Tolkien J R R Przygody Toma Bombadila

J. R. R. TOLKIEN

Przygody Toma Bombadila

Przekład: Aleksandra Jagiełowicz

Tytuł oryginału: The adventures of Tom Bombadil

Data wydania polskiego: 1997 r. Data pierwszego wydania oryginalnego: 1962 r.

Dziarski Tom Bombadil, co serce ma złote, Nosi z˙ ółte buty i modra˛ kapot˛e, Na to pas ma zielony, a spodnie ze skóry, I wysoki kapelusz, w nim łab˛edzie pióro. A mieszka pod wzgórzem, tam, gdzie rzeka Wija˛ Ma w´sród traw swe z´ ródło i gdzie gaszcz ˛ ja˛ spija. Szedł Tom przez letnie łaki, ˛ rwał jaskry gar´sciami I składał w bukiety, igrajac ˛ z cieniami. Dra˙znił tłuste trzmiele, upojone kwieciem, Nad brzegiem strumienia siedział godzinami. Długa broda zwisła mu w przejrzysta˛ wod˛e Wabiac ˛ cór˛e Rzeki, Złota˛ t˛e Jagod˛e. Pociagn˛ ˛ eła swawolnie – z krzykiem i chlupotem Wpadł Tom mi˛edzy lilie, krztuszac ˛ si˛e bulgotem. „Hej, Tomie Bombadilu! Gdzie˙z ci˛e niesie woda? Ryby tylko straszysz” – rzecze mu Jagoda – „tak plujac ˛ babelkami. ˛ Perkozy zd˛ebiały, szczur si˛e boi, zmoczyłe´s te˙z kapelusz cały!” „Przynie´s go jak przystoi tak grzecznej dziewczynie!” Tom na to. „Nie mam ch˛eci tapla´c si˛e w gł˛ebinie. Zmykaj! Id´z i za´snij w´sród wierzby korzeni Cudna wodna panno, w twej krainie cieni”. Wróciła Jagoda do swej matki kraju, W rzeki to´n gł˛eboka.˛ Tom pozostał w gaju. Usiadł sobie w cieple na Wierzby korzeniu, 3

Suszac ˛ buty i piórko raz w sło´ncu, raz w cieniu. Zbudziła si˛e Wierzba i zacz˛eła nuci´c, Usypiajac ˛ Toma, tak by nie mógł wróci´c. Chwyciła go w korzenie i wciagn˛ ˛ eła w dziur˛e Razem z broda,˛ kapeluszem, kapota˛ i piórem. „Ha! Tomie Bombadilu! Oj, głow˛e ci zmyj˛e! Tak mi w dziupl˛e zaglada´ ˛ c, podglada´ ˛ c, jak pij˛e W moim domu drewnianym łaskota´c mnie piórem I woda˛ zalewa´c, niby deszczem z chmurek!” „Twarde masz korzenie, moja Wierzbo Stara, Zesztywniałem tutaj, wi˛ec wypu´sc´ mnie zaraz. Wracaj do swej wody i za´snij w ciemnicy, a mnie zostaw w spokoju, jak córa wodnicy!” Pu´sciła go Wierzba, słyszac ˛ taka˛ mow˛e, Zatrzasn˛eła z hukiem wi˛ezienie wierzbowe, Skrzypiac ˛ i mamroczac, ˛ a Tom, rad, z˙ e z˙ yje, Ruszył dalej na spacer nad srebrzysta˛ Wij˛e. Siadł nad skraju lasu, słuchajac ˛ w skupieniu, Jak ptaki s´piewaja˛ w drzewa chłodnym cieniu. Rój motyli na głowa˛ muskał go skrzydłami, Nim sło´nce si˛e okryło szarymi chmurami. Nagle wiatr si˛e zerwał. Lał deszczu strugami, które wod˛e znaczyły wielkimi kr˛egami, Rwał kaskady li´sci w lodowatej słocie, A˙z Tom skrył si˛e w jamie, bo do´sc´ miał wilgo´c Borsuk na´n wyskoczył, marszczac ˛ s´nie˙zne czoło, Czerwonymi s´lepiami błyskajac ˛ wokoło. Dra˙ ˛zył wła´snie tunel z z˙ ona˛ i synami, Złapał Toma za kark, powlókł podziemiami. Zataszczył do nory i dalej˙ze gada´c: „Tomie Bombadilu! Ładnie to tak wpada´c, drzwi frontowe niszczy´c? B˛edziesz ukarany, na zawsze zostaniesz tutaj pogrzebany!” „Ej˙ze, stary Borsuku, chyba z´ le ci˛e słysz˛e! Wywied´zz˙ e mnie zaraz w wonna˛ le´sna˛ cisz˛e. Wska˙z mi tylne wyj´scie przy krzewie ró˙zanym, A sam wytrzyj nos i łapy ziemia˛ utytłane. Wracaj spa´c na swoje słomiane poduszki Wzorem pi˛eknej Jagody i Wierzby Staruszki!” „Wybacz nam, Bombadilu” – na to borsuki mu chórem, 4

I wyprowadziły go zaraz na gór˛e, Po czym szybko wróciły, do swych nor pod ziemi˛e, Trz˛esac ˛ si˛e ze strachu – i do dzi´s tam drzemia.˛ Deszcz ustał, rozpierzchły si˛e chmury na niebie, A Tom, s´miejac ˛ si˛e cicho, poczłapał do siebie. Wszedł do domu, na o´scie˙z otwarł okiennice, A˙z c´ my wpadły do kuchni, ta´nczac ˛ wokół s´wiecy. Tom spogladał ˛ przez okno, jak gwiazdy migoca˛ I jak l´sni młody ksi˛ez˙ yc, w˛edrujac ˛ wraz z noca.˛ Gdy ciemno si˛e zrobiło, Tom drzwi zaryglował, Wdrapał si˛e na pi˛etro i do snu szykował. „Huu! Tomie Bombadilu! Patrz, kto przyszedł noca.˛ Jestem tu˙z za drzwiami i wiesz dobrze, po co. Zapomniałe´s o mnie, Upiorze w Kurhanie. Dotad ˛ w kamiennym kr˛egu miałem swe mieszkanie, A teraz jestem wolny! Wciagn˛ ˛ e ci˛e w mogił˛e, Uczyni˛e bladym, sinym, odbior˛e ci sił˛e. . . ” „Precz stad! ˛ Drzwi zamykaj i nie przychod´z wi˛ecej! Zabierz płonace ˛ s´lepia i ko´sciste r˛ece Tam gdzie twój dom pod darnia,˛ kamienna poduszka Złó˙z swój czerep i za´snij jak Wierzba Staruszka, Jak Złota Jagoda i borsucze plemi˛e. Wró´c do złota i smutków ukrytych pod ziemia!” ˛ Zerwał si˛e Upiór Kurhanu i przez okno skoczył, Podwórcem mrocznym jak cie´n si˛e przetoczył Ze skowytem w gór˛e, pomi˛edzy kamienie Czmychnał, ˛ stukajac ˛ ko´sc´ mi, a˙z okrył si˛e cieniem. A Tom za´s le˙zał i my´slał, z˙ e jego poduszka Lepiej usypia człeka ni˙z Wierzba Staruszka, Mi˛eksza jest od Borsuka, słodsza ni˙z Jagoda; Westchnał ˛ zatem dono´snie i zasnał ˛ jak kłoda. Obudził si˛e rankiem, gwi˙zd˙zac ˛ jak skowronek, Nucac ˛ swe „derry-dol, merry-dol” szalone. Wło˙zył buty, kapelusz, kapot˛e – i w ko´ncu Otworzył okno, aby ogrza´c si˛e na sło´ncu. Madry ˛ Tom jest ostro˙zny, cho´c serce ma złote. Nosi z˙ ółte buty i modra˛ kapot˛e. I któ˙z by go schwytał, z tych, co tutaj z˙ yja,˛ Czy to na le´snych s´cie˙zkach, czy nad rzeka˛ Wija,˛ Lub po´sród nenufarów, kiedy woda˛ płynie? Póki Złotej Jagody nie złowił w gł˛ebinie, 5

Kiedy w sukni zielonej zabawiała s´piewem I dawna˛ pie´snia˛ ptaki kra˙ ˛zace ˛ nad krzewem. Tom złapał ja˛ i trzymał! Z wrzaskiem uleciało Ptactwo, ryby i szczury, a jej serce dr˙zało. Rzecze wtedy Bombadil: „Oto ma s´licznotka! Pójdziesz ze mna˛ do domu, gdzie s´mietanka słodka, Miód, s´wie˙zy chleb i masło na stole czekaja,˛ Przez okno ró˙zyczki wdzi˛ecznie zagladaj ˛ a.˛ Pójdziesz ze mna,˛ ma s´liczna, powiem ci, dlaczego: Bo w wodzie, u swej mamy, nie znajdziesz lubego.” I wydał Tom Bombadil weselisko huczne; W koronie z kacze´nców zapraszał na uczt˛e, Grał na skrzypkach lipowych, gwizdał jak skowronek, Gdy pann˛e w srebrnej sukni brał sobie za z˙ on˛e. W girlandach z niezabudek brz˛eczał niby pszczoła, Gdy jej smukła˛ kibi´c w ta´ncu okr˛ecał dokoła. Bielutka była po´sciel i lampy s´wieciły, I l´snił miesiac ˛ miodowy, gdy w go´sci przybyły Drepczace ˛ Borsuki, a Wierzba Staruszka Stuk-stuk w okno, gdzie le˙zała ich wspólna poduszka. Na brzegu w´sród szuwarów wodnica wzdychała, Gdy wyjacego ˛ w mroku Upiora słyszała. Nie obudziły Toma kroki ni stukanie, Ani nocne odgłosy, wycie czy szlochanie. Spał do rana, a potem gwizdał jak skowronek, „Hej, chod´z, derry-dol, merry-dol” szalone Kiedy na ganku rabał ˛ gał˛ezie wierzbowe, A Jagoda zaplatała warkocze miodowe.

