Wright Austin - Tony i Susan (iMN)

Austin WRIGHT TONY I SUSAN TONY AND SUSAN Przekład: MACIEJ MAJCHRZAK

Wydanie oryginalne: 1993 Wydanie polskie: 1997

Dla Sally

PRZED

Historia ta sięga wstecz do listu, jaki pierwszy mąż Susan Morrow, Edward, przysłał jej zeszłego września. Napisał książkę, powieść, i pytał, czy nie zechciałaby jej przeczytać? Susan była trochę zszokowana, ponieważ, za wyjątkiem bożonarodzeniowych kartek od jego drugiej żony, żadnych wiadomości od Edwarda nie otrzymywała przez dwadzieścia lat. Odszukała go wśród swych wspomnień. Przypomniała sobie, że zawsze chciał pisać — opowiadania, wiersze, szkice, cokolwiek, byle używać słów. Tak, teraz pamiętała to dobrze. To był główny powód problemów, jakie między nimi zaistniały. Myślała jednak, że zarzucił to całe pisanie, odkąd zaczął robić w ubezpieczeniach. Jak widać nie. Pośród nierzeczywistych dni ich małżeństwa istniała kwestia, czy ona powinna czytać to, co on napisze. On był początkującym pisarzem, ona surowszym krytykiem niż sama chciała. To było drażliwe — jej zawstydzenie, jego obraza. Teraz w swym liście napisał: „Do diabła! Ta książka jest dobra!” Chciał jej pokazać, ile nauczył się o życiu i fachu, dać jej przeczytać i zobaczyć, osądzić samej. Była najlepszym krytykiem jakiego kiedykolwiek miał, tak przyznał. Mogła mu także pomóc, bo mimo zalet, obawiał się, że powieści czegoś brakuje, a ona będzie wiedzieć, będzie mogła mu to wskazać. Nie spiesz się, zaznaczył, naskrob parę zdań, cokolwiek przyjdzie ci do głowy. Podpisano: „Zawsze twój, pamiętający stary Edward”. Podpis zirytował ją. Przypominał jej zbyt wiele, zagrażał pokojowi, jaki zawarła ze swoją przeszłością. Nie miała ochoty pamiętać i wpadać w nieprzyjemny nastrój, ale kazała mu przysłać książkę. Poczuła się zawstydzona swymi podejrzeniami, obiekcjami. Dlaczego wolał, poprosić ją, a nie jakichś nowszych znajomych? Sugerowanie, by napisała to, co przyjdzie jej do głowy, było prostsze niż przemyśliwania. Nie mogła odmówić, przynajmniej dlatego, żeby nie wyglądało, iż wciąż żyje przeszłością. Paczka nadeszła tydzień później. Dorothy, jej córka, przyniosła ją do kuchni, gdzie ona sama, a także Dorothy, Henry i Rosie zajadali kanapki z masłem orzechowym. Paczka była mocno oklejona. Susan wydobyła maszynopis i przeczytała napis na stronie tytułowej:

3

Edward Sheffield ZWIERZĘTA NOCY Czysto przepisane na maszynie, na dobrym papierze. Zastanowiło ją, co oznacza tytuł. Podobał jej się gest Edwarda, pojednawczy, schlebiający. Choć ogarnęła ją też swego rodzaju czujność, toteż kiedy Arnold, jej obecny mąż, wrócił wieczorem, zaanonsowała wyraziście: — Dostałam dziś wiadomość od Edwarda. — Jakiego Edwarda? — Och, Arnoldzie... — A, Edwarda. No tak. I cóż ten stary piernik ma do powiedzenia? To było trzy miesiące temu. A teraz w umyśle Susan siedzi pewna obawa, która przychodzi i odchodzi, trudna do opanowania. Kiedy Susan się nie obawia, obawia się, żeby nie zapomnieć o co się obawia. A kiedy wie o co się obawia — na przykład, czy Arnold zrozumiał, co miała na myśli, albo o to, co on miał na myśli, mówiąc to co miał na myśli, dziś rano — nawet wtedy Susan ma przeczucie, że tak naprawdę to chodzi o coś innego, ważniejszego. A tymczasem prowadzi dom, płaci rachunki, sprząta, gotuje, zajmuje się dziećmi, trzy razy w tygodniu ma zajęcia w miejscowym college’u, podczas gdy jej mąż naprawia serca w szpitalu. Wieczorami Susan czyta, przedkładając to nad telewizję. Czyta, żeby nie zastanawiać się nad sobą. Cieszy się na myśl o powieści Edwarda, bo lubi i czytać i chce wierzyć, że on sam się poprawił, ale przez trzy miesiące odkładała to. Choć samo opóźnienie nie było zamierzone. Wsadziła po prostu maszynopis do szafy i zapomniała o nim. Gdy w końcu przypomniała sobie, czas nie był właściwy, bo albo robiła akurat zakupy w spożywczym, albo odwoziła Dorothy na konie, albo oceniała prace studentów. Gdy była wolna, nie pamiętała. W czasie kiedy nie zapominała, starała się oczyścić umysł, by czytać powieść Edwarda w sposób, na jaki ta zasługiwała. Problemem były wspomnienia, powracające jak stary wulkan pełen huku i wstrząsów. To wszystko odrzucało intymność, jego przestarzała wiedza o niej i jej o nim. Musi zignorować swą pamięć o jego podziwie dla samego siebie, jego próżności, ale też i o jego lękach. Wtedy to jej czytanie będzie w porządku. Bo ona chce być w porządku. Ale jeśli ma się tak stać, musi zaprzeczyć swym wspomnieniom — sprawić, by stała się kimś obcym. Zaledwie mogła uwierzyć, że chciał, aby przeczytała jego powieść. Musi to być coś osobistego, nowy obrót w ich martwym romansie. Była ciekawa, co Edward miał na myśli pisząc, że chyba czegoś tu brakuje. Jego list sugerował, że nie wiedział czego, ale zastanawiało ją, czy nie ma tam jakiegoś tajemnego przesłania typu: Susan i Edward — subtelna miłosna pieśń. Przeczytaj, a kiedy odszukasz, czego brakuje, znajdziesz Susan.

4

Albo nienawiść, co bardziej prawdopodobne, chociaż wyzbyli się jej wieki temu. I gdyby to ona, Susan, była czarnym charakterem — tą gorszą trującą częścią, jak w rumianym jabłku danym do polizania Królewnie Śnieżce — byłoby miło dowiedzieć się, ile naprawdę ironii zawierał w sobie list Edwarda. Lecz choć się tak przygotowała, nadal zapominała, nie czytała, a z czasem uwierzyła, że jej zaniedbanie to coś stałego. Wzbudziło to w niej opór i wstyd, ale kilka dni przed Bożym Narodzeniem otrzymała kartkę od Stephanie z dodatkową notką Edwarda. Przyjeżdża do Chicago, pisał, 30 grudnia, tylko na jeden dzień, zatrzyma się w hotelu Mariott, a więc do zobaczenia. Zaniepokoiła się, bo on będzie chciał pogadać o tym nie przeczytanym maszynopisie, ale ulżyło jej, gdy zdała sobie sprawę, że ma jeszcze czas. Po Bożym Narodzeniu Arnold jedzie na trzy dni na zjazd kardiochirurgów. Wtedy będzie mogła to przeczytać. To zajmie jej myśli, dobra odskocznia od podróży Arnolda, i wreszcie: nie musi się czuć winna. Susan wyobraża sobie, jak Edward wygląda teraz. Pamięta go jako blondyna ptasiej urody, z oczami rzucającymi spojrzenia znad dziobowatego nosa, niewiarygodnie chudego, z długimi ramionami i wypukłymi łokciami, genitaliami nieproporcjonalnie wielkimi w stosunku do kośćca. Jego przyciszony głos, cięte niecierpliwe słowa — jakby sądził, że większość z tego, co musi powiedzieć, jest zbyt głupia i nie powinna być wymówiona. Czy okaże się bardziej godnym, czy bardziej pompatycznym? Pewnie utył, a jego włosy będą siwe, o ile całkiem nie wyłysiał. I ciekawe, co on o niej pomyśli? Życzyłaby sobie, aby zauważył o ile bardziej tolerancyjna, przystępna i hojna jest teraz i o ile więcej wie. Czy nie odepchnie go czasem ta różnica między dwudziestoczterolatką a czterdziestodziewięciolatką. Ma teraz nowe okulary, ale za czasów Edwarda w ogóle ich nie nosiła. Jest bardziej pyzata, ma większe piersi, policzki różowe tam gdzie były szare, wypukłe tam gdzie były wklęsłe. Jej włosy, które za Edwarda były długie, proste i jedwabiste, są schludnie obcięte na krótko i siwiejące. Stała się zdrowsza i pełniejsza, a Arnold mówi, że wygląda jak skandynawski narciarz. Teraz, skoro już naprawdę zamierza to przeczytać, zastanawia się, jaka to powieść. Czy jest może podobna tym wyprawom robionym bez planów, gdzie nogi poniosą? Najgorsze wtedy jeśli okaże się na tyle niedorzeczna, by bronić jej przeszłości, szkodząc tym samym obecnym dniom. Nawet jeśli nie jest niedorzeczna, istnieje ryzyko, że to intymna podróż przez nieznany umysł: zmuszona będzie do kontemplacji zdarzeń więcej mówiących innym niż jej samej, do stykania się z obcymi, których nie wybierała, będzie zaproszona do udziału w obcych zwyczajach. Z Edwardem za przewodnika, od którego dominacji już raz uciekła. Zasób negatywnych możliwości jest niemały: znudzenie, obrażanie się, pławienie w sentymentalnych obrazach, pogrążanie się w depresji i smutku. Co naprawdę zajmuje

5

Edwarda w wieku lat czterdziestu dziewięciu? Pewna jest tylko to, czym powieść nie będzie — chyba że Edward zmienił się radykalnie i wtedy nie będzie to ani kryminał, ani baseballowa historyjka ani też western — na pewno nie będzie to historia pełna krwi i zemsty. Co zostało? To się okaże. Zacznie w poniedziałek wieczorem, dzień po Bożym Narodzeniu, gdy wyjedzie Arnold. I te trzy wieczory jej wystarczą.

WIECZÓR PIERWSZY JEDEN

Tego wieczoru, kiedy Susan Morrow zasiada, by poczytać maszynopis Edwarda, strach wstrząsa nią niczym pocisk. Zaczyna się chwilą głębokiego skupienia, która znika zbyt szybko i nie daje się zatrzymać, pozostawiając ślady nieokreślonego dreszczu emocji. Niebezpieczeństwo, groźba, katastrofa, nie wiadomo co. Próbuje się z tego otrząsnąć, wracając myślą do kuchni, do rondli i innych naczyń, do zmywaka, a potem do chwytania w usta powietrza na kanapie w bawialni, gdzie naszła ją ta niebezpieczna myśl. Dorothy, Henry i kolega Henry’ego, Mike, grają w „Monopol” na podłodze w gabinecie. Ona odrzuca ich zaproszenie do udziału w grze. Stoi choinka. Na kominku leżą kartki świąteczne, gry i ciuchy razem z chusteczkami po całej kanapie. Bałagan. Odgłos ruchu z O’Hare za szybą zamiera, Arnold pewnie jest już w Nowym Jorku. Nie mogąc przypomnieć sobie, co ją przestraszyło, Susan stara się to zignorować, kładzie nogi na stoliku do kawy, chucha i przeciera swoje okulary. Obawa w jej umyśle napiera, niewytłumaczalnie się powiększa. Lęka się z powodu wjazdu Arnolda — jeśli to jest przyczyna — jakby to był koniec świata, ale nie może znaleźć logicznego powodu takiego odczucia. Katastrofa samolotowa, ale nie wszystkie samoloty się rozbijają. Zjazd też nie wydaje się mu zaszkodzić. Ludzie będą go rozpoznawać, zapamiętywać jego nazwisko z identyfikatora. Jak zwykle będzie mu schlebiać odkrywanie faktu, iż jest znany, co wprawi go w najlepszy z nastrojów. Wywiad dla Chickwasha też nie wyrządzi żadnej krzywdy, jeśli nawet nic z niego nie wyjdzie. Gdyby przypadkiem jednak coś wyszło, otwiera się całe nowe życie i możliwość pomieszkania w Waszyngtonie, jeśli będzie chciała. Arnold jest wśród kolegów i starych kumpli, wśród ludzi, którym powinna ufać... To prawdopodobnie tylko przemęczenie. Wciąż odkłada Edwarda na później. Czyta jakieś notki, gazety, artykuły wstępne, zagląda do krzyżówek. A maszynopis się opiera, albo to ona się opiera, w obawie, że powieść każe jej zapomnieć o zagrożeniu, czymkolwiek ono jest. Ten manuskrypt jest taki

7

ciężki, taki długi. Książki zawsze opierają się jej na początku, ponieważ pochłaniają tyle czasu. Mogą pogrzebać jej myśli, czasem na dobre. Nim skończy, może być już inną osobą. A ten przypadek jest gorszy niż zazwyczaj, bo powrót Edwarda do życia przynosi ze sobą nowe szaleństwa, które z jej myślami nie mają nic wspólnego. On sam też jest niebezpieczny, rozładowując swój mózg, tę noszoną w sobie bombę. Nic to. Jeśli ona nie może przypomnieć sobie, co ją kłopocze, ta lektura to zamaluje. Potem nie będzie chciała się już zatrzymywać. Otwiera pudełko, patrzy na tytuł: „Zwierzęta nocy”. Wchodząc przez tunel do budynku w zoo widzi szklane akwaria skąpane w mrocznym purpurowym świetle, pełne dziwnych ruchliwych stworzonek o olbrzymich uszach i kulistych dużych oczach, dzień jakby zamienia się z nocą. Dobrze, już lepiej zacząć...

ZWIERZĘTA NOCY 1 Oto ten mężczyzna, Tony Hastings, jego żona Laura i córka Helen, podążający nocą na wschód, międzystanówką w północnej Pennsylvanii. Zaczynali właśnie wakacje, jadąc do ich letniego domku w Maine. Podróżowali nocą, bo wyruszyli za późno, a do tego jeszcze po drodze trzeba było zmieniać oponę. Kiedy zasiedli w samochodzie po kolacji, gdzieś na wschodzie Ohio, Helen zaproponowała: — Nie szukajmy motelu, jedźmy całą noc. — Poważnie? — spytał Tony Hastings. — Pewnie, dlaczego by nie? Sugestia ta poruszyła jego poczucie porządku i zaalarmowała jego przyzwyczajenia. Był profesorem matematyki, który słynął z solidności i rozwagi. Rzucił palenie sześć miesięcy temu, ale wciąż jeszcze zdarzało mu się trzymać w ustach fajkę, bo dodawała mu pewności siebie. Jego pierwszą reakcją na pomysł Helen było: „Nie bądź głupia”, ale stłumił to w sobie jako niegodne dobrego ojca. Tak w ogóle uważał się za dobrego ojca, nauczyciela i męża. Słowem: dobrego człowieka. Na dodatek czuł w sobie jakieś pokrewieństwo z kowbojami i graczami w baseball. Nigdy, od czasu dzieciństwa, nie jeździł konno, ani nie grał w baseball, nie był ani wielki, ani silny; nosił czarny wąsik i uważał się za luzaka. Przystając na ten pomysł urlopowania i spokój nocnej autostrady, dał się ułagodzić przez fakt, iż wtedy spadnie z niego odpowiedzialność za upolowanie miejsca na nocleg, wypatrywanie informacji na znakach, podchodzenie recepcji i proszenie się o pokoje, podpierając jeszcze to wszystko myślą o przyjemnej nocnej jeździe i zostawieniu na boku wszelkich spraw. — Zamienimy się za kółkiem o trzeciej rano? — Jasne, tato, dobra. — Co o tym myślisz, Lauro?

8

— Nie będziesz zbyt zmęczony rano? Wiedział, że po egzotycznej nocy następuje ohydny dzień i że będzie się czuł okropnie, usiłując nie zasnąć po południu i wrócić do normalnego planu, ale był kowbojem na wakacjach, a to dobra pora na bycie nieodpowiedzialnym. — Okay — powiedział. — Jedźmy więc. I jechali tak, sunąc międzystanową przy wolno zapadającym czerwcowym zmroku, mijając przemysłowe centra, pokonując zakręty, wzniesienia i doliny wśród farm, a tonące za horyzontem słońce odbijało się w oknach farmerskich domów pośród wysokich łąk przed nimi. Cała trójka, urzeczona widokami, wykrzykiwała do pozostałych zachwyty nad pięknem wiejskich stron w tym dogasającym dniu, nad ostatkami słonecznego światła padającego na żółte pola, zielone lasy i domy, wszystkie zabarwione i odmienione mętniejącą jasnością, i na nawierzchnię drogi, w lusterku srebrną, a czarną przed oczami. O zmroku zatrzymali się po benzynę, a kiedy wrócili na autostradę, Tony zauważył obszarpanego autostopowicza stojącego na poboczu wzniesienia. Zaczął przyspieszać. Autostopowicz miał tablicę z napisem „Do Bangor”. Helen krzyknęła mu do ucha: — On do Bangor, tato. Zabierzmy go. Tony Hastings przycisnął pedał gazu. Autostopowicz miał kombinezon i nagie ramiona, długą jasną brodę i opaskę na włosach. Jego oczy zwróciły się ku Tony’emu, gdy go mijał. — Oj, tato... — Spojrzał przez ramię. — Chciał jechać do Bangor — powtórzyła. — Masz ochotę na jego towarzystwo przez dwanaście godzin? — Nigdy nie bierzesz autostopowiczów. — Obcych — sprostował, chcąc przestrzec Helen przed niebezpieczeństwami tego świata, ale zabrzmiało to zarozumiale. — Tych, którym nie powodzi się tak jak nam — zaznaczyła Helen. — Nie czujesz się trochę winny, mijając ich tak po prostu? — Winny? To nie moja wina. — Mamy samochód. Wolne miejsce. Jedziemy w tę samą stronę. — Och, Helen — wtrąciła się Laura. — Nie bądź małą dziewczynką. — Mam kumpli, którzy jeżdżą stopem do domu ze szkoły. Co by zrobili, gdyby każdy myślał tak jak wy? — Nikt nie skomentował. — Ten facet był całkiem miły. Sami widzieliście. Tony, rozbawiony, pomyślał o obdrapańcu. — Co by mu nie przeszkadzało walnąć nas po głowie. — Tato! Poczuł się dziko w zapadającej nocy, badawczo, nieznanie. — Miał tablicę — ciągnęła swoje Helen. — To grzeczne z jego strony, i właściwe. No i miał gitarę. Nie zauważyłeś jego gitary?

9

— To nie była gitara, raczej karabin maszynowy — odparł Tony. — Wszystkie rzezimieszki noszą karabiny w futerałach na instrumenty, dlatego mogą się mylić z muzykami... — Poczuł jak dłoń żony dotyka tyłu jego głowy. — Wyglądał jak Jezus Chrystus, tato. Nie widziałeś jego szlachetnej twarzy? Laura roześmiała się stwierdzając: — Każdy z rozwianą brodą wygląda jak Jezus Chrystus. — To właśnie miałam na myśli — odparła Helen. — Jeśli ma rozwianą brodę, musi być okay. Laura dotykała dłonią jego włosów, a pośrodku znalazła się Helen. Przechylona z tylnego siedzenia wtykała między nich swoją głowę. — Tato? — Tak? — Czy to przed chwilą, to miał być jakiś twój kawał? — Co masz na myśli? — Już nic. Ze spokojem zatapiali się w ciemności. Córka Helen zaczęła śpiewać turystyczne piosenki, a matka Laura szybko się przyłączyła. Nawet ojciec, Tony, który nigdy nie śpiewał, zaistniał swoim basem. I tak muzykowali, ciągnąc długą i pustą międzystanową przez Pennsylvanię, podczas gdy barwy dnia szarzały, wtapiając się w ciemność... Była pełnia nocy i Tony Hastings prowadził sam, teraz już bez żadnych głosów, jedynie szelest wiatru zakłócał szum silnika i opon. Jego żona Laura siedziała obok — milcząca, pogrążona w ciemności, a córka Helen na tylnym siedzeniu obsunęła się tak, że stała się teraz niewidoczna. Ruch był nieduży. Tylko pojedyncze światła po przeciwnej stronie mrugały spomiędzy drzew oddzielających pasy. Raz świeciły mocniej, to znowu słabły, kiedy pasy się rozdzielały. Po swojej stronie od czasu do czasu doganiał czerwone światła kogoś przed nim, a w lusterku z rzadka pojawiały się przednie reflektory samochodu czy ciężarówki. Przez długie chwile po jego stronie drogi nie było nikogo. Nie było też świateł w całej okolicy. Nie mógł tego dokładnie dostrzec, ale wyobrażał sobie tylko las dookoła. Cieszył się, że od tej dziczy oddziela go jego auto. Mruczał, z myślą o kawie za godzinę, jakąś melodię, bawiąc się swym dobrym samopoczuciem, całkowitym brakiem znużenia, spokojny w ciemności kabiny pilotów samolotu z pogrążonymi we śnie pasażerami na pokładzie. Cieszył się z zostawienia autostopowicza, z miłości żony i dobrego humoru córki. Był dumnym kierowcą, lekko może tylko zadufanym w sobie. Starał się nie przekraczać sześćdziesięciu mil na godzinę. Na długim podjeździe dogonił dwie pary tylnych świateł, które trzymając się obok siebie blokowały mu oba pasy. Jeden samochód usiłował minąć drugi, ale nie mógł się wysforować do przodu, więc Tony musiał zredukować prędkość. Wjechał na lewy pas, tuż za wóz próbujący mijać. „No, dalej, jedź” — mruczał,

10

jak każdy niecierpliwy kierowca, którym i jemu zdarzało się być. Wkrótce przyszło mu na myśl, że samochód z lewej wcale nie ma ochoty mijać, za to konwersuje sobie z tym drugim. I rzeczywiście, oba samochody wciąż stopniowo zwalniały. Jedną z jego dumnych zasad było nigdy nie używać klaksonu, ale tym razem nacisnął go jednym szybkim ruchem. Auto przed nim wyrwało do przodu. On pociągnął za nim, minął to drugie i wśliznął się z powrotem na prawy pas, czując jakby lekkie zmieszanie. Wolno jadący samochód został z tyłu, zaś ten przed nim, co ustąpił mu miejsca, znów zaczął zmniejszać prędkość. Odgadł, że kierowca wyczekiwał tamtego, by dokończyć zabawę, więc zjechał na zewnętrzną, by go minąć, ale samochód przed nim odbił w lewo i zablokował mu drogę. Tony musiał wcisnąć hamulec. Był lekko wstrząśnięty, kiedy zdał sobie sprawę, że kierowca tego samochodu ma ochotę pobawić się teraz z nim. Auto zwolniło jeszcze bardziej. Zauważył w lusterku, gdzieś w dali za sobą, światła trzeciego samochodu. Nie chciał używać klaksonu. Jechali trzydzieści mil na godzinę. Zdecydował się mijać po prawym pasie, ale tamten samochód znów wsunął się przed niego. — No co jest... — rzucił do siebie. Laura poruszyła się. — Jakiś wariat przed nami — wyjaśnił. Teraz wóz przed nimi jechał trochę szybciej, ale wciąż zbyt wolno. Ten trzeci pozostawał daleko w tyle. Tony nacisnął klakson. — Nie rób tego — zaoponowała Laura. — On właśnie tego chce. Uderzył w kierownicę. Pomyślał chwilę i wziął głęboki oddech. — Trzymajcie się — powiedział, przycisnął pedał gazu i przeskoczył na lewo. Tym razem się udało. Tamten wóz zatrąbił, a on przyspieszył. — Dzieciaki — stwierdziła Laura. Z tylnego siedzenia odezwała się Helen: — Banda głupków. Nie wiedział, że już się przebudziła. — Chyba się ich pozbyliśmy? — rzucił Tony. Tamten samochód był za nimi, więc poczuł pewną ulgę. — Helen! — krzyknęła Laura. — Nie! — Co? — zapytał Tony. — Pokazała im palec. Ten drugi wóz to był buick, z lewym błotnikiem lekko wgniecionym, ciemny, granatowy lub czarny. Tony nie skupiał się, by dojrzeć, kto jest w środku. Już do niego dobijali. Przyspieszył do osiemdziesiątki, ale te światła pozostawały wciąż blisko, niemal go dotykały. — Tony — szepnęła Laura. — O, kurczę — rzuciła Helen. Wciąż próbował jechać szybciej.

11

— Tony — powtórzyła Laura. Tamci wciąż trzymali się blisko. — Po prostu jedź normalnie. Trzeci samochód był daleko. Jego światła niknęły na zakrętach i pojawiały się po długiej przerwie na prostych. — W końcu im się znudzi. Zmniejszył prędkość do sześćdziesięciu pięciu, a kiedy tamto auto zbliżyło się jeszcze, nie mógł dostrzec już w lusterku jego świateł, a tylko odblask. Samochód zaczął trąbić, a potem zjechał na zewnętrzną, by mijać. — Przepuść go — powiedziała stanowczo Laura. Obcy wóz jechał obok niego — prędzej, gdy on przyspieszał, wolniej, gdy on zwalniał. Siedziało w nim trzech facetów, których dokładnie widzieć nie mógł. Zobaczył tylko, że ten na przednim siedzeniu pasażera ma brodę i szczerzy do niego zęby. Zdecydował się zostać przy sześćdziesięciu pięciu milach i nie zwracać na nich uwagi, o ile będzie mógł. Tamci jednak wbili się przed niego i zwolnili, zmuszając go, by zrobił to samo. Kiedy próbował wyminąć ich, odbili w lewo, by temu przeszkodzić. Przesunął się z powrotem na prawy pas, a oni pozwolili mu zrównać się z nimi. Potem pociągnęli do przodu i kołysali się w te i we wte na obu pasach. Wreszcie zjechali na prawy, jakby zapraszając go do mijania, lecz kiedy spróbował, znowu zajechali mu drogę. W przypływie wściekłości nie ustąpił i nagle rozległ się metaliczny zgrzyt, a zaraz potem wstrząs. Wiedział, że w nich uderzył. — Cholera! — syknął. Jakby wiedzione bólem, tamto auto odstąpiło i przepuściło go. „Nieźle im dałem — mruknął do siebie Tony. — Sami się o to prosili. A niech to diabli!” — dodał jeszcze i zwolnił, zastanawiając się co robić, kiedy samochód za nim uczynił to samo. — Co robisz? — spytała Laura. — Powinniśmy się zatrzymać. — Tato — wtrąciła się Helen — nie możemy się zatrzymać! — Uderzyliśmy w nich, musimy stanąć. — Zabiją nas! — Stają? Myślał o ucieczce z miejsca wypadku, będąc ciekawym, czy ta stłuczka ich otrzeźwi, jeśli w ogóle bezpiecznie było tak przypuszczać. Wtedy usłyszał Laurę. Zadufany w swych zaletach, zazwyczaj polegał jednak na niej w subtelniejszych kwestiach moralnych, a ona mówiła teraz: — Tony, proszę, nie zatrzymuj się. Jej głos był niski i cichy, miał go zapamiętać na długo. Jechał więc dalej.

12

— Możesz zjechać z autostrady przy najbliższej okazji i złożyć raport na policji — podsunęła po chwili. — Mam ich numery — dodała Helen. Ale obcy wóz ponownie znalazł się przy nim i zajechał z hukiem od lewej. Mężczyzna z brodą, wystawiwszy ramię przez okno, wymachiwał pięścią i wytykał palec, krzyczał. Samochód dostał się przed Tony’ego i wśliznąwszy się na jego pas próbował zmusić go do zjechania na pobocze. — Boże, dopomóż — szepnęła Laura. — Rąbnij w nich! — krzyknęła Helen. — Nie pozwól im, nie pozwól im! Nie dało się tego uniknąć. Jeszcze jedno uderzenie, lekkie, lecz po lewej stronie swego samochodu usłyszał skrzypnięcie i coś gruchnęło. Balansował kierownicą, a tamci zmusili go do zmniejszenia szybkości. Samochód zatrząsł się niczym śmiertelnie ugodzony i Tony poddał się, zjechał na pobocze i zaczął się zatrzymywać. Tamten wóz stanął przed nim. Trzecie auto, to, które wlokło się na tyłach, pojawiło się nagłe w zasięgu wzroku i przemknęło na dużej prędkości. Tony zaczął otwierać drzwi, ale Laura dotknęła jego ramienia. — Nie rób tego — powiedziała. — Zostań w samochodzie.

DWA To koniec rozdziału. Susan Morrow robi sobie przerwę na chwilę refleksji. Wygląda to wszystko poważniej niż się spodziewała, czuje pewną ulgę i satysfakcję z tego, że styl jest jędrny i że Edward nieźle wyuczył się fachu pisarza. Coś ją wciąga, każe przejmować się Tonym i jego rodziną na pustej autostradzie w obliczu takiego zagrożenia. Czy będzie bezpieczny, gdy pozostanie w aucie? Pytanie — uświadamia sobie Susan — nie dotyczy tego, co on może zrobić, by ich ochronić, ale tego, co w tej historii jest mu przeznaczone. To Edward ma w tym przypadku władzę decydującą. Liczy się to, co on wymyślił. Susan docenia ironię użytą przez Edwarda w przedstawieniu Tony’ego. Sugeruje ona dojrzałość i zdolność do pokpiwania z samego siebie. Mimowolnie nasuwają się jej pytania. Na przykład, czy to nie Stephanie od bożonarodzeniowych kartek kładzie tak czule dłoń na karku Tony’ego, albo czy Helen nie jest wzięta z własnego życia Edwarda? Upomina siebie, aby nie mieszać Tony’ego z Edwardem, fikcja to fikcja, a mimo to — widząc nazwisko tego pierwszego — zastanawia się, czy Edward umyślnie nazwał go tak jak miasto, gdzie dorastali razem. Ciekawi ją, na ile Stephanie podoba się ten Edward Pisarz. Pamięta, że kiedy Edward powiedział jej, iż chce rzucić szkołę aby pisać, poczuła się zdradzona, ale wstydziła się to wyznać. Po rozwodzie miała możność śledzić poddawanie się Edwarda temu marze-

13

niu dzięki relacjom jej matki. Wyciągnęła własne wnioski z transformacji od stadium Edwarda Poety do stadium Edwarda Kapitalisty. Usprawiedliwiło to jej wątpliwości. Od pisania poezji do pisania o sporcie, od pisania o sporcie do nauczania dziennikarstwa, od nauczania dziennikarstwa do ubezpieczeń, był tym czym był, a nie był czym nie był. Pieniądze zrekompensowały stracone marzenia. Przypuszczalnie przy pełnym poparciu Stephanie. Tak Susan do tej pory myślała, ale najwyraźniej myliła się. Siada wygodniej przed ciągiem dalszym. Kładzie pudełko obok siebie na kanapie, podnosi wzrok, patrzy na dwa malowidła na ścianie, próbuje widzieć je inaczej, bardziej świeżo; tę abstrakcyjną plażę, geometrię brązów. Na podłodze w gabinecie „monopolowe” transakcje: kolega Henry’ego, Mike, śmieje się nikczemnie, A na szarym dywaniku, tu w pokoju, przekrzywia się zaspany Jeffrey, Martha zbliża się do niego, obwąchuje, wskakuje na stolik do kawy, zagrażając aparatowi fotograficznemu Dorothy. Co to? Susan przypomina sobie to niebezpieczne, niezidentyfikowane monstrum, które żyło w jej głowie, nim zaczęła czytać. Czyżby książka je uśpiła? Musi więc czytać dalej. Te akapity, rozdziały ną pustej drodze nocą. Myśli o Tonym — pociągła twarz z dziobowatym nosem, okulary, wory pod oczami. Nie, to Edward. Tony ma czarne wąsy, Musi zapamiętać: czarne wąsy.

ZWIERZĘTA NOCY 2 Drzwi od strony kierowcy w starym buicku otworzyły się i wysiadł mężczyzna. Tony Hastings poczuł na ramieniu dłoń żony, wstrzymującą go, czy też dodającą odwagi. Czekał. Pozostali mężczyźni w samochodzie patrzyli na niego przez okna. Nie mógł dostrzec, jak wyglądają. Mężczyzna podszedł wolnym krokiem. Miał na sobie bluzę miotacza z rozpiętym zamkiem wiszącym u dołu, ręce trzymał w kieszeniach. Miał wysokie czoło, łysiał. Spojrzał na przód samochodu Tony’ego Hastingsa i przysunął się do okna. — ...bry wieczór — powiedział. Tony Hastings poczuł w sobie rosnącą wściekłość z powodu tego, co zaszło, ale był bardziej przestraszony niż zły. — Dobry wieczór — odparł. — Trzeba się zatrzymać, kiedy dochodzi do stłuczki. — Wiem. — To dlaczego się nie zatrzymałeś? Tony Hastings nie wiedział, co powiedzieć. Powodem, dla którego nie stanął, był strach, ale bał się do tego przyznać. Mężczyzna pochylił się i spojrzał do wnętrza wozu, na Laurę i Helen siedzące z tyłu.

14

— No? — Co? — Dlaczego? Z bliska widać było duże zęby tego człowieka umieszczone w małych ustach. Miał lekko krzywą szczękę. Nad małymi policzkami migały wyłupiaste oczy, a włosy sterczały mu spoza łysej części głowy. Jego żuchwa pracowała, ale usta nie mogły się domknąć. Z przodu kurtki po lewej stronie miał starannie wyszytą literę Y. Tony Hastings natomiast był chudy, nie miał dobrze rozwiniętych mięśni, wyróżniał go tylko czarny wąsik i miękka wrażliwa twarz. Trzymał dłoń na kluczyku w stacyjce. Okno było na wpół otwarte, drzwi zamknięte. Laura odezwała się stanowczym głosem: — Zamierzaliśmy zgłosić to na policji. — Na policji? Nie wolno oddalać się z miejsca wypadku. Tak mówi prawo. To przestępstwo. — Mamy powód, aby wam nie ufać, tutaj na tej opustoszałej drodze — rzuciła Laura. Jej głos był bardziej donośny niż zazwyczaj. Tony rozpoznał w nim to zacięcie, z jakim jego żona wypowiadała się o drastycznych, rewolucyjnych albo strasznych rzeczach. — Co mówisz? — Wasze zachowanie na drodze... Mężczyzna zawołał: — Hej, Turk! — Drzwi z prawej strony tamtego auta otworzyły się i wysiadło ich jeszcze dwóch. Nie spieszyli się. — Ostrzegam was — ostro zaznaczyła Laura, a szeptem rzuciła do Tony’ego: — Bądź gotów. — Co powiedziałaś? Ostrzegasz mnie? — Proszę nas zostawić. — A to czemu, paniusiu? Musimy zgłosić wypadek. Pozostali dwaj mieli latarkę i sprawdzali przód samochodu Tony’ego, opierając ręce na masce. Pochylając się znikali z zasięgu wzroku. — W porządku — rzucił Tony, myśląc: „Dobra, jeśli chcecie ten protokół, będziemy go mieli” — Wymieńmy informacje. — Masz jakieś informacje na wymianę? — Nazwiska, adresy, firmy ubezpieczeniowe... — Poczuł mocnego kuksańca od Laury, która najwidoczniej pomyślała, że podawanie tym bandziorom nazwiska to nie najlepszy pomysł, ale protokół to protokół, Tony nie znał innego sposobu. — Jakie firmy ubezpieczeniowe? — roześmiał się mężczyzna. — Nie macie ubezpieczenia? — Ha, Ha! — Zgłoszę to na policji — powiedział Tony. Usłyszał słabość w swoim głosie.

15

— Dobra, zgłosimy to glinom — odparł mężczyzna. — No to jedźmy na policję — zdecydował Tony. — Świetny pomysł, facet. To jak robimy, razem jedziemy? Chyba nie chcesz nam uciec, co? Przecież to twoja, kurwa, wina, nie? — To się okaże! — wtrąciła się znowu Laura. — Hej, Ray — odezwał się jeden z tych z przodu. — Ten koleś złapał gumę. — O, dajcie spokój — rzucił Tony. Ray poszedł zobaczyć. Mężczyźni zaczęli się śmiać. — I co ty na to? — No, jak cholera! Ktoś kopnął w koło, poczuli wstrząs w samochodzie. — Nie wierz im — odezwała się Helen z tyłu. Trzech mężczyzn wróciło do okna kierowcy. Jeden z nich ze swoją czarną brodą wyglądał jak filmowy bandyta, a drugi miał twarz okrągłą i nosił okulary w srebrnych oprawkach. — Tak jest — oznajmił Ray. — Twoje prawe przednie koło to z całą pewnością flak. — Płaskie jak naleśnik — dodał mężczyzna z filmową brodą. — Guma — skwitował Ray. — Musiałeś je rozwalić, kiedy spychałeś nas z drogi. Ktoś zachichotał. — To nie ja, to wy... — Bądź cicho — przerwała mu Laura. — Nie wierz im, tato, nie wierz im, to kłamstwo, to jakaś sztuczka. — Co jest? — rzucił Ray, ostrzej niż przedtem. — Nie wierzysz mi? Myślisz, że jestem kłamcą? Gówno, koleś. — Kiwnął na pozostałych. — Wcale nie złapałeś gumy, dalej no, jedź. Zapal silnik i jedź. Jedź stąd, kurwa. Nikt cię nie zatrzymuje. Tony zawahał się. Teraz uświadomił sobie, co to była za wibracja i taniec kierownicy, kiedy zmuszony był stanąć po drugiej kolizji. Wcisnął się w siedzenie i mruknął: — A niech to! — Wiesz co — odezwał się Ray — naprawimy ci to. — Rozejrzał się dookoła. — No nie, chłopaki? — Spoko — padło w odpowiedzi. — Żeby ci pokazać, że jesteśmy w porządku, zrobimy to dla ciebie. Ty nic nie będziesz musiał robić. A potem pojedziemy razem na gliny, ty i ja, zgłosić nasz wypadek. Helen odezwała się niskim głosem: — Nie wierz im. — Masz jakieś narzędzia, człowieku? — spytał brodacz. — Nie wysiadaj z samochodu — nakazała Laura. — Nie ma potrzeby — skwitował Ray. — Weźmiemy nasze. No dalej, ruszmy się.

16

Trzech mężczyzn podeszło do swojego wozu, a Tony, jego żona i córka, zamknięci, patrzyli jak wyciągają lewarek i klucze. — A masz zapasowe koło? — zapytał okularnik. Zaśmiali się, oprócz Raya. — Nie można zmienić koła, jeśli nie ma się zapasowego — odparł Ray poważnym tonem. Patrzył przez chwilę w okno i potem zapytał: — Dasz mi kluczyki do bagażnika? — Nie rób tego! — krzyknęła Helen. Mężczyzna patrzył na nią przez dłuższą chwilę. — A ty myślisz, że kim, kurwa, jesteś? — rzucił. Tony Hastings westchnął i otworzył drzwi. — Sam zajmę się bagażnikiem — bąknął. Usłyszał jęk Helen: — Tato! — Już dobrze. Spokojnie — odezwała się Laura. Wysiadł, otworzył bagażnik i w świetle latarki brodacza wyciągał po kolei bagaże, żeby zrobić dostęp do zapasowego koła. Potem patrzył, jak wykładali je we dwóch, podczas gdy Ray stał obok. Gdy podłożyli lewarek, brodacz powiedział: — Wywal te baby z wozu. — Dalej — dodał Ray. — Każ im wysiąść. — To chyba nie jest konieczne? — rzucił w odpowiedzi Tony Hastings. — Wyciągnij je stamtąd. My naprawiamy ci koło, a ty masz je wywalić, jasne? Tony spojrzał do środka na żonę i córkę. — Wszystko w porządku — powiedział. — Chcą tylko, żebyście wysiadły, bo będą zmieniać koło. Wysiadły i stanęły blisko Tony’ego przy drzwiach samochodu. Pomyślał, że gdyby tamci okazali się groźni, bezpieczniej jest być blisko wozu. Mężczyźni zabrali się do roboty. Podnieśli wóz na lewarku i zdjęli koło. — Hej, ty — odezwał się Ray. — Chodź tutaj. — Kiedy Tony nie poruszył się, sam podszedł i rzucił: — Myślisz, że jesteś kimś, co? — Nie rozumiem. — „Nie rozumiem”. Myślą, kurwa, że są kimś, co? — Kto? — One, te twoje kobiety, twoje dziwki. I ty też. Myślisz, że jesteś kimś lepszym, że możesz walnąć w czyjś wóz, a gliny cię z tego wybronią. — Zaraz, to wy bawiliście się w jakieś wariackie gry na drodze... — I co... Od czasu gdy zajęli się kołem, przejeżdżały rozpędzone i osobowe, i ciężarówki. Tony Hastings chciał, aby ktoś się zatrzymał, chciał, żeby ktoś cywilizowany stanął między nim, a tymi dzikusami, którzy nie wiadomo co chcieli zrobić. Raz jakiś samochód

17

zwolnił, pomyślał, że może się zatrzyma. Wystąpił do przodu, ale coś schwyciło go za ramię i pociągnęło do tyłu. Ray stanął przed nim, zasłonił widok, a samochód odjechał. Trochę później zobaczył zbliżające się błyskające na niebiesko światła wozu policyjnego. „Jadą nas uratować” — pomyślał i pobiegł w kierunku, skąd się zbliżali. Wóz jednak nie zwalniał i Tony zdał sobie sprawę, że się nie zatrzyma. Machał i próbował krzyczeć, gdy go mijali. Słyszał, jak Laura i Helen też krzyczą, ale policyjny samochód już znikał z pola widzenia z prędkością stu mil na godzinę. — I po waszych glinach — skwitował Ray. — Trzeba ich było zatrzymać. — Próbowałem — odparł Tony. Poczuł się pokonany. Zastanawiał się, jaki inny problem przykuł uwagę policji, kiedy to jego własny pozostał niezauważony w ciemności. Tamtych zdawała się bawić ich robota. Śmiali się, a Tony zapamiętał, że jeden z nich pracował w jakimś warsztacie. Tylko Ray się nie śmiał. Tony’emu Hastingsowi nie podobał się ten wyraz oczekiwania na jego pociągłej twarzy. „Ten człowiek ma w sobie dużo gniewu” — zauważył w myślach, czując, że jego własny gniew zaplątał się gdzieś w dziwności tej sytuacji. „Oni usiłują pokazać mi, że nie są takimi, na jakich wyglądają” — stwierdził. Jakby chcieli pokazać, że w gruncie rzeczy są porządnymi ludźmi. Miał nadzieję, że tak jest.

TRZY Susan Morrow odkłada kartkę. Powraca powoli. Tutaj, gdzie mieszka, gdzie słychać delikatny warkot lodówki i dzieci szemrzące, śmiejące się przy grze w „Monopol” w pokoju obok. Tutaj, w tej enklawie zamieszkałych uliczek, wszystko jest spokojne, ciche. Bezpieczne. Susan wygina się, przeciąga. Ciągnie ją do kuchni po więcej kawy. Opiera się. Może zamiast tego mięty? Jest na stoliku, pod ogonem Marthy. Kiedyś także jechali całą noc — Susan, Arnold i dzieci, do Cape Cod. Arnold jest bardziej rozgarnięty od Tony’ego Hastingsa, ale czy potrafiłby uniknąć jego tarapatów? Jako dystyngowany człowiek, w zamian za naprawę opon odwdzięczyłby się tym ludziom jakimś zabiegiem chirurgicznym, ale czy to by go uchroniło? On też, mimo przyprószonych siwizną włosów, czuje się radosnym młodzieniaszkiem żartującym sobie nieraz w niewybredny sposób, a potem oczekującym reakcji zebranych. Ale dzisiaj Arnold jest w hotelu — niemal o tym zapomniała, przejmując się wyimaginowanym Tonym — zatopiony w bambusowym fotelu, zaszyty od świata, popija z całym ludkiem medyków. Okropność... Aż kotka Martha zerka na nią, zaintrygowana. Co wieczór Susan siedzi tak samo, podchodząc do płaskich białych kart z takim błyskiem w oku, jakby widziała tam coś, czego ona, Martha, oczywiście dostrzec nie może. Martha rozumie samo podchodzenie,

18

ale co można podchodzić na własnych kolanach, no i jak można podchodzić z tak spokojnym wyrazem twarzy? Martha także godzinami bawi się w podchody, aż jej się ogon pręży, ale kiedy już podchodzi, to zawsze jest tam coś, mysz albo ptak, albo przynajmniej nadzieja na jedno z nich.

ZWIERZĘTA NOCY 3 Mężczyzna z trójkątną twarzą o imieniu Ray, którego usta były zbyt małe w stosunku do podbródka, a głowa w połowie łysa, stał z rękami w kieszeniach i patrzył, jak pracują tamci dwaj. Postukiwał przy tym butami o ziemię, jakby w tańcu. „Nie wolno mi zapomnieć, że to człowiek, który zepchnął mnie z drogi” — powiedział do siebie Tony Hastings. Mężczyzna, niby jakąś piosenkę, mruczał pod nosem słowo „kurwa”. Tak postukując i mrucząc „kurwa” patrzył na żonę i córkę Tony’ego stojące blisko siebie tuż obok tylnych drzwi samochodu, jakby chciał to „kurwa” skierować do nich. Potem popatrzył na Tony’ego, mrucząc tym razem jakby pod jego adresem, tonem wystarczająco głośnym, by można było usłyszeć: „Kurwa, kurwa, kurwa”. — Na co się gapisz? — rzucił w końcu do Tony’ego. — Co chcieliście osiągnąć wtedy, tam na drodze? — zapytał Tony. Przejechała ciężarówka, mijając ich z hukiem. Jeśli mężczyzna odpowiedział, Tony tego nie słyszał. Różne samochody osobowe i ciężarówki przejeżdżały co trzy, cztery minuty, a może nawet częściej. „Dopóki jest ruch, jesteśmy bezpieczni” — uznał w myślach Tony, zastanawiając się jednocześnie, od właściwie jakiego niebezpieczeństwa jest bezpieczny. — Dupek — powiedział nagle mężczyzna. — Kto? — Ten, co jeździ zgodnie z przepisami. — Kto? — To twoje „kto”, to wszystko, co umiesz powiedzieć? — Patrząc tak... — No patrzę. Nie mógł mówić, złapany na gorąco, uwikłany w emocje. — Co próbowałeś zrobić wtedy, tam na drodze? — spytał mężczyzna po chwili. — Nic nie próbowałem, chciałem dostać się tam, dokąd jedziemy. — A dokąd jedziecie? Tony zawahał się. — Dokąd jedziecie? — Chcemy dostać się do Maine. Tam właśnie chcemy dotrzeć. Do Maine.

19

— A co jest w Maine? Tony nie chciał odpowiedzieć. — Co jest w Maine? Czuł się jak chłopczyk opierający się zbirom. Mężczyzna zrobił krok w jego stronę. — Pytałem, co jest w Maine? Mężczyzna podszedł na tyle blisko, że Tony poczuł z jego ust zapach cebuli pomieszany z zapachem alkoholu. Chociaż tamten był chudy, Tony wiedział, że nie miałby z nim szans. Cofnął się, ale tamten zaraz zmniejszył dystans. „To różnica wieku” — skwitował Tony w myślach, pomijając, że nie bił się od czasów chłopięcych i że nigdy nie wygrywał. „Żyję w innym świecie” — rzucił, niemal na głos. Nie chciał mówić, że w Maine ma lokum na lato. Mężczyzna zrobił jeszcze krok do przodu, zmuszając Tony’ego do cofnięcia się. „Lepiej niech mnie nie dotyka.” Mężczyzna złapał, Tony’ego za sweter i pchnął lekko. — Mówiłeś, że co jest w Maine? „Puść mnie” — powinien powiedzieć Tony. — Puść mnie — powiedział. Usłyszał, jak głos mu się łamie niczym napastowanemu dziecku. I nagle ciszę nocy rozdarł jej krzyk: — Zostaw mojego tatę! — Pierdol się, dziecinko — odrzekł mężczyzna. Puścił sweter Tony’ego i zaśmiawszy się poczłapał ku kobietom. Przerażony, trzęsący się ze strachu, próbując rozgrzać swoją tchórzliwą krew do odpowiedniej temperatury, Tony podążył za nim. — Co jest w Maine? Skoro tatuś mi nie powie, to może ty. No, po co jedziecie do Maine? — Co cię to obchodzi? — odparła. — Daj spokój, dziecinko. Jesteśmy miłymi facetami. Naprawiamy wam koło. Chyba możesz mi powiedzieć, co jest w Maine? — Spędzamy tam lato — wyjaśniła. — W porządku? Zadowolony? — Twój tatuś myśli, że jest kimś lepszym ode mnie. A co ty na to? — No cóż, jest. — Twój tatuś boi się mnie. Boi się, że mogę mu nakopać do dupy. — Ty wszarzu — rzuciła nagle. — Ty śmieciu, gnoju. — Jej głos był wysoki, przesycony wściekłością. Prawie krzyczała. Mężczyzna ze złością zbliżył się do niej. Kiedy Laura wkroczyła między nich, odepchnął ją. Położył ręce na ramionach dziewczyny i przycisnął ją do samochodu, ale Laura w oka mgnieniu rzuciła się na niego. Biła, drapała, ciągnęła tak długo, aż odwrócił się i pchnął ją tak, że upadła. — Ty suko — warknął.

20

Tony także jakoś się w to wmieszał, ale ręka mężczyzny niczym łom zamachnęła się i uderzyła, odrzucając go do tyłu. Czuł, jakby to naprawdę łom trafił w jego nos, który piekł teraz niemiłosiernie. Mężczyzna spojrzał na całą trójkę i burknął: — Radzę wam uważać, jebańce. Trochę się zapominacie mówiąc do mnie w ten sposób. Mężczyźni przy kole przerwali robotę, żeby popatrzeć. Kiedy Tony Hastings widział, jak jego żona Laura upada, kiedy usłyszał ten jej cichy, znany mu tak dobrze jęk, kiedy zobaczył jak on sam w tych lekkich spodniach i ciemnym swetrze siada na ziemi, jak z wysiłkiem odwraca się, by się podnieść, pomyślał, że coś złego wisi w powietrzu, jakby wieść o wybuchu wojny, jakby w całym swoim szczęściarskim życiu nigdy nie poznał niczego prawdziwie złego. Nie mógł przestać myśleć o tym, jak ta jego krew tchórza uderzyła mu do głowy, jak skoczył na tego człowieka i został trafiony ręką o twardości łomu. To już nie jest żadna dziecinada, tu bije się na serio. Mężczyzna spojrzał na niego jakby w wyrzutem. — Co jest, kurwa, przecież naprawiamy twoje zasrane koło! — rzucił i podszedł do tamtych. Prawie skończyli, dokręcali jeszcze śruby. — Zaraz zobaczymy, co gliny powiedzą na ten wypadek, co go spowodowałeś. — Będziemy musieli znaleźć telefon — zauważył Tony. — Tak? A widzisz tu gdzieś jakiś? — Co za miasto jest najbliżej? Tamci założyli kołpak. Podtoczyli przebite koło pod bagażnik z tyłu i pchnęli je do środka lewarkiem. — Po co ci miasto? — Żeby się zgłosić na policję. — Racja — przytaknął mężczyzna. — Więc jak zamierzasz to zrobić? — Pojedziemy na posterunek. — Opuścisz miejsce wypadku? — A co chcecie robić? Czekać, aż następny radiowóz będzie przejeżdżał? — Dobrze pamiętał, że już jeden odprawili. — Tato — odezwała się Helen — telefony są wzdłuż drogi. Awaryjne. Widziałam. On też o tym pamiętał. — Wszystkie są popsute — rzucił mężczyzna. — Wszystko, do czego się nadają, to ciągłe psucie się i naprawianie — dodał okularnik. Brodacz podśmiewał się niewyraźnie. — Trzeba pojechać do Bailey, to jedyny sposób — orzekł Ray. — Tak czy siak przez taki telefon glin nie sprowadzimy. — W porządku — powiedział Tony rozstrzygająco. — Pojedziemy do Bailey i tam to zgłosimy.

21

— Więc jak proponujesz się tam dostać? — spytał mężczyzna. — Naszymi samochodami. — Tak? A którym? — Obydwoma. — Nie, facet Nic z tego, kurwa. — Niby dlaczego? — Skąd mam wiedzieć, że mi nie spieprzysz i nie zrobisz nas w bambuko? — Mielibyśmy uciekać przed policją? — A skąd niby mam wiedzieć, że nie uciekniecie? — Proszę się nie obawiać. Obiecuję, że złożymy raport. — Nawet nie wiesz, gdzie jest Bailey. — Pokażecie nam drogę, pojedziemy za wami. — No nie! — zaśmiał się mężczyzna. Przez moment zdawał się myśleć nad czymś, wpatrując się w las pogrążony w nocy, jakby coś go nurtowało. I gdy stał tak, wydawało się, że zapomniał o nich wszystkich, że odpłynął, marząc. „To szaleniec” — pomyślał Tony, a słowa te uderzały jak nagłówek. Mężczyzna w końcu powrócił. — A co cię powstrzyma od tego, żeby dać dyla w jakąś boczną drogę? — Zdaje się, że jesteście nieźli w trzymaniu się blisko cudzych samochodów — odparł Tony. Mężczyzna zaśmiał się znowu. — No dobra, my pojedziemy przodem, a wy za nami. Obiecuję, że nie uciekniemy wam za daleko. — Teraz wszyscy się śmiali, jakby to były jakieś żarty. Nawet Tony trochę wykrzywił usta. — Pierdol się — zaklął nagle mężczyzna. — Jedziesz w moim wozie. — Co? — Jedziesz z nami. — Nie ma mowy. — Lou poprowadzi twoją brykę. To porządny facet. Dobrze się nią zaopiekuje. — Nie — jęknęła Helen. — Nie możemy tak zrobić — powtórzył swoje Tony. — Bo co? — Nie zamierzam oddawać mojego samochodu w wasze ręce. Za nic. — Nie? Myślisz, że co, że ci go ukradniemy? — Mężczyzna udawał zdziwionego. A po chwili dodał: — Dobra. Ty jedziesz swoim wozem, ale dziewczyna jedzie z nami. Helen krzyknęła wystraszona. Cofnęła się bliżej samochodu, ale mężczyzna stanął na jej drodze. — Nie pojedziesz z nimi — sprzeciwił się Tony. — Oczywiście, że tak — orzekł mężczyzna. — Pojedziesz z nami, prawda, słodziutka? — Położył rękę na kołnierzu jej koszuli. Szarpnęła się. Zakołysały się jej piersi.

22

— Tony — odezwała się Laura. Patrzyła na niego, a mężczyzna obserwował ich oboje. Nagle krzyknęła: — Zostaw ją! — Przestań — powiedział Tony, walcząc z drżeniem głosu. — Ale to jej się podoba — stwierdził mężczyzna. — Wcale nie! — krzyknęła Helen. — Ależ tak, kochanie. Nie wiesz jeszcze, co dobre. — Tony — powtórzyła cicho Laura. Naprężył mięśnie, zacisnął pięści i zrobił krok w kierunku tamtego, ale brodacz szybko chwycił go za rękę. Próbował się uwolnić. Mężczyzna o imieniu Ray zauważył to i odwrócił się do Tony’ego, zwalniając uchwyt na dziewczynie, która w tym momencie wyrwała się i pobiegła wzdłuż drogi, przed siebie. — Helen! — zawołał Tony. — Kto rządzi w twojej rodzince? — spytał Ray. „Nie twój interes” — miał w głowie Tony, ale nie odparł nic. Patrzył na swoją córkę biegnącą poboczem autostrady. „Helen, Helen.” Człowiek o imieniu Ray uśmiechał się do niego ponuro zbyt małymi ustami nie pasującymi do za dużych zębów. Usiadła na kamieniu na krawędzi drogi, około pięćdziesięciu metrów od nich. Tony mógł zobaczyć, jak płacze. Nastała chwila ciszy. Kiwnięciem głowy Ray dał sygnał pozostałym, po czym skupili się obok jego wozu i odbyli naradę. Tony zdawał sobie sprawę, że jest noc, że chłodno, że gwiazdy świecą jasnością gór. Poza nim była ziemia wstępująca w las, do którego jego wzrok wedrzeć się nie mógł. Przeciwne pasy były poza zasięgiem wzroku, na wzniesieniu po drugiej stronie, ukryte za drzewami. Kiedy samochody nadjeżdżały stamtąd, rzucały na drzewa białe światło, tworząc z tej strony coś na kształt duchów czających się pośród gałęzi. Mężczyźni w trakcie narady gestykulowali w podnieceniu, śmiali się, a Helen z głową ukrytą w dłoniach wciąż siedziała na przydrożnym kamieniu. Nadjechał jakiś samochód. Gdy się zbliżał, Helen podeszła do drogi i pomachała szaleńczo, ale ten zwiększył prędkość i przejechał obok. Wtedy Laura zwróciła się do Tony’ego: — Chodź — powiedziała. — Zabierzemy ją stamtąd. Wsiadła do wozu. Ale kiedy Tony obszedł auto, by zająć miejsce kierowcy, zobaczył, że Helen wraca, a między nią a samochodem stoi trzech mężczyzn. Miała w ręku kij. Zbliżało się kolejne auto. Była już przy wozie trzech mężczyzn i kiedy światła stały się większe, wbiegła na jezdnię, machając nad głową rękami i kijem. Samochód zwolnił. To był pick-up. Zatrzymał się tuż przed nią. Kierowca przechylił się w prawo i wyjrzał przez okno. — Chcesz się zabić? — zapytał. Był to starszy człowiek w baseballówce na głowie. Wszyscy, za wyjątkiem Laury, która siedziała w samochodzie, podeszli do niego.

23

— Ci ludzie... — zaczęła Helen. — Już dobrze — wtrącił się Ray. — Jest trochę wstrząśnięta. — Nic nie jest dobrze, niech pan spyta mojego tatę. — Co, co? — zawahał się kierowca. — Potrzebujemy pomocy — powiedział Tony. — Co jest? — Guma — odparł Ray. — Naprawialiśmy im koło. — Kiwał głową i uśmiechał się, pokazując zęby gryzonia. — Wszystko w porządku. — Taa? — bąknął starszy człowiek. — A ona chciała się zabić? Ray krzyknął do niego: — Wszystko jest w porządku. Tony zrobił krok do przodu. — Przepraszam... — zagadnął. Usłyszał jęk Helen: — Proszę, niech nam pan pomoże. Kierowca spojrzał na Raya, który uśmiechając się wymachiwał lekko kluczem. — Co proszę? — zapytał przytykając dłoń do ucha. — Nic się nie stało — głośno zaznaczył Ray. — Nie, nie — próbował krzyknąć Tony. Ktoś ciągnął go za ramię do tyłu. Starszy człowiek popatrzył na całą grupę. Jego twarz wyrażała zakłopotanie i jakąś nieszczęśliwość, ale być może zawsze tak wyglądał. Spojrzał na klucz Raya, wahając się. — Zatem nie ma problemu — powiedział nagle. Jego głos zadrżał nieznacznie. Schował się do wozu, wrzucił bieg i odjechał. Tony usłyszał za sobą szloch Helen: — Na miłość boską, proszę pana! — O co chodzi, dziecinko? — rzucił Ray. — Chyba nie chcesz się zadawać z takimi głuchymi starcami jak ten... Nastąpiło nagłe poruszenie. Mężczyźni przestraszyli się, kiedy Helen rzuciła się do samochodu, na tylne siedzenia, i trzasnęła drzwiami. Chwila ciszy. Ray trzymał Tony’ego za łokieć, niezbyt mocno. Laura i Helen czekały w samochodzie. — Dobra — powiedział w końcu Ray. — Jedziemy obydwoma wozami. W końcu przyszła ulga po skończonym koszmarze. Zmęczeni tą grą, która zaszła najdalej jak mogła, uświadomili sobie, że nic więcej nie jest już możliwe. Wiedział, że nie pojadą na policję, ale było mu wszystko jedno — cieszył się tylko, że się od nich uwolni. Chyba że Ray dalej będzie go tak trzymał za łokieć. Chciał ruszyć w stronę samochodu, ale poczuł powstrzymujący go wzmocniony uchwyt. — Ty nie — orzekł Ray. — Co? Oto prawdziwy strach, jak szok po pierwszym ostrzeżeniu nuklearnym na wojnie. — Rozdzielamy się — wyjaśnił mu Ray. — Ty jedziesz ze mną. — Nic z tego.

24

Spostrzegł poruszenie w swoim samochodzie. Okularnik podbiegł do drzwi kierowcy i otworzył je, zanim Laura zorientowała się w sytuacji na tyle, by móc sięgnąć ręką i je zablokować. — Nie masz wyboru — stwierdził Ray. — Nie zostawię mojej rodziny. — Facet, powiedziałem, nie masz wyboru. Tak więc teraz przymus był już jawny. Dwóch kumpli Raya, jeden z nogą w wozie Tony’ego, oczekiwało na jego decyzję. Ten myślał przez chwilę, na koniec puścił Tony’ego i powiedział: — Jedziesz z Lou. Kiedy Ray ruszył do samochodu Tony’ego, ten próbował pójść za nim, ale brodacz dotknął go, mówiąc: — Lepiej nie. Miał coś w ręku, lecz Tony nie był w stanie stwierdzić co. Tony otrząsnął się i ruszył jednak za Rayem. Widział, jak mężczyzna z nogą w przednich drzwiach sięgał do wewnątrz, by odblokować drzwi tylne, czemu siedząca tam Helen próbowała przeszkodzić. Chciała ugryźć okularnika w rękę, ale ten w końcu otworzył drzwi szeroko i wsiadł do środka. Tony szedł za Rayem, myśląc: „Uderzę go od tyłu, powalę i wsiądę do wozu”, ale nagle coś ciężkiego prześliznęło się po jego goleniach i runął do przodu rozkładając się na drodze. Poczuł uderzenie w podbródek. Spojrzał do góry i zobaczył Raya sadowiącego się za kółkiem. Auto ruszyło gwałtownie z piskiem opon, wjechało na autostradę i oddaliło się w szybkim tempie. Kiedy samochód przemknął koło niego, zobaczył przerażone twarze żony i córki zwrócone ku niemu. Usłyszał przyśpieszone diminuendo pędzącego wozu. Dwa małe czerwone światła kurczyły się i zbliżały do siebie coraz bardziej, aż wreszcie zniknęły. Przez długą chwilę była tylko cisza lasu i jakiś odległy odgłos pracy silnika ciężarówki, niemal nieodróżnialny od tej ciszy. Tony wpatrywał się w niewidzialną drogę, na której zniknęło wszystko co kochał, próbując znaleźć sposób, w jaki mógłby zaprzeczyć słowom, pojawiającym się w jego umyśle, mówiącym o tym, co się wydarzyło. Brodacz o imieniu Lou spoglądał na niego z góry. W ręku miał klucz. — Rusz się — powiedział. — Radzę ci wsiadać do wozu.

CZTERY Susan jest w szoku. Porywają Tony’emu rodzinę, podczas gdy ona, bezradna, wyczuła to. A jej zdaniem należało temu zapobiec. Mogli wsiąść do samochodu, w czasie gdy Helen biegła wzdłuż drogi, i nim tamci zdołaliby zareagować, zdążyliby odjechać

25

zabierając ją w biegu. A tak tamci znokautowali go i powalili. Zablokowali go, tak jak Edward blokuje teraz ją. Susan patrzy za samochodem Tony’ego, znikającym z najbliższymi mu osobami, i podziela jego wstyd i przerażenie... Budzi się w cieplej, przytulnej bawialni, z dala od przydrożnej dziczy. W pokoju obok bawią się dzieci. Czuje jakąś przerwę, jakiś wyłom, jakby kogoś brakowało. Nie, to nie o Arnolda chodzi, przecież wie, gdzie on jest. To Rosie, kochana Rosie, gdzie ona jest? Zimna noc, przestrachem, niczym sopel lodu nakłuwa jej serce. Czemu jej tu nie ma? Ale Susan Morrow wie, gdzie podziewa się Rosie. Śpi dziś u Carol. Więc to nie to. A Arnold? Arnold rozwalony w bambusowym fotelu relaksuje się (nie z Marilyn Linwood) w obecności doktora Starego Kumpla i doktora Sławnego, i doktora Nowicjusza, i doktora Medmaniaka, po całym dniu dyskusji nad różnymi kwestiami. Chciałaby wiedzieć, czy rzeczywiście tak okropne rzeczy się zdarzają. Już słyszy odpowiedź Edwarda: „Co dzień czytasz o tym w gazetach”. Jej drogi ex-mąż ma w związku z tym jakieś plany — stwierdza. Wzbudza to w niej pewien dreszczyk, ale już się nie boi.

ZWIERZĘTA NOCY 4 — Prowadzisz — powiedział Lou. — Ja? — Tak, ty. Dziwny ten obcy samochód. Pogięta blacha na skrzypiących drzwiach, siedzenie kierowcy z rozprutym obiciem na oparciu, pedały zbyt blisko siebie. Mężczyzna wręczył mu kluczyki. Tony Hastings trząsł się, jak oszalały nerwowo szukał po omacku stacyjki. Aż w końcu tamten rzucił: „Z prawej.” Wóz nie chciał zapalić, a gdy wreszcie udało się to i wrzucił bieg — dawno już nie prowadził samochodu, w którym robiło się to ręcznie — było już za późno i silnik zgasł. Lou, osobnik z czarną brodą, siedział obok, nic nie mówiąc. Gdy Tony ruszył w końcu, jechał tak szybko, jak się dało, grając jakby z wiatrem w zawody, bo wiedział, że normalna prędkość nie pozwoli mu dogonić świateł tamtego samochodu. Zielony neon pokazywał zjazd z autostrady. Zwolnił. Drugi znak precyzował: Bear Valley i Grant Center. — Tędy? — spytał. — Nie wiem. Chyba. — To jest droga do Bailey? Dlaczego znak nie pokazuje, że do Bailey? — A na co ci Bailey? — Nie jedziemy tam? Chyba tam mieliśmy się zgłosić na policji?...

26

— No tak — burknął Lou. — To jak, tędy? Podjechali już do zjazdu i zatrzymali się niemal. — Taa... Chyba tędy. Znak stop przed nimi. — W prawo czy w lewo? Jakaś polna droga. Nieopodal zaciemniona stacja benzynowa i czarne pola wtapiające się w las. Chwilę trwało, nim mężczyzna się zdecydował. — Spróbuj w prawo — powiedział w końcu. — Myślałem, że Bailey to najbliższe miasto — przyznał Tony. — A tu znaki pokazują Bear Valley i Grant Center, a nie Bailey... — Dziwne, nie? — odparł mężczyzna. Droga była wąska. Wiła się wśród pól i kęp drzew, pod górę i z góry, mijając pojedyncze, pogrążone w ciemnościach zagrody. Tony jechał z maksymalną prędkością, kopiąc w hamulec na niespodziewanych zakrętach, ścigając auto, którego nie widział, podczas gdy dystans zwiększał się z każdą milą. Przez cały ten czas nie spotkał żadnych innych samochodów. Zbliżyli się do znaku ograniczenia prędkości. Tuż za nim była tablica z napisem: CASPAR, a za nią kryła się mała wioska, pogrążona w ciemności, wszystko było pozamykane na cztery spusty. — Tam powinni mieć telefon — zauważył. — Taa... — rzucił tylko Lou w odpowiedzi. Zwolnił. — Słuchaj no, człowieku — zdenerwował się Tony. — Gdzie, do diabła, jest to Bailey? — Jedź dalej — odparł mężczyzna. Skrzyżowanie, droga jakby szersza, tablica: WHITE CREEK, parę garaży, przydrożne bary i sklepy, i też wszystko zamknięte. — W lewo — odezwał się Lou. Także to siedlisko po chwili zostało za nimi. Dalej było prosto, potem rozwidlenie, jedna droga w dół. Pojechali tą drugą, znów wspinając się na wzgórza w lesie. — Tam jest kościół — mruknął Lou. — Co? Na polanie znajdował się mały kościółek z białą wieżyczką, a z boku drogi był las. Na poboczu, przy zakręcie stał samochód w jasnym kolorze. Wyglądał jak jego własny. Po chwili miał już pewność. „Na Boga! To mój wóz!” — uznał w myślach i zaczął zatrzymywać samochód. — Nie stawaj na tym cholernym zakręcie. — To mój samochód!

27

Czyj by nie był, stał jednak pusty. Ścieżka wiodła w las. Widać było barak wśród drzew, a w nim, w jednym z okien, przyćmione światło. — To nie jest twój wóz — orzekł mężczyzna. Tony Hastings usiłował zawrócić, aby zerknąć na numery, ale miał problem z wymanewrowaniem samochodu. „Nie zawracaj na tym zakręcie, na miłość Boską! Nie było przecież ani jednego auta na drodze, odkąd zjechaliśmy z międzymiastowej” — pomyślał Tony. — To nie twój wóz. Twój jest czterodrzwiowy. Spojrzał. — Nie mój? — Co z tobą, facet, ślepy jesteś? Próbując dojrzeć jakoś to auto — przez mężczyznę siedzącego po jego prawej stronie i mówiącego mu, że samochód nie jest czterodrzwiowy — rozpoznał w sobie panikę zniekształcającą osąd, a może też i wzrok, i postanowił jechać dalej. Kręta droga wznosiła się wolno przez las, a potem opadała ku nieoznakowanemu rozwidleniu. Skręcili w prawo, by jeszcze trochę się powspinać. Mężczyzna zapytał wtedy: — Dlaczego myślałeś, że to twoja gablota? — Tak wyglądała. — Nikogo w środku nie było. Myślałeś, że co, że poszli do tego tam baraku na ubaw? — Nie wiem, co mam myśleć. — Boisz się facet, co? — Chciałbym wiedzieć, dokąd jedziemy. — Boisz się, że moi kumple nie grają uczciwie? — Chciałbym wiedzieć, gdzie jest Bailey. — Taa... Jakby to Ray... rozbawiłbyś go. — Nie rozumiem. — Tutaj... zwolnij tutaj. Droga była prosta. Głęboki rów i las po obu stronach. — Uważaj, tutaj musisz skręcić pod górkę. — Jak to, przecież tu nic nie ma! — Teraz, skręcaj. Po prawej ledwo widoczna była piaszczysta droga w las. Tony Hastings zatrzymał samochód. — O co tu chodzi? — spytał nagle. — Skręć tutaj, jak mówię. — Do diabła z tobą, nie jadę tą drogą. — Słuchaj, gościu. Nikt tak nie cierpi przemocy jak ja... — Brodacz rozparł się wygodnie na siedzeniu, położył rękę na zagłówku i spojrzał na Tony’ego. — Chcesz zobaczyć żonę i dzieciaka?

28

Droga skurczyła się szybko do wąskiej ścieżki z kępami zielonej trawy pośrodku. Zakręcała wokół wielkich drzew i głazów, a samochód podskakiwał i piszczał na kamieniach i dziurach. „Nigdy jeszcze nie znalazłem się w sytuacji podobnej do tej, nigdy w tak złej” — pomyślał Tony. Przypominał sobie, mgliście, jak to czuł się w roli porwanego przez większych od siebie chłopców z sąsiedztwa. Przypominał to sobie po to, by udowodnić jak różne jest to teraz, jak bardzo w całym jego cywilizowanym życiu nic, co było złe, do tego równać się nie mogło. — Co chcecie z nami zrobić? — zapytał. Światła omiatały pnie drzew, wędrując z jednej strony na drugą podczas zakrętów. Mężczyzna nic nie mówił. — Co chcecie z nami zrobić? — powtórzył pytanie Tony. — Kurwa, facet, nie wiem. Spytaj Raya. — Jego tu nie ma. — Pewnie, że nie — zaśmiał się mężczyzna. — Dobra, gościu. Powiem ci. Na serio nie wiem, co my, kurwa, robimy. Jak mówiłem ci, to zależy od Raya. — I to Ray kazał ci wywieźć mnie tutaj? Tamten, zamiast odpowiedzi na pytanie, rzucił: — Ray to zabawny koleś. Powinieneś go podziwiać. — A ty go podziwiasz? Niby za co? — On ma jaja. Robi, co ma zrobić. — Coś ci powiem — zaczął Tony. — Nie podziwiam go — Nie podziwiam go ani krzyny. Był ciekaw, czy brodacz będzie podziwiać „jego” jaja za to, że tak mówi. — Spoko, on nawet na to nie liczy. — To tym lepiej dla niego. Zobaczył przez moment lisa stojącego wśród liści — Przedni reflektor uchwycił jego oczy mieniące się niczym klejnoty. — Nie wydaje mi się, abyś musiał martwić się o żonę i dzieciaka. — Co masz na myśli? — Kolejna fala szoku ogarnęła wszystko tej nocy. — Czego mam się znowu obawiać? — Nie boisz się? — Oczywiście, że się boję. Jak jasna cholera się boję. — No to się jeszcze poboisz. — Co on z nimi zrobi? Czego od nich chce? — Diabli wiedzą. Sam zadecyduje. Ale jak mówię, nie ma się czego obawiać. — To znaczy, że to wszystko jest zabawa? Jeden wielki kawał? — No, niezupełnie zabawa. Nie nazwałbym tak tego. — W takim razie co? — Kurwa, gościu, nie pytaj mnie, co on ma w rękawie. Za każdym razem jest inaczej. Zawsze coś nowego.

29

— Więc dlaczego powtarzasz, że nie muszę się obawiać? — Nigdy jeszcze nikogo nie zabił, to miałem na myśli. Przynajmniej o ile mi wiadomo. Natura tego zapewnienia była dla Tony’ego kolejnym, nowym szokiem. — Zabił?! Mówisz o zabijaniu?! — Powiedziałem chyba, że nie zabił — odparł Lou. Jego głos był bardzo spokojny. — Gdybyś mnie słuchał, słyszałbyś, co mówiłem. Dotarli do polany, gdzie droga niknęła w trawie. — No nieźle — westchnął Lou. — Wygląda na to, że zjechaliśmy z drogi. Tony zatrzymał wóz. — Tu ich nie ma — orzekł Lou. — Zdaje się, że pomyliłem drogę. Chyba lepiej będzie, jak wysiądziesz. — Wysiąść? Po co? — Pora żebyś wysiadł, jasne? — Ale chyba dowiem się dlaczego. — Wystarczy tego bałaganu. Po prostu rób, co mówię, jasne? W przypadku napadu mądrość na nic się zdaje. Dawaj portfel i nie pal głupa, jak masz gnata przy skroni. Tony Hastings zastanawiał się nad mądrością drugiej strony. W którym momencie brak oporu staje się samobójstwem czy też praktycznie akceptowanym zaniedbaniem? Gdzie pośród zdarzeń najbliższej przeszłości był taki moment, w którym mógł zdobyć przewagę? A może moment taki wciąż jeszcze jest możliwy? Dwóch mężczyzn na przednich siedzeniach samochodu. Ten z prawej każe temu z siedzenia kierowcy wysiąść, ale ten się opiera. Ten ze strony kierowcy jest po czterdziestce. To akademik. Siedzący tryb życia. Jego umysł dostrzega wiele rzeczy, ale on nie bił się od czasów dzieciństwa i nie pamięta nawet, żeby kiedyś wygrał. Drugi mężczyzna ma czarną brodę, nosi niebieskie dżinsy i wydaje się być pewny siebie. Ten siedzący, za wyjątkiem pióra i okularów do czytania, broni żadnej nie posiada. Brodacz co prawda też nie pochwalił się do tej pory żadną bronią, ale zdaje się wiedzieć dobrze, iż może narzucać swoją wolę. Pytanie brzmi: w jaki sposób „siedzący” może uniknąć wyrzucenia z samochodu? — Po prostu rób, co ci mówię, to nie będę musiał uciekać się do przemocy. — A jaką to przemocą mi grozisz? Brodacz wysiadł i okrążywszy wóz podszedł od strony kierowcy. W czasie, jaki mu to zabrało, Tony Hastings zadziwił się jego pewnością, że on, Tony, nie odjedzie, nie ucieknie mu. Gaz do dechy i ruszaj, ręka na drążku zmiany biegów, silnik na chodzie. Oczywiście musiałby zawrócić na polanie... Nagły zgrzyt metalu, drzwi otworzyły się z hukiem. Lou stał nad nim. — Wypad! — wrzasnął.

30

Tony popatrzył na niego. — Nie, zostanę tutaj. — Jeszcze nie było za późno. Gdyby ruszył wystarczająco gwałtownie... Mężczyzna chwycił go za rękę z siłą szczęk buldoga. Tony usiłował się wyrwać, ale mężczyzna szarpnął mocno i Tony wyleciał z auta na plecy, na ziemię. — Zabijesz się, jak nie będziesz ostrożniejszy — zauważył Lou. Wsiadł do wozu, trzasnął drzwiami, ruszył do przodu, wykonał parę szybkich skrętów i oddalił się drogą, którą tu przyjechali. Jeszcze długo od momentu, gdy samochód odjechał, zostawiwszy go samego pośród nocnej ciszy i ciemności, Tony stał tak w trawie, obserwując podskakujące plamy światła, migoczącego w gałęziach drzew. Susan odkłada maszynopis. Co za ambaras, robi się coraz gorzej. Zła jest na Tony’ego Hastingsa. Co sama by zrobiła, gdyby o nią chodziło? Po pierwsze nie znalazłaby się tam, odpowiada od razu. Chce wstać. Zrobić coś przed następnym wstrząsającym rozdziałem, Bądź co bądź wolałaby się jednak nie ruszać. Leć dalej, zobacz, co się wydarzy. Co stanie się z człowiekiem, którego właśnie porzucono w lesie, podczas gdy zbiry zwiały z jego żoną, córką i samochodem? Niemożliwe jest na to odpowiedzieć, nie znając bandytów, ich myśli. Ale to fikcja, co zmienia postać pytania. To jest ścieżka, dokądś wiodąca, wymyślona naprzód przez Edwarda. Pytanie do Susan jest takie: czy chcę podążać nią dalej? Jakżeby nie? Jest złapana, zupełnie jak Tony. Na podłodze z „Monopolem” ktoś pierdzi, kolega Henry’ego Mike prycha i udaje osła. Susan patrzy, zastanawia się. Widzi swojego kochanego Henry’ego od tyłu, widzi jego szeroki, tłusty tyłek, o wiele za tłusty. Biedny chłopczyk. Jej złotowłosa Dorothy, rok starsza, grzmoci go po łapach. Nic nie pasuje, wszystko jakby skrzywione. Lepiej pójdę do łazienki, stwierdza Susan. Tak czy siak, co by nie mówić, dała się złapać Edwardowi na haczyk.

PIĘĆ To zamierzona przerwa w jej czytaniu, bo tak naprawdę do łazienki iść nie musiała. Schodzi po ciemku schodami. Na górnym holu zepsuło się światło i należałoby przynieść drabinę z piwnicy, żeby wymienić żarówkę. Nie dzisiaj, Henry leży na podłodze z zadartym swetrem i drapie się po brzuchu. Wypadł z gry. Mike rzuca jego pionkiem po planszy, ze śmiechem złoczyńcy. Henry zawodzi: — No i co teraz, co teraz... — Nie bądź mazgaj — mówi Dorothy. Martha usadowiła się na rękopisie i udaje ciężką, kiedy Susan próbuje ją zeń zepchnąć. Susan przypomina sobie wdzięczny odcinek letniej autostrady, drogę biegnącą w dół wzgórza ku dolinie farm i w górę długim zakrętem na skraj lasu. Ona sama uwielbia dzicz, uwielbia te ściany drzew, długie, ciągnące się doliny i krzepiące postoje

31

na posiłek w przytulnych barach wzdłuż drogi, szczególnie po męczącej, monotonnej jeździe przez równiny Indiany i Ohio. Przypomina sobie śpiewy w samochodzie. Dorothy, Henry i Rosie z tyłu, Jeffrey kręcący się na boki i Martha ukryta gdzieś pod nimi wszystkimi. Susan zrzuca Marthę, która otrząsa się obrażona i zmyka do kuchni. Wspomina też jezioro, poranne światło igrające pośród gałęzi drzewa pochylonego nad wodą. Arnold i Henry taplają się na całego. Arnold zanurzony po obojczyk. Jego czerwone, obsypane piegami ramiona są miękkie i pulchne. Obiema rękami przytrzymuje w wodzie Henry’ego, który wytyka brodę niczym nur. A Dorothy kawałek dalej udaje łódź podwodną. Przypomina sobie leśny szałas Edwarda, za czasów, gdy chciał być pisarzem. Delikatne impresje. Krótkie wierszowane wyznania, gdzie nie wszystko jest wypowiedziane. Nostalgiczne szkice, strata i żal po śmierci ojca. Nawiedzone sceny portowe. Melancholijny seks w sielankowym lesie. Onegdaj nie łatwo było czytać Edwarda. Teraz to co innego. Musi przyznać, że pochwyciła ją jakaś siła, a Edward ma nad nią kontrolę — czy jej się to podoba, czy nie. Podążając za Tonym Hastingsem jego ścieżką strachu wie, że ogląda to, co Edward chce aby oglądała, czuje to co on. Edward, sztywny i nerwowy, służbista i wariat dopiero się pojawi w tym samotnym pensylwańskim krajobrazie, gdzie ona i Tony stają twarzą w twarz z niedwuznacznym horrorem, jaki ci źli ludzie (przez Edwarda stworzeni) im szykują. Nie ma jeszcze podstaw, by się z nim kłócić i za to jest mu wdzięczna.

ZWIERZĘTA NOCY 5 Tony Hastings długo stał w miejscu, patrząc tam, gdzie odjeżdżający samochód zanurzył się w ciemność. Noc była nieprzenikniona. Próbował coś dostrzec, zaledwie świadom różnic w cieniach, ale nic nie mógł rozpoznać, poczuł się ślepy. „Mój Boże — powiedział do siebie. — Odjechali i zostawili mnie. Co to za żart?” Teraz las nocą był cichy, Tony nie słyszał nic. Po chwili ciemność zaczęła się rozjaśniać — niedużo, minimalnie, ale w każdym razie było jaśniej niż przedtem. Znajdował się na małej otwartej przestrzeni pomiędzy drzewami, mógł widzieć nad sobą niebo. Zobaczył kilka gwiazd, ale nie błyszczących, nie takich jakimi winny być w górach. Mógł odróżnić na tle nieba korony drzew, ale wszystko poniżej było niedostępną czernią, kurtyną wokół areny. „Pewnie nie spodziewają się, abym wydostał się stąd bez latarki — pomyślał. — To jakiś kawał.”

