vea, wra​ca​jąc do te​ma​tu prze​wi​dy​wa​nia przy​szło​ści. Wcią​gnął on rów​nież po​zo​sta​‐ łych i wnet za​czę​to so​bie opo​wia​dać o wła​snych do​świad​cze​niach z wróż​bi​ta​mi i ja​sno​wi​dza​mi. Sze​vek po​sta​no​wił nie od​zy​wać się wię​cej bez wzglę​du na to, o co by go py​‐ ta​no. Czuł wiel​kie pra​gnie​nie. Po​zwo​lił, by kel​ner na​peł​nił mu szklan​kę, i wy​‐

pił smacz​ny, mu​su​ją​cy na​pój. Ro​zej​rzał się po po​ko​ju, chcąc uwol​nić się od gnie​wu i na​pię​cia. Go​ście za​cho​wy​wa​li się jak na Ajoń​czy​ków bar​dzo im​pul​‐ syw​nie – krzy​cze​li, gło​śno się śmia​li, prze​ry​wa​li je​den dru​gie​mu. W ką​cie ja​‐ kaś para od​da​wa​ła się piesz​czo​tom. Sze​vek z od​ra​zą od​wró​cił od nich wzrok. Więc oni ego​izu​ją na​wet w sek​sie? Za​lo​ty i spół​ko​wa​nie na oczach lu​dzi sa​‐ mot​nych było rów​nie wul​gar​ne, jak je​dze​nie na oczach zgłod​nia​łych. Skie​ro​‐ wał uwa​gę na gru​pę ota​cza​ją​cych go osób. Już po​rzu​co​no te​mat ja​sno​widz​‐ twa. Zaj​mo​wa​no się te​raz po​li​ty​ką. Dys​ku​to​wa​no o woj​nie, o tym, co zro​bi Thu, co Ajo, a co Rada Rzą​dów. – Dla​cze​go po​słu​gu​je​cie się sa​my​mi abs​trak​cja​mi? – wtrą​cił się na​gle do dys​ku​sji, sam za​sko​czo​ny, że się od​zy​wa, wszak po​sta​no​wił mil​czeć. – To nie pań​stwa, ale lu​dzie za​bi​ja​ją lu​dzi. Dla​cze​go żoł​nie​rze idą na woj​nę? Dla​cze​go idą i za​bi​ja​ją lu​dzi, któ​rych w ogó​le nie zna​ją? – Od tego są! – wy​krzyk​nę​ła drob​na, ład​na ko​bie​ta z opa​lem w pęp​ku. Paru męż​czyzn za​czę​ło wy​kła​dać Sze​ve​ko​wi za​sa​dę na​ro​do​wej su​we​ren​no​‐ ści. Wtrą​ci​ła się Vea: – Ależ po​zwól​cie mu się wy​po​wie​dzieć. Jak ty byś roz​wią​zał tę sy​tu​ację, Sze​vek? – Roz​wią​za​nie wi​dać go​łym okiem. – Gdzie? – To Anar​res! – Prze​cież to, jak wy po​stę​pu​je​cie na księ​ży​cu, nie roz​wią​że na​szych lo​kal​‐ nych pro​ble​mów. – Pro​blem czło​wie​ka jest wszę​dzie taki sam. Prze​trwa​nie… ga​tun​ku, gru​py, jed​nost​ki. – Sa​mo​obro​na na​ro​do​wa! – ktoś za​wo​łał. Spie​ra​li się i on się spie​rał. Wie​dział, co chce po​wie​dzieć i że to każ​de​mu po​‐ win​no tra​fić do prze​ko​na​nia, po​nie​waż jest oczy​wi​ste i praw​dzi​we, ale ja​koś nie umiał się wy​sło​wić. Wszy​scy się prze​krzy​ki​wa​li. Ład​na ko​bie​ta po​kle​pa​ła sze​ro​kie opar​cie fo​te​la, w któ​rym sie​dzia​ła, a on przy​siadł na nim. – Cześć, pa​nie księ​ży​co​wy! – za​wo​ła​ła. Wró​ci​ła Vea, któ​ra na ja​kiś czas do​łą​czy​ła do in​nej grup​ki. Jej twarz pło​nę​‐ ła, oczy spra​wia​ły wra​że​nie ogrom​nych i roz​my​tych. Sze​ve​ko​wi wy​da​ło się, że do​strzegł w sa​lo​nie Pae, ale tyle tam było twa​rzy. Wszyst​ko dzia​ło się zry​wa​‐ mi prze​dzie​lo​ny​mi mo​men​ta​mi pust​ki, zu​peł​nie jak​by mu po​zwo​lo​no ob​ser​wo​‐ wać zza ku​lis funk​cjo​no​wa​nie cy​klicz​ne​go ko​smo​su ze sta​rej hi​po​te​zy Gva​rab. – Za​sa​da le​gal​nej wła​dzy musi zo​stać utrzy​ma​na, ina​czej po​pad​nie​my w naj​czyst​szą anar​chię! – grzmiał z groź​ną miną ja​kiś gru​by męż​czy​zna. – Tak, tak, po​pad​nij​cie! – ucie​szył się Sze​vek. – My cie​szy​my się anar​chią już od stu pięć​dzie​się​ciu lat. Pal​ce stóp ma​łej ślicz​not​ki, obu​tych w srebr​ne san​dał​ki, wy​su​nę​ły się spod spód​ni​cy na​szy​wa​nej set​ka​mi drob​nych pe​reł. Jej ogo​lo​na je​dwa​bi​sta gło​wa lśni​ła pod jego ra​mie​niem.

– Pro​szę opo​wie​dzieć nam coś o Anar​res – po​pro​si​ła Vea. – Jak tam jest? Czy na​praw​dę tak cu​dow​nie? Sie​dział na po​rę​czy fo​te​la, a ona przy​sia​dła na pu​fie u jego ko​lan, pro​sta i gib​ka. Jej pulch​ne pier​si spo​glą​da​ły na nie​go śle​py​mi ocza​mi. My​śli Sze​ve​ka okry​ła ja​kaś ciem​ność i za​ćmi​ła wszyst​ko. Za​schło mu w gar​dle. Wy​chy​lił szklan​kę, któ​rą przed chwi​lą na​peł​nił mu kel​ner. – Nie wiem. – Ję​zyk mu zdrę​twiał jak ko​łek. – Nie. Nie jest tak cu​dow​nie. To brzyd​ki świat. Nie taki jak wasz. Anar​res to tyl​ko pył i spie​czo​ne wzgó​rza. Wszyst​ko tam jest ja​ło​we i su​che. Lu​dzie też nie​pięk​ni. Mają wiel​kie dło​nie i sto​py, ta​kie jak ja i ten kel​ner. Ale nie mają opa​słych brzu​chów. Bar​dzo się bru​dzą i ką​pią się wspól​nie, cze​go tu​taj nikt nie robi. Mia​sta są małe i przy​‐ gnę​bia​ją​ce, po​nu​re. Żad​nych pa​ła​ców. Ży​cie jest mo​no​ton​ną, cięż​ką ha​rów​ką. Nie za​wsze moż​na mieć to, cze​go by się chcia​ło lub na​wet cze​go się po​trze​bu​‐ je, bo nie dla wszyst​kich star​cza. Wy, Ur​ra​syj​czy​cy, ma​cie wszyst​kie​go pod do​stat​kiem. Pod do​stat​kiem po​wie​trza, desz​czu, tra​wy, oce​anów, pod do​‐ stat​kiem po​ży​wie​nia, mu​zy​ki, bu​dyn​ków, fa​bryk, ma​szyn, ksią​żek, ubrań i hi​sto​rii. Je​ste​ście bo​ga​ci, za​zna​je​cie do​stat​ku. My je​ste​śmy bied​ni, cier​pi​my nie​do​sta​tek. Wy ma​cie dużo, my nie mamy nic. Tu​taj wszyst​ko jest pięk​ne. Z wy​jąt​kiem twa​rzy. Na Anar​res nic nie jest pięk​ne, nic oprócz twa​rzy. Twa​‐ rzy in​nych lu​dzi, męż​czyzn i ko​biet. Nie mamy nic prócz tego, nic prócz sa​‐ mych sie​bie. Tu do​strze​ga się klej​no​ty, u nas oczy. A w oczach prze​pych, bo​‐ gac​two ludz​kie​go du​cha. Bo u nas lu​dzie są wol​ni. Nie ma​jąc nic, cie​szą się wol​no​ścią. A wy, po​sia​da​cze, je​ste​ście opę​ta​ni po​sia​da​niem. Wszy​scy je​ste​ście więź​nia​mi. Każ​dy sa​mot​ny z ba​ga​żem swo​jej wła​sno​ści. Ży​je​cie w wię​zie​niu i umie​ra​cie w wię​zie​niu. W wa​szych oczach do​strze​gam tyl​ko mury! Spoj​rze​nia wszyst​kich były zwró​co​ne na nie​go. Sły​szał za​mie​ra​ją​cy echem w ci​szy swój pod​nie​sio​ny głos. Pa​li​ły go uszy. W du​szy zno​wu czuł pust​kę i ciem​ność. – Krę​ci mi się w gło​wie – po​skar​żył się i wstał. Vea uję​ła go pod ra​mię. – Tędy – po​wie​dzia​ła, śmie​jąc się ci​cho. Po​szedł za nią, la​wi​ru​ją​cą po​śród go​ści. Czuł, że twarz mu po​bla​dła, za​wro​ty gło​wy nie ustę​po​wa​ły. Miał na​dzie​ję, że go​spo​dy​ni pro​wa​dzi go do ła​zien​ki lub do okna, by mógł za​czerp​nąć świe​że​go po​wie​trza. Po​kój, do któ​re​go we​szli, był prze​stron​ny, oświe​tlo​ny wpa​da​ją​cym z ze​wnątrz przy​ćmio​nym świa​tłem. Pod jed​ną ścia​ną sta​ło wy​so​kie bia​łe łoże, po​ło​wę in​nej zaj​mo​wa​ło lu​stro. W po​wie​trzu uno​sił się dusz​ny, słod​ki za​pach ko​tar, po​ście​li i per​fum, ja​kich uży​wa​ła Vea. – Masz już do​syć – oświad​czy​ła z tym sa​mym tłu​mio​nym śmiesz​kiem. W pół​mro​ku za​glą​da​ła Sze​ve​ko​wi w twarz. – Na​praw​dę do​syć. Ale je​steś nie​‐ moż​li​wy, cu​dow​ny! – Po​ło​ży​ła mu ręce na ra​mio​nach. – Mie​li ta​kie ba​ra​nie miny! Mu​szę cię za to po​ca​ło​wać! – Unio​sła się na pal​cach, ofia​ro​wu​jąc mu usta, bia​łą szy​ję i ob​na​żo​ne pier​si.

Ob​jął ją, od​chy​lił do tyłu jej gło​wę i ca​ło​wał war​gi, szy​ję i pier​si. Zra​zu pod​‐ da​wa​ła mu się, jak​by była po​zba​wio​na ko​ści, po​tem za​czę​ła się lek​ko wy​ry​‐ wać, wciąż ze śmie​chem. Opie​ra​ła mu się, szep​cząc: – Nie, nie te​raz. Bądź grzecz​ny. Uspo​kój się, mu​si​my już wra​cać do go​ści. Sze​vek, opa​nuj się, nie te​raz! Nie zwra​cał uwa​gi na jej sło​wa. Po​cią​gnął ją w stro​nę łóż​ka. Nie sta​wia​ła opo​ru, choć nie prze​sta​wa​ła pro​te​sto​wać. Jed​ną ręką za​czął ma​ni​pu​lo​wać przy swo​im skom​pli​ko​wa​nym ubra​niu. Wresz​cie zdo​łał roz​piąć spodnie. Po​‐ tem przy​szła ko​lej na suk​nię Vei. Nie mógł roz​luź​nić opa​su​ją​ce​go jej ta​lię ob​‐ ci​słe​go pa​ska. – Prze​stań! – szep​ta​ła. – Sze​vek, po​słu​chaj, nie te​raz. Nie za​bez​pie​czy​łam się. Gdy​bym za​szła, do​pie​ro by było. Mąż wra​ca za dwa ty​go​dnie! No już, pusz​czaj. On nie był jed​nak w sta​nie speł​nić tej proś​by. Przy​ci​skał twarz do jej mięk​‐ kie​go, spo​tnia​łe​go, pach​ną​ce​go cia​ła. – Na mi​łość bo​ską, nie po​gnieć mi suk​ni! Za​uwa​żą. Miej​że cier​pli​wość, wa​‐ ria​cie. Ja​koś to urzą​dzi​my, umó​wi​my się gdzieś na spo​tka​nie. Wi​dzisz, mu​szę dbać o re​pu​ta​cję. Nie ufam po​ko​jów​ce. Po​cze​kaj, nie te​raz. Nie te​raz! Nie! Na ko​niec, wy​stra​szo​na jego na​tar​czy​wo​ścią i siłą, pchnę​ła go obu​rącz w pierś. Cof​nął się o krok, zmie​sza​ny jej pod​nie​sio​nym na​gle to​nem, prze​stra​‐ chem i sprze​ci​wem. Nie po​tra​fił się już jed​nak po​wstrzy​mać, a jej opór jesz​cze bar​dziej go pod​nie​cił. Przy​cią​gnął ją do sie​bie. Jego na​sie​nie try​snę​ło na bia​ły je​dwab suk​ni. – Puść mnie! Puść! – po​wta​rza​ła szep​tem. Te​raz po​słu​chał. Stał oszo​ło​mio​ny. Ma​ni​pu​lo​wał przy spodniach, pró​bu​jąc je za​piąć. – Prze​pra​szam… my​śla​łem, że… że chcesz… – Na mi​łość bo​ską! – wy​krzyk​nę​ła, od​da​la​jąc od cia​ła fał​dę spód​ni​cy i przy​‐ glą​da​jąc się ma​te​ria​ło​wi w przy​ćmio​nym świe​tle. – No i masz! Będę mu​sia​ła się prze​brać. Sze​vek stał z opusz​czo​ny​mi ra​mio​na​mi i otwar​ty​mi usta​mi, dy​sząc z wy​sił​‐ kiem. Na​gle od​wró​cił się i wy​biegł z mrocz​ne​go po​ko​ju. Zna​la​zł​szy się w rzę​si​‐ ście oświe​tlo​nym sa​lo​nie, za​czął się prze​dzie​rać przez tłum go​ści, po​tknął się o czy​jąś nogę, wal​czył z prze​szko​da​mi w po​sta​ci ciał, ubrań, klej​no​tów, pier​si, oczu, me​bli i pło​mie​ni świec. Wpadł na stół, na któ​rym sta​ła srebr​na pa​te​ra, a na niej – uło​żo​ne w kon​cen​trycz​ne krę​gi na po​do​bień​stwo ogrom​ne​go bla​de​‐ go kwia​tu – le​ża​ły na​dzie​wa​ne mię​sem, kre​mem i zio​ła​mi ciast​ka. Chwy​ciw​‐ szy usta​mi po​wie​trze, zgiął się wpół i zwy​mio​to​wał na pa​te​rę. – Od​wio​zę go do domu – za​pro​po​no​wał Pae. – Niech pan to zro​bi, bła​gam! – za​wo​ła​ła Vea. – Pan go szu​kał, Saio? – Ow​szem. Do​brze się zło​ży​ło, że De​ma​ere za​te​le​fo​no​wał do pani. – Całe szczę​ście, że​ście po nie​go przy​je​cha​li.

– Nie przy​spo​rzy już nam wię​cej kło​po​tów. Ze​mdlał w holu. Czy mógł​bym przed od​jaz​dem sko​rzy​stać z te​le​fo​nu? – Pro​szę ode mnie po​zdro​wić sze​fa – rzu​ci​ła z prze​ką​sem. Oiie, któ​ry przy​był do miesz​ka​nia sio​stry ra​zem z Pae, ra​zem też z nim od​‐ je​chał. Sie​dzie​li na środ​ko​wej ka​na​pie wiel​kiej rzą​do​wej li​mu​zy​ny, któ​rą Pae do​sta​wał za​wsze na każ​de we​zwa​nie – tej sa​mej, któ​rą mi​nio​ne​go lata przy​‐ wie​zio​no Sze​ve​ka z ko​smo​dro​mu. Te​raz Sze​vek le​żał na tyl​nym sie​dze​niu, gdzie go wrzu​ci​li, i spał jak za​bi​ty. – Czy on przez cały dzień był z two​ją sio​strą, De​ma​ere? – Przy​naj​mniej od po​łu​dnia. – Bogu dzię​ki! – Dla​cze​go tak wam za​le​ży, żeby nie za​błą​kał się do slum​sów? Prze​cież każ​‐ dy odo​nia​nin jest i tak świę​cie prze​ko​na​ny, że je​ste​śmy zgra​ją wy​zy​ski​wa​‐ nych nie​wol​ni​ków na eta​tach, więc cóż za róż​ni​ca, je​śli zo​ba​czy coś, co go w tym prze​ko​na​niu je​dy​nie utwier​dzi? – Nie dbam o to, co on zo​ba​czy. Nie chce​my, by jego wi​dzia​no. Nie czy​ta​łeś bru​kow​ców? Albo ulo​tek, któ​re w ubie​głym ty​go​dniu krą​ży​ły po Sta​rym Mie​‐ ście, za​po​wia​da​ją​cych przy​by​cie Zwia​stu​na? Tego z mitu, któ​ry przy​cho​dzi przed no​wym mil​len​nium. „Obcy, wy​rzu​tek, wy​gna​niec, przy​no​szą​cy w pu​‐ stych rę​kach przy​szły czas”. Cy​tu​ją to. Mo​tłoch wpadł w apo​ka​lip​tycz​ny na​‐ strój. Wy​pa​tru​je prze​wod​ni​ka. Ka​ta​li​za​to​ra. Prze​bą​ku​je o straj​ku ge​ne​ral​‐ nym. Ni​g​dy się ni​cze​go nie na​uczą. Mimo to trze​ba im dać na​ucz​kę. Wy​śle​my to bun​tow​ni​cze by​dło na woj​nę z Thu, choć​by taki po​ży​tek mo​że​my z nich mieć. Nie ode​zwa​li się już wię​cej pod​czas jaz​dy. Noc​ny stróż w Domu Star​szych Wy​kła​dow​ców po​mógł im za​tasz​czyć Sze​ve​‐ ka do po​ko​ju. Po​ło​ży​li go na łóż​ku. Z miej​sca za​czął chra​pać. Oiie zo​stał jesz​cze chwi​lę, ścią​gnął Sze​ve​ko​wi buty i okrył go ko​cem. Od​‐ dech pi​ja​ne​go cuch​nął. Oiie cof​nął się od łóż​ka. W jego du​szy wal​czy​ły lęk przed Sze​ve​kiem i uwiel​bie​nie, ja​kim go da​rzył. – Śmier​dzą​cy idio​ta – burk​nął. Zga​sił świa​tło i wy​szedł do dru​gie​go po​ko​ju. Pae stał przy biur​ku i prze​glą​‐ dał pa​pie​ry Sze​ve​ka. – Zo​staw – mruk​nął Oiie, a na jego twa​rzy od​bi​ła się jesz​cze sil​niej​sza od​ra​‐ za. – Chodź​my już. Jest dru​ga nad ra​nem. Pa​dam z nóg. – Czym ten fa​cet się zaj​mu​je, De​ma​ere? Tu​taj wciąż nic nie ma, ab​so​lut​nie nic. Czyż​by to był kuty na czte​ry nogi oszust? Czyż​by​śmy zo​sta​li na​bi​ci w bu​‐ tel​kę przez zwy​kłe​go pro​sta​ka z Uto​pii? Gdzie ta teo​ria? Co z na​szy​mi prze​‐ sko​ko​wy​mi po​dró​ża​mi ko​smicz​ny​mi? Z na​szą prze​wa​gą nad Ha​ina​mi? od dzie​wię​ciu, a na​wet dzie​się​ciu mie​się​cy kar​mi​my dra​nia i co z tego mamy? Wsu​nął jed​nak do kie​sze​ni jed​ną z kar​tek, za​nim ru​szył za Oiie do drzwi.

8

Anar​res Sie​dzie​li w sze​ścio​ro na te​re​nach spor​to​wych par​ku Pół​noc​ne​go w Ab​be​nay, w upa​le, zło​ci​sto​ściach i pyle dłu​gie​go wie​czo​ru. Wszy​scy przy​jem​nie syci – obiad, za​ba​wa ulicz​na i uczta przy ogni​skach trwa​ły całe po​po​łu​dnie. Było świę​to po​ło​wy lata. Dzień In​su​rek​cji, upa​mięt​nia​ją​cy pierw​sze wiel​kie po​‐ wsta​nie w Nio Es​sei w roku ur​ra​syj​skim 740, bli​sko dwie​ście lat temu. Tego dnia ku​cha​rze i pra​cow​ni​cy sto​łó​wek byli po​dej​mo​wa​ni z ho​no​ra​mi jako go​ście po​zo​sta​łej czę​ści wspól​no​ty, po​nie​waż cech ku​cha​rzy i kel​ne​rów roz​po​czął strajk, któ​ry na​stęp​nie roz​wi​nął się w po​wsta​nie. Wie​le było ta​kich tra​dy​cyj​‐ nych ob​cho​dów i świąt na Anar​res, nie​któ​re wpro​wa​dzi​li osad​ni​cy, inne – jak do​żyn​ki i Świę​to Let​nie​go Prze​si​le​nia – zro​dzi​ły się spon​ta​nicz​nie z ryt​mu ży​‐ cia na pla​ne​cie oraz po​trze​by tych, któ​rzy wspól​nie pra​co​wa​li i wspól​nie pra​‐ gnę​li świę​to​wać. Pro​wa​dzi​li bez​ład​ne roz​mo​wy – wszy​scy z wy​jąt​kiem Ta​kver, któ​ra tań​czy​‐ ła ca​ły​mi go​dzi​na​mi, po​chło​nę​ła sto​sy sma​żo​ne​go chle​ba i pi​kli i była nie​zwy​‐ kle oży​wio​na. – Dla​cze​go Kvi​got do​stał skie​ro​wa​nie do za​kła​dów ryb​nych nad Mo​rzem Ke​‐ rań​skim, gdzie bę​dzie mu​siał za​czy​nać wszyst​ko od po​cząt​ku, a Tu​rib przej​‐ mu​je tu jego pro​gram ba​daw​czy? – do​cie​ka​ła. Jej syn​dy​kat na​uko​wy zo​stał włą​czo​ny do przed​się​wzię​cia kie​ro​wa​ne​go bez​po​śred​nio przez KPR i Ta​kver sta​ła się od tej pory za​go​rza​łą zwo​len​nicz​ką po​glą​dów Be​da​pa. – Po​nie​waż Kvi​got jest do​brym bio​lo​giem, któ​ry nie zga​dza się ze skost​nia​ły​mi teo​ria​mi Si​ma​sa, a Tu​rib ze​rem, któ​re wła​zi Si​ma​so​wi w ty​łek. Zo​ba​czy​cie, kto zo​sta​‐ nie kie​row​ni​kiem pro​gra​mu po odej​ściu Si​ma​sa. Tu​rib, idę o za​kład! – Co to sło​wo ozna​cza? – za​py​tał ktoś, kto nie czuł po​wo​ła​nia do kry​ty​ki spo​‐ łecz​nej. Be​dap, któ​ry miał już brzu​szek i dla​te​go pod​cho​dził po​waż​nie do ćwi​czeń fi​‐ zycz​nych, truch​tał gor​li​wie wo​kół bo​iska. Po​zo​sta​li sie​dzie​li na py​li​stym sto​ku pod drze​wa​mi, od​da​jąc się ćwi​cze​niom ust​nym. – To sło​wo ajoń​skie – wy​ja​śnił Sze​vek. – Ozna​cza ur​ra​syj​ską grę w praw​do​‐ po​do​bień​stwa. Ten, kto od​gad​nie wła​ści​wie, do​sta​je wła​sność dru​gie​go. Już daw​no prze​stał prze​strze​gać za​ka​zu Sa​bu​la, żeby nie wspo​mi​nał o na​‐

uce ajoń​skie​go. – W jaki spo​sób po​dob​ne sło​wa do​sta​ły się do pra​wic​kie​go? – Przez osad​ni​ków – od​po​wie​dział ktoś. – Pra​wic​kie​go uczy​li się już jako do​‐ ro​śli, więc jesz​cze dłu​go mu​sie​li my​śleć w sta​rym ję​zy​ku. Czy​ta​łem gdzieś, że sło​wa „cho​ler​ny” nie ma w słow​ni​ku ję​zy​ka pra​wic​kie​go. Ono rów​nież po​cho​‐ dzi z ajoń​skie​go. Fa​rigv, two​rząc nasz ję​zyk, nie uwzględ​nił prze​kleństw, a je​śli na​wet, kom​pu​te​ry od​rzu​ci​ły je jako zbęd​ne. – Więc co ozna​cza po​wie​dze​nie „idź do dia​bła”? – za​py​ta​ła Ta​kver. – Za​wsze my​śla​łam, że cho​dzi o szam​bo w mia​stecz​ku, w któ​rym się wy​cho​wa​łam. „Idź do dia​bła!”, a więc w miej​sce naj​obrzy​dliw​sze. De​sar, ma​te​ma​tyk, któ​ry miał już etat w in​sty​tu​cie i sta​le włó​czył się za Sze​ve​kiem, ale rzad​ko od​zy​wał się do Ta​kver, stwier​dził z wła​ści​wym so​bie la​ko​ni​zmem: – Ur​ras. – Na Ur​ras to ozna​cza miej​sce, do​kąd idziesz, gdy zo​sta​łeś po​tę​pio​ny. – Czy​li skie​ro​wa​nie w le​cie na Po​łu​dnio​wy Za​chód – stwier​dził Ter​rus, eko​‐ log, sta​ry przy​ja​ciel Ta​kver. – W ajoń​skim to wy​ra​że​nie na​le​ży do try​bu re​li​gij​ne​go. – Wiem, że mu​sisz czy​tać po ajoń​sku, Szev, ale czy mu​sisz też czy​ty​wać tek​sty re​li​gij​ne? – Pew​na część sta​ro​żyt​nej fi​zy​ki Ur​ra​syj​czy​ków utrzy​ma​na jest w ca​ło​ści w try​bie re​li​gij​nym. Po​ję​cia ta​kie na przy​kład jak to, o któ​rym mó​wi​my. „Do dia​bła” zna​czy „do pie​kła”, czy​li do miej​sca zła ab​so​lut​ne​go. – Czy​li do szam​ba w Do​li​nie Krą​ży​stej – orze​kła Ta​kver. – Tak my​śla​łam. Przy​truch​tał cały za​ku​rzo​ny na bia​ło, mo​kry od potu Be​dap. Opadł cięż​ko obok Sze​ve​ka i sa​pał jak miech. – Po​wiedz coś po ajoń​sku – po​pro​si​ła Ri​chat, stu​dent​ka Sze​ve​ka. – Jak ten ję​zyk brzmi? – Prze​cież wiesz: Idź do dia​bła! Cho​le​ra! – Prze​stań mnie prze​kli​nać. – Ro​ze​śmia​ła się. – Po​wiedz ja​kieś całe zda​nie. Sze​vek speł​nił jej proś​bę. – Praw​dę mó​wiąc, nie wiem, jak to się wy​ma​wia – do​dał. – Po pro​stu zga​du​‐ ję. – Co to zna​czy​ło? – „Je​śli upływ cza​su jest wła​ści​wo​ścią ludz​kiej świa​do​mo​ści, prze​szłość i przy​szłość są funk​cja​mi umy​słu”. Ke​rem​cho, pre​kur​sor teo​rii na​stępstw. – Ja​kie to dziw​ne: lu​dzie coś mó​wią, a ty ich nie ro​zu​miesz! – Oni nie ro​zu​mie​ją się na​wet mię​dzy sobą. Mó​wią w stu róż​nych ję​zy​kach, ci zwa​rio​wa​ni wła​dy​cy na księ​ży​cu… – Wody! – wy​chry​piał Be​dap. – Nie ma wody – przy​po​mniał mu Ter​rus. – od osiem​na​stu de​kad nie pa​da​ło. Mó​wiąc do​kład​niej, od stu osiem​dzie​się​ciu trzech dni. Naj​dłuż​sza su​sza w Ab​‐ be​nay od czter​dzie​stu lat.

– Je​śli tak da​lej pój​dzie, przyj​dzie nam wpro​wa​dzać do obie​gu wtór​ne​go ury​‐ nę, jak to prak​ty​ko​wa​no w roku ’20. Może szkla​necz​kę siuś​ków, Szev? – Nie żar​tuj – burk​nął Ter​rus. – Stą​pa​my po ostrzu noża. Po​pa​da czy nie po​pa​da? Już wia​do​mo, że ze zbio​rów li​ści na Po​łu​dnio​wym Wscho​dzie będą nici. Nie spa​dła tam od trzy​dzie​stu de​kad ani kro​pla desz​czu. Po​pa​trzy​li w za​mglo​ne, zło​ci​ste nie​bo. Ząb​ko​wa​ne li​ście drze​wa, pod któ​ry​‐ mi sie​dzie​li – z ga​tun​ku wy​so​kich eg​zo​tycz​nych drzew spro​wa​dzo​nych ze Sta​‐ re​go Świa​ta – zwi​sa​ły z ga​łę​zi po​kry​te ku​rzem, wy​schnię​te na wiór. – Ni​g​dy wię​cej Wiel​kiej Su​szy – oznaj​mił De​sar. – No​wo​cze​sne za​kła​dy od​‐ sa​la​nia. Re​me​dium. – Istot​nie, mogą po​móc zła​go​dzić jej skut​ki – zgo​dził się Ter​rus. Zima tego roku, mroź​na i su​cha na pół​noc​nej pół​ku​li, przy​szła wcze​śnie. Wiatr mio​tał zmar​z​nię​tym py​łem po za​bu​do​wa​nych ni​ski​mi gma​cha​mi sze​ro​‐ kich uli​cach Ab​be​nay. Woda do ką​pie​li pod​le​ga​ła ści​słej re​gla​men​ta​cji; pra​‐ gnie​nie i głód sta​ły wy​żej od czy​sto​ści. Po​ży​wie​nie i odzież dla dwu​dzie​stu mi​‐ lio​nów miesz​kań​ców Anar​res po​cho​dzi​ły z fa​bryk ho​lum, w któ​rych prze​twa​‐ rza​no li​ście, na​sio​na, włók​na i ko​rze​nie tej ro​śli​ny. W ma​ga​zy​nach i skła​dach znaj​do​wa​ła się pew​na ilość wy​ro​bów włó​kien​ni​czych, ni​g​dy jed​nak nie zgro​‐ ma​dzo​no znacz​niej​szych re​zerw żyw​no​ści. Woda szła na pola, by ży​wić ro​śli​‐ ny. Nie​bo nad mia​stem było bez​chmur​ne i by​ło​by czy​ste, gdy​by wiatr nie na​‐ wie​wał żół​te​go pyłu z po​łu​dnia i za​cho​du. Cza​sa​mi, kie​dy po​wiał z pół​no​cy, od gór Ne The​ras, żół​ta mgła się roz​pra​sza​ła, od​sła​nia​jąc lśnią​ce, pu​ste ciem​no​‐ nie​bie​skie prze​stwo​ry, pur​pu​ro​we u ze​ni​tu. Ta​kver była w cią​ży. Była bez prze​rwy śpią​ca i ła​god​nie uspo​so​bio​na. – Je​stem rybą – mó​wi​ła – rybą w wo​dzie. Pły​wam w dziec​ku, któ​re w so​bie no​szę. By​wa​ła też prze​cią​żo​na pra​cą i głod​na z po​wo​du zmniej​szo​nych ra​cji żyw​no​‐ ścio​wych w sto​łów​ce. Ko​bie​ty cię​żar​ne, po​dob​nie jak dzie​ci i star​cy, otrzy​my​‐ wa​ły co​dzien​nie o je​de​na​stej do​dat​ko​wy lek​ki po​si​łek, ale Ta​kver z po​wo​du na​pię​te​go roz​kła​du za​jęć czę​sto go tra​ci​ła. Ona mo​gła zre​zy​gno​wać z po​sił​ku, ryby w jej la​bo​ra​to​ryj​nych zbior​ni​kach – nie. Przy​ja​cie​le zno​si​li jej czę​sto to, co zdo​ła​li za​osz​czę​dzić przy obie​dzie albo co zo​sta​ło w ich sto​łów​kach – na​‐ dzie​wa​ną buł​kę, ka​wa​łek owo​cu. Po​chła​nia​ła te dary z wdzięcz​no​ścią, drę​czył ją jed​nak sta​le ape​tyt na sło​dy​cze, a ich było jak na le​kar​stwo. Kie​dy była zmę​czo​na, ła​two wpa​da​ła w złość i byle co mo​gło ją wy​pro​wa​dzić z rów​no​wa​‐ gi. Póź​ną je​sie​nią Sze​vek ukoń​czył rę​ko​pis Za​sad jed​no​cze​sno​ści i dał Sa​bu​lo​wi do ak​cep​ta​cji przed dru​kiem. Sa​bul trzy​mał go de​ka​dę, po​tem dwie i trzy, ani sło​wem nie wy​ra​ża​jąc swe​go zda​nia. Sze​vek za​py​tał go w koń​cu, co są​dzi o jego pra​cy. Sa​bul od​parł na to, że był zbyt za​ję​ty i jesz​cze jej nie prze​czy​tał. Sze​vek cze​kał więc da​lej. Była po​ło​wa zimy. Co​dzien​nie wia​ły su​che wia​try, a zie​mię sku​wa​ła zmar​z​li​na. Zda​wa​ło się, że wszyst​ko sta​nę​ło, za​sty​gło w nie​po​ko​ją​cej mar​two​cie, cze​ka​jąc na deszcz, od​ro​dze​nie.

W po​ko​ju było ciem​no. Świa​tła w mie​ście za​pa​lo​no do​pie​ro przed chwi​lą. Mży​ły sła​bym bla​skiem pod wy​so​kim ciem​no​sza​rym nie​bem. We​szła Ta​kver, za​pa​li​ła lam​pę i kuc​nę​ła w płasz​czu przy na​grzew​ni​cy. – Ale ziąb! Okrop​ność. Sto​py mi tak zmar​z​ły, jak​bym szła po lo​dow​cu. Omal się nie po​pła​ka​łam, tak bo​la​ły. Prze​klę​te spe​ku​lanc​kie tre​py! Czy my nie po​‐ tra​fi​my wy​pro​du​ko​wać przy​zwo​itej pary bu​tów? Dla​cze​go sie​dzisz po ciem​ku? – Tak so​bie. – By​łeś w sto​łów​ce? Ja prze​ką​si​łam coś po dro​dze w Nad​wyż​kach. Mu​sia​łam zo​stać, wy​klu​ły się ku​ku​ri i trze​ba było usu​nąć na​ry​bek ze zbior​ni​ków, żeby go do​ro​słe nie po​żar​ły. Ja​dłeś coś? – Nie. – Nie bądź taki po​nu​ry. Bła​gam, dzi​siaj nie bądź po​nu​ry. Je​śli coś się dziś jesz​cze nie uda, chy​ba się roz​be​czę. A mam już dość tego wiecz​ne​go ma​zgaj​‐ stwa. Prze​klę​te hor​mo​ny! Chcia​ła​bym ro​dzić dzie​ci tak, jak to ro​bią ryby: zło​‐ żyć ikrę, od​pły​nąć i po wszyst​kim. Chy​ba że​bym wró​ci​ła je po​żreć… Nie siedź jak fi​gu​ra z brą​zu. Nie mogę tego znieść. Bli​ska łez, sie​dzia​ła w kuc​ki w stru​dze go​rą​ce​go po​wie​trza z na​grzew​ni​cy, pró​bu​jąc zgra​bia​ły​mi pal​ca​mi roz​wią​zać buty. Sze​vek mil​czał. – O co cho​dzi? Nie mo​żesz tak sie​dzieć i mil​czeć! – Sa​bul mnie dziś we​zwał. Nie za​re​ko​men​du​je Za​sad do pu​bli​ka​cji ani do wy​sła​nia. Prze​sta​ła się sza​mo​tać ze sznu​rów​ką. Spoj​rza​ła na nie​go przez ra​mię. Wresz​cie spy​ta​ła: – Co do​kład​nie po​wie​dział? – Re​cen​zja leży na sto​le. Pod​nio​sła się, szu​ra​jąc jed​nym bu​tem, po​de​szła do sto​łu i – po​chy​liw​szy się nad nim z rę​ka​mi w kie​sze​niach pal​ta – prze​czy​ta​ła do​ku​ment. – „Co do tego, że fi​zy​ka na​stępstw w spo​łe​czeń​stwie odoń​skim leży u pod​‐ staw my​śli chro​no​zo​ficz​nej, zga​dza​li się wszy​scy od Osie​dle​nia na Anar​res. Ego​istycz​ne od​stęp​stwo od tej so​li​dar​nie przy​ję​tej za​sa​dy do​pro​wa​dzić może je​dy​nie do ja​ło​we​go snu​cia nie​prak​tycz​nych hi​po​tez bez spo​łecz​nie or​ga​nicz​‐ ne​go za​sto​so​wa​nia bądź do po​wta​rza​nia za​bo​bon​nych, re​li​gij​nych spe​ku​la​cji nie​od​po​wie​dzial​nych, płat​nych na​ukow​ców z pa​skar​skich państw Ur​ras”… Co za wred​ny spe​ku​lant! Ogra​ni​czo​ny, za​wist​ny gno​jek z gębą peł​ną Odo! Wy​śle tę re​cen​zję do ga​zet? – Już to zro​bił. Przy​klę​kła, żeby ścią​gnąć but. Parę razy zer​k​nę​ła na Sze​ve​ka, ale nie po​de​‐ szła do nie​go. Ja​kiś czas mil​cze​li. W koń​cu ode​zwa​ła się, ale już nie pod​nie​sio​‐ nym ani jak przed​tem na​pię​tym gło​sem, lecz swo​im zwy​kłym, szorst​kim od chryp​ki. – I co te​raz zro​bisz, Szev? – Nic się nie da zro​bić. – Sami to wy​dru​ku​je​my. Za​ło​ży​my syn​dy​kat wy​daw​ni​czy, na​uczy​my się

skła​du i wy​dru​ku​je​my książ​kę. – Pa​pier jest ści​śle re​gla​men​to​wa​ny. Żad​nych zbęd​nych dru​ków. Wy​łącz​nie pu​bli​ka​cje KPR, do​pó​ki nie będą bez​piecz​ne plan​ta​cje drzew ho​lum. – A nie mógł​byś ja​koś zmie​nić spo​so​bu przed​sta​wie​nia swo​jej teo​rii? Prze​‐ myć swo​je twier​dze​nia w prze​bra​niu. Przy​bierz je ozdób​ka​mi z teo​rii na​‐ stępstw, żeby Sa​bul był w sta​nie je prze​łknąć. – Nie prze​bie​rzesz czar​ne​go za bia​łe. Nie za​py​ta​ła, czy nie mógł​by po​mi​nąć Sa​bu​la albo po​szu​kać doj​ścia wy​żej. Na Anar​res nikt nie stał wy​żej. Nie ist​nia​ły też żad​ne doj​ścia. Je​śli nie ukła​‐ da​ła się współ​pra​ca z syn​dy​ka​mi, trze​ba było pra​co​wać sa​me​mu. – A gdy​byś tak… Urwa​ła. Wy​pro​sto​wa​ła się i po​sta​wi​ła buty koło grzej​ni​ka, żeby wy​schły. Zdję​ła pal​to, po​wie​si​ła je, a po​tem na​rzu​ci​ła na ra​mio​na gru​by, ręcz​nie tka​ny szal. Usia​dła na tap​cza​nie, po​stę​ku​jąc ci​cho. Spoj​rza​ła na Sze​ve​ka, któ​ry sie​‐ dział bo​kiem mię​dzy nią a oknem. – A gdy​byś tak za​pro​po​no​wał mu współ​au​tor​stwo? Jak przy tym pierw​szym ar​ty​ku​le, któ​ry na​pi​sa​łeś. – Sa​bul nie pod​pi​sze swo​im imie​niem „za​bo​bon​nych, re​li​gij​nych spe​ku​la​cji”. – Je​steś pe​wien? Pe​wien je​steś, że nie do tego wła​śnie zmie​rza? Fa​cet zda​je so​bie spra​wę, z czym ma do czy​nie​nia. Wie, cze​go do​ko​na​łeś. Za​wsze mó​wi​łeś, że jest do​syć by​stry. Ro​zu​mie, że two​ja pra​ca wtrą​ci jego i całą szko​łę na​‐ stępstw do re​cyr​ku​la​to​ra. Ale gdy​by mógł po​dzie​lić się z tobą sła​wą? Ten gość to wcie​le​nie py​chy. Gdy​by mógł po​wie​dzieć, że to jego książ​ka… – Prę​dzej po​dzie​lę się z nim tobą niż tą książ​ką – burk​nął ze zło​ścią. – Nie pod​chodź do tego w taki spo​sób, Szev. Li​czy się książ​ka, idea. Weź na przy​kład: chce​my za​trzy​mać przy so​bie to dziec​ko, któ​re się ma uro​dzić, chce​‐ my je ko​chać. Gdy​by​śmy jed​nak chcie​li je za​trzy​mać, a ono mia​ło​by z tego po​‐ wo​du umrzeć, gdy​by mo​gło prze​żyć tyl​ko w żłob​ku, gdy​by​śmy mie​li go ni​g​dy nie zo​ba​czyć, nie po​znać jego imie​nia – je​śli​by​śmy sta​nę​li przed ta​kim wy​bo​‐ rem, co byś wy​brał? Za​trzy​mać dziec​ko, któ​re uro​dzi​ło​by się mar​twe? Czy dać mu ży​cie? – Nie wiem – mruk​nął. Ukrył twarz w dło​niach i aż do bólu tarł czo​ło. – Tak, oczy​wi​ście. Tak. Ale to… ale ja… – Bra​cie, ko​cha​ny. – Splo​tła dło​nie na ko​la​nach; nie wy​cią​gnę​ła do nie​go ręki. – Nie​waż​ne, czy​je imię wid​nie​je na okład​ce. Lu​dzie będą wie​dzie​li. Praw​da bę​dzie w książ​ce. – Ja je​stem tą książ​ką – po​wie​dział. Za​mknął oczy i sie​dział nie​ru​cho​mo. Wte​dy Ta​kver po​de​szła do nie​go nie​śmia​ło i do​tknę​ła go tak de​li​kat​nie, jak​‐ by do​ty​ka​ła rany. Pierw​sza, okro​jo​na i kiep​sko wy​da​na wer​sja Za​sad jed​no​cze​sno​ści wy​szła dru​kiem w Ab​be​nay na po​cząt​ku roku 164 jako wspól​ne dzie​ło Sa​bu​la i Sze​‐ ve​ka. KPR pu​bli​ko​wa​ła naj​nie​zbęd​niej​sze je​dy​nie spra​woz​da​nia i za​rzą​dze​‐

nia, ale Sa​bul miał wpły​wy w wy​daw​nic​twie i w wy​dzia​le in​for​ma​cji KPR. Zdo​łał od​po​wied​nie oso​by prze​ko​nać do pro​pa​gan​do​wej war​to​ści książ​ki za gra​ni​cą. Tłu​ma​czył, że Ur​ra​syj​czy​ków cie​szy su​sza oraz groź​ba gło​du na Anar​res. Ajoń​skie dzien​ni​ki z ostat​nie​go trans​por​tu prze​ści​ga​ły się w ra​do​‐ snych prze​po​wied​niach ry​chłe​go upad​ku odoń​skiej go​spo​dar​ki. Cóż może być lep​szym tej pro​gno​zy za​prze​cze​niem, jak nie pu​bli​ka​cja wiel​kie​go dzie​ła czy​‐ stej my​śli, „po​mni​ka na​uki wzno​szą​ce​go się po​nad prze​ciw​no​ści ma​te​rial​ne i da​ją​ce​go do​wód nie​spo​ży​tej ży​wot​no​ści odoń​skie​go spo​łe​czeń​stwa oraz jego wyż​szo​ści na każ​dym polu ludz​kiej my​śli nad hoł​du​ją​cy​mi wła​dzy po​sia​da​cza​‐ mi”, jak stwier​dzał w po​pra​wio​nej re​cen​zji. Tak więc dzie​ło zo​sta​ło wy​da​ne. Pięt​na​ście z trzy​stu eg​zem​pla​rzy od​le​cia​ło na po​kła​dzie ajoń​skie​go frach​tow​ca „Czuj​ny”. Sze​vek nie otwo​rzył ni​g​dy ani jed​ne​go z nich. Do prze​zna​czo​ne​go na eks​port pa​kie​tu do​łą​czył jed​nak kom​‐ plet​ną wer​sję rę​ko​pi​su w ory​gi​na​le. Do​pi​sek na okład​ce za​wie​rał proś​bę o prze​ka​za​nie ma​nu​skryp​tu dok​to​ro​wi Atro z Wy​dzia​łu Na​uki Szla​chet​nej Uni​wer​sy​te​tu Ieu Eun, skła​dał też wy​ra​zy sza​cun​ku od au​to​ra. Nie ule​ga​ło wąt​pli​wo​ści, że Sa​bul, do któ​re​go na​le​ża​ło wy​da​nie zgo​dy na wy​sła​nie prze​‐ sył​ki, spo​strze​że ten do​da​tek. Czy go usu​nął, czy zo​sta​wił, tego się Sze​vek nie do​wie​dział. Sa​bul mógł skon​fi​sko​wać rę​ko​pis z czy​stej zło​śli​wo​ści, mógł prze​‐ pu​ścić, zda​jąc so​bie spra​wę, że oka​stro​wa​ny skrót nie wy​wrze na ur​ra​syj​skich fi​zy​kach po​żą​da​ne​go efek​tu. Ani sło​wem nie wspo​mniał o rę​ko​pi​sie Sze​ve​ko​‐ wi. A on nie za​py​tał. Tam​tej wio​sny w ogó​le mało się od​zy​wał. Przy​jął na ochot​ni​ka po​sa​dę bu​‐ dow​la​ną w no​wych za​kła​dach uzdat​nia​nia wody w po​łu​dnio​wym Ab​be​nay i albo tam pra​co​wał, albo po ca​łych dniach się uczył. Wró​cił do swo​ich ba​dań nad cząst​ka​mi sub​a​to​mo​wy​mi i czę​sto spę​dzał wie​czo​ry przy in​sty​tu​to​wym ak​ce​le​ra​to​rze albo w la​bo​ra​to​riach wśród spe​cja​li​stów od czą​stek ele​men​tar​‐ nych. W to​wa​rzy​stwie Ta​kver i przy​ja​ciół by​wał mil​czą​cy, za​mknię​ty w so​bie, uprzej​my, ale chłod​ny. Ta​kver urósł ogrom​ny brzuch. No​si​ła go przed sobą jak czło​wiek tasz​czą​cy do pral​ni wiel​ki kosz z bie​li​zną. Do pra​cy w la​bo​ra​to​riach ich​tio​lo​gicz​nych cho​dzi​ła do​pó​ty, do​pó​ki nie zna​la​zła i nie wy​szko​li​ła od​po​wied​nie​go za​stęp​‐ stwa, wte​dy do​pie​ro przy​szła do domu i za​czę​ła ro​dzić, prze​szło de​ka​dę po ter​‐ mi​nie. Kie​dy Sze​vek wcze​snym po​po​łu​dniem wró​cił tego dnia do miesz​kal​ni, oświad​czy​ła mu bez żad​nych wstę​pów: – Idź po aku​szer​kę. Po​wiedz, że skur​cze na​stę​pu​ją co czte​ry, pięć mi​nut, lecz nie są zbyt gwał​tow​ne. Nie mu​sisz się śpie​szyć. Po​pę​dził. Kie​dy się oka​za​ło, że aku​szer​ki nie ma, wpadł w po​płoch. I ona, i le​karz blo​ko​wy do​kądś wy​szli, nie zo​sta​wiw​szy na drzwiach, jak mie​li w zwy​cza​ju, wia​do​mo​ści, gdzie ich moż​na zna​leźć. Sze​ve​ko​wi za​czę​ło ło​mo​tać ser​ce. Prze​ra​ził się tego, co się może stać. Uznał, że ta nie​do​stęp​na po​moc ozna​cza złą wróż​bę. od zimy, od mo​men​tu pod​ję​cia de​cy​zji w spra​wie książ​ki od​su​nął się od Ta​kver. A ona sta​wa​ła się co​raz cich​sza, co​raz bier​niej​sza, po​‐

go​dzo​na z lo​sem. Te​raz zro​zu​miał tę jej bier​ność: była spo​so​bie​niem się do śmier​ci. Ta​kver od​da​la​ła się od nie​go, a on nie pró​bo​wał się do niej zbli​żyć. Zaj​mo​wa​ła go tyl​ko wła​sna go​rycz, nie do​strze​gał lęku i har​tu du​cha swej part​ner​ki. Zo​sta​wił ją w spo​ko​ju, bo chciał, żeby i jego po​zo​sta​wio​no w spo​ko​‐ ju, więc usu​nę​ła się, zo​sta​wi​ła go, od​su​nę​ła się da​le​ko, zbyt da​le​ko, a te​raz odej​dzie na za​wsze. Po​pę​dził do blo​ko​wej kli​ni​ki. Gdy tam do​biegł, omal się już du​sił z bra​ku tchu i chwiał się na no​gach, aż my​śla​no, że ma atak ser​ca. Wy​ja​śnił, o co cho​‐ dzi. Za​wia​do​mio​no inną aku​szer​kę, jemu zaś po​ra​dzo​no, by wra​cał do domu, part​ner​ka nie po​win​na zo​sta​wać te​raz sama. Po​biegł z po​wro​tem do domu, a z każ​dym kro​kiem wzbie​ra​ła w nim trwo​ga, pa​ni​ka, ro​sła pew​ność stra​ty. Kie​dy jed​nak otwo​rzył drzwi, nie padł przed Ta​kver na ko​la​na, by bła​gać ją o prze​ba​cze​nie, jak tego pra​gnął. Ta​kver nie mia​ła zresz​tą cza​su na czu​łe sce​‐ ny. Była zbyt za​ję​ta. Uprząt​nę​ła łóż​ko (po​zo​sta​wia​jąc na nim je​dy​nie czy​ste prze​ście​ra​dło) i pró​bo​wa​ła ro​dzić sa​mo​dziel​nie. Nie krzy​cza​ła i nie ję​cza​ła, bo nie czu​ła bólu, a gdy chwy​ta​ły ją skur​cze, ra​dzi​ła so​bie z nimi dzię​ki kon​tro​li mię​śni i od​de​chu, wy​dy​cha​jąc na​stęp​nie po​wie​trze jak czło​wiek, któ​ry z naj​‐ wyż​szym wy​sił​kiem dźwi​ga strasz​ny cię​żar. Sze​vek nie wi​dział do​tąd, by ja​‐ kaś pra​ca an​ga​żo​wa​ła w ta​kim stop​niu wszyst​kie moce czy​je​goś cia​ła. Nie mógł pa​trzeć na tę mękę i nie po​śpie​szyć z po​mo​cą. Mógł słu​żyć Ta​kver za pod​po​rę i opar​cie, gdy chcia​ła się pod​nieść. Me​to​dą prób i błę​dów od​kry​li naj​lep​szą po​zy​cję i utrzy​my​wa​li ją aż do przy​by​cia po​łoż​nej. Ta​kver ro​dzi​ła w kuc​ki, przy​ci​ska​jąc twarz do uda Sze​ve​ka, a dło​nie wcze​pia​jąc w jego sple​‐ cio​ne ra​mio​na. – Oto jest – po​wie​dzia​ła ci​cho aku​szer​ka, za​głu​sza​na cięż​kim jak dud​nie​nie sil​ni​ka dy​sze​niem Ta​kver, od​bie​ra​jąc wy​su​wa​ją​cą się, ośli​zgłą, wy​raź​nie jed​‐ nak ludz​ką isto​tę. Chlu​snę​ła krew, a po​tem wy​pa​dła ja​kaś bez​kształt​na, nie​‐ ludz​ka już for​ma. Sze​ve​ka chwy​cił za gar​dło po​przed​ni pa​nicz​ny strach, o któ​rym już za​po​mniał. To, na co pa​trzył, było śmier​cią. Ta​kver pu​ści​ła jego ręce i upa​dła bez​wład​nie u jego stóp. Po​chy​lił się nad nią, zdrę​twia​ły z prze​ra​‐ że​nia i roz​pa​czy. – Do​brze – po​wie​dzia​ła aku​szer​ka – po​móż się jej od​su​nąć, że​bym to mo​gła sprząt​nąć. – Chcia​ła​bym się umyć – wy​szep​ta​ła Ta​kver. – Po​móż jej się umyć. Weź ja​ło​wą odzież. Tam leży. – Aaaaa! – ode​zwał się ktoś nie​zna​ny. Moż​na by są​dzić, że po​kój jest pe​łen lu​dzi. – A te​raz po​daj jej dziec​ko do pier​si – za​dys​po​no​wa​ła po​łoż​na – to po​mo​że za​ha​mo​wać krwa​wie​nie. Ja mu​szę od​nieść ło​ży​sko do za​mra​żar​ki w kli​ni​ce. Wra​cam za dzie​sięć mi​nut. – A gdzie… gdzie jest… – W łó​żecz​ku! – rzu​ci​ła aku​szer​ka od drzwi. Sze​vek zlo​ka​li​zo​wał małe łó​żecz​ko, któ​re od czte​rech de​kad cze​ka​ło w po​go​‐

to​wiu. Le​ża​ło w nim dziec​ko. Po​łoż​na, mimo tego sza​lo​ne​go pędu zda​rzeń, zdą​ży​ła je ob​myć, a na​wet odziać w ko​szul​kę, to​też nie wy​glą​da​ło już tak ry​‐ bio i ośliź​le, jak na po​cząt​ku. Na dwo​rze nie wie​dzieć kie​dy zro​bi​ło się ciem​no; cał​kiem nie​po​strze​że​nie za​padł wie​czór. Pa​li​ła się lam​pa. Sze​vek pod​niósł dziec​ko, żeby je po​dać Ta​kver. Mia​ło nie​wia​ry​god​nie małą twa​rzycz​kę i duże, de​li​kat​ne, za​mknię​te po​wie​ki. – Daj mi je – po​pro​si​ła Ta​kver. – Och, prę​dzej, pro​szę! Pod​szedł do niej i bar​dzo ostroż​nie po​ło​żył no​wo​rod​ka na jej brzu​chu. – Ach! – wy​da​ła okrzyk naj​czyst​sze​go trium​fu. – Chło​piec czy dziew​czyn​ka? – spy​ta​ła po chwi​li sen​nie. Sze​vek sie​dział obok na łóż​ku. Zaj​rzał pod ko​szul​kę, nie​co zmie​sza​ny jej dłu​‐ go​ścią w sto​sun​ku do nie​zwy​kle krót​kich nó​żek. – Dziew​czyn​ka. Wró​ci​ła po​łoż​na i upo​rząd​ko​wa​ła wszyst​ko. – Do​sko​na​le się spra​wi​li​ście. – Kie​ro​wa​ła swo​ją po​chwa​łę do oboj​ga. Zgo​dzi​li się z nią. – Zaj​rzę jesz​cze z rana – za​po​wie​dzia​ła na od​chod​nym. Mała i Ta​kver już spa​ły. Sze​vek po​ło​żył gło​wę obok gło​wy swej part​ner​ki. Przy​wykł do przy​jem​ne​go, piż​mo​we​go za​pa​chu jej cia​ła. Te​raz ten za​pach się zmie​nił, stał się dusz​ny, nie​uchwyt​ny, prze​po​jo​ny wo​nią snu. De​li​kat​nie ob​jął ra​mie​niem Ta​kver i w tym po​ko​ju prze​sy​co​nym cie​płem ży​cia za​padł w sen u boku śpią​cej z dziec​kiem przy pier​si ko​bie​ty. Odo​nia​nin wstę​po​wał w zwią​zek mo​no​ga​micz​ny tak, jak po​dej​mo​wał inne wspól​ne przed​się​wzię​cia w za​kła​dzie pro​duk​cyj​nym, w ba​le​cie czy w my​dlar​‐ stwie. Part​ner​stwo było ta​kim sa​mym do​bro​wol​nie za​wie​ra​nym związ​kiem jak każ​dy inny. Do​pó​ki funk​cjo​no​wa​ło, do​pó​ty trwa​ło. Kie​dy prze​sta​wa​ło funk​cjo​no​wać – roz​pa​da​ło się. Nie było in​sty​tu​cją, ale funk​cją. Nie mia​ło in​nej sank​cji oprócz su​mie​nia jed​nost​ki. Po​zo​sta​wa​ło w zgo​dzie z teo​rią spo​łecz​ną Odo. Waż​ność przy​rze​cze​nia – na​wet tego nie​ogra​ni​czo​ne​go ter​mi​nem – le​ża​‐ ła u pod​staw jej na​uki. Mo​gło​by się zda​wać, że wol​ność zmia​ny, na któ​rą kła​‐ dła na​cisk Odo, win​na od​bie​rać wagę idei przy​rze​cze​nia i przy​się​gi – tym​cza​‐ sem wol​ność jej skła​da​nia przy​da​wa​ła jej zna​cze​nia. Przy​rze​cze​nie jest ob​ra​‐ niem kie​run​ku, sa​mo​ogra​ni​cze​niem w wy​bo​rze. Odo na​ucza​ła, że je​śli nie obie​ra się żad​ne​go kie​run​ku, je​śli czło​wiek po​dą​ża do​ni​kąd, nie do​ko​na się też żad​na zmia​na. Jego wol​ność wy​bo​ru i zmia​ny nie zo​sta​nie wy​ko​rzy​sta​na, zu​‐ peł​nie tak jak​by sie​dział w wię​zie​niu (któ​re sam zbu​do​wał) lub błą​kał się w la​bi​ryn​cie, w któ​rym żad​na z dróg nie jest lep​sza od in​nych. Odo uwa​ża​ła przy​rze​cze​nie, przy​się​gę i wier​ność za naj​istot​niej​sze spo​śród za​wi​łych ście​‐ żek wol​no​ści. Wie​lu było zda​nia, że w od​nie​sie​niu do ży​cia sek​su​al​ne​go idea wier​no​ści za​‐ sto​so​wa​na zo​sta​ła nie​traf​nie. Fakt, że Odo była ko​bie​tą – utrzy​my​wa​no – zwiódł ją na ma​now​ce, ka​żąc od​rzu​cić praw​dzi​wą wol​ność sek​su​al​ną. Pod tym wzglę​dem, zresz​tą nie tyl​ko pod tym, idee Odo były jak​by nie dla lu​dzi. Kry​‐

tycz​nie na ten te​mat wy​po​wia​da​ły się rów​nie czę​sto ko​bie​ty, jak i męż​czyź​ni, wy​da​je się więc, że Odo oka​za​ła tu nie​zro​zu​mie​nie nie tyle płci mę​skiej, ile ca​łe​go typu czy odła​mu ludz​ko​ści – tych mia​no​wi​cie, dla któ​rych eks​pe​ry​ment jest du​szą sek​su​al​nej roz​ko​szy. Choć ich nie ro​zu​mia​ła i uwa​ża​ła naj​pew​niej za prze​jaw za​bor​cze​go od​chy​le​‐ nia od nor​my – bo przed​sta​wi​cie​le ro​dza​ju ludz​kie​go, je​śli nie z na​tu​ry już mo​no​ga​micz​ni, przy​wią​zu​ją się prze​cież do sie​bie okre​so​wo – przy​chyl​niej​‐ szym okiem pa​trzy​ła na roz​wią​złych niż na tych, któ​rzy po​dej​mo​wa​li pró​bę trwa​łe​go part​ner​stwa. Żad​ne pra​wa, ogra​ni​cze​nia, kary, grzyw​ny czy dez​‐ apro​ba​ta nie krę​po​wa​ły sek​su​al​nej ak​tyw​no​ści do​wol​ne​go ro​dza​ju, wy​jąw​szy gwałt na dziec​ku lub ko​bie​cie, za któ​ry to czyn są​sie​dzi gwał​ci​cie​la mo​gli nie​‐ zwłocz​nie wy​mie​rzyć mu karę, o ile nie zdo​łał od​dać się wcze​śniej w ła​god​‐ niej​sze ręce ośrod​ka te​ra​peu​tycz​ne​go. Sek​su​al​ne mo​le​sto​wa​nie na​le​ża​ło jed​‐ nak do rzad​ko​ści w spo​łe​czeń​stwie, w któ​rym peł​ne za​spo​ko​je​nie po​trze​by płcio​wej uzna​wa​ne było od wie​ku po​kwi​ta​nia za nor​mę, je​dy​nym zaś, jak​kol​‐ wiek ła​god​nym ogra​ni​cze​niem, ja​kim spo​łe​czeń​stwo ob​wa​ro​wa​ło ak​tyw​ność sek​su​al​ną, był na​cisk kła​dzio​ny na jej pry​wat​ność – po​stu​lat skrom​no​ści na​‐ rzu​ca​ny przez ży​cie we wspól​no​cie. Z ko​lei ci, któ​rzy po​dej​mo​wa​li się za​wią​za​nia i utrzy​ma​nia part​ner​stwa (homo- i he​te​ro​sek​su​al​ne​go), na​po​ty​ka​li prze​szko​dy nie​zna​ne współ​bra​ciom, któ​rzy kon​ten​to​wa​li się przy​god​nym sek​sem. Mu​sie​li sta​wić czo​ło nie tyl​ko za​zdro​ści, żą​dzy po​sia​da​nia oraz in​nym cho​ro​bom na​mięt​no​ści, dla któ​rych roz​wo​ju zwią​zek mo​no​ga​micz​ny sta​no​wi tak sprzy​ja​ją​cy grunt, ale i ze​‐ wnętrz​nym na​ci​skom or​ga​ni​zmu spo​łecz​ne​go. Para po​dej​mu​ją​ca part​ner​stwo czy​ni​ła to ze świa​do​mo​ścią, że może zo​stać w każ​dej chwi​li roz​dzie​lo​na przez wy​mo​gi po​dzia​łu pra​cy. Kom​po​prac (Ko​mi​sa​riat Po​dzia​łu Pra​cy) sta​rał się nie roz​dzie​lać par i łą​czyć je na ich proś​bę, ale to nie za​wsze da​wa​ło się zro​bić, szcze​gól​nie w przy​pad​‐ kach pil​nych wer​bun​ków, nikt też nie ocze​ki​wał od Kom​po​pra​cu, że dla osią​‐ gnię​cia tego celu bę​dzie zmie​niał spi​sy bądź prze​pro​gra​mo​wy​wał kom​pu​te​ry. Anar​re​syj​czyk zda​wał so​bie spra​wę, że aby prze​trwać, osią​gnąć coś w ży​ciu, musi być go​tów udać się tam, gdzie jest aku​rat po​trzeb​ny, i wy​ko​nać pra​cę, ja​kiej się od nie​go ocze​ku​je. Wzra​stał ze świa​do​mo​ścią, że po​dział pra​cy to w ży​ciu spra​wa naj​waż​niej​sza, pil​na i nie​usta​ją​ca po​trze​ba spo​łecz​na – part​‐ ner​stwo zaś jest spra​wą oso​bi​stą, wy​bo​rem, któ​re​go wol​no do​ko​nać je​dy​nie w ob​rę​bie tego istot​niej​sze​go wy​bo​ru. Gdy wy​bo​ru kie​run​ku do​ko​nu​je się z wła​snej woli i ob​ra​ną dro​gą po​dą​ża się z ocho​tą, czło​wie​ko​wi wszyst​ko sprzy​ja. Po​dob​nie moż​li​wość roz​łą​cze​nia czę​‐ sto sprzy​ja​ła umoc​nie​niu związ​ku part​ner​skie​go. Szcze​re i nie​wy​mu​szo​ne do​‐ cho​wy​wa​nie wier​no​ści w spo​łe​czeń​stwie, w któ​rym nie prze​wi​dzia​no żad​nych praw​nych ani mo​ral​nych sank​cji za nie​wier​ność, za​cho​wy​wa​nie jej przez okres do​bro​wol​nie pod​ję​tej roz​łą​ki, któ​ra mo​gła za​cząć się do​słow​nie w każ​dej chwi​li i trwać całe lata, sta​no​wi​ło coś w ro​dza​ju wy​zwa​nia. A czło​wiek lubi