´ TOM BOMBADIL PŁYNIE W SWIAT Stary rok si˛e rozzłocił, Wiatr Zachodni wieje, Schwytał Tom listek brzozy wysłany przez kniej˛e. „To dzie´n szcz˛es´liwy przywiał wietrzyk w moje dłonie! Po co czeka´c rok jeszcze, a˙z si˛e las zapłoni? Ju˙z dzi´s łód´z przygotuj˛e i wyrusz˛e w drog˛e Na zachód z pradem ˛ rzeki, gdzie chc˛e, płyna´ ˛c mog˛e!” 6

Ptaszek siadł na gał˛ezi. „Ej˙ze, Tomie, witaj! Wiem ja, wiem, dokad ˛ płyniesz. Pozwól, z˙ e zapytam, Mam to, mam to jej rzec, by mogła ci˛e powita´c?” „Gdy imi˛e me cho´c pi´sniesz, zostaniesz spo˙zyta, Ptaszyno, wraz ze skóra.˛ Piecze´n znakomita B˛edzie z ptaka, co gada, cho´c nikt go nie pyta, I Starej Wierzbie zdradzi, dokad ˛ si˛e udałem.” Strzy˙zyk łepek przekrzywił, za´cwierkał z zapałem: „Najpierw złap mnie, no, złap mnie! Zbyteczne imiona, Tam, gdzie starczy wiadomo´sc´ gło´sno powtórzona. ’W dół ku Uj´sciu’ – powiem – ’gdy si˛e sło´nce skryje’ Spiesz si˛e, spiesz! Czas nadchodzi, kiedy wod˛e pije!” Tom tylko si˛e roze´smiał. „Inna˛ wprawdzie drog˛e Wybrałem, ale chyba popłyna´ ˛c tam mog˛e”. Wyciagn ˛ ał ˛ łód´z i wiosła z ukrytej zatoki Przez trzciny i zaro´sla, przez cie´n olch gł˛eboki I z radosna˛ piosenka˛ w dół rzeki popłynał. ˛ „Hej˙ze, łajbo moja, zmagaj si˛e z gł˛ebina!” ˛ „Hej! Tomie Bombadilu! Gdzie˙z to si˛e wybierasz, Gdy w tej dziurawej balii wiosłami przebierasz?” „Có˙z, mo˙ze z nurtem Wii a˙z ku Bradywinie, Do przyjaciół, co ogie´n zapala˛ w kominie, Na moje powitanie. Na Ostatniej Łace ˛ Znajd˛e miłe mieszkanie, zanim zajdzie sło´nce”. „Przeka˙z wi˛ec pozdrowienia dla mojej rodziny, A powracajac ˛ od nich przywie´z mi nowiny o rybach i połowach.” „O, nie” – Tom odpowie. „Zapach wody chc˛e wdycha´c, nie nowiny łowi´c”. „Widzisz go, jaki hardy! Bacz, by´s nie utonał, ˛ Gdy ci˛e wierzbowa gała´ ˛z zepchnie w ton zielona!” ˛ „Zamilcz ju˙z, Zimorodku! Do´sc´ tych serdeczno´sci! Fruwaj oczy´sci´c pióra z resztek rybich o´sci! Na krzaku si˛e nadymasz, lecz masz brudy w chacie Niechluj z ciebie, pomimo z˙ e chodzisz w szkarłacie. Słyszałem te˙z, z˙ e głupich zimorodków dzioby Słu˙za˛ za wiatromierze oraz dla ozdoby”. Zimorodek dziób zamknał, ˛ popatrzył z ukosa Jak Tom dołem przepływa, gwi˙zd˙zac ˛ wniebogłosy, I odfrunał, ˛ zrzuciwszy w Bombadila dłonie, Bł˛ekitne piórko, które niby klejnot płonie. Ozdobił Tom kapelusz tym piórem wspaniałym. 7

„Niebieski to mój kolor – wesoły i trwały”. Na rzece wokół łodzi rozeszły si˛e koła. Tom wiosłem prask! o wod˛e, a z gł˛ebi kto´s woła: „Ej˙ze, wszak to Bombadil! Czy˙zby znowu w drodze? Przy wiosłach, co? A, wybacz, czy ci nie przeszkodz˛e?” „Ty? Có˙z to, Wasaczu, ˛ czy to twoja rzeka? Jak ci˛e za kark pochwyc˛e, rok b˛edziesz uciekał!” ˙ „Zartujesz sobie chyba! Mam˛e tu sprowadz˛e, Ojca, siostry i braci, z łodzi ci˛e wysadz˛e! Tom zwariował z kretesem, stara˛ łajba˛ płynie, Z pradem ˛ w dół Wii, wod˛e mac ˛ ac ˛ na gł˛ebinie!” „Milcz, wydro, bo ci˛e oddam Kurhanów Upiorom. One ch˛etnie do skóry twojej si˛e dobiora.˛ Matka nie pozna ciebie, chyba z˙ e po wasach. ˛ Zostaw Toma w spokoju, bo si˛e zacznie dasa´ ˛ c!” „Pfu!” – wydra prychn˛eła i skoczyła w wod˛e, Obryzgujac ˛ Toma od piórka po brod˛e. Łód´z mu rozkołysała i na brzeg umkn˛eła, Słuchajac, ˛ póki piosnka w dal nie odpłyn˛eła. Łab˛ed´z z Ostrowia Elfów łód´z Toma wyminał, ˛ Łypiac ˛ zło´sliwie okiem, z obra˙zona˛ mina.˛ Tom si˛e za´smiał: „Czy szukasz tu swojego pióra? Lepiej dałby´s mi nowe. Nie strosz si˛e jak kura! Gdyby´s był troch˛e milszy, mo˙ze bym ci˛e lubił. Długa szyja, dziób niemy, jakby´s j˛ezyk zgubił. Nie b˛edziesz taki wa˙zny, kiedy Król powróci I twe lordowskie fochy na dobre ukróci!” Stary Łab˛ed´z zasyczał i rozło˙zył skrzydła, Płynac ˛ dalej – wida´c rozmowa mu zbrzydła. Tom za´s dotarł do jazu, gdzie woda wzburzona Spływa do rzeki Wii, szara i spieniona. Kr˛ecac ˛ nim niczym listkiem p˛edem go poniosła, Tak z˙ e a˙z do Grindwall tkna´ ˛c nie musiał wiosła. „Hej˙ze, oto Tom z Lasu, co ma kozia˛ bródk˛e!” ´ Smiał si˛e ludek z Breredon, widzac ˛ jego łódk˛e. „Bacz, by ci˛e nie dosi˛egły z łuków naszych groty, Le´sne Plemi˛e nic nie ma tutaj do roboty, Rzeki si˛e nie przepłynie łodzia˛ ani promem!” „Ha! Tak mnie witacie tu˙z przed własnym domem? Widziałem ju˙z hobbitów kryjacych ˛ si˛e w dziury, Gdy spojrzał na nich borsuk albo cap ponury, 8

