X-Book Dyrewaty

X-Book czyli dlaczego derywaty są porywające

Dom Maklerski X-Trade Brokers ul. Ogrodowa 58 00-876-Warszawa www.xtb.pl

Słyszeliście Państwo o derywatach? A o instrumentach pochodnych? Jeśli tak to znakomicie, bo Dom Maklerski X-Trade Brokers specjalizuje się w obrocie instrumentami pochodnymi – inaczej zwanymi derywatami. Jeżeli nie to też dobrze – lektura tej broszury pozwoli je poznać i zrozumieć dlaczego świat docenił instrumenty pochodne, dzięki którym światowe rynki walutowe, towarowe i akcyjne stały się dostępne dla każdego inwestora w zasięgu internetu. Zmiany legislacyjne roku 2003 spowodowały, że pod skrzydła polskiego regulatora rynku kapitałowego – Komisji Papierów Wartościowych i Giełd – trafiły podmioty operujące na rynkach nieregulowanych. W oparciu o zezwolenia KPWiG z 8 listopada 2005 r. powstał Dom Maklerski X-Trade Brokers, jako jeden z 34 domów maklerskich działających w Polsce. Spółka akcyjna Dom Maklerski X-Trade Brokers został zarejestrowana w Warszawie, w Sądzie Rejonowym miasta stołecznego, siedzibą spółki jest biuro w Warszawie, przy ulicy Ogrodowej 58. Kapitał zakładowy spółki wynosi 4 500 000 zł, a jej akcjonariuszami są polscy obywatele, osoby fizyczne. Przedmiotem działalności jest działalność maklerska. Celem działania X-Trade Brokers jest zapewnienie inwestorom dostępu do światowego rynku finansowego i możliwości zawierania transakcji instrumentami pochodnymi na rynkach walutowych, towarowych i akcyjnych. Narzędziem inwestycyjnym jest system transakcyjny X-Trader, a dzięki restrykcyjnej polityce kosztów i internetowej sieci sprzedaży oferujemy inwestorom jedne z najniższych w Polsce spreadów na waluty, towary i akcje. X-Trade Brokers zdobywa zaufanie inwestorów przez: • dostarczanie swoim inwestorom zaawansowanych technologicznie aplikacji transakcyjnych, • oferowanie jak najniższych kosztów zawierania transakcji, • profesjonalizm i rzetelność działania, X-Trade Brokers nie zajmuje się doradztwem inwestycyjnym, ale podejmuje działania mające na celu wzrost świadomości zasad funkcjonowania rynku finansowego wśród jej Klientów. Jesteśmy uczestnikami konferencji i szkoleń dotyczących rynku finansowego a nasi eksperci pomagają dziennikarzom tłumaczyć zasady polskiej rzeczywistości gospodarczej. X-Trade Brokers Dom Maklerski S.A. zatrudnia specjalistów z dziedziny rynków walutowych, towarowych i giełdowych. Są to eksperci w dziedzinie walutowych i towarowych instrumentów pochodnych. Nasi pracownicy mają za sobą wieloletni staż pracy w polskich bankach, Warszawskiej Giełdzie Towarowej i biurach maklerskich. W systemie transakcyjnym X-Trader dajemy możliwość handlu kontraktami na różnice kursów (CFD)i opcjami na waluty, surowce, indeksy i akcje. X-Trader to stabilny, polskojęzyczny system transakcyjne, rozliczany w złotówkach, wspierany przez działający 24 godziny Dealing Room. System posiada wbudowane narzędzia analityczne i serwisy ekonomiczne, zapewniający ogląd rzeczywistej sytuacji rynkowej. Transakcje rozliczane są w czasie rzeczywistym, zlecenia realizowane są na bieżąco, stan rachunku widoczny jest w oknie aplikacji a transfery środków realizowane są w ramach jednego dnia roboczego. X-Trade Brokers i system transakcyjny X-Trader to oferta dla: - inwestorów indywidualnych, których nie satysfakcjonuje rynek kasowy (akcje i obligacje) i rynek giełdowych instrumentów pochodnych, które chcą inwestować dynamiczniej i szybciej uzyskiwać środki (rozliczenia w ciągu jednego dnia roboczego); dla osób, które lubią samodzielnie podejmować decyzje i brać za nie odpowiedzialność a inwestowanie jest dla nich sposobem myślenia o przyszłości. - inwestorów instytucjonalnych, którzy widzą konieczność zarządzania ryzykiem walutowym w swojej firmie – chcą zabezpieczyć wpływy i ograniczyć wydatki wykorzystując instrumenty pochodne; których firmy mają wolne środki a oferta depozytów overnight nie jest dla nich interesująca.

2

Rynek finansowy, regulowany i pozagiełdowy. Rynek finansowy - jeden z podstawowych elementów sprawnego funkcjonowania każdej gospodarki, to miejsce, w którym dokonują się wszelkie operacje związane z obrotem środkami pieniężnymi. Ponieważ cała działalność gospodarcza jest oparta na obrocie pieniężnym, rynek finansowy w namacalnym ujęciu to działalność gospodarcza związana z przepływami pieniężnymi i operacjami rozliczeniowymi. Rynek finansowy dzieli się na segmenty, którym właściwe są różne instrumenty finansowe: • • • •

rynek rynek rynek rynek

pieniężny kapitałowy instrumentów pochodnych walutowy

Zanim podstawową formą organizacyjną rynku kapitałowego stała się giełda, handel dokonywał się poza szczególnymi formami organizacyjnymi - bezpośrednio pomiędzy zainteresowanymi stronami,. Obrót skoncentrowany był w bankowych kantorach, gdzie akcje i udziały sprzedawano bezpośrednio klientom “przez ladę” - stąd też geneza nazwy rynku pozagiełdowego “over the counter”. W miarę rozwoju rynku kapitałowego handel zaczął się skupiać w miejscach scentralizowanych, czyli giełdach. Takiemu modelowi obrotu sprzyjał fakt standaryzacji instrumentów finansowych, struktura gospodarki oparta o duże korporacje oraz ograniczone możliwości techniczne w zakresie komunikacji. W rezultacie do przełomu lat 60. i 70. XX wieku rynek pozagiełdowy miał znaczenie marginalne. Dopiero w tym czasie nowe technologie spowodowały pojawienie się na rynku wielu podmiotów gospodarczych, które rozpoczęły działalność często w nowoczesnych, nie występujących wcześniej, dziedzinach. Te młode spółki, którym do dalszego rozwoju niezbędny był dopływ kapitału, częstokroć nie spełniały wymogów dopuszczeniowych do obrotu giełdowego. Jednocześnie rozwój telekomunikacji i informatyki umożliwiał powrót do pierwotnej koncepcji rynku rozproszonego, sprawiając że stał się on równie szybki i efektywny jak giełdy. Ekspansja rynku OTC spowodowała konsolidację rynku giełdowego – giełdy o mniejszym znaczeniu zostały wchłonięte przez większe podmioty. Wytworzył się również dość wyraźny podział między rynkiem giełdowym a pozagiełdowym – na tym pierwszym notowane są papiery wartościowe spółek o ustabilizowanej pozycji na rynku, natomiast rynek pozagiełdowy był szansą na pozyskanie kapitału dla młodych, prężnie rozwijających się przedsiębiorstw. Największe znaczenie na rynku OTC ma amerykański system NASDAQ – pozagiełdowy rynek papierów wartościowych, utworzony w 1971 roku przez Zrzeszenie Maklerów Papierów Wartościowych NASD (Nasiona Association of Securities Dealers). Handel na rynku walutowym również odbywa się zasadniczo na rynku OTC, nie posiadającym fizycznego miejsca obrotu, co znaczy że transakcje odbywają się pomiędzy uczestnikami rynku, którymi są: banki, przedsiębiorstwa, brokerzy walutowi, inwestorzy indywidualni; komunikujący się poprzez internet i łącza telefoniczne. Podstawą rynku są realizowane 24 godziny na dobę transakcje między bankami i instytucjami finansowymi, które tworzą rynek międzybankowy. Rynek ten funkcjonuje 24 godziny na dobę począwszy od Syndey, przez Tokyo, Londyn i Nowy Jork. Rynek giełdowy w transakcjach walutowych obejmuje jedynie około 25% obrotu instrumentami pochodnymi typu futures lub opcjami walutowymi. Rynek pozagiełdowy oferuje inwestorom większe możliwości wyboru, z uwagi na bardzo dużą liczbę uczestników, którzy zlokalizowani są na całym świecie – mają oni możliwość wyboru partnera transakcji, analizując oferowaną przez niego cenę i markę, którą wypracowała firma foreksowa. Wykorzystując doświadczenie zdobyte na rynku walutowym, brokerzy oddają do dyspozycji inwestorów instrumenty finansowe związane z cenami towarów, akcjami i poziomami indeksów. Wszystko to sprawia, że konkurencja na tym rynku jest ogromna, a firmy uczestniczące w tym rynku zmuszone są stosować najwyższe normy obsługi klienta.

3

Rynek walutowy 1. Historia międzynarodowego rynku walutowego Pierwszą formę płatności w wymianie handlowej stanowił barter. Wartość dobra była wyrażana w określonej ilości innych dóbr, podlegających wymianie. Ograniczenia związane z tego rodzaju systemem rozliczeń stały u podstaw przyjęcia jednolitego środka płatności w ramach poszczególnych grup kulturowych. Z czasem funkcję środka płatniczego oraz narzędzia tezauryzacji – pierwszej waluty - przyjęły określone przedmioty i surowce, w szczególności złoto i srebro, odznaczające się naturalną rzadkością. Środkiem rozliczeniowym stały się wytapiane z szlachetnych kruszców monety. W czasach średniowiecza w stabilnych politycznie regionach pojawiły się pierwsze kwity depozytowe, a wraz z powstaniem pierwszych banków – noty bankowe. Na tej bazie powstały waluty narodowe. Od roku 1876 do czasu I wojny światowej utrzymywał się system monetarny oparty na złocie. W ramach tego systemu waluty stanowiły noty bankowe, mające swe pokrycie w złocie deponowanym w krajowych bankach centralnych. Podpisany w lipcu 1944 r. układ w Bretton Woods wprowadził system sztywnych kursów walut, opartych o dolara, którego wartość na stałe przypisano do złota. Wartość uncji złota została określona jako 35 USD. Zróżnicowane tempo rozwoju poszczególnych gospodarek światowych sprawiło jednak, iż systemu sztywnych kursów walutowych nie dało się utrzymać zbyt długo. Początek lat 70-tych przyniósł upadek systemu z Bretton Woods. W sierpniu 1971 r. prezydent USA Nixon zniósł wymienialność dolarów na złoto. Do końca roku 1973 wprowadzono pełną wymienialność walut, co pozwoliło na szybki rozwój rynku walutowego. Istotnym wydarzeniem było powstanie rynku eurodolara, który pozwalał uczestnikom na deponowanie i pożyczanie waluty amerykańskiej poza granicami USA. Ze względu na bardziej liberalne niż w Stanach regulacje i wyższe stopy procentowe rynek ten cieszył się wysoką popularnością wśród inwestorów. Rosnące zainteresowanie rynkami walutowymi prowadziło do wzrostu płynności i zmienności kursów, pozwalając także na rozwój dostępnych instrumentów finansowych i liberalizację handlu. Próbą przywrócenia regulacji wahań kursowych było ustanowienie w 1979 r. Europejskiego Systemu Walutowego. W ramach tego układu państwa członkowskie podpisały porozumienie, na mocy którego ich banki centralne były zobowiązane do utrzymania kursów walut narodowych w przedziale +/- 2,5% wobec określonego kursu podstawowego. Wyraźne umocnienie dolara na początku lat 80-tych, związane z wysokim poziomem stóp procentowych w USA, wywołało zaniepokojenie wśród największych gospodarek świata. W 1986 r. w hotelu Plaza zostało podpisane porozumienie mające na celu przeciwdziałanie dalszym wzrostom waluty amerykańskiej. W latach 1992 – 1993 doszło do załamania się Europejskiego Systemu Walutowego, do czego przyczyniła się m.in. wysoka różnica pomiędzy stopami procentowymi w Niemczech a innymi krajami członkowskimi oraz działalność kapitału spekulacyjnego. Skokowej dewaluacji poddane zostały m.in. funt irlandzki, peseta hiszpańska oraz portugalskie escudo. W 1992 r. nastąpił spekulacyjny atak na brytyjskiego funta. Prowadzony przez Georga Sorosa fundusz Quantum doprowadził do panicznej wyprzedaży brytyjskiej waluty, a Bank Anglii nie zdołał zatrzymać spadków kursu waluty brytyjskiej. W efekcie Wielka Brytania wystąpiła z Europejskiego Systemu Walutowego, upłynniając kurs waluty, a funt stracił w tym okresie ponad 15%. Wrażliwość ekonomii krajów rozwijających się na zmiany kursów walutowych ukazał w pełni kryzys azjatycki w 1997 r. Jego skutki odczuły nie tylko kraje Azji, ucieczka kapitału dotknęła także inne rynki wschodzące, m.in. Brazylię i Rosję. Ważnym momentem w dziejach rynków walutowych było przyjęcie wspólnej waluty przez kraje należące do utworzonej w 1992 r. Unii Europejskiej. Euro zostało wprowadzone do obrotu w 1999 r. na mocy podpisanego w 1991 r. układu z Maastricht. Od 1 stycznia 2002 r. wspólna waluta stanowi pełnoprawny środek płatniczy w związanych układem krajach. Euro zastąpiło narodowe waluty 12 spośród 15 krajów wchodzących w tym okresie w skład Unii Europejskiej. Politykę monetarną strefy euro prowadzi Europejski Bank Centralny. Wprowadzenie wspólnej waluty stanowiło kolejną próbę stabilizacji rynków walutowych, eliminując w praktyce ryzyko związane z różnicami kursowymi w ramach krajów objętych układem. Początki notowań w 1999 r. stały jednak pod znakiem niepewności związanej z polityką monetarną ECB oraz sporów pomiędzy krajami członkowskimi, co przyniosło osłabienie wspólnej waluty, zatrzymane dopiero w 2000 r. wraz z interwencją banków centralnych. Po ataku terrorystycznym na USA 11 września 2001 r. euro, podobnie jak frank szwajcarski i złoto, zaczęło być postrzegane jako tzw. “bezpieczna przystań”. Po tym wydarzeniu rozpoczęła się trwająca do dziś fala wyprzedaży dolara na światowych rynkach. W latach 80-tych i 90-tych postęp technologiczny, rozwój komputerów oraz nowoczesne systemy informacyjne pozwoliły na szybki wzrost rynków walutowych. Wraz z popularyzacją sieci internet oraz liberalizacją w zakresie globalnych przepływów kapitałowych możliwość inwestowania na rynkach walutowych stała się dostępna dla inwestorów na całym niemal świecie. W roku 1989 średnie dzienne obroty na rynkach walutowych wyniosły 590 mld USD, w 1995 r. było to już 1,19 bln USD. W kwietniu 2004 r. 4 średnie dzienne obroty na światowych rynkach walutowych wyniosły 1,90 bln USD.

Do wzrostu płynności w ostatnich latach przyczyniło się rosnące zainteresowanie ze strony inwestorów, postrzegających waluty jako alternatywę dla papierów wartościowych, swój udział miały także fundusze typu asset management oraz fundusze hedgingowe. W 2004 r. najbardziej popularną walutą był dolar, stanowiący stronę 89% wszystkich transakcji, udział euro wyniósł 37%, jen japoński uczestniczył w 20% transakcji a funt brytyjski w 17%. Najbardziej płynnym światowym rynkiem był EUR/USD, na którym skoncentrowało się 28% całkowitego wolumenu, następnie USD/JPY 17%, udział rynku GBP/USD wyniósł 14%. Największym centrum obrotu walutowego była Wielka Brytania, w której wolumen zawartych transakcji stanowił 31% obrotów, następnie USA odpowiedzialne za 19%, następne kraje osiągnęły udział: Japonia - 8%, Singapur - 5%, Niemcy - 5%, Hong Kong - 4%, Australia - 3%, Szwajcaria - 3% oraz Francja - 3%. 2. Uczestnicy i struktura światowego rynku walutowego Rynek walutowy stanowi największy i najbardziej płynny rynek świata, którego dzienne obroty przekraczają trzykrotnie łączne obroty amerykańskiego rynku akcji i obligacji. Globalny charakter rynku sprawia, iż handel prowadzony jest na przez całą dobę, od początku sesji azjatyckiej w poniedziałek do końca sesji amerykańskiej w piątek. Rynek walutowy jest zdecentralizowany, jako rynek Over The Counter w mniejszym stopniu podlega ustandaryzowanym regulacjom niż giełdowe rynki papierów wartościowych. Na transakcje na rynku walutowym składają się obroty z transakcji natychmiastowych (spot, rozliczanych w ciągu 2 dni od transakcji) i rynku terminowego – giełdowego (futures) i pozagiełdowego (forward, swap, opcje i CFD). Transakcje zawierane są zarówno na rynku międzybankowym – pomiędzy największymi instytucjami finansowymi, jak i na rynku klientowskim – tu obrót jest prowadzony pomiędzy bankiem a rządami, przedsiębiorstwami oraz klientami indywidualnymi. Dla potrzeb tego opracowania przyjęty zostanie podział uczestników rynku walutowego zaproponowany przez Bank Rozrachunków Międzynarodowych w raporcie dotyczącym rynku forex. Najbardziej aktywną grupę uczestników rynku stanowią największe instytucje finansowe – banki komercyjne i inwestycyjne, uczestniczące bezpośrednio w obrocie na rynku międzybankowym. Tego rodzaju instytucje zawierają transakcje zarówno na własny rachunek, jak i w imieniu największych korporacji, rządów i innych instytucji finansowych. Obroty generowane przez rynek międzybankowy na początku 2004 r. wynosiły dziennie średnio 936 mld USD, stanowiąc tym samym 53% całkowitego wolumenu. W 1995 r. dzienne obroty wynosiły 728 mld USD, od tego momentu widoczny jest jednak spadek udziału tego rodzaju instytucji w sumarycznych obrotach, co można tłumaczyć rosnącą aktywnością mniejszych instytucji finansowych. Wśród największych uczestników rynku walutowego można wymienić takie banki jak Citibank, Chase Manhattan Bank, Societe Generale, JPMorgan, Barclays. Grupę, która zanotowała największy wzrost aktywności na rynku walutowym w ostatnich latach stanowią mniejsze instytucje finansowe – banki komercyjne i inwestycyjne, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, fundusze walutowe, fundusze rynku pieniężnego, firmy leasingowe oraz instytucje ubezpieczeniowe. W 1995 r. transakcje zawierane przez podmioty tej grupy z największymi bankami stanowiły 20% całkowitego wolumenu, osiągając wartość 230 mld USD dziennie. W 2004 r. było to już 585 mld USD, a udział w całkowitych obrotach na rynku wzrósł do 33%. Kolejną grupę uczestników rynku walutowego stanowią instytucje niefinansowe. Można do niej zaliczyć rządy, instytucje publiczne, przedsiębiorstwa oraz inwestorów indywidualnych. W 1995 r. obroty generowane w transakcjach zawieranych przez te podmioty stanowiły 16% całkowitego wolumenu, osiągając wartość 179 mld USD dziennie. W 2004 r. udział w transakcjach spadł wprawdzie do 14%, dzienny wolumen wzrósł jednak do 252 mld USD. Kluczową rolę w funkcjonowaniu walutowego rynku międzybankowego odgrywają brokerzy. Firmy takie jak Prebon Yamane, Tullet Liberty czy ICAP pełnią funkcję pośredników na rynku, kojarząc ze sobą obie strony transakcji lub działając jako market makerzy, dokonujący transakcji z klientami. Wolumen transakcji prowadzonych dziennie przez ICAP, powstały w 1999 r. z połączenia firm Garban oraz Intercapital przekracza 700 mld USD, z czego znacząca część przypada na rynek walutowy. W obrocie na rynku walutowym uczestniczą inwestorzy umiejscowieni w praktyce we wszystkich gospodarkach rynkowych świata. Globalny charakter rynku sprawia, iż notowania prowadzone są nieprzerwanie w ciągu doby w każdy dzień roboczy. Handel w godzinach nocnych czasu warszawskiego prowadzony jest w ramach sesji azjatyckiej – największy udział ma tu rynek japoński, Hong Kong, Australia i Nowa Zelandia. Nad ranem zaczyna się sesja w Londynie oraz strefie europejskiej. Przed zakończeniem sesji europejskiej rozpoczynają się notowania w USA i Kanadzie, które zamykają dobowy cykl rynku. Najwyższa aktywność uczestników notowana jest w momencie łączenia się rynków – pomiędzy godziną 7 – 8 czasu GMT oraz 13 – 16 czasu GMT. 3. Historia polskiego rynku walutowego