po​dej​mo​wać wy​zwa​nia, lubi szu​kać wol​no​ści w prze​ciw​no​ściach losu. W roku 164 wie​lu lu​dziom, któ​rzy by sami z sie​bie ni​g​dy wol​no​ści nie po​szu​‐ ki​wa​li, dano jej za​kosz​to​wać – i spodo​ba​ła im się, po​lu​bi​li smak pró​by i nie​‐ bez​pie​czeń​stwa. Su​sza, któ​ra za​czę​ła się la​tem 163, nie ze​lża​ła i zimą. La​tem 164 bie​da była już wiel​ka, gro​zi​ła praw​dzi​wa ka​ta​stro​fa, gdy​by su​sza po​trwa​‐ ła dłu​żej. Obo​wią​zy​wa​ło ści​słe ra​cjo​no​wa​nie żyw​no​ści. Po​bór do pra​cy stał się przy​‐ mu​so​wy. Zma​ga​nia o wy​pro​du​ko​wa​nie do​sta​tecz​nej ilo​ści po​ży​wie​nia i roz​‐ pro​wa​dze​nie go przy​bra​ły cha​rak​ter wal​ki na śmierć i ży​cie. A jed​nak lu​dzie nie po​pa​da​li w roz​pacz. Odo pi​sa​ła: „Dzie​cię wol​ne od grze​chu po​sia​da​nia i przy​mu​su eko​no​micz​nej ry​wa​li​za​cji wzro​śnie prze​peł​nio​ne wolą czy​nie​nia tego, co nie​zbęd​ne, zdol​ne czer​pać ra​dość z tego, co czy​ni. Tym, co za​bi​ja du​‐ szę, jest pra​ca bez​sen​sow​na. Szczę​ście kar​mią​cej mat​ki, na​uczy​cie​la, my​śli​‐ we​go wra​ca​ją​ce​go z łu​pem, do​bre​go ku​cha​rza, zręcz​ne​go rę​ko​dziel​ni​ka, każ​‐ de​go wresz​cie, kto wy​ko​nu​je pra​cę po​ży​tecz​ną i wy​ko​nu​je ją do​brze – ta trwa​ła ra​dość sta​no​wi praw​do​po​dob​nie naj​głęb​sze źró​dło ludz​kie​go za​do​wo​le​‐ nia i uczuć spo​łecz​nych w ogó​le”. Tam​te​go lata w Ab​be​nay tęt​ni​ła pod​skór​‐ nym nur​tem taka wła​śnie ra​dość. Naj​cięż​sze pra​ce wy​ko​ny​wa​no z uśmie​‐ chem, lu​dzie byli go​to​wi za​po​mi​nać o wszel​kich tro​skach, za​le​d​wie ukoń​czo​no coś, co ukoń​cze​nia wy​ma​ga​ło. Od​ży​ło sta​re ha​sło so​li​dar​no​ści. Spo​łecz​na więź oka​za​ła się w isto​cie sil​niej​sza od wszyst​kie​go, co pod​da​wa​ło ją pró​bie – i to da​rzy​ło ra​do​ścią. Wcze​snym la​tem KPR roz​wie​si​ła pla​ka​ty su​ge​ru​ją​ce, by skra​cać dzień pra​cy śred​nio o go​dzi​nę, gdyż przy​dział biał​ka w ja​dło​daj​niach prze​stał być wy​star​‐ cza​ją​cy dla nor​mal​ne​go, peł​ne​go wy​dat​ku ener​gii. Oży​wio​na wcze​śniej ak​‐ tyw​ność miej​skich ulic i tak już zresz​tą za​czę​ła ma​leć. Lu​dzie, upo​raw​szy się z pra​cą, wa​łę​sa​li się po pla​cach, gra​li w kule w ob​umar​łych par​kach, wy​sia​dy​‐ wa​li na pro​gach warsz​ta​tów i na​wią​zy​wa​li roz​mo​wy z prze​chod​nia​mi. Licz​ba miesz​kań​ców mia​sta wy​raź​nie spa​dła, kil​ka ty​się​cy wy​je​cha​ło bo​wiem – na ochot​ni​ka bądź po otrzy​ma​niu przy​dzia​łu – do pil​nych prac na wsi. Wza​jem​ne za​ufa​nie ła​go​dzi​ło przy​gnę​bie​nie i oba​wy. „Do zo​ba​cze​nia po wszyst​kim” – po​‐ zdra​wia​no się ze spo​ko​jem. Tuż pod po​wierzch​nią tęt​ni​ły po​tęż​ne po​kła​dy ży​‐ wot​no​ści. Gdy wy​schły stud​nie na pół​noc​nych przed​mie​ściach, wszy​scy, wy​‐ kwa​li​fi​ko​wa​ni i nie​wy​kwa​li​fi​ko​wa​ni, do​ro​śli i mło​dzież, na ochot​ni​ka, po​świę​‐ ca​jąc na to swój czas wol​ny, do​pro​wa​dzi​li w trzy​dzie​ści go​dzin pro​wi​zo​rycz​ny​‐ mi ru​ro​cią​ga​mi wodę z in​nych dziel​nic. Póź​nym la​tem Sze​vek do​stał pil​ny przy​dział na far​mę do wspól​no​ty w Czer​‐ wo​nych Źró​dłach w Po​łu​dnio​wy​żu. Ko​rzy​sta​jąc z odro​bi​ny desz​czu, jaka spa​‐ dła w po​rze rów​ni​ko​wych burz, usi​ło​wa​no przed na​wro​tem su​szy po​siać ho​‐ lum i ze​brać plon. Spo​dzie​wał się przy​dzia​łu w każ​dej chwi​li, bo skoń​czy​ła się już pra​ca na bu​‐ do​wie i za​re​je​stro​wał się na li​ście prac ogól​nych jako pra​cow​nik do dys​po​zy​cji. Przez całe lato nie ro​bił nic in​ne​go, je​dy​nie wy​kła​dał na kur​sach, czy​tał, sta​‐

wiał się na każ​de we​zwa​nie ochot​ni​ków za​rów​no w ich blo​ku, jak i w mie​ście, a wie​czo​rem przy​cho​dził do domu, do Ta​kver i dziec​ka. Ta​kver wró​ci​ła po pię​‐ ciu de​ka​dach do pra​cy w la​bo​ra​to​rium, ale cho​dzi​ła tam tyl​ko rano. Jako kar​‐ mią​ca mat​ka była upraw​nio​na do otrzy​my​wa​nia do​dat​ko​wych przy​dzia​łów biał​ka i wę​glo​wo​da​nów i za​wsze z oby​dwu ko​rzy​sta​ła. Przy​ja​cie​le już nie mo​‐ gli dzie​lić się z nią nad​wyż​ka​mi żyw​no​ści, gdyż nad​wy​żek po pro​stu nie było. Choć schu​dła, wy​glą​da​ła świet​nie. Dziec​ko było drob​ne, ale zdro​we. Có​recz​ka do​star​cza​ła Sze​ve​ko​wi dużo ra​do​ści. Ma​jąc ją co rano pod swo​ją wy​łącz​ną opie​ką (do żłob​ka od​da​wa​li ją je​dy​nie wte​dy, kie​dy miał wy​kła​dy lub wy​cho​dził do prac ochot​ni​czych), do​zna​wał po​czu​cia – tego cię​ża​ru i za​ra​‐ zem na​gro​dy ro​dzi​ciel​stwa – że jest nie​zbęd​ny. Dziec​ko, by​stre i chłon​ne, było wy​ma​rzo​nym słu​cha​czem jego po​wścią​ga​nych fan​ta​zji ję​zy​ko​wych, któ​re Ta​‐ kver na​zy​wa​ła „wa​ria​cyj​ka​mi”. Sa​dzał so​bie małą na ko​la​nach i wy​gła​szał dla niej sza​lo​ne, ko​smo​lo​gicz​ne wy​kła​dy, wy​ja​śnia​jąc, że czas to w grun​cie rze​czy wy​wró​co​na na opak prze​strzeń, to​też chro​non jest tyl​ko prze​ni​co​wa​nym kwan​tem, a od​le​głość – jed​ną z przy​pad​ko​wych wła​sno​ści świa​tła. Nada​wał dziec​ku wy​myśl​ne i co​raz to inne prze​zwi​ska i re​cy​to​wał śmiesz​ne ry​mo​wan​‐ ki: Czas to kaj​da​ny, czas jest ty​ra​nem, su​per​me​cha​nicz​nym, su​per​or​ga​nicz​‐ nym – HOP! Na „hop” mała pod​ska​ki​wa​ła, pisz​cząc i wy​ma​chu​jąc pulch​ny​mi piąst​ka​mi. Ćwi​cze​nia te spra​wia​ły oboj​gu mnó​stwo ra​do​ści. Skie​ro​wa​nie na far​mę oka​za​ło się więc przy​krą nie​spo​dzian​ką. Sze​vek miał na​dzie​ję, że po​ślą go gdzieś nie​da​le​ko od Ab​be​nay, a nie na ko​niec świa​ta, do Po​łu​dnio​wy​żu. Wraz jed​nak z uczu​ciem smut​ku z po​wo​du ko​niecz​no​ści roz​sta​nia z Ta​kver i małą aż na sześć​dzie​siąt dni po​ja​wi​ło się głę​bo​kie prze​ko​na​nie, że do nich wró​ci. Do​pó​ki ono mu to​wa​rzy​szy​ło, nie mar​twił się zbyt​nio. Wie​czo​rem w przed​dzień wy​jaz​du od​wie​dził ich Be​dap. Po wspól​nej ko​la​cji w sto​łów​ce in​sty​tu​tu wró​ci​li wszy​scy do po​ko​ju Sze​ve​ka i Ta​kver. Sie​dzie​li i roz​ma​wia​li, nie za​pa​la​jąc lam​py, przy otwar​tych oknach, bo noc była cie​pła. Be​dap, któ​ry sto​ło​wał się w ma​łej ja​dło​daj​ni, gdzie spe​cjal​ne za​mó​wie​nia nie spra​wia​ły ku​cha​rzom zbyt​nie​go kło​po​tu, oszczę​dzał przez całą de​ka​dę ra​cje przy​dzia​ło​wych na​po​jów i te​raz ode​brał na​leż​ną mu ca​łość w po​sta​ci li​tro​wej bu​tel​ki soku owo​co​we​go. Za​pre​zen​to​wał ją z dumą przy​ja​cio​łom; mo​gli wy​dać przy​ję​cie po​że​gnal​ne. Po​da​wa​li so​bie bu​tel​kę z rąk do rąk i roz​ko​szo​wa​li się na​po​jem. – Pa​mię​tasz tę wy​żer​kę przed two​im od​jaz​dem z Pół​no​co​ni​żu? – za​py​ta​ła Ta​kver. – Po​chło​nę​łam dzie​więć cia​stek. – No​si​łaś wte​dy krót​kie wło​sy – przy​po​mniał so​bie Sze​vek. – Bo ta dziew​‐ czy​na to by​łaś ty, praw​da? – Nie wie​dzia​łeś? – By​łaś wte​dy pra​wie dziec​kiem! – Ty też. Mi​nę​ło już dzie​sięć lat. Ob​cię​łam wło​sy, żeby się wy​róż​niać wy​glą​‐ dem. Na wie​le mi się to zda​ło! – Ro​ze​śmia​ła się swo​im gło​śnym, ra​do​snym śmie​chem, któ​ry szyb​ko zdu​si​ła w so​bie, żeby nie obu​dzić śpią​cej w łó​żecz​ku

za pa​ra​wa​nem có​recz​ki, choć ma​łej, gdy raz usnę​ła, nic nie było w sta​nie obu​‐ dzić. – Tak bar​dzo pra​gnę​łam być wte​dy inna. Cie​ka​we dla​cze​go. – Przy​cho​dzi taki mo​ment, zwy​kle oko​ło dwu​dziest​ki – wy​ja​śnił Be​dap – kie​dy mu​sisz wy​brać, czy chcesz być taka jak inni, czy uczy​nić za​le​tę ze swo​‐ ich oso​bli​wo​ści. – Lub przy​naj​mniej po​go​dzić się z nimi – do​dał Sze​vek. – Szev jest przy​gnę​bio​ny – stwier​dzi​ła Ta​kver. – Cóż, to za​po​wiedź nad​cho​‐ dzą​cej sta​ro​ści. To musi być okrop​ne mieć trzy​dzie​ści lat. – Nie martw się, ty nie wpad​niesz w przy​gnę​bie​nie na​wet po dzie​więć​dzie​‐ siąt​ce. – Be​dap po​kle​pał ją po ple​cach. – Czy już się po​go​dzi​łaś z imie​niem ma​łej? Kom​pu​ter re​je​stru cen​tral​ne​go przy​dzie​lał dzie​ciom pię​cio- i sze​ścio​li​te​ro​we imio​na, uni​ka​to​we dla każ​de​go. Anar​re​syj​czyk nie po​trze​bo​wał in​ne​go iden​ty​‐ fi​ka​to​ra poza swym imie​niem. Było uzna​wa​ne za waż​ną część oso​bo​wo​ści, choć nikt go so​bie sam nie wy​bie​rał, po​dob​nie jak nie wy​bie​rał so​bie kształ​tu nosa ani wzro​stu. Ta​kver nie po​do​ba​ło się imię, któ​re przy​pa​dło jej dziec​ku – Sa​dik. – Chrzę​ści mi w ustach jak garść żwi​ru – po​skar​ży​ła się. – Nie pa​su​je do niej. – A mnie się po​do​ba – oświad​czył Sze​vek. – Brzmi jak imię wy​so​kiej, smu​‐ kłej dziew​czy​ny o dłu​gich czar​nych wło​sach. – Tym​cza​sem mamy do czy​nie​nia z ma​lut​ką tłu​ściosz​ką o nie​do​strze​gal​nym owło​sie​niu – za​uwa​żył Be​dap. – Daj jej tyl​ko tro​chę cza​su, bra​cie!… Słu​chaj​cie, chciał​bym wy​gło​sić prze​‐ mo​wę. – Słu​cha​my, słu​cha​my! – Tyl​ko ci​cho… – Dla​cze​go? Tej ma​łej na​wet grzmot nie obu​dzi. – Pro​szę o ci​szę. Wy​zna​ję, że je​stem wzru​szo​ny. – Sze​vek wzniósł ku​bek z so​kiem owo​co​wym. – Chciał​bym po​wie​dzieć… Cie​szę się, że Sa​dik uro​dzi​ła się wła​śnie te​raz. W trud​nym roku, w cięż​kich cza​sach, gdy tyle za​le​ży od na​‐ sze​go bra​ter​stwa. Cie​szę się, że uro​dzi​ła się tu i te​raz. Cie​szę się, że jest jed​‐ ną z nas, odo​nian​ką, na​szą cór​ką i sio​strą. Cie​szę się, że jest sio​strą Be​da​pa. Że jest sio​strą Sa​bu​la… na​wet Sa​bu​la! Wzno​szę ten to​ast z na​dzie​ją, że przez całe ży​cie bę​dzie ko​cha​ła swo​je sio​stry i swo​ich bra​ci rów​nie go​rą​co i ra​do​śnie, jak ja ich dzi​siaj ko​cham. Piję też za deszcz… Środ​ki łącz​no​ści mię​dzy​mia​sto​wej, po​dob​nie jak trans​port i ko​mu​ni​ka​cję, nad​zo​ro​wa​ła KPR, głów​ny użyt​kow​nik ra​dia, pocz​ty i te​le​fo​nów. Po​nie​waż na Anar​res nie ist​nia​ło po​ję​cie „in​te​re​sów” w zna​cze​niu pro​mo​cji, re​kla​my czy in​‐ we​sty​cji, pocz​tą prze​sy​ła​no naj​czę​ściej ko​re​spon​den​cję mię​dzy syn​dy​ka​ta​mi prze​my​sło​wo-za​wo​do​wy​mi, wy​da​wa​ne przez te syn​dy​ka​ty (i przez KPR) za​‐ rzą​dze​nia i biu​le​ty​ny. Li​stów pry​wat​nych było nie​wie​le. Anar​re​syj​czyk, ży​jąc

w spo​łe​czeń​stwie, w któ​rym każ​dy mógł się prze​no​sić, do​kąd chciał i kie​dy chciał, szu​kał przy​ja​ciół tam, gdzie ak​tu​al​nie prze​by​wał, a nie tam, skąd przy​by​wał. Te​le​fo​nów w ob​rę​bie wspól​not uży​wa​no rzad​ko, spo​łecz​no​ści te nie były aż tak wiel​kie. Wzór bli​skich wię​zi lo​kal​nych za​cho​wy​wa​no na​wet w kwar​ta​łach w Ab​be​nay – na wpół au​to​no​micz​nych jed​nost​kach są​siedz​kich, w któ​rych ob​rę​bie moż​na było pie​szo do​trzeć do każ​de​go oraz wszę​dzie, do​kąd było trze​ba. Roz​mo​wy te​le​fo​nicz​ne były więc prze​waż​nie mię​dzy​mia​sto​we i kon​tro​lo​wa​ne przez KPR. Pry​wat​ne na​le​ża​ło za​ma​wiać na po​czcie z wy​prze​‐ dze​niem. Zresz​tą były to nie tyle roz​mo​wy, ile su​che wia​do​mo​ści zo​sta​wia​ne w fi​liach KPR. Li​sty prze​sy​ła​no nie​za​kle​jo​ne, co nie było, oczy​wi​ście, na​ka​‐ zem pra​wa, lecz nor​mą zwy​cza​jo​wą. Pry​wat​na łącz​ność na duże od​le​gło​ści była kosz​tow​na ze wzglę​du na na​kła​dy ma​te​ria​ło​we i na​kła​dy pra​cy, a po​nie​‐ waż go​spo​dar​ka pry​wat​na i pu​blicz​na sta​no​wi​ły jed​no, zbęd​ne pi​sa​nie i te​le​fo​‐ no​wa​nie cie​szy​ło się u lu​dzi ra​czej złą opi​nią. Ucho​dzi​ło za ro​dzaj przy​wa​ry, trą​ci​ło pry​wa​tą, ego​izo​wa​niem. Praw​do​po​dob​nie z tego też po​wo​du nie za​kle​‐ ja​no li​stów; nikt nie miał pra​wa wy​ma​gać od in​nych, żeby no​si​li prze​sył​ki, któ​rych nie mogą prze​czy​tać. List wę​dro​wał – je​śli mia​ło się szczę​ście – ste​‐ row​cem pocz​to​wym KPR albo – je​śli się nie mia​ło szczę​ścia – po​cią​giem to​wa​‐ ro​wym. Do​cie​rał w koń​cu do skła​du pocz​to​we​go w mie​ście, do któ​re​go był wy​‐ sła​ny, i le​żał tam (nie było li​sto​no​szy), do​pó​ki ktoś nie po​wia​do​mił ad​re​sa​ta, któ​ry wte​dy od​bie​rał list. Jed​nak​że o tym, co było, a co nie było na​praw​dę ko​niecz​ne, de​cy​do​wa​ła jed​‐ nost​ka. Sze​vek i Ta​kver pi​sy​wa​li do sie​bie re​gu​lar​nie, prze​cięt​nie raz w de​ka​‐ dzie. On pi​sał: Po​dróż mi​nę​ła nie naj​go​rzej, trzy dni po​cią​giem ze​sta​wio​nym z od​kry​tych wa​go​nów. To wiel​ki po​bór, po​dob​no aż trzy ty​sią​ce lu​dzi. Skut​ki su​szy są w tych stro​nach znacz​nie do​tkliw​sze. Nie cho​dzi na​wet o nie​do​bo​ry. Ra​cje żyw​no​ścio​we w sto​łów​kach są mniej wię​cej ta​kie jak w Ab​be​nay, tyle że tu​taj do​sta​jesz co​dzien​nie go​to​wa​ną nać gary na oba po​sił​ki. Mają ja​kieś lo​kal​ne nad​wyż​ki. My też za​czy​na​my już mieć uczu​cie, że otrzy​mu​je​my tu nad​wyż​ki su​szy. Tu​tej​szy kli​mat bar​dzo daje się we zna​ki. Ta wiecz​na ku​rza​wa. Po​wie​‐ trze jest su​che i wciąż wie​je wiatr. Zda​rza​ją się prze​lot​ne desz​cze, ale już po go​dzi​nie zie​mia wy​sy​cha i wzbi​ja​ją się tu​ma​ny pyłu. W tym se​zo​nie spa​dło tu o po​ło​wę mniej desz​czu niż prze​cięt​nie w roku. Wszy​scy mamy spę​ka​ne war​gi, po​draż​nio​ne spo​jów​ki, leci nam krew z nosa i kasz​le​my. Wśród miesz​kań​ców Czer​wo​nych Źró​deł jest wie​le przy​pad​ków py​li​cze​go kasz​lu. Szcze​gól​nie cięż​kie cza​sy prze​ży​wa​ją dzie​ci, wie​le z nich wi​du​je się z za​pa​le​niem skó​ry i spo​jó​wek. Za​sta​na​wiam się, czy do​strzegł​bym to pół roku temu. Kie​dy czło​wiek ma dziec​ko, sta​je się bar​dziej spo​strze​gaw​czy. Pra​ca jak to pra​ca, wszy​scy są bar​‐ dzo ko​le​żeń​scy, ale su​che wia​try dają się nam okrop​nie we zna​ki. Ostat​niej nocy my​śla​łem o Ne The​ras. Szum wia​tru przy​po​mi​na w nocy szmer stru​mie​‐ nia. Nie będę ża​ło​wał tej roz​łą​ki. Otwo​rzy​ła mi oczy na fakt, że co​raz mniej

za​czą​łem da​wać – jak​bym Cię po​sia​dał, jak​byś Ty mnie po​sia​dła i jak​by już o nic wię​cej nie cho​dzi​ło. A prze​cież nasz zwią​zek nie ma nic wspól​ne​go z po​‐ sia​da​niem. To, co ro​bi​my, jest po​twier​dza​niem peł​ni cza​su. Na​pisz mi, co sły​‐ chać u Sa​dik. W wol​ne dni daję wy​kła​dy grup​ce osób, któ​re mnie o to pro​si​ły. Jed​na z dziew​cząt oka​za​ła się świet​nym ma​te​ma​ty​kiem, za​re​ko​men​du​ję ją in​‐ sty​tu​to​wi. Twój brat Sze​vek Ta​kver od​pi​sa​ła mu: Wiesz, mar​twi mnie pew​na dziw​na oko​licz​ność. Trzy dni temu wy​wie​szo​no roz​kład wy​kła​dów na trze​ci kwar​tał, po​szłam zo​ba​czyć, jaki Cię cze​ka plan za​‐ jęć w inst., i oka​za​ło się, że dla Cie​bie żad​nych wy​kła​dów nie prze​wi​dzia​no. Są​dzi​łam, że Cię po​mi​nię​to przez po​mył​kę, wy​bra​łam się więc do Synd. Człon​‐ ków, gdzie mi po​wie​dzia​no, że chcie​li​by, że​byś pro​wa​dził wy​kła​dy z geom. Uda​łam się więc do biu​ra Ko​ord. w in​sty​tu​cie, do tej sta​rej no​sa​tej baby. Nic nie wie​dzia​ła. Nie, ja nic nie wiem. Idź do Cen​tral​ne​go Urzę​du Skie​ro​wań! Ani my​ślę, mó​wię do niej i po​szłam do Sa​bu​la. Nie za​sta​łam go jed​nak w dzie​ka​na​cie fiz. i do tej pory nie uda​ło mi się go zła​pać, choć już dwa razy za​cho​dzi​ły​śmy tam obie z Sa​dik. Sa​dik nosi cu​dow​ny bia​ły ka​pe​lusz, któ​ry Ter​rus zro​bi​ła jej na dru​tach z cze​san​ki; wy​glą​da fan​ta​stycz​nie. Nie mam za​‐ mia​ru po​lo​wać na Sa​bu​la w jego po​ko​ju, w no​rze czy gdzie tam za​miesz​ku​je. Pew​nie zgło​sił się na ochot​ni​ka do pra​cy i wy​je​chał. (Bo pęk​nę ze śmie​chu!). Może po​wi​nie​neś za​te​le​fo​no​wać do in​sty​tu​tu i wy​ja​śnić po​mył​kę? Praw​dę mó​‐ wiąc, po​fa​ty​go​wa​łam się i spraw​dzi​łam w Cen​tral​nym Urzę​dzie Skie​ro​wań Kom​po​pra​cu, lecz nie mie​li tam żad​ne​go no​we​go przy​dzia​łu dla Cie​bie. Lu​dzie są przy​chyl​nie uspo​so​bie​ni, z wy​jąt​kiem tej sta​rej no​sa​tej, któ​ra jest nie​wy​dol​‐ na, nie​uczyn​na i nic jej nie ob​cho​dzi. Be​dap ma słusz​ność, kie​dy mówi, że po​‐ zwo​li​li​śmy roz​pa​no​szyć się biu​ro​kra​cji. Pro​szę Cię, wra​caj (z tą dziew​czy​ną – ge​niu​szem ma​te​ma​tycz​nym, sko​ro to ko​niecz​ne), roz​łą​ka jest kształ​cą​ca, zgo​‐ da, ale ja wolę się kształ​cić w Two​jej obec​no​ści. Do​sta​ję pół li​tra soku owo​co​‐ we​go dzien​nie plus przy​dział wap​nia, bo za​czę​ło mi bra​ko​wać mle​ka i S. urzą​‐ dza​ła awan​tu​ry. Za​cni sta​rzy le​ka​rze! Two​ja na za​wsze T. Sze​vek ni​g​dy nie ode​brał tego li​stu. Wy​je​chał z Po​łu​dnio​wy​żu, nim prze​sył​‐ ka do​tar​ła do skła​du pocz​to​we​go w Czer​wo​nych Źró​dłach, miej​sco​wo​ści od​da​‐ lo​nej od Ab​be​nay o mniej wię​cej pięć ty​się​cy ki​lo​me​trów. Sa​mot​ny po​dróż​ny mógł​by prze​być tę od​le​głość po pro​stu oka​zją, wszyst​kie bo​wiem do​stęp​ne środ​ki trans​por​tu oso​bo​we​go były prze​peł​nio​ne do gra​nic moż​li​wo​ści, po​nie​‐ waż jed​nak prze​nie​sie​nie do sta​łych miejsc pra​cy na Pół​noc​nym Wscho​dzie do​ty​czy​ło czte​ry​stu pięć​dzie​się​ciu lu​dzi, pod​sta​wio​no dla nich spe​cjal​ny po​ciąg

skła​da​ją​cy się z wa​go​nów pa​sa​żer​skich, a w każ​dym ra​zie ta​kich, któ​rych w da​nym cza​sie jako pa​sa​żer​skich uży​wa​no. Naj​mniej​szą po​pu​lar​no​ścią cie​‐ szył się kry​ty wa​gon to​wa​ro​wy, w któ​rym prze​wo​żo​no wcze​śniej trans​port wę​dzo​nych ryb. Po roku trwa​nia su​szy nor​mal​ne li​nie ko​mu​ni​ka​cyj​ne – mimo gor​li​wych wy​‐ sił​ków pra​cow​ni​ków trans​por​tu, by spro​stać za​po​trze​bo​wa​niu – prze​sta​ły wy​‐ star​czać. Trans​por​tow​cy two​rzy​li naj​więk​szy zwią​zek w odoń​skim spo​łe​czeń​‐ stwie: zor​ga​ni​zo​wa​ny, rzecz ja​sna, w okrę​go​we syn​dy​ka​ty, któ​rych dzia​ła​nie ko​or​dy​no​wa​li wy​zna​cze​ni przed​sta​wi​cie​le współ​pra​cu​ją​cy z lo​kal​ny​mi i cen​‐ tral​ny​mi ko​mór​ka​mi KPR. W nor​mal​nych cza​sach – i nie tak na​głych po​trze​‐ bach – sieć ob​słu​gi​wa​na przez zwią​zek trans​por​tow​ców zda​wa​ła eg​za​min; była ela​stycz​na, do​pa​so​wy​wa​ła się do oko​licz​no​ści, syn​dy​ko​wie trans​por​tu sta​no​wi​li licz​ny klan, od​zna​cza​ją​cy się sil​nym po​czu​ciem za​wo​do​wej dumy. Swo​im lo​ko​mo​ty​wom i ste​row​com nada​wa​li imio​na, ta​kie jak „Nie​ustra​szo​‐ ny”, „Nie​stru​dzo​ny”, „Po​że​racz Wia​tru”. Mie​li swo​je ha​sła („Za​wsze do​cie​ra​‐ my na miej​sce”, „Nic po​nad na​sze siły!”), te​raz wszak​że, kie​dy ca​łym ob​sza​‐ rom pla​ne​ty za​glą​dał w oczy głód, gdy nie do​star​cza​no żyw​no​ści z in​nych re​‐ gio​nów, kie​dy trze​ba było prze​rzu​cać z miej​sca na miej​sce wiel​kie ze​spo​ły ro​‐ bot​ni​ków z na​bo​ru, wy​ma​ga​nia, ja​kie sta​nę​ły przed środ​ka​mi trans​por​tu, prze​ro​sły ich siły. Nie star​cza​ło po​jaz​dów, nie było dość lu​dzi do ich ob​słu​gi. Zwią​zek rzu​cił do służ​by wszyst​ko, co mia​ło skrzy​dła i koła. Ucznio​wie, eme​‐ ry​ci, ochot​ni​cy i pra​cow​ni​cy z na​bo​ru po​ma​ga​li ob​słu​gi​wać cię​ża​rów​ki, po​cią​‐ gi, stat​ki, por​ty i sta​cje roz​rzą​do​we. Po​ciąg, któ​rym je​chał Sze​vek, po​ru​szał się krót​ki​mi zry​wa​mi prze​dzie​lo​ny​‐ mi dłu​gi​mi po​sto​ja​mi, jako że wszyst​kie po​cią​gi do​staw​cze mia​ły przed nim pierw​szeń​stwo. Póź​niej w ogó​le sta​nął na dwa​dzie​ścia go​dzin. Ja​kiś prze​pra​‐ co​wa​ny a nie​do​sta​tecz​nie wy​szko​lo​ny dys​po​zy​tor po​peł​nił błąd i uszko​dził li​‐ nię. W sto​łów​kach i ma​ga​zy​nach ma​łej mie​ści​ny, gdzie wy​padł ten po​stój, bra​ko​‐ wa​ło do​dat​ko​wej żyw​no​ści. Była to wspól​no​ta prze​my​sło​wa, nie​rol​ni​cza, pro​‐ du​ku​ją​ca be​ton i pian​ko​wiec, zbu​do​wa​na ko​rzyst​nie na sty​ku złóż wap​nia i że​glow​nej rze​ki. Mie​li tam co praw​da ogród​ki wa​rzyw​ne, ale pod wzglę​dem żyw​no​ścio​wym mia​stecz​ko było za​leż​ne od do​staw. Gdy​by czte​ry​stu pięć​dzie​‐ się​ciu lu​dzi z po​cią​gu za​spo​ko​iło ape​tyt, stu sześć​dzie​się​ciu miej​sco​wych nie mia​ło​by co jeść. W ide​al​nych wa​run​kach po​dzie​li​li​by się – wspól​nie cier​pie​li​by nie​zbyt do​tkli​wy głód bądź na​je​dli​by się, ale nie do syta. Gdy​by po​cią​giem je​‐ cha​ło pięć​dzie​siąt, a na​wet i sto osób, wspól​no​ta praw​do​po​dob​nie wy​go​spo​da​‐ ro​wa​ła​by dla nich choć​by chleb. Ale czte​ry​sta pięć​dzie​siąt? Gdy​by ta​kie​mu tłu​mo​wi dali choć po odro​bi​nie, sami przez wie​le dni nie mie​li​by co wło​żyć do ust. A wia​do​mo, czy po upły​wie tego cza​su zja​wił​by się na​stęp​ny po​ciąg z za​‐ opa​trze​niem? I ile ziar​na by przy​wiózł? Nie dali więc nic. Po​dróż​ni nie otrzy​ma​li tego dnia śnia​da​nia, a po​ści​li już od sześć​dzie​się​ciu go​dzin. A i po​tem nie do​sta​li żad​ne​go po​sił​ku, do​pó​ki li​nia nie zo​sta​ła uru​cho​‐

mio​na i po​ciąg, prze​je​chaw​szy trzy​sta ki​lo​me​trów, nie do​tarł do sta​cji, któ​rej sto​łów​ka była za​opa​trzo​na w żyw​ność dla pa​sa​że​rów. Sze​vek po raz pierw​szy w ży​ciu za​znał praw​dzi​we​go gło​du. Prze​gła​dzał się cza​sem, kie​dy pra​co​wał, a nie chciał tra​cić cza​su na je​dze​nie, ale dwa peł​ne po​sił​ki dzien​nie za​wsze miał za​pew​nio​ne; to było tak pew​ne jak wschód i za​chód słoń​ca. Ni​g​dy na​wet nie po​my​ślał, co by się sta​ło, gdy​by przy​szło się bez nich obejść. Nikt w jego spo​łe​czeń​stwie – ani na ca​łym świe​cie – nie był zmu​szo​ny się bez nich oby​‐ wać. Głód się wzma​gał, a po​ciąg wciąż stał na bocz​ni​cy po​mię​dzy py​li​stym ka​‐ mie​nio​ło​mem i ja​kimś za​mknię​tym za​kła​dem prze​my​sło​wym. Sze​ve​ka za​czę​‐ ły na​cho​dzić po​nu​re my​śli. Nie​wy​klu​czo​ne, że w ob​li​czu tej ka​ta​stro​fy spo​łe​‐ czeń​stwo oka​że się nie​zdol​ne do prze​trwa​nia pla​gi, jaka na nie spa​dła, bez za​‐ tra​ty eto​su so​li​dar​no​ści, któ​ra do​tąd sta​no​wi​ła jego siłę. Ła​two się dzie​lić, kie​‐ dy jest czym, a na​wet gdy le​d​wo star​cza. Lecz gdy nie star​cza? Wte​dy wkra​‐ cza naga siła, pra​wo pię​ści, wła​dza i jej na​rzę​dzie – prze​moc, wresz​cie naj​‐ wier​niej​szy sprzy​mie​rze​niec: od​wró​co​ne oczy. Wśród pa​sa​że​rów ro​sła nie​chęć do miesz​kań​ców mia​stecz​ka, nie aż tak prze​cież zło​wro​ga, jak po​stę​po​wa​nie tam​tych, któ​rzy po​cho​wa​li się za „swo​‐ imi” ścia​na​mi, ze „swo​ją” wła​sno​ścią, obo​jęt​ni na los pa​sa​że​rów po​cią​gu. Nie tyl​ko Sze​vek wpadł w po​sęp​ny na​strój. Wzdłuż unie​ru​cho​mio​nych wa​go​nów to​czy​ła się dłu​ga roz​mo​wa; pa​sa​że​ro​wie włą​cza​li się do niej i z niej wy​łą​cza​li, spie​ra​li się i go​dzi​li, a wszy​scy mó​wi​li na je​den i ten sam te​mat, któ​ry za​przą​‐ tał też my​śli Sze​ve​ka. Dys​ku​to​wa​no zgło​szo​ną jak naj​po​waż​niej pro​po​zy​cję wy​pa​du na ogród​ki dział​ko​we i pew​nie by ją zre​ali​zo​wa​no, gdy​by nie roz​legł się w koń​cu sy​gnał do od​jaz​du. Wresz​cie po​ciąg wto​czył się na na​stęp​ną sta​cję i dano im po​si​łek – pół bo​‐ chen​ka chle​ba ho​lum i mi​skę zupy na oso​bę. Przy​gnę​bie​nie za​stą​pi​ła eg​zal​ta​‐ cja. Kie​dy w mi​sce uka​zy​wa​ło się dno, je​dzą​cy spo​strze​gał, że zup​ka była dość cien​ka, ale pierw​sza łyż​ka sta​no​wi​ła roz​kosz, war​to się było prze​gło​dzić, by po​czuć jej smak. Zga​dza​li się co do tego wszy​scy. Wsia​da​li do po​cią​gu wśród śmie​chów i żar​tów, po​ma​ga​jąc je​den dru​gie​mu. W Rów​ni​ko​wym Wzgó​rzu kon​wój od​kry​tych wa​go​nów wziął na ostat​ni ty​‐ siąc ki​lo​me​trów dro​gi na​stęp​ną par​tię pa​sa​że​rów. Przy​je​cha​li do Ab​be​nay póź​no, w wietrz​ny je​sien​ny wie​czór. Zbli​ża​ła się pół​noc. Opu​sto​sza​ły​mi uli​ca​‐ mi, ni​czym su​cha, wzbu​rzo​na rze​ka, pę​dził po​ry​wi​sty wiatr. Nad bla​dą po​‐ świa​tą la​tar​ni iskrzy​ły się gwiaz​dy. Su​cha bu​rza je​sie​ni i wez​bra​nych uczuć gna​ła Sze​ve​ka uli​ca​mi. Nie​mal bie​giem, sam w ciem​nym mie​ście, prze​był sześć ki​lo​me​trów do pół​noc​nej dziel​ni​cy. Jed​nym su​sem prze​sa​dził trzy stop​‐ nie scho​dów przed gan​kiem, prze​biegł sień, do​padł i otwo​rzył drzwi. W po​ko​ju było ciem​no. W czar​nych oknach mi​go​ta​ły gwiaz​dy. – Ta​kver! Od​po​wie​dzia​ła mu ci​sza. W tej krót​kiej chwi​li przed za​pa​le​niem lam​py po​‐ znał, w ci​szy i ciem​no​ści, czym jest roz​łą​ka. Ni​cze​go nie bra​ko​wa​ło. W po​ko​ju

nie było zresz​tą ni​cze​go, cze​go mo​gło bra​ko​wać. Bra​ko​wa​ło tyl​ko Sa​dik i Ta​‐ kver. W cią​gną​cym od drzwi prze​cią​gu po​ru​sza​ły się mięk​ko, lśniąc z lek​ka, Za​ję​cia Nie​za​miesz​ka​nej Prze​strze​ni. Na sto​le le​żał list. Dwa li​sty. Je​den od Ta​kver. Był krót​ki: do​sta​ła pil​ne skie​ro​wa​nie – na czas nie​okre​ślo​ny – do La​bo​ra​to​rium Ba​daw​czo-Do​świad​‐ czal​ne​go Roz​wo​ju Glo​nów Ja​dal​nych na Pół​noc​nym Wscho​dzie. Pi​sa​ła: Su​mie​nie mi nie po​zwo​li​ło od​mó​wić w ta​kiej chwi​li. By​łam, roz​ma​wia​łam w Kom​po​pra​cu, czy​ta​łam też pro​jekt, któ​ry zo​stał skie​ro​wa​ny do wy​dzia​łu eko​‐ lo​gii KPR. Wy​glą​da na to, że na​praw​dę mnie tam po​trze​bu​ją, zaj​mo​wa​łam się prze​cież aku​rat se​kwen​cją: glo​ny-orzę​ski-kre​wet​ki-ku​ku​ri. Pro​si​łam ich, żeby i Cie​bie skie​ro​wa​li do Rol​ne​go, ale na​tu​ral​nie się tym nie zaj​mą, je​śli sam nie po​pro​sisz, a nie zro​bisz tego, je​śli sprze​ci​wi się in​sty​tut. W osta​tecz​no​ści, gdy​‐ by to się mia​ło prze​cią​gnąć, po​wiem im, żeby so​bie po​szu​ka​li in​ne​go ge​ne​ty​ka, i wró​cę! Sa​dik ma się świet​nie. Umie już mó​wić na świa​tło „sia​to”. To nie po​‐ trwa dłu​go. Two​ja sio​stra na całe ży​cie Ta​kver Bła​gam, przy​jedź, je​śli bę​dziesz mógł! Dru​ga no​tat​ka zo​sta​ła na​ba​zgra​na na świst​ku pa​pie​ru. Sze​vek: dziek. fiz. jak tylk wróc. Sa​bul. Sze​vek tłukł się roz​pacz​li​wie po po​ko​ju. Wciąż sza​la​ła w nim bu​rza, ten pęd, któ​ry go gnał przez uli​ce. Te​raz na​gle ude​rzył w mur. Nie mógł biec da​lej, lecz nie po​tra​fił też spo​cząć w bez​ru​chu. Zaj​rzał do sza​fy. Wi​sia​ły w niej tyl​ko jego zi​mo​we pal​to i ko​szu​la, któ​rą wy​szy​ła mu Ta​kver, lu​bu​ją​ca się w ozdob​‐ nych ro​bót​kach. Jej nie​licz​nych ubrań nie było. Zło​żo​ny pa​ra​wan nie osła​niał pu​ste​go łó​żecz​ka. Tap​czan nie był za​ście​lo​ny, jed​nak zwi​nię​ta po​ściel zo​sta​ła po​rząd​nie okry​ta po​ma​rań​czo​wym ko​cem. Pod​szedł do sto​łu, po raz dru​gi od​‐ czy​tał list od Ta​kver. Do oczu na​pły​nę​ły mu łzy gnie​wu. Po​rwa​ła go wście​‐ kłość pły​ną​ca z roz​cza​ro​wa​nia, opa​dły złe prze​czu​cia. Nie miał kogo wi​nić. To było naj​gor​sze. Ta​kver była po​trzeb​na, by wal​czyć z gło​dem – wła​snym, jego, Sa​dik. Spo​łe​czeń​stwo nie sprzy​się​gło się prze​ciw​ko nim. Ist​nia​ło dla nich. Było z nimi… było nimi. Ale on po​świę​cił już swo​ją książ​kę, mi​łość, dziec​ko. Ja​kich jesz​cze po​świę​ceń moż​na wy​ma​gać od czło​wie​ka? – Cho​le​ra! – za​klął. Pra​wic​ki nie był naj​lep​szym ję​zy​kiem do prze​kli​na​nia. Trud​no prze​kli​nać, kie​dy seks nie jest ni​czym zdroż​nym i kie​dy nie ma komu bluź​nić. – Cho​le​ra! – po​wtó​rzył. Zgniótł mści​wie brud​ną no​tat​kę Sa​bu​la, po czym za​ci​śnię​ty​mi pię​ścia​mi ude​rzył w kant sto​łu – raz, dru​gi, trze​ci – żeby do​znać w swo​jej pa​sji bólu. Lecz nie po​czuł nic. Nie było nic do zro​bie​nia, nie miał do​kąd pójść. Po​zo​sta​wa​ło mu tyl​ko roz​wi​nąć po​ściel, po​ło​żyć się, za​snąć i śnić złe sny.

Z sa​me​go rana za​pu​ka​ła Bu​nub. Otwo​rzył drzwi, lecz nie usu​nął się, by ją wpu​ścić. Bu​nub była są​siad​ką z głę​bi ko​ry​ta​rza, mia​ła pięć​dzie​siąt lat i była ope​ra​tor​ką ma​szyn w fa​bry​ce sil​ni​ków lot​ni​czych. Ta​kver ba​wi​ła, Sze​ve​ka wy​pro​wa​dza​ła z rów​no​wa​gi. Upa​trzy​ła so​bie ich po​kój. Opo​wia​da​ła, że wy​stą​‐ pi​ła o przy​dział dla sie​bie, gdy zwol​nił się po raz pierw​szy, ale go nie do​sta​ła przez zło​śli​wość blo​ko​wej re​je​stra​tor​ki. Jej po​kój nie miał na​roż​ne​go okna, przed​mio​tu jej nie​usta​ją​cej za​zdro​ści. Był to jed​nak po​kój dwu​oso​bo​wy, a ona miesz​ka​ła w nim sama, co – bio​rąc pod uwa​gę bra​ki miesz​ka​nio​we – na​le​ża​ło uznać z jej stro​ny za ego​izm. Sze​vek nie za​przą​tał​by so​bie gło​wy bra​niem jej tego za złe, gdy​by sama go do tego nie zmu​sza​ła przez cią​głe sa​mo​uspra​wie​‐ dli​wie​nia. Wciąż coś wy​ja​śnia​ła i wy​ja​śnia​ła. Mia​ła part​ne​ra, ta​kie​go na całe ży​cie, „jak wy dwo​je” – tu do​łą​cza​ła głu​pi uśmie​szek. Ale gdzie on się po​dzie​‐ wał? Nie wie​dzieć cze​mu mó​wi​ła o nim za​wsze w cza​sie prze​szłym. Tym​cza​‐ sem po​dwój​ny po​kój na​bie​rał uza​sad​nie​nia dzię​ki prze​wi​ja​ją​ce​mu się przez jego po​dwo​je ko​ro​wo​do​wi męż​czyzn – co noc to inny, jak​by Bu​nub była sza​ło​‐ wą sie​dem​na​sto​lat​ką. Ta​kver ob​ser​wo​wa​ła tę pro​ce​sję z nie​kła​ma​nym po​dzi​‐ wem. Bu​nub przy​cho​dzi​ła do niej, opo​wia​da​ła ze szcze​gó​ła​mi o tych męż​czy​‐ znach i wciąż się skar​ży​ła. Brak na​roż​ne​go po​ko​ju sta​no​wił tyl​ko jed​ną z jej nie​zli​czo​nych pre​ten​sji. Była za​ra​zem pod​stęp​na i za​wist​na, umia​ła wszę​dzie do​pa​trzyć się złe​go i na​tych​miast wziąć to do sie​bie. Fa​bry​ka, w któ​rej pra​co​‐ wa​ła, we​dług jej słów była ist​nym kłę​bo​wi​skiem nie​fa​cho​wo​ści, ku​mo​ter​stwa i sa​bo​ta​żu. Ze​bra​nia syn​dy​ka​tu były praw​dzi​wym do​mem wa​ria​tów, ki​pią​cym od nie​spra​wie​dli​wych alu​zji, oczy​wi​ście wy​łącz​nie do niej kie​ro​wa​nych. Cały or​ga​nizm spo​łecz​ny był na​sta​wio​ny na prze​śla​do​wa​nie Bu​nub. To wszyst​ko ba​wi​ło Ta​kver, cza​sem śmia​ła się pro​sto w twarz tej ko​bie​cie o przy​pró​szo​‐ nych si​wi​zną wło​sach, cien​kich war​gach i skrom​nie spusz​czo​nych oczach. „Bu​nub, ja​kaś ty za​baw​na!” – mó​wi​ła ze śmie​chem, na co są​siad​ka uśmie​cha​‐ ła się tyl​ko, wca​le tą opi​nią nie​do​tknię​ta, i da​lej wy​le​wa​ła swe sza​lo​ne żale. Sze​vek zda​wał so​bie spra​wę, że Ta​kver robi słusz​nie, śmie​chem kwi​tu​jąc te głup​stwa, ale sam nie po​tra​fił się zdo​być na po​dob​ną wy​ro​zu​mia​łość. – To okrop​ne – oświad​czy​ła Bu​nub, wśli​zgnąw​szy się obok nie​go do po​ko​ju. Szyb​ko po​de​szła do sto​łu, żeby prze​czy​tać list Ta​kver. Wzię​ła go do ręki, ale Sze​vek go jej wy​jął ze spo​koj​ną sta​now​czo​ścią, na któ​rą nie była przy​go​to​wa​‐ na. – Po pro​stu okrop​ne. Bez uprze​dze​nia choć​by de​ka​dę na​przód! Przy​jeż​dżaj i tyle! Już! A mó​wią, że je​ste​śmy wol​ny​mi ludź​mi. Czy to żar​ty?! Żeby w taki spo​sób roz​bi​jać szczę​śli​we part​ner​stwo! Oni to zro​bi​li ce​lo​wo, ja ci to mó​wię. Są prze​ciw​ni​ka​mi part​nerstw, to się na każ​dym kro​ku rzu​ca w oczy, umyśl​‐ nie kie​ru​ją part​ne​rów na róż​ne pla​ców​ki. To samo spo​tka​ło mnie i La​bek​sa, wy​pisz wy​ma​luj to samo. Ni​g​dy się już nie zej​dzie​my. Ma​jąc cały Kom​po​prac prze​ciw​ko so​bie… Ja​kież pu​ste to łó​żecz​ko! Bied​na kru​szyn​ka! Przez te czte​‐ ry de​ka​dy cały czas pła​ka​ła. Go​dzi​na​mi nie da​wa​ła mi za​snąć. Oczy​wi​ście z po​wo​du tych bra​ków Ta​kver nie mia​ła dość mle​ka. A po​tem wy​sy​ła​ją kar​‐ mią​cą mat​kę na pla​ców​kę set​ki ki​lo​me​trów stąd, jak​by ni​g​dy nic! Okrop​ność.

Nie są​dzę, że​byś mógł się z nią po​łą​czyć. Do​kąd ją wy​sła​li? – Na Pół​noc​ny Wschód. Chciał​bym już iść na śnia​da​nie, Bu​nub. Je​stem głod​‐ ny. – Czy to nie ty​po​we, co oni zro​bi​li pod two​ją nie​obec​ność? – A co ta​kie​go zro​bi​li? – Wy​sła​li bie​dul​kę gdzieś na ko​niec świa​ta, roz​bi​li part​ner​stwo. – Czy​ta​ła kart​kę od Sa​bu​la, roz​pro​sto​waw​szy ją sta​ran​nie. – Już oni wie​dzą, kie​dy się wtrą​cić! Przy​pusz​czam, że wy​pro​wa​dzisz się te​raz z tego po​ko​ju, praw​da? Nie po​zwo​lą ci za​trzy​mać dwój​ki. Ta​kver mó​wi​ła, że nie​dłu​go wró​ci, ale ja wi​dzia​‐ łam, że tyl​ko usi​łu​je so​bie do​dać otu​chy. A po​dob​no je​ste​śmy wol​ni! Do​sko​na​łe żar​ty! Prze​rzu​ca​ni z miej​sca na miej​sce… – Bu​nub, gdy​by Ta​kver nie chcia​ła przy​jąć tego skie​ro​wa​nia, po pro​stu by od​mó​wi​ła. Prze​cież wiesz, że gro​zi nam głód. – Mhm. Za​sta​na​wiam się tyl​ko, czy ona nie mia​ła już do​syć sie​dze​nia na miej​scu. To się czę​sto zda​rza po uro​dze​niu dziec​ka. Za​wsze uwa​ża​łam, że po​‐ win​ni​ście od​dać małą do przed​szko​la. Wciąż tyl​ko pła​ka​ła. Dzie​ci sta​ją mię​‐ dzy part​ne​ra​mi. Wią​żą im ręce. To na​tu​ral​ne, jak po​wie​dzia​łeś, że za​pra​gnę​ła od​mia​ny i sko​rzy​sta​ła z pierw​szej nada​rza​ją​cej się oka​zji. – Nie po​wie​dzia​łem tego. Idę na śnia​da​nie. Wy​szedł, czu​jąc pul​su​ją​cy ból w kil​ku wraż​li​wych miej​scach, któ​re Bu​nub cel​nie ura​zi​ła. Okrop​ne w tej ko​bie​cie było to, że wy​ra​ża​ła gło​śno jego wła​sne naj​bar​dziej nik​czem​ne oba​wy. Zo​sta​ła w po​ko​ju, nie​chyb​nie po to, żeby za​pla​‐ no​wać prze​pro​wadz​kę. Po​nie​waż za​spał, do​tarł do ja​dło​daj​ni do​pie​ro tuż przed za​mknię​ciem. Zgłod​‐ nia​ły po po​dró​ży, wziął po​dwój​ną por​cję owsian​ki i chle​ba. Chło​piec zza bu​fe​‐ tu spoj​rzał na nie​go z przy​ga​ną. W tych cza​sach nie bra​ło się po​dwój​nych por​‐ cji. Sze​vek od​po​wie​dział mu gniew​nym spoj​rze​niem, nie udzie​la​jąc żad​nych wy​ja​śnień. od osiem​dzie​się​ciu paru go​dzin nie zjadł nic prócz dwóch mi​sek zupy i ki​lo​gra​ma chle​ba, miał więc pra​wo to so​bie od​bić. Ani my​ślał się uspra​‐ wie​dli​wiać. Ist​nie​nie jest samo dla sie​bie uspra​wie​dli​wie​niem, po​trze​ba – pra​‐ wem. Był odo​nia​ni​nem, po​czu​cie winy zo​sta​wiał spe​ku​lan​tom. Usiadł przy wol​nym sto​li​ku, ale za​raz przy​siadł się do nie​go De​sar. Uśmie​‐ chał się i świ​dro​wał go – a ra​czej prze​strzeń obok nie​go – nie​po​ko​ją​cym ze​‐ zem. – Wy​je​cha​łeś – za​uwa​żył. – Za​ciąg na far​mę. Sześć de​kad. Co u was sły​chać? – Mar​nie. – Bę​dzie jesz​cze go​rzej – orzekł Sze​vek, bez zbyt​nie​go jed​nak prze​ko​na​nia, bo owsian​ka sma​ko​wa​ła wy​bor​nie. Fru​stra​cja, nie​po​kój, głód! – pod​po​wia​da​ło mu przo​do​mó​zgo​wie, sie​dzi​ba in​te​lek​tu. Na co ty​ło​mó​zgo​wie, har​dy dzi​ki lo​‐ ka​tor głę​bo​kich mro​ków na ty​łach czasz​ki, od​po​wia​da​ło: Masz co jeść! Masz co jeść! Cu​dow​nie! – Wi​dzia​łeś Sa​bu​la?

– Nie. Póź​no wczo​raj przy​je​cha​łem. – I do​rzu​cił, si​ląc się na obo​jęt​ność: – Ta​kver do​sta​ła skie​ro​wa​nie w ra​mach ak​cji „Głód”. Mu​sia​ła wy​je​chać przed czte​re​ma dnia​mi. – Wiem. – De​sar przy​tak​nął ze szcze​rą obo​jęt​no​ścią. – Sły​sza​łeś o re​or​ga​ni​‐ za​cji w in​sty​tu​cie? – Nie. A o co cho​dzi? Ma​te​ma​tyk roz​ło​żył na sto​le dłu​gie, szczu​płe dło​nie i za​czął się im przy​glą​‐ dać. Za​wsze mó​wił zwięź​le, wy​ra​żał się sty​lem te​le​gra​ficz​nym, wła​ści​wie się ją​kał. Czy jed​nak po​ty​kał się na sło​wach, czy na skru​pu​łach mo​ral​nych, tego Sze​vek ni​g​dy nie usta​lił. I choć lu​bił De​sa​ra – sam nie wie​dział za co – chwi​‐ la​mi go ser​decz​nie nie cier​piał, rów​nież nie wie​dząc za co. To była wła​śnie jed​na z ta​kich chwil. W wy​ra​zie ust De​sa​ra, w jego spusz​czo​nych oczach – po​‐ dob​nych do skrom​nie spusz​czo​nych oczu Bu​nub – kry​ła się ja​kaś chy​trość. – Czyst​ka. Re​duk​cja do per​so​ne​lu pod​sta​wo​we​go. Szi​peg wy​le​ciał. – Szi​peg był zna​nym z tę​po​ty ma​te​ma​ty​kiem, któ​re​mu uda​wa​ło się za​wsze, dro​gą upo​‐ rczy​we​go schle​bia​nia stu​den​tom, za​ła​twiać so​bie co se​mestr kurs na ich od​‐ dol​ne ży​cze​nie. – Ode​sła​li go. Do ja​kie​goś okrę​go​we​go in​sty​tu​tu. – Mniej na​ro​bi szkód, gra​cu​jąc ho​lum – stwier​dził Sze​vek. Wy​da​ło mu się te​raz (gdy już za​spo​ko​ił głód), że su​sza może w osta​tecz​nym ra​chun​ku wyjść or​ga​ni​zmo​wi spo​łecz​ne​mu na zdro​wie. Spra​wy o pierw​szo​rzęd​nym zna​cze​niu uka​żą się zno​wu w wy​raź​niej​szym świe​tle. Wy​czy​ści się miej​sca sła​be, roz​‐ mię​kłe, cho​re, przy​wró​ci spraw​ne funk​cjo​no​wa​nie roz​le​ni​wio​nym or​ga​nom, usu​nie tłuszcz z po​li​ty​ki. – Wsta​wi​łem się za tobą na ze​bra​niu in​sty​tu​tu – po​wie​dział De​sar, pod​no​‐ sząc oczy, lecz nie spo​ty​ka​jąc (bo i nie mógł spo​tkać) oczu roz​mów​cy. Jesz​cze nie skoń​czył, a Sze​vek już wie​dział, że ma​te​ma​tyk kła​mie. Wie​dział to na pew​no. De​sar nie wsta​wił się za nim – wy​stą​pił prze​ciw​ko nie​mu. Zro​zu​miał wresz​cie po​wo​dy swo​ich okre​so​wych nie​chę​ci do De​sa​ra. U ich ko​rze​ni le​ża​ło prze​czu​cie, do​tąd nie​uświa​da​mia​ne, że w cha​rak​te​rze ko​le​gi tkwi pier​wia​stek czy​stej zło​śli​wo​ści. Fakt, że De​sar go ko​chał i sta​rał się nad nim za​pa​no​wać, był dla nie​go rów​nie oczy​wi​sty, jak obrzy​dli​wy. Po​kręt​ne dro​gi za​własz​cza​nia, la​bi​ryn​ty mi​ło​ści/nie​na​wi​ści nie mia​ły dla nie​go zna​cze​‐ nia; wy​zy​wa​ją​cy i oschły, prze​ni​kał przez te mury jak przez po​wie​trze. Nie ode​zwał się już do ma​te​ma​ty​ka ani sło​wem, skoń​czył śnia​da​nie, wy​szedł ze sto​łów​ki i – prze​ciąw​szy kwa​dra​to​wy dzie​dzi​niec ską​pa​ny w słoń​cu – skie​ro​‐ wał kro​ki do dzie​ka​na​tu fi​zy​ki. Wszedł do po​ko​ju na za​ple​czu, na​zy​wa​ne​go po​wszech​nie „biu​rem Sa​bu​la” – tego sa​me​go, w któ​rym spo​tka​li się po raz pierw​szy i w któ​rym Sa​bul wrę​czył mu gra​ma​ty​kę i słow​nik ję​zy​ka ajoń​skie​go. Sa​bul łyp​nął ostroż​nie zza biur​ka i szyb​ko opu​ścił wzrok, przy​bie​ra​jąc pozę za​to​pio​ne​go w pa​pie​rach, za​pra​co​‐ wa​ne​go, roz​tar​gnio​ne​go na​ukow​ca. Po​tem po​zwo​lił, by obec​ność go​ścia do​tar​‐ ła z wol​na do jego prze​cią​żo​nej świa​do​mo​ści, a do​pie​ro po​tem go przy​wi​tał,

na​wet dość wy​lew​nie. Po​sta​rzał się i schudł, a gdy wstał, oka​za​ło się, że gar​bi się bar​dziej niż zwy​kle, co przy​da​wa​ło mu po​zo​rów po​ko​ry. – Nie​do​bre cza​sy, co? – mruk​nął. – Nie​do​bre cza​sy! – Jesz​cze się po​gor​szą – rzu​cił od nie​chce​nia Sze​vek. – Co sły​chać? – Źle, źle. – Sa​bul po​krę​cił szpa​ko​wa​tą gło​wą. – To nie​do​bre cza​sy dla czy​‐ stej na​uki, dla in​te​lek​tu​ali​stów. – A kie​dy były do​bre? Sa​bul ro​ze​śmiał się z przy​mu​sem. – Przy​szło coś dla nas la​tem z Ur​ras? – za​py​tał Sze​vek, ro​biąc so​bie miej​sce na za​gra​co​nej ław​ce. Usiadł i za​ło​żył nogę na nogę. Opa​lił się na po​lach Po​łu​‐ dnio​wy​żu, jego ja​sna cera zbrą​zo​wia​ła, a de​li​kat​ny pu​szek okry​wa​ją​cy twarz po​ja​śniał sre​brzy​ście. W po​rów​na​niu z Sa​bu​lem wy​glą​dał mło​do i zdro​wo. Obaj zda​wa​li so​bie spra​wę z tego kon​tra​stu. – Nic cie​ka​we​go. – Żad​nych omó​wień Za​sad? – Nic – prych​nął Sa​bul opry​skli​wie, to​nem bar​dziej już do nie​go po​dob​nym. – Żad​nych li​stów? – Żad​nych. – Dziw​ne. – Co w tym dziw​ne​go? Cze​goś się spo​dzie​wał? Wy​kła​dów na Uni​wer​sy​te​cie Ieu Eun? Na​gro​dy Seo Oen? – Spo​dzie​wa​łem się re​cen​zji i po​le​mik. Dość było cza​su – po​wie​dział to jed​‐ no​cze​śnie z Sa​bu​lem, któ​ry stwier​dził: – Za wcze​śnie na re​cen​zje. Za​le​gło mil​cze​nie. – Sze​vek, po​wi​nie​neś zda​wać so​bie spra​wę, że prze​ko​na​nie o wła​snej słusz​‐ no​ści nie jest samo w so​bie wy​star​cza​ją​cym uspra​wie​dli​wie​niem. Wiem, na​‐ pra​co​wa​łeś się cięż​ko nad tą książ​ką. I ja się na​ty​ra​łem, wy​da​jąc ją, tłu​ma​‐ cząc na​oko​ło, że nie jest nie​od​po​wie​dzial​ną na​pa​ścią na teo​rię na​stępstw, że ma i po​zy​tyw​ne aspek​ty. Ale gdy inni fi​zy​cy nie do​pa​tru​ją się w two​jej pra​cy spe​cjal​nej war​to​ści, na​le​ży się przyj​rzeć wy​zna​wa​nym przez sie​bie po​glą​dom i sta​rać się zro​zu​mieć, skąd bie​rze się ta roz​bież​ność. Je​śli dla in​nych two​ja pra​ca nie ma żad​ne​go zna​cze​nia, jaki z niej po​ży​tek? Jaka jej funk​cja? – Je​stem fi​zy​kiem, nie ana​li​ty​kiem funk​cji – przy​po​mniał mu Sze​vek. – Każ​dy odo​nia​nin musi być ana​li​ty​kiem funk​cji. Masz trzy​dzie​ści lat, praw​da? W tym wie​ku czło​wiek po​wi​nien znać nie tyl​ko swo​ją funk​cję jako ko​mór​ki, ale i swo​ją funk​cję or​ga​nicz​ną. Jaką mia​no​wi​cie opty​mal​ną rolę ma do speł​nie​nia w or​ga​ni​zmie spo​łecz​nym. Tyś nie mu​siał, być może, za​sta​na​‐ wiać się nad tym tyle co prze​cięt​ny czło​wiek… – Rze​czy​wi​ście. od dzie​sią​te​go, dwu​na​ste​go roku ży​cia wie​dzia​łem, co mam ro​bić. – To, czym chło​piec, we wła​snym mnie​ma​niu, lubi się zaj​mo​wać, nie za​wsze po​kry​wa się z tym, cze​go ocze​ku​je od nie​go spo​łe​czeń​stwo.