Bojacych ˛ si˛e ksi˛ez˙ yca i cieni na s´cianie. Napuszcz˛e na was orków za to powitanie!” „Gadaj zdrów, stary Tomie, a˙z ci broda zwi´snie! Trzy strzały w kapeluszu, a on ani pi´snie! Dokad ˛ teraz pojedziesz? Je´sli szukasz piwa, Nie dostaniesz, bo´s bez dna beczka jest prawdziwa.” „Chc˛e płyna´ ˛c Brandywina˛ i Granicza˛ Rzeka,˛ Ale prad ˛ jest zbyt rwacy, ˛ zniesie mnie daleko. Je´sliby który´s wział ˛ mnie na pokład swej łodzi, Z błogosławie´nstwem z˙ yczyłbym mu szcz˛es´cia co dzie´n.” Purpura˛ błyska fala, rzeka ogniem płonie, A˙z zaszło sło´nce, szaro´sc´ odbija si˛e w toni. Przy Uj´sciu pusto, na Grobli tak˙ze nikt nie czeka. „Radosne powitanie dla go´scia z daleka!” Tom wolno ruszył droga.˛ Zmierzch wokół zapadał, Gdy ujrzał s´wiatła wozów i kto´s do´n zagadał: „Hej, ty!”. Zgrzytn˛eły koła, kuc stanał ˛ w pół kroku. Tom szedł dalej bez słowa, nie podnoszac ˛ wzroku. „Hej ty, z˙ ebraku, czego na Moczarach szukasz? Trzy strzały w kapeluszu! O, to niezła sztuka! Czy kto´s ci˛e ju˙z pogonił, złapał na w˛eszeniu? Podejd´zz˙ e-no tu bli˙zej, przesta´n kry´c si˛e w cieniu! Pewnie do Shire na piwo? Ostrzeg˛e mych braci, Nie podadza˛ ci kufla, póki nie zapłacisz.” „No dobrze, Błotostopy! Jak na spó´znialskiego, Uprzejmie mnie tu witasz. Niczego, niczego. . . Beczko tłuszczu, na wozie sadzasz swoje brzucho, Bo gdyby´s szedł piechota,˛ ju˙z padłby´s bez ducha. Mógłby´s by´c przyjemniejszy, stare skapiradło! ˛ Bo z˙ ebrak musi bra´c to, co ze stołu spadło. No, Maggot, dawaj łap˛e! Stawiasz mi kufelek! Nawet w mroku poznaja˛ si˛e wszak przyjaciele!” Odjechali ze s´miechem, min˛eli Łozin˛e, Cho´c otwarte drzwi karczmy wabiły w go´scin˛e, Z brz˛ekiem i stukiem skr˛ecili w Drog˛e do Maggota, A Tom z uciechy w wozie butami łomotał. Nad Bamfurlong gwiazd krocie l´sniły, ogie´n płonał ˛ W kuchni na powitanie w˛edrowców znu˙zonych. Synowie gospodarza i córki dorodne Witali ich na progu; z˙ ona piwo chłodne 9

Wyniosła dla spragnionych, kolacj˛e podano, Przy niej, jak zwykle, wiele gadano, s´piewano. Przyszła pora na ta´nce; Maggot jak kuc brykał, Tom przygrywał na dudach, gdy piwa nie łykał. Kiedy spa´c wszyscy poszli, w po´sciel lub na siano Gdy pogaszono s´wiatła, drzwi pozamykano, Tom i Maggot usiedli, by wreszcie pogada´c O Kurhanach, o Wzgórzach i czy b˛edzie pada´c, Czy zbiory b˛eda˛ dobre, jak si˛e uda zbo˙ze, O wie´sciach z Bree, co słycha´c w ku´zni i w komorze, O szeptach drzew nocami, o wiatru westchnieniach, O Stra˙znikach u brodu i na bagnach cieniach. Maggot zasnał ˛ przy ogniu, a Tom s´witu czekał, By znikna´ ˛c jak sen, który z pami˛eci ucieka, Skoro otworzysz oczy – pół smutny, pół błogi. Nikt nie słyszał, jak wyszedł, deszcz zmył s´lady z drogi. Nikt go wi˛ecej nie widział, ni w Uj´sciu, ni dalej, Kroków ci˛ez˙ kich nie słyszał ni pie´sni zuchwałej. Przez trzy dni jego łódka przy Grindwall czekała, A˙z pewnego poranka Wija ja˛ porwała. Zdaniem hobbitów wydry łódeczk˛e zabrały, Poprzez jaz przeciagn˛ ˛ eły i z pradem ˛ posłały. Stary Łab˛ed´z wprost z Wyspy Elfów tam przypłynał, ˛ Dumnie łódk˛e holował, w dziobie trzymał lin˛e. Wydry w to´n nurkowały, przej˛ete szalenie, By Starej Wierzby w por˛e omina´ ˛c korzenie. Zimorodek i strzy˙zyk a˙z zrywały gardła, Aby łódka bez szwanku do domu dotarła. Gdy byli ju˙z w przystani: „Patrzcie, nasza kaczka” – Rzecze wydra – „ma wszystko, prócz płetw, nieboraczka!” O Strumieniu Wierzbisty! Gdy woda ich niosła, Na brzegu zostawili dwa Tomowe wiosła!

WEDRÓWKA ˛ Był raz w˛edrowiec, mówi˛e wam, Posłaniec, tułacz, p˛edziwiatr. 10

Gondol˛e złota˛ człek ten miał, By płyna´ ˛c tam, gdzie niesie wiatr. Miał pomara´nczy cały stos, Owsiank˛e, by go nie zmógł głód; Zapach lawendy oraz ziół, Otaczał go, gdy gnał na Wschód. Na pomoc wezwał wiatrów sto, By niosły go z ładunkiem wraz Przez siedemna´scie wielkich rzek, Tak bardzo był mu drogi czas. Samotnie wyladował ˛ tam, Gdzie na kamieniach jasno l´sni Wesoła rzeka Derrilyn I płynie w dal po wieczne dni. W´sród łak ˛ i pól w˛edrował tak Do kraju gdzie panuje Cie´n. Raz z wiatrem, zaraz znów pod wiatr, Wiosłował wcia˙ ˛z, i w noc, i w dzie´n Usiadł i piosnk˛e zaczał ˛ snu´c, O celu swym zapomniał wnet, Gdy urzeczony pi˛eknem chciał, By motyl z nim do s´lubu szedł Motyla panna s´miała si˛e, Nielito´sciwie drwiła w głos, Lecz on studiował magii moc, Potrafił zaczarowa´c los. Utkał wi˛ec sie´c l˙zejsza˛ ni˙z wiatr, By zwabi´c ja˛ w ramiona swe. Skórzaste skrzydła z˙ uka wział, ˛ W jaskółcze pióra odział si˛e. I schwytał ja˛ w czarowny sen. Paj˛ecza,˛ srebrna˛ wysnuł ni´c, By w ło˙zu z puchu zło˙zy´c ja,˛ Z lilii i słów girlandy wi´c. W kwiatach utulał ja˛ do snu I odział w srebrnolity strój W przejrzysta˛ biel, w ksi˛ez˙ yca blask, I cały s´wiat jej oddał swój. W kolie jej splótł klejnotów blask, A ona, gorzki czujac ˛ z˙ al, Wyrzutem powitała go, 11

Wi˛ec z wielkim smutkiem odszedł w dal. Tak zmroził go jej serca chłód, ˙ zdj˛ety bólem cały dr˙zał. Ze I s´cigał go północny wiatr, Gdy na jaskółczych skrzydłach gnał. Archipelagi mijał, gdzie Nagietków złotych dywan l´snił I niezliczonych fontann blask Od złotych gór si˛e złotem skrzył. Na wojn˛e ruszył w Belmarie, Przez morze na daleki lad, ˛ Do Thellamie i Fantasie, By odej´sc´ jak najdalej stad. ˛ Tarcz˛e z koralu miał, a hełm Z ko´sci słoniowej, za´s swój miecz Z bryły szmaragdu zrobił sam. Walczył na z˙ ycie i na s´mier´c Z elfów rycerstwem z Aerie I z Faerie, i z innych ziem. Błyszczace ˛ oczy, złoty włos – Na drodze z nimi s´cierał si˛e. Z kryształu swa˛ kolczug˛e ciał, ˛ Chalcedon w mieczu jasno l´snił, Ksi˛ez˙ yca blask roz´swietlał mrok, Gdy hebanowa˛ włócznia˛ szył. Malachitowe ostrze wzniósł, Ciał ˛ ciem upiornych mroczny rój. Stalaktytowy topór l´snił, Kiedy wygrywał krwawy bój. Z Dumbledorami walczył te˙z, Z Hummerhornami z ciepłych mórz I złoty Plaster Miodu niósł Kiedy do domu wracał ju˙z. Z babiego lata liny plótł Na statku, z li´sci, kwiatów, ziół, Ze s´piewem złote z˙ agle tkał I na kwiecistych masztach snuł. Zmarudził jeszcze kilka chwil, Gdzie wysp samotnych błogi cie´n, Gdzie tylko szumy bujnych traw, A˙z wreszcie nadszedł taki dzie´n, 12

Kiedy do domu w drog˛e chciał Wyruszy´c wreszcie. Słodki miód Przypomniał mu podró˙zy cel, Nie osiagni˛ ˛ ety, tak jak wprzód. W radosnych s´piewach, słodkich snach, W za˙zartych bojach, t˛eczy snów Zapomniał, po co jecha´c miał, Wi˛ec zaraz rusza´c musi znów. Wieczny w˛edrowiec, wieczny bard, Gondol˛e swa˛ znów wiedzie w dal – Posłaniec s´wiatła, p˛edziwiatr, Jak piórko: tu, to znowu tam, Gdzie go poniesie morski wiatr.

