TBiU 216 Pistolet P 08 Parabellum

*t* "*otT, zt6 6-

łłrol* ^\ =

Rodzicom, Łucji i Kubusiowi dedykuję .'.

saa|@6kl plśolst3fuźbowy

WsTĘP 22 sierpnia

cy na o

1

908 r' cesarz W lhelm l pzebywają

zamku Wihemshóhe podpisał decyzię

L]zbloieniu Wo]sk pruskich W nową broń królką W rnie]sce$rysłUżonych przestarzałych rewolwe_ tów , z' 79 i Wz 83 wprowadzono pistolet samopo'

G. Luge6 oznaczony jako ,'Plslole 08''. W k]ka dni późn ej (31.08'1908) lakt ten polwierdziło pruskie Minislerstwo Wojny W Ber_ linie' We Wżeśniu1 908 I' Kró eslwo Bawari podjęlo decyzję o zaprzeslan u produkcji rewo WeróW WŻór 08"' Nikl nie 79 i 83 niał je zasląpić ''Pislole spodz ewal się chyba, że pisma te rozpoczęły osza_ łam ającą karierę pstoelu, który porn mo lego, że zoslał Wyprodukowany W ogromnej iczbie ok. 2 308 000 sztuk (lata 1909 1945)' slał się legendą i jesl W chwl obecne] jednym z najczęściej kolek' Marzalny konslrukcj

_

cionowanych WzoróW broni palnej' Dugo można by speku ować' gdzie i kiedy zo_ dz]a się legenda tego pislolelu' Najprawdopodob_

nie] ]ednak miało to miejsce W lalach l Wojny śWatowe]' Angielscy i llancuscy żołnierŻew ab]_ ryncie okopóW, rowów dobiegowych, ziemianek i na ziem nicŻyjei spolyka niemiecke oddz a]y szlumowe (slosstruppen) uzbrqone W poręczne pislo]€ty sarnopowla2alne' epiej nada]ące się do Wa ki w ciasnych przeslrzeniach transŻe i zemia_ nek' We Wspomnieniach i altykułach z al perw_

Poaw.kcii_

polowani€

na wszy' Pocnówka

polowei ż 1915 r. Żbiory au(ola'

poĆży

szego W XX W' śWiatowego konfliklu naiczęścej

poiawiającą się nazwą niemieckjego sprzętu woj' skowego jes1 czylając le re]acje od_ ''Parabellum"' nos s]ę często Wrażenie' Źe armia nemiecka nie miała inne] broni panej poŻa lym pstoletem' a ar_ lylera i olnichvo były nie slo1nym Uzupełneniem arsenalu armii cesarza Wilhe ma.

H]storia powtórŻy|a się W trakce || wojny śWialo_ we]' choć tula] mała trochę nny WydźWięk. Każdy źołnerz piecholy chcał mleć krótką broń palną klóra regularn nowo przysłuliwała $Yłącznje olice_ rom, podoficerorn i W niektórych fomac]ach, lzw'

specialnych lub e|itarnych' Większościżołniezy' czernu nie,,szarej piechocie"'''? od ojcóW, braci i kuzynóW'

klózy Walczy]

słyszeli magiczne słowo

W

poprzednim konflikcie, ub

'Parabe]lum" ',Lugel' za punkt honoru (oraz objaw zrnyslu praktycznego) poslaw ła sob e i zdecydowana węksŻośó z nich

Georg Luger (1349-1923)

p Żdobycie iego 'magicznego' stolelu' Legenda rosła' a wśród kolekc]oneróW pistolelóW konslfukcii G' Luqera krąży od Wielu ]uż at aneq_ dola o najbogalszym w le pistolely anlykwa acie _ kanale La lvlanche' Tysiące psloletów Wylądo'

,,Dfugi'' PoaćzęŚtÓ nazylvany arrybryjskin. w zachod_ naej terml no lo9l l kolekcio nerskiej o kreślany ja ko A''_03

skąd Wzięło się określenie kwietnia

1

'PanbellL]m"?

od

21

900 r' słowo ,,Parabel um" stało się ol cja

_

nie zaĘestrowanym i zastrzeżonyrn znakiem l]r_ mowym Deutschen Waiien- und Munilionslab ken (DWl'l)' B}ł lo róWnież leleglaficzny adres DW\/ na liścieczy w lelegńrnie zamiasl pełnego ad_ resu z podaną ulicą numerern kodem pocztowym

Pośzukiwany fup woienny

_

Wystarczyło napisać zwrot i mialo się 'Parabelum" pewność, źe przesylka dojdzie do adlesala' Już od 1900 r' W Niemczech pojawło slę określenie ,'Pala_ bellum_P slolen'' dla pisto]elóW plodukowanych Wła_

PaĘbe uń| zbiory

wało na dnie kanału W momenc e' kiedypowracają_

ce po zakończeniu

wojny świalowei do Albionu sę o przepisach celnych' odalach odpow edzialności kamei (dys_ cyplinarnej) za posiadanie nielega nei (lub niercgu' aminowej) brcn] palnei' chcąc uniknąć prawnych konsekwencji posiadania zdobycznego pstoletu, większośćz nich wo]ała pozbyó się lego gorącego ||

jednoslk brytyjskie dowiadywa]y

towaru' wyrzucając go

za burlę stalku'

którym

powracali do ojcŻyŻny' W placy te] mowa]esl o pstolecie Poa pojawiać sę będzie róWnież nazwa ,'Parabel|um'' i ,,Lugel'' W elokrotn e spotykałem sę z pytaniarn]' klóra na_ zwa tego pistoletu jesl lachowa, a której UźWają tylko laicy' Prawdę powiedz awszy' każda z nich jesl prawidłowa, choć lóżne iesl ich znaczenie' P'08 lo olicjalna nazwa pislo elu sfużbowego kon_ slrukcii G' Lugera' pŻyiętego do uzbrojenia armii niemieckiejw 1908 r' Nazwa la odnosisię \łyłącŻnie do modelu slandardowego o lulie dłUgości100 rnm' beŻ samoczynnego bezpecznika' z któ€go slrŻela_ no amunic]ą ka ' 9 rnm Pala. Jedynym Wyjątk em jest plzyjęty do uzbrojenia W 1913 r. P08"' 'dfugi nazywany częslo przez ko ekcjoneróW niezbyt ia_ (W skócle lóWnież chowo modelem ''ańyleryjskim'' l'/imo innej dłUgości luly

nnegoceownika ''Ari'08')' w oficja nych dokumentach na4 vanyiesl on,,lange P slole 08".

2

śnew iimie

DW]\'ł

i

bJ,ło lo logiczne naslępsiwo

kojazenia produklu z W},łwórą Pzykładem tego

może być np. polskipisto et yls' klóry na zachodn]m rynku kolekcjonerskirn lepiej Żnany jest jako Ba_ dom_Pisto''' Nic dŻiwnego zatem, że najsłynniejszy plodukl l my DWv _ p slolel P08 częs|o nazywa_ ny jest pislolelem Parabel/um. Na całym śWiecie przyjęle jest oznaczan e broni palnej nazwiskiern ]e] konstruktora' Naqmnnie Wane są dla karabinóW okeś enla ,,l\,4aL]sel' czy dla pjstolelóW i rewo_ ''Mannichel'' 'Browning" ]Welów_''co]t'' Podobnie było W Niemczech prŻed 1908 r' Zanim pojawiła się olicjalna nazwa P08, w p smach urzędowych uŹJ^Vano określen]a,'9 mm pstoet Lugel' lub ,,pislolet systemu BorchardtLuge/. W niernieckich kalalogach handlowych li-

uł'

_

telaluże fachowej slosowano częściej nazwę ,p]_ slolel Parabellum", nalomiasl w lileralurze angosaskiej przyięlo się określenie Lugera'

''pistolet dodatkiem oznaczającym mode' ]\,4ożna więc plzy)ąć' że naŻwa la jesl w 1ym samyrn slopniu

z

prawidłowa' co ,,pislolet Parabe lum''.

PoczĄTKl Hislol]a P08 sięga końca XlX Wieku' a dokład_ niej loku 1893' kiedy w Niemczech pojawł sę protolyp pistolelu samoczynnego konslrukcji Hugo

z 9.09.1893). Na jako c 93 (W lym pistolel len lralił w 18s4 r' rynek czase prŻyjęly był podwójny system oznaczania Borchardta (prawa paleniowe

broni palnej:

,,1'l

model" - byl dla

Konslrukcia plslobru ao'.ńardt

zarezerwowany

egzemplarzy

c

olicjalnie plzyjętych na uzbrojenie armii, natomiast symbo-

lem ,,C

-

konslrLrkcja

określano broń przezna_ czoną na rynek cywilny)'

Wyprodukowano go w liczbie ok. 3000 szluk. Początkowo c 93 produko' Wany był W firmie LóWe, szybko jednak produkcję

przeniesiono do DWIV, gdzie głóWnyrn konslruk_ lorem był W tym cŻasie

G'

Lugel. c

93

miał

skomp|ikowaną konslruk_

cję' ecz

porn mo tego

się pierwszyrn W

pistoelem

stał

."os

h]slorii

samopowtarza|nym' klóry odn ósł sU. kces komercyjny. Byl tak' że pieMszym etapem na drodze do P.0& Od 1894 r. w Szwajcarii

prcWadzone były państ_ WoWe plóby poiawiaią_

m

cych się W lym okresre na rynku pstoletóW samoczynnych' W celu zna]ezien a następcy rewolweru służbowego Wz 1882 PocŻątkowo leslowano ]ły_ łącznie pislolety syslemu Bergmanna'schmeissera oraz Nłannlcheń' Nieco później pojawił się Mauser c 96 a W 1897 l. do pób stanął lównież prezenlowany przez G. Lugera pistolet Borchardl C93, klóry zyskał sob e juŹ Wcześniej uznanie W Amery' pryWatnych kręgach szwajcarii' Firma DWtrł W ązała z nim nadzieje na ollzymanie dużego kon_ lraktu od żądu szwajcalskiego' spośród testowanych pistolelóW najlepiej wy_ padl c 93, choć kom sja miata wie|e zaslrzeźeń pod jego adresem' ostalecznie zoslał on skiero_ WanY do macieżVste] fabryk, W celu dokonania przeróbek wymaganych pżez stlonę szwajcarską' Po roku do daszych pńb p2ekaŻano lzw' model przeiściowy konslrukcjj Botchaldla'Luge_ ra' klóly okazal sę lepszy od Wszystk]ch kon_ kulenlów' Po wprowadzen u przez G' Lugera kilku daszYch zm an pislolel ponownie lraiilW rę_ ce olicerów arm i szwajcarcklej (był lo tzw' Versuchsmodell ll|) W lrakcie oslatn ej seri prób w 1899 r' Żostał przez nich bez zasIŻeżeń zaakceptowany. 4 maja 1900 r. parlament szwajcarski pod]ął decyzję o Wprowadzeniu do uzbro_

\

1878 1882 pislo etu Borchardia-Lugera kal. 7,65 mmlako,,pstolelu służbowego 1 900''' jenia na miejsce rcwoweńw wz'

ce

Nalgroźnlelszy konku.ent pasloletu G' Lugera _ M'!_ sel c 96' Na ząęciu ńodel 12 łal. 9 mm P'ra

W marcu 1902 r. rozpo" częto próby poligonowe 55 poprawionych pstoletóW Mauser c 96 15 pislo]elóW lvlannlchera i 55 pistolelóW

Borchardt-LugeL Pisldel [lannlche€ blany b/ pod uwagę jedynie jako broń, w którą ewentualnie rnog_ liby zaopalryWać się pry_ walnie oficerowie. Bez-

spżecŻnie zwycięzcą iych lestóW slał się pislolet Pa-

rabellun,iiawwe'sj

lllarynae

Torpedo.Dlvlslon uŻbrolenl m.ln. w pistobry Malire ka Że gkolenla plechoty' rok 1914/1915. zboryauloB 2 1.

w połowie at 90' XlX W' W Niemczech W kręgach Wojskowych sposl2eżono, że wprowadzone do uzbrojenia rewo]wery Wz' 79 i Wz 83 ńa skutek znacznego postępu W lechnice broni strze|eckiej sta]ą się pŻestaŻale. Konieczne WydawaIo się za_ stąpienie ich nowszą konstrlkc]ą odpowiedzialna za leslowanie brcni piecholy była Gewehr Prtj_

lungskommission _ oddział Wydzialu P echoty pfuskiego l''łinislerslwa Wojny utwolmny w 1877 l'' mąący za zAdanie prowadzen]e badań i prób nowych modeli bmni palnej, amunicj oBz oplŻylŻądowana do niej, np. oplvki, kabur itp. W 1896 kom sla rozpoczęta lestowanie p slo elu Mauser c 96 (z pig loletu tego 20.08.1896 r. slzelal sam cesatz Wilhelm ll). ogólem dla potŻeb G'P'K' zakupiono W zakła_ dach łausera ok' 500 sztuk c 96' W 1899 r' pozycia Mause6 Wydawala się być pevtna mial zapew_ niony dla swojego c 96 konllald na pistolel sfużbowy

r

_

niem eckiej. Na jego nie9częście pojawił się pistolet Parabel/Um.

amii

w 1900

r'

W grudniu 1900 r' G'P.K' zamawiało w DW[,l piefusŻe egzemplarze pislolelu model 1900'

u. Pami*-

-

bez bezpiecznika samoczynnego, PŻeŻ nasiępnyc$ 5 lai zmlen onel

ptowadzone były ko]eine

próby' ldóre mialy na ce]u już nie Wybór jednego pistoletu spośrod kiLku lestowanych' lecz wprowadze_

nie islolnych Żmian do pislolelu G' Lugera, lak aby

jak najepiej doslosować go do potrŻeb jednostek liniowych. zmiany te b}4y dośćislohe: Żmieniono kaliber na I mrn, zre4gnowano z bezpieczn ka samoczynnego| zmieniono pazur Wyciągu, ldóry slal się jednocześnie wskaźnikiem obecności naboju W ko_ ńoŻe a@z zeŻygnotlana z Urządzenia zatrzymują' cego zamek w tylnym położeni! po oddaniu oslal"

niego stzafu. Lufa zośala skócona do 100 mm,

zm]eniono również sprężynę głóWną z płaskej na sp]ralną w 1 904 r' lvlarynalka cesarska zamóWiła W DW\,'|

8000 szluk pisto etów PaąbellLn z lulą dlugości 150 mm i o kaliblze 9 mrn. Był 10 pielwszy model pisloletu konslrukcji G' Lugera, ldóry zoslał olicialnie wprowadzony do uzbrojen a wojsk niemleckich.

W 1907 r. zmodylikowane pislolety G. Lugera Wplowadzono do !Żbloiena eksperymentalnych oddzialóW karabinów maszynowych1908

W

r' G.P'K' zdecydowala, że jedyne

lutym pislo|et

PieMszym testom poddane Żoslały one W ma]u roku od lazu zyskały sobie pełne Uznanie' G'P.K' miała oczywiście pewne zaslże_ żenia _ głównie co do liczby części(59 w sto_ sunku do 37 w c 9ą, klóre zostały przekazane

Lugera spelnla wymogi stawlane przez pruskie Ministerslwo Wo]ny i będzie on następcą rewol weńw wz' 79i wz' 83' 22 sierpnia 1908 r. olcjalnie wprcwadzono do uzbrojenia armii niemieckiei pistolel G. Lugera,

(redukcja klku mniej islolnych części)pislolel ponownie trafił na poligon i dzialał lam bez za' rzulu. Nawet przy zaslosowaniu amunicji o 15% mniejszym i 10% Większym ładunku nie stwier_ dzono żadnych zacięć i usŻkodzeń' Podobnie było w lrakcie pób odpolności na ŻabludŻenia' rdzę i Wilgoć' Bardzo Wysoko oceniono lównież precyzję broni i amun cji kal' 7,65 mm.