– Mam trzy​dzie​ści lat, jak za​uwa​ży​łeś. Je​stem dość sta​ry jak na chłop​ca. – Osią​gną​łeś ten wiek w dość cie​plar​nia​nych wa​run​kach. Naj​pierw Okrę​go​‐ wy In​sty​tut Nauk w Pół​no​co​ni​żu… – Do​daj do tego ak​cję za​le​sia​nia, ak​cje rol​ne, szko​le​nie prak​tycz​ne, ko​mi​te​ty blo​ko​we, pra​cę ochot​ni​czą od po​cząt​ku su​szy. Nor​mal​ny wy​miar kleg​gich. W isto​cie lu​bię to ro​bić. Ale lu​bię też upra​wiać fi​zy​kę. Do cze​go zmie​rzasz? Sa​bul nie od​po​wia​dał, tyl​ko ły​pał na nie​go spod cięż​kich brwi. – Mo​żesz mi rów​nie do​brze wy​ło​żyć kawę na ławę – do​dał Sze​vek – i tak nie uda ci się wziąć mnie pod włos na su​mie​nie oby​wa​tel​skie. – Uwa​żasz pra​cę, któ​rą tu wy​ko​ny​wa​łeś, za funk​cjo​nal​ną? – Tak. „Im wy​żej coś jest zor​ga​ni​zo​wa​ne, tym bar​dziej scen​tra​li​zo​wa​ny to or​ga​nizm: cen​tral​ność ozna​cza tu pole fak​tycz​nej funk​cji”. To​mar, De​fi​ni​cje. Fi​zy​ka tem​po​ral​na, usi​łu​jąc zor​ga​ni​zo​wać to, co zro​zu​mia​łe dla ludz​kie​go umy​słu, jest z sa​mej de​fi​ni​cji dzia​łal​no​ścią cen​tral​nie funk​cjo​nal​ną. – Nie daje lu​dziom chle​ba. – Po​świę​ci​łem wła​śnie sześć de​kad, po​ma​ga​jąc go za​pew​nić. Kie​dy po​now​nie zo​sta​nę we​zwa​ny, sta​wię się zno​wu. Tym​cza​sem zo​sta​nę przy swo​im po​wo​ła​‐ niu. Je​śli w ogó​le fi​zy​ka ma być upra​wia​na, re​zer​wu​ję so​bie pra​wo upra​wia​‐ nia jej. – Po​wi​nie​neś spoj​rzeć praw​dzie w oczy. W obec​nej sy​tu​acji fi​zy​ka nie może być upra​wia​na. Nie taka w każ​dym ra​zie, jaką tyś się zaj​mo​wał. Mu​si​my się prze​sta​wić na dzia​ła​nia prak​tycz​ne. – Sa​bul po​ru​szył się na krze​śle. Spra​wiał wra​że​nie przy​gnę​bio​ne​go i nie​spo​koj​ne​go. – Mu​sie​li​śmy pięć osób zwol​nić i od​dać do dys​po​zy​cji. Przy​kro mi to mó​wić, ale jed​ną z tych osób je​steś ty. Tak to wy​glą​da. – Do​kład​nie tak jak prze​wi​dy​wa​łem – po​wie​dział Sze​vek, choć aż do tej chwi​li nie do​pusz​czał do sie​bie my​śli, że Sa​bul może go wy​rzu​cić. Kie​dy jed​‐ nak usły​szał tę no​wi​nę, za​brzmia​ła mu swoj​sko. Zresz​tą nie da dra​nio​wi sa​‐ tys​fak​cji oglą​da​nia, jaki jest wstrzą​śnię​ty. – Prze​ma​wiał prze​ciw​ko to​bie cały splot oko​licz​no​ści. Skom​pli​ko​wa​na, ode​‐ rwa​na od prak​tycz​ne​go ży​cia na​tu​ra ba​dań, któ​re pro​wa​dzi​łeś przez ostat​nie lata. Do tego wra​że​nie (nie twier​dzę, że uza​sad​nio​ne, wszak​że żywe wśród nie​ma​łej licz​by stu​den​tów i człon​ków cia​ła pe​da​go​gicz​ne​go in​sty​tu​tu), że tak twój spo​sób na​ucza​nia, jak i spo​sób by​cia ce​chu​je pe​wien brak, znacz​ny sto​‐ pień nie​lo​jal​no​ści, nie​do​sta​tek al​tru​izmu. Mó​wio​no o tym na ze​bra​niu. Oczy​‐ wi​ście wsta​wi​łem się za tobą. Ale je​stem tyl​ko jed​nym syn​dy​kiem po​śród wie​‐ lu. – Od​kąd to al​tru​izm jest ce​chą odo​nian? – za​py​tał Sze​vek. – Ale mniej​sza z tym. – Wstał. Nie mógł dłu​żej usie​dzieć na miej​scu; poza tym był cał​kiem opa​no​wa​ny i mó​wił spo​koj​nie. – Ro​zu​miem, że nie po​le​ci​łeś mnie na sta​no​wi​‐ sko na​uczy​cie​la gdzieś in​dziej. – Co by to dało? – za​py​tał Sa​bul swo​bod​nie, jak​by mu spadł ka​mień z pier​si; roz​grze​szył się. – Ni​g​dzie nie przyj​mu​ją no​wych na​uczy​cie​li. Na​uczy​cie​le

i ucznio​wie pra​cu​ją obok sie​bie jak na​sza pla​ne​ta dłu​ga i sze​ro​ka, wspól​nie usi​łu​jąc za​po​biec gło​do​wi. Oczy​wi​ście ta klę​ska nie bę​dzie trwa​ła wiecz​nie. Za rok, sto​jąc ra​mię przy ra​mie​niu, dzie​ląc się wszyst​kim po rów​no, obej​rzy​my się za sie​bie, dum​ni z ofiar, któ​re po​nie​śli​śmy, i z pra​cy, jaką wy​ko​na​li​śmy. Ale w obec​nej chwi​li… Sze​vek stał wy​pro​sto​wa​ny, roz​luź​nio​ny i przez małe, po​ry​so​wa​ne okno pa​‐ trzył w pu​ste nie​bo. Wzbie​ra​ła w nim nie​prze​par​ta ocho​ta, żeby rzu​cić Sa​bu​‐ lo​wi w twarz: Idź do dia​bła! Wy​po​wie​dział jed​nak inną, głęb​szą myśl: – Chy​ba masz ra​cję. – I wy​szedł. Zła​pał au​to​bus do śród​mie​ścia. Wciąż gnał go ten po​śpiech. Re​ali​zo​wał ja​kiś plan i śpiesz​no mu było do​pro​wa​dzić go do koń​ca, a po​tem od​po​cząć. Po​szedł do Cen​tral​ne​go Urzę​du Skie​ro​wań Ko​mi​sa​ria​tu Po​dzia​łu Pra​cy, by po​pro​sić o skie​ro​wa​nie do wspól​no​ty, do któ​rej po​je​cha​ła Ta​kver. Kom​po​prac, z jego licz​ny​mi kom​pu​te​ra​mi i ko​lo​sal​nym za​da​niem ko​or​dy​na​‐ cji do wy​ko​na​nia, zaj​mo​wał cały kwar​tał ulic. Mie​ścił się w ele​ganc​kich i – jak na anar​re​syj​skie stan​dar​dy – im​po​nu​ją​cych gma​chach o ład​nych, czy​‐ stych li​niach. We​wnątrz Cen​tral​ny Urząd Skie​ro​wań przy​po​mi​nał wy​so​ką sto​do​łę peł​ną ru​chu i gwa​ru, o ścia​nach po​kry​tych in​for​ma​cja​mi do​ty​czą​cy​mi skie​ro​wań oraz wska​zów​ka​mi, do ja​kie​go biur​ka bądź wy​dzia​łu udać się w da​nej spra​wie. Cze​ka​jąc w jed​nej z ko​le​jek, Sze​vek przy​słu​chi​wał się roz​‐ mo​wie sto​ją​cych przed nim szes​na​sto​let​nie​go chłop​ca i męż​czy​zny po sześć​‐ dzie​siąt​ce. Chło​piec zgła​szał się na ochot​ni​ka po skie​ro​wa​nie na pla​ców​kę wal​ki z gło​dem. Prze​peł​nio​ny szla​chet​ny​mi uczu​cia​mi, rwał się do przy​gód, wręcz try​skał bra​ter​stwem i na​dzie​ją. Ra​do​wa​ło go, że wy​ru​sza w świat sa​mo​dziel​nie i że​gna się z dzie​ciń​stwem. Mó​wił bez prze​rwy, gło​sem jesz​cze pi​skli​wym, nie​na​wy​kłym do niż​szych re​je​‐ strów. Wol​ność! Wol​ność! – dźwię​cza​ło w każ​dym sło​wie jego en​tu​zja​stycz​‐ nych wy​po​wie​dzi. Star​szy męż​czy​zna wtó​ro​wał mu z po​chrzą​ki​wa​niem i po​‐ mru​ki​wa​niem, ra​czej iro​nicz​nie, choć bez za​mia​ru stra​sze​nia, z kpi​ną, choć bez prze​stro​gi. Wol​ność, moż​li​wość prze​nie​sie​nia się do​kądś i zro​bie​nia cze​goś – sta​ry ce​nił to w mło​dym i po​chwa​lał. Pod​śmie​wał się z jego za​ro​zu​mial​stwa. Sze​vek przy​słu​chi​wał się ich roz​mo​wie z praw​dzi​wą przy​jem​no​ścią. Prze​rwa​li pa​smo po​ran​nej gro​te​ski. Gdy wy​ja​śnił, do​kąd chciał​by po​je​chać, urzęd​nicz​ka zro​bi​ła za​fra​so​wa​ną minę, po​szła po atlas i roz​ło​ży​ła go na kon​tu​arze. – Spójrz – po​wie​dzia​ła. Była brzyd​ką, ni​ską ko​bie​tą o za​ję​czych zę​bach. Jej dło​nie po​ru​sza​ły się zręcz​nie i de​li​kat​nie po ko​lo​ro​wych ar​ku​szach atla​su. – To jest Rol​ny, wi​dzisz, ten pół​wy​sep wrzy​na​ją​cy się w pół​noc​ne Mo​rze Te​ma​‐ eń​skie. To po pro​stu ol​brzy​mia piasz​czy​sta ła​cha. Nic tam nie ma poza la​bo​‐ ra​to​ria​mi mor​ski​mi… o tu, na sa​mym cy​plu, wi​dzisz? Da​lej wzdłuż wy​brze​ża przez ty​siąc ki​lo​me​trów, aż po Har​mo​nię cią​gną się same ba​gna i sło​ne bło​ta. A na za​chód masz Wy​brze​że Bar​ren​sa. Naj​bliż​szym Rol​ne​go miej​scem, do któ​re​go mógł​byś się udać, by​ło​by ja​kieś mia​stecz​ko w gó​rach. Ale stam​tąd nie

mamy próśb o pil​ne skie​ro​wa​nia. Są w znacz​nym stop​niu sa​mo​wy​star​czal​ni. Oczy​wi​ście mo​żesz tam je​chać, je​śli chcesz – do​rzu​ci​ła zmie​nio​nym to​nem. – To za da​le​ko od Rol​ne​go – stwier​dził, spo​glą​da​jąc na mapę. W gó​rach Pół​‐ noc​ne​go Wscho​du do​strzegł od​cię​tą od świa​ta mie​ści​nę, w któ​rej wy​cho​wa​ła się Ta​kver: Do​li​nę Krą​ży​stą. – A może w tym mor​skim la​bo​ra​to​rium po​trze​‐ bu​ją stró​ża? Sta​ty​sty​ka? Ko​goś do kar​mie​nia ryb? – Spraw​dzę. Ludz​ko-kom​pu​te​ro​wa sieć akt Kom​po​pra​cu zor​ga​ni​zo​wa​na była z god​ną po​‐ dzi​wu spraw​no​ścią. Na​wet pię​ciu mi​nut nie za​bra​ło urzęd​nicz​ce wy​szu​ka​nie po​trzeb​nych da​nych wśród ol​brzy​miej licz​by bez​u​stan​nie na​pły​wa​ją​cych i wy​‐ pły​wa​ją​cych in​for​ma​cji do​ty​czą​cych każ​dej po​sa​dy, każ​de​go za​po​trze​bo​wa​nia, każ​de​go po​szu​ki​wa​ne​go pra​cow​ni​ka oraz prio​ry​te​tów w ska​li ca​łej świa​to​wej go​spo​dar​ki. – Wła​śnie skom​ple​to​wa​li awa​ryj​ny ze​spół. Cho​dzi o part​ner​kę, tak? Mają wszyst​kich, kogo im trze​ba, czte​rech tech​ni​ków i do​świad​czo​ne​go po​ła​wia​cza. Za​ło​ga w kom​ple​cie. Sze​vek oparł się łok​cia​mi o kon​tu​ar, po​chy​lił gło​wę i po​dra​pał się we wło​sy, ge​stem za​kło​po​ta​nia ma​sku​jąc za​gu​bie​nie i po​raż​kę. – Już sam nie wiem, co te​raz ro​bić. – Bra​cie, na jak dłu​go part​ner​ka do​sta​ła skie​ro​wa​nie? – Bez​ter​mi​no​wo. – Ale cho​dzi o pla​ców​kę wal​ki z gło​dem, praw​da? To nie może trwać wiecz​‐ nie! Zimą na pew​no spad​nie deszcz. Pod​niósł wzrok na za​tro​ska​ną, współ​czu​ją​cą, zmar​twio​ną sio​strę. Uśmiech​‐ nął się lek​ko, nie mógł prze​cież po​zo​sta​wić bez od​po​wie​dzi jej wy​sił​ku, żeby na​tchnąć go na​dzie​ją. – Zej​dzie​cie się. Tym​cza​sem… – Wła​śnie. Tym​cza​sem – mruk​nął. Cze​ka​ła na jego de​cy​zję. Pod​ję​cie de​cy​zji na​le​ża​ło do nie​go; moż​li​wo​ści było wie​le. Mógł zo​stać w Ab​be​nay i zor​ga​ni​zo​wać wy​kła​dy z fi​zy​ki, je​śli​by tyl​ko zdo​łał zna​leźć chęt​nych słu​cha​czy. Mógł je​chać na pół​wy​sep Rol​ny i za​miesz​‐ kać z Ta​kver, tyle że bez przy​dzia​łu w sta​cji ba​daw​czej. Mógł osie​dlić się gdzie​kol​wiek i nie ro​bić nic, tyl​ko wsta​wać dwa razy dzien​nie i uda​wać się do naj​bliż​szej ja​dło​daj​ni, by go na​kar​mio​no. Mógł ro​bić, co mu się żyw​nie po​do​‐ ba. Iden​tycz​ność słów „pra​ca” i „za​ba​wa” w ję​zy​ku pra​wic​kim mia​ła oczy​wi​ście wy​raź​nie okre​ślo​ne zna​cze​nie etycz​ne. Odo do​strze​ga​ła nie​bez​pie​czeń​stwo ry​‐ go​ry​stycz​ne​go mo​ra​li​zmu wy​ni​ka​ją​ce z uży​cia sło​wa „pra​ca” w jej sys​te​mie ana​lo​gicz​nym: ko​mór​ki mu​szą współ​pra​co​wać, opty​mal​ne funk​cjo​no​wa​nie ca​‐ łe​go or​ga​ni​zmu, pra​ca wy​ko​ny​wa​na przez każ​dy ele​ment i tak da​lej. Oba pod​sta​wo​we po​ję​cia Ana​lo​gii – ko​ope​ra​cja i funk​cja – za​sa​dza​ły się na pra​cy. Do​wód na po​wo​dze​nie eks​pe​ry​men​tu – czy to prze​pro​wa​dza​ne​go w dwu​dzie​‐ stu pro​bów​kach w la​bo​ra​to​rium, czy na dwu​dzie​stu mi​lio​nach lu​dzi na księ​‐

ży​cu – jest pro​sty: czy to dzia​ła? Odo do​strze​ga​ła mo​ral​ną pu​łap​kę. „Świę​ty ni​g​dy nie bywa za​ję​ty” – po​wie​dzia​ła, być może ze smut​kiem. Isto​ta spo​łecz​na nie do​ko​nu​je jed​nak ni​g​dy wy​bo​rów w po​je​dyn​kę. – No cóż – po​wie​dział Sze​vek – wró​ci​łem wła​śnie z pla​ców​ki wal​ki z gło​dem. Może zo​sta​ło jesz​cze coś do zro​bie​nia na tym polu? Urzęd​nicz​ka ob​rzu​ci​ła go nie​do​wie​rza​ją​cym, lecz wy​ba​cza​ją​cym spoj​rze​niem star​szej sio​stry. – W tym po​ko​ju wy​wie​szo​no oko​ło sied​miu​set pil​nych za​po​trze​bo​wań – oświad​czy​ła. – Któ​re wy​bie​rasz? – Nie po​trze​bu​ją gdzieś ma​te​ma​ty​ka? – To głów​nie pra​ce w polu, dla ro​bot​ni​ków wy​kwa​li​fi​ko​wa​nych. Czy masz ja​kieś przy​go​to​wa​nie in​ży​nie​ryj​ne? – Nie​wiel​kie. – Jest po​sa​da ko​or​dy​na​to​ra pra​cy. Z pew​no​ścią wy​ma​ga smy​kał​ki do liczb. Co o tym my​ślisz? – Niech bę​dzie. – Ale to jest na Po​łu​dnio​wym Za​cho​dzie, w Ku​rza​wie. – Znam te stro​ny. Poza tym, jak po​wie​dzia​łaś, deszcz musi w koń​cu spaść… Po​ki​wa​ła gło​wą, uśmiech​nę​ła się i wy​stu​ka​ła na jego kar​cie pra​cy: Z Ab​be​‐ nay, Płn. Zach., Centr. Inst. Nauk. DO Łok​cia, Płd. Zach., ko​ord. pr., zakł. fos​fo​ra​nu 1: SKIER. PILN.: 5-1-3-165 – bez​ter​mi​no​wo.

9

Ur​ras Dzwo​ny z ka​pli​co​wej wie​ży to​na​mi har​mo​nii pry​mar​nej wzy​wa​ły na po​ran​‐ ny ob​rzęd re​li​gij​ny. Każ​dy dźwięk jak obu​chem wa​lił w po​ty​li​cę. Sze​vek obu​‐ dził się tak roz​dy​go​ta​ny i osła​bio​ny, że przez dłuż​szy czas nie mógł na​wet usiąść. Wresz​cie zdo​łał do​wlec się ja​koś do ła​zien​ki i za​nu​rzył się w zim​nej ką​pie​li, od cze​go ze​lżał nie​co ból gło​wy, cia​ło jed​nak​że wy​da​wa​ło mu się na​dal obce, jak gdy​by zbru​ka​ne. Od​zy​skaw​szy ja​sność my​śli, przy​po​mniał so​bie uryw​ki wczo​raj​sze​go wie​czo​ru – ode​rwa​ne scen​ki z przy​ję​cia u Vei. Sta​rał się ich nie roz​pa​mię​ty​wać, nie był jed​nak w sta​nie my​śleć o ni​czym in​nym. Wszyst​ko, wszyst​ko zo​sta​ło do​tknię​te ze​psu​ciem. Usiadł przy biur​ku i prze​‐ sie​dział przy nim bez ru​chu pół go​dzi​ny, za​pa​trzo​ny przed sie​bie, do głę​bi du​‐ szy nie​szczę​śli​wy. Za​kło​po​ta​ny by​wał w ży​ciu wca​le nie tak rzad​ko i czę​sto czuł się jak głu​piec. Jako mło​dy czło​wiek cier​piał, bo zda​wa​ło mu się, że inni mają go za dzi​wa​ka, od​mień​ca; w póź​niej​szych la​tach nie​raz do​świad​czał nie​chę​ci wie​lu swo​ich ziom​ków. Ni​g​dy jed​nak nie ak​cep​to​wał ich osą​du. Ni​g​dy do​tąd nie drę​czył go wstyd. Nie wie​dział, że to pa​ra​li​żu​ją​ce upo​ko​rze​nie, po​dob​nie jak ból gło​wy, jest tyl​ko che​micz​nym na​stęp​stwem opil​stwa. Wie​dza ta nie​wie​le by zresz​tą zmie​ni​ła. Uczu​cie wsty​du – a tak​że ze​psu​cia i ob​co​ści wo​bec sa​me​go sie​bie – po​dzia​ła​ło jak ob​ja​wie​nie. Na​gle, jak​by wresz​cie przej​rzał na oczy, zo​ba​czył wła​sną sy​tu​ację z prze​raź​li​wą ja​sno​ścią, a się​gał wzro​kiem da​le​ko poza ode​‐ rwa​ne epi​zo​dy z wie​czo​ru u Vei. Zdra​dzi​ła go nie tyl​ko ta nie​szczę​sna ko​bie​ta. Wy​rzy​gać pró​bo​wał nie tyl​ko al​ko​hol, ale cały chleb, któ​rym kar​mio​no go na Ur​ras. Oparł łok​cie na biur​ku i ści​snął pię​ścia​mi skro​nie, przy​bie​ra​jąc pozę czło​wie​‐ ka cier​pią​ce​go. Przy​glą​dał się wła​sne​mu ży​ciu pod jed​nym ką​tem i z jed​ne​go punk​tu wi​dze​nia: wsty​du. Na Anar​res, wbrew ocze​ki​wa​niom swo​je​go spo​łe​czeń​stwa, wy​brał za​ję​cie, do któ​re​go czuł po​wo​ła​nie. Ten wy​bór był ak​tem bun​tu: za​ry​zy​ko​wał swój los dla do​bra ogó​łu. Na Ur​ras akt bun​tu był luk​su​sem, fol​go​wa​niem so​bie. Być fi​zy​kiem w Ajo

ozna​cza​ło słu​żyć nie spo​łe​czeń​stwu, nie ludz​ko​ści, nie praw​dzie – ale rzą​do​wi pań​stwa. Pierw​szej nocy, jaką spę​dził w tym po​ko​ju, po​sta​wił swo​im go​spo​da​rzom py​‐ ta​nie wy​zy​wa​ją​ce i peł​ne praw​dzi​we​go za​cie​ka​wie​nia: „Co ze mną zro​bi​cie?”. Te​raz już wie​dział, co z nim zro​bi​li. Chi​fo​ilisk po​wie​dział praw​dę. Za​własz​czy​‐ li go. Za​mie​rzał się z nimi tar​go​wać – po​mysł god​ny na​iw​ne​go anar​chi​sty. Jed​nost​ka nie może tar​go​wać się z pań​stwem. Pań​stwo nie zna in​nej mo​ne​ty prócz siły, a tę mo​ne​tę samo bije i emi​tu​je. Do​strze​gał te​raz, wy​raź​nie, krok po kro​ku, że przy​by​wa​jąc na Ur​ras, po​peł​‐ nił błąd, swój pierw​szy po​waż​ny błąd – ale taki, któ​re​go skut​ki bę​dzie za​pew​‐ ne od​czu​wał do koń​ca ży​cia. Gdy zdał so​bie z tego spra​wę, gdy wy​li​czył so​bie wszyst​kie do​wo​dy, któ​re od mie​się​cy od​py​chał od sie​bie i któ​rym za​prze​czał (spo​ro cza​su mu za​ję​ło, za​nim, znie​ru​cho​mia​ły za biur​kiem, uczy​nił to od​kry​‐ cie) aż do tej ostat​niej, ab​sur​dal​nej i ohyd​nej sce​ny z Veą, któ​ra sta​nę​ła mu zno​wu przed ocza​mi (jęła go pa​lić twarz i za​dzwo​ni​ło mu w uszach) – w tej sa​mej chwi​li wy​zwo​lił się z oków swe​go błę​du. Na​wet w tym po​hań​bie​niu, cięż​ko ska​co​wa​ny, nie od​czu​wał już winy. Tam​to już się sta​ło, te​raz na​le​ża​ło my​śleć o tym, co ro​bić da​lej. Za​mknąw​szy się w wię​zie​niu, jak​że ma da​lej dzia​łać jako czło​wiek wol​ny? Nie bę​dzie upra​wiał fi​zy​ki dla po​li​ty​ków. To było już dla nie​go oczy​wi​ste. Lecz je​śli prze​sta​nie pra​co​wać, czy po​zwo​lą mu wy​je​chać? Wes​tchnął, uniósł gło​wę i wpa​trzył się nie​wi​dzą​cy​mi ocza​mi w zie​lo​ny, ską​pa​ny w słoń​cu kra​jo​‐ braz za oknem. Pierw​szy raz do​pu​ścił do sie​bie myśl o po​wro​cie do domu jako re​al​nej moż​li​wo​ści. Ta myśl gro​zi​ła prze​rwa​niem tam i za​la​niem go falą bez​‐ brzeż​nej tę​sk​no​ty. Móc zno​wu mó​wić po pra​wic​ku, roz​ma​wiać z przy​ja​ciół​mi, zo​ba​czyć Ta​kver, Pi​lun, Sa​dik, do​tknąć pyłu Anar​res… Nie da​dzą mu wy​je​chać. Nie opła​cił kosz​tów po​dró​ży. Zresz​tą nie może tak po pro​stu pod​dać się i czmych​nąć. Sie​dząc przy biur​ku w sło​necz​nym bla​sku po​ran​ka, ude​rzył dłoń​mi kil​ka razy o kra​wędź bla​tu, z ca​łej siły, z roz​my​słem. Na jego twa​rzy ma​lo​wa​ły się spo​kój i za​du​ma. – Do​kąd iść? – spy​tał na głos. Za​pu​ka​no do drzwi. Efor wniósł na tacy śnia​da​nie i po​ran​ne ga​ze​ty. – Przy​sze​dłem jak zwy​kle o szó​stej, ale pan jesz​cze spał – uspra​wie​dli​wiał się, z po​dzi​wu god​ną zręcz​no​ścią opróż​nia​jąc tacę. – Upi​łem się wczo​raj. – To pięk​ne, do​pó​ki trwa – za​uwa​żył słu​żą​cy. – Nic wię​cej panu nie trze​ba? Do​sko​na​le. – Wy​co​fał się, rów​nie zwin​nie, jak na​kry​wał do sto​łu, ukło​niw​szy się po dro​dze wcho​dzą​ce​mu wła​śnie Pae. – Nie chciał​bym za​kłó​cać panu śnia​da​nia! Wra​cam z ka​pli​cy. Przy​szło mi do gło​wy, żeby do pana zaj​rzeć. – Sia​daj. Na​pij się cze​ko​la​dy. Sze​vek nie mógł za​brać się do je​dze​nia, do​pó​ki Pae nie udał, że dzie​li z nim

po​si​łek. Gość wziął buł​kę z mio​dem i kru​szył ją na ta​lerz. Sze​vek na​dal czuł się roz​bi​ty, ale i bar​dzo już zgłod​niał, rzu​cił się więc na je​dze​nie. Wy​glą​da​ło na to, że na​wią​za​nie roz​mo​wy przy​cho​dzi Pae trud​niej niż zwy​kle. – Wciąż panu do​star​cza​ją te śmie​ci? – spy​tał na ko​niec z roz​ba​wie​niem, do​‐ tknąw​szy zło​żo​nych ga​zet, któ​re słu​żą​cy zo​sta​wił na sto​le. – Efor mi je przy​no​si. – Ach tak. – Pro​si​łem go o to – wy​ja​śnił Sze​vek, bacz​nie przy​glą​da​jąc się roz​mów​cy. – Po​zwa​la​ją mi le​piej zro​zu​mieć wasz kraj. In​te​re​su​ją mnie wa​sze kla​sy niż​sze. Wy​wo​dzi się z nich więk​szość mo​ich ro​da​ków. – Tak, oczy​wi​ście – przy​tak​nął Pae z apro​ba​tą i sza​cun​kiem. Prze​łknął kęs buł​ki. – Chy​ba się jed​nak sku​szę na odro​bi​nę cze​ko​la​dy. Za​dzwo​nił le​żą​cym na tacy dzwon​kiem. W drzwiach sta​nął Efor. – Jesz​cze jed​ną fi​li​żan​kę – rzu​cił przez ra​mię Pae. – No cóż, sko​ro po​pra​wi​ła się po​go​da, mie​li​śmy za​miar za​brać pana na wy​ciecz​kę, po​ka​zać nie​co wię​cej na​sze​go kra​ju. Może na​wet wy​sko​czyć za gra​ni​cę. Oba​wiam się jed​nak, że ta cho​ler​na woj​na po​krzy​żo​wa​ła nam pla​ny. Sze​vek zer​k​nął na na​głó​wek le​żą​cej na wierz​chu ga​ze​ty: IO I THU TO​CZĄ WAL​KI W PO​BLI​ŻU STO​LI​CY BEN​BI​LI. – Te​le​fak​sem na​de​szły już śwież​sze no​wi​ny – po​in​for​mo​wał go Pae. – Wy​‐ zwo​li​li​śmy sto​li​cę. Ge​ne​rał Ha​ve​vert zo​sta​nie przy​wró​co​ny do wła​dzy. – Czy​li woj​na skoń​czo​na? – Nie, do​pó​ki Thu oku​pu​je dwie wschod​nie pro​win​cje. – Ro​zu​miem. Więc wa​sze obie ar​mie będą wal​czy​ły w Ben​bi​li? Nie tu​taj? – Do​ko​na​nie na​jaz​du na nas by​ło​by z ich stro​ny ak​tem bez​brzeż​nej głu​po​ty, po​dob​nie zresz​tą jak nasz atak na nich. Wy​ro​śli​śmy już z bar​ba​rzyń​skich zwy​cza​jów to​cze​nia wo​jen w cen​trach wyż​szej cy​wi​li​za​cji! Rów​no​wa​gę sił utrzy​mu​je​my dzię​ki tego ro​dza​ju ak​cjom po​li​cyj​nym jak obec​na. Ofi​cjal​nie po​‐ zo​sta​je​my jed​nak w sta​nie woj​ny. Oba​wiam się więc, że wej​dą w ży​cie wszyst​kie zwią​za​ne z tym uciąż​li​we ogra​ni​cze​nia. – Ogra​ni​cze​nia? – Na przy​kład we​ry​fi​ka​cja ba​dań prze​pro​wa​dza​nych w Ko​le​gium Na​uki Szla​chet​nej. Nic groź​ne​go, po pro​stu wy​móg rzą​do​wej pa​raf​ki. Cza​sem do​cho​‐ dzi do zwło​ki w pu​bli​ka​cji ar​ty​ku​łu, bo wy​so​kim czyn​ni​kom wy​da​je się, że coś, cze​go nie ro​zu​mie​ją, musi być za​raz nie​bez​piecz​ne… Ogra​ni​czy się też nie​co swo​bo​dę po​dró​żo​wa​nia, szcze​gól​nie, jak się oba​wiam, panu oraz in​nym cu​dzo​ziem​com ba​wią​cym w na​szym kra​ju. Do​pó​ki trwa woj​na, nie bę​dzie panu wol​no, je​śli się nie mylę, opusz​czać bez zgo​dy rek​to​ra te​re​nu uczel​ni. Pro​szę się tym jed​nak nie przej​mo​wać. Mogę stąd pana wy​wieźć, gdy tyl​ko pan ze​chce, bez prze​cho​dze​nia przez te wszyst​kie pro​ce​du​ry. – Masz klu​cze – do​my​ślił się Sze​vek z chy​trym uśmiesz​kiem. – Och, je​stem w tej dzie​dzi​nie naj​wy​traw​niej​szym spe​cja​li​stą. Uwiel​biam ob​cho​dzić prze​pi​sy i prze​chy​trzać wła​dze. Może je​stem uro​dzo​nym anar​chi​‐

stą? Gdzie się po​dział ten du​reń, któ​re​go po​sła​łem po fi​li​żan​kę? – Mu​siał zejść na dół do kuch​ni. – Nie trze​ba na to aż po​ło​wy dnia! Cóż, nie będę cze​kał. Nie chcę panu za​‐ bie​rać cza​su. Przy oka​zji, czy miał pan w ręku ostat​ni nu​mer Biu​le​ty​nu Fun​‐ da​cji Ba​dań Ko​smicz​nych? Pu​bli​ku​ją pla​ny astro​gra​fu Reu​me​re’a. – Co to ta​kie​go? – Coś, co on sam na​zy​wa urzą​dze​niem do ko​mu​ni​ka​cji mo​men​tal​nej. Po​wia​‐ da, że je​śli tyl​ko tem​po​ra​li​ści (cho​dzi oczy​wi​ście o pana) opra​cu​ją rów​na​nia cza​so​wej bez​wład​no​ści, in​ży​nie​ro​wie (czy​li on) będą w sta​nie, w cią​gu paru mie​się​cy czy na​wet ty​go​dni, zbu​do​wać to urzą​dze​nie i wy​pró​bo​wać je, we​ry​fi​‐ ku​jąc jed​no​cze​śnie praw​dzi​wość teo​rii. – In​ży​nie​ro​wie są naj​lep​szym do​wo​dem na ist​nie​nie od​wra​cal​no​ści przy​czy​‐ no​wej. Oto Reu​me​re zbu​do​wał swój sku​tek, za​nim ja do​star​czy​łem mu przy​‐ czy​ny. – Sze​vek zno​wu się uśmiech​nął, tym ra​zem już nie tak prze​bie​gle. A kie​dy Pae za​mknął za sobą drzwi, ze​rwał się gwał​tow​nie. – Ty za​sra​ny spe​‐ ku​lanc​ki kłam​co! – wy​krzyk​nął w swo​im oj​czy​stym ję​zy​ku, po​bla​dły z gnie​‐ wu, za​ci​ska​jąc dło​nie w pię​ści, bo miał ocho​tę coś chwy​cić i rzu​cić tym za Pae. Wszedł Efor, nio​sąc tacę z fi​li​żan​ką i spodkiem. Za​trzy​mał się w pro​gu, wy​‐ raź​nie za​nie​po​ko​jo​ny. – W po​rząd​ku, Efo​rze. On nie… nie chciał cze​ko​la​dy. – Do​brze, pro​szę pana. – Po​słu​chaj, przez ja​kiś czas nie chciał​bym przyj​mo​wać go​ści. Mógł​byś ni​ko​‐ go do mnie nie wpusz​czać? – Oczy​wi​ście. Czy ko​goś szcze​gól​nie? – Tak, jego. Zresz​tą wszyst​kich. Po​wiedz, że pra​cu​ję. – Ucie​szą się, gdy to usły​szą, pro​szę pana. – Zmarszcz​ki na twa​rzy Efo​ra roz​pły​nę​ły się na mo​ment w zło​śli​wym gry​ma​sie. Na​stęp​nie do​dał z peł​ną sza​cun​ku po​ufa​ło​ścią: – Nikt, kogo nie ży​czy pan so​bie wi​dzieć, tu nie wej​‐ dzie. – Za​koń​czył zaś to​nem na​le​ży​tej ofi​cjal​no​ści: – Dzię​ku​ję panu i ży​czę mi​łe​go dnia. Dzię​ki po​sił​ko​wi (i ad​re​na​li​nie) od​trę​twia​łość Sze​ve​ka ustą​pi​ła. Po​iry​to​wa​ny i nie​spo​koj​ny jął cho​dzić tam i z po​wro​tem po po​ko​ju. Chciał coś zro​bić. od bli​‐ sko roku nie ro​bił nic, nie li​cząc ro​bie​nia z sie​bie głup​ca. Pora, żeby się do cze​‐ goś za​brał. Po co tu przy​je​chał? Żeby upra​wiać fi​zy​kę. Żeby siłą ta​len​tu bro​nić praw oby​wa​te​la w spo​łe​czeń​‐ stwie – pra​wa do pra​cy, do za​pła​ty za pra​cę oraz do dzie​le​nia się jej efek​ta​mi ze wszyst​ki​mi, któ​rzy tego pra​gną. Praw odo​nia​ni​na i praw czło​wie​ka. Jego wspa​nia​ło​myśl​ni i opie​kuń​czy go​spo​da​rze po​zwo​li​li mu pra​co​wać i za​‐ pew​ni​li utrzy​ma​nie na czas pra​cy, zgo​da. Kło​po​ty za​czy​na​ją się w trze​cim ele​men​cie. Choć on tam jesz​cze nie do​tarł. Nie skoń​czył swo​jej pra​cy. Nie mógł po​dzie​lić się czymś, cze​go sam nie po​sia​dał. Usiadł na po​wrót za biur​kiem i z naj​głęb​szej, naj​mniej prak​tycz​nej kie​sze​ni

ob​ci​słych ele​ganc​kich spodni wy​do​był dwa ka​wał​ki gę​sto za​pi​sa​ne​go pa​pie​ru. Roz​pro​sto​wał je w pal​cach. Przy​szło mu do gło​wy, że upodob​nił się do Sa​bu​la, tak jak tam​ten ro​bił oszczęd​ne, skró​to​we no​tat​ki na strzęp​kach pa​pie​ru. Te​‐ raz już wie​dział, dla​cze​go Sa​bul tak czy​nił: bo był za​chłan​ny i skry​ty. To, co na Anar​res było psy​cho​pa​tią, na Ur​ras było za​cho​wa​niem ra​cjo​nal​nym. Sie​dział tak ze zwie​szo​ną gło​wą, ga​piąc się na dwa ka​wa​łecz​ki pa​pie​ru, na któ​rych za​no​to​wał za​sad​ni​cze punk​ty ogól​nej teo​rii cza​su (na ile ją zdo​łał roz​‐ wi​nąć). Prze​sie​dział tak trzy na​stęp​ne dni, wpa​trzo​ny w dwa kar​te​lusz​ki. Co ja​kiś czas wsta​wał, prze​cha​dzał się po po​ko​ju, za​pi​sy​wał coś, sia​dał do kom​pu​te​ra, pro​sił Efo​ra, żeby przy​niósł mu coś do je​dze​nia, lub kładł się i za​‐ sy​piał. Obu​dziw​szy się, zno​wu sia​dał za biur​kiem. Wie​czo​rem trze​cie​go dnia usiadł dla od​mia​ny na mar​mu​ro​wej ła​wecz​ce przy ko​min​ku – tej sa​mej, na któ​rej sie​dział pierw​szej nocy po wej​ściu do tej uro​‐ czej wię​zien​nej celi i na któ​rej zwykł sia​dy​wać, kie​dy przyj​mo​wał go​ści. Te​raz był sam. My​ślał o Saio Pae. Jak wszy​scy lu​dzie żąd​ni wła​dzy Pae był za​ska​ku​ją​co krót​ko​wzrocz​ny. Jego umysł był ska​żo​ny ba​nal​no​ścią, li​cho​ścią; bra​ko​wa​ło mu głę​bi, siły, wy​obraź​‐ ni. In​stru​ment w grun​cie rze​czy pry​mi​tyw​ny. Miał jed​nak rze​czy​wi​ste moż​li​‐ wo​ści, któ​re – choć zde​for​mo​wa​ne – cał​kiem nie za​ni​kły. Pae był nad​zwy​czaj zdol​nym fi​zy​kiem. A ra​czej miał nad​zwy​czaj​ne zdol​no​ści do fi​zy​ki. Nie stwo​‐ rzył nic ory​gi​nal​ne​go, ale opor​tu​nizm i wy​czu​cie ko​rzy​ści kie​ro​wa​ły go za​‐ wsze ku dzie​dzi​nom naj​bar​dziej obie​cu​ją​cym. Wie​dział, po​dob​nie jak Sze​vek, w któ​rym miej​scu na​le​ży za​bie​rać się do pra​cy. Sze​vek tę jego ce​chę sza​no​‐ wał, po​dob​nie jak ce​nił ją u sie​bie, wiel​ce to bo​wiem waż​na za​le​ta na​ukow​ca. To wła​śnie Pae przy​niósł mu tłu​ma​czo​ną z ter​rań​skie​go książ​kę za​wie​ra​ją​cą wy​bór tek​stów na te​mat teo​rii względ​no​ści, któ​ra to idea co​raz czę​ściej za​‐ przą​ta​ła mu ostat​nio my​śli. Czy to moż​li​we, że przy​je​chał na Ur​ras wy​łącz​nie po to, by spo​tkać Saio Pae, swe​go wro​ga? Że przy​był tu, aby go po​znać, bo prze​czu​wał, że od wro​ga może otrzy​mać to, cze​go nie do​sta​nie od bra​ci i przy​‐ ja​ciół, to, cze​go ża​den Anar​re​syj​czyk dać mu nie mógł: wie​dzy o nie​zna​nym, ob​cym, praw​dzi​wych od​kryć…? Prze​stał my​śleć o Pae. Za​my​ślił się nad tam​tą książ​ką. Nie po​tra​fił so​bie ja​‐ sno uzmy​sło​wić, co w tej pu​bli​ka​cji wy​da​ło mu się tak sty​mu​lu​ją​ce. Osta​tecz​‐ nie więk​szość za​war​tych w niej roz​wa​żań fi​zy​kal​nych była prze​sta​rza​ła, me​‐ to​dy – to​por​ne, po​sta​wa cu​dzo​ziem​ców miej​sca​mi nie do przy​ję​cia. Ter​ra​nie byli in​te​lek​tu​al​ny​mi im​pe​ria​li​sta​mi, za​zdro​sny​mi bu​dow​ni​czy​mi mu​rów. Na​‐ wet Ain​se​ta​in, oj​ciec tej teo​rii, czuł się w obo​wiąz​ku ostrzec, że jego fi​zy​ka sto​su​je się wy​łącz​nie do zja​wisk fi​zycz​nych i nie po​win​na być od​no​szo​na do me​ta​fi​zy​ki, fi​lo​zo​fii czy ety​ki. Co – z grub​sza bio​rąc – było oczy​wi​ście praw​dą; wszak po​słu​gi​wał się licz​bą, tym mo​stem spi​na​ją​cym ra​cjo​nal​ne z po​strze​ga​‐ nym, psy​che z ma​te​rią, Licz​bą Bez​spor​ną, jak ją na​zy​wa​li sta​ro​żyt​ni za​ło​ży​‐ cie​le Na​uki Szla​chet​nej. Po​słu​gi​wać się ma​te​ma​ty​ką w tym sen​sie zna​czy​ło

sto​so​wać tryb, któ​ry po​prze​dza i pro​wa​dzi do wszyst​kich po​zo​sta​łych try​bów. Ain​se​ta​in miał tego świa​do​mość. Z uj​mu​ją​cą ostroż​no​ścią wy​zna​wał, że wie​‐ rzy, iż jego fi​zy​ka na​praw​dę opi​su​je świat. Ob​cość i bli​skość – Sze​vek w każ​dym drgnie​niu ter​rań​skiej my​śli od​naj​dy​‐ wał to po​łą​cze​nie i wciąż nie prze​sta​wa​ło go fa​scy​no​wać. I bu​dzić sym​pa​tii, wszak Ain​se​ta​in rów​nież szu​kał jed​no​li​tej teo​rii pola. Wy​ja​śniw​szy siłę gra​wi​‐ ta​cji jako funk​cję geo​me​trii cza​so​prze​strze​ni, usi​ło​wał ob​jąć tą syn​te​zą rów​‐ nież siły elek​tro​ma​gne​tycz​ne. To mu się nie uda​ło. Już za ży​cia Ain​se​ta​ina – i na wie​le de​kad po jego śmier​ci – fi​zy​cy ter​rań​scy od​wró​ci​li się od jego wy​sił​‐ ków i po​ra​żek, tro​piąc nie​zwy​kłe nie​spój​no​ści teo​rii kwan​to​wej z jej sze​ro​ki​mi tech​no​lo​gicz​ny​mi za​sto​so​wa​nia​mi, aż sku​pi​li się na ko​niec tak cał​ko​wi​cie na try​bie tech​no​lo​gicz​nym, że wpa​dli w śle​py za​ułek. Ka​ta​stro​fal​ny upa​dek wy​‐ obraź​ni. Ich in​tu​icja była jed​nak traf​na: na eta​pie, na któ​rym się znaj​do​wa​li, po​stęp obie​cy​wa​ła nie​ozna​czo​ność, co sta​ry Ain​se​ta​in od​rzu​cał. Od​rzu​cał zaś, na dłuż​szą metę, rów​nież nie bez ra​cji. Za​bra​kło mu tyl​ko na​rzę​dzi, by do​‐ wieść swe​go sta​no​wi​ska – zmien​nych Sa​eby i teo​rii nie​skoń​czo​nej pręd​ko​ści oraz zło​żo​nej przy​czy​ny. Po​stu​lo​wa​ne przez nie​go jed​no​li​te pole ist​nia​ło w fi​‐ zy​ce ce​teń​skiej, ale je​dy​nie pod ta​ki​mi wa​run​ka​mi, któ​re chy​ba nie​chęt​nie by za​ak​cep​to​wał. Ele​men​tem fun​da​men​tal​nym jego epo​ko​wych teo​rii była bo​‐ wiem skoń​czo​na pręd​kość świa​tła. Obie jego teo​rie względ​no​ści były – po tylu wie​kach – jak za​wsze pięk​ne, waż​ne i uży​tecz​ne, a prze​cież obie opie​ra​ły się na hi​po​te​zie, któ​rej praw​dzi​wo​ści nie spo​sób do​wieść, któ​rej zaś fał​szy​wość (w pew​nych oko​licz​no​ściach) moż​na wy​ka​zać. Co też i zro​bio​no. Ale czy teo​ria, któ​rej praw​dzi​wość moż​na wy​ka​zać we wszyst​kich jej punk​‐ tach, nie by​ła​by zwy​kłą tau​to​lo​gią? Je​dy​na szan​sa na wy​rwa​nie się z za​klę​te​‐ go krę​gu i pój​ście na​przód kry​ła się w ob​sza​rach tego, co nie do udo​wod​nie​nia, bądź na​wet tego, co da​wa​ło się oba​lić. Czy więc nie​moż​ność do​wie​dze​nia hi​po​te​zy rze​czy​wi​ste​go współ​ist​nie​nia – za​gad​nie​nie, o któ​re Sze​vek tłukł roz​pacz​li​wie gło​wą przez trzy ostat​nie dni, w rze​czy​wi​sto​ści zaś przez dzie​sięć ostat​nich lat – mia​ła istot​nie zna​cze​nie? Ści​gał i usi​ło​wał uchwy​cić pew​ność, jak​by to było coś, co moż​na po​siąść. Żą​‐ dał bez​pie​czeń​stwa, gwa​ran​cji, któ​re za​pew​nio​ne być nie mogą, bo gdy​by były, sta​ły​by się wię​zie​niem. Do​pó​ki za​kła​dał je​dy​nie istot​ność rze​czy​wi​ste​go współ​ist​nie​nia – po​zo​sta​wał wol​ny i mógł po​słu​gi​wać się cu​dow​ny​mi geo​me​‐ tria​mi względ​no​ści. Pójść na​przód bę​dzie moż​na póź​niej. Na​stęp​ny krok ry​so​‐ wał się cał​kiem ja​sno. Współ​ist​nie​nie na​stępstw da się ująć w sze​re​gi trans​‐ for​ma​cyj​ne Sa​eby. Przy ta​kim po​dej​ściu na​stęp​stwo i obec​ność nie ozna​cza​ły an​ty​tez. Za​sad​ni​cza jed​ność punk​tów wi​dze​nia teo​rii na​stępstw i jed​no​cze​sno​‐ ści uka​za​ła się w peł​ni; po​ję​cie in​ter​wa​łu słu​ży​ło po​łą​cze​niu aspek​tu sta​tycz​‐ ne​go z aspek​tem dy​na​micz​nym wszech​świa​ta. Czy to moż​li​we, aby od dzie​się​‐ ciu lat miał tę oczy​wi​stość przed ocza​mi i jej nie wi​dział? Po​stą​pie​nie na​przód nie po​win​no mu spra​wić żad​ne​go kło​po​tu. W isto​cie już po​stą​pił na​przód. Do​szedł do celu. W tym pierw​szym, przy​pad​‐

ko​wym z po​zo​ru prze​bły​sku, któ​ry za​wdzię​czał zro​zu​mie​niu cu​dzej po​raż​ki z od​le​głej prze​szło​ści, uj​rzał wszyst​ko, co mia​ło na​stą​pić po​tem. Mur ru​nął. Wi​zja była przej​rzy​sta i peł​na. To, co uj​rzał, było pro​ste, naj​prost​sze w świe​‐ cie. Było samą pro​sto​tą. Za​wie​ra​ło w so​bie całą zło​żo​ność, całą na​dzie​ję. To było ob​ja​wie​nie. Ja​sno wy​ty​czo​na dro​ga, dro​ga do domu, świa​tło. Jego du​sza była jak dziec​ko wy​bie​ga​ją​ce na słoń​ce. Nie było kre​su, nie było kre​su… Mimo tej nie​opi​sa​nej ła​two​ści, mimo bez​mier​ne​go szczę​ścia za​drżał z trwo​‐ gi. Trzę​sły mu się ręce, a oczy na​peł​ni​ły się łza​mi, jak​by za dłu​go pa​trzył w słoń​ce. Osta​tecz​nie cia​ło nie jest prze​zro​czy​ste. I dziw​ne to, nad​zwy​czaj dziw​ne, gdy czło​wiek spo​strze​ga, że jego ży​cie zo​sta​ło już speł​nio​ne. Nie prze​sta​wał jed​nak pa​trzeć i za​głę​biać się w swo​ją wi​zję z dzie​cię​cą ra​do​‐ ścią, aż na​gle mu​siał się za​trzy​mać. Za​wró​cił i ro​zej​rzaw​szy się wo​kół sie​bie przez łzy, stwier​dził, że po​kój to​nie w ciem​no​ści, a w wy​so​kich oknach świe​cą gwiaz​dy. Ta chwi​la mi​nę​ła. Nie usi​ło​wał jej za​trzy​mać. Wie​dział, że to on jest jej czę​‐ ścią, a nie ona jego. Był przez nią ogar​nię​ty. Po ja​kimś cza​sie pod​niósł się nie​pew​nie i za​pa​lił lam​pę. Przez chwi​lę błą​kał się po po​ko​ju, do​ty​ka​jąc opraw ksią​żek, aba​żu​ru lam​py – rad, że wró​cił mię​‐ dzy tych sta​rych zna​jo​mych, do swo​je​go świa​ta. W tym mo​men​cie róż​ni​ca po​‐ mię​dzy tą a tam​tą pla​ne​tą, Ur​ras i Anar​res, nie zda​wa​ła mu się bar​dziej zna​‐ czą​ca niż róż​ni​ca mię​dzy dwo​ma zia​ren​ka​mi pia​sku na mor​skim brze​gu. Nie było już ot​chła​ni ani mu​rów. Nie było wy​gna​nia. Uj​rzał fun​da​men​ty wszech​‐ świa​ta i stwier​dził, że są so​lid​ne. Po​ru​sza​jąc się wol​no i nie​zbyt pew​nie, prze​szedł do sy​pial​ni i padł w ubra​niu na łóż​ko. Le​żał tak z rę​ka​mi pod gło​wą, prze​wi​du​jąc i pla​nu​jąc to ten, to ów frag​ment cze​ka​ją​cej go pra​cy, prze​peł​nio​ny uro​czy​stą i ra​do​sną wdzięcz​‐ no​ścią, któ​ra roz​pły​wa​ła się z wol​na w po​god​nym ma​rze​niu, aż w koń​cu wsią​‐ kła w sen. Spał dzie​sięć go​dzin. Kie​dy się obu​dził, ro​iły mu się w gło​wie rów​na​nia uj​‐ mu​ją​ce ideę in​ter​wa​łu. Usiadł przy biur​ku, by je opra​co​wać. Po po​łu​dniu miał wy​kład i wy​gło​sił go. Zjadł ko​la​cję w sto​łów​ce dla star​szych wy​kła​dow​ców i roz​ma​wiał tam z ko​le​ga​mi o po​go​dzie, o woj​nie, zresz​tą na każ​dy pod​nie​sio​‐ ny przez nich te​mat. Je​śli do​strze​gli w nim ja​kąś zmia​nę, nie za​uwa​żył tego, bo w grun​cie rze​czy nie byli waż​ni. Wró​cił do swo​je​go po​ko​ju i po​grą​żył się w pra​cy. Ur​ra​syj​czy​cy dzie​li​li dobę na dwa​dzie​ścia go​dzin. Przez osiem dni spę​dzał od dwu​na​stu do szes​na​stu go​dzin dzien​nie za biur​kiem bądź krą​żył po po​ko​ju, czę​sto zwra​ca​jąc oczy ku oknom, za któ​ry​mi w cią​gu dnia świe​ci​ło cie​płe, wio​‐ sen​ne słoń​ce, a nocą gwiaz​dy i pło​wy, uby​wa​ją​cy księ​życ. Któ​re​goś ran​ka Efor przy​niósł na tacy śnia​da​nie i za​stał Sze​ve​ka le​żą​ce​go na łóż​ku z za​mknię​ty​mi ocza​mi, na wpół ubra​ne​go, mam​ro​czą​ce​go coś w ob​‐

cym ję​zy​ku. Obu​dził go. Sze​vek ock​nął się spło​szo​ny, po czym wstał i po​wlókł się do dru​gie​go po​ko​ju. Biur​ko było do czy​sta uprząt​nię​te. Spoj​rzał na kom​pu​‐ ter, któ​re​go pa​mięć zo​sta​ła ska​so​wa​na, i stał jak czło​wiek, któ​ry do​stał pał​ką po gło​wie, tyl​ko jesz​cze o tym nie wie. Słu​żą​cy zdo​łał go na​kło​nić, żeby się zno​wu po​ło​żył. – Pan ma go​rącz​kę. Czy we​zwać le​ka​rza? – Nie! – Jest pan pe​wien? – Cał​ko​wi​cie! Nie wpusz​czaj ni​ko​go. Po​wiedz, że je​stem cho​ry, Efo​rze. – Wte​dy już na pew​no przy​ślą le​ka​rza. Po​wiem, że pan pra​cu​je. Oni to chęt​‐ nie sły​szą. – Wy​cho​dząc, za​mknij mnie na klucz – po​le​cił Sze​vek. Cia​ło spra​wi​ło mu za​wód. Osła​bio​ny po prze​pi​ciu był roz​draż​nio​ny i za​lęk​‐ nio​ny. Bał się Pae, Oiie, po​li​cyj​nej re​wi​zji. Wszyst​ko, co sły​szał i prze​czy​tał – je​dy​nie w po​ło​wie to ro​zu​mie​jąc – o ur​ra​syj​skiej (taj​nej) po​li​cji, żywo i w ca​‐ łym swo​im okro​pień​stwie sta​nę​ło mu przed ocza​mi, jak czło​wie​ko​wi, któ​ry do​pu​ścił do sie​bie myśl, że ma raka, i za​raz przy​po​mi​na so​bie wszyst​ko, co prze​czy​tał na te​mat tej cho​ro​by. Go​rącz​ko​wym, nie​spo​koj​nym spoj​rze​niem ob​rzu​cił Efo​ra. – Mnie pan może za​ufać – za​pew​nił go słu​żą​cy, jak zwy​kle wy​ci​szo​ny, rze​‐ czo​wy i usłuż​ny. Przy​niósł Sze​ve​ko​wi szklan​kę wody, po czym wy​szedł, za​‐ my​ka​jąc drzwi na klucz. Przez na​stęp​ne dwa dni opie​ko​wał się Sze​ve​kiem z tro​ską, wca​le nie jak lo​‐ kaj. – Po​wi​nie​neś zo​stać le​ka​rzem, Efo​rze – stwier​dził Sze​vek, kie​dy już ustą​pi​ło nie​przy​jem​ne wy​cień​cze​nie, a po​zo​sta​ło je​dy​nie osła​bie​nie fi​zycz​ne. – Tak też mówi moja żona. Za nic nie chce, żeby do​glą​dał jej kto inny, kie​dy za​cho​ru​je. „Masz do tego dryg”, mówi. No i praw​da. – Zaj​mo​wa​łeś się kie​dyś cho​ry​mi? – Nie, pro​szę pana. od szpi​ta​li wolę się trzy​mać z da​le​ka. Czar​na to bę​dzie go​dzi​na, kie​dy przyj​dzie mi zdy​chać w któ​rejś z tych nor. – Co ci się nie po​do​ba w tych szpi​ta​lach? – Nic, choć do żad​ne​go nie za​wieź​li​by pana, gdy​by się panu po​gor​szy​ło – wy​‐ ja​śnił uprzej​mie Efor. – O ja​kich więc mó​wisz? – Na​szych. Brud, smród i ubó​stwo. Jak w du​pie śmie​cia​rza – stwier​dził obo​‐ jęt​nie, opi​so​wo. – Dzie​ciak mi umarł w ta​kiej sta​rej no​rze. W pod​ło​dze wiel​‐ gach​ne dziu​ry, w su​fi​cie też, słoń​ce prze​świ​tu​je, pan ro​zu​mie? Py​tam: „Co to jest?”. Szczu​ry wła​żą do łó​żek. Mó​wią mi: „Sta​ry bu​dy​nek, słu​ży jako szpi​tal od sze​ściu​set lat”. Za​kład Bo​skiej Har​mo​nii dla Ubo​gich, tak się na​zy​wa. Cho​‐ ler​na ru​de​ra. – Two​je dziec​ko zmar​ło w ta​kim szpi​ta​lu? – Tak, pro​szę pana, cór​ka, Laia.

– Na co umar​ła? – Za​staw​ka w ser​cu. Tak po​wie​dzie​li. Nie po​ży​ła dłu​go. Dwa lat​ka mia​ła, jak umar​ła. – Masz inne dzie​ci? – Żad​ne nie żyje. Tro​je mi się uro​dzi​ło. Cios dla mo​jej ko​bie​ty. Ale te​raz mówi: „Ano, przy​naj​mniej czło​wiek nie musi o nie drżeć, choć tyle tej po​cie​‐ chy!”. Czy mogę panu jesz​cze w czymś usłu​żyć? Ten na​gły zwrot ku mo​wie niż​szych sfer był wstrzą​sa​ją​cy. – Tak! Mów da​lej, pro​szę – burk​nął Sze​vek ze znie​cier​pli​wie​niem. Może dla​te​go, że cho​re​mu nie na​le​ża​ło się sprze​ci​wiać, Efor przy​brał ton mniej ofi​cjal​ny. – Kie​dyś chcia​łem iść na le​ka​rza woj​sko​we​go – pod​jął – ale do​pa​dli mnie pierw​si. Po​bór. Ka​za​li mi zo​stać or​dy​nan​sem. No i zo​sta​łem. Do​bra służ​ba, or​dy​nans. Pro​sto z woj​ska po​sze​dłem pa​nom słu​żyć. – Więc w woj​sku mógł​byś się wy​uczyć na le​ka​rza? Po​to​czy​ła się roz​mo​wa. Śle​dze​nie jej przy​cho​dzi​ło Sze​ve​ko​wi z tru​dem, za​‐ rów​no z po​wo​du trud​no​ści ję​zy​ko​wych, jak i nie​zna​jo​mo​ści re​aliów. Ni​g​dy nie wi​dział szczu​ra, woj​sko​wych ko​szar, szpi​ta​la dla umy​sło​wo cho​rych, przy​tuł​‐ ku dla ubo​gich, lom​bar​du, eg​ze​ku​cji, zło​dzie​ja, ka​mie​ni​cy czyn​szo​wej, po​bor​‐ cy czyn​szu, bez​ro​bot​ne​go, któ​ry nie może zna​leźć pra​cy, zwłok dziec​ka w ro​‐ wie. Wszyst​ko to ist​nia​ło we wspo​mnie​niach Efo​ra jako zda​rze​nia ba​nal​ne, po​wsze​dnie okrop​no​ści. Sze​vek mu​siał wy​tę​żać wy​obraź​nię i przy​wo​ły​wać w pa​mię​ci całą swą wie​dzę o Ur​ras, by móc to ja​koś po​jąć. Ale po​nie​waż były to spra​wy bliż​sze mu od wszyst​kie​go, co tu do​tąd wi​dział, zro​zu​mie​nie przy​‐ szło mu ła​two. To była ta Ur​ras, o któ​rej uczył się w szko​le na Anar​res. Świat, z któ​re​go ucie​kli jego przod​ko​wie, przed​kła​da​jąc nad jego uro​ki głód, pu​sty​nię i wiecz​ne wy​gna​nie. To był ten świat, któ​ry ukształ​to​wał po​glą​dy Odo i osiem razy za​‐ my​kał ją w wię​zie​niu tyl​ko za to, że je gło​si​ła. Świat ludz​kie​go cier​pie​nia, w któ​rym tkwi​ły ko​rze​nia​mi ide​ały jego spo​łe​czeń​stwa; grunt, z któ​re​go wy​‐ ro​sły. Co nie zna​czy, że tyl​ko taka była „praw​dzi​wa Ur​ras”. Do​stoj​ność i pięk​no po​ko​ju, w któ​rym prze​by​wa​li z Efo​rem, były rów​nie rze​czy​wi​ste jak nę​dza, w któ​rej lo​kaj się uro​dził. Za​da​niem czło​wie​ka my​ślą​ce​go nie było, we​dług Sze​ve​ka, za​prze​cza​nie jed​nej rze​czy​wi​sto​ści kosz​tem dru​giej, ale uwzględ​nia​‐ nie i łą​cze​nie obu. Nie było to ła​twe. – Zno​wu wy​glą​da mi pan na zmę​czo​ne​go. Pro​szę od​po​cząć. – Nie, wca​le nie je​stem zmę​czo​ny. Efor przy​pa​try​wał mu się przez chwi​lę. Kie​dy peł​nił funk​cję słu​żą​ce​go, jego po​marsz​czo​na, gład​ko wy​go​lo​na twarz była po​zba​wio​na wszel​kie​go wy​ra​zu. Tym​cza​sem pod​czas ostat​niej go​dzi​ny Sze​vek ob​ser​wo​wał na niej nie​zwy​kłe prze​mia​ny: była to su​ro​wa, to zno​wu we​so​ła, cy​nicz​na, to znów cier​pią​ca. Obec​nie od​bi​ja​ła się na niej sym​pa​tia, ale i re​zer​wa.