32

Cisza zaczęła się kształtować. Wyróżnił z niej jakiś szum, nie dźwięk, ale jakby kopię dźwięku. Przypominało to ciężarówki na międzystanowej, wiele mil stąd. Nie był w stanie powiedzieć, czy te niknące świsty to owady w trawie, czy w jego uchu. Wokół, przez kurtynę zaczęły przebijać się kształty. Zobaczył pnie drzew i przestrzenie między nimi. Mógł teraz dostrzec czarną dziurę, którą odjechał samochód. Mógł dostrzec drogę. „Na co czekasz? To głupota przypuszczać, że oni wrócą...” — stwierdził. Właściwie ani przez chwilę tak nie przypuszczał. Problem był jasny. Został wyrzucony w dziczy — wybryk na poziomie drugoroczniaka z college’u — i będzie musiał znaleźć jakieś wyjście z tej sytuacji. Dużo, jak na jedną noc podróży do Maine. Kłopot w tym, czy znajdzie w nocy drogę. Odkąd mógł widzieć cokolwiek, ruszył tam, gdzie w ciemności rysowała się ścieżka. Stłumił w sobie impuls nakazujący mu biec. Zbyt wiele jest do przejścia. Uspokoił krok i szedł teraz. Droga mostkiem z pali przekraczała wąski strumień i biegła dalej, kręcąc się między drzewami, z górki i pod górkę, to przez gęstwę, to pomiędzy luźno ustawione sosny. Laura i Helen czekały na niego na policji w Bailey, gdziekolwiek to było. Martwią się o niego, opuszczone. Ta myśl rozdrażniła go. Jak dać im znać? „Już dobrze, idę, jestem w lesie. Lepiej się prześpijcie, bo to jeszcze potrwa...” W końcu przyślą kogoś, żeby go odszukał, ale minie wiele godzin, nim zdadzą sobie sprawę z takiej potrzeby, a i nikomu nie przyjdzie na myśl sprawdzać takich zakamarków. „Nigdy po mnie nie przyjdą” — pomyślał. Musi iść, iść. Gdyby usiadł i czekał, nigdy by stąd się nie wydostał. Jakby całe życie zależało od tego spaceru przez las. Wlókł się dalej. Na tyle pewnie, na ile mógł. A iść pewnie nie było łatwo, bo droga nierówna i ślepa w mroku nocy. Potykał się na kamieniach i wpadał w doły. Czasem drzewa zamykały się tak bardzo, że droga niemal zupełnie znikała. Jak tu wjechał, nie pamiętał. Wszedł w labirynt, zszedł ze szlaku, wiedział, że błądzi po splątanej gęstwie pod nogami, znów znalazł drogę i trzymał się jej, czując ją tylko stopami. Posuwał się uważnie z jednej strony w drugą, z rękami wyciągniętymi do przodu, żeby chronić oczy. Prościej byłoby przespać się i poczekać na dzień, ale tak daleko było do wydostania się z lasu, a potem jeszcze dalej, podczas gdy Laura i Helen czekały. Czuł się znieważony i groteskowo poniżony. Wściekłość skupiła się w jego pięściach, dodała pewności jego krokom, oparła się ślepocie jego stóp, palców i pięt. Skatalogował wybryki chuliganów, dzieciuchów, co grają chojraków na autostradzie, porywają profesora i porzucają go w lesie. Myślą, że to zabawne. Są niby męscy, silni. Tony Hastings został obrażony, ale nie chciał być poniżony. „Nazywam się Tony Hastings — przypomniał. — Uczę matematyki na uniwersytecie. W zeszłym tygodniu dałem dwóję trzem studentom. Piętnastu innych zadowoliłem piątkami. Mam doktorat z filozofii. Prawo będzie miało coś do powiedzenia Rayowi, Lou i Turkowi. Bóg wie, że jestem spokojnym człowiekiem, nie lubię konfliktów. Ci kolesie, co grają piratów drogo-

33

wych, mogą się ode mnie uczyć, jak to jest”. To wszystko usztywniło go, zaistniała groźba płaczu. Kiedyś w dzieciństwie starsi chłopcy zerwali mu czapkę, wepchnęli go do strumienia i uciekli nim zdążył stamtąd wyjść. Ci tutaj powinni się dowiedzieć jak to jest. Dystans obciąża mu nogi. Krok za krokiem urywa kawałki mil dzielących go od celu. Czas zamyka go w klatce i wypożycza z siebie godziny ukryte przed światem. Jeżeli pozwoli rankowi nadejść nim stąd wyjdzie, jeśli położy się i zamknie oczy... A co, jeśli zdecydują, że dłużej czekać nie mogą? Co będzie jeżeli pomyślą, że uciekł? Musi im przesłać wiadomość, zanim odjadą. „Spokojnie, człowieku. Uspokój się. Nie możesz nic zrobić poza tym, co właśnie robisz. Zaczekają. Miej nadzieję, że śpią dobrze, gdy ty przedzierasz się z powrotem...” Z powrotem dokąd? Jaki posterunek policji? Dobrze wiedział, że nie czekają na niego na żadnym posterunku. Wiedział to, ale jego umysł uciekał ku innym sprawom. Teraz nadchodził rozsądek. „Nie zabiorą Laury i Helen na policję z tego samego powodu, dla jakiego zostawili cię w lesie. Zostawili cię w lesie, bo nie zabierali Laury i Helen na policję...” To, co Tony Hastings wiedział przez cały czas, zrozumiał dopiero teraz, wstrzykując sobie jakby rtęć do żył, obracając wściekłość w strach. Bo jeśli nie zabrali Laury i Helen na policję, to dokąd? „Spokojnie, człowieku — powtórzył. — Nic się nie da zrobić.” Jakiś czas później zobaczył przez drzewa promienie białego światła, pojawiające się i znikające, jakby ktoś bujał latarką. Potem usłyszał samochód wyjący na wybojach i zakrętach drogi. Tak, to samochód. Oni wracali. Koniec głupich żartów, wracali (wiedział, że tak będzie, gdyby tylko był cierpliwy). Cała jego wściekłość i strach rozpuściły się w uldze. „Dzięki Bogu!” — pomyślał. Snop białego światła zbliżał się, przydając gałęziom groteskowych cieni. Nagle skurczył się do przenikliwego białego oka, które widzialne przez sekundę zaraz się skryło. W sekundzie tej rozbłysnął las wokół niego, pnie, krzewy, kamienie i on sam: Tony Hastings. W tejże chwili, iluminowany, usłyszał w głowie ostrzeżenie: „Schowaj się!” Podbiegł do drzewa, które omiotło już światło, spiesząc przed ponownym pojawieniem się reflektora. Potem zaś pognał przez wolną przestrzeń ku kamieniowi, spoza którego wydobył się nagle strumień światła. Znów las rozbłysnął na chwilę, ale tylko na chwilę, bo zaraz nastąpiła ciemność i usłyszał, jak samochód zatrzymuje się, światła zgasły. „Widzieli mnie” — stwierdził w myślach. Stał za głazem, mając w sobie pulsujący strach. „Widzieli mnie przy pierwszym błysku światła, a teraz czekają, aż się pokażę. Miałem rację, że się obawiałem”. — Ty, facet! — głos był blisko, odbijał się od drzew. — Twoja żona chce cię widzieć. Stał w bezruchu, myśląc czy może to być prawda. Powinna być, bo jeśli jego żony tam nie było, to gdzie była?

34

— Gościu? Twoja żona chce cię widzieć... — W tym głosie czuło się nutkę fałszu. — Gościu? — Kurwa! Światła włączyły się. Las był oświetlony jak scena w teatrze, a on krył się za głazem, w jego cieniu. Samochód ruszył i po chwili oddalił się w kierunku, z którego dopiero co przyjechał. Wyglądał na jego samochód. Obserwował ten kształt na tle światła rzucanego na drzewa. Przyglądał się i wytężał wzrok. Są tam? Zobaczył głowy dwóch mężczyzn. Dwóch. Tylko dwóch. Był pewien, że tylko dwóch. Choć w sumie mógł się mylić. Trudno powiedzieć, ilu ludzi jest w wozie, gdy się patrzy pod światło, usiłując jednocześnie pozostać niedostrzeżonym. Wyszedł na drogę, słuchając niknącego dźwięku, a cisza i klarowność ciemności stopniowo powracały. „Co się z tobą dzieje — pytał sam siebie. — Dlaczego nie wyszedłeś spotkać się z nimi?” Przeklinał swoje tchórzostwo, a potem słuchał tylko ciszy. Sparaliżowany, zastanawiał się, którędy iść dalej.

SZEŚĆ Telefon brutalnie przerywa jej czytanie. To Arnold dzwoni z hotelu w Nowym Jorku i przyprawia ją o łomot serca. Mówił, że ją kocha, jakby myślał, że to konieczne. Dwie minuty niezręcznej konwersacji z nerwowymi pauzami. Dwoje obcych sobie ludzi, związanych od lat dwudziestu pięciu. Jego wywiad jest jutro. Zapisz: Instytut Badań Kardiologicznych Cedarr Hali, Waszyngton, znany jako Chickwash. Zebranie u dyrekcji. Kiedy odkłada słuchawkę, jest mocno rozchwiana. A powinno jej chyba raczej ulżyć? Tymczasem zwyczajny telefon sprawił, iż zapomniała, że Tony Hastings stoi sam na trawiastej drodze w lesie. Układa się na kanapie, próbuje odtworzyć las Edwarda, ale wciąż drży po telefonie Arnolda. Czyta jeden akapit, ale nie łapie go. Próbuje jeszcze raz.

ZWIERZĘTA NOCY 5 (CIĄG DALSZY) „Myśl? — mówi. — Nie myślisz w ogóle. Którędy teraz?” Bo jeśli jechali jego samochodem, jeśli Laura i Helen były w nim teraz... „Facet, twoja żona chce cię widzieć”. Musi pomyśleć. Dlaczego ci faceci mieliby przyjeżdżać w to samo opuszczone miejsce, gdzie go zostawili. Przywieźli jego żonę i córkę? Powinien był zaczekać. Stać w tra-

35

wie tam, gdzie został wyrzucony, zamiast tchórzliwie chować się za kamieniem i bać się spotkania z nimi. Lauru i Helen czekały w samochodzie aż wyjdzie, a on tego nie zrobił. I odjechały tą drogą w głęboki gąszcz, ze swymi porywaczami, zdradzone, porzucone. Wstyd, a potem żal, jakby je odrzucił, i stracił na zawsze. „Leć za nimi. Szybko!” Spojrzał w miejsce, gdzie zniknęli. To było niemożliwe, nie mógł się ruszyć. Nic, jak odruch, jak światło, co rozbłysnęło nakazując: „Schowaj się!” ,Jesteś szalony!” — stwierdził. A zaraz przychodziły słowa tłumaczące dlaczego nie mógł iść. „Ich tam nie ma — mówiły. — Śledziłbyś tylko Raya i Turka, znów wpadłbyś w ich sadystyczne łapy. Znów musiałbyś z tego wszystkiego wyłazić. W samochodzie były tylko dwie głowy, Raya i Turka...” Skręcił i szedł dalej tak jak przedtem. Droga była teraz wygodniejsza, szersza, mniej dziur i kamieni, nie tak wciśnięta między młode drzewa i krzaki. Ale teraz ciągnął za sobą ciężki łańcuch żalu, który go hamował. Kłócił się z sobą. Gdyby były w samochodzie, także by zawołały. Powiedziałyby: „Tony?” Szedł teraz trochę szybciej, tłumacząc sobie: „Dowodem na zagrożenie jest to, jak ci dwaj próbowali cię właśnie zwabić. Dowodem głupoty także: czy sądzili, że gdy zgaszą światła i silnik, to uda im się ciebie ogłupić i kazać ci myśleć, że ich nie ma, i to po tym piorunie i błyskawicy, z jakimi przybyli?...” Poczuł ich za sobą, cichych w ciemności. Zbliżali się. Ruszył szybciej. Zastanawiał się, czemu przyjechali tutaj, jakby to pytanie nie przyszło mu do głowy aż do teraz. Zdziwiło go to. „Tak — powiedział sobie. — Dlaczego? Co jest na tej trawiastej polanie, że jeden z nich zostawił mnie tam, a potem przybyło pozostałych dwóch? Umówione spotkanie? Kryjówka?” Szukał wyjaśnień, ale jego mózg opierał się wysiłkowi. Czy wrócą po niego? To wykluczone po tym, jak odjechali, pokazując mu drogę. Nasuwało się więcej pytań. Czym była naprawdę ich gra? Chcieli ukraść jego samochód? Może w lesie było miejsce, gdzie zamierzali ukryć wóz na jakiś czas. „W porządku, to teoria, ale po co ciebie tu przywieźli? Prosta nikczemność, sadystyczny dreszcz, to wszystko — stwierdził. — Zwyczajna diabelska zabawa w rozdzielanie rodziny i rozrzucenie jej w tych chaszczach, tak daleko od siebie, jak noc pozwoli. Ciekawe, ile czasu trzeba, by się odnaleźli?” To było coś takiego! Ale były i gorsze możliwości. Były. Wiedział o tym. Wiedział o tym dobrze, takie przyzwyczajenie umysłu — znać najgorszą możliwość, ostateczność. Jego życie było scenariuszem pełnym katastrof, które nigdy nie miały miejsca. Bo jeśli naprawdę tylko Ray i Turk byli tam w jego wozie, to gdzie były Laura i Helen? Głupawe wyobrażenie posterunku policji wciąż tkwiło w jego głowie, obraz żony i córki siedzących przy stole, pijących kawę, czekających na wieści... Ale był jeszcze jeden obraz, obraz baraku nieopodal zakrętu drogi w lesie, z zamglonym światłem zza

36

zasłony w oknie. Trudno było nie płakać, gdy wyrzucał z siebie to, co stało się teraz jakimś błaganiem, modlitwą:, Jeśli to gwałt — modlił się — jeśli to musi być gwałt, Boże, niech to już będzie to najgorsze, niech gorszego nic się już nie stanie...” I echo do Boga: „Niech będą nikczemni i okrutni, jeśli muszą, ale daj im umiar, niech będzie granica, poza którą nie wyjdą, nawet oni, niech nie będą szaleńcami, niech nie będą psychopatami...” Zauważył przed sobą przerzedzenie się drzew, otwartą przestrzeń, płaską i nagą. Uświadomił sobie, że to brukowana droga. Już prawie wyszedł! Po chwili wkroczył na nawierzchnię i rozejrzał się. Droga biegła prosto w obu kierunkach, po obu stronach ściana lasu. Spostrzegł połamaną bramę przy wjeździe na leśny dukt, białą tablicę zwisającą ukośnie na słupie. Próbował ustawić to w swoim umyśle: „Zidentyfikuj to miejsce. Może się to przydać”. Odwrócił się w lewo, żeby odtworzyć swą jazdę z Lou, chociaż wiedział, że długo będzie musiał iść, by trafić do jakichś ludzi. I wtedy nagle, w lesie za sobą usłyszał samochód. W pewnej odległości zobaczył światło, jeszcze raz biegające po drzewach. Jeszcze raz strach ostrzegł go: „Schowaj się w rowie!” Oparł się mu. „Musisz spojrzeć im w twarz, musisz ich zapytać — stwierdził. — Nie wolno ci być tak zastraszonym”. Stał na drodze i czekał. „Spytam, gdzie jest Laura i Helen. Spytam, co zamierzają zrobić z moim samochodem”. Auto zbliżało się powoli, ale nagle przyspieszyło, zapiszczały opony i teraz pędziło z dużą prędkością, rozwierając światła niczym szczęki. Skoczył na ślepo do rowu i wylądował w cierniach, a auto obsypało go żwirem. Samochód zawył i zatrzymał się. Wokół niego uniosła się chmura pyłu, która zaraz się rozwiała. Otworzyły się drzwi. Wysiadł mężczyzna. Stanął na skraju drogi i rozglądał się. Widać było tylko zarys jego sylwetki, nie do rozpoznania. Tony Hastings nie ruszał się. Nie wiedział, czy może. Trzymały go ciernie, gałęzie, drut kolczasty. Kolce drapały mu twarz. Mężczyzna zrobił kilka kroków w jego kierunku. Patrzył. Zdawało się, że trwa to bardzo długo. Wrócił do wozu. — Pieprzyć go — rzucił. Słowa nie były powiedziane głośno i padły z dość daleka, ale Tony słyszał je wyraźnie. Bał się, że nawrócą i że w świetle znajdą go, unieruchomionego, ale samochód zakręcił szybko i minął go zwiększając prędkość. Nie wiedział, jak mocno się pokaleczył. Czoło miał podrapane, a obie dłonie pocięte. Coś rozpruło jego goleń przez spodnie i coś jakby kołek od płotu uderzyło go w brzuch. Rozciągnął drut, który go trzymał, poruszył nogami i wstał. Po chwili gramolił się już na górę po żwirze. Droga, las, zamglone nocne niebo z paroma tylko gwiazdami, wszystko było ciche. Z oddali sączył się tylko ledwo słyszalny szum ciężarówek na międzystanowej.

37

„Chcieli mnie zabić” — szepnął do siebie. Ta myśl przedarła się przez zewnętrzne warstwy jego mózgu, aż do głębi, gdzie nawet nie wiedział, że myśl się w ogóle pojawia. „Naprawdę chcieli to zrobić — powtarzał. — A jeśli chcieli zabić mnie...” Nie dokończył. To najgorsze myśli, jakie kiedykolwiek miał. Wokół siebie zobaczył śpiący świat, drogę, las, niebo, przeznaczenie.

SIEDEM Rozdział się urywa. Susan nie chcąc sobie przerywać, rzuca tylko okiem dookoła. W pokoju obok na podłodze leży złotowłosa Dorothy. Ręce ma wzniesione go góry, ubrudzony łokieć. Wypięte cycki. Kolega Henry’ego, Mike, patrząc na nią mruży oczy. Chciałby, żeby się poruszyła, zrobiła coś. Chrypka w głosie Mike’a brzmi tak, jak ta u Raya w książce. Za trzy lata Dorothy idzie do college’u... A w Nowym Jorku Arnold na bambusowej kanapce. Tylko z kim? Z doktorem Medmaniakiem?

ZWIERZĘTA NOCY 6 Szedł szybko, wiedząc; że tylko to może go uratować. Zewsząd pustka, ciemność, czarne liście na drzewach. Droga zakręcała, schodziła w dół, las wzrastał. Doszedł do rozwidlenia, którego z jazdy z Lou nie pamiętał. Na wyczucie skręcił w prawo, w dół wzgórza. Wszystko było tu nieznane. Usłyszał samochód mozolnie wspinający się pod górę. Zobaczył zbliżające się światło i wszedł w las. Przejechał. To nie był wóz Lou, ani jego własny, ale mógł być, toteż pomyślał, że mądrze będzie nie ryzykować więcej. Choć mądrość zdawała się być niczym w tym spustoszonym świecie, gdy tak szedł, uciekając przed samochodami i ludźmi, jakby był wyrzutkiem rodzaju ludzkiego. Wypatrywał przed sobą. „Dokąd idziesz? — pytał siebie. — Na policję. Jaką policję? Policję w Bailey. Jak ich znajdziesz? Telefon, pierwszy dom. Ludzie. Gdziekolwiek będą ludzie...” Oczami wyobraźni widząc budkę telefoniczną, szukał w kieszeniach monet. Są. Proszę połączyć mnie z posterunkiem policji w Bailey... Przepraszam, nazywam się Tony Hastings, z Ohio. Mam kłopot... Pomocy! Co?! Pomocy! Jaka budka telefoniczna? Nie trzeba budki, wystarczy jakiś dom. Przepraszam, czy mógłbym skorzystać z waszego telefonu? ...Kurczę, człowieku, nieźle mnie wystraszyłeś, toż to jest środek nocy... Nazywam się Tony Hastings, jestem profesorem matematyki na uniwersytecie, o którym pan nigdy nie słyszał... Psami go poszczuj! Będzie mi się tu obcy w środku nocy pałętał!...

38

Tony Hastings idąc tak, próbował wyjrzeć poza swoje chwilowe kłopoty. Możliwe, że na dalszą drogę trzeba będzie pożyczyć samochód, zadzwonić do Rogera McAllena, żeby poczekał dzień czy dwa z otwarciem ich domku. Przepraszam, z policją proszę; dzwonię, żeby spytać, czy jest tam moja żona i córka? Co pani mówi? Trzech mężczyzn o imionach Ray, Turk i Lou. Ray ma nienawistną, szyderczą twarz, trójkątną, z niedużym podbródkiem, i zęby za duże jak na jego usta. Jest pół łysy. Zamknijcie go. To są poważne oskarżenia. Porwanie, napastowanie. A kradzież samochodu? Gwałt?... Co pan mówi? Proszę zacząć od początku, na miłość boską. Przepraszam, Tony Hastings, profesor, Ohio. Jechałem do Maine, nocą. Wpadliśmy na tych facetów na między stanowej. Zabrali moją żonę i dziecko... Nie, to nie była zwykła stłuczka. Patrząc już do przodu, prace jakie mamy do wykonania, gdy przyjedziemy, zależą od tego, kiedy przyjedziemy. Mogę przemyśleć pożyczenie motorówki od Jake’a Malcolma. Co za głupia ślepa nadzieja... Przepraszam, nie chciałem pana przestraszyć, to nagły wypadek, mogę? Żadne problemy nie są chwilowe, dopóki się nie skończą. Wszystkie problemy są potencjalnie permanentne. Droga spadała stromo w dół i wiła się. Nie pamiętał, żeby się nią wspinał. Pewnie pomylił drogę, tam na rozwidleniu. Nie ma sensu wracać, zaszedł zbyt daleko. Zresztą i tak nie mógłby sobie przypomnieć, gdzie skręcali, a gdyby nawet, to dokąd by go to zaprowadziło? Wystarczy jakaś wioska, jakiś posterunek policji, jeśli nie da się znaleźć Bailey Przepraszam, czy moglibyście zawiadomić inne posterunki, bo chociaż umówiliśmy się w Bailey, to przecież każdy inny posterunek też może wchodzić w grę... Droga wyrównała się. Skończyły się drzewa, po obu stronach. Pojawiły się czarne pola. Wieś, dolina. Na drugim końcu mógł dostrzec cienistą linię grzbietu. Pojawił się jakiś samochód. Jego światła zbliżały się wolno. Tony Hastings położył się w rowie i czekał, aż przejedzie. Przypomniał mu się ten do Bangor, co mógł ich walnąć... Wieki temu zostawił autostopowicza na drodze, a może to było dziś... Błąd. Helen, chciała go zabrać. Nigdy nie myślał, że ona może dostać kiedyś taką lekcję jak ta. Chwilę potem kolejne auto. Zmęczyło go już to chowanie się przed nimi. Zdawało mu się, że wszystkie samochody to wrogowie, ale pamiętał także, że był wciąż Tonym Hastingsem. Znalazł się przy ścieżce, która przechodziła we wjazd w jakimś ogrodzeniu, gotów do biegu, gdyby auto zwolniło, w pole porosłe czymś, co prawdopodobnie było kukurydzą, tak wysoką jak on. Samochód przemknął obok. Coś o kształcie wielkiego pudła nieopodal drogi przed nim zmieniało się w budynek, ale ulga w jego sercu szybko ulotniła się, bo nie widział świateł wewnątrz, a on nie

39

śmiał być intruzem, stawiającym na nogi jakąś rodzinę w środku nocy. Droga przechodziła teraz w drugą, jakby szerszą. Po lewej zobaczył światła. „Może teraz — pomyślał. — Może w końcu”. Szedł szybciej, podbudowany widokiem celu. To było światło reflektora, umieszczonego na wieży stojącej w rogu podwórza, między stajnią a silosem. Rozjaśniało całą przestrzeń między stajnią a domem. Dom sam był ciemny jak tamten. W oknie po drugiej stronie zobaczył mętne czerwone i niebieskie światełka reklamujące piwo, ale tam też było ciemno. Zapytał sam siebie: „Czy człowiek w rozpaczliwej sytuacji, budzący ludzi w przypadku, gdy taka sytuacja jest wystarczająco rozpaczliwa, nie może być usprawiedliwiony?” Ale wiedział, że ludzie z samotnych domów na farmach, na nocnych gości gotują strzelby. Teraz było więcej domów. Minąwszy jeden, widział już następny. Wszystko jednak tonęło w ciemności, za wyjątkiem oświetlonych podwórek. Usłyszał szczekanie psa, gdzieś zza koryta dla świń. Zobaczył ciemne kształty, niczym głazy, na polu i uświadomił sobie, że to krowy. Stwierdził też, że widzi coraz lepiej. W skupisku drzew zaczął śpiewać ptak, drozd, i Tony spostrzegł, że czerń nieba blednie. To słabniecie ciemności oznaczało świt, noc się kończyła. Świt odsłaniał rozpacz. Nadejście światła jak fotograf uchwyciło jego koszmar, czyniło go rzeczywistym. Niosło ulgę, rozsądek. „Rozsądek... — mówił do siebie. — Pomyśl, jak często bałeś się najgorszego, gdy Helen długo nie wracała do domu albo Laura nie zadzwoniła o czasie. Przypomnij sobie huragan...” A mimo tego wszystkiego, jakoś kręciło się przecież — rodzina wciąż składała się z Tony’ego, jego żony Laury i ich córki Helen. „Gdzie tu jednakże zdrowy rozsądek... — rozważał dalej. — Rąbnęli w mój wóz, zepchnęli z drogi. Oddzielili mnie od rodziny i wywieźli. Porzucili w jakimś odosobnionym miejscu w lesie. Próbowali przejechać, zabić...” Wsłuchał się w potok tych okropieństw, jakie tworzyły się w jego głowie. One już nie żyją — mówiły. — I ty wiesz, że nie żyją... Powtarzały: Laura i Helen nie żyją. Oni je zabili. Zdrowy rozsądek ci to podpowiada. Wiesz o tym, cały czas wiedziałeś. Wiedziałeś już, kiedy zobaczyłeś, jak odjeżdżają. Problem tylko w tym, czy już zostały zabite, czy dopiero to się stanie. Gdyby było opóźnienie, gdyby była jeszcze szansa, by je uratować... Spojrzał na to z rozwagą, na obraz z jego pamięci: Laura w spodniach i ciemnym swetrze stojąca przy samochodzie, Helen z czerwoną chustą na głowie, siedząca na przydrożnym kamieniu, obie twarze, oczy wpatrzone w niego zza szyby, gdy wóz odjeżdżał w pośpiechu. Teraz, choć niebo było jeszcze ciemne, można było wyraźnie zobaczyć pola, skupiska drzew, wzniesienia wokół doliny, domy i stajnie. Drozdy śpiewały w koronach. Zbliżał się jakiś samochód. Światła, budzący się ludzie. Wystarczy już tego krycia się przed samochodami, teraz to bez sensu. Przepraszam pana, do najbliższej osady, na po-

40

licję... To było takie normalne, zwyczajowy gest. Wystawił kciuk, ale wóz przemknął obok. Następne auto pojawiło się z drugiej strony. Przeszedł jezdnię i wystawił kciuk ponownie. Na nic. Potem coraz więcej samochodów i ludzi, ale jego gest nie działał. Przy kolejnym samochodzie, vanie, kilka minut później, Tony zamachał rękoma nad głową: „Pomocy, pomocy!” Ale van zatrąbił tylko klaksonem. W głowie mu gwizdało, w uszach miał hałas, nieprzespana noc drążyła dziury w jego czaszce. Oświetlony zimnym światłem podwórzec był jak inne, ale w tym domu, na górze, paliło się światło, i drugie jeszcze na parterze z tyłu. Przystanął tam z bijącym sercem. Wreszcie wszedł na mały ganek. W drzwiach było okienko. Przez zasłonkę mógł dojrzeć róg oświetlonej kuchni na tyłach. Nacisnął dzwonek — brzęczący i głośny. Wewnątrz rozległo się szczekanie psa. W kuchni pojawiła się wychudła kobieta w fartuchu, patrząca z ukosa. Nie ruszyła się z miejsca. Obok niej zjawił się mężczyzna w pledowej koszuli o białych włosach. Zbliżał się. Odciągnął zasłonkę i wyjrzał. Powiedział coś przez szybę. Tony Hastings nie mógł tego słyszeć, bo szczekanie psa zagłuszało wszystko. Wykrzyknął słowa, których nauczył się na pamięć: — Przepraszam pana! Żona mężczyzny stojąca za nim pochyliła się i pies ucichł. Mężczyzna otworzył drzwi na kilka cali. — Przepraszam pana, czy mógłbym skorzystać z telefonu? — Po co? — Miałem wypadek. Mężczyzna przyglądał mu się badawczo. — Ktoś jest ranny? — Nie. To znaczy, nie wiem. Potrzebuję pomocy. — Jest ktoś z panem? — Nie, jestem sam. — Dobrze, niech pan wejdzie. Zapalili w sieni światło. Telefon stał na stoliku. Czarnobiały pies obwąchiwał go i machał ogonem, podczas gdy kobieta przytrzymywała go za obrożę. — Wygląda pan na podrapanego — stwierdził mężczyzna. — Gdzie był ten wypadek? — Nie wiem — odparł Tony Hastings. — Nie wie pan? — Szedłem pół nocy. — I zgubił się pan? — Nie jestem stąd. — Tak... Niech pan spocznie. Co się stało, podróżował pan sam? Zasnął za kółkiem?

41

— Nie, nie... moja żona i dziecko... — Żona i dziecko — wtrąciła się kobieta. — Są ranni? — Zostawił je w samochodzie — wyjaśnił mężczyzna. — Chce pan wezwać karetkę? — Nie, nie to — zaczął Tony Hastings. — To nie to. — Szukał rozpaczliwie wiarygodnych słów, które wydobyłyby ten koszmar na świat. — Może chciałby pan skorzystać z łazienki, umyć się? — zapytała kobieta. — Pewnie najpierw zechce skorzystać z telefonu — orzekł mężczyzna. — Czekają na niego w samochodzie. — Dużo gorzej — rzucił w odpowiedzi Tony Hastings. — Nie potrafię tego opisać. To nie był wypadek. Niezupełnie. Spotkaliśmy tych facetów... moja żona i dziecko... — Dalej matematyku, mów. — Oni je zabrali. To znaczy, straciłem je... Mężczyzna i jego żona spojrzeli na niego. — Co pan stracił? — Moją żonę i dziecko. — Jak to pan stracił żonę i dziecko? — Wpadliśmy na tych facetów na drodze... łotry, łajdaki! Zepchnęli nas z drogi... — To sukinsyny, przeklęte gówniarze! — przerwał mu mężczyzna. — Trudno to opisać. Zabrali mi żonę i dziecko. Razem z autem. A mnie wywieźli do lasu. Szedłem pół nocy. Nie wiem, gdzie są — poczuł nadpływające łzy. — Nie wiem, jak je odnaleźć... — Chłopie — odezwał się mężczyzna. — Jak mogłeś pozwolić, żeby ci to zrobili? Tony potrząsnął tylko głową. Tamci spojrzeli na siebie. — Do kogo powinien zadzwonić? — zastanawiał się mężczyzna. — Może do Hamiltona — podpowiedziała mu żona. — On pewnie jeszcze śpi. — To go obudzisz... — Mam go wyciągnąć z łóżka z takiego powodu? — A kto to jest Hamilton? — zapytał Tony. — To nasz szeryf. — Ktoś w Grant Center powinien już być na nogach — podsunęła znowu kobieta. — Tak myślisz? Chyba nie, przed ósmą nikt nie pracuje. — A więzienie? Więzienie jest otwarte przez całą noc. — Tylko strażnik nocny, a on nic nie może. — To wobec tego budzimy Hamiltona. Co za pożytek z szeryfa, który śpi całą noc! — Stanowa — rzucił nagle z uśmiechem mężczyzna. — Oni pracują całą noc. — No jasne — przytaknęła żona. — Do stanowej. Tam bym zadzwonił na pana miejscu.

42

— W porządku — zgodził się Tony Hastings. — Jak znajdę numer? — Niech pan szuka pod Pennsylvania — wyjaśniła kobieta. — Ci ze stanowej to porządni ludzie. Profesjonaliści. Pomogą panu. Są najlepsi. — Niech pan dzwoni, a potem się pan umyje — orzekła kobieta. — Zrobię panu coś do zjedzenia. Musi być pan wycieńczony. — Szeryf i tak nic nie zrobi. Ci ze stanowej to elita. Najlepsi. To wszystko nie było przyjacielskie, bardziej czujne i z obowiązku, Ona poszła do kuchni, a mężczyzna dalej gapił się na Tony’ego. — Chciałbym usłyszeć, co pan powie glinom. Nie rozumiem czegoś. Powiedział pan, że wsadzili żonę i dziecko do samochodu i odjechali z nimi. Grozili panu bronią? — Nie, nie było żadnej broni. — To niech mnie drzwi ścisną, ale nie rozumiem, jak im żeś pan na to pozwolił?! — Ja też nie... — odparł. Rozumiał jednak dużo więcej, bo przecież to jemu wszystko się przydarzyło. Czuł, że trudno będzie sprawić, by inni to zrozumieli.

OSIEM Susan Morrow, podążając za Tonym Hastingsem wiejską drogą, w ten morderczy poranek, zastanawia się, czy będzie w stanie znieść to, co nastąpi. Tak jak Tony, rozważa możliwości. Wie coś, czego Tony świadom być nie może. Ona wie, że istnieje jeszcze jedna siła oddziałująca na te wypadki: ręka Edwarda tworzącego przeznaczenie. To, co stanie się z Laurą i Helen zależy od tego, jakiego rodzaju jest ta historia. Tak więc w chwili, gdy Tony walczy o nadzieję, pogrążona w lekturze Susan bierze pod rozwagę Edwarda, gotującego coś nie do zniesienia. Nawet jeśli się tego obawia, chwali go, mówiąc w myślach: „Dobra robota, Edwardzie, nieźle ci idzie!” Jest podrażniona nie tylko przez wzgląd na Tony’ego, ale i Edwarda — ciekawa, jak uda mu się uniknąć rozczarowania bez katastrofy.

ZWIERZĘTA NOCY 7 Tony Hastings siedział na rozklekotanym krześle obok telefonu, podczas gdy stary farmer szukał numeru policji stanowej. Rozmyślał nad tym, co powie. „Muszę pamiętać, że ja to Tony Hastings — powtarzał w myślach. — Matematyk, profesor, wykładowca, ścisły umysł...” To on rywalizował z tym tutaj Tonym Hastingsem — bojącym się, że policja nie będzie słuchać, jeśli nie zrozumie wszystkiego. I weźmie go za wariata, kawalarza, włóczęgę.

43

Tam w lesie był nikim, wręcz nędzarzem. Ale tu, w tym domu już było lepiej... Skrzyp krzesła, brzęczenie telefonu w uchu, spojrzenia starego farmera i jego żony. I stłumiony głos w słuchawce: — Policja stanowa, Morgan przy aparacie. Mimo, że Tony Hastings wracał do życia, układał sobie w głowie kto, kiedy, gdzie, co i dlaczego, teraz musiał wręcz zmusić się do mówienia. — Przepraszam, nazywam się Tony Hastings. Jestem profesorem na uniwersytecie, z Ohio. Jestem tu przejazdem. Próbuję odnaleźć moją żonę i dziecko. Czy pani Hastings nie zgłaszała się do was? Cisza na drugim końcu. Morgan próbuje zrozumieć o co chodzi. To zły początek. — Jaki jest pański problem, profesorze? Wracaj do cywilizacji, Tony. Kto, gdzie, kiedy, co, dlaczego? Spróbuj „co”. — Wpadliśmy w kłopoty na międzystanowej. Myślę, że moja żona i córka zostały uprowadzone. Znów znacząca cisza. — I potrzebna karetka? — Nie, potrzebuję pomocy, pomocy. Cisza. Zacznij od tego, co twoje audytorium — policja stanowa — już wie. — Podróżowaliśmy międzystanową... — Chwileczkę. Zatopił się w milczeniu. Uświadomił sobie, że niepotrzebne jest mówienie tego, co boi się powiedzieć. Ktoś inny podszedł do telefonu. — Tu sierżant Miles. W czym mogę panu pomóc? — No więc, nazywam się Tony Hastings. — Rozumiem, Tony. Jaki ma pan problem? — Wpadliśmy w kłopoty na międzystanowej. Myślę, że moja żona i córka zostały porwane. Znowu chwila ciszy. Wystarczająca, by Tony ją zauważył. — W porządku, Tony, spokojnie. Proszę podać mi swoje nazwisko i adres. Nazwisko żony? I skąd pan dzwoni? Spojrzał na starego farmera. — Jestem w domu Jacka Combsa w Bear Valley — podał po chwili. — Dobrze, Tony, niech się pan uspokoi i opowie mi dokładnie, co się wydarzyło, według pana... Pal sześć te sceptyczne przemilczenia, to protekcjonalne „Tony”, to dodane „według pana” — Tony Hastings wreszcie czuł się bezpiecznie, wrócił do świata, jaki znał, z jego organizacją i mechanizmami, cywilizowanymi jednostkami, które zaopiekują się nim i uchronią od tego horroru. Przysłuchujący się ciekawski farmer i jego żona też jakby stali się bardziej ufni. W domu było ciepło, a rosnąca jasność na zewnątrz przydawała szarawej zieleni polom za drogą.

44

Wrócił do świata, z historią do opowiedzenia, gdzie jeden niewidzialny słuchacz notował, a dwoje innych stało w hallu, bo nie było już gdzie usiąść. Zaczął: — Zeszłej nocy, trochę po jedenastej, podróżowaliśmy międzystanową do Maine. Zostaliśmy zaatakowani przez jakiś samochód i zepchnięci z drogi... Opowiedział wszystko. Zabrało mu to kilka minut. Powiedział o zderzeniu i o tym, jak musieli się zatrzymać. Jak ci faceci zmienili koło i odjechali z Laurą i Helen jego samochodem, zostawiając go z Lou. Powiedział, jak Lou prowadził go wieloma drogami, nim w końcu trafili na leśną przesiekę, gdzie został wyrzucony z wozu. Jak szedł sam po ciemku i natknął się na samochód, ale się ukrył. I o tym, jak próbowali go przejechać, gdy spotkał ich znowu. Powiedział, jak szedł wiele mil, aż dotarł do domu Jacka Combsa, gdzie paliło się światło. Opowieść sprawiła, że poczuł się bezpiecznie. Policja już wiedziała, niebezpieczeństwo się rozwiało, on wrócił z dziczy do pięciu tysięcy lat postępu w ciepłym domu, połączonym przez telefon z komputerem, radiem i brygadą specjalistów. Nic złego nie mogło się już teraz zdarzyć. W ciepłym farmerskim domu z jego zapachem śniadania. Nawet pomimo szalonej myśli, która nie odchodziła: „Jeszcze ich nie odnalazłeś...” Sierżant Miles zadawał pytania. Gdzie zjechał z między stanowej? Tony nie potrafił odpowiedzieć. Jak wyglądali ci trzej? Opisał ich gorliwie. A ich samochód? Z tym było trudniej. Numery? Co pamięta z drogi, kiedy jechał z Lou? (Zapamiętał mały biały kościółek. Zapamiętał barak ponad zakrętem na górskiej drodze, ze światłem w oknie). Czy jest pewien, że chcieli go przejechać? Czy potrafiłby odnaleźć tę drogę w lesie?... Jak dobrze było odpowiadać na te pytania. Nie wiedział, ile życia stracił, dopóki one mu go nie przywróciły. W końcu sierżant powiedział: — Dziękuję panu, Tony. Zajmiemy się tą sprawą i oddzwonimy. — Proszę zaczekać! — Tak? — Nie mogę tutaj zostać. — Proszę wytrzymać jeszcze trochę... — Telefon zamarł. Spojrzał na swoich gospodarzy, ci patrzyli gdzie indziej. Nieznajomi ze skraju wioski o poranku, dobrzy na tyle, że pozwolili mu skorzystać z telefonu. Nie może tu zostać... ale gdzie zatem? Żona i córka zaginione, samochód zabrany, nie ma nic, poza ubraniem na sobie i portfelem. Telefon ożył ponownie. — Tony? Coś panu powiem. Wyślemy po pana człowieka. Poczeka pan na nas. — W porządku. — Za jakieś pół godziny ktoś się tam zjawi. Tak więc jadą po niego, zaopiekują się nim. Dobra policja, pocieszająca, ojcowska. Chciał się uśmiechnąć, ale uznał, że to by głupio wyglądało, gdy farmer i jego żona patrzyli na niego.

45

— To dam panu coś przegryźć — orzekła pani Combs. Nakarmiła go dobrze przy kuchennym stole z blatem w szachownicę. Wisząca żarówka rzucała blade, mało przyjemne światło. Mąż wyszedł popracować do stajni. Jej spojrzenie było czujne. Nie odpowiedziała na podziękowanie Tony’ego, a ten jadł w milczeniu. — Nigdy nie lubiłam podróżować sama — mówiła. — Gdzie indziej ludzie są różni. Nie wiadomo na kogo można się natknąć. Pokiwał głową, miał pełne usta. Krytyka ukryta za sympatią. „Tak — pomyślał — ale akurat się złożyło, że to właśnie w waszej okolicy natknąłem się na tych ludzi!” Niemniej jednak bądź wdzięczny za dobrą policję i uprzejmych, choć ostrożnych, gospodarzy. Do czasu, gdy przyjechał po niego wóz policyjny, dzień był już w pełni, choć poranne słońce kryło się jeszcze za wzgórzem. Wóz miał oficjalne godło z boku i światła na dachu, teraz wyłączone. Policjant był wielkim młodym człowiekiem z małym brązowym wąsikiem i o szerokich barach. Przypominał mu pewnego dziecinnego studenta, który w zeszłym roku w kółko przychodził do jego gabinetu. Nie pamiętał już jego nazwiska. — Jestem Talbot — przedstawił się policjant. — Sierżant Miles polecił mi powiedzieć panu, że nie wpłynął żaden raport odnośnie pańskiej żony i dziecka. Rozczarowanie. Zdał sobie sprawę, że spodziewał się w każdej chwili, iż zostanie powiadomiony o zgłoszeniu się Laury i Helen. „Jeszcze nie ma ósmej — pomyślał. — Większość sklepów i biur jeszcze jest zamknięta”. Wielki młody studenciak w mundurze uruchomił silnik i rzucił coś do mikrofonu. Radio warknęło ciemnym, mechanicznym męskim głosem. Twarz Talbota była poważna. — Jest pan pewien, że nie ustaliliście miejsca, w którym mieliście się spotkać? — zapytał. — Ustaliliśmy je, Posterunek policji w Bailey. Tylko że zamiast tego wyrzucili mnie w lesie. — Co to jest Bailey? — Powiedzieli, że to najbliższe miasto. Mieliśmy pojechać tam na policję. — Nigdy nie słyszałem o żadnym Bailey. A na pewno nie ma czegoś takiego jak policja z Bailey. Złe, złe — choć nie całkiem nowe — te wieści... — Tego się właśnie obawiałem. Ruszyli. Wóz jechał w kierunku przeciwnym do tego, z którego przyszedł tu Tony. Niespodziewanie zaczął się bać, jakby zostawiał coś poza sobą. Nagle zgubił drogę w tej nowej podróży, nie mógł przypomnieć sobie zakrętów, ani kolejnych wiosek, przez które

46

przejeżdżali. Jadąc jakby w zapieczętowanym wozie ochronnym, pozostawił ten koszmar za sobą, ale tym samym zniszczył ścieżkę do niego prowadzącą, a przez to drogę powrotu do życia. Pamiętał, że Miles pytał go, czy byłby w stanie odnaleźć na powrót drogę, począwszy od domu Combsów, i teraz pomyślał: „Czy nie powinienem poprosić Talbota o pomoc w odtworzeniu moich kroków?” Ale nie podsunął mu tego uznając, że coś nieprzyzwoitego byłoby w takiej sugestii. Wieś w świetle poranka była żółta i zielona, rozkołysana i świeża. Drogi czarno błyszczały w słońcu. Pędzili zawieszeni wysoko na zboczach wzgórz, górujących nad rozległymi dolinami pełnymi pól i kęp drzew. Zjeżdżali w gaje i po długich prostych wspinali się na stoki. Zwalniali w osadach, mijali budynki, pola kukurydzy, łąki z krowami, podwórza ze świniami i zagrody pełne owiec. A na wzgórzach lasy, „Jakże piękna byłaby wieś, gdybym miał Laurę, żeby jej to powiedzieć” — pomyślał. Posterunek policji był nowym, jednopiętrowym budynkiem z cegły, z placem wytyczonym łańcuchami na skraju miasta, za którym pasły się już krowy. Po przeciwnej stronie znajdował się motel. Tony Hastings podążył za Talbotem przez korytarz, potem obok dyżurki, przez biuro, aż do pomieszczenia, gdzie stały dwa biurka. Mężczyzna zza biurka w dalszym rogu pokoju podniósł się. — Jestem porucznik Graves. Sierżant Miles skończył właśnie służbę. Porucznik Graves był niedużym człowiekiem o zaokrąglonych kościach policzkowych i z małym, jak u kreskówkowej wiewiórki, podbródkiem. Miał czarne wąsy, które po obu stronach schodziły poniżej ust. Jego oczy, a może kształt całej twarzy, sprawiały, że podobny był trochę do Raya w nocy. „Lepiej żebym na niego nie patrzył” — pomyślał Tony. Bał się, że twarz porucznika wymaże mu z pamięci twarz Raya. Kiedy Tony usiadł na krześle przy biurku, porucznik Graves odczytał mu napisany ręcznie dokument. Czytał wolno, więc zabrało to dużo czasu. Potem poprosił Tony’ego o powtórzenie całej historii. Zapisał ją na kartce żółtego, poliniowanego papieru, chociaż Tony nie rozumiał, jak udało mu się ograniczyć wszystko do kilku zaledwie wyrazów. Kiedy skończył, powtórzył pytania sierżanta Milesa, a potem siedział długo, podparłszy brodę dłonią. — Cóż — odezwał się w końcu — zaalarmowaliśmy już wszystkich, jeżeli chodzi o te dwa samochody. Coś powinno to dać. Nie bardzo wiem, co jeszcze możemy zrobić, poza czekaniem... — Spojrzał na Tony’ego. — Ma pan gdzie się zatrzymać? — Nie bardzo. — Po drugiej stronie ulicy jest motel — zapisał coś na kartce. — To telefon taxi, może się przydać. Pieniądze pan ma? — Mam karty kredytowe. Książeczka czekowa została w walizce. W samochodzie. Wszystkie ubrania także. — Na Hallicot Street jest bank. Otwierają o dziewiątej.

47

— Dziękuję. — Jest jeszcze wcześnie. Możliwe, że gdzieś nocowali. — Ale gdzie? — rzucił od razu Tony. Porucznik myślał, kiwając głową. — Muszę powiedzieć, że nie wygląda to za dobrze. Za długo nikt się nie zgłasza. Ale wie pan, co myślę? Może zostawili je w jakimś miejscu, jak pana, i trzeba trochę czasu zanim się znajdą... — Też o tym pomyślałem — przyznał Tony, mając na myśli to, na co miał nadzieję, a nie mówiąc tego, co myślał. Porucznik pukał się w głowę ołówkiem, jakby jeszcze o czymś rozmyślał, i w końcu zapytał: — Chce się pan zatrzymać w motelu? — Chyba tak. — Zadzwonimy, jak się czegoś dowiemy. Tony Hastings przeszedł przez ulicę i znalazł się w motelu. — Bez samochodu? — spytała gruba kobieta. — Ukradli. — Niezłe jaja. To dlatego był pan na policji? Jakie zabezpieczenie może mi pan dać? — Kartę kredytową. Motel pachniał plastykiem i wentylacją. Zsunięte grube, brązowe kotary czyniły pokój nierealnie ciemnym. Położył się na łóżku w ubraniu i w jednej chwili powróciła noc, z wiatrem i wirowaniem galaktycznych chmur. Ray siedział na grzejniku, śmiejąc się i mówiąc: „Nie bądź taki poważny, facet! Myśmy tylko żartowali!” Ale to był tylko sen, bo teraz Tony był już na nogach i szedł na posterunek policji, gdzie zobaczył wymyty, błyszczący w słońcu, zwracany mu bez uszczerbku samochód. Serce mu zabiło mocniej i wszedł do środka. Laura i Helen siedziały na ławce w hallu. Naprawdę były tam. Podskoczyły i podbiegły do niego, uśmiechając się z ulgą. Ściskając go i całując mówiły: „Nic się nie stało. Oni chcieli tylko, żebyśmy spotkały się z ich kumplami w baraku”, a Tony Hastings trzymał je, szepcząc: „To nie sen, prawda? To nie może być sen, bo na sen to zbyt realne...” Przeraźliwie głośny dźwięk telefonu ze stolika podrażnił jego ucho. Złapał za słuchawkę z bijącym sercem. — Tony Hastings? Porucznik Graves. Złe wieści. Zobaczył szeroką sieć rozpiętą między pniami drzew, mającą chwytać wszystko, co tylko może spaść z gałęzi. — Znaleziono pański samochód, w rzece nieopodal Topping. Wygląda na to, że chcieli się go pozbyć. Włókna sieci zbierały się w białe węzły, punkty, pulsy, szerokie przejaśnienia na całym polu.

48

— A co z moją żoną i córką? — Wciąż brak informacji. Chwytały owoce, ciała. — Nie było ich w samochodzie? — Samochód był pusty. Wyciągają go właśnie. Spojrzał na zegarek. Piętnaście po dziewiątej. Spał tylko pół godziny. Gdyby te złe wieści od porucznika Gravesa były tylko tymi najgorszymi... — I co teraz zrobicie? — spytał Tony. — Nie za bardzo wiemy, co z tym zrobić... Cisza. Wyciągnęli sieć, zwinęli. — Panie Hastings, przekazujemy tę sprawę porucznikowi Andesowi. On chce się trochę rozejrzeć, więc czy może pan wpaść za kilka minut? — Zaraz tam będę — odparł Tony, czując cały ciężar swego ciała.

DZIEWIĘĆ Jeżeli Susan chce wiedzieć, co zdarzyło się później, będzie musiała kontynuować czytanie. Słyszy, że gra w „Monopol” została przerwana. Zachrypnięty Mike ciągnie mocno do góry piersiastą Dorothy, zmuszając ją do wstania. Henry gramoli się sam. Przechodzą przez gościnny do hallu. — Dobranoc, pani Morrow. Mike ma ostro zarysowany nos i podbródek, bladą twarz i śmiejące się usta. W hallu Dorothy opiera się łokciem na ramieniu Mike’a i zawadiacko szczerzy zęby. Susan Morrow jest trochę pruderyjna, więc jeżeli coś ma się zdarzyć, to lepiej, żeby zdarzyło się poza zasięgiem jej wzroku, nie będzie musiała wtedy nic mówić. Ktoś kogoś wali w żebra. A ła! Ty palancie! Sapanie i chichoty. Hej, uważaj. Z hallu nosowe i głośne: „Dobranoc, pani Morrow. To był miły wieczór”. A potem hukanie. Uhu, uhu. Susan musi przeżyć jeszcze jeden rozdział, to zajmie jej dosłownie chwilę. A Edwardowi powie: „Ty wiesz, jak przeciągać sprawy...”

ZWIERZĘTA NOCY 8 Samochód policyjny przed recepcją motelu. Mężczyzna w mundurze za kierownicą, drugi zaś po prawej. Ten w jasnobrązowym garniturze zapytał: — Tony Hastings? Miał na głowie kapelusz. Przez na wpół otwarte okno wyciągnął rękę, by przywitać się z Tonym. Tony usiadł z tyłu.

49

— Miło mi. Jestem Bobby Andes. Teraz ja się tym zajmę. — To pan znalazł mój samochód? — Znaleziono go — poprawił Andes. — W rzece? — Jak pan myśli, Tony, dałby pan radę odtworzyć swoją drogę z zeszłej nocy? — Trochę mi się myli. Ale mógłbym spróbować. — Chcę się upewnić, że wszystko rozumiem — rzucił Bobby Andes. Był gruby, a siedząc tak na przednim fotelu wydawał się niski. Miał duży kapelusz na dużej głowie. Jego krągłe policzki obsypane były szorstkimi punktami czysto ogolonej brody. — Dwóch z tych facetów odjechało pana samochodem z pana żoną i córką, i mieliście się spotkać na posterunku policji w miejscu zwanym Bailey, które nie istnieje. — Zgadza się. — I nazywali się Ray i Turk? — Tak. — A wy, pan i ten trzeci, o imieniu Lou, pojechaliście ich samochodem? — Tak. — Jak to się stało, żeście się tak rozdzielili? — Od tamtej pory próbuję to sobie wyjaśnić. — Czy na siłę władowali się do pana samochodu? — Faktycznie, tak. — Faktycznie? — Cóż, tak. Powiedziałbym, że na siłę. — A żona i córka nie próbowały ich powstrzymać? — Powiedziałbym, że tak. Próbowały. — A pan nie próbował? — Niewiele mogłem zrobić. — Mieli broń? — Coś tam mieli, nie wiem co. — Widział pan to? — Czułem. — Dobra — skwitował Andes. — Gdybyśmy zabrali pana z powrotem do domu Jacka Combsa, mógłby pan wskazać stamtąd drogę? — Jak powiedziałem, mógłbym spróbować. — W takim razie spróbujemy. Jedziemy. Mężczyzna w mundurze prowadził dość szybko i Tony Hastings nie nadążał za trasą. Nikt się nie odzywał. Przejechali przez obrzeża Grant Center, potem obok stacji benzynowej i obok parkingu, a dalej ulicą okazałych białych domów, w cieniu arkad z drzew. Wyjechali na otwartą drogę, prosto w dolinę płaskich pól, bogatych odcieni

50

zieleni, słońca, które stało teraz wysoko, i dachów na wzgórzu po przeciwległej stronie odbijających jego światło jako lustra. Z radia skrzeczały głosy policjantów, a Tony nie miał pojęcia, gdzie jest. Bobby Andes przyciszył trochę dźwięk i powiedział: — Wyprostujmy jeszcze pewne sprawy. Mówi pan, że ten facet o imieniu Lou wywiózł pana do lasu i tam zostawił? — Kazał mi prowadzić. — Ale kazał też panu jechać tam i tam pana zostawił? — Tak. — A kiedy pan wyszedł, zobaczył pan, że znów nadjechali? — Tak. — Jest pan pewien, że to byli oni? — Dość pewien. — I co był za samochód? — Myślę, że mój. — Z Rayem i Turkiem? — Chyba tak. — Na podstawie czego pan tak uważa? — Ten ich wygląd, odgłosy. Nie wiem. — Był pan w stanie dostrzec ich w ciemności? — Niezbyt dobrze. Zgasili światła, zatrzymali się i wołali mnie. — Co mówili? — Mówili: „Facet, twoja żona chce cię widzieć”. — Dlaczego pan do nich nie poszedł? Chociaż Tony cieszył się w wysiłków tłumaczenia tego wszystkiego, nie podobało mu się, że pytania porucznika zmuszają go do spychania faktów na konwencjonalne ścieżki. Próbował wymyślić, co na to odpowiedzieć. — Bałem się. — Sądzi pan, że one były z nimi? — Kto? — Pana żona i córka. Wzdrygnął się na to wspomnienie. Mijali akurat dużą reklamę z kowbojem, błyszczącą w świetle słońca na skraju osady. — Nie wiem. Wtedy tak nie myślałem — odparł. — Myślał pan, że gdzie są? — Myślałem, że gdyby tam były, któraś by przemówiła. — Ale nie miał pan żadnej teorii na temat, gdzie one mogą się znajdować? Tony Hastings usiłował przypomnieć sobie to, co miał wtedy w głowie. Że są na posterunku w Bailey. Że są w baraku nieopodal zakrętu, za zasłoną w mętnie oświetlonym oknie. Że zostawiono je w innym podobnym miejscu w lesie. Albo gorzej.

51

— Nie pamiętam, co mi się wydawało — odparł. — W porządku. A trochę później znów pojawił się ten samochód. Co się stało tym razem? — Zdecydowałem się do nich podejść, ale oni próbowali mnie przejechać. — Gdzie to było? — Na głównej trasie, gdzie droga wyjeżdża z lasu. Bobby Andes miał ze sobą notes, w którym coś zapisał. — Zatem jeden z tych typów zabrał pana i tam zostawił, a inni przyjechali, wjechali do lasu, a potem znów wyjechali. — Na to wygląda. — I co pan o tym wszystkim myśli? — Nie wiem, co myśleć. — Cóż, chyba lepiej odszukajmy tę drogę w lesie... Co oni spodziewali się tam znaleźć? Nagle, a może nie tak nagle, zobaczył wszystko jasno — ale było to też nowe odkrycie. Tony Hastings zauważył pieczarę tam, gdzie zwykle była jego nadzieja — zimną, pustą, splądrowaną, bez przyszłości, jakby ci ludzie pomagali mu szukać czegoś, co już dłużej nie istnieje. To odtwarzanie jego pustych kroków sprawiło, że tak właśnie się poczuł — pustych kroków na pustej drodze, w pustym lesie, ku pustym samochodom. Pozór szukania, żeby można było powiedzieć: „Szukałem. Próbowałem”. Odkąd nie było nic, o co można było zahaczyć, należało uświadomić sobie, że tak właśnie było. Zastanawiał się, po co zatrzymali się przed tym małym domem z cegły o białych oknach, z brudnym podwórkiem oddzielającym go od stajni. — W porządku — oznajmił Bobby Andes. — Da pan radę stąd? Jeśli tak późno rozpoznał gospodarstwo Combsów znane mu z rana, jak mógłby rozpoznać swoją drogę z nocy? — zauważył w myślach. — Przyszedłem tą drogą — orzekł w końcu. Kierunek przeciwny do tego, z którego przybyli. Powtarzająca się, przyprawiająca o mdłości panika. „Jedź powoli” — błagał, bo nic nie było tu znajome, nawet ogólny zarys doliny, który poskładał sobie w wyobraźni z mglistych nocnych cieni. Dolina była teraz zamknięta i nierówna, droga skręcała bardziej niż zdawał sobie z tego sprawę, farmy były małe i stawały się jeszcze mniejsze. W każdej chwili drżał na widok czegoś, co rozpoznawał. Odwracał się, gdy to mijali, bo z takiego właśnie kierunku patrzył przedtem na skrzynkę pocztową, połamane ogrodzenie, dom z gankiem i komórką na narzędzia, wąski mostek nad strumieniem. Droga wydostała się z doliny w las i przypomniał sobie wysiłek swoich stóp. Drzewa były postrzępione — o tym nie wiedział — a potem stawały się grubsze i wyższe, o czym także nie wiedział. Las był wysoki po obu stronach nie kończącego się wzgó-

52

rza. Wjechali na inny poziom drogi na zboczu do rozwidlenia, które powinno być dobrym punktem orientacyjnym, chociaż on go nie rozpoznał. Zjechali więc na bok i zatrzymali się, a wtedy Tony przypomniał sobie zakręt, którym poszedł, i wydedukował, że teraz powinni skręcić w lewo. Po prawej, nieco powyżej, znalazła się droga, rozwidlenie, które pamiętał ze swego nie przyśnionego koszmaru jako prawdopodobne miejsce odbicia od głównej drogi, gdy jechał z Lou. Tu gdzieś był zagubiony kościółek, górski zakręt i barak. Nie wyglądało to teraz na rozwidlenie, wyższa droga była węższa i ostro zakręcała, nic dziwnego, że ją przeoczył. Przez dłuższą chwilę, w jego głowie, Laura i Helen pytały: „Dokąd idziesz?” Próbował zabrać je z przeszłości i przyszłości, gdzie przez roztargnienie zajmowały swoje zwyczajne miejsca, i umieścić je w teraźniejszości. Pytanie tylko gdzie są, co teraz robią? Słuchał i w ciszy usłyszał ich ciszę, grzmocącą w spokój niczym piorun, i zobaczył ich nieruchome twarze wtopione w odłam marmuru. Próbował przywrócić je do życia — w końcu muszą być żywe, gdzieś, po diabli wiedzą jakiego rodzaju traumatycznym doświadczeniu, jak to jego — i domagał się wciąż, by były na następnym zakręcie drogi. I naprawdę są! Idą środkiem, matka i córka, dżinsowa chusta, podróżne spodnie, ciemny sweter. Dlaczego ich tam nie ma? Nigdy nie znajdziesz tego, czego szukasz, gdy szukasz, a jeśli znajdziesz, nazwij to cudem... — Tam! — zawołał Tony Hastings. Skojarzył to późno, dużo później niż się spodziewał. To była połamana bramka, ukośna biała tablica zapamiętane wtedy, by zidentyfikować wjazd na górską drogę w lesie, która nie wyglądała teraz na drogę, a raczej na dukt, ścieżkę, i nawet z dwoma śladami po kołach. Zatrzymali się. Porucznik zapisał coś w notesie. — Tutaj pana przywieźli, tak? Tony Hastings zobaczył rów, drut kolczasty, krzaki po drugiej stronie rowu, który był płytszy i bliżej drogi, niż kiedy wskoczył do niego w koszmarze. — Chce pan tam wejść? — rzucił kierowca. Bobby Andes spojrzał na Tony’ego. — A jest sens to robić? — zapytał. Tony Hastings siedział znieruchomiały, sparaliżowany, niechętny, wystraszony. — Czego mielibyśmy tam szukać? Bobby Andes znów spojrzał na niego. Miał włoski w nosie i małe różowe guzki pływające w wilgotnych kącikach przymrużonych oczu. — Dobra — orzekł. — Sprawdźmy inne spostrzeżenia z pańskiej podróży. — Nie ma ich już za wiele — odparł Tony. Zakręcili i Tony Hastings po raz drugi opuścił górską drogę. Czuł w sobie ból związany z oddzieleniem od uwięzionej miłości, z jego tchórzliwym jej porzuceniem. Błagał o zrozumienie.

53

Zatrzymali się w miejscu, gdzie droga biegnąca z góry dochodziła do tej, na której stali. — Pogubiłem się idąc — przypomniał im — ale chyba mogło to być gdzieś tutaj. — To znaczące — zauważył Andes. — Tamta droga biegnie z następnej doliny przez szczyt, aż tu. — Jeżeli przyjechał tą drogą, to prawdopodobnie wysiadł przy zjeździe do Bear Valley — wtrącił się kierowca. — Spróbujmy. Droga wiła się pod górę, a za moment prowadziła w dół. Wjechali w zakręt ze starym, białym barakiem wśród drzew powyżej. — O, tam jest ten barak! — krzyknął Tony. Żadnego samochodu przy nim nie było. — Jedź dalej, nie zwalniaj — powiedział Andes. Jechali szybko i barak po chwili zniknął z pola widzenia. Musiał tam stać od lat, bo młode drzewa porosły wokół, zamykając go. — Jest pan pewien? — spytał Andes. Wkrótce mały biały kościółek. — Ten właśnie widziałem, jestem pewien. Nie wiem, czy coś to oznacza, ale... — Co się wydarzyło? Ten facet z panem zatrzymał się tam? — Nie, zdawało mi się, że widzę tam zaparkowany mój samochód. On powiedział, że to nie mój, a ja łatwo mogłem się pomylić. — Sprawdzimy. Zjechali do wioski z cieplarnią, którą Tony Hastings rozpoznał. — Zjazd do Bear Valley. Coraz bardziej oczywiste — zauważył kierowca. Były tam kierunkowskazy na międzystanową, potem rampa wjazdowa i most z autostradą przechodzącą górą. Zjechali na pobocze. — Czy udałoby się panu znaleźć miejsce, w którym się zatrzymaliście? — Na międzystanowej? Trudno by było. — Cóż, tak czy siak to fuks. — Co? — Znaleźć jakiś dowód, który mogli zostawić. Kim byli, ślady opon, butów, takie rzeczy. — To było na twardym poboczu. — Taa... Siedzieli na wiejskiej drodze przy wjeździe na międzystanową. Bobby Andes zastanawiał się. — Nadjechali — zaczął — a kiedy pana zobaczyli, zgasili światła i zawołali? Tylko po co zgasili te światła?

54

— Diabli wiedzą. Może myśleli, że będą mogli się do mnie podkraść... Andes zaśmiał się, bez wesołości. — Nadjechali, potem odjechali, a potem próbowali pana przejechać? — Tak. Stukał palcami w notes. — Nie podoba mi się to, ale myślę, że powinniśmy przyjrzeć się tej górskiej drodze. Tony Hastings zacisnął palce, jakby powiedziane zostało coś fatalnego. — Pojedź drogą Mc Corkle’a — rzucił Bobby Andes do kierowcy, po czym odwrócił się i wytłumaczył Tony’emu: — Pojedziemy inną drogą, żeby nie mijać baraku. Jeżeli jest tam ktoś, lepiej żeby nie wiedział policyjnego samochodu dwa razy. Jechali szybko autostradą po stoku. Po dłuższej chwili Tony zapytał: — Co spodziewa się pan znaleźć na tej drodze? — Dowiemy się, jak znajdziemy — odparł Bobby Andes. — Niczego się nie spodziewam.

DZIESIĘĆ Na górze leci woda. Dorothy bierze prysznic. Susan Morrow przelatuje do przodu, starając się nie czytać słów. Część druga jest niedaleko. Jakże smutne to wszystko, myśli. Smutek w tym, co ma nadejść, o którym nikt nie wspomina, a którego wszyscy się spodziewają. Szuka jakiegoś wybiegu, na jaki Edward mógł tu sobie pozwolić, ale nie odnajduje żadnego. Tymczasem, pomimo smutku, czuje tę energię i nie wie, czy to jej własna chemia, czy książka, Edward w stanie ekscytacji, bawiący się swoją pracą. Lubi widzieć takim Edwarda, to ją pobudza. Oczekuje okropnego odkrycia, nad którym boleje jej duch, oczekuje go chciwie.

ZWIERZĘTA NOCY 9 Czy był jakiś powód, dla którego Tony Hastings obawiał się wracać na tę górską drogę? Nie było go, stąd też nie było i strachu. Tylko jakaś nieracjonalna pozostałość po nocy. Teraz nie było już powodu, żeby się obawiać, był bezpieczny na tylnym siedzeniu policyjnego wozu z dwoma oficjelami (reprezentantami cywilizacji, która przyjęła go do siebie z powrotem), którzy wysilali się dla niego, żeby zwrócić mu to, co stracił. Nowo zbudowana autostrada, pełna samochodów, szerokim łukiem wtaczała się na zalesiony grzbiet. Na grani był sklepik z pamiątkami: proporczyki, drewniane rzeź-

55

bione sowy. Powód, dla którego tak bardzo się bał? Nie było powodu. Po prostu sprawdzali możliwości. W zasadzie to powód do nadziei, bo jeśli Laura i Helen były w samochodzie, jeśli zostawiono je tam tak jak jego, jeśli w zamierzeniu było, aby wszyscy troje spotkali się tam... Chociaż do tej pory powinny już wyjść... I tu był pies pogrzebany. Chyba, że zdecydowały się przespać i poczekać na dzień. Ale gdyby nawet tak było, do tej pory, do południa, powinny były już wyjść. Podczas jazdy Bobby Andes zadawał przyjazne pytania o jego życie, pracę, locum w Maine, szczęście w małżeństwie, o jego jedyne dziecko. Bobby Andes też miał jedno dziecko. Dlaczego miał tylko jedno dziecko, to nie było rozważne. To znaczy, my rozważnie nie próbowaliśmy nie mieć jeszcze jednego dziecka. A wy?... Samochód zatrzymał się na prostej, gdzie droga wznosiła się po obu stronach ponad poziom lasu. Nie rozpoznał tego miejsca, ponieważ nadjeżdżali wtedy z przeciwnej strony. Nie wiedział, jak dostali się na drugą. To był kierunek, w którym pojechali tamci po tym, jak próbowali go rozjechać. Powód, dla którego Tony Hastings bał się tam jechać, zatrzymał się w jego sercu, kiedy kierowca, skręciwszy, minął rów obok połamanej bramy w lesie. Powodem było słońce zbliżające się do pozycji południowej — fakt, że było już za późno po jeździe przez całe rano, dużo za późno, by spotkać gdzieś tam Laurę i Helen. Skoro więc było za późno, nie było powodu tam jechać. — Chcę tylko zobaczyć, co tam właściwie jest — powiedział Bobby Andes. — Nie widziałem niczego poza drzewami. — To było w nocy. — Myślisz, że oni tam jeszcze balują? — rzucił kierowca. Andes zaśmiał się. — Jeżeli tam jest jakaś buda... — Wydaje mi się, że zabrali mnie na sam koniec drogi. Chyba nic tam nie ma. Tony Hastings nie przypuszczał, żeby tam był dom, ani nie wierzył, żeby Bobby Andes spodziewał się tam jakiś znaleźć. Ścieżka była wąska i wymijała gwałtownie kamienie i drzewa. Wóz podskakiwał i co rusz o coś zawadzał. „Jezu!” — szepnął Bobby Andes. Las był jasny i przewiewny, ściółka i połamane gałązki w nieładzie. Drzewa rosły wokół głazów i skalnych występów. Tony Hastings nie potrafił połączyć tego, co ujrzał z tym, co pamiętał: ten wjazd ze światłami grającymi na pniach drzew z tamtym wychodzeniem z lasu w ciemności, kiedy to prowadziła go tylko siła wytrzeszczonych oczu, z trudem odróżniających cienie. Spojrzał na głaz, za którym skrył się, gdy przejeżdżali Ray i Turk. Zobaczył parę rzeczy, które mogłyby pasować, ale żadna nie podobna była do tego, co pamiętał. Powodem, dla którego Tony Hastings obawiał się wejść do lasu, była wiarygodność, jakiej dodawał on jego wyobrażeniom, a także fakt, że porucznik Bobby Andes

56

myślał, iż wystarczy wszystko sprawdzić, wyeliminować. Jazda po tej zabójczej drodze, napięcie — z każdą minutą zdwajane, bo tyle samo czasu będą musieli wyjeżdżać stąd — sprawiały, że rzeczywistość stawała się tym, co w innym wypadku byłoby zwyczajnym upiornym snem. Upiorny sen stawał się faktem. Wjeżdżając tu poczuł znów ten żal, który sprawił, że zeszłej nocy miał chęć się rozpłakać. Karał go za jego zaniedbanie. Mógł odezwać się, kiedy tamci mężczyźni zawołali go, bo teraz był pewien, że naprawdę chcieli połączyć go na powrót z Laurą i Helen. Martwymi lub żywymi. A jeśli uznał za mądre uciekanie, nie chcąc być zabitym, jakże głupia wydawała się ta mądrość, kiedy one zostały zabite. A jeśli nie zostały i były w samochodzie wtedy, i była wciąż szansa, to jeszcze gorzej. Zobaczył mostek z bali i uświadomił sobie, że przerzedzenie się drzew przed nim oznacza polanę. Serce ściskało mu coś. Kiedy jednak zjeżdżali do mostku i wdrapywali się na krótkie, ale strome zbocze, zmieniło się to w czystą, głęboką ulgę, że zobaczył wystarczająco dużo, by widzieć, iż nic tam nie ma. Polana otworzyła się przed nimi. Naprawdę był to placyk porośnięty trawą, pusty, ze śladami zawracających samochodów. — No nie! — jęknął kierowca. — A niech to wszyscy diabli! — zawołał Bobby Andes. Tony Hastings nie wiedział, o co chodziło. Ulżyło mu i jednocześnie był rozczarowany, że nie widział nic na polanie. Nic z tego, czego albo się spodziewał i bał, albo na co miał nadzieję. Ale zobaczył, że ktoś tam jednak był. Czerwona chusta, ciemny sweter, para dżinsów, porozwieszane na krzakach pośród trawy. Kiedy Bobby Andes przesunął głowę, Tony Hastings ujrzał kochanków, nagich, leżących pod krzakiem. Spali. — Tylko spokojnie — rzucił do niego Bobby Andes. Tony zastanawiał się, dlaczego tak bardzo się o niego niepokoją. Już wysiadł z wozu i szedł spiesznie do miejsca, gdzie leżeli kochankowie. Bobby Andes i policjant byli za nim, biegli. Ktoś próbował złapać go za ramię, jakby chciał go powstrzymać. Lecz nie w tym problem. Tony chciał po prostu pozbyć się raz na zawsze tej groteskowej opieki, jaką sprawowali nad nim jego policyjni towarzysze. I nawet jeśli byli nadzy — ci kochankowie, chłopiec i dziewczyna, których miał przed oczami — obudzi ich, żeby mogli powiedzieć tym facetom, kim nie są. Chłopiec i dziewczyna — chociaż tego, które jest które, nie był jeszcze pewien — leżeli w trawie, jedno na plecach, drugie tuż obok, twarzą do ziemi. Możliwe, że — uświadomił sobie, zbliżając się — byli martwi, a nie pogrążeni we śnie, że mogli zostać przez kogoś zabici. Jeśli tak, to była to sprawa jego towarzyszy, nie jego. To nie były Laura i Helen, bo tych dwoje było nagich i wyglądali jak dzieci ułożone do snu, albo ogłuszone, rąbnięte w głowę, w stanie śpiączki, być może martwe. Oddalał się szybko od Bobby Andesa, który próbował go przyhamować, bo chciał upewnić się, że to nie Laura i Helen. Nie biegł, ponieważ oczywiście wiedział, że to nie były one.

57

Tylko, że były. To dlatego wyskoczył z samochodu, zanim ten jeszcze się zatrzymał; wiedział to w tym momencie, gdy je dostrzegł — nagie dzieci, śpiące pod krzakiem, to były Laura i Helen. Oto znaczenie samochodu, co powrócił tu ostatniej nocy, oto lekcja Raya, Turka i Lou. Wiedział, zanim je zobaczył, zanim dojrzał chustkę na krzaku, zanim usłyszał okrzyk dwóch mężczyzn przed nim, wiedział już. Chusta Helen, sweter i spodnie Laury. Śpieszył się, bo jeszcze nie mógł dojrzeć ich twarzy. Wyglądały na zbyt małe, dziecinne. Nie rozróżniał jeszcze ich płci, które było dziewczyną, które chłopakiem. Leżeli pod krzewem o połamanych gałązkach, jakby się o nie rozbili i tam upadli. Nie mógł spojrzeć na ich twarze, naga dziewczyna wdzięcznie ułożona na plecach, głowa odwrócona, druga większa osoba blisko obok, twarzą do ziemi, głowa ukryta za jej ramionami. Nie mógł zobaczyć więc jej włosów, a drogę blokowały mu gałęzie. — Spokojnie, człowieku — przytrzymywał go ktoś. — Pozwólcie mi zobaczyć, niech tylko zobaczę. Policjant trzymał go, a Bobby Andes ścinał gałązki nożem, po czym przebił się do dziewczyny. Uklęknął i dłonią delikatnie uniósł jej głowę, Tony zobaczył twarz, z boku, pod kątem, wciąż niepewny. Bobby Andes przeskoczył szybko do drugiej osoby. Uniósł jej ramię, próbując ją odwrócić. Ciemne włosy, grube, czarne włosy, jak u Laury, Podniósł jej głowę. Tony zobaczył na wpół otwarte, jakby krzykiem, usta Laury, jej policzki i oczy nabrzmiałe bólem. Rozpoznał ten krzyk, te policzki i oczy, rozpoznał ten ból, zastygłą inteligencję, doświadczenie. Bobby Andes, skrzywiony, patrzył na niego, podtrzymując jej głowę, by mógł widzieć. Bobby Andes, obcy ze świata. Tony rzucił się do przodu, jeśli była jeszcze szansa, jeśli jeszcze nie było za późno... Zaplątał się nogami w pnączach i upadł, lądując na krzaku. — Czy to pana żona? — Czy z nią wszystko w porządku? — Twarz była biała, oczy utkwione w jednym punkcie. Bobby Andes nie odpowiedział.

JEDENAŚCIE Susan Morrow kończy rozdział. Jest zszokowana. Zabiłeś je, Edwardzie — mówi — byłeś tam i zrobiłeś to. To, co sądziła, że nie będzie w stanie znieść. Czuje się powalona razem z Tonym, zupełnie jakby nie przewidziała tego, co miało nadejść. Potworna, smutna zbrodnia, chociaż Susan ma przeczucie, że gdyby nie zginęły w tym miejscu, byłaby zawiedziona. Biedny Tony, jak bardzo jej zadowolenie zależy od jego niedoli... Ma świadomość, że ból, jaki odkrywa ta scena, ucieleśniony w Tonym, tak naprawdę jest jej własnym, co z kolei jest alarmujące. To jej własny, nazwany ból, stary lub nowy, przeszły lub przyszły, nie potrafi powiedzieć, jaki. To dziwne, ponieważ ona wie, że in-

58

aczej niż u Tony’ego, jej bólu tu nie ma, jest gdzie indziej, a jego absencja, jakże żywa teraz, czyni tę chwilę poruszającą. Niepewna, co chce przez to powiedzieć, ucieka się do oceny krytycznej. Docenia narrację, drobiazgowość spostrzeżeń, irracjonalność całości, zaprzeczenie oczywistościom, docenia to. Później możesz krytykować, jeżeli zaoponujesz przeciwko wiktymizacji kobiet, dla przykładu, ale na razie nie — najpierw rozważ, oceń, choć to okropne. Następna strona to CZĘŚĆ DRUGA wypisane na czystej kartce. Zatem czytała część pierwszą, kształtującą Tony’ego. Dokąd teraz? Cokolwiek to będzie, będzie inne, a to stwarza ryzyko, że Edward zacznie się powtarzać. Póki co, ona życzy mu dobrze. Susan Morrow zamierzała zatrzymać się tutaj, ale to niemożliwe. Poza tym ktoś wciąż bierze prysznic. Musi rzucić okiem na Część Drugą.

ZWIERZĘTA NOCY 10 Słowem, które powstało w umyśle Tony’ego Hastingsa było „Nie!” — zaprzeczenie walczące z twardą rzeczywistością, na jaką mózg go przygotował. Podeszli z nim do policyjnego wozu, podtrzymując go za ręce jak staruszka. Usiadł z tyłu. Drzwi otwarte. Patrzył. Słuchał policyjnego radia, głośnych głosów i kierowcy mówiącego do mikrofonu, składającego raport, którego on nie rozumiał. Spojrzał na krzaki z porozwieszanymi na nich ubraniami. Spojrzał na to, co było pod nimi — to, co się nie zmieniło. Za każdym razem, gdy spoglądał, one były takie same, jak drzewa. Pasikonik brzęczał w wysokiej trawie, a muchołówka z przytłumionym poświstem, z gałęzi żądliła spokojne powietrze. Spojrzał na policjanta, pochylającego się na przednim siedzeniu, mówiącego do mikrofonu, na czubki drzew na skraju polany, gdzie dostrzegł gniazdo sokoła. A potem spojrzał znów tam, na krzaki, znów zobaczył je, na miejscu, nieruchome, jak na zdjęciu. I było tylko to „Nie!” Odmowa podążenia za biegiem czasu przez skrzyżowanie. Koniec przyszłości. Chwila oddzielona od chwili, czas oddalający się bez jego obecności. Żadnej myśli, za wyjątkiem tego „Nie!” „Przykro mi — powiedział ktoś. — Nie możemy ich dotykać, nie możemy nic ruszać, dopóki nie przyjadą...” Czekanie. Bez zastanawiania się na co i jak długo. Znów tylko patrzenie. Od czasu do czasu, na scenę w krzakach, taką samą za każdym razem. Bobby Andes i drugi policjant przechadzali się po polanie, tam i z powrotem, ze wzrokiem wbitym w ziemię, grzebiąc delikatnie w trawie. On nie pamiętał potem, czy także tego nie robił. Samochody nadjechały szybko, jakby w ogóle nie było żadnego czekania, błyszcząc światłami po lesie w środku dnia. Wyskakiwali z nich jacyś ludzie, mierzyli, robili zdjęcia. Ustawiali się w linii, plecami do niego, zasłaniając mu widok. Szczebiotali jak wró-

59

ble, a on myślał: „One są moje, moja Laura, moja Helen”. Widział, jak uwijali się niezręcznie z szarym brezentem i kiedy odsłonili polanę, ani ubrań, ani ciał już tam nie było. Zobaczył kokon wynoszony na noszach spomiędzy połamanych krzaków. A potem drugi. Zastanawiał się, która była która, gdy tak leżały obok siebie. Myślał, że wie, lecz potem uświadomił sobie, że nie i w żaden inny sposób niż zapytanie kogoś, kto mógł w ogóle tego nie rozumieć, dowiedzieć się nie mógł. Myśląc, że powinien wiedzieć, przecież to jego Laura i jego Helen, spowodował, że coś uwolniło się w jego gardle i wyciekło po policzkach, jak dziecku. — Proszę ze mną, zabiorę pana — odezwał się młody policjant. — Dokąd? Szukał Bobby Andesa, kierowcy, kogoś, kogo już znał. — Zabiorę pana do motelu. — Co ja tam będę robił? Bobby Andes czytał coś z notesu i nagrywał na taśmę. Zauważył Tony’ego Hastingsa i powiedział do niego: — Może pan pojechać z Georgem. Dziś po południu porozmawiamy. Tony Hastings zbierał świat do kupy. — Czy mój wóz będzie nadawał się do użytku? — zapytał. — Jutro. Najpierw chcę do niego zajrzeć. — A czy mogę dostać moją walizkę? — George panu dostarczy. — Bobby Andes zwrócił się do George’a: — Powiedz Maxowi, że on potrzebuje swych dóbr doczesnych. *** Ten, którego Bobby Andes nazwał Georgem, odwiózł go. Długa podróż, znów tą straszliwą leśną drogą, która była jak szrama na jego umyśle, a potem szybko polnymi drogami do motelu naprzeciw posterunku policji. Później Tony Hastings George’a pamiętał jakby przez mgłę, jak blondwłosego piłkarza z ogólniaka, w mundurze. Nie rozmawiali. Tony Hastings gapił się na niezmienny las, raz w jedną, raz w drugą stronę — tło dla jego skłębionej myśli. I potem przypomniał sobie jej obraz na wielkich pniach, połamanych gałęziach, występach skalnych, z głosami policjantów w radiu. Słowo „Nie!”, to była ta myśl. Nie wiedział nic poza tym, że to, co się stało, było najgorszym i że świat się skończył. Nie był pewien, czy czuje cokolwiek. Zmęczenie może, ospałość. Zastanawiał się, co powinien zrobić. Odgadł, że nie byłoby sensu jechać do Maine. Oczywiście, że nie! Nad czym on się w ogóle zastanawia?! Co zrobiłby z sierpniem i całą resztą lata? Co zrobiłby z samochodem? A co będzie, kiedy policjant zostawi go w motelu? Zastanawiał się, czy emocje wymagają od niego opuszczenia lunchu, ale był głodny, czymkolwiek by jego emocje nie były. Zastanawiał się, gdzie mógłby zjeść

60

lunch i co to będzie. Zastanawiał się, co robić przez całe popołudnie i oczekiwał niecierpliwie rozmowy z Bobby Andesem, która czymś tam będzie. A potem kolacja, żeby pomyśleć. A po niej wieczór. Wiedział, że jego strata była bardzo ciężka, nawet jeśli jej wagi nie odczuwał. Powinien komuś o tym powiedzieć. Oczywiście, powinien tak zrobić, to był jego przywilej jako osieroconego. Osierocony... Myślał o swoich przyjaciołach i zastanawiał się, komu powiedzieć, którzy zebraliby się wokół niego w godzinie potrzeby. Nikt taki nie przychodził mu do głowy, mimo że ktoś powinien zostać powiadomiony. Kto? Może jego siostra i brat. Oczywiście, jego siostra i brat! Cieszył się, że przypomniał sobie o siostrze. Brata nie był tak pewien. Ale kiedy pomyślał o tym, co jej powie, nie chciał mieć do czynienia z jej szokiem, nie chciał tego słuchać. Myślenie o żalu przypomniało mu kokony, która była która, i wspomnienie to uwolniło jego łzy po raz drugi. — Czy będzie możliwe, żeby ktoś zadzwonił do mojej siostry i jej powiedział, dał jej mój numer, żeby oddzwoniła? — zapytał głośno. Wyraz twarzy George’a pokazywał, że nie rozumie on, dlaczego Tony nie może zadzwonić sam do swojej siostry, jeżeli chce z nią mówić. Lecz to tylko twarz, bo odpowiedział od razu: — Jasne. Wziął numer, który Tony zanotował na kartce. Tony zaczął rozmyślać, czy nie popełnił błędu. Możliwe, że będąc tak rozbitym i spodziewając się najgorszego, nie zadbał dostatecznie o ich identyfikację, zbyt szybko wyciągnął wniosek. Uświadomił sobie, że spojrzał tylko raz. I na tyle długo, żeby zobaczyć tylko to, co spodziewał się zobaczyć. Możliwość pomyłki wytrysnęła jak fontanna. „Spróbuj z Georgem...” — Obawiam się, że nie jestem pewien mojej identyfikacji... George myślał przez chwilę. — Tak? — rzucił w końcu. Był jakby podenerwowany. Tony czuł się niezręcznie. — I tak będzie pan musiał spojrzeć w kostnicy jeszcze raz — orzekł George. A gdy byli już przy motelu zapytał jeszcze: — Chce pan odłożyć ten telefon do siostry? — Po co? — Dopóki nie będzie pan pewien. Chociaż wiedział, że nadzieja jest płonna, najmniejsza możliwość błędu, przekazania siostrze nieprawdziwych wieści, które później musiałby odwoływać, sparaliżowała go. Nie wiedział, co powiedzieć. Policjant czekał. — Nie, nie... Tak... Nie... — Co zatem? Czekał, aż w końcu uległ: — Proszę ją powiadomić.

61

— Jest pan pewien? — Tak. *** Po południu zasnął w ubraniu na motelowym łóżku. Później mężczyzna z posterunku zabrał go do kostnicy, żeby zidentyfikował ponownie ciała. Ciała. Były w zimnym pomieszczeniu z białymi kafelkami na ścianach. Każda na osobnym stole. Mężczyzna pociągnął prześcieradło i odsłonił głowę. Były albo zielonoszarymi woskowymi popiersiami, albo jego drogimi: Laurą ukazaną ze złym, ironicznym uśmiechem i Helen, z miną, która mogłaby być wesoła, ale nie była. Nie miał wątpliwości. Zabrali go na posterunek, gdzie czekał już Bobby Andes. — Są nowe wieści — oznajmił Andes. — Raport z Topping. Ktoś inny był nękany na międzystanowej nocą, tak jak pan. Ci sami, zapewne. Mamy numery, ale niestety... — Tony spojrzał na niego. — Zostały skradzione z potrąconego auta. Nagle Tony Hastings zdał sobie sprawę, że Bobby Andes chciał złapać tych trzech facetów. Dla niego też byłoby to logicznym następstwem. — Jeśli nie ma pan nic przeciwko, chcielibyśmy mieć pańskie odciski palców... — rzucił niespodziewanie Andes. — Moje? — Bez obrazy. Znaleźliśmy jakieś odciski na bagażniku pańskiego samochodu, który wystawał z wody... Był zadowolony z obrotu sprawy. Poprosił Tony’ego o opowiedzenie jego historii jeszcze raz. O nękaniu na autostradzie, zatrzymaniu się, o złapaniu gumy, oddzieleniu od rodziny, jeździe przez las, wyjściu z niego, o wszystkim. Bobby Andes współczuł mu, wciąż potrząsał głową, a jego współczucie coraz bardziej zmieniało się, w trakcie rozmowy, w złość. — Śmierdzące gnoje — skwitował. — Zasrane skurwysyny. — Rzucił ołówek i rozparł się na krześle. — Do diabła, to cała pańska rodzina! Nie do wyobrażenia, co?! Tony Hastings nie musiał sobie wyobrażać. Wdzięczny był Bobby Andesowi za współczucie, choć go to zaskakiwało i nie wiedział, co robić z tą złością. — Bestie — ciągnął swoje Bobby Andes. — Ja też miałem żonę i dziecko, ale rozwiodła się ze mną. Nieważne... — Wykonał dłońmi ruch, jakby chciał skręcić komuś kark. Jego twarz nabrzmiała. — Dorwiemy ich. Może pan na mnie liczyć. Jego ręce opadły. „Doceniam twoje zaangażowanie — pomyślał Tony — ale co to da?” Bobby Andes przybrał urzędową minę. — Chciałbym, żeby został pan tu do jutra do popołudnia — powiedział. — Mamy nakaz przeszukania baraku i zajrzymy do pańskiego wozu. Może być pan potrzebny... — Dobrze.