Bezpoślednio po podjęci! decyŻji o Wprowadze' niu P08 do uzbroienia armii w listopadzie 1908 r. pańslwo pruske reprczenlowane pzez dylekto€ Królewskiej Fabryki KarabinóW spandau podpisało z firmą DWM iDeutschen Wat'en_ und lvlunilions_ fabriken) umowę o Wyprodukowaniu 50 000 szluk pistolelóW, 9000 WycioróW 0eden na 6 pisloletóW) i 50 000 śrubokĘlóW cena iednego pisloleiu Wy'

naslępnego

G. Lugercwi. Po dokonaniu pierwszych poprawek

4

który olrzymał naŻWę

''PistoLe

08'''

nosila 46 marek (karabin uŻ. 98 koszlował 60 ma' lek)' DWtł mialo jednocześnie zapewnić wsŻystkjm olicelom, klóżv zaopalrywali s]ę W broń kótką na Wjasny koszt' możLwośćŻakupu tego pisloletu po

stałej cenie. Późnie]sze zapotrzebowanie pokryć miala Kńlewska Fabryka KalabinóW W Eńurcie' Dlaczego Dwful? W 1908 r. byla 1o iedyna firrna W pańslwie niemieckim, ldóra moqla podjąć plodu_ kcję pistolelu Para'el/um' Wiąlało się lo z tym, że wszelkle prawa palenlowe posiadał jej naczelny konstruldor G. Luger' a plodukcję kilku już modeli pislolelóW jego konslrukcji prowadzono tam od co naimniei ośmiu lal' 7 kw elnia 1909 r. wprowadzono olicjalnie do armiifuleral do pistolelu P08 i od lego dnia rozpoczęlo syslematyczne pŻesylanie nowych pistole' tów do jednosiek.

mocującym' Po pEwej slronie W]dełek umieszczony jest wyrzutnik.

Do zamka na|eżą lrzon zamka, przednie i tylne kolanko zamka' łącznik splężyny gilównej oraz spĘżyna główna' W trzon]e zamkowym znajduje się iglca' splężyna iglicy ]lłok sprężyny' Na góŹe' z przodu tŻonu zamkowego osadzono pazur Wy-

ciągu ze sprężynką' lglica ma postać puslego WeWnątrz cylindra, który z przodu wyprowadzony jesl w szpic. sprężyna ]glicy umieszczona Wewnątrz iglicy popycha niąW spłonkę naboju' Pazul lvycią-

gu wspólne z lvylzulnikiem słuźydo wylzucania fusek' on pozwala popżez swoje położenierozpoznać' czy W lule znajduje się pocisk' Łącznik stanowi połączenie zamka Że sprężyną

główną składa s]ę z: dźwigni' haka

i

dlążka

łącznika.

spręźyna gńowna jesl okręcona Wokoł dąźka

łącznika poprzez łącznik popycha colnięty slrzale zamek olaz komorę zamkową ] lufę

BUDOWA PISTOLETU ,,Pistolel 08. to p]stolel samopowlażalny, lo znaczy, ''Jesi że ciśn]enie gazów prochowych nie tylko Wypycha pocisk z luly' ale lównież olwiera i zamyka zamek' wyrzuca łuskę i napina iglicę ofaz sprężynę 9łó_ Opis pisloletu części pisloleiu: lula z komorąnaboiową komoń zamkowa' zamekl chwyt z pMką ulządzenia spustowego' plzyŹądy celownicze, mechanizm spustowy, bezpiecznik, mechanizm magazynka oraz dwie okładki ze śrubami mocLrjącymi' Do każdego pisto]etu naleł lakŻe osplŻęl dodalkowy oraz fuleral, Lufa składa się z gwintowanego pŹewodL] oraz

po do

pŻodu. chwyt łączy części i umoźl]Wia posługiwanie się

bronią Na nim są umieszcŻone: z przodu rygie] i płyika urządzenia spuslowego' w kaMąku spust Że sprężynką częśćśrodkowa _ naŻywana ramą chwyl(] tworzy wraz z obiema okładkami lękojeśó' W niej m]eści się mechanizm magazynka'

urządzenie do zaląmywania zamka w ly]nym położen]u' spręłna głowna i bezpiecŻnik' Pł]/lka urŻądzenia spustowego lrzymuje na stałe spusl W Wfrezowaniu' chroni spust i dźWignię spuslu olaŻ zapobiega niezamierzonym oddziały_ wanio'T popze/ nacis'( Lb Uderze1a na pŻednią częśćdźwigni spuslu'

komory nabojowej. Lula

6 bruzd prawoskręl_ nych' klóle nadają pocis_ ma

kow oblol w plawą stronę' Pom]ędzy bruzdami Żnai dują się pola. Ka|ibel (odstęp pomiędzy polami) Wy_ nosi I mm. Komora Żamkowa obej_

muje zamek' skfada się z Widełek, Wewnątż klórych znajdują się prowad' nice zamka' a na zewnątrz prowadnice komory zamkowej w chwycie. Po lewej

stronie widełek zna]duje się dźwign]a spuslu wlaŻ

ze spręźyną j

trzpieniem

gilb

*lillk

08

&

1

in só$laióill

ńaiwcreśńlelsze| weFii z chwyt m pŹy3rosowdnym dÓ Płaśki.lspĘżyny gfównej) wg inslrukcii woi9kow.i Bg|beF la r 1938 r. zbiory autoa.

Prekról plślobru dużbowego Poa

Rygielogranicza ruch do przodu komoryzamkowej i lufy.

lJlŻądzenie do zalrŻymywania Żamka W iylnym polożoniu pżyt2ymuje lrzon zamka po odpaleniu o6ta1niego naboju lub plzy odciągnjęciu Żamka pŹy pustym magazynku' Pżyrządy celownicze składają się z muszki szczeńinki' szczerbinka jesi wykonana jako częśó lylneqo kolanka Żamka' podstawa muszki jako pŹednia częśćluly' częściurządŻenia spuslowego: spusl ze sprę_ żynką spustu, Ęcznik spuslu' dźwignia spustu ze sprężyną i trzpieniem. cŻęścibezpiecznika to ruchomo połącŻone dźWignia i rygiel bezpiecznika. cŻęścimechanlzmu magazynka: magazynek

i

ońz zalżask magazynka'

|\,łagazynek ma poje'

mność8 nabojóW' okladki są poĘczone z chMem za pomocą śrub' Do ospr'ęlu dodalkowego należą magaŻynek zapasowy' śrubokęt (do poluzowylvania i dokĘca' nia śrub oktadek' do osadzania i Wyciągania ig|icy' otwór w śrubokręcie do ładowania i lozładowylva_ nia magazynku) oraz kabura'. (wg E' Glueder' lnstrukch wojsk lądowych'

wydanb dla żolnieży vloisk ączności'Be in

1938-1939, s. 15G-152).

nozKŁADANlE l SKŁADAN|E PlsToLETU cŻęściowe lozkladanie

pistolelu, pżeprowadzane w celu konselwacji broni,

nią w len sposób, aby kciuk obejmował chwyl' a palce rnocno opierały się o górną częśćzamka (patrz rysunek)' Naslępnie palcami przesuwamy

zamek maksymalnie do lylu do pozycji 'odryglowa' ny'' a lewą dłonią pŹekĘcamy rygiel (W doł) i delikatnie zdejmujemy Mkę ostaniającą ulządzenie spuslowe. Teraz możemy zsunąć lufę Wraz z zam_ kiem do ptzodu. Po Wyciągnjęciu kolka łącznikowego (na lewą stlonę) należy podągnąć za gałki zamka do góry i wysunąć zamek z komory zamkowej.

oslatnim elapem jesl wyciągnięcie ig|icy z

trzona zamkowego. Trzymając zamek w lewejdłoni palcem Wskazującym dłoni prawej (lub śrubokrę_

tem) delikatnie nadskamy na tlok sprężyny iglicy i po wciśnięciu pżekĘcamy w lewą stlonę do momentu, aż Wysunie się z Wpustu. W lakim poło' żeniu moźemy iglicę Wraz z lłokiem i sprężyną wysunąć do tyfu' składanie pisloletu odbywa się W odMotnej ko_ lejności' z tym że należy parnięiać o k]lku dodat" kowych czynnościach i pozycjach' w jakich naj_ szybciej i prawidłowo pŻebiega ien proces. PrŻy Wsuwani! zamka do komory zamkowej na' leży nacisnąć palcem pŹedniączęśćdźwigni spu' slu' Po wsunięciu zamka ipołącŻeni! go z komoą zamkową za pomocą kolka łącznikowego obńca_ góry nogami" (muszka w dole' my pistolel "do chwyt na górze) i w lakiej pozycji Wprowadzamy

Etapy relkładania i Bkładania P'l', ';__ wg ińśtrukcji lirńy owM' Berliń /' Ea

{

polega na rozIoźeniu egzem_

plaŻa na trzy podslawowe

glupy części:llię z komoą

Żamkową (widelki)' chwyt

z ryglem i Mką osłaniającą urządzenie spuslowe oraz zamek z iglicą Dalsze rozkfadanie pisloletu pro-

wadŻone było łłaściwie WyĘcznie W warsztalach rusznikarskich.

W

pierwszej kolejności

nalsży w}'jąć magazynek i loŻładować bloń' wylzu'

cając nabój znajdujący się W komorŻe naboiowej. Po SPBAWDZENIU (!), czy pi'

slolet jesl na pewno loŻiadowany, oddajemy

ch/ stżał'a

"su-

następnie chwytamy broń prawą dło_

ł

chw}t w prowadnice' Naslępnie oblacamy całość pMki ulŻądzenia spuslowego i podajnikido maga" do normalnej pozycji (chwyt na do|e) ] lekko pże- zynkóW Ptodukcja P08 W DWI\,I rozpoczęła się po chylaiąc broń na bok przesuwamy lulę z komolą podpisaniu w lislopadzie 1908 r. kontraktu na Żamkową j zamkiem do lylu, obseMując polożenie haka łącŻnika' klóry musiŻahaczyć się o dźwignię dostarczenie armii pruskiej 50 000 sztuk tych

pistoetóW' PieMsze regu|aminowe pislolely P08 wyprodukowano i skierowano do jednoslek

|ącznika'

w 1909 l. Były !żylkowane od momentu wprowa_

PRODUCENCI P.08 BEBLIN Firma DWM (Deulschen Waften- und lvlunilionsfabriken) z siedzibą w Be inie była pieŃszym DWIVI,

i oryginalnym wylwórcą pistoletóW Poa od 1900 l. DW\/ miało zasilzeżony znak firmowy 'Pala_ bel!m''' który był skróconym adresem iirmy, a za_ razem stał się synonimem całej lodŻiny pislo]elóW konsirukcji G' Lugela, w tym oczywiście Poa Historia firmy DWM jesl dośćskomplikowana i nie ma tulaj miejsca na jej szczegołowe pżed_ siawienie' W zasadzie była ona konlynuacją fir_ my Ludwig LóWe & cie'' założonej W 1870 r'. klóra prcdukowała pocŻątkowo masŻyny do szycia, a od wojny pruskojrancuskiej (1870/1871) lozpoczęła pfodukcię karabinóW wojskowych. W lalach 1880-18s0 L. LóWe rozbudował swoją iimę pozyskując akcje film: lvlauser z oberndoF fu, Peiper z Libge i vickerc. Dalsza rozbudowa iirmy polegała na pżejęciu fabryk amunicji Lo-

_

powstał koncern DeutŚche l\/lelallpa_ ilonenfabrik' klóry W listopadzie 1895 r' zmienił

renza

nazwę na Deutschgn Walfen_ und l\/Unilionsiab_ ken (DWM). Fabryki DW[4 produkujące brcń palnązlokalizowane b!4y w Berlinie-Charlottenburcu (gdzie mieszkali H. Bolchardl i G' Luger) i Wittenau' Począt_ kowo P08 produkowano w Charlotlenburgu, a od maja 1916 l. w Żakładach W Witlenau.

lniĆiaĘ DwM wyb||ańe

W okresie l Wojny śWialowej zaklady DWt/l plo_ dukowały dziennie 1350 sńuk karabinów Wz 98 i 7o0 pislolelów Poe Poza tym wykonywano lakże karabiny maszynowe wz. 08 i wz. 08/15, lolnicze karabiny maszynowe Wz slnelecką i arlyleryjską w trakcie niemieckiej okupacji '4olazamunicję Belgii podczas l Wojny światowejW zakładach Pei_ peru' kiórych udzialowcem było DW\/, produkowa_ no kule i Jlezowane części do P'08' glv 10 pŻede wszystkirn; ig|ice, dźWignie bezpiecŻnika' spusty'

dzenia legulaminowych fulerałów, co nastąciło 7 kwielnia 1909 r. Bządowe przepisy dolyczące oŻnaczania pislolelóW P08 ukazały się w 1910 l' _ stąd egzemp aŻe z 1909 r. są oznaczane W inny sposób, nie odpowiadający późniejszym pŻepisom' Podobnie było z częściąegzemplaży z lat 1 91 0/1 91 1 klóre ' były przygolowane już Wcześniej' a W tych lalach zoslały tylko Wprowadzone do uzbrcjenia. WsŻyslkie pisiolety P08 produkowane w DWM mają na zamku lłoczony monogram firmy (Wyjąl_ kiem są pislolety plodLrkowane dla Bulgarii). Wyslępuje on lakże na częścipisloletóW montowanych W okresie międzywojennym, a|e jesl lo j!ż inna hislo a...

1909

Bok na pisiolecie nie wybijano roku produkcji' co odpowiadało dotychczasowym melodom oznaczenia pistolelóW plodukcji''c}twilnej'' oaz Marine u' Numery seryjne pistolelów z lego roku ograniczone sąnumeramiod 1 do ok' 4000b' Pislolety 0€' doslalczane pŻez DWl\,4 dla oficerów do prywatnego zakup!' miav numerację ciągłą nie podzie|oną na bloki litelowe, zgodną z numelacją broni przeznaczonej na rynek cywilny' Rok 1 91 0 _ po raz pierwszy pojawił się Wybity na pislolecie rok produkcji' Pozoslało lo praklyką do końca Wojny W 1918 r' Numery seryjne pis_ tolelów datowanych 91 0" mieszcŻą 6ię od 4000b ''1 do 10000d' Wynika z lego, że wlaz z pocŻątkiem roku nie rozpoczęto nowej numeracji' lecz kon' lynuowano tę z roku popżedniego' Hok 19] 1 _ pislolety posiadały nurnerację z blo_ ku W roku tym zakończono lealizację kontraklu ''e''' porniędzy pańslwem pfuskim a DWM na lvyplodukowanie pieMszych 50 000 pistolelów P08 d|a aftnii' DalsŻą produkcję tych pistolelów przejęła Kólewska Fabryka KarabinóW

W

Eńurcie.

l912-1914- okres ograniczonei produkcji pislo|etóW P08' co spowodowane b/o systematycznym Wzroslem produkcji W zakladach w Eńut Lata

cie' Pistolely z tych lal miały ciągłą numeracją od 1 do blok!

"C'.