– To wszyst​ko jest chy​ba nie​sły​cha​ne w kra​ju, z któ​re​go pan przy​je​chał – za​ry​zy​ko​wał Efor. – Ab​so​lut​nie. – U was nikt nie po​zo​sta​je bez pra​cy. – W gło​sie słu​żą​ce​go ode​zwa​ła się nut​‐ ka iro​nii, a może tyl​ko in​to​na​cja py​ta​ją​ca. – Rze​czy​wi​ście, nikt. – I nikt nie cho​dzi głod​ny? – Nikt nie cho​dzi głod​ny, je​śli inni mają co jeść. – Ro​zu​miem. – Ale i my za​zna​li​śmy gło​du. Cier​pie​li​śmy głód. Osiem lat temu mie​li​śmy okrop​ną su​szę. Sły​sza​łem o ko​bie​cie, któ​ra za​bi​ła wła​sne dziec​ko, bo wy​sechł jej po​karm i nie mia​ła mu co dać do je​dze​nia. Wi​dzisz, Efo​rze, Anar​res nie jest… nie jest kra​iną mle​kiem i mio​dem pły​ną​cą. – Nie wąt​pię w to, pro​szę pana – przy​tak​nął Efor, po​wró​ciw​szy do ję​zy​ka i tonu usłuż​nej po​ko​ry. Lecz po chwi​li do​dał z gniew​nym gry​ma​sem, po​ka​zu​‐ jąc zęby: – Ale nie ma tam żad​ne​go z nich! – Z nich? – Prze​cież pan wie, pa​nie Sze​vek. Sam pan to kie​dyś po​wie​dział. Po​sia​da​‐ czy. Wie​czo​rem na​stęp​ne​go dnia od​wie​dził Sze​ve​ka Atro. Pae mu​siał cza​to​wać w po​bli​żu, bo kil​ka mi​nut po wej​ściu sta​rusz​ka, któ​re​go Efor wpu​ścił, wśli​‐ zgnął się do po​ko​ju i za​czął wy​py​ty​wać z tro​skli​wym współ​czu​ciem o nie​dy​‐ spo​zy​cję go​spo​da​rza. – Przez ostat​nich parę ty​go​dni za​nad​to się pan prze​pra​co​wy​wał – wes​‐ tchnął. – Nie po​wi​nien pan tak się prze​mę​czać. Nie usiadł i jako czło​wiek do​brze wy​cho​wa​ny szyb​ko wy​szedł. Atro opo​wia​‐ dał Sze​ve​ko​wi o woj​nie w Ben​bi​li, któ​ra, jak to ujął, przy​bie​ra​ła roz​mia​ry „ope​ra​cji na wiel​ką ska​lę”. – Czy lu​dzie w wa​szym kra​ju ak​cep​tu​ją tę woj​nę? – za​py​tał Sze​vek, prze​ry​‐ wa​jąc star​co​wi tym py​ta​niem wy​kład o stra​te​gii. Zdu​mie​wał go cał​ko​wi​ty brak oce​ny mo​ral​nej w po​świę​co​nych woj​nie ar​ty​ku​łach ga​zet bru​ko​wych. Po​‐ rzu​ci​ły one ton świę​te​go obu​rze​nia; ich sfor​mu​ło​wa​nia do złu​dze​nia przy​po​mi​‐ na​ły wy​da​wa​ne przez rząd te​le​fak​so​we biu​le​ty​ny. – Czy ak​cep​tu​ją? Chy​ba nie są​dzisz, że bę​dzie​my sie​dzie​li z za​ło​żo​ny​mi rę​‐ ka​mi, gdy ci cho​ler​ni Thu​wiań​czy​cy ska​czą nam po gło​wie? Idzie o nasz sta​‐ tus świa​to​we​go mo​car​stwa! – Mia​łem na my​śli lu​dzi, nie rząd. Lu​dzi, któ​rzy… zmu​sze​ni są wal​czyć. – A co mają do tego lu​dzie? Przy​wy​kli do po​wszech​nych mo​bi​li​za​cji. Po to są, mój dro​gi chłop​cze! Żeby wal​czy​li za swój kraj. I do​wiedz się, że nie ma na świe​cie bit​niej​sze​go żoł​nie​rza od ajoń​skie​go sze​re​gow​ca, gdy go się raz wdro​‐ ży do po​słu​chu. W po​ko​jo​wych cza​sach bę​dzie gło​sił czu​łost​ko​wy pa​cy​fizm, ale duch w nim za​har​to​wa​ny. Po​spo​li​ty żoł​nierz był za​wsze na​szym naj​więk​szym

skar​bem na​ro​do​wym. Dzię​ki nie​mu do​szli​śmy do obec​nej przy​wód​czej roli. – Wspi​na​jąc się po tru​pach dzie​ci? – za​py​tał Sze​vek, ale gniew, a może i nie​‐ świa​do​ma nie​chęć do ra​nie​nia uczuć sta​re​go czło​wie​ka, przy​tłu​mił to py​ta​nie. Atro go nie usły​szał. – Kie​dy kraj w po​trze​bie – cią​gnął – du​sza ludu dźwię​czy od​da​niem czy​stym jak stal. Mię​dzy woj​na​mi paru mą​ci​wo​dów w Nio i mia​stach fa​brycz​nych gar​‐ dłu​je na po​tę​gę, ale ser​ce ro​śnie, gdy wi​dzisz, jak na​ród zwie​ra sze​re​gi, kie​dy sztan​dar jest w nie​bez​pie​czeń​stwie. Wiem, że nie​chęt​nie to przy​zna​jesz. Wi​‐ dzisz, mój dro​gi chłop​cze, odo​nizm to bab​ska fi​lo​zo​fia. Nie uwzględ​nia mę​skiej stro​ny ży​cia. „Krew i stal to bi​twy blask”, jak mówi sta​ro​żyt​ny po​eta. Odo​‐ nizm nie ma zro​zu​mie​nia dla od​wa​gi, dla sztan​da​ru. Sze​vek mil​czał chwi​lę, po czym rzekł ła​god​nie: – To może być po czę​ści praw​da. Zresz​tą my nie mamy sztan​da​rów. Po odej​ściu Atro zja​wił się Efor, żeby za​brać tacę po ko​la​cji. Sze​vek go za​‐ trzy​mał. – Prze​pra​szam, Efo​rze – po​wie​dział, pod​szedł do nie​go bli​sko i po​ło​żył na tacy ka​wa​łek pa​pie​ru, na któ​rym wcze​śniej na​pi​sał: „Czy w tym po​ko​ju jest pod​słuch?”. Słu​żą​cy po​chy​lił gło​wę i czy​tał po​wo​li, po​tem pod​niósł na Sze​ve​ka wzrok i dłu​go się w nie​go wpa​try​wał. Na​stęp​nie wska​zał ocza​mi ko​mi​nek. „A w sy​pial​ni?” – ba​dał da​lej Sze​vek, po​słu​gu​jąc się tym sa​mym środ​kiem ko​mu​ni​ka​cji. Efor po​krę​cił prze​czą​co gło​wą, po czym od​sta​wił tacę i wy​szedł za Sze​ve​‐ kiem do sy​pial​ni. Bez​sze​lest​nie, jak przy​sta​ło na do​bre​go słu​gę, za​mknął za sobą drzwi. – Tam​ten wy​pa​trzy​łem za​raz pierw​sze​go dnia, jak ście​ra​łem ku​rze – po​‐ chwa​lił się z uśmie​chem, któ​ry po​głę​bił zmarszcz​ki na jego twa​rzy w su​ro​we bruz​dy. – A tu nie ma żad​ne​go? Efor wzru​szył ra​mio​na​mi. – Chy​ba nie. Zresz​tą mo​że​my pu​ścić wodę z kra​nu, pro​szę pana, jak to ro​bią w po​wie​ściach szpie​gow​skich. Prze​szli do wspa​nia​łej, ka​pią​cej od zło​ta, wy​kła​da​nej ko​ścią sło​nio​wą świą​‐ ty​ni wy​chod​ka. Efor od​krę​cił kra​ny i prze​su​nął wzro​kiem po ścia​nach. – Nie – oce​nił – nie wy​da​je mi się. Po​tra​fię wy​kryć każ​dą plu​skwę. Na​pa​‐ trzy​łem się na nie, jak pra​co​wa​łem u jed​ne​go pana w Nio. Nie spo​sób ich nie za​uwa​żyć, gdy się wie, jak wy​glą​da​ją. Sze​vek wy​jął z kie​sze​ni inny ka​wa​łek pa​pie​ru i po​ka​zał go Efo​ro​wi. – Nie wiesz, skąd to się wzię​ło? Był to ów skra​wek, któ​ry zna​lazł w kie​sze​ni pal​ta. „Do​łącz do swo​ich bra​ci”. Efor czy​tał po​wo​li, po​ru​sza​jąc nie​mo war​ga​mi. – Nie wiem, pro​szę pana – od​rzekł po chwi​li. Sze​vek był roz​cza​ro​wa​ny. Efor mógł​by naj​ła​twiej wsu​nąć mu coś do kie​sze​‐

ni. – Do​my​ślam się jed​nak, kto to na​pi​sał – do​dał lo​kaj. – Kto? Jak mogę się z tymi ludź​mi skon​tak​to​wać? Ko​lej​na pau​za. – To nie​bez​piecz​ne, pa​nie Sze​vek – ostrzegł słu​ga. Pu​ścił z kra​nów sil​niej​szy stru​mień wody. – Cie​bie nie my​ślę w to mie​szać. Wskaż mi tyl​ko, do​kąd pójść. O kogo py​tać. Choć jed​no na​zwi​sko. Na​stą​pi​ła jesz​cze dłuż​sza pau​za. – Ja nie… – za​czął Efor i urwał. Aż na​gle wy​rzu​cił z sie​bie ści​szo​nym do szep​tu gło​sem: – Pan po​słu​cha, pa​nie Sze​vek, wia​do​mo, że im na panu za​le​ży, że pana po​trze​bu​ją, ale niech pan po​słu​cha, pan nie wie, jak u nas jest. Jak chce się pan ukryć? Ktoś taki jak pan? Z pań​skim wy​glą​dem? Tu tkwi pan jak w pu​łap​ce, ale gdzie in​dziej też bę​dzie pan w pu​łap​ce. Może pan uciec, ale nie zdo​ła się ukryć. Nie wiem, co panu po​wie​dzieć. Po​dać panu na​zwi​ska, pro​szę. Niech pan za​py​ta pierw​sze​go lep​sze​go miesz​kań​ca tego mia​sta, on panu po​‐ wie, do​kąd iść. My już mamy dość wszyst​kie​go. Du​si​my się, po​trze​bu​je​my po​‐ wie​trza. Ale je​śli pana zła​pią, roz​strze​la​ją, jak ja się będę czuł? Pra​cu​ję u pana od ośmiu mie​się​cy, po​lu​bi​łem pana. Po​dzi​wiam pana. Tam​ci mnie cały czas na​ci​ska​ją. A ja im mó​wię: Nie, zo​staw​cie go w spo​ko​ju. To do​bry czło​‐ wiek, nic mu do na​szej bie​dy. Niech wra​ca tam, skąd przy​je​chał, gdzie lu​dzie są wol​ni. Niech choć je​den wyj​dzie wol​no z tego prze​klę​te​go wię​zie​nia, w któ​‐ rym sie​dzi​my. – Ja nie mogę wró​cić. Jesz​cze nie te​raz. Chcę się spo​tkać z tymi ludź​mi. Efor mil​czał. Wresz​cie – spra​wił to może na​wyk słu​żą​ce​go, któ​re​go ży​cie wdro​ży​ło do po​słu​chu – kiw​nął gło​wą i po​wie​dział szep​tem: – Tuio Ma​ed​da. Za​ułek Dow​cip na Sta​rym Mie​ście. Skle​pik spo​żyw​czy. – Pae twier​dzi, że nie wol​no mi opusz​czać kam​pu​su. Za​trzy​ma​ją mnie, kie​‐ dy zo​ba​czą, jak wsia​dam do po​cią​gu. – Moż​na tak​sów​ką – pod​su​nął Efor. – Spro​wa​dzę ją panu, pan tyl​ko zej​dzie po scho​dach. Znam tu jed​ne​go tak​sów​ka​rza z po​sto​ju, Kae Oimo​na. Ma gło​wę na kar​ku. Ale sam nie wiem… – Świet​nie. Ale się po​śpiesz. Pae do​pie​ro co tu​taj był, wi​dział mnie, są​dzi, że nie wy​cho​dzę z po​ko​ju, bo je​stem cho​ry. Któ​ra go​dzi​na? – Wpół do ósmej. – Je​śli wy​ja​dę za​raz, będę miał całą noc na od​na​le​zie​nie Tuio Ma​ed​dy. Spro​‐ wadź mi tak​sów​kę, Efo​rze. – Spa​ku​ję panu tor​bę, pro​szę pana… – Tor​bę? Po co? – Bę​dzie panu po​trzeb​ne ubra​nie. – Mam je na so​bie! Po​śpiesz się. – Nie może pan je​chać tak bez ni​cze​go – po​wie​dział słu​żą​cy. Za​miar Sze​ve​‐ ka, by je​chać bez ba​ga​żu, wstrzą​snął nim do głę​bi. – Czy ma pan pie​nią​dze?

– Praw​da! Po​wi​nie​nem coś wziąć. I już był go​to​wy do dro​gi. Efor na​chmu​rzył się, spo​sęp​niał i dra​pał się w gło​‐ wę, wy​szedł jed​nak do holu, żeby za​te​le​fo​no​wać po tak​sów​kę. Kie​dy wró​cił, Sze​vek cze​kał już w płasz​czu przy drzwiach. – Niech pan zej​dzie na dół – po​wie​dział Efor nie​chęt​nie. – Kae bę​dzie cze​kał za pięć mi​nut przy tyl​nym wyj​ściu. Niech mu pan każe je​chać Za​gaj​ni​ko​wą, tam nie bę​dzie kon​tro​li, jak przy głów​nej bra​mie. Nie wy​jeż​dżaj​cie bra​mą, tam by pana na pew​no za​trzy​ma​li. – Nie oskar​żą cię o współ​udział? Obaj mó​wi​li szep​tem. – Nie za​uwa​ży​łem, jak pan wy​cho​dził. Rano po​wiem, że pan jesz​cze nie wstał. Że pan jesz​cze śpi. Za​trzy​mam ich tro​chę. Sze​vek ujął go za ra​mio​na, ob​jął, uści​snął mu rękę. – Dzię​ku​ję, Efo​rze! – Po​wo​dze​nia – mruk​nął lo​kaj za​kło​po​ta​ny. Sze​ve​ka już jed​nak nie było. Eks​tra​wa​ganc​ki dzień spę​dzo​ny z Veą po​zba​wił go spo​rej czę​ści go​tów​ki; kurs tak​sów​ką do Nio uszczu​plił jej za​sób o dal​sze dzie​sięć jed​no​stek. Sze​vek wy​siadł przy ja​kiejś du​żej sta​cji me​tra i po​słu​gu​jąc się ku​pio​nym pla​nem, usta​lił, jak do​stać się ko​lej​ką pod​ziem​ną na Sta​re Mia​sto. Ni​g​dy do​tąd nie był w tym re​jo​nie sto​li​cy. Za​uł​ka Dow​cip na ma​pie nie zna​lazł, wy​siadł więc na głów​nym sta​ro​miej​skim przy​stan​ku. Wy​szedł​szy na uli​cę z prze​stron​nej mar​‐ mu​ro​wej sta​cji, za​trzy​mał się zdu​mio​ny. Oko​li​ca w ni​czym nie przy​po​mi​na​ła Nio Es​sei. Mży​ło, było już pra​wie ciem​no, ale la​tar​nie się nie pa​li​ły. Nie za​pa​lo​no ich, a może były stłu​czo​ne. Przez szpa​ry za​mknię​tych okien​nic prze​ci​ska​ły się tu i ów​dzie pa​sem​ka żół​te​go świa​tła. Z otwar​tych drzwi w głę​bi uli​cy, przy któ​‐ rych sku​pi​ła się gro​mad​ka roz​ma​wia​ją​cych gło​śno męż​czyzn, pa​da​ła ja​sna smu​ga. Na mo​krym od desz​czu chod​ni​ku wa​la​ły się od​pad​ki i strzęp​ki pa​pie​‐ rów. Wi​try​ny skle​pów, na ile mógł je doj​rzeć, były ni​skie, opa​trzo​ne cięż​ki​mi me​ta​lo​wy​mi lub drew​nia​ny​mi okien​ni​ca​mi – prócz jed​nej, wy​pa​lo​nej przez ogień, któ​ra zia​ła czar​ną jamą, szcze​rząc tkwią​ce w fu​try​nach po​tłu​czo​nych okien szkla​ne zęby. Prze​chod​nie przy​po​mi​na​li ci​che, prze​my​ka​ją​ce śpiesz​nie cie​nie. Ja​kaś sta​ra ko​bie​ta wy​szła za nim po scho​dach, ob​ró​cił się więc, by za​py​tać o dro​gę. W bla​sku żół​tej kuli ozna​cza​ją​cej wej​ście do me​tra doj​rzał wy​raź​nie jej twarz: była bla​da i po​marsz​czo​na, pa​trzy​ła mar​two i nie​przy​jaź​nie. Z tru​‐ dem pię​ła się po scho​dach, przy​gar​bio​na zmę​cze​niem, za​pa​le​niem sta​wów albo ja​kąś wadą krę​go​słu​pa. A prze​cież nie była sta​ra, jak mu się w pierw​szej chwi​li wy​da​ło, za​pew​ne nie mia​ła na​wet trzy​dzie​stu lat. – Czy mo​żesz mi po​wie​dzieć, jak dojść na uli​cę Dow​cip? – spy​tał, za​ci​na​jąc się. Ob​rzu​ci​ła go obo​jęt​nym spoj​rze​niem, a osią​gnąw​szy szczyt scho​dów, przy​‐

śpie​szy​ła kro​ku i wy​mi​nę​ła go bez sło​wa. Za​pu​ścił się na chy​bił tra​fił w głąb uli​cy. Pod​nie​ce​nie wy​wo​ła​ne na​gle pod​ję​‐ tą de​cy​zją i uciecz​ką z Ieu Eun ustą​pi​ło miej​sca lę​ko​wi, uczu​ciu ści​ga​ne​go i tro​pio​ne​go zwie​rzę​cia. Ob​szedł z da​le​ka sto​ją​cych przed bra​mą męż​czyzn, bo in​stynkt go ostrzegł, że po​je​dyn​cze​mu ob​ce​mu le​piej się nie zbli​żać do po​dob​‐ nych gru​pek. Do​strze​gł​szy idą​ce​go przed nim sa​mot​ne​go męż​czy​znę, zrów​nał się z nim i spy​tał o dro​gę. – Nie wiem – od​burk​nął tam​ten i po​szedł w swo​ją stro​nę. Nie po​zo​sta​wa​ło nic in​ne​go, jak iść przed sie​bie. Sze​vek do​tarł do ja​kiejś nie​‐ co le​piej oświe​tlo​nej prze​czni​cy, któ​ra po​sęp​ną, przy​ćmio​ną krzy​kli​wo​ścią neo​nów i re​klam roz​ta​pia​ła się na pra​wo i lewo w dżdży​stej mgle. Mie​ści​ły się przy niej licz​ne wi​niar​nie i lom​bar​dy, nie​któ​re jesz​cze otwar​te. Pa​no​wał tam spo​ry ruch. Lu​dzie po​trą​ca​li się, wcho​dzi​li do wi​niar​ni, inni się z nich wy​ta​‐ cza​li. Ja​kiś czło​wiek – śpią​cy, cho​ry, a może mar​twy? – le​żał w rynsz​to​ku na desz​czu, okryw​szy pal​tem gło​wę. Sze​vek przy​glą​dał się ze zgro​zą jemu i prze​‐ cho​dzą​cym obo​jęt​nie lu​dziom. Kie​dy tak stał jak wro​śnię​ty w zie​mię, zaj​rzał mu w twarz ja​kiś ni​ski, za​ro​‐ śnię​ty męż​czy​zna po pięć​dzie​siąt​ce o skrzy​wio​nej szyi i za​czer​wie​nio​nych oczach. Stał i śmiał się głup​ko​wa​to bez​zęb​ny​mi usta​mi, wy​ty​ka​jąc trzę​są​cą się ręką wiel​kie​go, wy​raź​nie prze​ra​żo​ne​go męż​czy​znę. – Skąd​żeś pan wziął ta​kie ku​dły, he, he, he? Skąd je pan masz? – za​beł​ko​‐ tał. – Czy… czy mo​żesz mi po​wie​dzieć, jak dojść na uli​cę Dow​cip? – Ja​sne, grunt to dow​cip. Na​wet gdy bie​da przy​ci​śnie. Nie znaj​dziesz pan gro​si​ka na kie​li​sze​czek w taką zim​ną noc? Tyl​ko mały gro​sik. Przy​su​nął się bli​żej. Sze​vek cof​nął się. Wi​dział wy​cią​gnię​tą rękę, lecz nie ro​‐ zu​miał, co jej gest ozna​cza. – Kup pan dow​cip, sza​now​ny pa​nie, za je​den mały gro​sik – mam​ro​tał nie​‐ zna​jo​my bez tonu groź​by czy proś​by, uśmie​cha​jąc się głup​ko​wa​to i wy​cią​ga​jąc rękę. Sze​vek wresz​cie zro​zu​miał. W kie​sze​ni zna​lazł ostat​nią mo​ne​tę, we​tknął ją w dłoń że​bra​ka, a po​tem, zlo​do​wa​cia​ły ze stra​chu, prze​ci​snął się obok za​ro​‐ śnię​te​go męż​czy​zny, któ​ry usi​ło​wał zła​pać go za połę płasz​cza, i skie​ro​wał się w stro​nę naj​bliż​szych otwar​tych drzwi. Za​wie​szo​ny nad nimi szyld ob​wiesz​‐ czał: „Za​staw i Rze​czy Uży​wa​ne Pierw​szej Ja​ko​ści”. Sze​vek wszedł do środ​ka. Zna​lazł się wśród pó​łek ze zno​szo​ny​mi pal​ta​mi, bu​ta​mi, sza​li​ka​mi, po​wgnia​‐ ta​ny​mi in​stru​men​ta​mi mu​zycz​ny​mi, stłu​czo​ny​mi lam​pa​mi, róż​ny​mi dzi​wacz​‐ ny​mi na​czy​nia​mi, pusz​ka​mi, łyż​ka​mi, pa​cior​ka​mi i naj​roz​ma​it​szy​mi sta​ry​mi kla​mo​ta​mi, z któ​rych każ​dy opa​trzo​ny był met​ką z ceną. Spró​bo​wał się opa​‐ no​wać. – Szu​ka pan cze​goś? Za​py​tał o dro​gę. Ciem​no​wło​sy skle​pi​karz wzro​stu Sze​ve​ka, tyle że zgar​bio​‐ ny i chu​dy jak pa​tyk, ob​rzu​cił go uważ​nym spoj​rze​niem.

– Po co tam panu? – Szu​kam pew​ne​go czło​wie​ka. Po​dob​no tam miesz​ka. – Skąd pan jest? – Mu​szę się do​stać na uli​cę Dow​cip. To da​le​ko? – Skąd pan jest, je​śli wol​no spy​tać? – Z Anar​res, z księ​ży​ca – od​parł gniew​nie Sze​vek. – Mu​szę się do​stać na uli​‐ cę Dow​cip. Jak naj​szyb​ciej! – To pan jest tym na​ukow​cem? Co pan tu robi, u li​cha? – Ucie​kam przed po​li​cją! Do​nie​siesz, że tu je​stem, czy mi po​mo​żesz? – Cho​le​ra – mruk​nął skle​pi​karz. – O ja​sna cho​le​ra! Po​słu​chaj pan… – Za​wa​‐ hał się, chciał coś po​wie​dzieć, roz​my​ślił się, w koń​cu wy​rzu​cił z sie​bie: – Niech pan stąd idzie! – A po​tem do​dał jed​nym tchem, ale z in​nym już po​sta​no​wie​‐ niem: – Do​bra. Za​raz za​mknę. Za​pro​wa​dzę pana. Po​cze​kaj pan. Cho​le​ra ja​‐ sna! Za​krząt​nął się na ty​łach skle​pu, zga​sił świa​tło, po czym wy​szedł z Sze​ve​‐ kiem na uli​cę, opu​ścił me​ta​lo​we ża​lu​zje i za​mknął drzwi na kłód​kę. – Chodź pan! – mruk​nął. Prze​by​li ze dwa​dzie​ścia, może trzy​dzie​ści kwar​ta​łów, za​pusz​cza​jąc się co​raz głę​biej w la​bi​rynt krę​tych uli​czek i za​uł​ków Sta​re​go Mia​sta. Drob​ny desz​czyk pa​dał w ciem​no​ści. Pach​nia​ło zgni​li​zną, mo​kry​mi ka​mie​nia​mi i me​ta​lem. Skrę​ci​li w za​ułek bez ta​blicz​ki z na​zwą, nie​oświe​tlo​ny, wci​śnię​ty mię​dzy wy​‐ so​kie sta​re ka​mie​ni​ce, któ​rych par​ter zaj​mo​wa​ły prze​waż​nie skle​py. Prze​‐ wod​nik Sze​ve​ka za​trzy​mał się i za​stu​kał w okien​ni​cę jed​ne​go z nich – „V. Ma​ed​da, To​wa​ry De​li​ka​te​so​we”. Po chwi​li skrzyp​nę​ły drzwi. Li​chwiarz po​‐ szep​tał z kimś, kto je otwo​rzył, wska​zał na Sze​ve​ka, po czym obaj we​szli do środ​ka. Oka​za​ło się, że otwo​rzy​ła im dziew​czy​na. – Tuio jest na za​ple​czu, wchodź​cie – po​wie​dzia​ła, spo​glą​da​jąc ba​daw​czo na Sze​ve​ka w ni​kłym świe​tle pa​da​ją​cym z sie​ni. – Więc to pan? – za​py​ta​ła ci​‐ chym, prze​ni​kli​wym gło​sem i uśmiech​nę​ła się dziw​nie. – Na​praw​dę pan? Tuio Ma​ed​da oka​zał się ciem​no​wło​sym męż​czy​zną po czter​dzie​st​ce o na​pię​‐ tej, in​te​li​gent​nej twa​rzy. Gdy we​szli, za​mknął ze​szyt, w któ​rym coś za​pi​sy​‐ wał, i szyb​ko wstał. Przy​wi​tał się z li​chwia​rzem po imie​niu, nie od​ry​wa​jąc oczu od Sze​ve​ka. – Przy​szedł do mo​je​go skle​pu, Tuio, i za​py​tał o dro​gę do cie​bie. Po​wia​da, że jest tym… no wiesz, przy​jezd​nym z Anar​res. – To na​praw​dę pan? – za​py​tał wol​no Ma​ed​da. – Co pan tu robi, Sze​vek? – Wpa​try​wał się w przy​by​sza błysz​czą​cy​mi ocza​mi. – Szu​kam po​mo​cy. – Kto pana do mnie przy​słał? – Pierw​szy czło​wiek, ja​kie​go spy​ta​łem. Nie wiem, kim je​steś. Za​py​ta​łem, do kogo mógł​bym się zwró​cić. Po​wie​dział, że​bym przy​szedł do cie​bie. – Czy ktoś wie, że pan tu jest? – Oni jesz​cze nie wie​dzą, że ucie​kłem. Do​wie​dzą się ju​tro.

– Spro​wadź Re​me​ivie​go – po​le​cił Ma​ed​da dziew​czy​nie. – Niech pan sia​da, Sze​vek. Więc o co cho​dzi? Sze​vek usiadł na zy​dlu, nie roz​pi​na​jąc płasz​cza. Drżał ze zmę​cze​nia. – Ucie​kłem – po​wie​dział. – Z uni​wer​sy​te​tu, z wię​zie​nia. Nie wiem, do​kąd pójść. Może tu wszyst​ko jest wię​zie​niem. Przy​sze​dłem tu​taj, bo tam​ci wspo​‐ mi​na​li o war​stwach niż​szych, o kla​sie pra​cu​ją​cej, więc po​my​śla​łem so​bie, że to jak​by mój na​ród. Że to mogą być lu​dzie, któ​rzy so​bie wza​jem​nie po​ma​ga​ją. – Ja​kiej po​mo​cy pan szu​ka? Sze​vek spró​bo​wał się opa​no​wać. Ro​zej​rzał się po cia​snym, za​gra​co​nym kan​‐ to​rze i za​trzy​mał wzrok na Ma​ed​dzie. – Mam coś, na czym im za​le​ży – po​wie​dział. – Ideę. Teo​rię na​uko​wą. Przy​‐ by​łem tu z Anar​res, bo są​dzi​łem, że tu​taj będę mógł nad nią pra​co​wać i ogło​‐ sić ją. Nie wie​dzia​łem, że u was idee są wła​sno​ścią pań​stwa. Ja nie pra​cu​ję dla pań​stwa. Nie mogę przyj​mo​wać pie​nię​dzy i dóbr, któ​re pań​stwo mi daje. Chcę się stam​tąd wy​rwać. Ale nie mogę wró​cić do domu. Przy​sze​dłem więc tu​taj. Ty nie po​trze​bu​jesz mo​jej teo​rii i może rów​nież nie lu​bisz swe​go rzą​du. Ma​ed​da się uśmiech​nął. – Istot​nie. Nie lu​bię. Ale i rząd zbyt​nio za mną nie prze​pa​da. Zgło​sił się pan pod nie​bez​piecz​ny ad​res. Nie​bez​pie​czeń​stwo gro​zi i panu, i nam… Lecz pro​szę się nie oba​wiać. Ja​koś to uło​ży​my. Za​sta​no​wi​my się, co zro​bić. Sze​vek wy​jął kart​kę, któ​rą zna​lazł wcze​śniej w kie​sze​ni pal​ta, i po​dał Ma​‐ ed​dzie. – To mnie spro​wa​dzi​ło. Nie wiesz, kto mógł mi to przy​słać? – „Do​łącz do swych bra​ci”… Nie wiem. Chy​ba nie. – Je​ste​ście odo​nia​na​mi? – Czę​ścio​wo. Syn​dy​ka​li​sta​mi, li​be​ra​ła​mi. Współ​pra​cu​je​my z Thu​wiań​czy​ka​‐ mi, z So​cja​li​stycz​nym Związ​kiem Ro​bot​ni​czym, choć je​ste​śmy prze​ciw​ni​ka​mi cen​tra​li​zmu. Wi​dzi pan, zja​wia się pan u nas w do​syć go​rą​cym mo​men​cie. – Woj​na? Ma​ed​da kiw​nął gło​wą. – Na po​po​ju​trze za​po​wie​dzia​no de​mon​stra​cję. Prze​ciw​ko po​bo​ro​wi, po​dat​‐ kom wo​jen​nym, wzro​sto​wi cen żyw​no​ści. W Nio Es​sei jest czte​ry​sta ty​się​cy bez​ro​bot​nych, a rząd wciąż pod​no​si po​dat​ki i ceny. – Przez cały czas roz​mo​wy nie spusz​czał z Sze​ve​ka oczu. Te​raz, jak​by ba​da​nie zo​sta​ło za​koń​czo​ne, od​‐ wró​cił wzrok i usiadł wy​god​niej na krze​śle. – W mie​ście wrze. Musi wy​buch​‐ nąć strajk, strajk po​wszech​ny i ma​so​we de​mon​stra​cje. Jak Strajk Dzie​wią​te​‐ go Mie​sią​ca kie​ro​wa​ny przez Odo – do​dał z cierp​kim, wy​mu​szo​nym uśmie​‐ chem. – Przy​da​ła​by się nam te​raz nowa Odo. Tyl​ko że oni nie mają już księ​‐ ży​ca, żeby nas prze​ku​pić. Za​pro​wa​dzi​my spra​wie​dli​wość tu albo ni​g​dzie… – Po​pa​trzył na Sze​ve​ka, po czym do​dał ła​god​niej​szym już to​nem: – Czy pan zda​je so​bie spra​wę, czym było dla nas wa​sze spo​łe​czeń​stwo przez ostat​nie sto pięć​dzie​siąt lat? Czy pan wie, w ja​kich sło​wach ży​czą tu so​bie lu​dzie szczę​‐ ścia? „Obyś się po raz dru​gi uro​dził na Anar​res!”. Wie​my, że ist​nie​je spo​łe​‐

czeń​stwo bez rzą​du, po​li​cji, wy​zy​sku, i nie mogą już nam wma​wiać, że to tyl​‐ ko mi​raż, ma​rze​nie ide​ali​stów! Czy pan zda​je so​bie spra​wę, dla​cze​go oni tak pil​nie ukry​wa​li pana w Ieu Eun, dok​to​rze Sze​vek? Dla​cze​go nie po​zwo​li​li się panu ni​g​dy zja​wić na pu​blicz​nym zgro​ma​dze​niu? Dla​cze​go rzu​cą się za pa​‐ nem w po​ścig jak char​ty za kró​li​kiem, le​d​wie od​kry​ją pana znik​nię​cie? Nie dla​te​go, że mają chrap​kę na tę pań​ską ideę. Przede wszyst​kim dla​te​go, że pan sam jest ideą. Ideą groź​ną. Wcie​lo​ną ideą anar​chi​zmu. Cho​dzą​cą mię​dzy nami. – Masz więc swo​ją Odo – stwier​dzi​ła ci​chym, prze​ni​kli​wym gło​sem dziew​‐ czy​na. Wró​ci​ła w trak​cie mo​no​lo​gu Ma​ed​dy. – Osta​tecz​nie Odo to tyl​ko idea. A dok​tor Sze​vek – na​ma​cal​ny do​wód. Ma​ed​da mil​czał chwi​lę. – Lecz do​wód nie do przed​sta​wie​nia – orzekł. – Cze​mu? – Je​śli o tym, że tu jest, do​wie​dzą się lu​dzie, do​wie się i po​li​cja. – Niech więc przyj​dą i spró​bu​ją go za​brać – po​wie​dzia​ła dziew​czy​na z uśmie​chem. – De​mon​stra​cja ma zo​stać prze​pro​wa​dzo​na bez ucie​ka​nia się do prze​mo​cy – ostrym to​nem przy​po​mniał Ma​ed​da. – Zgo​dził się na to na​wet SZR! – Ale ja się na to nie zgo​dzi​łam, Tuio. Nie po​zwo​lę, żeby czar​ne płasz​cze zma​sa​kro​wa​ły mi twarz albo roz​bi​ły czasz​kę. Je​śli mnie za​ata​ku​ją, będę się bro​ni​ła. – Do​łącz do nich, sko​ro po​chwa​lasz ich me​to​dy. Spra​wie​dli​wo​ści nie osią​ga się siłą! – A wła​dzy nie zdo​by​wa się bier​no​ścią. – My nie chce​my wła​dzy. My chce​my skoń​czyć z wła​dzą! Co pan na to? – Ma​ed​da zwró​cił się do Sze​ve​ka. – „Środ​ki są ce​lem”, Odo gło​si​ła tę myśl przez całe ży​cie. Po​kój osią​ga się tyl​ko po​ko​jo​wy​mi środ​ka​mi, spra​wie​dli​wo​ści do​‐ cho​dzi się tyl​ko spra​wie​dli​wy​mi czy​na​mi! Nie mo​że​my się w tym punk​cie róż​‐ nić w przeded​niu ak​cji! Sze​vek prze​niósł wzrok z nie​go na dziew​czy​nę, a po​tem na wła​ści​cie​la lom​‐ bar​du, któ​ry stał w drzwiach i w na​pię​ciu przy​słu​chi​wał się roz​mo​wie. – Je​że​li mogę się wam na coś przy​dać, wy​ko​rzy​staj​cie mnie – ode​zwał się ci​‐ cho. – Może mógł​bym ogło​sić oświad​cze​nie na ten te​mat w jed​nej z wa​szych ga​zet. Nie przy​by​łem na Ur​ras po to, żeby się ukry​wać. Je​śli wszy​scy się do​‐ wie​dzą, że tu je​stem, może rząd nie ośmie​li się mnie za​aresz​to​wać? Sam nie wiem… – Słusz​nie! – za​wo​łał Ma​ed​da. – Oczy​wi​ście. – W jego czar​nych oczach za​‐ pło​nę​ło pod​nie​ce​nie. – Gdzie po​dzie​wa się Re​me​ivi, u li​cha? Siro, leć do jego sio​stry, po​wiedz, żeby go po​szu​ka​ła i przy​sła​ła tu do nas. Niech pan na​pi​sze, po co pan tu​taj przy​je​chał – zwró​cił się do Sze​ve​ka. – Niech pan na​pi​sze o Anar​res, niech pan na​pi​sze, dla​cze​go nie za​prze​da się pan rzą​do​wi, niech pan na​pi​sze, co pan chce, a my to wy​dru​ku​je​my. Siro! Za​wo​łaj Me​isthe. Ukry​‐

je​my pana, ale, do pio​ru​na, do​pil​nu​je​my, żeby wszy​scy w Ajo do​wie​dzie​li się, że pan jest tu​taj, że jest pan z nami! – Sło​wa po​to​kiem wy​pły​wa​ły mu z ust, wy​ma​chi​wał rę​ka​mi, krą​żąc ner​wo​wo po izbie. – A po​tem, po de​mon​stra​cji, po straj​ku zo​ba​czy​my. Może wszyst​ko się do tego cza​su zmie​ni! Może nie bę​‐ dzie się już pan mu​siał ukry​wać! – Może otwo​rzą się drzwi wszyst​kich wię​zień – do​po​wie​dział Sze​vek. – Do​‐ brze, daj​cie mi kart​kę pa​pie​ru, będę pi​sał. Po​de​szła do nie​go Siro. Za​trzy​ma​ła się z uśmie​chem, jak​by mu się kła​nia​ła, z lek​ka spło​szo​na, uro​czy​sta, i po​ca​ło​wa​ła go w po​li​czek, po czym wy​szła. Do​‐ tknię​cie jej warg było chłod​ne, dłu​go je czuł na po​licz​ku. Je​den dzień prze​sie​dział na stry​chu ja​kiejś ka​mie​nicz​ki przy za​uł​ku Dow​cip, dwie noce i dzień spę​dził w piw​ni​cy pod skle​pem z uży​wa​ny​mi me​bla​mi – w dziw​nym, mrocz​nym po​miesz​cze​niu za​wa​lo​nym ra​ma​mi lu​ster i po​ła​ma​ny​‐ mi łóż​ka​mi. Pi​sał. Po kil​ku go​dzi​nach przy​nie​sio​no mu to, co na​pi​sał, już wy​‐ dru​ko​wa​ne: naj​pierw w ga​ze​cie „Współ​cze​sność”, po​tem, kie​dy „Współ​cze​‐ sność” za​mknię​to, a jej re​dak​to​rów aresz​to​wa​no, na ulot​kach od​bi​ja​nych w pod​ziem​nej dru​kar​ni, wraz z we​zwa​nia​mi do de​mon​stra​cji i straj​ku po​‐ wszech​ne​go. Nie czy​tał tego, co na​pi​sał. Jed​nym uchem słu​chał Ma​ed​dy i jego to​wa​rzy​szy, opi​su​ją​cych en​tu​zjazm, z ja​kim przy​ję​to jego sło​wa, ro​sną​ce po​‐ par​cie dla pla​no​wa​ne​go straj​ku, prze​wi​du​ją​cych wra​że​nie, ja​kie jego obec​ność na ma​ni​fe​sta​cji zro​bi na świe​cie. Gdy zo​sta​wał sam, wyj​mo​wał z kie​sze​ni ko​‐ szu​li swój no​tes i wpa​try​wał się w za​szy​fro​wa​ne za​pi​ski i rów​na​nia ogól​nej teo​rii cza​su. Wpa​try​wał się w te cy​fer​ki i nie po​tra​fił ich od​czy​tać. Nie ro​zu​‐ miał ich. Od​kła​dał no​tes i ści​skał rę​ka​mi gło​wę. Anar​res nie mia​ła fla​gi, któ​rą moż​na by​ło​by po​wie​wać. Wśród pla​ka​tów ogła​sza​ją​cych strajk po​wszech​ny, po​śród nie​bie​skich i bia​łych sztur​mó​wek syn​dy​ka​li​stów i So​cja​li​stycz​ne​go Związ​ku Ro​bot​ni​cze​go po​ja​wi​ło się też nie​‐ ma​ło trans​pa​ren​tów do​mo​wej pro​duk​cji z zie​lo​nym Ko​łem Ży​cia – sta​rym, dwie​ście lat li​czą​cym sym​bo​lem Ru​chu Odo​nian. Wszyst​kie te fla​gi i trans​pa​‐ ren​ty ja​śnia​ły har​do w słoń​cu. Po okre​sie ukry​wa​nia się w po​miesz​cze​niach z za​mknię​ty​mi drzwia​mi do​‐ brze było zna​leźć się zno​wu na wol​nym po​wie​trzu. Ma​sze​ro​wać, ko​ły​sać ra​‐ mio​na​mi, od​dy​chać świe​żo​ścią wio​sen​ne​go po​ran​ka. Prze​by​wa​nie wśród tylu lu​dzi, tak ogrom​ne​go tłu​mu, kro​czą​cych ra​zem ty​sią​cz​nych rzesz – wy​peł​nia​‐ ją​cych sze​ro​ką ar​te​rię, któ​rą ma​sze​ro​wa​li, i wszyst​kie bocz​ne uli​ce – na​pa​wa​‐ ła go lę​kiem, ale i ra​do​ścią. A gdy za​grzmiał śpiew, za​rów​no lęk, jak i ra​dość zmie​ni​ły się w unie​sie​nie i w oczach Sze​ve​ka sta​nę​ły łzy. To zla​nie się ty​się​cy gło​sów w jed​ną pieśń bi​ją​cą z gar​dzie​li ulic, roz​le​wa​ją​cą się w otwar​tej prze​‐ strze​ni, roz​brzmie​wa​ją​cą w od​da​li na​kła​da​ją​cym się na sie​bie echem, wzru​‐ sza​ło go do głę​bi. Od​le​głość, jaką mu​siał po​ko​nać dźwięk, roz​ła​my​wał śpiew.

Część do​cho​dzi​ła od czo​ła po​cho​du, da​le​ko w przo​dzie, część wzno​si​ły nie​prze​‐ bra​ne, kro​czą​ce z tyłu tłu​my, tak że pieśń zda​wa​ła się wciąż opóź​niać i na​‐ wią​zy​wać do sie​bie, ni​czym po​li​fo​nicz​ny ka​non, i wszyst​kie jej zwrot​ki śpie​‐ wa​ne były jed​no​cze​śnie, choć każ​dy ze śpie​wa​ją​cych od​śpie​wy​wał je po ko​lei, od po​cząt​ku do koń​ca. Sze​vek nie znał miej​sco​wych pie​śni, więc tyl​ko słu​chał i po​zwa​lał się uno​sić me​lo​dii, aż rap​tem od czo​ła po​cho​du po wiel​kiej, po​ru​sza​ją​cej się wol​no rze​ce tłu​mu do​pły​nę​ły do nie​go fa​la​mi sło​wa pie​śni, któ​rą do​brze znał. Uniósł więc gło​wę i ra​zem ze wszyst​ki​mi – w oj​czy​stym ję​zy​ku, tak jak się na​uczył – za​‐ śpie​wał hymn Po​wsta​nia. Śpie​wa​li go na tych uli​cach, na tej sa​mej uli​cy, przed dwu​stu laty ci sami lu​dzie, jego na​ród. Świa​tło ze wscho​du, wy​rwij ze snu Tych, któ​rzy w śnie po​gnu​śnie​li! Niech wresz​cie ru​nie ciem​no​ści mur I obiet​ni​ca się speł​ni! Lu​dzie ma​sze​ru​ją​cy obok Sze​ve​ka umil​kli, by go sły​szeć, a on śpie​wał na całe gar​dło, uśmiech​nię​ty, kro​cząc przed sie​bie w po​cho​dzie. Na pla​cu Ka​pi​to​liń​skim zgro​ma​dzi​ło się może sto, a może dwie​ście ty​się​cy lu​dzi. Jed​no​stek, po​dob​nie jak czą​ste​czek fi​zy​ki ato​mo​wej, nie​po​dob​na zli​‐ czyć, nie spo​sób usta​lić ich po​ło​że​nia ani prze​wi​dzieć za​cho​wa​nia. A jed​nak ta ol​brzy​mia ludz​ka masa za​cho​wy​wa​ła się do​kład​nie tak, jak to prze​wi​dzie​li or​‐ ga​ni​za​to​rzy straj​ku: ze​bra​ła się, ma​sze​ro​wa​ła w po​rząd​ku, śpie​wa​ła, wy​peł​ni​‐ ła plac Ka​pi​to​liń​ski oraz przy​le​głe uli​ce i w bla​sku po​łu​dnia sta​ła nie​prze​bra​‐ nym mro​wiem, wzbu​rzo​na, a jed​nak cier​pli​wa, słu​cha​jąc mów​ców, któ​rych po​je​dyn​cze gło​sy, nie​rów​no​mier​nie wzmoc​nio​ne, od​bi​ja​ły się klasz​czą​cym echem od roz​sło​necz​nio​nych fa​sad Se​na​tu i Dy​rek​to​ria​tu, dźwię​cząc nad nie​‐ milk​ną​cym, mięk​kim, roz​le​głym szme​rem tłu​mu. Na tym pla​cu ze​bra​ło się wię​cej lu​dzi, niż ich miesz​ka w ca​łym Ab​be​nay, po​‐ my​ślał Sze​vek, choć wi​dział je​dy​nie część tłu​mu. Stał z Ma​ed​dą i jego to​wa​‐ rzy​sza​mi na stop​niach Dy​rek​to​ria​tu, pod ko​lum​na​mi, przed wy​so​ki​mi drzwia​‐ mi z brą​zu, pa​trzył na ro​ze​dr​ga​ne, peł​ne po​wa​gi łany twa​rzy i ra​zem ze wszyst​ki​mi słu​chał mów​ców. Słu​chał ich jed​nak i ro​zu​miał nie tak, jak po​‐ strze​ga i ro​zu​mie ra​cjo​nal​ny umysł, ale ra​czej tak, jak czło​wiek przy​glą​da się i przy​słu​chu​je wła​snym my​ślom lub jak się po​strze​ga i ro​zu​mie wła​sną jaźń. Kie​dy sam za​czął prze​ma​wiać, mó​wie​nie nie​wie​le się róż​ni​ło od słu​cha​nia. Nie po​wo​do​wa​ła nim jego wola, utra​cił po​czu​cie sa​me​go sie​bie. Tyl​ko tro​chę roz​pra​sza​ło go zwie​lo​krot​nio​ne echo jego gło​su z da​le​kich gło​śni​ków, od​bi​te od ka​mien​nych fron​to​nów ma​syw​nych gma​chów. Spra​wia​ło, że chwi​la​mi za​ci​nał się i mó​wił bar​dzo po​wo​li. Słów jed​nak nie po​trze​bo​wał do​bie​rać. Wy​ra​żał

my​śli zgro​ma​dzo​nej rze​szy, ich dolę w ich wła​snym ję​zy​ku, choć nie ogła​szał ni​cze​go po​nad to, co wy​ra​ził już daw​no temu, a co wy​pły​wa​ło z jego sa​mot​‐ nych prze​my​śleń, z głę​bi jego du​szy. – Tym, co nas jed​no​czy, jest cier​pie​nie. Nie mi​łość. Mi​łość nie słu​cha ro​zu​‐ mu, przy​mu​sza​na zmie​nia się w nie​na​wiść. Więź, któ​ra nas łą​czy, nie po​cho​‐ dzi z wy​bo​ru. Je​ste​śmy brać​mi. Je​ste​śmy brać​mi w tym, co dzie​li​my – w bólu, któ​ry każ​dy musi zno​sić w sa​mot​no​ści, w gło​dzie, w bie​dzie, w na​dziei do​świad​cza​my na​sze​go bra​ter​stwa. Zna​my to, bo by​li​śmy zmu​sze​ni się tego na​uczyć. Wie​my, że nie po​mo​że nam nikt, je​śli nie po​mo​że​my so​bie sami. Nie wy​cią​gnie się do nas żad​na po​moc​na dłoń, je​śli my sami tego nie zro​bi​my. Ta zaś dłoń, któ​rą wy wy​cią​ga​cie, jest pu​sta, po​dob​nie jak moja. Nie ma​cie nic. Nie po​sia​da​cie nic. Nie po​sia​da​cie ni​cze​go na wła​sność. Je​ste​ście wol​ni. Ma​cie je​dy​nie sa​mych sie​bie oraz to, co da​je​cie in​nym. Je​stem tu, bo wi​dzi​cie we mnie obiet​ni​cę, obiet​ni​cę, któ​rą zło​ży​li​śmy dwie​ście lat temu w tym mie​ście – obiet​ni​cę speł​nio​ną. My​śmy jej do​trzy​ma​li na Anar​res. Nie mamy nic prócz na​szej wol​no​ści. Nie mamy wam nic do ofia​ro​wa​nia – prócz wa​szej wol​no​ści. Nie mamy praw – poza za​sa​dą świad​cze​nia so​bie wza​jem​nej po​mo​cy. Nie mamy rzą​du – prócz za​sa​dy wol​nych sto​wa​rzy​szeń. Nie ma u nas państw, na​‐ ro​dów, pre​zy​den​tów, pre​mie​rów, na​czel​ni​ków, ge​ne​ra​łów, kie​row​ni​ków, ban​‐ kie​rów, zie​mian, płac, do​bro​czyn​no​ści, po​li​cji, żoł​nie​rzy i wo​jen. Tego, co mamy, też nie jest za wie​le. Dzie​li​my się, nie je​ste​śmy po​sia​da​cza​mi. Nie po​‐ wo​dzi nam się zbyt do​brze. Nikt z nas nie jest bo​ga​ty. Nikt nie jest po​tęż​ny. Je​śli Anar​res jest ce​lem wa​szych pra​gnień, przy​szło​ścią, ku któ​rej zmier​za​cie, mó​wię wam: przyjść do niej mu​si​cie z pu​sty​mi rę​ka​mi. Przyjść do niej mu​si​cie sa​mot​ni i nadzy, tak jak dziec​ko przy​cho​dzi na świat, tak jak ono mu​si​cie wkro​czyć we wła​sne ju​tro bez żad​nej prze​szło​ści, żad​nej wła​sno​ści, zda​ni wy​‐ łącz​nie na in​nych. Nie mo​że​cie brać tego, cze​go nie da​li​ście, a dać mu​si​cie sie​‐ bie. Re​wo​lu​cji nie moż​na ku​pić. Re​wo​lu​cji nie moż​na wy​wo​łać. Re​wo​lu​cją moż​na się je​dy​nie stać. Jest w wa​szych du​szach – lub nie ma jej wca​le! Ostat​nie sło​wa jego wy​stą​pie​nia za​głu​szył ło​skot nad​la​tu​ją​cych he​li​kop​te​‐ rów po​li​cyj​nych. Sze​vek cof​nął się od mi​kro​fo​nów i spoj​rzał w nie​bo, mru​żąc ośle​pio​ne słoń​cem oczy. Po​nie​waż to samo uczy​ni​ło jed​no​cze​śnie wie​lu z tłu​‐ mu, ruch ich głów i dło​ni upodob​nił zgro​ma​dze​nie do prze​cze​sa​ne​go po​wie​‐ wem wia​tru, ską​pa​ne​go w słoń​cu łanu zbo​ża. War​kot wi​ru​ją​cych ło​pat w ol​brzy​mim ka​mien​nym pu​dle pla​cu Ka​pi​to​liń​‐ skie​go był trud​ny do znie​sie​nia. Hur​kot i wizg tych ma​chin przy​wo​dził na myśl głos ja​kie​goś po​twor​ne​go ro​bo​ta. Za​głu​szył ter​kot strze​la​ją​cych z he​li​‐ kop​te​rów ka​ra​bi​nów ma​szy​no​wych. Na​wet gdy z tłu​mu wzbił się pod nie​bo strasz​ny krzyk, ten hur​kot się prze​zeń prze​bił – tępe uja​da​nie orę​ża, sło​wo na​giej prze​mo​cy. Ogień z he​li​kop​te​rów skon​cen​tro​wał się na oso​bach sku​pio​nych na stop​niach Dy​rek​to​ria​tu i w ich są​siedz​twie. Wspar​ty na ko​lum​nach por​tyk gma​chu po​‐ słu​żył za pierw​sze schro​nie​nie tym, któ​rzy sta​li na scho​dach, i w jed​nej chwi​li

na​peł​nił się zbi​tym tłu​mem. Jak ryk po​ry​wi​ste​go wia​tru ze​rwał się krzyk ludz​kiej rze​szy wtła​cza​ją​cej się w pa​ni​ce w wy​lo​ty ośmiu ulic, któ​re pro​mie​ni​‐ ście wy​bie​ga​ły z pla​cu. He​li​kop​te​ry krą​ży​ły ni​sko nad gło​wa​mi tłu​mu, nie spo​sób było jed​nak stwier​dzić, czy prze​rwa​ły ogień. Za​bi​ci i ran​ni, za​klesz​cze​‐ ni w zbi​tej ciż​bie, nie pa​da​li na zie​mię. Oku​te brą​zem drzwi Dy​rek​to​ria​tu ustą​pi​ły z trza​skiem, któ​re​go nikt nie usły​szał. Lu​dzie prze​py​cha​li się i tra​to​wa​li, chcąc we​drzeć się do gma​chu i schro​nić przed tą ule​wą me​ta​lu. Ci​snę​li się set​ka​mi w wy​so​kie mar​mu​ro​we we​sty​bu​le, jed​ni ku​li​li się w pierw​szej do​strze​żo​nej kry​jów​ce, inni par​li da​lej, szu​ka​jąc wyj​ścia z dru​giej stro​ny bu​dyn​ku, jesz​cze inni za​trzy​my​wa​li się, żeby – za​nim na​dej​dą żoł​nie​rze – znisz​czyć po dro​dze wszyst​ko, co wpad​nie im w ręce. Kie​dy zaś żoł​nie​rze na​de​szli – w po​rząd​nych czar​nych płasz​czach – i wstą​pi​li na scho​dy wśród mar​twych i do​go​ry​wa​ją​cych męż​czyzn i ko​biet, ich oczom uka​za​ło się sło​wo wy​pi​sa​ne z roz​ma​chem krwią na wy​so​kiej, wy​po​le​ro​‐ wa​nej sza​rej ścia​nie wiel​kie​go holu: PRECZ! Strze​li​li do tru​pa, któ​ry le​żał naj​bli​żej na​pi​su. Kie​dy już w Dy​rek​to​ria​cie przy​wró​co​no po​rzą​dek i zmy​to ha​sło szma​ta​mi, wodą i my​dłem, sło​wo to nie cał​kiem zni​kło. Wciąż się o nim mó​wi​ło. Wciąż mia​ło zna​cze​nie. Nie spo​sób było iść da​lej z ran​nym, zresz​tą do​kąd? Je​dy​nie byle da​lej od pla​‐ cu Ka​pi​to​liń​skie​go. Nie było się też gdzie za​trzy​mać. Tłum gro​ma​dził się dwu​‐ krot​nie na bul​wa​rze Me​see, pró​bu​jąc sta​wić czo​ło po​li​cji, ale wów​czas zza jej sze​re​gów wy​jeż​dża​ły woj​sko​we wozy opan​ce​rzo​ne i roz​pra​sza​ły go, spy​cha​jąc w kie​run​ku Sta​re​go Mia​sta. Czar​ne płasz​cze nie przy każ​dej szar​ży da​wa​ły ognia, lecz z in​nych ulic raz po raz do​la​ty​wa​ły strza​ły. He​li​kop​te​ry krą​ży​ły w gó​rze, nie moż​na się było przed nimi schro​nić. Sze​vek niósł ran​ne​go przez kil​ka prze​cznic, ale po​zo​sta​li da​le​ko w tyle za głów​ną masą tłu​mu. Nie było sen​su pró​bo​wać go do​go​nić. Po​sa​dził ran​ne​go na naj​wyż​szym stop​niu zej​ścia do ja​kie​goś skła​du w su​te​‐ re​nie, na któ​re​go za​mknię​tych okien​ni​cach ktoś wiel​ki​mi li​te​ra​mi wy​pi​sał kre​dą sło​wo STRAJK. Pchnął drzwi. Były za​mknię​te. Wszyst​kie drzwi były za​mknię​te. Wła​sność pry​wat​na. Z kąta scho​dów pod​niósł ka​wał ob​lu​zo​wa​ne​go bru​kow​ca i roz​bił wrze​ciądz i kłód​kę – nie jak zło​dziej, ale z pew​no​ścią sie​bie ko​goś, kto otwie​ra drzwi wła​sne​go domu. Zaj​rzał do środ​ka. W su​te​re​nie było mnó​stwo skrzyń i ani ży​we​go du​cha. Po​mógł ran​ne​mu zejść po scho​dach, za​‐ mknął drzwi i po​wie​dział: – Usiądź albo po​łóż się, je​śli chcesz. Spraw​dzę, czy nie ma tu wody. Piw​ni​ca – naj​wi​docz​niej ja​kiś skład che​micz​ny z rzę​da​mi ka​dzi – wy​po​sa​żo​‐ na była w sys​tem wę​żów po​żar​ni​czych. Kie​dy Sze​vek wró​cił, ran​ny był już nie​przy​tom​ny. Sze​vek sko​rzy​stał z jego omdle​nia, by mu ob​myć rękę struż​ką wody z węża i obej​rzeć ranę. Wy​glą​da​ła źle. Bie​da​ka mu​sia​ła tra​fić wię​cej niż jed​na kula; miał urwa​ne dwa pal​ce, strza​ska​ną dłoń i nad​gar​stek. Drza​zgi ko​ści ster​cza​ły z rany po​dob​ne do wy​ka​ła​czek. Ten czło​wiek stał obok nie​go

i Ma​ed​dy, gdy he​li​kop​te​ry otwo​rzy​ły ogień. Tra​fio​ny, za​to​czył się na Sze​ve​ka i ucze​pił się go, żeby nie upaść. Sze​vek przez całą dro​gę, gdy ucie​ka​li przez Dy​rek​to​riat, pod​pie​rał go ra​mie​niem. Na po​cząt​ku, w tym sza​lo​nym ści​sku, we dwóch było ła​twiej utrzy​mać się na no​gach niż sa​me​mu. Pro​wi​zo​rycz​ną opa​ską uci​sko​wą po​sta​rał się za​ta​mo​wać krwa​wie​nie, za​ban​‐ da​żo​wał zdru​zgo​ta​ną dłoń, na​stęp​nie skło​nił ran​ne​go, by wy​pił tro​chę wody. Nie znał jego imie​nia. Bia​ła opa​ska na ra​mie​niu wska​zy​wa​ła, że na​le​żał do So​cja​li​stycz​ne​go Związ​ku Ro​bot​ni​cze​go. Był na oko ró​wie​śni​kiem Sze​ve​ka, mógł mieć naj​wy​żej czter​dzie​ści kil​ka lat. Pra​cu​jąc w fa​bry​kach na Po​łu​dnio​‐ wym Za​cho​dzie, Sze​vek wi​dy​wał lu​dzi znacz​nie cię​żej ran​nych w wy​pad​kach i prze​ko​nał się, jak dużo po​tra​fi znieść i prze​trzy​mać czło​wiek na​wet cięż​ko ran​ny i bar​dzo cier​pią​cy. Ale tam​ci mie​li opie​kę. Chi​rur​ga, któ​ry mógł do​ko​‐ nać am​pu​ta​cji, pla​zmę dla zre​kom​pen​so​wa​nia ubyt​ku krwi, łóż​ko, na któ​rym mo​gli się po​ło​żyć. Usiadł na pod​ło​dze obok ran​ne​go, pół​przy​tom​ne​go po do​zna​‐ nym szo​ku, i przy​glą​dał się sto​som skrzyń, dłu​gim, ciem​nym ko​ry​ta​rzom po​‐ mię​dzy nimi, smu​gom bia​ła​we​go świa​tła wsą​cza​ją​ce​go się przez okra​to​wa​ne okien​ka od fron​tu, bia​łym za​cie​kom sa​le​try na su​fi​cie, śla​dom bu​tów ro​bot​ni​‐ ków i kół wóz​ków na za​ku​rzo​nej ce​men​to​wej pod​ło​dze. W jed​nej go​dzi​nie set​‐ ki ty​się​cy wzno​szą pieśń pod od​kry​tym nie​bem, w na​stęp​nej dwo​je lu​dzi kry​je się w ciem​nej piw​ni​cy. – Je​ste​ście god​ni wzgar​dy – po​wie​dział po pra​wic​ku do swe​go to​wa​rzy​sza. – Nie umie​cie zo​sta​wiać otwar​tych drzwi. Ni​g​dy nie bę​dzie​cie wol​ni. Czo​ło ran​ne​go było zim​ne, mo​kre od potu. Sze​vek roz​luź​nił na chwi​lę opa​‐ skę uci​sko​wą, wstał, po​szedł przez mrocz​ną su​te​re​nę ku drzwiom i wyj​rzał na uli​cę. Ko​lum​na wo​zów pan​cer​nych już prze​je​cha​ła. Nie​licz​ni za​póź​nie​ni de​‐ mon​stran​ci z wtu​lo​ny​mi w ra​mio​na gło​wa​mi prze​my​ka​li przez to obce te​ry​to​‐ rium. Sze​vek pró​bo​wał któ​re​goś za​trzy​mać. Przy​sta​nął do​pie​ro trze​ci. – Po​trze​bu​ję le​ka​rza, mam tu ran​ne​go. Mógł​byś tu przy​słać le​ka​rza? – Le​piej go stąd za​bierz. – Po​móż mi go wy​nieść. Męż​czy​zna po​biegł da​lej. – Oni idą tędy! – krzyk​nął przez ra​mię. – Ucie​kaj! Nikt wię​cej nie prze​cho​dził, a wkrót​ce Sze​vek doj​rzał w per​spek​ty​wie uli​cy ty​ra​lie​rę czar​nych płasz​czy. Zszedł do su​te​re​ny, za​mknął drzwi, wró​cił do ran​ne​go i usiadł na za​ku​rzo​nej pod​ło​dze. – Cho​le​ra – mruk​nął. Po​tem wy​jął z kie​sze​ni ko​szu​li no​tes i za​czął go prze​glą​dać. Kie​dy po po​łu​dniu wyj​rzał ostroż​nie na uli​cę, zo​ba​czył sto​ją​cy po dru​giej stro​nie sa​mo​chód pan​cer​ny i dal​sze dwa, usta​wio​ne w po​przek skrzy​żo​wa​nia. Wy​ja​śnia​ło to okrzy​ki, ja​kie sły​szał, sie​dząc w skła​dzie. Żoł​nie​rze wy​da​wa​li je​den dru​gie​mu roz​ka​zy. Atro wy​ja​śnił mu kie​dyś, jak to było urzą​dzo​ne: sier​żan​ci mo​gli wy​da​wać roz​ka​zy sze​re​gow​com, po​rucz​ni​cy sze​re​gow​com i sier​żan​tom, ka​pi​ta​no​wie…

i tak da​lej, aż do ge​ne​ra​łów, któ​rzy mo​gli wy​da​wać roz​ka​zy każ​de​mu i ni​czy​‐ ich nie mu​sie​li słu​chać, wy​jąw​szy głów​no​do​wo​dzą​ce​go. Sze​vek słu​chał tego z nie​do​wie​rza​niem i wstrę​tem. „I ty na​zy​wasz to or​ga​ni​za​cją? – za​py​tał. – Na​zy​wasz to dys​cy​pli​ną? Ależ to ani jed​no, ani dru​gie, tyl​ko wy​jąt​ko​wo nie​‐ sku​tecz​ny me​cha​nizm przy​mu​su, coś w ro​dza​ju sil​ni​ka pa​ro​we​go z siód​me​go ty​siąc​le​cia! Co moż​na osią​gnąć z tak sztyw​ną i kru​chą struk​tu​rą?”. Jego py​‐ ta​nia dały Atro spo​sob​ność wy​stą​pie​nia z po​chwa​łą woj​ny jako na​uczy​ciel​ki od​wa​gi i mę​sko​ści, a tę​pi​ciel​ki sła​be​uszy. Jed​nak ar​gu​men​ta​cja Sze​ve​ka zmu​‐ si​ła go w koń​cu do przy​zna​nia, że zor​ga​ni​zo​wa​na od dołu, pod​da​na sa​mo​dy​‐ scy​pli​nie par​ty​zant​ka rów​nież może się oka​zać sku​tecz​na. „Ale funk​cjo​nu​je jako tako tyl​ko wte​dy, kie​dy lu​dziom się zda​je, że wal​czą o coś wła​sne​go, o swo​je domy lub wła​sne po​glą​dy” – tłu​ma​czył sta​rzec. Sze​vek nie wsz​czy​nał spo​ru. Pod​jął go do​pie​ro te​raz, w tej ciem​nej piw​ni​cy, wśród spię​trzo​nych skrzyń z nie​zna​ny​mi che​mi​ka​lia​mi. Od​po​wie​dział Atro, że już ro​zu​mie, dla​‐ cze​go woj​sko zo​sta​ło wła​śnie tak zor​ga​ni​zo​wa​ne. Było to w isto​cie nie​zbęd​ne. Żad​na inna, ra​cjo​nal​na for​ma or​ga​ni​za​cji nie po​słu​ży​ła​by za​ło​żo​ne​mu ce​lo​wi. Po pro​stu wcze​śniej nie ro​zu​miał, że tym ce​lem było spo​wo​do​wa​nie, by uzbro​‐ je​ni w ka​ra​bi​ny ma​szy​no​we męż​czyź​ni mo​gli ła​two i ma​so​wo, na roz​kaz, za​‐ bi​jać nie​uzbro​jo​nych męż​czyzn i bez​bron​ne ko​bie​ty. Wciąż jed​nak nie do​strze​‐ gał, gdzie tu​taj jest miej​sce na mę​ską od​wa​gę. Po za​pad​nię​ciu zmro​ku za​ga​dy​wał swe​go to​wa​rzy​sza od cza​su do cza​su. Ran​ny le​żał z otwar​ty​mi ocza​mi i kil​ka razy jęk​nął, co aż wstrzą​snę​ło Sze​ve​‐ kiem, tyle w tym było dzie​cię​cej wy​trwa​ło​ści. Kie​dy pę​dzi​li do Dy​rek​to​ria​tu, po​rwa​ni pierw​szą pa​ni​ką tłu​mu, prze​dzie​ra​li się przez po​miesz​cze​nia gma​‐ chu, a po​tem bie​gli, wresz​cie tyl​ko wle​kli się w stro​nę Sta​re​go Mia​sta, ran​ny czy​nił bo​ha​ter​skie wy​sił​ki, żeby do​trzy​my​wać kro​ku Sze​ve​ko​wi. Zra​nio​ną rękę przy​ci​skał do boku i cho​wał pod płasz​czem, sta​ra​jąc się nie opóź​niać mar​szu. Kie​dy jęk​nął po raz dru​gi, Sze​vek ujął jego zdro​wą dłoń i szep​nął: „Nie trze​ba, nie trze​ba. Ci​cho, bra​cie, ci​cho”. Po​pro​sił o to je​dy​nie dla​te​go, że nie mo​gąc po​móc, nie był w sta​nie słu​chać, jak to​wa​rzysz cier​pi. Ran​ny po​my​‐ ślał za​pew​ne, że na​ka​zu​ją mu ci​szę, żeby ich nie zdra​dził przed po​li​cją. Kiw​‐ nął sła​bo gło​wą i za​ci​snął usta. Spę​dzi​li w tej su​te​re​nie trzy noce. Przez cały ten czas w dziel​ni​cy skła​dów to​czy​ły się spo​ra​dycz​ne wal​ki, utrzy​my​wa​no też woj​sko​wą ba​ry​ka​dę na skrzy​żo​wa​niu z bul​wa​rem Me​see. Wal​ki ni​g​dy się do niej nie zbli​ży​ły, była sil​nie ob​sa​dzo​na, więc gdy​by ukry​wa​ją​cy się wy​szli z kry​jów​ki, mu​sie​li​by się pod​dać. – Co po​li​cja by z nami zro​bi​ła, gdy​by​śmy stąd wy​szli? – za​py​tał raz Sze​vek, kie​dy ran​ny na chwi​lę od​zy​skał przy​tom​ność. Tam​ten uśmiech​nął się bla​do i wy​szep​tał: – Roz​wa​li​ła​by nas. Jako że wo​kół, to bli​żej, to da​lej, nie mil​kła przez wie​le go​dzin cha​otycz​na strze​la​ni​na, a od cza​su do cza​su do​la​ty​wał huk po​tęż​nych eks​plo​zji i ło​pot he​‐

li​kop​te​rów, jego opi​nia zda​wa​ła się po​twier​dzać. Mniej ja​sny był po​wód bla​de​‐ go uśmie​chu. Ran​ny umarł tej sa​mej nocy z upły​wu krwi, gdy przy​tu​le​ni do sie​bie, by się wza​jem​nie ogrze​wać, le​że​li na ma​te​ra​cu, któ​ry Sze​vek zro​bił ze sło​my do wy​‐ kła​da​nia skrzyń. Był już sztyw​ny, kie​dy Sze​vek się obu​dził. Usiadł i wsłu​chi​‐ wał się w ci​szę wiel​kiej, mrocz​nej su​te​re​ny, w ci​szę pa​nu​ją​cą na uli​cy i w ca​‐ łym mie​ście, w ci​szę śmier​ci.