˙ KSIE˛ZNICZKA YA Ksi˛ez˙ niczka Ya Diadem z pereł ma, Tak mówi elfów s´piew. Jej włos jasny l´sni I srebrem si˛e skrzy Jak gwiazdy po´sród drzew. Szal z kaszmiru ma Złotem błyszczy haft Na piersi gwiezdny sznur. Z ciem skrzydeł – patrz! – Ma utkany płaszcz Srebrzysty jak s´nieg z gór. Z diamentów pas Rozsiewa blask Na bieli jej sukienki. Płaszcz jej jak mgła, Gdy na spacer szła, Kaptur jak obłok cienki. Idac ˛ noca˛ w´sród gwiazd, Rozsiewa cudny blask Pod niebem granatowym. I l´sni rybia łuska, 13

Gdy stopka˛ muska Wód tafle kryształowe. Wdzi˛ecznie chyli dło´n, Muska wodna˛ to´n, Zwierciadlana˛ i czysta.˛ I jak s´wietlna mgła, W plas ˛ szalony szła, Sukienka˛ błyszczac ˛ szklista.˛ Tam, gdzie stóp jej s´lad Na jezioro padł, Migocze srebrna to´n. Oczy wzniosła raz Na ksi˛ez˙ yca blask, Na cienista˛ bło´n. Znów chce ta´nczy´c, lecz Bardzo dziwna rzecz: Gdy opuszcza wzrok, Nagle widzi Taa Pi˛ekna˛ tak jak Ya, Ta´nczac ˛ a˛ za nia˛ w krok! Jest cudna jak Ya, Ten sam urok ma, Lecz jak˙ze poja´ ˛c to? Cho´c korona˛ l´sni, Co gwiazdy ma trzy Nad głowa˛ tylko dno! Jasne oczy swe, Tam kieruje, gdzie Z góry patrzy Ya. Cudownie tak z˙ y´c I głowa˛ w dół tkwi´c W morzu gwiazd bez dna! Mimo wielu prób Koniuszkami stóp Dotkna´ ˛c si˛e moga˛ jedynie, Lecz mo˙ze jest lad, ˛ Gdzie´s daleko stad, ˛ Gdzie ta´nczy si˛e w niebios gł˛ebinie? Gdzie zwisa si˛e wpół Jak Taa, głowa˛ w dół Na głowie ta´nczy czasami? 14

Ach, któ˙z kraj ten zna? Ani ty, ani Ya, Co plasa ˛ samotnie z gwiazdami. Perły w warkoczach I suknia urocza, Bucika łuska To´n wodna˛ muska, gdy ta´nczy Ya. To´n wodna˛ muska Bucika łuska I suknia urocza, I perły w warkoczach, gdy ta´nczy Taa!

˙ JAK CZŁEK Z KSIE˛ZYCA ´ ´ ZA PÓZNO POSZEDŁ SPAC Jest sobie gospoda, wesoła gospoda, Ukryta w´sród szarych wzgórz. I warza˛ tam piwo, brunatne, prawdziwe, A˙z Człek z Ksi˛ez˙ yca tam zstapił ˛ w podziwie, By zapi´c nim gwiezdny kurz. Pijane kocisko na skrzypkach przygrywa Pi˛eciostrunowych, a jak˙ze, I smykiem od ucha to w gór˛e, to w dół, Piszczac ˛ cieniutko i basem na pół, A czasem po´srodku tak˙ze. Gospodarz tam ma niewielkiego psa, Co bardzo lubi kawały, Wi˛ec kiedy dowcipy si˛e sypia˛ w´sród go´sci, On uszy nadstawia i z wielkiej rado´sci, Doprawdy, a˙z trz˛esie si˛e cały! I jest tam te˙z krowa, rogata królowa, Co nieprzyst˛epna jest prawie, Lecz lubi muzyk˛e i kiedy ja˛ słyszy, P˛edzelkiem ogona dostojnie kołysze, A czasem ta´nczy po trawie. I spójrz! Stoi rzadek ˛ srebrzystych talerzy I srebrnych sztu´cców jest wiele.

15

Co tydzie´n specjalni słu˙zacy ˛ Czyszcza˛ stos sreber brz˛eczacy, ˛ By zda˙ ˛zy´c z tym na niedziel˛e. Gdy Człek tam z Ksi˛ez˙ yca tak t˛ego popijał, Kot sm˛etnym zamiauczał tonem, I talerz wraz z ły˙zka˛ ruszyły w plas ˛ A krowa ta´nczyła, a˙z ogród si˛e trzasł, ˛ Pies gonił za swoim ogonem. A Człowiek z Ksi˛ez˙ yca ju˙z piwem si˛e spił, I z krzesła pod stół z hukiem spadł, O piwie w ogromnych s´niac ˛ dzbanach Przedrzemał tam słodko do rana, Gdy s´wit ponad miastem ju˙z bladł. Wi˛ec karczmarz do kota powiada w te słowa: „Spójrz tylko na konie z Ksi˛ez˙ yca, Jak r˙za˛ i rwa˛ si˛e w uprz˛ez˙ y, A pan ich zdrowo zmitr˛ez˙ ył, I sło´nce ju˙z na ulicach.” l zaczał ˛ kot smykiem po skrzypkach pomyka´c, ˙Ze zbudziłby umarłego. Przyspieszał, nucac ˛ pod wasem, ˛ A karczmarz Człekiem potrzasał, ˛ Wołajac ˛ Ju˙z trzecia, kolego!” Wi˛ec wspólnie Człowieka poci gór˛e wtoczyli, Na wóz ksi˛ez˙ ycowy wrzucili. Konie ruszyły galopem, Krowa skoczyła ich tropem, A inni wesoło ta´nczyli. Znów szybsza muzyka pomkn˛eła spod smyka, Pies nagle zawył z rado´sci, Konie w zaprz˛egu i krowa Razem stan˛eły na głowach Wraz z tłumem zbudzonych go´sci. I w rytmie szale´nczym struna p˛ekła z brz˛ekiem, Krowa przez Ksi˛ez˙ yc skoczyła, Pies ze s´miechu a˙z piszczał, Gdy l´sniaca ˛ niedzielna ły˙zka Z sobotnim talerzem ta´nczyła. A Ksi˛ez˙ yc okragły ˛ za wzgórze si˛e stoczył, Gdy sło´nce wzeszło po chwili. I oczom swym ledwie wierzyło, 16

Bo cho´c południe ju˙z było, Wszyscy do łó˙zek wrócili!

˙ JAK CZŁEK Z KSIE˛ZYCA ´ ZSZEDŁ ZA WCZESNIE Człek z Ksi˛ez˙ yca to Pan, co ma srebrny dzban I brod˛e ze srebrnych ma nici. W koronie z opali i perłach naszytych Na szarf˛e, co wszystkich zachwyci, W srebrnej szaro´sci szat raz cie´n jego padł Na sale marmurowe, Gdy kluczem z kryształu otwierał pomału Drzwi z jasnej ko´sci słoniowej. Schody z filigranu i z nici splatanych ˛ W dół, ciagle ˛ w dół go wioda.˛ A on ju˙z si˛e cieszy, ku wolno´sci spieszy, Na spotkanie z ziemska˛ przygoda.˛ Z diamentów jasno´sci nie czerpie rado´sci, Znudził go pobyt w tej wie˙zy. Siny głaz ksi˛ez˙ ycowy, samotny, surowy Wykuty w zimnym kraterze. Oddałby s´wiat cały za rubin wspaniały Na jasnej szacie błyszczacy, ˛ Za szlachetne kamienie i stubarwne odcienie Szafirów, szmaragdów l´sniacych. ˛ I jak˙ze tak z˙ y´c, by nie robiac ˛ nic, Wpatrywa´c si˛e w glob złoty, Wsłuchiwa´c si˛e w szmer wirujacych ˛ sfer, I nie mie´c na nic ochoty? Przy srebrnej pełni marzenie chciał spełni´c O Ogniu, co złotem płonie. Nie mdłe selenity, opałowe szczyty – Sny jego były czerwone. Bo s´nił o szkarłatach, ró˙zanych komnatach, Pomara´nczowych płomieniach