Lata 1915-1918

_

ponownie w DW\,4 ruszyła

masowa produkcja pislo|etu P 08 osiasając ślednio

roczną wielkość130000 sŻuk. od 1915 l. pislolely produkcji Dwlvl b!4y numerowane zgodnie

widok lewei strony Ą0a produkcii DwM

zań.k

z kÓńorą

z.ńkową piatobru Porprodukcji DWlł Ż

z Uzędowymi pŻepisami o

oŻna_

czeniach i numeracji P08 Każdy rok rozpoczynano od numeru 1, a dalej produkcja liczona ą,+a W 10' "tysjęcznych b]okach lileowych. W sume produkcia Pod w wylwórn DWV| Wyniosła 750 000800 000 pislo]eióW, przyjęlych do uzbrolenia armil niemiecklei. Poza tym wyprodukowano do 1914 r. ok. 15 000 pislo ety P08na rynek c}Ą/v ]ny oraz ok. 1 0 000 pislo elóW dla Bułgari' Pistolely na rynek ą,l/vilny lóż_ niły się od brcni wojskowe] iedynie odmiennym systemem numeracii,

Pi9lolet P08w rękach powslańcóW śląskich w l92l r' zbory

alloE'

brakiern wybitego na pistoecie roku produkc] oraz

cywinymi slemplami pżestżeania' Numelacja

909

2t 0oo

1910

24 000

r

1o1l 1912-1914

5000 ok_ 40

000

1915 1916

125 o0o

1917

260 000

1918

130 000 ok. 735 000

ptodrkcji P.AgptzezMczanej na rynek q vilny iest ciąglła (nie podzielona W bloki]iterowe) i meścis]ę pomędzy numerem 45000 a 73500' P]slolety sprzedane BUłga były slandardowy_

mi P08 wyprodukowanymi w lalach 1910-1912niem eckich P.08 ńżnily się opisem na bez_ pieczniku i pazurze Wyciągu wykonanym cyrylicą Poza lym monogram DWM przen]esiony zoslał nad komorę nabo]ową a na zamku pojawia się godło Bułga W poslac] slojącego na lynych łapach lwa na tarczy helaldycznej pod carcką koloną' Pisto|ely te b},]y dodatkowo zaopalrzone

od

orbHb nb/EHb

Wlaśnie W lych zakładach, aby

ulżyrnać ch zdo|no'

ściprodukcy]ne i dać zalrudnienie $rykwalilikowanej kadrŻe pracown]kóW Mialo to oczwiśdegĘbsze' ekonoTniczne znaczen e' sląd też kont@k Ż DWl'/

jako fLlrną pr}łvatną ogtan czał się do Wyproduko[ania ly ko 50 000 sŻuk pisloletóW P'08' Dalszą prcdu_ kcję, po pŻesŻkoLeniu pracownikóW ] plŻygotowan u palku maszynowego, miała prŻejąć Wytwómia pań_ sn/Vowa _ W tym pzypadku fabryka w Edurcle' klóra na ufuchom enie prodLrkci] LlŻyskała dotację l^/ysoko_ ści260 000 marek (ok' 2,5-3 milionóW euro)'

Produkcia pisto elów P'08 rusŻyła W Eńurcie W 1s11 r. już po ukazan]u się oficjalnych, rzą_

dowych przepisów oŻnaczania pistolelóW s]użbo_ steńple występuiąc€ na P.03 produkowan€j

KBÓLEWSKA

EBFI]FT

w owM

FABBYKA KARABlNóW'

wvch. Wszystkie pislolety produkcji KFK Eńuń odpowiada]ą dokładnie tym przepisom| od począlku produkcji wybjano na brcni rok produkcji, slosowano iednolity syslern nurnelacji i oznaczeń' W sumie w lalach 1911-1918 wyprodukowano w Eńurcie ok' 655 000 pisloietóW P'oa

1911

6800

1912

r9 000

ERFURT

1913

23 000

W stżerniączko do rnocowania smyczy W dolnej pańiichv!rylu' W cesarslwie niernieckim isln av caery państwo_ we iabryki karabinóW: W Gdańsku, Eńulcje' spandau i Arnbergu' Państwo z reguv slarało się lokować zamóWienia na broń slżelecl.ą dla armji niemieckiej

1916

50 000

1917

260 000

1918

173 000

1914/1915

Prgwa l lewa slrona plslotetu P'08 rc.e3ń€' (na chwyci. bńk llślwymocuiącol)

123 000

654 800

prcdukc|l E.fuńu

SPANDAU W kolekcjach europejskich do tą pory nie spo_

tkano P08 ze Spandau. Ptzez wiele bl faklowano

je jako

Na

lrcnći..

zb]ory

alloB

spośrod pistoletóW Wprodukowanych w Eńurcre szczególnie rŻadkie są pistoleĄ/ pochodzące z pielw_ szego roku prodlkcji z Wybilą qłą a Wedfug ''1911'' źródełamerykańskich nie spotyka się p]slolelów z datą Te dwa modele należą do najczęś.iej ''1915''' poszukiwanych pŻ ez kolekcjonerow ''

Po dokładnym przeanalizo' Waniu Żachowanych 'ałsŻerslwa. pistoletóW slwierdzono, że mamy do czynienia z produkcjąfabryki w EńUrcie. Wnioski nasuwaly srę same' Jednak po dokta' dniejszym przyjŻeniu się całemu problemow oka_ zało się' źe obecność pisloletóW sygnowanych a Żmonlowanych z częścr Wykonanych 'spandau', w Eńurcie niejesl wcale lak nieprawdopodobna. W spandau do 1918 r. funkcionowała iabryka amunicji' przy klórej działałakomisja odbioru arnu_ nicii9 rnm Para' Każda seria lejamunicjibla pzez niąteslowana pod kątem pżydatnościd]a pisloletu P0& sląd komisja miala na stanie pewną' ograni. czonąilośćprsloletów Wyprodukowanych W labryce W Edulcie' klóre W spandau mogły zoslać ozna_ czone stemplem Właściciela (a nie prcducenta).

Z

zachowanych dokumenlóW Wynika' źe

'eńunó Pistolely produkowane przez labrykę W Eńurcie w Spandau niqdy nie produkowano pisloletu P08. są pŻez zbieraczy niżej cenione od tych z DW{vl. Tego' cŻy mamy do czynienia z fałszelstwem' czy Prawdopodobnie wiąe się lo z laktem, iż Właśnie oryginałem chyba nie zdołamy rozstrzygnąć nigdy. DW\I jesl pietuszym i oryginalnym producentem P'08' Poza Iym pistolely z Eńurlu są oplycznie S|[,4SON & Co wSUHL mniej efeklowne niezbyt slarannie wykonane i wykończone' l\łało Żnany jesl jednak iakt' że żołnierzel wojny śWiatowej zdecydowan]e Wyźei cenili sobie Właśniepistolety z Eńuńu' kióre W ich opinii btły badziej precyzyjne i dokładniej spaso' Wane niż odpowradające im wylwory DWl'.ł' Po zakończeniu l Wojny śWialowej cały park maszynowy fabryki W Eńuoje' niezbędny do pro' dukc]iP0a Żostał za darmo pzekazany prywainej Bestrykcyjne poslanowienia lrakiatu welsalskieiimie Simson & Co. w Suhl. go nie ty ko ograniczyły liczebnośćwojska niemiec_ kiego (Reichswehry), ale lakże dokładnie określały, jaki sprŻęt Wojskowy i w jakiej ilości może być na KRóLEWSKA FABRYXA KARAB|NóW W SPANDAU terenje Niemiec WylwaŹany' Wskazano lakże' kló' re p2edsiębiorslwa mogązająć się ]ego produkcją W kolekcjach amerykańskich znajduje się ok' z całego polężnego kompleksu zblojeniowego' do_ luzina pislo|etów P'08 z inskrypcjąlinnoWą sugeru' dalkowo rozbudowanego podczas l Wojny śWialo_ jącą że zostały Wyprodukowane W Klólewskiej Wej' ł]ędzyaliancka Wojskowa Komisja Konlroli Fabryce Karabinów W spandau' Najwcześnrejszy wskaŻała 8 przedsiębiolstw mogących zaopatryznany egzemplarz ze slemplem ma Wać Beichswehlę| "spandau" numel 12 i lok plodukcji 1917' na]wyższy Żnany F. Ktupp AG, Essenrdziala o kal. ponad 170mm, _Hheinmelall' D0sseldoń-Delendorl: dŻiała numel seryjny to 177 na pistolecie pochodŻącym z 1918 r. o kal. do 170 mm,

-

-

10

_

Weyelsberg_Kirschbaum & co.' solingen: bloń

-_

biała, Polte, l/agdeburg: amunicja, WASAG, neinsdod: proch, Telelunken' Be in: splŻęt łączności,

_

P0d produkcjiSimson

_

carlZeiss' Jena: spżęt optyczny' Produkcję broni palnej' w lym pislo|eiów Poa Żlecono pryWalnej lłmie simson & co. z suhl wT!ryngii.

Do wybLrchu l Wojny śWialowej prcdukowano tulaj głównie bloń myś|iwskąW 1915 r' labryka simson

& co' olrzymaIa rŻądowe zlecenie na plodukcję karabinóW wz 98' klóra ruszyła w 1916 r' Wy_

twaŻano 250 kalabinóW miesi9cŻnie (dla pońw_ nania' W Żakładach N4au6el KFK Ambeo 675, KFK

_

z

_

Eńult_275 sŻ'). 1125' DWt'4

dŻina simsonóW uciekła do szwajcarij' późniejwy' emigrowała do UsA' Wyróżnia się lrzy podslawowe wańaniy pislo|etu

1350'

P'zez wiele lat historycy i kolekcjonel7y P06

całego świala próbowali rozwiązać zagadkę' dlaczggo produkcja iego pislolelu lrafiła Wtaśnie do suhl' 6koro pŻynaimniej dwa duźe zakłady z doświadczeniem i' co Wazniejsze' z odpowi€dnim parkiem maszynowym z|ecenia tego nie olżymały' Do począlku lal 90. xX Wieku w lileralurze pżed_

&

Co.l

pislolely z Wybią na komoŻe nabojowej dalą prcdul@ji i z pslną nazwą limy slMsoN & co'' SUHL Wy{oczoną na prŻednim kolanku zamka' Żnane są egzemp|aże z dalą 1 925' 1 926' 1 927 i 1 928' Numeracja każdego z roczników lo4oczyna się od ,,1'' i jesl konlynuowana do numerów _ pistolely bez dał produkcji i z'700'-"800'; pełną nazwą & co'' SUHL Wytłoczoną na pŻed' nim kolanku zamka' Numelacja lozpocŻyna się

limy slMsoN

okolo numeru ijest ciągła do około "100'' "1700''; pisiolely bez daly produkcji i bez pelnej nazv/y Wytwórcy, na plŻednim kolanku zamka pojawia sĘ Numelacja rozpoczynala duża, dfukowana lilera ''s''. się poniżejnumefu 6ię okofo

-

''100'ikończy

''1900a'' Kod li.my Sim$n wybii.ny n. Żńku pi8tolgtók późń.l predukcil

miolu lunkcjonowała teoria' sformułowana przez hisloryków z byłei NRD, o

''źydowsko_kapilaljslycz_ nej'' afeŻe, gdzie jeden z Wysokich ulzędnikóW Komisji Konlloli mialby mieć lomans Ż có*ą simsona i d|atego tam lra'ilo zlecenie. Jak w WięksŻościtakich przypadków, prawda okazała się bana|na wedlug relacji kuzyna Simsona inne fkmy po prcsiu nie vlykazav najmni€jszego zainleresowa' nia prcdukcjądla Reichswehry' któla mogła Żakupić jedynie niewielką ilośćsprzęl!' a wymagała produlłóW o najwyższej jakości i niezawodności' osiatecznie umowę regulującąwarunki plodukcji olaz' co było bardzigj islolne, Wyposażenie za_ kładów W slhl podpisano 25 maja 1925l. lJmowa działała wslecz i bla ważna od 1 kwielnia 1924 l' do 31 marca 1933 r. cav osprzęt niezbędny do produkcji pisto|etu P'08 |maszlny' plzylządy' naŻędzia i rysunki) za_ ktady simsona pŹgjęły bszdalnie z KFK W Eńurcie'

-

Na podstawie analiŻy numelacji szacujg się, że w zalładach simson wyplodukowano okolo 12 000 pislolelóW P08' Poza produkcją nowych pistoletóW

wykonywano hkźe naprawy oBz pŻerabiano pi_ slolgty sŁżbowe z Woiennej produkcji 191/V1918' łykoŻ'sfując do lego celu lakże części pozyskane wraz z calym parkiem masrynowym fabrykiz Eńunu'

Produkcja ruszła plawdopodobnie juŹ W 1925 r' W styczniu 1933 r' pŻedfużono umowę na kolej_ nych 5lai, do 31 marca 1939 r', co pżez cztonków NSDAP (eszcze pŻed przeięciem Wiadzy 30 sly_ cznia 1933 l') zoslało oklŻykniete ,,źydowską per

ljdid. Na skulek naciskóW parlii nazisiowskiej' a szczególnie gauleitela Turyngii FlilŻa sauckla'

od połowy 1933 r' rozpoczęlo dzialania zmieŹają_ cedo zmiany charalderu fkmy na bardziej ,,aryjski", co ostalscŻnie doplowadziło do zelwania umowy z Heercswatlenamlem i od 1934 r. jedynym doslawcą pisloletów P08 zoslata lirma l\,4ausel' Ro-

N. śżglńlcv.Żbiory allola 11

Pistolety le tGliały głównie dojednostek Beichs_ wehry, nieliczne do iednostek policji pruskiej. Nie spotyka się pistolelóW produkowanych na rynek cywilny zgodnie z postanowieniami traktatu wersalskiego bylo to nielegalne. Na pistoletach produkcji Simson & Co. spovka

-

się WyĘcznie stemple odbioru lechnicznego republiki

Weimarskiej. Jesl to stylizowane godlo państwowe (oŻeł) i numer oznaczaiący konkrelnego ulz9dnika lub placóWkę odbioru technicznego' Najczęściej jest io i BŻadziej Występują

'oŻeł-nad-6' 'pr2eł-nad-33'' slemple odbiolu Heeleswaffenamtu, klóle przypo_ minaią leąą drukowaną literę z kombinacją ',H''

liter i cy'{r umieszczoną pomiędzy ramionami'

slemplem przeslrzelania iest stylizowany oŻei'

wE-4

Em

Dwa rod2.lestempl| odb|oru lechńlcznegowystępqą@ na pbroletach prcdukcll flrmy slmśon.

Pislolety plodukcjifirmy simson & co' 2 suhlsą baldŻo posŻ]kiwane pżez ko]ekcjonelów osiąga_ jąWysokie ceny na rynku antykwarycznym. Jesl to zrozumiale' biorąc pod uwagę niewielkąliczbę Wy_ produkowanych egzemplaŻy' l(óra odpowiada miesigcznej produkcji l/ausera. spolykane są nieslety kopie tych pislolelóW prze_ labiane z reguly z populamych DWMó\ cz! i,tau-

selóM PŹelóbka polega najczęśc ej na zesz|i'owa_ niu roku produkcjl iW},twórcy oraz na Wypolerowaniu

powiezchni, wygrawerowaniu nowych napisow

i Mómym ol.sydowaniu' Kżdy pislolei pozbawiony oryginalnej oksydy należy tlaklować z dużą nie' ufnoścją Baldzo istolna jesl lechnologia Wykonania inskrypcji firmowej' ldóra W oryginale b}ła zawsze (|) |łoczona' Poza tym dobrze iest zwrócić uwaq9 na lyp siempli odbioru technicznego lub ich bnk.

ffi

l,łAUsEH' oBEHNDoBF/NEoKAB

Fłmy DW[,{ z Bo ina oraz l\lausel z obemdońu naLeżały do lego samego koncemu o nazwie Bel_

12

lin-Karlsruher Indusirie Werken AG (BKIW). Pod kon]ec lal 20. xX W' podjęlo decyzję o zamknięciu produkcji plsloletu P.08 w filii DWI'/ w Wittenau i przeniesieniu całggo palku maszynowego' prŻyżądóu lablic i rysunków do zakładów l\,4ausera W obemdorlie nad Neckarem' Pżeprowadzka roz_ poczęła się na począlku 1930 r'

Poza osprzęlem labryka Mausera otŻymała

z zapasóW DW],ł baldŻo dużo połfabrykalów, nie. WykońcŻonych pistolelóW olaz częściowoplolilo_ wanej, specjalnej stali, a lakże 7 wzorcowych pis-

PŻekaŻ}łVanie produkcji do oberndońu nie od' bywalo się bez zgrŻylów' Pracownicy WarsztaióW W Wittenau sabotowali tanspoń sprŻęiu' gdtłż cię_ żko było im pozb}"lvać się Palabellum', 'bgendy dzięki której slali się sławni na calym świecie' Zagrożone byly róWnież ich miejsca pracy' łaszyny Wys}łane koleją były źle momwane i docierav

do obemdońu uszkodzone' ginę' rysunki lech'

nicŻne i plany plodukcyjne' Na dodalek placownicy l\,'lausela nie mieli pojęcia o produkcji pislolelu P08' Pomimo lych lrudności pod kierowniclwern Augu_ sla Weissa ldóry od 1923 l. odpowiedzialny byl za produkcję pistolelów W DWl''ł' a W maju 1930 l. plzeniósł się do obemdońu uda]o slę w miaĘ srybko utuchomić podukcję pisloletów Parabel/U.n. Nazwę ,,Parabellum'' slosowano W lym czasie ce]o_ Wo' aby Wprowadzić w błąd alianckie komisje _ p]s' loleiy P08 mogła plodlkować W!łącznie fima sim(z son & co'' suhl' Już w listopadŻie 1930 dwumiesięcznym poślizg]em) odbw się odbiory pierwszych 300 egzemplarzy P.08 pŻezna!Żanych da Holandii. Oticjalne doslawy dla Beichswehry (od marca 1935 r. Wehmachl) produkowanych w Obemdońie pistolotóW P08 rozpocŻęły się W 1 934 l'

_

_

l'