5

Podstawą dla utworzenia polskiego rynku walutowego była dokonana w 1989 r. transformacja ustrojowa. Przygotowany przez rząd program stabilizacyjny obok liberalizacji systemu cenowego, przy jednoczesnym ograniczeniu inflacji zakładał także dążenie do wprowadzenia wymienialności kursu złotego. Przyjęta 1 stycznia 1990 r. “Ustawa o prawie dewizowym” wprowadziła wewnętrzną wymienialność polskiej waluty, przy stałym kursie 1 USD = 9500 zł. Od 16 maja 1991 r. kurs złotego był sztywno określony wobec koszyka walut o stałych proporcjach. Ze względu na wysoki poziom inflacji takie rozwiązanie nie mogło być jednak utrzymane długo. W dniu 14 października wprowadzony został system urzędowej, codziennej dewaluacji kursu wobec przyjętego wcześniej koszyka walut. Początkowo skala dewaluacji wynosiła 1,8% miesięcznie, poziom ten był jednak stopniowo zmniejszany. Skład koszyka walut został zmieniony w dniu 1 stycznia 1999 r., od tego momentu struktura zakładała 55% udział euro oraz 45% dolara amerykańskiego. Szybki rozwój międzybankowego rynku walutowego był możliwy dzięki wejściu w życie w styczniu 1992 r. rozporządzenia prezesa Narodowego Banku Polskiego na mocy którego w transakcjach z uczestnictwem banku kursy walut mogły odbiegać o +/- 2% od oficjalnych kursów NBP. Do połowy 1993 r. liczba banków uprawnionych do zawierania transakcji walutowych wzrosła do 60. Obrót walutami odbywał się w tym okresie głównie na rynku międzybankowym oraz kantorowym. Istotny wpływ na płynność rynku miała wprowadzona 10 grudnia 1995 r. liberalizacja prawa dewizowego, znosząca obowiązek odsprzedaży dewiz przez niefinansowe jednostki gospodarcze. Nowe prawo pozwoliło także tej grupue podmiotów na posiadanie rachunków walutowych w uprawnionych bankach. Złoty został uznany za walutę wymienialną przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy w dniu 1 czerwca 1995 r., prawdziwa integracja polskiego rynku walutowego z rynkami międzynarodowymi była jednak możliwa dopiero od stycznia 1999 r. dzięki dalszej liberalizacji polskiego Prawa Dewizowego. Od 16 maja 1995 r. kurs złotego został częściowo upłynniony, zakres wahań określono początkowo jako odchylenie o +/- 7% od centralnego parytetu. W dniu 26 lutego 1998 r. przedział ten został rozszerzony do +/- 10%, następnie 29 października 1998 r. przyjęto zakres +/- 12,5%, aby 25 marca 1999 r. ustalić zakres możliwego odchylenia jako +/- 15%. Kamieniem milowym dla rozwoju rynku było uwolnienie kursu złotego, które miało miejsce w dniu 12 kwietnia 2000 r. Do dziś jednak jako wskaźnik określający względną siłę złotego przyjmuje się ostatni, ustalony 11 kwietnia poziom parytetu. Kurs USD/PLN wyznaczony był tego dnia na 4,3806 zł z udziałem 45% w koszyku, EUR/PLN określony był jako 4,2196 zł, z udziałem 55%. Rosnący zakres wahań kursów walutowych stanowił coraz większe zagrożenie dla przedsiębiorstw prowadzących handel zagraniczny. Dążenie do zabezpieczenia ryzyka kursowego stanowiło jeden z filarów rozwoju rynku walutowych instrumentów pochodnych – transakcji forward, opcji oraz swapów walutowych. Istotne znaczenie w strukturze obrotów zyskał tym samym rynek klientowski. Dynamikę rozwoju rynku walutowego w Polsce odzwierciedla stały wzrost płynności. Średnia wartość dziennych obrotów kształtowała się w 1994 r. w przedziale 300 mln – 350 mln USD. W 1995 r. było to już ponad 400 mln USD. Rok 1996 przyniósł wzrost obrotów do ponad 600 mln USD dziennie. Na początku dominujący udział w strukturze obrotów miały transakcje natychmiastowe. Rozwój instrumentów pochodnych sprawił, iż dzienna wielkość wolumenu transakcji wzrosła w 1998 r. do 1,7 mld USD, a w 2001 r. było to już 2,6 mld USD. W roku 2004 r. nominał dziennych transakcji na rynku spot, forward outright oraz FX SWAP osiągnął poziom 6,4 mld USD. Standardowa wielkość transakcji na polskim rynku wynosi obecnie 3 mln jednostek waluty bazowej. W handlu elektronicznym w 2004 r. podstawową jednostką obrotu był 1 mln. Rosnące znaczenie w strukturze obrotu zyskuje rynek EUR/ PLN. W 2004 r. udział tego rynku w transakcjach zawieranych przez banki z klientami osiągnął poziom 64%. Transakcje na rynku USD/PLN stanowiły 31% wolumenu. Odwrotne proporcje utrzymują się jednak w handlu międzybankowym, tam rynek USD/PLN ma 76% udział w transakcjach związanych z polską walutą. Ważnym momentem dla rynku walutowego było wejście w życie z dniem 1 października 2002 r. uchwalonej przez Sejm 27 lipca ustawy o Prawie Dewizowym, która pozwala polskim rezydentom na dokonywanie inwestycji na zagranicznych rynkach kapitałowych. Z punktu widzenia inwestora indywidualnego oznacza to swobodny dostęp do działających na światowym rynkach elektronicznych platform transakcyjnych, oferujących możliwość udziału w handlu na rynkach walutowych na warunkach dostępnych dotąd dla banków, brokerów oraz największych klientów instytucjonalnych. 4. Uczestnicy krajowego rynku walutowego Wśród uczestników polskiego rynku walutowego można wyróżnić banki, brokerów, przedsiębiorstwa oraz inwestorów indywidualnych. Banki pełnią funkcję animatorów rynku, oferując możliwość zawarcia transakcji po propono6

wanych przez siebie cenach. W 2002 r. obroty generowane przez 5 najbardziej aktywnych banków stanowiły ok. 60% wolumenu zawieranych transakcji. Rosnące znaczenie zyskują także podmioty zagraniczne. W 2001 r. zagraniczne banki uczestniczyły w transakcjach opiewających na ok. 52% całego wolumenu. Postępujący proces integracji polskiego rynku finansowego z rynkami międzynarodowymi sprawia, iż trend ten może się utrzymać. Wraz ze stopniową liberalizacją prawa dewizowego od początku lat 90-tych malała rola Narodowego Banku Polskiego w kształtowaniu polityki kursowej. Utrzymywanie sztywnego kursu walutowego wymagało ze strony NBP prowadzenia operacji sterylizacji. Uwolnienie notowań złotego sprawiło, iż jedynymi instrumentami oddziaływania na kursy walutowe przez władze centralne stały się interwencje na wolnym rynku oraz polityka monetarna. Brokerzy pełnią funkcję pośredników na rynku, kojarząc ze sobą oferty obu stron transakcji. Na polskim rynku od połowy lat 90-tych obecni są najwięksi światowi brokerzy, tacy jak Prebon Yamane, Tullet Liberty czy ICAP. Na rynku międzybankowym działają także brokerzy, których siedziby znajdują się poza granicami kraju. Wraz z liberalizacją prawa dewizowego od 1 października 2002 r. dla osób fizycznych w Polsce dostępna stała się także oferta detalicznych brokerów walutowych, działających na światowych rynkach. Rozwój nowoczesnych technologii sprawia, iż warunki oferowane dla klientów indywidualnych są zbliżone do warunków rynku międzybankowego. Instytucje niefinansowe obok inwestorów indywidualnych tworzą rynek klientowski. Międzynarodowa wymiana towarowa i związane z nią przepływy walutowe w warunkach płynnego kursu walutowego stanowią źródło ryzyka kursowego. Dążenie do ograniczenia tego ryzyka poprzez zabezpieczenie kursu tzw. hedging stanowi jeden z głównych motywów uczestnictwa eksporterów na rynku. Konieczność realizacji płatności w obcych walutach oraz realizacja zagranicznych przychodów przez importerów i eksporterów wpływają na popularność transakcji typu spot na linii bank - przedsiębiorstwo. Zabezpieczanie długoterminowych zobowiązań kredytowych przez przedsiębiorstwa jest realizowane coraz częściej poprzez transakcje fx swap. Udział przedsiębiorstw w obrotach na rynku walutowym stale rośnie, pewnym zagrożeniem może być tu jednak akcesja Polski do strefy euro. Motywem zawierania transakcji przez przedsiębiorstwa często jest także czynnik spekulacyjny. Klienci indywidualni stanowią najmniejszą pod względem generowanych obrotów grupę uczestników rynku. Wraz z wprowadzeniem wewnętrznej wymienialności złotego krajowe osoby fizyczne zyskały swobodę w operacjach wymiany walut, co dało podstawę do rozwoju rynku kantorowego. Działalność kantorów w praktyce zastąpiła funkcjonujący wcześniej czarny rynek. Rozwój sektora bankowego stworzył także możliwość inwestowania za pośrednictwem banku w ramach rachunków typu private banking, możliwość taka dostępna jest jednak tylko dla klientów dysponujących znacznymi środkami finansowymi. Niepowodzeniem zakończyła się próba popularyzacji walutowymi kontraktami futures na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Wysokie koszty transakcji oraz niska płynność notowanych tam pochodnych instrumentów walutowych sprawiły, iż instrumenty te cieszą się zainteresowaniem stosunkowo niewielkiej grupy inwestorów. Ważnym momentem rozwoju rynku detalicznego było udostępnienie z dniem 1 października 2002 r. osobom fizycznym możliwości swobodnego inwestowania na światowych rynkach. Niskie wymagania depozytowe, konkurencyjny wobec rynku giełdowego futures koszt transakcji oraz wysoka płynność obrotu oferowana przez polskich i międzynarodowych brokerów detalicznych otworzyły drogę do popularyzacji rynku walutowego wśród rosnącej grupy inwestorów indywidualnych.

7

Internetowa Platforma Obrotu X-Trader Nowoczesność Platforma X-Trader stanowi kompletne i w pełni profesjonalne narzędzie służące inwestowaniu na rynku walutowym. Umożliwia obserwację rynku oraz składanie zleceń przez 24 godziny na dobę. Platforma posiada wysokiej jakości moduł informacyjny oraz aktualizowany na bieżąco moduł wykresowy wraz z wbudowanymi instrumentami do analizy technicznej. Inteligentna aplikacja back-office zapewnia w każdej chwili pełną kontrolę nad stanem rachunku oraz umożliwia generowanie okresowych raportów. Doceniamy i korzystamy z ciągłego postępu technologicznego, jaki dokonuje się w dziedzinie szeroko pojętej informatyki i telekomunikacji. Oferowana przez nas platforma obrotu należy obecnie do najbardziej nowoczesnych platform wykorzystywanych na rynkach finansowych. Jako jedni z nielicznych oferujemy możliwość inwestowania na rynkach walutowych, towarowych, indeksowych i akcyjnych poprzez urządzenia mobilne wykorzystujące łącza bezprzewodowe – palmfony z pełną funkcjonalnością systemu transakcyjnego. Dzięki temu zapewniamy inwestorom pełny i nieograniczony dostęp do bieżących informacji z rynku oraz możliwość składania zleceń niezależnie od miejsca, w którym się znajdują. Laptop, palmfone, telefon – wybierasz to co lubisz. Stabilność i bezpieczeństwo Podstawową zaletą platformy X-Trader jest stabilność działania, szczególnie w czasie dokonujących się na rynku gwałtownych zmian kursów walutowych. Jest to jeden z najważniejszych czynników decydujących o jakości naszej oferty. Pełne bezpieczeństwo i prawidłowe działanie systemu zapewnione jest przez 24 godzinny nadzór nad funkcjonowaniem platformy. Nasz Dealing Room jest czynny przez całą dobę, co umożliwia zawieranie transakcji drogą telefoniczną o dowolnej porze. Jest to szczególnie istotne w przypadku braku dostępu do internetu lub awarii elektronicznego systemu handlu. Kwestie związane z bezpieczeństwem traktujemy priorytetowo, czego przejawem jest ścisłe przestrzeganie obowiązujących procedur oraz dwupoziomowy system kontroli operacyjnej. Szybkość i pewność obrotu Wysoki poziom zmienności na rynkach walutowych wymaga często szybkiego podejmowania oraz realizowania decyzji inwestycyjnych. Platforma X-Trader zapewnia realizację zleceń bez poślizgu cenowego natychmiast po ich złożeniu a czas realizacji nie przekracza jednej sekundy. Ponadto zlecenia wejścia realizowane są po cenie wskazanej przez inwestora a ustalone poziomy stop loss są w pełni gwarantowane. Przejrzystość Ze względu na przejrzystość oraz łatwość dokonywania wszelkich operacji nasza platforma jest ceniona zarówno przez początkujących graczy jak i doświadczonych inwestorów. Możliwość jednoczesnego korzystania z wielu modułów platformy, podawane w czasie rzeczywistym dane o stanie rachunku oraz przyjazny interfejs użytkownika sprawiają, że platforma X-Trader stała się ulubionym narzędziem wielu inwestorów. Współdziałanie Platforma X-Trader pozwala na współpracę z najbardziej popularnymi aplikacjami wykorzystywanymi do analizy technicznej rynków finansowych. Umożliwia to opcja eksportu danych zarówno historycznych jak i w czasie rzeczywistym. Dzięki temu inwestorzy nie muszą rezygnować z dotychczas używanych narzędzi analitycznych.

8

Oferta Rachunek Standard przeznaczony jest dla inwestorów, którzy chcieliby inwestować przy pomocy nowoczesnych instrumentów finansowych - Kontraktów Różnic Kursowych - kwotę minimum 5000 złotych. Klienci korzystający z tego rachunku otrzymują możliwość dokonywania transakcji zarówno na rynkach walutowych, rynkach towarów jak i indeksów światowych. Dzięki systemowi transakcyjnemu X-Trader 4.0 Klienci X-Trade Brokers otrzymują:

• • • • • • • •

24-godzinny dostęp do rynków finansowych jednostka transakcyjna to 0,1 lota nowoczesne narzędzia do analizy wykresów i zawierania transakcji szeroki wachlarz rodzajów zleceń konkurencyjne spready szybkie i rzetelne kwotowania wysoką i elastyczną dźwignię pozwalającą maksymalizować zyski najszybsze wpłaty i wypłaty z rachunku inwestycyjnego dostęp do bieżących danych makroekonomicznych X-Trade Brokers nie pobiera żadnych opłat za prowadzenie rachunków standardowych, za założenie rachunku czy też okresy, gdy nie są dokonywane żadne operacje. Jedyne opłaty, z którymi musi liczyć się posiadacz rachunku standardowego to opłata za zgłoszenie wypłaty mniejszej niż 500 PLN. Szczegółowa tabela opłat i prowizji znajduje się tutaj. Dokumenty do założenia rachunku możesz pobrać tutaj. Rachunek Standard minimalna kwota wpłaty początkowej

5000 PLN

wartość nominalna jednego lotu

1lot = 100 000 jednostek waluty bazowej

wartość minimalna transakcji

0.1lota = 10 000 jednostek waluty bazowej

prowizja za zamknięcie pozycji

1% dla walut; 3% dla indeksów i towarów, 10 % dla akcji 1:100* dla walu, 1:33 dla towarów i indeksów, 1:10 dla akcji brak

prowizja za zlecenie telefoniczne

brak

prowizja za wypłatę środków poniżej 500pln

50 PLN

miejsce przechowywania depozytu zabezpieczającego

rachunek rozliczeniowy X-Trade DM S.A.

opłata za prowadzenie rachunku

brak

**opłata za przygotowanie zestawienia operacji

30 PLN

depozyt zabezpieczający dla 1 lota dźwignia

Uwagi: * w przypadku sald rachunków inwestycyjnych przekraczających 100 tys. PLN poziom dźwigni ustalany jest zgodnie z zasadami opisanymi w dziale "Depozyt Zabezpieczający". ** Opłata za przygotowanie zestawienia operacji na rachunku Klienta jest pobierana wyłącznie, gdy takie zestawienie jest sporządzane przez X-Trade Brokers na indywidualną prośbę Klienta. Raport Roczny o którym mówi Regulamin jest wolny od jakichkolwiek Opłat.