62

— Damy ogłoszenie w telewizji. Może złapiemy tego przygłuchego staruszka w pick-upie. — A co on mógłby zrobić? — Być świadkiem. Kto wie, co widział. Jeżeli nie będzie się bał. Dzisiaj da sobie pan radę? — Chyba tak. — A jak z jedzeniem? — W motelu zapewne. — Lubi pan włoskie żarcie? Proszę spróbować u Julio. — Dzięki. — A, jeszcze jedno. Hawk chce wiedzieć, co ma załatwić. Wywóz, pogrzeb, wie pan... „Wie pan...” Tony Hastings nie wiedział. Pogrzeb. — Muszę się tym zająć? — Powoli, nie ma pośpiechu. — Nie znam żadnych ludzi od pogrzebów. — Mógłby pan załatwić to tutaj, a potem je przewieźć. Mogę kogoś polecić... Przewieźć je. Pojechał taksówką do Julio, gdzie zjadł w samotności włoską kolację, poprzedzoną drinkiem. Drink przypomniał mu samotność, a kolacja była dobra, co pogorszyło jeszcze sprawę. Kupił jakieś magazyny, by jakoś przebyć ten wieczór, i wrócił do motelu. Zadzwoniła Paula, jego siostra. Była zdenerwowana. — Och, Tony, to okropne... Kiedy usłyszał, jak mówi „to okropne”, jakieś stare przyzwyczajenie chciało, by odparł: „Nie, nie jest tak źle...” Powstrzymał się jednak i nie powiedział nic. Zaprosiła go, chciała, żeby zaraz przyjechał i został w Cape. Powiedział, że najpierw musi załatwić parę spraw. Sprawy... Przyrzekła, że przyjedzie na pogrzeb. Potem musi wrócić z nią do Cape. Pogrzeb... Podziękował jej. Spytała, jak zamierza wrócić do domu. Powiedział, że przyjedzie tak szybko, jak tylko dostanie wóz z powrotem. Pogrzeb... — Chcesz prowadzić w takim stanie? Myślisz, że to bezpieczne? Zastanawiał się nad tym. — Czuję się dobrze. Nie musisz się o mnie martwić. Nie chciała, żeby prowadził sam przez całą drogę. Miała pomysł. Przyśle Mertona, przyśle go jutro, żeby dotrzymał mu towarzystwa w drodze powrotnej. Zrobiłaby to sama, gdyby nie to wszystko... Nie, nie chciał Mertona. Nie chciał nikogo. Czuł się dobrze, mógł prowadzić sam. Ona nie musi się martwić. — Cóż, jeśli jesteś pewien... — powiedziała.

63

Ustalili, że zobaczą się na pogrzebie. Przyleci, zabierze go i wrócą razem do Cape. Pogrzeb... Obiecała zadzwonić do jego brata, Alexa, do Chicago, a także do kogoś w Cincinnati, żeby powiadomić kogo trzeba. — Tak więc zobaczymy się w czwartek — powiedziała na koniec. Powiadomić kogo trzeba... Resztę wieczoru spędził w motelu, czytając magazyny, a kiedy przyszła pora spać, spał. Tony Hastings odebrał wóz na posterunku następnego popołudnia Był wysuszony i czysty. Pełen wspomnień, ale mniejsza o to. Bobby Andes miał nowe wieści. — Znamy już przyczynę śmierci. Tony usiadł. Czekał. Andes nie patrzył na niego. — Pańska żona miała pękniętą czaszkę. Okazuje się, że została uderzona młotkiem albo kijem baseballowym. Raz albo dwa razy. Córka przeszła więcej. Została uduszona... — Czekał, aż Tony przemyśli to sobie, bo miał jeszcze więcej do powiedzenia. — Miała także złamaną rękę... — To znaczy, że była walka? — Na to wygląda. — Obserwował Tony’ego. — Coś jeszcze... — zawiesił głos. A Tony czekał. — Zostały zgwałcone. Zabrzmiało to najgorzej ze wszystkich nowin, choć Tony nie był zaskoczony. A może i właściwie był. Bobby Andes jakby się rozchmurzył po tym wyznaniu: — Coś panu powiem. Wygląda na to, że to pan miał rację z tym barakiem. — Nie rozumiem... — Ci kolesie zabrali tam obie, tak jak pan sugerował. — Skąd to wiadomo? Młotkiem albo kijem baseballowym. — Znaleźliśmy odciski palców pańskiej żony na pręcie łóżka. To miały być dobre wieści. — O mój Boże. A co z Helen? — Jej nie, tylko pana żony. — Tak. Czyj to barak? Zgwałcone. — A ten... — Bobby Andes znał swój fach. — On jest czysty. Mieszka w Poleville. Używa tego domku w sezonie polowań. Włamano się tam. Ktoś w nim pomieszkiwał. Wiadomości były ciemne i zimne. Laura i Helen w baraku. — A niech to — mruknął Tony. Walczyły. — Prawda, mamy jeszcze inne odciski. — Skąd?

64

— Z baraku. I coś jeszcze: odciski na samochodzie nie należą do pana. — To dobrze — powiedział Tony Hastings. Dobrze? Dlaczego to powiedział? — Porównaliście te odciski z tymi z baraku? — Tony Hastings w roli detektywa. Co by to dało? — Za wcześnie. Trzeba na to trochę czasu. Będziemy musieli porównać odciski z baraku z odciskami właściciela; sprawdzić, czy da się coś wyodrębnić. Ale jestem pełen nadziei, właściciel nie bywał tam od zeszłej jesieni. Wygląda to obiecująco. — Chyba tak. — Tony był grzeczny, ale niechętnie przyznawał, że cokolwiek było obiecujące. Za późno na to. — Posłaliśmy je do sprawdzenia. Dam panu znać. Bobby Andes był zadowolony z obrotu spraw. Ale dla Tony’ego Hastingsa to wszystko było za późno. I było tak na długo przed tym, jak uświadomił sobie, że on sam mógł potrzebować oczyszczenia się w oczach policji przez te odciski nieznajomych na jego samochodzie.

DWANAŚCIE Ciemne, Edwardzie, i ciężkie. Wraz z tym ostatnim akapitem, który mógł powalić całą książkę. Nie ma wątpliwości, dla Edwarda nastał czas ryzyka — rozdroże, dokąd pójść. Ścigać złoczyńców i zostać zwyczajnym kryminałem, czy gonić za duszą Tony’ego i stać się czymś innym. Susan podoba się problem tego rozdziału: co zrobić z resztą dnia, kiedy dostało się złe wieści. Co ona by zrobiła, gdyby straciła Dorothy, Henry’ego i Rosie? To takie tabu, o którym nie ośmiela się nawet myśleć. Waży się tylko wyobrazić sobie Tony’ego. Zatem niech ją drzwi ścisną, jeśli wie... Przewiduje możliwy sprzeciw, jaki może wysunąć później (teraz jeszcze nie) przeciw gwałceniu tych kobiet przed ich zabiciem. Zbrodnie na kobietach, to cliché, którego nienawidzi. To zależy, czego się od niej spodziewasz, jeśli nie poprosisz jej, żeby bawiła się twoim sadyzmem, który dla niej byłby tylko masochizmem... Zawsze wiedziała, że Edward lubił przemoc, mimo iż o tym nie mówił. Przemoc swobody ruchów, jego przemyślanej delikatności, jego sekretnie złego pacyfizmu. Przypomina sobie, jak dała mu radę na temat pisania. Jakże śmiałe się to teraz zdaje. Powiedziała: musisz przestać pisać o sobie, nikogo nie obchodzi, jakie są twoje uczucia. A on odparł, że nikt nigdy nie pisze o niczym poza sobą. Dodała wtedy: musisz znać literaturę, musisz pisać z literaturą i światem w głowie. Przez lata obawiała się, czy czegoś w nim nie zabiła i miała nadzieję, że to jego zajęcie się ubezpieczeniami oznacza, iż on nie ma jej tego za złe. Ale ta książka odpowiada na to jakby inaczej. Teraz Susan zastanawia się, ile pogardy i ironii kryje się za takim wyborem tematu i ma nadzieję, że on jest szczery.

65

Nie wiadomo skąd, zjawia się inne wspomnienie: chłopak i dziewczyna, jak brat i siostra, dawno temu, w łodzi na brzegu, podczas gdy powyżej, w domu na skałach... Nie pamięta. On coś tu mąci. Łazienka wolna, jak jej mówią. A woda pewnie na całej posadzce... Dzisiaj jeszcze jeden rozdział.

ZWIERZĘTA NOCY 11 Tony Hastings, człowiek cywilizowany, został wychowany przez delikatnych ludzi, intelektualistów i uczonych, z manierami i miłych — ojca dziekana college’u, matkę poetkę. Dorastał w domu z cegły wraz z bratem, siostrą i zwierzakami. Dokarmiali ptaki, a na lato jeździli do Cape. Nauczył się nienawidzić uprzedzeń i okrucieństwa. Jako młody człowiek był kurtuazyjny i delikatny wobec kobiet. Ożenił się z miłości, został profesorem, kupił dom, miał córkę, zarobił na własny letni domek w Maine. Czytał książki, słuchał muzyki, grał na pianinie. Na ścianach jego domu, otoczonego trawnikiem, gdzie rósł dąb, wisiały obrazy jego żony. Pisał pamiętnik. Czasem podejrzewał, że bycie cywilizowanym kryje wielką słabość, ale odkąd nie mógł znaleźć na to remedium, trzymał się tego i był dumny. Zanim to wszystko się wydarzyło, najbardziej obawiał się, że cywilizacja załamie się i porzuci go na rumowisku. Nuklearna wojna, albo anarchia, terroryzm. Okropne byłoby to dla ludzkości, gdyby cały wysiłek wieków został zniszczony. Jego wieczorne czytanie dostarczało innych katastrof: dwutlenek węgla zamieniający wszystko w tropik i pustynię, słońce pokrywające nas bąblami przez znikający ozon, i zawsze najbliższa możliwość złapania się w maszynerię — jak chociażby wtedy, gdy dwa samochody zderzają się na autostradzie. Teraz myślał: „Widziałem to. Wiem, co tam jest, za murami Troi.” W szoku po stracie, Tony Hastings wiedział, jak ważne jest pozostanie cywilizowanym. Bomba poza gałkami jego oczu mogłaby wybuchnąć, gdyby nie był ostrożny. Trzeba ją rozbroić przez delikatne zwyczajowe działania. Ważne jest, by pamiętać, kim się jest — Tonym Hastingsem, profesorem, obywatelem, synem, ojcem. Idąc drogą w ciemności recytował swoje imię. Organizował słowa, układał myśli. Golił się uważnie wokół wąsów, przygotowując się na to, co jeszcze będzie czuć. Czytał w motelu magazyny, ponieważ ważne było podtrzymywanie aktywności umysłu. Opierał się łzom, bo kontrola nad własną twarzą też miała swoją wagę. Nie chciał, żeby Merton odwoził go do domu, bo to także było ważne. Ważne było rozpoznawać wagę rzeczy, bo teraz już wiedział, że wszystko ważne jest ważne, nic nie było ważniejsze niż ważność.

66

Tego rana, nim jego wóz był gotowy, zadzwonił do domu pogrzebowego Frazer & Stover, poleconego przez Bobby’ego Andesa. — Tu mówi Tony Hastings — powiedział. — Nie wiem, czy policja poinformowała was o mnie... Mężczyzna nie był poinformowany. Miał głos piosenkarza, miły i nie zdziwiony: — Rozumiem, że nie chce pan kremacji? — upewniał się. — Nie pomyślałem o tym. — Nieprawda. Tony przypomniał sobie, jak rok czy dwa lata temu Laura powiedziała: „Przypuszczam, że jak odejdziemy, to wszystkich nas skremują”, a Helen zaprotestowała: „Nie kremujcie mnie, na litość boską!” A Laura na to: „Moja córka boi się kremacji”. — Rozumiem — odezwał się mężczyzna. — Przygotujemy ciała i wyślemy je do Cincinnati, żeby tam odbyła się ceremonia. Gdzie mamy je posłać? Tony nie miał pojęcia. Nie wiedział także, gdzie wyprawić pogrzeb. Nie chodzili do kościoła i nie wiedział, co teraz powinien zrobić. — Proszę się nie obawiać — powiedział mężczyzna. — Załatwimy wszystko raz dwa. Będzie dobrze. Po firmie Frazer & Stover Tony Hastings zadzwonił do Jacka Harrimana, który spisywał ostatnią wolę Laury. Była identyczna jak jego, każde zostawiało wszystko drugiemu. Nie było w tym nic ciekawego dla prawnika — suknie, buty, garnki i sztućce, farby, płótna, sztaluga. Przebolał wyrazy współczucia ze strony Harrimana. — Chcę tylko wiedzieć, co zrobić. Nie wiem, czy musimy opieczętować dom... Wszystko w jego walizce było wilgotne, porozkładał więc ubrania na drugim, wolnym łóżku w jego pokoju, żeby przeschły. Następnego ranka zjadł wczesne śniadanie i zapłacił rachunek. Poczuł się dziwnie, że wyjeżdża, nikomu nic nie mówiąc, więc zadzwonił na posterunek policji i pożegnał się z Bobby Andesem. Samochód działał bez zarzutu, a on nie zapomniał, jak się prowadzi. Pojechał ku międzystanowej, mając świadomość, że w samochodzie jest sam. I tylko przemoczone worki z rzeczami Laury i Helen, niczym ciała, tkwiły w bagażniku. Męczył się, że zostawiał je za sobą, opuszczał. Ale nic to, podążą przecież za nim, samolotem, ciężarówką, bez różnicy. Zapowiadał się ciepły dzień. Niebo białe. Zadrzewione szczyty i pola w dolinach jakoś osłabione, bezcielesne, szare i zamglone. Jechał szybko, ale uważnie. Powiedział do siebie: „Jestem w niezwyczajnym stresie. Dlatego muszę uważać na swoją uwagę i jechać ostrożnie”. Jechał ostrożnie. Tamta zła międzystanowa odzyskała swą niewinność. Teraz był to szeroki pas, zajęty ciężarówkami i innymi autami, próbującymi go wymijać. Nie próbował znaleźć tego miejsca po drugiej stronie, gdzie zostali zatrzymani, i wkrótce i ono zostało z tyłu. Patrzył na kierowców innych aut. Rodziny, pary, samotni, handlarze. „Nie mam urazu do prowadzenia na autostradzie — pomyślał. — To, co mi się przytrafiło, to był wyją-

67

tek, jeden na milion. Większość z tych kierowców to zwyczajni ludzie. Gdybym musiał teraz zatrzymać się i czekać na pomoc, byłbym całkiem bezpieczny. Nie boję się mijających mnie wozów, bo wiem, że one tylko jadą szybciej ode mnie, tak jak ja jadę szybciej od innych...” Pracował nad tym, by uwagi jego skłębionego umysłu nie przeszkadzały jego koncentracji. Samotnie mijał te miejsca, przez które przejeżdżali razem trzy dni temu. Zjechał z zalesionych gór w farmerski kraj Ohio. Niebo wciąż było białe, a dalekie pola rozmazane w gęstym powietrzu. Przystawał regularnie na kawę, posiłek, po paliwo, dbając o to, by nie zatrzymywać się w miejscach, w których zatrzymywali się uprzednio. Jego umysł był zajęty. Na tle słupów wysokiego napięcia, maszerujących przez pola, aż po mglisty horyzont, odmalował mu się tamten zakręt drogi, noc, brodacz imieniem Lou, jego wóz, Lou każący mu jechać dalej (to nie twój, twój jest czterodrzwiowy), i wiedział po odcisku palca Laury na pręcie łóżka, że ona i Helen były tam wtedy — w baraku wśród drzew, z bladym światełkiem w oknie, w obecności dwóch mężczyzn o imionach Ray i Turk. Znów przez to przechodził, nieświadomie mijając ciężarówki, przekraczając ograniczenie prędkości. Musiały tam trafić. Stały pewnie przy drzwiach, kiedy Ray pochwycił Laurę za ramię, a Helen rozglądała się za drogą ucieczki, i Laura powiedziała: „Puśćcie nas, nie możecie nam tego zrobić”. W tej chwili prawdopodobnie usłyszały przejeżdżający samochód. Przypływ nadziei, która zamarła, kiedy ten się oddalił. A w oknie przybrudzona, zmięta zasłonka w różyczki i listki, umieszczona tam przez żonę myśliwego, ukryła scenę przed nocą... Zastanawiał się, co nimi owładnęło. Czy to Ray z nożem na gardle Helen zmuszał jej matkę, by się rozebrała, czy też wykręcał jej rękę, póki nie pękła, i Laura uległa. A może był pistolet, choć Tony żadnego nie widział. Zostały zgwałcone, powiedział Bobby Andes. Tony wyobrażał sobie łóżko, tuż pod kwiecistą zasłonką, pręt, na którym zacisnęły się palce Laury. Unosiła się w górę z całych sił, przeciw temu, kto pchał ją na dół. Krzyczała, walczyła. Gwałciciele, ich szpony wbijały się w miękkie ramiona jego żony, jego córki, brali je siłą na gołym materacu o skrzypiących sprężynach, wtłaczając nienawiść w ciepłą miłość, jaką znał Tony, i nieznaną przyszłość jego córki. Jadąc w płomieniach gorącego popołudniowego słońca nie chciał wiedzieć, jak umarły. Lepiej będzie zostawić to nieodkrytym, jak inne białe plamy w historii świata. Lecz wiedział swoje. To nie były anonimowe ofiary świata, ale Laura i Helen. Pęknięcie czaszki, uduszenie. Niemożliwe nie podsumować tego — Ray i Turk (i Lou pewnie też — wróciwszy do baraku, gdy zostawił go w lesie) walący młotkiem, przyciskający małe, walczące ciało do ściany i „Kurwa, mówiłem ci, żebyś się zamknęła!” Do domu dotarł wczesnym wieczorem. Uspokoił się, kiedy go zobaczył, stojącego tak nieruchomo, jak na obrazie. Dąb na trawniku z przodu, podjazd z krzakami bzu z jednej strony, a za nimi dom pana Husserla. Spiął się na nowo, kiedy otworzył drzwi,

68

wszedł i zastał pustkę. Kuchnia posprzątana, tak jak ją zostawili, w półmroku pokoju gościnnego na ścianach dwa obrazy Laury. „Wiedziałeś, że będzie ciężko — pomyślał — i to jedyne, czego mogłeś się spodziewać.” Przyniósł przemoczone walizki i torby. Zaniósł je do pokoju Helen i rzucił tam na podłogę. Włączył światło. Wtedy zadzwonił telefon. — Jesteś w domu? — Tak... — Widziałem w gazecie. — Tak? A kto mówi? — Dotarłeś cały i zdrów? — Tak. Kto mówi? Połączenie przerwano. Zajrzał do lodówki. Przydałoby się mleko, sok i chleb na śniadanie. Nie chciał już dzisiaj wychodzić, nie chciał się z nikim widzieć. Do diabła z tym. Znów zadzwonił telefon. Lisa McGregor z „Tribune”, prosiła o wywiad. Zaciągnął rolety. Usiadł w gościnnym naprzeciwko pustego fotela Laury, nie wiedząc co robić. Poszedł na górę i wrzucił swoje ubrania, wciąż wilgotne, do worka na pranie. Rozebrał się, poszedł do łazienki, a potem w ciemności odnalazł drogę do łóżka. Wydawało mu się, że jest na wąskiej ścieżce — że gdzie nie pójdzie, wszędzie będzie go otaczać ta namacalna nieobecność. Następny dzień miał być rozmyślnie zajęty. Poszedł do kafejki „U Jake’a” na śniadanie, mając nadzieję, że nikt go nie pozna. Zadzwonił do Billa Furmana i rozmawiał długo, co sprawiło, że poczuł się bardziej cywilizowany. Pozwolił Billowi wziąć odpowiedzialność za zorganizowanie pogrzebu i podanie tego do wiadomości. Kiedy mówił, zauważył przed domem kolorowego vana, parkującego w cieniu dębu. Był z lokalnej stacji telewizji. Schludna, młoda kobieta w męskiej marynarce weszła na chodnik, a za nią dwóch mężczyzn ze sprzętem. Prosiła o wypowiedź. — Czy jest pan za karą śmierci? — spytała. — Nie chcę odpowiadać na to pytanie akurat teraz — odparł. Później pojechał do Lot Hill. Pan Camel pokazał mu kawałek gruntu otwierający się na płotek i rząd kwater. Zatrzymał się u kamieniarza. Marmur, granit. Z obojętną miną podliczył koszty. Znowu w domu. Zamiótł schody i upchał swoje ubrania w pralce. Czyste prześcieradła i ręczniki dla brata w pokoju gościnnym, a dla siostry w pokoju Helen. „To oznaka cywilizacji. Robię rzeczy, których nie robiłem nigdy przedtem, to dobrze...” Na lotnisku powitał Paulę, która objęła go i rozpłakała się. Zostali, żeby zaczekać na samolot Alexa. Tego wieczoru, w domu, byli pojednaną trójką dzieci swoich rodziców, choć rozdzieleni przez dorosłe życie, tak długo czuli się obco. Spokój, krzątanie się po domu, rozmowa w kuchni — to miało znaczenie. Przyszłość była jak nowo narodzona dzika bestia, którą oswajali ich rozmową. Jak Tony będzie teraz żyć, czy powinien

69

zatrzymać dom, na ile będzie, potrafił o siebie zadbać? Paula porobiła plany, zadbała o drobiazgi, rozmawiała z panią Fleischer. Były drinki, a potem kolacja zrobiona przez Paulę, wiele wspomnień, nostalgii. Uzgodnili, że po wizycie Tony’ego u Pauli w Cape, ona wróci we wrześniu, by pomóc mu zająć się rzeczami. On pojedzie do Alexa do Chicago na Święto Dziękczynienia, a znów do Pauli na Boże Narodzenie. Zasiadł między Paulą a Alexem w pierwszym rzędzie w unickim kościele. Promienie słońca wpadały przez okna. Jak do jeziora, w którym tonęły gwałtowne wspomnienia, ustawały gwałtowne ruchy. Słońce. Muzyka i przyciszone głosy. Z przodu, dwa podłużne kształty, jeden przy drugim, przykryte białą materią. Tony Hastings ledwo był świadom, że kościół był pełen ludzi, ludzi wyciągających szyje, żeby go zobaczyć. Kolegów. Przyjaciół Laury, nie był pewien których. Licealistów, przyjaciół Helen. Po wszystkim uściski dłoni. Ludzie, których znał i których nie znał, płakali, obejmowali go. Ta fala przeszła i przez niego, i także się rozpłakał. Następnego ranka on i Paula zamknęli dom i odlecieli do Cape. Po starcie samolot przeleciał nad miastem. Powietrze było czyste, ulice i domy świeże, jakby odmienione. Sądził, że widzi ten mały zielony skrawek na Lot Hill, ale teraz wznosił się, oddalał od nich, i może to nie było Lot Hill... Ziemia zmieniała się i nie był w stanie powiedzieć czy było, czy nie było. A potem tylko chmury w kolorze bawełny i cały świat jako morze. Ray powiedział do Lou: Ty pierdolony skurwysynu, pozwoliłeś mu uciec, teraz wszystko wypapla, a Lou odpowiedział: Skąd, do diabła, miałem wiedzieć, a Ray na to: Gościu, twoja żona chce cię widzieć, a Paula na to: — Spędzimy przyjemnie czas na plaży, no nie? Ekonomia pisarza, używanie tego, o czym wiesz: Tony mieszka w Cincinnati, jak Edward. Susan ma dziwne wrażenie, że wie coś, czego wiedzieć nie powinna. Nie szkodzi. Na dzisiaj starczy, Edwardzie, stary kumplu. Co powie? Tak, książka złapała ją, musi to przyznać. Długie, powolne zagłębianie się w noc zła i Tony próbujący spiąć się przez bycie cywilizowanym. Uwaga, że bycie cywilizowanym skrywa wielką słabość. Przy tym napięciu czy ironii, naprężonej zimnej powierzchni, Susan nie potrafi powiedzieć, czy odbija ona smutek, jaki wytwarza jej wyobraźnia, czy też emituje swój własny. Ta ironia każe jej myśleć o Edwardzie, który miesza się w ten smutek, bo ironia Edwarda zawsze sprawiała, że czuła się niezręcznie. Wkłada kartki do pudełka i nawet to wydaje się być gwałtem, spuszczaniem trumien do pieczary. Obrazy z książki wpraszają się do domu. Strach i żal. Strach jest lustrem dla strachu, z którym zaczęła. Potem bała się wejść w świat powieści, żeby nie zapomnieć o rzeczywistości. Teraz, odkładając te kartki, obawia się, że nie będzie w stanie do nich powrócić. Książka oplątuje jej fotel jak sieć. Musi się przebić, żeby się wydostać. Kiedy powróci, sieci już nie będzie.

70

Zostawiła powieść, pokój. Teraz kuchnia, lodówka, wejście na górę. Tony lokuje się na swoich stronach. Zdaje się, jakby to było dawno temu, wieki całe, ten nieokreślony strach, jaki czuła w związku z wyjazdem Arnolda, ale teraz jest jakby odległy, jak sam Arnold. To Edward zajmuje jej myśli. Odżywają rzeczy z dzieciństwa... Wtedy oboje siedzieliśmy na ganku, patrząc za rzekę na Palisades, a młodsze dzieciaki bawiły się w chowanego, rozmawialiśmy o sprawach wielkiej wagi, jak brat i siostra. A potem co? On poszedł do szkoły. Spotkali się parę lat później na studiach. Dlaczego? Byliście przez cały czas sympatiami z dzieciństwa — krzyczała jej matka, ignorancko. Co poszło nie tak? Jej matka zawsze o to pytała, nie proszona o zdanie. Czy to dlatego, że zjawił się Arnold, bo co mogło być innego? Ale musiało być coś niedobrego w Edwardzie, bo nikt nie może uwierzyć, że Susan Morrow tak po prostu wymieniłaby go na lepszy model. Co złego zrobił Edward? Oficjalnie zapisane tłumaczenie: Nigdy nie było w Edwardzie niczego złego, poza jedną rzeczą: jego osobowością. W końcu wszystkie stare krzywdy wywiało, ale jego osobowość została. Tylko najbliższa osoba mogła o tym wiedzieć, bo z zewnątrz był w porządku: odpowiedzialny, delikatny, można było na nim polegać. Wstydliwy. Skromny. Miły. Musisz żyć z nim dzień i noc. Wtedy dowiesz się, jak plącze się w twoich włosach. Edward był perfekcjonistą. Był pedantyczny. Grymaśny i gustowny. Zaciskał wargi. Tupał nogą. Do dzielnicowego powiedział kiedyś: Co panu nie styka, oficerze? Nie chciał oglądać telewizji późnym wieczorem. Kiedy mieli po piętnaście lat, wielki dom na brzegu, w Maine, nudzili się, pływali łodzią donikąd, a on prosił ją, żeby nie wkładała ręki do wody. Nikt nie wiosłował, a on wciąż prosił. Był taki od początku, pewnie taki się urodził. Czyż nie tak, Stephanie? Szkoda, że o tym pomyślała. Nie chciała myśleć o zaciśniętych wargach Edwarda, podczas gdy usiłowała jakoś sprawiedliwie potraktować jego powieść.

PIERWSZA PRZERWA JEDEN

Każdego wieczoru przed zstąpieniem w otchłań swego umysłu, Susan Morrow powtarza rytuał. Spacer z psem, kici, kici, zamyka drzwi. Trójka dzieci bezpieczna, na schodach światło. Zęby, włosy, lampka nocna, czasem seks. Odwraca się od Arnolda, na prawy bok, poprawia poduszkę, czeka. Dzisiaj inaczej, bo bez Arnolda. Wolność, możliwość czegoś dzikiego. Gasi w sobie ten impuls, sprawia, że dzisiaj jest jak zawsze, tylko że zamiast odwrócenia się na prawy bok, plecami do Arnolda, rozkłada się na lewej stronie ciesząc się bezmężowym stanem w bezmężowej przestrzeni. Okropna myśl, dotycząca Arnolda w Nowym Jorku, przychodzi jej do głowy, ale gasi ją także. Potem, jak każdej nocy, czeka aż jej umysł zacznie dobijać się gdzieś pod podłogą. Kładzie głowę na poduszce i czeka. Biologiczne odgłosy rozpraszają ją, słyszy jak serce zmienia prędkość bicia. Oddech burzy spokój. Czasem ruchy w jelitach przygotowują kurs, by przeszkodzić jej w spaniu. Dzienna mowa rozpuszcza twardą powierzchnię jej mózgu jak fale podczas burzy. Czas uszczelnić łódź, spakować plany i argumenty. Załadowuje na noc „Zwierzęta Nocy”. Burza, na którą czeka, zaczyna się, kiedy słowa w jej głowie przemówią. Wchodzą po trapie, ludzie rozmawiający bez niej. Jej umysł jest tam w dole, przez cienkie ściany pokoi słyszy głosy. Ta chwila jest straszna, bo niebezpieczeństwo nieznane. Umysł faluje i wsysa ją, rozszerza się w świat; i choć okolica znajoma, to ona jest tu gościem. Każdej nocy odwiedza miejsca, które już widziała. Spotyka ludzi, zmienionych od ostatniej wizyty. Wstydzi się swojej wadliwej pamięci, wiedząc, iż to, czego nie może zapamiętać, jest ważniejsze niż to, co może. Straciła rozkazy w zalakowanej kopercie, więc błądzi, nagostopa, nogi sparaliżowane, traci kontakt z ziemią i płynie przez powietrze, albo wspina się na górę, żeby spotkać klasę, już w głowie, przez swą godzinę, albo widzi swojego drogiego zmarłego ojca i pyta, czy on nie ma nic przeciwko temu, że jest martwy,

72

albo pozwala jakiemuś cichemu studentowi usiąść na biurku i zbliżyć rękę do jej krocza, którego ten nigdy jednak nie dotknie. Przy tym wszystkim, ona próbuje unikać pokoju śmierci. Biały poranek napada na nią chwilą absolutnego oślepienia. Została wypędzona w pusty dzień. Kiedy rozpoznaje niebieskie zasłony w kwiaty i gałązki klonu z cienką linią śniegu, klapa w podłodze zatrzaskuje się. Nawet jeśli zatrzyma w sobie fragment snu, ten rozwieje się, chyba że uda jej się umieścić go w czasie i przekuć w słowa. Tyle, że czas i słowa zabijają go. Historia, która pozostaje, to nie sen. Sen jest nieuchwytny, bliski innym snom pod podłogą, składającym się na jeden wielki niezłamany sen życia, w który wejdzie, na przekór niepomnemu dniu, przy następnej wizycie, tam w dole. Tymczasem, w zimnym, pustym świetle ranka, Susan Morrow, snu pozbawiona, nie pamiętająca z początku swego imienia, stopniowo buduje nowy dzień. Czwartek. Ósma. Arnolda nie ma, konwencja w Nowym Jorku. Budzi to ją nagle, jak budzik. Przypomina sobie uspokajający telefon Arnolda zeszłego wieczoru, i to, co on naprawdę oznacza. A oznacza, że w Nowym Jorku Marilyn Linwood, sekretarka — albo ma z nim romans, albo nie — porządkuje notatki w jego hotelowym pokoju. Marilyn Linwood czeka, aż Susan się obudzi. To pedantyczna młoda kobieta, po trzydziestce, profesjonalistka, schludny tweedowy żakiet, okulary, włosy spięte z tyłu, zadbana buźka. Zakonspirowana, doskonała dziewczyna na telefon. Niektóre jej sekrety odkryły się na pikniku pracowniczym: żółte bikini, brązowe rozpuszczone włosy, blade uda, ciut za szczupłe. „A któż to? — zapytał doktor Gaspar. — Czyż to nie nasza panna Linwood?” Wszystko się zmieniło, odkąd Susan dała sobie spokój z zazdrością. Znów się budzi. Uwolniona przez postanowienie niemyślenia. Akceptuje nieznane jako spokój: nie musi wiedzieć, żeby akceptować. Dla dobra małżeństwa, stabilnego i spokojnego właśnie, po szesnastu latach zwątpienia. Powrót do dnia, wstawaj, Susan. Dzieci niech śpią, przerwa świąteczna. Co muszę dzisiaj zrobić? Musisz zrobić pranie. Jeffrey do weterynarza. Może odśnieżyć? Zobacz przez okno... Stojąc w koszuli i patrząc na śnieg (tylko cienka warstwa, sama zniknie), Susan Morrow zbiera się do kupy. Nowy dzień zaszywa ranę nocy, jakby jej świadome życie nigdy się nie rwało. Bierze prysznic, ubiera się, budzi dzieci, robi śniadanie, jedzie do Burridge po Rossie. Znosi pranie z całego tygodnia do pralki w piwnicy, ścieli łóżka, idzie do sklepu po margarynę, mięso na lunch i mleko. Lunch dla trojga dzieci i jej samej. Do biblioteki oddać książki, potem sprząta bawialnię, zanosi prezenty Rosie na górę, Henry’ego i Dorothy też, choć mieli zrobić to sami. Chwila przy pianinie. Bach. Z powrotem do piwnicy, zmiana prania. Szynka w piekarniku. Włącza zmywarkę, nakrywa do stołu. Jej dzienny umysł, ten, który nie wie nic o jej drugim umyśle, pełen jest tego, czego tam nie ma, ale wie gdzie wszystko jest: Rosie na górze z Carol, Dorothy na zewnątrz, Henry z Mike’em, Arnold w Nowym Jorku.

73

I Edward. Ręka z dalekiej przeszłości, chwytająca ją za myśli. Cały dzień wciąż zastanawia się: „Czemu myślę o Edwardzie?” Jej pamięć odbija się od drzemki jak sen, skacze jak ptak z drzewa na drzewo. Zbyt szybko przychodzi, odlatuje zbyt szybko. Zatrzymać ją. Musiałaby umieścić ją w czasie, tak jak robi ze snami. Tu też to zabija. Jej martwa pamięć o Edwardzie została zamknięta w księgach dawno temu, podczas gdy teraz nowy, żywy Edward szybuje wokół niej nieuchwytny.

DWA Kiedy Edward i Susan mieli po piętnaście lat, jego ojciec umarł na atak serca, więc jej rodzice wzięli go na rok. Jego prawdziwa matka była u czubków, a macocha, która właśnie rozwiodła się z ojcem, nie chciała mieć z synem nic wspólnego. Miał kuzynów w Ohio, którzy wzięli go później, ale jej rodzice zajęli się nim prędzej, żeby nie musiał porzucać szkoły w Hastings. Były negocjacje, dalekie rozmowy telefoniczne i kompensacje finansowe, ale ona zawsze uważała, że to najuczynniej ze strony jej rodziców. Nie było żadnego szczególnego powodu, żeby go zabierać. Byli sąsiadami. Ojciec Edwarda dojeżdżał do pracy do Nowego Jorku wraz z jej ojcem. Przychodził od czasu do czasu na obiad. Był łagodnym, zabawnym, uprzejmym człowiekiem, który pogrywał sobie z boku na skrzypcach. Mieszkali na Edgar’s Lane, ulicy z wygodnymi podmiejskimi domami pośród drzew. Dom Edwarda stał na szczycie zakręcającej kondygnacji schodów, biegnących w dół, gdzie ulica chowała się pod zwisającymi gałęziami. Ulica była historyczna. W czasach rewolucji odbyła się tu bitwa na Edgar’s Lane. Zanim umarł jego ojciec, nie znała go zbyt dobrze, a jeśli nawet, to nie pamiętała tego teraz. Do szkoły chodzili Akweduktem — równą, porośniętą trawą ścieżką na tyłach domów, oddzieloną od nich płotem i szeroką połacią trawnika. Akwedukt zachowywał swój poziom pomimo naturalnych nierówności terenu, a gdzie przechodził przez ulicę, idący ludzie musieli korzystać z drewnianych kładek pozostałych po starych końskich czasach. Jego ojciec zmarł pewnego słonecznego dnia w maju. Tamtego popołudnia Susan była na Akwedukcie z Marjorie Grabel. Trawa nie skoszona, ścieżka wilgotna, ale nie błotnista. Edward szedł sporo kroków przed nimi, ospale ciągnął worek z książkami, żuł źdźbło Akweduktowej trawy. Za nią, młodsza siostra Susan i brat, pozostający w tyle, unikający jej. Wtedy Edward był chudym dzieciakiem o żółtych włosach. Miał cienką szyję i oczy patrzące z ukosa, wyglądał jak ptak wodny na długich nogach. Był zbyt nieśmiały, żeby go lubić, choć Susan nie zdawała sobie sprawy z tego, że to nieśmiałość, i myślała, że to wrodzona dojrzałość, przy której ona była tylko dzieckiem. Szli po Edgar’s Lane, pod drzewami. Edward ruszył do góry schodami, do domu. Marjorie skręciła na rogu w lewo, a Susan poszła do siebie, Paul i Penny za nią, na dystans.

74

Kilka minut później stał u jej drzwi, z wysiłkiem poruszając ustami, próbując powiedzieć: „Zawołaj mamę”. Potem pobiegła za matką i Edwardem ulicą. Przebyli schody przy ogrodzie, drewniana sztukateria. Matka przystanęła, by złapać oddech, wtedy dogoniła ją Susan, spytała co się stało. Została na zewnątrz, a jej matka i Edward weszli do środka. Bała się, bo nigdy nie widziała trupa. Czekała na kamiennym parapecie przy drzwiach frontowych, obok korytko z bratkami, widok na ulicę. Po chwili przybywali jacyś ludzie, wchodzili do domu, mijając ją. Jakiś gruby mężczyzna wszedł, sapiąc na schodach i zapytał ją, czy to tutaj. Zjawiła się jej matka, kazała jej iść do domu. Nie zobaczyła już zakrytego ciała, wynoszonego na noszach, czego później jakby żałowała. Tamtego wieczoru Edward przyszedł do jej domu na kolację. Pamięta pytania. Znasz adres swojej macochy? Żadnych dziadków? Żadnych wujków, ani ciotek? Wiesz cokolwiek o finansach ojca? Ulokowali go w pokoju na ostatnim piętrze, skąd ponad dachami miał widok na dzielnicę Palisades za rzeką i samą rzekę, jej odcinek pomiędzy drzewami, gdzie czasami w lecie, jeśli miał szczęście, mógł spoglądać na przepływające łódki. Nikt nie śnił, że cokolwiek rozwinie się między Edwardem i Susan. Powiedział: „Dojdźmy do porozumienia. Ty nie chcesz, żebym tu był, i ja nie chcę, ale co możemy zrobić... Nie mówmy więc o tym. Ty trzymasz się z dała od mojego pokoju, a ja od twojego. Żeby potem nie było zamieszania. To, że jestem mężczyzną, a ty kobietą, nic nie znaczy, zgoda? Nie spodziewaj się, żebym chodził z tobą na randki, a ja nie będę liczył na nic od ciebie. Tak się po prostu złożyło, że mieszkamy w tym samym domu...” Mniej wspaniałomyślny niż jej rodzice. Nie chciała, żeby z nimi był, bo zabierało to rodzinie prywatność. Kiedy on jako pierwszy poczynił owe uwagi, cieszyła się, myśląc, że oczyści to atmosferę. Gdy potem je powtórzył, była poirytowana. Kiedy zaś zaczął powtarzać je na okrągło, poczuła się naprawdę zła, ale do tej pory była już zła na niego za wszystko, więc nie ufała swemu osądowi. Mieszkał z nimi przez rok. Kiedy wiosną nikt nie zaprosił jej na tańce, będąc grzecznym zabrał ją. Uczyli się razem i w szkole nieźle im szło. Pojechał z nimi latem do Maine. Były zatem i spokojne chwile, choć ledwo zauważalne. Wtedy nigdy nie wspominał, że stanie się pisarzem.

TRZY Po tamtym roku, Susan nie widziała się z Edwardem aż do Chicago, osiem lat później. Zaczynała wtedy studia. On już tam był, na prawie. Matka kazała jej odwiedzić go, ale ona nie chciała. Czuła się osamotniona i smutna na tym uniwersytecie, gdzie pojechała bez przyjaciół, nikogo nie znając. Zostawiła chłopaka o imieniu Jake, który obraził się, że wyjeżdża

75

i uznał, że nie będzie jej wiernym. Mieszkała w żeńskim akademiku, a zajęcia odbywały się w masywnym gotyckim budynku o grubych ścianach i wąskich oknach. Wchodziło się do niego przez arkadowy westybul, po którym hulał wiatr. Słuchała przesłania architektury w kamiennych korytarzach, szeptów profesorów zniżających głos, znosiła przezorne zachowania kumpli trzymających się na dystans. Rozumnie próbowała odróżnić coroczny smutek jesieni (szare budynki, opadłe liście) od jej własnego (Jake, dzieciństwo, Susan wolna), a oba razem od klasztornego, intelektualnego smutku, otoczona tym niebezpiecznym, drażliwym gettem. Gdzieś w tym zajętym monastyrze był Edward. Jej antagonizm zniknął w nostalgii, ale nie uczyniła nic, by się z nim spotkać. Zamiast tego on ją znalazł, przypadkowo. Szła właśnie 57 Ulicą do księgarni, kiedy usłyszała za sobą: „Susan, poczekaj!” Jakże dobrze wyglądał. Odmieniony, pewny siebie, wysoki i w ogóle wspaniały. Edward wyciągnął rękę. „Wiedziałem, że tu jesteś”. Dobrze ubrany, płaszcz i krawat, okulary. Chwycił ją za łokieć i zaciągnął do Steinwaya. „Chodź, napijemy się kawy”. Dwójka byłych dzieci spotyka się po okresie dzieciństwa. Ich główną troską jest udowodnienie, że już dłużej dziećmi nie są. To sprawia, że są wobec siebie przyjacielscy i uprzejmi, supergrzeczni. Pytania o matkę i ojca, brata i siostrę. Przechwałki, ale w dobrym tonie, wedle nowych doświadczeń plus wypróbowana propaganda na wytłumaczenie życiowych decyzji. Żadnych wspomnień o tym, jak paskudnie bywało. On studiował prawo, ona angielski. On mieszkał na stancji, ona w akademiku. Jego wdzięczność: „Nigdy nie przestałem doceniać życzliwości twoich rodziców”. Pokazał jej okolicę, spotkali się na lunchu w Commons, przetestowali wspólnie parę innych publicznych jadłodajni jak Ida Noyes, International House. Wskazał jej antykwariaty, zabrał ją do Instytutu Orientalnego i do Muzeum Nauki i Przemysłu. Nauczył ją jak się dostać do centrum na I.C. i wprowadził do Instytutu Sztuki i do Akwarium. Była zadziwiona jego zmianą. Albo to jakaś nowa powłoka, albo zrzucił z siebie starą. Sam zresztą powiedział: „Nie jestem już tym berbeciem co kiedyś”. Był wytworny, grzeczny, rycerski. Jednak przez to rycerstwo trochę staroświecki i tak uważny, że działało jej to na nerwy, to chodzenie zewnętrzną stroną chodnika, otwieranie drzwi, podsuwanie krzesła, cały ten stary szablon. Ale z drugiej strony myślała, że to cudowne. To wina tego wcześniejszego złego nastawienia. Tak bardzo odbiły się w jej pamięci jego stare maniery, że kiedy jego niegrzeczność została zastąpiona uprzejmością, uprzejmość ta wyglądała jak świetność. Najbardziej interesującą zmianą było jego nowe dziwienie się wszystkiemu. Ostry to kontrast z piętnastolatkiem, co wiedział wszystko i którego wybitnie nudziły wszystkie ciekawe rzeczy, jakie napotykali. Teraz on cały był ciekawością. Zdumiony był miastem, uniwersytetem, ruchem ulicznym, niebieskością jeziora, dymem znad fabryk, niebezpieczeństwami getta, mądrością i wiedzą profesorów, zawiłością prawa, pięknem literatury. Przez moment była tym zakłopotana, bo zdawało się to odwracać normalny

76

porządek, wedle którego niewinna ciekawość poprzedza potworne znudzenie. Nie ma wątpliwości, że jako piętnastolatek wolał ukrywać swoje dziwienie się, ponieważ miało to być bardziej dorosłe. Teraz, w wieku lat dwudziestu trzech roztropniej było być — jeśli to konieczne — bardziej zaskoczonym niż się było naprawdę. Ogólnie podobało jej się to, chociaż później miała tego dość, kiedy spostrzegła, jak jest w praktyce. Pomimo swojej przyjemnej zewnętrzności, w głębi cierpiał bardzo — jak wkrótce odkryła. Miał złamane serce. Był zaręczony z dziewczyną o imieniu Maria, która wystawiła go do wiatru i wyszła za kogoś innego. Wystawiony do wiatru — dobre staroświeckie wyrażenie. Nie wyglądał na mocno zranionego. Był pełen wigoru i z entuzjazmem patrzył w przyszłość. Ale zranienie było stanem ukrytym, który mogła z nim dzielić, bo dotarło do niej, że ona także ma złamane serce, przez Jake’a, który odpłacał się jej za wybór kariery programem podróży po świecie połączonej z zarywaniem babek. Ona i Edward mogli być zranieni razem. Mieli przez to o czym pogadać. Chroniło ich to przez sobą, jak brata i siostrę; nie ma potrzeby martwić się o serca, od kiedy ich były złamane. Czystość i platoniczność to były ułudy, które doprowadziły do tego, że Edward zaczął uwodzić Susan, albo ona jego. Bez znaczenia. Efektem ostatecznym był ślub, co koniecznym uczynił ich rozwód. Mieć złamane serce oznacza mieć historię do opowiedzenia i te historie zbliżyły ich do siebie, kiedy tak je powtarzali, wyolbrzymiając, Edward bardziej niż Susan, bo ona nie miała wiele do powiedzenia o Niedobrym Jake’u. On mówił, a ona słuchała, czasem pytając, radząc. Oboje wiedzieli dobrze, że ani historia, ani Maria nie liczą się tak bardzo, jak sam akt opowiadania i słuchania. I tak zeszło do zimy. Zrobiła mu kolację u siebie, jak siostra, i rozmawiali o jego ranach do trzeciej. Zaręczyny. Kapryśna dziewczyna, zbyt młoda, żeby się z kimś wiązać. Zgodził się ze wszystkim, co powiedziała Susan. Patrząc wstecz, z perspektywy teraźniejszości, Susan widzi, że złamane serce Edwarda było tylko aktualną, lokalną manifestacją jego normalnego stanu i że zawsze zachęcał ją do patrzenia na to w pewien sposób. Zawsze był i zawsze będzie subtelnie okaleczonym przez życie, próbującym dzielnie uczynić się silnym. O to, dlaczego miałby być bardziej pokrzywdzony przez los niż inni, potem nie pytała. Było wystarczająco dużo szczegółów, które sprawiały, że brzmiało to dobrze. Śmierć ojca. Utrata domu, nikt nie chciał się nim zaopiekować poza jej własną matką i ojcem. Porzucenie przez dziewczynę. To wszystko pasowało. Wskazała na pewną lukę w jego opowiadaniu — na kwestię seksu, od której uchylał się jako nieważnej dopóty, dopóki to uchylanie się ważną ją uczyniło. Zapytała go wprost: „Uprawiałeś z nią seks, Edwardzie?” Był zaszokowany tym pytaniem, ale wyszło na to, że nie uprawiał seksu z Marią, bo nie uprawiał go jeszcze z nikim. Dwudziestotrzyletni, kompetentny, ojcowski Edward, bez marynarki i krawata, przyznający się do tego dziwnego niedoświadczenia.

77

W zasadzie nie wydawało się to tak dziwne wtedy, jak dziwne byłoby dwadzieścia pięć lat później, po tych wszystkich rewolucjach. (Tak w ogóle, to nie nazywali tego uprawianiem seksu, a raczej kochaniem się, spaniem ze sobą. Czy sen w to wchodził, czy nie, jej pytanie naprawdę brzmiało: „Spałeś z nią?”) Istniało kilka możliwych wytłumaczeń dla Edwarda. Kurtuazja i szacunek, jego miłe, wrażliwe, stare, dziewiętnastowieczne geny. Chyba że był po prostu dzieckiem w ubraniu dżentelmena, bojącym się dorosnąć, Albo to jakaś anomalia w wewnętrznym kompasie, którą w późniejszym żargonie nazwano by Orientacją Seksualną. Dziewictwo Edwarda stymulowało jej ciekawość i kazało rozmawiać. Jeśli jego sekrety się ujawniały, ona nie miała prawa do swoich. Paplała zatem. Znów był w szoku, zaniepokojony tak, jakby ona była heroiną dziewiętnastowiecznej powieści; i ten mrok, kiedy powiedział: „Będę musiał się do tego przyzwyczaić”, co zirytował ją piekielnie, a raczej irytuje teraz Susan wspominającą, nie mogącą sobie przypomnieć, czy wtedy akurat była poirytowana. Była chwilowo inspirowana przez gorliwość postawy — może nie całkiem wartej krucjaty, ale wystarczająco Susan motywującej — że Seks jest czymś Naturalnym. Być może to w rezultacie jej wcześniejszych bitew z Jake’m. To, co zobaczyła w Edwardzie, to przekonanie odwrotne, że seks jest Nienaturalny. Naturalność seksu była przedfeministycznym feminizmem Susan, który obrócił ją przeciwko dużym piersiom, pornograficznym cygarom i piwu, chciała równych standardów dla mężczyzn i kobiet, zrównania romansu z żądzą, przeciwna była uwadze Jake’a, że istnieje różnica między dobrą (brunetką) i złą (blondynką) kobietą. (To przeświadczenie Jake’a oznaczało dla Susan, że kiedy romantyczna miłość wymaga od niej, żeby mu była uległa, bycie taką tworzy w jej charakterze skazę, która uwalnia go od obowiązku.) Co do Edwarda, jego z kolei przeświadczenie, że Seks jest Nienaturalny, było naturalną konsekwencją jego zadziwienia się wszystkim (wszystko było nienaturalne). Nie mógł uwierzyć, że prawdziwi ludzie robią te wszystkie rzeczy, o których pisują i które jego wyobraźnia upiększała. Zatem ona postanowiła poduczyć Edwarda. Wpadło jej to do głowy któregoś deszczowego popołudnia na schodach muzeum. Powiedziała wtedy bez namysłu: „Edwardzie, niech cię ktoś nauczy życia...” I zaraz dodała sobie w myślach: „Przecież ja znam życie”. Ten pomysł utkwił w jej głowie i miał poważne konsekwencje, bo wynik, który z pewnością pohamowałby ją, gdyby wiedziała, był taki, że Edward pojął ją za żonę. W tamtym czasie myślała, że to ich czegoś nauczy, i że będzie zdrowe dla nich obojga. „Seks jest czymś naturalnym, Edwardzie. Nic nie znaczy. Nawet ty i ja możemy to robić, i nikt inny nie potrzebuje wiedzieć...” To było przedwiośnie. Kampus był mokry, a młode gałązki migotały po deszczu, szare budynki wyglądały pod zachmurzonym niebem na świeżo wymyte.

78

„Mogę wśliznąć się do ciebie i nikt nie zobaczy, a kiedy wrócę do akademika, ani moja matka, ani ojciec, ani Jake czy Maria, ani żaden z twoich profesorów nic nie będą wiedzieć...” Co za szalony pomysł. To musiała być jakaś inna Susan, bo ta prawdziwa pamięta, że drażniły ją takie myśli. Susan wspomina to, próbując zanalizować swą fascynację tamtym Edwardem — kombinacją nabytej dziecinnej gorliwości i wrodzonej babskiej pedanterii, próbując lekko potraktować swą niegodziwą chęć sprawdzenia, jaki ten poprawny i dbały Edward okaże się w uścisku czegoś niekontrolowanie intensywnego i fizycznego. Summa summarum wygląda na to, że to ona postanowiła uwieść Edwarda, po czym poszła i zrobiła to. Choć jakby się dokładnie przyjrzeć, było trochę inaczej. Dawała mu coś do zrozumienia, nie wiedząc sama co. Czułe impulsy. Na ulicy, w deszczu, głaskanie, szturchanie. Flirciarskie sprawy. Uderzyła go w pierś, kiedy wyszedł z biblioteki. W Tawernie Uniwersyteckiej podeszła do niego od tyłu i zakryła mu dłońmi oczy. Na kolacji w Commons — po ciężkim dniu i przed wieczorem pracy z papierami do przepisania — gdzie jedli w milczeniu, jej wzrok spoczął na jego jasnych włosach, lekko potarganych, na jego zmęczonych oczach, patrzących przez mgłę i wtedy, ku swemu zaskoczeniu, poczuła w sobie stare ciepło dla tego dziwnego, młodego mężczyzny, dziwnie jej drogiego, którym chciałaby się zaopiekować. Nie wiedziała, że chce go uwieść. Czy był zainteresowany, czy też nie? Myślała tylko, że patrzy na niego, oczekując znaku, czy jest dla niego atrakcyjna, czy go odpycha. W Tawernie Uniwersyteckiej, gdzie pili piwo, powiedziała nagle: „Pozwól mi żyć z tobą, Edwardzie...” Zaśmiał się, stawił opór, obracając to w żart. Ona zaśmiała się także, udając, że właśnie o żart jej chodziło. Inicjowała konwersacje o cenzurze i pornografii, psychoanalizie i trzech stadiach rozwoju — oralnym, analnym i genitalnym. Dyskutowała o homoseksualizmie u Platona i o nagich atletach z Olimpiad. Pokazała mu analizę utworu Do nieskorej bogdanki*, którą pisała. Przerwała ją w środku zdania: „Wciąż zapominam, że jesteś dziewicą...”, a on rumienił się i pochrząkiwał. Nie miała poważnych zamiarów, tak myślała, próbowała tylko wytrząsnąć go z jego samozadowolenia. Któregoś ciepłego wiosennego dnia pojechali do rezerwatu, szukać ptaków wędrownych. Odbyli miłą, nostalgiczną rozmowę o życiu rodzinnym, życiu w Hastings, o jego przyszłości. Jako prawnik, zamierzał zajmować się sprawami cywilnymi, za które nikt inny by się nie wziął, i z ramienia prawa pomagać biednym. Myślała, jaki to dobry człowiek, i czuła się dumna, jakby to dzięki niej nim się stał. Potem powrót na uniwersytet; późno, ciemno, ale zaprosił ją do siebie na kawę przed odprowadzeniem jej do domu. Kiedy weszli po schodach, kiedy on otworzył drzwi, kiedy weszli *Wiersz Andrew Marvella (1621 -1678) To his Coy Mistress w przekładzie St. Barańczaka.

79

do pokoju, kiedy zapalił światło, doświadczyła nieznośnego podniecenia teraźniejszością, oślepiającej immanencji tego „teraz”, pełnego jej obecności, Edwarda i całego życia, skoncentrowanego tak, że miała ochotę krzyczeć lub śpiewać. On zrobił kawę i wyjął ciasteczka, po czym wyciągnął z półki książkę z ptakami. Siedzieli tak ramię przy ramieniu, łokieć przy łokciu, dłoń przy dłoni, udo przy udzie, szukając amerykańskiej pleszki i śpiewaków, które widzieli. I w jednej chwili teraźniejszość i obecność zawrzały tak, że z trudem mogła to znieść. I usłyszała głos, który mówił: „No, dalej, teraz”, a potem swój własny, rzeczywisty, szepczący sugestię do ucha Edwarda. Potem były bicia serc, drżenia, jego wielkie oczy patrzące ze zbyt bliska, by się skupić, jego głos, zachrypnięty: „Naprawdę tego chcesz?” I spóźniona ostrożność, rozsądek jej odpowiedzi: „Tylko jeśli ty chcesz”. Jego głębokie westchnienie: „Och, dzięki Bogu”. Tylko małe światło na stoliku przy łóżku rzucało swój blask, przytłumiony kloszem, na pokój. Miała na sobie miękki szarozielony sweter, plisowaną spódniczkę i białe skarpety. Pod spodem biały stanik i białe majtki. Wynurzywszy się z tego wszystkiego, była raczej chuda i wymizerowana, policzki miała blade, okularów wtedy jeszcze nie nosiła, a włosy opadały jej lekko na plecy. Trapiła ją małość jej piersi, dopóki nie zobaczyła zdumienia w oczach Edwarda. On był nawet bardziej wymizerowany niż ona. Widać mu było żebra, uda miał chude, jego płeć była solidniejsza niż jakakolwiek inna część jego ciała. W pokoju było chłodno, więc oboje drżeli. W sypialni dyszał, chrząkał, sapał i huczał. „Bądź szczera, Susan”, jej także się podobało, dużo bardziej niż miało jej się podobać parę powtórzeń później. Wwiercał się w nią, kołysał i krzyczał głośno: Jesteś cudowna. Nie do wiary, jak cudowna jesteś!” Po wszystkim podziękował jej za hojność. Później nastąpiła długa naga konwersacja, przeplatana leniwym dotykaniem się wzajemnie. Powierzył jej sekret, o którym nie mówił nikomu. Zajął się pisaniem, powiedział. Wiersze, opowiadania, szkice. Miał już pełne dwa zeszyty.

CZTERY „Edward i Susan. Jakże to cudownie!” — powiedziała jej matka, jakby wżenili się na powrót do rodziny. To było w roku 1965, w chłodnym marcu. W planach żadnych zmian; studiowali dalej, tyle że teraz Susan mieszkała u Edwarda. Uznali, że to jest ich szczęście. Susan, gdyby spróbowała, mogłaby sobie przypomnieć co nieco z tego szczęścia. Ale przez dwadzieścia pięć lat nie próbowała, woląc uznawać je za iluzję i chronić przez to Arnolda i dzieci. Nie miała ochoty rozbierać na części swojego rozczarowania.

80

To, co pamięta teraz, to bardziej miejsca, gdzie była szczęśliwa, niż samo szczęście. Samo szczęście było nieuchwytne, miejsce czyniło je widzialnym. Były miejsca w lecie i było Chicago. Bo jeśli chodzi o szczęście z Edwardem, to pamięta tylko letnie pory, a z tych dwóch razem z Edwardem tylko pierwszą, którą podzielili między starym domem jej rodziców w Maine a wynajętą od jego kuzyna chatą pod Nowym Jorkiem. Dom w Maine górował nad zimną przystanią z sosnami. Miał przesłonięte okna i werandę. Stał na wysokiej skarpie. Ona pamięta Edwarda w łódce, bo wypływali na niej, kiedy mieli po lat piętnaście i znów, kiedy się pobrali. Trochę mieszają się jej wspomnienia. Przypomina sobie, jak Edward, jeszcze jako dziecko, próbował w łódce papierosa i wrzucił go do wody. Pamięta, jak opowiadał o macosze, która rozwiodła się z jego ojcem przed tym fatalnym atakiem serca, i jak czuła się zawstydzona, widząc płaczącego chłopca. Drugi dom, chata jego kuzyna, był bardziej prymitywny. Krył się głęboko w cieniu drzew nad małą rzeczką w lesie. Drzwi miał przesłonięte, a w dużym pokoju były nie wykończone ściany z wystającymi belkami. Obok znajdowały się jeszcze dwa małe pokoiki. Pamięta, jak Edward, przy lampie stojącej na stole, pisał na maszynie, a ona, przy tej samej lampie usiłowała poczytać, siedząc na krześle Morrisa i nie była pewna, czy to jest szczęście, czy nie. Chodzili popływać, za każdym razem drogę z domu do rzeki przebywając bez ubrań. I całe to pieprzenie... Bawił ich kontrast z wrogą przeszłością. Udawali, że wciąż mają po piętnaście lat, że są w Hastings, łamali reguły. A potem powrót do obowiązków teraźniejszości — skończywszy stosunek, pisali list do jej matki i ojca, podpisany: „Susie i Edward”. Sympatie z dzieciństwa, powiedziałaby jej matka, niczym brat i siostra. Wspomnienia o szczęściu w Chicago trudniej jakby odnaleźć. Mieszkanie Edwarda, w którym tak bardzo byli zajęci. Papiery i egzaminy udowadniające jak sprofesjonalizowały się ich umysły, jak pogłębiły i przebudowały. Jako studenci różnych kierunków, respektowali swoje wzajemne potrzeby i pozostawali uprzejmi. Pierwszy rok nauki skończyli na stypendiach i z pomocą jej ojca. Później, ponieważ Edward nie chciał być zależny od jej rodziców, ona uczyła angielskiego w podstawówce. Z jedną przerwą czy dwoma, wciąż trzymała się tej posady i kiedy Edward w marcu zrezygnował ze stypendium, jej praca była ich jedynym źródłem utrzymania. Zrezygnował ze stypendium dlatego, że porzucił studia. Mógł poczekać do lata, bo wtedy stypendium się kończyło, ale odkąd przestał studiować, uznał, że bardziej honorowo będzie przestać brać także pieniądze. Porzucił prawo, by zostać pisarzem. Zaskoczyło to Susan, bo była zdania, że powinien był najpierw przekonać się, czy potrafi to robić. Ale Edward był pewien. Podczas długich rozmów tłumaczył swoją decyzję i nakreślał ich przyszłość i jej w niej rolę. Jej ojciec przyjechał do Chicago, by o tym pogadać, ale Edward powiedział, że potrzeba

81

pisania w nim, przeszkadzając mu w przygotowaniach do egzaminów, udowodniła, iż prawo było pomyłką. „To inni chcieli, żebym studiował prawo — orzekł wtedy Edward. — Ja chciałem pisać...” Gdy Susan dowiedziała się, że pisał przez cały czas, zastanawiała się dlaczego nigdy nie pokazał jej żadnej ze swoich prac. Tłumaczył się, że nie był gotów, bo to wszystko była dziecinada. Prosił ją o wsparcie i ona stała przy nim. To był czas idealizmu. Jej sekretna obawa była egoistyczna i burżuazyjna. Jej widoki na wygodny dom, dzieci i tego typu rzeczy, i na zrobienie kariery naukowej z tytułem, to była burżuazja. „Czy pisarze zarabiają pieniądze?” — pytała z niepokojem, usłyszawszy, że większość poetów i powieściopisarzy podpierała się inną pracą. „Na co komu pieniądze? — odpowiadał Edward. — Z twoją pracą na chleb nam starczy. Poradzimy sobie”. Ona będzie uczyć, on pisać. Będzie dedykować jej swoje książki. „Tej, bez której nic... etcetera”. Jej ojciec, będąc u nich w gościnie, zapytał delikatnie: „Naprawdę chcesz tyle porzucić?” „A co ja porzucam, tatku? — odparła; odważna, zdeterminowana. — Do czego innego jestem dobra?” „A co z twoimi planami, dwoma latami w szkole?” „Właśnie z nich korzystam — odparła — bez tego nie dostałabym tej pracy”. Przez całe drugie lato ich małżeństwa zostali w Chicago, mogła więc zarobić więcej pieniędzy, ucząc w szkółce letniej. Teraz czytała jego pisanie, przynajmniej część tego. Kazał jej być absolutnie szczerą, ale nauczyła się, że lepiej było nią nie być. Jego wiersze były krótkie i banalne, nostalgiczne wspominki o miejscach albo stanach umysłu, grały w nich tylko dwa lub jedno słowo. Było też parę małych erotycznych wierszyków o tym, jak niesamowite było pieprzenie jej — oczekiwanie, sam akt, odpoczynek. Miał dla niej pewne frazy, które ją drażniły, jak „miękkie mielizny jej piersi”. Podejrzewała, że mogłaby pisać równie dobrze, gdyby tylko chciała. Później podtrzymywała w sobie tę myśl, bo umożliwiało jej to uważanie Edwarda za udawacza, co pomogło jej zostawić go za sobą, ale wtedy to była herezja przeciwko wierze, której potrzebowała. Te wiersze i szkice... Przestał jej je pokazywać. Miała nadzieję, że nie z powodu czegoś, co powiedziała. Pracował nad powieścią, ale nie wspominał o tym, bo była jeszcze nie wykończona. Była dość długa. Zorientowała się, że autobiograficzna, sto dwadzieścia stron jak do tej pory, młody Eddie miał tu lat dwanaście. Podczas drugiej jesieni ich małżeństwa zrobił się trudny. Nie za dobrze się sprawy miały. Pracował nad projektem wymagającym szczególnej koncentracji. „Co to za projekt? — pytała. — Nowa powieść, poemat?” Nie mówił, bo lepiej mu się pracowało, kiedy nikt mu nie zaglądał przez ramię. To błąd pokazywać nie dokończoną robotę. „Muszę to skończyć samemu” — zdecydował. „Beze mnie?” Musiał pojechać do chaty nad rzekę, gdzie nikt nie przeszkadzałby mu w pisaniu. „A co ja mam robić?” — pytała Susan. „Musisz uczyć — odparł — masz umowę”.

82

Trudno jest Susan przypomnieć sobie nastrój, w jakim się zgodziła. Jak mogła poddać się tak łagodnie? Ale dokąd był wierny seksualnie, zgodziła się zostać trochę z tyłu. Wyjechał i dzwonił do niej co drugi wieczór, a ona pisała listy do rodziców, zapewniając, że wszystko jest jak najlepiej, chwaląc się ich niekonwencjonalnością: Edward zmagający się w dziczy z materiałem, w ogóle co za wspaniałe życie! Niestety, wrócił bardziej mroczny niż kiedykolwiek. Powiedział, że nic z tego. Będzie musiał zacząć od początku. Zacząć co? To było zbyt prywatne, aby dało się wysłowić. Do czasu, gdy wydała oficjalny werdykt: Edward to udawacz, a ona naiwnie głupia. Jedyne, co było dobre tamtego października, to możliwość poznania Arnolda. Arnold był internistą w szpitalu i mieszkał na górze. Jego żona miała załamanie nerwowe i musiała być hospitalizowana. Koniec końców, każdy, za wyjątkiem Seleny, powiedziałby później, że cały ten epizod był dla nich wszystkich błogosławieństwem. Jednak dwadzieścia lat małżeństwa (żadna idylla, to pewne) pozwala Susan zastanowić się szczerze nad tym, jak mogłoby wyglądać bycie dalej z Edwardem. Gdyby z nim została, byłaby teraz Stephanie. Z należnymi dodatkami finansowymi na Rosie, Dorothy i Henry’ego, Susan już dłużej nie boi się pytać, czy życie jako Stephanie z konieczności byłoby mniej cudowne niż życie jako Susan. Kiedyś spytała go, dlaczego chce pisać. Nie dlaczego chce być pisarzem, ale właśnie dlaczego chce pisać. Każdego dnia jego odpowiedź była inna. „To mój chleb i woda — mówił. — Wszystko umiera i pisze się po to, żeby to zachować. Pisze się dlatego, że świat jest niewymownym zamieszaniem, którego się nie dostrzega dopóty, dopóki nie poukłada się go w słowach. Oczy są zamglone i pisze się po to, żeby wkładać okulary. Nie, pisze się po to, żeby czytać, żeby przerobić dla własnego użytku historie z życia. Pisze się dlatego, że umysł to chaos, wykopujesz ścieżkę w chaosie, by znaleźć drogę w siebie. Nie, pisze się dlatego, że jest się zamkniętym pod kopułą czaszki. Wysyła się próbniki do innych ludzi, do ich czaszek i czeka się na odpowiedź. Jedynym sposobem na ukazanie ci, dlaczego piszę, jest pokazanie ci tego, co piszę, a na to nie jestem gotów...” Uznała, że brzmi to nieźle. Sprawił, że wyglądało to na życiową konieczność. Bała się jednak, czy starczy mu z tego pisania na jedzenie. Kiedy usłyszała, że rzucił to dla sprzedawania ubezpieczeń, miała nadzieję, że znalazł w końcu sposób na to, by się wyżywić. Martwiła ją jedna rzecz w jego credo. Jeżeli pisanie było koniecznością życiową, co zrobią jej uczniowie? A ona sama? Za wyjątkiem listów, okazjonalnie dziennika, paru reminiscencji w notesie, nic nie pisała. Jakże zatem przetrwała? Cóż, była czytelniczką. Jeżeli Edward nie mógł żyć bez pisania, ona nie mogła żyć bez czytania. „I beze mnie, Edwardzie — stwierdza — nie miałbyś powodu istnienia”. On był transmiterem, wyczerpującym swoje zasoby, ona zaś receptorem, co tym bar-

83

dziej bogatszy się staje, im więcej odbiera. Jej sposobem na chaos w umyśle było oddawanie się mu poprzez artykulacje innych. Rozumiała przez to czytanie, z którego pomocą stworzyła interesującą architekturę i geografię samej siebie. Przez lata skonstruowała bogate i cywilizowane państwo, pełne historii i kultury, z widokami, o których nigdy nie śniła w dniach, kiedy Edward chciał uczynić swe wizje znanymi. Jakże kiepskie były te wizje w porównaniu z lądami, jakie widziała... Wspaniałomyślnie, przez te lata, od tamtej pory, życzyła mu dobrego wykształcenia. Teraz nadchodzą „Zwierzęta nocy”. Choć widać tu brak tego wykształcenia, to jest to przynajmniej wizja i wyobraźnia; Edward to pokazuje, a Susan jest temu rada. Przez cały dzień, krzątając się po domu, Susan oczekuje wieczornego czytania. Odrzuciła swe lekceważenie dla szaleństwa Edwarda, które nie było niczym więcej niż jej własnym. Weź jego powieść szczerze i ciesz się nią. Jeśli Edward, który ją napisał, wydaje się bardziej inteligentny i lepszy niż Edward, jakiego znała, nie ma powodu się czemuś dziwić. Czeka na spotkanie z nowym Edwardem w piątek, z dodatkiem dwudziestu pięciu lat dojrzałości. Ale przygotuj się na to, że nie będzie błyszczał. Chociaż niektórzy pisarze jako ludzie wydają się przyjemniejsi niż ich książki (lubi się ich, ale nie to, co piszą), zaś inni nie są tacy mili, a bardziej egoistyczni i pewni siebie, choć ich książki są atrakcyjne, inteligentne, pełne światła. Prawdę powiedziawszy (prawdę Susan), Edward tej książki wciąż jest ukryty. Schowany w intensywności sprawy Tony’ego, jak policjant, niewidzialny poza światłem latarki. To nie będzie tak trwało. Kiedy Tony, wytropiwszy swoje nieszczęście i znalazłszy żonę i dziecko zamordowane, zejdzie z publicznej sceny jego złego losu i wejdzie w swoją osobistą Tonyowatość, czy wtedy pojawi się Edward? Susan zastanawia się, co powiedzieć do tej pory. Tylko to: „Zaczynasz całkiem dobrze. Jeśli nie będziesz w stanie tak trzymać, przynajmniej będziesz miał to. A to ulga, Edwardzie, nie wyobrażasz sobie jaka...”

WIECZÓR DRUGI JEDEN

Jest trochę późno, ale Susan wraca do swej lektury. Siada na kanapie. Dwie ostatnie godziny kłębią się jej w głowie. A to przez Dorothy puszczającą się biegiem po schodach za Arthurem, do jego samochodu, a to przez Rosie podpatrującą jej bożonarodzeniowe pudełka, czy też Henry’ego na górze, słuchającego potężnego brzmienia Wagnera na cały regulator; i to nie rock, a Wagner sprawia, że Susan każe mu zamknąć drzwi i przykręcić głośność. Maszynopis znajduje na stoliku, pod planszą od „Monopolu”, którą ktoś tu rzucił, i pod stertą dolarów, zielonych domków i hoteli. Odpręża się, zamyka oczy. Już za chwilę wyciągnie go spod tego porzuconego bogactwa. Już za chwilę będzie czytać. Jej umysł opiera się skupieniu. A jeżeli ten Arthur, o różanych policzkach, tak naprawdę nie jest miłym młodzianem, jakiego udaje, nieśmiałym, ze wzrokiem uciekającym w bok, a obłąkanym chłopcem o zabójczych skłonnościach w początkowym stadium szaleństwa?... Martha tymczasem zasiada na planszy, pieniądzach i tym wszystkim; hotele uwierają ją w brzuszek, a pod nią jest cały świat Tony’ego, Kiedy Susan wsuwa rękę, Martha zwala się na podłogę, ciągnąc za sobą nowoczesną cywilizację. „A niech cię, mrau” — rzuca jakby Martha. Susan nie przeczytaną część maszynopisu wkłada do pudełka leżącego na kanapie, a to, co już skończyła, układa na kupce obok, Szuka zostawionego miejsca, oznaczonego kawałkiem czerwonozielonego papieru. Skupia się. Próbuje sobie przypomnieć Tony’ego, który utracił w lesie swą rodzinę. Jeszcze nie jest gotowa. Nie ten nastrój. Marzy trochę, zamieniając się rolami z Tonym. Porównuje jego sprawę ze swoją. Ciekawe jak wyglądałaby powieść z kłopotami Susan? O ile bardziej okropne są jednak jego — tyle że jej są prawdziwe, a jego fikcyjne, wymyślone przez kogoś, przez Edwarda. Jego problemy są też prostsze, te sztywne kwestie życia i śmierci, w porównaniu do jej zwyczajnych, pomieszanych, minorowych — skomplikowanych przez niepewność co do tego, czy w ogóle do problemów można je zaliczyć. Problemy to bezdomni, ludzie

85

niszczeni biedą, to wojna, zbrodnia, choroby. Czy Marilyn Linwood jest problemem? Marilyn, której romans z Arnoldem zakończył się niby trzy lata temu, ale może wciąż się ciągnie. Susan nie wie, czy tak jest, uczciwie, nie wie. I pytać nie będzie. Nie po ich wszystkich rozmowach i zawartym porozumieniu, według którego Linwood nie ma żadnego znaczenia; odkąd ich małżeństwo, jak mówi Arnold, jest na tyle silne, by przeciwstawić się wszystkim atrakcyjnym rywalkom. Nie ma czym martwić adwokata. Rozmyślanie przynosi panią Givens, a za nią panią Macomber, żonę profesora, która oskarżyła Arnolda o zaniedbanie, ponieważ jej mąż dostał ataku po operacji serca. Jej złość i gorycz (zrozumiała w ludzkich warunkach) sprawiła, że Susan kuliła się ze strachu, odpowiedzialna, na mocy małżeństwa, za rękę Arnolda ze skalpelem, z kleszczami, których nigdy nie widziała, i za ostrożność na sali operacyjnej. Żona lekarza równa się lekarz, co Arnold przyjmuje za naturalne, podczas gdy ona polega na jego własnej samoocenie. Taki dobry chirurg, wspaniały, zręczny, dbały, godny zaufania... Susan wie bez pytania, że proces biednej pani Macomber był ignorancki, jeśli nie złośliwy i lekkomyślny; i to właśnie powiedziała wścibskiej pani Givens. Jeśli żona nie wierzy, że jej mąż jest w porządku, to kto, poza samym mężem, będzie w to wierzył? Prawda jest jednak taka, iż Susan nie wie, na ile dobrym lekarzem jest jej mąż. Niektórzy go podziwiają — cenią go pacjenci, paru kolegów, pewne pielęgniarki, ale co ona tam wie. On pracuje ciężko, bierze to na poważnie, studiuje. Nigdy nie wydawał się być, dla niej, szczególnie rozgarniętym, ale jego reputacja musi być dobra, inaczej nie zostałby kandydatem do Cedar Hall. Pacjenci umierają. Mówi, że tego nie da się uniknąć i przyjmuje to ze stoickim spokojem. Czasem, gdy opowiada o zmarłych pacjentach, chce jej się płakać, choć to tylko obcy, bo ktoś powinien zapłakać, oprócz tych zainteresowanych. Ale nie płacze, żeby to nie wyglądało na krytykę, której ona nie ma prawa wysuwać. Dosyć tego. Traci czas. To niezdrowo. Powiew użalania się nad sobą, jak zapach ciała. Lektura ją odświeży, od tego jest. Susan patrzy na pierwszą stronę. Chucha na okulary, próbując sobie przypomnieć. Tony Hastings, zbrodnia, polana z manekinami. I jeszcze powrót do domu i pogrzeb. W końcu przypomina sobie: on leci do Cape, z Paulą, jego siostrą. Susan ciekawa jest, co nowego przydarzy się Tony’emu Hastingsowi — teraz, kiedy jego rodzina nie żyje. I to już jest tu zapisane, na tych jeszcze nie przeczytanych stronach.

ZWIERZĘTA NOCY 12 Tony Hastings nie chciał wracać do normy. Wystarczyło mu trzymać się jakoś, byle unikać zagrożeń. Przyjechał do Cape, żeby nie kłócić się z Paulą o przyjazd do Cape. Merton wyjechał po nich. Dotknął jego ramienia, brodata, pociągła twarz wyrażała nie-

86

wyrażalne. Tony zdał sobie sprawę, że nie lubi Mertona, że nigdy go nie lubił, co zaskakujące, bo przedtem sądził, iż lubił go zawsze. Nie podobały mu się także dzieciaki. Siedziały z tyłu, zamilkłe, żeby nikt nie musiał ich uciszać. Jechali przez piaszczysty zagajnik. Płaską równiną Cape. Po bladawej mgiełce na niebie można było poznać, że morze jest o krok. Paula i Merton rozmawiali. Zauważył, że Peter i Jenny próbują nie dać się złapać na gapieniu się na niego. Dom stał pod lasem, pół mili od zatoki. Piaszczysty podjazd z paskiem trawy pośrodku wspinał się od głównej drogi. Dali mu ten sam pokój, jaki zajmował z Laurą. Z okna, ponad drzewami widać było blask zatoki, oślepiający w popołudniowym słońcu, poza linią wydm. Pokój pachniał sosną, podłogi były lekko zapiaszczone. Poszli na plażę, opustoszałą pod wieczór. Ostra bryza dmuchała na zatokę od zachodu. Było chłodno. Peter i Jenny, będąc w strojach kąpielowych, włożyli swetry. — Nie idziecie popływać? — Tony czuł, że to pytanie zabrzmiało trochę sztucznie. — Za zimno! — odparła Jenny. Peter zabrał gumowe kółko, toteż rzucali je sobie z Jenny na przemian, unikając rozmowy. Nie wiedzieli, co powiedzieć, ponieważ bali się spytać o to coś ważnego, co o nim słyszeli. Wiatr szarpał falami. Plaża ukazała pozostałości po tłumie, który tu był, duży zardzewiały pojemnik, wypełniony papierami i plastykowymi opakowaniami, z którego wywiewało śmieci. Wielka morska mewa spacerowała po piasku, niezdarnie, na pomarańczowych nogach, jej oko złowrogie, dziób występny. Druga nadleciała z nieba i zawisnąwszy na wielkich nieruchomych skrzydłach dwie stopy nad ziemią, badała jak się sprawy mają. Resztki kanapki. Pusty karton po jajkach. Czyjś sweter, na pół zagrzebany w piasku. — Przemarzłem prawie na kość, wracamy do domu — zdecydował Peter. Dużo ożywionej konwersacji przy kolacji tego wieczoru. Tony Hastings wiedział, że powinien brać udział, żeby nie tracić wątku. Później pomyślał: „Jestem martwy jak kłoda, powinienem bardziej się wysilić. Nie wolno mi zapominać, kim jestem...” Rankiem podciął sobie wąsy, które wzbudzały w nim teraz obrzydzenie. Plaża była jasna. Powietrze świeże, zatoka zielona i spokojna, woda ciepła i dzieci mogły pływać do woli. Pływał z nimi przez chwilę, zastanawiając się, czy robi mu to dobrze. Zauważył pytanie na twarzy Jenny, kiedy wynurzyła się z wody, z bąblami w nosie i z mokrymi włosami, po czym popatrzyła na niego i zanurkowała. Wiedział, co ona myśli. Przypominała sobie ciocię Laurę — podwodnego pływaka, łódź podwodną zatapiającą tych, co na powierzchni, albo wodną kawalerię z wujkiem Tonym i ciocią Laurą. „Jeśli poproszą — pomyślał — mogę odgrywać konia”, ale nikt nie poprosił. Kiedy poczuł, że ani woda, ani ląd nie dostarcza mu zbytniej przyjemności, wyszedł na brzeg i usiadł na ręczniku. Gdy wróciły dzieci, wysilił się: — Chcecie pójść do małej zatoczki?

87

Trudno było zadawać takie pytania, bo słowa ciążyły w piersiach jak ołów. Poszli. Wiedział, że myślą teraz o zeszłorocznej przechadzce. Ciocia Laura szukająca muszli i kamyków, wujek Tony rozpoznający ptaki, Helen rozkopująca małe zagłębienia w mokrym piasku, ciekawa co tam w nich było, małż czy krab. W ciszy bronił swego bólu, nie chcąc dbać o piękne kamyki czy delikatne muszle. Nie miał ochoty odróżniać mew od rybołówek. Piasek opływał jego stopy. Dzieci szły spokojnie. Potem Peter mruknął coś do Jenny. Pobiegła do przodu i rzucił do niej kółko. Bawili się tak i gonili przez resztę drogi, podczas gdy on szedł spokojnym krokiem. W Cape spędził dwa tygodnie, próbując być przygnębionym bez bycia nieprzyjemnym. „Tony, masz prawo być przygnębiony” — powiedziała mu Paula. Zasugerowała, że powinien udać się do psychiatry, jak wróci. *** Gdy dwa tygodnie później dotarł sam do pustego domu, który od teraz był już tylko i wyłącznie jego domem, znalazł w skrzynce list z Grant Center. Pomyślałem, że chciałby pan wiedzieć, iż odcisk palca z pańskiego samochodu pasuje do odcisku znalezionego w baraku. A ponadto inny, także z samochodu, został zidentyfikowany jako należący do Stevena Adamsa, poprzednio znanego w Los Angeles. Notowany w Kalifornii, kradzież samochodu, uniewinniony w sprawie o gwałt. Dołączam zdjęcia, en face i z profilu, rzeczonego Adamsa. Dobrze by było, gdyby udało się panu zidentyfikować go jako jednego z tych, którzy napadli na pana i żonę. Rozesłano jego rysopis do wszystkich posterunków policji. Na nasz anons nikt się nie zgłosił. Oczekując szybkiej odpowiedzi, będziemy informować o dalszych postępach sprawy. Robert G. Andes Zdjęcie zadrżało mu w dłoni. Gęba z przodu i z boku. Posępny mężczyzna z długimi czarnymi włosami, pełna czarna broda jak u proroka. Tony Hastings wytężał wzrok, próbując niemal zajrzeć do środka. Kto to jest? Krzywy nos, smutne oczy. Nie Ray, nie Turk. Próbował sobie przypomnieć, odpędzając głębokie rozczarowanie. Broda Lou, włosy Lou? Broda Lou nie była taka długa, włosy inne — choć na ile inne, Tony nie mógł sobie przypomnieć, a oczy na zdjęciu nie wyrażały niczego. To było zdjęcie kogoś, kogo nigdy nie widział. Próbował wyobrazić sobie Raya z brodą, ale fotografia sprawiała, że trudno było przypomnieć go sobie i bez niej. List wzbudził w nim poruszenie, żądzę kary. Pomyślał: „Co za różnica, czy ich złapią, czy nie”, a jednak w nocy on sam miał mordercze myśli. Zagryzał wargi, walił pięściami w prześcieradło. Zapomniał jednak odpowiedzieć na list i po kilku dniach odebrał telefon od Bobby’ego Andesa. Jego głos słyszał słabo, połączenie było fatalne. — Dotarł mój list? — Tak.

88

— No i? — Co? — Rozpoznaje pan twarz? — Nie. — Nie co? — Nie rozpoznaję. — To kijowo. — Przykro mi. — Do diabła! Odciski tego gościa są na pana samochodzie. Co znaczy, że pan go nie rozpoznaje?! — Przykro mi, ale nie rozpoznaję. — A niech to cholera. *** Choć przygnębiony, Tony Hastings zrobił co konieczne, by trzymać się jakoś życia. Sam pichcił sobie śniadania i robił kanapki do pracy. Na obiady chodził do tanich restauracji, a czasem, kiedy czuł się mniej apatyczny niż zwykle, robił sobie sam. Chodził do biura, ale ciężko mu było skupić się na pracy i wracał wcześnie. Wieczorem próbował czytać, ale nie mógł się skoncentrować i spędzał większość czasu na oglądaniu telewizji. Lecz na tym także skoncentrować się nie mógł i zwykle nie wiedział, co ogląda. Raz w tygodniu przychodziła pani Fleischer, żeby posprzątać i zrobić pranie. Pomiędzy tymi wizytami dom stawał się niechlujny, gazety, książki, brudne naczynia. Niecierpliwie oczekiwał końca lata, żeby móc powrócić do nauczania, chociaż do tego też wcale się nie palił. Któregoś wieczoru, stwierdziwszy, że pora przygotować się do zajęć jesiennych, poszedł do swojego gabinetu i próbował zastanowić się, od czego zacząć, ale jego myśli rozbiegały się w innych kierunkach. Chciał odegrać jakąś ceremonię, ale żadna sensowna nie przychodziła mu do głowy. Podszedł do okna, lecz wszystko, co mógł dojrzeć, to swoje własne odbicie na szybie. Osoba z zewnątrz łatwiej by mogła zajrzeć do środka, niż on wyjrzeć. Pogasił wszystkie światła, tak że cały dom pogrążył się w ciemnościach. „Dlaczego to robię?” — spytał sam siebie. Mętne światło z zewnątrz, od latarń ulicznych, od domów z sąsiedztwa, od poświaty na nocnym niebie, przeszło przez okna, rzucając cienie na ściany. Podszedł do bocznego okna, patrząc na oświetlony w pełni dom pana Husserla, a potem po kolei do innych okien, przyglądając się czarnej nocy za krzewami w ogrodach. Chodził po zaciemnionym domu, od pokoju do pokoju, obserwując noc na zewnątrz i jej wzorki wewnątrz. Potem wyszedł. Chodził ulicą. Patrzył przez szyby na ludzi w restauracjach, w otwartych sklepach całodobowych, na wystawy tych zamkniętych, żelaznego, księgarni. Wszedł do parku na wzgórzu. Było tak ciemno, że idąc pod olbrzymimi drzewami musiał chronić dłonią twarz przed niewidzialnymi gałęziami. „Po co przyszedłem aż tutaj?” — zastanawiał się.