PiefusŻe plslolety plodukcji łausela mają

merację

z

b|okóW lilerowych ,,s''' ,,|" i

nu_

są lo

"u". jednak pistolety' ldóre zostaly z części wyprodukowanych jeszcze pŻeŻ'ożone DWlrł' od bloku zaczęlo slosować części z Własnej plodukcji' ''V'' a dopierc W 1936 l. loŻpoczęto plodukcję P08 W oparcru

wyĘcznie o e|emenly wyhvorzone W za_

kładach Mausera'

Konstrukcyjnie pisloleiy le nie różnily się od pisioletów z DW],4 i Eńuńu poza jednym szczegó" łem' Ty]na cŻęśćchwytu posiadała wyploiibwaną łezkę' któń miała zapobiegać Wysuwaniu się kolka Ęczącego ly|ne kolanko zamka z tzw' Wide|cem' Byla to charalderyslyczna cecha pistolelów l''łause' la od około 1935 r' W latach 40' Wprowadzono bakelilowe okładki' l\,4iesięczna produkcja W latach

siłe 10 00s-12 000 sztuk'

1

935-1 942 wyno_

llość 11 000

1-ok.9O0a

1934

I935

54 oOO

50001-4500p

1936

89 500

1937

45OOp-100002

1938

500H500n

1939

4500n-40002

1940

80002-10O0Oz

oraz od l-soob

1941

120 000 114 000 123 500

olż ]-50o0n

137 000

5000n 100002 oraz 1-10000a

145 000

1942

Kod fmy Mausel ówn]eż ulegałzmianje' Do oku i liczby 'l2' 1940 Wyb]jano kombinac]ę ilery ''s" rczdzielonych ukośnikiem (''s/42')' w ńżnych ]alach Począwszy stosowano odmienną falduĘ |ilely ''s''' od 1 939 r na kolanku zamka pojawia s ę kod "42''' l(óry od 1941 r' pżybiela oshtecznąformę ''byf'' Pisiolety numerowane były W 10000 blokach litercwych (1-10000, 1a-10000a, 1b 10000b ild.). Bardzo isloiną dla kolekcjoneróW cechą numeracji Po8jesl tŻW. zgodnośćnumeróW' Większość islol_ nych elementów brcni byla oznaczana pelnym lub fragmenlarycznyrn numerem konkretnego egzemplaża' sprawdzając' czy te numelki pokrywająsię z pełnym numerem pisloletu' możemy stwierdzić' z epoki"' czy leż czy jest on 'sklada_ 'komplet€m

kiem' złożonym z kilku różnych egzemplaąocą,l/viśc]e tylko komplelne P08 o pełne] zgodno'

ścinumeróW posiadają Wymiemą Wańość kolek' cjonelską i rynkową

110 000

ok.910 oo0 Pistolety dla woiska

Wszystkie pistolely produkcji lvlausera pzezna' czone dla Wehmachlu były stemplowane zgodnie z obowlązującymi w amii niemieckjej przepisami. Na kornorze nabojowej wybijany był lok produkcji' a na p2ednim kolanku zamka kod wylwólcy'

Ewollcla oŻnaczeń kodowych

nych na plŚtolet ch wehrmeclń!'irńy Rok produkcji wybijany na komorze nabojowej

K (1934) G {1935) 1936

Mauser wybila-

Kod wbiiany na zamk'l

5- r) ł!{? )

Tfi]

1037 1939 194

t 41

Na broni wojskowej v!ryslępują typowe slemp|e

przsstrzelania

i

odbioru lechnicznego

o odmien-

nYm rysunku niź na pislo|etach plodukcj] simson & co' W listopadzie 1935 r' wesz' W łde plzepi-

sy' które okrcślałynowy kszlał orła _ sklzycła

i

odpowiadały W przybliźeniu parlyj' mógf być NSDAP' 'slary'oŻeł używany do marca 1 937 r. Na pistolelach z obemdońu spotyka się stemple były proste

nernu ernblemalowi

1938 1940

Gotowy do gtżalu. zbiory aulora

5_t-l

Ąż W pierwszych dwóch lalach produkcji kodowano daię ich wylworzenia' Na pistoletach z 1934 f' a na tych z 1935 r' występuje drukowana litera ''K'', W kolejnych latach wybijano już pełną lilera "G''' czlerocyllową dalę. 0d 1941 I' na komorze nabojowei poiawia się dwucllowa data produkcji (''41'').

odbioru 'ożeł_nad-63" i 'orzeł-nad'655' d]a pis' tolelóW tutaj plodlkowanych oraz''orzel-nad-66dla pistoletów pŻelabianych i naprawianych.

'=€+bę= 6ss 6Ó

M

stemple odbioru rechniczn.go wysĘpuią.e na piś-

loletach Maueń (a) ol4 oŻnacanle wFlępujące broni Kri€qsńarlng (b)

n.

13

Pslolety policyjne posiadają cywilne stempe przeslzelania olaz policyjny slempe odbioru' klóry hłożyożełpańslwowy z dużą |iterą alfabelu' Na]częściejsąlo]tery] K, F, c iL] na nieklórych

magazynkach spotyka się także lllerę D' Na prŻed_ n m kolanku zamka w plsloletach tych wybity jest znak jirmowy zakładów lvlausera, tzw' 'Mauser_ -Tonne" (,,mauserowska beczka").

ożnacz€ni. modelu pistolelu Wysrępuiące na P.oa od

od

1941 r' na ]ewej slron e tylnej cŻęścichwytu wybijano oznaczen e lypu pistoelu (,,P.08') zgodnie z nowymi przep sami oznaczania sprzęlu wojs_ kowego. Na pistolelach produkowanych w firmie Kriegholl brak lego slempla. Poza lyrn na pistolelach służboqch P.08 mażna spolkać stemp e Luftwafienarnlu (choó 1e Występu_ ją glóWn]e na pislo]etach plodukcji K eghotl) oraz

zamek i komora żamkowa pistolelu Aoa przeŻnac2o_

Jeden z€

*

Krieqsmarineamtu (''orzeł'nad'M'). Tak oznaczone pislolety są dośćżadkie.

dla policii Pzepisy niemeckie móWią że każdy mundu' rowy policjanl powinien być |zbląÓny w P'08. około 1930 r' polic]a otżymała 25 000 pislolelóW Pistol€ty

nazywanych pftez kolekcjoneróW Lugel' 'sneak L]b ,,schleichea', co można tłumacŻyć ]ako coś ukrylego,skradającego się' poza prŻepisarni''' chodzi tu o pislolely Wyplodukowane częściowo W Berlinie' ae także W oberndońie' są one po' zbawione jakichkolwiek oznaczeń producenla oraz roku produkcji. Posiadają jedyne slemple prŻe' slżelania i odb]oru lechnicznego i numer seryjny z b|okóW,,s'', ''l" ''u''' Doslawy pislo]etóW plodukc]] Mausera d|a polici rozpoczę]y slę W 1938 (z tego roku mamy pierwsze dane) i tfuały do ]942 r' ]lość 1938

275

1939

8200

1940

44AA

1941

6400

1942

5800 25 075

14

stempIi poli_

cylnvch wyslępulących

Numery seryne policytnych P.08

1

938 1 942

m

z

lal eszczą się Ż reguły W b|okach lilero_

wych:,,v",,,w",,,x",,y". cechą charaklerystyczną jesi dodalkowa nurne' racja występująca na magazynkach' Magazynek podstawo\ły był oznaczany clrą 1", a magazynek ''

Na pislolelach pol cyjnych stosowano oŻnaczenia jednoslek i lormacii po]icy]nych zb iżone do starych pruskich stempli pulkowych. Byla lo kombinacia iler oznacza]ąca fornac]ę pol ryjną (np' s' _ schu_ _ Bres]auMrocław), lewil (np' lV rewir czwańy) oraz numer bron (np' 1 22). Oznaczenia le wybilane byly na chwycle. i c],4r

żpolzei), miejscowośó (np. Br.

_

Najistolnieiszym elemenlem odlóżniającym p s' policyjne od Wojskowych są' poza oznacze' niarni, dodatkowe zabezpeczenia tzw, bezpiecznik schjvy, uniernoż|iwiający oddanie strzału po rczłożeniu pisloletu i przypadkowym naciśnięcu dŹwigni spuslu' oraz rŻadko spolykany bezpiecznik pomys|u Walhera' klóry Uniernożliwia oddanie strzalu prŻy Wyjęlym magazynku' W obu przypad_ kach chodzi oczywiście o sytuację' kiedy W komo' że nabojowej pozostawiono n eodpalony nabój' Pislolety na ekspoń Pomimo dużego zapotrŻebowania Wehrmachlu na broń palnączęść plodukcji zakładóW W obemdo_

loely

rl]e llafała na ekspon'

-

BW lo z regńy

pjstolely'

machlu (,,by''' 42) ze slemplern

'orzeł_nad_l35'' 685n-5263n' Kaburydo lych pislo|etóW Wkonano w Portuoalii. Także W 1942 l' Bułga a Żakupła lesztki pro' dukcji lvausera (5600 szl.) dla swoiego wojska. Doslawę zrealizowano w lislopadzie tegoż loku' Brak b ]ższych danych dotyczących Wysłanych pi stolelów' i numerach

KRIEGHOFF w SUHL

Firma Kreghoffjest ostatnim z wojennych producenlóW pistolelóW słuźbowych P08' Jej produkl slał się najbardziej poszukiwanym W kręgach kolek_ cjonerskich' Pistolety 1ej WJ,,lWómi doczekały się odrębnych opracowań' Własnej hislolii i''' polężnego rynku kolekcjonerskiego' gotowego płacic du_

Źe sumy pienędzy za egzemp|arze

komp|etne

i w dobrym stanie.

Daczego? Najploście] można wytłumacŻyć ten lenomen

tym, że W poróWnaniu z masową plodukcją DWM' Góra ord lewa sl'ona chwyru pisroblu P'oa produkcia lirmy Mau*r dla marynarki Królestlva Holandii

ldóre nie do końca pomyśnie pŻeszły wszyslkie testy i próby odbioru Wojskowego' Taka praldyka slosowana była iUż w pierwszych latach plodukcii Poa w DWl''ł kieowano lakie pistolety d0 pryr,vat nego obrotu hand|owego, a W KFK Eńurt oznaczano je slemplem lub złomowano' W okres]e'Bc" międą^Vojennyrn ilalach ll Wojny śWalowej p slolety P'08lralv m'in' do Hoandii, Pelsji' Tuicji' Pońugalii i Bułga i' Pomiędzy 1930 a 1936 r' do rnarynarki Króle_ slwa Holand] trafiło dokladnie 1169 pisloietów P08' Pierwsza pańia miała na kolanku zamka ieszcze monoqlam DW\,4, kolejne iUżznak l]mow Mausea' Typową cechą tych pislo]elóWjesl napis RUST ze stzalką W miejscu niemieckiego GEsl_ CHEBT (zabezpieczony). W 1935 r' szach Persji zamówił 3000 slandar dowych pislo]etóW P'08 oraz 1000 dlug ch P08' zostały one dostarczone w maju czeMcu 1936 l' Wszyslkie inskrypcje ońz nurneracja oznaczenie modelu na p]stolelach Wykonane byly W języku larsi (perskim), a na komorŻe nabojowejWyb]ly był heń perski' W latach 30. Bepublika Turcji zakupiia da swoich

oficeów sfuzby bezp eczeńslwa około 1000 pislole' lóW

P08' Posadająone niemieckie slemp|e odbioru

,'oŻe|_nad'63" oraz lureckie oznaczenia

i

inskrypcje'

W 1942 r' Pońugalia przejęta 4578 pislolelóW P' 0a By' lo egŻemplaŻe pŹygotowane d a Weh l-

Eńurlu czy l''4ausera było lych pistolelów naprawdę niew]ele. Doda]ąc do lego jeszcze ]egendę wojsk lolnlczych i spadochronowych Luftwaiie, niczego

więcej nie lrzeba' Niczym ciepłe buleczk|' P'08 produkcii Krieghot'a spzedawaó będą się same.''

!&e&

KRIECHOFF KRIECHOFF qT

sllHt

sllHl

IIJI

Różne rypy lnsłryp.ll llrmowel występującej na pis_

lobrach produkcji Krieghofi

Do końca nie Wyiaśniono' dlaczego W labryce bloni Hein ch K egholl W suh lozpoczęlo produk_ cję pistolelów Poa Najczęście] poMaża się' że Góring, jako zagoŻaly myś|iwy'korzystał z broni myśliwsk]ej firmy Krieghoff, która produkowała m'in' egendarne WśIód myśliwych dry]ngi' Będąc lwólcą sił powietrŻnych lll BŻeszy miał moŹliwość Wybolu plodUcen1ów uzblojenia i Wyposażenia jed" nostek Luttwatle''' i wybrał Kreghoff. Zap ecze maszynowe, poffabrykaty i malerialy firma Krieghotl prŻejęła po fab' ''upaństwowionej" ryce simsona Ż suhl i iUż w 1934 r' podpisała kontrakl Luitwaffe na dostarczenie 10 000 pisloletóW Podjednostkom |otniczym' Najnowsze bada_ nia Wskazująjednak na innego odb orcę pislo|etóW z firmy Krieghoff. Po proslu w 1934 r. olicjalnie Luftwatle jeszcze ne istniała'

15

\l

, '27

Ł Podśa9ow6 cz9ścl pbrol.ru P.o&

1_zespć'łlu'yzmuszkąlkomoryzamkorel{wldeł*D'2_rŹonamka'3_pżedniełolankozanka'

4_lylnekol.nkozańka'5_PazllwyciąguŻe.pĘłńĘ6_iqlic.'7_spĘłńaiglićy'3_rłok 6plężyny' 9 _ dźwigńia ĘcŻńił., 10 _ wyżl'lńlk, 11 _ dźplgń|a spuat! Ź tżPl.n|.ń l sprgłnką, 12 dźwlgnl śpusro'13 _ kołek Ęzńlkowy' 14 _ chwyt' 15 _ uŹądŻenle do zarrŻymyw.nla - spĘłna gńówną u mk. w lylnym potożenlu 4 spĘłnĘ16 _ hał Ęcalka' 17 _ dĘiek Ęąnlka ć śpĘłną 'l8 _ 6pEl ze 8pĘłnką 19 _ PMka użądzenia 9Pu6iowego' 20 _ rygiel' 2i _ ĘcŻńik gPlJ8t!' 22 _ ż'lża.kń.g.żynkl ż. sPlgłńą 23 _ dźwlgńlE b.Źp|.cłlk!' 24 - ryql.l23b.żplecalka' _ spĘżyna pud.lko mao.2ynka 2 rżpbnlem moculącym' 26 podalnlk. 27 podalnlka' 25 ''ouzlk'' magazynła z g['ówĘ 29 _ denko magazynka' 30 _ oktadk 16

N.lw@śnieju ..rla

Ż DwM z

plstole!ów l9o9' podobne dnac&

pkrobrach pro dukowanych na rynek cy{llny nie wyŚręPuio na I

Pl3|olgt Ł0d

na

ebpor!

m.in. dlE Holandll

produł any pż.ż

DwM dla Bułgarli

slandardore enacz6ńi. plśrole

ru dużbowego Po3

prcdukc|l

Pżyklad |ednego kllku znańych P'l', z ozńacańlem' KFK spdndau

P.żyldad ożnae.nia pi5tolelów

P.a|8

ż wcżgsnol ptodukcii fi ny

ożna@nle aBka pi.tol.tów Gtar.bi *rii slmson/suhl 'irńy

Plerwsż.

ożńaffil.