17

I chmurach w purpurze, gdy wicher dmie w górze, A noc w s´wit si˛e zamienia. O mórz marzył bł˛ekitach, o lasach na szczytach Ciemnozielonych od li´sci, I o ludziach co gwarza˛ i co piwo warza˛ I sa˛ tacy czerwonokrwi´sci. Po˙zadał ˛ zabawy, rozmowy ciekawej I mi˛es goracych, ˛ i wina. Jedzac ˛ placki perłowe z maki ˛ ksi˛ez˙ ycowej, Cieniutka˛ popijał wódczyn˛e. A˙z zaklaskał z rado´sci, my´slac ˛ o mi˛es obfito´sci Pikantnych i w piwie skapanych, ˛ I zjechał niechcacy ˛ po schodach wiszacych, ˛ I spadł jak meteor pijany. Jak kometa z północy nad Yule przemknał ˛ raz w nocy, Błyszczac ˛ i migoczac ˛ spadł. Ze s´cie˙zki srebrzystej zszedł na brzeg urwisty Nad wietrzna˛ zatoka˛ Bel siadł. Co robi´c? Nie wiedział, kiedy tak w wodzie siedział. Czy tona´ ˛c, czy popływa´c mo˙ze? Kiedy łódka rybacka na´n wpadła znienacka I w sie´c go złowiła, niebo˙ze˛ ! W falach srebrzystych, w´sród toni przejrzystych, W´sród fosforycznej piany Schwytała go w bieli perłowej kapieli, ˛ Zieleni ze srebrem zmieszanych. Woli jego wbrew na lad ˛ po´sród mew Wraz z ryba˛ go odstawili. „Le´c do karczmy co tchu” – poradzili mu. „Do miasta jest tylko pół mili.” Gł˛eboki dzwonu głos oznajmił jego los Z wysokiej Morskiej Wie˙zy, ˙ to z Ksi˛ez˙ yca Człek, co do miasta zbiegł Ze I wła´snie do karczmy bie˙zy. Nikt ognia nie rozniecił w´sród popiołów i s´mieci, Noc jakby nie miała ko´nca. Zimny s´wit, mokra trawa, nie podgrzana strawa, Dymiaca ˛ lampa miast sło´nca. W uliczce samotnej, we mgiełce wilgotnej Ni głosów, ni pie´sni nie słyszał. 18

Tylko ci˛ez˙ kie chrapania – nikt tu wcze´sniej nie wstanie, Wsz˛edzie tylko wilgo´c i cisza. Pró˙zno wi˛ec wsz˛edzie stukał i kompanii szukał, I wołał – nikogo nie spotkał, A˙z ujrzał za mgiełka˛ w gospodzie s´wiatełko, Przez okno zajrzał do s´rodka. Kucharz ze snu wyrwany łypnał ˛ okiem zaspanym, Od „Czego tu?” gadk˛e zaczyna. „Chc˛e strawy i pie´sni, po to przyszedłem wcze´sniej, Bo wypi´c chc˛e rzek˛e wina!” „Trudna sprawa, mój panie, jadła pewnie nie stanie, Lecz witam ci˛e bardzo mile, Nie mam srebra ni złota, dziurawa kapota, Wi˛ec mo˙zesz wej´sc´ tu na chwil˛e. Srebrny grosik ci mo˙ze zasuwy otworzy, A drzwi perełka uchyli. Daj dwadzie´scia jeszcze, to ci˛e w kuchni umieszcz˛e I straw˛e dam za drugie tyle. I cho´cby z głodu padł, nim co´s wypił i zjadł, Odda´c musiał płaszcz i koron˛e. Za dary te wszystkie dostał drewniana˛ misk˛e, Sagan brudny i zakopcony. Owsianka w saganie, leciwe ju˙z danie Z wetkni˛eta˛ ły˙zka˛ drewniana,˛ Bo puddingów s´liwkowych, słodkich i waniliowych Nie piecze si˛e w Yule tak rano. Go´sc´ z Gór Ksi˛ez˙ ycowych, przybysz z Wie˙zyc perłowych Zbyt wcze´snie na Ziemi stanał. ˛

KAMIENNY TROLL Troll siadł raz w cieniu na wielkim kamieniu, Gnat stary prze˙zuwał w wielkim skupieniu. Od wielu ju˙z lat tak jadł go i jadł, Bo z mi˛esem miał pewne trudno´sci. Go´sci! Ko´sci! W jaskini na wzgórzu tkwił w wielkim skupieniu, 19

Bo z mi˛esem miał pewne trudno´sci. Szedł Tom, obuty w okute swe buty I rzecze do trolla: „Ten gnat twój zapluty, Poznaj˛e go rad, bo to chyba gnat Wujka Tima, co le˙zy w grobie. Sobie! Skrobie! Wiele lat temu ju˙z umarł wuj Tim I le˙ze´c powinien on w grobie”. Troll odrzekł: „Ten gnat, com go ju˙z rok jadł, Był dawno martwy, nim w r˛ece mi wpadł. Twój wujek był trup, od głowy do stóp, Nim kasek ˛ ten znalazłem wreszcie. Wierzcie! Spieszcie! Mógł si˛e podzieli´c z głodnym trolliskiem, Bo przecie˙z inne ma jeszcze!” Rzekł Tom: „Powiedz mi, gdy kto´s snem wiecznym s´pi, Czy mo˙ze go skuba´c trolli pomiot, jak ty? Ju˙z tego mam do´sc´ , oddaj zaraz t˛e ko´sc´ , Bo wuj Tim to moja rodzina. Trzcina! Glina! Cho´c martwy jest wuj, gnat jest jego, nie twój, A przy tym to moja rodzina”. Troll z˛ebiska szczerzy: „Wiesz co, nie uwierzysz, Mam dzi´s na obiad mi˛eska kasek ˛ s´wie˙zy. Przyszedł do mnie sam, popatrz, ju˙z ci˛e mam l zaraz ci˛e zjem na kolacj˛e. Racj˛e! Nacj˛e! Mam do´sc´ tego gnata, wol˛e kasek ˛ s´wie˙zy. Dzi´s b˛ed˛e miał z ciebie kolacj˛e.” Po Toma biednego, si˛egał łapa˛ jak po swego, Lecz go nie złapał; nie wiedział, dlaczego. A Tom skoczył co sił i ju˙z za nim był, I dał mu w zadek kopniaka. Raka! Draka! Bo nic lepszego od buta t˛egiego, By da´c mu w zadek kopniaka. Lecz twardszy od skały jest ten skamieniały Zad trolla, na którym on siedzi rok cały, . I pr˛edzej kamienie, ni˙z takie siedzenie, Kopniaka poczuja˛ dobrego. Pstrego! Złego! 20

St˛eknał ˛ z˙ ało´snie Tom obolały. Za mocno kopnałe´ ˛ s, kolego! Tom do dzi´s kuleje i z´ le mu si˛e dzieje, Bo paluch bez buta mu ciagle ˛ sinieje. A na kamieniu, w zacisznym cieniu Troll dalej ko´sc´ swoja˛ wysysa. Rysa! Misa! Z niedoli Toma si˛e s´mieje I ko´sc´ kradziona˛ wysysa!

PERRY WINKLE Raz troll samotny usiadł na głazie, Zawodzac ˛ smutna˛ pie´sn´ : „Czemu˙z, ach, czemu˙z samotny mam z˙ y´c? Daleko na wzgórzach gdzie´s? Po rodzie moim zaginał ˛ s´lad I nikt mnie nie szuka ju˙z. Zostałem sam, od Wichrowego Czuba po brzegi Mórz. Nie z˙ adam ˛ złota, nie pijam piwa I nie jem mi˛es cały rok, Lecz ludzie w strachu rygluja˛ drzwi, Gdy tylko słysza˛ mój krok. O, jak˙ze bym chciał chód lekki mie´c I gładkie jak jedwab r˛ece! Umiem gotowa´c jak pan, nie jak kmie´c, I serce mam mi˛ekkie, dzieci˛ece.” „No, tak” – rzecze wreszcie. „To mało i ju˙z. Przydałby mi si˛e kto´s Przemierz˛e Shire i wszerz, i wzdłu˙z. Mam samotno´sci ju˙z do´sc´ ”. I ruszył w drog˛e, w˛edrował przez noc, s´cigajac ˛ marzenie swe. Nad ranem trafił do Delving wprost Gdy wioska budziła si˛e. Rozejrzał si˛e – i kogo spotkał go´sc´ ? 21