9

Rachunki X-VIP to rachunki osób z którymi spędzamy najwięcej czasu. Z usług tych korzystają osoby wymagające od instytucji finansowych indywidualnego podejścia w zakresie obsługi osobistymi finansami. Naszą ofertę w szczególności kierujemy do osób o wysokim statusie finansowym, które są zainteresowane inwestycjami na rynku pozagiełdowym. Jest to oferta skierowana do osób zamożnych, gdyż rachunek X-VIP jest otwierany od kwoty 100.000 PLN. Podstawowe zalety rachunku X-VIP. Jedną z cech tej usługi jest oprocentowanie rachunku X-VIP'a, który pozwala m.in. na dokonywanie transakcji na IPO X-Trader. Ponadto, dla właścicieli rachunku X-VIP firma DM X-Trade Brokers oferuje nową formę zawierania transakcji, tzw. Mobile-Trading. Wszyscy Klienci X-VIP otrzymują w bezpłatne użytkowanie* palmfone, dzięki któremu za pomocą łączności z telefonem komórkowym można zawierać transakcje z dowolnego miejsca na świecie, wszędzie tam, gdzie ma zasięg Państwa telefon. W celu zapewnienia wysokiego standardu usług nad współpracą z Klientem czuwa opiekun rachunku. Oferujemy również bezpłatne indywidualne szkolenia z zakresu inwestycji na rynku walutowym oraz obsługi platformy transakcyjnej X-Trader. Rachunek X-VIP minimalna kwota wpłaty początkowej

100 000 PLN;

wartość nominalna jednego lotu

1lot = 100 000 jednostek waluty bazowej

wartość minimalna transakcji

0.1 lota = 10 000 jednostek waluty bazowej

depozyt zabezpieczający dla 1 lota dźwignia

1% dla walut; 3% dla indeksów i towarów, 10% dla akcji 1:100* dla walut, 1:33 dla towarów i indeksów, 1:10 dla akcji

prowizja za zamknięcie pozycji

brak

prowizja za zlecenie telefoniczne

brak

prowizja za wypłatę środków

brak

miejsce przechowywania depozytu zabezpieczającego

rachunek rozliczeniowy X-Trade DM S.A.

opłata za prowadzenie rachunku

brak

**opłata za przygotowanie zestawienia operacji

brak

Dodatkowo, w ramach rachunku X-VIP: - oprocentowanie środków pieniężnych na rachunku - 2 % - palmphone do dyspozycji - tzn. system transkacyjny w telefonie - bezpłatne indywidualne szkolenia z zakresu inwestycji na rynku walutowym oraz obsługi platformy transakcyjnej - indywidualna opieka doradcy Uwagi: * w przypadku sald rachunków inwestycyjnych przekraczających 100 tys. PLN poziom dźwigni ustalany jest zgodnie z zasadami opisanymi w dziale "Depozyt Zabezpieczający". ** Opłata za przygotowanie zestawienia operacji na rachunku Klienta jest pobierana wyłącznie, gdy takie zestawienie jest sporządzane przez X-Trade Brokers na indywidualną prośbę Klienta. Raport Roczny o którym mówi Regulamin jest wolny od jakichkolwiek Opłat. * palmfone E-TEN M500 z pełnym oprogramowaniem przechodzi nieodpłatnie na własność inwestora po dokonaniu w ciągu 12 miesięcy od dnia podpisania umowy transakcji o sumarycznym wolumenie 300 lotów. Do chwili przekazania palmfone na własność, na rachunku inwestora blokowana jest kwota 2000 PLN jako zabezpieczenie przed utratą bądź zniszczeniem urządzenia. Zablokowana kwota może być wykorzystywana jako zabezpieczenie dokonywanych zleceń w systemie transakcyjnym X-Trader, umowa jednocześnie zobowiązuje inwestora do utrzymywania podczas trwania umowy salda rachunku inwestycyjnego na minimalnym poziomie 2000 zł. 10

Kontrakty Różnic Kursowych 1. Kurs natychmiastowy a kurs terminowy realizacji transakcji Instrumenty finansowe lub wszelkie inne dobra posiadające wartość dla stron potencjalnej transakcji można wycenić – podając deklarowaną ilość innych dóbr oferowanych w zamian. Najczęściej w zamian oferowany jest pieniądz – towar uniwersalny, wymienialny na wszystko. Tak ustalona cena – zwana kursem w przypadku instrumentów finansowych - jest podstawą transakcji. Informacje o cenach mogą być prezentowane inwestorom w formie ceny/kursu ostatniej zawartej transakcji (tak dzieje się na giełdach, gdzie ceny kolejnych transakcji dają nam wykres notowań danego papieru wartościowego w trakcie sesji). W przypadku walut kwotowania zawierają zwykle dwie ceny: cenę kupna (bid) oraz cenę sprzedaży (ask, offer), czyli propozycje po jakiej cenie firma finansowa lub działający za jej pośrednictwem inwestorzy są skłonni odpowiednio kupić lub sprzedać daną walutę. Podobnie prezentowana jest oferta kupna i sprzedaży innych dóbr – np. towarów czy akcji. Pozagiełdowe biuro maklerskie pełni rolę animatora/market makera dokonując transakcji z klientami lub kojarząc zlecenia. Różnica pomiędzy ceną kupna i sprzedaży stanowi tzw. spread. Wielkość spreadu zależy przede wszystkim od płynności rynku, zmienności oraz sytuacji rynkowej. W odniesieniu do pojedynczej transakcji wysokość spreadu może uwzględniać inne czynniki np. segment rynku, wartość nominalną transakcji, opcję fizycznej dostawy waluty czy też ryzyko strony transakcji. Różnica formy podawania kursów wynika z odmiennej filozofii działania podmiotów na rynku – giełdy i giełdowe biura maklerskie działające jako pośrednik przekazujący zlecania, pobierają od inwestorów prowizje od zrealizowanych zleceń (które uszczuplają zyski lub powiększają stratę inwestora). Rynek pozagiełdowy z kolei koncentruje się na spreadzie – czyli różnicy oferowanych cen kupna i sprzedaży, podobnie jak kantor – nie ma tu dodatkowych opłat za zlecenia, jest natomiast różnica cen kupna i sprzedaży. Na przykładzie walut pokażemy zależności między cenami/kursami w przypadku transakcji wymiany realizowanymi natychmiast a odłożonymi w czasie, w określonym terminie. Kurs walutowy można określić jako wyrażoną w walucie kwotowanej wartość jednostki waluty bazowej. Walutą bazową nazywana jest waluta, której symbol występuje jako pierwszy dla danej pary, druga waluta określana jest jako waluta kwotowana. Przykładowe kwotowania kursów walutowych Cena kupna

Cena sprzedaży

Symbol

Waluta bazowa

Waluta kwotowana

EURUSD

Euro

Dolar amerykański

1,2757

1,2760

GBPUSD

Funt brytyjski

Dolar amerykański

1.8649

1.8653

USDJPY

Dolar amerykański

Jen japoński

114,41

114,44

USDCHF

Dolar amerykański

Frank szwajcarski

1.2314

1.2317

EURCAD

Euro

Dolar kanadyjski

1,4392

1.4404

AUDNZD

Dolar australijski

Dolar nowozelandzki

1.2400

1.2415

USDPLN

Dolar amerykański

Złoty polski

3.0830

3.0870

W przypadku walut najczęściej podawane są kursy natychmiastowe/spot (tabela powyżej), według których można dokonać w danym momencie transakcji wymiany walut (choć tak naprawdę rozliczenie transakcji następuje w ciągu dwóch dni roboczych). Oprócz kursów spot serwisy informacyjne podają również kursy terminowe. Kurs terminowy to kurs, po którym w danym momencie można dokonać transakcji wymiany walut z terminem rozliczenia w określonym momencie w przyszłości. Kursy terminowe podawane są na standardowe daty waluty np. tygodniowy, trzy 11

lub sześciomiesięczny kurs terminowy (symbole odpowiednio 1W, 3M i 6M). Z reguły kursy terminowe kwotowane są jako punkty swapowe, które należy dodać do bieżącej ceny natychmiastowej. Zależność pomiędzy kursem terminowym a kursem natychmiastowym Kursy terminowe pozostają w ściśle określonej relacji z kursami natychmiastowymi. Relacja ta musi być w każdym momencie zachowana, w przeciwnym razie możliwe byłoby dokonanie arbitrażu (wykorzystanie różnicy cen tego samego dobra na różnych rynkach) a zatem natychmiastowe osiągnięcie zysku bez ponoszenia ryzyka inwestycyjnego. Kalkulacja kursu terminowego następuje wg poniższego wzoru:

KT

=

KS *

1 + ( Rt * t/T ) 1 + ( rt * t/T )

KT – kurs terminowy; KS – kurs spot; t – liczba dni do daty rozliczenia kontraktu; T – liczba dni w roku (np.: dla PLN,GBP 365, a dla EUR ,USD 360); Rt – stopa procentowa w okresie t dla waluty krajowej/kwotowanej w skali roku; rt – stopa procentowa w okresie t dla waluty obcej/bazowej w skali roku Jak zatem wynika z powyższego wzoru kurs terminowy zależy od stóp procentowych na rynku pieniężnym dla danych walut oraz terminu na jaki oblicza się kurs. Poniższy przykład pozwoli na lepsze zrozumienie zapisanej wcześniej formuły. Przykład: Dealer został zapytany o kurs kupna EURPLN z datą rozliczenia za trzy miesiące. Obecnie kurs EURPLN wynosi 3.9200 – 3.9250, oprocentowanie dla trzymiesięcznych depozytów wynosi: WIBOR 3M: 4.00% - 4.10% EURIBOR 3M: 3.00% - 3.10% Gdyby transakcja miała zostać przeprowadzona to dealer w celu zabezpieczenia powstałej pozycji będzie musiał już dziś dokonać kupna euro, finansując powstałą pozycję w złotych. Koszt zaciągnietej pożyczki w PLN wyniesie 4.10%, natomiast oprocentowanie 3M lokaty w EUR wyniesie 3.00%. Kurs natychmiastowy kupna EURPLN wynosi 3.9250. Po podstawieniu ww. wartości do wzoru otrzymamy kurs terminowy trzymiesięczny na poziomie 3.9357 PLN. Jeżeli zależność pomiędzy kursem terminowym a kursem natychmiastowym nie będzie dotrzymana możliwy jest tzw. arbitraż procentowy. W przypadku gdyby dealer zakwotował niższy kurs od otrzymanego na podstawie wzoru, inwestor będący drugą stroną transakcji dokonałby sprzedaży euro na rynku oraz kupił euro z dostawą za trzy miesiące. Korzyści wynikające z posiadania waluty o wyższym oprocentowaniu przewyższyłyby stratę wynikającą z różnicy pomiędzy kursem natychmiastowym a kursem terminowym. Zatem kurs 3.9357 stanowi minimalny poziom jaki zostanie zaoferowany drugiej stronie. Przykład: Dealer został zapytany o kurs kupna USD z datą rozliczenia za trzy miesiące. Obecnie kurs USDPLN wynosi 3.0800 – 3.0850, oprocentowanie dla trzymiesięcznych depozytów wynosi: WIBOR 3M: 4.00 % - 4.10 % LIBOR USD 3M: 5.50 % - 5.55 % Wykorzystując podany powyżej wzór, łatwo obliczyć kurs terminowy trzymiesięczny. Dla powyższych danych wyniesi on 3.0694 PLN. Jak pokazuje przykład z EURPLN kurs terminowy jest wyższy od kursu spot, natomiast w przypadku USDPLN kurs terminowy jest niższy od kursu natychmiastowego. Te różnice łączą się z pojęciem tzw. punkty swapowe. Punkty 12

swapowe stanowią różnicę pomiędzy kursem terminowym obliczonym na daną datę rozliczenia a kursem natychmiastowym. Jeżeli waluta bazowa jest niżej oprocentowana od waluty kwotowanej, kurs terminowy będzie wyższy od kursu natychmiastowego (jak w przykładzie EURPLN). W przeciwnym razie kurs terminowy będzie niższy od kursu spot tak jak to ilustruje przykład USDPLN. 2. Kontrakt różnic kursowych – charakterystyka instrumentu Walutowe kontrakty różnic kursowych należą do tzw. pochodnych instrumentów finansowych (derywaty). Oznacza to, że ich wartość zależy bezpośrednio od wartości instrumentu podstawowego. Instrumentami bazowymi mogą być praktycznie wszystkie mierzalne wielkości– np. waluty, towary, poziomy stóp procentowych czy poziomy indeksów giełdowych. Kontrakty Różnic Kursowych (tzw. CFD) zaliczane są do jednych z najprostszych instrumentów pochodnych. Ich historia jest dość krótka, jednak mimo to, ten instrument w ostatnim czasie rozwija się najszybciej z grupy derywatów. Został on wymyślony przez niezależny londyński dom maklerski Smith New Court. CFD jest to umowa z drugą stroną kontraktu o wymianę różnicy, która wystąpiła miedzy ceną otwarcia pozycji a jej zamknięciem. Ceny kontraktów różnic kursowych są lustrzanym odbiciem rzeczywistych notowań walut, akcji, towarów, dlatego oferują wszelkie korzyści, jakie wynikają z handlu instrumentami bazowymi opiewającymi na te instrumenty. Podobnie jak pozostałe pochodne instrumenty finansowe, kontrakty różnic kursowych wykorzystują w dużym stopniu działanie dźwigni finansowej – zawarcie transakcji oznacza zaangażowanie środków stanowiących jedynie cześć jej nominalnej wartości. Dzięki temu otwarcie znacznych pozycji wymaga z reguły posiadania niewielkich środków, traktowanych jako depozyt zabezpieczający służący rozliczeniu kontraktu. Należy pamiętać, że wysokość depozytu odzwierciedla zmiany nominalnej wartości pozycji, dlatego też powinna być stale monitorowana. Kontrakty różnic kursowych wykorzystywane są do zawierania zarówno transakcji spekulacyjnych oraz zabezpieczających i stają się coraz bardziej popularnym instrumentem wśród inwestorów na rynkach pozagiełdowych. Podstawowe zalety KRK to bardzo niskie koszty transakcyjne, wysoka płynność oraz możliwość korzystania ze znacznej dźwigni finansowej. Specyfika kontraktów różnic kursowych •

standaryzacja – kontrakty mają określoną wartość nominalną. W przypadku XTB opis kontraktów znajduje się w tabeli specyfikacji instrumentów finansowych. Możliwe jest zawieranie transakcji na kilka kontraktów jaki i na dziesiąte (od 0,1) ich części

•

brak fizycznej dostawy – rozliczeniu podlega wyłącznie różnica pomiędzy kursami otwarcia i zamknięcia pozycji w kontrakcie ponieważ sam kontrakt jest rozliczany gotówkowo. Rozliczenie następuje w momencie zamknięcia pozycji*

•

możliwość korzystania z tzw. dźwigni finansowej – depozyt potrzebny do kupna lub sprzedaży kontraktu wynosi z reguły od 1% dla kontraktów walutowych, 3% w przypadku instrumentów opartych o towary i poziomy indeksów i 10 % dla akcji

•

elastyczność – brak określonej daty rozliczenia. Rozliczenie następuje w momencie zamknięcia pozycji. Pozycja w kontrakcie może być rolowana nawet przez okres roku

•

kwotowania według cen natychmiastowych – kurs, po którym dokonuje się kupna/sprzedaży kontraktu to aktualny kurs natychmiastowy z rynku międzybankowego

•

rolowanie pozycji na bazie dziennej – przetrzymanie pozycji na dzień następny wiąże się ze skorygowaniem pozycji walutowej o punkty swapowe

•

wycena w czasie rzeczywistym – wycena pozycji następuje w czasie rzeczywistym, zmiany wartości portfela następują wraz z uaktualnieniem kursu walutowego z uwzględnieniem naliczonych punktów swapowych * XTB dopuszcza wariant rozliczeń fizycznych.

13

Wycena kontraktów różnic kursowych Wycena kontraktów różnic kursowych następuje w czasie rzeczywistym. Zmiany wartości kontraktu odzwierciedlają: zmiany kursu instrumentu bazowego naliczone punkty swapowe (o północy każdego dnia)

•

1. Wpływ zmian kursu na wartość pozycji. Główną walutą depozytową w X-Trade Brokers jest PLN. W związku z tym w poniższych przykładach, zarówno depozyt zabezpieczający (Margin), jak i wysokość zysków jest przeliczana na walutę depozytową, czyli PLN. Przeliczenie następuje po średnim kursie, czyli (Bid + Ask)/2. Przykład: Inwestor spodziewa się umocnienia euro w stosunku do dolara. W dniu 19.04.2006 r. ceny przedstawiają się następująco: SPRZEDAŻ/BID

KUPNO/ASK

EUR/USD (GODZ. 15.00)

1,2288

1,2291

EUR/PLN (GODZ. 15.00)

3,9025

3,9065

Inwestor o godzinie 15.00 dokonuje zakupu 3 kontraktów EUR/USD po cenie 1,2291, czyli kupuje prawo do 300 000 EUR. Wysokość depozytu zabezpieczającego, która jest zablokowana na koncie wynosi: 1% * wartość nominalna kontraktu = 1% * 3 loty = 1% * 3 * 100 000 EUR = 3 000 EUR Przeliczając na PLN mamy: 3 000 EUR * ((3,9025+3,9065)/2) = 11 713,5 PLN; Inwestor obserwuje rynek i decyduje się, że o godzinie 20.00 zamyka otworzoną długą pozycję, dokonuje tego po cenie 1,2387; SPRZEDAŻ/BID

KUPNO/ASK

EUR/USD (GODZ. 20.00)

1,2387

1,2390

USD/PLN (GODZ. 20.00)

3,1490

3,1640

Jego zysk jest następujący: (1,2387 – 1,2291) * 3 * 100 000 = 2 880 USD W przeliczeniu na walutę depozytową mamy: 2 880 * ((3,1640 + 3,1490)/2) = 9 090,72 PLN; Jak pokazuje przykład w zakupu dokonujemy po cenie ASK, czyli wyższej natomiast sprzedajemy po cenie BID niższej. Ta różnica miedzy ceną BID i ASK nosi nazwę SPREAD’u. Stopa zwrotu z tej inwestycji wynosi: ( 9 090,72 / 11 713,5 ) * 100% = 77,61%; Inwestor, który zakupiłby rzeczywiste 300 000 EUR osiągnąłby następującą stopę zwrotu: Wymagany kapitał do zakupu 300 000 EUR: 300 000 EUR * ((3,9025+3,9065)/2) = 1 171 350PLN Zysk wyniósłby tyle samo, co w przypadku KRK, czyli 9 090,72 PLN. Stopa zwrotu: (9 090,72 / 1 171 350) * 100% = 0,7761% 14

Porównując stopę zwrotu z inwestycji, w której zaangażowane były kontrakty różnic kursowych oraz stopę zwrotu inwestora kupującego 300 000 EUR łatwo zobaczyć efekt dźwigni finansowej 1:100. Przykład Inwestor oczekuje spadku wartości dolara amerykańskiego wobec franka szwajcarskiego. W dniu 26.07.2006 ceny przedstawiają się następująco: SPRZEDAŻ

KUPNO

USD/CHF (GODZ.9.00)

1,2526

1,2529

USD/PLN (GODZ. 9.00 )

3,1090

3,1130

Inwestor o godzinie 9.00 dokonuje sprzedaży 2 kontraktów USDCHF po cenie 1.2526. Wysokość depozytu zabezpieczającego, która jest zablokowana na koncie wynosi: 1% * wartość nominalna kontraktu = 1% * 2 loty = 1% * 2 * 100 000 USD = 2 000 USD Przeliczając na PLN mamy: 2 000 USD * ((3,1090+3,1130)/2) = 6 222 PLN; Inwestor obserwuje rynek i decyduje się, że o godzinie 16.00 zamyka otworzoną krótka pozycję, dokonuje tego po cenie 1,2483;

USD/CHF (GODZ. 16.00)

SPRZEDAŻ 1,2480

KUPNO 1,2483

CHF/PLN (GODZ. 16.00)

2,4840

2,4890

Jak pokazuje ten przykład, inwestor zarabia na spadku dolara amerykańskiego wobec franka szwajcarskiego. Inwestor dokonał sprzedaży po cenie BID niższej, a następnie zamknął pozycję po cenie ASK wyższej. Jego zysk jest następujący: (1,2526 – 1,2483) * 2 * 100 000 = 860 CHF W przeliczeniu na walutę depozytową mamy: 860 * ((2,4840 + 2,4890)/2) = 2 138,39 PLN; Stopa zwrotu z tej inwestycji wynosi: (2 138,39/6 222) * 100% = 34,37%; Inwestor, który zakupiłby rzeczywiste 200 000 USD osiągnąłby następującą stopę zwrotu: Wymagany kapitał do zakupu 200 000 USD: 200 000 USD * ((3,1090+3,1130)/2) = 622 200PLN Zysk wyniósłby tyle samo, co w przypadku KRK, czyli 2 138,39PLN. Stopa zwrotu: (2 138,39/622 200) * 100% = 0,34% Również ten przykład pokazuje efekt dźwigni finansowej 1:100, jaki jest możliwy przy wykorzystaniu Kontraktów Różnic Kursowych.