kodore

kodow.ny rok p.odlkc,i P|śol* lów prcdukcIl Mau..ra l

PieM6ż. 3grl. plstobrów

ianą detą prcdukcjl

l

Ż wybi

Żmieniony'ń

17

Pi3tolel A0A produkcjl llrmy Kri.shofi Funkcjonowa5r jed'ak rozne pseudocywlne oganizace sporlowe o chalal(erze lolnczym' Wać_

nie dla ]ednej z nich o nazwie ''LuftspoftveÓand'' 'ilnd Krieghotl z suhl rozooczęla produbę pis_

lolelu P08' Ponieważ był to konlrakt ,,cywilny',

pislolely . e mlał kodowanego Wylworcy l na ko_ lanku zamka Żna]duie się pelna nazwa Wraz z logo lir'ry. eodoolie nure'acja broni ne oopowiadi. o?episor arm nremieckle.: pislolely byly numeroWane W sposób ciągły' bez podŻiału na bloki ilero_

we' numelacja nie lozpoczynata się od nowa W każ' dym loku produkcyjnym, a drobne części nie by' oznacŻane końcóWką numeru seryjnego' W marcu 1935 r' powslała LufiWatle i na pEeło_

mie 1935

i

1s36 r' iima K eghoil rozpoczęla

doslawy dla lel nowej lornacji zbrojnej. Pelen kon' trakt 10 000 pistoletóW Wykonano do 1937 l' Z po' podzespołóW zos1ałych latach

cŻęści

W

slojąca na napise SUHL (egzemplarze Ż da1ą ',G'' iwczesne,'s''). Począwszy od 1936 l' uzupelniono inskrypcję o pelną naŻwę iimy' odląd kolwica z in cjałami znajdowała się nad napisem KBIEG' HOFF SUHL. Uwaga na pstolelach P08 produkcji K egholf niqdy nie stosowano kodu WV1Wói_ cy znanego np' z FG'42 ' Każdy pislolet lak ''tzB'' oznaczony ]est zwykłym fabzelsh/vem I Slemple odbioru lechnicznego i przeslrzelania Wyslępujące na są typowe dla broni ''krieghoffach" Lullwaije' przedslawiaią stylizowanego o a ze skżydłami skierowanymi do dołU' częslo z lilerą

-

,,L'' W

kołtQ lub

iAN z

',L2"'

a

/(tr\\

1938-1945 wyprodukowano dla olniclwa niemieck]ego jeszcze okdo 2200 P.08' Poza lym około

PrŻykhdowe sremple odbloro Lullw.lle wysrępujące na pIstolól.ćh Kriegholl

ly' od

Pistolety produkowane w Krleohoff, nawel te z 1945 r'' charakleryzująsię badzo dobrąjakością i starannym WykońcŻeniem' Wszystkie częścibyły zewnęlŹnie oksydowane, a spust, dźWignia beŻpiecŻn ka' dźWign a zalrzasku zamka i ŻWaniacz magazynka polerowane i zapuszcŻane na żóllo (częslo kolekcjonerzy blędnie okrcślają że części te są złocone)' W przec]Wieństwe do produkc] łausera, do końca woiny stosowano czę_ ści'Każdy ,,kieghoif'' z oksydowanym',źółte" bezplecz_

1625 pislo]etóW P'08pżygotowano na rynek cywil_

b'oni wojskowe roz../

sę

obecnosc'ą pży numerze seryjnym (podobnąŻasadę lilerk ''p" stosowano w Szwajcarii). Numeracia dostaw dla Lui1waffe wyg|ąda mniej Więcej lak:

-

pierwsza doslawa (1935-1938)nr 1-10000; druga doslawa (1940) nr 10000-11000;

doslawa wojenna (1940-1944)

12000;

nr

11000-

oslatnia produkcja wojenna nr 13000-13200. - Lala doslawy (a nie plodukcji' jak miało to miej_ prŻypadku DWtrł' Eńurlu czy Mausera)Wybi_ jane b)4y na komorze nabojowel. Pierwolnle kodo-

sce

W

wano je lerami (1935) i (1936)' Później "G" ''s" slosowano już numeracię alabską:36' l936' 1937, 1938, 1S40, 1941 (rnniejsze cy,lry), 1941 (normalne cytry), 1942, 1943, 1944 i 1S45.

Logo prcducenta wybijano na lylnym koanku zamka' Do 1936 r. była |o kolwica Ż inicjałami HK 1B

'irmy

nikiem czy spuslem można traklować jako podób' kę lub egzemplarz przelabiany iWlóńie oksydowa_

ny. Podobnie Wewnęlrzne sllony zamka i chwylu byly po oksydacii polercwane' a części p]stoletu z pielwsŻej se i 10 000 szl' były polerowane jesŻcze p2ed plocesern oksydowania' Dodatkowące' chą chataklerystyczną,,krieghoff óW'' są bake|itowe okładki wprowadzone już W 1935 l' Wyńżnia się llzy podslawowe odmiany okładek: do 1936 r'

e

drobne radelkowan brązolq/ kolo| 1936_1939 grube radełkowan e ibrązowy koor; 1940-1945' podobnie jak w Pr8 produkcji l ausera, czarny plaslik grube ladełkowanie' Na Wewnętrznej slro_ nie najwcześniejszych i najslalanniej Wykonanych okładek z bake lu Wyslępują oznaczenia prcdu' cenia (HRs H' Rómmler AG, spremberg oraz kod stempel Pańslwowego lJrzędu lvlalera_ ''32''), łóW z Be ina_Dah]em (l'lPD W kolku) ikodowe

-

Wsporninaiąc

iuż o syluacii, kiedy uszkodzoną

maszynę lżeba b}'ło szybko opuścić' Po drugie, powslaje coraz więcej nazemnych jednostek bo'

jowych Luflwatle (także spadochrcnowych), które polrzebująskulecznej broni krótkiej. od tego czasu Widać na Żdjęc]ach u personelu |alającego całą paelę kabul do pistoelóW kal' 7'65 mm, a u je_ dnoslek naziemnych duźe kabury ,,dziew ąlek ''

oz|acze| a ladzap rnale ałU i zawańości W nim żywicy(,,8964''''64'').

sreńple wyslępujące ńa we9ńę1żnel stronIe okhdek piŚtoletów produkowanych w Xrieghotf

Wiee emoc] Wślód kolekcjonelóW budz zagad_

nenie' klo używal lych pisloetóW' WęksŻość z nch z delerminacją upera sę, źe były one plodukowane dla spadochroniaŻy' Być może...

żohieże dywlŻll polowel

Lutlwatńe na parrolu' zbiory

Bioląc pod UWagę, że niemiecka kompania strze_

ecka miała na stanie około 45 P08' a kompana

karabinóW maszynolvych aż 77 Poa lo łalwo policzyć' że nawel gdyby ca]a produkcja firmy Krieghoff lral]ła W lęce Fallschirmjager, slarczyłoby ich jedy_ nie na oko]o 15 pułkóW spadochronowo_strzelec_ kich' nie wlicza]ąc pozoslałych fomacji ze strul(ury dywizji spadochrcnowo_stlzeleckiej''- a gdŻe dyw| zje po owe Luitwaife, jednostki Flak-u itd.?

spadochroni.że po zdobyciu chańea na

KrecIe.

zwraca uwaqe smycz wykonana z lanki spadochronu.

PieM/otnie byly kierowane do wszyslkich jednostek pod|egłych Dowódzlwu wojsk LotnicŻych' Na zdjęciach z at przedwojennych' kampanii wrześniowej oraz walk na Zachodzie w 1940 r. kabury z P'08 widoczne są zaróWno na pasach załóg samolotów, jak i ]ednoslek naziemnych LufiWat'e' W końcu 1941 l' Wszedł W życie zakaŻ uŹytkowa_ nia P.08 plzez pelsonel alaiący' i to z dwóch powodóW' Po pieMsze' duża kabura psloletu UlrLr' dnia]a poruszanie się na pokladze samolotu' nie

Jedyne W 1940 r' Lultwaffe olzymala około

34 000 P08' lakże W skali ca|ą Ll Wojny światowej dostawy firmy Krieohoii by]v ]edynie kropą W mo_ rzu potzeb iednostek Luflwaiie i chyba ]Uż n qdy

nie dowiemy się, kto tak naplawdę używał lych pistolelóW'

oDBlóH TEcHNlczNY Puejmowan e nowo v!ryplodukowanych pistoletóW osllej, państwowej kontroli ]akośc], czyli lzw odbioue lech_ ncŻnym' Była ona znacznie bardziej rygorystyczna n ż kontlo a blonj plodL]kowanej na rynek cwilny'

P08 puez wojsko naslępowalo po baldzo

19

Po raz pieMszy zasady sprawdzania i pzeslrzelania nowych pisloletów P08 zostały opisane pod_ cŻas zawierania umowy pomi9dzy DWltł i Królew_

W spandau w 1908 r' W siedzibie Dw|t'| powstał specjalny oddział 0d-

ską FabryĘ Ka€binóW

bioru lechnicznego skladający się z oficeróW wojsk lądowych oraz UrzędnikóW państwowych' Pelsonel pomocniczy rekrutował się z pracownikóW firmy'

W klólej mieśc a się placóWka odbioru lochnicz'

nego' Tesv' któle pŻeplowadzała ta p acóWka' polegaly W pieMszym rzędzie na sprawdzeniu

Wszystkich istotnych eiementóW broni pŻ y pomocy odpowiednich WzorcóW, a naslępnie po zmonlowa' niu całego pislo]elu oceniano' jak dany egzemplarz funkcjonuje. w końcowej fazie testóW naslępowało pŻestrzelan]e pislo|etu.

sprawdzano zamki' położenie iglicy' pazur Wy_ ciąg! oraz luly, a takźe dopasowanie obu maga_ ŻynkóW. Funkcjonowanie pistolelu teslowano za

poll]ocą nabojów ćwlczebnych. Po Żaładowaniu do magazynka 8 nabojóW bloń b/a Ęcznie plzełado_ wylvana' Jeżeli pislo|et sprawował się prawidłowo, był kierowany do pŻeslrzelania, w lrakcie l(órego oddawano dwa silŻav' Posługiwano się nabojami o zwiększonym o 2070 ładlnk! prochowym' w naslępnei ko|ejności plzeprowadzano plóby celności'Pracownicy placówki odbioru technicz_

nego oddawali

Ż

z

kaźdego pisloletu 8 strzałóW

i'' na 50 metróW' Prawidłowy Wynik

'podpó uzyskiwano' gdy

co najmniej 50% przestrŻgl]n układało się w prostokącie o vlysokości15 iszelo'

kości10 centymellóW' Jeślipistolelnie spelniałtej normy, ponownie iraliał na stoł monlerski. W dal_ szej kolejności sprawdzano jeszcze raz funkcjo_ nowanie brc.i plŻeŻ addanie ośmiu szybkich slrzalóW W ku]ochwyt. Broń, która pomyś|nie przeszla te plóby, na lulie i po lewej slronie prowadnic zamka otrzymywała wojskowy slempel pŻeslrŻelania' Naslępnie pis_ lolei był czyszczony ilozbielany na głóWne części: lu'ę z prcwadnicami zamka' zamek, chwyl' płylkę uządzenia spustowego' spust' ig icę i magazynki' Dokładn]e splawdzano' czy na częśc]ach tych nie pojawily się rysy lub pęknięcia. Jeżeli Wszysiko było W porŻądku' poszcŻególne cz9ści lekko sma_ rcwano' składano i jeszcze laz splawdzano lunk_ cjonowanie za pomocą nabojów ćwiczebnych, a na koniec _ wykorŻyslując sla]owy Wzożec naboiu _ oceniano właściwepołożenie zamka' Jeżeli nie stwierdzono żadnych UsŻkodzeń i nieprawidłowo_ ści,pislolet olŻymyr'ał slemple wojskowego od_ bioru lechnicznego. W 1 91 3 r. ukazaly się pańŚtwowe pżepisy do1y_ czące odbioru technicznego pisloelów P08' opra'

20

cowano je W Klólewsko'Plusk rn Biuże Konslllkcyjnym Piechoty w Spandau. Nie posiadamy dokładnych inlormacji, w jaki sposób plzebiegal odbiór technicŻny pisiolelóW po l wojnie świalowej'PruWdopodobnie odbywał się podobnie jak w oklesie pżedwojennym' PielwsŻe ]n'ormacje pochodzą dopiero z począlku |al 30. ] dotyczą produkcjiW firm]e Mauser' odb],lvało się lo W tŻ ech etapach. Tzw biav odbi& wykonywano leszcze przed oksydowaniem bloni' Po złożeniuegŻempla2a (eszcze bez okl-adek) nabijano numer seryjny na chwycie pod lllą Wlłaczano kod wytwórcy i rok plodukcji' wybijano końcóWkę numeru seryjnego na sp!ściei dźwigni bezpiecznika. Pozostałe czę' ścib}ły jeszcze nieoznaczone' Taki plslolet manualn]e sprawdzany' czy dziala poplawnie olaŻ przestŻ eliwany Wzmocnionym nabojem. o i|e pró_ ba Wypadła pomyślnie (udawało się to za pierw_ szym raŻem' w ok' 58o/o świeżoWyprodukowanych P'0ą' nabijano piefuszy stempel odbioru lechnicznego i kierowano bloń do oksydowania' pis_ Po ponownyrn zmonlowaniu już 'czarnego' toletu' tyrn lazem z okładkami, ponownie spraw_ dŻano jego działanie, poprawnośćWykonania czę_ eg' ścii dokładnośćich spasowania' Po ''zdaniu zaminu' nabijano drugi stempel odbjolu lechnicŻ_ nego i kierowano pistolel na slrzelnicę' PŻestrzelanie odbywało się W obecności oficera lub urzędnika Wojskowego i polegało na Wystrzela_ niLr W kulochwyl' z wolne] ręki dwóch pełnych magazynków. Naslępnie oddawano osiem slżałów do larczy oddalonejo 50 melróW. Jeże|ipislo|et nie miałzacięó i pięć pŻestrzelin w larczy mieściłosię W oklęgu o średnicy17 cm, nabijano trzecii ostatni stempel odbior! lechniczneqo.

bl

OZNACZENIA

PŻepisy o oznaczaniu nowych pistolelóW P08 zoslav oplacowane W 1910 r' W Biuże Konstruk_ cyjnym Piechoty W spandaLr' Powslały one na skulek rozpoczęcia produkcji pistolelóW W labryce W Eńurcie' Pislolely P08 produkowane przez pry_ walną wylwórnię (DW\,4) nie b}4y stemp|owane w 6posóbdokładnio określonyw pŻepisach z roku 1910 . Plzepisy le były wielokrclnie zmieniane dostosow]łvano je do zmian Wplowadzanych w produkowanych pisloletach, Ostateczna wersja pŻepisów pochodziz 1914 r'

_

zasady slemplowania pisloletóW P08 obejmo_ wały okeślenie lodza]u i wielkościstempli, a lakżs miejŚca ich lvybicia olaz wielkość i lokalizację nu' merów seryinych broni' slemple obejmowav|

fl

E ffim ffi'4 lluśracle do praplśów 8templowania piŚrolerów sfużbowyćh Porż i910 r zbiory Joach]ma GónŻa

a) siempel odbioru lechnicznego W

Ż koloną

tlzech Wysokościach| 4,2, 3'2 i 2 mm; b) numery seryjne w dwóch Wysokościach: 2,1

i 1,5 mm; c) oznaczenia iabryczne ] stemple ogólne, lzn' orzelheEldyczny o wysokości 3,2 i2,9 mm;nazwa labryki (DW[4 |ub Eńuń); rok produkcji o wysokoścr

3'2 mm iszerokości 9 mm; sfupek Ustawienia muszki o Wysokośc] 3 4 mm o€z oznaczenie kali_

bru o wysokości 1,5 mm wybijane na spodzie lufy

(mieŹony między po|ami).

PoŻa tym wprowadzono oznaczenie magaŻynków zapasowych, ldóle na spodzie denka poza pelnym numerem seryjnym oirzymyr/vav slempel "+".

slemple odbioru lechnicŻnego slemple odbioru technicznego zmieniały swój \ł}gląd W zależnościod zmiany uslroju i gocła państwowego Niemiec'

Do 1918 r' była to korona umieszczona nad golycką |ilerą która odpowiadała pieMszej iilerze nazwiska kontrolującego dany pistolet i|ub ich par' lię) ulzędnika' W przypadku odbioru usankcjono. Wanego

pżez żąd (cesarza)' kolona

czona kŻyżem.

była Żakoń_

Po powstanlu Bepubliki Weimarskiej godlem państwa stał się oŻel (''Beichsad]ed). Jego slylizo_ wany wizerunek o lóżnym rysunku i slopniu upro_

szczenia w połączeniu ze znajdująą się pod spo. dem cyilą slał się obowia7ującym siemplem od_ bioru technicznego w lalach 1918-1937. W lislopadzie 1935 r' wplowadŻono nowe godlo pańslwowe nawiązujące do olŁ NSDAP (prosle, a nie opadające skądła)' W elekcie slale stemple mogły być używane ry{ącznie do marca 1 937 l' Po lej dacie Wybijano or' o proslych' trzycŻęściowych skrzydlach. Dodalkowym oznaczeniem odbiorów lechnicz' nych b],ł slempel przeslŻelania nabijanyw P08 na lufie' komoże zamkowej i',wide|kach') i t2onie Żamka' Wybijanogo po pomyślnym oddaniu dwóch stlzalów nabojern o zwiększonym o 20% ładunku prochowym' slempel ten mial kształ orła heral_ dycznego. zgodnośćnumeróW PrŻepisy z 1910 r' określa]yzasadę numelacji pistoletów' która polegała na nurnelowaniu P08 w blokach po 10 000 sztuk z dodalkowym oznaczeniem literowym. Teoretycznie produkcja powin-

21

na zaczynać się W nowym roku od c},fry 1 do 10000

nasiepnie od la do 10000a, lb do 10000b iid. Żasada ta nie dotyczyła pieMszych 50 000 sztuk P08 wyplodukowanych W DWLł' któle bly W la' lach 1909-1911 numerowane ciąg]e _ numeracja nie rozpoczynała się od nowa w kolejnych lalach produkcii.