10

Anar​res Li​nie ko​le​jo​we na Po​łu​dnio​wym Za​cho​dzie bie​gły naj​czę​ściej po na​sy​pach, metr lub nie​co wy​żej nad rów​ni​ną. Dzię​ki pod​wyż​szo​ne​mu pod​to​rzu mniej się da​wa​ła we zna​ki ku​rza​wa i po​dróż​ni mie​li lep​szy wi​dok na pust​ko​wie. Po​łu​dnio​wy Za​chód był je​dy​nym z ośmiu re​jo​nów Anar​res po​zba​wio​nym więk​sze​go zbior​ni​ka wod​ne​go. Da​le​ko na po​łu​dniu pod​czas let​nie​go top​nie​nia bie​gu​na two​rzy​ły się ba​gni​ska, bli​żej rów​ni​ka w roz​le​głych pan​wiach sta​ły tyl​ko płyt​kie, al​ka​licz​ne je​zior​ka. Nie było tu gór, je​dy​nie co kil​ka​set ki​lo​me​‐ trów cią​gnę​ły się z pół​no​cy na po​łu​dnie łań​cu​chy wzgórz, na​gich, zwie​trza​‐ łych, wy​rzeź​bio​nych przez wia​try i słoń​ca w skał​ki i tur​nie. Bar​wi​ły je pa​sma fio​le​tu i czer​wie​ni, ścia​ny urwisk po​ra​stał mech skal​ny – ro​śli​na zdol​na prze​‐ trwać każ​dy skwar, su​chość gle​by, po​ry​wi​ste wi​chu​ry – któ​ry śmia​ły​mi sza​ro​‐ zie​lo​ny​mi li​sza​ja​mi prze​pla​tał się pio​no​wym wąt​kiem z osno​wą warstw pia​‐ skow​ca. W kra​jo​bra​zie do​mi​no​wał ko​lor bury, prze​cho​dzą​cy w bia​ła​wy tam, gdzie – na wpół za​wia​ne pia​skiem – do​sy​cha​ły pan​wie. Nad rów​ni​ną z rzad​ka prze​su​wa​ły się bu​rzo​we chmu​ry, ośle​pia​ją​co bia​łe na pur​pu​ro​wym tle nie​ba. Nie przy​no​si​ły desz​czu, rzu​ca​ły tyl​ko cień. Na​syp i lśnią​ce szy​ny bie​gły pro​sto jak strze​lił, za po​cią​giem i przed po​cią​giem, aż po da​le​ki ho​ry​zont. – Je​dy​ne, co moż​na zro​bić z tym Po​łu​dnio​wym Za​cho​dem – stwier​dził ma​‐ szy​ni​sta – to jak naj​szyb​ciej go prze​sko​czyć. Jego to​wa​rzysz nie od​po​wie​dział. Za​snął. Gło​wa pod​ska​ki​wa​ła mu w rytm stu​ko​tu lo​ko​mo​ty​wy. Ręce, spra​co​wa​ne i sczer​nia​łe od od​mro​żeń, le​ża​ły bez​‐ wład​nie na udach, twarz, choć roz​luź​nio​na snem, była po​marsz​czo​na i smut​‐ na. Wsiadł w Mie​dzia​nej Gó​rze. Po​nie​waż był je​dy​nym pa​sa​że​rem, ma​szy​ni​‐ sta za​pro​sił go do ka​bi​ny dla to​wa​rzy​stwa. Po​dróż​ny na​tych​miast za​snął. Ma​‐ szy​ni​sta spo​glą​dał nań od cza​su do cza​su z roz​cza​ro​wa​niem, ale i sym​pa​tią. Tyle się w ostat​nich la​tach na​pa​trzył na zmę​czo​nych lu​dzi, że ich stan wy​da​‐ wał się cał​kiem nor​mal​ny. Męż​czy​zna obu​dził się póź​nym po​po​łu​dniem. Ja​kiś czas wpa​try​wał się w pu​‐ sty​nię, po czym za​py​tał: – Za​wsze tą tra​są jeź​dzisz sam? – Od trzech, czte​rech lat.

– Nie zda​rzy​ła ci się ni​g​dy awa​ria? – Parę razy. Wożę ze sobą na ta​kie oka​zje za​pas je​dze​nia i wodę. A wła​śnie, nie je​steś głod​ny? – Na ra​zie nie. – Po kil​ku dniach przy​sy​ła​ją po​ciąg na​praw​czy z Sa​mot​ni. – To na​stęp​na sta​cja? – Tak. od Ko​pal​ni Se​dep do Sa​mot​ni jest ty​siąc sie​dem​set ki​lo​me​trów. Naj​‐ dłuż​sza tra​sa mię​dzy dwo​ma mia​sta​mi na Anar​res. Jeż​dżę na niej od je​de​na​‐ stu lat. – Nie znu​dzi​ło ci się? – Nie. Lu​bię sa​mot​ną ro​bo​tę. Pa​sa​żer zgo​dził się z nim ski​nie​niem gło​wy. – Poza tym jest sta​ła, a ja lu​bię ru​ty​nę – mó​wił da​lej ma​szy​ni​sta. – Ma się czas do my​śle​nia. Pięt​na​ście dni na tra​sie, pięt​na​ście wol​ne​go z part​ner​ką w No​wej Na​dziei. I tak co roku, su​sza nie su​sza, głód nie głód. Żad​nych zmian, zresz​tą tu za​wsze pa​nu​je su​sza. Lu​bię tę tra​sę. Wyj​mij no wodę, do​‐ brze? Lo​dów​ka jest pod szaf​ką. Na​pi​li się z bu​tel​ki. Woda mia​ła mdły, al​ka​licz​ny smak, za to była zim​na. – Do​sko​na​ła! – mruk​nął z uzna​niem pa​sa​żer. Od​sta​wił bu​tel​kę. Wra​ca​jąc na swo​je miej​sce z przo​du ka​bi​ny, prze​cią​gnął się, opie​ra​jąc rę​ka​mi o su​fit. – Masz part​ner​kę – stwier​dził z pro​sto​tą, któ​ra spodo​ba​ła się ma​szy​ni​ście. – Od osiem​na​stu lat. – Więc do​pie​ro za​czy​nasz. – Zga​dzam się z tobą, wiesz? Tego wła​śnie nie​któ​rzy nie ro​zu​mie​ją. Ja to wi​dzę tak: kie​dy czło​wiek ko​pu​lu​je, jak ma rap​tem na​ście lat, ma z tego cho​‐ ler​ną fraj​dę, ale pręd​ko od​kry​wa, że to się ni​czym spe​cjal​nie nie róż​ni. Jest faj​nie, zgo​da. Ale to, co na​praw​dę sta​no​wi od​mia​nę, leży nie w sa​mym ko​pu​‐ lo​wa​niu, ale w tej dru​giej oso​bie. I do​pie​ro po osiem​na​stu la​tach, masz ra​cję, za​czy​na się tę od​mia​nę do​strze​gać. Przy​naj​mniej kie​dy sta​rasz się ko​bie​tę zro​zu​mieć. Baba ci nie po​ka​że po so​bie, że chłop ją za​sko​czył. Choć może uda​‐ ją… Tak czy owak w tym cała przy​jem​ność, bra​cie. W za​sko​cze​niach, uda​wa​‐ niu, tej ca​łej za​ba​wie. W od​mia​nie. Tyl​ko że od​mia​na nie po​le​ga na zmia​nie bab. Za mło​du zjeź​dzi​łem całe Anar​res. Jeź​dzi​łem z to​wa​rem po wszyst​kich re​gio​nach. Mia​łem chy​ba ze set​kę dziew​czyn po róż​nych mia​stach. I za​czę​ło mnie to nu​dzić. Wró​ci​łem tu​taj i rok w rok co trzy de​ka​dy ro​bię tę tra​sę, przez tę pu​sty​nię, gdzie jed​nej wy​dmy od dru​giej nie od​róż​nisz i przez trzy ty​‐ sią​ce ki​lo​me​trów masz przed ocza​mi ten sam ob​ra​zek. Po​tem wra​cam do domu do tej sa​mej part​ner​ki – i ani razu mi jesz​cze nie zbrzy​dło. Czło​wie​ko​wi w ży​ciu nie jest po​trzeb​ne ska​ka​nie z miej​sca na miej​sce. Trze​ba mieć czas po swo​jej stro​nie. Współ​pra​co​wać z nim, a nie mu prze​szka​dzać. – Otóż to – przy​tak​nął pa​sa​żer. – A two​ja part​ner​ka? – Jest na Pół​noc​nym Wscho​dzie. od czte​rech lat.

– Tro​chę za dłu​go – orzekł ma​szy​ni​sta. – Po​win​ni was ra​zem skie​ro​wać. – Nie tam, gdzie by​łem. – A gdzie by​łeś? – Ło​kieć, po​tem Wiel​ka Do​li​na. – Sły​sza​łem o Wiel​kiej Do​li​nie. – Ma​szy​ni​sta zer​k​nął na pa​sa​że​ra z sza​cun​‐ kiem na​leż​nym oca​la​łe​mu. Za​uwa​żył su​chość jego spie​czo​nej słoń​cem skó​ry, coś w ro​dza​ju prze​wia​nia do ko​ści, ja​kie wi​dy​wał już u tych, któ​rzy lata gło​du prze​ży​li w Ku​rza​wie. – Nie po​win​no się za wszel​ką cenę utrzy​my​wać tych za​‐ kła​dów w ru​chu. – Po​trze​bo​wa​li​śmy fos​fo​ra​nów. – Mó​wią, że jak za​trzy​ma​li w Por​ta​lu ten po​ciąg z za​opa​trze​niem, fa​bry​ki szły da​lej i lu​dzie umie​ra​li z gło​du przy ro​bo​cie. Od​cho​dzi​li na bok, kła​dli się i umie​ra​li. Tak było? Pa​sa​żer kiw​nął gło​wą, lecz mil​czał. Ma​szy​ni​sta nie na​le​gał, po chwi​li jed​nak rzekł: – Za​sta​na​wiam się, co ja bym zro​bił, jak​by tak mój po​ciąg za​trzy​ma​li. – Ni​g​dy się to nie zda​rzy​ło? – Nie. Wi​dzisz, ja nie prze​wo​żę żyw​no​ści, naj​wy​żej cza​sem, je​den wa​gon do Gór​ne​go Se​de​pu. To jest szlak rudy. Ale gdy​bym jeź​dził na tra​sie za​opa​trze​‐ nio​wej i by mnie za​trzy​ma​li, co bym zro​bił? Prze​je​chał się po nich i do​wiózł żyw​ność tam, gdzie była prze​zna​czo​na? Ale jak to, roz​jeż​dżać dzie​ci, star​ców? Ro​bią źle, ale mor​do​wać ich za to? Sam nie wiem. Świe​cą​ce szy​ny wy​bie​ga​ły spod kół pro​sto jak strze​lił. Skłę​bio​ne na za​cho​‐ dzie chmu​ry kła​dły na rów​ni​nę ol​brzy​mie, drżą​ce mi​ra​że ni​czym cie​nie je​zior, któ​re wy​schły przed dzie​się​cio​ma mi​lio​na​mi lat. – Je​den syn​dyk, zna​łem go​ścia kopę lat, tak wła​śnie zro​bił na pół​noc stąd, na sześć​dzie​sią​tym szó​stym. Pró​bo​wa​li od​cze​pić od jego po​cią​gu wa​gon z ziar​‐ nem. Cof​nął skład i uka​tru​pił kil​ku, za​nim zdą​ży​li zejść z toru. Mó​wił po​tem, że kłę​bi​li się na nim jak ro​ba​ki na gni​ją​cej ry​bie. „Ośmiu​set lu​dzi cze​ka na ten wa​gon – po​wia​da. – Ilu z nich umrze, jak nie do​sta​ną ziar​na? Wię​cej niż tych paru, gru​bo wię​cej”. Wy​cho​dzi więc na to, że miał ra​cję. Ale ja ta​kich słup​ków su​mo​wać nie umiem. Czy moż​na do​da​wać lu​dzi jak cy​fry? No, a co ty byś zro​bił? Któ​rych byś ska​zał na śmierć? – W dru​gim roku mo​je​go po​by​tu w Łok​ciu… by​łem tam dys​po​zy​to​rem pra​‐ cy… syn​dy​kat fa​brycz​ny ob​ciął ra​cje żyw​no​ścio​we. Ci, któ​rzy pra​co​wa​li sześć go​dzin dzien​nie, do​sta​wa​li peł​ne ra​cje, ale i tak le​d​wo star​cza​ło przy tej tak cięż​kiej pra​cy. Ci, któ​rzy pra​co​wa​li po​ło​wę tego, otrzy​my​wa​li trzy czwar​te przy​dzia​łu. Kto był cho​ry albo za sła​by do ro​bo​ty, do​sta​wał po​ło​wę. Na po​ło​‐ wie ra​cji nie na​bie​rzesz sił. Taki czło​wiek nie mógł już wró​cić do pra​cy. Mógł tyl​ko prze​żyć. Moim za​da​niem było przy​dzie​la​nie tych po​łó​wek ra​cji, przy​‐ dzie​la​nie ich lu​dziom cho​rym. Sam pra​co​wa​łem w peł​nym wy​mia​rze, osiem, cza​sem dzie​sięć go​dzin dzien​nie. Pa​pier​ko​wa ro​bo​ta, ale przy​słu​gi​wa​ły mi peł​‐ ne ra​cje, za​ra​bia​łem so​bie na nie. Za​ra​bia​łem na nie ukła​da​niem list tych,

któ​rzy mie​li gło​do​wać. – Spoj​rze​nie ja​snych oczu pa​sa​że​ra wy​bie​gło na​przód w su​chy, drżą​cy blask po​nad to​ra​mi. – Jak po​wie​dzia​łeś: mia​łem su​mo​wać lu​‐ dzi. – Zre​zy​gno​wa​łeś? – Tak. Po​je​cha​łem do Wiel​kiej Do​li​ny. Kto inny za​jął się spo​rzą​dza​niem list w fa​bry​ce w Łok​ciu. Za​wsze znaj​dą się chęt​ni do spo​rzą​dza​nia list. – To nie w po​rząd​ku – oświad​czył ma​szy​ni​sta, mru​żąc ośle​pio​ne świa​tłem oczy. Miał opa​lo​ną, bez​wło​są twarz i gło​wę, ani jed​ne​go wło​ska od po​licz​ków do po​ty​li​cy, choć nie wy​glą​dał na wię​cej niż czter​dzie​ści pięć lat. Była to twarz su​ro​wa, su​cha i po​czci​wa. – To cho​ler​nie nie w po​rząd​ku. Po​win​ni byli za​mknąć te za​kła​dy. Nie moż​na żą​dać od czło​wie​ka, żeby ro​bił coś ta​kie​go. Czyż nie je​ste​śmy odo​nia​na​mi? Czło​wiek może nie wy​trzy​mać, zgo​da. To się wła​śnie przy​da​rzy​ło tym lu​dziom, któ​rzy okra​da​li po​cią​gi. Byli głod​ni, ich dzie​ci były głod​ne, tak dłu​go już gło​do​wa​li, a tu je​dzie wy​żer​ka, tyle że nie dla nich, więc da​waj ra​bo​wać! To samo się przy​da​rzy​ło temu mo​je​mu ko​le​dze. Tłum za​czął gra​bić po​ciąg, za któ​ry on był od​po​wie​dzial​ny, więc stra​cił pa​no​‐ wa​nie nad sobą i dał wstecz​ny. Nie li​czył ofiar. Przy​naj​mniej wte​dy. Może po​‐ tem. Bo go ze​mdli​ło, jak zo​ba​czył, co zro​bił. Ale ta ro​bo​ta, któ​rą to​bie ka​za​li wy​ko​ny​wać, wy​zna​cza​nie: ten niech żyje, a ten niech zdy​cha, to nie jest ro​bo​‐ ta dla nor​mal​ne​go czło​wie​ka. Nie moż​na cze​goś ta​kie​go wy​ma​gać od lu​dzi. – To były trud​ne cza​sy, bra​cie – przy​po​mniał ła​god​nie pa​sa​żer, wpa​tru​jąc się w roz​pa​lo​ną rów​ni​nę, nad któ​rą fa​lo​wa​ły i pły​nę​ły z wia​trem cie​nie wód. Wy​słu​żo​ny ste​ro​wiec to​wa​ro​wy wy​nu​rzył się zza gór i przy​cu​mo​wał na lot​‐ ni​sku w Ner​ko​wej Gó​rze. Wy​sie​dli z nie​go trzej pa​sa​że​ro​wie. Kie​dy ostat​ni do​ty​kał zie​mi, za​dy​go​ta​ła mu pod sto​pą. – Trzę​sie​nie zie​mi – stwier​dził. Był tu​tej​szy, wra​cał do domu. – Po​pa​trz​cie na te tu​ma​ny pyłu! Któ​re​goś dnia mo​że​my tu nie za​stać ani jed​nej góry. Dwaj pa​sa​że​ro​wie zde​cy​do​wa​li się za​cze​kać, póki nie za​ła​du​ją cię​ża​ró​wek, żeby się nimi za​brać. Sze​vek po​sta​no​wił pójść pie​szo, tu​tej​szy po​wie​dział mu bo​wiem, że do Cha​kar bę​dzie naj​wy​żej sześć ki​lo​me​trów, i to z gór​ki. Dro​ga opa​da​ła ser​pen​ty​ną dłu​gich za​krę​tów, z któ​rych każ​dy koń​czył się nie​wiel​kim wznie​sie​niem. Sto​ki po obu stro​nach – wzno​szą​cy się po le​wej i opa​da​ją​cy po pra​wej – za​ro​śnię​te były krze​wa​mi ho​lum. Rzę​dy wy​so​kich drzew tego ga​tun​ku – tak roz​miesz​czo​nych, jak​by sa​dzi​ła je tu ludz​ka ręka – zbie​ga​ły po zbo​czach wzdłuż żył wód pod​skór​nych. Z grzbie​tu wznie​sie​nia roz​‐ to​czył się przed Sze​ve​kiem wi​dok na czy​stą, zło​tą łunę za​cho​du roz​la​ną nad pa​sma​mi ściem​nia​łych wzgórz. Ni​g​dzie wo​kół, prócz opa​da​ją​cej w mrok dro​gi, nie do​strze​ga​ło się śla​dów ludz​kiej dzia​łal​no​ści. Kie​dy za​czął scho​dzić w dół, po​wie​trzem wstrzą​snął ci​chy grzmot. Sze​vek do​znał dziw​ne​go wra​że​nia: nie tyle wstrzą​su czy dy​go​tu, ile prze​miesz​cze​nia. Coś było nie tak. Po​sta​wił nogę – i sto​pą do​tknął twar​de​go grun​tu. Ru​szył więc da​lej. Nie gro​zi​ło mu tu nie​‐ bez​pie​czeń​stwo, a jed​nak w żad​nej nie​bez​piecz​nej sy​tu​acji, w ja​kich wcze​śniej

by​wał, nie czuł ta​kiej bli​sko​ści śmier​ci. Śmierć była w nim, pod nim, sama zie​mia sta​ła się nie​pew​na. Trwa​łość i pew​ność to obiet​ni​ce, ja​kie czło​wie​ko​wi skła​da jego umysł. Po​czuł w ustach i płu​cach zim​ne, czy​ste po​wie​trze. Nad​‐ sta​wił ucha. Usły​szał ni​sko w dole szum gór​skie​go po​to​ku. Do​tarł do Cha​kar o póź​nym zmierz​chu. Nad czar​ny​mi grzbie​ta​mi gór ciem​‐ nia​ło fio​le​to​we nie​bo. La​tar​nie pło​nę​ły ja​skra​wo i sa​mot​nie. Oświe​tlo​ne sztucz​nym świa​tłem fa​sa​dy do​mów spra​wia​ły na tle mrocz​nej głu​szy wid​mo​‐ we wra​że​nie. Wo​kół było wie​le pu​stych pla​ców i po​je​dyn​czych do​mów, jak to w sta​rych, sze​ro​ko roz​rzu​co​nych, za​bi​tych de​ska​mi mie​ści​nach. Ja​kaś prze​‐ cho​dzą​ca ko​bie​ta wska​za​ła Sze​ve​ko​wi dro​gę do ósme​go do​mi​cy​lu. – Tędy, bra​cie, za szpi​ta​lem, na koń​cu uli​cy. Uli​ca bie​gła w cie​niu góry i skoń​czy​ła się przed drzwia​mi ni​skie​go bu​dyn​ku. Sze​vek wszedł do środ​ka. Zna​lazł się w przed​po​ko​ju ty​po​we​go ma​ło​mia​stecz​‐ ko​we​go do​mi​cy​lu. Ten wi​dok przy​wo​łał mu na pa​mięć wspo​mnie​nia z dzie​ciń​‐ stwa, któ​re spę​dził z oj​cem w Wol​no​ści, Bęb​nej Gó​rze i Rów​nin​nem. Przy​‐ ćmio​ne świa​tło, ła​ta​ne maty, kart​ka z in​for​ma​cją o miej​sco​wej bry​ga​dzie szko​le​nio​wej ob​słu​gi ma​szyn, za​wia​do​mie​nie o ze​bra​niach syn​dy​ka​tu, na ta​‐ bli​cy ogło​szeń pla​kat sprzed trzech de​kad, za​po​wia​da​ją​cy przed​sta​wie​nie ja​‐ kiejś sztu​ki, opra​wio​ny w ram​kę ama​tor​ski ob​ra​zek po​ka​zu​ją​cy Odo na ko​‐ zet​ce w wię​zien​nej świe​tli​cy, li​sta miesz​kań​ców, przy drzwiach za​wia​do​mie​‐ nie o tym, w ja​kich go​dzi​nach jest w miej​skiej łaź​ni go​rą​ca woda. Sze​rut, Ta​kver, po​kój nu​mer 3. Za​pu​kał, wpa​tru​jąc się w od​blask świa​tła z przed​po​ko​ju na ciem​nej po​‐ wierzch​ni drzwi osa​dzo​nych krzy​wo w fu​try​nie. – Pro​szę! – usły​szał ko​bie​cy głos. Pchnął drzwi. Świa​tło w po​ko​ju, ja​śniej​sze niż w ko​ry​ta​rzu, pa​da​ło zza tej ko​bie​ty. Przez chwi​lę nie był pe​wien, czy to Ta​kver. Sta​ła twa​rzą do nie​go. Wy​cią​gnę​ła ręce w nie​pew​nym, nie​do​koń​czo​nym ge​ście, jak​by go chcia​ła ode​‐ pchnąć, a może ob​jąć. Wziął ją za rękę – a po​tem pa​dli so​bie w ra​mio​na i sta​li przy​tu​le​ni na nie​pew​nej zie​mi. – Wejdź! – za​wo​ła​ła. – Och, wejdź​że, wejdź! Otwo​rzył oczy. W głę​bi po​ko​ju, któ​ry na​dal wy​da​wał mu się bar​dzo ja​sny, zo​ba​czył po​waż​ną, czuj​ną twa​rzycz​kę ma​łe​go dziec​ka. – Sa​dik, to jest wła​śnie Sze​vek. Dziew​czyn​ka po​de​szła do mat​ki, ob​ję​ła jej nogę i roz​pła​ka​ła się. – Nie płacz, ma​leń​ka. Dla​cze​go pła​czesz? – A ty dla​cze​go? – szep​nę​ło dziec​ko. – Ze szczę​ścia! Ja tyl​ko ze szczę​ścia. Chodź na ko​la​na. Ach, Sze​vek, Sze​vek! List od cie​bie przy​szedł le​d​wie wczo​raj, mia​łam wła​śnie od​pro​wa​dzić Sa​dik na noc i iść do te​le​fo​nu. Na​pi​sa​łeś, że za​dzwo​nisz dziś wie​czo​rem, a nie że przy​‐ je​dziesz! No, nie płacz, Sa​dik. Ja już nie pła​czę, wi​dzisz? – On też pła​kał. – Oczy​wi​ście, że pła​ka​łem.

Sa​dik przy​glą​da​ła mu się z nie​uf​ną cie​ka​wo​ścią. Mia​ła czte​ry lat​ka, okrą​głą głów​kę i peł​ną twa​rzycz​kę, była krą​glut​ka, ciem​na, pu​szy​sta i mięk​ka. Całe ume​blo​wa​nie po​ko​ju sta​no​wi​ły dwa tap​cza​ny. Ta​kver z dziec​kiem na ko​la​nach usia​dła na jed​nym, Sze​vek na dru​gim. Grzbie​ta​mi dło​ni otarł oczy i pod​su​nął Sa​dik kost​ki dło​ni do obej​rze​nia. – Wi​dzisz? Mo​kre. I z nosa mi ciek​nie. Masz może chu​s​tecz​kę? – Tak. A ty nie masz? – Mia​łem, ale zgi​nę​ła mi w pral​ni. – Mogę po​dzie​lić się z tobą chu​s​tecz​ką, któ​rej ja uży​wam – zgo​dzi​ła się po chwi​li dziew​czyn​ka. – Sze​vek nie wie, gdzie ona leży – uświa​do​mi​ła jej Ta​kver. Sa​dik zsu​nę​ła się z jej ko​lan i z szu​fla​dy w sza​fie przy​nio​sła chu​s​tecz​kę. Po​‐ da​ła ją mat​ce, a Ta​kver Sze​ve​ko​wi. – Jest czy​sta – po​wie​dzia​ła, uśmie​cha​jąc się swo​im sze​ro​kim uśmie​chem. Sa​dik przy​pa​try​wa​ła się uważ​nie, jak Sze​vek wy​cie​ra nos. – Mie​li​ście tu nie​daw​no trzę​sie​nie zie​mi? – za​py​tał. – Cały czas się trzę​sie, czło​wiek prze​sta​je już zwra​cać na to uwa​gę – od​rze​‐ kła Ta​kver, a mała Sa​dik, za​do​wo​lo​na, że też może słu​żyć in​for​ma​cją, do​rzu​‐ ci​ła: – Tak, mie​li​śmy bar​dzo duże trzę​sie​nie zie​mi przed obia​dem. Kie​dy zie​mia się trzę​sie, okna dzwo​nią i fa​lu​je pod​ło​ga. Trze​ba wte​dy sta​nąć w drzwiach albo wy​biec na dwór. Sze​vek pa​trzył na Ta​kver. Po​sta​rza​ła się bar​dziej niż o czte​ry lata. Ni​g​dy nie mia​ła zdro​wych zę​bów, a od tam​tej pory jesz​cze dwa stra​ci​ła, obie gór​ne czwór​ki. Było wi​dać szczer​by, gdy się śmia​ła. Jej skó​ra nie od​zna​cza​ła się już tą mło​dzień​czą ak​sa​mit​no​ścią i jędr​no​ścią, a za​cze​sa​ne gład​ko do tyłu wło​sy zma​to​wia​ły. Utra​ci​ła swój mło​dzień​czy wdzięk, wy​raź​nie to wi​dział. Wy​glą​da​ła na prze​‐ cięt​ną, za​pra​co​wa​ną ko​bie​tę na pro​gu wie​ku śred​nie​go. Do​strze​gał to z pew​‐ no​ścią wy​raź​niej niż inni, bo pa​trzył na nią przez pry​zmat dłu​go​let​niej za​ży​‐ ło​ści i tę​sk​no​ty. Wi​dział ją taką, jaka była na​praw​dę. Ich oczy się spo​tka​ły. – Jak… jak wam się po​wo​dzi? – za​py​tał i za​czer​wie​nił się. Uświa​do​mił so​‐ bie, że ode​zwał się tyl​ko po to, żeby coś po​wie​dzieć. A ona po​czu​ła, jak ude​rza w nią nie​mal do​ty​kal​na fala jego po​żą​da​nia. Za​ru​‐ mie​ni​ła się lek​ko i uśmiech​nę​ła. Po​tem po​wie​dzia​ła swym ochry​płym gło​sem: – Cóż, od na​szej roz​mo​wy te​le​fo​nicz​nej nic się ta​kie​go nie zda​rzy​ło. – Ależ to było sześć de​kad temu! – Ży​cie bie​gnie tu utar​tym to​rem. – Bar​dzo tu pięk​nie… te wzgó​rza. – Uj​rzał w jej oczach mrok gór​skich do​lin. Jego po​żą​da​nie rap​tow​nie się wzmo​gło, za​krę​ci​ło mu się w gło​wie, zdo​łał jed​‐ nak prze​trwać ten kry​zys, spró​bo​wał opa​no​wać erek​cję. – Chcia​ła​byś tu zo​‐ stać? – za​py​tał.

– To mi obo​jęt​ne – od​rze​kła swym nie​zwy​kłym, cie​płym, ochry​płym gło​sem. – Wciąż ci ka​pie z nosa – za​uwa​ży​ła obiek​tyw​nie Sa​dik. – Ciesz się, że tyl​ko tyle – po​wie​dział. – Ci​cho bądź, Sa​dik, nie ego​izuj! – skar​ci​ła ją Ta​kver. Obo​je do​ro​śli się ro​ze​‐ śmia​li. – Lu​bię to mia​sto, Szev. Lu​dzie tu są mili… cie​ka​wi. Za to pra​ca nie naj​lep​sza. Szpi​tal​ne la​bo​ra​to​rium, sam ro​zu​miesz. Brak tech​ni​ków prze​sta​nie być wkrót​ce pro​ble​mem, więc mo​gła​bym wy​je​chać, nie sta​wia​jąc ich w trud​‐ nym po​ło​że​niu. Chcia​ła​bym wró​cić do Ab​be​nay, je​śli to mia​łeś na my​śli. Do​‐ sta​łeś prze​nie​sie​nie? – Nie pro​si​łem o nie i nie spraw​dza​łem. od de​ka​dy je​stem w dro​dze. – Co ro​bi​łeś na tej dro​dze? – za​py​ta​ła Sa​dik i ziew​nę​ła. – Po​ko​ny​wa​łem ją. – Prze​był pół świa​ta, z po​łu​dnia, przez pu​sty​nie, żeby przyjść do nas – wy​ja​‐ śni​ła Ta​kver cór​ce. – Ja​dłeś coś, Szev? Nie je​steś zmę​czo​ny? Mu​szę po​ło​żyć małą do łóż​ka, wła​śnie mia​ły​śmy wy​cho​dzić, kie​dy za​pu​ka​łeś. – To ona już sy​pia w noc​le​gow​ni? – Od po​cząt​ku tego kwar​ta​łu. – Od​kąd za​koń​czy​łam czte​ry lat​ka – po​chwa​li​ła się Sa​dik. – Mówi się: skoń​czy​łam czte​ry lat​ka – po​pra​wi​ła ją Ta​kver, de​li​kat​nie zsa​‐ dza​jąc małą z ko​lan, żeby wy​jąć jej płasz​czyk z sza​fy. Sa​dik sta​ła bo​kiem do Sze​ve​ka. Sku​pia​ła na nim całą uwa​gę i do nie​go kie​ro​wa​ła swo​je sło​wa. – Ale ja już raz mia​łam czte​ry lat​ka, te​raz mam wię​cej niż czte​ry. – Tem​po​ra​list​ka, jak jej oj​ciec! – Nie moż​na mieć jed​no​cze​śnie czte​rech la​tek i wię​cej niż czte​ry, praw​da? – za​py​ta​ła dziew​czyn​ka. Wy​czu​wa​ła apro​ba​tę i zwra​ca​ła się te​raz wprost do Sze​ve​ka. – Ależ moż​na. Mo​żesz mieć jed​no​cze​śnie czte​ry lata i już pra​wie pięć. – Sie​‐ dział na ni​skim tap​cza​nie, więc miał gło​wę na rów​nej wy​so​ko​ści z głów​ką cór​‐ ki, nie mu​sia​ła więc pa​trzeć na nie​go do góry. – Wi​dzisz, za​po​mnia​łem, że ty masz już pra​wie pięć lat. Kie​dy cię wi​dzia​łem po raz ostat​ni, mia​łaś ich nie​‐ wie​le wię​cej niż zero. – Na​praw​dę? – W jej gło​sie ode​zwa​ła się wy​raź​na ko​kie​te​ria. – Tak. By​łaś mniej wię​cej taka dłu​ga. – Roz​sta​wił dło​nie na nie​znacz​ną od​‐ le​głość. – Czy umia​łam już mó​wić? – Mó​wi​łaś „baa” i kil​ka in​nych słów. – Czy bu​dzi​łam wszyst​kich w blo​ku jak dziec​ko Che​ben? – do​py​ty​wa​ła się z sze​ro​kim, ra​do​snym uśmie​chem. – Oczy​wi​ście. – A kie​dy się do​brze na​uczy​łam mó​wić? – Kie​dy mia​łaś pół​to​ra rocz​ku – od​po​wie​dzia​ła jej Ta​kver – i od tam​tej pory bu​zia ci się nie za​my​ka. Gdzie jest ka​pe​lusz, Sa​di​ki​ki? – W szko​le. Nie zno​szę tego ka​pe​lu​sza – po​in​for​mo​wa​ła Sa​dik Sze​ve​ka.

Za​pro​wa​dzi​li dziew​czyn​kę przez uli​ce, po któ​rych hu​lał wiatr, do noc​le​gow​ni ośrod​ka kształ​ce​nio​we​go i we​szli z nią do przed​po​ko​ju. Było to cia​sne, ob​skur​‐ ne po​miesz​cze​nie, oży​wio​ne jed​nak dzie​cię​cy​mi ma​lo​wan​ka​mi, kil​ko​ma zgrab​ny​mi mo​de​la​mi lo​ko​mo​tyw z brą​zu, mnó​stwem dom​ków dla la​lek i ma​‐ lo​wa​ny​mi lu​dzi​ka​mi z drew​na. Sa​dik po​ca​ło​wa​ła mat​kę, po czym od​wró​ci​ła się do Sze​ve​ka i wy​cią​gnę​ła rącz​ki. Na​chy​lił się do niej. Po​ca​ło​wa​ła go, uści​‐ snę​ła moc​no. – Do​bra​noc! – po​wie​dzia​ła. Zie​wa​jąc, ode​szła za noc​ną opie​kun​ką. Do​le​ciał ich jej głos i ła​god​ne uci​sza​‐ nie opie​kun​ki. – Jaka ona pięk​na, Ta​kver. Pięk​na, in​te​li​gent​na i sil​na. – Boję się, że bar​dzo roz​pusz​czo​na. – Ależ skąd. Do​sko​na​le so​bie po​ra​dzi​łaś, zna​ko​mi​cie… w ta​kich cza​sach… – Tu nie było aż tak źle, jak na po​łu​dniu – po​wie​dzia​ła, gdy wy​cho​dzi​li z noc​le​gow​ni. – Tu​taj dzie​ci mia​ły co jeść. Żad​nych przy​sma​ków, ale za​wsze. Miej​sco​wa wspól​no​ta jest w sta​nie pro​du​ko​wać żyw​ność. Kie​dy już nie ma nic in​ne​go, moż​na zbie​rać na​sio​na dzi​kie​go ho​lum i ucie​rać. Tu nikt nie gło​do​wał. Ale ja ją ze​psu​łam. Kar​mi​łam pier​sią do trze​cie​go roku ży​cia, bo nic in​ne​go nie było do je​dze​nia… Lecz to się nie po​do​ba​ło w tej pla​ców​ce ba​daw​czej w Rol​nym. Chcie​li, że​bym ją od​da​ła na cały czas do żłob​ka. Twier​dzi​li, że przy​ję​łam wo​bec dziec​ka po​sta​wę po​sia​dacz​ki i nie przy​kła​dam się na​le​ży​cie do so​li​dar​ne​go wy​sił​ku w cięż​kich cza​sach. W grun​cie rze​czy mie​li ra​cję. Ale za​nad​to byli tej swo​jej ra​cji pew​ni! Żad​ne nie ro​zu​mia​ło, co zna​czy sa​mot​ność. To byli sami ko​mu​ni​ści. Głów​nie ko​bie​ty wier​ci​ły mi dziu​rę w brzu​chu, że kar​mię pier​sią. Praw​dzi​we spe​ku​lant​ki cia​łem. Wy​trwa​łam tam, bo je​dze​nie było do​bre – pró​bo​wa​łam, czy nie da się jeść glo​nów, do​sta​wa​ło się ich cza​sem gru​bo po​nad zwy​kłe ra​cje, ale sma​ko​wa​ły jak guma – póki nie zna​leź​li so​bie ko​goś od​po​wied​niej​sze​go na moje miej​sce. Po​tem na mniej wię​cej dzie​sięć de​‐ kad wy​je​cha​łam do No​we​go Za​ra​nia. To było zimą, dwa lata temu, w cza​sie tego dłu​gie​go okre​su, gdy nie kur​so​wa​ła pocz​ta i tak cięż​ko było tam, gdzie ty by​łeś. W No​wym Za​ra​niu wy​pa​trzy​łam to skie​ro​wa​nie na li​ście i przy​je​cha​‐ łam tu​taj. Sa​dik aż do je​sie​ni sy​pia​ła ze mną w do​mi​cy​lu. Wciąż mi jej bra​ku​‐ je. Po​kój zro​bił się bez niej taki pu​sty. – Nie masz współ​lo​ka​tor​ki? – Mam, Sze​rut. Bar​dzo miła dziew​czy​na, pra​cu​je w szpi​ta​lu na noc​ną zmia​‐ nę. Był już naj​wyż​szy czas, żeby Sa​dik ode​szła z domu, prze​by​wa​nie z in​ny​mi dzieć​mi do​brze na nią wpły​wa. Już sta​wa​ła się nie​śmia​ła. Przy​ję​ła tę zmia​nę bar​dzo dziel​nie, z cał​ko​wi​tym sto​icy​zmem. Małe dzie​ci są uro​dzo​ny​mi sto​ika​‐ mi. Pła​czą z po​wo​du guza, ale po​waż​ne wy​da​rze​nia przyj​mu​ją ze spo​ko​jem, nie ma​zga​ją się jak tylu do​ro​słych. Szli ra​mię przy ra​mie​niu. Je​sien​ne gwiaz​dy wy​ro​iły się mro​wiem o nie​by​‐ wa​łej ja​skra​wo​ści, mi​go​cąc i mru​ga​jąc we wzbi​tym trzę​sie​niem zie​mi i wi​chu​‐ rą pyle, aż całe nie​bo zda​wa​ło się drżeć, po​trzą​sać dia​men​to​wy​mi okru​cha​mi,

po​bły​ski​wać jak sło​necz​ny blask na czar​nym mo​rzu. Pod tym roz​iskrzo​nym prze​py​chem ciem​nia​ły nie​wzru​szo​ne wzgó​rza, ostro ry​so​wa​ły się li​nie da​‐ chów, mięk​ko świe​ci​ły la​tar​nie. – Czte​ry lata temu – ode​zwał się Sze​vek. – Wła​śnie czte​ry lata temu wró​ci​‐ łem do Ab​be​nay z tego od​lu​dzia w Po​łu​dnio​wy​żu. Jak​że się to miej​sce na​zy​‐ wa​ło? Czer​wo​ne Źró​dła. Była taka noc jak dzi​siaj, wiatr i gwiaz​dy. Całą dro​gę do do​mi​cy​lu bie​głem. A cie​bie tam nie było, wy​je​cha​łaś. To już czte​ry lata! – Na dru​gi dzień po wy​jeź​dzie z Ab​be​nay zro​zu​mia​łam, jaka by​łam głu​pia, że to zro​bi​łam. Głód nie głód. Po​win​nam była od​mó​wić i nie przy​jąć tego skie​‐ ro​wa​nia. – Nie na wie​le by się to zda​ło. Sa​bul już cze​kał, by mi oznaj​mić, że usu​wa​ją mnie z in​sty​tu​tu. – Gdy​bym zo​sta​ła, nie po​je​chał​byś do Ku​rza​wy. – Może i nie, ale prze​cież mo​gli​śmy nie do​stać ra​zem żad​ne​go skie​ro​wa​nia. Ja​kiś czas wy​glą​da​ło na to, że nic nie ostoi się ra​zem, praw​da? W mia​stach na Po​łu​dnio​wym Za​cho​dzie nie zo​sta​ło ani jed​no dziec​ko. Na​dal ich tam nie ma. Wy​sła​no je na pół​noc, w re​jo​ny, gdzie lo​kal​nie pro​du​ko​wa​no żyw​ność. Do​ro​śli zo​sta​li na miej​scu, żeby utrzy​my​wać w ru​chu ko​pal​nie i fa​bry​ki. To cud, że​śmy to wszy​scy prze​trwa​li, praw​da? Ale te​raz mam za​miar przez ja​kiś czas zaj​mo​wać się wy​łącz​nie wła​sną pra​cą, żeby się wa​li​ło i pa​li​ło! Wzię​ła go pod rękę. Za​trzy​mał się, jak​by jej do​tyk śmier​tel​nie go po​ra​ził. Uśmiech​nę​ła się. – Ty jesz​cze nic nie ja​dłeś, praw​da? – Praw​da. Och, Ta​kver, jak ja cie​bie pra​gną​łem, jak za tobą tę​sk​ni​łem! Przy​tu​li​li się do sie​bie moc​no na ciem​nej uli​cy, da​le​ko od la​tar​ni, pod ko​pu​łą gwiazd. Rów​nie na​gle ode​rwa​li się od sie​bie i Sze​vek oparł się o naj​bliż​szą ścia​nę. – Le​piej coś zjem – po​wie​dział. – Chodź, bo jesz​cze mi tu pad​niesz! Prze​szli jed​ną prze​czni​cę do ja​dło​daj​ni, naj​więk​sze​go bu​dyn​ku w Cha​kar. Było już po go​dzi​nach ko​la​cji, ale jesz​cze po​si​la​li się ku​cha​rze. Dali przy​jezd​‐ ne​mu mi​skę du​szo​ne​go mię​sa z wa​rzy​wa​mi i chle​ba do woli. Sie​dzie​li wszy​scy przy sto​le bli​sko kuch​ni. Po​zo​sta​łe sto​ły były już sprząt​nię​te i za​sta​wio​ne do śnia​da​nia. Su​fit sto​łów​ki, prze​pa​ści​stej jak pie​cza​ra, gi​nął wy​so​ko w mro​ku, da​le​ki jej ko​niec to​nął w ciem​no​ści roz​ła​my​wa​nej je​dy​nie po​ły​ska​mi świa​tła na mi​skach i kub​kach sto​ją​cych na nie​wi​docz​nych sto​łach. Ku​cha​rze i ob​słu​‐ ga, zmę​cze​ni po dniu pra​cy, je​dli szyb​ko i od​zy​wa​li się nie​wie​le, nie zwra​ca​jąc uwa​gi na Ta​kver i nie​zna​jo​me​go. Je​den po dru​gim wsta​wa​li od sto​łu i od​no​si​li na​czy​nia do zmy​wa​rek w kuch​ni. Ja​kaś star​sza ko​bie​ta po​wie​dzia​ła, wsta​jąc od sto​łu: – Nie mu​si​cie się śpie​szyć, am​ma​ri, cze​ka ich jesz​cze go​dzi​na zmy​wa​nia. Mia​ła chmur​ną, po​nu​rą twarz, jed​nak mó​wi​ła ze współ​czu​ciem i ser​decz​no​‐ ścią lu​dzi, któ​rzy do​świad​cza​ją jed​na​kie​go losu. Nie mo​gła uczy​nić dla nich

nic wię​cej, jak tyl​ko po​ra​dzić „Nie mu​si​cie się śpie​szyć” i ob​jąć ich krót​kim spoj​rze​niem bra​ter​skiej mi​ło​ści. Oni zaś nie wię​cej uczy​nić mo​gli dla niej – i nie​wie​le też dla sie​bie na​wza​‐ jem. Wró​ci​li do ósme​go do​mi​cy​lu, do po​ko​ju nu​mer 3, i za​spo​ko​ili tra​wią​ce ich dłu​go po​żą​da​nie. Nie za​pa​li​li na​wet lam​py, za​wsze lu​bi​li ko​chać się w ciem​no​‐ ści. Za pierw​szym ra​zem szczy​to​wa​li obo​je, le​d​wie w nią wszedł. Za dru​gim ra​zem ko​cha​li się opę​tań​czo i krzy​cze​li z ra​do​ści, prze​dłu​ża​jąc roz​kosz, jak​by od​wle​ka​li chwi​lę śmier​ci. Za trze​cim ra​zem ko​cha​li się, na wpół śpiąc, i ko​ło​‐ wa​li wo​kół ją​dra bez​gra​nicz​nej eks​ta​zy ni​czym pla​ne​ty, któ​re wi​ru​ją na oślep, bez​gło​śnie, w po​to​kach sło​necz​ne​go świa​tła, wo​kół wspól​ne​go cen​trum gra​wi​ta​cji, wi​ru​jąc, ko​łu​jąc bez koń​ca. Ta​kver obu​dzi​ła się o świ​cie. Pod​par​ta na łok​ciu, po​pa​trzy​ła w sza​ry kwa​‐ drat okna, a po​tem spoj​rza​ła na Sze​ve​ka. Le​żał na ple​cach, od​dy​cha​jąc tak lek​ko, że jego pierś pra​wie się nie uno​si​ła. Twarz, da​le​ka i su​ro​wa w bla​dym świe​tle brza​sku, od​chy​lo​na była do tyłu. Wró​ci​li​śmy do sie​bie z wiel​kiej od​da​‐ li, po​my​śla​ła Ta​kver. Za​wsze tak ro​bi​li​śmy. Wra​ca​li​śmy do sie​bie z wiel​kiej od​da​li, z prze​strze​ni, z od​da​le​nia wie​lu lat, z ot​chła​ni przy​pad​ku. Te​raz przy​‐ był z tak da​le​ka, że już nic nie zdo​ła nas roz​dzie​lić. Nic, żad​ne od​le​gło​ści ani lata nie mogą być więk​sze od tej od​le​gło​ści, któ​ra już nas roz​dzie​li​ła, od róż​ni​‐ cy płci, od​mien​no​ści na​szych ist​nień, na​szych umy​słów, tej roz​pa​dli​ny, ot​chła​‐ ni, któ​rą spi​na​my jed​nym spoj​rze​niem, do​tknię​ciem, sło​wem. Ależ jest da​le​ko, kie​dy śpi. Za​wsze tak da​le​ko. Lecz wra​ca, za​wsze wra​ca… Ta​kver oznaj​mi​ła, że za​mie​rza odejść ze szpi​ta​la w Cha​kar, zo​sta​ła jed​nak, póki nie zna​le​zio​no na jej miej​sce w la​bo​ra​to​rium za​stęp​stwa. Pra​co​wa​ła po osiem go​dzin dzien​nie – w trze​cim kwar​ta​le roku 168 wie​le osób wciąż pra​co​‐ wa​ło na wy​dłu​żo​nych zmia​nach okre​su klę​ski ży​wio​ło​wej, bo choć su​sza skoń​‐ czy​ła się zimą 167, go​spo​dar​ce było da​le​ko do sta​nu nor​mal​no​ści. Ha​sło „Dużo pra​cuj, mało jedz” na​dal po​zo​sta​wa​ło wy​tycz​ną wy​kwa​li​fi​ko​wa​nych pra​cow​ni​‐ ków. Ra​cje żyw​no​ścio​we re​kom​pen​so​wa​ły już wszak​że dzien​ny wy​da​tek ener​‐ gii, co jesz​cze rok, dwa lata temu wca​le nie było re​gu​łą. Sze​vek przez pe​wien czas nie zaj​mo​wał się wła​ści​wie ni​czym. Nie uwa​żał się za cho​re​go. Po czte​rech la​tach gło​du tak przy​wy​kli do skut​ków tru​dów i nie​do​ży​wie​nia, że uzna​wa​li je za nor​mę. Cier​piał na ka​szel py​licz​ny (przy​pa​‐ dłość en​de​micz​ną wśród wspól​not po​łu​dnio​wych pu​styń), chro​nicz​ne za​pa​le​nie oskrze​li (po​dob​ne do py​li​cy krze​mo​wej), a tak​że na inne gór​ni​cze cho​ro​by, ale i to w tam​tych re​gio​nach uwa​ża​no za nor​mal​ne. Cie​szył się po pro​stu tym, że gdy mu się nie chce nic ro​bić, ni​cze​go ro​bić nie musi. Przez parę dni dzie​li​li po​kój z Sze​rut – obo​je spa​li do póź​ne​go po​po​łu​dnia. Po​tem ta ci​cha, czter​dzie​sto​let​nia ko​bie​ta prze​pro​wa​dzi​ła się do in​nej pra​cow​‐ ni​cy na noc​ną zmia​nę i przez na​stęp​ne czte​ry de​ka​dy, ja​kie spę​dzi​li w Cha​‐ kar, on i Ta​kver mie​li po​kój wy​łącz​nie dla sie​bie. Gdy ona była w pra​cy, on spał, wa​łę​sał się po po​lach lub po wy​su​szo​nych na​gich wzgó​rzach za mia​stem.

Póź​nym po​po​łu​dniem prze​cho​dził w po​wrot​nej dro​dze koło ośrod​ka kształ​ce​‐ nio​we​go, przy​glą​dał się Sa​dik i jej to​wa​rzy​szom na pla​cu za​baw bądź an​ga​żo​‐ wał się (co do​ro​śli nie​raz czy​ni​li) w któ​reś z dzie​cię​cych za​jęć – do​łą​czał do gru​py sza​lo​nych sied​mio​let​nich sto​la​rzy lub do dwój​ki po​waż​nych dwu​na​sto​‐ let​nich geo​me​trów, któ​rzy na​po​tka​li ja​kieś trud​no​ści w trian​gu​la​cji. Po​tem wra​ca​li z Sa​dik do po​ko​ju. Wie​czo​rem wy​cho​dzi​li na spo​tka​nie wra​ca​ją​cej z pra​cy Ta​kver i szli ra​zem do łaź​ni, a na​stęp​nie do ja​dło​daj​ni. W go​dzi​nę lub dwie po ko​la​cji od​pro​wa​dza​li cór​kę do noc​le​gow​ni i wra​ca​li do sie​bie. Dni upły​wa​ły w nie​zmą​co​nym spo​ko​ju, opro​mie​nio​ne je​sien​nym słoń​cem, opraw​ne w ci​szę wzgórz. Dla Sze​ve​ka był to czas jak wy​ję​ty z cza​su, czas poza nur​tem cza​su – nie​‐ rze​czy​wi​sty, nie​znisz​czal​ny, za​cza​ro​wa​ny. On i Ta​kver roz​ma​wia​li nie​raz do póź​na w nocy, to znów kła​dli się do łóż​ka za​raz po za​pad​nię​ciu ciem​no​ści i prze​sy​pia​li je​de​na​ście, dwa​na​ście go​dzin w głę​bo​kiej, kry​sta​licz​nej ci​szy gór​‐ skiej nocy. Sze​vek przy​wiózł ze sobą ba​gaż – mały, znisz​czo​ny ku​fe​rek z pły​ty pil​śnio​‐ wej, na któ​rym czar​nym atra​men​tem wy​pi​sa​ne było du​ży​mi li​te​ra​mi jego imię. Wszy​scy Anar​re​syj​czy​cy po​dró​żo​wa​li z ta​ki​mi ku​fer​ka​mi z po​ma​rań​czo​‐ wej pły​ty pil​śnio​wej, po​ry​so​wa​ny​mi i po​wgnia​ta​ny​mi. No​si​li w nich pa​pie​ry, pa​miąt​ki, za​pa​so​wą parę bu​tów. Wa​liz​ka Sze​ve​ka mie​ści​ła nową ko​szu​lę, któ​rą po​brał, prze​jeż​dża​jąc przez Ab​be​nay, kil​ka ksią​żek, nie​co pa​pie​rzysk oraz dziw​ny przed​miot, któ​ry zda​wał się skła​dać – do​pó​ki spo​czy​wał na dnie wa​liz​ki – z wie​lu pła​skich dru​cia​nych pę​tli i paru szkla​nych pa​cior​ków. Dru​‐ gie​go wie​czo​ru po przy​jeź​dzie Sze​vek z ta​jem​ni​czą miną po​ka​zał go cór​ce. – To na​szyj​nik – orze​kła z za​chwy​tem. Miesz​kań​cy ma​łych mia​ste​czek no​si​li spo​ro bi​żu​te​rii. W wy​ra​fi​no​wa​nym Ab​be​nay, gdzie pa​no​wa​ło sil​niej​sze na​pię​cie mię​dzy za​sa​dą nie​po​sia​da​nia a chęt​ką przy​ozda​bia​nia się, pier​ścio​nek czy spin​ka wy​zna​cza​ły gra​ni​cę do​‐ bre​go sma​ku. Gdzie in​dziej jed​nak nie przej​mo​wa​no się tym głę​bo​kim związ​‐ kiem, jaki za​cho​dzi mię​dzy es​te​ty​ką a zbyt​kiem. Lu​dzie stro​ili się bez​wstyd​‐ nie. W więk​szo​ści okrę​gów, tru​dząc się dla sła​wy i mi​ło​ści ludz​kiej, dzia​łał za​‐ wo​do​wy ju​bi​ler, ist​nia​ły rów​nież pra​cow​nie rze​mieśl​ni​cze, gdzie moż​na było za​spo​ka​jać za​chcian​ki gu​stu za po​mo​cą do​stęp​nych tam nie​wy​szu​ka​nych ma​‐ te​ria​łów – mie​dzi, sre​bra, pa​cior​ków, spi​ne​li, gra​na​tów i żół​tych dia​men​tów z Po​łu​dnio​wy​żu. Sa​dik nie mia​ła oka​zji oglą​dać wie​lu błysz​czą​cych, de​li​kat​‐ nych ca​cek, wi​dy​wa​ła jed​nak na​szyj​ni​ki, to​też wła​śnie na​szyj​ni​ka do​pa​trzy​ła się w dru​cia​nych krę​gach. – Otóż nie. Po​patrz – rzekł oj​ciec i uro​czy​ście, wpraw​nie pod​niósł ta​jem​ni​czy przed​miot za łą​czą​cą dru​cia​ne zwo​je nit​kę. Zwi​snąw​szy u jego dło​ni, przed​‐ miot ożył – pę​tle po​czę​ły ob​ra​cać się swo​bod​nie, za​kre​śla​jąc jed​na we​wnątrz dru​giej po​wietrz​ne sfe​ry, szkla​ne pa​cior​ki roz​bły​sły od​bla​skiem lam​py. – Ja​kie ślicz​ne! – ucie​szy​ło się dziec​ko. – Co to jest? – Wie​sza się to u su​fi​tu. Znaj​dzie się tu ja​kiś gwóźdź? Przy​nio​sę póź​niej

z Za​opa​trze​nia, na ra​zie wy​star​czy ha​czyk na pal​ta. Czy wiesz, kto to zro​bił, Sa​dik? – Nie. Ty! – Mama to zro​bi​ła. – Od​wró​cił się do Ta​kver. – To mój ulu​bio​ny, wi​siał nad biur​kiem. Inne od​da​łem Be​da​po​wi. Ani my​śla​łem zo​sta​wiać ich tej sta​rej… jak​że jej było? Ma​mie Za​zdro​śni​cy z głę​bi ko​ry​ta​rza. – A, Bu​nub! od lat już o niej nie my​śla​łam! Ta​kver ro​ze​śmia​ła się dziw​nie. Przy​glą​da​ła się mo​bi​lo​wi, jak​by się go bała. Sa​dik wpa​try​wa​ła się w lek​ką kon​struk​cję, któ​ra w ci​chych ob​ro​tach po​szu​ki​‐ wa​ła sta​nu rów​no​wa​gi. – Chcia​ła​bym – po​wie​dzia​ła ostroż​nie – po​wie​sić to so​bie na jed​ną noc nad łó​żecz​kiem w noc​le​gow​ni. – Zro​bię ci iden​tycz​ne, ko​cha​nie. Na wszyst​kie noce. – Na​praw​dę umiesz to ro​bić, Ta​kver? – Cóż, kie​dyś umia​łam. My​ślę, że jesz​cze po​tra​fię. – W oczach Ta​kver już otwar​cie za​lśni​ły łzy. Sze​vek ob​jął ją ra​mie​niem. Obo​je wciąż byli na gra​ni​cy pła​czu, sza​le​nie na​‐ pię​ci. Sa​dik przy​glą​da​ła się przy​tu​lo​nym ro​dzi​com spo​koj​nym, bacz​nym spoj​‐ rze​niem, po czym od​wró​ci​ła się, by ob​ser​wo​wać Za​ję​cia Nie​za​miesz​ka​nej Prze​strze​ni. Wie​czo​ra​mi, gdy zo​sta​wa​li we dwo​je, czę​sto roz​ma​wia​li o cór​ce. Ta​kver, nie ma​jąc kogo ob​da​rzać czu​ło​ścią, była nie​co prze​sad​nie nią za​ję​ta. Ma​cie​rzyń​‐ skie am​bi​cje i nie​po​ko​je przy​ćmi​ły jej zdro​wy roz​są​dek. Nie była to jej ce​cha przy​ro​dzo​na. Ani współ​za​wod​nic​two, ani opie​kuń​czość nie mia​ły dla Anar​re​‐ syj​czy​ków więk​sze​go zna​cze​nia. Ta​kver była więc rada, mo​gąc się przed Sze​‐ ve​kiem wy​ża​lić, po​zbyć trosk. Pod​czas ich pierw​szych nocy po roz​łą​ce to ona głów​nie mó​wi​ła, a on słu​chał, jak słu​chał​by mu​zy​ki lub szme​ru pły​ną​cej wody. od czte​rech lat od​zy​wał się nie​wie​le, od​wykł od roz​mów. Do​pie​ro Ta​‐ kver, jak zwy​kle, uwol​ni​ła go od tego mil​cze​nia. Póź​niej to on prze​waż​nie mó​‐ wił, lecz za​wsze uważ​nie słu​chał od​po​wie​dzi. – Pa​mię​tasz Ti​ri​na? – za​py​tał pew​nej nocy. Było zim​no. Na​sta​ła zima i ich po​kój, po​ło​żo​ny naj​da​lej od do​mi​cy​lo​wej ko​tłow​ni, sła​bo się na​grze​wał na​wet przy cał​kiem otwar​tej prze​pust​ni​cy. Ścią​gnę​li więc po​ściel z obu tap​cza​nów i opa​tu​li​li się w nią obo​je na łóż​ku bliż​szym na​wiew​ni​ka cie​pła. Sze​vek miał na so​bie sta​rą, do resz​ty spra​ną ko​szu​lę, bo chciał, żeby mu było cie​pło, a lu​bił w łóż​ku sie​dzieć. Ta​kver, cał​kiem naga, wsu​nę​ła się pod koce aż po czu​bek nosa. – Co się sta​ło z tym po​ma​rań​czo​wym ko​cem? – za​py​ta​ła. – Co za po​sia​dacz​ka! Zo​sta​wi​łem go. – Ma​mie Za​zdro​śni​cy? Jaka szko​da. Nie je​stem po​sia​dacz​ką. Je​stem po pro​‐ stu sen​ty​men​tal​na. To był pierw​szy koc, pod ja​kim wspól​nie spa​li​śmy. – Chy​ba nie. Prze​cież mu​sie​li​śmy się czymś przy​kry​wać w gó​rach Ne The​‐ ras.