15

2. Wpływ punktów swapowych na wycenę kontraktu. Punkty swapowe na platformie X-Trader w stosunku do walut kalkulowane są w oparciu o tygodniowe stopy procentowe dla poszczególnych walut a następnie liniowo interpolowane do wartości dziennych (tygodniowa wartość punktów swapowych dzielona jest przez liczbę dni w tygodniu). Punkty swapowe naliczane są codziennie o godzinie 24 czasu warszawskiego dla wszystkich otwartych pozycji, które są przetrzymane (rolowane) na dzień następny. W piątek naliczane są z góry na cały weekend. rolowanie długiej pozycji w walucie wyżej oprocentowanej (kupno waluty wyżej oprocentowanej / sprzedaż niżej oprocentowanej) – dodatnie punkty swapowe; rolowanie pozycji krótkiej w walucie wyżej oprocentowanej – ujemne punkty swapowe; niekiedy zdarza się, że zarówno w przypadku pozycji długiej jak i krótkiej punkty swap’owe są ujemne. Jest to spowodowane małymi różnicami w stopach procentowych zaangażowanych walut oraz małym nominałem transakcji na platformie w porównaniu ze standardowym nominałem transakcji na rynku międzybankowym. Przykład: Inwestor sprzedał 3 loty CHF/PLN i chce taką pozycje przetrzymać na dzień kolejny. Dane niezbędne do obliczenia wartości o jaką zostanie skorygowane nasze konto są następujące: wartość punktów swapowych wyrażona w pipsach dla CHF/PLN dla pozycji krótkiej: 0,824 Wartość jednego pipsa dla jednego lota: 100 000*0,0001=10PLN Teraz wyliczamy wartość o jaką zostanie skorygowane nasze konto: Liczba kontraktów * wartość punktów swapowych w pipsach * wartość jednego pipsa w PLN = 3*0.824*10PLN=24.72PLN Nasze konto zostanie zasilone kwotą 24.72PLN Przykład: Jeżeli mamy długa pozycję na 2 loty w GBP/USD i chcemy ją zrolować na dzień następny, to nasze konto zostanie skorygowane o tzw. punkty swap’owe. W celu wyliczenia wartości tych punktów niezbędne są następujące informacje: wartość Punktów Swapowych w pipsach dla odpowiedniej pary walutowej i pozycji (długiej, bądź krótkiej), którą można znaleźć na stronie XTB w polu „Rolowanie pozycji i punkty swapowe”. W naszym przypadku stawka punktów swapowych dla pozycji długiej GBP/USD wynosi -0.854; kurs średni USD/PLN 3.08 Następnie liczymy wartość jednego pipsa dla jednego lota w PLN (gdyż, ta waluta jest waluta depozytową): wartość nominalna kontraktu * wartość pipsa * kurs średni waluty kwotowanej/PLN = 100 000*0,0001*3.08=30,8PLN Teraz wyliczamy wartość o jaką zostanie skorygowane nasze konto: Liczba kontraktów * wartość punktów swapowych w pipsach * wartość jednego pipsa w PLN = 2*( -0.854)*30.8PLN=-52.61PLN Nasze konto zostanie obciążone kwotą 52.61PLN Przykład: punkty swapowe na kontrakty towarowe i indeksy giełdowe Naliczanie punktów swapowych w przypadku towarów oraz indeksów rożni się nieznacznie od metod wyliczania tych punktów w przypadku walut. W celu wyliczenia wartości o jaką zostanie skorygowane nasze konto wylicza się według następującej formuły: 16

(Wartość jednego pipsa w PLN na dany towar lub indeks giełdowy) * (wartość punktów swapowych w pipsach) 1. Jeżeli zajmujemy długą pozycję na 1 kontrakt srebra, to w przypadku przetrzymania tej pozycji na kolejny dzień nasze konto zostanie skorygowane o następującą wartość: (18 000 USD * 0,01 * 3,08 USD/PLN) * (-0,216) = -119,75 2. Jeżeli zakupimy jeden kontrakt USCCASH, czyli kontrakt oparty na notowaniach indeksu NASDAQ, to w przypadku przetrzymania go do następnego dnia nasze konto zostanie skorygowane o następującą wartość: (5 USD * 1 * 3.08 USD/PLN) * (-0,285) = -4.39PLN Dźwignia finansowa oraz ryzyko związane z kontraktami różnic kursowych Cechą instrumentów pochodnych, w tym i kontraktów różnic kursowych, jest wbudowany mechanizm dźwigni finansowej (ang. leverage). Działanie dźwigni finansowej polega na zwielokrotnieniu wpływu zmian kursów akcji, indeksów czy walut na osiąganą przez inwestora stopę zwrotu – zawarcie transakcji dużej nominalnie jest możliwe przy zaangażowaniu wielokrotnie mniejszych środków. Efekt ten możliwy jest ze względu na rozliczenie wyłącznie różnicy kursowej. Ideą było spotęgowanie wpływu małych zwykle zmian kursów na zaangażowane środki. Dzięki temu nominalna wartość pozycji może wielokrotnie przewyższać wysokość zainwestowanych środków, które służą wyłącznie jako depozyt zabezpieczający rozliczenie wyniku finansowego osiągniętego na kontraktach. Przykład: Depozyt początkowy od jednego kontraktu o wartości nominalnej 100.000 jednostek waluty bazowej wynosi 1000 USD, czyli 1 % wartości kontraktu. Inwestor wniósł 3000 PLN (USD/PLN 3,000) jako depozyt zabezpieczający na swój rachunek inwestycyjny. Następnie otworzył pozycję długą na 1 kontrakcie USD/PLN. Depozyt zabezpieczający: 3 000 PLNUSD Pozycja walutowa: 100.000 USD Stosunek depozytu do wartości pozycji: 1:100 Inwestor w powyższym przykładzie korzysta z dźwigni finansowej na poziomie 1:100, co oznacza, iż zmiana kursu USD/ PLN o 1% spowoduje przyrost lub spadek zainwestowanego kapitału o 100%, odpowiednio zmiana kursu o 0,5% zmieni wartość zainwestowanych środków o 50%. Jak widać na powyższych przykładach niewielkie zmiany wartości kursu powodują znaczne wahania wartości depozytu. W dość ekstremalnym przypadku wskutek poniesienia straty depozyt zabezpieczający może spaść do poziomu, przy którym inwestor będzie zmuszony go uzupełnić bądź zgodzić się na automatyczne zamknięcie pozycji przez brokera. Minimalna wartość środków na rachunku inwestycyjnym z reguły musi pokrywać co najmniej 30% wartości depozytów wymaganych dla otwartych pozycji. Przykład: Jeżeli inwestor posiadający 3 000 PLN na rachunku i pozycję na kontrakcie USD/PLN (wymagany depozyt początkowy dla tego kontraktu to 3 000 PLN) poniesie stratę rzędu 2 100 PLN i nie uzupełni depozytu to pozycja zostanie automatycznie zamknięta. W przypadku jednego kontraktu minimalna wartość środków pozwalająca na utrzymanie pozycji to 900 PLN. Ryzyko przy inwestycjach wykorzystujących dźwignię finansową jest tym większe im w większym stopniu wykorzystywany jest mechanizm dźwigni finansowej. Dlatego też podstawową umiejętnością przy inwestowaniu w walutowe kontrakty różnic kursowych jest umiejętne korzystanie z dźwigni finansowej. Wysokość wykorzystywanej dźwigni powinna zależeć od przyjętych przez inwestora limitów ryzyka, horyzontu inwestycyjnego, zmienności rynku czy sytuacji rynkowej. Bezwzględnie należy wykorzystywać zlecenia obronne typu stop-loss w celu ochrony zainwestowanego kapitału.

17

Kontrakty walutowe forward a kontrakty różnic kursowych Praktycznie różnice pomiędzy wyceną kontraktu forward a kontraktu różnic kursowych mogą wynikać wyłącznie z wartości punktów swapowych. Do kalkulacji ceny terminowej w kontrakcie forward wykorzystuje się stałą daną okresową stopę procentową (np. 3M). Przypadku kontraktów różnic ursowych punkty swapowe obliczane są na bazie tygodniowych stóp procentowych, które ulegają zmianie. Poniższa tabela pokazuje najważniejsze różnice pomiędzy instrumentami. Porównanie kontraktów forward oraz kontraktów różnic kursowych Kontrakty Forward

Kontrakty Różnic Kursowych

Wartość nominalna kontraktu

Możliwość dowolnego ustalenia kwoty kontraktu ( z reguły powyżej 10.000 USD)

Wartość kontraktu jest wystandaryzowana np. 1 lot = 100.000 jednostek waluty bazowej/1 kontrakt, możliwe są wielokrotności 0,1 lota

Termin rozliczenia

Ściśle określony termin rozliczenia np. 3 miesiące

Dowolny termin rozliczenia przypadający w momencie zamknięcia pozycji

Dostawa

Możliwość fizycznej dostawy waluty

Brak fizycznej dostawy waluty – rozliczenie różnicy kursowej*

Dźwignia finansowa

Z reguły nie wyższa niż 1:30

1:100 lub mniej

Organizacja obrotu

Stroną kontraktu jest bank

Obrót na internetowej platformie obrotu

Punkty swapowe

Transakcje dokonywane wg kursu terminowego

Transakcje dokonywane wg kursu natychmiastowego, punkty swapowe naliczane przy rolowaniu pozycji

Koszty

Marża dealera (przy kwotach niższych od 500.000 USD z fizyczną dostawą może stanowić ponad 1% nominału transakcji) dodatkowo koszty prowadzenia rachunku bankowego

Transakcje wykonywane bez prowizji po aktualnych cenach rynkowych. Brak kosztów obsługi rachunku – kosztem jest spread.

*dla określonych par walut, w ramach oferty XTB, jest możliwe rozliczenie kontraktu dostawą fizyczną

18

Opcje

Opcja to jeden z instrumentów finansowych klasyfikowanych jako instrumenty pochodne – to znaczy takich których cena zależ pochodzi od instrumentu bazowego. Instrumentem bazowym mogą być praktycznie dowolne wielkości – takie, które da się wy pieniądzu. Mogą to być kursy walut, ceny towarów, akcji, poziomy indeksów itp.

Początki opcji to historia sprzed lat 300, kiedy dotyczyły one towarów i stabilizowały rynki, dając możliwość zabezpieczenia ce nadejściem wiosny czy terminem żniw. W wersji finansowej zaistniały znacząco na początku lat 70-tych na amerykańskiej giełdzie opcji Chicago Board Options Excha opcje na akcje. Sukcesywnie zdobywały uznanie na świecie, w roku 2003 pojawiły się również na GPW. Co daje opcja?

Opcja w wymiarze formalnym to dla nabywcy opcji prawo/możliwość, a dla wystawcy zobowiązanie, kupna lub sprzedaż ślonego aktywu w przyszłości, po dziś ustalonej cenie. Każda opcja ma określony kurs wykonania - czyli cenę po jakiej dz ta transakcja może być zrealizowana w przyszłości. Ma też określony termin wygaśnięcia – w przypadku opcji typu europ go, jest to dzień w którym nasze prawo może być zrealizowane. Opcje typu amerykańskiego można realizować w dow dniu, nie później jednak niż w dniu wygaśnięcia. Opcje kupna (call) i sprzedaży (put) można zarówno kupić jak i sprzedać To znaczy że inwestor może znaleźć się w jednej z czterech sytuacji: -

kupić opcję kupna (call)– jeśli liczymy na wzrost ceny instrumentu bazowego kupić opcję sprzedaży (put)– jeśli liczymy na spadek sprzedać opcję kupna (call)– jeśli liczymy na spadek ceny instrumentu bazowego sprzedać opcję sprzedaży (put)– jeśli liczymy na wzrost

Zajęta na rynku pozycja – kupiona lub sprzedana opcja - może zostać zamknięta na dwa sposoby: - automatycznie w dniu jej wygaśnięcia (ekspiracja) - przez odsprzedanie lub odkupienie na rynku w dowolnym czasie przed terminem wygaśnięcia Cena opcji

Cena opcji jest wypadkową dwóch składników – wewnętrznej wartości opcji i wartości czasu. Wartość wewnętrzna opcji jest r kwocie jaką otrzymałby właściciel opcji w razie jej natychmiastowego wykonania. Wartość czasu to różnica miedzy ceną opcji wartością wewnętrzną. Cena opcji wyznaczana jest na rynku jako wypadkowa popytu i podaży, niemniej jednak na jej poziom wają min. cena wykonania opcji, kurs instrumentu bazowego, zmienność kursu instrumentu bazowego, czas do wygaśnięcia o wolna od ryzyka stopa procentowa (tzn. bezpieczna alternatywa inwestycyjna).

Specyficznym czynnikiem wpływającym na cenę opcji jest zmienność (volatility) kursu instrumentu bazowego – im większa, ty sze szanse na zysków dla posiadaczy opcji.

Ze względu na relację określonego w opcji kursu wykonania, ceny instrumentu bazowego i ceny opcji, opcje możemy podziel rodzaje:

- po cenie (at- the-money, ATM) – kurs wykonania jest bliski/równy kursowi terminowemu instrumentu bazowego dla term gasania opcji - poza ceną (out-of-money, OTM) – kurs wykonania, dla opcji kupna, jest wyższy od kursu terminowego instrumentu bazo dla opcji sprzedaży - kurs wykonania jest niższy od kursu instrumentu bazowego - w cenie (in-the-money, ITM) - kurs wykonania, dla opcji kupna, jest niższy od terminowego kursu instrumentu bazoweg opcji sprzedaży - kurs wykonania jest wyższy od kursu instrumentu bazowego

19

Najtańsze są przeważnie opcje poza ceną a najdroższe opcje w cenie. Zmiany ceny opcji mierzone są współczynnikami – kluczowy to ∆ (delta), miara elastyczności opcji. Wyraża ona zmianę ceny/premii opcji przy zmianie ceny instrumentu bazowego o jednostkę w danym czasie. Dla opcji kupna delta jest liczbą z przedziału (0,1), dla opcji sprzedaży przyjmuje wartości z przedzialu (-1,0), często podawaną w wielkościach bezwzględnych. Dla opcji kupna po cenie (ATM) to około 0,5, dla opcji sprzedaży – około -0,5. Skuteczne inwestycje opcyjnie sprowadzają się do ustalenie właściwego poziomu ceny/premii opcyjnej. To proste zdanie, zapisane w formule wzoru matematycznego pozwoliło pp. Fisherowi Blackowi i Myronowi Scholesowi zostać laureatami Nagrody Nobla w 1973 roku . Znajomość wartości teoretycznej ceny opcji pozwala porównać ofertę rynkową z teorią i dokonać inwestycji w momencie gdy opcje są tańsze lub droższe od wyceny modelowej, jak też wstrzymać się z inwestycją gdy teoretyczny wzór zdecydowanie ją odradza. Formuła wzoru Blacka-Scholesa dla walutowej opcji europejskiej jest następująca

c = SO e-rfT N(d1) – K e-rT N(d2)

p = K e-rT N(-d2) - SO e-rfT N(-d1)

d1 =

d2 =

ln(SO/K) + (r – rf + σ2/2)T σ √T

ln(SO/K) + (r – rf - σ2/2)T σ √T czyli d2 = d1 - σ √T

c – cena walutowej opcji kupna; p - cena walutowej opcji sprzedaży; SO – kurs spot waluty bazowej; rf - zagraniczna stopa procentowa w terminie wykupu opcji; r - krajowa stopa procentowa w terminie wykupu opcji; T – termin do wygaśnięcia opcji; N(d) – wartość dystrybuanty rozkładu normalnego dla argumentu równego d; K- cena wykonania opcji; σ – zmienność kursu walutowego

20

Jak zarabiać i ile to kosztuje? Kosztem w przypadku kupującego opcje jest tylko ustalana rynkowo cena, która zapłaci za opcję (premia opcyjna) – i nie ma tu konieczności stałego pilnowania depozytu zabezpieczającego (marginu). Zyskiem może być zmiana ceny opcji – w przypadku zamknięcia pozycji - lub rozliczenie opcji w dniu wygaśnięcia. Dla sprzedającego/wystawiającego zyskiem jest cena (premia) jaką uzyskuje w momencie sprzedaży - i to jest cały jego zarobek. Wystawca może trzymać opcję do dnia wygaśnięcia jeżeli cena instrumentu bazowego zmienia się w dobrym dla niego kierunku, lub zamknąć ją po jak najniższych kosztach przed dniem wygasania. Jeśli natomiast kursy zmieniają się niekorzystnie rośnie potencjalna strata i niezbędny poziom depozytu – opcję trzeba będzie zamknąć w dniu wygaśnięcia po niekorzystnym kursie. Oferowane przez XTB opcje są typu europejskiego, rozliczane gotówkowo (bez fizycznej dostawy) w odniesieniu do średniego kursu rynkowego z godziny 16:00 (10:00 czasu nowojorskiego co jest standardem światowym). Warianty inwestycyjne Wariant 1 - dla pasywnych inwestorów: - inwestor kupuje opcje (kupna lub sprzedaży) i czeka do terminu jej wygaśnięcia – jeśli przewidział kursy prawidłowo w dniu rozliczenia na jego rachunku inwestycyjnym pojawi się kwota rozliczenia, wyższa od zapłaconej za opcję ceny. Wariant 2 - dla aktywnych graczy: - inwestor kupuje opcje po niższym kursie i sprzedaje ją przed terminem wygaśnięcia po wyższym kursie. Warto pamiętać że cena opcji kupna będzie rosła razem ze wzrostem ceny instrumentu bazowego a cena opcji sprzedaży będzie rosła w sytuacji odwrotnej – to znaczy spadku ceny instrumentu bazowego Wariant 3 - dla „zawodowców” - inwestor wystawia/sprzedaje opcje, ustalając różne terminy i ceny wykonania, korzystając też z kontraktów CFD, budując strategie inwestycyjne przewidujące zyski w razie zaistnienia konkretnych okoliczności rynkowych (zmiany stóp procentowych, volatility) – np. strategie straddle, strangle, risk reversal. Przykłady profili wypłat dla 4 podstawowych opcji Ich złożenia są podstawą realizacji strategii opcyjnych. 1. Kupujący opcje: - kupno opcji kupna (long call), inwestor zarabia na wzroście ceny instrumentu bazowego.