89

Musieli myśleć już o tym, kiedy naprawiali koło, kiedy naradzali się przy wozie Raya. Zabierzmy je do baraku. Zrobimy sobie balety. A co z nim? Kurwa, trza się go pozbyć. Dobra, oto co zrobimy. Oddzielimy ich od siebie. On w jednym wozie, damy w drugim. Ty go bierzesz, Lou. Ale to niebezpieczne, stary. No i chuj, wszystko jest niebezpieczne. Próbuje przypomnieć sobie klucz, którego użyli do zmiany koła. Czy nie leżał na ziemi, kiedy skończyli? Mógł go podnieść. Z nim w ręku, mógł zapobiec władowaniu się Raya i Turka do jego samochodu. Mógł trzymać go przed sobą dwiema rękami. Gdyby musiał, mógł zamachnąć się i rąbnąć Raya w łeb. W parku zgubił ścieżkę. Przez korony drzew dostrzegł światło i wedle niego wrócił na chodnik. To światło to neon nad salonem piękności, zamkniętym w nocy. Trząsł się z zimna, jego twarz była podrapana. *** Usiadł w ciemnym domu i wyglądał przez okno. „Weźcie mnie z powrotem — zaczął mówić w duchu. — Zacznijcie od nowa, odwróćcie to wszystko. Odmieńcie tylko jedną chwilę, to wszystko, o co proszę, a potem niech historia idzie już swoją drogą. Zatrzymajcie mnie przy baraku — tam, gdzie się nie zatrzymałem. Niech stanę przy drzwiach samochodu, żeby bić się z Rayem i Turkem, tylko to, nic więcej, jedno ogniwo w tym logicznym łańcuchu. Wezmę autostopowicza, co chciał jechać do Bangor, posłucham głosu mojej córki, pełnego sympatii do tego człowieka z rozwianą brodą. Ja ojciec idiota...” Dom był jak zbiornik wypełniony żalem. Ich duchy unosiły się wszędzie — tam, gdzie ich samych nie było. Nie było ich przy otwartym pudle z biżuterią na kredensie. Ani w szufladach, ani w szafach, gdzie wiszą jej suknie, gdzie on dotykał ich tkanin. Owinął głowę jej ciężkim siwym swetrem. Sentymentalny i nabożny, podlał wiszące kwiaty, które zostawiła na ganku. Wybrał niebieską i białą porcelanę. Odstawił na bok jej krzesło i nie używa elektrycznego otwieracza do puszek w kuchni. Nie pisze listów na maszynie przy jej rozkładanym biurku w czymś, co ona nazywała pokojem do szycia, chociaż w ogóle tu nie szyła. Nie dotyka jej sztalugi, jej wariackiej wręcz palety, nie oprawionych płócien dookoła ścian pracowni. Jakże różne są jej dwa obrazy w bawialni. Jeden cały szaroniebieski, jak zamglony widok morza wczesnym rankiem, drugi mieni się różem i oranżem, pogodny i stały, niewiadomy siły przyszłości i gwałtu, i młotka. Głupia, wypchana panda Helen, symbol sentymentalności, z rozmyślnie wielkimi szklanymi oczami i ponadwymiarową głową, siedzi na łóżku w pokoju pełnym klimatu domu, który zbudował Jack. Rankiem Tony czekał, aż usłyszy odgłos wody lejącej się w łazience. Spodziewał się usłyszeć drzwi frontowe i kroki na chodniku, ruszające do szkoły. Chciał powiedzieć „Do widzenia”, kiedy wychodził z domu, ale ona pewnie poszła na górę. Kiedy wróci

90

po południu, ona będzie malować w swojej pracowni, będzie nasłuchiwał u stóp schodów. Trochę później usłyszy drugą, wpadającą przez drzwi z hukiem. Po kolacji poczeka na nią i będą mogli iść na spacer. Planował te wtórne odkrycia absencji tak, żeby przychodziły jako pulsacje czegoś niespodziewanego i podtrzymywały stały przepływ żalu, umożliwiały mu uświadamianie sobie tego na nowo, na okrągło. Rozmyślnie zapominał, a potem odbudowywał kolejność zdarzeń. Dziwne podłużne kształty, przykryte białą materią, w kościele, były późniejsze niż płócienne kokony wyniesione spośród zarośli, a te z kolei były późniejsze niż manekiny pod krzakiem. To przyszło po tym, jak odjechały samochodem w noc, a to z kolei było późniejsze niż wszystko, co w ogóle wydarzyło się w tym domu. Nic w tym domu nie było nowsze niż to, co zdarzyło się przy drodze, nic nie jest nowsze czy świeższe niż ich śmierć. „Ostatnie z nich, co widziałeś — powiedział do siebie Tony Hastings ze zdumieniem — to będą ich zawsze przerażone twarze w samochodzie odjeżdżającym drogą...” Rozmawiał z nią o tym. „Najgorszy moment był wtedy, kiedy Ray i Turk wepchnęli się do was do samochodu” — wyznał. „To było złe” — zgodziła się. „Nie — poprawił się — najgorzej było wtedy, gdy najpierw dojrzałem coś w krzakach, a potem uświadomiłem sobie, że to wy”. Uśmiechnęła się. „Żałuję, że nie możesz opowiedzieć mi tego ze swojej strony” — dodał.,Ja też” — odparła. Druga stoczyła się w nocy po schodach. Grzmotnęła w drzwi. Zapytał: „Co powinienem zrobić z jej rzeczami, wypchanymi zwierzakami, porcelanowymi konikami? Potrzebuję twojej rady”. „Wiem” — odpowiedziała.

DWA Na górze biedny, stary, tłusty Henry odsłuchuje Marsz pogrzebowy Zygfryda, ale zbyt głośno, słucha tego jak rocka. „Przycisz to!” — krzyczy Susan, a potem słyszy telefon. To znów Arnold z Nowego Jorku. Po rozmowie wraca do maszynopisu. Jeszcze w uszach jej brzęczą uniesienia Arnolda. Blokuje to czytanie i wymazuje Tony’ego Hastingsa. Wieści dotyczą Chickwash, ale to podniecenie Arnolda dla Susan jest lękiem, chociaż on o tym nie wie. Lękiem, gdyby musieli zostawić ten dom dla kariery Arnolda. Ta kwestia otwiera jej oczy, każe jej spojrzeć na życie z punktu siedzenia na kanapie. Tapeta, kominek, obrazy, schody, poręcze, stolarka. Na zewnątrz trawnik, klon, róg ulicy, latarnia uliczna. Ma tu przyjaciół: Marię, Normę. Zabierać dzieci ze szkoły z powodu Chickwash. Będą całkiem rozbite, mogą płakać błagalnie, chłopaki, dziewczyny, najlepsi przyjaciele, utraceni na zawsze. Podobnie może czuć się Susan, ale nic o tym przez telefon Arnoldowi nie powiedziała, żeby nie być winną egoizmu i małostkowego domatorstwa. Miała dość utwierdzania praw i czucia się potem źle. Nie ma ochoty kłócić się z Arnoldem.

91

On przyjmuje, iż ona będzie obstawać przy jego decyzji. Może myśli nawet, że razem ją podjęli. Pogadają o tym. Ona będzie zadawać pytania, których on się spodziewa, żeby pomóc mu zdecydować o tym, o czym już zdecydował sam. Będzie mu mówić, co on ma na myśli, przypominać mu o jego zapatrywaniach. Będzie porównywać jego miłość sztuki chirurgicznej i troskę o pacjentów z prestiżem i siłą czynienia dobra na skalę narodu. Jeśli nie będzie jej się to podobać, nie powie mu, żeby nie było to wzięte za próbę wpłynięcia na niego, przeciw jego najlepszym chęciom. Wspomni o dzieciach i o ich racjach, ale jeśli on powie, że dzieci mogą się zaadaptować i będzie przemawiał o korzyściach dla nich płynących ze środowiska waszyngtońskiego i od ojca — człowieka sukcesu, ona oczywiście go poprze. Ten jego głos jak u dzieciaka w liceum. „Naprawdę obiecali mi pracę! Czy to nie wspaniałe?” „Cudowne, kochanie” — odparła. „Musimy to obgadać — powiedział — musimy rozważyć, co dla nas wszystkich jest najlepsze, dla ciebie i dzieci także. Nie zgodzę się na to bez konsultacji z tobą. Pod każdym względem”. I poczynił kilka sugestii odnośnie rozstrzygnięć pod każdym względem. Było jeszcze coś ponadto w tej rozmowie. Zła chwila, pewne pytanie, które zadała, które nie było odpowiednią reakcją na tryumf męża. Uświadomiła to sobie za późno. Minęło, błąd zostawiający plamę obawy po skończonej rozmowie. Poczucie katastrofy oddaliło się, chociaż niebezpieczeństwo ugrzęźnięcia w myślach wciąż pozostaje. „Stop — mówi Susan do Susan — niech tak będzie”. Mogło być gorzej. Wieczór jest po to, żeby czytać, ale aby to kontynuować, musi wymazać się ze swoich rozmyślań. Zamiast tego Tony Hastings. Apatyczny, opętany, boleje, a ona zastanawia się, co ma z nim zrobić, kiedy pogasi światła i wyjrzy przez okno. Stał się postacią skomplikowaną przez tę nić ironii Edwarda, wplecioną w styl. Susan ciekawa jest, czy straci z nim kontakt, kiedy jego nieszczęście zmieni się w użalanie. Ma nadzieję, że powieść nie będzie przedłużać jego depresji, bo komu chce się czytać o przygnębionym protagoniście. Okazuje się być niecierpliwa w stosunku do przygnębionych ludzi, bardziej niż do Edwarda, może. Przypomina sobie jego własne załamanie, kiedy usiłował pisać, zanim ich małżeństwo rozpadło się. Łódka, kamienisty brzeg, Edward pociągający papierosa. Pamięta, jak nie chciał wybaczyć swej od dawna zinstytucjonalizowanej matce. Kiedy Susan broniła jej, próbował rąbnąć ją wiosłem. Podczas gdy Arnold od lat dwudziestu pięciu, każdego miesiąca wysyła gruby czek, żeby Selena mogła pławić się w luksusie w swej klatce w Gray Crest. Susan pamięta, jak mówił do niej kiedyś z zadziwiającą radością: „Dzięki Bogu, ty jesteś normalna”. Po tych wszystkich latach przyzwyczaił się do niej i już tego nie powtarza.

92

ZWIERZĘTA NOCY 13 We wrześniu Paula przyjechała z wizytą. Przyjechała, żeby jedne rzeczy rozdać, a inne wyrzucić. Wtargnęła do szaf Laury i do pokoju Helen, popakowała ubrania i biżuterię, przejrzała listy, obrazy, zdjęcia, zabawki i wypchane zwierzaki. Potem wyjechała i zaczął się semestr. Powrócili koledzy i studenci. To było dobre, choć kwestie, nie mające nic wspólnego z matematyką, nadal się pojawiały. „Gościu, twoja żona chce cię widzieć...” Naloty na jego myśli, kiedy wykładał albo rozmawiał ze studentami. I ten nowy zwyczaj gaszenia świateł i patrzenia przez okno w nocy. Patrzył na ciemne gałęzie, oświetlone kwadraty w domach, poświatę na niebie i czuł przestronną ciemność w domu, jak w jaskini, szczególnie ekscytującą, kiedy ktoś przechodził, nieświadomy bycia obserwowanym. Podejrzewał, że wraca do siebie. Poszedł na przyjęcie wydane przez Kevina Malka, kierownika wydziału Tony’ego. U niego zawsze się w coś grało. Teraz były szarady. Tony włączył się, wnosząc tytuły do odegrania: „Słoneczną stronę ulicy” i „Upadek Zachodu”. Sam pokazywał „Dom Zwierząt Nocy” i zaskoczył go gorliwy aplauz. Potem odwiózł do domu Francescę Hooton. Była sama, bo jej mąż, prawnik, wyjechał do Nowego Orleanu. Tony zawsze lubił Francescę. Uczyła francuskiego. Była wysoka i ładna. Miała miłą twarz o szlachetnych rysach i złoto we włosach. Kiedyś, w dawnych czasach, zastanawiał się, co by było, gdyby oboje byli wolni. Teraz czuł się niezręcznie. Siedziała obok niego w samochodzie. Miała na sobie elegancką, zwiewną brązową suknię. — Są na jakimś tropie? — zapytała. — Policja? Na żadnym, o ile wiem. — Nie jesteś zły? — Na co? Na policję? — Na tych facetów. Nie chcesz, żeby ich złapali i ukarali? — I co z tego? To mi nie zwróci Laury i Helen. Nagle uświadomił sobie, że to smarkateria, a ona orzekła: — Cóż, jeśli ty nie jesteś zły, ja jestem. Jestem zła za ciebie. Chcę, żeby ich zabili. A ty nie? — Wystarczy, że ja ściskam cały ten gniew... — wymamrotał. U podnóża schodów prowadzących na drugie piętro, do jej mieszkania, odezwała się: — Nie przypuszczam, żebyś chciał wejść. Poczuł w sobie jakiś dziki skok i rzucił: — Lepiej wrócę do domu. Już w ciemnym pokoju opisał swój wieczór Laurze. „Graliśmy w szarady — powiedział — byłem duszą towarzystwa. Potem odwiozłem Francescę Hooton. Ona chce,

93

żebym był zły i pragnął zemsty, ale ja nie chcę być oddzielony od ciebie. Spodziewała się, że będę miał z nią romans, ale odmówiłem.” Pogasił światła i chodził po domu, patrząc z ciemności w ciemność, mówiąc: „Nie zapomnę. Nic nie może sprawić, żebym zapomniał...” Chodził sztywno z zajęć na zajęcia, jak człowiek o lasce. Studentka Louise Germane, o włosach miękkich i w kolorze zboża, przyszła któregoś dnia do jego gabinetu i powiedziała: „Słyszałam, co się stało, panie Hastings. Chcę, aby pan wiedział, że jest mi przykro.” Uśmiechnął się i podziękował jej. Kiedy wyszła, rzucił do siebie: „Muszę liczyć się z tym, że będę już sam, włosy mi posiwieją...” Zdecydował się napisać historię swojego małżeństwa. Sądził, że pisanie podtrzyma jego pamięć. Bał się utraty poczucia obecności, utraty żywego uczucia, że przeszłość jest wciąż częścią teraźniejszości. Zebrał na próbę szczególne wspomnienia: wieczór z Tołstojem, żeby ukazać jej inteligencję, wycieczkę po plaży, by zademonstrować jej witalność, żarty i gry słowne, które z trudem sobie przypominał, żeby potwierdzić jej dowcip, dyskusję w kuchni o Malkach, by pokazać jej osąd, słynny spacer wieczorny na Peterson Street, żeby głosić jej hojność i dobroć serca. Jego pamięć była krnąbrna, nie lubiła być przymuszana. Próbował uwolnić Laurę z ramki na stoliku, jej oczy zamrożone przez fotografa w radosnym nastroju, jej włosy ułożone w fale nad jedną stroną czoła. Patrzył gdzieś indziej, czekając aż pamięć wciągnie go w zasadzkę. Wciągała go często, ale nie wtedy, kiedy on tego chciał. Żeby wystawić się na to, zrekapitulował stare przyzwyczajenia: Laura setki razy odwoziła go na uniwersytet po drodze do galerii, wybierając ten moment na proszenie go o poradę. I raz jakby zaczaiła się tu na niego: przechodząc ulicą i machając rękami była jak żywa. Każde wspomnienie stawało się jednak skrzywione. Wyobrażeń miał na zapas, ale pamięć w tę zasadzkę wciągała go coraz rzadziej. I wtedy jakby poczuł się lepiej. Spędził tego dnia trzy godziny na fakultecie, ostro spierając się o dwie promocje. Nim opuścił budynek razem z Billem Furmanem, na zaczynający padać śnieg, nie pamiętał, że jest w żałobie. Zapomniał. Na trzy godziny. Lecz powracająca pamięć, przywołana przez obraz pustego domu i ten śnieg, przyniosła szok, jak zazwyczaj. To często mu się zdarzało. W czytelni uświadamiał sobie, że pracuje od kilku godzin, nie pamiętając, iż jego życie nie jest normalne. „Wszystko leci do przodu — mawiał wtedy — nie mogę zgrzytać zębami przez cały czas”. To był pierwszy śnieg tej zimy. Tony jechał z Billem Furmanem. Grube płatki wirowały wokół samochodu. Ulice były śliskie, niebezpieczne. Spodziewał się, że śnieg wskrzesi żal, bo grzebał miejsce, w którym umarły. Myślał o tym, jak opada na las. Zima, której nigdy nie zobaczą... A śnieg jakby wyciszył to. Później oglądał go z domu, jeszcze raz pogasiwszy światła. Patrzył na strumień płatków w świetle ulicznej latarni. Myślał o śniegu na górskiej ścieżce w lesie. I na polanie, wszystko pokrywającym. Zdjął buty i przechadzał się w skarpetkach. Światło latarni i miejskiego nieba, odbijane przez śnieg,

94

wpadało przez okna wielkiego domu, iluminując puste pomieszczenia. Pomyślał, że w tym domu, sam, jest po prostu wolny: W tej samotni, własności pogrążonej w ciemnościach, rozjaśnionych tylko przez poświatę z zewnątrz. I jak to robił poprzednio, tylko teraz czując się całkiem przy zdrowych zmysłach, chodził od jednego okna do drugiego, patrząc na wzgórze z domem pana Husserla, na trawnik, na ośnieżone konary dębu, garaże i zaparkowane nieopodal samochody, z czuciem zbliżonym do ekstazy. Kiedy spytał o to Laurę, odpowiedziała, żeby cieszył się tym, że żyje. Obserwując śnieg zasypujący trawnik i ulicę, stał się świadom swego ciała, co przez żal i rozpacz ignorował od początku. Jedyna stała była potrzeba spania i golenia się, mycia zębów, jedzenia, picia i wydalania. Uważał na swoje przyzwyczajenia kulinarne, by nie przejadać się i nie męczyć potem organizmu z tego powodu. Nosił czyste ubrania, bieliznę, koszule, buty, a brudne oddawał pani Fleischer do wyprania. Teraz, przy śniegu, mógł wyjąć palto, szalik, czapkę i rękawice. A gdy jutro wyjdzie na spacer, potupie trochę na pobudzenie krążenia. Zauważył też swojego siusiaka. Był skurczony, niepokojony tylko przez nocne odczucia, które sprawiały, że poruszał się trochę, jak baletmistrz uosabiający świt. To była jedyna część jego ciała z własnym żalem, posępna w jego majtkach. A jeśli nawet próbował wyrosnąć, wystarczała tylko chwila pamięci, by sprawić, że marszczył się i wycofywał jak upomniany pies. A przecież „on” zawsze myślał niezależnie. Nawet w dobrych dniach jego małżeństwa zawsze była z Tonym ta niby psia jego część, co zauważała różne rzeczy. Francescę Hooton, studentkę Louise Germane i dziewczyny w bikini na plaży. Zawsze ta przytłumiona, mała, anarchiczna nadzieja, której się wypierał, jakby nie miała z nim nic wspólnego. Teraz, bądź co bądź, myślał rozważnie o kobietach, które znał. Francesca Hooton. Eleanor Athur. Louise Germane. Seks, nie miłość. Miłość odeszła, idea kolejnego małżeństwa nie była do pojęcia, ale seks mógł sobie wyobrazić. Lecz w każdym przypadku był to problem. Francesca miała męża, i choć był prawnikiem, co to podróżował wiele, Tony nie chciał zamieszania. Nie ufał też jej sygnałom. Sygnały Eleanor Arthur były jaśniejsze. Odgadł, że jej mąż chce, aby ona była tak wolna jak on, ale jej tiki nerwowe czyniły Tony’ego rozdrażnionym i nie mógł nijak zapomnieć, o ile jest starsza od niego. Z Louise Germane byłoby łatwo i wygodnie, ale ona była studentką ostatniego roku, a wchodzić w konszachty z takimi nie jest dobrze. Skoro zatem nikt odpowiedni nie był dostępny, łatwo zrezygnował. Kilka dni później pięknowłosa Francesca Hooton zabrała go do księgarni, by pomóc mu wybrać prezenty dla dzieci Pauli. Lubił jej delikatny uśmiech i wciągające oczy. Potem zaakceptował zaproszenie George’a i Eleanor Arthurów na kolację, szwedzki stół w większym gronie. Usiadł wtedy na skraju kanapy z Roxanne Furman, opowiada-

95

jąc o wydziale. Cieszył się, że Eleanor była zbyt zajęta jako gospodyni, aby zwracać na niego uwagę. Tuż przed Bożym Narodzeniem dostał kartkę od Louise Germane, taktowną notkę, napisaną eleganckim charakterem. Przywołało to jego podejrzenie, zaledwie akademickie, kiedy Laura żyła, że Louise jest na niego napalona. *** Kolację w Święto Dziękczynienia jadł z rodziną swego brata Alexa w Chicago i starał się nie rozsiewać przygnębienia przy stole. W okolicach Bożego Narodzenia przebywał dziesięć dni w podmiejskim domu Pauli, dwadzieścia mil od Nowego Jorku. Teraz lubił Mertona i nie mógł sobie przypomnieć, dlaczego przedtem było odwrotnie. Chodził z dzieciakami na spacery ośnieżonymi podmiejskimi ulicami, jeździł z nimi na łyżwach i przyglądał się jak próbują nowe narty na wzgórzu ponad miastem. W swojej sypialni u Pauli, w północno-zachodnim rogu domu, niewiele większej niż łóżko, z biblioteczką pełną książek Pauli, poczuł się, jakby zaczynał nowe życie. Pokój miał nowe niebieskie tapety, pachniał czystymi prześcieradłami i wychodził na stok z nagimi drzewami. Tam Tony stworzył sobie plan. Wyjechał w czwartek po Nowym Roku. Do Nowego Jorku, pociągiem. Poprosił, żeby Merton zawiózł go na dworzec. Chciał przed powrotem do domu rozstrzygnąć kwestię seksu. Teraz, kiedy był sam, jego nerwy napięły się jak trakcja elektryczna i iskrzyły w piersiach. Poczuł to w pociągu, pędzącym wzdłuż brzegu rzeki. Jego oddech był przytłumiony, kiedy wpisywał się do książki. Hotel był obskurny, blisko centrum miasta. Powiedział do siebie: „Nazywam się Tony Hastings, jestem profesorem matematyki. Mieszkam gdzie indziej. Przeszedłem ciężkie doświadczenie. Zjem kolację w drogim, eleganckim miejscu.” Znalazł restaurację w ekstrawaganckim hotelu, ale nie miał ani apetytu, ani cierpliwości na długie czekanie pomiędzy daniami. Po kolacji wyszedł. Nieśmiało poruszał się w tłumie, rzucając spojrzenia w obleśne okna, jak myśliwy, starający się być niezauważonym. Pomyślał, że Ray, Lou i Turk są tutaj, schowani w tym tłumie ludzi. „Zobaczą mnie.” Sklepy płytowe, jadłodajnie, lombardy, arkady. „Jestem stworzeniem seksualnym, jak każdy” — myślał, ale jego umysł miał jeszcze napady i czuł się jakby wyrolowany. Z tą plątaniną w głowie wszedł do baru i zadziwił sam siebie, choć tak właśnie zaplanował, usiadłszy koło kobiety na stołku przy barze. Była po trzydziestce. Miała na sobie czarną sukienkę w białe kwiaty, z białą kokardą. Miała okrągłą twarz i wyglądała na wystraszoną. — Cześć — powiedziała. — Cześć. — Masz jakieś imię? — Tony. A ty? — Sharon. Pozwoliła mu zabrać się taksówką do domu. Był nerwowo zdumiony swoim sukcesem. Od jakiegoś czasu przecież bardzo bał się obcych, no i nigdy przedtem nie po-

96

derwał kobiety w miejscu publicznym. Wciąż się obawiał i zastanawiał, czy nie zmierza po swoją śmierć, ale jej własny strach przyniósł mu jakąś ulgę. W trakcie jazdy powiedziała tylko: — Gdybyś się nad tym zastanawiał, nie jestem prostytutką. Był ciekaw, czy oznacza to, że odtrąci go przy samych drzwiach. — Jestem pracującą dziewczyną — dodała po chwili. — Pracuję w domu towarowym. Jestem sama... Na schodach stwierdziła, że lubi poznawać nowych ludzi, ale większość facetów, jakich zarwała, to gady. Miał nadzieję, że nie jest gadem. Ona zresztą też. Zmuszała się do rozmowy. Zauważył, że drży. — Zimno ci? — zapytał. — Nie, raczej nie. Miała mieszkanie na trzecim piętrze. Przed drzwiami wzięła głęboki oddech, jakby na siłę chciała powstrzymać drżenie. Spojrzała na niego przepraszająco: — Robię się nerwowa — przyznała. Próbował położyć swoją dłoń na jej ramieniu. Wyśliznęła się, a potem chwyciła go za rękę i wskazała na jego obrączkę. — Robisz żonę w konia, rozumiem. — Moja żona nie żyje. Poszukała w torebce klucza i wpuściła go do środka. Kazała mu być cicho. Jej koleżanka spała w sąsiednim pokoju. Jej własny pokój był mały. Nad łóżkiem wisiała mata z poprzyczepianymi do niej widokówkami. Była tu też otwarta szafa i ubrania w środku. — Na co umarła? — Została zamordowana. Usiadł na łóżku i opowiedział Sharon wszystko. Siedziała w bezruchu na krześle, patrząc na niego bez wyrazu. Najpierw opowiedział historię pobieżnie, główne zdarzenia, a potem, choć nie zamierzał, przeszedł do szczegółów. Wrócił do początku i opisał wszystko krok po kroku. Gapiła się na niego ślepo, słuchając. — Kurczę, człowieku — odezwała się — skóra mi cierpnie! Opisywał manekiny w krzakach i nagle zidentyfikował wyraz jej twarzy, wpatrzonej w niego, gdy mówił. Przerażenie. Ona była obca, ale on też. Przerwał. To nie wyczarowanych wizji Raya, Turka i Lou się bała. — Przepraszam — powiedział. — Poniosło mnie. Rozglądała się po pokoju, jakby mierzyła odległości. Po chwili spytał: — Chcesz, żebym sobie poszedł? — Tak — przyznała. — Chyba tak będzie lepiej. Znów drżała. Kiedy znalazł się w hallu, widać było w niej pewną ulgę. Oparła się o drzwi, gotowa je zatrzasnąć, gdyby zmienił zdanie.

97

— Przestraszyłem cię? — zapytał. — Nie chciałem. — Kurwa — powiedziała nagle. — Słuchaj, jest mi naprawdę przykro z powodu twojej żony i dzieciaka, rozumiesz? Zszedł na dół. Też mu ulżyło. W drodze powrotnej do hotelu, Ray, Turk i Lou byli na ulicy, w bramach, w metrze. Obserwowali go. Wielkie oczy Sharon wchłonęły Laurę i Helen. Ona zabijała jego pamięć, kalała je. Powrócił więc tam, do nich. W baraku Ray nakazał im rozebrać się. Turk trzymał nóż na gardle Helen, podczas gdy Ray tłamsił Laurę na łóżku. Potem była kolej na Helen. Gdy Laura krzyczała i oskarżała, Ray rąbnął ją w głowę. „Mamo!” — to krzyknęła Helen. Wycie i płacz. Jej matka leżała zbrukana na podłodze, podczas gdy Ray wykręcał jej rękę aż pękła. Tak musiało być. „Niech ich piekło pochłonie!” — powiedział do siebie Tony Hastings.

TRZY Susan odkłada tekst. „Co mnie tu gryzie?” — pyta siebie. Przyglądając się Tony’emu, po omacku szukającemu seksu w brudnym mieście, zastanawia się, czy to dalej będzie historia dla niej. Kiedy Tony był w lesie, horror przewyższył płeć, ale walka o odbudowanie męskości to co innego. Tony wypatrujący obiektu seksualnego — to jej nie rajcuje. Gryzie ją jednak coś innego. Czytanie przepycha się przez morze jak pływak. Stworzenia dziennego umysłu Susan, zwierzęta lądowe i powietrzne, zanurzają się w nim, przemienione w delfiny, łodzie podwodne, ryby. Coś ją kąsa kiedy płynie, mały zębaty rekin. Musi wyciągnąć go na powietrze, gdzie jest zdolna widzieć. Gdy Tony Hastings rozpacza, on kąsa. Kiedy morze się cofa, Susan wraca do Arnolda przy telefonie. Pamięta zarzut. „Szkoda, że o to zapytałaś” — powiedział. O co zapytała? W którymś miejscu w rozmowie on zasugerował dojeżdżanie do Waszyngtonu do pracy. Ona zostanie w Chicago z dziećmi, a on będzie mógł przylatywać do domu na weekendy. Pamięta — poprzez proces asocjacji — dojeżdżanie, co oznaczałoby dla niego dwa domy, a co z kolei implikuje... Kwestia, jaką jej zarzucił była tym, czym była. Spytał ją, dlaczego chce wiedzieć, a ona coś tam odpowiedziała. To go nie zadowoliło. Sondował dalej, ona się opierała, a on wtedy rzucił: „Myślisz o Linwood...” „Tego nie powiedziałam” — odparła. Usłyszała, jak niecierpliwie wziął oddech. „Ależ powiedziałaś. Zatem ja też ci powiem. To jeszcze nie jest zdecydowane. Jest taka możliwość, ona ma siostrę w Waszyngtonie. Myślałem, że to zrozumiesz. Szkoda, że o to zapytałaś...”

98

Wolałby, żeby nie zadała tego pytania. Nic, tylko wrzucić to z powrotem do morza. Wrócić do Tony’ego, który biedną samotną kobietę przyprawia o ciarki. Ciekawa jest, czy Edward stworzył żal Tony’ego, wyobrażając sobie jak on sam by się czuł, gdyby coś przydarzyło się Stephanie. To możliwe.

ZWIERZĘTA NOCY 14 Kiedy Tony Hastings po południu wrócił do domu, w jego skrzynce pocztowej znajdowała się kartka od lokalnej policji: Proszę o telefon. — Proszę o telefon? — powtórzyła kobieta. — Zobaczmy. Hastings, to pan? Andes, Pennsylvania, dzwonić bez zwłoki. To by było to? Mogło być. — Nie wiem tylko do kogo w Andes ma pan zadzwonić — powiedziała. — Andes to osoba. Zadzwonił pod wskazany numer. Z drugiej strony był ktoś o nazwisku Muskacs: — Andesa nie ma. Zostawił informację i pospieszył do pizzerni, żeby być z powrotem przez ósmą. Telefon zadzwonił natychmiast. — Hastings? Od trzech dni próbuję pana złapać. — Pojechałem do Nowego Jorku na Boże Narodzenie, do siostry. — Wycieczka, co? Ale teraz musi pan sobie zrobić jeszcze jedną. — Dokąd? — Chcę, żeby poleciał pan do Albany, Nowy Jork, jutro. Tam się spotkamy. — Po co? — Bo mam dobre wieści. — Jutro? — My płacimy. Jest taki samolot, że będzie pan tam w południe, spotkamy się na lotnisku. — Mam jutro zajęcia. — To proszę je odwołać. — O co chodzi? — Chcę, żeby przyjrzał się pan paru gościom. — Zidentyfikował ich? — Dokładnie o to nam chodzi. — Czy to dobre wieści? — Mogą takie być. — Myśli pan, że to ci...

99

— Niczego nie myślę, Tony, dopóki pan sam mi nie powie, co mam myśleć. — Jak ich złapaliście? — Nie mogę teraz powiedzieć. Później to opowiem... Tony poczuł rosnące zdenerwowanie. Ray, Lou i Turk, twarzą w twarz. — Mam jutro te zajęcia. To ważne. — Człowieku, czy są ważniejsze niż to? — Zobaczę, czy ktoś będzie mógł mnie zastąpić. — A ten swoje. Niech pan posłucha: trzeba zadzwonić do U.S. Air, potwierdzić rezerwację. Jedzie pan jutro rano i wraca wieczorem, wszystko w jeden dzień. Podjadę tam i odbiorę pana z lotniska. Chyba lepiej nie mogliśmy tego zorganizować, co? *** Tony Hastings poleciał do Albany. Gapiąc się przez okienko na niczym się nie wyróżniające, mleczne niebo, czuł w sobie rosnący strach. Stewardesa dała mu piwo imbirowe i plastykowy woreczek z orzeszkami. Żuł, rekapitulując ideę zemsty, przypominając sobie, o co tu chodzi. Sprawiedliwość, zadośćuczynienie, wyrok. Czego Bobby Andes się po nim spodziewał? Radości z patrzenia im w oczy, zakutym w kajdany? Mówienia: „Teraz wasza kolej”? To oni spojrzeliby w oczy jemu. Czy tego się bał? „Spróbuj sobie przypomnieć.” Ta scena powracała tak często, powtarzała się tak wiele razy, taśma była poplamiona, kolor wyblakł, dotyk i smak się przytępił. Ale wracał do tego, do każdej chwili. „Spróbuj, musisz pamiętać!” Mężczyzna po drugiej stronie fotela miał czarną brodę. Miał też garnitur i krawat, na kolanach notatnik. Gdyby nie ubiór, wyglądałby jak Lou. Był też człowiek w okularach i z teczką, który przypominał Turka. Mężczyzna w dresie i ze słuchawkami, w kolejce do samolotu w Pittsburghu, miał trójkątną twarz i zęby większe niż usta, jak Ray. „Będą na ciebie patrzeć, ale czemu miałbyś się bać? Będą skuci, z ograniczoną swobodą ruchów. Bobby Andes się tobą zajmie...” Wychodząc z samolotu Tony Hastings był ciekaw, czy da radę rozpoznać Bobby’ego Andesa. *** Pamiętał go jako niskiego, grubego mężczyznę, z wielką głową i z niewielkim zarostem na policzkach. Wiedział, że mężczyzna zbliżający się do niego to Andes, ale wiedział nie dlatego, że go rozpoznał, lecz dlatego, że to Andes miał się z nim spotkać. Obce oczy szybko przestawały być obce, przypomniał je sobie, i grube wargi też, ale to był uproszczony, zapamiętany obraz w jego umyśle, który mógł się mylić. W następnej chwili, kiedy szli razem długim korytarzem do wyjścia, uproszczony obraz zniknął, obcość się zatarła.

100

— Jedziemy do Ajax — poinformował go Andes. — To dwadzieścia mil stąd. Konfrontacja jest o drugiej. Nie zabierze to więcej niż pięć minut. Potem może pan wracać do domu. — Chce pan, żebym ich zidentyfikował? — Po prostu powie pan, czy kogoś rozpoznaje. Jeśli tak, może pan podpisać zeznanie. — Macie wszystkich trzech? — Nieważne, co mamy. Powie pan tylko, kogo zna. — A jak ich złapaliście? Odciski? — Nieważne, mówiłem już. Potem panu powiem. Teraz nic. Wyjechali z miasta na dwupasmówkę pośród pól. Ajax było miastem z fabryką nad rzeką. Weszli do ceglanego budynku z betonowymi kolumnami. Potem w górę po starych schodach, pod witrażowym oknem. W pomieszczeniu był wysoki białowłosy mężczyzna ze zniszczoną twarzą. Bobby Andes przedstawił ich sobie. — Kapitan Vanesco, Tony Hastings. Kapitan Vanesco uprzejmie skinął głową. Usiedli przy biurku. — Porucznik Andes przybliżył mi pańską sprawę — zaczął kapitan. — Czy czuje się pan zastraszony przez tych ludzi? Czy istnieje jakiś powód, dla którego może się pan wahać, czy wskazać kogoś palcem? W gruncie rzeczy... ale Tony wstydził się tego, więc odpowiedział: — Nie. — Ludzie, którzy nas interesują, są więźniami — wyjaśnił Vanesco. — Nie będą zwolnieni, jeśli pan ich zidentyfikuje. — Niech pan słucha, Tony — wtrącił się Bobby Andes. — Pana zeznanie jest cholernie ważne. Zdaje pan sobie z tego sprawę? — Tak. — W zasadzie nie mamy nic innego. Rozumie pan? — Nie wszyscy spośród ludzi, których pan zobaczy, są podejrzani — powiedział Vanesco. — Jeśli będzie pan w stanie wybrać ich spośród innych, wzmocni to identyfikację. Tony był niespokojny. — Dużo czasu minęło... — zauważył. — Rozumiem to. — Wszystko zdarzyło się w nocy. — Czy chce pan przez to powiedzieć, że nie widział pan wyraźnie ich twarzy? — spytał Vanesco. — Raczej widziałem wyraźnie, ale było ciemno.

101

— Rozumiem. Oto moja rada. Jeśli nie jest pan pewien, niech pan spasuje. Bo jeśli rozpoznaje się kogoś, to przychodzi to z takim piknięciem, taki rzut na taśmę. Rozumie pan, co mówię? Tylko żeby nie pasował pan zbyt szybko. Czasem musi chwilę potrwać, zanim przyjdzie to piknięcie. Osoba może wyglądać obco przez kilka minut, zanim się skupi i zaskoczy. Więc jeśli nie jest pan pewien, proszę zaczekać na takie piknięcie. Wyszli i zeszli po schodach na dół, do pomieszczenia, które przypominało klasę szkolną. Usiedli w pierwszym rzędzie. — Pokażemy panu czterech mężczyzn — poinformował Vanesco. — Nie powiem, ilu jest podejrzanych. Chcę, aby pan się przyjrzał i jeśli rozpozna pan kogoś skądś, powie mi pan. — Kiedy mam powiedzieć? — Wtedy, kiedy będzie pan pewien. — Zanim wyjdą? — Niech się pan nie obawia — wtrącił Andes. — Nikt tu pana nie zabije. Tony Hastings wcisnął się w krzesło, próbując się odprężyć. Przypomniał sobie drżącą Sharon, wspinającą się do swojego mieszkania w Village... Drzwi otworzyły się i wszedł policjant, a za nim czterech mężczyzn. Stanęli w jasnym świetle pod tablicą. Tony Hastings spojrzał na nich oszołomiony. Ten pierwszy był duży. Miał na sobie czerwoną koszulkę ciasno opinającą klatkę piersiową. Miał krągłą podniszczoną twarz, potargane blond włosy i mały wąsik. Drugi, nie tak duży, ubrany był w flanelową koszulę w kratkę. Miał kościstą twarz, wyrachowane spojrzenie i blond lok na czole. Trzeci, mniej więcej tego samego wzrostu co drugi, miał okulary z wielkimi czarnymi oprawkami, rzadkie, ciemne włosy i krzaczaste czarne wąsy. Ubrany był w dresy, a jego twarz była nadęta. Czwarty mężczyzna był niski i chudy. Miał starą, wytartą marynarkę. Bez krawata. Do tego okulary w srebrnych oprawkach. Tony Hastings nie rozpoznawał żadnego z nich. Siedział długo, studiując twarze, próbując sobie przypomnieć. Mężczyźni, z rękami z tyłu, robili się nerwowi, przestępowali z nogi na nogę. Dwóch w okularach patrzyło w głąb pomieszczenia, ponad jego głową, na jakieś tajemnicze zjawisko. Blondyn o kościstej twarzy gapił się, próbując dowiedzieć się, kim jest „on”, podczas gdy duży, z podniszczoną twarzą, rozrzucał wokół ukradkowe spojrzenia. Żadnego z nich Tony nigdy nie widział. Twarzą w twarz z tą nieznajomą czwórką, Tony nie pamiętał już Raya, Turka czy Lou, chociaż ich wyobrażenia płonęły w jego najżywszych myślach od sześciu miesięcy. Spróbował jednak sprowadzić ich z powrotem. Czy Ray mógł być tak duży jak ten duży blondyn? Pomijając wąsy, czy mógłby aż tyle przybrać na wadze, w sześć miesięcy? Albo ten z kościstą twarzą? Stopniowo ściągnął do pamięci szczegóły z Raya, przypomniał sobie łyse czoło, trójkątną twarz, wielkie zęby w małych ustach. I ogromne za-

102

straszające oczy. Tak więc przynajmniej Raya tutaj nie było. A Lou, który prowadził go leśną drogą i wywalił z samochodu tam, gdzie wkrótce miały zostać porzucone ciała jego żony i córki? Jak wyglądałby Lou, gdyby zgolił swoją czarną brodę? Lou trzeba wykluczyć. A co z Turkem? Pamiętał okulary Turka, ale nie miały tak ciemnych oprawek jak te. Gdyby Turk zapuścił wąsy? Tony Hastings zaczynał się pocić. Nie zwrócił wystarczającej uwagi na Turka, będącego w cieniu swych bardziej ożywionych kompanów. Pomyślał, że mężczyzna z okularami w ciemnych oprawkach może być Turkem. Zaczął dostrzegać w nim coś bliskiego, jakby go kiedyś znał. Dawno temu. Ale nie tak do końca, nie z tym piknięciem, którego potrzebował Vanesco. I chociaż Tony Hastings myślał, iż zna tego człowieka, Turka nie mógł sobie przypomnieć. Wszystko, co z niego zostało, to ogólny zarys człowieka w okularach z żelaznymi oprawkami. Usłyszał za sobą ciężki oddech Bobby’ego Andesa. Jeden z mężczyzn z przodu mruknął: „Jezu!” — Jeśli to tak długo będzie się decydować, to chyba nie ma o czym mówić — odezwał się kościsty. Teraz Tony był prawie pewien, że mężczyzna w okularach o ciemnych oprawkach to Turk. Choć z drugiej strony, nie był w stanie go sobie przypomnieć, a co za tym idzie, nie mógł być pewien. Stwierdziwszy, iż fałszywa identyfikacja jest gorsza niż żadna, westchnął i powiedział tylko: — Przykro mi. Bobby Andes syknął. — Zabrać ich — zarządził Vanesco. Bobby Andes rzucił notesem o podłogę. — Na miłość boską, człowieku! — wykrzyknął. — Przykro mi. Vanesco był łagodniejszy. — W porządku. Jeśli nie można być pewnym, lepiej spasować. — I tak wygląda ta cała nasza gówniana sprawa — ciągnął swoje Andes. — To oznacza, że go nie dostanę, tak? — Zależy od ciebie. Jeśli masz dowód... — Kurwa! — wściekał się Andes. — Jest ta mglista możliwość... — odezwał się Tony. — Co?! — Że jeden z nich może być... ale nie mogę mieć pewności. — Mamy go przyprowadzić z powrotem? — zapytał Andes. — Zaczekaj — powstrzymał go Vanesco. — Nie jestem pewien i w tym problem. — Jeden z nich? To niech tu wracają! — Czekaj — powtórzył Vanesco. — Który to, według pana?

103

— Trzeci, w okularach, z wąsami. Gdyby zmienił okulary i zapuścił większe wąsy. Bobby Andes i kapitan Vanesco patrzyli na siebie przez dłuższą chwilę. — I którym by wtedy był? Rayem? Lou? — Nie mówię, że tak. Nie mam takiej pewności. Gdyby był którymś, byłby tym, do którego mówili Turk. — Turk. — A pozostali? — Pozostali się nie liczą. — Czy byłby pan skłonny pozytywnie zidentyfikować tego Turka? — Powiedziałem, że nie mogę. Nie mogę być pewien. Jedyne, co każe mi myśleć, że to Turk, to to, iż przyprowadziliście mnie tutaj, abym ich zidentyfikował. Macie przecież jakiś powód, żeby łączyć ich ze sprawą... Vanesco i Bobby spojrzeli na siebie. Vanesco potrząsnął głową i powiedział: — To nie wystarczy. Wychodząc, położył jedną rękę na ramieniu Bobby’ego, a drugą na ramieniu Tony’ego, jak ojciec. — Myślcie dalej o tym. To początek. Będziecie musieli zebrać więcej dowodów. Niech pan się tak nie zamartwia — dodał jeszcze do Tony’ego. — Ciężko jest w ciemności uformować sobie czyjś wizerunek. *** Bobby Andes odwiózł Tony’ego na lotnisko w Albany. Był zły. — Zawiódł mnie pan — stwierdził. Przez jakiś czas jechali dnem doliny, w milczeniu. — Nie mogłem być pewien — odezwał się wreszcie Tony. — Taa... — rzucił Bobby Andes. — Ten facet, który według pana słów „może być” Turkem... Chce pan wiedzieć, kto to jest? — Tak. — Nazywa się Steve Adams. Jego odciski zdjęliśmy z pana bagażnika. Co za przypadek, on kładzie swoje pierdolone łapy na pana wozie, a pan nigdy przedtem go nie widział... Steve Adams, człowiek ze zdjęcia. Długie włosy do ramion, broda jak u proroka. Odmienili go. Oryginalny Turk, tak słabo się wyróżniający, że Tony mógł zapamiętać tylko okulary, był dużo bardziej przeciętny niż którykolwiek ze Steve’ów Adamsów. Może odciski Steve’a Adamsa znalazły się na bagażniku przy jakiejś innej okazji? Na przykład na stacji benzynowej? — Chce pan poznać resztę tych kolesiów? — szydził Andes. — Tak, oczywiście.

104

— To było trzech gości, którzy usiłowali ukraść wóz z parkingu. Jeden uciekł. Odciski wskazywały na tego Steve’a Adamsa, poszukiwanego przeze mnie. Gdyby go pan zidentyfikował, wydaliby go mnie... Jakiś czas później Bobby Andes przerwał kolejną chwilę milczenia: — Jak można zdobyć więcej dowodów, kiedy świadek nie współpracuje? — Ależ ja chcę współpracować. Wysadził go przy wejściu. — Wątpię, żebyśmy się jeszcze spotkali — rzucił na koniec Andes. — Nie widzę zbytniej przyszłości w tej sprawie... Tony Hastings pochylił się jeszcze do okna wozu, chcąc uścisnąć mu dłoń, ale Bobby Andes szybko odjechał. W samolocie Tony poczuł pewność — mężczyzna w okularach z ciemnymi oprawkami był Turkem.

CZTERY Szybko do łazienki. Susan Morrow odkłada maszynopis i idzie na górę. Muzyka dudni w całym domu. Za zamkniętymi drzwiami gabinetu słyszy reklamę — płaczliwy męski głos usiłujący sprzedać jej córce rozkosze korzystania z samochodów i piwa. Na górze Parsifal, ceremonialny, egzotyczny, muzyka jak perfumy. Ściganie morderców, nowy kierunek w historii Tony’ego. Komplikacja. Susan jest z tego zadowolona. Rozumie trudności Tony’ego z identyfikacją Turka, a cała scena wprawia ją w zakłopotanie, jakby to była jej wina. To, jak ludzie rozpoznają się wzajemnie, napełnia ją ciekawością. Ona sama pomyliła raz szklarza z jej sąsiadem Gellingiem, a na lotnisku poznała Elaine, chociaż ta była już w niebie. Wróciwszy do bawialni, znów zwala Marthę z maszynopisu. Oto następny niewygodny prąd w jej czytaniu, pozostałość stłumionej myśli, albo wciąż ta sama myśl. Chciałaby, żeby to odeszło.

ZWIERZĘTA NOCY 15 Tony Hastings był w kiepskiej formie. Próbował zrozumieć sens telefonu, jaki odebrał ostatniej nocy, o trzeciej. Głos powiedział: — To Tony Hastings, tak? — A kto mówi? — Nikt. Chciałem tylko usłyszeć twój głos. Ludzie go unikali. Słyszał to przypadkowo. Jack Appelby w biurze: „Wystarczająco długo to już trwa”. W bufecie, Myra Lopez: „Jemu się zdaje, że zasługuje na szczególne

105

względy”. Jego przyjaciele odkryli, jak bardzo jego akceptowalność w ich domach zależała od gracji i czaru jego żony. Wiedział, co sobie myślą. Bez niej był ciemną nieobecnością. Studenci pokpiwali sobie z niego za jego plecami. Dziewczyny unikały jego oczu i obserwowały jego ruchy. Wyglądał jak parias, Hindus z najniższej kasty, w turbanie, przykuty łańcuchem do płotu, na podwórku obok kozy, jak obszarpany rozbitek na plaży. Obwiniali go, ale nie mówili mu tego w twarz. Jakże łatwo się pozbierał. Impreza z szaradami u Malków. Sposób, w jaki się trzyma, posępny i smutny, jak wybraniec Boga. Naprawdę, nie zaciekawiło was jego opowiadanie, dlaczego nie stawił oporu?... Nastał marzec. W swoim biurze skrzyczał studenta. „Mówiłem ci na początku kwartału, jeśli chcesz złożyć zażalenie, złóż zażalenie”. Student był sportowcem. Miał koszulkę z numerem 24, złe oceny i łysą głowę, za wyjątkiem boków. Miał mały podbródek. Przebrał miarę, mówiąc: „Jeszcze się spotkamy”, a wtedy weszła Louise Germane z papierami, które Tony dał jej do oceny. Musiała coś usłyszeć, a może i nie. — Panie Hastings, wszystko w porządku? — spytała tylko. Coś tam odpowiedział, a ona na to: — Wiem, przez co pan przechodzi. Czy ktoś panu pomaga? — Masz na myśli psychiatrę? Nikt nie wie, przez co przechodzę, i nie potrzebuję porad od studentów ostatniego roku. Och, było jej przykro, ale Tony Hastings, mniej zły niż to zabrzmiało, odesłał ją. Potem było mu wstyd. Biedna Louise Germane, pewnie jedyna studentka, która go lubiła. Skopał sprawę. Pośpieszył jednak ją odszukać. Znalazł ją w bufecie. — Chciałem przeprosić — powiedział. — To było głupie z mojej strony. — W porządku, panie Hastings. Stała tak przed nim. Wysoka dziewczyna, włosy w kolorze zboża, rozpuszczone, uśmiech pełen ulgi. — Chcę, aby pan wiedział, że jeśli jest coś, co mogę zrobić... Jej oczy, lazurowe morze, tęskniące za odczytaniem. Zgodził się na długą, nużącą rozmowę przy kawie. Pozwolił sobie na mówienie o Laurze. Zauważył szklistość w jej oczach, ale nie przerywał. — Dziękuję, że mi pan to opowiedział. Doceniam to. — Opowiedz mi o sobie — powiedział nagle. Mówiła o braciach i siostrach, ale nie śledził tego, jego koncentracja nie była za dobra. Zapytał, dlaczego jest w tej szkole. Odpowiedziała mu. Dotarło do niego, że jej plany są naiwne i głupie. — A co zrobisz, jak świat wyleci w powietrze? — spytał. Spojrzała na niego przerażona. — Ma pan na myśli bombę?

106

— Bombę też. Ale i opad. Palącą się ziemię... Była zakłopotana. — Może nie wyleci. Ha! Tony Hastings potrząsnął głową, cmoknął, oparł się na krześle i powiedział jej. O pociskach podtrzymujących pokój, decydujących o przyszłości świata pod swymi pancerzami, o głowicach z miastem przypisanym każdej z nich, o promieniach słońca, co wbijają się w ludzkie ciało jak ruszt. Użył przy tym zwrotów „niespodziewane uderzenie” i „czas próby”. Opowiedział o tym, jak po wybuchu przyjdzie ogień, a potem opad radioaktywny, zaś później ciężkie czarne chmury zasnują Ziemię. Wypowiedział słowa „nuklearna zima” i „czarny żużel”. — Myślisz, że to się nie wydarzy? — dodał na koniec. — Zimna wojna się już skończyła — odparła. Poczuł zimną, nadętą pasję w sobie. — Tak myślisz, co? W grę wchodzi reszta świata. Arabowie, Pakistańczycy. Trzeci świat. Każdemu się dostanie. Myślisz, że oni nie mają żadnych pretensji? — Bardziej martwi mnie efekt cieplarniany — odparła. Ale nie martwił jej tak bardzo. Tony pokazał na nią palcem. — Świat umiera. Rozprzestrzeniają się choroby. Śmierć rozpoczęła swoje harce. — Ale przecież każdy może umrzeć jutro, w wypadku... — zauważyła. — Tradycyjna wiedza, że inni będą żyli po tobie — odparował — to nie to samo, co świadomość, że ludzkość umiera, i że wszystko, po co żył człowiek, zostanie zmiecione... To był ten łagodnie cywilizowany Tony Hastings — dziwak, kapryśnik, ponurak. Skwierczący na zawołanie. A czasami skwierczący tak przez cały dzień. Poranna gazeta przy śniadaniu, pełna gwałtu, artykuły potwierdzające głupotę, uprzedzenia. I w taki szczególny kwietniowy poranek zobaczył chłopca z sąsiedztwa, przechodzącego na skróty przez jego podwórko obok domu pana Husserla. Tony Hastings wsiadł na niego: — Hej, ty! Dzieciak zatrzymał się. — Myślałem, że możemy tu przechodzić. — Trzeba zawsze pytać o pozwolenie. Słucham więc... — Czy mogę dostać pozwolenie na przechodzenie tędy, proszę pana? Kiwnął głową. Ogród, do tej pory w brązach, nabierał barw. Nowa zieleń przebijała przez patyki. Pierwsze wyskakiwały chwasty. Podobnie jak pani Hapgood ze swymi ciągłymi narzekaniami. A potem ktoś zapomniał umieścić informację o fakultecie w jego przegródce. Do sekretarki powiedział spokojnie: „Chciałbym dowiedzieć się tylko, kto był za to odpowiedzialny...” „To Ruth się tym zajmowała”. „Opuściłam pana? Jest pan pewien, że nie zaplątała się gdzieś pośród pańskich rzeczy? Proszę sprawdzić w biurze...”

107

Piłka uderzyła w przednią szybę jego samochodu. Zaskrzypiały hamulce. Otworzył drzwi, wybiegł, wyciągnął ją z kałuży, nim chłopcy byli w stanie tam dotrzeć. — Do diaska, mogliście kogoś zabić. — Czy możemy dostać naszą piłkę? Zatrzasnął drzwi. Pięciu chłopców otoczyło jego samochód. Walili w maskę, broniąc swojej sprawy: „To nasza piłka, proszę pana...” Zapalił silnik, próbował ruszyć do przodu. Co go powstrzymywało? Gdyby to była kwestia przemocy, jego wóz mógłby ich normalnie rozjechać. Ich przemoc zależała od jego pacyfizmu. Ruszył trochę do przodu, odpychając ich. Jaką mieli przesłankę do tego, by przyjąć, że on przestrzega prawa, i wykorzystać to? Odskoczyli na bok. Wszyscy, poza jednym, o bladej twarzy, który zaparł się o maskę z przodu i cofał się krok po kroku, w miarę jak wóz go do tego zmuszał. Jego twarz była pełna furii, wargi ściśnięte, oczy rozpłomienione. W końcu on też odpuścił. Krzyknął: „Skurwysyn” i rąbnął w okno w momencie, kiedy Tony przycisnął gaz. Dojeżdżając do następnej przecznicy Tony spojrzał w lusterko. Miał ich piłkę. Co mu to dawało... Otworzył okno i wyrzucił piłkę na ulicę. Chłopcy w lusterku gonili ją pomiędzy zaparkowanymi samochodami. „Spokojnie, Tony, odpręż się trochę.” Dom był kościołem, gdzie modlił się, aby duchy naprawiły jego duszę. To nabożeństwo. Położył swoje książki na stole i poszedł do bawialni, gdzie na półce przechowywał album. To modlitewnik. Rozsiadł się w fotelu i zamknął oczy. To tableau. Ona siedzi na kanapie, on na fotelu. Helen na podłodze, oparta o stolik, pyta: „Naprawdę? Nie żartujesz?” To czytanie z Biblii. „Wtedy zaczęłam zastanawiać się, dlaczego co dzień z nim gadam po wyjściu z klasy i nagle zdałam sobie sprawę, że on na mnie czeka. Byłam przejęta”. Helen, rozbawiona: „Jak zakochana para dzieciaków!” „Przecież wszyscy byliśmy wtedy dziećmi...” Tradycja. „Twój ojciec jest najsolidniejszym ze wszystkich znanych mi ludzi. A to coś warte na dłuższą metę.” Chwalmy Tatusia. Historia. Duch ciekawości, chichotanie. „Wiecie, co mam na myśli? To absolutnie niemożliwe wyobrazić sobie was dwoje jako kochanków”. „Twój tata jest bardzo kochający na swój sposób”. Tajemnica. Pytanie, które Helen chciała zadać, a nie chciała, aby na nie odpowiadano, którego nigdy nie zadała, bo brak odpowiedzi był na tyle odpowiedzią, co sama odpowiedź. Rytuał. Kwiecień, rok temu, na rowerach po kolacji. Oznaki nadchodzącego, pąki, ptaki. Córka pokazuje drogę, zmieniając trasę każdego wieczoru, inne zakręty, inne ulice. Tata na końcu, jak strażnik, alarmuje, gdy nadjeżdża samochód, spięty, kiedy

108

wjeżdżają na główną ulicę, między zaparkowane samochody i ruch. Kiedy wracają do domu, jest już ciemno. Porządkowanie rzeczy, żadnej telewizji, kochani. I trochę spokoju, wszystko co złe zostało daleko... Najsolidniejszy, kochający na swój sposób, kupując kawę w bufecie, pomachał do Louise Germane, siedzącej przy stoliku ze studentem Frankiem Hawthornem. Nie podobał mu się ten Hawthorne. Nie pasowało mu, że ją z nim widzi. Zastanawiał się, jak jej to powiedzieć. Frank Hawthorne miał pulchną twarz i brudną brodę. Jego włosy były bujne i potargane, a jego oczy patrzyły jak oczy zwierza w zaroślach. Pękate wargi wystawały spośród brody niczym organy wewnętrzne, wydostające się przez otwartą ranę. Przypomniał sobie sprawę oszustwa Hawthorne’a, wyciszoną dla rzekomej poprawy jego osoby. I przypadek z gołębiami: Hawthorne i dziewczyna trzymająca piłkę baseballową, obserwowani z góry z gabinetu Tony’ego. „Daj mi to” — mówi Hawthorne, a potem rzuca piłką w stadko gołębi. I pewnie zabiłby lub okaleczył kilka, gdyby rzut był celny. Dziewczyna skarży się: „Nie rób tak. Ja je lubię.” „One są brudniejsze niż szczury” — orzeka wtedy Hawthorne, cnotliwy morderca. Stojąc w bufecie Tony Hastings zastanawiał się, jak ostrzec Louise. Zapytał o to Francescę przy kolejnej okazji. Uśmiechnęła się do niego. — Po co sobie zawracać tym głowę? Jeżeli to skunks, ona sama się przekona. — Znaczy się, nie moja to sprawa? — No, chyba że masz jakąś sprawę, o której nie wspominasz... To było podczas lunchu. — Ostatnio bywam przewrażliwiony — przyznał. — Zauważyłam — potwierdziła. — Zrób mi przysługę. Nie zadawaj się ze studentką. Niepotrzebne ci to. — A co mi potrzebne? — W tym momencie spojrzała na niego. Spojrzenie to przedłużało się, coś oznaczało. Poważne, bez uśmiechu, niebieskie oczy mówiły swoje. Po chwili minęło. Znów uśmiechała się w swój zwyczajny sposób, z ukrytym znaczeniem, z wybalansowanym współudziałem. „Coś przegapiłem — stwierdził w myślach. — Coś właśnie dano mi do zrozumienia i już jest za późno...” Ale lunch w Faculty Club jadał z nią regularnie. Jej spojrzenie, pamiętne i życzliwe. „Ona jest moim jedynym przyjacielem” — uznał. Pamięta go takim, jakim był. Wiedziała, że on nie chce być taki jak teraz. Popatrzył na nią, myśląc: „Cudowna i piękna”. — Dzisiaj jest czwartek — powiedział. — I co z tego? — Masz wolne popołudnie. — No i? Spaghetti wiło się na jej widelcu. Unikała jego oczu. Zryw.

109

— Mogę cię gdzieś zabrać moim samochodem? Usta poruszyły się, przyjmując spaghetti. Otarła z nich sos pomidorowy. — Gdzie? — Gdziekolwiek. — W porządku. I już. Pojechali do punktu widokowego ponad rzeką, gdzie było słychać ciężarówki pędzące poniżej urwiska. Podziwiali widoki. Nie opodal stał inny samochód, a w nim para. Poczuł seksualny przypływ, rosnącą potencję. Od dziewięciu miesięcy nic nie było tak intensywne, nawet noc w Nowym Jorku. Mówił o zasłonie dwutlenku węgla, wzrastającej temperaturze, o przyszłej pustyni pod rakotwórczym słońcem. Spostrzegł, że jego elokwencja go ponosi. Widział, że Francesca jest znudzona. „Nie jestem już ciekawą partią” — stwierdził w myślach i jego seksualne uczucie zamarło. Odwiózł ją do domu. Zastanawiał się, czy zaprosi go do środka, ale nie zrobiła tego. Podziękowała mu za popołudnie i nie dostrzegł już żadnej magii w jej rutynowych oczach. Odeszła w stronę domu, z którego wyszła akurat mała dziewczynka, żeby się z nią przywitać. Ruszył na tyle gwałtownie, że opony zapiszczały. Stanął ostro na świetle, a potem rzucił się przez skrzyżowanie. Coś odczuwał. Nie wiedział jednak co. Wyjechał na autostradę, minął samochód przed sobą i ślizgał się tam i z powrotem z pasa na pas. Zatrąbił na auto na środkowym i trzymał klakson tak długo, aż mógł przejechać. Kiedy dzikość opadła, przyjechał do domu i usiadł w bawialni. Co to było? Laura, wciąż nie chcąca go uwolnić? Wyglądało to na coś innego. Jakby potrzebował ceremonii, by zwrócić Tony’ego Tony’emu. Wyobraził sobie prymitywnego bożka, samca i barbarzyńcę. Rozśmieszyło go to, ale w śmiechu nie było uczucia. W następnej chwili ogarnęło go przekonanie, że w żadnej z jego myśli nie ma uczucia. Ujrzał całe swoje zachowanie na ekranie przeszytym światłem, ukazującym pustkę. Swoją dziką jazdę na drodze godzinę temu, popis mający ukryć coś, czego nie miał. Odkrycie to rozszerzyło się, sięgnęło w przeszłość, aż po katastrofę, i wszystko, co odnalazło, było fałszem i szwindlem. Przeraziło go to, nie otchłanią, ale tym, co zdarzyłoby się, gdyby ktoś dowiedział się: „To jest coś, o czym nikt nie może wiedzieć”. Sekret. Późnym popołudniem, wewnątrz domu, szukał swojej duszy i ujrzał tylko bladą obojętność, schowaną pod podszewką skalkulowanych objawień żalu, a kiedy to stało się męczące, pojawiło się przewrażliwienie oraz wściekłość. Rozpoznał przywileje, jakie dał mu smutek. To, jak ich ogłupił, było tym, czego nie wiedział nikt. Był sztucznym człowiekiem, sfabrykowanym z gestów. Stąpał po domu totalnie wolny. Niejasna złość zaprowadziła go do biurka, gdzie na maszynie napisał list do Bobby’ego Andesa:

110

Chcę tylko podać, że teraz jestem pewien, iż ten, którego nie mogłem zidentyfikować, był Turkem. Mam nadzieję, że nie popuszcza pan w polowaniu na tych mężczyzn. Obiecuję współpracować w każdy możliwy sposób, ponieważ teraz, bardziej niż kiedykolwiek, zależy mi na doprowadzeniu ich przed oblicze sprawiedliwości.

PIĘĆ Na następnej stronie był napis: CZĘŚĆ TRZECIA. Dobrze. Jakaś zmiana. Susan Morrow ma jakby dość tego, co zdarzyło się w Części Drugiej. Ciekawa jest, czy Edward spodziewa się komplementu za organy wewnętrzne, wydostające się przez brodę. Możliwe, że parias w turbanie i rozbitek z kozą to coś, czego zapomniał skorygować. Jak długo dzisiaj może jeszcze poczytać? Patrzy w przód, żeby przeliczyć. W tym momencie jest gdzieś w pół drogi, jutro powinna skończyć. A teraz przerwa. — Rosie, do łóżka! Mały głosik u góry: — Jestem w łóżku, mamo. Jeffrey kręci się, żeby wyjść. Susan otwiera drzwi i wypuszcza go. Miała tego nie robić, ale jest późno i nikt nie będzie wiedział. Tylko nie zrób mi jakiegoś wstydu, mój panie... Idzie do kuchni. Przekąska, łyk coki? W kuchni jest zimno, na dworze spada temperatura. Z gabinetu dobiegają ją głosy z telewizora, nikt nie ogląda, ktoś zostawił go na chodzie na cały wieczór. Czuje się omotana przez czytanie i przez życie także. Zastanawia się, czy zawsze walczy z książkami, zanim im ustąpi. Miota się między sympatią dla Tony’ego, a rozdrażnieniem. Gdyby tylko nie musiała później rozmawiać z Edwardem. Jeśli mówisz, że Tony wariuje, zamienia się w świra, musisz być pewna, iż tak naprawdę Tony Edwardem nie jest.” Teraz to jest Tony — wymyślony człowiek. Susan zastanawia się nad tym. Generalnie, do słów typu „pusty”, „powierzchowny” odnosi się sceptycznie. A czy ona sama jest pusta czy pełna? Diabli wiedzą, ale nie chce, by ktoś za nią decydował. Jeżeli Edward potępia Tony’ego głosem Tony’ego, to jest to znów stary, sądzący Edward. Gdy on osądza, ona się opiera. Ale wyobraża sobie także drugie czytanie, bardziej fair, później, kiedy podrażnienie minie i wszystko będzie przeszłością. W każdym razie, teraz przed nią Część Trzecia. Coś się zakończyło. Czy to Trzy Trzecie, czy Trzy Czwarte? Jeśli trzecie to sonata: A B A. Co by to oznaczało? Powrót do lasu? Jeśli czwarte, to symfonia? Zeznanie, marsz pogrzebowy, scherzo, finale. Mamy zbrodnię, ofiarę, reakcję i jak dotąd nie przynoszące efektów poszukiwanie zabójców. Susan myśli, myśli: Czy Tony Hastings zostanie zniszczony czy odkupiony? Zły happy end zrujnowałby wszystko, lecz trudno wyobrazić sobie, czym byłby dobry.

111

ZWIERZĘTA NOCY 16 Kiedy Bobby Andes nie odpowiedział na jego list, wysłał jeszcze jeden. Mam nadzieję, że aktywnie ścigacie tych ludzi, a nie tylko czekacie, aż coś samo wpadnie wam w sidła. Mam także nadzieję, iż pośpieszył pan do Ajax przycisnąć Adamsa, aby wymienił swoich wspólników. Ta sprawa wymaga atencji policji w całym kraju, więc spodziewam się, że poczynił pan odpowiednie kroki w celu osiągnięcia takiej atencji. Jest to dla mnie sprawa najwyższej wagi. Spodziewam się, że nie uzna jej pan za rutynową i nierozwiązywalną. W okwiecony majowy dzień, kiedy późno wracał do domu, w samochodzie urządził sobie robienie wymówek. Inni kierowcy sądzili może, że przeklina ruch, a on mówił do siebie: „To nie głupia godzina szczytu, ani kierowcy w korkach. Nie chłopcy rzucający piłką w samochody. To nie kiepskie artykuły w porannych gazetach, ani cwani studenci, próbujący coś obejść, ani obrzydliwy Frank Hawthorne. Nawet nie efekt cieplarniany czy nuklearna wojna. Jest zaledwie jedna zbrodnia, jedno zło i jeden żal. To ty mi to zrobiłeś, żadni zbrodniarze czy diabły, ale ty. Wszystko inne to fraszka...” Stwierdził, że jeśli Bobby Andes uzna list za prowokujący, to będzie w porządku. Jeśli go zdenerwuje, jeszcze lepiej. Minęły jednak dwa tygodnie i uświadomił sobie, że odpowiedzi znów nie będzie. Tony Hastings bolejący, czekający na słówko od detektywa z Pennsylvanii, który miał pieczę nad jego zdrowiem i jego nadzieją na ratunek w miesiącu maju. Zieleń jego ogródka była jasna i pełna żółcieni. Zieleń chwastów dokonała inwazji na stary brąz. To były dni jasnego nieba, strzyżenia trawników, przekopywania ogródków, ale nie dla Tony’ego Hastingsa, stawiającego temu opór, ze sprawą z zeszłego lata na barkach. On wolał noc, kiedy nikt nie widzi jak się wygląda przez zaciemnione okna. Odkąd wiedział, czego chce, mógł czekać. Mógł teraz być mniej przykrym dla niewinnych ludzi. Zwrócił na to uwagę Francesce Hooton podczas lunchu: — Obwiniałem wielu niewłaściwych ludzi. Teraz już wiem, czyja to wina. — W końcu zdecydowałeś się rozzłościć siebie? Sam w swym wielkim domu — tłumaczył dalej, doskonaląc wściekłość. „Myślisz, że łatwo jest stać się Tonym Hastingsem? — mówił. — Trzeba na to czterdziestu lat. Trzeba kochającej matki i ojca intelektualisty, letniego domku, lekcji na ganku z tyłu. Siostry i brata, by ograniczyć temperament i tworzyć wrażliwość na cudzą niedolę. Trzeba lat czytania i studiów, żony i córki, by zrobić ból zwyczajem i uczynić człowieka...” A stać się Laurą Hastings jest nawet trudniej. Mimo długiego gromadzenia dnia za dniem jako Laura Turner, mimo Meyer Street, mimo Dr. Handelmana, Donny i Jean, jeziora

112

we mgle, śmierci Bobo i pracowni, Laura Hastings nie jest kompletna. Dopiero zaczęła żyć w swych czterdziestych latach życia. Laura Hastings to nie życie, które przeżyła, ale czterdzieści lat, jakie mogłaby jeszcze przeżyć, zgodnie z przewidywaniami. Bestie, a czy wydaje się wam, iż Helen Hastings będzie łatwiej zastąpić? Jej życie jest najdłuższe ze wszystkich, pięćdziesiąt czy sześćdziesiąt lat dopiero rozpoczęte, wyrwane z wyrosłego dziecka przez rosnący świat, od zarodka Laury i Tony’ego do kołysanki i Małej Złotej Książeczki, od mamusi i tatusia, psinki, miłości zapisanej wierszem w zeszycie po niezniszczalny układ dorosłej Helen-w-życiu. Nie, bestie, nie ma nic trudniejszego do odbudowania, czy bardziej niemożliwego do zastąpienia, niż nie przeżyte lata tej trójki. Ani wasze wozy, ani wasze kutasy, ani zerżnięte przyjaciółki, ani wasze szczurze duszyczki. Tony Hastings wyobrażał sobie te wozy, kutasy, przyjaciółki i dusze. Żył pośród nich, szukając słów, by uczynić swą nienawiść przygniatającą. Historia o głupich, dorosłych ludziach, którzy z filmów albo telewizji, albo od szkolnych tyranów uczyli się, jak być mężczyzną, przez rozpychanie innych. Wyjdźmy na drogę i postraszmy tych pierników. Dosyć brudnych spojrzeń nauczycieli, bierzcie te pedantyczne panienki i rozepchane mamuśki, dajcie im posmakować. Jak będą kłopoty, to z kopa. Tony Hastings szukał słów adekwatnych do swojej pasji. Wstrętni, ohydni, tchórzliwcy. Świnie, skurwysyny, pierdolce. A nie „źli” — to słowo dawało im zbyt wiele godności. Słowa, których szukał, były podlejsze i gorsze niż zło. Taką retoryką usiłował zastąpić duszę, którą myślał, że utracił. *** Po południu telefon. Zanim podszedł, wiedział już, co tam jest. Usłyszał zachrypnięty, daleki głos, materializujący jego myśl. — Chciałem z Tonym Hastingsem. Czy to Tony Hastings? Miał rację, obaj mieli rację. — Tu Andes — usłyszał. — Chce pan zidentyfikować kogoś innego? — Kto to jest? — Nie powiem. Pytam, czy pan chce mi powiedzieć, kto to jest... — Kiedy? Gdzie? — Wtedy, kiedy będzie mógł pan przyjechać. Tutaj. Do Grant Center tym razem. Tak więc przygotował się do kolejnej wycieczki. Teraz nie zawiedzie. „Tym razem zobaczę i będę wiedział kto to jest, czy Ray, czy Lou, czy też znowu Turk...” Spakował torbę dziki z podniecenia. Wyruszył nocą. Z jednego samolotu w drugi, lądujący na małym lotnisku w dolinie. Bobby Andes czekał za ogrodzeniem. Tony wsiadł do wozu i pojechali przez pola i las na wzgórzach. Powrót do krainy terroru. — Dostałem te dwa ponaglające listy — powiedział Andes. — Naprawdę chce pan tych facetów? — Co się stało?

113

— Najpierw niech pan mi powie. Ma pan zamiar znowu zrobić ze mnie balona? — To, co napisałem w listach, to prawda. — O, skąd ta zmiana? — Żadna zmiana. Chcę, żeby złapano tych gości. — I nie chce pan żadnych fałszywych identyfikacji, prawda? Zatem powiem panu, co mamy. Mamy próbę napadu na supermarket w Bear Valley Mall, tuż przed zamknięciem. Jednego gościa złapaliśmy, drugi został zabity. Trzeci uciekł, jak wtedy. — Jak to się stało? — Już mówię. Było trzech facetów, tępych świrów, dwóch w sklepie, jeden w wozie, na zewnątrz. Nie widzieli kierownika na zapleczu. Kasjerka z rękami do góry, jak jej kazali, a tu wypada kierownik z bronią i krzyczy: „Rzuć gnata!” Ten idiota odwraca się i strzela na ślepo, ale trafia w chrupki, robi się prawdziwy prysznic z tych chrupek. Kierownik naciska spust, a dobry z niego strzelec. Trafił klienta w klatkę, powalił go bez gadania. Operowali go w szpitalu. Dwanaście godzin później zmarł. Tony Hastings, spokojny, zastanawia się, kto zginął, niepewny czy to dobra, czy zła wiadomość. — A co z pozostałymi? — Powoli. Ten drugi ze sklepu ucieka. Kierownik za nim. Tamten próbuje dostać się do wozu, ale zza zakrętu wyłania się gliniarz. Kierownik woła, gliniarz rzuca ostrzeżenie, koleś w samochodzie rusza, a ten nie wsiada, tylko spieprza dalej sam. Gliniarz wali po oponach, kierowca samochodu poddaje się, ale ten, co biegł, uciekł. — Jak mu się to udało? — Po prostu zniknął. Kiedy gliniarz zaczął strzelać, skoczył gdzieś za samochód, schował się, nie wiem. Za mało ludzi było, żeby go gonić. Diabli wiedzą, gdzie go wcięło... — Co pan chce, żebym zrobił? — spytał Tony. — Zobaczymy, czy rozpozna pan tego, co go złapaliśmy. — A powie mi pan, dlaczego akurat jego mogę rozpoznać? — To później, po wszystkim. Wracali tam, gdzie się to wszystko zaczęło. Pola i zbocza wzgórz, wciąż we wczesnej zieleni, która przesączyła się przez brąz i szarość zimy, co zapadła w międzyczasie. Nie poznawał niczego aż do momentu, gdy dojechali do posterunku policji i motelu po drugiej stronie ulicy. — Może też pan rzucić okiem na trupa, chociaż to nie jest konieczne — odezwał Andes. — Wiemy, kto to jest. — Kto? — Steve Adams. Ten, który niby był Turkem. — Turk?! Martwy?!

114

— Poznaliśmy go po odciskach palców. — Myślałem, że jest w areszcie w Ajax. — Wyszedł za kaucją. Tak mi powiedziano. Tony próbował pojąć, co zmieniło się w wyglądzie Bobby’ego Andesa. Zrzucił kilka kilogramów. Wokół ust, nosa i pod oczami, gdzie przedtem było gładko, pojawiły się zmarszczki. *** Tony Hastings zameldował się w hotelu po drugiej stronie ulicy. Kiedy wrócił, Andes orzekł: — Chyba najlepszy byłby taki zestawik jak ostatnio, co? — Myślałem, że po to właśnie tu jestem. — Mógłbym pana zabrać, żeby przyjrzał mu się pan samemu i powiedział, kto to, kurwa, jest, ale pan chyba wolałby zestawik... — Cokolwiek pan zarządzi. — To niech pan teraz idzie na kawę. Jeśli ma być konfrontacja, muszę zebrać parę osób. Było coś nie całkiem poważnego w tej konfrontacji, kiedy już w końcu do niej doszło. Zrobili ją w pomieszczeniu z dwoma biurkami. Tony’ego posadzili za jednym z nich. Bocznymi drzwiami weszło sześciu ludzi i stanęło w rzędzie, przed blatem. Dopiero po chwili Tony uświadomił sobie, że to już konfrontacja. Pierwszą z szóstki była kobieta ubrana na brązowo, która parę minut wcześniej siedziała przy tym biurku, co Tony teraz. Chichotała. Drugim był policjant w mundurze, usiłujący się nie śmiać. Wyglądał znajomo i Tony zastanawiał się, czy przypadkiem nie próbują go zmylić, przebrawszy podejrzanego. Później uświadomił sobie, że był to policjant o imieniu George, który przywiózł go z miejsca zbrodni tamtego dnia. Trzeci z czwartym spięci byli kajdankami. Jeden był masywnym mężczyzną o żółtych włosach, ubrany jak mechanik, a drugi starszy, miał na sobie brudną koszulę. Piąty i szósty także byli w kajdankach. Obaj mieli brody i koszule w kratkę. Broda jednego była brązowa i pełna. Wyglądał na pewnego siebie i inteligentnego. Broda drugiego była czarna i niezdarnie przycięta. Jego oczy biegały zmieszane po pokoju, a Tony Hastings patrzył w zdumieniu jak nieznana twarz, jakby zlewając się z binokularnych obrazów, zmienia się w twarz, którą zna. Poznał po oczach, które tamtej nocy patrzyły na niego inaczej, po ustach i po brodzie, także wtedy innych. Obserwował człowieka rozglądającego się po pokoju, nie wiedzącego, dlaczego tu jest, który jeszcze nie zlokalizował Tony’ego przy biurku, którego oczy minęły Tony’ego bez rozpoznania, nie zauważając, jak bacznie Tony mu się przypatruje, próbując się upewnić, testując go teraz na tle lasu i samochodu, nakładając go na zachowaną pamięć, widząc go przy kole z Rayem i Turkem, przy nim w samochodzie, kiedy próbował zwolnić przy baraku, i w lesie, i jego wyraźne słowa: „Zabijesz się, jak nie będziesz uważać!”

115

W końcu mężczyzna zauważył, że Tony gapi się na niego, ale wciąż go nie poznawał. Stał niepewny, zakłopotany. Ale Tony go już znał. Nie wiedząc, czy go to ucieszy, pełen obaw do czego to cieszenie się mogłoby doprowadzić, wyszeptał do Bobby’ego Andesa: — Tak. — Tak? Co tak? Zna pan tu kogoś? — spytał Andes głośno. — Tego z brodą. — Którą brodą? Są dwie. — Ten na końcu. — Mężczyzna z brodą, na końcu. Czerwona koszula w kratkę. Niebieskie dżinsy? Widział go pan przedtem? Mężczyzna z brodą, w koszuli i w dżinsach patrzył teraz na niego, zmieszany. — To Lou. — Jaki Lou? Kto to jest Lou? — Lou to ten, co jechał ze mną, co kazał mi prowadzić jego samochód, kiedy tamci odjechali moim. To ten, który kazał mi wjechać w las i tam mnie zostawił. — Ten facet? On nie wygląda mi na trybiącego. Lou! Hej, ty! Nazywasz się Lou? — Wiecie jak się nazywam. Mówiłem już. O co tu chodzi? — Widziałeś kiedyś tego człowieka, Lou? Pomyśl spokojnie. Widziałeś go kiedyś? Lou spojrzał na Tony’ego. Tony nie był w stanie powiedzieć, czy w tym spojrzeniu rodzi się wolno jakieś rozpoznanie. — Nie. — Jesteś pewien? — Nie znam go. Kto to jest? — Niech pan mu powie, Tony. Niech pan mu powie, kim on jest. — Zeszłego lata, ty... On... — Ten mężczyzna? — Ten mężczyzna i jego kumple zepchnęli nas z drogi na międzystanowej. Potem dwóch z nich na siłę wsiadło do mojego samochodu, gdzie była moja żona i córka, a ten... — Ten tutaj? Lou? Na twarzy Lou odbijał się tylko strach. — Nie wiem, o czym mówicie — wyrzucił z siebie. — Co wiesz o żonie i córce tego człowieka? — Nigdy go nie widziałem. — Co wiesz o Rayu i Turku? — Nigdy o nich nie słyszałem. I pytanie do Tony’ego: — Teraz tylko jedna kwestia. Jest pan pewien, że to ten mężczyzna? — Absolutnie.

116

— Czy przysiągłby to pan w sądzie pod zarzutem krzywoprzysięstwa? Oddech Tony’ego w panującej ciszy i głośne: — Tak. Zabrali go do kostnicy, gdzie odkryli szarą jak wosk twarz z kilkudniowym zarostem. Oczy zamknięte, bez okularów, nos jak dziób, usta wykrzywione. To mógł być każdy. Tony nie mógł wyobrazić sobie tej osoby żywej. Nie pamiętał Turka na tyle, żeby zazębił się z tym portretem. Nie potrafił nawet przypomnieć sobie twarzy Turka, którego nie był w stanie zidentyfikować ani w Ajax, ani na zdjęciu. — Ciężko — przyznał. — Ale to chyba jednak Turk. — Jest pan pewien? — Tak. A potem Bobby Andes zabrał go na kolację. Był dumny. — Nieźle, człowieku — powiedział. — Teraz go mamy. Był ożywiony. Chrząkał i kaszlał. — Oskarżymy go o morderstwo. — Wystarczy dowodów? — Mamy pana i mamy odciski palców. Sprawdzimy próbki włosów. — Cały był przepełniony tą sprawą. — Ten Lou, to jego odciski były w baraku i na samochodzie. Dlatego właśnie chciałem, aby pan mu się przyjrzał. — Zatem wrócił do baraku, po tym jak mnie zostawił. — Na to wygląda. Pewnie wrócił i powiedział im, gdzie pana wyrzucił i dlatego przyjechali z powrotem z ciałami. — Żeby dopaść mnie. — Założę się, że ten brakujący Ray był tym trzecim w naszym napadzie. — Ten, który uciekł, ten co zbiegł? — Opis pasuje. — Co będzie dalej? — Popchniemy sprawę przeciwko Lou. Będzie pan musiał jeszcze wrócić. Chyba pan to rozumie? A tymczasem zamierzam znaleźć Raya. Tony Hastings wrócił do domu następnego ranka, ze słabą radością. Twarz Lou, w którą myślał, że chce napluć, patrzyła na niego przestraszonymi oczami.

SZEŚĆ „Wygląda na to, że będziemy ścigać złoczyńców — stwierdza Susan. — Zabiliśmy Turka, złapaliśmy Lou i szukamy Raya. Dobrze.” Zbrodnia wisi nad tą historią jak trująca chmura. Trzeba by ją przewiać, czego jednak nie da się zrobić, jak sądzi Susan, bez gonienia winowajców. Zmieszanie Lou tylko czyni oczywistszą potrzebę dopadnięcia Raya.

117

A mimo to, dzieje się coś dziwnego. Ta krotochwilna policyjna konfrontacja. Identyfikacja Turka w kostnicy. Co Edward wyrabia z tymi obleśnymi aluzjami? Komplikowanie prostego podziału na złego Raya i niewinnego Tony’ego? Mdli ją to. Zastanawia się, czy da radę utrzymać równowagę podczas dalszego ciągu. Mdli ją także mały hołd Tony’ego, złożony żonie i dziecku, bardziej zmanierowany niż zazwyczaj, ze skondensowanymi frazami i rzadkimi, dziwacznie dobranymi detalami. Mdłość prześlizguje się na Arnolda. Susan ciekawa jest, jaki dziwny detal on by podniósł, gdyby ją tak wychwalał? Co do Edwarda, pamięta łódkę w zatoce, kiedy był przygnębiony. Powiedział wtedy: „Pójdę w zapomnienie. Nikt nigdy nie będzie wiedział, co widziałem i o czym myślałem”. Ona odparła: „To ja jestem teraz w zapomnieniu. Nikt nie zna ani moich wizji, ani myśli”. A on na to: „Nie jesteś pisarką. Dla ciebie nie znaczy to tak wiele.”

ZWIERZĘTA NOCY 17 — Mamy dwóch — oznajmił Francesce Hooton podczas lunchu. — Jednego zidentyfikowałem, a drugiego zastrzelono. — Cieszysz się? — spytała. — Jasne. — Jednego zastrzelono. Cieszysz się z tego? — Tak. — Co chcesz, żeby zrobili z tym, którego złapali? — Z Lou? Chcę, żeby sprawiedliwości stało się zadość. — A w jaki sposób w tym wypadku? Tony Hastings nie był przygotowany na takie pytanie. — Śmierć? Czy powinien dostać karę śmierci? Dotarło do niego, że to jest polityczne pytanie. Zawsze unikał politycznych dyskusji z Francescą, a to z powodu jej szalenie prawicowych przechyłów. — Lou nie jest tu najważniejszy — odparł. — Ten najgorszy jest wciąż na wolności. — A czy ten najgorszy powinien dostać karę śmierci? Jeśli Francesca znała go dobrze, mogła pomyśleć, że zabili w nim zasadę, która przeciwna była karze śmierci. — Nie wiem, jaki rodzaj kary by mi odpowiadał — przyznał. — Chcesz, żeby cierpieli, prawda? — naciskała. Ten pomysł sprawił, iż przygryzł wargę, jak miał w zwyczaju to robić w dzieciństwie.