– Je​śli na​wet, już tego nie pa​mię​tam. – Ro​ze​śmia​ła się. – O kogo przed chwi​lą py​ta​łeś? – O Ti​ri​na. – Nie przy​po​mi​nam so​bie. – Okrę​go​wy In​sty​tut Nauk w Pół​no​co​ni​żu. Ciem​ny, za​dzie​ra​ją​cy nosa chło​‐ pak… – A! Oczy​wi​ście. My​śla​łam, że zna​my go z Ab​be​nay. – Wi​dzia​łem się z nim na Po​łu​dnio​wym Za​cho​dzie. – Wi​dzia​łeś się z Ti​ri​nem? I jak​że się mie​wa? Sze​vek przez chwi​lę mil​czał, su​nąc pal​cem po splo​tach koca. – Pa​mię​tasz, co mó​wił nam o nim Be​dap? – Że wciąż do​sta​wał skie​ro​wa​nia do kleg​gich, włó​czył się z miej​sca na miej​‐ sce, aż w koń​cu wy​lą​do​wał na Se​gvi​nie, tak? Po​tem Dap stra​cił go z oczu. – Wi​dzia​łaś tę sztu​kę, któ​rą wy​sta​wił? Tę, któ​ra na​ro​bi​ła mu kło​po​tów? – Tak, na Let​nim Fe​sti​wa​lu po two​im wy​jeź​dzie. Nie pa​mię​tam już do​kład​‐ nie, to było tak daw​no. Była głu​piut​ka. Dow​cip​na, ale głu​piut​ka. Opo​wia​da​ła o pew​nym Ur​ra​syj​czy​ku – tak, te​raz so​bie przy​po​mi​nam. Ten Ur​ra​syj​czyk cho​wa się w zbior​ni​ku hy​dro​po​nicz​nym na po​kła​dzie le​cą​ce​go na księ​życ frach​tow​ca, od​dy​cha przez słom​kę i od​ży​wia się ko​rze​nia​mi ro​ślin. Mó​wi​łam ci, że to głu​pie! W ten spo​sób prze​my​ca się na Anar​res. Po​tem szwen​da się to tu, to tam, pró​bu​je ku​po​wać to​wa​ry w skła​dach, pró​bu​je sprze​da​wać coś lu​‐ dziom i zbie​ra zło​te sa​mo​rod​ki, aż ma ich tyle, że nie może się ru​szyć. Osia​da więc tam, gdzie go to zło​to przy​ci​snę​ło, bu​du​je so​bie pa​łac i ty​tu​łu​je się Wła​‐ ści​cie​lem Anar​res. Po​tem była taka okrop​nie śmiesz​na sce​na, kie​dy on i ta ko​‐ bie​ta chcą ko​pu​lo​wać, ona leży już roz​kra​czo​na i go​to​wiu​teń​ka, a on nie może z nią spół​ko​wać, póki jej nie za​pła​ci tymi swo​imi zło​ty​mi sa​mo​rod​ka​mi. Ale ona ich nie chce. To było śmiesz​ne: ko​bie​ta leży i roz​kła​da nogi, on się do niej za​bie​ra, a po​tem od​ska​ku​je, jak​by go coś ugry​zło, i krzy​czy: „Nie mogę! To nie​mo​ral​ne! To nie jest do​bry in​te​res!”. Bied​ny Ti​rin! Był taki za​baw​ny, taki pe​łen ży​cia. – Sam grał tego Ur​ra​syj​czy​ka? – Tak. Był świet​ny. – Po​ka​zy​wał mi tę sztu​kę. Parę razy. – Gdzie go spo​tka​łeś? W Wiel​kiej Do​li​nie? – Nie, wcze​śniej, w Łok​ciu. Był do​zor​cą w fa​bry​ce. – Z wła​sne​go wy​bo​ru? – Nie są​dzę, by Tir był wów​czas zdol​ny do do​ko​ny​wa​nia ja​kich​kol​wiek wy​‐ bo​rów… Be​dap twier​dził, że skło​nio​no go do wy​jaz​du na Se​gvi​nę, zmu​szo​no, by po​pro​sił o le​cze​nie. Sam nie wiem. Kie​dy go zo​ba​czy​łem po kil​ku la​tach te​‐ ra​pii, był czło​wie​kiem zła​ma​nym. – My​ślisz, że coś mu tam na Se​gvi​nie zro​bi​li…? – Po​ję​cia nie mam. Uwa​żam, że Sa​na​to​rium sta​ra się za​pew​niać opie​kę, da​‐ wać schro​nie​nie. Są​dząc z ich syn​dy​ka​to​wych pu​bli​ka​cji, są na​sta​wie​ni co

naj​mniej al​tru​istycz​nie. Nie są​dzę, żeby to oni do​pro​wa​dzi​li Ti​ri​na do obłę​du. – Więc co go zła​ma​ło? Tyl​ko to, że nie mógł zna​leźć pla​ców​ki, o ja​kiej by ma​rzył? – Wy​koń​czy​ła go ta jego sztu​ka. – Co ty mó​wisz? Ha​łas, jaki wo​kół niej pod​nio​sły te sta​re pier​do​ły? Słu​chaj, żeby zbzi​ko​wać z po​wo​du ta​kiej mo​ra​li​stycz​nej po​ła​jan​ki, trze​ba być na​praw​‐ dę stuk​nię​tym. Wy​star​czy​ło to zi​gno​ro​wać! – Tir był stuk​nię​ty. We​dle norm na​sze​go spo​łe​czeń​stwa. – Co chcesz przez to po​wie​dzieć? – No cóż, są​dzę, że jest uro​dzo​nym twór​cą. Nie rze​mieśl​ni​kiem, lecz ar​ty​stą. Wy​na​laz​cą, bu​rzy​cie​lem z ga​tun​ku tych, co to mu​szą wszyst​ko wy​wró​cić do góry no​ga​mi i wy​pa​tro​szyć. Sa​ty​ry​kiem, czy​li kimś, kto chwa​li przez wy​kpi​‐ wa​nie. – Więc jego sztu​ka była aż tak do​bra? – spy​ta​ła na​iw​nie Ta​kver, wy​su​nąw​‐ szy się nie​co spod ko​ców i pa​trząc na Sze​ve​ka ba​daw​czo. – Nie, nie wy​da​je mi się. Choć na sce​nie mo​gła być za​baw​na. Osta​tecz​nie miał tyl​ko dwa​dzie​ścia lat, kie​dy ją na​pi​sał. Wciąż ją prze​ra​bia. Nie na​pi​sał od tam​tej pory nic in​ne​go. – Wciąż pi​sze tę samą sztu​kę? – Wciąż tę samą. – Hm – mruk​nę​ła ze współ​czu​ciem, ale i nie​chę​cią. – Przy​cho​dził co parę de​kad i po​ka​zy​wał mi ją. A ja czy​ta​łem albo uda​wa​‐ łem, że czy​tam, i pró​bo​wa​łem z nim o niej roz​ma​wiać. Bar​dzo mu za​le​ża​ło, żeby o niej roz​ma​wiać, ale nie mógł. Za​nad​to się bał. – Cze​go? Nie ro​zu​miem. – Mnie. Wszyst​kich. Or​ga​ni​zmu spo​łecz​ne​go, lu​dzi, bra​ter​stwa, od​trą​ce​nia. Kie​dy czło​wiek czu​je, że jest sam prze​ciw wszyst​kim, ma do​bre pod​sta​wy do lęku. – Tyl​ko dla​te​go, iż pew​ni lu​dzie okrzyk​nę​li jego sztu​kę nie​mo​ral​ną i wo​ła​li, że nie po​win​no mu się po​wie​rzać po​sa​dy na​uczy​cie​la, on już uznał, że wszy​scy są prze​ciw​ko nie​mu? To nie​zbyt mą​dre! – Czy ktoś był przy nim? – No, Dap… przy​ja​cie​le. – Prze​cież stra​cił z nimi kon​takt. Po​sła​no go da​le​ko. – Więc cze​mu nie od​rzu​cił skie​ro​wa​nia? – My​śla​łem do​kład​nie tak samo. Za​wsze tak mó​wi​my. Ty też tak mó​wi​łaś: po​win​nam od​mó​wić wy​jaz​du do Rol​ne​go. Ja też tak so​bie mó​wi​łem po przy​‐ jeź​dzie do Łok​cia: Je​stem czło​wie​kiem wol​nym, nie mu​sia​łem tu przy​jeż​dżać! … My​śli​my tak i mó​wi​my, ale ni​g​dy tak nie ro​bi​my. Na​sza ini​cja​ty​wa jest bez​piecz​nie scho​wa​na w na​szej gło​wie jak po​kój, do któ​re​go mo​że​my wejść i po​wie​dzieć: Nie mu​szę nic ro​bić, je​stem pa​nem sa​me​go sie​bie, je​stem wol​ny. Po czym opusz​cza​my ten po​ko​ik w na​szej gło​wie i uda​je​my się tam, do​kąd nas skie​ru​je KPR. I sie​dzi​my tam do​pó​ty, do​pó​ki nie otrzy​ma​my no​we​go skie​‐

ro​wa​nia. – Nie​praw​da, Szev. Spra​wi​ła to do​pie​ro su​sza. Przed​tem nie było na​wet po​‐ ło​wy tych skie​ro​wań, lu​dzie po​dej​mo​wa​li pra​cę, gdzie chcie​li, do​łą​cza​li do ja​‐ kie​goś ist​nie​ją​ce​go syn​dy​ka​tu albo two​rzy​li wła​sny i re​je​stro​wa​li go w Kom​‐ po​pra​cu. A KPR przy​dzie​lał skie​ro​wa​nia głów​nie tym, któ​rzy wo​le​li się re​je​‐ stro​wać w Puli Prac Ogól​nych. Te​raz wró​cą tam​te za​sa​dy. – Nie je​stem tego pe​wien. Po​win​ny wró​cić, oczy​wi​ście. Ale na​wet przed klę​‐ ską gło​du spra​wy nie szły w tym kie​run​ku, wręcz prze​ciw​nie. Be​dap miał ra​‐ cję: każ​dy stan wy​jąt​ko​wy, każ​dy na​wet na​bór do pra​cy przy​czy​nia się do roz​bu​do​wy​wa​nia biu​ro​kra​tycz​nej ma​chi​ny w ra​mach KPR, do swo​iste​go kost​‐ nie​nia. Tak było, tak jest, tak być musi… Rów​nież przed su​szą mia​łaś mnó​‐ stwo przy​kła​dów. Pięć lat su​ro​wej kon​tro​li mo​gło na do​bre utrwa​lić ten wzór. Nie rób ta​kiej wąt​pią​cej miny! Po​wiedz mi, ile znasz osób, któ​re od​mó​wi​ły przy​ję​cia skie​ro​wa​nia, choć​by i przed gło​dem. Ta​kver za​my​śli​ła się nad od​po​wie​dzią. – Nie li​cząc nuch​ni​bi? – Nie, nie, nuch​ni​bi też się li​czą. – No więc… kil​ku przy​ja​ciół Dapa… ten miły kom​po​zy​tor, Sa​las, paru tych flej​tu​chów. Kie​dy by​łam dziec​kiem, w Do​li​nie Krą​ży​stej po​ka​zy​wa​li się praw​‐ dzi​wi nuch​ni​bi. Tyle że oni oszu​ki​wa​li, jak mi się zresz​tą za​wsze wy​da​wa​ło. Opo​wia​da​li uro​cze kłam​stwa i zmy​ślo​ne hi​sto​ryj​ki, prze​po​wia​da​li przy​szłość, każ​dy rad ich go​ścił, utrzy​my​wał i kar​mił tak dłu​go, jak dłu​go chcie​li za​ba​‐ wić. Ale oni ni​g​dy dłu​go nie za​ba​wi​li… Zresz​tą lu​dzie za​wsze się prze​no​si​li do mia​sta, nie​któ​rzy po pro​stu nie cier​pie​li pra​cy na roli, po​rzu​ca​li więc swo​je sta​no​wi​ska i wy​jeż​dża​li. Ro​bio​no tak za​wsze i wszę​dzie. Lu​dzie krę​cą się po świe​cie, szu​ka​ją, gdzie im bę​dzie le​piej. Prze​cież nie na​zwiesz tego od​rzu​ca​‐ niem skie​ro​wań! – Cze​mu nie? – Do cze​go wła​ści​wie zmie​rzasz? – mruk​nę​ła, wsu​wa​jąc się głę​biej pod koce. – Do tego, że my by​śmy się wsty​dzi​li przy​znać do od​rzu​ce​nia skie​ro​wa​nia. Bo su​mie​nie spo​łecz​ne cał​ko​wi​cie zdo​mi​no​wa​ło su​mie​nie jed​nost​ki, za​miast po​zo​sta​wać z nim w zgo​dzie. My już nie współ​pra​cu​je​my, ale po​kor​nie słu​cha​‐ my. Bo​imy się, że zo​sta​nie​my od​rzu​ce​ni, na​zwa​ni osob​ni​ka​mi le​ni​wy​mi, nie​‐ funk​cjo​nal​ny​mi, ego​izu​ją​cy​mi. Od​czu​wa​my wię​cej oba​wy przed opi​nią są​sia​‐ da, niż mamy sza​cun​ku dla wła​sne​go wol​ne​go wy​bo​ru. Wi​dzę, że mi nie wie​‐ rzysz. Ale spró​buj prze​kro​czyć tę gra​ni​cę, choć​by tyl​ko w wy​obraź​‐ ni, sprawdź, co czu​jesz. Zdasz so​bie wte​dy spra​wę, kim jest Ti​rin i dla​cze​go zo​stał roz​bit​kiem, czło​wie​kiem prze​gra​nym. On jest zbrod​nia​rzem! Bo my stwo​rzy​li​śmy zbrod​nię, do​kład​nie tak jak po​sia​da​cze. Wy​rzu​ca​my czło​wie​ka poza ob​szar na​szej apro​ba​ty, a po​tem go za to po​tę​pia​my. Stwo​rzy​li​śmy pra​‐ wa, pra​wa zwy​cza​jo​we​go po​stę​po​wa​nia, wznie​śli​śmy wo​kół sie​bie mury i nie po​tra​fi​my ich na​wet do​strzec. Tira znam od dzie​sią​te​go roku ży​cia. Ni​g​dy nie umiał bu​do​wać mu​rów. Był uro​dzo​nym bun​tow​ni​kiem. Uro​dzo​nym odo​nia​ni​‐

nem, praw​dzi​wym odo​nia​ni​nem! On był czło​wie​kiem wol​nym, a my, jego bra​‐ cia, do​pro​wa​dzi​li​śmy go do obłę​du, ka​rząc za pierw​szy swo​bod​ny czyn. – Nie wy​da​je mi się – mruk​nę​ła za​grze​ba​na w łóż​ku Ta​kver – żeby Ti​rin był szcze​gól​nie sil​ną oso​bo​wo​ścią. – Był wy​jąt​ko​wo wraż​li​wy. Za​pa​dła dłu​ga ci​sza. – Nic dziw​ne​go, że to cię gnę​bi – ode​zwa​ła się Ta​kver. – Jego sztu​ka, two​ja książ​ka. – Ja je​stem w szczę​śliw​szym po​ło​że​niu. Na​uko​wiec może uda​wać, że jego pra​ca nie jest z nim toż​sa​ma, że jest je​dy​nie bez​oso​bo​wą Praw​dą. Ar​ty​sta nie może scho​wać się za Praw​dę. On ni​g​dzie nie może się scho​wać. Ob​ser​wo​wa​ła go przez ja​kiś czas spod oka, na​stęp​nie ob​ró​ci​ła się i usia​dła, na​cią​ga​jąc koc na ra​mio​na. – Brr, ale zim​no!… Nie mia​łam ra​cji z tą książ​ką, praw​da? Nie na​le​ża​ło po​‐ zwa​lać Sa​bu​lo​wi, żeby ją okro​ił i opa​trzył swo​im imie​niem. Wy​da​wa​ło się to jed​nak słusz​ne. Wy​da​wa​ło się, że jest to przed​kła​da​nie pra​cy nad pra​cow​ni​ka, dumy nad próż​ność, wspól​no​ty nad wła​sne ja i tak da​lej. Ale to w grun​cie rze​‐ czy nie mia​ło z tym wszyst​kim nic wspól​ne​go, praw​da? To była ka​pi​tu​la​cja. Pod​da​nie się dyk​ta​to​wi Sa​bu​la. – Nie wiem. Książ​ka jed​nak zo​sta​ła wy​dru​ko​wa​na. – Słusz​ny cel, ale złe środ​ki! Szev, ja dłu​go o tym w Rol​nym roz​my​śla​łam. Po​wiem ci, co było złe. By​łam w cią​ży. Ko​bie​ty cię​żar​ne nie kie​ru​ją się mo​ral​‐ no​ścią. Je​dy​nie naj​pry​mi​tyw​niej​szym in​stynk​tem po​świę​ce​nia się. Do dia​bła z książ​ką, z part​ner​stwem i praw​dą, je​śli za​gra​ża​ją bez​cen​ne​mu pło​do​wi!… To po​pęd do za​cho​wa​nia ga​tun​ku, jed​nak może dzia​łać rów​nież na szko​dę wspól​no​ty. Jest bio​lo​gicz​ny, nie spo​łecz​ny. Męż​czy​zna po​wi​nien być wdzięcz​‐ ny, że ni​g​dy go nie do​świad​cza. Ale po​wi​nien zda​wać so​bie spra​wę, że ko​bie​ta może mu ule​gać, i po​wi​nien mieć się przed tym na bacz​no​ści. Są​dzę, że dla​te​‐ go w prze​szło​ści trak​to​wa​no ko​bie​ty jak wła​sność. A cze​mu na to po​zwa​la​ły? Po​nie​waż sta​le cho​dzi​ły w cią​ży. Bo już były za​własz​czo​ne, znie​wo​lo​ne! – Moż​li​we, zgo​da, ale na​sze spo​łe​czeń​stwo, tu na Anar​res, je​śli tyl​ko praw​‐ dzi​wie wcie​la w ży​cie ide​ały Odo, na​praw​dę jest wspól​no​tą. Prze​cież Obiet​ni​‐ cę zło​ży​ła ko​bie​ta! Więc jak to? Po​zwa​lasz so​bie na po​czu​cie winy? Ta​rzasz się w nim? – Nie użył sło​wa „ta​rzać się”, na Anar​res nie było prze​cież zwie​‐ rząt, któ​re mo​gły​by się „ta​rzać”; po​słu​żył się zło​że​niem zna​czą​cym do​słow​nie: „po​kry​wać się sta​le gru​bą war​stwą kału”. Gięt​kość i pre​cy​zja ję​zy​ka pra​wic​‐ kie​go sprzy​ja​ły two​rze​niu ob​ra​zo​wych me​ta​for, cze​go jego twór​cy nie prze​wi​‐ dzie​li. – Ależ skąd! Cu​dow​ne było móc uro​dzić Sa​dik! Lecz my​li​łam się co do książ​‐ ki. – My​li​li​śmy się obo​je. Je​śli się my​li​li​śmy, to za​wsze ra​zem. Czyż​byś są​dzi​ła, że pod​ję​łaś tę de​cy​zję bez mo​je​go udzia​łu? – W tym wy​pad​ku chy​ba tak.

– Nie. W grun​cie rze​czy nie pod​ję​ło jej żad​ne z nas, żad​ne z nas nie do​ko​na​ło wy​bo​ru. Po​zwo​li​li​śmy Sa​bu​lo​wi, żeby wy​brał za nas, na​sze​mu wła​sne​mu, sie​‐ dzą​ce​mu w nas Sa​bu​lo​wi. Zło​żo​ne​mu z kon​wen​cji, mo​ral​no​ści, lęku przed spo​‐ łecz​nym ostra​cy​zmem, oba​wy przed wol​no​ścią! Ni​g​dy wię​cej temu nie ule​gnę. Uczę się po​wo​li, lecz jed​nak się uczę. – Co za​mie​rzasz zro​bić? – za​py​ta​ła z pod​nie​ce​niem w gło​sie. – Po​je​chać z tobą do Ab​be​nay i za​ło​żyć syn​dy​kat wy​daw​ni​czy. Wy​dru​ko​wać nie​okro​jo​ne Za​sa​dy. Dru​ko​wać wszyst​ko, co się nam spodo​ba. Za​rys otwar​tej oświa​ty na​uko​wej Be​da​pa, któ​re​go KPR nie chcia​ło roz​po​wszech​niać. Sztu​kę Ti​ri​na. Je​stem mu to win​ny. Na​uczył mnie, czym są wię​zie​nia i kto je bu​du​je. Ci, któ​rzy wzno​szą mury, są więź​nia​mi sa​mych sie​bie. Mam za​miar wy​peł​nić moją wła​ści​wą funk​cję w or​ga​ni​zmie spo​łecz​nym. Za​mie​rzam tam po​je​chać i ro​ze​brać mury. – To może się oka​zać ry​zy​kow​ne – za​uwa​ży​ła Ta​kver. Otu​lo​na ko​ca​mi, opar​ła się o nie​go, a on oto​czył ją ra​mio​na​mi. – Spo​dzie​wam się – po​wie​dział. Po za​śnię​ciu Ta​kver dłu​go le​żał z rę​ka​mi pod gło​wą, wpa​trzo​ny w ciem​ność, wsłu​cha​ny w ci​szę. Przy​po​mi​nał so​bie po​dróż z Ku​rza​wy, płasz​czy​zny i mi​ra​‐ że pu​sty​ni, ma​szy​ni​stę o ły​sej, opa​lo​nej gło​wie i szcze​rych oczach, któ​ry mó​‐ wił, że czło​wiek po​wi​nien mieć czas po swo​jej stro​nie – współ​pra​co​wać z nim, a nie mu prze​szka​dzać. Przez ostat​nie czte​ry lata Sze​vek do​wie​dział się cze​goś na te​mat wła​snej woli. W jej sła​bo​ści od​krył jej siłę, prze​moż​niej​szą od wszel​kich spo​łecz​nych i etycz​nych na​ka​zów. Nie zdo​łał jej stłu​mić na​wet głód. Im mniej po​sia​dał, tym sil​niej​szą od​czu​wał po​trze​bę, żeby być. Uzna​wał tę po​trze​bę – mó​wiąc ję​zy​kiem odo​ni​zmu – za swo​ją funk​cję ko​‐ mór​ko​wą, co ozna​cza​ło (w try​bie ana​lo​gicz​nym) nie​po​wta​rzal​ność jed​nost​ki i pra​cy, do ja​kiej dana jed​nost​ka była naj​zdat​niej​sza, a za​tem mo​gła wnieść naj​peł​niej​szy wkład w dzie​ło spo​łecz​no​ści. Zdro​we spo​łe​czeń​stwo po​zwo​li​ło​by mu swo​bod​nie kul​ty​wo​wać tę jego opty​mal​ną funk​cję w ko​or​dy​na​cji z resz​tą rów​no​rzęd​nych funk​cji, szu​ka​ją​cych dla sie​bie miej​sca i wy​ra​zu. Taka była cen​tral​na idea Ana​lo​gii Odo. Fakt, że spo​łecz​ność odoń​ska na Anar​res tej idei nie spro​sta​ła, jego z zo​bo​wią​za​nia wo​bec tego ide​ału nie zwal​niał, wprost prze​ciw​nie. Wraz z oba​le​niem mitu pań​stwa uka​za​ły się wy​ra​zi​ście praw​dzi​‐ we związ​ki wza​jem​ne spo​łecz​no​ści i jed​nost​ki. od jed​nost​ki moż​na żą​dać po​‐ świę​ce​nia, ni​g​dy – kom​pro​mi​su, bo choć tyl​ko spo​łecz​ność może za​pew​nić bez​‐ pie​czeń​stwo i sta​bil​ność, je​dy​nie jed​nost​ka, oso​ba ma zdol​ność mo​ral​ne​go wy​‐ bo​ru, zdol​ność zmia​ny, tej pod​sta​wo​wej funk​cji ży​cia. Spo​łe​czeń​stwo odoń​skie zo​sta​ło za​pro​jek​to​wa​ne jako nie​usta​ją​ca re​wo​lu​cja, a re​wo​lu​cja za​czy​na się w gło​wie. Snuł te roz​wa​ża​nia w ta​kich ter​mi​nach, bo ina​czej niż po odoń​sku nie po​tra​‐ fił my​śleć.

Upew​nił się za​tem, że jego nie​za​chwia​na i nie​złom​na wola two​rze​nia była (we​dle po​jęć odo​ni​zmu) sama dla sie​bie uspra​wie​dli​wie​niem. Jego po​czu​cie za​‐ sad​ni​czej od​po​wie​dzial​no​ści wo​bec wła​snej pra​cy nie od​ci​na​ło go, jak skłon​ny był są​dzić, od jego to​wa​rzy​szy i spo​łe​czeń​stwa, ale tym sil​niej z nimi ze​spa​la​‐ ło. Prze​ko​na​ny też był, że czło​wiek, któ​ry po​czu​wa się do po​dob​nej od​po​wie​‐ dzial​no​ści wo​bec jed​nej spra​wy, wi​nien oka​zy​wać rów​ną od​po​wie​dzial​ność wo​‐ bec po​zo​sta​łych. Było błę​dem uzna​wać się za na​rzę​dzie wła​sne​go po​wo​ła​nia i nic po​nad​to, było błę​dem po​świę​ca​nie dla nie​go in​nych zo​bo​wią​zań. Wła​śnie o tym mó​wi​ła Ta​kver. Chęć do ta​kie​go po​świę​ce​nia od​kry​ła w so​bie, kie​dy była w cią​ży. Mó​wi​ła zaś o tym ze zgro​zą, z od​ra​zą do sa​mej sie​bie, bo i ona wy​zna​wa​ła odo​nizm, bo i dla niej roz​dzie​la​nie środ​ków i ce​lów było za​‐ bie​giem fał​szy​wym. I dla niej, po​dob​nie jak dla nie​go, nie li​czył się cel jako taki. Li​czył się pro​ces. Moż​na było pójść w do​brym kie​run​ku, zbłą​dzić, lecz nie ocze​ki​wać, wy​ru​sza​jąc w dro​gę, że do​kądś się doj​dzie. Wszel​kie zo​bo​wią​‐ za​nia i tak poj​mo​wa​ne przy​rze​cze​nia na​bie​ra​ły tym więk​szej wagi i trwa​ło​ści. Dla​te​go wza​jem​ne zo​bo​wią​za​nie łą​czą​ce jego i Ta​kver prze​trwa​ło bez szwan​ku czte​ro​let​nią roz​łą​kę. Obo​je z tego po​wo​du cier​pie​li, jed​nak ani jemu, ani Ta​kver nie przy​szło do gło​wy, żeby uciec od tej udrę​ki, ła​miąc zo​bo​wią​za​‐ nie. W isto​cie bo​wiem obo​je szu​ka​li ra​do​ści, peł​ni bytu, roz​my​ślał grza​ny cie​‐ płem śpią​cej part​ner​ki. Uni​ka​jąc cier​pie​nia, mo​żesz za​prze​pa​ścić szan​sę na szczę​ście. Mo​żesz wte​dy za​znać przy​jem​no​ści bądź przy​jem​no​stek, ale nie za​‐ znasz speł​nie​nia. Nie do​wiesz się, co zna​czy wra​cać do domu. Ta​kver wes​tchnę​ła ci​cho, jak​by się z nim zga​dza​ła, i od​wró​ci​ła się na dru​gi bok, po​dą​ża​jąc za bie​giem ja​kie​goś snu, za​pew​ne przy​jem​ne​go. Speł​nie​nie jest funk​cją cza​su, roz​my​ślał da​lej Sze​vek. Po​goń za przy​jem​no​‐ ścia​mi ma cha​rak​ter ko​ło​wy, po​wta​rzal​ny, po​za​cza​so​wy. Uga​nia​nie się za od​‐ mia​ną, ja​kie​mu od​da​ją się widz, łow​ca sil​nych prze​żyć i roz​pust​nik, koń​czy się za​wsze w tym sa​mym punk​cie. Ma swój kres. Do​bie​ga go i musi się roz​po​‐ czy​nać od nowa. Nie jest po​dró​żą i po​wro​tem, ale za​mknię​tym krę​giem, za​‐ mknię​tym po​ko​jem, celą. Na ze​wnątrz tego za​mknię​te​go po​ko​ju roz​cią​ga się kra​jo​braz cza​su, w któ​‐ rym du​sza – je​śli ma szczę​ście i od​wa​gę – może bu​do​wać kru​che, pro​wi​zo​‐ rycz​ne, nie​moż​li​we dro​gi i mia​sta wier​no​ści: kra​jo​braz nie​za​miesz​ka​ny przez isto​ty ludz​kie. Do​pó​ki ja​kiś czyn nie speł​nia się w kra​jo​bra​zie prze​szło​ści i przy​szło​ści, do​‐ pó​ty nie jest czy​nem ludz​kim. Wier​ność, któ​ra po​twier​dza na​stęp​stwo prze​‐ szło​ści i przy​szło​ści, wią​żąc czas w ca​łość, jest ko​rze​niem ludz​kiej siły. Bez niej ni​cze​go do​bre​go nie​po​dob​na zdzia​łać. Spo​glą​da​jąc wstecz na czte​ry mi​nio​ne lata, Sze​vek do​strze​gał w nich nie czas zmar​no​wa​ny, ale frag​ment bu​dow​li, jaką on i Ta​kver wzno​si​li wła​snym ży​ciem. Jed​na z za​let współ​dzia​ła​nia z cza​sem, a nie prze​ciw​sta​wia​nia się

mu, po​le​ga na tym, że się go nie mar​nu​je, po​my​ślał. I na​wet cier​pie​nie ma war​tość.

11

Ur​ras Ro​dar​red, daw​na sto​li​ca pro​win​cji Avan, było mia​stem strze​li​stym – las wież gó​ro​wał nad wierz​choł​ka​mi lasu so​sen. Uli​ce w cie​niu drzew były mrocz​‐ ne i wą​skie, omsza​łe, czę​sto za​snu​te mgłą. Je​dy​nie sta​nąw​szy na jed​nym z sied​miu spi​na​ją​cych rze​kę mo​stów, moż​na było doj​rzeć szczy​ty wież. Nie​‐ któ​re li​czy​ły set​ki me​trów wy​so​ko​ści, inne wy​glą​da​ły jak le​d​wie od zie​mi od​‐ ro​słe pędy, jak​by zwy​kłe domy skar​la​ły w na​sio​na. Jed​ne były z ka​mie​nia, inne po​kry​te mo​zai​ką, por​ce​la​ną, ta​fla​mi ko​lo​ro​we​go szkła, mie​dzią, cyną albo zło​tem, nie​wia​ry​god​nie ozdob​ne, de​li​kat​ne, lśnią​ce. Wśród tych baj​ko​‐ wych, cza​row​nych ulic mia​ła swo​ją sie​dzi​bę (od​kąd ist​nia​ła, to zna​czy od trzy​‐ stu lat) ur​ra​syj​ska Świa​to​wa Rada Rzą​dów. W Ro​dar​red, po​ło​żo​nym o nie​ca​łą go​dzi​nę dro​gi od Nio Es​sei, sku​pia​ły się też sie​dzi​by rzą​du na​ro​do​we​go, po​‐ nad​to wie​le am​ba​sad i kon​su​la​tów przy ŚRR i Ajo. Am​ba​sa​da Ter​ry przy ŚRR mie​ści​ła się w roz​sia​dłym mię​dzy rze​ką a szo​są do Nio Zam​ku Nad​rzecz​nym, któ​ry wy​strze​lał w górę sa​mot​ną, przy​sa​dzi​stą, su​ro​wą wie​ży​cą o kwa​dra​to​wym da​chu i sko​śnych, po​dob​nych do zmru​żo​nych oczu oknach. Mury tego za​mczy​ska od ty​sią​ca czte​ry​stu lat opie​ra​ły się ma​‐ chi​nom ob​lęż​ni​czym i po​go​dzie. od stro​ny lądu ob​ra​sta​ły go ciem​ne drze​wa, wśród któ​rych krył się prze​rzu​co​ny nad fosą most zwo​dzo​ny. Był opusz​czo​ny, bra​ma po​zo​sta​wa​ła pod​nie​sio​na. Wszyst​ko to – fosa, rze​ka, tra​wa, sczer​nia​łe mury, fla​ga na wie​ży – po​bły​ski​wa​ło w za​mglo​nym słoń​cu prze​dzie​ra​ją​cym się przez nad​rzecz​ne opa​ry, tym​cza​sem dzwo​ny na wie​żach Ro​dar​red pod​ję​ły roz​wle​kłe i do obłę​du har​mo​nij​ne za​da​nie wy​dzwa​nia​nia go​dzi​ny siód​mej. Urzęd​nik w su​per​no​wo​cze​snej re​cep​cji na zam​ku był za​ję​ty zie​wa​niem. – Otwie​ra​my do​pie​ro o ósmej – oznaj​mił. – Chciał​bym się wi​dzieć z am​ba​sa​do​rem. – Am​ba​sa​dor je śnia​da​nie. Musi się pan za​pi​sać na au​dien​cję. – Po​wie​dziaw​‐ szy to, prze​tarł za​łza​wio​ne oczy i po raz pierw​szy mógł do​kład​niej przyj​rzeć się pe​ten​to​wi. Wle​pił w nie​go wzrok, parę razy po​ru​szył szczę​ką i za​py​tał: – Skąd pan… Cze​go pan so​bie ży​czy? – Chcę się wi​dzieć z am​ba​sa​do​rem. – Pro​szę za​cze​kać. – Urzęd​nik się​gnął po te​le​fon.

Mię​dzy bra​mą mo​stu zwo​dzo​ne​go a wej​ściem do am​ba​sa​dy za​trzy​mał się sa​‐ mo​chód, z któ​re​go wy​sia​dło kil​ku lu​dzi, po​bły​sku​jąc w słoń​cu me​ta​lo​wy​mi oku​cia​mi czar​nych płasz​czy. Z głów​nej czę​ści gma​chu we​szli do holu dwaj męż​czyź​ni po​grą​że​ni w roz​mo​wie, dziw​nie wy​glą​da​ją​cy i dzi​wacz​nie ubra​ni. Sze​vek rzu​cił się bie​giem w ich stro​nę, okrą​żyw​szy kon​tu​ar re​cep​cji. – Po​móż​cie mi! – krzyk​nął. Obej​rze​li się na nie​go wy​stra​sze​ni. Je​den cof​nął się, marsz​cząc brwi. Dru​gi spoj​rzał obok Sze​ve​ka na umun​du​ro​wa​ną grup​kę, któ​ra wła​śnie wkra​cza​ła do am​ba​sa​dy. – Tędy – za​ko​men​de​ro​wał chłod​no, chwy​cił Sze​ve​ka za ra​mię, z gra​cją tan​‐ ce​rza sko​czył w bok i za​mknął się wraz z nim w ma​łym bocz​nym biu​rze. – Co się sta​ło? Jest pan z Nio Es​sei? – Chciał​bym się wi​dzieć z am​ba​sa​do​rem. – Jest pan jed​nym ze straj​ku​ją​cych? – Sze​vek. Mam na imię Sze​vek. Przy​by​łem z Anar​res. Błysz​czą​ce, in​te​li​gent​ne oczy cu​dzo​ziem​ca za​bły​sły w czar​nej jak smo​ła twa​‐ rzy. – Ma​igod! – wy​szep​tał, po czym za​py​tał po ajoń​sku: – Chce pan wy​stą​pić o azyl? – Nie wiem. Ja… – Pro​szę za mną, dok​to​rze Sze​vek. Za​pro​wa​dzę pana gdzieś, gdzie bę​dzie mógł pan od​po​cząć. Po​tem były ja​kieś ko​ry​ta​rze, scho​dy, dłoń czar​ne​go czło​wie​ka na ra​mie​niu Sze​ve​ka. Ja​cyś lu​dzie pró​bo​wa​li mu ścią​gnąć płaszcz. Opie​rał się ze stra​chu, że chcą mu za​brać ukry​ty w kie​szon​ce ko​szu​li no​tes. Ktoś po​wie​dział coś sta​‐ now​czo w nie​zna​nym mu ję​zy​ku. Ktoś inny mó​wił uspo​ka​ja​ją​co: – Wszyst​ko w po​rząd​ku. On chce tyl​ko spraw​dzić, czy nie jest pan ran​ny. Ma pan okrwa​wio​ny płaszcz. – To nie moja krew – wy​ja​śnił Sze​vek. – To krew in​ne​go czło​wie​ka. Zdo​łał usiąść, choć krę​ci​ło mu się w gło​wie. Sie​dział na ka​na​pie w ja​kimś prze​stron​nym, za​la​nym słoń​cem po​ko​ju. Chy​ba ze​mdlał. Sta​ło nad nim kil​ku męż​czyzn i jed​na ko​bie​ta. Ob​rzu​cił ich py​ta​ją​cym spoj​rze​niem. – Znaj​du​je się pan w am​ba​sa​dzie Ter​ry, dok​to​rze Sze​vek. Jest pan na ter​‐ rań​skim te​ry​to​rium, tu​taj zu​peł​nie bez​piecz​ny. Może pan tu zo​stać, jak dłu​go ze​chce. Ko​bie​ta mia​ła skó​rę żół​to​brą​zo​wą, bar​wy że​la​zi​stej zie​mi, nie​o​wło​sio​ną z wy​jąt​kiem czub​ka gło​wy, nie tyle wy​go​lo​ną, ile bez​wło​są. Rysy twa​rzy mia​‐ ła dziw​ne, dzie​cin​ne, usta drob​ne, nos o pła​skiej na​sa​dzie, wy​dłu​żo​ne i cięż​kie po​wie​ki, po​licz​ki i pod​bró​dek krą​głe, z po​du​szecz​ka​mi tłusz​czu. Cała była krą​glut​ka, gib​ka, dzie​cin​na. – Jest pan tu bez​piecz​ny – po​wtó​rzy​ła. Spró​bo​wał się ode​zwać, lecz nie zdo​łał. Je​den z męż​czyzn po​pchnął go de​li​‐ kat​nie w pierś i po​ra​dził:

– Niech pan leży, niech pan leży. Sze​vek opadł na ple​cy i wy​szep​tał: – Chciał​bym się wi​dzieć z am​ba​sa​do​rem. – Ja nim je​stem – po​wie​dzia​ła ko​bie​ta. – Na​zy​wam się Keng. Cie​szy​my się, że pan do nas przy​szedł. Jest pan tu bez​piecz​ny. Pro​szę te​raz od​po​cząć, dok​‐ to​rze Sze​vek, po​roz​ma​wia​my póź​niej. Nie ma po​śpie​chu. – Głos mia​ła ochry​‐ pły, po​dob​ny do gło​su Ta​kver. – Nie wiem, co ro​bić, Ta​kver – po​skar​żył się w oj​czy​stym ję​zy​ku. – Śpij – po​ra​dzi​ła. Więc za​snął. Po upły​wie dwóch dni, któ​re spę​dził na spa​niu i je​dze​niu, wpro​wa​dzo​no go, ubra​ne​go na po​wrót w jego sza​ry ajoń​ski gar​ni​tur, już wy​pra​ny i wy​pra​so​wa​‐ ny, do miesz​czą​ce​go się na trze​cim pię​trze wie​ży pry​wat​ne​go ga​bi​ne​tu am​ba​‐ sa​do​ra. Am​ba​sa​dor nie ukło​ni​ła mu się ani nie po​da​ła ręki, uśmiech​nę​ła się i tyl​ko za​ło​ży​ła ręce na pier​siach. – Cie​szę się, że czu​je się pan już le​piej, dok​to​rze Sze​vek. Aha, po​win​nam zwra​cać się do cie​bie po pro​stu Sze​vek, praw​da? Usiądź, pro​szę. Przy​kro mi, że je​stem zmu​szo​na mó​wić do cie​bie po ajoń​sku, w ję​zy​ku ob​cym dla nas oboj​‐ ga. Nie​ste​ty, two​je​go ję​zy​ka nie znam. Mó​wio​no mi, że jest nad​zwy​czaj cie​ka​‐ wy, je​dy​ny ję​zyk ra​cjo​nal​nie po​czę​ty, któ​ry stał się mową wiel​kie​go na​ro​du. W to​wa​rzy​stwie tej uprzej​mej cu​dzo​ziem​ki czuł się zwa​li​sty, cięż​ki i ku​dła​‐ ty. Usiadł w głę​bo​kim, mięk​kim fo​te​lu. Keng rów​nież usia​dła, cho​ciaż skrzy​‐ wi​ła się przy tym. – Od sie​dze​nia w tych wy​god​nych fo​te​lach bolą mnie ple​cy – po​skar​ży​ła się, a Sze​vek uświa​do​mił so​bie, że ona nie ma trzy​dzie​stu lat, jak mu się zda​wa​ło, ale co naj​mniej sześć​dzie​siąt. Zwio​dła go jej gład​ka skó​ra i dzie​cin​na twarz. – U nas sia​da się na roz​ło​żo​nych na pod​ło​dze po​dusz​kach. Jed​nak gdy​bym to chcia​ła prak​ty​ko​wać tu​taj, mu​sia​ła​bym jesz​cze wy​żej za​dzie​rać gło​wę. Wy, Ce​teń​czy​cy, je​ste​ście tacy wy​so​cy!… Mamy pro​blem. A ra​czej nie my, tyl​ko rząd Ajo. Wi​dzisz, twoi to​wa​rzy​sze z Anar​res, któ​rzy utrzy​mu​ją łącz​ność ra​‐ dio​wą z Ur​ras, do​ma​ga​ją się ka​te​go​rycz​nie roz​mo​wy z tobą. I rząd ajoń​ski zna​lazł się w kło​po​cie. – Uśmiech​nę​ła się, wy​raź​nie roz​ba​wio​na. – Nie wie, co od​po​wie​dzieć. Była spo​koj​na. Spo​koj​na jak wy​gła​dzo​ny wodą ka​mień, któ​re​go wi​dok przy​‐ no​si uko​je​nie. Sze​vek usiadł wy​god​niej w fo​te​lu i za​sta​no​wił się nad od​po​wie​‐ dzią. – Czy rząd ajoń​ski wie, że tu je​stem? – Cóż, ofi​cjal​nie nie. My​śmy tego nie ogło​si​li, oni nie py​ta​li. Mamy jed​nak w am​ba​sa​dzie paru ajoń​skich urzęd​ni​ków i se​kre​ta​rzy. Więc pew​nie wie​dzą. – Czy moja obec​ność stwa​rza dla was ja​kieś za​gro​że​nie? – Ależ nie! Na​sza am​ba​sa​da jest przed​sta​wi​ciel​stwem przy Świa​to​wej Ra​‐ dzie Rzą​dów, a nie przy rzą​dzie Ajo. Mia​łeś peł​ne pra​wo schro​nić się tu​taj, po​‐ zo​sta​li człon​ko​wie rady wy​mu​si​li​by na nich uzna​nie tego fak​tu. Jak ci już po​‐

wie​dzia​łam, ten za​mek jest te​ry​to​rium Ter​ry. – Znów się uśmiech​nę​ła. Jej gład​ka twarz po​kry​ła się sia​tecz​ką drob​niut​kich zmarsz​czek, a po​tem się na po​wrót wy​gła​dzi​ła. – Za​chwy​ca​ją​ca fan​ta​zja dy​plo​ma​tów! Ten za​mek, od​da​lo​‐ ny o je​de​na​ście lat świetl​nych od mo​jej oj​czy​zny, ten po​kój na wie​ży w Ro​dar​‐ red, w pań​stwie Ajo, na pla​ne​cie Ur​ras, w sys​te​mie sło​necz​nym Tau Ceti, sta​‐ no​wi te​ry​to​rium Ter​ry! – Więc mo​że​cie ich po​wia​do​mić, że tu je​stem. – Do​sko​na​le. To upro​ści spra​wę. Chcia​łam tyl​ko mieć two​ją zgo​dę. – Nie było dla mnie żad​nych… wia​do​mo​ści z Anar​res? – Nie wiem. Nie py​ta​łam. Nie my​śla​łam o tym z two​je​go punk​tu wi​dze​nia. Je​śli cię coś nie​po​koi, mo​że​my to prze​ka​zać na Anar​res. Oczy​wi​ście zna​my dłu​gość fali, na któ​rej na​da​ją twoi to​wa​rzy​sze, nie ko​rzy​sta​li​śmy z niej do​tąd, bo nas o to nie pro​szo​no. Wy​da​wa​ło się, że le​piej nie na​le​gać. Mo​że​my jed​nak z ła​two​ścią zor​ga​ni​zo​wać ci roz​mo​wę. – Ma​cie na​daj​nik? – Po​łą​czy​my się przez nasz, ha​iń​ski sta​tek, któ​ry krą​ży po or​bi​cie Ur​ras. Hain i Ter​ra, jak ci wia​do​mo, współ​dzia​ła​ją ze sobą. Ich am​ba​sa​dor wie, że u nas je​steś. Jest je​dy​ną oso​bą, któ​rą ofi​cjal​nie o tym po​wia​do​mi​li​śmy. Tak więc ra​dio jest do two​jej dys​po​zy​cji. Po​dzię​ko​wał z pro​sto​tą czło​wie​ka, któ​ry nie za​glą​da za ku​li​sy zło​żo​nej mu pro​po​zy​cji, by do​szu​ki​wać się ukry​tych mo​ty​wów. Wpa​try​wa​ła się w nie​go przez chwi​lę prze​ni​kli​wym, szcze​rym, spo​koj​nym spoj​rze​niem. – Sły​sza​łam two​je prze​mó​wie​nie – po​wie​dzia​ła. – Ja​kie prze​mó​wie​nie? – za​py​tał zdzi​wio​ny. – To, któ​re wy​gło​si​łeś na tej wiel​kiej de​mon​stra​cji na pla​cu Ka​pi​to​liń​skim. Przed ty​go​dniem… Za​wsze słu​cha​my pod​ziem​ne​go ra​dia, au​dy​cji So​cja​li​stycz​‐ ne​go Związ​ku Ro​bot​ni​cze​go i li​be​ra​łów. Ma się ro​zu​mieć, nada​wa​li trans​mi​sję z tej de​mon​stra​cji. Sły​sza​łam, jak prze​ma​wia​łeś. By​łam bar​dzo po​ru​szo​na. Po​tem pod​niósł się ha​łas, było sły​chać, jak tłum za​czy​na krzy​czeć. Nie wy​ja​‐ śni​li dla​cze​go. Roz​le​gło się ja​kieś wy​cie i trans​mi​sja na​gle się urwa​ła. Strasz​‐ nie było tego słu​chać. A ty tam by​łeś… Jak ci się uda​ło uciec? Jak wy​do​sta​łeś się z mia​sta? Sta​rów​ka jest wciąż oto​czo​na kor​do​nem. W Nio sta​cjo​nu​ją trzy puł​ki woj​ska. Co dzień wy​gar​nia​ją dzie​siąt​ki, set​ki straj​ku​ją​cych i po​dej​rza​‐ nych. Jak się tu do​sta​łeś? – Tak​sów​ką. – Uśmiech​nął się bla​do. – Przez wszyst​kie punk​ty kon​tro​l​ne? W tym po​krwa​wio​nym płasz​czu? Prze​‐ cież wszy​scy wie​dzą, jak wy​glą​dasz! – Ukry​łem się pod tyl​nym sie​dze​niem. Tak​sów​ka zo​sta​ła za​re​kwi​ro​wa​na. Czy to wła​ści​we sło​wo? Pew​ni lu​dzie pod​ję​li dla mnie to ry​zy​ko. – Opu​ścił wzrok na za​ci​śnię​te na ko​la​nach dło​nie. Był na po​zór spo​koj​ny i opo​wia​dał spo​koj​nie, jed​nak z we​wnętrz​nym na​pię​ciem, z na​tę​że​niem ujaw​nia​ją​cym się w oczach i bruz​dach wo​kół ust. Za​my​ślił się na chwi​lę, po czym pod​jął, obo​jęt​‐ nie jak wcze​śniej: – Po wyj​ściu z kry​jów​ki mia​łem szczę​ście, bo od razu mnie

nie aresz​to​wa​no. Prze​do​sta​łem się na Sta​re Mia​sto. Od​tąd inni de​cy​do​wa​li za mnie, gdzie mnie ukryć, jak mnie tam prze​wieźć, po​dej​mo​wa​li ry​zy​ko. – Po​‐ wie​dział ja​kieś sło​wo w oj​czy​stym ję​zy​ku, a po​tem je prze​tłu​ma​czył: – So​li​‐ dar​ność… – To bar​dzo dziw​ne – oświad​czy​ła am​ba​sa​dor Ter​ry. – Pra​wie nic nie wiem o two​im świe​cie, Sze​vek. Wiem tyle, ile nam mó​wią Ur​ra​syj​czy​cy, bo twoi ziom​ko​wie nas do sie​bie nie wpusz​cza​ją. Wiem, że wa​sza pla​ne​ta jest pu​styn​‐ na, wiem, jak za​ło​żo​no wa​szą ko​lo​nię. Wiem też, że pod​ję​li​ście eks​pe​ry​ment na polu nie​au​to​ry​tar​ne​go ko​mu​ni​zmu, trwa​ją​cy już od stu sie​dem​dzie​się​ciu lat. Czy​ta​łam tro​chę pism Odo, nie​zbyt wie​le. Są​dzi​łam jed​nak, że to wszyst​‐ ko nie ma istot​niej​sze​go zna​cze​nia dla obec​ne​go bie​gu spraw na Ur​ras, że to coś od​le​głe​go… ot, cie​ka​wy eks​pe​ry​ment. My​li​łam się jed​nak, praw​da? To jest waż​ne. Być może Anar​res sta​no​wi klucz do Ur​ras… Re​wo​lu​cjo​ni​ści z Nio wy​‐ wo​dzą się z tej sa​mej tra​dy​cji co wy. Nie straj​ko​wa​li tyl​ko o pod​wyż​kę płac ani w pro​te​ście prze​ciw po​bo​ro​wi. Są nie tyl​ko so​cja​li​sta​mi, to anar​chi​ści. Straj​ko​wa​li prze​ciw​ko wła​dzy. Roz​mia​ry de​mon​stra​cji, na​tę​że​nie zbio​ro​wych emo​cji, pa​nicz​na re​ak​cja rzą​du… to wszyst​ko wy​da​je się nie​zwy​kle trud​ne do po​ję​cia. Skąd taki gwał​tow​ny bunt? Tu​tej​szy rząd nie jest aż tak de​spo​tycz​ny. Bo​ga​ci są istot​nie sza​le​nie bo​ga​ci, ale bied​ni wca​le nie są tacy bied​ni. Nie żyją w nie​wo​li, nie cier​pią gło​du. Dla​cze​go nie za​do​wa​la​ją się chle​bem i psio​cze​‐ niem? Cze​mu są tacy draż​li​wi?… Te​raz za​czy​nam ro​zu​mieć przy​czy​nę. Nie​‐ zro​zu​mia​łe jed​nak po​zo​sta​je dla mnie, dla​cze​go rząd Ajo, wie​dząc, że ta li​be​‐ ral​na tra​dy​cja jest na​dal żywa, zda​jąc so​bie spra​wę z na​stro​jów nie​za​do​wo​le​‐ nia w mia​stach prze​my​sło​wych, mimo wszyst​ko cię tu​taj spro​wa​dził. To jak​by wno​sić za​pał​kę do fa​bry​ki pro​chu! – Nie za​mie​rza​no mnie wpusz​czać do fa​bry​ki pro​chu. Chcia​no mnie trzy​mać z dala od na​ro​du. Mia​łem żyć po​śród uczo​nych i bo​ga​czy. Nie oglą​dać bie​dy. Nie oglą​dać brzy​do​ty. Chcia​no mnie trzy​mać w wy​mosz​czo​nym watą pu​de​‐ łecz​ku za​pa​ko​wa​nym w kar​to​no​we pu​dło owi​nię​te w ce​lo​fan, jak wszyst​ko tu​‐ taj. Mia​łem żyć szczę​śli​wie na tej wy​ściół​ce i za​jąć się pra​cą, któ​rej nie mo​‐ głem wy​ko​ny​wać na Anar​res. A po jej skoń​cze​niu mia​łem im wrę​czyć wy​ni​ki mo​ich ba​dań, aby mo​gli wam gro​zić. – Gro​zić nam? Chcesz po​wie​dzieć: Ter​rze, Hain i in​nym gwiezd​nym mo​car​‐ stwom? Czym gro​zić? – Ani​hi​la​cją prze​strze​ni. Mil​cza​ła przez chwi​lę. – Więc tym się zaj​mu​jesz? – za​py​ta​ła swym po​kor​nym, za​baw​nym gło​sem. – Nie, nie tym! Przede wszyst​kim nie je​stem wy​na​laz​cą, in​ży​nie​rem. Je​‐ stem teo​re​ty​kiem. Ocze​ku​ją ode mnie teo​rii. Ogól​nej teo​rii pola w fi​zy​ce cza​‐ su. – Wa​sza ce​teń​ska fi​zy​ka, wa​sza Na​uka Szla​chet​na to dla mnie czar​na ma​‐ gia. Nie mam przy​go​to​wa​nia z ma​te​ma​ty​ki, z fi​zy​ki, z fi​lo​zo​fii, a ta na​uka wy​da​je się za​wie​rać w so​bie to wszyst​ko, plus ko​smo​lo​gię i inne dzie​dzi​ny na

do​kład​kę. Wiem jed​nak, co masz na my​śli, gdy mó​wisz „teo​ria jed​no​cze​sno​‐ ści”, orien​tu​ję się też, co zna​czy teo​ria względ​no​ści. To zna​czy wiem, do jak nie​zwy​kłych re​zul​ta​tów prak​tycz​nych ta teo​ria do​pro​wa​dzi​ła, przyj​mu​ję więc, że i wa​sza fi​zy​ka cza​su może otwo​rzyć dro​gę no​wym tech​no​lo​giom. Ski​nął gło​wą. – Ich in​te​re​su​je mo​men​tal​ny prze​rzut ma​te​rii w prze​strze​ni. Prze​skok. Po​‐ dró​że ko​smicz​ne, poj​mu​jesz, bez po​ko​ny​wa​nia prze​strze​ni i upły​wu cza​su. Mogą to jesz​cze osią​gnąć, choć nie dzię​ki moim rów​na​niom, jak są​dzę. Mogą jed​nak, je​śli ze​chcą, zbu​do​wać za ich po​mo​cą astro​graf. Czło​wiek nie zdo​ła prze​ska​ki​wać ogrom​nych ot​chła​ni. Idee tak. – Co to jest astro​graf? – Pew​na kon​cep​cja. – Uśmiech​nął się nie​we​so​ło. – Ma to być urzą​dze​nie umoż​li​wia​ją​ce ko​mu​ni​ko​wa​nie się po​mię​dzy dwo​ma do​wol​ny​mi punk​ta​mi w prze​strze​ni bez prze​dzia​łu cza​su. Oczy​wi​ście nie bę​dzie prze​sy​ła​ło nic ma​‐ te​rial​ne​go. Jed​no​cze​sność ozna​cza iden​tycz​ność. Jed​nak dla na​szych zmy​słów taka jed​no​cze​sność bę​dzie się przed​sta​wia​ła jako trans​mi​sja, prze​kaz. To​też bę​dzie​my mo​gli po​słu​gi​wać się nią do pro​wa​dze​nia roz​mów mię​dzy świa​ta​mi bez dłu​gie​go wy​cze​ki​wa​nia na do​tar​cie wia​do​mo​ści i po​wrót od​po​wie​dzi, któ​‐ re​go wy​ma​ga​ją fale elek​tro​ma​gne​tycz​ne. Przy​rząd w grun​cie rze​czy dość pro​‐ sty. Coś w ro​dza​ju te​le​fo​nu. Ro​ze​śmia​ła się. – Ach, ta pro​sto​ta fi​zy​ków! Mo​gła​bym więc pod​nieść taki… astro​graf i po​‐ roz​ma​wiać z moim sy​nem w Del​hi? I z wnucz​ką, któ​ra mia​ła pięć lat, kie​dy wy​je​cha​łam, a przy​by​ło jej na​stęp​nych je​de​na​ście w cza​sie mej po​dró​ży z Ter​‐ ry na Ur​ras stat​kiem po​ru​sza​ją​cym się z pręd​ko​ścią bli​ską pręd​ko​ści świa​tła? Mo​gła​bym się do​wie​dzieć, co się dzie​je w domu te​raz, a nie co się zda​rzy​ło je​‐ de​na​ście lat temu. Moż​na by po​dej​mo​wać de​cy​zje, osią​gać po​ro​zu​mie​nia, dzie​‐ lić się in​for​ma​cja​mi. Mo​gła​bym roz​ma​wiać z dy​plo​ma​ta​mi z Chif​fe​wa​ru, a ty z fi​zy​ka​mi na Hain. Nie trze​ba by cze​kać po​ko​leń, żeby ja​kaś myśl prze​nio​sła się ze świa​ta do świa​ta… Wiesz co, Sze​vek? Wy​da​je mi się, że ten twój pro​sty przy​rząd mógł​by od​mie​nić ży​cie mi​liar​dów lu​dzi wszyst​kich dzie​wię​ciu zna​‐ nych świa​tów. Kiw​nął gło​wą. – Umoż​li​wił​by po​wsta​nie wszech​świa​to​wej ligi – pod​ję​ła. – Za​wią​za​nie fe​de​‐ ra​cji. Do​tych​czas całe lata, dzie​się​cio​le​cia dzie​li​ły od​jazd od przy​jaz​du, py​ta​‐ nie od od​po​wie​dzi. To tak jak​byś wy​na​lazł mowę! Bę​dzie​my mo​gli roz​ma​‐ wiać… Na​resz​cie bę​dzie​my mo​gli ze sobą roz​ma​wiać. – I co byś wte​dy po​wie​dzia​ła? Mil​cza​ła, bo spe​szy​ła ją go​rycz w jego gło​sie. – Po​słu​chaj. – Moc​no po​tarł czo​ło. – Mu​szę ci wy​tłu​ma​czyć, po co w ogó​le przy​je​cha​łem do tego świa​ta. Przy​by​łem tu dla idei. Z po​wo​du idei. Aby się jej uczyć, aby jej uczyć, żeby się nią dzie​lić. Wi​dzisz, my na Anar​res od​cię​li​śmy się od resz​ty świa​tów. Nie roz​ma​wia​my z in​ny​mi ludź​mi, z resz​tą ludz​ko​ści.