zysk

strata

OTM

cena wyko-

zapłacona cena/premia

ITM nieograniczony zysk

próg rentowności

kurs instrumentu bazowego

21

- kupno opcji sprzedaży (long put), inwestor zarabia na spadku ceny instrumentu bazowego.

zysk

ograniczony OTM ITM cena wykonania ATM

próg opłacalności strata

kurs instrumen-

ograniczona strata

2. Sprzedający opcje - sprzedaż opcji kupna (short call), inwestor traci premię opcyjną przy wzroście ceny instrumentu bazowego

uzyskana cena/premia

zysk

próg opłacalności kurs instrumentu bazowego

strata

cena wykonania ATM ITM

nieograniczona strata wystawcy

OTM

- sprzedaż opcji sprzedaży, inwestor traci premię opcyjną przy spadku ceny instrumentu bazowego.

zysk

ITM

OTM próg opłacalności

cena wykonania ATM strata

uzyskana cena/premia

kurs instrumentu bazowego

ograniczona strata

22

Realizacja transakcji i rodzaje zleceń Podstawowym rodzajem zlecenia pozwalającego kupić lub sprzedać instrument finansowy jest zlecenie rynkowe polegające na kupnie lub sprzedaży kontraktu po bieżącym kursie rynkowym. Zawieranie transakcji na rynku OTC, a w szczególności na internetowych platformach obrotu niekoniecznie jednak musi następować za pomocą zawarcia transakcji na rynku po aktualnym kursie. Transakcji można również dokonywać za pomocą zleceń warunkowych, z limitem ceny/ kursu. Możliwość ta uwalnia inwestora od konieczności stałego śledzenia rynku i przenosi to obciążenie na system transakcyjny. Zlecenia warunkowe pozwalają na otwarcie pozycji lub zamknięcie pozycji po cenie ustalonej przez inwestora i wykonywane są w przypadku, gdy zajdą przewidziane przez inwestora warunki rynkowe. Zlecenia otwierające pozycje - na platformie X-Trader 4.0 mają dwa warianty, wybierane podczas składania „Nowego Zlecenia” w polu „Typ”:: Zlecenia Natychmiastowe oraz Zlecenia przez Zapytanie Ten rodzaj transakcji charakteryzuje się tym ,że wejście w transakcję następuje natychmiastowo po kliknięciu klawisza „kupuj” bądź „sprzedaj”, tzn. jeżeli podana cena przez dealera nam odpowiada należy kliknąć odpowiednią dyspozycję. Po akceptacji zlecenia pojawia się komunikat, że zlecenia zostało zrealizowane i dane o tym zleceniu pojawiają się w „Terminalu” w zakładce „Handel” powyżej paska wartości Balance , Equity; Zlecenia oczekujące Na platformie X-Trader 4.0 dostępne są 4 rodzaje zleceń oczekujących. Ich realizacja następuje dopiero, gdy dana, wybrana przez nas cena pojawi się na rynku. Oto zlecenia oczekujące: Buy Limit – polega na kupnie danego instrumentu po cenie niższej niż obecna. Z tego zlecenia skorzysta inwestor , gdy spodziewa się wzrostu ceny danego instrumentu, jednak zanim to nastąpi przewiduje jego spadek. Ten spadek pozwoli mu kupić go taniej, niż po bieżącej cenie w chwili składania zlecenia; Sell Limit – sprzedaż instrumentu po kursie wyższym od bieżącej ceny rynkowej. Jest to lustrzane odbicie zlecenia Buy Limit, ale dotyczy sprzedaży. Wykorzystanie tego zlecenia ma zastosowanie, gdy spodziewamy się spadku ceny danego instrumentu, jednak zanim to nastąpi przewidujemy wzrost jego ceny. Ten wzrost pozwoli nam sprzedać po cenie wyższej niż obecna, w chwili składani zlecenia; Buy Stop – kupno instrumentu finansowego po kursie wyższym od bieżącej ceny. Inwestor stosuje to zlecenie gdy zakłada wzrost ceny instrumentu. Przebicie pewnego górnego poziomu potwierdzi przewidywania inwestora co do dalszego wzrostu ceny instrumentu. Sell Stop – sprzedaż instrumentu finansowego po kursie niższym niż bieżący. Inwestor stosując to zlecenie gdy spodziewa się spadku ceny instrumentu. Dopiero przebicie pewnego niższego poziomu upewni go, co do podjętej decyzji. Realizacja tych zleceń następuje w momencie osiągnięcia przez rynek zdefiniowanych cen. Wykorzystując te zlecenia nie można zamknąć transakcji. Po złożeniu dyspozycji zawierającej zlecenie oczekujące, to zlecenie pojawia się w „Terminalu” w zakładce „Handle”, poniżej paska Balance, Equity.

23

Zlecenia zamykające otwarte pozycje rynkowe - mamy do wyboru 3 typy: Zamknięcie pozycji po cenie rynkowej, czyli klikając na aktywne zlecenie prawym klawiszem myszy wybieramy opcję „zamknij zlecenie”, a następnie przyciskamy żółty klawisz „ Zamknij”. Po tej operacji, dane o zleceniu można oglądać w „Historii rachunku”; zlecenie Take Profit T/P – otwarta pozycja pozwala na ustawienie T/P, czyli poziomu, przy którym zyskowne zlecenie zostanie zamknięte na wyznaczonym przez nas poziomie. Poprzez dwukrotne kliknięcie myszy na polu T/P aktywnego zlecenia, bądź poprzez klikniecie prawym klawiszem myszy na aktywne zlecenie i wyborze opcji” Modyfikuj Zlecenie” pojawi się okno do ustawienia T/P oraz S/L (omówiony w następnym punkcie). Gdy rynek osiągnie wyznaczony przez nas poziom, transakcja zostanie zamknięta automatycznie i wszelkie informacje o niej można oglądać w „historii rachunku”. zlecenie Stop Loss - S/L zlecenia zamyka pozycję z akceptowalną przez inwestora stratą. S/L jest wyznacza poziom akceptowanej przez inwestora straty, jest to tak zwane zlecenie obronne. Jeżeli inwestor ma przypuszczenia co do kierunku rynku, ale nie jest pewien, może ustawić S/L w celu ograniczenia straty, gdyby jego przypuszczenia nie sprawdziły się. Funkcję S/L aktywuje się w tym samym polu co zlecenie T/P. T/P oraz S/L można ustawić przed otwarciem pozycji na rynku jak i po jej zajęciu. Ważne jest, aby pamiętać o tym że: - w przypadku długiej pozycji, czyli zakupu instrumentu, T/P ustawiamy powyżej ceny bid, a S/L poniżej, - w przypadku krótkiej pozycji, czyli sprzedaży, T/P ustawiamy poniżej ceny ask, a S/L powyżej; Druga kwestia to poziomy zleceń - T/P i S/L muszą by odpowiednio oddalone od bieżącej ceny. Różne instrumenty mają inne poziomy, od których można ustawić poziom T/P i S/L (bieżąca informacja o poziomach znajduje się na stronie www). W przypadku np. EUR/USD poziom T/P i S/L musi być oddalony od bieżącej ceny o 5 pipsów, a w przypadku EUR/PLN o 30 pipsów. Przykład Inwestor spodziewa się umocnienia się EUR wobec USD. Dokonuje on zakupu EUR/USD przy obecnym kursie EUR/ USD 1,2700. Inwestor przykładowo ustawia jednocześnie T/P na poziomie 1,2775 oraz S/L na poziomie 1,2650. W sytuacji, gdy inwestor zakłada osłabienie EUR wobec USD, dokonuje on sprzedaży EUR/USD po cenie 1,2700. W tej sytuacji T/P należy ustawić poniżej tej ceny np. 1,2600, a S/L powyżej np.1,2750. X-Trader pozwala na ustawienie sekwencji zleceń, pozwalających otworzyć i zamknąć pozycję wg z góry ustalonych cen – np. przy podawaniu poziomów otwarcia pozycji (w ramach zleceń oczekujących), możemy jednocześnie ustawić poziom T/P oraz S/L. Po zrealizowaniu zlecenia oczekującego, S/L oraz T/P działają już normalnie i zamkną transakcję, jeżeli zostanie osiągnięty wyznaczony poziom.

24

Analiza fundamentalna rynku walutowego Analiza fundamentalna polega na przewidywaniu przyszłych ruchów cen instrumentu finansowego na podstawie czynników i danych ekonomicznych, politycznych i społecznych, które w jakikolwiek sposób mogą wpłynąć na wycenę, podaż i popyt na dany instrument. Na rynku walutowym analiza fundamentalna polega na śledzeniu sytuacji makroekonomicznej w danym kraju i na świecie oraz analizowaniu jak zmiany w gospodarce wpłyną na popyt i podaż danej waluty a co za tym idzie na poziom jej kursu. W tym celu trzeba na bieżąco śledzić wydarzenia polityczne, ekonomiczne, społeczne oraz obserwować wskaźniki makroekonomiczne świadczące o stanie gospodarki danego kraju. Publikacja danych makroekonomicznych to jeden z baczniej obserwowanych przez „fundamentalistów” czynników mających wpływ na rynek walutowy. Specyfiką rynku walutowego jest szybkość reakcji na publikowane dane oraz fakt występowania zjawiska tzw. dyskontowania przyszłych informacji. Inwestor musi rozstrzygnąć czy prognozowane przez niego dane lub wydarzenia, które mają mieć miejsce zostały przez rynek uwzględnione w cenach czy też nie. Opublikowanie informacji, które są powszechnie oczekiwane nie będzie miało większego wpływu na rynek, gdyż jest już ona na pewno uwzględniona w kursie walutowym. Informacja ma wartość tylko wtedy, gdy nie jest ona powszechnie znana lub oczekiwana. Wpływ na rynek walutowy mają także wydarzenia te najbardziej tragiczne tj. wojny, ataki terrorystyczne, katastrofy. Inwestorzy w przypadku zaistnienia sytuacji kryzysowej uciekają w kierunku tzw. bezpiecznych walut np. szwajcarskiego franka jak również w ostatnim czasie wspólnej waluty europejskiej – euro. Z wielką uwagą należy również śledzić wypowiedzi członków ekip rządzących i opozycji, szefów banków centralnych lub osób mających duży wpływ na prowadzoną politykę pieniężną. Stabilność sceny politycznej przekłada się bowiem na zwiększenie atrakcyjności gospodarki wśród zagranicznych inwestorów, co przyciąga kapitał i wzmacnia krajową walutę. Pogorszenie się sytuacji na niej może doprowadzić do gwałtownego wycofania zainwestowanych środków i wzrostu cen dewiz. Podsumowując wpływ na sentyment inwestorów do danej waluty mogą mieć takie czynniki jak: koniunktura gospodarcza polityka banku centralnego stabilność polityczna finanse publiczne Korzystne zmiany w tych obszarach zwiększają zainteresowanie inwestorów daną walutą, zmiany negatywne powodują ucieczkę z rynku, co w skrajnych przypadkach może prowadzić do kryzysu walutowego. 1. Wskaźniki makroekonomiczne W długim terminie stan gospodarki i ocena perspektyw rozwoju gospodarczego kształtują trendy panujące na światowych rynkach walutowych. W czasie dziennych notowań publikacja ważnych danych ekonomicznych, istotnie odbiegających od oczekiwań rynku może wywołać gwałtowne wahania cen, prowadzące często do tzw. fałszywych sygnałów technicznych lub nawet do zmiany trendu w horyzoncie czasowym od dwóch do trzech dni. Pierwsze reakcje rynku na publikowane dane ekonomiczne mogą nie odzwierciedlać ich prawdziwej wymowy. Najczęściej dotyczy to wskaźników o rozbudowanym charakterze, składających się z wielu subindeksów, na przykład Philadelphia Fed Index. Należy też pamiętać (szczególnie przy publikacji danych mających znaczny wpływ na zachowanie rynku), że do gwałtownego wybicia może dojść jeszcze przed opublikowaniem wskaźników, co związanie jest z budowaniem pozycji spekulacyjnych przez uczestników rynku. Kierunek tych zmian może być zupełnie przeciwny wobec reakcji rynku po opublikowaniu danych. Ponadto stosunkowo częstym zjawiskiem w ostatnim czasie jest występowanie luki cenowej po publikacji najważniejszych wskaźników gospodarczych. Z powyższych powodów spekulacja w oparciu o publikację danych makroekonomicznych jest szczególnie ryzykowną strategią inwestowania.

Najważniejsze wskaźniki makroekonomiczne Liczba nowych miejsc pracy w sektorze pozarolniczym (Non-farm Payroll) –najważniejszy wskaźnik obrazujący sytuację na rynku pracy w Stanach Zjednoczonych oraz ogólną koniunkturę w gospodarce. Raport ten spo25

rządzany jest przez amerykański Departament Pracy i publikowany w pierwszy piątek miesiąca o godz. 14.30 polskiego czasu, na podstawie ankiet sporządzanych w gospodarstwach domowych oraz przedsiębiorstwach. Generalnie wskaźnik ten cechuje się znaczną zmiennością. Średni miesięczny przyrost nowych miejsc pracy powyżej 160 tys. w okresie półrocznym uważa się za przejaw dobrej kondycji gospodarki. Dane te uznawane są również jako istotny czynnik wpływający na kształt polityki monetarnej Fed. Reakcja rynku na publikację raportu z reguły jest bardzo gwałtowna, w przypadku danych znacznie różniących się od oczekiwań często dochodzi do pojawienia się luki cenowej. Miesięczny raport z rynku pracy zawiera ponadto dane o średnim czasie pracy w tygodniu (wskaźnik ten jest z kolei skorelowany z dynamiką produkcji przemysłowej oraz danymi o dochodach osobistych) oraz średniej godzinowej płacy, a także stopie bezrobocia, przy czym ten ostatni wskaźnik w odróżnieniu od innych rynków ma zwykle niewielkie znaczenie. Tygodniowa liczba podań o zasiłki (Weekly Jobless Claims) – dane te publikowane są co tydzień w każdy czwartek o godzinie 14:30. Wpływ publikacji danych na zachowanie rynku z reguły nie jest znaczny poza przypadkami, gdy dane w znacznym stopniu odbiegają od rynkowego konsensusu. W stosunku do miesięcznego raportu z rynku pracy wskaźnik ten ma znacznie mniejszą wartość informacyjną i prognostyczną w zakresie tendencji panujących na rynku pracy. Produktywność (Productivity) - Dane o efektywności produkcji poza sektorem rolniczym wskazują na relacje pomiędzy produktem krajowym brutto a kosztem jego wytworzenia. Dodatnia dynamika produktywności wskazuje na konkurencyjność gospodarki danego kraju, może jednak przyczyniać się do stagnacji na rynku pracy. Rosnące koszty pracy i spadek produktywności mogą sygnalizować wzrost presji inflacyjnej. Indeks koniunktury w rejonie Filadelfii (Philadelphia Fed Index) – wskaźnik obrazujący koniunkturę w sektorze wytwórczym w rejonie Filadelfii. Obok indeksu głównego publikowane są również wartości subindeksów m.in. zatrudnienia, nowych zamówień oraz oczekiwań, co do przyszłych warunków ekonomicznych. Dane za bieżący miesiąc ogłaszane są w trzeci czwartek miesiąca. Philly Fed Index uważany jest za wskaźnik dobrze odzwierciedlający koniunkturę w sektorze wytwórczym gospodarki amerykańskiej, dlatego też jego publikacja może mieć znaczący wpływ na sytuację na rynku. Indeksy Instytutu Zarządzania Podażą (ISM Manufacturing Index ) – indeksy ISM dla sektora produkcyjnego i usługowego należą do jednych z najważniejszych wskaźników oceniających koniunkturę w gospodarce amerykańskiej. Na podstawie przeprowadzanych ankiet konstruowany jest indeks główny oraz następujące subindeksy: nowych zamówień (waga 30% w indeksie głównym), bieżącej produkcji (25%), zatrudnienia (20%), dostaw towarów (15%) oraz poziomu zapasów (10%). Odczyt przewyższający 50% wskazuje na rozwój produkcji i całej gospodarki. Wskazanie na poziomie 45%-50% wyraża stagnację w sferze produkcji przemysłowej przy utrzymującym się rozwoju ekonomicznym. Wartość wskaźnika poniżej 40% oznacza stagnację zarówno przemysłu jak i całej gospodarki. Rynki finansowe przywiązują do wskaźnika ISM dużą wagę ze względu na jego kompleksowy charakter oraz korelację z poziomem produkcji przemysłowej. Ponadto uważa się, że zachowanie indeksu ma istotny wpływ na politykę monetarną prowadzoną przez Fed. Indeks koniunktury w rejonie Chicago (Chicago PMI) – indeks ten konstruowany jest podobnie jak indeksy ISM i odzwierciedla koniunkturę w sektorze wytwórczym w rejonie Chicago. Ze względu na charakter ekonomiczny regionu oraz fakt, iż jest publikowany przed raportami Instytutu Zarządzania Podażą Chicago PMI uwzględniany jest przy prognozowaniu wartości indeksów ISM. Z powyższego względu wskaźnik ten ma znacznie większe znaczenie od innych regionalnych indeksów. Dynamika produkcji przemysłowej (Industrial Production) – najważniejszy wskaźnik obrazujący koniunkturę w sektorze wytwórczym. Określa w sposób zagregowany przyrost poziomu produkcji dóbr fizycznych w sektorach wytwórczym, wydobywczym oraz użyteczności publicznej. Wysoka dynamika produkcji przemysłowej wskazuje na dobrą koniunkturę gospodarczą i stanowi istotne fundamentalne wsparcie dla kursu waluty. Natomiast utrzymywanie się wskaźnika na niskim bądź ujemnym poziomie obrazuje pogorszenie kondycji gospodarczej. Dane o produkcji przemysłowej w Stanach Zjednoczonych publikowane są o w połowie każdego miesiąca. Wykorzystanie mocy produkcyjnych (Capacity utilization) – informacja o wykorzystaniu mocy produkcyjnych stanowi część publikowanego przez Zarząd Rezerwy Federalnej raportu o dynamice produkcji przemysłowej. Poziom 85% uznawany jest za górną granicę wykorzystania potencjału produkcyjnego, powyżej którego zaczyna narastać presja inflacyjna. Wskaźnik ten nie wpływa w istotny sposób na sytuację na rynku walutowym. 26