Wszysikie pistolely P08 były oznacŻone pełnym nlmelem seryjnym olaŻ dodatkowo dwoma oslat

Dodatkowe oznaczenia Bc. Na nieklórych egzemp]aŻach P'08 po_ chodząrych z Królewskiej Fabryki KarabinóWW Er' furc]e można 6po1kać łybity po plawej strcnis komory zamkowej ("Widełek') slempel sktadający się z |iler Bc pod koroną Jest to oznaczenie

_

komisji rewizyjnej (Revisions-Commission).

nimiMlaminumeru. Byly one wybijane

na wsŻyst_ kich gilównych częściachskladowych pistolelu olaz Większości pozostałych częściskładowych broni' Wydaje się dziwne, że na pisloletach przezna_ czonych dla Wojska wprowadŻono lak skompliko_ Wany i placochłonny system oŻnacŻania posŻcze-

gólnych elemenlów pislolelu, numerem seryjnym lub jego fragmentem. Bylo to jednak dzialanie

Pisiolety P08 produkowane były pŻy zachowa' niu minimalnych tolelancji pomiędzy poszczególnymi częściami pistoletu' d|alego nie b/y one Wza_ jemnie wymienne' Elemenly pistolelu o numerŻe

8602a pasowały tylko

i wyĘcznie do tej

broni'

a jakakolwiek Żamiana części z pisloletem numel 8603a byfa Żabloniona, gdyż mogła doplowadzić do Wad|iwego działania pistolelóW' |\,łeloda ta jest zupelnie niepraklyczna W przypad_ ku pistolelóW nabywanych pŻez osoby pr}Ąłalne (sląd leż broń plzeznaczona na rynek cywilny W zasadŻi€ była oznaczana wyfącznie pełnym numelem seryjnym). W 1€kcie czysŻcŻenia bloni z rcguły lozbiera się jeden egzemp|aŹ i nie ma możliwościzamienienia części.W przypadku pis_ lolelów wojskowych w rusznikarni często rozbiera' nych, w celu naprawy lub konserwacji, kiika pisiolelóW naruz i WlaśnieW iym p2ypadku' aby nie poŻamieniać cŻęścjŻ lóżnych egŻemplaży, nie_ zbędne jest oznaczeniejak największej ilościistol_ nych elemenlów pełnym lub skróconym numerem seryjnym.

oznaczanig dużej ilościczęściP08 num€lem

seryjnym ma je6ŻcŻe jedno islolne Żaslosowanie' Dla wszyslkich, klóży zajmują się tymi pistoletami zawodowo czy hobbistycznie, jest to idealna wska-

zóWka na lemai kondycji danego egzemplaŻa' Najbardzigj cenione

i najdrożsŻ€ są egzemplarze

o pelnei zgodności nlmelóW' co śWiadczy' że mamy do czynienia z egzemplaŹem w pelni oryginal nym' a nie ze czyli pistoletem złożo' 'składakbm'' nym z części pochodzących z różnych pislolelów. Każdy kolekcjoner w pielwszej kolejnościpowinien spEwdzić zgodność numsróW tylko w ten sposób można beŻ dokładnego badania pistolelu okeślićjego Wańośó'

s'lempel Hc n. Pbtolecie

produĘi KFK Eńuń

z 1917 r.

slempel len bl wybijany' gdy lłóraśz części pislo]elu nie mieściłasię W granicach lolerancji' lecz mimo tego bloń funkcjonowala boz żadnych zacjęć' EgŻempIaż taki btł pŻedstawiany specjalnemu użędnikowi' który decydował, czy bloń ta może być pzekazana odbiolcy. Aby zabezpieczyć się pŻed reklamacjami, taki pislolet był oznaczany slemplem komisji rewizyjnej. slgmpli''Rc nig spolyka się (mogą zdaQyc się wyjąiki) na pistolelach plodukcji DW\,4. BG. W muzealnych i prywahych kolekcjach znajdują się pojedyncze egzemplarze pislo|etóW P08 z wczesnych lal produkcji, kióre po lewej sllonie chwylu mają wybijane oznaczenie ''RG'' oraz dodatkowy numer broni. oznaczenie to było stosowane na bloni oddzia_ łów żandarmerii niemieckiej (Heichs_Gendarme e) na terenie anel(owanej po wojnie 1870/1871 r. Alzacji i Lolaryngii' Pistolely te są bardzo żadkie'

-

_

slemple iednoslek wo|śkowych i lormacii policji' W amii niemieckiej pżed lwojnąświatową broń pa|na oraz caly osplzęt do niej był oznaczany

syslemem literowo_c}'frowym, klóry pozwalał roz_ poznać' z jakiej jednostki pochodzi konkrelny eg_ zemplalz. oznaczenia le były wybijane przez rusznikaŻy w jednoslkach beŻpośrcdniopo oląmaniu nowej pańii spŹęiu od ploducenla. 9 luĘo 1912 r' kiedy to łprowadzono plan mobi_ lizacyjny

i

zaczęlo zdawać sobie sprawę z moźliwości

wybuchu konllildu órojneqo, odsląpiono od ozna_

P@ stemplami jednoslek wojskowych. Dlalego leż nie spolyka 6ię w zasadzie pistoletóW poduk_ cji wojennejz lat 191Ł1918' na ldórych Wybijane czania

Ę

le oznacŻenia' z jednym wyjąlkiem: broń przejęta w okesie międzywojennym przez Beichswehrę i policję majuż nowe slemple tych lormacji. slemple na pistol€lach odpowiadały 'pdkow€' pŻepisom ze stycznia 1909 l. i składały saę Ż kom_ binacji dużych i małych litel onz cyjr oŻnaczają_ cych odpowiednio fomację (pułk piechoty' kawale_ i' ady|glii ilp.)' numer pułku' kompanii i numel konkrelneoo pistoletu w tej kompanii (nio należy go rny|ić z numerem seryinym). w 1923 r' Weszły W życie pŻopisy o oznaczaniu uzbloj€nia

i

r 6"** ć! *#;".-_ lL]LJ

l{'8,r,

I

Wyposażenia Beichswehry, którc mwią_

ŻWały do przepisów Ż 1909 r. W 1934 r' Dowodz_ tło Wojsk Ędowych zakaŻalo wybijania na broni slempli umożliwiaiących idenMikację jednostki.

Feasumuiąc st€mple

wyslęplią

Wyłą_

"pulkowg" cznie na pisloletach P08 wyprodLrkowanych w lapisloletach tach 190$-1914, na wyprodukowanych W latach l wojny śWiatoweji pzejęlych później pżez Fleichswehrę oraz na pislolelach p.odukowanych dla Reichswehry do roku 1 934. Slemple lormacji policyjnych w zasadzie odpowiadają opisanym Wyżej oznacŻeniom na broni Woiskowej. skiadav się z kombinacji dwóch dU_ 2.Plsto/c

08

oa.km.n|. pbtol€lół

pollcyinych w9 "wań.n$r wallungvoB.hri'r der pńu3ślsch.ń PollBi'' z '1932 r zb ory J@chima GóńŻa

łch liter

(czasem oŻnaczsnie dwulitercwe) z klop_ poljcyjną kami (pielwsza 2 nich okleśla druga miaslo) oraz cy'ą rŻymską 'ormację {oznaczaiącą numel rewifu' obwodu) i arabską (numer konkelnego pislolelu). Na pistolelach występuią stemple: schużpo|iŻei (S.), Kriminalpolizei (K.), Landjagerci (1.) i Landjćiggl€iscfulg (Ls'). slemple byly wybłane na chwyci€ pistolelu, ka_ buże, śrubokręcie i wyciorŻe'

e &hrr!;be n z jćha. ż' P a8

ZI/1IANY

TECHNICZNE

Urądzenle

u atrzymu|ące

łoźenlu(,,Kamrneńang'')

oznako'.nl. p|srÓI.ió' Rdcfuw.hry Berlln

'924

zbiory Joachińa Gfuza

'9

B.Dv. 464'

zamek w tylnym Po_

Począlkowo wszystki€ pistolely Parabellun po' siadaiy urŻądŻenie ŻatŹymljące Żamek w tylnym położeni! po wystżeleniu ostalniego naboju z ma_ gaŻynka (patenl G' Lugeta z 1900 r.). Dopiaro w llakcie prób poligonowych, aby Żmniejszyć ilość części pistolelu' na spocialne życzgnio G.P.K' zrezygnowano z lego uŹądzenia. lnaczej było z pisloletamj pŻeŻnaczonymi dla casalskiej maryna*i wojsnnej. Wszyslkie wprowadzone w 1904 l' pislolety Mańe 04 bez wzglęóu na rok produkcia i sedę posiadają

'Kammeńang''

Wiadomo dokładnie, jak przebiegały place i jaka była ilośćprzercbionych pislo|etów w amiach sak_

sonii i Wirtembelgii. Bawaria przesłała do Eńuńu ok' 20 00o sztuk P'oa a więc p.awie Wszystkie' jakie miala na slanie, z wlączeniem pisloLelów

będących pĄ/walnąl/!łasnościąoficeróW. Przerabiane pislolety moźna z łalwościąrozpo_ po plawej sllonie chwylu nad spuslem znać Wraźnie widoczny jesl nii mocujący uządzenie' W bezpośrednim sąsiedztwie wybijane byly stem' ple odbioru lechnicznego. Nit lon posiadają róWnież Wszystkle pisto]ely seryjnie prcdukowane po 1913 r. z urządŻeniem zairzymującym zamsk W lyl_ nym położeniu. Jesl on jednak niewidocŻny na zewnątŻ ze WzgLędu na końcową obróbkę powieŻchni pistoletu i jego oksydację.

_

Prawa strona Pi5lóletu P.oa z Mó.nie z'mońtoMńym uEądŻ€ni.m zarŹymuiąGym Ż'm.k w lylńym położ+ niu _ wldocŻny kołek mocująry

Już po podpisaniu umowy z DWV| na dostar_ czenie dla Wo]ska niemieckiego 50 000 sŻuk pis'

ioletóW

P0ą

gdz]eś pomiędzy rokiem 1909

a 1913, pruskie |\,'linistelslwo Wojny zorientowało się, że jeBl io ulządzenie niezwykle polrŻebne:

jeżeli pistoLel posiadał je' to po oddaniu ostatniego slrzału zamek Żal2ymując się W ly|nym położeniu

zasłaniałslrzelcowi cel i Uniemoż|iwiał lł}slrzał' DŻięki lemu nie było sposobu oddania 'suchego'' stżału zaoszczędzano sekundy polŻebne na Wymianę magazynka iponowne oiwarcie ognia. Te sekundy nielaŻ ralowały źycie' osiateczn e 6 maja 1913 r. pruskie ł]nisierctwo Wojny, a także ministelstwa Wojny: Bawa i' saksonii oraŻ WińembeQii' Wydały rozporządzenie'

-

jesl' że Wszystkie nowo wyprodukowane pisiolety P08 maią posiadać to urzą_ dzenie' Poza tym pislo]ely będące na slanie je_ mają dnostek wojska powinny być przerobione olrŻvmać uŻądzenie zalŻymujące zamek w lylnym położeniu' Urządzenia te monlowane mialy być W labryce karabinów W Edurcie' Fabryka ta pokrywała lównież koszly pIzeróbek' Przesyłanie pislolelów na przeróbkę do Eńuńu Lrmożliwiło przy okazji dokonanie dodalkowej zmiany' okazało się bowiem' że p]slolety Wczesnych serii plodlkcyjnych są przeslże' liwane na lóżne odległości'od 80 do 110 metóW' 24 maja 1913 r' podjęlo decyzję' że Wszyslkie pistolely P08 mają mieć u6ta' wione pąrządy ce|ownicze na 50 metńw i na taką odległość mają być przeslŹeliwane' W klórym mowa

_

Listwa mocuiąca (,,Kupplungsleist€'')

3 czeMca 1913 l' bezpośrednim rcŻkazem ce_ sarza Wilhelma ll wprowadzono do uzbroienia pistolet 08''' Kóry miał być Wyposażeniem ''dlugi pżede Wszysiklrn oddziałóW ańylerii polowej olaŻ

jednostek lotniczych i balonowych' Nazwa Wzięla się sląd' że pistolet posiadał |ufę o podwójnej dlugości regu Laanjnowego P'08_ 200 mm' Dodat" kowo Wyposażony był w celownik naslawny od 100 do 800 melrów' a ponieważ miał pełnić funk' cję lekkiego karab]nka' olrzymał dostawianą dreWnianą kolbę' klórą mocowano do pistoletu za pomocą specjalnei T-kszlałnej listły mocljącej, znajdującej się z lyfu chwylu' W identyczny sposób mocowano dostawną kolbę W pistoletach MarLne

U.

4 sielpnia 1913 r' ukazał się lozkaz pluskiego lv1inisterstwa Wojny' w klórym mowajest o Wpro_ wadzeniu we wszyslkich pislolelach P.08 nowej produkcji (od 1913 r.)chwylu zaopalrzonego

w lislwę mocującą który dokładnie odpowiadat

P'o8"' Miało to na 'dfugieqo celu ogtaniczenie kosztóW wylważania dwóch lodzajóW chwylów dla właściwieidentycznego norrnom chwylu pistoletu.

W pieMszym Żędzie plzel*

biane były pislolety armii pruskiej' |\Iożna prŻypuszczać'

źe wgyst-

ke pislolely będące na stanie lej armii zoslat pneroblone. Nie

24

Dw. redaie chwyrów Aoa

_

wczesny bez liśtwy mocuiąc6i ol.z

zdaźalo się, że podczas slrzału lula z komorą

zamkową i zamkiem coiała się na lyle daleko' że kołek wysuwał się i blokował cały mechanizm. zołnierz slawał się w takim pżypadku po plostu bozbronny. Aby temu zapobiec' firma l'łauser przekonslruo_ wała chw' wydłużającgo w lylnej częścido 130

(130'5) mm; chwyly produkowane wg rysunków technicznych Ż 1913 l. miały dfugość129 mm' Tył chwylu został Wyplofibwany i podczas strŻafu do_ dalkowo kołek łącznikowy' nie pozwa_ ''obejmowa| lając mu na Wysunięcie się' chqły nowego lypu pojawily się po raz pielwszy około 1934 r'' ale W slałej plodukcii byv od

Dźwignia 5puśru darego (a) i now€go

wzoru (b)

Wszystkie pisiolely A08 plodukcji DWtł i Eńuftu

począWsŻy od końca 1913l. posiadająna chwycie listwę mocująą d|a doslawnej kolby.

Dźwlgnla spustu (,,Abzugslange neuer Ań'')

ostatnią zmianą techniczną wplowadzoną do 1918 r. było przekonslruowani€ dźwigni sp{rsi!.

l'łiałolo mieisce w 1916 r'' a celem lego zabiegu było umożliwienie stżeicowi zaladowania i roz_ iadowania pistolelu w pozyąi łabezpieczon\r .

Różnica pomiędzy dźwignią spustu nowego i starego wzoru polegała na tym' że rygiel beŻpiecznika nie opierał się, jak miało lo miejsce

Wcześni€j' na ukośnym Wyflezowaniu W dźwigni spuslu, pźez co moźliwe slało się uniesienie Żamka do góry jwyrzucenie naboju z komory pŻy napiętym mechanizmie iglicznym bez uplzsdniego odbezpieczenia broni. Zmiana ta miafa na celu pŻede Wszystkim Żapewnienie beŻpieczeńslwa slżelcowi i zmniejsŻenie ryzyka oddania pŻypad_ kowego slŹafu.