To Pani Bourne idzie tu! Parasol, koszyczek i twarz miła do´sc´ , Wi˛ec biegnie ku niej co tchu. „Ach witaj, kumoszko, dobrego ci dnia! Czy dobrze dzi´s czujesz si˛e?” Staruszka w krzyk, kosz rzuca i myk! Jak młódka p˛edem mknie! Stary wójt Pott szedł mimo i zbladł, Słyszac ˛ ten straszny wrzask. Ze strachu cały spasowiał, ˛ a˙z Do nory: hyc! i drzwiami prask! Samotny troll zbolały siadł. „Nie odchod´z” – szepnał ˛ mu; Lecz stara Bounce uciekła te˙z Pod łó˙zko wlazła co tchu! Troll ruszył wi˛ec, na rynek wszedł, Na kramów spojrzał rzad. ˛ Owce czym pr˛edzej rozbiegły si˛e, A g˛esi skryły si˛e w kat. ˛ Staruszek Hogg upu´scił dzban, Nó˙z rzucił rze´znik Bill, Jego pies Bry´s podwinał ˛ ogon I zniknał ˛ w kilka chwil. A stary troll siadł, no i w płacz, Przy bramie Lockhole tu˙z. Tam Perry Winkle spotkał go: „No, przesta´n rycze´c ju˙z! Czego si˛e ma˙zesz, ty brzydki jak noc? Gdzie lepiej ci: tam czy tu?” Klepnał ˛ go w rami˛e, a smutny troll W oczy popatrzył mu. „O, mój Perry Winkle” – powiada mu troll, Jak balsam sa˛ słowa twe, Je´sli nie boisz si˛e, na mnie wsiad´ ˛z Do domu wezm˛e ci˛e! I Perry wsiadł trollowi na grzbiet „Ruszaj” – w ucho mu rzekł. Pierwszy raz w z˙ yciu tak najadł si˛e, Gdy troll ciasteczka piekł. I pikle były, i z masłem tost, I keks, s´mietana i d˙zem, 22

A Winkle jadł, jakby p˛ekna´ ˛c chciał I my´slał: „Co´s jeszcze zjem”. Czajnika szum i płomieni syk – a kubek te˙z wielki był. W herbacie Perry pływa´c by mógł, Lecz tylko pił ja˛ i pił. Gdy pełny miał ju˙z z˙ oładek ˛ i brzuch, W milczeniu zdrzemnał ˛ si˛e, lecz Stary troll rzekł: „Najwy˙zszy ju˙z czas By´s teraz nauczył si˛e piec. Jak robi´c pi˛ekne kramowe suchary I bułki lekkie i złote. Spa´c mo˙zesz potem, na ło˙zu z piór, Gdy sko´nczysz swoja˛ robot˛e”. „Hej, Winkle, gdzie si˛e włóczyłe´s, co?” Niejeden pytał go kiep. „Najadłem si˛e, z˙ e ledwie z˙ yj˛e, Bo jadłem kramowy chleb!” „Ale gdzie w Shire pieka˛ ten cud?” Pytaja: ˛ „Czy mo˙ze w Bree?” Lecz Winkle odparł: „Pytaj zdrów Ja nie powiem ci”. „Ja wiem i tak” – rzekł W´scibski Jack, Widziałem ciebie i ju˙z. Na grzbiecie stary troll ci˛e niósł A˙z do Dalekich Wzgórz. I cały lud jak jeden ma˙ ˛z Ruszył w kierunku tym. Ujrzeli wnet dom po´sród wzgórz, Nad nim z komina dym Stan˛eli wi˛ec przed trolla drzwiami, Proszac ˛ o jedna˛ rzecz: „Kramowy chleb, bochenek lub dwa, Piecz nam, trollu, o, piecz!” „Wyno´scie si˛e” – odrzecze troll – „Nie zapraszałem tu was, We czwartki tylko piek˛e ten chleb, Nie wi˛ecej ni˙z kilka naraz. Odejd´zcie ju˙z, tu nie ma co je´sc´ I dom za mały mam. Nie zostało nic, ni z d˙zemów, ni z ciast, 23

Bo Winkle zjadł to sam! I Jack, i Hogg, Stara Bounce i Pott, Nie chc˛e was wi˛ecej zna´c. Niech tylko Winkle b˛edzie uczniem mym Wszystko mog˛e mu da´c!” I Perry Winkle tak strasznie si˛e spasł, jedzac ˛ kramowy chleb, ˙ p˛ekał w szwach i nie mógł ju˙z te˙z Ze Czapki kupi´c na łeb. We czwartki, gdy ju˙z na herbat˛e szedł Był tłusty i tak wspaniały, ˙ gdy w kuchni siadł, to stary troll Ze Chudy si˛e stawał i mały. Winkle piekarzem wielkim si˛e stał, Był w pie´sniach rozsławiany. Od Morza do Bree znany był chleb Przez niego wypiekany. Lecz z˙ aden bochen nie był tak mi˛ekki I w smaku tak bogaty Jak kramowe suchary, które troll stary Podawał do herbaty.

WARGULE Mroczny jest cie´n, gdzie Wargul s´pi Mokry, czarny jak tusz. Dzwon smutno dzwoni: raz-dwa-trzy, Gdy w bagnie toniesz ju˙z. Utoniesz w mule, o niebaczny! Gdy stukasz do ich drzwi. Gargulców u´smiech co´s dziwaczny, Ten sekret zdradzi ci. Nad zgniłej rzeki korytem Płaczace ˛ wierzby s´pia.˛ Padlino˙zerne stwory skryte O swych ofiarach s´nia.˛ Za Górami Merlok, za najdalsza˛ z dróg, 24

W ponurej dolinie czyha sm˛etny wróg. Nad brzegiem bajora, gdzie zamiera wiatr Bez sło´nca i gwiazd – to Warguli s´wiat. A w lochu tam, gdzie Wargul s´pi, Wilgo´c i mrok, i chłód. W mdłym blasku s´wiecy złoto l´sni I syci bogactw głód. Z sufitu – kap! – wilgotne łzy Na mokry kapia˛ mur, A gdy zastukasz do ich drzwi Słyszysz kroków szur-szur. Przez szpar˛e ich nie´smiały wzrok I czujne dłonie dwie. Gdy sko´ncza,˛ w czarnym worku w mrok Uniosa˛ ko´sci twe. Za Górami Merlok, za najdalsza˛ z dróg, Gdzie paj˛eczyn kotary i bagienny smród, Przez puszcz˛e mokrych drzew, zimna˛ l˛eku ni´c, Tam znajdziesz Warguli, by ich strawa˛ by´c.

OLIFANT Cielska góra, Szara skóra, Nos jak z˙ mija, Pył w niebo wzbijam. Gdy krok mój rozbrzmiewa, Wala˛ si˛e drzewa. W pysku mam rogi, Przemierzam drogi, Wachlujac ˛ uszami, Tak id˛e latami. W˛edruj˛e wcia˙ ˛z sobie, Nie legn˛e nawet w grobie. Jestem Olifantem, Dziwacznym gigantem. Wielki, gruby, stary, 25

Nie ujrzysz – nie dasz wiary. Gdy zobaczysz mnie, Pomy´slisz: „Ja s´ni˛e.” Bom jest dziw nad dziwy Ja – Olifant straszliwy.

FASTITOCALON Fastitocalon przed nami, Pi˛ekna wyspa nad wyspami. Mo˙ze troszk˛e naga. Jak dobrze dopłyna´ ˛c w ko´ncu, Ta´nczy´c i le˙ze´c na sło´ncu. Widok mew te˙z pomaga. . . Uwaga! Mewy nie tona.˛ One siedza˛ sobie na piasku, Skrzydłami trzepia˛ w´sród wrzasku. Potrzebna odwaga Tym, co chca˛ tu ladowa´ ˛ c Lub wysia´ ˛sc´ cho´c na chwil˛e, By sp˛edzi´c czas nieco milej Lub wod˛e zagotowa´c. Głupcy, co na NIM ladowa´ ˛ c chca˛ I mo˙ze o ognisku s´nia,˛ I o ciepłej herbacie. ON szybki jest, cho´c niby s´pi, Gdy pływa tak po wieczne dni Spokojnie, Lecz gdy poczuje tupot nóg Lub ciepła troch˛e przy jednej z dróg, Dostojnie Si˛e zanurzy. Zwinnie przewróci si˛e na grzbiet I go´sci si˛e pozb˛edzie wnet. Koniec podró˙zy. Ku ich zdumieniu 26

I ku ostrze˙zeniu. Potworów wiele w morzu znam, Lecz najgro´zniejszym z nich jest sam Fastitocalon stary, zło´sliwy, Ostatni rybo-˙zółw prawdziwy. Takich ju˙z nigdzie nie ujrzycie. Wi˛ec, je´sli chcesz ocali´c z˙ ycie, Posłuchaj rady: Nie stawiaj nigdy nogami obiema Na ziemi, której na mapie nie ma. A najlepiej, radz˛e ci, ´ W Sródziemiu zosta´n i koniecznie, Bezpiecznie, Do˙zyj swoich dni.