Dynamika zapasów (Business Inventories) – comiesięczny raport pokazujący zmiany w poziomie zapasów w sektorze wytwórczym oraz handlowym (hurtowym i detalicznym). Ze względu na wcześniej publikowane dane jedyną nieznaną wielkością jest poziom zapasów w handlu detalicznym, co powoduje, że dane te nie mają większego wpływu na rynek. Dynamika produktu krajowego brutto (Gross Domestic Product) - produkt krajowy brutto jest najważniejszym wskaźnikiem opisującym poziom aktywności gospodarczej danego kraju. Mierzy on zmianę całkowitej wartości wszystkich wytworzonych dóbr i usług w gospodarce. Przy obliczaniu PKB uwzględnia się całkowite wydatki konsumpcyjne, wydatki przedsiębiorstw oraz wydatki sektora publicznego, eksport netto oraz zmianę stanu zapasów. Poziom PKB może być mierzony zarówno w cenach bieżących, wyrażając aktualną, rynkową wartość produkcji jak i w cenach stałych, pozwalając na ocenę dynamiki wzrostu gospodarczego danego kraju. Dane o PKB ogłaszane są za każdy kwartał wraz z rewizją publikowanych wcześniej danych. Rynki finansowe uważnie analizują zmiany poziomu produktu krajowego brutto. Większa od oczekiwań dynamika rozwoju gospodarki danego kraju może przyczynić się do umocnienia jego waluty na rynku międzynarodowym. W USA inwestorzy dodatkowo zwracają baczną uwagę na poziom wskaźnika inflacji publikowanego przy okazji danych o PKB tzw. delatora. Wskaźnik cen produktów i usług (Consumer Price Index CPI) – wskaźnik ten wyraża zmianę cen stałego koszyka dóbr konsumpcyjnych skorygowaną o czynniki sezonowe. Wzrost inflacji oraz oczekiwań inflacyjnych może prowadzić do zaostrzenia polityki pieniężnej przez banki centralne oraz do wzrostu stóp procentowych. Tym samym wzrasta dochodowość aktywów nominowanych w danej walucie, co może skłaniać inwestorów do jej zakupu. Dlatego też w okresach dużej aktywności ekonomicznej rosnąca inflacja jest czynnikiem stanowiącym ważne wsparcie dla danej waluty w średnio- i długoterminowej perspektywie. Ponadto opublikowane dane o inflacji znacznie różniące się od oczekiwań inwestorów mogą powodować gwałtowne zmiany na rynku. Wskaźnik ten ma znacznie mniejsze znaczenie w okresach stagnacji ekonomicznej ze względu na niechęć władz monetarnych do zacieśniania polityki pieniężnej. Na wielu rynkach najważniejsze znaczenie ma wskaźnik na poziomie bazowym (CPI core), który pozbawiony jest podatnych na duże wahania zmian cen na rynku żywności i paliw. Wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu (Production Price Index PPI) – wyraża dynamikę zmian cen dóbr oferowanych przez wytwórców krajowych. Uwaga rynków finansowych skupiona jest na publikowanych miesięcznych zmianach procentowych cen dóbr finalnych – ze względu jednak na dużą sezonowość cen żywności oraz dużą zmienność cen energii często pomija się te czynniki przy odczycie (tzw. inflacja bazowa - core rate PPI). Wskaźnik ten ma znacznie mniejsze znaczenie od CPI, ze względu jednak na pewne wartości prognostyczne wobec cen konsumentów oraz czas publikacji inwestorzy zwracają baczną uwagę na zmiany jego wartości. Bilans handlowy (Trade Balance) – stanowi zestawienie wartości dóbr i usług eksportowych – wywiezionych za granicę danego kraju oraz importowych – dostarczonych z zagranicy. Różnica pomiędzy wartością eksportu i importu danego kraju stanowi saldo handlowe. Jego dodatnia wartość wyraża przewagę eksportu nad importem, co oznacza, że przywóz walut obcych jest większy od wypływu, co stanowi także wyraz siły ekonomicznej kraju, co przemawia za umocnieniem danej waluty. Zgodnie z jedną z teorii kształtowania się kursów walutowych wymiana towarowa ma decydujący wpływ na wartość danej waluty. Publikowane co miesiąc dane o wymianie towarowej cechują się dużą zmiennością, ponadto występuje znaczne przesunięcie w czasie pomiędzy badanym okresem a czasem ogłoszenia danych. Raport Banku Japonii Tankan (Tankan Survey Report) - najważniejszy wskaźnik obrazujący sytuację gospodarczą w Japonii. Indeks konstruowany jest w oparciu o ankiety przeprowadzane wśród ok. 220 tysięcy japońskich przedsiębiorstw wyłączając instytucje finansowe, dla których tworzony jest osobny suplement. Ocenie respondentów podlegają: bieżące warunki gospodarcze, poziom popytu i podaży na produkty i usługi, poziom zapasów, poziom zatrudnienia, wykorzystanie mocy produkcyjnych oraz sytuacja finansowa. Dane pokazywane są w ujęciu zbiorczym jak również w podziale na branże gospodarki czy wielkość przedsiębiorstw. Raport przeprowadzany jest kwartalnie w marcu, czerwcu, wrześniu i grudniu. Publikacja następuje na początku następnego miesiąca. Generalnie spadająca wartość indeksu świadczy o pogorszeniu nastrojów wśród przedsiębiorców, ujemna natomiast sugeruje możliwość wystąpienia głębokiej recesji. Ze względu na swój kompleksowy charakter publikacja indeksu Tankan jest ważnym wydarzeniem na rynku azjatyckim. Znacznie różniące się od oczekiwań dane mogą prowadzić do silnej reakcji rynku. Indeks nastrojów w biznesie instytutu Ifo (Ifo Business Climate) – przygotowywany przez Instytut Badań Gospodarki (Institut für Wirtschaftsforschung, IFO) przy uniwersytecie w Monachium jest najważniejszym i najbardziej wiarygodnym indeksem obrazującym koniunkturę niemieckiej gospodarki. Indeks ten obrazuje nastroje niemieckich przedsiębiorców i jest przeprowadzany na podstawie ankiety wśród ok. 7 tys. niemieckich firm prze27

mysłu przetwórczego, budownictwa, handlu hurtowego i detalicznego. Jego odczyt traktowany jest przez rynek jako zapowiedź przyszłych trendów w niemieckiej gospodarce, jak i kluczowy wskaźnik koniunktury w całej strefie euro. Każdego miesiąca przedsiębiorcy w zachodnich i wschodnich landach określają stan koniunktury z ich punktu widzenia (możliwe odpowiedzi: dobra, zadowalająca, zła) oraz oczekiwania co do jej rozwoju w najbliższych sześciu miesiącach (odpowiedzi: lepsza, bez zmian, gorsza). Udziały określone w procentach poszczególnych odpowiedzi są ważone zależnie od branży i sumowane dla obu pytań. Następnie liczona jest średnia ważona, a jej odniesienie do przeciętnej wartości wskaźnika w 2000 r. tworzy ostatecznie indeks klimatu w biznesie Instytutu IFO. Indeks nastrojów kalkulowany jest w oparciu o dwa subindeksy: indeks oceny bieżącej sytuacji (Ifo current conditions) oraz indeks oczekiwań (Ifo business expectation). Wskaźnik wyprzedzający koniunktury instytutu ZEW (ZEW indicator of economic sentiment) - Wskaźnik oczekiwań ekonomicznych publikowany jest co miesiąc przez Europejskie Centrum Badań nad Gospodarką (Zentrum fuer Europaeische Wirtschaftsforschung) w Mannheim. Indeks ten jest tworzony na podstawie ankiet przeprowadzanych wśród ok. 300 analityków i inwestorów instytucjonalnych. Pytania dotyczą przewidywanego stanu koniunktury oraz sytuacji na rynku kapitałowym w okresie sześciu miesięcy. Wartość wskaźnika przyszłej koniunktury jest określana jako różnica pomiędzy pozytywnymi (+) i negatywnymi (-) przewidywaniami stanu niemieckiej gospodarki za pół roku. Ze względu na stosunkowo niewielką grupę ankietowanych wartości indeksu ZEW są często traktowane jako mało wiarygodne. Prócz oczekiwań dotyczących przyszłego stanu koniunktury w Niemczech ankietowani odpowiadają na pytania dotyczące oceny obecnej sytuacji gospodarczej Niemiec, strefy euro, USA, Japonii, Francji i Włoch oraz oczekiwań co do rozwoju tych regionów. Przedmiotem badań są też oczekiwania co do wysokości inflacji, krótko- i długoterminowych stóp procentowych, kursów walutowych, cen ropy i rozwoju sytuacji na rynkach giełdowych. Raport CBI (CBI Report) - raport o koniunkturze w branży przemysłowej oraz usługowej w Wielkiej Brytanii. Powstaje w okresach kwartalnych w oparciu o ankiety członków stowarzyszenia, w których respondenci oceniają poziom produkcji, zapasów, sprzedaży czy cen. Publikacja raportu może mieć pewien wpływ na rynek funta. Wskaźnik zaufania konsumentów (Consumer Confidence) – wskaźnik ten tworzony jest w oparciu o ankiety przeprowadzane co miesiąc przez Conference Board wśród pięciu tysięcy gospodarstw domowych. Respondenci oceniają zarówno bieżącą kondycję gospodarki oraz sytuację na rynku pracy jak również swoje oczekiwania w perspektywie sześciu miesięcy. Indeks Consumer Confidence składa się z dwóch subindeksów – indeksu oceny bieżącej sytuacji (waga 40%) oraz indeksu oczekiwań (60%). Ze względu na relacje pomiędzy nastrojami konsumentów a poziomem wydatków konsumpcyjnych, które w gospodarce amerykańskiej stanowią około dwie trzecie PKB, wskaźniki sentymentu są bacznie obserwowane przez inwestorów. Szczególny wpływ na zachowanie rynku mają znaczne wahania wartości indeksu (za takie przyjmuje się zmiany o ponad 5 pkt. procentowych w skali miesiąca). Indeks nastrojów konsumentów Uniwersytetu Michigan (UoM Consumer Sentiment Index) – wskaźnik ten jest w swojej konstrukcji bardzo podobny do indeksu konstruowanego przez Conference Board. Wstępne dane z bieżącego miesiąca publikowane są w drugi piątek miesiąca, natomiast ostateczny odczyt indeksu następuje w czwarty piątek miesiąca. Dynamika sprzedaży detalicznej (retail sales) - raport o sprzedaży detalicznej za ubiegły miesiąc ogłaszany jest około trzynastego dnia każdego miesiąca. Publikacja obejmuje dane o całkowitej sprzedaży detalicznej oraz z wyłączeniem sprzedaży samochodów ze względu na jej znaczną zmienność. Sprzedaż detaliczna stanowi istotny czynnik oceny zarówno bieżącej jak przyszłej koniunktury gospodarczej i z tego powodu dane te są śledzone przez inwestorów z dużym zainteresowaniem. Ponadto dane te cechują się znaczną zmiennością a ostatecznie zweryfikowane wyniki mogą istotnie różnić się od wstępnie ogłoszonych. Dynamika dochodów i wydatków ludności (Personal Income and Consumption) – dane publikowane na początku miesiąca i obejmujące okres sprzed dwóch miesięcy. Dochody ludności stanowią jeden ze wskaźników służących ocenie kształtowania się wydatków konsumentów w przyszłości. W dużej części dynamika dochodów może być oszacowana na podstawie miesięcznych raportów z rynku pracy, ponieważ płace stanowią największą część całkowitych przychodów ludności. Z kolei wydatki konsumpcyjne szacowane są na podstawie raportów o sprzedaży detalicznej (wydatki na usługi, które nie są uwzględnione w raporcie o sprzedaży cechują się niewielką zmiennością). Z powyższych względów publikacja dynamiki dochodów i wydatków konsumpcyjnych ma stosunkowo niewielkie znaczenie. 28

Dynamika sprzedaży nowych domów (New Home Sale) - wskaźnik wyraża ilość nowych domów sprzedanych i wystawionych na sprzedaż. Zmiany poziomu dynamiki odzwierciedlają koniunkturę na amerykańskim rynku nieruchomości. Wysoka dynamika jest charakterystyczna dla okresu ożywienia gospodarczego, podczas gdy jej spadek oznacza nasycenie popytu i możliwe nadejście stagnacji gospodarczej. Dynamika zmian ilości rozpoczętych inwestycji budowlanych i zezwoleń na budowę (Housing Starts and Building Permits) - publikowany z miesięczną częstotliwością wskaźnik wyraża względny przyrost nowych inwestycji budowlanych oraz pozwoleń na budowę na rynku nieruchomości w USA. Ich poziom uzależniony jest m.in. od wysokości stopy procentowej kredytu hipotecznego. Dobra koniunktura na rynku nieruchomości stanowi czynnik potwierdzający ożywiony rozwój gospodarczy kraju. 2. Polityka pieniężna a rynek walutowy Jednym z ważniejszych czynników fundamentalnych mającym wpływ na notowania danej waluty jest polityka pieniężna banku centralnego. Celem każdego banku centralnego jest utrzymanie stabilności cen, która ma zostać zapewniona poprzez prowadzenie odpowiedniej polityki monetarnej. Podstawowym narzędziem, jakim dysponują banki centralne jest możliwość decydowania o poziomie stóp procentowych w danej gospodarce. Generalnie można wykazać zależność, że waluty, dla których realne stopy procentowe są wyższe cieszą lepszym sentymentem wśród inwestorów ze względu na bardziej atrakcyjny dochód z tytułu posiadania aktywów w danej walucie. Istotne znaczenie dla kształtowania się sentymentu inwestorów mają także oczekiwania związane z dalszym kierunkiem prowadzonej polityki monetarnej oraz wysokością inflacji. Spodziewane podwyżki stóp procentowych przy ograniczonej inflacji będą czynnikiem wyraźnie wspierającym notowania waluty, natomiast oczekiwane złagodzenie polityki pieniężnej przy stabilnym poziomie indeksu cen może przemawiać za spadkami jej wartości. Dla tych powodów inwestorzy na rynkach walutowych duże znaczenie przypisują zarówno do dynamiki indeksu cen oraz oczekiwań inflacyjnych w danym kraju jak i sygnałów napływających ze strony władz banku centralnego. Czynniki te mogą powodować znaczne zmiany kursu walutowego, także w średnim terminie wpływając na utrzymujące się na rynkach walutowych trendy.

29

Analiza techniczna rynku 1. Podstawowe założenia analizy technicznej W odróżnieniu od podejścia fundamentalnego analiza techniczna nie zajmuje się realnymi zjawiskami, jakie występują w gospodarce. Analityk techniczny bada poziom cen i obrotów danego instrumentu finansowego w przeszłości, a z zebranych danych, poprzez analizę wykresu, tworzy możliwą prognozę dalszych zmian kursów. Nie interesują go dane makroekonomiczne ani wydarzenia polityczne. Koncentruje się on wyłącznie na wykresie, który odzwierciedla zachowania wszystkich inwestorów – trendy i tendencje. Analiza techniczna to ocena i próba prognozowania przyszłych trendów na podstawie zachowania się cen w przeszłości. Ceny rysowane na wykresach tworzą różne kształty i formacje. Według analityków technicznych formacje te powtarzają się regularnie i prowadzą do podobnych zachowań. Niektóre z nich zapowiadają spadki cen, inne wzrosty. Na podstawie niektórych można próbować ocenić jak duże będą wzrosty lub spadki. W odróżnieniu od analizy fundamentalnej, która ocenia ogólną sytuację na rynku, analiza techniczna stosowana jest do wyznaczania momentów zawierania transakcji. Analiza techniczna opiera się na trzech założeniach: Rynek dyskontuje wszystko, czyli wszelkie czynniki, które mają wpływ na cenę są już w niej uwzględnione. Wynika to z przekonania, że jedynym czynnikiem determinującym zachowanie ceny jest prawo popytu i podaży. Ceny podlegają trendom. Rysując wykresy cen, analityk techniczny stara się odnaleźć w nich trend, czyli kierunek, w którym podążają ceny. Rozpoznanie trendu lub momentu jego zmiany we wczesnej fazie pozwala dokonać transakcję, która powinna przynieść zyski. Historia się powtarza. Badanie wykresów pozwala odnaleźć powtarzające się wzory (formacje), według których poruszają się ceny. Wynika to z powtarzalności zachowań ludzkich w określonych sytuacjach. Analitycy znając najczęściej występujące formacje starają się odnaleźć je w bieżących notowaniach i na tej podstawie prognozować przyszłość. Podstawowym narzędziem analizy technicznej są wykresy. Do najczęściej używanych ze względu na swój potencjał informacyjny należą wykresy świec japońskich, ponadto wykorzystuje się wykresy liniowe, słupkowe lub punktowosymboliczne. Podstawową czynnością, jaką umożliwiają wykresy jest określenie panującego trendu. Biorąc pod uwagę czas trwania trendu rozróżniamy jego trzy rodzaje: trend krótkoterminowy, średnioterminowy, oraz trend długoterminowy (trend główny). Pod względem kierunku możemy wyróżnić trend wzrostowy (hossę), trend spadkowy (bessę) oraz trend boczny (horyzontalny). Linie trendu wyznaczamy łącząc kolejne ekstrema cenowe. Trend wzrostowy wyznaczają położone coraz wyżej kolejne dołki cenowe – zielona linia na wykresie. Połączenie kolejnych coraz niżej występujących szczytów wskaże linię trendu spadkowego – czerwona linia na wykresie. Linia trendu powinna spełniać dwa kryteria: powinna odzwierciedlać kierunek jak i siłę istniejącego trendu. Linia trendu wyznacza jednocześnie obszar wsparcia lub oporu. Punkty odbicia dla zniżek nazywamy wsparciem, natomiast punkty odbicia dla wzrostów to opór. Linia trendu wzrostowego stanowi więc wsparcie dla potencjalnych spadków. W przypadku przełamania tej linii (przebicia od góry), zamienia się ona automatycznie w poziom oporu dla wzrostów. Linia trendu spadkowego stanowi opór dla wzrostów, niemniej jej przełamanie (przebicie od dołu) powoduje, iż zamienia się ona w linie wsparcia dla spadków. Linie wsparcia i oporu mogą być tworzone także na podstawie innych punktów. Wsparciem dla spadków może być poziom, w którym cena osiągnęła swoje historyczne (lub lokalne) minimum, analogicznie oporem dla wzrostów może być poziom historycznego (lub lokalnego) maksimum cenowego. Formacje cenowe Analizując wykresy można zauważyć, że oprócz wyraźnych trendów ceny układają się czasami w specyficzny sposób tworząc tzw. formacje cenowe. W analizie technicznej wyróżnia się dwa rodzaje formacji: formacje odwrócenia trendu oraz formacje kontynuacji trendu. Wyszczególniony podział ma charakter dość umowny albowiem niektóre ze zidentyfikowanych formacji należą do obu grup. Poza potencjalnym kierunkiem trendu formacje cenowe informują nas także o zasięgu ruchu wynikającego z ukształtowanej formacji. Generalnie im dłużej buduje się dana formacja, tym większe jest prawdopodobieństwo realizacji wynikającego z niej ruchu oraz większy zasięg późniejszego ruchu cenowego. Należy pamiętać, iż dobre cechy prognostyczne posiada jedynie w pełni ukształtowana i wyraźnie zarysowana formacja. 30

Linie trendu na wykresie godzinowym EUR/USD

Formacja głowy i ramion oraz odwróconej głowy i ramion (H&S) - jest to prawdopodobnie najbardziej wiarygodna formacja cenowa. Prawidłowo ukształtowana oznacza odwrócenie trendu wzrostowego (formacja głowy i ramion) lub spadkowego (odwróconej głowy i ramion). Formacja składa się z głównego szczytu (głowa) oddzielającego dwa niższe wierzchołki (ramiona). Linia łącząca dołki lewego i prawego ramienia to linia szyi. Odległość od linii szyi do szczytu głowy wyznacza minimalny zasięg ceny po wybiciu z formacji. Ostatecznym potwierdzeniem ukształtowania formacji jest przebicie linii szyi. Niekiedy formacja głowy i ramion uznawana jest za oznakę kontynuacji trendu szczególnie, gdy kolejne dołki lub szczyty w formacji są zgodne z dotychczas panującym trendem. Formacja głowy i ramion na wykresie 15 minutowym EUR/USD