Wszystkie pistolety P0ą również mode|e ''ar lyleryjskie''' produkowane od połowy 1 91 6 l. otży_ ma]y dźWignię spustu nowego wzolu' chwyt u tŻw. MauserBacke Jednym z newalgicznych punklóW konstrukcji pislo|etu P08 bylo połączenie zamka z komoą zamkową za pomocąjednego kolka łącznikowego'

Poa widoąna charakterystye_ wyśĘpują€ wyĘcznle w plsrÓbbch pre_

Tylna częśćchwylu na

''łeŻka'' dukcii tumy Mauser (zdlecle dolne)

1936 r' NoWy chwyl Wyslępuje wlącznie W plstoletach produkcji ,{a!sera. K egholf nigdy nie produkował chwytów Ż lzw. l\,4ausetBacke choć róWnież Wycl{użył go około milimeln' lgllca Ź odplowadzeniem gazów prochowych Podslawowy rodzaj iglicy w P08 twotzy walec z wyprolilowanym grotem iglicznym w części przedniej, Wyslępem W części lylnej oraz pzewę' żeniem W części ślodkowej. Wa|ec jesl wewnątrz WyfleŻowany W celu umieszczenia sprężyny itłoka

iglicy' całośó jest Wprowadzana do Wnętrza trzona zamkowego przy zachowaniu minima nej loierancii

części(+0,005 mm). Taka konstlukcja może doprcwadzić do dwóch

niebeŻpiecznych s}tuacjiI a) w przypadku odłoże_ nia się reszlek niespalonego prochu oraz smaru grot ig|icy nie będzie z wyslarczającą siłą prŻo" mieszczał się do przodu' a co za lym idzie może dochodzić do niezbijania sdonek; b) w pżypadku uszkodzenia spłonki i oddania slrzalu lyfu' "do coiające się gazy plochowe mogąWypchnąć iglicę uszkadzając pislolel' a w najgorszym przypadku doprowadzić do Żranienia sllŻelca' Aby Wyeliminować te dwa pżVpadki' w 1932 r' policja bawaBka zdecydowała się wyposażyć ig|ice swoich P08w lrzy rowkiu nasady grolu iglicznego. |Vliało 1o pozwolić gazom plochowym na wypchnię" cie zanieczyszczeń do tylu W ślodkową podłeŻowaną cz9śćiglicy' W latach 1932-1935 lej modlikacji poddane zoslały pistolety policji pruskiej oraz Reichswehry' od począlku |al 30. w nowo wyprodukowanych P08 Występuje już Wyłącznie iqlica noweoo typu'

oodalkowe zabeŻpieczenia Ponieważ pislo]el P08w llakcie lozkładania' po oddzie]eniu llly z komolązamkową i zamkiem od chwyl!' mógł odpalió pozoslawiony W ]ulie nabój, częslo dochodziło do nieszczęśliwych wypadkóW. W celu łalwiejszego wyjęcia zamka z komory zam_

kowejpowinno się nacisnąć dźWignię spuslu' Jeźe_ li W komorze znajduje się nabój' naslępuje wy_

strzał'''

W latach 20. policia pruska postanowiła wplowa_

dzić dodalkowe ŻabeŻpieczenia W pislolecie P0ą klórc miały za zadanie: a) uniemoż|iwić oddanie slzafu po Wyjęciu magazynka; b) uniernożliwić oddanie slŻafu po częściowym roz]ożgniu pisloiei! i naciśnięciu dźWigni spusl!' spośród Wielu konslllkcji wyblano dwie' Jako zabezpiecŻenie pżed slŻałem pzypadkowym po Wyjęciu magazynka pzyjęto bezpiecznik skonstru' owany W Waffenlabrik carl Waltheżella'ltłehlis (opatenlowany w 1932 r.), a jaka zabezpieczenie przed slrŻalem po nac]śnięciu dźwigni spuslu bez_ piecznik pomysłu be ińczyka Ludwika schiwy (o_ Patenlowany w 1929 r.).

Bezpiecznik sch]wy'ego stal się bardzo popular ny i konsekwentnie monlowany bl w pisloletach pŻeznaczonych dla policji' oficialnie 2os1ał Wplo_ Wadzony okólnikiem pruskiego l\,łinistelslwa spraw Wewnętżnych 30 sieQnia 1933 r.

składał się on z płaskiej spręźyny przyniiowanej po lewej stronie komory zamkowej (widelca) nad dźWignią spustu' z przodu spręłnki znajdowała się klóla wchodŻila w odpowiednie wy_ ',broda',

łeŻowanie W dźwigni spuslu' uniemoż|iwiając od' danie stżału plzy częściowym rozłożeniu pisloletu' Po złożeniupislo|etu i zamontowaniu plylki urzą"

dzenia spuslowego była Wypychana "broda" dźWigni spusl!' umożliwia]ąc tym samym od_

z

BezpiecŻnik Wa|lhera nigdy nie slał się tak popu_ lamy jak bezpiecznik Schiwy'ego ipisiolety z komplelnym bezpiecznikiem magazynka należądziśdo

rzadkości' częściej spotyka sję pistolely policyjne Wywierconym olwolem pod lewą okładką nad zalrzaskiem magazynka' w klórym mial być mon_ lowany bezpiecznik. skladal się on z Wielokrotnie Wygięiei części wykonanej z blachy slalowej wplszczanej we wsp} mniany Wyżej oiłór W chwdą Jedna końcówka blaszki znaiduje się W chłycie nad magaz}nkiem' druga pod spuslem. Po Wyjęciu magazynka koń_ ówka b|aszki w chwyc]e opada gĘbiej' pzez co częśćznajdująca się pod spuslem blokuje go uniemoźliwiając jeqo naciśnięcie(oddanie s1żału)'

z

osPRzĘT DoDATKowY Magazynki

|ollca śaregowzoru (a) oraz ńoWM z ódprowad4_ niem gazów pl@howych (b)

26

od począlku prób wojskowych podnosiły się gł]o' sy' że magazynek p]sloletu P08 jest zbyl skom_ plikowany i drogiw produkcji. Proponowano nawet

odst@ienie od Wyposażenia

P08

W magazynek

pudełkowy iładowanie pży pomocy lódki' Powodem Wysokiej ceny produkcji była jego kon' stnrkcja' na klórą skladało się s]edem części:pu-

delko magazynka prasowane z dwóch cŻęścibla_ szanych' sprężyna magaŻynka' gł]owka sprężyny (z aluminium), podajnik (Irczowany w slali),,,guzik" podajnika (loczony ze stali i radelkowany), denko magazynka \z dlzewa olzechowego) i lrzpień mo" cujący (z harlowanej stali)' Ze Względu na niewielką toleruncję części pis_ lolelu i skomplikowaną budowę magazynka często dochodzi do Żacięć r niep€widłowego lunkcjono' Wan]a ładowania broni' Tego typu nieprawidlowości wyslępują W przypadku m.in' pogiętego pudelka' pzekrz}Ąvionego denka, rozgięcia gómej części magazynka. częstą pŻycŻyną złego iunkcjonowa_ nia magazynków byl ksaałt splężyny spira]na zamiasl schodkowej. Pielwsze magazynki pistoletu słuźbowego P08 byv nik|owane' a denko maqaŻynka Wykonane z dzewa orzechoweqo. W 1925 r. wprowadzono nowe, aluminiowe denko magazynka, a od 1936 r. Żrezygnowano z nik|owania _ magazynki zaczęlo oksydować' w połowie lal30' pracami nad magazynkiem do P08 zajął się konslruldor Hugo schmeissel' P efu' szym krokiem do stwoŻenia niezawodnego maga_ zynka byfa zmiana konstrukcji pudełka' które Ża' częto wykonywać W firmie z jednego "Henel/suhi' kawalka blachy' zaginanego do kształu magaŻyn_ ka, a następnie zgrzewanego z tył! i flezowanego w celu otrzymania ostatecznego kształu. Pozo_ slałe elernenty pozoslały bez zmian' Kolejne zmiany wprowadzone i opalenlowane pżez Hugo schmeissera polega]y na Wprowadze" niu spręłny schodkowej, uproszczeniU denka ma_ gazynka i jego cenllalnym mocowaniu za pomocą kołka stalowego. Taki magazynek zostal oficja|nie Wplowadzony wyposażenia Wehrmachtu W 1939 l. W llakcie woiny zaczęlo zasl9pować aluminiowe denko magazynka denkiem wykonanym z twolzywa szlucŻnego' Począlkowo chromowane magaŻynkj schmeis_ sera oznacŻane były uW. slżałąHónela oraz in_ skrypcją Patent'' z czasem (na ok_ 'schmebser sydowanych magazynkach) wprowadzono oznapóźniei czenie kodowe, pocz{kt ło ''122'' 'Jxo''. Poza lym Wybijany b}ł slernpel odbioru lechnicz_

_

do

nego ,orzel-nad"37".

Kabury

Podpisując umowę na doslarczenie aamii prusP'04 DW\,ł nie zoslało zobligowane do zaopatrzenia wo]ska W kabury do lych pistoletóW' kiej 50 000

zamówienie dotyczyło pistolelów, magazynków' WycioróW i ś]bokĘlów (pŹylządóW do ładowania magaŻynków).

Fulerały do P08 musialy dosiarczyć zakfady pańslwowe, a po rozpisaniu zamóWienia lóżne przedsiębiorslwa prywalne. Były to gńownie małe zakłady plodukljące siodla z terenu całych Nie_

-

Piefusze przepisy dotyczące Wzoru kabury P08 zostaly Wydane w 1 909 r. przez lJrząd lJmlndurc' wania Korpusu Gwardii' klóry Wydał olicjalny ,'opiŚ do pisloleiu P08'' Znając pąsłowjową niemiecką oszczędność nie 'uterału należy dziwić się' że armia nie olŻymała od razu komplelu: pistolelu z kabuą P08 miał W końcu zasląpić przeslarŻałe rcwolwery wz. 79 i wz' 83' klóre od lal uźywane b!{y Ż Własnymikabulam ' Nic proslszego niż te oslalnie po prostu przerobić' Po przelicŻeniu Ministelslwo FinansóW stwierdziło' że Żamówienie nowei kabury do P08 kosŻowalobY

państwo 4'50 rnarki,

_

a

pŻelóbka

Użyr^/anych

w przypadku Żużyc]a W granlcach 60% _ vlko 2,75 do 3,00 marek (koszta podane na podstawie zestawieniaJ' Gónza).

RoŻpolządzenie o przeróbkach slarych kablr

lewolwerowych obowiąWało prŻede Wszystkim tam, gdzie w okresie 1908-1909 r. rewolwery wz 79 i Wz. 83 należaly do e1atowego wyposażenia i bardziej odacalna byta plzeróbka posiadanego Wyposażenia niż zakup nowego. chodziło głóWnie ojednostki ańylerii (polowej ipieszej) olaz piecho_ ly i kawalerli. Wszyslkie jednosiki lworzone w 1ym okresie od podslaw (głóWnie oddziały kańbinóW maszyno_ Wych) otżymywa' od razu nowe kabury szyle Wecłuq wzoru opisaneqo W rozporządzeniu pruskiego l\/inislerstwa Wojny z 7 kwielnia 1909 r. PŻeróbka luieralóW rewolwelowych Wbrew pozo_ rom była dośćskomplikowana i czasochlonna. Jej niski kosa bńł się plawdopodobnie stąd' że całośó plac Wykonywano na lerenie ]ednośek Wojskowych w oblębie Własnych zakładóW siodlaBkich ]ub kalet_ nrczych. oczywiścieodpadal kosa marcńału.

Podslawowymi zmianami b/o: zlikwidowanie kieszonki na zapasoweładunki lewolwerowe, prze_ szycie klapy zamykającej kaburę' doszycie części osłaniającej końcówkę chwylu P08, kieszonki na zapasowy magazynek oraz pojemnicŻka na śrubo_ kręl' Poza lym wewnąirz kabury Wsz]łVano pasek

skóry Wyprowadzony na zewnątż pod k|apąśużą_ cy do faiwiejszego Wmowania pistolelu ' Tak pże" lobiona kabura miała Wiele dodalkowych śladóW po

zlikwidowanych szwach oraz Wyrźnie czyle|ne

27

momence wprowadzena regulamnowych -kaburw do P08 byly one syslematyczn e wymienja-

ne' a żywotnośćnawet lych reguaminowych oce_ n ano na I 10lat. Praktyczn e do dnia dz siejszego n e miały plawa się zachować' Wszyslkie jednostkl alrn pruskiej, klóre Żoslały slormowane na pżełomie 1908 i 1909 r'' olrzymy_ \łałyjuż nowe kabury pisto]elowe odpowiadające Wzorcow któly powslał W 1909 r' W Urzędzie ' Umundurowanja Kopusu Gwardii. W pierwszej koeiności były lo oddziały kalab]nóW maszyno' wych, kompanie karabinóW rnaszynowych olaŻ lzw' jednoslki strzelcóW wyborowych karabinóW

Wzorcowa kabura do

p

stoletu P.08 wykonana

była z najlepszei ]akości skóry gżble1owej' W Żało-

żeniu swyrn miała sfużyć do

-o

tlansportowan a

iochrony pisloletu sltzelaniu praktycznyrn nikt \łledy jeszcze nie s]yszał' Kabura miala ochron]ć

pslolet pzed zapiaszczeniern oraz przed wply-

Wem czynn kóW atmoslerycznych (desŻcz' śneg)

i

Pi€rusŻv

wór sfużbowÓj kabury do plstolelu P.0, z kabur do rewolweru wz. 83' zbiory

pżerabianą

Na wewnętrzne] sllonie klapy spotyka się at

ramenlowe stempe pLrlkowe. Nie znam kabur sygnowanych slemplam] W}.twórcy L]b odbioru tech_ nicznego. Przerabiane kabury do P08 są ko|ekcjonerskm larylasem' Jedynie najbogalsze kolekcje mogą po_ szczycić się takim egzemplarŻem' lch sporadyczne Wyslępowanie można w}tłUmaczyć bardŻo prosto

uszkodzeniarni mechanicznyml. Te wyrnagania

doprowadziły do stworzenia jedynei j niepoMalza' nej forrny iuteralu o masywnej proli owanej klap e oraz niezawodnyrn zap ęciu'

Ta doktryna niewiele miała Wspólneqo Ż póź_ eiszym dośWiadczeniem fronlowym _ na Żdję_ cach zaróWno z |' iak i ll Wojny świalowe]widać' że dośWiadczen żolnierze, dowódcy jednostek szlurmowych i zwiadowczych, spadochroniarze n

'zwyk

"

lrontowcy znaidowali dla swoich pistole-

lule€ł_ Wlykano je lam' gdz]e było najwygodniej;do kieszeni, za pasek lub lóW bardziej plaklyczny

pazuchę'

oddŻiaĘ k'rabinów masŻynowych jako pi6msze otżynywa|y nowe kabury do

Klasyczna kabura

do

P'08 była Wykonana

z

cjemnobląŻowej skóry, k|apą zapinaną na ka_ merkę z pojedynczym bol

z

cem' Na przedniej ścan_

ce miała rozcięc]e, plzeŻ które p2ewleczony był pasek skóry wspomaga]ą_

cy

lelu.

wyc]ągnięcie

pisto_

Pod klapą wszyly

był

pojemnik (kieszonka) na

śruboklęt'Zlatlwojny śWiatowej spotykane są kabury, które w klapie po_

jemnika na śrubok.ęt mają olwór (najczęśce] ręcznie wykonany) do mocowania

28

Typowa kabura

sł!źboMpbrobru P'oa'

zbiory ^n-

We wrześniu 1915 r' weszło w życie rczpolzą' dzgni€ mówiącg o iednolitym' czamym koloże wsŻyslkich skórzanych elgmenióW Wyposażenia żolnierza' W lym kabul. Każdy Ż żdnieŻy nial sobie sam poradzić zlym prob|emem iw większo'

ściplŻypadków slosowano czarną paslę do butóu PrŻ€pis len nie obowiąaywał ocŻywiścjeo{iceróu ldórym do szarczislonych munduróW bardziej pa" sowała kabun bq?owa''. Kabury wyplodukowane pżed 1915 l. powinny być brązowe! Niektóre z nich mogą nosió ślady (szcząólnie Widoczne na szwach) Ęcznego czer_ nignia' Wykonang po 1915 r' powinny być czame lub pąnajmniej mieć ślady fabrycznego czemienia skóry'

Zdecydowala WiększośćfulerałóW do P08 do 1918 r. była sygnowana pełrą wytIaczaną nazwą produc€nta omŻ rokiem produkcji' slemple te umie_ szczane b'/y z leg(Ą na lylngj ściance, pomiędzy sz|ufkami |ub Ż ptŻodu pod klapą i skfadały się z pelnej naŻWy wytltórcy oraz miejscowości' spola_ dycznie na kaburaÓ z l Wojny śWialowej Występują slsmple ploducenta pod klapą tak oznaczane Poa bywają najcŻęścisj lut€laly

_

z

''dfugich'' Kazdy ko|ekcjonel powinien licŻyć się lakże obecnością kabul bez oznaczeń ploducenla'

Wiąże się to z lym, że znaczna częśćkadry olicer skiej i podoficerów zawodowych armij cesarskiej Żaopatrywafa się W nig prywalnie' Na zdjęciach

Różne sposoby umiegczania danych produenra ka_ bu.y w okE8ie l woiny śWi.toyej

z epoki często widać' że W jednym oddzjale

(np.

drużynie sanitarilszy) Wysiępują kabury znacznie różniące się ksżaftem iwykonaniem' częśćŻ nich jesl plzelabiana' część6zyla na pryryalns zamó. wienia, a pozoslale są wkonane legu|a_ 'wedlug minu" w warszlalach pracujących dla armii' Na kaburach nie spolyka się stempli odbioru Wojskowego. Rzadkie bywają IóWnieź (w pŻeci' Wisństwie do kabur policyinych i późniejszych ka" bur Feichswehry) slemple pulkowe. Tego lypu oznaczenia znacznie podwyższają waltość pżed_ miotu,

Pod wzqlgdem kolekcjonerskim najbardziej war lościowg kabury z lat 1909'1918 sąŻe stemplami plrlkowymi i zachowanym natuń|nym, bqŻowym kolorem skóry' Waltośó lakiej kabury znacznie wzrośnie W prŻypadku ciekawych sygnatur plodu_ centów (np' z lerenu Polski) oraz dodatkowych oznaczeń (np. zmiany jednoslki llb stempli Reichswehry

"1920"

i

"1921").