118

— Chciałbym, żeby ktoś zrobił im to samo, co oni zrobili mnie — przyznał. — Zabił ich żony i córki? — Nie, nie to. — To oni sami powinni zostać zabici? — Tak mi się wydaje. — Jak Turk. Zadowolony jesteś ze sposobu, w jaki Turk został zabity? — Turk nie był ważny. On tylko towarzyszył Rayowi. — Nie odpowiadasz na moje pytanie... — Nie wiem. Został zabity podczas napadu. — Tak więc dostał to, na co sobie zasłużył, a ty jesteś usatysfakcjonowany, tak? — Może nie tak. To nie była kara. On nie wiedział, za co jest karany. — Chciałbyś, żeby wiedział? — Chciałbym, żeby wiedzieli, co zrobili. Chciałbym, żeby pokazano im dokładnie, czym było to, co zrobili. — Oni wiedzą, co uczynili, Tony. — Nie wiedzą, co to oznacza. — A może wiedzą, ale nie obchodzi ich to... — Chciałbym, żeby obchodziło. — Żal za grzechy? Chcesz, żeby jęczeli, jak bardzo im przykro? — Chciałbym, żeby wiedzieli dokładnie, jaką okropną rzecz zrobili. — Tony, czy to możliwe? — Przypuszczam, że nie. — Czy ty chociaż tego chcesz? Powiedzmy, że Ray zrozumiał, iż jest innym człowiekiem. Czy wtedy powinien odejść wolny? — Nie może odejść wolny. — On wie, że cię zranił, Tony. Możesz na to liczyć, on wie. — Też chciałbym go zranić. — Zranić. Ale go nie zabić? — Zabić także. Jedno i drugie. — Jedno i drugie? Czy nie wystarczy, że będzie cierpiał? — Chciałbym, żeby cierpiał, umierając w agonii. — Ach. Jednym słowem: męka? — Chciałbym, żeby wiedział, że umiera i chciałbym, żeby wiedział dlaczego. To rozumiem przez agonię. — Chciałbyś zabić Raya sam? — Chciałbym, żeby wiedział, że umiera przeze mnie. — Aha — uderzyła pięścią w otwartą dłoń. — Nie chcesz, żeby zrozumiał jaki zły jest. Masz to gdzieś. Chcesz, żeby wiedział, że nie może tak po prostu cię zranić i zwiać. Przez to, kim jesteś...

119

— Nie może zrobić mi czegoś takiego i zwiać. — Teraz tak mówisz. Kiedy wsparła się na łokciu, jej złote włosy opadły z jednej strony twarzy. Jej oczy były gorliwe i piękne. — Pamiętam, jak Helen pouczała Laurę i mnie, jakim to prymitywnym uczuciem jest chęć zemsty. Dokonaliśmy fajnego odróżnienia między zemstą a sprawiedliwością. Pamiętam, jak myśleliśmy, jacy jesteśmy cywilizowani. — Wy byliście cywilizowani, Ray nie. — I to mnie obciąża — powiedział. — Jest tak, jeśli myślisz, że tak jest. *** Kolejny telefon odebrał w biurze. Właśnie weszła Louise Germane. Ciekaw był, czego ona chce. Rozpoznał głos: „Tu Andes. Może pan nam złożyć jeszcze jedną wizytę?” Nigdy nie dowiedział się, co chciała Louise. To był czerwiec i Tony Hastings mógł już podróżować bez problemu. Jego trzecia wycieczka z powrotem. Jechał samochodem przez cały dzień, a następnego siedział już z Bobbym Andesem w górnym rzędzie ławek, od strony pierwszej bazy, przy boisku baseballowym. Było niedzielne popołudnie. Drużyna gospodarzy na białych koszulkach miała napis CHEVROLET, a goście, ubrani na szaro, obnosili nazwę Poleville, miasta położonego piętnaście mil stąd w górę doliny. Boisko sięgało rzędu domów poza drucianym ogrodzeniem. Ponad nimi znajdowało się urwisko z drzewami i dolina rozpościerająca się szeroko i równinnie po obu stronach. Z samochodów przy autostradzie obserwowano mecz od strony trzeciej bazy i kiedy ktoś trafił, trąbiły klaksony. W kapeluszu i ciemnych okularach, Bobby Andes, między deskami, rzucał niedopałki na wydeptaną trawę, podczas gdy słońce błyszczało na jego wynędzniałej twarzy. Wiał wiatr. Ciemne, deszczowe chmury z czarnymi spodami czaiły się ponad dwoma krągłymi wzgórzami po drugiej stronie doliny. Wokół tych czarnych spodów przeświecało słońce. Obserwowali gracza gospodarzy, z numerem 19, który siedział na ławce poniżej nich. Nie grał. Od czasu do czasu Tony mógł dojrzeć tylko tył jego kostiumu, pomiędzy głowami fanów z pierwszego rzędu. Numer 19 podskakiwał, niecierpliwy. Krzyczał w stronę boiska. Raz odwrócił się i wyszczerzył zęby w stronę górnych ławek. Nie na tyle był blisko, aby go rozpoznać. Miał opaloną twarz i małe rybie oczka. Nazywał się Ray Marcus i ktoś uznał go za częstego kompana Lou Batesa i Steve’a Adamsa. Z powodu opisu, porucznik był pewien, że to Ray Tony’ego. Ta możliwość przyprawiła Tony’ego o chłód w słońcu. Jako że nikt nie siedział w pobliżu, Bobby Andes opowiadał o tym Tony’emu, podczas gdy na boisku gra toczyła się dalej. Opowiedział, jak dostał cynk od facetów „U

120

Hermana” i jak przesłuchanie Lou donikąd nie zaprowadziło. „U Hermana” to bar w Topping, trzydzieści mil od Grant Center. Ten Lou to głupi wół, z jedną jedyną strategią: trzymać język za zębami. Koronkowa robota detektywów ujawniła, że Lou przyjechał z Kalifornii ze Stevem Adamsem, ale nic nie było w stanie zmusić go do wyznania, kim był jeszcze jeden gość w napadzie z Bear Valley. Co do sprawy Tony’ego, to nie mógł być on, ponieważ podobno wtedy był w Kalifornii. Bobby Andes opowiedział o żonie Lou w Kalifornii, która nie widziała go przez półtora roku. Baba z wozu, koniom lżej. To także była dobra robota detektywa, odnalezienie jej, chociaż nie dało to żadnych użytecznych informacji. Lou mieszkał w Topping z Patricią Cutler, która była niemal tak tępa i uparta jak sam Lou, choć nie do końca. Jej minimalnie wyższa inteligencja poprowadziła ją ku ujawnieniu rzeczy, które twarda głupota Lou utrzymywała w tajemnicy, jak na przykład przydatne przyznanie się, iż nie byli w Kalifornii w zeszłym roku. A kiedy Bobby Andes uświadomił jej, że nie jest żoną, a co za tym idzie, nie jest chroniona przed składaniem zeznania, przypomniała sobie głupka, z którym się zetknęli, prawdziwego gada, ale ani jego imię, ani wygląd nie utrwaliły się jej w pamięci, ponieważ on nigdy nie zjawiał się w okolicy i nigdy go nie widziała, co mogło być prawdą, bo wyglądało na to, że on miał własne życie, odseparowane od nich. Według Andesa, to nie miało znaczenia, ponieważ miał już, co trzeba. Dobry detektyw zna swoich ludzi. Lou i Turk znani byli w osadzie, chociaż nikomu nie zależało na bliższym ich poznaniu. Pamiętano o nich „U Hermana”, w plotkach, włączając w nie jedną o rzekomym miejscu w lesie, gdzie zabierali poderwane panienki, o czym Patricia Cutler nie wiedziała. To, co odkrył detektyw Bobby Andes, było prawdopodobnie barakiem morderstw, jeszcze zanim stał się on znany. Co do tego Raya, to najpierw było źródło „U Hermana”, który pamiętał, że widział z nimi trzeciego faceta, a wkrótce i inni sobie przypomnieli. Spośród wszystkich współpracujących „U Hermana” (bo ludzie w okolicy są spokojni, szanują policję, uważają tych facetów za obcych, przynoszących zło z zewnątrz) w końcu wyłonił się ktoś, kto znał nazwisko tego „od Tony’ego”. Brzmiało Ray Marcus, z Hacksport. I to wszystko. Dla porucznika Andesa to zamykało poszukiwania, nawet nim Tony zdąży przyjrzeć się temu osobnikowi. To cholerne nazwisko wyjaśniło wszystko. Andes opowiedział o węszeniu w Hacksport, gdzie Ray Marcus był dobrze znany. Pracował jako człowiek do wszystkiego, ostatnio w fabryce narzędzi, wcześniej i zazwyczaj jako różnego rodzaju pomocnik, czasem elektryka, czasem hydraulika. Miał kilka przestępstw na koncie. Włamanie, napad, rozbój. Jedno oskarżenie o gwałt, potem wycofane. Nie ma nikogo, kto chciałby przyznać się do bycia jego przyjacielem. Bobby Andes opowiedział, jak obejrzał sobie Raya w fabryce. Nieźle pasował do opisu Tony’ego i opisu z napadu. Żadnych odcisków palców, ale to akurat było do przewidzenia.

121

— Ciekawe, czemu nie było żadnych odcisków — wtrącił Tony. — Ale i tak sądzę, że to jego ręce dotykały pańskiej żony. A niech mnie, nasze szczęście, że mamy, co mamy. Czy wygląda znajomo? — Trzeba by zobaczyć z bliska. — Mamy dużo czasu. Normalne, Bobby Andes — szczególarz. — Przypuszczam — powiedział — że w sprawę używanego wozu ten Ray nie był zamieszany. Ten Lou, może. — Sprawę używanego wozu? — W Ajax. Tam, gdzie nie mógł pan rozpoznać Turka. Chociaż trupa poznał pan łatwo. — Byłem podenerwowany. Wyglądał inaczej. — Tak, tak. Myślę, że ten pański Lou mógł być tym facetem, który zwiał w Ajax. Ta czarna broda... Ten Lou i Turk postanowili sobie popodróżować i oto, w co się wpakowali. Złe towarzystwo. Dlaczego przypuszcza pan, że tu wrócili? Z powodu Patricii czy z powodu Raya? Dla mnie wygląda na to, że Ray był tu przez cały czas. Tony skalkulował. To było trzydzieści mil od biura Bobby’ego. Piętnaście mil od miejsca w lesie, do którego go zabrali. Drapieżcy nocą lubią wypuszczać się daleko. Nagły poryw wiatru dmuchnął pyłem z boiska w kierunku ławek. Gra została przerwana, aby zawodnicy mogli przetrzeć oczy. Prysznic na dwóch wzgórzach zniknął poza ich krawędzią. Nad głową jasne, czyste niebo, a na horyzoncie więcej ciemnych chmur. W siedemnastej rundzie Marcus, numer 19, włączył się w grę, poszedł na prawe skrzydło. Ktoś krzyknął na niego, on odpowiedział miną i zrobił taneczny krok. Poruszył biodrami, twarz ciemna i tycia pod daszkiem jego czapki. Piłka nadleciała w jego kierunku, ale leniwie do niej zdążał, batter miał parę sekund. Ktoś zabuczał. On pokazał środkowy palec. Buczenie było głośniejsze. Złapał łatwą piłkę, ktoś przesadził z owacją. Czekał po chwili na swoją kolej w kole. — Zejdźmy na dół, przyjrzymy się z bliska — zdecydował Bobby Andes. Przebili się przez mały tłumek do miejsca poza tylnym ogrodzeniem. Patrzyli na numer 19, jak porusza nogami, kopie i wkopuje się w podłoże, jak wyciąga kij i wskazuje nim pitchera. Jego zęby i jego oczy, małe białe plamy w jego poczerwieniałej twarzy. Właściwy typ, można było tak powiedzieć. Trzy uderzenia. Nie trafił ani razu i po każdej próbie mówił coś do sędziego. Tony Hastings usiłował dostrzec wyraz jego twarzy. Tamten powrócił na ławkę, krzycząc do kogoś na widowni. Stał przez chwilę z kijem w ręku. Jego słowa wybiły się w nagłej ciszy: „Pierdol się, dupku”. Spoza ogrodzenia Tony Hastings przyglądał się jego profilowi, kiedy zasiadł na ławce i pociągnął łyk wody. Zdjął czapkę i położył dłonie na głowie. Wysokie czoło, łysa przednia część głowy.

122

— To chyba on — powiedział Tony. — Jest pan pewien? — Wolałbym przyjrzeć się lepiej. — Poczekajmy. Gra się skończyła. Tłum się rozluźnił. Fani przemieszali się z graczami i zaczęli się rozchodzić. Tony Hastings podążył za Bobbym Andesem do grupki ludzi zgromadzonej wokół drużyny Chevroleta. Bobby Andes miał w ręku piłkę. Podszedł do pitchera. — Panie Kazminski, czy nie zechciałby pan podpisać się na tej piłce? To dla mojego syna. Kazminski, wysoki, młody, zaskoczony zaśmiał się i powiedział: — Jasne, z przyjemnością. Tony Hastings spojrzał na Raya, stojącego w pobliżu. Był sam. Patrzył na drogę. Rękawica wisiała na jego boku, czapkę trzymał w ręku. Żuł. Jego jabłko Adama poruszało się z góry na dół. Wyglądał, jakby nie wiedział, co ze sobą zrobić. Stał tak przez dłuższy czas, podczas gdy Tony przyglądał się mu. Odwrócił się. Tony spojrzał mu prosto w twarz. Ich oczy spotkały się przez moment. Dla Tony’ego szok, ale Ray niczego sobie nie przypomniał. Rzucił okiem na grupkę wokół Kazminskiego, splunął na ziemię i odwrócił się. Poszedł wolno w kierunku drogi. — No i? — To on — stwierdził Tony Hastings.

SIEDEM Podekscytowana zbliżeniem się do Raya, Susan zapomniała niemal o swej ostrożności, kiedy to Tony dyskutował z Francescą o karze śmierci. W kwestii zemsty odpowiedź Susan jest prosta: „Zabiję każdego, kto skrzywdzi moje dzieci. Możecie mnie wsadzić do więzienia”. Tropienie Raya jest dokładnie tym, czego chce, emocjonuje ją to. Ma nadzieję, że nie jest wrabiana z jakąś ideologię, której nie aprobuje.

ZWIERZĘTA NOCY 18 Obserwowali Raya Marcusa wsiadającego w pewnej odległości poza trzecią bazą do brudnego, zielonego, piętnastoletniego pontiaca. — Zobaczymy, dokąd jedzie — orzekł Bobby Andes. Usiedli w samochodzie Tony’ego, zaparkowanym nie opodal. — Ja poprowadzę — zdecydował Andes. W miejscu, gdzie skręcili na główną drogę, był mały tłok. Samochód Raya zatrzymał się przed nimi. Pojechali za nim do Hacksport,

123

mając przed sobą jeszcze dwa auta. Czekali, podczas gdy on zaparkował przed sklepem i wyszedł z niego z pakunkiem. Patrzyli, nie ruszając się z miejsca, jak przejeżdża dwie przecznice i skręca w prawo. — Wraca do domu — powiedział Bobby Andes. — Jedziemy. Zbliżyli się do miejsca, w którym zostawił swój wóz, przy hydrancie na wąskiej jednokierunkowej ulicy, na całej długości obstawionej samochodami. Numer 19 szedł lewą stroną, po chodniku, trzymając pakunek i rękawicę baseballową. Cała ulica zabudowana była małymi dwurodzinnymi domami. Andes podjechał obok Raya. Między nimi stały zaparkowane auta. Wychylił się przez okno. — Hej, Ray. Ray spojrzał na niego. — Dokąd idziesz? Zatrzymał się, dalej nic nie mówiąc. — Co robisz? Stał tak za dzielącym ich samochodem, gapiąc się. — Chodź no tutaj, chcę z tobą pogadać. — O czym? — Chcę ci zadać kilka pytań. — Spadaj. — Odwrócił się i szedł dalej. — Hej, spójrz no tu na mnie. Nie zmuszaj mnie, żebym wyszedł i ci sypnął. Tamten znów się zatrzymał. — Kim ty, do diabła, jesteś? Bobby Andes uniósł do góry plastykowy sztywnik z kawałkiem papieru. Drugą rękę miał w kieszeni marynarki. Z pewnej odległości Ray zezował na dokument. Rozejrzał się. Przestąpił z nogi na nogę. — Co to jest? — Chodź i zobacz. Podszedł. Powoli, między samochodami, do okna. Schylił się, rzucił okiem. Spojrzał znów na Bobby’ego Andesa w okularach przeciwsłonecznych, na jego uśmiech spod kapelusza. Tony Hastings przyglądał się Rayowi z bliska, z bliższej odległości niż kiedykolwiek. — O co chodzi? — Kilka pytań. To wszystko. Siadaj z tyłu. — Po co? Niczego nie zrobiłem. — Nie powiedziałem, że coś zrobiłeś. — Niech mnie pan zapyta tutaj — podsunął Ray. — W samochodzie. Dobra? — Dobra, dobra.

124

Wzruszył ramionami, ustępując Bobby’emu Andesowi, i otworzył tylne drzwi samochodu Tony’ego. Bobby Andes wysiadł i usadowił się z tyłu obok niego. — Jedziemy — powiedział do Tony’ego. Z tylnego siedzenia mówił Tony’emu, gdzie ma jechać. Dojechali do końca ulicy. — Gdzie mieszkasz, Ray? — spytał. — Tam — odparł Ray, patrząc na mały, biały dom. Z dwojgiem drzwi i dwoma skrzynkami na listy na frontonie. Wykręcił swą długą szyję, żeby spojrzeć, kiedy go mijali. Nagle Tony’emu zrobiło się za niego przykro. — Kilka pytań powinno nam pomóc — uznał Andes. — W prawo, Tony. Przejechali dwie czy trzy przecznice w Hacksport i wyjechali na główną drogę w dolinie, gdzie drogowskaz pokazywał do Topping 10, do Bear Valley 25 i do Grant Center 40. — Sam mieszkasz, Ray? — A po co to panu? — Nieważne. — Nie mieszkam sam. — Wiem, że nie. Mieszkasz z kobietą. — Więc co się pan pyta? — Jesteś żonaty? — To moja sprawa. Bobby Andes zaśmiał się. Tony, prowadząc nie mógł dostrzec twarzy Raya. Zdawał sobie sprawę z wielkiego, białego kostiumu baseballowego na tylnym siedzeniu, ale wszystko, co mógł ujrzeć w lusterku, to jego czapkę. Poczuł okropną odpowiedzialność: „Ten człowiek, zmiennik prawoskrzydłowego, złapany i torturowany z mojego powodu...” — Chcę pogadać z tobą dlatego, że mamy w Grant Center twojego kumpla i może mógłbyś nam z nim pomóc. Ray nie powiedział ani słowa. — Nazywa się Lou Bates. Jest w areszcie. Pewnie słyszałeś? Właściwie to dwóch kumpli, tylko że jeden nie żyje. Steve Adams, znasz go, nie? — Nigdy o żadnym nie słyszałem. — To zabawne — odparł Bobby Andes. — Na pewno nie słyszałeś o Lou Batesie? — Nie znam nikogo o tym nazwisku. — Może znasz go pod innym nazwiskiem. Pomyśl. Ale przynajmniej słyszałeś za co siedzi... — Nie, za co? — Słyszałeś o napadzie na supermarket w Bear Valley Mall? Musiałeś słyszeć, zabito tam faceta.

125

— Dlaczego mnie pan pyta? Niczego nie słyszałem. — Przyznam, że to trochę dziwne. Jest parę osób, które mówią, że ty i tych dwóch byliście dobrymi przyjaciółmi. — Jakich parę osób? — Parę osób. Znasz miejsce w Topping zwane „U Hermana”? Długa pauza, zanim Ray odpowiedział. — Tak. — Znasz? To dobrze. Często tam bywasz? — Nie za często. Czasami. — Bywasz tam z innymi kolesiami? — To nie oznacza, że wiem, kim oni są. — Nie? Te parę osób mówi, że bywałeś „U Hermana” z tymi dwoma: Lou Batesem i Turkem Adamsem. Wiesz coś o tym? Znów długa chwila milczenia. — To byli oni? — Chcesz, żebym uwierzył, iż nie wiesz, kim byli? Ray nie odpowiedział. W samochodzie zaległa cisza. Wiatr wiejący przez okna. Długa, prosta droga poprzez na nowo zielone pola w dolinie. Kierunek Topping, potem Bear Valley, z Rayem w samochodzie. Tony’emu Hastingsowi nie wolno zapomnieć nienawiści. Ten człowiek w jego głowie jest od prawie roku. — Czego pan ode mnie chce? — spytał Ray. — Na razie tylko odpowiedzi na kilka pytań. — Niczego nie zrobiłem. — Nie powiedziałem, że zrobiłeś. Ponownie wietrzna cisza. Tony z trudem dosłyszał pytanie. — Niby co miałbyś zrobić, o czym mówisz, że nie zrobiłeś? — Co? Próbuje mnie pan złapać w pułapkę? Bobby Andes jeszcze raz się zaśmiał. — Jaką pułapkę mógłbym zastawić, Ray? Jak mógłbym cię w nią złapać, skoro nic nie zrobiłeś? — To jest głupie. — Co? — Zadaje pan głupie pytania. Co chce pan wiedzieć? Dalej, niech pan pyta. — Chcę tylko sprawdzić, co ty wiesz o tym napadzie, w który zamieszani byli twoi kumple. To znaczy, jeżeli coś słyszałeś. W ogóle, cokolwiek. Tylko, że ty mówisz, iż to nie byli twoi kumple. Może znasz ich pod innymi nazwiskami. Więc co mi teraz powiesz, Ray?

126

Tony Hastings słuchając tego czekał niecierpliwie na właściwy moment w pytaniach Andesa, a pomimo tego czuł się niezręcznie z tym, co się tu odbywało. Świadom baseballowego kostiumu i prawoskrzydłowego ruszającego biodrami w tłumie, próbował przypomnieć sobie tego człowieka w lesie. — Nic o tym nie wiem. Nie uzgadniali nic ze mną. — A więc ich znałeś? — Jeśli to byli goście od „Hermana”, mogłem. Powierzchownie. — Pod innymi nazwiskami... — Nie pamiętam ich nazwisk. — W porządku, ustaliliśmy więc, że jesteś kłamcą... — Nie jestem żadnym kłamcą. Dlaczego nazywa mnie pan kłamcą, do diabła? — Zapomnij o tym. Zauważyłem u ciebie niechęć do mówienia prawdy. Nie ma powodu, dla którego nie miałbyś znać Lou i Turka. Wielu mówi, że nie brało z nimi udziału w napadzie. Ale jeden z ich kumpli brał w nim udział. Ray nie odzywał się. — Może ty wiesz kto? — Nie. — I nic nie obiło ci się o uszy? Brak odpowiedzi. — Ja słyszałem pewną pogłoskę... — Bobby Andes ciągnął swoje. — Tak? — Pewni ludzie mówią mi, że ty byłeś tym trzecim. — Myślałem, że powiedział już pan, że to nie byłem ja... Ta litość, jaką czuł do Raya, przerażała Tony’ego. Próbował sobie coś przypomnieć. Na przykład: „Gościu, twoja żona chce cię widzieć”. — Nigdy czegoś takiego nie powiedziałem, jasne? Nigdy nie powiedziałem, że to byłeś ty i nigdy, że nie byłeś. — Zaraz, zaraz — Ray podniósł głos. — Przesłuchuje mnie pan? — No cóż, tak. To właśnie robimy, nie? — Nie przeczytał mi pan moich praw. — Przecież znasz swoje prawa, Ray. — Ale pan ma obowiązek mi je przeczytać. — Przeczytałem twoje prawa. Prawda, Tony? Zrobił to? Robi się problem, jeśli Andes liczy, że Tony będzie się z nim w to bawił. — Kurwa. To nie jest legalne. — Słyszałeś je już wcześniej, Ray, znasz je na pamięć. Chcesz, żebym któreś powtórzył? — To nie jest legalne. Mam prawo do adwokata.

127

— To nieformalne pytania, Ray, pomagasz mi tylko. Jeszcze cię o nic nie oskarżyłem. Jeśli chcesz adwokata, będziemy musieli zabrać cię do Grant Center i spisać cię za coś. — Wygląda na to, że i tak tam jedziemy. — Teraz to tylko sobie jeździmy. Na co ci adwokat, skoro nic nie zrobiłeś? — Racja, kurde, nic nie zrobiłem! — Załatwię ci adwokata, kiedy dotrzemy do Grant Center. — Powiedział pan, że nie jedziemy do Grant Center. — Zmieniłem zdanie, odkąd zacząłeś gadać o prawach. Ta litość dla człowieka, który zwalił jego wóz z drogi, zaciągnął Laurę i Helen do baraku, wbił młotek w jej głowę, ale teraz jest głupim dupkiem zdeklasowanym w kotka i myszkę. Tony Hastings usiłował odbudować swą nikczemność, odnaleźć w nim diabła. — Dobra, facet, daj spokój. Nie musisz zabierać mnie do Grant Center. Odpowiadam na twoje pytania, nie? — No, nie wiem. Zdaje się, że o napadzie nie wiem ni krzyny więcej, niż przedtem. — To chyba jakaś tajemnica, nie? — Cóż, szczerze mówiąc, Ray, nie wydaje mi się, żeby to była tajemnica. Raczej nie, większość faktów mam wyprostowane. Coś ci powiem. Jest jeszcze jedna rzecz, o którą chciałbym cię zapytać. Poznajesz ten wóz? — Który wóz? — Ten. Ten, w którym siedzimy. Tony Hastings poczuł ciarki na plecach. Jego okropna odpowiedzialność za wciągnięcie tego człowieka tutaj, z którą teraz będzie musiał się zmierzyć. Albo to, albo jakaś kocia radość w zbliżaniu się do celu. Obie, zapewne. — Ten wóz? Dlaczego miałbym poznawać ten wóz? — Nie jest ci znajomy? Niczego ci nie przypomina? Nic? — Nie, człowieku. Niby czemu? Może i gdzieś go widziałem, ale niech mnie szlag, jak wiem gdzie. „Pomyśl, mendo” — rzucił Tony w myśli, bez współczucia. — I nie pamiętasz, żebyś go prowadził? — O co chodzi? Co, to niby mój? Nigdy nie miałem takiego samochodu. Najwyraźniej nie przypominał sobie. — A co z kierowcą? — Co? — Tym, który prowadzi, moim przyjacielem Tonym. Jego pamiętasz? — Nie widzę go. Niech się odwróci. — Zatrzymaj się, Tony.

128

Tony Hastings zwolnił i stanął na piaszczystym poboczu długiej prostej. Poczuł ciężkie, straszliwe uderzenia swego serca, a także szokujący, zmysłowy strach i wszystko inne. I test do zaliczenia, o którym zapomniał, że będzie tak straszny. — Odwróć się, niech cię zobaczy. Pędząca ciężarówka poruszyła wóz nagłym podmuchem. Tony odwrócił się. Mężczyzna w miękkim, białym kostiumie baseballisty z napisem CHEVROLET na przodzie, twarz schowana pod daszkiem czapki. Oczy patrzące na niego, małe usta ze zbyt dużymi zębami. Te, co pamiętał, ale nie całkiem takie same. — Co to za facet? — zapytał Ray. — Nie pamiętasz go? — Nie. Przeżuwał coś (ledwie widocznym ruchem szczęki), gapiąc się na Tony’ego, przezorny, nie poznający. Tony zobaczył wszystko — wyłupiastość jego oczu, czerwone paciorki w ich kącikach, małe czerwone żyłki w białkach i nos, dziurki, włosy w dziurkach; skrzywienie dwóch przednich zębów, jeden wystający, rozłupany. Patrzył, czekał. — Pamiętasz go, Tony? — Tak. — Odśwież mu pamięć. — Pamiętam cię — powtórzył Tony. — Powiedz mu, gdzie to było. — Ostatnie lato, na międzystanowej, niedaleko zjazdu na Bear Valley. Oczy Raya patrzyły na niego, czekając. — Powiedz mu, co zrobił. Widząc oczy Raya, Tony nie wiedział, czy może to powiedzieć. Spróbował. — Zabiłeś moją żonę i córkę. Świadom był drżenia swego głosu. Jakby kłamał. Zauważył lekkie rozszerzenie oczu tego człowieka. Żucie ustało. Żadnej innej zmiany. — Jesteś trzepnięty, facet. Nigdy nikogo nie zabiłem. — Opowiedz mu wszystko. — Ty i twoi kolesie na międzystanowej. Zepchnęliście nas z drogi. Słyszalny zgrzyt w jego głosie, drżenie mówienia z musu. — Powiedz mu, kim byli ci kolesie. — Lou i Turk. — Pamiętasz, Ray? Przypominasz sobie igraszki na międzystanowej, zabawy z innymi samochodami? Głos Raya jakby zmiękł: — Jesteś trzaśnięty, człowieku. — Kazałeś nam się zatrzymać, złapaliśmy gumę. Lou i Turk zmienili koło. A potem ty i Turk wsiedliście do mojego samochodu z moją żoną i córką, a mnie zmusiliście do jazdy z Lou twoim wozem.

129

— Co było potem, Tony? — Lou wziął mnie do lasu i wykopał. Musiałem wracać pieszo. „Czy po raz drugi bawi go to poniżanie mnie, za tą ostrożną, zamkniętą maską, kiedy słyszy jak to teraz wyznaję?” Jego głos stał się jakby silniejszy, twierdzący, zmieniający poniżenie w zemstę: — Potem wróciliście do lasu moim samochodem. Wołaliście mnie i próbowaliście wciągnąć w zasadzkę. Podjechaliście tam, gdzie zostawił mnie Lou. Kiedy pojawiliście się jeszcze raz później, usiłowaliście zabić mnie moim samochodem. — Po co tam wróciłeś, Ray? — Jesteś szalony, człowieku. — Powiedz mu, Tony, co tam znaleźliśmy. — Ty mu powiedz. — Muszę? Wiesz to przecież sam, no nie, Ray? — Jesteś szalony. Nie wiem, o czym wy, kurwa, mówicie? — O ciałach mojej żony i córki, które tam wywieźliście i porzuciliście. Obraz dwóch białych manekinów, a za nim dwóch kokonów, przyniósł nagłe wspomnienie starego smutku, okrywając oczy Tony’ego Hastingsa wilgocią, którą ten człowiek mógł dojrzeć. I dojrzał. Musiało to poprzez maskę dotknąć jego żądzy i przez małą chwilkę Tony zobaczył uśmiech, nie wielki, ale wystarczający, ten sam, który widział zeszłego lata, sadystyczny i pogardliwy. Wystarczający, by rozpalić niemal zapomnianą wściekłość Tony’ego i wyrzucić litość z umysłu. Maska wróciła na swoje miejsce, ale zbyt późno dla Raya. — To ty — powiedział Tony. — Znam cię. — Co ty na to, Ray? — Jesteście porąbani. — Dobra, jedźmy do Grant Center. Chyba cię spiszę. — Robisz błąd, facet. — Nie wydaje mi się, Ray. Jadąc do Grant Center, Tony Hastings nie oglądał się za siebie. Zagryzał wargi. Stare przyzwyczajenie z dzieciństwa, żeby trzymać nerwy na wodzy. Był pełen złej radości i jechał szybko.

OSIEM Susan Morrow czyta dalej, bez przerwy, zachęcona schwytaniem Raya, nie mogąc się doczekać, co będzie potem. Czując się dobrze, ma ochotę na rozrywkę z dobrze wymyślonym nerwem.

130

ZWIERZĘTA NOCY 19 To Ray wchodzi teraz myślami w niego. Człowiek zamknięty w celi po drugiej stronie ulicy. Tony Hastings w zimnym motelu nie może spać, przepełniony słowami zza plugawego uśmieszku Raya. Wyciąga je po kolei: „Pamiętam cię. To ty jesteś ta dupa, co pozwoliła nam odjechać ze swoimi kobietami. Cóż, skoro nie potrafiłeś o nie lepiej zadbać...” Rano udał się na posterunek policji i zjadł w kafeterii śniadanie z Bobbym Andesem. Oczy Andesa nabrzmiały krwią, głębokie zmarszczki ponaciągały skórę twarzy, furia i frustracja nacięły ją mocno wokół oczu i nosa. Niósł tackę jak starzec, utykając, czego Tony wcześniej nie zauważył. Jego skóra była matowa i szorstka. — Kurwa — odezwał się. — Co? — Powiedziałem „kurwa”. — Tak mi się wydawało... Pochylił się nad jajecznicą, popychając ręką to, czego nie mieściły jego usta. Dobrawszy się do trzeciej kawy, rozparł się w plastykowym krześle. — A teraz — oznajmił — chcę zabrać twojego przyjaciela Raya na małą joggingowo-wspomnieniową wycieczkę. Chcę, żebyś ty też pojechał. — Dokąd? — Punkty widokowe w Bear Valley. Tony poczuł jakiś lęk. — Będę do czegoś potrzebny? — Tak. — A po co? — Może jemu to dobrze zrobi. Tony Hastings odgadł, że Bobby Andes miał też jakiś inny cel, ale nie mógł wyczuć, co by to to mogło być. Strażnik z pistoletem, gwizdkiem i kluczami otworzył zewnętrzne stalowe drzwi oraz drzwi celi i wyprowadził Raya Marcusa, ubranego w zielony wojskowy mundur, bez czapki, bez kostiumu baseballisty. Czoło miał łyse, tak jak to pamiętał Tony Hastings. — Znowu wy — odezwał się. — Zabieramy cię na małą przejażdżkę. Poszli do dużego trójkolorowego policyjnego wozu z kogutami na dachu i emblematem na boku. Policjant, którego Tony zapamiętał jako George’a, usiadł za kierownicą. Tony obok niego, a Bobby i Ray z tyłu.

131

— Dokąd jedziemy? — Podziwiać widoki. Ray popatrzył na Tony’ego. — A dlaczego on jedzie? — Ma swój interes w tej sprawie. — Nie chcę, żeby jechał. Nie może pan takich przyprowadzać. — O co chodzi, Ray? Mogę przyprowadzić kogo mi się podoba. — Nie może pan. On jest uprzedzony. Opowiada kłamstwa. — Przykro mi, Ray, nic z tym, niestety, nie możesz zrobić. — W ten sposób straci pan tę sprawę. — To chyba lepiej dla ciebie, co, Ray? George prowadził. Wyjechali na główną drogę doliny i skierowali się tam, skąd przyjechali wczoraj. Wtedy odezwał się znowu Andes: — Mówiąc o prawach, Ray, chcę abyś wiedział, że w tym wozie jest magnetofon. Nagrywa właśnie to, co teraz mówię. — Super. — Wracamy teraz w parę miejsc, które możesz pamiętać. Możesz nam pomóc, opowiadając coś o nich. Jeśli ty sobie nie przypomnisz, Tony przypomni ci na pewno. Na przednim siedzeniu, Tony oparł się bokiem i obserwował Raya z Bobbym. Ray mlaskał językiem, jak nauczyciel w szkole, kiwając głową, jakie niemoralne to wszystko. — Jeśli myślicie, że mogę coś wam powiedzieć o tym, kto zabił żonę i brata tego faceta, to tracicie czas. — Brata, Ray? — Wszystko jedno. — Córkę, Ray, córkę. Jak mogłeś pomylić córkę z bratem? — Skąd mam, kurwa, wiedzieć, kto tam był? — To nie takie sprytne, jak myślisz, Ray. Prawdę mówiąc, to raczej głupie i wstyd mi za ciebie. Ale niezłe to przyznanie się. Ray trzymał się w garści, choć oczy miał rozbiegane. — Co to znaczy: niezłe przyznanie się? O czym pan mówi? — To głupota, Ray. To głupota robić z siebie większego durnia niż się jest... — Ray patrzył w dal, przez szybę, nadąsany. — Dobrze wiesz, że to była żona i córka. Nie musiałeś tam być, żeby to wiedzieć. Dalej patrzył przez okno. — Nie zauważyłem. Nie zwracam dużej uwagi na gazety. — Nie trzeba było gazet, Ray. Tony powiedział ci to wczoraj. — Na to także nie zwracałem uwagi.

132

— No i w naszym wczorajszym przesłuchaniu wieczorem też musiałem wspomnieć o córce ze dwadzieścia razy. — Dobra już, dobra, niech będzie córka. Bierzecie mnie za idiotę? — Spokojnie, Ray. Nie chcemy cię skrzywdzić. — Pewnie, że nie, kurwa. — Będzie prościej dla nas wszystkich, jeżeli powiesz nam prawdę... — Przecież mówię prawdę — przerwał mu Ray. — A dla wszystkich, Ray, to znaczy i dla ciebie też. Ty współpracujesz, my dajemy ci lepsze warunki. — Lepsze niż co? — Lepsze niż to, co dostaniesz, jeżeli nie będziesz współpracować. — Powiedziałem wam, dlaczego to nie mogłem być ja. Czego więcej chcecie? — Trzymasz się tej historyjki? — Chryste, trzymam się, bo to prawda! — Powiedz to Tony’emu. Spodziewasz się, że w to uwierzy? — Chuj mnie obchodzi, w co on wierzy. — Ale mnie obchodzi, Ray. On wierzy, że to ty zamordowałeś jego żonę i dziecko. Powiedz mu, co ty podobno robiłeś tamtej nocy... — Niech pan mu powie. — Zapomniałem. Zapomniałem już, co mi mówiłeś. — Nie myślałem, że jest pan gnojkiem. — No już, opowiedz mi jeszcze raz, Ray. Mam taśmę. Może to mi pomoże zapamiętać... — Raz już mówiłem, ma pan to na innej taśmie. Byłem z Leilą. Przez całą noc. Wiadomo o co chodzi. Oglądaliśmy telewizję. Braves z Dodgersami, sześć do czterech. Można to sprawdzić, do diabła. Parę piw, łóżko, bara-bara. Zapytajcie Leilę. Pytaliście ją? — To akurat nie twój interes. — Lepiej ją zapytajcie. Wasz obowiązek, żeby ją zapytać. To nie fair, jeżeli nie zapytacie. — Nie będę się powtarzał, Ray... Skręcili w prawo. Czarna droga w lesie wspinała się pod górę, zakręcając ostro. Tony pamiętał to, zakręty, przyśpieszony oddech. — Więc jak z tym twoim alibi, Ray. Która to, mówiłeś, była noc? — Dziewiętnastego lipca. Może pan sprawdzić wynik meczu, jeśli pan nie wierzy. — Jesteś pewien, że nie był to dwudziesty albo dwudziesty pierwszy? — Wiem, kiedy to było. — To może pozwolisz, że zadam ci jeszcze inne pytanie: gdzie byłeś nocą dwudziestego szóstego? W zeszłym roku, dwudziestego szóstego lipca.

133

Widoczne zakłopotanie Raya. — Co to za pytanie? To przecież nie stało się tamtej nocy. — Nie. Po prostu jestem ciekaw, czy pamiętasz, gdzie wtedy byłeś. — Do diabła, człowieku, to rok temu! — No cóż, więc jak możesz pamiętać noc z dziewiętnastego, jeśli nie pamiętasz nocy z dwudziestego szóstego? Skrępowanie. Zamglone, przestraszone oczy. Skupienie na czymś. — Może to były urodziny mojej mamy... — A były, Ray? To też możemy sprawdzić. Moment zawahania. — Powiedziałem „może”. To znaczy mogły być. Ale nie były. Znów skupienie myśli: — To było w gazetach. Dlatego zapamiętałem. — Będziesz mi to musiał wytłumaczyć. — To znaczy, widzieliśmy to w gazecie następnego ranka. Leila i ja. Zobaczyliśmy, że rodzinka tego faceta została zabita i powiedzieliśmy: „To ciekawe”. Kiedy to się stało, my oglądaliśmy mecz, a potem poszliśmy do łóżka... — Nagle Ray spojrzał na Tony’ego. — Przykro mi, że straciłeś swoich bliskich, stary. Naprawdę mi przykro, ale ja nie miałem z tym nic wspólnego, wierz mi... — Mówisz, że to gazeta z następnego ranka, Ray? Pomyślał. — Następnego po tamtym. Minęli biały kościółek i w chwilę później przejechali zakręt, nie opodal którego, w lesie powyżej, znajdował się barak. Widok ten uderzył Tony’ego w piersi i podsunął mu myśl, aby obserwować Raya, który spojrzał akurat na barak. Spojrzenie niemal nieuchwytne. I uspokojenie na jego twarzy zaraz potem. Myślał za Raya: „Takie mądrale, a nawet nie wiedzą, gdzie to się zdarzyło”. Tony popatrzył na Bobby’ego Andesa, którego oczy przyglądały się oczom więźnia. Przyjechali w miejsce, gdzie druga droga opadała w dół wzgórza — drogą, którą Tony jechał tamtej nocy — a potem skręcała pod górę w las. Najpierw zdawała się szersza, a potem węższa i dziksza niż Tony pamiętał, z wysoką trawą pośrodku, z zielonymi krzakami, chylącymi się jakby chciały podrapać lakier po bokach, i ostrymi skrętami wokół głazów, drzew i rowów. Prawie rok minął odkąd to miejsce ulokowało się w umyśle Tony’ego i aż trudno uwierzyć, że był tu tylko po dwakroć. Od tamtej pory opadły liście, gałęzie stały się nagie, ciężkie górskie śniegi pokryły wszystko i na nowo zjawiła się zieleń, pośród zarośli, w ściółce i wysoko na gałęziach. Cała ta zieleń była nowa, różna od tej, na której się potykał. Przypomniało to Tony’emu krwawiącą na zielono agonię jego żalu, zapomnianą, pozostawioną w tyle w czasie, wstyd od tamtej pory czyniący wszystko maskaradą zaniedbania albo długą, głupią hibernacją w zamkniętym domu jego życia...

134

Usłyszał udawaną głupotę w głosie z tylnego siedzenia. — Co to za miejsce? Przypomniał sobie tyranię tego samego głosu w lesie: „Facet, twoja żona chce cię widzieć”. Znów spojrzał na twarz wpatrzoną w las. Patrzył intensywnie, jakby chciał te oczy zwrócić na siebie, siłą. „Spójrz na mnie...” Uświadomił sobie, że Bobby Andes patrzy nie na Raya, ale na niego, z lekkim uśmiechem, w zasadzie sugestią uśmiechu. To Tony jednak, nie Andes, powiedział: — Znasz to miejsce. Teraz Ray spojrzał na niego i gapił się długo, zanim się odezwał. — Przysięgam na Boga, nie znam. Bądź co bądź, teraz bez cienia głupoty. Teraz ten głos był nieomylnie ironiczny, a spojrzenie nie głupie i nie zakłopotane. Tony Hastings patrzył na swojego wroga jakby czas nie minął i nie musiał wchodzić w myśli Raya, bo słowa były jasne same w sobie: „Co to, facet, myślisz, że mnie masz? Gówno. Ty i ci twoi gliniarze, kopiecie tylko pod sobą dołek, bo nic na mnie nie macie poza twoim słowem, które w sądzie, bez żadnego innego wsparcia, nic nie będzie znaczyć!” Zajechali do końca. Nowa trawka pokryła wszystkie ślady po policyjnych samochodach. W środku krzewów czegoś brakowało. — Chcesz wysiąść, Tony? — spytał Andes. Jasne, że chciał. Podszedł do krzaków, tam gdzie ujrzał je wtedy. Zbliżając się, nagle uświadomił sobie niebezpieczeństwo znalezienia czegoś do nich należącego, czegoś przeoczonego przez policję i pozostawionego na całą zimę. Ta możliwość przeraziła go. Pomyślał, że powinien się zatrzymać, ale nie mógł. Stał obok krzaków i zdał sobie sprawę z tego, że nie wie dokładnie, gdzie to było. Bobby Andes złapał go za łokieć. Jego oczy błyszczały. Tony Hastings podszedł do samochodu i spojrzał w dół, przez okno na Raya w środku. — Chcę wiedzieć — powiedział. — Kiedy je przywiozłeś samochodem, były już martwe, czy zabiłeś je dopiero tutaj? — Nikogo nie zabiłem, człowieku. Głos był miękki i kpiący. — Nie masz nam nic do powiedzenia, co, Ray? — odezwał się Andes. — Przecież mówię, tracicie czas. Tony Hastings tak nie myślał. Coraz bardziej czuł się świadom siły, jakiej nabrał do robienia czego tylko by zapragnął. Zostawili to miejsce i wyjechali. Kiedy dotarli do drogi, Tony wskazał rów i powiedział: — Tutaj chciałeś mnie przejechać. Ray szczerzył się teraz, na tyle by Tony mógł to widzieć, Andes nie. „Przecież nie było sensu zjeżdżać tu z drogi. A w ogóle to co robiłeś tu w okolicy? Myślałem, że jedziesz na lato do Maine...” Skręcili pod wzgórze, a z drugiej strony w dół. Na zakręcie George zjechał na bok przy baraku.

135

— Co tym razem? — zapytał Ray. — Nie masz ochoty zajrzeć do środka? — podsunął mu Bobby Andes. — Po co? — Po prostu rzućmy okiem. Poszli wszyscy. Tony pozostawał z tyłu. Niespodziewany szok. George, policjant, trzymał Raya za rękę, a Bobby Andes wyjął klucz i otworzył drzwi. Tony przerażony, o krok od ujrzenia tego miejsca, które tak często konstruował w swojej wyobraźni, ale teraz nie przygotowany. Czy wolno mu już tam wejść? Bobby Andes zapalił światło wewnątrz. Światło pociągnęło Tony’ego. Ściany, które wyobrażał sobie jako przystrojone takim materiałem jak zasłonka w oknie, były puste i szare. Był tam mały piecyk, przy drzwiach, łóżko z mosiężnymi prętami, gdzie musiały być odciski palców, i pudło na śmieci, wypełnione gazetami. — Domyślam się, że zgwałciłeś je na tym łóżku — rzucił Andes. — Nigdy nikogo nie zgwałciłem. — O, daj już spokój, Ray. Przecież mamy twoją kartotekę... — Do diabła, tamte oskarżenia zostały wycofane. Nigdy nikogo nie zgwałciłem. Tony stanął przed Rayem, obok łóżka. Zdziwiony był, że jest takie małe, jak łóżeczko dziecięce. — Chcę wiedzieć, Ray — powiedział. — Dokładnie wszystko, co im zrobiłeś. Zaskoczyło go ciśnienie jego słów, napędzających go jak para. — Będziesz musiał spytać o to kogoś innego, facet. — Chcę wiedzieć, co mówiły. Chcę wiedzieć, co powiedziała Laura, a co Helen. Nikt inny, poza tobą, tego mi nie powie. Patrzył z bliska na twarz Raya. Krwawe oczy, zbyt duże zęby, ironiczna mina. „Bo co, koleś? To była prywatna rozmowa między nimi a mną. Ty w tym czasie łapałeś okazję. Trzeba było nie wyłazić z lasu. Nie twój interes, gościu”. — Chcę wiedzieć, jak je zabiłeś. Chcę wiedzieć, czy one zdawały sobie sprawę, co się z nimi dzieje. Chcę wiedzieć, do kurwy nędzy! „Nie, facet, nie chcesz. Nie ktoś taki jak ty, wychowany w antypatii do przemocy i walki. Jeszcze byś się porzygał”. — Jak cierpiały, Ray? Chcę wiedzieć, czy je bolało. Chcę wiedzieć, co czuły... „Wcale nie chcesz teraz tego wiedzieć, wiesz, że nie chcesz”. — Odpowiedz mi, gnoju. — Facet, chyba ci się pokręciło — powiedział Ray Marcus. Głos, który powiedział „facet”. „I po co teraz ta maska, gościu, szukasz dziury w całym. Myślałem, że je olałeś...” Oczy mówiły swoje. „Powiedziałem ci przecież, że ona chce cię widzieć. Gdybyś przylazł, jak wołaliśmy... Skoro nie potrafiłeś o nie zadbać lepiej... Kurwa, myślałem, że robię ci przysługę!”

136

Ta twarz była przed nim. Mały twardy podbródek jak piłka do baseballa z rozcięciem, odkształcone zęby, łypiące oczy. I ta szybka myśl. Gdyby mógł. Jasne, że mógł! Niespodzianie, nim go powstrzymają, z całej siły. I zrobił to. Wtedy Bobby Andes schwycił Tony’ego za ręce i odciągnął do tyłu. — Spokojnie, spokojnie. George miał już wyciągniętą broń. Potem sięgnął ręką w dół, tam, gdzie był Ray. Rozłożony na podłodze naprzeciw piecyka. Na jego twarzy była krew, rozbite usta. Jedna sekunda. Potem Ray pozbierał się z podłogi, a George unieruchomił jego ręce, wykręciwszy je do tyłu. Bobby Andes wszedł między nich. Kajdanki, w oka mgnieniu. I Ray z dłońmi na ustach, cały zakrwawiony. Krzyczący coś do Tony’ego. — ...sarżę cze kolesz! — Co on mówi? — Mówi, że cię zaskarży. Nie obawiaj się. Na razie nikogo nie może zaskarżyć. — Wszyszkich wasz...sarżę. — Dam ci radę, Ray. Sam widzisz, co cię spotkało za próbę ucieczki. — ...czeczki? Gófno, faszet! Ray stał spięty z Georgem. Andes poklepał go po ramieniu. — Już dobrze, Ray, załatwimy ci dentystę. Masz jego zęba, George? Ten podał mu chusteczkę. Wrócili do samochodu. — Teraz ja poprowadzę — zdecydował Andes. George i Ray, spięci kajdankami, usiedli z tyłu. Tony z przodu, jak poprzednio. Bobby Andes spojrzał na niego. Oczy mu błyszczały. — Nieźle — przyznał. — Nie wiedziałem, że siedzi to w tobie... Tony Hastings, który nie był w stanie przypomnieć sobie uderzenia kogokolwiek wcześniej, czuł się niezwykle. Dziki i ożywiony. Sprawiedliwy gniew się dopełnił. Susan Morrow wali pięścią w twarz Raya Marcusa i rozgniata go o piecyk. Uuu, ła. Odkłada maszynopis. Czas przerwać na noc, chociaż to zbrodnia porzucać lekturę w takiej chwili. Jeszcze jedna bolesna przeszkoda, jak rozwód, wymóg sprzeczności pomiędzy prawami czytania, a prawami życia. Nie można czytać całą noc, nie, jeśli ma się takie obowiązki jak Susan. A skoro i tak nie może doczytać do końca i musi przerwać, to równie dobrze może to zrobić tutaj. W którymś momencie podczas jej czytania, Dorothy i jej chłopak Arthur wrócili z randki, zachowali się dobrze, respektując jej godzinę policyjną. Od tamtej pory oglądają telewizję. U góry dalej wagnerowskie dźwięki spoza zamkniętych drzwi. Tristan równający miłość ze śmiercią. Susan idzie do łazienki, ucieszona tym grzmotnięciem Raya tak jak ucieszony musiał być sam Tony. Co miała na myśli chwilę temu, radując się tą swoją wściekłością? Na

137

kogo właściwie się wścieka? Na nikogo? Susan, która kocha wszystkich, której serce jest dla wszystkich. I przypomina sobie ten powód: przeprowadzamy się do Waszyngtonu. Nie? Ta kwestia na razie została zawoalowana, otorbiona jak owad w kokonie, owinięta jedwabiem jej czytania. Wkrótce znów wypłynie jednak i wtedy Susan będzie musiała o tym pomyśleć. Czy powinna powiedzieć Dorothy i Arthurowi, żeby już dali spokój? Dusi w sobie jakiś teatralny impuls do tego, żeby ich łajać za zatracanie młodości przed telewizorem. Telewizja, wyjazd do Waszyngtonu i powalenie Raya mieszają się w jej głowie, sprawiając jakby to telewizor chciała zmiażdżyć. Staje więc jakby z pozycji obcego pytając siebie, jaka jest różnica pomiędzy gapieniem się Dorothy w telewizor, a jej gapieniem się w książkę. Martha i Jeffrey, jej małe zwierzątka, uważają przecież za dziwne to jej sztywne siedzenie w jednym miejscu, jak sparaliżowana. Wolałaby nie musieć udowadniać wciąż, że ta jej skłonność do czytania czyni ją właśnie cywilizowaną.

DRUGA PRZERWA JEDEN

Obudź się już. Światło, pusty kwadrat, okno. Klapa w podłodze zatrzaskuje wycofujący się umysł. Luka bez umysłu przed innym umysłem, jasnym i powierzchniowym, wita ją ziemskimi danymi. Dzień dobry, Susan, już podaję dzień tygodnia, godzinę, ubieraj się, planuj dzień. Umysł pełen jest ładu i porządku. Mimo iż jeszcze przez chwilę tamten oddalający się świat migocze, jak szron na szybie, świat, gdzie wszystko jest połączone, Edward, Tony, odmienne stany świadomości Susan, jedno wiedzie w drugie i z powrotem, tak samo i na zmianę. Kiedy migotanie gaśnie, pojawiają się różnice i jeszcze raz Susan jest czytelniczką, a Edward pisarzem. Choć pozostaje ciekawa wizja Susan pisarki, jakby nie było różnicy. To wystarczająco interesujące, aby zatrzymać ją w kuchni po śniadaniu, zastygłą z naczyniem w każdej ręce, usiłującą racjonalnie powiedzieć sobie, co to oznacza. Obserwuje siebie. Widzi słowa. Rozmawia ze sobą przez cały czas. Czy to robi z niej pisarkę? Myśli. Jeżeli pisanie jest dopasowywaniem myśli do języka, każdy pisze. Drobna różnica. Słowa, które przygotowuje do wypowiedzenia to mowa, nie pisanie. Słowa nie przeznaczone mowie to zaduma. Jeśli zatem Susan jest pisarką, to przez inne słowa, ani mowę, ani zadumę, słowa jak te teraz — jej zwyczaj uogólniania. Jej sposób komponowania reguł, praw i opisów rzeczy. Robi to cały czas, pakując swe myśli w słowa, przechowywane dla późniejszego użycia. Czyni kolejne uogólnienie: to zachowywanie słów dla późniejszego użycia tworzy pisanie. Pisarskie aspiracje Susan zawsze były skromne. Listy, nieregularnie prowadzony dziennik, jakiś pamiętnik. Przypadkowy list do wydawcy w sprawie praw kobiet. Kiedyś bez wątpienia pragnęła więcej, bo pragnęła także być kompozytorem, łyżwiarką, sędzią sądu najwyższego. Zrezygnowała z tego bez żalu, jakby to, z czego zrezygnowała nie było pisaniem, ale czymś innym, mniej ważnym.

139

Musi rozróżnić pomiędzy pisarką, którą nie chciała się stać, a pisarką, którą zawsze była. Z pewnością to, czemu się oprzeć musiała nie było pisaniem, ale następnym krokiem, rozszerzeniem — skrócone przeróbki i reklama wymagały nakłonienia innych do czytania — ekstensywnym procesem podsumowanym jednym słowem „publikacja”. Krzątając się po domu w ten jasny, ale szarzejący dzień z prognozą śnieżycy, Susan myśli, że to szkoda, bo porzucając publikację, porzuciła szansę bycia częścią pisarskiej konwersacji, szansę czytania konsekwencji swych słów w innych słowach z zewnątrz. Jakby szkoda zmarnowanego czasu, odkąd wie, że jej umysł jest tak dobry jak jego — myśli o Edwardzie, który zaczął to wszystko. Gdyby poświęciła kilka lat praktykowaniu tego rzemiosła, mogłaby z powodzeniem napisać powieść tak dobrą jak jego. Dlaczego więc nie pisała? Inne rzeczy były ważniejsze. Co? Mąż, dzieci, uczenie podstaw angielskiego w szkole? Susan potrzebuje lepszego powodu. Czegoś w procesie publikacji, co subtelnie ją odpychało. Widziała to za dawnych dni, kiedy Edward walczył. Czuła to, kiedy sama próbowała pisać. Nieuczciwość, jakieś subtelne zafałszowanie, wymuszone na niej przez pisanie dla kogoś innego. Poczucie niewygodnego położenia. Zaraziło to ją wtedy i wciąż zaraża jej najskromniejsze wysiłki — jej listy, jej kartki bożonarodzeniowe, bez względu na to, co pisze, a czego nie. Obecność drugiej osoby, to jest powód. Druga osoba, czytelnik zanieczyszcza to, co ona pisze. To czytelnicze uprzedzenie, gust, zwyczajna inność, kontrolują to, co ona może powiedzieć, niczym hollywoodzki producent czy badacz rynku. Nawet nie opublikowane pisanie, w jej duszy, ma już intruza pomiędzy sobą a zdaniem, w którym ona ma się wypowiedzieć. Zdanie upraszcza. Jeśli nie upraszcza, jest pomieszane i wtedy grzęźnie się w dodatkowej wadzie niejasności. Ona tworzy jasne zdanie przez obcięcie, przesadę, zniekształcenie. To daje jej ułudę klarowności lub głębi, którą przedkładać będzie nad prawdę i wkrótce zapomni, że to prawdą nie jest. Wewnętrzna nieuczciwość pisania psuje także pamięć. Susan pisze swe wspomnienia w formie opowiadania. Ale opowiadanie nie błyszczy tak jak pamięć, jest zbudowane w czasie, z komórek do przechowywania błysków, które nadchodzą. Przekształca pamięć w tekst, folgując umysłowi w potrzebie kopania i polowania. Zapamiętany Edward jest takim tekstem, i wczesny Arnold i jej małżeństwo, ustalonym poprzez wiele pism dawno temu. Zobligowana teraz do ponownego odczytania tych starych tekstów, nic nie może poradzić na pisanie od nowa. Pisze teraz na nowo, na tyle, na ile ją stać, próbując przywrócić iluzję żywej pamięci, ponieważ ortodoksyjne opowiadanie jest totalnie martwe.

140

DWA Susan winna była wiedzieć, zgodziwszy się na czytanie książki Edwarda, że będzie to miało taki efekt. Powinna była przewidzieć, że to znów go ożywi, zupełnie jakby dwadzieścia lat nie minęło, że z nim przyjdzie także rozwód, wczesny Arnold i inne kwestie, o których wolałaby nie myśleć. Ale czy mogła przewidzieć taką ekscytację połączoną z trwogą? Nie rozumie tej trwogi, bo jest ona nie w proporcji do sprawy. Zastanawia się, czy sama opowieść, przypadek Tony’ego, działa na nią w jakiś ukryty sposób, oddzielnie od odrodzenia Edwarda. Gdzieś tkwi zagrożenie, ale ona nie wie czym ono jest, ani skąd pochodzi. Próbuje się tego dowiedzieć przez przeszukiwanie swej pamięci, pracując fizycznie koło domu. Sytuacja była taka: Kiedy Susan była żoną Edwarda, który szalał z pisaniem, Arnold był mężem Seleny, szalejącej z nożem kuchennym. Problemem dla Susan jest to, jak — pisząc na nowo swoją pamięć — dostać się od tamtego układu małżeństw do obecnego. Sześć mieszkań, dwa na każdym piętrze. Susan i Edward mieszkali w 2B, Arnold i Selena w 3A. Na tyłach domu trawnik z jednym drzewem i dwoma stołami piknikowymi. Był piknik, hamburgery, kukurydza gotowana w garnku na grillu. Susan i Edward nigdy przedtem nie spotkali Arnolda i Seleny. Arnold był niespokojnym, młodym internistą w szpitalu, który pracował w okropnych godzinach, ale tamtego dnia miał wolne. Selena była najpiękniejszą kobietą, jaką Arnold kiedykolwiek widział. Miała kruczoczarne włosy, oczy błękitne jak morze, sztuczne rzęsy, śnieżnobiałą skórę, Jej uśmiech był promienny i żywy, jej głos miękki i delikatny. Zabawiała się z dżentelmenami, paniami i dziećmi niczym książęca kotka. Była napięta jak elektryczność. Arnold za to był duży, misiowaty i zatroskany. Krążył wokół Seleny, dostarczając jej hamburgery, colę i ciasteczka. Był oszołomiony, ale i pełen szacunku, kiedy Edward wspomniał o porzuceniu prawa na rzecz stania się pisarzem. Spojrzał wtedy na Susan w pewien niejasno miły sposób. Miał ciemne, krótkie, kręcone włosy, sportową bluzę, ciemne włoski na przedramionach i ciemne brwi. Pracował w szpitalu na pogotowiu i był pod wrażeniem swych doświadczeń, które opisywał wrażliwym głosem, podczas gdy Selena zagadywała dzieci jak piękna niecna wiedźma, a Edward oniemiał. Potem spotykali się często na schodach, Arnold z Susan i Edwardem, ale nigdy Selena. Susan nie widywała Seleny, chociaż czasami dobiegał ją z góry operowy sopran. Selena została hospitalizowana w październiku. W środku tego miesiąca Edward spędzał czas z maszyną do pisania, sam w lesie. To było dogodne. Jedna żona i jeden mąż wyjeżdżają, zostawiając pozostałą parę, aby się nawzajem odkryła. Jakkolwiek żadne nie wstąpiło w umysł drugiego, a nie cierpiącym zwłoki problemem Arnolda

141

było odebranie noża Selenie. To było niedzielne popołudnie. Susan sama w swej samotności oglądała mecz footballowy — do czego wstyd się przyznać, ponieważ nigdy nie oglądała footballu — bo nie mogła skupić się na czytaniu, a ponadto prasowała i kiedy włączyła telewizor, udało jej się jeszcze załapać na przyłożenie. Tak więc spoglądała na mecz, wspominając nie Edwarda, a Jake’a, który miał w zwyczaju każdej niedzieli zabierać ją na mecze i na widowni wsuwać swą chłodną rękę pod jej bluzkę. Właśnie miała to w głowie, kiedy gwałtowne pukanie do drzwi, na tyle nerwowe, by ją zaalarmować, wprowadziło ją w jej przyszłość. To był Arnold. Wielki i wystraszony jak dziecko, pytający, czy nie mogłaby pójść z nim na górę i pomóc mu z Seleną, która miała napad. Nie wiedząc, iż Selena miewa napady, Susan zrozumiała tę nagłą potrzebę i pośpieszyła na górę, a później dopiero odkryła, że życie z Edwardem także zaczęło się od nagłej sytuacji. „Zamknęła się w łazience z nożem kuchennym. Teraz trzeba ostrożnie” — powiedział Arnold, każąc Susan złapać za broń, którą okazała się być szczotka. Wspomnienie jej pierwszej wizyty w mieszkaniu Arnolda ukazuje Susan trzymającą oburącz szczotkę, przygotowaną do odparcia noża szalonej kobiety, która miała okazję być najpiękniejszą, jaką Arnold widział kiedykolwiek, czego Susan właściwie nie wiedziała, aż do późniejszego czasu, kiedy opowiadał jej o tym więcej razy niż to było konieczne. Gdy weszli do mieszkania, w zimnych promieniach słońca wpadających oknami i przez otwarte drzwi, Arnold zawołał: „Selena, Susan przyszła, czy możesz wyjść się przywitać?” „Jaka Susan?” Schowany głos był metalicznym piskiem spoza drzwi łazienki w korytarzu. Już nie operowy sopran. „Na miłość boską, jestem w łazience. Co za Susan? Ta sąsiadka? Poszedłeś ją tu sprowadzić, ty szczurze?” „Daj spokój, Selena”. „Poczekaj, niech skończę...” Arnold wyjaśnił Susan, na boku: „Zadzwoniłem do szpitala. Wysyłają kogoś”. Drzwi otworzyły się i wyszła Selena. Niebieskie dżinsy i brudna biała koszulka, włosy potargane, dzikie piękno. Nawet nie zdawała sobie sprawy z tego, że ma w ręku nóż, kiedy Susan złapała za szczotkę. „Cześć Susan, jak się masz?” A Arnold na to: „Co masz w ręku, Seleno?” „(Kurwa) Arnold, powinieneś się wstydzić, wystawiając swoją żonę na takie pośmiewisko, sprowadzając obcych, żeby mieszali się w nasze kłopoty. (Wybacz, Susan.) Ja bym ci tego nie zrobiła. Nie przyprowadziłabym jakiegoś faceta, żeby się gapił i śmiał się z ciebie”. „Nikt się nie śmieje” — odparł Arnold. „W oczy nie. Susan, przepraszam. Przepraszam za Arnolda. Właśnie robię coś w kuchni i nie rozumiem, czemu nie mogę wziąć noża. To tylko nóż. Czy ty nie używasz w kuchni noży, Susan Sheffield?” „Daj spokój, Seleno” — rzucił Arnold. Przez te lata Susan najlepiej zapamiętała głos Seleny, kiedy przybyli ludzie z ambulansu, taki nieoperowy i gorzki: „Tak więc na to cię stać. Mogłam to przewidzieć...”

142

Duży, zatroskany Arnold, mieszkający sam, odkąd jego żonę zabrano do szpitala, z tym okropnym rozkładem godzin w pracy. Susan współczuła mu. Dziesiąta trzydzieści wieczorem. Schodami w dół, do pracy na pogotowiu. Susan wytknęła przez drzwi głowę, by spytać, jak się miewa Selena i czy może pomóc. Nikt wtedy nie odgadłby, że to jest małżeństwo przyszłości. „Co robię?” To było w kolejce do kasy w spożywczym za nią. Zabrakło mu kilku produktów, żeby stworzyć sobie coś do jedzenia. „Selena? Może wróci w przyszłym tygodniu...” Ujrzała na jego twarzy prostą, przyjazną, misiowatą ekspresję i przetłumaczyła ją sobie na nawiedzenie, ukrycie się w cieniu nieokreślonej przyszłości z Seleną okresowo wymachującą nożem kuchennym, z latami wzywania karetek, wychodzenia na chwilę i wracania do resztek najpiękniejszej kobiety, jaką kiedykolwiek widział, dopóty, dopóki jej pociąg do kuchennego noża znowu nie wzrośnie. Pełna współczucia Susan odwróciła tym samym jakby swoją uwagę od piszącego męża, który przez czar anioła głuszy uwodzony był ku wielkim dziełom z podobną jak Selena okresowością. A ten biedny mężczyzna, przed tymi koszmarami pogotowia, sam pichcił sobie coś do zjedzenia... Cóż, Susan była na tyle miła, że zaprosiła go na kolację. Zapytać tu można, czy Susan miała jakąś świadomość — tam, przed beznamiętną, starą kasjerką — świadomość nieprzyzwoitości: żona mężczyzny, zagubionego w lesie, gotuje mężowi kobiety zagubionej psychicznie? To był jeden z tych istotnych momentów w historii, do których, przez swoje konsekwencje, ludzie tacy jak Susan wracają. Czy to coś złego, kiedy męża nie ma w domu, zrobić dobry uczynek na rzecz chwilowo nieżonatego sąsiada, który w przeciwnym razie pichciłby sam sobie albo łaził na byle co do „Gordona”? Są dwie strony tej kwestii. Pierwsza: to co myślą twoi sąsiedzi. Susan czuła się na tyle wolna, żeby ich ignorować, zaległych w ich własnym życiu. Nawet ich nazwiska zapomniała niemal od letniego pikniku. Druga strona to to, co ty sama myślisz. Tu dwie opcje. Pierwsza, nic nie myśleć. Przez doskonałą niewinność powstaną zmiany, których nikt nie musi przewidywać. Oczywiście Susan poczyniła wysiłek w kierunku takiej absencji myśli. Druga opcja to iść do przodu i myśleć. Ale oznacza to, że istnieje coś, o czym trzeba by pomyśleć. Rozumowała, że to tylko wynik — gdyby ona i Arnold myśleli o tym jako o wyniku. Oczywiście tak nie myśleli, dopóki była to tylko naturalna pomoc sąsiedzka. Jak dobra sąsiadka, obozowa druhna, czy też przyjaciółka w biedzie. Prosty befsztyk, ziemniaczki, bułeczki, mrożony groszek. Twarzą w twarz przy małym stoliku, który dzieliła z Edwardem. Rozmowa o Selenie i Edwardzie. Życie na pogotowiu. Jego plan zajęć. Cała noc na nogach, a następnego dnia mordęga... Słabo się znali. Próbowała się dowiedzieć, jaki on był naprawdę i jak się wplątał w kabałę z kobietą pokroju Seleny. Jeżeli wplątał się w to, ponieważ ona była najpiękniejsza, to jak to o nim świadczyło? Myślała o nim, że to niezdara, aczkolwiek miła niezdara. Ośmielała jego smutek, wyciekający z niego jak wino, podczas rozmowy, pełnej matki, ojca, braci, sióstr i starych nadziei sprzed okresu, w którym zdał sobie sprawę z problemu, jaki po-

143

jawił się u Seleny. Pogodził się z niemożnością obdarzenia swych rodziców wnukami, co wiązało się z tymi okresowymi hospitalizacjami. Pogodził się z pewnym strachem, odkąd przedmioty typu nóż kuchenny nieustannie wchodziły w grę. Ze wszystkim tym musiał sobie poradzić, kiedy ona zachęcała go do mówienia. I żadnych myśli o tobie i mnie. Edward wracał za dwa tygodnie. Tworzył swą pisarską przyszłość. Arnold słuchał bez większej uwagi. Problemy Edwarda były dla niego odległe. A mimo wszystko nie była to zwyczajna kolacja, trzeba przyznać. Świece to detal, którego nie zamierzała użyć. Kwiat z kuchni (hibiscus) postawiła w pokoju i srebra babci wraz z porcelaną wyniosła z myślą, że przecież to tylko fajny sąsiad w kłopocie, który potrzebuje coś zjeść przed pójściem do pracy. Potem, pięć minut przed jego przybyciem, kiedy mięso było już prawie skończone, zakłopotała ją ponurość pokoju w zwyczajnym świetle, potrzeba ciemności, żeby schować prostotę rzeczy. To nie była tylko prostota. Ten pokój, nie różniący się przecież od tego, w którym jadała posiłki z Edwardem, miał teraz widoczne braki, nadające mu wygląd barbarzyńsko nagi i jedyne, co mogła dodać na zatarcie takiego wrażenia to świece. Były one prezentem ślubnym, używane raz tylko. Odkurzyła je i dodała jeszcze dwie z szuflady. Nawet przy świetle świec Susan Sheffield i Arnold Morrow zachowywali swoje maski, ona żony, on męża. Mimo to czuła ten wysoki dźwięk w swych włosach, szyi albo splocie słonecznym, czyniący chwilę nadzwyczajną. Ten prąd, płynący z Seleny na pikniku, Seleny z miauczącym głosem kota, którego materia zdawała się być w pełni zamienna na energię w sensie einsteinowskim: e = mc2. Tamta Selena naelektryzowana, przemieniona w tę naelektryzowaną Susan, jakby Arnold był transformatorem, myśląca jakże łatwo być wolną, jakie smakowite rzeczy mogłyby się dokonać w cudownej absencji Edwarda, gdybyś ty była osobą, która robi te rzeczy... Susan nie była taka. Susan była Susan z Edgars Lane, nauczycielką angielskiego, zorganizowaną, konsekwentną, gramatyczną, jednolitą, z marginesami ze wszystkich stron, zawsze gotową do korekty i autopoprawy. Ta Susan miała smakowite, dzikie myśli, pełne gór, lasów i strumieni, latających ryb i morskich ptaków, myśli koncentryczne i falliczne, z penisem polującym we mgle i eksploracją jaskini w hermafrodytycznych chmurach, ale to były tylko myśli, nieożywione, niewypowiedziane, brakujący spód Dobrej Susan. Nie wydarzyło się nic, o czym świadek słuchający lub nagrywający pod stołem mógłby zameldować Edwardowi albo Selenie, pomimo tego, że — zanim Arnold oddalił się na spotkanie nocne z krwią i kośćmi, atakami serca, ranami i ściętymi głowami — Susan nastrojona była tak wysoko, iż z trudem mogła to znieść. „Musimy to powtórzyć” — powiedziała do siebie, wiedząc czego teraz chciała, chociaż wciąż nie pozwalała sobie o tym myśleć. Kiedy stał przy drzwiach, taki wdzięczny i misiowaty, zapytała jeszcze: „Przyjdziesz pojutrze?”

144

I poszła do łóżka, próbując przypomnieć sobie jak to jest kochać Edwarda. A następna kolacja, jaką zaserwowała Arnoldowi, była zdecydowanie skromniejsza i bardziej zwyczajna, przy elektrycznym świetle nad głową. Ale za to później Susan nie miała żadnego oporu przed tym, co Arnold chciał robić w podwójnym łóżku, należącym do Susan i Edwarda, podczas gdy Selena oddychała ciężko, usiłując zasnąć, ubezwłasnowolniona w swym szpitalnym pokoju, a Edward w swojej drewnianej chacie wpadał w depresję, próbując odnaleźć siebie. A kiedy później Arnold znowu przyszedł na noc kryzysu, Susan poniewczasie próbowała się zmartwić.

TRZY Susan i Arnold, tacy godni szacunku później, w przerwach między jej uczeniem w szkole i jego obowiązkami w pogotowiu popełniali cudzołóstwo. Najpierw w łóżku Edwarda, w ciemnym pokoju z tyłu, pełnym książek i gazet, z koszem na pranie, z pomarańczowym kufrem i małym telewizorem. Potem w łóżku Seleny, przy wąskim oknie z falującą zasłoną, z widokiem na dachy, przy otwartej szafie ze zwiewnymi sukniami i przewlekłym zapachem perfum. Kiedy ta młoda Susan, na łóżku Edwarda, ujrzała zatrważającego penisa Arnolda, nagle ukazującego się w nabrzmiałej postaci, usłyszała gong w swojej głowie. Wkrótce potem jeszcze jeden, kiedy zdecydowała się go w siebie wpuścić. Gong. „Do widzenia, Edwardzie” — powiedziała jej głowa. I jazda. Zaszokowało ją trochę to, jaką jest osobą. Nigdy nie myślała, że jej małżeństwo było w niebezpieczeństwie. To skończyło się i nie skończyło. Edward wróci i nigdy się nie dowie, Arnold wróci do Seleny, a Susan odtąd jest niewierną żoną. Na przekór elektrycznej radości z czegoś nowego, wyrzucała sobie zło, które wyrządzała. Edward czułby się dotknięty, gdyby wiedział. Ich nadzieje zdradzone. Była teraz babsztylem z sekretem. Spytała o to Arnolda, który wszystko miał poukładane. „Któż mu powie — odparł. — Ty?” Wyznawał filozofię, wedle której seks, nadmiernie uwydatniany przez łudzi łączących z nim swoje ego, nie miał nic wspólnego z jego odpowiedzialnością wobec Seleny (której nigdy nie porzuci), ani jej odpowiedzialnością wobec Edwarda. Arnold szczególnie zawzięty był na zazdrość, najgłupsze ze wszystkich uczuć, nic tylko własność i siła myślące, że są miłością. „Taka jest moja filozofia” — wyznał, gdy leżeli nadzy na prześcieradle, gawędząc w spoconej poświacie. Przypomniała sobie, że tego samego argumentu używała (seks jest czymś naturalnym), żeby pobudzić Edwarda. Ale tamto było inne. Doprowadziło do małżeństwa. Mimo to, już w tym małym kęsie zbrodni albo natury mignęło jej lepsze życie. Nawet zanim Arnold pokazał jej tę swą zatrważającą rzecz, myślała już: „Gdyby to on był moim mężem...” Przez dwa tygodnie, podczas tego doraźnego, wolnego od ego romansu, porównywała wyższość Arnolda z biednym, starym Edwardem.

145

Umięśniony, pulchny na twarzy, ciemnowłosy mezomorfik, nie taki jak ektomorficzny Edward, był łatwiejszy i bardziej naturalny. Sposób bycia miał spokojny, usposobienie pogodne (na razie). Był niepretensjonalny, inteligentny bez intelektualizmu, niewątpliwie będzie wspaniały w swojej dziedzinie i atrakcyjnie głupi jeśli chodzi o wszystko inne. Podobała jej się jego nieintelektualność, jego szacunek dla jej umysłu. (Później, kiedy pojawiła się kwestia małżeństwa, łatwo było wymanewrować go z jego filozofii, którą porzucił bez argumentu. Radosna ugoda z jej mózgiem. Tak przynajmniej myślała.) Czuła się oszukana. Zazdrosna o Selenę, która nie doceniła tego, co miała, a co było dostępne Susan tylko na zasadzie dzierżawy. Kręcąc się wokół różnych prac — nauczania, oceniania tekstów, zakupów w spożywczym — była tak naładowana elektrycznością przeniesioną z Seleny, że drżała przed smętnym powrotem Edwarda jak Kopciuszek zamieniony w preriowego pieska. Ten czar seksu z Arnoldem — nie to, że był takim wielkim kochankiem, tylko auspicje, sytuacja, czy tam co innego... Cóż, trudno dzisiejszej Susan przypomnieć sobie, czemu Arnold wydawał się tak czarujący. Czując się nie najlepiej z powodu Edwarda, próbowała przypomnieć sobie, dlaczego go kochała. To jest nawet trudniejsze dla dzisiejszej Susan, bo skoro poślubiła Arnolda, ważne było, aby pamięć Edwarda uczynić na tyle przykrą, na ile to możliwe. Wspomina, próbując odbudować go jak zburzone zamczysko, zbierając do kupy kawałki czasu i miejsca upamiętnione miłością lub czymś innym. Zamczysko, które wkrótce zwali się po raz drugi i ostatni. Pamięta wyrzuty sumienia — jakby odbudowywała nie tylko Edwarda, ale i Edgars Lane, swoje dzieciństwo, matkę, coś w tym stylu. Co poszło źle? Susan nie mogła rozwieść się z Edwardem i poślubić Arnolda tylko dla uprawomocnienia erotycznej przygody. Miała swoje krzywdy. Nie liczyła na to, że Edward zostanie pisarzem, porzuciwszy wszystko, żeby ona mogła wspierać go swoim uczeniem. Nie liczyła na jego wyjazd na miesiąc w celu odnalezienia siebie. Wiele było rzeczy, przez które mogła czuć się olana. Z drugiej strony, dzisiejsza Susan pamięta, jak — by zachować status quo — odnalazła i tuliła do siebie to wątłe uczucie, niczym żywe, a może wypchane zwierzątko: drogość Edwarda. Jak to, co tuliła, kiedy było trzeba, w ostatnim czasie: drogość Arnolda. Odkąd drogość ta wygląda tak samo jak drogość Edwarda, dwa zwierzątka są tym samym i winny być nazywane drogością Susan. Arnold i Susan planowali orgię przed powrotem Edwarda, ale pomysł upadł, bo zmienił się plan zajęć Arnolda. Spędziła ten wieczór, sprzątając mieszkanie. Musiała powrócić do klimatu Edwarda, zatem lepiej było zająć się czymś. Była bliska paniki, bo nie mieli planu na nowe spotkanie i nie wiedziała, jaka ma wyglądać ich przyszłość. Zapomnieli to przedyskutować.

146

Potem do domu wrócił Edward. Zadzwonił skądś po drodze i przybył w porze kolacji. Cieszył się. Biedny Edward, piękna Susan. Razem wypili drinka, zjedli kolację, a ona zastanawiała się, czy starczy mu percepcji pozazmysłowej, żeby wykryć głęboką zmianę w ich małżeństwie. Niewierną żonę. Nie starczyło. Był w depresji. W depresji był zanim wyjechał i wciąż był w depresji. Las go zawiódł. Serce jej zamarło. Mówił tak dużo, że trudno mu było współczuć, chociaż próbowała bardziej niż kiedykolwiek przedtem. Nie osiągnął niczego. Wyrzucił wszystko, co napisał w chacie. Co?! Nie dosłownie, kartki miał w walizce, ale wyrzucił je ze swojego umysłu. Przez cały wieczór, słuchając jego narzekania, zastanawiała się, co by było, gdyby się dowiedział. Ale był zbyt zaabsorbowany, żeby zauważyć. Poszli do łóżka. Wolała sposób Arnolda, delikatniejszy i wolniejszy niż siłowe pompowanie Edwarda, ale próbowała Edwarda przełożyć nadeń, aby ożywić miłość, bo co innego mogła robić. Teraz nie widywała już Arnolda, nawet na schodach. Żadnych wieści nie było również. Tydzień później uświadomiła sobie, że do domu wróciła Selena. Kryjąc swą nerwowość, opowiedziała Edwardowi o nożu kuchennym Seleny. Musiała, żeby nie stało się to wydarzeniem publicznym. Mało go to jednak interesowało. Uznała, że brak wiadomości od Arnolda oznacza koniec romansu. Była zła z tego powodu, ale zutylizowała swą złość w Edwardzie. Poświęciła siebie jego problemowi. Docenił to. To nie było tak, że nie jest pisarzem — tłumaczył — chodzi o to, że chciał iść zbyt szybko. Musiał jednak najpierw przejść okres młodzieńczy. Próbowała doradzać mu bez ranienia jego uczuć, a jego uczucia łatwo było zranić. Stał się bardzo uczuciowy i zależny. Wykopał swoje stare prace i pytał, co jest nie tak z jego stylem. To była jego główna sprawa. „Bądź szczera” — mówił, a ona się starała, usiłowała tłumaczyć, co ją irytuje. To był błąd. „Nie musisz być aż tak szczera” — powiedział wtedy. W sercu (dzisiejsza Susan dostrzega to) pragnęła, by Edward zrezygnował i zajął się czymś prawdziwym. Nie dlatego, że pisanie nie było prawdziwe, ale myślała, że Edward złapał się w romantyczny sen, do którego nie pasował. W głębi serca był tak samo burżuazyjny jak ktokolwiek inny. Miał logiczny i zorganizowany umysł. Mogła wyobrazić go sobie osiągającego wspaniały sukces w kierowaniu czymś, natomiast pisanie zdawało się być infekcją w jego ego, gdzieś podłapaną, hamującą jego rozwój. Próbowała nie miewać takich myśli, które sprawiały, że czuła się jak hipokrytka, kiedy dodawała mu otuchy, jakiej pragnął. Kiedyś, gdy prosił ją o brutalną szczerość, spróbowała mu powiedzieć. Podniósł kwestię tego, czy ma wystarczająco dużo talentu, aby robić to, czego chce. „Musisz być pisarzem?” — spytała. I to był błąd. On zareagował tak, jakby zasugerowała mu samobójstwo. „Równie dobrze możesz poprosić mnie o to, żebym sobie oczy wykłuł” — odpowiedział. Pisanie było jak widzenie. Nie pisać to ślepota. Nigdy więcej już nie zrobiła podobnego błędu.

147

Notka od Arnolda zostawiona w jej gabinecie: „Informuję tylko, że Selena wie. Nie ma problemu, wszystko pod kontrolą”. Selena wie. To rodzi pytania. Arnold powiedział jej, czy sama odgadła? Była kłótnia? Czy Selena miała nowe zamiary co do kuchennego noża? Co powinna zrobić z faktem, że to była jedyna wiadomość od Arnolda od powrotu Edwarda? Nowina ta zwiększyła prawdopodobieństwo, iż Edward się dowie. Ona i Arnold mogą dotrzymać tajemnicy, ale Selena nie miała ku temu powodu. Edward siadywał przy stole jak pohańbiony, opętany porażką, a Susan zastanawiała się, co zrobi Selena, kiedy przyjdzie ten nastrój. Nawet nie będzie musiała mówić Edwardowi, bo wieści rozchodzą się jak choroba w pędach bluszczu, dosięgająca nawet odludków w stanie depresji. Żeby wyprzedzić szok nagłego odkrycia przez Edwarda, wraz z jego żalem, utratą wiary i jej własnym, zawstydzającym poniżeniem, powinna wyznać to wcześniej, przez co będzie mogła nadać temu odpowiedni kształt. Ochotnicze przyznanie się zapewni go, że to już skończone. „Mała wpadka podczas twojej nieobecności, stres osamotnienia, mówię ci sama, żebyś wiedział, że możesz mi ufać i wierzyć. To już się więcej nie powtórzy...” Czas jednak minął. Łatwiej jest zaplanować sobie takie słowa niż je wypowiedzieć. Nie mając znaku od Arnolda, ciekawa była, czy wszystko przycichło. Na schodach spotkali Selenę. Susan i Edward wchodzili, ona wychodziła. Selena spojrzała na nią dziko. Na Edwarda inaczej, troskliwie. Susan oddychała ciężko. „Co z tobą?” — spytał Edward. To te ciężkie torby ze sklepu, które nieśli: Jak mu powiedzieć? Jak zakomunikować? Czego się bała? Zranienia jego uczuć? Pogorszenia jego depresji? Doprowadzenia go do samobójstwa? Daj spokój, Susan, nie bądź taka cnotliwa. Utraty go? Prędzej utraty twarzy. Jej statusu w domu. Nowego światła, w jakim by ją ujrzał. Nie mówiąc o burzy, jaką rozpętałyby przykre uczucia. Przynajmniej z góry powinnaś znać swoją pozycję. Miała na myśli pozostanie lojalną Edwardowi. Kochaj go, przywracaj jego zaufanie, bądź pokorna. Bezpośrednia bliskość w najbardziej podatnych na ranienie okresach. Na łóżku, obok niego, bez ubrania. Kręcąc jej włosy wokół jej nosa, doznawał ulgi przez oderwanie się od swej obsesji. Edward, kochanie, muszę ci coś wyznać... Nie tak bezpośrednio. Wolniej. Edwardzie, mój drogi, przypuśćmy, że masz żonę, która... Nie tak. Nie bezpośrednio, przydusić go ogromem miłości, jaką znał, zanim usłyszy te słowa, tak, żeby zabrzmiało to jak nic złego. Podejść do niego od tyłu przy lunchu, przyłożyć policzek do jego policzka, mówiąc: Edwardzie, mój słodki, tak bardzo cię kocham... Najlepiej byłoby tak, mimochodem, kiedy jest się w środku czegoś. Dzień za dniem, obserwuje Edwarda, widzi jak on mówi, żuje, trzyma się za głowę, stęka, czka, lecz wciąż jeszcze nie wie. Wielka zmiana dopiero ma nadejść, konsekwencje dopiero się odsłonią.