31

Formacja podwójnego dna oraz podwójnego szczytu - są to formacje o wiele bardziej rozpowszechnione niż formacje H&S. Podobnie jak H&S zapowiadają odwrócenie trendu. Formacja podwójnego dna oznacza odwrócenie trendu spadkowego. Natomiast formacja podwójnego szczytu oznacza zakończenie trendu wzrostowego i jest lustrzanym odbiciem podwójnego dna. Potwierdzeniem ukształtowania się formacji jest wybicie powyżej minimum lub maksimum cenowego znajdującego się pomiędzy dwoma szczytami lub dołkami. Z reguły przełamanie tego poziomu związane jest z silnym ruchem cenowym po którym możliwy jest chwilowy powrót w okolice wskazanego poziomu. Formacja podwójnego dna i szczytu na wykresie 30 min EUR/USD

Jedną z najczęściej występujących i najbardziej wiarygodnych formacji kontynuacji trendu są formacje trójkąta. Wyróżnia się trzy rodzaje trójkątów: trójkąty równoboczne trójkąty prostokątne trójkąty rozszerzające się Trójkąt równoboczny jest najbardziej charakterystyczną formacją, powstającą poprzez połączenie coraz niżej położonych szczytów oraz serii zwyżkujących dołków. Należy pamiętać, iż formację można uznać za trójkąt jedynie, gdy jedna z linii zostanie przynajmniej trzykrotnie przetestowana. Wybicie z trójkąta równobocznego powinno nastąpić w odległości od 1/2 do ¾ jego długości. Niespełnienie tego warunku powoduje załamanie się formacji. Minimalny zasięg wybicia określa szerokość formacji odmierzona w punkcie, w którym nastąpiło wybicie. Na poniższym wykresie przedstawiona jest wyraźnie zarysowana formacja trójkąta równobocznego, jaka została utworzona na rynku GBPJPY w pierwszej połowie czerwca bieżącego roku. Wysokość formacji wyniosła prawie cztery figury, zatem biorąc za punkt wybicia poziom 200.30 można określić minimalny zasięg wybicia na ok. 196.50. Trójkąty prostokątne występują jako trójkąty zniżkujące lub zwyżkujące. Charakterystyczną cechą tych formacji jest to, iż jedno z ramion trójkąta tworzone jest poprzez położone horyzontalnie szczyty (zwyżkujący) lub dołki (zniżkujący) i stanowi ważny poziom wsparcia lub oporu. Z kolei trójkąty rozszerzające się budowane są przez coraz wyższe szczyty oraz coraz niżej położone dołki. W odróżnieniu od pozostałych formacji trójkąta brak jest momentu określającego wybicie, co znacznie zmniejsza jej wartość prognostyczną. Ponadto trójkąty rozszerzające się są jednymi z najmniej pewnych formacji.

32

Formacja trójkąta równobocznego na wykresie czterogodzinnym GBP/JPY

Dość częstymi formacjami są flagi i chorągiewki. Jednym z wymagań dla obu formacji jest uprzednie ukształtowanie się rosnącej, niemal prostej linii ruchu cen. Obrazują one chwilowe momenty konsolidacji przed dalszym wzrostem. Flagi chorągiewki należą do najbardziej wiarygodnych formacji zapowiadających kontynuację trendu. Zazwyczaj pojawiają się w połowie całego ruchu cen. Formacja flagi na wykresie dziennym EUR/USD

33

2. Najbardziej popularne wskaźniki i oscylatory techniczne Zarówno wskaźniki jaki oscylatory są to wzory matematyczne, które maja za zadanie zbadanie zachowania ceny, wolumenu, dynamiki czy impetu danego rynku. Oscylatory zgodnie ze swoją nazwą przyjmują ściśle określone wartości, zgodne z formuła według której są obliczane. Dość często oscylatory przyjmują wartości zawierające się pomiędzy 0 i 100. To narzędzie analizy technicznej jest szczególnie przydatne w okresach, gdy rynek konsoliduje się i nie deklaruje chęci kontynuacji aktualnego trendu ani jego zmiany. Oscylator podobnie jak i inne wskaźniki są narzędziami o charakterze pomocniczym tzn. jego używanie powinno być podporządkowane podstawowej analizie trendu. Oscylatory stosujemy na trzy sposoby: Gdy oscylator przyjmuje skrajne wartości minimalne lub maksymalne. Przyjmuje się że rynek jest wykupiony kiedy wartości oscylatora przyjmują górne graniczne jego wartości. Wówczas szukamy miejsca do zawarcia pozycji krótkich. Za wyprzedany uważa się rynek gdy oscylator przyjmuje wartości minimalne, jest to jednocześnie sygnałem do skoncentrowania uwagi na pozycjach długich. Dywergencje – rozbieżność pomiędzy zachowaniem oscylatora i ceny. Przecięcie linii zero – można traktować jako ważny sygnał do kontynuacji istniejącego trendu i gry z tym ruchem. Oscylator stochastyczny wolny (Stochastic Slow) – wskaźnik ten przyjmuje wartości z przedziału od 0 do 100. W oscylatorze tym używa się dwóch linii %K oraz %D. Zasadniczą rolę odgrywa linia %D, która jest głównym źródłem sygnałów. Linie %K i %D tworzą tzw. Szybki oscylator stochastyczny, który jest raczej rzadko stosowany ze względu na nadmierna wrażliwość. Wolny Oscylator Stochastyczny jest wygładzoną wersją szybkiego, który otrzymuje się stosując średnią z 3 jednostek czasowych linii %K i %D. Podstawowe sygnały oscylatora to przecięcie linii %K i %D. Obserwując je należy brać pod uwagę poziom, na jakim się znajdują. Obszar wyprzedania dla %D to mniej niż 30, zaś obszar wykupienia to więcej niż 70. Sygnały sprzedaży generowane są zazwyczaj, gdy linia %K (szybsza) przecina od góry zniżkującą linię %D. Sygnał kupna występuje, gdy linia % K przebija od dołu zaczynającą już zwyżkować linię %D. Kluczowym zagadnieniem przy analizie oscylatora stochastycznego jest analiza dywergencji pomiędzy linią %D a wykresem cenowym. Pojawienie się dywergencji świadczy o osłabieniu bądź możliwym odwróceniu dotychczasowego trendu Wstęgi Bollingera (Bollinger Bands) - jest to wskaźnik zbudowany w oparciu o zmienność występującą na rynku. Składa się ze średniej kroczącej (np. 15-to okresowej) oraz dwóch wstęg wyznaczających poziomy znajdujące się w odległości dwóch odchyleń standardowych od średniej. W okresach niewielkiej zmienności zakres wahań wyznaczony przez wstęgi ulega zawężeniu, co często poprzedza wybicie, natomiast wzrost zmienności powoduje zwiększenie rozpiętości pomiędzy ramionami wstęgi. Podstawowym założeniem, jakie wykorzystuje ten wskaźnik jest to, iż kurs powinien znajdować się wewnątrz wstęgi. Sygnał kupna generowany jest w momencie, gdy po wyjściu poza dolną wstęgę kurs przecina ją w ruchu powrotnym od dołu. W przypadku sygnału sprzedaży kurs po wybiciu poza górna wstęgę kurs przecina ją od góry. Częstą sytuacją, która występuje po okresie obniżonej zmienności jest wybicie i dłuższe przebywanie kursu poza wstęgą. Wstęga Bollingera wykorzystywana jest często razem z takimi wskaźnikami jak RSI, Momentum czy oscylatorem stochastycznym. Momentum - wskaźnik momentum określa siłę panującego trendu. Najczęściej używanymi parametrami przy konstrukcji wskaźnika momentum są 10, 14 oraz 25. Wartości powyżej 100% mówią o trendzie wzrostowym, natomiast poniżej tego poziomu sygnalizują trend spadkowy. Zmiany wskaźnika idące zgodnie z trendem potwierdzają jego siłę. Sygnały kupna lub sprzedaży generowane są w momencie przebicia linii równowagi umiejscowionej przy poziomie 100%. Należy również zwrócić uwagę na pojawiające się dywergencje obrazujące osłabienie dotychczasowego trendu i mogące sugerować jego zmianę. Ponadto częstym sposobem analizy tego wskaźnika jest badanie poziomów ekstremalnych. Ze względu na brak standaryzacji wskaźnika momentum (ścisłego ograniczenia w zakresie przyjmowanych wartości) wyznaczenie poziomów ekstremalnych następuje na podstawie historycznych wartości. Wskaźnik siły względnej (RSI-Relative Strenght Index) - Jeden z najpopularniejszych wskaźników mierzących tempo zmiany cen na rynku. Przyjmując skrajne wartości sygnalizuje stany wyprzedania i wykupienia rynku. Zmiany wskaźnika zgodne z panującym trendem potwierdzają siłę tendencji. Ważne sygnały mogą płynąć z dywergencji wskaźnika i cen rynkowych. Stan wyprzedania rynku można zidentyfikować, gdy wskaźnik RSI przyjmuje wartości poniżej 20-30 pkt, stan wykupienia natomiast jest sygnalizowany przy wskaźniku przebywającym powyżej granicy 70-80 pkt. W analizie najczęściej wykorzystywany jest wskaźnik obliczany na podstawie cen zamknięcia z czterna34 stu okresów.

Średnie kroczące zwykłe i wykładnicze (Simple Moving Averages, Exponential MA) - średnie kroczą ce stanowią najprostsze i popularne narzędzie identyfikacji trendu. Najczęściej używanymi parametrami są 5 i 25 oraz 15 i 45 okresów. Sygnały kupna generowane są w momencie przebicia od dołu średniej dłuższej przez średnią krótkookresową. Przecięcie od góry generuje z kolei sygnał sprzedaży. Często obok średnich kroczących zwykłych używane są średnie wykładnicze. Ze względu na większe wagi wcześniejszych danych uważa się, że średnie wykładnicze szybciej reagują na zmianę trendu. Wskaźnik konwergencji i dywergencji średnich kroczących (Moving Averages Convergence/Divergence - MACD) - najpopularniejszy wskaźnik służący identyfikacji kierunku panującego trendu. Wskaźnik składa się z histogramu, którego wartość odzwierciedla różnicę dwóch średnich kroczących wykładniczych (standardowo 12 i 26-cio okresowej) oraz z linii sygnału (9-cio okresowa średnia krocząca wartości MACD). Sygnały kupna generowane są w momencie przecięcia opadającej linii sygnału z histogramem przyjmującym ujemne wartości. Analogicznie sygnał sprzedaży występuje, gdy rosnąca linia sygnału przecina histogram znajdujący się na dodatnich poziomach. Możliwa jest także analiza dywergencji oraz wartości skrajnych. Dywergencje w trendzie wzrostowym występują, gdy nowy szczyt na wykresie cenowym nie jest potwierdzony przez analogiczny szczyt na wykresie wskaźnika MACD. W trendzie spadkowym z kolei ceny wyznaczają nowe minimum, natomiast dołek na wykresie MACD położony jest powyżej poprzedniego. Takie zachowanie wskaźnika stanowi wyraźny sygnał możliwości zmiany dotychczasowego trendu. Cztero-godzinowy wykres CHF/PLN z naniesionymi wskaźnikami: MACD, Stochastic, RSI oraz wstęgi Bollinger’a.

Warto zwrócić uwagę, że wskaźniki mają służyć pomocą inwestorowi i być jednym z elementów całej strategii. Każdy wskaźnik ma swoje parametry narzucone przez jego twórcę, toteż dopuszczalne jest a nawet czasem konieczne modyfikowanie parametrów danego wskaźnika i dostosowanie go do danego rynku a nawet interwału.

35

3. Teoria Fal i liczba Phi (Φ) Ralph Nelson Elliott opracował swoją teorię w latach trzydziestych XX wieku. Dostrzegł on występowanie pięciu fal wzrostów podczas hossy i trzech fal spadków podczas bessy. Elliott doszedł do wniosku, że wynikający stąd schemat 5-3 stanowi prawo natury. Dostrzegł on, że formacje cenowe zazwyczaj obejmują dynamiczny ruch w trzeciej fazie hossy lub bessy i wywnioskował, że formacje te podlegają pewnym wyraźnie określonym zasadom, które można wykorzystać w dokonywaniu transakcji. Trzy podstawowe elementy fal to kształt, proporcje i czas w tej kolejności jeśli chodzi o znaczenie. Najważniejszym aspektem całej teorii jest kształt, czyli formacja fali. Analiza proporcji jest użyteczna przy określaniu zasięgu przyszłego ruchu cen, czego dokonuje się, mierząc relacje pomiędzy poszczególnymi falami. Na koniec mamy relacje w czasie, które można wykorzystywać do potwierdzenia formacji fal i proporcji. Czas uznawany jest jednak za element najmniej istotny w całej teorii. Teoria Elliotta w swej najbardziej podstawowej formie głosi, że rynek akcji podlega powtarzającemu się rytmowi pięciofalowego ruchu w górę, po którym następuje trójfazowy spadek. Podstawowe założenia teorii to: Każdej akcji towarzysze reakcja. Trend główny można podzieli na 5 fal. Ruch korekcyjny następujący po trendzie głównym składa się z 3 fal. Razem tworzą one tzw. cykl 5-3. Ruch 5-3 jest cyklem zamkniętym i stanowi część składową cyklu 5-3 wyższego rzędu. (Najdłuższy znany cykl zwany jest Wielkim Supercyklem. Dzieli się on na Supercykle, które z kolei dają Cykle, a te fale pierwotne, pośrednie, minutowe, minutkowe i subminutowe). Podstawowa formacja ma charakter stały, chociaż sam czas jej trwania może ulegać zmianom. Minimalna, podstawowa formacja składa się z 8 fal: pięciu trendu głównego i trzech ruchu korekcyjnego. Powszechnie przyjmuje się oznaczenia: 1, 2, 3, 4, 5, a, b, c. Fale 1, 3, 5 zwane są falami impulsu, natomiast 2 i 4 falami korekty. Fale a, b, c razem tworzą falę korekty trendu głównego. Teoria fal opiera się na kilku zasadach: fala 2 nie jest dłuższa niż fala 1 3 fala nie jest najkrótsza 4 nie wchodzi w zasięg 1 i ma zazwyczaj inny kształt niż fala2 jedna z fal jest wydłużona i zazwyczaj jest to fala 3 1 i 5 są sobie równe gdy fala 3jest wydłużona.

36

Matematyczną podstawową teorii fal jest ciąg liczb Fibonacciego i współczynnik Φ (phi). Ciąg Fibonacciego jest integralną częścią teorii Elliotta. Każdy z cykli Elliotta składa się z liczby fal będących składowymi ciągu Fibonacciego. Jest to ciąg liczbowy oparty na współczynniku 1.618. Ciąg ten zawdzięcza swoja nazwę matematykowi z Pizy, Leonardowi, który pod nazwiskiem Fibonacci wydał w 1202 roku sławną książkę Liber Abaci. Księga ta wprowadzała system dziesiętny do Europy. Podstawowy ciąg liczb Fibonacciego to: 1,1,2,3,5,8,13,21,34,55,89,144 itd. Każda liczba w ciągu jest sumą dwóch poprzednich (poza pierwszą i drugą). Mamy więc do czynienia z ciągiem rekurencyjnym. Ciąg liczbowy Fibonacciego jest pierwszym ze znanych ciągów tego rodzaju. W wyniku podzielenia każdej z liczb ciągu przez jej poprzednik otrzymuje się iloraz oscylujący wokół 1.618. w miarę zwiększania się liczb zmniejszają się odchylenia od tej wartości. Odwrotnością 1.618 jest 0.618. W związku z tym współczynnik każdej liczby ciągu podzielony przez liczbę następną oscyluje wokół 0.618. Trzecia cecha ciągu polega na tym, że pomiędzy każdymi dwiema liczbami rozdzielonymi jedną liczbą występuje proporcja 2.618 oraz jej odwrotność, czyli 0.382. Tę samą procedurę można powtórzyć dla liczb bardziej oddalonych od siebie. Na przykład dla liczb oddzielonych o trzy pozycje współczynniki wynoszą 4.236 i 0.236; liczby oddalone o cztery pozycje łączą proporcje wyrażone współczynnikiem 6,853 i 0.146.- zniesienia. Istotne współczynniki Fibonacciego. 1 / 1.618 = 0.618 0.618 * 0.618 = 0.382 1.618 * 1.618 = 2.618 2.618 * 1.618 = 4.236 1 - 0.618 = 0.382 1.618 / 0.618 = 2.618 0.618 / 1.618 = 0.382, itd. Otrzymane w ten sposób wartości stanowią integralną cześć narzędzia o nazwie Poziomy zniesienia Fibonacciego (Fibonacci Retracement), pozwala ono mierzyć potencjalną długość korekty, jak i ustalić koniec całej struktury pięciofalowej. Teoria fall jest jednyną teorią pozwalającą prognozować przyszłość i z wyprzedzeniem wyznaczać potencjalne poziomy wsparcia i oporu. Wykres GBP/USD w skali 4-godzinnej

37

Inwestowanie 1. Charakterystyka procesu inwestycyjnego Niezależne od specyfiki inwestora oraz jego działalności każdy proces inwestycyjny można podzielić na pięć etapów:

• • • •

określenie celów inwestycyjnych; ustalenie polityki inwestycyjnej; wybór strategii zarządzania portfelem; dobór aktywów; pomiar i ocena wyników, uzyskanych przez zarządzającego przy zastosowaniu określonej strategii.

Pierwszą i zasadniczą decyzją, determinującą wszystkie późniejsze etapy, jest precyzyjne określenie celów inwestowania. Wybór celu (celów) inwestycyjnych pośrednio określa wymaganą stopę zwrotu, poziom akceptowanego ryzyka a także horyzont inwestycyjny. Cele inwestycyjne określa się w zasadzie poprzez wyznaczenie docelowej stopy zwrotu z inwestycji w danym horyzoncie czasowym. Stopa zwrotu może być określona bezwzględnie (np. 30% w skali roku) lub w odniesieniu do stóp zwrotu z aktywów o podobnej charakterystyce inwestycyjnej (np. roczna stopa zwrotu indeksów giełdowych bądź funduszy inwestycyjnych) Po ustaleniu celów inwestycyjnych kolejnym etapem jest określenie założeń polityki inwestycyjnej, która dotyczy sposobu alokacji aktywów i zarządzania ryzykiem. Należy przy tym pamiętać, aby zasady polityki umożliwiały osiągnięcie założonego wcześniej celu inwestycyjnego. Polityka inwestycyjna powinna ściśle regulować następujące kwestie:

• •

wybór rynków na których dokonywane będą inwestycje limity ekspozycji zarówno globalnej jak również w podziale na poszczególne rynki (warunki dywersyfikacji portfela zasady zarządzania ryzykiem (określenie maksymalnego poziomu straty globalnej oraz dla poszczególnych pozycji) Strategie i dywersyfikacja portfela Podstawowym kryterium sukcesu jest zbudowanie i posługiwanie się systemu dokonywania transakcji. System ten może być mechaniczny lub manualny. Bez względu na jego rodzaj i specyfikę powinien spełniać trzy kryteria: musi przynosić zyski powinien być sprawdzony (przetestowany) dostosowany do indywidualnych oczekiwań inwestora.