KOT Tłusty kot do´sc´ ma psot. Na macie s´pi i chyba s´ni O mysim mi˛esku, smacznym k˛esku Na s´niadanko ze s´mietanka.˛ A mo˙ze s´miały, przez dzie´n cały ´ inny los? Sni Dostojny krok i gniewny wzrok I gro´zny głos. Gdzie jego brat, co nie zna krat, Mieszka w´sród drzew Lub na pustyni, gdzie popłoch czyni I chłepce krew. Ogromny lew: z˙ elazny szpon I l´sniace ˛ kły. Nie zna lito´sci wi˛ec strze˙z si˛e go, Kiedy jest zły. Gepard gwia´zdzisty, w oku ma błysk Bestia, co rada Na swa˛ ofiar˛e z góry, Bez szmeru spada´c. 27

Gdzie las cienisty, uroczysty, Daleko gdzie´s Mrucza˛ swa˛ pie´sn´ , Wolno´sci pie´sn´ . Lecz tłusta kocina, zabawka jedyna Twojego syna, Nie zapomina.

NARZECZONA CIENIA Był sobie człek, co mieszkał sam I w dzie´n, i w noc z˙ ył tak; Lecz cho´c jak posag ˛ siedział tam Cienia nie rzucał wszak. Krag ˛ białych sów nad głowa˛ mu Kra˙ ˛zył w czerwcowa˛ noc, Nie budzac ˛ wszak˙ze go ze snu. Tak wielka˛ czar miał moc. I przyszła Pani, osnuta w mrok, We włosach kwiecia blask. Chwilk˛e cieszyła jego wzrok, Gdy srebrny wstawał brzask Wtem wstał, jak gdyby zrzucił głaz I p˛ekły wi˛ezy czarów. Jej cieniem on oboje wraz Owinał, ˛ pełen z˙ aru. I nigdy ksi˛ez˙ yc, sło´nce, dzie´n Ni ludzkie nie ujrzy oko Dziewczyny, uwiedzionej w cie´n, Ukrytej w nim gł˛eboko. Lecz raz na rok, gdy p˛eka głaz, Dziwne si˛e dziwy baja.˛ W s´wietle ksi˛ez˙ yca ta´ncza˛ wraz I jeden cie´n rzucaja.˛

28

SKARB Młode było sło´nce i ksi˛ez˙ yc był w nowiu, Złotosrebrne pie´sni rozsnuli bogowie, Na zielonej trawie srebro rozsypali, W fale przezroczyste złoto powplatali. Piekło nie rozdziawiło jeszcze swego pyska, Ni karłom, ni smokom klejnot nie błyskał, Lecz z˙ yły elfy i wielkie ich czary. Pod wzgórzem zielonym mroczne pieczary, Gdzie kuto pie´sni i złote korony Dla elfich królów s´wiatłem uwie´nczonych. Ale zginał ˛ ród ich, pie´sni ukochane Zakuto w stal i z˙ elazne kajdany Chciwo´sc´ nie s´piewa, bez u´smiechu usta, W norach bogactwa skrywa zawi´sc´ pusta, Złoto i srebro krwawa˛ struga˛ płyna˛ I ciemno´sc´ zawisła nad elfów kraina.˛ Był raz krasnolud, co w ciemnej jaskini Ze srebra i złota cudne rzeczy czynił. Młot i kowadło, kleszcze hartowane Do ko´sci zdarły r˛ece spracowane Robił monety i pier´scienne kr˛egi, Wreszcie królewskiej zapragnał ˛ pot˛egi. Przy pracy oczy i słuch cały stracił I siła˛ swoja˛ za chciwo´sc´ zapłacił. L´sniace ˛ klejnoty przez ko´sciste szpony Na ziemi˛e spadały nie zauwa˙zone. Kroków nie łowił słuch przyt˛epiony, Gdy smok przy z´ ródle poił si˛e spragniony. Kł˛ebiły si˛e mroczne, cuchnace ˛ opary, Płomienie syczały u wrót pieczary. A˙z zginał ˛ krasnolud w z˙ arze płomienistym, A ko´sci spłon˛eły w bajorze ognistym. Był raz stary smok pod szarym kamieniem, Co w mrok spogladał ˛ zm˛eczonym spojrzeniem. Rado´sc´ i młodo´sc´ bezpowrotnie strawił, Gdy si˛e bogactwem upajał i dławił. Członki skr˛econe, do ruchu niezdolne, Serce leniwe, gnu´sne i powolne. 29

W skór˛e si˛e w˙zarły klejnotów pokłady, Wachał ˛ je, lizał, chronił od zagłady. Znał poło˙zenie ka˙zdego pier´scienia I nie wypuszczał go spod skrzydeł cienia. Na ło˙zu czarnym o złodziejach marzył Kradnacych ˛ klejnoty, na których stał stra˙zy Czuł zapach ciała i smak krwi wypitej, Lecz czas przyt˛epił mu słuch znakomity, Tote˙z nie usłyszał szcz˛ekajacej ˛ stali, Kiedy wojownik przybył tam z oddali. Młodziutki rycerz z jasna˛ klinga˛ w dłoni Wyzwał go, aby skarbu swego bronił. Cho´c szabloz˛eby, w pancerzu rogowym, Zginał ˛ smok przecie pod ostrzem stalowym. Był raz król stary na tronie wysokim, Spod białych włosów zimnym łypał okiem. Usta nie czuły smaku jadła ni napoju, A uszy pie´sni – lecz nie znał spokoju, Bo my´slał tylko o ogromnej skrzyni Pełnej klejnotów i złotych kamieni W gł˛ebokim skarbcu, ciemno´scia˛ osnutej, Zimnym z˙ elazem i stala˛ okutej. Rdza˛ zaszły miecze tanów jego dzielnych, Sława nie zdzier˙zyła rzadów ˛ niepodzielnych. Zamek w ruinie i zimne komnaty To nic, bo złotem elfów jest bogaty! Nie słyszał rogów na górskiej przeł˛eczy, Nie czuł krwi, gdy lud jego nieprzyjaciel dr˛eczył. Zamek zdobyto, królestwo zniszczono, A króla ko´sci w dół zimny rzucono. Jest skarb dawny, pod skala˛ schowany Za drzwi siedmiorgiem z dawna zapomniany Bramy ponurej z˙ aden człek nie przejdzie. A jednak na pagórku wiosna˛ trawa wzejdzie W przepychu kwiatów, w´sród skowronków s´piewu I o˙zywczego od Morza powiewu. Skarbu pilnuje Noc uwa˙znym okiem, Ziemia czeka, a elfowie s´pia˛ snem gł˛ebokim.

30

MORSKI DZWON Gdy szedłem raz pla˙za˛ o morzach marzac, ˛ Jak gwiazdka l´snił na mokrym piasku. Wi˛ec wziałem ˛ do r˛eki ów dzwonek male´nki, Muszelk˛e m˙zac ˛ a˛ od blasku. W palcach mych dr˙zacych ˛ ton nagły, d´zwi˛eczacy ˛ Narodził si˛e z niej i rozpłynał. ˛ Radosne wołanie, nami˛etne wezwanie; Zabrzmiał raz jeden i zginał. ˛ W zdumieniu ujrzałem statek s´nie˙znobiały W´sród szarych i pustych fal. Ju˙z czasu nie mamy! Wi˛ec na co czekamy? Krzyknałem: ˛ „Unie´s mnie w dal!” I uniósł mnie w dal, w przejrzystej mgle fal, W wilgotna˛ pian˛e spowity, Gdzie niezwykły lad ˛ s´pi daleko stad, ˛ W mroku o zmierzchu ukryty I znów zabrzmiał dzwon, czarodziejski ton, Wcia˙ ˛z wy˙zej głos jego biegł. Po zdradzieckiej skale, omywanej przez fale Na gładki i pusty brzeg. Piaski m˙zace ˛ biela,˛ co do stóp si˛e s´ciela,˛ Gwiazdy w srebrzystej sieci I skały perłowe, głazy kryształowe W ksi˛ez˙ yca l´sniacej ˛ zamieci. Wziałem ˛ w dło´n piasku pełnego blasku, Sypiac ˛ pył m˙zacy, ˛ perlisty, Traby ˛ z opalu i ró˙ze z koralu, Zielenie i ametysty. Lecz pod skał osłona˛ jaskinie w mroku tona,˛ Zielskiem zarosłe i mułem. Gdy niebo s´ciemniało i chłodem powiało, L˛ek wielki w sercu poczułem. Wzgórzem lesistym potok płynał ˛ czysty, Wi˛ec piłem wody do syta. Gdym strumie´n przekroczył, zachwyciła me oczy Kraina za nim ukryta. Łaki ˛ w sło´ncu skapane, ˛ lekkim wiatrem owiane, ˙Zółte kwiaty gwia´zdziste, 31