148

Najlepszym sposobem na wyznanie jest złoszczenie się na coś już w tej chwili. W ten sposób pęd twojej skargi poniesie cię naprzeciw jego rany. Jak to się w końcu stało? W środku dyskusji o pisaniu, bo to jedyna rzecz, o której wtedy rozmawiali. Rzuciła wtedy: „Boże, jakbym chciała, żebyś wtedy został jednak na prawie...” I jego odpowiedź: „Kiedy tak mówisz, to jakbyś była mi niewierna”. Odpaliła: „Przecież ty nie masz pojęcia, jak by to było!” A Edward, pełen emfazy: „Gorzej być by nie mogło...” Nie mogłoby? Powiedziała mu zatem. Nie złośliwie, bo w chwili gdy dostrzegła swą okazję, jej nastrój zamienił się w pokorny i smutny. „Wszystko jest tak samo — wyznała. — Bądź co bądź, było i skończyło się. Żadnej przyszłości. Nie zakochałam się”. Edward jak dziecko. Jego oczy, patrzące. Nigdy nie widziała ich tak ogromnymi. Jego potulne pytania: „Kto? Gdzie? Chcesz rozwodu? Było tego warte?” Jęczał, wyciągał się, chodził po pokoju, eksperymentując z reakcjami. „Co mam zrobić?” — pytał. — Jak się zachować?” To właśnie pamięta. Nie rozzłościł się. Pytał tylko wciąż o potwierdzenie, że ona nie chce rozwodu. Nie ośmielał się zapytać, czy go kocha, więc powiedziała mu to bez pytania. Dzisiejsza Susan jest zdania, że jej wyznanie dodało mu animuszu, ulżyło jego depresji. Następnym razem w łóżku, zdawał się bawić myślą o nienazwanym kochanku z przestworzy. Był na tyle taktowny, by nie pytać o porównania. Uświadomiła sobie, że zburzyła mur, którego obecności nie zauważała, aż do momentu gdy runął. „Teraz znamy się lepiej — pomyślała. — Nasze małżeństwo, nie tak romantyczne, słabsze niż myśleliśmy, wzmocni się”. Cieszyła się z tego, a przynajmniej wierzyła, że ją to cieszy.

CZTERY Istnieje luka w oficjalnej pamięci Susan. Prawie rok pomiędzy powrotem Edwarda z lasu, a jej ślubem z Arnoldem. Gdy patrzy wstecz, znajduje ten okres nie zapisanym. Nie mógł on być całkiem bez zdarzeń. Musiała być codzienna droga do college’u, w śniegu, grząskimi ulicami. Także zakupy w spożywczym, sprzątanie i gotowanie dla Edwarda. I nastroje, i sprzeczki, kino, jakaś przyjaciółka czy dwie. Pamięta mieszkanie; ciemne ściany, tycia kuchenka, sypialnia z książkami na podłodze i widokiem na podwórko. Powodem blokady jest to, że okres ten miał się zakończyć rewolucyjną zmianą. Arnold zastąpi Edwarda, wprowadzając nowe prawa, wartości, wszystko nowe. Nowy reżim na nowo pisze historię, żeby się obronić, grzebiąc czas Edwarda jako Wieki Ciemne. Trzeba powrotu Edwarda, by przypomnieć dzisiejszej Susan to, co ukryte i sprowokować ją do napisania starej sagi od nowa, poprzez archeologię wyobraźni.

149

Odczytując tę sagę, Susan chciałaby wiedzieć, czy to światło późniejszych czasów sprawia, że przerwa ta wygląda tak ponuro, czy też naprawdę taka była. Jak ciemne były Wieki Ciemne? Wykonała swoją pracę i zastanawiała się. Saga odnotowuje zmianę w Edwardzie. Stał się nerwowy i złośliwy, rozdrażniony. Podniósł się u niego poziom ironii. Dziwaczne, obrzydliwe dowcipy. Czytając gazetę szydził z polityków, ludzi piszących listy do redakcji, wydawców, doradców. Krytykował i ośmieszał jej kolegów, bez zupełnego identyfikowania jej z nimi. Wedle sagi, przestał mówić o pisaniu. To zaskakujące, aczkolwiek Susan nie przypomina sobie, aby była zaskoczona. Żadnych więcej narzekań i próśb o opinię. Tajemniczy, nawet nie przyznawał się, że to, co robi w gabinecie było pisaniem. Saga to ignoruje, ale Susan przypomina to sobie teraz, że w sprawie jej romansu Edward milczał. Nigdy jej nie obwiniał, nie otwarcie. Nigdy nie kazał jej się tłumaczyć, po swoich pierwszych próbnych pytaniach. Unikał pytania o miłość. Ostrożny, jakby się jej bał. Nie miała problemu z przypomnieniem sobie rozmowy z Arnoldem, jednego z biblijnych centrów sagi, choć z trudem pamiętała, gdzie albo kiedy mogli rozmawiać, odkąd po powrocie Edwarda romans rzekomo się zatrzymał. Myślała, że to koniec. Ale Arnold nalegał na rozmowy, więc znajdowała sposoby, słuchając jego śpiesznego, niskiego, szepczącego głosu w gabinecie, który dzieliła z innymi nauczycielami. Droga Susan, jaka dobra, inteligentna, mądra, która samotnie mogła sprawić, że czuł się znów jak człowiek. Jeżące włos na głowie anegdoty o Selenie, wściekłość i zazdrość, nóż kuchenny, pigułki, szczypce. Ubrania za oknem, jej kapelusz z szerokim rondem, szybujący jak gumowe kółko do zabawy ponad ulicą. Naga nocą na dworze, doprowadzona przez policję. W tym opowiadaniu Arnold prosił Susan o pociechę i pomoc. Miał już tego po uszy. Chciał wiedzieć, co jest właściwe, jakie są jego obowiązki. Co odpowiedziała Susan? Oczywiście tylko to, co powinna. Odrzuciła mu to pytanie, wskazując dwie strony. Jego strona to zwolnienie z obowiązków, kiedy miłość umarła i nie ma dzieci, a kobieta, którą poślubił, już nie istnieje. Absurdalność poświęcania swych szans na szczęście osobiste dawane szalonej kobiecie, nie będącej w stanie tego docenić. Strona Seleny to okrucieństwo porzucenia, kiedy jest chora, ograniczona, bezradna i samotna. Selena pokłada wszystkie nadzieje w ślubie o chorobie i zdrowiu. „Ale, Boże broń — powiedział wtedy Arnold — jeżeli ona resztę życia ma spędzić w domu wariatów. A jeśli nie, to ciężkie czasy dla mnie i walka, walka, walka...” Poproszona o pośrednictwo, Susan starała się trzymać trzecią stronę, na uboczu. „To zależy od ciebie” — powiedziała, jak bohaterka Henry’ego Jamesa. Czasami eksplodował. Nie nadawał się do życia w celibacie, to nie jego natura. Czy Selena zdawała sobie z tego sprawę? Czy oni to sobie uświadamiali? Kim są „oni”, spytała Susan. Tobą, odparł.

150

Porównywał jej przypadek ze swoim. „Ty jesteś szczęśliwa w małżeństwie z twoim wygodnym mężem. Miłość i seks. Twój trzeźwy umysł i jego trzeźwy umysł, trzeźwe rozmowy, pełne miłości, miłości, miłości, żadnych zmartwień”. Nie zaprzeczała. Jeden sekret wiedzie do drugiego. Ponieważ nie mogli spotykać się tam, gdzie mieszkali, używali jej gabinetowego telefonu do przekazywania wiadomości. Spotykali się w pokoju u przyjaciela Arnolda, albo, dość ryzykownie, w odosobnionych zaułkach parku lub też w pustych klasach po zajęciach, a Edward jej późne wracanie brał za coś normalnego. Stara saga odtwarza dylemat Susan, spowodowany niewiedzą, co do rodzaju opowiadania, w którym się znalazła. Żona streszcza romans ze swoim poślubionym kochankiem. Chociaż mąż wie o wcześniejszym romansie, nie wie o tym. I chociaż kochanek chce być wolny od zinstytucjonalizowanej żony, nie zrobił nic w tej sprawie, ani nie rozstrzygnął, jakie są, jego obowiązki. Susan w ten sposób jeszcze raz jest niewierną żoną. Czym jest przyszłość, jeśli jest się niewierną żoną? Przejście w nowe życie, krok ku demontażowi Edwarda? A może wieczna koncesja na słabość, jedna niewierność za drugą? Kwestia ciężka, bo ona jest osobą lojalną i prawdziwą. Jeżeli ma pozostać żoną Edwarda, nawet niewierną, powinna bronić Edwardowego zamku, chronić jego zwyczaje. Jeśli zaś to przejście, powinna rozebrać zamek czym prędzej, powiedzieć Edwardowi prawdę i przeciąć więzy. Miłość, miłość... Arnold mówił o miłości, ale ona zdawała się być szczęśliwa z tym, co było, i nie wiedziała, co zrobić. Niewątpliwie pełna była silnych uczuć, chociaż opowieść wspomina tylko jej dylemat. Wedle kroniki, odnowienie romansu doprowadziło zarówno do rozwodu z Edwardem, jak i do poślubienia Arnolda. Jednak kiedy Susan patrzy na to teraz, widzi siebie nie będącą w stanie się zdecydować — nigdy nie decydującą się, nim ktoś inny się nie zdecyduje. Nie pamięta, ile dyskusji było między nią a Edwardem, ile zwrotów i niejasnych decyzji spiesznie odwoływanych, zanim się ułożyło. Przypomina sobie jego milczenie — sądziła, że spowodowane zaniedbaniem pisania, ale bała się, że on rozważa możliwość samobójstwa. Kiedy wróciła do domu po swej przygodzie, pełna egzotycznej winy, poczuła wstyd za swą radość, podczas gdy on był tak nieszczęśliwy. Nadszedł wieczór, kiedy Edward myślał, że ona jest w bibliotece i grzebie w pismach naukowych. I noc, podczas której słyszała, jak on wzdycha i jęczy, jakby chciał, żeby to zauważyła. Rankiem wstali, kolejno skorzystali z łazienki, zjedli śniadanie, razem, nic nie mówiąc. Siedzieli w milczeniu nad kawą. Edward wyglądał przez okno na zamknięte podwórko za księgarnią, w deszczu. Pierwsze jego słowa padły tak nagle: „W końcu rozumiem, co jest źle. Za dużo się po tobie spodziewam”. Powiedziała coś pojednawczego, ale on zmierzał gdzie indziej. „Zamknij się — rzucił — bo właśnie daję ci radę. Powinnaś się rozwieść. Im prędzej, tym lepiej. Nikt nie ma prawa spodziewać się tego, czego ja się po tobie spodziewam...” Rozmowa, która nastąpiła, pełna była zamętu. Często, podczas następnych kilku tygodni, podejmowali decyzje i zmieniali zdania. Wszystko pełne retoryki i paradoksów.

151

Nikt nie wiedział, na czym stoi. Sprawy się pomieszały. Stopniowo jednak, kiedy powracali do sedna, wszystko się uprościło. Oficjalnym powodem było jej zaniedbywanie oceny jego pisania, co jak podkreślał, było ważne, naprawdę ważne. „Nie szanujesz mnie — mówił. — Nie zauważasz mnie”. Ale odkąd Susan w głębi serca uważała zaangażowanie Edwarda w pisanie za tymczasowe, nie brała za poważne takich narzekań. Uznała, iż rzeczywistym powodem był jej romans z Arnoldem, przejawiający się w niechęci Edwarda do wspominania o nim. Rozwiedli się zatem. Edward z Susan i Arnold z Seleną, by ożenić się ponownie: Arnold z Susan, a później Edward ze Stephanie, podczas gdy Selena została w szpitalu psychiatrycznym. Oficjalnie, rozwód był przyjacielski. Byli układni i nie dysputowali nad własnością rzeczy, ale wisiała nad nimi chmura ponurego nastroju. Mowa była ciężka, szczególnie po tym jak ona wyprowadziła się. Kiedy spotkali się w sądzie, chociaż nie było żadnej kłótni, czuła jakby to wszystko było kłótnią. Na swoim miejscu była teraz nowa romantyczna idylla, druga i ostatnia w sadze Susan. Nowe ucieleśnienia starych form zredukowały banał i szablon. Indiana Dunes. Brookfield Zoo. Muzeum Nauki i Przemysłu. Wolność w miejscach publicznych. Podarki, biżuteria i ubrania. To duża ulga nie osądzać jego pracy i patrzeć w przyszłość w oczekiwaniu na jego powodzenie. Jedyna zła strona to jego filozofia seksu i, znowu, niedostateczne sprecyzowanie, czego spodziewa się po żonie. Poprosiła go o rewizję tej seksualnej filozofii. „Nie ma problemu” — orzekł, zastępując ją doktryną wierności i prawdy. Co do jego wymagań małżeńskich, nauczyła się ich metodą prób i błędów. Pomimo tego, że był to czas radości, Susan płakała wiele. Opowiadanie zawsze ma trudność w odkrywaniu uczuć, ponieważ nie mają one zewnętrznych efektów, ale płakanie jest zdarzeniem, które opowiadanie może opisać. Opłakiwała uczciwą Susan, którą będzie musiała odbudować. Opłakiwała matkę i ojca, Edwarda piętnastoletniego, godziny spędzane w łodzi, mit sympatii z dzieciństwa i życie walczącego artysty. Płakała, kiedy jej matka, przyjechawszy do Chicago, namawiała ją, aby dała Edwardowi drugą szansę, i powiedziała, że on zawsze będzie jej przybranym synem. Płakała, żeby Arnold nie rozwodził się z Seleną, i opłakiwała Selenę, gdy udowodnił jej, że nie ma racji. Opłakiwała płacz Seleny, lekarza, który orzekł, że Selena nigdy nie wyjdzie, i prawnika, co zobligował Arnolda do wspierania jej przez resztę życia. Susan zazwyczaj nie płakała dużo, ale to był czas wielkich emocji. Stara łkająca Susan wciąż była dzieckiem. Dojrzewająca Susan, która wyszła za Arnolda, była mądrzejsza, ale niewiele — spodziewając się po drugim małżeństwie naprawienia błędów pierwszego. Dzisiejsza Susan przyznaje, że poprawa zaszła nie dlatego, iż Arnold był lepszy od Edwarda, ale przez siłę czasu. Stało się. Arnold był inny, ale i z wielu stron podobny, toteż Susan nigdy nie dowie się, czy taka sama poprawa nie zaszłaby, gdyby została z Edwardem, tym bardziej, że przy lojalnej Stephanie u niego zaszła poprawa porównywalna.

152

Ale to bez różnicy. Dojrzała Susan wie jedno. Jakkolwiek się to nie zaczęło, w jaki nieczysty sposób, pod nie wiadomo jaką chmurą, z jakimi by nie oszustwami i zdradami w dobrej czy złej wierze, to co stworzyli jest światem. Ten świat jest jej i musi być chroniony. Czasami jeszcze pamięta wyobrażanie sobie innego świata. Poszła na uniwersytet z myślą, że zrobi doktorat. Mogła być profesorem, uczyć studentów, pisać książki, zawiadywać wydziałem, prowadzić wykłady. Zamiast tego naucza wtedy, kiedy jest dla niej miejsce, na niepełnym etacie, pomocniczo, nie dla pieniędzy, nie dla kariery, ale dla treningu. Mogła być, ale złości ją, gdy ludzie — jak ta Lou Anne z katedry angielskiego — mówią o jej poświęceniach, współczują jej i obwiniają Arnolda jako tyrana albo władcę niewolników. Bo chociaż nigdy nie wiedziała, czy stało się to z wyboru, czy przez niedotrzymanie umowy, to jednak jest czym jest: matką rodziny. A rodzina to Dorothy, Henry, Rosie, Arnold oraz ona sama, a ona jest matką. To jedyna rzecz w jej życiu, o której wie bez cienia wątpliwości, że jest ważna. „Podoba ci się to czy nie, tym właśnie jesteś” — mówi sobie. Ona wie o tym i Arnold wie o tym. Razem to wiedzą. Ułożyli wszystko na dobre trzy lata temu, przy zrozumieniu Marilyn Linwood. Ich bezwarunkową zgodność, nigdy do końca nie włożoną w słowa, ustaliły następujące po sobie zdarzenia. Arnold pozostał, kontynuował odgrywanie roli męża i ojca. Po tym jak zostało powiedziane to, co trzeba, nie powiedziano nic więcej, toteż Linwood jak przyszła tak poszła. Na dłuższą metę to z nią nie miało żadnego znaczenia. Susan stoi przy nim, tak właśnie jest. Nigdy nie myślała o tym w takich słowach. Zawsze uważała się za zdrowo egoistyczną, dbającą o swoje sprawy, nieprawdaż? Stoi przy nim i zawsze stała. Nie dlatego, że on jest Arnoldem, ale dlatego, że kiedyś w przeszłości postanowiła zostać jego żoną. A potem świat zmienił się w kryształ wokół nich. Stoi przy nim, na przekór Linwood, w ten sam automatyczny sposób, w jaki stała przy sprawie z Macomber o zaniedbanie obowiązków lekarza, tak jak będzie towarzyszyć mu, kiedy on pojedzie do Waszyngtonu (sprzedawszy dom, oderwawszy dzieci od szkoły i przyjaciół, wszystko) dla rozwoju swojej kariery. Ona to zrobi, oczywiście, że tak zrobi. To nie jest tylko tak, że ze swymi dziećmi, domem, samochodem, psem, kotem, czekami i papierem do pisania stworzyli instytucję na kształt banku. To świat jest zimny, samotny, niebezpieczny i oni potrzebują siebie nawzajem jako schronienia. Ta książka, którą czyta, wie o tym. Tony w swoim położeniu powinien docenić, jak ona zawzięcie się trzyma. Powinien. A mimo to Susan czuje się zaniepokojona, bo nie ufa książce Edwarda. Nie wie dlaczego. Wzbudza to w niej pewną trwogę, strach, którego przedmiotu nie zna, ale który wydaje się być inny niż strach w samej historii — to coś raczej w niej samej. Jeżeli Edward zamierza, poprzez Tony’ego albo w jakiś inny sposób, utrącić jej wiarę w jej życie, cóż... ona oprze się temu, to wszystko. Po prostu stawi opór. Są w życiu rzeczy, których przez czytanie żadnej zwyczajnej książki zmienić nie można.

WIECZÓR TRZECI JEDEN

Susan Morrow powraca do książki po ciężkim dniu pracy. Sprzątanie, odkurzacz, papiery do pakowania, drobiazgi i zabawki na górze. Godzina na płaceniu rachunków i druga na telefonie w rozmowie z Maureen o wszystkim za wyjątkiem tego, o co jej chodzi. Dorothy i Henry na łyżwach z Fowlerami. Pada śnieg, drogi mogą być niebezpieczne. Rosie ogląda w sypialni telewizję. „Przycisz troszkę, kochanie”. Jeffrey na kanapie. „Złaź, kundlu”. Tęsknota za pizzą rozpala kąciki jej ust. Susan Morrow otwiera pudełko, wyjmuje z niego maszynopis i kładzie do góry nogami na stoliku, szukając czerwonej zakładki. Przeczytane strony wkłada do pudełka, a resztę zostawia na stoliku. Ta sterta jest mniejsza od tej w pudle. Susan przewiduje moment, kiedy nie będzie wystarczająco dużo miejsca na to, co powinno się zdarzyć. Przewiduje końcowe rozczarowanie, czekające na nią, już napisane na maszynie, w tym stosie. Siedzi z kartkami, próbując sobie przypomnieć. Tony Hastings przez tych zbirów nocnych utracił rodzinę. Patrząc na ostatnią wczorajszą stronę, Susan odnajduje go walącego Raya Marcusa w zęby, w baraku. Przypomina sobie swój słuszny gniew. Przedtem, Tony i Bobby Andes zabrali Raya w kostiumie baseballowym, a jeszcze wcześniej Tony zidentyfikował Lou Batesa, po tym jak nie udało mu się tego zrobić z Turkem. Czuje się zawstydzona faktem, że wszystko to zostało napisane przez Edwarda. Przygotowuje się do kontynuowania.

ZWIERZĘTA NOCY 20 „Ray Marcus i Lou Bates będą mieli sprawę w Grant Center tak szybko, jak tylko zbierzemy wszystko razem. Z tego powodu będziesz musiał jeszcze do nas wrócić. Pan Gorman, prawnik okręgowy będzie nad tym pracował. To co najmniej dwa miesiące...”

154

Pewny siebie, na przesłuchaniu u sędziego odpowiadał na pytania pana Gormana, patrząc na Raya, który patrzył na niego. Twarz sina. Facet, zaskarżę was. Nie, nie zaskarżysz. Prawnicy, sędziowie są twardzi. Amerykańska flaga w rogu, prasa. Słuchał siebie, jak sobie podśpiewuje przez wiatr wpadający oknami, jadąc do domu. Uwolniony od tego. Czerwiec na autostradzie. Jasne, młode pola, bogata, zaorana ziemia, konie i krowy, cierpki zapach nawozu. Śpiewaj, śpiewaj, Krzysztofie Kolumbie. Zrobiłem to! Kostki wciąż go bolały, ale do tej pory tego nie zauważał. Skóra musiała się rozciąć o ostry koniec zęba, bo była spora szrama. Radował go ten ból, z uwagi na swą pamiętaną ciągle wartość. Wracał do domu, do towarzystwa, jadąc szybciej niż kiedykolwiek, pod wielkim, czerwcowym, popołudniowym niebem z jego kojącym ciepłem przynoszącym wiatr i chmury dobrej pogody, mknąc obok ciężarówek, cadillaców i volkswagenów. Nie odbierając niczego jego miłości, dla Tony’ego Hastingsa nastał czas powrotu do życia. Czas zniesienia przeszkód, dotknięcia niedotykalnego, chłodnego myślenia. Czas uwolnienia nieuwalnianego, rozbicia butli, by statek popłynął, ze wspaniałym Tonym. Szybkim Tonym, spryciarzem, który nie dał się dziś glinom złapać na radar. Dojechał do domu z zapasem czasu. Nago pod prysznicem, zauważył siebie, napełnił się nadzieją. Dwa przyjęcia przed nim, jakby nie patrzeć. Wydziałowe u Furmanów i studentów z ostatniego roku, z osobistą uwagą Louise Germane: „Mam nadzieję, że będzie mógł pan przyjść...” Przyjęcia jednak kolidowały ze sobą. Przykleił plaster na ostatnie ukąszenie Raya. Ubrał się na imprezę do Furmanów, żałując, że musi wybierać. Wybór pomniejszył jego pęczniejącą nadzieję, czymkolwiek była, jakiej jej nie znał. Miał pragnienie powiedzenia komuś czegoś ważnego. Czego, komu? Próbował dostosować swoje oczekiwania do przyjęcia u Furmanów. Francesca Hooton? Zanim wyszedł, zakrzątnął się szybko po domu, wygładził łóżko, w łazience powiesił drugi czysty ręcznik, a potem złajał siebie za swoją głupotę. Malkowie, Arthurowie, Washingtonowie, Garfieldowie. Francesca Hooton stała przy drzwiach, ze szklanką w ręku, z mężem. Zapomniał, że ona ma męża. Wszyscy goście porozstawiali się ze szklankami w rękach przy wyjściu do ogrodu, a także w samym ogrodzie. Dziewiąta, czerwcowy zmierzch. Egzotyczny wieczór, światło, które nie zginie, światła w oknach domu, robaczki świętojańskie. Wszystko przypominało mu Laurę. To wystawanie z drinkiem... Żałował, że nie poszedł na drugie przyjęcie. Usiłował przypomnieć sobie, co za ważną rzecz chciał powiedzieć Francesce, zanim odkrył, że ona ma męża. Jedyną rzeczą, którą mógłby wymyśleć, były nowiny o złapaniu Raya i o tym, że osobiście rąbnął go w łeb. Znaczenie, jakie to wszystko mogło mieć, wyleciało jak z nie zawiązanego balonu, kiedy wyszedł na tylny ganek, zobaczył przyjaciół, których znał tak dobrze, i zdał sobie sprawę, jak będzie wyglądać ta rozmowa. W ogrodzie Eleanor Arthur rozprawiała o czymś, a czyniąc to z wolna dryfowała na drugi koniec, na skraj ciemnego parowu. Poczuł się zobowiązany podążyć za jej

155

dryfem. Mówiła o nauczaniu matematyki jako przeciwnym nauczaniu angielskiego, co było jej pracą. Próbowała w ten sposób wywołać jakąś kłótnię. Nie miał ochoty spierać się z nią na ten czy inny temat, a ona z tego powodu była lekko rozpieklona, więc starała się wszcząć spór, dlaczego on nie zajmuje żadnego stanowiska odnośnie poruszanych kwestii. Kiedy i na to nic nie odrzekł, starała pokłócić się, choć z pełnią współczucia, o to, że on wciąż jest sparaliżowany przez swoją stratę. Kiedy i tutaj nie zaoponował, chociaż przez cały dzień wmawiał sobie, że to nieprawda, zaczęła mówić o sektach, towarzystwie „Natura”, życzliwych przyjaciołach, którzy tylko czekają na jego prośbę. Z dłońmi splecionymi za plecami i głową obwisłą w zamyśleniu, jak krowa albo byk, próbował popaść się bliżej wyjścia, ale ona zostawała wciąż przy nim jak kołek, do którego go uwiązano. W końcu wpadł na pomysł dostarczenia jej jeszcze jednego drinka. Wrócił z Francescą i wtedy coś w niego wstąpiło, powiedział im o Rayu. — Straciłem nad sobą kontrolę i powaliłem go. Eleanor Arthur była zadowolona. — Tego mordercę? A niech cię, założę się, że to każe mu zastanowić się nad tym, co zrobił. „Mało prawdopodobne” — orzekł sam w myślach. Spojrzał na Francescę, szukając przesłania w labiryncie innych. Jej oczy wciąż biły blaskiem, ale nie mógł odgadnąć, co oznaczały. Poczuł się głupio, zamieniwszy silne przeżycie na przechwałkę w płytkim towarzystwie. Poczuł się też zawstydzony, kiedy Francesca spojrzała na niego oczami Laury. Wtedy zdecydował, że pójdzie na imprezę studencką. Żeby nie być niegrzecznym poczekał na przekąski, a potem, pożegnawszy się z Francescą Hooton, Geraldem i Eleanor Arthur, oraz Billem i Roxanne Furman, wyszedł, w ten zbzikowany czerwcowy wieczór parę minut przed północą i pospieszył do swojego samochodu, stojącego pod nowo oliścionym klonem, zastanawiając się, czy nie jest już za późno. Mieszkanie w starym budynku, na trzecim piętrze, wąska uliczka. Musiał zaparkować dwie przecznice dalej. Zbliżając się, słyszał muzykę. Nagle znów obawa, nowa głupia sprawa, co wspólnego mógłby mieć on z tymi młodymi ludźmi z ich głośną muzyką, niby co takiego ma tu znaleźć? Odpowiedź brzmi: Louise Germane. O której nie wiedział nic. Czy Louise Germane miała chłopaka? Kochanka? Nic. Tylko pochlebstwa, którymi miała w zwyczaju go obdarzać i osobista uwaga dodana na zaproszeniu. Wspiął się wąskimi schodami w dżunglę hałasu. Drzwi na górze były otwarte, pokój głośny i zatłoczony. Jego kolega Gabe Dalton opierał się o futrynę, ze swą fajką, i brodą. W ręku miał plastykowy kubek z piwem i wykładał coś trzyosobowej grupie, słuchającej chciwie i z szacunkiem. A ze środka jego seminarzyści już wołali: — Witamy, panie Hastings. Piwo jest w kuchni! Cieszył się, że dzięki Gabe’owi Daltonowi czuje się mniej nie na miejscu. Dalton przemawiał, z tą swoją wielką fajką i brodą, jak autorytet, przytłaczając te dzieciaki.

156

Dotknął ramienia Tony’ego gestem pełnym niewypowiedzianego znaczenia typu: „Miło ujrzeć, że wylazłeś ze swojej jaskini, stary”, nie przerywając monologu. Tony rozejrzał się wokół, rozczarowany. Poszedł do kuchni i odnalazł Louise Germane. Opierała się o lodówkę, rozmawiając z Oskarem Gamettim i Myrą Slue. Zauważyła go i zareagowała. Jakże kolorowo wyglądała, wysoka, w czerwononiebieskiej koszulce, z chustką oplatającą z tyłu jej zbożowe włosy. — Poczęstuję pana piwem. Beczka piwa stała w rogu. Naciągnęła trochę i wręczyła mu kubek. Kuchnia była cichsza niż cała reszta. Cieszyła się, że przyszedł, jakby wierzyła w to od samego początku. Oscar Gametti zadał mu jakieś pytanie i zaczęli rozmawiać. Studenci stanęli grzecznie kołem, a on, tak jak Gabe Dalton, przemawiał, z rosnącą swobodą, z pozycji swego wieku i wiedzy na temat polityki wewnętrznej, matematyki i wydziału. Myślał o nich jako o pełnych szacunku, gdy tak patrzyli na niego z podziwem. Zauważył małe wypukłości, jakie zrobiły piersi Louise Germane w jej koszulce. Chciał porozmawiać z nią w inny sposób, powiedzieć coś innego. Słuchała go z zainteresowaniem, gorliwie. Jej oczy zdawały się żarzyć dla niego. Chciał oderwać ją od innych. Zastanawiał się jak. Zastanawiał się, jak przyszła, jak planowała wyjść, czy mógłby, na przykład, zabrać ją do domu. Gdyby mógł zaproponować jej to, w naturalny sposób, bez szokowania jej, bez zwracania uwagi innych. Zaczął opowiadać swoją historię. Całość, począwszy od nocy na międzystanowej. Odgadł, że oni ją już znają, ale nigdy przedtem nie opowiadał jej studentom. Słyszał siebie i z trudem mógł w to uwierzyć, czuł się zawstydzony tym opowiadaniem, ale nic na to nie mógł poradzić. Opowiedział tak jasno jak tylko potrafił, z nieśmiałością, ale nie pominął żadnych ważnych faktów. Opowiedział jak coś, co każdy winien znać, jak lekcję o świecie. Ich wyraz twarzy stał się poważny, kiwali głowami i wyglądali na skonsternowanych. Obserwował wielkie, przepełnione grozą oczy Louise Germane, patrzące, jakby chciała go pocałować. Po opowiadaniu odezwała się Myra Slue: — Muszę już iść. — Zdaje się, że ja także, za chwilę — powiedział Tony i dodał jeszcze nie za głośno: — Podrzucić kogoś? Myra Slue nie słyszała, inni odwrócili się już i rozmawiali między sobą. Spojrzał wprost na Louise Germane i powtórzył: — Podrzucić cię? Jej przyjazne oczy i twarz, co chciały całować, ukryły swoje miłe zaskoczenie. — O, dziękuję — odparła, jakby wahając się — ale przyjechałam z Norą Jensen. Pozwolił ukazać się swemu rozczarowaniu. — Spytam ją jeszcze — rzuciła szybko. I po namyśle dodała: — Spotkamy się na dole.

157

Jego serce podskoczyło. Kiedy odchodziła poszukać Nory, zauważył jej stłumiony uśmiech. Jego godność zachwiała się trochę. Powiedział dobranoc Gabe’owi Daltonowi, wciąż podpierającemu futrynę i zszedł sam na dół, gdzie czekał na Louise Germane, zastanawiając się czy rzeczywiście przyjdzie, a jego serce waliło nierówno.

DWA Rozdział się jeszcze nie skończył, ale Susan Morrow przerywa, bo coś jej przeszkadza. Przewiduje nadchodzącą scenę erotyczną. Nie jest pewna, czy chce jej się to czytać. Chyba że potrafi powstrzymać od tego Edwarda. Nerwowego Edwarda, którego seksualna wyobraźnia w realnym życiu nie była zbyt wielka. Jest nim poirytowana. Jego snobistycznym obrazem wydziałowego przejęcia. Ona sama lubi takie imprezy, bo uważa akademików za inteligentniejszych i kulturalniejszych niż większość ludzi. Irytuje ją także Tony, który opowiada studentom swoją tragedię, podniecony swym samczym przedłożeniem młodej Louise nad Eleanor. Irytuje ją w ogóle cała ta kwestia etyki rżnięcia studentki. Co jej dolega? Co przeszkadza jej w czytaniu? Rosie wisi na telefonie, gadając z Carol. Jeżeli Arnold próbuje teraz dodzwonić się z Nowego Jorku... Nic to, niech gada. Susan ma nadzieję, że nie zadzwoni. Ta myśl zaskakuje ją. Dlaczego miałaby mieć na to nadzieję? Obawia się jego telefonu bez żadnego sensownego powodu i nagle uświadamia sobie, że boi się także jego powrotu jutro. Jutro? Chciałaby mieć jeszcze jeden dzień, żeby się na to przygotować. Wyobraża sobie, że przywiezie jej jakiś przerażający prezent. Jakiś prezent, to jest żaden prezent. Co by to było? Nie wie, ma w głowie grudę myśli, bezkształtną i mętną, jak węgiel. Odkrywa zmianę odgłosów miasta na zewnątrz, spowodowaną padającym śniegiem. Słyszy jak pokrywa on samochód, który jutro będzie musiała oczyścić, i chodnik, który będzie musiała odśnieżyć, ona albo Henry. Chwyta ją dziwność tego, co robi, dziwność czytania zmyślonej historii, wprowadzania się w szczególny stan, podobny do transu, w momencie gdy ktoś inny (Edward) udaje, że pewne wyobrażenia są rzeczywistością. Pytanie na następny raz: Co ja tak naprawdę robię? Uczę się czegoś? Czy świat jest lepszy, Edwardzie, dzięki tej współpracy pomiędzy tobą i mną? Świat Tony’ego przypomina świat Susan, za wyjątkiem przemocy w jego środku, co czyni go totalnie odmiennym. Co dostanę, zastanawia się Susan, za bycie świadkiem takiego złego losu? Czy ta powieść powiększa różnicę między życiem Tony’ego a moim, czy też zbliża nas do siebie? Czy grozi mi, czy uspokaja mnie? Takie właśnie pytania błąkają się po jej umyśle bez odpowiedzi, podczas przerwy w czytaniu.

158

ZWIERZĘTA NOCY 20 (ciąg dalszy) Czekał u podnóża schodów, gdzie stało dwóch studentów, odpalając się. Louise Germane nie śpieszyła się, nie przychodziła. Wyobraził sobie Norę Jensen mówiącą: „Daj spokój, ja cię zabiorę” i był ciekaw, czy Louise mogła odpowiedzieć: „Ale ja chcę, żeby pan Hastings mnie zabrał...” Tymczasem zeszli inni. Gabriel Dalton, wciąż rozmawiający z dwoma gośćmi, którzy za nim podążali. Sama Nora Jensen, z Myrą Slue, ale Louise nie było. Zastanawiał się, czy Louise czasem się nie wyśliznęła wyjściem ewakuacyjnym, tylnymi schodami. Zaczął już rozpaczać, kiedy dostrzegł na górze schodzącą chudonogą osobę, gawędzącą z kimś jeszcze wyżej za nią. Dżinsy, sznurowane buty, czerwononiebieska koszulka, tak, Louise Germane. Spojrzała na niego gorliwie. Pomyślał, że zaraz weźmie go za rękę. — Zrobił się mały bałagan — powiedziała. Szedł za nią do samochodu. Inni studenci przyglądali się im, wyciągając wnioski. Poruszała się szybko, dużymi krokami. — Co za bałagan? — Nic takiego. Wywinęłam się... — A więc moje gratulacje. Spostrzegł zadowolenie na jej twarzy. Wpuścił ją do samochodu, a ona przechyliła się, żeby odblokować drzwi z jego strony. Usadowiła się z dłońmi splecionymi na łonie i westchnęła. „Zwodnicze westchnienie” — pomyślał. — O co chodziło? — Jack Billings także chciał mnie odwieźć do domu. Musiałam mu powiedzieć, że jadę z panem. Tony Hastings był zaalarmowany. — Może wolałabyś z nim pojechać? — Teraz już za późno. — Nie chciałem odrywać cię od przyjaciół. — Proszę się nie martwić. Był ciekaw, czy Jack Billings jest jej kochankiem. — Chciałam pojechać z panem — przyznała i dodała szybko: — Jeśli pan nie ma nic przeciwko temu. Pomyślał: „Oto Louise Germane. Obca mi osoba. A ja odwożę ją do domu”. Próbował zastanowić się, co było zakazem. Siedziała obok niego niczym bliski członek rodziny. Czy myśli, że jest Laurą? Prawo nie zabrania podrzucenia jej, to grzeczność, przysługa. Tylko czy ona myśli, że ja po prostu ją podwożę? Studenci widzący jak odjeżdżamy pomyślą, że jesteśmy kochankami. Ale przecież nimi nie jesteśmy. Chyba że sama Louise Germane tak myśli.

159

Zastanawiał się, czym jest ta nagląca rzecz, jaką chce jej powiedzieć? Czy wiem, co robię? Co będzie, jeżeli zaprosi mnie do środka? Znów zakaz. Czy wygląda to na próbę uwiedzenia Louise Germane? Czy tak ona sobie pomyślała? Jeżeli tak, to powinna być przezorniejsza, usprawiedliwiać się, robić uniki. Może więc tego się po nim spodziewa. Czy to możliwe, żeby to ona próbowała uwieść jego? — Jesteśmy na miejscu — odezwała się. Teraz pytanie było palące... Jak tu... Jak zapytać? Zatrzymali się przed dużym, biały domem, z sześcioma skrzynkami pocztowymi na frontonie. — Może pan wejdzie? — Nie za późno? Jej twarz ukryta w cieniu. — Byłby to dla mnie zaszczyt. — W takim razie musimy znaleźć miejsce do zaparkowania. Prawdopodobnie nie miała na myśli go uwodzić, a zwyczajnie chciała zaproponować kawę, nie musiał więc zbytnio przejmować się zakazem. Zaparkowali trochę dalej, w połowie ulicy, a potem przeszli razem do jej mieszkania. Sfatygowany chodnik, rozwalone krawężniki. Okna jej domu były ciemne, klatka oświetlona. Sprawdziła skrzynkę z napisem GERMANE. Podążył za nią schodami w górę. Stał obok niej przed podrapanymi sosnowymi drzwiami. Jego serce waliło dziko, kiedy szukała klucza w torebce. To nie było cudzołóstwo, bo Laura nie żyła. Nie żałoba, bo minęło jedenaście miesięcy i życie okrutnie domagało się życia. Ona nie była dzieckiem, a dojrzałą kobietą swego pokolenia, która w wieku lat dwudziestu ośmiu czy trzydziestu prawdopodobnie miała więcej kochanków, niż on kochanek, mając lat czterdzieści pięć. To nie ułomność, bo rana, której samotna panna nie mogła zaleczyć, teraz była już zaleczona. To nie studentka ostatniego roku, bo ukończyła swoje kursy i właśnie dzisiaj przysięgła nigdy nie mieć nad sobą oficjalnych autorytetów. Weszli do środka. Pokój gościnny był skromny, kanapa, stół. Włączyła lampkę przy sofie i nastawiła płytę z jazzowym pianinem. Miała plakat z Montmartrem. Usiadł na kanapie, uszkodzonej gdzieś w środku, bo tyłkiem niemal dotknął podłogi. — Wina? Usiadła obok niego na kanapie. Ich kolana sterczały jak szczyty. Cokolwiek chciał jej powiedzieć, teraz była odpowiednia pora. Zdaje się, że miało to coś wspólnego w wydarzeniami w Grant Center, ale swoją historię opowiadał już na przyjęciu, choć wciąż pozostawała niedopowiedziana. Jakby miała dołączony sekretny komentarz, zarezerwowany dla Louise. Brakowało jednak kodu. Zatem wszystko, co mógłby powiedzieć to to, że przeobraził się z czegoś w coś innego. Ta wiadomość była ogromna, ale niejasna. Gdyby mógł przekazać jej w sposób zrozumiały emocjonalną siłę, to pryzmatyczne znaczenie, które zgromadziło się w akcie uderzenia Raya.

160

— Naprawdę go trzasnąłem — powiedział głośno. — Nawet nie wie pan, ile to dla mnie znaczy, że siedzi pan tutaj, u mnie, panie Hastings. Oczy w zamglonym świetle, twarz, która chce całować. Studentka zaślepiona nauczycielem. To pewne. Dobrze, że nie jest już, jego studentką. Zdjęła z głowy niebieską chustę, rozpuszczając włosy. — Często myślałam o tym, żeby pana zaprosić. To znaczy od momentu pana bolesnej straty. — Dobry z ciebie przyjaciel — powiedział. — Chcę być pana przyjacielem. Nie chcę być tylko studentką. Czy to panu przeszkadza? — Ani trochę. Nie uważam cię tylko za studentkę, uważam cię za... „Dopowiedz, pomyślał, sam nie dam rady”. — Za kogo, Tony? — Za przyjaciela. „Co zresztą już powiedziałaś. (Nazwała cię Tony.)” — Myślałam, że powiesz „za kobietę”. — To chciałem powiedzieć... Patrzyła na niego poważnie, mówiła powoli. Czuł się jakby grał teraz w sztuce, ona także, mimo napięcia. Odwróciła na chwilę wzrok, potem znów spojrzała i odezwała się: — Czy to znaczy, że chciałbyś, abym się z tobą przespała? „Oddech, człowieku!” Było szybciej niż się spodziewał. — Czy to tak wygląda? — A nie? Jej oczy były wielkie. — Może i tak. — Może? — Cóż, tak. To tak jest... — Chcesz tego? — Tak. Cisza. — Ja też — przyznała. — Ale jest jeden problem. — Masz właśnie... — Nie to. Nie jestem pewna, czy Jack Billings nie przyjdzie tu za chwilę. — Chciałby się z tobą przespać? Pokiwała głową. — Jesteście kochankami?

161

— On myśli, że jesteśmy — rozłożyła ręce. — Przepraszam. Nigdy nie myślałam, że będę miała szansę z tobą. A więc to był zakaz. — Nie powinienem się mieszać. — Chcę, żebyś się mieszał. — Zastanawiała się nad czymś. — Spróbujmy. Jak przyjdzie, to go nie wpuszczę. Powiem mu, że źle się czuję. Miał swój pomysł. Czemu nie? — A nie chciałabyś pojechać do mnie do domu? — Świetna myśl! Szybko, zanim przyjdzie Jack Billings. Pobiegła do sypialni, przyniosła biały szlafrok. Rozejrzała się spiesznie, próbując zdecydować się, co zabrać. Poza szczoteczką do zębów, nic nie wymyśliła. — Szybko — powiedziała, jakby Jack Billings był już u drzwi. Kiedy wychodzili z budynku, nadjechał wolno jakiś samochód. — Jezu — szepnęła. — To on. Samochód pojechał dalej. — Dlaczego się nie zatrzymał? — zdziwiła się. Jemu przypomniał się las. — Spojrzał prosto na mnie. — Nie chcę ci przysparzać kłopotów. — Nie martw się, proszę. To nie twój problem. W samochodzie powiedziała: — Jutro mu wytłumaczę. Coś wymyślę. „Czy to jest problem? — rozmyślał. — Czy chcę być odpowiedzialny za rozłam między Louise Germane i jej kochankiem? Czy wiem, jaką przyjąć postawę?” Louise Germane weszła do jego domu w środku nocy. Zapalił światło. Rozejrzała się, uszczęśliwiona. — Zawsze chciałam tu przyjść. Nawet zanim twoja żona umarła... Stała pośrodku bawialni Laury, patrząc na jej obrazy, pianino, półki z książkami, sofę, fotel, stolik. Bezczeszcząc Laurę przez niebycie nią. Nie była jego żoną, ani jego córką, ledwie ją znał, a mimo to chciał ją objąć jak kogoś bliskiego, jak członka rodziny. Ten paradoks przyprawił go o zawrót głowy. — Chcę, żebyś mi wszystko pokazał — powiedziała. — Teraz? Zaśmiała się, podeszła do niego i przycisnęła się całym ciałem. — Może być jutro. Potem pocałunek. Pierwszy, ale już sondujący. Ta młoda osoba, którą kiedyś uważał za nieśmiałą, wiedziała wszystko o tego rodzaju całowaniu lepiej, niż mu się zdawało. Przytuliła się jeszcze mocniej i spytała:

162

— Gdzie idziemy obchodzić dalszy ciąg uroczystości? — Na górę? — Sypialnia mistrza? Super, chodźmy. Poczuł pewne poirytowanie. Weszli na górę. Przy drzwiach włączył światło i zatrzymał się. Duch Laury. Tony był zaskoczony, bo myślał, że ona podniosła już szlaban, ale nie — była tu, wciąż nie gotowa, by opuścić pokój. Zajrzał do pokoju Helen, także zakazanego, a potem do chłodnego, neutralnego gościnnego. — Wejdźmy tutaj. Uroczystości ciąg dalszy. Skrzyżowała ramiona i ściągnęła koszulkę. Potem rozbierali się, patrząc na siebie przez cały czas. I ten jej triumfalny uśmiech, już nie tajemniczy. Była chuda. Jej biodra rzucały cień na wklęsłości jej ud. Dziewczyna, która dopiero co była jego studentką, dotknęła jego fifraka. Stłumione chichoty, pomrukiwania, posapywania, łechtania, popychania. Jej ciało było tak bliskie, jakby znał ją od zawsze. „O, tak, ach, tak dobrze. Nie marzyłam nigdy, że będę to z tobą robić...” Nie żeby się śpieszyć, ale czas zaczął pęcznieć, napełnił się i nie mógł być opóźniony, a on pochylał się nad Louise Germane, manewrując, żeby ją odnaleźć i znalazł. Pomyślał, że dobrze jest wrócić. W swym własnym pokoju gościnnym, pod owłosioną kością, w momencie gdy zacisnęła się wokół niego, uświadomił sobie, że ktoś stoi w drzwiach, obserwując. Jack Billings, wygryziony. Ceremonia wkraczała w swą dziką fazę, rozrastała się. To nie był Jack Billings, to był ktoś na drugim łóżku. Zmienił się w kolor, zachód słońca błyszczał na śniegu. Samotny narciarz, wypuszczony by upaść, zjechał w dół po gorejącym śniegu i zniknął w szarym cieniu. Na drugim łóżku ktoś był gwałcony przez mężczyznę odwróconego plecami, którego Bobby Andes walił kijem po tych plecach. Potem Tony Hastings, nawet wyciągnąwszy już ostatnie bogactwo, złoto z Louise Germane, poczuł, że się rozdziela, powstaje jak duch ze swego kurczącego się ciała, aby rozszarpać gwałciciela na drugim łóżku, ale będąc duchem, nie był w stanie go dotknąć. W pokoju było cicho jak na pogrzebie. Głaskała tył jego głowy. Inni zamilkli, widać odeszli. Spojrzał na drugie łóżko i odkrył, że nie ma żadnego drugiego łóżka. Była Louise Germane, słodka i zagrożona, uśmiechająca się niewyraźnie jak właśnie obudzone dziecko. Czując ulgę, że ona wciąż żyje, napełnił się czułością. Był zakłopotany gwałtem, przez który dopiero co przeszli, szokiem po tym jak ujrzał, że żadnego drugiego łóżka nie było. Wydawało się, że oznacza to, iż dwa łóżka były tym samym, a w takim razie mężczyzną gwałcącym kobietę był on sam, i to jego próbowali powstrzymać, jego duch próbujący interweniować był tylko duchem. Był rozczarowany, bo chociaż wiedział, że czas z Louise Germane był dobry sam w sobie, to nie był to czas sam w sobie, ponieważ sprawa nie była zamknięta. — Zostaniesz na noc? — spytał.

163

— Myślałam, że to już ustalone. W środku nocy chciał ją obudzić i powiedzieć jej: „Pamiętasz, jak uwiodłaś mnie pośród czernic za domem w Maine?” Kiedy Helen jeździła na rowerach ze swoim kumplem, on i Laura wyszli z koszykami na borówki. Ona w szortach i prześwitującej koszuli. Ciepły, słoneczny dzień. Absolutna cisza. Usłyszał za sobą jej śmiech. Odwrócił się. Bluzkę miała rozpiętą, a jej ręce zahaczone na szortach spychały je w dół. „Co ty na to?” — powiedziała. A potem bzykanie w ciszy na ciernistej ziemi. „Spokojnie — szepnęła mu do ucha — nikt tu nigdy nie przychodzi”. I do wody. Gonił ją, biegnącą w dół ku kamieniom, gdzie zanurkowała naga, a on za nią. Lodowato zimna. Szybko do wody, szybko z wody. „Kurczę, zapomnieliśmy ręczników”. Bieg pod górę, do domu, z dziko piekącą skórą. Laura, atletka, jej chód z rozbujanymi rękami. W zimie na łyżwach. Czasami chodził z nią na lodowisko, by przyglądać się jej piruetom i figurom, gdzie uporczywie uczyła go, choć jego kostki były słabe i nie miał wcale do tego talentu. Kiedyś wybrała się na łyżwy ze swoją przyjaciółką Mirą w północną część stanu i opóźniała powrót. Leżał, nie mogąc zasnąć, do piątej rano, a jej wciąż nie było i myślał, że ich samochód na pewno rozbił się na oblodzonej autostradzie. Nie jej wina, miała dobry powód, żeby nie dzwonić. Noce w ciemności, o których trzeba opowiedzieć Louise Germane. Zazwyczaj zmartwieniem była Helen. Laura i Tony udawali, że śpią, choć każde z nich wiedziało, że i drugie nie może zasnąć, a potem Laura siadała na łóżku, pytając: „Czy ten nasz dzieciak już wrócił?” Małżeństwo i zmartwienia, Louise. Kiedy lekarz odkrył podczas rutynowego badania anormalną tkankę, musieli przeczekać kilkakrotną eliminację, nim mogli uczcić chińską kolacją ich przyszłość, w końcu wolną i czystą. Kategoriami myślenia Louise to wychodzi: męża złapisz, się potrapisz... Ale kiedy Laura umarła, strapienia ustały, co można uznać za ulgę. Spojrzał na Louise Germane, wielką bryłę pościeli, i pomyślał: „Ożenię się z tobą, kiedy to wszystko się wyprostuje...”

TRZY Następna strona rozpoczyna CZĘŚĆ CZWARTĄ. Skoro nie ma miejsca na piątą, są tylko cztery części, symfonia, trzy ćwiartki za nami. Kształt książki powinien być jasny, ale Susan wciąż nie jest w stanie przepowiedzieć, co w niej jest. W rzeczy samej, była za domem w Maine borówkowa polana, gdzie Susan i Edward chodzili z koszykami. Żadnego seksu jednak. To nie ona rozpięła bluzkę, ściągnęła szorty i powiedziała: „Co ty na to?” Czy Edward, pisząc, żałuje, że tak nie było? Krępuje ją ta seksualność w jego powieści. Teksty w rodzaju, że powalenie Raya rozwinęło fifraka Tony’ego. Wizja gwałtu i walki podczas kochania się z Louise. Czy seks Tony’ego pełen jest gwałtu i śmierci, dlatego że został on zraniony przez Raya, czy też jest to coś, co Edwardowi wydaje się być seksem? Gdyby mogła porozmawiać ze Stephanie i zapytać...

164

Powiedziałaby Edwardowi, że Arnold nie uznaje przemocy w swoim fifraku. Nigdy nie chciał nikogo zgwałcić, nie może wyobrazić sobie seksu przeciw woli kobiety. Susan Morrow wierzy mu. Zastanawia się: „Czy mężczyźni rzeczywiście tak się różnią; jedni są dzicy, inni delikatni, a jeszcze inni brutale?” To co gwałtowne w Arnoldzie mierzy się inną miarą: rytuałem umytych rąk i gumowych rękawiczek, tacki i skalpela, kontroli ciśnienia i delikatnego cięcia, koncentracji i opanowania. W ich wersji seksu ona wychodzi spod prysznica, drzwi przymknięte, lampka nocna zapalona, Arnold czyta w łóżku. Niezdyscyplinowane dzieci pętają się po domu, na dole telewizor, Nilsson poświęca Brünhildę, przez zamknięte drzwi na górze. Jej krótka koszulka, perfumy dodające słodyczy jej szyi i uszom. Staje obok niego, czytającego. On patrzy z powagą na jej kolana, odkłada książkę. Jego dłoń, czuła, posuwa się w górę po jej nodze, dotyka pośladków, zanim przesunie się dookoła, by dotknąć z przodu. Ona lubi oglądać nadętego członka swojego męża — wielkiego chirurga, jego oczy jak oczy chłopca przed meczem, uwielbia jego szczeciniastą głowę przy swoim policzku, jego sterczenie w niej. Kiedy to się dzieje, czasem udaje, że kochają się po raz pierwszy, tak jak wtedy, gdy Selena była w szpitalu, albo, rewidując historię, jak nastolatkowie na jednej z pierwszych randek. Czasem są rozwiedzeni, ale wciąż sobie przyjaźni po przypadkowym spotkaniu w restauracji, albo są na plaży nocą, albo udają nie połączonych małżeńskim węzłem łowców przygód, żeglujących dookoła świata, albo też są parą gwiazd filmowych, niesfornych w jego domu, właśnie po sfilmowaniu rozbieranej sceny, czy są też samą rozbieraną sceną, wymykającą się spod kontroli na oczach ekipy. Bywają też przywódcami politycznymi, ciupciającymi cichuśko w tajemnicy, po spotkaniu na szczycie, Ronaldem Reaganem i Margaret atcher. Ona nie opowiada tego Arnoldowi, który uznaje, że to podniecenie wyłącznie jego grubą obecnością. Takie myśli zasmucają ją w dziwny sposób, jakby to wszystko było skończone. Dosyć, łaja sama siebie, przestań. Czytaj, czytaj. Dziś ma ochotę na lekturę. To dobra strawa. Zastanawia się, jak ktoś zaabsorbowany sobą jak Edward mógł tak łatwo rozpierzchnąć się w tej historii i zabrać Susan poza nią samą. Książka sprawia, że myśli o nim lepiej, przynajmniej ona ma taką nadzieję.

ZWIERZĘTA NOCY 21 Bobby Andes zadzwonił ponownie. Telefon wyrwał Tony’ego Hastingsa spod prysznica przed drugą randką z Louise Germane. Owinąwszy się ręcznikiem, ociekając wodą, usiadł przy telefonie na biurku. Patrzył na parę w szortach po drugiej stronie ulicy, pucującą swój jasnoczerwony wóz.

165

Głos w słuchawce powiedział: — Mam wieści, które mogą ci się nie spodobać. Tony czekał. I padły te suche, proste i powalające słowa, złe nowiny: Wypuszczają Raya Marcusa. Kogo? Raya Marcusa, to znaczy Raya. Raya!. Wypuszczają go. — Jak to, wypuszczają go? — spytał Tony. Usłyszał tłumaczący głos Bobby’ego Andesa, płytki i nosowy przez telefon, mówiący, że obalają oskarżenia i zamykają sprawę. Pan Okręgowy Pierdolony Sędzia Gorman — to on znosi oskarżenia, bo dowody są niewystarczające. Tony wycierał głowę ręcznikiem, jego niemrawy penis dyndał między mokrymi, owłosionymi nogami, a po drugiej stronie ulicy dziewczyna w szortach, z doskonałymi nogami, oparłszy się o jasnoczerwony samochód polerowała jego dach. — Potrzebne mu potwierdzenie — powiedział głos. Kiedy dziewczyna pochyliła się bardziej do przodu, tył jej szortów uniósł się nad krawędzie jej pośladków. — Co powiedziałeś? — Mówię, że miałeś chociaż tę satysfakcję, iż pogruchotałeś mu trochę zęby... — Na linii jakieś inne głosy, śmiejąca się kobieta. — To tylko polityka, Tony. Nic nowego... W ciszy dziewczyna wypięła tyłek do swojego chłopaka, który rzucił w nią gąbką. Louise Germane spodziewała się go o szóstej. Głos Bobby’ego Andesa, rozciągnięty przez wiele mil chciał, aby Tony zrobił sobie jeszcze jedną wycieczkę do Grant Center. Tony próbował się opierać: — Dziesięć, dwanaście godzin trzeba, żeby tam dojechać. A jeszcze ten powrót... Bobby Andes przerwał mu: — Chcę, żebyś był tak szybko, jak to możliwe. Marcus będzie próbował opuścić stan. Zbieraj się od razu, spędzisz noc w motelu. Wojskowa stanowczość, nie mówiąc już o napaści na jego prywatność, Louise Germane i zakłopotanego, wymytego penisa Tony’ego, spoczywającego na łonie. — Mam dzisiaj randkę. Jakieś zgrzyty. — Że co?! Jeśli to walnięcie Raya Marcusa w szczękę było adekwatną karą według ciebie, to niech tak pozostanie. Jak uważasz... I wtedy Tony powiedział, że przyjedzie, ale do jutra nie zdąży. „Nie ma co się denerwować na zapas — pomyślał. — Na razie spokojnie. Później będę wariował. Ten szok pewnie jeszcze przyjdzie i nie będę w stanie wyrzucić tego z głowy, ale to później...” Zastanawiał się, czy będzie zły. To była potwarz. Powiedział do siebie: „Myślałeś, że przynajmniej równo zważą słowo twoje i Raya i pozwolą sądowi zdecydować. Myślałeś, że twój status życiowy, nie wspominając, że byłeś ofiarą, da ci wiarygodność, popartą jego niezłym kontem wykroczeń”. Wyruszył następnego ranka, we wczesnym świetle słońca o szóstej i jechał, mając w pamięci skróconą noc z Louise Germane, ich drugą, w którą przywiózł ją do sie-

166

bie. Pomogła mu się spakować. Usiłował myśleć tylko o niej i radować się nią, tłumiąc strach. Budzik postawił go na nogi o czwartej trzydzieści z poczuciem dziania się czegoś okropnego, podczas gdy on śpi. Obudził ją także, zjedli w kuchni śniadanie i odwiózł ją do niej, gdzie zostawił ją z podkrążonymi oczami w radosnym, rozśpiewanym ptakami świetle słońca o szóstej rano. Zamierzała wrócić do łóżka i odebrać resztę należnego jej snu. Patrzył, jak machała śpiąco, a potem podążył pustymi ulicami ku między stanowej, która wiodła go przez wiejskie krajobrazy z mgłą nad polami. Teraz, kiedy jej nie było, strach, z którym walczył, zagórował. Inwazja. Coś okropnego się wydarzy. Nadchodzi katastrofa. Zastanawiał się, jak zniesie to przez ten cały dzień przed nim, wypełniony jazdą i niczym innym. Długa, męcząca podróż zaczęła się rozwijać. Stała się tak znajoma, każdy szczegół w tym samym porządku, krok za krokiem, każdy zakręt otwierał się na nowy widok bez niespodzianek, farma za farmą, most za mostem, lasy i pola, tak przez cały dzień. Szum wiatru, tarcie i stała obecność opon, które mogły eksplodować, silnik, co mógł wysiąść, kołpaki mogące potoczyć się po jezdni. Niecierpliwość budziła się przy każdym drogowskazie i zasypiała na łagodnych zakrętach drogi. Podróż chroniła go, hipnotyzowała przeciw własnym niebezpieczeństwom, a wszystko inne trzymała na dystans. Próbował zrozumieć, czego się obawia. Przypuszczał, że to Ray. Ray wolny, występny, polujący na niego, żeby dokończyć to, co mu się nie udało zeszłego lata. „Gościu, twoja żona...” Z dodatkową motywacją za wybity ząb. Później, bliżej dnia, strach wziął inny obrót. „Ray może wziąć się za Louise Germane. Jasne, on przecież tak robi — niszczy mnie przez moje kobiety! Gaz do dechy, żeby interweniować, nim się wymknie”. Przejazd przez miasto i potrzeba kawy zaprzątnęły jego uwagę, a kiedy znów był wolny, zjawił się Bobby Andes, przesłonięty dziewczyną pochyloną nad dachem samochodu, tył jej szortów nad krawędzią pośladków. „Jeśli to walnięcie Marcusa w szczękę wystarczało ci za wszystko...” Musi mu zaufać, on miał coś w rękawie. Tony pomyślał, że nie chodzi tu tylko o Raya. Bał się także Bobby’ego Andesa. Ale czego? Jego moralnej szorstkości? Wzgardy? Czegoś brudnego, jeszcze niejasnego, co mogłoby wpakować go w kłopoty, gdyby nie zorientował się w porę? Po lunchu żadne tłumaczenie zdawało się nie być adekwatne do jego złego samopoczucia. Czuł się winny jakiegoś zaniedbania. Zaciągnął olbrzymi dług, dzień spłaty minął i przejęcie zastawu było bliskie. Nawiedzało go to. Coś komuś jestem winien. Nie finansowo. Miało to coś wspólnego z Rayem Marcusem, albo Bobbym Andesem, albo Laurą i Helen. Może Louise Germane, choć to mało prawdopodobne — ona była zbyt nowa. Posępny klimat znowu narastał. To było jak duch, ponadnaturalne. Coś okropnego się wydarzy. Coś okropnego się wydarzyło. Pierwsze, drugie, czy oba... Nawet gorzej, coś okropnego działo się właśnie teraz. Działo się, bo coś okropnego się nie zdarzyło. Pan Okręgowy Pierdolony Sędzia Gorman uznał sprawę za niebyłą.

167

Ponieważ to, co widział pan Tony Hastings, było niewystarczające. Jego zidentyfikowanie Raya, trzech osobników w lesie, zbrodnia, osądzone zostało jako żadna identyfikacja, żaden Ray Marcus, żadnych trzech osobników w lesie, żaden las, żadna zbrodnia. Tony Hastings się pomylił. Chciało mu się wyć. „Jeśli mi nie wierzą, to kim jestem? Jeżeli to, co pamiętam, nie wystarczy, to co zatem pamiętam? Dokąd to poszło, moje życie, co robię od tamtej pory?” Późnym popołudniem, na przetaczającej się pod kołami ziemi wschodniego Ohio, po jeszcze jednej kawie, jego umysł przejaśnił się i świat znów zdawał się zwyczajny, chociaż nie bez przeczucia, że nawiedzające go pytanie zostało po prostu zamknięte w pokoju i jeszcze da o sobie znać. Na razie podszedł racjonalnie do sprawy i zapytał siebie, jaki dokładnie jest cel tej podróży, i odkrył, że tego nie wie. „Ray Marcus został zwolniony, a Andes chce, żebym przyjechał. Chce mi pomóc, powiedział, ale ani słowa o tym, jak. Kurewsko długa wycieczka jak na taki nieokreślony cel...” Zliczył ile tych długich wypraw przedsięwziął już na prośbę Andesa. Ta będzie jego czwartą wizytą w Grant Center w przeciągu roku. A wszystkie w pościgu za trzema facetami. Pomyślał: „I po co to wszystko? Ja chyba oszalałem. To nie jest normalne”. Tym razem trzeba więc wypróbować niejasność celu. Każda z poprzednich wycieczek miała jakieś szczególne zakończenie, co dodawało im trochę sensu. Przypuszczał, że Bobby Andes ma jakiś plan, coś tajnego, o czym wspominać przez telefon nie było bezpiecznie. „Po kiego? — zastanawiał się. — To jakiś porąbany pomysł. To nie ja jestem szalony, to Bobby Andes...” *** Spotkali się nie w Grant Center, a w Topping, w restauracji z ladami, i usadowili przy oknie naprzeciwko swych samochodów zaparkowanych na zewnątrz. Tony jadł nijaki befsztyk, polany sosem. Przed sobą miał Bobby Andesa, który zgięty nad talerzem, zakręcał spaghetti na widelcu, unosząc go do ust, ale nie wkładając go tam. Po chwili odsunął talerz na bok i pozostawił wszystko nietknięte. Tony Hastings popatrzył na niego i powiedział do siebie: „Ten facet jest kopnięty”. A po chwili dodał: „Ja też”. — Wszystko przez tego raka — odezwał się Bobby Andes. — Jakiego raka? Bobby Andes przeszył go wzrokiem. — Mówiłem ci, mam jeszcze pierdolone sześć miesięcy życia! Tony Hastings odpowiedział spojrzeniem. — Mówiłeś mi? Przespał taką ważną wiadomość? Bobby Andes opowiedział, jak to dostał mu się obrońca z urzędu, o nazwisku Jenks, i jak to z Gormanem ubili interes i wypuścili Raya. Interes, polityka, ja ci dam to, a ty mi w zamian tamto.

168

— Kiedy mówiłeś mi o swojej chorobie? — spytał Tony. — To przez Jenksa i Gormana. — Nie rozumiem, o czym mówisz. — Chcą mnie wykopać. — Dlaczego mieliby to robić? Bobby Andes nie odpowiedział. — Czy inaczej odpuściliby sprawę o morderstwo? Taką sprawę. Bobby Andes wyjaśniał mu dalej. Mówili, że sprawa nie jest dobrze przygotowana, że to skopana robota, jedno wielkie gówno, żadnych konkretnych dowodów, błahe punkty zaczepienia, że w sądzie nic z tego nie będzie. Według Andesa, Gorman karał go, bo ten skurwysyn śmiertelnie boi się podjąć sprawy, którą mógłby przegrać. Spytał, czy to Tony’ego nie denerwuje. — Nie mam na nich wpływu, Bobby. — Tak, tak... — Lou też odpuszczają? Lou nie. Na Lou mają odciski palców. Stanie przed sądem i odpowie za całą tę pierdoloną sprawę Hastingsa. W porządku, jeśli Tony’ego zadowala zrzucenie na Lou odpowiedzialności za zbrodnie zainspirowane przez Raya. — To niedobrze, jeżeli nie dostaną Raya — orzekł Tony. — Wiedziałem, że tak myślisz — przyznał Andes. Opowiedział, że Ray wyszedł, ponieważ jedynym, co na niego mieli, było słowo Tony’ego, a Jenks napędził Gormanowi stracha, że to za mało dla sądu. Wyszedł też dlatego, że to była „sprawa Andesa” i Gorman uznał, że pora już, aby ten się wycofał i spożytkował swojego raka na Florydzie. — Nigdy mi nie mówiłeś o raku... — Mówi się, że dziś już jestem niekompetentny, co zresztą Gorman chciałby udowodnić. — A jeśli ja z nim pogadam? Bobby zaśmiał się. Ha, ha, ha. Problem tkwi w tym hermetycznym alibi, jakie ma Ray. To jego alibi doskonałe. Był z Leilą Jakąśtam. Ona go wspiera, jej ciotka go wspiera. Co mogą zrobić? — I jest też jeszcze jeden problem... — Jaki? — Posłuchaj. Wedle Gormana twoja identyfikacja Raya jest nieprzekonująca. Spokojnie, to nie żadne prywatne odczucia, tacy są prawnicy. Do tego alibi Raya, potwierdzone przez tę babkę, plus fakt, że było ciemno, co zwiększa możliwość pomyłki, plus to, że nie mogłeś zidentyfikować Turka... — Ale Ray był tam bardziej widoczny niż Turk.

169

— Mnie tego nie musisz mówić, ja ci wierzę. Gdybyśmy jeszcze mogli wykorzystać tego twojego przyjaciela z półciężarówki... — Kogo? — Tego przygłuchego. On mógł zidentyfikować Raya. — On pewnie nawet nie dowiedział się o tym wszystkim. — Każdy w okolicy się dowiedział. Skurwiel za bardzo bał się wyjść z nory. Tylko jego interes się tu liczył, gnój jeden. — Co więc robimy? Cóż, wedle Bobby’ego Andesa oczywistym wyjściem byłoby złamanie kogoś. Przyznał, że próbował już tego z Lou Batesem, ale mu zabronili. Wszystko, na co zezwalał Gorman, to grzeczne pytania. A grzecznymi pytaniami takiego woła jak Bates się nie złamie. Według Bobby’ego Andesa, Lou Bates był idiotą. Miał jedną zasadę przetrwania: imię i nazwisko oraz numer porządkowy. Nie zna Raya, kropka. Kiedy Bobby Andes powiedział mu, co mówili ludzie „U Hermana”, on odparł tylko: „Nawet jeśli piłem z nim piwo, nie wiedziałem, kto to jest”. Kiedy Bobby zasugerował, że to nie fair dla niego odpowiadać za wszystkich, Lou nie wiedział o czym Bobby mówi. Gdy Bobby spytał, kim był ten trzeci, co uciekał na Bear Valley Mali, on nie wie, był tam jeszcze jeden? Wielka kamienna twarz z brodą. Bobby Andes odłożył widelec i zapalił papierosa. Bawił się swoimi frustracjami. Sądził, że przynajmniej będą mogli zatrzymać Raya za napad, ale teraz ekspedient nie potrafi go zidentyfikować. Zacytował Gormana, mówiąc, że „jedyne co masz to faceci «U Hermana», którzy widzieli ich pijących piwo, i Hastings, rozpoznający go po numerze na plecach, po tym jak powiedziałeś mu, kto to jest...” I kartoteki Raya użyć też nie mogą, bo takiej nie ma. Patrzył na Tony’ego przez dłuższą chwilę, co Tony’ego tylko podrażniło. — Problem w tym, na ile poważnie podchodzisz do tego, aby sprawiedliwości stało się zadość — odezwał się w końcu. Dodał, że George ma oko na Raya, więc ten nie umknie bez jego wiedzy. — Co to znaczy „na ile poważnie”? — zapytał Tony. — Dobre pytanie. Tony czekał. Bobby Andes odstawił swoje nie zjedzone spaghetti jeszcze dalej na bok. — Nie mogę jeść — wyjaśnił. — Mógłbym wyrzygać. — Boli cię coś? — Którą masz teraz? Ósmą? — Tak. — Ja też. George będzie dzwonić. Miał mnie tu złapać o ósmej.

170

— Co ci chodzi po głowie? — naciskał, ale Bobby wzruszył tylko ramionami. — Nie możesz jeść? To jak sobie radzisz, skoro organizm nie przyjmuje jedzenia? Znów wzruszył ramionami. — To zależy. — Ja naprawdę doceniam cały ten twój wysiłek... — Czasem mogę jeść, a czasem nie. Śmierdzi tu jakoś. — Masz jakiś bliskich krewnych albo przyjaciół? Bobby Andes podpalił następnego papierosa i zgasił go bez palenia. — Pozwól, że zadam ci osobiste pytanie — powiedział. — Między nami, dobra? Co chcesz, żebym zrobił z Rayem Marcusem? Pytanie to zaskoczyło Tony’ego. Dziwny dobór słów. — A co możesz zrobić? Bobby Andes zdawał się nad tym zastanawiać. — Wszystko, co tylko, do diabła, chcesz — odparł. — Myślałem, że powiedziałeś... — Nie mam nic do stracenia. Tony próbował zrozumieć. Bobby Andes nie czekał. — Mam na nowo postawić to pytanie? Na przykład w ten sposób: jak daleko chcesz się posunąć, żeby Marcusa dosięgnęła sprawiedliwość? Zapalił kolejnego papierosa. Tony zastanawiał się, o co mu chodzi. Usłyszał jak Bobby Andes mówi: — Chcesz wyjść trochę poza ścisłe procedury? Ten mały wstrząs odczuwało się jak trzęsienie ziemi. — Ja? — Albo ja. Szukał właściwego eufemizmu. — Masz na myśli naginanie prawa? Bobby Andes wyjaśnił: — Raczej to, co możesz zrobić, żeby pomóc prawu, skoro jakieś pierdolone szczegóły temu przeszkadzają... Tony był przerażony. Nie chciał odpowiadać na takie ogólnikowe kwestie. — O czym konkretnie mówisz? Andes niecierpliwił się. — Próbuję dowiedzieć się, czy naprawdę chcesz dopaść tego faceta. Oczywiście Tony chciał. Andes był irytujący. Czy chciał wiedzieć, czy Tony’emu odpowiadają jego metody? Tony zastanawiał się, co jest nie tak z jego metodami. Bobby Andes uspokoił się, odetchnął głęboko, poczekał. — Paru tym dupkom z nowych szkół prawniczych nie podobają się moje metody. Boją się, że moje procedury wywołają skandal, jeżeli Ray Marcus stanie przed sądem. Pieką ich zady.

171

Tony poczuł swąd innego horroru. — Czy mogłoby się tak zdarzyć? — Nie, jeśli policja będzie tak się trzymać, jak jej nakazano, sukinkoty. — Głęboki oddech, jakby do dna. — Dlatego muszę wiedzieć. Niby co on chciał wiedzieć? — Czy ty także zrobisz mnie w konia? Też masz awersję do tej mocnej, ostrzejszej strony policyjnej roboty? Tony nie chciał odpowiadać. Zastanawiał się, dlaczego go o to pyta. — Ten człowiek zgwałcił i zabił twoją żonę i córkę. — Nie musisz mi przypominać. Bobby Andes nie był tego pewien. Przeszedł do sedna. Prawo mówi, że on powinien być ukarany, ale jeżeli prawo nie jest w stanie go ukarać, to czy Tony chce, żeby tamten odszedł wolny? Czy prawo rzeczywiście chce jego wolności? — Co innego możesz zrobić? — Możesz „pomóc” prawu. Tak jak powiedziałem. Tony chciał, aby on przestał już wymyślać coraz to różniejsze ujęcia tej sprawy. Nie chciał być przeciwko Bobby’emu Andesowi. — I wziąć prawo w swoje ręce? — spytał. — Raczej działać w imieniu prawa. — W jakim celu? Andes nie odpowiedział. Pracował ustami, przeżuwał coś, patrząc w dół. — W jakim celu, Bobby? Brak odpowiedzi. — W jakim celu działać w imieniu prawa? Teraz Andes spojrzał na niego, odwrócił wzrok i znów popatrzył. — A jak myślisz? Tony’emu przyszły do głowy dwie możliwości. Jedna przeraziła go. Wspomniał drugą: — Żeby zdobyć nowe dowody? Andes roześmiał się sztucznie, półgębkiem. — Wydaje ci się to możliwe? — Skąd mam wiedzieć? Kobieta zza lady zawołała: — Pan Andes! Bobby Andes poszedł do telefonu. Za kilka minut wrócił. — W porządku — powiedział. — Ray Marcus jest „U Hermana”. Zamierzam go podrzucić gdzieś. To twoja zasrana sprawa. Muszę teraz wiedzieć. Chcesz w tym uczestniczyć, czy odwrócisz się do mnie pleckami? — Uczestniczyć w czym? Nie powiedziałeś mi, Bobby. Bobby Andes mówił teraz powoli, ostrożnie, cierpliwie: — Chcę przyprowadzić tego skurczybyka przed oblicze sprawiedliwości... — Jego głos miał emocjonalne zacięcie. Tony zauważył to. — Zabieram go do mojego obozu. Chcę, żebyś też pojechał. — Co mam tam robić?

172

— Być tam. Zaufać mi i być tam. — A co potem? To znaczy, jaki masz plan? Bobby Andes pomyślał chwilę, jakby decydując się, czy powiedzieć pewną szczególną rzecz: — Pytałem cię już. Co chcesz, żebym zrobił? — Nie wiem. A co ty chcesz zrobić? — Chcę doprowadzić tego chuja przed oblicze sprawiedliwości. — Dobra. — Zatem powiedz. Bądź sędzią. — Co masz na myśli? — Co mu się należy? Pięć lat i zwolnienie warunkowe, co? Zastanawiając się, do powiedzenia czego jest prowokowany, Tony nie mówił nic. — Chyba coś więcej, nie? Tony patrzył z wnętrza swego zamroczenia, czuł się źle, próbując odgadnąć. — Mam nadzieję, że nie jesteś jednym z tych mymków od kary śmierci? — O nie, nie to. Tony oblał się zimnym potem. Pozwolenie na zabicie Raya, czyż nie tego doprasza się Bobby Andes? Jego głos załamał się, gdy zadał to pytanie jeszcze raz: — Co zamierzasz zrobić? Bobby Andes spojrzał na niego badawczo, a potem roześmiał się. — Spokojnie — odparł. Zaczął mówić. Przyłapał się, że za głośno i zniżył głos: — Chcę zabrać go do obozu i przytrzymać na moment. Chcę nad nim popracować. Pobyć trochę niegrzecznym, sprawić, żeby troszkę pocierpiał. Zobaczyć, co on na to. A co ty na to? Tony mógł wyobrazić sobie tę zabawę. Niczym garść jasnego pyłu w mroku, widział tę możliwość. — To twoja sprawa. Chcę, żebyś to też widział. Możesz pomóc... Ulgę przyniósł Tony’emu bardziej kojący ton niż słowa. Miał pytania, dwa czy trzy jasne, a inne mniej sprecyzowane, ale dostrzegł zniecierpliwienie w oczach Bobby’ego Andesa, jak strach przed śmiercią albo końcem świata. — Jeżeli możesz zmusić go do przyznania się, będzie dobrze — powiedział. Bobby Andes zaśmiał się.

CZTERY Susan Morrow spostrzega, że pośród bitwy na eufemizmy kształtuje się nowa kwestia, chyba że to zmyłka, ale wątpi w to, bo wygląda wszystko prawdziwie: Bobby Andes bierze prawo w swoje ręce. Tony Hastings spotyka Johna Wayne’a. Przy niewielkiej ilości, jaka pozostała — najwyżej pięć, a najprawdopodobniej cztery rozdziały do przeczytania — ryzyko rozczarowania nigdy nie było większe niż teraz.

173

I te dialogi. Susan lubi dialogi, lubi jak farba mocuje efemeryczne słowa do strony, niczym spłaszczone zwierzaczki na drodze, tak że można wrócić i dokonać ich inspekcji w ich non sequitor, jak wtedy gdy Bobby Andes rzuca jakby w oderwaniu od tematu: „Śmierdzi tu jakoś”. A jednak poza tą całą wymyśloną Pennsylvanią i Ohio stoi ego Edwarda Pisarza. Tony Hastings, Ray Marcus, Bobby Andes, Louise Germane, cienie Laury i Helen, ci ludzie, którzy mają, jak sobie Susan wyobraża, jakiś związek z nią samą, oni wszyscy są obrazami tego wielkiego ego Edwarda, wyświetlanymi na ekranie. Dwadzieścia pięć lat temu wyrzuciła to edwardowe ego, niekształtne i surowe, ze swojego życia. Jakże subtelnie ono teraz działa, wchłaniając jej własne, przemieniając jej w jego.

ZWIERZĘTA NOCY 22 Dwa samochody na spokojnych ulicach Topping. Tony Hastings, w swoim podążał za Bobbym Andesem do „Hermana”. Tam zatrzymali się na dużym parkingu. Lokal byl parterowym, rozwalającym się budynkiem z czerwonym znakiem firmowym w oknie. Znak rzucał jaśniejszą poświatę niż zmierzch, wzmacniając noc. Bobby podszedł do samochodu Tony’ego. — Zaczekaj tutaj — powiedział. Ze swojego wozu Tony obserwował drzwi do „Hermana”. Zapadła noc. Po chwili wyszło dwóch mężczyzn. Rozpoznał Bobby’ego i uświadomił sobie, że drugi to Ray. Rozmawiali w świetle znaku. Ray stał z rękami na biodrach, Andes patrzył na niego ze skręconym tułowiem. Ray wykonał gest obrazy, odwrócił się do drzwi, zmienił zdanie. W drzwiach zjawiło się dwóch policjantów. Ray gestykulował. Jeden z policjantów dotknął ramienia Ray a. Ten odskoczył, a potem uległ, gdy policjant założył mu kajdanki i zaprowadził go do samochodu porucznika. Bobby Andes wrócił do Tony’ego. — Jedziemy do mojego obozu. To w Bear Valley. Jedź za nami. Pełnia nocy. Karawana trzech wozów, z policyjnym na przedzie, sunęła szybko drogą w dolinie. Jakieś mijające auto dostało się między Tony’ego i Bobby’ego, potem wyminęło Bobby’ego, ale nie ośmielało się mijać policyjnego wozu i przez następne pięć mil karawana składała się z czterech aut. Dostrzegł migacze samochodów przed nim i włączył swój, choć za nim nikogo nie było. Boczna droga w lewo, tablica WHITE CREEK. Droga zrobiła się wąska i biegła prosto pomiędzy dwoma polami. Wyboje, musieli zwolnić. Można było dostrzec szczyty wyrastające ponad płaskie dno doliny. Na końcu pól droga zakręcała w lewo. Po ich prawej stronie, pod urwiskiem, był wąski strumyk, a za nim las. Przed nimi światło, chata w gaju nad strumieniem. Dwa samochody zatrzymały się pod drzewami, a Tony obok nich. Wszyscy wysiedli. Tony poszedł za nimi.

174

— To mój obóz — wyjaśnił Bobby Andes. Weszli do środka przez osłonięty ganek. W małym pokoiku zrobiło się tłoczno i Tony’emu zajęło chwilę, nim ich poodróżniał. Była tam jeszcze kobieta, ale reszta to tylko ci, co przyjechali od „Hermana”: dwóch policjantów, Bobby Andes, Ray Marcus. Bobby Andes miał w ręku pistolet i jego widok zaszokował Tony’ego jak obnażony penis. Bobby gapił się na kobietę. — Jak się tu dostałaś? — spytał. Była wyższa od niego. Miała na sobie sweter i spodnie. Jej twarz była zmęczona. Miała około czterdziestki i mogła być nauczycielką. — Lucy mnie przywiozła. — Kurwa mać. W tym momencie Ray zauważył Tony’ego. — Hej, co ten facet tu robi? Na środku pokoju stał stół i kilka starych krzeseł. Obok koja. Była też alkowa z piecykiem i zlewem oraz drzwi na tyły i otwarte drzwi do sypialni. Kajdanki Raya błyszczały w świetle żarówki zwisającej ze stropu. Usiadł na koi. Dwaj policjanci wyszli. Tony usłyszał, jak odjeżdża ich wóz. Bobby przedstawił kobietę Tony’emu. — To jest Ingrid Hale — powiedział. — Jak się masz, Ingrid — odezwał się Ray. Ingrid spojrzała na Tony’ego z zaciekawieniem. — A więc to pan jest Hastings — powiedziała. — Współczuję panu. — Czy mi też współczujesz? — spytał Ray. — Zamknij się — rzucił Bobby Andes. — Mogłaś mi powiedzieć — zwrócił się do Ingrid. — Skąd miałam wiedzieć? A w ogóle to co wy tu robicie? — zapytała, zawstydzona jakby możliwością kłótni przed obcymi. — Policyjna robota — odparł Bobby. — Chcę wykonać pewną pierdoloną policyjną robotę, na litość boską. — Tutaj? Odkąd to wykonujesz policyjną robotę tutaj, Bobby? Stał tak z pobielałą twarzą, jakby zadziwiony jakąś wewnętrzną wiadomością. — Jezu, niedobrze mi — wykrztusił w końcu. Rzucił pistolet Ingrid. — Potrzymaj. — Co? — zażonglowała nim, jakby ją parzyło. — Nie chcę tego. Oddała. Wcisnął go Tony’emu. — Użyj go — powiedział. — Zastrzel go. Zaraz wrócę. Tony przyglądał się broni ciążącej mu w ręku, zastanawiając się, jak to działa. Bobby wyszedł za dom. Słyszeli, jak wymiotuje. Ray zachichotał. — Wiesz chociaż, jak tego użyć? — odezwał się.

175

Bobby Andes pozostawał na zewnątrz dość długo i było jakby więcej odgłosów. — Kurczę blade — westchnął Ray. A gdy Bobby Andes wrócił, zauważył: — To nie jest legalne. Gdyby było legalne, zabralibyście mnie do Grant Center, a nie w to zasrane miejsce. Bobby Andes wziął pistolet od Tony’ego i podniósł go do góry. — Jest na tyle legalne, na ile nam trzeba — odparł. — Zapłacicie za to. Tony usłyszał mlaśnięcie języka Ingrid Hale. — Okłamałeś mnie — ciągnął Ray. — Nie ma nowych dowodów. Dlaczego nie zawieziesz mnie do Grant Center, jeśli masz nowe dowody? Bobby Andes wpatrywał się w pistolet. — Tu mi się bardziej podoba. Spokojniej. — Coś mi się zdaje, że już próbowałeś tej sztuczki. Jeśli myślisz, że ten facet mnie złamie, to się mylisz. Już raz widziałeś, że nic z tego. — Bobby... — odezwała się Ingrid. — Dobra, wiem, że tu jesteś — rzucił do niej. — Nie spodoba ci się to, co tu zobaczysz, ale nie mogę z twojego powodu zmienić planów. Tony usłyszał w tej mowie coś chełpliwego, w rodzaju: „Teraz zobaczysz jak naprawdę wygląda policyjna robota”. — Może powinnam pójść do łóżka... — Może tak właśnie powinnaś zrobić. Hej, Ray — zwrócił się do niego — co robiłeś dzisiaj po południu na Cargill Mountain? — Wiedziałem, że mnie śledzisz. — Trzymasz coś na boku? Masz tam jakąś lalę, o której nie wie Leila? Ray przyjął to bez słowa. — Nie powiesz? To bez znaczenia. Naprawdę nie dbam o to, Ray. — To po co pytasz? — Żeby zabić czas, Ray. — Po co? Czekasz na coś? — Czas dla ciebie na zastanowienie. Trzeba ci czasu, żeby podjąć wielkie decyzje, kiedy całe twoje osrane życie leży na szali. — Nie ma się nad czym zastanawiać, człowieku. Mój umysł jest czysty. — Dobra, posłuchaj. Co byś powiedział na to, Ray, gdyby twój kumpel Lou Bates wrobił cię w morderstwo Hastingsów? Ray zawahał się przez chwilę. — Kto? — Daj spokój, Ray, bez takich. Twój jedyny przyjaciel na tym padole, Lou Bates, znasz go.