Kryteria te powinny uzupełniać się nawzajem a w konsekwencji system powinien odpowiadać wymaganiom danego inwestora. System który pozostawia znaczne obszary wątpliwości z góry skazany jest na niepowodzenie. Strategie czyli punkty kupna/sprzedaży jak i zamknięcia transakcji powinien uwzględniać dwie kwestie, czy system ma być stosowany jako główne źródło dochodu czy też uzupełnienie dotychczasowych strumieni pieniężnych. Po drugie stosujemy duza ilość transakcji na jednym rynku czy rozkładamy swoje transakcje na wiele rynków. Zmienność jest jednym z najważniejszych parametrów rynku, branych pod uwagę przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Wysoka zmienność oznacza wyższy poziom ryzyka, daje jednak większy potencjał zysku dla najbardziej aktywnych inwestorów. Rynki odznaczające się niższą zmiennością mogą być mniej popularne wśród uczestników handlu, jednak dokonywane na nich inwestycje mogą być bezpieczniejsze i w mniejszym stopniu narażone na ryzyko związane z gwałtownymi reakcjami inwestorów na publikowane dane makroekonomiczne. Zaangażowanie nawet mniejszego kapitału na bardzo zmiennym rynku może nieść z sobą większe ryzyko niż większa pozycja otwarta na rynku odznaczającym się niższą zmiennością. Dokonany został pomiar stopnia zmienności rynków dostępnych poprzez platformę X Trader. Dla danych od początku stycznia 2005 do połowy 2006 obliczona została średnia różnica pomiędzy dziennym maksimum a minimum. Relacja tej wielkości w stosunku do wartości spread decyduje o tym, jak bardzo popularny może być dany rynek dla aktywnego inwestora. 38

Najwyższe miejsce w rankingu osiągnął rynek USD/CHF, na którym dzienny zakres zmian przewyższa wartość spread 34-krotnie. Wśród najbardziej atrakcyjnych rynków znalazły się także główne pary walutowe. Średnia zmienność / spread Instrument

Spread (pkt)

GBP/USD

Dobowa zmienność (pkt) 124

4

Średnia zmienność/spread (pkt) 31

Wartość Punktu w PLN (z dnia 15.06.06) 32

Wartość dziennych zmian PLN 3968

EUR/USD

92

3

31

32

2944

USD/CHF

103

3

34

25

2575

USD/JPY

83

3

28

28

2324

USD/CAD

84

5

17

28

2352

USD/PLN

360

40

9

10

3600

EUR/PLN

327

40

8

10

3270

SREBRO

25

3

8

570

14250

Najbardziej popularną metodą inwestycji na rynkach walutowych jest aktywny daytrading. Wysokie wymagania związane z zaangażowaniem czasowym oraz konieczność szybkiego podejmowania decyzji sprawiają, iż wielu inwestorów może być zainteresowanych możliwością gry także w dłuższym terminie. Przed podjęciem tego typu decyzji warto rozważyć, jaki potencjał oferuje dany rynek dla pozycji utrzymywanych w czasie dłuższym niż jedna dzienna sesja. W oparciu o dane z powyższej tabeli oraz z platformy X-Trader 4 obliczony został średni zakres rozpiętości pomiędzy ceną dziennego minimum a maksimum. Iloczyn tej wielkości oraz wartości najmniejszej zmiany cen (pipsa) w złotówkach mogą decydować o atrakcyjności rynku dla krótkoterminowych inwestorów. Wyrażona w złotych wartość dziennych zmian notowań stanowi określony potencjał zysku lub straty, który należy uwzględnić podejmując decyzję inwestycyjną. Najbardziej atrakcyjne okazały się pod tym względem rynki towarowe, wysoko uplasowały się też rynki z funtem jako walutą bazową. Dla wielu inwestorów nie jest też zaskoczeniem wysoka pozycja rynków złotego zarówno USD/PLN jak i EUR/PLN stanowią popularny przedmiot inwestycji. Dywersyfikacja pozwala na stabilizację zmian wartości portfela poprzez utrzymywanie pozycji na niezależnych od siebie rynkach. Duża ilość rynków walutowych i towarowych dostępnych z poziomu platformy transakcyjnej sprawia, iż świadomy inwestor ma w tym zakresie szerokie możliwości wyboru. Transakcje zawierane na zróżnicowanych rynkach pozwalają także na zdobycia praktycznego doświadczenia inwestycyjnego w rzeczywistych warunkach handlu przy względnie niskim poziomie wahań wartości portfela inwestora. Interesującą metodą dywersyfikacji jest np. tworzenie portfela pozycji, otwartych na parach walutowych, w których dana waluta występuje, np.: EUR/USD, USD/PLN, GBP/USD, EUR/PLN, EUR/GBP,

GBP/CHF, EUR/JPY, EUR/CAD, GBP/JPY, CHF/JPY,

AUD/NZD, GBP/CHF, CHF/JPY, USD/CAD, AUD/NZD

Silver Gold AUD/NZD Silver

Do tworzenia portfeli walutowych można wykorzystywać modele optymalizacji. Modele te pozwalają na taki dobór składników portfela, aby przy danych warunkach ograniczających (wynikających np. z limitów zaangażowania) i zadanej stopie zwrotu portfele te cechowały się minimalnym ryzykiem.

39

Strategie inwestowania na rynku walutowym Duża płynność, szybkość wykonywania zleceń oraz niskie koszty transakcyjne powodują, iż rynek walutowy cieszy się znaczną popularnością inwestorów o krótkoterminowym horyzoncie inwestycyjnym. Ponadto możliwość wykorzystania dźwigni finansowej pozwala na dokonywanie wielu transakcji w ciągu dnia i korzystanie nawet z niewielkich zmian kursów walutowych (tzw. intra-day trading). Gracze krótkoterminowi nastawieni są na osiąganie częstych, lecz niewielkich zysków z dokonywanych transakcji. Swoje decyzje inwestycyjne z reguły opierają na analizie technicznej oraz rozbudowanych systemach transakcyjnych. Gracze krótkoterminowi wykazują również dużą aktywność przy publikacji danych makroekonomicznych. Strategie tradingowe pozwalają na większe wykorzystanie dźwigni finansowej jednak w przypadku znacznych gwałtownych ruchów na rynku gracz narażony jest na duże straty. Z tego powodu koniecznie należy wykorzystywać zlecenia typu stop-loss w celu uniknięcia znacznych strat kapitału. Gracze średnioterminowi stosują bardziej różnorodne strategie. Podstawową techniką tej grupy inwestorów jest gra z obowiązującym trendem. Gracz pozycjonuje się licząc na kontynuację obowiązującej tendencji. Technika ta wymaga zaangażowania większych środków, które w razie korekty pozwolą na utrzymanie posiadanych pozycji. Inną, bardzo trudną techniką jest tzw. „gra pod prąd”. Polega ona na wynajdowaniu szczytów i dołków w trwających trendach. Jest to jedna z najbardziej popularnych technik wśród inwestorów walutowych i jednocześnie jedna z najtrudniejszych. Wymaga od inwestora sporo doświadczenia, dobrego zarządzania ryzykiem oraz dużej odporności. Gracze średnioterminowi często opierają swoje decyzje na analizie technicznej rynku, w szczególności opierają się na sygnałach generowanych przez wskaźniki techniczne, obserwując dywergencje czy identyfikując formacje. Coraz bardziej popularne stają się systemy inwestycyjne (automatyczne bądź półautomatyczne) generujące sygnały wejścia i wyjścia z rynku na podstawie jakiegoś wskaźnika, zespołu wskaźników lub innych algorytmów. Najbardziej doświadczeni gracze stosują tzw. grę intuicyjną. Polega ona na otwieraniu pozycji w pewnych znanych inwestorowi charakterystycznych momentach występujących na rynku. Do długoterminowych inwestorów należą przede wszystkim przedsiębiorstwa wykorzystujące instrumenty pochodne do zabezpieczania się przed ryzykiem walutowym. W zależności od wykorzystywanych instrumentów zabezpieczenie może mieć charakter symetryczny bądź niesymetryczny. Ponadto, zabezpieczenie jest częstym motywem działania funduszy inwestycyjnych, które inwestują część swoich aktywów w zagraniczne papiery wartościowe i zabezpieczające swoją pozycję walutową. Do graczy długoterminowych można zaliczyć niektóre fundusze hedgingowe inwestujące środki na rynku walutowym. Niekiedy posiadają one dość rozbudowane portfele walutowe bądź wykorzystują strategie opcyjnie. 2. Zarządzanie ryzykiem Zarządzanie ryzykiem w procesie inwestycyjnym ma w swym założeniu prowadzić do stabilizacji dynamiki wzrostu wartości portfela przy realizacji założonego zysku, stanowiącego cel inwestycji. Zarządzanie oznacza tu przyjęcie i zastosowanie w codziennej praktyce zbioru zasad, dotyczących wielkości otwieranych pozycji, zakładanego ryzyka oraz rynków, na których podejmowane jest zaangażowanie. Prawidłowe zarządzanie ryzykiem jest najważniejszym czynnikiem decydującym o sukcesie inwestycji. W szczególności należy określić zasady dotyczące: wielkości zaangażowania na danym rynku i wysokość globalnej ekspozycji – przy ustalaniu limitów należy wziąć pod uwagę zmienność rynku, korelacje pomiędzy kursami walutowymi, wysokość inwestowanego kapitału czy sytuację rynkową (ile lotów mogę kupić/sprzedać przy danej ilości kapitału) zamykania stratnych pozycji – reguły dotyczące zamykania stratnych pozycji powinny zostać ustalone przed dokonaniem inwestycji (przykładowo strata na jednej pozycji nie może przekroczyć 5% kapitału). Ustalone zasady powinny być konsekwentnie przestrzegane. korzystania ze zleceń obronnych stop loss w celu ochrony kapitału przed nadmiernymi stratami. przetrzymywania dużych ekspozycji przez weekend ze względu na możliwość wystąpienia luki cenowej na rynku. Wykorzystywanie w praktycznej działalności inwestycyjnej zleceń stop jest niezbędnym i bardzo popularnym narzędziem zarządzania ryzykiem. Zlecenia typu stop mogą występować jako: • stop straty (stop loss), określające maksymalny poziom akceptowanej straty na transakcji, po przekroczeniu którego pozycja jest zamykana, • stop obrony zysku (Take profit), zakłada zamknięcie pozycji w momencie osiągnięcia określonego z góry 40 poziomu zysku,

• •

stop ponoszonego ryzyka (Drailing stop), zamykający transakcję, gdy określona część związanego z nią zysku zostanie utracona, stop obrony progu rentowności (Breakeven), powodujący zamknięcie transakcji, gdy przyniesiona przez nią strata powoduje spadek kapitału poniżej jego wartości początkowej.

Wielkość limitu przy wystawianiu zlecenia stop można ustalić w oparciu o: •

• • • • •

zmienność rynku – takie rozwiązanie pozwala na adaptację poziomu obrony do warunków występujących na rynku poprzez wykorzystanie odpowiednio dobranego wskaźnika zmienności (np. ATR –Average True Range ). W przypadku okresów o dużej zmienności poziom obrony jest bardziej oddalony od aktualnej ceny. W przypadku okresu o niskiej zmienności system reaguje na mniejsze ruchy rynku, wykresy - metoda heurystyczna zakładająca, iż zlecenia stop loss są ustawiane w pobliżu istotnych z punktu widzenia analizy wykresów poziomów. Istotne miejsca mogą obejmować poprzednie ekstrema rynku (szczyty i dołki), ograniczenia linii trendu lub wybicie z formacji technicznych, wskaźniki technicznych – transakcja zamykająca pozycję jest zawierana w momencie przyjęcia przez wybrany wskaźnik techniczny określonej wartości. Przykładem może być transakcja zamykająca pozycję, gdy ceny spadną poniżej średniej kroczącej o przyjętym parametrze, wielkość potencjalnej straty – zamknięcie pozycji z chwilą wystąpienia straty o określonej wielkości. Poziom dopuszczalnej straty jest przyjęty przed otwarciem danej pozycji, nie podlegając dalszym modyfikacjom, posiadany kapitał – metoda uzależniająca moment zamknięcia pozycji od poziomu kapitału posiadanego przez inwestora. Jeżeli na skutek rozliczeń transakcji wartość portfela inwestora spadnie do przyjętego poziomu, pozycja jest zamykana, wielkość depozytu – dopuszczalny poziom straty związany jest z aktualnym, wymaganym przez regulacje rynku i opartym z reguły na zmienności instrumentu poziomem depozytu. Pozycja jest zamykana, gdy poziom straty osiągnie daną relatywnie część wniesionego depozytu.

3. Najczęściej popełniane błędy inwestorów Jednym z najważniejszych czynników warunkujących odniesienie sukcesu na rynku walutowym jest psychologiczne przygotowanie inwestora do przyjmowania ryzyka oraz umiejętność podejmowania decyzji inwestycyjnych pod wpływem stresu. Poniżej prezentujemy najczęściej występujące problemy, na jakie wystawieni są inwestujący na rynkach finansowych. Umiejętność selektywnego myślenia polega na zdolności do oddzielenia swoich przemyśleń i prognoz dotyczących rynku walutowego od aktualnie posiadanej pozycji walutowej. Myślenie o rynku pod kątem zajmowanej pozycji walutowej jest najczęściej przysłowiowym angielskim „wishful thinking” i nie ma nic wspólnego z oceną sytuacji na rynku. Bardzo często spotykanym przypadkiem wśród graczy walutowych jest to, że nie posiadając żadnej pozycji, czyli grając „na sucho” osiągają bardzo dobre rezultaty, jednak gdy w grę zaczynają wchodzić prawdziwe pieniądze nie są na tyle odporni psychicznie, aby myśleć równie racjonalnie jak poprzednio. Dlatego umiejętność selektywnego myślenia w dużej mierze stanowi o sukcesie inwestycyjnym. Drugą powszechnie spotykaną bolączką graczy walutowych jest brak skłonności do zaakceptowania określonego poziomu straty. Inwestorzy zamykając pozycję zadawalają się stosunkowo niewielkimi zyskami, natomiast, gdy pozycja generuje straty mają problem z jej zamknięciem, licząc na to, że wkrótce sytuacja rynkowa zmieni się na ich korzyść. Niestety, często zmienia się ona na niekorzyść inwestora- strata pogłębia się, powodując znaczne uszczuplenie kapitału i dopiero malejąca wartość depozytu zmusza do zamknięcia pozycji. Zdarzenia takiego można uniknąć, jeżeli zamknie się transakcję wcześniej przy stosunkowo niewielkiej stracie. W praktyce jednak psychika inwestora nakazuje mu wierzyć do samego końca w pozytywne zakończenie transakcji. Należy pamiętać, iż korzystanie ze zleceń stop-loss jest niezbędnym elementem właściwego zarządzania ryzykiem. Umiejętność unikania presji otoczenia rynkowego polega na zdolności do podejmowania decyzji inwestycyjnych w oderwaniu od nacisków, jakie stwarza rynek, a w szczególności analitycy rynku i inni jego uczestnicy. Inwestor musi potrafić wyselekcjonować z szumu informacyjnego tylko te informacje, które są istotne z punktu widzenia podejmowanej decyzji i nie dać się zwieść presji otoczenia. Brak ustalonego planu i ewentualna jego modyfikacja w trakcie trwania transakcji. Mówi się że bitwy wygrywa się przed jej rozpoczęciem dlatego przygotowanie się eliminuje emocje i z otwartym umysłem dokonuje41 my świadomych transakcji.

10 ważnych i prostych zasad inwestowania

1. Działaj jak partyzant. Musisz nauczyć się szybko przyzwyczajać się do zmian. Jeśli wygrywająca strona się zmienia, nie wahaj się przyłączyć do nowego zwycięzcy i zaangażuj wszystkie swoje siły dla niego (kapitałowe, mentalne i emocjonalne)...aż do momentu, gdy warunki rynkowe się zmienią. Nie żeń się z trendami.

2. Bądź zdyscyplinowany. Stwórz plan gry a następnie trzymaj się go. Transakcja nie oznacza tylko zajęcia pozycji. Składa się z pozycji plus powody dla których została otwarta plus stop loss plus poziomy take profit. W dłuższej perspektywie twoje zdyscyplinowanie ochroni cię na trudnym rynku.

3. Kupuj wysoko -> Sprzedawaj wyżej – Sprzedawaj nisko -> Kupuj niżej. Nie próbuj trafiać w dołki lub szczyty. Kiedy myślisz że wiesz jaki jest trend, to graj zgodnie z nim.

4. Miej oczy szeroko otwarte, ale handluj jak analityk techniczny. Musisz rozumieć fundamenty stojące za twoimi pomysłami, ale musisz również znać analizę techniczną. Gdy twoje sygnały fundamentalne i techniczne wskazują ten sam kierunek...masz dobre szanse na zyskowną transakcję.

5. Nie używaj przesadnie ciasnych stop loss. Poświęć więcej czasu na zidentyfikowanie dobrego punktu na wejście. Bądź cierpliwy. Daj rynkowi trochę swobody. Umieść stop loss bardzo ostrożnie.

6. Wykorzystaj stop loss. Pierwszy stop jest najtańszy w tracącej pozycji. Nie ulegaj pokusie pozostania „jeszcze trochę” na tracącej pozycji, która minęła twój poziom stop loss. Może się udać parę razy, ale pewnego dnia mocno cię to uderzy, jeśli handlujesz bez dyscypliny.

7. Na rynku byków (rosnącym) miej pozycje długie lub neutralne – na rynku niedźwiedzi (idącym w dół) miej pozycje krótkie lub neutralne. Wielu ludzi zapomina o tej zasadzie i gra przeciw trendowi nazywając to krótkoterminową zmianą w warunkach rynku. To zazwyczaj powoduje psychiczne rozchwianie i często prowadzi do strat.

8. Idź za najsilniejszym trendem na rynku. Nie zawracaj sobie głowy rynkami gdzie trend nie jest wystarczająco silny lub rynek jest o dużej amplitudzie lub wzburzony. Zwiąż swoje siły z najsilniejszym trendem.

9. Zaakceptuj straty, one są częścią gry. Przygotuj się mentalnie i emocjonalnie na taką ewentualność. Zrób sobie wolne przez jakiś czas i wróć świeży, jeśli porządnie dostałeś. Nie walcz z pozycją, nie zaklinaj rynku ani nie rób zakładów z samym sobą (...jeśli rynek dojdzie do mojego poziomu początkowego to zamykam pozycję...!).

10. Wytrzymaj i nie otwieraj pozycji na przeciw trendowi za wcześnie. Trend jest zazwyczaj właściwy (fundamentalnie). Bądź cierpliwy. Zaczekaj aż trend się odwróci. Gdy fundamentalnie i technicznie trend zmieni kierunek odczekaj trochę i wejdź na rynek.

42