I jak złote ksi˛ez˙ yce nenufary dziewicze Na tafli jeziora czystej. Wa˙zki ta´nczace ˛ i wierzby płaczace ˛ Nad wody omszałym kryształem, Strzega˛ twierdzy złocistej gladiole strzeliste I trzciny – zielone strzały. Pie´sn´ echo niesie po pla˙zy, po lesie. Spływa w dolin˛e, gdzie stworze´n jest moc. Białe zajace ˛ w´sród traw s´migajace, ˛ ´Cmy jasnookie, co gapia˛ si˛e w noc. W cichym zdumieniu, gł˛eboko w cieniu Borsuki s´wieca˛ s´lepiami. Słyszałem kroki, lekkie podskoki I z˙ wiru chrz˛est pod stopami. Srebrzysta muzyka, co z nagła umyka, Zaledwie pochwyci ja˛ ucho. Szukałem, goniłem, lecz s´lad zagubiłem – Znów wokół pusto i głucho. Z listowia zieleni i czarnych dereni Płaszcz sobie splotłem zielony. Długie berło w dłoni, złota flaga si˛e płoni I wieniec na kształt korony. Z okiem błyszczacym, ˛ z głosem stala˛ d´zwi˛eczacym ˛ Stanałem ˛ sam na szczycie. Krzyczac: ˛ „Dlaczego mnie, króla waszego Tylko milczeniem darzycie? Ja władca dostojny, sercem i trzcina˛ zbrojny Glaclioli kling˛e wznosz˛e. Ujrze´c chc˛e twarze, niech kto´s si˛e poka˙ze. Przemówcie do mnie, prosz˛e!” Wtem chmury z północy jak całuny nocy Okryły s´wiat ciemno´scia.˛ Chwytałem si˛e ziemi palcami dr˙zacymi, ˛ Walczac ˛ z własna˛ słabo´scia˛ Do lasu dotarłem, o drzewo si˛e wsparłem, Gro´zna obj˛eła mnie cisza. I mrok mnie uwi˛eził w sieci nagich gał˛ezi. Nikt mego wołania nie słyszał. Przez rok i przez dzie´n skrywał mnie nocy cie´n, P˛etały paj˛eczyn sieci. Słyszac ˛ szmery i stuki, i pracowite z˙ uki 32

Czekałem w mro´znej zamieci. A˙z s´wiatła promie´n przez noc przebił si˛e do mnie: „Co widz˛e, ja osiwiałem”. Cho´c zgi˛ety, zgarbiony, lecz wolno´sci spragniony, Ku morzu p˛edem pognałem. I l˛ekiem s´cigany, w˛edrowiec zbłakany ˛ Na stromej upadłem drodze. A Mroku straszydła rozpi˛eły swe skrzydła, Znów pogra˙ ˛zajac ˛ mnie w trwodze. R˛ece miałem w ranach, twarz wiatrem smagana˛ I dr˙zac ˛ szukałem schronienia, Gdy na wargach spieczonych smak poczułem słony I kres mojego cierpienia. Mewy w górze kra˙ ˛zyły i z˙ ało´snie kwiliły Głosy w pieczarach mrocznych. Morsów warczenie, z˛ebate kamienie I chlupot fal niewidocznych. Nastała zima. Łzawiacymi ˛ oczyma W mroku nocy drogi szukałem, A˙z dotarłem cło brzegu, z włosami w s´niegu Na ladu ˛ kra´ncach ju˙z stałem. Ma łód´z zapomniana, fala˛ kołysana U brzegu na mnie czekała. Nie tknałem ˛ wiosła – sama mnie niosła, Sztormowi czoła stawiała. Mijałem okr˛ety o z˙ aglach wyd˛etych I zapomniane wraki, A˙z port wyt˛eskniony, zmierzchem otulony, Morskie wskazały mi ptaki. ´ Slepe okiennice, wiatr zamiata ulice; Przy drodze siadłem, znu˙zony, I skarby zebrane, skrz˛etnie przechowywane W kanał wrzuciłem spieniony. W dłoni stulonej gar´sc´ piasku zlepiona˛ I muszl˛e dziwna˛ s´ciskałem. Od dawna jest głucha – pró˙zno nastawiam ucha Nigdy ju˙z jej nie słyszałem. Gdy id˛e samotny chodnikiem wilgotnym, Aleja˛ ponura˛ i ciemna,˛ Mówi˛e sam do siebie, bo nawet w potrzebie Nikt nie chce rozmawia´c ze mna.˛ 33

OSTATNI STATEK Firiel zbudziła si˛e nad ranem. Niebo na wschodzie ja´sniało, Dalekie koguta pianie Czysto i jasno d´zwi˛eczało. Ptaki zbudzone w cieniu drzew. Na tle bladego s´witu, Zaniosły swój poranny s´piew Do wiatru i bł˛ekitu. Patrzyła, jak srebrzysty brzask Powoli w dzie´n si˛e zmienia, Na li´sciach migoczacy ˛ blask ´Swiat wydobywa z cienia. I po podłodze, niby mgła, Przebiegła stopka˛ bosa.˛ Tanecznym krokiem w sło´ncu szła, Sło´ncem spowita i rosa.˛ Klejnotem brzeg jej sukni l´snił, Gdy biegła w dół, ku wodzie. I złotem rzeki nurt si˛e skrzył, Dziwiac ˛ si˛e jej urodzie. Zimorodek spadł jak kamie´n W szkarłacie i bł˛ekicie. Słodko si˛e niósł sitowia szum I lilii wo´n o s´wicie. I nagle skad´ ˛ s cudowny głos Doleciał, gdy tak stała. Skrzył si˛e jej promienny włos I twarz jak lilia biała. Na harfie i na fletni grał Wirtuoz niezrównany. Młodzie´nczych głosów chorał brzmiał W s´piewie zaczarowanym I złotodzioby statek-ptak, Zbrojny w podwójne wiosła, W łab˛edzie skrzydła chwytał wiatr, Gdy fala w dal go niosła. ´ Swietlisty z kraju elfów ród Przy wiosłach stał złoconych, 34

A purpurowy sło´nca wschód Wyzłacał trzy korony. Do wtóru harf ich s´piew si˛e niósł, Swój rytm wiosłom nadajac. ˛ „Ach, cudny las i li´scie drzew, I ptaki, co s´piewaja.˛ Niejeden jeszcze taki s´wit Rozja´sni t˛e krain˛e Niejeden kwiat tu b˛edzie kwitł Nim mróz zapowie zim˛e”. „Dokad ˛ to woda niesie was, ˙Zeglarze s´piewajacy? ˛ Czy tam, gdzie g˛esty, wieczny las, Zachodu złoci sło´nce? Czy gdzie Północy zimny brzeg I wyspy kamieniste? Gdzie mewy i gdzie wieczny s´nieg, Pchaja˛ was wiosła złociste?” „O, nie!” – odrzekli. „Dalszy lad ˛ Chca˛ ujrze´c nasze oczy. Szara˛ Przysta´n daleko stad, ˛ Nim ciemno´sc´ nas otoczy. Do domu serca głos nas gna, Gdzie Białe ro´snie Drzewo I Gwiazda blaskiem tam za dnia Ostatni brzeg oblewa. Po˙zegna´c marny ziemski los, ´ Sródziemia las i drzewa; Do Kraju Elfów, gdzie dzwonu głos Z wysokiej wie˙zy s´piewa. Tu wi˛edna˛ trawy, ginie li´sc´ , Sło´nce i Ksi˛ez˙ yc gasna,˛ Co´s wzywa nas, by dalej i´sc´ , Nie daje w drodze zasna´ ˛c”. Podnie´sli wiosła, umilkł s´piew. „Spójrz, miejsce jeszcze mamy! O, Córo Ziemi, czy słyszysz zew? Popły´n, o, popły´n z nami! Niewiele czasu zostało ju˙z, Dziewico jak elf cudna. Wyruszaj z nami na kraj mórz, 35

Spiesz si˛e, bo droga trudna!” Firiel spojrzała na brzeg, w dół Nie´smiały krok zrobiła, Gdy glina, rozmokła na wpół Stopy jej uwi˛eziła. Wi˛ec do z˙ eglarzy woła w głos, Wyciaga ˛ ku nim ramiona. „Nie mog˛e odej´sc´ , taki mój los Bo z Ziemi jestem zrodzona!” Mroczny chłód domu witał ja,˛ Gdy z łaki ˛ powróciła I czarodziejska˛ sukni˛e swa˛ Fartuchem zastapiła. ˛ Promiennozłoty włosów blask W warkoczu uwi˛eziła I w wirze gospodarskich prac Zmierzchu nie zauwa˙zyła. Za rokiem rok upływa znów, Do Siedmiu Rzek odpływa. Dzie´n pełen sło´nca, noc bez snów; Chwieje si˛e wierzba krzywa. Lecz nigdy ju˙z, o z˙ adnej z pór Na zachód nikt nie płynie I nie za´spiewa elfów chór, Ich pie´sn´ na zawsze zginie.