176

— Ja mam wielu przyjaciół, ty skurwysynu. — Pewnie, że tak, chłopcze, masz ich całe mnóstwo. A gdyby cię wrobili? Gdyby tak Lou Bates coś zeznał? Ty, Turk Adams i on, cała ta historia... Ray siedział, myśląc. — On kłamie. — Nie wydaje mi się. Dlaczego miałby kłamać, żeby samemu się wrobić? Ray rozglądał się po pokoju. — Ty kłamiesz — powiedział. — Gdyby Lou to zrobił, zawiózłbyś mnie do Grant Center. — Zabierzemy cię do Grant Center, bez obawy. Lubisz piwo? — Zatrute? Bobby Andes roześmiał się. Kiwnął głową na Ingrid Hale. — Przynieś nam po piwie, skarbie. Poszła na tyły i przyniosła sześciopak. Dała po piwie trzem mężczyznom, a jedno wzięła sobie. Bobby Andes otworzył swoje, ale nie pił go. Ray popijał swoje podnosząc obie skute ręce do ust. Bobby zwrócił się do Ingrid: — Może pomożesz Tony’emu popilnować naszego kolegi, a ja zadzwonię. Była zaskoczona. Tony także. — Zadzwonisz? — Policyjna robota. Muszę. Miej na niego oko, wrócę za kilka minut. — Oko na niego? Bobby, jak? — Dobra, Tony go przypilnuje. No nie, Tony? Weź broń. O tak, pokażę ci, jak to działa. Weszli do alkowy i odwrócili się plecami, żeby ukryć ten instruktaż przed Rayem, który siedząc na koi głupio się podśmiewał. Tony nie chciał przyznać, jak bardzo się boi. Ingrid, niepewna, spytała Tony’ego: — Umiesz się tym posłużyć? — Mogę spróbować — odparł. — Musicie mnie brać za naprawdę niebezpiecznego faceta — zauważył Ray. — Ty nie jesteś z tych niebezpiecznych, kruszynko — rzucił Bobby. — Ty jesteś zwykłym karaluchem. Do zwalczenia. Taka mała dezynsekcja... — Nie zostawiaj nas, Bobby — odezwała się Ingrid. — Spokojnie — odparł Bobby. — Tylko pięć minut. Chcesz, żeby go związać? Lepiej się przez to poczujesz? — Spojrzał na Raya. — Dobra, kruszynko. Wygląda na to, że lepiej będzie, jak cię do czegoś przymocujemy... — Rozejrzał się i zdecydował: — Do koi. Masz, Tony, weź kluczyk, odepnij jedną część kajdanek i zahacz o ramę łóżka.

177

Bobby Andes podszedł z boku do koi, mierząc z pistoletu do Raya, żeby osłaniać Tony’ego. Tony poczuł zdenerwowanie, zbliżywszy się do Raya, który wyszczerzał zęby. To była ta złośliwa mina, jaką Tony ciągle pamiętał. Poczuł zapach cebuli z jego ust. Niezdarnie rozpiął kajdanki Raya, ręce mu się trzęsły. Pociągnął kajdanki w dół do ramy łóżka, co wymagało pochylenia się Raya do przodu. Bał się, że ten zaatakuje i musiał przypomnieć sobie, że Bobby Andes ubezpiecza go pistoletem. — Jezu, ludzie! — krzyknął Ray. — Nie mogę tak siedzieć. Był zgięty wpół. — To usiądź na podłodze — nakazał mu Andes. — Gówno. Położył się na koi, a Tony zapiął kajdanki o ramę. — Jak teraz wypiję moje piwo? — Wolną ręką. Bobby cofnął się i spojrzał na niego jak na obraz. — Bezpieczniej? — spytał. Kobieta spojrzała na niego błagalnie. — Dobra — dodał — Będzie jeszcze bezpieczniej. Tony, idź do mojego wozu i przynieś kajdany na nogi. Tak więc założyli mu kajdany. Ray siedział na podłodze z jedną ręką uniesioną i przymocowaną do koi tuż przy jego ramieniu, stopy miał skute ze sobą, a wolną ręką ściskał puszkę z piwem, z której pociągał po łyku. — To okrutne — zauważyła Ingrid. — Tak, okrutne — przytaknął Ray. — Wolicie być okrutni czy bezpieczni? — odparł Bobby. — Wracam za pięć minut. Jeżeli będziecie musieli użyć broni, zróbcie to. Wyszedł i po chwili usłyszeli samochód nawracający i ruszający drogą. Nagle zrobiło się cicho, jakby Bobby zabrał ze sobą wszystkie odgłosy. Pistolet ciążył w ręku Tony’ego. Spojrzał na Raya, skrępowanego i rozciągniętego na podłodze przy koi. Jedną dłoń trzymał na lufie, a drugą w pogotowiu, przypominając sobie ruchy konieczne do odbezpieczenia broni i wycelowania. „Mój Boże — stwierdził w myślach — siedzę tutaj z bronią w ręku. Pilnuję więźnia, mojego osobistego wroga, który torturuje mnie od roku. Dobrze, że jest skuty, bo inaczej musiałbym zdać się na tę broń, której nigdy nie używałem”. Ray odezwał się nagle: — Ten twój koleś jest szalony. — To dobry człowiek — sprostowała Ingrid. — Może, ale mimo to jest szalony. I ty także — rzucił do Tony’ego. Przez zasłonięte, zamknięte okna Tony usłyszał noc, żaby gdzieś w oddali, staw, a po chwili wodę w rzece, nieopodal chaty. Usłyszał ciszę rozciągającą się aż po ruch na drogach daleko stąd. Przypomniał sobie anarchię dziczy i odczuł wagę swojej odpowiedzialności: „To teraz, to wszystko przeze mnie...”

178

Bobby Andes nie wracał już za długo i Tony zapytał Ingrid: — Gdzie jest ten telefon? — Przy stacji benzynowej — odparła. Też zastanawiała się, co go zatrzymuje. Przyniosła z lodówki więcej piwa. Jedno podała Tony’emu, ale on nie miał ochoty, drugie postawiła na podłodze przy Rayu. I wzięła się za smażenie jajek na bekonie. — No, mamuśka — skwitował Ray. — Robisz nam wreszcie coś do żarcia, tak? Bali się go rozkuć, przez co jedzenie stało się trudne. Mógł używać tylko jednej ręki. Powiedział, że Ingrid jest naprawdę miłą kobietą, ale on i tak czuje się jak jebane zwierzę w zoo. Zaczęła stukać nogą w podłogę. — Gdzie ten Bobby, no gdzie... — powtórzyła. — Wygląda na to, że zwiał i was zostawił — orzekł Ray. — Was i mnie, całą trójkę. Samych, razem. Pokój był mroczny. Ze stropu zwisała jedyna żarówka, sześćdziesiątka. Brązowe tekturowe ściany, zdjęcia z magazynów przyczepione pinezkami, dzikie zwierzęta, góry, kalendarz sprzed trzech lat. Wędki, łopata, dwuosobowa piła, rzucone razem w kącie. Zapach pleśni, dawna pozostałość po skunksie. Nawet nocą Tony świadom był jaskini ukształtowanej wokół domu przez drzewa, uczucia przygnębiającego nieszczęścia, zepsutej pamięci, tej całej biedy Bobby’ego Andesa. Trochę później Ingrid spytała Tony’ego o jego żonę i córkę. Ray przyglądał się, przysłuchiwał wszystkiemu. — Każdego lata jeździliśmy do Maine — powiedział Tony. — Byliście dobrym małżeństwem? — Świetnym. Idealnym wręcz. — Takim bez problemów? — Nie przypominam sobie żadnych. — To niezwykłe — stwierdziła. A Ray parsknął na te słowa. Powiedziała, że małżeństwo Bobby’ego nie było dobre. Balował sporo, co żonie nie mogło się podobać, i w końcu rozwiodła się z nim. Jego nastoletnia córka popełniła samobójstwo, a syn opuścił miasto i nie wracał przez sześć lat. Tutaj w dawnych czasach spędzali lato. — Powiedział mi, że ma tylko jedno dziecko — wtrącił Tony. — Tak mówi wszystkim. Ona sama nie wierzyła w żadne małżeństwa. Była recepcjonistką w gabinecie doktora Malcolma, a w wolnych chwilach pisała historyczny romans. Od jakichś pięciu lat przyjeżdżała do Bobby’ego na weekendy. Wspomniała o jego chorobie, jaki jest teraz nieszczęśliwy. Rozważała możliwość poświęcania swych zasad, by dać mu sześć miesięcy szczęścia, bo obawiała się, że zmierza ku załamaniu. Ostatnio wydawał się taki szalony i gwałtowny. Ale Malcolm nie chce jej tak łatwo oddać... Mówiąc to spojrzała ostro na Raya.

179

— To żaden sekret — zaznaczyła. — Oni wiedzą o sobie... Ray znowu parsknął. Zabrzmiało to rozwiązłością, ale wszystko wokół niej wyglądało jednak na uregulowane i pod kontrolą. Powiedziała, że w zasadzie nie dba o miłość. Jej podwójny związek to wygoda i korzyść dla każdego. Utrzymywała go w ciszy, nie była namiętnym typem. — Nie jestem w stanie powiedzieć, jakim człowiekiem pan jest — powiedziała do Tony’ego. — Każdy, kto miał doskonałe małżeństwo, zbija mnie to z tropu... — Spojrzała na Raya. — Co do ciebie, Bóg jeden wie, kim jesteś. — Jestem tylko prostym, zwyczajnym facetem, kobito — odparł. — Pewnie tak — przyznała i zwróciła się do Tony’ego: — Co on ma w planie na dzisiaj? Tony nie mógł jej powiedzieć. — Policyjna robota, tutaj? — dziwiła się. — Bóg wie, kiedy uda nam się pójść spać. — Masz rację, skarbie, trza się zdrzemnąć — odezwał się Ray. Zignorowała go. Zwróciła się znowu do Tony’ego: — A może pan by pomógł Bobby’emu... — Ja? Jak? — Jest pan profesorem, on podziwia takich ludzi. Gdyby pan z nim pogadał, uspokoił go. Poczuł się niedobrze, bo sądził, że to Bobby Andes pomaga jemu. Odwrotna sytuacja nigdy nie przyszła mu do głowy. Zauważyła jego grymas i potrząsnęła ramionami. Skuty Ray przemówił z podłogi: — Hej, a może by mnie ktoś tak pomógł?! — Nie chcę mieć z tobą nic wspólnego — odparła. — To okrutne. Sama tak mówiłaś. Mam skurcze w plecach, nie mogę się ruszać, czuję się jak jebane zwierzę w zoo. — Będziesz musiał poczekać, aż wróci Bobby. — Chryste, a jak on nie wróci?! — Czego chcesz? Nie ma mowy, żebym cię wypuściła. — Kurde, nie proszę, żebyś mnie wypuściła. Rozkuj mi tylko pieprzone nogi i pozwól mi usiąść na krześle. Masz pistolet. Czego jeszcze chcesz? Nigdzie się nie wybieram. Tony nie chciał patrzeć na Ingrid, ponieważ wiedział, że ona wpatruje się w niego. Wiedział, że jest za tym, by zdjąć Rayowi kajdanki z nóg. Możliwe, że sam tak uważał, bo wstyd mu było spojrzeć na Raya na podłodze. Czuł się niezręcznie. — Co pan o tym myśli? — zapytała. — Zaczekajmy na Bobby’ego — odpowiedział. Po dłuższej chwili nadjechał samochód. Światło wpadało oknem. Ingrid odrzuciła czytaną akurat książkę i podrywając się z krzesła, szepnęła: — Dzięki Bogu.

180

Z zewnątrz dobiegł trzask drzwi samochodu, lekkie kroki na żużlu, ruch klamki i młoda kobieta w czerwonej mini stanęła w progu. Wyglądała na zmieszaną. Ray łypnął okiem. — Co jest? — bąknął. — Mój Boże, to Susan — powiedziała Ingrid. Dziewczyna o imieniu Susan spojrzała na Raya na podłodze. — Co tu się dzieje? — zapytała. — Gdzie Bobby? — rzuciła Ingrid. — Skąd mam wiedzieć. Nie ma go tu? — A co ty tu robisz? — Leslie znowu mnie wykopał. Ingrid roześmiała się: — Cóż, jeśli wolisz spać w lesie... Kobieta o imieniu Susan patrzyła na kajdany na nogach Raya. — Bawicie się w coś? — Mała policyjna robótka. Poznaj Tony’ego Hastingsa i Raya Marcusa. Ray Marcus jest więźniem. — Prawdziwym? — Cześć, Susan — odezwał się Ray. — Miło cię poznać. — Tony jest gościem spoza miasta. Ray jest oskarżony o morderstwo. — Już nie — poprawił Ray. — Oskarżenia zostały odrzucone. Susan miała mocny makijaż, podkreślający poszczególne części jej twarzy. Jej oczy otoczone były ciemnym kolorem. Spojrzała na Raya i cofnęła się nieznacznie. — Posłuchaj, Susan — zaczął wtedy Ray. — Powiedz swoim przyjaciołom, żeby pozwolili mi wstać z tej podłogi. — O czym on mówi? — Nie podobają mu się kajdanki na nogach. Susan odetchnęła ciężko. Właśnie spostrzegła pistolet w ręku Tony’ego. — Jest pan policjantem? — spytała. — Tony jest ofiarą zbrodni, o którą oskarżony jest Ray. — Hm, sądziłam, że chodzi tu o morderstwo... — Jezu, oni myślą, że się na nich rzucę. Mają broń i kajdanki i jeszcze myślą, że się na nich rzucę! — Cicho, kurwa — padło z ust Ingrid. — Dajcie mu wstać, na litość boską. Tony Hastings był zadowolony, że to ona zadecydowała. Wiedział, że ich środki ostrożności są nadmierne i sprawiają, iż on sam czuje się tchórzliwie. Lepiej jednak być ostrożnym. Dlatego też zrobili to z rozwagą, Ingrid trzymała pistolet przy skroni Raya, a Tony odpiął w tym czasie rękę od ramy łóżka, spiął nadgarstki razem i uwolnił mu nogi. Wtedy cofnął się do tyłu i wziął od Ingrid broń, a Ray z trudem wstał na nogi i usiadł na krześle. Popatrzył na nich wszystkich z oburzeniem.

181

— Jezu — rzucił do Susan — oni myślą, że jestem z kosmosu! — Co Bobby zamierza z nim zrobić? — spytała Susan. — To policyjna robota — odparła Ingrid. — Boże, co go tak długo zatrzymuje? — A gdzie on jest? — Pojechał zadzwonić. Nie ma go od godziny. — To szaleniec — wytłumaczył Ray Susan. — Ona sama przyznała to Tony’emu. Ten facet jest trzaśnięty, a ona nie wie, co robić. — Bądź cicho, nie masz o tym wszystkim zielonego pojęcia. — Martwisz się, że ten dupek zostanie wyrzucony... — Zamknij się. Nic nie wiesz. — Nie jestem taki głupi, paniusiu. — Jesteś potworem. Mordercą. Gwałcicielem. Jesteś przerażającą kreaturą. — Nie bądź suką, paniusiu. To ci nie pasuje.

PIĘĆ Susan nie ma czasu na więcej niż przelotną myśl o pojawieniu się jej imienia w tekście, ani na przypominanie sobie, że ta szczególna Susan została tak nazwana przez Edwarda, który nie musiał tego robić. Jest tu tylko chwila na zasmakowanie melancholii chaty Bobby’ego i myśl o przesiąkaniu smutkiem we wszystkich letnich miejscach, chatach, albo domkach, w lesie albo nad morzem, Penobscot Bay czy Cape w dzieciństwie, Michigan teraz, i nie jest to tylko wspomnienie smutku, że dzieciństwo się skończyło i odeszło jakieś miejsce, ani też jakiś ogólny smutek z powodu zabijania okien deskami, jest to smutek pełni sezonu, jasnych wycieczkowych dni, ale i tych mglistych w hamaku, smutek sierpniowej ciszy, odlotu ptaków, pożegnania w każdym powitaniu. Smutna marność mierzenia czasu letnimi porami, pomijania zimy i całej reszty. Wróćmy do teraźniejszości. Na ulicy śnieg zasypuje samochody. Na lodzie łuki i ósemki, krzyki i muzyka pod niebo. Henry wlokąc się na pokrzywionych kostkach obserwuje zakryty krótką spódniczką niczego sobie tyłek Elaine od Astolatów, oddalający się sto mil na godzinę z dużymi chłopakami. Zaczyna się nowe kółko.

ZWIERZĘTA NOCY 23 Tony Hastings siedział tak z bronią, w chacie Bobby Andesa, nie spuszczając oka z Raya Marcusa na koi, trzymającego skute ręce na kolanach. Susan w swej czerwonej miniówce usadowiła się na plecionym krześle, a Ingrid Hale krzątała się po alkowie. Ray

182

z uśmieszkiem na twarzy przyglądał się nogom Susan. Czekali na Bobby’ego Andesa, zastanawiając się, co mogło się z nim stać. Tony myślał, że tym, co czyni tego człowieka więźniem, jest wiara Tony’ego, iż użyje broni, by go zabić, gdyby próbował zwiać. Susan zdążyła się wytłumaczyć Tony’emu i Rayowi: — Jestem kuzynką Bobby’ego. Za każdym razem, gdy Leslie mnie wykopie, przyjeżdżam tutaj. — Przyjeżdżaj, kiedy chcesz — rzucił na to Ray. Czuła jego oczy na swoich udach i spojrzała na niego zuchwale. — Hej, facet, kogo zabiłeś? — zapytała. — Nikogo nie zabiłem. — Kogo on zabił? — zwróciła się do Tony’ego. — Moją żonę i córkę. Jej oczy rozwarły się szeroko. — Kiedy to zrobił? — Rok temu. Znów spojrzała na mężczyznę na koi, który nagłe był inny, obcy, z innego gatunku. Szeptem, jakby starając się, by nie usłyszał, choć oczywiście musiał usłyszeć, zapytała: — Jest pan pewien? — Oczywiście, że jestem pewien — odparł Tony. — Widziałem, jak to robił. Poczuł wstrząs w pokoju, Ray pochylił się do przodu. — Jesteś kłamcą, facet, wiesz o tym. A Tony ponownie opowiedział swoją historię, świadom prawdziwej widowni na koi, udającej, że nie słyszy, ale poczuł jakby opowiadanie tego za dużo razy sprawiało, iż nie była to dłużej całkowita prawda. Susan wyszeptała: — Jakież to okropne, okropne dla pana. Wrócił pan już teraz do normalności? Niemal odpowiedział tak, ale zobaczył pistolet w swojej dłoni, w półmroku tej dziwnej chaty, i Raya po drugiej stronie pokoju. — Nie — przyznał. — Nie? Pomyślał: „Chcę zamordować każdego w tym pokoju. Nie, to głupota”. Zmienił zdanie. — Wszystko w porządku — rzucił. — A co pan robi tak w ogóle? — Jestem profesorem matematyki. Nie miała nic do powiedzenia o matematyce. Zapytał: — A pani? Zdawało mu się, że jest pozbawiona reputacji, może nawet jest prostytutką. Ciekawy był, jak to ujmie.

183

— Jestem piosenkarką. — Poważnie? Gdzie pani śpiewa? — Teraz akurat nigdzie. Dorabiam w „Zielonej Strzale”. — Co to jest? — Bar — wtrącił się Ray. — To klub nocny — poprawiła go. Ray parsknął. Ziewnęła. — Przepraszam — rzuciła. — Bobby, gdzie jesteś Bobby, jest już późno — odezwała się Ingrid. Popatrzyła na Susan. — Może powinnaś się położyć? — Może wy wszyscy powinniście się położyć — podsunął Ray. — Chcesz spać w sypialni? — Ingrid zapytała Susan. — Przykro mi, ja nie mogę zostać — smucił swoje Ray. — Czeka na mnie moja panna. — Bobby nie będzie miał nic przeciwko? — Do diabła z Bobbym — odparła Ingrid. — Otóż to — wtrącił Ray. — Nie chcę zabierać ci łóżka — dodała Susan. — Skorzystaj z koi — zaproponował Ray. — Śpij tutaj. Nie będziemy mieli nic przeciwko. — Spojrzał na Tony’ego i wyszczerzył zęby. — No nie, Tony? Tony przypomniał sobie, że go nienawidzi. — Może Tony też chce się przespać — ciągnął Ray. — Chcesz się położyć z Tonym na koi? Ja nie będę miał nic przeciwko temu, Ingrid może mnie pilnować. Dobrze mówię, Ingrid? — Nie bądź obrzydliwy — powiedziała Susan. — Daj spokój, dziecinko, znam dziewczyny z „Zielonej Strzały”. Słodziutkie pisklaczki. Co nie, Susan? — Po prostu ignoruj go — stwierdziła Ingrid. Zwróciła się do Tony’ego: — Czy wy z Bobbym planowaliście tu nocować? — Nie. Ja mam motel — odparł Tony. — Mogę spać na podłodze, jeśli będę musiała — orzekła Susan. — Możesz spać na koi, tak jak powiedziałem — nie ustępował Ray. — Z nim. Możecie zgasić światło i ruszyć w tango. Ja i Ingrid nie będziemy mieli nic przeciwko. — Ty się zamknij — zdenerwowała się Susan. — I dla twojej informacji, dupku, w „Zielonej Strzale” nie ma żadnych pisklaczków. Jestem tam jedyną dziewczyną, więc ty sam nie wiesz, o czym pieprzysz. — Odwróciła się do Tony’ego: — Przepraszam za ten język, ale z dupkami inaczej się nie da.

184

Ray był niespokojny, kręcił się na siedzeniu. Zachowywał się, jakby miał zaraz wstać, a za każdym razem, gdy to robił, Tony zaciskał palce na pistolecie. Myślał, od czego zależy ta siła, którą niby miał mieć. Jeden człowiek mający środki do tego, żeby panować nad drugim: ta broń, tamten człowiek. „Czy pamiętam, jak tego użyć? — pomyślał. — Gdybym musiał, czy potrafiłbym wycelować na tyle dobrze, żeby go trafić, zanim on by mnie dopadł? Jeśli wstanie i poruszy się, czy mogę mu zagrozić, że go zabiję? I czy właściwie mógłbym to zrobić? A gdybym to zrobił, co byłoby moją zgodną z prawem wymówką?” Te pytania przestraszyły go, nie myślał o tym przedtem. Przestrzegać rozkazów porucznika, skoro te rozkazy są poza prawem? Akt morderstwa wspierający akt porwania? „Ale tam! — uznał w duchu. — Nie mogę użyć tej broni. Równie dobrze mogę jej nie mieć. Jedyne co nas ubezpiecza to to, że ten człowiek nie wie, co myślę. Ciągle wierzy, że mógłbym użyć broni. Taka jest różnica między nim a mną. Jesteśmy skończeni, jak się zorientuje”. Mroczna, zaplątana w pajęcze sieci chata, zapach pleśni. Porzucony przez Bobby’ego Andesa w głębokim kłopocie, który wedle samego Andesa nie jest kłopotem, a sprytnym planem, działającym właściwie, z Tonym jako naocznym świadkiem. To różnica między Bobbym Andesem i nim. Pomyślał: „Dzięki Bogu za Ingrid. Ona widzi jak jest, wesprze mnie. Gdyby tylko ten Bobby Andes pospieszył się. Może powinniśmy znów założyć mu kajdany na nogi. Może trzeba by zasugerować to Ingrid. Tylko czy bezpieczne jest sugerować to w obecności Raya?” *** Dzięki Bogu niedługo potem usłyszeli znów samochód i zobaczyli światło wpadające oknem, znów drzwi samochodu, głosy męskie i szorstkie, kroki na żużlu przed chatą. Wszedł mężczyzna z czarną brodą, a za nim Andes z pistoletem w dłoni. „Ten brodacz to Lou Bates” — odkrył wreszcie Tony po dłuższej chwili. Przybysz garbił się, bo jego nadgarstki spięte były na plecach kajdankami. Lou Bates popatrzył na wszystkich, próbując rozeznać się w sytuacji. — Skurwysyn — odezwał się Ray. Bobby Andes pokazał Lou, żeby usiadł obok Raya na koi. Spojrzał na Susan. — Co jest? Jakieś zasrane imprezy tu sobie robicie? — Leslie znów mnie wykopał. Rzucił okiem na Ingrid. — Zaprosiłaś ją? — Gdzie, do cholery, byłeś, Bobby? — Pytałem, czy ją zaprosiłaś. — Przyjechała, bo zawsze tu przyjeżdża. — Nie pasuje ci to? — głos Susan był wysoki i cichy. Tony zastanawiał się, kiedy Bobby zauważy, że uwolnili Rayowi nogi.

185

— Musiałem pojechać do miasta — wyjaśnił w końcu Bobby. — Musiałem sam go dorwać. — Dlaczego nam nie powiedziałeś? — Nie wiedziałem. Myślałem, że George będzie miał służbę. Myślałem, że George go wyciągnie... Irytowało go, że ma to komuś tłumaczyć. — Mówisz o tym facecie? — spytała Ingrid. — A kto to jest? — Nie chciej wiedzieć. — Czemu ktoś inny nie mógł go wyciągnąć? — Nikt nie chciał umoczyć — odparł. Mówił to z pogardą, jak człowiek zwracającego się do kogoś, kto nie miał żadnego interesu, żeby tu być. Stał pośrodku pokoju, patrząc na ten tłumek. Jego twarz była blada i pełna wstrętu. — Jezu, niedobrze mi... Usiadł na plecionym krześle. Wyraz twarzy Raya znamionował czujność i ciekawość. Bobby nie zauważył wolnych od kajdan nóg Raya. Uspokoił się i spojrzał na Susan. — Przepraszam, że może jestem niegościnny — powiedział. — Ale wykonuję tu policyjną robotę. To nie jest wykrzywianie się na gości. — Panie policjancie... — zaczął Ray. — Liczę na to, że zachowacie dla siebie to, co tu widzicie. Może będę musiał wysłać was, kobiety, do sypialni, jeżeli nie macie nic przeciwko temu. — Panie policjancie, mogę iść do łazienki? — A gówno. — Tak, gówno. O to chodzi, panie policjancie, i to szybko. — Wstań! — warknął Bobby. Wyprowadził Raya za dom. Słyszeli jak stąpają po liściach. Susan spojrzała na Ingrid i Tony’ego. Ingrid poruszyła brwiami. Lou Bates gapił się w podłogę. W końcu Susan zwróciła się do niego: — Mogę zapytać, kim jesteś? Nie odpowiedział. Powtórzyła pytanie, ale on wciąż nie odpowiadał. — To Lou Bates — odezwał się Tony. — Jeszcze jeden z tych, co zabili moją żonę i córkę. Lou podniósł wzrok i spojrzał mrocznie na Tony’ego. Potem znowu wgapił się w podłogę. — Och, wydaje mi się, że zaczynam rozumieć — powiedziała Susan. Ingrid kartkowała książkę. — Może lepiej będzie, jak sobie poczytasz — podsunęła ją Susan. Po chwili wrócił Ray z Bobbym. Kajdanki Raya były teraz zdjęte. Usiadł na koi koło Lou, a Bobby usadowił się w plecionym krześle. Ray spojrzał na Ingrid i zauważył grzecznie:

186

— Trzeba tam dać więcej wapna, droga pani. Nie pachnie to za pięknie... — Zamknij się — warknął Bobby. Zwrócił się do Susan, mówiąc: — To co, można ci zaufać? — Kończył kwestię, którą gówno Raya wcześniej mu przerwało. — Komu? Mnie? No jasne. — Hej — odezwał się Ray. — To mi nie brzmi za legalnie. Całe to poufne gówno w ogóle nie brzmi dobrze, facet... — Ha — rzucił Bobby. — A więc martwi cię legalność, co? — Jego wargi miały ten sam kolor co policzki. Oddychał ciężko. — Mówiłem ci, żebyś ten problem zostawił mnie — dodał. Oparł się na krześle i przyglądał się im, jakby ciesząc się tym widokiem. Tony także na nich spojrzał. Na Raya i Lou, tych samych Raya i Lou, uwięzionych tutaj przez niego, płacących za to, co mu zrobili, ponieważ zdarzenia z zeszłego roku się nie zakończyły, ale wciąż rozwijały w sposób, którego sobie nigdy nie wyobrażał. — Nieźle, chłopczyki — orzekł nagle Bobby. — Hej, Lou — odezwał się Ray. — Co powiedziałeś temu kolesiowi? — Nic mu nie powiedziałem. — On mówi, że wrobiłeś mnie w morderstwo żony i dzieciaka tego tam. — Kurwa, to samo powiedział mi o tobie! Ingrid Hale mlasnęła językiem. Odwrócona do nich czytała zawzięcie książkę. Ray zaśmiał się nędznie. — Nie wydaje ci się, że próbował się z nami pobawić? Lou popatrzył na Bobby’ego, obrażony, przestraszony. — I ty masz być prawem, człowieku?! Co za gówno! Bobby Andes roześmiał się. — Pierdol się — rzucił. — Macie sobie coś do powiedzenia, kolesie? — Do powiedzenia sobie? To ty lepiej wytłumacz się nam z tych kłamstw — zaatakował Ray. — Powinieneś się wstydzić za siebie, ty przedstawicielu prawa — dodał Lou. Czuł się dotknięty, zbity z tropu. — Niech to będzie dla was nauczka. — Co? — Prawda jest taka, że każdy w tym pomieszczeniu wie, co zrobiliście, więc nie ma najmniejszej pierdolonej różnicy, kto kogo wrabia. Gówno mnie obchodzi, co mówicie. Nikt nie skomentował tych słów. — Ja wiem. I to mi wystarcza. Jasne? — Czemu więc tu jesteś? — burknął Ray. — Znaczy się, czemu wy tu jesteście, tak?

187

— No właśnie, czemu? — Ponieważ ja wiem, co zrobiliście. — Nie rozumiem. — Zrozumiesz. Bo ja nie mam nic do stracenia. Zważ to. — Grozisz nam? Bobby Andes znowu się roześmiał. Ale ten śmiech był teraz jakby zdławiony, niezdrowy i budzący odrazę. — Umieram na raka, ale spodziewam się, że wy zdechniecie najpierw. — Nie wyżywaj się na nas, człowieku. — Urządzimy tu sobie małą balangę... Ray wyglądał teraz na zakłopotanego, zaniepokojonego. — Lepiej uważaj, człowieku — powiedział. — Coś wam powiem, skarbeńki. Myślałeś, że jesteś wolny, Ray, co? Ale spójrz teraz na siebie. Jesteś tutaj. Rozumiesz? Kurczę, tak mi przykro... Wszyscy milczeli. Bobby Andes wyciągnął się jakby go bolał brzuch, jakby go coś skręcało w środku. — Pożałujecie tego, że zakłóciliście spokój Tony’ego i jego kobiet w samochodzie. Możecie wybrać śmierć, kolesie. Jesteście jak śmiecie, rozumiecie, smrody. Skunksy, tak, to wy. Nie takie zwyczajne żywe skunksy, bardziej takie martwe. Coraz bardziej się skręcał. Tony Hastings czuł się niezręcznie, chociaż Bobby mówił za niego, mówił to, co sądził, że myśli Tony. Ale Bobby był chory. — Co z tobą, Bobby? — spytała Ingrid. Bobby spojrzał na Raya Marcusa i zapytał: — Słyszałeś kiedyś o grypie żołądka? I do tego z rakiem bebechów w parze? — Bobby? — szepnęła Ingrid. — Nie szczerz się do mnie, ty chuju — mówił dalej Bobby Andes do Raya Marcusa. A Ingrid ciągnęła swoje do Bobby’ego: — Może powinieneś się położyć na chwilkę, Bobby? — Jesteś martwy, ty skurwysynu. — Bobby Andes zwrócił się do Lou Batesa. Ingrid dotknęła jego ramienia. — Miałeś kiedyś kulę w bebechach? Oddychał głęboko. Przyniosła zmoczoną ściereczkę i położyła na jego czole. — Kurwa — jęknął. Przesunął się na bok i odwrócił się do Tony’ego: — Myślę, żeby ich teraz zabić — powiedział. — Zabić ich? — Tony aż podskoczył, dwaj mężczyźni także. Zesztywnieli. — Jeszcze nie całkiem się namyśliłem. Zrobić to teraz albo z zaskoczenia później. Wiesz, czego żąda prawo. Im się wydaje, że może jakiś prawnik ich z tego wypłacze, ale w tym punkcie się mylą. Wyrok śmierci już zapadł. Kwestią czasu pozostaje tylko, kiedy

188

zostanie wyegzekwowany... — Popatrzył na Raya i Lou. — Znacie to słowo, co, chłoptasie? Wyegzekwowany oznacza wykonany. Żałuję, że nie mogę powiedzieć o rodzaju waszej egzekucji, mój drogi Rayu, ale dużo gorzej jest nie wiedzieć... Widzisz, jeżeli ich wypuszczę — zwrócił się do Tony’ego, podczas gdy tych dwóch słuchało — to będzie zbyt brutalne dla tych biedaków. Wtedy nie będą wiedzieli, jak to się skończy. Policja ma naprawdę mnóstwo pracy. Ray mógłby zostać zabity przy próbie aresztowania, na przykład. Albo włamując się do jubilera, z jakimś obszczymurem, którego uważał za swojego kumpla. Wracając w nocy do domu mógłby zostać zastrzelony w kuchni przez włamywacza. Kto wie? Nie wiadomo, komu dzisiaj ufać... — Uważaj, facet, w tym pokoju są świadkowie. — Mówisz o moich paniach, koleś? One wiedzą to, co widzą. Prawda, dziewczyny? Wszystko to robił przez wzgląd na Tony’ego, który czuł się nieracjonalnie zawstydzony, zastanawiając się, co Bobby Andes ma nadzieję osiągnąć tą straszliwą mową. Był ciekaw, skąd Bobby wie, że nie zepsuje to jego sprawy przeciwko Rayowi Marcusowi w sądzie. Lou z dłońmi w kajdankach kręcił ramionami w tę i we wtę. — Niewygodnie ci, synu? — spytał Bobby. Podszedł do niego, rozkuł go i poklepał ojcowsko po ramieniu. Teraz obaj mężczyźni mieli oswobodzone ręce, a Bobby uśmiechał się do nich poprzez swój ból. Wrócił na swoje krzesło. Zagaił do Tony’ego: — Robiłem studium tortury. Tony usłyszał oddech Ingrid. — Oni są w tym dobrzy, jak słyszałem — ciągnął Bobby. — Ale to amatorzy. Ja studiowałem legalną torturę. Taką, której używają rządy, która jest skuteczniejsza niż prywatna tortura, co to ją tacy jak ci stosują na kobietach i dzieciach... — Zapłacisz za to — warknął Ray. Uderzyło to Tony’ego. Jeżeli Bobby zrezygnował już z legalnego rozwiązania, jeżeli naprawdę zamierzał wyegzekwować swoje własne remedia... Tony zastanawiał się, czy tak jest rzeczywiście. Jeśli ma interweniować... Gdyby kiedykolwiek interweniował w coś takiego w całym swoim życiu... Żeby interweniować, musiałby wiedzieć, czemu próbuje zapobiec. Mocnym słowom, agresywnej policyjnej robocie? To zwykłe pogróżki, zastraszanie, psychologiczne podchody. Co zaproponowałby zamiast tego? — W rządowej torturze — mówił dalej Bobby — ma być cel. Celem jest przyznanie się. I to właśnie muszą powiedzieć, to pozorny cel. Wiecie, chłopaki, co znaczy pozorny? Prawdziwy cel jest inny. Prawdziwym celem jest sprawienie, żeby pragnęli śmierci. Kłopot z interwencją był taki, że Bobby ujeżdżał swój plan jak konia i żadne roztropne pytanie o legalność albo miłosierdzie nie mogłyby go teraz zatrzymać.

189

— Wszyscy mają w dupie przyznanie się. W torturze fajne jest to, że daje ci maksymalną świadomość twojego naturalnego instynktownego życzenia śmierci. Jak ci się widzi ta definicja, Tony? — Bobby... — wykrztusił tylko Tony. — Co? Tony nie wiedział co. Jeśli Bobby klepał tylko bzdury, Tony nie chciał poczuć się jak dupa. — Co powinniśmy z nimi zrobić, Tony? — Nie wiem. Bobby Andes sam rozważał ten problem. Patrzył na swój pistolet, ważył go w dłoni, wreszcie uniósł do góry i wycelował eksperymentalnie w głowę Raya. Ray uchylił się, ale zaraz wyprostował. Bobby Andes odbezpieczył broń i zabezpieczył, znów wycelował, opuścił w dół. Patrzył długo na Raya i Lou, a potem wstał. Mrugnął do Raya i wręczył pistolet Ingrid. — Potrzymaj. Ingrid oddała mu go jednak szybko i oddaliła się do kuchenki. Wtedy wręczył go Susan, a ta przytrzymała go czubkami palców ze zdumieniem. Poszedł na tyły pokoju, otworzył szafę i przykucnął, szukając czegoś na podłodze. Ray rozłożył się na koi z rękami pod głową, podczas gdy Lou siedział na krawędzi. Tony na krześle, z bronią w ręku, obserwował ich. Ray prychnął. — Boisz się, Lou? — spytał, szturchając Lou w żebra. — Przestań, kurwa — syknął Lou. — Nie jest miły ten wasz facet. Wpakuje się w duże kłopoty jak dorośnie — orzekł Ray, patrząc na plecy Bobby’ego, który swoje stare pudło ze sprzętem wędkarskim rozłożył na stole w alkowie. Na drugim plecionym krześle, dziewczyna, której nazwisko pozostawało tu nieznane, trzymała pistolet Bobby’ego, jakby to był jakiś gówniany bobek, z dala od swych nagich, białych ud. A Ingrid obijała się po kuchni. — Nie wiedziałam, że będę pilnować więźnia — przyznała Susan. Patrzyli, jak Bobby wyjmuje coś z pudełka i podnosi do góry, badając. Potem wstał i wziął z szafy zardzewiały sierp. Dotknął ostrza, włożył go z powrotem na miejsce i wyciągnął na stół coś, co przypominało stary samochodowy akumulator. Usiadłszy, uniósł do góry długi kawał drutu. Uciął coś nożem, a potem na drucie zrobił pętlę. Pochylił się i zaczął drapać scyzorykiem w coś metalowego. Wokół niego porozrzucane były haczyki i kawałki drutu. Tony nie mógł dojrzeć, co robi. Ingrid chlapała wodą w zlewie. Słychać było stukot naczyń. Susan pisnęła nagle. Pistolet ześliznął się na jej uda. — Ciekawe, czy mogłabym użyć czegoś takiego, gdybym musiała — powiedziała.

190

Ray usiadł. — To dość niebezpieczne narzędzie — zauważył. — Trzeba uważać, jak się trzyma coś takiego. Ray rozmyślał nad czymś, Tony dostrzegł to. Spoglądał na Lou, próbując się porozumieć, ale Lou, pogrążony w mroku, nie zauważał go. Bobby rozejrzał się, a po chwili wrócił do swojego zajęcia. Zgięty wpół nad stołem produkował ostre dźwięki. — Mogę iść na nocniczek? — spytał Ray. — Dopiero co byłeś. Ray wstał. — Uważaj — ostrzegł Tony. — Dobra, dobra, tylko rozprostowuję nogi. Podszedł do ściany, żeby popatrzeć na przyczepione do niej zdjęcia z magazynów. — Siadaj — nakazał mu Tony. — Kurde, muszę trochę poćwiczyć, nie? — Siadaj. — Dobra jest, szefie. Usiadł. Siedzący przy stole w alkowie Bobby odwrócił się i popatrzył na nich. Miał w ręku nóż i dwa druty. Po chwili znów zajął się swoją robotą. — Lepiej rób, co on ci każe — odezwał się Bobby, odwrócony do nich plecami. — Strzelałeś kiedyś z tego? — spytał nagle Ray. Tony nie chciał odpowiadać. — Założę się, że nigdy — mówił cicho, ale nie na tyle, żeby Bobby nie usłyszał. — Słuchaj, Tony. Jeżeli mnie zastrzelisz, jaką będziesz miał wymówkę? — To będzie mój problem. Nie twój. — Ale to nie będzie w myśl prawa, bo to zwykłe porwanie. Jeżeli mnie zastrzelisz, nikt nie uzna tego inaczej, jak za zwykłe morderstwo. Tony poczuł dreszcz. Miał nadzieję, że to wszystko nigdy do głowy Rayowi nie przyjdzie. Chciał, żeby Bobby skończył to, co robił. — Gdzie uczysz, profesorze? — spytał Ray. Znów się podniósł. — Wstawaj, Lou. — Co? — zdziwił się Lou. Ray wzdłuż ściany posuwał się w kierunku drzwi. — Idziemy, ruszaj się! Lou spojrzał ślepo na Raya. — Siadaj — nakazał Tony. — Bobby! — Dalej, pierdoło, czas iść — ciągnął Ray. Tony podskoczył. Próbował odbezpieczyć broń i zagrodzić Rayowi drogę do drzwi. Widział Bobby’ego Andesa stojącego w cieniu alkowy.

191

— Strzelaj, Tony — powiedział Bobby Andes. — No, chodź, Lou... — Oszalałeś, człowieku? On ma broń. — Ruszaj się, a nie... Stanąwszy przed drzwiami, Tony uniósł pistolet do góry i wycelował. — Stać! Halt! — krzyknął, podczas gdy Ray szedł prosto na niego. Odskoczył na bok, bojąc się, żeby Ray nie wyrwał mu broni z rąk. Kiedy Lou zobaczył to, także podskoczył. Susan krzyknęła. Ray dopadł drzwi i wydostał się na zewnątrz. I w tym momencie swój ruch zrobił Bobby. Tony widział, jak rzuca się naprzód, chwyta Susan za rękę i mówi do niej: „Daj mi to.” Widział też, jak drzwi trzaskają przed nosem Lou, słyszał kroki Raya na ganku. Widział, jak Lou popchnął drzwi i też wybiegł, a Bobby mijając Tony’ego i spychając go na bok wrzeszczał: „Teraz jesteś mój, skurwielu!” I wtedy wielka eksplozja tuż za drzwiami zamieniła wszystkie jego kolejne obrazy w jeden wielki chaos. „Bomba!” — pomyślał, sądząc, że tekturowy sufit zaraz się na nich zawali. Zauważył bladoniebieski dym, poczuł proch, dostrzegł pistolet w ręku Bobby’ego, uniesiony w górę. Bobby gonił za Lou. Susan krzyczała. Miała w ręku nóż kuchenny. Ingrid zaś ściskała miskę pełną mydlin, gotowa do ataku. Kolejny wybuch przeszył powietrze, a potem jeszcze jeden. Tony wybiegł na ganek. Zobaczył mężczyznę stojącego na ścieżce, z wyciągniętymi rękami, mierzącego z pistoletu. Dalej drugi mężczyzna biegł skrajem rzeki. Jeszcze jeden strzał, ale tamten nie zatrzymał się i zniknął pomiędzy drzewami. Teraz Tony zauważył jeszcze jedną postać, leżącą na trawie przy brzegu. Na ganek do Tony’ego podeszła Susan, oddychająca ciężko, i po niej Ingrid, wycierając sobie ręce ścierką. Bobby Andes stał przy ścieżce, mały i gruby, wetknięty ciasno w koszulę. Patrzył na leśny strumień tam, gdzie uciekł tamten mężczyzna. — Bierz kluczyki — nakazał Tony’emu. — Musimy złapać tego faceta. — Zaczekaj, Bobby — odezwała się Ingrid. Tony miał swoje kluczyki w kieszeni. Człowiekiem na trawie był Lou. Stękał, próbując się podnieść. Podparł się rękoma, ale nie dawał rady. Spoglądał na nich, wołając: — Proszę, niech mi ktoś pomoże... Ingrid weszła do domu i wróciła z ręcznikiem. Bobby Andes wpatrywał się w rzekę i zastanawiał się nad czymś. — Jestem ranny, człowieku — jęczał Lou. — To nie ma sensu. Dostaniemy go później — orzekł w końcu Bobby i patrząc na Tony’ego rzucił: — Chryste, dlaczego go nie zastrzeliłeś?! „To twoja robota” — przyszło mu od razu na myśl, ale nie był w stanie tego wypowiedzieć głośno i nie mógł wymyślić niczego innego w zamian. Z ręcznikiem w rękach, Ingrid ruszyła w kierunku Lou.

192

— Trzymaj się od niego z daleka — powiedział Bobby. — On jest ranny. Musimy mu pomóc. — Wracaj tutaj. — Daj spokój, Bobby. Opatrzę go. Musimy go zabrać do szpitala. — Uspokój się. — Jeżeli będziemy czekać, on może umrzeć. Jakby sparaliżowany, Bobby myślał o czymś. Nagle poruszył się. — Cofnij się — powiedział i podchodząc do Lou strzelił mu prosto w głowę. — Matko Boska! — jęknęła któraś z kobiet. Powtarzając jakby to wszystko z pamięci, widziało się Lou leżącego na ziemi i zwijającego się z bólu. Patrzył błagalnie na Bobby’ego Andesa, kroczącego ku niemu niczym żołnierz. Wycelowana w niego broń oprawcy, szok wypisany na twarzy i próba skrycia głowy w dłoniach, odepchnięcia tego wszystkiego. Potem eksplozja i ciało podskakujące jak fasolka, upadające na plecy z wyciągniętymi do przodu nogami, po chwili martwe. Susan płakała jak dziecko. Bobby szturchnął Lou nogą, zerknął na niego, a potem odwrócił się i patrzył na nich na ganku, albo raczej na coś ponad ich głowami. Uniósł pistolet, wycelował w to i wypalił. Susan wbiegając do środka podniosła dziki krzyk przerażenia. — Zamknij się — rzucił Bobby. — Nie strzelam do ciebie. Wrócił do nich, utykając. Pochylony do przodu, ściskał się za brzuch. Pistolet ledwo trzymał się w jego dłoni. — Właźcie do środka — rozkazał. — Wyglądacie jak banda idiotów. Gdziekolwiek by nie mierzył przy ostatnim strzale, trafił w sprężynę przy drzwiach, która zwisała teraz luźno, wibrując.

SZEŚĆ ZWIERZĘTA NOCY 24 Skupili się w chacie Bobby’ego Andesa, podczas gdy echo katastrofy zamierało w lesie: dziewczyna o imieniu Susan w swej miniówce, Ingrid ze ścierką, Tony Hastings ze swoją nie użytą bronią — wszyscy w szoku. I Bobby Andes w żywiole policyjnej roboty, poprawiający właśnie spodnie i ściskający pistolet, którego użył niedawno. A Lou Bates był na zewnątrz, na trawie, z dziurą po kuli w mózgu. — Kurwa — odezwał się Bobby. — Co się stało, Tony, pistolet ci się zaciął? Wściekłość, jaka chciała się odezwać w Tonym, została stłamszona przez wstyd, że tak naprawdę nie wiedział, co miał robić, i w efekcie nic mu nie odpowiedział.

193

Bobby spojrzał na Susan. — Przepraszam, że cię wystraszyłem. Zobaczyłem nietoperza. — Nietoperza, Bobby?! Ty strzelałeś prosto w nas! Twarz Andesa zmieniła się. Położył pistolet na stole i wyszedł tylnymi drzwiami. Słyszeli, jak dyszy niczym foka. Wrócił po chwili. — Pierdolone choróbsko. Usiadł na stole i oddychał głęboko. — Trza się ruszyć — orzekł. — Bobby — odezwała się Ingrid. — Tam jest ten człowiek, którego zabiłeś... — Daj mi czas. Spojrzała na Tony’ego i Susan, wszyscy patrzyli na siebie. — Bobby? Co zamierzasz zrobić? — Wszystko jest w porządku — odparł. — Pod kontrolą. — Co zamierzasz zrobić? Zabiłeś tego człowieka... — Masz rację, ale on próbował uciekać. — Zabiłeś go z premedytacją. — Próbował uciec. — Spojrzał na nią. — Coś nie tak? — Strzeliłeś do niego drugi raz. Strzeliłeś mu w głowę. W pokoju zaległa cisza. Wszyscy patrzyli na niego. Znad rzeki dochodziły teraz odgłosy kumkających żab. Podrapał się po głowie, otworzył usta, żeby coś powiedzieć, ale rozmyślił się. — Dlaczego to zrobiłeś? — Bo nie dostałem go za pierwszym razem. Jezu... — Sięgnął do kieszeni i wyciągnął kluczyki. — Muszę jechać. — Dokąd jechać, Bobby? — Zadzwonić. Dotknęła jego ramienia. Odepchnął ją. — Nie dotykaj mnie. Nic mi nie jest. — Możesz przecież wysłać Tony’ego... Tony przestraszył się słysząc te słowa, ale Bobby spojrzał na nią jak na szaloną. — Tony nie da rady tego załatwić — odparł. — Czego? Przecież on też może zawiadomić posterunek. Czego więcej chcesz? — Chcę dopaść tamtego gnojka, kiedy wylezie na drogę. — Nie, Bobby. — Tak, Ingrid. Muszę złapać tego gnojka. — I zostawić nas tutaj samych? Podniósł się, wyprostował się i poszedł do drzwi. Krzyknęła: — Bobby!

194

— Spokojnie — rzucił. — Tony ma broń! Może nawet pamięta, jak jej użyć... — Ale ten człowiek tam leży, na zewnątrz. — Niech leży. Nie dotykajcie go. Zostańcie tu, w środku, i miejcie nadzieję, że żaden wczesnoranny wędkarz się o niego nie potknie. Wyszedł. Usłyszeli jego samochód. Ingrid westchnęła: — Do diabła z nim. — Czy to jest zgodne z prawem, co on zrobił? — spytała Susan. — To zastrzelenie go? — Czy policjantowi wolno zrobić coś takiego? — Próbował ucieczki. Chociaż — zawiesiła głos Ingrid — ten drugi strzał w głowę był niepotrzebny... — Czy wpakuje się przez to w kłopoty? — To też... — A co jeszcze? — Nie miał prawnych podstaw do tego, by kogoś zatrzymać. — To znaczy Raya? — To było wbrew wszelkim regułom — oświadczyła Ingrid. — I przez to będzie miał kłopoty? — Nie chcę o tym myśleć. — Może więc, jeżeli nie powiemy... — Sami do tego mogą dojść — przerwała jej Ingrid. — Rany na ciele im powiedzą. Pytanie tylko, czy jego kumple są trybiący... Strach Tony’ego jełczał. — Co on próbował zrobić? — zapytała Susan. — To znaczy, kiedy się dowiedzą, czy go to nie zrujnuje? Ingrid roześmiała się półgębkiem. — Kiedy kto się dowie? Nie sądzę, żeby jego to obchodziło. Pewnie zdecydował, że jeżeli prokurator okręgowy nie będzie go ścigał, on sam to zrobi. — Ingrid próbowała rozgryźć Bobby’ego Andesa. — Nie rozumiem jednego. Jak mógł być tak nieuważny? — Nieuważny? — powtórzyła Susan. — Kiedy grzebał tam przy stole spodziewając się, że Tony ich zatrzyma. To do niego niepodobne... — Spojrzała na Tony’ego. — Chyba cieszysz się, że ten człowiek nie żyje. Nie mógł o tym myśleć, oszołomiony kwestią tego, czego spodziewał się Bobby, gdy Ray rzucił się do ucieczki. Śmierć Lou Batesa wydawała się nieważna, tak jakby on przestał już być Lou Batesem. Nie było to dla Tony’ego żadną satysfakcją, podobnie jak nie była nią śmierć Turka. Czas odmienił zbrodnię i jedynym zbrodniarzem, który się liczył, był Ray. Cały Ray i sam Ray. I jeszcze raz Tony przeląkł się i pozwolił mu zbiec... — Jesteś pewna, że on nie żyje? — spytała Susan.

195

— Został postrzelony w głowę — odparła Ingrid. — Ale może nie jest martwy. Może powinniśmy zobaczyć... — To trup. Nie ma co do tego wątpliwości. — Myślę, że ktoś powinien rzucić na niego okiem, na wszelki wypadek. — Ja nie. „Ja też nie” — powtórzył Tony w myśli za Ingrid, kiedy odwróciła się do niego. Stali w drzwiach i patrzyli, jak młoda kuzynka policjanta, którą on i Ray uważali za prostytutkę, a która zdawała się być raczej tylko dziewczyną w miniówce, wyszła z latarką i ostrożnie zbliżała się do ciemnego kształtu nad rzeką. Widzieli, jak kucnęła odważnie i badała go, jej kolana błyszczały w ciemności. Zobaczyli, jak światło latarki przesunęło się po ciele mężczyzny, zobaczyli jej dłonie dotykające jego białej twarzy. Kiedy wróciła, z kolei jej twarz była blada. — On ma otwarte oczy — powiedziała. — To właśnie robią, kiedy umierają — potwierdziła Ingrid. — Otwierają oczy, ale nie widzą. Wszystko się zwyczajnie kończy. Żywność się psuje, mleko się zsiada, mięso gnije. W mętnym świetle z chaty biło jednak to poczucie wypadku i szkody. Śmierć Lou Batesa nie była zwyczajną śmiercią. Tony zastanawiał się, czy to nie on ją spowodował, nie zatrzymując Raya i Lou pod groźbą pistoletu. Ale jedynym sposobem, by ich powstrzymać, było zastrzelić ich, co z niego, a nie z Bobby’ego, zrobiłoby zabójcę i co byłoby jeszcze gorsze. A tak nie była to jego wina... I nagle zaświecił mu powód jego głupiej wściekłości. Bobby chciał, żeby to on był oprawcą Raya i Lou! To było nie do zniesienia. Cokolwiek poszło źle, on był tylko świadkiem, nie aktorem. Susan ziewnęła. Tony przypomniał sobie, jak szedł przez las i wzdłuż dróg, bez snu, całą noc, aż odnalazł farmera wstającego najwcześniejszym świtem. — Chcesz iść do sypialni, położyć się? — spytała Ingrid. — Nie mogę spać, kiedy on tam jest — odparła Susan. — Ja też nie — przyznała Ingrid. — Bobby wkrótce wróci. — Tak? Myślałam, że będzie próbował złapać tamtego. — Jeśli to zrobi, ja go zabiję. Lecz Bobby Andes właśnie wracał. Usłyszeli samochód na podjeździe. Znowu światło wpadające oknem, drzwiami i już ujrzeli Andesa poruszającego się szybko dużymi krokami, wchodzącego do pokoju, odmienionego. — Szybko ci poszło tym razem — stwierdziła Ingrid. — Jadą? — Muszę jechać do miasta — rzucił w odpowiedzi. — Nie, Bobby, nie zostawiaj nas znowu... Jego twarz była skórzasta, bez żadnej płynnej osłabiającej choroby, a raczej z twardszą, trwalszego rodzaju.

196

— Wickham dostał telefon. Muszę zobaczyć się z Amblerem. Tylko bez paniki, to ważne. Wszystko ma pod kontrolą, ale trzeba trochę wysiłku, żeby utrzymać się na kursie. Żadne katastrofy im nie grożą, jeśli będą uważać. — Zanim pojadę — zaczął, patrząc na całą trójkę, jakby oczekiwał ich uwagi, chociaż już skupił ich uwagę — musicie wiedzieć, co się dzisiaj wydarzyło. — Co się wydarzyło? — To tutaj. To, co widzieliście. — Przecież widziałam, co się stało — odparła Ingrid. — Tak? — Popatrzył na nią. — Och nie... — jęknęła. A potem nastała cisza, dziwnie mdląca. — Chcesz, żebyśmy kłamali? — przerwała ją sama Ingrid Hale. — Proszę, Bobby, nie każ nam kłamać. — Nie chcesz kłamać? Chcesz powiedzieć całą prawdę i tylko prawdę, tak mi dopomóż Bóg, wszystko co dziś widziałaś? Tego chcesz? Wyglądała na przygnębioną. Tony’emu łomotało serce. Wykrztusiła tylko: — Och, Bobby, mój drogi... Drogi Bobby miał nabrzmiałe krwią oczy. Jego usta otworzyły się, łapczywie chwytając powietrze. Jakby tak było zawsze, ale Tony nie zauważył tego wcześniej. — A gówno mnie to... — zaczął Bobby. — Myślałem, że czekaliście na taką wersję wydarzeń. Ale skoro tak, to do diabła z tym. Ingrid opadła gwałtownie na krzesło. — Dobra. Jaką więc wersję mamy opowiedzieć? Powiesz nam? — To Ray Marcus zastrzelił Lou Batesa. Strzelał do niego dwa razy. Raz w tułów, raz w głowę. — Mój Boże! — jęknęła Ingrid. — Zastrzelił go, ponieważ Lou zgodził się zeznawać w sądzie. Przez chwilę znowu panowała cisza. Ingrid spojrzała na Tony’ego rozpaczliwie. Pomocy, pomocy... ale on unikał jej wzroku. — To nie ma sensu — uznała Ingrid. — To ma tyle zasranego sensu, ile będzie ci trzeba. Tony próbował wyobrazić sobie Raya Marcusa strzelającego do Lou Batesa. — Chcesz wiedzieć, jak to zrobił? — zapytał Bobby. — Chcesz, nie? Przecież Ray nie mógł nagle gruchnąć z gnata, kiedy był tu więźniem, nie? — Dobra, to mów nam to wszystko od razu — ucięła Ingrid. — Już mówię. On nie był więźniem. To znaczy był tutaj, ale wyszedł. Wyszedł po naszej rozmowie. Zabrałem go i wysadziłem przy drodze, jadąc po Lou Batesa. Tylko że on nie dotarł do domu. Albo lepiej: dotarł i wziął broń, albo zdobył broń gdzieś indziej i wrócił tu stopem, i wtedy właśnie to zrobił. To była jego zasadzka. Czyhał za chatą, strzelił do Lou, gdy ja szedłem z nim do środka, zaskoczył mnie, bam, bam.

197

— Wszystko sobie poukładałeś — podsumowała Ingrid. — Wystarczająco. — To jest trochę śmieszne. — Nie, nie jest. — I sądzisz, że to ci się upiecze? — A co ma się nie upiec? Mam Amblera, mam George’a. Wszystko, czego potrzeba jeszcze, to wasza zgoda. Zgoda na to, żebyście nie mówili więcej niż należy. — Jednym słowem: krzywoprzysięstwo? — Jezu, dziewczyno. Myśl o tym jak o potencjalnej sytuacji. To mogło się wydarzyć. — Daj spokój, Bobby. — Co znaczy „daj spokój”? Oferuję ci dni wolne od skandalu przez resztę mojego życia, czym by ono nie było. Jeżeli uważasz to za krzywoprzysięstwo, wrób mnie. Leję na to. Spojrzała na Tony’ego i na Susan. — Co wy na to? — Ja? — rzuciła Susan. — Co ja mam do tego? — Masz powiedzieć, że Raya Marcusa tu nie było — wyjaśniła Ingrid. — Wyszedł, zanim ty przyjechałaś — dodał Bobby. Złapała. — Aha. A potem przyszedł i zastrzelił tego z brodą? — Właśnie tak — potwierdził Bobby. — Jeśli zapytają, to właśnie widziałaś. Tylko że... Zaraz, ty go właściwie nie widziałaś. Nie widziałaś też brodacza. Słyszałaś tylko strzały, kiedy prowadziłem tego z brodą od samochodu. — I to mam powiedzieć? — To masz powiedzieć. — Zdawał się być z siebie zadowolony. Tony zastanawiał się w myślach: „Jeżeli się temu sprzeciwię, zniszczę Bobby’ego Andesa...” Cisnęły mu się do głowy pytania, jakie postawione będą jemu, jako świadkowi. — Ale on temu zaprzeczy — zauważyła Ingrid. — Jego zaprzeczenie jest gówno warte. Zaprzeczał już przecież, że wykończył rodzinę Tony’ego. — A jak sam pójdzie na policję i zgłosi to? — Nie jest taki głupi. — Pójdzie na policję i powie, co widział. Wszystko powie, Bobby. O tym, jak go porwałeś, o kajdankach, o tym, jak zabiłeś Lou... — Nie, nie zrobi tego. — Skąd wiesz? Na jego miejscu ja bym tak zrobiła.

198

— On tak nie zrobi, bo wie, że zaaresztują go za zabicie Lou. On zna mnie i zna moich przyjaciół, i wie, że wasza trójka będzie świadczyć przeciw niemu. Dlatego nie pójdzie na policję. Ale gdyby poszedł, tego właśnie się dowie. Dowie się, że nikt mu nie wierzy. — To takie cyniczne, Bobby... — Co jest cyniczne? Nie kłóć się ze mną. Jeżeli to jest cyniczne, daj mi inną alternatywę. Powiedz mi, co niecynicznego można zrobić... — Bobby był teraz melodramatyczny, teatralny. Tony, pełen strachu, błędny i wszystkiemu winny, błąkał się po pustych miejscach tej historii, którą miał opowiedzieć, szukając pytań. — Bobby — odezwał się — jeżeli Ray Marcus zabił Lou Batesa, to kiedy stąd wyszedł? Dokąd się udał? Jak zdobył broń? Jak tu wrócił? — Niech pomyślę — zaczął Bobby. — Wyszedł wtedy, kiedy ja wyszedłem. Zabrałem go do miasta... Tak, zabrałem go do miasta, bo nie chciałem załatwiać spraw przy Ingrid, tak było. Bóg wie, co on robił potem. Zdobył broń. Wrócił tu stopem. Nie martw się o to... — Patrzył na nich niczym chory drużynowy. Jakby chciał powiedzieć: „Rozumiecie teraz? Mogę to tak zostawić? Wszystko już macie poukładane?” — Jasne wszystko? — rzucił głośno. — Tak to zostawiamy? W porządku. Tak więc przywiozłem tu Raya. Kiedy zobaczyłem Ingrid, zabrałem go z powrotem. Wy czekaliście. Przyjechała Susan. Zastanawialiście się, gdzie ja, do diabła, jestem. Po jakimś czasie wróciłem. Gdy zbliżałem się do domu z Lou, trach! To były dwa strzały. Wybiegliście i zobaczyliście tego faceta leżącego na ziemi, drugi uciekał. Proste, nie? Tony pomyślał, jakie to gorzkie stać przeciwko Rayowi Marcusowi po niewłaściwej stronie prawa. — Nie martwcie się o Raya — ciągnął swoje Bobby. — On skłonny jest dać się zabić, stawiając opór przy aresztowaniu. I co? — odwrócił się do Ingrid: — Przestraszyłem cię? Nic nie powiedziała. — Mam robotę do zrobienia i muszę znaleźć na nią jakiś sposób... Nikt się nie odzywał. — Kurwa. Co wy jesteście tacy gówniano uczciwi?! Ty też, Tony? Twoja żona i dziecko zostały zamordowane, a ty siedzisz i dzielisz włos na czworo? — Bobby, ty zawsze tak pracujesz? — zapytała nagle Ingrid. Sprawiała wrażenie, jakby go nigdy przedtem nie widziała. — Krytykujesz sposób, w jaki wykonuję moją robotę? Wpatrywali się w siebie. Po chwili on ustąpił. — Nie. Zazwyczaj nie robię tego w ten sposób. — Brzmiało to teraz rozsądnie. — Też nie. Nigdy przedtem tak nie robiłem...

199

Przyznał to jakby z żalem. — Jesteś upartym osłem, Bobby — wybuchnęła Ingrid. — Dlaczego nie możesz przyznać im po prostu, że straciłeś kontrolę nad więźniem? Wytrącił cię z równowagi i strzeliłeś do niego. Zabiją cię za to? Bobby zastanawiał się nad tym długo. — To nie takie proste — powiedział w końcu. — Ja nie mogę tracić opanowania przy więźniach. Wolę moją wersję. Tony pomyślał o wrogo nastawionych oficjelach, którzy będą go przesłuchiwali. — Wyjaśnię to wszystko Amblerowi — dodał Andes. — On się tym dalej zajmie. Ty pewnie w ogóle nie będziesz musiała nic mówić. Wytarł pistolet chusteczką i poszedł do drzwi. — Zaraz wracam. Patrzyli na niego z ganku. Przeszedł obok ciała Lou, które wyglądało jak korzenie drzewa, i dalej nad rzekę, gdzie rzucił pistolet do wody. Kiedy wrócił, powiedział: — Jeżeli martwi was, że to nie jest prawda, myślcie o tym jak o prawdzie wewnętrznej. To, co się zdarzyło, jest tym, co by się pewnie zdarzyło... — I dodał: — Tony, potrzebuję twojej pomocy w złapaniu Marcusa. Tony wystraszył się, a Ingrid znów się sprzeciwiła: — Jak możesz go złapać? On jest w lesie. — Jeżeli jest w lesie, wytropią go psy. Jeżeli wyjdzie z lasu, będzie łapał okazje. Musimy go schwytać, nim go ktoś zabierze. — On może być wszędzie. — Nie. Są tylko dwie drogi, do których mógłby dotrzeć przed ranem. Jeżeli znajdziemy się tam wystarczająco szybko... — Spojrzał na Tony’ego. — Gdybyś pojechał swoim wozem, a ja swoim... — Takie polowanie na Raya? — Nie do końca. Chcę, żebyś pojechał do domu George’a Remingtona. Obudzisz go i powiesz, że potrzebujemy jego psów. — Sam to zrób — podsunęła mu Ingrid. — Do cholery, kobieto, ja muszę zobaczyć się z Amblerem, póki jest na służbie! — Dlaczego z Amblerem? W jego spojrzeniu czuło się coś tajemniczego. — Wolę zameldować Amblerowi niż Milesowi — odparł tylko i podszedł do stołu z kawałkiem papieru. Narysował mapkę. — Masz, Tony. Wal w jego drzwi aż się obudzi. Daj mu tę kartkę i powiedz, że chcę jego psów. Powiedz mu, że jeden uciekł, a drugi zabity, ale nie mów nic poza tym, póki się ze mną nie skontaktuje. Potem wracaj tutaj. — Zostawisz mnie i Susan same z tamtym na trawie? — zapytała Ingrid. — Nie mam wyboru.

200

Wydawało się, że nic nie odpowiedziała, ale on i tak usłyszał. — Ty też się odpieprz — rzucił. — Chodźmy, Tony. Tony wstał posłusznie. Czuł się okropnie. Przy drzwiach Bobby odwrócił się i powiedział: — Następnym razem jak mnie zobaczysz, będę z kolesiami. Powiem im, jak Ray zabił Lou. Jeżeli ci się to nie spodoba, możesz powiedzieć im pierdolone cokolwiek, bo sram na to. Zauważył, że Tony próbuje wręczyć mu jego bezużyteczny pistolet. — Zatrzymaj go. Na wypadek gdybyś zobaczył Marcusa. — A mogę? Musiał wytłumaczyć sobie, że siedząc w samochodzie nie ma się czego bać. — Jak go zobaczysz, przymknij go. Wystaw mu ręce przez przednie i tylne okno i zepnij kajdankami. Używając broni, której nie był w stanie użyć. — I gdzie mam go zabrać? — Tutaj. Zostaw go w samochodzie, zanim nie wrócimy. — A jeżeli będzie próbował uciec? — To go zastrzel. Tony popatrzył na niego. — Samoobrona — dodał Bobby. — Zastrzel go w obronie własnej. — Odwrócił się do Ingrid, jakby to ona mówiła przedtem. — To tylko sugestia. On może zrobić, jak będzie uważał. Jeśli będzie musiał go zastrzelić, zrobi to w obronie własnej, tylko tyle. — Poklepał Tony’ego po ramieniu. — W najgorszym wypadku, nie ruszaj się. Znajdziemy cię. Tony Hastings i Bobby Andes wyszli do swoich samochodów. Zanim to się jednak stało, Bobby usiłował odegrać z Ingrid scenę pożegnalną. Odwróciła się, ale potem uległa. Tony wsiadł do samochodu. Podszedł do niego Bobby i oparłszy się na szybie, powiedział: — Jak ci się to podoba? Dopadliśmy tego gnoja z brodą, a więc mamy dwóch. Tego z zębami dopadniemy jeszcze dzisiaj, zobaczysz. Złapany w pułapkę, Tony dostrzegł swą nagłą, ostatnią szansę ubrania protestu w słowa. „Nie każ mi opowiadać tej zakłamanej historyjki” — chciał już powiedzieć, ale bał się jednak wybuchu pogardy z ust Bobby’ego Andesa i zamiast tego rzucił: — Wyjdziesz z tego cało? — Nie wiem. Sram na to. Siedział w samochodzie w bezruchu, walcząc z przygniatającym oporem. Patrzył, jak Andes sadowi się w swoim wozie, zapala silnik, światła i rzuca jeszcze, przekrzykując ryk silnika: — Na co czekasz?

201

— Ja po tobie, jak wyjedziesz! — odkrzyknął Tony. Jakby mu nie ufając, Andes poczekał aż Tony zapali i dopiero wtedy ruszył. Wciąż jednak nieufny, zatrzymał się na zakręcie czekając na ruch Tony’ego. Kiedy Tony cofał, światła omiotły trawę i ukazały ciało leżące nad rzeką — małe, w szarej koszuli w kratę, z czarną brodą i białym gardłem zadartym do góry. Zastanawiał się, dlaczego nie czuje żadnego zaspokojenia w tej śmierci i co ustawiło jego gniew i prawość przeciwko sobie. Klarowność nocy oszołomiła go. Nigdy przedtem nie zostawił na ziemi martwego człowieka.

SIEDEM Susan Morrow powoli zbliża się do końca tekstu. Zostały jej najwyżej dwa, trzy rozdziały. Na kartkach pistolet wybucha jak bomba i wszystko zmierza do jakiegoś katastrofalnego końca. Przemoc przyprawia ją o dreszcze jak instrumenty dęte w symfonii. Susan, która ma dobrze po czterdziestce, nigdy nie widziała zabijania. W zeszłym roku w „McDonaldzie” widziała policjanta z bronią, dopadającego faceta jedzącego kanapkę. To jest miara przemocy w jej życiu. Przemoc jest wszędzie na świecie, w parkach, gettach, w Irlandii, Libanie, ale nie w jej życiu — na razie. Odpukać. Puk, puk. Bezpiecznie zabezpieczona Susan żyje na krawędzi katastrofy, ponieważ wszystko, co wie, miało miejsce, podczas gdy przyszłość jest ślepa. W książce nie ma przyszłości. Zamiast niej jest przemoc, zastępująca dreszcz strachem, takim jak ten w wagoniku kolejki z lunaparku. Nigdy nie zapominaj tego, co jest możliwe — mówi sobie. — Nawet tobie, szczęśliwej Susan z bezpiecznym domem i rodziną (co tak do świata niepodobne), może przytrafić się, jak Tony’emu, spotkanie nocą z czymś nikczemnym. Gdybyś miała broń, zrobiłabyś z niej większy pożytek niż Tony? Edward przyjeżdża, Arnold też. Im bardziej kurczy się tekst, tym bliżej podchodzą, jak tygrysy. Postać nazwana jej imieniem to ciamajda. Susan Ciamajda — to rani jej uczucia. Jednak nie ma aktualnie wolnych uczuć do poranienia, zatem czyta dalej.

ZWIERZĘTA NOCY 25 Tony Hastings zobaczył Raya Marcusa na górskiej drodze do domu George’a. Wyłonił się z ciemności za zakręcie, dzięki światłu reflektorów — idący poboczem, szara koszula, dżinsy, odblaskowa sprzączka. Odwrócił się by spojrzeć, a Tony nie uświadomił sobie, kim był, aż do chwili, gdy mężczyzna znów pogrążył się w ciemności, za samochodem. Chociaż możliwość spotkania go tkwiła w umyśle Tony’ego od po-

202

czątku. Ujrzawszy go pomyślał, że to nie Ray, bo byłby to przerost myśli nad materią, a potem, kiedy snop światła opuścił łyse czoło i zwężoną szczękę, było już za późno, aby się zatrzymać. Tony instynktownie ukrył twarz, potrzebował jasnego wyjaśnienia sobie słowami, że nie ma się czego bać, skoro siedzi w samochodzie i że jest zbyt ciemno, aby Ray go rozpoznał. Jechał dalej, przypominając sobie, że miał przytrzymać Raya za pomocą pistoletu, który miał przy sobie. Wchodząc w następny zakręt, zastanawiał się, czy nie powinien stanąć i zawrócić, ale zdał sobie sprawę, że gdyby tak zrobił, tamten uciekłby do lasu. Zatem prawdziwym powodem, dla którego się nie zatrzymał, nie był strach przed Rayem, a niesprzyjalność miejsca. Nie mógł się zatrzymać tam na zakręcie, hamując i cofając się do tyłu, bez zaalarmowania Raya i pozwolenia mu na ucieczkę. Może mógłby nawrócić dalej i złapać go, jadąc z drugiego kierunku... Droga zaczęła opadać w dół i w momencie gdy pomyślał, że wszystkie zakręty wyglądają na znajome, zauważył coś białego w lesie ponad następnym zakrętem, nieoświetlony barak, ten okropny barak z łożem śmierci. Nie wiedział, że mapa Bobby’ego, którą zapamiętał, przywiedzie go tutaj. Po szoku nastąpiła chłodna chęć zatrzymania się. Ray Marcus zbliżał się pieszo od drugiej strony wzgórza... Jechał teraz wolniej, wciąż myśląc o tym, dlaczego nie zatrzymał się, żeby schwytać Raya. Nawet nie chciał zastanawiać się nad tym, co powie Bobby: tchórz, dupa. Ciekawe, czy w ogóle możliwe było złapanie go z samochodu w którymkolwiek miejscu tej drogi. Zakręty, las, noc. Z drugiej strony jednak wiedział czego się spodziewać, miał broń, był przygotowany na to. Pomyślał jak Bobby: „Za dużo wymówek”. Zdecydował się to zrobić, naprawić swoje tchórzostwo. Pytanie tylko: kiedy? Teraz czy czekać na coś. Jeżeli teraz tego nie zrobi, tamten zniknie. Z drugiej strony, Ray tędy nie będzie szedł, dużo czasu minie nim dotrze do innej drogi. Problem w tym, czy przerwać jazdę do George’a, żeby złapać Raya, czy też najpierw zgłosić się do George’a. Nie chciał być zmuszonym do łapania Raya w pojedynkę, ale to był żaden argument. Najpierw pojedzie do George’a, bo jak potem wytłumaczy obecność więźnia? To był lepszy argument. Żaden z niego pomocnik szeryfa, to nie jego robota łapać zbiegów. Więcej jeszcze. Policja sama zwolniła Raya Marcusa, więc to nie ich sprawa. Ani też Tony Hastings nie zamordował Lou Batesa. Bobby Andes to zrobił. Tony Hastings to nie Bobby Andes. Jasne?! To nie jego wina, że Bobby porwał Raya. To nie jego wina, że Bobby zastrzelił Lou Batesa. Do tej pory Tony był widzem, świadkiem, ale niezaangażowanym. Miał nadzieję, że nie był zaangażowany. Lecz gdyby próbował zatrzymać Raya na własną rękę, uczyniłoby go to wspólnikiem, pomocnikiem. „A sam se go łap! — rzucił w duchu. — Nie mieszaj mnie do swojej brudnej taktyki!” Poczuł jakiś napad złości, dziwną radość, łatwość w wyrzucaniu tych słów. „Nie wciągaj mnie w swój zdeterminowany gniew. Nie rozbijaj swojego nieszczęścia na

203

mojej głowie!” Zdumieniem napawało widzieć, ile Bobby Andes założył z góry. Każdy tak samo łączył żal ze stratą i zemstą. Nikogo nie obchodziło, kiedy ten człowiek umierał tak długo, jak umierał. Nikomu nie przeszkadzał współudział w zbrodni, żeby pomścić zbrodnię. Każdy był w takiej rozpaczy jak on. Tony pomyślał: „To moja tragedia, kim ci się wydaje, że ty jesteś?” Powiedzieliby: „Powiesimy twoich morderców, ale możemy powiesić także i ciebie...” Detektywi badaliby sprzeczności w jego historii. Prawnicy przesłuchiwaliby go. Sędziowie pytaliby, dlaczego pozwolił się w to wplątać. Oskarżyciele, wychodząc poza pierwszą wymówkę, doszukiwaliby się aktywnej zmowy. Widzowie, obcy i dawni przyjaciele szukaliby czegoś nawet gorszego, jeszcze nie odkrytego. W samotni swojego auta rzucił: „Do diabła z tobą, Bobby!” Przez chwilę Bobby Andes był mu tak nieprzyjemny jak Ray Marcus. Przez chwilę tylko, bo przestraszyła go taka myśl, która ignorowała wszelkie zło mu wyrządzone i tego, kto próbował doścignąć to zło i je spalić. Nigdy nie pozwalaj sobie zapominać różnicy między Rayem Marcusem a Bobbym Andesem. Odbudował w swoim umyśle dług u Bobby’ego Andesa, który dla sprawy Tony’ego narażał teraz swoje nazwisko i karierę. Tony nie polubił go przez to, ale czuł się zawstydzony. Gdyby zdradził teraz Bobby’ego Andesa... Ciemny dom, właśnie mijany po lewej, musi należeć do George’a. Cofnął i wjechał na podjazd. Biały dom. Pogaszone światła. Psy szczekające z tyłu to te, po które przyjechał. Przypomniał sobie inne uśpione domy sprzed roku, kiedy to mijał je, bojąc się zatrzymać, bojąc się być intruzem nocą u wiejskich drzwi. Zastanawiał się, czy mógłby ominąć to ryzyko pukania, czy George go pozna. Mógłby krzyknąć, że przysłał go Bobby Andes. I powtórzyłby mu prośbę: Bobby chce zabrać twoje psy do siebie, do chaty. Teraz, w nocy, uciekł jeden facet. Facet, którego — Tony dopiero teraz sobie to uświadomił — nie ma już w lesie, a który jest przy drodze, z milę wstecz, i tędy idzie. Skoro tak, po co mu te psy?! To nie trzymało się kupy, absurd. Tony Hastings zastanawiał się, co teraz zrobić. Zatrzymał się tu, na podjeździe do George’a Remingtona w nagłym zakłopotaniu. Co powiedzieć, gdy George się obudzi? Albo co robić zamiast? Wrócić do Bobby’ego i wyjaśnić mu: „Nie budziłem George’a bo widziałem Raya Marcusa na drodze i psy stały się zbyteczne. Nie zabrałem też Marcusa, ale mogę ci powiedzieć, gdzie był...” Przypomniał sobie, że George był jednym z policjantów, którzy pomogli Bobby’emu schwytać Raya. Może to nic takiego powiedzieć mu: „Mężczyzna, którego pomagałeś łapać, zbiegł. Bobby chciał twoje psy, ale skoro ten człowiek jest teraz na drodze, możesz złapać go sam...” Na górze zapaliło się światło. Pojawiła się głowa, sylwetka, cień, włosy, twarz nie. Żeński głos: — Kto tam? Tony zawołał z samochodu: — Szukam George’a.

204

— Czego pan od niego chce? — Mam wiadomość od porucznika Andesa. Chwila ciszy. „Poproszę George’a, żeby zszedł na dół i nie krzyczał na odległość — pomyślał. — Przysłał mnie Bobby, ten człowiek uciekł. Nie powiem nic o zastrzeleniu Lou...” Kobieta w oknie odparła: — Nie ma go. Ma nockę. — Rozumiem. Dzięki. „Dzięki Bogu” — pomyślał, a potem zdał sobie sprawę z tego, co go teraz czeka, z głupoty swojej ulgi. Był bez George’a. Zapalił silnik, ale wahał się z wycofaniem, ponieważ nie miał pojęcia, co dalej robić. Dwa wyjścia, jedyne możliwości. Albo pojedzie z powrotem do obozu (mijając i ignorując Raya Marcusa na drodze) i zaczeka tam na powrót Bobby’ego z ludźmi, którzy zajmą się Lou, i powie mu: „Widziałem Raya Marcusa na drodze godzinę temu. Nie zabrałem go, więc pewnie już zniknął, ale był tam właśnie...” Albo wróci, żeby odszukać Raya, zatrzymać go, wymierzyć w niego pistolet i zagrozić przekonująco na tyle, że tamten wsiądzie do samochodu, wystawi ręce przez otwarte okno i da je sobie spiąć kajdankami, tak aby Tony mógł ogłosić Bobby’emu po powrocie do obozu: „Mam go dla ciebie”. Ruszył wolno z powrotem. Pistolet leżał gotów na siedzeniu. Tony wpatrywał się w najdalszy zasięg świateł, szukając pierwszego śladu idącego człowieka. Nie wiedział co zrobi, kiedy go zobaczy — to była przyszłość, nieodkryta, nieznana, tak jak wybór kogoś innego, jakby to on był kimś innym, obcym. Poprzedni obraz Raya na drodze był szybkim mignięciem slajdu na ekranie, błyskiem światła bez koloru. Stał, obserwując bez strachu przejeżdżający samochód, nie łapiąc okazji, ale i nie zdając sobie sprawy z tego, że może być ścigany, bo gdyby tylko chciał, mógłby zniknąć w lesie — na długo nim zbliżające się światło by go dosięgnęło. Tony pamiętał, jak sam obserwował światła samochodów, jak się kołysały, jak jechali na niego, jak musiał wskoczyć do rowu. I byli tu znowu, rok później, i teraz Ray był zwierzyną, a Tony myśliwym, i nawet samochód był ten sam. Ominął biały kościółek i wiedział, że za chwilę pojawi się barak. Uświadomił sobie, że od pamiętnej nocy po raz pierwszy jest sam na tych drogach. Wyobraził to sobie, mając wolność ponownego odwiedzenia w samotności i w bezpiecznej odległości miejsc, które tak głęboko wyryły się w jego pamięci. Jeszcze nie był wolny, bądź co bądź był na zleceniu u Bobby’ego Andesa, choć nie był dłużej pewien, czym było to zlecenie, a Ray Marcus zbliżał się drogą. To było najważniejsze: Ray Marcus zbliżający się drogą. Zastanawiał się, czemu go jeszcze nie napotkał, do tej pory już powinno było się to stać... Zobaczył zakręt, za którym pojawi się barak. A jego widok po raz pierwszy go nie zdziwi. I był tam. Spojrzał nań twardo, a potem, upewniwszy się, że Ray Marcus nie wy-

205

chodzi akurat zza zakrętu, zatrzymał wóz. Zobaczył ciemne okno, w którym przedtem paliło się światło, okno z zasłonką z zadrukowanego materiału. Przypomniał sobie to pomieszczenie, z Bobbym i George’em w środku, gdzie powalił Raya, jakże małe było, mosiężne pręty na małym łóżku, piecyk, pudło na śmieci pełne gazet. Zastanawiał się, czy mógłby znów zajrzeć do środka. Ale może komuś przeszkodzi, może ktoś tam mieszka, może ktoś tam jest. Chyba jednak nikogo, bo nie parkował żaden samochód. Nagle przyszło mu do głowy: Ray Marcus tam jest. „To tylko założenie, że on tam jest, tylko taka możliwość — mówił do siebie. — Nazwij to raczej niemożliwością...” Ale powiedzieć można tylko, to nie jest niemożliwe, że Ray Marcus jest tam. Bo gdyby Ray szedł dalej od miejsca, gdzie się wcześniej minęli, powinni byli się do tej pory ponownie spotkać, już na drodze. Mógł złapać okazję, ale nie łapał, kiedy Tony go mijał. To niemal pewne, że Ray Marcus był w baraku. Przybyłby tutaj w kilka minut po tym, jak Tony go widział, i wśliznął się do środka, żeby odpocząć. Tłumaczyłoby to dlaczego nie spotkali się ponownie. Jeżeli był tam, wyglądał prawdopodobnie teraz przez okno na samochód. Tony podniósł broń z siedzenia. Zabezpieczył ją, żeby nie wystrzeliła, kiedy będzie się poruszał. Ze skrytki wydobył latarkę. Szansę na to, że Ray znajdował się w baraku, były małe, Tony chciał tylko rzucić okiem, ponieważ był sam, ponieważ nigdy nie widział baraku sam. Innymi słowy: chciał sprawdzić Raya, upewnić się, że go tam nie ma. Gdyby był, on miał przecież broń. Z pistoletem i z latarką wysiadł z samochodu, starając się robić jak najmniej hałasu. Prześliznął się obok maski samochodu, wskoczył do rowu i zaczął się wspinać ku barakowi. Ściółka trzeszczała pod jego stopami. Zatrzymał się, czekając na ciszę. Usłyszał w oddali warkot cywilizowanej ludzkości, ale tu, w pobliżu, nic, tylko czujny spokój nocnego lasu. Gdyby Ray go obserwował, Tony miał w zanadrzu broń. Nie było sposobu, żeby Ray zdobył ją także. Jeśli zatrzymał się tu na odpoczynek, zapewne spał. Tony powiedział do siebie: „Jeżeli Ray jest tutaj, nakryję go. Powodem, dla którego to robię, będzie pomoc Bobby’emu Andesowi. Zaraz, przecież to Bobby Andes pomaga mnie!” Jakiś inny powód. Szukał go, tego długu, który miał. Wreszcie powiedział sobie: „To bez różnicy, czy Ray zabił Lou Batesa, czy nie, albo to czy jego aresztowanie było legalne. To on zabił Laurę i Helen, i ja to wiem”. Podpełzł po liściach do drzwi baraku. Pomyślał, że prawdopodobnie są zamknięte. „W takim wypadku nie będę się dalej w to bawił. Uznam barak za pusty i wrócę do obozu Bobby’ego. Jeżeli nie spotkam Raya na drodze, co teraz zdaje się bardziej prawdopodobne, mogę zameldować, że mi się wymknął i nie mogłem nic zrobić. Chyba że jeśli drzwi są zamknięte, poświecę latarką przez okno...” Drzwi nie były zamknięte, klamka zgrzytnęła. Chwila strachu. Za późno. Czuł jak palce dotykają drzwi. Namieszałoby to sporo, gdyby działo się rok temu, zanim zdjęto

206

odciski palców Lou i Turka, ustalając tym samym miejsce zbrodni. Lewą ręką wyjął zza paska latarkę, w prawej wciąż miał pistolet. „A jeżeli Ray czai się za drzwiami?” — pomyślał. Odbezpieczył broń, uniósł ją do góry i popchnął drzwi bokiem. Zapalił latarkę i omiótł izbę snopem światła. Było pusto. Zauważył przy drzwiach włącznik światła, wcisnął go i ujrzał Raya Marcusa śpiącego na łóżku. Ten przekręcił się nagle, zasłonił oczy, odwrócił się, spojrzał z ukosa na Tony’ego i usiadł. — Kurczę — wymamrotał, podpierając się na łokciach. — To ty. A gdzie twój koleś? — Jaki koleś? — Ganges, czy jakoś tak. — Andes. Nie ma go tutaj. — A twoi koledzy z policji gdzie są? — W okolicy. — Są tutaj? — Usiadł i odciągnął zasłonkę z okna, próbując wyjrzeć. — Jestem sam — powiedział Tony. — Sam? Z tym pierdolonym gnatem? Co ty tu, kurwa, robisz? — Szukam ciebie. — Mnie? A na co, u licha? — Wiesz. — O, kurwa — pogładził dłonią łysą część głowy. — Wyrwałeś mnie ze snu, człowieku... Tony czekał. — Co się stało z Lou? — padło pytanie. — Został zabity. — Co?! Ten skurwysyn go zabił? — Po prostu, nie żyje. Jakiś dziwny wstyd ustrzegł go od powiedzenia, że to Bobby zabił; wstyd, którego Tony nie miał obowiązku odczuwać. — To duży kłopot dla twojego przyjaciela. Wiesz o tym? — On nie jest moim przyjacielem — odparł Tony, zastanawiając się, dlaczego tak powiedział. — Nie jest? To interesujące. — Zbieraj się, idziemy — orzekł Tony. — Dokąd? — Zabieram cię. — Gdzie? — Z powrotem do chaty. — Nigdzie mnie nie zabierasz, facet.