Tam nie mógł​bym do​koń​czyć mo​jej pra​cy. A choć​bym i mógł, moi ziom​ko​wie jej nie chcie​li, nie wi​dzie​li z niej po​żyt​ku. Przy​by​łem więc tu​taj. Tu znaj​du​ję to, cze​go mi po​trze​ba: roz​mo​wy, wy​mia​nę my​śli, do​świad​cze​nia w La​bo​ra​to​‐ riach Ba​dań nad Świa​tłem, któ​re do​wo​dzą cze​goś, co wca​le nie było ich ce​lem, pra​ce z teo​rii względ​no​ści, po​cho​dzą​ce z in​ne​go świa​ta – za​tem bo​dziec, ja​kie​‐ go mi bra​ko​wa​ło. Tak więc do​pro​wa​dzi​łem wresz​cie mą pra​cę do koń​ca. Nie jest jesz​cze spi​sa​na, lecz mam już rów​na​nia, ogól​ny za​rys. W grun​cie rze​czy jest go​to​wa. Lecz dla mnie waż​ne są nie tyl​ko idee w mo​jej gło​wie. Moje spo​‐ łe​czeń​stwo to tak​że idea. Ona mnie stwo​rzy​ła. Idea wol​no​ści, prze​mia​ny, ludz​kiej so​li​dar​no​ści, idea wznio​sła. By​łem strasz​nie głu​pi, ale prze​cież do​‐ strze​głem wresz​cie, że po​świę​ca​jąc się jed​nej – fi​zy​ce – zdra​dzam dru​gą. Po​‐ zwa​lam, żeby po​sia​da​cze ku​pi​li ode mnie praw​dę. – A cóż in​ne​go mo​głeś zro​bić, Sze​vek? – Czy na​praw​dę nie ma al​ter​na​ty​wy dla sprze​da​ży? Czy nie ist​nie​je coś ta​‐ kie​go jak dar? – Ow​szem… – Nie ro​zu​miesz? Chcę wam ją dać, wam, Hain oraz in​nym świa​tom? Pań​‐ stwom na Ur​ras. Ofia​ro​wać ją, ale wam wszyst​kim! By żad​ne z was nie mo​‐ gło jej użyć w spo​sób, w jaki chcia​ła to uczy​nić Ajo: dla zdo​by​cia wła​dzy nad in​ny​mi, dla wzbo​ga​ce​nia się, dla wy​gry​wa​nia wo​jen. Aby​ście nie mo​gli zro​bić z tej praw​dy sa​mo​lub​ne​go użyt​ku, lecz uży​li jej dla do​bra wspól​ne​go. – W osta​tecz​no​ści praw​da za​wsze słu​ży do​bru wspól​ne​mu – za​uwa​ży​ła Keng. – W osta​tecz​no​ści, zgo​da, ale ja nie chcę cze​kać osta​tecz​ne​go koń​ca. Mam tyl​ko jed​no ży​cie i nie my​ślę po​świę​cać go za​chłan​no​ści, spe​ku​la​cji i kłam​‐ stwu. Nie za​mie​rzam słu​żyć żad​ne​mu panu. Spo​kój Keng był już znacz​nie bar​dziej wy​mu​szo​ny niż na po​cząt​ku roz​mo​‐ wy. Siła oso​bo​wo​ści Sze​ve​ka, nie​mi​ty​go​wa​nej kal​ku​la​cją ani wzglę​dem na sa​‐ me​go sie​bie, była ogrom​na. Wstrzą​snął nią ten czło​wiek, wpa​try​wa​ła się w nie​go ze współ​czu​ciem i nie​omal zgro​zą. – Ja​kie może być spo​łe​czeń​stwo, któ​re cię wy​da​ło? Słu​cha​łam, kie​dy mó​wi​‐ łeś o Anar​res tam na pla​cu, i pła​ka​łam, lecz tak na​praw​dę nie wie​rzy​łam ci. Lu​dzie za​wsze tak mó​wią o domu, o da​le​kiej oj​czyź​nie… Ale ty nie je​steś taki jak inni. – Od​róż​nia mnie idea – przy​znał. – Zresz​tą dla niej tu przy​by​łem. Dla tej idei: Anar​res. Sko​ro mój na​ród od​ma​wia wyj​rze​nia poza wła​sne opłot​ki, po​‐ my​śla​łem, że mógł​bym na​kło​nić in​nych, żeby za​in​te​re​so​wa​li się nami. Po​my​‐ śla​łem, że za​miast trzy​mać się na ubo​czu, za mu​rem, by​ło​by le​piej stać się spo​łe​czeń​stwem jak inne spo​łe​czeń​stwa, świa​tem jak inne świa​ty, ta​kim, któ​‐ ry daje i bie​rze. Lecz tu się my​li​łem, grun​tow​nie się my​li​łem. – Cze​mu? Z pew​no​ścią… – Bo tu na Ur​ras nie ma nic, ale to nic ta​kie​go, cze​go my, Anar​re​syj​czy​cy, by​śmy po​trze​bo​wa​li! Sto sie​dem​dzie​siąt lat temu ode​szli​śmy stąd z pu​sty​mi

rę​ka​mi – i do​brze zro​bi​li​śmy. Nie wzię​li​śmy ze sobą nic. Bo też nie ma tu nic cen​ne​go, są tyl​ko pań​stwa z ich ar​se​na​ła​mi, bo​ga​cze z ich kłam​stwa​mi i bie​‐ da​cy z ich nę​dzą. Na Ur​ras nie moż​na dzia​łać uczci​wie, z czy​stym su​mie​niem. Nie mo​żesz uczy​nić nic, żeby nie wmie​szał się w to zysk, strach przed stra​tą, pra​gnie​nie wła​dzy. Nie mo​żesz po​wie​dzieć ni​ko​mu dzień do​bry, nie usta​liw​‐ szy, kto z was dwóch stoi wy​żej, albo nie pró​bu​jąc swo​jej wyż​szo​ści wy​ka​zać. Nie mo​żesz od​no​sić się do in​nych jak brat, mu​sisz nimi ma​ni​pu​lo​wać, roz​ka​‐ zy​wać im, słu​chać ich albo oszu​ki​wać. Tu nie ma wol​no​ści. To jest pu​deł​ko. Ur​ras jest pu​deł​kiem, pacz​ką w pięk​nym opa​ko​wa​niu z błę​kit​ne​go nie​ba, łąk, la​sów i wiel​kich miast. Otwie​rasz to pu​deł​ko i co znaj​du​jesz w środ​ku? Brud​‐ ną piw​ni​cę, a w niej tru​pa. Tru​pa czło​wie​ka, któ​re​mu od​strze​li​li rękę, bo ją wy​cią​gnął do in​nych. Zo​ba​czy​łem wresz​cie pie​kło. De​sar miał ra​cję, pie​kło to Ur​ras. Mimo wzbu​rze​nia mó​wił z po​ko​rą. Am​ba​sa​dor Ter​ry przy​glą​da​ła mu się z ostroż​nym, choć peł​nym sym​pa​tii zdu​mie​niem, jak​by nie wie​dzia​ła, jak tę pro​sto​tę trak​to​wać. – Obo​je je​ste​śmy tu obcy, Sze​vek – ode​zwa​ła się w koń​cu. – Ja po​cho​dzę ze świa​ta znacz​nie bar​dziej od​le​głe​go w cza​sie i w prze​strze​ni. Za​czy​na mi się jed​nak wy​da​wać, że je​stem na Ur​ras nie aż tak obca, jak ty… Po​zwól, że ci po​wiem, jak ja wi​dzę tę pla​ne​tę. Ur​ras dla mnie – ale i dla wszyst​kich mo​ich ziom​ków z Ter​ry, któ​rzy ją wi​dzie​li – jest naj​życz​liw​szym, naj​róż​no​rod​niej​‐ szym i naj​pięk​niej​szym ze wszyst​kich za​miesz​ka​nych świa​tów. Spo​śród nich wszyst​kich naj​bar​dziej po​dob​nym do raju. Wiem, że to świat pe​łen zła, nie​‐ spra​wie​dli​wo​ści, skąp​stwa, głu​po​ty i mar​no​traw​stwa. Ale jest też na nim do​‐ broć, pięk​no. Jest świa​tem ży​wot​nym, ma osią​gnię​cia. Jest taki, jaki świat być po​wi​nien! Żywy, sza​le​nie żywy, mimo ca​łe​go zła oży​wio​ny na​dzie​ją. Zgo​‐ dzisz się ze mną? Kiw​nął gło​wą. – Przy​by​szu ze świa​ta, któ​re​go na​wet wy​obra​zić so​bie nie po​tra​fię, ty, któ​ry uwa​żasz mój raj za pie​kło, nie za​py​tasz, jak wy​glą​da mój świat? Wpa​try​wał się w nią w mil​cze​niu nie​ru​cho​mym spoj​rze​niem ja​snych oczu. – Mój świat, moja Zie​mia, jest ru​iną. Zruj​no​wał ją czło​wiek. Roz​mna​ża​li​śmy się, ob​ja​da​li​śmy się, to​czy​li​śmy woj​ny, pó​ki​śmy wszyst​kie​go nie znisz​czy​li, wte​dy wy​mar​li​śmy. Nie pa​no​wa​li​śmy ani nad ape​ty​tem, ani nad prze​mo​cą. Nie przy​sto​so​wy​wa​li​śmy się. Znisz​czy​li​śmy sa​mych sie​bie. Ale naj​pierw znisz​czy​li​śmy nasz świat. Na mo​jej Zie​mi nie ma już la​sów. Po​wie​trze jest sza​re, nie​bo jest sza​re, pa​nu​je wiecz​ny upał. Moż​na na niej żyć – wciąż jesz​‐ cze – choć nie tak jak tu​taj. Tu jest świat żywy, świat har​mo​nii, a mój jest za​‐ prze​cze​niem har​mo​nii. Wy, odo​nia​nie, wy​bra​li​ście pu​sty​nię. My, Ter​ra​nie, stwo​rzy​li​śmy ją… We​ge​tu​je​my tam, po​dob​nie jak wy u sie​bie. Czło​wiek po​‐ tra​fi wie​le wy​trzy​mać. Jest nas obec​nie nie​ca​łe pół mi​liar​da. Kie​dyś li​czy​li​‐ śmy dzie​więć mi​liar​dów. Sto​ją jesz​cze daw​ne mia​sta. Ko​ści i ce​gły ob​ra​ca​ją się w proch, ka​wał​ki pla​sti​ku – nie. Po​nie​śli​śmy klę​skę jako ga​tu​nek, jako ga​‐

tu​nek spo​łecz​ny. Je​ste​śmy tu obec​nie, kon​tak​tu​je​my się z in​ny​mi spo​łe​czeń​‐ stwa​mi z in​nych świa​tów jak rów​ni z rów​ny​mi wy​łącz​nie dzię​ki ła​sce Ha​‐ inów. Pew​ne​go dnia się zja​wi​li i po​mo​gli nam. Zbu​do​wa​li stat​ki i je nam ofia​‐ ro​wa​li, by​śmy mo​gli opu​ścić nasz zruj​no​wa​ny świat. Obe​szli się z nami ła​god​‐ nie, mi​ło​sier​nie, jak czło​wiek sil​ny z cho​rym. Ha​ino​wie to bar​dzo dziw​ny lud. Star​szy od któ​re​go​kol​wiek z nas, bez​gra​nicz​nie hoj​ny. Uro​dze​ni al​tru​iści. Po​‐ wo​du​je nimi po​czu​cie winy, któ​rej my, mimo na​szych zbrod​ni, na​wet po​jąć nie je​ste​śmy w sta​nie. Mo​to​rem ich po​stę​po​wa​nia, jak mi się wy​da​je, jest prze​szłość, ich nie​skoń​czo​na prze​szłość. No cóż, po​zbie​ra​li​śmy, co się jesz​cze na Ter​rze po​zbie​rać dało, i uło​ży​li​śmy so​bie ży​cie na ru​inach w je​dy​ny moż​li​‐ wy spo​sób: wszyst​ko pod​le​ga peł​nej cen​tra​li​za​cji. Peł​na kon​tro​la nad wy​ko​‐ rzy​sta​niem każ​de​go hek​ta​ra zie​mi, każ​de​go okru​chu me​ta​lu, każ​de​go li​tra pa​li​wa, ra​cjo​no​wa​nie wszyst​kich dóbr, kon​tro​la uro​dzin, eu​ta​na​zja, po​‐ wszech​ny przy​mus pra​cy. Cał​ko​wi​te pod​po​rząd​ko​wa​nie każ​dej jed​nost​ki je​dy​‐ ne​mu ce​lo​wi: prze​trwa​niu ga​tun​ku. Tyle zdo​ła​li​śmy osią​gnąć do przy​by​cia Ha​inów. Ha​ino​wie przy​nie​śli nam… odro​bi​nę na​dziei. Niby nie​wie​le. Ale my po​że​gna​li​śmy się już z na​dzie​ją… Już tyl​ko z ze​wnątrz mo​że​my się przy​glą​‐ dać temu wspa​nia​łe​mu świa​tu, temu buj​ne​mu spo​łe​czeń​stwu, tej Ur​ras, temu ra​jo​wi. Je​ste​śmy zdol​ni już tyl​ko po​dzi​wiać i może tro​chę za​zdro​ścić. – Cóż więc dla cie​bie zna​czy Anar​res, o któ​rej ci opo​wia​dam? – Nic, Sze​vek. Zu​peł​nie nic. Za​prze​pa​ści​li​śmy na​szą szan​sę na zbu​do​wa​nie Anar​res całe wie​ki temu, za​nim ta idea się w ogó​le po​ja​wi​ła. Wstał i pod​szedł do okna, jed​nej z tych po​dłuż​nych, po​zio​mych szcze​lin w ścia​nie wie​ży. W mu​rze po​ni​żej znaj​do​wa​ła się wnę​ka z ławą strzel​ni​czą, na któ​rą wcho​dził łucz​nik, aby doj​rzeć bra​mę w dole i móc do na​past​ni​ków strze​lać z łuku. Kto nie wszedł na ten sto​pień, wi​dział je​dy​nie roz​sło​necz​nio​‐ ne, z lek​ka za​mglo​ne nie​bo. Sze​vek stał pod oknem i spo​glą​dał w świa​tło, któ​‐ re​go blask roz​ja​śniał mu oczy. – Nie ro​zu​miesz, czym jest czas – po​wie​dział. – Po​wia​dasz, że prze​szłość mi​‐ nę​ła, przy​szłość jest nie​rze​czy​wi​sta, nie ma zmia​ny, nie ma na​dziei. Uwa​‐ żasz, że Anar​res to przy​szłość, któ​rej się nie da osią​gnąć, po​dob​nie jak nie moż​na od​mie​nić wa​szej prze​szło​ści. Nie ist​nie​je więc nic prócz te​raź​niej​szo​ści – tej oto Ur​ras, bo​ga​tej, rze​czy​wi​stej, trwa​łej te​raź​niej​szo​ści, bie​żą​cej chwi​li. Są​dzisz po​nad​to, że to jest coś, co moż​na po​siąść. Za​zdro​ścisz, wy​da​je ci się, że chcia​ła​byś to mieć. Tyl​ko że, wi​dzisz, to nie jest rze​czy​wi​ste. To nie jest trwa​łe, to nie jest so​lid​ne – nic ta​kie nie jest. Wszyst​ko się sta​le zmie​nia. Ni​‐ cze​go nie moż​na po​siąść… A już naj​mniej te​raź​niej​szo​ści, chy​ba że ra​zem z nią przyj​miesz i prze​szłość, i przy​szłość. Nie samą tyl​ko prze​szłość, ale i przy​szłość. Nie samą tyl​ko przy​szłość, ale i prze​szłość! Bo one są re​al​ne i tyl​‐ ko ich re​al​ność czy​ni re​al​ną te​raź​niej​szość. Nie zbu​du​je​cie, a na​wet nie zro​zu​‐ mie​cie Ur​ras, je​śli nie uzna​cie rze​czy​wi​sto​ści, trwa​łej rze​czy​wi​sto​ści Anar​res. Masz ra​cję: my sta​no​wi​my klucz. Ale ty w to na​praw​dę nie wie​rzysz. Bo ty nie wie​rzysz w Anar​res. Nie wie​rzysz na​wet, że ja ist​nie​ję, choć sto​ję przed

tobą… Moi ziom​ko​wie mie​li ra​cję, a ja się my​li​łem. My nie mo​że​my do was przyjść. Nie po​zwo​li​cie nam na to. Bo nie wie​rzy​cie w zmia​nę, w ewo​lu​cję. Ra​czej nas znisz​czy​cie, niż uzna​cie na​sze ist​nie​nie – niż uzna​cie, że na​dzie​ja jesz​cze nie zga​sła! Nie mo​że​my do was przyjść. Mo​że​my tyl​ko cze​kać, aż wy przyj​dzie​cie do nas. Na twa​rzy Keng od​bi​ja​ły się wzbu​rze​nie i za​du​ma, ale też lek​ka dez​orien​ta​‐ cja. – Nie poj​mu​ję… – ode​zwa​ła się wresz​cie. – Je​steś po​dob​ny do po​sta​ci z na​‐ szej hi​sto​rii, do daw​nych ide​ali​stów, wi​zjo​ne​rów wol​no​ści, a jed​nak cię nie ro​‐ zu​miem, jak​byś mi pra​wił o przy​szłych wy​da​rze​niach. Nie poj​mu​ję cię, choć sto​isz przede mną!… – Nie cał​kiem jed​nak opu​ści​ła ją by​strość my​śli, bo po chwi​li za​py​ta​ła: – Więc po co do mnie przy​sze​dłeś? – Żeby ci ofia​ro​wać moją ideę. Moją teo​rię. Żeby nie do​sta​li jej Ajoń​czy​cy, żeby nie sta​ła się w ich rę​kach in​we​sty​cją albo orę​żem. Nic prost​sze​go, niż roz​po​wszech​nić te rów​na​nia, jak naj​prę​dzej je udo​stęp​nić fi​zy​kom na tym świe​cie, a tak​że na Hain i wszyst​kich po​zo​sta​łych świa​tach. Pod​ję​ła​byś się tego? – Z naj​więk​szą ocho​tą. – To tyl​ko kil​ka stron. Do​wo​dy i nie​któ​re wnio​ski za​ję​ły​by wię​cej miej​sca, ale na to przyj​dzie czas póź​niej. Zresz​tą będą je mo​gli opra​co​wać inni, je​śli ja sam nie zdo​łam. – I co po​tem? Wró​cisz do Nio? W mie​ście, jak się zda​je, pa​nu​je już spo​kój. Po​wsta​nie chy​ba już stłu​mio​no, przy​naj​mniej chwi​lo​wo. Oba​wiam się jed​nak, że ajoń​ski rząd uwa​ża cię za wi​chrzy​cie​la. Może w Thu… – Nie. Nie chcę tu zo​stać. Nie je​stem al​tru​istą! Je​śli mi po​mo​żesz, wró​cę do domu. Może zresz​tą Ajoń​czy​cy ze​chcą mnie tam ode​słać. Są​dzę, że z ich punk​tu wi​dze​nia by​ło​by to po​żą​da​ne. Na​kło​nić mnie, bym znik​nął, a po​tem za​prze​czyć mo​je​mu ist​nie​niu. Oczy​wi​ście za prost​sze roz​wią​za​nie mogą uznać uśmier​ce​nie mnie lub osa​dze​nie na resz​tę ży​cia w celi wię​zien​nej. Nie mam jesz​cze ocho​ty umie​rać, a już na pew​no nie w tym pie​kle. Do​kąd idzie du​sza, kie​dy umie​ra się w pie​kle? – za​py​tał z uśmie​chem. Od​zy​skał po​go​dę du​cha. – Gdy​by​ście jed​nak ode​sła​li mnie do domu, są​dzę, że Ajoń​czy​cy przy​ję​li​by to z ulgą. Mar​twi anar​chi​ści sta​ją się mę​czen​ni​ka​mi i pa​mięć o nich trwa przez całe wie​ki. Nie​obec​ni mogą pójść w za​po​mnie​nie. – A mnie się zda​wa​ło, że wiem, czym jest re​alizm. – Keng uśmiech​nę​ła się, lecz nie był to uśmiech ra​do​sny. – Jak​że​byś mo​gła to zro​zu​mieć, sko​ro nie wiesz, czym jest na​dzie​ja! – Nie osą​dzaj nas zbyt su​ro​wo, Sze​vek. – Wca​le was nie osą​dzam. Pro​szę tyl​ko o po​moc, za któ​rą zresz​tą nie będę miał się czym od​pła​cić. – Jak to? A two​ja teo​ria? – Po​łóż na dru​giej sza​li wol​ność jed​nej ludz​kiej du​szy. Któ​ra sza​la prze​wa​‐ ży? Wiesz? Bo ja nie.

12

Anar​res – Chciał​bym zgło​sić pro​jekt w imie​niu Syn​dy​ka​tu Ini​cja​ty​wy – oświad​czył Be​dap. – Jak wie​cie, od mniej wię​cej dwu​dzie​stu de​kad po​zo​sta​je​my w kon​‐ tak​cie ra​dio​wym z Ur​ras… – Wbrew za​le​ce​niom tej rady, Fe​de​ra​cji Obro​ny i więk​szo​ści gło​sów li​sty KPR! – Zga​dza się – przy​znał Be​dap, przy​glą​da​jąc się mów​cy, lecz nie pro​te​stu​jąc, że mu prze​rwa​no. Na ze​bra​niach KPR nie obo​wią​zy​wa​ły re​gu​ły pro​ce​du​ry par​la​men​tar​nej. Zda​rza​ło się tam wię​cej po​dob​nych wtrę​tów niż oświad​czeń. To zgro​ma​dze​nie tak się mia​ło do spraw​nie pro​wa​dzo​nej na​ra​dy kie​row​ni​czej jak po​łeć su​ro​wej wo​ło​wi​ny do sche​ma​tu in​sta​la​cji elek​trycz​nej. Su​ro​wa wo​ło​wi​na spra​wia się jed​nak le​piej niż sche​mat in​sta​la​cji elek​trycz​nej w śro​do​wi​sku, w któ​rym dzia​ła: w or​ga​ni​zmie ży​we​go zwie​rzę​cia. Be​dap znał swo​ich sta​rych prze​ciw​‐ ni​ków z Rady Im​por​tu-Eks​por​tu, przy​cho​dził tu już od trzech lat, by się z nimi spie​rać. Jed​nak ten mów​ca, mło​dy, naj​pew​niej świe​żo wy​lo​so​wa​ny na li​stę KPR, był nowy. Be​dap przyj​rzał mu się życz​li​wie, po czym pod​jął: – Nie od​grze​waj​my sta​rych wa​śni, do​brze? Pro​po​nu​ję pod​jąć nowy spór. Otrzy​ma​li​śmy in​te​re​su​ją​cą wia​do​mość od pew​nej gru​py na Ur​ras. Na​de​szła na dłu​go​ści fali, na któ​rej kon​tak​tu​je​my się z Ajoń​czy​ka​mi, ale poza umó​wio​‐ ną porą, a sy​gnał był bar​dzo sła​by. Wy​da​je się, że nada​no ją z pań​stwa o na​‐ zwie Ben​bi​li, nie z Ajo. Ta gru​pa na​zy​wa sie​bie Brac​twem Odo​nian. Wy​glą​da na to, że to odo​nia​nie, któ​rzy po Osie​dle​niu w ja​kiś spo​sób prze​trwa​li na Ur​‐ ras w róż​nych anar​chi​stycz​nych ni​szach. Ich po​sła​nie było skie​ro​wa​ne do „bra​ci z Anar​res”. Mo​że​cie je prze​czy​tać w biu​le​ty​nie syn​dy​ka​tu. Jest cie​ka​‐ we. Py​ta​ją, czy po​zwo​li​my, żeby przy​sła​li do nas swo​ich to​wa​rzy​szy. – Co ta​kie​go? Wpusz​czać Ur​ra​syj​czy​ków? Jako szpie​gów?… – Nie, osad​ni​ków. – Chcą, że​by​śmy wzno​wi​li osad​nic​two? – Po​dob​no prze​śla​du​je ich rząd i mają na​dzie​ję na… – Wzno​wić osad​nic​two! Dla byle pa​ska​rza, któ​ry mie​ni się odo​nia​ni​nem? Peł​na re​la​cja z anar​re​syj​skich na​rad kie​row​ni​czych by​ła​by trud​na, to​czy​ły

się bo​wiem w sza​lo​nym tem​pie, czę​sto wie​lu mó​wi​ło na​raz, nikt się nie trzy​‐ mał te​ma​tu, ucie​ka​no się chęt​nie do sar​ka​zmu, wie​lu spraw nie do​po​wia​da​no, za​bie​ra​no głos to​nem ogrom​nie emo​cjo​nal​nym, po​zwa​la​jąc so​bie czę​sto na ja​‐ do​wi​te wy​ciecz​ki oso​bi​ste. Do​cie​ra​no, co praw​da, do koń​ca na​ra​dy, jed​nak bez żad​nych kon​klu​zji. Przy​po​mi​na​ło to sprzecz​kę mię​dzy brać​mi lub bi​cie się z my​śla​mi ko​goś nie​zde​cy​do​wa​ne​go. – Je​śli na​wet po​zwo​li​my przy​być do nas tym tak zwa​nym odo​nia​nom, w jaki spo​sób za​mie​rza​ją to zro​bić? Z tym py​ta​niem wy​stą​pi​ła Ru​lag, sta​ła opo​nent​ka Be​da​pa, przed któ​rą od​‐ czu​wał szcze​gól​ny re​spekt. W cią​gu roku, od​kąd za​sia​dał w tym gre​mium, była jego naj​in​te​li​gent​niej​szym prze​ciw​ni​kiem. Zer​k​nął na Sze​ve​ka, po raz pierw​szy uczest​ni​czą​ce​go w ze​bra​niu rady, żeby zwró​cić mu na nią uwa​gę. Gdzieś sły​szał, że Ru​lag jest in​ży​nie​rem. Istot​nie, ce​cho​wa​ły ją wła​ści​we in​‐ ży​nie​rom ja​sność i trzeź​wość my​śle​nia, z do​dat​kiem zna​mio​nu​ją​cej tę ka​te​go​‐ rię lu​dzi nie​chę​ci do kom​pli​ka​cji i od​stępstw od re​gu​ły. Sprze​ci​wia​ła się Syn​‐ dy​ka​to​wi Ini​cja​ty​wy na każ​dym kro​ku, po​czy​na​jąc od od​ma​wia​nia mu pra​wa do ist​nie​nia. Cza​sa​mi, kie​dy mó​wi​ła o po​tę​dze Ur​ras i nie​bez​pie​czeń​stwie pak​to​wa​nia z sil​niej​szym z po​zy​cji słab​sze​go, Be​dap przy​zna​wał jej ra​cję. Nie​‐ raz za​sta​na​wiał się w skry​to​ści du​cha, czy on i Sze​vek, spo​tkaw​szy się zimą ’68 w celu omó​wie​nia spo​so​bów, ja​kich mógł​by użyć sfru​stro​wa​ny fi​zyk, żeby wy​dru​ko​wać swo​ją pra​cę i przed​sta​wić ją fi​zy​kom na Ur​ras, nie uru​cho​mi​li aby nie​kon​tro​lo​wa​ne​go łań​cu​cha wy​da​rzeń. Kie​dy bo​wiem wresz​cie na​wią​za​li kon​takt ra​dio​wy, Ur​ra​syj​czy​cy oka​za​li się nad​spo​dzie​wa​nie chęt​ni do roz​mo​‐ wy i wy​mia​ny in​for​ma​cji, a gdy z ko​lei ogło​si​li spra​woz​da​nia z tych roz​mów, na Anar​res pod​niósł się za​cie​kły sprze​ciw. Lu​dzie z obu świa​tów zwró​ci​li na nich nie​po​ko​ją​co bacz​ną uwa​gę. Gdy nie​przy​ja​ciel przy​gar​nia cię z en​tu​zja​‐ zmem, a zio​mek za​cie​kle od​rzu​ca, ła​two po​wziąć po​dej​rze​nie, że jest się zdraj​cą. – Za​pew​ne przy​by​li​by tu któ​rymś z frach​tow​ców – od​parł. – Au​to​sto​pem, jak przy​sta​ło do​brym odo​nia​nom. Je​śli rząd i Świa​to​wa Rada Rzą​dów po​zwo​lą im na wy​jazd. A czy po​zwo​lą? Czy wła​dy​cy wy​świad​czą anar​chi​stom tę przy​‐ słu​gę? Tego chciał​bym się do​wie​dzieć. Co się sta​nie, je​śli za​pro​si​my małą grup​kę, po​wiedz​my sześć, osiem osób? – Chwa​leb​na cie​ka​wość – sko​men​to​wa​ła Ru​lag. – Wie​dząc, co się dzie​je na Ur​ras, ro​ze​zna​wa​li​by​śmy się le​piej w za​gro​że​niach, zgo​da. Tyle że nie​bez​pie​‐ czeń​stwo kry​je się już w sa​mym tego od​kry​wa​niu. Wsta​ła, da​jąc do zro​zu​mie​nia, że za​mie​rza wy​stą​pić z prze​mó​wie​niem dłuż​‐ szym niż pa​roz​da​nio​we. Be​dap skrzy​wił się i po​now​nie łyp​nął na sie​dzą​ce​go obok Sze​ve​ka. – Te​raz słu​chaj – mruk​nął. Sze​vek nie od​po​wie​dział. Na ze​bra​niach zwy​kle by​wał za​mknię​ty w so​bie, jak​by onie​śmie​lo​ny, więc nie było z nie​go po​żyt​ku, chy​ba że coś go głę​bo​ko po​‐ ru​szy​ło, wów​czas oka​zy​wał się za​ska​ku​ją​co do​brym mów​cą. Sie​dział ze wzro​‐

kiem utkwio​nym we wła​sne dło​nie. Be​dap spo​strzegł, że Ru​lag, choć zwra​ca​ła się do nie​go, przez cały czas po​pa​try​wa​ła wła​śnie na Sze​ve​ka. – Wasz Syn​dy​kat Ini​cja​ty​wy – po​wie​dzia​ła, kła​dąc na​cisk na za​imek „wasz” – zbu​do​wał na​daj​nik, nada​wał na Ur​ras, od​bie​rał stam​tąd wia​do​mo​ści i ogła​‐ szał ko​mu​ni​ka​ty. Ro​bi​li​ście to wszyst​ko wbrew ra​dom więk​szo​ści KPR i ro​‐ sną​ce​mu sprze​ci​wo​wi ca​łe​go brac​twa. Nie po​czy​nio​no do​tąd żad​nych sta​now​‐ czych kro​ków wy​mie​rzo​nych w wa​szą apa​ra​tu​rę i was sa​mych. We​dług mnie tyl​ko dla​te​go, że my, odo​nia​nie, od​zwy​cza​ili​śmy się od my​śli, że ktoś może pod​jąć dzia​ła​nia szko​dli​we dla in​nych i ob​sta​wać przy nich, głu​chy na rady, obo​jęt​ny na pro​te​sty. Rzad​ki to przy​pa​dek. Wy pierw​si po​stę​pu​je​cie do​kład​nie tak, jak – we​dle upo​rczy​wie po​wta​rza​nych prze​po​wied​ni wła​dyc​kich kry​ty​‐ ków – będą po​stę​po​wać lu​dzie w spo​łe​czeń​stwie nie​zna​ją​cym praw: z cał​ko​wi​‐ tym bra​kiem od​po​wie​dzial​no​ści za spo​łecz​ne do​bro. Nie chcę wcho​dzić w roz​‐ wa​ża​nie szkód, ja​kie już zdą​ży​li​ście wy​rzą​dzić, wy​da​jąc na​uko​wą in​for​ma​cję w ręce po​tęż​ne​go wro​ga i w każ​dej roz​mo​wie z Ur​ras od​sła​nia​jąc na​szą sła​‐ bość. I oto te​raz, za​kła​da​jąc chy​ba, że zdą​ży​li​śmy już do tego przy​wyk​nąć, pro​po​nu​je​cie coś sto​kroć gor​sze​go. Za​py​ta​cie: Jaka jest róż​ni​ca mię​dzy po​ga​‐ węd​ką z pa​ro​ma Ur​ra​syj​czy​ka​mi na fa​lach ra​dio​wych a po​gwar​ką z nimi tu na miej​scu, w Ab​be​nay? Jaka róż​ni​ca? A jaka jest róż​ni​ca mię​dzy za​mknię​ty​‐ mi a otwar​ty​mi drzwia​mi? Otwórz​my drzwi, oto co się nam pro​po​nu​je, am​‐ ma​ri. Otwórz​my drzwi, nie​chaj przy​by​wa​ją! Sze​ściu, ośmiu pseu​do​odo​nian na po​kła​dzie naj​bliż​sze​go frach​tow​ca. Sześć​dzie​się​ciu, osiem​dzie​się​ciu ajoń​skich spe​ku​lan​tów na po​kła​dzie na​stęp​ne​go, żeby nas so​bie obej​rzeć i oce​nić, jak moż​na po​dzie​lić tę kra​inę mię​dzy pań​stwa Ur​ras. Na​stęp​na wy​ciecz​ka bę​dzie się skła​da​ła z sze​ściu​set, ośmiu​set uzbro​jo​nych stat​ków wo​jen​nych: ar​ma​ty, żoł​nie​rze, siły oku​pa​cyj​ne. I to bę​dzie ko​niec Anar​res, ko​niec Obiet​ni​cy. Cała na​sza na​dzie​ja w Wa​run​kach Osad​nic​twa, po​dob​nie jak za​le​ża​ła od nich przez sto sie​dem​dzie​siąt lat: żad​ni Ur​ra​syj​czy​cy, poza osad​ni​ka​mi, nie mogą scho​dzić ze stat​ków te​raz ani w przy​szło​ści. Żad​nych kon​tak​tów. Wy​rze​ka​nie się obec​nie tej za​sa​dy ozna​cza przy​zna​nie się przed ty​ra​na​mi, któ​rych kie​dyś po​ko​na​li​śmy, że eks​pe​ry​ment się nie po​wiódł. Przy​by​waj​cie i poj​mij​cie nas zno​wu w nie​wo​lę! – By​naj​mniej! – za​pro​te​sto​wał Be​dap. – Prze​sła​nie jest ja​sne. Eks​pe​ry​ment się po​wiódł, je​ste​śmy te​raz do​sta​tecz​nie sil​ni, żeby spo​tkać się z wami jak rów​ny z rów​nym. Roz​go​rzał spór przy​po​mi​na​ją​cy, jak po​przed​nio, go​rącz​ko​wą młóc​kę te​ma​‐ tów. Nie trwał dłu​go. Jak zwy​kle nie pod​ję​to żad​nej uchwa​ły. Nie​mal wszy​scy ze​bra​ni opo​wie​dzie​li się za trwa​niem przy Wa​run​kach Osad​nic​twa, a gdy ten wer​dykt stał się oczy​wi​sty, Be​dap oświad​czył: – W po​rząd​ku, przyj​mu​ję to jako rzecz po​sta​no​wio​ną. Nikt nie przy​bę​dzie na po​kła​dzie „For​tu Ku​ieo” ani „Czuj​ne​go”. W spra​wie spro​wa​dze​nia Ur​ra​syj​‐ czy​ków na Anar​res za​mie​rze​nia Syn​dy​ka​tu Ini​cja​tyw mu​szą zo​stać oczy​wi​‐ ście pod​po​rząd​ko​wa​ne opi​nii spo​łe​czeń​stwa jako ca​ło​ści. Za​py​ta​li​śmy was

o radę i za​sto​su​je​my się do niej. Jest jed​nak jesz​cze je​den aspekt tego za​gad​‐ nie​nia. Sze​vek?… – Po​wsta​je kwe​stia wy​sła​nia Anar​re​syj​czy​ków na Ur​ras – rzekł Sze​vek. Ze​rwa​ły się okrzy​ki, za​sy​pa​no go py​ta​nia​mi. Sze​vek, nie pod​no​sząc gło​su, któ​ry tyl​ko nie​znacz​nie wzno​sił się po​nad po​ziom szep​tu, cią​gnął z upo​rem: – Nie za​szko​dzi to ani nie za​gro​zi żad​ne​mu z miesz​kań​ców Anar​res. Trud​no oprzeć się wra​że​niu, że mamy tu do czy​nie​nia z kwe​stią praw jed​nost​ki, z ro​‐ dza​jem spraw​dzia​nu w tej mie​rze. Wa​run​ki Osad​nic​twa nie za​ka​zu​ją tego, co pro​po​nu​je​my. Wpro​wa​dze​nie obec​nie po​dob​ne​go za​ka​zu ozna​cza​ło​by uzur​po​‐ wa​nie so​bie przez KPR pre​ro​ga​tyw wła​dzy i ogra​ni​cze​nie pra​wa odo​nia​ni​na do po​dej​mo​wa​nia dzia​łań, któ​re in​nym nie mogą wy​rzą​dzić żad​nej szko​dy. Ru​lag uśmiech​nę​ła się z lek​ka. – Każ​de​mu wol​no opu​ścić Anar​res – po​wie​dzia​ła. Prze​nio​sła spoj​rze​nie ja​‐ snych oczu z Sze​ve​ka na Be​da​pa i z po​wro​tem. – Może się udać, do​kąd​kol​‐ wiek ze​chce, je​śli go za​bio​rą frach​tow​ce po​sia​da​czy. Nie wol​no mu tyl​ko wró​‐ cić. – Kto po​wie​dział, że nie wol​no?! – uniósł się Be​dap. – Wa​run​ki Za​mknię​cia Osad​nic​twa. Ni​ko​mu ze stat​ków to​wa​ro​wych nie bę​‐ dzie wol​no prze​kra​czać gra​nic Por​tu Anar​res. – Chwi​lecz​kę, to w za​mie​rze​niu mia​ło się od​no​sić do Ur​ra​syj​czy​ków, a nie Anar​re​syj​czy​ków – ode​zwał się sę​dzi​wy do​rad​ca Fer​daz, któ​ry lu​bił wtrą​cać swo​je trzy gro​sze, choć​by kon​kret​na spra​wa mia​ła w na​stęp​stwie przy​brać nie​po​żą​da​ny przez nie​go sa​me​go ob​rót. – Ten, kto przy​by​wa z Ur​ras, jest Ur​ra​syj​czy​kiem – oświad​czy​ła Ru​lag. – Le​ga​lizm, prze​sad​ny le​ga​lizm! Po co te wszyst​kie utarcz​ki? – ode​zwa​ła się Tre​pil. – Utarcz​ki! – wy​krzyk​nął nowy czło​nek rady, ów mło​dzie​niec, któ​ry już raz się wtrą​cił. Mó​wił z ak​cen​tem z Pół​no​co​wy​żu, głos miał głę​bo​ki i sil​ny. – Sko​‐ ro nie w smak ci utarcz​ki, może to ci przy​pad​nie do sma​ku. Je​śli są wśród nas tacy, któ​rym się na Anar​res nie po​do​ba, niech so​bie jadą, bar​dzo pro​szę. Jesz​‐ cze im w tym po​mo​gę. Za​nio​sę ich do Por​tu na rę​kach, za​pę​dzę ich tam kop​‐ nia​ka​mi! Ale niech tyl​ko spró​bu​ją wkraść się tu z po​wro​tem, już my z ko​le​ga​‐ mi, kil​ko​ma praw​dzi​wy​mi odo​nia​na​mi, przy​wi​ta​my ich na​le​ży​cie. A nie bę​‐ dzie to po​wi​ta​nie ze sło​wa​mi „wi​taj​cie w domu, bra​cia”. Będą li​czy​li zęby. Zro​‐ zu​mia​no? Czy to dla was ja​sne? – Żeby ja​sne, nie po​wiem. Że pro​stac​kie, ow​szem. Pro​stac​kie jak pierd​nię​cie – stwier​dził Be​dap. – Ja​sność jest funk​cją my​śli. Po​wi​nie​neś był po​czy​tać tro​‐ chę pism Odo, za​nim za​bra​łeś głos. – Nie je​ste​ście god​ni wy​ma​wiać jej imie​nia! – krzyk​nął mło​dy czło​wiek. – Je​ste​ście zdraj​ca​mi, wy i ten cały wasz syn​dy​kat! Ale są na Anar​res lu​dzie, któ​rzy się wam uważ​nie przy​glą​da​ją. Wie​my, że za​pro​szo​no Sze​ve​ka na Ur​‐ ras, żeby tam wy​prze​da​wał anar​re​syj​skie zdo​by​cze na​uko​we po​sia​da​czom! Wie​my, że po​dob​ne do was ła​chu​dry tyl​ko ma​rzą o tym, by tam po​je​chać, pła​‐

wić się w do​stat​ku i dać się kle​pać po​sia​da​czom po ra​mie​niu! Pro​szę bar​dzo! Wol​na dro​ga! Ale je​śli któ​ry spró​bu​je tu wró​cić, po​zna, co to spra​wie​dli​wość! – Ze​rwał się z miej​sca i po​chy​lo​ny nad sto​łem rzu​cał te groź​by Be​da​po​wi pro​sto w twarz. – To​bie nie cho​dzi o spra​wie​dli​wość, tyl​ko o karę – po​wie​dział Be​dap. – Uwa​żasz, że to jed​no i to samo? – On ma na my​śli gwałt – spro​sto​wa​ła Ru​lag. – A je​śli przyj​dzie do gwał​tu, sami bę​dzie​cie temu win​ni. Wy i ten wasz syn​dy​kat. Do​sta​nie​cie to, na co​ście za​słu​ży​li. Sie​dzą​cy obok Tre​pil chu​dy, ni​ski męż​czy​zna w śred​nim wie​ku za​czął coś mó​wić, tak jed​nak ci​cho, gło​sem tak za​chryp​nię​tym od py​li​cze​go kasz​lu, że usły​sza​ło go tyl​ko kil​ku z ze​bra​nych. Był go​ściem de​le​ga​tem Syn​dy​ka​tu Gór​‐ ni​ków z Po​łu​dnio​we​go Za​cho​du, nie spo​dzie​wa​no się więc, że za​bie​rze głos w tej de​ba​cie. – …na co człek za​słu​gu​je – mó​wił. – Boć każ​dy z nas za​słu​gu​je na wszyst​ko, na wszy​stek zby​tek, jaki zgro​ma​dzo​no w gro​bow​cach zmar​łych kró​lów, a za​‐ ra​zem nie za​słu​gu​je na nic, na​wet na okru​szy​nę chle​ba w go​dzi​nie gło​du. Czy​śmy nie je​dli, gdy inni gło​do​wa​li? Czy uka​rze​cie nas za to? Czy na​gro​dzi​‐ cie i po​czy​ta​cie za za​słu​gę, że​śmy gło​do​wa​li, kie​dy inni je​dli? Ża​den czło​wiek nie za​słu​gu​je na karę, ża​den też nie jest go​dzien na​gro​dy. Oczyść​cie swe umy​sły z po​ję​cia za​słu​gi, po​ję​cia za​słu​gi​wa​nia się, a po​sią​dzie​cie ja​sność my​‐ śli. Były to oczy​wi​ście sło​wa Odo z Li​stów z wię​zie​nia, jed​nak wy​po​wia​da​ne tak sła​bym, ochry​płym gło​sem czy​ni​ły nie​zwy​kłe wra​że​nie, jak​by ów czło​wiek sam je do​bie​rał, jed​no po dru​gim, jak​by wy​cho​dzi​ły z głę​bi jego ser​ca, wol​no, z mo​zo​łem, ni​czym woda, któ​ra po​wo​li, po​wo​li wzbie​ra w pu​styn​nej stud​ni. Ru​lag słu​cha​ła z pod​nie​sio​ną gło​wą i ścią​gnię​tą twa​rzą jak ktoś, kto zma​ga się z bó​lem. Sze​vek sie​dział na​prze​ciw​ko niej po dru​giej stro​nie sto​łu ze spusz​czo​ną gło​wą. Gdy po sło​wach gór​ni​ka za​le​gło mil​cze​nie, pod​niósł oczy i po​wie​dział: – Bo wi​dzi​cie, nam cho​dzi o to, by​śmy przy​po​mnie​li so​bie, że nie przy​by​li​‐ śmy na Anar​res, szu​ka​jąc bez​piecz​ne​go schro​nie​nia, lecz w po​szu​ki​wa​niu wol​no​ści. Je​śli wła​da nami na​kaz po​wszech​nej zgo​dy i przy​mus współ​pra​cy, sta​je​my się nie lep​si od ma​szyn. Kie​dy jed​nost​ka nie może pra​co​wać so​li​dar​‐ nie ze swo​imi to​wa​rzy​sza​mi, jej obo​wiąz​kiem jest pra​co​wać w po​je​dyn​kę. Obo​wiąz​kiem i pra​wem. Od​ma​wia​li​śmy lu​dziom tego pra​wa. Co​raz czę​ściej po​wta​rza​li​śmy: mu​sisz pra​co​wać ra​zem z dru​gi​mi, ak​cep​to​wać za​sa​dy więk​‐ szo​ści. Ale każ​da za​sa​da jest ty​ra​nią. Obo​wiąz​kiem jed​nost​ki jest nie ak​cep​to​‐ wać za​sad, być au​to​rem wła​snych uczyn​ków, brać za nie od​po​wie​dzial​ność. Tyl​ko wte​dy spo​łe​czeń​stwo żyje, zmie​nia się, przy​sto​so​wu​je, prze​trwa. Nie je​‐ ste​śmy pod​da​ny​mi pań​stwa zbu​do​wa​ne​go na pra​wie, ale człon​ka​mi spo​łecz​no​‐ ści ufor​mo​wa​nej przez re​wo​lu​cję. Re​wo​lu​cja jest na​szą po​win​no​ścią, na​szą na​dzie​ją na ewo​lu​cję. „Re​wo​lu​cja do​ko​nu​je się w du​szy jed​nost​ki albo nie do​‐

ko​nu​je się wca​le. Do​ko​nu​je się po​mi​mo wszyst​ko albo jest nic nie​war​ta. Je​śli za​kła​da się jej ko​niec, w ogó​le się nie za​czę​ła”. Nie wol​no nam się te​raz za​‐ trzy​my​wać. Mu​si​my iść da​lej. Mu​si​my pod​jąć ry​zy​ko. Od​po​wie​dzia​ła mu Ru​lag, rów​nie spo​koj​nie jak on, ale to​nem lo​do​wa​tym: – Nie ma​cie pra​wa na​ra​żać nas wszyst​kich na ry​zy​ko, do któ​re​go pod​ję​cia po​py​cha​ją was po​bud​ki oso​bi​ste. – Nikt, kto nie za​mie​rza po​su​nąć się tak da​le​ko jak ja, nie ma pra​wa mnie po​wstrzy​my​wać – od​pa​ro​wał Sze​vek. Ich oczy spo​tka​ły się na chwi​lę, po czym obo​je spu​ści​li wzrok. – Ry​zy​ko wy​pra​wy na Ur​ras nie do​ty​czy ni​ko​go poza oso​bą, któ​ra je po​dej​‐ mie – za​uwa​żył Be​dap. – Nie na​ru​sza w naj​mniej​szym stop​niu Wa​run​ków Osad​nic​twa, nie zmie​nia też ni​cze​go w na​szych sto​sun​kach z Ur​ras, co naj​‐ wy​żej na płasz​czyź​nie mo​ral​nej, a i to na na​szą ko​rzyść. Nie wy​da​je mi się jed​nak, aby​śmy już doj​rze​li do pod​ję​cia de​cy​zji w tej spra​wie. Wy​co​fu​ję więc na ra​zie tę kwe​stię, je​śli wszy​scy się na to zga​dza​ją. Zgo​dzi​li się i Be​dap z przy​ja​cie​lem opu​ści​li ze​bra​nie. – Mu​szę jesz​cze wstą​pić do in​sty​tu​tu – rzekł Sze​vek, kie​dy wy​szli z gma​chu KPR. – Sa​bul przy​słał mi je​den ze swo​ich świst​ków, pierw​szy od lat. Cie​kaw je​stem, o co mu cho​dzi. – A ja je​stem cie​kaw, o co cho​dzi Ru​lag. Ma do cie​bie ja​kąś oso​bi​stą ura​zę. Za​zdrość, jak przy​pusz​czam. Wię​cej nie po​sa​dzi​my was za sto​łem na​prze​ciw​‐ ko sie​bie, bo ni​g​dy do ni​cze​go nie doj​dzie​my. A ten mło​dy ty​pek z Pół​no​co​wy​‐ żu, co? Rzą​dy więk​szo​ści i pra​wo pię​ści! Czy zdo​ła​my się prze​bić z na​szym prze​sła​niem, Szev? Czy tyl​ko skon​so​li​du​je​my opo​zy​cję prze​ciw​ko so​bie? – Chy​ba na​praw​dę bę​dzie​my mu​sie​li po​słać ko​goś na Ur​ras, żeby czy​nem po​twier​dzić na​sze pra​wo, je​śli nie zdo​ła​my sło​wem. – Moż​li​we. Byle nie mnie! Ze​drę so​bie gar​dło, prze​ma​wia​jąc za na​szym pra​‐ wem do opusz​cze​nia Anar​res, ale gdy​by na mnie mia​ło paść, wo​lał​bym je so​‐ bie po​de​rżnąć! Sze​vek par​sk​nął śmie​chem. – Mu​szę już iść. Będę w domu za ja​kąś go​dzin​kę. Zajdź do nas wie​czo​rem, zje​my coś ra​zem. – Więc do zo​ba​cze​nia. Sze​vek od​szedł szyb​kim kro​kiem, a Be​dap, nie​zde​cy​do​wa​ny, zo​stał sam przed gma​chem KPR. Było wcze​sne po​po​łu​dnie, wietrz​ny, zim​ny dzień wio​‐ sen​ny. Ską​pa​ne w sło​necz​nym bla​sku uli​ce Ab​be​nay wy​glą​da​ły, jak​by je wy​‐ szo​ro​wa​no do czy​sta. Be​dap od​czu​wał za​ra​zem pod​nie​ce​nie i przy​gnę​bie​nie. Wszyst​ko, nie wy​łą​cza​jąc jego emo​cji, zda​wa​ło się coś obie​cy​wać i jed​no​cze​‐ śnie nie do​trzy​my​wać obiet​nic. Skie​ro​wał się w stro​nę do​mi​cy​lu w blo​ku Pe​‐ kesz, w któ​rym Sze​vek i Ta​kver obec​nie miesz​ka​li. Miał na​dzie​ję, że za​sta​nie w domu Ta​kver i małą, i nie omy​lił się. Ta​kver dwa razy po​ro​ni​ła, a po​tem, póź​no i tro​chę nie​ocze​ki​wa​nie, choć ra​‐ do​śnie po​wi​ta​na, przy​szła na świat Pi​lun. Uro​dzi​ła się ma​lut​ka, a i te​raz,

choć mia​ła już pra​wie dwa lat​ka, była dziec​kiem drob​nym, o chu​dych ra​mio​‐ nach i nóż​kach. Kie​dy Be​dap brał ją na ręce, do​tyk tych rą​czek, tak kru​‐ chych, że mógł​by je zła​mać jed​nym ru​chem dło​ni, przej​mo​wał go za​wsze nie​‐ ja​snym lę​kiem i nie​chę​cią. Był do Pi​lun bar​dzo przy​wią​za​ny, za​ko​cha​ny w jej sza​rych, chmur​nych oczach, cał​ko​wi​cie pod​bi​ty jej bez​gra​nicz​nym za​ufa​niem, a prze​cież ile​kroć jej do​ty​kał, uświa​da​miał so​bie wy​raź​nie (co mu się wcze​‐ śniej ni​g​dy nie zda​rzy​ło), na czym po​le​ga urok okru​cień​stwa, od​kry​wał, cze​‐ mu sil​niej​szy drę​czy słab​sze​go. Zro​zu​miał też dzię​ki temu coś (choć nie po​tra​‐ fił​by po​wie​dzieć dla​cze​go), co do​tąd było dla nie​go po​zba​wio​ne sen​su, co go w ogó​le zresz​tą nie in​te​re​so​wa​ło: uczu​cia ro​dzi​ciel​skie. Od​czu​wał nie​zwy​kłą przy​jem​ność, gdy Pi​lun na​zy​wa​ła go tad​de. Usiadł na tap​cza​nie pod oknem. Po​kój był spo​ry, z dwo​ma tap​cza​na​mi. Na pod​ło​dze le​ża​ły maty. Poza prze​no​śnym pa​ra​wa​ni​kiem, któ​ry wy​ty​czał prze​‐ strzeń do za​baw lub za​sła​niał łó​żecz​ko Pi​lun, nie było w nim in​nych me​bli, żad​nych krze​seł ani sto​łów. Ta​kver, wy​su​nąw​szy dłu​gą, sze​ro​ką szu​fla​dę dru​‐ gie​go tap​cza​nu, po​rząd​ko​wa​ła prze​cho​wy​wa​ne w niej zwa​ły pa​pie​rów. – Be​dap, ko​cha​ny, zaj​mij się nią chwil​kę! – po​pro​si​ła, kie​dy dziec​ko ru​szy​ło nie​zdar​nie w jego stro​nę. – Wła​zi​ła mi w te pa​pie​rzy​ska już co naj​mniej dzie​‐ sięć razy, le​d​wie je po​ukła​da​łam. Uwi​nę się z tym w mi​nut​kę… po​wiedz​my w dzie​sięć. – Nie śpiesz się. Nie mam ocho​ty na roz​mo​wy. Chcia​łem tu tyl​ko po​sie​dzieć. Chodź, Pi​lun. Na wła​snych nóż​kach. Dziel​na dziew​czyn​ka! Chodź do tad​de Dapa. A mam cię! Pi​lun roz​sia​dła się za​do​wo​lo​na na ko​la​nach wuj​ka i oglą​da​ła jego dło​nie. Be​‐ dap wsty​dził się swo​ich pa​znok​ci, bo choć ich już nie ob​gry​zał, po​zo​sta​ły zde​‐ for​mo​wa​ne, więc w pierw​szej chwi​li zwi​nął pal​ce, by je ukryć, lecz po​tem za​‐ wsty​dził się wła​sne​go wsty​du i ode​mknął dłoń. Pi​lun ją po​kle​pa​ła. – Przy​jem​ny ten po​kój – stwier​dził. – Dzię​ki temu pół​noc​ne​mu oświe​tle​niu. Tak tu za​wsze spo​koj​nie. – Mhm. Bądź te​raz ci​cho, li​czę. Po chwi​li Ta​kver odło​ży​ła stos pa​pie​rów i za​mknę​ła szu​fla​dę. – Skoń​czy​łam! Prze​pra​szam. Obie​ca​łam Sze​vo​wi, że znaj​dę mu ten ar​ty​kuł. Na​pi​jesz się cze​goś? Pod​sta​wo​we ar​ty​ku​ły żyw​no​ścio​we były na​dal ra​cjo​no​wa​ne, choć nie tak ści​‐ śle jak przed pię​cio​ma laty. Sady owo​co​we w Pół​no​co​wy​żu nie ucier​pia​ły tak bar​dzo i szyb​ciej od​ży​ły po su​szy niż re​gio​ny zbo​żo​we, to​też rok temu skre​ślo​‐ no z li​sty to​wa​rów re​gla​men​to​wa​nych su​szo​ne owo​ce i soki owo​co​we. Ta​kver trzy​ma​ła bu​tel​kę soku w chłod​nym cie​niu na oknie. Na​peł​ni​ła pę​ka​te ce​ra​‐ micz​ne kub​ki, któ​re Sa​dik ule​pi​ła w szko​le. Usia​dła na​prze​ciw​ko Be​da​pa. – Jak było na ze​bra​niu? – Jak zwy​kle. A co sły​chać w la​bo​ra​to​rium? Ta​kver zaj​rza​ła do swo​je​go kub​ka, po​ru​sza​jąc nim tak, żeby zła​pać od​blask świa​tła na po​wierzch​ni soku.

– Sama nie wiem. Za​sta​na​wiam się, czy tego nie rzu​cić. – Dla​cze​go? – Bo le​piej sa​me​mu odejść, niż zo​stać o to po​pro​szo​nym… Bie​da tyl​ko w tym, że lu​bię tę pra​cę i wy​ko​nu​ję ją do​brze. A to je​dy​na taka po​sa​da w Ab​‐ be​nay. Ale nie moż​na być człon​kiem ze​spo​łu ba​daw​cze​go, któ​ry zde​cy​do​wał, że cię usu​wa. – Za​cho​dzą ci za skó​rę? – Cały czas – przy​zna​ła, rzu​ca​jąc szyb​kie, ma​chi​nal​ne spoj​rze​nie w stro​nę drzwi, jak​by chcia​ła się upew​nić, że nie stoi w nich Sze​vek i nie słu​cha. – Nie​‐ któ​rzy za​cho​wu​ją się wręcz okrop​nie. Zresz​tą sam wiesz. Nie ma sen​su się nad tym roz​wo​dzić. – Rze​czy​wi​ście, i dla​te​go cie​szę się, że za​sta​łem cię samą. Już się gu​bię w tym wszyst​kim. Ja, Szev, Sko​van, Ge​zach i resz​ta spę​dza​my pra​wie cały czas w warsz​ta​cie dru​kar​skim lub na wie​ży ra​dio​wej, nie mamy żad​nych po​‐ sad, więc nie wi​du​je​my zbyt wie​lu lu​dzi spo​za syn​dy​ka​tu. Ja czę​sto by​wam w KPR, lecz to wy​jąt​ko​wa sy​tu​acja, spo​dzie​wam się tam naj​ostrzej​szej opo​zy​‐ cji, zresz​tą sam ją pro​wo​ku​ję. A co cie​bie gnę​bi? – Nie​na​wiść – od​rze​kła Ta​kver swo​im głę​bo​kim, mięk​kim gło​sem. – Naj​‐ czyst​sza nie​na​wiść. Kie​row​nik mo​je​go ze​spo​łu w ogó​le się już do mnie nie od​‐ zy​wa. Cóż, nie​wiel​ka stra​ta. To ka​wał buca. Inni mó​wią mi jed​nak, co my​‐ ślą… Na przy​kład pew​na ko​bie​ta… nie u nas w la​bo​ra​to​rium, tu w blo​ku. Pra​cu​ję w blo​ko​wym ko​mi​te​cie sa​ni​tar​nym, mia​łam do niej spra​wę. Nie do​pu​‐ ści​ła mnie do gło​su. „Nie waż się wcho​dzić do tego po​ko​ju! Już ja was znam, cho​ler​ni zdraj​cy, in​te​lek​tu​ali​ści, sa​mo​lu​by!”, i tak da​lej w tym du​chu. Za​trza​‐ snę​ła mi drzwi przed no​sem. Gro​te​sko​wa sce​na. – Ro​ze​śmia​ła się smut​no. Pi​‐ lun, zwi​nię​ta w ra​mio​nach Be​da​pa, uśmiech​nę​ła się, uj​rzaw​szy, że mat​ka się śmie​je, a po​tem ziew​nę​ła. – I wiesz co? Prze​stra​szy​łam się. Je​stem tchó​rzem, Dap. Boję się prze​mo​cy. Boję się na​wet cu​dzej nie​chę​ci. – Nie je​steś tchó​rzem. Je​dy​nym na​szym azy​lem jest apro​ba​ta są​sia​dów. Wła​dyk może zła​mać pra​wo i mieć na​dzie​ję, że unik​nie kary – ty nie mo​żesz „zła​mać” zwy​cza​ju, któ​ry two​rzy ramę two​je​go współ​ży​cia z ludź​mi… My do​‐ pie​ro za​czy​na​my zda​wać so​bie spra​wę, co to zna​czy być re​wo​lu​cjo​ni​stą, jak to Szev ujął dzi​siaj na ze​bra​niu. Nie jest to nic przy​jem​ne​go. – Nie​któ​rzy ro​zu​mie​ją – po​wie​dzia​ła Ta​kver z żar​li​wym opty​mi​zmem. – Ja​‐ kaś ko​bie​ta wczo​raj w au​to​bu​sie, po​ję​cia nie mam, skąd mnie zna, spo​tka​ły​‐ śmy się pew​nie na ja​kiejś dzie​sięt​ni​cy, po​wie​dzia​ła: „To musi być wspa​nia​łe żyć z wy​bit​nym na​ukow​cem. To musi być ta​kie cie​ka​we!”. Na co jej od​po​wie​‐ dzia​łam: „Istot​nie, przy​naj​mniej jest o czym po​ga​dać”… Pi​lun, nie śpij, dziec​‐ ko! Sze​vek za​raz wró​ci i pój​dzie​my do ja​dło​daj​ni. Po​tar​moś ją, Dap. Więc wi​‐ dzisz, wie​dzia​ła, kim jest Szev, a jed​nak nie oka​za​ła nie​na​wi​ści ani dez​apro​‐ ba​ty, była bar​dzo miła. – Lu​dzie go zna​ją – przy​znał Be​dap. – To za​baw​ne, bo ro​zu​mie​ją z jego ksią​‐ żek nie wię​cej niż ja. On sam uwa​ża, że jego książ​ki jest w sta​nie zro​zu​mieć

naj​wy​żej kil​ka​set osób. Na przy​kład ci stu​den​ci z in​sty​tu​tów wy​dzia​ło​wych, któ​rzy pró​bu​ją or​ga​ni​zo​wać kur​sy jed​no​cze​sno​ści. Moim zda​niem kil​ka​dzie​‐ siąt to już był​by opty​mi​stycz​ny sza​cu​nek. Mimo to lu​dzie go zna​ją i uwa​ża​ją, że to ktoś, z kogo moż​na być dum​nym. Przy​naj​mniej tyle syn​dy​kat zdo​łał spra​wić: wy​dru​ko​wał jego książ​ki. To chy​ba je​dy​na roz​sąd​na rzecz, jaką zro​‐ bi​li​śmy. – No, no! Mu​sie​li​ście mieć dzi​siaj cięż​kie po​sie​dze​nie. – Fak​tycz​nie. Chęt​nie bym cię wsparł na du​chu, Ta​kver, ale nie po​tra​fię. Syn​dy​kat zna​lazł się o krok od na​ru​sze​nia pod​sta​wo​wej wię​zi spo​łecz​nej: stra​chu przed ob​cy​mi. Pe​wien gów​niarz za​gro​ził nam dzi​siaj otwar​cie uży​‐ ciem prze​mo​cy. Znaj​dzie ta​kich, któ​rzy skwa​pli​wie tę pro​po​zy​cję po​dej​mą. No i ta Ru​lag, dia​bli​ca, to groź​ny prze​ciw​nik! – Więc ty nie wiesz, kim ona jest, Dap? – Nie. – Szev ci nie po​wie​dział? Ra​cja, ni​g​dy o niej nie mówi. To jego mat​ka. – Mat​ka Sze​va? Kiw​nę​ła gło​wą. – Ode​szła, gdy miał dwa lata. Zo​stał sam z oj​cem. Nic w tym szcze​gól​ne​go, oczy​wi​ście. Je​śli nie li​czyć uczuć Sze​va. On uwa​ża, że stra​ci​li coś bar​dzo waż​‐ ne​go, on i oj​ciec. Nie sta​wia tego na płasz​czyź​nie ogól​nej za​sa​dy, że ro​dzi​ce za​wsze po​win​ni za​trzy​my​wać przy so​bie dzie​ci. Nie. My​ślę, że jemu cho​dzi o kwe​stię wier​no​ści, do któ​rej przy​kła​da wiel​ką wagę. Be​dap za​po​mniał o Pi​lun śpią​cej smacz​nie na jego ko​la​nach. – Rzu​ca się w oczy jej sto​su​nek do nie​go. Moż​na by po​my​śleć, że dzi​siaj tyl​‐ ko na nie​go cze​ka​ła, cze​ka​ła, żeby przy​szedł na to ze​bra​nie Rady Im​por​tuEks​por​tu. Wie, że jest du​szą na​szej gru​py, i nie​na​wi​dzi nas z jego po​wo​du. Dla​cze​go? Czyż​by z po​czu​cia winy? Czyż​by spo​łe​czeń​stwo odo​nian tak już prze​gni​ło, że za​czy​na po​wo​do​wać nami po​czu​cie winy?… Wiesz, te​raz, gdy mi o tym po​wie​dzia​łaś, do​strze​gam mię​dzy nimi pew​ne po​do​bień​stwo. Tyl​ko że w niej to coś stward​nia​ło na ka​mień, sta​ło się mar​twe. Otwo​rzy​ły się drzwi. Wszedł Sze​vek ze star​szą cór​ką. Sa​dik mia​ła już dzie​‐ sięć lat, była wy​so​ka jak na swój wiek, ciem​no​wło​sa, chu​da, dłu​go​no​ga, gib​ka i kru​cha. Be​dap spoj​rzał na Sze​ve​ka, wie​dząc o jego po​kre​wień​stwie z Ru​lag. Tak spo​glą​da się nie​kie​dy na sta​rych przy​ja​ciół – z prze​ni​kli​wo​ścią, na jaką skła​da​ją się prze​ży​te wspól​nie lata. Miał przed sobą szla​chet​ną, za​mknię​tą twarz, peł​ną we​wnętrz​ne​go ognia, lecz wy​mi​ze​ro​wa​ną. Twarz na​zna​czo​ną sil​nym pięt​nem in​dy​wi​du​ali​zmu, któ​rej rysy no​si​ły po​do​bień​stwo nie tyl​ko do ry​sów Ru​lag, ale i wie​lu Anar​re​syj​czy​ków, lu​dzi od​da​nych idei wol​no​ści, przy​‐ sto​so​wa​nych do ja​ło​we​go świa​ta da​le​kich prze​strze​ni, ci​szy i pust​ko​wi. W po​ko​ju na​stał gwar. Wi​ta​no się, ści​ska​no, śmia​no, po​da​wa​no so​bie Pi​lun (ku jej nie​za​do​wo​le​niu), żeby ją po​przy​tu​lać, po​da​wa​no bu​tel​kę, żeby na​peł​nić kub​ki, po​sy​pa​ły się py​ta​nia, po​to​czy​ły roz​mo​wy. W cen​trum uwa​gi naj​pierw zna​la​zła się Sa​dik, naj​rzad​szy z ro​dzi​ny gość w domu, po niej Sze​vek.

– Cze​go chciał sta​ry? – za​py​tał Be​dap. – By​łeś w in​sty​tu​cie? – zdzi​wi​ła się Ta​kver, ob​rzu​ca​jąc part​ne​ra uważ​nym spoj​rze​niem. – Wstą​pi​łem na chwi​lę. Sa​bul zo​sta​wił dla mnie rano kart​kę w syn​dy​ka​cie. – Sze​vek wy​pił sok owo​co​wy i od​sta​wił ku​bek, od​sła​nia​jąc usta uło​żo​ne w ja​‐ kiś dziw​ny gry​mas. – Oznaj​mił mi, że Zwią​zek Fi​zy​ków dys​po​nu​je wol​nym eta​tem. W peł​nym wy​mia​rze, sa​mo​dziel​ne sta​no​wi​sko, na sta​łe. – Dla cie​bie, chcesz po​wie​dzieć? U nich? W in​sty​tu​cie? Sze​vek przy​tak​nął. – Sa​bul ci to po​wie​dział? – Ta​kver nie mo​gła uwie​rzyć wła​snym uszom. – Chce cię skap​to​wać – orzekł Be​dap. – Też tak są​dzę. Je​śli nie mo​żesz się cze​goś po​zbyć, po​lub to, jak ma​wia​li​‐ śmy w Pół​no​co​ni​żu. – Sze​vek ro​ze​śmiał się na​gle. – Za​baw​ne, praw​da? – Ani tro​chę! – unio​sła się Ta​kver. – To wca​le nie jest za​baw​ne. To jest ohyd​ne. Jak w ogó​le mo​głeś z nim roz​ma​wiać? Po tylu oszczer​stwach, ja​kie na cie​bie rzu​cił, tylu kłam​stwach na te​mat Za​sad, po tym, jak za​ta​ił przed tobą, że Ur​ra​syj​czy​cy przy​zna​li ci na​gro​dę, a nie da​lej jak ze​szłe​go roku prze​‐ pę​dził tych mło​dych, któ​rzy zor​ga​ni​zo​wa​li cykl two​ich wy​kła​dów, bo ja​ko​by wy​wie​rasz na nich „wpływ kryp​to​wład​czy”. Ty i wła​dza! To było obrzy​dli​we, nie​wy​ba​czal​ne. Jak mo​żesz trak​to​wać uprzej​mie ta​kie​go czło​wie​ka? – Cóż, za tym wszyst​kim nie stał oso​bi​ście Sa​bul, jak chy​ba się do​my​ślasz. On jest tyl​ko ich rzecz​ni​kiem. – Wiem, ale uwiel​bia tę rolę. Zresz​tą już od daw​na za​cho​wu​je się wred​nie! No do​brze, i co mu po​wie​dzia​łeś? – Za​gra​łem na zwło​kę – od​parł Sze​vek i zno​wu się ro​ze​śmiał. Przyj​rza​ła mu się bacz​nie i stwier​dzi​ła, że mimo po​zor​ne​go opa​no​wa​nia jest ogrom​nie na​pię​ty i wzbu​rzo​ny. – Czy​li nie po​pro​si​łeś go, żeby się wy​pchał? – Oświad​czy​łem mu, że przed paru laty po​sta​no​wi​łem nie przyj​mo​wać żad​‐ nych sta​łych po​sad, przy​naj​mniej do​pó​ki będę miał moż​ność pro​wa​dze​nia prac teo​re​tycz​nych. Na co od​rzekł, że sko​ro to sa​mo​dziel​ne sta​no​wi​sko, będę miał cał​ko​wi​cie wol​ną rękę i będę mógł kon​ty​nu​ować ba​da​nia, któ​re wcze​śniej pro​‐ wa​dzi​łem, że w ogó​le ce​lem za​ofe​ro​wa​nia mi tego eta​tu było… jak on to ujął? „Uła​twie​nie do​stę​pu do wy​po​sa​że​nia do​świad​czal​ne​go in​sty​tu​tu oraz re​gu​lar​‐ nych ka​na​łów pu​bli​ka​cji i roz​po​wszech​nia​nia”. Czy​li, in​ny​mi sło​wy, wy​daw​‐ nictw KPR. – A więc zwy​cię​ży​łeś – stwier​dzi​ła Ta​kver z nie​do​wie​rza​niem. – Zwy​cię​ży​‐ łeś! Będą dru​ko​wa​li wszyst​ko, co na​pi​szesz. Tego prze​cież chcia​łeś, gdy​śmy tu przy​je​cha​li przed pię​cio​ma laty. Mury ru​nę​ły. – Są na​stęp​ne – rzekł Be​dap. – Zwy​cię​żył​bym, gdy​bym przy​jął tę po​sa​dę. Sa​bul za​ofe​ro​wał mi… le​ga​li​za​‐ cję. Nada​nie mi sta​tu​su ofi​cjal​no​ści. Byle mnie od​cią​gnąć od Syn​dy​ka​tu Ini​‐ cja​ty​wy. Czy tak oce​nił​byś jego po​bud​ki, Dap?