Po l wojnie śWialowej nie należało się spodzie_

wać istolnych zmian w kształcie iwykonaniu kabur do pisioletóW P08 Nadal przypominały 'kuferki'' z klapązapinanąna klamorkę Ż pojedynczym bol cem' Nadal obowiązywal pżepi6 Ż 21 w2eśnia 1915l'' klóry móWil m.in' o czanym ko|oże futela_ łóW pislo|elowych' A jednak.'' PieMszą doslzegalną zmianą jesl odmienny sposób Wykonania kiesŻonki na magazynek'

29

pinano wycior do grzybka kieszonki śrubokrętu' Na

WieŻchu k apy

wyraŹnie

odznaczał się szew' iwar' to plzypomnieć' że już przed 1918l. plóbowano

nosić wyc]ory pod k|apą

kabury' robiąc maeńką

dŻiurkę W k]apce kieszonki na śruboklęl)' W lislopadzie 1934 r. po Wprowadzeniu uniweŃal_ nego wyclora (Reinigungs-

qeret 34) zrezygnowano plzydzielania wyciorów

z

do każdego P08' a lym w plsrolety P.oa uzbrojeni byli także sanit riusże' Żboryańoń

w staBŻych wzorach

b\'ła ona dos4/wana

z

osob_

nego kawa]ka skóry do tylnej ściankikabury' W no' Wym wzorze ly|na ściankaolaz kieszonka magaŻyn' ka tłoczone b}4y z jednego kawalka skóry' Nie ma (a przynajmniej nie są znane) dokumentóW datujących pŻejściena nowy typ kabury' Znawcy przedmiotu {m'in' Joachim Górż) suqeru]ą' że miało lo miejsce najprawdopodobniej na począlku Lat 20.

od g.udnia 1919 r' Reichswehla Wplowadzła wzeps' że każdy P08 musał być vlyposażony W

wycior' który miał być noszony pod klapąkabury.

Powslala nowa Welsja kabury' klóra na rynkach kolekcjonerskich jesl baldzo poszukiwana osiąga zdecydowanie Wyższe ceny niż slandaldowe iute' rały' Pod klapą pojawila sję niewielka' wąska kiesŻonka' W klórąWsuwano końcówkę wyciora olaz plzyszyio pasek skóry' za pomocą klórego przy_

$rel.y góey

na

[email protected] Lwowa, wż6Śi.ń

pą W

samym zaprzestano prc-

dukcji kabur z moźliwością jego mocowania pod klaslarych kabulach odpruWano pasek mo-

cujący' pozostawiając'pochewkę' na końcówkę

Kabury nadal były (do 1940 r') sygnowane pelną nazwą ploducenia, cŻęslo połączoną z datą (ro_ kiem) produkcji. Brak wybitego roku produkcji mo' że śWiadczyć, że kabuń pochodŻl Ż lat 1 933 1 935. Kabury produkowane po 1935 l. mają z zasady Wybijany rok produkcji pełny' czterocy,lrowy' Na kaburach z lat 1S41 i 1942 (koniec produkcji) jesi lo

z reguły data dwucllowa'

Dane producenta pojawiają się W dwóch miejna wcześniejszych (najczęściejbez daly) są umieszczane z plzodu, pod 'uterałach

scach

_

klapą' nad klamerką sporadycznie mogą poja_ Wić się w lym miejscu lakże stempe odbiolu Heichswehry. Kabury prodlkowane po lg35 r. (?) infolmacje o wytwórcy mają na

1939' zJiory aLrio6

tyinej ściance, najczęściejpomiędzy sz ufkami' choć są odslępslwa od lej reguły' Bezpośrednio obok stempla producenckiego (lub pod) pojawiają się oznacŻenia odbiolU wojskowego'orzel-nad'Waff (tzw. Waflenamly). Wyjątkiem są kabury Lu'twaffe' Nie pos]adają inlormacji o ploducencie, a znak odbior! lechnicznsqo lmieszczany jest najczęściej na wewnęllznej częścily|nej ścianki (w ślodku kabury).

KabUry Kieqsmarine miały w],łła_ czane dane wvtwólcy' Były syqno_ Wane stemplem

''olzeł-l],4''

onz

do-

datkowo zwyktmi'waflenamtami".

30

Poza tym na futelałach marynarskich do 1940 r' umieszczono symbole określająceprzynależność

do konkretnej floly' np' ,,Nordseellolte" cŻy ''o' stseellolle''' składały6ię one z dużej litery N' (Nordso€) Jub o' (ostsee) z dodatkowym nu_ mercm.

Pod koniec 1940 r. zmienily si9 przepisy doly" czące oznaczania producenlóWwyposażenia amii' Wprowadzono syslem kodów żożonych z kom_ binacji dwóch lub lżech lilł uzupełnionych koń_ cowką daty plodukcji' spoladycznie spotyka się

lulalĄ z

1941

l'

|ub 1942 r.

z

pełną nazwą

W tym samym okresie zaczęto Wybijać na luterałach dodatkowe oznacŻenie lypu pistoleiu (slo_ sowane 1o było na kabulach Wszystkich regu|am!

aby odróżnić je od ''P.08"' kabul Wplowadzanego Właśniedo uzbrojenia pis_ loletu P-38 Frilza Wallhera. Symbol ten umisszczano z reguły po lewej sironio lylnej ścianki kabury' I\,łiałon czcionkę o Żlóżnicowanym koju i Wiolkości' nowych pistoleióW)

Do ErylasóW należy za|iczń kabury wykonane Że świńskiej skóry, która ze Względu na swoją niewielkąwylrzymałośćtraklowana była jako mate' riał zastępczy (''ersatŻ'')' Futera]y wykonane z lego materiafu pochodząz lal 1941-1942' sąsygnowa_ ne kodem wylwólcy' dwlcyllową dalą plodukcji oraz oznaczeniem modelu pistolelu, Rok 1942 był ostatnim' W którym produkowano legulaminowe kabury do pistolelóW P0& B}ło lo

oczylviście zwiąŻane

z

zakończeniem prcdlkcji

tych pisioletów sfużbowych' Po loku 1942 można liczyć się z niewielką plodukcją k|asycznych kabur dla poiżeb Luttwaffe' która otrŻymywała jeszcze pislolety P08 z Krieghotl oraz z licznągrupą kabur zaslępczych 'irmy ' Te ostalnie siłą rŻeczy musialy być plodukowa_ ne choóby po to' aby zapełnić lukę po zużylych lub zniszcŻonych Jule€łach. lle było odmian' gdzie i kto je plodukował_ lego chyba już się nie

odtwolzy' Przypuszczam' źe kabury zaslępcze były szyle z doraźnie doslępnych maleiałóW' często pŻerabiano po plostu kabury do pisto|e_ tów obcych Wzolów: f€ncuskich, hiszpańskich'

ladzieckich ilp. jesl Jednym z prŻykładów lakiej 'iwórczości' znajdująca się w mojej kolekcji kabura, któla zoslała znaleziona w latach 70' na tercnie Wtoclawja' Wykonana j€sl Ż bąŻowej, kiepskiei jakości skóry'

ldńa*.

sremple predu.enra' odbloru technlenogo n|. ńod€lu pi.toletu na k buE.h z okreśull wolny

zaśępMkabuń

do pbrol€|u

Ą0a zbiory auto6 31

Na jej powierzchni Widoczne są liczne ślady pfze_ szyć i odplutych elemenlów' Jedynie kieszonka na rnagazynek z przodu kaburyjesl starannie wyproli' lowana i przyszyla (posiada nawel deLkatne wy_ tłoczenie na obwodzie)' Grzybek do zapinaniaiest sla o\rty' zan]lowany od Wewnąlrz dużą, okrąglą plylką stalową' Kabura la na pierwszy rŻut oka przypomina futeraly do pistoletu IIlub niemeckie

do P35(p)' Nieposiadażadnychslemplianiozna_ czeń' Wewnątrz czyłelne sąbardzo wyraźne ś|ady

P'08' widae. że b}ła dlugo

i

intensywnie uż}'t_

NazakońcŻenie parę uwag dotyczących kolońW kabur. Podstawowym i wg rcgU aminóW jedynym koorem kabul do P'8 był kool czarny' spotyka sięjednak kabury bąŻowe' ilo Wykonane W trzech lóżnych lechnikach' szy'te od począlku z plęknej, Po piefusze pochodzą Ż reguły z al 30'' Te bralowej skóry' pieMolne a najpóźniej z 1940 r' Po dlugie czarne byly odbafuiane, przez co os]ągały koor blązowy' l po lrzecie-czarne kabury akierowane były blązową larbą' Dlaczego? PBez cav okres lWojny śWiatowej,Rechswehry i Wehrmachtu jedynie otcerowie zachowali prawo do brąowego pasa i elemenlów Wyposażenia, choć W czasie lI Wo]nV śWiatowei nawet oni powinni zgodn ez przep samipocŻernrc ekwipunek' czasa_

_

-

mi lak bylo, aIe zdecydowana WększośćpoŻo_ siawała pży tradycyjnym' blązowym koloŻe' z du' żą dozą prawdopodobieństwa fiożna pf.iąc' że blązowe kabury do P08 lo wlasność oficeróW

polężne tomiska szczegołowo omawia]ące Wsze_ lke możliwe odmiany' we6je i mody'ikacje' ze Wzg]ędu na ograniczoną ob]ęlośó zeszyłóW TBU aulor zmuszony zoslał do seleklywnego i subie_ kty/vnego potraklowania lernatu W opisle pomi_

z

nięto nlehlóre

ekspońowych Wersii pisloleltJ,

wiele slemoh l oznaczeń' ZleŻVonowano z omó_ Wienia nieitórych elementóW osprzęlu' np. ślu' bokrętu, smyczy wyciora. Nie przedstawiono wkładek redukujących' zeslawóW w kal' '22' Nie P'08' oŻz we'sji Mańne 04' op]sano 'dlug]eqo a także historii pistolelóW Pa rabellun z inskrypcją LTD". na zamku 'Vickers Male ał iesl jednak lak obszerny, że n]e ma możliwościomówienia pełnej (o ile jesl to W ogó|e możliwe) h storii pistolelu slużbowego P08, a ra_ czei p sioletóW sfużbowych konsirukcji G- Lugera

i

W tym opracowaniu' Naeży mieć nadzieję' że z czasem i na poskim rynku wydawnlczym poiawi

sę

pełna monoglajia pistolelów Paabellun'

DANE TECHNICZNE

PlsToLETU sŁUzBoWEGo P08 (wg inslrukcji firmy DW[ł, Berlin)

długośćcałkowita

135 mm dfugośc linii celownczej

196 mm

długość|ufy

102 mm

gwlni w lufie

6 bruzd praWosklętnych

óżnego szczeb a i lóżnych formacj.

zAKoŃczENlE Na lemat pisloeiu służbowego P08 napisano Wiele monoqfaiii] oplacowań' Większość z nich to

217 mm

masa pistoleiu

835 g

masa magazynka

55s

pojemnośćmagazynka

I

naboi

Jacek WoIlram] Plslolel śużbowyP'1a Pańbel|un, waszawa 2005' Dom Wydawn cŻy Bellona i AgenĆja Wydawnicza cB' ao, s' 32, l' labl', Śeńa Typy Bron i Uzboeńia (TBU), 623',143'3 Pislo ely autońaiyczne W leie 19o€ l' cÓsaż Mlilhelm ll zdevdowal o prŻyj9du do uńfu]enia amii pruski€j nfuelo lypu oslol€lu. To bń p@ząlek zawohrj kalery Pań[email protected] ]942 t' W}p@dukoweo pżsŻło 3 2oo om e!Ż' óżnych odńie iej brcni' P slold siał Śję egendą i jeś obenir naic4ściej spolykaną ńa{q w iżńych koi€kĆ]ach' ze9y1 awi6@ Ópis techn dny b@ni i ospżętu uzupełniającege' hlŚiolię konslrukć] tykou}Śiania prŻeŻ njżn9 fom&je miliame o@ chaakleryst'Ię baLśy@ną

ukaŻgły się: 212. okęt podwodny lypu Los Angeles' 213. samolol bombowy slirling' 214' samolo| sńumowy Henschel Hs 129' 215. Naddźwiękowy samolol bombowo'rakielowy Tu_22

oslahio

O Copyrigll by Jacek Wollram. Wa6zawa 2005. o Copyrighl by Don Wydawriczv Be lona Warszawa 2005 o copvńóll bi Agenc a Wyds ricza cB' Wa'śŻswa 2oo5' Wdanle l' objęlośc:371 a*' yd'' 2'00 ark' d'Jk' Papiet kradowany lll kl' 115 g' 70x1oo/16. skład: Dom wydawniczy Bellona' Druk DN_T

32

t echanizm ladowania komory nabojowej

PoDzlĘKowANlE

Plagnę podziękować kilku osobom, które prŻycŻyniv się do powstania tej pracy' Panom Joachimowi GórtŻowi i Beinhaldowi Kornmayerowi Ża bezinteresowną pomoc merylory_ czną i udostępnienie ciekawego maleriału ilustracyjnego; Jurkowi zarawskiemu za wie|e wspólnie spędŻonych godzin nad egzemplaŹami P08; Tomkowi czujowskjemu za profesionalną glafikę i.'. cierpliwość;AndlŻejowi Dobrowolskiemu Ża udostępnienie swojej kolekcji kabur; Darkowi chimkowskiemu, Jackowi l\'4azuro i Malcinowi Piórko za lysiące pytań i mobiljzowanie do pracy; kolegom z Dolnośląskiego oddziafu sMDBiB Ża licŻną' aktywnąobecność na moich odczytach o pislole|ach

Palabellum.

Autor

Predoslahla wersl. kodo*€lo ozń.*nh ftńy Mau56r

o5lat€czne

ozna*nle kodowe

fuńy Mausel wysĘplją@

na

oznakoweńle lirmy MauŚer wy' stępuiące na Piśtoleta.h P.oa

pEóŹn.czonych dla policil l na

ożńakow.ńie plsroletów P'oa produko{anych w tlrmle Mtu'

ser

dl' rurckiej

sfużby b€ż'

P.aa z

l4.

p€Ekiego

*onlraK!

lńńa odFi.ńa logo lirńy Krieg_ hotf na pistolsie z kodowanyń

PBtolrt Ł0a produkcji

tlrmy Kr|elhotf z pelńą darą produkcji

lsBN 33 11ł0106 x

illllillilililllil htIp://ks]egarń a belona pl/