207

— Idziesz ze mną. No, ruszaj się. — Wykonał nagły ruch pistoletem. Ray roześmiał się: — Myślisz, że to mnie zmusi? Tony wycelował. Ray wstał i ruszył w jego kierunku. Przez chwilę Tony’emu zdawało się, że tamten go posłuchał, ale zaraz spostrzegł, że jest inaczej. — Cofnij się — ostrzegł. — Spokojnie — rzucił Ray. — Nie zamierzam cię skrzywdzić. — Odwrócił się do drzwi. — Po prostu wychodzę. Żegnaj, staruszku. — Stój! — zawołał Tony. „Znów się to może zdarzyć” — pomyślał desperacko, ale zaraz potem dodał stanowczo: „Teraz jest inaczej”. Wymierzył z pistoletu w drzwi przed Rayem. Rozległ się wystrzał, błysk i gwałtowna siła podrzuciła jego dłonie do góry. Ray zatrzymał się i cofnął ręce jak oparzony. Aluminiowa framuga w miejscu, gdzie uderzyła kula, była rozpruta. Ray spojrzał ze zdziwieniem. — No cóż — oznajmił — pudło. Tony Hastings poczuł dreszcz. — Nie próbowałem trafić w ciebie — stwierdził. — To było tylko ostrzeżenie. — Ostrzeżenie. Dobra. Czy mogę usiąść na łóżku, proszę pana? — Wyłaź na zewnątrz. Idziemy do samochodu. Ray odwrócił się, podszedł do łóżka i usiadł. — Powiedziałem, idziemy. — Co mnie zmusi? — Pokazałem ci. — Jeżeli mnie zastrzelisz, co dobrego to da? Będziesz musiał mnie wynieść. — Nie boję się ciebie zastrzelić — wyznał Tony. — Taa... Nie ruszał się. Tony czekał, a on wciąż się nie ruszał. — Idziemy — rozkazał Tony. Ray otworzył szeroko oczy, wzruszył ramionami i rozłożył ręce. Tony wycelował i mlasnął językiem, cyk, cyk. — Nie boję się ciebie zastrzelić — powtórzył, słysząc napięcie w swoim głosie, ale Ray nie ruszał się nadal. Tony zastanowił się. Przyciągnął do siebie małe krzesło i usiadł na nim okrakiem, kładąc klatkę piersiową na oparciu. — No cóż, jeżeli wolisz zaczekać tutaj... Niedługo powinni tu być. Skoro się nie pokazał, będą szukać jego wozu i znajdą go tutaj. Zastanowił się jednak, czy pozwolenie sobie aż na tyle nie było błędem. — Chcesz, żebym na nich czekał? — spytał Ray.

208

— Nie będziesz musiał, jeśli pójdziesz do samochodu. — Nie wyglądam na takiego, co by chciał to zrobić, co? Słuchaj, facet, myślę, że teraz już sobie pójdę. Miło się rozmawiało. — Wstał i znów skierował się ku drzwiom. — Ostrzegałem cię. Uważaj — przypomniał mu Tony. Jego głos zmieniał się w krzyk. — Nie chcę do ciebie strzelać, ale jeżeli będziesz próbował uciec, przysięgam, że cię zabiję. Ten dziwny głos powstrzymał Raya, który uniósł ręce do góry i wrócił na łóżko. Tony myślał: „Jeżeli nie mogę cię zmusić, żebyś poszedł, mogę cię zmusić, żebyś został”. Poczuł dreszcz siły. Siedzieli tak, patrząc na siebie. — Słuchaj, facet — odezwał się w końcu Ray. — Czemu taki miły gość jak ty obraca się w takim gównianym towarzystwie? Ten Ganges Andes to krwiopijca i oszust. Ludzi zabija... Jeśli wrócę do niego, to mnie zabije, tak jak Lou. Chyba nie chcesz tego dla mnie, co? Tony pomyślał, że co do Bobby’ego ten człowiek się nie myli. — To ty zabijasz ludzi — orzekł głośno. — O, kurwa. — Tylko bez kurw — zaznaczył Tony. — Dlatego właśnie tu jestem. Dlatego właśnie ty tu jesteś. Na twarzy Raya, niczym coś niewygodnego, o czym wolałby nie mówić, pojawiła się złość. Tony’ego radował ten widok. — Nie ma sensu zaprzeczać — powiedział nagle. — Pamiętam cię... — Masz fajkę? — Nie palę. — No oczywiście, że nie palisz. Po chwili, patrząc na niego, wgapiając się wręcz, Ray wyznał: — Zasłużyli sobie na to. — Kto? Na co? — Twoja pierdolona żona. I ta gówniara. Tony’emu skoczyło serce. Po tych wszystkich miejscach, po całym roku, miał jakieś wieści, w końcu miał wieści! — A więc przyznajesz się. W samą porę. — Źle mnie zrozumiałeś — odparł Ray. — To był wypadek. — Jaki wypadek? — Twoja żona, no. Pamiętam twoją zasraną żonę. — Moją żonę i moją córkę, które zabiłeś. — Spokojnie, człowieku. To był wypadek, jak mówię. Poczekaj. Powstrzymaj radość, gospodaruj oszczędnie swoją energią.

209

— Tak? Co za wypadek? — Słuchaj, facet. Wiem, że to twoja żona i dzieciak, współczuję, wielka strata, ale to nie usprawiedliwia tego, jak nas traktowały. — Jak to „was traktowały”? — Same się prosiły — powiedział Ray. Cóż. Dobrze. To przywołuje radosną niczym nie skrępowaną wściekłość. Zbierz parę, by poruszyć cylindry, nie rozsadź komina. Obniż głos, spokojnie. — Co dokładnie masz na myśli mówiąc, że się prosiły? — Chcesz wiedzieć? Nie, facet, nie chcesz. — Gadaj. — Obrzucały nas wyzwiskami. — Słusznie. — Były pełne podejrzeń i brudnych myśli. Facet, one od samego początku były nastawione przeciwko nam. Nie dały nam szansy. Od chwili gdy spojrzały na nas, już uznały, że jesteśmy kanciarzami, mordercami i gwałcicielami. Widziałeś tę swoją córkę, kiedy zmienialiśmy ci koło? Zachowywały się, jak byśmy byli najgorszymi szumowinami na tej ziemi. Kiedy wsiedliśmy do samochodu, myślały, że to koniec świata, jak byśmy mieli poderżnąć im gardła i pierdolić ich martwe ciała. Mówię ci, facet, mam pewną dumę odnośnie tego, jak kto się do mnie zwraca, i są rzeczy, na które zgodzić się nie mogę... Powoli i spokojnie. — Te ich podejrzenia zostały usprawiedliwione — zauważył Tony. — Same tego chciały. — To wy jesteście mordercami i gwałcicielami. Zabiliście je i zgwałciliście. — Coś ci powiem, człowieku. Kiedy ktoś mnie o coś oskarża, to znieważa mnie, daje mi to prawo. Kiedy Leila oskarża mnie o pieprzenie Janice, na Boga, pieprzę Janice. Jeśli twoja pierdolona córka uważa mnie za gwałciciela, zostaje zgwałcona. — Miały rację, że się bały. Wszystko, czego się bały, stało się prawdą. — Bo się, kurwa, o to prosiły! — Miały rację, że jesteś największą szumowiną na ziemi, a to dlatego, że nią naprawdę jesteś. — A ty jesteś pierdolonym grzybem, facet. — Nie masz żadnych praw. Straciłeś swoje prawa, zabijając Laurę i Helen. — Mam tyle samo praw co i ty. — Nie masz żadnych. Rok czekałem na tę chwilę. — Tak? Tony Hastings wiedział, że komfort broni w ręku i prawo do obelgi, jakie on daje, to zdradliwa i niebezpieczna siła, bo każda dodatkowa obraza będzie musiała być wsparta chęcią użycia tego pistoletu. Był dumny z siebie za podjęcie ryzyka, za odwagę, jaką zyskiwał z minuty na minutę.

210

— Coś ci powiem — odezwał się. — Nikomu nie uszłoby na sucho, gdyby zrobił mi to co ty. — Nie? — Wszedłeś mi w drogę i to był błąd, którego nigdy nie zapomnisz. — Przerażasz mnie. — Zrujnowałeś mi życie, więc lepiej czuj się przerażony. — Cóż, gdybym wiedział, że rujnuję ci życie... — Chcę, żebyś cierpiał. Chcę, żebyś pamiętał, żebyś cierpiał za to, co zrobiłeś. Tony pomyślał: „Gadam jak Bobby Andes”. Na Rayu nie zrobiło to wrażenia. — Jak proponujesz to zrobić? Myślał o tym. To była usterka w jego mocy, nie znał odpowiedzi. Siła była tylko na teraz, na ich dwóch tutaj razem, na niego z bronią. Rozważał, jak rozszerzyć groźbę, ochronić swą przyjemność. — Oddam cię w ręce Andesa. — To na nic — odparł Ray. — Już zdecydowano, że nie będzie oskarżenia. Jak sprawić, żeby to było straszliwe i przerażające. — Andes ma co do ciebie inne plany. — Teraz to Andes może się martwić tylko o swoją dupę. To pewnie prawda. Prawdą jest także uświadomienie sobie, że ten orgazm siły bazował na założeniu, którego nie poczynił Tony, a mianowicie, że zamierza zabić Raya Marcusa. Ale istniała także ekstatyczna uwaga, iż teraz wolno mu to zrobić, choć nie wiedział, skąd wziął się taki pomysł. To przeczucie, że ma do tego prawo, że zostało mu to dane. Może to nawet obowiązek, który ubarwiał prawo, robiąc z niego orgię... Spojrzał wstecz, próbując dowiedzieć się, skąd pochodzi ta wolność, która zmieniłaby zabicie Raya Marcusa z morderstwa w prawo albo obowiązek. Przypomniał sobie słowa Bobby Andesa: „Zabij go w samoobronie”. Wątpił, czy to było to. Tony Hastings, pomyślał, profesor matematyki. Niezbyt właściwa myśl jak na takie chwile. Czy Tony Hastings, profesor matematyki, łaskawie zaakceptuje życzliwy, ale skandaliczny rozgłos i prawdopodobne zatrzymanie za zbrodnię w afekcie, co każdy by zrozumiał? Ray przypatrywał mu się i w końcu powiedział: — Więc czemu po prostu mnie nie zabijesz, człowieku? — Zabiję cię, jeśli będę musiał. Myślisz, że nie? — Daj spokój, koleś. Nic nie wiesz. To zabawa zabijać ludzi. Powinieneś kiedyś spróbować. — Zabawa? Tak. Będzie, dla ciebie. — Zabawa, no no. — Zabawnie było zabić moją żonę i córkę? — Cóż, tak. Tak, to była zabawa.

211

Zabawa? Tony nie przesłyszał się. Pozbierał się w sobie i wyraził swój szok: — Siedzisz tu i mówisz mi, że zabawnie było zabić moją żonę i córkę?! — To jak rozbudzanie smaku — orzekł Ray. — To coś, czego trzeba się uczyć, jak myśliwstwo. Trzeba odrzucić zły humor. Trzeba zabić kogoś, zanim się dowiesz, jak to jest. Tony doświadczał wrażenia, jakby go oślepiało ostre światło. Ray mówił dalej: — Moi kumple, Lou i Turk, tego nie rozumieli. Srali w gacie, kiedy zginęły te twoje. Srali dosłownie. Myśleli, że oskarżą ich o morderstwo. Jedni chwytają dłużej od innych... — Nie zasługujesz na to, by żyć — powiedział Tony. — Powinieneś spróbować, Tony. Zabij kogoś. Gwarantuję, że będziesz chciał to zrobić ponownie. Nie różnisz się od innych. — I dlatego to zrobiłeś? — spytał Tony. — Bo to była zabawa? — Pewnie, że dlatego. W tym momencie Tony poczuł eksplozję czegoś, o czym myślał, że jest odrazą, ale naprawdę było radością. Światło oślepiało i oświetlało jasno różnicę pomiędzy nim a Rayem. Jakie to proste. Ray się mylił — Tony nie mieścił się w jego pojęciu każdego, należał do odmiennego gatunku, o którym taki dzikus jak Ray zupełnie nic nie wiedział. To nie tak, żeby Tony’ego coś powstrzymywało od radości zabijania, on po prostu wiedział zbyt wiele, miał zbyt dużą wyobraźnię, aby być zdolnym do takich przyjemności. To nie to, że nie dorósł do tego, aby docenić takie igraszki, on już wyrósł z nich w naturalnym procesie dojrzewania. Możliwość bawienia się w zabijanie została z niego wyrugowana przez procesy cywilizacyjne, o których Ray nie miał pojęcia, a Tony przepełniony był dziką i mściwą pogardą dla takiego braku zrozumienia. W miejscu, gdzie był dotąd ciemny i niepewny, uzyskał pełną jasność. Poczuł ufność w siebie. Poczuł się właściwie, wiedząc, że może polegać na swoim instynkcie i uczuciach. Poczuł się ożywiony i w takim nastroju podekscytowania podjął decyzję. Powiedział głośno: — Dobra, Ray. Starczy tego gadania. Czas iść. — Powiedziałem ci, że nigdzie nie idę. Siedzieli tak z minutę. Tony znów podniósł pistolet. — Dlaczego zatem po prostu nie wyjdziesz sobie stąd? — A pozwolisz mi? — Nie myślałem, że ma jakieś znaczenie to, czy ci pozwolę, czy nie. — To zależy od tego, czy wystrzelisz z tego gnata. — Mogę wystrzelić. Ray spojrzał na niego. Tony zauważył, że stracił pewność siebie, on dostrzegł w Tonym zmianę. — Może lepiej więc, żebym nie wychodził. — W takim wypadku, może lepiej będzie, jak pójdziesz grzecznie do samochodu...

212

— Nie zrobię tego. — Chcesz po prostu zaczekać, aż przyjdą i cię zabiorą? — To może pójdę sobie, skoro o tym wspomniałeś... — Nie zamierzam ci na to pozwolić. — To lepiej zostanę. — Dalej, no idź. Nie bój się. — Chyba nie. — Myślę, że powinieneś przynajmniej spróbować. — Myślę, że bezpieczniej jest tu siedzieć. — O, chyba nie jest to takie bezpieczne. — Nie? Może i racja. — Wstał. — Może faktycznie pójdę... — Zrobił krok do przodu, obserwując rękę Tony’ego z pistoletem. Zatrzymał się. Cofnął. — Lepiej nie. — Też tak myślę. — Nie wiesz co zrobić, prawda? — Wiem, co robię. — Nie strzelałem do ciebie wtedy. To Bobby Andes. Co więc każe ci myśleć, że strzelę teraz? — To niebezpieczna zabawka. Trzeba się z nią obchodzić ostrożnie. — Najbezpieczniejsze, co możesz zrobić, to wyjść ze mną do samochodu. — Nie widzę takiej potrzeby. — Boisz się. Naprawdę jesteś spietrany. — Nie przeceniaj siebie, człowieku. — Dlaczego więc nie idziesz? — Chyba pójdę. — Co cię zatrzymuje? Spojrzał Tony’emu w twarz. Zaczął się podśmiewać. Ten bezczelny uśmieszek rozpoznawczy, który Tony znał tak dobrze. — Nic, jak się zdaje — orzekł i znów zrobił krok w przód. W kierunku drzwi. Nic nie stało na jego drodze. Tony poczuł zmarzlinę w płucach, paraliż i cała jego odwaga zniknęła. Widział ten upadek i swoje poniżenie do końca życia. I wtedy pistolet wypalił, a potem usłyszał skowyt: — Aaa! Ty skurwysynu! Strzał podbił mu ręce do góry, tak że rąbnął się w czoło. Krzesło zachwiało się i upadł na plecy. Wtedy Ray zwalił się na niego z hukiem, jak świat, ściskając coś w ręku. I tylko chwila na ponowne wycelowanie broni, zanim eksplodowało słońce.

213

OSIEM Eksploduje słońce, opowieść również. Susan Morrow przerywa po raz ostatni, przeczytawszy niemal całość — tylko jeden rozdział do końca. Dorothy i Henry są na górze. Wrócili z lodowiska. W momencie, gdy Tony kładł palce na klamce. Słyszała, jak tupią na ganku, krzyczą „Cześć”, a potem dyszą w korytarzu i chichoczą. Teraz gawędzą na górze. Rosie też jest na górze, bałagani. Susan znów odnajduje w swojej pamięci ganek domu w Maine, ścieżkę, kamienne schody przy szopie z łódkami, spokojną zatokę, gładką jak lustro, popołudniowe słońce migoczące w koronach drzew. Wszystko umierające, jak jej matka i ojciec. Jak Bobby Andes. Jak jej zazdrość. Jak pisanie Edwarda. Jak ta opowieść. Przyjeżdża Edward, Arnold także. Susan, bez żadnego powodu, odczuwa jakiś lęk.

ZWIERZĘTA NOCY 26 Barak otworzył się na las. Nie było ścian. Dach, wsparty na słupkach, tworzył osłonę. Tony znajdował się pod stołem piknikowym, a Ray uciekł wzdłuż łóżka-strumienia. Inni szukali go, bo wiedzieli, że Tony nie może. Ludzie, którzy kręcili się nad nim, zniknęli. Piknikowa ławka leżała na jego piersiach, nie był w stanie jej odepchnąć. Pomyślał, że gdyby odpoczął, byłoby wszystko w porządku. Niebo ponad drzewami było kopułą ciemności otwierającą się na światło i zieleń. Ponad nią była jeszcze jedna kopuła, której dojrzeć nie mógł, taki świat w świecie. Świat pod powieką oka, ale brakowało mu siły, by je otworzyć. To jest sen, powiedział. Nie było nieba ani powiek. I nie był to też sen. Było całkiem ciemno i piknikowe stoły oraz drzewa okazały się wytworami myśli. Wiedział, że czasem we śnie człowiek zastanawia się, czy to jest naprawdę, ale w budzącym się życiu nigdy nie ma wątpliwości. Teraz wiedział. Był obudzony. Coś jak bandaż pokrywało jego oczy. Nie widział, ale to nie był sen. Przypomniał sobie barak, Raya, pękające słońce. Leżał na podłodze, z głową opartą o ścianę. Jego prawa ręka opierała się o jakiś gruby obiekt. Coś spadło na jego nogi. Coś innego jeszcze pchało jego głowę. Nie mógł wyczuć, co jest na jego oczach. Uniósł rękę z podłogi i wykonał nią ruch w kierunku oczu, ale nagle zatrzymał się, przestraszony. To nie był żaden bandaż. Nie chciał dotykać oczu, bojąc się tego, co mógłby tam znaleźć. Chciał wiedzieć: „Czy to ja jestem w ciemności, czy ciemność jest we mnie? Gdyby Ray zgasił światło, czy mogłoby być aż tak ciemno?” Próbował sprawdzić, poszukać okna, ale nie wiedział jak patrzeć, czegoś brakowało w przedniej części jego twarzy, puste miejsce, odcięte przewody. Usłyszał głos szepczący w jego głowie: „Jestem ślepy, co za młodu byłoby najgorszą z możliwych wieści...”

214

Poruszył prawą nogą. Była w porządku. Lewa także. Obiektem, który leżał na jego nogach, było krzesło. Przypomniał sobie upadek. Uniósł kolano i zepchnął krzesło na bok. Zastanawiał się, co Ray zrobił z jego oczami. Oślepił go uderzeniem w głowę, czy zaatakował oczy bezpośrednio, palcami, nożem albo widelcem, rozdarł je, dźgnął, sprawiając ból, który jeszcze poczuje. Zastanawiał się, czemu Ray nie pochwycił broni i go nie zastrzelił. Zastanawiał się, ile czasu minęło, jak daleko Ray uszedł. „Mógł wziąć mój wóz — pomyślał Tony. — Jeżeli uciekł. Bo może siedzi tutaj, przygląda się i czeka aż się ocknę, żeby mnie torturować...” Czuł się zbyt ciężki, by przerazić się tą myślą. Nawet ślepota jeszcze go nie przerażała, chociaż wiedział, że nadchodzi chwila, w której rozedrze go jak pogrzebacz. Poczuł zimno, zatrząsł się. Jego wnętrzności urosły, mdliło go, odwrócił głowę, żeby zwymiotować, ale nic się nie wydostało. Tony Hastings wiedział, że minęło dużo czasu, ale nie pamiętał nic za wyjątkiem drapania w miejscach, gdzie były oczy. Poczuł teraz, że płoną oczodoły, dziury wykopane w jego twarzy, a w nich haczyki wędkarskie. Ból był głośnym krzykiem. Nie był w stanie myśleć, zastanawiać się, kalkulować, jedyne słowo cisnące się na usta: Dosyć! Wciąż nie mogąc się ruszyć z powodu czegoś na jego głowie, uderzał nogami i biodrami w podłogę. Wsunął rękę do kieszeni po chusteczkę. Za mała. Zerwał z szyi krawat, zrolował go i położył ostrożnie na twarzy, ale i to za mało. Wyciągnął koszulę zza paska i próbował ją rozedrzeć. Nie mógł. Przypomniał sobie ciemne ścierki nad zlewem i po długiej analizie zmusił się do ruchu, pomimo zagrożenia bólem głowy, jak ten Zeusa w niebiosach. Bądź co bądź żaden ból głowy nie może być gorszy niż to. Odkrył, że jest w stanie się podnieść. Zachwiał się, oparł o ścianę, uderzył w jakiś duży przedmiot, znalazł zlew. Pomacał nad nim. Miękka krawędź ścierki, potem druga. Pochwycił je obie, zmiął i dotknął nimi lekko dziur w swojej twarzy. Potem docisnął mocno, ale miękko, żeby nie dopuszczać kwaśnego powietrza. Ból był głęboki i trwał, ale już nie palił. Stopami Tony odnalazł krzesło, podniósł je i usiadł na nim, przyciskając ścierki do oczu. Nie wiedział, czy ma oczy, czy oczodoły, nie ośmielał się dotknąć i przekonać się. Nie wiedział, czy to Ray mu je wydłubał, czy zwyczajnie rąbnął go mocno w oczy pięścią, czy też to wcale nie Ray, a pistolet wypalający za blisko twarzy. Któregoś dnia ktoś zbada go i mu to powie. Określi te mokre strużki i zasklepione koryta rzek na jego policzkach. Pomyślał: „A może to tylko jedno oko?” Ściągnął ścierkę z jednej strony, a potem z drugiej. Powietrze było jak niegaszone wapno. Drugie wydanie wiadomości nadeszło skrzecząc: Jestem ślepy! Nie martwy, ślepy! Jego najgorszy strach z dzieciństwa. Przez resztę życia ślepiec, po omacku. Zieleń, żółć, drzewa, góry, ocean, czerwone, niebieskie, karmazynowe odcienie, fiolet. Wybiegając w przyszłość rodzą się pytania: Czy dam sobie z tym radę? Czy będę w stanie nauczyć się braille’a? Czy ludzie będą mi czytać? Pies. Biała laska.

215

Na krześle on, jako postać tragiczna. Wybrana do katastrofy. Złe rzeczy, które mogą się zdarzyć, które nie zdarzą się tobie. Trzecie wydanie wiadomości „Jestem ślepy” było melancholijnym wypełnieniem długiego procesu, spełnił się los. Pomyślał z bólem o życiu i karierze Tony’ego Hastingsa, o matematyce, o Louise Germane. Louise Germane i ślepiec. Albo w to miejsce, pechowiec. Usłyszał samochód wchodzący w zakręt. Było to niczym jakiś stary mit o zagrożeniu. Potrzebował pomocy. Powinni nadjechać szukając go. Jeśli im go brakowało, kiedy nie wrócił, nie potrwa to długo. Próbował przypomnieć sobie, czym było to okropieństwo, które zasnuło ciemnością dawną pamięć o jego przyjaciołach. Nagle uświadomił sobie, że jeżeli Ray Marcus zabrał jego wóz, nikt nawet nie wpadnie na to, żeby go tu szukać. Będzie musiał ratować się sam. Będzie musiał po omacku wyjść z baraku i dotrzeć do drogi. Będzie musiał stać przy drodze, z pokrwawionymi ścierkami na oczach, i mieć nadzieję, że jakiś kierowca zauważy jego rozpacz i się zatrzyma. Wtedy powie: „Proszę zawieźć mnie na posterunek policji w Grant Center”. Był jednak powód, żeby tam nie jechać. Bobby Andes. Tony był o krok od przypomnienia sobie czegoś. Dotykał ręką podłogi wokół siebie i znalazł krawat, który wcześniej zawiązał wokół głowy, mocując ścierki. Zastanawiał się, czy to dzień, czy noc. Wsłuchiwał się i usłyszał przeciągły gwizd ptaka, dwa czyste tony, a potem, w oddali, warkot cywilizowanej ludzkości. Zatem musi być dzień. Każdy ruch wyczerpywał go, jakby został kopnięty w brzuch. Zmusił się. Którędy do drzwi? Odwrócił się i jego noga zawadziła o coś leżącego na podłodze, coś dużego, jakby worek z piaskiem. Przypomniał sobie, że czuł coś takiego obok siebie, kiedy leżał na podłodze. Dotknął ręką. Ciężkie płótno, zawierające coś twardego, jakby ręka, ramię, człowiek. — A — powiedział Tony. — Ty. Ray. Nie uciekł więc. Dotknął głowy i nagle cofnął dłoń. Skóra zimna. Uniósł jego rękę i puścił. Usłyszał jak pada bezwładnie. Głuchy dźwięk. — Zatem zabiłem cię — wyszeptał Tony Hastings. Kupił coś za swoją ślepotę. Żeby upewnić się, że tamten nie żyje, Tony przezwyciężył w sobie niechęć do dotykania jego głowy. Namacał oczy i łyse czoło. Dotyk wstrząsnął nim, więc pozwolił dłoni zatrzymać się na chwilę na skroni, na brwiach, na kształcie czoła. Nigdy przedtem na coś takiego by sobie nie pozwolił. Diabeł miał czaszkę Tony’ego. Diabeł miał bebechy i członki, sporządzone w bez końca powtarzalnej geografii na podobieństwo jego własnej, na podobieństwo nas wszystkich, co ułatwia sprawę lekarzom, którzy znajdują te same rzeczy, gdziekolwiek by nie zajrzeli. Ciekaw był, jak go zabił, i czy Ray miał czas, zanim skonał, na refleksję i zrozumienie dlaczego. Lecz z rozmowy, którą przeprowadzili wcześniej, wynikało, że nie ma sposobu, aby Ray zrozumiał, uchwycił to, co zrobił, albo zobaczył to, co widział Tony. Ani

216

zbrodnia, ani kara. Jedyne, co mógł zrozumieć to cierpienia, jakie dla niego wyobraził sobie Tony. W końcu to mogło być dużo, wspaniała satysfakcja na później, kiedy Tony znów byłby sobą, choć teraz nie czuł nic, a jedyny Ray był trupem. Próbował wskrzesić swoją nienawiść, żeby radować się tą śmiercią, wyobrażając sobie Raya umierającego powoli, wykrwawiającego się na śmierć, nie tyle z bólem, co ze słabością, bezradnością, nieuchronnością konania. Lecz jego nienawiść i zemsta zdawały się teraz być odległymi, martwymi uczuciami bez żadnego sensu. Przypomniał sobie zachwyty Raya nad przyjemnością zabijania i swoją własną wyimaginowaną przewagę, i zastanawiał się, czy Ray oślepił go, odpłacając mu za tę przewagę, ponieważ chciał, aby Tony także był czegoś świadom — subtelności zemsty. Szukał pistoletu. Jego dłoń odkryła na podłodze zimne miejsce, lepkie, krzepnącą krew Raya Marcusa. Odrzuciło go, uderzył głową w stół. Usiłował się podnieść. Wsparł się ręką na stole i znalazł tam broń. „Pomyśl, Tony. Znaczy to, że Ray Marcus zanim umarł, znalazł pistolet, Potem zaś patrzył, jak się wykrwawia na śmierć...” Nie chciał zostawać w jednym pomieszczeniu z trupem. Wsadził pistolet do kieszeni, podniósł się z trudem i wodząc dookoła nogą starał się ominąć przeszkodę. Lepkość zdawała się być cechą charakterystyczną całej podłogi. Zawadził o łóżko w miejscu, gdzie nie powinno ono być. Znalazł ścianę, piecyk nie na swoim miejscu i w końcu, gdy poprzekładał sobie to wszystko, odnalazł wyjście. Ostrożnie zrobił krok na zewnątrz, lecz mimo trudu nie natrafił na twardy grunt i upadł, lądując ciężko na korzeniach drzew, zapomniawszy, że przed drzwiami baraku nie było stopnia. Od upadku rozbolała go głowa, wrócił ból. Czekał przez chwilę na powrót sił. W miejscu, gdzie musiał zostać kopnięty, piekł go brzuch. Powietrze sunęło słodko, było ciepłe. Czuł na sobie światło słońca. Spróbuje odnaleźć samochód. Pomyślał, że gdyby zszedł ze wzgórza, trafiłby do rowu na zakręcie i mógłby się potem zeń wspiąć na drogę. Zostałby przy niej i gdyby usłyszał nadjeżdżający samochód, zrobiłby krok do przodu i pomachał. Grunt obsuwał się pod jego nogami. Pośliznął się i znów upadł. Schwyciwszy się gałęzi, wstał i szedł dalej, chwiejąc się na wystających korzeniach, omszonych kamieniach i pośród splątanych konarów. Schodził w dół dłużej niż powinien. Znalazł się na nagiej skale i ponownie się pośliznął, stracił równowagę i wylądował w wodzie. Zimny strumień obiegł jego kostki. Był tak zmęczony, że usiadł w wodzie. Jego ubranie nasączające się zimnem sprawiało ból jego wnętrznościom. Nie mógł tu zostać. Odczekawszy chwilę na oddech, postanowił przypomnieć sobie swoje kroki. Próbował wspiąć się, ale naga skała nie pozwalała na wiele. Posuwał się, utykając, w górę strumienia, aż w końcu udało mu się dosięgnąć jakichś gałęzi, złapać i podciągnąć do góry. Wszedł na coś, co zdawało się być porośniętą trawą polaną. Czuł słońce, którego nie mógł zobaczyć. Nie miał pojęcia, gdzie teraz jest barak albo droga. Opadł z sił. Postanowił odpocząć i zaczekać, aż odgłos jakiegoś samochodu da mu wskazówkę.

217

Po kilku minutach przejechał jeden. Bliżej niż się spodziewał. Z lewej strony i poniżej — w kierunku, z którego przyszedł. „Posiedzę na słońcu — pomyślał. — I zaczekam. Na tyle blisko, że będę mógł zawołać, kiedy przyjadą. Jeżeli już mnie nie zobaczyli. Tutaj, hej, wy...” Nie wiedział, czy to szok wywołany ślepotą, czy kopnięciem w brzuch, ale poczuł, że mdleje. Przed oczami zjawiłyby się w tym momencie plamy, gdyby miał oczy. Pomyślał: „Rachunki wyrównane. Zabrałeś moją żonę i dziecko, oślepiłeś mnie, a ja ciebie zabiłem.” To troje za jednego, ale skłonny był zaakceptować to jako dodatkowy koszt do zapłaty za jego ambicje, za ego i pychę, za dobrobyt czerpany z nazwiska i tytułu, który też coś kosztował, nawet dużo, ewidentnie. W tej chwili to wszystko nie miało żadnego znaczenia, ale później, bez wątpienia, znów będzie miało jakieś. Podobnie rozpatrywał plany na później, na przyszłość przebudowaną na skutek ślepoty, jakby zupełnie żadna przyszłość przez ostatni ciemny rok nie istniała. Nastąpi przerwa na przygotowania i naukę. Dostanie wolne z uniwersytetu, żeby uczyć się zmieniać życiowe przyzwyczajenia. Nowe sposoby na studiowanie, przygotowywanie zajęć, uczenie. Gdzie mieszkać. Co zrobić z ubraniami, żywnością, higieną — te wszystkie szczegóły, które widzi jako masę drzew na zboczu góry, rozdzielającą się i różnicującą w miarę zbliżania. Widzi siebie w szkole, na ulicach sąsiedztwa, w czarnych okularach, z laską, może z psem, znanego wszystkim jako Tony Hastings oślepiony przez człowieka, który zabił jego rodzinę. Czarne okulary — kryjące oczy, których za nimi nie ma — będą szerzyć legendę. Nie obawiał się policji. Dla nich także, jak uznał, oślepienie oczyściło go z zarzutów. Nie samoobrona, jak powiedział Bobby, bo jak miałby obstawać przy samoobronie, skoro miał broń? Myślał, że opowie im dokładnie, co się wydarzyło. Poczuje się przez to lepiej. „Znalazłem Raya Marcusa w baraku. Spał. Rozmawialiśmy...” O czym rozmawialiście? A co będzie jeżeli zapytają, co robił z tą bronią? Jeśli uznają, że próbował sprowokować Raya do ataku? Przypomniało mu to Bobby’ego Andesa. Czy wciąż był zobligowany do twierdzenia, że to Ray zabił Lou Batesa? Taka okoliczność zemdliła go, ale pomyślał, iż jego ślepota uwalnia go od przymusu zastanawiania się nad tym, toteż dał sobie spokój. Dzień wlókł się wolno. Tony czuł słońce ogrzewające jego głowę. Temperatura rosła, robiło się gorąco. Ranne ptaszki ucichły teraz. Leśny spokój środka dnia. „Mogę tak czekać” — uznał w myślach. Siedząc tak pod ślepą kopułą, Tony Hastings poczuł światło przenikające skórę. Bez oczu zrekonstruował miejsce, w którym siedział. Polana ze spieczoną słońcem pożółkłą trawą niknęła pośród małych drzewek, poza którymi był barak i zakręt drogi z jego samochodem zaparkowanym na poboczu. W innych kierunkach jego wyobraźnia zasadziła duże drzewa. Nieopodal dąb, a dalej całe zbocze pokryte lasem. Wszystko jasne jak widzenie, wiedza absolutna. Nie wiedział, skąd to się wzięło.

218

Ryzyk fizyk. Mała próba. Podniósł pistolet. Dąb znajdował się na lewo od niego, powinien w niego trafić. Ćwiczenie celności dla ślepca! Rozśmieszyło go to. Wymierzył. Strzelił. Ta okropna eksplozja znów odrzuciła jego rękę. Po echu niosącym huk w najdalsze zakątki lasu nastała cisza. Środek dnia przeciągał się niemiłosiernie. Wkrótce ziemski obrót ustawił lampę słońca wprost na jego oślepioną twarz. Musi być już popołudnie. Prześladowała go myśl, że jego ciało, we wszystkich formalnych cechach, identyczne było z ciałem Raya Marcusa. Próbował się przeciągnąć, ale ciało stawiało opór, niczym przybite do ziemi. Bo te jego unikalne rany były już stare i znane, jak trwałe nieznośne bóle, a on jakby był ślepcem przez większość życia. Nigdy nie jadał. Nigdy nie musiał siusiać. Odkrył, że jego spodnie są chłodne i mokre, jakby nasiusiał w nie, nawet nie zdając sobie z tego sprawy. Jeszcze jeden rezultat szoku, stwierdził. Powodem, dla którego nie zszedł w dół drogi, była stromizna stoku, jaką dostrzegła jego wyobraźnia. Zaczeka aż zjawi się policja i mu pomoże. Przyjadą, kiedy Bobby Andes zamelduje, że nie wrócił. Jeśli nikt nie pomyśli o tym, żeby zajrzeć na tę drogę, George Remington na pewno zobaczy samochód, wracając do domu. Nie było powodu martwić się długim dniem. To nie wieczność. Chyba spał trochę. Usłyszał głosy, kroki, słowa, niezbyt głośne, nie mógł ich rozróżnić. — Skąd to się tu wzięło? — Jesteś pewien, że to to? — Gdzie on poszedł? Usłyszał głośniejszy chrapliwy męski głos, coś intonujący, jakieś liczby, trzaski — policyjne radio. Przyjechali nareszcie! Uniósł głowę, słuchał spokojnie. Policyjne radio zatrzeszczało i wyłączyło się. Ożywione głosy zamilkły. I nagle jeden z nich znowu się odezwał: — Hej, Mike! Jezu Chryste! Pędzące stopy, trzask gałązek. — Kurdebalans! Znaleźli Raya Marcusa. Nie mógł dosłyszeć, co mówią. — Spójrz, krwawe ślady... — Zobaczymy, dokąd wiodą. — Zostań tutaj. Usłyszał rumor w krzakach poniżej. Ślepy Tony Hastings, niczym upolowana zwierzyna rozciągnięty na ziemi nie wiedział, czy jest widoczny, czy nie. Na wszelki wypadek ścisnąl pistolet. „Policjanci są twoimi przyjaciółmi” — pomyślał jeszcze. Ktoś krzyknął: — Schodzą w dół, nie widzę gdzie. Drugi na to: — Daj spokój. Zaczekamy na innych.

219

— Zgłoś to, dobra? Powiedz Andesowi. A Tony wciąż nie wiedział, co Andes powiedział im o tym, kto zabił Lou Batesa. — Pewnie wykrwawił się na śmierć w lesie — orzekł głos. Tony Hastings leżał na boku, z głową podpartą na łokciu, próbując słuchać, nie wiedząc, czy go widzą, czy patrzą do góry. Policyjne radio znów zaczęło skrzeczeć. Nie mógł zrozumieć, co ono mówi, ale odgadł, że mężczyźni meldują o swoim znalezisku. Nagle zabrzmiało wyraźnie: — Tu Andes. — Marcus, nie Hastings? — Jesteście pewni, do diabła? Przyprowadzą psy, żeby pójść po jego krwawych śladach, pocieszał się. Jak za zbiegiem. „Wycelują we mnie pistolety i jeśli nie poddam się prędko, zabiją mnie. To ja zabiłem Raya Marcusa, który był nieuzbrojony...” Przypomniał sobie światła zbliżające się przez las, chowanie się w cieniu drzew, żeby go nie zobaczyli, głos, próbujący go znaleźć wołaniem: Facet. „Nie chcę, żeby widzieli mnie, kiedy ja ich nie mogę zobaczyć” — stwierdza w myślach. „Kiedyś będziesz musiał wyjść” — usłyszał w odpowiedzi i sam wtedy odpowiedział: „Zaczekam na Bobby’ego Andesa.” Słyszał, jak chodzą wokoło. Potem nic. Niemal cisza przez dłuższą chwilę. Wiedział, że tam są, ponieważ radio działało. Chociaż dźwięk był przyciszony, z trudem bo z trudem, ale dał się słyszeć. Czy byli w samochodzie, czy w baraku z ciałem — gdyby był nimi, wolałby zaczekać na zewnątrz. Może i byli na zewnątrz. Siedzieli na poboczu, paląc papierosy. Znów usłyszał ptasie trele, dwa czyste tony, sikora, czajka. Odczuł cofanie się popołudniowego słońca, kojący powiew. Dzięcioł postukiwał w drzewo. W oddali nieustanny poszum, międzystanowa niosąca przez kraj rodziny, handlowców i zbirów. Smycz wiążąca jego brzuch z drzewami niewygodnie się zacieśniała. To głupie ukrywać się tu jak uciekinier. Tony Hastings wiedział o tym. Nie zamierzał być zbiegiem. Jeżeli nosił jakąś winę, już się z nią pogodził. Nie zapomniał swoich planów, ani konwersacji z samym sobą sprzed kilku godzin. „Już czas — orzekł. — Zbudź się, nie możesz tu zostać na zawsze”. Czekał jednak spokojnie, woląc aby nadjechali inni, jeżeli Bobby Andes miał być z nimi. Jeśli Bobby Andes da radę odnaleźć go jako pierwszy, przekaże mu ostatnie wieści na temat śmierci Lou Batesa, zanim kto inny o to zapyta. Teraz to już niedługo. Nadjechały auta. Słyszał stopy, radia, głosy, okrzyki. I usłyszał Bobby Andesa mówiącego: — Dokąd on, kurwa, polazł? *** I wtedy to się zdarzyło. Chciał wstać i zawołać: „Hej, Bobby Andes, tutaj!” Przekręcił się i pochwycił w obie ręce pistolet. Następnie włożył go do lewej ręki, tak że prawą

220

mógł się podeprzeć, aby się podnieść. Jedną nogę miał już pod tułowiem i zaczynał się podźwigać, kiedy pistolet wypalił. Niby bicz coś chłostało jego trzewia. „Do diabła, dlaczego to zrobiłem?” Przez chwilę myślał, że się postrzelił. Co za odrzut. Zapomniał, jak mocno może to kopnąć. Powaliło go na plecy. Jeśli kula przeszła przez jego trzewia, umrze. Leżał płasko, z twarzą zwróconą ku temu, co powinno być niebem. Wystrzał zacieśnił sznur wokół jego wnętrzności bardziej niż przedtem. Próbował jakoś to poluzować. Próbował się ruszyć, ale sznur zacieśniał się, trzymając go przy ziemi. Jeśli to była kula, to ominęła główne narządy. Nie umierał, ale coś rozdzierało go, ciągnęło do ziemi. „Mój Boże! — jęknął. — Jeśli to jest tym, czym jest... Dlaczego odwaliłem taką głupotę? A jeśli się wykrwawię?” Lina związana na jego wnętrznościach powstrzymywała wierzchowce w korralu, żeby się nie rozproszyły, ale one napierały mocno. Myszy polne prześlizgiwały się pod niższymi belkami. „Jeżeli to była naprawdę duża wiadomość — zastanawiał się — czemu nie wydaje się ważniejsza. Czy kulę czuje się jak sznur...” Jęczał poznając to. Taak, oto nadchodzi nowe życie Tony’ego Hastingsa. To będzie całe życie konania. Rozciągnie się od przeszłości do przyszłości, zdominowanych jednym faktem, kulą w brzuchu. Chociaż do wszystkiego można się przyzwyczaić, nie interesowało go nic innego. Długą chwilę potem uświadomił sobie, iż długą chwilę wcześniej usłyszał głos pytający: „Jezu, co to było?” Należy się spodziewać, że policja niebawem otoczy zagrodę otwartą przez koniokradów, no nie? Mimo to nie przyszła. I minęło dużo czasu, zanim to się stało. Gdyby się nie zjawili, resztka mózgu sugerowała, iż powinien rozmyślać o konaniu, powinien oddać mu całą swoją uwagę. Tony Hastings konający, pomyślał nad tym. Powinien być bardziej zaskoczony. Przez mgłę pamiętał rzeczy, o których chciał myśleć, kiedy umrze. Nie przypominał ich sobie jednak do końca. Powinien wiedzieć przynajmniej, dlaczego umarł. Takie pytania będą zadawać inni, jak można było tego umknąć, co trzeba było zrobić inaczej. Musiały mu się pomylić ręce. Zamierzał podźwignąć się, podparłszy się na prawej, ale w efekcie podparł się lewą, która trzymała pistolet. Nacisk palca na spust, w zamieszaniu poszukiwania twardego gruntu poprzez swój miękki brzuch. Neurologiczna pomyłka, spowodowana szokiem ślepoty, choć powinien był już się do niej przyzwyczaić, będąc ślepym tak długo. Przyszło mu na myśl, że jeśli policja dostanie się tu na górę w porę, to mogą go jeszcze uratować. Gdyby, usłyszawszy strzał, przedarli się przez zarośla, mogliby przez radio wezwać pogotowie. Nie zanosiło się jednak na to. Nie słyszał żadnych sygnałów. Przyszło mu na myśl, że znajdą jego ciało i stwierdzą, iż popełnił samobójstwo. Wydawało się to logiczną konkluzją, nie będą zaskoczeni. Był ciekaw, jakie motywy mu przypiszą. Prawdopodobnie — stwierdzą — zrobił to, ponieważ nie mógł pogodzić się ze ślepotą, po tym wszystkim, co już stracił. (Nie będą wiedzieć, że on sam pojednał się

221

z tym faktem.) A może był tak opętany zbrodnią popełnioną przeciwko niemu i potrzebą zemsty, że kiedy Ray zginął, on nie widział już sensu żyć. (Nie wiedzieli o Louise Germane, czekającej na niego — jeżeli przyjmie go ślepym.) Albo (nie doceniając jego cynizmu i tchórzostwa, tych nader ważnych cech) to był jego idealizm, niezdolność do znoszenia wiedzy o sobie, wmuszonej mu przez Bobby’ego Andesa i Raya, wedle której on także nie miał żadnej moralnej przewagi nad swymi wrogami, za wyjątkiem tej, którą czerpał z faktu, iż to oni zaczęli to wszystko. Najprawdopodobniej (nie wiedząc jak pogodnie pogodził się z czekaniem) po prostu przypiszą to niecierpliwości związanej z bólem i konaniem. Uświadomiwszy sobie nie tylko to, że jest ślepy, ale i to, że został postrzelony przez Raya i wykrwawia się na śmierć, nie potrafił znosić tego dłużej. To było dla niego za wiele i pękł. Mało prawdopodobne, że gliny określą jego śmierć jako wypadek. Naprawdę nie chciał umierać. Pragnął, żeby się pośpieszyli. Tymczasem sznur w jego wnętrzu zacisnął się do końca. Nie wiedział, który organ jest który i gdzie znajduje się wątroba, nerki, śledziona, wyrostek robaczkowy, trzustka, pęcherzyk żółciowy i mile jelit, dużych i małych. Próbował zastanowić się, co tam jeszcze było, żałując, że nie zaznajomił się z tym za życia. Jedyne, co wiedział na pewno, to to, że jest wolny i może kontynuować podróż do Maine. Ponad rok po tym wszystkim. Policja mu to powiedziała, kiedy w końcu przybyła, stając w drzwiach, gratulując mu, w momencie gdy zasiadłszy za kierownicą zapinał pasy, ciasno wokół swoich trzewi. Podali mu rękę. Życzyli powodzenia. Pokazali trasę, szacując z grubsza, ile czasu mu to zabierze. Tak więc ruszył. Jechał szybko. Z odrobiną kowboja i baseballisty wciąż w sobie. Prawie podśpiewując z radości. Nim się obejrzał, był na miejscu. Zobaczył letni dom na końcu drogi, u stóp wzgórza. Dom wielki, staromodny, dwupiętrowy, z oknami od szczytu i gankiem. Wszystkie okna i ganek były zasłonięte. Zjechał w dół na skraj traw i ujrzał je w wodzie. Czekały na niego. Podszedł trawnikiem nad brzeg. „Wskakuj — odezwała się Laura. — Czekałyśmy na ciebie”. „Co tak długo?” — spytała Helen. „Zimna?” — zapytał. „Dosyć — odparła Laura. — Ale można wytrzymać”. „Jest lepsza jak się w niej już trochę posiedzi” — dodała Helen. Stały w wodzie po szyję, tak że widział tylko ich głowy. Morze mieniło się błękitem i bielą, jak słodkie mleko w popołudniowym świetle, a sosnowe wysepki w zatoce szemrały letnią radością. Wszedł do wody, lodowatej teraz wokół jego stóp. Laura i Helen roześmiały się. „Za długo cię nie było — stwierdziła Laura. — Całkiem jesteś bez formy...”

222

Spojrzał w górę, na stok, na dom stojący pośród traw, wysoki, przestronny i piękny. Drzwi na ganku otwarte były na oścież. Dwa okna na drugim piętrze także. Nie wiedział dlaczego. Pomyślał, jak to dobrze będzie wrócić do domu po pływaniu, iść w górę przez trawę, wejść do środka, siedzieć w dużych, pustych, pachnących sosną pokojach i radować się rozgrzewką po chłodzie. Potem będą mogli porozmawiać. Opowie im to, co pamięta, co chce im opowiedzieć. Chciał jej opowiedzieć o jej ramionach, kołyszących się, gdy szła do domu. Chciał zapytać, czy kiedykolwiek się kłócili. Nie przypominał sobie czegoś takiego i miał nadzieję, że nie. Zastanawiał się, czy bywał zazdrosny. Myślał, że raczej nie. Mniemał, że ona o niego też nie, bo nigdy nie dał jej ku temu powodu. Chciał powiedzieć jej, że pamięta borówkową polankę i to coś potem. Zapomniał. Jeszcze nie do końca, najpierw było to. Ich głowy nad powierzchnią wody, uśmiechnięte i zachęcające go, kiedy wstępował ostrożnie w przeszywające zimno, krok za krokiem, ku nim. Trudno było się ruszyć, gdy one czekały z taką hojnością i powitaniem, że nie posiadał się ze szczęścia. Z całych sił parł naprzód, a lód sięgał coraz wyżej. Od kostek do kolan, od kolan do pachwiny, od pachwiny do bioder. Pochwycił go mrożąc brzuch. Wpełzł na pierś, zakrywając serce. Ścisnął go za szyję. Wciąż rosnąc, wciąż mrożąc, dosięgnął jego ust, wypełnił nos i na koniec zamknął jego płonące oczy.

DZIEWIĘĆ Opowieść kończy się. Susan patrzyła jak maleje do ostatniego rozdziału, strony, akapitu, słowa. Nic nie pozostaje, umiera. Teraz może wrócić do niektórych części, ale książka jest już martwa i nigdy nie będzie taka sama. Na jej miejscu, gwiżdżąc poprzez lukę jaką zostawiła, pojawia się poryw wiatru, niczym wolność. Prawdziwe życie, powracające, by dobrać się do Susan. Potrzeba jej ciszy przed powrotem w siebie. Absolutnego spokoju, bez myśli, interpretacji i krytycyzmu, tylko ciszy upamiętniającej książkowe życie, które się skończyło. Później o tym pomyśli, poskłada rzeczy do kupy, nada sens temu czytaniu i zdecyduje, co rzec Edwardowi. Nie teraz jednak. W powrót do prawdziwego życia wkrada się strach, schowany za jej czytaniem, czekający by rzucić się na nią jak drapieżca spomiędzy drzew. Otrząsa się z tego. Na to też nie czas. Teraz pora zająć się dziećmi na górze, które wróciły w środku ostatniego rozdziału. Słyszy, jak śmieją się i piszczą. Zamyka pudełko. Kładzie je na półce. Sprawdza pokoje, frontowe i tylne drzwi, gasi światło i rusza na górę. Cała trójka zalega na podłodze w pokoju Rosie. Rosie ma na sobie piżamę. Twarze Dorothy i Henry’ego są nienaturalnie zaczerwienione. — Cześć, mama — mówi Dorothy. — Zgadnij co...

223

— Henry jest zakochany — rzuca Rosie. Henry szczerzy się. Tryumf przezwycięża zawstydzenie. — Ekscytujące — mówi Susan. — W kim? — Elaine Fowler — odpowiada Dorothy. — E, co to za nowina. Przecież Henry kocha się w Elaine Fowler od roku już chyba! Rosie wygląda na rozczarowaną. Henry mamrocze: — Tym razem to coś innego. — Weszło w nową fazę — dorzuca Dorothy. — Nową fazę? Cudownie. — Co robiłaś dzisiaj wieczorem, mamo? — pyta Dorothy. Susan Morrow jest zaskoczona. — Ja? No, nic... Skończyłam książkę. — I jak? Dobra? Nie jest gotowa na to pytanie, ale wróciła już do rzeczywistości, gdzie czas rozróżniać i być odpowiedzialnym. — Pewnie — odpowiada. — Dosyć dobra. Później jej umysł rozluźnia się, a książka rozmywa. Nie wiadomo nawet kiedy. Może wtedy, gdy jest już w łóżku, w ciemnym domu. Zapewne jednak wcześniej, nieświadomie, kiedy zamykała dom albo rozmawiała z dziećmi. Nie może przypiąć myśli do czasu i rozwinąć ich w jakąś kolejność. Wciąż świadoma, że jakaś straszliwa rzeczywistość zakorzeniła się w jej umyśle, wciąż przekłada na później pozostanie dłużej w tej książce. Przypomina sobie swój ból za Tony’ego, z ostatnich zdań. Ostrość maleje, kiedy myśli o tym. Końcowa scena w wodzie przypomina jej coś. Ale czy ona rozumie, dlaczego Tony musiał umrzeć? Patrzy wstecz, widzi ścieżkę prowadzącą do śmierci, jej zarys w lesie, On był w drodze do Maine, dociera tam na końcu. Zakończenie podoba jej się bardziej niż się spodziewała, ale nie ma pojęcia, czy jest właściwe, albo raczej: czy rozwiązuje podniesione kwestie. To wymaga przypomnienia i zadumy, na które nie jest jeszcze gotowa, jeżeli w ogóle będzie, bo teraz nie jest nawet pewna, czy ma to jakieś znaczenie. Jeżeli zapyta o to Edwarda, on pomyśli, że jest tępa. Zapomnienie podąża śladem jej czytania niczym ptaszki za karmą. Ścieżka od samego początku pokryta jest żałobą. Pogrzebała już ciała żony i dziecka Tony’ego Hastingsa, a teraz pogrzebie i samego Tony’ego. Susan stara się przypomnieć sobie pewne rzeczy. Helen na kamieniu, pięćdziesiąt stóp w dół drogi, biedne dziecko... Helen jak Dorothy, jak Henry też. Ray — łasica, skąd on się wziął? Pamiętasz rozgoryczonego Tony’ego patrzącego na wzgórze, na dom Husserla. Co kazało ci nazwać tak jego sąsia-

224

da? Tony, człowiek z póz. Susan wstydzi się swojej wyższości, widząc jak on przeskakuje z jednej postawy w drugą i próbuje odziać swoje płonące ciało, kiedy to lodowatej wody mu trzeba. Susan jak Tony. Ona zna tę górską drogę jakby sama tam była. Widzi ją z tą samą wyraźnością, z jaką ślepy Tony widział drzewo, w które strzelił. Widzi polanę, manekiny, barak przy zakręcie drogi. I Tony’ego, potykającego się o grube ciało Raya. Lecz wokół miejsc takich jak te wyżera wszystko kwas, zgniatają się kartki. Istnieje w tym przeczucie luźno zwisających wątków, ale trudno je sobie przypomnieć. Susan ciekawa jest, co wydarzyło się poza tą historią. Wracając chociażby do chaty: Co ostatecznie Bobby powiedział tym ludziom? Czy kupili to? Czy miałoby to znaczenie? A Louise Germane, pozostawiona z tyłu i zapomniana? Jej chyba wszystko jedno. Dom w Maine, z gankiem i zasłonami, przypomina jej dom, który Edward odwiedzał mając lat piętnaście, a potem kiedy się pobrali. Wszystkie te zasłony... Widzi Tony’ego, patrzącego na to w swojej mrocznej archetypowej ślepocie i czuje wokół siebie znaczenia, których nie może dostrzec. Zastanawia się, czy są prawdziwe, czy to tylko jej imaginacja. Jak długo to będzie trwało, jeżeli w ogóle, zanim będzie wiedzieć? Chce rozmawiać i nie chce rozmawiać. Co ona może powiedzieć? Wstyd przyznać się Edwardowi, jakże ślepą się czuje. Gdyby tylko czytelnicy mogli bić brawo, a pisarze się kłaniać. Ona może to zrobić. Może bić brawo, uczciwie powiedzieć Edwardowi, że podobała jej się książka, a krytykę może przełożyć. Bawiła się dobrze i poczuła żal, kiedy skończyła. To go zadowoli. Czy poleciłabyś ją przyjaciołom? Zależy komu. Czy poleciłabyś ją Arnoldowi? Pewnie, że tak. Odpowiadałaby mu. Wciąż otrząsa się z tajemniczego lęku, tkwiącego gdzieś w jej umyśle, ale to jej prywatny problem, nie ma nic wspólnego z książką.

PO JEDEN

Przyjeżdża Arnold, a potem Edward. Susan Morrow jest tak napięta, że zapiera jej dech w piersiach. Odczuwa lekceważenie jednego dla drugiego, jakby to ją lekceważono. Arnold uważa Edwarda za nieudacznika, zawsze tak było. Kiedy spotkali się po raz ostatni, parę lat temu, przypadkiem, w Chicago, Arnold postawił Edwardowi drinka. Klepał go po plecach, mówił o wartościach kulturowych i osądził go jako wyczerpanego. Edward ignorował obiekcje Arnolda co do niejasności w sztuce, unikał tematu teraźniejszości, przeszedł na baseball i oceniał Arnolda jako prostaka. Susan wykonuje swoją dzienną pracę, dzieciaki do dentysty, sklep, plan spotkania z Arnoldem wieczorem na O’Hare. Wystraszona tym, co Arnold może jej przywieźć, zwraca swe myśli ku Edwardowi, który przyjeżdża jutro. Spodziewa się pewnie krytyki, pytań, które przełożyła na potem. Wolałaby zostawić książkę tam, gdzie ona była zeszłego wieczoru, i działać w oparciu o swój rozum, ale dla Edwarda sformułuje opinię o tym, co jej się podobało, a co nie. Różne przymiotniki. I pytania, które ułatwią jej zrozumienie przy niepewnych odpowiedziach. A na pytanie Edwarda: „Czego brakuje w jego książce?” też ma swoją, figlarną odpowiedź. Wieczór. Spotyka się z Arnoldem na O’Hare, próbując cieszyć się, że go widzi. Całuje go, bierze go pod rękę, Arnolda Misia, co zawsze wygląda na zdezorientowanego w miejscach publicznych, z siwiejącą brodą, krzaczastymi brwiami, zmartwionego bagażem, pogrążonego w zamyśleniu, pochłoniętego czymś. Czym? Susan nie wie. On nie mówi. Czeka na jego niechciany prezent i wstrzymuje naglące pytania, które doprowadzają ją do szaleństwa. Zawozi go do domu zatłoczoną ulicą. On, jak gdyby nic się nie wydarzyło, opowiada o spotkaniach, ludziach, których widział, o wykładach, na których był. Opisuje

226

rozmowy z instytutem Cedar Hall. Chickwash, co za zaszczyt dla niego, gdyby tylko jego matka żyła! Spodziewa się zaproszenia w ciągu tygodnia. Susan przypomina sobie jego obietnicę przedyskutowania tego z nią przed podjęciem decyzji, ale wygląda na to, iż jemu się zdaje, że taka dyskusja została już przeprowadzona. Jeżeli mu o tym przypomni, on powie, że myślał, iż wszystko jest ustalone. Susan obawia się, jakie inne nowości takie przypomnienie mogłoby wydobyć. Zamiast tego napomyka o spodziewanej wizycie Edwarda. Jadąc, opisuje jego powieść, ale czy Arnold słucha, nie jest w stanie powiedzieć. Ona mówi poprzez szum wiatru za oknami samochodu, on się nie odzywa. Przedstawia mu swój plan zaproszenia Edwarda na kolację. Jutro wieczorem. Powtarza, bo Arnold tego także nie słyszy. „Och, wybacz mi — odpowiada. — Będziesz musiała sobie poradzić beze mnie, jutro wieczorem muszę popracować...” Tej nocy Susan Morrow ma stosunek. Ze swoim własnym Arnoldem, na ich własne sposoby, z ich dwudziestopięcioletnią historią. Nie spodziewała się tego, przy jego zmęczeniu, jej podenerwowaniu czymś rozpraszającym ją. Poczuciem żalu, współczuciem sobie samej, wszystkimi wyrzeczeniami. Jego lekceważeniem jej przygód, jak ta ostatnia, z powieścią Edwarda, tak samo ważną dla niej jak przygody Arnolda w Nowym Jorku dla niego. Przy tej jego całkowitej obojętności... Tak więc nie spodziewa się tego i jest już wpół drogi do klapy snu, kiedy on kładzie na niej swoją niedźwiedzią łapę, w uprzywilejowany intymny sposób i sprowadza ją gwałtownie z powrotem. Z powrotem do starego świata ciał nocą, znamionowanego jej sutkami, szyją, biodrami i podbrzuszem, jak również jego spoconymi żebrami, owłosionymi nogami, pachami i brodą, a także ich językami i w końcu jego nie zabezpieczoną, tłustą kiełbaską, pchającą się w ciemne, wilgotne czułości poniżej jej miednicy. Susan zapomina swoje skargi, zapomina się w przynoszącym ulgę skowycie, chwaląc swą politykę bycia wierną i prawdziwą, czy to w Chicago, czy to w Waszyngtonie, a wszystko inne niknie, łącznie z Edwardem i Marilyn Linwood. Albo i nie niknie. Myśli o nich — podczas gdy Arnold stacza się z niej — zastanawiając się, jak by się sobie spodobali. Po wszystkim, on (kto? Arnold oczywiście) kładzie głowę na jej ramieniu i jęczy: „Wybacz mi, och, wybacz...” „Już dobrze” — mówi ona, jak matka, gładząc jego głowę, nie ośmielając się spytać, co niby ma mu wybaczyć. Następnego dnia czeka na Edwarda. Jego kartka mówiła, że zatrzyma się w holetu Mariott, ale nie było dokładnie określonego planu spotkania. Spodziewa się, że zadzwoni, a wtedy ona zaprosi go na kolację. Czeka cały ranek i część popołudnia, podekscytowana i nerwowa. Tymczasem światło dnia gasi żar nocy z Arnoldem. Jak zwykle. Denerwuje ją to jego ignorowanie Edwarda. Od dwudziestu pięciu lat oficjalny dogmat — Edward jest nieważny. Chciałaby, aby Arnold przeczytał jego powieść. Chciałaby

227

tego, jakby to ona sama ją napisała. Rośnie w niej ta myśl. Wcisnąć Arnolda w tę książkę, wysłać go przez las razem z Tonym, niech pocierpi nad szokującą stratą i przykrym odkryciem, uwięziony przez wyobraźnię Edwarda na trzy dni czy ile tam będzie trzeba. Lecz Arnold powiedziałby coś w rodzaju: Ten twój Tony Hastings, ten z tej historii Edwarda, to cienias... To jest język Arnolda, tak właśnie by to ujął. Rzuciłby: Uznaję to, przez co przechodzi Tony, ale co to za facet, który nie potrafi ochronić swojej rodziny ani zapanować nad Rayem, kiedy ma broń? To pasuje do Edwarda... Irytuje ją to, chociaż sama przecież wymyśla te słowa i wkłada je w usta Arnolda. Nie ufając jego pobudkom, takim jak je sama wynajduje, pyta: Ty nigdy nie pozwoliłbyś zbirom Raya dobierać się do mnie, prawda, Arnoldzie? Nic podobnego nie mogłoby się tobie przydarzyć, ponieważ nie dopuściłbyś do tego — czy tak mam to rozumieć, mój bohaterze? Ona widzi, jak szydzenie z męskości Tony’ego zmierza do potwierdzenia i powiększenia jego własnej, aczkolwiek jej osobliwe wspomnienie męskości Arnolda z ostatniej nocy jest wyschnięte, zgubione we wspomnieniu głaskania jego głowy i mówieniu: Już dobrze. Jej myśl jest pełna złośliwości. Próbuje skorygować ją, po sprawiedliwości. Po sprawiedliwości, ona także była zmartwiona brakiem jaj u Tony’ego, co tłumaczy jej wymyślne krytyki Arnolda. Nie rób tego, Tony, ty głupku — mówiła, ale nigdy nie myślała o skarżeniu się Edwardowi, bo znała jego odpowiedź: Tak właśnie miał zrobić. Skoro ona to rozumie, Arnold też może. Arnold powinien zrozumieć dylemat Tony’ego z bronią. Posiadać ją i nie być w stanie jej użyć — dla Susan jest to realne życie, inne niż na filmach, gdzie byle parada z pistoletem przydaje komuś boskich mocy. Susan, w tej chacie, w podobnej sytuacji, nie byłaby w stanie bardziej niż Tony użyć tej broni. Powinna pochwalić za to Edwarda, lecz się waha, bo jeśli myśl ta zawiera więcej niż ona wie, jeśli w tym przebłysku Tony’ego Cieniasa istnieje szeroka refleksja nad samą sobą... Cóż, Arnold zaprzeczyłby temu. Protekcjonalnie zapewniłby ją: Tony i ty, Susan? Nie ma najmniejszego podobieństwa. Znam moją Susan... Gdyby Ray i jego kumple zaatakowali twoje dzieci, walczyłabyś w sposób, o jakim grzecznemu Tony’emu się nie śniło. Skoczyłabyś, złapała go za gardło, gryzła, kopała, kłuła w oczy. Nigdy byś nie pozwoliła zbirom krzywdzić swoich dzieci, tak jak Tony. Wiesz o tym dobrze. Racja, Susan wie. On zna swoją Susan.

DWA Czeka zatem. Cieszy się na posadzenie Edwarda przy swoim stole, na zaserwowanie mu kolacji, razem z dziećmi, bez Arnolda. Chce pogadać o powieści, powiedzieć bez apologii coś pojednawczego, na przykład o tym, jak daleko za sobą zostawiła dawną

228

awanturę, jak wolny jest teraz jej umysł i w końcu jakże przyjazny, jak radowałoby ją odnowienie go sobie jako jej najstarszego przyjaciela, z którym mogłaby mówić o rzeczach, jakich jej mąż wiedzieć nie może. Nie należy rozumieć tego źle. Nie niewierność chodzi jej po głowie. To nie odszkodowanie za Linwood, jakie jej mąż w tajemnicy chce, aby sobie wypłaciła. To tylko wolność rozmowy w miejscu, gdzie będzie mogła powiedzieć o tym, co ją trapi, bez sekretów. Wszystko to przez czytanie opowieści Edwarda, choć może nie tyle przez samą opowieść, co przez powrót jej autora. Wyznawać Edwardowi to, czego nie może wyznać Arnoldowi. Nowemu Edwardowi, który dorósł i osiągnął mądrość potrzebną do napisania takiej historii. Edward zrozumiałby dlaczego to, co Arnold uważa za jej największą cnotę, dla niej samej żadną szczególną cnotą nie jest. On wiedziałby jak to jest nie użyć broni. Ponieważ popołudnie staje się coraz późniejsze, Susan zastanawia się: Może on nie zamierza zadzwonić. Poruszona, sama dzwoni do hotelu. Jest już po wpół do czwartej, jeżeli chce mieć go na kolacji, lepiej żeby się szybko skontaktowali. W hotelowej recepcji zostawia wiadomość: Zadzwoń do Susan. Pyta recepcjonistę, kiedy przyjechał. Wczoraj po południu, proszę pani — odpowiada recepcjonista. Wczoraj? Jest tutaj od wczoraj? Rozważa pojechanie do miasta (zostawienie dzieciaków na pizzy) i udanie się do Mariotta, żeby złapać go jak wróci. Zbyt szalone. Lepiej zrobić kolację tak jak zaplanowała i czekać aż Edward zadzwoni. Obwinia siebie, głupia. Później, podczas przygotowań, nie mając przez chwilę nic do roboty, czekając na piecyk, zasiada przy stole w kuchni i myśli. Pora zmienić kurs na odwrotny, zamienić winę na złość. W piecyku skwierczy. Dlaczego masz brać winę na siebie, Susan? On jest wolny, może zadzwonić. Nie zadzwoni, wstyd dla niego. Toż to obraza, skoro ona trzy wieczory spędziła na jego prośbę czytając jego powieść w dobrej wierze, tyle wysiłku włożyła w przygotowanie tego, co mu powiedzieć, a on nie zadał sobie nawet trudu, żeby zadzwonić. Taka myśl działa jak piec, w nim da się spalić wszystko, nawet i samą powieść. Palące pytanie do tego: Dlaczego mi to przysłałeś, skoro nie chcesz o tym podyskutować? To, że wysłał jej powieść na złość, nie przyszło jej do głowy. Je razem z dziećmi, próbuje włączyć się do ich pogawędki, jakby nic jej nie trapiło. Zanim skończą, jest już oczywiste, że to nie jej zaniedbanie spowodowało brak Edwarda tutaj. Zrobiwszy ją w konia, pokazał jej nowy, zaskakujący obraz samego siebie. Przypomina sobie, jak gorzko czuł się dotknięty jej niedocenieniem godności jego pisania. Twoja postawa oślepia mnie, powiedział kiedyś. Najwidoczniej wciąż się gniewa. Nie przebaczył obrazy sprzed dwudziestu pięciu lat, równoznacznej z oślepieniem, i jego powieść to zemsta. Powieść jako zemsta to niedorzeczność, ale sam pomysł nie odejdzie. W jakim sensie jest to zemsta? Jak ma działać ta kara? Trzeba to rozgryźć. Jakaś alegoria? Odrzuca

229

oskarżenia. Nie oślepiła go, nie skrzywdziła, nie zniszczyła jego życia, nie zrobiła nic złego, w przeciwieństwie do tego, co udowadnia powieść. W kuchni, przy zlewie z naczyniami, ona też może się oburzać, oburzenie zagryza jej wargi, żądając gestu, wybuchu, wymagając największego wysiłku, aby mogła utrzymać się w ryzach. Jej złość zależy od tego, w jaką frazę ją ujmie, mając pożywkę w języku, którym zdefiniuje afront Edwarda, jak to: Jego powieść jako nienawiść. Jego przysługę jako pułapkę. Jej prawo do czytania zostało ocenzurowane. Wymyka się to, czym jest rozzłoszczona, okazując się być czymś innym niż myślała. Sprowadza się to wszystko do przemęczenia, zwyczajnego przemęczenia. Przemęczenia podtrzymywaniem bezstronności poprzez poniżenie brakiem racji. Przemęczenia ignorowaniem miłości i nienawiści tylko po to, żeby czytać beznamiętnie przez trzy wieczory. Przemęczenia ignorowaniem przemęczenia, a potem byciem wystrychniętym na dudka. Zaplątała się. Oczywiście, może wiadomość nie została przekazana. O 21.30 ponownie dzwoni do hotelu. Edwarda wciąż nie ma. Zostawia kolejną wiadomość. Po jedenastej słyszy auto zajeżdżające do garażu. To Arnold wraca późno. Myśl o tym, co on przynosi ze sobą, jest zbyt okropna do pomyślenia, zatem ona śpieszy na górę i przygotowuje się szybko, podczas gdy on w kuchni pożera miskę płatków. Musi być w łóżku i spać, zanim on się pojawi i zanim będzie musiała z nim rozmawiać. Konieczność ta wzbudza w niej gniew. Kładąc się do łóżka (rezygnując na dobre z możliwości spotkania z Edwardem), ma w umyśle pożogę wstydu. Kolosalny obraz poruszającego się świata, przesunięcie płyt tektonicznych, rozszerza się jak pustynia. Susan idiotka, taka Fujara. Leży w łóżku, całkiem rozbudzona, dziś nie ma żadnej klapy w podłodze — zatrzasnęła się mocno — podłoga solidna, gorzkie myśli ścigają się, szaleją. Łaja siebie samą za to, co wyobrażała sobie kilka godzin temu. Widzi siebie, bezmyślną, naiwną Susan, narciarkę Arnolda, o zdrowej twarzy, sentymentalną jak szczeniak, zostawiającą wiadomości dla Edwarda niczym porzucona kochanka, błagająca o prawo do rozmowy, o czym? O jego powieści, czy żeby ponarzekać na Arnolda? Jak mogłaby być tak głupia? Jak mogłaby narzekać na Arnolda komuś tak obcemu jak Edward, po tych wszystkich latach, kiedy to z trudem ośmielała się narzekać samej sobie? Gdzie miałaby zacząć? Co by mu powiedziała? Co by to obchodziło Edwarda? Jakże by miał to rozumieć? A w ogóle co rozumieć? Słyszy w pokoju Arnolda, w ciemności. Szuranie, podskoki, chrząkania, smark. Łóżko zapada się pod nim. Ona czuje jego zapach. On dyszy i sapie, przekręca się ciężko, ociera się o nią, wywracając się znowu na drugą stronę. Ona zachowuje spokój, nie chce być obudzona, wstrzymuje oddech. Nawet jeżeli nie śpi, nie ma jej tu, zginęła, schowała się. On był z Marilyn Linwood. Susan stwierdza, że to prawda, myśli o tym rozważnie, pozwala umysłowi zastanowić się, nastawia na to swą wyobraźnię, wizualizując wszyst-

230

kie miejsca, Nowy Jork, Chicago, jej mieszkanie, kozetkę w jego gabinecie, Waszyngton, Chickwash. Robi to, aby po prostu naruszyć mentalną dyscyplinę, jaką zaadaptowała trzy lata temu, która umożliwiała jej akceptowanie tego status quo. Dość. Jeżeli nie może tolerować swoich wyobrażeń, nie ma prawa robić tego ze status quo. Absolutnie przerażające pytanie powróciło do jej głowy, ale znów nie potrafi się z nim zmierzyć. Ciekawa jest, dlaczego on rzuca się i poci tak ogromnie, jak w poczuciu winy. Co go gryzie? Nie może o tym myśleć. Myśli o ich dwojgu, sapiących pospołu. Rozmawiających o niej. Chroniących ją, biedną Susan. Niech lepiej Susan sama siebie ochrania. Rozmyśla o planie emerytalnym Arnolda i dożywotniej rencie, która zacznie być wypłacana za około piętnaście lat od teraz i której jedyną odbiorczynią wciąż jest ona, dzieci zaś po niej. I tą jedyną odbiorczynią planuje pozostać, to jest jej zamierzeniem. Będzie na to nalegać. Odwraca się w ciemności do Arnolda. Otwiera oczy, patrzy na wielki pusty cień jego sylwetki. Arnold bigamista. Przeprowadzi ich do Waszyngtonu, albo będzie przyjeżdżał na weekendy, albo jeszcze co gorszego. Czy muszę to znosić? Susan pyta Susan. Nie masz wyboru, odpowiadają obie. Czas buntu i odmowy masz za sobą. Teraz kariera twojego męża, mówią. A co będzie, jeżeli odmówi? Co będzie, kiedy powie NIE. Nie przeprowadzę się do Waszyngtonu, ani nie zostanę z tyłu. Nie pozwalam ci od nas uciekać. Nie dam ci przewodzić nade mną, ja, twoja żona. Nie dam, egoistycznie, ja Susan-suka. Widzi, jak Marilyn Linwood doradza Arnoldowi co ma zrobić, zupełnie tak samo jak wtedy, kiedy to Susan, dwadzieścia pięć lat temu, doradzała mu odnośnie szalonej Seleny, używając moralnego autorytetu, którym nad nim władała, jego naturalnej od niej zależności. Widzi, jak mało autorytetu posiada teraz. Co się z nim stało, dokąd umknął? Jakże gorzkie to, że straciła go na rzecz Linwood. Spogląda na siebie z perspektywy lat, poddających wszystko projektowi zadowolenia go, jakby to był jej zawód. Jej przyjaciółki feministki zdziwiłyby się, jak dalece odstąpiła od swej własnej polityki, obrończyni praw wszystkich kobiet za wyjątkiem własnych. Jakim autorytetem mogłaby się posłużyć, gdyby miała śmiałość? To ona płaci domowe rachunki, czy Linwood to też weźmie na siebie? Pokornie czeka na wiadomość od Linwood, na prezent Arnolda, trzymany w tajemnicy tak długo, jak długo będzie siedzieć cicho i nie robić niewłaściwych ruchów. Taka ocenzurowana, zaszantażowana, zamknięta i zapudłowana niebezpieczeństwem wyrzeknięcia złego słowa, uronienia odrobiny żalu, który dałby Linwood prawo do oskarżenia, jest Susan. Jej wargi więc smakują dziwnego słowa, słowa „nienawiść”. Boi się go użyć, żeby nie ugrzęznąć w drastycznie odmienionym życiu. Czy ma na to tyle siły? Pośród jej przysiąg, kiedy zerwała z Edwardem, było: nie zrywać nigdy więcej. Głupia przysięga. Ale teraz żadne zwyczajne przyrzeczenie jej nie trzyma, to instytucja nie mniej realna niż

231

Chickwash — Mamusia, Tatuś i Dzieciaki, Sp. z o. o. Gdyby Susan podłożyła ogień pod tę spółkę, dokąd by poszła? Czy potrafiłaby uciec od winy za podpalenie w takim okresie życia? Arnold zasnął w końcu. Głęboko, bezpamiętny i głupi. Chociaż Susan boi się myśleć o nim z nienawiścią, pozwala sobie na użycie słowa „głupi”. Ta myśl relaksuje ją, tłumi jej złość, sprawia, że sama czuje się trochę śpiąca. Jakże jestem zepsuta, stwierdza. Ta z kolei myśl przeraża ją, nie zamierzała tego pomyśleć. Zaskakujące, że to, czego Arnold zawsze od niej wymagał, można uznać za zepsucie. Jednak musiała wiedzieć to wcześniej, wziąwszy pod uwagę jak automatycznie myśl przywołuje katalog wypadków. Jej kłótnia z panią Givens, symbol pamięci, emblemat, oznaka przykrości. Pani Givens, przy filiżance kawy, ośmiela się powtórzyć Susan plotkę Macomberów, że to nie wina pielęgniarki, a lekarza, że za szybko, brawura, pycha, pewność siebie, etcetera. I Susan odruchowo łajająca ją, winiąca szpital, krytykująca prawnika, całkowicie polegająca na Arnolda wersji zdarzeń. Zaskakujące, że uczciwość Susan mogła być skompromitowana przez szlachetną cnotę lojalności, czy cokolwiek, jej przynależne. Otwierają się drzwi snu. Zaczynając ześlizg odczuwa bliskość Tony’ego. Jej humor poprawił się. Znów zapomniała pytanie, które ją przeraziło. Śpi czujnie, a potem głęboko. Rankiem jej złość jest tylko pustą przestrzenią, formą, jak dziury po ciałach w popiołach Pompei. Już nie wyobraża sobie, że Edward umyślnie zrobił ją na szaro; dziwi się, jak bardzo była zła na Arnolda. W zimnym świetle dnia łatwo jej jest wmówić sobie, że jeżeli zachowa spokój, to on przy niej zostanie, i łatwo jest oddalić ból, jako przebłysk egoizmu. Łatwo, zbyt łatwo. Ona wie, że za łatwo — wie, że w tym, co widziała jest coś, czego nie da się oddalić, ale to na później, na cichą refleksję i głęboką myśl, które mogą poczekać. Co do Edwarda, powinna była wysłać wiadomość wcześniej. Nie znała przecież ani celu jego wizyty, ani obowiązków, ani jego planu dnia. O dziewiątej jeszcze raz dzwoni do hotelu. Recepcjonista mówi, że Edward Sheffield wymeldował się o siódmej. Może jest rozczarowana, a może to ulga. Nie będzie się burzyć z tego powodu. Uzna, iż nie zadzwonił, ponieważ zeszłego wieczoru wrócił za późno i nie chciał przeszkadzać jej rodzinie o nieprzyzwoitej porze. Mimo to wydaje się, że nastąpiło jakieś zdarzenie, które mogłoby wszystko zmienić, gdyby nie była ostrożna. Coś mignęło jej przez Tony’ego, przez Edwarda. Nieważne, nie teraz. W imię cywilizacji napisze do Edwarda list. Zbierze swoją całą krytykę, ubierze w ciasne jasne zdanka i wyśle. Pisze w świetle dnia. Biurko stoi przy oknie z karmnikiem, zdewastowanym przez stado angielskich wróbli. Śnieg na trawniku, tak czysty i biały jeszcze wczoraj, zaczął topnieć i przez dziury ukazały się błotniste grudy brązowej ziemi. Ścieżka do garażu to jedno wielkie błoto. Chodniki połyskują wilgocią. Ledwie zauważa to wszystko, pochłonięta oczyszczaniem drogi do Edwarda.

232

Mówi o wszystkim, co zaplanowała powiedzieć. Chwali dobre strony tekstu i krytykuje jego wady. Opowiada o tym, jak powieść kazała jej się zastanowić nad ryzykownością jej bezpiecznego życia. Wyznaje swoje pokrewieństwo z Tonym, pisząc tak, jakby to był już problem rozwiązany. Rapsodyzuje: kiedy cywilizacja, nie pamiętając o nim, warczy w oddali, Tony leży, konając, kryjąc się przed policją — która powinna być z nim — tak jak wcześniej ukrywał się przed wrogami. Umiera, radośnie wierząc w historię, która nie jest prawdziwa. Daje mu ona pociechę, lecz prawdziwa nie jest, a śmierć i zło szaleją wokoło. Edward pyta: Czego zatem brakuje w mojej książce. Ona odpowiada: Nie wiesz, Edwardzie, nie widzisz? Ta myśl kieruje ją na ślepy tor braku związku z tematem. Czego brakuje w jej życiu? Zastanawia się, czy dojrzy jeszcze kiedyś tego dawnego Arnolda, nawet jeśli to nie nienawiść. Odczuwa siłę przyzwyczajenia ciągnącą ją z powrotem, tak jak od wielu lat. Wyglądając przez okno na wyłaniający się brud brązowego zimowego trawnika, wierząc, że wciąż jeszcze myśli o liście pochwalno-krytycznym, jaki napisze, albo o tym, jak uczynić się silniejszą z Arnoldem, mieć dla siebie więcej szacunku, Susan Morrow zaczyna marzyć. Łódka w zatoce, ona ma wiosła, Edward rozłożony na rufie macza rękę w wodzie. Za nim, ponad głową, dom z zasłoniętymi oknami. Poza nią i wokół niej sosnowe wysepki i domki. On mówi: „Prąd nas unosi”. Ona dostrzega to. Widzi, jak brzeg za nim przesuwa się w lewą stronę. „Jeśli oddryfujemy za daleko, ciężko będzie wrócić” — mówi on. Ona wie o tym. Wie, ile dalej muszą dryfować i jak ciężko będzie trzeba wiosłować. „Myślisz, że utoniemy, jak wpadniemy do wody?” — pyta on. To pytanie dziwi ją, bo brzeg nie jest przecież tak daleko. Lecz woda w Maine jest zimna, a oni nie są dobrymi pływakami. „Nie wiem, czy dałabym radę dotrzeć do brzegu, czy nie” — mówi ona. „A ja wiem, że nie dałbym rady. Ty jesteś lepszą pływaczką ode mnie.” „Musisz nauczyć się opanowania, pozwolić głowie się zanurzać. Napięcie karze ci trzymać głowę zbyt wysoko i to cię wyczerpuje.” „Gdybym wpadł, czy mogłabyś mnie uratować?” — pyta. „Nie jestem aż tak dobrą pływaczką...” „Musielibyśmy ich zawołać.” „Co mogliby zrobić? To my mamy łódkę.” „Staliby na brzegu i patrzyli, jak toniemy...” „To okropność. Wyobrażasz to sobie? Oni na brzegu, stoją i patrzą jak toniemy...” Rozmarzona, zakleiła swoją krytykę w kopercie. Potem, przypomniawszy sobie, iż nie zadzwonił, pamiętając wszystkie te rzeczy, o które nie była w stanie zapytać, jak na

233

przykład to, dlaczego w ogóle przysłał jej ten maszynopis i co skłoniło go do napisania takiej historii, co było prawdziwym powodem ich rozwodu, podarła list na kawałki. W zamian skreśliła bez namysłu notkę, którą, również bez namysłu, później poszła wysłać. Drogi Edwardzie, Wreszcie skończyłam twoją powieść. Przepraszam, że trwało to tak długo. Daj znać, jeśli chcesz mojej opinii. Trzymaj się, Susan Arnolda także chciała ukarać, ale jedyną rzeczą, jaka przyszła jej na myśl, było kazać mu przeczytać powieść. Zrobiłby to, gdyby nalegała, lecz wątpiła, czy ujrzałby cokolwiek.