– Oczy​wi​ście – przy​tak​nął Be​dap z po​wa​gą. – Dziel i rządź. – Ale prze​cież przy​ję​cie Sze​va z po​wro​tem do in​sty​tu​tu i pu​bli​ka​cja jego prac w wy​daw​nic​twach KPR ozna​cza​ły​by wy​ra​że​nie ci​chej apro​ba​ty dla ca​łe​‐ go syn​dy​ka​tu, czyż nie? – Przez ogół tak by to mo​gło zo​stać ode​bra​ne – przy​znał Sze​vek. – Nie, tak by nie było – stwier​dził Be​dap. – Pod​su​nię​to by inne wy​ja​śnie​nie. Oto wy​bit​ny fi​zyk zo​stał chwi​lo​wo zwie​dzio​ny przez grup​kę wy​wro​tow​ców. In​te​lek​tu​ali​ści za​wsze da​wa​li się wo​dzić za nos, po​nie​waż roz​my​śla​ją o abs​‐ trak​cjach, ta​kich jak czas, prze​strzeń i rze​czy​wi​stość, o spra​wach nie​ma​ją​‐ cych nic wspól​ne​go z re​al​nym ży​ciem, więc róż​ni nik​czem​ni​cy mogą ich z ła​‐ two​ścią wo​dzić na ma​now​ce. Na szczę​ście do​brzy odo​nia​nie z in​sty​tu​tu do​bro​‐ tli​wie wy​tknę​li ge​niu​szo​wi jego błę​dy i oto na​wró​cił się na dro​gę so​cjal​no-or​‐ ga​nicz​nej praw​dy, po​zba​wia​jąc Syn​dy​kat Ini​cja​ty​wy je​dy​ne​go re​al​ne​go rosz​‐ cze​nia do za​in​te​re​so​wa​nia ko​go​kol​wiek na Anar​res czy Ur​ras. – Ja nie od​cho​dzę z syn​dy​ka​tu, przy​ja​cie​lu. Be​dap pod​niósł gło​wę i rzekł po chwi​li mil​cze​nia: – Tak, wiem o tym. – No to świet​nie. Pora na ko​la​cję. W brzu​chu mi już bur​czy. Po​słu​chaj, Pi​‐ lun. Sły​szysz? Burrr, burrr! – Hop! – za​wo​ła​ła to​nem ko​men​dy dziew​czyn​ka. Sze​vek chwy​cił ją, wstał i za​rzu​cił so​bie na ra​mię. Nad ich gło​wa​mi za​ko​ły​sał się je​dy​ny wi​szą​cy w po​‐ ko​ju mo​bil. Był duży, zro​bio​ny z dru​tów, któ​re, oglą​da​ne od stro​ny kra​wę​dzi, były nie​mal nie​wi​docz​ne, to​też ufor​mo​wa​ne z nich owa​le zni​ka​ły co chwi​la z mi​go​tli​wym po​ły​skiem, po​dob​nie jak gi​nę​ły w ja​snym oświe​tle​niu dwie wą​‐ skie szkla​ne łzy, po​ru​sza​ją​ce się we​spół z dru​cia​ny​mi owa​la​mi po prze​pla​ta​ją​‐ cych się za​wi​le elip​tycz​nych or​bi​tach wo​kół wspól​ne​go środ​ka, ni​g​dy się z nimi na​praw​dę nie sty​ka​jąc, ni​g​dy też nie roz​dzie​la​jąc się na do​bre. Ta​kver na​zy​wa​ła ten mo​bil Za​miesz​ki​wa​niem Cza​su. Po​szli do ja​dło​daj​ni Pe​kesz i za​cze​ka​li, aż na ta​bli​cy uka​żą się wa​ka​ty, żeby mo​gli wpro​wa​dzić Be​da​pa jako go​ścia. Re​je​stru​jąc się tu​taj, Be​dap wy​re​je​‐ stro​wy​wał się au​to​ma​tycz​nie z ja​dło​daj​ni, w któ​rej się zwy​kle sto​ło​wał, gdyż ste​ro​wa​ny przez kom​pu​ter sys​tem obej​mo​wał całe mia​sto. Był to je​den z owych wy​so​ce zme​cha​ni​zo​wa​nych „pro​ce​sów ho​me​osta​tycz​nych”, w ja​kich lu​bo​wa​li się pierw​si osad​ni​cy, a któ​ry do dzi​siej​szych cza​sów prze​trwał już tyl​ko w Ab​be​nay. Po​dob​nie jak inne, gdzie in​dziej sto​so​wa​ne, choć mniej skom​pli​ko​wa​ne spo​so​by, wła​ści​wie ni​g​dy nie zdał eg​za​mi​nu. Przy​tra​fia​ły się bra​ki, co praw​da nie​zbyt wiel​kie, a ów​dzie nad​wyż​ki, nic bar​dzo po​waż​ne​go. Wa​ka​ty w ja​dło​daj​ni Pe​kesz na​le​ża​ły do rzad​ko​ści, po​nie​waż tu​tej​sza kuch​nia – naj​po​pu​lar​niej​sza w Ab​be​nay – sły​nę​ła z wy​śmie​ni​tych ku​cha​rzy. Uka​zał się w koń​cu wy​kaz wol​nych miejsc i we​szli do środ​ka. Do​sia​dła się do nich para mło​dych lu​dzi, w któ​rych Be​dap roz​po​znał są​sia​dów z do​mi​cy​lu Sze​ve​ka i Ta​kver. Nikt wię​cej się do nich nie do​siadł. Może się ich wy​strze​ga​‐ no? Kogo z dwoj​ga? Trud​no było roz​strzy​gnąć. Zje​dli smacz​ną ko​la​cję i do​brze

im się ga​wę​dzi​ło. Co ja​kiś czas ogar​nia​ło jed​nak Be​da​pa uczu​cie, że ota​cza ich krąg mil​cze​nia. – Cie​ka​we, co Ur​ra​syj​czy​cy jesz​cze wy​my​ślą. – Choć mó​wił swo​bod​nie, stwier​dził ku wła​snej iry​ta​cji, że ostroż​nie zni​ża głos. – Py​ta​ją, czy nie mo​gli​‐ by tu​taj przy​je​chać, za​pra​sza​ją Sze​va do sie​bie. Jaki bę​dzie ich na​stęp​ny krok? – Nie wie​dzia​łam, że cię za​pra​sza​ją – po​wie​dzia​ła Ta​kver, marsz​cząc brwi. – Ow​szem, wie​dzia​łaś. Kie​dy mnie za​wia​do​mi​li, że do​sta​łem na​gro​dę Seo Oen, py​ta​li, czy przy​ja​dę po od​biór pie​nię​dzy, któ​re się z nią wią​żą, nie pa​‐ mię​tasz? – Uśmiech​nął się sze​ro​ko. Je​śli istot​nie ota​czał go krąg mil​cze​nia, nie przej​mo​wał się tym wca​le; osta​tecz​nie za​wsze był sam. – Rze​czy​wi​ście, o tym wie​dzia​łam. Nie są​dzi​łam tyl​ko, że to re​al​na moż​li​‐ wość. Już od paru de​kad opo​wia​dasz o wa​szej tak​ty​ce pod​su​wa​nia ko​mi​te​to​wi my​śli o wy​sła​niu ko​goś na Ur​ras je​dy​nie w tym celu, żeby nimi wstrzą​snąć. – Zro​bi​li​śmy to w koń​cu na dzi​siej​szym ze​bra​niu. Dap mnie na​kło​nił, że​bym to za​su​ge​ro​wał. – No i co? Byli wstrzą​śnię​ci? – Wło​sy im się zje​ży​ły, oczy wy​szły na wierzch… Za​śmia​ła się. Sie​dzą​ca obok Sze​ve​ka na wy​so​kim krze​śle Pi​lun ćwi​czy​ła so​‐ bie zęby na ka​wał​ku chle​ba ho​lum, a głos na dzie​cię​cej śpie​wan​ce. – O sia​sie​ma, sia​sie​ma, ma​sie​ma – nu​ci​ła, na co Sze​vek, za​wsze sko​ry do żar​tów, od​po​wie​dział w tym sa​mym ję​zy​ku: – O sia​sie​ma, ma​sie​ma, ba​sia​aa! Roz​mo​wa do​ro​słych po​to​czy​ła się da​lej bez​ład​nie, bez po​przed​nie​go jed​nak na​pię​cia. Be​dap nie miał tego za złe, bo już daw​no się prze​ko​nał, że Sze​ve​ka na​le​ża​ło ak​cep​to​wać ta​kie​go, jaki był, z całą zło​żo​no​ścią cha​rak​te​ru, lub nie prze​sta​wać z nim wca​le. Naj​cich​sza z ca​łe​go to​wa​rzy​stwa była Sa​dik. Po ko​la​cji Be​dap po​sie​dział jesz​cze go​dzin​kę z przy​ja​ciół​mi w przy​tul​nej, prze​stron​nej świe​tli​cy do​mi​cy​lu, a zbie​ra​jąc się do wyj​ścia, za​pro​po​no​wał, że od​pro​wa​dzi Sa​dik do szkol​nej noc​le​gow​ni. Było mu po dro​dze. W tym mo​men​‐ cie prze​ka​za​no so​bie je​den z sy​gna​łów, któ​rych zna​cze​nie jest dla osób spo​za krę​gu ro​dzi​ny nie​ja​sne. Ni stąd, ni zo​wąd Sze​vek rów​nież po​sta​no​wił od​pro​‐ wa​dzić cór​kę. Ta​kver mu​sia​ła już wra​cać, żeby na​kar​mić Pi​lun, któ​ra ma​ru​‐ dzi​ła co​raz bar​dziej. Po​ca​ło​wa​ła Be​da​pa i obaj męż​czyź​ni, za​to​pie​ni w roz​mo​‐ wie, wy​szli z mil​czą​cą Sa​dik. Za​ga​da​li się i mi​nę​li ośro​dek kształ​ce​nio​wy. Kie​dy się od​wró​ci​li, dziew​czyn​ka cze​ka​ła spo​koj​nie przed wej​ściem do noc​le​‐ gow​ni. Pro​sta i wiot​ka, sta​ła z nie​ru​cho​mą twa​rzą w sła​bym świe​tle la​tar​ni. Sze​vek pod​szedł do cór​ki. – Co się sta​ło, Sa​dik? – Sze​vek, czy mo​gła​bym dzi​siaj za​no​co​wać z wami? – Oczy​wi​ście. A co się sta​ło? De​li​kat​na, po​cią​gła twarz dziew​czyn​ki za​drża​ła, jak​by mia​ła się roz​kru​szyć na ka​wał​ki.

– Oni mnie tu nie lu​bią – po​wie​dzia​ła Sa​dik jesz​cze ci​szej. – Nie lu​bią cię? Co ty mó​wisz? – Bo nie lu​bią cie​bie… nie lu​bią syn​dy​ka​tu i Be​da​pa i… i cie​bie. Na​zy​wa​ją was… Star​sza sio​stra w sy​pial​ni po​wie​dzia​ła, że ty… że my wszy​scy je​ste​śmy zdra… po​wie​dzia​ła, że je​ste​śmy zdraj​ca​mi. – Wy​ma​wia​jąc to sło​wo, aż pod​‐ sko​czy​ła, jak​by do​się​gła ją kula, i wte​dy Sze​vek chwy​cił ją w ob​ję​cia. Przy​tu​‐ li​ła się do nie​go moc​no i wy​bu​chła pła​czem. Była za duża i za wy​so​ka, żeby mógł ją wziąć na ręce. Trzy​mał ją w ob​ję​ciach i gła​skał po wło​sach. Znad ciem​nej gło​wy cór​ki spoj​rzał na Be​da​pa. On rów​nież miał łzy w oczach. – W po​rząd​ku, Dap. Idź już. Be​da​po​wi nie po​zo​sta​ło nic in​ne​go, jak odejść i zo​sta​wić ich sa​mych, męż​czy​‐ znę i dziec​ko, w tej je​dy​nej bli​sko​ści, ja​kiej dzie​lić z nimi nie mógł, naj​trud​‐ niej​szej i naj​głęb​szej: bli​sko​ści w cier​pie​niu. Od​cho​dził bez uczu​cia ulgi czy wra​że​nia, że ucie​ka. Czuł się ra​czej nie​po​trzeb​ny, nie​istot​ny. Mam trzy​dzie​‐ ści dzie​więć lat, po​my​ślał, zmie​rza​jąc w stro​nę do​mi​cy​lu, gdzie cał​ko​wi​cie nie​‐ za​leż​ny miesz​kał w pię​cio​oso​bo​wym po​ko​ju. Nie​dłu​go stuk​nie mi czter​dziest​‐ ka. Cze​go do​ko​na​łem? Czym się zaj​mo​wa​łem? Ni​czym. Wty​ka​niem nosa w ży​cie in​nych lu​dzi, bo wła​sne​go nie mam. Za​wsze bra​ko​wa​ło mi cza​su… Aż prze​ciek​nie mi przez pal​ce i ni​g​dy nie prze​ży​ję… cze​goś ta​kie​go. Obej​rzał się za sie​bie, w głąb dłu​giej, ci​chej uli​cy. Na​roż​ne la​tar​nie roz​le​wa​‐ ły w wietrz​nej ciem​no​ści mięk​kie ka​łu​że świa​tła. Chy​ba za bar​dzo się już od​‐ da​lił, bo nie mógł doj​rzeć ojca i cór​ki. A może i oni już po​szli. Choć zwy​kle był wy​mow​ny, nie umiał​by po​wie​dzieć, co mia​ło zna​czyć sfor​mu​ło​wa​nie „cze​goś ta​kie​go”. Czuł jed​nak, że do​sko​na​le wie, co ono zna​czy, i że wszyst​kie jego na​‐ dzie​je za​le​żą od tej wie​dzy. Wie​dział, że je​śli ma oca​leć, musi od​mie​nić swo​je ży​cie. Kie​dy Sa​dik uspo​ko​iła się na tyle, że Sze​vek mógł ją wy​pu​ścić z ob​jęć, po​sa​‐ dził ją na stop​niu scho​dów przed noc​le​gow​nią, a sam wszedł do środ​ka, by po​‐ wie​dzieć noc​nej stróż​ce, że cór​ka spę​dzi tę noc z nim i z mat​ką. Stróż​ka przy​‐ ję​ła to chłod​no. Do​ro​śli pra​cow​ni​cy dzie​cię​cych noc​le​gow​ni nie lu​bi​li, kie​dy dzie​ci mia​ły no​co​wać w miesz​kal​niach ro​dzi​ców. Uwa​ża​li to za szko​dli​we. Sze​vek tłu​ma​czył so​bie, że pew​nie się omy​lił, bio​rąc chłód stróż​ki za coś wię​‐ cej niż tę wła​śnie nie​chęć. Ko​ry​ta​rze ośrod​ka kształ​ce​nio​we​go były ja​sno oświe​tlo​ne, roz​brzmie​wa​ły dźwię​ka​mi mu​zycz​nych ćwi​czeń i gwa​rem dzie​cię​‐ cych gło​sów. W Sze​ve​ku obu​dzi​ły się echa wspo​mnień z dzie​ciń​stwa, a wraz z nimi lęki. O lę​kach się naj​ła​twiej za​po​mi​na. Wy​szedł z noc​le​gow​ni i ru​szy​li z Sa​dik w stro​nę domu. Sze​vek obej​mo​wał ra​mie​niem wą​skie ra​mio​na mil​czą​cej cór​ki, wciąż sku​pio​nej na swo​im prze​ży​‐ ciu. Gdy pod​cho​dzi​li do drzwi głów​ne​go do​mi​cy​lu blo​ku Pe​kesz, Sa​dik po​wie​‐ dzia​ła na​gle: – Ja wiem, że to​bie i Ta​kver nie na rękę, że​bym no​co​wa​ła w domu. – Skąd ci to przy​szło do gło​wy? – Bo wy po​trze​bu​je​cie pry​wat​no​ści. Do​ro​słe pary po​trze​bu​ją pry​wat​no​ści.

– Jest prze​cież Pi​lun – za​uwa​żył. – Pi​lun się nie li​czy. – Ty też nie. Siąk​nę​ła no​sem, spró​bo​wa​ła się uśmiech​nąć. Gdy we​szli do ja​sno oświe​tlo​ne​go po​ko​ju, Ta​kver prze​ra​zi​ła się na wi​dok jej po​bla​dłej, po​kry​tej czer​wo​ny​mi pla​ma​mi, za​puch​nię​tej twa​rzy. – Co się sta​ło?! – za​wo​ła​ła prze​stra​szo​na. Pi​lun, któ​ra ssa​ła pierś, wy​rwa​na ze swe​go bło​go​sta​nu roz​be​cza​ła się, na co znów roz​pła​ka​ła się Sa​dik i przez chwi​lę wszy​scy pła​ka​li, po​cie​sza​li się wza​‐ jem​nie, lecz nie przyj​mo​wa​li po​cie​chy. A po​tem na​gle za​pa​dła ci​sza. Pi​lun sie​‐ dzia​ła na ko​la​nach mat​ki, Sa​dik na ko​la​nach ojca. Gdy mała się już naja​dła i zo​sta​ła po​ło​żo​na spać, Ta​kver za​tro​ska​na spy​ta​ła szep​tem: – No, mów​cie! Co się sta​ło? Sa​dik też już nie​mal za​sy​pia​ła z gło​wą na pier​si Sze​ve​ka. Wy​czuł, jak spi​na się przed od​po​wie​dzią. Po​gła​skał cór​kę po wło​sach i od​po​wie​dział za nią: – Pew​ne oso​by w ośrod​ku kształ​ce​nio​wym uspo​so​bio​ne są do nas nie​chęt​nie. – Ja​kim pra​wem, u li​cha cięż​kie​go?! – Ci​szej… Cho​dzi o syn​dy​kat. – Ach! – Ta​kver za​pię​ła blu​zę, ury​wa​jąc przy tym gu​zik. Przez chwi​lę trzy​‐ ma​ła go na dło​ni i przy​glą​da​ła mu się uważ​nie. Na​stęp​nie prze​nio​sła spoj​rze​‐ nie na cór​kę i Sze​ve​ka. – od daw​na to trwa? – Od daw​na – od​po​wie​dzia​ła Sa​dik, nie pod​no​sząc gło​wy. – Od paru dni, de​kad, od kwar​ta​łu? – O, dłu​żej. Są… co​raz bar​dziej zło​śli​wi. Szcze​gól​nie w nocy. Te​rzol ich nie po​wstrzy​mu​je. – Sa​dik mó​wi​ła jak przez sen, z cał​ko​wi​tym spo​ko​jem, jak​by ta spra​wa już jej nie do​ty​czy​ła. – Co ta​kie​go ro​bią? – za​py​ta​ła Ta​kver, choć Sze​vek ostrzegł ją wzro​kiem, by tego nie ro​bi​ła. – Są pod​li. Nie chcą się ze mną ba​wić i w ogó​le. Tip była moją przy​ja​ciół​ką. Daw​niej przy​cho​dzi​ła i roz​ma​wia​ła ze mną, przy​naj​mniej po zga​sze​niu świa​‐ tła. Te​raz już nie przy​cho​dzi. Te​rzol jest te​raz w noc​le​gow​ni star​szą sio​strą i ona… Ona mówi: „Sze​vek jest…”. Prze​rwał jej, wy​czu​wa​jąc na​ra​sta​ją​ce w dziec​ku na​pię​cie. Nie mógł tego znieść. Do​koń​czył zda​nie za Sa​dik: – Mówi: „Sze​vek jest zdraj​cą, Sa​dik jest ego​ist​ką”. Prze​cież wiesz, co może mó​wić! Oczy mu pło​nę​ły. Ta​kver po​de​szła i do​tknę​ła po​licz​ka cór​ki, nie​śmia​ło i tyl​‐ ko raz. – Tak, wiem – po​wie​dzia​ła ci​cho, po czym cof​nę​ła się i usia​dła na dru​gim tap​cza​nie, zwró​co​na do nich twa​rzą. Pi​lun spa​ła zwi​nię​ta pod ścia​ną. Miesz​kań​cy są​sied​nie​go po​ko​ju wró​ci​li ze sto​łów​ki, trza​snę​ły drzwi, ktoś na pla​cu za​wo​łał „do​bra​noc!”, a ktoś inny ży​‐ czył mu tego sa​me​go przez otwar​te okno. Wiel​ki, zło​żo​ny z dwu​stu po​koi do​‐

mi​cyl szu​miał przy​ci​szo​nym gwa​rem i po​dob​nie jak ich ży​cie wdzie​ra​ło się w jego ży​cie, tak jego ży​cie wdzie​ra​ło się w ich ży​cie – cząst​kę tej ca​ło​ści. Sa​‐ dik zsu​nę​ła się po chwi​li z ko​lan ojca i usia​dła obok nie​go na tap​cza​nie. Wło​sy mia​ła zmierz​wio​ne. – Nie chcia​łam wam nic mó​wić – ode​zwa​ła się sła​bym, cien​kim gło​sem – ale jest co​raz go​rzej. Oni się wza​jem​nie pod​pusz​cza​ją, żeby mi do​ku​czać. – Wię​cej tam nie wró​cisz – zde​cy​do​wał Sze​vek. Oto​czył cór​kę ra​mie​niem. Nie pod​da​ła mu się, na​dal sie​dzia​ła sztyw​no wy​pro​sto​wa​na. – Może gdy​bym po​szła i po​roz​ma​wia​ła z nimi… – za​sta​na​wia​ła się Ta​kver. – To na nic. My​ślą, co my​ślą. – Za co to nas spo​ty​ka? Nie od​po​wie​dział. Wciąż obej​mo​wał cór​kę i Sa​dik zmię​kła wresz​cie, ze znu​‐ że​niem opie​ra​jąc gło​wę na jego ra​mie​niu. – Są jesz​cze inne ośrod​ki kształ​ce​nio​we – stwier​dził w koń​cu bez zbyt​nie​go prze​ko​na​nia. Ta​kver naj​wy​raź​niej nie mo​gła usie​dzieć bez​czyn​nie na miej​scu, chcia​ła coś ro​bić, dzia​łać. – Ucze​szę cię, Sa​dik – za​pro​po​no​wa​ła ma​to​wym gło​sem. Wy​szczot​ko​wa​ła i za​plo​tła cór​ce war​kocz. Usta​wi​li pa​ra​wan w po​przek po​‐ ko​ju i po​ło​ży​li Sa​dik obok śpią​cej sio​stry. Kie​dy mó​wi​ła im do​bra​noc, ze​bra​ło jej się zno​wu na płacz. Po pół​go​dzi​nie po​zna​li po jej od​de​chu, że usnę​ła. Sze​vek usiadł u szczy​tu dru​gie​go tap​cza​nu z no​tat​ni​kiem i ta​blicz​ką, na któ​rej do​ko​ny​wał ob​li​czeń. – Upo​rząd​ko​wa​łam dzi​siaj ten rę​ko​pis – po​wie​dzia​ła Ta​kver. – Ile się tego uzbie​ra​ło? – Ra​zem z su​ple​men​tem czter​dzie​ści je​den stron. Ski​nął gło​wą. Ta​kver wsta​ła, spoj​rza​ła nad pa​ra​wa​nem na śpią​ce cór​ki, po czym wró​ci​ła i usia​dła na tap​cza​nie. – Czu​łam, że coś jest nie w po​rząd​ku. Ale ona mi nic nie mó​wi​ła. Ni​g​dy nic nie mówi, ma na​tu​rę sto​ika. Nie po​my​śla​łam, że o to może cho​dzić. Są​dzi​łam, że to je​dy​nie nasz kło​pot, do gło​wy by mi nie przy​szło, że wcią​gną w to dzie​ci. – Po​wie​dzia​ła to z ci​chą go​ry​czą. – To się na​si​la, na​ra​sta… Czy w in​nej szko​le bę​dzie le​piej? – Nie wiem. Je​śli na​dal bę​dzie z nami tyle prze​by​wa​ła, praw​do​po​dob​nie nie. – Nie su​ge​ru​jesz chy​ba… – Ni​cze​go nie su​ge​ru​ję. Stwier​dzam je​dy​nie fakt. Je​śli de​cy​du​je​my się ota​‐ czać dziec​ko in​dy​wi​du​al​ną mi​ło​ścią, nie zdo​ła​my jej ustrzec przed tym, co temu to​wa​rzy​szy, przed ry​zy​kiem bólu. Bólu, jaki my jej za​da​je​my i jaki inni za​da​ją jej przez nas. – To nie​spra​wie​dli​we, żeby jej do​ku​cza​no za to, co my ro​bi​my. Ona jest taka do​bra, we​so​ła, jest jak czy​sta woda… – Urwa​ła, bo wez​brał jej w gar​dle płacz, ale szyb​ko otar​ła oczy i za​ci​snę​ła usta. – Nie za to, co my ro​bi​my – spro​sto​wał. – Za to, co ja ro​bię. – Odło​żył no​tat​‐

nik. – Ty też przez to cier​pisz. – Nie ob​cho​dzi mnie, co ga​da​ją. – W pra​cy? – Mogę wziąć inną po​sa​dę. – Nie tu. Nie w two​im za​wo​dzie. – Chcesz, że​bym wy​je​cha​ła? Pew​nie do​sta​ła​bym pra​cę w la​bo​ra​to​riach ryb​‐ nych w Bło​gim Do​stat​ku nad mo​rzem Sor​ru​ba. A ty? – Ob​rzu​ci​ła go gniew​‐ nym spoj​rze​niem. – Zo​stał​byś tu​taj, tak? – Mógł​bym po​je​chać z tobą. Sko​van i inni pod​cią​gnę​li się już w ajoń​skim, po​ra​dzi​li​by so​bie sami z ob​słu​gą ra​dia, a to obec​nie moja głów​na prak​tycz​na funk​cja w syn​dy​ka​cie. Fi​zy​kę mogę upra​wiać w Bło​gim Do​stat​ku rów​nie do​‐ brze, jak tu​taj. Ale je​śli cał​kiem nie ze​rwę z Syn​dy​ka​tem Ini​cja​ty​wy, nie roz​‐ wią​że to pro​ble​mu, praw​da? Bo to ja je​stem pro​ble​mem. Prze​ze mnie są kło​‐ po​ty. – Co to bę​dzie kogo ob​cho​dzi​ło w ta​kiej dziu​rze jak Bło​gi Do​sta​tek? – Oba​wiam się, że jed​nak bę​dzie ob​cho​dzi​ło. – Szev, jak czę​sto ty sam spo​ty​ka​łeś się z ta​ki​mi ob​ja​wa​mi nie​na​wi​ści? Czy ty też, po​dob​nie jak Sa​dik, ta​iłeś to w so​bie? – I po​dob​nie jak ty. No cóż, cza​sa​mi. Kie​dy ze​szłe​go lata po​je​cha​łem do Zgo​‐ dy, było tam tro​chę go​rę​cej, niż ci opo​wia​da​łem. Rzu​ca​nie ka​mie​nia​mi, praw​‐ dzi​wa bi​twa. Stu​den​ci, któ​rzy mnie za​pro​si​li, mu​sie​li się za mnie bić. I bili się, dla​te​go szyb​ko stam​tąd wy​je​cha​łem, bo na​ra​ża​łem ich na nie​bez​pie​czeń​‐ stwo. Cóż, stu​den​ci lu​bią, kie​dy się robi tro​chę nie​bez​piecz​nie. Zresz​tą sami się o to pro​si​li​śmy, pro​wo​ko​wa​li​śmy lu​dzi. Oka​zu​je się, że wie​lu jest po na​szej stro​nie. Ale te​raz… te​raz za​czy​nam się po​waż​nie za​sta​na​wiać, czy zo​sta​jąc z wami, nie na​ra​żam cie​bie i dzie​ci. – Ty sam nie je​steś oczy​wi​ście za​gro​żo​ny – mruk​nę​ła ze zło​ścią. – Sam się o to pro​si​łem. Nie przy​szło mi jed​nak do gło​wy, że oni ob​ró​cą swo​‐ ją ple​mien​ną nie​chęć i na cie​bie. Nie​bez​pie​czeń​stwo, któ​re ci gro​zi, od​czu​wam ina​czej niż to, któ​re za​wi​sło nade mną. – Al​tru​ista! – Być może. Nic na to nie po​ra​dzę. Czu​ję się za was od​po​wie​dzial​ny. Gdy​by nie ja, mo​gła​byś po​je​chać, do​kąd byś chcia​ła, albo zo​stać tu​taj. Co praw​da pra​co​wa​łaś dla syn​dy​ka​tu, ale za złe mają ci je​dy​nie two​ją lo​jal​ność wo​bec mnie. Sta​łem się sym​bo​lem. Więc nie mam… nie mam do​kąd je​chać. – Jedź na Ur​ras – po​wie​dzia​ła tak twar​do, że aż się cof​nął, jak​by ude​rzy​ła go w twarz. Nie pa​trzy​ła mu w oczy, po​wtó​rzy​ła jed​nak, ła​god​niej​szym już gło​sem: – Jedź na Ur​ras… Dla​cze​go nie? Tam cie​bie chcą. Tu nie. Może się zo​rien​tu​‐ ją, co stra​ci​li, kie​dy wy​je​dziesz… Zresz​tą cie​bie tam cią​gnie. Od​kry​łam to dziś wie​czo​rem. Do​tąd się nad tym nie za​sta​na​wia​łam. Po​zna​łam to po two​im śmie​chu, gdy mó​wi​li​śmy przy ko​la​cji o tej na​gro​dzie. – Nie po​trze​bu​ję na​gród ani pre​mii!

– Nie, ale po​trze​bu​jesz uzna​nia, dys​ku​sji, stu​den​tów, ca​łe​go tego fer​men​‐ tu… i nie mu​siał​byś mieć do czy​nie​nia z Sa​bu​lem. Po​słu​chaj, ty i Dap opo​wia​‐ da​cie w kół​ko o stra​sze​niu KPR po​my​słem czy​je​goś wy​jaz​du na Ur​ras, co mia​ło​by po​twier​dzić pra​wo czło​wie​ka do de​cy​do​wa​nia o so​bie. Ale do​pó​ki tyl​‐ ko o tym ga​da​cie, a nikt nie je​dzie, udo​wad​nia​cie, że zwy​czaj jest nie​na​ru​‐ szal​ny. Te​raz, gdy wy​stą​pi​łeś z tym na ze​bra​niu, ktoś bę​dzie mu​siał po​je​chać. I tym kimś po​wi​nie​neś być ty. Za​pro​szo​no cię, masz po​wód, żeby je​chać. Jedź i od​bierz na​gro​dę, od​bierz pie​nią​dze, któ​re dla cie​bie odło​ży​li – za​koń​czy​ła i na​raz ro​ze​śmia​ła się cał​kiem szcze​rze. – Ależ ja nie chcę tam je​chać, Ta​kver! – Ow​szem, chcesz. Choć na​praw​dę nie wiem, co cię tam cią​gnie. – Cóż, chęt​nie bym się spo​tkał z nie​któ​ry​mi fi​zy​ka​mi… – przy​znał ze wsty​‐ dem. – Zo​ba​czył la​bo​ra​to​ria w Ieu Eun, gdzie pro​wa​dzą do​świad​cze​nia nad świa​tłem. – Masz do tego pra​wo – oświad​czy​ła żar​li​wie. – Po​wi​nie​neś je​chać. – Poza tym do​po​mo​gło​by to w pod​trzy​ma​niu re​wo​lu​cji po oby​dwu stro​nach. Jak my​ślisz? – upew​nił się. – Swo​ją dro​gą co za sza​lo​ny po​mysł! Jak ze sztu​ki Ti​ri​na, tyle że na od​wrót. Miał​bym je​chać oba​lać wła​dy​ków… No cóż, udo​‐ wod​ni​ło​by się im przy​naj​mniej, że Anar​res ist​nie​je. Roz​ma​wia​ją z nami przez ra​dio, lecz chy​ba nie wie​rzą w to, jacy je​ste​śmy. – Gdy​by uwie​rzy​li, mo​gli​by się wy​stra​szyć. Gdy​byś ich rze​czy​wi​ście prze​ko​‐ nał, mo​gli​by tu przy​je​chać i wy​koń​czyć nas. – Nie są​dzę. Uda​ło​by mi się może do​ko​nać ma​łe​go prze​wro​tu w ich fi​zy​ce, lecz nie w ich po​glą​dach. Je​dy​nie tu​taj mogę ja​koś wpły​wać na spo​łe​czeń​stwo, lecz zno​wu tu​taj mało dba​ją o moje od​kry​cia. Masz ra​cję, sko​ro ty​le​śmy o tym ga​da​li, mu​si​my to wresz​cie wpro​wa​dzić w czyn. – Po krót​kiej pau​zie do​dał: – Cie​kaw je​stem, jaką fi​zy​kę upra​wia​ją inni lu​dzie. – Jacy inni lu​dzie? – Obcy. Lu​dzie z Hain i in​nych sys​te​mów sło​necz​nych. Na Ur​ras dzia​ła​ją dwie obce am​ba​sa​dy, Hain i Ter​ry. Ha​ino​wie wy​na​leź​li na​pęd mię​dzy​gwiezd​‐ ny, z któ​re​go Ur​ra​syj​czy​cy obec​nie ko​rzy​sta​ją. Przy​pusz​czam, że udo​stęp​ni​li​‐ by go rów​nież nam, gdy​by​śmy po​pro​si​li. Cie​ka​we by​ło​by… Nie do​koń​czył. Po dłuż​szej chwi​li mil​cze​nia od​wró​cił się do Ta​kver i za​py​tał zmie​nio​nym, sar​ka​stycz​nym to​nem: – Co byś zro​bi​ła, gdy​bym wy​brał się z wi​zy​tą do po​sia​da​czy? – Po​je​cha​ła​bym z dziew​czyn​ka​mi nad mo​rze Sor​ru​ba, wio​dła spo​koj​ny ży​‐ wot tech​ni​ka w ryb​nym la​bo​ra​to​rium i cze​ka​ła na twój po​wrót. – Mój po​wrót? Nie wia​do​mo, czy w ogó​le mógł​bym wró​cić. Po​pa​trzy​ła mu w oczy. – Co by ci mo​gło w tym prze​szko​dzić? – Choć​by Ur​ra​syj​czy​cy. Mogą mnie za​trzy​mać. Prze​cież wiesz, że u nich nikt nie może ot, tak so​bie wy​jeż​dżać i przy​jeż​dżać. Choć​by nasi. Mogą mi nie po​zwo​lić wy​lą​do​wać. Nie​któ​rzy człon​ko​wie KPR wła​śnie tym nam dzi​siaj gro​‐

zi​li. Mię​dzy in​ny​mi Ru​lag. – Ona by​ła​by do tego zdol​na. Po​tra​fi tyl​ko od​ma​wiać. Wie, jak za​my​kać dro​‐ gę do domu. – To praw​da. Tak to się istot​nie przed​sta​wia – przy​znał, sia​da​jąc wy​god​niej i przy​glą​da​jąc się Ta​kver z za​du​mą i po​dzi​wem. – Nie​ste​ty, Ru​lag nie na​le​ży do wy​jąt​ków. Dla ca​łej masy lu​dzi ktoś, kto po​je​chał​by na Ur​ras, a po​tem pró​bo​wał tu wró​cić, oka​zał​by się naj​zwy​klej​szym zdraj​cą, szpie​giem. – I co by mo​gli zro​bić? – Cóż, gdy​by uda​ło im się prze​ko​nać o nie​bez​pie​czeń​stwie De​fen​sy​wę, mo​‐ gli​by ze​strze​lić sta​tek. – Czy lu​dzie z De​fen​sy​wy by​li​by aż tak głu​pi? – Nie są​dzę. Ale prze​cież nie trze​ba być pra​cow​ni​kiem De​fen​sy​wy, żeby spo​‐ rzą​dzić ma​te​riał wy​bu​cho​wy z pro​chu strzel​ni​cze​go i wy​sa​dzić sta​tek na zie​‐ mi lub za​ata​ko​wać mnie po zej​ściu z po​kła​du. Oba​wiam się, że to re​al​na moż​‐ li​wość. Na​le​ży ją w każ​dym ra​zie brać pod uwa​gę, pla​nu​jąc kra​jo​znaw​czą wy​‐ ciecz​kę po ma​low​ni​czych te​re​nach Ur​ras. – Więc czy war​to po​dej​mo​wać ta​kie ry​zy​ko? Przez chwi​lę pa​trzył przed sie​bie nie​wi​dzą​cym wzro​kiem. – Tak – od​rzekł – pod pew​nym wzglę​dem war​to. Mógł​bym tam do​pra​co​wać moją teo​rię i ofia​ro​wać ją Ur​ra​syj​czy​kom… im, nam i po​zo​sta​łym świa​tom, ro​zu​miesz. Z ra​do​ścią bym to zro​bił. Tu​taj ota​cza mnie mur. Je​stem spę​ta​ny, trud​no mi w ta​kich wa​run​kach pra​co​wać, spraw​dzać wy​ni​ki pra​cy, bez przy​‐ rzą​dów, od​cię​ty od ko​le​gów, od stu​den​tów. A gdy już coś skoń​czę, oni tego nie chcą. A je​śli na​wet chcą, jak na przy​kład Sa​bul, żą​da​ją ode mnie, bym wy​‐ rzekł się wol​no​ści w za​mian za ich po​par​cie… Po mo​jej śmier​ci wy​ko​rzy​sta​ją to, cze​go do​ko​na​łem, za​wsze tak bywa. Ale w imię cze​go miał​bym od​da​wać trud ca​łe​go ży​cia Sa​bu​lo​wi, wszyst​kim Sa​bu​lom świa​ta, nędz​nym, prze​bie​‐ głym, chci​wym sa​mo​lu​bom z jed​nej pla​ne​ty? Mo​imi od​kry​cia​mi chciał​bym się po​dzie​lić. To, nad czym pra​cu​ję, to teo​ria o wiel​kim zna​cze​niu. Po​win​no się ją roz​dać, roz​po​wszech​nić. Jej od tego nie ubę​dzie! – Więc to jest tego war​te – po​wie​dzia​ła. – Cze​go? – Ry​zy​ka, że mo​żesz nie wró​cić. – Mogę nie móc wró​cić – po​wtó​rzył. Wpa​try​wał się w nią dziw​nym wzro​‐ kiem, jak​by roz​tar​gnio​nym, a za​ra​zem na​pię​tym. – Uwa​żam, że my, syn​dy​kat, mamy wię​cej stron​ni​ków, niż nam się wy​da​je. Nie do​świad​cza​my tego, bo​śmy w grun​cie rze​czy nie​wie​le zro​bi​li, nie zro​bi​li​‐ śmy nic, żeby ich skrzyk​nąć, nie pod​ję​li​śmy żad​ne​go ry​zy​ka. Je​śli je po​dej​‐ miesz, my​ślę, że nasi zwo​len​ni​cy jaw​nie nas po​prą. Kie​dy otwo​rzysz drzwi, zno​wu po​czu​ją po​wiew świe​że​go po​wie​trza, za​pach wol​no​ści. – Po czym rzu​cą się kupą, żeby je za​trza​snąć… – Je​śli to zro​bią, tym go​rzej dla nich. Syn​dy​kat stać na za​pew​nie​nie ci ochro​ny, kie​dy wy​lą​du​jesz. A zresz​tą gdy​by lu​dzie na​dal byli tacy wro​dzy

i nie​na​wist​ni, do dia​bła z nimi. Co za po​ży​tek z anar​chi​stycz​ne​go spo​łe​czeń​‐ stwa, któ​re lęka się anar​chi​stów? Wy​je​dzie​my stąd i za​miesz​ka​my w Sa​mot​‐ ni, w Gór​nym Se​de​pie albo na koń​cu świa​ta. Za​szy​je​my się w gó​rach, na od​‐ lu​dziu, je​śli bę​dzie trze​ba. Miej​sca jest do​syć. Znaj​dą się też chęt​ni, by nam to​wa​rzy​szyć. Za​ło​ży​my nową wspól​no​tę. Sko​ro na​sze spo​łe​czeń​stwo za​czy​na się ba​brać w po​li​ty​ce i dąży do wła​dzy, po​rzu​ci​my je, wy​je​dzie​my stąd i zbu​‐ du​je​my Anar​res poza ob​rę​bem Anar​res, damy nowy po​czą​tek. Co ty na to? – Bar​dzo pięk​nie, ko​cha​na. Tyl​ko że, wi​dzisz, ja nie wy​bie​ram się na Ur​ras. – Ależ wy​bie​rasz się, wy​bie​rasz! A po​tem do nas wró​cisz – za​pew​ni​ła. W jej oczach mrocz​nia​ła głę​bo​ka, mięk​ka ciem​ność, po​dob​na do ciem​no​ści noc​ne​go lasu. – Je​śli tyl​ko wy​ru​szysz w dro​gę, to i wró​cisz. Za​wsze do​cho​dzi​łeś tam, do​kąd za​mie​rza​łeś. I za​wsze wra​ca​łeś. – Nie ga​daj głupstw, Ta​kver. Ja się ni​g​dzie nie wy​bie​ram! – Je​stem zu​peł​nie wy​koń​czo​na. – Prze​cią​gnę​ła się i opar​ła czo​ło na jego ra​‐ mie​niu. – Kładź​my się już.

13

Ur​ras–Anar​res Do​pó​ki nie ze​szli z or​bi​ty, ilu​mi​na​to​ry wy​peł​nia​ła osnu​ta chmu​ra​mi, tur​ku​‐ so​wa, ogrom​na i pięk​na Ur​ras. A po​tem sta​tek ob​ró​cił się i uka​za​ły się gwiaz​‐ dy, a wśród nich Anar​res – ku​li​sta, ja​sna bry​ła po​ru​sza​ją​ca się, a jak​by nie​ru​‐ cho​ma, za​wie​szo​na nie wia​do​mo czy​ją ręką, przę​dą​ca nić cza​su w swych wiecz​nych ob​ro​tach. Sze​ve​ka opro​wa​dzo​no po ca​łym stat​ku, mię​dzy​gwiaz​dow​cu „Da​ve​nan​cie”, wy​glą​da​ją​cym z ze​wnątrz jak rzeź​ba z dru​tu i szkła. W ni​czym nie przy​po​mi​‐ nał frach​tow​ca „Czuj​ny”, żad​ne​go stat​ku ko​smicz​ne​go, żad​ne​go w ogó​le po​jaz​‐ du, nie miał na​wet przo​du i tyłu, nie prze​dzie​rał się bo​wiem ni​g​dy przez at​‐ mos​fe​rę. W środ​ku był prze​stron​ny i so​lid​ny jak praw​dzi​wy dom. Po​ko​je były duże, po​je​dyn​cze, ścia​ny wy​kła​da​ne bo​aze​rią lub po​kry​te tka​ni​na​mi o wy​pu​‐ kłym splo​cie, su​fi​ty wy​so​kie. Tyle że był to dom o za​cią​gnię​tych za​sło​nach (w nie​wie​lu po​ko​jach były ilu​mi​na​to​ry) i nie​zwy​kle ci​chy. Na​wet na most​ku i w ma​szy​now​ni pa​no​wa​ła ci​sza. Wszyst​kie in​stru​men​ty i ma​szy​ny od​zna​cza​‐ ły się skoń​czo​ną pro​sto​tą kon​struk​cji, jaka ce​chu​je oprzy​rzą​do​wa​nie ża​glow​‐ ca. Do od​po​czyn​ku słu​żył ogród oświe​tlo​ny świa​tłem o bar​wie sło​necz​ne​go, z po​wie​trzem won​nym, pach​ną​cym zie​mią i li​ść​mi. Pod​czas po​kła​do​wych nocy ogród za​ciem​nia​no i w jego oknach mro​wi​ły się gwiaz​dy. Choć po​dró​że mię​dzy​gwiezd​ne trwa​ły tyl​ko parę go​dzin – naj​wy​żej dni – cza​su po​kła​do​we​go, ów sta​tek, po​ru​sza​ją​cy się z pręd​ko​ścią bli​ską pręd​ko​ści świa​tła, mógł spę​dzać całe mie​sią​ce na eks​plo​ra​cji do​wol​ne​go ukła​du sło​necz​‐ ne​go lub krą​żyć la​ta​mi na or​bi​cie wo​kół pla​ne​ty, na któ​rej jego za​ło​ga za​‐ miesz​ka​ła bądź któ​rą ba​da​ła. Zbu​do​wa​no tak prze​stron​ny, aby lu​dziom żyło się wy​god​nie. Utrzy​ma​ny był w sty​lu za​cho​wu​ją​cym – z nie​wy​mu​szo​nym wdzię​kiem wła​ści​wym dłu​giej prak​ty​ce – rów​no​wa​gę mię​dzy prze​py​chem Ur​‐ ras a su​ro​wo​ścią Anar​res. Ła​two było wy​obra​zić so​bie, jak pły​nę​ło na nim ży​‐ cie: wśród ogra​ni​czeń, na któ​re nie go​dzi​ło​by się uskar​żać, w bło​go​ści i le​ni​‐ stwie. Ha​iń​scy człon​ko​wie za​ło​gi mie​li na​tu​rę kon​tem​pla​cyj​ną, byli uprzej​mi i ra​czej po​waż​ni. Ich za​cho​wa​nie trud​no by​ło​by na​zwać spon​ta​nicz​nym. Naj​‐ młod​szy z nich wy​da​wał się sę​dziw​szy niż naj​star​szy z prze​by​wa​ją​cych na po​‐ kła​dzie Ter​ran.

Pod​czas trzech dni, któ​rych po​trze​bo​wał „Da​ve​nant” (na​pę​dza​ny pa​li​wem che​micz​nym, po​ru​sza​ją​cy się więc z pręd​ko​ścią kon​wen​cjo​nal​ną) na prze​by​cie dro​gi z Ur​ras na Anar​res, Sze​vek rzad​ko roz​ma​wiał ze współ​pa​sa​że​ra​mi, Ter​‐ ra​na​mi i Ha​ina​mi. Chęt​nie od​po​wia​dał na py​ta​nia, sam ich jed​nak pra​wie nie za​da​wał. Je​śli się od​zy​wał, to z głę​bi we​wnętrz​ne​go mil​cze​nia. Człon​ków za​‐ ło​gi „Da​ve​nan​ta”, szcze​gól​nie tych młod​szych, bar​dzo in​try​go​wał, jak​by miał coś, cze​go im bra​ko​wa​ło, był kimś, kim oni pra​gnę​li​by się stać. Czę​sto mię​dzy sobą roz​ma​wia​li na jego te​mat, ale w to​wa​rzy​stwie Sze​ve​ka ogar​nia​ła ich nie​śmia​łość. Nie za​uwa​żał tego. Ich obec​ność za​le​d​wie do​strze​gał. Oczy miał zwró​co​ne na Anar​res, do któ​rej się zbli​ża​li. Na​resz​cie zo​sta​ły zdję​te z jego du​‐ szy pie​czę​cie za​wie​dzio​nych na​dziei, speł​nio​nej obiet​ni​cy, klę​ski i ra​do​ści. Był jak czło​wiek zwol​nio​ny z wię​zie​nia, któ​ry wra​ca do domu, do ro​dzi​ny. Taki czło​wiek wi​dzi po dro​dze je​dy​nie od​bi​cie we​wnętrz​ne​go świa​tła. Dru​gie​go dnia po​dró​ży sie​dział w ka​bi​nie ra​dio​ope​ra​to​ra i roz​ma​wiał przez ra​dio z Anar​res, naj​pierw na fali KPR, te​raz na czę​sto​tli​wo​ści Syn​dy​ka​tu Ini​‐ cja​ty​wy. To słu​chał, to od​po​wia​dał po​to​kiem ja​snej, wy​ra​zi​stej mowy, któ​ra była jego ję​zy​kiem oj​czy​stym, ge​sty​ku​lo​wał wol​ną ręką, jak​by roz​mów​ca go wi​dział, to znów wy​bu​chał śmie​chem. Pierw​szy ofi​cer na „Da​ve​nan​cie”, ra​dio​‐ ope​ra​tor Ke​tho, Hain, ob​ser​wo​wał go za​my​ślo​ny. Po​przed​nie​go wie​czo​ru, w to​wa​rzy​stwie do​wód​cy i po​zo​sta​łych człon​ków za​ło​gi, roz​ma​wia​li go​dzi​nę po ko​la​cji. Za​dał Sze​ve​ko​wi spo​ro py​tań na te​mat Anar​res, w ci​chy, nie​na​‐ tręt​ny, ty​po​wy dla Ha​inów spo​sób. Sze​vek od​wró​cił się wresz​cie. – No, skoń​czo​ne. Resz​ta może za​cze​kać do mo​je​go po​wro​tu. Skon​tak​tu​ją się z tobą ju​tro, żeby omó​wić pro​ce​du​rę lą​do​wa​nia. Ke​tho ski​nął gło​wą. – Ode​bra​łeś ja​kieś do​bre wia​do​mo​ści – za​uwa​żył. – Istot​nie. W każ​dym ra​zie po​cie​sza​ją​ce. – Zmu​sze​ni byli roz​ma​wiać ze sobą po ajoń​sku. Sze​vek mó​wił tym ję​zy​kiem płyn​niej niż Ke​tho, któ​ry wy​ra​żał się bar​dzo po​praw​nie, ale drę​two. – Lą​do​wa​nie za​po​wia​da się cie​ka​wie – cią​gnął Sze​vek. – Po​wi​ta​ją mnie licz​ni wro​go​wie, ale i gro​no przy​ja​ciół. Do​bre wia​do​‐ mo​ści do​ty​czą wła​śnie przy​ja​ciół… Wy​glą​da na to, że mam ich wię​cej niż przed wy​jaz​dem. – Mar​twi mnie tyl​ko nie​bez​pie​czeń​stwo na​pa​ści, jaka ci gro​zi po wy​lą​do​wa​‐ niu – wy​znał Ke​tho. – Ofi​ce​ro​wie z Por​tu Anar​res są chy​ba pew​ni, że po​tra​fią so​bie po​ra​dzić z dy​sy​den​ta​mi. Ina​czej nie po​zwo​li​li​by ci lą​do​wać, praw​da? – Cóż, za​mie​rza​ją mnie bro​nić. Ale osta​tecz​nie ja też je​stem dy​sy​den​tem. Sam to ry​zy​ko pod​ją​łem. Wi​dzisz, to mój przy​wi​lej jako odo​nia​ni​na. Uśmiech​nął się, lecz Ke​tho nie od​wza​jem​nił uśmie​chu. Był przy​stoj​nym męż​czy​zną oko​ło trzy​dziest​ki, wy​so​kim, o wy​ra​zi​stych, de​li​kat​nych ry​sach, ja​snej ce​rze, ty​po​wej dla Ce​teń​czy​ków, i twa​rzy pra​wie bez za​ro​stu, jak u Ter​ran. – Cie​szę się, że będę mógł dzie​lić z tobą to ry​zy​ko – oświad​czył. – To ja mam

cię za​wieźć na dół lą​dow​ni​kiem. – Świet​nie – ucie​szył się Sze​vek. – Mało kto jest skłon​ny dzie​lić na​sze przy​‐ wi​le​je. – Zna​la​zło​by się ta​kich wię​cej, niż my​ślisz – po​wie​dział Ke​tho. – Gdy​by im tyl​ko po​zwo​lo​no. Sze​vek, któ​ry pro​wa​dził tę roz​mo​wę z roz​tar​gnie​niem, zbie​rał się już do odej​ścia, jed​nak ostat​nie zda​nie Ha​ina go za​sta​no​wi​ło. – Czy mam przez to ro​zu​mieć, że chciał​byś ze mną wy​lą​do​wać? – Tak – od​po​wie​dział Ke​tho z rów​ną otwar​to​ścią. – Czy twój do​wód​ca zgo​dził​by się na to? – Tak. Jako ofi​cer stat​ku w mi​sji spe​cjal​nej mam na​wet obo​wią​zek pod​dać ba​da​niu i eks​plo​ra​cji każ​dy nowy świat, kie​dy nada​rzy się po temu spo​sob​‐ ność. Roz​wa​ża​li​śmy taką moż​li​wość z do​wód​cą. Przed wy​jaz​dem omó​wi​li​śmy tę spra​wę z na​szy​mi am​ba​sa​do​ra​mi. Ich zda​niem nie na​le​ży skła​dać ofi​cjal​nej proś​by, sko​ro po​li​ty​ka wa​sze​go pań​stwa za​ka​zu​je lą​do​wa​nia cu​dzo​ziem​com. Sze​vek przy​sta​nął przed wi​szą​cym na ścia​nie ob​ra​zem, nie​zwy​kle pro​stym i sub​tel​nym, przed​sta​wia​ją​cym ha​iń​ski pej​zaż, ciem​ną rze​kę pły​ną​cą wśród trzcin pod chmur​nym nie​bem. – Wa​run​ki Za​mknię​cia Osad​nic​twa – po​wie​dział – nie po​zwa​la​ją lą​do​wać u nas Ur​ra​syj​czy​kom, wy​jąw​szy ob​szar Por​tu Anar​res. Te wa​run​ki są na​dal prze​strze​ga​ne. Ale ty nie je​steś Ur​ra​syj​czy​kiem. – Kie​dy za​sie​dla​no Anar​res, nie zna​li​ście jesz​cze in​nych świa​tów. Wa​run​ki te od​no​szą się za​tem w kon​se​kwen​cji do wszyst​kich cu​dzo​ziem​ców. – Tak też po​sta​no​wi​li nasi przy​wód​cy przed sześć​dzie​się​ciu laty, kie​dy twoi ziom​ko​wie zja​wi​li się po raz pierw​szy w na​szym sys​te​mie sło​necz​nym i pró​bo​‐ wa​li się z nami po​ro​zu​mieć. Uwa​żam jed​nak, że byli w błę​dzie. Wzno​si​li ko​‐ lej​ne mury. – Od​wró​cił się. Stał z za​ło​żo​ny​mi z tyłu rę​ka​mi i przy​glą​dał się Ha​ino​wi. – Cze​mu chcesz u nas wy​lą​do​wać, Ke​tho? – Chciał​bym zo​ba​czyć Anar​res. By​łem jej cie​ka​wy jesz​cze przed two​im przy​‐ by​ciem na Ur​ras. Za​in​te​re​so​wa​łem się wa​szą pla​ne​tą po prze​czy​ta​niu dzieł Odo. Bar​dzo mnie za​ję​ły. Na​uczy… – za​wa​hał się, jak gdy​by za​kło​po​ta​ny, do​‐ koń​czył jed​nak, po​wścią​gli​wy i nie​na​gan​ny jak zwy​kle: – Na​uczy​łem się tro​‐ chę pra​wic​kie​go. Na ra​zie nie za do​brze. – Więc ro​bisz to z wła​snej chę​ci, to two​ja ini​cja​ty​wa? – Cał​ko​wi​cie. – I zda​jesz so​bie spra​wę, że to może być nie​bez​piecz​ne? – Tak. – Spra​wy na Anar​res… nie​co się roz​przę​gły, jak mi przez ra​dio do​no​szą przy​ja​cie​le. Na​szym ce​lem, ce​lem na​sze​go syn​dy​ka​tu, tej mo​jej po​dró​ży, od po​cząt​ku było wy​wo​ła​nie wstrzą​su, fer​men​tu, prze​ła​ma​nie na​wy​ków, skło​nie​‐ nie lu​dzi, żeby za​czę​li za​da​wać py​ta​nia, za​cho​wy​wać się jak praw​dzi​wi anar​‐ chi​ści! Po​dob​no ten pro​ces po​stą​pił na​przód pod​czas mej nie​obec​no​ści. Wi​‐ dzisz, nikt już nie za​gwa​ran​tu​je, co może się wy​da​rzyć. Gdy​byś ze mną wy​lą​‐

do​wał, za​męt jesz​cze by się zwięk​szył. Nie mogę prze​cią​gać stru​ny. Nie mogę za​brać cię ze sobą jako ofi​cjal​ne​go wy​słan​ni​ka ob​ce​go rzą​du. Na Anar​res to nie ma zna​cze​nia. – Ro​zu​miem. – Gdy się już tam znaj​dziesz, gdy wraz ze mną prze​kro​czysz mur, sta​niesz się jed​nym z nas. My bę​dzie​my od​po​wie​dzial​ni za cie​bie, ty za nas. Bę​dziesz Anar​re​syj​czy​kiem, sta​niesz przed ta​ki​mi sa​my​mi wy​bo​ra​mi jak my wszy​scy. A nie są to ła​twe wy​bo​ry. Wol​ność ni​g​dy nie bywa ła​twa. – Ro​zej​rzał się po ci​‐ chej, schlud​nej ka​bi​nie, z jej pro​sty​mi pul​pi​ta​mi, de​li​kat​ny​mi in​stru​men​ta​mi, wy​so​kim su​fi​tem i ścia​na​mi bez okien. – Od​kry​jesz, że je​steś okrop​nie sa​mot​‐ ny – za​koń​czył. – Na​sza cy​wi​li​za​cja jest bar​dzo sta​ra – po​wie​dział Hain. – Li​czy ty​siąc ty​‐ siąc​le​ci. Całe set​ki z nich są hi​sto​rycz​nie udo​ku​men​to​wa​ne. Pró​bo​wa​li​śmy już wszyst​kie​go. Mię​dzy in​ny​mi anar​chi​zmu. Lecz ja oso​bi​ście tego nie za​zna​łem. Mó​wią: nic no​we​go pod żad​nym ze słońc. Ale je​śli ży​cie, każ​de po​szcze​gól​ne ży​cie nie jest nowe, to po co się ro​dzi​my? – Je​ste​śmy dzieć​mi cza​su – po​wie​dział Sze​vek po pra​wic​ku. Ke​tho po chwi​li po​wtó​rzył to samo po ajoń​sku: – Je​ste​śmy dzieć​mi cza​su. – Do​brze – po​chwa​lił go Sze​vek i ro​ze​śmiał się. – Do​brze, am​mar! Le​piej po​‐ łącz się jesz​cze raz z Anar​res. Za​cznij od syn​dy​ka​tu… Po​wie​dzia​łem am​ba​sa​‐ dor Keng, że nie mam się czym od​wza​jem​nić jej i two​je​mu na​ro​do​wi za to, co dla mnie zro​bi​li​ście. Cóż, może jed​nak miał​bym się wam czym od​wza​jem​nić. Ideą, obiet​ni​cą, nie​pew​no​ścią ry​zy​ka… – Po​roz​ma​wiam z do​wód​cą – rzekł Ke​tho, jak za​wsze po​waż​ny, lecz z lek​‐ kim drże​niem pod​nie​ce​nia i na​dziei w gło​sie. Póź​ną nocą na​stęp​nej doby po​kła​do​wej Sze​vek wy​szedł do ogro​du „Da​ve​nan​‐ ta”. Lam​py były po​ga​szo​ne, ogród roz​ja​śnia​ło je​dy​nie świa​tło gwiazd. Było dość chłod​no. Ja​kiś roz​kwi​ta​ją​cy nocą kwiat z da​le​kie​go świa​ta, obie​ga​ją​ce​go obcą gwiaz​dę, roz​chy​lał płat​ki po​śród ciem​nych li​ści i cier​pli​wie, po próż​ni​cy roz​sie​wał słod​ką woń, pra​gnąc przy​wa​bić ja​kąś nie​wy​obra​żal​ną ćmę z od​le​‐ głe​go o bi​lio​ny ki​lo​me​trów ogro​du. Świa​tła róż​nych słońc są róż​ne, ale ciem​‐ ność jest tyl​ko jed​na. Sze​vek stał przed wy​so​kim, przej​rzy​stym ilu​mi​na​to​rem i przy​glą​dał się noc​nej stro​nie Anar​res, czar​ne​mu sier​po​wi na tle wy​gwież​‐ dżo​ne​go nie​ba. Za​sta​na​wiał się, czy rów​nież Ta​kver bę​dzie cze​ka​ła na nie​go w por​cie. Nie wró​ci​ła jesz​cze z Bło​gie​go Do​stat​ku, kie​dy ostat​ni raz roz​ma​‐ wiał z Be​da​pem, jemu więc po​wie​rzył omó​wie​nie z nią tej kwe​stii i zde​cy​do​‐ wa​nie, czy by​ło​by roz​sąd​ne, gdy​by zja​wi​ła się na lot​ni​sku. Za​sta​na​wiał się, jaką mia​ła po​dróż z wy​brze​ża Sor​ru​by. Miał na​dzie​ję, że przy​je​dzie ste​row​‐ cem, je​śli weź​mie ze sobą dziew​czyn​ki. Po​dróż ko​le​ją była dla dzie​ci zbyt mę​‐ czą​ca. Do​tąd miał w pa​mię​ci nie​wy​go​dy wy​pra​wy z Cha​kar do Ab​be​nay w ’68, gdy Sa​dik cho​ro​wa​ła przez trzy okrop​ne dni. Drzwi do ogro​du otwo​rzy​ły się, wpusz​cza​jąc nie​co świa​tła, któ​re roz​ja​śni​ło

bla​dą po​świa​tę gwiazd. Do​wód​ca „Da​ve​nan​ta” za​wo​łał Sze​ve​ka po imie​niu. Sze​vek mu od​po​wie​dział. Do​wód​ca wszedł do ogro​du w to​wa​rzy​stwie Ke​tho. – Od wa​szej kon​tro​li na​ziem​nej otrzy​ma​li​śmy pro​ce​du​rę zej​ścia dla na​sze​go lą​dow​ni​ka – oznaj​mił. Był to ni​ski Ter​ra​nin o że​la​zi​stej kar​na​cji, w obej​ściu rze​czo​wy, wręcz chłod​ny. – Je​śli jest pan go​tów, przy​stę​pu​je​my do od​pa​le​nia. – Je​stem go​tów. Do​wód​ca ski​nął gło​wą i wy​szedł. Ke​tho sta​nął obok Sze​ve​ka. – Czy je​steś pe​wien, że chcesz prze​kro​czyć ze mną ten mur? – za​py​tał Sze​‐ vek. – Wi​dzisz, dla mnie to ła​twe. Co​kol​wiek się zda​rzy, ja wra​cam do domu. A ty opusz​czasz dom. „Praw​dzi​wa po​dróż to dro​ga po​wrot​na”… – I ja mam na​dzie​ję kie​dyś wró​cić – od​parł ci​cho Hain. – Kie​dy wsia​da​my do lą​dow​ni​ka? – Za dwa​dzie​ścia mi​nut. – Je​stem go​tów. Pa​ko​wać się nie mu​szę. – Sze​vek ro​ze​śmiał się, po pro​stu ze szczę​ścia. Ke​tho przy​glą​dał mu się z po​wa​gą, jak​by nie wie​dział, co to ta​‐ kie​go szczę​ście, lecz roz​po​zna​wał ów stan bądź mgli​ście go so​bie przy​po​mi​nał. Wy​da​wa​ło się, że chce o coś za​py​tać. Roz​my​ślił się jed​nak. – W Por​cie Anar​res wy​lą​du​je​my o świ​cie – po​in​for​mo​wał jesz​cze i wy​szedł, żeby się spa​ko​wać. Sze​vek zo​stał sam. Od​wró​cił się do okna. Ośle​pił go blask sło​necz​nej tar​czy wy​nu​rza​ją​cej się z Mo​rza Te​ma​eń​skie​go. Dziś wie​czo​rem po​ło​żę się spać na Anar​res, po​my​ślał. U boku Ta​kver. Szko​‐ da, że nie mam dla Pi​lun tej pocz​tów​ki z owiecz​ką. Ni​cze​go ze sobą nie wiózł. Przy​by​wał, jak zwy​kle, z pu​sty​mi rę​ka​mi.

Spis treści Okładka Strona tytułowa Strona redakcyjna ŚWIAT ROCANNONA Prolog. Naszyjnik Semley Część pierwsza. Władca Gwiazd 1 2 3 4 5 Część druga. Wędrowiec 6 7 8 9 Epilog PLANETA WYGNANIA 1. Garść mroku 2. W czerwonym namiocie 3. Prawdziwe imię słońca 4. Młodzi mężczyźni 5. Zmierzch w lesie 6. Śnieg 7. Trek 8. W mieście obcych 9. Wojna podjazdowa 10. Stary wódz 11. Oblężenie miasta 12. Obrona rynku 13. Dzień ostateczny 14. Dzień pierwszy MIASTO ZŁUDZEŃ 1 2

3 4 5 6 7 8 9 10 LEWA RĘKA CIEMNOŚCI Słowo wstępne Getheński kalendarz i doba 1. Uroczystość w Erhenrangu 2. Kraina w środku zamieci 3. Szalony król 4. Dzień dziewiętnasty 5. Oswajanie przeczucia 6. Jedna droga do Orgoreynu 7. Kwestia płci 8. Inna droga do Orgoreynu 9. Estraven Zdrajca 10. Rozmowy w Misznory 11. Monologi w Misznory 12. O czasie i ciemności 13. W gospodarstwie 14. Ucieczka 15. Ku Lodowi 16. Miedzy Drumnerem a Dremegole 17. Orgocki mit o stworzeniu świata 18. Na Lodzie 19. Powrót 20. Daremna nadzieja SŁOWO "LAS" ZNACZY "ŚWIAT" 1 2 3 4 5 6

7 8 WYDZIEDZICZENI 1. Anarres–Urras 2. Anarres 3. Urras 4. Anarres 5. Urras 6. Anarres 7. Urras 8. Anarres 9. Urras 10. Anarres 11. Urras 12. Anarres 13. Urras–Anarres